z 707 stránek
Titel
Ia
Einführung
I
II
Edition
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
- s. 106: ...Pfründen kann hier nur die ausser- halb Triers liegende zu St. Florin in Koblenz gemeint sein. Zur Sache vgl. Nr. 232. Der...
- s. 328: ...23. An Dekan, Kapitel und alle Aemter- oder Pfründeninhaber von St. Florin sowie den plebanus plebis von St. Marien in Koblens der...
- s. 328: ...ihrer Absicht beschworen haben, versetzt er Dytmar von Minstermaifeld nach St. Florin in K. und Gerlach für Konrad wie Konrad für Gerlach...
- s. 329: ...Lubentius in Dytkirchen (Dietk-) und Hermannus dictus Sympelman Vikar zu St. Florin zu Prokuratoren, um für ihn Stifts- stelle und Pfründe in...
- s. 354: ...u) dictus Losse Stiftsherrn von St. Kastor in Karden und St. Florin in Koblenz, solange er lebt, jährlich vor Martini ein Ohm...
- s. 385: ...Travena (Traben), Theodericus Thilonis Rorici (?) de Lainstein Stiftsherr von St. Florin in Confluencia, Iohannes de Bridail und die Kleriker Meister Iacobus...
- s. 412: ...D. Koblenz 1339 Februar 12. 600. Dekan und Kapitel von St. Florin in Koblens verkaufen dem be- scheidenen Meister Rodolfus dictus Losse...
- s. 430: ...Aebte des Prämonstratenserordens an die ehrbaren Meister Rodolfus Stiftsherrn von St. Florin in Koblens und den Knappen Hermannus dictus Losse beide dicti...
- s. 439: ...[Trier 1340 April 17]. 642. Rudolphus dictus Lusse Stiftsherr von St. Florin in Koblenz ernennt die bescheidenen Wernerus cappellanus domine marchionisse Misnensis...
- s. 455: ...Hermanns Bruder dem ehrbaren Meister Rudolfus dictus Losse Stiftsherrn von St. Florin in Koblenz für bereits gezahlte 8 Mark reinen Silbers ihren...
- s. 457: ...290. 1341 Juli 6. 688. Dietrich von Hammerstein, Propst von St. Florin in Koblenz, schwört dem Erzbischof Baldewin Treue. Orig. mit 3...
- s. 488: ...ihm dargelegt hat, ist vordem eine vakante Stifts- pfründe zu St. Florin in Koblenz dem Thilmannus de Lainsteyn Kleriker Trierer Diözese von...
- s. 537: ...in Koblens und zu St. Marien in Eisenach bepfründete, zu St. Florin in Koblenz, zu St. Paulin ausser den Mauern von Trier...
- s. 568: ...Naumburger Propstei zu providieren, obwohl er bereits bepfründete Kanonikate zu St. Florin und St. Kastor in Koblenz, zu St. Kastor in Karden,...
- s. 596: ...verzichtet hat, dem Rodolphus de Bischoverode nicht bepfründeten Stiftsherrn zu St. Florin in Koblenz zu verleihen. Dignum arbitramur — D. apud Villamnovam...
- s. 658: ...Kastor in Koblenz: bestätigt die ihm von Iacobus Dekan von St. Florin daselbst zuteil gewordene Verleihung einer Stiftspfründe zu St. Kastor, nach-...
- s. 670: ...am Zoll zu Lahnstein auf Tylo von Lahnstein, Stiftsherrn zu St. Florin in Koblenz, übertragen zu dürfen. Orig. (auf Pergament, 2 mal...
- s. 676: ...dictus Winbuch aus Münstermeifeld von neuem mit einer Stiftspfründe zu St. Florin in Koblenz zu providieren, die er tauschweise von dem Mainzer...
- s. 694: ...Papst Urban V., ihn von neuem mit einer Stiftspfrinde zu St. Florin in Koblenz zu providieren, der er von Philippus Bischof von...
- s. 694: ...(!) des päpstlichen Kaplans Rodulphus dictus Losse offenstehende Stiftspfründe zu St. Florin in Koblenz mit Einkünften von nicht über 15 Mark Silbers....
Název:
Nova Alamanniae. Urkunden, Briefe und andere Quellen besonders zur deutschen Geschichte des 14. Jahrhunderts, vornehmlich aus den Sammlungen des Trierer Notars und Offizials, Domdekans von Mainz Rudolf Losse aus Eisenach in der Ständischen Landesbibliothek zu Kassel und im Staatsarchiv zu Darmstadt
Autor:
Stengel, Edmund Ernst
Rok vydání:
1921
Místo vydání:
Berlin
Počet stran celkem:
707
Počet stran předmluvy plus obsahu:
IV+703
Obsah:
- Ia: Titel
- I: Einführung
- 1: Edition
upravit
Strana Ia
NOVA ALAMANNIAE Urkunden, Briefe und andere Quellen besonders zur deutschen Geschichte des 14. Jahrhunderts vornehmlich aus den Sammlungen des Trierer Notars und Offizials, Domdekans von Mainz Rudolf Losse aus Eisenach in der Ständischen Landesbibliothek zu Kassel und im Staatsarchiv zu Darmstadt herausgegeben von Edmund E. Stengel Unterstützt durch das Institut der Kaiser Wilhelm-Gesellschaft für deutsche Geschichte, das Preussische historische Institut in Rom, die Preussische Archivverwaltung, den Landesausschuss von Hessen-Kassel und „Maecenas“ Berlin Weidmannsche Buchhandlung 1921
NOVA ALAMANNIAE Urkunden, Briefe und andere Quellen besonders zur deutschen Geschichte des 14. Jahrhunderts vornehmlich aus den Sammlungen des Trierer Notars und Offizials, Domdekans von Mainz Rudolf Losse aus Eisenach in der Ständischen Landesbibliothek zu Kassel und im Staatsarchiv zu Darmstadt herausgegeben von Edmund E. Stengel Unterstützt durch das Institut der Kaiser Wilhelm-Gesellschaft für deutsche Geschichte, das Preussische historische Institut in Rom, die Preussische Archivverwaltung, den Landesausschuss von Hessen-Kassel und „Maecenas“ Berlin Weidmannsche Buchhandlung 1921
Strana I
&inführung. Item regracior vobis super novis Almanie ac ceteris in litteris ve- stris in scriptis contentis. Nr. 532. Als eigenartigste urkundliche Quellensammlung zur Ge- schichte des Zweikampfes Ludwigs des Bayern mit der römischen Kurie gilt seit langem das sogenannte Konzeptbuch des Rudolf Losse im Staatsarchiv zu Darmstadt, bis in die jüngste Zeit, zumal nachdem J. Priesack und J. Schwalm eine kurze Ueber- sicht des Inhalts gegeben hatten (Westdeutsche Zeitschrift für Geschichte und Kunst VIII), immer wieder ausgebeutet, obwohl nie erschöpfend bearbeitet. Derweilen aber schlummerte eine zweite, ältere und umfänglichere Sammlung desselben merk- würdigen Mannes, der Darmstädter Schwester mehr als eben- bürtig, unbekannt und ungeahnt in der Ständischen Landes- bibliothek zu Kassel (Mss. jur. fol. 25), bis ein glücklicher Findergriff sie dem Dornröschenschlaf entrückte. Sie, die im wesentlichen nicht aus Entwürfen und Urschriften, wie die bekannte Handschrift, sondern aus Kopien besteht und nur bis 1344 reicht, aber ihren Schauplatz mit dem Kurverein von Rhens im Mittelpunkt um so glänzender beleuchtet, ist Ver- anlassung und Hauptgrundlage des Werkes, von dem ich die erste, grössere Hälfte (vom 13. Jh. bis 1339) heute vorlege. Aber ich habe mich nicht begnügt, ihren Inhalt wiederzugeben, sondern den Darmstädter Band, der bisher bei weitem nicht ausgeschöpft war, gleichmässig mit verarbeitet. Dazu hat sich dann gesellt, was ich an urkundlichen Nachrichten über Rudolf Losse selbst und an anderen bemerkenswerten Briefen oder Akten der Zeit auf verschiedenen Reisen in Archiven und Bibliotheken des westmitteldeutschen, trier- mainzischen Kulturkreises, so in Koblens und München, Trier und Mainz, Würzburg, Weimar und Dresden, gefunden habe 1). Die sweite Hälfte des Werkes wird, da der Druck regel- mässig fortschreitet, im Umfang von 15—20 Bogen Mitte nächsten Jahres erscheinen können. Sie soll ausser dem Rest der Texte (bis 1364) und Anhängen (darin lateinische und deutsche Gedichte des 13. und 14. Jh.s) das alphabetische Register und die Einleitung enthalten. In dieser ist vor allem zu erwarten
&inführung. Item regracior vobis super novis Almanie ac ceteris in litteris ve- stris in scriptis contentis. Nr. 532. Als eigenartigste urkundliche Quellensammlung zur Ge- schichte des Zweikampfes Ludwigs des Bayern mit der römischen Kurie gilt seit langem das sogenannte Konzeptbuch des Rudolf Losse im Staatsarchiv zu Darmstadt, bis in die jüngste Zeit, zumal nachdem J. Priesack und J. Schwalm eine kurze Ueber- sicht des Inhalts gegeben hatten (Westdeutsche Zeitschrift für Geschichte und Kunst VIII), immer wieder ausgebeutet, obwohl nie erschöpfend bearbeitet. Derweilen aber schlummerte eine zweite, ältere und umfänglichere Sammlung desselben merk- würdigen Mannes, der Darmstädter Schwester mehr als eben- bürtig, unbekannt und ungeahnt in der Ständischen Landes- bibliothek zu Kassel (Mss. jur. fol. 25), bis ein glücklicher Findergriff sie dem Dornröschenschlaf entrückte. Sie, die im wesentlichen nicht aus Entwürfen und Urschriften, wie die bekannte Handschrift, sondern aus Kopien besteht und nur bis 1344 reicht, aber ihren Schauplatz mit dem Kurverein von Rhens im Mittelpunkt um so glänzender beleuchtet, ist Ver- anlassung und Hauptgrundlage des Werkes, von dem ich die erste, grössere Hälfte (vom 13. Jh. bis 1339) heute vorlege. Aber ich habe mich nicht begnügt, ihren Inhalt wiederzugeben, sondern den Darmstädter Band, der bisher bei weitem nicht ausgeschöpft war, gleichmässig mit verarbeitet. Dazu hat sich dann gesellt, was ich an urkundlichen Nachrichten über Rudolf Losse selbst und an anderen bemerkenswerten Briefen oder Akten der Zeit auf verschiedenen Reisen in Archiven und Bibliotheken des westmitteldeutschen, trier- mainzischen Kulturkreises, so in Koblens und München, Trier und Mainz, Würzburg, Weimar und Dresden, gefunden habe 1). Die sweite Hälfte des Werkes wird, da der Druck regel- mässig fortschreitet, im Umfang von 15—20 Bogen Mitte nächsten Jahres erscheinen können. Sie soll ausser dem Rest der Texte (bis 1364) und Anhängen (darin lateinische und deutsche Gedichte des 13. und 14. Jh.s) das alphabetische Register und die Einleitung enthalten. In dieser ist vor allem zu erwarten
Strana II
eine Beschreibung der beiden sehr komplizierten Handschriften mit einer Uebersicht der Reihenfolge ihres Inhaltes, die ja im Texte in die rein zeitliche Folge umgesetzt ist. Ausserdem bringt die Einleitung eine Biographie des Rudolf Losse selbst, dessen eigenes Ich in diesem Buche mit den Ereignissen so eng verflochten erscheint, der etwa 1310 geboren am 7. Januar 1364 als Dekan des Mainzer Domkapitels gestorben ist, aber schon vorher, vom 4. bis ins 6. Jahrzehnt, als Notar und Rat, dann als Offizial des grossen Erzbischofs Baldewin von Trier, der stärksten staatsmännischen Persönlichkeit der Zeit, in einem Brennpunkte der europäischen Politik gestanden hat ; eben das gibt seinen Sammlungen ihren unvergleichlichen Wert. Viele haben dies Werk mit ihrem Rat gefördert. Für die Tat hat es vor allen Anderen zu danken dem Generaldirektor der preussischen Staatsarchive, Herrn Geh. Oberregierungsrat Dr. P. Kehr, dessen Eingreifen den Druck erst ermöglicht hat, und Herrn Dr. R. Knipping auf Gut Siferling, der die Sorge der Vollendung opferfreudig auf sich nahm. Marburg im Oktober 1921. Edmund Ernst Stengel. 1) Technik der Ausgabe: Die Texte sind teils im vollen Wortlaut wiedergegeben, teils in ausführlichen Auszigen, die ausreichend bekannten Stücke — sie sind mit * versehen — nur in kürzester Andeutung. Ergänzte Stellen sind durch [ ] getilgte durch € 5, nachgetragene durch 8 ge- kennzeichnet. Punkte bedeuten in eckigen Klammern unleserliche Stellen, sonst sind sie handschriftlich, als „Reverenz“-Punkte, überliefert ; Textkürzungen sind durch Striche deutlich gemacht. Was nicht Text oder Zitat, ist kursiv gesetzt. K und D mit folgender Ziffer bezeichnen die von mir numerierte Reihenfolge innerhalb der Handschriften von Kassel und Darmstadt; Nr. — geht immer auf die Nummerierung des vorliegenden Werkes, während nr. — stets die Numerierung zitierter Werke bezeichnet. Vorläufige Berichtigungen: Nr. 39: Jan. 5; — Nr. 74: Juli 5; Nr. 77 zu N. p. existunt einzusetzen; — Nr. 80 (S. 51) nach a): Brachazolus. a*); — Nr. 207 c. 2 (S. 7 v. u.) Dittographie contingere — electionem streichen; — Nr. 235: Volder war nicht Zöllner sondern beteiligt am Zoll (Sauer Nass. UB. nr. 1895); — Nr. 237: Juli 13; — Nr. 245: Jan. 28; — Nr. 246 Vor- bemerkung: kaum st. wohl; — Nr. 29: [1332] Mai 8; — Nr. 256: Okt. 13; — Nr. 262: Dez. 14 ; — Nr. 270 Vorbem.: Rupert war nicht Kellner sondern Amtmann ; — Nr. 295: Okt. 30; — Nr. 403 zu N. e und sonst: Vivelin; — Nr. 448 c. I: als ir uns ; — Nr. 475 zu N. 5: vallium ist richtig (vgl. z. B. Schunck Cod. nr. 99); — Nr. 481: NN. a—c streichen. — Zu emendieren Nr. 73 c. 2: provisione st. promissone (aus provisione korr.); — Nr. 791 1. Absatz Z. 3 v. u.: vestre serenitatis; — Nr. 91 c. 2: nobis st. nobilis.
eine Beschreibung der beiden sehr komplizierten Handschriften mit einer Uebersicht der Reihenfolge ihres Inhaltes, die ja im Texte in die rein zeitliche Folge umgesetzt ist. Ausserdem bringt die Einleitung eine Biographie des Rudolf Losse selbst, dessen eigenes Ich in diesem Buche mit den Ereignissen so eng verflochten erscheint, der etwa 1310 geboren am 7. Januar 1364 als Dekan des Mainzer Domkapitels gestorben ist, aber schon vorher, vom 4. bis ins 6. Jahrzehnt, als Notar und Rat, dann als Offizial des grossen Erzbischofs Baldewin von Trier, der stärksten staatsmännischen Persönlichkeit der Zeit, in einem Brennpunkte der europäischen Politik gestanden hat ; eben das gibt seinen Sammlungen ihren unvergleichlichen Wert. Viele haben dies Werk mit ihrem Rat gefördert. Für die Tat hat es vor allen Anderen zu danken dem Generaldirektor der preussischen Staatsarchive, Herrn Geh. Oberregierungsrat Dr. P. Kehr, dessen Eingreifen den Druck erst ermöglicht hat, und Herrn Dr. R. Knipping auf Gut Siferling, der die Sorge der Vollendung opferfreudig auf sich nahm. Marburg im Oktober 1921. Edmund Ernst Stengel. 1) Technik der Ausgabe: Die Texte sind teils im vollen Wortlaut wiedergegeben, teils in ausführlichen Auszigen, die ausreichend bekannten Stücke — sie sind mit * versehen — nur in kürzester Andeutung. Ergänzte Stellen sind durch [ ] getilgte durch € 5, nachgetragene durch 8 ge- kennzeichnet. Punkte bedeuten in eckigen Klammern unleserliche Stellen, sonst sind sie handschriftlich, als „Reverenz“-Punkte, überliefert ; Textkürzungen sind durch Striche deutlich gemacht. Was nicht Text oder Zitat, ist kursiv gesetzt. K und D mit folgender Ziffer bezeichnen die von mir numerierte Reihenfolge innerhalb der Handschriften von Kassel und Darmstadt; Nr. — geht immer auf die Nummerierung des vorliegenden Werkes, während nr. — stets die Numerierung zitierter Werke bezeichnet. Vorläufige Berichtigungen: Nr. 39: Jan. 5; — Nr. 74: Juli 5; Nr. 77 zu N. p. existunt einzusetzen; — Nr. 80 (S. 51) nach a): Brachazolus. a*); — Nr. 207 c. 2 (S. 7 v. u.) Dittographie contingere — electionem streichen; — Nr. 235: Volder war nicht Zöllner sondern beteiligt am Zoll (Sauer Nass. UB. nr. 1895); — Nr. 237: Juli 13; — Nr. 245: Jan. 28; — Nr. 246 Vor- bemerkung: kaum st. wohl; — Nr. 29: [1332] Mai 8; — Nr. 256: Okt. 13; — Nr. 262: Dez. 14 ; — Nr. 270 Vorbem.: Rupert war nicht Kellner sondern Amtmann ; — Nr. 295: Okt. 30; — Nr. 403 zu N. e und sonst: Vivelin; — Nr. 448 c. I: als ir uns ; — Nr. 475 zu N. 5: vallium ist richtig (vgl. z. B. Schunck Cod. nr. 99); — Nr. 481: NN. a—c streichen. — Zu emendieren Nr. 73 c. 2: provisione st. promissone (aus provisione korr.); — Nr. 791 1. Absatz Z. 3 v. u.: vestre serenitatis; — Nr. 91 c. 2: nobis st. nobilis.
Strana 1
1*. [Rom 1143 Februar 22/. Papst Innozenz II. für Kloster Sprengiersbach. K510 (ohne Eschatokoll); Jaffé-Löwenfeld nr. 8346 (aus Transsumt des 16. Jh.s). Rom 1178 März 30. 2' Papst Alexander III. für Stift Karden. K 94; Jaffé-Löwenfeld nr. 13037 (aus Orig.). Rom 1213 April 19. 3. ſPapst Innozenz III.J. Vineam domini — regi Arrogonum. K 519 aus dem Rommersdorfer Bullar in Koblenz fol. 4b nr. 3 (ohne Protokoll), am Schluss gegen Potthast nr. 4706 (aus vatikan. Register) erweitert durch die Ankündigung eines Boten N. und die offenbar aus verlorenem päpstlichem Register mit übernommene Anweisung für eine den Ausfertigungen des Briefes an reges und magni principes beizufiigende Aufforderung, das Laterankonzil mit Sonderboten zu beschicken. 4*. Rom 1213 April 27. Derselbe an die Aebte der Klöster Villers [-Bettnach] und Rommers- dorf. K 518 ebendaher fol. 4a nr. 2 = Potthast nr. 25592, vgl. nr. 4725. Rom 1213 Мai 5. 5*. Derselbe an die Christenheit der Trierer Provins. K 517 ebendaher fol. 1a nr. 1 = Potthast nach nr. 25592; vgl. 4725. 6. Rom 1215 November. Bericht über das 4. Laterankonzil: Anno ab incarnacione verbi MCCXV. — affuit multitudo. K 548 ebendaher fol. 26a nr. 12; vgl. Böhmer-Ficker nr. 6177a. In der Aufzählung am Schluss hier noch die Gesandten der Könige von Ungarn, Jerusalem und Cypern genannt. 7* ( * ſRom 1215 Dezember 123. Papst Innozenz III. K 521 ohne Protokoll ebendaher fol. 7a nr. 6; Potthast nr. 5012. 8*. Rom 1216 Januar 8. Papst Innozenz III. an die Kreuzfahrer der Diözese Littich. K 520 ebendaher fol. 5b nr. 4 = Potthast nr. 5050. 9*. Rom 1216 Januar 8. Derselbe an die Kreuzfahrer der Provinz Trier. K 549 ebendaher fol. 26b nr. 13 = Potthast nach 25506, vgl. nr. 5048. 10*. Viterbo 1220 Januar 28. Papst Honorius III. an die Aebte von Himmerode und Rommersdorf. K 550 ebendaher fol. 28b nr. 14 = Pressutti nr. 2313. 11*. Viterbo 1220 Februar 14. Derselbe an den Scholaster Konrad von Mains. Experte tue — D. Viterbii XVI. kal. marcii pont. n. a. quarto. K 552 ebendaher fol. 29b nr. 16; Pressutti nr. 2468 (ohne Datum, vatikan. Register). 2* 12 . [Viterbo 1220 Februar 16/. Derselbe an die deutschen Bischöfe und Prälaten. Et si eius — ac benignos. K 553 ebendaher fol. 30a nr. 17; Pressutti nr. 2333 (Hildesheimer Kopialbuch). Nova Alamanniae
1*. [Rom 1143 Februar 22/. Papst Innozenz II. für Kloster Sprengiersbach. K510 (ohne Eschatokoll); Jaffé-Löwenfeld nr. 8346 (aus Transsumt des 16. Jh.s). Rom 1178 März 30. 2' Papst Alexander III. für Stift Karden. K 94; Jaffé-Löwenfeld nr. 13037 (aus Orig.). Rom 1213 April 19. 3. ſPapst Innozenz III.J. Vineam domini — regi Arrogonum. K 519 aus dem Rommersdorfer Bullar in Koblenz fol. 4b nr. 3 (ohne Protokoll), am Schluss gegen Potthast nr. 4706 (aus vatikan. Register) erweitert durch die Ankündigung eines Boten N. und die offenbar aus verlorenem päpstlichem Register mit übernommene Anweisung für eine den Ausfertigungen des Briefes an reges und magni principes beizufiigende Aufforderung, das Laterankonzil mit Sonderboten zu beschicken. 4*. Rom 1213 April 27. Derselbe an die Aebte der Klöster Villers [-Bettnach] und Rommers- dorf. K 518 ebendaher fol. 4a nr. 2 = Potthast nr. 25592, vgl. nr. 4725. Rom 1213 Мai 5. 5*. Derselbe an die Christenheit der Trierer Provins. K 517 ebendaher fol. 1a nr. 1 = Potthast nach nr. 25592; vgl. 4725. 6. Rom 1215 November. Bericht über das 4. Laterankonzil: Anno ab incarnacione verbi MCCXV. — affuit multitudo. K 548 ebendaher fol. 26a nr. 12; vgl. Böhmer-Ficker nr. 6177a. In der Aufzählung am Schluss hier noch die Gesandten der Könige von Ungarn, Jerusalem und Cypern genannt. 7* ( * ſRom 1215 Dezember 123. Papst Innozenz III. K 521 ohne Protokoll ebendaher fol. 7a nr. 6; Potthast nr. 5012. 8*. Rom 1216 Januar 8. Papst Innozenz III. an die Kreuzfahrer der Diözese Littich. K 520 ebendaher fol. 5b nr. 4 = Potthast nr. 5050. 9*. Rom 1216 Januar 8. Derselbe an die Kreuzfahrer der Provinz Trier. K 549 ebendaher fol. 26b nr. 13 = Potthast nach 25506, vgl. nr. 5048. 10*. Viterbo 1220 Januar 28. Papst Honorius III. an die Aebte von Himmerode und Rommersdorf. K 550 ebendaher fol. 28b nr. 14 = Pressutti nr. 2313. 11*. Viterbo 1220 Februar 14. Derselbe an den Scholaster Konrad von Mains. Experte tue — D. Viterbii XVI. kal. marcii pont. n. a. quarto. K 552 ebendaher fol. 29b nr. 16; Pressutti nr. 2468 (ohne Datum, vatikan. Register). 2* 12 . [Viterbo 1220 Februar 16/. Derselbe an die deutschen Bischöfe und Prälaten. Et si eius — ac benignos. K 553 ebendaher fol. 30a nr. 17; Pressutti nr. 2333 (Hildesheimer Kopialbuch). Nova Alamanniae
Strana 2
2 13*. Viterbo 1220 Februar 16. Derselbe an die Christenheit in Deutschland. Exultet — D. Viterbii XIIII. kal. marcii pont. n. a. quarto. K 551 ebendaher fol. 28b nr. 15; vgl. Pressutti nr. 2307 (ohne Datum). 14*. Nr. 13—30 Civitavecchia 1220 Juli 28. Derselbe an den Scholaster Konrad von Mains. K 523 ebendaher fol. 21b nr. 10 = Böhmer Acta nr. 943; Pressutti nr. 2580 (vatikan. Register). Rom 1220 November 30. 15*. Derselbe an denselben. K 522 ebendaher fol. 13b nr. 9; Pressutti nr. 2796 (mit V. kal. dec.; vatikan. Register). [1220 Ende 27 16. Anweisung [desselben für denselben?] zu Massregeln gegen säumige Kreuzfahrer. Ex quo exercitus — votum suum; — K 554 ebendaher fol. 30a nr. 171/2 (ohne Protokoll). 17. Rom 1221 März 26. Derselbe an den Erzbischof von Trier. Ac si secus — D. Laterani VII. kal. april. pont. n. a. V. K 555 ebendaher fol. 30b nr. 18; vgl. Pressutti nr. 3209 (ohne Zeitangaben). 18. Rom 1221 April 28. Derselbe an die deutsche Christenheit: mahnt sie, auf die Kreuspredigt des von ihm dazu bestellten Meisters C(onrad), seines Kaplans und Pönitentiars, zu hören und für die Befreiung des heiligen Landes beizusteuern, die duces, comites, magnates, civitates, opida seu ville mit Streitern, die Kirchen mit Gebeten und materieller Hilfe. Et si non — D. Laterani IIII. kal. mai pont. n. a. V. — K 563 ebendaher fol. 32a nr. 22. 19. [Rom 1221 April 283. Derselbe an die deutschen Bischöfe und Prälaten: befiehlt, da einige von ihnen abtriinnige Kreuzträger mit rechtswidriger Nachsicht behandeln und infolgedessen manche weltliche und gar geistliche Fürsten, Magnaten, sowie andere Laien und Geistliche ihr Gelübde missachten, ja abtun, die Ex- kommunikation aller Abtrünnigen zu verkünden; sie sollen sorgen, dass ab- wesende Kreuzträger gemäss dem Beschluss des 4. Laterankonzils trots des Widerspruches eines Teiles der Geistlichkeit 3 Jahre ihre Pfründe geniessen; sie sollen solche Geistliche, die sich weigern, an der Kreuzpredigt seines Kaplans und Pönitentiars Konrad oder anderer Prediger mitzuwirken, dazu anhalten. Grave gerimus — Dat. ut supra (= Nr. 18). — K 564 ebendaher fol. 33a nr. 23. 20. (Rom 1221 April 283. Derselbe an Meister Konrad, seinen Kaplan und Pönitentiar: dankt für dessen Brief und erfolgreiche Kreuzpredigt; hat auf seinen Rat soeben Briefe (Nrr. 18—20) an die Prälaten und Andere geschickt, doch wegen der Er- schöpfung der Kirchen durch den Zwanzigsten auf weitere Auflagen ver- zichtet; mahnt ihn auszuharren. Devotionis tue — Dat. ut supra (= Nr. 18). — K 567 ebendaher fol. 33b nr. 25. 22. [Rom 1221 April 287. Derselbe an die deutschen Bischöfe und Prälaten: empfiehlt ihnen den von ihm zum Kreusprediger in Deutschland ernannten Meister Konrad, seinen in Tat und Wort mächtigen Kaplan und Pönitentiar, und befiehlt, demselben Lebensunterhalt zu gewähren. Cum secundum — Dat. ut supra (= Nr. 18). K 565 ebendaher fol. 33b. 21. (Rom 1221 April 283. Derselbe fan denselben]: bestätigt auf dessen Bitte die von ihm und anderen Kreuzpredigern unter Honorius' und Innozenz' III. Pontifikat gegen die Verpflichtung zu persönlicher Kreuzfahrt und Stellung von Streitern ge- währten Absolutionen von Verletzungen Geistlicher. Ex parte — Dat. ut supra (= Nr. 18). — K 568 ebendaher fol. 34a nr. 26. * Tarent 1221 April. 23*. Kaiser Friedrich II. für den deutschen Orden. K 119, vgl. Nr. 37; Böhmer- Ficker nr. 1307 (Orig.). Zu der Bestimmung über Veräusserung von Reichslehen an den Orden die Glosse L.s: ut feoda imperii tamquam propria dari (so).
2 13*. Viterbo 1220 Februar 16. Derselbe an die Christenheit in Deutschland. Exultet — D. Viterbii XIIII. kal. marcii pont. n. a. quarto. K 551 ebendaher fol. 28b nr. 15; vgl. Pressutti nr. 2307 (ohne Datum). 14*. Nr. 13—30 Civitavecchia 1220 Juli 28. Derselbe an den Scholaster Konrad von Mains. K 523 ebendaher fol. 21b nr. 10 = Böhmer Acta nr. 943; Pressutti nr. 2580 (vatikan. Register). Rom 1220 November 30. 15*. Derselbe an denselben. K 522 ebendaher fol. 13b nr. 9; Pressutti nr. 2796 (mit V. kal. dec.; vatikan. Register). [1220 Ende 27 16. Anweisung [desselben für denselben?] zu Massregeln gegen säumige Kreuzfahrer. Ex quo exercitus — votum suum; — K 554 ebendaher fol. 30a nr. 171/2 (ohne Protokoll). 17. Rom 1221 März 26. Derselbe an den Erzbischof von Trier. Ac si secus — D. Laterani VII. kal. april. pont. n. a. V. K 555 ebendaher fol. 30b nr. 18; vgl. Pressutti nr. 3209 (ohne Zeitangaben). 18. Rom 1221 April 28. Derselbe an die deutsche Christenheit: mahnt sie, auf die Kreuspredigt des von ihm dazu bestellten Meisters C(onrad), seines Kaplans und Pönitentiars, zu hören und für die Befreiung des heiligen Landes beizusteuern, die duces, comites, magnates, civitates, opida seu ville mit Streitern, die Kirchen mit Gebeten und materieller Hilfe. Et si non — D. Laterani IIII. kal. mai pont. n. a. V. — K 563 ebendaher fol. 32a nr. 22. 19. [Rom 1221 April 283. Derselbe an die deutschen Bischöfe und Prälaten: befiehlt, da einige von ihnen abtriinnige Kreuzträger mit rechtswidriger Nachsicht behandeln und infolgedessen manche weltliche und gar geistliche Fürsten, Magnaten, sowie andere Laien und Geistliche ihr Gelübde missachten, ja abtun, die Ex- kommunikation aller Abtrünnigen zu verkünden; sie sollen sorgen, dass ab- wesende Kreuzträger gemäss dem Beschluss des 4. Laterankonzils trots des Widerspruches eines Teiles der Geistlichkeit 3 Jahre ihre Pfründe geniessen; sie sollen solche Geistliche, die sich weigern, an der Kreuzpredigt seines Kaplans und Pönitentiars Konrad oder anderer Prediger mitzuwirken, dazu anhalten. Grave gerimus — Dat. ut supra (= Nr. 18). — K 564 ebendaher fol. 33a nr. 23. 20. (Rom 1221 April 283. Derselbe an Meister Konrad, seinen Kaplan und Pönitentiar: dankt für dessen Brief und erfolgreiche Kreuzpredigt; hat auf seinen Rat soeben Briefe (Nrr. 18—20) an die Prälaten und Andere geschickt, doch wegen der Er- schöpfung der Kirchen durch den Zwanzigsten auf weitere Auflagen ver- zichtet; mahnt ihn auszuharren. Devotionis tue — Dat. ut supra (= Nr. 18). — K 567 ebendaher fol. 33b nr. 25. 22. [Rom 1221 April 287. Derselbe an die deutschen Bischöfe und Prälaten: empfiehlt ihnen den von ihm zum Kreusprediger in Deutschland ernannten Meister Konrad, seinen in Tat und Wort mächtigen Kaplan und Pönitentiar, und befiehlt, demselben Lebensunterhalt zu gewähren. Cum secundum — Dat. ut supra (= Nr. 18). K 565 ebendaher fol. 33b. 21. (Rom 1221 April 283. Derselbe fan denselben]: bestätigt auf dessen Bitte die von ihm und anderen Kreuzpredigern unter Honorius' und Innozenz' III. Pontifikat gegen die Verpflichtung zu persönlicher Kreuzfahrt und Stellung von Streitern ge- währten Absolutionen von Verletzungen Geistlicher. Ex parte — Dat. ut supra (= Nr. 18). — K 568 ebendaher fol. 34a nr. 26. * Tarent 1221 April. 23*. Kaiser Friedrich II. für den deutschen Orden. K 119, vgl. Nr. 37; Böhmer- Ficker nr. 1307 (Orig.). Zu der Bestimmung über Veräusserung von Reichslehen an den Orden die Glosse L.s: ut feoda imperii tamquam propria dari (so).
Strana 3
1220 Februar 16—um 1250 3 24. Anagni 1227 Oktober 1. Papst Gregor IX. an den Erzbischof von Trier und dessen Suffragane. In maris — Dat. Anagnie kal. oct. pont. n. a. primo; älteste Fassung des berihmten Manifestes gegen Friedrich II. — K 28 wohl aus Rommersdorfer Bullar fol. 34b nr. 27. Vgl. Auvray nr. 178 (vatikan. Register) an die Bischöfe im Sidosten der Provinz Rom, mit sexto idus; K hat abweichend von dieser jingeren Ausfertigung besonders S. 281 Z. 38 procellis quatitur, fluctibus agitatur, S. 282 Z. II simul st. similis, Z. 34 f. sub spe sui subsidii ad crucem sumendam, S. 283 Z. 3 archiepiscoporum, S. 5 G(uala?) st. J(acobus) (vgl. Eubel 12 246), Z. 26 per predicaciones et litteras, Z. 30 bone memorie st. nobilis vir, Z. 31 fehlt regrediens und et nach viis; Z. 41 steht nochmals tocius populi christiani st. christianitatis, S. 285 Z. 9 f. ipsum precipientes ab omnibus excommunicatum publice nunciari, Z. 16 f. Nos enim salutem in domino, non interitum affectamus ipsius, quem olim sincere dileximus. * 25*. Perugia 1229 Februar 11. Derselbe an den Klerus der Provinzen Mainz, Köln und Trier. K 556 ebendaher fol. 31a nr. 19; Potthast nr. 26194 (Orig.). Rom 1233 мai 28 (Juni 282). 26*. Derselbe an die Archidiakone Hugo und Johannes Barat von Reims und Chalons und Gerard Goin Domherrn zu Reims. K 513 wohl ebendaher fol. 42b nr. 31 = Korth 216; Auvray nr. 1347 mit V kal. iul. (vatikan. Register); vgl. Knipping I nr. 774. 2 7* 27*. Viterbo 1240 März 16. Kaiser Friedrich II. an die Fürsten und Alle im Trierer Erzbistum (Const. II. nr. 224). K I wohl nicht aus Rommersdorfer Bullar fol. 49b nr. 39, sondern aus dessen Vorlage, da an 3 Stellen näher verwandt mit der in 2 Abschriften überlieferten Ausfertigung für den König von England: Const. II S. 308 Z. 23 quod st. que, S. 309 Z. 14 deferentem st. deferentes, S. 310 Z. 22 concilium convocari st. conv. conc.; diese Vorlage war kaum das Original- diplom, da K mit Item beginnt. 2 3* 28°. Rom 1241 Juni 19. Papst Gregor IX. an den deutschen Minoritenmeister. K 524; Auvray nr. 6075 (nur Zitat); vgl. nr. 6072 (vatikan. Reg.) = Sbaralea I nr. 343 (konstruiert mittels nr. 6075). 29* 29“. (Orig. 30. Lyon 1247 April 9. Papst Innozenz IV. an die Christenheit. K 344 d; Berger nr. 2519 u. vatikan. Register). sum 1250 . Bertho Truchsess von Schlotheim verkauft die Villa Epich- nellen an Hermann Losse. K 2191), das erste Stück der littere progenitorum meorum. Ueber die Familie von Schlotheim vgl. Funkhänel: Zeitschr. d. Ver. f. thüring. Gesch. III (1859). Bertho und sein Bruder Kunemund werden 1228—1253 (1255?) ge- nannt (Dobenecker III nr. 14 f., 93, 377, 393, 749, 951, 1094, 1623, 1939, 2105, 2312?); Kunemund heisst nur 1228—1244 „von Schlotheim“ (nr. 14 f.) 464, 749), später meist „von Mihla“; 1253 scheint er tot gewesen zu sein (vgl. nr. 2105, 2370, 2520). Hermann von Spirowe und ein Gerhard von Madelungin kommen auch noch in Nr. 31 vor. Ego Berthous dapifer de Slatheim tenore presencium recog nosco, quod villam Abichenelde cum suis pertinenciis tam in cam- pis, silvis, pratis quam in aquis vendidi Hermanno Lussoni pro- XXXa marcis argenti, sicut ante annum bonum fuit et acceptum, pro bonis liberis iure feodali puerisque suis et uxori sue possidendis et ad obtinendam dictam villam cum suis pertinenciis uxori et liberis dicti Her(manni) fratri suo Th(eoderico) iure contulimus prememorato et si quis me hereditarium in dicta bona voluerit conprobare, omni occasione remota libera faciam iam dicto H(er 1*
1220 Februar 16—um 1250 3 24. Anagni 1227 Oktober 1. Papst Gregor IX. an den Erzbischof von Trier und dessen Suffragane. In maris — Dat. Anagnie kal. oct. pont. n. a. primo; älteste Fassung des berihmten Manifestes gegen Friedrich II. — K 28 wohl aus Rommersdorfer Bullar fol. 34b nr. 27. Vgl. Auvray nr. 178 (vatikan. Register) an die Bischöfe im Sidosten der Provinz Rom, mit sexto idus; K hat abweichend von dieser jingeren Ausfertigung besonders S. 281 Z. 38 procellis quatitur, fluctibus agitatur, S. 282 Z. II simul st. similis, Z. 34 f. sub spe sui subsidii ad crucem sumendam, S. 283 Z. 3 archiepiscoporum, S. 5 G(uala?) st. J(acobus) (vgl. Eubel 12 246), Z. 26 per predicaciones et litteras, Z. 30 bone memorie st. nobilis vir, Z. 31 fehlt regrediens und et nach viis; Z. 41 steht nochmals tocius populi christiani st. christianitatis, S. 285 Z. 9 f. ipsum precipientes ab omnibus excommunicatum publice nunciari, Z. 16 f. Nos enim salutem in domino, non interitum affectamus ipsius, quem olim sincere dileximus. * 25*. Perugia 1229 Februar 11. Derselbe an den Klerus der Provinzen Mainz, Köln und Trier. K 556 ebendaher fol. 31a nr. 19; Potthast nr. 26194 (Orig.). Rom 1233 мai 28 (Juni 282). 26*. Derselbe an die Archidiakone Hugo und Johannes Barat von Reims und Chalons und Gerard Goin Domherrn zu Reims. K 513 wohl ebendaher fol. 42b nr. 31 = Korth 216; Auvray nr. 1347 mit V kal. iul. (vatikan. Register); vgl. Knipping I nr. 774. 2 7* 27*. Viterbo 1240 März 16. Kaiser Friedrich II. an die Fürsten und Alle im Trierer Erzbistum (Const. II. nr. 224). K I wohl nicht aus Rommersdorfer Bullar fol. 49b nr. 39, sondern aus dessen Vorlage, da an 3 Stellen näher verwandt mit der in 2 Abschriften überlieferten Ausfertigung für den König von England: Const. II S. 308 Z. 23 quod st. que, S. 309 Z. 14 deferentem st. deferentes, S. 310 Z. 22 concilium convocari st. conv. conc.; diese Vorlage war kaum das Original- diplom, da K mit Item beginnt. 2 3* 28°. Rom 1241 Juni 19. Papst Gregor IX. an den deutschen Minoritenmeister. K 524; Auvray nr. 6075 (nur Zitat); vgl. nr. 6072 (vatikan. Reg.) = Sbaralea I nr. 343 (konstruiert mittels nr. 6075). 29* 29“. (Orig. 30. Lyon 1247 April 9. Papst Innozenz IV. an die Christenheit. K 344 d; Berger nr. 2519 u. vatikan. Register). sum 1250 . Bertho Truchsess von Schlotheim verkauft die Villa Epich- nellen an Hermann Losse. K 2191), das erste Stück der littere progenitorum meorum. Ueber die Familie von Schlotheim vgl. Funkhänel: Zeitschr. d. Ver. f. thüring. Gesch. III (1859). Bertho und sein Bruder Kunemund werden 1228—1253 (1255?) ge- nannt (Dobenecker III nr. 14 f., 93, 377, 393, 749, 951, 1094, 1623, 1939, 2105, 2312?); Kunemund heisst nur 1228—1244 „von Schlotheim“ (nr. 14 f.) 464, 749), später meist „von Mihla“; 1253 scheint er tot gewesen zu sein (vgl. nr. 2105, 2370, 2520). Hermann von Spirowe und ein Gerhard von Madelungin kommen auch noch in Nr. 31 vor. Ego Berthous dapifer de Slatheim tenore presencium recog nosco, quod villam Abichenelde cum suis pertinenciis tam in cam- pis, silvis, pratis quam in aquis vendidi Hermanno Lussoni pro- XXXa marcis argenti, sicut ante annum bonum fuit et acceptum, pro bonis liberis iure feodali puerisque suis et uxori sue possidendis et ad obtinendam dictam villam cum suis pertinenciis uxori et liberis dicti Her(manni) fratri suo Th(eoderico) iure contulimus prememorato et si quis me hereditarium in dicta bona voluerit conprobare, omni occasione remota libera faciam iam dicto H(er 1*
Strana 4
Nr. 31—32 4 manno) et suis heredibus et soluta. Huiusmodi facti sunt testes frater meus K(unemundus) de Slatheim, F(redericus) de Grune- beche, H(ermannus) scultetus de Cruceburg, Hermannus de Spirowe, Ludewicus Sac, Gothfridus de Hasehardeshusen, Hermannus Mersel, Gothfridus de Guttern, Bertoldus de Madelingen et alii quam plures fide digni. Ut hoc autem meum factum robur obtineat firmitatis et testimonium veritatis, presentem paginam munimine sigilli mei feci roborari. I) Ueberschr.: Empcio ville Abschinelhde (2. h korr.) cum suis perti- nenciis in campis ceteraque; dazu die Glossen 1) Nota, quod villa est nostra et totum, item nota, quod uxor et liberi possunt habere, und 2) Fa.(ciam ?) hanc litteram transsumi vitatis illis de Slathey(m). 31. 1262 März 14. Friedrich der Jüngere von Treffurt verpfändet an Hermann und Dietrich Losse für 20 Mark Silbers seine Giter zu Nuwin- dorf, Hoinges und Rangen. K 2231). Nos Ferdericusa) iunior de Drivord recognoscimus universis presentem paginam inspecturis, quod bona nostra in Nuwindorf, in Hoinges et Rangen, piscaturam quoque attinentem Hermanno et Theodrico fratribus dictis Lussin obligavimus cum universis proventibus pro XX marcis argenti volentes [esse]b) eorundem bonorum legitimus warandator sub hac forma, si predicta bona a festo beate Walpurgis proxime venturo infra terminum non sol- verimus ab ipsis, possidebunt ea iure feodali a nobis. Preterea ipsa conferemus eorum heredibus et amicis, pro quibus duxerint preces suas. Ut autem hoc factum ratum permaneat, has litteras conscribi fecimus nostroque muniri sigillo. Acta sunt hec anno domini M° CC°c) LXII° pridie ydus marcii. Huius rei testes sunt Albertus de Sebech, Hermannus de Mila, Hermannus de Spirowe, Gerhardus de Madelungin, Al- bertus de Sulbach, Berthous de Varila, Gothfridus Schindecoph et Theodericus frater suus, alii quam plures. I) Ueberschr.: Acquisicio sive feodum bonorum in Nuwindorf, in Hoinges et Rangen. Am Schluss hat der Abschreiber 2 hinzugefügt: Hec ex littera, quam vidistis circa Hermannum Lusse seniorem. + a) K. + b) fehlt. + c) davor CCC° getilgt. 32. Perugia 1265 Juni 8. Papst Klemens IV. befiehlt, die Brüder des Augustiner- Hospitals auf dem Grossen St. Bernhard in ihrer Betteltätig- keit zu fördern und dafür zu sorgen, dass ihnen testamentarische Legate nicht vorenthalten werden. K 344 b. — Inseriert in Nr. 121 und dort bezeichnet als plumbea ipsius predecessoris bulla munitum mit der Bemerkung, dass es pre nimia vetustate incipit iam consumi, wohl deshalb im Archiv des St. Bernhard- hospitals nicht erhalten (vgl. die Exemtion vom folgenden Tage bei Gremaud I nr. 713), während die in Nr. 122 ebenso gekennzeichnete U. Innozenz IV. (Nr. 29) allerdings auf uns gekommen ist. Clemens episcopus servus servorum dei venerabilibus fratri- bus . . archiepiscopis et episcopis et dilectis filiis . . abbatibus, . . prioribus, . . decanis, archidyaconis, . . prepositis, . . archi- presbyteris et aliis ecclesiarum prelatis, ad quos littere iste per-
Nr. 31—32 4 manno) et suis heredibus et soluta. Huiusmodi facti sunt testes frater meus K(unemundus) de Slatheim, F(redericus) de Grune- beche, H(ermannus) scultetus de Cruceburg, Hermannus de Spirowe, Ludewicus Sac, Gothfridus de Hasehardeshusen, Hermannus Mersel, Gothfridus de Guttern, Bertoldus de Madelingen et alii quam plures fide digni. Ut hoc autem meum factum robur obtineat firmitatis et testimonium veritatis, presentem paginam munimine sigilli mei feci roborari. I) Ueberschr.: Empcio ville Abschinelhde (2. h korr.) cum suis perti- nenciis in campis ceteraque; dazu die Glossen 1) Nota, quod villa est nostra et totum, item nota, quod uxor et liberi possunt habere, und 2) Fa.(ciam ?) hanc litteram transsumi vitatis illis de Slathey(m). 31. 1262 März 14. Friedrich der Jüngere von Treffurt verpfändet an Hermann und Dietrich Losse für 20 Mark Silbers seine Giter zu Nuwin- dorf, Hoinges und Rangen. K 2231). Nos Ferdericusa) iunior de Drivord recognoscimus universis presentem paginam inspecturis, quod bona nostra in Nuwindorf, in Hoinges et Rangen, piscaturam quoque attinentem Hermanno et Theodrico fratribus dictis Lussin obligavimus cum universis proventibus pro XX marcis argenti volentes [esse]b) eorundem bonorum legitimus warandator sub hac forma, si predicta bona a festo beate Walpurgis proxime venturo infra terminum non sol- verimus ab ipsis, possidebunt ea iure feodali a nobis. Preterea ipsa conferemus eorum heredibus et amicis, pro quibus duxerint preces suas. Ut autem hoc factum ratum permaneat, has litteras conscribi fecimus nostroque muniri sigillo. Acta sunt hec anno domini M° CC°c) LXII° pridie ydus marcii. Huius rei testes sunt Albertus de Sebech, Hermannus de Mila, Hermannus de Spirowe, Gerhardus de Madelungin, Al- bertus de Sulbach, Berthous de Varila, Gothfridus Schindecoph et Theodericus frater suus, alii quam plures. I) Ueberschr.: Acquisicio sive feodum bonorum in Nuwindorf, in Hoinges et Rangen. Am Schluss hat der Abschreiber 2 hinzugefügt: Hec ex littera, quam vidistis circa Hermannum Lusse seniorem. + a) K. + b) fehlt. + c) davor CCC° getilgt. 32. Perugia 1265 Juni 8. Papst Klemens IV. befiehlt, die Brüder des Augustiner- Hospitals auf dem Grossen St. Bernhard in ihrer Betteltätig- keit zu fördern und dafür zu sorgen, dass ihnen testamentarische Legate nicht vorenthalten werden. K 344 b. — Inseriert in Nr. 121 und dort bezeichnet als plumbea ipsius predecessoris bulla munitum mit der Bemerkung, dass es pre nimia vetustate incipit iam consumi, wohl deshalb im Archiv des St. Bernhard- hospitals nicht erhalten (vgl. die Exemtion vom folgenden Tage bei Gremaud I nr. 713), während die in Nr. 122 ebenso gekennzeichnete U. Innozenz IV. (Nr. 29) allerdings auf uns gekommen ist. Clemens episcopus servus servorum dei venerabilibus fratri- bus . . archiepiscopis et episcopis et dilectis filiis . . abbatibus, . . prioribus, . . decanis, archidyaconis, . . prepositis, . . archi- presbyteris et aliis ecclesiarum prelatis, ad quos littere iste per-
Strana 5
1262 März 14—1265 Juni 8 5 1. Querelam venerint, salutem et apostolicam benedictionem. gravem accepimus dilectorum filiorum prepositi et fratrum hospi- talis Montis Iovis ordinis sancti Augustini Sedunensis dyocesis, quam pre magnitudine culpe ac pauperum dispendio dissimulare nec volumus nec debemus. Proposuerunt siquidem iam dicti fratres, quod, cum pro confratriis et elemosinis pauperum requirendis iuxta quod eis indulsimus1), ad ecclesias quorundam presbyterorum acce- dunt, eos recipere nolunt, sed, quod gravius est, ab ecclesiis ipsis predictos fratres eicere non verentur, cum deberent eos benigne ac patienter audire et parrochianos suos ad conferendas pauperi- bus elimosinas attencius exhortari. Accidit ad hoc, quod iidem presbyteri quandam partem elimosinarum pauperum exigunt impu- denter et, ut possint extorqueri, quod querunt parrochianis suis reclamantibus a), pauperum obsequium inpedire pro sue voluntatis Unde, quoniam tantum predictorum arbitrio non formidant. fratrum gravamen et pauperum dispendium clausis non debemus oculis pertransire, quibus ex debito pastoralis officii patrocinium tenemur contra omnem insolenciam inpertiri, universitati vestre per apostolica decreta mandamus atque precipimus, quatinus uni- versis presbyteris nostre iurisdictioni subiectis sub pena officii et beneficii iniungatis, ut predictos fratres, dummodo ydonei et bone opinionis existant, in ecclesiis suis ad opus pauperum predicare et elimosinas querere iuxta quod eis apostolica sedes indulsit sine qualibet contradictione permittant salva moderacione concilii gene- ralis nec ab eis aliquid exigere vel extorquere presumant. Si vero postmodum de iam dictis presbyteris ad audienciam nostram querela pervenerit in transgressores precepti nostri, iuxta modum culpe taliter veritate cognita vindicetis, quod eos sue temeritatis peniteat et fratres ipsi pro defectu iustitie non cogantur ad nostram pre- senciam laborare. 2. Pervenit preterea ad audienciam nostram, quod, si quando parrochiani vestri prefatis fratribus quidquam de rebus suis in testamento reliqueruntb), heredes eorum vel illi, qui res ipsas penes se habent, ipsum legatum eis solvere contradicunt. Quia vero gravem culpe maculam contrahunt et non medio- criter oculos divine maiestatis offendunt, qui ea, que sacris dei ecclesiis et viris religioni ac honestati deditis rationabiliter in testamento legantur, temeritate qualibet detinere presumunt, uni- versitati vestre per apostolica scripta precipiendo mandamus, qua- tinus, quando predicti fratres exinde apud vos querimoniam depo- suerint, illos, quos vobis nominaverint, si vobis ita esse constiterit, mon[elatisc) attencius et districtius conpellatis, ut ea, que predictis fratribus sunt in testamento legata, remoto appellationis obstaculo sine maliciosa dilatione absque diminucione persolvant vel in pre- sencia vestra appellacione remota exhibeant iusticie conplementum. Quod si monitis vestris parere contempserint, eos appellacione cessante usque ad satisfactionem condignam excommunicacionis vinculo astringatis. Datum Perusii VI. idus iunii pontificatus nostri anno primo. a) reclammantibus. + b) relinquerunt. + c) moniatis. 1) unbekannt.
1262 März 14—1265 Juni 8 5 1. Querelam venerint, salutem et apostolicam benedictionem. gravem accepimus dilectorum filiorum prepositi et fratrum hospi- talis Montis Iovis ordinis sancti Augustini Sedunensis dyocesis, quam pre magnitudine culpe ac pauperum dispendio dissimulare nec volumus nec debemus. Proposuerunt siquidem iam dicti fratres, quod, cum pro confratriis et elemosinis pauperum requirendis iuxta quod eis indulsimus1), ad ecclesias quorundam presbyterorum acce- dunt, eos recipere nolunt, sed, quod gravius est, ab ecclesiis ipsis predictos fratres eicere non verentur, cum deberent eos benigne ac patienter audire et parrochianos suos ad conferendas pauperi- bus elimosinas attencius exhortari. Accidit ad hoc, quod iidem presbyteri quandam partem elimosinarum pauperum exigunt impu- denter et, ut possint extorqueri, quod querunt parrochianis suis reclamantibus a), pauperum obsequium inpedire pro sue voluntatis Unde, quoniam tantum predictorum arbitrio non formidant. fratrum gravamen et pauperum dispendium clausis non debemus oculis pertransire, quibus ex debito pastoralis officii patrocinium tenemur contra omnem insolenciam inpertiri, universitati vestre per apostolica decreta mandamus atque precipimus, quatinus uni- versis presbyteris nostre iurisdictioni subiectis sub pena officii et beneficii iniungatis, ut predictos fratres, dummodo ydonei et bone opinionis existant, in ecclesiis suis ad opus pauperum predicare et elimosinas querere iuxta quod eis apostolica sedes indulsit sine qualibet contradictione permittant salva moderacione concilii gene- ralis nec ab eis aliquid exigere vel extorquere presumant. Si vero postmodum de iam dictis presbyteris ad audienciam nostram querela pervenerit in transgressores precepti nostri, iuxta modum culpe taliter veritate cognita vindicetis, quod eos sue temeritatis peniteat et fratres ipsi pro defectu iustitie non cogantur ad nostram pre- senciam laborare. 2. Pervenit preterea ad audienciam nostram, quod, si quando parrochiani vestri prefatis fratribus quidquam de rebus suis in testamento reliqueruntb), heredes eorum vel illi, qui res ipsas penes se habent, ipsum legatum eis solvere contradicunt. Quia vero gravem culpe maculam contrahunt et non medio- criter oculos divine maiestatis offendunt, qui ea, que sacris dei ecclesiis et viris religioni ac honestati deditis rationabiliter in testamento legantur, temeritate qualibet detinere presumunt, uni- versitati vestre per apostolica scripta precipiendo mandamus, qua- tinus, quando predicti fratres exinde apud vos querimoniam depo- suerint, illos, quos vobis nominaverint, si vobis ita esse constiterit, mon[elatisc) attencius et districtius conpellatis, ut ea, que predictis fratribus sunt in testamento legata, remoto appellationis obstaculo sine maliciosa dilatione absque diminucione persolvant vel in pre- sencia vestra appellacione remota exhibeant iusticie conplementum. Quod si monitis vestris parere contempserint, eos appellacione cessante usque ad satisfactionem condignam excommunicacionis vinculo astringatis. Datum Perusii VI. idus iunii pontificatus nostri anno primo. a) reclammantibus. + b) relinquerunt. + c) moniatis. 1) unbekannt.
Strana 6
6 Nr. 33 [Perugia 1265 Juni 28—Juli 102]. Papst Klemens IV. predigt den Bischöfen im Herzogtum Spoleto das Kreuz gegen König Manfred von Sizilien. K 291). — Die älteste Fassung des berühmten Manifestes, die wir be- sitzen. Offenkundig jinger sind die mehrfach erwähnten Ausfertigungen einerseits an die Erzbischöfe vou Bourges, Narbonne, Sens, die französischen Provinziale der Prediger- und Minderbrider und den Dekan von Reims vom 2. November 1265 (aus vatikan. Register: M. G. Epistolae pont. Rom. III nr. 645, vgl. Jordan nr. 240, Böhmer-Ficker nr. 9600; R), andererseits an den Kardinal Simon von St. Cäcilia wohl aus dem September (nach Abschrift teils bei Martene II 196, teils bei Sternfeld 318, vgl. Jordan nr. 1477, Böhmer- Ficker nr. 9582 f.; C) ; aber auch die Fassung für die Prioren und Guardiane der Prediger- und Minderbrider in der Mark Ankona vom 10. Juli (aus Orig. Sbaralea III nr. 23, vgl. Jordan nr. 1751, Böhmer-Ficker nr. 9540; F) ist, wenn nicht jünger, so doch weniger urspringlich. Da der Papst in Perugia residierte, versteht es sich, dass er wie in F so auch in unserer U. zuerst den Klerus der nächsten Nachbarschaft gegen den eben damals Rom und Spoleto bedrohenden Manfred (vgl. Böhmer-Ficker nr. 4760—4764 g) aufrief. Die obere Grenze für die Einreihung ist die im § 2 erwähnte Belehnung Karls von Anjou mit Sizilien am 28. Juni (Böhmer-Ficker nr. 9537). Clemens a) episcopusb) servus servorum dei venerabilibusc) fratribus universis episcopis per ducatum Spolent(inum) constitutis salutem d) et apostolicam benedictionem. I. Venenosoe) genere velud de radice colubri virulent a]f) progenies Manfredus8) quson- dlamh) [princeps]i) Tarentinus egressus ab i[n]euntek) etate paternis se conformans nequiciis nisusl) est, quantum potuit, paternam superarem) sevitiam. Qui sicut i m]pius n) in pessimis rebus exultans gloriatus o est 1) esse ac dici ecclesie persecutor ad depressionem catholicep) fidei, enervationem iuris ecclesiastici et iugem turbationem Ytalieq), prout patet per operar), dampnabili progenitoris imitationes) re- spir[ajnst). In qua voluntate pſerflidau) inv) deum") non solum perseverans sed crescens, quantum in eo est, prophanavit sacra, religiosa fedavit, destruxit ecclesias, afflixit viros ecclesiasticos et alios tam nobiles quam pauperes w) acx) viduis non pepercit alias molitu[s] y) totis viribus conceptum 2) virus effundere ac iniquitatem tam [innatami) quami)] a patre propagatam in matrem ecclesiam Et ut ad sue intencionis perfidiam posset pervenire parturire a5). facilius, Sarracenis et aliis inimicis ecclesie in Christianorum dispendium speciali se amicicia copulavit. Idem quoque regnum Sicilie ad ecclesiamb5) Romanam pertinens, ut de aliis taceamus, in- vadens acc) perfidia inhumana contractans, quantum ex ipsius regni opibus ledat ecclesiam, turbet Ytaliam 1) et alias etiam remotas partes concuciat, non solum eciamv) vicinis est notum, sed ad extr[emjose) orbis [terre]i) angulos iam pervenit. Et licet ec- clesia tamquam pia mater longo tempore dissimfillaveritf) ista credens, ut g) ille ad cor rediens penitenciam ageret de commissis, quia tamen de die‘ in diem fiebat deterior et peiora peioribush") cumulab ajti), qu'ajdamk) inevitabili necessitate oportuit nos pro ecclesie defensione a th]letam 1) assumere ipsumque m') erigere ad illius proterviam retundendam. 2. Cuius rei causan) karissimum in Christo filium nostrum Karolum°*) regem Sicilie illustrem, quem more pirojgfe n iltorump5) suorum apostolica sedes semper invenitq) ad beneplacita sua paratum, vocavimus ad huiusmodi negocium 33.
6 Nr. 33 [Perugia 1265 Juni 28—Juli 102]. Papst Klemens IV. predigt den Bischöfen im Herzogtum Spoleto das Kreuz gegen König Manfred von Sizilien. K 291). — Die älteste Fassung des berühmten Manifestes, die wir be- sitzen. Offenkundig jinger sind die mehrfach erwähnten Ausfertigungen einerseits an die Erzbischöfe vou Bourges, Narbonne, Sens, die französischen Provinziale der Prediger- und Minderbrider und den Dekan von Reims vom 2. November 1265 (aus vatikan. Register: M. G. Epistolae pont. Rom. III nr. 645, vgl. Jordan nr. 240, Böhmer-Ficker nr. 9600; R), andererseits an den Kardinal Simon von St. Cäcilia wohl aus dem September (nach Abschrift teils bei Martene II 196, teils bei Sternfeld 318, vgl. Jordan nr. 1477, Böhmer- Ficker nr. 9582 f.; C) ; aber auch die Fassung für die Prioren und Guardiane der Prediger- und Minderbrider in der Mark Ankona vom 10. Juli (aus Orig. Sbaralea III nr. 23, vgl. Jordan nr. 1751, Böhmer-Ficker nr. 9540; F) ist, wenn nicht jünger, so doch weniger urspringlich. Da der Papst in Perugia residierte, versteht es sich, dass er wie in F so auch in unserer U. zuerst den Klerus der nächsten Nachbarschaft gegen den eben damals Rom und Spoleto bedrohenden Manfred (vgl. Böhmer-Ficker nr. 4760—4764 g) aufrief. Die obere Grenze für die Einreihung ist die im § 2 erwähnte Belehnung Karls von Anjou mit Sizilien am 28. Juni (Böhmer-Ficker nr. 9537). Clemens a) episcopusb) servus servorum dei venerabilibusc) fratribus universis episcopis per ducatum Spolent(inum) constitutis salutem d) et apostolicam benedictionem. I. Venenosoe) genere velud de radice colubri virulent a]f) progenies Manfredus8) quson- dlamh) [princeps]i) Tarentinus egressus ab i[n]euntek) etate paternis se conformans nequiciis nisusl) est, quantum potuit, paternam superarem) sevitiam. Qui sicut i m]pius n) in pessimis rebus exultans gloriatus o est 1) esse ac dici ecclesie persecutor ad depressionem catholicep) fidei, enervationem iuris ecclesiastici et iugem turbationem Ytalieq), prout patet per operar), dampnabili progenitoris imitationes) re- spir[ajnst). In qua voluntate pſerflidau) inv) deum") non solum perseverans sed crescens, quantum in eo est, prophanavit sacra, religiosa fedavit, destruxit ecclesias, afflixit viros ecclesiasticos et alios tam nobiles quam pauperes w) acx) viduis non pepercit alias molitu[s] y) totis viribus conceptum 2) virus effundere ac iniquitatem tam [innatami) quami)] a patre propagatam in matrem ecclesiam Et ut ad sue intencionis perfidiam posset pervenire parturire a5). facilius, Sarracenis et aliis inimicis ecclesie in Christianorum dispendium speciali se amicicia copulavit. Idem quoque regnum Sicilie ad ecclesiamb5) Romanam pertinens, ut de aliis taceamus, in- vadens acc) perfidia inhumana contractans, quantum ex ipsius regni opibus ledat ecclesiam, turbet Ytaliam 1) et alias etiam remotas partes concuciat, non solum eciamv) vicinis est notum, sed ad extr[emjose) orbis [terre]i) angulos iam pervenit. Et licet ec- clesia tamquam pia mater longo tempore dissimfillaveritf) ista credens, ut g) ille ad cor rediens penitenciam ageret de commissis, quia tamen de die‘ in diem fiebat deterior et peiora peioribush") cumulab ajti), qu'ajdamk) inevitabili necessitate oportuit nos pro ecclesie defensione a th]letam 1) assumere ipsumque m') erigere ad illius proterviam retundendam. 2. Cuius rei causan) karissimum in Christo filium nostrum Karolum°*) regem Sicilie illustrem, quem more pirojgfe n iltorump5) suorum apostolica sedes semper invenitq) ad beneplacita sua paratum, vocavimus ad huiusmodi negocium 33.
Strana 7
1265 Juni 28—Juli 10? eique predictum regnum de fratrum nostrorum consilio duximus conferendum firma spe fiduciaque tenentes, quod per ipsius stren- nuitatem, fidelitatem et potenciam idem regnum optata pace fruetur, gaudebit Ytaliaa) a bellis et turbacionibus intestinis quiescens, imperii Romanit) status reformabitur et Terre Sancte in manu 3. Cum [igitur]i) idem rex pro fidei [valida]i) succurretur. catholice incremento, ecclesie honore, bono statu totius Ytalie 9) ac optata quiete fidelium [zlelou5) fidei et devocionis accensus assumpto crucis signaculo contra predictum Manfredum et Sarracenos Lucerie accingat se viriliter ac potenter, nos attendentes, quod Christiani populi et maxime Ytalie 1) interest, ut tam salubre negocium, a cuius successu dependet plurium*) quam credaturw) tranquillitas, in manu forti et robusta procedat, Ytalicos ") et alios fideles ad hoc salutare lesu Christi exercitu[s*) tyrocinium]y*) non solum piis exhortacionibus sed eciam superhabundantibus graciis invocamus. 4. Et ut universi et singuli ad id eo libencius et animosius inten- da[n'tz) quo exinde dona spiritualia, que temporalibus preferenda sunt, percepſerinjtaa) pociora, nos de omnipotentis Dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorumbb) eius auctoritate confisi etcc), quam nobis Deus licet indignis ligandi atque solvendi contulit, potestateee) omnibus, qui assumpto crucis signaculo cumff) eodem rege et contra Manfredum et Saracenos predictos in propriis per- sonis et expensis processerint gg), plenam suorum peccaminum veniam indulgemus et in retribucionemhh) iustorumii) salutis eterne polli- Eis autem, qui non in propriis 11) personis cemurkk) augmentum. hocmm) fecerint sed in suis dumtaxat expensis iuxta facultatem et qualitatem suas"n) viros ydoneos destinaverint, et illis°°), qui licet in alienis expensispp) propriisqq) personis accesserintrr), plenam Huiusmodiss) quoque suorum concedimus veniam peccatorum. remissionis volumustt) esse participes iuxta quantitatem subsidii et devocionis affectum omnes, qui ad subvencionem ipsius negociiuu) de bonis suis congruumuu*) subsidium iuxta arbitrium collectorum, quos ad hoc deputandos duxeritis, ministrar int vv) aut circa predicta consilium et auxilium inpendersilnt ww) oportunum et qui pro eodem Volumusyy) eciam negotio Xx) predicaverint verbum crucis. crucesignandos zz) illo privilegio eaque immunitate gaudere, que crucesignatisa'a) pro Terre sancte subsidio in generali conciliob'b) sunt concessa“'e)2), acd'd) eos, postquam receperint signum crucis, cum uxoribus, familiae'e) et omnibus bonis ipsorum sub protectioneff) sedis apostolice permanereg'g) statuentes, ut bona ipsorum extunc integra maneant et quieta, donec de ipsorum reditu vel obitu Archiepiscopi vero et episcopiii) eo- certissime cognoscatsur]h'h). rundem crucesignatorum necnon et archidiaconi et eorum officiales nostra freti auctoritate non permittant predictos crucesignatos contrak'k) protectionis11) nostre tenorem ab aliquibus indebite mole- stari molestatores huiusmodi per censuram ecclesiasticam appel- 5. Quocirca fraternitatin'n) lacione postposita conpescendom'm). vestre per apostolica scripta mandamus, quatenus 'o) contra Man- fredum et Sarracenos predictos perP'p) vestras civitates et dioceses proponatisq'q) et proponi faciatisr'r) per ali[o]ss's), quos ad hoc
1265 Juni 28—Juli 10? eique predictum regnum de fratrum nostrorum consilio duximus conferendum firma spe fiduciaque tenentes, quod per ipsius stren- nuitatem, fidelitatem et potenciam idem regnum optata pace fruetur, gaudebit Ytaliaa) a bellis et turbacionibus intestinis quiescens, imperii Romanit) status reformabitur et Terre Sancte in manu 3. Cum [igitur]i) idem rex pro fidei [valida]i) succurretur. catholice incremento, ecclesie honore, bono statu totius Ytalie 9) ac optata quiete fidelium [zlelou5) fidei et devocionis accensus assumpto crucis signaculo contra predictum Manfredum et Sarracenos Lucerie accingat se viriliter ac potenter, nos attendentes, quod Christiani populi et maxime Ytalie 1) interest, ut tam salubre negocium, a cuius successu dependet plurium*) quam credaturw) tranquillitas, in manu forti et robusta procedat, Ytalicos ") et alios fideles ad hoc salutare lesu Christi exercitu[s*) tyrocinium]y*) non solum piis exhortacionibus sed eciam superhabundantibus graciis invocamus. 4. Et ut universi et singuli ad id eo libencius et animosius inten- da[n'tz) quo exinde dona spiritualia, que temporalibus preferenda sunt, percepſerinjtaa) pociora, nos de omnipotentis Dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorumbb) eius auctoritate confisi etcc), quam nobis Deus licet indignis ligandi atque solvendi contulit, potestateee) omnibus, qui assumpto crucis signaculo cumff) eodem rege et contra Manfredum et Saracenos predictos in propriis per- sonis et expensis processerint gg), plenam suorum peccaminum veniam indulgemus et in retribucionemhh) iustorumii) salutis eterne polli- Eis autem, qui non in propriis 11) personis cemurkk) augmentum. hocmm) fecerint sed in suis dumtaxat expensis iuxta facultatem et qualitatem suas"n) viros ydoneos destinaverint, et illis°°), qui licet in alienis expensispp) propriisqq) personis accesserintrr), plenam Huiusmodiss) quoque suorum concedimus veniam peccatorum. remissionis volumustt) esse participes iuxta quantitatem subsidii et devocionis affectum omnes, qui ad subvencionem ipsius negociiuu) de bonis suis congruumuu*) subsidium iuxta arbitrium collectorum, quos ad hoc deputandos duxeritis, ministrar int vv) aut circa predicta consilium et auxilium inpendersilnt ww) oportunum et qui pro eodem Volumusyy) eciam negotio Xx) predicaverint verbum crucis. crucesignandos zz) illo privilegio eaque immunitate gaudere, que crucesignatisa'a) pro Terre sancte subsidio in generali conciliob'b) sunt concessa“'e)2), acd'd) eos, postquam receperint signum crucis, cum uxoribus, familiae'e) et omnibus bonis ipsorum sub protectioneff) sedis apostolice permanereg'g) statuentes, ut bona ipsorum extunc integra maneant et quieta, donec de ipsorum reditu vel obitu Archiepiscopi vero et episcopiii) eo- certissime cognoscatsur]h'h). rundem crucesignatorum necnon et archidiaconi et eorum officiales nostra freti auctoritate non permittant predictos crucesignatos contrak'k) protectionis11) nostre tenorem ab aliquibus indebite mole- stari molestatores huiusmodi per censuram ecclesiasticam appel- 5. Quocirca fraternitatin'n) lacione postposita conpescendom'm). vestre per apostolica scripta mandamus, quatenus 'o) contra Man- fredum et Sarracenos predictos perP'p) vestras civitates et dioceses proponatisq'q) et proponi faciatisr'r) per ali[o]ss's), quos ad hoc
Strana 8
8 Nr. 33 ydoneos noveritist't), verbum crucisu'u). Et ut fideles Christi libencius et fervencius currant ad verbum Domini audiendum, omni- bus vere penitentibus et confessis, qui ad vestram et illorum, quibus id commiseritisv'V), sollempnem predicacionem accesserint inww) zz) seu qualibet civitate, villa velxx) oppido, in qualibet convencione stacione, quadragintaaa5) dierum indulgentiam largiaminib'b) et) illi, quibus officium predicationis duxeritisd'd) committendum, prout Ut autem nichil omnino desit ad commissum videritis expedire. vobise'e1) officium exequendum, [albsolvendif“) iuxta formam ec- clesie manuum iniectores in clericos seculares et personas religiosas ac incendiarios etg'gt) sacrilegosh'h5), dum tamen pro huiusmodi negotio recipiant signum crucis illudi1) personaliter consequendo vel propriis expensis mittendo ydoneos bellatores, nisi adeo gravisk'k) et enormis fuerit11) excessus in m'm*) manuum iniectione, quod merito debeant ad sedem apostolicam destinarin'nt), plenam vobisofo"), [ut p'p)] per vosq’q) et alios hec valeatisr’r) exequi concedimus facultatems's proviso tamen, quod huiusmodit't') manuum w’w’) sacrilegi iniuriam et dampna iniectoresu'u), incendiariivv) ac passis satisfaciant conpetenter. Ceterum vosx'x) et illi, quibus predicandum, rectoreszz) ec- verbum huiusmodi commiseritisv'y" bbb) et dyocesum�ce) moneatis ddd clesiarumaaa) predictarum civitat um diligenter et efficaciter inducatis eee ), ut ipsi cum parrochianis suis ad audiendum verbum crucis devote ac reverenter accedant [et i in ipsis predicacionibusfff), ubi expedire videritisggg), harum litte rarum tenorem legatishhh) et faciatisiii) legi cum debita reverencia et exponikkk). I) Ueberschr. in K: Predicacio crucis contra Manfredum. + a) Clem. — dei fehlt R. + b) etc. st. ep. — dei F. + c) dilectis filiis universis prioribus Praedicatorum et guardianis Minorum fratrum per marchiam Anconitanam st. ven. — Spolent. F.; . . Bituricensi, .. Narbonensi, ..Senonensi et..Rothomagensi archiepiscopis et .. priori Predi- catorum et . . ministro Minorum fratrum provincialibus Francie et .. decano Remensi st. venerabilibus — constitutis R; dilecto filio sancti tituli sancte Cecilie presbytero cardinali apostolicae sedis legato st. venerab. — const. C. + d) sal. — benedictionem fehlt R. + e) De venenoso F, R, C. † f) virulenti K. + g) Manfredum K. † h) quam K. + i) fehlt K. + k) ieunte K. + 1) visus C. + m) nach sevitiam F, R, C.+ n) ipsius K. + o) gloriatur st. glor. est F. + p) orthodoxe F, R, C.† q) Ital. F, R, C. + r) operam K.+ s) inmittacione K. + t) respirens K; su- spirans F, R, C. + u) prosidia K. + v) fehlt F, R, C. + w) populares F, R, C. + x) et pupillis ac F, R, C (et).† y) molitur K.+ z) acceptum F. + a5) parturiere K. + b°) nach Romanam F, R, C. † c) regnicolas add. F, R, C. + e) extraneos K. + f1) dissimilaverit K. + g") quod F. + h*) priori- bus F. + i) cumulabit K.+ k) quodam K. + 1) adletham K. † m") ipsum + q* quoque K. + n°) causam K. + 0") Carol. F, C. + p) pugnatorum K. invenerit K. + s") infestivis F. + t) Romanie R.+ u1) celo K. + v") et plurimum K; plurimum F. + w*) creditur R. + x) exercitum K. + y" fehlt, Lücke K.+ z°) intendat K. + aa) percepit K. + bb) fehlt F. + cc) et illa add. F, R, C. + ce) potestatem K. + ff) ad eundem regem ituri cum eo st. cum — et F R, C. + gg) accesserint F, R, C. + hh) retributione F, R, C. + ii) istorum F. † kk) pollicemus C. + 11) nach personis F. + mm) illuc accesserint st. hoc — destinaverint F. + nn) suam R, C. + o0) similiter add. F, R, C. + pp) fehlt F, wo add.: iuxta facultatem et quantitatem suam viros idoneos destinaverint, et illis simi- liter, qui licet. + qq) in plenis tamen F; in propriis tamen C. + rr) et eis, qui quartam seu maiorem partem proventuum et ob-
8 Nr. 33 ydoneos noveritist't), verbum crucisu'u). Et ut fideles Christi libencius et fervencius currant ad verbum Domini audiendum, omni- bus vere penitentibus et confessis, qui ad vestram et illorum, quibus id commiseritisv'V), sollempnem predicacionem accesserint inww) zz) seu qualibet civitate, villa velxx) oppido, in qualibet convencione stacione, quadragintaaa5) dierum indulgentiam largiaminib'b) et) illi, quibus officium predicationis duxeritisd'd) committendum, prout Ut autem nichil omnino desit ad commissum videritis expedire. vobise'e1) officium exequendum, [albsolvendif“) iuxta formam ec- clesie manuum iniectores in clericos seculares et personas religiosas ac incendiarios etg'gt) sacrilegosh'h5), dum tamen pro huiusmodi negotio recipiant signum crucis illudi1) personaliter consequendo vel propriis expensis mittendo ydoneos bellatores, nisi adeo gravisk'k) et enormis fuerit11) excessus in m'm*) manuum iniectione, quod merito debeant ad sedem apostolicam destinarin'nt), plenam vobisofo"), [ut p'p)] per vosq’q) et alios hec valeatisr’r) exequi concedimus facultatems's proviso tamen, quod huiusmodit't') manuum w’w’) sacrilegi iniuriam et dampna iniectoresu'u), incendiariivv) ac passis satisfaciant conpetenter. Ceterum vosx'x) et illi, quibus predicandum, rectoreszz) ec- verbum huiusmodi commiseritisv'y" bbb) et dyocesum�ce) moneatis ddd clesiarumaaa) predictarum civitat um diligenter et efficaciter inducatis eee ), ut ipsi cum parrochianis suis ad audiendum verbum crucis devote ac reverenter accedant [et i in ipsis predicacionibusfff), ubi expedire videritisggg), harum litte rarum tenorem legatishhh) et faciatisiii) legi cum debita reverencia et exponikkk). I) Ueberschr. in K: Predicacio crucis contra Manfredum. + a) Clem. — dei fehlt R. + b) etc. st. ep. — dei F. + c) dilectis filiis universis prioribus Praedicatorum et guardianis Minorum fratrum per marchiam Anconitanam st. ven. — Spolent. F.; . . Bituricensi, .. Narbonensi, ..Senonensi et..Rothomagensi archiepiscopis et .. priori Predi- catorum et . . ministro Minorum fratrum provincialibus Francie et .. decano Remensi st. venerabilibus — constitutis R; dilecto filio sancti tituli sancte Cecilie presbytero cardinali apostolicae sedis legato st. venerab. — const. C. + d) sal. — benedictionem fehlt R. + e) De venenoso F, R, C. † f) virulenti K. + g) Manfredum K. † h) quam K. + i) fehlt K. + k) ieunte K. + 1) visus C. + m) nach sevitiam F, R, C.+ n) ipsius K. + o) gloriatur st. glor. est F. + p) orthodoxe F, R, C.† q) Ital. F, R, C. + r) operam K.+ s) inmittacione K. + t) respirens K; su- spirans F, R, C. + u) prosidia K. + v) fehlt F, R, C. + w) populares F, R, C. + x) et pupillis ac F, R, C (et).† y) molitur K.+ z) acceptum F. + a5) parturiere K. + b°) nach Romanam F, R, C. † c) regnicolas add. F, R, C. + e) extraneos K. + f1) dissimilaverit K. + g") quod F. + h*) priori- bus F. + i) cumulabit K.+ k) quodam K. + 1) adletham K. † m") ipsum + q* quoque K. + n°) causam K. + 0") Carol. F, C. + p) pugnatorum K. invenerit K. + s") infestivis F. + t) Romanie R.+ u1) celo K. + v") et plurimum K; plurimum F. + w*) creditur R. + x) exercitum K. + y" fehlt, Lücke K.+ z°) intendat K. + aa) percepit K. + bb) fehlt F. + cc) et illa add. F, R, C. + ce) potestatem K. + ff) ad eundem regem ituri cum eo st. cum — et F R, C. + gg) accesserint F, R, C. + hh) retributione F, R, C. + ii) istorum F. † kk) pollicemus C. + 11) nach personis F. + mm) illuc accesserint st. hoc — destinaverint F. + nn) suam R, C. + o0) similiter add. F, R, C. + pp) fehlt F, wo add.: iuxta facultatem et quantitatem suam viros idoneos destinaverint, et illis simi- liter, qui licet. + qq) in plenis tamen F; in propriis tamen C. + rr) et eis, qui quartam seu maiorem partem proventuum et ob-
Strana 9
1265 Juni 28—Juli 10? ventionum de redditibus suis pro huiusmodi negotio collectoribus ad hoc deputatis seu deputandis erogaverint add. R, C. + ss) Huius F, R, C. + tt) et concedimus add. F, R, C. + uu) regni F. 1 uu*) con- grue ministrabunt st. congruum — crucis F; decimam vel aliam partem predictis collectoribus st. congruum — duxeritis R, C.+ vv) — ministrare K. + ww) inpenderent K. + xx) auctoritate nostra add. R, C. yy) statt Volumus — concessa F: die Kreuzträger und ihr Vermögen stehen unter päpstlichem, bischöflichem und aller Prälaten Schutz; ihr Vermögen soll unangetastet bleiben, solange ihr Tod nicht sicher feststeht; Prälaten, die sich in exhibenda iusticia gegen Kreuzfahrer und deren Familien vergehen, gewärt:gen schwere Strafe; Andere sind durch die Prälaten ohne Anspruch auf Appellation zu bestrafen.+ zz) crucesignatos et crucesig- nandos R, C. † a'a) crucesign. — subsidio fehlt R, C. + b'b) crucesig natorum indulgentia R, C. + c'c) add. F und (etwas abweichend) R, C. Gläubiger sollen von den geistlichen Behörden, jüdische von den weltlichen gezwungen werden, ihren am Kreuzzug teilnehmenden Schuldnern die Zinsen zu erlassen (Si qui vero — denegetur), wovon F noch ausführlicher handelt (Iis vero — non absorbet). Es folgt in F die Aufforderung an den gesamten Klerus sowie an civitates, ville et oppida, sich zur Auf- stellung von Truppen zu vereinigen (Ut autem regni — non defuerint), während R den sich beteiligenden Geistlichen den Fortgenuss ihrer Pfründen auf 3 Jahre gewährt (Presbyteris autem — prestito promiserunt). + d’d) et tam crucesignatos quam crucesignandos st. ac eos R, C; f'f) + ac eos — competenter (S. 8) fehlt F. + e'e) familiis R, C. apostolice sedis protectione st. prot. — sed. R, C. + g'g) suscipimus eisque nichilominus indulgemus, ut extra suas dioceses auctori- tate litterarum apostolice sedis vel legatorum eius nequeant ad iudicium evocari R, C. + h'h) cognoscat K. + ii) diocesani add. R, C. + k’k) et contra K. + 1’1) et indulgentie add. R, C. + m’m) danach R, C: geistliche und weltliche Kreuzträger decimas non ratione ecclesiarum pacifice detinentes sollen deren Einkünfte unmittelbar oder durch Ver- + n'n) fratern. mittlung der Kollektoren der Kreuzsache zuwenden dürfen. scripta fehlt R; st. frat. vestre C: discretioni tue. o'0) danach add. R: vos fratres archiepiscopi per vestras civitates et dioceses ac provincias et tu fili decane per civitatem et diocesim ac pro- vinciam Remenses, vos quoque filii prior et minister per easdem civitates et dioceses ac provincias et totum regnum Francie; add. C: per regnum Francie et alias terras tue legationis crucem pre- dices et facias predicari. + p'p) per — dioceses fehlt R, C (doch vgl. N. o’o). + q q) et proponas C. + r’r) facias C. + s's) alias K; illos C. +t’t) nach crucis K; noveris C. + u‘u) danach add. R, C: eos ad id, si necesse fuerit, per censuram ecclesiasticam appellatione post- posita compellendo (compescendo C). + v'v) commiseris C. + w’w) et in K. + x'x) et C.+ z'z) convocatione R, C.+ a a1) decem vel viginti seu triginta vel quadraginta R, C. + b'b°) nach committendum duxeritis R, C (largias C). † c'c) vos et R; prout tu et C. + d’d") nach duxeritis (duxeris C) committendum, add. prout videritis (videris C) expedire R, C.+ e'e") tibi C. + f f) obsolvendi K. † g g) danach add. R, C: ex communicatos pro decima vel vicesima deputata pacis et fidei ac terre sancte negotio non soluta necnon. + h'h) in R, C bezieht sich die Absolution auch auf Wahrsager, Solche, die gegen päpstliches Ver- bot das heilige Grab besucht und den Sarrazenen Waffen oder andere Unter- stützung geliefert haben, wegen Konkubinats exkommunizierte Kleriker, In- haber von Dignitäten und Personaten in Stiftern sowie andere Geistliche, qui contra constitutionem ecclesie leges vel physicam audierunt; hinzu kommt noch der Dispens von der Irregularität. + i’i9) st. illud — bellatores R, C: vel qui propriis expensis alios pro se miserint bellatores vel iuxta qualitatem culpe et facultates suas con- gruam ad arbitrium vestrum (tuum C) de facultatibus propriis miserint portionem. + k'k') contrarius R. + 115) nach excessus R. + m'mô) manuum iniectorum st. in — iniectione R, C. + n'n") R, C fügen hinzu die Befugnis, Beichtende, die sich fürs Kreuz verpflichten, zu versöhnen und Gelübde von Wallfahrten oder Enthaltsamkeit für das Kreuz su über-
1265 Juni 28—Juli 10? ventionum de redditibus suis pro huiusmodi negotio collectoribus ad hoc deputatis seu deputandis erogaverint add. R, C. + ss) Huius F, R, C. + tt) et concedimus add. F, R, C. + uu) regni F. 1 uu*) con- grue ministrabunt st. congruum — crucis F; decimam vel aliam partem predictis collectoribus st. congruum — duxeritis R, C.+ vv) — ministrare K. + ww) inpenderent K. + xx) auctoritate nostra add. R, C. yy) statt Volumus — concessa F: die Kreuzträger und ihr Vermögen stehen unter päpstlichem, bischöflichem und aller Prälaten Schutz; ihr Vermögen soll unangetastet bleiben, solange ihr Tod nicht sicher feststeht; Prälaten, die sich in exhibenda iusticia gegen Kreuzfahrer und deren Familien vergehen, gewärt:gen schwere Strafe; Andere sind durch die Prälaten ohne Anspruch auf Appellation zu bestrafen.+ zz) crucesignatos et crucesig- nandos R, C. † a'a) crucesign. — subsidio fehlt R, C. + b'b) crucesig natorum indulgentia R, C. + c'c) add. F und (etwas abweichend) R, C. Gläubiger sollen von den geistlichen Behörden, jüdische von den weltlichen gezwungen werden, ihren am Kreuzzug teilnehmenden Schuldnern die Zinsen zu erlassen (Si qui vero — denegetur), wovon F noch ausführlicher handelt (Iis vero — non absorbet). Es folgt in F die Aufforderung an den gesamten Klerus sowie an civitates, ville et oppida, sich zur Auf- stellung von Truppen zu vereinigen (Ut autem regni — non defuerint), während R den sich beteiligenden Geistlichen den Fortgenuss ihrer Pfründen auf 3 Jahre gewährt (Presbyteris autem — prestito promiserunt). + d’d) et tam crucesignatos quam crucesignandos st. ac eos R, C; f'f) + ac eos — competenter (S. 8) fehlt F. + e'e) familiis R, C. apostolice sedis protectione st. prot. — sed. R, C. + g'g) suscipimus eisque nichilominus indulgemus, ut extra suas dioceses auctori- tate litterarum apostolice sedis vel legatorum eius nequeant ad iudicium evocari R, C. + h'h) cognoscat K. + ii) diocesani add. R, C. + k’k) et contra K. + 1’1) et indulgentie add. R, C. + m’m) danach R, C: geistliche und weltliche Kreuzträger decimas non ratione ecclesiarum pacifice detinentes sollen deren Einkünfte unmittelbar oder durch Ver- + n'n) fratern. mittlung der Kollektoren der Kreuzsache zuwenden dürfen. scripta fehlt R; st. frat. vestre C: discretioni tue. o'0) danach add. R: vos fratres archiepiscopi per vestras civitates et dioceses ac provincias et tu fili decane per civitatem et diocesim ac pro- vinciam Remenses, vos quoque filii prior et minister per easdem civitates et dioceses ac provincias et totum regnum Francie; add. C: per regnum Francie et alias terras tue legationis crucem pre- dices et facias predicari. + p'p) per — dioceses fehlt R, C (doch vgl. N. o’o). + q q) et proponas C. + r’r) facias C. + s's) alias K; illos C. +t’t) nach crucis K; noveris C. + u‘u) danach add. R, C: eos ad id, si necesse fuerit, per censuram ecclesiasticam appellatione post- posita compellendo (compescendo C). + v'v) commiseris C. + w’w) et in K. + x'x) et C.+ z'z) convocatione R, C.+ a a1) decem vel viginti seu triginta vel quadraginta R, C. + b'b°) nach committendum duxeritis R, C (largias C). † c'c) vos et R; prout tu et C. + d’d") nach duxeritis (duxeris C) committendum, add. prout videritis (videris C) expedire R, C.+ e'e") tibi C. + f f) obsolvendi K. † g g) danach add. R, C: ex communicatos pro decima vel vicesima deputata pacis et fidei ac terre sancte negotio non soluta necnon. + h'h) in R, C bezieht sich die Absolution auch auf Wahrsager, Solche, die gegen päpstliches Ver- bot das heilige Grab besucht und den Sarrazenen Waffen oder andere Unter- stützung geliefert haben, wegen Konkubinats exkommunizierte Kleriker, In- haber von Dignitäten und Personaten in Stiftern sowie andere Geistliche, qui contra constitutionem ecclesie leges vel physicam audierunt; hinzu kommt noch der Dispens von der Irregularität. + i’i9) st. illud — bellatores R, C: vel qui propriis expensis alios pro se miserint bellatores vel iuxta qualitatem culpe et facultates suas con- gruam ad arbitrium vestrum (tuum C) de facultatibus propriis miserint portionem. + k'k') contrarius R. + 115) nach excessus R. + m'mô) manuum iniectorum st. in — iniectione R, C. + n'n") R, C fügen hinzu die Befugnis, Beichtende, die sich fürs Kreuz verpflichten, zu versöhnen und Gelübde von Wallfahrten oder Enthaltsamkeit für das Kreuz su über-
Strana 10
10 Nr. 34—41 nehmen. + 0'01) tibi C. + p'p*) itaque K. + q q te C. + r'r5) valeas C. + s's’) R, C fügen hinzu die Erlaubnis wegen legitimum impedimentum den Loskauf vom Kreuzgelübde zu gestatten, die redemptiones im Namen des Königs zu empfangen, Absolution zu erteilen et inducendi ferias diebus predicationis; das einkommende Geld sollen die Adressaten sammeln die Verpflichteten mit geistlichen Strafen zur Zahlung zwingen und das Geld den Prokuratoren des Königs abliefern. + t't’) predicti R, C. + u'u") et add. R, C. + v'v9) aus incendarii korr. K. + w'w*) ac sacrilegi fehlt R, C + x x) tu C. + y'y') commiseris C. + z z°) doctores F. + aaa) illarum partium et add. F, R, C. + bbb) civitatis K. + ccc) dioc(esis) K. + ddd moneas C. + eee) inducas C; danach add. F, R, C: eos ad id, si necesse fuerit, per censuram ecclesiasticam compellendo. † fff) add. vestris F, R, C. + ggg) videris C. + hhh) legas C. + iii) facias (nach legi) C. + kkk) danach add. F R, C: die Adressaten sollen den questuarii auf das schärfste verbieten, ihrerseits mit der Kreuzzugssammlung zu konkurrieren, sie und ihre Beauftragten sollen zur Erfüllung aller dieser Vorschriften un- verzüglich handeln ohne besonderen Befehl, ohne auf einander zu warten und ohne sich gegenseitig zu hindern, unter Uebergehung aller nicht ausdrücklich auf diese Sache beziglicher Indulte. Datierung (fehlt auch in R): Datum Perusii (in F:) VI. idus iulii (bzw. in C: IV. nonas novembris) ponti- ficatus nostri anno primo. 1) Const. II nr. 424. † 2) Vgl. Potthast nr. 5012 (= Nr. 7). 34*. Lyon 1274 Oktober 23. Papst Gregor X. an den Domherrn von Verdun Meister Rogerius de Merlomonte. K 153 und K 512; Potthast nr. 20947 (aus Transsumt von 1275), vgl. Guiraud nr. 571 (Exemplar für Tuszien). 35*. [Lausanne 1275 Oktober 20]. König Rudolf I. an Papst Gregor X. K 3, kaum aus der Fassung des Originaltranssumtes von 1279 (= Const. III nr. 89) im vatikanischen Archiv, bietet nur die I. Hälfte, die Wiederholung des Eides Friedrichs II. An die Korrektur Rudolfus aus Adolphus im Titel möchte ich keine Vermutung knüpfen. 36*. 1276 April 7. Erzbischof Heinrich von Trier für Stift Kyllburg. D 165 und K 514 aus einem von 2 Originalen in Koblenz; Goerz IV nr. 273. 37. [FrankfurtJ 1277. Henricus Dekan der Frankfurter Kirche, Bruder Her(mannus) Prior des Predigerordens, Bruder Henricus Gardian des Ordens der Minderbrüder vidi- mieren das mit Goldbulle besiegelte Privileg Kaiser Friedrichs II. Nr. 21 und transsumieren es, um es vor den Gefahren der Wanderung von Ort zu Ort zu bewahren. Siegler: auf Bitten von Kommendator und Brüdern des Hauses in Frankenfort die Aussteller. Actum a. inc. dom. M° CC° (aus CCC' korr.) LXXVII° indictione quinta. — K I19 a. Die vidimierte Urkunde ist ohne Einleitung vorangestellt. 38*. Civitavecchia 1281 Mai 21. Papst Martin IV. an die Obrigkeit in Tuszien. K 96; Const. III nr. 267 (vatikan. Register und Kopialbuch in S. Gimignano), wo mit K aus N. b ceterisque einzusetzen ist. 39. Trier 1289 Januar 3. [Boemund I. erwählter Erzbischof von Trier?] bestätigt einem Kloster [der Dominikaner] die ihm durch einen päpst- lichen Legaten verliehenen Gnaden und Freiheiten, insbesondere das Beichtprivileg. D 17, Bruchst. (Anfang fehlt). Die Ergänzungen des Ausstellers und des Empfängers ergeben sich aus dem Inhalt; zu der letsteren stimmt, dass auch die in D zunächst folgende, von gleicher Hand nachgetragene Nr. 53 dem Dominikanerorden gilt. Der erwähnte Legat ist wohl eher der Kardinal Johannes von Tuskulum, der Ende Mai 1286 nach Deutschland ging (vgl. Knipping III nr. 3096) und bis 1287 blieb (vgl. Böhmer-Redlich nr. 2073a Kaltenbrunner 333), als der Kardinal Jordan, der bald nachher kam und wohl schon 1287 starb (vgl. Eubel 12 10 XIII nr. 8, Goerz IV nr. 1505 f.).
10 Nr. 34—41 nehmen. + 0'01) tibi C. + p'p*) itaque K. + q q te C. + r'r5) valeas C. + s's’) R, C fügen hinzu die Erlaubnis wegen legitimum impedimentum den Loskauf vom Kreuzgelübde zu gestatten, die redemptiones im Namen des Königs zu empfangen, Absolution zu erteilen et inducendi ferias diebus predicationis; das einkommende Geld sollen die Adressaten sammeln die Verpflichteten mit geistlichen Strafen zur Zahlung zwingen und das Geld den Prokuratoren des Königs abliefern. + t't’) predicti R, C. + u'u") et add. R, C. + v'v9) aus incendarii korr. K. + w'w*) ac sacrilegi fehlt R, C + x x) tu C. + y'y') commiseris C. + z z°) doctores F. + aaa) illarum partium et add. F, R, C. + bbb) civitatis K. + ccc) dioc(esis) K. + ddd moneas C. + eee) inducas C; danach add. F, R, C: eos ad id, si necesse fuerit, per censuram ecclesiasticam compellendo. † fff) add. vestris F, R, C. + ggg) videris C. + hhh) legas C. + iii) facias (nach legi) C. + kkk) danach add. F R, C: die Adressaten sollen den questuarii auf das schärfste verbieten, ihrerseits mit der Kreuzzugssammlung zu konkurrieren, sie und ihre Beauftragten sollen zur Erfüllung aller dieser Vorschriften un- verzüglich handeln ohne besonderen Befehl, ohne auf einander zu warten und ohne sich gegenseitig zu hindern, unter Uebergehung aller nicht ausdrücklich auf diese Sache beziglicher Indulte. Datierung (fehlt auch in R): Datum Perusii (in F:) VI. idus iulii (bzw. in C: IV. nonas novembris) ponti- ficatus nostri anno primo. 1) Const. II nr. 424. † 2) Vgl. Potthast nr. 5012 (= Nr. 7). 34*. Lyon 1274 Oktober 23. Papst Gregor X. an den Domherrn von Verdun Meister Rogerius de Merlomonte. K 153 und K 512; Potthast nr. 20947 (aus Transsumt von 1275), vgl. Guiraud nr. 571 (Exemplar für Tuszien). 35*. [Lausanne 1275 Oktober 20]. König Rudolf I. an Papst Gregor X. K 3, kaum aus der Fassung des Originaltranssumtes von 1279 (= Const. III nr. 89) im vatikanischen Archiv, bietet nur die I. Hälfte, die Wiederholung des Eides Friedrichs II. An die Korrektur Rudolfus aus Adolphus im Titel möchte ich keine Vermutung knüpfen. 36*. 1276 April 7. Erzbischof Heinrich von Trier für Stift Kyllburg. D 165 und K 514 aus einem von 2 Originalen in Koblenz; Goerz IV nr. 273. 37. [FrankfurtJ 1277. Henricus Dekan der Frankfurter Kirche, Bruder Her(mannus) Prior des Predigerordens, Bruder Henricus Gardian des Ordens der Minderbrüder vidi- mieren das mit Goldbulle besiegelte Privileg Kaiser Friedrichs II. Nr. 21 und transsumieren es, um es vor den Gefahren der Wanderung von Ort zu Ort zu bewahren. Siegler: auf Bitten von Kommendator und Brüdern des Hauses in Frankenfort die Aussteller. Actum a. inc. dom. M° CC° (aus CCC' korr.) LXXVII° indictione quinta. — K I19 a. Die vidimierte Urkunde ist ohne Einleitung vorangestellt. 38*. Civitavecchia 1281 Mai 21. Papst Martin IV. an die Obrigkeit in Tuszien. K 96; Const. III nr. 267 (vatikan. Register und Kopialbuch in S. Gimignano), wo mit K aus N. b ceterisque einzusetzen ist. 39. Trier 1289 Januar 3. [Boemund I. erwählter Erzbischof von Trier?] bestätigt einem Kloster [der Dominikaner] die ihm durch einen päpst- lichen Legaten verliehenen Gnaden und Freiheiten, insbesondere das Beichtprivileg. D 17, Bruchst. (Anfang fehlt). Die Ergänzungen des Ausstellers und des Empfängers ergeben sich aus dem Inhalt; zu der letsteren stimmt, dass auch die in D zunächst folgende, von gleicher Hand nachgetragene Nr. 53 dem Dominikanerorden gilt. Der erwähnte Legat ist wohl eher der Kardinal Johannes von Tuskulum, der Ende Mai 1286 nach Deutschland ging (vgl. Knipping III nr. 3096) und bis 1287 blieb (vgl. Böhmer-Redlich nr. 2073a Kaltenbrunner 333), als der Kardinal Jordan, der bald nachher kam und wohl schon 1287 starb (vgl. Eubel 12 10 XIII nr. 8, Goerz IV nr. 1505 f.).
Strana 11
1274 Oktober 23—1291 Mai 29 11 Jener ist auf seiner Heimreise vom Würzburger Reichstag in Metz nachweis- bar ; besondere Fürsorge für die Bettelorden wird ihm auch sonst nachgesagt. receperunt, sicut litteris et instrumentis super hoc confectis 1) plenius declaratur, monasterium vestrum et personas ipsius cum omnibus graciis et libertatibus vobis a predicto domino legato concessis recipio et approbo inantea sub meo ac successorum meorum regimine, cura et monasterioa) permansuras volens, quod prior fratrum ordinis vestri in Treveri per se vel per alios fratres suos confessionesb) audiat, confitentes absolvat, salutares penitencias iniungat ac vobis exhibeat ecclesiastica sacramenta. In quorum testimonium sigillum nostrum una cum sigillis dictorum prioris et conventus dixi presentibus apponendum. Nos prior et conventus prefati litteras iam dicti domini legati 1) vidimus et sigilla nostra apposuimus instrumento. Datum Treveris anno domini millesimo CC° LXXXVIII. in octava beati Iohannis ewangeliste. a) ? + b) confessessiones. 1) unbekannt. Godesberg 1290 März 27. Erzbischof Siegfried von Köln bestellt Schiedsrichter zur Auseinandersetzung über seine Giïter bei Zeltingen und Rachtig sowie andere des Erzbischofs Boemund von Trier. K 106I). — Vorlage war Knipping III nr. 3237 = 3273. Nosa) Syfridus dei gratia sancte Coloniensis [ecclesie]b) archiepiscopus sacri imperii per Ytaliam archicancellarius notum facimus universis presentes litteras inspecturis, quod super ordinacione facienda una cum venerabili in Christo patre domino B(oemundo) archiepiscopo Treverensi de bonis nostris apud Zeltanc et Rathiche Treverensis dyocesis cum aliis bonis domini archiepiscopi memorati sibi vicinioribus et magis conpetentibus conpromittimus in viros honestos Wernerum prepositum sancti Gereonis, Wicboldum [scolasticum]b) maioris ecclesiarum Coloniensium, nobilem virum Hartradum dominum de Merenberch, .. prepositum ecclesie sancti Castoris in Confluencia, Iacobum dominum de Warrnisperchc) et Dythardum de Paffendorf milites tanquam in arbitros, arbitratores seu amficlabilesd) conpositores dantes eisdem plenariam potestatem dictam ordinacionem seu pronunciacionem de alto et de basso faciendi secundum quod eis visum fuerit expedire, ac promittentes fide prestita corporali nos ratum et firmum habituros quidquid dicti conpromissarii egerint vel ordinaverint con- corditer in premissis nec contra hoc aliquatinus facere vel venire. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum anno domini MCC° [octogesimo]b) nono aput Gudes- perch in crastino palmarum. I) Ueberschr.: Conpromissum. + a) voraus geht Item. + b) fehlt. + c) zu Wayrinsp. korr.? + d) amabiles. 41*. Frankfurt 1291 Mai 29. König Rudolf I. für Erzbischof Boemund I. von Trier. K 105; Böhmer-Redlich nr. 2466 (Orig.). 40.
1274 Oktober 23—1291 Mai 29 11 Jener ist auf seiner Heimreise vom Würzburger Reichstag in Metz nachweis- bar ; besondere Fürsorge für die Bettelorden wird ihm auch sonst nachgesagt. receperunt, sicut litteris et instrumentis super hoc confectis 1) plenius declaratur, monasterium vestrum et personas ipsius cum omnibus graciis et libertatibus vobis a predicto domino legato concessis recipio et approbo inantea sub meo ac successorum meorum regimine, cura et monasterioa) permansuras volens, quod prior fratrum ordinis vestri in Treveri per se vel per alios fratres suos confessionesb) audiat, confitentes absolvat, salutares penitencias iniungat ac vobis exhibeat ecclesiastica sacramenta. In quorum testimonium sigillum nostrum una cum sigillis dictorum prioris et conventus dixi presentibus apponendum. Nos prior et conventus prefati litteras iam dicti domini legati 1) vidimus et sigilla nostra apposuimus instrumento. Datum Treveris anno domini millesimo CC° LXXXVIII. in octava beati Iohannis ewangeliste. a) ? + b) confessessiones. 1) unbekannt. Godesberg 1290 März 27. Erzbischof Siegfried von Köln bestellt Schiedsrichter zur Auseinandersetzung über seine Giïter bei Zeltingen und Rachtig sowie andere des Erzbischofs Boemund von Trier. K 106I). — Vorlage war Knipping III nr. 3237 = 3273. Nosa) Syfridus dei gratia sancte Coloniensis [ecclesie]b) archiepiscopus sacri imperii per Ytaliam archicancellarius notum facimus universis presentes litteras inspecturis, quod super ordinacione facienda una cum venerabili in Christo patre domino B(oemundo) archiepiscopo Treverensi de bonis nostris apud Zeltanc et Rathiche Treverensis dyocesis cum aliis bonis domini archiepiscopi memorati sibi vicinioribus et magis conpetentibus conpromittimus in viros honestos Wernerum prepositum sancti Gereonis, Wicboldum [scolasticum]b) maioris ecclesiarum Coloniensium, nobilem virum Hartradum dominum de Merenberch, .. prepositum ecclesie sancti Castoris in Confluencia, Iacobum dominum de Warrnisperchc) et Dythardum de Paffendorf milites tanquam in arbitros, arbitratores seu amficlabilesd) conpositores dantes eisdem plenariam potestatem dictam ordinacionem seu pronunciacionem de alto et de basso faciendi secundum quod eis visum fuerit expedire, ac promittentes fide prestita corporali nos ratum et firmum habituros quidquid dicti conpromissarii egerint vel ordinaverint con- corditer in premissis nec contra hoc aliquatinus facere vel venire. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum anno domini MCC° [octogesimo]b) nono aput Gudes- perch in crastino palmarum. I) Ueberschr.: Conpromissum. + a) voraus geht Item. + b) fehlt. + c) zu Wayrinsp. korr.? + d) amabiles. 41*. Frankfurt 1291 Mai 29. König Rudolf I. für Erzbischof Boemund I. von Trier. K 105; Böhmer-Redlich nr. 2466 (Orig.). 40.
Strana 12
12 Nr. 42—43 42. Eisenach 1292 September 29. Heinrich von Frankenstein mit seinen Söhnen Heinrich, Heinrich und Ludwig iberlässt Johann, Gerwich und Albrecht Lusse das Gericht samt den davon einkommenden Bussen zu Epichnellen, Unkeroda, Nensilsdorf, Wolfsburg, Welkers, Stro- verte und Eckardshausen, doch ausschliesslich der vor dem Landgericht zu erledigenden Prozesse um Leben. K 2221); Original im Haupt- und Staats-Archiv zu Weimar, vielleicht nicht Vorlage von K (vgl. NN. I, m). Wir Heinrich von Frankenstein bekennen in diseme brive, daz wir mit willen unser sone Henricha) un(de) Henricha) und Ludewichs b) vor sogetanen c) schaden, also Iohannes, Gerwich d) un(de) Albrecht Lussee) von unserwegen untphangen haben, den selben vor genanten setzehinf) unse gerichte zu Abchenelnde 8), in Unkinrode h), in Nensilsdorf 1), unsir dorfirk) in Wolvisberg 1), Welkersm), Stroverten) und Okirshusen °) an Iohannes gûte mit gutin willin vor zuenzik mark mit so getanir byeschedinheit also hye na biescribin steth. Die selben dri sollen habin daz gerichte in den vorgenanten dorfirnk) mit alleme rechte un(de) mit aller wriheitp) zu sechis iarn also wi is gehat haben von sente Mertins messe, di nu kunphtig ist, ober sechz iare an. Alleine ab eyn man oder ein wiph uff diseme gûte sin lebin vor worchte, den sal man vor vurin zu lantgerichte. Swaz aber buszeq) da vone vilen, die sollen diser drier sin Iohannes Lussenr), Gerwichs und Alberechtess). Diz gerichte sollen sie uns zu losene geben, swene wis mutin bin dysin sechs iaren. Wer abir, daz wir daz nicht in losten bin sechs iarin, so sal iz ur rechte leint) sin. Dit ist geschein in Isenach") noch gotis geborte tusint iar und m) zwe hundirt iar in deme andern und nunnenzwenschegistin v) iaren in sente Michahelis tage. Des sint gezuchw) unsir herre der lantgravex) Albrecht der alde, her Herman von Mila, her b“ Heniman y) von me Hagin z), her Herman hovemestera), Hartung un(de) Helmerich von Varnrode, Bertoldus von Bertoldeshuse“), Albertus von Willebrechteroded), Heinrich von Vokinrodee). Were aber, daz wir daz gerichte losten, so sollen des die vorgenanten in aldeme rechte bliben als ur eldern an sû f) bracht haben. Zu eyme urkunde alle der rede sint dise insigele an dysin briph gehangen. I) Ueberschr.: Super iurisdictione de Unkinrode, Nenzilsdorf et Abschinelnde. + II) Mittelalterliches Indorsat: Unkonrode und Strofurd.† a) Heinrich A. + b) Lodewichs A. + c) sogenanten A. + d) Gerwic A. + e) Luzse A. + f) setzehin K; seczin A. + g) Apghinelle A. + h) Unkenr. A. + i) Nenczil- dorf A. + k) dorph. A. + 1) über Welkers nachgetragen K; Wolfsberg A. + m) fehlt A. + n) Strofurte A. + o) Okyrh(use)n A. + p) vryheith A. + q) da buze A. + r) Luzsen A. + s) Albrechtis A. + t) lehen A. + u) Ysenache A.+ v) K; nunczigestén A. + w) gezuog A. + x) lantgreve A. + y) Heyne- man A. + z) gin z. T. verlöscht A. + a ) der hovemeister A. + b5) Hartunc A. + c') Bertoldishusin A. + d*) Wyllebrechterode A. + e5) Vockynrode A. + f) si A. 43. Longuyon 1296 Februar 6. Statuten des Stiftskapitels von Longuyon.
12 Nr. 42—43 42. Eisenach 1292 September 29. Heinrich von Frankenstein mit seinen Söhnen Heinrich, Heinrich und Ludwig iberlässt Johann, Gerwich und Albrecht Lusse das Gericht samt den davon einkommenden Bussen zu Epichnellen, Unkeroda, Nensilsdorf, Wolfsburg, Welkers, Stro- verte und Eckardshausen, doch ausschliesslich der vor dem Landgericht zu erledigenden Prozesse um Leben. K 2221); Original im Haupt- und Staats-Archiv zu Weimar, vielleicht nicht Vorlage von K (vgl. NN. I, m). Wir Heinrich von Frankenstein bekennen in diseme brive, daz wir mit willen unser sone Henricha) un(de) Henricha) und Ludewichs b) vor sogetanen c) schaden, also Iohannes, Gerwich d) un(de) Albrecht Lussee) von unserwegen untphangen haben, den selben vor genanten setzehinf) unse gerichte zu Abchenelnde 8), in Unkinrode h), in Nensilsdorf 1), unsir dorfirk) in Wolvisberg 1), Welkersm), Stroverten) und Okirshusen °) an Iohannes gûte mit gutin willin vor zuenzik mark mit so getanir byeschedinheit also hye na biescribin steth. Die selben dri sollen habin daz gerichte in den vorgenanten dorfirnk) mit alleme rechte un(de) mit aller wriheitp) zu sechis iarn also wi is gehat haben von sente Mertins messe, di nu kunphtig ist, ober sechz iare an. Alleine ab eyn man oder ein wiph uff diseme gûte sin lebin vor worchte, den sal man vor vurin zu lantgerichte. Swaz aber buszeq) da vone vilen, die sollen diser drier sin Iohannes Lussenr), Gerwichs und Alberechtess). Diz gerichte sollen sie uns zu losene geben, swene wis mutin bin dysin sechs iaren. Wer abir, daz wir daz nicht in losten bin sechs iarin, so sal iz ur rechte leint) sin. Dit ist geschein in Isenach") noch gotis geborte tusint iar und m) zwe hundirt iar in deme andern und nunnenzwenschegistin v) iaren in sente Michahelis tage. Des sint gezuchw) unsir herre der lantgravex) Albrecht der alde, her Herman von Mila, her b“ Heniman y) von me Hagin z), her Herman hovemestera), Hartung un(de) Helmerich von Varnrode, Bertoldus von Bertoldeshuse“), Albertus von Willebrechteroded), Heinrich von Vokinrodee). Were aber, daz wir daz gerichte losten, so sollen des die vorgenanten in aldeme rechte bliben als ur eldern an sû f) bracht haben. Zu eyme urkunde alle der rede sint dise insigele an dysin briph gehangen. I) Ueberschr.: Super iurisdictione de Unkinrode, Nenzilsdorf et Abschinelnde. + II) Mittelalterliches Indorsat: Unkonrode und Strofurd.† a) Heinrich A. + b) Lodewichs A. + c) sogenanten A. + d) Gerwic A. + e) Luzse A. + f) setzehin K; seczin A. + g) Apghinelle A. + h) Unkenr. A. + i) Nenczil- dorf A. + k) dorph. A. + 1) über Welkers nachgetragen K; Wolfsberg A. + m) fehlt A. + n) Strofurte A. + o) Okyrh(use)n A. + p) vryheith A. + q) da buze A. + r) Luzsen A. + s) Albrechtis A. + t) lehen A. + u) Ysenache A.+ v) K; nunczigestén A. + w) gezuog A. + x) lantgreve A. + y) Heyne- man A. + z) gin z. T. verlöscht A. + a ) der hovemeister A. + b5) Hartunc A. + c') Bertoldishusin A. + d*) Wyllebrechterode A. + e5) Vockynrode A. + f) si A. 43. Longuyon 1296 Februar 6. Statuten des Stiftskapitels von Longuyon.
Strana 13
1292 September 29—1296 Februar 6 13 D 2051). Anno incarnacionis eiusdem M° CCo In dei nomine amen. XCVto in nostro capitulo generali celebrato in crastino beate Agathes mense februarii facta sunt in ecclesia Longwidon(ensi) de concensua) tocius .. capituli statuta infra scripta perpetuo dura- tura, prout . . canonici ipsius ecclesie tunc temporis existentes corporali iuramento promiserunt. I. In primis statuimus et ordi- namus, quod, quicunque in posterum receptus fuerit in canonicum et in fratrem ecclesie, statuta subscripta iuret se fideliter serva- turum necnon et pias et bonas ipsius ecclesie consuetudines. 2. Ordinamus et statuimus etiam, quod . . canonici, qui residere voluerint in ecclesia, sexdecim septimanas de residencia faciant in eadem, si grossos fructus prebende percipere voluerint. Et si aliquis receptus fuerit de novo in . . canonicum et in fratrem, triginta duas ebdomadas faciet de residencia in eadem, si grossos fructus prebenda percipere voluerit. Si vero aliquis .. canonicus residenciam non fecerit, prout dictum est, etiam si solo die deficeret, carebit omni prebenda debita residenti, scilicet medietate prebende. Quod si forte ultra medietatem perceperit, restituat infra octo dies, alioquin extunc ab introitu chori et percepcione prebende in posterum sit suspensus usque ad satisfactionem condignam et contra ipsum procedatur, prout ipsis visum fuerit expedire. Modus autem residenciam faciendi est, quod canonicus residens in ecclesia saltem una vice quolibet die se representet hora matutinarum sex misse sex vesperarum qusojadusque terminum supradictum sue residencie XVI septimanarum adimpleverit. Si vero in ecclesia predicta cessare contigerit, representet se semel in ecclesia. 3. Item statuimus et ordinamus, quod in ipsa ecclesia singulis diebus missarum solempnia saltem semel celebrentur hora debita cum horis canonicis. Hore pulsentur modo et tempore debitis. Quia vero propter paucitatem .. canonicorum .. dyaconi et .. subdya- coni ipsius ecclesie suum debitum servicium exercere non possunt hora misse, illud tamen exerceant diebus solempnibus, si possint. 4. Item statuimus et ordinamus, quod nullus . . canonicus, . . vi- carius perpetuus intret ecclesiam, quamdiu cantatur in eadem, nisi ferat habitum suppellicii. Quod si secus fecerit, tribus diebus se- quentibus ab introitu ecclesie sit suspensus. 5. Item statuimus et ordinamus, quod in ipsa ecclesia sint semper due perpetue vi- carie, ut domino nostro continue serviant, quibus certa porcio de fructibus non residencium, si qui fuerint, vela) communibus as signetur, quorum porcio talis est: unicuique quinque modii bladi ad mensuram, que canonicis dabitur, medietatem frumenti, aliam siliginis. Dabuntur etiam unicuique triginta solidi Thuronen(ses) nec ultra hoc aliquid petere poterint, quod iuramento corporali in suo introitu firmabunt hiis salvis, que in elemosinam fuerint legata. Jurabunt etiam se continuam facere residentiam in ecclesia nisi de licentia .. canonicorum vel eius, qui preerit, absensa) fuerita) vel legitimo impedimento detenti. 6. Item statuimus et ordinamus, quod, quocienscumque sacerdos canonicus missarum solempnia cele- brabit, oblaciones, que ad manum suam venerint, usque ad sum-
1292 September 29—1296 Februar 6 13 D 2051). Anno incarnacionis eiusdem M° CCo In dei nomine amen. XCVto in nostro capitulo generali celebrato in crastino beate Agathes mense februarii facta sunt in ecclesia Longwidon(ensi) de concensua) tocius .. capituli statuta infra scripta perpetuo dura- tura, prout . . canonici ipsius ecclesie tunc temporis existentes corporali iuramento promiserunt. I. In primis statuimus et ordi- namus, quod, quicunque in posterum receptus fuerit in canonicum et in fratrem ecclesie, statuta subscripta iuret se fideliter serva- turum necnon et pias et bonas ipsius ecclesie consuetudines. 2. Ordinamus et statuimus etiam, quod . . canonici, qui residere voluerint in ecclesia, sexdecim septimanas de residencia faciant in eadem, si grossos fructus prebende percipere voluerint. Et si aliquis receptus fuerit de novo in . . canonicum et in fratrem, triginta duas ebdomadas faciet de residencia in eadem, si grossos fructus prebenda percipere voluerit. Si vero aliquis .. canonicus residenciam non fecerit, prout dictum est, etiam si solo die deficeret, carebit omni prebenda debita residenti, scilicet medietate prebende. Quod si forte ultra medietatem perceperit, restituat infra octo dies, alioquin extunc ab introitu chori et percepcione prebende in posterum sit suspensus usque ad satisfactionem condignam et contra ipsum procedatur, prout ipsis visum fuerit expedire. Modus autem residenciam faciendi est, quod canonicus residens in ecclesia saltem una vice quolibet die se representet hora matutinarum sex misse sex vesperarum qusojadusque terminum supradictum sue residencie XVI septimanarum adimpleverit. Si vero in ecclesia predicta cessare contigerit, representet se semel in ecclesia. 3. Item statuimus et ordinamus, quod in ipsa ecclesia singulis diebus missarum solempnia saltem semel celebrentur hora debita cum horis canonicis. Hore pulsentur modo et tempore debitis. Quia vero propter paucitatem .. canonicorum .. dyaconi et .. subdya- coni ipsius ecclesie suum debitum servicium exercere non possunt hora misse, illud tamen exerceant diebus solempnibus, si possint. 4. Item statuimus et ordinamus, quod nullus . . canonicus, . . vi- carius perpetuus intret ecclesiam, quamdiu cantatur in eadem, nisi ferat habitum suppellicii. Quod si secus fecerit, tribus diebus se- quentibus ab introitu ecclesie sit suspensus. 5. Item statuimus et ordinamus, quod in ipsa ecclesia sint semper due perpetue vi- carie, ut domino nostro continue serviant, quibus certa porcio de fructibus non residencium, si qui fuerint, vela) communibus as signetur, quorum porcio talis est: unicuique quinque modii bladi ad mensuram, que canonicis dabitur, medietatem frumenti, aliam siliginis. Dabuntur etiam unicuique triginta solidi Thuronen(ses) nec ultra hoc aliquid petere poterint, quod iuramento corporali in suo introitu firmabunt hiis salvis, que in elemosinam fuerint legata. Jurabunt etiam se continuam facere residentiam in ecclesia nisi de licentia .. canonicorum vel eius, qui preerit, absensa) fuerita) vel legitimo impedimento detenti. 6. Item statuimus et ordinamus, quod, quocienscumque sacerdos canonicus missarum solempnia cele- brabit, oblaciones, que ad manum suam venerint, usque ad sum-
Strana 14
14 Nr. 44—47 mam duodecim denariorum forcium in usus suos cedant. Quod si 7. excedant summam predictam, fructus proprios non faciet. Addicimusa) etiam huic statuto, quod .. prepositus semel in anno coram . . canonicis, qui interesse voluerint, de bonis et fructibus ipsius ecclesie computabit in octavis beati Remigii in vindemiis vel circa. 8. Item addicimusa), quod in crastino ascensionis domini eligatur matriculariusb) et .. scolarum rector assensu .. capituli 9. Statuimus eciam, quod et sanioris partis ipsius . . capituli. nullus in tractatibus ecclesie faciendis admittatur, nisi sit in sacris 10. Statuimus eciam, quod canonicus ordinibus constitutus. decedens grossos fructus bladi illius anni, quo decesserit, cum denariis minutarum decimarum pro debitis et sua voluntate faci- endis, si residenciam suam, prout superius dictum est, fecerit, anni vero subsequentis fructus in usus fabrice ecclesie nostre In cuius rei testimonium sigilla . . prepositi et . cedant. capituli dicte ecclesie presentibus locis sunt appensa salvis iure et libertate prebende et prepositure prepositi. Datum anno, die et loco predictis. 11. Dies capituli generalis erit quolibet anno in crastino beati Agathes supradicte. Datum ut supra. I) Ueberschr.: Statuta capituli de Lo(n)gwion. + a) K. + b) martic. 44*. Rom 1299 Januar 21. Papst Bonifaz VIII. für den Augustinerorden. D 147; Potthast nr. 24767. Anagni 1300 Mai 13. Papst Bonifaz VIII. für den Erzbischof von Köln. K 7a (getilgtes Bruchstück), K 30 (verschrieben mit III. kal. maii), K I02; aus Orig. in Disseldorf: Const. IV nr. 105. Die Worte et reges dort S. 80 Z. 35 fehlen wie in der Ausfertigung für Sachsen auch in beiden K, die also kaum aus dem erhaltenen Orig. stammen. 45*. 46*. [1300 um Мai 157. [König Albrecht I./ für die römische Kirche (1. Entwurf). D 180, K 2 (Ueberschrift: Donacio Tuscie pape facta Bonifacio per Rodolfum f!] preiudicialis imperio). Const. IV nr. 107 aus D und 2. Entwurf im Formel- buch Albrechts (F). K weicht ab S. 82 Z. 32 Ego Rodolphus rex Roma- norum semper augustus recognosco st. Agitur — recognoscens; Z. 34 Romanum (auch in D), Z. 39 Romani; S. 83 Z. I fehlt et vor ego ; Z. 2 ab illis abstin. deb. (auch in D); Z. 7 ac st. et ferv.; Z. 9 civilia (auch in D), Z. 13 Considerans (auch in D); Z. 14, 33, 35, S. 84 Z. 13 adque; Z. 17 fehlt provincias ; Z. 19 et in personas (am Rande aliter populos) st. in populos; Z. 24 et st. ac (auch in D); Z. 27 fuerint aus fuerunt korr. (auch in D); Z. 27 defendum; Z. 28 mali, danach Lücke (molim. in Lücke nachgetr. D); Z. 34 vel st. et confin.; Z. 36 omnibusque (auch in D); Z. 37 fruct. et prov.; Z. 39 abdicans aus abdicantes korr. (abdicantes D); S. 84 Z. 4 contrarii aus contra korr. (nur contra D) st. contradictores; Z. 7 quod st. quoque, prestito iuramento (auch in D); Z. 8 fehlt inviolabiliter; Z. 11 ac st. et; Z. 13 faciendo st. facienda; Z. 13 pen. et sent. Gegen F und K hat D S. 83 Z. 21 appostolica; S. 32 marchionibus baronibus; Z. 39 und 41 et st. ac. K und D dürften also aus gemeinsamer Vorlage stammen. Zur Nach- prüfung der Ueberlieferungen sind übrigens auch die Vorurkunde Const. IV nr. 105 und die Nachurkunden nr. 181 und 182 heranzuziehen. In K am Rande das Bild eines Mannes, der nach rückwärts eine Fahne (?) über die Schulter hält.
14 Nr. 44—47 mam duodecim denariorum forcium in usus suos cedant. Quod si 7. excedant summam predictam, fructus proprios non faciet. Addicimusa) etiam huic statuto, quod .. prepositus semel in anno coram . . canonicis, qui interesse voluerint, de bonis et fructibus ipsius ecclesie computabit in octavis beati Remigii in vindemiis vel circa. 8. Item addicimusa), quod in crastino ascensionis domini eligatur matriculariusb) et .. scolarum rector assensu .. capituli 9. Statuimus eciam, quod et sanioris partis ipsius . . capituli. nullus in tractatibus ecclesie faciendis admittatur, nisi sit in sacris 10. Statuimus eciam, quod canonicus ordinibus constitutus. decedens grossos fructus bladi illius anni, quo decesserit, cum denariis minutarum decimarum pro debitis et sua voluntate faci- endis, si residenciam suam, prout superius dictum est, fecerit, anni vero subsequentis fructus in usus fabrice ecclesie nostre In cuius rei testimonium sigilla . . prepositi et . cedant. capituli dicte ecclesie presentibus locis sunt appensa salvis iure et libertate prebende et prepositure prepositi. Datum anno, die et loco predictis. 11. Dies capituli generalis erit quolibet anno in crastino beati Agathes supradicte. Datum ut supra. I) Ueberschr.: Statuta capituli de Lo(n)gwion. + a) K. + b) martic. 44*. Rom 1299 Januar 21. Papst Bonifaz VIII. für den Augustinerorden. D 147; Potthast nr. 24767. Anagni 1300 Mai 13. Papst Bonifaz VIII. für den Erzbischof von Köln. K 7a (getilgtes Bruchstück), K 30 (verschrieben mit III. kal. maii), K I02; aus Orig. in Disseldorf: Const. IV nr. 105. Die Worte et reges dort S. 80 Z. 35 fehlen wie in der Ausfertigung für Sachsen auch in beiden K, die also kaum aus dem erhaltenen Orig. stammen. 45*. 46*. [1300 um Мai 157. [König Albrecht I./ für die römische Kirche (1. Entwurf). D 180, K 2 (Ueberschrift: Donacio Tuscie pape facta Bonifacio per Rodolfum f!] preiudicialis imperio). Const. IV nr. 107 aus D und 2. Entwurf im Formel- buch Albrechts (F). K weicht ab S. 82 Z. 32 Ego Rodolphus rex Roma- norum semper augustus recognosco st. Agitur — recognoscens; Z. 34 Romanum (auch in D), Z. 39 Romani; S. 83 Z. I fehlt et vor ego ; Z. 2 ab illis abstin. deb. (auch in D); Z. 7 ac st. et ferv.; Z. 9 civilia (auch in D), Z. 13 Considerans (auch in D); Z. 14, 33, 35, S. 84 Z. 13 adque; Z. 17 fehlt provincias ; Z. 19 et in personas (am Rande aliter populos) st. in populos; Z. 24 et st. ac (auch in D); Z. 27 fuerint aus fuerunt korr. (auch in D); Z. 27 defendum; Z. 28 mali, danach Lücke (molim. in Lücke nachgetr. D); Z. 34 vel st. et confin.; Z. 36 omnibusque (auch in D); Z. 37 fruct. et prov.; Z. 39 abdicans aus abdicantes korr. (abdicantes D); S. 84 Z. 4 contrarii aus contra korr. (nur contra D) st. contradictores; Z. 7 quod st. quoque, prestito iuramento (auch in D); Z. 8 fehlt inviolabiliter; Z. 11 ac st. et; Z. 13 faciendo st. facienda; Z. 13 pen. et sent. Gegen F und K hat D S. 83 Z. 21 appostolica; S. 32 marchionibus baronibus; Z. 39 und 41 et st. ac. K und D dürften also aus gemeinsamer Vorlage stammen. Zur Nach- prüfung der Ueberlieferungen sind übrigens auch die Vorurkunde Const. IV nr. 105 und die Nachurkunden nr. 181 und 182 heranzuziehen. In K am Rande das Bild eines Mannes, der nach rückwärts eine Fahne (?) über die Schulter hält.
Strana 15
1299 Januar 21—1300 Dezember 15 [1300 Dezember]. Erzbischof Gerhard von Mainz beruft Bischof und Klerus der Diözese Worms zu einer von ihm vorzunehmenden Visi- tation der Kirchenzucht in den Dom zu Worms. K 3581). — Die Visitation hat an einem Donnerstag stattgefunden (vgl. N. c), also am 18. Januar 1301, da sie am folgenden Tage als unlängst vorgenommen erwähnt wird (Vogt Reg. I nr. 674). In der Nachbardiözese Speyer erfolgten peremptorische Ladungen mit 3 mal 14 tägiger Frist (Riedner 86); daraus ergiebt sich die Einreihung. Gerh(ardus) dei gratia etc. venerabili in Christo fratri domino Wormac(iensi) episcopo necnon dilectis in Christo archidyaconis, prepositis, decanis, prelatis canonicorum, rectoribus parrochiarum et universo clero civitatis et dyocesis Worm(aciensis) salutem et 1. Cum ex debito pastoralis sinceram in domino caritatem. officii non solum nostre civitatis et dyocesis sed et tocius nostre provincie sollicitudinem habeamus, summopere et vigilanter studio merito curare debemus, ut corrigamus quelibet incorrecta, defor mata in melius reformemus et subditorum excessus ea mansue tudine et iusticia puniamus, ne divinus iudex, qui veritatis et iusticie est zelator, contra nos ob nostri neglientiam a) gladium exerceat ulcionis. 2. Hoc siquidem terrore promoti visitacionis officio nuper in nostra civitate et dyocesi salubriter inchoato et plene deo propicio consumatoa) de maturo consilio ad nostram pro- vinciam descendere decernimus idem visitacionis officium in omni mansuetudine et spiritus lenitate iuxta sanctorum patrum tra- diciones et statuta canonica salubriter inpensuri. 3. Et quia per multorum veridicas insinuaciones ad aures nostras ascendit statum cleri Wormac(iensis) civitatis ex instinctu et persuasione hostis antiqui esse quatenus deformatum, quod celeri reformacione indiget supra modum, ob necessitates huiusmodi, negliencias a) et plures defectus, qui nulla possunt tergiversacione celari, ad utili- tatem, commodum et salutem tocius cleri civitatis et dyocesis supra dicte, quem quidem clerum pre ceteris nostre provincie multis de causis speciali amplectimur gratia et favore, ad ipsam civitatem multis arduis nostris et ecclesie nostre negociis ad presens postpositis in persona propria descendere et cum debito modera- mine ac in omni mansuetudine omni questu illicito et a iure pro- hibito prorsus semoto visitacionis ibidem officium decernimus exer 4. Ad inchoandum igitur huiusmodi nostrum salubre cere. propositum et divina gratia auxiliante tam in capite quam in membris feliciter consumanduma), ne quis suam absenciam ex igno- rancia termini valeat colorare, certum et peremptorium terminum duximus statuendam vos venerabilem fra- videlicet feriamb) trem nostrum . . episcopum Worm(aciensem) ceterosque singulos et universos prelatos canonicorum et alias personas ecclesiasticas superius nominatas publice requirentes, attente monentes et auctori- tate metropolitica districte vobis mandantes, ut vos taliter dispo- natis, ut feria quartac) supra dicta hora prime in maiori ecclesia Wormac(iensi) precipue, qui de ipsa ecclesia fuerint visitandi, in- veniamini congregati. 5. Nos enim venerabilem fratrem nostrum, si in eodem termino contumaciter se subtraxerit, quod de sua non 47.
1299 Januar 21—1300 Dezember 15 [1300 Dezember]. Erzbischof Gerhard von Mainz beruft Bischof und Klerus der Diözese Worms zu einer von ihm vorzunehmenden Visi- tation der Kirchenzucht in den Dom zu Worms. K 3581). — Die Visitation hat an einem Donnerstag stattgefunden (vgl. N. c), also am 18. Januar 1301, da sie am folgenden Tage als unlängst vorgenommen erwähnt wird (Vogt Reg. I nr. 674). In der Nachbardiözese Speyer erfolgten peremptorische Ladungen mit 3 mal 14 tägiger Frist (Riedner 86); daraus ergiebt sich die Einreihung. Gerh(ardus) dei gratia etc. venerabili in Christo fratri domino Wormac(iensi) episcopo necnon dilectis in Christo archidyaconis, prepositis, decanis, prelatis canonicorum, rectoribus parrochiarum et universo clero civitatis et dyocesis Worm(aciensis) salutem et 1. Cum ex debito pastoralis sinceram in domino caritatem. officii non solum nostre civitatis et dyocesis sed et tocius nostre provincie sollicitudinem habeamus, summopere et vigilanter studio merito curare debemus, ut corrigamus quelibet incorrecta, defor mata in melius reformemus et subditorum excessus ea mansue tudine et iusticia puniamus, ne divinus iudex, qui veritatis et iusticie est zelator, contra nos ob nostri neglientiam a) gladium exerceat ulcionis. 2. Hoc siquidem terrore promoti visitacionis officio nuper in nostra civitate et dyocesi salubriter inchoato et plene deo propicio consumatoa) de maturo consilio ad nostram pro- vinciam descendere decernimus idem visitacionis officium in omni mansuetudine et spiritus lenitate iuxta sanctorum patrum tra- diciones et statuta canonica salubriter inpensuri. 3. Et quia per multorum veridicas insinuaciones ad aures nostras ascendit statum cleri Wormac(iensis) civitatis ex instinctu et persuasione hostis antiqui esse quatenus deformatum, quod celeri reformacione indiget supra modum, ob necessitates huiusmodi, negliencias a) et plures defectus, qui nulla possunt tergiversacione celari, ad utili- tatem, commodum et salutem tocius cleri civitatis et dyocesis supra dicte, quem quidem clerum pre ceteris nostre provincie multis de causis speciali amplectimur gratia et favore, ad ipsam civitatem multis arduis nostris et ecclesie nostre negociis ad presens postpositis in persona propria descendere et cum debito modera- mine ac in omni mansuetudine omni questu illicito et a iure pro- hibito prorsus semoto visitacionis ibidem officium decernimus exer 4. Ad inchoandum igitur huiusmodi nostrum salubre cere. propositum et divina gratia auxiliante tam in capite quam in membris feliciter consumanduma), ne quis suam absenciam ex igno- rancia termini valeat colorare, certum et peremptorium terminum duximus statuendam vos venerabilem fra- videlicet feriamb) trem nostrum . . episcopum Worm(aciensem) ceterosque singulos et universos prelatos canonicorum et alias personas ecclesiasticas superius nominatas publice requirentes, attente monentes et auctori- tate metropolitica districte vobis mandantes, ut vos taliter dispo- natis, ut feria quartac) supra dicta hora prime in maiori ecclesia Wormac(iensi) precipue, qui de ipsa ecclesia fuerint visitandi, in- veniamini congregati. 5. Nos enim venerabilem fratrem nostrum, si in eodem termino contumaciter se subtraxerit, quod de sua non 47.
Strana 16
16 Nr. 48—51 presumimus caritate, ab ingressu ecclesie suspend[e musd). Ceteros autem absentes vel huic nostro iusto et salubri proposito, quod absit, se contumaciter opponentes auctoritate metropolitica ex- communicamus in nomine domini in hiis scriptis dantes dilectis familiaribus nostris talibus hiis nostris in mandatis, omnia et singula premissa, ubicunque oportunum fuerit, legendi et nostro nomine publicandi. I) Ueberschr.: Commissio visitacionis per provinciam. + a) K. + b) über am Auslassungszeichen; die genauere Angabe des Tages fehlt hier, vgl. aber N. C. + c) vgl. N. b. + d) suspendim. Rom 1301 April 13. Papst Bonifaz VIII. an die Erzbischöfe von Mainz, Köln und Trier (Romano pontifici). K 3I und K 103 a ; offenbar aus der Ausfertigung für Trier ; Const. IV nr. 109 aus kassiertem Original im vatikan. Archiv. Die bis auf buchstäbliche Abweichungen genaue Uebereinstimmung beweist, dass die wichtige Urkunde unverändert ausgefertigt worden ist. 49. 48*. [Eisenach] 1301 Juli 15. Henricus Hellegrave und Henricus de Steinvelt magistri consulum, Ludewicus Aurifaber, Ludewicus Muze (aus Muzere korr.), Th(eodericus) Monetarii, Henricus de Grusen, Renhard de Vispach, Cuonrat Pumel, Harthman de Amerungen, Cunrat de Buphleben ceterique consules opidi Ysenacum (Eisenach) bekennen, dass die ehrenwerten Brüder Gerwicus und Albertus dicti Lussen für 40 Mark gangbaren Silbers von Guntherus de Waltershusen und seiner Gattin Tele 3 Hufen in campis superioris Lupince (Wenigen- Lupnitz), welche diese zu Erbrecht von ihnen besassen, gekauft haben; qua empcione proborum virorum consilio rite celebrata erbitten die Parteien in testimonium die vorliegende littera nostri opidi. Siegler: die Aussteller mit dem Siegel der Stadt. A. d. M° CCC° primo in divisione apostolorum. Zeugen: die ehrenwerten Herr Harthungus und Ludewicus fratres de Varnrode, Io- hannes Lusse, Henricus de Waltershusen, Reynhardus de Vispach. — K 221. 50. Koblenz 1301 Oktober 1. Die Erzbischöfe Gerhard von Mains und Dietrich von Trier bekennen mit dem päpstlichen Gesandten Bischof Angelus von Nepi, von diesem am 24. und 26. September 1301 Nr. 48 erhalten zu haben. K 1031). G(erhardus) .. Moguntinus .. et frater D(itericus) Treverensis dei gratia archiepiscopi ac frater A(ngelus) eadem gratia episco- pus Nepesinus domini .. pape ad partes Germanie specialis nuncius universis present es] a) litteras inspecturis salutem in domino sem- piternam. Noveritis nos fratrem A(ngelum) episcopum Nepe- sinum predictum anno domini M'CCC° primo dominica post festum beati Mathei apostoli et ewângeliste domino D(iterico) Treverensi et feria tercia sequenti domino G(erhardo) Mogunt(ino) archiepis- copis predictis presentasse et exhibuisse litteras sanctissimi patris et domini domini Bonifacii divina providentia pape VIII. non abo- litas, non obrasas, non cancellatas nec in aliqua sui parte corruptas et omni suspicione carentes cum vera bulla plumbea eiusdem domini .. pape et filo canapis integro bullatas, nos vero . archiepiscopi predicti a venerabili patre . . episcopo Nepesino predicto ipsas litteras, prout dictum est, ex parte domini nostri . . pape prefati recepisse diebus supradictis tenorem, qui sequitur, continentes: Bonifacius episcopus — anno septimo'1). In
16 Nr. 48—51 presumimus caritate, ab ingressu ecclesie suspend[e musd). Ceteros autem absentes vel huic nostro iusto et salubri proposito, quod absit, se contumaciter opponentes auctoritate metropolitica ex- communicamus in nomine domini in hiis scriptis dantes dilectis familiaribus nostris talibus hiis nostris in mandatis, omnia et singula premissa, ubicunque oportunum fuerit, legendi et nostro nomine publicandi. I) Ueberschr.: Commissio visitacionis per provinciam. + a) K. + b) über am Auslassungszeichen; die genauere Angabe des Tages fehlt hier, vgl. aber N. C. + c) vgl. N. b. + d) suspendim. Rom 1301 April 13. Papst Bonifaz VIII. an die Erzbischöfe von Mainz, Köln und Trier (Romano pontifici). K 3I und K 103 a ; offenbar aus der Ausfertigung für Trier ; Const. IV nr. 109 aus kassiertem Original im vatikan. Archiv. Die bis auf buchstäbliche Abweichungen genaue Uebereinstimmung beweist, dass die wichtige Urkunde unverändert ausgefertigt worden ist. 49. 48*. [Eisenach] 1301 Juli 15. Henricus Hellegrave und Henricus de Steinvelt magistri consulum, Ludewicus Aurifaber, Ludewicus Muze (aus Muzere korr.), Th(eodericus) Monetarii, Henricus de Grusen, Renhard de Vispach, Cuonrat Pumel, Harthman de Amerungen, Cunrat de Buphleben ceterique consules opidi Ysenacum (Eisenach) bekennen, dass die ehrenwerten Brüder Gerwicus und Albertus dicti Lussen für 40 Mark gangbaren Silbers von Guntherus de Waltershusen und seiner Gattin Tele 3 Hufen in campis superioris Lupince (Wenigen- Lupnitz), welche diese zu Erbrecht von ihnen besassen, gekauft haben; qua empcione proborum virorum consilio rite celebrata erbitten die Parteien in testimonium die vorliegende littera nostri opidi. Siegler: die Aussteller mit dem Siegel der Stadt. A. d. M° CCC° primo in divisione apostolorum. Zeugen: die ehrenwerten Herr Harthungus und Ludewicus fratres de Varnrode, Io- hannes Lusse, Henricus de Waltershusen, Reynhardus de Vispach. — K 221. 50. Koblenz 1301 Oktober 1. Die Erzbischöfe Gerhard von Mains und Dietrich von Trier bekennen mit dem päpstlichen Gesandten Bischof Angelus von Nepi, von diesem am 24. und 26. September 1301 Nr. 48 erhalten zu haben. K 1031). G(erhardus) .. Moguntinus .. et frater D(itericus) Treverensis dei gratia archiepiscopi ac frater A(ngelus) eadem gratia episco- pus Nepesinus domini .. pape ad partes Germanie specialis nuncius universis present es] a) litteras inspecturis salutem in domino sem- piternam. Noveritis nos fratrem A(ngelum) episcopum Nepe- sinum predictum anno domini M'CCC° primo dominica post festum beati Mathei apostoli et ewângeliste domino D(iterico) Treverensi et feria tercia sequenti domino G(erhardo) Mogunt(ino) archiepis- copis predictis presentasse et exhibuisse litteras sanctissimi patris et domini domini Bonifacii divina providentia pape VIII. non abo- litas, non obrasas, non cancellatas nec in aliqua sui parte corruptas et omni suspicione carentes cum vera bulla plumbea eiusdem domini .. pape et filo canapis integro bullatas, nos vero . archiepiscopi predicti a venerabili patre . . episcopo Nepesino predicto ipsas litteras, prout dictum est, ex parte domini nostri . . pape prefati recepisse diebus supradictis tenorem, qui sequitur, continentes: Bonifacius episcopus — anno septimo'1). In
Strana 17
1301 April 13—Oktober I 17 cuius rei testimonium una cum signo publici notarii sigilla nostra presentibus duximus apponenda. Datum in Confluentia anno domini M'CCC° primo in die beati Remigib). (Notariatszeichen)c) Ego Gnadangus2) Ang(e)li Ray(mundi?) de Beatis imperiali auctoritate notarius predictis interfui rogatus, meum signum apposui consuetum. I) Ueberschr.: Contra Alb(ertum) Romanorum regem. + a) presentibus. + b) K. + c) 5 Doppelkreise zum Kreuze geordnet, auf stufenförmiger Basis. 1) Nr. 48. † 2) Vgl. die kaiserlichen öffentlichen Notare Rostagnus Angeli und Raymundus de Plyano in Const. IV 406 (1310 Oktober 30). Koblenz 1301 Oktober 1. 51. Erzbischof Dietrich von Trier erklärt auf Grund von Nr. 48 das Königtum Albrechts I. und die diesem geleisteten Eide für null und nichtig, seine Anhänger gleich ihm für exkommuniziert und ladet ihn selbst zur Verantwortung vor den Papst. K 1041). ..Frater .. Dyitherus dei et apostolice sedis gratia Tre- ver(orum) archiepiscopus universis presentem litteram inspecturis salutem in domino sempiternam. 1. Sicut ex contentis in littera domini pape bullata1), cuius transcripto2) hec presens cedula est infixa, manifeste liquet, ipse summus pontifex ad quem electi in regem Romanorum approbacio et confirmacio dinoscitur pertinere, .. nobilem virum Albertum ducem Austrie nec regem nominat nec ipsum regem esse nec fuisse nec esse nec esse posse vel potuisse sed presump- tuose regnum invasisse et se intrudi in illud procurasse expresse declarat tanquam criminis lese maiestatis reum et publice excommuni- catum et manifeste periurum et divulgatum ecclesiarum persecutorem et destructorem. Insuper idem Albertus mala malis accumulat, crimina criminibus superaddit indesinenter usque hodie per se et per suos conplices sanctas dei ecclesias Mogun(tinam), Coloni(ensem) et Trever(ensem) Romane ecclesie precipuas columpnas persequi, dissipare ac funditus destruherea) elaborat faciem et presentiam non veritus reverendi patris domini pape legati et nuncii specialis episcopi Nepesini. 2. Constat igitur prefatum .. Albertum nec regem debere nominari nec pro rege haberi nec auxilium, consilium vel favorem eidem debere inpendi sed tanquam publice ex- communicatusa) et manifeste periurusa) ac ecclesie persecutora) divul- gatus a) debere ab omnibus arcius evitari. In predictis enim assi- stentes eidem non est dubium, quod sententiam excommunicationis incurrunt, et cum non sit rex nec fuerit, fidelitatis homagia seu communia iuramenta ipsi tanqam regi facta nulla penitus esse constat nec ad ea aliquem obligari. 3. Nich[illominusb) tamen per presentem eum coram summo pontifice citamus responsurum, si quid habet vel habere potest vel sua credit interesse secundum formam, que in litteris papalibus continetur. In horum igitur omnium testimonium presens scriptum transcripto litterarum papalium infixum sigillo nostro duximus sigillandum. Nova Alamanniae 2
1301 April 13—Oktober I 17 cuius rei testimonium una cum signo publici notarii sigilla nostra presentibus duximus apponenda. Datum in Confluentia anno domini M'CCC° primo in die beati Remigib). (Notariatszeichen)c) Ego Gnadangus2) Ang(e)li Ray(mundi?) de Beatis imperiali auctoritate notarius predictis interfui rogatus, meum signum apposui consuetum. I) Ueberschr.: Contra Alb(ertum) Romanorum regem. + a) presentibus. + b) K. + c) 5 Doppelkreise zum Kreuze geordnet, auf stufenförmiger Basis. 1) Nr. 48. † 2) Vgl. die kaiserlichen öffentlichen Notare Rostagnus Angeli und Raymundus de Plyano in Const. IV 406 (1310 Oktober 30). Koblenz 1301 Oktober 1. 51. Erzbischof Dietrich von Trier erklärt auf Grund von Nr. 48 das Königtum Albrechts I. und die diesem geleisteten Eide für null und nichtig, seine Anhänger gleich ihm für exkommuniziert und ladet ihn selbst zur Verantwortung vor den Papst. K 1041). ..Frater .. Dyitherus dei et apostolice sedis gratia Tre- ver(orum) archiepiscopus universis presentem litteram inspecturis salutem in domino sempiternam. 1. Sicut ex contentis in littera domini pape bullata1), cuius transcripto2) hec presens cedula est infixa, manifeste liquet, ipse summus pontifex ad quem electi in regem Romanorum approbacio et confirmacio dinoscitur pertinere, .. nobilem virum Albertum ducem Austrie nec regem nominat nec ipsum regem esse nec fuisse nec esse nec esse posse vel potuisse sed presump- tuose regnum invasisse et se intrudi in illud procurasse expresse declarat tanquam criminis lese maiestatis reum et publice excommuni- catum et manifeste periurum et divulgatum ecclesiarum persecutorem et destructorem. Insuper idem Albertus mala malis accumulat, crimina criminibus superaddit indesinenter usque hodie per se et per suos conplices sanctas dei ecclesias Mogun(tinam), Coloni(ensem) et Trever(ensem) Romane ecclesie precipuas columpnas persequi, dissipare ac funditus destruherea) elaborat faciem et presentiam non veritus reverendi patris domini pape legati et nuncii specialis episcopi Nepesini. 2. Constat igitur prefatum .. Albertum nec regem debere nominari nec pro rege haberi nec auxilium, consilium vel favorem eidem debere inpendi sed tanquam publice ex- communicatusa) et manifeste periurusa) ac ecclesie persecutora) divul- gatus a) debere ab omnibus arcius evitari. In predictis enim assi- stentes eidem non est dubium, quod sententiam excommunicationis incurrunt, et cum non sit rex nec fuerit, fidelitatis homagia seu communia iuramenta ipsi tanqam regi facta nulla penitus esse constat nec ad ea aliquem obligari. 3. Nich[illominusb) tamen per presentem eum coram summo pontifice citamus responsurum, si quid habet vel habere potest vel sua credit interesse secundum formam, que in litteris papalibus continetur. In horum igitur omnium testimonium presens scriptum transcripto litterarum papalium infixum sigillo nostro duximus sigillandum. Nova Alamanniae 2
Strana 18
18 Nr. 52—55 Datum in Confluentia anno domini M'CCC° primo in die beati Remigia). I) Ueberschr.: Super littera Bonifacii supra scripta. † a) K. + b) Nichominus. 1) Nr. 48, als Vorlage benutzt. + 2) Nr. 50. 52. 1302. Ritter Hermannus de Brandenvels bekennt, den gestrengen Gebrüdern Gerwicus und Albertus dicti Lusse 7 Mark Silbers schuldig zu sein, und ver- pfändet ihnen dafür 3 fertones Einkünfte von einigen Aeckern in der Flur von Me(rke)rshusen (Markershausen) auf 2 Jahre, sich den Rückkauf während dessen vorbehaltend; wenn er auch später darauf verzichtet, sollen sie die Rente als Lehen besitzen. Siegler: der Aussteller. Zeugen: Hermannus de Bomdeburch, Hartungus de Varnrode milites, dictus Kondel, Bertoldus de Gerstungen. Ne ea, que geruntur — D. a. d. M'CCC° secundo. — K 220. Rom 1304 März 12. Papst Benedikt XI. für den Dominikanerorden. D 18 a; Grandjean nr. 1230 (aus vatikan. Register). Vgl. Nr. 54. 54. [Trierl 1304 Juli 16. Der Offizial der Trierer Kirche vidimiert a. inc. dom. milles. CCC° IIII°, ind. secunda, mensis vero iulii sextadecima die, pontificatus — Benedicti pape undecimi, videlicet in crastino divisionis apostolorum Nr. 53, lässt die darüber ausgefertigte Urkunde per manus Gerardi de Amell(ia?) clerici publicia) imperiali auctoritate notarii conscribi et exemplari et ipsius signo solito signari und mit seinem Amtssiegel besiegeln. — D 18. 53*. a) nachgetragen. 55. Lyon 1305 November 16. Papst Klemens V. meldet dem Erzbischof [Dietrich| von Trier und dessen Suffraganen seine Wahl und Krönung. K I011). Die zahlreichen Verbesserungen beweisen, dass die Vorlage schwer zu lesen war. Clemens episcopus servus [servorum]a) dei venerabilibus fratribus .. archiepiscopo Treverensi eiusque suffraganeis salutem et apostolicam benedictionom. I. Levabo oculos meos et considerabo mirabilia * tua, domine, ut doceas me iusticias tuas. Da michi intellectum, ut discam mandata tua1). Levat quippe oculos suos et considerat mirabilia domini, qui, dum sui cernit humilitatem ingressus, pro- gressum vero multis repletum intue[tjura*) miseriis, advertit se ratione vigere, participare cum angulis in intellectu cognoscit et tandem ad sublimiores honores se conspicit divina gratia gloriose provectum. Hoc admirans egregius ille psalmistab) proclamat, cum dicit2) : Quid est homo, quod memor es eius, aut filius hominis, quoniam visitas eum; minuisti eum paulominus ab angulis, gloria et honore coronasti eum'. Sic faciens, quia se humiliat adeo, consequitur, ut eius doceatur iusticias et ab ipso intellectu recepto illius non ingnoret mandata sed discat. Humilitas siquidem, per quam dignitatis, que eam habentis ingenio augenda est, non oriatur contemptus in regente, velud quoddam sidus irradiat exaltationem, meretur et tamquam acceptabile sacrificium placet deo. 2. Nos autem, qui supremum licet inmeriti locum dei clemencia tenemus«) in terris, non ammirari solum sed in stuporem verti debemus super Petri solio excelso throno sedentes, eius constituti vicarius, cui per patrem dicitur: Filius meus es tu; ego hodie genui te; * dabo tibi gentes heredi-
18 Nr. 52—55 Datum in Confluentia anno domini M'CCC° primo in die beati Remigia). I) Ueberschr.: Super littera Bonifacii supra scripta. † a) K. + b) Nichominus. 1) Nr. 48, als Vorlage benutzt. + 2) Nr. 50. 52. 1302. Ritter Hermannus de Brandenvels bekennt, den gestrengen Gebrüdern Gerwicus und Albertus dicti Lusse 7 Mark Silbers schuldig zu sein, und ver- pfändet ihnen dafür 3 fertones Einkünfte von einigen Aeckern in der Flur von Me(rke)rshusen (Markershausen) auf 2 Jahre, sich den Rückkauf während dessen vorbehaltend; wenn er auch später darauf verzichtet, sollen sie die Rente als Lehen besitzen. Siegler: der Aussteller. Zeugen: Hermannus de Bomdeburch, Hartungus de Varnrode milites, dictus Kondel, Bertoldus de Gerstungen. Ne ea, que geruntur — D. a. d. M'CCC° secundo. — K 220. Rom 1304 März 12. Papst Benedikt XI. für den Dominikanerorden. D 18 a; Grandjean nr. 1230 (aus vatikan. Register). Vgl. Nr. 54. 54. [Trierl 1304 Juli 16. Der Offizial der Trierer Kirche vidimiert a. inc. dom. milles. CCC° IIII°, ind. secunda, mensis vero iulii sextadecima die, pontificatus — Benedicti pape undecimi, videlicet in crastino divisionis apostolorum Nr. 53, lässt die darüber ausgefertigte Urkunde per manus Gerardi de Amell(ia?) clerici publicia) imperiali auctoritate notarii conscribi et exemplari et ipsius signo solito signari und mit seinem Amtssiegel besiegeln. — D 18. 53*. a) nachgetragen. 55. Lyon 1305 November 16. Papst Klemens V. meldet dem Erzbischof [Dietrich| von Trier und dessen Suffraganen seine Wahl und Krönung. K I011). Die zahlreichen Verbesserungen beweisen, dass die Vorlage schwer zu lesen war. Clemens episcopus servus [servorum]a) dei venerabilibus fratribus .. archiepiscopo Treverensi eiusque suffraganeis salutem et apostolicam benedictionom. I. Levabo oculos meos et considerabo mirabilia * tua, domine, ut doceas me iusticias tuas. Da michi intellectum, ut discam mandata tua1). Levat quippe oculos suos et considerat mirabilia domini, qui, dum sui cernit humilitatem ingressus, pro- gressum vero multis repletum intue[tjura*) miseriis, advertit se ratione vigere, participare cum angulis in intellectu cognoscit et tandem ad sublimiores honores se conspicit divina gratia gloriose provectum. Hoc admirans egregius ille psalmistab) proclamat, cum dicit2) : Quid est homo, quod memor es eius, aut filius hominis, quoniam visitas eum; minuisti eum paulominus ab angulis, gloria et honore coronasti eum'. Sic faciens, quia se humiliat adeo, consequitur, ut eius doceatur iusticias et ab ipso intellectu recepto illius non ingnoret mandata sed discat. Humilitas siquidem, per quam dignitatis, que eam habentis ingenio augenda est, non oriatur contemptus in regente, velud quoddam sidus irradiat exaltationem, meretur et tamquam acceptabile sacrificium placet deo. 2. Nos autem, qui supremum licet inmeriti locum dei clemencia tenemus«) in terris, non ammirari solum sed in stuporem verti debemus super Petri solio excelso throno sedentes, eius constituti vicarius, cui per patrem dicitur: Filius meus es tu; ego hodie genui te; * dabo tibi gentes heredi-
Strana 19
1302—1305 November 16 19 tatem tuam et possessionem tuam terminos terre'. Qualitatem insuper attendentes temporis in timorem dari conpellimur. Minus quidem bene quiescit ecclesia; ipsius terras, etiam adiacentes provincias bella vastant civilia, illas hostiles incursus et quandoque congressus exterminant. Terram sanctam Babilonicus hostis non sine ignominia Christiani nominis miserabiliter occupatam detinet et nonnulli principes Christi fideles adversus se dissident et oportunitate captata libenter sibi invicem perniciosas insidias procurarent. Quis ergo superbus tante dignitatis fastigio putabit se dignum aut quis stolidus s[e]d) tanto oneri parem credet? Nos indignum dicimus et nos imparem merito reputamus. Ex debito namque pastoralis officii prohibere crimina, persuadere virtutes, viseree) pacem, tollere scandala et odia removere tenemur; sed increduli hostes, discoli subditi a), supersticiosi subiecti, devoti nimium deſbilliſtlatif) et propter suasiones pravas, quibus obviare intendimus, aliquando pertinaces. Ideoque ecclesie ad deum egemus suffragiis et sanc- torum oracionibus indigemus, ut ipse iusticias suas nos doceat et intellectum det nobis, quod eius mandata discamus. Observanciam nemppe iusticie pax, quia sunt pax et iustici a]g) copulate, et manda- torum dei custodiam devocio eciam exterorum et obediencia comi- tantur. Illius enim vices hic gerimus, limborum cuius est iusticia cingulum et fides cinctorium renum ipsius. 3. Canite igitur tuba *, sanctificate ieiunium, vocate cetum, congregate populum, coadunate * ecclesiam *'4), ut ipsi ad deum, qui nos apostolica sede per obitum sancte memorie Benedicti pape predecessoris nostri proxime vacante per electionem canonicam et concordem cardinalium sancte Romane, cui presidemus, ecclesie nunc fratrum nostrorum benignitate miseri- cordie sue ad regimen summi pontificatus assumsit et in eorum necnon serenissimi principis karissimi filii nostri Philippi regis Francorum illustris aliorumque principum atque nobilium et multi- tudin is]h) populi copios[e]h) presencia peragere solempnia benedictionis nostre permisit, porrigant preces, quod ad laudem suam salvum et incolumem sue nos servet ecclesie detque nobis servo Suo cor docile, ut iudicare possimus et regere populum Suum ac inter bonum et malum discernere 5), quod periit, et precipue Terram Sanctam memo- ratam requirere, abiecta reducere, alligare confracta, consolidare infirma, forcia custodire ac pinguia, commissum gregem in iudicio et iusticia pascere 6) et illum taliter salubribus monitis confoveri, quod eius sagwisi) in extremo iudicio de nostris non requiratur manibus, sed cum eo in eterna Christi tabernacula suscipi mereamur. 4. Verum quia huiusmodi oracionum suffragia nimis insident cordi nostro et illa pro nobis, ut premittimusk), cupimus exhiberi, volu- mus et nichilominus presencium auctoritate mandamus, quatinus nobis per vestras litteras, quod propterea iniunxeritis oraciones et missas et quidquid inde feceritis, singnificare curetis scientes, quod quanto frequenciora et innumerosiora suffragia, de quibus predicitur, facietis offerri, tanto favorabiliores vobis proponimus inveniri. Datum Lugduni XVI° kalendas decembris pontificatus nostri anno primo. 2*)
1302—1305 November 16 19 tatem tuam et possessionem tuam terminos terre'. Qualitatem insuper attendentes temporis in timorem dari conpellimur. Minus quidem bene quiescit ecclesia; ipsius terras, etiam adiacentes provincias bella vastant civilia, illas hostiles incursus et quandoque congressus exterminant. Terram sanctam Babilonicus hostis non sine ignominia Christiani nominis miserabiliter occupatam detinet et nonnulli principes Christi fideles adversus se dissident et oportunitate captata libenter sibi invicem perniciosas insidias procurarent. Quis ergo superbus tante dignitatis fastigio putabit se dignum aut quis stolidus s[e]d) tanto oneri parem credet? Nos indignum dicimus et nos imparem merito reputamus. Ex debito namque pastoralis officii prohibere crimina, persuadere virtutes, viseree) pacem, tollere scandala et odia removere tenemur; sed increduli hostes, discoli subditi a), supersticiosi subiecti, devoti nimium deſbilliſtlatif) et propter suasiones pravas, quibus obviare intendimus, aliquando pertinaces. Ideoque ecclesie ad deum egemus suffragiis et sanc- torum oracionibus indigemus, ut ipse iusticias suas nos doceat et intellectum det nobis, quod eius mandata discamus. Observanciam nemppe iusticie pax, quia sunt pax et iustici a]g) copulate, et manda- torum dei custodiam devocio eciam exterorum et obediencia comi- tantur. Illius enim vices hic gerimus, limborum cuius est iusticia cingulum et fides cinctorium renum ipsius. 3. Canite igitur tuba *, sanctificate ieiunium, vocate cetum, congregate populum, coadunate * ecclesiam *'4), ut ipsi ad deum, qui nos apostolica sede per obitum sancte memorie Benedicti pape predecessoris nostri proxime vacante per electionem canonicam et concordem cardinalium sancte Romane, cui presidemus, ecclesie nunc fratrum nostrorum benignitate miseri- cordie sue ad regimen summi pontificatus assumsit et in eorum necnon serenissimi principis karissimi filii nostri Philippi regis Francorum illustris aliorumque principum atque nobilium et multi- tudin is]h) populi copios[e]h) presencia peragere solempnia benedictionis nostre permisit, porrigant preces, quod ad laudem suam salvum et incolumem sue nos servet ecclesie detque nobis servo Suo cor docile, ut iudicare possimus et regere populum Suum ac inter bonum et malum discernere 5), quod periit, et precipue Terram Sanctam memo- ratam requirere, abiecta reducere, alligare confracta, consolidare infirma, forcia custodire ac pinguia, commissum gregem in iudicio et iusticia pascere 6) et illum taliter salubribus monitis confoveri, quod eius sagwisi) in extremo iudicio de nostris non requiratur manibus, sed cum eo in eterna Christi tabernacula suscipi mereamur. 4. Verum quia huiusmodi oracionum suffragia nimis insident cordi nostro et illa pro nobis, ut premittimusk), cupimus exhiberi, volu- mus et nichilominus presencium auctoritate mandamus, quatinus nobis per vestras litteras, quod propterea iniunxeritis oraciones et missas et quidquid inde feceritis, singnificare curetis scientes, quod quanto frequenciora et innumerosiora suffragia, de quibus predicitur, facietis offerri, tanto favorabiliores vobis proponimus inveniri. Datum Lugduni XVI° kalendas decembris pontificatus nostri anno primo. 2*)
Strana 20
20 Nr. 56—62 56*. I) Ueberschr.: Littera de creacione Clem(entis) + a) fehlt. + a*) intuetur. + b) spalmista. + c) über getilgtem devenitur. + d) sic. + e) msere K; iubere vermutet Birt. + f) delicati. + g) iusticie. + h) multitudinem — copiosa. + i) K. + k) aus oder zu premittuntur korr. 1) Ps. 118, 18. 12. 73. + 2) Ps. 8, 5. 6. + 3) Ps. 2, 7.† 3a) vgl. I. Petr. 2, 18.+ 4) Joel 2, 15. 16. + 5) 3. Reg. 3, 9.+ 6) vgl. Ezech. 34, 4. 10. 16. Poitiers 1308 März 30. Derselbe an Erzbischof Baldewin. K 32. Regestum Clementis nr. 2758 Reg., Sauerland I nr. 244 stark verkürzt (beide aus vatikan. Register). Poitiers 1308 März 30. 57*. Derselbe an denselben. K 43. Regestum Clementis nr. 2791 Reg., Sauerland I nr. 236 Reg. (ebendaher). Poitiers 1308 März 30. 58*. Derselbe an denselben. K 84. Ebenda nr. 2808 bzw. I nr. 242 Reg. (ebendaher). Am Schluss von K die Note Losses: Huius auctoritate littere providit mihi dominus (vgl. K 209). 59* Poitiers 130 8/ März 30. Derselbe an denselben. K 144 (mit a. primo). Ebenda nr. 2807 bzw. I nr. 241 Regg. (ebendaher). Poitiers 1308 März 30. 60*. 196 (aus Or.); Regestum Derselbe an denselben. K 151. Tabouillot III (aus vatikan. Register). Clementis nr. 2786 Reg., Sauerland I nr. 233 Reg. Poitiers 1308 März 30. 61*. Derselbe an denselben. K 5II. Regestum Clementis nr. 2808 Reg., Sauerland I nr. 242 Reg. (aus vatikan. Register). Poitiers 1308 Juni 18. 62. Derselbe mahnt denselben, bei der bevorstehenden Königs- wahl vorsichtig und im Einvernehmen mit dem apostolischen Stuhl vorzugehen. K 331). — Fast völlig übereinstimmend mit dem Brief an den Herzog von Bayern vom selben, nicht vom folgenden (vgl. Note z) Tage (Const. IV nr. 246). Dieser steht, abgesehen von kurzen Ausziigen der Fürstenfelder Chronik (Chronicae Bavaricae 59 f.) und des Aventin (l. VIII c. 14, hsg. von Riezler II 382), vollständig, aber verderbt nur in Veit Arnpecks Chronica ed. Leidinger 253 (V; von Schwalm in Const. IV noch nicht verwertet) und daraus oder aus verwandter Abschrift abgeleitet (nicht aus dem Original, wie Schwalm vermutete) in dem Druck Gewolds 50 (G), der selber wieder die Quelle des von Leidinger als selbständig bezeichneten Tolnerschen Druckes war. Das denkwürdige Aktenstück, das als Rundschreiben allen Kurfürsten zugegangen ist, lässt sich nun erst in authentischer Gestalt und mit richtigem Datum herstellen. — Zur Sache vgl. Stengel I. Clemens episcopus servus servorum dei venerabilia) fratri archiepiscopo Treveren(si) salutem et apostolicam benedictionem. I. De acerbe mortis occasu, quem pertulit clare memorie Albertus rex Romanorum, cum auditui nostri apostolatus innotuit, presertim propter casus horribilitatem doluimus et expertes adhuc esse 2. Pretereab) fraternitatis) doloris huiusmodi non valemus. tue novitd) circumspecta prudentia, quod Alamanie regni provisio precordialissime nos et ecclesiam Romanam contingit et ut de persona utili provideatur eidemf), non modicum dinoscitur expedire. Propter quod profundis meditacionibus assiduisque sollicitudinibus excitamur et desideramus ab intimis8) cordis nostri, ut talis ad h) dicti regni regimen eligatur, qui discretionis providencia preditus, consilii maturitate conspicuus, magnanimitate sublimis et precellens virtutibus habeatur quique mentis oculis erectis ad deum et in suis
20 Nr. 56—62 56*. I) Ueberschr.: Littera de creacione Clem(entis) + a) fehlt. + a*) intuetur. + b) spalmista. + c) über getilgtem devenitur. + d) sic. + e) msere K; iubere vermutet Birt. + f) delicati. + g) iusticie. + h) multitudinem — copiosa. + i) K. + k) aus oder zu premittuntur korr. 1) Ps. 118, 18. 12. 73. + 2) Ps. 8, 5. 6. + 3) Ps. 2, 7.† 3a) vgl. I. Petr. 2, 18.+ 4) Joel 2, 15. 16. + 5) 3. Reg. 3, 9.+ 6) vgl. Ezech. 34, 4. 10. 16. Poitiers 1308 März 30. Derselbe an Erzbischof Baldewin. K 32. Regestum Clementis nr. 2758 Reg., Sauerland I nr. 244 stark verkürzt (beide aus vatikan. Register). Poitiers 1308 März 30. 57*. Derselbe an denselben. K 43. Regestum Clementis nr. 2791 Reg., Sauerland I nr. 236 Reg. (ebendaher). Poitiers 1308 März 30. 58*. Derselbe an denselben. K 84. Ebenda nr. 2808 bzw. I nr. 242 Reg. (ebendaher). Am Schluss von K die Note Losses: Huius auctoritate littere providit mihi dominus (vgl. K 209). 59* Poitiers 130 8/ März 30. Derselbe an denselben. K 144 (mit a. primo). Ebenda nr. 2807 bzw. I nr. 241 Regg. (ebendaher). Poitiers 1308 März 30. 60*. 196 (aus Or.); Regestum Derselbe an denselben. K 151. Tabouillot III (aus vatikan. Register). Clementis nr. 2786 Reg., Sauerland I nr. 233 Reg. Poitiers 1308 März 30. 61*. Derselbe an denselben. K 5II. Regestum Clementis nr. 2808 Reg., Sauerland I nr. 242 Reg. (aus vatikan. Register). Poitiers 1308 Juni 18. 62. Derselbe mahnt denselben, bei der bevorstehenden Königs- wahl vorsichtig und im Einvernehmen mit dem apostolischen Stuhl vorzugehen. K 331). — Fast völlig übereinstimmend mit dem Brief an den Herzog von Bayern vom selben, nicht vom folgenden (vgl. Note z) Tage (Const. IV nr. 246). Dieser steht, abgesehen von kurzen Ausziigen der Fürstenfelder Chronik (Chronicae Bavaricae 59 f.) und des Aventin (l. VIII c. 14, hsg. von Riezler II 382), vollständig, aber verderbt nur in Veit Arnpecks Chronica ed. Leidinger 253 (V; von Schwalm in Const. IV noch nicht verwertet) und daraus oder aus verwandter Abschrift abgeleitet (nicht aus dem Original, wie Schwalm vermutete) in dem Druck Gewolds 50 (G), der selber wieder die Quelle des von Leidinger als selbständig bezeichneten Tolnerschen Druckes war. Das denkwürdige Aktenstück, das als Rundschreiben allen Kurfürsten zugegangen ist, lässt sich nun erst in authentischer Gestalt und mit richtigem Datum herstellen. — Zur Sache vgl. Stengel I. Clemens episcopus servus servorum dei venerabilia) fratri archiepiscopo Treveren(si) salutem et apostolicam benedictionem. I. De acerbe mortis occasu, quem pertulit clare memorie Albertus rex Romanorum, cum auditui nostri apostolatus innotuit, presertim propter casus horribilitatem doluimus et expertes adhuc esse 2. Pretereab) fraternitatis) doloris huiusmodi non valemus. tue novitd) circumspecta prudentia, quod Alamanie regni provisio precordialissime nos et ecclesiam Romanam contingit et ut de persona utili provideatur eidemf), non modicum dinoscitur expedire. Propter quod profundis meditacionibus assiduisque sollicitudinibus excitamur et desideramus ab intimis8) cordis nostri, ut talis ad h) dicti regni regimen eligatur, qui discretionis providencia preditus, consilii maturitate conspicuus, magnanimitate sublimis et precellens virtutibus habeatur quique mentis oculis erectis ad deum et in suis
Strana 21
1308 März 30—Juni 18 21 processibus previum habens altissimum, erga ipsum et memoratam ecclesiam splendore sue fidelitatis eluceat et precelse devocionis efferveat 1) puritate eamque studeat sicut matrem et dominam filiali- busi*) studiis revereri et regni ecclesias memorati ecclesiasticasve k personas affectu propicio prosequaturf) eorumquek*) libertates 1) et iura nedum quod illibata conservet, verum eciam tamquam princeps catholicus favorabiliter potenti brachio tueatur sueque virtutis operaciones indesinenter adiciat, ut eiusdem regni1*) status prospere conservetur et exaltetur deo propicio felicibus incrementis m) et qui Terre Sancte tribulacionibus et pressuris divino excitatus spiritu pio affectu conpaciens tamquam fortis athleta domini et pugil strennuus crucifixi ad recuperacionem ipsius, ad quam desideria nostra fermenter n) aspirant, operam efficacem impendat et sollicitis 3. Eapropter opus est, ut tu, ac °) oportunis studiis elaboret. qui unus de .f) electoribus eiusdem regis fore dinosceris, super hoc ingenium acuas mentis tue, animi virtutes exerceas, ut°*) cum exacta diligencia et cautela provideas ac debita consilii maturitate consideres, qualiter id valeat deo volente ad effectum debitum pervenire. 4. Quare fraternitatem P) tuam rogamus, monemus et hortamur attencius tibi 1) nichilominus per apostolica scripta man- dantes, quatenus premissis diligenti meditacione pensatis de huius- modir) persona attencione sollicita studeas cogitare et, priusquam ad electionem procedatur, nobis cogitacionem huiusmodi et deli- beracionem tuam1) super hoc omni occasione postposita celeriter intimare procures. Nos eciam cogitamus et cogitabimus super hoc meditacione sollicita et tibis) nostret) intencionisu) propositum, deo propitio curabimus intimare. Sic igitur in premissis te studiosumv) exhibeas, sic te reddas providum et attentum, sic sollicitum et diligentemw) exponas, quod tua fructuosa operante virtute nostris in hac parte desideriis satisfiat et preter retribu- cionis eterne premium tibi exinde proventurum nostram et aposto- liceX) sedis benedictionem et gratiam plenius consequaris. Datum Pictavis)) XIIII.z) kalendas iulii pontificatus nostri anno tercio. I) Ueberschr. in K: Hortatur Trever(ensem) de ydoneo rege eligendo. a) dilecto filio nobili viro Rudolfo (Rudolpho G) duci Bavarie st. venerabili — Treveren(si) V, G. + b) Propterea G (von Schwalm in Const. richtig emendiert, unrichtig dagegen von Leidinger Preterea V zu Propterea). + c) nobilitatis V, G. + d) von Schwalm irrig zu noverit emendiert. + e) Alemanie V, G. + f) fehlt V, G. + g) internis G. + h) ad — conspicuus von L. nachgetr. K. + i) efferbeat V, G. + i*) filiabus V2 + k) = Const. IV nr. 247 Z. 31, aus ecclesiastica sue korr. K, ecclesiasticasque V, G. + k*) von Leidinger zu earumque emendiert. + 1) liberalitates V.+ 1*) a c tuuset aliorum principumipsius regni add. V, G. + m) et magni- ficis honoribus attollatur add. V, G. + n) = Const. IV nr. 247 Z. 34; vehementer V, G. + o) et V, G. + o*) et V. + p) nobilitatem V, G. + q) tibi — mandantes fehlt V, G. † r) huiuscemodi G. + s) vor deo pro- picio V, G. + t) nach intencionis V, G. + u) ut per illud cautius existas premunitus add. V, G. + v) stud. exh. sic te fehlt V, G. + danach te von Schwalm ergänzt.+ x) nach sedis V, G. + y) Pictavii V. z) XIII. V, G. Datum in Pictonum urbe quarto decimo kalendas Junii pontificatus anno tercio auch in Aventins Auszug.
1308 März 30—Juni 18 21 processibus previum habens altissimum, erga ipsum et memoratam ecclesiam splendore sue fidelitatis eluceat et precelse devocionis efferveat 1) puritate eamque studeat sicut matrem et dominam filiali- busi*) studiis revereri et regni ecclesias memorati ecclesiasticasve k personas affectu propicio prosequaturf) eorumquek*) libertates 1) et iura nedum quod illibata conservet, verum eciam tamquam princeps catholicus favorabiliter potenti brachio tueatur sueque virtutis operaciones indesinenter adiciat, ut eiusdem regni1*) status prospere conservetur et exaltetur deo propicio felicibus incrementis m) et qui Terre Sancte tribulacionibus et pressuris divino excitatus spiritu pio affectu conpaciens tamquam fortis athleta domini et pugil strennuus crucifixi ad recuperacionem ipsius, ad quam desideria nostra fermenter n) aspirant, operam efficacem impendat et sollicitis 3. Eapropter opus est, ut tu, ac °) oportunis studiis elaboret. qui unus de .f) electoribus eiusdem regis fore dinosceris, super hoc ingenium acuas mentis tue, animi virtutes exerceas, ut°*) cum exacta diligencia et cautela provideas ac debita consilii maturitate consideres, qualiter id valeat deo volente ad effectum debitum pervenire. 4. Quare fraternitatem P) tuam rogamus, monemus et hortamur attencius tibi 1) nichilominus per apostolica scripta man- dantes, quatenus premissis diligenti meditacione pensatis de huius- modir) persona attencione sollicita studeas cogitare et, priusquam ad electionem procedatur, nobis cogitacionem huiusmodi et deli- beracionem tuam1) super hoc omni occasione postposita celeriter intimare procures. Nos eciam cogitamus et cogitabimus super hoc meditacione sollicita et tibis) nostret) intencionisu) propositum, deo propitio curabimus intimare. Sic igitur in premissis te studiosumv) exhibeas, sic te reddas providum et attentum, sic sollicitum et diligentemw) exponas, quod tua fructuosa operante virtute nostris in hac parte desideriis satisfiat et preter retribu- cionis eterne premium tibi exinde proventurum nostram et aposto- liceX) sedis benedictionem et gratiam plenius consequaris. Datum Pictavis)) XIIII.z) kalendas iulii pontificatus nostri anno tercio. I) Ueberschr. in K: Hortatur Trever(ensem) de ydoneo rege eligendo. a) dilecto filio nobili viro Rudolfo (Rudolpho G) duci Bavarie st. venerabili — Treveren(si) V, G. + b) Propterea G (von Schwalm in Const. richtig emendiert, unrichtig dagegen von Leidinger Preterea V zu Propterea). + c) nobilitatis V, G. + d) von Schwalm irrig zu noverit emendiert. + e) Alemanie V, G. + f) fehlt V, G. + g) internis G. + h) ad — conspicuus von L. nachgetr. K. + i) efferbeat V, G. + i*) filiabus V2 + k) = Const. IV nr. 247 Z. 31, aus ecclesiastica sue korr. K, ecclesiasticasque V, G. + k*) von Leidinger zu earumque emendiert. + 1) liberalitates V.+ 1*) a c tuuset aliorum principumipsius regni add. V, G. + m) et magni- ficis honoribus attollatur add. V, G. + n) = Const. IV nr. 247 Z. 34; vehementer V, G. + o) et V, G. + o*) et V. + p) nobilitatem V, G. + q) tibi — mandantes fehlt V, G. † r) huiuscemodi G. + s) vor deo pro- picio V, G. + t) nach intencionis V, G. + u) ut per illud cautius existas premunitus add. V, G. + v) stud. exh. sic te fehlt V, G. + danach te von Schwalm ergänzt.+ x) nach sedis V, G. + y) Pictavii V. z) XIII. V, G. Datum in Pictonum urbe quarto decimo kalendas Junii pontificatus anno tercio auch in Aventins Auszug.
Strana 22
22 Nr. 63—68 63. Poitiers 1308 August 12. Derselbe beauftragt denselben und seine Suffraganbischöfe, unter be- liebiger Mitwirkung von II genannten Bischöfen und anderen Geistlichen mit Zulassung der päpstlichen Inquisitoren die Untersuchung gegen die Templer seiner Kirchenprovins su führen. Faciens misericordiam — memoratis. D. Pictavis II. idus augusti pont. n. a. tercio. K 44. — Den Brief Faciens misericordiam hat das vatikanische Register in 3 Formen erhalten; in jeder ist es auch an Trier abgegangen. Die eine befiehlt die Untersuchung der Templerangelegenheit der päpstlichen Kommission (Regestum Clementis nr. 3411, Sauerland I nr. 250), die andere derselben unter Heranziehung des Episkopates der einzelnen Kirchenprovinzen (Reg. nr. 3430, vgl. Sauerland I nr. 252), die dritte umgekehrt dem Episkopat unter Heranziehung der Kom- mission. Mit der dritten haben wir es hier zu tun. Sie steht im Register (nr. 3502, vgl. Sauerland I nr. 251), freilich ohne den letzten Absatz (Nostra — memoratis), der am genauesten in Reg. nr. 3497 wiederkehrt. Die allen drei Formen gemeinsame Narratio stimmt fast buchstäblich mit Reg. nr. 2402 überein (lies S. 286 rechts Z. 5 v. u.; nur ohne den Zusatz Z. 10 v. o.: Que confessiones — in ipsorum magistri et preceptorum et quorundam aliorum — presencia). Zur Sache vgl. Finke Templer I 229, 231 ff., 318. 64. Poitiers 1308 August 12. Derselbe an denselben und die höhere Geistlichkeit seiner Provinz: ladet sie auf den 1. Oktober 1310 zum allgemeinen Konzil nach Vienne (in Viennensi civitate). Regnans in celis — D. Pictavis secundo idus augusti pont. n. a. tercio. — K 90. Vgl. die Ausfertigung für Köln im päpstlichen Register, wo die unsrige auch erwähnt wird: Regestum Clementis nr. 3629 Reg. (= Sauerland I nr. 253, Vogt Reg. I nr. 1200). Poitiers 1308 August 12. 65*. Derselbe an den Patriarchen und den Klerus der Provinz Aquileja. D 176; Regestum Clementis nr. 3630 Reg. (aus vatikan. Register). ƒ1308 August] 66*. Artikel für die päpstliche Kommission gegen den Templerorden. K 92 mit der Ueberschrift Isti sunt articuli, super quibus inquiretur contra ordinem milicie templi (wohl aus einem dem Erzbischof Baldewin mit Nr. 63 über- sandten Exemplar). Michelet 89 (aus den Prozessakten in der National- bibliothek in Paris); Schottmüller II 119 (aus dem Prozess von Brindisi im vatikan. Archiv). 67. Carbonne 1309 Januar II. Papst Klemens V. antwortet dem Erzbischof Baldewin auf dessen vertrauliche Anzeige der Wahl des Grafen Heinrich zum römischen Könige. K 40 (1)1) und K &5 (2)II). Zugrundegelegt ist die bessere Kopie 2. — Zur Sache vgl. Stengel I. Clemens episcopus servus servorum dei venerabili fratri .. archiepiscopo Trev(erensi) salutem et apostolicam benedictionem. I. Fraternitatis tue litteras 1) affectionea) consueta recepimus continentes quedam grandia in personam dilecti filii nobilis viri .. comitis Luceburgen(sis)b) fratris tui noviter contigisse, a quo eciam 2. Verum scire te super illis litteras 1) recepimus speciales. volumus, quod ex quo dictum fratrem tuum vidimus in Lugdunen(si)c), eum d) ex corde dileximus et diligimus, quod per opera subsecuta in promocione tuâ et venerabilise) fratris nostrif) archiepiscopi Moguntin(ensis)g) per factih) experienciam evidenter percipere potuisti. Ex quo divina favente clemencia non solum tibi et eidem archiepiscopo Mogunt(inensi) sed eciam dicto fratri tuo, prout tibi et 1) ei pluries post promocionem tuam Pictavis existentes predixisse meminimus et eciam in consistorio fratribus nostris postmodum
22 Nr. 63—68 63. Poitiers 1308 August 12. Derselbe beauftragt denselben und seine Suffraganbischöfe, unter be- liebiger Mitwirkung von II genannten Bischöfen und anderen Geistlichen mit Zulassung der päpstlichen Inquisitoren die Untersuchung gegen die Templer seiner Kirchenprovins su führen. Faciens misericordiam — memoratis. D. Pictavis II. idus augusti pont. n. a. tercio. K 44. — Den Brief Faciens misericordiam hat das vatikanische Register in 3 Formen erhalten; in jeder ist es auch an Trier abgegangen. Die eine befiehlt die Untersuchung der Templerangelegenheit der päpstlichen Kommission (Regestum Clementis nr. 3411, Sauerland I nr. 250), die andere derselben unter Heranziehung des Episkopates der einzelnen Kirchenprovinzen (Reg. nr. 3430, vgl. Sauerland I nr. 252), die dritte umgekehrt dem Episkopat unter Heranziehung der Kom- mission. Mit der dritten haben wir es hier zu tun. Sie steht im Register (nr. 3502, vgl. Sauerland I nr. 251), freilich ohne den letzten Absatz (Nostra — memoratis), der am genauesten in Reg. nr. 3497 wiederkehrt. Die allen drei Formen gemeinsame Narratio stimmt fast buchstäblich mit Reg. nr. 2402 überein (lies S. 286 rechts Z. 5 v. u.; nur ohne den Zusatz Z. 10 v. o.: Que confessiones — in ipsorum magistri et preceptorum et quorundam aliorum — presencia). Zur Sache vgl. Finke Templer I 229, 231 ff., 318. 64. Poitiers 1308 August 12. Derselbe an denselben und die höhere Geistlichkeit seiner Provinz: ladet sie auf den 1. Oktober 1310 zum allgemeinen Konzil nach Vienne (in Viennensi civitate). Regnans in celis — D. Pictavis secundo idus augusti pont. n. a. tercio. — K 90. Vgl. die Ausfertigung für Köln im päpstlichen Register, wo die unsrige auch erwähnt wird: Regestum Clementis nr. 3629 Reg. (= Sauerland I nr. 253, Vogt Reg. I nr. 1200). Poitiers 1308 August 12. 65*. Derselbe an den Patriarchen und den Klerus der Provinz Aquileja. D 176; Regestum Clementis nr. 3630 Reg. (aus vatikan. Register). ƒ1308 August] 66*. Artikel für die päpstliche Kommission gegen den Templerorden. K 92 mit der Ueberschrift Isti sunt articuli, super quibus inquiretur contra ordinem milicie templi (wohl aus einem dem Erzbischof Baldewin mit Nr. 63 über- sandten Exemplar). Michelet 89 (aus den Prozessakten in der National- bibliothek in Paris); Schottmüller II 119 (aus dem Prozess von Brindisi im vatikan. Archiv). 67. Carbonne 1309 Januar II. Papst Klemens V. antwortet dem Erzbischof Baldewin auf dessen vertrauliche Anzeige der Wahl des Grafen Heinrich zum römischen Könige. K 40 (1)1) und K &5 (2)II). Zugrundegelegt ist die bessere Kopie 2. — Zur Sache vgl. Stengel I. Clemens episcopus servus servorum dei venerabili fratri .. archiepiscopo Trev(erensi) salutem et apostolicam benedictionem. I. Fraternitatis tue litteras 1) affectionea) consueta recepimus continentes quedam grandia in personam dilecti filii nobilis viri .. comitis Luceburgen(sis)b) fratris tui noviter contigisse, a quo eciam 2. Verum scire te super illis litteras 1) recepimus speciales. volumus, quod ex quo dictum fratrem tuum vidimus in Lugdunen(si)c), eum d) ex corde dileximus et diligimus, quod per opera subsecuta in promocione tuâ et venerabilise) fratris nostrif) archiepiscopi Moguntin(ensis)g) per factih) experienciam evidenter percipere potuisti. Ex quo divina favente clemencia non solum tibi et eidem archiepiscopo Mogunt(inensi) sed eciam dicto fratri tuo, prout tibi et 1) ei pluries post promocionem tuam Pictavis existentes predixisse meminimus et eciam in consistorio fratribus nostris postmodum
Strana 23
1308 August 12—1309 Februar 5 23 3. Superk) hiis retulisse, honoris cumulus asseritur accrevisse. autem, quod ad excusacionem tuam dicte tue littere continebant, non solum illa, que ipse littere ad huiusmodi excusacionem inducunt 1), verum eciam nature vinculum, quo dicto fratri tuo astringerism) 4. Predicto autem fratri tuo, te videntur reddere excusatum. presertim quia super dicto negocio certitudinem") aliam non habemus, ad presens non scribimus, tum eciam in itinere constituti. Cardinales, qui licet pauci sunt nobiscum, non consulunt ex arrupto°) fore scribendum prop) eo, quod, cum casus similes quandoque viderint, ita, ut asserunt, extitit observatum. Datum Carbon(e) Tholosan(e) dyocesis III. ydus ianuarii pontificatus nostri anno quarto. I) I ohne Ueberschr. + II) Ueberschr. in 2: a (gleichzeitig mit der Kopie) Prima littera de promotione He(nrici); b (später nachgetragen): Rescribit Clemens archiepiscopo Trev(erensi) super promotione fratris sui et eum habet excusatum. + a) affectiones 2. + b) Lucemburgen(sis) 1. + c) zu Lugduno korr.? 1. + d) fehlt 1. + e) venerabile 1. + f) aus Ansatz zu vestri? korr. 1. + g) scilicet Petri, qui eius subditus erat, als Glosse über der Zeile von L. hinzugefügt 2. + h) prefati statt per facti 1. + i) et ei — ac- crevisse von L. geschrieben 2. + k) Hier setzt der Schreiber 4 wieder ein. + 1) inducat 1. + m) astringis I. + n) certitudinen 2. + o) arrumpto 1. + p) statt pro eo quod I: quod eo quia. 1) verloren. Koblenz 1309 Februar 5. 68. König Heinrich VII. iberträgt seinem Bruder, dem Erz- bischof Baldewin, seine königlichen ersten Bitten im Gebiet der Diözese Trier. K 81). — Hier erhält Trier ein Privileg, das bisher nur Köln von König Albrecht bewilligt (Const. IV nr. 26, 32) und 1308 auch von Heinrich VII. vor seiner Wahl versprochen worden war (ebenda nr. 257 § 11), am 7. Februar 1309 aber durch die Uebertragung der ersten Bitten in allen Reichskirchen ersetzt wurde (ebenda nr. 280). Unsere Urkunde reiht sich anderen Trierer Privilegien derselben Zeit (ebenda IV nr. 274—276) an. Sie diente im J. 1314 als Vorlage für das Wahlversprechen Ludwigs des Bayern an Baldewin (ebenda V nr. 63 § 9), das bald nachher urkundlich erfüllt wurde (ebenda nr. 157); nur ist dort das Privileg von der Diözese auf die ganze Kirchen- provinz sowie auf die kaiserlichen Bitten ausgedehnt. Henricusa) dei gracia Romanorum rex semper augustus venerabili Baldewino Trevirorum archiepiscopo principi et germano Personam tuam suo karissimo graciam suam et omne bonum. propter ydemptitatem sanguinis, quo nobis astringeris et exigenciam meritorum tuorum illa largitatisb) benevolentia libenter prosequi- mur, per quam te reddere valeas aliis gratiosum. Tuis itaque votis favorabiliter conplacere volentes, ut de singulis prebendis in kathedrali Treveren(si) et in quibuslibet aliis collegiatis et con- ventualibus ecclesiis civitati et dyocesis Treveren(sis) predicte ad nostre sublimacionis primarias preces certis personis sacro imperio et tibi devotis providere valeas, tenore presencium plenariam tibi concedimus potestatem dantes tibi has litteras sigillo maiestatis nostre signatas in testimonium super eo. Datum Confluen(tie) nonis februarii anno domini M'CCC nono, regni vero nostri anno primo.
1308 August 12—1309 Februar 5 23 3. Superk) hiis retulisse, honoris cumulus asseritur accrevisse. autem, quod ad excusacionem tuam dicte tue littere continebant, non solum illa, que ipse littere ad huiusmodi excusacionem inducunt 1), verum eciam nature vinculum, quo dicto fratri tuo astringerism) 4. Predicto autem fratri tuo, te videntur reddere excusatum. presertim quia super dicto negocio certitudinem") aliam non habemus, ad presens non scribimus, tum eciam in itinere constituti. Cardinales, qui licet pauci sunt nobiscum, non consulunt ex arrupto°) fore scribendum prop) eo, quod, cum casus similes quandoque viderint, ita, ut asserunt, extitit observatum. Datum Carbon(e) Tholosan(e) dyocesis III. ydus ianuarii pontificatus nostri anno quarto. I) I ohne Ueberschr. + II) Ueberschr. in 2: a (gleichzeitig mit der Kopie) Prima littera de promotione He(nrici); b (später nachgetragen): Rescribit Clemens archiepiscopo Trev(erensi) super promotione fratris sui et eum habet excusatum. + a) affectiones 2. + b) Lucemburgen(sis) 1. + c) zu Lugduno korr.? 1. + d) fehlt 1. + e) venerabile 1. + f) aus Ansatz zu vestri? korr. 1. + g) scilicet Petri, qui eius subditus erat, als Glosse über der Zeile von L. hinzugefügt 2. + h) prefati statt per facti 1. + i) et ei — ac- crevisse von L. geschrieben 2. + k) Hier setzt der Schreiber 4 wieder ein. + 1) inducat 1. + m) astringis I. + n) certitudinen 2. + o) arrumpto 1. + p) statt pro eo quod I: quod eo quia. 1) verloren. Koblenz 1309 Februar 5. 68. König Heinrich VII. iberträgt seinem Bruder, dem Erz- bischof Baldewin, seine königlichen ersten Bitten im Gebiet der Diözese Trier. K 81). — Hier erhält Trier ein Privileg, das bisher nur Köln von König Albrecht bewilligt (Const. IV nr. 26, 32) und 1308 auch von Heinrich VII. vor seiner Wahl versprochen worden war (ebenda nr. 257 § 11), am 7. Februar 1309 aber durch die Uebertragung der ersten Bitten in allen Reichskirchen ersetzt wurde (ebenda nr. 280). Unsere Urkunde reiht sich anderen Trierer Privilegien derselben Zeit (ebenda IV nr. 274—276) an. Sie diente im J. 1314 als Vorlage für das Wahlversprechen Ludwigs des Bayern an Baldewin (ebenda V nr. 63 § 9), das bald nachher urkundlich erfüllt wurde (ebenda nr. 157); nur ist dort das Privileg von der Diözese auf die ganze Kirchen- provinz sowie auf die kaiserlichen Bitten ausgedehnt. Henricusa) dei gracia Romanorum rex semper augustus venerabili Baldewino Trevirorum archiepiscopo principi et germano Personam tuam suo karissimo graciam suam et omne bonum. propter ydemptitatem sanguinis, quo nobis astringeris et exigenciam meritorum tuorum illa largitatisb) benevolentia libenter prosequi- mur, per quam te reddere valeas aliis gratiosum. Tuis itaque votis favorabiliter conplacere volentes, ut de singulis prebendis in kathedrali Treveren(si) et in quibuslibet aliis collegiatis et con- ventualibus ecclesiis civitati et dyocesis Treveren(sis) predicte ad nostre sublimacionis primarias preces certis personis sacro imperio et tibi devotis providere valeas, tenore presencium plenariam tibi concedimus potestatem dantes tibi has litteras sigillo maiestatis nostre signatas in testimonium super eo. Datum Confluen(tie) nonis februarii anno domini M'CCC nono, regni vero nostri anno primo.
Strana 24
24 Nr. 69—70 I) Ueberschr.: Confert Treverensi primarias preces in civitate et dyocesi.— a) vorausgeht der ausgestrichene Anfang der später (K 30 und 102) zwei- mal vollständig mitgeteilten Nr. 45 (Bonifacius — benedictionem). † b) aus karitatis korr. und nochmals von L. am Rande nachgetragen. Avignon 1309 Juli 26. 69. 42; Const. IV nr. 298 Papst Klemens V. an König Heinrich VII. K aus kassiertem Original im vatikan. Archiv und einer ersten Fassung im päpstlichen Register (R 1), die auch Vorlage für K war, woraus hervor- geht, dass sie wirklich ausgefertigt worden ist; S. 262 Z. 2 haben K und R I (vgl. Theiner nr. 598) thesaurarius ecclesie Metensis, S. 261 Z. 43 nicht nur das Original sondern auch R I (vgl. Theiner) und K plenitudine (st. pulcritudine). Priorat Grozeau 1309 Oktober I. 70. Derselbe bittet den Erzbischof Baldewin, aus seiner Kirchenprovinz beizusteuern für einen fünfjährigen Kreuzzug ins Heilige Land sowie für die Verteidigung der römischen Kirche gegen die Republik Venedig, und beglaubigt die Ueber- bringer dieses Schreibens zum Zweck mündlicher Verhand- lungen. K 45 (1)I) mit sahlreichen fast durchweg von L. herrührenden Ver- hier 2. Ueber den Konflikt besserungen und K 89 (2)II); zugrundegelegt ist mit Venedig vgl. Eitel Der Kirchenstaat unter Klemens V. (1907) 170 ff., Soranzo La guerra fra Venezia e la santa sede per il dominio di Ferrara (1905), dazu Finke Acta II 641 ff., über den Kreuzzugsplan namentlich Wenck Clemens V. und Heinrich VII. (1882) 51ff., Lizerand Clément V et Philippe le Bel (1910) 293 ff.; von den sich auf letzteren beziehenden Aktenstücken ist der Brief des Papstes an Philipp d. Sch. vom 27. Oktober 1308 (Baluze Vitae II 129) auch stilistisch so nahe verwandt (vgl. unten N. 3—5), dass derselbe Verfasser angenommen werden muss. Clemens episcopus servus servorum dei venerabili fratri archiepiscopo Treveren(si)a) salutem et apostolicam benedictionem. I. Gloriosa patrum sanctorum habet tradicio, quod Moyses dilectus a domino familiariter tenens inb) monteb) cumc) ipso colloquia erudicionisd) sacratissime verbis instruitur1), quod ignis in altare sacerdotis officio nutriatur et, ut cottidie sine intermissione conburat, ligna subicere subter illum eius non cesset ministerium studiosum. Altare quippe dei cor fidelis cuiuslibet sacrarum scripturarum documenta declarant, in quo ignis indesinenter ardere iubetur, cum sit ex illo necesse flammam ardentis procedere caritatis. Sancta vero et inmaculata mater ecclesia eiusdem ignis per gratiam paracliti spiritus splendore vestita ardensque ipsius flamme caloribus cunctos intra se positos valida caritatise) ipsius conpagef) connectitg) et ecclesias alias tanquam adolescentulas suas eiusdem ignis cale- facit ardoribus et illustrat radiis claritatis. 2. Nosque summi illius h) erudicione pastoris, qui curam ipsius ecclesie peramabilis et inclite sponse sue insufficiencie nostre conmisit quique nos licet inmeritosi) in montis predicti ascenderek) voluit summitatem1), prefatis documentis instructim) ecclesias ipsas earumque pastores in partem apostolice sollicitudinis celestis consilii disposicione vo- catos et alios singulos domesticos fidei gentes in visceribus cari- tatis in eos libenter spiritualium largicionum dona congerimus illisque per temporalium rerum auxilia copiose fecunditatis honores 3. Propterea non in- et commoda, cum expedit, ministramus. dignum fore conspicimus, ut ipsin) nobis et eidemb) Romane
24 Nr. 69—70 I) Ueberschr.: Confert Treverensi primarias preces in civitate et dyocesi.— a) vorausgeht der ausgestrichene Anfang der später (K 30 und 102) zwei- mal vollständig mitgeteilten Nr. 45 (Bonifacius — benedictionem). † b) aus karitatis korr. und nochmals von L. am Rande nachgetragen. Avignon 1309 Juli 26. 69. 42; Const. IV nr. 298 Papst Klemens V. an König Heinrich VII. K aus kassiertem Original im vatikan. Archiv und einer ersten Fassung im päpstlichen Register (R 1), die auch Vorlage für K war, woraus hervor- geht, dass sie wirklich ausgefertigt worden ist; S. 262 Z. 2 haben K und R I (vgl. Theiner nr. 598) thesaurarius ecclesie Metensis, S. 261 Z. 43 nicht nur das Original sondern auch R I (vgl. Theiner) und K plenitudine (st. pulcritudine). Priorat Grozeau 1309 Oktober I. 70. Derselbe bittet den Erzbischof Baldewin, aus seiner Kirchenprovinz beizusteuern für einen fünfjährigen Kreuzzug ins Heilige Land sowie für die Verteidigung der römischen Kirche gegen die Republik Venedig, und beglaubigt die Ueber- bringer dieses Schreibens zum Zweck mündlicher Verhand- lungen. K 45 (1)I) mit sahlreichen fast durchweg von L. herrührenden Ver- hier 2. Ueber den Konflikt besserungen und K 89 (2)II); zugrundegelegt ist mit Venedig vgl. Eitel Der Kirchenstaat unter Klemens V. (1907) 170 ff., Soranzo La guerra fra Venezia e la santa sede per il dominio di Ferrara (1905), dazu Finke Acta II 641 ff., über den Kreuzzugsplan namentlich Wenck Clemens V. und Heinrich VII. (1882) 51ff., Lizerand Clément V et Philippe le Bel (1910) 293 ff.; von den sich auf letzteren beziehenden Aktenstücken ist der Brief des Papstes an Philipp d. Sch. vom 27. Oktober 1308 (Baluze Vitae II 129) auch stilistisch so nahe verwandt (vgl. unten N. 3—5), dass derselbe Verfasser angenommen werden muss. Clemens episcopus servus servorum dei venerabili fratri archiepiscopo Treveren(si)a) salutem et apostolicam benedictionem. I. Gloriosa patrum sanctorum habet tradicio, quod Moyses dilectus a domino familiariter tenens inb) monteb) cumc) ipso colloquia erudicionisd) sacratissime verbis instruitur1), quod ignis in altare sacerdotis officio nutriatur et, ut cottidie sine intermissione conburat, ligna subicere subter illum eius non cesset ministerium studiosum. Altare quippe dei cor fidelis cuiuslibet sacrarum scripturarum documenta declarant, in quo ignis indesinenter ardere iubetur, cum sit ex illo necesse flammam ardentis procedere caritatis. Sancta vero et inmaculata mater ecclesia eiusdem ignis per gratiam paracliti spiritus splendore vestita ardensque ipsius flamme caloribus cunctos intra se positos valida caritatise) ipsius conpagef) connectitg) et ecclesias alias tanquam adolescentulas suas eiusdem ignis cale- facit ardoribus et illustrat radiis claritatis. 2. Nosque summi illius h) erudicione pastoris, qui curam ipsius ecclesie peramabilis et inclite sponse sue insufficiencie nostre conmisit quique nos licet inmeritosi) in montis predicti ascenderek) voluit summitatem1), prefatis documentis instructim) ecclesias ipsas earumque pastores in partem apostolice sollicitudinis celestis consilii disposicione vo- catos et alios singulos domesticos fidei gentes in visceribus cari- tatis in eos libenter spiritualium largicionum dona congerimus illisque per temporalium rerum auxilia copiose fecunditatis honores 3. Propterea non in- et commoda, cum expedit, ministramus. dignum fore conspicimus, ut ipsin) nobis et eidemb) Romane
Strana 25
1309 Juli 26—Oktober I 25 ecclesie devote gratitudinis respondentes officio nobis et ipsi reverenter filialibus°) studiis obsequantur et necessitatis tempore eiusdem porrigant subsidia caritatis. Tunc enim ipsius caritatis odor suavissimus presentatur Altissimo, cum alterius per alterum 4. Quantis autem iuxta preceptum apostoli ia) onera supportantur. post suceptum a nobis deo volente iugum apostolice servitutis et quam gravibus pressip) fuerimus oneribusq) expensarum et quam inportabili quasi earum mole premamurr) assidue, si fraternitatis tue circumspecta prudencias) arduitates multiplices grandium agendorum, que innumerabilium profluvia sumptuumt) exigunt et requirunt ex debito servitutis eiusdem debilitatisu) nostre incum- bentium7) humeris diligentis discussionis w) examinex) considerare voluerit, illa de facili poterit intueri. Et ut ipsa tuis ostensa conspectibus de tue mentis )) armario ad nos et prefatam ecclesiam uberioris pietatis fluenta producant et fervencioris z) secum trahant compassionis affectus, ea tibi presencium serie duximus denotandaa). 5. Tue quidem fraternitatisb) volumus scire noticiam, quod nos redemptoris nostri figuratamc) gerentes assidue in cordis in- timis passionem infra claustra pectoris meditacione sollicita cum devocionis plenitudine recensemus, qualiter rex ipse pacificus, ex celsi regis filius, propter suam, qua nos d) dilexit nimiam caritatem, maiestatis sue humilitatem magnificanse*) exinanivitf) semet ipsum formam servi accipiens et in similitudinem hominum veste nostre mortalitatisg5) indutus et factus obediens usque adb) mortem ad exprobancium obprobriah') velut agnus coram tondente se vere mitis obmutuit. Et sicut ovis ad occisionem ductus post contu- melias et terrores, post spinas et sputa, post flagella varia inno- cens est sine causa dampnatus et demum saturatus obprobriisht) clavis affixus i), aceto et felle potatus in crucis patibulo dire mortis subiit passionem et, sicut commemorat Ysayas, in humilitatek" iudicium eius sublatum est2) et in Terra Sancta misterium1) redemp- cionis nostre consumans m')3) est dire lance illisionent) confossus, ut mortem nostram moriendo destrueret et quas prothoplasti°1) de- licto meruimus, penas tolleret infernales. 6. Profectop) dum attenta meditacione revolvimus, quod illa preclara nostri salvatoris hereditas pedibus abhominabilium") nacionum conteritur in con- temptum nominis Christiani, dum enim conspicimus, quod locus ille sanctissimus, ubi celi regem virgo puerpera genuit, locus redemp- toris nostri cruore perfusus, locus, ubi poni meruit sepulcrib) do- minici fundamentum, et locus, quem resurgens Christus a mortuis sue resurrectionis gloria multipliciter illustravitr), in obprobriumh*) crucifixi alienarum subvertitur imperio nacionum pre inmensitate doloris, adeo diras sentimus in animo punctioness) quod, quasi nostris visceribus lacessitis vix horam temporisb) capere possumus, ad quietem vixque artare valemus vim meroris interius, quin evi- dencia signa tristicie exterius ostendamust). 7. Propterea concalescunt intima cordis nostri, ardens desiderium inflamatur, excitantur affectus sollicite et velud ignis accenditur ad sub- veniendumu5) terre illius necessitatibus zelus noster ideoque nullis parcentes laborum oneribus nullisque vigiliarum sollicitudinibus
1309 Juli 26—Oktober I 25 ecclesie devote gratitudinis respondentes officio nobis et ipsi reverenter filialibus°) studiis obsequantur et necessitatis tempore eiusdem porrigant subsidia caritatis. Tunc enim ipsius caritatis odor suavissimus presentatur Altissimo, cum alterius per alterum 4. Quantis autem iuxta preceptum apostoli ia) onera supportantur. post suceptum a nobis deo volente iugum apostolice servitutis et quam gravibus pressip) fuerimus oneribusq) expensarum et quam inportabili quasi earum mole premamurr) assidue, si fraternitatis tue circumspecta prudencias) arduitates multiplices grandium agendorum, que innumerabilium profluvia sumptuumt) exigunt et requirunt ex debito servitutis eiusdem debilitatisu) nostre incum- bentium7) humeris diligentis discussionis w) examinex) considerare voluerit, illa de facili poterit intueri. Et ut ipsa tuis ostensa conspectibus de tue mentis )) armario ad nos et prefatam ecclesiam uberioris pietatis fluenta producant et fervencioris z) secum trahant compassionis affectus, ea tibi presencium serie duximus denotandaa). 5. Tue quidem fraternitatisb) volumus scire noticiam, quod nos redemptoris nostri figuratamc) gerentes assidue in cordis in- timis passionem infra claustra pectoris meditacione sollicita cum devocionis plenitudine recensemus, qualiter rex ipse pacificus, ex celsi regis filius, propter suam, qua nos d) dilexit nimiam caritatem, maiestatis sue humilitatem magnificanse*) exinanivitf) semet ipsum formam servi accipiens et in similitudinem hominum veste nostre mortalitatisg5) indutus et factus obediens usque adb) mortem ad exprobancium obprobriah') velut agnus coram tondente se vere mitis obmutuit. Et sicut ovis ad occisionem ductus post contu- melias et terrores, post spinas et sputa, post flagella varia inno- cens est sine causa dampnatus et demum saturatus obprobriisht) clavis affixus i), aceto et felle potatus in crucis patibulo dire mortis subiit passionem et, sicut commemorat Ysayas, in humilitatek" iudicium eius sublatum est2) et in Terra Sancta misterium1) redemp- cionis nostre consumans m')3) est dire lance illisionent) confossus, ut mortem nostram moriendo destrueret et quas prothoplasti°1) de- licto meruimus, penas tolleret infernales. 6. Profectop) dum attenta meditacione revolvimus, quod illa preclara nostri salvatoris hereditas pedibus abhominabilium") nacionum conteritur in con- temptum nominis Christiani, dum enim conspicimus, quod locus ille sanctissimus, ubi celi regem virgo puerpera genuit, locus redemp- toris nostri cruore perfusus, locus, ubi poni meruit sepulcrib) do- minici fundamentum, et locus, quem resurgens Christus a mortuis sue resurrectionis gloria multipliciter illustravitr), in obprobriumh*) crucifixi alienarum subvertitur imperio nacionum pre inmensitate doloris, adeo diras sentimus in animo punctioness) quod, quasi nostris visceribus lacessitis vix horam temporisb) capere possumus, ad quietem vixque artare valemus vim meroris interius, quin evi- dencia signa tristicie exterius ostendamust). 7. Propterea concalescunt intima cordis nostri, ardens desiderium inflamatur, excitantur affectus sollicite et velud ignis accenditur ad sub- veniendumu5) terre illius necessitatibus zelus noster ideoque nullis parcentes laborum oneribus nullisque vigiliarum sollicitudinibus
Strana 26
26 Nr. 70 indulgentes post susceptum ab) nobis deó volente iugum apostolice servitutis ad hoc indesinenter convertimus studia mentis nostre, ad hoc nostros continuev) diffudimus cogitatus et ad hoc operam sollertem inpendimus, ut terra ipsa nostri et apostolice sedis manum sentiret auxilii et expiaretur inmundicia abhominabilium nacionum et fedissima qua inquinatur habitacione a filiis tenebrarum. 8. Et tandem post diversos modos exquisitos et vias, post deli- beracionis sollempnis et exacte consilium, quod tanti negocii gra- vitas exigebat, certum equitum et peditum armatorumw) passagium per quinquennium duraturum in dicte terre subsidium et succursum 4) per dilectos filios magistrum et fratres hospitalis sancti Iohannis Iherusalemitanix) de fratrum nostrorum consilio duximus ordinandum. 9. Preterea Venetorum nephanda7) temeritas hiis temporibus contra nos et Romanam ecclesiam irreverenter insultans nos et illam conpellit, dire amaritudinis calicem degustare, dum ipsi nos et eam in nostris fidelibus hostilibus provocare conatibus non b) verentur. 10. lidem quoque Veneti non absque ingratitudinis vicio herere memorie dedignantes, quod eadem ecclesia semper ipsos dilexit ut filios, semper terram eorum brachiis materne di- lectionis astrixit, semper portavit in sacrario pectoris predilectam et semper oculo materne pietatis inspexit ad eorum et ipsius terre statumb) prosperumz) piis affectibus nitendo, quasi alienati ab ipsius utero filii velut per horribilis aa) cecitatis demum ober- rantes machinati sunt falsa et ad iura ipsius ecclesie avidas manus extendentesbb) inprovide civitatem Ferrarien(sem) eiusque comi- tatumcc), territorium et districtum ab antiquo ad nos et eandem ecclesiam pleno iure spectancia inpugnantes hostiliter illa proch dolor perdd) violenciam invaserunt et insuper in cives civitatis ipsius nostros et ecclesie predicte fideles sicut flamma vorax furore indignacionis accensi detestandis ee) ausibus irruentes scelestis- que actibus data licentia quam plures domos necnon et navigium civitatis ipsius incendio concremarunt et crassantibus gladiis, relaxatis habenis ferox quorundam ex eisdem inpietas nescia par cere sexui vel etati nonnullos ex fidelibus ipsis multorumqueff mulieres et parvulos, quorum sexus et etas innoxia veniam pocius meruisse debuerat, dire mortis suppliciis tradideruntgg) civitatem, comitatum et territorium ac districtum predicta eorum dominio II. Sed postmodum iudex rectissimus eorum ne- subiugando. quiciam ex alto prospiciens ipsorumque collidens superbiam per victricem manum suam iusto iudicio casu precipiti corruerunt sicque civitas, comitatus, territorium et districtus predicta se ad nostrum et eiusdem ecclesie deo propicio devenisse dominium gratulanturhh), quamvis dicti Veneti ii) obvolutikk) caligine principis tenebrarum adhuc inconcepta persistant nequicia nosque ac fideles eosdem diris guerrarum11) turbinibus inpetantmm) et super diversis terris et bonis ad nos et predictam Romanam et nonnullas alias ecclesias spectantibus nobis et eisdem ecclesiis duras molestias et graves inferant lesiones, pro quorum recuperacione nn) et defensione continua dictorumque civitatis, comitatus, territorii et districtus custodia, neb) ipsib) Veneti contra illa furorem pristine severitatis
26 Nr. 70 indulgentes post susceptum ab) nobis deó volente iugum apostolice servitutis ad hoc indesinenter convertimus studia mentis nostre, ad hoc nostros continuev) diffudimus cogitatus et ad hoc operam sollertem inpendimus, ut terra ipsa nostri et apostolice sedis manum sentiret auxilii et expiaretur inmundicia abhominabilium nacionum et fedissima qua inquinatur habitacione a filiis tenebrarum. 8. Et tandem post diversos modos exquisitos et vias, post deli- beracionis sollempnis et exacte consilium, quod tanti negocii gra- vitas exigebat, certum equitum et peditum armatorumw) passagium per quinquennium duraturum in dicte terre subsidium et succursum 4) per dilectos filios magistrum et fratres hospitalis sancti Iohannis Iherusalemitanix) de fratrum nostrorum consilio duximus ordinandum. 9. Preterea Venetorum nephanda7) temeritas hiis temporibus contra nos et Romanam ecclesiam irreverenter insultans nos et illam conpellit, dire amaritudinis calicem degustare, dum ipsi nos et eam in nostris fidelibus hostilibus provocare conatibus non b) verentur. 10. lidem quoque Veneti non absque ingratitudinis vicio herere memorie dedignantes, quod eadem ecclesia semper ipsos dilexit ut filios, semper terram eorum brachiis materne di- lectionis astrixit, semper portavit in sacrario pectoris predilectam et semper oculo materne pietatis inspexit ad eorum et ipsius terre statumb) prosperumz) piis affectibus nitendo, quasi alienati ab ipsius utero filii velut per horribilis aa) cecitatis demum ober- rantes machinati sunt falsa et ad iura ipsius ecclesie avidas manus extendentesbb) inprovide civitatem Ferrarien(sem) eiusque comi- tatumcc), territorium et districtum ab antiquo ad nos et eandem ecclesiam pleno iure spectancia inpugnantes hostiliter illa proch dolor perdd) violenciam invaserunt et insuper in cives civitatis ipsius nostros et ecclesie predicte fideles sicut flamma vorax furore indignacionis accensi detestandis ee) ausibus irruentes scelestis- que actibus data licentia quam plures domos necnon et navigium civitatis ipsius incendio concremarunt et crassantibus gladiis, relaxatis habenis ferox quorundam ex eisdem inpietas nescia par cere sexui vel etati nonnullos ex fidelibus ipsis multorumqueff mulieres et parvulos, quorum sexus et etas innoxia veniam pocius meruisse debuerat, dire mortis suppliciis tradideruntgg) civitatem, comitatum et territorium ac districtum predicta eorum dominio II. Sed postmodum iudex rectissimus eorum ne- subiugando. quiciam ex alto prospiciens ipsorumque collidens superbiam per victricem manum suam iusto iudicio casu precipiti corruerunt sicque civitas, comitatus, territorium et districtus predicta se ad nostrum et eiusdem ecclesie deo propicio devenisse dominium gratulanturhh), quamvis dicti Veneti ii) obvolutikk) caligine principis tenebrarum adhuc inconcepta persistant nequicia nosque ac fideles eosdem diris guerrarum11) turbinibus inpetantmm) et super diversis terris et bonis ad nos et predictam Romanam et nonnullas alias ecclesias spectantibus nobis et eisdem ecclesiis duras molestias et graves inferant lesiones, pro quorum recuperacione nn) et defensione continua dictorumque civitatis, comitatus, territorii et districtus custodia, neb) ipsib) Veneti contra illa furorem pristine severitatis
Strana 27
1309 Oktober I 27 exacuant°°) et solitePp) renovent incendia feritatis, et ex aliis pluribus nobis et apostolice sedi gravissimis qq) emergentibus casi- bus, qui exprimi non possent de facili, nedum quod necessario 12. Sed iam importabilium expensarum onera subire cogamur. ecclesie predicte camere est exhaustum erarium 5) et alias camera ipsa propter hocrr) in maximis pecuniarum summis diversis mer- catoribus obligata, qui se a nobis in hac parte reputantes fore gravatos, ipsi et nonnulli alii mercatores, qui olim ecclesie memo- rate se voluntarie offere solebant obsequiis, a quolibet subvencionis auxilio exhibendoss) nobis et eidem ecclesie in huiusmodi necessi- tatistt) articulo retraxerunt uu) totaliter manus suas. 13. Propter quod ex necessitate huiusmodi tuum et aliorum, qui ecclesie predicte zelantur honorem, subsidium, quod non absque rubore referimus, cum speciali fiduciavv) cogimur implorare. Levantes igitur in circuitu oculos mentis nostre ad te, quem ad nos et ipsam ecclesiam estuare confidimus indeficientibus eiusdem ardoribus ww), caritatis nostre consideracionis intuitum direximus confidenter firma spe et indubitata nobis Xx) fiducia suggerrente, quod eo libencius vota tua nostris in hac parte conformabis yy) affectibus eoque fervencius ad huiusmodi precumzz) nostrarum instanciam convertes desideria mentisa'a) tue, quo preces ipse de pleniorib'b) nostre confidencie ubertate procedunt et quo illarum exaudicio liberalis fructus nobis magisc'e) gratos et amabiles ger- 14. Quesumus itaque et fraternitatem tuam eiusdem minabit. caritatis labiis rogamus et obsecramus in domino lesu Christo, quatinus huiusmodi nostram et eiusdem ecclesie necessitatem multiplicem devote mentis contemplans obtutibus d'd) de pecuniario subsidio condecenti pro eisdem necessitatibus relevandis per te ipsum nobis hylariter et devote provideas et nichilominus suffra ganeos tuos necnon et abbates, priores et alias personas ecclesi- asticas exemptas et non exemptas tue civitatise'e), dyocesis etff provincie, quod nobis et eidem ecclesie conveniens subsidium porrigant de suorum habundancia facultatum, intentis et sollicitis studiis exhorterisg'g), ita quod spiritus sancti gracia in te semper karitatis predicteh'h) dona multiplicet ac nos et eadem Romana ecclesia, quibus per subvencionem huiusmodi laudabile multi- pliciterii) exhibebis obsequium, teneamur tua et ecclesie k'k) tue m'm) augmenta profectuum11) paternis et benivolis studiis promovere 15. Ecce insuper, quod dilectos n'n) filios magistros Petrum de Garlen(is) prepositum %o) ecclesie Frankoforden(sis) p'p) Mogunt(i- nensis) dyocesis familiarem ac Petrum Durandi canonicum Eb- redun(ensem) capellanos nostros latores presencium propter hoc adb) tuam presenciam specialiter duximus destinandos, quibus et eorum cuilibet singulariter circa ea, que super premissis tibi ex parte nostra retulerint, adhibere studeas plenam fidem illaque promptis affectibus efficaciter adimplere. Datum in prioratu deb) Grausello Vasionen(sis) dyocesis kalendis octobris pontificatus nostri anno quarto. I) Ueberschr. in 1: Cle(mens) caritative valde petit subsidium.+ II) ohne Ueberschr. 2. + a) fehlt. + b) von L. nachgetr. 1. † c) cum ipso vor tenens 2.
1309 Oktober I 27 exacuant°°) et solitePp) renovent incendia feritatis, et ex aliis pluribus nobis et apostolice sedi gravissimis qq) emergentibus casi- bus, qui exprimi non possent de facili, nedum quod necessario 12. Sed iam importabilium expensarum onera subire cogamur. ecclesie predicte camere est exhaustum erarium 5) et alias camera ipsa propter hocrr) in maximis pecuniarum summis diversis mer- catoribus obligata, qui se a nobis in hac parte reputantes fore gravatos, ipsi et nonnulli alii mercatores, qui olim ecclesie memo- rate se voluntarie offere solebant obsequiis, a quolibet subvencionis auxilio exhibendoss) nobis et eidem ecclesie in huiusmodi necessi- tatistt) articulo retraxerunt uu) totaliter manus suas. 13. Propter quod ex necessitate huiusmodi tuum et aliorum, qui ecclesie predicte zelantur honorem, subsidium, quod non absque rubore referimus, cum speciali fiduciavv) cogimur implorare. Levantes igitur in circuitu oculos mentis nostre ad te, quem ad nos et ipsam ecclesiam estuare confidimus indeficientibus eiusdem ardoribus ww), caritatis nostre consideracionis intuitum direximus confidenter firma spe et indubitata nobis Xx) fiducia suggerrente, quod eo libencius vota tua nostris in hac parte conformabis yy) affectibus eoque fervencius ad huiusmodi precumzz) nostrarum instanciam convertes desideria mentisa'a) tue, quo preces ipse de pleniorib'b) nostre confidencie ubertate procedunt et quo illarum exaudicio liberalis fructus nobis magisc'e) gratos et amabiles ger- 14. Quesumus itaque et fraternitatem tuam eiusdem minabit. caritatis labiis rogamus et obsecramus in domino lesu Christo, quatinus huiusmodi nostram et eiusdem ecclesie necessitatem multiplicem devote mentis contemplans obtutibus d'd) de pecuniario subsidio condecenti pro eisdem necessitatibus relevandis per te ipsum nobis hylariter et devote provideas et nichilominus suffra ganeos tuos necnon et abbates, priores et alias personas ecclesi- asticas exemptas et non exemptas tue civitatise'e), dyocesis etff provincie, quod nobis et eidem ecclesie conveniens subsidium porrigant de suorum habundancia facultatum, intentis et sollicitis studiis exhorterisg'g), ita quod spiritus sancti gracia in te semper karitatis predicteh'h) dona multiplicet ac nos et eadem Romana ecclesia, quibus per subvencionem huiusmodi laudabile multi- pliciterii) exhibebis obsequium, teneamur tua et ecclesie k'k) tue m'm) augmenta profectuum11) paternis et benivolis studiis promovere 15. Ecce insuper, quod dilectos n'n) filios magistros Petrum de Garlen(is) prepositum %o) ecclesie Frankoforden(sis) p'p) Mogunt(i- nensis) dyocesis familiarem ac Petrum Durandi canonicum Eb- redun(ensem) capellanos nostros latores presencium propter hoc adb) tuam presenciam specialiter duximus destinandos, quibus et eorum cuilibet singulariter circa ea, que super premissis tibi ex parte nostra retulerint, adhibere studeas plenam fidem illaque promptis affectibus efficaciter adimplere. Datum in prioratu deb) Grausello Vasionen(sis) dyocesis kalendis octobris pontificatus nostri anno quarto. I) Ueberschr. in 1: Cle(mens) caritative valde petit subsidium.+ II) ohne Ueberschr. 2. + a) fehlt. + b) von L. nachgetr. 1. † c) cum ipso vor tenens 2.
Strana 28
28 Nr. 71—73 f) d) aus erudicionem von L. korr. 1. + e) aus caritate von L. korr. 1. † i) compoge 2. + g) aus co(n)ictit von L. korr. 1. + h) illius summi 2. + inmertos 1. + k) asscendere I.+ 1) sumitatem 2. + m) instructo 2. + n) ipso 1. + o) filiabus 1. + p) prossi 2. + q) onere 1. + r) aus premimur von L. korr. 1. + s) providencia 1. + t) sumptum 2. + u) debelitatis 2. + v) incombencium 1. + w) aus dissensionis von L. korr. 1. + x) aus examen von L. korr. 1. + y) aus meritis von L. korr. 1. + z) fervenciores 1. + a*) denotandam 2. + b°) fraternita 2. + c') figuram 2. + d") aus vos von L. korr. 1. + e1) magnificatus 2. † f°) aus inexaniverit korr. 2. + g5) mortabili- tatis aus mortabilatis von L. korr. 1. † h5) opp. 1. + i1) consinuans 1, daraus korr. 2. + k1) afflixus 2. + 1) umilitate 2. + m") ministerium 1. + n°) aus illusione korr. I; illesione 2.† 01) prothoplaustu 2. + p° Profecta 2. + q) abhominalium 2. + r) istustravit I. + s)) punctionis 2. + tô) aus osten- damamus von L. korr. 1. + u*) subver(t)endum 1. + v') continuo 2. + w*) amatorum 2. † x)) Ierusalemittani 2; Jherosalemitani I. † y") neph. Ven. 1. + z) prospectum 2. + aa) orribilis 2. + bb) intendentes 2. + cc) canoni- catum 2. + dd) per viol. fehlt 2. + ee) aus destandis von L. korr. 1. + ff) que von L. nachgetr. I; multosque 2. + gg) aus meruerunt von L. korr. 1. + hh) gnatulantur 1. + ii) Venecii 1. + kk) vo von L. nachgetr. 1. + II) gwerr. aus gerr. von L. korr. 1. + mm) impetant aus impotant korr. 1. + nn) aus regiperatione von L. korr. 1. † oo) aus evacuant von L. korr. 1. pp) solicite 2. + qq) gravisimis emergenbus 1. + rr) hec 1. + ss) exibendo 2. + tt) aus necessariis von L. korr. 1. + uu) aus retraxerint von L. korr. 1. + vv) fidudicia 2.+ ww) aus ardoris von L. korr. 1. + xx) aus fid. nob. von L. umgestellt 1. + yy) aus confirmabis korr. I; confirmabis 2.† zz) precium 1. † a a) mentis ? 2. + b'b) 1 von L. nachgetr. 1. + c'c) a von L. nachgetr. 1. + d’d) obtutibus — exemptas fehlt 2. + ele) et add. 2. + f f) ac 2. + g’g) aus exhortetis von L. korr. 1. + h’h) fehlt I. + i’i) multi- pliter 2. + k’k) aus esclesie von L. korr. 1. 1'1) 2; su profectum von L. korr. 1. + m'm) aus prom. stud. von L. umgestellt 1. + n'n) dilecto 2. + o'o) aus prepatum von L. korr. 1. + p'p) Frankenfort 1. 1) Lev. 6, 12. + 1a) Ephes. 4, 2 oder Coloss. 3, 13. † 2) Vgl. Is. 53, 8. + 3) Vgl. Baluze II 130: Terrae Sanctae, in qua Salvator ipse re- demptionis nostrae mysterium consummavit. † 4) Vgl. Baluze II 130: in Terrae Sanctae subsidium et succursum. 5) Vgl. Baluze II 131: licet camera nostra foret exhausta... Avignon 1310 April 4. Derselbe verschiebt das Konzil von Vienne. K 93; Regestum Clementis nr. 6293 (abgekürzt, aus dem vatikan. Register); Ausfertigungen mit Adresse an den Erzbischof von Nicosia ebenda nr. 9293 (ebendaher), an den Erz- bischof von Köln bei Binius Concilia generalia VII (1636) 915; vgl. Kisky IV nr. 505. 725. 71*. Trier 1310 April 28. Erzbischof Baldewin, Provinzialstatuten. K 108; Blattau nr. 25 (aus Handschriften und Drucken). [1310 Маi 2] 73. Erzbischof Baldewin berichtet dem Papste Klemens V. über Verhalten und Entschtiessung des Trierer Provinzial- konzils in Sachen des Templerordens. K 95 1); offenbar aus dem Konzept geschöpft, wie die im Text kursiven Worte zeigen. — Bei dem Mangel an Nachrichten über die Templer-Unter- suchungen in Deutschland (vgl. zuletzt Finke, Papsttum und Untergang des Templerordens (1907, I 318 f.)], hat unser Brief erheblichen Wert: im Gegen- satz zu dem schroffen und kühnen Verhalten Peters von Mainz zeigt er Baldewin als den gewandten und vorsichtigen Diplomaten, der er immer war. Für die Datierung bildet die den Abschluss des Provinzialkonzils bezeichnende Veröffentlichung seiner Statuten am 28. April 1310 (Nr. 72) den kaum weit überschrittenen Terminus post quem. Sanctissimo in Christo patri ac domino karissimo domino Clementi divina providentia sacrosancte Romane ac universalis
28 Nr. 71—73 f) d) aus erudicionem von L. korr. 1. + e) aus caritate von L. korr. 1. † i) compoge 2. + g) aus co(n)ictit von L. korr. 1. + h) illius summi 2. + inmertos 1. + k) asscendere I.+ 1) sumitatem 2. + m) instructo 2. + n) ipso 1. + o) filiabus 1. + p) prossi 2. + q) onere 1. + r) aus premimur von L. korr. 1. + s) providencia 1. + t) sumptum 2. + u) debelitatis 2. + v) incombencium 1. + w) aus dissensionis von L. korr. 1. + x) aus examen von L. korr. 1. + y) aus meritis von L. korr. 1. + z) fervenciores 1. + a*) denotandam 2. + b°) fraternita 2. + c') figuram 2. + d") aus vos von L. korr. 1. + e1) magnificatus 2. † f°) aus inexaniverit korr. 2. + g5) mortabili- tatis aus mortabilatis von L. korr. 1. † h5) opp. 1. + i1) consinuans 1, daraus korr. 2. + k1) afflixus 2. + 1) umilitate 2. + m") ministerium 1. + n°) aus illusione korr. I; illesione 2.† 01) prothoplaustu 2. + p° Profecta 2. + q) abhominalium 2. + r) istustravit I. + s)) punctionis 2. + tô) aus osten- damamus von L. korr. 1. + u*) subver(t)endum 1. + v') continuo 2. + w*) amatorum 2. † x)) Ierusalemittani 2; Jherosalemitani I. † y") neph. Ven. 1. + z) prospectum 2. + aa) orribilis 2. + bb) intendentes 2. + cc) canoni- catum 2. + dd) per viol. fehlt 2. + ee) aus destandis von L. korr. 1. + ff) que von L. nachgetr. I; multosque 2. + gg) aus meruerunt von L. korr. 1. + hh) gnatulantur 1. + ii) Venecii 1. + kk) vo von L. nachgetr. 1. + II) gwerr. aus gerr. von L. korr. 1. + mm) impetant aus impotant korr. 1. + nn) aus regiperatione von L. korr. 1. † oo) aus evacuant von L. korr. 1. pp) solicite 2. + qq) gravisimis emergenbus 1. + rr) hec 1. + ss) exibendo 2. + tt) aus necessariis von L. korr. 1. + uu) aus retraxerint von L. korr. 1. + vv) fidudicia 2.+ ww) aus ardoris von L. korr. 1. + xx) aus fid. nob. von L. umgestellt 1. + yy) aus confirmabis korr. I; confirmabis 2.† zz) precium 1. † a a) mentis ? 2. + b'b) 1 von L. nachgetr. 1. + c'c) a von L. nachgetr. 1. + d’d) obtutibus — exemptas fehlt 2. + ele) et add. 2. + f f) ac 2. + g’g) aus exhortetis von L. korr. 1. + h’h) fehlt I. + i’i) multi- pliter 2. + k’k) aus esclesie von L. korr. 1. 1'1) 2; su profectum von L. korr. 1. + m'm) aus prom. stud. von L. umgestellt 1. + n'n) dilecto 2. + o'o) aus prepatum von L. korr. 1. + p'p) Frankenfort 1. 1) Lev. 6, 12. + 1a) Ephes. 4, 2 oder Coloss. 3, 13. † 2) Vgl. Is. 53, 8. + 3) Vgl. Baluze II 130: Terrae Sanctae, in qua Salvator ipse re- demptionis nostrae mysterium consummavit. † 4) Vgl. Baluze II 130: in Terrae Sanctae subsidium et succursum. 5) Vgl. Baluze II 131: licet camera nostra foret exhausta... Avignon 1310 April 4. Derselbe verschiebt das Konzil von Vienne. K 93; Regestum Clementis nr. 6293 (abgekürzt, aus dem vatikan. Register); Ausfertigungen mit Adresse an den Erzbischof von Nicosia ebenda nr. 9293 (ebendaher), an den Erz- bischof von Köln bei Binius Concilia generalia VII (1636) 915; vgl. Kisky IV nr. 505. 725. 71*. Trier 1310 April 28. Erzbischof Baldewin, Provinzialstatuten. K 108; Blattau nr. 25 (aus Handschriften und Drucken). [1310 Маi 2] 73. Erzbischof Baldewin berichtet dem Papste Klemens V. über Verhalten und Entschtiessung des Trierer Provinzial- konzils in Sachen des Templerordens. K 95 1); offenbar aus dem Konzept geschöpft, wie die im Text kursiven Worte zeigen. — Bei dem Mangel an Nachrichten über die Templer-Unter- suchungen in Deutschland (vgl. zuletzt Finke, Papsttum und Untergang des Templerordens (1907, I 318 f.)], hat unser Brief erheblichen Wert: im Gegen- satz zu dem schroffen und kühnen Verhalten Peters von Mainz zeigt er Baldewin als den gewandten und vorsichtigen Diplomaten, der er immer war. Für die Datierung bildet die den Abschluss des Provinzialkonzils bezeichnende Veröffentlichung seiner Statuten am 28. April 1310 (Nr. 72) den kaum weit überschrittenen Terminus post quem. Sanctissimo in Christo patri ac domino karissimo domino Clementi divina providentia sacrosancte Romane ac universalis
Strana 29
1310 April 4—Mai? 29 ecclesie summo pontifici Baldewinus dei et apostolice sedis gratia Trevirorum archiepiscopus quidquid potest subiectionis, obediencie, I. Noverit reverencie et ad beatorum pedum oscula se devotum. vestra sanctitas me vestras litteras apostolicas 1) iam dudum rece- pisse cum ea, qua decuit, reverencia in hec verba: Clemens episcopus' et cetera; ponatur totus tenor. 2. Cuius auctoritate mandati una cum auctoritate mee Treveren(sis) metropolitane sedis anno tali et cetera die tali et cetera convocato per me canonice provinciali concilio ..Renoldus promissione divina Meten(sis) episcopus se ex causis probabilibus excusavit. Electus autem Tullen(sis) absens erat utpote moram trahens, prout com- muniter dicitur, et residenciam tunc faciens ultra montes. Sic quia, cum michi non subsint nisi tres sufffraganei, ..Meten(sis) videlicet, Tullen(sis) et Virdunen(sis), episcopo Meten(si) et electo Tullen(si) absentibus una mecum ..Virdunen(sis) episcopus eidem concilio dumtaxat interfuit preter alias quamplures personas ec- clesiasticas civitatis, dyocesis et provincie Treveren(sis), que pro- subsidio sanctitati vestre et Romane ecclesie faciendo secundum aliarum apostolicarum continenciam litterarum michi a vestra sede apostolica directarum 2) per me fuerant convocate ibidem. 3. Itaque me cum predicto Virdunensi episcopo et aliis personis ec- clesiasticis quam pluribus et iurisperitis ibi presentibus super abso- lucione seu d'ajmpnationea) singularum personarum ordinis mili- cie Templi iuxta tenorem predicti vestri mandati apostolici tractatum habente et deliberante super hec cum ea, qua in tam arduo negocio maturitate decebat, tandem, quia Virdunen(sis) episcopus nullos Templarios in sua civitate et dyocesi captivatos habuerat nec aliquos ad mei presenciam adduxerat, solus eciam Templarius ex parte Tullen(sis) electi michi fuerat presentatus et Templarii, quos Meten(sis) episcopus detinebat captivos, ad me transmissi non fuerant propter multa viarum pericula, prout Metensis episcopus per suos nuncios pretendebat, aliis Templariis paucis de civitate et dyocisib) Treveren(si) in captivitate mea existentibus, iuris- peritorum et omnium personarum ecclesiasticarum in eodem meo provinciali concilio presidencium in hoc resedit consilium, quod cum propter absenciam Meten(sis) episcopi et Tullen(sis) electi suffraganeorum meorum, sine quibus per me diffiniri super tanto negocio non decebat, tum propter eorundem Templariorum ab- senciam, tum eciam propter inquisiciones contra eos factas, de quibus michi ad plenum non fuerat facta fides, sed ad vestram sacrosanctam sedem apostolicam fuerant destinate, sicut ex parte Meten(sis) episcopi michi exstitit intimatum, ad absolucionem seu condempnacionem Templariorum singularium per me seu per meum provinciale concilium processum non extitit illa vice. 4. Ob quam rem huius facti seriem et diligenciam per me super mandatis apostolicis exhibitam paternitati vestre sanctissime refero, ut super hec per vestre sanctitatis providenciam disponatur. Cui quidem disposicioni apostolice in omnibus et per omnia obedire humiliter sum paratus. In cuius rei testimonium sigillum meum et cetera.
1310 April 4—Mai? 29 ecclesie summo pontifici Baldewinus dei et apostolice sedis gratia Trevirorum archiepiscopus quidquid potest subiectionis, obediencie, I. Noverit reverencie et ad beatorum pedum oscula se devotum. vestra sanctitas me vestras litteras apostolicas 1) iam dudum rece- pisse cum ea, qua decuit, reverencia in hec verba: Clemens episcopus' et cetera; ponatur totus tenor. 2. Cuius auctoritate mandati una cum auctoritate mee Treveren(sis) metropolitane sedis anno tali et cetera die tali et cetera convocato per me canonice provinciali concilio ..Renoldus promissione divina Meten(sis) episcopus se ex causis probabilibus excusavit. Electus autem Tullen(sis) absens erat utpote moram trahens, prout com- muniter dicitur, et residenciam tunc faciens ultra montes. Sic quia, cum michi non subsint nisi tres sufffraganei, ..Meten(sis) videlicet, Tullen(sis) et Virdunen(sis), episcopo Meten(si) et electo Tullen(si) absentibus una mecum ..Virdunen(sis) episcopus eidem concilio dumtaxat interfuit preter alias quamplures personas ec- clesiasticas civitatis, dyocesis et provincie Treveren(sis), que pro- subsidio sanctitati vestre et Romane ecclesie faciendo secundum aliarum apostolicarum continenciam litterarum michi a vestra sede apostolica directarum 2) per me fuerant convocate ibidem. 3. Itaque me cum predicto Virdunensi episcopo et aliis personis ec- clesiasticis quam pluribus et iurisperitis ibi presentibus super abso- lucione seu d'ajmpnationea) singularum personarum ordinis mili- cie Templi iuxta tenorem predicti vestri mandati apostolici tractatum habente et deliberante super hec cum ea, qua in tam arduo negocio maturitate decebat, tandem, quia Virdunen(sis) episcopus nullos Templarios in sua civitate et dyocesi captivatos habuerat nec aliquos ad mei presenciam adduxerat, solus eciam Templarius ex parte Tullen(sis) electi michi fuerat presentatus et Templarii, quos Meten(sis) episcopus detinebat captivos, ad me transmissi non fuerant propter multa viarum pericula, prout Metensis episcopus per suos nuncios pretendebat, aliis Templariis paucis de civitate et dyocisib) Treveren(si) in captivitate mea existentibus, iuris- peritorum et omnium personarum ecclesiasticarum in eodem meo provinciali concilio presidencium in hoc resedit consilium, quod cum propter absenciam Meten(sis) episcopi et Tullen(sis) electi suffraganeorum meorum, sine quibus per me diffiniri super tanto negocio non decebat, tum propter eorundem Templariorum ab- senciam, tum eciam propter inquisiciones contra eos factas, de quibus michi ad plenum non fuerat facta fides, sed ad vestram sacrosanctam sedem apostolicam fuerant destinate, sicut ex parte Meten(sis) episcopi michi exstitit intimatum, ad absolucionem seu condempnacionem Templariorum singularium per me seu per meum provinciale concilium processum non extitit illa vice. 4. Ob quam rem huius facti seriem et diligenciam per me super mandatis apostolicis exhibitam paternitati vestre sanctissime refero, ut super hec per vestre sanctitatis providenciam disponatur. Cui quidem disposicioni apostolice in omnibus et per omnia obedire humiliter sum paratus. In cuius rei testimonium sigillum meum et cetera.
Strana 30
30 Nr. 74—75 I) Ueberschr.: Celebracio concilii et excusacio propter Templarios per dominum Bald(ewinum). + a) dempn. + b) K. 1) Nr. 63 vom 12. August 1308 (wohl verspätet ausgefertigt. † 2) Nr. 69. Carpentras 1310 Juli 5. 74. Papst Klemens V. erlaubt den Erzbischöfen Peter von Mainz und Baldewin von Trier sowie dem erwählten Bischof Heinrich von Trient auf Bitten König Heinrichs VII., zu je einer frei werdenden Pfründe in je 15 vom Könige auszu- wählenden Klöstern, Dom- oder Kollegiatstiftern von demselben gewinschte Personen zu providieren. K 381); aus dem päpstlichen Register: Regestum Clementis nr. 5571, Sauerland I nr. 310 (beide Reg.). — Am 27. Juni 1310 verweigerte der Papst dem deutschen Könige die von diesem für die Zwecke des Romzuges gewinschten Zehnten und Annaten (Const. IV nr. 390 § 4; vgl. dazu Lindner Deutsche Geschichte unter den Habsburgern und Luxemburgern I (1888) 193, E. Hennig Die päpstlichen Zehnten aus Deutschland (1909) 47 f., der den Zehnten irrig auf ein Jahr fixiert). Unser 8 Tage jingeres Privileg sollte offenbar diese Pille versüssen. Dass der König es angewandt hat, er- geben 2 Fälle von 1310 Sept. 24 und 1311 Februar 24 (Const. IV nr. 449 und 581). Clemens episcopus servus servorum dei venerabilibus fratri- bus Mog(un)tin(o) et Treveren(si) ..Archiepiscopis ac dilecto filio Henrico electo Tridentin(o) salutem et apostolicam bene- dictionem.. I. Eximie devocionis preclara sinceritas, quam karissimus in Christo filius noster Henricus rex Romanorum illus- tris ad nos et Roma(nam) gerit ecclesiam, sublimis quoque status eius magnificencia promerentur, ut non solum ipsum sed eciam illos, qui sibi studio devotionis et obsequii adherent, specialibus attollamus graciis et condignis provisioni[busa) honoremus. 2. Ipsius itaque regis supplicationibus inclinati vobis et cuilibet vestrum providendi auctoritate nostra in quindecim metropolitanis seu cathedralibus aut collegiatis vel conventualibus ecclesiis, cuius- cunque condicionis existant, infra regnum Aleman(ie) constitutis, quas ad hoc idem rex duxerit eligendas, in singulis earum, videlicet singulis personis ydoneis, quas ad hoc prefatus etiam rex duxerit nominandas, de ipsarum ecclesiarum singulis canonicatibus et prebendis nulli alii de iure debitis, si que in eisdem canonicatibusb) vacant ad presens vel quam primum vacaverint, cum omnibus iuribus et pertinenciis suis ac inducendi per vos vel per alium seu alios personas easdem vel earum procuratores ipsarum nomine in corporalem possessionem prebendarum huiusmodi et inductas eciam defendendi eisque faciendi de ipsarum prebendarum fructi- bus, redditibus, proventibus, iuribus et obvencionibus universis integre responderi, contradictores quoque per censuram ecclesiasti- non obstantibus de cam appellacione postposita conpescendi certo canonicorum et quibuslibet aliis statutis et consuetudinibus contrariis ecclesiarum predictarum iuramento, confirmacione sedis apostolice seu quacunque firmitate alia roboratis aut si aliqui apostolica, quibus per hoc nullum volumus preiudicium generari, vel alia quavis auctoritate in eisdem ecclesiis in canonicos sint recepti vel, ut recipiantur, insistant seu, si aliquibus communiter velc) divisim a prefata sit sede indultum, quod ad receptionem
30 Nr. 74—75 I) Ueberschr.: Celebracio concilii et excusacio propter Templarios per dominum Bald(ewinum). + a) dempn. + b) K. 1) Nr. 63 vom 12. August 1308 (wohl verspätet ausgefertigt. † 2) Nr. 69. Carpentras 1310 Juli 5. 74. Papst Klemens V. erlaubt den Erzbischöfen Peter von Mainz und Baldewin von Trier sowie dem erwählten Bischof Heinrich von Trient auf Bitten König Heinrichs VII., zu je einer frei werdenden Pfründe in je 15 vom Könige auszu- wählenden Klöstern, Dom- oder Kollegiatstiftern von demselben gewinschte Personen zu providieren. K 381); aus dem päpstlichen Register: Regestum Clementis nr. 5571, Sauerland I nr. 310 (beide Reg.). — Am 27. Juni 1310 verweigerte der Papst dem deutschen Könige die von diesem für die Zwecke des Romzuges gewinschten Zehnten und Annaten (Const. IV nr. 390 § 4; vgl. dazu Lindner Deutsche Geschichte unter den Habsburgern und Luxemburgern I (1888) 193, E. Hennig Die päpstlichen Zehnten aus Deutschland (1909) 47 f., der den Zehnten irrig auf ein Jahr fixiert). Unser 8 Tage jingeres Privileg sollte offenbar diese Pille versüssen. Dass der König es angewandt hat, er- geben 2 Fälle von 1310 Sept. 24 und 1311 Februar 24 (Const. IV nr. 449 und 581). Clemens episcopus servus servorum dei venerabilibus fratri- bus Mog(un)tin(o) et Treveren(si) ..Archiepiscopis ac dilecto filio Henrico electo Tridentin(o) salutem et apostolicam bene- dictionem.. I. Eximie devocionis preclara sinceritas, quam karissimus in Christo filius noster Henricus rex Romanorum illus- tris ad nos et Roma(nam) gerit ecclesiam, sublimis quoque status eius magnificencia promerentur, ut non solum ipsum sed eciam illos, qui sibi studio devotionis et obsequii adherent, specialibus attollamus graciis et condignis provisioni[busa) honoremus. 2. Ipsius itaque regis supplicationibus inclinati vobis et cuilibet vestrum providendi auctoritate nostra in quindecim metropolitanis seu cathedralibus aut collegiatis vel conventualibus ecclesiis, cuius- cunque condicionis existant, infra regnum Aleman(ie) constitutis, quas ad hoc idem rex duxerit eligendas, in singulis earum, videlicet singulis personis ydoneis, quas ad hoc prefatus etiam rex duxerit nominandas, de ipsarum ecclesiarum singulis canonicatibus et prebendis nulli alii de iure debitis, si que in eisdem canonicatibusb) vacant ad presens vel quam primum vacaverint, cum omnibus iuribus et pertinenciis suis ac inducendi per vos vel per alium seu alios personas easdem vel earum procuratores ipsarum nomine in corporalem possessionem prebendarum huiusmodi et inductas eciam defendendi eisque faciendi de ipsarum prebendarum fructi- bus, redditibus, proventibus, iuribus et obvencionibus universis integre responderi, contradictores quoque per censuram ecclesiasti- non obstantibus de cam appellacione postposita conpescendi certo canonicorum et quibuslibet aliis statutis et consuetudinibus contrariis ecclesiarum predictarum iuramento, confirmacione sedis apostolice seu quacunque firmitate alia roboratis aut si aliqui apostolica, quibus per hoc nullum volumus preiudicium generari, vel alia quavis auctoritate in eisdem ecclesiis in canonicos sint recepti vel, ut recipiantur, insistant seu, si aliquibus communiter velc) divisim a prefata sit sede indultum, quod ad receptionem
Strana 31
1310 Juli 5—August 4 31 vel provisionem alicuius minime teneantur et ad id conpelli seu quod interdici, suspendi vel excommunicari non possint aut quod de canonicatibus et prebendis ecclesiarum ipsarum vel aliis bene- ficiis ecclesiasticis ad eorum collacionem vel presentacionem seu quamcunque dispositionem coniunctim vel separatim spectantibus nulli valeat provideri per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi men- cionem et qualibet alia prefate sedis indulgencia generali vel speciali cuiuscunqued) tenoris existat, per quam effectus presentium inpediri valeat quomodolibet vel differri et de qua cuiuscunque toto tenore habenda sit in nostris litteris mencio specialis sive si eedem persone vel earum alia unum vel plura beneficia ecclesi- astica cum cura vel sine cura, eciam si dignitates vel personatus aut administrationes existant, obtinere noscantur seu si persone predicte presentes non fuerint ad prestandum de observandis statutibus et consuetudinibus ipsarum ecclesiarum, in quibus eis provisum extiterit, solitum iuramentum, dummodo in absentia sua per procuratores ydoneos et cum ad ecclesias ipsas accesserint, corporaliter illud prestent, ple[njame) et liberam concedimus auctoritate presencium facultatem. Datum Carpent(orati) II° nonas iulii pontificatus nostri anno quinto. I) ohne Ueberschr. + a) provisionis. + b) nachgetr. und wieder getilgt? + c) vel — ecclesiarum von Hand 3a nachgetr. + d) cuiuscunque — cuius- cunque von Hand 3a nachgetr. + e) plemam. [1302—13107 August 4. Bischof Siegfried von Samland erlässt im Anschluss an Visitation Statuten für die Geistlichen seiner Diözese. K 3421). Die Datierung des merkwürdigen Stückes bestimmt sich durch die Amtsdauer des Bischofs Siegfried (1296—1310 November 15) so- wie dadurch, dass der heilige Adalbert Patron der Kathedralkirche von Sam- land, als welcher er im 5. Kapitel erscheint, erst seit dem II. Januar 1302 ist (vgl. Woelky und Mendthal Urkundenbuch des Bisthums Samland I ƒ1891/ nr. 200). Devotionsformel und Titel finden sich genau übereinstimmend noch 1309 (ebenda nr. 211), der Titel mit derselben Wortstellung ausserdem noch 1306 (nr. 209). 75. eine In nomine sancte et individue trinitatis amen. Scriptum est in canone 1), quod non nisi necessitate instante statui debent iura. Neminem igitur movere debet, si iura seu statuta tendantur, dum necessitas hoc exposcit. I. Unde nos frater Siffridus dei gratia ecclesie Sambien(sis) episcopus, qui continuis curis sollici- tamur et assidua meditacione urgemur, ut iuxta credite nobis dis- pensacionis officium subditorum conmodis, quantum nobis a deo concessum est, sollicitudinis studio intendamus et labores voluntarios appetimus, ut eis quietem preparemus, publicatis coram nobis et intellectis hiis, que in visitacione a nostro preposito noviter facta notata fuerant, et inventis multis causis tam in clero quam in populo nobis subiecto, que correctione, reformacione et informacione plurimum indigebant, de dicti prepositi et canonicorum nostrorum et tocius cleri consilio et assensu necessario duximus statuendum et auctoritate nobis a deo concessaa) et beatorum Petri et Pauli
1310 Juli 5—August 4 31 vel provisionem alicuius minime teneantur et ad id conpelli seu quod interdici, suspendi vel excommunicari non possint aut quod de canonicatibus et prebendis ecclesiarum ipsarum vel aliis bene- ficiis ecclesiasticis ad eorum collacionem vel presentacionem seu quamcunque dispositionem coniunctim vel separatim spectantibus nulli valeat provideri per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi men- cionem et qualibet alia prefate sedis indulgencia generali vel speciali cuiuscunqued) tenoris existat, per quam effectus presentium inpediri valeat quomodolibet vel differri et de qua cuiuscunque toto tenore habenda sit in nostris litteris mencio specialis sive si eedem persone vel earum alia unum vel plura beneficia ecclesi- astica cum cura vel sine cura, eciam si dignitates vel personatus aut administrationes existant, obtinere noscantur seu si persone predicte presentes non fuerint ad prestandum de observandis statutibus et consuetudinibus ipsarum ecclesiarum, in quibus eis provisum extiterit, solitum iuramentum, dummodo in absentia sua per procuratores ydoneos et cum ad ecclesias ipsas accesserint, corporaliter illud prestent, ple[njame) et liberam concedimus auctoritate presencium facultatem. Datum Carpent(orati) II° nonas iulii pontificatus nostri anno quinto. I) ohne Ueberschr. + a) provisionis. + b) nachgetr. und wieder getilgt? + c) vel — ecclesiarum von Hand 3a nachgetr. + d) cuiuscunque — cuius- cunque von Hand 3a nachgetr. + e) plemam. [1302—13107 August 4. Bischof Siegfried von Samland erlässt im Anschluss an Visitation Statuten für die Geistlichen seiner Diözese. K 3421). Die Datierung des merkwürdigen Stückes bestimmt sich durch die Amtsdauer des Bischofs Siegfried (1296—1310 November 15) so- wie dadurch, dass der heilige Adalbert Patron der Kathedralkirche von Sam- land, als welcher er im 5. Kapitel erscheint, erst seit dem II. Januar 1302 ist (vgl. Woelky und Mendthal Urkundenbuch des Bisthums Samland I ƒ1891/ nr. 200). Devotionsformel und Titel finden sich genau übereinstimmend noch 1309 (ebenda nr. 211), der Titel mit derselben Wortstellung ausserdem noch 1306 (nr. 209). 75. eine In nomine sancte et individue trinitatis amen. Scriptum est in canone 1), quod non nisi necessitate instante statui debent iura. Neminem igitur movere debet, si iura seu statuta tendantur, dum necessitas hoc exposcit. I. Unde nos frater Siffridus dei gratia ecclesie Sambien(sis) episcopus, qui continuis curis sollici- tamur et assidua meditacione urgemur, ut iuxta credite nobis dis- pensacionis officium subditorum conmodis, quantum nobis a deo concessum est, sollicitudinis studio intendamus et labores voluntarios appetimus, ut eis quietem preparemus, publicatis coram nobis et intellectis hiis, que in visitacione a nostro preposito noviter facta notata fuerant, et inventis multis causis tam in clero quam in populo nobis subiecto, que correctione, reformacione et informacione plurimum indigebant, de dicti prepositi et canonicorum nostrorum et tocius cleri consilio et assensu necessario duximus statuendum et auctoritate nobis a deo concessaa) et beatorum Petri et Pauli
Strana 32
32 Nr. 75 apostolorum statuimus, ut quilibet sacerdos plebanus nostre dyo- cesis adminus terb) in ebdomada missam celebret in ecclesia sua, licet secundum canones ad plures sit astrictus, nisi infirmitas vel alia causa legitima interveniat, que ab hoc ipsum possit et debeat 2. Item quocienscunque alicui eorum de merito excusar[e]c). funere mortui sepeliendo tam mature nunciatur, quod se ad missam possit conmode preparare, missam celebret pro defunctis et post missam in ornatu preter casulam sequatur ipsum funus ad sepul- chrum ibique lecto officio sepulture et asperso eo cum aqua bene dicta monito populo astante, ut pro salute anime presentis defuncti et omnium fedeliumd) defunctorum suppliciter deum rogent. Sed si aliter quam supra dictum est, ei oblatum fuerit, indutus super- pellicio et stola lectoque dicto officio circa sepulchrum et aspersione et monicione predictis factis iubeat ipsum tradi ecclesiastice se- pulture. 3. Nolumus autem, quod aliquis de familia plebani alicuius preter scolarem nec ipse scolaris nisi absente domino suo et indutus superpellicio legensque psalmum Miserere mei deus'2) vel De profundis'3) vel aliam aliquam orationem et aspergens funus cum aqua benedicta mortuos sepeliat aut oblacionem seu offertorium exigat aut recipiat a Pruthenis. 4. Preterea sacer dotes, qui linguam volencium sibi confiteri non noverint, non nisi per interpretem virum adultum confessionem audiant, nisi conti- gerit ex mortis articulo aut alia necessitate legitima aliter facien 5. Statuimus eciam, ut gloriosi martyris et pontificis dum. beati Adalberti ecclesie nostre patroni memoria singulis diebus ad vespera per antiphoniam Iste sanctus' 4), ad matut(inam) per antiphoniam Nisi granum frumenti'5) cum collecta (Tuam nobis q(uesumu)s domine' 5) et versiculis De uno martyr [..]'5) ab omnibus sacerdotibus nostris firmiter observetur et translato festo beati Georgii in proximam feriam vacantem dies natalis eius sollemp- 6. Preterea dicit canon : Ignorantia mater om- niter celebretur 6). nium errorum * in sacerdotibus, qui docendi officium in dei populo susceperunt, maxime est vitanda' 7); et licet nulla iura canonica vel civilia precipue illa, quorum noticiam quis de facili per se vel per iuris peritos possit habere, debeat ignorare, nos tamen ad informacionem ali- quorum, ut nullus se per ignoranciam possit aliqualiter excusare, iura aliqua hic ponemus, scilicet quod clerici, cuiuscunque sint ordinis, qui clericali voluerint uti privilegio, arma non portent nisi ex iusta causa; puta, cum transitum faciant per loca periculosa, tunc licet eis portare arma ad terrorem latronum, licet percutere non debeant. 7.8) Comam non nutriant, sed habeant tonsuram suo ordini congruentem. 8. Hospitalitatem clericis et religiosis 9. Mulieres et maxime, et aliis honestis personis exhibeant. de quibus sinistra possit haberi suspicio, secum in hospicio non habeant. 10. Officia seu commercia non exerceant, maxime inhonesta. I1. Mimis, ioculatoribus et hystrionibus non intendant. 12. Tabernas prorsus evitent nisi forte causa necessaria in itinere constituti. 13. Ad aleas et taxillos non ludant nec huiusmodi aut aliis ludis eorum ordini incongruis, puta choreis et tripudiis, indecenter non intersint. 14. Vestes deferant decentes non
32 Nr. 75 apostolorum statuimus, ut quilibet sacerdos plebanus nostre dyo- cesis adminus terb) in ebdomada missam celebret in ecclesia sua, licet secundum canones ad plures sit astrictus, nisi infirmitas vel alia causa legitima interveniat, que ab hoc ipsum possit et debeat 2. Item quocienscunque alicui eorum de merito excusar[e]c). funere mortui sepeliendo tam mature nunciatur, quod se ad missam possit conmode preparare, missam celebret pro defunctis et post missam in ornatu preter casulam sequatur ipsum funus ad sepul- chrum ibique lecto officio sepulture et asperso eo cum aqua bene dicta monito populo astante, ut pro salute anime presentis defuncti et omnium fedeliumd) defunctorum suppliciter deum rogent. Sed si aliter quam supra dictum est, ei oblatum fuerit, indutus super- pellicio et stola lectoque dicto officio circa sepulchrum et aspersione et monicione predictis factis iubeat ipsum tradi ecclesiastice se- pulture. 3. Nolumus autem, quod aliquis de familia plebani alicuius preter scolarem nec ipse scolaris nisi absente domino suo et indutus superpellicio legensque psalmum Miserere mei deus'2) vel De profundis'3) vel aliam aliquam orationem et aspergens funus cum aqua benedicta mortuos sepeliat aut oblacionem seu offertorium exigat aut recipiat a Pruthenis. 4. Preterea sacer dotes, qui linguam volencium sibi confiteri non noverint, non nisi per interpretem virum adultum confessionem audiant, nisi conti- gerit ex mortis articulo aut alia necessitate legitima aliter facien 5. Statuimus eciam, ut gloriosi martyris et pontificis dum. beati Adalberti ecclesie nostre patroni memoria singulis diebus ad vespera per antiphoniam Iste sanctus' 4), ad matut(inam) per antiphoniam Nisi granum frumenti'5) cum collecta (Tuam nobis q(uesumu)s domine' 5) et versiculis De uno martyr [..]'5) ab omnibus sacerdotibus nostris firmiter observetur et translato festo beati Georgii in proximam feriam vacantem dies natalis eius sollemp- 6. Preterea dicit canon : Ignorantia mater om- niter celebretur 6). nium errorum * in sacerdotibus, qui docendi officium in dei populo susceperunt, maxime est vitanda' 7); et licet nulla iura canonica vel civilia precipue illa, quorum noticiam quis de facili per se vel per iuris peritos possit habere, debeat ignorare, nos tamen ad informacionem ali- quorum, ut nullus se per ignoranciam possit aliqualiter excusare, iura aliqua hic ponemus, scilicet quod clerici, cuiuscunque sint ordinis, qui clericali voluerint uti privilegio, arma non portent nisi ex iusta causa; puta, cum transitum faciant per loca periculosa, tunc licet eis portare arma ad terrorem latronum, licet percutere non debeant. 7.8) Comam non nutriant, sed habeant tonsuram suo ordini congruentem. 8. Hospitalitatem clericis et religiosis 9. Mulieres et maxime, et aliis honestis personis exhibeant. de quibus sinistra possit haberi suspicio, secum in hospicio non habeant. 10. Officia seu commercia non exerceant, maxime inhonesta. I1. Mimis, ioculatoribus et hystrionibus non intendant. 12. Tabernas prorsus evitent nisi forte causa necessaria in itinere constituti. 13. Ad aleas et taxillos non ludant nec huiusmodi aut aliis ludis eorum ordini incongruis, puta choreis et tripudiis, indecenter non intersint. 14. Vestes deferant decentes non
Strana 33
1310 August 4 33 15. Pannis viridis nimia brevitate aut longitudine notandas. aut rubei coloris desuper aut cingulis cericeis deauratis, nodulis argenteis et ornamentis vestium, calciorum aut equorum, manicis in aperto consutilibus et omnibus aliis superflulitatibuse) auratis seu argenteis non utantur. 16. Item a crapula et ebrietate et illo abuso potandi, quo se ad equales potus et immoderatos obli- gant, et a potacionibus Pruthenorum, que serme dicuntur, et ab illis eciam, que fere ad medium noctis vel ultra se extendant, 17. Preterea altaria decorata et in abstineant diligenter9). ipsis ymagines et crucifixum habeant. 18. Corporalia munda 19. Baptisterium, crisma, sanctum corpus domini servent. nostri lesu Christi firmata teneant in conclavi. 20. Ceterum, cum expressum sit in iure, quod quilibet sacerdos in ecclesia sua singulis diebus horas canonicas tam noctis quam diei persolvere teneatur, nos tamen eis propter distanciam domiciliorum suorum condescendere volentes rigorem iuris aliqualiter in hoc mitigamus, ut scilicet tantum in festis totum duplicibus et semiduplicibus in sua ecclesia versus, matutinas et missam hii, qui libros cum nota habent, sollempniter cantent, alii autem legant. Reliquis vero temporibus possunt horas canonicas legere vel cantare, ubicunque 21. Item nullum clericum vagabundum videbitur eis expedire. aut peregrinum sacerdotem vel dyaconum vel subdyaconum ad execucionem sui ordinis vel officii dimittant nisi de nostra licencia speciali. 22. Preterea singulis diebus dominicis et summis festis, quando Prutheni et alii ad ecclesiam conveniunt, debent plebani vel eorum vicarii ipsos instruere in fide confessionis, for- mam orationum dominicam et simbolum predicere, ita quod in qualibet sententia moram faciant tacendo, quousque Pruthenif) et alii dicta verba possint commode repetere, et hoc modo continuent usque ad finem, et eos eciam verbo predicacionis informare paulatim, prout saluti eorum videbitur expedire. 23. Sed quia facilitas venie incontinuum8) tribuit delinquendi, precipimus in virtute sancte obedientie, ut predictas constituciones cum matura delibe- racione conditas quivis presbyter nobis subditus firmiter custodiat et observet et eas infra III menses a die presenti ascribi faciat et palam ipsas in choro ecclesie sue in aliquo loco patenti exten- dat, ut per continuum aspectum earum, quid concessum quidve prohibitum sit, ad memoriam iugiter reducatur. Datum in crastino invencionis beati Stephani prothomartiris. I) Ueberschr.: Statuta Sambien(sis) episcopi post visitacionem.+ a) concessam. + b) auf diese Bestimmung hat L. durch ein Zeichen am Rande besonders aufmerksam gemacht. + c) excusari K. + d) K. + e) superflitatibus. + f) von L. auf freigelassenem Raum nachgetragen. +† g) incentinuum. 1) doch wohl Inst. I 2,2. + 2) Ps. 50, 55 oder 56. + 3) Ps. 129 + 4) vgl. Chevalier Repertorium hymnologicum 1—IV (1892—1912) nr. 9156. + 5) fehlt bei Chevalier. + 6) Georgs- und Adalbertstag fallen beide auf den 23. April. 7) c. 1 D. 38. + 8) § 7—13 enthalten uralte kanonische Bestimmungen, die vermutlich durch Mainzer Synodal- statuten des 13. Jh.s vermittelt sind; vgl. z. B. Hartzheim III 596, Martène IV 150. 9) Vgl. Peters von Dusburg 1326 geschriebenes Chronicon terrae Prussiae l. III c. 5 (Scriptores rerum Prussicarum I ƒ1861/ 54: Habent in consuetudine (nämlich Prutheni), quod in pota- Nova Alamanniae 3
1310 August 4 33 15. Pannis viridis nimia brevitate aut longitudine notandas. aut rubei coloris desuper aut cingulis cericeis deauratis, nodulis argenteis et ornamentis vestium, calciorum aut equorum, manicis in aperto consutilibus et omnibus aliis superflulitatibuse) auratis seu argenteis non utantur. 16. Item a crapula et ebrietate et illo abuso potandi, quo se ad equales potus et immoderatos obli- gant, et a potacionibus Pruthenorum, que serme dicuntur, et ab illis eciam, que fere ad medium noctis vel ultra se extendant, 17. Preterea altaria decorata et in abstineant diligenter9). ipsis ymagines et crucifixum habeant. 18. Corporalia munda 19. Baptisterium, crisma, sanctum corpus domini servent. nostri lesu Christi firmata teneant in conclavi. 20. Ceterum, cum expressum sit in iure, quod quilibet sacerdos in ecclesia sua singulis diebus horas canonicas tam noctis quam diei persolvere teneatur, nos tamen eis propter distanciam domiciliorum suorum condescendere volentes rigorem iuris aliqualiter in hoc mitigamus, ut scilicet tantum in festis totum duplicibus et semiduplicibus in sua ecclesia versus, matutinas et missam hii, qui libros cum nota habent, sollempniter cantent, alii autem legant. Reliquis vero temporibus possunt horas canonicas legere vel cantare, ubicunque 21. Item nullum clericum vagabundum videbitur eis expedire. aut peregrinum sacerdotem vel dyaconum vel subdyaconum ad execucionem sui ordinis vel officii dimittant nisi de nostra licencia speciali. 22. Preterea singulis diebus dominicis et summis festis, quando Prutheni et alii ad ecclesiam conveniunt, debent plebani vel eorum vicarii ipsos instruere in fide confessionis, for- mam orationum dominicam et simbolum predicere, ita quod in qualibet sententia moram faciant tacendo, quousque Pruthenif) et alii dicta verba possint commode repetere, et hoc modo continuent usque ad finem, et eos eciam verbo predicacionis informare paulatim, prout saluti eorum videbitur expedire. 23. Sed quia facilitas venie incontinuum8) tribuit delinquendi, precipimus in virtute sancte obedientie, ut predictas constituciones cum matura delibe- racione conditas quivis presbyter nobis subditus firmiter custodiat et observet et eas infra III menses a die presenti ascribi faciat et palam ipsas in choro ecclesie sue in aliquo loco patenti exten- dat, ut per continuum aspectum earum, quid concessum quidve prohibitum sit, ad memoriam iugiter reducatur. Datum in crastino invencionis beati Stephani prothomartiris. I) Ueberschr.: Statuta Sambien(sis) episcopi post visitacionem.+ a) concessam. + b) auf diese Bestimmung hat L. durch ein Zeichen am Rande besonders aufmerksam gemacht. + c) excusari K. + d) K. + e) superflitatibus. + f) von L. auf freigelassenem Raum nachgetragen. +† g) incentinuum. 1) doch wohl Inst. I 2,2. + 2) Ps. 50, 55 oder 56. + 3) Ps. 129 + 4) vgl. Chevalier Repertorium hymnologicum 1—IV (1892—1912) nr. 9156. + 5) fehlt bei Chevalier. + 6) Georgs- und Adalbertstag fallen beide auf den 23. April. 7) c. 1 D. 38. + 8) § 7—13 enthalten uralte kanonische Bestimmungen, die vermutlich durch Mainzer Synodal- statuten des 13. Jh.s vermittelt sind; vgl. z. B. Hartzheim III 596, Martène IV 150. 9) Vgl. Peters von Dusburg 1326 geschriebenes Chronicon terrae Prussiae l. III c. 5 (Scriptores rerum Prussicarum I ƒ1861/ 54: Habent in consuetudine (nämlich Prutheni), quod in pota- Nova Alamanniae 3
Strana 34
34 Nr. 76—77 cionibus suis ad equales et immoderatos haustus se obligant, unde contingit, quod singuli domestici hospiti suo certam mensuram potus offerunt sub hiis pactis, quod, postquam ipsi ebiberunt, et ipse hospes tantundem evacuet ebibendo et talis oblacio potus tociens reiteratur, quousque hospes cum domesticis, uxor cum marito, filius cum filia omnes inebriantur. Priorat Grozeau 1310 September I. Papst Klemens V. mahnt die Untertanen Heinrichs VII., den Romzug des Königs zu unterstiitzen. K I121); meist mit Const. IV nr. 435 (A und B) übereinstimmend und darum hier nicht vollständig wiederholt, an den abweichenden Stellen zum Teil mit dem Brief an die deutschen Prälaten ebenda nr. 436 A verwandt. Clemens episcopusa) servus servorum dei universis personis ecclesiasticis et secularibus subditis carissimi in Christo filii nostri Henrici regis Romanorum illustris, cuiuscumque preeminencie, status vel condicionis existant, salutemb) et apostolicam benedictionem. 76. 4. Premissis igitur digna consideracione pensatis — universitatem vestram roga- mus, monemus et hortamur attencius vobisque nichilominus per apostolica scripta mandamus, quatenus — eosdem vestrosc) animos pro divina et aposto- lice sedis ac nostra reverencia convertatis ad pacem et eiusdem regis quorum- libet bellorum feritate depressa et periculosis fomitibus odiorum evulsis monitis et votis salubribus tanquam benedictionis filii et d) eiusdem regni Romano- rum fideles, prout tenemini, reverenter intendere ete) humiliter obe- dire curetisf), ut per hoc Deum timere et regem vestrum8) honorificencia debita venerari laudabiliter ostendatis nech) illud vos improperium im- posterum contingat incurrere, de quo ewangelica testatur ystoria 1) inquiens: In propria venit et sui eum non receperunt'. 5. Eya ergo prefato regi non per armorum strepitus, non per bellorum precipites impetus et non per terribiles et hostiles incursus corda vestran) sed per vias rectas et copiose pacis delectabiles semitas preparate et 1) non2) solum, sicut decetk) eiusdem decus regni et moris antiquitas de fidelitate, sequela et obediencia regi Romanorum * exhibenda * feudatariis et feudis indicit, * verum eciam alia, que impendere sibi iuxta1) moris antiqui- tatem tenemini, exhibere promptis animis studeatis. Sic igitur monita, preces et exhortaciones et mandata huiusmodi, que de precordiis apostolicis confidenter emanant, studeatis devote suscipere et sic ad efficacis exaudicionis effectum vestra sinceritas introducat, quod per hoc nostram et apostolice sedis bene- dictionem et gratiam vobis uberius vendicetis et prefatom) regi fidelitatis a vobis debito persoluto plenitudinem benivolencie regalis vobis senciatis proinde magis propiciam et benignam. Datum ") in prioratu de Grausello prope Malausanam Vasio- nens(is)°) dyocesis kalendis septembris pontificatus nostri anno quinto. I) Ueberschr. in K: Precipit Clemens (davor Henr(icus) getilgt), quod obediatur Henr(ico) Romanorum regi. + a) etc. statt episc. — dei A, B. + b) sal. — benedict. fehlt A, B. + c) nostros amicos st. vestr. anim. K. † d) et — tenemini fehlt A, B. + e) et — obedire fehlt A, B. + f) procuretis A, B. + g) predictum A, B. + h) nec — receperunt fehlt A, B. + i) ac omnia statt et — eciam alia A, B. + k) aus dicit korr. K. + 1) iuxta — antiquit. fehlt A, B. + m) pref. — persol. fehlt A, B. + n) Datierung fehlt in A. + o) aus Vasionen. korr. K; Vasionen. B. 1) Joh. 1,11. † 2) die folgenden gesperrten Worte aus Const. IIInr. 622.
34 Nr. 76—77 cionibus suis ad equales et immoderatos haustus se obligant, unde contingit, quod singuli domestici hospiti suo certam mensuram potus offerunt sub hiis pactis, quod, postquam ipsi ebiberunt, et ipse hospes tantundem evacuet ebibendo et talis oblacio potus tociens reiteratur, quousque hospes cum domesticis, uxor cum marito, filius cum filia omnes inebriantur. Priorat Grozeau 1310 September I. Papst Klemens V. mahnt die Untertanen Heinrichs VII., den Romzug des Königs zu unterstiitzen. K I121); meist mit Const. IV nr. 435 (A und B) übereinstimmend und darum hier nicht vollständig wiederholt, an den abweichenden Stellen zum Teil mit dem Brief an die deutschen Prälaten ebenda nr. 436 A verwandt. Clemens episcopusa) servus servorum dei universis personis ecclesiasticis et secularibus subditis carissimi in Christo filii nostri Henrici regis Romanorum illustris, cuiuscumque preeminencie, status vel condicionis existant, salutemb) et apostolicam benedictionem. 76. 4. Premissis igitur digna consideracione pensatis — universitatem vestram roga- mus, monemus et hortamur attencius vobisque nichilominus per apostolica scripta mandamus, quatenus — eosdem vestrosc) animos pro divina et aposto- lice sedis ac nostra reverencia convertatis ad pacem et eiusdem regis quorum- libet bellorum feritate depressa et periculosis fomitibus odiorum evulsis monitis et votis salubribus tanquam benedictionis filii et d) eiusdem regni Romano- rum fideles, prout tenemini, reverenter intendere ete) humiliter obe- dire curetisf), ut per hoc Deum timere et regem vestrum8) honorificencia debita venerari laudabiliter ostendatis nech) illud vos improperium im- posterum contingat incurrere, de quo ewangelica testatur ystoria 1) inquiens: In propria venit et sui eum non receperunt'. 5. Eya ergo prefato regi non per armorum strepitus, non per bellorum precipites impetus et non per terribiles et hostiles incursus corda vestran) sed per vias rectas et copiose pacis delectabiles semitas preparate et 1) non2) solum, sicut decetk) eiusdem decus regni et moris antiquitas de fidelitate, sequela et obediencia regi Romanorum * exhibenda * feudatariis et feudis indicit, * verum eciam alia, que impendere sibi iuxta1) moris antiqui- tatem tenemini, exhibere promptis animis studeatis. Sic igitur monita, preces et exhortaciones et mandata huiusmodi, que de precordiis apostolicis confidenter emanant, studeatis devote suscipere et sic ad efficacis exaudicionis effectum vestra sinceritas introducat, quod per hoc nostram et apostolice sedis bene- dictionem et gratiam vobis uberius vendicetis et prefatom) regi fidelitatis a vobis debito persoluto plenitudinem benivolencie regalis vobis senciatis proinde magis propiciam et benignam. Datum ") in prioratu de Grausello prope Malausanam Vasio- nens(is)°) dyocesis kalendis septembris pontificatus nostri anno quinto. I) Ueberschr. in K: Precipit Clemens (davor Henr(icus) getilgt), quod obediatur Henr(ico) Romanorum regi. + a) etc. statt episc. — dei A, B. + b) sal. — benedict. fehlt A, B. + c) nostros amicos st. vestr. anim. K. † d) et — tenemini fehlt A, B. + e) et — obedire fehlt A, B. + f) procuretis A, B. + g) predictum A, B. + h) nec — receperunt fehlt A, B. + i) ac omnia statt et — eciam alia A, B. + k) aus dicit korr. K. + 1) iuxta — antiquit. fehlt A, B. + m) pref. — persol. fehlt A, B. + n) Datierung fehlt in A. + o) aus Vasionen. korr. K; Vasionen. B. 1) Joh. 1,11. † 2) die folgenden gesperrten Worte aus Const. IIInr. 622.
Strana 35
1310 September 1—15 35 [Trier 1)) 1310 September 15. Erzbischof Baldewin bestellt für die Zeit seiner Abwesen- heit auf der Romfahrt drei Generalvikare zu seiner Stell- vertretung in Diözese und Kirchenprovinz Trier. K 20 (1)1) und K 107 (2)II); zugrundegelegt ist 1. — Rupert und Heinrich (dieser aber als Stiftsherr von St. Paulin genannt) urkunden als Vikare 1310 Dezember 23 (vgl. Richter Kanzlei 121 f.). Vgl. auch Baldewins Uebertragung der Pontifikalien-Verwaltung an den Bischof Wolfram von Fleckenstein 1311 September (Friedensburg: Westdeutsche Zeitschrift III 300 nr. 1). 77. Baldewinusa) dei gracia Treverorumb) archiepiscopus sacri imperii per regnum Arelaten(se) archicancellariusc) venerabilibus viris Rupertod) archidyacono de Tholeya in ecclesia nostra Trev(er)en(si), magistro Heinricoe) Rucschardif) canonico sancti Symeonis necnon magistro Geiricog) de Gorgia . .h) officiali nostro Trev(erensi) salutem in eo, qui est omnium vera salus. I. Inter cetera, que mentem nostram sollicitant nostrosque distra- hunt et agitant cogitatus, pastoralis officii cura assidua et regi- minis nobis commissi sollicitudo continua nos ammonet, ut circa animarum salutem et pacis quietem nostrorum intendamus subdi- torum. 2. Cum igitur de mandato serenissimi principis et domini nostri domini Henricie) Romanorum regis semper augusti, cui non immerito tenemur obedire, pro instanti expedicione trans- alpina extra civitatem, dyocesim et provinciam nostram Treveren(sem) nos ad tempus ex causa necessaria oporteat proficisci, esse ab- sentes1) ab eisdem et agere in remotis, vobis, de quorum discre- cionek), circumspectione et fidelitate plurimum confidentes 1) per totam nostram civitatem, dyocesim et provinciam Treveren(sem) omnem nostram iurisdictionem ecclesiasticam tamquam superioribus committimus necnon vicarios nostros generales vos constituimus per presentes sub hac forma, quod, si non omnes potueritis inter- esse, quod vos, ..archidyacone, cum altero vestrorum collegarum egeritis, illud habeat roboris firmitatem. 3. Omnes causas ad forum ecclesiasticum pertinentes de consuetudine vel de iure audiendi et eas sententialiter terminandi, excessus omnium subdi- torum nostrorum tam clericorum quam laicorum, cuiuscunque status sexus et condicionis fuerint, ex officio vel ad partis instan- ciam in nostris civitate, dyocesi et provincia Treveren(si) in casi- bus, in quibus possemus, inquirendi, corrigendi et puniendi eosquem) subditos nostros suis exigentibus de meritis et alias, prout ordo iuris postulaverit, a suis administracionibus et beneficiis amovendi, fructus, exitus et proventus omnium beneficiorum ecclesiasticorum nostre civitatis et dyocesis, in quibus beneficiati non resident, ut tenentur, seu promoti, prout onus n) beneficiorum suorum°) requirit, ad sacros ordines non existant p), ac eorum, qui pluralitatem bene- ficiorum obtinent absque dispensacione canonica, sequestrandi, colligendi et recipiendi, subvenciones et subsidia nomine nostro petendi et recipiendi, personas ecclesiasticas incorrigibiles capti- vandi, captivas detinendi, ubicunque volueritis in nostro dominio et districtu, seu ad nostrum palacium Trever(ense) captivas, si expedire videritis, mittendi penam pro suis delictis, prout iustum 3*
1310 September 1—15 35 [Trier 1)) 1310 September 15. Erzbischof Baldewin bestellt für die Zeit seiner Abwesen- heit auf der Romfahrt drei Generalvikare zu seiner Stell- vertretung in Diözese und Kirchenprovinz Trier. K 20 (1)1) und K 107 (2)II); zugrundegelegt ist 1. — Rupert und Heinrich (dieser aber als Stiftsherr von St. Paulin genannt) urkunden als Vikare 1310 Dezember 23 (vgl. Richter Kanzlei 121 f.). Vgl. auch Baldewins Uebertragung der Pontifikalien-Verwaltung an den Bischof Wolfram von Fleckenstein 1311 September (Friedensburg: Westdeutsche Zeitschrift III 300 nr. 1). 77. Baldewinusa) dei gracia Treverorumb) archiepiscopus sacri imperii per regnum Arelaten(se) archicancellariusc) venerabilibus viris Rupertod) archidyacono de Tholeya in ecclesia nostra Trev(er)en(si), magistro Heinricoe) Rucschardif) canonico sancti Symeonis necnon magistro Geiricog) de Gorgia . .h) officiali nostro Trev(erensi) salutem in eo, qui est omnium vera salus. I. Inter cetera, que mentem nostram sollicitant nostrosque distra- hunt et agitant cogitatus, pastoralis officii cura assidua et regi- minis nobis commissi sollicitudo continua nos ammonet, ut circa animarum salutem et pacis quietem nostrorum intendamus subdi- torum. 2. Cum igitur de mandato serenissimi principis et domini nostri domini Henricie) Romanorum regis semper augusti, cui non immerito tenemur obedire, pro instanti expedicione trans- alpina extra civitatem, dyocesim et provinciam nostram Treveren(sem) nos ad tempus ex causa necessaria oporteat proficisci, esse ab- sentes1) ab eisdem et agere in remotis, vobis, de quorum discre- cionek), circumspectione et fidelitate plurimum confidentes 1) per totam nostram civitatem, dyocesim et provinciam Treveren(sem) omnem nostram iurisdictionem ecclesiasticam tamquam superioribus committimus necnon vicarios nostros generales vos constituimus per presentes sub hac forma, quod, si non omnes potueritis inter- esse, quod vos, ..archidyacone, cum altero vestrorum collegarum egeritis, illud habeat roboris firmitatem. 3. Omnes causas ad forum ecclesiasticum pertinentes de consuetudine vel de iure audiendi et eas sententialiter terminandi, excessus omnium subdi- torum nostrorum tam clericorum quam laicorum, cuiuscunque status sexus et condicionis fuerint, ex officio vel ad partis instan- ciam in nostris civitate, dyocesi et provincia Treveren(si) in casi- bus, in quibus possemus, inquirendi, corrigendi et puniendi eosquem) subditos nostros suis exigentibus de meritis et alias, prout ordo iuris postulaverit, a suis administracionibus et beneficiis amovendi, fructus, exitus et proventus omnium beneficiorum ecclesiasticorum nostre civitatis et dyocesis, in quibus beneficiati non resident, ut tenentur, seu promoti, prout onus n) beneficiorum suorum°) requirit, ad sacros ordines non existant p), ac eorum, qui pluralitatem bene- ficiorum obtinent absque dispensacione canonica, sequestrandi, colligendi et recipiendi, subvenciones et subsidia nomine nostro petendi et recipiendi, personas ecclesiasticas incorrigibiles capti- vandi, captivas detinendi, ubicunque volueritis in nostro dominio et districtu, seu ad nostrum palacium Trever(ense) captivas, si expedire videritis, mittendi penam pro suis delictis, prout iustum 3*
Strana 36
36 Nr. 78—80 fuerit, recepturas, beneficia vacancia per mortem vel per resig- nationem ad nostram collacionem spectantia citra valorem quindecim librarum Tur(onensium) q) parvorum secundum estimacionem decime exceptis dignitatibus, personatibus et officiis nec non beneficiis, que conferre possumus, vel possemus ex gratia sedis apostolice nobis facta vel facienda, conferendi, beneficiorum ecclesiasticorum cum cura vel sine cura permutare volencium per viam iuris per- mutacionem seu transactionem faciendi q*) seu auctoritatem prestandi, confirmandi seu confirmaciones et dimissorias concedendi ac omnia alia et singula faciendi, que nos, quantum in hiis, que ad iuris- dictionem ecclesiasticam pertinent et que assecuti fuimus in confir- macione nostra, faceremus et facere possemus, si in civitate, dyocesi et provincia nostra Trever(ensi) presentes essemus, collacionibus seu unionibus beneficiorum curatorum, quas quidam incorporaciones vobisr) tenore presencium plenam, vocant, dumtaxat exceptis generalem et liberam concedimus potestatem. 4. Insuper vobis omnes archiepiscopos, episcopos katholicos sedis apostolice gratiam obtinentes invitandi ac rogandi nomine nostro, ut quando et quociens opus fuerit, tempore tamen congruo, ecclesias seus) altaria consecrent, eas aut earum cimiteria reconcilient, clericos ordinent, crisma conficiant, pueros in fronte crisment, clericos deponant, virgines benedicant ac in omnibus aliis, que ordinis sunt et que assecuti fuimus in consecracione episcopali, absenciam nostram suppleant in nostra civitatet) et dyocesi committimus potestatem et hoc etiam archiepiscopis et episcopis, quantum in 5. Per huius- nobis est, auctoritatem prestamus et consensum. modi autem commissionem non intendimus commissiones officialibus nostris Trev(eri) et in Confluentia factas revocare nec ipsis preiudi- cium aliquod°) generari volumus per easdem ratum et gratum habentes et plenius habituri, quidu) per vos, . .n) archidiacone, cum duobus vestris collegis vel eorum altero actum sive gestum fuerit in premissis. Datum anno domini M'CCC X.v) in crastino exaltacionis sancte crucis. I) Ueberschr. in 1: Constitutio vicariorum, cum dominus recessit. + II) Ueber- schr. in 2: Constitutio vicariorum generalium per provinciam, civitatem et dyocesim in iurisdictione, in conferendis beneficiis et eciam in pontificalibus. + a) vorausgeht Datum per copiam. 1, 2. + d) Roberto 2.+ e) Heynr. 2. + f) Bucschardi 2. + g) Gerrico 2. + h) fehlt 1. + i) absententes 2. + k) di- strictione 2.+ 1) confidentens 2. + m) vosque ? 2. + n) omnis 2. + o) fehlt 2. + p) existunt 2. + q) Treverens(ium) 2. + q*) faciencium 1; zu facien. korr. 2. + r) vel 1. + s) et 2. + t) civite 2. † u) quidquid 2. + v) decimo 2. 1) vgl. Dominicus 100. 78*. Lausanne 1310 Oktober 11. An Papst Klemens V. König Heinrich VII.; Doenniges II 123 nr. 5 (aus dem als Wiederholung von Const. IV nr. 391 durch die Kurie über- sandten Original-Formular F unter den Resten des Reichsarchivs in Turin, vgl. die Abschrift im Register des Bernardus de Mercato daselbst); Const. IV nr. 454 (aus Orig. im vatikanischen Archiv). K 5 (auf F zurickführend) und K 569 a (Insert in K 569, wohl ebendaher). 79. Asti 1310 November 19. König Heinrich VII. beglaubigt bei Papst Klemens V. den Dekan der Trierer Kirche Johann und den Predigermönch
36 Nr. 78—80 fuerit, recepturas, beneficia vacancia per mortem vel per resig- nationem ad nostram collacionem spectantia citra valorem quindecim librarum Tur(onensium) q) parvorum secundum estimacionem decime exceptis dignitatibus, personatibus et officiis nec non beneficiis, que conferre possumus, vel possemus ex gratia sedis apostolice nobis facta vel facienda, conferendi, beneficiorum ecclesiasticorum cum cura vel sine cura permutare volencium per viam iuris per- mutacionem seu transactionem faciendi q*) seu auctoritatem prestandi, confirmandi seu confirmaciones et dimissorias concedendi ac omnia alia et singula faciendi, que nos, quantum in hiis, que ad iuris- dictionem ecclesiasticam pertinent et que assecuti fuimus in confir- macione nostra, faceremus et facere possemus, si in civitate, dyocesi et provincia nostra Trever(ensi) presentes essemus, collacionibus seu unionibus beneficiorum curatorum, quas quidam incorporaciones vobisr) tenore presencium plenam, vocant, dumtaxat exceptis generalem et liberam concedimus potestatem. 4. Insuper vobis omnes archiepiscopos, episcopos katholicos sedis apostolice gratiam obtinentes invitandi ac rogandi nomine nostro, ut quando et quociens opus fuerit, tempore tamen congruo, ecclesias seus) altaria consecrent, eas aut earum cimiteria reconcilient, clericos ordinent, crisma conficiant, pueros in fronte crisment, clericos deponant, virgines benedicant ac in omnibus aliis, que ordinis sunt et que assecuti fuimus in consecracione episcopali, absenciam nostram suppleant in nostra civitatet) et dyocesi committimus potestatem et hoc etiam archiepiscopis et episcopis, quantum in 5. Per huius- nobis est, auctoritatem prestamus et consensum. modi autem commissionem non intendimus commissiones officialibus nostris Trev(eri) et in Confluentia factas revocare nec ipsis preiudi- cium aliquod°) generari volumus per easdem ratum et gratum habentes et plenius habituri, quidu) per vos, . .n) archidiacone, cum duobus vestris collegis vel eorum altero actum sive gestum fuerit in premissis. Datum anno domini M'CCC X.v) in crastino exaltacionis sancte crucis. I) Ueberschr. in 1: Constitutio vicariorum, cum dominus recessit. + II) Ueber- schr. in 2: Constitutio vicariorum generalium per provinciam, civitatem et dyocesim in iurisdictione, in conferendis beneficiis et eciam in pontificalibus. + a) vorausgeht Datum per copiam. 1, 2. + d) Roberto 2.+ e) Heynr. 2. + f) Bucschardi 2. + g) Gerrico 2. + h) fehlt 1. + i) absententes 2. + k) di- strictione 2.+ 1) confidentens 2. + m) vosque ? 2. + n) omnis 2. + o) fehlt 2. + p) existunt 2. + q) Treverens(ium) 2. + q*) faciencium 1; zu facien. korr. 2. + r) vel 1. + s) et 2. + t) civite 2. † u) quidquid 2. + v) decimo 2. 1) vgl. Dominicus 100. 78*. Lausanne 1310 Oktober 11. An Papst Klemens V. König Heinrich VII.; Doenniges II 123 nr. 5 (aus dem als Wiederholung von Const. IV nr. 391 durch die Kurie über- sandten Original-Formular F unter den Resten des Reichsarchivs in Turin, vgl. die Abschrift im Register des Bernardus de Mercato daselbst); Const. IV nr. 454 (aus Orig. im vatikanischen Archiv). K 5 (auf F zurickführend) und K 569 a (Insert in K 569, wohl ebendaher). 79. Asti 1310 November 19. König Heinrich VII. beglaubigt bei Papst Klemens V. den Dekan der Trierer Kirche Johann und den Predigermönch
Strana 37
1310 Oktober 11—November 37 Nikolaus von Ligny als Ueberbringer seiner Bitte um einen früheren Termin der Kaiserkrönung. K 41). — Der hier genannte Dominikaner ist kein Geringerer als Heinrichs VII. berühmter Biograph, Bischof Nikolaus von Butrinto. Die heiss umstrittene Frage nach dessen Heimat wird dadurch entschieden. Vgl. Stengel II. Sanctissimo in Christo patri ac domino suo domino Clementi sacrosancte Romane ac universalis ecclesie summo pontifici Henr(icus) dei gracia Romanorum rex semper augustus cum debita reverencia devota pedum oscula beatorum. Ad vestre sanctitatis conspectus honorabiles viros Iohannem decanum Treveren(sis) ecclesie et fratrem Nicolaum de Lyneio ordinis predicatorum ex- hibitores presentium dilectos familiares nostros fiducialiter duximus transmittendos constituentes ipsos procuratores nostros et nuncios speciales ad petendum et impetrandum apud vestre sanctitatis benivolenciam anticipationem seu breviationem termini ad reci- piendum unctionem, consecracionem et sacras infulas imperii nobis per litteras apostolicas 1) assignati et omnia alia faciendum et pro- curandum, que circa dictum negocium nobis fuerint oportuna. Quapropter sanctitatem vestram plenissimis affectibus exoramus, quatenus memoratos nuncios et procuratores nostros graciose recipere, benigne audire et remittere dignemini cum peticionibus premissis favorabiliter expeditos. Hec enim proinde specialiter desideramus et appetimus, ut exaltacionem sancte matris ecclesie, sacri Romani imperii ac utilitatem rei publice laudabilius, com- modius et decencius nostre serenitatis providencia valeat procurare. In cuius rei testimonium presentes litteras nostre maiestatis sigillo iussimus communiri. Datum apud Aste XIII° kalendas decembris anno domini M° CCC° X°, regni vero nostri anno secundo. D) Ueberschr.: Missil(is) Henr(ici) 7. ad Clementem V. super abbreviacione termini ad recipiendum infulas imperiales. 1) Const. IV nr. 298 (1309 Juli 26); die Krönung war hier auf den 2. Februar 1312 festgesetzt. 80. [1310 November]. Formular des dem Könige Heinrich VII. zu leistenden Treueides. K 71). — Dieses Formular war während des Romzuges Heinrichs VII. dauernd in Gebrauch. Besonders nahe kommen ihm Const. IV nr. 487, 501, 510, 516, 532, 611, 704, 754, 846. Auch die Mitglieder des königlichen Rates, unter ihnen Baldewin von Trier, haben am 29. November 1310 danach geschworen (ebenda nr. 487). Es beruht auf der „Nova forma“ der so- genannten Vulgata des longobardischen Lehnrechts (l. II t. 7, ed. K. Leh- mann 94 f.). I. Ego talis iuro super hec sancta dei ewangelia, quod ab hac hora inantea usque ad ultimum diem vite meo ero fidelis vobis serenissimo domino meo domino Henr(ico) Romanorum regi semper augusto contra hominem omnem. 2. * Nunquam scienter ero in consilio * vel * facto, quod vOS amittatis vitam vel menbrum * aut * recipiatis in persona aliqua[m] a) lesionem, * iniuriam vel contumeliam aut * amittatis aliquem honorem, quem nunc habetis vel inantea possidebitis. 3. Et si scivero vel audivero de aliquo, quod velit aliquod istorum contra VOS facere, ut non fiat, pro posse meo impedimentum prestabo. 4. Et si impedimentum
1310 Oktober 11—November 37 Nikolaus von Ligny als Ueberbringer seiner Bitte um einen früheren Termin der Kaiserkrönung. K 41). — Der hier genannte Dominikaner ist kein Geringerer als Heinrichs VII. berühmter Biograph, Bischof Nikolaus von Butrinto. Die heiss umstrittene Frage nach dessen Heimat wird dadurch entschieden. Vgl. Stengel II. Sanctissimo in Christo patri ac domino suo domino Clementi sacrosancte Romane ac universalis ecclesie summo pontifici Henr(icus) dei gracia Romanorum rex semper augustus cum debita reverencia devota pedum oscula beatorum. Ad vestre sanctitatis conspectus honorabiles viros Iohannem decanum Treveren(sis) ecclesie et fratrem Nicolaum de Lyneio ordinis predicatorum ex- hibitores presentium dilectos familiares nostros fiducialiter duximus transmittendos constituentes ipsos procuratores nostros et nuncios speciales ad petendum et impetrandum apud vestre sanctitatis benivolenciam anticipationem seu breviationem termini ad reci- piendum unctionem, consecracionem et sacras infulas imperii nobis per litteras apostolicas 1) assignati et omnia alia faciendum et pro- curandum, que circa dictum negocium nobis fuerint oportuna. Quapropter sanctitatem vestram plenissimis affectibus exoramus, quatenus memoratos nuncios et procuratores nostros graciose recipere, benigne audire et remittere dignemini cum peticionibus premissis favorabiliter expeditos. Hec enim proinde specialiter desideramus et appetimus, ut exaltacionem sancte matris ecclesie, sacri Romani imperii ac utilitatem rei publice laudabilius, com- modius et decencius nostre serenitatis providencia valeat procurare. In cuius rei testimonium presentes litteras nostre maiestatis sigillo iussimus communiri. Datum apud Aste XIII° kalendas decembris anno domini M° CCC° X°, regni vero nostri anno secundo. D) Ueberschr.: Missil(is) Henr(ici) 7. ad Clementem V. super abbreviacione termini ad recipiendum infulas imperiales. 1) Const. IV nr. 298 (1309 Juli 26); die Krönung war hier auf den 2. Februar 1312 festgesetzt. 80. [1310 November]. Formular des dem Könige Heinrich VII. zu leistenden Treueides. K 71). — Dieses Formular war während des Romzuges Heinrichs VII. dauernd in Gebrauch. Besonders nahe kommen ihm Const. IV nr. 487, 501, 510, 516, 532, 611, 704, 754, 846. Auch die Mitglieder des königlichen Rates, unter ihnen Baldewin von Trier, haben am 29. November 1310 danach geschworen (ebenda nr. 487). Es beruht auf der „Nova forma“ der so- genannten Vulgata des longobardischen Lehnrechts (l. II t. 7, ed. K. Leh- mann 94 f.). I. Ego talis iuro super hec sancta dei ewangelia, quod ab hac hora inantea usque ad ultimum diem vite meo ero fidelis vobis serenissimo domino meo domino Henr(ico) Romanorum regi semper augusto contra hominem omnem. 2. * Nunquam scienter ero in consilio * vel * facto, quod vOS amittatis vitam vel menbrum * aut * recipiatis in persona aliqua[m] a) lesionem, * iniuriam vel contumeliam aut * amittatis aliquem honorem, quem nunc habetis vel inantea possidebitis. 3. Et si scivero vel audivero de aliquo, quod velit aliquod istorum contra VOS facere, ut non fiat, pro posse meo impedimentum prestabo. 4. Et si impedimentum
Strana 38
38 Nr. 81 prestare nequivero, quam cito potero, vobis nunciabo et contra eum, prout 5. Et si contigerit vos rem potere, vobis meum prestabo auxilium- aliquam, quam habetis vel habebitis in futurum, quocumque casu amittere, eam recuperare iuvabo et recuperatam omni tempore retinere. 6. Et si scivero vos velle offendere aliquem vel aliquos et inde specialiter aut genera- 7. Et liter fuero requisitus, meum vobis, sicut potero, prestabo auxilium. si aliquid michi in secreto manifestaveritis, illud sine vestri licencia nemini 8. Et si consilium aliquod a pandam aut faciam, per quod pandatur. me postulaveritis, illud * dabo *, quod michi videbitur vobis magis expedire. 9. Et nunquam ex mea persona aut per aliam seu alias aliqufi]d b) faciam scienter, quod pertineat ad vestram aut vestrorum iniuriam, lesionem aut contumeliam. I) Ueberschr.: Iuramentum prestandum imperatori. + a) aliqua K. + b) ali- quod K. [Mailand 1311 um Januar 14]. 81. König Heinrich VII. verkündet den lombardischen Behörden die Ernennung des Grafen Amadeus von Savoyen zum Reichs- vikar in der Lombardei. K ó(1)1) und K 108 (2)II); sugrundegelegt ist 1. — Die U. gewährt höchst erwinschte Aufschlisse über Inhalt und Befugnisse des lombardischen Generalvikariats vom J. 1311, von denen wir bisher nur sehr unbestimmte Kenntnis besassen (O. Felsberg I1ff.; vgl. auch die Nachricht in der Doppel- chronik von Reggio, Muratori XVIII 21, nach der dem Generalvikar 2000 von den lombardischen Städten zu besoldende Bewaffnete zur Verfügung stehen sollten). Sie ist dem auf die Bestallung Bezug nehmenden Mandat an Mantua vom 14. Januar (Const. IV nr. 550, vgl. 551—553) entweder gleich- zeitig oder höchstens ein paar Tage älter. Als Vorlage ist benutzt Kaiser Friedrichs II. gleichartige Verleihung an Thomas von Savoyen, den Vor- fahren des Grafen Amadeus (Const. II nr. 273). Henr(icus) dei gratia Romanorum rex semper augustus uni- versis ecclesiarum prelatis, marchionibus, comitibus, capitaneis valvasoribus, * potestatibus, consulibus, consiliis et communibus ac universis rectoribus et officialibus per Lumbard(iam) a) * et quamlibet partem Lumbardieb) constitutis seu constituendis tam presentibus quam futuris et eorum vicariis seu locum tenentibus gratiam suam et bonam voluntatem. I. Ad extollendum iustorum preconiac) et reprimendas insolencias d) trans- gressorum prospiciens e e) celo iusticia erexit in populis f) regnancium solia et g) diversorum principum potestates. Caruisset namque libenter humana con- dicio iugo dominii nec libertatem a se, quam ipsis natura contulerat, homines abdicassent, nisi quod inpunita licencia scelerum in evidentem perniciem humani generis redundasset, et sic ex necessitate quadam oportuit naturam subesse iusticie et servire iudicio libertatem. Sed nec exquiri decuit extrinsecus aliam speciem creature, cui se representata per hominem celestis ymago subiceret, dum in reddicione h) census nummismatis imperium pre i) ceteris figure fasti- gium insignivit, sed homo prelatus est homini, ut graciorem efficeret prela- turam idemptitas speciei. 2. Attendentes igitur, quod ex regalis officii nostri debito, quod ex celesti dispensacione suscepimus, villicacionis nostre rationem sumus in die districti k) iudicii reddituri et qualitate diversorum negotiorum 1) nostrorum et imperii per nonnullas et diversas partes maiestatis m) nostre presentiam necessario requirente in hiis partibus morari continuo princi- paliter nequeamus, ne maiestatis nostre absencia * iusticia careatis, ecce pro
38 Nr. 81 prestare nequivero, quam cito potero, vobis nunciabo et contra eum, prout 5. Et si contigerit vos rem potere, vobis meum prestabo auxilium- aliquam, quam habetis vel habebitis in futurum, quocumque casu amittere, eam recuperare iuvabo et recuperatam omni tempore retinere. 6. Et si scivero vos velle offendere aliquem vel aliquos et inde specialiter aut genera- 7. Et liter fuero requisitus, meum vobis, sicut potero, prestabo auxilium. si aliquid michi in secreto manifestaveritis, illud sine vestri licencia nemini 8. Et si consilium aliquod a pandam aut faciam, per quod pandatur. me postulaveritis, illud * dabo *, quod michi videbitur vobis magis expedire. 9. Et nunquam ex mea persona aut per aliam seu alias aliqufi]d b) faciam scienter, quod pertineat ad vestram aut vestrorum iniuriam, lesionem aut contumeliam. I) Ueberschr.: Iuramentum prestandum imperatori. + a) aliqua K. + b) ali- quod K. [Mailand 1311 um Januar 14]. 81. König Heinrich VII. verkündet den lombardischen Behörden die Ernennung des Grafen Amadeus von Savoyen zum Reichs- vikar in der Lombardei. K ó(1)1) und K 108 (2)II); sugrundegelegt ist 1. — Die U. gewährt höchst erwinschte Aufschlisse über Inhalt und Befugnisse des lombardischen Generalvikariats vom J. 1311, von denen wir bisher nur sehr unbestimmte Kenntnis besassen (O. Felsberg I1ff.; vgl. auch die Nachricht in der Doppel- chronik von Reggio, Muratori XVIII 21, nach der dem Generalvikar 2000 von den lombardischen Städten zu besoldende Bewaffnete zur Verfügung stehen sollten). Sie ist dem auf die Bestallung Bezug nehmenden Mandat an Mantua vom 14. Januar (Const. IV nr. 550, vgl. 551—553) entweder gleich- zeitig oder höchstens ein paar Tage älter. Als Vorlage ist benutzt Kaiser Friedrichs II. gleichartige Verleihung an Thomas von Savoyen, den Vor- fahren des Grafen Amadeus (Const. II nr. 273). Henr(icus) dei gratia Romanorum rex semper augustus uni- versis ecclesiarum prelatis, marchionibus, comitibus, capitaneis valvasoribus, * potestatibus, consulibus, consiliis et communibus ac universis rectoribus et officialibus per Lumbard(iam) a) * et quamlibet partem Lumbardieb) constitutis seu constituendis tam presentibus quam futuris et eorum vicariis seu locum tenentibus gratiam suam et bonam voluntatem. I. Ad extollendum iustorum preconiac) et reprimendas insolencias d) trans- gressorum prospiciens e e) celo iusticia erexit in populis f) regnancium solia et g) diversorum principum potestates. Caruisset namque libenter humana con- dicio iugo dominii nec libertatem a se, quam ipsis natura contulerat, homines abdicassent, nisi quod inpunita licencia scelerum in evidentem perniciem humani generis redundasset, et sic ex necessitate quadam oportuit naturam subesse iusticie et servire iudicio libertatem. Sed nec exquiri decuit extrinsecus aliam speciem creature, cui se representata per hominem celestis ymago subiceret, dum in reddicione h) census nummismatis imperium pre i) ceteris figure fasti- gium insignivit, sed homo prelatus est homini, ut graciorem efficeret prela- turam idemptitas speciei. 2. Attendentes igitur, quod ex regalis officii nostri debito, quod ex celesti dispensacione suscepimus, villicacionis nostre rationem sumus in die districti k) iudicii reddituri et qualitate diversorum negotiorum 1) nostrorum et imperii per nonnullas et diversas partes maiestatis m) nostre presentiam necessario requirente in hiis partibus morari continuo princi- paliter nequeamus, ne maiestatis nostre absencia * iusticia careatis, ecce pro
Strana 39
1311 um Januar 14 39 exhibenda cuilibet sine difficultate iusticia, in qua sumus cuius- libetn) debitores, et pro recuperacione et defensione nostrorum et imperii iurium et honorum et conservacione boni et pacifici status vestri et totius Lumbardieb) status ac dura°) gwerra p) nostris rebellibus inferenda de fidelitate, industria et strennuitate mangnificiq) viri Amadei de Sa- baudia comitis * plenarie confidentes ipsum nostrum ac regni et * imperii nostri generalem legatum, vicarium seu presidem in omnibus partibus Lumbardie duximus statuendum * concedentes eidem merum et mixtum imperium et gladii potestatem et * inter facinorosos. 3. Et r) animad- vertere valeat [purgando]s) commissam sibi provinciam in universos et singulos, prout ei melius videbitur expedire. 4. Criminales, civiles, liberales et mixtas causas et questiones audiat et decidat, eciam illas, quarum cognicio, si nos presentes essemus, ad nostrum iudicium pertineret t), inquirens puniendos et puniens inquisitos. 5. Decreta utique interponat, que in alienacionibus rerum ecclesiasticarum et minorum ac transactione ali- mentorum secundum iusticiam interponi poter un]t “), et ut minoribus et maiori- bus, quibus universalia iura succurrunt, causa cognita restitucionis in integrum beneficium largiatur, plenam sibi concedimus v) potestatem. 6. Ad audien- ciam quoque ipsius w) appellaciones deferri volumus, quas a sentenciis ordi- nariorum iudicum et eorum omnium, qui iurisdiccionem ab imperio vel lege vel consuetudine nactix) sunt, infra totam dictam provinciam Lum- bard(ie) b) et eius terminos contigerit y) interponi, nisi forte vel cause qualitas vel persone defectus hoc adima[n]t z) appellanti *. 7. Providendi quoque de rectoribus et officialibus in tota dicta provincia, decreta et banna et devota imponendi et exigendi, confirmandi et relegandi, exulandi et banniendi, exulatos et bannitos restituendi in integrum, publicandi et confiscandia1) bona illorum, de quibus ei videretur, plenariam eidem conferimusb') potestatem et omnia aliac') et sin- gula faciendi et exequendi, que ad officium presidis pertinere nos- cuntur. 8. Quocirca fidelitati vestre precipiendo districte mandamus, quatenus dictum comitem, presidem et vicarium nostrum *, in provincia predicta a nostra maiestate statutum tamquam presencie nostre speculum sin- cere devocionis affectibus admittatis ") et eidem et officialibus suis super omnibus et singulis, que ad commissum sibi * officium * pertinere nos- cuntur, tamquam maiestatis nostre persone * obedire et parere efficaciter debeatis, in quantum indignacionem nostram intenditis evitare, sic in predictis agentes, ut de obediencia commendari possitis et devocionem vestram * inde * dignis laudum preconiis extollamus et contra vos non habeamus materiam procedendi. Dat.e*) et cetera. I) Ueberschr. in 1: Constituitur vicarius sive preses in Lombardia Amadeus de Sabaudia. + II) Ueberschr. in 2: H(enricus) constituit vicarium seu presidem in Lombardi (!).+ a) Lambardiam 2. + b) Lombardie 2. + c) preconiam 2. + d) insolercias I. + e) de 1. + f) pupillis 1. + g) ac 1. + h) redicione 2. + i) per 1. + k) distrcti (aus discreti korr.?) 2.+ 1) nostr. neg. 2. + m) magestatis 2. + n) cuilibet 1. � o) aus iura korr. I; iura 2. + p) guerra 2. + q) magnifici 2. + r) ad, getilgt 2. + s) fehlt 1, 2. + t) pertinerent 1, 2. + u) petent I; poterit aus po(e)tenter korr. 2. + v) cocedimus I. + w) fehlt 1. + x) nati I; aus nati korr. 2. + y) adimet, aus adiuvat korr. 1, 2.† z) contingerit 2. + a5) confiscendi 1. + b5) concedimus 2. � c5) fehlt 2. + d°) admittant 1. + e) Datierung fehlt gans 2.
1311 um Januar 14 39 exhibenda cuilibet sine difficultate iusticia, in qua sumus cuius- libetn) debitores, et pro recuperacione et defensione nostrorum et imperii iurium et honorum et conservacione boni et pacifici status vestri et totius Lumbardieb) status ac dura°) gwerra p) nostris rebellibus inferenda de fidelitate, industria et strennuitate mangnificiq) viri Amadei de Sa- baudia comitis * plenarie confidentes ipsum nostrum ac regni et * imperii nostri generalem legatum, vicarium seu presidem in omnibus partibus Lumbardie duximus statuendum * concedentes eidem merum et mixtum imperium et gladii potestatem et * inter facinorosos. 3. Et r) animad- vertere valeat [purgando]s) commissam sibi provinciam in universos et singulos, prout ei melius videbitur expedire. 4. Criminales, civiles, liberales et mixtas causas et questiones audiat et decidat, eciam illas, quarum cognicio, si nos presentes essemus, ad nostrum iudicium pertineret t), inquirens puniendos et puniens inquisitos. 5. Decreta utique interponat, que in alienacionibus rerum ecclesiasticarum et minorum ac transactione ali- mentorum secundum iusticiam interponi poter un]t “), et ut minoribus et maiori- bus, quibus universalia iura succurrunt, causa cognita restitucionis in integrum beneficium largiatur, plenam sibi concedimus v) potestatem. 6. Ad audien- ciam quoque ipsius w) appellaciones deferri volumus, quas a sentenciis ordi- nariorum iudicum et eorum omnium, qui iurisdiccionem ab imperio vel lege vel consuetudine nactix) sunt, infra totam dictam provinciam Lum- bard(ie) b) et eius terminos contigerit y) interponi, nisi forte vel cause qualitas vel persone defectus hoc adima[n]t z) appellanti *. 7. Providendi quoque de rectoribus et officialibus in tota dicta provincia, decreta et banna et devota imponendi et exigendi, confirmandi et relegandi, exulandi et banniendi, exulatos et bannitos restituendi in integrum, publicandi et confiscandia1) bona illorum, de quibus ei videretur, plenariam eidem conferimusb') potestatem et omnia aliac') et sin- gula faciendi et exequendi, que ad officium presidis pertinere nos- cuntur. 8. Quocirca fidelitati vestre precipiendo districte mandamus, quatenus dictum comitem, presidem et vicarium nostrum *, in provincia predicta a nostra maiestate statutum tamquam presencie nostre speculum sin- cere devocionis affectibus admittatis ") et eidem et officialibus suis super omnibus et singulis, que ad commissum sibi * officium * pertinere nos- cuntur, tamquam maiestatis nostre persone * obedire et parere efficaciter debeatis, in quantum indignacionem nostram intenditis evitare, sic in predictis agentes, ut de obediencia commendari possitis et devocionem vestram * inde * dignis laudum preconiis extollamus et contra vos non habeamus materiam procedendi. Dat.e*) et cetera. I) Ueberschr. in 1: Constituitur vicarius sive preses in Lombardia Amadeus de Sabaudia. + II) Ueberschr. in 2: H(enricus) constituit vicarium seu presidem in Lombardi (!).+ a) Lambardiam 2. + b) Lombardie 2. + c) preconiam 2. + d) insolercias I. + e) de 1. + f) pupillis 1. + g) ac 1. + h) redicione 2. + i) per 1. + k) distrcti (aus discreti korr.?) 2.+ 1) nostr. neg. 2. + m) magestatis 2. + n) cuilibet 1. � o) aus iura korr. I; iura 2. + p) guerra 2. + q) magnifici 2. + r) ad, getilgt 2. + s) fehlt 1, 2. + t) pertinerent 1, 2. + u) petent I; poterit aus po(e)tenter korr. 2. + v) cocedimus I. + w) fehlt 1. + x) nati I; aus nati korr. 2. + y) adimet, aus adiuvat korr. 1, 2.† z) contingerit 2. + a5) confiscendi 1. + b5) concedimus 2. � c5) fehlt 2. + d°) admittant 1. + e) Datierung fehlt gans 2.
Strana 40
40 Nr. 82—86 82. Mailand 1311 März 25. König Heinrich VII. verkündet den Behörden von Asti die Einsetzung des Janacius von Salenbene aus Piacenza zum Reichsvikar in ihrem Stadtbezirk. K IIII). — Janacius (bzw. Johannatius) de Salenbene, der als Vikar von Asti noch am 20. September 1311 vorkommt (G. Dönniges Acta Henrici VII. [1839 II nr. 30), war Nachfolger des Thomasino de Ençola (oder Grisola), der seit dem 18. Januar und noch am 20. Februar bezeugt ist (Const. IV nr. 579, F. Bonaini Acta Henrici VII. ƒ18777 I 156). In der Fassung steht unser Stück ziemlich nahe der Vikariatsurkunde für Treviso vom 10. Mai (Const. IV nr. 629 f.). Das Vikariatsdiplom für Asti vom 31. März 1312 aber (ebenda nr. 761) stimmt gar so genau mit ihm überein, dass man es wohl als seine Nachurkunde bezeichnen muss. Nur sind dort die eigenartigen und besonders wertvollen Angaben unserer Urkunde über die Beamten und die Mannschaft des Vikars und ihre Besoldung (vgl. dazu O. Felsberg 24 ff., 33 ff., F. Prowe 61ff.) zu ein paar wenig besagenden Worten zusammengeschrumpft. Heinricus dei gratia Romanorum rex semper augustus pru- dentibus viris consilio et communi Asten(sium) fidelibus suis di- lectis gratiam suam et omne bonum. 1. Quanto nobis est cordi propensius servari iusticiam, tanto cogitare debemus attencius illius administracioni preficere viros et industria providos et cum votiva fide predicte iusticie amatores. 2. De probitate siquidem, industria, legalitate et fide strennui viri Ianacii de Salenben(e) a) de Placencia fidelis nostri dilecti plenam gerentes fiduciam ipsum in vicarium nostrum Asten(sium) civitatis, territorii et districtus eiusdem recepto prius ab eo sacramento, [quod]b) huiusmodi offi- cium et regimen diligenter, discrete ac fideliter exercere studeat singulis ministrando iusticiam sine aliqua excepcione personarum, neminem gravando rancore vel odio seu relevando iniuste prece vel precio, odio vel amore, usque ad beneplacitum nostrum tenore presencium duximus statuendum ea, que sunt meri et mixti imperii ac simplicis iurisdictionis, sibi plenarie committentes«) et facientes ipsum ordinarium in premissis, eidem quinque iudices, duos socios domicellos et notarios portunos, quinquaginta sti- pendiarios equites, centum armatos pedites de d) fidelibus imperii deputantes ac ordinantes pro sallario sue persone iuxta conscilium communis Asten(sium), pro iudicibus et notariis quingentas libras ausc(ultatas), cuilibet militi quatuordecim librarum ausc(ultatarum), cuilibet pediti quatuor libras et decem solidos singulis mensibus persolvendas, quarum solucionem a communi Ast(ensium) percipiet et habebit. 3. Unde fidelitati vestre damus hoc edicto regio fir- miter in mandatis, quatenus predicto vicario nostro in premissis et omnibus aliis, que ad huiusmodi regimen et officium spectare noscuntur, pareatis humiliter et fideliter. Alioquin penas et banna, quas idem iuste tulerit, ratas et firmas tenentes ipsas faciemus contra transgressores quoslibet inremissibiliter observari pre- sencium testimonio litterarum nostre maiestatis sigilli munimine signatarum. Data Mediolani VIII. kalendas aprilis anno domini M'CCCXI. regni vero nostri anno tercio. I) Ueberschr.: Vicariatus Asten(sis). + a) aus Salanben. korr. † b) pro; vgl. Const. IV 590 Z. 4. † c) comitentes K. + d) di K.
40 Nr. 82—86 82. Mailand 1311 März 25. König Heinrich VII. verkündet den Behörden von Asti die Einsetzung des Janacius von Salenbene aus Piacenza zum Reichsvikar in ihrem Stadtbezirk. K IIII). — Janacius (bzw. Johannatius) de Salenbene, der als Vikar von Asti noch am 20. September 1311 vorkommt (G. Dönniges Acta Henrici VII. [1839 II nr. 30), war Nachfolger des Thomasino de Ençola (oder Grisola), der seit dem 18. Januar und noch am 20. Februar bezeugt ist (Const. IV nr. 579, F. Bonaini Acta Henrici VII. ƒ18777 I 156). In der Fassung steht unser Stück ziemlich nahe der Vikariatsurkunde für Treviso vom 10. Mai (Const. IV nr. 629 f.). Das Vikariatsdiplom für Asti vom 31. März 1312 aber (ebenda nr. 761) stimmt gar so genau mit ihm überein, dass man es wohl als seine Nachurkunde bezeichnen muss. Nur sind dort die eigenartigen und besonders wertvollen Angaben unserer Urkunde über die Beamten und die Mannschaft des Vikars und ihre Besoldung (vgl. dazu O. Felsberg 24 ff., 33 ff., F. Prowe 61ff.) zu ein paar wenig besagenden Worten zusammengeschrumpft. Heinricus dei gratia Romanorum rex semper augustus pru- dentibus viris consilio et communi Asten(sium) fidelibus suis di- lectis gratiam suam et omne bonum. 1. Quanto nobis est cordi propensius servari iusticiam, tanto cogitare debemus attencius illius administracioni preficere viros et industria providos et cum votiva fide predicte iusticie amatores. 2. De probitate siquidem, industria, legalitate et fide strennui viri Ianacii de Salenben(e) a) de Placencia fidelis nostri dilecti plenam gerentes fiduciam ipsum in vicarium nostrum Asten(sium) civitatis, territorii et districtus eiusdem recepto prius ab eo sacramento, [quod]b) huiusmodi offi- cium et regimen diligenter, discrete ac fideliter exercere studeat singulis ministrando iusticiam sine aliqua excepcione personarum, neminem gravando rancore vel odio seu relevando iniuste prece vel precio, odio vel amore, usque ad beneplacitum nostrum tenore presencium duximus statuendum ea, que sunt meri et mixti imperii ac simplicis iurisdictionis, sibi plenarie committentes«) et facientes ipsum ordinarium in premissis, eidem quinque iudices, duos socios domicellos et notarios portunos, quinquaginta sti- pendiarios equites, centum armatos pedites de d) fidelibus imperii deputantes ac ordinantes pro sallario sue persone iuxta conscilium communis Asten(sium), pro iudicibus et notariis quingentas libras ausc(ultatas), cuilibet militi quatuordecim librarum ausc(ultatarum), cuilibet pediti quatuor libras et decem solidos singulis mensibus persolvendas, quarum solucionem a communi Ast(ensium) percipiet et habebit. 3. Unde fidelitati vestre damus hoc edicto regio fir- miter in mandatis, quatenus predicto vicario nostro in premissis et omnibus aliis, que ad huiusmodi regimen et officium spectare noscuntur, pareatis humiliter et fideliter. Alioquin penas et banna, quas idem iuste tulerit, ratas et firmas tenentes ipsas faciemus contra transgressores quoslibet inremissibiliter observari pre- sencium testimonio litterarum nostre maiestatis sigilli munimine signatarum. Data Mediolani VIII. kalendas aprilis anno domini M'CCCXI. regni vero nostri anno tercio. I) Ueberschr.: Vicariatus Asten(sis). + a) aus Salanben. korr. † b) pro; vgl. Const. IV 590 Z. 4. † c) comitentes K. + d) di K.
Strana 41
1311 März 25—Frühjahr 41 setwa 1310—1311 Frühjahr]. Ein Ungenannter unterrichtet den Erzbischof Baldewin über das beim Besuche des Konzils zu Vienne und gegenüber der Kurie einzuhaltende Benehmen. K 981). — Dass der Bischof, an den diese am Anfang vielleicht un- vollständigen Ratschläge gerichtet sind, Baldewin von Trier ist, wäre an sich anzunehmen, ergiebt sich aber auch ausdrücklich aus der Bezeichnung dominus in dem Registereintrag (N. I). Unter dem im 1. Kapitel genannten dominus hat man dagegen König Heinrich VII. zu verstehen. Terminus post quem für die Entstehung des Stickes ist das Datum der ersten Einberufung des Konzils von Vienne im Sommer 1308, besser aber doch wohl die im Frih- jahr 1310 erfolgte Prorogation der Konzilseröffnung. Denn seitdem wird die Frage des Besuchs erst brennend. Terminus ante quem ist der 30. September 1311, an dem Klemens V. Baldewin von der Teilnahme am Konzil entband (Nr. 85). Der in Avignon schreibende Autor muss in näheren Beziehungen zu Baldewin und wohl auch (vgl. § 1) zu Heinrich VII. gestanden haben. Ich denke an Nikolaus von Ligny (Butrinto), der 1310 im August September, Dezember und 1311 MailJuni als Bote an der Kurie weilte, und an den Trierer Domdekan Johann, der im Dezember 1310 Nikolaus dorthin begleitet hat (Nr. 79); stilistisch würde unser Stück zu der Relatio des Nikolaus stimmen. Es ergänzt die Nachrichten über den „Ordo in celebratione con- cilii generalis" (Mabillon-Germain Museum Italicum II ƒ16897 393ff.); vgl. auch das Ceremoniell des päpstlichen Hofstaates bei der päpstlichen Krönung, ebenda II 278ff. und namentlich die fast gleichzeitige, von Haller entdeckte Liste der kurialen Beamten (Quellen und Forschungen I [18987 8 ff.). I. Credoa), quod salvo honore domini et vestro vos non potestis adminus de VI vel octo militibus de eodem panno indutis, item de XII sociis cum capis de eodem panno indutis, quorum II adminus habeant mantellos secundum consuetudinem curie, item de quatuor v(er)tesb) clericis cum tapardis de eodem panno, item dec) XL domicellis de eodem panno indutis vel iuxta secundum quod melius poterit. Item famuli sint induti omnes de eodem panno. 2. Non laudo aliquomodo, quod accipiatis familiares aliquorum cardinalium. 3. Credo expedire, quod sitis in curia prima die concilii vel die precedenti vel saltim. Si non vultis vel non poteritis interesse, laudo, quod mittatis litteras excusatorias causas seu causam vestre more continentes. Alioquin timerem de pena suspensionis. 4. Ad concilium vadunt prelati circa mediam noctem, sed cum prelato incurrunt inc) conciliumc) II vel III domicelli et unus capellanus, qui servit prelato, vel plures vel pauciores secundum quod papa ordinabit. 5. Debetis por- tare vobiscum faldistorium sive kathedram sine cussino, item in uno sacco de tela bene albo et pulcro superpelicium, mitram et cappam de thoro totam albam de diaspro albo sine auro et sine aurifrigio et sine aliquo alioc) ornamento, item baculum pastoralem, item talem annulum, quod vobis placuerit, et sine scandal(is)*). 6. In concilium adveniente papa et dum legitur ewangelium (Ego sum pastor bonus'1), omnes stant mitris admotis et sedente papa sedent mitris repositis, set interrogati vi]d) per papam de aliqua questione surgunt [et]e) remotis mitris respondent. 7. Credo, quod congruitf) honori vestro, immo necessarium est, quod visitetis papam et omnes cardinales, non solum corporaliter sed realiter cum donis secundum quod domino et vobis videbitur, vel in pecunia vel in bonis pannis de lana. Papam autem [cum]g) vasis pulcher- 83.
1311 März 25—Frühjahr 41 setwa 1310—1311 Frühjahr]. Ein Ungenannter unterrichtet den Erzbischof Baldewin über das beim Besuche des Konzils zu Vienne und gegenüber der Kurie einzuhaltende Benehmen. K 981). — Dass der Bischof, an den diese am Anfang vielleicht un- vollständigen Ratschläge gerichtet sind, Baldewin von Trier ist, wäre an sich anzunehmen, ergiebt sich aber auch ausdrücklich aus der Bezeichnung dominus in dem Registereintrag (N. I). Unter dem im 1. Kapitel genannten dominus hat man dagegen König Heinrich VII. zu verstehen. Terminus post quem für die Entstehung des Stickes ist das Datum der ersten Einberufung des Konzils von Vienne im Sommer 1308, besser aber doch wohl die im Frih- jahr 1310 erfolgte Prorogation der Konzilseröffnung. Denn seitdem wird die Frage des Besuchs erst brennend. Terminus ante quem ist der 30. September 1311, an dem Klemens V. Baldewin von der Teilnahme am Konzil entband (Nr. 85). Der in Avignon schreibende Autor muss in näheren Beziehungen zu Baldewin und wohl auch (vgl. § 1) zu Heinrich VII. gestanden haben. Ich denke an Nikolaus von Ligny (Butrinto), der 1310 im August September, Dezember und 1311 MailJuni als Bote an der Kurie weilte, und an den Trierer Domdekan Johann, der im Dezember 1310 Nikolaus dorthin begleitet hat (Nr. 79); stilistisch würde unser Stück zu der Relatio des Nikolaus stimmen. Es ergänzt die Nachrichten über den „Ordo in celebratione con- cilii generalis" (Mabillon-Germain Museum Italicum II ƒ16897 393ff.); vgl. auch das Ceremoniell des päpstlichen Hofstaates bei der päpstlichen Krönung, ebenda II 278ff. und namentlich die fast gleichzeitige, von Haller entdeckte Liste der kurialen Beamten (Quellen und Forschungen I [18987 8 ff.). I. Credoa), quod salvo honore domini et vestro vos non potestis adminus de VI vel octo militibus de eodem panno indutis, item de XII sociis cum capis de eodem panno indutis, quorum II adminus habeant mantellos secundum consuetudinem curie, item de quatuor v(er)tesb) clericis cum tapardis de eodem panno, item dec) XL domicellis de eodem panno indutis vel iuxta secundum quod melius poterit. Item famuli sint induti omnes de eodem panno. 2. Non laudo aliquomodo, quod accipiatis familiares aliquorum cardinalium. 3. Credo expedire, quod sitis in curia prima die concilii vel die precedenti vel saltim. Si non vultis vel non poteritis interesse, laudo, quod mittatis litteras excusatorias causas seu causam vestre more continentes. Alioquin timerem de pena suspensionis. 4. Ad concilium vadunt prelati circa mediam noctem, sed cum prelato incurrunt inc) conciliumc) II vel III domicelli et unus capellanus, qui servit prelato, vel plures vel pauciores secundum quod papa ordinabit. 5. Debetis por- tare vobiscum faldistorium sive kathedram sine cussino, item in uno sacco de tela bene albo et pulcro superpelicium, mitram et cappam de thoro totam albam de diaspro albo sine auro et sine aurifrigio et sine aliquo alioc) ornamento, item baculum pastoralem, item talem annulum, quod vobis placuerit, et sine scandal(is)*). 6. In concilium adveniente papa et dum legitur ewangelium (Ego sum pastor bonus'1), omnes stant mitris admotis et sedente papa sedent mitris repositis, set interrogati vi]d) per papam de aliqua questione surgunt [et]e) remotis mitris respondent. 7. Credo, quod congruitf) honori vestro, immo necessarium est, quod visitetis papam et omnes cardinales, non solum corporaliter sed realiter cum donis secundum quod domino et vobis videbitur, vel in pecunia vel in bonis pannis de lana. Papam autem [cum]g) vasis pulcher- 83.
Strana 42
42 Nr. 84—88 rimis de auro et de aliis iocalibus pulcris visitetis. Dum intra- bitis ad papam, faciatis reverenciam, secundum quodc) scitis et alias factum est, et hiis verbis: ˛Sanctissime pater! Ego veni ad sanctissimam obedienciam et reverenciam vestram paratus in omni- bus iuxta possibilitatem meam et ecclesie mee in omnibus obedire'. 8. Ad a) concilium itur quolibet die et prima dies vocatur prima actio 9. Non a) laudo, concilii, secunda secunda actio et sic de singulis. quod equitetis multum, notabiliter altum equum. Sellam a) habeatis totam planam de panno sine aliquibus ornamentis vel armis, frenum et pectorale similiter de panno vel de coreo simplici cum crucibus vel aliquibus ornamentis deargentatis, capelluma) nigrum secundum quod scitis consuetu[m] g*) in curia esse, et eodem modo credo de 10. Sia) papa duobus sociis vestris, qui habebunt mantellos. invitaverit vos ad commedendum, ducetis vobiscum III vel IIII domicellos ad plus et nullum clericum. Portabunt autem domi- celli in una sporta II vel III pulcras toballias, X vel XX pan[nJos h) ad faciendum incisoria, sal et cultellos, item unam ydriam plenam aqua, item unum cyphum cum pede ad bibendum pro vobis, item duos vel tres alios cyphos argenteos sine pedibus. Sita) autem domicellus, qui custodiet omnia ista ante vos, bene solicitus, quod, quando levabuntur mense, cito et bene expedite reponat omnia ista in sporta sua, quia, si domicelli pape possent ad ea manus apponere, raperent nec possent honorifice repeti. Ad hostiam ante exit[um]k), ubi commedet papa, sint II vel III domicelli semper continue, ita quod, si illi, qui coram vobis serviunt, indigeant de 1I. Sia) cardinalis invitaverit aliquo, habent recursus ad istos. vos ad prandium, ducetis duos domicellos vel tres et duos socios cum mantellis, qui habeant domicellos suos. Et eritis in mensa cum roketo albo et cum mantello secundum modum curie. 12. Heca), pater, scribo iuxta simplicitatem meam. Vestrum est autem, corrigere secundum quod placuerit et plenius nostis. I) ohne Ueberschr.; im Register K 167a: Consilium, qualiter dominus venire debeat ad concilium. + a) davor c(apitulum). + b) v(el) tes (= tres?); vielleicht eine Glosse verte! + c) von L. nachgetr. + c*) sandalis? + d) interrogatim. + e) fehlt. + f) von L. aus conpetit korr. + g) de. + g*) consuetus. + h) panos. + i) von L. über getilgtem reportarent nachgetr. + k) exit(ur). 1) Joan. 10, 11. 14. Priorat Grozeau 1311 Juni 19. 84*. Papst Klemens V. venerabilibus fratribus Hostien(si), Albane(nsi) et Sabinen(si) episcopis ac dilectis filiis Francisco et Luce sancte Romane ecclesie cardinalibus. K 18; Const. IV nr. 644, von deren Ueberlieferungen die Ab- schrift im vatikan. Register dem sehr verderbten, in der Adresse abweichenden K bei weitem am nächsten steht. 85*. Priorat Grozeau 1311 Juni 19. Derselbe an den Kardinalbischof Arnold von Sabina. K 34; Const. IV nr. 645 (aus vatikan. Register). Lesarten: S. 615 Z. 5 magistrum, Z. 28 gratis iocnndetur. 86*. Vienne 1311 September 30. Derselbe an König Heinrich VII. K 39; Const. IV nr. 652 (aus vatikan. Register). Abweichungen: S. 621 Z. 15: Clem. episc. serv. servor. dei vor Carissimo und salut. et apost. benedict. nach illustri; Z. 19 Baldewini ; Z. 21 über Galeyrandi die Glosse id est Walr(ami); Z. 22 instans conc.; Z. 30 dicte st. apostol.; Z. 33 Mogunt.; Z. 38 grande st. grave; Z. 39 imminere; S. 622 Z. 3 fructuosum; Z. 5 pont. nostri anno.
42 Nr. 84—88 rimis de auro et de aliis iocalibus pulcris visitetis. Dum intra- bitis ad papam, faciatis reverenciam, secundum quodc) scitis et alias factum est, et hiis verbis: ˛Sanctissime pater! Ego veni ad sanctissimam obedienciam et reverenciam vestram paratus in omni- bus iuxta possibilitatem meam et ecclesie mee in omnibus obedire'. 8. Ad a) concilium itur quolibet die et prima dies vocatur prima actio 9. Non a) laudo, concilii, secunda secunda actio et sic de singulis. quod equitetis multum, notabiliter altum equum. Sellam a) habeatis totam planam de panno sine aliquibus ornamentis vel armis, frenum et pectorale similiter de panno vel de coreo simplici cum crucibus vel aliquibus ornamentis deargentatis, capelluma) nigrum secundum quod scitis consuetu[m] g*) in curia esse, et eodem modo credo de 10. Sia) papa duobus sociis vestris, qui habebunt mantellos. invitaverit vos ad commedendum, ducetis vobiscum III vel IIII domicellos ad plus et nullum clericum. Portabunt autem domi- celli in una sporta II vel III pulcras toballias, X vel XX pan[nJos h) ad faciendum incisoria, sal et cultellos, item unam ydriam plenam aqua, item unum cyphum cum pede ad bibendum pro vobis, item duos vel tres alios cyphos argenteos sine pedibus. Sita) autem domicellus, qui custodiet omnia ista ante vos, bene solicitus, quod, quando levabuntur mense, cito et bene expedite reponat omnia ista in sporta sua, quia, si domicelli pape possent ad ea manus apponere, raperent nec possent honorifice repeti. Ad hostiam ante exit[um]k), ubi commedet papa, sint II vel III domicelli semper continue, ita quod, si illi, qui coram vobis serviunt, indigeant de 1I. Sia) cardinalis invitaverit aliquo, habent recursus ad istos. vos ad prandium, ducetis duos domicellos vel tres et duos socios cum mantellis, qui habeant domicellos suos. Et eritis in mensa cum roketo albo et cum mantello secundum modum curie. 12. Heca), pater, scribo iuxta simplicitatem meam. Vestrum est autem, corrigere secundum quod placuerit et plenius nostis. I) ohne Ueberschr.; im Register K 167a: Consilium, qualiter dominus venire debeat ad concilium. + a) davor c(apitulum). + b) v(el) tes (= tres?); vielleicht eine Glosse verte! + c) von L. nachgetr. + c*) sandalis? + d) interrogatim. + e) fehlt. + f) von L. aus conpetit korr. + g) de. + g*) consuetus. + h) panos. + i) von L. über getilgtem reportarent nachgetr. + k) exit(ur). 1) Joan. 10, 11. 14. Priorat Grozeau 1311 Juni 19. 84*. Papst Klemens V. venerabilibus fratribus Hostien(si), Albane(nsi) et Sabinen(si) episcopis ac dilectis filiis Francisco et Luce sancte Romane ecclesie cardinalibus. K 18; Const. IV nr. 644, von deren Ueberlieferungen die Ab- schrift im vatikan. Register dem sehr verderbten, in der Adresse abweichenden K bei weitem am nächsten steht. 85*. Priorat Grozeau 1311 Juni 19. Derselbe an den Kardinalbischof Arnold von Sabina. K 34; Const. IV nr. 645 (aus vatikan. Register). Lesarten: S. 615 Z. 5 magistrum, Z. 28 gratis iocnndetur. 86*. Vienne 1311 September 30. Derselbe an König Heinrich VII. K 39; Const. IV nr. 652 (aus vatikan. Register). Abweichungen: S. 621 Z. 15: Clem. episc. serv. servor. dei vor Carissimo und salut. et apost. benedict. nach illustri; Z. 19 Baldewini ; Z. 21 über Galeyrandi die Glosse id est Walr(ami); Z. 22 instans conc.; Z. 30 dicte st. apostol.; Z. 33 Mogunt.; Z. 38 grande st. grave; Z. 39 imminere; S. 622 Z. 3 fructuosum; Z. 5 pont. nostri anno.
Strana 43
1311 Juni 19—1312 April 1 43 Vienne 1312 März 20. Papst Klemens V. bittet den Erzbischof Baldewin, um der Kaiserkrönung willen bei König Heinrich VII. den Plan der luxemburgisch-angiovinischen Heirat zu unterstützen. K 35 (1)1) und K 86 (2)II); sugrundegelegt ist 2. — Der Brief ist eine erwiinschte Ergänzung der Nr. 88. Der wörtliche Anklang der Ueber- schrift von 2 an das Regest nr. 104 des Urkundenverzeichnisses der kaiser- lichen Kammer vom J. 1313 (Const. IV 1083 nr. 104: pro affinitate contra- henda cum Roberto sub bulla papali; vgl. das verwandte, wohl mit Nr. 88 zu identifizierende Regest nr. 100) macht wahrscheinlich, dass unser Brief eine Zeit lang im Reichsarchiv gelegen hat; ja vielleicht verbirgt er sich geradezu hinter dem Regest nr. 104. Clemensa) episcopus servus servorum dei venerabili fratri . . archiepiscopo Treveren(si) salutem et apostolicam benedictionem. I. Ad carissimum in Christo filium nostrum Henricum regem Roma- norum illustrem paterne dilectionis habentes affectum ei quasdam litteras, quarum transcriptum tibi mittimus interclusum presentibus, duximusb) dirigendas 1). 2. Cum igitur absque dubitacione creda- mus, quod, si rex prefatus super negocio parentele, pro cuius consumacione sibi transmittimus litteras supradictas, nostris con- siliis adhesisset, iam ad sperati decoris pervenisset solium glorio- sum, fraternitatem tuam rogamus et hortamur attencius tibi nichi lominus per apostolica scripta mandantes, quatinus considerans provida meditacione sollicite, quante turbacionis dissidiis, si parentele predicte, quod absit, inpediri contingat negocium, verisimiliter concuti formidamus diversos angulos orbis terre quantaque rei publice magnitudoc) pacietur dispendia et iacturas et quam gra- viter nos eidem regi non succedentibus prosperis anxiaremur in intimis cordis nostri erga dictum regem, qui libenter exhortacionibus tuis suum exhibet, sicut accepimus, intellectum et persuasionibus fructuosis cordis aurem confidenter accomodat et fiducialiter con- siliis acquiescit, solerter invigiles et efficaciter elabores, quod predicte parentele tractatusd) celerem et felicem exitum sorciatur, ut per hoc rex prefatus facilius precelsi status nomen et honorem suscipiat et apostolicis in hac parte desideriis satisfiat ac nos, qui huiusmodie) negocium specialiter menti gerimus et habemus, leticie copiose dulcoribus reficiamur in animo et proinde tue frater nitatisf) industriam virtuosam commendare dignis in domino laudi- bus valeamus. Dat. Vienne XIII° kalendas aprilis pontificatus nostri anno septimo. I) Ueberschr. in 1: Quod Trev(erensis promoveat ad parentelam cum Roberto. II) Ueberschr. in 2: Super parentela contrahenda cum rege Roberto per H(enricum) imperatorem; vgl. unten N. 1. + a) vorausgeht eine erste Nieder- schrift des Briefanfangs bis dirigend, davor venerabili — benedictionem von L. selbst geschrieben. + b) direximus 1. + c) magnifico 1. + d) tractus I. e) habemus 1. † f) fraternitas I. 1) Nr. 88. 87. 88*. [Vienne 1312 April I (März 14—20?)7. Derselbe an König Heinrich VII. K 36 mit der Ueberschrift Super pace et pfarlentela inter H(enricum) et Robertum, mittel- oder unmittelbar aus dem Original, das im Urkundenverzeichnis der kaiserlichen Kammer vom J. 1313 mit ähnlichen Worten erwähnt wird (Const. IV 1083 nr. 100: Pro parentela facienda cum Roberto; vgl. nr. 86); Const. IV nr. 752 aus dem von Schwalm im vatikan. Archiv gefundenen Entwurf. K liefert den wichtigen
1311 Juni 19—1312 April 1 43 Vienne 1312 März 20. Papst Klemens V. bittet den Erzbischof Baldewin, um der Kaiserkrönung willen bei König Heinrich VII. den Plan der luxemburgisch-angiovinischen Heirat zu unterstützen. K 35 (1)1) und K 86 (2)II); sugrundegelegt ist 2. — Der Brief ist eine erwiinschte Ergänzung der Nr. 88. Der wörtliche Anklang der Ueber- schrift von 2 an das Regest nr. 104 des Urkundenverzeichnisses der kaiser- lichen Kammer vom J. 1313 (Const. IV 1083 nr. 104: pro affinitate contra- henda cum Roberto sub bulla papali; vgl. das verwandte, wohl mit Nr. 88 zu identifizierende Regest nr. 100) macht wahrscheinlich, dass unser Brief eine Zeit lang im Reichsarchiv gelegen hat; ja vielleicht verbirgt er sich geradezu hinter dem Regest nr. 104. Clemensa) episcopus servus servorum dei venerabili fratri . . archiepiscopo Treveren(si) salutem et apostolicam benedictionem. I. Ad carissimum in Christo filium nostrum Henricum regem Roma- norum illustrem paterne dilectionis habentes affectum ei quasdam litteras, quarum transcriptum tibi mittimus interclusum presentibus, duximusb) dirigendas 1). 2. Cum igitur absque dubitacione creda- mus, quod, si rex prefatus super negocio parentele, pro cuius consumacione sibi transmittimus litteras supradictas, nostris con- siliis adhesisset, iam ad sperati decoris pervenisset solium glorio- sum, fraternitatem tuam rogamus et hortamur attencius tibi nichi lominus per apostolica scripta mandantes, quatinus considerans provida meditacione sollicite, quante turbacionis dissidiis, si parentele predicte, quod absit, inpediri contingat negocium, verisimiliter concuti formidamus diversos angulos orbis terre quantaque rei publice magnitudoc) pacietur dispendia et iacturas et quam gra- viter nos eidem regi non succedentibus prosperis anxiaremur in intimis cordis nostri erga dictum regem, qui libenter exhortacionibus tuis suum exhibet, sicut accepimus, intellectum et persuasionibus fructuosis cordis aurem confidenter accomodat et fiducialiter con- siliis acquiescit, solerter invigiles et efficaciter elabores, quod predicte parentele tractatusd) celerem et felicem exitum sorciatur, ut per hoc rex prefatus facilius precelsi status nomen et honorem suscipiat et apostolicis in hac parte desideriis satisfiat ac nos, qui huiusmodie) negocium specialiter menti gerimus et habemus, leticie copiose dulcoribus reficiamur in animo et proinde tue frater nitatisf) industriam virtuosam commendare dignis in domino laudi- bus valeamus. Dat. Vienne XIII° kalendas aprilis pontificatus nostri anno septimo. I) Ueberschr. in 1: Quod Trev(erensis promoveat ad parentelam cum Roberto. II) Ueberschr. in 2: Super parentela contrahenda cum rege Roberto per H(enricum) imperatorem; vgl. unten N. 1. + a) vorausgeht eine erste Nieder- schrift des Briefanfangs bis dirigend, davor venerabili — benedictionem von L. selbst geschrieben. + b) direximus 1. + c) magnifico 1. + d) tractus I. e) habemus 1. † f) fraternitas I. 1) Nr. 88. 87. 88*. [Vienne 1312 April I (März 14—20?)7. Derselbe an König Heinrich VII. K 36 mit der Ueberschrift Super pace et pfarlentela inter H(enricum) et Robertum, mittel- oder unmittelbar aus dem Original, das im Urkundenverzeichnis der kaiserlichen Kammer vom J. 1313 mit ähnlichen Worten erwähnt wird (Const. IV 1083 nr. 100: Pro parentela facienda cum Roberto; vgl. nr. 86); Const. IV nr. 752 aus dem von Schwalm im vatikan. Archiv gefundenen Entwurf. K liefert den wichtigen
Strana 44
44 Nr. 89—90 Beweis, dass das bedeutsame Aktenstück dem Könige wirklich ausgefertigt und zugestellt worden ist, übrigens nicht ohne zwar kleine, aber z. T. charakteristische Aenderungen des an sich schon vielfach durchkorrigierten Entwurfs: S. 740 Z. 1 Ergänzung des fehlenden Titels Clem. ep. serv. servor. dei und Henrico regi, Z. 8 Roberto, Z. 13 profunditur, Z. 16—18 parentele — contrahende, poterit, Z. 20 Immo, Z. 29 Richardus de Gambacesa, Z. 35 nunc st. inmo, Z. 38 regis Roberti, idem st. ipse, Z. 40 tuaque st. et tua, Z. 43 sed, S. 741 Z. 2 nedum quod st. 3 radierter Buchstaben, Z. 2 f. intendas st. non (am Rande nachgetr.) intendis, Z. 5 subgerentes, Z. 20 nach exquirit add. et capit sollicite, Z. 22 protinus st. penitus, Z. 23 quant a tener., Z. 24 fehlt etiam, Z. 31 conveniant, Z. 33 nedum quod, Z. 34 fehlt dirigente, Z. 35 confidamus, S. 742 Z. If. confideremur (lies confoderemur) st. confoderemus, Z. 6 paterno, Z. 12 ac tarditate fehlt, Z. 16 in excelsis fehlt, Z. 19 gloriosum st. gloriosius (aus gloriosum korr.), Z. 26 autem st. siquidem, Z. 30 attentam, Z. 31 dolosis et falsis asticiis (lies astuciis) st. versutis machinationibus; Verderbungen: S. 740 Z. 18 spacium st. speratum, Z. 21 inimici st. nuncii, Z. 22 vestre st. nostre, Z. 37 in ipso st. infecto, Z. 40 sinceritate st. serenitate, Z. 41 condictis, annuerint, Z. 44 conmonicionis, exer- cere st. emittere, S. 741 Z. 3 disposicionis, Z. 10 iuribus st. vir., Z. 15 tempori, Z. 20 confilii qui, Z. 21 tutis st. tuos, Z. 38 Romani, Z. 39 regem, Z. 42 omnes turbaciones, S. 742 Z. 12 parentele, Z. 20 augeant, Z. 22 obtemperaliter; Z. 30 auch in K redimus; die unvollständige Datierung des Entwurfs fehlt in K ganz; vielleicht ist zu ergänzen (vgl. Nr. 87 zu N. 1): D. Vienne XIII. bis XIX. kal. apr. pont. n. a. pr. 89. Priorat Grozeau 1312 August 6. Derselbe an den Erzbischof von Trier und dessen Vikare: befiehlt dem Einen, den für den Fall seiner Abwesenheit die Anderen vertreten sollen, swecks Eintreibung des Restes der aus der Diözese fälligen Jahres-Zwanzigsten, den etwa rückständigen Zins von seinen Einnahmen unverziglich zahlen zu lassen und zu sorgen, dass es seitens des gesamten Klerus geschieht, indem er sie zur Verhängung und Wiederaufhebung kirchlicher Strafen bevoll- mächtigt. Licet olim — D. in prioratu de Grausello prope Malausanam Vasio- nensis dyocesis VIII id. aug. pont. n. a. sept. — K 911); erwähnt im päpst- lichen Register: Regestum Clementis nr. 8853; vgl. die Ausfertigungen für Metz und Toul (ebenda nr. 8853 f., Sauerland Lothringen I nr. 204 f.), wo aber von Zehnten anstatt von Zwanzigsten die Rede ist, und den an Trier mit Bezug auf die ganze Kirchenprovinz ergangenen Brief (Regestum nr. 8857, Sauerland I nr. 375). Pavia [1312] November 14. 90. Des Doktor Johannes Branchazolus von Pavia Denkschrift an Kaiser Heinrich VII. iber das Verhältnis von Kaisertum und Papsttum. K II4. — Unter dem ungenannten Kaiser, an den der vorliegende Traktat gerichtet ist, würde man mit Rücksicht auf die Zeit der ihm in K zeitlich benachbarten Stücke am ehesten Ludwig den Bayern verstehen und das Stück etwa in das Jahr 1328 setzen dirfen. Aber es ist älter. Der Ver- fasser, Johannes Branchaczolus de Papia legum doctor, begegnet im Juli 1313 als Delegat des kaiserlichen Richters, Rats und Generalauditors Johannes Jacobi de Roma und hat in dieser Rolle schon über ein Jahr vorher der Eliana, Witwe des Markgrafen Hugo de Carreto, den Besits des halben Kastells Deghi zugesprochen (Const. IV nr. 1015). Zweifellos ist sein Trak- tat eben damals entstanden. Die ihn veranlassenden Zeitereignisse (presen- cialiter occurencia) sind in dem Angriffe zu suchen, den Klemens V. im Juli 1312 gegen Heinrich VII. richtete. Der Kaiser hat damals, so wie er seine Proteste in die Welt sandte (vgl. Const. IV nr. 839—842, vgl. Johannes von Viktring l. IV c. 10), auch die römischen Juristen befragt. Ihren Gutachten, über die Nikolaus von Ligny (Butrinto) berichtet (Relatio S. 62 f.) und von denen eines, in den Papieren des kaiserlichen Kammernotars Bernhard von Mercato, erhalten ist (Const. IV nr. 1248), darf unser Stück an die Seite gestellt werden.
44 Nr. 89—90 Beweis, dass das bedeutsame Aktenstück dem Könige wirklich ausgefertigt und zugestellt worden ist, übrigens nicht ohne zwar kleine, aber z. T. charakteristische Aenderungen des an sich schon vielfach durchkorrigierten Entwurfs: S. 740 Z. 1 Ergänzung des fehlenden Titels Clem. ep. serv. servor. dei und Henrico regi, Z. 8 Roberto, Z. 13 profunditur, Z. 16—18 parentele — contrahende, poterit, Z. 20 Immo, Z. 29 Richardus de Gambacesa, Z. 35 nunc st. inmo, Z. 38 regis Roberti, idem st. ipse, Z. 40 tuaque st. et tua, Z. 43 sed, S. 741 Z. 2 nedum quod st. 3 radierter Buchstaben, Z. 2 f. intendas st. non (am Rande nachgetr.) intendis, Z. 5 subgerentes, Z. 20 nach exquirit add. et capit sollicite, Z. 22 protinus st. penitus, Z. 23 quant a tener., Z. 24 fehlt etiam, Z. 31 conveniant, Z. 33 nedum quod, Z. 34 fehlt dirigente, Z. 35 confidamus, S. 742 Z. If. confideremur (lies confoderemur) st. confoderemus, Z. 6 paterno, Z. 12 ac tarditate fehlt, Z. 16 in excelsis fehlt, Z. 19 gloriosum st. gloriosius (aus gloriosum korr.), Z. 26 autem st. siquidem, Z. 30 attentam, Z. 31 dolosis et falsis asticiis (lies astuciis) st. versutis machinationibus; Verderbungen: S. 740 Z. 18 spacium st. speratum, Z. 21 inimici st. nuncii, Z. 22 vestre st. nostre, Z. 37 in ipso st. infecto, Z. 40 sinceritate st. serenitate, Z. 41 condictis, annuerint, Z. 44 conmonicionis, exer- cere st. emittere, S. 741 Z. 3 disposicionis, Z. 10 iuribus st. vir., Z. 15 tempori, Z. 20 confilii qui, Z. 21 tutis st. tuos, Z. 38 Romani, Z. 39 regem, Z. 42 omnes turbaciones, S. 742 Z. 12 parentele, Z. 20 augeant, Z. 22 obtemperaliter; Z. 30 auch in K redimus; die unvollständige Datierung des Entwurfs fehlt in K ganz; vielleicht ist zu ergänzen (vgl. Nr. 87 zu N. 1): D. Vienne XIII. bis XIX. kal. apr. pont. n. a. pr. 89. Priorat Grozeau 1312 August 6. Derselbe an den Erzbischof von Trier und dessen Vikare: befiehlt dem Einen, den für den Fall seiner Abwesenheit die Anderen vertreten sollen, swecks Eintreibung des Restes der aus der Diözese fälligen Jahres-Zwanzigsten, den etwa rückständigen Zins von seinen Einnahmen unverziglich zahlen zu lassen und zu sorgen, dass es seitens des gesamten Klerus geschieht, indem er sie zur Verhängung und Wiederaufhebung kirchlicher Strafen bevoll- mächtigt. Licet olim — D. in prioratu de Grausello prope Malausanam Vasio- nensis dyocesis VIII id. aug. pont. n. a. sept. — K 911); erwähnt im päpst- lichen Register: Regestum Clementis nr. 8853; vgl. die Ausfertigungen für Metz und Toul (ebenda nr. 8853 f., Sauerland Lothringen I nr. 204 f.), wo aber von Zehnten anstatt von Zwanzigsten die Rede ist, und den an Trier mit Bezug auf die ganze Kirchenprovinz ergangenen Brief (Regestum nr. 8857, Sauerland I nr. 375). Pavia [1312] November 14. 90. Des Doktor Johannes Branchazolus von Pavia Denkschrift an Kaiser Heinrich VII. iber das Verhältnis von Kaisertum und Papsttum. K II4. — Unter dem ungenannten Kaiser, an den der vorliegende Traktat gerichtet ist, würde man mit Rücksicht auf die Zeit der ihm in K zeitlich benachbarten Stücke am ehesten Ludwig den Bayern verstehen und das Stück etwa in das Jahr 1328 setzen dirfen. Aber es ist älter. Der Ver- fasser, Johannes Branchaczolus de Papia legum doctor, begegnet im Juli 1313 als Delegat des kaiserlichen Richters, Rats und Generalauditors Johannes Jacobi de Roma und hat in dieser Rolle schon über ein Jahr vorher der Eliana, Witwe des Markgrafen Hugo de Carreto, den Besits des halben Kastells Deghi zugesprochen (Const. IV nr. 1015). Zweifellos ist sein Trak- tat eben damals entstanden. Die ihn veranlassenden Zeitereignisse (presen- cialiter occurencia) sind in dem Angriffe zu suchen, den Klemens V. im Juli 1312 gegen Heinrich VII. richtete. Der Kaiser hat damals, so wie er seine Proteste in die Welt sandte (vgl. Const. IV nr. 839—842, vgl. Johannes von Viktring l. IV c. 10), auch die römischen Juristen befragt. Ihren Gutachten, über die Nikolaus von Ligny (Butrinto) berichtet (Relatio S. 62 f.) und von denen eines, in den Papieren des kaiserlichen Kammernotars Bernhard von Mercato, erhalten ist (Const. IV nr. 1248), darf unser Stück an die Seite gestellt werden.
Strana 45
1312 August 6—November 14 45 Inclito ac serenissimo principi regi regum excellentissimo Ro- manorum imperatori et semper augusto Iohannes Bra[n]chazolus a) solo nomine legum doctor licet inmeritus cura devotus subditus ad pedes ipsius cum cedula subscripta: et fidelis Dea*) principio et origine et potencia imperatoris et pape. Quoniam inter mortales temere inconsulteque viventes nichil stulcius ac perniciosius ipsis rerum experimentis esse perspexerim quam ignorare, quid sit imperator seu imperium et quid sit apostoli- cus seu apostolatus et unde utrumque processerit et quando et que et qualis sit utrorumque potestas et si aliqua confirmacione electus indigeat imperator et quis imperatorem debeat coronare, idcirco de predictis per ordinem videamus. I. 1. Sciendumb) est igitur a mundi constitucione seu creacione citra tria tantum tempora extitisse, scilicet tempus ante legem, tempus legis seu sub lege et tempus gracie. Primum siquid tempus a mundi creacione exordium cepit et usque ad Moysem se extendit, secun dum in Moyse sumpsit principium et ad Christum usque duravit, tercium in Christo iniciavit et usque ad finem seculi perdurabit (ut predicta leguntur distinctionis I. in principio 1) et Extra De summa trinitate et fide catholica capitulo I.2) in glossa Hec fuit etc.). Itemb) principia imperii de facto tria extisse leguntur. Primum namque in Eneade incepit et usque ad Romulum se ex tendit, secundum autem in Romulo inchoavit et usque ad Cesarem perduravit, terciumb) denique a Cesare extendit usque hodie suas vires et extendet deo propicio in futurum (ut in Autentica Ut praeponatur nomen imperatoris ceteris documentis 3), in principio, V ta collectione). Itemč) in mundo ab ipsius creacione citra scien- dum est tria tantum iura fuisse circa temporalia constituta, scilicet naturale, gencium et civile (ut FF. De iusticia et iure, lege I.4)). 2. Primoc) igitur tempore ius naturale, quod cum ipso homine instinctu naturali ortum fuit, extitit ab omnibus observatum (ut in Autentica Quibus modis naturales efficiuntur legitimi, § Liceat igitur' 5), VIta collectione et Institucionum De rerum divisione, § ˛Ѕingulorum' 6), quod ius tam rationalibus animalibus d) quam ratione carentibus commune fuit ab omnibus nuncupatum (ut FF. De iusticia et iure, lege I. § Ius naturale' 7) et Institu- cionum De iuribus naturalibus, in principio 8), (quo iure', ut in Genesi 9 а ) legitur: Quidquid calcabat pes tuus, tuum erat2) et omnia communia" censebantur, ut VIII. distinctionis (Quo iure' 10). Nichilominuse) tamen eodem tempore auctore humano genere fuit ius gencium introductum, quod fuit tantum humano generi proprie adtributum (ut FF. De iusticia et iure, lege I. § finali et lege sequenti11). Quob) iure introducta bella fuerunt et gentes distincte et distincta dominia et alia, que traduntur FF. De iusticia et iure, lege Ex Criminac) cum hominum malicia subcrescente hoc iure' 12). necessario iusticiam exigerent, que, ut ait Seneca de IIIIor virtuti- bus, nichil aliud est nisi nature tacita coniunctio in adiutorium multorum inventa 13), et in apibus naturaliter unus rex est (ut VII. questionis I. In apibus' 14)) et nichil esset ius esse in civitate, nisi sint, qui
1312 August 6—November 14 45 Inclito ac serenissimo principi regi regum excellentissimo Ro- manorum imperatori et semper augusto Iohannes Bra[n]chazolus a) solo nomine legum doctor licet inmeritus cura devotus subditus ad pedes ipsius cum cedula subscripta: et fidelis Dea*) principio et origine et potencia imperatoris et pape. Quoniam inter mortales temere inconsulteque viventes nichil stulcius ac perniciosius ipsis rerum experimentis esse perspexerim quam ignorare, quid sit imperator seu imperium et quid sit apostoli- cus seu apostolatus et unde utrumque processerit et quando et que et qualis sit utrorumque potestas et si aliqua confirmacione electus indigeat imperator et quis imperatorem debeat coronare, idcirco de predictis per ordinem videamus. I. 1. Sciendumb) est igitur a mundi constitucione seu creacione citra tria tantum tempora extitisse, scilicet tempus ante legem, tempus legis seu sub lege et tempus gracie. Primum siquid tempus a mundi creacione exordium cepit et usque ad Moysem se extendit, secun dum in Moyse sumpsit principium et ad Christum usque duravit, tercium in Christo iniciavit et usque ad finem seculi perdurabit (ut predicta leguntur distinctionis I. in principio 1) et Extra De summa trinitate et fide catholica capitulo I.2) in glossa Hec fuit etc.). Itemb) principia imperii de facto tria extisse leguntur. Primum namque in Eneade incepit et usque ad Romulum se ex tendit, secundum autem in Romulo inchoavit et usque ad Cesarem perduravit, terciumb) denique a Cesare extendit usque hodie suas vires et extendet deo propicio in futurum (ut in Autentica Ut praeponatur nomen imperatoris ceteris documentis 3), in principio, V ta collectione). Itemč) in mundo ab ipsius creacione citra scien- dum est tria tantum iura fuisse circa temporalia constituta, scilicet naturale, gencium et civile (ut FF. De iusticia et iure, lege I.4)). 2. Primoc) igitur tempore ius naturale, quod cum ipso homine instinctu naturali ortum fuit, extitit ab omnibus observatum (ut in Autentica Quibus modis naturales efficiuntur legitimi, § Liceat igitur' 5), VIta collectione et Institucionum De rerum divisione, § ˛Ѕingulorum' 6), quod ius tam rationalibus animalibus d) quam ratione carentibus commune fuit ab omnibus nuncupatum (ut FF. De iusticia et iure, lege I. § Ius naturale' 7) et Institu- cionum De iuribus naturalibus, in principio 8), (quo iure', ut in Genesi 9 а ) legitur: Quidquid calcabat pes tuus, tuum erat2) et omnia communia" censebantur, ut VIII. distinctionis (Quo iure' 10). Nichilominuse) tamen eodem tempore auctore humano genere fuit ius gencium introductum, quod fuit tantum humano generi proprie adtributum (ut FF. De iusticia et iure, lege I. § finali et lege sequenti11). Quob) iure introducta bella fuerunt et gentes distincte et distincta dominia et alia, que traduntur FF. De iusticia et iure, lege Ex Criminac) cum hominum malicia subcrescente hoc iure' 12). necessario iusticiam exigerent, que, ut ait Seneca de IIIIor virtuti- bus, nichil aliud est nisi nature tacita coniunctio in adiutorium multorum inventa 13), et in apibus naturaliter unus rex est (ut VII. questionis I. In apibus' 14)) et nichil esset ius esse in civitate, nisi sint, qui
Strana 46
46 Nr. 90 iura redderent (ut FF. De origine iuris, lege II. § Post originem'15) merito creari oportuit et nullus esset, qui iusticiam faceret, unum regem, per quem iusticia redderetur et cardinales defensaret alias tres virtutes, que, ut dicit Seneca 16), sunt prudencia, magnani- mitas et continencia. Quic) siquidem rex ab eterno (ut Codicis De episcopis et clericis, lege finali in fine 17) et perhenniter (ut Codicis De episcopali audientia, lege Nemo'18) in principio) et 20) super omnes gentes (ut Codicis De veteri iure enucleando, lege Tanta' § ˛Ѕed in hiis' 19) et XI. questionis I. § ˛Ѕed si quis' et LXIII. distinctionis (Adrianus' 21) et predicto canone In apibus'14) a deo datus est lex animata in terris (ut in Autentica De consulibus § finali IIII. collectione 22) et a celesti maiestate sibi traditur imperium (ut Codicis De veteri iure enucleando lege I. in prin- cipio 23) et lege II. § ˛Ѕed quia divine' 24) et in Autentica In medio litis non fieri sacras iussiones 25), circa finem, VIII. collectione) et post deum communis pater omnibus appellatur (ut in Autentica Neque virum, quod ex dote,26) in fine, VIII. collectione) et sequitur deum (ut in Autentica Ut omnes obediant iudicibus provinciarum § Hanc dicantes 27) Vta collectione et in Autentica Constitucio, que de dignitatibus tractat, § penultimo 28), VIta collectione) et sicut deus est in terra (ut notatur Codicis De sacrosanctis ecclesiis lege Iubemus' in glossa I. in principio etc.29)) et a deo condendi leges licenciam accepit (ut Codicis De legibus lege ˛Si imperialis' 30) et in Autentica Ut hii qui obligatas se habere peribent res minorum 30a) in principio VIa collectione et in Autentica De instrumentorum cautela et fide § I. VIta collectione 30b)), unde dicitur in psalmo 31): Constitue, domine, legis latorem super eos, ut sciant gentes, quoniam homines sunt'. Quec) tres virtutes in animo consistentes tamquam ex se inhabiles et inhermes se non valentes tueri potencia iusticie in- digebant et sic de facto fuit regnum necessario agentibus intro- ductum (ut predicta lege Ex hoc iure' 31a)), quoniam, ut ait Mar- cobiuse), sine iusticia non solum res publica sed nec hominum exiguus cetus nec domus quidem parva diu constabit, cuius culte premium sprete vero pena est, quam omnibus subituris iudicium servari doceo32), quippe, ut ait Salamon 33), inicium vite bone est facere iusticiam; accepta enim magis est deo quam ymolare hostias. Talisc) itaque rex secundum humanam constitucionem omnia iudicabat, quoniam, ut ait Seneca De IIIIor virtutibus, nichil aliud est iusticia quam nostra constitucio 34), et talis rex appellabatur pontifex et sacerdos (ut FF. De iusticia et iure lege II. in principio 35) et XXIf) distinctionis Cleros' 36) et notatur Institucionum De rerum divisione § Ѕacra’g) 37) et ideo dicitur in Exodo: Quot sacerdotes tot reges 8). 3. Secundoc) autem tempore in monte Synai data fuit a deo Moysi lex veteris testamenti, per quam, cum genus humanum primi transgressione parentis esset a celesti gloria captivatum, deus omnipotens homini sola temporalia promittebat dicens: Dabo 38a). Cui Moysi, ut legitur in Exodo, tibi terram fluentam lac et mel' precepit dicens: Constitue tibi iudices in omnibus portis tuis, viros pru- dentes * deum timentes, qui diligant iusticiam et odiant avariciam, qui iudi- cent populum iusto iudicio' ). Inde dicit Augustinus 4°): Nam qui
46 Nr. 90 iura redderent (ut FF. De origine iuris, lege II. § Post originem'15) merito creari oportuit et nullus esset, qui iusticiam faceret, unum regem, per quem iusticia redderetur et cardinales defensaret alias tres virtutes, que, ut dicit Seneca 16), sunt prudencia, magnani- mitas et continencia. Quic) siquidem rex ab eterno (ut Codicis De episcopis et clericis, lege finali in fine 17) et perhenniter (ut Codicis De episcopali audientia, lege Nemo'18) in principio) et 20) super omnes gentes (ut Codicis De veteri iure enucleando, lege Tanta' § ˛Ѕed in hiis' 19) et XI. questionis I. § ˛Ѕed si quis' et LXIII. distinctionis (Adrianus' 21) et predicto canone In apibus'14) a deo datus est lex animata in terris (ut in Autentica De consulibus § finali IIII. collectione 22) et a celesti maiestate sibi traditur imperium (ut Codicis De veteri iure enucleando lege I. in prin- cipio 23) et lege II. § ˛Ѕed quia divine' 24) et in Autentica In medio litis non fieri sacras iussiones 25), circa finem, VIII. collectione) et post deum communis pater omnibus appellatur (ut in Autentica Neque virum, quod ex dote,26) in fine, VIII. collectione) et sequitur deum (ut in Autentica Ut omnes obediant iudicibus provinciarum § Hanc dicantes 27) Vta collectione et in Autentica Constitucio, que de dignitatibus tractat, § penultimo 28), VIta collectione) et sicut deus est in terra (ut notatur Codicis De sacrosanctis ecclesiis lege Iubemus' in glossa I. in principio etc.29)) et a deo condendi leges licenciam accepit (ut Codicis De legibus lege ˛Si imperialis' 30) et in Autentica Ut hii qui obligatas se habere peribent res minorum 30a) in principio VIa collectione et in Autentica De instrumentorum cautela et fide § I. VIta collectione 30b)), unde dicitur in psalmo 31): Constitue, domine, legis latorem super eos, ut sciant gentes, quoniam homines sunt'. Quec) tres virtutes in animo consistentes tamquam ex se inhabiles et inhermes se non valentes tueri potencia iusticie in- digebant et sic de facto fuit regnum necessario agentibus intro- ductum (ut predicta lege Ex hoc iure' 31a)), quoniam, ut ait Mar- cobiuse), sine iusticia non solum res publica sed nec hominum exiguus cetus nec domus quidem parva diu constabit, cuius culte premium sprete vero pena est, quam omnibus subituris iudicium servari doceo32), quippe, ut ait Salamon 33), inicium vite bone est facere iusticiam; accepta enim magis est deo quam ymolare hostias. Talisc) itaque rex secundum humanam constitucionem omnia iudicabat, quoniam, ut ait Seneca De IIIIor virtutibus, nichil aliud est iusticia quam nostra constitucio 34), et talis rex appellabatur pontifex et sacerdos (ut FF. De iusticia et iure lege II. in principio 35) et XXIf) distinctionis Cleros' 36) et notatur Institucionum De rerum divisione § Ѕacra’g) 37) et ideo dicitur in Exodo: Quot sacerdotes tot reges 8). 3. Secundoc) autem tempore in monte Synai data fuit a deo Moysi lex veteris testamenti, per quam, cum genus humanum primi transgressione parentis esset a celesti gloria captivatum, deus omnipotens homini sola temporalia promittebat dicens: Dabo 38a). Cui Moysi, ut legitur in Exodo, tibi terram fluentam lac et mel' precepit dicens: Constitue tibi iudices in omnibus portis tuis, viros pru- dentes * deum timentes, qui diligant iusticiam et odiant avariciam, qui iudi- cent populum iusto iudicio' ). Inde dicit Augustinus 4°): Nam qui
Strana 47
1312 November 14 47 iusticiam spernunt, non esse laborant inque nichil tendunt et nichil esse possunt'. Que lex Mosayca secundum canones ius eciam dicitur naturale (ut in principio legitur decretorum 41) et notatur Institucionum De iure naturali in principio 42)). Ex qua lege ortum est ius civile (ut Institucionum De iure naturali § I.43) et FF. De iusticia et iure 44) lege Ius civile"). Et sic divino nutu orta est lex civilis (ut Codicis De prescriptione longi temporis lege finali circa finem 45) et FF. De legibus lege Greca'46). Lex est et dicitur divina (ut Codicis De hereticis et Manicheis lege Divinam'47). Et tales reges soli usque ad Christi adventum rexerunt machinam mundialem, cum rectore sola a deo promissa temporalia divinitus et humanitus indigerent. 4. Tercioc) namque tempore, scilicet post Christi adventum, 48) qui, ut ait apostolus ad Thymotheum, fuit dei et hominum mediator48), lex novi testamenti, scilicet ewangelica, supervenit, per quam Christus redempto humano generi, ut ait apostolus ad Romanos 49) et ad Timotheum 50), eciam celestia repromittit, ut ibi centuplum accipietis et vitam eternam possidebitis 50a). Adc) quorum divine legis tuicionem et celestium et divinorum acquisicionem et conser- vacionem, licet et imperator sit capud ecclesie generaliter appel- latus, ut in legenda beati Silvestri legitur 51), tamen, quia plus solet timeri, quod specialiter iniungitur quam quod generaliter imperatur (ut Extra De hereticis capite ˛Ѕi adversus'52)), fuit super predictis beatus Petrus rector et pontifex a Christo specialiter constitutus (ut Codicis De episcopali audientia lege Additos' ibi in qua ipsi populos etc.53) et De summa trinitate et fide catholica lege Inter claras' ibi Pasce oves' etc.54) et XXIIII., questionis I. Quodcumque' 55) et alibi in divina pagina56): (Tu es Petrus' etc. et in Autentica De ecclesiasticis titulis in principio 57)) et per ipsum omnis eius successor legitimus (ut notatur Extra De iudiciis capite Novit' 58) et XL. distinctionis canone I. 59)). Qui successor, qualis esse debeat, legitur Codicis [De]h) hereticis et Manicheis lege I. 60) et XL. distinctionis Non est facile' 61). Superc) cuius divine legis tuicione et cultu et celestium et divinorum acquisicione et conser- vacione, quia natura humana prona est ad malum pocius quam ad bonum (ut XII. questionis I. Omnis etas' 62) et quodammodo labitur ad delicta' (ut in Autentica De monachis § ˛Ѕi vero' 63), collectione I.), fuit necessarium iura condi et sic fuit ius canonicum adinventum, per quod appetitus noxius sub iuris regula limitatur. Per quam regulam genus humanum, ut honeste vivat, alterum non ledat ius, suum cuique tribuat, informatur, quia licet rex pacificus sua miseracione disposuerit sibi subditos fore pudicos, pacificos et modestos, tamen effrenata cupiditas sui prodiga, * mater licium et materia iurgiorum, tot cottidie nova litigia generabat, ut nisi iusticia conatus eius sua virtute reprimeret et questi- ones eius implicitas explicaret, ius humani federis litigatorum abusus extin- gueret et dato libello repudii concordia extra mundi terminos exularet, ut in constitucionibus decretalium legitur in principio 64). Etc) sic ab * eodem * principio, scilicet a deo, licet non eodem tempore, tam sacerdocium quam imperium processerunt (ut in Autentica Quomodo oporteat episcopos et reliquos clericos ad ordinationem perduci,
1312 November 14 47 iusticiam spernunt, non esse laborant inque nichil tendunt et nichil esse possunt'. Que lex Mosayca secundum canones ius eciam dicitur naturale (ut in principio legitur decretorum 41) et notatur Institucionum De iure naturali in principio 42)). Ex qua lege ortum est ius civile (ut Institucionum De iure naturali § I.43) et FF. De iusticia et iure 44) lege Ius civile"). Et sic divino nutu orta est lex civilis (ut Codicis De prescriptione longi temporis lege finali circa finem 45) et FF. De legibus lege Greca'46). Lex est et dicitur divina (ut Codicis De hereticis et Manicheis lege Divinam'47). Et tales reges soli usque ad Christi adventum rexerunt machinam mundialem, cum rectore sola a deo promissa temporalia divinitus et humanitus indigerent. 4. Tercioc) namque tempore, scilicet post Christi adventum, 48) qui, ut ait apostolus ad Thymotheum, fuit dei et hominum mediator48), lex novi testamenti, scilicet ewangelica, supervenit, per quam Christus redempto humano generi, ut ait apostolus ad Romanos 49) et ad Timotheum 50), eciam celestia repromittit, ut ibi centuplum accipietis et vitam eternam possidebitis 50a). Adc) quorum divine legis tuicionem et celestium et divinorum acquisicionem et conser- vacionem, licet et imperator sit capud ecclesie generaliter appel- latus, ut in legenda beati Silvestri legitur 51), tamen, quia plus solet timeri, quod specialiter iniungitur quam quod generaliter imperatur (ut Extra De hereticis capite ˛Ѕi adversus'52)), fuit super predictis beatus Petrus rector et pontifex a Christo specialiter constitutus (ut Codicis De episcopali audientia lege Additos' ibi in qua ipsi populos etc.53) et De summa trinitate et fide catholica lege Inter claras' ibi Pasce oves' etc.54) et XXIIII., questionis I. Quodcumque' 55) et alibi in divina pagina56): (Tu es Petrus' etc. et in Autentica De ecclesiasticis titulis in principio 57)) et per ipsum omnis eius successor legitimus (ut notatur Extra De iudiciis capite Novit' 58) et XL. distinctionis canone I. 59)). Qui successor, qualis esse debeat, legitur Codicis [De]h) hereticis et Manicheis lege I. 60) et XL. distinctionis Non est facile' 61). Superc) cuius divine legis tuicione et cultu et celestium et divinorum acquisicione et conser- vacione, quia natura humana prona est ad malum pocius quam ad bonum (ut XII. questionis I. Omnis etas' 62) et quodammodo labitur ad delicta' (ut in Autentica De monachis § ˛Ѕi vero' 63), collectione I.), fuit necessarium iura condi et sic fuit ius canonicum adinventum, per quod appetitus noxius sub iuris regula limitatur. Per quam regulam genus humanum, ut honeste vivat, alterum non ledat ius, suum cuique tribuat, informatur, quia licet rex pacificus sua miseracione disposuerit sibi subditos fore pudicos, pacificos et modestos, tamen effrenata cupiditas sui prodiga, * mater licium et materia iurgiorum, tot cottidie nova litigia generabat, ut nisi iusticia conatus eius sua virtute reprimeret et questi- ones eius implicitas explicaret, ius humani federis litigatorum abusus extin- gueret et dato libello repudii concordia extra mundi terminos exularet, ut in constitucionibus decretalium legitur in principio 64). Etc) sic ab * eodem * principio, scilicet a deo, licet non eodem tempore, tam sacerdocium quam imperium processerunt (ut in Autentica Quomodo oporteat episcopos et reliquos clericos ad ordinationem perduci,
Strana 48
48 Nr. 90 in principio 65), collectione I.) et notatur Extra Qui filii sint legi- 66) et XCIII. distinctionis canone timi, capitulo Causam que Legimus' 67). II. Visoc) igitur, quid sit imperator seu imperium et quid sit apostolicus seu apostolatus et unde utrumque processerit et quando, videamus, que et qualis sit utrorumque potestas. 1. Et ) est sciendum, quod omnia constituta sub celo diver sis respectibus uno corpore continentur, quia, ut ait Ph(ilosophu)s De unitate, omnia esse naturaliter appetunt, habere autem esse non possunt, nisi sint unum 68). Quod, quid, qualiter contingerit et procedat, sic breviter est videre. Creavit ) enim deus in principio celum et terram ac eciam perfecit machinam mundialem, ut in Genesi legitur in principio 69). Post cuius creacionem, ut supplereturi) ruynosa e celo cohortis angelice propter Luciferi incautam superbiam facta deiectio 70) iu[x tak) verbum propheticum Iudicabit in nacionibus, im- plebit ruinas'71) et cetera, formavit deus Adam cum socia ad sui yma- ginem primum virum 72), quibus precipiens in Genesi dixit: Crescite 73) Ad cuius esse duo necessaria et multiplicamini et replete terram'! principaliter extiterunt, scilicet corpus et anima, ex quorum coniunctione per materie et forme coniunctionem factus est verus homo, ut Extra De celebracione missarum capite In quadam' circa principium 74). Unde Ph(ilosophu)s De essencia anime 75) inquit enim, quod anima est substantia incorporea movens corpus. Corpus enim per se res imperfecta est, per animam autem perficitur, ut dicit Ph(ilo- sophu)s De essencia anime. Dicit enim, quod anima est perfectio corporis agentis et viventis potencialiter. Similiter et anima per se res inperfecta est. Ait enim Ph(ilosophu)s, quod anima ex se imperfecta est, perficitur autem moribus et scientia, est quippe sicut tabula rasa. Que c) anima, ut dicit Ph(ilosophu)s De essencia anime, recipit virtutes et vicia, quibus receptis dat corpori perfectionem, ut agat et vivat secundum ipsius apprehensionem potencialiter et sic corpus ab anima, verum ipsa secundum corporis conplexionem ad bonum vel contrarium perficitur, quia, ut dicit Ph(ilosophu)s De differencia, que est inter animam et spiritum, virtutes anime sequun- tur conplexiones corporis 76). Idcirco in humano corpore, quia potencia liter vivit et agit et eius conplexiones sequitur anima, corpus anime dominatur, licet anima sit corpore dignior (ut Extra De poenitenciis et remissionibus capite (Cum infirmitas' 77) in fine et XII. questionis I. Precipimus' 78). Preferenda est enim quibuscunque vestimentis et rebus (ut Codicis De sacrosanctis ecclesiis, lege Ѕcimus' 79) in fine). Sicc) est eciam videre in matrimonio, in quo per viri et mulieris coniunctionem unum constituitur matrimonium et per coniunctionem efficitur una caro, quia, ut dicit apostolus ad Ephesios 80), relinquet homo patrem et matrem * et adherebit uxori sue et erunt duo in carne una et fac. Extra De bigamis capite De- bitum'81) et Extra De divorciis, capite Gaudemus' 82). In qua unitate vir mulieri preficitur et ei seculariter1) dominatur, quia 83) et fac. vir, ut dicit apostolus ad Ephesios, capud est mulieris' Extra De desponsacione impuberum capite Duo pueri'84) et De
48 Nr. 90 in principio 65), collectione I.) et notatur Extra Qui filii sint legi- 66) et XCIII. distinctionis canone timi, capitulo Causam que Legimus' 67). II. Visoc) igitur, quid sit imperator seu imperium et quid sit apostolicus seu apostolatus et unde utrumque processerit et quando, videamus, que et qualis sit utrorumque potestas. 1. Et ) est sciendum, quod omnia constituta sub celo diver sis respectibus uno corpore continentur, quia, ut ait Ph(ilosophu)s De unitate, omnia esse naturaliter appetunt, habere autem esse non possunt, nisi sint unum 68). Quod, quid, qualiter contingerit et procedat, sic breviter est videre. Creavit ) enim deus in principio celum et terram ac eciam perfecit machinam mundialem, ut in Genesi legitur in principio 69). Post cuius creacionem, ut supplereturi) ruynosa e celo cohortis angelice propter Luciferi incautam superbiam facta deiectio 70) iu[x tak) verbum propheticum Iudicabit in nacionibus, im- plebit ruinas'71) et cetera, formavit deus Adam cum socia ad sui yma- ginem primum virum 72), quibus precipiens in Genesi dixit: Crescite 73) Ad cuius esse duo necessaria et multiplicamini et replete terram'! principaliter extiterunt, scilicet corpus et anima, ex quorum coniunctione per materie et forme coniunctionem factus est verus homo, ut Extra De celebracione missarum capite In quadam' circa principium 74). Unde Ph(ilosophu)s De essencia anime 75) inquit enim, quod anima est substantia incorporea movens corpus. Corpus enim per se res imperfecta est, per animam autem perficitur, ut dicit Ph(ilo- sophu)s De essencia anime. Dicit enim, quod anima est perfectio corporis agentis et viventis potencialiter. Similiter et anima per se res inperfecta est. Ait enim Ph(ilosophu)s, quod anima ex se imperfecta est, perficitur autem moribus et scientia, est quippe sicut tabula rasa. Que c) anima, ut dicit Ph(ilosophu)s De essencia anime, recipit virtutes et vicia, quibus receptis dat corpori perfectionem, ut agat et vivat secundum ipsius apprehensionem potencialiter et sic corpus ab anima, verum ipsa secundum corporis conplexionem ad bonum vel contrarium perficitur, quia, ut dicit Ph(ilosophu)s De differencia, que est inter animam et spiritum, virtutes anime sequun- tur conplexiones corporis 76). Idcirco in humano corpore, quia potencia liter vivit et agit et eius conplexiones sequitur anima, corpus anime dominatur, licet anima sit corpore dignior (ut Extra De poenitenciis et remissionibus capite (Cum infirmitas' 77) in fine et XII. questionis I. Precipimus' 78). Preferenda est enim quibuscunque vestimentis et rebus (ut Codicis De sacrosanctis ecclesiis, lege Ѕcimus' 79) in fine). Sicc) est eciam videre in matrimonio, in quo per viri et mulieris coniunctionem unum constituitur matrimonium et per coniunctionem efficitur una caro, quia, ut dicit apostolus ad Ephesios 80), relinquet homo patrem et matrem * et adherebit uxori sue et erunt duo in carne una et fac. Extra De bigamis capite De- bitum'81) et Extra De divorciis, capite Gaudemus' 82). In qua unitate vir mulieri preficitur et ei seculariter1) dominatur, quia 83) et fac. vir, ut dicit apostolus ad Ephesios, capud est mulieris' Extra De desponsacione impuberum capite Duo pueri'84) et De
Strana 49
1312 November 14 49 frigidis et maleficiatis capite I.85) et XXXIII., questionis V. ˛Cum capud' 86). Idem c) est in pluribus hominibus, ex quibus una civitas constituitur seu locus et pluribus locis seu civitatibus, ex quibus una provincia ordinatur, et pluribus provinciis, ex quibus tota con- ficitur machina mundialis. Que licet ex multis et diversis consis- tant corporibus, tamen quodlibet per se et omnia simul congrega- cione unum dicuntur et sic, ut dicit Ph(ilosophu)s De unitate, omnia unitatem appetunt, ut etiam, que multa sunt, unum dici velint 87). 2. Et tamen unus princeps per se cuilibet et simul omnibus dominatur iuxta verbum beati Petri dicentis: Estote subditi * regi tamquam precellenti et ducibus tamquam ab eo missis' 88) et in epistola apostoli ad Romanos circa finem89) et Extra De maioritate et obedientia capite ˛Ѕolite' in principio90) et De censibus capite Omnis anima'91) et Causa XI., questionis I. Magnum' 2). Domi- natur, inquam, rex omnibus generaliter in temporalibus (ut notatur in glossa ordinaria in Autentica Quoniam oporteat episcopos et reliquos clericos ad ordinacionem perduci, in principio 93), quia dominus mundi est (ut FF. Ad legem Rodiam de iactu, lege Deprecacio' 94)) et dominus est omnium terrenorum (ut legitur in legenda beati Silvestri 95) et omnes naciones ei subsunt (ut XI., questionis I. § ˛Ѕed si quis' versu Volumus' 96) et eciam Iudei et omnes provincie (ut LXIII. distinctionis Adrianus'97) et notatur Extra De electionem) capite Venerabilem' in glossa sic ergo etc.98) et iura omnia humana sunt sua et in potestate ipsius (ut VIII. distinctionis Quo iure' 99) 9). Est enim sic imperator in mundo quoad homines, cum dominus ipsius sit, ut supradictum est, sicut homo quoad apes. Preparat enim homo apibus vasa suis, in que reducte ibidem facit quelibet, in quam se recolligit, domum suam ibique recondit sagaciter fructum suum. Inde tamen exire non possunt preter domini voluntatem, si eisdem velit exitum denegare, sicque per se ipsam quelibet carčerem ad libitum delectabile m] n) et voluntarium sibi facit. Sic hominibus imperator preparat loca diversa et varias civitates, in quas reducti ibidem, in quam se recolligit, construit quilibet domum suam reconditque in ea fructum laboris proprii unusquisque. Verum inde preter ipsius voluntatem exire nequeunt, si velit eisdem exitum denegare, cum sit viarum dominus et omnium publicorum (ut in Constitucionum feudorum Que sint regalie capite unico 100)) sicque per se ipsum se quilibet voluntarie carceravit et sic dominatur omnibus merito imperator. 3. Dominatur in spiritualibus et divinis, quoniam rex est om- nium rerum, etiam divinarum (ut FF. De legibus lege II. 101), cum capud sit ecclesie, ut in dicta legenda legitur 102). Que licet de iure ita se habeant, specialiter tamen super divinis a deo est sum- mus terrenus pontifex constitutus, cui potestas a deo est circa spiritualia adtributa (ut XXIIII., questionis I. Quodcunque' 103) )). Et licet XXII. distinctionis canone I.104) dicatur, quod iura celestis et terreni imperii a deo fuerint Petro conmissa, illud tantump) fuit Petri privilegium personale et tantum per ipsum, ut supradictum est, ad eius legitimos extenditur successores, ac etiam sibi con- cessum in terra ad spiritualia disponenda; nichilominus tamen id Nova Alamanniae
1312 November 14 49 frigidis et maleficiatis capite I.85) et XXXIII., questionis V. ˛Cum capud' 86). Idem c) est in pluribus hominibus, ex quibus una civitas constituitur seu locus et pluribus locis seu civitatibus, ex quibus una provincia ordinatur, et pluribus provinciis, ex quibus tota con- ficitur machina mundialis. Que licet ex multis et diversis consis- tant corporibus, tamen quodlibet per se et omnia simul congrega- cione unum dicuntur et sic, ut dicit Ph(ilosophu)s De unitate, omnia unitatem appetunt, ut etiam, que multa sunt, unum dici velint 87). 2. Et tamen unus princeps per se cuilibet et simul omnibus dominatur iuxta verbum beati Petri dicentis: Estote subditi * regi tamquam precellenti et ducibus tamquam ab eo missis' 88) et in epistola apostoli ad Romanos circa finem89) et Extra De maioritate et obedientia capite ˛Ѕolite' in principio90) et De censibus capite Omnis anima'91) et Causa XI., questionis I. Magnum' 2). Domi- natur, inquam, rex omnibus generaliter in temporalibus (ut notatur in glossa ordinaria in Autentica Quoniam oporteat episcopos et reliquos clericos ad ordinacionem perduci, in principio 93), quia dominus mundi est (ut FF. Ad legem Rodiam de iactu, lege Deprecacio' 94)) et dominus est omnium terrenorum (ut legitur in legenda beati Silvestri 95) et omnes naciones ei subsunt (ut XI., questionis I. § ˛Ѕed si quis' versu Volumus' 96) et eciam Iudei et omnes provincie (ut LXIII. distinctionis Adrianus'97) et notatur Extra De electionem) capite Venerabilem' in glossa sic ergo etc.98) et iura omnia humana sunt sua et in potestate ipsius (ut VIII. distinctionis Quo iure' 99) 9). Est enim sic imperator in mundo quoad homines, cum dominus ipsius sit, ut supradictum est, sicut homo quoad apes. Preparat enim homo apibus vasa suis, in que reducte ibidem facit quelibet, in quam se recolligit, domum suam ibique recondit sagaciter fructum suum. Inde tamen exire non possunt preter domini voluntatem, si eisdem velit exitum denegare, sicque per se ipsam quelibet carčerem ad libitum delectabile m] n) et voluntarium sibi facit. Sic hominibus imperator preparat loca diversa et varias civitates, in quas reducti ibidem, in quam se recolligit, construit quilibet domum suam reconditque in ea fructum laboris proprii unusquisque. Verum inde preter ipsius voluntatem exire nequeunt, si velit eisdem exitum denegare, cum sit viarum dominus et omnium publicorum (ut in Constitucionum feudorum Que sint regalie capite unico 100)) sicque per se ipsum se quilibet voluntarie carceravit et sic dominatur omnibus merito imperator. 3. Dominatur in spiritualibus et divinis, quoniam rex est om- nium rerum, etiam divinarum (ut FF. De legibus lege II. 101), cum capud sit ecclesie, ut in dicta legenda legitur 102). Que licet de iure ita se habeant, specialiter tamen super divinis a deo est sum- mus terrenus pontifex constitutus, cui potestas a deo est circa spiritualia adtributa (ut XXIIII., questionis I. Quodcunque' 103) )). Et licet XXII. distinctionis canone I.104) dicatur, quod iura celestis et terreni imperii a deo fuerint Petro conmissa, illud tantump) fuit Petri privilegium personale et tantum per ipsum, ut supradictum est, ad eius legitimos extenditur successores, ac etiam sibi con- cessum in terra ad spiritualia disponenda; nichilominus tamen id Nova Alamanniae
Strana 50
50 Nr. 90 determinatur X. distinctionis canone Quoniam' 105), ubi hec in glossa ordinaria diffinitur. 4. Colligiturc) igitur ex premissis, quod, sicut virtutes anime secuntur °) conplexiones corporis et sic corpus anime dominatur, licet, ut supradictum est, corpore sit anima dignior, sic et apostoli- cus sequitur imperatorem, licet ei det perfectionem, ut potencia- liter agat et vivat, et imperator apostolico dominatur, licet im- peratore dignior possit dici, ad cuius officium specialiter pertinet ) animas et spiritualia gubernare (ut predicta lege Additos' 106) que sunt temporalibus digniora (ut Extra De maioritate et obedientia 107)). capite ˛Ѕolite" 5. Sanec) cum a deo suscipiat imperium (ut predicta lege 106) Codicis De veteri iure enucleando lege I. in principio 108) et lege II. § ˛Ѕed quia divine' 109) et Codicis De officio prefecti pre- torio Africe, lege In nomine domini' in principio 110) et Codicis De officio magistri militum, lege Cum propicia' in principio 111)), confirmacione non indiget in eodem, quippe, cum omnia dei opera sint perfecta (ut predicto § ˛Ѕed quia divine' 109), nulla extrinseca seu accidenciali perfectione substantiali noscitur indigere. Alioquin confirmans perfectior esset deo nec a deo sed ab homine imperium dependeret, quod nusquam in cor hominis condescendit. 6. Dec) coronacione autem ipsius, a quo fieri debeat, quia demum facta et imperialibus susceptis infulis habet plenitudinem potestatis, (ut Codicis De quadriennii prescriptione, lege Bene a Zenone' in fine 112)), sciendum est, quod, sicut ante Christi corona- batur adventum, ita hodie etiam coronatur, cum super predictis per ipsum Christum nichil fuerit innovatum. Sic ergo, quod non mutatur, stabile perseveret (ut Codicis De testamentis, lege ˛Ѕanci- 113) et Codicis De officio prefecti pretorio Illirici et [Orientis], mus' 114)). Igitur, qui eligendi potestatem habent, ipsi iidem lege II. habeant coronandi, cum ipso electionis verbo in ipsum potestas imperii transferatur (arguitur in Autentica Constitucio que de dignitatibus tractat § I., VIta collectione 115) et Extra De electione, 117) 116) et XXIII. distinctionis In nomine domini' capite Nichil' in fine et XCIII. distinctionis Legimus' circa medium 118) et sic impera- toris potestati substancialiter pape coronacio nichil addit, sed demum ipsum a deo recognoscere imperium declaratur, sicut est exemplum videre in benedictione matrimonii, quam a sacerdote recipit de- sponsata, cum per ipsam nichil substancie matrimonii addatur, sed rite factum matrimonium demonstratur. 7. Predictec) autem omnes alligaciones et singule propter quorundam opposicionem fatuam et inanem incrim(inacionem) obinde sacrilegii committencium per locum ab auctoritate secundum Ph(ilo- sophu)m conprobantur. Inposteracionis autem vicium in predictis in aliqua sui parte nullum vendicat sibi locum per legem (Institu- cionum De rerum divisione § ˛Ѕingulorum' 119) et FF. De acquirendo rerum dominio, lege I.120). Et licet ad tante altitudinis et profundi- tatis exanimacionem me insufficientem totaliter recognoscam, amoris tamen nature ex debito insiti ad imperium stimulus naturalis et presencialiter occurrencia meum animum incitarunt ad predictum
50 Nr. 90 determinatur X. distinctionis canone Quoniam' 105), ubi hec in glossa ordinaria diffinitur. 4. Colligiturc) igitur ex premissis, quod, sicut virtutes anime secuntur °) conplexiones corporis et sic corpus anime dominatur, licet, ut supradictum est, corpore sit anima dignior, sic et apostoli- cus sequitur imperatorem, licet ei det perfectionem, ut potencia- liter agat et vivat, et imperator apostolico dominatur, licet im- peratore dignior possit dici, ad cuius officium specialiter pertinet ) animas et spiritualia gubernare (ut predicta lege Additos' 106) que sunt temporalibus digniora (ut Extra De maioritate et obedientia 107)). capite ˛Ѕolite" 5. Sanec) cum a deo suscipiat imperium (ut predicta lege 106) Codicis De veteri iure enucleando lege I. in principio 108) et lege II. § ˛Ѕed quia divine' 109) et Codicis De officio prefecti pre- torio Africe, lege In nomine domini' in principio 110) et Codicis De officio magistri militum, lege Cum propicia' in principio 111)), confirmacione non indiget in eodem, quippe, cum omnia dei opera sint perfecta (ut predicto § ˛Ѕed quia divine' 109), nulla extrinseca seu accidenciali perfectione substantiali noscitur indigere. Alioquin confirmans perfectior esset deo nec a deo sed ab homine imperium dependeret, quod nusquam in cor hominis condescendit. 6. Dec) coronacione autem ipsius, a quo fieri debeat, quia demum facta et imperialibus susceptis infulis habet plenitudinem potestatis, (ut Codicis De quadriennii prescriptione, lege Bene a Zenone' in fine 112)), sciendum est, quod, sicut ante Christi corona- batur adventum, ita hodie etiam coronatur, cum super predictis per ipsum Christum nichil fuerit innovatum. Sic ergo, quod non mutatur, stabile perseveret (ut Codicis De testamentis, lege ˛Ѕanci- 113) et Codicis De officio prefecti pretorio Illirici et [Orientis], mus' 114)). Igitur, qui eligendi potestatem habent, ipsi iidem lege II. habeant coronandi, cum ipso electionis verbo in ipsum potestas imperii transferatur (arguitur in Autentica Constitucio que de dignitatibus tractat § I., VIta collectione 115) et Extra De electione, 117) 116) et XXIII. distinctionis In nomine domini' capite Nichil' in fine et XCIII. distinctionis Legimus' circa medium 118) et sic impera- toris potestati substancialiter pape coronacio nichil addit, sed demum ipsum a deo recognoscere imperium declaratur, sicut est exemplum videre in benedictione matrimonii, quam a sacerdote recipit de- sponsata, cum per ipsam nichil substancie matrimonii addatur, sed rite factum matrimonium demonstratur. 7. Predictec) autem omnes alligaciones et singule propter quorundam opposicionem fatuam et inanem incrim(inacionem) obinde sacrilegii committencium per locum ab auctoritate secundum Ph(ilo- sophu)m conprobantur. Inposteracionis autem vicium in predictis in aliqua sui parte nullum vendicat sibi locum per legem (Institu- cionum De rerum divisione § ˛Ѕingulorum' 119) et FF. De acquirendo rerum dominio, lege I.120). Et licet ad tante altitudinis et profundi- tatis exanimacionem me insufficientem totaliter recognoscam, amoris tamen nature ex debito insiti ad imperium stimulus naturalis et presencialiter occurrencia meum animum incitarunt ad predictum
Strana 51
1312 November 14 51 opus breviloquiumq) conponendum recti sermonis racione totaliter semper salva. Quod et si propter loquentis defectum non multum utilitatis reportet, nullum tamen est dampnum allaturum legenti set diserendi materiam pocius r) prebiturum. Io(hannes) P(a)p(iensis). Datum Papie die XIIIIa novembris. pape unterstrichen. + b) vorausgeht ein I) ohne Ueberschr. † a) De — Absatzzeichen. + c) vorausgeht ein Kapitelzeichen. + d) lies argumentis? + e) so ? aus Marcolius korr. + f) XXII. + g) Sacre. + h) fehlt. + i) aus + k) iusta. 1) sclit(er) aus supplerent korr.; oder lies supplerentur? sclait(er) korr. + m) eclc. + n) delectabile. + o) secuntur — corpus anime stark gekürzt von L. am Rande nachgetr. + p) t(a)n(tum). + q) zu brevilo- quii korr.? + r) ?; über us ein o. 1) D. I, Prooemium. co 2) c. 1, Extra I 1, Glosse Ordinatissimum'. 00 3) Nov. XLVII. c0 4) Dig. I1, 1. 00 5) Nov. LXXXIX, wo aber kein Anfang Liceat igitur'. 00 6) Inst. II I, 11. 00 7) Dig. 11, 3. c0 8) Inst. I 2, vor I. 00 9) vgl. vielmehr Jos. 14,9 und 1,3, auch Deut. 11, 24. c0 9a) vgl. Act. 2,44 und 4, 32. c0 10) c. 1, D. VIII. co 11) Dig. I 1, 4. c 12) Dig. I 1, 5. c0 13) Martinus von Bracara Formula vitae honestae (vgl. Schanz Geschichte der römischen Literatur IIb3 (1913) 419) c. 5. co 14) c. 41, C. VII q. I. co 15) Dig. 12, 13. co 16) Martinus von Bracara c. 1. co 17) Cod. I 3, 54 (56), 11. co 18) Cod. I 4, 3. co 19) Cod. I 17,2,6b. co 20) Gemeint ist c. 37, C. XI, q. I, in der alten Ueberlieferung häufig mit dem Schluss des c. 36 (beginnend Hec si quis) verbunden. co 21) c. 2. D 63. c0 22) Nov. CV, 2, 4. c 23) Cod. 1 17, 1 vor I. co 24) Cod. I 17, 1, 18. co 25) Nov. CXIII, 3. co 26) Nov. XCVIII, 2. c 27) Nov. LXIX, 4, 1. 0 28) Nov. LXXXI, 2. co 29) Cod. 12, 10 oder I 2, 14. co 30) Cod. 1 14, 12. co 30a) Nov. LXXII, Prooemium. c0 30b) Nov. LXXIII, Praefatio § 1. co 31) Ps. 9, 21. c0 31a) Dig. I 1, 5. c 32) Macrobius, Commentarii in somnium Scipionis I 1, 4 und 7. co 33) Prov. 16, 5. co 34) Martinus von Bracara (vgl. N. 13) cap. 5. c0 35) Dig. 1 1, 1, 2. 00 36) c. 1, D. XXI, § 8. 00 37) Inst. II 1, 8. co 38) gemeint vielmehr I. Esdr. 9, 72 00 38a) Exod. 13, 5. c0 39) Exod. 18, 23, aber nur für viros — qui und oder. avar.; dilig. iust. et od. aus Ps. 44, 8 oder Hobr. 1, 9; der Rest aus Deut. 16, 18. 00 40) mittels des Index der Mauriner Ausgabe nicht fest- stellbar. co 41) vor c. 1, D. I. co 42) Inst. 12. c0 43) Inst. 12. co 44) Dig. 11, 7. c0 45) Cod. VII 33, 12. c0 46) Dig. 13,2. 00 47) Cod. 1 5, 22. 00 48) 1. Tim. 2, 5. co 49) vgl. Rom. 3, 24. c0 50) vgl. I. Tim. 2,6. 00 50a) Matth. 19, 29. co 51) vgl. vielleicht Legenda Silvestri bei Monbritius Sanctuarium seu vitae sanctorum II (1910) 530 Z. 53f.: ut qui pater patriae divinitus merui nuncupari, ipse quoque divine pietati debitum cultum relligiosa mente efficiam. c0 52) c. 11, Extra V 7. 00 53) Cod. 1 4, 2. co 54) Cod. 1 1, 8. 00 55) c. 6, C. XXIV q. 1. c 56) Matth. 16, 18. co 57) Nov. CXXXI, 2. co 58) c. 13, Extra II I. c0 59) c. 1, D. XL. co 60) Cod. 1 5, 1. co 61) c. 2, D. XL. co 62) c. 1, C. XII q. I. 0o 63) Nov. V 2,2. c0 64) Extra, Praefat. 00 65) Nov. VI Praef. c0 66) c. 7, Extra IV 17. 00 67) c. 24, D. XCIII. o 68) Pseudoaristoteles, d. h. Dominicus Gundisalvi De unitate (P. Cor- rens Dominicus Gundisalvi De unitate [1891 10 Z. 14f. c0 69) Gen. 1, 1. c0 70) vgl. Is. 14, 11ff. co 71) Ps. 109,6. 00 72) vgl. Gen. 1, 26 f. und 2,7. co 73) Gen. 1, 28. co 74) c. 8, Extra III 41. co 75) die folgenden Zitate stimmen dem Sinne nach mit Aristoteles De anima II (handelt von der „essencia animae“) c. I und III c. 4—5; sie entstammen wohl der ungedruckten lateinischen Uebersetzung des Wilhelm von Moerbeke (vgl. Grabmann Forschungen über die lateinischen Aristotelesübersetzungen des XIII. Jahrhunderts [1916] 190ff.), klingen auch wieder bei Alfredus Anglicus De motu cordis (Barach: Bibliotheca philosophorum mediae aetatis) Prolog 83, 110 f., der sich auf Aristoteles, und bei Costa (vgl. N. 76) 131, der sich auf Plato beruft. co 76) Pseudoaristoteles, d.h. Oosta ibn Luqa (um 900, übersetzt im 12. Jh. von Johannes Hispanus, vgl. Ueberweg Grundriss der Ge- schichte der Philosophie I110 [1915] 368) De differentia animae et spiritus c. 3. 00 77) c. 13, Extra V 38; hieraus das Zitat. c0 78) c. 24, CXII q. 1. co 79) Cod. 12, 21, 2. c0 80) Ephes. 5, 31. c0 81) c. 5, Extra III 21. co 82) c. 8, Extra IV19. co 83) Ephes. 5, 23. co 84) c. 12, Extra IV2. c0 85) c. 1, Extra IV 15. c0 86) c. 15, C. XXXIII q. 5. co 87) Pseudoaristoteles, d. h. Dominicus (N. 68) 4 Z. 17f co 88) 1. Petr. 2, 13. co 89) vgl. Rom. 13 oder 16, 25. co 90) c. 6, Extra I 33. c 91) c. 2, Extra III39. c0 92) c. 28, C. XI q. 1. co 93) Nov. VI Praef. co 94) Dig. XIV 2, 9. co 95) vgl. Legenda Silvestri bei Mombritius II2 526 Z. 13: domino rerum. c0 96) Gemeint ist c. 37, 11, 1 (vgl. N. 20). c0 97) c. 22, D. LXIII. co 98) c. 34, Extra I 6; die Worte sic ergo kommen im urspringlichen Wortlaut freilich nicht vor; c. 14, Extra II25 (Venerabilem) kommt nicht in Betracht. co 99) c. 1, D. VIII. co 100) Const. feud. II 57. co 101) Dig. I3, 2. cc 102) nämlich 4*
1312 November 14 51 opus breviloquiumq) conponendum recti sermonis racione totaliter semper salva. Quod et si propter loquentis defectum non multum utilitatis reportet, nullum tamen est dampnum allaturum legenti set diserendi materiam pocius r) prebiturum. Io(hannes) P(a)p(iensis). Datum Papie die XIIIIa novembris. pape unterstrichen. + b) vorausgeht ein I) ohne Ueberschr. † a) De — Absatzzeichen. + c) vorausgeht ein Kapitelzeichen. + d) lies argumentis? + e) so ? aus Marcolius korr. + f) XXII. + g) Sacre. + h) fehlt. + i) aus + k) iusta. 1) sclit(er) aus supplerent korr.; oder lies supplerentur? sclait(er) korr. + m) eclc. + n) delectabile. + o) secuntur — corpus anime stark gekürzt von L. am Rande nachgetr. + p) t(a)n(tum). + q) zu brevilo- quii korr.? + r) ?; über us ein o. 1) D. I, Prooemium. co 2) c. 1, Extra I 1, Glosse Ordinatissimum'. 00 3) Nov. XLVII. c0 4) Dig. I1, 1. 00 5) Nov. LXXXIX, wo aber kein Anfang Liceat igitur'. 00 6) Inst. II I, 11. 00 7) Dig. 11, 3. c0 8) Inst. I 2, vor I. 00 9) vgl. vielmehr Jos. 14,9 und 1,3, auch Deut. 11, 24. c0 9a) vgl. Act. 2,44 und 4, 32. c0 10) c. 1, D. VIII. co 11) Dig. I 1, 4. c 12) Dig. I 1, 5. c0 13) Martinus von Bracara Formula vitae honestae (vgl. Schanz Geschichte der römischen Literatur IIb3 (1913) 419) c. 5. co 14) c. 41, C. VII q. I. co 15) Dig. 12, 13. co 16) Martinus von Bracara c. 1. co 17) Cod. I 3, 54 (56), 11. co 18) Cod. I 4, 3. co 19) Cod. I 17,2,6b. co 20) Gemeint ist c. 37, C. XI, q. I, in der alten Ueberlieferung häufig mit dem Schluss des c. 36 (beginnend Hec si quis) verbunden. co 21) c. 2. D 63. c0 22) Nov. CV, 2, 4. c 23) Cod. 1 17, 1 vor I. co 24) Cod. I 17, 1, 18. co 25) Nov. CXIII, 3. co 26) Nov. XCVIII, 2. c 27) Nov. LXIX, 4, 1. 0 28) Nov. LXXXI, 2. co 29) Cod. 12, 10 oder I 2, 14. co 30) Cod. 1 14, 12. co 30a) Nov. LXXII, Prooemium. c0 30b) Nov. LXXIII, Praefatio § 1. co 31) Ps. 9, 21. c0 31a) Dig. I 1, 5. c 32) Macrobius, Commentarii in somnium Scipionis I 1, 4 und 7. co 33) Prov. 16, 5. co 34) Martinus von Bracara (vgl. N. 13) cap. 5. c0 35) Dig. 1 1, 1, 2. 00 36) c. 1, D. XXI, § 8. 00 37) Inst. II 1, 8. co 38) gemeint vielmehr I. Esdr. 9, 72 00 38a) Exod. 13, 5. c0 39) Exod. 18, 23, aber nur für viros — qui und oder. avar.; dilig. iust. et od. aus Ps. 44, 8 oder Hobr. 1, 9; der Rest aus Deut. 16, 18. 00 40) mittels des Index der Mauriner Ausgabe nicht fest- stellbar. co 41) vor c. 1, D. I. co 42) Inst. 12. c0 43) Inst. 12. co 44) Dig. 11, 7. c0 45) Cod. VII 33, 12. c0 46) Dig. 13,2. 00 47) Cod. 1 5, 22. 00 48) 1. Tim. 2, 5. co 49) vgl. Rom. 3, 24. c0 50) vgl. I. Tim. 2,6. 00 50a) Matth. 19, 29. co 51) vgl. vielleicht Legenda Silvestri bei Monbritius Sanctuarium seu vitae sanctorum II (1910) 530 Z. 53f.: ut qui pater patriae divinitus merui nuncupari, ipse quoque divine pietati debitum cultum relligiosa mente efficiam. c0 52) c. 11, Extra V 7. 00 53) Cod. 1 4, 2. co 54) Cod. 1 1, 8. 00 55) c. 6, C. XXIV q. 1. c 56) Matth. 16, 18. co 57) Nov. CXXXI, 2. co 58) c. 13, Extra II I. c0 59) c. 1, D. XL. co 60) Cod. 1 5, 1. co 61) c. 2, D. XL. co 62) c. 1, C. XII q. I. 0o 63) Nov. V 2,2. c0 64) Extra, Praefat. 00 65) Nov. VI Praef. c0 66) c. 7, Extra IV 17. 00 67) c. 24, D. XCIII. o 68) Pseudoaristoteles, d. h. Dominicus Gundisalvi De unitate (P. Cor- rens Dominicus Gundisalvi De unitate [1891 10 Z. 14f. c0 69) Gen. 1, 1. c0 70) vgl. Is. 14, 11ff. co 71) Ps. 109,6. 00 72) vgl. Gen. 1, 26 f. und 2,7. co 73) Gen. 1, 28. co 74) c. 8, Extra III 41. co 75) die folgenden Zitate stimmen dem Sinne nach mit Aristoteles De anima II (handelt von der „essencia animae“) c. I und III c. 4—5; sie entstammen wohl der ungedruckten lateinischen Uebersetzung des Wilhelm von Moerbeke (vgl. Grabmann Forschungen über die lateinischen Aristotelesübersetzungen des XIII. Jahrhunderts [1916] 190ff.), klingen auch wieder bei Alfredus Anglicus De motu cordis (Barach: Bibliotheca philosophorum mediae aetatis) Prolog 83, 110 f., der sich auf Aristoteles, und bei Costa (vgl. N. 76) 131, der sich auf Plato beruft. co 76) Pseudoaristoteles, d.h. Oosta ibn Luqa (um 900, übersetzt im 12. Jh. von Johannes Hispanus, vgl. Ueberweg Grundriss der Ge- schichte der Philosophie I110 [1915] 368) De differentia animae et spiritus c. 3. 00 77) c. 13, Extra V 38; hieraus das Zitat. c0 78) c. 24, CXII q. 1. co 79) Cod. 12, 21, 2. c0 80) Ephes. 5, 31. c0 81) c. 5, Extra III 21. co 82) c. 8, Extra IV19. co 83) Ephes. 5, 23. co 84) c. 12, Extra IV2. c0 85) c. 1, Extra IV 15. c0 86) c. 15, C. XXXIII q. 5. co 87) Pseudoaristoteles, d. h. Dominicus (N. 68) 4 Z. 17f co 88) 1. Petr. 2, 13. co 89) vgl. Rom. 13 oder 16, 25. co 90) c. 6, Extra I 33. c 91) c. 2, Extra III39. c0 92) c. 28, C. XI q. 1. co 93) Nov. VI Praef. co 94) Dig. XIV 2, 9. co 95) vgl. Legenda Silvestri bei Mombritius II2 526 Z. 13: domino rerum. c0 96) Gemeint ist c. 37, 11, 1 (vgl. N. 20). c0 97) c. 22, D. LXIII. co 98) c. 34, Extra I 6; die Worte sic ergo kommen im urspringlichen Wortlaut freilich nicht vor; c. 14, Extra II25 (Venerabilem) kommt nicht in Betracht. co 99) c. 1, D. VIII. co 100) Const. feud. II 57. co 101) Dig. I3, 2. cc 102) nämlich 4*
Strana 52
52 Nr. 91—92 Silvestri (vgl. oben zu N. 95. co 103) c. 6, C. XXIVq. 1. c0 104) c. 1, D. XXII. 00 105) c. 8, D. X. co 106) Cod. I 4, 2; vgl. N. 53. 0 107) c. 6, Extra I 33. 00 108) Cod. I 17, 1. c0 109) Cod. I 17, 18. c0 110) Cod. I 27, 2. c0 111) Cod. I 29, 5. c0 112) Cod. VII 37. co 113) Cod. VI 23, 27; Vorlage. co 114) Cod. I26, 2. c0 115) Nov. LXXXI, 1 c0 116) c. 44, Extra I6. 00 117) c. 1, D. XXIII. co 118) c. 24, D. XCIII. c0 119) Inst. II I, 1I. c0 120) Dig. XLI I, I. Montimperiale (Poggibonsi) 1313 Februar 19. Kaiser Heinrich VII. belehnt den Ritter Heinrich von Loray mit einem auf die kaiserliche Kammer angewiesenen Jahressold zu Kriegsdienst und anderen durch König Karl I. von Neapel festgesetzten Leistungen. K II0I). — Nrr. 91 und 95 gehören zu Heinrichs VII. Anweisungen von Soldrenten auf die kaiserliche Kammer (vgl. darüber O. Felsberg 70,79, Prowe 71), die übrigens auch Nikolaus von Butrinto (ed. Heyck 79) erwähnt. Einige andere waren bisher schon bekannt, aber nur aus den Notizen im Protokollbuch des Kammernotars Bernardus de Mercato (Const. IV nr. 971, 1027 f.). Eine subsidiäre Anweisung enthält das Diplom Const. IV nr. 1312 vom 13. März 1313; es steht unseren beiden Stücken auch in der Fassung sehr nahe (dieselbe Arenga noch ebenda nr. 975 vom 18. Mai). Henricus dei gratia Romanorum imperator semper augustus universis imperii fidelibus presentes litteras inspecturis gratiam suam et omne bonum ada) futuram rei memoriam'. I. Dignib) et benemeriti tanto sunt preveniendi favoribus et specialibus gratiis attollendi, quanto se reddunt in sinceritate devocionis precipua placidos et in obsequendi promptitudine fructuosos. 2. Attendentes itaque grata et fidelia servicia, que dilectus fidelis noster Henr(icus) de Loray miles nobilis et imperio iam dudum in Italie partibus hactenus exhibuit et specialiter exnunc inantea facere et exhibere promisit, dignumb) duximus eidem in huiusmodi ser- viciorum reconpensam, cum nemo suis stipendiis propriis militare cogatur, nostre liberalitatis et munificencie gratiam ulterius inpertiri. 3. Propter quod volentes erga ipsum effectu complere, quod in affectu gerimus, sibi suisque heredibus legitimis de suo corpore descendentibus trecentos flor(enos) auri parvos in redditibus an- nuis in festo beati Mychahel(is) archangeli de imperiali camera recipiendos sibique solvendos, donec eis provisione nostra previa in terris, redditibus vel in rebus aliis equivalentibus in Italia redditus ipsos sufficienter assignamus, in nobile feodum donamus et concedimus per presentes sub hac cum convencione specialiter adiecta, quod nobis et successoribus nostris tam impserlatoribusc) quam regibus cum tribus equis ab armis sufficientibus videlicet pro quolibet centenario florenorum cum uno equo serviant et servire teneantur in quibuslibet locis Ytalie singulis annis per tres menses integros propriis in expensis aliaque servicia faciant nobis et eisdem successoribus nostris ubicunque locorum Ytalie, que per dived) memorie Karolum primum olim Sicilie regem ordinata fuerunt sibique heredibus suis impendi per illos nobiles seu milites, quibus ipse rex redditus et terras in regno donavit pariterque concessit, expresse retinentes et servantes eciam exnunc nobis et successoribus nostris imperatoribus et regibus Romanorum talia servicia, iura, servitutes et dominia in supradictis redditibus et expensis, in rebus et bonis, quas prefato militi vel heredibus suis predictis pro redditibus ipsis de camera nostra recipiendis, ut 91.
52 Nr. 91—92 Silvestri (vgl. oben zu N. 95. co 103) c. 6, C. XXIVq. 1. c0 104) c. 1, D. XXII. 00 105) c. 8, D. X. co 106) Cod. I 4, 2; vgl. N. 53. 0 107) c. 6, Extra I 33. 00 108) Cod. I 17, 1. c0 109) Cod. I 17, 18. c0 110) Cod. I 27, 2. c0 111) Cod. I 29, 5. c0 112) Cod. VII 37. co 113) Cod. VI 23, 27; Vorlage. co 114) Cod. I26, 2. c0 115) Nov. LXXXI, 1 c0 116) c. 44, Extra I6. 00 117) c. 1, D. XXIII. co 118) c. 24, D. XCIII. c0 119) Inst. II I, 1I. c0 120) Dig. XLI I, I. Montimperiale (Poggibonsi) 1313 Februar 19. Kaiser Heinrich VII. belehnt den Ritter Heinrich von Loray mit einem auf die kaiserliche Kammer angewiesenen Jahressold zu Kriegsdienst und anderen durch König Karl I. von Neapel festgesetzten Leistungen. K II0I). — Nrr. 91 und 95 gehören zu Heinrichs VII. Anweisungen von Soldrenten auf die kaiserliche Kammer (vgl. darüber O. Felsberg 70,79, Prowe 71), die übrigens auch Nikolaus von Butrinto (ed. Heyck 79) erwähnt. Einige andere waren bisher schon bekannt, aber nur aus den Notizen im Protokollbuch des Kammernotars Bernardus de Mercato (Const. IV nr. 971, 1027 f.). Eine subsidiäre Anweisung enthält das Diplom Const. IV nr. 1312 vom 13. März 1313; es steht unseren beiden Stücken auch in der Fassung sehr nahe (dieselbe Arenga noch ebenda nr. 975 vom 18. Mai). Henricus dei gratia Romanorum imperator semper augustus universis imperii fidelibus presentes litteras inspecturis gratiam suam et omne bonum ada) futuram rei memoriam'. I. Dignib) et benemeriti tanto sunt preveniendi favoribus et specialibus gratiis attollendi, quanto se reddunt in sinceritate devocionis precipua placidos et in obsequendi promptitudine fructuosos. 2. Attendentes itaque grata et fidelia servicia, que dilectus fidelis noster Henr(icus) de Loray miles nobilis et imperio iam dudum in Italie partibus hactenus exhibuit et specialiter exnunc inantea facere et exhibere promisit, dignumb) duximus eidem in huiusmodi ser- viciorum reconpensam, cum nemo suis stipendiis propriis militare cogatur, nostre liberalitatis et munificencie gratiam ulterius inpertiri. 3. Propter quod volentes erga ipsum effectu complere, quod in affectu gerimus, sibi suisque heredibus legitimis de suo corpore descendentibus trecentos flor(enos) auri parvos in redditibus an- nuis in festo beati Mychahel(is) archangeli de imperiali camera recipiendos sibique solvendos, donec eis provisione nostra previa in terris, redditibus vel in rebus aliis equivalentibus in Italia redditus ipsos sufficienter assignamus, in nobile feodum donamus et concedimus per presentes sub hac cum convencione specialiter adiecta, quod nobis et successoribus nostris tam impserlatoribusc) quam regibus cum tribus equis ab armis sufficientibus videlicet pro quolibet centenario florenorum cum uno equo serviant et servire teneantur in quibuslibet locis Ytalie singulis annis per tres menses integros propriis in expensis aliaque servicia faciant nobis et eisdem successoribus nostris ubicunque locorum Ytalie, que per dived) memorie Karolum primum olim Sicilie regem ordinata fuerunt sibique heredibus suis impendi per illos nobiles seu milites, quibus ipse rex redditus et terras in regno donavit pariterque concessit, expresse retinentes et servantes eciam exnunc nobis et successoribus nostris imperatoribus et regibus Romanorum talia servicia, iura, servitutes et dominia in supradictis redditibus et expensis, in rebus et bonis, quas prefato militi vel heredibus suis predictis pro redditibus ipsis de camera nostra recipiendis, ut 91.
Strana 53
1313 Februar 19—April 25 53 premittitur, assignabimus, qualia dictus quondam rex Karolus in prefatis donis sibi et heredibus suis retinuit et retinere consuevit. 4. Igitur cum memoratus miles nobis recipientibus pro nobis, suc- cessoribus nostris et Romano imperio suo et predictorum heredum suorum nomine pro reditibus supradictis homagium et fidelitatis iuramentum solempne fecerit et prestiterit et nichilominus firmiter promittendo sacrosanctis dei ewangeliis tactis corporaliter nomine quo supra iuraverit, nobis et eisdem successoribus nostris et im- perio Romano obedienciam et fidelitatem debitam ac eciam omnia alia, que in forma fidelitatis nova vel veteri continentur, perpetuo fideliter observare ac supradicta servicia impendere necnon alia servicia, iura, servitutes et dominia nostra superius expressa, in quantum ad eum spectabit, integraliter reddere et ea vel eorum aliquid per se vel alium seu alios tacite vel expresse nullatenus inpedire, ipsum nomine quo supra de redditibus huiusmodi solemp- niter investivimus et presentibus investimus. In cuius rei testimonium presentes litteras maiestatis nostre sigillo iussimus communiri. Datum apud Montem Imperialem in castris supra Florenciam XI° kalendas marcii anno domini MCCC XIII°, indictione XI., regni nostri anno quinto, imperii vero primo. I) Ohne Ueberschr. + a) ad — memoriam von L. über der Zeile nachgetr., jedenfalls interpoliert (vgl. Nr. 95). + b) dingnum † c) impatoribus.+ d) divine. 92. Pisa 1313 April 25 (26?). Kaiser Heinrich VII. verhängt die Reichsacht über König Robert von Sizilien. K 1521); Const. IV nr. 946 aus dem vom kaiserlichen Kammernotar Paulus von Poggibonsi geschriebenen Original im Staatsarchiv zu Turin (A). — Schwalm hat in seiner Ausgabe von der abschriftlichen Ueberlieferung der denkwürdigen Sentens nur die Eintragung im Register des Kammernotars Leopardus von Pisa (B) bericksichtigt; gerade sie weicht von A nur un- bedeutend ab. Anders steht es, wie schon Pertz (M. G. Leges II 544) bemerkt zu haben scheint, mit den Kopieen, die vier Schriftsteller des 14. Jahrhunderts ihren Werken einverleibt haben, Mussatus: Muratori Scriptores X 524 (M), der Verfasser des Chronicon Siciliae ebenda 865 (S), Peter von Zittau: Dobner V 316 (P) und Alberich von Rosciate Kommentar zu Cod. VIIII 8, 5 ſzitiert nach Freher I 602/ (R); ebenso verhalten sich wohl Abschriften der Turiner Bibliothek und der Markusbibliothek in Venedig, über die nichts Näheres be- kannt ist, ebenso endlich auch unser K. Sie alle stellen, so arg verderbt sie auch sind, eine besondere Fassung dar. Während A sich namentlich durch die ausführlichen Schlussformeln als Werk des schreibenden Kammernotars Paulus charakterisiert, bieten K, M, S, P und R eine im wesentlichen dem Kanzleistil angeschlossene Datierung. Immerhin zeigt das einleitende Actum und die mit in presencia eingeführte Erwähnung der Zeugen, dass auch sie von einem öffentlichen Notar herrühren; die Invokation in nomine domini amen, die der U. wenigstens in K vorangeht, ist den Kammernotaren Bernard von Mercato, Johann von Diest und Anderen eigentümlich (vgl. Const. IV nr. 769, 789, 794, 808, 825, 827, 839, 841, 933), während Paulus in dei nomine amen bevorzugt (vgl. nr. 768, 848, 849), wenn er nicht ganz auf diese Formel verzichtet. K, M, R, P, nicht aber S, sind um einen Tag früher datiert. Vielleicht liegt da nur ein Rechenfehler vor. Jedenfalls dürften sie trotzdem jiinger als A und aus ihm abgeleitet sein. Im Text weichen sie nur ganz wenig ab; es geniigte daher, zur Veranschaulichung des Handschriften- verhältnisses hier Anfang und Ende zu geben. Da sie zu A nicht überall in der gleichen Beziehung stehen, wird man sie auf verschiedene Original-
1313 Februar 19—April 25 53 premittitur, assignabimus, qualia dictus quondam rex Karolus in prefatis donis sibi et heredibus suis retinuit et retinere consuevit. 4. Igitur cum memoratus miles nobis recipientibus pro nobis, suc- cessoribus nostris et Romano imperio suo et predictorum heredum suorum nomine pro reditibus supradictis homagium et fidelitatis iuramentum solempne fecerit et prestiterit et nichilominus firmiter promittendo sacrosanctis dei ewangeliis tactis corporaliter nomine quo supra iuraverit, nobis et eisdem successoribus nostris et im- perio Romano obedienciam et fidelitatem debitam ac eciam omnia alia, que in forma fidelitatis nova vel veteri continentur, perpetuo fideliter observare ac supradicta servicia impendere necnon alia servicia, iura, servitutes et dominia nostra superius expressa, in quantum ad eum spectabit, integraliter reddere et ea vel eorum aliquid per se vel alium seu alios tacite vel expresse nullatenus inpedire, ipsum nomine quo supra de redditibus huiusmodi solemp- niter investivimus et presentibus investimus. In cuius rei testimonium presentes litteras maiestatis nostre sigillo iussimus communiri. Datum apud Montem Imperialem in castris supra Florenciam XI° kalendas marcii anno domini MCCC XIII°, indictione XI., regni nostri anno quinto, imperii vero primo. I) Ohne Ueberschr. + a) ad — memoriam von L. über der Zeile nachgetr., jedenfalls interpoliert (vgl. Nr. 95). + b) dingnum † c) impatoribus.+ d) divine. 92. Pisa 1313 April 25 (26?). Kaiser Heinrich VII. verhängt die Reichsacht über König Robert von Sizilien. K 1521); Const. IV nr. 946 aus dem vom kaiserlichen Kammernotar Paulus von Poggibonsi geschriebenen Original im Staatsarchiv zu Turin (A). — Schwalm hat in seiner Ausgabe von der abschriftlichen Ueberlieferung der denkwürdigen Sentens nur die Eintragung im Register des Kammernotars Leopardus von Pisa (B) bericksichtigt; gerade sie weicht von A nur un- bedeutend ab. Anders steht es, wie schon Pertz (M. G. Leges II 544) bemerkt zu haben scheint, mit den Kopieen, die vier Schriftsteller des 14. Jahrhunderts ihren Werken einverleibt haben, Mussatus: Muratori Scriptores X 524 (M), der Verfasser des Chronicon Siciliae ebenda 865 (S), Peter von Zittau: Dobner V 316 (P) und Alberich von Rosciate Kommentar zu Cod. VIIII 8, 5 ſzitiert nach Freher I 602/ (R); ebenso verhalten sich wohl Abschriften der Turiner Bibliothek und der Markusbibliothek in Venedig, über die nichts Näheres be- kannt ist, ebenso endlich auch unser K. Sie alle stellen, so arg verderbt sie auch sind, eine besondere Fassung dar. Während A sich namentlich durch die ausführlichen Schlussformeln als Werk des schreibenden Kammernotars Paulus charakterisiert, bieten K, M, S, P und R eine im wesentlichen dem Kanzleistil angeschlossene Datierung. Immerhin zeigt das einleitende Actum und die mit in presencia eingeführte Erwähnung der Zeugen, dass auch sie von einem öffentlichen Notar herrühren; die Invokation in nomine domini amen, die der U. wenigstens in K vorangeht, ist den Kammernotaren Bernard von Mercato, Johann von Diest und Anderen eigentümlich (vgl. Const. IV nr. 769, 789, 794, 808, 825, 827, 839, 841, 933), während Paulus in dei nomine amen bevorzugt (vgl. nr. 768, 848, 849), wenn er nicht ganz auf diese Formel verzichtet. K, M, R, P, nicht aber S, sind um einen Tag früher datiert. Vielleicht liegt da nur ein Rechenfehler vor. Jedenfalls dürften sie trotzdem jiinger als A und aus ihm abgeleitet sein. Im Text weichen sie nur ganz wenig ab; es geniigte daher, zur Veranschaulichung des Handschriften- verhältnisses hier Anfang und Ende zu geben. Da sie zu A nicht überall in der gleichen Beziehung stehen, wird man sie auf verschiedene Original-
Strana 54
54 Nr. 93—95 exemplare surickführen missen. Es handelt sich eben im Gegensatz zu dem Hauptexemplar des kaiserlichen Archivs — dieses ist übrigens in Const. IV nr. 1296 benutzt — um die Fassung, die als Enzyclika in der Welt ver- breitet wurde. In a) nomine domini amen. Henr(icus) septimus b) dei“) gratia Romanorum imperator semper d) augustus ad certitudinem presencium et me- moriam futurorum. Deus iudex iustuse), fortis et longanimis omnes secundum sua meritf) iudicans superbientem illumg), qui dum h) ante sue i) thronum clemencie k) gloriak*) et honorek**) sublimatum h) conspiciens 1) sedem suam abm) aquilone, ut esset altissimo similis n), ponere cogitavit, de altis celorum faustibuso) ad inferiora p) terre in obprobriaq) sempiterna demergens r) ipsum s) omnit) gloria") et spe misericordie v) condigne privando eum h) duxit eternalibus ulcionibus exponendum. Sic w) * ad presens iusticiam respiciat x) et equitatem videaty) ipse celestium terrestriumz) et infernorum dominus, quiz) novit occulta cordiuma*) etb5) ante cuius tribunal omnis calumpniac" cessat et veritas nulliusd') nequicie tenebris obscuratur. Deponate) etf") nunc deg) sede potentem, qui temptavit et exacerbavit ipsum et concitavith") eum in iram, perdati') eum, qui malak) gerit et) det illi, qui obstinato m') animo viam innocencien') refugito") et gloriaturp) in malicia, obprobrium q) senpiternum. Fiatr) in eos) iudicium conscriptum et y) sitt’) gloria h) om- nibus sanctis eius. — — — — — — — — — — — — — Huiusmodi autem privacionumu1), confiscacionis, exbanitionis v), diffidacionis w*), condempnacionisz) et absolucionis sententias in hiis scriptis ferimusx*) et aliay") omnia et singula suprascriptaz) et infrascriptaaa) facimus exigente iustitia et z) bono rei publice requirente acbb) ex certa scientia cc) etdd) de h) plenitudine potestatis supplentes ee) omnem defectum, si quis forsan ff) in z) inquisicione predicta velgg) quibuscunque processibus propterea factishh) obii) aliquam iuris sollempnitatem kk) omissam11) est mm) habitusnn), non obstantibus aliquibus legibus, constitutionibus 00), gratiis pp) et qq) privilegiis sub quacunque verborumrr) forma concessisss), eciamsitt) de ipsis oporteret de verbo ad ver- bum in presentibus fieri mencionem, que contraz) premissa vel premissorum aliquod uu) possent vv) quomodolibet obici velww) opponi, quibus specialiter derogamus. Actum XX) Pysisyy) in presencia nostrorum principum et baro- num ac zz) populi multitudinis copiose aaa) VII.bbb) kalendas madiicce) regni nostri anno Voddd), imperii vero annoz) primo eee). I) Ueberschr. in K: Condempnacio Ruperti per Henr(icum) imperatorem. + a) In — amen fehlt A, M, S, R, nicht P. † b) f. R. + c) divina favente clementia st. dei gratia A, S. d) et semper M, R, P. + e) et iustus et fortis P. + f) mer. sua R. + g) add. spiritum R. + h) f. R. + i) suum R; nach thronum P. + k) demens R. + k*) glorie K. + k**) honori K. + 1) conspiceret S. + m) ad aquilonem S, R, P. + n) sim. Alt. R, P.+ o) faustibus K, M; fastibus A, S, R, P. + p) infima P. + q) obbrobria A; opprobria S; comprobria R. + r) f. S. + s) seipsum S. + t) enim K, M, P; f. S. + u) gratia A, M, S, R. + v) minime R. + w) Sicet A, S; sicut M. + x) respiciet K, P; respicit M. + y) iudicat M. + z) f. S. + a1) iudi- + c1) cess. cal. R. + d’) nullis A,S. + e1) deponit S. ciorum S. + b5) f. P. + f1) f. M, S. + g") pot. de sede P. + h') convocavit S. + i) ut perd. S. + k male R. + 1) querit, f. et A, M; querit S, R, P. + m") ostinato A. + n5) ignorantiae S. + o") effugit M. + p° generaliter S. + q obbrobrium A ; comprobrium R; et oppr. M. + r*) Faciat A, M, R; Fecit S. s') eum M, S, R, P. † tô) sic R; f. P.+ u1) privationis S, R, P. + v) et banni- cionis K. † w*) et diffinitionis S. + x" fecimus M, R. + y*) omnia al. R.
54 Nr. 93—95 exemplare surickführen missen. Es handelt sich eben im Gegensatz zu dem Hauptexemplar des kaiserlichen Archivs — dieses ist übrigens in Const. IV nr. 1296 benutzt — um die Fassung, die als Enzyclika in der Welt ver- breitet wurde. In a) nomine domini amen. Henr(icus) septimus b) dei“) gratia Romanorum imperator semper d) augustus ad certitudinem presencium et me- moriam futurorum. Deus iudex iustuse), fortis et longanimis omnes secundum sua meritf) iudicans superbientem illumg), qui dum h) ante sue i) thronum clemencie k) gloriak*) et honorek**) sublimatum h) conspiciens 1) sedem suam abm) aquilone, ut esset altissimo similis n), ponere cogitavit, de altis celorum faustibuso) ad inferiora p) terre in obprobriaq) sempiterna demergens r) ipsum s) omnit) gloria") et spe misericordie v) condigne privando eum h) duxit eternalibus ulcionibus exponendum. Sic w) * ad presens iusticiam respiciat x) et equitatem videaty) ipse celestium terrestriumz) et infernorum dominus, quiz) novit occulta cordiuma*) etb5) ante cuius tribunal omnis calumpniac" cessat et veritas nulliusd') nequicie tenebris obscuratur. Deponate) etf") nunc deg) sede potentem, qui temptavit et exacerbavit ipsum et concitavith") eum in iram, perdati') eum, qui malak) gerit et) det illi, qui obstinato m') animo viam innocencien') refugito") et gloriaturp) in malicia, obprobrium q) senpiternum. Fiatr) in eos) iudicium conscriptum et y) sitt’) gloria h) om- nibus sanctis eius. — — — — — — — — — — — — — Huiusmodi autem privacionumu1), confiscacionis, exbanitionis v), diffidacionis w*), condempnacionisz) et absolucionis sententias in hiis scriptis ferimusx*) et aliay") omnia et singula suprascriptaz) et infrascriptaaa) facimus exigente iustitia et z) bono rei publice requirente acbb) ex certa scientia cc) etdd) de h) plenitudine potestatis supplentes ee) omnem defectum, si quis forsan ff) in z) inquisicione predicta velgg) quibuscunque processibus propterea factishh) obii) aliquam iuris sollempnitatem kk) omissam11) est mm) habitusnn), non obstantibus aliquibus legibus, constitutionibus 00), gratiis pp) et qq) privilegiis sub quacunque verborumrr) forma concessisss), eciamsitt) de ipsis oporteret de verbo ad ver- bum in presentibus fieri mencionem, que contraz) premissa vel premissorum aliquod uu) possent vv) quomodolibet obici velww) opponi, quibus specialiter derogamus. Actum XX) Pysisyy) in presencia nostrorum principum et baro- num ac zz) populi multitudinis copiose aaa) VII.bbb) kalendas madiicce) regni nostri anno Voddd), imperii vero annoz) primo eee). I) Ueberschr. in K: Condempnacio Ruperti per Henr(icum) imperatorem. + a) In — amen fehlt A, M, S, R, nicht P. † b) f. R. + c) divina favente clementia st. dei gratia A, S. d) et semper M, R, P. + e) et iustus et fortis P. + f) mer. sua R. + g) add. spiritum R. + h) f. R. + i) suum R; nach thronum P. + k) demens R. + k*) glorie K. + k**) honori K. + 1) conspiceret S. + m) ad aquilonem S, R, P. + n) sim. Alt. R, P.+ o) faustibus K, M; fastibus A, S, R, P. + p) infima P. + q) obbrobria A; opprobria S; comprobria R. + r) f. S. + s) seipsum S. + t) enim K, M, P; f. S. + u) gratia A, M, S, R. + v) minime R. + w) Sicet A, S; sicut M. + x) respiciet K, P; respicit M. + y) iudicat M. + z) f. S. + a1) iudi- + c1) cess. cal. R. + d’) nullis A,S. + e1) deponit S. ciorum S. + b5) f. P. + f1) f. M, S. + g") pot. de sede P. + h') convocavit S. + i) ut perd. S. + k male R. + 1) querit, f. et A, M; querit S, R, P. + m") ostinato A. + n5) ignorantiae S. + o") effugit M. + p° generaliter S. + q obbrobrium A ; comprobrium R; et oppr. M. + r*) Faciat A, M, R; Fecit S. s') eum M, S, R, P. † tô) sic R; f. P.+ u1) privationis S, R, P. + v) et banni- cionis K. † w*) et diffinitionis S. + x" fecimus M, R. + y*) omnia al. R.
Strana 55
1313 Мai 13—Juli 16 55 + z) facta K, M, R; supradicta S; ƒ. P. + aa) instrumenta K, P; instabili- menta M; incerta R; infra S. † bb) et S, P. + cc) causa S. � dd) f. M, S. + ee) suplentis P. + ff) forsitan K, P. + gg) de R, P. + hh) habitis R. + ii) vel aliqua st. ob al. S. + kk) solemnitate S.+ 11) obmissam A; ob- missa S. + mm) esset K, R, P; esse M. + nn) habitis M; hactenus add. P. + oo) vel statutis M. + pp) contrariis K, R, P; contractis M. + qq) vel R. + rr) verb. forma R. + ss) contentis S. + tt) et S. + uu) aliquid S, R. + vv) posse R; posset, nach quom. P. + ww) non R. + xx) viel ausführlicheres Eschatokoll mit die XXVI. mensis aprilis A; Datum S. + yy) Pisis M, S, R. + zz) et M. + aaa) expresse S; copiosa R. + bbb) sexto S. + ccc) maii M, S, R, P. + ddd) quinto M, R, P; IV. S. + eee) I. M; quod fuit MCCCXI add. R. 93. Paris 1313 Mai 13 (12?). An Papst Klemens V. König Philipp IV. von Frankreich. K 19; Muratori Scriptores X 563 aus Handschr. der Ambrosianischen Bibliothek in Mailand (M), Const. IV nr. 948 aus der von M wohl verschiedenen Handschr. A 261 derselben Bibliothek (I) und Handschr. lat. 2962 der vatikan. Biblio- thek in Rom (2). Abweichend: S. 993 Z. 13 Sanctissimo patri in domino (wie bei G. Lizerand Clement V et Philippe IV le Bel ƒ19107 440—444, 473, 485), 14 Francor. rex (vgl. Lizerand l. c.), 16 magnatorum st. magistror., 17 consanguinei (fehlt nostri) Philippi, 20 intendit, 21 universale, 23 nos igitur (mit M) vor regis fehlt qui (quidem 2) dicti (pradicti M), 23 sanguine nostro (mit M), 26 talibus et tantis, 27 celeriter remedio, 28 inpediri (im- pedire 1, 2), 29 Verum autem imperatorem prefatum a predictis, 34 dum st. cum, 35 regem, regnum et subd., 36 recommendatos, 37 XIII. (st. XII.) mensis maii. Verderbt Z. 17 Achaye, 20 predicte st. pacem, Romanorum, 22 dicuntur st. dinoscitur, 24 regis, 25 et st. ut, 28 incomodum posset, 30 parat, eandem 33 negocium; es fehlt Z. 17 u. 19 nostri, 22 proprium, 30 se, 31 occurrentes. 94*. Neufchâteau 1313 Juni 12. Klemens V., Prozess Inter cetera. K 4I; Const. IV nr. 1003 aus (2) der Reichskanzlei im Staatsarchiv zu Originaltranssumt (1) und Kopie Turin sowie vatikan. Register (3). K hat abweichend von 1: S. 1045 Z. 16 et st. vel, Z. 35 vel st. aut, Z. 43 huiusmodi — S. 1046 Z. 6 publicatur, von 2: S. 1045 Z. 18 delectabiliter, S. 1047 Z. 7 in — castri, von 3: S. 1046 Titel, Z. 12 ad fehlt, Z. 42 gravius, von 1 und 2: Z. 27 aut terram s eu partem vel al. — eorumdem loca st. vel t. aut p. v. a. loca — eorumdem, Z. 43 processus noster st. n. p., von 1—3 Z. 7 racc(i)one st. Romane, Z. 12 suspicarentur st. suspicaremur (suspicaretur 2), Z. 14 rex Sic., Z. 15 feodum, Z. 17 possemus, Z. 21 irrecuperabilibus, Z. 22 formidare, Z. 23 et singulis fehlt, Z. 25 refulgeant, Z. 26 vel st. et, districte, Z. 31 eisdem, fehlt vasa, conduc. nach modo, Z. 35 preminant, Z. 41 tenentur, Z. 42 processerimus, Z. 43 idem st. huiusmodi, S. 1046 Z. I liminariis, Z. 3 fehlt postea, excu- sacionem nach pretend. Pisa 1313 Juli 16. Kaiser Heinrich VII. belehnt den Ritter Thomas von Siebenborn, seinen Kämmerer, mit einem Jahressold gegen die Verpflichtung zu Kriegsdienst und zu anderen, im kaiserlichen Kammerregister festgelegten Leistungen. K 1091); aus dem Original (mit anhängendem Majestätssiegel) im Staatsarchiv zu Luxemburg (Fonds Reinach): Publications de Luxembourg XXVIII (VI) 30I mit Facsimile (A). Das wichtige, in die M. G. Constitutiones nicht aufgenommene Stück wird hier mit Zugrundelegung des Facsimiles wiederholt. Der Empfänger ist während des Romzuges Heinrichs VII. oft hervorgetreten (vgl. Const. IVb im Register, Friedensburg: Westdeutsche Zeitschrift III 303 nr. 42). Henricus septimus divina favente clementia Romanorum im- perator semper augustus universis sacri Romani imperii fidelibus presentes litteras inspecturis gratiam suam et omne bonum. 95.
1313 Мai 13—Juli 16 55 + z) facta K, M, R; supradicta S; ƒ. P. + aa) instrumenta K, P; instabili- menta M; incerta R; infra S. † bb) et S, P. + cc) causa S. � dd) f. M, S. + ee) suplentis P. + ff) forsitan K, P. + gg) de R, P. + hh) habitis R. + ii) vel aliqua st. ob al. S. + kk) solemnitate S.+ 11) obmissam A; ob- missa S. + mm) esset K, R, P; esse M. + nn) habitis M; hactenus add. P. + oo) vel statutis M. + pp) contrariis K, R, P; contractis M. + qq) vel R. + rr) verb. forma R. + ss) contentis S. + tt) et S. + uu) aliquid S, R. + vv) posse R; posset, nach quom. P. + ww) non R. + xx) viel ausführlicheres Eschatokoll mit die XXVI. mensis aprilis A; Datum S. + yy) Pisis M, S, R. + zz) et M. + aaa) expresse S; copiosa R. + bbb) sexto S. + ccc) maii M, S, R, P. + ddd) quinto M, R, P; IV. S. + eee) I. M; quod fuit MCCCXI add. R. 93. Paris 1313 Mai 13 (12?). An Papst Klemens V. König Philipp IV. von Frankreich. K 19; Muratori Scriptores X 563 aus Handschr. der Ambrosianischen Bibliothek in Mailand (M), Const. IV nr. 948 aus der von M wohl verschiedenen Handschr. A 261 derselben Bibliothek (I) und Handschr. lat. 2962 der vatikan. Biblio- thek in Rom (2). Abweichend: S. 993 Z. 13 Sanctissimo patri in domino (wie bei G. Lizerand Clement V et Philippe IV le Bel ƒ19107 440—444, 473, 485), 14 Francor. rex (vgl. Lizerand l. c.), 16 magnatorum st. magistror., 17 consanguinei (fehlt nostri) Philippi, 20 intendit, 21 universale, 23 nos igitur (mit M) vor regis fehlt qui (quidem 2) dicti (pradicti M), 23 sanguine nostro (mit M), 26 talibus et tantis, 27 celeriter remedio, 28 inpediri (im- pedire 1, 2), 29 Verum autem imperatorem prefatum a predictis, 34 dum st. cum, 35 regem, regnum et subd., 36 recommendatos, 37 XIII. (st. XII.) mensis maii. Verderbt Z. 17 Achaye, 20 predicte st. pacem, Romanorum, 22 dicuntur st. dinoscitur, 24 regis, 25 et st. ut, 28 incomodum posset, 30 parat, eandem 33 negocium; es fehlt Z. 17 u. 19 nostri, 22 proprium, 30 se, 31 occurrentes. 94*. Neufchâteau 1313 Juni 12. Klemens V., Prozess Inter cetera. K 4I; Const. IV nr. 1003 aus (2) der Reichskanzlei im Staatsarchiv zu Originaltranssumt (1) und Kopie Turin sowie vatikan. Register (3). K hat abweichend von 1: S. 1045 Z. 16 et st. vel, Z. 35 vel st. aut, Z. 43 huiusmodi — S. 1046 Z. 6 publicatur, von 2: S. 1045 Z. 18 delectabiliter, S. 1047 Z. 7 in — castri, von 3: S. 1046 Titel, Z. 12 ad fehlt, Z. 42 gravius, von 1 und 2: Z. 27 aut terram s eu partem vel al. — eorumdem loca st. vel t. aut p. v. a. loca — eorumdem, Z. 43 processus noster st. n. p., von 1—3 Z. 7 racc(i)one st. Romane, Z. 12 suspicarentur st. suspicaremur (suspicaretur 2), Z. 14 rex Sic., Z. 15 feodum, Z. 17 possemus, Z. 21 irrecuperabilibus, Z. 22 formidare, Z. 23 et singulis fehlt, Z. 25 refulgeant, Z. 26 vel st. et, districte, Z. 31 eisdem, fehlt vasa, conduc. nach modo, Z. 35 preminant, Z. 41 tenentur, Z. 42 processerimus, Z. 43 idem st. huiusmodi, S. 1046 Z. I liminariis, Z. 3 fehlt postea, excu- sacionem nach pretend. Pisa 1313 Juli 16. Kaiser Heinrich VII. belehnt den Ritter Thomas von Siebenborn, seinen Kämmerer, mit einem Jahressold gegen die Verpflichtung zu Kriegsdienst und zu anderen, im kaiserlichen Kammerregister festgelegten Leistungen. K 1091); aus dem Original (mit anhängendem Majestätssiegel) im Staatsarchiv zu Luxemburg (Fonds Reinach): Publications de Luxembourg XXVIII (VI) 30I mit Facsimile (A). Das wichtige, in die M. G. Constitutiones nicht aufgenommene Stück wird hier mit Zugrundelegung des Facsimiles wiederholt. Der Empfänger ist während des Romzuges Heinrichs VII. oft hervorgetreten (vgl. Const. IVb im Register, Friedensburg: Westdeutsche Zeitschrift III 303 nr. 42). Henricus septimus divina favente clementia Romanorum im- perator semper augustus universis sacri Romani imperii fidelibus presentes litteras inspecturis gratiam suam et omne bonum. 95.
Strana 56
56 Nr. 96 I. Digni et benemeriti tantoa) sunt preveniendi favoribus et spetialibus gratiis attollendib), quanto sec) reddunt in sinceritate devotionis placidos et in obsequendi promptitudine fructuosos. 2. Attendentesd) itaque grata et fidelia servicia, que dilectus fidelis et camerarius noster Thomas de Septenfontibuse) miles nobis et imperio in Italie partibus hactenus exhibuit et specialiter exnunc inantea facere et exhibere promisit, dignum reputamus et debitum, 3. Et quod ad eum nostre munificentie dexteram extendamus. horum consideracione, presertim cum nemo propriis militare stipendiis teneatur, sibi suisque legitimis heredibus de suo corpore descendentibus duo milia florenorum auri parvorum in redditibusf) annuis in festo beati Michahel(is)g) archangeli de imperali camera solvendorum et recipiendorum ex ea, donec h) sibi provisione nostra previa in terris, redditibus vel in rebus aliis equivalentibus in Italia redditus ipsos sufficienter assignaverimus, in nobile pheudum i) donamus et concedimus perc) presentesc), sub hac tamen conditione, quod dictus Thomas et heredes eius nobis et successoribus nostris tam imperatoribusk) quam regibus Romanor(um) cum viginti sufficientibus equis armorum videlicet pro quolibet centenario florenorum cum uno equo serviant aliaque servicia faciant et per tres menses integros ubicunque locorum Italie quolibet anno in expensis propriis predicta et alia servicia in registro camere nostre expresse retinentes et contenta 1) faciant et facere teneantur reservantes nobis et eisdem successoribus nostris talia servitia, iura, servitutes et dominia in supradictis redditibus etf) expensism) ac in rebus et bonis, quas et que prefato Thome vel heredibus suis predictis pro redditibus ipsis de camera nostra recipiendis, ut premittiturn), assignabimus, qualia in registro ipso continentur. 4. Et quia memoratus miles nobis recipientibus pro nobis°) et successoribus nostris predictis et Romano imperio suo et predic- torum heredum suorum nomine pro redditibus supradictis homagium et fidelitatis iuramentum sollempne prestit(it) et per iuramentum ipsum nobis et successoribus nostris predictis Romanoque imperio obedienciam et fidelitatem debitam ac eciam omnia alia, que in forma fidelitatis nova et veteri continentur, perpetuop) fideliter facere et observare ac servicia supradicta impendere, iura, servi- tutes et dominia nostra pretacta, in quantum spectabit ad eum et heredes suos predictos, integraliter reddere et preservare ac ea vel eorum aliquod per se vel alium seu alios publice vel occulte nullatenus m) inpedire promisit, ipsum suo et predictorum heredum suorum nomine de redditibus huiusmodi tanquam pheudo nobili perq) baculum, quem manu gestamus, presentialiter investimus. Datum Pisis XVII° kalendas augusti regni nostri anno quinto, imperii vero secundo. I) Ueberschr. in K: Investitura de pheodo nobili. + a) in tanto K. + b) attollendo K. + c) fehlt K. + d) Accedentes K. + e) Septemfontibus K. + f) reddibus K. + g) Mych. K. + h) donnec aus donet korr. K. + i) pheodum K. + k) impatoribus K. + 1) contentta K. + m) expressis K. + n) promit- tuntur K. + o) bonis K. + p) perpetue K. † q) pro K.
56 Nr. 96 I. Digni et benemeriti tantoa) sunt preveniendi favoribus et spetialibus gratiis attollendib), quanto sec) reddunt in sinceritate devotionis placidos et in obsequendi promptitudine fructuosos. 2. Attendentesd) itaque grata et fidelia servicia, que dilectus fidelis et camerarius noster Thomas de Septenfontibuse) miles nobis et imperio in Italie partibus hactenus exhibuit et specialiter exnunc inantea facere et exhibere promisit, dignum reputamus et debitum, 3. Et quod ad eum nostre munificentie dexteram extendamus. horum consideracione, presertim cum nemo propriis militare stipendiis teneatur, sibi suisque legitimis heredibus de suo corpore descendentibus duo milia florenorum auri parvorum in redditibusf) annuis in festo beati Michahel(is)g) archangeli de imperali camera solvendorum et recipiendorum ex ea, donec h) sibi provisione nostra previa in terris, redditibus vel in rebus aliis equivalentibus in Italia redditus ipsos sufficienter assignaverimus, in nobile pheudum i) donamus et concedimus perc) presentesc), sub hac tamen conditione, quod dictus Thomas et heredes eius nobis et successoribus nostris tam imperatoribusk) quam regibus Romanor(um) cum viginti sufficientibus equis armorum videlicet pro quolibet centenario florenorum cum uno equo serviant aliaque servicia faciant et per tres menses integros ubicunque locorum Italie quolibet anno in expensis propriis predicta et alia servicia in registro camere nostre expresse retinentes et contenta 1) faciant et facere teneantur reservantes nobis et eisdem successoribus nostris talia servitia, iura, servitutes et dominia in supradictis redditibus etf) expensism) ac in rebus et bonis, quas et que prefato Thome vel heredibus suis predictis pro redditibus ipsis de camera nostra recipiendis, ut premittiturn), assignabimus, qualia in registro ipso continentur. 4. Et quia memoratus miles nobis recipientibus pro nobis°) et successoribus nostris predictis et Romano imperio suo et predic- torum heredum suorum nomine pro redditibus supradictis homagium et fidelitatis iuramentum sollempne prestit(it) et per iuramentum ipsum nobis et successoribus nostris predictis Romanoque imperio obedienciam et fidelitatem debitam ac eciam omnia alia, que in forma fidelitatis nova et veteri continentur, perpetuop) fideliter facere et observare ac servicia supradicta impendere, iura, servi- tutes et dominia nostra pretacta, in quantum spectabit ad eum et heredes suos predictos, integraliter reddere et preservare ac ea vel eorum aliquod per se vel alium seu alios publice vel occulte nullatenus m) inpedire promisit, ipsum suo et predictorum heredum suorum nomine de redditibus huiusmodi tanquam pheudo nobili perq) baculum, quem manu gestamus, presentialiter investimus. Datum Pisis XVII° kalendas augusti regni nostri anno quinto, imperii vero secundo. I) Ueberschr. in K: Investitura de pheodo nobili. + a) in tanto K. + b) attollendo K. + c) fehlt K. + d) Accedentes K. + e) Septemfontibus K. + f) reddibus K. + g) Mych. K. + h) donnec aus donet korr. K. + i) pheodum K. + k) impatoribus K. + 1) contentta K. + m) expressis K. + n) promit- tuntur K. + o) bonis K. + p) perpetue K. † q) pro K.
Strana 57
1313 Dezember 11 57 Monteux 1313 Dezember II. Papst Klemens V. warnt Erzbischof Baldewin vor Ueber- eilung der deutschen Königswahl, bittet, den Wahltag hinaus- zuschieben und im Einvernehmen mit ihm zu handeln. K 37 (1)1) und K 100 (2)II) — Baldewin antwortet auf diesen Brief am 29. Januar 1314 (Const. V nr. 17). Den offenbar ganz übereinstimmenden Inhalt des parallelen Schreibens an den Erzbischof von Köln kannte man wenigstens teilweise aus dessen Antwort vom 15. Januar (ebenda 14 nr. 16), in welcher er wörtlich benutzt ist (vgl. Z. 8—15). Clemens episcopus servus servorum dei venerabili fratria) ..archiepiscopo Treverensi salutem et apostolicam benedictionem. I. Humani generis inimicus pacis inpaciens, amator litium, dis- cordieb) seminator a multis retro temporibus quorundam per ec- clesie benignitatemc) ad imperialis culminis apicem promotorum animos in tantam erexit superbiam, ut qui advocati et defensores ecclesie fore debuerant, atroces iniuriatores et inpugnatores sint Ex qua rebellione crevit dudum multorum perversorum facti. audacia et habundavit ipsorum malicia, peccandi libertas invaluit, pullularunt hereses et scandala suscitata fuerunt, multiplicate sunt cedes et strages hominum et ecclesiarum ac ecclesiasticarum per- sonarum iniurie, spoliaciones et exheredaciones d) secutee). Que quidem gravamina non solum ecclesie regni Alamanie sed multe alie remotarum eciam nacionum necnon et mater omnium sancta Romanaf) ecclesia predecessorum nostrorum temporibus sunt ex- perte. 2. Quia igitur ex electione regis Roman[orum]g) ad imperium promovendi, cum multi frequenter credantur boni, qui postmodum reperti sunt mali, multa possint pericula imminere, ideo circa eam magis deliberandum est et plenius consulendum. Propter que illis, ad quos ex ordinacione sedis apostolice huius- modi spectat electio, summo opere cavendum existit, quod talis et tanta in eligendo Roman(orum) rege adhibeatur cautela, ne mala, quod absit, reviviscanth) preterita, sed inimicis fidei et ec- clesie consternatis in pacis pulcritudine sedeat populus Christianus et in requie opulenta quiescat. 3. Tibi autem, frater carissime, ac i) aliis prelatisk) in electione predicta vocem habentibus est precipue id cavendum, qui tanto amplius estis deo et ecclesie obli- gati, quo ab eis amplioribus estis beneficiis honorati. Sane ad nostrum noveris pervenisse auditum, quod tu et alii electores regis Romani ad imperium promovendi ad electionem celebrandam iam terminum statuistis ita brevem, sicut audivimus, quod non morosa et diuturna deliberacio facienda premeditans et premeditata1) provida consideracione discernens, que in talibus summe fore pro- spicitur oportuna, terminum non potest precedere antedictum. 4. Cum itaque pro felici statu fidelium multum expediat, quod in electione Romani principis sic maturo, diuturno et deliberato con- silio procedatur, ut manu discrecionis eventus futurorum palpentur successuum et in communem populorumm) leticiam rerum suc- cessus contrarii evitentur, fraternitatem tuam, de qua plene confidimus, rogamus, monemus et hortamur attente, quatinus iuxta datam tibi a deo prudenciam") per te et alios sollicitis et opor- tunis studiis opem prebeas et operam efficacem, ut ad huiusmodi 96.
1313 Dezember 11 57 Monteux 1313 Dezember II. Papst Klemens V. warnt Erzbischof Baldewin vor Ueber- eilung der deutschen Königswahl, bittet, den Wahltag hinaus- zuschieben und im Einvernehmen mit ihm zu handeln. K 37 (1)1) und K 100 (2)II) — Baldewin antwortet auf diesen Brief am 29. Januar 1314 (Const. V nr. 17). Den offenbar ganz übereinstimmenden Inhalt des parallelen Schreibens an den Erzbischof von Köln kannte man wenigstens teilweise aus dessen Antwort vom 15. Januar (ebenda 14 nr. 16), in welcher er wörtlich benutzt ist (vgl. Z. 8—15). Clemens episcopus servus servorum dei venerabili fratria) ..archiepiscopo Treverensi salutem et apostolicam benedictionem. I. Humani generis inimicus pacis inpaciens, amator litium, dis- cordieb) seminator a multis retro temporibus quorundam per ec- clesie benignitatemc) ad imperialis culminis apicem promotorum animos in tantam erexit superbiam, ut qui advocati et defensores ecclesie fore debuerant, atroces iniuriatores et inpugnatores sint Ex qua rebellione crevit dudum multorum perversorum facti. audacia et habundavit ipsorum malicia, peccandi libertas invaluit, pullularunt hereses et scandala suscitata fuerunt, multiplicate sunt cedes et strages hominum et ecclesiarum ac ecclesiasticarum per- sonarum iniurie, spoliaciones et exheredaciones d) secutee). Que quidem gravamina non solum ecclesie regni Alamanie sed multe alie remotarum eciam nacionum necnon et mater omnium sancta Romanaf) ecclesia predecessorum nostrorum temporibus sunt ex- perte. 2. Quia igitur ex electione regis Roman[orum]g) ad imperium promovendi, cum multi frequenter credantur boni, qui postmodum reperti sunt mali, multa possint pericula imminere, ideo circa eam magis deliberandum est et plenius consulendum. Propter que illis, ad quos ex ordinacione sedis apostolice huius- modi spectat electio, summo opere cavendum existit, quod talis et tanta in eligendo Roman(orum) rege adhibeatur cautela, ne mala, quod absit, reviviscanth) preterita, sed inimicis fidei et ec- clesie consternatis in pacis pulcritudine sedeat populus Christianus et in requie opulenta quiescat. 3. Tibi autem, frater carissime, ac i) aliis prelatisk) in electione predicta vocem habentibus est precipue id cavendum, qui tanto amplius estis deo et ecclesie obli- gati, quo ab eis amplioribus estis beneficiis honorati. Sane ad nostrum noveris pervenisse auditum, quod tu et alii electores regis Romani ad imperium promovendi ad electionem celebrandam iam terminum statuistis ita brevem, sicut audivimus, quod non morosa et diuturna deliberacio facienda premeditans et premeditata1) provida consideracione discernens, que in talibus summe fore pro- spicitur oportuna, terminum non potest precedere antedictum. 4. Cum itaque pro felici statu fidelium multum expediat, quod in electione Romani principis sic maturo, diuturno et deliberato con- silio procedatur, ut manu discrecionis eventus futurorum palpentur successuum et in communem populorumm) leticiam rerum suc- cessus contrarii evitentur, fraternitatem tuam, de qua plene confidimus, rogamus, monemus et hortamur attente, quatinus iuxta datam tibi a deo prudenciam") per te et alios sollicitis et opor- tunis studiis opem prebeas et operam efficacem, ut ad huiusmodi 96.
Strana 58
58 Nr. 97—99 electionis negocium eiusdem°) Romani principis non cursu precipiti procedatur, sed per conpetens spacium temporis, quo non solum hoc p) precipuum et precelsum sed grandia quelibet negocia indi- gent, ut maturius peragantur, tamdiu huiusmodi electio retardetur, donec dilucide per te et coelectoresq) tuos de probitate vite, religione fidei, morum et virtutum meritis promovendi non levibus argumentis sed certo iudicio eligencium plenissima possit noticia optineri nosque huiusmodi deliberacione pendente per litteras tuas de huiusmodi negocio et eius universis circumstanciis ac meritis eligendi informacionem plenariam continentes, quas super hec ad plenam instructionem nostram super premissis habendam nobis mitti volumus etr) rogamus, possimus de premissis omnibus et singulis informari ac huiusmodi informacione recepta super agendis Scimus enim, quod tibi rescriberes) apostolice sedis votum. ordinata recte principia prosperis gaudent eventibus et que con- sulta deliberacione geruntur, felices successus procul dubio sorciuntur. Datum Montiliist) Carpentoraten(sis) u) dyocesis III. idus decembris pontificatus nostri anno nono. I) Ueberschr. in 1: Cle(mens) Treverensi, ne nimium acceleret in electione novi regis. † II) 2 ohne Ueberschr. + a) fehlt 1. † b) discordium 2. + c) benignitam 2. + d) herediciones 2. + e) secure 2. + f) Roma 2; Rom(an)i 1. + g) Romani 2. + h) reviviscat 2. + i) et 1. + k) nach electione nachgetr. 2. + 1) premedita 2. + m) pulorum 2. + n) providenciam 1. + o) eiusque 2. + p) hic 2. + q) electores 2. + r) danach possimus — informari getilgt 1. + s) fehlt 2. + t) Montibus 2. † u) aus Carpenton. korr. 1. 97. Мonteux 1314 März 3 (?) Papst Klemens V. mahnt Erzbischof Baldewin, einem Bündnis gegen Erzbischof Heinrich von Köln fernzubleiben. K 871). Clemens episcopus servus servorum dei venerabili fratria) archiepiscopo Trse]verensia*) salutem et apostolicam benedictionem. I. Nuper ad nostri apostolatus auditum relacio fidedigna perduxit, quod nonnulli comites et barones regni Alamanie contra venera- bilem fratrema) nostrum .. archiepiscopum et ecclesiam Colonien- sem invidie livore commoti te ad conspirandum una cum eis ad- versus ipsos archiepiscopum et ecclesiam illicere moliuntur in 2. Cum igitur tu ac ipsorum grave dispendium et iacturam. prefatus archiepiscopus Coloniensis unum sitis corpus in Christo et reputetur honorabile membrum Romane ecclesie quisque vestrum et propter hoc commodis nostre salutis et honoris conveniat, ut nedum, quod alter in alterius presiliat nocumentum, sed concordes pocius gerentes invicem voluntates utriusque status, cum expedit alterius utrius auxilio fulciatur, fraternitatem tuam monemus et hortamur attencius tibique per apostolica scripta districte pre- cipiendo mandamus, quatinus ab eiusdem illectionis instancia tuum prudenter avertens animum et auditum et a conspiracione vel confederacione qualibet cum dictisb) baronibus et nobilibus facienda, per quam eisdem archiepiscopo et ecclesie dampnum seu dispendium provenire posset, abstinens sapienter eisdem archiepiscopo et ec- clesie in suis iuribus defendendis assistasc) favoribus et auxiliis oportunis, ita quod ipsis archiepiscopo et ecclesie in posterum de
58 Nr. 97—99 electionis negocium eiusdem°) Romani principis non cursu precipiti procedatur, sed per conpetens spacium temporis, quo non solum hoc p) precipuum et precelsum sed grandia quelibet negocia indi- gent, ut maturius peragantur, tamdiu huiusmodi electio retardetur, donec dilucide per te et coelectoresq) tuos de probitate vite, religione fidei, morum et virtutum meritis promovendi non levibus argumentis sed certo iudicio eligencium plenissima possit noticia optineri nosque huiusmodi deliberacione pendente per litteras tuas de huiusmodi negocio et eius universis circumstanciis ac meritis eligendi informacionem plenariam continentes, quas super hec ad plenam instructionem nostram super premissis habendam nobis mitti volumus etr) rogamus, possimus de premissis omnibus et singulis informari ac huiusmodi informacione recepta super agendis Scimus enim, quod tibi rescriberes) apostolice sedis votum. ordinata recte principia prosperis gaudent eventibus et que con- sulta deliberacione geruntur, felices successus procul dubio sorciuntur. Datum Montiliist) Carpentoraten(sis) u) dyocesis III. idus decembris pontificatus nostri anno nono. I) Ueberschr. in 1: Cle(mens) Treverensi, ne nimium acceleret in electione novi regis. † II) 2 ohne Ueberschr. + a) fehlt 1. † b) discordium 2. + c) benignitam 2. + d) herediciones 2. + e) secure 2. + f) Roma 2; Rom(an)i 1. + g) Romani 2. + h) reviviscat 2. + i) et 1. + k) nach electione nachgetr. 2. + 1) premedita 2. + m) pulorum 2. + n) providenciam 1. + o) eiusque 2. + p) hic 2. + q) electores 2. + r) danach possimus — informari getilgt 1. + s) fehlt 2. + t) Montibus 2. † u) aus Carpenton. korr. 1. 97. Мonteux 1314 März 3 (?) Papst Klemens V. mahnt Erzbischof Baldewin, einem Bündnis gegen Erzbischof Heinrich von Köln fernzubleiben. K 871). Clemens episcopus servus servorum dei venerabili fratria) archiepiscopo Trse]verensia*) salutem et apostolicam benedictionem. I. Nuper ad nostri apostolatus auditum relacio fidedigna perduxit, quod nonnulli comites et barones regni Alamanie contra venera- bilem fratrema) nostrum .. archiepiscopum et ecclesiam Colonien- sem invidie livore commoti te ad conspirandum una cum eis ad- versus ipsos archiepiscopum et ecclesiam illicere moliuntur in 2. Cum igitur tu ac ipsorum grave dispendium et iacturam. prefatus archiepiscopus Coloniensis unum sitis corpus in Christo et reputetur honorabile membrum Romane ecclesie quisque vestrum et propter hoc commodis nostre salutis et honoris conveniat, ut nedum, quod alter in alterius presiliat nocumentum, sed concordes pocius gerentes invicem voluntates utriusque status, cum expedit alterius utrius auxilio fulciatur, fraternitatem tuam monemus et hortamur attencius tibique per apostolica scripta districte pre- cipiendo mandamus, quatinus ab eiusdem illectionis instancia tuum prudenter avertens animum et auditum et a conspiracione vel confederacione qualibet cum dictisb) baronibus et nobilibus facienda, per quam eisdem archiepiscopo et ecclesie dampnum seu dispendium provenire posset, abstinens sapienter eisdem archiepiscopo et ec- clesie in suis iuribus defendendis assistasc) favoribus et auxiliis oportunis, ita quod ipsis archiepiscopo et ecclesie in posterum de
Strana 59
1314 März 3—Juli 23 59 tuis actibus iuste querele materia non supersit, quam pocius de te digne collaudare se possint et nos te acquiescente huiusmodi nostrisd) monitis, exhortacionibus et mandatis tue circumspectionis industriam commendare merito valeamus. Datum Montiliis Carpentoraten(sis) dyocesis V. [nonas?]e) marcii pontificatus nostri anno nono. I) Ueberschr.: Ne dominus Trev(erensis) uniatur contra Coloniensem. + a) fatri, fatrem K. + a*) Triv. K. + b) der Rest nachgetr. auf vor K 89 (Nr. 70) frei- gebliebenem Raum, der grösstenteils durch die dann wieder gestrichene U. K 88 gefüllt worden war. + c) zwischen assistas und favoribus U. K 88. + d) danach getilgte Lücke. + e) korrigiert und undeutlich, doch keinesfalls als kalendas oder idus zu lesen; auch die vorhergehende V ist nicht gans gesichert. 98. [Langres 1314 vor Juli 24/. Instrument des ſkaiserlichen] öffentlichen Notars [Girardus Donzeleti de Besna in Sachen der Besetzung des Dekanats von Langres]. Siegler: die Kurie von Langres. — D 165 a. Erhalten ist nur die letzte Zeile: ſsigno- que meo solito una cum sigillo curie Lingonen(sis) signavi requisitus et rogatus. Sie giebt ein Bruchstück der ständigen Unterschriftsformel des Girardus, des einen der an der Sammlung D 165 a—171 beteiligten Notare (D 166, 168, 171), während die des anderen, Frietus (D 167, 170), lautet: et signum meum consuetum apposui rogatus. — Die sieben Stücke D 165 a—171 (Nr. 98 bis 102, 106, 108) stehen in genauer Zeitfolge auf einer Lage von 7 Doppel- blättern (so viele auch nach der älteren Foliierung am oberen Rande und nach der ältesten unten rechts). Urspringlich waren es deren 11. In der Mitte (nach fol. 119) sind 2 herausgeschnitten, auf welchem, wie auch die alte Randzählung beweist, der jetzt fehlende Schluss des 6. (D 170) und das ganz verlorene 7. Instrument (aus der Zeit zwischen 1314 September 10 und 1315 Januar 3) der ursprünglichen Sammlung gestanden hat. Deren I. Stück ist vor fol. 111 und D 166, welches die alte Numerierung 2 trägt, ausgefallen (Nr. 98); es muss, am Umfang der anderen gemessen, 2, wenn nicht 3 Blätter gefüllt haben. Ebenso viele sind dementsprechend am Ende der Lage (nach fol. 124) verloren gegangen. Auf ihnen stand der fehlende Rest des 8. In- struments (D 171) und ein 9. spurlos verlorenes, das nach 1315 Februar 2 anzusetzen ist. 99. [Langres] 1314 Juli 23. Instrument des Girardus Donzeleti de Besna Lingonensis (Langres) diocesis clericus auctoritate sacri Romani imperii publicus notarius über die ihm a. 1314 vicesima tercia die mensis iulii scilicet die mart is] crastino fes[t]i beate Marie Mag[dallene hora circa te[r]ciam indigcio[ne] du[o]decima sede apostolica vacante von dem ehrwürdigen Herrn Petrus de Molayo Dekan und Domherr der Kirche von Langres vorgelegte Appellation des Inhalts: der ihm durch Provision Papst Bonifacius VIII. verliehene und von ihm über 15 Jahre besessene Dekanat werde vom Domkapitel für ungiltig erklärt, weil er ihn ad preces weiland des wegen Ketzerei verurteilten dominus Iacobus de Molayo magister domus milicie templi erhalten habe, und eine Neuwahl ad diem lune in festo beate Marie Magdalene (Juli 22) usque ad diem martis sequentem anberaumt, mit Unrecht; denn weder stand Jakob von Molay, als Bonifacius VIII. jene Gnade verlieh, schon im Rufe der Ketzerei, vielmehr toto tempore, quo dictus dominus Bonifacius papa vixit, habebatur et reputa- batur tam per ipsum dominum papam quam per cetum reverendorum patrum dominorum cardinalium quam per serenissimum principem dominum Philippum regem Francorum illustrem quam per alios reges, prelatos et principes mundi quam per universum clerum et populum christianum verus et catholicus christi- anus et erat orthodoxe fidei zelator et pugil precipuus et deffensor ; noch war damals — nur dann bedeute das für die Sache etwas — gar ein Urteil gegen Jakob ergangen; ausserdem würde auch ohne dessen Bitte die Verleihung erfolgt sein, da er sie seinen eigenen Verdiensten verdanke, und obendrein hätten Bischof und Kapitel bisher nie Einspruch gegen ihn erhoben; er appelliere darum an den apostolischen Stuhl und den zukünftigen römischen Bischof. Zeugen: magister Laurencius rector scolarum Lingonensium, Hym-
1314 März 3—Juli 23 59 tuis actibus iuste querele materia non supersit, quam pocius de te digne collaudare se possint et nos te acquiescente huiusmodi nostrisd) monitis, exhortacionibus et mandatis tue circumspectionis industriam commendare merito valeamus. Datum Montiliis Carpentoraten(sis) dyocesis V. [nonas?]e) marcii pontificatus nostri anno nono. I) Ueberschr.: Ne dominus Trev(erensis) uniatur contra Coloniensem. + a) fatri, fatrem K. + a*) Triv. K. + b) der Rest nachgetr. auf vor K 89 (Nr. 70) frei- gebliebenem Raum, der grösstenteils durch die dann wieder gestrichene U. K 88 gefüllt worden war. + c) zwischen assistas und favoribus U. K 88. + d) danach getilgte Lücke. + e) korrigiert und undeutlich, doch keinesfalls als kalendas oder idus zu lesen; auch die vorhergehende V ist nicht gans gesichert. 98. [Langres 1314 vor Juli 24/. Instrument des ſkaiserlichen] öffentlichen Notars [Girardus Donzeleti de Besna in Sachen der Besetzung des Dekanats von Langres]. Siegler: die Kurie von Langres. — D 165 a. Erhalten ist nur die letzte Zeile: ſsigno- que meo solito una cum sigillo curie Lingonen(sis) signavi requisitus et rogatus. Sie giebt ein Bruchstück der ständigen Unterschriftsformel des Girardus, des einen der an der Sammlung D 165 a—171 beteiligten Notare (D 166, 168, 171), während die des anderen, Frietus (D 167, 170), lautet: et signum meum consuetum apposui rogatus. — Die sieben Stücke D 165 a—171 (Nr. 98 bis 102, 106, 108) stehen in genauer Zeitfolge auf einer Lage von 7 Doppel- blättern (so viele auch nach der älteren Foliierung am oberen Rande und nach der ältesten unten rechts). Urspringlich waren es deren 11. In der Mitte (nach fol. 119) sind 2 herausgeschnitten, auf welchem, wie auch die alte Randzählung beweist, der jetzt fehlende Schluss des 6. (D 170) und das ganz verlorene 7. Instrument (aus der Zeit zwischen 1314 September 10 und 1315 Januar 3) der ursprünglichen Sammlung gestanden hat. Deren I. Stück ist vor fol. 111 und D 166, welches die alte Numerierung 2 trägt, ausgefallen (Nr. 98); es muss, am Umfang der anderen gemessen, 2, wenn nicht 3 Blätter gefüllt haben. Ebenso viele sind dementsprechend am Ende der Lage (nach fol. 124) verloren gegangen. Auf ihnen stand der fehlende Rest des 8. In- struments (D 171) und ein 9. spurlos verlorenes, das nach 1315 Februar 2 anzusetzen ist. 99. [Langres] 1314 Juli 23. Instrument des Girardus Donzeleti de Besna Lingonensis (Langres) diocesis clericus auctoritate sacri Romani imperii publicus notarius über die ihm a. 1314 vicesima tercia die mensis iulii scilicet die mart is] crastino fes[t]i beate Marie Mag[dallene hora circa te[r]ciam indigcio[ne] du[o]decima sede apostolica vacante von dem ehrwürdigen Herrn Petrus de Molayo Dekan und Domherr der Kirche von Langres vorgelegte Appellation des Inhalts: der ihm durch Provision Papst Bonifacius VIII. verliehene und von ihm über 15 Jahre besessene Dekanat werde vom Domkapitel für ungiltig erklärt, weil er ihn ad preces weiland des wegen Ketzerei verurteilten dominus Iacobus de Molayo magister domus milicie templi erhalten habe, und eine Neuwahl ad diem lune in festo beate Marie Magdalene (Juli 22) usque ad diem martis sequentem anberaumt, mit Unrecht; denn weder stand Jakob von Molay, als Bonifacius VIII. jene Gnade verlieh, schon im Rufe der Ketzerei, vielmehr toto tempore, quo dictus dominus Bonifacius papa vixit, habebatur et reputa- batur tam per ipsum dominum papam quam per cetum reverendorum patrum dominorum cardinalium quam per serenissimum principem dominum Philippum regem Francorum illustrem quam per alios reges, prelatos et principes mundi quam per universum clerum et populum christianum verus et catholicus christi- anus et erat orthodoxe fidei zelator et pugil precipuus et deffensor ; noch war damals — nur dann bedeute das für die Sache etwas — gar ein Urteil gegen Jakob ergangen; ausserdem würde auch ohne dessen Bitte die Verleihung erfolgt sein, da er sie seinen eigenen Verdiensten verdanke, und obendrein hätten Bischof und Kapitel bisher nie Einspruch gegen ihn erhoben; er appelliere darum an den apostolischen Stuhl und den zukünftigen römischen Bischof. Zeugen: magister Laurencius rector scolarum Lingonensium, Hym-
Strana 60
60 Nr. 100—104 bertus de Ysonia vicedoctor scolarum cantus Lingonensium, Petrus de Chene- vere et Guido de Archu(ato?) clerici iurati curie Lingonensis. — D 166; vgl. Nr. 98. Langres 1314 September 1. 100. Instrument des Frietus de Lingon(is) clericus auctoritate apostolica notarius ier die im Jahre 1314 (Angaben wie in Nr. 99) die dominica post festum decollacionis beati baptiste scilicet prima die mensis septembris circa horam terciam, während in der Peterskirche zu Langres für die daselbst er- folgte Wahl des ehrwürdigen Herrn Petrus de Rupeforti Archidiakon von Langres zum Dekan von Langres das Tedeum gesungen wurde, ihm vor- gelegte Appellation des ehrwürdigen und bescheidenen Herrn Petrus de Molayo Domherrn von Langres folgenden Inhalts: er (P.) habe bereits gegen die vom Domkapitel anberaumte Wahl eines anderen Dekans appelliert (Nr. 99) und appelliere nun unter Wiederholung der damals angeführten Grinde gegen die erfolgte Wahl. Zeugen: die Herren Girandus de Grangiis prebendarius, Guido clericus obediencie de Montana, Guido dictus Troncherre (Troncherie?) capellanus in ecclesia Lingonensi, magister Nicholaus de Trebis clericus domini thesaurarii Lingonensis, Simonetus de Vallibus, Petrus de Orbign(eyo) dictus Chenemere clerici curie Lingonensis. — D 167; vgl. Nr. 98. Langres 1314 September 1. 101. Instrument des Girardus Donzeleti (u. s. w. wie in Nr. 98) über die am 1. September 1314 (Angaben wie in Nr. 99) im Kapitel der Domkirche von Langres durch Ugo de Cusseyo clericus iuratus curie Lingonensis erfolgte Verlesung der Appellation des Dekans Herrn Peters von Molay folgenden Inhalts: die vom Kapitel unter Nichtigerklärung seiner Provision auf den I. September anberaumte Wahl eines anderen Dekans sei unzulässig aus wie in Nr. 99 auseinander gesetzten Gründen; er appelliere daher wiederholt gegen diese Wahl, quam de novo decano comminati estis et nitimini facere et iussi fuistis et estis, an den apostolischen Stuhl und unterwerfe sich dessen Schutze; das Kapitel hat sich eine Abschrift ausgebeten und will sich ver- antworten. Zeugen: Herr Guilelmus don Bouxon legum venerabilis professor, die bescheidenen magistri Humbertus de Gebennis, Hugo de Divione iuris- periti, die adligen Herren Thomas de Marfunt baillivus Senonensis (Sens), Gilo de Aicheyo und Iohannes de Villa Morina milites sowie Petrus dictus Chenenere de Orbeigneyo clericus iuratus curie Lingonensis. — D 168 ; vgl. Nr. 98. 102. Langres 1314 September 10. Instrument des ſkaiserlichen] öffentlichen Notars ſGirardus Donzeleti de Besna] über die im Jahre 1314 (Angaben wie in Nr. 99) decima die mensis septembris scilicet die martis post festum nativitatis beate Marie vir- ginis hora circa terciam huius diei im Domkapitel in Gegenwart der archi- diaconi Latiscensis et Bassignen(sis) und anderer Domherren durch Luquinus Exequutor de Lingonis clericus curie Lingonensis erfolgte Appellation des Domherren und angeblichen Dekans Peter von Molay folgenden Inhalts: er appelliert gegen die Wahl eines neuen Dekans (wie in Nr. 99) an den aposto- lischen Stuhl und unterwirft sich dessen Schutze. Es fehlt der Schluss mit den Zeugen und die Unterschrift des Notars. Als diesen sehe ich auf Grund der Fassung des Protokolls den Girardus an, weil der neben ihm an D 166—171 beteiligte Frietus (Nr. 100 und 105) z. B. die Publicatio der Datierung voran- gehen lässt. — D 169; vgl. Nr. 98. [Koblenz 1314 kurs vor September 20/. 103. Herzog Ludwig von Ober-Bayern macht dem Erzbischof Baldewin Versprechungen für den Fall seiner Wahl zum Könige (Bruchstick). K 101) unvollst.; Const. V nr. 63 aus dem Original in Koblenz (A); K ist selbständig und dürfte auf einem unvollendeten (vgl. N. t) oder ver- stimmelten Entwurf beruhen. Hier erscheint Baldewins Versprechen noch an eine einhellige Wahl geknüpft; erst in A wird die Möglichkeit einer zwiespältigen Wahl im Anschluss und Gegensatz zur ersten Fassung aus- drücklich betont.
60 Nr. 100—104 bertus de Ysonia vicedoctor scolarum cantus Lingonensium, Petrus de Chene- vere et Guido de Archu(ato?) clerici iurati curie Lingonensis. — D 166; vgl. Nr. 98. Langres 1314 September 1. 100. Instrument des Frietus de Lingon(is) clericus auctoritate apostolica notarius ier die im Jahre 1314 (Angaben wie in Nr. 99) die dominica post festum decollacionis beati baptiste scilicet prima die mensis septembris circa horam terciam, während in der Peterskirche zu Langres für die daselbst er- folgte Wahl des ehrwürdigen Herrn Petrus de Rupeforti Archidiakon von Langres zum Dekan von Langres das Tedeum gesungen wurde, ihm vor- gelegte Appellation des ehrwürdigen und bescheidenen Herrn Petrus de Molayo Domherrn von Langres folgenden Inhalts: er (P.) habe bereits gegen die vom Domkapitel anberaumte Wahl eines anderen Dekans appelliert (Nr. 99) und appelliere nun unter Wiederholung der damals angeführten Grinde gegen die erfolgte Wahl. Zeugen: die Herren Girandus de Grangiis prebendarius, Guido clericus obediencie de Montana, Guido dictus Troncherre (Troncherie?) capellanus in ecclesia Lingonensi, magister Nicholaus de Trebis clericus domini thesaurarii Lingonensis, Simonetus de Vallibus, Petrus de Orbign(eyo) dictus Chenemere clerici curie Lingonensis. — D 167; vgl. Nr. 98. Langres 1314 September 1. 101. Instrument des Girardus Donzeleti (u. s. w. wie in Nr. 98) über die am 1. September 1314 (Angaben wie in Nr. 99) im Kapitel der Domkirche von Langres durch Ugo de Cusseyo clericus iuratus curie Lingonensis erfolgte Verlesung der Appellation des Dekans Herrn Peters von Molay folgenden Inhalts: die vom Kapitel unter Nichtigerklärung seiner Provision auf den I. September anberaumte Wahl eines anderen Dekans sei unzulässig aus wie in Nr. 99 auseinander gesetzten Gründen; er appelliere daher wiederholt gegen diese Wahl, quam de novo decano comminati estis et nitimini facere et iussi fuistis et estis, an den apostolischen Stuhl und unterwerfe sich dessen Schutze; das Kapitel hat sich eine Abschrift ausgebeten und will sich ver- antworten. Zeugen: Herr Guilelmus don Bouxon legum venerabilis professor, die bescheidenen magistri Humbertus de Gebennis, Hugo de Divione iuris- periti, die adligen Herren Thomas de Marfunt baillivus Senonensis (Sens), Gilo de Aicheyo und Iohannes de Villa Morina milites sowie Petrus dictus Chenenere de Orbeigneyo clericus iuratus curie Lingonensis. — D 168 ; vgl. Nr. 98. 102. Langres 1314 September 10. Instrument des ſkaiserlichen] öffentlichen Notars ſGirardus Donzeleti de Besna] über die im Jahre 1314 (Angaben wie in Nr. 99) decima die mensis septembris scilicet die martis post festum nativitatis beate Marie vir- ginis hora circa terciam huius diei im Domkapitel in Gegenwart der archi- diaconi Latiscensis et Bassignen(sis) und anderer Domherren durch Luquinus Exequutor de Lingonis clericus curie Lingonensis erfolgte Appellation des Domherren und angeblichen Dekans Peter von Molay folgenden Inhalts: er appelliert gegen die Wahl eines neuen Dekans (wie in Nr. 99) an den aposto- lischen Stuhl und unterwirft sich dessen Schutze. Es fehlt der Schluss mit den Zeugen und die Unterschrift des Notars. Als diesen sehe ich auf Grund der Fassung des Protokolls den Girardus an, weil der neben ihm an D 166—171 beteiligte Frietus (Nr. 100 und 105) z. B. die Publicatio der Datierung voran- gehen lässt. — D 169; vgl. Nr. 98. [Koblenz 1314 kurs vor September 20/. 103. Herzog Ludwig von Ober-Bayern macht dem Erzbischof Baldewin Versprechungen für den Fall seiner Wahl zum Könige (Bruchstick). K 101) unvollst.; Const. V nr. 63 aus dem Original in Koblenz (A); K ist selbständig und dürfte auf einem unvollendeten (vgl. N. t) oder ver- stimmelten Entwurf beruhen. Hier erscheint Baldewins Versprechen noch an eine einhellige Wahl geknüpft; erst in A wird die Möglichkeit einer zwiespältigen Wahl im Anschluss und Gegensatz zur ersten Fassung aus- drücklich betont.
Strana 61
1314 September 1—Oktober 23 61 I. Nos Ludewicus dei gracia comes palat(inus) Reni dux Bawar(ie) promittimus fide nostra corporaliter prestita et tactis sacrosanctis dei ewangeliis iuramus, cum in regem Romanorum electi fuerimus per reverendum patrem dominum Bald(ewinum) eadem gracia Trever(orum) archiepiscopum et coronati in con- cordiaa), quod eidem venerabili patri Bald(ewino) archiepiscopo predictob) omnes et singulas gracias et peticiones infrascriptas concedemus, faciemus et implebimusc), ut in presenti littera in- 2. Primo omnia privilegia, gracias seu liber- ferius continetur. tates sibi et ecclesie sue Trever(ensi) etd) suis successoribus con- cessas vele) confirmatas ex certa sciencia de verbo ad verbum innovabimus, approbabimus et confirmabimus. 3. Item omnia et singula feoda, bonab), possessiones, thelonia f), consuetudines et iura, que ipse et ecclesia sua Trever(ensis) iam tenent et possident vel quasi, innovabimus, approbabimus et confirmabimus nec ipsum aut eius ecclesiam in premissis autg) eorum aliquo molestabimus nec a quoquam molestari permittemus. 4. Item promittimus, quod omni iuri, accioni et persecucioni, quod seu quam habemus seu habere possumus in bonis et possessionibus aut iuribus ab eodem archiepiscopo h) et suai) ecclesia detentis et possessis inte- graliter renunciabimus pro nobis et nostris heredibus et exnunc renunciamus ac eadem sibi et suei) ecclesie quitabimus et specia- liter ea, que habemus seu habere possumus in opido Monasterii1) Meyneveltm) et in castro Thûronn) ac eorum appendiciis quibus- 5. Item promittimus nos acturum et curaturum pro- cumque. posse nostro, quod illustris princeps Rodolphus°) dux Bawar(ie) germanus noster karissimus pro se et suis heredibus omni [iuri?), accioni seu persecucioni, quod seu quam habet aut habere potest in bonis et possessionibus aut] iuribus ab eodem archiepiscopo Treveren(si) q) et eius ecclesia detentis et possessis, integraliter et sponte renunciabit et eadem sibi et ecclesie sue quitabit et specialiter ea, que habet et habere potest in dicto opido Monasterii in Meynevelt et in castro Thuron ac eorum appendiciis quibus- cumque. Et eundem dominum Treveren(sem) q) et eius ecclesiamr) tuebimur, manutenebimus et defendemus [in]s) eisdem. 6. Item promittimus procurare et efficere pro posse nostrot) — — I) Ueberschr.: Obligat se L(udowicus), quod faciet omnes gratias et privilegia infrascripta B(aldewino) Trever(ensi), si eligatur in regem. + a) vel sine concordia add. A. + b) fehlt A. + c) adimplebimus A. + d) et — successoribus fehlt A. + e) et A. + f) thelonia consuetudines fehlt A. + g) vel A. + h) Treverorum add. A. + i) nach eccles. A. + 1) in add. A. + m) Meynnenvelt K. + n) Thuron A. + o) Rudolfus A. + p) iuri — possess. aut fehlt K. + q) Treverorum A. + r) contra quoscumque add. A; die Worte fehlen auch im Wahlversprechen für Böhmen Const. V nr. 67 cap. 1. + s) fehlt K. + t) dazu die Randglosse: Imperfecta. Frankfurt 1314 Oktober 23. Die Erzbischöfe Peter von Mains und Baldewin von Trier, König Johann von Böhmen, Markgraf Woldemar von Branden- burg und Herzog Johann von Sachsen melden dem künftigen Papst die Wahl Herzog Ludwigs von Ober-Bayern zum römi- schen König. 104.
1314 September 1—Oktober 23 61 I. Nos Ludewicus dei gracia comes palat(inus) Reni dux Bawar(ie) promittimus fide nostra corporaliter prestita et tactis sacrosanctis dei ewangeliis iuramus, cum in regem Romanorum electi fuerimus per reverendum patrem dominum Bald(ewinum) eadem gracia Trever(orum) archiepiscopum et coronati in con- cordiaa), quod eidem venerabili patri Bald(ewino) archiepiscopo predictob) omnes et singulas gracias et peticiones infrascriptas concedemus, faciemus et implebimusc), ut in presenti littera in- 2. Primo omnia privilegia, gracias seu liber- ferius continetur. tates sibi et ecclesie sue Trever(ensi) etd) suis successoribus con- cessas vele) confirmatas ex certa sciencia de verbo ad verbum innovabimus, approbabimus et confirmabimus. 3. Item omnia et singula feoda, bonab), possessiones, thelonia f), consuetudines et iura, que ipse et ecclesia sua Trever(ensis) iam tenent et possident vel quasi, innovabimus, approbabimus et confirmabimus nec ipsum aut eius ecclesiam in premissis autg) eorum aliquo molestabimus nec a quoquam molestari permittemus. 4. Item promittimus, quod omni iuri, accioni et persecucioni, quod seu quam habemus seu habere possumus in bonis et possessionibus aut iuribus ab eodem archiepiscopo h) et suai) ecclesia detentis et possessis inte- graliter renunciabimus pro nobis et nostris heredibus et exnunc renunciamus ac eadem sibi et suei) ecclesie quitabimus et specia- liter ea, que habemus seu habere possumus in opido Monasterii1) Meyneveltm) et in castro Thûronn) ac eorum appendiciis quibus- 5. Item promittimus nos acturum et curaturum pro- cumque. posse nostro, quod illustris princeps Rodolphus°) dux Bawar(ie) germanus noster karissimus pro se et suis heredibus omni [iuri?), accioni seu persecucioni, quod seu quam habet aut habere potest in bonis et possessionibus aut] iuribus ab eodem archiepiscopo Treveren(si) q) et eius ecclesia detentis et possessis, integraliter et sponte renunciabit et eadem sibi et ecclesie sue quitabit et specialiter ea, que habet et habere potest in dicto opido Monasterii in Meynevelt et in castro Thuron ac eorum appendiciis quibus- cumque. Et eundem dominum Treveren(sem) q) et eius ecclesiamr) tuebimur, manutenebimus et defendemus [in]s) eisdem. 6. Item promittimus procurare et efficere pro posse nostrot) — — I) Ueberschr.: Obligat se L(udowicus), quod faciet omnes gratias et privilegia infrascripta B(aldewino) Trever(ensi), si eligatur in regem. + a) vel sine concordia add. A. + b) fehlt A. + c) adimplebimus A. + d) et — successoribus fehlt A. + e) et A. + f) thelonia consuetudines fehlt A. + g) vel A. + h) Treverorum add. A. + i) nach eccles. A. + 1) in add. A. + m) Meynnenvelt K. + n) Thuron A. + o) Rudolfus A. + p) iuri — possess. aut fehlt K. + q) Treverorum A. + r) contra quoscumque add. A; die Worte fehlen auch im Wahlversprechen für Böhmen Const. V nr. 67 cap. 1. + s) fehlt K. + t) dazu die Randglosse: Imperfecta. Frankfurt 1314 Oktober 23. Die Erzbischöfe Peter von Mains und Baldewin von Trier, König Johann von Böhmen, Markgraf Woldemar von Branden- burg und Herzog Johann von Sachsen melden dem künftigen Papst die Wahl Herzog Ludwigs von Ober-Bayern zum römi- schen König. 104.
Strana 62
62 Nr. 104 K 211). — In den bisher bekannten beiden Fassungen dieses Wahl- dekretes (Const. V nr. 102 und 103) erscheint vor den drei weltlichen Wählern nur je einer der beiden an Ludwigs Wahl beteiligten geistlichen Kurfürsten, genau wie in der als Vorurkunde benutzten Anzeige der Wahl Heinrichs VII. (ebenda IV nr. 262). Sanctissimo acb) beatissimob) Ina) nomine domini amen. in Christo patri ac domino *c) domino sacrosancte Romane ac universalis ecclesie summo pontifici futuro Petrusd) dei et apostolice sedis gracia sanctee) Mogunt(ine)f) sedisg) archiepiscopus sacri imperii per German(iam) h) archicancellarius, Baldewinus i) dei et apostolice sedis gratia Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus sacri imperii per Galliam archicancellarius, Iohannes dei gracia Bohemiek) et Polonie rex, WOldemarus marchio Brandenburgen(sis) ac Iohannes dux Saxon(ie) senior* humiles et devoti cum omni reverencia devotissima pedum oscula bea- I. Vacante nuper * per felicis recordacionis obitum1) sere- torum. sissimi domini Henr(ici) quondam Romanorum imperatoris ipsom) Romanorum") regno seu Romano imperioo) * reverendi domini Henr(ici) archiepiscopi Colon(iensis) et illustrium principum Iohannis Bohemiek et Polon(ie) [regis]p), Rudolphi ducis Bawarie comitis q) palatini Reni, Woldemari marchionis Brandenburgensis acr) ducis Saxonie honorabilibus procuratoribus, ad quos tam de iure quam de con- suetudine antiqua et approbata ius eligendi Romanorum regem in im- peratorem postmodum promovendum * noscitur pertinere, sollempniter concordantibus in diem electionis huiusmodi videlicet crastinum beati Luce ewangeliste, que est decima nona dies b) mensis octobrist), * ex officii nostri") debito ipsam diem ad electionem huiusmodi celebrandam 2. Qua die veniente in suburbio oppidiw) regalis prefiximus v). Frankenf(ordensis)x) loco siquidem ad hoc solito et consueto nobis Petroy) Mogunt(ino)z), Bald(ewino) Trever(ensi) archiepiscopis, Iohanne Bohem(ie)k) et Polon(ie) rege, Woldem(aro) marchione Branden- b(urgensi) ac Iohanne duce Saxonie supradictis * ibidem * convenienti- bus celebrata missa sancti spiritus, deliberacione provida prehabita ad procedendum in electionis negocio prelibato et in quantum debuimus ex- pectantibus, quia reverendus dominus Henricus archiepiscopus Colon(iensis) et Rudolphus comes pal(atinus) Reni dux Bawarie nondum venerant nec per se nec per suos procuratores in dicto loco convenerant, nos pro bono pacis volentes eisa) in hoc deferre ac facere graciam specialem dictumb5) terminum videlicet crastinum beati Lucec) unanimi consensud) usque in diem se quentem duximus continuanduin. Quam continuacionem dictise" archiepiscopo Colon(iensi) et Rudolpho comiti palat(ino) ac aliis, quorum interesse poterat, nosf) per nostros nuncios speciales ad id deputatos insinuavimus, notificavimus et ad eorum noticiam deduximus ipsos citando vice et nomine omnium nostrumg') ibidemh") presencium, ut prefata die continuata in dicto loco ad eligendum convenirent. 3. Qua die continuata ipsis .h5) archiepiscopo Colon(iensi) et comite Palat(ino) aci') aliis, quorum interesse poterat, sic vocatis et sufficienter expectatis, quia non venerunt nec pro se miserunt nec vices suas alicui seu aliquibus commiserunt in electionis negocio memorato, audita missa sancti spiritus nosk') ipsa die continuacionis, que fuit XXa15) mensis octobriss) predicti,
62 Nr. 104 K 211). — In den bisher bekannten beiden Fassungen dieses Wahl- dekretes (Const. V nr. 102 und 103) erscheint vor den drei weltlichen Wählern nur je einer der beiden an Ludwigs Wahl beteiligten geistlichen Kurfürsten, genau wie in der als Vorurkunde benutzten Anzeige der Wahl Heinrichs VII. (ebenda IV nr. 262). Sanctissimo acb) beatissimob) Ina) nomine domini amen. in Christo patri ac domino *c) domino sacrosancte Romane ac universalis ecclesie summo pontifici futuro Petrusd) dei et apostolice sedis gracia sanctee) Mogunt(ine)f) sedisg) archiepiscopus sacri imperii per German(iam) h) archicancellarius, Baldewinus i) dei et apostolice sedis gratia Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus sacri imperii per Galliam archicancellarius, Iohannes dei gracia Bohemiek) et Polonie rex, WOldemarus marchio Brandenburgen(sis) ac Iohannes dux Saxon(ie) senior* humiles et devoti cum omni reverencia devotissima pedum oscula bea- I. Vacante nuper * per felicis recordacionis obitum1) sere- torum. sissimi domini Henr(ici) quondam Romanorum imperatoris ipsom) Romanorum") regno seu Romano imperioo) * reverendi domini Henr(ici) archiepiscopi Colon(iensis) et illustrium principum Iohannis Bohemiek et Polon(ie) [regis]p), Rudolphi ducis Bawarie comitis q) palatini Reni, Woldemari marchionis Brandenburgensis acr) ducis Saxonie honorabilibus procuratoribus, ad quos tam de iure quam de con- suetudine antiqua et approbata ius eligendi Romanorum regem in im- peratorem postmodum promovendum * noscitur pertinere, sollempniter concordantibus in diem electionis huiusmodi videlicet crastinum beati Luce ewangeliste, que est decima nona dies b) mensis octobrist), * ex officii nostri") debito ipsam diem ad electionem huiusmodi celebrandam 2. Qua die veniente in suburbio oppidiw) regalis prefiximus v). Frankenf(ordensis)x) loco siquidem ad hoc solito et consueto nobis Petroy) Mogunt(ino)z), Bald(ewino) Trever(ensi) archiepiscopis, Iohanne Bohem(ie)k) et Polon(ie) rege, Woldem(aro) marchione Branden- b(urgensi) ac Iohanne duce Saxonie supradictis * ibidem * convenienti- bus celebrata missa sancti spiritus, deliberacione provida prehabita ad procedendum in electionis negocio prelibato et in quantum debuimus ex- pectantibus, quia reverendus dominus Henricus archiepiscopus Colon(iensis) et Rudolphus comes pal(atinus) Reni dux Bawarie nondum venerant nec per se nec per suos procuratores in dicto loco convenerant, nos pro bono pacis volentes eisa) in hoc deferre ac facere graciam specialem dictumb5) terminum videlicet crastinum beati Lucec) unanimi consensud) usque in diem se quentem duximus continuanduin. Quam continuacionem dictise" archiepiscopo Colon(iensi) et Rudolpho comiti palat(ino) ac aliis, quorum interesse poterat, nosf) per nostros nuncios speciales ad id deputatos insinuavimus, notificavimus et ad eorum noticiam deduximus ipsos citando vice et nomine omnium nostrumg') ibidemh") presencium, ut prefata die continuata in dicto loco ad eligendum convenirent. 3. Qua die continuata ipsis .h5) archiepiscopo Colon(iensi) et comite Palat(ino) aci') aliis, quorum interesse poterat, sic vocatis et sufficienter expectatis, quia non venerunt nec pro se miserunt nec vices suas alicui seu aliquibus commiserunt in electionis negocio memorato, audita missa sancti spiritus nosk') ipsa die continuacionis, que fuit XXa15) mensis octobriss) predicti,
Strana 63
1314 Oktober 23 63 hora debita et consueta procedere cupientes ad h') electionem in scriptis legimus) monicionem et prostestacionem quandam vice nostra ac omnium ibidem presencium ius in ipsa electione regis Romanorum illa vice habenciumn°) monendo omnes infames, excommunicatos, suspensos et) eciam interdictos necnon quoscunque alios, si qui forent forsitan inter eos, qui de iure vel * consuetudine interesse in ipsius electionis negocio non deberent, quod a tractatibus electionis celebrande futuri regis Romanorump5) et ab eadem electione recederent, nos") coelectores nostrosr') et alios, quorum protestando, quod non esset nostra interesset, * eligere permittentes vel coelectorum nostrorum intencio tales admittere tamquam ius in ipsas) electione habentes aut procedere vel eligere cum eisdem. Immo voluimus et intencionis nostre fuit, quod voces talium, si qu'ilt) reperirentur post- modum interfuisse, nulli prestarent suffragium nec afferrent alicui nocumentum Quam [et]u5) prorsus pro non receptis sive pro non habitis haberentur. protestacionem nos omnes prenominati) * coelectores tunc presentes 4. Et demum post ratam et gratam habentes * consensimus in eandem. tractatus preſhabiltosw) consideratis diligenterx) et sollicite circumstanciisy) pluribus et statu personarum diversarum, per quasz) * regno vacanti et imperio posset utilius provideri, in illustrem virum Ludewicumaa) comitem palatinumbb) Reni ducem Baw(arie), virum utique catholicum, orthodoxe cc) fidei fervidum zelatorem, ecclesie sancte dei et ministrorum eiusdem ac pacis sancte ab ineunte etate sua experiencia, que est rerum magistra efficax, attestante devotum et humilem amatorem, strennuum in armis, in iudicio iustum, in consiliis providum, in universa morum honestate * preclarum, benigum, affabilemdd) et mansuetum, de alto et generoso sanguine divorum regum et principum procreatum ac in omnibus?e) agibilibus pro regimine rei publice quam plurimum circonspectum, nostrum intuitum divina disponente clemencia convertentes nos Petrusff) archiepiscopusgg) Mogunt(inus)hh) pro nobis et nomine nostro etii) nos Baldewinuskk) Trever(ensis)11) archi- episcopus pro nobis mm) et nomine nostromm), nos vero lohannes Bohem(ie) etk) Polon(ie) rex, Woldem(arus) marchio Brandenburgen(sis) * et Iohannes dux Saxonie predicti quilibet nostrum pro se et nomine suo votis nostris per nos"n) dominum archiepiscopum Mog(untinum)°0) antedictum vice nostra pp) et qq) collegarum nostrorum predictorum et ex speciali mandato suo et nostro diligenter inquisitis nos * electores predicti in loco predicto presentes * ius totale ea vice in electionerr) * habentes consensimus con- corditer in eundem dominumb) Lude(wicum)"s) et ipsum nomina vijmustt) quilibet nostrum pro se nullo penitus * discrepante in Romanorum regem eligen- dum * in * imperatorem postmodum promovendum et in advocatum sacro- sancte Romane ac universalis ecclesie viduarumque et orphanorum defen- 5. Quibus sic peractis nosuu) Petrus archiepiscopus Ma- sorem. g(untinus) VV) * de mandato speciali et voluntate coelectorum ww) nostrorum XX) * et yy) ipsorum et nostra vice et nomine eundem Lud(owicum) comitem palat(inum) Reni ducem Bawarie elegimuszz) sollempniter in hunc modum: In nomine domini amen. Cum vacante Romano regno seu Romano imperio per mortem felicis recordacionis serenissimi domini Henr(ici) quondam Romanorum imperatoris vocatis, qui fuerant a'a) evocandi et qui in electione * regis Romanorump‘) ius habere dinoscuntur, ac presentibus dicta die ad eligendum * omnibus, qui voluerunt, potuerunt et debuerunt comode e'c) interesse, placuerat omnibus et singulis presentibus
1314 Oktober 23 63 hora debita et consueta procedere cupientes ad h') electionem in scriptis legimus) monicionem et prostestacionem quandam vice nostra ac omnium ibidem presencium ius in ipsa electione regis Romanorum illa vice habenciumn°) monendo omnes infames, excommunicatos, suspensos et) eciam interdictos necnon quoscunque alios, si qui forent forsitan inter eos, qui de iure vel * consuetudine interesse in ipsius electionis negocio non deberent, quod a tractatibus electionis celebrande futuri regis Romanorump5) et ab eadem electione recederent, nos") coelectores nostrosr') et alios, quorum protestando, quod non esset nostra interesset, * eligere permittentes vel coelectorum nostrorum intencio tales admittere tamquam ius in ipsas) electione habentes aut procedere vel eligere cum eisdem. Immo voluimus et intencionis nostre fuit, quod voces talium, si qu'ilt) reperirentur post- modum interfuisse, nulli prestarent suffragium nec afferrent alicui nocumentum Quam [et]u5) prorsus pro non receptis sive pro non habitis haberentur. protestacionem nos omnes prenominati) * coelectores tunc presentes 4. Et demum post ratam et gratam habentes * consensimus in eandem. tractatus preſhabiltosw) consideratis diligenterx) et sollicite circumstanciisy) pluribus et statu personarum diversarum, per quasz) * regno vacanti et imperio posset utilius provideri, in illustrem virum Ludewicumaa) comitem palatinumbb) Reni ducem Baw(arie), virum utique catholicum, orthodoxe cc) fidei fervidum zelatorem, ecclesie sancte dei et ministrorum eiusdem ac pacis sancte ab ineunte etate sua experiencia, que est rerum magistra efficax, attestante devotum et humilem amatorem, strennuum in armis, in iudicio iustum, in consiliis providum, in universa morum honestate * preclarum, benigum, affabilemdd) et mansuetum, de alto et generoso sanguine divorum regum et principum procreatum ac in omnibus?e) agibilibus pro regimine rei publice quam plurimum circonspectum, nostrum intuitum divina disponente clemencia convertentes nos Petrusff) archiepiscopusgg) Mogunt(inus)hh) pro nobis et nomine nostro etii) nos Baldewinuskk) Trever(ensis)11) archi- episcopus pro nobis mm) et nomine nostromm), nos vero lohannes Bohem(ie) etk) Polon(ie) rex, Woldem(arus) marchio Brandenburgen(sis) * et Iohannes dux Saxonie predicti quilibet nostrum pro se et nomine suo votis nostris per nos"n) dominum archiepiscopum Mog(untinum)°0) antedictum vice nostra pp) et qq) collegarum nostrorum predictorum et ex speciali mandato suo et nostro diligenter inquisitis nos * electores predicti in loco predicto presentes * ius totale ea vice in electionerr) * habentes consensimus con- corditer in eundem dominumb) Lude(wicum)"s) et ipsum nomina vijmustt) quilibet nostrum pro se nullo penitus * discrepante in Romanorum regem eligen- dum * in * imperatorem postmodum promovendum et in advocatum sacro- sancte Romane ac universalis ecclesie viduarumque et orphanorum defen- 5. Quibus sic peractis nosuu) Petrus archiepiscopus Ma- sorem. g(untinus) VV) * de mandato speciali et voluntate coelectorum ww) nostrorum XX) * et yy) ipsorum et nostra vice et nomine eundem Lud(owicum) comitem palat(inum) Reni ducem Bawarie elegimuszz) sollempniter in hunc modum: In nomine domini amen. Cum vacante Romano regno seu Romano imperio per mortem felicis recordacionis serenissimi domini Henr(ici) quondam Romanorum imperatoris vocatis, qui fuerant a'a) evocandi et qui in electione * regis Romanorump‘) ius habere dinoscuntur, ac presentibus dicta die ad eligendum * omnibus, qui voluerunt, potuerunt et debuerunt comode e'c) interesse, placuerat omnibus et singulis presentibus
Strana 64
64 Nr. 104 ad electionem procedere futuri regis, inquisitis votis omnium et singulorum ius in electione ipsius regis habencium et presencium omnes et singulos electores predictos appareat exd'd) premissis direxisse concorditer vota sua in illustrem * Lud(owicum) comitem palat(inum) Reni ducem Bawa(rie) in eum consenciendo et ipsum nominando in Romanorum regem eligendum, per cuius quidem * Lud(owici) predicti experte strennuitatis merita * fidei puritatem et constanciam speratur sacrosancta Romana ac universalis ecclesia potenter et viriliter 'e) posseb) defensari ac in spiritualibus et temporalibus votiva suscipere incrementa, et eciam res publica dirigif'f) provide et pariter egohh) Moguntinusi'i) sibig'g) superno suffragante auxilio gubernari, archiepiscopus antedictus vice mea et o1) coelectorum meorum predictorum ius in ipsa electione habencium ex potestate michi per eos tradita specialiter et concessa eundem Lud(ewicum) * invocata spiritus k'k) sancti gracia in 6. Romanorum regem eligo in imperatorem futurum promovendum *'. Electione autem huiusmodi celebrata [e am!'1) nos omnes et singuli electores * predicti presentes approbavimus et Te Deum laudamus' alta voce fecimus decantari et dictum nostrum electum, qui presens extitit et electioni de se facte divine nolens resistere voluntati interpellatus cum instancia a nobis reverenter consensit * et deinde electionem ipsam clero et populo sollempniter fecimus Postmodum vero ipsum electum in civitatem Franken- publicari. fortm'm) introducentes in ecclesiam sancti Barth(olomei) deduximus et ipsum super altare maius, prout moris et consuetudinis est, ad- hibitis sollempnitatibus in talibus debitis et consuetis posuimus Deinde in cimiterio n'n) Te deum laudamus' denuo decantantes. o'o) ecclesie clero et populo ipsum electum presentavimus et dicte 7. Eapropter eius electionem sollempniter p'P) fecimus publicari. sanctitati vestre tam humiliter quam devote voto unanimi supplicamus, ut ipsum * electum nostrum in regem Romanorum * paternis ulnis amplectantes q'q) * munus inunccionis et consecracionisr'r) conferendo * de sacrosanctis mani- bus vestris sacri imperii dyadema dignemini loco et tempore favorabiliter im- pertiri, ut sciant et intelligant universi, quod posuerit in lucem gencium vos dominus et per vestre sanctitatiss's) arbitrium orbi terre post nubilum exop- tata serenitas elucescat. 8. Ceterum ut beatitudo vestra cognoscat evi- dencius vota nostra omnium presencium in predictis omnibus et singulis concordasse ac nos") in peticione huiusmodi existere unanimes et concordes, presens electionis nostre decretum sanctitati vestre transmittimus cums) sigil- lorum nostrorum appensione ex certa nostra sciencia roboratum *. Datum apud Frankenfortt’t) X.u'u) kalendas novembris anno domini M° CCC° XIIIIV'V).. I) Ueberschr.: Decretum electionis principum de Lud(owico) imperatore. + a) vorausgeht Item K. + b) fehlt A. + c) suo add. A. + d) Bald(uynus) B. + e) fehlt B. + f) Magunt(ine) A, Treverensis B. + g) ecclesie B. + h) Galliam B. + i) Baldewinus — archicancellarius fehlt A, B (doch vgl. N. d—h). † k) Boemie A, B. + 1) vor felicis A. + m) ipsi K. + n) Romano K. + o) et nobis una cum reverendo domino Balduyno (Petro B) sancte (fehlt B) Treverensis ecclesie (Maguntino B) archiepiscopo necnon add. A, B.+ p) fehlt K. + q) comitis — Reni vor ducis Bawarie A. r) . . add. B. +t) et ego Petrus archiepiscopus Magunt(inus) predictus add. A. + u) mei A. + v) prefixi litteris meis vocacionis ipsis conprincipibus et coelectoribus meis destinando A. + w) opidi A, B. † x) Frankenvordensis A, B.+ y) Petro Magunt(ino) nach
64 Nr. 104 ad electionem procedere futuri regis, inquisitis votis omnium et singulorum ius in electione ipsius regis habencium et presencium omnes et singulos electores predictos appareat exd'd) premissis direxisse concorditer vota sua in illustrem * Lud(owicum) comitem palat(inum) Reni ducem Bawa(rie) in eum consenciendo et ipsum nominando in Romanorum regem eligendum, per cuius quidem * Lud(owici) predicti experte strennuitatis merita * fidei puritatem et constanciam speratur sacrosancta Romana ac universalis ecclesia potenter et viriliter 'e) posseb) defensari ac in spiritualibus et temporalibus votiva suscipere incrementa, et eciam res publica dirigif'f) provide et pariter egohh) Moguntinusi'i) sibig'g) superno suffragante auxilio gubernari, archiepiscopus antedictus vice mea et o1) coelectorum meorum predictorum ius in ipsa electione habencium ex potestate michi per eos tradita specialiter et concessa eundem Lud(ewicum) * invocata spiritus k'k) sancti gracia in 6. Romanorum regem eligo in imperatorem futurum promovendum *'. Electione autem huiusmodi celebrata [e am!'1) nos omnes et singuli electores * predicti presentes approbavimus et Te Deum laudamus' alta voce fecimus decantari et dictum nostrum electum, qui presens extitit et electioni de se facte divine nolens resistere voluntati interpellatus cum instancia a nobis reverenter consensit * et deinde electionem ipsam clero et populo sollempniter fecimus Postmodum vero ipsum electum in civitatem Franken- publicari. fortm'm) introducentes in ecclesiam sancti Barth(olomei) deduximus et ipsum super altare maius, prout moris et consuetudinis est, ad- hibitis sollempnitatibus in talibus debitis et consuetis posuimus Deinde in cimiterio n'n) Te deum laudamus' denuo decantantes. o'o) ecclesie clero et populo ipsum electum presentavimus et dicte 7. Eapropter eius electionem sollempniter p'P) fecimus publicari. sanctitati vestre tam humiliter quam devote voto unanimi supplicamus, ut ipsum * electum nostrum in regem Romanorum * paternis ulnis amplectantes q'q) * munus inunccionis et consecracionisr'r) conferendo * de sacrosanctis mani- bus vestris sacri imperii dyadema dignemini loco et tempore favorabiliter im- pertiri, ut sciant et intelligant universi, quod posuerit in lucem gencium vos dominus et per vestre sanctitatiss's) arbitrium orbi terre post nubilum exop- tata serenitas elucescat. 8. Ceterum ut beatitudo vestra cognoscat evi- dencius vota nostra omnium presencium in predictis omnibus et singulis concordasse ac nos") in peticione huiusmodi existere unanimes et concordes, presens electionis nostre decretum sanctitati vestre transmittimus cums) sigil- lorum nostrorum appensione ex certa nostra sciencia roboratum *. Datum apud Frankenfortt’t) X.u'u) kalendas novembris anno domini M° CCC° XIIIIV'V).. I) Ueberschr.: Decretum electionis principum de Lud(owico) imperatore. + a) vorausgeht Item K. + b) fehlt A. + c) suo add. A. + d) Bald(uynus) B. + e) fehlt B. + f) Magunt(ine) A, Treverensis B. + g) ecclesie B. + h) Galliam B. + i) Baldewinus — archicancellarius fehlt A, B (doch vgl. N. d—h). † k) Boemie A, B. + 1) vor felicis A. + m) ipsi K. + n) Romano K. + o) et nobis una cum reverendo domino Balduyno (Petro B) sancte (fehlt B) Treverensis ecclesie (Maguntino B) archiepiscopo necnon add. A, B.+ p) fehlt K. + q) comitis — Reni vor ducis Bawarie A. r) . . add. B. +t) et ego Petrus archiepiscopus Magunt(inus) predictus add. A. + u) mei A. + v) prefixi litteris meis vocacionis ipsis conprincipibus et coelectoribus meis destinando A. + w) opidi A, B. † x) Frankenvordensis A, B.+ y) Petro Magunt(ino) nach
Strana 65
1314 Dezember 2—1315 Januar 3 65 Balduyno Treverensi B.+ z) Magunt(ino) A. + a1) nach inhoc A, B. + b') predictum, nach terminum A. + c) ewangeliste add. A. + d) cum reverendo domino Balduyno (Petro B) Treverensi (Maguntino B) archiepiscopo add. A, B. + e dominis (aus dictis korr.) A, .. ad d. A, B. + f) archiepiscopus Maguntinus (Treverensis archiepiscopus B) antedictus add. A, B. † g7) nostrorum A, B. + h) fehlt A,B. + i) et A. + k)) archiepiscopus Maguntinus (Treverensis B) antedictus ad d. A, B. + 1) vicesima A, B. + m) nach monicionem A, B. + n°) vorilla vice A. o1) ac A. + p) Romani K. + q") ipsos A, B (vgl. Note r. + r) nos add. A, B (vgl. Note q ). + s·) i1la A. + t*) que K. + u*) sed K. + v) supra- dicti unacum reverendo patre domino Balduyno archiepi- scopo Treverensi (Petro Maguntino archiepiscopo B) A,B.+ w*) prelibatos K. + x) sollicite et dilig. statt dil. et soll. A, B. + y) = Vorurkunde; circonstanciis A, B. + z5) seu per quam add. A, B. + aa) Ludowicum A, B. + bb) palanti K. + cc) ortodoxe A, B (= Vorurkunde). + dd) aus effabilem korr. A; effabilem B. + ee) cunctis A, B. + ff) P(etrus) archiep. Mag. nach Balduynus — nostro B. + gg)nach Maguntinus A. + hh) Magunt(inus) A, B. + ii) prefatus vero dominus st. et nos A, B. + kk) Bald(uynus) (so auch A) Tre- verensis archiep. vor Petrus — nostro B. + 11) Trevir(orum) B. + mm) se und suo A, B. + nn) dominum A; venerabilem patrem dominum B. + o0) Magunt(inum), vor archiepiscopum A,B. + pp) sua et nostra A, B. + qq) et — predictorum fehlt A, B. + rr) dicti regis add. A, nach habentes B. + ss) Ludowicum A, B. + tt) nomi- namus K. + uu) ego A; venerabilis pater auf Rasur st. ego Petrus B.+ vv) Magunt(inus), vor archiepiscopus A, B, auf Rasur B. + ww) mea et meorum coelectorum A. + xx) aus meorum korr. B; predictorum A. + yy) et — nomine fehlt A; st. et — nostra B: ac suo (aus meo korr.) et nostrorum (aus meorum korr.). + zz) elegi A; elegit B. + a a) = Vorurkunde; fuerunt A, B. + b’b) continuata c'c) commode A, B. + d’d) aus in? korr. A. + e'e) utiliter add. A. + nach provide A, B. + g’g) nach superno B. + h'h) ego Petrus A, B. + ff) A, B. + i'i) Maguntinus, nach archiepiscopus A, B. + kk) nach sancti A. + 11) tam K. + m'm) Frankenvordensem A, B. + n'n) cymiterio A. + o'o) antedicte, nach ecclesie A. + p p) nach fecimus A. † q.q) nachträglich zu amplexantes korr. K; zu amplectentes korr. A. + rr) eidem add. A. + s's) auf Rasur, vor vestre A. + t't) Frankenvort A, B. + u'u) decimo B.+ v'v) M trecentesimo quartodecimo A; millesimo trecentesimo quartodecimo B. 105*. Köln 1314 Dezember 2. König Ludwig für Erzbischof Peter von Mainz. K 9, wohl aus dem 2. der beiden Originale in München; Const. V nr. 142. 106*. 1315 Januar 3. Erzbischof Baldewin für das Chorherrenstift Beatusberg. K 454; vgl. Goerz 67 (aus Orig. in Koblenz, Abt. 108). 107. Langres 1315 Januar 3. Instrument des öffentlichen Notars (wie in Nr. 100) Frietus de Lingonis über die a. d. more Gallicano currente 1314 tercia die mensis ianuarii scilicet die veneris post festum circumcisionis domini circa horam primam ante cele- bracionem magne misse indiccione terciadecima apostolica sede vacante durch die das Kapitel von Langres bildenden Domherren, Simon Dyvionensis (Dijon), Iohan- nes Laticensis (le Lassois) und Oche Bassignensis (Bassigny) archidiaconi, Richar- dus de Grandivillar(i), Iohannes de Antella, Iohannes de Oreceyo (2), Arnerus de Saffris, Hugo de Archu(ato), Iohannes de Calvomonte und andere dem an- geblichen Dekan Peter von Molay gemachte Erklärung folgenden Inhalts: entgegen seiner hier eingerüickten (wie in Nr. 102) Appellation an den apostolischen Stuhl gegen die nochmals auf den 1. Januar festgesetzte Wahl eines neuen Dekans (Fassung wie in Nr. 99) sei sein Dekanat ungiltig; als Domherr könne er aber zur Neuwahl erscheinen. Zeugen: die Herren Eusebius, Iohannes dictus Quobiche, Simon distributor, Iohannes dictus Camins 5 Nova Alamanniae
1314 Dezember 2—1315 Januar 3 65 Balduyno Treverensi B.+ z) Magunt(ino) A. + a1) nach inhoc A, B. + b') predictum, nach terminum A. + c) ewangeliste add. A. + d) cum reverendo domino Balduyno (Petro B) Treverensi (Maguntino B) archiepiscopo add. A, B. + e dominis (aus dictis korr.) A, .. ad d. A, B. + f) archiepiscopus Maguntinus (Treverensis archiepiscopus B) antedictus add. A, B. † g7) nostrorum A, B. + h) fehlt A,B. + i) et A. + k)) archiepiscopus Maguntinus (Treverensis B) antedictus ad d. A, B. + 1) vicesima A, B. + m) nach monicionem A, B. + n°) vorilla vice A. o1) ac A. + p) Romani K. + q") ipsos A, B (vgl. Note r. + r) nos add. A, B (vgl. Note q ). + s·) i1la A. + t*) que K. + u*) sed K. + v) supra- dicti unacum reverendo patre domino Balduyno archiepi- scopo Treverensi (Petro Maguntino archiepiscopo B) A,B.+ w*) prelibatos K. + x) sollicite et dilig. statt dil. et soll. A, B. + y) = Vorurkunde; circonstanciis A, B. + z5) seu per quam add. A, B. + aa) Ludowicum A, B. + bb) palanti K. + cc) ortodoxe A, B (= Vorurkunde). + dd) aus effabilem korr. A; effabilem B. + ee) cunctis A, B. + ff) P(etrus) archiep. Mag. nach Balduynus — nostro B. + gg)nach Maguntinus A. + hh) Magunt(inus) A, B. + ii) prefatus vero dominus st. et nos A, B. + kk) Bald(uynus) (so auch A) Tre- verensis archiep. vor Petrus — nostro B. + 11) Trevir(orum) B. + mm) se und suo A, B. + nn) dominum A; venerabilem patrem dominum B. + o0) Magunt(inum), vor archiepiscopum A,B. + pp) sua et nostra A, B. + qq) et — predictorum fehlt A, B. + rr) dicti regis add. A, nach habentes B. + ss) Ludowicum A, B. + tt) nomi- namus K. + uu) ego A; venerabilis pater auf Rasur st. ego Petrus B.+ vv) Magunt(inus), vor archiepiscopus A, B, auf Rasur B. + ww) mea et meorum coelectorum A. + xx) aus meorum korr. B; predictorum A. + yy) et — nomine fehlt A; st. et — nostra B: ac suo (aus meo korr.) et nostrorum (aus meorum korr.). + zz) elegi A; elegit B. + a a) = Vorurkunde; fuerunt A, B. + b’b) continuata c'c) commode A, B. + d’d) aus in? korr. A. + e'e) utiliter add. A. + nach provide A, B. + g’g) nach superno B. + h'h) ego Petrus A, B. + ff) A, B. + i'i) Maguntinus, nach archiepiscopus A, B. + kk) nach sancti A. + 11) tam K. + m'm) Frankenvordensem A, B. + n'n) cymiterio A. + o'o) antedicte, nach ecclesie A. + p p) nach fecimus A. † q.q) nachträglich zu amplexantes korr. K; zu amplectentes korr. A. + rr) eidem add. A. + s's) auf Rasur, vor vestre A. + t't) Frankenvort A, B. + u'u) decimo B.+ v'v) M trecentesimo quartodecimo A; millesimo trecentesimo quartodecimo B. 105*. Köln 1314 Dezember 2. König Ludwig für Erzbischof Peter von Mainz. K 9, wohl aus dem 2. der beiden Originale in München; Const. V nr. 142. 106*. 1315 Januar 3. Erzbischof Baldewin für das Chorherrenstift Beatusberg. K 454; vgl. Goerz 67 (aus Orig. in Koblenz, Abt. 108). 107. Langres 1315 Januar 3. Instrument des öffentlichen Notars (wie in Nr. 100) Frietus de Lingonis über die a. d. more Gallicano currente 1314 tercia die mensis ianuarii scilicet die veneris post festum circumcisionis domini circa horam primam ante cele- bracionem magne misse indiccione terciadecima apostolica sede vacante durch die das Kapitel von Langres bildenden Domherren, Simon Dyvionensis (Dijon), Iohan- nes Laticensis (le Lassois) und Oche Bassignensis (Bassigny) archidiaconi, Richar- dus de Grandivillar(i), Iohannes de Antella, Iohannes de Oreceyo (2), Arnerus de Saffris, Hugo de Archu(ato), Iohannes de Calvomonte und andere dem an- geblichen Dekan Peter von Molay gemachte Erklärung folgenden Inhalts: entgegen seiner hier eingerüickten (wie in Nr. 102) Appellation an den apostolischen Stuhl gegen die nochmals auf den 1. Januar festgesetzte Wahl eines neuen Dekans (Fassung wie in Nr. 99) sei sein Dekanat ungiltig; als Domherr könne er aber zur Neuwahl erscheinen. Zeugen: die Herren Eusebius, Iohannes dictus Quobiche, Simon distributor, Iohannes dictus Camins 5 Nova Alamanniae
Strana 66
66 Nr. 108—113 (Camnis, Camius, Caumis, Caunus?) cappellani chori Lingonensis ecclesie. — D 170. Vgl. nr. 98. Langres 1315 Februar 3. 108. Instrument des ſkaiserlichen] öffentlichen Notars Girardus Donzeleti (der Schluss der Unterschrift fehlt) über die anno 1314 (übrige Angaben wie in Nr. 106), tercia die mensis februarii scilicet die lune crastina festi puri- ficacionis beate Marie virginis hora circa terciam huius diei durch Iohannes de Saffris Domherrn von Langres erfolgte Vorlegung folgender Erklärung des Domkapitels: die von Peter von Molay in einer hier eingerückten Requi- sition verlangten Akten über die Wahl des Johannes zum Dekan besitze es nicht; Johannes müsse sie haben; sie seien bereit, wenn er eine Kopie haben wolle, für ihn facere iusticie conplementum. Zeugen: die Herren Iohannes dictus Cobiche presbiter capellarius altaris sancti Benigni fim Dom von Langres/, Simon distributor daselbst fund Kaplan? der capella beati Bartholomei iuxta curiam Lingonensem. — D 171; vgl. Nr. 98. 109. 1315 September 4. Bischof Iohannes von Tull unterwirft und inkorporiert das in Verfall geratene monasterium Belli Campi (Belchamp), das zur Zeit neben dem amtierenden zwei abgesetzte Aebte besitzt und dessen Kirche zum Aergernis der Nachbarn eine Räuberhöhle geworden ist, auf Bitten des frommen Abtes Th(eodericus) nach Beratung mit dem Dekan, dem ehrenwerten Abt Iohannes de Molans und dem Domkapitel von Tull, sowie anderen geistlichen und rechts- kundigen Männern mit Zustimmung des venerabilis et magnificus pater Henricus abbas Cluniacensis dem Kloster und Orden von Cluny, macht ein Priorat daraus, in welchem 12 Mönche nach der Benediktinerregel von Cluny leben sollen, so zwar, dass von den bisherigen Brüdern diejenigen, die nicht von der Augustiner- zur Benediktinerregel übertreten wollen, die Pfarrkirchen des Klosters unter bischöflicher Obödienz leiten und an den klösterlichen Ein- künften angemessenen Anteil haben dürfen, während nach ihrem Tode der Prior auf Grund des an den Orden von Cluny übergegangenen Patronats- rechtes andere noch überlebende oder Weltgeistliche den zuständigen Archi- diakonen zu präsentieren hat, vorbehaltlich der Rechte von Dekan und Kapitel an diesen Kirchen und der jährlichen Prokuration, die er selbst sich auch ohne Visitation vorbehält; in den Besitz des Klosters und seiner Güter hat er den frommen Bruder G(erardus), Prior des Priorates von Frovilla (Froville) ordinis Cluniacensis als den Prokurator des Abtes und Konventes von Cluny eingewiesen. Siegler: der Aussteller sowie in signum consensus, laudacionis, approbacionis et ratificacionis Dekan und Kapitel von Tull und Abt Th(eoderi- cus). Divini consilii — D. et actum a. d. 1315 quarta die mensis septembris. — D 100 a = Sauerland Lothringen nr. 1570 unvollst. (die 2. Hälfte mit allen Einzelbestimmungen fehlt). 1315 September 18. 110. Der Offizial von Tull lässt eine Abschrift der Nr. 109 mit dem Siegel seiner Kurie besiegeln. Datum per copiam — D. a. predicto die decima oc- — tava eiusdem mensis septembris. Nycolaus. Pariter facta est collacio. D 100. 1315 Oktober 14. 111. Iohannes de M(er)tillaco Dekan der Kirche von Karden vermacht seiner Kirche annum gracie prebende mee et quarti anni zur Feier seines Jahr- gedächtnisses; von seinen jährlichen Einkünften zu Sufsche (Suofsche Orig.; Mosel-Sürsch) 4 Scheffel Weizen seinem Bruder Elyas, 4 Scheffel trockenen und guten apud Muthenam (Mutenam Orig.; Müden) abzuliefernden Weizens, von denen wie von den Gütern zu Alkin (Alkene Orig.; Alken) 5 Mark ad terram sanctam gegeben und für 10 Mark Lampen zu Ehren der Heiligen Johannes des Evangelisten und Kastors unterhalten werden sollen, 3 von ihm in Karden gekaufte Weingärten; für die kinftigen Vikare ein Missale, seine Priestergewänder und die Hälfte seines Hausrats sine alienacione, während die andere Hälfte seinem Blutsverwandten dem Stiftsherrn Karolus (Carol.), zufällt; sarcina vini, quam pueri Steph(an)i de Muthena (Muten.) tenentur de vinea in Boys (Boos) aut alia vinea ad hoc obligata; die Güter weiland des Iohannes de Clottene unter den mit Aleydis de Clottene urkundlich (unbekannt)
66 Nr. 108—113 (Camnis, Camius, Caumis, Caunus?) cappellani chori Lingonensis ecclesie. — D 170. Vgl. nr. 98. Langres 1315 Februar 3. 108. Instrument des ſkaiserlichen] öffentlichen Notars Girardus Donzeleti (der Schluss der Unterschrift fehlt) über die anno 1314 (übrige Angaben wie in Nr. 106), tercia die mensis februarii scilicet die lune crastina festi puri- ficacionis beate Marie virginis hora circa terciam huius diei durch Iohannes de Saffris Domherrn von Langres erfolgte Vorlegung folgender Erklärung des Domkapitels: die von Peter von Molay in einer hier eingerückten Requi- sition verlangten Akten über die Wahl des Johannes zum Dekan besitze es nicht; Johannes müsse sie haben; sie seien bereit, wenn er eine Kopie haben wolle, für ihn facere iusticie conplementum. Zeugen: die Herren Iohannes dictus Cobiche presbiter capellarius altaris sancti Benigni fim Dom von Langres/, Simon distributor daselbst fund Kaplan? der capella beati Bartholomei iuxta curiam Lingonensem. — D 171; vgl. Nr. 98. 109. 1315 September 4. Bischof Iohannes von Tull unterwirft und inkorporiert das in Verfall geratene monasterium Belli Campi (Belchamp), das zur Zeit neben dem amtierenden zwei abgesetzte Aebte besitzt und dessen Kirche zum Aergernis der Nachbarn eine Räuberhöhle geworden ist, auf Bitten des frommen Abtes Th(eodericus) nach Beratung mit dem Dekan, dem ehrenwerten Abt Iohannes de Molans und dem Domkapitel von Tull, sowie anderen geistlichen und rechts- kundigen Männern mit Zustimmung des venerabilis et magnificus pater Henricus abbas Cluniacensis dem Kloster und Orden von Cluny, macht ein Priorat daraus, in welchem 12 Mönche nach der Benediktinerregel von Cluny leben sollen, so zwar, dass von den bisherigen Brüdern diejenigen, die nicht von der Augustiner- zur Benediktinerregel übertreten wollen, die Pfarrkirchen des Klosters unter bischöflicher Obödienz leiten und an den klösterlichen Ein- künften angemessenen Anteil haben dürfen, während nach ihrem Tode der Prior auf Grund des an den Orden von Cluny übergegangenen Patronats- rechtes andere noch überlebende oder Weltgeistliche den zuständigen Archi- diakonen zu präsentieren hat, vorbehaltlich der Rechte von Dekan und Kapitel an diesen Kirchen und der jährlichen Prokuration, die er selbst sich auch ohne Visitation vorbehält; in den Besitz des Klosters und seiner Güter hat er den frommen Bruder G(erardus), Prior des Priorates von Frovilla (Froville) ordinis Cluniacensis als den Prokurator des Abtes und Konventes von Cluny eingewiesen. Siegler: der Aussteller sowie in signum consensus, laudacionis, approbacionis et ratificacionis Dekan und Kapitel von Tull und Abt Th(eoderi- cus). Divini consilii — D. et actum a. d. 1315 quarta die mensis septembris. — D 100 a = Sauerland Lothringen nr. 1570 unvollst. (die 2. Hälfte mit allen Einzelbestimmungen fehlt). 1315 September 18. 110. Der Offizial von Tull lässt eine Abschrift der Nr. 109 mit dem Siegel seiner Kurie besiegeln. Datum per copiam — D. a. predicto die decima oc- — tava eiusdem mensis septembris. Nycolaus. Pariter facta est collacio. D 100. 1315 Oktober 14. 111. Iohannes de M(er)tillaco Dekan der Kirche von Karden vermacht seiner Kirche annum gracie prebende mee et quarti anni zur Feier seines Jahr- gedächtnisses; von seinen jährlichen Einkünften zu Sufsche (Suofsche Orig.; Mosel-Sürsch) 4 Scheffel Weizen seinem Bruder Elyas, 4 Scheffel trockenen und guten apud Muthenam (Mutenam Orig.; Müden) abzuliefernden Weizens, von denen wie von den Gütern zu Alkin (Alkene Orig.; Alken) 5 Mark ad terram sanctam gegeben und für 10 Mark Lampen zu Ehren der Heiligen Johannes des Evangelisten und Kastors unterhalten werden sollen, 3 von ihm in Karden gekaufte Weingärten; für die kinftigen Vikare ein Missale, seine Priestergewänder und die Hälfte seines Hausrats sine alienacione, während die andere Hälfte seinem Blutsverwandten dem Stiftsherrn Karolus (Carol.), zufällt; sarcina vini, quam pueri Steph(an)i de Muthena (Muten.) tenentur de vinea in Boys (Boos) aut alia vinea ad hoc obligata; die Güter weiland des Iohannes de Clottene unter den mit Aleydis de Clottene urkundlich (unbekannt)
Strana 67
1315 Februar 3—1317 Januar 25 67 vereinbarten Bedingungen ; endlich den nach der Vollstreckung des Testaments abziglich der Kosten seines Begräbnisses etwa noch bleibenden Rest. Die Verleihung des Altars soll seinem Neffen Karl und nach dessen Tode dem mit dem Erblasser am nächsten blutsverwandten Kanoniker oder, wenn keiner vorhanden, dem Dekan von Karden zustehen. Der Vikar muss persönlich dienen, unter der Obödiens des Dekans stehen, des Erblassers, seiner Eltern Freunde und Wohltäter Gedächtnis begehen und am Abend vor seinem Anni- versar im Refektorium vortrinken (propinabit). Karl soll 6 Jahre nach des Erblassers Tode pro debitis meis quibusdam sibi specialiter notis persolvendis alle Güter des Altars in Anspruch nehmen (tollat), ohne dass der Altar aber dem Gottesdienst entfremdet werden darf. Johannes vermacht dem Karl seine von ihm jetst bewohnte domus claustralis und domus columbar(ia), jedem Vikar 15 Denare, zum Testament weiland des Dekans Sebertus 3 Mark, zur Mehrung der Präsenz weiland des Stiftsherrn [Wernerus] de Hammone 18 Schillinge, ad fraternitatem in monasterio sein gutes superlectile, seiner Schwester Cone- gundis auf Lebenszeit den nach Abzug der oben erwähnten 15 Mark ver- bleibenden Rest seines Erbgutes in Alken, den armen scolares in Karden seine nicht vermachten Kleider, den Konventen zu Rode (Mariaroth), in Monte sancte Marie (Marienberg), zu Rosendail (Rosindal Orig.; Rosenthal), sancte Katharine (Sankt Katharinen) je 1, den Predigern und Minoriten in Confl(uencia) (Koblenz), den Nonnen in Andernacus (Andernach), Angelica Porta (Engelport), Lera („auf der alten Leer" in Koblenz) und Commeda (Klosterchumbd) je 1/2 Mark, den inclusi apud Cardonum I Scheffel Weizen, zu dem ihm der Vogt ver- pflichtet ist, dem Konvent in Mariaroth par vestium melius, quod habeo, seinem Bruder Elyas zum Ausgleich von Verpflichtungen, die er ihm schuldet, seine Wiese zu M(er)tillacum (Mertloch), seinem Blutsverwandten Elyas I Mark einer ungenannten puella in Treveri, den Erben des weiland Iacobus, den pueri de Monte, der Elisabeth de Rile (Ryle Orig.) je I Scheffel Hafer, seinen Schwestern Nonnen in Marienberg und Mariaroth 2 Mark. Zu Testamentsvollstreckern ernennt er die bescheidenen Henricus de Littore thesaurarius, Hermannus ple- banus ecclesie beate Marie und Karl. Siegler: der Aussteller und die Testa- mentsvollstrecker, deren Siegel Karl, der kein eigenes besitzt, mit benutzt. Cum nichil — D. a. dom. 1315 feria tertia ante festum [beati] Luce ewangeliste. Datum per copiam — D 220; Original in Trier Abt. 99. 2* 112*. Trier [1315—1316] September 28. An König Friedrich von Sizilien Erzbischof Baldewin. D 2 = Const. V 285 N. I. Avignon 1317 Januar 25. 113. Papst Johannes XXII. bittet die Gräfin Beatrix von Luxem- burg, ihren Enkel, König Johann von Böhmen, zur Rückzahlung einer einst von König Wenzel II. aus dem Kreuzzugzehnten der Diözese Olmütz geliehenen Summe zu bestimmen. K 461), korrigiert von I. — Zur Sache und über die genannten Kollektionen vgl. Kirsch S. XVIII, XXXI, XXXIII, XXXVf. und 381. Iohannes episcopus servus servorum dei dilecte in Christo filie nobili mulieri .. comitisse Luczelburgen(si) salutem et apostoli- I. Ad illa, per que reddaris in oculis cam benedictionem. apostolice sedis accepta, nobilitatem tuam eo confidencius excitamus, quo te libencius ad prosecucionem illorum speramus invenire parata. 2. Dudum siquidem quondam magister Bonaiutus de CasSentino canoni- cus Aquiliensis apostolice sedis nuncius tunc collector decimarum con- cessarum in subsidium terre sancte in regno Boemie et circum adia- centibus partibus per sedem apostolicam deputatis dilectis filiis abbati monasterii Saberdovicensis et .. preposito Cunicensia) Olomicensis dyocesis ministerium collectionis huiusmodi in civitate et dyocesi Olomicensi dinoscitur commisisse. 3. Cumque postmodum iidem 5*
1315 Februar 3—1317 Januar 25 67 vereinbarten Bedingungen ; endlich den nach der Vollstreckung des Testaments abziglich der Kosten seines Begräbnisses etwa noch bleibenden Rest. Die Verleihung des Altars soll seinem Neffen Karl und nach dessen Tode dem mit dem Erblasser am nächsten blutsverwandten Kanoniker oder, wenn keiner vorhanden, dem Dekan von Karden zustehen. Der Vikar muss persönlich dienen, unter der Obödiens des Dekans stehen, des Erblassers, seiner Eltern Freunde und Wohltäter Gedächtnis begehen und am Abend vor seinem Anni- versar im Refektorium vortrinken (propinabit). Karl soll 6 Jahre nach des Erblassers Tode pro debitis meis quibusdam sibi specialiter notis persolvendis alle Güter des Altars in Anspruch nehmen (tollat), ohne dass der Altar aber dem Gottesdienst entfremdet werden darf. Johannes vermacht dem Karl seine von ihm jetst bewohnte domus claustralis und domus columbar(ia), jedem Vikar 15 Denare, zum Testament weiland des Dekans Sebertus 3 Mark, zur Mehrung der Präsenz weiland des Stiftsherrn [Wernerus] de Hammone 18 Schillinge, ad fraternitatem in monasterio sein gutes superlectile, seiner Schwester Cone- gundis auf Lebenszeit den nach Abzug der oben erwähnten 15 Mark ver- bleibenden Rest seines Erbgutes in Alken, den armen scolares in Karden seine nicht vermachten Kleider, den Konventen zu Rode (Mariaroth), in Monte sancte Marie (Marienberg), zu Rosendail (Rosindal Orig.; Rosenthal), sancte Katharine (Sankt Katharinen) je 1, den Predigern und Minoriten in Confl(uencia) (Koblenz), den Nonnen in Andernacus (Andernach), Angelica Porta (Engelport), Lera („auf der alten Leer" in Koblenz) und Commeda (Klosterchumbd) je 1/2 Mark, den inclusi apud Cardonum I Scheffel Weizen, zu dem ihm der Vogt ver- pflichtet ist, dem Konvent in Mariaroth par vestium melius, quod habeo, seinem Bruder Elyas zum Ausgleich von Verpflichtungen, die er ihm schuldet, seine Wiese zu M(er)tillacum (Mertloch), seinem Blutsverwandten Elyas I Mark einer ungenannten puella in Treveri, den Erben des weiland Iacobus, den pueri de Monte, der Elisabeth de Rile (Ryle Orig.) je I Scheffel Hafer, seinen Schwestern Nonnen in Marienberg und Mariaroth 2 Mark. Zu Testamentsvollstreckern ernennt er die bescheidenen Henricus de Littore thesaurarius, Hermannus ple- banus ecclesie beate Marie und Karl. Siegler: der Aussteller und die Testa- mentsvollstrecker, deren Siegel Karl, der kein eigenes besitzt, mit benutzt. Cum nichil — D. a. dom. 1315 feria tertia ante festum [beati] Luce ewangeliste. Datum per copiam — D 220; Original in Trier Abt. 99. 2* 112*. Trier [1315—1316] September 28. An König Friedrich von Sizilien Erzbischof Baldewin. D 2 = Const. V 285 N. I. Avignon 1317 Januar 25. 113. Papst Johannes XXII. bittet die Gräfin Beatrix von Luxem- burg, ihren Enkel, König Johann von Böhmen, zur Rückzahlung einer einst von König Wenzel II. aus dem Kreuzzugzehnten der Diözese Olmütz geliehenen Summe zu bestimmen. K 461), korrigiert von I. — Zur Sache und über die genannten Kollektionen vgl. Kirsch S. XVIII, XXXI, XXXIII, XXXVf. und 381. Iohannes episcopus servus servorum dei dilecte in Christo filie nobili mulieri .. comitisse Luczelburgen(si) salutem et apostoli- I. Ad illa, per que reddaris in oculis cam benedictionem. apostolice sedis accepta, nobilitatem tuam eo confidencius excitamus, quo te libencius ad prosecucionem illorum speramus invenire parata. 2. Dudum siquidem quondam magister Bonaiutus de CasSentino canoni- cus Aquiliensis apostolice sedis nuncius tunc collector decimarum con- cessarum in subsidium terre sancte in regno Boemie et circum adia- centibus partibus per sedem apostolicam deputatis dilectis filiis abbati monasterii Saberdovicensis et .. preposito Cunicensia) Olomicensis dyocesis ministerium collectionis huiusmodi in civitate et dyocesi Olomicensi dinoscitur commisisse. 3. Cumque postmodum iidem 5*
Strana 68
68 Nr. 114—116 abbas et prepositus de huiusmodi decima certam summam pecunie collegissent et penes se fideliter conservarent, clare memorie Wenzelaus rex Boemie adhuc vivens quingentas et octuaginta marcas grossorum denariorum Pragensium ad pondus Moraviense, sexagintaquatuor grossos pro marca qualibet conputatis animo de ipsis dicto magistro Bonaiuto restitucionem integram faciendi, pro * suis et regni sui necessi- 4. Propter tatibus fecit accipi, que sibi tunc temporis inminebant. quod idema*) rex in dicta marcarum summa se sedi apostolice et prefato magistro Bonaiuto recognoscens existere debitorem eandem marcarum summam dicto magistro Bonaiuto vel cui ipse mandaret, usque ad festum nativitatis domini tunc proxime venturum restituere bona fide cum plena integritate promisit mandans nichilominus inclite memorie Wenzelao primogenito suo tunc regi Ungarie, quod ipse, si * eundem genitorem suum ante restitucionem huiusmodi decedere forte contingeret, dictam marcarum summam prefato magistro Bona(iuto) vel cui ipse mandaret, restitueret et etiam assignaret, prout in patentibus litteris super hoc confectis magno dicti regis sigillo munitis, quas in archivo dicte sedis conservare facimus, plenius continetur 1). 5. Cum itaque carissimus in Christo filius noster rex Boemie illustris nepos tuus, qui dicti regni gubernaculis presidet domino disponente, ad restitucionem huiusmodi marcarum teneatur nosque per litteras nostras 2), quod ipsam marcarum summam dilectis filiis magistris Petro Durandi capellano canonico Ebredunen(si) et Ber[nardo]b) de Monteval(trano)c) rectori beate Marie de Verdano d) Tholosanee.) dyocesis ecclesiarum nunciis nostris exhibitoribus presencium vel eorum alteri nostro et dicte sedis nomine quibuslibet occasione et dila- cione semotis restitufalte*) integraliter et assignet, instancia paterne eandem nobilitatem1) tuam paterno roga- dulcedinis hortemur, mus et hortamur affectu, quatenus attente considerans, quod per hoc dicti regis honoris et salutis commoda promoventur, eundem regem, quod huiusmodi nostris precibus et hortacionibus acquiescat, pro nostra et dicte sedis reverencia efficacis diligencie studiis sollicites et inducas, ut devocionem tuam provide commendare possimus tuque nostram et dicte sedis benedictionem et gratiam uberius merearis. Datum Avinion(e) VIII. kalendas februarii pontificatus nostri anno primo. I) ohne Ueberschr. + a) = Vorurkunde ; Cumacensi, aus Curacensis korr. + a*) iidem. † b) Berch. (e aus o korr.). + c) Montelvan. aus Montellanen. korr. + d) Werdanen. + e) Thelonas(e)n(sis). + e*) restituet. + f) nobitatem. 1) Theiner Monumenta I nr. 660 (von 1305 Mai 31 im Vidimus zweier Kardinäle von 1317 Juli 2), Vorlage. co 2) Riezler Akten nr. 30 (1317 Januar 25). [Schloss Ramstein 1317 Oktober 33. Erzbischof Baldewin weist zur Belohnung für treue Dienste seinem Jäger H. und dessen Frau K. Besitz auf der villa Curdele (Kordel) (vor dem Vroinholz im Heyminnerbach ante rupes und super Iuochen an und erlässt ihnen alle von den Leuten der Villa geschuldeten Abgaben, Steuern (precarie) und anderen Dienste. Nos B. — salvo tamen et cetera /D. apud Romesten 1317 d. 3. Oct.J. — K 381, verkürzt; Goerz 68 Reg. (nach dem Kessel- stadtschen Balduineum, vgl. das handschriftliche Repertorium IA I in Koblenz S. 36 b). 114.
68 Nr. 114—116 abbas et prepositus de huiusmodi decima certam summam pecunie collegissent et penes se fideliter conservarent, clare memorie Wenzelaus rex Boemie adhuc vivens quingentas et octuaginta marcas grossorum denariorum Pragensium ad pondus Moraviense, sexagintaquatuor grossos pro marca qualibet conputatis animo de ipsis dicto magistro Bonaiuto restitucionem integram faciendi, pro * suis et regni sui necessi- 4. Propter tatibus fecit accipi, que sibi tunc temporis inminebant. quod idema*) rex in dicta marcarum summa se sedi apostolice et prefato magistro Bonaiuto recognoscens existere debitorem eandem marcarum summam dicto magistro Bonaiuto vel cui ipse mandaret, usque ad festum nativitatis domini tunc proxime venturum restituere bona fide cum plena integritate promisit mandans nichilominus inclite memorie Wenzelao primogenito suo tunc regi Ungarie, quod ipse, si * eundem genitorem suum ante restitucionem huiusmodi decedere forte contingeret, dictam marcarum summam prefato magistro Bona(iuto) vel cui ipse mandaret, restitueret et etiam assignaret, prout in patentibus litteris super hoc confectis magno dicti regis sigillo munitis, quas in archivo dicte sedis conservare facimus, plenius continetur 1). 5. Cum itaque carissimus in Christo filius noster rex Boemie illustris nepos tuus, qui dicti regni gubernaculis presidet domino disponente, ad restitucionem huiusmodi marcarum teneatur nosque per litteras nostras 2), quod ipsam marcarum summam dilectis filiis magistris Petro Durandi capellano canonico Ebredunen(si) et Ber[nardo]b) de Monteval(trano)c) rectori beate Marie de Verdano d) Tholosanee.) dyocesis ecclesiarum nunciis nostris exhibitoribus presencium vel eorum alteri nostro et dicte sedis nomine quibuslibet occasione et dila- cione semotis restitufalte*) integraliter et assignet, instancia paterne eandem nobilitatem1) tuam paterno roga- dulcedinis hortemur, mus et hortamur affectu, quatenus attente considerans, quod per hoc dicti regis honoris et salutis commoda promoventur, eundem regem, quod huiusmodi nostris precibus et hortacionibus acquiescat, pro nostra et dicte sedis reverencia efficacis diligencie studiis sollicites et inducas, ut devocionem tuam provide commendare possimus tuque nostram et dicte sedis benedictionem et gratiam uberius merearis. Datum Avinion(e) VIII. kalendas februarii pontificatus nostri anno primo. I) ohne Ueberschr. + a) = Vorurkunde ; Cumacensi, aus Curacensis korr. + a*) iidem. † b) Berch. (e aus o korr.). + c) Montelvan. aus Montellanen. korr. + d) Werdanen. + e) Thelonas(e)n(sis). + e*) restituet. + f) nobitatem. 1) Theiner Monumenta I nr. 660 (von 1305 Mai 31 im Vidimus zweier Kardinäle von 1317 Juli 2), Vorlage. co 2) Riezler Akten nr. 30 (1317 Januar 25). [Schloss Ramstein 1317 Oktober 33. Erzbischof Baldewin weist zur Belohnung für treue Dienste seinem Jäger H. und dessen Frau K. Besitz auf der villa Curdele (Kordel) (vor dem Vroinholz im Heyminnerbach ante rupes und super Iuochen an und erlässt ihnen alle von den Leuten der Villa geschuldeten Abgaben, Steuern (precarie) und anderen Dienste. Nos B. — salvo tamen et cetera /D. apud Romesten 1317 d. 3. Oct.J. — K 381, verkürzt; Goerz 68 Reg. (nach dem Kessel- stadtschen Balduineum, vgl. das handschriftliche Repertorium IA I in Koblenz S. 36 b). 114.
Strana 69
1317 Oktober 3—1321 Januar 19 69 Avignon 1317 Dezember 21. 115*. Papst Johannes XXII. für Erzbischof Baldewin. K 509 mit der Ueber- schrift Conservatoria in optima forma; Sauerland I nr. 486 Reg. (aus vatikan. Register). Avignon 1321 Januar 19. 116. Der Pfalzgraf Hektor von Allyate aus Mailand bestallt den Mainzer Geistlichen Gerhard aus Frankfurt zum öffent- lichen Notar. K 3281). — Das Stück ist die älteste bisher nachgewiesene Bestallung eines Deutschen zum öffentlichen Notar. Mit K 214 und K 224 beleuchtet es den Weg, auf dem das Notariat aus Italien in Deutschland eindrang. Die Pfalzgrafen von Alliate besassen das Recht zu solchen Ernennungen durch Verleihung Kaiser Ottos IV., die Friedrich II. ohne Erfolg anullierte. Dass sie es damals angewandt haben, war bekannt (vgl. Ficker Forschungen zur Reichs- und Rechtsgeschichte Italiens II (1869) 79 f., III (1872) 427, Bresslau I2 630), nicht aber, dass es noch nach hundert Jahren von ihrer Familie fest- gehalten und am Sitz der Kurie in Avignon praktisch ausgeübt wurde. Universis presens privilegium seu instrumentum publicum inspecturis Hector de Allyate de Mediolano dei gratia comes pala- I. Sagax humane nature tinus pacem, gaudium et salutem. condicio memorie hominum labilitate pensata, ne diurnitate tem- porum ea, que inter contrahentes aguntur, oblivionis defectui subiacerent, tabellionatus adinvenit officium, per quod contra- hencium vota scribuntur et scripture ministerio postmodum longum 2. Cum igitur discretus vir Gerhardus a) servantur in evum. de Vrankenvurt b) clericus Magunt(ine) diocesis in nostra presencia constitutus nobis humiliter supplicarit, ut sibi tabellionatus officium nos ipsius clerici supplicationibus, quem concedere dignaremur, ad exercendum dictum tabellionatus officium sufficientem et ydoneum esse reperimus, in hac parte favorabiliter annuentes receptis prius ab eodem clerico sacrosancte Romane ecclesie ac sacri Romani imperii nomine fidelitatis solite et de ipso tabellionatus officio fideliter et legaliter exercendo pacis osculo ac eciam iuramento prefato clerico auctoritate nobis et antecessoribus nostris super conficiendis notariis publicis a divis imperatoribus concessa pre- dictum tabellionatus officium duximus concedendum ac ipsum per pennam, calamarium atque cartam, que tunc in nostris manibus tenebamus, de ipso tabellionatus officio presencialiter investivimus. 3. dantes et concedentes eidem clerico tenore presencium liberam potestatem ac plenariam auctoritatem et facultatem instrumenta, acta, prothocolla, munimenta, cartas, codicillos et litteras cuius- cunque tenoris et forme scribendi et publicandi, copiandi et exem- plandi, testes et dicta testium recipiendi, audiendi et examinandi, contractus, vendiciones, obligationes, ordinaciones, assignaciones, alienaciones, donaciones, promissiones, quittaciones, conposiciones, renuntiaciones, resignaciones et revocaciones scribendi et in formam publicam redigendi, procuratoria quelibet et mandata specialia et generalia conficiendi, arbitria et dicta vallandi, iuramenta quarum- cunque personarum recipiendi, testamenta conficiendi, tutores et curatores dandi, alimenta decernendi, decretum interponendi, in- sinuandi et scribendi, ultimas decedentium voluntates, sententias diffinitivas et interlocutorias audiendi necnon appellationes, provo-
1317 Oktober 3—1321 Januar 19 69 Avignon 1317 Dezember 21. 115*. Papst Johannes XXII. für Erzbischof Baldewin. K 509 mit der Ueber- schrift Conservatoria in optima forma; Sauerland I nr. 486 Reg. (aus vatikan. Register). Avignon 1321 Januar 19. 116. Der Pfalzgraf Hektor von Allyate aus Mailand bestallt den Mainzer Geistlichen Gerhard aus Frankfurt zum öffent- lichen Notar. K 3281). — Das Stück ist die älteste bisher nachgewiesene Bestallung eines Deutschen zum öffentlichen Notar. Mit K 214 und K 224 beleuchtet es den Weg, auf dem das Notariat aus Italien in Deutschland eindrang. Die Pfalzgrafen von Alliate besassen das Recht zu solchen Ernennungen durch Verleihung Kaiser Ottos IV., die Friedrich II. ohne Erfolg anullierte. Dass sie es damals angewandt haben, war bekannt (vgl. Ficker Forschungen zur Reichs- und Rechtsgeschichte Italiens II (1869) 79 f., III (1872) 427, Bresslau I2 630), nicht aber, dass es noch nach hundert Jahren von ihrer Familie fest- gehalten und am Sitz der Kurie in Avignon praktisch ausgeübt wurde. Universis presens privilegium seu instrumentum publicum inspecturis Hector de Allyate de Mediolano dei gratia comes pala- I. Sagax humane nature tinus pacem, gaudium et salutem. condicio memorie hominum labilitate pensata, ne diurnitate tem- porum ea, que inter contrahentes aguntur, oblivionis defectui subiacerent, tabellionatus adinvenit officium, per quod contra- hencium vota scribuntur et scripture ministerio postmodum longum 2. Cum igitur discretus vir Gerhardus a) servantur in evum. de Vrankenvurt b) clericus Magunt(ine) diocesis in nostra presencia constitutus nobis humiliter supplicarit, ut sibi tabellionatus officium nos ipsius clerici supplicationibus, quem concedere dignaremur, ad exercendum dictum tabellionatus officium sufficientem et ydoneum esse reperimus, in hac parte favorabiliter annuentes receptis prius ab eodem clerico sacrosancte Romane ecclesie ac sacri Romani imperii nomine fidelitatis solite et de ipso tabellionatus officio fideliter et legaliter exercendo pacis osculo ac eciam iuramento prefato clerico auctoritate nobis et antecessoribus nostris super conficiendis notariis publicis a divis imperatoribus concessa pre- dictum tabellionatus officium duximus concedendum ac ipsum per pennam, calamarium atque cartam, que tunc in nostris manibus tenebamus, de ipso tabellionatus officio presencialiter investivimus. 3. dantes et concedentes eidem clerico tenore presencium liberam potestatem ac plenariam auctoritatem et facultatem instrumenta, acta, prothocolla, munimenta, cartas, codicillos et litteras cuius- cunque tenoris et forme scribendi et publicandi, copiandi et exem- plandi, testes et dicta testium recipiendi, audiendi et examinandi, contractus, vendiciones, obligationes, ordinaciones, assignaciones, alienaciones, donaciones, promissiones, quittaciones, conposiciones, renuntiaciones, resignaciones et revocaciones scribendi et in formam publicam redigendi, procuratoria quelibet et mandata specialia et generalia conficiendi, arbitria et dicta vallandi, iuramenta quarum- cunque personarum recipiendi, testamenta conficiendi, tutores et curatores dandi, alimenta decernendi, decretum interponendi, in- sinuandi et scribendi, ultimas decedentium voluntates, sententias diffinitivas et interlocutorias audiendi necnon appellationes, provo-
Strana 70
70 Nr. 117—123 caciones et apostolorum peticiones in presentia ipsius ferri et legi audiendi, super appellacionibus, provocacionibus et apostolorum peticionibus ac super omnibus et singulis premissis et aliis quibus- cunque casibus et causis ac negociis instrumenta publica confi- ciendi, dandi et ipsum tabellionatus officium libere, prudenter et fideliter ubique terrarum exercendic) ac ea omnia et singula faciendi, que ad sepedictum spectare noscuntur officium seu eciam pertinere ; et ad eum, cum necesse fuerit, in omnibus et singulis supradictis et que ad prefatum spectant d) officium, libere recurratur. In quorum omnium et singulorum testimonium et fidem pleniorem presens privilegium ad instanciam predicti clerici in formam publici instrumenti redigi mandavimus per notarium infrascriptum et sigilli nostri appensione muniri. Datum et actum Avinion(e) in hospicio nostro anno domini millesimo trecentesimo vicesimo primo indiccione quarta die XIXa mensis ianuarii pontificatus sanctissimi patris et domini domini Iohannis divina providencia pape XXII. anno quinto presentibus discretis viris fratre Micha[hJelee) de Brema ordinis domus Theu- tonice hospitalis sancte Marie I(e)r(u)s(a)((emita)ni, presbitero Wernhero de Mutelhus canonico ecclesie Lutenbacen(sis) et Her- manno Iudaych clerico Curo[vlien(si) f) Basilien(sis) et Tarbaten(sis) diocesium testibus ad premissa vocatisg) specialiter et rogatis h). Et ego Fredericus Hilypoldii) de Nordelingen clericus pu- blicus imperiali auctoritate notarius premissis omnibus una cum dictis testibus presens interfui et ea omnia de mandato dicti domini comitis propria manu scripsi et in hanc publicam formam redegi meoque signo consueto signavi rogatus. Et hec Hermannus de Monasterio conscripsitk). I) Ueberschr.: Creacio tabellionis. + a) aus Gherhardus korr. + b) wrt. + c) exercend. + d) wohl von Losse nachgetragen. + e) Michalele. + f) Curo- niensi. + g) vocatus. + h) rogatus. + i) aus Hiltpoldi korr. + k) Vermerk des Abschreibers. 117. 1321 Juli 19. Bruder Daniel episcopus Motensis (2), des Erzbischofs Baldewin in pontificalibus et spiritualibus vices gerens an alle christgetreuen Leser und Hörer dieses Briefs: er hat a. ab inc. dom. 1321 dominica proxima post di- visionem apostolorum einen Altar zu St. Paulin in Trier prope sacrarium eiusdem ecclesie zu Ehren der Heiligen Anthonius, Goar, der Jungfrau Maria und aller Apostel kanonisch geweiht und dediziert und allen Besuchern an — D 59; den Tagen der Weihe und [der Patrone einen Ablass gewährt]. der Schluss fehlt. Zitiert von Holzer 30. Avignon 1321 September 4. 118. Papst Johannes XXII. an König Ludwig den Bayern. K 55 (Divine retribucionis — D. Avin. II. non sept. pont. n. a. qu.); aus vatikan. Register: Riezler nr. 261 N. I (zu der wesentlich gleichlautenden nr. 261, der Provision für Erzbischof Matthias) Bruchstück. 1322 Oktober 5. 119. Anselmus Dekan von f——] und der Offizial ſvon Verdun? an einen Priester von St. Gangulphus und St. Laurentius in Trier Jund Andere]: Herr Io(hannes) Albas hat dem Mönch Henricus dictus Mechepennich seiner Pfründe beraubt und auch dessen officium elemosinarie dem mit ihm selbst verwandten Mönche Nicolaus verschafft, weil H., den Ausstellern gehorsam, eine von Albas gegen Volmarus (vgl. die Zeugenliste von Nr. 120) beim päpst- lichen Stuhl eingelegten Appellation nicht gefolgt ist, da Albas den H. in der
70 Nr. 117—123 caciones et apostolorum peticiones in presentia ipsius ferri et legi audiendi, super appellacionibus, provocacionibus et apostolorum peticionibus ac super omnibus et singulis premissis et aliis quibus- cunque casibus et causis ac negociis instrumenta publica confi- ciendi, dandi et ipsum tabellionatus officium libere, prudenter et fideliter ubique terrarum exercendic) ac ea omnia et singula faciendi, que ad sepedictum spectare noscuntur officium seu eciam pertinere ; et ad eum, cum necesse fuerit, in omnibus et singulis supradictis et que ad prefatum spectant d) officium, libere recurratur. In quorum omnium et singulorum testimonium et fidem pleniorem presens privilegium ad instanciam predicti clerici in formam publici instrumenti redigi mandavimus per notarium infrascriptum et sigilli nostri appensione muniri. Datum et actum Avinion(e) in hospicio nostro anno domini millesimo trecentesimo vicesimo primo indiccione quarta die XIXa mensis ianuarii pontificatus sanctissimi patris et domini domini Iohannis divina providencia pape XXII. anno quinto presentibus discretis viris fratre Micha[hJelee) de Brema ordinis domus Theu- tonice hospitalis sancte Marie I(e)r(u)s(a)((emita)ni, presbitero Wernhero de Mutelhus canonico ecclesie Lutenbacen(sis) et Her- manno Iudaych clerico Curo[vlien(si) f) Basilien(sis) et Tarbaten(sis) diocesium testibus ad premissa vocatisg) specialiter et rogatis h). Et ego Fredericus Hilypoldii) de Nordelingen clericus pu- blicus imperiali auctoritate notarius premissis omnibus una cum dictis testibus presens interfui et ea omnia de mandato dicti domini comitis propria manu scripsi et in hanc publicam formam redegi meoque signo consueto signavi rogatus. Et hec Hermannus de Monasterio conscripsitk). I) Ueberschr.: Creacio tabellionis. + a) aus Gherhardus korr. + b) wrt. + c) exercend. + d) wohl von Losse nachgetragen. + e) Michalele. + f) Curo- niensi. + g) vocatus. + h) rogatus. + i) aus Hiltpoldi korr. + k) Vermerk des Abschreibers. 117. 1321 Juli 19. Bruder Daniel episcopus Motensis (2), des Erzbischofs Baldewin in pontificalibus et spiritualibus vices gerens an alle christgetreuen Leser und Hörer dieses Briefs: er hat a. ab inc. dom. 1321 dominica proxima post di- visionem apostolorum einen Altar zu St. Paulin in Trier prope sacrarium eiusdem ecclesie zu Ehren der Heiligen Anthonius, Goar, der Jungfrau Maria und aller Apostel kanonisch geweiht und dediziert und allen Besuchern an — D 59; den Tagen der Weihe und [der Patrone einen Ablass gewährt]. der Schluss fehlt. Zitiert von Holzer 30. Avignon 1321 September 4. 118. Papst Johannes XXII. an König Ludwig den Bayern. K 55 (Divine retribucionis — D. Avin. II. non sept. pont. n. a. qu.); aus vatikan. Register: Riezler nr. 261 N. I (zu der wesentlich gleichlautenden nr. 261, der Provision für Erzbischof Matthias) Bruchstück. 1322 Oktober 5. 119. Anselmus Dekan von f——] und der Offizial ſvon Verdun? an einen Priester von St. Gangulphus und St. Laurentius in Trier Jund Andere]: Herr Io(hannes) Albas hat dem Mönch Henricus dictus Mechepennich seiner Pfründe beraubt und auch dessen officium elemosinarie dem mit ihm selbst verwandten Mönche Nicolaus verschafft, weil H., den Ausstellern gehorsam, eine von Albas gegen Volmarus (vgl. die Zeugenliste von Nr. 120) beim päpst- lichen Stuhl eingelegten Appellation nicht gefolgt ist, da Albas den H. in der
Strana 71
1321 Juli 19—1323 April 28 71 ihm von den Ausstellern gesetzten Frist nicht wiederhergestellt hat und auch nicht 8 Tage später zum Termin in Virdunum (Verdun) erschienen ist, haben jene ihn tags darauf, feria tercia post festum beati Remigii in octobri (Oktober 5) auf Bitten des Klerikers Freyrisnus(?) de Stanno, Prokurators und Verteidigers der Gegenpartei für suspendiert und exkommuniziert er- klärt, falls er sich nicht binnen 8 Tagen rechtfertige ; er bittet die Adressaten, die Mahnung und gegebenenfalls das Urteil zu verkündigen. D. a. dom. M° CCC° XX° II. feria tercia supradicta. Ueber die Ausführung sollen sie schriftlich berichten. Datum ut supra. — K 570 a, eingerückt in Nr. 120, wie diese am Anfang verstümmelt. Das Regest ist zum Teil durch Kombi- nation der Angaben von Nr. 120 gewonnen. [Trier? bald nach 1322 Oktober 5]. 120. Instrument des Trierer Klerikers Herbinus quondam Evrardi de Amoth, kaiserlichen öffentlichen und der Trierer Kurie Notars: in Sachen des Streites swischen dem Mönch Henricus und dem Io(hannes) Albas erklärt des letztern Prokurator das eingerickte Mandat Nr. 119, in dem der Dekan Anselmus und der Offizial (von Verdun?) ihn vorgeladen und exkommuniziert haben, für null und nichtig, unter anderem deshalb, weil statt Jener der Ordinarius des Albas und Heinrichs, der Erzbischof von Trier, zuständig sei, und appel- liert an den apostolischen Stuhl. Zeugen: die bescheidenen und ehrsamen Herr Iohannes dictus Parix Stiftsherr von St. Simeon und Siegelführer der Trierer Kurie, Andruinus de Long(uyon?) kaiserlicher und der Trierer Kurie Notar, die Geistlichen Johannes de Viena, Theodericus de Goslaria, Iohannes dictus Cesar und Robinus de Yvodio sowie Volmarus Bote der Trierer Kurie. — K 570, als hintere Deck- und Vorsatzblätter benutztes, am Anfang ver- stümmeltes Original mit dem Signet des Notars. Die verlorene Datierung ergiebt sich ungefähr aus Nr. 119. 22* Avignon 1323 April 1. 121*. 122*. Papst Johannes XXII. für das Augustiner-Hospital auf dem St. Bernhard. K 344 a und c; Mollat nr. 17 131, 17 133 Regg. (aus vatikan. Register). 123. Lисса 1323 April 28. Des Doktor Ugolino von Celle auf Befehl Castruccios, Herrn von Lucca verfasste Denkschrift über das Recht des erwählten römischen Königs. K I1ó1). — Vgl. Stengel III. Magnificus dominus Lucanorum dominus meus intelligens responsionem factam per venerabilem patrem dominum ..legatum summi pontificis in Lombardie partibus existentem ambaxiatoribus serenissimi principis domini Lodewici Romanorum regis 1), videlicet quod mirabatur de eorum ambaxiata, quod dominus eorum, licet electus esset in Romanorum regem, nondum tamen erat a summo pontifice confirmatus et sic pacem statuere et treugam indicere et alia[m] iurisdictionem a) exercere de iure non poterat. De qua responsione multipliciter ammiratus et hoc in talami sui silencio infra sue mentis archana sepe revolvens sapientes suos in utroque iure peritos evocari fecit, inter quos ego Ugolinus de Celle solo nomine legum doctor vicarius eius vocatus fui, quibus inposuit et mandavit, ut super dicta responsione suum deberent dilucidare con- silium, an de iure processerit necne. Ex quo themate plura dubia oriuntur, in primis videlicet, an electus a principibus Alamanie vel a maiori parte ipsorum, ad quos de iure et consuetudine ius eligendi Romanorum regem spectat, confirmacione indigeat vel, antequam inungatur vel coronetur a ..papa, pacem et treugam indicere possit et alia iura imperii amministrare.
1321 Juli 19—1323 April 28 71 ihm von den Ausstellern gesetzten Frist nicht wiederhergestellt hat und auch nicht 8 Tage später zum Termin in Virdunum (Verdun) erschienen ist, haben jene ihn tags darauf, feria tercia post festum beati Remigii in octobri (Oktober 5) auf Bitten des Klerikers Freyrisnus(?) de Stanno, Prokurators und Verteidigers der Gegenpartei für suspendiert und exkommuniziert er- klärt, falls er sich nicht binnen 8 Tagen rechtfertige ; er bittet die Adressaten, die Mahnung und gegebenenfalls das Urteil zu verkündigen. D. a. dom. M° CCC° XX° II. feria tercia supradicta. Ueber die Ausführung sollen sie schriftlich berichten. Datum ut supra. — K 570 a, eingerückt in Nr. 120, wie diese am Anfang verstümmelt. Das Regest ist zum Teil durch Kombi- nation der Angaben von Nr. 120 gewonnen. [Trier? bald nach 1322 Oktober 5]. 120. Instrument des Trierer Klerikers Herbinus quondam Evrardi de Amoth, kaiserlichen öffentlichen und der Trierer Kurie Notars: in Sachen des Streites swischen dem Mönch Henricus und dem Io(hannes) Albas erklärt des letztern Prokurator das eingerickte Mandat Nr. 119, in dem der Dekan Anselmus und der Offizial (von Verdun?) ihn vorgeladen und exkommuniziert haben, für null und nichtig, unter anderem deshalb, weil statt Jener der Ordinarius des Albas und Heinrichs, der Erzbischof von Trier, zuständig sei, und appel- liert an den apostolischen Stuhl. Zeugen: die bescheidenen und ehrsamen Herr Iohannes dictus Parix Stiftsherr von St. Simeon und Siegelführer der Trierer Kurie, Andruinus de Long(uyon?) kaiserlicher und der Trierer Kurie Notar, die Geistlichen Johannes de Viena, Theodericus de Goslaria, Iohannes dictus Cesar und Robinus de Yvodio sowie Volmarus Bote der Trierer Kurie. — K 570, als hintere Deck- und Vorsatzblätter benutztes, am Anfang ver- stümmeltes Original mit dem Signet des Notars. Die verlorene Datierung ergiebt sich ungefähr aus Nr. 119. 22* Avignon 1323 April 1. 121*. 122*. Papst Johannes XXII. für das Augustiner-Hospital auf dem St. Bernhard. K 344 a und c; Mollat nr. 17 131, 17 133 Regg. (aus vatikan. Register). 123. Lисса 1323 April 28. Des Doktor Ugolino von Celle auf Befehl Castruccios, Herrn von Lucca verfasste Denkschrift über das Recht des erwählten römischen Königs. K I1ó1). — Vgl. Stengel III. Magnificus dominus Lucanorum dominus meus intelligens responsionem factam per venerabilem patrem dominum ..legatum summi pontificis in Lombardie partibus existentem ambaxiatoribus serenissimi principis domini Lodewici Romanorum regis 1), videlicet quod mirabatur de eorum ambaxiata, quod dominus eorum, licet electus esset in Romanorum regem, nondum tamen erat a summo pontifice confirmatus et sic pacem statuere et treugam indicere et alia[m] iurisdictionem a) exercere de iure non poterat. De qua responsione multipliciter ammiratus et hoc in talami sui silencio infra sue mentis archana sepe revolvens sapientes suos in utroque iure peritos evocari fecit, inter quos ego Ugolinus de Celle solo nomine legum doctor vicarius eius vocatus fui, quibus inposuit et mandavit, ut super dicta responsione suum deberent dilucidare con- silium, an de iure processerit necne. Ex quo themate plura dubia oriuntur, in primis videlicet, an electus a principibus Alamanie vel a maiori parte ipsorum, ad quos de iure et consuetudine ius eligendi Romanorum regem spectat, confirmacione indigeat vel, antequam inungatur vel coronetur a ..papa, pacem et treugam indicere possit et alia iura imperii amministrare.
Strana 72
72 Nr. 123 Et primum quidem eligens illam partem, quod ipse electus amministrare possit et omnia alia facere, que Romanorum principes facere vlilsib) sunt, utpote iure, scripto ac multiplici racione sub- nixam hec dicenda disserenda previdi, ut infra per ordinem descri- buntur, et semper per ordinem respondebo ad omnia iura et argu- menta, que in contrarium allegantur, distinguendo postmodum, que potestas summo pontifici et Romanorum principi de iure conveniat. I. Et primo videtur, quod electus a principibus, qui ius habent eligendi (ut Extra De electione capite Venerabilem' 1a) § Verum' et § Insuper'), quod ex ipsa electione iurisdictionem plenam conse- quitur, antequam confirmetur et coronetur a ..papa (ut notat Io- hannes LXXXXIII. distinctionis canone Legimus in Ysaya'2) verbo quomodo exercitus imperatorem faciat' etc. in glossa, que incipit: Ex sola enim electione' et de hoc notat LXIII. distinctionis canone quinto3) in glosa, que incipit: Ex hoc loco'). Et eo ipso, quod electus est a principibus, confirmatus est sicut .. papa (ut Extra De electione, capite LI.4). Et est eadem ratio, que in papa, quia quoad temporalia non habet superiorem in terris (ut ibi dicitur) et quia uterque ab eodem principio processerunt, videlicet a deo (ut in Autentica Quomodo oporteat episcopos clericos5) circa principi- um). Ergo, quod de uno dicitur, de altero debet intelligi esse dictum (ut Extra De constitucionibus (Translato' 6), et ubi est eadem racio, ibi idem ius habendum et de similibus idem est iudicium (FF. Ad legem Aquiliam Illud'7), Codicis Ad legem Falcidiam, lege finalis), Extra De rescriptis (Inter ceteras' 9) et IIII. distinctionis Denique'10). Nec est cautum in iure canonico et civili, quod rex Romanorum indigeat confirmacione. Nec est cautum, quod ante confirmacionem non possit uti sua iurisdictione et ipsam exercere. Ergo est con- cessum (FF. Ex quibus causis maiores Necnon' 11), XXIII., questi- onis V. ˛Ѕi non licet' 12)). Et ubi lex non distinguit, nec nos distinguere debemus (FF. De publicana De precio' 13). Et ubi apostolus non d'e fin iv it"*), nec nos (XXXI., questionis I. ˛Ѕi dormierit' 14) 9) et quod non est decreto sanctorum patrum sancitum, supersticiosis non est adinvencionibus presumendum (II., questionis V. Consuluisti' 15). 2. Nec obstat, si dicatur, quod .. papa coronat et ungit eum, quia ille actus separatus est ab actu confirmacionis, quia per illam unctionem et conſsecrlacionemc) designatur, quod ipse ..imperator subsit .. pape quoad spiritualia. Unccio enim habet alium effectum in .. episcopis et similibus, quia per consecracionem et inunctionem confirmatur potestas circa ea, que sunt ordinis. 3. Immo in capite Venerabilem' 16) dicitur, quod .. papa precipit, quod ille dux Carenthie 17), cui scribitur, et alii debeant regi Ottoni adherere, ergo et obedire, et tamen non erat ille Otto coronatus nec unctus, per que clare ostenditur dominum papam voluisse, quod ante coronacionem et unctionem rex Romanorum habeat iurisdictionem in temporalibus (ut in dicto capite Venera- bilem'16) circa finem dicitur evidenter et in Autentica Ut iudices sine quoquo suffragio per totum et maxime in § ˛Ѕic igitur' 19). Hoc idem in prefecto pretorio (FF. De officio prefecti pretorio, ege I.20) in fine; ibi: a principi bus electi sunt) et in pretoribus et
72 Nr. 123 Et primum quidem eligens illam partem, quod ipse electus amministrare possit et omnia alia facere, que Romanorum principes facere vlilsib) sunt, utpote iure, scripto ac multiplici racione sub- nixam hec dicenda disserenda previdi, ut infra per ordinem descri- buntur, et semper per ordinem respondebo ad omnia iura et argu- menta, que in contrarium allegantur, distinguendo postmodum, que potestas summo pontifici et Romanorum principi de iure conveniat. I. Et primo videtur, quod electus a principibus, qui ius habent eligendi (ut Extra De electione capite Venerabilem' 1a) § Verum' et § Insuper'), quod ex ipsa electione iurisdictionem plenam conse- quitur, antequam confirmetur et coronetur a ..papa (ut notat Io- hannes LXXXXIII. distinctionis canone Legimus in Ysaya'2) verbo quomodo exercitus imperatorem faciat' etc. in glossa, que incipit: Ex sola enim electione' et de hoc notat LXIII. distinctionis canone quinto3) in glosa, que incipit: Ex hoc loco'). Et eo ipso, quod electus est a principibus, confirmatus est sicut .. papa (ut Extra De electione, capite LI.4). Et est eadem ratio, que in papa, quia quoad temporalia non habet superiorem in terris (ut ibi dicitur) et quia uterque ab eodem principio processerunt, videlicet a deo (ut in Autentica Quomodo oporteat episcopos clericos5) circa principi- um). Ergo, quod de uno dicitur, de altero debet intelligi esse dictum (ut Extra De constitucionibus (Translato' 6), et ubi est eadem racio, ibi idem ius habendum et de similibus idem est iudicium (FF. Ad legem Aquiliam Illud'7), Codicis Ad legem Falcidiam, lege finalis), Extra De rescriptis (Inter ceteras' 9) et IIII. distinctionis Denique'10). Nec est cautum in iure canonico et civili, quod rex Romanorum indigeat confirmacione. Nec est cautum, quod ante confirmacionem non possit uti sua iurisdictione et ipsam exercere. Ergo est con- cessum (FF. Ex quibus causis maiores Necnon' 11), XXIII., questi- onis V. ˛Ѕi non licet' 12)). Et ubi lex non distinguit, nec nos distinguere debemus (FF. De publicana De precio' 13). Et ubi apostolus non d'e fin iv it"*), nec nos (XXXI., questionis I. ˛Ѕi dormierit' 14) 9) et quod non est decreto sanctorum patrum sancitum, supersticiosis non est adinvencionibus presumendum (II., questionis V. Consuluisti' 15). 2. Nec obstat, si dicatur, quod .. papa coronat et ungit eum, quia ille actus separatus est ab actu confirmacionis, quia per illam unctionem et conſsecrlacionemc) designatur, quod ipse ..imperator subsit .. pape quoad spiritualia. Unccio enim habet alium effectum in .. episcopis et similibus, quia per consecracionem et inunctionem confirmatur potestas circa ea, que sunt ordinis. 3. Immo in capite Venerabilem' 16) dicitur, quod .. papa precipit, quod ille dux Carenthie 17), cui scribitur, et alii debeant regi Ottoni adherere, ergo et obedire, et tamen non erat ille Otto coronatus nec unctus, per que clare ostenditur dominum papam voluisse, quod ante coronacionem et unctionem rex Romanorum habeat iurisdictionem in temporalibus (ut in dicto capite Venera- bilem'16) circa finem dicitur evidenter et in Autentica Ut iudices sine quoquo suffragio per totum et maxime in § ˛Ѕic igitur' 19). Hoc idem in prefecto pretorio (FF. De officio prefecti pretorio, ege I.20) in fine; ibi: a principi bus electi sunt) et in pretoribus et
Strana 73
1323 April 28 73 edilibus idem est (FF. De origine iuris, lege II. § Deinde'21). Et sic in prefecto urbis (FF. De officio prefecti urbi lege I. § Cum urbem' 22). Et sic in omnibus aliis magistratibus (FF.d) Ad legem Iuliam de ambitu, lege II.23). 4. Et sic iurisdictionem ex electione consequitur, qui a] ae) deo recipit illam potestatem (sicut legitur LXXXVI. distinctionis 25)). A celesti maiestate enim Due sunt' 24) et canone ˛Ѕi imperator'2 traditum est ei imperium et ideo imperialem fortunam deus rebus humanis disposuit, ut possit omnia * corrigere et emendare (ut Codicis De veteri iure enucleando, lege II. § ˛Ѕed quia divine' 26) et in Autentica 27a) De questore 27) in principio et Ut non luxuriemur contra naturam in prefacione). 5. Nec obstat, quod ..episcopi ante confirmacionem non possunt amministrare (Extra De electione, capite Nost i]'f)28) et capite (Trans- missam'29) cum similibus), quod responderi potest, quod alia ratio est in spiritualibus et alia in temporalibus (ut De consecracione, dis- tinctionis III. Celebritatem' 30) in fine), quia spiritualia maiora et digniora sunt temporalibus (ut Extra De translatione capite Inter corporalia')31), unde non sequitur: si ita servatur in spiritualibus, ergo idem servari debet in temporalibus, quia non sunt paria, ut dictum est, et quia circa maiora maius vertitur periculum et ideod*) cautius est agendum (XLII. distinctionis (Quiescamus' 32), FF. [De Carboniano edicto, lege I.32a)). Item quandoque etiam electus epi- scopus et electa ..abbatissa sine confirmacione amministrant et ex electione consequuntur ius plenum, videlicet cum ..episcopus, [qui]e immediate subest domino .. pape, est in remotis partibus et abbatissa electa in concordia vel a duabus partibus (Extra De electione, capite Nichil' 33) et capite Indempnitatibus' De electione libri VI.34). Ergo rex Romanorum electus, cui tocius mundi gubernacio com- missa est, antequam confirmetur vel coronetur, gubernare et am- 35 ministrare preter periculum rite potest (VII., questione ultima" circa finem nec ob(stat?) hoc Codicis De quadriennii prescriptione, lege Bene a Zenone' 36) in fine et FF. De militis testamento, lege Ex eo' 37) cum glossis suis). 6. Quia imperiales infule sunt ille, que in Alamania dantur Aquisgrani, et quia electus nominatur per electionem factam in Frankenf(ort), post quam illas infulas recipit ab archiepiscopo Colon(iensi) vel alio nomine suo, statim rex Romanorum appellatur et omnem iurisdictionem imperii exercere potest. Sic notat Inno- centius ..papa IIIIus 38) Extra De electione, capite Venerabilem'39), ibi dum dicit: auctoritatem amministrandi accipere potest a Colon(iensi) archiepiscopo vel hec sua auctoritate habet ex electione. Et sic videmus per antiqua tempora et moderna, quod multi Romanorum reges electi ante coronationem, que fit a .. papa, iurisdictionem et amministracionem imperii exercuisse, sicut in imperialibus croni- cis plenissime continetur. Que omnia fecerunt ecclesia Romana sciente et non contradicente, immo semper expresse permittente, et sic concessisse videtur (ut FF. Mandati (Qui patitur' cum si- (milibus?)40). Et multa possent circa hunc articulum allegari. Et sic per coronam datam in Alamania acquiritur ius electo, non per
1323 April 28 73 edilibus idem est (FF. De origine iuris, lege II. § Deinde'21). Et sic in prefecto urbis (FF. De officio prefecti urbi lege I. § Cum urbem' 22). Et sic in omnibus aliis magistratibus (FF.d) Ad legem Iuliam de ambitu, lege II.23). 4. Et sic iurisdictionem ex electione consequitur, qui a] ae) deo recipit illam potestatem (sicut legitur LXXXVI. distinctionis 25)). A celesti maiestate enim Due sunt' 24) et canone ˛Ѕi imperator'2 traditum est ei imperium et ideo imperialem fortunam deus rebus humanis disposuit, ut possit omnia * corrigere et emendare (ut Codicis De veteri iure enucleando, lege II. § ˛Ѕed quia divine' 26) et in Autentica 27a) De questore 27) in principio et Ut non luxuriemur contra naturam in prefacione). 5. Nec obstat, quod ..episcopi ante confirmacionem non possunt amministrare (Extra De electione, capite Nost i]'f)28) et capite (Trans- missam'29) cum similibus), quod responderi potest, quod alia ratio est in spiritualibus et alia in temporalibus (ut De consecracione, dis- tinctionis III. Celebritatem' 30) in fine), quia spiritualia maiora et digniora sunt temporalibus (ut Extra De translatione capite Inter corporalia')31), unde non sequitur: si ita servatur in spiritualibus, ergo idem servari debet in temporalibus, quia non sunt paria, ut dictum est, et quia circa maiora maius vertitur periculum et ideod*) cautius est agendum (XLII. distinctionis (Quiescamus' 32), FF. [De Carboniano edicto, lege I.32a)). Item quandoque etiam electus epi- scopus et electa ..abbatissa sine confirmacione amministrant et ex electione consequuntur ius plenum, videlicet cum ..episcopus, [qui]e immediate subest domino .. pape, est in remotis partibus et abbatissa electa in concordia vel a duabus partibus (Extra De electione, capite Nichil' 33) et capite Indempnitatibus' De electione libri VI.34). Ergo rex Romanorum electus, cui tocius mundi gubernacio com- missa est, antequam confirmetur vel coronetur, gubernare et am- 35 ministrare preter periculum rite potest (VII., questione ultima" circa finem nec ob(stat?) hoc Codicis De quadriennii prescriptione, lege Bene a Zenone' 36) in fine et FF. De militis testamento, lege Ex eo' 37) cum glossis suis). 6. Quia imperiales infule sunt ille, que in Alamania dantur Aquisgrani, et quia electus nominatur per electionem factam in Frankenf(ort), post quam illas infulas recipit ab archiepiscopo Colon(iensi) vel alio nomine suo, statim rex Romanorum appellatur et omnem iurisdictionem imperii exercere potest. Sic notat Inno- centius ..papa IIIIus 38) Extra De electione, capite Venerabilem'39), ibi dum dicit: auctoritatem amministrandi accipere potest a Colon(iensi) archiepiscopo vel hec sua auctoritate habet ex electione. Et sic videmus per antiqua tempora et moderna, quod multi Romanorum reges electi ante coronationem, que fit a .. papa, iurisdictionem et amministracionem imperii exercuisse, sicut in imperialibus croni- cis plenissime continetur. Que omnia fecerunt ecclesia Romana sciente et non contradicente, immo semper expresse permittente, et sic concessisse videtur (ut FF. Mandati (Qui patitur' cum si- (milibus?)40). Et multa possent circa hunc articulum allegari. Et sic per coronam datam in Alamania acquiritur ius electo, non per
Strana 74
74 Nr. 123 illam, que per consecrationem suam datur a .. papa in Urbe, quia ille infule dicuntur papales et de hiis non fuit cogitatum tempore illarum legum, quia nondum facta erat decretatis Venerabilem'. 7. Insuper non videtur, quod aliqua differencia sit inter im- peratorem et regem nisi nominis, que supervacua est et pertinacibus relinquenda (Codicis De constituta pecunia, lege II.41)). Nam quid- quid potest imperator, et rex. Nam imperator dicitur ab imperando, rex autem a regendo, quorum utrumque uterque convenit. Nam uterque imperat et regit. Vocatur eciam princeps, quia principatum in precipiendo gerit et est primum caput. Preterea lex, que de imperio eius loquitur, vocatur regia et non imperatoria et quod principi placuit, legis habet vigorem, quod nomen generale est (ut Institutionum De iure naturali § ,Ѕed quod principi' 42)). Reges autem possunt et poterant omnia, qui eciam leges condebant (ut FF. De origine iuris, lege II. § I. et II.43), et regum * est * facere * iusticiam (XXIII., questionis V. (Principes'44)). Ipse enim deus aliquando dicitur rex, aliquando imperator (ut Extra in prohemio decretalium (Rex pacificus' 45) et XI., questionis III. Iulianus' 46) )). Per quod apparet, quod non est vis inter ista nomina rex et imperator. 8. Qui enim faciunt imperatorem nisi illi, qui faciunt regem, videlicet consensus principum et eorum electio? Non enim de novo eligitur, cum inungatur et coronatur a .. papa. Ex eo enim tempore, quo inter principes relatus est, omnia potest, que principi Romanorum sunt concessa, accepta ab ipsis principibus corona et insigniis imperfijalibus 8), que sunt crux, lancea et spata, que omnia suscipit, antequam Romam h) proficiscatur, quando coronam recepit Aquisgrani. Et ideo, cum ad ipsum Romanorum regem spectet statim, quod electus est et coronatus Aquisgrani, plena iurisdictio et amministratio rerum temporalium, absurde dicitur, quod imperium vacet. Et ideo non debet summus pontifex in rebus temporalibus imperii se ingerere. 9. Quod autem omnia temporalia sub ipsius tantum Roma(ni) principis dicione ac protectione consistant, infrascriptis legum et canonum auctoritatibus et rationibus conprobantur. Dicit namque lex ecclesie quidem approbata iudicio sic loquens: Maxima quidem in omnibus sunt dona dei a superna collata clemencia sacerdocium et imperium, illud quidem divinis ministrans, hoc autem humanis presidens ac diligenciam exhibens ex uno eodemque principio utraque procedencia humanam exornant vitam' et infra paulo post: Imperium autem, inquit recte et potenter exornet traditam sibi rem publicam et erit consonancio quedam bona omne, quidquid utile est, humano conferens generi'. Hec scribunt in Autentica Quomodo oporteat episcopos clericos ad ordinationem perduci, col- lectione II.48). Item dicunt canones, quod omnes provincie omnesque naciones Romano subsunt imperio (ut legitur XI., questionis I., canone Hec si quis' 49) et LXII.1) distinctionis Adrianus ..papa' 50) et omnia fore in potestate Romani principis (ut VIII. distinctionis Quo iure'51)). Hoc idem Codicis De quadriennii prescriptione Bene a Zenone' 52) et in corpore Autentica ˛Ѕcriptum exemplar'53) collectione II.). Et sic ..papa non habet utramque iurisdictionem
74 Nr. 123 illam, que per consecrationem suam datur a .. papa in Urbe, quia ille infule dicuntur papales et de hiis non fuit cogitatum tempore illarum legum, quia nondum facta erat decretatis Venerabilem'. 7. Insuper non videtur, quod aliqua differencia sit inter im- peratorem et regem nisi nominis, que supervacua est et pertinacibus relinquenda (Codicis De constituta pecunia, lege II.41)). Nam quid- quid potest imperator, et rex. Nam imperator dicitur ab imperando, rex autem a regendo, quorum utrumque uterque convenit. Nam uterque imperat et regit. Vocatur eciam princeps, quia principatum in precipiendo gerit et est primum caput. Preterea lex, que de imperio eius loquitur, vocatur regia et non imperatoria et quod principi placuit, legis habet vigorem, quod nomen generale est (ut Institutionum De iure naturali § ,Ѕed quod principi' 42)). Reges autem possunt et poterant omnia, qui eciam leges condebant (ut FF. De origine iuris, lege II. § I. et II.43), et regum * est * facere * iusticiam (XXIII., questionis V. (Principes'44)). Ipse enim deus aliquando dicitur rex, aliquando imperator (ut Extra in prohemio decretalium (Rex pacificus' 45) et XI., questionis III. Iulianus' 46) )). Per quod apparet, quod non est vis inter ista nomina rex et imperator. 8. Qui enim faciunt imperatorem nisi illi, qui faciunt regem, videlicet consensus principum et eorum electio? Non enim de novo eligitur, cum inungatur et coronatur a .. papa. Ex eo enim tempore, quo inter principes relatus est, omnia potest, que principi Romanorum sunt concessa, accepta ab ipsis principibus corona et insigniis imperfijalibus 8), que sunt crux, lancea et spata, que omnia suscipit, antequam Romam h) proficiscatur, quando coronam recepit Aquisgrani. Et ideo, cum ad ipsum Romanorum regem spectet statim, quod electus est et coronatus Aquisgrani, plena iurisdictio et amministratio rerum temporalium, absurde dicitur, quod imperium vacet. Et ideo non debet summus pontifex in rebus temporalibus imperii se ingerere. 9. Quod autem omnia temporalia sub ipsius tantum Roma(ni) principis dicione ac protectione consistant, infrascriptis legum et canonum auctoritatibus et rationibus conprobantur. Dicit namque lex ecclesie quidem approbata iudicio sic loquens: Maxima quidem in omnibus sunt dona dei a superna collata clemencia sacerdocium et imperium, illud quidem divinis ministrans, hoc autem humanis presidens ac diligenciam exhibens ex uno eodemque principio utraque procedencia humanam exornant vitam' et infra paulo post: Imperium autem, inquit recte et potenter exornet traditam sibi rem publicam et erit consonancio quedam bona omne, quidquid utile est, humano conferens generi'. Hec scribunt in Autentica Quomodo oporteat episcopos clericos ad ordinationem perduci, col- lectione II.48). Item dicunt canones, quod omnes provincie omnesque naciones Romano subsunt imperio (ut legitur XI., questionis I., canone Hec si quis' 49) et LXII.1) distinctionis Adrianus ..papa' 50) et omnia fore in potestate Romani principis (ut VIII. distinctionis Quo iure'51)). Hoc idem Codicis De quadriennii prescriptione Bene a Zenone' 52) et in corpore Autentica ˛Ѕcriptum exemplar'53) collectione II.). Et sic ..papa non habet utramque iurisdictionem
Strana 75
1323 April 28 75 (Extra Qui filii sint legitimi Lator' 54) et XXIII., questionis IIII. Quesitum' 55) et XXXIIII., questionis II. Inter hec' 56) in fine), quia a solo deo habet illam potestatem in temporalibus, .. papa vero in spiritualibus. Et sic divisa est iurisdictio; prius enim fuit imperator quam coronam reciperet a .. papa, eo quod ante fuit imperium quam apostolatus k) notat Bar(tholomeus?) Extra Qui filii sint legitimi (Causam (sicut que' 57) glossa, que incipit ˛Ѕic patet'). Hinc est, si appellatur a iudice seculari ad ipsum imperatorem, non ad summum pontificem appellatur (Extra De appellationibus ˛Ѕi duobus' 58), quia de subditis imperii non habet se intromittere, quia, quod factum est per imperatorem in temporalibus, non debet per papam infringi nec debet se intro- mittere de subditis imperatoris, sicut .. archiepiscopus de subditis ..episcopi intromittere se non habet (sicut notat Hostiensis in summa sua Extra Qui filii sint legitimi 59) in § Qualiter' verbo verum'). Iterum illud deinde censetur iustum bellum esse, quod auctoritate principis exercetur (ut XXXIII., questionis I. Quid culpatur' 60) et questionis II. canone Iustum' 61)). Ex quibus illud consequitur, quod prohibendorum armorum ac non exercendorum bellorum iudicium et potestas post bellum indictum ad eum tamen pertineat. Hec enim et per canones liquet alia ratione, quia, ut dicunt decretiste, vacante de more imperio supplet ecclesia in tem- poralibus (Extra De foro conpetenti, capite Licet' 62). Ergo non vacante non debeat se temporalibus immiscere. Ex hiis itaque patet [potestatem]e) indulgende quietis in longum tempus, que dicitur treuga, et in breve tempus, que dicuntur inducie (ut FF. 63) De captivis et postliminio [et]e) redemptis, lege Postliminii' 63), ad solum principem pertinere et ex consequenti relinquitur, quod ..papa, ad quem hec non pertinent, non potuerit bellum, pacem vel treugam indicere in terris imperii, cum ex ipsius Romani prin- cipis solum dependeat potestate, ut supra probatum est. 10. Sed canoniste dicunt, quod ..papa habet utrumque gladium (ut XXII. distinctionis canone I.64), ubi legitur, quod dominus noster lesus Christus super petram fidei, quod ex nascentis erexit, qui beato eterne vite clavigero terreni simul et celestis imperii iura conmisit), colligentes ex hiis verbis, quod ..papa habet utrumque gladium. Sed salva pace illorum non ita illud intelligitur. Sed vult dicere, quod apostolorum princeps habuit a domino terrenum imperium, scilicet ligandi homines super terram et absolvendi et imperium celeste, ut essent ligati et absoluti etiam in celis 65), habens illam potestatem a Christo, qui et eternam habuit potestatem, scilicet dimittendi peccata et cetera. Nolens autem Christus habere temporale imperium seu terrenum, quales reges temporales habent, cum cognovisset, quia venturi essent Iudei, ut raperent eum et facerent eum regem, fugit itersulm1) in montem 66 (ut legitur Iohannis VI.66). Christus dei filius, cuius .. papa vicarius est, iussit Petrum apostolorum principem gladium tempora- lem reponere in vaginam (Iohannis XVIII.67), ut cognosceret non esse sibi utendum dicto gladio, et claves illi tradidit, non gladium. Et illud, quod dicitur in dicto canone XXII. distinctionis69), exponit glossa antiqua, quod dicit terreni scilicet imperii super laycos quantum ad spiritualia et celestis super clericos. Immo ..papa se
1323 April 28 75 (Extra Qui filii sint legitimi Lator' 54) et XXIII., questionis IIII. Quesitum' 55) et XXXIIII., questionis II. Inter hec' 56) in fine), quia a solo deo habet illam potestatem in temporalibus, .. papa vero in spiritualibus. Et sic divisa est iurisdictio; prius enim fuit imperator quam coronam reciperet a .. papa, eo quod ante fuit imperium quam apostolatus k) notat Bar(tholomeus?) Extra Qui filii sint legitimi (Causam (sicut que' 57) glossa, que incipit ˛Ѕic patet'). Hinc est, si appellatur a iudice seculari ad ipsum imperatorem, non ad summum pontificem appellatur (Extra De appellationibus ˛Ѕi duobus' 58), quia de subditis imperii non habet se intromittere, quia, quod factum est per imperatorem in temporalibus, non debet per papam infringi nec debet se intro- mittere de subditis imperatoris, sicut .. archiepiscopus de subditis ..episcopi intromittere se non habet (sicut notat Hostiensis in summa sua Extra Qui filii sint legitimi 59) in § Qualiter' verbo verum'). Iterum illud deinde censetur iustum bellum esse, quod auctoritate principis exercetur (ut XXXIII., questionis I. Quid culpatur' 60) et questionis II. canone Iustum' 61)). Ex quibus illud consequitur, quod prohibendorum armorum ac non exercendorum bellorum iudicium et potestas post bellum indictum ad eum tamen pertineat. Hec enim et per canones liquet alia ratione, quia, ut dicunt decretiste, vacante de more imperio supplet ecclesia in tem- poralibus (Extra De foro conpetenti, capite Licet' 62). Ergo non vacante non debeat se temporalibus immiscere. Ex hiis itaque patet [potestatem]e) indulgende quietis in longum tempus, que dicitur treuga, et in breve tempus, que dicuntur inducie (ut FF. 63) De captivis et postliminio [et]e) redemptis, lege Postliminii' 63), ad solum principem pertinere et ex consequenti relinquitur, quod ..papa, ad quem hec non pertinent, non potuerit bellum, pacem vel treugam indicere in terris imperii, cum ex ipsius Romani prin- cipis solum dependeat potestate, ut supra probatum est. 10. Sed canoniste dicunt, quod ..papa habet utrumque gladium (ut XXII. distinctionis canone I.64), ubi legitur, quod dominus noster lesus Christus super petram fidei, quod ex nascentis erexit, qui beato eterne vite clavigero terreni simul et celestis imperii iura conmisit), colligentes ex hiis verbis, quod ..papa habet utrumque gladium. Sed salva pace illorum non ita illud intelligitur. Sed vult dicere, quod apostolorum princeps habuit a domino terrenum imperium, scilicet ligandi homines super terram et absolvendi et imperium celeste, ut essent ligati et absoluti etiam in celis 65), habens illam potestatem a Christo, qui et eternam habuit potestatem, scilicet dimittendi peccata et cetera. Nolens autem Christus habere temporale imperium seu terrenum, quales reges temporales habent, cum cognovisset, quia venturi essent Iudei, ut raperent eum et facerent eum regem, fugit itersulm1) in montem 66 (ut legitur Iohannis VI.66). Christus dei filius, cuius .. papa vicarius est, iussit Petrum apostolorum principem gladium tempora- lem reponere in vaginam (Iohannis XVIII.67), ut cognosceret non esse sibi utendum dicto gladio, et claves illi tradidit, non gladium. Et illud, quod dicitur in dicto canone XXII. distinctionis69), exponit glossa antiqua, quod dicit terreni scilicet imperii super laycos quantum ad spiritualia et celestis super clericos. Immo ..papa se
Strana 76
76 1323 April 28 de temporalibus intromittens immitteret falcem in alienam messem (ut in capite Per venerabilem' Qui filii sint legitimi 68). 11. Insuper ad declarandum, quod omnis anima, que nascitur in hoc mundo, subdita sit imperatori terrestri, Christus dei filius 30 tributum pro se et Petro iussit solvi cesari de statera, quod3°) inventum est in ore piscis, iubens etiam, ut ea, que sunt cesaris, cesari reddantur 70) (Mathei XVII.69) et XXIII., questionis VIII. canone Tributum' et XI., questionis I. capite Magnum' 71) et capite ˛Ѕi tributum' 72) et solvere tributum vel censum signum est subiectionis (Extra De censibus, capite Omnis anima' 73)). Quod autem bellorum duces intra se de treu- gis et induciis conveniunt, hoc de ipsarum legum et Romani principis auctoritate subnititur et pro hiis etiam manifeste, quod dicit lex: 74 Nichil est maius imperiali maiestate (Codicis De le., lege finali et in dicta lege ˛Bene a Zenone' 36) et quod ipse imperator est )), mundi dominus (ut Ad legem Rodiam de iactu, lege Deprecacio' 75) quod et decretiste fatentur, quod et in Francia et in Ispania et in omnibus provinciis est dominus. Est enim unus solus imperator (ut VII., questionis I. In apibus' 76), nisi probarent se exemptos ab imperatore, ut notatur in dicto canone Adrianus papa'77), licet glosator decretorum dicat ibi78), quod fatetur imperatorem esse mundi dominum, eciamm) in Francia et Hispania, quod adiecit per iocum vel propter timorem, quia erat Ispanus, cum et Ispania specialiter ei subsit (ut preallegato canone Hec si quis' 79). Igitur cum nichil sit eo maius temporaliter, relinquitur ei, scilicet imperatori, nemi- nem inducias vel treugam indicere potuisse rege Romanorum hec facere nolente. 12. Sed hiis lo(quit)ur, quia videtur sacerdocium maius esse imperio et sic ei licere, que sunt imperii, quia maius est, cui maiora licent. Sed certum est maiora sacerdocio licere quam im- perio, scilicet spiritualia amministrare, que constat fore temporali- bus digniora. Ergo et per consequens cui licent maiora, debent licere minora. Sed ad hoc facile est reponsio. Quia maiora sunt spiritualia et digniora quantum ad futuram beatitudinem pertinent et quantum ad dei regimen, sic est maius sacerdocium. Sed inter viventes in hoc seculo et quantum ad humanas et mutabiles res ac potestates temporales attinent, nichil est maius imperio. Et hec preterea potestas temporalis prorsus aliena est a potestate spirituali magistro pastore omnium domino lesu Christo docente 80 ac dicente: Regnum meum non est de hoc mundo' (Iohannis XVIII.80), ut sic non obstet iuris civilis regula 80 a), que dicit: non debet cui, quod maius est, licet, quod minus est, non licere, quia verum est, quando permissione maiori includi potest idque esset minus, et sic videtur, ut, cum lex permittit adulterum [oc]ciderem*), multo magis debet licere ipsum iniuriis afficere. Sed spiritualia non includunt se cum temporalibus, sed sunt prorsus diversa et adversa, ut predicitur; temporalium presidentia est sacerdocio penitus deneganda. Quod autem amministraciones iste sint diverse et distincte, legitur et videtur XCVI. distinctionis Cum ad verum' 81) et X. distinctionis Quoniam idem'82), licet altera scilicet spiritualium administracio sit dignior reliqua iuxta illud Ambrosii: Honor * et sublimitas epis-
76 1323 April 28 de temporalibus intromittens immitteret falcem in alienam messem (ut in capite Per venerabilem' Qui filii sint legitimi 68). 11. Insuper ad declarandum, quod omnis anima, que nascitur in hoc mundo, subdita sit imperatori terrestri, Christus dei filius 30 tributum pro se et Petro iussit solvi cesari de statera, quod3°) inventum est in ore piscis, iubens etiam, ut ea, que sunt cesaris, cesari reddantur 70) (Mathei XVII.69) et XXIII., questionis VIII. canone Tributum' et XI., questionis I. capite Magnum' 71) et capite ˛Ѕi tributum' 72) et solvere tributum vel censum signum est subiectionis (Extra De censibus, capite Omnis anima' 73)). Quod autem bellorum duces intra se de treu- gis et induciis conveniunt, hoc de ipsarum legum et Romani principis auctoritate subnititur et pro hiis etiam manifeste, quod dicit lex: 74 Nichil est maius imperiali maiestate (Codicis De le., lege finali et in dicta lege ˛Bene a Zenone' 36) et quod ipse imperator est )), mundi dominus (ut Ad legem Rodiam de iactu, lege Deprecacio' 75) quod et decretiste fatentur, quod et in Francia et in Ispania et in omnibus provinciis est dominus. Est enim unus solus imperator (ut VII., questionis I. In apibus' 76), nisi probarent se exemptos ab imperatore, ut notatur in dicto canone Adrianus papa'77), licet glosator decretorum dicat ibi78), quod fatetur imperatorem esse mundi dominum, eciamm) in Francia et Hispania, quod adiecit per iocum vel propter timorem, quia erat Ispanus, cum et Ispania specialiter ei subsit (ut preallegato canone Hec si quis' 79). Igitur cum nichil sit eo maius temporaliter, relinquitur ei, scilicet imperatori, nemi- nem inducias vel treugam indicere potuisse rege Romanorum hec facere nolente. 12. Sed hiis lo(quit)ur, quia videtur sacerdocium maius esse imperio et sic ei licere, que sunt imperii, quia maius est, cui maiora licent. Sed certum est maiora sacerdocio licere quam im- perio, scilicet spiritualia amministrare, que constat fore temporali- bus digniora. Ergo et per consequens cui licent maiora, debent licere minora. Sed ad hoc facile est reponsio. Quia maiora sunt spiritualia et digniora quantum ad futuram beatitudinem pertinent et quantum ad dei regimen, sic est maius sacerdocium. Sed inter viventes in hoc seculo et quantum ad humanas et mutabiles res ac potestates temporales attinent, nichil est maius imperio. Et hec preterea potestas temporalis prorsus aliena est a potestate spirituali magistro pastore omnium domino lesu Christo docente 80 ac dicente: Regnum meum non est de hoc mundo' (Iohannis XVIII.80), ut sic non obstet iuris civilis regula 80 a), que dicit: non debet cui, quod maius est, licet, quod minus est, non licere, quia verum est, quando permissione maiori includi potest idque esset minus, et sic videtur, ut, cum lex permittit adulterum [oc]ciderem*), multo magis debet licere ipsum iniuriis afficere. Sed spiritualia non includunt se cum temporalibus, sed sunt prorsus diversa et adversa, ut predicitur; temporalium presidentia est sacerdocio penitus deneganda. Quod autem amministraciones iste sint diverse et distincte, legitur et videtur XCVI. distinctionis Cum ad verum' 81) et X. distinctionis Quoniam idem'82), licet altera scilicet spiritualium administracio sit dignior reliqua iuxta illud Ambrosii: Honor * et sublimitas epis-
Strana 77
1323 April 28 77 copalis nullfils n) poterit conparacionibus adequari, si regum fulgori conpares, * principum dyademati, longe erit inferius quam si plumbi metallum ad auri fulgorem conpares (ut legitur in eadem distinctione, canone Duo sunt 83)). quippe 13. Sed adhuc instatur"*), quod maius sit sacerdocium imperio et per hoc ei posset imperare et treugam indicere et similia, quia .. papa inungit imperatorem et eum coronat (ut habetur De electione in capite Venerabilem' 84)). Sed hoc non obstat, quia non ideo sequitur sacerdocium esse maius imperio, quia eum, scilicet im- peratorem, .. papa inungit. Nec enim maior fuit puer Elysey Iohanni filio Iosaphat filii Nausi, quem unxit in Ramoch Galath iussu Helisey in regem super Israel 85) quantum ad temporalia. Unctio enim non facit maiorem eum, qui unxit, eo qui ungitur. Sic Panor(mi)tanus archiepiscopus ungit regem Sycilie et coronat eum et tamen, sicut manifestum est, non est in temporalibus maior. 14. Iterum quamvis ..papa non teneatur inungere fatuum vel hereticum imperatorem, ut dicit dicta decretalis Venerabilem' 84), tamen non immo sequitur, quod sola electio Romani principis ei ius non tribuat imperandi. Cum enim sola principum electio ei omnem tribuit potestatem, quia non est eo superior in temporalibus, quomodo enim dicere possumus ipsum regem subesse alicui, quem certum est nullum habere in temporalibus potentiorem? Quod dicitur in decretali Venerabilem', quod non debet .. papa hereticum vel fatuum inungere vel eius electionem approbare, verum est propter se, quoniam inungendo vel approbando ipsum manifeste peccaret. 15. Sed adhuc contra hoc posset quis insurgere ad pro- bandum, quod maius est sacerdotium imperio, quia .. papa deponit imperatorem (ut XV., questionis VI. Alius item Romanus ponti- fex' 86), ubi dicitur, quod Zacharias papa deposuit regem Francorum, qui erat imperator, dum non esset tunc imperium, ut dicit canon, ut colligitur et notatur LXIII. distinctionis Ego' 87): et Pipinum, Karoli * imperatoris patrem, * eius loco substituit). Ex quo percipitur maius fore sacerdotium principatu. Sed non obstat, quia dicit glosa88): Zacharias non deposuit sed deponentibus tantum consensit. Nec obstat Extra De sententia et re iudicata, libri VI. capite Ad apostolice' 89), ubi Inno(centius) IIII. sententiam depositionis protulit contra Frid(ericum) imperatorem secundum, quia non est dubium, quia, si imperator esset hereticus, qui debet ecclesiam defendere, et alia enormia perpetraret, que in dicto capite continentur, ipsum pri- vare posset, quia spectat ad ..papam non solum principes Ro- manorum set eciam quemlibet Christianum corripere de peccato (ut 90) Extra De iudiciis, capite Novit' 16. Item adhuc instatur contra hoc idem alia ratione: quia imperator iurat, ergo maior est eo (ut XLIII. distinctionis Tibi domino' 91)). Sed ad hoc est responsio peremptoria: quia illut non est sacramentum subiectionis seu vasallagii, nec enim illius per omnia formam habet, sed est sacramentum devocionis seu reverencie ac humilitatis, quam disciplina docuit Christiana et cuius- dam obsequii Christianitatis. Illa enim forma subiectionis est alia prorsus ab ista, illa scilicet, que continet ratione beneficii tutum,
1323 April 28 77 copalis nullfils n) poterit conparacionibus adequari, si regum fulgori conpares, * principum dyademati, longe erit inferius quam si plumbi metallum ad auri fulgorem conpares (ut legitur in eadem distinctione, canone Duo sunt 83)). quippe 13. Sed adhuc instatur"*), quod maius sit sacerdocium imperio et per hoc ei posset imperare et treugam indicere et similia, quia .. papa inungit imperatorem et eum coronat (ut habetur De electione in capite Venerabilem' 84)). Sed hoc non obstat, quia non ideo sequitur sacerdocium esse maius imperio, quia eum, scilicet im- peratorem, .. papa inungit. Nec enim maior fuit puer Elysey Iohanni filio Iosaphat filii Nausi, quem unxit in Ramoch Galath iussu Helisey in regem super Israel 85) quantum ad temporalia. Unctio enim non facit maiorem eum, qui unxit, eo qui ungitur. Sic Panor(mi)tanus archiepiscopus ungit regem Sycilie et coronat eum et tamen, sicut manifestum est, non est in temporalibus maior. 14. Iterum quamvis ..papa non teneatur inungere fatuum vel hereticum imperatorem, ut dicit dicta decretalis Venerabilem' 84), tamen non immo sequitur, quod sola electio Romani principis ei ius non tribuat imperandi. Cum enim sola principum electio ei omnem tribuit potestatem, quia non est eo superior in temporalibus, quomodo enim dicere possumus ipsum regem subesse alicui, quem certum est nullum habere in temporalibus potentiorem? Quod dicitur in decretali Venerabilem', quod non debet .. papa hereticum vel fatuum inungere vel eius electionem approbare, verum est propter se, quoniam inungendo vel approbando ipsum manifeste peccaret. 15. Sed adhuc contra hoc posset quis insurgere ad pro- bandum, quod maius est sacerdotium imperio, quia .. papa deponit imperatorem (ut XV., questionis VI. Alius item Romanus ponti- fex' 86), ubi dicitur, quod Zacharias papa deposuit regem Francorum, qui erat imperator, dum non esset tunc imperium, ut dicit canon, ut colligitur et notatur LXIII. distinctionis Ego' 87): et Pipinum, Karoli * imperatoris patrem, * eius loco substituit). Ex quo percipitur maius fore sacerdotium principatu. Sed non obstat, quia dicit glosa88): Zacharias non deposuit sed deponentibus tantum consensit. Nec obstat Extra De sententia et re iudicata, libri VI. capite Ad apostolice' 89), ubi Inno(centius) IIII. sententiam depositionis protulit contra Frid(ericum) imperatorem secundum, quia non est dubium, quia, si imperator esset hereticus, qui debet ecclesiam defendere, et alia enormia perpetraret, que in dicto capite continentur, ipsum pri- vare posset, quia spectat ad ..papam non solum principes Ro- manorum set eciam quemlibet Christianum corripere de peccato (ut 90) Extra De iudiciis, capite Novit' 16. Item adhuc instatur contra hoc idem alia ratione: quia imperator iurat, ergo maior est eo (ut XLIII. distinctionis Tibi domino' 91)). Sed ad hoc est responsio peremptoria: quia illut non est sacramentum subiectionis seu vasallagii, nec enim illius per omnia formam habet, sed est sacramentum devocionis seu reverencie ac humilitatis, quam disciplina docuit Christiana et cuius- dam obsequii Christianitatis. Illa enim forma subiectionis est alia prorsus ab ista, illa scilicet, que continet ratione beneficii tutum,
Strana 78
78 1323 April 28 incolume, honestum, utile, facile etc. (de qua habetis XXII., questione ultima 92)). Nec enim ideo prestat imperator hoc iuramentum pape, quod ab eo aliqua temporalia percipiat, que imperii, quod semper est, tantum sunt, sed ratione obsequii, quod debet spiritualiter quilibet Christianus ecclesie et maxime principes catholici et ante omnes imperator, scilicet quod non adversentur ecclesie nec summo pontifici sint dampno de vita vel menbris vel quod mala capcione capiantur et similia93). Qui pontifex est caput ecclesie et servabit honorem ipsius ecclesie quod — posse etc., que habentur in dicto canone Tibi domino' 94). Est enim hoc obsequium Christianitatis et fidei a deo. Quod si requisiti principes non prestarent hec obsequium°) ecclesie, digne possent *) excommunicari (ut habetur XXIII., questionis V. canone Amministratores' 95). Idcirco enim Christus suam ecclesiam principibus tradidit, ut eam tuerentur et ipsum, qui est caput ecclesie sue. Unde scribitur eisdem causa et questione: cognoscant, inquit, principes soli deo se debere esse reddituros rationem propter ecclesiam, quam a Christo tuendam suscipiunt. Nam sive augeatur pax et disciplina ecclesie per fideles principes sive sol- vatur p), ille ab eis rationem exigit, qui eorum potestati sum ecclesiam tradidit (ut habetur in canone Principes seculi' eorundem cause et questio- nis 6). Hac ratione secundum omnes Christianos dici debet et defendi, quod, cum recte Romana ecclesia pateretur ab Astulfo rege Lombardorum persecuciones et auxilium peteret a Constantino et Leone filio eius imperatoribus Constantinopolitan(is) et ipsi nollent patrocinari ecclesie, Stephanus secundus papa nacione Ro- manus imperium transtulit ad Karolum Magnum, quod et omnes Christiani recte factum iudicare habent. Non ergo pro tanto, quod iurant premissa, ad que tenentur omnes Christiani, specialiter principes, sequitur papam esse ipso maiorem in temporalibus. 17. Nec, quia imperium transtulit a Grecis in Germanos, maioritatem aliquam in temporalibus contra ipsum imperium acqui- sivit. Immo postmodum Adrianus papa cum universa synodo Karolo Magno primo imperatori Germanorum, in cuius persona a Grecis fuit translatum imperium, tradiderunt ius et potestatem eligendi pontificem et ordinandi apostolicam sedem * et .. archiepiscopos et .. episcopos per universas provincias ab eo investituras recipere diffinivit (LXIII. distinctio- nis Adrianus papa' et canone Cum longe' 7), licet sequentes impera- tores Germani predicto iuri renunciaverint (ut eiusdem distinctionis 98) et čanone Quando' 99) et canone Inter nos canone (Ego Ludoycus' et vos' 100) et canone Constitutio primi Henr(ici)' 101) cum suis similibus). 18. Sequitur ergo ex omnibus supradictis allegacionibus clare iuridice probatum esse, quod rex Romanorum ex electione prin- cipum et coronatione facta Aquisgrani plenam iurisdictionem et amministracionem iurium imperii de iure exercere posse. Nam Rudolphus Romanorum rex nunquam fuit coronatus per ..papam et tamen provinciam Romandiole donavit ecclesie Romane, quam ecclesia Romana bene possidet, et multi alii Romanorum reges, qui nunquam coronam receperunt in Urbe, iurisdictionem imperii exercuerunt.
78 1323 April 28 incolume, honestum, utile, facile etc. (de qua habetis XXII., questione ultima 92)). Nec enim ideo prestat imperator hoc iuramentum pape, quod ab eo aliqua temporalia percipiat, que imperii, quod semper est, tantum sunt, sed ratione obsequii, quod debet spiritualiter quilibet Christianus ecclesie et maxime principes catholici et ante omnes imperator, scilicet quod non adversentur ecclesie nec summo pontifici sint dampno de vita vel menbris vel quod mala capcione capiantur et similia93). Qui pontifex est caput ecclesie et servabit honorem ipsius ecclesie quod — posse etc., que habentur in dicto canone Tibi domino' 94). Est enim hoc obsequium Christianitatis et fidei a deo. Quod si requisiti principes non prestarent hec obsequium°) ecclesie, digne possent *) excommunicari (ut habetur XXIII., questionis V. canone Amministratores' 95). Idcirco enim Christus suam ecclesiam principibus tradidit, ut eam tuerentur et ipsum, qui est caput ecclesie sue. Unde scribitur eisdem causa et questione: cognoscant, inquit, principes soli deo se debere esse reddituros rationem propter ecclesiam, quam a Christo tuendam suscipiunt. Nam sive augeatur pax et disciplina ecclesie per fideles principes sive sol- vatur p), ille ab eis rationem exigit, qui eorum potestati sum ecclesiam tradidit (ut habetur in canone Principes seculi' eorundem cause et questio- nis 6). Hac ratione secundum omnes Christianos dici debet et defendi, quod, cum recte Romana ecclesia pateretur ab Astulfo rege Lombardorum persecuciones et auxilium peteret a Constantino et Leone filio eius imperatoribus Constantinopolitan(is) et ipsi nollent patrocinari ecclesie, Stephanus secundus papa nacione Ro- manus imperium transtulit ad Karolum Magnum, quod et omnes Christiani recte factum iudicare habent. Non ergo pro tanto, quod iurant premissa, ad que tenentur omnes Christiani, specialiter principes, sequitur papam esse ipso maiorem in temporalibus. 17. Nec, quia imperium transtulit a Grecis in Germanos, maioritatem aliquam in temporalibus contra ipsum imperium acqui- sivit. Immo postmodum Adrianus papa cum universa synodo Karolo Magno primo imperatori Germanorum, in cuius persona a Grecis fuit translatum imperium, tradiderunt ius et potestatem eligendi pontificem et ordinandi apostolicam sedem * et .. archiepiscopos et .. episcopos per universas provincias ab eo investituras recipere diffinivit (LXIII. distinctio- nis Adrianus papa' et canone Cum longe' 7), licet sequentes impera- tores Germani predicto iuri renunciaverint (ut eiusdem distinctionis 98) et čanone Quando' 99) et canone Inter nos canone (Ego Ludoycus' et vos' 100) et canone Constitutio primi Henr(ici)' 101) cum suis similibus). 18. Sequitur ergo ex omnibus supradictis allegacionibus clare iuridice probatum esse, quod rex Romanorum ex electione prin- cipum et coronatione facta Aquisgrani plenam iurisdictionem et amministracionem iurium imperii de iure exercere posse. Nam Rudolphus Romanorum rex nunquam fuit coronatus per ..papam et tamen provinciam Romandiole donavit ecclesie Romane, quam ecclesia Romana bene possidet, et multi alii Romanorum reges, qui nunquam coronam receperunt in Urbe, iurisdictionem imperii exercuerunt.
Strana 79
1323 Juli 3 79 19. Insuper plene declaratum est, que potestas et iurisdictio erga imperatorem ad summum pontificem pertineat et in quibus ipse summus pontifex se intromittere non debet et que potestas et iurisdictio ad ipsum Romanorum regem pertineat et in quibus ipse imperator domino .. pape subsit. Et omnia suprascripta et multa alia dubia circa istam ma- teriam plene declarata sunt in isto opusculo, in quibus canones, decretales et leges discordare videbantur, que omnia iura volente divina gra(t)a clemencia ad concordiam sunt reducta. Hoc opusculum conpositum est mandato dominsi] q) Luc a]- n(orum)r) per me Ugolinum de Celle legum doctorem dicti domini vicarium generalem, pro parte imperiali exulem a patria Florentina. Quod per omnes eius sapientes approbatum fuit in honorem et statum regie maiestatis. Datum Luce anno domini M° CCC° XXIII. indictione VIa die XXVIII. mensis aprilis. 1) ohne Ueberschr. † a) alia iurisdictom (darüber Strich und n). + b) vsi. + b*) diffinuit. + c) confirmac. + d) nachgetr.; richtig wäre C. (vgl. N 23). + d*) iddeo. + e) fehlt. + f) nostram. + g) imperal. + h) Romanam. + i) oder LXI ? aus LXIII korr. + k) unleserliches Wort.† 1) interim. † m) eciam — Hispania über getilgtem papam qui Ispanorum. + m*) cecidere. + n) nullus. + n*) instantur, aus instanter korr. + o) e fehlt, Auslassung an- gedeutet.+ o*) possunt. + p) solvantur. + q) domino. r) Lucon. 1) vgl. Const. V nr. 723, 729, 740 c. 2, 742, 752-756. 00 1a) c. 34, Extra I 6. c0 2) c. 24, D. 93. 00 3) tatsächlich c. 10, D. 63 Glosse Relatio'. 00 4) c. 6 (nicht 51), Extra I6. c0 5) Nov. VI Praefatio. 00 6) c. 3, Extra I 2. c0 7) Dig. VIIII 2, 32. c0 8) wohl Cod. VI 50, 19. c0 9) c. 4, Extra I 3. c0 10) c. 6, D. 4. c0 11) Dig. IV 6, 28. c0 12) c. 5, C. XXIII q. 5. c0 13) Dig. VI 2, 8. 00 14) c. 13, C. XXXI. q. I. co 15) c. 20, C. II q. 3. co 16) c. 34, Extra I 6. 00 17) lies Caringiae. c 19) Nov. VIII, 7. co 20) Dig. I 11, I. co 21) Dig. I 2, 2, wohl 28. c0 22) Dig. I 12, 1, 4. 00 23) C. IX 26, 1, I. co 24) lies Duo. 0o 25) c. 10 und 11 D. 96 (nicht 86). co 26) Cod. I 17, 2, 18. 00 27) Nov. LXXXI. 00 27a) Nov. LXXVIII. c0 28) c. 9, Extra I 6. c0 29) c. 15, Extra I 6. c0 30) c. 22, De consecratione D. III. c0 31) c. 2, Extra I 7. c0 32) c. 2, D. 42. co 32a) Dig. XXXVII 10, 1. 00 33) c. 44, Extra I 6. 00 34) c. 43, Sextus I 6. c0 35) In c. 2, C. VII. q. 2 findet sich keine inhaltliche Beziehung; besser würde passen c. 16, C. VIII. q. 1. co 36) Cod. VII 37, 2. c0 37) Dig. XXIX I, 42.j c0 38) richtig IIIus. co 39) c. 34, Extra I 6. 00 40) Dig. XVII I, 18. 00 41) Cod. IV 18, 2, 1 d. co 42) Inst. I 2, 6. 00 43) Dig. I 2,2, 1—2. co 44) c. 20, C. XXIII q. 5; das Citat stammt aber tatsächlich aus c. 23. co 45) Provemium Extra. c0 46) c. 94, C. XI q. 3. co 48) Nov. VI Praefatio (tatsächlich collectio I!). co 49) c. 37 (Hec si quis' ist tatsächlich Initium des am Ende des vorhergehenden c. 36 stehenden Dictum Gratiani), C. XI. q. I. c0 50) c. 22, D. 63. c0 51) c. I, D. 8. co 52) Cod. VII 37, 2. co 53) Nov. VIII Anhang. co 54) c. 5, Extra IV 17. c0 55) c. 45, C. XXIII. q. 4. co 56) c. 6, C. XXXIII (nicht XXXIIII q. 2. co 57) c. 7, Extra IV 17eGlosse. co 58) c. 7, Extra II 28. co 59) Extra IV 17. 00 60) c. 4, C. XXIII (nicht XXXIII) q. 1. 0o 61) c. 1, C. XXIII. q. 2. 0o 62) c. 10, Extra II2. 00 63) Dig. 49, 15, 5. 00 64) c. 1, D. 22. 00 65) Matth. 16,19. 00 66) Joh. VI 15. c0 67) Joh. XVIII II. co 68) c. 13, Extra IV 17 Glosse habeat potesta- tem'. 00 69) Matth. XVII 26. c0 70) c. 22, C. XXIII q. 8. c0 71) c. 28, C. XI. q. 1. co 72) c. 27, C. XI. q. I. co 73) c. 2, Extra III 39. 0o 74) nicht Cod. VI 37, X 65. 00 75) Dig. XIV 2, 9. c0 76) c. 41, C. VII q. I. co 77) c. 22, D. 63. 00 78) Glosse per singulas'. c0 79) vgl. oben N. 49. co 80) Joh. XVIII 36. co 80a) das Zitat findet sich in D. 96. c0 81) c. 6, D. 96. c0 82) c. 8, D. 10. c0 83) c. 10, D. 96. 00 84) c. 34, Extra I 6. c0 85) vgl. 4. Reg. IX. c0 86) c. 3, C. XV q. 6. 00 87) c. 30, D. 63. co 88) c. 3, C. XV q. 6 Glosse deposuit'. 00 89) c. 2, Sextus II 14. 00 90) c. 13, Extra II 1. co 91) c. 33, D. 63 (nicht 43). co 92) c. 18, C. XXII q. 5. c0 93) vgl. Nr. 80 und deren Vorlage. co 94) vgl. oben N. 91. co 95) c. 26, C. XXIII. q. 5. c0 96) c. 20, C. XXIII. q. 5. c0 97) cc. 22, 25, D. 63. c0 98) c. 30, D. 63. 00 99) § I im gleichen Canon. 00 100) c. 31, D. 63. c0 101) c. 32, D. 63. 124. [1322—1323 Juli 37. Notariatsinstrument über eine von dem Kleriker Iohannes de Argentina, procurator und excusator des Mainzer Domherren Giso de Yaza, da der Herr
1323 Juli 3 79 19. Insuper plene declaratum est, que potestas et iurisdictio erga imperatorem ad summum pontificem pertineat et in quibus ipse summus pontifex se intromittere non debet et que potestas et iurisdictio ad ipsum Romanorum regem pertineat et in quibus ipse imperator domino .. pape subsit. Et omnia suprascripta et multa alia dubia circa istam ma- teriam plene declarata sunt in isto opusculo, in quibus canones, decretales et leges discordare videbantur, que omnia iura volente divina gra(t)a clemencia ad concordiam sunt reducta. Hoc opusculum conpositum est mandato dominsi] q) Luc a]- n(orum)r) per me Ugolinum de Celle legum doctorem dicti domini vicarium generalem, pro parte imperiali exulem a patria Florentina. Quod per omnes eius sapientes approbatum fuit in honorem et statum regie maiestatis. Datum Luce anno domini M° CCC° XXIII. indictione VIa die XXVIII. mensis aprilis. 1) ohne Ueberschr. † a) alia iurisdictom (darüber Strich und n). + b) vsi. + b*) diffinuit. + c) confirmac. + d) nachgetr.; richtig wäre C. (vgl. N 23). + d*) iddeo. + e) fehlt. + f) nostram. + g) imperal. + h) Romanam. + i) oder LXI ? aus LXIII korr. + k) unleserliches Wort.† 1) interim. † m) eciam — Hispania über getilgtem papam qui Ispanorum. + m*) cecidere. + n) nullus. + n*) instantur, aus instanter korr. + o) e fehlt, Auslassung an- gedeutet.+ o*) possunt. + p) solvantur. + q) domino. r) Lucon. 1) vgl. Const. V nr. 723, 729, 740 c. 2, 742, 752-756. 00 1a) c. 34, Extra I 6. c0 2) c. 24, D. 93. 00 3) tatsächlich c. 10, D. 63 Glosse Relatio'. 00 4) c. 6 (nicht 51), Extra I6. c0 5) Nov. VI Praefatio. 00 6) c. 3, Extra I 2. c0 7) Dig. VIIII 2, 32. c0 8) wohl Cod. VI 50, 19. c0 9) c. 4, Extra I 3. c0 10) c. 6, D. 4. c0 11) Dig. IV 6, 28. c0 12) c. 5, C. XXIII q. 5. c0 13) Dig. VI 2, 8. 00 14) c. 13, C. XXXI. q. I. co 15) c. 20, C. II q. 3. co 16) c. 34, Extra I 6. 00 17) lies Caringiae. c 19) Nov. VIII, 7. co 20) Dig. I 11, I. co 21) Dig. I 2, 2, wohl 28. c0 22) Dig. I 12, 1, 4. 00 23) C. IX 26, 1, I. co 24) lies Duo. 0o 25) c. 10 und 11 D. 96 (nicht 86). co 26) Cod. I 17, 2, 18. 00 27) Nov. LXXXI. 00 27a) Nov. LXXVIII. c0 28) c. 9, Extra I 6. c0 29) c. 15, Extra I 6. c0 30) c. 22, De consecratione D. III. c0 31) c. 2, Extra I 7. c0 32) c. 2, D. 42. co 32a) Dig. XXXVII 10, 1. 00 33) c. 44, Extra I 6. 00 34) c. 43, Sextus I 6. c0 35) In c. 2, C. VII. q. 2 findet sich keine inhaltliche Beziehung; besser würde passen c. 16, C. VIII. q. 1. co 36) Cod. VII 37, 2. c0 37) Dig. XXIX I, 42.j c0 38) richtig IIIus. co 39) c. 34, Extra I 6. 00 40) Dig. XVII I, 18. 00 41) Cod. IV 18, 2, 1 d. co 42) Inst. I 2, 6. 00 43) Dig. I 2,2, 1—2. co 44) c. 20, C. XXIII q. 5; das Citat stammt aber tatsächlich aus c. 23. co 45) Provemium Extra. c0 46) c. 94, C. XI q. 3. co 48) Nov. VI Praefatio (tatsächlich collectio I!). co 49) c. 37 (Hec si quis' ist tatsächlich Initium des am Ende des vorhergehenden c. 36 stehenden Dictum Gratiani), C. XI. q. I. c0 50) c. 22, D. 63. c0 51) c. I, D. 8. co 52) Cod. VII 37, 2. co 53) Nov. VIII Anhang. co 54) c. 5, Extra IV 17. c0 55) c. 45, C. XXIII. q. 4. co 56) c. 6, C. XXXIII (nicht XXXIIII q. 2. co 57) c. 7, Extra IV 17eGlosse. co 58) c. 7, Extra II 28. co 59) Extra IV 17. 00 60) c. 4, C. XXIII (nicht XXXIII) q. 1. 0o 61) c. 1, C. XXIII. q. 2. 0o 62) c. 10, Extra II2. 00 63) Dig. 49, 15, 5. 00 64) c. 1, D. 22. 00 65) Matth. 16,19. 00 66) Joh. VI 15. c0 67) Joh. XVIII II. co 68) c. 13, Extra IV 17 Glosse habeat potesta- tem'. 00 69) Matth. XVII 26. c0 70) c. 22, C. XXIII q. 8. c0 71) c. 28, C. XI. q. 1. co 72) c. 27, C. XI. q. I. co 73) c. 2, Extra III 39. 0o 74) nicht Cod. VI 37, X 65. 00 75) Dig. XIV 2, 9. c0 76) c. 41, C. VII q. I. co 77) c. 22, D. 63. 00 78) Glosse per singulas'. c0 79) vgl. oben N. 49. co 80) Joh. XVIII 36. co 80a) das Zitat findet sich in D. 96. c0 81) c. 6, D. 96. c0 82) c. 8, D. 10. c0 83) c. 10, D. 96. 00 84) c. 34, Extra I 6. c0 85) vgl. 4. Reg. IX. c0 86) c. 3, C. XV q. 6. 00 87) c. 30, D. 63. co 88) c. 3, C. XV q. 6 Glosse deposuit'. 00 89) c. 2, Sextus II 14. 00 90) c. 13, Extra II 1. co 91) c. 33, D. 63 (nicht 43). co 92) c. 18, C. XXII q. 5. c0 93) vgl. Nr. 80 und deren Vorlage. co 94) vgl. oben N. 91. co 95) c. 26, C. XXIII. q. 5. c0 96) c. 20, C. XXIII. q. 5. c0 97) cc. 22, 25, D. 63. c0 98) c. 30, D. 63. 00 99) § I im gleichen Canon. 00 100) c. 31, D. 63. c0 101) c. 32, D. 63. 124. [1322—1323 Juli 37. Notariatsinstrument über eine von dem Kleriker Iohannes de Argentina, procurator und excusator des Mainzer Domherren Giso de Yaza, da der Herr
Strana 80
Nr. 125—134 80 Abt in Heyne (Haina) ihm nicht erreichbar, verlesene innovacio et notificacio: J. hat den Abt von H., den angeblich vom apostolischen Stuhl neben dem Abt von Arnsburg und dem prepositus Aquensis (Aix) sum iudex und executor der päpstlichen Provision des Herrn Otto de Cygenhain zu einer Mainzer Dom- herrnstelle und -pfründe (Schmidt Iohannes nr. 82, 1320 Dez. 20) bestellten Delegaten, vergebens demitig gebeten, seinem in dieser Sache extra civitatem Maguntinensem in opidum F(ri)t(i)sl(ariam) vorgeladenen Herrn einen sichereren und geeigneteren Verhandlungsort als Fritzlar anzuweisen und ihm eine Kopie dieser Vorladung (unbekannt) und der angeblichen richterlichen Vollmacht des Abtes (enthalten in Schmidt Johannes nr. 82) zuzustellen. Keiner Ant- wort gewürdigt protestiert er nun gegen die Person und die Befugnis des Abtes, der den Prozess durch seinen angeblichen Subdelegaten, den Kantor von St. Peter in Mainz, bereits begonnen hat, und gegen die Vorladung nach Fritzlar, weil merito perhorrescunt prefatus dominus meus et sui potenciam spectabilis viri domini comitis de Cygenhain fratris consanguinei dicti domini Ottonis actoris, qui quidem comes presentem causam reputat propriam ipsasque litteras super gratia dicto actori [fratr]i suo a sede apostolica, ut in eisdem dominus papa fatetur, impetravit (vgl. den Dispens Schmidt Johannes nr. 81 = Mollat nr. 12768; gemeint ist vermutlich eine U. Johanns, in der die päpst- liche Verleihung inseriert war), et quia in (!) eiusdem domini comitis fratris actoris castrenses, familiares necnon complices reverendum in Christo patrem ac domi- num dominum Mathiam sancte Maguntin(ensis) sedis electum et ipsam ecclesiam Magunt(inensem) et suos diffidaverunt et ipsius et suorum sunt capitales et notorii inimici bona et homines ecclesie Magunt(inensis) ubicumque poterunt hostiliter invadendo, per quorum terram ac districtus nec non dicti comitis eundo a Magunt(ia) in F(ri)t(i)s (ariam) et reddeundo necessarife] transiri oportet. Da nun für Gyso sehr viel auf die Sache ankomme — er misse von der Pfründe leben —, fordert Johannes nochmals einen anderen Verhandlungsort als Fritzlar, das auch zu unbedeutend und ohne iuris periti und causarum peritiam habentes sei, am besten Mains selbst, sowie die Vorlegung der ge- nannten Abschriften. Anfang und Ende mit der Datierung sowie den Zeugen und der Subskription des Notars fehlen. — K I, als vorderes Deck- und Vorsatzblatt benutztes Bruchstück wohl der Original-U.; Pergament. Die Ein- reihung ergibt sich aus dem Elektentitel des Erzbischofs Matthias. 1323 August 14. 125*. Das Deutsche Haus in Marburg für Erzbischof Baldewin. K 450; Orig. in Koblenz (Abt. I A I nr. 479 a) ; aus Kopie: Wyss II nr. 448 (die Kon- jekturen des Herausgebers werden bestätigt). * 1323 August 14. 126*. Erzbischof Baldewin für das Deutsche Haus in Marburg. Wyss II nr. 447 aus Orig. in Darmstadt; K 456 aus einem von 2 Orig. in Koblenz (Abt. 1 A I nr. 478). Avignon 1323 Oktober 8. 127*. Papst Johannes XXII., I. Prozess gegen König Ludwig K 75 a; aus vatikan. Register und 2 anderen Abschriften: Const. V nr. 792. Nürnberg 1323 November 12. 128*. König Ludwig d. B., Prokuratorium. K 75 b; aus 5 Abschriften von Nr. 131: Const. V nr. 817. 129*. [1324 Januar 4/. Gesandte desselben an Papst Johannes XXII. K 75 c; aus 2 Orig. im vatikan. Archiv: Const. V nr. 834. [Frankfurt] 1324 Januar 5. 130*. Derselbe, 2. Appellation. K II mit der Ueberschrift Lud(owici) contra papam et eius processus et appellacio ad concilium; aus offiziöser (2) Abschrift in der Nationalbibliothek zu Paris (P): Const. V nr. 836. K stimmt mit dem von Schwalm entdeckten P ziemlich genau überein, namentlich enthält es auch die dort erst später nachgetragenen Stellen. Doch bietet es wenigstens 4 ur- sprünglichere Lesarten: S. 655 Z. 31 tenemur et volumus; S. 656 Z. 20 asseruit (st. astruit), Z. 29 den aus der Vorurkunde übernommenen ironischen Anklang an den päpstlichen Prozess de marchionatu Magdeburgensi (erst nachträglich zu dem auch in P eingesetsten Brandeburgensi korr.), S. 659
Nr. 125—134 80 Abt in Heyne (Haina) ihm nicht erreichbar, verlesene innovacio et notificacio: J. hat den Abt von H., den angeblich vom apostolischen Stuhl neben dem Abt von Arnsburg und dem prepositus Aquensis (Aix) sum iudex und executor der päpstlichen Provision des Herrn Otto de Cygenhain zu einer Mainzer Dom- herrnstelle und -pfründe (Schmidt Iohannes nr. 82, 1320 Dez. 20) bestellten Delegaten, vergebens demitig gebeten, seinem in dieser Sache extra civitatem Maguntinensem in opidum F(ri)t(i)sl(ariam) vorgeladenen Herrn einen sichereren und geeigneteren Verhandlungsort als Fritzlar anzuweisen und ihm eine Kopie dieser Vorladung (unbekannt) und der angeblichen richterlichen Vollmacht des Abtes (enthalten in Schmidt Johannes nr. 82) zuzustellen. Keiner Ant- wort gewürdigt protestiert er nun gegen die Person und die Befugnis des Abtes, der den Prozess durch seinen angeblichen Subdelegaten, den Kantor von St. Peter in Mainz, bereits begonnen hat, und gegen die Vorladung nach Fritzlar, weil merito perhorrescunt prefatus dominus meus et sui potenciam spectabilis viri domini comitis de Cygenhain fratris consanguinei dicti domini Ottonis actoris, qui quidem comes presentem causam reputat propriam ipsasque litteras super gratia dicto actori [fratr]i suo a sede apostolica, ut in eisdem dominus papa fatetur, impetravit (vgl. den Dispens Schmidt Johannes nr. 81 = Mollat nr. 12768; gemeint ist vermutlich eine U. Johanns, in der die päpst- liche Verleihung inseriert war), et quia in (!) eiusdem domini comitis fratris actoris castrenses, familiares necnon complices reverendum in Christo patrem ac domi- num dominum Mathiam sancte Maguntin(ensis) sedis electum et ipsam ecclesiam Magunt(inensem) et suos diffidaverunt et ipsius et suorum sunt capitales et notorii inimici bona et homines ecclesie Magunt(inensis) ubicumque poterunt hostiliter invadendo, per quorum terram ac districtus nec non dicti comitis eundo a Magunt(ia) in F(ri)t(i)s (ariam) et reddeundo necessarife] transiri oportet. Da nun für Gyso sehr viel auf die Sache ankomme — er misse von der Pfründe leben —, fordert Johannes nochmals einen anderen Verhandlungsort als Fritzlar, das auch zu unbedeutend und ohne iuris periti und causarum peritiam habentes sei, am besten Mains selbst, sowie die Vorlegung der ge- nannten Abschriften. Anfang und Ende mit der Datierung sowie den Zeugen und der Subskription des Notars fehlen. — K I, als vorderes Deck- und Vorsatzblatt benutztes Bruchstück wohl der Original-U.; Pergament. Die Ein- reihung ergibt sich aus dem Elektentitel des Erzbischofs Matthias. 1323 August 14. 125*. Das Deutsche Haus in Marburg für Erzbischof Baldewin. K 450; Orig. in Koblenz (Abt. I A I nr. 479 a) ; aus Kopie: Wyss II nr. 448 (die Kon- jekturen des Herausgebers werden bestätigt). * 1323 August 14. 126*. Erzbischof Baldewin für das Deutsche Haus in Marburg. Wyss II nr. 447 aus Orig. in Darmstadt; K 456 aus einem von 2 Orig. in Koblenz (Abt. 1 A I nr. 478). Avignon 1323 Oktober 8. 127*. Papst Johannes XXII., I. Prozess gegen König Ludwig K 75 a; aus vatikan. Register und 2 anderen Abschriften: Const. V nr. 792. Nürnberg 1323 November 12. 128*. König Ludwig d. B., Prokuratorium. K 75 b; aus 5 Abschriften von Nr. 131: Const. V nr. 817. 129*. [1324 Januar 4/. Gesandte desselben an Papst Johannes XXII. K 75 c; aus 2 Orig. im vatikan. Archiv: Const. V nr. 834. [Frankfurt] 1324 Januar 5. 130*. Derselbe, 2. Appellation. K II mit der Ueberschrift Lud(owici) contra papam et eius processus et appellacio ad concilium; aus offiziöser (2) Abschrift in der Nationalbibliothek zu Paris (P): Const. V nr. 836. K stimmt mit dem von Schwalm entdeckten P ziemlich genau überein, namentlich enthält es auch die dort erst später nachgetragenen Stellen. Doch bietet es wenigstens 4 ur- sprünglichere Lesarten: S. 655 Z. 31 tenemur et volumus; S. 656 Z. 20 asseruit (st. astruit), Z. 29 den aus der Vorurkunde übernommenen ironischen Anklang an den päpstlichen Prozess de marchionatu Magdeburgensi (erst nachträglich zu dem auch in P eingesetsten Brandeburgensi korr.), S. 659
Strana 81
1323 August 14—1324 Märs 23 81 Z. 10 quam primum habere potuerimus. Wie in P fehlt S. 656 Z. 18 nos; S. 658 Z. 31 deus; S. 658 Z. 5 wird die Lesung detexissent bestätigt. Von P (und z. T. der Vor-U.) abweichende Lesarten: S. 656 Z. 22: vel st. nec, Z. 27 et in, S. 659 Z. 22: Berth(oldo), Ludewicus, Hohenloch, Z. 23 Gerh(ardo), Erpach, et aliis pluribus st. preposito — clericum regis, Z. 22 f. fehlt Godfr. de Hol. (in P Zeilenwechsel!); an in P zerstörten Stellen S. 656 Z. 12 nimis st. imme, Z. 34 dicit st. dicitur. * Avignon 1324 Januar 7. 131". Papst Johannes XXII. 2. Prozess gegen König Ludwig mit der Ueberschr. Responsio facta nunciis regis Lud(owici) post primum processum. K 75; Const. V nr. 839 aus 3 inserierten Ausfertigungen, der Abschrift einer solchen im vatikan. Register und einer Einzelkopie, der sich K gesellt; mit K und Hss. 2—5 ist S. 662 Z. 4 noscitur esse talis zu lesen st. talis est (nur in 1). 2 [Avignon 1324 Januar 7]. 132 . Derselbe an die Gesandten König Ludwigs. K 75 d; Const. V nr. 835 aus gleichen Ueberlieferungen wie in Nr. 131. Lesarten von K: S. 654 Z. 7ff. cum dicta civitas Ferrariensis — ad — ius — ecclesie non sit dubium pertinere st. cum c. F. — eccl. pertinere noscantur (vgl. die anakoluthische Variante in 1, 3, 4, 5 c. dictam civitatem F. — pertinere noscatur); Z. 29 potuit st. potuerit, Z. 39 exequendum (= 4); S. 655 Z. 3 aggravationem (= 3). * 133*. Avignon 1324 März 23. Derselbe, 3. Prozess gegen König Ludwig. K 50 a; Const. V nr. 881 aus 3 Abschriften, von denen 2 und 3 S. 693 Z. 8 violentiis und S. 694 Z. 28 regem Romanorum mit K zusammengehen, also den Vorzug verdienen, wie auch S. 696 Z. 27 eorumque mit 3 übereinstimmt; S. 695 Z. 6 bietet Siracz- burg wie 2 Siratzburch, aber zu Sirarczburg korr. wie 1 Sirarcburch. Am Rande hat Losse die Stelle S. 693 Z. 37ff. nec eius electione — se ingessit angestrichen. 134. Avignon 1324 Märs 23. Derselbe erklärt, nachdem weiland Matheus de Vicecomitibus (Visconti) von Mailand mit seinen Söhnen und Enkeln ob viel- fältiger Bedrückungen der Kirche im Gebiet von Mailand, Vercelli, Piacenza, Tortona und der ganzen Lombardei bereits friher vom Erzbischof von Mailand und den Inquisitoren der oberen Lombardei der Ketzerei, mit der sie erblich belastet, schuldig gesprochen sind, gegen die halsstarrigen Gebrider Galeacius, Marcus, Luchinus, Iohannes und Stephanus den heiligen Kreuzzug, verspricht Allen, die mit Waffen oder Vermögen daran teilnehmen, Vergebung der Sünden und lässt diesen Prozess an den Thiiren der Domkirche von Avignon anschlagen. K óra, inseriert in Nr. 136; aus dem päpstlichen Register: Raynald zum J. 1324 § 7 ff. unvollständig sowohl im Eingang (vgl. Müller I99 Anm. 3) als am Ende. Nur das dort Fehlende wird hier mitgeteilt samt den wesent- lichen Varianten des Restes in den Noten. Vgl. die Mitteilung des Prozesses an den Erzbischof von Spala Regest bei Mollat V nr. 20462, Berichte über die Veröffentlichung z. B. ebenda nr. 20460, 20464 f., 20467, 20474. Iohannes episcopusa) servus servorum dei ad perpetuam rei memoriam. I. Cogitb) nos temporis qualitas et nequicia plurimum detestanda sollicitat, ut infrascriptorum dei et ecclesie hostium diris conatibus, quos adversus deum et Christi fideles iugiter molliuntur, in virtute divine dextre obsistentes ecclesie et fidelium predictorum quieti caucius studeamus. 2. Dudum siquidem c) ad — — nostri apostolatus fama — d) — — — — — 3. Ideoque nos — illa quam nobis — Deus — potestatee) contulite — omnibus — qui contra dictos — et quoslibet adiutoresf), fau- — Nova Alamanniae 6
1323 August 14—1324 Märs 23 81 Z. 10 quam primum habere potuerimus. Wie in P fehlt S. 656 Z. 18 nos; S. 658 Z. 31 deus; S. 658 Z. 5 wird die Lesung detexissent bestätigt. Von P (und z. T. der Vor-U.) abweichende Lesarten: S. 656 Z. 22: vel st. nec, Z. 27 et in, S. 659 Z. 22: Berth(oldo), Ludewicus, Hohenloch, Z. 23 Gerh(ardo), Erpach, et aliis pluribus st. preposito — clericum regis, Z. 22 f. fehlt Godfr. de Hol. (in P Zeilenwechsel!); an in P zerstörten Stellen S. 656 Z. 12 nimis st. imme, Z. 34 dicit st. dicitur. * Avignon 1324 Januar 7. 131". Papst Johannes XXII. 2. Prozess gegen König Ludwig mit der Ueberschr. Responsio facta nunciis regis Lud(owici) post primum processum. K 75; Const. V nr. 839 aus 3 inserierten Ausfertigungen, der Abschrift einer solchen im vatikan. Register und einer Einzelkopie, der sich K gesellt; mit K und Hss. 2—5 ist S. 662 Z. 4 noscitur esse talis zu lesen st. talis est (nur in 1). 2 [Avignon 1324 Januar 7]. 132 . Derselbe an die Gesandten König Ludwigs. K 75 d; Const. V nr. 835 aus gleichen Ueberlieferungen wie in Nr. 131. Lesarten von K: S. 654 Z. 7ff. cum dicta civitas Ferrariensis — ad — ius — ecclesie non sit dubium pertinere st. cum c. F. — eccl. pertinere noscantur (vgl. die anakoluthische Variante in 1, 3, 4, 5 c. dictam civitatem F. — pertinere noscatur); Z. 29 potuit st. potuerit, Z. 39 exequendum (= 4); S. 655 Z. 3 aggravationem (= 3). * 133*. Avignon 1324 März 23. Derselbe, 3. Prozess gegen König Ludwig. K 50 a; Const. V nr. 881 aus 3 Abschriften, von denen 2 und 3 S. 693 Z. 8 violentiis und S. 694 Z. 28 regem Romanorum mit K zusammengehen, also den Vorzug verdienen, wie auch S. 696 Z. 27 eorumque mit 3 übereinstimmt; S. 695 Z. 6 bietet Siracz- burg wie 2 Siratzburch, aber zu Sirarczburg korr. wie 1 Sirarcburch. Am Rande hat Losse die Stelle S. 693 Z. 37ff. nec eius electione — se ingessit angestrichen. 134. Avignon 1324 Märs 23. Derselbe erklärt, nachdem weiland Matheus de Vicecomitibus (Visconti) von Mailand mit seinen Söhnen und Enkeln ob viel- fältiger Bedrückungen der Kirche im Gebiet von Mailand, Vercelli, Piacenza, Tortona und der ganzen Lombardei bereits friher vom Erzbischof von Mailand und den Inquisitoren der oberen Lombardei der Ketzerei, mit der sie erblich belastet, schuldig gesprochen sind, gegen die halsstarrigen Gebrider Galeacius, Marcus, Luchinus, Iohannes und Stephanus den heiligen Kreuzzug, verspricht Allen, die mit Waffen oder Vermögen daran teilnehmen, Vergebung der Sünden und lässt diesen Prozess an den Thiiren der Domkirche von Avignon anschlagen. K óra, inseriert in Nr. 136; aus dem päpstlichen Register: Raynald zum J. 1324 § 7 ff. unvollständig sowohl im Eingang (vgl. Müller I99 Anm. 3) als am Ende. Nur das dort Fehlende wird hier mitgeteilt samt den wesent- lichen Varianten des Restes in den Noten. Vgl. die Mitteilung des Prozesses an den Erzbischof von Spala Regest bei Mollat V nr. 20462, Berichte über die Veröffentlichung z. B. ebenda nr. 20460, 20464 f., 20467, 20474. Iohannes episcopusa) servus servorum dei ad perpetuam rei memoriam. I. Cogitb) nos temporis qualitas et nequicia plurimum detestanda sollicitat, ut infrascriptorum dei et ecclesie hostium diris conatibus, quos adversus deum et Christi fideles iugiter molliuntur, in virtute divine dextre obsistentes ecclesie et fidelium predictorum quieti caucius studeamus. 2. Dudum siquidem c) ad — — nostri apostolatus fama — d) — — — — — 3. Ideoque nos — illa quam nobis — Deus — potestatee) contulite — omnibus — qui contra dictos — et quoslibet adiutoresf), fau- — Nova Alamanniae 6
Strana 82
82 Nr. 135—136 tores, consiliarios et valitores ipsorum eisque quomodolibet ad- herentes vel parentes eisdem nec non contra illos g), qui eis in posterum in huiusmodi heretica pravitate et excommunicacione durantibus impendent consiliumh), auxilium vel favorem vel ad- herebunt aut parebunt eisdem processerint in 1) personis et expensis propriis nec non et hiis, qui in personis propriis, alienis tamen sumptibus impugnaturi dictos hereticos et adiutores, fautores, valitores et consiliarios supradictos et super hoc per annum in- cipiendum a proximis kalendis mensis maii vel a prosecucionis tempore quoad illos videlicet, qui negocium ipsum antea forsitan inchoabant prosequi, continuum vel interpolatum infra biennium extunc conplendum proxime laborabunt ecclesie predicte sequendo vexillum tam clericis qu am]k) laicis et insuper eis, qui suis dum- taxat expensis iuxta facultatem et quantitatem suam destinabunt ydoneos bellatores per dictum tempus moraturos et laboraturos ibidem illam concedimus1) suorum, de quibus corde contriti et ore confessi fuerint, veniam peccatorum, que proficiscentibus in Terre Sancte subsidium concedi per sedem apostolicam consuevit et in retribucione iustorum salutis eterne pollicemur augmentum. 4. Eos m) autem, qui non per annum integrum sed pro ipsius anni parte in huiusmodi servicio dei forsitan laborabunt, iuxta quanti- tatem laboris et devocionis affectum participes esse volumus in- dulgencie supradicte. Quod si forsan ipsorum aliquos post iter arreptum in prosecucione dicti negocii ex hac luce migrare con- tigerit vel interim negocium ipsum congrua terminacione conpleri, eos integre participes esse volumus indulgencie memorate. 5. Huius eciam remissionis volumus et concedimus esse participes iuxta quantitatem subsidii ac devocionis affectum omnes et singulos, qui ad impugnacionem Galeacii et reliquorum fratrum et aliorum predictorum de bonis suis congrue ministrabunt. 6. Ut autem eorundem furencium varietas viciorum, iniquitas feralium criminum et cruentarum conpendia rapinarum, quibus eorum vita maculosa respergitur, supersticiones quoque, quibus religioni catholice fidei adversantur, et oppressiones tirannice, per quas infestacione sacri- lega dei ecclesias persecuntur, in publicam veniant nocionem tanteque remissionis gracia et indulgencia omnibus nota fiat, pre- sentes litteras bulla nostra munitas premissa omnia et succincti sermonis serie continentes in maioris ecclesie Avinion(ensis) appendi vel affigi ostiis seu parietibus faciemus, ut cuncti fideles ob zelum fidei et eiusdem ecclesie ad tollendum de eorundem fidelium medio flagiciosos eosdem tantorumque scelerum nequissimos patratores et prosequendum prosecucionem huiusmodi negocii pro remune- racione salutis eterne prompcius et fervencius animetur. Datum Avinion(e) X. kalendas aprilis pontificatus nostri anno octavon). a) ep. — dei fehlt R. + b) Cogit — studeamus f. R. + c) f. R. † d) Varianten zur Ausgabe bei Raynaldus S. 275 unten bis § 11 S. 277b Z. 29: S. 276 a Z. I: eos detinebat st. det. eos; Z. 4: diversis mundi partibus; Z. 5: contractare st. contrect.; Z. 11: talleam st. talliam; Z. 14: spoliacionem st. expoliationem; Z. 15: personarum ipsarum st. p. ipsorum; Z. 25: damnabiliter fehlt; Z. 32: capitula quelibet st. qu. c.; Z. 48: monasteriis st. monasterio;
82 Nr. 135—136 tores, consiliarios et valitores ipsorum eisque quomodolibet ad- herentes vel parentes eisdem nec non contra illos g), qui eis in posterum in huiusmodi heretica pravitate et excommunicacione durantibus impendent consiliumh), auxilium vel favorem vel ad- herebunt aut parebunt eisdem processerint in 1) personis et expensis propriis nec non et hiis, qui in personis propriis, alienis tamen sumptibus impugnaturi dictos hereticos et adiutores, fautores, valitores et consiliarios supradictos et super hoc per annum in- cipiendum a proximis kalendis mensis maii vel a prosecucionis tempore quoad illos videlicet, qui negocium ipsum antea forsitan inchoabant prosequi, continuum vel interpolatum infra biennium extunc conplendum proxime laborabunt ecclesie predicte sequendo vexillum tam clericis qu am]k) laicis et insuper eis, qui suis dum- taxat expensis iuxta facultatem et quantitatem suam destinabunt ydoneos bellatores per dictum tempus moraturos et laboraturos ibidem illam concedimus1) suorum, de quibus corde contriti et ore confessi fuerint, veniam peccatorum, que proficiscentibus in Terre Sancte subsidium concedi per sedem apostolicam consuevit et in retribucione iustorum salutis eterne pollicemur augmentum. 4. Eos m) autem, qui non per annum integrum sed pro ipsius anni parte in huiusmodi servicio dei forsitan laborabunt, iuxta quanti- tatem laboris et devocionis affectum participes esse volumus in- dulgencie supradicte. Quod si forsan ipsorum aliquos post iter arreptum in prosecucione dicti negocii ex hac luce migrare con- tigerit vel interim negocium ipsum congrua terminacione conpleri, eos integre participes esse volumus indulgencie memorate. 5. Huius eciam remissionis volumus et concedimus esse participes iuxta quantitatem subsidii ac devocionis affectum omnes et singulos, qui ad impugnacionem Galeacii et reliquorum fratrum et aliorum predictorum de bonis suis congrue ministrabunt. 6. Ut autem eorundem furencium varietas viciorum, iniquitas feralium criminum et cruentarum conpendia rapinarum, quibus eorum vita maculosa respergitur, supersticiones quoque, quibus religioni catholice fidei adversantur, et oppressiones tirannice, per quas infestacione sacri- lega dei ecclesias persecuntur, in publicam veniant nocionem tanteque remissionis gracia et indulgencia omnibus nota fiat, pre- sentes litteras bulla nostra munitas premissa omnia et succincti sermonis serie continentes in maioris ecclesie Avinion(ensis) appendi vel affigi ostiis seu parietibus faciemus, ut cuncti fideles ob zelum fidei et eiusdem ecclesie ad tollendum de eorundem fidelium medio flagiciosos eosdem tantorumque scelerum nequissimos patratores et prosequendum prosecucionem huiusmodi negocii pro remune- racione salutis eterne prompcius et fervencius animetur. Datum Avinion(e) X. kalendas aprilis pontificatus nostri anno octavon). a) ep. — dei fehlt R. + b) Cogit — studeamus f. R. + c) f. R. † d) Varianten zur Ausgabe bei Raynaldus S. 275 unten bis § 11 S. 277b Z. 29: S. 276 a Z. I: eos detinebat st. det. eos; Z. 4: diversis mundi partibus; Z. 5: contractare st. contrect.; Z. 11: talleam st. talliam; Z. 14: spoliacionem st. expoliationem; Z. 15: personarum ipsarum st. p. ipsorum; Z. 25: damnabiliter fehlt; Z. 32: capitula quelibet st. qu. c.; Z. 48: monasteriis st. monasterio;
Strana 83
1324 März 28 83 Z. 54: Tuschalensem st. Tusculanum; (§ 8) Z. 60: dilectos filios st. dilectum filium; Z. 62: Scotum st. Scottum; Z. 67: crudeliter exercendo ; S. 276b Z. 6: existentibus st. consist.; Z. 7: eius st. suos; Z. 8: cum eidem st. c. eis, Z. 19: Placentinen(ses) st. Placentinos; Z. 24: fehlt petens und diem; Z. 29: abducens st. adducens; Z. 40: timende st. tenendae; Z. 42: dictum st. dictos; Z. 44: sentenciis fore st. f. s.; (§ 9) Z. 64: structuras st. fructum; Z. 66: huiusmodi st. eiusmodi; Z. 72: et pullulant fehlt; Z. 73: est fehlt; Z. 74: sunt st. fuerunt; et fehlt; S. 277a Z. 5: non st. nec; Z. 8: immo st. quinimmo; Z. 18: quodque st. post quae; Z. 20: nonnullos alios — ipsorum st. nonnullas alias — ipsarum; Z. 24: ipsarum credentes st. cr. i.; Z. 27: conctis st. coacti; Z. 30 (am Ende des § 9 nach negabat) add.: vel super illa dubietatis scrupulum secum in animo deferebat; (§ 10) Z. 31: Cumque st. Cum; Z. 35: ut st. quod; Z. 42: fultos fehlt; Ž. 50: supradictos st. saepedictos; Z. 51: fore respersos; Z. 57: diffinitivas sentencias st. s. d.; Z. 58: iudicarunt st. iudicaverunt; (§ 11) S. 277 b Z. 9: exur- gendum st. insurg.; Z. 13 invitandos fehlt; Z. 16: securius fehlt. + e) po- testatem K; cont. pot. R. + f) adiutor. — quomodolibet f. R. + g) eos R. † h) nach aux. R. + i) in — illam suorum ausgelassen R. + k) quod. + 1) nach fuerint R. + m) Eos — animetur ausgelassen R. + n) VIII. R. Avignon 1324 März 28. 135*. Derselbe an Erzbischof Baldewin. K 50 ; aus kassiertem (2) Orig. im vatikan. Archiv: Mollat nr. 20364 Reg., vgl. die Ausfertigungen für andere Empfänger bei Mollat nr. 20363, 20365 ff., für Köln bei Kisky nr. 1442; aus der allgemeinen Ausfertigung im vatikan. Register (1) bzw. einer Abschrift derselben für den Bischof von Strassburg (2): Const. V nr. 883, wesentlich übereinstimmend mit K, das mit 2 zusammengeht (ausser in NN. a, c, e, g2), jedoch die Adresse venerabilibus fratribus archiepiscopo Treveren(si) eiusque suffraganeis sowie S. 700 Z. 34 fraternitati vestre, Z. 39 forma verborum und S. 70I Z. 13 extiterant bietet. Avignon 1324 März 28. 136. Derselbe befiehlt dem Erzbischof Baldewin und dessen Suffraganen, seinen Prozess gegen die Visconti zu veröffent- lichen. K 611). — Vgl. Riezler nr. 355, Lang I nr. 57 (Formular im vatikan. Register), Kisky nr. 1441 (Ausfertigung für Köln) Regg. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabilibus fratri- bus archiepiscopo Treveren(si) eiusque suffraganeis salutem et apostolicam benedictionem. I. Nuper contra Galeacium, Marcum, Luchinum et alios filios quondam dampnate memorie Mathei de Vicecomitibus de Mediolano hereticos manifestos ac de labe pravi- tatis heretice sententialiter condempnatos eorumque fautores auxilia- tores, valitores, sequaces et adherentes eisdem per victricis crucis suffragium in virtute altissimi de fratrum nostrorum consilio pro- vidimus exurgendum, contra quos super hiis de eorundem fratrum consilio presente multitudine copiosa fidelium per nos certi processus sunt habiti continentes certas remissiones et indulgencias per nos concessas fidelibus dei et ecclesie ac fidei catholice negotium contra dictos hereticos eorumque fautores, auxiliatores, valitores, sequaces et eisdem adherentes a) prosequentibus, quorum processuum b) tenor sequitur sub hac formac): Iohannes episcopus — anno octavo' 1). 2. Quocirca fraternitati vestre per apostolica scripta in virtute obediencie et sub excommunicationis pena, quam nullis contrariis privilegiis vel indulgenciis apostolicis vobis seu aliquibus vestrum sub quacunque forma verborum concessis suffragantibus in hac parte vos et vestrum singulos, qui super execucione mandati 6*)
1324 März 28 83 Z. 54: Tuschalensem st. Tusculanum; (§ 8) Z. 60: dilectos filios st. dilectum filium; Z. 62: Scotum st. Scottum; Z. 67: crudeliter exercendo ; S. 276b Z. 6: existentibus st. consist.; Z. 7: eius st. suos; Z. 8: cum eidem st. c. eis, Z. 19: Placentinen(ses) st. Placentinos; Z. 24: fehlt petens und diem; Z. 29: abducens st. adducens; Z. 40: timende st. tenendae; Z. 42: dictum st. dictos; Z. 44: sentenciis fore st. f. s.; (§ 9) Z. 64: structuras st. fructum; Z. 66: huiusmodi st. eiusmodi; Z. 72: et pullulant fehlt; Z. 73: est fehlt; Z. 74: sunt st. fuerunt; et fehlt; S. 277a Z. 5: non st. nec; Z. 8: immo st. quinimmo; Z. 18: quodque st. post quae; Z. 20: nonnullos alios — ipsorum st. nonnullas alias — ipsarum; Z. 24: ipsarum credentes st. cr. i.; Z. 27: conctis st. coacti; Z. 30 (am Ende des § 9 nach negabat) add.: vel super illa dubietatis scrupulum secum in animo deferebat; (§ 10) Z. 31: Cumque st. Cum; Z. 35: ut st. quod; Z. 42: fultos fehlt; Ž. 50: supradictos st. saepedictos; Z. 51: fore respersos; Z. 57: diffinitivas sentencias st. s. d.; Z. 58: iudicarunt st. iudicaverunt; (§ 11) S. 277 b Z. 9: exur- gendum st. insurg.; Z. 13 invitandos fehlt; Z. 16: securius fehlt. + e) po- testatem K; cont. pot. R. + f) adiutor. — quomodolibet f. R. + g) eos R. † h) nach aux. R. + i) in — illam suorum ausgelassen R. + k) quod. + 1) nach fuerint R. + m) Eos — animetur ausgelassen R. + n) VIII. R. Avignon 1324 März 28. 135*. Derselbe an Erzbischof Baldewin. K 50 ; aus kassiertem (2) Orig. im vatikan. Archiv: Mollat nr. 20364 Reg., vgl. die Ausfertigungen für andere Empfänger bei Mollat nr. 20363, 20365 ff., für Köln bei Kisky nr. 1442; aus der allgemeinen Ausfertigung im vatikan. Register (1) bzw. einer Abschrift derselben für den Bischof von Strassburg (2): Const. V nr. 883, wesentlich übereinstimmend mit K, das mit 2 zusammengeht (ausser in NN. a, c, e, g2), jedoch die Adresse venerabilibus fratribus archiepiscopo Treveren(si) eiusque suffraganeis sowie S. 700 Z. 34 fraternitati vestre, Z. 39 forma verborum und S. 70I Z. 13 extiterant bietet. Avignon 1324 März 28. 136. Derselbe befiehlt dem Erzbischof Baldewin und dessen Suffraganen, seinen Prozess gegen die Visconti zu veröffent- lichen. K 611). — Vgl. Riezler nr. 355, Lang I nr. 57 (Formular im vatikan. Register), Kisky nr. 1441 (Ausfertigung für Köln) Regg. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabilibus fratri- bus archiepiscopo Treveren(si) eiusque suffraganeis salutem et apostolicam benedictionem. I. Nuper contra Galeacium, Marcum, Luchinum et alios filios quondam dampnate memorie Mathei de Vicecomitibus de Mediolano hereticos manifestos ac de labe pravi- tatis heretice sententialiter condempnatos eorumque fautores auxilia- tores, valitores, sequaces et adherentes eisdem per victricis crucis suffragium in virtute altissimi de fratrum nostrorum consilio pro- vidimus exurgendum, contra quos super hiis de eorundem fratrum consilio presente multitudine copiosa fidelium per nos certi processus sunt habiti continentes certas remissiones et indulgencias per nos concessas fidelibus dei et ecclesie ac fidei catholice negotium contra dictos hereticos eorumque fautores, auxiliatores, valitores, sequaces et eisdem adherentes a) prosequentibus, quorum processuum b) tenor sequitur sub hac formac): Iohannes episcopus — anno octavo' 1). 2. Quocirca fraternitati vestre per apostolica scripta in virtute obediencie et sub excommunicationis pena, quam nullis contrariis privilegiis vel indulgenciis apostolicis vobis seu aliquibus vestrum sub quacunque forma verborum concessis suffragantibus in hac parte vos et vestrum singulos, qui super execucione mandati 6*)
Strana 84
84 Nr. 137—140 nostri presentis inobedientes fueritis, incurrere volumus ipso facto, districtius precipiendo mandamus, quatenus per vos vel per alium seu alios tam religiosos quam seculares exemptos d) et non exemptos, quos ad hoc per censurame) ecclesiasticamf), si necesse fuerit, conpellatis non obstante, si eis vel eorum aliquibus communiter vel divisim, quod interdici, suspendi vel excommunicari non possint per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi mencionem seu religiosis ipsis vel eorum ordinibus, quod de negociis, que auctoritate litte- rarum dicte sedis committerentur eisdem se non teneantur in- tromittere ab eadem forsitan sit indultum, predictas remissiones et indulgencias ac omnia alia contenta in eisdem processibus in ecclesiis vestrarum civitatum et dyocesum et locis aliis, de quibus vobis videbitur, diebus dominicis et festivis astante fideli populo, dum convenerint ad divina, sollempniter publicare curetis fideles ad acquirendum huiusmodi remissiones et indulgencias per verbum predicacionis et alias sollerter, prout expediencius fuerit inducturi facientes de publicacione huiusmodi fieri publica instrumenta, que nobis fideliter transmittatis et nichilominus per vestras litteras continentes principium et finem presencium rescribatis, quidquid in predictis duxeritis faciendum. Datum Avinione V° kalendas aprilis pontificatus nostri anno octavo. I) Ueberschrift (von Hd 3): Papa predicat crucem dans indulgencias contra Math(eum) et Galleacium et cetera. + a) aherentes. + b) processum. c) am Rande: incipit processus. + d) exceptos. + e) cencensuram. + f) ecclesiam. 1) Nr. 134. Avignon 1324 März 28. 137*. Derselbe an denselben. K 59 mit der Ueberschr. Papa excusat se, quod per processus suos contra Bavar(um) non intendit preiudicare principibus; aus dem Orig. in Koblenz: Const. V nr. 912. 138*. /Sachsenhausen 1324 Mai 22]. König Ludwig, 3. Appellation. K 12 mit der Ueberschr. Proposiciones multorum malorum. Const. V nr. 909 (vgl. die jüngere Fassung ebenda nr. 910) aus 5 Abschriften. Von diesen ist 2, auch die 2. Appellation Nr. 130 ent- haltend, mit K am nächsten verwandt; vgl. S. 724 Z. 10 oviandum st. obv., Z. 17 f. late et notorie (fehlt), Z. 32—34 (fehlen), S. 725 Z. 2 ubi st. cum, Z. 9 nec st. non, Z. 15 eciam st. et, Z. 37 f. et notabile — imperii (fehlt), S. 726 Z. 18 sublisionem st. subversionem, Z. 39 Brandenburgensem, S. 727 Z. 9 et st. ac, Z. 27 et varias, S. 728 Z. 8 se (fehlt), S. 729 Z. 1 Vicencie, Z. 7 Sagone, S. 730 Z. 2 commissiones tales, Z. 10 ne st. neve, S. 731 Z. I inimicum se, Z. 2 ubilibet (fehlt), Z. II Alfensus, Z. 28 suprascriptis, Z. 33 favet et favit, S. 732 Z. 5 et (fehlt), Z. 8 retinebat st. renitebat, Z. 9 parare, S. 734 Z. 15 plasphemiis, Z. 22 nostrum ordinem, Z. 33 ypocritale, Z. 34 impossibile, S. 735 Z. 3 in quibus, S. 736 Z. — excludit, Z 13 abstranguntur, Z. 26 suprascripto, Z. 29 regulam aliam, S. 737 Z. 7 diffinitores, Z. 33 et (fehlt vor asserencium), S. 738 Z. 15 contempnere st. contendere, Z. 25 meta- phoris, Z. 34 vere, S. 739 Z. 2 verum Christum dicit, S. 740 Z. 18 est ficta, Z. 19 vite ewangelice, Z. 31 heresiarca, S. 741 Z. 19 Nycolaus tertius, Z. 24 f. debere velle habere, Z. 34 ipsius st. impius, S. 742 Z. 21 f. (fehlt), Z. 23 dei gratia (fehlt), Z. 26 nec in, S. 743 Z. 10 quod (fehlt ), Z. 8 declarandum, S. 744 Z. 6 et — petimus (fehlt), Z. 17 pro nobis et (fehlt), Z. 28 tenebimus st. debebimus, Z. 3 f. (fehlt). Einer der 4 anderen Ueber- lieferungen steht K näher als der Hs. 2 nur S. 725 Z. 18 et ad, Z. 29 similet, Z. 41 capitulis infrascriptis, S. 726 Z. 12 presentibus, S. 727 Z. 33 fehlt eorum, S. 728 Z. 27 fehlt civitati Mutunensi, Z. 39 totis ni sibus, S. 729
84 Nr. 137—140 nostri presentis inobedientes fueritis, incurrere volumus ipso facto, districtius precipiendo mandamus, quatenus per vos vel per alium seu alios tam religiosos quam seculares exemptos d) et non exemptos, quos ad hoc per censurame) ecclesiasticamf), si necesse fuerit, conpellatis non obstante, si eis vel eorum aliquibus communiter vel divisim, quod interdici, suspendi vel excommunicari non possint per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi mencionem seu religiosis ipsis vel eorum ordinibus, quod de negociis, que auctoritate litte- rarum dicte sedis committerentur eisdem se non teneantur in- tromittere ab eadem forsitan sit indultum, predictas remissiones et indulgencias ac omnia alia contenta in eisdem processibus in ecclesiis vestrarum civitatum et dyocesum et locis aliis, de quibus vobis videbitur, diebus dominicis et festivis astante fideli populo, dum convenerint ad divina, sollempniter publicare curetis fideles ad acquirendum huiusmodi remissiones et indulgencias per verbum predicacionis et alias sollerter, prout expediencius fuerit inducturi facientes de publicacione huiusmodi fieri publica instrumenta, que nobis fideliter transmittatis et nichilominus per vestras litteras continentes principium et finem presencium rescribatis, quidquid in predictis duxeritis faciendum. Datum Avinione V° kalendas aprilis pontificatus nostri anno octavo. I) Ueberschrift (von Hd 3): Papa predicat crucem dans indulgencias contra Math(eum) et Galleacium et cetera. + a) aherentes. + b) processum. c) am Rande: incipit processus. + d) exceptos. + e) cencensuram. + f) ecclesiam. 1) Nr. 134. Avignon 1324 März 28. 137*. Derselbe an denselben. K 59 mit der Ueberschr. Papa excusat se, quod per processus suos contra Bavar(um) non intendit preiudicare principibus; aus dem Orig. in Koblenz: Const. V nr. 912. 138*. /Sachsenhausen 1324 Mai 22]. König Ludwig, 3. Appellation. K 12 mit der Ueberschr. Proposiciones multorum malorum. Const. V nr. 909 (vgl. die jüngere Fassung ebenda nr. 910) aus 5 Abschriften. Von diesen ist 2, auch die 2. Appellation Nr. 130 ent- haltend, mit K am nächsten verwandt; vgl. S. 724 Z. 10 oviandum st. obv., Z. 17 f. late et notorie (fehlt), Z. 32—34 (fehlen), S. 725 Z. 2 ubi st. cum, Z. 9 nec st. non, Z. 15 eciam st. et, Z. 37 f. et notabile — imperii (fehlt), S. 726 Z. 18 sublisionem st. subversionem, Z. 39 Brandenburgensem, S. 727 Z. 9 et st. ac, Z. 27 et varias, S. 728 Z. 8 se (fehlt), S. 729 Z. 1 Vicencie, Z. 7 Sagone, S. 730 Z. 2 commissiones tales, Z. 10 ne st. neve, S. 731 Z. I inimicum se, Z. 2 ubilibet (fehlt), Z. II Alfensus, Z. 28 suprascriptis, Z. 33 favet et favit, S. 732 Z. 5 et (fehlt), Z. 8 retinebat st. renitebat, Z. 9 parare, S. 734 Z. 15 plasphemiis, Z. 22 nostrum ordinem, Z. 33 ypocritale, Z. 34 impossibile, S. 735 Z. 3 in quibus, S. 736 Z. — excludit, Z 13 abstranguntur, Z. 26 suprascripto, Z. 29 regulam aliam, S. 737 Z. 7 diffinitores, Z. 33 et (fehlt vor asserencium), S. 738 Z. 15 contempnere st. contendere, Z. 25 meta- phoris, Z. 34 vere, S. 739 Z. 2 verum Christum dicit, S. 740 Z. 18 est ficta, Z. 19 vite ewangelice, Z. 31 heresiarca, S. 741 Z. 19 Nycolaus tertius, Z. 24 f. debere velle habere, Z. 34 ipsius st. impius, S. 742 Z. 21 f. (fehlt), Z. 23 dei gratia (fehlt), Z. 26 nec in, S. 743 Z. 10 quod (fehlt ), Z. 8 declarandum, S. 744 Z. 6 et — petimus (fehlt), Z. 17 pro nobis et (fehlt), Z. 28 tenebimus st. debebimus, Z. 3 f. (fehlt). Einer der 4 anderen Ueber- lieferungen steht K näher als der Hs. 2 nur S. 725 Z. 18 et ad, Z. 29 similet, Z. 41 capitulis infrascriptis, S. 726 Z. 12 presentibus, S. 727 Z. 33 fehlt eorum, S. 728 Z. 27 fehlt civitati Mutunensi, Z. 39 totis ni sibus, S. 729
Strana 85
1324 März 28—Juli 15 85 Z. 7 Sagane Nolane, Z. 12 Physanam, S. 730 S. II vel favorem, S. 731 Z. 10 ut st. prout, S. 732 Z. 18 iniuria, Z. 33 sufficit, S. 733 Z. 17 respondit, S. 734 Z. 20 sexto idus, Z. 32 sit st. est, S. 735 Z. I inprudentia, Z. 5 consecutum, S. 738 Z. 2 et declaracionibus, Z. 4 dampnatione, Z. 13 et per- fectior, Z. 14 contemplarior (A I contemplacior?) st. exemplarior, Z. 32 intelliguntur, Z. 33 habundancia, S. 739 Z. 5 recipiendum, Z. 8 qui st. que, Z. 15 dominum st. deum, S. 740 Z. 33 iudicantes st. mendicantes, S. 741 Z. 6 dantes se, S. 742 Z. 23 fehlt dei gratia, Z. 26 in iniuriam, S. 743 Z. 16 nobis st. nos, Z. 23 Romanam ecclesiam, S. 744 Z. 29 predictorum. Aus- schliessliche Uebereinstimmung mit der jingeren Fassung, die auch einige der eben genannten Varianten aufnimmt, besteht S. 724 Z. 23 errat, Z. 36 eciam st. ecclesia, 8. 728 Z. 14 dici pocius, S. 735 Z. 18 contradicant, S. 736 Z 15 et st. ut, S. 738 Z. 2 hoc st. hec, S. 739 Z. 3 iudaisantium, S. 741 Z. 32 non st. omnino. Alleinstehende Varianten sind S. 723 Z. 41 dicit esse, §. 724 Z. 12 si st. sibi, S. 725 Z. 9 Romani pontificis condempnare, Z. 17 intendit, S. 726 Z. 24 fehlt in omnibus, S. 726 Z. 28 veri et, S. 728 Z. 5 eis notorie, Z. 1I tenebimur de iure, Z. 16 vasallos nos defendere et subditos tueri, Z. 25 f. Cumane — Novariensi civitati ausgefallen, S. 729 Z. I atque st. et, Z. 1ff. in — imperii ausgefallen, S. 737 Z. 19 declaratum st. determinatum, S. 740 Z. 10 verus hereticus, Z. 16 dominus st. Christus, S. 742 Z. 1 iniciator st. inmutator, S. 744 Z. 23 alias st. alibi. Beachtens- wert ist Losses Randvermerk Appellacio ad concilium vel futurum pontificem zu S. 744 Z. 19 ff. sowie seine Merkzeichen zu cap. 3 oder 5 und zum Schlusse des cap. 8 (et ad destructionem — antiquo), auch die Randstriche zu cap. 10, zum 1. Satz und einer späteren Stelle (falso — recipere) des cap. 12, zu cap. 14 (S. 728 Z. 9—13), 15 (S. 728 Z. 35—39), 19 (S. 730 Z. 35—38); zu der berühmten Stelle des cap. 17 über den Zweikampf ums Reich hat Losse am Rande ein Schwert gesetzt. ** Avignon 1324 Juli 11. 139*. Papst Johannes XXII., 4. Prozess gegen König Ludwig. K 47a; Const. V nr. 944 aus 3 Abschriften. Avignon 1324 Juli 15. 140. Derselbe befiehlt dem Erzbischof Baldewin und dessen Suffraganen, Nr. 139 in seiner Kirchenprovinz zu veröffent- lichen. K 471), korrigiert von Hd 1; vgl. die. im 1. Absatz ziemlich gleich- lautende Ausfertigung für den Minoritenorden: Const. V nr. 945 (M); Regest der Ausfertigung für Köln: Sauerland I nr. 680, Kisky IV nr. 1470. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabilibusa) fratribus archiepiscopo Treveren(si) eiusque suffraganeis salutem I. Propter excessus varios et et apostolicam benedictionem. enormes, obstinatas inobediencias ac multiplicatas contumacias et contemptus execrabiles per magnificum virum Ludevicum ducem Bavarie contra deum, nos et sanctam Romanam ecclesiam, utili- tatem rei publice ac in anime sue periculum et multorum scan- dalum perpetratos nuper de fratrum nostrorum consilio certos processus habuimus contra eum, privacionis a iure, si quod sibi ex electione, que de ipso in regem Roman[or]umb) promovendum in imperatorem olim in discordia celebrata fuisse dicitur, conpetebat, sentenciam inter cetera continentes, quorum tenor de verbo ad verbum sequitur in hunc modumc): Johannes — octavo' 1). 2. Quocircad) fraternitati vestre in virtute obediencie per apostolica scripta mandamus, quatenus vos et singuli vestrum in vestris civi- tatibus et dyocesibus ac locis singulis earundem, de quibus videritis expedire, processus et sentenciam huiusmodi et omnia alia in eisdem contenta processibus per vos et alios quoscumque viros ecclesiasticos
1324 März 28—Juli 15 85 Z. 7 Sagane Nolane, Z. 12 Physanam, S. 730 S. II vel favorem, S. 731 Z. 10 ut st. prout, S. 732 Z. 18 iniuria, Z. 33 sufficit, S. 733 Z. 17 respondit, S. 734 Z. 20 sexto idus, Z. 32 sit st. est, S. 735 Z. I inprudentia, Z. 5 consecutum, S. 738 Z. 2 et declaracionibus, Z. 4 dampnatione, Z. 13 et per- fectior, Z. 14 contemplarior (A I contemplacior?) st. exemplarior, Z. 32 intelliguntur, Z. 33 habundancia, S. 739 Z. 5 recipiendum, Z. 8 qui st. que, Z. 15 dominum st. deum, S. 740 Z. 33 iudicantes st. mendicantes, S. 741 Z. 6 dantes se, S. 742 Z. 23 fehlt dei gratia, Z. 26 in iniuriam, S. 743 Z. 16 nobis st. nos, Z. 23 Romanam ecclesiam, S. 744 Z. 29 predictorum. Aus- schliessliche Uebereinstimmung mit der jingeren Fassung, die auch einige der eben genannten Varianten aufnimmt, besteht S. 724 Z. 23 errat, Z. 36 eciam st. ecclesia, 8. 728 Z. 14 dici pocius, S. 735 Z. 18 contradicant, S. 736 Z 15 et st. ut, S. 738 Z. 2 hoc st. hec, S. 739 Z. 3 iudaisantium, S. 741 Z. 32 non st. omnino. Alleinstehende Varianten sind S. 723 Z. 41 dicit esse, §. 724 Z. 12 si st. sibi, S. 725 Z. 9 Romani pontificis condempnare, Z. 17 intendit, S. 726 Z. 24 fehlt in omnibus, S. 726 Z. 28 veri et, S. 728 Z. 5 eis notorie, Z. 1I tenebimur de iure, Z. 16 vasallos nos defendere et subditos tueri, Z. 25 f. Cumane — Novariensi civitati ausgefallen, S. 729 Z. I atque st. et, Z. 1ff. in — imperii ausgefallen, S. 737 Z. 19 declaratum st. determinatum, S. 740 Z. 10 verus hereticus, Z. 16 dominus st. Christus, S. 742 Z. 1 iniciator st. inmutator, S. 744 Z. 23 alias st. alibi. Beachtens- wert ist Losses Randvermerk Appellacio ad concilium vel futurum pontificem zu S. 744 Z. 19 ff. sowie seine Merkzeichen zu cap. 3 oder 5 und zum Schlusse des cap. 8 (et ad destructionem — antiquo), auch die Randstriche zu cap. 10, zum 1. Satz und einer späteren Stelle (falso — recipere) des cap. 12, zu cap. 14 (S. 728 Z. 9—13), 15 (S. 728 Z. 35—39), 19 (S. 730 Z. 35—38); zu der berühmten Stelle des cap. 17 über den Zweikampf ums Reich hat Losse am Rande ein Schwert gesetzt. ** Avignon 1324 Juli 11. 139*. Papst Johannes XXII., 4. Prozess gegen König Ludwig. K 47a; Const. V nr. 944 aus 3 Abschriften. Avignon 1324 Juli 15. 140. Derselbe befiehlt dem Erzbischof Baldewin und dessen Suffraganen, Nr. 139 in seiner Kirchenprovinz zu veröffent- lichen. K 471), korrigiert von Hd 1; vgl. die. im 1. Absatz ziemlich gleich- lautende Ausfertigung für den Minoritenorden: Const. V nr. 945 (M); Regest der Ausfertigung für Köln: Sauerland I nr. 680, Kisky IV nr. 1470. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabilibusa) fratribus archiepiscopo Treveren(si) eiusque suffraganeis salutem I. Propter excessus varios et et apostolicam benedictionem. enormes, obstinatas inobediencias ac multiplicatas contumacias et contemptus execrabiles per magnificum virum Ludevicum ducem Bavarie contra deum, nos et sanctam Romanam ecclesiam, utili- tatem rei publice ac in anime sue periculum et multorum scan- dalum perpetratos nuper de fratrum nostrorum consilio certos processus habuimus contra eum, privacionis a iure, si quod sibi ex electione, que de ipso in regem Roman[or]umb) promovendum in imperatorem olim in discordia celebrata fuisse dicitur, conpetebat, sentenciam inter cetera continentes, quorum tenor de verbo ad verbum sequitur in hunc modumc): Johannes — octavo' 1). 2. Quocircad) fraternitati vestre in virtute obediencie per apostolica scripta mandamus, quatenus vos et singuli vestrum in vestris civi- tatibus et dyocesibus ac locis singulis earundem, de quibus videritis expedire, processus et sentenciam huiusmodi et omnia alia in eisdem contenta processibus per vos et alios quoscumque viros ecclesiasticos
Strana 86
Nr. 141—146 86 regulares et seculares exemptos et non exemptos per vos super hiis assumendos, quos exempcionis vel quibusvis aliis privilegiis sibi aut eorum locis vel ordinibus specialiter vel generaliter sub quacumque forma vel expressione verborum ab apostolica sede concessis nequaquam obstantibus, que sibi quoad hoc in nullo volumus suffragari auctoritate nostra per vos ad hec conpelli, si opus fuerit, appellacione cessante volumus et mandamus publicare clero et populo in locis singulis, ubi fiet dicta publicacio, propter hoc congregatis solemniter et publice studeatis nos de publicacione huiusmodi et aliis que super predictis feceritis, per vestras litteras seu instrumenta publica principium et finem presencium continencia reddituri nichilominus cerciores. Datum Avinion(e) id ibluse) iulii pontificatus nostri anno octavo. I) am Rande: Processus 4 us contra L(udowicum), in quo privatur iure quesito sibi per electionem.+ a) dilectis filiis ..generali u. s. w. fratrum ordinis Minorum u. s. w., ad quos presentes pervenerint statt venerabilibus — suffra- ganeis M. + b) Romanum K. + c) Processus Randglosse von Losse. + d) dieser Absatz stark abweichend M. + e) idus K. 1) Const. V nr. 944. Avignon 1324 November 10. 141*. Derselbe, Konstitution Quia quorundam. K 76 mit der Ueberschr. Declaracio de paupertate Christi; Baluze Misc. III 233, c. 5 Extrav. Johann. 14. K, wahrscheinlich mit Nr. 141 an Erzbischof Baldewin gekommen, ist textkritisch von Bedeutung. 142. Avignon 1324 November 26. Derselbe befiehlt dem Erzbischof Baldewin, Nr. 14I in seiner Diözese und Kirchenprovinz zu veröffentlichen. K 771). Iohannes episcopus servus servorum dei venerabili fratri B(aldewino) archiepiscopo Treveren(si) salutem et apostolicam benedictionem. Contra latratus nonnullorum erroneos et insanos, qui os suum ponentes in celum lingwa eorum falsidica transeunte in terram detrahere nostris constitucionibus, quarum una incipit Ad conditorem canonum'1) et alia Cum inter nonnullos'2) veritatem quam continent, catholicam offuscare ausu sacrilego presumpserunt, ut fertur, constitucionem quandam, que incipit (Quia quorundam'3), cum fratribus nostris sancte Romane ecclesie cardinalibus multis que aliis viris sacris et utriusque iuris litteris eruditis tam prelatis quam aliis diligenti deliberacione prehabita et de eorundem fratrum consilio duximus promulgandam fraternitati tue precipiendo mandantes, quatenus constitucionem eandem in locis tuarum civi- tatis, dyocesis et provincie, de quibus expedire cognoveris, per te vel alium seu alios studeas publicare. Datum Avinion(e) VI. kalendas decembris pontificatus nostri anno nono. I) ohne Ueberschr. 1) c. 3 Extrav. Johannis XXII. 14 vom 8. Dezember 1322. co 2) c. 4 ebenda vom 12. November 1323. c0 3) c. 5 ebenda = Nr. 141. 143*. Avignon 1325 April 5. Derselbe an denselben. K 78; Const. VI nr. 39 aus vatikan. Register. Titel und Datum in K: Iohannes ep. serv. servor. d. venerabili fratri Bald(ewino) archiepiscopo Trever(ensi) sal. et ap. ben. — D. Avin. non. apr. pont. n. a. nono.
Nr. 141—146 86 regulares et seculares exemptos et non exemptos per vos super hiis assumendos, quos exempcionis vel quibusvis aliis privilegiis sibi aut eorum locis vel ordinibus specialiter vel generaliter sub quacumque forma vel expressione verborum ab apostolica sede concessis nequaquam obstantibus, que sibi quoad hoc in nullo volumus suffragari auctoritate nostra per vos ad hec conpelli, si opus fuerit, appellacione cessante volumus et mandamus publicare clero et populo in locis singulis, ubi fiet dicta publicacio, propter hoc congregatis solemniter et publice studeatis nos de publicacione huiusmodi et aliis que super predictis feceritis, per vestras litteras seu instrumenta publica principium et finem presencium continencia reddituri nichilominus cerciores. Datum Avinion(e) id ibluse) iulii pontificatus nostri anno octavo. I) am Rande: Processus 4 us contra L(udowicum), in quo privatur iure quesito sibi per electionem.+ a) dilectis filiis ..generali u. s. w. fratrum ordinis Minorum u. s. w., ad quos presentes pervenerint statt venerabilibus — suffra- ganeis M. + b) Romanum K. + c) Processus Randglosse von Losse. + d) dieser Absatz stark abweichend M. + e) idus K. 1) Const. V nr. 944. Avignon 1324 November 10. 141*. Derselbe, Konstitution Quia quorundam. K 76 mit der Ueberschr. Declaracio de paupertate Christi; Baluze Misc. III 233, c. 5 Extrav. Johann. 14. K, wahrscheinlich mit Nr. 141 an Erzbischof Baldewin gekommen, ist textkritisch von Bedeutung. 142. Avignon 1324 November 26. Derselbe befiehlt dem Erzbischof Baldewin, Nr. 14I in seiner Diözese und Kirchenprovinz zu veröffentlichen. K 771). Iohannes episcopus servus servorum dei venerabili fratri B(aldewino) archiepiscopo Treveren(si) salutem et apostolicam benedictionem. Contra latratus nonnullorum erroneos et insanos, qui os suum ponentes in celum lingwa eorum falsidica transeunte in terram detrahere nostris constitucionibus, quarum una incipit Ad conditorem canonum'1) et alia Cum inter nonnullos'2) veritatem quam continent, catholicam offuscare ausu sacrilego presumpserunt, ut fertur, constitucionem quandam, que incipit (Quia quorundam'3), cum fratribus nostris sancte Romane ecclesie cardinalibus multis que aliis viris sacris et utriusque iuris litteris eruditis tam prelatis quam aliis diligenti deliberacione prehabita et de eorundem fratrum consilio duximus promulgandam fraternitati tue precipiendo mandantes, quatenus constitucionem eandem in locis tuarum civi- tatis, dyocesis et provincie, de quibus expedire cognoveris, per te vel alium seu alios studeas publicare. Datum Avinion(e) VI. kalendas decembris pontificatus nostri anno nono. I) ohne Ueberschr. 1) c. 3 Extrav. Johannis XXII. 14 vom 8. Dezember 1322. co 2) c. 4 ebenda vom 12. November 1323. c0 3) c. 5 ebenda = Nr. 141. 143*. Avignon 1325 April 5. Derselbe an denselben. K 78; Const. VI nr. 39 aus vatikan. Register. Titel und Datum in K: Iohannes ep. serv. servor. d. venerabili fratri Bald(ewino) archiepiscopo Trever(ensi) sal. et ap. ben. — D. Avin. non. apr. pont. n. a. nono.
Strana 87
1324 November 10—1325 August 26 87 Avignon 1325 Mai 14. 144*. Derselbe ſan die Erzbischöfe von Mainz, Köln und Trier]. K 8o a; vgl. Sauerland I nr. 804 = Const. VI nr. 61 (für Mainz), wo S. 42 Z. 9 die Formel apostolica auctoritate in hac parte suffultus und Z. 16 die Drohung mit geistlichen Strafen (non obstantibus — mencionem) fehlen. Avignon 1325 Juli 20. 145*. Derselbe an Erzbischof Baldewin. K 510 a; van Werveke II nr. 355 aus Orig. in Luxemburg; Sauerland I nr. 827 aus vatikan. Register. Avignon 1325 August 26. 146. Derselbe empfiehlt demselben den durch ihn als Nachfolger des weihelosen, weltlichem Kriegsleben ergebenen Elekten Heinrich von Montauban aus Langres nach Metz versetzten Bischof Ludwig. K 621). — Mit der gleichzeitigen U. für Bischof Ludwig (Mollat V nr. 23074 Reg., Riezler nr. 538, Sauerland Lothringen nr. 458, beide unvoll- ständig) in Kap. 2—5 grossenteils übereinstimmend und insoweit hier ver- kürzt wiedergegeben. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabili fratri .. archiepiscopo Trever(ensi) salutem et apostolicam benedictionem. I. Ad cumulum tue cedit laudis et fame, si personas ecclesiasticas. presertim pontificali dignitate preditas divine propiciationis intuitu 2. Dudum si- oportuni presidii et favoris gratia prosequaris. quidem dilecto filio nobili viro Henrico Dalphini domino baronie Montis Alban(ensis) tunc electo Meten(si) regimini Meten(sis) ec- — — ea vice clesie presidente nos —— provisionem eiusdem ecclesie duximus reservandam decernentes extunc irritum et inane, si secus super hoc per quoscunque scienter vel ignoranter contingeret attemptaria). 3. Postmodum vero dictus Henricus — — nobis humiliter supplicavit, ut eidem ecclesie providere de oportuno presule curaremus. 4. Nos igitur —— volentes eidem ecclesie — paterna sollicitudine precavere, cum nullus preter nos ea vice de ipsius ecclesie ordinacione se intromittere potuerit neque possit reservacione ac decreto huiusmodi obstantibus, post deliberacionem, quam de preficiendo dicte Meten(si) ecclesie personam utilem ac fructuosam cum fratribus nostris habuimus diligentem, demum in venerabili fratre nostro Ludewico Meten(si) tunc episcopo Lingo- nen(si) consideratis grandibus virtutum donis, quibus personam 5. Intendentes suam dominus illustravit, noster animus requievit. igitur — — providere dictumque Lud(ewicum) episcopum a vinculo, quo tenebatur dicte Lingon(ensis) ecclesie, cui preerat, de predic- torum fratrum consilio et apostolice potestatis plenitudine absol- ventes ipsumque Lud(ewicum) episcopum ad prelibatam ecclesiam Meten(sem) transtulimus ipsumque ipsi ecclesie Meten(si) in epis- copum prefecimus et pastorem curam et aministracionem illius sibi tam in spiritualibus quam in temporalibus plenarie committendo liberamque sibi dando licenciam ad eandem Meten(sem) ecclesiam transeundi firma concepta fiducia, quod ipse, qui dicte Lingonen(si) ecclesie laudabiliter prefuit, eandem Meten(sem) ecclesiam prospere gubernabit et prefata Meten(sis) ecclesia per suum ministerium studiosum dirigente domino actus suos multiplicis honoris et com- 6. Cum igitur idem episcopus, ut modi suscipiet incrementa.
1324 November 10—1325 August 26 87 Avignon 1325 Mai 14. 144*. Derselbe ſan die Erzbischöfe von Mainz, Köln und Trier]. K 8o a; vgl. Sauerland I nr. 804 = Const. VI nr. 61 (für Mainz), wo S. 42 Z. 9 die Formel apostolica auctoritate in hac parte suffultus und Z. 16 die Drohung mit geistlichen Strafen (non obstantibus — mencionem) fehlen. Avignon 1325 Juli 20. 145*. Derselbe an Erzbischof Baldewin. K 510 a; van Werveke II nr. 355 aus Orig. in Luxemburg; Sauerland I nr. 827 aus vatikan. Register. Avignon 1325 August 26. 146. Derselbe empfiehlt demselben den durch ihn als Nachfolger des weihelosen, weltlichem Kriegsleben ergebenen Elekten Heinrich von Montauban aus Langres nach Metz versetzten Bischof Ludwig. K 621). — Mit der gleichzeitigen U. für Bischof Ludwig (Mollat V nr. 23074 Reg., Riezler nr. 538, Sauerland Lothringen nr. 458, beide unvoll- ständig) in Kap. 2—5 grossenteils übereinstimmend und insoweit hier ver- kürzt wiedergegeben. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabili fratri .. archiepiscopo Trever(ensi) salutem et apostolicam benedictionem. I. Ad cumulum tue cedit laudis et fame, si personas ecclesiasticas. presertim pontificali dignitate preditas divine propiciationis intuitu 2. Dudum si- oportuni presidii et favoris gratia prosequaris. quidem dilecto filio nobili viro Henrico Dalphini domino baronie Montis Alban(ensis) tunc electo Meten(si) regimini Meten(sis) ec- — — ea vice clesie presidente nos —— provisionem eiusdem ecclesie duximus reservandam decernentes extunc irritum et inane, si secus super hoc per quoscunque scienter vel ignoranter contingeret attemptaria). 3. Postmodum vero dictus Henricus — — nobis humiliter supplicavit, ut eidem ecclesie providere de oportuno presule curaremus. 4. Nos igitur —— volentes eidem ecclesie — paterna sollicitudine precavere, cum nullus preter nos ea vice de ipsius ecclesie ordinacione se intromittere potuerit neque possit reservacione ac decreto huiusmodi obstantibus, post deliberacionem, quam de preficiendo dicte Meten(si) ecclesie personam utilem ac fructuosam cum fratribus nostris habuimus diligentem, demum in venerabili fratre nostro Ludewico Meten(si) tunc episcopo Lingo- nen(si) consideratis grandibus virtutum donis, quibus personam 5. Intendentes suam dominus illustravit, noster animus requievit. igitur — — providere dictumque Lud(ewicum) episcopum a vinculo, quo tenebatur dicte Lingon(ensis) ecclesie, cui preerat, de predic- torum fratrum consilio et apostolice potestatis plenitudine absol- ventes ipsumque Lud(ewicum) episcopum ad prelibatam ecclesiam Meten(sem) transtulimus ipsumque ipsi ecclesie Meten(si) in epis- copum prefecimus et pastorem curam et aministracionem illius sibi tam in spiritualibus quam in temporalibus plenarie committendo liberamque sibi dando licenciam ad eandem Meten(sem) ecclesiam transeundi firma concepta fiducia, quod ipse, qui dicte Lingonen(si) ecclesie laudabiliter prefuit, eandem Meten(sem) ecclesiam prospere gubernabit et prefata Meten(sis) ecclesia per suum ministerium studiosum dirigente domino actus suos multiplicis honoris et com- 6. Cum igitur idem episcopus, ut modi suscipiet incrementa.
Strana 88
88 Nr. 147—160 in commissa predicte Meten(sis) ecclesie sibi cura facilius b) profi- cere valeat, tuus favor sibi esse noscatur plurime oportunus, fraternitatem tuam rogamus et hortamur attente per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus predictum episcopum et ecclesiam Meten(sem) habens pro nostra et apostolice sedis reverencia pro- pensius conmendatos in ampliandis et conservandis iuribus suis sic eundem episcopum tui favoris presidio prosequaris, quod ipse tuo fultus auxilio commissum sibi ecclesie predicte regimen possit utilius exercere tuque divinam misericordiam et benivolenciam dicte sedis exinde uberius valeas promereri. Datum Avinion(e) VII. kalendas septembris pontificatus nostri anno nono. I) Ueberschr.: Intercess(io) pro translato de (nachgetragen) Ling(onensi) ad Meten(sem) ecclesiam pro recuperandis iuribus.† a) aptemptari. + b) falcius (aus falius ? korr.); lies facilius oder salvius. Avignon 1326 März 9. 147*. Derselbe an denselben. K 63 und K 68; Const. VI nr. 154 aus vatikan. Register. K mit dem vollen Titel Iohannes ep. serv. servor. dei venerabili fratri Bald. arch. Trev. salutem et apostolicam benedictionem und den Varianten Premonstratensis Z. 19, hiis fuer. contrad. Z. 30, menbrum Z. 31, rennuis und quatenus st. ut Z. 33, offendas Z. 34, hoc Z. 35. 148*. Avignon 1326 März II. Derselbe an denselben. K 67; Mollat nr. 24 637 Reg. aus vatikan. Register, Sauerland I nr. 906 Reg. ebendaher und aus Orig. in Koblenz. 149* Avignon 1326 April 17. Derselbe an Kardinal Johannes [Gajetanus/ von St. Theodor D 32 (numeriert: I) = Winkelmann nr. 1128, wo S. 790 Z. 28 doloris inmensitate intra nostra precordia nach Nr. 150 zu emendieren ist; Raynald 1326 § I aus vatikan. Register (Bruchst.). — Nrr. 149—167 bilden in gleicher, von 1—18 (das letzte Bruchstück trägt keine Nummer) durchgezählter Reihen- folge den einheitlichen Sextern D 32—49 a mit der Ueberschrift Hos omnes articulos vide infra in [. . . .]. Alle vom selben Tage datiert, gehören sie auch inhaltlich zusammen. Aus dem päpstlichen Register sind gedruckt Nr. 149 und 152; nach Raynalds Randbemerkungen zu schliessen, enthält das Register auch die übrigen und wohl noch weitere Stücke gleicher Zugehörig- keit. Vorlage des Abschreibers in D waren kaum die Originale, die wohl längere Zeilen gehabt haben als die durch Ueberspringung einzelner Zeilen entstandenen Verschreibungen in Nr. 151 und 163 vermuten lassen. Er muss unter Leitung Losses geschrieben haben. Denn von diesem rühren nicht nur Numerierung und Ueberschriften her, sondern auch eine Korrektur in Nr. 151 (spiritualiter statt specialiter). L. wird das Aktenbündel in Avignon kennen gelernt haben. In der Ueberschrift von Nr. 149 nennt er den Empfänger Gaietanus, wie er in den Briefen nicht heisst; in Nr. 151 hat wohl er die Stelle am Rande angestrichen, in der es heisst, dass Gott den Kardinal scientiarum et aliarum virtutum munere decoravit. Er scheint ihn also näher gekannt zu haben. Johannes Gaietani ist 1339 gestorben (Eubel 12 14). 150. Avignon 1326 April 17. Derselbe befiehlt der gesamten Geistlichkeit genannter Teile Mittel- italiens, den von ihmezum päpstlichen Legaten ernannten (vgl. Nr. 149) Kardinal- diakon Iohannes [Gaietani] von St. Theodorus wohl aufzunehmen und ihm zu gehorchen. Quia nonnumquam — D. Avinione XV. kal. mai pont. n. a. decimo. — D 33 (numeriert: II). Mutatis mutandis übereinstimmend mit Nr. 149 und 151. 151. Avignon 1326 April 17. Derselbe mahnt alle Laien in genannten Teilen Mittelitaliens, den von ihm zum päpstlichen Legaten ernannten (vgl. Nr. 149) Kardinaldiakon Johannes wohl aufzunehmen und seinen Weisungen zu folgen. Quia nonnumquam —
88 Nr. 147—160 in commissa predicte Meten(sis) ecclesie sibi cura facilius b) profi- cere valeat, tuus favor sibi esse noscatur plurime oportunus, fraternitatem tuam rogamus et hortamur attente per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus predictum episcopum et ecclesiam Meten(sem) habens pro nostra et apostolice sedis reverencia pro- pensius conmendatos in ampliandis et conservandis iuribus suis sic eundem episcopum tui favoris presidio prosequaris, quod ipse tuo fultus auxilio commissum sibi ecclesie predicte regimen possit utilius exercere tuque divinam misericordiam et benivolenciam dicte sedis exinde uberius valeas promereri. Datum Avinion(e) VII. kalendas septembris pontificatus nostri anno nono. I) Ueberschr.: Intercess(io) pro translato de (nachgetragen) Ling(onensi) ad Meten(sem) ecclesiam pro recuperandis iuribus.† a) aptemptari. + b) falcius (aus falius ? korr.); lies facilius oder salvius. Avignon 1326 März 9. 147*. Derselbe an denselben. K 63 und K 68; Const. VI nr. 154 aus vatikan. Register. K mit dem vollen Titel Iohannes ep. serv. servor. dei venerabili fratri Bald. arch. Trev. salutem et apostolicam benedictionem und den Varianten Premonstratensis Z. 19, hiis fuer. contrad. Z. 30, menbrum Z. 31, rennuis und quatenus st. ut Z. 33, offendas Z. 34, hoc Z. 35. 148*. Avignon 1326 März II. Derselbe an denselben. K 67; Mollat nr. 24 637 Reg. aus vatikan. Register, Sauerland I nr. 906 Reg. ebendaher und aus Orig. in Koblenz. 149* Avignon 1326 April 17. Derselbe an Kardinal Johannes [Gajetanus/ von St. Theodor D 32 (numeriert: I) = Winkelmann nr. 1128, wo S. 790 Z. 28 doloris inmensitate intra nostra precordia nach Nr. 150 zu emendieren ist; Raynald 1326 § I aus vatikan. Register (Bruchst.). — Nrr. 149—167 bilden in gleicher, von 1—18 (das letzte Bruchstück trägt keine Nummer) durchgezählter Reihen- folge den einheitlichen Sextern D 32—49 a mit der Ueberschrift Hos omnes articulos vide infra in [. . . .]. Alle vom selben Tage datiert, gehören sie auch inhaltlich zusammen. Aus dem päpstlichen Register sind gedruckt Nr. 149 und 152; nach Raynalds Randbemerkungen zu schliessen, enthält das Register auch die übrigen und wohl noch weitere Stücke gleicher Zugehörig- keit. Vorlage des Abschreibers in D waren kaum die Originale, die wohl längere Zeilen gehabt haben als die durch Ueberspringung einzelner Zeilen entstandenen Verschreibungen in Nr. 151 und 163 vermuten lassen. Er muss unter Leitung Losses geschrieben haben. Denn von diesem rühren nicht nur Numerierung und Ueberschriften her, sondern auch eine Korrektur in Nr. 151 (spiritualiter statt specialiter). L. wird das Aktenbündel in Avignon kennen gelernt haben. In der Ueberschrift von Nr. 149 nennt er den Empfänger Gaietanus, wie er in den Briefen nicht heisst; in Nr. 151 hat wohl er die Stelle am Rande angestrichen, in der es heisst, dass Gott den Kardinal scientiarum et aliarum virtutum munere decoravit. Er scheint ihn also näher gekannt zu haben. Johannes Gaietani ist 1339 gestorben (Eubel 12 14). 150. Avignon 1326 April 17. Derselbe befiehlt der gesamten Geistlichkeit genannter Teile Mittel- italiens, den von ihmezum päpstlichen Legaten ernannten (vgl. Nr. 149) Kardinal- diakon Iohannes [Gaietani] von St. Theodorus wohl aufzunehmen und ihm zu gehorchen. Quia nonnumquam — D. Avinione XV. kal. mai pont. n. a. decimo. — D 33 (numeriert: II). Mutatis mutandis übereinstimmend mit Nr. 149 und 151. 151. Avignon 1326 April 17. Derselbe mahnt alle Laien in genannten Teilen Mittelitaliens, den von ihm zum päpstlichen Legaten ernannten (vgl. Nr. 149) Kardinaldiakon Johannes wohl aufzunehmen und seinen Weisungen zu folgen. Quia nonnumquam —
Strana 89
1326 März 9—April 17 89 Datum (= Nr. 150). — D 34 (numeriert: III). Mutatis mutandis überein- stimmend mit Nr. 150. 2* Avignon 1326 April 17. 152** Derselbe an Kardinal Johannes. D 35 (numeriert: IIII) = Winkelmann nr. 1129; Theiner Cod. I nr. 718 aus vatikan. Register. Avignon 1326 April 17. 153. Derselbe an alle Geistliche und Laien der in Nr. 152 genannten Teile Mittelitaliens: mahnt und befiehlt, den Weisungen des Legaten zu folgen. Illius licet — Datum (= Nr. 150). — D 36 (numeriert: V). Mutatis mutandis übereinstimmend mit Nr. 151. Avignon 1326 April 17. 154. Derselbe an den Kardinal-Diakon Johannes: bevollmächtigt ihn, Geist- liche oder Laien, die wegen Bruch und Brand (pro fraccionibus et incendiis) von Kirchen und kirchlichen Stätten, auch durch die Ordinarien, exkommuni- ziert sind, zu absolvieren, sobald sie die Verletzten entschädigen. Cum sicut accipimus — Datum (= Nr. 150). — D 37 (numeriert: VI). Avignon 1326 April 17. 155. Derselbe an denselben: erlaubt ihm, um seine Tätigkeit als Legat zu sichern, sich von seinem Beichtvater einmal in mortis articulo den Ablass aller seiner Sünden, quam Romani pontifices consueverunt interdum per speciale privilegium aliquibus impertiri, su empfangen, quatenus claves ecclesie exten- dunt et gratum in oculis divine maiestatis extiterit, vorbehaltlich der von ihm oder seinen Erben etwa zu leistenden Entschädigungen. Cum te ad Tuscie — Datum (= Nr. 150). — D 38 (numeriert: 7). 156. Avignon 1326 April 17. Derselbe an denselben: ermächtigt ihn, während der Dauer seiner Legation in deren Gebiet alle wegen Vergehen gegen Synodalstatuten ex- kommunisierte geistliche Personen zu absolvieren, sobald sie Denjenigen, — deren Amtsgewalt verletzt ist, genuggetan haben. Cum te ad Tusciam Datum (= Nr. 150). — D 39 (numeriert: 8). 157. Avignon 1326 April 17 Derselbe an denselben: ermächtigt ihn, im Gebiet seiner Legation durch besondere päpstliche Briefe, Legaten, Delegaten oder Subdelegaten verhängte und nur durch besondere päpstliche Gunst aufhebbare Suspensionen oder Inter- dikte aufzuheben, soweit sie nicht durch feierliche päpstliche Prozesse oder durch Nichtzahlung der den Legaten gebührenden Prokurationen veranlasst sind. Ad audienciam — Datum (= Nr. 150). — D 40 (numeriert: 9). Avignon 1326 April 17. 158. Derselbe an denselben: ermächtigt ihn, im Gebiete seiner Legation von päpstlichen Delegaten oder Subdelegaten, deren einige ohne Nachfolger ver- storben, andere nicht mehr im Besits der Gerichtsbarkeit, andere schwer er- reichbar sind, verhängte Exkommunikationen nach gebührender Busse oder bei — Bussbereitschaft aufzuheben. Ad audienciam — Datum (= Nr. 150). D 4I (numeriert: X). 159. Avignon 1326 April 17. Derselbe an denselben: erteilt ihm die geistliche Strafgewalt (censura) über Geistlichkeit und Laien (comites et barones, nobiles, potestates, rectores, bailivos, consilia, communitates, universitates et populos locorum) sowie die — Gebiete seiner Legation. Ad statum tranquillum — Datum (= Nr. 150). D 42 (numeriert: XI). 160. Avignon 1326 April 17. Derselbe ermächtigt denselben, 20 Geistliche seiner Legation Theologie studieren zu lassen. D 431). Iohannes episcopus servus servorum dei dilecto filio Iohanni sancti Theodori diacono cardinali apostolice sedis legato Cum te in Tuscie pro- salutem et apostolicam benedictionem. vinciam et certas partes alias commisso tibi in illisa) plene lega-
1326 März 9—April 17 89 Datum (= Nr. 150). — D 34 (numeriert: III). Mutatis mutandis überein- stimmend mit Nr. 150. 2* Avignon 1326 April 17. 152** Derselbe an Kardinal Johannes. D 35 (numeriert: IIII) = Winkelmann nr. 1129; Theiner Cod. I nr. 718 aus vatikan. Register. Avignon 1326 April 17. 153. Derselbe an alle Geistliche und Laien der in Nr. 152 genannten Teile Mittelitaliens: mahnt und befiehlt, den Weisungen des Legaten zu folgen. Illius licet — Datum (= Nr. 150). — D 36 (numeriert: V). Mutatis mutandis übereinstimmend mit Nr. 151. Avignon 1326 April 17. 154. Derselbe an den Kardinal-Diakon Johannes: bevollmächtigt ihn, Geist- liche oder Laien, die wegen Bruch und Brand (pro fraccionibus et incendiis) von Kirchen und kirchlichen Stätten, auch durch die Ordinarien, exkommuni- ziert sind, zu absolvieren, sobald sie die Verletzten entschädigen. Cum sicut accipimus — Datum (= Nr. 150). — D 37 (numeriert: VI). Avignon 1326 April 17. 155. Derselbe an denselben: erlaubt ihm, um seine Tätigkeit als Legat zu sichern, sich von seinem Beichtvater einmal in mortis articulo den Ablass aller seiner Sünden, quam Romani pontifices consueverunt interdum per speciale privilegium aliquibus impertiri, su empfangen, quatenus claves ecclesie exten- dunt et gratum in oculis divine maiestatis extiterit, vorbehaltlich der von ihm oder seinen Erben etwa zu leistenden Entschädigungen. Cum te ad Tuscie — Datum (= Nr. 150). — D 38 (numeriert: 7). 156. Avignon 1326 April 17. Derselbe an denselben: ermächtigt ihn, während der Dauer seiner Legation in deren Gebiet alle wegen Vergehen gegen Synodalstatuten ex- kommunisierte geistliche Personen zu absolvieren, sobald sie Denjenigen, — deren Amtsgewalt verletzt ist, genuggetan haben. Cum te ad Tusciam Datum (= Nr. 150). — D 39 (numeriert: 8). 157. Avignon 1326 April 17 Derselbe an denselben: ermächtigt ihn, im Gebiet seiner Legation durch besondere päpstliche Briefe, Legaten, Delegaten oder Subdelegaten verhängte und nur durch besondere päpstliche Gunst aufhebbare Suspensionen oder Inter- dikte aufzuheben, soweit sie nicht durch feierliche päpstliche Prozesse oder durch Nichtzahlung der den Legaten gebührenden Prokurationen veranlasst sind. Ad audienciam — Datum (= Nr. 150). — D 40 (numeriert: 9). Avignon 1326 April 17. 158. Derselbe an denselben: ermächtigt ihn, im Gebiete seiner Legation von päpstlichen Delegaten oder Subdelegaten, deren einige ohne Nachfolger ver- storben, andere nicht mehr im Besits der Gerichtsbarkeit, andere schwer er- reichbar sind, verhängte Exkommunikationen nach gebührender Busse oder bei — Bussbereitschaft aufzuheben. Ad audienciam — Datum (= Nr. 150). D 4I (numeriert: X). 159. Avignon 1326 April 17. Derselbe an denselben: erteilt ihm die geistliche Strafgewalt (censura) über Geistlichkeit und Laien (comites et barones, nobiles, potestates, rectores, bailivos, consilia, communitates, universitates et populos locorum) sowie die — Gebiete seiner Legation. Ad statum tranquillum — Datum (= Nr. 150). D 42 (numeriert: XI). 160. Avignon 1326 April 17. Derselbe ermächtigt denselben, 20 Geistliche seiner Legation Theologie studieren zu lassen. D 431). Iohannes episcopus servus servorum dei dilecto filio Iohanni sancti Theodori diacono cardinali apostolice sedis legato Cum te in Tuscie pro- salutem et apostolicam benedictionem. vinciam et certas partes alias commisso tibi in illisa) plene lega-
Strana 90
90 Nr. 161—166 cionis officio pro urgentibus ac arduis ecclesie Roman(e) negociis destinemus, ut commissum tibi legationis officium eo utilius exequi valeas, quo maiori per nos fueris auctoritate munitus, discrecioni tue concedendi licenciam viginti personis tue legationis volentibus theologice facultatis generali studio immorari, que tamen sint dociles et habeant animum ad studendum, huiusmodi studio insi- stendi usque ad tempus, de quo tibi videbitur expedire, ac faciendi eis interim proventus beneficiorum suorum ecclesiasticorum integre cotidianis distribucionibus dumtaxat exceptis, acsi in ecclesiis, in quibus ipse beneficia obtinent, residerent personaliter, ministrari non obstantibus contrariis ecclesiarum, in quibus beneficia ipsa fore noscuntur, consuetudinibus vel statutis, iuramento, confirmatione sedis apostolice vel quacunque firmitate alia roboratis aut si ali- quibus ab eadem sedeb) indultum existat, quod interdici, suspendi vel excommunicari non possint, per litteras dicte sedis non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huius- modi mencionem, liberam concedimus auctoritate presencium facultatem. Datum Avinion(e) XV. kalendas maii pontificatus nostri anno decimo. I) Numeriert: XII; Ueberschr.: Quod possit concedere litteram XX personis studendi in theologia et percipiendi fructus et cetera. + a) mit überflissigem Kürzungsstrich.+ b) sedem. Avignon 1326 April 17. Derselbe an den Kardinaldiakon Johannes: gestattet für die Dauer seiner Legation den in seinem Dienste stehenden Klerikern mit Ausnahme der täglichen Reichungen den Genuss ihrer Pfrinden, auch der mit Digni- täten, Personaten oder mit Seelsorge verknüpften, unter Entbindung von der Residenspflicht, selbst wenn sie sich ausdrücklich zu derselben verpflichtet hatten oder wenn die Ordinarien, Konvente und Kapitel von derselben die Leistung der Einkünfte kraft besonderer päpstlicher Verleihung abhängig machen dürften. Cum te ad Tuscie — Datum (= Nr. 150). — D 45 (numeriert: 14). 161. Avignon 1326 April 17. Derselbe an die Bischöfe von Siena (Senensis) und Anagni (Anagninus) sowie seinen Kaplan Buxolus de Parma Domherrn von Tournay (Tornacensis): beauftragt sie, den Klerikern des Kardinaldiakons Johannes, denen er während dessen Legation den Genuss ihrer Pfründen unter Entbindung von der Residenspflicht gestattet hat (vgl. Nr. 162), denselben bei den betreffenden Kirchen zu verschaffen. Cum dilectum — Datum (= Nr. 150). D 44 (numeriert: XIII). Mutatis mutandis übereinstimmend mit Nr. 162. 162. Avignon 1326 April 17. Derselbe an denselben: gestattet ihm, denen, die zu Bau und Besserung von Kirchen, contum (?), Hospitalen und Brücken sowie zum Unterhalt von Gebrechlichen und Armen beitragen, 60 Tage Ablass zu gewähren; doch sollen seine Ablassbriefe nach Ablauf seiner Legation nicht mehr gelten. Cum te ad Tuscie — Datum (= Nr. 150). — D 46 (numeriert: XV). 163. Avignon 1326 April 17. Derselbe an denselben: gestattet ihm, so oft er kirchlichen Feiern oder öffentlichen Versammlungen (publicis parlamentis) persönlich beiwohne, allen Teilnehmern derselben 1 Jahr und 100 Tage Ablass zu gewähren. Cum te ad Tuscie — Datum (= Nr. 150). — D 47 (numeriert: 16). 164.
90 Nr. 161—166 cionis officio pro urgentibus ac arduis ecclesie Roman(e) negociis destinemus, ut commissum tibi legationis officium eo utilius exequi valeas, quo maiori per nos fueris auctoritate munitus, discrecioni tue concedendi licenciam viginti personis tue legationis volentibus theologice facultatis generali studio immorari, que tamen sint dociles et habeant animum ad studendum, huiusmodi studio insi- stendi usque ad tempus, de quo tibi videbitur expedire, ac faciendi eis interim proventus beneficiorum suorum ecclesiasticorum integre cotidianis distribucionibus dumtaxat exceptis, acsi in ecclesiis, in quibus ipse beneficia obtinent, residerent personaliter, ministrari non obstantibus contrariis ecclesiarum, in quibus beneficia ipsa fore noscuntur, consuetudinibus vel statutis, iuramento, confirmatione sedis apostolice vel quacunque firmitate alia roboratis aut si ali- quibus ab eadem sedeb) indultum existat, quod interdici, suspendi vel excommunicari non possint, per litteras dicte sedis non facientes plenam et expressam ac de verbo ad verbum de indulto huius- modi mencionem, liberam concedimus auctoritate presencium facultatem. Datum Avinion(e) XV. kalendas maii pontificatus nostri anno decimo. I) Numeriert: XII; Ueberschr.: Quod possit concedere litteram XX personis studendi in theologia et percipiendi fructus et cetera. + a) mit überflissigem Kürzungsstrich.+ b) sedem. Avignon 1326 April 17. Derselbe an den Kardinaldiakon Johannes: gestattet für die Dauer seiner Legation den in seinem Dienste stehenden Klerikern mit Ausnahme der täglichen Reichungen den Genuss ihrer Pfrinden, auch der mit Digni- täten, Personaten oder mit Seelsorge verknüpften, unter Entbindung von der Residenspflicht, selbst wenn sie sich ausdrücklich zu derselben verpflichtet hatten oder wenn die Ordinarien, Konvente und Kapitel von derselben die Leistung der Einkünfte kraft besonderer päpstlicher Verleihung abhängig machen dürften. Cum te ad Tuscie — Datum (= Nr. 150). — D 45 (numeriert: 14). 161. Avignon 1326 April 17. Derselbe an die Bischöfe von Siena (Senensis) und Anagni (Anagninus) sowie seinen Kaplan Buxolus de Parma Domherrn von Tournay (Tornacensis): beauftragt sie, den Klerikern des Kardinaldiakons Johannes, denen er während dessen Legation den Genuss ihrer Pfründen unter Entbindung von der Residenspflicht gestattet hat (vgl. Nr. 162), denselben bei den betreffenden Kirchen zu verschaffen. Cum dilectum — Datum (= Nr. 150). D 44 (numeriert: XIII). Mutatis mutandis übereinstimmend mit Nr. 162. 162. Avignon 1326 April 17. Derselbe an denselben: gestattet ihm, denen, die zu Bau und Besserung von Kirchen, contum (?), Hospitalen und Brücken sowie zum Unterhalt von Gebrechlichen und Armen beitragen, 60 Tage Ablass zu gewähren; doch sollen seine Ablassbriefe nach Ablauf seiner Legation nicht mehr gelten. Cum te ad Tuscie — Datum (= Nr. 150). — D 46 (numeriert: XV). 163. Avignon 1326 April 17. Derselbe an denselben: gestattet ihm, so oft er kirchlichen Feiern oder öffentlichen Versammlungen (publicis parlamentis) persönlich beiwohne, allen Teilnehmern derselben 1 Jahr und 100 Tage Ablass zu gewähren. Cum te ad Tuscie — Datum (= Nr. 150). — D 47 (numeriert: 16). 164.
Strana 91
1326 April 17 91 165. Avignon 1326 April 17. Derselbe gestattet demselben, Prediger-, Minder- und anderen Ordensbrüdern, auch in der Nachbarschaft seines Legationsbezirkes sesshaften, Aufträge zu erteilen. D 481). Iohannes episcopus servus servorum dei dilecto filio Ioh(anni) sancti Theodori diacono cardinali apostolice sedis legato salutem et apostolicam benedictionem. Cum te ad Tuscie provinciam et certas partes alias commisso tibi in illis legacionis officio pro urgentibus et arduis ecclesie Roman(e) negociis destinemus, quia in desideriis nostris geritur, ut summotis impedimentis quibus- libet huiusmodi negocia prosperum consequantur effectum, iniun- gendi dilectis filiis fratribus Predicatorum et Minorum ac aliorum ordinum etiam extra tue legacionis terminos in vicinis partibus constitutis quecumque persecucioni a) officii vel utilitati negociorum tibi commissorum videris expedire, et contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compesciendi non obstanti- bus aliquibus indulgentiis, quibus hec ininugenda duxeris specia- aliter aut personis earundem ordinum gravabitur, ab apostolica sede sub quacumque verborum forma concessis, per quas super hoc in illo tueri se valeant et de quibus oporteat plenam et ex- pressam in nostris fieri mencionem, discretioni tue plenam et liberam concedimus auctoritate presencium facultatem. Datum Avinion(e) XV. kalendas maii pontificatus nostri anno decimo. I) numer: 17; Ueberschr.: Quod possit committere mendicantibus quecumque etiam extra legacionem constitutis. + a) persecuc(i)o(n)is. 166. Avignon 1326 April 17. Derselbe gestattet demselben, Prediger-, Minder- oder andere Ordensbrider in seinen Dienst zu nehmen. D 49 1). Iohannes episcopus servus servorum dei dilecto filio Iohanni sancti Theodori diacono cardinali apostolice sedis legato salutem et apostolicam benedictionem. Cum te ad Tuscie provinciam et certas partes alias commisso in illis tibi plene legacionis officio urgentibus et arduis ecclesie Romane negociis destinemus, districtioni tue assumendi et retinendi ad tua obsequia et sub tua obedientia quotcunque et quoscunque et de fratribus Predicatorum, Minorum et aliorum quorumcunque ordinum tue legacionis ac inmittend i]a) illos vel alios ex eisdem ordinibus, quos ydoneos esse cognoveris, quandocunque et ubicunque videris oporteri, conmittend i]b) eciam illis quorumcunque negociorum executionem, prout expediens fore putaveris, compellendi quoque contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione remota, eisdem insuper fratribus dandi propter hoc licentiam equitandi et eis tecum exi- stentibus vescendi carnibus, dummodo eis vel eorum alicui ad id votic) emissio non obsistat, non obstantibus quibuscunque pri- vilegiis et indulgenciis eisdem vel eorum ordinibus ac eorum fratribus ab apostolica sede concessis, per que nullum eis suffragium afferri volumus in hac parte seu quibuscunque dictorum ordinum
1326 April 17 91 165. Avignon 1326 April 17. Derselbe gestattet demselben, Prediger-, Minder- und anderen Ordensbrüdern, auch in der Nachbarschaft seines Legationsbezirkes sesshaften, Aufträge zu erteilen. D 481). Iohannes episcopus servus servorum dei dilecto filio Ioh(anni) sancti Theodori diacono cardinali apostolice sedis legato salutem et apostolicam benedictionem. Cum te ad Tuscie provinciam et certas partes alias commisso tibi in illis legacionis officio pro urgentibus et arduis ecclesie Roman(e) negociis destinemus, quia in desideriis nostris geritur, ut summotis impedimentis quibus- libet huiusmodi negocia prosperum consequantur effectum, iniun- gendi dilectis filiis fratribus Predicatorum et Minorum ac aliorum ordinum etiam extra tue legacionis terminos in vicinis partibus constitutis quecumque persecucioni a) officii vel utilitati negociorum tibi commissorum videris expedire, et contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compesciendi non obstanti- bus aliquibus indulgentiis, quibus hec ininugenda duxeris specia- aliter aut personis earundem ordinum gravabitur, ab apostolica sede sub quacumque verborum forma concessis, per quas super hoc in illo tueri se valeant et de quibus oporteat plenam et ex- pressam in nostris fieri mencionem, discretioni tue plenam et liberam concedimus auctoritate presencium facultatem. Datum Avinion(e) XV. kalendas maii pontificatus nostri anno decimo. I) numer: 17; Ueberschr.: Quod possit committere mendicantibus quecumque etiam extra legacionem constitutis. + a) persecuc(i)o(n)is. 166. Avignon 1326 April 17. Derselbe gestattet demselben, Prediger-, Minder- oder andere Ordensbrider in seinen Dienst zu nehmen. D 49 1). Iohannes episcopus servus servorum dei dilecto filio Iohanni sancti Theodori diacono cardinali apostolice sedis legato salutem et apostolicam benedictionem. Cum te ad Tuscie provinciam et certas partes alias commisso in illis tibi plene legacionis officio urgentibus et arduis ecclesie Romane negociis destinemus, districtioni tue assumendi et retinendi ad tua obsequia et sub tua obedientia quotcunque et quoscunque et de fratribus Predicatorum, Minorum et aliorum quorumcunque ordinum tue legacionis ac inmittend i]a) illos vel alios ex eisdem ordinibus, quos ydoneos esse cognoveris, quandocunque et ubicunque videris oporteri, conmittend i]b) eciam illis quorumcunque negociorum executionem, prout expediens fore putaveris, compellendi quoque contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione remota, eisdem insuper fratribus dandi propter hoc licentiam equitandi et eis tecum exi- stentibus vescendi carnibus, dummodo eis vel eorum alicui ad id votic) emissio non obsistat, non obstantibus quibuscunque pri- vilegiis et indulgenciis eisdem vel eorum ordinibus ac eorum fratribus ab apostolica sede concessis, per que nullum eis suffragium afferri volumus in hac parte seu quibuscunque dictorum ordinum
Strana 92
92 Nr. 167—173 plenam et consuetudinibus vel statutis seu regulis contrariis, liberam concedimus auctoritate presencium facultatem. Datum Avinion(e) XV. kalendas maii pontificatus nostri anno decimo. I) numeriert: 18; Ueberschr.: Quod possit assumere et sub obediencia tenere de ordine mendicancium et aliorum, item licenciam dare vescendi carnibus. + a) inmittenda. + b) conmittenda. + c) davor vo oder no. [Avignon 1326 April 17]. 167. Derselbe erteilt demselben eine Urkunde. — D 49 a Bruchst. (nur Titel und Adresse), mit welchem die Gruppe D 32 ff. abbricht; ohne Ueber- schrift und Numerierung. Avignon 1326 Juli 8. Derselbe schreibt dem Erzbischof Baldewin über die Aus- söhnung Ludwigs des Bayern und Friedrichs von Oesterreich. K 811). Iohannes episcopus servus servorum dei venerabili fratri Bald(ewino) archiepiscopo Treveren(si) salutem et apostolicam Grata nobis fuit admodum fraternitatis tue benedictionem. litterarum continencia novissime transmissarum 1). Assertioni autem illorum reconciliatorum in abscondito, ut eorum possit malicia oc- cultari, non est fides faciliter adhibenda. Fratres quidem unius ad hoc dicuntur sedule laborasse, ad quod pervenire, ut extimamus, minime potuerunt. Hoc tantum a tali, qui scire veritatem super hoc poterat, intelleximus, quod Bavarus ab omnibus promissis alium reddidit liberum et inmunem salvo certo galeatorum numero ad annum sibi concesso quodque ipsum in suo non debeat patrimonio m[ojlestarea). Ad hec indubie volumus te tenere, quod si nuncii prelati illiusb), de quibus in tuis litteris habebatur mencio, ad nos venerint, provide curabimus, ne quid in tuum preiudicium attemp- tetur et utinam tui cum illis concurrerent nunciis, si venturi sint, ut audisti. De constancia audivimus te laudari, quam erga de- vocionem et fidelitatem sancte Roman(e) ecclesie optamus notam diminucionis effugere augmentaque suscipere, ut speramus. Datum Avinion(e) VIII. idus iulii pontificatus nostri anno decimo. I) Ueberschr.: Miss(iva) responsoria de conpo(sition)e Bavari et Austral(is). + a) melestare. + b) dariber die Glosse L.s: id est F(riderici) ducis Austrie. 1) verloren. Avignon 1326 Juli 30. 169. Derselbe wiederholt demselben, dass er in Sachen Herzog Friedrichs von Oesterreich das luxemburgische Interesse achten wolle. K ó4 (1) Tuas et carissimi — D. Av. III. kal. aug. p. n. a. decimo. K ó4 (1) und K 69 (2); erwähnt (in eundem modum dicto archiepiscopo Treverensi) im vatikan. Re- gister hinter dem gleichzeitigen und gleichlautenden Brief an den König von Böhmen, Const. VI nr. 188. Abweichungen von diesem: Protokoll Ioh. ep. serv. servor. d. vener. fratri Bald(ewino) archiep. Trever(ensi) sal. et ap. ben.; Z. 12 Tuas et karissimi in Christo filii nostri Iohannis regis Boemie illustris litteras st. Litteras regias et vener. fratris nostri Baldewini archiepiscopi Treverensis; Z. 13 ecclesie Treverensis st. Tr. eccl.; Z. 14 Thymonem 2 (Tymonem 1) st. Thim.; Z. 15 tuos et eiusdem regis nuncios st. t. et suos n.; a c st. et cont.; Z. 16 et st. ac que, regia st. archiepiscopi supradicti; Z. 17 explicare voluerunt, von Schwalm sinngemäss ergänst, fehlt auch in 1, 2; Z. 20 quod et tenenus, ab futurum st. aff.; Z. 22 quat enus 1, 2; per nos — attemptetur st. nos attemptemur; Z. 24 prout, poterunt. 168.
92 Nr. 167—173 plenam et consuetudinibus vel statutis seu regulis contrariis, liberam concedimus auctoritate presencium facultatem. Datum Avinion(e) XV. kalendas maii pontificatus nostri anno decimo. I) numeriert: 18; Ueberschr.: Quod possit assumere et sub obediencia tenere de ordine mendicancium et aliorum, item licenciam dare vescendi carnibus. + a) inmittenda. + b) conmittenda. + c) davor vo oder no. [Avignon 1326 April 17]. 167. Derselbe erteilt demselben eine Urkunde. — D 49 a Bruchst. (nur Titel und Adresse), mit welchem die Gruppe D 32 ff. abbricht; ohne Ueber- schrift und Numerierung. Avignon 1326 Juli 8. Derselbe schreibt dem Erzbischof Baldewin über die Aus- söhnung Ludwigs des Bayern und Friedrichs von Oesterreich. K 811). Iohannes episcopus servus servorum dei venerabili fratri Bald(ewino) archiepiscopo Treveren(si) salutem et apostolicam Grata nobis fuit admodum fraternitatis tue benedictionem. litterarum continencia novissime transmissarum 1). Assertioni autem illorum reconciliatorum in abscondito, ut eorum possit malicia oc- cultari, non est fides faciliter adhibenda. Fratres quidem unius ad hoc dicuntur sedule laborasse, ad quod pervenire, ut extimamus, minime potuerunt. Hoc tantum a tali, qui scire veritatem super hoc poterat, intelleximus, quod Bavarus ab omnibus promissis alium reddidit liberum et inmunem salvo certo galeatorum numero ad annum sibi concesso quodque ipsum in suo non debeat patrimonio m[ojlestarea). Ad hec indubie volumus te tenere, quod si nuncii prelati illiusb), de quibus in tuis litteris habebatur mencio, ad nos venerint, provide curabimus, ne quid in tuum preiudicium attemp- tetur et utinam tui cum illis concurrerent nunciis, si venturi sint, ut audisti. De constancia audivimus te laudari, quam erga de- vocionem et fidelitatem sancte Roman(e) ecclesie optamus notam diminucionis effugere augmentaque suscipere, ut speramus. Datum Avinion(e) VIII. idus iulii pontificatus nostri anno decimo. I) Ueberschr.: Miss(iva) responsoria de conpo(sition)e Bavari et Austral(is). + a) melestare. + b) dariber die Glosse L.s: id est F(riderici) ducis Austrie. 1) verloren. Avignon 1326 Juli 30. 169. Derselbe wiederholt demselben, dass er in Sachen Herzog Friedrichs von Oesterreich das luxemburgische Interesse achten wolle. K ó4 (1) Tuas et carissimi — D. Av. III. kal. aug. p. n. a. decimo. K ó4 (1) und K 69 (2); erwähnt (in eundem modum dicto archiepiscopo Treverensi) im vatikan. Re- gister hinter dem gleichzeitigen und gleichlautenden Brief an den König von Böhmen, Const. VI nr. 188. Abweichungen von diesem: Protokoll Ioh. ep. serv. servor. d. vener. fratri Bald(ewino) archiep. Trever(ensi) sal. et ap. ben.; Z. 12 Tuas et karissimi in Christo filii nostri Iohannis regis Boemie illustris litteras st. Litteras regias et vener. fratris nostri Baldewini archiepiscopi Treverensis; Z. 13 ecclesie Treverensis st. Tr. eccl.; Z. 14 Thymonem 2 (Tymonem 1) st. Thim.; Z. 15 tuos et eiusdem regis nuncios st. t. et suos n.; a c st. et cont.; Z. 16 et st. ac que, regia st. archiepiscopi supradicti; Z. 17 explicare voluerunt, von Schwalm sinngemäss ergänst, fehlt auch in 1, 2; Z. 20 quod et tenenus, ab futurum st. aff.; Z. 22 quat enus 1, 2; per nos — attemptetur st. nos attemptemur; Z. 24 prout, poterunt. 168.
Strana 93
1326 April 17—1327 Februar 24 93 Avignon 1326 August 1. 170*. Derselbe an denselben. K 80; Const. VI nr. 195 aus vatikan. Register ; K mit ungekürztem Protokoll, Z. 8 sunt st. sint. 171. Trier 1326 September 12. Erzbischof Baldewin an alle Getreuen Christi: bestätigt die von ihm früher vollzogene Inkorporation der Kirchen von St. Michael in Luczelinburg (Luxemburg) und Villare supra Symoi (Villers sur Semois) in das Domini- kanerinnenkloster Vallis sancte Marie (Marienthal) bei Luczilnburg auf Grund einer ihm in der eingerüickten U. Nr. 145 verliehenen päpstlichen Vollmacht. Das Kloster soll von St. Michael 1/8 der Einkünfte erheben, während 2/3 die Vizepastoren der Kirche erhalten, von Villers 2/s der grossa decima, während den Vizepastoren 1/8 samt dos, minuta decima, redditus, oblaciones, obvenciones und den alia iura zur freier Verfiigung zufallen; dabei muss das Kloster auch 1/3 bzw. 2/3 der episcopalia vel archidyaconalia iura, der expense lega- torum et nuncii sedis apostolice und anderen Lasten der beiden Kirchen über- nehmen. Im Falle der Vakanz haben Priorissin und Konvent dem zuständigen Archidiakon, der die Einsetzung vornimmt, den Nachfolger zu präsentieren. Die Pfründen der Vizepastoren dürfen nicht verringert werden; sonst soll die Inkorporation null und nichtig sein. Diese Bestimmungen treten erst nach dem Tode der jetzigen Vizepastoren in Kraft. — Siegler: der Aussteller. In augmentum — D. in palacio nostro Treverensi a. d. 1326 die 12. septembris (die Zeitangaben von L. nachgetragen). — K 516. 2* 172*. v 1326 Dezember 1. Derselbe für Stift Mayen. K 449; Hontheym II nr. 633 (aus einem Orig. in Koblenz, Kl. Lonnig, Stift Mayen), vgl. Goerz 71. on 2 Trient 1327 Februar 24. 173. König Ludwig meldet König Johann von Böhmen seinen Entschluss zur Romfahrt, bittet ihn, den anberaumten Reichstag zu Nürnberg abzuhalten und vertraut ihm seine Kinder, Länder und Leute. K 131). Ludewicus dei gracia Romanorum rex semper augustus illustri lohanni regi Bohem(ie) principi et affini suo karissimo I. Cunctorum provisor deus, gratiam suam et omne bonum. qui, prout vult, universa regit, ordinat et disponit, dum nuper apud Inspruckam cum illustri Friderico duce Austrie fratre nostro colloquium servaremus et nullam tunc voluntatem intrandi Italiam haberemus, mittens in cor nostrum spiritum consilii sui intrinsecus nos movente, quatenus inter karissimum awunculum nostrum ducem Karinth(ie) et Canem de Verona discordes pacem et concordiam poneremus, in eiusdem nostre intencionis proposito usque Tridentum, ianuam Lombardie, feliciter nos perduxit. 2. Ubi cum essemus n tractantes de medio inter eos, ecce ad nos venit multitudo nobilium Italie necnon ambassiatores et syndici civitatum ultro et circa nostram presenciam aliqualem. Et primum quidem susceptis nobis per eos cum omni reverencia abortis lacrimis pre gaudio con- cinnebant: ˛Benedictus, qui venit in nomine domini'1), et alii: Advenisti desiderabilis, quem expectabamus in tenebris et umbra mortis' 2) et prosternentes se pronos in terram se et sua, pueros et familias, civitates, castra ac loca, quecunque poterant et habebant, humiliter offerebant ad pedes nostre regie maiestatis prestantes nobis nichilo- minus preter omnem nostram requisicionem fidelitatis et homagii sacramenta et conferentes pecuniarum subsidia satis grata. Conse- quenter quoque propositis et ostensis eorum defectibus, variis
1326 April 17—1327 Februar 24 93 Avignon 1326 August 1. 170*. Derselbe an denselben. K 80; Const. VI nr. 195 aus vatikan. Register ; K mit ungekürztem Protokoll, Z. 8 sunt st. sint. 171. Trier 1326 September 12. Erzbischof Baldewin an alle Getreuen Christi: bestätigt die von ihm früher vollzogene Inkorporation der Kirchen von St. Michael in Luczelinburg (Luxemburg) und Villare supra Symoi (Villers sur Semois) in das Domini- kanerinnenkloster Vallis sancte Marie (Marienthal) bei Luczilnburg auf Grund einer ihm in der eingerüickten U. Nr. 145 verliehenen päpstlichen Vollmacht. Das Kloster soll von St. Michael 1/8 der Einkünfte erheben, während 2/3 die Vizepastoren der Kirche erhalten, von Villers 2/s der grossa decima, während den Vizepastoren 1/8 samt dos, minuta decima, redditus, oblaciones, obvenciones und den alia iura zur freier Verfiigung zufallen; dabei muss das Kloster auch 1/3 bzw. 2/3 der episcopalia vel archidyaconalia iura, der expense lega- torum et nuncii sedis apostolice und anderen Lasten der beiden Kirchen über- nehmen. Im Falle der Vakanz haben Priorissin und Konvent dem zuständigen Archidiakon, der die Einsetzung vornimmt, den Nachfolger zu präsentieren. Die Pfründen der Vizepastoren dürfen nicht verringert werden; sonst soll die Inkorporation null und nichtig sein. Diese Bestimmungen treten erst nach dem Tode der jetzigen Vizepastoren in Kraft. — Siegler: der Aussteller. In augmentum — D. in palacio nostro Treverensi a. d. 1326 die 12. septembris (die Zeitangaben von L. nachgetragen). — K 516. 2* 172*. v 1326 Dezember 1. Derselbe für Stift Mayen. K 449; Hontheym II nr. 633 (aus einem Orig. in Koblenz, Kl. Lonnig, Stift Mayen), vgl. Goerz 71. on 2 Trient 1327 Februar 24. 173. König Ludwig meldet König Johann von Böhmen seinen Entschluss zur Romfahrt, bittet ihn, den anberaumten Reichstag zu Nürnberg abzuhalten und vertraut ihm seine Kinder, Länder und Leute. K 131). Ludewicus dei gracia Romanorum rex semper augustus illustri lohanni regi Bohem(ie) principi et affini suo karissimo I. Cunctorum provisor deus, gratiam suam et omne bonum. qui, prout vult, universa regit, ordinat et disponit, dum nuper apud Inspruckam cum illustri Friderico duce Austrie fratre nostro colloquium servaremus et nullam tunc voluntatem intrandi Italiam haberemus, mittens in cor nostrum spiritum consilii sui intrinsecus nos movente, quatenus inter karissimum awunculum nostrum ducem Karinth(ie) et Canem de Verona discordes pacem et concordiam poneremus, in eiusdem nostre intencionis proposito usque Tridentum, ianuam Lombardie, feliciter nos perduxit. 2. Ubi cum essemus n tractantes de medio inter eos, ecce ad nos venit multitudo nobilium Italie necnon ambassiatores et syndici civitatum ultro et circa nostram presenciam aliqualem. Et primum quidem susceptis nobis per eos cum omni reverencia abortis lacrimis pre gaudio con- cinnebant: ˛Benedictus, qui venit in nomine domini'1), et alii: Advenisti desiderabilis, quem expectabamus in tenebris et umbra mortis' 2) et prosternentes se pronos in terram se et sua, pueros et familias, civitates, castra ac loca, quecunque poterant et habebant, humiliter offerebant ad pedes nostre regie maiestatis prestantes nobis nichilo- minus preter omnem nostram requisicionem fidelitatis et homagii sacramenta et conferentes pecuniarum subsidia satis grata. Conse- quenter quoque propositis et ostensis eorum defectibus, variis
Strana 94
94 Nr. 174 afflictionibus, attricionibus, angustiis ac pressuris, quibus intollera- biliter tenebantur et instanciis oportunis, quas ab hostibus continue sustinebant, suppliciter rogaverunt, quatenus moti misericordia super eos per felicem nostrum ingressum, extra quem nullo modo salvari poterant, ipsos dignaremur a mortis exicio liberare. 3. Ad que benivolenter respondentes diximus, quod hoc semper cordi gessimus et preposuimus omnibus curis nostris, quomodo dei adiutorio et amicorum aminiculo ad salvandum eos nostram tum temporis presenciam conferremus et propter hoc principaliter tecum et cum venerabilia) archiepiscopo Treveren(si), comite Holandie et aliis nostris pocioribus amicis vellemus in proximo colloquium observare, quod quidem negligere vel circumducere absque ipsorum fidelium periculoso dispendio non possemus. 4. Quam responsionem nostram audita persona tua, in qua specia- liter sunt confisi, gratam habebant et inde gracias referebant, verum tamen in contrarium uno ore et animo allegabant, quod, si retro in Alemaniam rediremus, vita eis fieret supplicium et mors solacium, eo quod fideles et amici pre dolore diffisi de reditu eciam quacunque caucione prestita desperarent et perfidi inimici pre timore iam territi respirarent et fierent forciores ; immo cum refugium ammodo non haberent, cogerentur necessario pro sui salvacione querere dominium alienum; protestantes aperte, quod ipsi in culpa non essent vel causa, si subverteretur status imperii, ex quo, quod in eis erat, fecerint et adhuc parati sint facere toto posse; imponendo nobis culpam et principibus electoribus et aliis principibus et subditis imperii et Theutonicis universis ac exinde trahentes suspiria ac spiritu ingementes de iuramento, quod pro- conservando statu imperii et fidelium suorum prestitimus, nos acerrime monuerunt contestando personam nostram sub debito fidei, quo sibi et ipsi imperio obligamur, ne diverteremus ab iti- nere divinitus iam incepto, cum hoc in eius et eorum destructionem et ultimum exterminium vergeret et ruinam; adicientes, quod certis scirent indiciis et probabilibus coniecturis, quod tu puta, cuius domus novum sit restauracionis sacri imperii fundamentum cuiusque dive recordacionis pater felicissimus zelo ipsius imperii vitam pro morte dederit, eius sequens vestigia in memoriale eternum 5. Hiis auditis tui nominis tuum ad hoc conferas adiuvamen. sermonibus et lamentis commoti spiritu animum non potuimus continere, sed tanta fide tantaque devotione ac tot devicti preci- bus et instanciis eorum votis annuimus et parabolam dedimus in dei nomine, per quem sumus, vivimus et regnamus et in quo omnem spem nostram posuimus, cum fiducia progredimur ad recipiendum loco et tempore sacri imperii dyadema. 6. Cumque tam urgens necessitas et evidens utilitas ac preces et instancie suprascripte et conveniendo tecum et amicis nostris prefatis in termino condicti inter nos colloqui legittime nos excuset, sinceritatem tuam obnixius deprecamur, quatenus nos habens circa huiusmodi de regia benivo- lencia excusatos nichilominusb) cum predictis archiepiscopo, comite et aliis amicis nostris, quos venturos credimus, convenies in Nuren- berg dominica Oculi mei semper'3), ubi regina aderit, cogites,
94 Nr. 174 afflictionibus, attricionibus, angustiis ac pressuris, quibus intollera- biliter tenebantur et instanciis oportunis, quas ab hostibus continue sustinebant, suppliciter rogaverunt, quatenus moti misericordia super eos per felicem nostrum ingressum, extra quem nullo modo salvari poterant, ipsos dignaremur a mortis exicio liberare. 3. Ad que benivolenter respondentes diximus, quod hoc semper cordi gessimus et preposuimus omnibus curis nostris, quomodo dei adiutorio et amicorum aminiculo ad salvandum eos nostram tum temporis presenciam conferremus et propter hoc principaliter tecum et cum venerabilia) archiepiscopo Treveren(si), comite Holandie et aliis nostris pocioribus amicis vellemus in proximo colloquium observare, quod quidem negligere vel circumducere absque ipsorum fidelium periculoso dispendio non possemus. 4. Quam responsionem nostram audita persona tua, in qua specia- liter sunt confisi, gratam habebant et inde gracias referebant, verum tamen in contrarium uno ore et animo allegabant, quod, si retro in Alemaniam rediremus, vita eis fieret supplicium et mors solacium, eo quod fideles et amici pre dolore diffisi de reditu eciam quacunque caucione prestita desperarent et perfidi inimici pre timore iam territi respirarent et fierent forciores ; immo cum refugium ammodo non haberent, cogerentur necessario pro sui salvacione querere dominium alienum; protestantes aperte, quod ipsi in culpa non essent vel causa, si subverteretur status imperii, ex quo, quod in eis erat, fecerint et adhuc parati sint facere toto posse; imponendo nobis culpam et principibus electoribus et aliis principibus et subditis imperii et Theutonicis universis ac exinde trahentes suspiria ac spiritu ingementes de iuramento, quod pro- conservando statu imperii et fidelium suorum prestitimus, nos acerrime monuerunt contestando personam nostram sub debito fidei, quo sibi et ipsi imperio obligamur, ne diverteremus ab iti- nere divinitus iam incepto, cum hoc in eius et eorum destructionem et ultimum exterminium vergeret et ruinam; adicientes, quod certis scirent indiciis et probabilibus coniecturis, quod tu puta, cuius domus novum sit restauracionis sacri imperii fundamentum cuiusque dive recordacionis pater felicissimus zelo ipsius imperii vitam pro morte dederit, eius sequens vestigia in memoriale eternum 5. Hiis auditis tui nominis tuum ad hoc conferas adiuvamen. sermonibus et lamentis commoti spiritu animum non potuimus continere, sed tanta fide tantaque devotione ac tot devicti preci- bus et instanciis eorum votis annuimus et parabolam dedimus in dei nomine, per quem sumus, vivimus et regnamus et in quo omnem spem nostram posuimus, cum fiducia progredimur ad recipiendum loco et tempore sacri imperii dyadema. 6. Cumque tam urgens necessitas et evidens utilitas ac preces et instancie suprascripte et conveniendo tecum et amicis nostris prefatis in termino condicti inter nos colloqui legittime nos excuset, sinceritatem tuam obnixius deprecamur, quatenus nos habens circa huiusmodi de regia benivo- lencia excusatos nichilominusb) cum predictis archiepiscopo, comite et aliis amicis nostris, quos venturos credimus, convenies in Nuren- berg dominica Oculi mei semper'3), ubi regina aderit, cogites,
Strana 95
1327 Februar 24 95 deliberes, ordines, facias et statuas cum eisdem, quecunque sciveris ad nostrum communiter honorem, commodum et profectum ac ipsius sacri imperii bonum statum utiliter proficuum, ad quem ter- minum et locum spectabiles viros Bertoldum comitem de Hennen- berg et Fridericum burgravium de Nurenberg sufficienter de intencione nostra informatos de omnibus certitudinaliter dirigemus. 7. Ceterum filios nostros, terram, homines et amicos, a quibus indeliberate et inpremeditate recessimus, iuxta plenam nostram 8. Et huic presenti confidenciam tibi habeas commendatos. nuncio fidem adhibeas in dicendis. Datum Tridenti VI° kalendas marcii regni nostri anno tertio- decimo. I) Ueberschr.: Scribit Lud(ewicus) de vocacione sua in Lombardiam et (de excusa überflissig) de excusacione, ne possit interesse diete.+ a) venerabilri. + b) nichil minus. 1) Matth. 23, 39 = Marc. 11, 9 = Luc. 13,35 = Joh. 12, 13. co 2) vgl. Ps. 106, 10. 14. 00 3) Märs 15. 174. Trient 1327 Februar 24. Italienische Herrn und Bevollmächtigte berichten dem- selben, dass sie König Ludwig zur Romfahrt überredet und dessen Versaumnis des Nürnberger Tages auf sich genommen haben; sie bitten ihn, in des Königs Abwesenheit das Reich zu wahren. K 14 (1)1) und K 26 (2)II); zugrundegelegt ist 1. Gloriosoa) principi et excellenti domino Iohanni Bohemie et Gwido A[reltinen(sis) b) Polon(ie) regi domino suo karissimo et Raynerus«) Brixien(sis) dei gratia episcopi, Raynaldus marchio Ferrarien(sis), Raynaldus c) de Bonacolsis d) imperiali gratia vicarius civitatis Mantue et Mutine, Kastruchiuse) de [Inte[r]minellisf) eadem gracia vicarius civitat(um)g) Luce, Pistorii et Lune, Franchinus Ruscha capitaneus civitatis Cumaneh), Marcus et Acczo vicecomfitlesi), Galeatusk) comes palatinus de Balneo sancte Marie, Hugo de Hubaldinis 1), Petrus de Petramala ac sindici et ambassia- tores illustris domini Friderici regism) Sicilie et civitat[um]m) Mediolanen(sis), Papien(sis), Pergamen(sis), Cremonen(sis), No- varien(sis)n), Vercellen(sis), Lauden(sis), Furlini, Firmi, Auxini, Castelli et Fabricani ac burgorum sancti domini°) cenobii et BrixagiiP) et quamplurium") aliarum civitatum et burgorum sindici se cum gemiflexione et ambassiatores devoti et fideles eius ad pedes regalis eius celsitudinis inclinatos et promptos ad quevis ipsius beneplacita et mandata. 1. Altitudo et providencia divini consilii serenissimum principem dominum nostrum dominum Lude- wicum Romanorum regem humana tamen prudencia et considera- cione ad alios certos actus sacri imperii necessarios perduxit ad ianuas Lumbardie, videlicet in Tridentum, et specialiter ad ponen- dum pacem et concordiam inter sacre corone fideles illustrem dominum Henricum ducem Karinthie et nobilem virum dominum Canem de la Scala civitat[um]m) Veron(ensis) et Vincencie pro 2. Nos vero, cum eorum- sacro imperio vicarium generalem. dem occulta et inconprehensibilia sint iudicia 1), ut eiusdem nostri sal- vatoris adventum precognovimus pros) sancti spiritus inspiracione
1327 Februar 24 95 deliberes, ordines, facias et statuas cum eisdem, quecunque sciveris ad nostrum communiter honorem, commodum et profectum ac ipsius sacri imperii bonum statum utiliter proficuum, ad quem ter- minum et locum spectabiles viros Bertoldum comitem de Hennen- berg et Fridericum burgravium de Nurenberg sufficienter de intencione nostra informatos de omnibus certitudinaliter dirigemus. 7. Ceterum filios nostros, terram, homines et amicos, a quibus indeliberate et inpremeditate recessimus, iuxta plenam nostram 8. Et huic presenti confidenciam tibi habeas commendatos. nuncio fidem adhibeas in dicendis. Datum Tridenti VI° kalendas marcii regni nostri anno tertio- decimo. I) Ueberschr.: Scribit Lud(ewicus) de vocacione sua in Lombardiam et (de excusa überflissig) de excusacione, ne possit interesse diete.+ a) venerabilri. + b) nichil minus. 1) Matth. 23, 39 = Marc. 11, 9 = Luc. 13,35 = Joh. 12, 13. co 2) vgl. Ps. 106, 10. 14. 00 3) Märs 15. 174. Trient 1327 Februar 24. Italienische Herrn und Bevollmächtigte berichten dem- selben, dass sie König Ludwig zur Romfahrt überredet und dessen Versaumnis des Nürnberger Tages auf sich genommen haben; sie bitten ihn, in des Königs Abwesenheit das Reich zu wahren. K 14 (1)1) und K 26 (2)II); zugrundegelegt ist 1. Gloriosoa) principi et excellenti domino Iohanni Bohemie et Gwido A[reltinen(sis) b) Polon(ie) regi domino suo karissimo et Raynerus«) Brixien(sis) dei gratia episcopi, Raynaldus marchio Ferrarien(sis), Raynaldus c) de Bonacolsis d) imperiali gratia vicarius civitatis Mantue et Mutine, Kastruchiuse) de [Inte[r]minellisf) eadem gracia vicarius civitat(um)g) Luce, Pistorii et Lune, Franchinus Ruscha capitaneus civitatis Cumaneh), Marcus et Acczo vicecomfitlesi), Galeatusk) comes palatinus de Balneo sancte Marie, Hugo de Hubaldinis 1), Petrus de Petramala ac sindici et ambassia- tores illustris domini Friderici regism) Sicilie et civitat[um]m) Mediolanen(sis), Papien(sis), Pergamen(sis), Cremonen(sis), No- varien(sis)n), Vercellen(sis), Lauden(sis), Furlini, Firmi, Auxini, Castelli et Fabricani ac burgorum sancti domini°) cenobii et BrixagiiP) et quamplurium") aliarum civitatum et burgorum sindici se cum gemiflexione et ambassiatores devoti et fideles eius ad pedes regalis eius celsitudinis inclinatos et promptos ad quevis ipsius beneplacita et mandata. 1. Altitudo et providencia divini consilii serenissimum principem dominum nostrum dominum Lude- wicum Romanorum regem humana tamen prudencia et considera- cione ad alios certos actus sacri imperii necessarios perduxit ad ianuas Lumbardie, videlicet in Tridentum, et specialiter ad ponen- dum pacem et concordiam inter sacre corone fideles illustrem dominum Henricum ducem Karinthie et nobilem virum dominum Canem de la Scala civitat[um]m) Veron(ensis) et Vincencie pro 2. Nos vero, cum eorum- sacro imperio vicarium generalem. dem occulta et inconprehensibilia sint iudicia 1), ut eiusdem nostri sal- vatoris adventum precognovimus pros) sancti spiritus inspiracione
Strana 96
96 Nr. 174 ac postmodum miraculose sensimus de ipsa dei inenarrabilit) sapi- encia et misericordia confidentes, more populi Israelitici iugo Pharaonis oppressi eidem fletu et ululatu Rachelis de Rama2 obviam venimus et pronosu) nos misimus in terram ante pedes eius serenissime maiestatis eidem v) redemptori nostro, qui mansue- tus et ut pacis amator venit nolens tirannica oppressione sed amore exponentes irrecuperabilis desolacionis et iusticia dominari, opprobriumw), ad quod ortus sacri imperii delicatissimus ac domina provinciarum Italia post mortem dive et clare memorie quondam victoriosissimi domini nostri Henr(ici) imperatoris genitoris vestri miserabiliter est deducta, et que puteus erat omnium deliciarum, inexhauribilis fons sanguinis factus est innumerabili humano san- guine saginata, undique vastata, incendiis inflamata, depopulata et fere usque ad ultimum exitum prosternata, ita quod amplius eosdem graves et diros inpetus non poteritx) sustinere, et nisi sua desiderabilis persona et adventus divinitus sibi data potencia premissam sponsam suam et ortum Italiam a premissorum cala- mitatum vepribus mundificet atque purget nos enim y), qui in umbra et caligine mortis sedemus3) et dispersi sumus ac facti exules omnium cre- provinciarum, de peregrina reducat ad imperii libertatem, deremus, quod lux eius, gloriosi nominis vestri ac omnium electorum principum Romanorum nobilisque Germanie, que sua magnanimi- tatez), cum ius ina) imperio non haberet, ius virtute et nobilitate acquisivit et super omnes solaris climatis naciones mundi monar- chiamb) et imperiia*) obtinuit principatum, in Ytalie partibus extinguerent nebula eternali et, quod per multa centenaria annorum felix“) et valorosa Alemania gubernavit, ad exteros d') deducerent 3. Verum clemencia et et in robore Germanie minus pares. benignitate regia premissos nostros planctus ac suspiria nostra amarissima iusticia et misericordia plenuse) princeps dominus noster Romanus rex predictus recepit ac ad sui excusacionem humilitati nostre verba prebuit infrascripta, quod ad satisfaciendum votis nostris illo modo iam non venerat nec in ordinacione et dispositione terrarum Alem(anie) nec eciam cum comitiva arma- torum, principum et baronum et specialiter, quod vobiscum et cum venerabili domino archiepiscopo Treveren(si) patruo vestro et cum illustri comite Hollandie socero suo sollempne et necessarium in- dixerat parlamentum, ubi eciam, si alia omnia inpedimenta cessarent, quod illud f) contra voluntatem vestram subducerent, nullatenus 4. Devota enim et necessaria replicacione nostra, expedire. quantum potuimus, ipsius domini nostri, qui iugum sibi imperiale et labores voluntarios pro quiete nostra assumpsit, misericordiosumg.) animum inpulsantes ipsum ob causas premissas et specialiter de parlamento habendo vobiscum non bene invenimush) votis nostris assentire, ita quod sicut desperati i) in medio angustiarum et qui- bus nil super[erlatk') nisi mors aut perpetuum exilium seu recessus instaurabilis a sacro imperio et nostro dominio naturali, protesta- tiones nostras publicas in presencia sua, tocius sui consilii, multorum sapientum Lombardie et publicorum notariorum, qui de hiis debe- bant ad excusationem nostram conficere publica instrumenta, fecimus
96 Nr. 174 ac postmodum miraculose sensimus de ipsa dei inenarrabilit) sapi- encia et misericordia confidentes, more populi Israelitici iugo Pharaonis oppressi eidem fletu et ululatu Rachelis de Rama2 obviam venimus et pronosu) nos misimus in terram ante pedes eius serenissime maiestatis eidem v) redemptori nostro, qui mansue- tus et ut pacis amator venit nolens tirannica oppressione sed amore exponentes irrecuperabilis desolacionis et iusticia dominari, opprobriumw), ad quod ortus sacri imperii delicatissimus ac domina provinciarum Italia post mortem dive et clare memorie quondam victoriosissimi domini nostri Henr(ici) imperatoris genitoris vestri miserabiliter est deducta, et que puteus erat omnium deliciarum, inexhauribilis fons sanguinis factus est innumerabili humano san- guine saginata, undique vastata, incendiis inflamata, depopulata et fere usque ad ultimum exitum prosternata, ita quod amplius eosdem graves et diros inpetus non poteritx) sustinere, et nisi sua desiderabilis persona et adventus divinitus sibi data potencia premissam sponsam suam et ortum Italiam a premissorum cala- mitatum vepribus mundificet atque purget nos enim y), qui in umbra et caligine mortis sedemus3) et dispersi sumus ac facti exules omnium cre- provinciarum, de peregrina reducat ad imperii libertatem, deremus, quod lux eius, gloriosi nominis vestri ac omnium electorum principum Romanorum nobilisque Germanie, que sua magnanimi- tatez), cum ius ina) imperio non haberet, ius virtute et nobilitate acquisivit et super omnes solaris climatis naciones mundi monar- chiamb) et imperiia*) obtinuit principatum, in Ytalie partibus extinguerent nebula eternali et, quod per multa centenaria annorum felix“) et valorosa Alemania gubernavit, ad exteros d') deducerent 3. Verum clemencia et et in robore Germanie minus pares. benignitate regia premissos nostros planctus ac suspiria nostra amarissima iusticia et misericordia plenuse) princeps dominus noster Romanus rex predictus recepit ac ad sui excusacionem humilitati nostre verba prebuit infrascripta, quod ad satisfaciendum votis nostris illo modo iam non venerat nec in ordinacione et dispositione terrarum Alem(anie) nec eciam cum comitiva arma- torum, principum et baronum et specialiter, quod vobiscum et cum venerabili domino archiepiscopo Treveren(si) patruo vestro et cum illustri comite Hollandie socero suo sollempne et necessarium in- dixerat parlamentum, ubi eciam, si alia omnia inpedimenta cessarent, quod illud f) contra voluntatem vestram subducerent, nullatenus 4. Devota enim et necessaria replicacione nostra, expedire. quantum potuimus, ipsius domini nostri, qui iugum sibi imperiale et labores voluntarios pro quiete nostra assumpsit, misericordiosumg.) animum inpulsantes ipsum ob causas premissas et specialiter de parlamento habendo vobiscum non bene invenimush) votis nostris assentire, ita quod sicut desperati i) in medio angustiarum et qui- bus nil super[erlatk') nisi mors aut perpetuum exilium seu recessus instaurabilis a sacro imperio et nostro dominio naturali, protesta- tiones nostras publicas in presencia sua, tocius sui consilii, multorum sapientum Lombardie et publicorum notariorum, qui de hiis debe- bant ad excusationem nostram conficere publica instrumenta, fecimus
Strana 97
1327 Februar 24 97 et protestati fuimus, quod, ex quo se ad presens ad Italiam pro salvatione nostra et sacri imperii manutencione, cum amplius nomenk'*) imperiale 15) et eius fidem ex causis sibi per nos exposi- tis sustinere non possemus, transferre nolebat, quod perdiciom" sacre corone imperialis non nobis sed sibi, domui°) sue a5) Babarie, omnibus principibus electoribusn') et totali°*) nacioni Theutoni corum?1) ab omnibus asscribenda et quod renunciaremus omni exnunc ") fidelitati et devocioni quoad eundem dominum nostrum, sacrum imperium et omnes alios suos in sacro imperio successores et, si cum rebellibus salva nobis vita et aliquali parte substancie quantumcunquer) modicas) concordari possemus, eandem tamen miserabilem“) concordiam nobis esset melius quam vitam perdere 5. Hiis auditis protestacion is]u) protestacionibus ex acceptare. salubri inductu gnari sui consilii regalis fuit preterquam in excu- sacione de parlamento vobiscum indicto aliquantulum animus mitigatus et ad satisfaciendum nostris singularibus inclinatus. Nos vero cepta audacia de vestrav) clemencia in memoriam do- mini nostri inclite memorie domini Henr(ici) imperatoris w) patris vestri, sicut de quo speramus vias non deserere paternas et paterno sudore ac morte et dive recordacionis matris vestre et felicis memorie patrui vestri ac multorum carorum vestrorum sur- culos et arbores iam*) plantlatas*) nol[ijez) perire, ut vobis et semini vestro sint memoria sempiterna, subductionem sepefati parlamenti super humeros nostros nomine domini nostri recepimus et de hac vobis et omnibus vestris teneri in perpetuum volumus omni devocione et serviciis, ut valemus. 6. Cum igitur sub predicto onere, quod nobis sub fiducia benignitatis vestre celsitu- dinis assumpsimus, pietatem serenitatis regie nostris compacientem miseriis viceremus et ad liberandumaa) nos retinuerimus solita sua clemencia augustali, vestre excellentie omni, qua possumus, humili- tate et devocione supplicamus genibus provolutis, quatenus omni fortitudine, pietate et fidelitate negotia domini nostri Romani regis predicti, a quibus, ut veraciter novimus, animo redeundi recessit et in meliorem ordinacionem collocandi, sic assumatis et potencie vestre gubernacula ministretisbb), quod in ipsis possit facilius domini nostri absencia tollerari talique adiutorio operoso adventum suum ad partes nostras in Ytalia, ad recuperanda viridaria paterna muniatis ce) de quo vobis sacra imperpetuum teneatur corona et nos et omnis nostra posteritas in perpetuum ad omnem devo- cionem, servicia et eciam terre osculum ante pedes vestre regali celsitudini nos in genere et in specie ex intimisdd) commendamus. Et si quse]ee) vestreff) excellencie nobis placet inponere, in hiis voluntas nunquam deficiet, si non posset gg). Data in Tridento die vigisimo quarto mensis februarii in- dictione decima. I) Ueberschr. in 1: Lombardi excusant Lud(ewicum) super non observando parlamento et super introitu ad Ytaliam.† II) 2 ohne Ueberschr. + a) zu Anfang und Ende des Protokolls die Randglosse Salutatio 1. + b) Anitinen(sis) 1, 2. � c) Rain. 2. + d) Bonacollis 2. + e) Kestructius 2. + f) Antelminellis? 1, 2. + g) civitatis 2. + h) in gelassener Lücke nachgetr. ? 1. + i) vice- comes 1, 2.+ k) Galeotus 2.+ 1) Ubaldinis 2. + m) civitatis 1, 2.+ n) Nova Alamanniae
1327 Februar 24 97 et protestati fuimus, quod, ex quo se ad presens ad Italiam pro salvatione nostra et sacri imperii manutencione, cum amplius nomenk'*) imperiale 15) et eius fidem ex causis sibi per nos exposi- tis sustinere non possemus, transferre nolebat, quod perdiciom" sacre corone imperialis non nobis sed sibi, domui°) sue a5) Babarie, omnibus principibus electoribusn') et totali°*) nacioni Theutoni corum?1) ab omnibus asscribenda et quod renunciaremus omni exnunc ") fidelitati et devocioni quoad eundem dominum nostrum, sacrum imperium et omnes alios suos in sacro imperio successores et, si cum rebellibus salva nobis vita et aliquali parte substancie quantumcunquer) modicas) concordari possemus, eandem tamen miserabilem“) concordiam nobis esset melius quam vitam perdere 5. Hiis auditis protestacion is]u) protestacionibus ex acceptare. salubri inductu gnari sui consilii regalis fuit preterquam in excu- sacione de parlamento vobiscum indicto aliquantulum animus mitigatus et ad satisfaciendum nostris singularibus inclinatus. Nos vero cepta audacia de vestrav) clemencia in memoriam do- mini nostri inclite memorie domini Henr(ici) imperatoris w) patris vestri, sicut de quo speramus vias non deserere paternas et paterno sudore ac morte et dive recordacionis matris vestre et felicis memorie patrui vestri ac multorum carorum vestrorum sur- culos et arbores iam*) plantlatas*) nol[ijez) perire, ut vobis et semini vestro sint memoria sempiterna, subductionem sepefati parlamenti super humeros nostros nomine domini nostri recepimus et de hac vobis et omnibus vestris teneri in perpetuum volumus omni devocione et serviciis, ut valemus. 6. Cum igitur sub predicto onere, quod nobis sub fiducia benignitatis vestre celsitu- dinis assumpsimus, pietatem serenitatis regie nostris compacientem miseriis viceremus et ad liberandumaa) nos retinuerimus solita sua clemencia augustali, vestre excellentie omni, qua possumus, humili- tate et devocione supplicamus genibus provolutis, quatenus omni fortitudine, pietate et fidelitate negotia domini nostri Romani regis predicti, a quibus, ut veraciter novimus, animo redeundi recessit et in meliorem ordinacionem collocandi, sic assumatis et potencie vestre gubernacula ministretisbb), quod in ipsis possit facilius domini nostri absencia tollerari talique adiutorio operoso adventum suum ad partes nostras in Ytalia, ad recuperanda viridaria paterna muniatis ce) de quo vobis sacra imperpetuum teneatur corona et nos et omnis nostra posteritas in perpetuum ad omnem devo- cionem, servicia et eciam terre osculum ante pedes vestre regali celsitudini nos in genere et in specie ex intimisdd) commendamus. Et si quse]ee) vestreff) excellencie nobis placet inponere, in hiis voluntas nunquam deficiet, si non posset gg). Data in Tridento die vigisimo quarto mensis februarii in- dictione decima. I) Ueberschr. in 1: Lombardi excusant Lud(ewicum) super non observando parlamento et super introitu ad Ytaliam.† II) 2 ohne Ueberschr. + a) zu Anfang und Ende des Protokolls die Randglosse Salutatio 1. + b) Anitinen(sis) 1, 2. � c) Rain. 2. + d) Bonacollis 2. + e) Kestructius 2. + f) Antelminellis? 1, 2. + g) civitatis 2. + h) in gelassener Lücke nachgetr. ? 1. + i) vice- comes 1, 2.+ k) Galeotus 2.+ 1) Ubaldinis 2. + m) civitatis 1, 2.+ n) Nova Alamanniae
Strana 98
98 Nr. 175—176 Novercensis 2. + o) donimi 1; donini 2. + p) Birxagaii 2. + q) quam- plurimum 1. + r) 1, 2. † s) pro — confidentes irrig nach Rama 1, 2.+ t) inerrarrabili 2. + u) per nos 2. + v) eidem — amore et f. 2. + w) ob- probrium 2. + x) paterit, aus patet korr. 1. + y) lies nosque 2. + z) magnamimitate 2. + a5) fehlt 2. + b5) nonarchiam 1. + c.) felex 2. d°) miser- extores 1; dextores 2. + e1) plenius 1; pleiniis 2. + f) illum 2.+ g nomine iosum 2. + h') unienimus 1. + i") despati 2. + k") superat 1, 2.+ k*) 2. + 1°) imperialem 2. + m') dico 2. + n') electionum 1, 2. 05 tali 2; totili aus tali korr. 1. + p°) Theuthonicorum 2. + q fehlt 1. + r') quamque 2. + s') modico 2. + t5) miseriabilem 2. + u1) protestaciocione 1, 2. + v* nostra 1. + w*) impatoris 2. + x") nam 2. + y") planatas 1, 2.+ z) nole 1, 2.+ aa) librandum 1. + bb) ministreris 1. + cc) munitatis 2; aus munitatis korr. 1. + dd) intinia 1. + ee) qua 1, 2. † ff) nostre 2. † gg) posses I. 1) Rom. 11,33. co 2) vgl. Matth. 2,18. co 3) vgl. Jer. 13,16, Ps. 106,10, Matth. 4, 16, Luc. 1,79 u. a. [Trient 1327 Februar]. 175. König Ludwig ernennt denselben für die Dauer seiner Romfahrt zum Reichsvikar in Deutschland und Slavien. K 15 (1)1) und K 24 (2)II); zugrundegelegt ist 1. I. Nos Ludowicusa) et cetera presentibus et cetera, quod, cum fabricatorb) mundi monarchiam“) nobis credideritd) dispen- sandame) celitusque titulum concesserit augustalem, quo ampli- ficator sacri imperii dicimur et augustus, nolentes eiusdem dis- pensacionis subversionem etf) assumpti tituli calumpniam sustinere, nos pro sacrisg) imperialibus infulis assumendis imperiique re cuperacioneh), quod in Ytalie partibus fere ad ultimum exiciumi) et ad irrecuperabilis desolacionis opprobrium fuerat iam deductum, Lumbardiam intravimus et deo duce perdita recuperare, infirma solidare et indirecta dirigere intendentes, quare nobili Germanie primeve inclite sponse nostre regali regimine superesse non possu- mus presencia corporali. Unde expedit sic obtinendis incumbere, ut obtenta nullatenus negligantur et in partem nostre sollicitudinis tales advocare, qui curis commissis preesse valeant pariter et pro- desse. a 2. Sane de fide et legalitate illustris Iohannis regis Bohem(ie) principis nostri karissimi, quoniam rerum experiencia experti sumus, quam plurimum confidentes tamquam unum ex Alam(anie) menbris prestantius et generosius potencia pollensk) et industria, magis eciam in hoc imperio quam persone provi- dentes nostrum et nostro nomine pro imperio per Alem(aniam) et Sclaviam1) facimus, ordinamus et presentibus constituimus vicarium generalem 3. dantes sibi plenam potestatem super omnesm) Alem(anie) et Sclavie principès ecclesiasticosn), seculares, comites, ingenuos, ministeriales advocatos, clericos advocatos, officiatos, milites, tyrones, burgravios, burgmannos, civitates, opida, castra, villas, burgenses, cives, rusticos et Iudeos et quod conferre possit et debeat omnia imperii feoda in dictis partibus pertinencia ec clesiastica et secularia regalia et non regalia ducatibus et princi- patibus exceptis ac communitatibus, quorum collationem nobis ipsis 4. Nolumus eciam, quod novum tantummodo°) reservamus. feodum constituere valeat vel conferre. 5. Damus etiam potes- tatem eidem omnium et singulorum in dictis partibus, institucion[e]so*) et destitucion[es] nobis et imperio pertinentes plenep) amministrandi,
98 Nr. 175—176 Novercensis 2. + o) donimi 1; donini 2. + p) Birxagaii 2. + q) quam- plurimum 1. + r) 1, 2. † s) pro — confidentes irrig nach Rama 1, 2.+ t) inerrarrabili 2. + u) per nos 2. + v) eidem — amore et f. 2. + w) ob- probrium 2. + x) paterit, aus patet korr. 1. + y) lies nosque 2. + z) magnamimitate 2. + a5) fehlt 2. + b5) nonarchiam 1. + c.) felex 2. d°) miser- extores 1; dextores 2. + e1) plenius 1; pleiniis 2. + f) illum 2.+ g nomine iosum 2. + h') unienimus 1. + i") despati 2. + k") superat 1, 2.+ k*) 2. + 1°) imperialem 2. + m') dico 2. + n') electionum 1, 2. 05 tali 2; totili aus tali korr. 1. + p°) Theuthonicorum 2. + q fehlt 1. + r') quamque 2. + s') modico 2. + t5) miseriabilem 2. + u1) protestaciocione 1, 2. + v* nostra 1. + w*) impatoris 2. + x") nam 2. + y") planatas 1, 2.+ z) nole 1, 2.+ aa) librandum 1. + bb) ministreris 1. + cc) munitatis 2; aus munitatis korr. 1. + dd) intinia 1. + ee) qua 1, 2. † ff) nostre 2. † gg) posses I. 1) Rom. 11,33. co 2) vgl. Matth. 2,18. co 3) vgl. Jer. 13,16, Ps. 106,10, Matth. 4, 16, Luc. 1,79 u. a. [Trient 1327 Februar]. 175. König Ludwig ernennt denselben für die Dauer seiner Romfahrt zum Reichsvikar in Deutschland und Slavien. K 15 (1)1) und K 24 (2)II); zugrundegelegt ist 1. I. Nos Ludowicusa) et cetera presentibus et cetera, quod, cum fabricatorb) mundi monarchiam“) nobis credideritd) dispen- sandame) celitusque titulum concesserit augustalem, quo ampli- ficator sacri imperii dicimur et augustus, nolentes eiusdem dis- pensacionis subversionem etf) assumpti tituli calumpniam sustinere, nos pro sacrisg) imperialibus infulis assumendis imperiique re cuperacioneh), quod in Ytalie partibus fere ad ultimum exiciumi) et ad irrecuperabilis desolacionis opprobrium fuerat iam deductum, Lumbardiam intravimus et deo duce perdita recuperare, infirma solidare et indirecta dirigere intendentes, quare nobili Germanie primeve inclite sponse nostre regali regimine superesse non possu- mus presencia corporali. Unde expedit sic obtinendis incumbere, ut obtenta nullatenus negligantur et in partem nostre sollicitudinis tales advocare, qui curis commissis preesse valeant pariter et pro- desse. a 2. Sane de fide et legalitate illustris Iohannis regis Bohem(ie) principis nostri karissimi, quoniam rerum experiencia experti sumus, quam plurimum confidentes tamquam unum ex Alam(anie) menbris prestantius et generosius potencia pollensk) et industria, magis eciam in hoc imperio quam persone provi- dentes nostrum et nostro nomine pro imperio per Alem(aniam) et Sclaviam1) facimus, ordinamus et presentibus constituimus vicarium generalem 3. dantes sibi plenam potestatem super omnesm) Alem(anie) et Sclavie principès ecclesiasticosn), seculares, comites, ingenuos, ministeriales advocatos, clericos advocatos, officiatos, milites, tyrones, burgravios, burgmannos, civitates, opida, castra, villas, burgenses, cives, rusticos et Iudeos et quod conferre possit et debeat omnia imperii feoda in dictis partibus pertinencia ec clesiastica et secularia regalia et non regalia ducatibus et princi- patibus exceptis ac communitatibus, quorum collationem nobis ipsis 4. Nolumus eciam, quod novum tantummodo°) reservamus. feodum constituere valeat vel conferre. 5. Damus etiam potes- tatem eidem omnium et singulorum in dictis partibus, institucion[e]so*) et destitucion[es] nobis et imperio pertinentes plenep) amministrandi,
Strana 99
1327 Februar—nach? Februar 99 obligandi et inpignorandi omnia bona imperii ibidem, quoq(uo) modo et forma voluerit ac sibi visum fuerit expedire, vendicione et alienacione perpetua dumtaxat exceptis, curias, parlamenta et colloquia more consueto regali indicendi, eisdem presidendi, iudi- candi, proscribendi, sententiandi, merum et mixtum imperium ac omnem") iurisdictionem exercendi sanguinis, penalem, civilem ac omnem aliam, quocunque nomine nuncupetur, ac omnia et singula premissa per se vel per alium exercendi, subdelegandi et com- mittendi, quibuscumque voluerit et quocienscumque, et omnia alia et singula faciendi 6. salvis per nos superius expresse exceptis, que nos ipsi in premissis aut aliquo premissorum facere posse- mus et que in premissis requiruntur, aut in aliquibus ex eis, quantumcunque mandatum exigant speciale, tali tamen adiecto moderamine et condicione, quod, cum dicto vicariatu et in omnibus et singulis sibi per nos concessis et supra expressis fideliter nobis obediat, pareat et intendat. 7. De plenitudine enim potestatis nostre omnem defectum suppletum esse volumus et presentibus supplemus, si quis vel si qui essent in dicta seu in dictis nostra constitucione seu constitucionibus aut invenirentur tempore aliquali, ratum et gratum habituri, quidquid per dictum nostrum vicarium aut eius substitutum seu substitutos actum vel factumr) fuerit in premissis aut aliquo premissorum. In quorum omnium testimonium et cetera. I) Ueberschr. in 1 (von Hd. 3): L(udewicus) const it]uit regem Boem(ie) vicarium per Alem(aniam).+ II) ohne Ueberschr. † a) Ludewicus 2. + b) mundi fabricator 2. + c) monachiam 2. + d) crederit 2. + e) dispensandi 2. † f) aus ac korr. 1; ac 2. + g) Lücke 2. + h) recuperacionem 1, 2 (oder hier recuperacioni?). + i) inicium 2. + k) polleas? 2. 1) 2; F. aus wohl ur- springlichem Galiam zu Slaviam und dann zu Sclaviam korr. 1. + m) omnes et Alem. Sclavia principes statt omn. Al. et Scl. princ. 2. + n) ecclesiasticos 1. + o) t(antu)mm(od)o 2; t(a)n(tum)m(od)o 1. + o*) institucionibus et destitu- cionum 1, 2. + p) pleno 2. + q) om(n)en 2. + r) fatum 2. 176. [1327 nach? Februar]. König Johann von Böhmen leistet König Ludwig den Treueid für das ihm ibertragene Reichsvikariat in Deutschland und Slavien (Entwurf?). K 16 (1)1) und K 25 (2)II); zugrundegelegt ist 1. 1. Item nos talis et cetera scire volumus universos presentem litteram inspecturos, quod divinis pariter et mortalibus monitis in- formati serenissimo principi domino nostro domino Ludewico Romanorum regi pro multis graciis et beneficiis et amoribus ab ipso multiformiter receptis super omnes huius mundi ad gracias tenemur, reconpensas et vicissitudines debitas toto posse, presertim cum omnibus prioribus non contentus adhuc favores favoribus, amores amoribus et beneficia beneficiis novis addere non quiescat et specialiter in vicariatu Alem(anie) et Sclavie, ad quem nos sub plenissima potestate iuxta continenciam litterarum suarum nobis super hiis ab ipso concessarum 1) ex omnibus Alem(anie) principibus elegit singulari fiducia et assumpsit. 2. Quare nexu indisso- lubili in vera fide et veritate et sub sacramento corporali per nos prestito predicto domino nostro domino Ludewico Roman[orum] a) 7*
1327 Februar—nach? Februar 99 obligandi et inpignorandi omnia bona imperii ibidem, quoq(uo) modo et forma voluerit ac sibi visum fuerit expedire, vendicione et alienacione perpetua dumtaxat exceptis, curias, parlamenta et colloquia more consueto regali indicendi, eisdem presidendi, iudi- candi, proscribendi, sententiandi, merum et mixtum imperium ac omnem") iurisdictionem exercendi sanguinis, penalem, civilem ac omnem aliam, quocunque nomine nuncupetur, ac omnia et singula premissa per se vel per alium exercendi, subdelegandi et com- mittendi, quibuscumque voluerit et quocienscumque, et omnia alia et singula faciendi 6. salvis per nos superius expresse exceptis, que nos ipsi in premissis aut aliquo premissorum facere posse- mus et que in premissis requiruntur, aut in aliquibus ex eis, quantumcunque mandatum exigant speciale, tali tamen adiecto moderamine et condicione, quod, cum dicto vicariatu et in omnibus et singulis sibi per nos concessis et supra expressis fideliter nobis obediat, pareat et intendat. 7. De plenitudine enim potestatis nostre omnem defectum suppletum esse volumus et presentibus supplemus, si quis vel si qui essent in dicta seu in dictis nostra constitucione seu constitucionibus aut invenirentur tempore aliquali, ratum et gratum habituri, quidquid per dictum nostrum vicarium aut eius substitutum seu substitutos actum vel factumr) fuerit in premissis aut aliquo premissorum. In quorum omnium testimonium et cetera. I) Ueberschr. in 1 (von Hd. 3): L(udewicus) const it]uit regem Boem(ie) vicarium per Alem(aniam).+ II) ohne Ueberschr. † a) Ludewicus 2. + b) mundi fabricator 2. + c) monachiam 2. + d) crederit 2. + e) dispensandi 2. † f) aus ac korr. 1; ac 2. + g) Lücke 2. + h) recuperacionem 1, 2 (oder hier recuperacioni?). + i) inicium 2. + k) polleas? 2. 1) 2; F. aus wohl ur- springlichem Galiam zu Slaviam und dann zu Sclaviam korr. 1. + m) omnes et Alem. Sclavia principes statt omn. Al. et Scl. princ. 2. + n) ecclesiasticos 1. + o) t(antu)mm(od)o 2; t(a)n(tum)m(od)o 1. + o*) institucionibus et destitu- cionum 1, 2. + p) pleno 2. + q) om(n)en 2. + r) fatum 2. 176. [1327 nach? Februar]. König Johann von Böhmen leistet König Ludwig den Treueid für das ihm ibertragene Reichsvikariat in Deutschland und Slavien (Entwurf?). K 16 (1)1) und K 25 (2)II); zugrundegelegt ist 1. 1. Item nos talis et cetera scire volumus universos presentem litteram inspecturos, quod divinis pariter et mortalibus monitis in- formati serenissimo principi domino nostro domino Ludewico Romanorum regi pro multis graciis et beneficiis et amoribus ab ipso multiformiter receptis super omnes huius mundi ad gracias tenemur, reconpensas et vicissitudines debitas toto posse, presertim cum omnibus prioribus non contentus adhuc favores favoribus, amores amoribus et beneficia beneficiis novis addere non quiescat et specialiter in vicariatu Alem(anie) et Sclavie, ad quem nos sub plenissima potestate iuxta continenciam litterarum suarum nobis super hiis ab ipso concessarum 1) ex omnibus Alem(anie) principibus elegit singulari fiducia et assumpsit. 2. Quare nexu indisso- lubili in vera fide et veritate et sub sacramento corporali per nos prestito predicto domino nostro domino Ludewico Roman[orum] a) 7*
Strana 100
100 Nr. 177—182 regi de dicto vicariatu seu de dictis vicariatibus presentibus in omni casu et in omnibus causis fideliter intendere promittimus et omni remota fraude legaliter obedire necnon ipsi omnibus vite nostre temporibus adherere, consilium et auxilium prestare contra omnem hominem clericumb) vel laicum, cuiuscunque condicionis autc) status existat, secundum omnem nostram possibilitatem corporis atque rerum et generaliter et specialiter tam in dictis vicariatibus quam in omnibus cum eisdem nobis concessis ac eciam in omnibus aliis quibuscunque causis omnia omni posse agere et facere colere quolibet excluso, que novimus et sciverimus esse et cedere posse ad dicti domini nostri domini Lud(ewici), sacri im- perii ac omnium eidemd) imperio et sibi pertinentium commodum et honorem omnibus quorumlibet imperpetuum remotis rancore et 3. Et in premissorum odio, prece et precio, gracia et amore. omnium et singulorum testimonium presentem litteram dedimus sigillo nostro ex certa sciencia roboratam. Datum et ceterae). I) Ueberschr. in I (von Hd 3): Recognitio regis Boemie de vicariatu Alem(anie) + b) recepto ab L(udewico).+ I1) 2 ohne Ueberschr. + a) Romani 1, 2. clicum 2. + c) et 2. + d) eisdem 2. + e) etc. fehlt 2. 1) Nr. 175. Avignon 1327 April 3. 177*. Papst Johannes XXII., 5. Prozess gegen König Ludwig (Divinis exemplis). Const. VI nr. 273 aus Handschr. in Dresden ; K 74 a mit wertvollen durch die Vor-UU. bestätigten Lesarten: S. 178 Z. 35 conferre, Z. 43 formidabatur (= Cod. Dresd.) und quod foret, S. 179 Z. 5 alium seu alios, Z. 16 Sirasburg (auch = Cod. Dresd.), S. 180 Z. 11 sibi erat (= Vor-U. Nr. 130 in K 11), Z. 42 volumus, Z. 48 predictorum, S. 181 Z. 2 necnon fidelitati et homagio, Z. 25 tangebant, Z. 28 auctoritate apostolica decrevimus, quod pro- cessus ipsi, S. 182 Z. 4 quietem et pacem, Z. 18 prefatus, Z. 20 prefatam nostram, fidelium multitudine, Z. 33 venturis, Z. 37 seu — sive st. aut — vel, Z. 47 deducer et ur ; andere Varianten: S. 178 Z. 15 instruimur st. informamur, S. 179 Z. 5 assignandum, Z. 7 eius fehlt, Z. 32 quod st. quia, S. 180 Z. 15 duximus aperte, Z. 27 coram nobis comparuerit, S. 181 Z. 6 iuris sibi, S. 182 Z. 10 competeret, S. 183 Z. 31 eundem st. ipsum, Z. 39 absolvimus epressius nuntiantes eos, Z. 46 volumus et decernimus, S. 184 Z. 7 excessus eius prefati, Z. 10 sint notoria, iustitia suadebit, Z. 21 homagii et, Z. 31 f. habemus de — consilio ac ratas, quorum, Z. 47 tangit. 178. Avignon 1327 April 5. Derselbe befiehlt dem Erzbischof Baldewin, Nr. 177 in Diözese und Kirchenprovins zu veröffentlichen. K 741). — Vgl. die Ausfertigung für den Bischof von Utrecht, Const. VI nr. 282 (Ib) sowie die Vorbemerkung zu Nr. 182. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabili fratri . . archiepiscopo Treveren(si) salutem et apostolicam benedictionem. Pridem contra Ludewicum de Bavaria excommunicatum dei et ecclesie sancte sue fideique catholice rebellem manifestum et hostem de fratrum nostrorum consilio certum processum habuimus, Iohannes — undecimo 1). cuius tenor sequitur sub hac forma: Et quamvis necessarium non existeret processum eundem sic sollempniter presente multitudine copiosa fidelium habitum et, ut in eo continetur, ostiis ecclesie Avinion(ensis) affixum alibi quam apud sedem apostolicam publicari, nos tamen ex superhabundanti, ut cunctis clarius earum parcium fidelibus innotescat, illum ad te
100 Nr. 177—182 regi de dicto vicariatu seu de dictis vicariatibus presentibus in omni casu et in omnibus causis fideliter intendere promittimus et omni remota fraude legaliter obedire necnon ipsi omnibus vite nostre temporibus adherere, consilium et auxilium prestare contra omnem hominem clericumb) vel laicum, cuiuscunque condicionis autc) status existat, secundum omnem nostram possibilitatem corporis atque rerum et generaliter et specialiter tam in dictis vicariatibus quam in omnibus cum eisdem nobis concessis ac eciam in omnibus aliis quibuscunque causis omnia omni posse agere et facere colere quolibet excluso, que novimus et sciverimus esse et cedere posse ad dicti domini nostri domini Lud(ewici), sacri im- perii ac omnium eidemd) imperio et sibi pertinentium commodum et honorem omnibus quorumlibet imperpetuum remotis rancore et 3. Et in premissorum odio, prece et precio, gracia et amore. omnium et singulorum testimonium presentem litteram dedimus sigillo nostro ex certa sciencia roboratam. Datum et ceterae). I) Ueberschr. in I (von Hd 3): Recognitio regis Boemie de vicariatu Alem(anie) + b) recepto ab L(udewico).+ I1) 2 ohne Ueberschr. + a) Romani 1, 2. clicum 2. + c) et 2. + d) eisdem 2. + e) etc. fehlt 2. 1) Nr. 175. Avignon 1327 April 3. 177*. Papst Johannes XXII., 5. Prozess gegen König Ludwig (Divinis exemplis). Const. VI nr. 273 aus Handschr. in Dresden ; K 74 a mit wertvollen durch die Vor-UU. bestätigten Lesarten: S. 178 Z. 35 conferre, Z. 43 formidabatur (= Cod. Dresd.) und quod foret, S. 179 Z. 5 alium seu alios, Z. 16 Sirasburg (auch = Cod. Dresd.), S. 180 Z. 11 sibi erat (= Vor-U. Nr. 130 in K 11), Z. 42 volumus, Z. 48 predictorum, S. 181 Z. 2 necnon fidelitati et homagio, Z. 25 tangebant, Z. 28 auctoritate apostolica decrevimus, quod pro- cessus ipsi, S. 182 Z. 4 quietem et pacem, Z. 18 prefatus, Z. 20 prefatam nostram, fidelium multitudine, Z. 33 venturis, Z. 37 seu — sive st. aut — vel, Z. 47 deducer et ur ; andere Varianten: S. 178 Z. 15 instruimur st. informamur, S. 179 Z. 5 assignandum, Z. 7 eius fehlt, Z. 32 quod st. quia, S. 180 Z. 15 duximus aperte, Z. 27 coram nobis comparuerit, S. 181 Z. 6 iuris sibi, S. 182 Z. 10 competeret, S. 183 Z. 31 eundem st. ipsum, Z. 39 absolvimus epressius nuntiantes eos, Z. 46 volumus et decernimus, S. 184 Z. 7 excessus eius prefati, Z. 10 sint notoria, iustitia suadebit, Z. 21 homagii et, Z. 31 f. habemus de — consilio ac ratas, quorum, Z. 47 tangit. 178. Avignon 1327 April 5. Derselbe befiehlt dem Erzbischof Baldewin, Nr. 177 in Diözese und Kirchenprovins zu veröffentlichen. K 741). — Vgl. die Ausfertigung für den Bischof von Utrecht, Const. VI nr. 282 (Ib) sowie die Vorbemerkung zu Nr. 182. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabili fratri . . archiepiscopo Treveren(si) salutem et apostolicam benedictionem. Pridem contra Ludewicum de Bavaria excommunicatum dei et ecclesie sancte sue fideique catholice rebellem manifestum et hostem de fratrum nostrorum consilio certum processum habuimus, Iohannes — undecimo 1). cuius tenor sequitur sub hac forma: Et quamvis necessarium non existeret processum eundem sic sollempniter presente multitudine copiosa fidelium habitum et, ut in eo continetur, ostiis ecclesie Avinion(ensis) affixum alibi quam apud sedem apostolicam publicari, nos tamen ex superhabundanti, ut cunctis clarius earum parcium fidelibus innotescat, illum ad te
Strana 101
1327 April 3—13 101 tuasque civitatem et dyocesim et provinciam providimus serie presencium transmittendum fraternitati tue in virtute sancte obedientie per apostolica scripta mandant[e]sa), quatenus per te vel alium seu alios religiosos et seculares, de quibus tibi videbitur, tuosque suffraganeos, quos omnes tam suffraganeos quam alios ad hoc conpellere auctoritate nostra cessante apfplellacione a*) valeas, exempcionis et quibuslibet aliis dicte sedis privilegiis quibusvis locis vel personis concessis, eciam si de illis esset specialis et expressa alc]b) de verbo ad verbum in presentibus mencio facienda, que quoad hoc nulli [v]olumus c) suffragari, nequaquam obstantibus, in tua et aliis civitatibus locisque sollempnibus eiusdem tue pro- vincie dictum processum et contenta in eo eciam in volgari, ubi multitudo populi fuerit et alias expedierit, publices et facias sollemp- niter publicari nos redditurus de publicacione huiusmodi per litteras auctenticas vel instrumenta publica principium et finem presencium continencia infra prefixum in eodem processu terminum cerciores. Datum Avinion(e) nonis aprilis pontificatus nostri anno un- decimo. I) ohne Ueberschr. † a) mandantis. + a*) apell. + b) ad. + c) nolumus. 1) Nr. 177. Avignon 1327 April 9. 179*. Derselbe, Prozess Ad speculatoris gegen König Ludwig. K 48 a; Martène II 684; Const. VI nr. 275 (aus Hs. A 70 der Staatsbibliothek in Dresden). 180*. Avignon 1327 April 9. Derselbe, Prozess Olim contra gegen Markgraf Ludwig von Branden- burg. K 58a; Const. VI nr. 276 ebendaher (über ein Original vgl. Riezler nr. 839); Varianten: S. 190 Z. 28 quorumcumque locorum, Z. 28 pertinent predictorum, Z. 36 Guntherus (so immer) und Lundowe, Z. 39 dictorum regni et imperii, Z. 44 possunt, S. 191 Z. 5 nostrorum fratrum, Z. 10 honorum fehlt, Z. 25 universis st. omnibus, Z. 26 pontificali, imperiali vel regali, S. 192 Z. 1 vel publ. 181*. Orig. 182. Avignon 1327 April 13. Derselbe an Erzbischof Baldewin. K 48; Sauerland II nr. 1175 aus in Koblens. Avignon 1327 April 13. Derselbe befiehlt demselben und dessen Suffraganen, Nr. 180 in ihren Diözesen zu veröffentlichen. Vgl. die Ausfertigung für die Bischöfe der Provinz K 581). — Tarantaise vom gleichen Tage (Riezler nr. 839, Mollat nr. 29705 Regg.) so- wie den originalen Rückvermerk von Const. VI nr. 283, aus dem hervorgeht, dass über alle 4 im April erlassenen Prozesse, also auch über den hier ge- nannten, Briefe an Baldewin ergangen sind. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopo Treveren(si) eiusque suffraganeis salutem et apostoli- cam benedictionem. I. Nuper contra nobilem virum Ludewicum primogenitum Ludewici olim ducis Bavarie ac Ulricum et Gün- theruma) comites de Londolweb) pro administratoribus seu guber natoribus dicti primogeniti se gerentes certum processum habuimus, cuius tenor sequitur in hunc modum: Iohannes — undecimo 1). 2. Ut autem predictus processus et contenta in eo cunctis earum parcium clarius innotescat, fraternitati vestre in virtute sancte
1327 April 3—13 101 tuasque civitatem et dyocesim et provinciam providimus serie presencium transmittendum fraternitati tue in virtute sancte obedientie per apostolica scripta mandant[e]sa), quatenus per te vel alium seu alios religiosos et seculares, de quibus tibi videbitur, tuosque suffraganeos, quos omnes tam suffraganeos quam alios ad hoc conpellere auctoritate nostra cessante apfplellacione a*) valeas, exempcionis et quibuslibet aliis dicte sedis privilegiis quibusvis locis vel personis concessis, eciam si de illis esset specialis et expressa alc]b) de verbo ad verbum in presentibus mencio facienda, que quoad hoc nulli [v]olumus c) suffragari, nequaquam obstantibus, in tua et aliis civitatibus locisque sollempnibus eiusdem tue pro- vincie dictum processum et contenta in eo eciam in volgari, ubi multitudo populi fuerit et alias expedierit, publices et facias sollemp- niter publicari nos redditurus de publicacione huiusmodi per litteras auctenticas vel instrumenta publica principium et finem presencium continencia infra prefixum in eodem processu terminum cerciores. Datum Avinion(e) nonis aprilis pontificatus nostri anno un- decimo. I) ohne Ueberschr. † a) mandantis. + a*) apell. + b) ad. + c) nolumus. 1) Nr. 177. Avignon 1327 April 9. 179*. Derselbe, Prozess Ad speculatoris gegen König Ludwig. K 48 a; Martène II 684; Const. VI nr. 275 (aus Hs. A 70 der Staatsbibliothek in Dresden). 180*. Avignon 1327 April 9. Derselbe, Prozess Olim contra gegen Markgraf Ludwig von Branden- burg. K 58a; Const. VI nr. 276 ebendaher (über ein Original vgl. Riezler nr. 839); Varianten: S. 190 Z. 28 quorumcumque locorum, Z. 28 pertinent predictorum, Z. 36 Guntherus (so immer) und Lundowe, Z. 39 dictorum regni et imperii, Z. 44 possunt, S. 191 Z. 5 nostrorum fratrum, Z. 10 honorum fehlt, Z. 25 universis st. omnibus, Z. 26 pontificali, imperiali vel regali, S. 192 Z. 1 vel publ. 181*. Orig. 182. Avignon 1327 April 13. Derselbe an Erzbischof Baldewin. K 48; Sauerland II nr. 1175 aus in Koblens. Avignon 1327 April 13. Derselbe befiehlt demselben und dessen Suffraganen, Nr. 180 in ihren Diözesen zu veröffentlichen. Vgl. die Ausfertigung für die Bischöfe der Provinz K 581). — Tarantaise vom gleichen Tage (Riezler nr. 839, Mollat nr. 29705 Regg.) so- wie den originalen Rückvermerk von Const. VI nr. 283, aus dem hervorgeht, dass über alle 4 im April erlassenen Prozesse, also auch über den hier ge- nannten, Briefe an Baldewin ergangen sind. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus archiepiscopo Treveren(si) eiusque suffraganeis salutem et apostoli- cam benedictionem. I. Nuper contra nobilem virum Ludewicum primogenitum Ludewici olim ducis Bavarie ac Ulricum et Gün- theruma) comites de Londolweb) pro administratoribus seu guber natoribus dicti primogeniti se gerentes certum processum habuimus, cuius tenor sequitur in hunc modum: Iohannes — undecimo 1). 2. Ut autem predictus processus et contenta in eo cunctis earum parcium clarius innotescat, fraternitati vestre in virtute sancte
Strana 102
102 obediencie per apostolica scripta districtius precipiendo mandamus, quatinus vos et singuli vestrum per vos vel alium seu alios reli- giosos vel seculares, de quibus vobis videbitur, quos ad hoc ex- empcionis et quibusvis aliis privilegiis et indulgenciis eis vel quibus- cunque aliis sub quacunque forma vel expressione verborum ab apostolica sede concessis, que nulli quoad hoc volumus suffragari, nequaqum obstantibus conpellere per censuram ecclesiasticam appellacione postposita valeatis, dictum processum et contenta in eo publicare sollempniter in locis vestrarum civitatum et dyocesum, de quibus fuerit expediens, studeatis nos inde per vestras litteras vel instrumenta publica principium et finem continencia presencium infra terminum in eodem processu prefixum reddituri nichilominus certiores. Datum Avinion(e) idibus aprilis pontificatus nostri anno un- decimo. I) Ueberschrift: Processus contra L(udewicum) primogenitum L(udewici) de Bavaria et eius tutores de marchionatu Brandenburg(ensi). † a) lies Guicherum. + b) lies Lundowe. 1) Nr. 180. 1327 Mai 16. 183. Symon de Tholeya und seine Gattin Elza, die Witwe des Trierer Webers Henricus dictus Walre(re) verkaufen, da die Geldsumme, für welche der ver- storbene Gobolo dictus Walre(re) alle seine Güter seinem Bruder Heinrich und der Elsa verpfändet hatte, bis zum festgesetzten Zeitpunkt nicht zurück- gezahlt worden ist, Gobolos, von seiner Witwe Katherina bewohntes Haus apud Iudemure (aus Iudemmure korr.; Jüdemerstrasse in Trier), das bis auf einen jährlichen Zins von 10 Schillingen Trierer Denare von Abgaben frei ist, mit Zustimmung der Alleidis, Elsas, und der Katherina, Heinrichs Tochter, sowie deren Mannes Hennekinus dictus Meyger sociata manu an den Trierer Bürger Henricus dictus Ockevainre carnifex für bereits bezahlte 5 Pfund Trierer Denare mit Bürgschaft (gwarandia) für die Erlangung der Gewere (evictio). Zustimmer: Aleydis, Katherina und Hennekin. Zeugen: die Herren Tristandus und Ordulfus dictus Howas Trierer Schöffen. Siegler: auf 80 Bitten der Aussteller und Zustimmer die Stadt Trier. D. a. dom. M° CCC" XXVII° sabbato ante dominicam Vocem iocunditatis'. — K 197, durch- strichen. — Vgl. zur Sache K 196. 184. Nr. 183—186 Trier 1327 Juli 16. Erzbischof Baldewin, von den Parteien zum Schiedsrichter ernannt in dem Streite zwischen Gerlacus dictus Moyer (e über y) cantor ecclesie Monasteriensis in Meinevelt (Minstermaifeld) Rektor der Pfarrkirche in Kerne (Mosel-Kern) und Henricus Baurus officiatus noster in Bacheracho (Bacharach) im Namen von Ditherus, dem Sohne des weiland dictus Schorekin de Bopardia (Boppard) wegen der Erhebung von Zehnten ex novalibus infra limites parrochie de Kerne, welche Gerlach und seine Amtsvorgänger besessen haben sollen, während Dietrich sie gleichfalls beansprucht auf Grund der Erhebung eines Drittels vom Zehnten der Kirche zu Mosel-Kern, die er vom Propste zu Maifeld iure paciario besitzt, entscheidet als Schiedsrichter und Ordinarius nach Befragung von iurisperiti, advocati und anderen glaubwürdigen Personen, dass die Zehnten als Bestandteil der Pfarrkirche Gerlach gehören, womit sich dieser und Heinrich beruhigen und einverstanden erklären. Actum in palacio nostro Treverensi presentibus Boemundo archidyacono Treverensi, Elya cappellano, Henrico Meynardi notario familiaribus nostris, Conrado de Schonecke, Paulo de Eych, Everardo Brennere, Conrado de Esch (aus Eysch korr.), Henrico de Petra militibus — et datum a. d. 1327 die sextadecima mensis iulii sub sigillo nostro. — K 272. Zur späteren Geschichte der Pfründe vgl. D 13. * 185*. Avignon 1327 Juli 23. Papst Johannes XXII. an die Geistlichkeit der Kirchenprovinz Trier. — K 49 mit der Ueberschrift Processus III. contra L(udowicum) super im-
102 obediencie per apostolica scripta districtius precipiendo mandamus, quatinus vos et singuli vestrum per vos vel alium seu alios reli- giosos vel seculares, de quibus vobis videbitur, quos ad hoc ex- empcionis et quibusvis aliis privilegiis et indulgenciis eis vel quibus- cunque aliis sub quacunque forma vel expressione verborum ab apostolica sede concessis, que nulli quoad hoc volumus suffragari, nequaqum obstantibus conpellere per censuram ecclesiasticam appellacione postposita valeatis, dictum processum et contenta in eo publicare sollempniter in locis vestrarum civitatum et dyocesum, de quibus fuerit expediens, studeatis nos inde per vestras litteras vel instrumenta publica principium et finem continencia presencium infra terminum in eodem processu prefixum reddituri nichilominus certiores. Datum Avinion(e) idibus aprilis pontificatus nostri anno un- decimo. I) Ueberschrift: Processus contra L(udewicum) primogenitum L(udewici) de Bavaria et eius tutores de marchionatu Brandenburg(ensi). † a) lies Guicherum. + b) lies Lundowe. 1) Nr. 180. 1327 Mai 16. 183. Symon de Tholeya und seine Gattin Elza, die Witwe des Trierer Webers Henricus dictus Walre(re) verkaufen, da die Geldsumme, für welche der ver- storbene Gobolo dictus Walre(re) alle seine Güter seinem Bruder Heinrich und der Elsa verpfändet hatte, bis zum festgesetzten Zeitpunkt nicht zurück- gezahlt worden ist, Gobolos, von seiner Witwe Katherina bewohntes Haus apud Iudemure (aus Iudemmure korr.; Jüdemerstrasse in Trier), das bis auf einen jährlichen Zins von 10 Schillingen Trierer Denare von Abgaben frei ist, mit Zustimmung der Alleidis, Elsas, und der Katherina, Heinrichs Tochter, sowie deren Mannes Hennekinus dictus Meyger sociata manu an den Trierer Bürger Henricus dictus Ockevainre carnifex für bereits bezahlte 5 Pfund Trierer Denare mit Bürgschaft (gwarandia) für die Erlangung der Gewere (evictio). Zustimmer: Aleydis, Katherina und Hennekin. Zeugen: die Herren Tristandus und Ordulfus dictus Howas Trierer Schöffen. Siegler: auf 80 Bitten der Aussteller und Zustimmer die Stadt Trier. D. a. dom. M° CCC" XXVII° sabbato ante dominicam Vocem iocunditatis'. — K 197, durch- strichen. — Vgl. zur Sache K 196. 184. Nr. 183—186 Trier 1327 Juli 16. Erzbischof Baldewin, von den Parteien zum Schiedsrichter ernannt in dem Streite zwischen Gerlacus dictus Moyer (e über y) cantor ecclesie Monasteriensis in Meinevelt (Minstermaifeld) Rektor der Pfarrkirche in Kerne (Mosel-Kern) und Henricus Baurus officiatus noster in Bacheracho (Bacharach) im Namen von Ditherus, dem Sohne des weiland dictus Schorekin de Bopardia (Boppard) wegen der Erhebung von Zehnten ex novalibus infra limites parrochie de Kerne, welche Gerlach und seine Amtsvorgänger besessen haben sollen, während Dietrich sie gleichfalls beansprucht auf Grund der Erhebung eines Drittels vom Zehnten der Kirche zu Mosel-Kern, die er vom Propste zu Maifeld iure paciario besitzt, entscheidet als Schiedsrichter und Ordinarius nach Befragung von iurisperiti, advocati und anderen glaubwürdigen Personen, dass die Zehnten als Bestandteil der Pfarrkirche Gerlach gehören, womit sich dieser und Heinrich beruhigen und einverstanden erklären. Actum in palacio nostro Treverensi presentibus Boemundo archidyacono Treverensi, Elya cappellano, Henrico Meynardi notario familiaribus nostris, Conrado de Schonecke, Paulo de Eych, Everardo Brennere, Conrado de Esch (aus Eysch korr.), Henrico de Petra militibus — et datum a. d. 1327 die sextadecima mensis iulii sub sigillo nostro. — K 272. Zur späteren Geschichte der Pfründe vgl. D 13. * 185*. Avignon 1327 Juli 23. Papst Johannes XXII. an die Geistlichkeit der Kirchenprovinz Trier. — K 49 mit der Ueberschrift Processus III. contra L(udowicum) super im-
Strana 103
1327 Мai 16—1328 Januar 13 103 posicione thelonei in Cuba et edificacione turris; consimilis ad nobiles, duces et ceteros in provincia Trever(ensi); Const. VI nr. 318 (zusammen mit der Ausfertigung an die Laienschaft) aus 2 Originalen in Koblens. Tatsächlich ist in K das Exemplar für den Klerus am Schluss durch mehrere Wendungen aus der anderen Ausfertigung interpoliert. Avignon 1328 Januar 13. Derselbe rät den Erzbischöfen von Köln, Mainz und Trier, dem Könige von Böhmen und den „übrigen Kurfürsten" zu schleuniger Königswahl und erlaubt ihnen, sie für diesmal ohne Einhaltung der üblichen Fristen und ohne Rücksicht auf etwa ausbleibende Wähler vorzunehmen. K 541). Zur Sache vgl. Stengel IV. Iohannesa) episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus .. Colon(iensi), Mogunt(ino) et Treveren(si) archiepiscopis ac karissimo in Christo filio regi Boem(ie) illustri cetrisque principi- bus vocem in electione regis Rom(anorum) promovendi]b) in im- peratorem habentibus salutem et apostolicam benedictionem. I. Cum Romanum imperium vacare ad presens et diucius vaca- visse noscatur ac nonnulli ius habentes in eo seu de ipsius iuribus ac bonis disponendi in divine maiestatis offensam et ecclesie Ro- mane preiudicium ac ipsius imperii et rei utilitatis publice de- trimentum de iuribus et bonis eiusdem imperii de facto disponant ipsaque in diversis partibus indebite lacerent et iniuste et, nisi occurratur cicius, verendum sit, ne iura eiusdem imperii deducantur per tales alc]e) talia ad irreperabile detrimentum, videtur nimium expedire, ut ad providendum per illos, ad quos regis Roman(orum) in imperatorem assumendi electio pertinet, sublato 2. Sane quia, ut habet quorundam more dispendio procedatur. assercio, ex quadam observancia seu consuetudine super vestra convocacione ad celebrandam electionem regis Roman[orum]d) in imperatorem promovendi certi prolixi termini soluti sunt assignati, nos attendentes, quod si pro electione hac vice celebranda huius- modi iuxta observanciam et consuetudinem antedictas termini prefigerentur predicti, ex dilata nimis provisione iamdicta possent prefatis ecclesie et imperio utilitatique rei publice necnon fidei et fidelibus gravia pericula et dispendiosa scandala provenire, ac cupientes eiusdem periculis et scandalis studio paterne sollicitudinis ut observancia et consuetudine huiusmodi salubriter obviari, nequaquam obstantibus unicus terminus brevior, de quo vobis ex- pedire videbitur, hac vice prefigi valeat ac eciam assignari et ad illum convocari possint, qui vocandi sunt pro electione huiusmodi celebrand a]e), quodque in eodem termino per vos, qui presentes in loco ad hoc assignato tunc fueritis, adeo plene possit ad elec- tionem memoratam aliorum, qui tamen vocati presentes non exti- terint, absencia non obstante procedi electioque tunc celebranda proinde valeat suumque vigorem et effectum plenarie sorciatur ac si predicte observancia et consuetudo in convocacione et pre- fixione et assignacione terminorum ac electorum expectacione ut tantis occurratur periculis, aliasquef) observate fuissent, auctoritate apostolica tenore presencium indulgemus. 3. Per hoc autem vobis aut vestrum alicui seu cuiquam alii super dictis 186.
1327 Мai 16—1328 Januar 13 103 posicione thelonei in Cuba et edificacione turris; consimilis ad nobiles, duces et ceteros in provincia Trever(ensi); Const. VI nr. 318 (zusammen mit der Ausfertigung an die Laienschaft) aus 2 Originalen in Koblens. Tatsächlich ist in K das Exemplar für den Klerus am Schluss durch mehrere Wendungen aus der anderen Ausfertigung interpoliert. Avignon 1328 Januar 13. Derselbe rät den Erzbischöfen von Köln, Mainz und Trier, dem Könige von Böhmen und den „übrigen Kurfürsten" zu schleuniger Königswahl und erlaubt ihnen, sie für diesmal ohne Einhaltung der üblichen Fristen und ohne Rücksicht auf etwa ausbleibende Wähler vorzunehmen. K 541). Zur Sache vgl. Stengel IV. Iohannesa) episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus .. Colon(iensi), Mogunt(ino) et Treveren(si) archiepiscopis ac karissimo in Christo filio regi Boem(ie) illustri cetrisque principi- bus vocem in electione regis Rom(anorum) promovendi]b) in im- peratorem habentibus salutem et apostolicam benedictionem. I. Cum Romanum imperium vacare ad presens et diucius vaca- visse noscatur ac nonnulli ius habentes in eo seu de ipsius iuribus ac bonis disponendi in divine maiestatis offensam et ecclesie Ro- mane preiudicium ac ipsius imperii et rei utilitatis publice de- trimentum de iuribus et bonis eiusdem imperii de facto disponant ipsaque in diversis partibus indebite lacerent et iniuste et, nisi occurratur cicius, verendum sit, ne iura eiusdem imperii deducantur per tales alc]e) talia ad irreperabile detrimentum, videtur nimium expedire, ut ad providendum per illos, ad quos regis Roman(orum) in imperatorem assumendi electio pertinet, sublato 2. Sane quia, ut habet quorundam more dispendio procedatur. assercio, ex quadam observancia seu consuetudine super vestra convocacione ad celebrandam electionem regis Roman[orum]d) in imperatorem promovendi certi prolixi termini soluti sunt assignati, nos attendentes, quod si pro electione hac vice celebranda huius- modi iuxta observanciam et consuetudinem antedictas termini prefigerentur predicti, ex dilata nimis provisione iamdicta possent prefatis ecclesie et imperio utilitatique rei publice necnon fidei et fidelibus gravia pericula et dispendiosa scandala provenire, ac cupientes eiusdem periculis et scandalis studio paterne sollicitudinis ut observancia et consuetudine huiusmodi salubriter obviari, nequaquam obstantibus unicus terminus brevior, de quo vobis ex- pedire videbitur, hac vice prefigi valeat ac eciam assignari et ad illum convocari possint, qui vocandi sunt pro electione huiusmodi celebrand a]e), quodque in eodem termino per vos, qui presentes in loco ad hoc assignato tunc fueritis, adeo plene possit ad elec- tionem memoratam aliorum, qui tamen vocati presentes non exti- terint, absencia non obstante procedi electioque tunc celebranda proinde valeat suumque vigorem et effectum plenarie sorciatur ac si predicte observancia et consuetudo in convocacione et pre- fixione et assignacione terminorum ac electorum expectacione ut tantis occurratur periculis, aliasquef) observate fuissent, auctoritate apostolica tenore presencium indulgemus. 3. Per hoc autem vobis aut vestrum alicui seu cuiquam alii super dictis 186.
Strana 104
104 Nr. 187—188 observancia et consuetudine, quominusg) salve vobis remaneant in aliis extunc futuris eleccionibus et intacte, nullum intendimus nec volumus preiudicium generari, ymmo volumus, quod prorsus pre- 4. Nulli missis non obstantibus in suo robore perseverent illese. ergo omnino hominum liceat hafnJeh) paginam nostre concessionis, intencionis et voluntatis infringere et cetera. Si quis autem et cetera. Datum Avinion(e) idibus ianuarii pontificatus nostri anno XII. I) Ueberschr.: Ut ad electionem statim procedatur non attentis prolixis ter- minis. + a) vorher geht Item. † b) promovendum. + c) ad. + d) Romani. + e) celebrandi. † f) alias que. + g) quo minus. + h) hac. Avignon 1328 März 21. 187. Derselbe verheisst dem Erzbischof Baldewin Kompen- sationen, wenn er für eine neue Königswahl eintrete. K 821). — Zur Sache vgl. Stengel IV. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabili fratri Bald(ewino) archiepiscopo Trever(ensi) salutem et apostolicam benedictionem. Fraternitatem tuam tenere firmiter volumus n omni prorsus hesitatione reiecta, quod illi fratria), de quo dilectus filius Petrus prior Tholosanus cum tuis colloquium habuit, per magistrum magnum eiusdem ordinis fient prompte, que postulat, cum se primum facultas offeret et eciam ampliora, dummodo ne gocium religionis eiusdem, de quo inpresenciarum agitur, prose- quatur realiter et sedule, quantum in eo fuerit, exequatur. Quod utique complendo id ad quod tenetur, efficiet et preter gratiam ordinis, quam procul dubio ampliorem merebitur, divine retribucionis premium habundancius assequetur. Datum Avinion(e) XII. kalendas aprilis pontificatus nostri anno duodecimo. I) ohne Ueberschr. † a) darüber L.s Glosse: id est tibi Trever(ensi). 188. Avignon 1328 Märs 23. Derselbe fordert die Erzbischöfe von Mainz, Köln, Trier König Johann von Böhmen und die „übrigen Kurfürsten“ auf, Ludwigs des Bayern gottlosem Walten in Italien und seinem usurpierten Kaisertum durch eine neue Königswahl ein Ende zu machen. K 531). — Zur Sache vgl. Stengel IV. Iohannes a) episcopus servus servorum dei venerabilibus fratri- bus Mogunt(ino), Colon(iensi), Treveren(si) archiepiscopis ac karissimo in Christo filio Iohanni regi Boemi(e) illustri ceterisque principibus vocem in electione regis Roman[orum] a*) in imperatorem promo- vendi habentibus salutem et apostolicam benedictionem. 1. Utinam prudencia vestra consideraret attente discrimina grandia variaque pericula, que presens imperii vacacio tam eidem imperio quam universali ecclesie ingerit queve graviora, nisi occurratur ocius, 2. Ad vestram siquidem et aliorum in posterum cominatur. fidelium indubie supponimus noticiam pervenisseb), qualiter ille perdicionis filius Lud(ewicus) de Bawaria dudum discorditer in regem Roman(orum) electus, qui suis horrendis excessibus et culpis gravi- bus exigentibus iure, si quidem sibi ex electione predicta ad regnum
104 Nr. 187—188 observancia et consuetudine, quominusg) salve vobis remaneant in aliis extunc futuris eleccionibus et intacte, nullum intendimus nec volumus preiudicium generari, ymmo volumus, quod prorsus pre- 4. Nulli missis non obstantibus in suo robore perseverent illese. ergo omnino hominum liceat hafnJeh) paginam nostre concessionis, intencionis et voluntatis infringere et cetera. Si quis autem et cetera. Datum Avinion(e) idibus ianuarii pontificatus nostri anno XII. I) Ueberschr.: Ut ad electionem statim procedatur non attentis prolixis ter- minis. + a) vorher geht Item. † b) promovendum. + c) ad. + d) Romani. + e) celebrandi. † f) alias que. + g) quo minus. + h) hac. Avignon 1328 März 21. 187. Derselbe verheisst dem Erzbischof Baldewin Kompen- sationen, wenn er für eine neue Königswahl eintrete. K 821). — Zur Sache vgl. Stengel IV. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabili fratri Bald(ewino) archiepiscopo Trever(ensi) salutem et apostolicam benedictionem. Fraternitatem tuam tenere firmiter volumus n omni prorsus hesitatione reiecta, quod illi fratria), de quo dilectus filius Petrus prior Tholosanus cum tuis colloquium habuit, per magistrum magnum eiusdem ordinis fient prompte, que postulat, cum se primum facultas offeret et eciam ampliora, dummodo ne gocium religionis eiusdem, de quo inpresenciarum agitur, prose- quatur realiter et sedule, quantum in eo fuerit, exequatur. Quod utique complendo id ad quod tenetur, efficiet et preter gratiam ordinis, quam procul dubio ampliorem merebitur, divine retribucionis premium habundancius assequetur. Datum Avinion(e) XII. kalendas aprilis pontificatus nostri anno duodecimo. I) ohne Ueberschr. † a) darüber L.s Glosse: id est tibi Trever(ensi). 188. Avignon 1328 Märs 23. Derselbe fordert die Erzbischöfe von Mainz, Köln, Trier König Johann von Böhmen und die „übrigen Kurfürsten“ auf, Ludwigs des Bayern gottlosem Walten in Italien und seinem usurpierten Kaisertum durch eine neue Königswahl ein Ende zu machen. K 531). — Zur Sache vgl. Stengel IV. Iohannes a) episcopus servus servorum dei venerabilibus fratri- bus Mogunt(ino), Colon(iensi), Treveren(si) archiepiscopis ac karissimo in Christo filio Iohanni regi Boemi(e) illustri ceterisque principibus vocem in electione regis Roman[orum] a*) in imperatorem promo- vendi habentibus salutem et apostolicam benedictionem. 1. Utinam prudencia vestra consideraret attente discrimina grandia variaque pericula, que presens imperii vacacio tam eidem imperio quam universali ecclesie ingerit queve graviora, nisi occurratur ocius, 2. Ad vestram siquidem et aliorum in posterum cominatur. fidelium indubie supponimus noticiam pervenisseb), qualiter ille perdicionis filius Lud(ewicus) de Bawaria dudum discorditer in regem Roman(orum) electus, qui suis horrendis excessibus et culpis gravi- bus exigentibus iure, si quidem sibi ex electione predicta ad regnum
Strana 105
1328 März 21—23 105 Romanum vel imperium forsitan conpetebat, iusto privatus extitit iudicio et excommunicacionis et aliis diversis spiritualibus et temporalibus penis et sentenciis innodatus et tandem labe respersus heretice pravitatis fuit de heresi sententialiter condempnatus, de facto, cum de iure non posset, ambigens dignitatis imperialis solium usurpare, hereticorum et rebellium dei et ecclesie caterva stipatus spretis processibus nostris adversus eum, ne Lumbardiam ingrederetur, ac suos conplices et fautores habitis, diversas penas et sententias spirituales et temporales continentibus partes Lumbardie dudum intravit, ubi iura et bona imperii occupans, indebite diripiens et consumens horribilia multa conmisit faciendo in locis ecclesiasticis suppositis interdicto contra voluntatem religiosorum et rectorum ecclesiarum earundem parcium, quibus mortis et alia terribilia supplicia, nisi ei acquiescerent, super hiis minabatur, divina cele- brari officia seu, quantum in eo erat, pocius prophanari prelatos- que ac religiosos et alias personas ecclesiasticas, qui obtemperare suis prophanis et dampnatis actibus recusabant, hostiliter perse- quendo ac de suis prelaturis, dignitatibus et beneficiis expellendo et ea suis sequacibus et fautoribus commendando, qui bona ec- clesiarum et beneficiorum huiusmodi lacerant ac in pravos et dampnatos usus suos convertunt nequiter et consumunt, et in- super deinde accumulans mala malis cum eisdem hereticis et rebellibus versus urbem gressus suos dirigens eandem quibusdam ipsius urbis .. proditoribus procurantibus prodiciose una cum pre- dictis hereticis et rebellibus proditorie subintravit sic statum tur bando urbis eiusdem, quod . prelati, religiosi alieque persone ecclesiastice ac nonnulli deum timentes nobiles dicte urbis eundem hereticum merito abhorrentes et provide attendentes, quod per suam execrandam presenciam erat urbs ipsa ecclesiastico supposita interdicto, predicti prelati et persone ecclesiastice divine laudis organa penitus suspenderunt a facie ipsius tamquam Pharaonisc) et ministri dyaboli fugientes dei sanctuariis, ubi multa requiescunt corpora martyrum et sanctorum, adeo remanentibus desolatis, quod, postquam filius ille Sathane suis dampnatis gressibus urbem predictam polluit, divina officia, nisi per conplices et satellites dicti heretici, qui a deo recedentesd) cum ipso se pfre cipitaverunte) in laqueum dampnacionis et mor[tilsf), nequaquam celebrata fuerunt, ipse quoque sua insania et temeritate propria in vanum, abusive et de facto nomen imperatoris assumens de bonis et iuribus imperii predicti disponere illaque hereticis et rebellibus concedere ac de- vastare et consumere novasque dignitates creare pro sue libito voluntatis presumit et non solum ad imperialia diripienda et laceranda sed ad spiritualia et ecclesiastica bona et beneficia, ut vehemencius iram dei contra se provocet, sacrilegas et impias extendere nisus est hactenus et nititur in sue dampnationis cumulum manus suas illa suis conplicibus et fautoribus nequiter concedendo g). 3. Cum autem premissa in divine maiestatis offensam ac ecclesie et fidei fideliumque detrimentum maximum et imperii predicti dispendiumh) utilitatisque rei publice lesionem enormem evidenter redundare noscantur sitque tantis malis tantisque periculis et
1328 März 21—23 105 Romanum vel imperium forsitan conpetebat, iusto privatus extitit iudicio et excommunicacionis et aliis diversis spiritualibus et temporalibus penis et sentenciis innodatus et tandem labe respersus heretice pravitatis fuit de heresi sententialiter condempnatus, de facto, cum de iure non posset, ambigens dignitatis imperialis solium usurpare, hereticorum et rebellium dei et ecclesie caterva stipatus spretis processibus nostris adversus eum, ne Lumbardiam ingrederetur, ac suos conplices et fautores habitis, diversas penas et sententias spirituales et temporales continentibus partes Lumbardie dudum intravit, ubi iura et bona imperii occupans, indebite diripiens et consumens horribilia multa conmisit faciendo in locis ecclesiasticis suppositis interdicto contra voluntatem religiosorum et rectorum ecclesiarum earundem parcium, quibus mortis et alia terribilia supplicia, nisi ei acquiescerent, super hiis minabatur, divina cele- brari officia seu, quantum in eo erat, pocius prophanari prelatos- que ac religiosos et alias personas ecclesiasticas, qui obtemperare suis prophanis et dampnatis actibus recusabant, hostiliter perse- quendo ac de suis prelaturis, dignitatibus et beneficiis expellendo et ea suis sequacibus et fautoribus commendando, qui bona ec- clesiarum et beneficiorum huiusmodi lacerant ac in pravos et dampnatos usus suos convertunt nequiter et consumunt, et in- super deinde accumulans mala malis cum eisdem hereticis et rebellibus versus urbem gressus suos dirigens eandem quibusdam ipsius urbis .. proditoribus procurantibus prodiciose una cum pre- dictis hereticis et rebellibus proditorie subintravit sic statum tur bando urbis eiusdem, quod . prelati, religiosi alieque persone ecclesiastice ac nonnulli deum timentes nobiles dicte urbis eundem hereticum merito abhorrentes et provide attendentes, quod per suam execrandam presenciam erat urbs ipsa ecclesiastico supposita interdicto, predicti prelati et persone ecclesiastice divine laudis organa penitus suspenderunt a facie ipsius tamquam Pharaonisc) et ministri dyaboli fugientes dei sanctuariis, ubi multa requiescunt corpora martyrum et sanctorum, adeo remanentibus desolatis, quod, postquam filius ille Sathane suis dampnatis gressibus urbem predictam polluit, divina officia, nisi per conplices et satellites dicti heretici, qui a deo recedentesd) cum ipso se pfre cipitaverunte) in laqueum dampnacionis et mor[tilsf), nequaquam celebrata fuerunt, ipse quoque sua insania et temeritate propria in vanum, abusive et de facto nomen imperatoris assumens de bonis et iuribus imperii predicti disponere illaque hereticis et rebellibus concedere ac de- vastare et consumere novasque dignitates creare pro sue libito voluntatis presumit et non solum ad imperialia diripienda et laceranda sed ad spiritualia et ecclesiastica bona et beneficia, ut vehemencius iram dei contra se provocet, sacrilegas et impias extendere nisus est hactenus et nititur in sue dampnationis cumulum manus suas illa suis conplicibus et fautoribus nequiter concedendo g). 3. Cum autem premissa in divine maiestatis offensam ac ecclesie et fidei fideliumque detrimentum maximum et imperii predicti dispendiumh) utilitatisque rei publice lesionem enormem evidenter redundare noscantur sitque tantis malis tantisque periculis et
Strana 106
106 Nr. 189—191 scandalis celeriter obviandum, prudenciam vestram monemus, re- quirimus et rogamus attencius et in domino exhortamur, quatenus eisdem periculis et scandalis, prout ad vos pertinet, diligencius occurrentes ad eligendum in regem Roman(orum) promovendum [in]i) imperatorem virum aliquem catholicum et ydoneum, deum timentem et diligentem iusticiam, per cuius virtutem et circum- spectam industriam premissa reparari et ad statum reduci debitum divino intuente sufragioi*) valeant ac iura et bonak) ecclesiastica et imperii dictis sublatis periculis et scandalis tueri pariter et defendi, sic celeriter sicque sedule procedere studeatis, quod preter laudis humane preconium divinam et apostolice sedis benedictionem et 4. Alias autem, si ad electionem gratiam uberius acquiratis. ipsam, quod absit, procedere differtis, nos pericula et scandala huiusmodi formidantes dissimulare vel emittere absque dei offensa nostreque lesione conscientie non poterimus, quominus curemus, prout nobis altissimus ministrabit, de oportuno in hac parte remedio providere. Datum Avinion(e) X. kalendas aprilis pontificatus nostri anno XII°. I) Ueberschr.: Missiva super eligendo alio contra Lud(ewicum) eius enumeratis excessibus. † a) Vorausgeht Item.† a*) Romani. † b) pervenissine.+ c) Phararonis + d) recedendes. + e) percip. + f) moros. + g) cocedendo. + h) disspendium. + i) fehlt. + i*) K. † k) von hier an kleinere Schrift. 1) vgl. 2. Thess. 2,3. 189*. Avignon 1328 März 31. Derselbe, Prozess gegen die Kaiserkrönung Ludwigs des Bayern. Const. VI nr. 427 aus Handschr. in Dresden. K óóa mit vielen Lesarten, deren im 1. Teile viele durch die Vor-U. gedeckt sind, wie S. 329 Z. 6 tamen fehlt, Z. 7 acquisitum fuerat, Z. 16 dicebatur consilia, Z. 19 usurpandi, Z. 24 rebelles et hereticos, Z. 25 appetebamus et appetimus, S. 330 Z. 10 volumus, Z. 14 excommunicationis penis, Z. 42 privilegiorum quorumcumque, Z. 44 qualitas exigeret, S. 331 Z. II volumus; andere Varianten: S. 331 Z. 40 exinde st. etiam inde, Z. 44 execrationem verius, Z. 48 exercuit vel fehlt, S. 332 Z. 9 et assumptos fehlt wie auch im Cod. Dresd., Z. 15 de ipsius, Z. 26 Decrevit — privatos fehlt, Z. 46 quascumque singulares, S. 333 Z. 12 et com. pred. officium, Z. 43 sancte obedientie et sub excomm., Z. 47 aliis singularibus quibuscumque, S. 334 Z. 7 ut st. tamquam, Z. 13 quidem penis et sententiis fehlt, Z. 15 articulo quomodolibet, Z. 17 excessuum fehlt. 190. fvor 1328 Aprils. Erzbischof Baldewin weist Dekan und Kapitel ſvon St. Florin in Koblenz?] an, dem Kanoniker Elias, der als sein Kaplan in seinem Dienste steht, dessen Präbende weiter aus- zuzahlen. K 4141). — Zur Zeitbestimmung (vor 1333) vgl. Nr. 262. Sie lässt sich noch weiter zurickschieben. Denn Elias ist am 12. April 1328 Propst von Münstermaifeld geworden (Sauerland II nr. 1461; vgl. auch Lamprecht III nr. 117) und es trotz einer Annullierung im J. 1333 (Sauerland II nr. 2185) geblieben (vgl. Lamprecht III nr. 290 z. J. 1335, nr. 134, 137 u. a.). Er kommt schon Anfang 1327 als Kaplan und Bote an der Kurie vor (Sauerland II nr. 1116); vielleicht fällt die U. in diese Zeit. Von seinen in der päpst- lichen U. des J. 1328 erwähnten älteren Pfründen kann hier nur die ausser- halb Triers liegende zu St. Florin in Koblenz gemeint sein. Zur Sache vgl. Nr. 232. Der Anklang an ein Privileg Papst Urbans IV. ist wie dort durch Kleindruck bezeichnet.
106 Nr. 189—191 scandalis celeriter obviandum, prudenciam vestram monemus, re- quirimus et rogamus attencius et in domino exhortamur, quatenus eisdem periculis et scandalis, prout ad vos pertinet, diligencius occurrentes ad eligendum in regem Roman(orum) promovendum [in]i) imperatorem virum aliquem catholicum et ydoneum, deum timentem et diligentem iusticiam, per cuius virtutem et circum- spectam industriam premissa reparari et ad statum reduci debitum divino intuente sufragioi*) valeant ac iura et bonak) ecclesiastica et imperii dictis sublatis periculis et scandalis tueri pariter et defendi, sic celeriter sicque sedule procedere studeatis, quod preter laudis humane preconium divinam et apostolice sedis benedictionem et 4. Alias autem, si ad electionem gratiam uberius acquiratis. ipsam, quod absit, procedere differtis, nos pericula et scandala huiusmodi formidantes dissimulare vel emittere absque dei offensa nostreque lesione conscientie non poterimus, quominus curemus, prout nobis altissimus ministrabit, de oportuno in hac parte remedio providere. Datum Avinion(e) X. kalendas aprilis pontificatus nostri anno XII°. I) Ueberschr.: Missiva super eligendo alio contra Lud(ewicum) eius enumeratis excessibus. † a) Vorausgeht Item.† a*) Romani. † b) pervenissine.+ c) Phararonis + d) recedendes. + e) percip. + f) moros. + g) cocedendo. + h) disspendium. + i) fehlt. + i*) K. † k) von hier an kleinere Schrift. 1) vgl. 2. Thess. 2,3. 189*. Avignon 1328 März 31. Derselbe, Prozess gegen die Kaiserkrönung Ludwigs des Bayern. Const. VI nr. 427 aus Handschr. in Dresden. K óóa mit vielen Lesarten, deren im 1. Teile viele durch die Vor-U. gedeckt sind, wie S. 329 Z. 6 tamen fehlt, Z. 7 acquisitum fuerat, Z. 16 dicebatur consilia, Z. 19 usurpandi, Z. 24 rebelles et hereticos, Z. 25 appetebamus et appetimus, S. 330 Z. 10 volumus, Z. 14 excommunicationis penis, Z. 42 privilegiorum quorumcumque, Z. 44 qualitas exigeret, S. 331 Z. II volumus; andere Varianten: S. 331 Z. 40 exinde st. etiam inde, Z. 44 execrationem verius, Z. 48 exercuit vel fehlt, S. 332 Z. 9 et assumptos fehlt wie auch im Cod. Dresd., Z. 15 de ipsius, Z. 26 Decrevit — privatos fehlt, Z. 46 quascumque singulares, S. 333 Z. 12 et com. pred. officium, Z. 43 sancte obedientie et sub excomm., Z. 47 aliis singularibus quibuscumque, S. 334 Z. 7 ut st. tamquam, Z. 13 quidem penis et sententiis fehlt, Z. 15 articulo quomodolibet, Z. 17 excessuum fehlt. 190. fvor 1328 Aprils. Erzbischof Baldewin weist Dekan und Kapitel ſvon St. Florin in Koblenz?] an, dem Kanoniker Elias, der als sein Kaplan in seinem Dienste steht, dessen Präbende weiter aus- zuzahlen. K 4141). — Zur Zeitbestimmung (vor 1333) vgl. Nr. 262. Sie lässt sich noch weiter zurickschieben. Denn Elias ist am 12. April 1328 Propst von Münstermaifeld geworden (Sauerland II nr. 1461; vgl. auch Lamprecht III nr. 117) und es trotz einer Annullierung im J. 1333 (Sauerland II nr. 2185) geblieben (vgl. Lamprecht III nr. 290 z. J. 1335, nr. 134, 137 u. a.). Er kommt schon Anfang 1327 als Kaplan und Bote an der Kurie vor (Sauerland II nr. 1116); vielleicht fällt die U. in diese Zeit. Von seinen in der päpst- lichen U. des J. 1328 erwähnten älteren Pfründen kann hier nur die ausser- halb Triers liegende zu St. Florin in Koblenz gemeint sein. Zur Sache vgl. Nr. 232. Der Anklang an ein Privileg Papst Urbans IV. ist wie dort durch Kleindruck bezeichnet.
Strana 107
1328 März 31—April 5 107. Balde(winus) et cetera .. decano et . capitulo ecclesie 1. Scitis, quod de iure et . . salutem in domino sempiternam. consuetudine approbata a tempore, cuius non existit memoria, in qualibet ecclesia collegiata nostre dyocesis certasa) personas in familiares nostros possimus suscipere, quibus gracia nostri fructus prebendarum suarum exceptis solum cottidianis distribucionibus integraliter debent cedere, acsi in eisdem ecclesiis residenciam facerent personalem. 2. Quſilab) igitur Eliam vestrum concanonicum iam dudum pro- nostro cappellano penes nos retinuimus, cuius eciam presencia carere non disponimusc), mandamus vobis et volumus, quatenus ei absenti tamquam presenti fructus prebende sue in dicta vestre ecclesia exceptis predictis distribucionibus integraliter ac sine diminucione qualibet ministretis necnon ipsum iure nostro predicto libere gaudere permittatis presentibus tamen post nostram revo- cacionem minime valituris. Datum . . . I) Ueberschr.: Exempcio (das Folgende mit blasser Tinte) canonici et ut sibi absenti fructus ministrentur. † a) t wie r gebildet. + b) Qua. + c) ?; erstes i aus e (oder su e?) korr., n könnte auch korrigiertes r sein. 191. Avignon 1328 April 5. Papst Iohannes XXII. gebietet dem Erzbischof Baldewin und dessen Suffraganen, Nr. 189 zu veröffentlichen. K óó1). — Abweichend von Const. VInr. 431, der Mitteilung des Prozesses an alle Kurfürsten. Nr. 189 ist wörtlich benutzt, besonders das 6., 9. und 11. Kapitel. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabilibus fratri- bus .. archiepiscopo Treveren(si) eiusque suffraganeis salutem et apostolicam benedictionem. I. Adversus Ludewicum de Bauwaria de heresi et Castrucium [Castrucini]a) de Interminellis de fautoria hereticorum sentencialiter et publice condempnatos et nonnullos alios dicti heretici conplices et fautores certum processum pridem de fratrum nostrorum consilio presente multitudine copiosa fidelium habuimus ipsumque hostiis Avinion(ensis) ecclesie, ut ad communem omnium deduceretur noticiam, affigi fecimus, cuius tenor sequitur sub hac forma: Iohannes — duodecimo' 1). 2. Volentes itaque processum predictum ex superhabundanciab), ut plenius innotescat, fidelibus in eis partibus publicari, [—c) — —] de ipso celebrata dicebatur in discordia, forsitan conpetebat, necnon ducatu Bavarie et comitatu Palatini Reni eorumque iuribus et pertinenciis uni- versis, iure quocunque habendi vocem in electione regis Roman(orum) in d) imperatorem promovendi seu ad ea nominandi aliquem vel eciam eligendi iustis privatum sentenciis aut de fautoria hereti- corum et de crimine heresis sententialiter publice condempnatum diversisque gravibus spiritualibus et temporalibus penis et senten- tiis innodatume) et insuper quecunque facta seu attemptata, coronacionem seu verius execrationem ipsius in Mediolano vel in Urbe concessionesque seu [— —1f) cuiuscunque predicte Urbis dominii, senatus seu regiminis sibi factas ac per ipsum receptas * ac * precepta quelibet, mandata, ordinaciones et statuta ab ipso sub ducali vel comitali, postquam illis privatus extitit, ac regali ac imperiali * senatoris vel rectoris dicte Urbis tytulo data sine facta omnesque sententias, * confirmaciones, inno- С. 6.
1328 März 31—April 5 107. Balde(winus) et cetera .. decano et . capitulo ecclesie 1. Scitis, quod de iure et . . salutem in domino sempiternam. consuetudine approbata a tempore, cuius non existit memoria, in qualibet ecclesia collegiata nostre dyocesis certasa) personas in familiares nostros possimus suscipere, quibus gracia nostri fructus prebendarum suarum exceptis solum cottidianis distribucionibus integraliter debent cedere, acsi in eisdem ecclesiis residenciam facerent personalem. 2. Quſilab) igitur Eliam vestrum concanonicum iam dudum pro- nostro cappellano penes nos retinuimus, cuius eciam presencia carere non disponimusc), mandamus vobis et volumus, quatenus ei absenti tamquam presenti fructus prebende sue in dicta vestre ecclesia exceptis predictis distribucionibus integraliter ac sine diminucione qualibet ministretis necnon ipsum iure nostro predicto libere gaudere permittatis presentibus tamen post nostram revo- cacionem minime valituris. Datum . . . I) Ueberschr.: Exempcio (das Folgende mit blasser Tinte) canonici et ut sibi absenti fructus ministrentur. † a) t wie r gebildet. + b) Qua. + c) ?; erstes i aus e (oder su e?) korr., n könnte auch korrigiertes r sein. 191. Avignon 1328 April 5. Papst Iohannes XXII. gebietet dem Erzbischof Baldewin und dessen Suffraganen, Nr. 189 zu veröffentlichen. K óó1). — Abweichend von Const. VInr. 431, der Mitteilung des Prozesses an alle Kurfürsten. Nr. 189 ist wörtlich benutzt, besonders das 6., 9. und 11. Kapitel. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabilibus fratri- bus .. archiepiscopo Treveren(si) eiusque suffraganeis salutem et apostolicam benedictionem. I. Adversus Ludewicum de Bauwaria de heresi et Castrucium [Castrucini]a) de Interminellis de fautoria hereticorum sentencialiter et publice condempnatos et nonnullos alios dicti heretici conplices et fautores certum processum pridem de fratrum nostrorum consilio presente multitudine copiosa fidelium habuimus ipsumque hostiis Avinion(ensis) ecclesie, ut ad communem omnium deduceretur noticiam, affigi fecimus, cuius tenor sequitur sub hac forma: Iohannes — duodecimo' 1). 2. Volentes itaque processum predictum ex superhabundanciab), ut plenius innotescat, fidelibus in eis partibus publicari, [—c) — —] de ipso celebrata dicebatur in discordia, forsitan conpetebat, necnon ducatu Bavarie et comitatu Palatini Reni eorumque iuribus et pertinenciis uni- versis, iure quocunque habendi vocem in electione regis Roman(orum) in d) imperatorem promovendi seu ad ea nominandi aliquem vel eciam eligendi iustis privatum sentenciis aut de fautoria hereti- corum et de crimine heresis sententialiter publice condempnatum diversisque gravibus spiritualibus et temporalibus penis et senten- tiis innodatume) et insuper quecunque facta seu attemptata, coronacionem seu verius execrationem ipsius in Mediolano vel in Urbe concessionesque seu [— —1f) cuiuscunque predicte Urbis dominii, senatus seu regiminis sibi factas ac per ipsum receptas * ac * precepta quelibet, mandata, ordinaciones et statuta ab ipso sub ducali vel comitali, postquam illis privatus extitit, ac regali ac imperiali * senatoris vel rectoris dicte Urbis tytulo data sine facta omnesque sententias, * confirmaciones, inno- С. 6.
Strana 108
108 Nr. 192 c. 9. 6. 11. vaciones, concessiones, approbaciones seu revocaciones privilegiorum * in Urbe predicta vel * ubicunque * promulgatas seu factas per ipsum et quevis alia sub predictis tytulis quomodocunque gesta per eum aut que g) ipse gerere contigerit in futurum, * et specialiter ordinacionem dicti Castrucii attemptatam de facto in ducem Lucan(orum) et comitem Palatin(um) et in Urbis senatorem predicte ac quecunque per dictum Castrucium sub dictis tytulis vel eorum altero facta seu gesta nulla, cassa, irrita et vacua et iuribush) existere et eciam exti- tisse per nosque omnia supradicta, quatenus de facto processerunt, fore sollempniter revocata, cassata, irrita et annullata et declarata nullius existere roboris vel momenti eosdemque Lude(wicum) et Castrucium penas et sententias in constitucione felicis recordacionis Nycolai pape ..IIII. predecessoris nostri, que incipit Fundamenta'2), et alias in processu predicto recitatas incurrisse necnon dictum Castrucium de fautoria hereticorum condempnatum et excommuni- catum propter hoc et insuper omnes prelatos et personas ec- clesiasticas, qui coronacioni et inunctioni seu execrationi verius inter- fuerunt Lud(ewici) predicti, excommunicatos et suspensos ab officiis et beneficiis ac dignitate episcopali * suisque episcopatibus et dignitatibus ac sacerdotali officio depositos et privatos ac inhabiles * ad quecunque * bene- ficia ecclesiastica obtinenda et nichilominus alios prelatos et personas ec- clesiasticas, qui Ludewico predicto contra tenorem processuum1) nostrorum adheserunt, astiterunt vel faverunt, excommunicatos et suspensos ab officio et beneficio aliisque penis contra tal[elsk) inflictis in eisdem processibus subiacere, * quandoque processum eundem ad Roman(um) populum ex- tendi nolumus, cum quoad ipsos alium * fecerimus, sicut plenius conti- netur in efils 1), in ecclesiis [ve]strarumm) civitatum et dyocesum, de quibus expedire cognoveritis, singulis diebus dominicis et festi- vis, dum clerus et populus convenerint ad divina, predictis expositis nos reddituri in vulgari nuncietis et faciatis publice nuntiari de publicacion[e] n) huiusmodi per instrumenta publica principium et finem continencia presencium cerciores. Datum Avinion(e) nonis aprilis pontificatus nostri anno duo- decimo. I) Ueberschr.: Processus contra Lud(ewicum) recitans de gestis suis in Lum- bardia et de Castrucio senatore et duce. + a) geri K. + b) superhabundanceri. + c) der hier verstümmelte Text wird etwa zu ergänzen sein (vgl. Nr. 197 und Const. VI 339 Z. 35 f.): fraternitati vestre per apostolica scripta manda- mus, quatinus Ludowicum de Bavaria esse excommunicatum ac iure, si quod sibi ex electione discordi, que. � d) et. + e) innodatum — coronacionem seu von Hand 3 a nachgetragen. + f) fehlt donationes oder assumptiones; vgl. Const. VI 331 Z. 46: donavit et concessit seu — assumpsit — assumptioni seu concessioni consentiens. + g) quem. + h) viribus Const. VI 333 Z. 5, 7. + i) processum. + k) talis. + 1) eos. † m) nostr. † n) publicacioni. 1) Const. VI nr. 427. c0 2) c. 17, Sextus I6. Avignon 1328 Mai I. Derselbe bittet denselben dringend, den von ihm mit anderen Kurfürsten verabredeten Termin einer Königswahl persönlich wahrzunehmen. K 51, korrigiert von L. — Zur Sache vgl. Stengel IV. Iohannes episcobus servus servorum dei venerabili fratri Bald(ewino) archiepiscopo Treveren(si) salutem et apostolicam 192.
108 Nr. 192 c. 9. 6. 11. vaciones, concessiones, approbaciones seu revocaciones privilegiorum * in Urbe predicta vel * ubicunque * promulgatas seu factas per ipsum et quevis alia sub predictis tytulis quomodocunque gesta per eum aut que g) ipse gerere contigerit in futurum, * et specialiter ordinacionem dicti Castrucii attemptatam de facto in ducem Lucan(orum) et comitem Palatin(um) et in Urbis senatorem predicte ac quecunque per dictum Castrucium sub dictis tytulis vel eorum altero facta seu gesta nulla, cassa, irrita et vacua et iuribush) existere et eciam exti- tisse per nosque omnia supradicta, quatenus de facto processerunt, fore sollempniter revocata, cassata, irrita et annullata et declarata nullius existere roboris vel momenti eosdemque Lude(wicum) et Castrucium penas et sententias in constitucione felicis recordacionis Nycolai pape ..IIII. predecessoris nostri, que incipit Fundamenta'2), et alias in processu predicto recitatas incurrisse necnon dictum Castrucium de fautoria hereticorum condempnatum et excommuni- catum propter hoc et insuper omnes prelatos et personas ec- clesiasticas, qui coronacioni et inunctioni seu execrationi verius inter- fuerunt Lud(ewici) predicti, excommunicatos et suspensos ab officiis et beneficiis ac dignitate episcopali * suisque episcopatibus et dignitatibus ac sacerdotali officio depositos et privatos ac inhabiles * ad quecunque * bene- ficia ecclesiastica obtinenda et nichilominus alios prelatos et personas ec- clesiasticas, qui Ludewico predicto contra tenorem processuum1) nostrorum adheserunt, astiterunt vel faverunt, excommunicatos et suspensos ab officio et beneficio aliisque penis contra tal[elsk) inflictis in eisdem processibus subiacere, * quandoque processum eundem ad Roman(um) populum ex- tendi nolumus, cum quoad ipsos alium * fecerimus, sicut plenius conti- netur in efils 1), in ecclesiis [ve]strarumm) civitatum et dyocesum, de quibus expedire cognoveritis, singulis diebus dominicis et festi- vis, dum clerus et populus convenerint ad divina, predictis expositis nos reddituri in vulgari nuncietis et faciatis publice nuntiari de publicacion[e] n) huiusmodi per instrumenta publica principium et finem continencia presencium cerciores. Datum Avinion(e) nonis aprilis pontificatus nostri anno duo- decimo. I) Ueberschr.: Processus contra Lud(ewicum) recitans de gestis suis in Lum- bardia et de Castrucio senatore et duce. + a) geri K. + b) superhabundanceri. + c) der hier verstümmelte Text wird etwa zu ergänzen sein (vgl. Nr. 197 und Const. VI 339 Z. 35 f.): fraternitati vestre per apostolica scripta manda- mus, quatinus Ludowicum de Bavaria esse excommunicatum ac iure, si quod sibi ex electione discordi, que. � d) et. + e) innodatum — coronacionem seu von Hand 3 a nachgetragen. + f) fehlt donationes oder assumptiones; vgl. Const. VI 331 Z. 46: donavit et concessit seu — assumpsit — assumptioni seu concessioni consentiens. + g) quem. + h) viribus Const. VI 333 Z. 5, 7. + i) processum. + k) talis. + 1) eos. † m) nostr. † n) publicacioni. 1) Const. VI nr. 427. c0 2) c. 17, Sextus I6. Avignon 1328 Mai I. Derselbe bittet denselben dringend, den von ihm mit anderen Kurfürsten verabredeten Termin einer Königswahl persönlich wahrzunehmen. K 51, korrigiert von L. — Zur Sache vgl. Stengel IV. Iohannes episcobus servus servorum dei venerabili fratri Bald(ewino) archiepiscopo Treveren(si) salutem et apostolicam 192.
Strana 109
1328 Mai 1 109 benedictionem. I. Dilecti filii Petri de Ungula prioris Tholosan(i) domus hospitalis sancti Iohannis Ierusalemitan(i) grata nobis insinuacio noviter patefecit, quod tu, frater, nostris persuasionibus et monitis salubribus promptis et devotis acquiescens una cum nonnullis aliis principibus vocem in electione regis Roman(orum) in imperatorem promovendi habentibus, qui una tecum interfuerunt in congregacione novissime die martis videlicet post octavas festi resurrectionis dominice proxim[e]a) preteriti 1) celebrata, diligenter attentis incomodisb) variis ac periculis et scandalis gravibus cogi- tatis, que presens imperii vacacio ingerit et graviora, nisi ad electionem regis procederetur predicti, procul dubio comminatur, pro celebranda electione huiusmodi certum peremptorium terminum scilicet diem martis post octavas instantis festi penthecostes assignasti, super quibus deo ac nobis et sedi apostolice gratis plurimum et acceptis tuam sollertem diligenciam plurimum in domino commendantes tibi gratiarum exolvimus uberes actiones. 2. Sane quia, sicut pridem tibi et coelectoribus tuis per scripta nostra de cordis affectu prodeuncia meminimus expressisse3), tam per detestandum et sacrilegum hominem Lud(ewicum) olim Bavarie ducem suis horrendis excessibus et gravibus culpis exigentibus excommunicatum ac iure, si quod ei ex electione, que de ipso celebrata fuisse in discordia dicebatur, ad regnum Romanum vel imperium conpetebat, necnon ducatu Bavarie, comitatu Palatin(o) Reni et iure quocunque habendi vocem in electione predicta iusto privatum iudicio multisque penis et sentenciis spiritualibus et temporalibus innodatum ac demum de heresi sentencialiter et publice condempnatum quam per suos complices et fautores alios- que perversos homines iura et bona imperii diripiuntur in diversis partibus et enormiter lacerantur aliaque mala innumera in divine maiestatis offensam, ecclesie contumeliam et contemptum, fidei lesionem catholice, rei turbacionem publice plurimorumque scan- dalum committuntur, est acceleranda procul dubio per te et alios, ad quos pertinet, ut obvietur tam periculosis dispendiis, electio supradicta. 3. Quocirca fraternitatem tuam rogamus, requirimus et hortamur eam per dei misericordiam obsecrantes, quatinus debita consideracione premeditans, quantis malis quantis- que periculis per electionis accelerate remedium obviari poterit in hac parte quantaque bona et commoda ecclesie ac fidei subsequi poterunt ex eadem et insuper, quantum deo ac nobis et sedi predicte te reddes acceptum propter hoc ac nostram et eiusdem sedis graciam ampliorem promereberis, si te promptum et operosum super hiis exhibueris, ut speramus, omni excusacione semota convenias personaliter ad predictum terminum assignatum, effi- cacem operam prestiturus, quod per te ac alios, qui tunc intererunt in eodem, persona ydonea, que deum timeat et diligat ecclesiam et fidem tueri catholicam ac iura imperii et rem defensare publi- cam velit et valeat, in predicto prefixo termino infallibiliter eligatur. Datum Avinion(e) kalendis maii pontificatus nostri anno duodecimo.
1328 Mai 1 109 benedictionem. I. Dilecti filii Petri de Ungula prioris Tholosan(i) domus hospitalis sancti Iohannis Ierusalemitan(i) grata nobis insinuacio noviter patefecit, quod tu, frater, nostris persuasionibus et monitis salubribus promptis et devotis acquiescens una cum nonnullis aliis principibus vocem in electione regis Roman(orum) in imperatorem promovendi habentibus, qui una tecum interfuerunt in congregacione novissime die martis videlicet post octavas festi resurrectionis dominice proxim[e]a) preteriti 1) celebrata, diligenter attentis incomodisb) variis ac periculis et scandalis gravibus cogi- tatis, que presens imperii vacacio ingerit et graviora, nisi ad electionem regis procederetur predicti, procul dubio comminatur, pro celebranda electione huiusmodi certum peremptorium terminum scilicet diem martis post octavas instantis festi penthecostes assignasti, super quibus deo ac nobis et sedi apostolice gratis plurimum et acceptis tuam sollertem diligenciam plurimum in domino commendantes tibi gratiarum exolvimus uberes actiones. 2. Sane quia, sicut pridem tibi et coelectoribus tuis per scripta nostra de cordis affectu prodeuncia meminimus expressisse3), tam per detestandum et sacrilegum hominem Lud(ewicum) olim Bavarie ducem suis horrendis excessibus et gravibus culpis exigentibus excommunicatum ac iure, si quod ei ex electione, que de ipso celebrata fuisse in discordia dicebatur, ad regnum Romanum vel imperium conpetebat, necnon ducatu Bavarie, comitatu Palatin(o) Reni et iure quocunque habendi vocem in electione predicta iusto privatum iudicio multisque penis et sentenciis spiritualibus et temporalibus innodatum ac demum de heresi sentencialiter et publice condempnatum quam per suos complices et fautores alios- que perversos homines iura et bona imperii diripiuntur in diversis partibus et enormiter lacerantur aliaque mala innumera in divine maiestatis offensam, ecclesie contumeliam et contemptum, fidei lesionem catholice, rei turbacionem publice plurimorumque scan- dalum committuntur, est acceleranda procul dubio per te et alios, ad quos pertinet, ut obvietur tam periculosis dispendiis, electio supradicta. 3. Quocirca fraternitatem tuam rogamus, requirimus et hortamur eam per dei misericordiam obsecrantes, quatinus debita consideracione premeditans, quantis malis quantis- que periculis per electionis accelerate remedium obviari poterit in hac parte quantaque bona et commoda ecclesie ac fidei subsequi poterunt ex eadem et insuper, quantum deo ac nobis et sedi predicte te reddes acceptum propter hoc ac nostram et eiusdem sedis graciam ampliorem promereberis, si te promptum et operosum super hiis exhibueris, ut speramus, omni excusacione semota convenias personaliter ad predictum terminum assignatum, effi- cacem operam prestiturus, quod per te ac alios, qui tunc intererunt in eodem, persona ydonea, que deum timeat et diligat ecclesiam et fidem tueri catholicam ac iura imperii et rem defensare publi- cam velit et valeat, in predicto prefixo termino infallibiliter eligatur. Datum Avinion(e) kalendis maii pontificatus nostri anno duodecimo.
Strana 110
110 Nr. 193—197 I) Ueberschr.: Hortatur Trever(ensem), ut conveniat cum principibus ad eli- gendum novum regem. + a) proximo. + b) K. 1) 12. April. &0 2) 3I. Mai. c0 3) vgl. Nr. 188. Avignon 1328 Mai 7. 193. Derselbe weist die Forderungen des Erzbischofs Baldewin in Sachen der Königswahl zurück. K 65 (1)1) und K 70 (2)II); zugrundegelegt ist 1. — Zur Sache vgl. Stengel IV. Iohannes episcopusa) servus servorum dei venerabili fratri Bald(ewino) archiepiscopo Trever(ensi) salutem etb) apostolicam I. Benigne receptis tue fraternitatis litteris 1) benedictionem. nobis per dilectos filios Conra(dum) ordinis Premonstrat(ensis) et Nycolaum de Luczillinburg“) tuos nuncios presentatis et que ipsi nuncii sub credencia sibi per eas concessa nobis curaverunt d) ex- ponere, plenius intellectis optaremus utique, quod frater ille hospitalis, de quo in eisdem litteris fiebat mencio, postularet a suo magistroe) concessibilia et suam intencionem et actus in tam arduo sue religioni inminenti negotio infra racionis et honestatis tramites limitaret ac dimitteret taliter, quod ex hoc divine maiestati effi- ceretur acceptior et dicte religionis magistrum ad sua promovenda commoda ferventius inclinaret. Ad quod, cum eundem magistrum inveniamus dispositum, si frater ipse per effectus laudabiles se devotum conprobaverit, libenter dabimus operam efficacem nec . f) fratrem ipsum oportet circa hoc aliquatenus dubitare. Alias g) autem hoc in pactum deducere non est, prout novit tua provi- denciah), consonum honestati. Sane nominare quemquam pre aliis et alium excludere specifice quanta possent i) discrimina tra- here, frater ipse potest, si consideranter adverterit, iudicare. 2. Rogamus itaque fraternitatem tuam et hortamur attentius, quatenus fratri predicto, qui tuis consiliis maxime regi asseritur, suadere circa premissa talia studeas, per que divinam et magistri 3. Ceterum in- sui uberiorem gratiam debeat promererik). sinuacione dilecti filii ..f) prioris Tholose nostri nuncii gratanter accepto sepius, quam benigne quamque favorabiliter ob nostri reverenciam ipsum et sibi commissa duxeris prosequendum1), inde tibi gratiasm) uberes exsolventes adhuc ipsum et commissa eadem recommendamus tue providencie affectione, qua possumus, ampliori. Datum Avinion(e) nonis maii pontificatus nostri anno duo decimon). I) Ueberschr.: Scribit obscure de Bald(ewino), excludit pacta, regraciatur pro legato. + II) ohne Ueberschr. + a) etc. st. episc. — dei 2. + b) etc. st. et — bened. 2. + c) Luzill(inburg) 2. + d) curaverint l. + e) darüber L.s Glosse papa 1. † f) fehlt 2. + g) zu diesem Satze am Rande ein hervor- hebendes Zeichen von L.s Hand 1. + h) prudencia 2. † i) posset 2. + k) promoveri 2. † 1) persequendum 1. + m) gr(ati)ar(um) 1, 2. + n) XII 2. 6 1) unbekannt. Avignon 1328 Mai 23. Derselbe an den Erzbischof von Mainz: befiehlt ihm, dem vor ihm er- schienenen armen Kleriker Mainzer Diözese Rudolfus dictus Lusso nach ge- höriger Prüfung seiner persönlichen Verhältnisse zu der nächsten frei werdenden von Dekan und Kapitel der Kirche in Ordorf (Ohrdruf) leihbaren, auch bis- her von Weltgeistlichen besessenen Pfründe zu verhelfen, ohne Rücksicht auf etwaige frühere Exspektanzen; doch hat Rudolf alsbald die Weihen zu nehmen und persönlich dort zu wohnen; etwa vorhandene ältere Urkunden, welche 194.
110 Nr. 193—197 I) Ueberschr.: Hortatur Trever(ensem), ut conveniat cum principibus ad eli- gendum novum regem. + a) proximo. + b) K. 1) 12. April. &0 2) 3I. Mai. c0 3) vgl. Nr. 188. Avignon 1328 Mai 7. 193. Derselbe weist die Forderungen des Erzbischofs Baldewin in Sachen der Königswahl zurück. K 65 (1)1) und K 70 (2)II); zugrundegelegt ist 1. — Zur Sache vgl. Stengel IV. Iohannes episcopusa) servus servorum dei venerabili fratri Bald(ewino) archiepiscopo Trever(ensi) salutem etb) apostolicam I. Benigne receptis tue fraternitatis litteris 1) benedictionem. nobis per dilectos filios Conra(dum) ordinis Premonstrat(ensis) et Nycolaum de Luczillinburg“) tuos nuncios presentatis et que ipsi nuncii sub credencia sibi per eas concessa nobis curaverunt d) ex- ponere, plenius intellectis optaremus utique, quod frater ille hospitalis, de quo in eisdem litteris fiebat mencio, postularet a suo magistroe) concessibilia et suam intencionem et actus in tam arduo sue religioni inminenti negotio infra racionis et honestatis tramites limitaret ac dimitteret taliter, quod ex hoc divine maiestati effi- ceretur acceptior et dicte religionis magistrum ad sua promovenda commoda ferventius inclinaret. Ad quod, cum eundem magistrum inveniamus dispositum, si frater ipse per effectus laudabiles se devotum conprobaverit, libenter dabimus operam efficacem nec . f) fratrem ipsum oportet circa hoc aliquatenus dubitare. Alias g) autem hoc in pactum deducere non est, prout novit tua provi- denciah), consonum honestati. Sane nominare quemquam pre aliis et alium excludere specifice quanta possent i) discrimina tra- here, frater ipse potest, si consideranter adverterit, iudicare. 2. Rogamus itaque fraternitatem tuam et hortamur attentius, quatenus fratri predicto, qui tuis consiliis maxime regi asseritur, suadere circa premissa talia studeas, per que divinam et magistri 3. Ceterum in- sui uberiorem gratiam debeat promererik). sinuacione dilecti filii ..f) prioris Tholose nostri nuncii gratanter accepto sepius, quam benigne quamque favorabiliter ob nostri reverenciam ipsum et sibi commissa duxeris prosequendum1), inde tibi gratiasm) uberes exsolventes adhuc ipsum et commissa eadem recommendamus tue providencie affectione, qua possumus, ampliori. Datum Avinion(e) nonis maii pontificatus nostri anno duo decimon). I) Ueberschr.: Scribit obscure de Bald(ewino), excludit pacta, regraciatur pro legato. + II) ohne Ueberschr. + a) etc. st. episc. — dei 2. + b) etc. st. et — bened. 2. + c) Luzill(inburg) 2. + d) curaverint l. + e) darüber L.s Glosse papa 1. † f) fehlt 2. + g) zu diesem Satze am Rande ein hervor- hebendes Zeichen von L.s Hand 1. + h) prudencia 2. † i) posset 2. + k) promoveri 2. † 1) persequendum 1. + m) gr(ati)ar(um) 1, 2. + n) XII 2. 6 1) unbekannt. Avignon 1328 Mai 23. Derselbe an den Erzbischof von Mainz: befiehlt ihm, dem vor ihm er- schienenen armen Kleriker Mainzer Diözese Rudolfus dictus Lusso nach ge- höriger Prüfung seiner persönlichen Verhältnisse zu der nächsten frei werdenden von Dekan und Kapitel der Kirche in Ordorf (Ohrdruf) leihbaren, auch bis- her von Weltgeistlichen besessenen Pfründe zu verhelfen, ohne Rücksicht auf etwaige frühere Exspektanzen; doch hat Rudolf alsbald die Weihen zu nehmen und persönlich dort zu wohnen; etwa vorhandene ältere Urkunden, welche 194.
Strana 111
1328 Mai 7—Juni 20 111 seine Provision betreffen, sind ungiltig; eine andere Pfrinde an einer Kathedralkirche, eine solche ohne Seelsorge von über 15 oder eine mit Seel- sorge von über 20 Mark Silbers Jahresertrag, nach der Schätzung der Zehnt- zahlung, darf er nicht annehmen. Constitutus in nostra presencia — D. Avinione X kal. iunii pont. n. a. duodecimo. — K 170 a (der Anfang auch in Nr. 200 eingerückt). 195. Avignon 1328 Juni 6. Derselbe, Prozess gegen die Minoritenführer. — K óo a; Bullarium Franciscanum V nr. 714; Ficker nr. 130. Avignon 1328 Juni 20. Derselbe, Konstitution c. un. Extrav. commun. III 11; K 52a. Avignon 1328 Juni 20. Derselbe gebietet dem Erzbischof Baldewin und dessen Suffraganen, Nr. 195 in ihren Diözesen zu veröffentlichen. K ó01). Vgl. die gleichzeitigen Schreiben an die Bischöfe der Pro- vinzen Palermo (Ficker nr. 130, Bullarium Franciscanum V nr. 718) und Mai- land (Riezler nr. 1044 Reg.) ; die dort stehende Aufforderung, den Weisungen des Kardinallegaten Bertrand als vorläufigen Verwalters des Ordens zu folgen, fehlt hier. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus ..archiepiscopo Trever(ensi) eiusque suffraganeis salutem et 1. Pridem contra Michahelem de apostolicam benedictionem. Cesena olim fratrum ordinis Minorum generalem ministrum et Bo[nJagraciam a) ac Guilh(el)mum Ockam Anglicum eiusdem ordinis fratres de Romana curia fugitivos excommunicatos ac de heresi et scismatis criminibus vehementer suspectos exigente iusticia processimus in hunc modum: Iohannes — duodecimo 1). 2. Vo- lentes itaque processum predictum et contenta in eo, ne fratres dicti Minorum ordinis fidelesque alii per astucias et fraudes ac calliditates dicti Michaelis et eius conplicum circumveniri valeant, in eis partibus publicari fraternitati vestre per apostolica scripta mandamus, quatenus per vos, alium seu alios in ecclesiis et locis vestrarum civitatum et dyocesum, de quibus vobis videbitur, ac in sermonibus fratrum predicti ordinis et aliorum religiosorum publicis predictum processum et contenta in eo sollempniter singulis diebus dominicis et festivis publicantes exponendo ea nichilominus, ministros, cus- ut clarius intelligantur ab omnibus, in vulgari todes, gardianos et alios fratres dicti ordinis Minorum sub ex communicacionis in personas et interdicti in ecclesias, conventus et loca ipsorum necnon deposicionis ab officiis et inhabilitacionis ad quoscunque honores, dignitates, gradus et status ecclesiasticos penis et sentenciis, quos non obstantibus quibuscunque privilegiis apostolicis sibi vel ordini suo sub quacunque forma vel expressione verborum concessis, que quoad hoc nulli volumus suffragari, eos, qui contra monicionem, requisicionem et inhibitacionem huiusmodi aliquid attemptare presumpserint, incurrere volumus ipso facto, moneatis et efficaciter requiratis eisdem nichilominus districtius inhibendo, ut nulluſs]b) dictum Michaelem excommunicatum et deposit[um]°) ab officio ministeriatus generalis ordinis supradicti et inhabilem ad quoscunque gradus, honores et status ecclesiasticos, ut prefertur, habeat, reputet seu teneat pro ministro nec eidem pareat vel obediat aut prestet per se vel alium publice vel occulte 196. 197.
1328 Mai 7—Juni 20 111 seine Provision betreffen, sind ungiltig; eine andere Pfrinde an einer Kathedralkirche, eine solche ohne Seelsorge von über 15 oder eine mit Seel- sorge von über 20 Mark Silbers Jahresertrag, nach der Schätzung der Zehnt- zahlung, darf er nicht annehmen. Constitutus in nostra presencia — D. Avinione X kal. iunii pont. n. a. duodecimo. — K 170 a (der Anfang auch in Nr. 200 eingerückt). 195. Avignon 1328 Juni 6. Derselbe, Prozess gegen die Minoritenführer. — K óo a; Bullarium Franciscanum V nr. 714; Ficker nr. 130. Avignon 1328 Juni 20. Derselbe, Konstitution c. un. Extrav. commun. III 11; K 52a. Avignon 1328 Juni 20. Derselbe gebietet dem Erzbischof Baldewin und dessen Suffraganen, Nr. 195 in ihren Diözesen zu veröffentlichen. K ó01). Vgl. die gleichzeitigen Schreiben an die Bischöfe der Pro- vinzen Palermo (Ficker nr. 130, Bullarium Franciscanum V nr. 718) und Mai- land (Riezler nr. 1044 Reg.) ; die dort stehende Aufforderung, den Weisungen des Kardinallegaten Bertrand als vorläufigen Verwalters des Ordens zu folgen, fehlt hier. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus ..archiepiscopo Trever(ensi) eiusque suffraganeis salutem et 1. Pridem contra Michahelem de apostolicam benedictionem. Cesena olim fratrum ordinis Minorum generalem ministrum et Bo[nJagraciam a) ac Guilh(el)mum Ockam Anglicum eiusdem ordinis fratres de Romana curia fugitivos excommunicatos ac de heresi et scismatis criminibus vehementer suspectos exigente iusticia processimus in hunc modum: Iohannes — duodecimo 1). 2. Vo- lentes itaque processum predictum et contenta in eo, ne fratres dicti Minorum ordinis fidelesque alii per astucias et fraudes ac calliditates dicti Michaelis et eius conplicum circumveniri valeant, in eis partibus publicari fraternitati vestre per apostolica scripta mandamus, quatenus per vos, alium seu alios in ecclesiis et locis vestrarum civitatum et dyocesum, de quibus vobis videbitur, ac in sermonibus fratrum predicti ordinis et aliorum religiosorum publicis predictum processum et contenta in eo sollempniter singulis diebus dominicis et festivis publicantes exponendo ea nichilominus, ministros, cus- ut clarius intelligantur ab omnibus, in vulgari todes, gardianos et alios fratres dicti ordinis Minorum sub ex communicacionis in personas et interdicti in ecclesias, conventus et loca ipsorum necnon deposicionis ab officiis et inhabilitacionis ad quoscunque honores, dignitates, gradus et status ecclesiasticos penis et sentenciis, quos non obstantibus quibuscunque privilegiis apostolicis sibi vel ordini suo sub quacunque forma vel expressione verborum concessis, que quoad hoc nulli volumus suffragari, eos, qui contra monicionem, requisicionem et inhibitacionem huiusmodi aliquid attemptare presumpserint, incurrere volumus ipso facto, moneatis et efficaciter requiratis eisdem nichilominus districtius inhibendo, ut nulluſs]b) dictum Michaelem excommunicatum et deposit[um]°) ab officio ministeriatus generalis ordinis supradicti et inhabilem ad quoscunque gradus, honores et status ecclesiasticos, ut prefertur, habeat, reputet seu teneat pro ministro nec eidem pareat vel obediat aut prestet per se vel alium publice vel occulte 196. 197.
Strana 112
112 Nr. 198—205 auxilium, consilium vel favorem, sed pocius tam ipsum quam dictos conplices velud excommunicatos ac de heresis et scismatis sus- ad hoc [eos]demd) fideles pectos criminibus studeant evitare, clerum et populum sollicitis exhortacionibus inducendo faciendoque super hiis instrumenta confici publica principium et finem presencium continencia, que nobis transmittere fideliter non tardetis. Datum Avinion(e) XII. kalendas iulii pontificatus nostri anno XII°. I) Ueberschr. (von Hd 3): Processus contra Michael(em) Bonagraciam etc. + a) Bomagraciam aus Romagraciam korr. + b) nullum. + c) deposito. d) iidem. 1) Nr. 195. Avignon 1328 Juli 6. 198. Derselbe an denselben: beauftragt ihn, Nr. 196 in seiner Diözese zu veröffentlichen und durchzufihren. Pro statu — D. Avinione kal. iul. pont. n. a. duodecimo. — K 52. 199. Avignon 1328 Juli 14. Derselbe mahnt denselben wiederum, mit den anderen Kurfürsten zur Königswahl zu schreiten. K 831). — Zur Sache vgl. Stengel IV. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabili fratri Bald(ewino) archiepiscopo Trever(ensi) salutem et apostolicam benedictionem. I. Innumerabilia comoda, que dei ecclesie fide ique catholice ac fidelibus et rei publice acceleranda regis Ro- man(orum) in imperatorem actore domino promovendi electio repromittit, graviaque pericula et scandalosa discrimina, que presens imperii vacacio ingerit et per consequens prolixa electionis huius- modi dilacio comminantur, quorum nonnulla tam tibi, frater, quam aliis principibus coelectoribus tuis per nostras litteras sepius incul- catas 1) expressimus, tuam supponimus providenciam non latere. 2. Quocirca fraternitatem tuam rogamus et hortamur attencius eamque per dei misericordiam obsecramus, quatenus premissis consideranter attentis, ut in prefixo seu prorogato novissime termino ad electionem huiusmodi procedatur, sic operosum una cum aliis coelectoribus, qui presentes ibidem extiterint, adhibere studium tua circumspexio non ommittat, quod provide divine retribucionis acquiras meritum ac nostram et apostolice sedis uberiorem gratiam 3. Rursus precibus nostris adicimus, ut dilecto filio merearis. Petro de Ungula priori Tholosan(o) domus hospitalis sancti Iohannis Ierusalemitan(i) nostro et apostolice sedis nuncio in et super negocium electionis predicte tangentibus, que tibi pro parte nostra duxerit explicanda, tua curet eidem prudencia fidem credulam adhibere. Datum Avinion(e) II. idus iulii pontificatus nostri anno duo- decimo. I) Ueberschr.: Ut Trever(ensis) novum regem eligat. 1) Nr. 186—188, 191—193, Const. VI nr. 445—448. 200. Miltenberg 1328 August 25. Erzbischof Matthias von Mains an den Dekan der Eisenacher (Isena- censis) Marienkirche: meldet ihm den Empfang von Nr. 194 und beauftragt ihn bis auf Widerruf mit dieser Sache, da er selbst zur Zeit durch magis ardua negocia verhindert sei. Noveris nos — D. Mildenberg VIII. kal. sept.
112 Nr. 198—205 auxilium, consilium vel favorem, sed pocius tam ipsum quam dictos conplices velud excommunicatos ac de heresis et scismatis sus- ad hoc [eos]demd) fideles pectos criminibus studeant evitare, clerum et populum sollicitis exhortacionibus inducendo faciendoque super hiis instrumenta confici publica principium et finem presencium continencia, que nobis transmittere fideliter non tardetis. Datum Avinion(e) XII. kalendas iulii pontificatus nostri anno XII°. I) Ueberschr. (von Hd 3): Processus contra Michael(em) Bonagraciam etc. + a) Bomagraciam aus Romagraciam korr. + b) nullum. + c) deposito. d) iidem. 1) Nr. 195. Avignon 1328 Juli 6. 198. Derselbe an denselben: beauftragt ihn, Nr. 196 in seiner Diözese zu veröffentlichen und durchzufihren. Pro statu — D. Avinione kal. iul. pont. n. a. duodecimo. — K 52. 199. Avignon 1328 Juli 14. Derselbe mahnt denselben wiederum, mit den anderen Kurfürsten zur Königswahl zu schreiten. K 831). — Zur Sache vgl. Stengel IV. Iohannes episcopus servus servorum dei venerabili fratri Bald(ewino) archiepiscopo Trever(ensi) salutem et apostolicam benedictionem. I. Innumerabilia comoda, que dei ecclesie fide ique catholice ac fidelibus et rei publice acceleranda regis Ro- man(orum) in imperatorem actore domino promovendi electio repromittit, graviaque pericula et scandalosa discrimina, que presens imperii vacacio ingerit et per consequens prolixa electionis huius- modi dilacio comminantur, quorum nonnulla tam tibi, frater, quam aliis principibus coelectoribus tuis per nostras litteras sepius incul- catas 1) expressimus, tuam supponimus providenciam non latere. 2. Quocirca fraternitatem tuam rogamus et hortamur attencius eamque per dei misericordiam obsecramus, quatenus premissis consideranter attentis, ut in prefixo seu prorogato novissime termino ad electionem huiusmodi procedatur, sic operosum una cum aliis coelectoribus, qui presentes ibidem extiterint, adhibere studium tua circumspexio non ommittat, quod provide divine retribucionis acquiras meritum ac nostram et apostolice sedis uberiorem gratiam 3. Rursus precibus nostris adicimus, ut dilecto filio merearis. Petro de Ungula priori Tholosan(o) domus hospitalis sancti Iohannis Ierusalemitan(i) nostro et apostolice sedis nuncio in et super negocium electionis predicte tangentibus, que tibi pro parte nostra duxerit explicanda, tua curet eidem prudencia fidem credulam adhibere. Datum Avinion(e) II. idus iulii pontificatus nostri anno duo- decimo. I) Ueberschr.: Ut Trever(ensis) novum regem eligat. 1) Nr. 186—188, 191—193, Const. VI nr. 445—448. 200. Miltenberg 1328 August 25. Erzbischof Matthias von Mains an den Dekan der Eisenacher (Isena- censis) Marienkirche: meldet ihm den Empfang von Nr. 194 und beauftragt ihn bis auf Widerruf mit dieser Sache, da er selbst zur Zeit durch magis ardua negocia verhindert sei. Noveris nos — D. Mildenberg VIII. kal. sept.
Strana 113
1328 Juli 6—November 8 113 a. d. M° CCC° XX° octavo. — K 170 b und K 186. — Die letzte, bei Vogt Reg. I 575 nachzutragende U. des Erzbischofs Matthias, der am 9. September in Miltenberg gestorben ist. 201. Kloster Kreuzburg 1328 September 8. Der Dekan der Eisenacher Marienkirche, Subdelegat des Erzbischofs Mathias von Mainz, an die ehrenwerten, bescheidenen Dekan und Kapitel der Kirche in Ordorf (Ohrdruf): meldet ihnen, dass er dem armen Kleriker Rudolfus dictus Lusso, der ihm die eingerückten Nrr. 194 und 200 vorgelegt, die zugesagte Pfründe verliehen habe, und befiehlt ihnen, unter Androhung geistlicher Zensuren, diese dem Rudolf binnen 6 Tagen nach Empfang dieses Briefes einzuräumen oder die zunächst frei werdende so zu reservieren, dass er sie binnen Monatsfrist nach ihrer Vakans persönlich oder durch seinen Prokurator empfangen könne; ferner befiehlt er den Plebanen und Rektoren in Mulborg (Mühlberg), Wolfezze (Wölfis) und Suabehusen (Schwabhausen), alle Aktenstücke dieser Provision den Adressaten zu verkünden, so zwar, dass sie von ihnen, die im Besitze Rudolfs oder seines Prokurators bleiben, auf ihre Kosten Abschriften erhalten können. Siegler: der Aussteller. Litteras sanctissimi — D. et actum in claustro sanctimonialium in Cruceborg in domo, que dicitur theutunice das lange hus' Moguntine dyocesis a. a nativitate dom. MCCCXXVIII octava die mensis septembris, que dies fuit feria Va, videlicet in die nativitatis beate virginis Marie eiusdem die circa horam nonam, ind. XI., pont. — Iohannis — XXII. a. duodecimo presentibus discretis viris et honestis dominis Hermanno de Honberg, Alberto de Slerbach, Ihohanne de Arnistete clericis Moguntine dyocesis, Theoderico dicto Stillinc, Iohanne dicto Huwe et quam pluribus aliis u. s. w. Unterzeichnet ist die erst am Ende als publicum instrumentum bezeichnete und formulierte U. von dem kaiserlichen öffentlichen Notar Gotfridus dictus (Et)cenmarg de Cytz Kleriker Mainzer Diözese. — K 170. 202. Bingen 1328 Oktober 12. Erzbischof Baldewin erklärt, die ihm vom Domkapitel angetragene Verwaltung des Mainzer Erzstifts übernommen zu haben. Actum et d. Pi(n)g(uia) a. XXVIII. die XIIa oct. K 356, stark gekürzt; Transsumt der Mainzer Kurie von 1329 Okt. 14 in München (Mainz Domkapitel fasc. 78; Inhaltsangabe bei Schrohe Mains 6 ff. * 203*. Avignon 1328 Oktober 14. Papst Johannes XXII. an Erzbischof Heinrich III. von Mains. K 97a; Sauerland I nr. 1562 verk. aus vatikan. Register. 204*. [1328 November 8]. Landgraf Heinrich von Hessen für Erzbischof Baldewin. K 373 (Ueberschr.: Compromissio Teutonica) stark gek.; Wenck IIb nr. 305 aus Original in Marburg (Hessen Vertr. mit Mainz). 205. Avignon 1328 kurz vor November 23. Rudolfus dictus Lusso Kleriker Mainzer Diözese ernennt die bescheidenen Herren Heynricus dictus Borkyln, Hermannus de Cymmern Stiftsherren der Marienkirche in Eisenach, Henricus dictus Cremel (Creinel?) Vikar derselben Kirche, Gyselerus Pleban in Loycha (Laucha), Reinboto de Netere Kleriker Mainzer Diözese zu seinen Prokuratoren, um die ihm zuteil gewordene Ex- pektanz zu verfolgen, Nr. 194 sowie den zu Mulborg (Mühlberg) ergangenen Prozess (zu unterscheiden von der in Kreuzberg ausgestellten Nr. 201) des Dekans von St. Marien den dort genannten Geistlichen vorzulegen, dieselben um Veröffentlichung zu bitten, seine Investitur und Einweisung zu veranlassen und, falls es sich um eine Pfründe in Ohrdruf selbst handele, ihn zum Stifts- herrn aufnehmen zu lassen, für ihn die Satzungen und Gewohnheiten des Stifts zu beschwören, die Pfründe zu empfangen, überhaupt alle Verhand- lungen für ihn zu führen. Ohne Datum, doch gleichzeitig mit Nr. 206. — K 215, wohl Entwurf. Dazu am unteren Rande der Seite: Responsum habui ab Ordorfen(sibus)?, quod ob reverenciam sedis apostolice et merita amicorum reciperent me in canonicum et in fratrem dan “te? s mihi osculum p(a ?) c(is ?) c(2) et plicatis manibus induto superplicio salvis ipsis excepcionibus supervenienti- bus contra personam meam in futurum (?) et cetera. Nova Alamanniae 8
1328 Juli 6—November 8 113 a. d. M° CCC° XX° octavo. — K 170 b und K 186. — Die letzte, bei Vogt Reg. I 575 nachzutragende U. des Erzbischofs Matthias, der am 9. September in Miltenberg gestorben ist. 201. Kloster Kreuzburg 1328 September 8. Der Dekan der Eisenacher Marienkirche, Subdelegat des Erzbischofs Mathias von Mainz, an die ehrenwerten, bescheidenen Dekan und Kapitel der Kirche in Ordorf (Ohrdruf): meldet ihnen, dass er dem armen Kleriker Rudolfus dictus Lusso, der ihm die eingerückten Nrr. 194 und 200 vorgelegt, die zugesagte Pfründe verliehen habe, und befiehlt ihnen, unter Androhung geistlicher Zensuren, diese dem Rudolf binnen 6 Tagen nach Empfang dieses Briefes einzuräumen oder die zunächst frei werdende so zu reservieren, dass er sie binnen Monatsfrist nach ihrer Vakans persönlich oder durch seinen Prokurator empfangen könne; ferner befiehlt er den Plebanen und Rektoren in Mulborg (Mühlberg), Wolfezze (Wölfis) und Suabehusen (Schwabhausen), alle Aktenstücke dieser Provision den Adressaten zu verkünden, so zwar, dass sie von ihnen, die im Besitze Rudolfs oder seines Prokurators bleiben, auf ihre Kosten Abschriften erhalten können. Siegler: der Aussteller. Litteras sanctissimi — D. et actum in claustro sanctimonialium in Cruceborg in domo, que dicitur theutunice das lange hus' Moguntine dyocesis a. a nativitate dom. MCCCXXVIII octava die mensis septembris, que dies fuit feria Va, videlicet in die nativitatis beate virginis Marie eiusdem die circa horam nonam, ind. XI., pont. — Iohannis — XXII. a. duodecimo presentibus discretis viris et honestis dominis Hermanno de Honberg, Alberto de Slerbach, Ihohanne de Arnistete clericis Moguntine dyocesis, Theoderico dicto Stillinc, Iohanne dicto Huwe et quam pluribus aliis u. s. w. Unterzeichnet ist die erst am Ende als publicum instrumentum bezeichnete und formulierte U. von dem kaiserlichen öffentlichen Notar Gotfridus dictus (Et)cenmarg de Cytz Kleriker Mainzer Diözese. — K 170. 202. Bingen 1328 Oktober 12. Erzbischof Baldewin erklärt, die ihm vom Domkapitel angetragene Verwaltung des Mainzer Erzstifts übernommen zu haben. Actum et d. Pi(n)g(uia) a. XXVIII. die XIIa oct. K 356, stark gekürzt; Transsumt der Mainzer Kurie von 1329 Okt. 14 in München (Mainz Domkapitel fasc. 78; Inhaltsangabe bei Schrohe Mains 6 ff. * 203*. Avignon 1328 Oktober 14. Papst Johannes XXII. an Erzbischof Heinrich III. von Mains. K 97a; Sauerland I nr. 1562 verk. aus vatikan. Register. 204*. [1328 November 8]. Landgraf Heinrich von Hessen für Erzbischof Baldewin. K 373 (Ueberschr.: Compromissio Teutonica) stark gek.; Wenck IIb nr. 305 aus Original in Marburg (Hessen Vertr. mit Mainz). 205. Avignon 1328 kurz vor November 23. Rudolfus dictus Lusso Kleriker Mainzer Diözese ernennt die bescheidenen Herren Heynricus dictus Borkyln, Hermannus de Cymmern Stiftsherren der Marienkirche in Eisenach, Henricus dictus Cremel (Creinel?) Vikar derselben Kirche, Gyselerus Pleban in Loycha (Laucha), Reinboto de Netere Kleriker Mainzer Diözese zu seinen Prokuratoren, um die ihm zuteil gewordene Ex- pektanz zu verfolgen, Nr. 194 sowie den zu Mulborg (Mühlberg) ergangenen Prozess (zu unterscheiden von der in Kreuzberg ausgestellten Nr. 201) des Dekans von St. Marien den dort genannten Geistlichen vorzulegen, dieselben um Veröffentlichung zu bitten, seine Investitur und Einweisung zu veranlassen und, falls es sich um eine Pfründe in Ohrdruf selbst handele, ihn zum Stifts- herrn aufnehmen zu lassen, für ihn die Satzungen und Gewohnheiten des Stifts zu beschwören, die Pfründe zu empfangen, überhaupt alle Verhand- lungen für ihn zu führen. Ohne Datum, doch gleichzeitig mit Nr. 206. — K 215, wohl Entwurf. Dazu am unteren Rande der Seite: Responsum habui ab Ordorfen(sibus)?, quod ob reverenciam sedis apostolice et merita amicorum reciperent me in canonicum et in fratrem dan “te? s mihi osculum p(a ?) c(is ?) c(2) et plicatis manibus induto superplicio salvis ipsis excepcionibus supervenienti- bus contra personam meam in futurum (?) et cetera. Nova Alamanniae 8
Strana 114
114 Nr. 206—207 206. Avignon 1328 November 23. Instrument des öffentlichen kaiserlichen Notars Reynerus de Hertene darüber, dass a. 1328 ind. XI. die XXIII. mensis novembris, pont. — Iohannis — pape XXII. a. 13. der vor ihm persönlich erschienene bescheidene Rudolfus dictus Lusso Kleriker Mainzer Diözese die abwesenden ehrbaren und be- scheidenen Herren Henricus dictus Borkyln und Hermannus de Zimmern canon(ici) sancte Marie Ysnacensis, Gysel(erus) Pleban in Loycha (Laucha), Henricus de Graba (Gross- oder Klein-Grabe) vicarius sancte Marie in Gota und Raynboto de Ingrisleyben Kleriker Mainzer Diözese zu seinen Prokuratoren bestellt hat, um die ihm verliehene Expektanz zu verfolgen, Nr. 194 Dekan und Kapitel zu Ohrdruf vorzulegen, die Pfründe für ihn zu empfangen und alle anderen Verhandlungen über die Sache zu führen. Actum Avin. in hospicio magistri de Hunaberg in Romana curia procuratoris canonici ecclesie Imberacensis (Embrach) Constanciensis dyocesis presentibus ipso magistro Gotfrido et dominis Petro de Sicco Arbore (Mainzer Bürger Mertine und Zobel zum Durrinbome werden 1332 und 1337 genannt: Schrohe Mainz 1108, 220 f., Böhmer-Lau II 560 § 117) canonici (l) sancti Petri Moguntine et Nycolao Walczonis rectore in Gespensheym (Gabsheim) Moguntine dyocesis ecclesiarum testibus — rogatis. — K 218. Vielfach wörtliche, doch inhaltlich abweichende Wiederholung von Nr. 205. Bonn 1328 Dezember 4. Heinrich, Erwählter von Mainz, teilt dem Erzbischof Bal- dewin Nr. 203 mit und ladet ihn zu dem von ihm mit dem Erz- bischof von Köln in Urmitz verabredeten Wahltag nach Frankfurt. K 971). — Zur Sache vgl. Stengel IV. Venerabili in Christo patri domino Baldewino Treveren(si) archiepiscopo sacri imperii per Gall(iam) archicancellario Heynricus dei et apostolice sedis gracia Moguntin(ensis) ecclesie electus 1. Vacante ecclesia sinceram karitatem in domino cum salute. Moguntin(ensi) predicta per obitum bone memorie domini Mathie quondam eiusdem ecclesie archiepiscopi sanctissimus pater et dominus noster dominus Iohannes divina providencia papa XXII. nos dei et sui gratia licet inmeritos in archiepiscopum prefecit et pastorem. Inter ceteras litteras bullatas 1), quas super dicta pro- visione recepimus et in ipsa ecclesia Moguntin(ensi) fecimus solempniter publicari, nobis unam litteram bullatam cum filo serico transmisit, cuius tenor subicitur in hec verba: Iohannesa) — 2. Attendentesb) itaque, quod idem dominus terciodecimo 2). noster volens ipsi ecclesie Maguntin(ensi) et eciam hiis, que negocium electionis regis Roman(orum)c) in imperatorem promovend i] *) in presenti vacacione imperii predicti ex morte clare memorie domini Heynrici quondam Roman[orum]d) imperatoris dudum adhuc vacante, maxime nobili viro Ludewico olim duce Bavarie, qui ad ipsum Roman(orum) regnum licet in discordia asseverat se electum, iure, si quod ex electione eadem sibi conpetebat vel conpetere poterat, ex certis causis et legitimis per ipsum dominum nostrum papam iusta sentencia diffinitiva privato, quoquomodo contingere possint, ut administracionem ipsius ac dictam electionem contin- gere possint, ut administracionem ipsius ac dictam electionem nos, ne horum negli- contingencia gerere valeamus, providere, [glenciad*) et diutina ipsius imperii vacacio nobis imputari valeat, presertim circa electionem eandem faciendam, quia invenimus, sicut eciam ante promocionem nostram eisdem interfueramus, quod prefatus predecessor noster, dum vixit, de aliorum quorundam 207.
114 Nr. 206—207 206. Avignon 1328 November 23. Instrument des öffentlichen kaiserlichen Notars Reynerus de Hertene darüber, dass a. 1328 ind. XI. die XXIII. mensis novembris, pont. — Iohannis — pape XXII. a. 13. der vor ihm persönlich erschienene bescheidene Rudolfus dictus Lusso Kleriker Mainzer Diözese die abwesenden ehrbaren und be- scheidenen Herren Henricus dictus Borkyln und Hermannus de Zimmern canon(ici) sancte Marie Ysnacensis, Gysel(erus) Pleban in Loycha (Laucha), Henricus de Graba (Gross- oder Klein-Grabe) vicarius sancte Marie in Gota und Raynboto de Ingrisleyben Kleriker Mainzer Diözese zu seinen Prokuratoren bestellt hat, um die ihm verliehene Expektanz zu verfolgen, Nr. 194 Dekan und Kapitel zu Ohrdruf vorzulegen, die Pfründe für ihn zu empfangen und alle anderen Verhandlungen über die Sache zu führen. Actum Avin. in hospicio magistri de Hunaberg in Romana curia procuratoris canonici ecclesie Imberacensis (Embrach) Constanciensis dyocesis presentibus ipso magistro Gotfrido et dominis Petro de Sicco Arbore (Mainzer Bürger Mertine und Zobel zum Durrinbome werden 1332 und 1337 genannt: Schrohe Mainz 1108, 220 f., Böhmer-Lau II 560 § 117) canonici (l) sancti Petri Moguntine et Nycolao Walczonis rectore in Gespensheym (Gabsheim) Moguntine dyocesis ecclesiarum testibus — rogatis. — K 218. Vielfach wörtliche, doch inhaltlich abweichende Wiederholung von Nr. 205. Bonn 1328 Dezember 4. Heinrich, Erwählter von Mainz, teilt dem Erzbischof Bal- dewin Nr. 203 mit und ladet ihn zu dem von ihm mit dem Erz- bischof von Köln in Urmitz verabredeten Wahltag nach Frankfurt. K 971). — Zur Sache vgl. Stengel IV. Venerabili in Christo patri domino Baldewino Treveren(si) archiepiscopo sacri imperii per Gall(iam) archicancellario Heynricus dei et apostolice sedis gracia Moguntin(ensis) ecclesie electus 1. Vacante ecclesia sinceram karitatem in domino cum salute. Moguntin(ensi) predicta per obitum bone memorie domini Mathie quondam eiusdem ecclesie archiepiscopi sanctissimus pater et dominus noster dominus Iohannes divina providencia papa XXII. nos dei et sui gratia licet inmeritos in archiepiscopum prefecit et pastorem. Inter ceteras litteras bullatas 1), quas super dicta pro- visione recepimus et in ipsa ecclesia Moguntin(ensi) fecimus solempniter publicari, nobis unam litteram bullatam cum filo serico transmisit, cuius tenor subicitur in hec verba: Iohannesa) — 2. Attendentesb) itaque, quod idem dominus terciodecimo 2). noster volens ipsi ecclesie Maguntin(ensi) et eciam hiis, que negocium electionis regis Roman(orum)c) in imperatorem promovend i] *) in presenti vacacione imperii predicti ex morte clare memorie domini Heynrici quondam Roman[orum]d) imperatoris dudum adhuc vacante, maxime nobili viro Ludewico olim duce Bavarie, qui ad ipsum Roman(orum) regnum licet in discordia asseverat se electum, iure, si quod ex electione eadem sibi conpetebat vel conpetere poterat, ex certis causis et legitimis per ipsum dominum nostrum papam iusta sentencia diffinitiva privato, quoquomodo contingere possint, ut administracionem ipsius ac dictam electionem contin- gere possint, ut administracionem ipsius ac dictam electionem nos, ne horum negli- contingencia gerere valeamus, providere, [glenciad*) et diutina ipsius imperii vacacio nobis imputari valeat, presertim circa electionem eandem faciendam, quia invenimus, sicut eciam ante promocionem nostram eisdem interfueramus, quod prefatus predecessor noster, dum vixit, de aliorum quorundam 207.
Strana 115
1328 November 23—Dezember 4 115 principum consensu quintam decimam diem mensis novenbrisd**) preteriti 3) peremptorie prefixerat aput Frankenfort ad electioneme) huiusmodi celebrandam principibus aliis tunc per eundem ad ipsam diem et electionem convocandis, quodque pendente huiusmodi pre- fixione et dicta vocacione principum non facta .. prefatus noster predecessor diem clausit extremum, nos, qui in locum dicti ..predecessoris nostri sumus substituti, ne eadem dies sic prefixa penitus evanesceret, receptis litteris apostolicis predictis ad villam Oirmuncze in littore Reni consistentem inter opida Andernacen(se) et Confluen(tinum) constitutam Treveren(sis)f) dyocesis, in qua tractatus inter principes haberi consueverunt, una cum venerabili domino Heynrico ecclesie Colonien(sis) archiepiscopo convenientes prefatas litteras primo in latino legi et deinde in vulgari exponi fecimus coram nobilibus, militibus et alia multitudine cleri et populi ibidem tunc presentis; postmodum deliberacione cum dicto domino ..archiepiscopo propter hoc prehabita de eiusdem voluntate et consilio ad providendum negocio electionis prelibate tercium diem mensis februarii proxime futuri 4) prefiximus et prefigimus peremp- torie apud Frankenfort loco ad hoc solito, alias, si ibidem commode fieri non posset, in loco alio ydoneo et securo viciniori, qui haber potest, ad electionem futuri regis Roman[orum]d) [in] g) imperatorem deo propicio promovendi celebrandam cum continuacione dierum se- quencium, si fuerit opportunum. 3. Quocirca vos ad diem et locum eosdem tamquam principem imperii electorem, prout officii nostri est, peremptorie citamus et vocamus ad electionem eandem una cum aliis conprincipibus nostris celebrandam aliaque omnia et singula faciendum, que circa hoc negocium electionis de iure vel de consuetudine fuerint facienda, cum intimacione, quod, sive veneritis sive non, nichilominus ad eandem electionem per nos et alios principes ius in eadem electione habentes ad locum et diem eosdem convenientes, prout iustum fuerit, procedetur, ne ex post facto dicta electio possit dici minus solempniter celebrata. 4. Super huiusmodi autem citacione et vocacione vobis intimanda fratrem Lambertum de Schonecken ordinis hospitalis sancti Io- hannis Ier(usa)lemit(ani) latorem presencium ad vos transmittimus, ut in horum testimonium hec vobis publicet et harum litterarum copiam sub testimonio debito apud vos relinquat. Quod si forte vestram presenciam vel locum, in quo essetis, idem frater Lam- bertus commode et secure ex certis causis adire non posset, ne ex hoc ipsum negocium valeat retardari, alium locum ydoneum et securum viciniorem eligat ad exsequendum premissa ibique ea exsequatur et prefatam copiam in ecclesia aliqua sub testimonio fidedignarumh) personarum ibidem relinquat requirens personas easdem, ut vobis dictam copiam ulterius, si commode poterunt, mittant et presentent et hec ad vestram vel vestrorum familiarium noticiam deducant, sic quod antedicta, que sic palam aguntur, non sit verisimile vos latere vel potuisse latuisse. Nam prefato .. nuncio ad hoc iurato in hiis, que circa exsecucionem predictorum fecerit, fidem plenam volumus adhiberi. 5. Ut autem predicta per litteras auctenticas, quibus fides adhiberi possit, fiant, hec per 8*
1328 November 23—Dezember 4 115 principum consensu quintam decimam diem mensis novenbrisd**) preteriti 3) peremptorie prefixerat aput Frankenfort ad electioneme) huiusmodi celebrandam principibus aliis tunc per eundem ad ipsam diem et electionem convocandis, quodque pendente huiusmodi pre- fixione et dicta vocacione principum non facta .. prefatus noster predecessor diem clausit extremum, nos, qui in locum dicti ..predecessoris nostri sumus substituti, ne eadem dies sic prefixa penitus evanesceret, receptis litteris apostolicis predictis ad villam Oirmuncze in littore Reni consistentem inter opida Andernacen(se) et Confluen(tinum) constitutam Treveren(sis)f) dyocesis, in qua tractatus inter principes haberi consueverunt, una cum venerabili domino Heynrico ecclesie Colonien(sis) archiepiscopo convenientes prefatas litteras primo in latino legi et deinde in vulgari exponi fecimus coram nobilibus, militibus et alia multitudine cleri et populi ibidem tunc presentis; postmodum deliberacione cum dicto domino ..archiepiscopo propter hoc prehabita de eiusdem voluntate et consilio ad providendum negocio electionis prelibate tercium diem mensis februarii proxime futuri 4) prefiximus et prefigimus peremp- torie apud Frankenfort loco ad hoc solito, alias, si ibidem commode fieri non posset, in loco alio ydoneo et securo viciniori, qui haber potest, ad electionem futuri regis Roman[orum]d) [in] g) imperatorem deo propicio promovendi celebrandam cum continuacione dierum se- quencium, si fuerit opportunum. 3. Quocirca vos ad diem et locum eosdem tamquam principem imperii electorem, prout officii nostri est, peremptorie citamus et vocamus ad electionem eandem una cum aliis conprincipibus nostris celebrandam aliaque omnia et singula faciendum, que circa hoc negocium electionis de iure vel de consuetudine fuerint facienda, cum intimacione, quod, sive veneritis sive non, nichilominus ad eandem electionem per nos et alios principes ius in eadem electione habentes ad locum et diem eosdem convenientes, prout iustum fuerit, procedetur, ne ex post facto dicta electio possit dici minus solempniter celebrata. 4. Super huiusmodi autem citacione et vocacione vobis intimanda fratrem Lambertum de Schonecken ordinis hospitalis sancti Io- hannis Ier(usa)lemit(ani) latorem presencium ad vos transmittimus, ut in horum testimonium hec vobis publicet et harum litterarum copiam sub testimonio debito apud vos relinquat. Quod si forte vestram presenciam vel locum, in quo essetis, idem frater Lam- bertus commode et secure ex certis causis adire non posset, ne ex hoc ipsum negocium valeat retardari, alium locum ydoneum et securum viciniorem eligat ad exsequendum premissa ibique ea exsequatur et prefatam copiam in ecclesia aliqua sub testimonio fidedignarumh) personarum ibidem relinquat requirens personas easdem, ut vobis dictam copiam ulterius, si commode poterunt, mittant et presentent et hec ad vestram vel vestrorum familiarium noticiam deducant, sic quod antedicta, que sic palam aguntur, non sit verisimile vos latere vel potuisse latuisse. Nam prefato .. nuncio ad hoc iurato in hiis, que circa exsecucionem predictorum fecerit, fidem plenam volumus adhiberi. 5. Ut autem predicta per litteras auctenticas, quibus fides adhiberi possit, fiant, hec per 8*
Strana 116
Nr. 208—210 116 Burcardum de Camene notarium publicum infra scriptum sub testimonio testium subscriptorum cum sigilli nostri appensione scribii) et fieri fecimus sub anno nativitatis domini M° trecentesimo vicesimo octavo, indictione duodecima, quarta die mensis decembris, hora tercia vel quasi, in hospicio domini Crafthonis de Grifensteyn canonici ecclesie Bonnen(sis) Colonien(sis) dyocesis infra emunitatem dicte ecclesie constituto, presentibus venerabili et religioso viro fratre Petro de Ungula priore Tholose ordinis hospitalis sancti Iohannis Iherusalemit(ani), Hedenrico preposito ecclesie sancti Severini Colonien(sis) et Godeschalko de Kirburg officiali Colonien(si) 6. Et ego a testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Burchardus de Camene clericus Colonien(sis) dyocesis publicus imperiali auctoritate notarius de mandato reverendi patris et domini domini Heynrici ecclesie Moguntin(ensis) electi predicti prefatas litteras apostolicas, quarum tenor superius inseritur, sanas et integras vidi easque transumpsi et una cum testibus antedictis omnibus et singulis premissis factis sub anno, indictione, die mensis, hora et in loco suprascriptis presens interfui, ea vidi et audivi et in hanc publicamk) formam cum dicti domini electi sigilli appensione redegi et conscripsi meoque signo consueto signavi. I) Ueberschr.: Citat Mog(untinus) dominum Treveren(sem) ad eligendum novum regem. + a) Littera pape Randglosse der Hd 3. + b) Loquitur episcopus Randglosse der Hd 3. + c) aus Romani korr. + c*) promovendum. † d) Romani. + d*) neglienc. + d**) K. + e) electionenem. + f) Trevevren. + g) fehlt. + h) fedidignarum. + i) serbi. † k) publica. 1) Sauerland II nr. 1555ff. c0 2) Nr. 203. c0 3) Nov. 15. c0 4) 1329 Febr. 3. 1328 Dezember 27. 208*. Erzbischof Baldewin, Herren und Städte der Wetterau, Landfriede. K 372 (stark verkürzt und belanglos) und K 534; Const. VI nr. 525 (aus Abschr. der Frankfurter Ausfertigung im Stadtarchiv in Frankfurt. Wesent- liche Varianten der Trierer Ausfertigung K 534: S. 434 Z. I machin und fehlt, Z. 6 Lonstein, Z. 7 biz zu der kalden Eych, von kalde Eych st. v. Hartinfels biz zu Heigere v. H., Z. 8 Lewenstein von Lewenstein die Swalme ufbiz za Alsfelt die rechten straze biz zu Sluchtere st. Schoinerstat von Schoinerstat, Z. 11 und fehlt, Z. 1I f. Geminden, Z. 13 und von H., Z. 18 dem riche, Z. 26 fumhzig, Z. 28 Wedereibe, Z. 32 zu dem lantfride und zu dem, Z. 33 daz daz daz, S. 435 Z. I geschit, Z. 2 mag st. sal, fehlt ez, Z. 5 den ader die, Z. 7 gleven (nicht gleynen!), Z. 17 lantfride, Z. 18 nemen und gebin, Z. 23 adir einen andern, Z. 25 ie die, Z. 32 uf ir der, Z. 34 man d a bed., Z. 37 die nune, c. 18 u. 19 um- gestellt, Z. 40 koste, Z. 42 fehlt dar zu, man vor eime ein, Z. 44 mit seszig, Z. 47 stede haben, Z. 48 wo iz, S. 436 Z. 5 iz noch in dem lantfr. geschehen were, Z. 10 Solmizz, Z. 13 Eschatokoll: Zu urkunde und vester stedikeit allir dirre vorgeschrebin dinge so han wir die vorgenantin ..herren und die vorgescrebin stede unsir inges(egil) an disen brief gehangin, der wart gegebin, du man zalte nach Cristis geburt d[rlutzenhundert iar in dem achtundzwenzigistem iare an sancte Iohannis tag zu wihenachten in den heiligen tagen. Die bisher undatierte U. ist in Const. VI (vgl. schon Schwalm Land- frieden 129 ff.) zwischen 1328 November und 1329 August gesetzt worden; einen genaueren Ansatz, 1328 November 8—1329 Januar 13, hatte schon Vogt Balduin 15 N. 5 gefunden. 209. [13/29 ſbald nach| Januar 6. Erzbischof Baldewin verbindet sich dem Landgrafen Friedrich von Thüringen. K 3551). — Zur Sache vgl. Dominicus 285 f.
Nr. 208—210 116 Burcardum de Camene notarium publicum infra scriptum sub testimonio testium subscriptorum cum sigilli nostri appensione scribii) et fieri fecimus sub anno nativitatis domini M° trecentesimo vicesimo octavo, indictione duodecima, quarta die mensis decembris, hora tercia vel quasi, in hospicio domini Crafthonis de Grifensteyn canonici ecclesie Bonnen(sis) Colonien(sis) dyocesis infra emunitatem dicte ecclesie constituto, presentibus venerabili et religioso viro fratre Petro de Ungula priore Tholose ordinis hospitalis sancti Iohannis Iherusalemit(ani), Hedenrico preposito ecclesie sancti Severini Colonien(sis) et Godeschalko de Kirburg officiali Colonien(si) 6. Et ego a testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Burchardus de Camene clericus Colonien(sis) dyocesis publicus imperiali auctoritate notarius de mandato reverendi patris et domini domini Heynrici ecclesie Moguntin(ensis) electi predicti prefatas litteras apostolicas, quarum tenor superius inseritur, sanas et integras vidi easque transumpsi et una cum testibus antedictis omnibus et singulis premissis factis sub anno, indictione, die mensis, hora et in loco suprascriptis presens interfui, ea vidi et audivi et in hanc publicamk) formam cum dicti domini electi sigilli appensione redegi et conscripsi meoque signo consueto signavi. I) Ueberschr.: Citat Mog(untinus) dominum Treveren(sem) ad eligendum novum regem. + a) Littera pape Randglosse der Hd 3. + b) Loquitur episcopus Randglosse der Hd 3. + c) aus Romani korr. + c*) promovendum. † d) Romani. + d*) neglienc. + d**) K. + e) electionenem. + f) Trevevren. + g) fehlt. + h) fedidignarum. + i) serbi. † k) publica. 1) Sauerland II nr. 1555ff. c0 2) Nr. 203. c0 3) Nov. 15. c0 4) 1329 Febr. 3. 1328 Dezember 27. 208*. Erzbischof Baldewin, Herren und Städte der Wetterau, Landfriede. K 372 (stark verkürzt und belanglos) und K 534; Const. VI nr. 525 (aus Abschr. der Frankfurter Ausfertigung im Stadtarchiv in Frankfurt. Wesent- liche Varianten der Trierer Ausfertigung K 534: S. 434 Z. I machin und fehlt, Z. 6 Lonstein, Z. 7 biz zu der kalden Eych, von kalde Eych st. v. Hartinfels biz zu Heigere v. H., Z. 8 Lewenstein von Lewenstein die Swalme ufbiz za Alsfelt die rechten straze biz zu Sluchtere st. Schoinerstat von Schoinerstat, Z. 11 und fehlt, Z. 1I f. Geminden, Z. 13 und von H., Z. 18 dem riche, Z. 26 fumhzig, Z. 28 Wedereibe, Z. 32 zu dem lantfride und zu dem, Z. 33 daz daz daz, S. 435 Z. I geschit, Z. 2 mag st. sal, fehlt ez, Z. 5 den ader die, Z. 7 gleven (nicht gleynen!), Z. 17 lantfride, Z. 18 nemen und gebin, Z. 23 adir einen andern, Z. 25 ie die, Z. 32 uf ir der, Z. 34 man d a bed., Z. 37 die nune, c. 18 u. 19 um- gestellt, Z. 40 koste, Z. 42 fehlt dar zu, man vor eime ein, Z. 44 mit seszig, Z. 47 stede haben, Z. 48 wo iz, S. 436 Z. 5 iz noch in dem lantfr. geschehen were, Z. 10 Solmizz, Z. 13 Eschatokoll: Zu urkunde und vester stedikeit allir dirre vorgeschrebin dinge so han wir die vorgenantin ..herren und die vorgescrebin stede unsir inges(egil) an disen brief gehangin, der wart gegebin, du man zalte nach Cristis geburt d[rlutzenhundert iar in dem achtundzwenzigistem iare an sancte Iohannis tag zu wihenachten in den heiligen tagen. Die bisher undatierte U. ist in Const. VI (vgl. schon Schwalm Land- frieden 129 ff.) zwischen 1328 November und 1329 August gesetzt worden; einen genaueren Ansatz, 1328 November 8—1329 Januar 13, hatte schon Vogt Balduin 15 N. 5 gefunden. 209. [13/29 ſbald nach| Januar 6. Erzbischof Baldewin verbindet sich dem Landgrafen Friedrich von Thüringen. K 3551). — Zur Sache vgl. Dominicus 285 f.
Strana 117
1328 Dezember 27—1329 Mai ? 117 1. Wir Bald(ewin) bekennen offenlichen an disem brieve, daz wir dem edelen fursten Frid(erich) lantgreven zu Duringen et cetera tituli sui beholfen solena) und wellen sin wider aller- menlichen, der ieme oder sinen landen unrecht tun wold ane uf daz riche. 2. Were, daz der vorgenante herre her Frid(erich) hulfe bedurfte, das sal er uns vore einen manet urkonden, so sulle wir ieme beholfen sin mit hundert mannen gewapent von Erforte alumbe uf wilchen ort her is den bedarf uber funf und zwenzig mile und bedorte a) her is, so sulle wir ieme mit alle unser macht helfen ane alle argelist. 3. Wanne wir ieme ouch komen zu hulfe, so sal er uns oder den unsern kost geben ane pantlosunge. 4. Schaden sal ieder man selben tragen, wie er den entphehet. 5. Vromen sal man nemen nach der manzal. 6. Gewunne man burge oder vesten, da sal man mite dun, waz wir mit dem vor- genanten fursten hern Frid(erich) eintrechticlichen zu rade werden. 7. Were, daz der vorgenante herre her Frid(erich) zu iemannde a) icht zu sachene hette und uns das vore kundigete mit sinem brive bi dem eide, den er gelobit und gesworn hait, daz er zu deme schult habe, mûge wir ieme von dem binnen echte wechen minne oder rechts 1) helfen, daz sal er nemen. Gesche des nicht, so sulle wir ieme zu hant behulfen sin ane allerleyge widerrede und vor- zug, alse hie vor geschriben ist. 8. Alle dise vorgeschriben rede han wir gelobit und gesworn stede und gancz zu haldene ane alle argelist von unser vrowen dage liechtmisse, der nu nehest kumet2), ubir dru iar und han disen brief des zu einem gezug nisse dar uber gegebin und unser ingesigel dar an gehangen, dû man zalte et cetera XXIX. postb) epiphaniam domini. 1) Ueberschr.: a (am linken Rand, getilgt) Confederacio Teutonica, b (am rechten Rand) Iuvamen cum hominibus.† a) K.+ b) davor die Tages- bezeichnung (wahrscheinlich feria ..) ausgefallen. 1) vgl. zuletzt D. Schäfer: Sitzungsber. der preuss. Akad. der Wissensch. phil.- hist. Cl. 1913 S. 730 ff. 210. [1329 vor Mai 2]. Die Gemeinerschaft auf Burg Leyen verbindet sich dem Erzbischof Baldewin. K 3911). — Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 211. Wir die gemeynere zu malea) zu Leye irkennen an disem brive offenliche und dun kunt allen luden, daz wir uns verbunden han zu dienende und zu helfene deme hochgebornen et cetera und sinen stiften vorgenant getruwelichen und solen und wellen dienen und helfen in alle der wiis, also des selven unsers herren brif sprichit, den er uns gegeben hat und der hernach geschriben steit von worte zu worte: Wir Baldewin — also sagen 1). Und wir et cetera zu eyme orkunde und stedikeit aller diser et cetera. I) Ueberschr.: Mo(dus?) pet(....) archiepi(scopus) Mog(untini) (arch. — Mog. mit blasser Tinte wie in Note a nachgetr. + a) dazu die Glosse: In huius- modi revers(is) vult dominus et caucius est, quod ipse in reversa primum loquatur, tunc alii affirmando se obligant; secus autem fuit factum in ista, ex oblivione forte. 1) Nr. 211, bei Rümmelsheim Kr. Kreuznach (vgl. Fabricius Territorien 549, Nahegebiet 101*, 183ff.); anders Nr. 279.
1328 Dezember 27—1329 Mai ? 117 1. Wir Bald(ewin) bekennen offenlichen an disem brieve, daz wir dem edelen fursten Frid(erich) lantgreven zu Duringen et cetera tituli sui beholfen solena) und wellen sin wider aller- menlichen, der ieme oder sinen landen unrecht tun wold ane uf daz riche. 2. Were, daz der vorgenante herre her Frid(erich) hulfe bedurfte, das sal er uns vore einen manet urkonden, so sulle wir ieme beholfen sin mit hundert mannen gewapent von Erforte alumbe uf wilchen ort her is den bedarf uber funf und zwenzig mile und bedorte a) her is, so sulle wir ieme mit alle unser macht helfen ane alle argelist. 3. Wanne wir ieme ouch komen zu hulfe, so sal er uns oder den unsern kost geben ane pantlosunge. 4. Schaden sal ieder man selben tragen, wie er den entphehet. 5. Vromen sal man nemen nach der manzal. 6. Gewunne man burge oder vesten, da sal man mite dun, waz wir mit dem vor- genanten fursten hern Frid(erich) eintrechticlichen zu rade werden. 7. Were, daz der vorgenante herre her Frid(erich) zu iemannde a) icht zu sachene hette und uns das vore kundigete mit sinem brive bi dem eide, den er gelobit und gesworn hait, daz er zu deme schult habe, mûge wir ieme von dem binnen echte wechen minne oder rechts 1) helfen, daz sal er nemen. Gesche des nicht, so sulle wir ieme zu hant behulfen sin ane allerleyge widerrede und vor- zug, alse hie vor geschriben ist. 8. Alle dise vorgeschriben rede han wir gelobit und gesworn stede und gancz zu haldene ane alle argelist von unser vrowen dage liechtmisse, der nu nehest kumet2), ubir dru iar und han disen brief des zu einem gezug nisse dar uber gegebin und unser ingesigel dar an gehangen, dû man zalte et cetera XXIX. postb) epiphaniam domini. 1) Ueberschr.: a (am linken Rand, getilgt) Confederacio Teutonica, b (am rechten Rand) Iuvamen cum hominibus.† a) K.+ b) davor die Tages- bezeichnung (wahrscheinlich feria ..) ausgefallen. 1) vgl. zuletzt D. Schäfer: Sitzungsber. der preuss. Akad. der Wissensch. phil.- hist. Cl. 1913 S. 730 ff. 210. [1329 vor Mai 2]. Die Gemeinerschaft auf Burg Leyen verbindet sich dem Erzbischof Baldewin. K 3911). — Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 211. Wir die gemeynere zu malea) zu Leye irkennen an disem brive offenliche und dun kunt allen luden, daz wir uns verbunden han zu dienende und zu helfene deme hochgebornen et cetera und sinen stiften vorgenant getruwelichen und solen und wellen dienen und helfen in alle der wiis, also des selven unsers herren brif sprichit, den er uns gegeben hat und der hernach geschriben steit von worte zu worte: Wir Baldewin — also sagen 1). Und wir et cetera zu eyme orkunde und stedikeit aller diser et cetera. I) Ueberschr.: Mo(dus?) pet(....) archiepi(scopus) Mog(untini) (arch. — Mog. mit blasser Tinte wie in Note a nachgetr. + a) dazu die Glosse: In huius- modi revers(is) vult dominus et caucius est, quod ipse in reversa primum loquatur, tunc alii affirmando se obligant; secus autem fuit factum in ista, ex oblivione forte. 1) Nr. 211, bei Rümmelsheim Kr. Kreuznach (vgl. Fabricius Territorien 549, Nahegebiet 101*, 183ff.); anders Nr. 279.
Strana 118
118 Nr. 211—213 211. [1329 vor Mai 2]. Erzbischof Baldewin gewinnt sich die Gemeinerschaft auf Burg Leyen zu Helfern gegen gewisse Fürsten und Heinrich von Virneburg. K 391a1). — Die U. gehört zu 1329—etwa 1333 (vgl. Nr. 263), jedenfalls in den Anfang eines dieser Jahre (vgl. Z. 4), wahrscheinlich zu 1329 (vgl. dazu Schrohe Heinrich 15). Wir Bald(ewin) et cetera, daz wir umme der vorgenanten stifte noit die strengen lude die gemeinere zumale der burg zu Leye zu dinern und helfern gewonnen han uns und allen unsern stiften umme et cetera zu bezalene uf den meygen nest komet et cetera wider die fursten et cetera und wider hern Henriche von Virne- borg, der sich ein erzebischof nennet zu Mentze, und wider alle ire helfere et cetera und wider alle die iene, di uns oder unse stifte crigenten, also lange et cetera in a) finem. I) Randvermerk: Conquisicio adiutorum (folgt Verweis auf ein ähnliches Stück). + a) i(n) fi(nem) über etc. nachgetr. [Lahnstein 1329 Juni 207. Konrad von Elkershausen für denselben. K 399; Wenck II b nr. 309 (unbekannt in Marburg) ; Abschrift in Würzburg, Ingrossaturbuch VI fol. 12b und 115b. 212*. 213. [1328 Ende—1329 Sommer]. Einwürfe des Erzbischofs Baldewin gegen die Auffassung des Landgrafen Heinrich von Hessen im Streit um die Mainzer Lehen. K 532. — Die vorliegende Denkschrift fällt in die Zeit der Ausgleichs- verhandlungen zwischen Hessen und Mainz, die Ende 1328 begannen und im Herbst 1329 endigten; vgl. Vogt Balduin 15 N. 4. I. In der sache, die der erwerdege herre her Mathias selege erczbischof zû Mencze von sines stiftes wegen gegen dem edeln herren lantgreven Otten selegen von Hessen umme alle bruche und ansprache hette und fürte vor den schydeludena), die dar uber waren genomen von en beydenthalb, und darnach vor des stiftes zů Mencze mannen, da sprichz der edel herre lantgreve Henrich von Hessen, des vorgenanten lantgreven Otten selegen sun, daz die scheydunge, die von den selben schydelütenb) ge- sprogen wart, nicht macht hat noch haben sal und daz sie ieme nicht geschaden moge. 2. Von ersten dar umb, wan der selbe lant- greve Otte gab deme selben sinem sune die lehen und die güt, die deme vorgenanten bischof Mathies und deme stifte zû Mentze wurden erteilet von des stiftes mannen nochb*) der scheydûnge, die dar uber von den schydelutenb) gesprachenb*) wart, und daz der 3. Da) lantgreve Otte en da mitte erbete, als er sprichet. wider sprichet der erwerdege herre bischof Baldewin von des stiftes vegen von Mencze, daz das nicht geschehen ist noch daz iz dem egenanten bischove Mathiez noch ieme selben nye kûnt wart getan. Were ouch, daz iz gesche[hlend) were und dez iz kûnt were getan bischove Mathiez oder ieme, so mochte iz doch von rechtes weyn keyne craft noch macht han. Wan were iz geschehen, ee danne bischof Mathies lantgreven Otten ansprach umbe die lehen
118 Nr. 211—213 211. [1329 vor Mai 2]. Erzbischof Baldewin gewinnt sich die Gemeinerschaft auf Burg Leyen zu Helfern gegen gewisse Fürsten und Heinrich von Virneburg. K 391a1). — Die U. gehört zu 1329—etwa 1333 (vgl. Nr. 263), jedenfalls in den Anfang eines dieser Jahre (vgl. Z. 4), wahrscheinlich zu 1329 (vgl. dazu Schrohe Heinrich 15). Wir Bald(ewin) et cetera, daz wir umme der vorgenanten stifte noit die strengen lude die gemeinere zumale der burg zu Leye zu dinern und helfern gewonnen han uns und allen unsern stiften umme et cetera zu bezalene uf den meygen nest komet et cetera wider die fursten et cetera und wider hern Henriche von Virne- borg, der sich ein erzebischof nennet zu Mentze, und wider alle ire helfere et cetera und wider alle die iene, di uns oder unse stifte crigenten, also lange et cetera in a) finem. I) Randvermerk: Conquisicio adiutorum (folgt Verweis auf ein ähnliches Stück). + a) i(n) fi(nem) über etc. nachgetr. [Lahnstein 1329 Juni 207. Konrad von Elkershausen für denselben. K 399; Wenck II b nr. 309 (unbekannt in Marburg) ; Abschrift in Würzburg, Ingrossaturbuch VI fol. 12b und 115b. 212*. 213. [1328 Ende—1329 Sommer]. Einwürfe des Erzbischofs Baldewin gegen die Auffassung des Landgrafen Heinrich von Hessen im Streit um die Mainzer Lehen. K 532. — Die vorliegende Denkschrift fällt in die Zeit der Ausgleichs- verhandlungen zwischen Hessen und Mainz, die Ende 1328 begannen und im Herbst 1329 endigten; vgl. Vogt Balduin 15 N. 4. I. In der sache, die der erwerdege herre her Mathias selege erczbischof zû Mencze von sines stiftes wegen gegen dem edeln herren lantgreven Otten selegen von Hessen umme alle bruche und ansprache hette und fürte vor den schydeludena), die dar uber waren genomen von en beydenthalb, und darnach vor des stiftes zů Mencze mannen, da sprichz der edel herre lantgreve Henrich von Hessen, des vorgenanten lantgreven Otten selegen sun, daz die scheydunge, die von den selben schydelütenb) ge- sprogen wart, nicht macht hat noch haben sal und daz sie ieme nicht geschaden moge. 2. Von ersten dar umb, wan der selbe lant- greve Otte gab deme selben sinem sune die lehen und die güt, die deme vorgenanten bischof Mathies und deme stifte zû Mentze wurden erteilet von des stiftes mannen nochb*) der scheydûnge, die dar uber von den schydelutenb) gesprachenb*) wart, und daz der 3. Da) lantgreve Otte en da mitte erbete, als er sprichet. wider sprichet der erwerdege herre bischof Baldewin von des stiftes vegen von Mencze, daz das nicht geschehen ist noch daz iz dem egenanten bischove Mathiez noch ieme selben nye kûnt wart getan. Were ouch, daz iz gesche[hlend) were und dez iz kûnt were getan bischove Mathiez oder ieme, so mochte iz doch von rechtes weyn keyne craft noch macht han. Wan were iz geschehen, ee danne bischof Mathies lantgreven Otten ansprach umbe die lehen
Strana 119
1329 vor Mai ?—1329 Sommer 119 und gût, so mochte iz von rechtes unt ouch von gewonheit wegen nicht macht haben, wan iz sprichet konnich Conrad und keyser Friderich der iûngste in iren geseczen ine) libro feudorum de prohibita feudi alienatione per Fred(ericum) lege Imperialem'1) et de capitulis Conr(adi) capitulo I2), daz keyn man sine lehen gar oder ein teil des lehenes mag enphremeden oder veruszern in keyner hande wiis in eynes anderen mannes hant anef) sines lehen herren willen und wort; geschehe iz dar uber, so sal daz lehen vervallen sin deme herren, von deme i[z] g) ruret, und daz 4. Und nemelichen da wider keyn gewer hilfet noch fromet. mochte daz der lantgreve Otte nicht getün mit rechte nach der ziit, als yn bischof Mathies umb die lehen vor des stiftes zû Mencze mannen ansprach, wan daz sûnderlich in der keyser recht, ut h) Codicis De litigiosis lege ultima3) et Autentica ibi posita 4) vorboten ist, daz nyeman keyn gût moge verkoyfen oder hingeben in keynerleye wiis noch deme, als man en dar umme an sprechet vor gerichte, uber die lehen und gût gesprochen wurden, und was darzů trouwelos und meynedig und behaft der burgeschaft und der penen, wan er die urteil nicht enhilt noch deme, das en der sûnebrief besaget; und were, daz er iz wider rufen hette, daz iz nicht vor den richter oder vor den, den die sache rurte, offenbar komen were, so hette iz keyne macht, also sprechen die keysers 5. Ouch recht dar uber und ist ouch des landes gewonheit. sprichet unser herre bischof Baldewin: were, daz lantgreve Otte nicht schuldig noch vervallen were, wan umbe die pene von der richtunge vegen die die sûnelûte sprachen, daz doch nicht en ist, als hie vor geschrieben stet, noch dan so was er und sint ouch sine erben schuldig zu halden die urteil, die die man des stiftes zû Mencze sprachen uber die lehen und die gût, dar umb en bischof Mathias an sprach, wan sie daz mochten tun nicht alleyne von der scheydunge und richtunge der sunelute, sûndern sie mochten iz ouch tûn von gemeynem geschrieben keysers rechte, daz keyser Friderich der iungeste gemachet hat und ouch gewon- lich ist: wan eyn herre und sine man sweyen umb lehen gût, daz uber die zweyunge sullen teilen des herren man 5), und da vone, wanne sich der selbe lantgreve Otte nicht berufen hait, als recht ist, so was er und ouch sine erben nemelichen von des selben urteiles wegen schuldig zû tûne und zu haldene, was die man des stiftes zû Mencze dar uber geurtelt hant, beyde von 6. Were ouch, keyser recht und ouch gewonheit des landes. daz der vorgenante lantgreve Otte sich hette berûfen von deme urteile der manne des stiftes zû Mencze recht und redelichen, des doch nicht geschah, noch dan so hait er noch sine ..erben die berufûnge nicht volfurt vor konigen noch vor keysern, die doch binnen den ziiten und ouch sieder gewesen sint und noch sint, daz er doch solde han gedan binnen eynem iare nach deme ur- teyle oder in zweyn iaren. I) Ueberschr.: Responsiones domini Bald(ewini) ad excepc(ionem?) Henr(ici) la[nJtgravii Hass(ie), quando s(ibi) ipse B(aldewinus) repetebat terras Hass(ie). + a) aus scheydenluden korr. + b) aus scheydeluten korr. + b*) K. + c) davor am Rande C (Kapitelzeichen). + d) gescheden. † e) in — capitulo I am
1329 vor Mai ?—1329 Sommer 119 und gût, so mochte iz von rechtes unt ouch von gewonheit wegen nicht macht haben, wan iz sprichet konnich Conrad und keyser Friderich der iûngste in iren geseczen ine) libro feudorum de prohibita feudi alienatione per Fred(ericum) lege Imperialem'1) et de capitulis Conr(adi) capitulo I2), daz keyn man sine lehen gar oder ein teil des lehenes mag enphremeden oder veruszern in keyner hande wiis in eynes anderen mannes hant anef) sines lehen herren willen und wort; geschehe iz dar uber, so sal daz lehen vervallen sin deme herren, von deme i[z] g) ruret, und daz 4. Und nemelichen da wider keyn gewer hilfet noch fromet. mochte daz der lantgreve Otte nicht getün mit rechte nach der ziit, als yn bischof Mathies umb die lehen vor des stiftes zû Mencze mannen ansprach, wan daz sûnderlich in der keyser recht, ut h) Codicis De litigiosis lege ultima3) et Autentica ibi posita 4) vorboten ist, daz nyeman keyn gût moge verkoyfen oder hingeben in keynerleye wiis noch deme, als man en dar umme an sprechet vor gerichte, uber die lehen und gût gesprochen wurden, und was darzů trouwelos und meynedig und behaft der burgeschaft und der penen, wan er die urteil nicht enhilt noch deme, das en der sûnebrief besaget; und were, daz er iz wider rufen hette, daz iz nicht vor den richter oder vor den, den die sache rurte, offenbar komen were, so hette iz keyne macht, also sprechen die keysers 5. Ouch recht dar uber und ist ouch des landes gewonheit. sprichet unser herre bischof Baldewin: were, daz lantgreve Otte nicht schuldig noch vervallen were, wan umbe die pene von der richtunge vegen die die sûnelûte sprachen, daz doch nicht en ist, als hie vor geschrieben stet, noch dan so was er und sint ouch sine erben schuldig zu halden die urteil, die die man des stiftes zû Mencze sprachen uber die lehen und die gût, dar umb en bischof Mathias an sprach, wan sie daz mochten tun nicht alleyne von der scheydunge und richtunge der sunelute, sûndern sie mochten iz ouch tûn von gemeynem geschrieben keysers rechte, daz keyser Friderich der iungeste gemachet hat und ouch gewon- lich ist: wan eyn herre und sine man sweyen umb lehen gût, daz uber die zweyunge sullen teilen des herren man 5), und da vone, wanne sich der selbe lantgreve Otte nicht berufen hait, als recht ist, so was er und ouch sine erben nemelichen von des selben urteiles wegen schuldig zû tûne und zu haldene, was die man des stiftes zû Mencze dar uber geurtelt hant, beyde von 6. Were ouch, keyser recht und ouch gewonheit des landes. daz der vorgenante lantgreve Otte sich hette berûfen von deme urteile der manne des stiftes zû Mencze recht und redelichen, des doch nicht geschah, noch dan so hait er noch sine ..erben die berufûnge nicht volfurt vor konigen noch vor keysern, die doch binnen den ziiten und ouch sieder gewesen sint und noch sint, daz er doch solde han gedan binnen eynem iare nach deme ur- teyle oder in zweyn iaren. I) Ueberschr.: Responsiones domini Bald(ewini) ad excepc(ionem?) Henr(ici) la[nJtgravii Hass(ie), quando s(ibi) ipse B(aldewinus) repetebat terras Hass(ie). + a) aus scheydenluden korr. + b) aus scheydeluten korr. + b*) K. + c) davor am Rande C (Kapitelzeichen). + d) gescheden. † e) in — capitulo I am
Strana 120
120 Nr. 214—218 Rande nachgetr. + f) anes.† g) ist.+ h) ut — posita am Rande nachgetr. 1) Lib. feud. II 55 (Ronkalisches Lehengesetz Kaiser Friedrichs I. vom J. 1158, Const. I nr. 177 cap. 3). co 2) Lib. feud. II 40. co 3) Cod. VIII 36 (37), 5 (4). c0 4) Nov. 112, 1. 00 5) Lib. feud. II 55 (Const. I nr. 177 cap. 9). 1329 September 9. Derselbe beauftragt Hermann, Dekan des Marienstifts in Erfurt, gegen die ungehorsamen Erfurter Geistlichen einzu- schreiten. K 3531). — Zur Sache vgl. K. Beyer: Mitteilungen d. Vereins f. d. Geschichte u. Altertumskunde von Erfurt XIV bes. 10ff. Bal(dewinus) et cetera honorabili viro H(ermanno) decano ecclesie sancte Marie Erf(ordensis) devoto suo dilecto salutem in Cum nonnulli sacerdotes et clerici nobis et iudicibus domino. sedis Mog(untine) ac aliis iudic(iis) nobis subiectis sint inobedientes et rebelles nec mandata seu statuta predictorum iudicum velint recipere vel execucioni debite demandare, aliquema) predicte ec- clesie Mog(untine) matrici sue et ipsius iudicibus detrahant verbis et factis, quibus possunt, contra prestita iuramenta et honorem nos, qui provisionem et proprium, ut accepimus, venientes, protectionem eiusdem ecclesie Mog(untine) ac personarum ipsius in nos suscepimus, volentes eandem ecclesiam et personas, quantum possumus, cum dei adiutorio et iusticia gubernare tibi conmittimus in hiis scriptis, ut omnes et singulos clericos, cuiuscunque ordinis, condicionis ac status existant, qui nobis et iudicibus nobis subiectis rebelles et inobedientes extiterint vel sententias contra eos latas sustinere temere non formidaverint, corrigas, detineas et detineri corporaliter auctoritate nostra per alios facias invocato ad hoc, si necessitas fuerit, brachio seculari nobisque eos ulterius, dum oportunum fuerit, presentes pro suis inobedienciis et excessibus correctionem debitam suscepturos. Datum anno XXIX. V. idus septembris. I) Ueberschr.: Conmittitur detencio rebellium clericorum. + a) K. 1329 Oktober 29. 215*. Gotfrid und Engilbrecht von Sayn für Erzbischof Baldewin. K 387; nr. 132 aus Orig. in Koblens (I A nr. 643). 214. Höfer 1330 Märs 7. 216. Aleydis (Aleyda K) Witwe des weiland Franco dictus de Sein (Seyn K)- [heym Trierer Bürgerin schenkt inter vivos im Einvernehmen mit ihren amici zu ihrem, Francos, ihrer Eltern und Wohltäter Seelenheil, ein Gelübde Francos erfüllend, ihr und Francos Haus in der Stadt Trier in vico sancti Theoderici (Dietrichstrasse) genarnt ad turrim, das sie bewohnt, mit Turm, orreum, torcular, Haus und allem Zubehör mit Ausnahme der neuen camenata sowie des cellarium und des granarium darunter und darüber, die zum atrium der Trierer Karmeliter reichen, cum spacio sex pedum terre in latitudine et in longitudine ipsius camenate versus domum meam predictam und mit Ausnahme eines kleinen Häuschens am Turm zwischen demselben und dem atrium der Karmeliter an Abt und Konvent von St. Mathias und deren Kloster nur mit Vorbehalt der lebenslänglichen Wohnung für sich und ihre Geschwister Hildegundis dicta die Gevenicherse und Iohannes dictus Geevinkint; das Kloster soll das Haus immerdar in Stand halten, nie ver- äussern und jährlich von dem Hause einen Zins von 6 Pfund Trierer Pfennige pro tempore dativorum sex maldrorum siliginis et sex sextariorum olei Trierer Gemässes an den von der Schenkerin zum Zwecke der Erhebung und Ver- teilung bestellten Elemosinar des Klosters zahlen, derart dass dieses am ersten Nichtfeiertage jeden Monats ihr, Francos, ihrer Eltern und Wohltäter
120 Nr. 214—218 Rande nachgetr. + f) anes.† g) ist.+ h) ut — posita am Rande nachgetr. 1) Lib. feud. II 55 (Ronkalisches Lehengesetz Kaiser Friedrichs I. vom J. 1158, Const. I nr. 177 cap. 3). co 2) Lib. feud. II 40. co 3) Cod. VIII 36 (37), 5 (4). c0 4) Nov. 112, 1. 00 5) Lib. feud. II 55 (Const. I nr. 177 cap. 9). 1329 September 9. Derselbe beauftragt Hermann, Dekan des Marienstifts in Erfurt, gegen die ungehorsamen Erfurter Geistlichen einzu- schreiten. K 3531). — Zur Sache vgl. K. Beyer: Mitteilungen d. Vereins f. d. Geschichte u. Altertumskunde von Erfurt XIV bes. 10ff. Bal(dewinus) et cetera honorabili viro H(ermanno) decano ecclesie sancte Marie Erf(ordensis) devoto suo dilecto salutem in Cum nonnulli sacerdotes et clerici nobis et iudicibus domino. sedis Mog(untine) ac aliis iudic(iis) nobis subiectis sint inobedientes et rebelles nec mandata seu statuta predictorum iudicum velint recipere vel execucioni debite demandare, aliquema) predicte ec- clesie Mog(untine) matrici sue et ipsius iudicibus detrahant verbis et factis, quibus possunt, contra prestita iuramenta et honorem nos, qui provisionem et proprium, ut accepimus, venientes, protectionem eiusdem ecclesie Mog(untine) ac personarum ipsius in nos suscepimus, volentes eandem ecclesiam et personas, quantum possumus, cum dei adiutorio et iusticia gubernare tibi conmittimus in hiis scriptis, ut omnes et singulos clericos, cuiuscunque ordinis, condicionis ac status existant, qui nobis et iudicibus nobis subiectis rebelles et inobedientes extiterint vel sententias contra eos latas sustinere temere non formidaverint, corrigas, detineas et detineri corporaliter auctoritate nostra per alios facias invocato ad hoc, si necessitas fuerit, brachio seculari nobisque eos ulterius, dum oportunum fuerit, presentes pro suis inobedienciis et excessibus correctionem debitam suscepturos. Datum anno XXIX. V. idus septembris. I) Ueberschr.: Conmittitur detencio rebellium clericorum. + a) K. 1329 Oktober 29. 215*. Gotfrid und Engilbrecht von Sayn für Erzbischof Baldewin. K 387; nr. 132 aus Orig. in Koblens (I A nr. 643). 214. Höfer 1330 Märs 7. 216. Aleydis (Aleyda K) Witwe des weiland Franco dictus de Sein (Seyn K)- [heym Trierer Bürgerin schenkt inter vivos im Einvernehmen mit ihren amici zu ihrem, Francos, ihrer Eltern und Wohltäter Seelenheil, ein Gelübde Francos erfüllend, ihr und Francos Haus in der Stadt Trier in vico sancti Theoderici (Dietrichstrasse) genarnt ad turrim, das sie bewohnt, mit Turm, orreum, torcular, Haus und allem Zubehör mit Ausnahme der neuen camenata sowie des cellarium und des granarium darunter und darüber, die zum atrium der Trierer Karmeliter reichen, cum spacio sex pedum terre in latitudine et in longitudine ipsius camenate versus domum meam predictam und mit Ausnahme eines kleinen Häuschens am Turm zwischen demselben und dem atrium der Karmeliter an Abt und Konvent von St. Mathias und deren Kloster nur mit Vorbehalt der lebenslänglichen Wohnung für sich und ihre Geschwister Hildegundis dicta die Gevenicherse und Iohannes dictus Geevinkint; das Kloster soll das Haus immerdar in Stand halten, nie ver- äussern und jährlich von dem Hause einen Zins von 6 Pfund Trierer Pfennige pro tempore dativorum sex maldrorum siliginis et sex sextariorum olei Trierer Gemässes an den von der Schenkerin zum Zwecke der Erhebung und Ver- teilung bestellten Elemosinar des Klosters zahlen, derart dass dieses am ersten Nichtfeiertage jeden Monats ihr, Francos, ihrer Eltern und Wohltäter
Strana 121
1329 September 9—1330 März 26 121 Gedächtnis feierlich begehen, wofür der Elemosinar von den Einkünften an die teilnehmenden Priester und Diakone 8 Trierer Schillinge, an die Armen Brot von 1/2 Scheffel Weizen, dem wöchentlich zu bestimmenden Priester, der am Altar und in der Kapelle des heiligen Maternus wöchentlich für die Ge- nannten eine Seelenmesse liest, wöchentlich 6 Pfennige und an den Prior und Konvent der Trierer Karmeliter für die ewige Lampe am Grabe Francos in ihrer Kirche die genannten 6 Sextare Oel; ferner schenkt sie den Karmelitern die Kemenate u. s. w. unter der Bedingung, dass sie daraus eine infirmaria für ihre kranken Brüder machen, darin einen Altar errichten, daran Messen für die Genannten lesen, so lange Kranke dort sind, im Keller ihren Wein, im Speicher ihr Getreide und Anderes bewahren und, wenn sie im Speicher Fenster nach der Schenkerin Hause zu haben wollen, sie sie fenestris vitreis verschliessen, damit sie nicht in den Hof und sein Zubehör sehen können; in dem genannten Raum von 6 Fuss dürfen sie nicht bauen, sondern der Raum zwischen der Kemenate und der von ihnen auf die Länge der Kemenate und 10 Fuss hoch zu errichtenden Mauer soll leer bleiben, unter Vorbehalt der Wohnung für die Schenkerin auf Lebenszeit; wenn die Karme- liter die Kemenate u. s. w. zu anderen Zwecken bestimmen oder veräussern wollen, soll die Schenkung hinfällig sein und an das Kloster St. Matthias übergehen; in dem genannten Häuschen soll immerdar eine durch den zeitigen Pleban von St. Gangulph einzusetzende Begine lebenslänglich wohnen. Abt und Konvent von St. Matthias, der Trierer Offizial, Prior und Konvent der Karmeliter, deren Provinzial Bruder Sybertus bekräftigen Alles und siegeln samt Aleydis mit den Siegeln der Genannten und der Stadt Trier. Zeugen: Schultheiss Tristandus, Schöffen Arnoldus dictus Wolf, Ordulphus Ordulphi, die geschworenen Notare der Trierer Kurie Arnoldus de Arluno und Conradus de Colonia]. Cum humana fragilitas — [D. a. d. M° CCCmo vicesimo nono feria quarta post dominicam, qua cantatur Reminiscere'. — D 104 (mit der Ueberschr. Testamentum civis Treverensis divitis), Bruchst. von 4 Zeilen; Abschrift in Hs. 27 der Seminarbibliothek in Trier (vgl. Marx: Trierisches Archiv Erg.-H. XIII 18ff.) S. 89. 217. Avignon 1330 März 24. An den Erzbischof von Mainz oder seinen geistlichen Vikar Gaucelinus Bischof von Albano (Albanensis): befiehlt ihm als päpstlicher Pönitentiar, den Ueberbringer Dieses, den Iohannes de Ysenaco Kleriker Mainzer Diözese, der ihn persönlich gebeten hat, trotz seiner Erzeugung von einem Priester und einer Ledigen, die niederen Weihen und eine Pfründe ohne Seelsorge emp- fangen zu dürfen, falls er würdig und insbesondere kein Nachahmer der väterlichen Unenthaltsamkeit sei, davon zu dispensieren. Succedens ad — D. Avin. VIIII. kal. apr. pont. dom. loh. pape XXII. a. 14. — K 217 a, ein- gerückt in Nr. 231. 218. München 1330 Märs 26. Instrument über die Appellation des Minoritengenerals Michael von Cesena gegen Papst Johannes XXII. Bulle Quia vir reprobus' (kürsere Form). K 221). — Eine zum grossen Teil übereinstimmende, nur ausführ- lichere Fassung dieser Appellation hat K. Müller: Zeitschrift für Kirchen- geschichte VI 83 (vgl. 74 nr. 27) aussugsweise (= Kap. 1—4 unserer Nr.) aus der Chronik des Nicolaus Minorita veröffentlicht (N); es ist dieselbe, die schon L. Wadding Annales Minorum z. J. 1328 § 19 kannte. Sie wird auch in der vorliegenden Fassung (Kap. 9) erwähnt und enthält danach als Insert eine magna scriptura continens reprobaciones errorum Johannes XXII. (vgl. damit die Zusammenfassung bei Müller l. c. 85—87). In nomine patris et filii et spiritus sancti. Amen. I. Anno a nativitate domini M'CCCXXX indictione terciadecimaa) in Monacho in domo fratrum Minorum venerabilis et religiosus vir frater Michael de Cesena ordinis fratrum Minorum generalis minister et in sacra pagina doctor constitutus in presencia infra- scriptarumb) venerabilium autenticarum et honestarum personarum
1329 September 9—1330 März 26 121 Gedächtnis feierlich begehen, wofür der Elemosinar von den Einkünften an die teilnehmenden Priester und Diakone 8 Trierer Schillinge, an die Armen Brot von 1/2 Scheffel Weizen, dem wöchentlich zu bestimmenden Priester, der am Altar und in der Kapelle des heiligen Maternus wöchentlich für die Ge- nannten eine Seelenmesse liest, wöchentlich 6 Pfennige und an den Prior und Konvent der Trierer Karmeliter für die ewige Lampe am Grabe Francos in ihrer Kirche die genannten 6 Sextare Oel; ferner schenkt sie den Karmelitern die Kemenate u. s. w. unter der Bedingung, dass sie daraus eine infirmaria für ihre kranken Brüder machen, darin einen Altar errichten, daran Messen für die Genannten lesen, so lange Kranke dort sind, im Keller ihren Wein, im Speicher ihr Getreide und Anderes bewahren und, wenn sie im Speicher Fenster nach der Schenkerin Hause zu haben wollen, sie sie fenestris vitreis verschliessen, damit sie nicht in den Hof und sein Zubehör sehen können; in dem genannten Raum von 6 Fuss dürfen sie nicht bauen, sondern der Raum zwischen der Kemenate und der von ihnen auf die Länge der Kemenate und 10 Fuss hoch zu errichtenden Mauer soll leer bleiben, unter Vorbehalt der Wohnung für die Schenkerin auf Lebenszeit; wenn die Karme- liter die Kemenate u. s. w. zu anderen Zwecken bestimmen oder veräussern wollen, soll die Schenkung hinfällig sein und an das Kloster St. Matthias übergehen; in dem genannten Häuschen soll immerdar eine durch den zeitigen Pleban von St. Gangulph einzusetzende Begine lebenslänglich wohnen. Abt und Konvent von St. Matthias, der Trierer Offizial, Prior und Konvent der Karmeliter, deren Provinzial Bruder Sybertus bekräftigen Alles und siegeln samt Aleydis mit den Siegeln der Genannten und der Stadt Trier. Zeugen: Schultheiss Tristandus, Schöffen Arnoldus dictus Wolf, Ordulphus Ordulphi, die geschworenen Notare der Trierer Kurie Arnoldus de Arluno und Conradus de Colonia]. Cum humana fragilitas — [D. a. d. M° CCCmo vicesimo nono feria quarta post dominicam, qua cantatur Reminiscere'. — D 104 (mit der Ueberschr. Testamentum civis Treverensis divitis), Bruchst. von 4 Zeilen; Abschrift in Hs. 27 der Seminarbibliothek in Trier (vgl. Marx: Trierisches Archiv Erg.-H. XIII 18ff.) S. 89. 217. Avignon 1330 März 24. An den Erzbischof von Mainz oder seinen geistlichen Vikar Gaucelinus Bischof von Albano (Albanensis): befiehlt ihm als päpstlicher Pönitentiar, den Ueberbringer Dieses, den Iohannes de Ysenaco Kleriker Mainzer Diözese, der ihn persönlich gebeten hat, trotz seiner Erzeugung von einem Priester und einer Ledigen, die niederen Weihen und eine Pfründe ohne Seelsorge emp- fangen zu dürfen, falls er würdig und insbesondere kein Nachahmer der väterlichen Unenthaltsamkeit sei, davon zu dispensieren. Succedens ad — D. Avin. VIIII. kal. apr. pont. dom. loh. pape XXII. a. 14. — K 217 a, ein- gerückt in Nr. 231. 218. München 1330 Märs 26. Instrument über die Appellation des Minoritengenerals Michael von Cesena gegen Papst Johannes XXII. Bulle Quia vir reprobus' (kürsere Form). K 221). — Eine zum grossen Teil übereinstimmende, nur ausführ- lichere Fassung dieser Appellation hat K. Müller: Zeitschrift für Kirchen- geschichte VI 83 (vgl. 74 nr. 27) aussugsweise (= Kap. 1—4 unserer Nr.) aus der Chronik des Nicolaus Minorita veröffentlicht (N); es ist dieselbe, die schon L. Wadding Annales Minorum z. J. 1328 § 19 kannte. Sie wird auch in der vorliegenden Fassung (Kap. 9) erwähnt und enthält danach als Insert eine magna scriptura continens reprobaciones errorum Johannes XXII. (vgl. damit die Zusammenfassung bei Müller l. c. 85—87). In nomine patris et filii et spiritus sancti. Amen. I. Anno a nativitate domini M'CCCXXX indictione terciadecimaa) in Monacho in domo fratrum Minorum venerabilis et religiosus vir frater Michael de Cesena ordinis fratrum Minorum generalis minister et in sacra pagina doctor constitutus in presencia infra- scriptarumb) venerabilium autenticarum et honestarum personarum
Strana 122
122 Nr. 218 asserens ad suic) noticiam noviter fore deductum, quod Iacobus de Caturchod), qui se Iohanneme) papamf) XXII. profitetur et asserit, quendam famosume) libellum, cujus inicium est Quia vir reprobus Michael de Cesena dudumg) minister generalis ordinis Minorum' et cetera, conposuerat 1a) et sub bulla sua hostiis ecclesie maioris Avinion(ensis) affigi fecerat et appendi, in quo ipse Iacobus narrat et asserit se fecisse quosdam processus contra ipsum fratrem Michael(em) 1) et multa alia asserit et dicitk) in maximum preiudicium et infamiam ipsius fratris Michael(is) generalis ministri et omnium sibi adherencium et tocius dicti1) ordinis Minorum enorme gravamen etm) fidei katholice detrimentum, et volens contra predicta gesta et facta per dictum lacobum remedium, prout poterat, adhibere in presencia infrascriptarumb) venerabilium, autenticarum et hone starum personarum dedit, porrexit, presentavit et publicavit et legi fecit et dat°), porrigit, presentat et publicat infrascriptum libellum et dixit et protestatus fuit, provocavit°), appellavit et fecit, prout in ipso libello continetur. Cujus libelli tenor talise) est: 2. Universis Christi fidelibus presentem scripturam inspec- turis ad perpetuam rei memoriam innotescat, quod ego frater Michael(is)P) ordinis fratrum Minorum generalis minister et servus et in sacra pagina doctor a[ttenden]s ) Iacobum de Caturchod), qui se papam Iohannem XXII. profitetur et asserit, adversus saluberrimam et preclarissimam christiane fidei veritatem, quam sancta Romana ecclesiar) tenuit et tenets), nequiter insurrexisse et quodt) inter cetera sua facta, gesta ac dogmata hereticalia eciam tria detestanda statuta, quorum primum incipit Ad conditoremu) canonum'v)1), secundum ˛Cum inter' 2), tercium ˛Quia quorundam'3), edere, publicare et per mundum presumpserat divulgare, in quibus hereses manifestas et errores plurimos detestabiles dogmatizat catholicee) fidei et doctrine ete) vitee) evangelice et apostolice acw) sancte Romane ecclesie multipliciter adversantes, quodque idem Iacobus hereticus in mei et tocius dicti ordinis Minorum enorme1) preiudicium et gravamen professionem fidei catholice, quam ego et predictus ordo Minorum feceramus in generalix) capitulo ipsius ordinis olim1) apud Perusium)) celebrato et per patentes litteras universis Christi fidelibus miseramus4) secundum formam, quam universalis ecclesia catholica et apostolica in 1) decretali1) posita in VI° libro decretalium sub titulo De verborum significacione, que incipit Exitz), qui seminat'5), profitetur et tenet, pluries pronunciaverat sive asseruerat hereticam 5a) et me ob hoc sibi et suis erroribus resistentem in sua curia de facto in Avinion(e) tunc existens zelo fidei presumpserat arrestare, catholice et ordinis antedicti°) meo et sociorum nomine et nomine omnium et singulorum michi adherencium et adherere volencium et eciam nomine omnium catholicorum et fidelium Christianorum a*) denunciavi dictos processus factos per dixi, presentavia5) e[t] dictumb5) Iohannem hereticum manifestum fuisse et esse nullos et nullius roboris et momenti et, in quantum de facto processerunt, ex eis senciens me dicto nomine et dictos michi adherentes et adherere volentes fore enormiter aggravatos a predictis“) gravami-
122 Nr. 218 asserens ad suic) noticiam noviter fore deductum, quod Iacobus de Caturchod), qui se Iohanneme) papamf) XXII. profitetur et asserit, quendam famosume) libellum, cujus inicium est Quia vir reprobus Michael de Cesena dudumg) minister generalis ordinis Minorum' et cetera, conposuerat 1a) et sub bulla sua hostiis ecclesie maioris Avinion(ensis) affigi fecerat et appendi, in quo ipse Iacobus narrat et asserit se fecisse quosdam processus contra ipsum fratrem Michael(em) 1) et multa alia asserit et dicitk) in maximum preiudicium et infamiam ipsius fratris Michael(is) generalis ministri et omnium sibi adherencium et tocius dicti1) ordinis Minorum enorme gravamen etm) fidei katholice detrimentum, et volens contra predicta gesta et facta per dictum lacobum remedium, prout poterat, adhibere in presencia infrascriptarumb) venerabilium, autenticarum et hone starum personarum dedit, porrexit, presentavit et publicavit et legi fecit et dat°), porrigit, presentat et publicat infrascriptum libellum et dixit et protestatus fuit, provocavit°), appellavit et fecit, prout in ipso libello continetur. Cujus libelli tenor talise) est: 2. Universis Christi fidelibus presentem scripturam inspec- turis ad perpetuam rei memoriam innotescat, quod ego frater Michael(is)P) ordinis fratrum Minorum generalis minister et servus et in sacra pagina doctor a[ttenden]s ) Iacobum de Caturchod), qui se papam Iohannem XXII. profitetur et asserit, adversus saluberrimam et preclarissimam christiane fidei veritatem, quam sancta Romana ecclesiar) tenuit et tenets), nequiter insurrexisse et quodt) inter cetera sua facta, gesta ac dogmata hereticalia eciam tria detestanda statuta, quorum primum incipit Ad conditoremu) canonum'v)1), secundum ˛Cum inter' 2), tercium ˛Quia quorundam'3), edere, publicare et per mundum presumpserat divulgare, in quibus hereses manifestas et errores plurimos detestabiles dogmatizat catholicee) fidei et doctrine ete) vitee) evangelice et apostolice acw) sancte Romane ecclesie multipliciter adversantes, quodque idem Iacobus hereticus in mei et tocius dicti ordinis Minorum enorme1) preiudicium et gravamen professionem fidei catholice, quam ego et predictus ordo Minorum feceramus in generalix) capitulo ipsius ordinis olim1) apud Perusium)) celebrato et per patentes litteras universis Christi fidelibus miseramus4) secundum formam, quam universalis ecclesia catholica et apostolica in 1) decretali1) posita in VI° libro decretalium sub titulo De verborum significacione, que incipit Exitz), qui seminat'5), profitetur et tenet, pluries pronunciaverat sive asseruerat hereticam 5a) et me ob hoc sibi et suis erroribus resistentem in sua curia de facto in Avinion(e) tunc existens zelo fidei presumpserat arrestare, catholice et ordinis antedicti°) meo et sociorum nomine et nomine omnium et singulorum michi adherencium et adherere volencium et eciam nomine omnium catholicorum et fidelium Christianorum a*) denunciavi dictos processus factos per dixi, presentavia5) e[t] dictumb5) Iohannem hereticum manifestum fuisse et esse nullos et nullius roboris et momenti et, in quantum de facto processerunt, ex eis senciens me dicto nomine et dictos michi adherentes et adherere volentes fore enormiter aggravatos a predictis“) gravami-
Strana 123
1330 März 26 123 nibus michi et ipsid) ordini illatise) de facto et contra ipsum hereticum tamquam contra meum et dicti ordinis ac fidei catholice adversarium ad sanctam Romanam ecclesiam catholicam et aposto- licam de peritorum consilio provocavi°), appellavi legitime sollemp- 3. Qua appellacione interposita videns niter et in scriptis 6). michi mortis periculum imminere, si in ipsius Iacobi curia diucius remansissem, et volens iref) ad loca tuta, ubi secure possem provocacionem et appellacionem huiusmodi publicare, prosequig) ac 1) eciam innovare, de dicta civitateh5) Avinion(e) recessi de 1) mense maii anno a1) nativitate domini M'CCCXXVIII" dicte provocacioni et appellacioni firmiter inherendo6a). Quam ob rem, cum hoc ad ipsius heretici noticiam pervenissetk), me et socios meos hostiliter prosequig) fecit, ut nos ca- peret, si sibi possibilitas affuisset. Et cum domino lesu Christo, pro cuius fide persecucionem huiusmodi paciebamur, mirabiliter cooperante1) evaserimusm) manus"') eius, ipse hereticus suo desi- derio privatum se cernens contra me et ipsos socios meos nobis adhuc°) existentibus in itinere eundop5) ad civitatem Pisanamq) pro dicta provocacioner) et appellacione publicandar*) et pro- viribus persequenda ex quibusdam falsissimis et confictiss) causis'') post et contra dictam appellacionem et omni iurisu) et iudici- orum ordine pretermissov) processus iniquissimos promulgavit 7). 4. Quos processus iterum dixi et denunciavi fore nullos et nullius valorisw) et, in 15) quantum de facto processeranty), ab ipsis processibus immo verius excessibus et ab omnibus aliis gravaminibus per eum michi et dictis sociis meis et nobis adherentibus acw) prefato ordini illatis et que2) inferentur imposterum, legitime et in scriptis ad sanctam Romanam ecclesiam appellavi et supposui me et dicta mea correctioni et emendacioni sancte Romane ecclesie protestans firmiter me illam fidem tenere et observare velle per- petuo, quam sancta Romana ecclesia, que disponente domino cunctorum fidelium mater est et magistra, tenet, credit°), predicat et 1) observat 1), prout in instrumento ipsius appellacionis et provo- cacionis 8) hec et alia seriosius explicantur. Que appellaciones eidem Iacobo intimate fuerunt et ipse eciam in quodam libello1) suo erroneo valde prolixo in scriptis sub bulla sua redacto, cuius libelli inicium est Quia vir reprobus Michael1) de1) Cesena' 1)1a) et cetera, manifeste fatetur seaa) libellos appellacionum huiusmodi habuisse, quibus eciam libellis nititur in ipso 1) suo libello erroneo bb) respondentecc) verba multa contenta1) in dicta appellacione per me dudum interposita ad dictam Romanam ecclesiam in eodem libello eciam 1) inserendo. 5. Ex quibus liquet, quod Iacobus impetebatur et contra ipsum de crimine heresis agebatur ac per consequens hec falso supposito sine preiudicio, videlicet quod non esset certum ipsum Iohannem fuisse et esse hereticum manifestum et tamquam hereticum manifestum ab omnibus catholicis evitandum, sed dubium diceretur, cum in tali dubio generale concilium uni- versalis ecclesie catholice, quod sanctam Romanam ecclesiam, ad quam per me dictis nominibus appellatum extiteratdd), representat, habebat et habet de huiusmodi appellacionibus et crimine heresis
1330 März 26 123 nibus michi et ipsid) ordini illatise) de facto et contra ipsum hereticum tamquam contra meum et dicti ordinis ac fidei catholice adversarium ad sanctam Romanam ecclesiam catholicam et aposto- licam de peritorum consilio provocavi°), appellavi legitime sollemp- 3. Qua appellacione interposita videns niter et in scriptis 6). michi mortis periculum imminere, si in ipsius Iacobi curia diucius remansissem, et volens iref) ad loca tuta, ubi secure possem provocacionem et appellacionem huiusmodi publicare, prosequig) ac 1) eciam innovare, de dicta civitateh5) Avinion(e) recessi de 1) mense maii anno a1) nativitate domini M'CCCXXVIII" dicte provocacioni et appellacioni firmiter inherendo6a). Quam ob rem, cum hoc ad ipsius heretici noticiam pervenissetk), me et socios meos hostiliter prosequig) fecit, ut nos ca- peret, si sibi possibilitas affuisset. Et cum domino lesu Christo, pro cuius fide persecucionem huiusmodi paciebamur, mirabiliter cooperante1) evaserimusm) manus"') eius, ipse hereticus suo desi- derio privatum se cernens contra me et ipsos socios meos nobis adhuc°) existentibus in itinere eundop5) ad civitatem Pisanamq) pro dicta provocacioner) et appellacione publicandar*) et pro- viribus persequenda ex quibusdam falsissimis et confictiss) causis'') post et contra dictam appellacionem et omni iurisu) et iudici- orum ordine pretermissov) processus iniquissimos promulgavit 7). 4. Quos processus iterum dixi et denunciavi fore nullos et nullius valorisw) et, in 15) quantum de facto processeranty), ab ipsis processibus immo verius excessibus et ab omnibus aliis gravaminibus per eum michi et dictis sociis meis et nobis adherentibus acw) prefato ordini illatis et que2) inferentur imposterum, legitime et in scriptis ad sanctam Romanam ecclesiam appellavi et supposui me et dicta mea correctioni et emendacioni sancte Romane ecclesie protestans firmiter me illam fidem tenere et observare velle per- petuo, quam sancta Romana ecclesia, que disponente domino cunctorum fidelium mater est et magistra, tenet, credit°), predicat et 1) observat 1), prout in instrumento ipsius appellacionis et provo- cacionis 8) hec et alia seriosius explicantur. Que appellaciones eidem Iacobo intimate fuerunt et ipse eciam in quodam libello1) suo erroneo valde prolixo in scriptis sub bulla sua redacto, cuius libelli inicium est Quia vir reprobus Michael1) de1) Cesena' 1)1a) et cetera, manifeste fatetur seaa) libellos appellacionum huiusmodi habuisse, quibus eciam libellis nititur in ipso 1) suo libello erroneo bb) respondentecc) verba multa contenta1) in dicta appellacione per me dudum interposita ad dictam Romanam ecclesiam in eodem libello eciam 1) inserendo. 5. Ex quibus liquet, quod Iacobus impetebatur et contra ipsum de crimine heresis agebatur ac per consequens hec falso supposito sine preiudicio, videlicet quod non esset certum ipsum Iohannem fuisse et esse hereticum manifestum et tamquam hereticum manifestum ab omnibus catholicis evitandum, sed dubium diceretur, cum in tali dubio generale concilium uni- versalis ecclesie catholice, quod sanctam Romanam ecclesiam, ad quam per me dictis nominibus appellatum extiteratdd), representat, habebat et habet de huiusmodi appellacionibus et crimine heresis
Strana 124
124 Nr. 218 cognoscere et diffinire, cum manifestum existat, quod papa in hiis, que ad fidem catholicam pertinent, subest conciliis (prout dd*) legitur et probatur et decretis XIX. distinctionis canone Anastasius' 10) in textu et glosa ordinaria super verbo concilio' et XVa distinctionis canone ˛Ѕicut sancti' 11) in textu et glosa) et accusari potest papa ee) de heresi et a concilio iudicari, si a fide deviat, nec posset statuere, quod non posset accusari de heresi, quia ex hoc periclitaretur tota ecclesia (ut hec leguntur XL. distinctionis canone ˛Ѕi papa'12) in textu et glosa). In hoc enim maius est concilium. Nam orbis maior est Urbe (XCIII. distinctionis canone Legimus' 13) in textu et glosa). Immo si papa a fide deviat, minor est quocumque catholico (ut pro- batur XXIIIIa questione I. canone ˛Ѕi A(ugustin)us'14) versu Item cum dominus' in fine et plane et expresse notatur in eadem causa XXIIII. questione I. canone Achacius'15) in glosa ordinaria). Unde quid semel concilium seu synodus statuit pro fidei * veritate, papa mutare non potest, quia subiacet in hiis concilio (XXIIIIa 16)), nec contra huiusmodi statuta questione I. canone Maiores' patrum concedere aliquid vel mutare (XXVa questione I. canone ˛Ѕunt quidem'17) et canone Contra statutum'18) et canone (Omne'19) et 20) et in eadem causa questione IIa canone canone. Prima salus' ˛Ѕi ea destruerem'21) et canone Amputato'22). Nec papa posset statuere, quod religiosi proprium haberent (Extra De statu monachorum ff capite (Cum ad monasterium'23) in fine) nec contra generale statu[tulm 24 ecclesie dispensare (XXV. questione I. [canone] (Que ad perpetuam in textu et glosa). Ex quibus iuribus clare patet, quod papa in hiis, que pertinent ad ius divinum, fidem vel mores, subiacet con- ciliis et sanctorum patrum statutis. Et si contra faciat, accusari potest et iudicari et ad concilium, quod est eo in hoc superius, potest appellari. Constat enim, quod per appellacionem eximitur appellans a potestate et iurisdictione illius, a quo appellavit (ut patet per id, quod legitur et notatur Extra De appellacionibus capite Proposuit'25) in textu et glosa). Et is, ad quem appellatum est, et non is, a quo est appellatum, habet de tali appellacione cognos- cere (Extra De appellacione capite ˛Ut debitus' 26) et capite Cum speciali'27). Nec is, a quo est appellatum, appellacione pendente potest aliquid innovare vel facere in preiudicium appellantis (IIa questione VI. canone Appellantem'28) et nil innovari appellacione pendente l. I et maxime, cum causa tangit illum, a quo appellatum sive provocatum est, quia in causa propria nullus potest iudicare 29) vel ius sibi dicere (XXIIIa questione IIII. canone Inter querelas et questione Va canone De occidendis' 30) et Codice Ne quis in 30a) per totum). Nec causa propria iudicet vel ius subi dicat' potest aliquis esse pars et iudex (IIII. questione IIII. canone I.31) Manifestum est eciam, quod is, qui dicta sua supposuit correctioni sancte Romane ecclesie, non est censendus nec iudicandus hereticus, eciam si erraret (ut clare probatur Extra De summa trinitate et fide catholica Dampnamus'32), ubi de abbate loachim dicitur, quod licet erraret, tamen, quia dicta sua ecclesie Romane correctioni subiecit, non fuit censendus hereticus; et ad hoc expresse facit XXIIIIa questione III. canon Dixit apostolus' 33) in textu et glosa et
124 Nr. 218 cognoscere et diffinire, cum manifestum existat, quod papa in hiis, que ad fidem catholicam pertinent, subest conciliis (prout dd*) legitur et probatur et decretis XIX. distinctionis canone Anastasius' 10) in textu et glosa ordinaria super verbo concilio' et XVa distinctionis canone ˛Ѕicut sancti' 11) in textu et glosa) et accusari potest papa ee) de heresi et a concilio iudicari, si a fide deviat, nec posset statuere, quod non posset accusari de heresi, quia ex hoc periclitaretur tota ecclesia (ut hec leguntur XL. distinctionis canone ˛Ѕi papa'12) in textu et glosa). In hoc enim maius est concilium. Nam orbis maior est Urbe (XCIII. distinctionis canone Legimus' 13) in textu et glosa). Immo si papa a fide deviat, minor est quocumque catholico (ut pro- batur XXIIIIa questione I. canone ˛Ѕi A(ugustin)us'14) versu Item cum dominus' in fine et plane et expresse notatur in eadem causa XXIIII. questione I. canone Achacius'15) in glosa ordinaria). Unde quid semel concilium seu synodus statuit pro fidei * veritate, papa mutare non potest, quia subiacet in hiis concilio (XXIIIIa 16)), nec contra huiusmodi statuta questione I. canone Maiores' patrum concedere aliquid vel mutare (XXVa questione I. canone ˛Ѕunt quidem'17) et canone Contra statutum'18) et canone (Omne'19) et 20) et in eadem causa questione IIa canone canone. Prima salus' ˛Ѕi ea destruerem'21) et canone Amputato'22). Nec papa posset statuere, quod religiosi proprium haberent (Extra De statu monachorum ff capite (Cum ad monasterium'23) in fine) nec contra generale statu[tulm 24 ecclesie dispensare (XXV. questione I. [canone] (Que ad perpetuam in textu et glosa). Ex quibus iuribus clare patet, quod papa in hiis, que pertinent ad ius divinum, fidem vel mores, subiacet con- ciliis et sanctorum patrum statutis. Et si contra faciat, accusari potest et iudicari et ad concilium, quod est eo in hoc superius, potest appellari. Constat enim, quod per appellacionem eximitur appellans a potestate et iurisdictione illius, a quo appellavit (ut patet per id, quod legitur et notatur Extra De appellacionibus capite Proposuit'25) in textu et glosa). Et is, ad quem appellatum est, et non is, a quo est appellatum, habet de tali appellacione cognos- cere (Extra De appellacione capite ˛Ut debitus' 26) et capite Cum speciali'27). Nec is, a quo est appellatum, appellacione pendente potest aliquid innovare vel facere in preiudicium appellantis (IIa questione VI. canone Appellantem'28) et nil innovari appellacione pendente l. I et maxime, cum causa tangit illum, a quo appellatum sive provocatum est, quia in causa propria nullus potest iudicare 29) vel ius sibi dicere (XXIIIa questione IIII. canone Inter querelas et questione Va canone De occidendis' 30) et Codice Ne quis in 30a) per totum). Nec causa propria iudicet vel ius subi dicat' potest aliquis esse pars et iudex (IIII. questione IIII. canone I.31) Manifestum est eciam, quod is, qui dicta sua supposuit correctioni sancte Romane ecclesie, non est censendus nec iudicandus hereticus, eciam si erraret (ut clare probatur Extra De summa trinitate et fide catholica Dampnamus'32), ubi de abbate loachim dicitur, quod licet erraret, tamen, quia dicta sua ecclesie Romane correctioni subiecit, non fuit censendus hereticus; et ad hoc expresse facit XXIIIIa questione III. canon Dixit apostolus' 33) in textu et glosa et
Strana 125
1330 Märs 26 125 in eadem causa questione I. canon Hec est fides'34) in glosa Cum 6. Unde concluditur manifeste, quod ea, que dictus similibus'). Iacobus in dicto libello suo erroneo circa principium ipsius libelli asserit dicens 35): (Quia vir reprobus Michael de Cesena dudum generalis minister ordinis fratrum Minorum constituciones nostras videlicet Ad conditorem'1), Cum inter'2) et ˛Quia quorundam' 3) visus est multipliciter inpugnare et libellos suos continentes in- pugnaciones predictas ad diversas mundi partes et studia destinare, propter que et plures excessus ipsius fuit per nos de fratrum — hec nostrorum consilio fautor hereticorum hereticus iudicatus' ibi — et quidquid in ipso libello asserit se pronunciasse, fecisse vel declarasse et quidquid dixit et fecit contra me sive in mei preiudicium vel gravamen et maxime post et contra appellaciones premissas per me ad sanctam Romanam ecclesiam interiectas, nullius extitit firmitatis. Si enim liceret sibi iudicare seu con- dempnare resistentes eidem et pro fide catholica ad sanctam Romanam ecclesiam sive sacrum generale concilium, quod ipsam representat, appellantes sive provocantes, tota fides ecclesie peri- clitari posset, quia nullus auderet nec posset sibi resistere, eciam si totam fidem catholicam destrueret et erroneam iudicaret, quod sentire est hereticum et insanum, et secundum hanc heresim male fecissent sancti per ecclesiam catholicam canonizati, qui resisterent pontificibus deviantibus a fidei veritate, sicut sanctus Ylarius Leoni pape et sanctus Eusebius pape Liberio et alii sancti viri et clerus Romanus Anastasio pape et sic de aliis, prout in legendis et cronicis sanctorum legitur, restiterunt. 7. Ex predictis eciam patet, quod se ignarum omnis iuris esse demonstrat, dum contra omnem legem in causa propria ius sibi dicit et iudicat et superioris id est generalis concilii sibi iurisdictionem gg) et iudicium usur- patgg*) et supponentem se et dicta sua correctioni et emendacioni sancte Romane ecclesie ac protestantem firmiter se tenere et ob- servare velle perpetuo fidem illam, quam sancta Romana ecclesia tenet et observat, et in hiis, que ad fidem pertinent, ad iudicium sancte Romane ecclesie per viam provocacionis et appellacionis iuxta formam sacrorum canonum recurrentem tamquam hereticum diffamat, iudicat et condempnat, ut de eo et de eius consiliariis in hac parte dici valeat illud psalmiste vaticinium: Nescierunt neque intellexerunt, in tenebris ambulant'" 9), erraverunt ab vero, locuti sunt falsa'39a). Verum quia detractionis vicium excecacionem inducit Gregorio in registro dicente: (Quid aliud detrahentes faciunt nisi quod in pulverem sufflant atque in oculos suos terram excitant, ut, unde plus detractionis perflant, inde magis nihil veritatis videant 40). 8. Ideo dictus hereticus, dum plus scribit, semper in peius proficit et tamquam cecus in foveam errorum et heresim ruit quam alterius preparavit, ita quod hereses adeo manifestas, evidentes ac notorias in ipso suo libello heretico publice et notorie in subversione fidei catholice dogmatizat, quod nec accusacione nec denunciacione nec iudicio egent, cum sint hereses per sacros canones et sacra concilia sancte Romane ecclesie cum suis sectatoribus condempnate et excommunicate. 9. Et ne huiusmodi hereses et errores, quos dictus hereticus in dicto
1330 Märs 26 125 in eadem causa questione I. canon Hec est fides'34) in glosa Cum 6. Unde concluditur manifeste, quod ea, que dictus similibus'). Iacobus in dicto libello suo erroneo circa principium ipsius libelli asserit dicens 35): (Quia vir reprobus Michael de Cesena dudum generalis minister ordinis fratrum Minorum constituciones nostras videlicet Ad conditorem'1), Cum inter'2) et ˛Quia quorundam' 3) visus est multipliciter inpugnare et libellos suos continentes in- pugnaciones predictas ad diversas mundi partes et studia destinare, propter que et plures excessus ipsius fuit per nos de fratrum — hec nostrorum consilio fautor hereticorum hereticus iudicatus' ibi — et quidquid in ipso libello asserit se pronunciasse, fecisse vel declarasse et quidquid dixit et fecit contra me sive in mei preiudicium vel gravamen et maxime post et contra appellaciones premissas per me ad sanctam Romanam ecclesiam interiectas, nullius extitit firmitatis. Si enim liceret sibi iudicare seu con- dempnare resistentes eidem et pro fide catholica ad sanctam Romanam ecclesiam sive sacrum generale concilium, quod ipsam representat, appellantes sive provocantes, tota fides ecclesie peri- clitari posset, quia nullus auderet nec posset sibi resistere, eciam si totam fidem catholicam destrueret et erroneam iudicaret, quod sentire est hereticum et insanum, et secundum hanc heresim male fecissent sancti per ecclesiam catholicam canonizati, qui resisterent pontificibus deviantibus a fidei veritate, sicut sanctus Ylarius Leoni pape et sanctus Eusebius pape Liberio et alii sancti viri et clerus Romanus Anastasio pape et sic de aliis, prout in legendis et cronicis sanctorum legitur, restiterunt. 7. Ex predictis eciam patet, quod se ignarum omnis iuris esse demonstrat, dum contra omnem legem in causa propria ius sibi dicit et iudicat et superioris id est generalis concilii sibi iurisdictionem gg) et iudicium usur- patgg*) et supponentem se et dicta sua correctioni et emendacioni sancte Romane ecclesie ac protestantem firmiter se tenere et ob- servare velle perpetuo fidem illam, quam sancta Romana ecclesia tenet et observat, et in hiis, que ad fidem pertinent, ad iudicium sancte Romane ecclesie per viam provocacionis et appellacionis iuxta formam sacrorum canonum recurrentem tamquam hereticum diffamat, iudicat et condempnat, ut de eo et de eius consiliariis in hac parte dici valeat illud psalmiste vaticinium: Nescierunt neque intellexerunt, in tenebris ambulant'" 9), erraverunt ab vero, locuti sunt falsa'39a). Verum quia detractionis vicium excecacionem inducit Gregorio in registro dicente: (Quid aliud detrahentes faciunt nisi quod in pulverem sufflant atque in oculos suos terram excitant, ut, unde plus detractionis perflant, inde magis nihil veritatis videant 40). 8. Ideo dictus hereticus, dum plus scribit, semper in peius proficit et tamquam cecus in foveam errorum et heresim ruit quam alterius preparavit, ita quod hereses adeo manifestas, evidentes ac notorias in ipso suo libello heretico publice et notorie in subversione fidei catholice dogmatizat, quod nec accusacione nec denunciacione nec iudicio egent, cum sint hereses per sacros canones et sacra concilia sancte Romane ecclesie cum suis sectatoribus condempnate et excommunicate. 9. Et ne huiusmodi hereses et errores, quos dictus hereticus in dicto
Strana 126
126 Nr. 219—222 libello suo dogmatizat, corda ignorancium iura sive simplicium inficere valeant, licet in dicto libello erroneo publice per dictum hereticum divulgato contineantur, tamen aliquos principales errores, per quos ipse hereticus, quod est fidei Christiane, quod religionis, quod legis, quod vite, quod morum, quod discipline, velud alter Antichristus et magni Antichristi precursor destruit et confundit in quadam magna scriptura continente reprobaciones errorum et responsiones ad ea, que dictus hereticus ad suorum errorum fulci- mentum adducit, feci redigi. Quam scripturam volui et mandavi in instrumento appellacionis huiusmodi redigi et interseri, ita quod de hiis instrumentum in forma publica dari possit tenorem ipsius scripture magne continens et eciam absque continencia tenoris eiusdem, prout volenti habere hanc appellacionem in forma publica 10. Quare ex predictis racionibus magis videbitur expedirehh). et causis et aliis suo loco et tempore, si necesse extiterit, pro- ponendis et offendendis ego frater Michael dicti ordinis Minorum generalis minister et servus omnia et singula dicta, gesta et facta et pronunciata per dictum Iacobum hereticum in mei infamiam, preiudicium vel gravamen, que in dicto libello erroneo continentur seu de quibus fit mencio in eodem, et omnia alia per ipsum hereti- cum gesta et facta dico, pronuncio et denuncio fuisse et esse nulla et nullius valoris et momenti et in quantum de facto processerunt, senciens me dicto nomine et michi adherentes ex eis fore enor- miter agravatos et gravari posse de facto ab eis et ab omnibus hiis, que secuta fuissent vel sequerentur ex ipsis in hiis scriptis, ad sanctam Romanam catholicam ac apostolicam ecclesiam provoco et appello et subicio me et omnes michi adherentes protectioni et defensioni ipsius Romane ecclesie non intendens per hoc a provocacionibus et appellacionibus alias per me factis et inter- positis contra dictum Iacobum hereticum et eius gesta et facta recedere sed eis pocius inherere et suppono me et dicta mea correctioni et emendacioni sancte Romane ecclesie et protestor me illam fidem tenere et observare velle perpetuo, quam sancta Romana ecclesia, que disponente domino cunctorum fidelium mater est magistra, tenet et predicat et observat'. Acta et facta fuerunt predicta in Monacho in domo fratrum Minorum in refectorio ii) eiusdem domus anno predicto a nativitate domini M°CCCXXX. indictione XIIIa, VII° kalendas aprilis pre- sentibus testibus vocatis et rogatis venerabilibus viris dominis Henrico In mmy decano sancti Petri, Henrico plebanokk) sancte Marie11). quorum eciam omnium testimonium predictus frater Michael sigillum sui officii presentibus duxit apponendum. I) Ueberschr.: Appellacio fratris Mich(aelis) contra Iohannem papam. + a) XIII N. + b) infrascriptorum N. + c) suam N. † d) Caturco N. + e) nach dem folgenden Worte N. + f) appellat add. N. + g) dudum — Minor. fehlt N. + i) generalem ministrum add. N. + k) dixit N. + 1) fehlt N. † m) ac N. + o) et add. N. + p) Michael N. + q) antedictus K. + r) nach docuit N. + s) docuit N. + t) quedam K. + u) condicionem K. + v) fehlt K. + w) et N. + x) dicto N. + y) Busium N, K.+ z) Exiit N. † a ) pronunciavi N.+ a*) eos K. + b) dominum N. + c") dictis N. + d") dicto N. † e5) ill. nach de facto N. † f) me N. † g*) persequi N.†
126 Nr. 219—222 libello suo dogmatizat, corda ignorancium iura sive simplicium inficere valeant, licet in dicto libello erroneo publice per dictum hereticum divulgato contineantur, tamen aliquos principales errores, per quos ipse hereticus, quod est fidei Christiane, quod religionis, quod legis, quod vite, quod morum, quod discipline, velud alter Antichristus et magni Antichristi precursor destruit et confundit in quadam magna scriptura continente reprobaciones errorum et responsiones ad ea, que dictus hereticus ad suorum errorum fulci- mentum adducit, feci redigi. Quam scripturam volui et mandavi in instrumento appellacionis huiusmodi redigi et interseri, ita quod de hiis instrumentum in forma publica dari possit tenorem ipsius scripture magne continens et eciam absque continencia tenoris eiusdem, prout volenti habere hanc appellacionem in forma publica 10. Quare ex predictis racionibus magis videbitur expedirehh). et causis et aliis suo loco et tempore, si necesse extiterit, pro- ponendis et offendendis ego frater Michael dicti ordinis Minorum generalis minister et servus omnia et singula dicta, gesta et facta et pronunciata per dictum Iacobum hereticum in mei infamiam, preiudicium vel gravamen, que in dicto libello erroneo continentur seu de quibus fit mencio in eodem, et omnia alia per ipsum hereti- cum gesta et facta dico, pronuncio et denuncio fuisse et esse nulla et nullius valoris et momenti et in quantum de facto processerunt, senciens me dicto nomine et michi adherentes ex eis fore enor- miter agravatos et gravari posse de facto ab eis et ab omnibus hiis, que secuta fuissent vel sequerentur ex ipsis in hiis scriptis, ad sanctam Romanam catholicam ac apostolicam ecclesiam provoco et appello et subicio me et omnes michi adherentes protectioni et defensioni ipsius Romane ecclesie non intendens per hoc a provocacionibus et appellacionibus alias per me factis et inter- positis contra dictum Iacobum hereticum et eius gesta et facta recedere sed eis pocius inherere et suppono me et dicta mea correctioni et emendacioni sancte Romane ecclesie et protestor me illam fidem tenere et observare velle perpetuo, quam sancta Romana ecclesia, que disponente domino cunctorum fidelium mater est magistra, tenet et predicat et observat'. Acta et facta fuerunt predicta in Monacho in domo fratrum Minorum in refectorio ii) eiusdem domus anno predicto a nativitate domini M°CCCXXX. indictione XIIIa, VII° kalendas aprilis pre- sentibus testibus vocatis et rogatis venerabilibus viris dominis Henrico In mmy decano sancti Petri, Henrico plebanokk) sancte Marie11). quorum eciam omnium testimonium predictus frater Michael sigillum sui officii presentibus duxit apponendum. I) Ueberschr.: Appellacio fratris Mich(aelis) contra Iohannem papam. + a) XIII N. + b) infrascriptorum N. + c) suam N. † d) Caturco N. + e) nach dem folgenden Worte N. + f) appellat add. N. + g) dudum — Minor. fehlt N. + i) generalem ministrum add. N. + k) dixit N. + 1) fehlt N. † m) ac N. + o) et add. N. + p) Michael N. + q) antedictus K. + r) nach docuit N. + s) docuit N. + t) quedam K. + u) condicionem K. + v) fehlt K. + w) et N. + x) dicto N. + y) Busium N, K.+ z) Exiit N. † a ) pronunciavi N.+ a*) eos K. + b) dominum N. + c") dictis N. + d") dicto N. † e5) ill. nach de facto N. † f) me N. † g*) persequi N.†
Strana 127
1330 Märs 27—Juli 2 127 h") curia N. + i1) et K, a nativ. fehlt N. + k') prevenisset N? + 15) cooporante N. + m') evasimus N. + n°) manibus N. + o*) ad hoc K. + p°) eundi N. + q) Pisar. K. + r) appell. et prov. st. pr. — app. N. + r*) provocanda, aus provocandam korr. N. + s') perfictis N. + t") vor Galsissimis N. + u1) iure N. + v*) pretermissis N. + w*) et momenti add. N. + xô quatenus st. in quantum K.† y*) processerunt N. + z°) qui N. + aa) si N. † bb) heretico N. + cc) respondere N. + dd) anstelle von getilgtem representat (oder dies nicht getilgt?) und eines anderen getilgten Wortes von Hd 3a nachgetr. K. + dd*) Randglosse Iura allegantur von Hd 3a K. + ee) papam K. + ff) statum K. + gg) iusdictionem K. + gg*) usurpare ? K. + hh) von diesem Worte an Wechsel des Ductus (doch gleiche Hd !) + ii) refectoria N. + kk) ecclesie add. N. † 11) danach add. N: Volfrardo Cyngesfelt sacerdote, Odone sacerdote domestico plebani sancte Marie, Gotfredo domestico domini decani sancti Petri, magistro Matheo de Pergamo medico domini imperatoris, fratribus Hermanno gardiano conventus Monachi, Nycalao de Frisigna et aliis fratribus dicti conventus et pluribus aliis clericis et secularibus et infrascriptis notoriis publicis, qui rogati fuerunt, ut de predictis secundum formam superius traditam conficerent publicum instrumentum videlicet Merboto notario publico provinciali, Sicardo notario civitatis Monachi, Iohanne Morosi et fratre Ardiguino de Spina ordinis fratrum Minorum. Amen. + mm) In — apponendum fehlt N. 1a) Raynaldus 1329 § 22ff., Baluze Misc. III 323ff., vgl. Müller l. c. 74 nr. 26 (1329 Nov. 16). c0 1) c. 3, Extravag, Johann. XXII. 14. co 2) c. 4, ebenda. c0 3) c. 5, ebenda. 00 4) Müller l. c. 68 nr. 3 oder 4 (1322 Juni 4 und 6). c0 5) c. 3, Sextus V 12. c0 5a) vgl. Müller 69 f. nr. 8, 11, 12. c0 6) l. c. 70 nr. 14. co 6a) vgl. l. c. 70 nr. 17. co 7) l. c. 70.nr. 18. co 8) l. c. 71 nr. 20 und 21. co 10) c. 9, D. 19. c0 11) c. 2, D. 15. c0 12) c. 6, D. 40. c0 13) c. 24, D. 93. c0 14) nicht in C. XXIV q. 1. c 15) c. 1, C. XXIV q. 1. co 16) c. 2, C. XXIV q. I. co 17) c. 6, C. XXV q. 1. c0 18) c. 7, C. XXV q. 1. c0 19) c. 8, C. XXV q. 1. co 20) c. 9, C. XXV q. 1. co 21) c. 4, C. XXV q. 2. co 22) c. 11, C. XXV q. 2. co 23) c. 6, Extra III 35. c0 24) c 3, C. XXV q. 1. co 25) c. 24, Extra II 28. co 26) c. 59, Extra II 28. c0 27) c. 61, Extra II 28. c0 28) c. 2, C. II q. 6. co 29) c. 27, C. XXIII q. 4. co 30) c. 8, C. XXIII q. 5. co 30 a) C. III 5. co 31) c. 1, C. IV q. 4. co 32) c. 2, Extra I 1. co 33) c. 29, C. XXIV q. 3. co 34) c. 14, C. XXIV q. I. co 35) Baluze Misc. III 323. c0 39) Ps. 82, 5. c0 40) Ps. 57, 4. c0 41) Gregorii I. registrum XI I (M. G. Epist. II 260 Z. Iff.). Avignon 1330 März 27. Gaucelinus Bischof von Albano (Albanensis) an Conradus Pleban in Ettenhusen (-hausen), Mainzer Diözese, erlaubt ihm als päpstlicher Pönitentiar, sich 2 Jahre lang durch einen Beichtvater, es sei denn von Sachen, für welche der päpstliche Stuhl zuständig ist, absolvieren und sich vota peregrinacionis et abstinencie, die er schwer erfüllen könne, durch denselben einmalig mit anderen frommen Werken vertauschen zu lassen, ultramarino, beatorum apostolorum Petri et Pauli adque (!) Iacobi votis dumtaxat exceptis. Ut anime — D. Avin. VI. kal. apr. pont. dom. loh. pape XXII. a. quarto decimo. — K 216. 219. [1330 Маi 24—26/. Deutsche Fürsten an den Papst; inseriert in Nrr. 224 und 227. Const. VI nr. 762 aus vatikan. Register (1 und 2). K 56 a und K 57 a; beide bieten wie 2 S. 649 Z. 16 ex una parte und Z. 21 recedet ab appellacione. 220*. 221. Trier 1330 Juni 18. Erzbischof Baldewin an alle Getreuen Christi: verleiht Allen, die zu der St. Katharinen-Kapelle in reclusorio zu Ham (?) prope Lucelnborg (!) (Luxemburg) wallfahrten oder ihr ein Geschenk aus ihrem Vermögen machen oder für ihn und seine Herde beten, für ein Jahr einen 40tägigen Ablass; doch sollen huiusmodi indulgenciarum littere non alibi nisi ad opidum Lueceln- burg (e über u) deferantur. Cupientes quoslibet — D. Treveris a. dom. M° tricentesimo tricesimo XVIIIa die mensis iunii. — K 462. 222. Köln 1330 Juli 2. Henricus Erzbischof von Mainz an den Kleriker Iohannes de Ysenaco: dispensiert ihn gemäss der eingerüickten Nr. 217, da er würdig sei. Presen- tatis per te — D. Colonie VI. non. iul. a. dom. 1330. — K 217.
1330 Märs 27—Juli 2 127 h") curia N. + i1) et K, a nativ. fehlt N. + k') prevenisset N? + 15) cooporante N. + m') evasimus N. + n°) manibus N. + o*) ad hoc K. + p°) eundi N. + q) Pisar. K. + r) appell. et prov. st. pr. — app. N. + r*) provocanda, aus provocandam korr. N. + s') perfictis N. + t") vor Galsissimis N. + u1) iure N. + v*) pretermissis N. + w*) et momenti add. N. + xô quatenus st. in quantum K.† y*) processerunt N. + z°) qui N. + aa) si N. † bb) heretico N. + cc) respondere N. + dd) anstelle von getilgtem representat (oder dies nicht getilgt?) und eines anderen getilgten Wortes von Hd 3a nachgetr. K. + dd*) Randglosse Iura allegantur von Hd 3a K. + ee) papam K. + ff) statum K. + gg) iusdictionem K. + gg*) usurpare ? K. + hh) von diesem Worte an Wechsel des Ductus (doch gleiche Hd !) + ii) refectoria N. + kk) ecclesie add. N. † 11) danach add. N: Volfrardo Cyngesfelt sacerdote, Odone sacerdote domestico plebani sancte Marie, Gotfredo domestico domini decani sancti Petri, magistro Matheo de Pergamo medico domini imperatoris, fratribus Hermanno gardiano conventus Monachi, Nycalao de Frisigna et aliis fratribus dicti conventus et pluribus aliis clericis et secularibus et infrascriptis notoriis publicis, qui rogati fuerunt, ut de predictis secundum formam superius traditam conficerent publicum instrumentum videlicet Merboto notario publico provinciali, Sicardo notario civitatis Monachi, Iohanne Morosi et fratre Ardiguino de Spina ordinis fratrum Minorum. Amen. + mm) In — apponendum fehlt N. 1a) Raynaldus 1329 § 22ff., Baluze Misc. III 323ff., vgl. Müller l. c. 74 nr. 26 (1329 Nov. 16). c0 1) c. 3, Extravag, Johann. XXII. 14. co 2) c. 4, ebenda. c0 3) c. 5, ebenda. 00 4) Müller l. c. 68 nr. 3 oder 4 (1322 Juni 4 und 6). c0 5) c. 3, Sextus V 12. c0 5a) vgl. Müller 69 f. nr. 8, 11, 12. c0 6) l. c. 70 nr. 14. co 6a) vgl. l. c. 70 nr. 17. co 7) l. c. 70.nr. 18. co 8) l. c. 71 nr. 20 und 21. co 10) c. 9, D. 19. c0 11) c. 2, D. 15. c0 12) c. 6, D. 40. c0 13) c. 24, D. 93. c0 14) nicht in C. XXIV q. 1. c 15) c. 1, C. XXIV q. 1. co 16) c. 2, C. XXIV q. I. co 17) c. 6, C. XXV q. 1. c0 18) c. 7, C. XXV q. 1. c0 19) c. 8, C. XXV q. 1. co 20) c. 9, C. XXV q. 1. co 21) c. 4, C. XXV q. 2. co 22) c. 11, C. XXV q. 2. co 23) c. 6, Extra III 35. c0 24) c 3, C. XXV q. 1. co 25) c. 24, Extra II 28. co 26) c. 59, Extra II 28. c0 27) c. 61, Extra II 28. c0 28) c. 2, C. II q. 6. co 29) c. 27, C. XXIII q. 4. co 30) c. 8, C. XXIII q. 5. co 30 a) C. III 5. co 31) c. 1, C. IV q. 4. co 32) c. 2, Extra I 1. co 33) c. 29, C. XXIV q. 3. co 34) c. 14, C. XXIV q. I. co 35) Baluze Misc. III 323. c0 39) Ps. 82, 5. c0 40) Ps. 57, 4. c0 41) Gregorii I. registrum XI I (M. G. Epist. II 260 Z. Iff.). Avignon 1330 März 27. Gaucelinus Bischof von Albano (Albanensis) an Conradus Pleban in Ettenhusen (-hausen), Mainzer Diözese, erlaubt ihm als päpstlicher Pönitentiar, sich 2 Jahre lang durch einen Beichtvater, es sei denn von Sachen, für welche der päpstliche Stuhl zuständig ist, absolvieren und sich vota peregrinacionis et abstinencie, die er schwer erfüllen könne, durch denselben einmalig mit anderen frommen Werken vertauschen zu lassen, ultramarino, beatorum apostolorum Petri et Pauli adque (!) Iacobi votis dumtaxat exceptis. Ut anime — D. Avin. VI. kal. apr. pont. dom. loh. pape XXII. a. quarto decimo. — K 216. 219. [1330 Маi 24—26/. Deutsche Fürsten an den Papst; inseriert in Nrr. 224 und 227. Const. VI nr. 762 aus vatikan. Register (1 und 2). K 56 a und K 57 a; beide bieten wie 2 S. 649 Z. 16 ex una parte und Z. 21 recedet ab appellacione. 220*. 221. Trier 1330 Juni 18. Erzbischof Baldewin an alle Getreuen Christi: verleiht Allen, die zu der St. Katharinen-Kapelle in reclusorio zu Ham (?) prope Lucelnborg (!) (Luxemburg) wallfahrten oder ihr ein Geschenk aus ihrem Vermögen machen oder für ihn und seine Herde beten, für ein Jahr einen 40tägigen Ablass; doch sollen huiusmodi indulgenciarum littere non alibi nisi ad opidum Lueceln- burg (e über u) deferantur. Cupientes quoslibet — D. Treveris a. dom. M° tricentesimo tricesimo XVIIIa die mensis iunii. — K 462. 222. Köln 1330 Juli 2. Henricus Erzbischof von Mainz an den Kleriker Iohannes de Ysenaco: dispensiert ihn gemäss der eingerüickten Nr. 217, da er würdig sei. Presen- tatis per te — D. Colonie VI. non. iul. a. dom. 1330. — K 217.
Strana 128
128 Nr. 223—226 Luxemburg [1330] Juli 4. König Johann von Böhmen schlägt dem Azo Visconti, Reichsvikar in Mailand, vor, über die schwebenden Fragen mit ihm zu verhandeln. K 57 b, inseriert in Nr. 229. Aus dem vatikan. Register (V): Const. VI nr. 799. Der dort „schr verderbt“ genannte Text lässt sich nun bedeutend verbessern. 223. Iohannes dei gracia Boem(ie) et Polonie rex ac Lutzem- burg(ensis) a) comes spectabili viro Azoni de Vicecomitibus civi- tatis et districtus Mediolan(ensis) sacri imperii vicario generali amico nostro carissimo salutemb) et dilectionisc) affectum. I. Super eo, quod nos legacionis nobis ex parte vestrad) per strennuume) virum Symonem de Vienna militem et in hac parte nuncium vestrumd) sub commissa sibi credencia 1) provideb) ac f) sapienter exposite motfu]g) per litteras [no]strash), que eidem militi in dicendis [v]obis1) pro parte [no]strad) fidem et relatus credulos conferebant 1), nos nuncios nostros ad vos in 1) proximo missuros vobis nuper duximus pollicendum, dilectionem vestram non lateat, quod obstantibus plurium diversorum negociorumk) curis hec 1) hactenus commode nequivimus adimplere. 2. Nunc vero de negociism) aliasn) disposito circa hec duximus taliter respondendum quod infra octa[bam]°) beati Petri ad vincula proxim[a]mp) velq), quod ad aliquem locum tam vobis vicinum quam nobis nobiscum infra dictum terminum comm[o]der) poteritis convenire, nos dante domino personaliter transferemus vel infra eundem terminum nuncios solempness) nostros vobiscum habebitis, cum quibus de negociis imperii et nostrist) poteritis tanquam cum persona nostra propria in omnibus ordinare. 3. Unde secundum hec 1) aliis imperii fidelibus, quibus expedire videritis, aperireu) curetisv), de nostrish) et imperii negociis medio pro meliori tempore disponatis in devocione et constancia solitis post- positis quibuscumque accidentibus persistentes, de [no]strish) in omnibus, que sacri imperii ac vestrid) honorem respiciant, consilio et consolacione confisi. Datum Lutzelenburgw) IIII° iulii. I) Ueberschr. in K: Littera regis Bo(emie).+ a) Lucemburg(ensis) V. b) davor et V. + c) dilectionem V. + d) nostr. V. + e) strennuum V.+ f) et V. + g) mota K, V; Schwalm schlägt motu oder intuitu vor. + h) vestr. K. + i) nobis (zu vobis korr.?) K; fehlt V. + k) negociis V. + 1) hoc V. + m) ipsis add. V. + n) aliter V. + o) octavas K. + p) proximum K. + q) Schwalm streicht vel quod, muss infolgedessen aber vor nobiscum ein nicht überliefertes ubi ergänzen. + r) fehlt V; commede K. + s) solennes V. + t) K, V. † u) apperire K. + v) Schwalm ergänzt danach ac. † w) Lucem- burg(i) V. 1) verloren.« 224*. [1330 vor Juli 31]. Peter von Corvara (Gegenpapst Nikolaus V.) an Papst Johannes XXII. K 56b, inseriert in Nr. 225; aus vatikan. Register: inseriert in Const. VI nr. 814; bessere Lesarten von K: S. 689 Z. 14 f. tanta (st. tam) — quanta, Z. 13 appelletur, Z. 16 astra celi ecclesiastici; andere Varianten Z. 21 annus completus, Z. 24 benignissima (st. beatissima) sanctitas; Z. 28 wird obloquentium bestätigt.
128 Nr. 223—226 Luxemburg [1330] Juli 4. König Johann von Böhmen schlägt dem Azo Visconti, Reichsvikar in Mailand, vor, über die schwebenden Fragen mit ihm zu verhandeln. K 57 b, inseriert in Nr. 229. Aus dem vatikan. Register (V): Const. VI nr. 799. Der dort „schr verderbt“ genannte Text lässt sich nun bedeutend verbessern. 223. Iohannes dei gracia Boem(ie) et Polonie rex ac Lutzem- burg(ensis) a) comes spectabili viro Azoni de Vicecomitibus civi- tatis et districtus Mediolan(ensis) sacri imperii vicario generali amico nostro carissimo salutemb) et dilectionisc) affectum. I. Super eo, quod nos legacionis nobis ex parte vestrad) per strennuume) virum Symonem de Vienna militem et in hac parte nuncium vestrumd) sub commissa sibi credencia 1) provideb) ac f) sapienter exposite motfu]g) per litteras [no]strash), que eidem militi in dicendis [v]obis1) pro parte [no]strad) fidem et relatus credulos conferebant 1), nos nuncios nostros ad vos in 1) proximo missuros vobis nuper duximus pollicendum, dilectionem vestram non lateat, quod obstantibus plurium diversorum negociorumk) curis hec 1) hactenus commode nequivimus adimplere. 2. Nunc vero de negociism) aliasn) disposito circa hec duximus taliter respondendum quod infra octa[bam]°) beati Petri ad vincula proxim[a]mp) velq), quod ad aliquem locum tam vobis vicinum quam nobis nobiscum infra dictum terminum comm[o]der) poteritis convenire, nos dante domino personaliter transferemus vel infra eundem terminum nuncios solempness) nostros vobiscum habebitis, cum quibus de negociis imperii et nostrist) poteritis tanquam cum persona nostra propria in omnibus ordinare. 3. Unde secundum hec 1) aliis imperii fidelibus, quibus expedire videritis, aperireu) curetisv), de nostrish) et imperii negociis medio pro meliori tempore disponatis in devocione et constancia solitis post- positis quibuscumque accidentibus persistentes, de [no]strish) in omnibus, que sacri imperii ac vestrid) honorem respiciant, consilio et consolacione confisi. Datum Lutzelenburgw) IIII° iulii. I) Ueberschr. in K: Littera regis Bo(emie).+ a) Lucemburg(ensis) V. b) davor et V. + c) dilectionem V. + d) nostr. V. + e) strennuum V.+ f) et V. + g) mota K, V; Schwalm schlägt motu oder intuitu vor. + h) vestr. K. + i) nobis (zu vobis korr.?) K; fehlt V. + k) negociis V. + 1) hoc V. + m) ipsis add. V. + n) aliter V. + o) octavas K. + p) proximum K. + q) Schwalm streicht vel quod, muss infolgedessen aber vor nobiscum ein nicht überliefertes ubi ergänzen. + r) fehlt V; commede K. + s) solennes V. + t) K, V. † u) apperire K. + v) Schwalm ergänzt danach ac. † w) Lucem- burg(i) V. 1) verloren.« 224*. [1330 vor Juli 31]. Peter von Corvara (Gegenpapst Nikolaus V.) an Papst Johannes XXII. K 56b, inseriert in Nr. 225; aus vatikan. Register: inseriert in Const. VI nr. 814; bessere Lesarten von K: S. 689 Z. 14 f. tanta (st. tam) — quanta, Z. 13 appelletur, Z. 16 astra celi ecclesiastici; andere Varianten Z. 21 annus completus, Z. 24 benignissima (st. beatissima) sanctitas; Z. 28 wird obloquentium bestätigt.
Strana 129
1330 Juli 4—1330 Juli 129 225. Avignon 1330 Juli 31. Papst Johannes XXII. meldet dem Erzbischof Baldewin, dass er dessen, des Königs Johann von Böhmen und des Herzogs Otto von Oesterreich Ver- such, ihn mit Kaiser Ludwig auszusöhnen, ablehne. Pridem carissimi — D. Avinione II. kal. aug. pont. n. a. quartodecimo. — K 56 mit der Ueberschr. Miss(ilis) ad Trever(ensem), in qua refutatur pro Bavaro oblata satisfactio. Wesentliche Abweichungen von der meist übereinstimmenden Ausfertigung für Böhmen, Const. VI nr. 814 (aus dem vatikan. Register, wo am Ende, S. 691 Z. 4, auch unsere Nr. erwähnt ist): S. 686 Z. 37 f. Ioh. ep. serv. servor. dei ven. fratri Bald. arch. Trev. sal. et ap. ben. Pridem carissimi in Christo filii nostri lohannis regis Boem(ie) illustris litteras st. Regi — recepim.; Z. 38 f. frater et ipse rex st. fili — tuus; Z. 42 fehlt fili carissime; Z. 43 manifeste respiciunt; S. 687 Z. I tuas et eciam alias dicti regis — litteras st. alias regias etiam — litt.; Z. 4 Meynstorf — tuos et regios mittebatis st. Mestorf — reg. destinabat; Z. 5 rex st. archiepiscopus; Z. 17 Ludewici predicti st. prefati Bavari; Z. 20 Marcilium st. Mars. (wiederholt); Z. 22 illos errores st. illas (emendiert aus illos); Z. 24 ac st. et; Z. 29 ad imperiale (st. tale) fastigium; Z. 39 in quam; Z. 41 ac (fehlt per Romanos, quibus hoc non competit) eciam coronari; Z. 43 notus st. notum; S. 688 Z. 4 revo- cassetis; Z. 10 Castellanen(si) st. Castellano; Z. 14 Ockam st. Okam; Z. 17 heretica st. hereticalia; Z. 18 declar are st. declararent, declaraver ant st. declaraverunt; Z. 19 Bonamgraciam st. Bonagratiam; Z. 23 curavit st. curaverunt; Z. 28 videret st. des überlieferten videretur; Z. 36 sunt st. des überlieferten sicut; Z. 40 et habitantes; Z. 45 pro parte Bavari; S. 689 Z. 4 iam ipsemet; Z. 44 offeret st. offerret; S. 690 Z. If. supradicte intelliguntur st. pred. intelligantur, statu suo; Z. 8 intendit st. intendat; Z. 24 acquir eret st. acquiret; Z. 25 quovis st. quoquam; Z. 34 frater- nitatem tuam st. providenciam regiam; Z. 41 Ludewici st. Bavari, leguntur st. legantur; S. 687 Z. 15, 16, S. 688 Z. 3, 30, 34, 38, 42, 45, S. 690 Z. 6 frater st. fili (carissime); Umstellungen: S. 687 Z. 6 fidem (nach voce), Z. 10 prefata credencia, Z. 29 condicio inhabilis, Z. 46 interdictum (vor violare), S. 688 Z. 6 honorem et utilitatem, Z. 14 ordinis fratrem, Z. 20 exigentibus demeritis, Z. 21 sedis apostolice, Z. 22 sibi similiter, Z. 40 rector es, S. 689 Z. 40 nulla vor in, S. 690 Z. 30 honore imperiali; S. 687 Z. 32 fehlt wie in Const. est; Verderbungen: S. 688 Z. 35 possit st. posse; S. 690 Z. 2 fehlt das 2. in. — Zu den Namen der luxemburgischen Gesandten der Randvermerk Losses: Hos vidi in curia, quia tunc fui in studio Mont(e)pess(ulano) (Montpellier). 226. [1329—1330 Julis. Erzbischof Baldewin bevollmächtigt den Mainzer Dom- dekan Johannes und Andere, für den Krieg mit den Herzögen von Oesterreich bis 1000 Pfund Heller als Anleihe aufzunehmen. K 3971). — Eine ähnliche Wendung gegen die Habsburger enthält schon Baldewins Vertrag mit Ulrich von Württemberg vom 7. Juni 1329 (vgl. Schrohe Mainz 9). Spätestens fällt die U. in die Zeit des elsässischen Feldzuges, der Anfang 1330 begann und, ohne zu eigentlichem Kriegsausbruch geführt zu haben, am 6. August durch den Frieden von Hagenau beendigt wurde ; vgl. E. Leupold Berthold von Buchegg (1882) 68 ff., Vogt Balduin 21ff. I. Wir B(aldewin) dun kunt, daz wir von des stieftes zu Mentze noit, die er itzunt lidet von criges und urlouges wegen, die wir und der stieft itzunt han mit den hertzogen et cetera und iren helferen allen, den erberen luden Io(han) deme dechant et cetera macht gegeben han und geben an diseme gegenwertigen brive, uns und deme stiefte uz zu gewinnene und uf sich zu nemene von des stieftes wegen an spise, koste, buwe und an anderen stucken, der noit ist zu deme crige, biz uf dusent punt haller 2. Und waz sie under der summen also uz gewinnen, daz sie be- Nova Alamanniae
1330 Juli 4—1330 Juli 129 225. Avignon 1330 Juli 31. Papst Johannes XXII. meldet dem Erzbischof Baldewin, dass er dessen, des Königs Johann von Böhmen und des Herzogs Otto von Oesterreich Ver- such, ihn mit Kaiser Ludwig auszusöhnen, ablehne. Pridem carissimi — D. Avinione II. kal. aug. pont. n. a. quartodecimo. — K 56 mit der Ueberschr. Miss(ilis) ad Trever(ensem), in qua refutatur pro Bavaro oblata satisfactio. Wesentliche Abweichungen von der meist übereinstimmenden Ausfertigung für Böhmen, Const. VI nr. 814 (aus dem vatikan. Register, wo am Ende, S. 691 Z. 4, auch unsere Nr. erwähnt ist): S. 686 Z. 37 f. Ioh. ep. serv. servor. dei ven. fratri Bald. arch. Trev. sal. et ap. ben. Pridem carissimi in Christo filii nostri lohannis regis Boem(ie) illustris litteras st. Regi — recepim.; Z. 38 f. frater et ipse rex st. fili — tuus; Z. 42 fehlt fili carissime; Z. 43 manifeste respiciunt; S. 687 Z. I tuas et eciam alias dicti regis — litteras st. alias regias etiam — litt.; Z. 4 Meynstorf — tuos et regios mittebatis st. Mestorf — reg. destinabat; Z. 5 rex st. archiepiscopus; Z. 17 Ludewici predicti st. prefati Bavari; Z. 20 Marcilium st. Mars. (wiederholt); Z. 22 illos errores st. illas (emendiert aus illos); Z. 24 ac st. et; Z. 29 ad imperiale (st. tale) fastigium; Z. 39 in quam; Z. 41 ac (fehlt per Romanos, quibus hoc non competit) eciam coronari; Z. 43 notus st. notum; S. 688 Z. 4 revo- cassetis; Z. 10 Castellanen(si) st. Castellano; Z. 14 Ockam st. Okam; Z. 17 heretica st. hereticalia; Z. 18 declar are st. declararent, declaraver ant st. declaraverunt; Z. 19 Bonamgraciam st. Bonagratiam; Z. 23 curavit st. curaverunt; Z. 28 videret st. des überlieferten videretur; Z. 36 sunt st. des überlieferten sicut; Z. 40 et habitantes; Z. 45 pro parte Bavari; S. 689 Z. 4 iam ipsemet; Z. 44 offeret st. offerret; S. 690 Z. If. supradicte intelliguntur st. pred. intelligantur, statu suo; Z. 8 intendit st. intendat; Z. 24 acquir eret st. acquiret; Z. 25 quovis st. quoquam; Z. 34 frater- nitatem tuam st. providenciam regiam; Z. 41 Ludewici st. Bavari, leguntur st. legantur; S. 687 Z. 15, 16, S. 688 Z. 3, 30, 34, 38, 42, 45, S. 690 Z. 6 frater st. fili (carissime); Umstellungen: S. 687 Z. 6 fidem (nach voce), Z. 10 prefata credencia, Z. 29 condicio inhabilis, Z. 46 interdictum (vor violare), S. 688 Z. 6 honorem et utilitatem, Z. 14 ordinis fratrem, Z. 20 exigentibus demeritis, Z. 21 sedis apostolice, Z. 22 sibi similiter, Z. 40 rector es, S. 689 Z. 40 nulla vor in, S. 690 Z. 30 honore imperiali; S. 687 Z. 32 fehlt wie in Const. est; Verderbungen: S. 688 Z. 35 possit st. posse; S. 690 Z. 2 fehlt das 2. in. — Zu den Namen der luxemburgischen Gesandten der Randvermerk Losses: Hos vidi in curia, quia tunc fui in studio Mont(e)pess(ulano) (Montpellier). 226. [1329—1330 Julis. Erzbischof Baldewin bevollmächtigt den Mainzer Dom- dekan Johannes und Andere, für den Krieg mit den Herzögen von Oesterreich bis 1000 Pfund Heller als Anleihe aufzunehmen. K 3971). — Eine ähnliche Wendung gegen die Habsburger enthält schon Baldewins Vertrag mit Ulrich von Württemberg vom 7. Juni 1329 (vgl. Schrohe Mainz 9). Spätestens fällt die U. in die Zeit des elsässischen Feldzuges, der Anfang 1330 begann und, ohne zu eigentlichem Kriegsausbruch geführt zu haben, am 6. August durch den Frieden von Hagenau beendigt wurde ; vgl. E. Leupold Berthold von Buchegg (1882) 68 ff., Vogt Balduin 21ff. I. Wir B(aldewin) dun kunt, daz wir von des stieftes zu Mentze noit, die er itzunt lidet von criges und urlouges wegen, die wir und der stieft itzunt han mit den hertzogen et cetera und iren helferen allen, den erberen luden Io(han) deme dechant et cetera macht gegeben han und geben an diseme gegenwertigen brive, uns und deme stiefte uz zu gewinnene und uf sich zu nemene von des stieftes wegen an spise, koste, buwe und an anderen stucken, der noit ist zu deme crige, biz uf dusent punt haller 2. Und waz sie under der summen also uz gewinnen, daz sie be- Nova Alamanniae
Strana 130
130 Nr. 227—231 wisen kuntliche, daz is wizzentlichen. 3. Komen sie in des stieftes urbere und noitdurft, daz sullen wir von des stiftes wegen und der stift in richten und gelden und sie des entlegen und entheben. Und zu einem urkunde dirre dinge und daz sie deste sicher sin, so han wir in disen brif gegebin mit unserm grozen insigele et cetera. I) Ueberschr.: Procuratoria data potestas ad excredendum victualia. 227. [wohl 1330 vor August]. Formular des durch Bischof Berthold von Strassburg dem Papst Johannes XXII. und dem Erzbischof Heinrich von Mains zu leistenden Eides. K 1481). — Für die Einreihung ist Ausgangspunkt die Weihe Bischof Bertholds (er heisst electus suletzt 1329 Mai 18: Riezler nr. 1170 N. 1), Endtermin der Tod Johanns XXII. Am besten passt das Stück wohl in die erste Hälfte des Jahres 1330, wo die Einwirkung des Papstes auf Berthold besonders stark hervortritt (vgl. Const. VI nr. 678, 681 f., 703, 732 und E. Hauviller Analecta Argentinensia I (1901) nr. 215, 217); auch die An- spielung auf eine etwaige Königswahl — der Gedanke war ja seit 1328 bis in diese Zeit lebendig (vgl. Stengel IV) — erklärt sich so am besten. Der vorliegende Eid weicht stark ab sowohl von den Formularen Tangl Die päpst- lichen Kanzleiordnungen [1894] 51 und 356 als von den Eiden Walrams von Köln 1332 Februar 4 (Sauerland II nr. 2098) und Heinrichs von Salz- burg 1338 September 23 (Riezler nr. 1981). I. Ego Bertholdus episcopus Argentinen(sis) ab hac hora inantea fidelis ero et obediens sancte Romane ecclesie et sanctissimo in Christo patri necnon domino Iohanni ..pape XXII. et eius catholicis successoribus Romanis pontificibus, domino H(einrico) archiepiscopo meo Mogunt(ino) et ipsius in ecclesia Mogunt(ina) successoribus canonice intrantibus secundum decreta sanctorum patrum. 2. Legatum sancte Romane sedis cum reverencia suscipiam eique in expensis et aliis suis necessitatibus subveniam nec permittam, quod aliqua mala capcione capiatur aut alias in sua legacione a quoquam quomodolibet impediatur. 3. Consilium a sanctissimo patre nostro domino Iohanne papa XXII. aut ab eius katholicis successoribus michi transmissum secretum tenebo nec cuiquam revelabo. 4. Lud(ewicum) quondam ducem Bawar(ie) contra fidem catholicam et sanctam Roman(am) ecclesiam ausu heretico temere de imperio se ingerentem et in scandalum Christiane religiositatis contumaciter perdurantem ac omnes sibi consilio seu auxilio faventes quandocunque et ubicunque, prout requisitus fuero, excommunicabo et contra ipsos invocabo eciam, si oportuerit, potenciam brachii secularis. 5. Nullum eciam deinceps omagium vel fidelitatis iuramentum alicui regi Alem(anie) prestabo, nisi michi de certo constiterit, quod per sanctam Roman(am) ecclesiam ..electoribus Alem(anie) presentatus fuerit et post eorundem electionem per eandem curiam acceptatus sit et confirmatus. 6. Nulla eciam bona ecclesie mee Argent(inensis) sine expresso consensu requisito et obtento summi pontificis aliquatenus alienabo nec dispergam. 7. De biennio in biennium Romanam curiam in propria persona visitabo, si mecum per Romanum et summum pontificem super eo non fuerit dispensatum aut alias iusta prepe- dicione non fuero prepeditus. 8. Vocatus ad synodum ..archi-
130 Nr. 227—231 wisen kuntliche, daz is wizzentlichen. 3. Komen sie in des stieftes urbere und noitdurft, daz sullen wir von des stiftes wegen und der stift in richten und gelden und sie des entlegen und entheben. Und zu einem urkunde dirre dinge und daz sie deste sicher sin, so han wir in disen brif gegebin mit unserm grozen insigele et cetera. I) Ueberschr.: Procuratoria data potestas ad excredendum victualia. 227. [wohl 1330 vor August]. Formular des durch Bischof Berthold von Strassburg dem Papst Johannes XXII. und dem Erzbischof Heinrich von Mains zu leistenden Eides. K 1481). — Für die Einreihung ist Ausgangspunkt die Weihe Bischof Bertholds (er heisst electus suletzt 1329 Mai 18: Riezler nr. 1170 N. 1), Endtermin der Tod Johanns XXII. Am besten passt das Stück wohl in die erste Hälfte des Jahres 1330, wo die Einwirkung des Papstes auf Berthold besonders stark hervortritt (vgl. Const. VI nr. 678, 681 f., 703, 732 und E. Hauviller Analecta Argentinensia I (1901) nr. 215, 217); auch die An- spielung auf eine etwaige Königswahl — der Gedanke war ja seit 1328 bis in diese Zeit lebendig (vgl. Stengel IV) — erklärt sich so am besten. Der vorliegende Eid weicht stark ab sowohl von den Formularen Tangl Die päpst- lichen Kanzleiordnungen [1894] 51 und 356 als von den Eiden Walrams von Köln 1332 Februar 4 (Sauerland II nr. 2098) und Heinrichs von Salz- burg 1338 September 23 (Riezler nr. 1981). I. Ego Bertholdus episcopus Argentinen(sis) ab hac hora inantea fidelis ero et obediens sancte Romane ecclesie et sanctissimo in Christo patri necnon domino Iohanni ..pape XXII. et eius catholicis successoribus Romanis pontificibus, domino H(einrico) archiepiscopo meo Mogunt(ino) et ipsius in ecclesia Mogunt(ina) successoribus canonice intrantibus secundum decreta sanctorum patrum. 2. Legatum sancte Romane sedis cum reverencia suscipiam eique in expensis et aliis suis necessitatibus subveniam nec permittam, quod aliqua mala capcione capiatur aut alias in sua legacione a quoquam quomodolibet impediatur. 3. Consilium a sanctissimo patre nostro domino Iohanne papa XXII. aut ab eius katholicis successoribus michi transmissum secretum tenebo nec cuiquam revelabo. 4. Lud(ewicum) quondam ducem Bawar(ie) contra fidem catholicam et sanctam Roman(am) ecclesiam ausu heretico temere de imperio se ingerentem et in scandalum Christiane religiositatis contumaciter perdurantem ac omnes sibi consilio seu auxilio faventes quandocunque et ubicunque, prout requisitus fuero, excommunicabo et contra ipsos invocabo eciam, si oportuerit, potenciam brachii secularis. 5. Nullum eciam deinceps omagium vel fidelitatis iuramentum alicui regi Alem(anie) prestabo, nisi michi de certo constiterit, quod per sanctam Roman(am) ecclesiam ..electoribus Alem(anie) presentatus fuerit et post eorundem electionem per eandem curiam acceptatus sit et confirmatus. 6. Nulla eciam bona ecclesie mee Argent(inensis) sine expresso consensu requisito et obtento summi pontificis aliquatenus alienabo nec dispergam. 7. De biennio in biennium Romanam curiam in propria persona visitabo, si mecum per Romanum et summum pontificem super eo non fuerit dispensatum aut alias iusta prepe- dicione non fuero prepeditus. 8. Vocatus ad synodum ..archi-
Strana 131
1330 vor August—Dezember 3 131 episcopi mei supradicti et suorum successorum canonice intrancium veniam reverenter et devote. 9. Hec omnia premissa promitto, voveo et profiteor coram vobis, reverende pater N., et coram istis reverendis patribus episcopis vobis asistentibus N. et N. Sic me deus adiuvet et hec sancta quatuor ewangelia. I) ohne Ueberschr. 22 228. Trier 1330 August 1. Baldewin Erzbischof von Trier und sancte Moguntine sedis in spiri- tualibus et temporalibus provisor an seine lieben Fredericus comes silvestris de Kirberg und dessen Gattin Agnes: erlaubt ihnen auf 1 Jahr, in ihren Burgen Dronecke (aus Doronecke korr.; Tronecken) Trierer und Wildenburg (W-g) Mainzer Diözese an Tragaltären die Messe feiern zu lassen und da- selbst wie in der Kapelle ihrer Burg Kyrberg (-burg) Mainzer Diösese mit ihrer Hausdienerschaft auch während eines unter seiner Autorität verhängten Interdiktes dem Gottesdienste beizuwohnen, unbeschadet der Rechte der dortigen Pfarrkirchen. Ut in castris — Treveri sub sigillo nostro secreto a. dom. M° CCC° trecentesimo prima die mensis augusti. — K 428. 229* Avignon 1330 September 21. 229". Papst Johannes XXII. an König Johann von Böhmen. K 56; aus dem vatikan. Register: Const VI nr. 868. Abweichungen (z. T. sehr wichtig): S. 721 Z. 14: Ioh. ep. serv. servor. dei carissimo in Christo filio. Ioh. regi Boem. sal. et ap. ben.; Z. 34 adhuc in curia; Z. 40 ex electione discordi st. ex dicta electione (die tatsächlich vorher gar nicht erwähnt ist); Z. 42 ipsius ecclesie; S. 722 Z. 3—5 tuos nuncios —, quos magister G(uilel mus ) Pichon (st. et magistrum Guilelmum P.) — apud te dimiserat (st. dimiseras), sicut coram nobis asseruit, cum ad (st. a) te discessit (das danach von Schwalm ergänzte et kann nun fallen); Z. 8 et quod st. quodque; Z. 15 consentiret st. consentirent; Z. 23 conscend it st. conscenderit; Z. 27 favorem noscitur — prestitisse (von Sauerland und Schwalm su prestitit emendiert); S. 723 Z. 2 resipueris (st. resipiens) et; Z. 4 dilectissime st. carissime; Z. 5 et diabolicam st. diabolicamque; Z. 12 D. Avin. XI. kal. oct. pont. nostri a. decimo quinto; Umstellungen: S. 722 Z. 1l confidere vor non, Z. 19 ad hoc vor moverit, Z. 24 dignitatis vor imperialis, Z. 42 prodigus sis effectus st. e. s. p.; nicht bestätigte Emendationen: S. 721 Z. 21 asserebat (st. asserebatur), S. 722 Z. 15 qui (st. quod), Z. 19 qui (st. quis); Verderbungen: S. 721 Z. 26 concludebat, Z. 27 regno; Z. 39 eumque; S. 722 Z. 26 Romani; Z. 32 cumque st. Quinque; Z. 45 et st. te. Zu S. 723 Z. 4 licet humanum sit peccare, perseverare tamen in malitia debet diabolicum reputari vgl. I. Reg. 12, 25 und Augustin Serm. 164, 14. 2 230*. Мontpellier 1330 November 5. An die frommen Brüder Hermannus und Rudolfus dicti Lussen Bruder Barnabas Meister der Predigerbrider: verleiht ihnen Anteil an den Messen und anderen Heilsgütern, das heisst die Bruderschaft seines Ordens. Siegler: der Aussteller. Vestre devocionis — D. in Montepessulano nonas (!) novembris a. dom. 1330. — K 174. Montpellier 1330 Dezember 3. 231. Der in Avignon wohnende Engländer Robertus Anglicus verkauft dem Geistlichen Rudolf Lusse eine Pergamenthand. schrift der Erläuterung des Archidiakonus zum Liber Sextus. K 1771). Anno dominice incarnacionis M'CCCOXXX° et die tercia mensis decembris domino Philippo rege Francorum regnante. I. Noverint universi, quod presentibus testibus et notario infra- scriptis ego Robertus Anglicus de Anglia habitator de Avinion(e) bona fide et absque omni fraude vendo et titulo vere vendicionis per inperpetuum valiture penitus desemparo vobis Rudolfo dicto Lussen clerico dyocesis Mogunt(ine) presenti, ementi, stipulanti et 9*
1330 vor August—Dezember 3 131 episcopi mei supradicti et suorum successorum canonice intrancium veniam reverenter et devote. 9. Hec omnia premissa promitto, voveo et profiteor coram vobis, reverende pater N., et coram istis reverendis patribus episcopis vobis asistentibus N. et N. Sic me deus adiuvet et hec sancta quatuor ewangelia. I) ohne Ueberschr. 22 228. Trier 1330 August 1. Baldewin Erzbischof von Trier und sancte Moguntine sedis in spiri- tualibus et temporalibus provisor an seine lieben Fredericus comes silvestris de Kirberg und dessen Gattin Agnes: erlaubt ihnen auf 1 Jahr, in ihren Burgen Dronecke (aus Doronecke korr.; Tronecken) Trierer und Wildenburg (W-g) Mainzer Diözese an Tragaltären die Messe feiern zu lassen und da- selbst wie in der Kapelle ihrer Burg Kyrberg (-burg) Mainzer Diösese mit ihrer Hausdienerschaft auch während eines unter seiner Autorität verhängten Interdiktes dem Gottesdienste beizuwohnen, unbeschadet der Rechte der dortigen Pfarrkirchen. Ut in castris — Treveri sub sigillo nostro secreto a. dom. M° CCC° trecentesimo prima die mensis augusti. — K 428. 229* Avignon 1330 September 21. 229". Papst Johannes XXII. an König Johann von Böhmen. K 56; aus dem vatikan. Register: Const VI nr. 868. Abweichungen (z. T. sehr wichtig): S. 721 Z. 14: Ioh. ep. serv. servor. dei carissimo in Christo filio. Ioh. regi Boem. sal. et ap. ben.; Z. 34 adhuc in curia; Z. 40 ex electione discordi st. ex dicta electione (die tatsächlich vorher gar nicht erwähnt ist); Z. 42 ipsius ecclesie; S. 722 Z. 3—5 tuos nuncios —, quos magister G(uilel mus ) Pichon (st. et magistrum Guilelmum P.) — apud te dimiserat (st. dimiseras), sicut coram nobis asseruit, cum ad (st. a) te discessit (das danach von Schwalm ergänzte et kann nun fallen); Z. 8 et quod st. quodque; Z. 15 consentiret st. consentirent; Z. 23 conscend it st. conscenderit; Z. 27 favorem noscitur — prestitisse (von Sauerland und Schwalm su prestitit emendiert); S. 723 Z. 2 resipueris (st. resipiens) et; Z. 4 dilectissime st. carissime; Z. 5 et diabolicam st. diabolicamque; Z. 12 D. Avin. XI. kal. oct. pont. nostri a. decimo quinto; Umstellungen: S. 722 Z. 1l confidere vor non, Z. 19 ad hoc vor moverit, Z. 24 dignitatis vor imperialis, Z. 42 prodigus sis effectus st. e. s. p.; nicht bestätigte Emendationen: S. 721 Z. 21 asserebat (st. asserebatur), S. 722 Z. 15 qui (st. quod), Z. 19 qui (st. quis); Verderbungen: S. 721 Z. 26 concludebat, Z. 27 regno; Z. 39 eumque; S. 722 Z. 26 Romani; Z. 32 cumque st. Quinque; Z. 45 et st. te. Zu S. 723 Z. 4 licet humanum sit peccare, perseverare tamen in malitia debet diabolicum reputari vgl. I. Reg. 12, 25 und Augustin Serm. 164, 14. 2 230*. Мontpellier 1330 November 5. An die frommen Brüder Hermannus und Rudolfus dicti Lussen Bruder Barnabas Meister der Predigerbrider: verleiht ihnen Anteil an den Messen und anderen Heilsgütern, das heisst die Bruderschaft seines Ordens. Siegler: der Aussteller. Vestre devocionis — D. in Montepessulano nonas (!) novembris a. dom. 1330. — K 174. Montpellier 1330 Dezember 3. 231. Der in Avignon wohnende Engländer Robertus Anglicus verkauft dem Geistlichen Rudolf Lusse eine Pergamenthand. schrift der Erläuterung des Archidiakonus zum Liber Sextus. K 1771). Anno dominice incarnacionis M'CCCOXXX° et die tercia mensis decembris domino Philippo rege Francorum regnante. I. Noverint universi, quod presentibus testibus et notario infra- scriptis ego Robertus Anglicus de Anglia habitator de Avinion(e) bona fide et absque omni fraude vendo et titulo vere vendicionis per inperpetuum valiture penitus desemparo vobis Rudolfo dicto Lussen clerico dyocesis Mogunt(ine) presenti, ementi, stipulanti et 9*
Strana 132
132 Nr. 232—233 recipienti pro vobis et vestris successoribus pro vestrisque et vestrorum successorum voluntatibus et utilitatibus semper plenarie faciendis videlicet lecturam Archidiaconi super Sexto scriptam in pargamenisa) vitulinis et edulinis, cuius secundum folium incipit ductus'b) et finit in eodem superbia', cuius eciam penultimum folium incipit que premissa sunt' et finit in eodem exempte'. 2. Hanc autem vendicionem facio vobis ut plus offerenti precio octo librarum et octo solidorum bonorum Thuronen(sium), quod precium bonum esse assero atque iustum a vobis habui et recepi in pecunia realiter numerata. In quo precio renuncio excepcioni non habiti et numerando ex integro realiter non recepti, de quo vos absolvo et aquito et librum predictum. 3. Si vero preven- ditus liber plus valet nunc vel valuerit dicto precio, omnem illam magisvalenciam quantumcunque sit vel fuerit, vobis dono, dis- vestiens me de dicto libro vosque predictum Rudolfum inde in- vestiens et per ipsius libri tradicionem in eiusdem lecture Archi- diaconi corporalem possessionem vos inducens, promittens, quod prevenditum librum faciam vos et vestros semper habere, tenere et in pace ac pacifice possidere et ab omni inde impediente vel inquietante persona vos et vestros defendam in iudicio et ubique 4. Et insuper pro omni meis propriis sumptibus absque vestris. evictione et vicio iuxta statuta et consuetudines studii Montis- pe(ssu)lani vobis et vestris teneri volo et promitto obligando provide me vobis et omnia bona mea presencia et futura renuncians super predictis ex[clepcionic) doli et fraudis et infactuma) decepcionis et omni alii iuri, quo possem ullatenus contraire, et hec omnia et singula ita tenere, servare, attendere et conplere et in nullo contra venire de iure vel de facto aut modo alio per stipulacionem et sub obligacione omni bonorum meorum presencium et futurorum vobis dicto Rudolfo stipulanti et recipienti bona fide mea plenita*) convenio et promitto. Acta fuere hec in Monte P(essu)lano in Carreria publica, qua itur de ecclesia sancte Eulalie ad ecclesiam fratrum predicatorum, presentibus testibus discreto viro Chunrado de Nywebur(g) Augusten(sis)d), Iohanne Berengarii bedello seu bancario studii Montisp(essu)lani Magalon(ensis) diocesum et me Poncio Sabacii publico supradicti domini nostri Francorum regis notario, qui in premissis interfui eaque assumpsi, scripsi et in hanc formam publicam redegi et signo meo sequenti signavi. I) Ueberschr.: Empcio Archidiaconi super Sexto. + a) K. + b) in freigelassener Lücke von L. nachgetragen. + c) exepc. + d) Augustren(sis). 1) d. h. Guido de Baysio († 1313); vgl. v. Schulte II 186 ff. 232. Trier 1330 Dezember 20. Erzbischof Baldewin weist Dekan und Kapitel des Kollegiat- stiftes zu Pfalzel an, einem von ihm zum Kaplan ernannten Stiftsherrn den Ertrag seiner Pfründe weiter zu zahlen. K 429. — Zur Sache vgl. Richter Kanzlei Iff., Westdeutsche Zeit- schrift XXXI (1912) 305 ff., W. Martin Das Urkundenwesen der Trierer Erzbischöfe Johanns I. und Theoderichs II. (Dissertation Marburg 1911) 68ff. Der Anklang an das Privileg Papst Urbans IV. von 1261 (Richter Kanzlei 109 nr. 1) ist durch Kleindruck bezeichnet. Vgl. auch Nr. 190.
132 Nr. 232—233 recipienti pro vobis et vestris successoribus pro vestrisque et vestrorum successorum voluntatibus et utilitatibus semper plenarie faciendis videlicet lecturam Archidiaconi super Sexto scriptam in pargamenisa) vitulinis et edulinis, cuius secundum folium incipit ductus'b) et finit in eodem superbia', cuius eciam penultimum folium incipit que premissa sunt' et finit in eodem exempte'. 2. Hanc autem vendicionem facio vobis ut plus offerenti precio octo librarum et octo solidorum bonorum Thuronen(sium), quod precium bonum esse assero atque iustum a vobis habui et recepi in pecunia realiter numerata. In quo precio renuncio excepcioni non habiti et numerando ex integro realiter non recepti, de quo vos absolvo et aquito et librum predictum. 3. Si vero preven- ditus liber plus valet nunc vel valuerit dicto precio, omnem illam magisvalenciam quantumcunque sit vel fuerit, vobis dono, dis- vestiens me de dicto libro vosque predictum Rudolfum inde in- vestiens et per ipsius libri tradicionem in eiusdem lecture Archi- diaconi corporalem possessionem vos inducens, promittens, quod prevenditum librum faciam vos et vestros semper habere, tenere et in pace ac pacifice possidere et ab omni inde impediente vel inquietante persona vos et vestros defendam in iudicio et ubique 4. Et insuper pro omni meis propriis sumptibus absque vestris. evictione et vicio iuxta statuta et consuetudines studii Montis- pe(ssu)lani vobis et vestris teneri volo et promitto obligando provide me vobis et omnia bona mea presencia et futura renuncians super predictis ex[clepcionic) doli et fraudis et infactuma) decepcionis et omni alii iuri, quo possem ullatenus contraire, et hec omnia et singula ita tenere, servare, attendere et conplere et in nullo contra venire de iure vel de facto aut modo alio per stipulacionem et sub obligacione omni bonorum meorum presencium et futurorum vobis dicto Rudolfo stipulanti et recipienti bona fide mea plenita*) convenio et promitto. Acta fuere hec in Monte P(essu)lano in Carreria publica, qua itur de ecclesia sancte Eulalie ad ecclesiam fratrum predicatorum, presentibus testibus discreto viro Chunrado de Nywebur(g) Augusten(sis)d), Iohanne Berengarii bedello seu bancario studii Montisp(essu)lani Magalon(ensis) diocesum et me Poncio Sabacii publico supradicti domini nostri Francorum regis notario, qui in premissis interfui eaque assumpsi, scripsi et in hanc formam publicam redegi et signo meo sequenti signavi. I) Ueberschr.: Empcio Archidiaconi super Sexto. + a) K. + b) in freigelassener Lücke von L. nachgetragen. + c) exepc. + d) Augustren(sis). 1) d. h. Guido de Baysio († 1313); vgl. v. Schulte II 186 ff. 232. Trier 1330 Dezember 20. Erzbischof Baldewin weist Dekan und Kapitel des Kollegiat- stiftes zu Pfalzel an, einem von ihm zum Kaplan ernannten Stiftsherrn den Ertrag seiner Pfründe weiter zu zahlen. K 429. — Zur Sache vgl. Richter Kanzlei Iff., Westdeutsche Zeit- schrift XXXI (1912) 305 ff., W. Martin Das Urkundenwesen der Trierer Erzbischöfe Johanns I. und Theoderichs II. (Dissertation Marburg 1911) 68ff. Der Anklang an das Privileg Papst Urbans IV. von 1261 (Richter Kanzlei 109 nr. 1) ist durch Kleindruck bezeichnet. Vgl. auch Nr. 190.
Strana 133
1330 Dezember 20—1330 133 Baldewinus dei gracia et cetera dilectis in Christo decano et capitulo ecclesie sancte Marie Palac(iolensis) Trever(ensis) I. Noveritis, quod nos iuxta anti- diocesis salutem in domino. quam et hactenus pacifice observatam consuetudinem in singulis ecclesiis canonicorum nostre civitatis et dyocesis de ipsarum canonicis aliquibus in nostros capellanos pro dicte nostre ecclesie serviciis assumendis dilectum nobis in Christo talem vestrum in dicta vestra ecclesia concanonicum in nostrum recepimus et recipimus capella- num eximentes ipsum et exemptum eum esse volentes a choro et capitulo vestris tamquam capellanum nostrum, sicut in aliis nobis 2. Unde vobis subiectis ecclesiis alias fieri est consuetum. in virtute sancte obedientie districte precipientes mandamus, quatenus prefato tali fructus et redditus dicte sue prebende ab- senti tamquam presenti cottidianis dumtaxat distribucionibus exceptis ex integro ministretis et ministrari faciatis presentibus usque ad nostrum beneplacitum valituris. Datum Trever(is) in vigilia beati Thome apostoli anno domini M°CCC XXX°. I) Ueberschr.: Recipitur in capellanum et eximitur a choro (a. ch. mit blasser Tinte nachgetragen). 233. Trier 1330. Derselbe erhebt das Dorf Sobernheim zur Stadt mit dem Rechte von Bingen. K 3521). — Adolf von Nassau und Ludwig der Bayer haben 1292 und 1324 dem Orte Frankfurter Recht verliehen und bestätigt (Vogt Reg. nr. 299 und 2500). Bald(ewinus) prudentibus viris .. sculteto, .. scabinis ac toti universitati in Soberheym fidelibus nostris dilectis gratiam suam I. Cum unusquisque status suum agnoscens et omne bonum. et humilitate se deprimens sit non inmerito sublimandus nec modicum honorem tribuat, si in novissimo loco recumbens ad gradum sub- limiorem evocetur, cum etiam crescat in subditis vigor, dum rigor misericordia temperatur, hac siquidem consideracione moti necnon plurimorum fidelium et familiarium nostrorum laudabile testimonium perhibencium de vestra constanti fide et sincera devocione, quibus vos et vestri predecessores ecclesie Mog(untine) et ipsius archi- episcopis pro tempore existentibus promtos semper et obsequiosos exhibere studuistis, multiplici conmendacione placati, volentes ob hoc vos et locum vestrum specialis prerogative titulis insignire villam vestram Sob(erheym) predictam in opidum erigimus vosque et vestros successores exnunc inantea opidanos dici et esse censemus 2. easdem vobis et vestris successoribus in dicto nostro opido habitantibus et in posterum habitaturis libertates et inmunitates, quibus Pinguia et alia opida nobis et ecclesie Mog(untine) subiecta una cum suis inhabitatoribus gaudent, presenti pagina perpetuo concedentes, 3. ita tamen quod de cetero nos et nostros successores archiepiscopos Mog(untinos) et ecclesiam Mog(untinam), cum necessitas exegerit, fideliter iuvare teneamini et nobis annis singulis ducentas et X libras h(allensium) bonorum et le(vium), medietatem in festo beati Mart(ini) et reliquam medie-
1330 Dezember 20—1330 133 Baldewinus dei gracia et cetera dilectis in Christo decano et capitulo ecclesie sancte Marie Palac(iolensis) Trever(ensis) I. Noveritis, quod nos iuxta anti- diocesis salutem in domino. quam et hactenus pacifice observatam consuetudinem in singulis ecclesiis canonicorum nostre civitatis et dyocesis de ipsarum canonicis aliquibus in nostros capellanos pro dicte nostre ecclesie serviciis assumendis dilectum nobis in Christo talem vestrum in dicta vestra ecclesia concanonicum in nostrum recepimus et recipimus capella- num eximentes ipsum et exemptum eum esse volentes a choro et capitulo vestris tamquam capellanum nostrum, sicut in aliis nobis 2. Unde vobis subiectis ecclesiis alias fieri est consuetum. in virtute sancte obedientie districte precipientes mandamus, quatenus prefato tali fructus et redditus dicte sue prebende ab- senti tamquam presenti cottidianis dumtaxat distribucionibus exceptis ex integro ministretis et ministrari faciatis presentibus usque ad nostrum beneplacitum valituris. Datum Trever(is) in vigilia beati Thome apostoli anno domini M°CCC XXX°. I) Ueberschr.: Recipitur in capellanum et eximitur a choro (a. ch. mit blasser Tinte nachgetragen). 233. Trier 1330. Derselbe erhebt das Dorf Sobernheim zur Stadt mit dem Rechte von Bingen. K 3521). — Adolf von Nassau und Ludwig der Bayer haben 1292 und 1324 dem Orte Frankfurter Recht verliehen und bestätigt (Vogt Reg. nr. 299 und 2500). Bald(ewinus) prudentibus viris .. sculteto, .. scabinis ac toti universitati in Soberheym fidelibus nostris dilectis gratiam suam I. Cum unusquisque status suum agnoscens et omne bonum. et humilitate se deprimens sit non inmerito sublimandus nec modicum honorem tribuat, si in novissimo loco recumbens ad gradum sub- limiorem evocetur, cum etiam crescat in subditis vigor, dum rigor misericordia temperatur, hac siquidem consideracione moti necnon plurimorum fidelium et familiarium nostrorum laudabile testimonium perhibencium de vestra constanti fide et sincera devocione, quibus vos et vestri predecessores ecclesie Mog(untine) et ipsius archi- episcopis pro tempore existentibus promtos semper et obsequiosos exhibere studuistis, multiplici conmendacione placati, volentes ob hoc vos et locum vestrum specialis prerogative titulis insignire villam vestram Sob(erheym) predictam in opidum erigimus vosque et vestros successores exnunc inantea opidanos dici et esse censemus 2. easdem vobis et vestris successoribus in dicto nostro opido habitantibus et in posterum habitaturis libertates et inmunitates, quibus Pinguia et alia opida nobis et ecclesie Mog(untine) subiecta una cum suis inhabitatoribus gaudent, presenti pagina perpetuo concedentes, 3. ita tamen quod de cetero nos et nostros successores archiepiscopos Mog(untinos) et ecclesiam Mog(untinam), cum necessitas exegerit, fideliter iuvare teneamini et nobis annis singulis ducentas et X libras h(allensium) bonorum et le(vium), medietatem in festo beati Mart(ini) et reliquam medie-
Strana 134
134 Nr. 234—237 tatem in .. proxime subsequenti, nobis et nostris .. successoribus archiepiscopis Mog(untinis) in signum subiectionis nomine sture exnunc inantea sine quovis inpedimento perpetuo persolvatis 4. et, quociens nos aut ..successores nostri pretactos dictum opidum accedere nos contigerit, quod tunc pro hospiciis, feno, lectisterniis et stationibus, que nostra familia singuli in eorum et vestris hospiciis pro sua necessitate receperint, non ab ipsis extor- 5. Debebunt etiam nostri vel quere aut recipere debeatis. nostrorum successorum familiares et eorum familia huiusmodi hospicia et alias in ipsis necessitates pretactas cum discrecione et sine violentia verbali vel reali petere et recipere a vobis et vos singuli debebitis ea ipsis petentibus sine difficultate aliqua exhibere. 6. In quorum omnium testimonium et perpetuam roboris firmitatem sigillum archiepiscopale nostrum Trever(ense), quo ad presens utimur, hiis litteris est appensum et, cum sigillo archiepiscopali Mog(untino) nos uti contigerit, presentem litteram vobis innovabimus et eodem sigillo vobis dabimus communitam. Datum Treveris anno XXX. I) Ueberschr.: a (links): Creatur opidum, b (rechts): libertacio ville. 234. Aschaffenburg ƒ1331 März?]. Hartu(ngus) Bischof von Makri (Macrensis), dem Erzbischof Baldewin als provisor ac defensor des Mainzer Stuhles auf ein Jahr Vollmacht gegeben hat, in der Diözese Mainz verletzte Kirchen und Friedhöfe zu versöhnen, neu errichtete und ausgestattete Kirchen und Altäre, auch tragbare, zu weihen, die Firmung auszuteilen, Nonnen zu verschleiern, Büsser zu inthronisieren und in foro penitencie zu absolvieren sowie Geistliche zu weihen, in Bezug auf das Weihen aber nur nach vorhergehendem Ansuchen und nur dann, wenn es sich um genügend bepfründete und gebildete Geistliche handelt, ver- spricht dem Erzbischof 1/8 der davon zu erwartenden Einkünfte; den epis- copus Gabulensis (Gabala), seinen Vikar in partibus Thuringie, will Baldewin damit an seinen Rechten nicht kränken. Siegler: der Aussteller. Datum Asch(affenburg) ceteraque. — K 367. — Während des für die Einreihung wahrscheinlichen Zeitraums von 1329—1332 (vgl. Nr. 262) ist Baldewin am 16. März 1331 in Aschaffenburg nachweisbar (Goerz 74). Bischof Hartung wird 1330 als Generalvikar in Mains erwähnt (Eubel I2 319). Den Bischof Ditmar von Gabala-Dschibleh kennt Eubel I2 257 bis 1331. 235. [1330 Anfang April oder 1331 Ende März]. Der Schreiber Johann von Bingen berichtet dem Erz- bischof Baldewin über Ereignisse in seinem Amte. Originalbrief, mit Spuren des aufgedrückt gewesenen Siegels, in München, Mainz St. Alban fasc. 13; nach Abschriften von Schwalm und E. Vogt. — Ein genauerer Anhaltspunkt für die Einreihung des in Baldewins Mainzer Zeit gehörenden Stückes ist des Nikolaus Vulder Auslieferung von Urkunden (§ 1), die schon bei seiner Ernennung zum Zöllner von Lahnstein 1329 April 13 (Orig. in München Mainz Erzst. Nachtr. fasc. 18) ins Auge gefasst wurde. Mit § 7 ist zu verbinden, dass Oppenheim 1330 Mai 23 und 29, 1331 April 14 und 1333 Dezember 8 kaiserliche Privilegien erhalten hat (Franck nr. 69—71,73). Die Erwähnung meehrerer verbündeter bayrischer Herzöge (§ 6) passt nur in die Zeit vor dem Tod Heinrichs des Jüngeren (1333 Juni 18), ihre Rüstungen allenfalls zu 1331 (Otto und Heinrich der Jüngere seit Juni 29 im Bund mit dem Kaiser gegen den dritten Herzog, Heinrich den Aelteren) und zu 1332 (dieselben im Sommer im Kampfe gegen denselben), am besten aber zu 1330, wo, schon im März, alle drei sich mit Ludwig verbindeten. Demnach ist in I. Linie an 1330, in 2. an 1331 zu denken. Der Aussteller wird 1332 Juni 6 in einem Bingen betreffenden Notariatsinstrument genannt (München, Domkap. Mains fasc. 81).
134 Nr. 234—237 tatem in .. proxime subsequenti, nobis et nostris .. successoribus archiepiscopis Mog(untinis) in signum subiectionis nomine sture exnunc inantea sine quovis inpedimento perpetuo persolvatis 4. et, quociens nos aut ..successores nostri pretactos dictum opidum accedere nos contigerit, quod tunc pro hospiciis, feno, lectisterniis et stationibus, que nostra familia singuli in eorum et vestris hospiciis pro sua necessitate receperint, non ab ipsis extor- 5. Debebunt etiam nostri vel quere aut recipere debeatis. nostrorum successorum familiares et eorum familia huiusmodi hospicia et alias in ipsis necessitates pretactas cum discrecione et sine violentia verbali vel reali petere et recipere a vobis et vos singuli debebitis ea ipsis petentibus sine difficultate aliqua exhibere. 6. In quorum omnium testimonium et perpetuam roboris firmitatem sigillum archiepiscopale nostrum Trever(ense), quo ad presens utimur, hiis litteris est appensum et, cum sigillo archiepiscopali Mog(untino) nos uti contigerit, presentem litteram vobis innovabimus et eodem sigillo vobis dabimus communitam. Datum Treveris anno XXX. I) Ueberschr.: a (links): Creatur opidum, b (rechts): libertacio ville. 234. Aschaffenburg ƒ1331 März?]. Hartu(ngus) Bischof von Makri (Macrensis), dem Erzbischof Baldewin als provisor ac defensor des Mainzer Stuhles auf ein Jahr Vollmacht gegeben hat, in der Diözese Mainz verletzte Kirchen und Friedhöfe zu versöhnen, neu errichtete und ausgestattete Kirchen und Altäre, auch tragbare, zu weihen, die Firmung auszuteilen, Nonnen zu verschleiern, Büsser zu inthronisieren und in foro penitencie zu absolvieren sowie Geistliche zu weihen, in Bezug auf das Weihen aber nur nach vorhergehendem Ansuchen und nur dann, wenn es sich um genügend bepfründete und gebildete Geistliche handelt, ver- spricht dem Erzbischof 1/8 der davon zu erwartenden Einkünfte; den epis- copus Gabulensis (Gabala), seinen Vikar in partibus Thuringie, will Baldewin damit an seinen Rechten nicht kränken. Siegler: der Aussteller. Datum Asch(affenburg) ceteraque. — K 367. — Während des für die Einreihung wahrscheinlichen Zeitraums von 1329—1332 (vgl. Nr. 262) ist Baldewin am 16. März 1331 in Aschaffenburg nachweisbar (Goerz 74). Bischof Hartung wird 1330 als Generalvikar in Mains erwähnt (Eubel I2 319). Den Bischof Ditmar von Gabala-Dschibleh kennt Eubel I2 257 bis 1331. 235. [1330 Anfang April oder 1331 Ende März]. Der Schreiber Johann von Bingen berichtet dem Erz- bischof Baldewin über Ereignisse in seinem Amte. Originalbrief, mit Spuren des aufgedrückt gewesenen Siegels, in München, Mainz St. Alban fasc. 13; nach Abschriften von Schwalm und E. Vogt. — Ein genauerer Anhaltspunkt für die Einreihung des in Baldewins Mainzer Zeit gehörenden Stückes ist des Nikolaus Vulder Auslieferung von Urkunden (§ 1), die schon bei seiner Ernennung zum Zöllner von Lahnstein 1329 April 13 (Orig. in München Mainz Erzst. Nachtr. fasc. 18) ins Auge gefasst wurde. Mit § 7 ist zu verbinden, dass Oppenheim 1330 Mai 23 und 29, 1331 April 14 und 1333 Dezember 8 kaiserliche Privilegien erhalten hat (Franck nr. 69—71,73). Die Erwähnung meehrerer verbündeter bayrischer Herzöge (§ 6) passt nur in die Zeit vor dem Tod Heinrichs des Jüngeren (1333 Juni 18), ihre Rüstungen allenfalls zu 1331 (Otto und Heinrich der Jüngere seit Juni 29 im Bund mit dem Kaiser gegen den dritten Herzog, Heinrich den Aelteren) und zu 1332 (dieselben im Sommer im Kampfe gegen denselben), am besten aber zu 1330, wo, schon im März, alle drei sich mit Ludwig verbindeten. Demnach ist in I. Linie an 1330, in 2. an 1331 zu denken. Der Aussteller wird 1332 Juni 6 in einem Bingen betreffenden Notariatsinstrument genannt (München, Domkap. Mains fasc. 81).
Strana 135
1331 März ?—Juli 12 135 I. Sciatis, quod eram in Wormatia ..Reverende domine ! cum 1) domino .. burgravio in Stharkemberg feria secunda post ramos Palmarum et redemi ibidem omnes litteras 2), quas Nicholaus dictus Wlder a vobis et a vestro predecessore hucusque tenuit et habebat, et remansimus sibi debentes in CLVIII libris hallen (sium), quas tamen sibi solvere promisimus in festo sancti Iohannis 2. Item de CCC baptiste, et litteras omnes inde deportavimus. libris hallen(sium) nunc solvendis domicello Iohanni de Katzen- elbogen nisi mediante theolon(eo) ordinare non possum. 3. Item CL libris hallen(sium) illi de Bickembag solvendis in festo penthe- 4. Item costes cum pecunia Nicolai dicti Wlder bene expediam. edificia in Wrauwensten et in Scharpinsten incipere faciam sine 5. Item demandavi omnibus ..scultetis et .. protractione. burgraviis vestris in officio meo existentibus, ut .. castrenses in ipsis castris sedere faciant sine protractione et maiorem circa ipsa castra adhibeant custodiam quam hucusque adhibuerint. 6. Item sciatis, quod duces Bauwarie conquirunt omnes, quos 7. Item relacione fide- habere poterunt, pro servicio ipsorum. dignorum percepi, quod illi de Oppinheim miserint ad imperatorem nuncios, ita quod libenter essent redempti de manibus vestris. 8. Item carnes salse multum sunt in precioso foro apud nos, ita quod centenarius valet II libras XVI solidos hallen(sium), et videtur michi valde utile, quod de ipsis carnibus provideatis secundum 9. De premissis omnibus cogitetis et super pe- cursum terre. cunia domicelli Ioh(annis) michi voluntatem vestram rescribatis. Valete! Ex parte Iohannis scriptoris Ping(wensis). Rückwärts: Reverendo domino suo domino Baldewino sancte Mogunt(ine) sedis provisori ac defensori. 1) d. h. 1330 am 2. April, 1331 am 25. März. 0o 2) vgl. die Vorbemerkung. Avignon 1331 April 8. 236*. Stephanus de Pinu päpstlicher General-Vizeauditor an die Offiziale, Pfarrer und Kapläne von Köln, Zefflich, Mainz u. a. Inseriert in Nr. 240. 1331 Juli 12. 237. Hennikin Rysche, Trierer Bürger, nimmt sein dortiges Haus zu Leihe von Erzbischof Baldewin, der ihn vom Schult- heissengericht befreit und der Gerichtsbarkeit seines Hofes unterstellt. K 4211). 1. Universis presentes litteras inspecturis ego Hennikinus dictus Rysche civis Treveren(sis) notum facio, quod domum meam sitam in civitate Treveren(si) inter texoresa), dictam uf der ecken' prope domum quondam Iacobi dicti Selige habeo, teneo et recepi a reverendo in Christo patre et domino nostro domino Baldewino archiepiscopo Treveren(si) et tenebor eidem reverendo patri et suis successoribus archiepiscopis Treveren(sibus) dare et persol- vere singulis annis in festo beati Martini hyemalis ad palacium suum Treveren(se) nomine census decem solidos Treveren(ses) denariorum et pro ipsis censibus me et meos successores seu heredes in dicta domo ac ipsam domum exnunc constituo obligatos.
1331 März ?—Juli 12 135 I. Sciatis, quod eram in Wormatia ..Reverende domine ! cum 1) domino .. burgravio in Stharkemberg feria secunda post ramos Palmarum et redemi ibidem omnes litteras 2), quas Nicholaus dictus Wlder a vobis et a vestro predecessore hucusque tenuit et habebat, et remansimus sibi debentes in CLVIII libris hallen (sium), quas tamen sibi solvere promisimus in festo sancti Iohannis 2. Item de CCC baptiste, et litteras omnes inde deportavimus. libris hallen(sium) nunc solvendis domicello Iohanni de Katzen- elbogen nisi mediante theolon(eo) ordinare non possum. 3. Item CL libris hallen(sium) illi de Bickembag solvendis in festo penthe- 4. Item costes cum pecunia Nicolai dicti Wlder bene expediam. edificia in Wrauwensten et in Scharpinsten incipere faciam sine 5. Item demandavi omnibus ..scultetis et .. protractione. burgraviis vestris in officio meo existentibus, ut .. castrenses in ipsis castris sedere faciant sine protractione et maiorem circa ipsa castra adhibeant custodiam quam hucusque adhibuerint. 6. Item sciatis, quod duces Bauwarie conquirunt omnes, quos 7. Item relacione fide- habere poterunt, pro servicio ipsorum. dignorum percepi, quod illi de Oppinheim miserint ad imperatorem nuncios, ita quod libenter essent redempti de manibus vestris. 8. Item carnes salse multum sunt in precioso foro apud nos, ita quod centenarius valet II libras XVI solidos hallen(sium), et videtur michi valde utile, quod de ipsis carnibus provideatis secundum 9. De premissis omnibus cogitetis et super pe- cursum terre. cunia domicelli Ioh(annis) michi voluntatem vestram rescribatis. Valete! Ex parte Iohannis scriptoris Ping(wensis). Rückwärts: Reverendo domino suo domino Baldewino sancte Mogunt(ine) sedis provisori ac defensori. 1) d. h. 1330 am 2. April, 1331 am 25. März. 0o 2) vgl. die Vorbemerkung. Avignon 1331 April 8. 236*. Stephanus de Pinu päpstlicher General-Vizeauditor an die Offiziale, Pfarrer und Kapläne von Köln, Zefflich, Mainz u. a. Inseriert in Nr. 240. 1331 Juli 12. 237. Hennikin Rysche, Trierer Bürger, nimmt sein dortiges Haus zu Leihe von Erzbischof Baldewin, der ihn vom Schult- heissengericht befreit und der Gerichtsbarkeit seines Hofes unterstellt. K 4211). 1. Universis presentes litteras inspecturis ego Hennikinus dictus Rysche civis Treveren(sis) notum facio, quod domum meam sitam in civitate Treveren(si) inter texoresa), dictam uf der ecken' prope domum quondam Iacobi dicti Selige habeo, teneo et recepi a reverendo in Christo patre et domino nostro domino Baldewino archiepiscopo Treveren(si) et tenebor eidem reverendo patri et suis successoribus archiepiscopis Treveren(sibus) dare et persol- vere singulis annis in festo beati Martini hyemalis ad palacium suum Treveren(se) nomine census decem solidos Treveren(ses) denariorum et pro ipsis censibus me et meos successores seu heredes in dicta domo ac ipsam domum exnunc constituo obligatos.
Strana 136
136 Nr. 238—242 2. Et nos Baldewinus dei gracia sancte Treveren(sis) ecclesie archiepiscopus sacri imperii per Galliam archicancellarius prefatum Hennikinum Rûsche et suos heredes seu successores in dicta domo eximimus a iurisdictione ..sculteti et iusticie secularis pretorii Treveren(sis) nolentes eos coram aliquo iudice seculari conveniri nisi coram nobis vel cellerario palacii nostri Treverensis. Et in testimonium premissorum sigillum nostrum presentibus litteris 3. Et ego Hennikinus predictus in testi- mandavimus apponi. monium premissorum rogavi sigillum civitatis Treveren(sis) eisdem 4. Et nos .. schabini civitatis Treveren(sis) litteris apponi. profitemur nos ipsius civitatis sigillum ad preces dicti Henekinia) presentibus litteris apposuisse in testimonium premissorum. Datum anno domini M'CCCXXX° primo in die beate Margarete virginis. I) am Rande: Constitucio census et exempcio a iurisdictione seculari (a — sec. später mit blasser Tinte nachgetragen. † a) K. 238. Regensburg [13/31 August 10. Kaiser Ludwig belehnt König Johann von Böhmen mit der Stadt Brescia. K 4761). — Die Belehnung mit dem etwa ein Viertel der Lombardei umfassenden Brescia gehört zu den grossen territorialen Abtretungen, die Ludwig auf dem Regensburger Tage dem Böhmen gemacht hat. Erschlossen hat sie schon E. Vogt Balduin 36 f. aus dem Schied vom 20. März 1339 (Böhmer Ludwig nr. 1980, Felten II 263); auch aus dem Vertrag vom 23. August 1332 (vgl. E. Vogt 55 f.) geht sie hervor. Da Brescia und andere an Johann abgetretene Orte in der grossen Verpfändungsurkunde vom 10. August (Böhmer Johann nr. 156) nicht genannt sind, vermutete schon Pöppelmann: Archiv f. österreichische Geschichte XXXV (1836) 337 richtig, dass sie ohne besondere Gegenleistung abgetreten worden seien; Lindner 407 nahm eine Uebertragung zu Eigentum an. Lud(ovicus) dei gratia et cetera ad perpetuam rei memoriam. I. Ex quo eterni regis disposicio ineffabilis, que cuncta nimirum provide et recte disponit, nos tamquam inmeritos ad suum ac tocius servicium orbis evocavit, ex crediti regiminis debito cura vigili, iugi quoque meditacione et assidua sollerter ad hoc inten- dimus, ut status rei publice, a quo salus nostrfi]a) dependet im- perii, prospere et salubriter gubernetur subiectisque imperii paxb) et tranquillitas nostris preparetur temporibus, salus et prosperitas in conmiss is] nobis imperii finibus augeatur, quod felici revera progressu progreditur, cum in commisse nobis solicitudinis partem, quam ad dei laudem unice gubernare nequimus, coadiutores ydoneos evocamus. 2. Quibus consideratis et pensatis diligenter meritis superc) illustris Iohannis Boem(ie) et Polon(ie) regis principis et affinis nostri karissimi, qui pura fide veluti imperii membrum potissimum a nostra et imperii sincera devocione nullo unquam tempore se retrâxit, ymmo tamquam propugil strennuus pro im- perii necessitatibus res et personam intrepide omni in tempore exponere non expavit, ipsum dignec) etiam pre aliis principibus ad consupportandum nobis imperii onera evocantes civitatem Brixziamd) cum suis iuribus, iurisdictionibus et pertinenciis, que in presenciarum dicte civitati pertinent et ab eo tempore, cuius contrarii non existit memoria, pertinebant, utilitatibus, emolumentis,
136 Nr. 238—242 2. Et nos Baldewinus dei gracia sancte Treveren(sis) ecclesie archiepiscopus sacri imperii per Galliam archicancellarius prefatum Hennikinum Rûsche et suos heredes seu successores in dicta domo eximimus a iurisdictione ..sculteti et iusticie secularis pretorii Treveren(sis) nolentes eos coram aliquo iudice seculari conveniri nisi coram nobis vel cellerario palacii nostri Treverensis. Et in testimonium premissorum sigillum nostrum presentibus litteris 3. Et ego Hennikinus predictus in testi- mandavimus apponi. monium premissorum rogavi sigillum civitatis Treveren(sis) eisdem 4. Et nos .. schabini civitatis Treveren(sis) litteris apponi. profitemur nos ipsius civitatis sigillum ad preces dicti Henekinia) presentibus litteris apposuisse in testimonium premissorum. Datum anno domini M'CCCXXX° primo in die beate Margarete virginis. I) am Rande: Constitucio census et exempcio a iurisdictione seculari (a — sec. später mit blasser Tinte nachgetragen. † a) K. 238. Regensburg [13/31 August 10. Kaiser Ludwig belehnt König Johann von Böhmen mit der Stadt Brescia. K 4761). — Die Belehnung mit dem etwa ein Viertel der Lombardei umfassenden Brescia gehört zu den grossen territorialen Abtretungen, die Ludwig auf dem Regensburger Tage dem Böhmen gemacht hat. Erschlossen hat sie schon E. Vogt Balduin 36 f. aus dem Schied vom 20. März 1339 (Böhmer Ludwig nr. 1980, Felten II 263); auch aus dem Vertrag vom 23. August 1332 (vgl. E. Vogt 55 f.) geht sie hervor. Da Brescia und andere an Johann abgetretene Orte in der grossen Verpfändungsurkunde vom 10. August (Böhmer Johann nr. 156) nicht genannt sind, vermutete schon Pöppelmann: Archiv f. österreichische Geschichte XXXV (1836) 337 richtig, dass sie ohne besondere Gegenleistung abgetreten worden seien; Lindner 407 nahm eine Uebertragung zu Eigentum an. Lud(ovicus) dei gratia et cetera ad perpetuam rei memoriam. I. Ex quo eterni regis disposicio ineffabilis, que cuncta nimirum provide et recte disponit, nos tamquam inmeritos ad suum ac tocius servicium orbis evocavit, ex crediti regiminis debito cura vigili, iugi quoque meditacione et assidua sollerter ad hoc inten- dimus, ut status rei publice, a quo salus nostrfi]a) dependet im- perii, prospere et salubriter gubernetur subiectisque imperii paxb) et tranquillitas nostris preparetur temporibus, salus et prosperitas in conmiss is] nobis imperii finibus augeatur, quod felici revera progressu progreditur, cum in commisse nobis solicitudinis partem, quam ad dei laudem unice gubernare nequimus, coadiutores ydoneos evocamus. 2. Quibus consideratis et pensatis diligenter meritis superc) illustris Iohannis Boem(ie) et Polon(ie) regis principis et affinis nostri karissimi, qui pura fide veluti imperii membrum potissimum a nostra et imperii sincera devocione nullo unquam tempore se retrâxit, ymmo tamquam propugil strennuus pro im- perii necessitatibus res et personam intrepide omni in tempore exponere non expavit, ipsum dignec) etiam pre aliis principibus ad consupportandum nobis imperii onera evocantes civitatem Brixziamd) cum suis iuribus, iurisdictionibus et pertinenciis, que in presenciarum dicte civitati pertinent et ab eo tempore, cuius contrarii non existit memoria, pertinebant, utilitatibus, emolumentis,
Strana 137
1331 August 10—Anfang 1332 137 honoribus, commodis et dominiis eorundem universis sibi et suis heredibus conferimus iure feodali perpetuo possidendam ipsos irrevocabiliter investientes de eisdem dantes sibi ac suis heredi- bus omnimodam iurisdictionem, merum quoque et mixtum imperium in eisdem per invariabilem nostre dignitatis culmen pollicentes ipsum ac heredes suos predictos civitatem prefatam cum pertinen- ciis supradictis nos pati debere iure quo supra perpetuo possidere et tenere inmutabiliter, pacifice et quiete. Cuius contrarium facere matura cum comitum, baronum, nobilium ac nostre imperialis aule procerum nobis tunc as[slistentiume) deliberacione prehabita nostros sibi non debere pati licere successores presentibus iudicamus. 3. Prefatum eciam regem et heredes suos predictos ex bonis predictis nobis et imperio ad obsequia sicuti ceteros imperii prin- cipes a nobis et sacro imperio feoda obtinentes obligari volumus et teneri. Datum Ratispone Xa die augusti anno domini XXXI°. I) Ueberschr.: Collacio (auf Rasur eines etwas längeren Wortes) Brixie facta regi Boem(ie) per L(udewicum). + a) nostra. + b) pax — imperii von L. nachgetr. † c) K. + d) asistencium. 239*. 1331 August 18. Erzbischof Baldewin für das Chorherrenstift Beatusberg. K 455. Hontheym II nr. 640 aus Orig. in Koblenz (Abt. 108). 1331 Oktober 5. 240. Helias Propst der Kirche von Monasterium Meynevelt (Minstermaifeld) an den bescheidenen Ludewicus de Bischofestein celebrans in Burgen (Burgen): befiehlt ihm, in seinem Namen persönlich oder durch einen Anderen den lohannes Priester von Cardonum (Karden), welcher, von dem ehrenwerten Herrn Gerlacus dictus Moer (e über o) Kantor von Münstermaifeld, Pastor der Pfarrkirche zu Kerne (Mosel-Kern) für die Vikarie daselbst rechtmässig präsentiert, von ihm nach öffentlicher, unwidersprochener Bekanntmachung zugelassen und per librum, ut moris est, de cura animarum ecclesie sepedicte investiert worden ist, zu präsentieren (gemeint ist die körperliche Ein- weisung) sowie ihm die Einkünfte und den Gehorsam der Eingesessenen zu verschaffen; zum Zeichen der Ausführung soll er diesen Brief besiegelt zurickschicken. Cum nos — D. a. dom. 1331 sabbato proximo post Remigii. Das Stück ist datum per copiam sub sigillo des Gerlacus dictus Moer Scolasticus von Münstermaifeld. — K 2II. Avignon 1331 November 17. 241*. Stephanus de Pinu päpstlicher General-Vizeauditor an die Offiziale, Pfarrer und Kapläne von Köln, Zefflich, Mainz u. a. D 203. Schunck Beitr. III nr. 15 (aus Orig. in München, Mainz St. Alban fasc. 17). Vgl. Nr. 235. 242. [1331—Anfang 1332]. Vor P(etrus) Bischof von Praeneste (Penestrinus), dem vom Papste in dieser Sache bestellten Auditor, erklärt Gebehardus Vikar der Mainzer Kirche als einer von den Finfen, welche an letzter Statt (ultimo loco) gegen die päpstliche Provision des Herrn Henricus einst Propst von Bonn Kölner Diözese mit der Mainzer Kirche appelliert haben, wenn die im Auftrag der Appel- lanten die Appellation als Prokuratoren an der römischen Kurie vertretenden ehrwürdigen Herren Nycolaus de Lapide und Iohannes de Wartenberg Mainzer Domherren dort nicht zugelassen werden sollten — was er nur vernommen habe, weil er selbst nicht dort weile —, so verlange er selbst dort zugelassen zu werden, trotz dem möglichen Einwand, dass er nicht von Anfang an per- sönlich zur Kurie gekommen sei, wie die Konstitution Cupientes' (c. 16, Sext. I 6) es fordere, und bittet ihn, demgemäss zu entscheiden. — Coram vobis. Ohne Datum. — D I3. Reinentwurf? — Zur Sache vgl. die ungefähr gleichzeitige Nr. 243. Das Regest bei Priesack-Schwalm 86 ist unzutreffend.
1331 August 10—Anfang 1332 137 honoribus, commodis et dominiis eorundem universis sibi et suis heredibus conferimus iure feodali perpetuo possidendam ipsos irrevocabiliter investientes de eisdem dantes sibi ac suis heredi- bus omnimodam iurisdictionem, merum quoque et mixtum imperium in eisdem per invariabilem nostre dignitatis culmen pollicentes ipsum ac heredes suos predictos civitatem prefatam cum pertinen- ciis supradictis nos pati debere iure quo supra perpetuo possidere et tenere inmutabiliter, pacifice et quiete. Cuius contrarium facere matura cum comitum, baronum, nobilium ac nostre imperialis aule procerum nobis tunc as[slistentiume) deliberacione prehabita nostros sibi non debere pati licere successores presentibus iudicamus. 3. Prefatum eciam regem et heredes suos predictos ex bonis predictis nobis et imperio ad obsequia sicuti ceteros imperii prin- cipes a nobis et sacro imperio feoda obtinentes obligari volumus et teneri. Datum Ratispone Xa die augusti anno domini XXXI°. I) Ueberschr.: Collacio (auf Rasur eines etwas längeren Wortes) Brixie facta regi Boem(ie) per L(udewicum). + a) nostra. + b) pax — imperii von L. nachgetr. † c) K. + d) asistencium. 239*. 1331 August 18. Erzbischof Baldewin für das Chorherrenstift Beatusberg. K 455. Hontheym II nr. 640 aus Orig. in Koblenz (Abt. 108). 1331 Oktober 5. 240. Helias Propst der Kirche von Monasterium Meynevelt (Minstermaifeld) an den bescheidenen Ludewicus de Bischofestein celebrans in Burgen (Burgen): befiehlt ihm, in seinem Namen persönlich oder durch einen Anderen den lohannes Priester von Cardonum (Karden), welcher, von dem ehrenwerten Herrn Gerlacus dictus Moer (e über o) Kantor von Münstermaifeld, Pastor der Pfarrkirche zu Kerne (Mosel-Kern) für die Vikarie daselbst rechtmässig präsentiert, von ihm nach öffentlicher, unwidersprochener Bekanntmachung zugelassen und per librum, ut moris est, de cura animarum ecclesie sepedicte investiert worden ist, zu präsentieren (gemeint ist die körperliche Ein- weisung) sowie ihm die Einkünfte und den Gehorsam der Eingesessenen zu verschaffen; zum Zeichen der Ausführung soll er diesen Brief besiegelt zurickschicken. Cum nos — D. a. dom. 1331 sabbato proximo post Remigii. Das Stück ist datum per copiam sub sigillo des Gerlacus dictus Moer Scolasticus von Münstermaifeld. — K 2II. Avignon 1331 November 17. 241*. Stephanus de Pinu päpstlicher General-Vizeauditor an die Offiziale, Pfarrer und Kapläne von Köln, Zefflich, Mainz u. a. D 203. Schunck Beitr. III nr. 15 (aus Orig. in München, Mainz St. Alban fasc. 17). Vgl. Nr. 235. 242. [1331—Anfang 1332]. Vor P(etrus) Bischof von Praeneste (Penestrinus), dem vom Papste in dieser Sache bestellten Auditor, erklärt Gebehardus Vikar der Mainzer Kirche als einer von den Finfen, welche an letzter Statt (ultimo loco) gegen die päpstliche Provision des Herrn Henricus einst Propst von Bonn Kölner Diözese mit der Mainzer Kirche appelliert haben, wenn die im Auftrag der Appel- lanten die Appellation als Prokuratoren an der römischen Kurie vertretenden ehrwürdigen Herren Nycolaus de Lapide und Iohannes de Wartenberg Mainzer Domherren dort nicht zugelassen werden sollten — was er nur vernommen habe, weil er selbst nicht dort weile —, so verlange er selbst dort zugelassen zu werden, trotz dem möglichen Einwand, dass er nicht von Anfang an per- sönlich zur Kurie gekommen sei, wie die Konstitution Cupientes' (c. 16, Sext. I 6) es fordere, und bittet ihn, demgemäss zu entscheiden. — Coram vobis. Ohne Datum. — D I3. Reinentwurf? — Zur Sache vgl. die ungefähr gleichzeitige Nr. 243. Das Regest bei Priesack-Schwalm 86 ist unzutreffend.
Strana 138
138 Nr. 243 243. [1331—Anfang 1332]. Denkschrift des Karolus (Carlinus?) an den mit der Untersuchung der Appellation von Mainzer Geistlichen gegen die Provision Heinrichs von Virneburg in sweiter Instanz be- trauten Kardinalbischof Gaucelin von Albano. K 3491); die formalistischen Erörterungen, soweit sie die Sache nicht unmittelbar berühren, sind fortgelassen. — Der im Eingang als Leiter einer vorhergehenden Verhandlung genannte Vizekanzler der päpstlichen Kanzlei ist identisch (vgl. Breslau I2 259) mit dem Kardinalbischof Petrus von Praeneste, der die Mainzer Appellationen in erster Instanz untersucht hat (vgl. K 337 § 7). Demnach muss als Adressat unseres Stückes Gaucelin von Albano gedacht werden; auf die dritte Instanz des Prozesses, die in den Händen des Kardinalpriesters Raymund lag, deutet nichts hin. Diese Appel- lation, die dritte nach zweien des Domkapitels im Ganzen, wurde nach An- gabe des Prozesses von 1336 (K 337 § 7) im Jahre 1331 oder kurz vorher eingereicht; ihre endgiltige Erledigung erfolgte wohl spätestens 1332, da die päpstliche Gesandtschaft vom Frühjahr 1333 (vgl. Sauerland II nr. 2165 ff.) sie zur Voraussetzung hat, wahrscheinlich noch vor der im Juni 1332 durch Baldewin erzwungenen Einigung mit den Mainzer Bürgern, die im Prozess von 1336 zeitlich später geschildert wird (K 337 § 8). Pro parte domini .. provisi Maguntini intentis docere, quod ultimo appellantes a provisione de se facta ecclesie Maguntine et contra ipsum provisum non debent audiri nec appellacio eorum recipi, ut per hoc possit diffugere iudicium et obumbrare veritatem eorum, que contra ipsum tamquam omnino inhabilem et indignum ad dignitatem predictam vel aliquam aliam oppununtur, que quidem sunt adeo detestabilia et horrenda, quod, si eadem dominus noster scivisset, de ipso dicte ecclesie nullatenus providisset. Narruntur satis veridice ea, que in facto consistunt, eo salvo, quod verba pronunciacionis alias facte per reverendum patrem dominum .. vicecancellarium contra .. procuratorem capituli Maguntini amplius dilatantur quam pronuncians dixerit, qui solum pronunciavit pro- curatorem dicti capituli non esse admittendum ad prosecucionem appellationum suarum et propterea facti narracio ad minus gra- vandum obmittitur et solum ad ea, que consistunt in iure, breviter devenitur. I. Primo namque dicitur pro parte dicti provisi, quod dicti appellantes non sunt admittendi ex eo, quia ea, que opponuntur contra dictum provisum, qui iam est consecratus et eciam palleatus, accusaciones quedam sunt et sapiunt naturam popularium accionum, in quibus sententia pro aliquo semel lata parit excepcionem rei iudicate eciam contra omnes, nisi collusio seu prevaricacio detegatur. Et cum per sententiam iuris, que non debet esse minoris efficacie quam sententia hominis, iam sit exclusa pars capitulia) Maguntini maxime in virtute capitis Cupientes'1) et eciam per sententiam hominis, videlicet reverendi patris domini .. vicecancellarii hoc per quandam suam inter] locutoriamb) declarantis, vult concludere allegando iura et multa verba dicendo pars dicti provisi, quod non est dicta appellacio admittenda et appellantes sunt a prosecucione ipsius penitus repellendi et hoc est, quod per multa verba dicitur in allegacionibus partis provisi usque ad versum. — — — — — — —— Secundo sic certum est et cetera. Sed si verum amamus, ut
138 Nr. 243 243. [1331—Anfang 1332]. Denkschrift des Karolus (Carlinus?) an den mit der Untersuchung der Appellation von Mainzer Geistlichen gegen die Provision Heinrichs von Virneburg in sweiter Instanz be- trauten Kardinalbischof Gaucelin von Albano. K 3491); die formalistischen Erörterungen, soweit sie die Sache nicht unmittelbar berühren, sind fortgelassen. — Der im Eingang als Leiter einer vorhergehenden Verhandlung genannte Vizekanzler der päpstlichen Kanzlei ist identisch (vgl. Breslau I2 259) mit dem Kardinalbischof Petrus von Praeneste, der die Mainzer Appellationen in erster Instanz untersucht hat (vgl. K 337 § 7). Demnach muss als Adressat unseres Stückes Gaucelin von Albano gedacht werden; auf die dritte Instanz des Prozesses, die in den Händen des Kardinalpriesters Raymund lag, deutet nichts hin. Diese Appel- lation, die dritte nach zweien des Domkapitels im Ganzen, wurde nach An- gabe des Prozesses von 1336 (K 337 § 7) im Jahre 1331 oder kurz vorher eingereicht; ihre endgiltige Erledigung erfolgte wohl spätestens 1332, da die päpstliche Gesandtschaft vom Frühjahr 1333 (vgl. Sauerland II nr. 2165 ff.) sie zur Voraussetzung hat, wahrscheinlich noch vor der im Juni 1332 durch Baldewin erzwungenen Einigung mit den Mainzer Bürgern, die im Prozess von 1336 zeitlich später geschildert wird (K 337 § 8). Pro parte domini .. provisi Maguntini intentis docere, quod ultimo appellantes a provisione de se facta ecclesie Maguntine et contra ipsum provisum non debent audiri nec appellacio eorum recipi, ut per hoc possit diffugere iudicium et obumbrare veritatem eorum, que contra ipsum tamquam omnino inhabilem et indignum ad dignitatem predictam vel aliquam aliam oppununtur, que quidem sunt adeo detestabilia et horrenda, quod, si eadem dominus noster scivisset, de ipso dicte ecclesie nullatenus providisset. Narruntur satis veridice ea, que in facto consistunt, eo salvo, quod verba pronunciacionis alias facte per reverendum patrem dominum .. vicecancellarium contra .. procuratorem capituli Maguntini amplius dilatantur quam pronuncians dixerit, qui solum pronunciavit pro- curatorem dicti capituli non esse admittendum ad prosecucionem appellationum suarum et propterea facti narracio ad minus gra- vandum obmittitur et solum ad ea, que consistunt in iure, breviter devenitur. I. Primo namque dicitur pro parte dicti provisi, quod dicti appellantes non sunt admittendi ex eo, quia ea, que opponuntur contra dictum provisum, qui iam est consecratus et eciam palleatus, accusaciones quedam sunt et sapiunt naturam popularium accionum, in quibus sententia pro aliquo semel lata parit excepcionem rei iudicate eciam contra omnes, nisi collusio seu prevaricacio detegatur. Et cum per sententiam iuris, que non debet esse minoris efficacie quam sententia hominis, iam sit exclusa pars capitulia) Maguntini maxime in virtute capitis Cupientes'1) et eciam per sententiam hominis, videlicet reverendi patris domini .. vicecancellarii hoc per quandam suam inter] locutoriamb) declarantis, vult concludere allegando iura et multa verba dicendo pars dicti provisi, quod non est dicta appellacio admittenda et appellantes sunt a prosecucione ipsius penitus repellendi et hoc est, quod per multa verba dicitur in allegacionibus partis provisi usque ad versum. — — — — — — —— Secundo sic certum est et cetera. Sed si verum amamus, ut
Strana 139
1331—Anfang 1332 139 inmediate predicta tollantur, predictum argumentum peccat in multis nec ullo modo procedit conclusio supradicta. Primo nam- que peccat in facto, quia non est verum, quod dictum capitulum per sententiam iuris vel honoris sit exclusum a prosecucione appellacionum suarum, sed adhuc sub iudice lis est. Nam licet dicta reverendus pater dominus .. vicecancellarius sic pronuncia- verit, prout ei visum fuit, videlicet procuratorem dicti capituli non esse admittendum ad prosecucionem appellationum suarum, et sit maxima eius auctoritas, non tamen propterea sequitur, quod sit ita, quia, cum fuerit ab ea legitime appellatum, adhuc poterit emendari (ut FF. De appellatione libro 1.2)) et interim huius- modi sentencia exstincta remanet vel suspensa (ut FF. Ad Tur- pillianum libro I. § finali ˛Cum filius suus'3). Secundo adhuc evi- dencius peccat in iure. Nam esto sine preiudicio, quod dicta inte[r]locutoriab) nulla umquam fuisset appellatione suspensa et quod huiusmodi opposiciones essent quedam accusaciones, que naturam saperent populariumc) accionum, quod tamen simpliciter non faciunt, ymo Innoc(entius) eas anomalas esse dicit (prout notatur in illo capite Dudum' Extra De eleccione in prima — columpna 4)), adhuc tamen talis sentencia aliis non obesset, — — Preterea ad declarandum manifestius omnimodam impertinenciam dicti argumenti attendendum est, quod alia sunt omnino ea, que per capitulum in suis appellationibus opponuntur contra dictum provisum ab hiis, que in appellatione, de qua nunc agitur, oppo- nuntur, quorum quedam eciam noviter sunt exorta, in quo casu, eciam si dictus provisus sententiam pro se habuisset, contra procura- torem capituli non ex defectu partis capituli a prosecucione repulse sed propter innocenciam ipsius provisi non faceret talis sentencia preiudicium aliis opponere volentibus alia omnino diversa (ut patet in preallegata lege Qui de crimine' 5) cum simili), et sic apparet, quod dicta prima argumentacio seu induccio nichil valet. 2. Se cundo dicitur pro parte eiusdem provisi, quod, cum hii, qui appel- laverunt, non appellaverunt infra decem dies a tempore scite provi- sionis nec eciam infra biennium, quod requiritur nedum in appel- lationibus iudicialibus verum eciam in extraiudicialibus (ut in capite Concertacioni' Extra De appellationibus libri VI.6), non debet appellatio eorum admitti nec possunt ignoranciam aliquam pretendere, quia ea, que sciverunt, capitulum presumitur scivisse, quilibet de capitulo et scientia, que obstat capitulo, debet obstare cuilibet de capitulo. Et ad hec probanda multa verba dicuntur et iura alle- gantur, licet supervacuo, ut statim dicetur. Et protenduntur dicta verba usque ad versum. — —— — 3. Tercio dicitur contra illos duos de dictis appellantibus, qui non sunt de capitulo nec personaliter venerunt ad curiam, quod eorum nomine non debet aliquis audiri, ex quo ipsi personaliter non venerunt. Sed hic obiectus non procedit de iure, quia sufficit, quod ex oppositoribus veniant duo, ut factum est hic. — — — — — — — — — — —. — —
1331—Anfang 1332 139 inmediate predicta tollantur, predictum argumentum peccat in multis nec ullo modo procedit conclusio supradicta. Primo nam- que peccat in facto, quia non est verum, quod dictum capitulum per sententiam iuris vel honoris sit exclusum a prosecucione appellacionum suarum, sed adhuc sub iudice lis est. Nam licet dicta reverendus pater dominus .. vicecancellarius sic pronuncia- verit, prout ei visum fuit, videlicet procuratorem dicti capituli non esse admittendum ad prosecucionem appellationum suarum, et sit maxima eius auctoritas, non tamen propterea sequitur, quod sit ita, quia, cum fuerit ab ea legitime appellatum, adhuc poterit emendari (ut FF. De appellatione libro 1.2)) et interim huius- modi sentencia exstincta remanet vel suspensa (ut FF. Ad Tur- pillianum libro I. § finali ˛Cum filius suus'3). Secundo adhuc evi- dencius peccat in iure. Nam esto sine preiudicio, quod dicta inte[r]locutoriab) nulla umquam fuisset appellatione suspensa et quod huiusmodi opposiciones essent quedam accusaciones, que naturam saperent populariumc) accionum, quod tamen simpliciter non faciunt, ymo Innoc(entius) eas anomalas esse dicit (prout notatur in illo capite Dudum' Extra De eleccione in prima — columpna 4)), adhuc tamen talis sentencia aliis non obesset, — — Preterea ad declarandum manifestius omnimodam impertinenciam dicti argumenti attendendum est, quod alia sunt omnino ea, que per capitulum in suis appellationibus opponuntur contra dictum provisum ab hiis, que in appellatione, de qua nunc agitur, oppo- nuntur, quorum quedam eciam noviter sunt exorta, in quo casu, eciam si dictus provisus sententiam pro se habuisset, contra procura- torem capituli non ex defectu partis capituli a prosecucione repulse sed propter innocenciam ipsius provisi non faceret talis sentencia preiudicium aliis opponere volentibus alia omnino diversa (ut patet in preallegata lege Qui de crimine' 5) cum simili), et sic apparet, quod dicta prima argumentacio seu induccio nichil valet. 2. Se cundo dicitur pro parte eiusdem provisi, quod, cum hii, qui appel- laverunt, non appellaverunt infra decem dies a tempore scite provi- sionis nec eciam infra biennium, quod requiritur nedum in appel- lationibus iudicialibus verum eciam in extraiudicialibus (ut in capite Concertacioni' Extra De appellationibus libri VI.6), non debet appellatio eorum admitti nec possunt ignoranciam aliquam pretendere, quia ea, que sciverunt, capitulum presumitur scivisse, quilibet de capitulo et scientia, que obstat capitulo, debet obstare cuilibet de capitulo. Et ad hec probanda multa verba dicuntur et iura alle- gantur, licet supervacuo, ut statim dicetur. Et protenduntur dicta verba usque ad versum. — —— — 3. Tercio dicitur contra illos duos de dictis appellantibus, qui non sunt de capitulo nec personaliter venerunt ad curiam, quod eorum nomine non debet aliquis audiri, ex quo ipsi personaliter non venerunt. Sed hic obiectus non procedit de iure, quia sufficit, quod ex oppositoribus veniant duo, ut factum est hic. — — — — — — — — — — —. — —
Strana 140
140 Nr. 243 Nam tunc, si sunt eciam aliqui se opponentes et sunt de capitulo, nullus eorum venire tenetur, sed alii, qui veniunt ab extra, venire tenentur, non tamen omnes, si sunt plures quam duo, ymo sufficiet tunc, quod duo mittantur secundum quod postea subinfertur. 4. Quarto opponitur et dicitur, quod non fuerunt dicti canonici, qui venerunt, diligentes in prosequendo appellationem suam. Sed hoc est patenter falsum in facto, ut per producta apparet et satis potest vobis, pater reverende, constare et bene hoc iudicio vestro relinquitur. Scitis eciam, reverende pater, quod dictis appellantibus semper instantibus, quod admitterentur ad prosecucionem appel- lationis sue, multociens procurarunt facere proprium negocium suum in consistorio, si hoc facere potuissent, et tandem, quando fuit vobis commissa expeditio appellationum capituli et instaretur pro parte dictorum appellancium, quod eciam conmitteretur causa sue appellationis, dominus noster dixit: ˛Ѕupersedeatur nunc, donec negocium appellationum capituli fuerit expeditum' et quod postea interlocutoria vestra lata adhuc institum fuit pro parte dictorum appellancium, quod causa eorum conmitteretur. Et tunc dominus noster mandavit, quod dicta appellatio vobis traderetur cum actis et munimentis, quod utique factum fuit. Postea autem ad aliquem alium actum procedi non potuit, donec fuit ista conmissio vobis facta. Scitis eciam, quomodo ingressus in consistorium patuit isto anno. 5. Quinto et ultimo opponitur pro parte dicti provisi volentis modis omnibus, quibus potest, declinare examen veritatis huius negocii, quod non debent dicti appellantes eciam per viam accusacionis vel denunciacionis admitti, donec dictus provisus iam consecratus et palleatus possessionem et administracionem bonorum archiepiscopalium fuerit consequtus (argumentumd) Extra De appellationibus caput Constitutis' 7) in fine). Sed salva pace sic dicencium hoc non est verum in iure attento, quod non solum contra dictum dominum provisum opponitur, quod est et fuit multi- pliciter criminosus, verum eciam, quod est et fuit de huiusmodi criminibus graviter diffamatus. Et hoc sunt parati probare, qua- thenus eis fuerit oportunum. Et hoc sufficit ad hoc, ut oppo- sitores huiusmodi admittantur, maxime appellantes, et provisus interim impediatur assequi possessionem bonorum ecclesie (ar- — — gumentumd) Extra De accusacionibus caput Accedens')8). —— 6. Relinquitur igitur sublatis, obiectibus, qui per aliam partem fiunt, quod est dicta appellacio admittenda et ad prosequcionem ipsius et contentorum in ea sunt dicti appellantes pro se et eorum sociis admittendi, qui nedum interesse quodammodo proprium prosequuntur secundum ea, que notat Osti(ensis) Extra De ex- cepcionibus capitê (Cum inter priorem'9), verum eciam honorem istius sancte matris ecclesie et domini nostri, qui in dicta provisione videtur indubitanter fuisse circumventus in facto, si sunt vera, que opponuntur contra dictum provisum et que oppositores volunt probare, si admittantur, et utilitatem et statum dicte ecclesie Maguntine. Quandoe) vero teneatur, quod in talibus provisionibus vendicet sibi locum capite (Cupientes' 1), cessat ominino anxietas.
140 Nr. 243 Nam tunc, si sunt eciam aliqui se opponentes et sunt de capitulo, nullus eorum venire tenetur, sed alii, qui veniunt ab extra, venire tenentur, non tamen omnes, si sunt plures quam duo, ymo sufficiet tunc, quod duo mittantur secundum quod postea subinfertur. 4. Quarto opponitur et dicitur, quod non fuerunt dicti canonici, qui venerunt, diligentes in prosequendo appellationem suam. Sed hoc est patenter falsum in facto, ut per producta apparet et satis potest vobis, pater reverende, constare et bene hoc iudicio vestro relinquitur. Scitis eciam, reverende pater, quod dictis appellantibus semper instantibus, quod admitterentur ad prosecucionem appel- lationis sue, multociens procurarunt facere proprium negocium suum in consistorio, si hoc facere potuissent, et tandem, quando fuit vobis commissa expeditio appellationum capituli et instaretur pro parte dictorum appellancium, quod eciam conmitteretur causa sue appellationis, dominus noster dixit: ˛Ѕupersedeatur nunc, donec negocium appellationum capituli fuerit expeditum' et quod postea interlocutoria vestra lata adhuc institum fuit pro parte dictorum appellancium, quod causa eorum conmitteretur. Et tunc dominus noster mandavit, quod dicta appellatio vobis traderetur cum actis et munimentis, quod utique factum fuit. Postea autem ad aliquem alium actum procedi non potuit, donec fuit ista conmissio vobis facta. Scitis eciam, quomodo ingressus in consistorium patuit isto anno. 5. Quinto et ultimo opponitur pro parte dicti provisi volentis modis omnibus, quibus potest, declinare examen veritatis huius negocii, quod non debent dicti appellantes eciam per viam accusacionis vel denunciacionis admitti, donec dictus provisus iam consecratus et palleatus possessionem et administracionem bonorum archiepiscopalium fuerit consequtus (argumentumd) Extra De appellationibus caput Constitutis' 7) in fine). Sed salva pace sic dicencium hoc non est verum in iure attento, quod non solum contra dictum dominum provisum opponitur, quod est et fuit multi- pliciter criminosus, verum eciam, quod est et fuit de huiusmodi criminibus graviter diffamatus. Et hoc sunt parati probare, qua- thenus eis fuerit oportunum. Et hoc sufficit ad hoc, ut oppo- sitores huiusmodi admittantur, maxime appellantes, et provisus interim impediatur assequi possessionem bonorum ecclesie (ar- — — gumentumd) Extra De accusacionibus caput Accedens')8). —— 6. Relinquitur igitur sublatis, obiectibus, qui per aliam partem fiunt, quod est dicta appellacio admittenda et ad prosequcionem ipsius et contentorum in ea sunt dicti appellantes pro se et eorum sociis admittendi, qui nedum interesse quodammodo proprium prosequuntur secundum ea, que notat Osti(ensis) Extra De ex- cepcionibus capitê (Cum inter priorem'9), verum eciam honorem istius sancte matris ecclesie et domini nostri, qui in dicta provisione videtur indubitanter fuisse circumventus in facto, si sunt vera, que opponuntur contra dictum provisum et que oppositores volunt probare, si admittantur, et utilitatem et statum dicte ecclesie Maguntine. Quandoe) vero teneatur, quod in talibus provisionibus vendicet sibi locum capite (Cupientes' 1), cessat ominino anxietas.
Strana 141
1331—Anfang 1332 141 7. Adhuc dicitur, quod per ea, que superius scripta sunt pro parte dictorum appellancium, apparet, quod ipsi appellantes sunt inexpugnabiliter admittendi, non obstantibus hiis, que pro parte dicti provisi in contrarium allegantur. Nam in casu, in quo sint vera ea, que scripta sunt supra, videlicet, quod sententia lata contra procuratorem capituli Esto quod' transivisset in rem iudicatam, non debet obesse dictis canonicis, qui erant tunc ab- sentes et ex novis et noviter cognitis causis appellaverunt, ut dictum et probatum est supra, et tunc omnes predicti appellantes essent sine difficultate aliqua admittendi. Ubi vero diceretur, quod sententia iuris vel hominis, que contra capitulum lata esset, deberet officere dictis canonicis, qui sunt de corpore capitulia), licet ab- sentibus et ignorantibus, remanent saltem alii duo, qui non sunt de corpore capituli et qui non possunt nec debent repelli virtute rationum allegatarum per partem adversam, quibus non nocet, si personaliter non venerunt, ex quo venerunt duo de ipsis appel- lantibus et se opponentibus, ut scriptum est supra. 8. Preterea ad reddendum intencionem dictorum appellancium et se opponencium seu opponere volencium magis inexpugnabilem sciendum est, quod unus de dictis appellantibus, qui non est de capitulo, sed vicarius in ecclesia Maguntina, est personaliter in Romana curia constitutus paratus prosequi appellationem suam et contenta in ea, ad que constanter postulat se admitti potissime in casu, in quo contingeret repelli canonicos ex aliqua consideracione. Nec debet ei obstare, si dicatur, quod a principio non venit personaliter nec servavit tempora (caput ˛Cupientes') 1), quia pro excusato debet haberi ex eo, quod eidem constitucioni satisfecit in mittendo ipse et alii duos ex se ipsis, quod sibi debet sufficere. Non enim habuit divinare, quod sententia aliqua ferrereturf) contra capitulum, que obesse posset canonicis. Qui venerunt pro ipso et aliis et tem- pora servaverunt, idg) quod videatur, quod notat Garsias 10) in preallegato capite ˛Cupientes' 1) § ˛Ѕi vero' et in preallegata 11) glossa: ˛Ѕed infra quod tempus debent conparere' et cetera circa medium ˛Ѕi tamen opponentes miserunt duos' et cetera. Predicta autem omnia vendicant sibi locum in casu, in quo locum habeat constitucio Cupientes', que multum penalis est et severa in provisionibus per dominum nostrum factis. Alias autem cessant et essemus extra omnem brigam et super hoc videantur, si placet, alias prolixius scripta pro parte dicti capitulia) Maguntini et forsan non esset malum, si super hoc consuleretur dominus noster. Superflua resecet, defficiencia suppleat et errata corrigat vestra paternitas reverenda. I) Ueberschr.: Allegaciones domini Karo(li) pro causa Magunt(ina) contra H(einricum) provisum (bis Karoli mit gleicher grauer Tinte wie der Text, der Rest später mit gelbbrauner Tinte zugefigt, alles von Losses Hand). + a) capittuli. + b) intellocutoriam. + c) popullarium. + d) es könnte auch ar(chidiaconu)m bzw. ar(chidiaconus) gelesen werden; aber der Archidiaconus, d. h. Nicolaus de Baisio hat keinen Kommentar zum Liber Extra geschrieben. + e) quando — anxietas von Hd 31 am Rande nachgetr. † f) K. + g) oder quod aus ad korr. 1) c. 16, Sextus I 6. 00 2) Dig. XXXXIX I, I. 00 3) Dig. XXXXVIII 16, I. c0 4) c. 22, Extra I 6. 00 5) C. IX. 2, 9; die Stelle ist oben ausgelassen. 00 6) c. 8,
1331—Anfang 1332 141 7. Adhuc dicitur, quod per ea, que superius scripta sunt pro parte dictorum appellancium, apparet, quod ipsi appellantes sunt inexpugnabiliter admittendi, non obstantibus hiis, que pro parte dicti provisi in contrarium allegantur. Nam in casu, in quo sint vera ea, que scripta sunt supra, videlicet, quod sententia lata contra procuratorem capituli Esto quod' transivisset in rem iudicatam, non debet obesse dictis canonicis, qui erant tunc ab- sentes et ex novis et noviter cognitis causis appellaverunt, ut dictum et probatum est supra, et tunc omnes predicti appellantes essent sine difficultate aliqua admittendi. Ubi vero diceretur, quod sententia iuris vel hominis, que contra capitulum lata esset, deberet officere dictis canonicis, qui sunt de corpore capitulia), licet ab- sentibus et ignorantibus, remanent saltem alii duo, qui non sunt de corpore capituli et qui non possunt nec debent repelli virtute rationum allegatarum per partem adversam, quibus non nocet, si personaliter non venerunt, ex quo venerunt duo de ipsis appel- lantibus et se opponentibus, ut scriptum est supra. 8. Preterea ad reddendum intencionem dictorum appellancium et se opponencium seu opponere volencium magis inexpugnabilem sciendum est, quod unus de dictis appellantibus, qui non est de capitulo, sed vicarius in ecclesia Maguntina, est personaliter in Romana curia constitutus paratus prosequi appellationem suam et contenta in ea, ad que constanter postulat se admitti potissime in casu, in quo contingeret repelli canonicos ex aliqua consideracione. Nec debet ei obstare, si dicatur, quod a principio non venit personaliter nec servavit tempora (caput ˛Cupientes') 1), quia pro excusato debet haberi ex eo, quod eidem constitucioni satisfecit in mittendo ipse et alii duos ex se ipsis, quod sibi debet sufficere. Non enim habuit divinare, quod sententia aliqua ferrereturf) contra capitulum, que obesse posset canonicis. Qui venerunt pro ipso et aliis et tem- pora servaverunt, idg) quod videatur, quod notat Garsias 10) in preallegato capite ˛Cupientes' 1) § ˛Ѕi vero' et in preallegata 11) glossa: ˛Ѕed infra quod tempus debent conparere' et cetera circa medium ˛Ѕi tamen opponentes miserunt duos' et cetera. Predicta autem omnia vendicant sibi locum in casu, in quo locum habeat constitucio Cupientes', que multum penalis est et severa in provisionibus per dominum nostrum factis. Alias autem cessant et essemus extra omnem brigam et super hoc videantur, si placet, alias prolixius scripta pro parte dicti capitulia) Maguntini et forsan non esset malum, si super hoc consuleretur dominus noster. Superflua resecet, defficiencia suppleat et errata corrigat vestra paternitas reverenda. I) Ueberschr.: Allegaciones domini Karo(li) pro causa Magunt(ina) contra H(einricum) provisum (bis Karoli mit gleicher grauer Tinte wie der Text, der Rest später mit gelbbrauner Tinte zugefigt, alles von Losses Hand). + a) capittuli. + b) intellocutoriam. + c) popullarium. + d) es könnte auch ar(chidiaconu)m bzw. ar(chidiaconus) gelesen werden; aber der Archidiaconus, d. h. Nicolaus de Baisio hat keinen Kommentar zum Liber Extra geschrieben. + e) quando — anxietas von Hd 31 am Rande nachgetr. † f) K. + g) oder quod aus ad korr. 1) c. 16, Sextus I 6. 00 2) Dig. XXXXIX I, I. 00 3) Dig. XXXXVIII 16, I. c0 4) c. 22, Extra I 6. 00 5) C. IX. 2, 9; die Stelle ist oben ausgelassen. 00 6) c. 8,
Strana 142
142 Nr. 244—249 Sextus (1) II, 15. c0 7) c. 47, Extra I6; vgl. N. d. c0 8) c. 23, Extra V I; vgl. N. d. co 9) c. 5, Extra II 25. co 10) erwähnt v. Savigny III2 (1834) 26,258. 00 11) die zitierte Stelle ist oben ausgelassen. [1331—Anfang 1332]. 244. Ergänzungen des dominus Blasius zu einem Gutachten des dominus Carlinus über die durch den Mainzer provisus (Heinrich von Virneburg) an- gefochtene Zulässigkeit der drei seitens des Mainzer Domkapitels gegen ihn bei der Kurie eingebrachten Appellationen. I. Nach Carlinus ist der Einwurf gegen die erste, quia tempora in veniendo non fuerunt servata circa eam, an sich hinfällig und Heinrichs Berufung auf die Konstitution Cupientes' (c. 16, Sextus I 6) unrichtig; ausserdem hat er sie nach Blasius selbst seinerseits nicht genau befolgt et sic capitulum Mag(untinum) vexare non debet, maxime, cum sit actor precipus in eo, quod fecit processus et mandata contra capitulum Mag(untinum) et singulares, ut obedirent officialibus suis. 2. Die Bemängelung der zweiten Appellation, weil sie nicht binnen 10 Tagen nach Bekanntwerden der Provision sondern erst 3 Monate später als die erste Appellation erfolgt sei, widerlegt Carlinus damit, dass sie sich auf neue und neu bekannt ge- wordene Tatsachen stütze; nach Blasius waren das Prozesse und Mandate Heinrichs gegen das Kapitel (bisher unbekannt, etwa in den Januar 1329 zu setzen), welchen die Appellation binnen 10 Tagen gefolgt sei; et ex hiis patet, quod prima pronunciacio domini vicecancellarii debet in melius reformari et iusta fuit appellacio Mag(untina). 3. Widerlegung der Behauptung durch Carlinus und Blasius, dass auch die dritte Appellation singularium canonicorum et quorundam aliorum absencium aus formalen Gründen nicht zulässig sei, ex hiis apparet, quod eciam secunda pronumpciacio domini vicecancellarii debet in melius reformari et pronumpciari eciam per dictos singulares appel- lantes fuisse legitime appellatum. Alia, que circa predicta possent occurrere, sufficienter examinata sunt et discussa in allegacionibus domini Carlini et, quia omnis iuris veritas manifesta est summe excellencie indicantis, verbis meis finem impono. — In causa Maguntina; ohne Datum. — K 351. Offenbar gleichzeitig mit Nr. 242. 245*. [Frankfurt 1332 Januar 30/. Kaiser Ludwig gegen die Stadt Mainz. K 375 mit dem z. T. lateini- schen Schluss des deutschen Stickes: Item a principibus, comitibus etc. wer zu in gesworn, gelobit, verheyzen sich hat oder verbunden mit eiden etc., der sal der und des ledig und lois sin etc., quia contra nos, imperium et iusticiam frivole fecerint etc. anno 32. feria tercia ante puri- ficacionem; Orig, in Minchen K. L. S. nr. 503 a = Würdtwein Diplom.I nr. 269 (vgl. Böhmer Ludw. nr. 1416 mit Schrohe Mainz 1061). 1332 Februar 3. 246. Gerard von Virneburg, Archidiakon von Longuyon, er- nennt Johannes, Kantor von St. Simeon in Trier, zu seinem Offizial. K 4801). — Die korrigierte Abschrift der U. ist als Konzept für eine gleichlautende Wiederholung vom 11. Oktober 1338 verwendet worden ; Johannes, der Empfänger von 1332, ist mit dem Johannes Parix von 1338 wohl identisch. Nos Gerardus de Virneburch dei gratia archidyaconus tituli sancte Agates de Longuion in ecclesia Treveren(si) honorabili viro domino Iohanni 'Parix' cantori sancti Symeonis Treveren(sis) in Christo nobis dilecto salutem in domino. I. De vestra circum- spectione quam plurimum confisi officialitatem et officium eiusdem archidyaconatus nostri vobis committimus per presentes dantes vobis potestatem et mandatum speciale citandi, congnoscendi, interloquendi, sentenciandi, diffiniendi, iudicandi in causis quibus- cunque, excommunicandi, suspendendi, relaxandi, absolvendi, ex cessus puniendi et corri glendia) ac censuram ecclesiasticam exer- cendi, instituendi personas ydoneas presentatas seu presentandas ratione dicti archidyaconatus, census, debita, procuraciones,
142 Nr. 244—249 Sextus (1) II, 15. c0 7) c. 47, Extra I6; vgl. N. d. c0 8) c. 23, Extra V I; vgl. N. d. co 9) c. 5, Extra II 25. co 10) erwähnt v. Savigny III2 (1834) 26,258. 00 11) die zitierte Stelle ist oben ausgelassen. [1331—Anfang 1332]. 244. Ergänzungen des dominus Blasius zu einem Gutachten des dominus Carlinus über die durch den Mainzer provisus (Heinrich von Virneburg) an- gefochtene Zulässigkeit der drei seitens des Mainzer Domkapitels gegen ihn bei der Kurie eingebrachten Appellationen. I. Nach Carlinus ist der Einwurf gegen die erste, quia tempora in veniendo non fuerunt servata circa eam, an sich hinfällig und Heinrichs Berufung auf die Konstitution Cupientes' (c. 16, Sextus I 6) unrichtig; ausserdem hat er sie nach Blasius selbst seinerseits nicht genau befolgt et sic capitulum Mag(untinum) vexare non debet, maxime, cum sit actor precipus in eo, quod fecit processus et mandata contra capitulum Mag(untinum) et singulares, ut obedirent officialibus suis. 2. Die Bemängelung der zweiten Appellation, weil sie nicht binnen 10 Tagen nach Bekanntwerden der Provision sondern erst 3 Monate später als die erste Appellation erfolgt sei, widerlegt Carlinus damit, dass sie sich auf neue und neu bekannt ge- wordene Tatsachen stütze; nach Blasius waren das Prozesse und Mandate Heinrichs gegen das Kapitel (bisher unbekannt, etwa in den Januar 1329 zu setzen), welchen die Appellation binnen 10 Tagen gefolgt sei; et ex hiis patet, quod prima pronunciacio domini vicecancellarii debet in melius reformari et iusta fuit appellacio Mag(untina). 3. Widerlegung der Behauptung durch Carlinus und Blasius, dass auch die dritte Appellation singularium canonicorum et quorundam aliorum absencium aus formalen Gründen nicht zulässig sei, ex hiis apparet, quod eciam secunda pronumpciacio domini vicecancellarii debet in melius reformari et pronumpciari eciam per dictos singulares appel- lantes fuisse legitime appellatum. Alia, que circa predicta possent occurrere, sufficienter examinata sunt et discussa in allegacionibus domini Carlini et, quia omnis iuris veritas manifesta est summe excellencie indicantis, verbis meis finem impono. — In causa Maguntina; ohne Datum. — K 351. Offenbar gleichzeitig mit Nr. 242. 245*. [Frankfurt 1332 Januar 30/. Kaiser Ludwig gegen die Stadt Mainz. K 375 mit dem z. T. lateini- schen Schluss des deutschen Stickes: Item a principibus, comitibus etc. wer zu in gesworn, gelobit, verheyzen sich hat oder verbunden mit eiden etc., der sal der und des ledig und lois sin etc., quia contra nos, imperium et iusticiam frivole fecerint etc. anno 32. feria tercia ante puri- ficacionem; Orig, in Minchen K. L. S. nr. 503 a = Würdtwein Diplom.I nr. 269 (vgl. Böhmer Ludw. nr. 1416 mit Schrohe Mainz 1061). 1332 Februar 3. 246. Gerard von Virneburg, Archidiakon von Longuyon, er- nennt Johannes, Kantor von St. Simeon in Trier, zu seinem Offizial. K 4801). — Die korrigierte Abschrift der U. ist als Konzept für eine gleichlautende Wiederholung vom 11. Oktober 1338 verwendet worden ; Johannes, der Empfänger von 1332, ist mit dem Johannes Parix von 1338 wohl identisch. Nos Gerardus de Virneburch dei gratia archidyaconus tituli sancte Agates de Longuion in ecclesia Treveren(si) honorabili viro domino Iohanni 'Parix' cantori sancti Symeonis Treveren(sis) in Christo nobis dilecto salutem in domino. I. De vestra circum- spectione quam plurimum confisi officialitatem et officium eiusdem archidyaconatus nostri vobis committimus per presentes dantes vobis potestatem et mandatum speciale citandi, congnoscendi, interloquendi, sentenciandi, diffiniendi, iudicandi in causis quibus- cunque, excommunicandi, suspendendi, relaxandi, absolvendi, ex cessus puniendi et corri glendia) ac censuram ecclesiasticam exer- cendi, instituendi personas ydoneas presentatas seu presentandas ratione dicti archidyaconatus, census, debita, procuraciones,
Strana 143
1331—1332 Маi 9 143 cathedraticum nec non fructus, proventus, red[dlitusb), obvenciones et omnia iura nobis cedencia racione ecclesiarum in lite existencium et institut(orum) rectorum in easdem et iura universa predicti .. archidiaconatus exigendi, levandi, recipiendi et de ipsis acquitandi nec non visitandi personas et loca et alia omnia et singula faciendi et exercendi, que ad huiusmodi archidyaconatus officium spectant 2. Super quibus omnibus tam de iure quam de consuetudine. et singulis et ea contingentibus ac ea, que decernitis, ut per censuram ecclesiasticam auctoritate nostra ordinaria faciatis firmiter observari, vobis committimus vices nostras precipientes omnibus et singulis .. abbatibus, .. abbatissis, .. prioribus, .. priorissis, .. decanis, pastoribus, ecclesiarum prelatis, vicepastoribus, curatis, vicariis, ..mercennariis, presbyteris, rectoribus, clericis ac aliis quorumcunque dignitatis status ordinis condicionis aut sexus existant, subditis nostri archidiaconatus predicti, quatinus in premissis omni- In bus et singulis vobis reverenter obediant et intendant. quorum omnium et singulorum testimonium sigillum nostrum pre- sentibus duximus apponendum. Datum anno domini M°C C C° tricesimo «primo in crastino purificacionis sancte Marie virginis gloriose'38. die XI. mensis octobris? I) Ueberschr.: Officialitatis per archidyaconum commissio. + a) corriendi. + b) reditus. 1332 Маi I. 247. Baldewin Verweser des Mainzer Stuhls an Dekan und Kapitel der Kirche in Ordorf (Ohrdruf): meldet ihnen, dass er den bescheidenen Meister Rod(olfus) dictus Losse de Ysenaco, ihren concanonicus, seinen Kleriker und Notar von der Residenspflicht bis auf Widerruf befreit hat und befiehlt, ihm die Einkünfte der Pfründe mit Ausnahme der täglichen Zuteilungen anzu- weisen. Noveritis quod — D. Treveri sub sigillo archiepiscopatus nostri Treverensis, quo in hac parte utimur, a. dom. 1332 kal. maii. — K 298. 248. 1332 Мai 3. Hermannus et Rudolfus canonicus Ordorfensis (Ohrdruf) fratres dicti Lossen verkaufen ihrem Vatersbruder Iohannes dictus Losse und seiner Gattin Mechthildis auf deren Lebenszeit für 9 Mark geprüften Silbers jährlich zu Michaelis in Eisenach zu entrichtende Einkiinfte von I Scheffel Weizen, 2 Roggen, 2 Gerste und 5 Hafer nach Eisenacher Mass, die gezahlt werden von einer Hufe in der Flur des Dorfes Lupenze maior (Grossen-Lupnitz), welche Johannes und Mechthild schon früher besassen, derart dass sie im Falle unpünktlicher Zahlung der Rente von Jenen selbst bewirtschaftet oder verpachtet werden darf. Siegler: Heynricus prepositus sanctimonialium ec- clesie sancti Nicolai intus muros Ysenacenses. Zeugen: Iohannes et Ditricus fratres dicti Lossen, Henricus dictus Bischof. D. a. dom. 1332 in dominica, qua cantatur misericordia domini'. — K 189. Eisenach 1332 Mai 9. Markgraf Friedrich von Meissen giebt dem Rudolf Lusse Geleit durch seine Lande. K 173. — Das Stück gehört in der Handschrift zu einer von gleicher Hand (12) gleichzeitig eingetragenen Gruppe von Urkunden (K 171—179), die von 1330—1337 reichen. Im J. 1330 war Rudolf noch in Montpellier (vgl. Nr. 225 Glosse, Nr. 230, 231), er ist wohl erst 1332 in Baldewins Dienste getreten (vgl. die Einl. und Nr. 247); 1337 wäre nicht nach Johannes ante portam latinam sondern nach dem einen Tag früheren Himmelfahrtsfest datiert worden; 1335 befand sich Rudolf Ende April in Avignon (K 179), 1336 weilte er am 20. Mai in Trier (K 255), was mit einer erst nach dem 11. Mai von 249.
1331—1332 Маi 9 143 cathedraticum nec non fructus, proventus, red[dlitusb), obvenciones et omnia iura nobis cedencia racione ecclesiarum in lite existencium et institut(orum) rectorum in easdem et iura universa predicti .. archidiaconatus exigendi, levandi, recipiendi et de ipsis acquitandi nec non visitandi personas et loca et alia omnia et singula faciendi et exercendi, que ad huiusmodi archidyaconatus officium spectant 2. Super quibus omnibus tam de iure quam de consuetudine. et singulis et ea contingentibus ac ea, que decernitis, ut per censuram ecclesiasticam auctoritate nostra ordinaria faciatis firmiter observari, vobis committimus vices nostras precipientes omnibus et singulis .. abbatibus, .. abbatissis, .. prioribus, .. priorissis, .. decanis, pastoribus, ecclesiarum prelatis, vicepastoribus, curatis, vicariis, ..mercennariis, presbyteris, rectoribus, clericis ac aliis quorumcunque dignitatis status ordinis condicionis aut sexus existant, subditis nostri archidiaconatus predicti, quatinus in premissis omni- In bus et singulis vobis reverenter obediant et intendant. quorum omnium et singulorum testimonium sigillum nostrum pre- sentibus duximus apponendum. Datum anno domini M°C C C° tricesimo «primo in crastino purificacionis sancte Marie virginis gloriose'38. die XI. mensis octobris? I) Ueberschr.: Officialitatis per archidyaconum commissio. + a) corriendi. + b) reditus. 1332 Маi I. 247. Baldewin Verweser des Mainzer Stuhls an Dekan und Kapitel der Kirche in Ordorf (Ohrdruf): meldet ihnen, dass er den bescheidenen Meister Rod(olfus) dictus Losse de Ysenaco, ihren concanonicus, seinen Kleriker und Notar von der Residenspflicht bis auf Widerruf befreit hat und befiehlt, ihm die Einkünfte der Pfründe mit Ausnahme der täglichen Zuteilungen anzu- weisen. Noveritis quod — D. Treveri sub sigillo archiepiscopatus nostri Treverensis, quo in hac parte utimur, a. dom. 1332 kal. maii. — K 298. 248. 1332 Мai 3. Hermannus et Rudolfus canonicus Ordorfensis (Ohrdruf) fratres dicti Lossen verkaufen ihrem Vatersbruder Iohannes dictus Losse und seiner Gattin Mechthildis auf deren Lebenszeit für 9 Mark geprüften Silbers jährlich zu Michaelis in Eisenach zu entrichtende Einkiinfte von I Scheffel Weizen, 2 Roggen, 2 Gerste und 5 Hafer nach Eisenacher Mass, die gezahlt werden von einer Hufe in der Flur des Dorfes Lupenze maior (Grossen-Lupnitz), welche Johannes und Mechthild schon früher besassen, derart dass sie im Falle unpünktlicher Zahlung der Rente von Jenen selbst bewirtschaftet oder verpachtet werden darf. Siegler: Heynricus prepositus sanctimonialium ec- clesie sancti Nicolai intus muros Ysenacenses. Zeugen: Iohannes et Ditricus fratres dicti Lossen, Henricus dictus Bischof. D. a. dom. 1332 in dominica, qua cantatur misericordia domini'. — K 189. Eisenach 1332 Mai 9. Markgraf Friedrich von Meissen giebt dem Rudolf Lusse Geleit durch seine Lande. K 173. — Das Stück gehört in der Handschrift zu einer von gleicher Hand (12) gleichzeitig eingetragenen Gruppe von Urkunden (K 171—179), die von 1330—1337 reichen. Im J. 1330 war Rudolf noch in Montpellier (vgl. Nr. 225 Glosse, Nr. 230, 231), er ist wohl erst 1332 in Baldewins Dienste getreten (vgl. die Einl. und Nr. 247); 1337 wäre nicht nach Johannes ante portam latinam sondern nach dem einen Tag früheren Himmelfahrtsfest datiert worden; 1335 befand sich Rudolf Ende April in Avignon (K 179), 1336 weilte er am 20. Mai in Trier (K 255), was mit einer erst nach dem 11. Mai von 249.
Strana 144
144 Nr. 250—252 Eisenach angetretenen Reise durch die Lande Markgraf Friedrichs nicht ver- einbar wäre; 1337 wurde er um diese Jahreszeit durch die Mainzer An- gelegenheit am Rheine festgehalten (vgl. K 261, D 134, K 246, D 135). Aus dem J. 1333 liegen keine Nachrichten vor. Dagegen ist Rudolf 1332 am 3. Mai gerade in Eisenach nachweisbar (Nr. 248), und am 6. Juni dieses Jahres kommt ein Bündnis zwischen Meissen und Böhmen zustande (Nr. 250), dessen Abschluss vermutlich ein Ziel der durch unsere Urkunde bezeugten Mission Rudolfs gewesen ist. Frider(icus) dei gratia Thur(ingie) lantgravius, Misnensis et orientalis marchio dominusque terre Plisnensis fideli nostro sincero Rudolfo dicto Lussen favorabilem in omnibus voluntatem. 1. Ut proficiscendi hinc inde per nostros districtus persone et rerum tuarum in omnibus salva substancia tibi libera sit facultas, presenti- 2. Ceterum universos bus favorabiliter annuimus et favemus. et singulos et singulariter universos nobis quovis modo parere volentes multa cum precum serie sollicitis duximus exhortacionibus requirendos, quatinus te Rudolfum ubicunque quocienscunque ipsos et eorum quemlibet pro ducatu tibi prestando nostro nomine duxeris admonendum, assecurare velint cum effectu volentes eis communiter et divisim proinde ad maiora vicibus oportunis obligari. Datum Ysenach feria sexta proxima post diem beati Iohannis ante portam latinam nostro sub secreto tergotenus applicato. I) Ueberschr.: Conductus domini marchionis. 1332 Juni 6. 250*. König Johann von Böhmen und Landgraf Friedrich von Thüringen, Bündnis. K 526; Orig. in Dresden = Emler III nr. 1905 unvollst. Trier [1332 vor August). 250a. Erzbischof Baldewin weist seinen Burggrafen Hartmut von Kronberg und seinen Notar Rudolf an, beim Kaiser zu Gunsten des von diesem vorgeladenen Grafen von Ziegenhain zu wirken. J. F. Schannat Historia Fuldensis (1729) b nr. 148 aus verschollenem Codex manuscriptus'. — Ueber den Streit zwischen dem Abt Heinrich VI. von Fulda und dem Grafen Johann vgl. die Lebensbeschreibung des Abtes (ebenda nr. 133 cap. N) und die UU. ebenda nr. 146—152, von denen nr. 149 (1332 April 19) der Nr. 250a zeitlich nahe stehen dirfte; jedenfalls ist diese vor den Nürnberger Reichstag zu setzen, der im August die strittige Sache beendete. Hartmude de Cronen- Balduinus archiepiscopus et cetera. I. Mittimus im- berg burggravie et Rudolfe notarie nostri! peratoris litteram unam credentiae in personas vestras super facto comitis de Cygenhain praesentandam vobis 1) una cum copiis litterarum alias pro abbate Fuldensi nunc de novo per dictum imperatorem nobis missarum2), quarum litterarum tenor unus contrariatur alteri, ut videtur, quia abbas se excusat, quod ad instinctum et procurationem suam comes per imperatorem non sit monitus, et quod in hac parte posse imperator non habeat; im- perator e converso scribit, quod ad ammonitionem et requisitionem dicti abbatis hoc fecerit, non potuerit super esse, prout in litterarum copiis praedictis clarius videre poteritis. 2. Unde vos seriose requirimus, quatinus, cum dictum negotium nobis valde cordi existat, vos dictas copias perlegatis et diligenter attendatis, ut
144 Nr. 250—252 Eisenach angetretenen Reise durch die Lande Markgraf Friedrichs nicht ver- einbar wäre; 1337 wurde er um diese Jahreszeit durch die Mainzer An- gelegenheit am Rheine festgehalten (vgl. K 261, D 134, K 246, D 135). Aus dem J. 1333 liegen keine Nachrichten vor. Dagegen ist Rudolf 1332 am 3. Mai gerade in Eisenach nachweisbar (Nr. 248), und am 6. Juni dieses Jahres kommt ein Bündnis zwischen Meissen und Böhmen zustande (Nr. 250), dessen Abschluss vermutlich ein Ziel der durch unsere Urkunde bezeugten Mission Rudolfs gewesen ist. Frider(icus) dei gratia Thur(ingie) lantgravius, Misnensis et orientalis marchio dominusque terre Plisnensis fideli nostro sincero Rudolfo dicto Lussen favorabilem in omnibus voluntatem. 1. Ut proficiscendi hinc inde per nostros districtus persone et rerum tuarum in omnibus salva substancia tibi libera sit facultas, presenti- 2. Ceterum universos bus favorabiliter annuimus et favemus. et singulos et singulariter universos nobis quovis modo parere volentes multa cum precum serie sollicitis duximus exhortacionibus requirendos, quatinus te Rudolfum ubicunque quocienscunque ipsos et eorum quemlibet pro ducatu tibi prestando nostro nomine duxeris admonendum, assecurare velint cum effectu volentes eis communiter et divisim proinde ad maiora vicibus oportunis obligari. Datum Ysenach feria sexta proxima post diem beati Iohannis ante portam latinam nostro sub secreto tergotenus applicato. I) Ueberschr.: Conductus domini marchionis. 1332 Juni 6. 250*. König Johann von Böhmen und Landgraf Friedrich von Thüringen, Bündnis. K 526; Orig. in Dresden = Emler III nr. 1905 unvollst. Trier [1332 vor August). 250a. Erzbischof Baldewin weist seinen Burggrafen Hartmut von Kronberg und seinen Notar Rudolf an, beim Kaiser zu Gunsten des von diesem vorgeladenen Grafen von Ziegenhain zu wirken. J. F. Schannat Historia Fuldensis (1729) b nr. 148 aus verschollenem Codex manuscriptus'. — Ueber den Streit zwischen dem Abt Heinrich VI. von Fulda und dem Grafen Johann vgl. die Lebensbeschreibung des Abtes (ebenda nr. 133 cap. N) und die UU. ebenda nr. 146—152, von denen nr. 149 (1332 April 19) der Nr. 250a zeitlich nahe stehen dirfte; jedenfalls ist diese vor den Nürnberger Reichstag zu setzen, der im August die strittige Sache beendete. Hartmude de Cronen- Balduinus archiepiscopus et cetera. I. Mittimus im- berg burggravie et Rudolfe notarie nostri! peratoris litteram unam credentiae in personas vestras super facto comitis de Cygenhain praesentandam vobis 1) una cum copiis litterarum alias pro abbate Fuldensi nunc de novo per dictum imperatorem nobis missarum2), quarum litterarum tenor unus contrariatur alteri, ut videtur, quia abbas se excusat, quod ad instinctum et procurationem suam comes per imperatorem non sit monitus, et quod in hac parte posse imperator non habeat; im- perator e converso scribit, quod ad ammonitionem et requisitionem dicti abbatis hoc fecerit, non potuerit super esse, prout in litterarum copiis praedictis clarius videre poteritis. 2. Unde vos seriose requirimus, quatinus, cum dictum negotium nobis valde cordi existat, vos dictas copias perlegatis et diligenter attendatis, ut
Strana 145
1332 Juni 6—August 23 145 secundum hoc legationem vestram ad dictum imperatorem, sicut praedicto comiti magis expedire et utilius esse videbitur, formare et colligere valeatis et negotium suum, quanto diligentius et fidelius poteritis, dirigatis, ut ipse a saepedicti imperatoris impetitionibus cum convenientia liberetur. Datum Treviris et cetera. 1) unbekannt. oo 2) unbekannt, vielleicht auch in Schannat nr. 149 erwähnt. Nürnberg 1332 August 15. 251. Kaiser Ludwig nimmt die Abtei Fulda in Schuts und empfiehlt sie dem Landgrafen Heinrich von Hessen. Register des Abtes Heinrich VI. (Handschr. B 6 der Landesbibliothek in Fulda fol. 70 a ; F); vgl. Böhmer Ludwig nr. 1480 (nach Mitteilung des Fuldaer Bibliothekars Hauck, der offenbar aus gleicher Quelle schöpfte). Wir Ludewig von gotes gnaden Romischer keiser zu allen ziten merer des riches inbiten unserm liben fursten Henr(iche) lantgraven herren zu Hessen unser hulde und allez gût. 1. Wan wir unserm lieben fursten abt Henr(ich) und sinen stift zu Fulde durch bisunder gnade und gunst, die wir zu ime haben, und durch ergetzunge und widerbringunge allesa) irs ungemachs und schadens, den sie hant genumen, und wan sie unser und des riches stift phlanzunge haissent und sint, so nemen wir si in unser bisunder gnaden und schirm und haben si da in genumenb). 2. Nu getruwen wir dar zu niemand al[s]ec) wol als dir und da von inphelen wir si dir mit disem brief, daz du si an unser stad, ir lute und gût schirmest und fridest. Da dust du uns sunder lieb und dienst an. Und wold si iman daruber laidegen oder biswern in kainen sachen, daz solt du understen und wenden, swan si daz an dich mütend, als verr du kunnest und mugest. Das wollend) wir dir nummer vergezzen. Zu urkunde dieses briefes, der gegebin ist zu Nurenberg an unser frauwen dag, als si gein himel fur, in dem achtzehe[n]dene) iar unsers riches und in dem funften de[s]f) keiserdumes. I) am Rande: Littera imperatoris. + a) allers. + b) F. + c) alle. � d) o über w. + e) achtzeheden. † f) de. 252. Nürnberg 1332 August 23. Kaiser Ludwig erteilt Gau-Algesheim das Recht auf Um- mauerung und die Freiheit der Stadt Frankfurt. K 3641); Abschrift in Würzburg, Mainzer Bücher versch. Inhalts nr. 20 fol. 139 a (W; Böhmer Ludwig nr. 1490). — Fast gans gleichlautend mit Böhmer nr. 1491 für Eltville (E). Lud(owicus) delia) gracia] Ro(manorum) imperator semper augustus universis et singulis sacrib) imperii fidelibus presentem paginam inspecturis gratiam suam et omne bonum. 1. Solet imperialis celsitudo principum suorum votis semper promcius an- nuere et ipsorum subditis eorundem interventu consulere com- moditatibus et munificenciis graciosis. 2. Sane igitur ad in- stanciam venerabilis Bald(ewini) archiepiscopi Treveren(sis) sancte Mog(untine)d) sedis provisoris principis et secretarii nostri dilecti necnon etiam ob commodum ecclesie Mogunt(ine)d) locum Algens- heyme) situm prope Ing(elnheym)f) sedi Mogunt(ine)d) prefate pertinentem auctoritate nostra imperiali tenore presencium liber- Nova Alamanniae 10
1332 Juni 6—August 23 145 secundum hoc legationem vestram ad dictum imperatorem, sicut praedicto comiti magis expedire et utilius esse videbitur, formare et colligere valeatis et negotium suum, quanto diligentius et fidelius poteritis, dirigatis, ut ipse a saepedicti imperatoris impetitionibus cum convenientia liberetur. Datum Treviris et cetera. 1) unbekannt. oo 2) unbekannt, vielleicht auch in Schannat nr. 149 erwähnt. Nürnberg 1332 August 15. 251. Kaiser Ludwig nimmt die Abtei Fulda in Schuts und empfiehlt sie dem Landgrafen Heinrich von Hessen. Register des Abtes Heinrich VI. (Handschr. B 6 der Landesbibliothek in Fulda fol. 70 a ; F); vgl. Böhmer Ludwig nr. 1480 (nach Mitteilung des Fuldaer Bibliothekars Hauck, der offenbar aus gleicher Quelle schöpfte). Wir Ludewig von gotes gnaden Romischer keiser zu allen ziten merer des riches inbiten unserm liben fursten Henr(iche) lantgraven herren zu Hessen unser hulde und allez gût. 1. Wan wir unserm lieben fursten abt Henr(ich) und sinen stift zu Fulde durch bisunder gnade und gunst, die wir zu ime haben, und durch ergetzunge und widerbringunge allesa) irs ungemachs und schadens, den sie hant genumen, und wan sie unser und des riches stift phlanzunge haissent und sint, so nemen wir si in unser bisunder gnaden und schirm und haben si da in genumenb). 2. Nu getruwen wir dar zu niemand al[s]ec) wol als dir und da von inphelen wir si dir mit disem brief, daz du si an unser stad, ir lute und gût schirmest und fridest. Da dust du uns sunder lieb und dienst an. Und wold si iman daruber laidegen oder biswern in kainen sachen, daz solt du understen und wenden, swan si daz an dich mütend, als verr du kunnest und mugest. Das wollend) wir dir nummer vergezzen. Zu urkunde dieses briefes, der gegebin ist zu Nurenberg an unser frauwen dag, als si gein himel fur, in dem achtzehe[n]dene) iar unsers riches und in dem funften de[s]f) keiserdumes. I) am Rande: Littera imperatoris. + a) allers. + b) F. + c) alle. � d) o über w. + e) achtzeheden. † f) de. 252. Nürnberg 1332 August 23. Kaiser Ludwig erteilt Gau-Algesheim das Recht auf Um- mauerung und die Freiheit der Stadt Frankfurt. K 3641); Abschrift in Würzburg, Mainzer Bücher versch. Inhalts nr. 20 fol. 139 a (W; Böhmer Ludwig nr. 1490). — Fast gans gleichlautend mit Böhmer nr. 1491 für Eltville (E). Lud(owicus) delia) gracia] Ro(manorum) imperator semper augustus universis et singulis sacrib) imperii fidelibus presentem paginam inspecturis gratiam suam et omne bonum. 1. Solet imperialis celsitudo principum suorum votis semper promcius an- nuere et ipsorum subditis eorundem interventu consulere com- moditatibus et munificenciis graciosis. 2. Sane igitur ad in- stanciam venerabilis Bald(ewini) archiepiscopi Treveren(sis) sancte Mog(untine)d) sedis provisoris principis et secretarii nostri dilecti necnon etiam ob commodum ecclesie Mogunt(ine)d) locum Algens- heyme) situm prope Ing(elnheym)f) sedi Mogunt(ine)d) prefate pertinentem auctoritate nostra imperiali tenore presencium liber- Nova Alamanniae 10
Strana 146
146 Nr. 253—258 tacionis beneficio decoramus, ita quod idem locus muris fossatus 3. Locus et et aliis munimentis circumcingi valeat et muniri. incole ipsius libertatibus et emunitatibus ad instar opidi nostri Frankenf(ordensis)g) cum peractione fori ebdomadalish) perpetuo libertati intelligantur et per omnia habeantur exceptoh*) eo, quod homines propriei) pertinentes ad dictum locum seu opidum pre- textu presentis nostre libertacionis non debeant recipi quoquo 4. Nulli ergo omnino homini liceat hanc nostram con- modo. cessionem et libertatemk) infringere aut ei ausu temerario con- traire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, gravem nostram et imperii indignacionem se noverit incursurum. In cuius rei testimonium presentes conscribi et nostre maiestatis sigillo iussimus conmuniri. Datum Nurnberg 1) X.m) kalendas septembris anno domini [M° CCC° tricesimo secundo]n), regni nostri anno XVIII.°), im- perii vero V.P). I) Ueberschr. in K: Villa fit civitas (danach .s.. + a) de. K. + b) s. — fid. nach inspect. W. † d) Magunt. W. † e) Algesh. W. + f) Ingelnheym W. + g) Franckenford(ensis) W; Franck. † h) ebdomid. W. + h*) exc. — quo- quo modo fehlt E. + i) imperio W. + k) libertacionem W. + 1) Nurenburch W; Nuremberg E. + m) decimo W. + n) 32. K. + o) decimo octavo W. + p) quinto W. * 253*. [Nürnberg/ 1332 [August 23]. Derselbe und König Johann von Böhmen, Bündnis. K 386 verkürzt und mit leichten Abweichungen vom Orig. in München = v. Weech 115 = Emler III nr. 1933, vgl. Böhmer nr. 3336. 254*. ſkurz vor 1332 Oktober 117. Erzbischof Baldewin an die Aebte, Dekane, Erzdiakone und priester, Landdekane, Pfarrer, Vikare, Ebdomadare und anderen Priester mit Kirchen- regiment in seiner Diözese: befiehlt ihnen, die Brider und Boten des St. Anthonius-Hospitals in Vienne (Viennensis) in ihren Kirchen ungehindert und unentgeltlich aufzunehmen, beim Sammeln von confratriae und Almosen zu unterstützen und ihre Gemeinden an einem vom Ueberbringer Dieses an- zugebenden Tage bis zur Beendigung der Sammlung nach der Messe in der Kirche zu halten; interdizierte Kirchen sollen bei dieser Gelegenheit geöffnet werden gemäss der den Bridern verliehenen päpstlichen Gnade ; alle Spender erhalten 40tägigen Ablass; die Brüder sollen in den Kirchen die ihnen vom Papste oder anderen Erzbischöfen verliehenen Indulgenzen und Privilegien gemäss den darüber ausgestellten Urkunden verkünden dürfen; Uebertreter sind zu einem vom Ueberbringer festzusetzenden Termin vor ihn oder seinen Trierer Offizial zu laden; diese Verfügung gilt für ein Jahr. Vobis universis — valituris. Datum. — K 400 = K 409. Vor 1334 zu setzen (vgl. Nr. 263), wohl kurs vor der fast genau übereinstimmenden, doch mit einem Zusatz versehenen Nr. 256 entstanden. 255. Trier [wohl vor 1332 Oktober 11]. Derselbe beauftragt zugelassene Minder- und Prediger- brider, einen Teil der Bussdisziplin in der Diözese Trier auszuüben. K 401 (1)1) und K 408 (2)II). — Einzureihen wie Nr. 254. B(aldewinus)a) dei gracia et cetera universis Christi fidelibus, ad quos presentes pervenerint, salutem in domino sempiternam. I. Quoniam multiplicibus intenti negociis omniumc) animarum nobis commissarum cure personaliter intendere comode non valemus, dilectis nobis in Christo fratribus Minoribusd) in nostris civitate et dyocesi commorantibus nobis presentatis et per nos admissis,
146 Nr. 253—258 tacionis beneficio decoramus, ita quod idem locus muris fossatus 3. Locus et et aliis munimentis circumcingi valeat et muniri. incole ipsius libertatibus et emunitatibus ad instar opidi nostri Frankenf(ordensis)g) cum peractione fori ebdomadalish) perpetuo libertati intelligantur et per omnia habeantur exceptoh*) eo, quod homines propriei) pertinentes ad dictum locum seu opidum pre- textu presentis nostre libertacionis non debeant recipi quoquo 4. Nulli ergo omnino homini liceat hanc nostram con- modo. cessionem et libertatemk) infringere aut ei ausu temerario con- traire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, gravem nostram et imperii indignacionem se noverit incursurum. In cuius rei testimonium presentes conscribi et nostre maiestatis sigillo iussimus conmuniri. Datum Nurnberg 1) X.m) kalendas septembris anno domini [M° CCC° tricesimo secundo]n), regni nostri anno XVIII.°), im- perii vero V.P). I) Ueberschr. in K: Villa fit civitas (danach .s.. + a) de. K. + b) s. — fid. nach inspect. W. † d) Magunt. W. † e) Algesh. W. + f) Ingelnheym W. + g) Franckenford(ensis) W; Franck. † h) ebdomid. W. + h*) exc. — quo- quo modo fehlt E. + i) imperio W. + k) libertacionem W. + 1) Nurenburch W; Nuremberg E. + m) decimo W. + n) 32. K. + o) decimo octavo W. + p) quinto W. * 253*. [Nürnberg/ 1332 [August 23]. Derselbe und König Johann von Böhmen, Bündnis. K 386 verkürzt und mit leichten Abweichungen vom Orig. in München = v. Weech 115 = Emler III nr. 1933, vgl. Böhmer nr. 3336. 254*. ſkurz vor 1332 Oktober 117. Erzbischof Baldewin an die Aebte, Dekane, Erzdiakone und priester, Landdekane, Pfarrer, Vikare, Ebdomadare und anderen Priester mit Kirchen- regiment in seiner Diözese: befiehlt ihnen, die Brider und Boten des St. Anthonius-Hospitals in Vienne (Viennensis) in ihren Kirchen ungehindert und unentgeltlich aufzunehmen, beim Sammeln von confratriae und Almosen zu unterstützen und ihre Gemeinden an einem vom Ueberbringer Dieses an- zugebenden Tage bis zur Beendigung der Sammlung nach der Messe in der Kirche zu halten; interdizierte Kirchen sollen bei dieser Gelegenheit geöffnet werden gemäss der den Bridern verliehenen päpstlichen Gnade ; alle Spender erhalten 40tägigen Ablass; die Brüder sollen in den Kirchen die ihnen vom Papste oder anderen Erzbischöfen verliehenen Indulgenzen und Privilegien gemäss den darüber ausgestellten Urkunden verkünden dürfen; Uebertreter sind zu einem vom Ueberbringer festzusetzenden Termin vor ihn oder seinen Trierer Offizial zu laden; diese Verfügung gilt für ein Jahr. Vobis universis — valituris. Datum. — K 400 = K 409. Vor 1334 zu setzen (vgl. Nr. 263), wohl kurs vor der fast genau übereinstimmenden, doch mit einem Zusatz versehenen Nr. 256 entstanden. 255. Trier [wohl vor 1332 Oktober 11]. Derselbe beauftragt zugelassene Minder- und Prediger- brider, einen Teil der Bussdisziplin in der Diözese Trier auszuüben. K 401 (1)1) und K 408 (2)II). — Einzureihen wie Nr. 254. B(aldewinus)a) dei gracia et cetera universis Christi fidelibus, ad quos presentes pervenerint, salutem in domino sempiternam. I. Quoniam multiplicibus intenti negociis omniumc) animarum nobis commissarum cure personaliter intendere comode non valemus, dilectis nobis in Christo fratribus Minoribusd) in nostris civitate et dyocesi commorantibus nobis presentatis et per nos admissis,
Strana 147
1332 August 23—November 3 147 ut possint omnium penitencium nostre civitatis et dyocesis auctori- tate nostra confessiones audire, absolvere in casibus minoribus et penitenciase) iniungere salutares, in aliis vero casibus nobis specialiter reservatis occultis tamen custodig) provinciali, gardia(no) et lectoribus theologieh) dumtaxat, qui pro tempore fuerint in singulis domibus, ita tamen, quod ipsi nullas dent confitentibus super eorum absolucione litteras, plene et libere committimus foro manifesto iudiciali nobis et ipsis, qui de vices nostras, manifestis habent cognoscere, semper salvo, proviso eciam ante omnia, quod ipsi excommunicatos a canonibus seu statutis nostri provincialis concilii Trever(ensis) sentenciam excommunicacionis infligentibus ipso facto absolvendos ad nos vel ad eos, ad quos dei) iure mittendi fuerint, remittant et eos, qui contra nos fore- fecerint, non absolvant, quousque nobis de delicto huiusmodi satis- factionem condignam prestiterint et emendam, de quibus ipsis primo constare debebit per litteras nostras seu .. officialis nostre curie Trever(ensis). 2. Omnibus eciam vere penitentibus, con- tritis et confessis, qui ad singulorum fratrum dicti ordinis, de consensu tamen suorum superiorum deputatorumk) ad hoc ser- mones publicos devote accesserint et ad ammonicionem et ) exhortacionem ipsorum fratrum sic predicancium In1) principio verbum dei'1), Pater noster' et Ave Maria' pro felici nostro et gregis nobis commissi statu ibidem dixerint humiliter et devote, quadragintam) dies indulgenciarumc) de iniunctis sibi penitenciis misericorditer in domino relaxamus presentibus post annum minime Datum Trever(is)c) et cetera. valituris. I) am Rande in 1. Licentia fratrum audiendi confe(ssiones). † II) am Rande in 2: Confess(iones) fratrum. † a) Baldewinus 2. + b) littere add. 2.+ c) fehlt 2. † d) Predicatoribus 2. + e) ipsis ad d. 1. + f) 2 und Nr. 319; iniung. pen. 1. + g) ..prioribus st. cust. — gard. 2. + h) theoloye 2. + i) mitt. de iure st. de — mitt. 2. † k) ad hoc dep. st. dep. — hoc 2. + 1) in — dei fehlt 2.† m) XL I. 1) Introitus missae vom 25. Dezember. 256. 1332 Oktober I1. Derselbe an die Adressaten von Nr. 254: befiehlt ihnen, die Brüder und Boten hospitalis sancti Bernardi et domus pauperum dei Montis Iovis Sedunensis (Sitten) dyocesis, wenn sie cum pheretro et sanctuario, quod secum deferunt, kommen, bei versammelter Geistlichkeit und Gemeinde in ihren Kirchen feierlich einzuholen, ungehindert und unentgeltlich aufzunehmen u. s. w. nach Fassung und Inhalt übereinstimmend mit Nr. 254, doch mit dem Zusatz, dass der Ankunftstag der Boten als Festtag gelten solle bis zur Vollendung der Messe und der Sammlung. Vobis universis — D. a. dom. 1332. feria tercia post octavas beati Remigii in capite octobris. — K 432. 257. [1332 Oktober 18]. Ritter Hfeinrich von Abentrode] für Erzbischof Baldewin. K 371; Orig. in München (Ersst. Mainz fasc. 75 = Würdtwein Subs. IV nr. 66; Ab- schrift in Würzburg (Mainzer Ingross.-Buch I fol. 128, Lib. reg. V fol. 28); Sauer nr. 1988 Reg. 258. [Avignon 1332 November 3/. Papst Johannes XXII. an die edle Frau Elizabet Witwe des Fredericus Landgraf von Thüringen: erlaubt ihr auf ihre Bitten, sich von jedem Priester die kirchlichen Sakramente spenden zu lassen, unbeschadet des pfarrkirchlichen Rechtes. Eximie devocionis. Datum aus Nr. 259 zu ergänzen. Randglosse Losses. Hancet sequentem impetravi mediante domino Matheo cardi- nali; ideo eas huc posui. — K 230; Riezler nr. 1577 Reg. (aus vatikan. Register). 10*
1332 August 23—November 3 147 ut possint omnium penitencium nostre civitatis et dyocesis auctori- tate nostra confessiones audire, absolvere in casibus minoribus et penitenciase) iniungere salutares, in aliis vero casibus nobis specialiter reservatis occultis tamen custodig) provinciali, gardia(no) et lectoribus theologieh) dumtaxat, qui pro tempore fuerint in singulis domibus, ita tamen, quod ipsi nullas dent confitentibus super eorum absolucione litteras, plene et libere committimus foro manifesto iudiciali nobis et ipsis, qui de vices nostras, manifestis habent cognoscere, semper salvo, proviso eciam ante omnia, quod ipsi excommunicatos a canonibus seu statutis nostri provincialis concilii Trever(ensis) sentenciam excommunicacionis infligentibus ipso facto absolvendos ad nos vel ad eos, ad quos dei) iure mittendi fuerint, remittant et eos, qui contra nos fore- fecerint, non absolvant, quousque nobis de delicto huiusmodi satis- factionem condignam prestiterint et emendam, de quibus ipsis primo constare debebit per litteras nostras seu .. officialis nostre curie Trever(ensis). 2. Omnibus eciam vere penitentibus, con- tritis et confessis, qui ad singulorum fratrum dicti ordinis, de consensu tamen suorum superiorum deputatorumk) ad hoc ser- mones publicos devote accesserint et ad ammonicionem et ) exhortacionem ipsorum fratrum sic predicancium In1) principio verbum dei'1), Pater noster' et Ave Maria' pro felici nostro et gregis nobis commissi statu ibidem dixerint humiliter et devote, quadragintam) dies indulgenciarumc) de iniunctis sibi penitenciis misericorditer in domino relaxamus presentibus post annum minime Datum Trever(is)c) et cetera. valituris. I) am Rande in 1. Licentia fratrum audiendi confe(ssiones). † II) am Rande in 2: Confess(iones) fratrum. † a) Baldewinus 2. + b) littere add. 2.+ c) fehlt 2. † d) Predicatoribus 2. + e) ipsis ad d. 1. + f) 2 und Nr. 319; iniung. pen. 1. + g) ..prioribus st. cust. — gard. 2. + h) theoloye 2. + i) mitt. de iure st. de — mitt. 2. † k) ad hoc dep. st. dep. — hoc 2. + 1) in — dei fehlt 2.† m) XL I. 1) Introitus missae vom 25. Dezember. 256. 1332 Oktober I1. Derselbe an die Adressaten von Nr. 254: befiehlt ihnen, die Brüder und Boten hospitalis sancti Bernardi et domus pauperum dei Montis Iovis Sedunensis (Sitten) dyocesis, wenn sie cum pheretro et sanctuario, quod secum deferunt, kommen, bei versammelter Geistlichkeit und Gemeinde in ihren Kirchen feierlich einzuholen, ungehindert und unentgeltlich aufzunehmen u. s. w. nach Fassung und Inhalt übereinstimmend mit Nr. 254, doch mit dem Zusatz, dass der Ankunftstag der Boten als Festtag gelten solle bis zur Vollendung der Messe und der Sammlung. Vobis universis — D. a. dom. 1332. feria tercia post octavas beati Remigii in capite octobris. — K 432. 257. [1332 Oktober 18]. Ritter Hfeinrich von Abentrode] für Erzbischof Baldewin. K 371; Orig. in München (Ersst. Mainz fasc. 75 = Würdtwein Subs. IV nr. 66; Ab- schrift in Würzburg (Mainzer Ingross.-Buch I fol. 128, Lib. reg. V fol. 28); Sauer nr. 1988 Reg. 258. [Avignon 1332 November 3/. Papst Johannes XXII. an die edle Frau Elizabet Witwe des Fredericus Landgraf von Thüringen: erlaubt ihr auf ihre Bitten, sich von jedem Priester die kirchlichen Sakramente spenden zu lassen, unbeschadet des pfarrkirchlichen Rechtes. Eximie devocionis. Datum aus Nr. 259 zu ergänzen. Randglosse Losses. Hancet sequentem impetravi mediante domino Matheo cardi- nali; ideo eas huc posui. — K 230; Riezler nr. 1577 Reg. (aus vatikan. Register). 10*
Strana 148
148 Nr. 259—264 259. Avignon 1332 November 3. Derselbe an dieselbe: erlaubt ihr auf ihre Bitten, mit 6 familiares do- mestici auch an interdizierten Orten dem stillen Gottesdienst beizuwohnen. Nobilitatis et devocionis — D. Avinione III. non. nov. pont. n. a. 17. — K 231; Riezler nr. 158/8/ Reg. irrig mit Dez. 3 (aus vatikan. Register). 260. [1332 vor November 172]. Dekan und Kapitel eines Stiftes der Diözese Mainz (St. Marien in Eisenach?) nehmen den R(udolf Losse?) mit Rücksicht auf f—— und ihre Mutterkirche, quibus R. tam in Romana curia quam extra non sine laboribus graviter et fideliter inservivit, auf seine Bitten zum Stiftsherrn auf, obwohl die Mainzer Provinzialstatuten das nur gestatten, wenn Pfründen offen stehen, und verspricht ihm baldigst eine solche. Ungenannte Zeugen. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel. Datum fehlt. — K 475; zur Formel ver- kürzt. Für die Zeitbestimmung lassen die umgebenden Einträge derselben Hand (5), K 469—478, die Jahre 1331—38 frei; die vorhergehenden Stücke K 473 f. (Nrr. 283, 294) sind von 1333, das folgende K 476 (Nr. 238) von 1331. Ist die U. auf Losse selbst und seine Aufnahme in Eisenach zu be- ziehen, so figt sie sich inhaltlich ganz genau zu Nr. 261. In der Tat ist er kurz vorher an der Kurie gewesen (vgl. die Glosse zu Nr. 258); wie er den Auftrag zu den dort von ihm für die Mutter des Landgrafen erlangten Gnaden während seines Eisenacher Aufenthaltes im Mai (Nrr. 248 f.) erhalten haben wird, so kann damals auch seine Wahl zum Stiftsherrn von St. Marien ins Auge gefasst worden sein. 261. Trier 1332 November 17. Erzbischof Baldewin als Verweser von Mains an seine ergebenen Dekan und Kapitel der Eisenacher Marienkirche: dispensiert sie davon, dass sie seinen Kleriker den Meister Rudolfus dictus Lusse als Stiftsherrn aufgenommen gegen die Satzung des Mainzer Provinzialkonzils, welche die Aufnahme ver- bietet, wenn keine Pfründe offen steht. Super eo — D. Treveris sub sigillo archiepiscopatus nostri Treverensis, quo in presenti utimur, a. dom. 1332 XV. kal. dec. — K 264. 262. [Trier 1332 Dezember 15]. Derselbe an die Aebte in Spanheym (Sponheim) und montis sancti Dyssebodi (Dyssiboti K) (Disibodenberg): beauftragt sie, auf Bitten des ge- strengen Iohannes ringravius als Patrons der Pfarrkirche St. Kylian antiqui opidi Crucenacensis (Kreuznach) und anderer mit jenem blutsverwandter und befreundeter Barone und Edlen, seiner Getreuen, nach gehöriger Prifung der Angelegenheit die Pfarrkirche nach der St. Marien- und Kilians-Kapelle auf der Insel unterhalb der beiden Neustädte von Crucenach supra pontem daselbst zu verlegen und zur Filiale zu machen, unbeschadet der päpstlichen, erz- bischöflichen, Synodal- und Patronatsrechte. Ex parte strennui — [D. Treveris sub sigillo archiepiscopatus nostri Treverensis, quo in presenti utimur, a. dom. M° CCC° XXXII° die XIIIIa mensis decembris. — K 433 ohne Datierung; Original in Koblens (Abt. 33, Ortschaften: Kreuznach). Vgl. Goerz 75. 263. [1329—etwa 1332]. Derselbe beauftragt. Unbekannte, die Wahl des R. zum Propst von St. Peter in Mains zu priifen und zu vollziehen. K 354. — K 352—405 bilden mit Ausnahme der Nachträge K 358 (Nr. 47) und 359 ein einheitlich, mit starken Auslassungen namentlich auch der Datierungen, von Losse selbst geschriebenes Register aus der Mainzer Zeit Baldewins (Oktober 1328 bis Anfang 1337), meist, doch nicht ausschliess- lich Sachen aus der Verwaltung von Mains, samt einer von verschiedenen Händen herrührenden Fortsetzung bis K 444, in der sich allmählich der ur- sprüngliche Charakter verliert (vgl. die Einleitung). Die anderweitig be- kannten oder sonst genauer datierbaren Mainzer Stücke des Abschnittes K 352—377 gehören in die Jahre 1328—1332, des Abschnittes K 378—421 in die Jahre 1329—1333, des Restes in die Jahre 1330—1336. Dem- entsprechend dürfen auch die undatierbaren UU. eingereiht werden. Dabei kommt für die auf Mainz beziglichen das letzte Viertel von 1328, in dem
148 Nr. 259—264 259. Avignon 1332 November 3. Derselbe an dieselbe: erlaubt ihr auf ihre Bitten, mit 6 familiares do- mestici auch an interdizierten Orten dem stillen Gottesdienst beizuwohnen. Nobilitatis et devocionis — D. Avinione III. non. nov. pont. n. a. 17. — K 231; Riezler nr. 158/8/ Reg. irrig mit Dez. 3 (aus vatikan. Register). 260. [1332 vor November 172]. Dekan und Kapitel eines Stiftes der Diözese Mainz (St. Marien in Eisenach?) nehmen den R(udolf Losse?) mit Rücksicht auf f—— und ihre Mutterkirche, quibus R. tam in Romana curia quam extra non sine laboribus graviter et fideliter inservivit, auf seine Bitten zum Stiftsherrn auf, obwohl die Mainzer Provinzialstatuten das nur gestatten, wenn Pfründen offen stehen, und verspricht ihm baldigst eine solche. Ungenannte Zeugen. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel. Datum fehlt. — K 475; zur Formel ver- kürzt. Für die Zeitbestimmung lassen die umgebenden Einträge derselben Hand (5), K 469—478, die Jahre 1331—38 frei; die vorhergehenden Stücke K 473 f. (Nrr. 283, 294) sind von 1333, das folgende K 476 (Nr. 238) von 1331. Ist die U. auf Losse selbst und seine Aufnahme in Eisenach zu be- ziehen, so figt sie sich inhaltlich ganz genau zu Nr. 261. In der Tat ist er kurz vorher an der Kurie gewesen (vgl. die Glosse zu Nr. 258); wie er den Auftrag zu den dort von ihm für die Mutter des Landgrafen erlangten Gnaden während seines Eisenacher Aufenthaltes im Mai (Nrr. 248 f.) erhalten haben wird, so kann damals auch seine Wahl zum Stiftsherrn von St. Marien ins Auge gefasst worden sein. 261. Trier 1332 November 17. Erzbischof Baldewin als Verweser von Mains an seine ergebenen Dekan und Kapitel der Eisenacher Marienkirche: dispensiert sie davon, dass sie seinen Kleriker den Meister Rudolfus dictus Lusse als Stiftsherrn aufgenommen gegen die Satzung des Mainzer Provinzialkonzils, welche die Aufnahme ver- bietet, wenn keine Pfründe offen steht. Super eo — D. Treveris sub sigillo archiepiscopatus nostri Treverensis, quo in presenti utimur, a. dom. 1332 XV. kal. dec. — K 264. 262. [Trier 1332 Dezember 15]. Derselbe an die Aebte in Spanheym (Sponheim) und montis sancti Dyssebodi (Dyssiboti K) (Disibodenberg): beauftragt sie, auf Bitten des ge- strengen Iohannes ringravius als Patrons der Pfarrkirche St. Kylian antiqui opidi Crucenacensis (Kreuznach) und anderer mit jenem blutsverwandter und befreundeter Barone und Edlen, seiner Getreuen, nach gehöriger Prifung der Angelegenheit die Pfarrkirche nach der St. Marien- und Kilians-Kapelle auf der Insel unterhalb der beiden Neustädte von Crucenach supra pontem daselbst zu verlegen und zur Filiale zu machen, unbeschadet der päpstlichen, erz- bischöflichen, Synodal- und Patronatsrechte. Ex parte strennui — [D. Treveris sub sigillo archiepiscopatus nostri Treverensis, quo in presenti utimur, a. dom. M° CCC° XXXII° die XIIIIa mensis decembris. — K 433 ohne Datierung; Original in Koblens (Abt. 33, Ortschaften: Kreuznach). Vgl. Goerz 75. 263. [1329—etwa 1332]. Derselbe beauftragt. Unbekannte, die Wahl des R. zum Propst von St. Peter in Mains zu priifen und zu vollziehen. K 354. — K 352—405 bilden mit Ausnahme der Nachträge K 358 (Nr. 47) und 359 ein einheitlich, mit starken Auslassungen namentlich auch der Datierungen, von Losse selbst geschriebenes Register aus der Mainzer Zeit Baldewins (Oktober 1328 bis Anfang 1337), meist, doch nicht ausschliess- lich Sachen aus der Verwaltung von Mains, samt einer von verschiedenen Händen herrührenden Fortsetzung bis K 444, in der sich allmählich der ur- sprüngliche Charakter verliert (vgl. die Einleitung). Die anderweitig be- kannten oder sonst genauer datierbaren Mainzer Stücke des Abschnittes K 352—377 gehören in die Jahre 1328—1332, des Abschnittes K 378—421 in die Jahre 1329—1333, des Restes in die Jahre 1330—1336. Dem- entsprechend dürfen auch die undatierbaren UU. eingereiht werden. Dabei kommt für die auf Mainz beziglichen das letzte Viertel von 1328, in dem
Strana 149
1332 November 3—Ende 149 wohl nur Verträge allgemeiner Art (vgl. Nrr. 202, 204, 208), noch keine Aktenstücke der Verwaltung anzunehmen sind, kaum in Betracht. Anderer- seits können die sicher oder möglicher Weise die Trierer Verwaltung be- treffenden UU. K 375 a, 365, 379, 398, 400/01, 401/08 (= Nrr. 276 f., 279, 278, 253 f.), 378, 380—85, 394 f., 402 f., 403a und 406 noch in die frühere Zeit Baldewins zurückreichen, wie sich aus den datierbaren Stücken Nrr. 114, 190 und 280 f. ergibt. — Ueber den Propst R. von St. Peter ist bisher nichts bekannt. Der Propst Gottfried (von Eppstein) wurde 1326 durch Crafto er- setzt (Vogt Reg. I nr. 2707) ; wenn er 1330 gestorben ist (Kisky Domkapitel 126), kann der 1346 erwähnte Träger des Namens nicht mit ihm sondern wohl nur mit dem gleichnamigen Domherrn und Dekan von St. Stephan in Mainz identisch sein, womit sich das Bedenken von Schrohe Mainz 95 N. 12 erledigen würde. In diesem Falle gehört unsere U. wohl in die Jahre 1330—1331. B(aldewinus) honorabilibus viris .. salutem in domino. I. Ex parte R. nobis est humiliter supplicatum, quatenus, cum dilecti nobis in Christo decanus necnon maior et sanior pars capituli ecclesie sancti P(etri) Mog(untini) ipsum in eorum et sue ecclesie predicte prepositum nominaverint et assumpserint, nos ipsum in eorum et dicte ecclesie prepositum confirmare dignaremur. 2. Nos igitur iuxta doctrinam apostoli 1) nemini volentes inponere cito manum vobis et cuilibet vestrum in solidum in hiis scriptis conmittimus et mandamus, quatenus vocatis ad vestram presentiam evocandis et observatis circa electiones huiusmodi observandis ad confirmationem dicti R. in prepositum prefate ecclesie sancti P(etri) Mog(untine) vice et auctoritate nostra procedatis, prout de iure et consuetudine fuerit procedendum, ducendo ipsum per vos vel per alium aut alios in corporalem possessionem vel q(uestum?) dicte prepositure facientes sibi de iuribus, fructibus, redditibus, proventibus et obventionibus dicte prepositure plenius responder et debitas obedientiam et reverentiam tamquam vero eorum pre- Datum. posito exhiberi, contradictores et cetera. I) am Rande: Conmittitur confirmatio prepositi. 1) I. Tim. 5, 22. 264. [1329—etwa 1332]. Derselbe verleiht seinem Bürger Hermann ein ihm auf- gelassenes Lehen in seiner Stadt Tauberbischofsheim (2) mit der daran haftenden Verpflichtung gefangene Adlige zu be- wachen. K 3571). — Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. Nos Balde(winus) notum facimus vobis, quod feudum illud in opido nostro Bis(chofesheim ?) habens inter cetera sibi incumbencia onera et servicia servitutem annexam videlicet, quod habens et possidens ipsum tenetur una cum tali captivos nobiles dumtaxat custodire etc., quod talis nobis voluntarie resignavit cum omnibus suis bonis, iuribus et pertinenciis ac ipsius commodo, onere et honore, quibus prefatus .. ipsum tenuit et possedit hactenus, salvo tamen iure cuiuslibet alterius conpetente sibi in dicto feudo sive bonis, c(ui) derogari per hoc presens factum nostrum nolumus in aliquo, Herman(no) .. opidano nostro in .. contulimus et con- ferimus in hiis scriptis. In cuius rei. I) am Rande: Collatio feodi.
1332 November 3—Ende 149 wohl nur Verträge allgemeiner Art (vgl. Nrr. 202, 204, 208), noch keine Aktenstücke der Verwaltung anzunehmen sind, kaum in Betracht. Anderer- seits können die sicher oder möglicher Weise die Trierer Verwaltung be- treffenden UU. K 375 a, 365, 379, 398, 400/01, 401/08 (= Nrr. 276 f., 279, 278, 253 f.), 378, 380—85, 394 f., 402 f., 403a und 406 noch in die frühere Zeit Baldewins zurückreichen, wie sich aus den datierbaren Stücken Nrr. 114, 190 und 280 f. ergibt. — Ueber den Propst R. von St. Peter ist bisher nichts bekannt. Der Propst Gottfried (von Eppstein) wurde 1326 durch Crafto er- setzt (Vogt Reg. I nr. 2707) ; wenn er 1330 gestorben ist (Kisky Domkapitel 126), kann der 1346 erwähnte Träger des Namens nicht mit ihm sondern wohl nur mit dem gleichnamigen Domherrn und Dekan von St. Stephan in Mainz identisch sein, womit sich das Bedenken von Schrohe Mainz 95 N. 12 erledigen würde. In diesem Falle gehört unsere U. wohl in die Jahre 1330—1331. B(aldewinus) honorabilibus viris .. salutem in domino. I. Ex parte R. nobis est humiliter supplicatum, quatenus, cum dilecti nobis in Christo decanus necnon maior et sanior pars capituli ecclesie sancti P(etri) Mog(untini) ipsum in eorum et sue ecclesie predicte prepositum nominaverint et assumpserint, nos ipsum in eorum et dicte ecclesie prepositum confirmare dignaremur. 2. Nos igitur iuxta doctrinam apostoli 1) nemini volentes inponere cito manum vobis et cuilibet vestrum in solidum in hiis scriptis conmittimus et mandamus, quatenus vocatis ad vestram presentiam evocandis et observatis circa electiones huiusmodi observandis ad confirmationem dicti R. in prepositum prefate ecclesie sancti P(etri) Mog(untine) vice et auctoritate nostra procedatis, prout de iure et consuetudine fuerit procedendum, ducendo ipsum per vos vel per alium aut alios in corporalem possessionem vel q(uestum?) dicte prepositure facientes sibi de iuribus, fructibus, redditibus, proventibus et obventionibus dicte prepositure plenius responder et debitas obedientiam et reverentiam tamquam vero eorum pre- Datum. posito exhiberi, contradictores et cetera. I) am Rande: Conmittitur confirmatio prepositi. 1) I. Tim. 5, 22. 264. [1329—etwa 1332]. Derselbe verleiht seinem Bürger Hermann ein ihm auf- gelassenes Lehen in seiner Stadt Tauberbischofsheim (2) mit der daran haftenden Verpflichtung gefangene Adlige zu be- wachen. K 3571). — Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. Nos Balde(winus) notum facimus vobis, quod feudum illud in opido nostro Bis(chofesheim ?) habens inter cetera sibi incumbencia onera et servicia servitutem annexam videlicet, quod habens et possidens ipsum tenetur una cum tali captivos nobiles dumtaxat custodire etc., quod talis nobis voluntarie resignavit cum omnibus suis bonis, iuribus et pertinenciis ac ipsius commodo, onere et honore, quibus prefatus .. ipsum tenuit et possedit hactenus, salvo tamen iure cuiuslibet alterius conpetente sibi in dicto feudo sive bonis, c(ui) derogari per hoc presens factum nostrum nolumus in aliquo, Herman(no) .. opidano nostro in .. contulimus et con- ferimus in hiis scriptis. In cuius rei. I) am Rande: Collatio feodi.
Strana 150
150 Nr. 265—268 [1329—etwa 13329. Derselbe weist dem Knappen Tſylmann von Saulheim auf 100 Pfund Heller, die er ihm schuldet, jährlich 14 Pfund Heller der Judensteuer von Oppenheim an. K 3601). — Veränderte Wiederholung der U. desselben Empfängers bei Franck nr. 68 (1329 Januar 27); die unter Nr. 263 festgestellten Grenzen der zeitlichen Einreihung werden dadurch kaum eingeengt. Vgl. die ähn- lichen Verträge bei Würdtwein Nova subs. V 40, 66, 68 und sonst. 265. I. Nos Bal(dewinus) * recognoscimus, cum strennuus vir ..* armiger quondam domino Mat(hie) archiepiscopo Mog(untino) et ecclesie Mog(untine) servire promiserit et in eisdem serviciis captivatus fuerit et dampna sustinuerit, quod nos pro eisdem captivi dampnis et promissis sibi factis * necnon pro serviciis suis iam factis et faciendis sibi et suis heredibus sumus in centum et cetera libras hallensium obligati assignantes et deputantes eisdem * redditus annuos quatuor X librarum * hallensium super stura Iudeorum nostrorum in Opp(enheim) per ipsos singulis annis in festo beati Mart(ini) percipiendos eisque per .. off(iciatum) nostrum, qui pro tempore dictam sturam colliget, tradendos tamdiu, donec eidem Tylmanno] et suis heredibus per nos aut successores nostros predicte c(entum) libre hallensium plenarie persolvantur. 2. Renunciavit etiam idem Tlylmannus] pro se et suis heredibus omnibus litteris, * quas habet desuper, vel, si sint perdite et inveniantur, quod eis non utantur necnon omni actioni et inpet(icioni), que sibi contra nos et ecclesiam Mog(untinam) occasione captivitatis, dampnorum et serviciorum suorum conpeciit vel posset conpetere quovis modo. Volentes ipsis sub sigillo archiep(iscopatus) Mog(untini) et cetera. I) am Rande: Assignacio reddituum pro debito. 266. [1329—etwa 13323. Derselbe bestätigt die kaiserlichen Freiheiten von Burg und Stadt Oppenheim. K 3611). — Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. Vorlage war wohl die Privilegienbestätigung des Erzbischofs Matthias (Vogt 1 nr. 2295), die auch für Odernheim galt, wenn nicht, wie bei Nr. 265, eine U. Baldewins selbst. Nos B(aldewinus) recognoscimus, quod consideratis benivolenciis et serviciis prudencium virorum militum et civium in Opp(enheim) * fidelium nostrorum dilectorum, quas nobis cum promtitudine exhibuerunt et exhibere poterunt in futurum, ipsis instrumenta et libertates et gratias quascunque a divis imperatoribus et Romanorum regibus et specialiter a serenissimo domino L(udowico) ..Romanorum rege sub quocunque tenore vel continencia sibi datas, factas et confirmatas 1) quoad Christianos et Iudeos gratas, ratas et firmas tenebimus et conservabimus volentes ipsos in eisdem libertatibus seu gratiis manutenere adque graciosius confovere et contra eorum iniuriatores quoslibet eos, ut tenebimur, defendemus nec eos aut quemquam eorum debemus nec volumus in aliquibus preterea striccius") coartare sed in predictis per omnia contentari. Promittimus insuper prefatis nostris dilectis fidelibus, ut, cum aliud sigillum nos habere et cetera, dantes eis has litteras appensione nostri sigilli exnunc roboratas in testimonium presentium. Datum anno et cetera. I) am Rande: Servatur libertas et privilegia. + a) tractis Vorkunde. 1) Böhmer Ludwig nr. 3144 und Const. V nr. 184.
150 Nr. 265—268 [1329—etwa 13329. Derselbe weist dem Knappen Tſylmann von Saulheim auf 100 Pfund Heller, die er ihm schuldet, jährlich 14 Pfund Heller der Judensteuer von Oppenheim an. K 3601). — Veränderte Wiederholung der U. desselben Empfängers bei Franck nr. 68 (1329 Januar 27); die unter Nr. 263 festgestellten Grenzen der zeitlichen Einreihung werden dadurch kaum eingeengt. Vgl. die ähn- lichen Verträge bei Würdtwein Nova subs. V 40, 66, 68 und sonst. 265. I. Nos Bal(dewinus) * recognoscimus, cum strennuus vir ..* armiger quondam domino Mat(hie) archiepiscopo Mog(untino) et ecclesie Mog(untine) servire promiserit et in eisdem serviciis captivatus fuerit et dampna sustinuerit, quod nos pro eisdem captivi dampnis et promissis sibi factis * necnon pro serviciis suis iam factis et faciendis sibi et suis heredibus sumus in centum et cetera libras hallensium obligati assignantes et deputantes eisdem * redditus annuos quatuor X librarum * hallensium super stura Iudeorum nostrorum in Opp(enheim) per ipsos singulis annis in festo beati Mart(ini) percipiendos eisque per .. off(iciatum) nostrum, qui pro tempore dictam sturam colliget, tradendos tamdiu, donec eidem Tylmanno] et suis heredibus per nos aut successores nostros predicte c(entum) libre hallensium plenarie persolvantur. 2. Renunciavit etiam idem Tlylmannus] pro se et suis heredibus omnibus litteris, * quas habet desuper, vel, si sint perdite et inveniantur, quod eis non utantur necnon omni actioni et inpet(icioni), que sibi contra nos et ecclesiam Mog(untinam) occasione captivitatis, dampnorum et serviciorum suorum conpeciit vel posset conpetere quovis modo. Volentes ipsis sub sigillo archiep(iscopatus) Mog(untini) et cetera. I) am Rande: Assignacio reddituum pro debito. 266. [1329—etwa 13323. Derselbe bestätigt die kaiserlichen Freiheiten von Burg und Stadt Oppenheim. K 3611). — Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. Vorlage war wohl die Privilegienbestätigung des Erzbischofs Matthias (Vogt 1 nr. 2295), die auch für Odernheim galt, wenn nicht, wie bei Nr. 265, eine U. Baldewins selbst. Nos B(aldewinus) recognoscimus, quod consideratis benivolenciis et serviciis prudencium virorum militum et civium in Opp(enheim) * fidelium nostrorum dilectorum, quas nobis cum promtitudine exhibuerunt et exhibere poterunt in futurum, ipsis instrumenta et libertates et gratias quascunque a divis imperatoribus et Romanorum regibus et specialiter a serenissimo domino L(udowico) ..Romanorum rege sub quocunque tenore vel continencia sibi datas, factas et confirmatas 1) quoad Christianos et Iudeos gratas, ratas et firmas tenebimus et conservabimus volentes ipsos in eisdem libertatibus seu gratiis manutenere adque graciosius confovere et contra eorum iniuriatores quoslibet eos, ut tenebimur, defendemus nec eos aut quemquam eorum debemus nec volumus in aliquibus preterea striccius") coartare sed in predictis per omnia contentari. Promittimus insuper prefatis nostris dilectis fidelibus, ut, cum aliud sigillum nos habere et cetera, dantes eis has litteras appensione nostri sigilli exnunc roboratas in testimonium presentium. Datum anno et cetera. I) am Rande: Servatur libertas et privilegia. + a) tractis Vorkunde. 1) Böhmer Ludwig nr. 3144 und Const. V nr. 184.
Strana 151
1329—etwa 1332 151 [1329—etwa 1332]. 267. Derselbe beauftragt seinen Amtmann in Nörten, die Pfründeneinkünfte der nicht residierenden Kanoniker des dortigen Stiftes, mit Ausnahme der in seinem persönlichen Hofdienste stehenden, zu seiner Verfügung einzuziehen. K 3621). Zur Einreihung vgl. Nr. 263, zur Sache Nr. 270. Bald(ewinus) et cetera dilecto in Christo magistro .. off(iciato) De tua circumspectione North(unensi) salutem in domino. specialiter presumentes tibi in his scriptis conmittimus et manda- mus, quatenus fructus prebendarum canonicorum ecclesie Nort- h(unensis) in ipsa ecclesia personalem residentiam et frequen- tacionem chori, quas facere tenentur, non faciencium fructibus canonicorum dicte ecclesie, qui in nostro cottidiano existunt ser- vicio, dumtaxat exceptis vice et auctoritate nostra colligas et colligi facias, dispositioni quoque nostre fideliter reserves per nos in usus debitos et necessarios convertendos contradictores et rebelles per censuram ecclesiasticam conpescendo. Datum. I) am Rande: I. (links) De non frequentantibus chorum, 2. (rechts) Receptio fructuum non frequentancium chorum. 268. [1329—etwa 1332]. Derselbe beauftragt seinen Kellner Ludwig, die Gründung und Dotation eines Altares in der Pfarrkirche der Stadt Nſeustadt?] zu priifen, dessen Besetzung für später der Mainzer Kirche vorbehaltend. K 3631). — Eingereiht wie Nr. 263. Unter N. kann kaum wie bei der vorhergehenden Urkunde Nörten verstanden sein. Die dortige Pfarrkirche war nämlich seit dem 13. Jahrhundert dem Stift N. inkorporiert; also müsste hier anstatt des Plebans oder neben ihm das Stiftskapitel erwähnt sein. Ich denke eher an Neustadt als an Naumburg in Hessen, weil um diese Zeit ein mit dem Adressaten wohl gleich zu setzender Kellner Ludwig von Amöneburg er- wähnt wird (Orig. München, Erzst. Mainz fasc. 148 b). B(aldewinus) Lud(ewico) cellerario suo in .. salutem in domino. Discretioni tue in his scriptis conmittimus et mandamus, quatenus opidum nostrum pluraliter accedendo de fundacione, erectione, institutione et dotacione cuiusdam altaris parrochialis ecclesie dicti N. opidi sollerter inquiras et diligencius perscruteris et, si reperiris, quod huiusmodi fundacio, erectio, institutio et dotacio sine parrochialis ecclesie, plebani, loci et cuiuslibet iuris alieni proce- dant preiudicio quodque dictum altare tam conpetentibus dotetur redditibus, quod exinde sacerdos ydoneus annis singulis possit commode sustentari, tu easdem fundacionem, erectionem, in- stitutionem et cetera dicti altaris vice et auctoritate nostra approbes et confirmes proviso, quod post mortem dictum altare nunc dotantis, apud quem collationem ipsius temporibus vite sue re- manere volumus, ius conferendi dictum altare ad nos et ad archi- episcopos Mog(untinos), qui pro tempore fuerint, devolvatur et apud nos et eosdem archiepiscopos Mog(untinos) remaneat per Datum. petuis temporibus in futurum. I) am Rande: Consecratio novi altaris.
1329—etwa 1332 151 [1329—etwa 1332]. 267. Derselbe beauftragt seinen Amtmann in Nörten, die Pfründeneinkünfte der nicht residierenden Kanoniker des dortigen Stiftes, mit Ausnahme der in seinem persönlichen Hofdienste stehenden, zu seiner Verfügung einzuziehen. K 3621). Zur Einreihung vgl. Nr. 263, zur Sache Nr. 270. Bald(ewinus) et cetera dilecto in Christo magistro .. off(iciato) De tua circumspectione North(unensi) salutem in domino. specialiter presumentes tibi in his scriptis conmittimus et manda- mus, quatenus fructus prebendarum canonicorum ecclesie Nort- h(unensis) in ipsa ecclesia personalem residentiam et frequen- tacionem chori, quas facere tenentur, non faciencium fructibus canonicorum dicte ecclesie, qui in nostro cottidiano existunt ser- vicio, dumtaxat exceptis vice et auctoritate nostra colligas et colligi facias, dispositioni quoque nostre fideliter reserves per nos in usus debitos et necessarios convertendos contradictores et rebelles per censuram ecclesiasticam conpescendo. Datum. I) am Rande: I. (links) De non frequentantibus chorum, 2. (rechts) Receptio fructuum non frequentancium chorum. 268. [1329—etwa 1332]. Derselbe beauftragt seinen Kellner Ludwig, die Gründung und Dotation eines Altares in der Pfarrkirche der Stadt Nſeustadt?] zu priifen, dessen Besetzung für später der Mainzer Kirche vorbehaltend. K 3631). — Eingereiht wie Nr. 263. Unter N. kann kaum wie bei der vorhergehenden Urkunde Nörten verstanden sein. Die dortige Pfarrkirche war nämlich seit dem 13. Jahrhundert dem Stift N. inkorporiert; also müsste hier anstatt des Plebans oder neben ihm das Stiftskapitel erwähnt sein. Ich denke eher an Neustadt als an Naumburg in Hessen, weil um diese Zeit ein mit dem Adressaten wohl gleich zu setzender Kellner Ludwig von Amöneburg er- wähnt wird (Orig. München, Erzst. Mainz fasc. 148 b). B(aldewinus) Lud(ewico) cellerario suo in .. salutem in domino. Discretioni tue in his scriptis conmittimus et mandamus, quatenus opidum nostrum pluraliter accedendo de fundacione, erectione, institutione et dotacione cuiusdam altaris parrochialis ecclesie dicti N. opidi sollerter inquiras et diligencius perscruteris et, si reperiris, quod huiusmodi fundacio, erectio, institutio et dotacio sine parrochialis ecclesie, plebani, loci et cuiuslibet iuris alieni proce- dant preiudicio quodque dictum altare tam conpetentibus dotetur redditibus, quod exinde sacerdos ydoneus annis singulis possit commode sustentari, tu easdem fundacionem, erectionem, in- stitutionem et cetera dicti altaris vice et auctoritate nostra approbes et confirmes proviso, quod post mortem dictum altare nunc dotantis, apud quem collationem ipsius temporibus vite sue re- manere volumus, ius conferendi dictum altare ad nos et ad archi- episcopos Mog(untinos), qui pro tempore fuerint, devolvatur et apud nos et eosdem archiepiscopos Mog(untinos) remaneat per Datum. petuis temporibus in futurum. I) am Rande: Consecratio novi altaris.
Strana 152
152 Nr. 269—272 [1329—etwa 1332/. 269. Derselbe weist dem Schultheissen G. den Betrag einer Schuld auf seinen Zoll zu Miltenberg an. K 3661). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. In Miltenberg war Baldewin am 21. Juli 1332 (Goerz 75) und vielleicht nochmals vor und nach der Nürnberger Zusammenkunft mit dem Kaiser, Johann von Böhmen und den Herzögen von Niederbayern im August desselben Jahres, auf welche sich das eundo ad colloquium et redeundo beziehen könnte. Ende 1333 hat Baldewin den Miltenberger Zoll verpachtet (Nr. 300). Nos B(aldewinus) recognoscimus publice per presentes nos teneri et obligatos esse G. scult(eto) .. occasione expensarum per nos eundo ad colloquium et redeundo circa fest(um)a) factarum in Cli(....)h(eim)b), quas sibi super media parte thelonei nostri super terram in Milden(berg) tollendas et recipiendas integre harum deputamus serie litterarum sigillo archiepiscopatus nostri Datum et cetera. sigillatarum in testimonium super eo. Rasuram huius vocabuli in Milden(berg)' in tercia linea Datum ut supra. apparentem presentibus approbamus. I) am Rande: I. (links) Recognicio debitorum, 2. (rechts, getilgt, darunter Verweis auf fol. e dieser Lage, womit wohl Nr. 305 = K 392 auf fol. 204 a + a) un- mit gleicher Ueberschrift gemeint ist) Assignacio super redditus. sicher. + b) Cli.h(eim) eher als Cluh(eim). 270. [1329—etwa 1332]. Derselbe beauftragt seinen Kellner Johann in Amöneburg, die Einkünfte irregulärer Geistlicher im Gebiet genannter Propsteien einzuziehen. K 3681). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263, zur Sache Nr. 267. Der Kellner Johann kommt gerade 1331 Mai 17 vor (Wyss II nr. 553), 1333 Juni 8 ist er nicht mehr im Amt (Würzburg, Stiftsarchiv Aschaffenburg 266 nr. 522); 1330 Sept. 30 wird Rupert Milchling erwähnt (Revers von 1333 Nov. 20 in München, Erzstift Mainz fasc. 76). Bald(ewinus) et cetera. Ioh(anni) cellerario suo Amene- b(urgensi) salutem in domino. Discretioni tue in his scriptis conmittimus et mandamus, quatenus fructus bonorum vacancium non residencium pastorum et non promotorum ad ordines, quos eorum requirunt beneficia, ac eorum, qui plurales existunt in beneficiis ecclesiasticis vel ea alias de facto occupant minus iuste, per sancti Step(hani) Mog(untini), Frit(islariensis) et Geismar(iensis) preposi- turarum terminos auctoritate nostra sequestres et per te vel alium aut alios, prout expedire videris, colligas et nobis reserves per nos in usus debitos convertendos contradictores et rebelles per censuram ecclesiasticam severea) conpescendo. 1) am Rande: Sequestrantur fructus etc. + a) sweifelhaft. [1329 — etwa 1332]. 271. Derselbe verleiht den Juden von Erfurt Gerichtstand vor Hermann von Bibra, Dechant von St. Marien daselbst. K 3691). — Ueber die Einreihung vgl. Nr. 263. Wohl Wiederholung einer als Formular überlieferten Urkunde eines älteren Erzbischofs Heinrich (vgl. Levison: Neues Archiv XXXII 439 N. 4). Diese (H), deren Text ich Levison und Vigener verdanke, wird auf Heinrich II. zu beziehen und vielleicht ins Jahr 1287 zu setzen sein. Denn damals bestätigt und gewährleistet der Erz- bischof der Stadt Erfurt einen Brief seines Vorgängers Werner für die Juden (C. Beyer I nr. 369). Da die Bürger von Erfurt Heinrichs Privileg erst 1282 erhalten haben (Beyer I nr. 317), wird sein Judenbrief kaum älter sein.
152 Nr. 269—272 [1329—etwa 1332/. 269. Derselbe weist dem Schultheissen G. den Betrag einer Schuld auf seinen Zoll zu Miltenberg an. K 3661). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. In Miltenberg war Baldewin am 21. Juli 1332 (Goerz 75) und vielleicht nochmals vor und nach der Nürnberger Zusammenkunft mit dem Kaiser, Johann von Böhmen und den Herzögen von Niederbayern im August desselben Jahres, auf welche sich das eundo ad colloquium et redeundo beziehen könnte. Ende 1333 hat Baldewin den Miltenberger Zoll verpachtet (Nr. 300). Nos B(aldewinus) recognoscimus publice per presentes nos teneri et obligatos esse G. scult(eto) .. occasione expensarum per nos eundo ad colloquium et redeundo circa fest(um)a) factarum in Cli(....)h(eim)b), quas sibi super media parte thelonei nostri super terram in Milden(berg) tollendas et recipiendas integre harum deputamus serie litterarum sigillo archiepiscopatus nostri Datum et cetera. sigillatarum in testimonium super eo. Rasuram huius vocabuli in Milden(berg)' in tercia linea Datum ut supra. apparentem presentibus approbamus. I) am Rande: I. (links) Recognicio debitorum, 2. (rechts, getilgt, darunter Verweis auf fol. e dieser Lage, womit wohl Nr. 305 = K 392 auf fol. 204 a + a) un- mit gleicher Ueberschrift gemeint ist) Assignacio super redditus. sicher. + b) Cli.h(eim) eher als Cluh(eim). 270. [1329—etwa 1332]. Derselbe beauftragt seinen Kellner Johann in Amöneburg, die Einkünfte irregulärer Geistlicher im Gebiet genannter Propsteien einzuziehen. K 3681). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263, zur Sache Nr. 267. Der Kellner Johann kommt gerade 1331 Mai 17 vor (Wyss II nr. 553), 1333 Juni 8 ist er nicht mehr im Amt (Würzburg, Stiftsarchiv Aschaffenburg 266 nr. 522); 1330 Sept. 30 wird Rupert Milchling erwähnt (Revers von 1333 Nov. 20 in München, Erzstift Mainz fasc. 76). Bald(ewinus) et cetera. Ioh(anni) cellerario suo Amene- b(urgensi) salutem in domino. Discretioni tue in his scriptis conmittimus et mandamus, quatenus fructus bonorum vacancium non residencium pastorum et non promotorum ad ordines, quos eorum requirunt beneficia, ac eorum, qui plurales existunt in beneficiis ecclesiasticis vel ea alias de facto occupant minus iuste, per sancti Step(hani) Mog(untini), Frit(islariensis) et Geismar(iensis) preposi- turarum terminos auctoritate nostra sequestres et per te vel alium aut alios, prout expedire videris, colligas et nobis reserves per nos in usus debitos convertendos contradictores et rebelles per censuram ecclesiasticam severea) conpescendo. 1) am Rande: Sequestrantur fructus etc. + a) sweifelhaft. [1329 — etwa 1332]. 271. Derselbe verleiht den Juden von Erfurt Gerichtstand vor Hermann von Bibra, Dechant von St. Marien daselbst. K 3691). — Ueber die Einreihung vgl. Nr. 263. Wohl Wiederholung einer als Formular überlieferten Urkunde eines älteren Erzbischofs Heinrich (vgl. Levison: Neues Archiv XXXII 439 N. 4). Diese (H), deren Text ich Levison und Vigener verdanke, wird auf Heinrich II. zu beziehen und vielleicht ins Jahr 1287 zu setzen sein. Denn damals bestätigt und gewährleistet der Erz- bischof der Stadt Erfurt einen Brief seines Vorgängers Werner für die Juden (C. Beyer I nr. 369). Da die Bürger von Erfurt Heinrichs Privileg erst 1282 erhalten haben (Beyer I nr. 317), wird sein Judenbrief kaum älter sein.
Strana 153
1329—etwa 1332 153 Bald(ewinus)a) et cetera provisor vobis Iudeis nostris Erfordie conmorantibus, ut securitate, quantum possibile fuerit, et vestris bonis consue- tudinibus gaudere possitis et9) * de vobis querulantibus, ut iusticiam debitam gratiam concedimus specialem, consequantur, prospicere volentes quod extra civitatem Erford(ensem) per iudices ordinarios vel delegatos a nobis trahi ad iudicium non possitis, sed quicunque examine) iuridico vos com- muniter vel divisim inpulsare voluerit, adeant") honorabilem virum Her- mannum decanum ecclesie sancte M(arie) Er(fordensis), quem vobis et eis, qui de vobis querulari voluerint, pro iudice constituimus in hiis scriptis, ut, quod iustum fuerit, decernat et exequatur, testes cogat et contra- dictores conpescat provide ecclesiasticam per censuram, inh(ibentes), ne qui plebani civitatis Erford(ensis)e) aliquas litteras aliorum iud(icum) nobis subiectorum contra hanc nostram concessionem vobis Iud(eis) f) nostris adicientes infrascriptis vobis, factam quomodolibet exequantur, quod convincere velg) convinci non possitis nisi Christianorum et Iudeorum testimonion), sicut de iure et de consuetudine hoc actenus est servatum1), presentibus a festo beatie Ma(rie) proxime venturo ad unum Datum. annum duraturisk). I) Ueberschr.: Privilegium Iudeorum ad iud(icium). + a) H. dei gratia etc. H. + b) et ut de vobis conqueri volentibus et vobis, de quibus conqueri volueritis, eo comodius debita reddatur iusticia, de gratia duximus concedendum st. et — specialem H. + c) examini K. + d) adeat honestos viros ..tales vel alterum ipsorum quos — voluerint, pro iudicibus — decernant et exequantur — cogant et — conpescant H. + e) talis H. + f) nostris — vobis ausgefallen H. + g) et H. + h) testium H. + i) seriatum H, wo noch folgt: Preterea vobis talibus mandamus, ut in causis, que ad vos predicto modo deferri con- tigerit, procedatis et easdem decidatis previa racione. + k) etc. st. dur. Datum H. 272. Trier [1329—etwa 1332]. Derselbe befiehlt den Mainzer Stuhlrichtern, die Provinzial- statuten von 1310 in einzelnen Punkten milder zu handhaben. K 3701). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Vielleicht hängt die U. sachlich zusammen mit dem Erlass der von Mainzer Bürgern auf Grund derselben Provinzialstatuten verwirkten Strafen durch Heinrich von Virneburg und den Papst im Mai und August 1330 (vgl. Schrohe Mainz 102 f.). Sollte sie sich unmittelbar auf die Stadt Mainz beziehen, wofür kein Anhaltspunkt vorliegt, so könnte sie erst nach deren Unterwerfung unter Baldewin und ihrer Entlassung aus der Acht gegeben sein (vgl. Schrohe 107 f.). Bald(ewinus) et cetera s(ancte) Mog(untine) sedis in spirituali- bus et temporalibus provisor honorabilibus viris iudicibus eiusdem 1. Cupientes sue sedis in Christo sibi dilectis salutem in domino. cleri et populi Mog(untine) dyocesis passionibus, quibus nonnunquam preter eorum culpam innocenter penitus affliguntur, per cessaciones divinorum et interdicta, que sepius servantur ibidem virtute statutorum provincialium Mog(untinorum) editorum contra capti- vatores, detentores, occisores et mutilatores clericorum 1), in quantum commode fieri poterit, consulere et super hoc ipsis de oportuno remedio facere provideri discrecioni vestre conmittimus et manda- mus, quatenus vice et auctoritate nostra de consilio capituli nostri Mog(untini) vel sanioris partis eiusdem, ubicumque necesse fuerit et oportunum vobis et ipsis videbitur, rigorem dictorum statutorum temperetis ita videlicet, quod tantum contra malefactores pretactos et eos, qui ipsis ad hoc prestiterint consilium, auxilium vel favorem
1329—etwa 1332 153 Bald(ewinus)a) et cetera provisor vobis Iudeis nostris Erfordie conmorantibus, ut securitate, quantum possibile fuerit, et vestris bonis consue- tudinibus gaudere possitis et9) * de vobis querulantibus, ut iusticiam debitam gratiam concedimus specialem, consequantur, prospicere volentes quod extra civitatem Erford(ensem) per iudices ordinarios vel delegatos a nobis trahi ad iudicium non possitis, sed quicunque examine) iuridico vos com- muniter vel divisim inpulsare voluerit, adeant") honorabilem virum Her- mannum decanum ecclesie sancte M(arie) Er(fordensis), quem vobis et eis, qui de vobis querulari voluerint, pro iudice constituimus in hiis scriptis, ut, quod iustum fuerit, decernat et exequatur, testes cogat et contra- dictores conpescat provide ecclesiasticam per censuram, inh(ibentes), ne qui plebani civitatis Erford(ensis)e) aliquas litteras aliorum iud(icum) nobis subiectorum contra hanc nostram concessionem vobis Iud(eis) f) nostris adicientes infrascriptis vobis, factam quomodolibet exequantur, quod convincere velg) convinci non possitis nisi Christianorum et Iudeorum testimonion), sicut de iure et de consuetudine hoc actenus est servatum1), presentibus a festo beatie Ma(rie) proxime venturo ad unum Datum. annum duraturisk). I) Ueberschr.: Privilegium Iudeorum ad iud(icium). + a) H. dei gratia etc. H. + b) et ut de vobis conqueri volentibus et vobis, de quibus conqueri volueritis, eo comodius debita reddatur iusticia, de gratia duximus concedendum st. et — specialem H. + c) examini K. + d) adeat honestos viros ..tales vel alterum ipsorum quos — voluerint, pro iudicibus — decernant et exequantur — cogant et — conpescant H. + e) talis H. + f) nostris — vobis ausgefallen H. + g) et H. + h) testium H. + i) seriatum H, wo noch folgt: Preterea vobis talibus mandamus, ut in causis, que ad vos predicto modo deferri con- tigerit, procedatis et easdem decidatis previa racione. + k) etc. st. dur. Datum H. 272. Trier [1329—etwa 1332]. Derselbe befiehlt den Mainzer Stuhlrichtern, die Provinzial- statuten von 1310 in einzelnen Punkten milder zu handhaben. K 3701). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Vielleicht hängt die U. sachlich zusammen mit dem Erlass der von Mainzer Bürgern auf Grund derselben Provinzialstatuten verwirkten Strafen durch Heinrich von Virneburg und den Papst im Mai und August 1330 (vgl. Schrohe Mainz 102 f.). Sollte sie sich unmittelbar auf die Stadt Mainz beziehen, wofür kein Anhaltspunkt vorliegt, so könnte sie erst nach deren Unterwerfung unter Baldewin und ihrer Entlassung aus der Acht gegeben sein (vgl. Schrohe 107 f.). Bald(ewinus) et cetera s(ancte) Mog(untine) sedis in spirituali- bus et temporalibus provisor honorabilibus viris iudicibus eiusdem 1. Cupientes sue sedis in Christo sibi dilectis salutem in domino. cleri et populi Mog(untine) dyocesis passionibus, quibus nonnunquam preter eorum culpam innocenter penitus affliguntur, per cessaciones divinorum et interdicta, que sepius servantur ibidem virtute statutorum provincialium Mog(untinorum) editorum contra capti- vatores, detentores, occisores et mutilatores clericorum 1), in quantum commode fieri poterit, consulere et super hoc ipsis de oportuno remedio facere provideri discrecioni vestre conmittimus et manda- mus, quatenus vice et auctoritate nostra de consilio capituli nostri Mog(untini) vel sanioris partis eiusdem, ubicumque necesse fuerit et oportunum vobis et ipsis videbitur, rigorem dictorum statutorum temperetis ita videlicet, quod tantum contra malefactores pretactos et eos, qui ipsis ad hoc prestiterint consilium, auxilium vel favorem
Strana 154
154 Nr. 273—275 aut alias culpabiles extiterint, in talibus serventur huiusmodi statuta, in locis dumtaxat, in quibus ipsi malefactores domicilium vel iurisdictionem habuerint vel exercuerint de iure vel de facto et ad que ipsi devenerint, et post eorum recessum per aliquot dierum lucida intervalla. 2. Et si quis dominus temporalis tales in suo dominio sustinuerit ultra quindenam a tempore perpetrati delicti huiusmodi, nisi satisfactionem et emendam fieri ordinaverit infra dicte quindene spacium de delicto tali, quod ex tunc in omnibus locis et parrochiis in terminis iurisdictionis et dominii predicti domini sitis servetur communiter cessacio divinorum et in locis domiciliorum seu receptaculorum malefactorum pretactorum ecclesiasticum interdictum usque ad satisfactionem debitam et condignam. 3. Si vero malefactores ipsi persone leves fuerint, ita quod per modum premissum cogi ad emendam nequiverint vel conpelli, hoc iterum vobis iuxta vestre discretionis arbitrium con- mittimus moderandum, nisi certe casus fuerint tales in premissis, volentes propter quod fuerimus merito personaliter consulendi, et mandantes vobis, quatenus divinorum off(ici)a a) in talibus casibus iuxta modum premissum sine difficultate aliqua relaxetis et in sallario litterarum desuper sub sigillo sedis nostre predicte dandarum modum excedere non sinatis presentibus valituris, donec super ipsis aliud duxerimus ordinandum. Datum Tre(veris). I) Ueberschr.: Moderacio statutorum Mog(untinorum). + a) 2. 1) Hartzheim IV 211. [1329—etwa 1332]. 273. Die Ritter H. von C. und sein Sohn R., [Mainzer] Amt- leute des Erzbischofs Baldewin, schwören diesem Treue, auch gegen den Papst. K 3741). — Znr Einreihung vgl. Nr. 263. I. Wir H. von C. und R. sin sûn rittere dun kunt allen luden, daz wir dem hochgeborn fursten unserm hern hern B(aldewin) et cetera, des amptlude wir sin, gelobet und gesworn han, getruwe und holt zu sine und sin bestes zu werbene, als verre wir kunnen und mogen, die vesten, die unser ieclicher itzunt inne hat von siner wegen oder die er unser ieclichem hernach males bevelet, niemanne zu antwertene um keyner hande sache oder not, noch von keyme geboit des pabistes oder iemans anders nacha) von bannes noch von absolucien, iz ensie von unsers herren vor- genant gegenwertigem geheyze und mit sinemb) guden willen. 2. Wilchern unser aber her nach malis nit langer gelustet sines amptes zu haldene, der sal iz unsern vorgenanten herren lazen vore wissen eynen mant und ieme sine vesten, die er hat da binnen, wider antwerten mit spise und gewere, als bescheydelich ist, ane geverde et cetera. 3. Und wo wir daz brechen oder nicht stede hilden, so solena) wir truwelos, erlos unt meynedig sin und ensal noch enmach uns daz noch der babist noch dekeyne geistliche noch werltliche gewalt nummer abe genemen noch uns da von entbinden noch los machen in keynerhande wise. Daz begriffen wir bie dem vorgenanten eyde, den wir ouch dar uber han gedan. I) Ueberschr.: Promissa officiatorum.† a) K. + b) simen.
154 Nr. 273—275 aut alias culpabiles extiterint, in talibus serventur huiusmodi statuta, in locis dumtaxat, in quibus ipsi malefactores domicilium vel iurisdictionem habuerint vel exercuerint de iure vel de facto et ad que ipsi devenerint, et post eorum recessum per aliquot dierum lucida intervalla. 2. Et si quis dominus temporalis tales in suo dominio sustinuerit ultra quindenam a tempore perpetrati delicti huiusmodi, nisi satisfactionem et emendam fieri ordinaverit infra dicte quindene spacium de delicto tali, quod ex tunc in omnibus locis et parrochiis in terminis iurisdictionis et dominii predicti domini sitis servetur communiter cessacio divinorum et in locis domiciliorum seu receptaculorum malefactorum pretactorum ecclesiasticum interdictum usque ad satisfactionem debitam et condignam. 3. Si vero malefactores ipsi persone leves fuerint, ita quod per modum premissum cogi ad emendam nequiverint vel conpelli, hoc iterum vobis iuxta vestre discretionis arbitrium con- mittimus moderandum, nisi certe casus fuerint tales in premissis, volentes propter quod fuerimus merito personaliter consulendi, et mandantes vobis, quatenus divinorum off(ici)a a) in talibus casibus iuxta modum premissum sine difficultate aliqua relaxetis et in sallario litterarum desuper sub sigillo sedis nostre predicte dandarum modum excedere non sinatis presentibus valituris, donec super ipsis aliud duxerimus ordinandum. Datum Tre(veris). I) Ueberschr.: Moderacio statutorum Mog(untinorum). + a) 2. 1) Hartzheim IV 211. [1329—etwa 1332]. 273. Die Ritter H. von C. und sein Sohn R., [Mainzer] Amt- leute des Erzbischofs Baldewin, schwören diesem Treue, auch gegen den Papst. K 3741). — Znr Einreihung vgl. Nr. 263. I. Wir H. von C. und R. sin sûn rittere dun kunt allen luden, daz wir dem hochgeborn fursten unserm hern hern B(aldewin) et cetera, des amptlude wir sin, gelobet und gesworn han, getruwe und holt zu sine und sin bestes zu werbene, als verre wir kunnen und mogen, die vesten, die unser ieclicher itzunt inne hat von siner wegen oder die er unser ieclichem hernach males bevelet, niemanne zu antwertene um keyner hande sache oder not, noch von keyme geboit des pabistes oder iemans anders nacha) von bannes noch von absolucien, iz ensie von unsers herren vor- genant gegenwertigem geheyze und mit sinemb) guden willen. 2. Wilchern unser aber her nach malis nit langer gelustet sines amptes zu haldene, der sal iz unsern vorgenanten herren lazen vore wissen eynen mant und ieme sine vesten, die er hat da binnen, wider antwerten mit spise und gewere, als bescheydelich ist, ane geverde et cetera. 3. Und wo wir daz brechen oder nicht stede hilden, so solena) wir truwelos, erlos unt meynedig sin und ensal noch enmach uns daz noch der babist noch dekeyne geistliche noch werltliche gewalt nummer abe genemen noch uns da von entbinden noch los machen in keynerhande wise. Daz begriffen wir bie dem vorgenanten eyde, den wir ouch dar uber han gedan. I) Ueberschr.: Promissa officiatorum.† a) K. + b) simen.
Strana 155
1329—etwa 1332 155 274. [1329—etwa 1332 2]. Apele von H. und Bertholt von Worbis bekennen, dass ihnen Hermann, Dechant zu St. Marien in Erfurt und Mainzer Amtmann daselbst, die Burgen zum Stein und zu Gleichenstein übertragen hat ; Erzbischof Baldewin stimmt zu. K 3761). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. B. von W. kommt 1336 als einer der Mainzer Vormünder Baldewins vor (C. Beyer II nr. 141, 147). 1. Wir Apele von H. zume Steyne und B(ertholt) von Worbez zu Glichensteyn burgmanne bekennen offenliche an disem brive und dun kunt etc., daz der erbere man her Her(man) a) der dechen zu unser frowen zu Erforte amptman des forwerkes da selves von sunderlicher gewalt des vorthsamen in gote vater und herren hern Bald(ewin) etc. uns di burge zume Steyne und zu Gli(chensteyn) hat bevolen mit alle den gerichten, renten, nutzen und gevellen, die darzu gehoren und von alder darzu gehort han, da bi wir sie behalden sollen also verre, alse wir wissen und mogen, zu behutene und zu bewareneb) und getruweliche zu be- wachene, also man burge zu rechte bewarn sol, uf sente Ia(cobus) 2. Dar zu giebet er uns zu sture dag, derc) nehst komet 1). achthalbe marg und zwenzig uf sente M.2) dag lotiges silbers 3. Wir sollen ouch closter, paffen und die lude, di in den etc. gerichten sitzen, beschirmen und verteidingen und nicht besweren an bete noch an ungerichte, wan von alder gewesit ist. 4. Win sollen ouch dez holczes nicht mer genizsen wan zu furwerke und zu gebüwe uns und den burmannen und unsers herren luden, den wirs gunnen. 5. Wir sollen ouch den acker etc. getruwelichen s 6. Welde aber unser vorgenanter erbeiten alse unsen eigen. herre uffen urloyge haben von den vorgenanten vesten, so solde er sinen marschalk dar uf setzen, ob er welde, uf sinen gewin und verlust. Deme solden wir undertening sin alse andere bur- 7. Und wo manne, und solden doch unse burghude haben etc. wir anders wizzentlichen sin in unsers herren dienste, da sal er uns und unsern frunden, die mit uns in unsers herren dinste sin, zu allen geziden sten vor mügelichen schaden. 8. Wir ensollen ouch nit dekeinen krig etc. zu ziehen von den vesten ane sine 9. Wird) B(aldewin) etc. dun kunt etc., daz wir wizzen etc. alsulche rede und vorworte, die der ersame man Her(man) der dechen etc. und B(ertholt) etc. mit eynander gehat han, um uns(er) tzwo burge etc. zu haldene etc. loben und stede halden etc. in aller der wise alse ire brive sprechen, die sie daruber gegeben han uf beide siten etc. I) am Rande: Comissio castrorum T(uringie?)† a) danach de getilgt (ur- springlich de Bibra beabsichtigt?). + b) zu bewarne korr.? + c) den K; komet in koment zu emendieren? + d) zum Folgenden die Randbemerkung: Ratificacio. 1) Juli 25. co 2) wohl Martines (November 11)Eeher als Michaelis (September 29). Letwa 13327. Erzbischof Baldewin an seinen lieben Th(eodericus) Propst des mona- sterium Luppol(desberge) (Lippoldsberg): verordnet bis auf Weiteres, dass die von ihm (Th.) aus L. in das neugegründete cenobium Gudensburen (Gotts- büren) zu verpflanzenden Nonnen ein ganzes Jahr ununterbrochen dort bleiben und intra dominicam et dominicam quomodolibet immutentur so vorsichtig, 275.
1329—etwa 1332 155 274. [1329—etwa 1332 2]. Apele von H. und Bertholt von Worbis bekennen, dass ihnen Hermann, Dechant zu St. Marien in Erfurt und Mainzer Amtmann daselbst, die Burgen zum Stein und zu Gleichenstein übertragen hat ; Erzbischof Baldewin stimmt zu. K 3761). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. B. von W. kommt 1336 als einer der Mainzer Vormünder Baldewins vor (C. Beyer II nr. 141, 147). 1. Wir Apele von H. zume Steyne und B(ertholt) von Worbez zu Glichensteyn burgmanne bekennen offenliche an disem brive und dun kunt etc., daz der erbere man her Her(man) a) der dechen zu unser frowen zu Erforte amptman des forwerkes da selves von sunderlicher gewalt des vorthsamen in gote vater und herren hern Bald(ewin) etc. uns di burge zume Steyne und zu Gli(chensteyn) hat bevolen mit alle den gerichten, renten, nutzen und gevellen, die darzu gehoren und von alder darzu gehort han, da bi wir sie behalden sollen also verre, alse wir wissen und mogen, zu behutene und zu bewareneb) und getruweliche zu be- wachene, also man burge zu rechte bewarn sol, uf sente Ia(cobus) 2. Dar zu giebet er uns zu sture dag, derc) nehst komet 1). achthalbe marg und zwenzig uf sente M.2) dag lotiges silbers 3. Wir sollen ouch closter, paffen und die lude, di in den etc. gerichten sitzen, beschirmen und verteidingen und nicht besweren an bete noch an ungerichte, wan von alder gewesit ist. 4. Win sollen ouch dez holczes nicht mer genizsen wan zu furwerke und zu gebüwe uns und den burmannen und unsers herren luden, den wirs gunnen. 5. Wir sollen ouch den acker etc. getruwelichen s 6. Welde aber unser vorgenanter erbeiten alse unsen eigen. herre uffen urloyge haben von den vorgenanten vesten, so solde er sinen marschalk dar uf setzen, ob er welde, uf sinen gewin und verlust. Deme solden wir undertening sin alse andere bur- 7. Und wo manne, und solden doch unse burghude haben etc. wir anders wizzentlichen sin in unsers herren dienste, da sal er uns und unsern frunden, die mit uns in unsers herren dinste sin, zu allen geziden sten vor mügelichen schaden. 8. Wir ensollen ouch nit dekeinen krig etc. zu ziehen von den vesten ane sine 9. Wird) B(aldewin) etc. dun kunt etc., daz wir wizzen etc. alsulche rede und vorworte, die der ersame man Her(man) der dechen etc. und B(ertholt) etc. mit eynander gehat han, um uns(er) tzwo burge etc. zu haldene etc. loben und stede halden etc. in aller der wise alse ire brive sprechen, die sie daruber gegeben han uf beide siten etc. I) am Rande: Comissio castrorum T(uringie?)† a) danach de getilgt (ur- springlich de Bibra beabsichtigt?). + b) zu bewarne korr.? + c) den K; komet in koment zu emendieren? + d) zum Folgenden die Randbemerkung: Ratificacio. 1) Juli 25. co 2) wohl Martines (November 11)Eeher als Michaelis (September 29). Letwa 13327. Erzbischof Baldewin an seinen lieben Th(eodericus) Propst des mona- sterium Luppol(desberge) (Lippoldsberg): verordnet bis auf Weiteres, dass die von ihm (Th.) aus L. in das neugegründete cenobium Gudensburen (Gotts- büren) zu verpflanzenden Nonnen ein ganzes Jahr ununterbrochen dort bleiben und intra dominicam et dominicam quomodolibet immutentur so vorsichtig, 275.
Strana 156
156 Nr. 276—282 dass kein Verdacht entstehen kann; auch der Priorissin und dem Konvent von L. befiehlt er, sich danach zu richten. Cum momentanee — Datum. — K 377. Gottsbüren ist frühestens im Herbst 1331, vielleicht noch etwas später, begründet worden (vgl. Falckenheiner: Zeitschrift des Vereins für hessische Geschichte I [1837] 18 ff.). Unsere U. gehört in seine ersten An- fänge. Dasu stimmt ihre Stellung in K (vgl. Nr. 263). 276. ſvor 1333 23. Derselbe erlaubt ausnahmsweise einen interdizierten Fried- hof zu benutzen. K 357a1). — Die Erwähnung von Baldewins eigenen Provinzial- statuten zeigt, dass die U. sich auf Trier bezieht. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Ut in cimiterio predicte ecclesie, in quo per H. quandam violenciam citra tamen sanguinis effusionem et lesionem enormem intelleximus alias perpetratam, quoslibet catholicos alias non prohibitos licite ad sepul(turam) ecclesiasticam admittere et ipsos sepelire valeas non obstante statuto nostro provinciali in contrarium edito 1) indulgemus litteris presentibus a tergo signatis super pre- tacto statuto quoad hunc casum certis nos causis moventibus misericorditer dispensantes. I) am Rande: Dispen(sum) super statuto, per quod cimiterium fuit interdictum. 1) vgl. c. 7 des Trierer Provinzialkonzils (Hartzheim IV 130); bestimmter drückt sich das Mainzer Konzil von 1310 aus (ebenda 223). Trier fvor 133323. 277. Derselbe an Meisterin und Konvent des Nonnenklosters montis sancte Marie apud Bop(ardiam) (Boppard): erlaubt ihnen, ungeachtet seiner Satzung, welche die Aufnahme von Nonnen nur gestattet, wenn Pfründen offen stehen (in den Trierer Provinzialstatuten von 1310 steht davon nichts, wohl aber in den Mainzer, vgl. Hartzheim IV 191), die Tochter des Ritters Symon dictus Beyer, wegen der er sich schon einmal an sie gewandt, auf- zunehmen. Ut non obstante — Datum Treveris. — K 365. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Ueber die Familie der Beyer vgl. Dominicus 544 ff.; Simon wird am 26. Januar 1331 genannt (Lamprecht III nr. 122). Unter den Meisterinnen von Marienberg kommt eine Sophia v. Beyer vor (vgl. Marx IIa 499). 278. [1333 Januar Januar 183. H[enricus] de Lesye] lässt mit Zustimmung seiner Gattin Mech[hildis und seiner Kinder Nicolaus], H[enricus, Elizabeth, Iutta, Phiola und Lyla dem Erzbischof Baldewin Ifür teils gezahlte, teils zu zahlende 300 Pfund Pfennige und ihm bewiesene Förderungen und Wohltaten] seine Eigengüter auf, um sie als Lehen zurickzuempfangen, und zwar seinen Anteil an der Burg Livenberg (Lievenb.; Lievenb-) ſmit den zugehörigen Leuten und Rechten] in feodum simplex, seinen sneuerbauten] Turm in Leye (Leyen; Burg L. bei Gondorf; anders wie in Nr. 210) [mil Ausnahme des alten Ge- bäudes der unteren Burg] in feodum ligium et aperibile, all seinen Besitz in Sarburg (Saarb-) und Urtziche (Uerzig)] und Umgebung, [besonders sein Haus Wildenhus (o über u) in Ue. und, in feodum ligium, sein Haus in S. mit dem Garten jenseits des erzbischöflichen vivarium, während er den Wein- garten Plenesche gegenüber Raitge (Rachtig) von I Fuder Mindestertrag schon vorlängst von ihm zu Burglehen des Novum castrum (Neuerburg) bei Witlich (Wittl-) besitst, wofür er und seine Erben in Neuerburg jährlich 6 Wochen und sonst auf Ansuchen mit Waffen und Rossen Dienst tun missen; er ver- pflichtet sich, [alle seine Trierischen Lehen weder weiterzuleihen noch ander- weitig zu veräussern,] dem Erzbischof nicht zu widerstehen sondern stets zu helfen, es sei denn gegen seine derzeitigen Gemeiner, Lehensherren und nächsten Blutsverwandten; unliebsame Verstärkungen der Verteidigungswerke und Gräben des Turmes in Leyen wird er fauf erzbischöfliche Weisung] be- seitigen; für die Erfüllung dieser Bedingungen lässt er den ganzen Besitz zu Pfande. Siegler: der Aussteller sowie, auf dessen und seiner siegellosen Gattin und Kinder Bitte, die gestrengen Ritter Herren Io(hannes) de Rupe, M.s vitricus, ferner Paulus de Eich und Bertoldus de Sotern dictus der durre.
156 Nr. 276—282 dass kein Verdacht entstehen kann; auch der Priorissin und dem Konvent von L. befiehlt er, sich danach zu richten. Cum momentanee — Datum. — K 377. Gottsbüren ist frühestens im Herbst 1331, vielleicht noch etwas später, begründet worden (vgl. Falckenheiner: Zeitschrift des Vereins für hessische Geschichte I [1837] 18 ff.). Unsere U. gehört in seine ersten An- fänge. Dasu stimmt ihre Stellung in K (vgl. Nr. 263). 276. ſvor 1333 23. Derselbe erlaubt ausnahmsweise einen interdizierten Fried- hof zu benutzen. K 357a1). — Die Erwähnung von Baldewins eigenen Provinzial- statuten zeigt, dass die U. sich auf Trier bezieht. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Ut in cimiterio predicte ecclesie, in quo per H. quandam violenciam citra tamen sanguinis effusionem et lesionem enormem intelleximus alias perpetratam, quoslibet catholicos alias non prohibitos licite ad sepul(turam) ecclesiasticam admittere et ipsos sepelire valeas non obstante statuto nostro provinciali in contrarium edito 1) indulgemus litteris presentibus a tergo signatis super pre- tacto statuto quoad hunc casum certis nos causis moventibus misericorditer dispensantes. I) am Rande: Dispen(sum) super statuto, per quod cimiterium fuit interdictum. 1) vgl. c. 7 des Trierer Provinzialkonzils (Hartzheim IV 130); bestimmter drückt sich das Mainzer Konzil von 1310 aus (ebenda 223). Trier fvor 133323. 277. Derselbe an Meisterin und Konvent des Nonnenklosters montis sancte Marie apud Bop(ardiam) (Boppard): erlaubt ihnen, ungeachtet seiner Satzung, welche die Aufnahme von Nonnen nur gestattet, wenn Pfründen offen stehen (in den Trierer Provinzialstatuten von 1310 steht davon nichts, wohl aber in den Mainzer, vgl. Hartzheim IV 191), die Tochter des Ritters Symon dictus Beyer, wegen der er sich schon einmal an sie gewandt, auf- zunehmen. Ut non obstante — Datum Treveris. — K 365. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Ueber die Familie der Beyer vgl. Dominicus 544 ff.; Simon wird am 26. Januar 1331 genannt (Lamprecht III nr. 122). Unter den Meisterinnen von Marienberg kommt eine Sophia v. Beyer vor (vgl. Marx IIa 499). 278. [1333 Januar Januar 183. H[enricus] de Lesye] lässt mit Zustimmung seiner Gattin Mech[hildis und seiner Kinder Nicolaus], H[enricus, Elizabeth, Iutta, Phiola und Lyla dem Erzbischof Baldewin Ifür teils gezahlte, teils zu zahlende 300 Pfund Pfennige und ihm bewiesene Förderungen und Wohltaten] seine Eigengüter auf, um sie als Lehen zurickzuempfangen, und zwar seinen Anteil an der Burg Livenberg (Lievenb.; Lievenb-) ſmit den zugehörigen Leuten und Rechten] in feodum simplex, seinen sneuerbauten] Turm in Leye (Leyen; Burg L. bei Gondorf; anders wie in Nr. 210) [mil Ausnahme des alten Ge- bäudes der unteren Burg] in feodum ligium et aperibile, all seinen Besitz in Sarburg (Saarb-) und Urtziche (Uerzig)] und Umgebung, [besonders sein Haus Wildenhus (o über u) in Ue. und, in feodum ligium, sein Haus in S. mit dem Garten jenseits des erzbischöflichen vivarium, während er den Wein- garten Plenesche gegenüber Raitge (Rachtig) von I Fuder Mindestertrag schon vorlängst von ihm zu Burglehen des Novum castrum (Neuerburg) bei Witlich (Wittl-) besitst, wofür er und seine Erben in Neuerburg jährlich 6 Wochen und sonst auf Ansuchen mit Waffen und Rossen Dienst tun missen; er ver- pflichtet sich, [alle seine Trierischen Lehen weder weiterzuleihen noch ander- weitig zu veräussern,] dem Erzbischof nicht zu widerstehen sondern stets zu helfen, es sei denn gegen seine derzeitigen Gemeiner, Lehensherren und nächsten Blutsverwandten; unliebsame Verstärkungen der Verteidigungswerke und Gräben des Turmes in Leyen wird er fauf erzbischöfliche Weisung] be- seitigen; für die Erfüllung dieser Bedingungen lässt er den ganzen Besitz zu Pfande. Siegler: der Aussteller sowie, auf dessen und seiner siegellosen Gattin und Kinder Bitte, die gestrengen Ritter Herren Io(hannes) de Rupe, M.s vitricus, ferner Paulus de Eich und Bertoldus de Sotern dictus der durre.
Strana 157
—1333 April 30 157 D. a. dom. M° CCC° XXX secundo die XVIIIa mensis ianuarii. — K 379 stark gekürzt geschrieben und zusammengezogen; vollständig Balduineum II nr. 631 und I nr. 620 in Koblenz (vgl. Dominicus 408 N. 7). [ 1333 Februar 3]. 279. [Ritter Iohannes [Vogt, Schultheiss Ru]i[lijkinus (o über u) (Kylkinus K), fdie Schöffenſ und die ganze Gemeinde des Dorfes [Ludinstorf (Leudesdorf) ver- künden, dass der bescheidene Herr Priester (Iodocus] Sohn des (Iohannes [daselbst/ dictus Eynenson de Ludinstorp] an [den Marienaltar] der Kirche Io(hannes zur Verbesserung ihrer Dotation mit Zustimmung seines Vaters und seiner Mutter Irmentrudis] Eigengut, nämlich 13 Stücke (pecie) Weinland in banno et finagio von [L.], im Gesamtumfang von 3 Morgen, I in loco [dicto Ulter (o über u), 2 in (me Perriche], 3 auf [dem Gesetze, 2 an dem Sitzendaise (Bitzendaise?), I beim Hofe der Herren von Himelroyde (Himme- rode), 4 über der Kirche], deren Wachstum durchschnittlich 10 (4) Fuder nach Kölner Mass beträgt, [sowie eine Hofstätte beim Hofe der Herren de Lacu (Laach)] unter Vorbehalt der Nutzniessung auf Lebenszeit geschenkt hat; nach des Schenkers Tode soll der Erzbischof von Trier den Altar mit einem anderen Priester besetzen, der vorbehaltlich der Rechte des Pfarrers täglich an ihm die Messe liest und an den kanonischen Stunden zugegen ist wenn ihn nicht Krankheit oder echte Not hindert, sowie für die Seelen des Schenkers und seiner Tante (matertera), der Herrin Margareta] Witwe des [Ritters] Herrn H[ermannus] de [Limpach] betet. Siegler: der Aussteller J. und Herr Amandus, Vertreter des abwesenden (ad presens in remotis agentis Herrn Gerlacus, Pfarrers von L.], da alle Anderen kein Siegel haben, fauj deren Bitte]. Quoniam hominum — [D. a. dom. M° CCC° XXX secundo in crastino purificacionis beate Marie virginis gloriose]. — K 413, verkürzt, Orig., von Losse geschrieben, in Koblenz (Kurtrier Aemter u. Ortschaften Leudesdorf nr. 1), Balduineum I nr. 331, II nr. 344. 1333 März 12. 280*. Erzbischof Baldewin für die Kollegiatkirche in Maastricht. K 406 (ohne Tagzahl des Monats; vielleicht Abschrift des Entwurfes oder Rein- entwurf) und K 420 mit dem Zusatz, dass Dekan und Kapitel dem Aus- steller bis zum nächsten Pfingstfest einen besiegelten Revers (Günther IIIa nr. 192, wörtliche Wiederholung) auszustellen haben; Sauerland II nr. 2106 (irrig zu 1332) Reg. aus der inserierenden U. Papst Klemens VI. Sauerland III nr. 389. * Avignon 1333 April 30. 281*. Papst Johannes XXII. an Geraldus de Bisturre Dekan von Angers. K 72; Sauerland II nr. 2165 aus vatikan. Register, verkürzt. Abweichungen. S. 462 Adresse dilecto filio st. magistro, Z. 2 v. u. fehlt vice nostra. Avignon 1333 April 30. 282. Derselbe ersucht den Erzbischof Baldewin, dem Erz- bischof Heinrich das Erzbistum Mains zu überlassen. K 731) und K 44III); Sauerland II nr. 2166 stark verkürzt aus dem päpstlichen Register (S). Iohannesa) episcopusa)b) servusa) servoruma) deia) venera- bilia) fratria) Bald(ewino) archiepiscopo Trever(ensi)a) salutema) eta) apostolicama) benedictionema). 1. Urget nos caritas, hor- taturc) pietas officiique debitum interpellatd), ut eae), que in tuam ponunt gloriam, maculantf), divinam contra te iram provocant, dispendia inferunt proximeg) animequeh) tue, nisi resipueris, mortem comminantur, eternam ante ment ilsi) tue oculos expo- nentes apud tuam fraternitatem sedule, ut a tantis periculis te liberare non differas, exhortacionibus salubribus insistamus. 2. Sane, sicut tua novitk) fraternitas, dudum vacante Mogunt(ina)1) ecclesia disposicioni apostolice reservata, eidem ecclesie de venera bili fratre nostro Henrico archiepiscopo Moguntinom) duximus
—1333 April 30 157 D. a. dom. M° CCC° XXX secundo die XVIIIa mensis ianuarii. — K 379 stark gekürzt geschrieben und zusammengezogen; vollständig Balduineum II nr. 631 und I nr. 620 in Koblenz (vgl. Dominicus 408 N. 7). [ 1333 Februar 3]. 279. [Ritter Iohannes [Vogt, Schultheiss Ru]i[lijkinus (o über u) (Kylkinus K), fdie Schöffenſ und die ganze Gemeinde des Dorfes [Ludinstorf (Leudesdorf) ver- künden, dass der bescheidene Herr Priester (Iodocus] Sohn des (Iohannes [daselbst/ dictus Eynenson de Ludinstorp] an [den Marienaltar] der Kirche Io(hannes zur Verbesserung ihrer Dotation mit Zustimmung seines Vaters und seiner Mutter Irmentrudis] Eigengut, nämlich 13 Stücke (pecie) Weinland in banno et finagio von [L.], im Gesamtumfang von 3 Morgen, I in loco [dicto Ulter (o über u), 2 in (me Perriche], 3 auf [dem Gesetze, 2 an dem Sitzendaise (Bitzendaise?), I beim Hofe der Herren von Himelroyde (Himme- rode), 4 über der Kirche], deren Wachstum durchschnittlich 10 (4) Fuder nach Kölner Mass beträgt, [sowie eine Hofstätte beim Hofe der Herren de Lacu (Laach)] unter Vorbehalt der Nutzniessung auf Lebenszeit geschenkt hat; nach des Schenkers Tode soll der Erzbischof von Trier den Altar mit einem anderen Priester besetzen, der vorbehaltlich der Rechte des Pfarrers täglich an ihm die Messe liest und an den kanonischen Stunden zugegen ist wenn ihn nicht Krankheit oder echte Not hindert, sowie für die Seelen des Schenkers und seiner Tante (matertera), der Herrin Margareta] Witwe des [Ritters] Herrn H[ermannus] de [Limpach] betet. Siegler: der Aussteller J. und Herr Amandus, Vertreter des abwesenden (ad presens in remotis agentis Herrn Gerlacus, Pfarrers von L.], da alle Anderen kein Siegel haben, fauj deren Bitte]. Quoniam hominum — [D. a. dom. M° CCC° XXX secundo in crastino purificacionis beate Marie virginis gloriose]. — K 413, verkürzt, Orig., von Losse geschrieben, in Koblenz (Kurtrier Aemter u. Ortschaften Leudesdorf nr. 1), Balduineum I nr. 331, II nr. 344. 1333 März 12. 280*. Erzbischof Baldewin für die Kollegiatkirche in Maastricht. K 406 (ohne Tagzahl des Monats; vielleicht Abschrift des Entwurfes oder Rein- entwurf) und K 420 mit dem Zusatz, dass Dekan und Kapitel dem Aus- steller bis zum nächsten Pfingstfest einen besiegelten Revers (Günther IIIa nr. 192, wörtliche Wiederholung) auszustellen haben; Sauerland II nr. 2106 (irrig zu 1332) Reg. aus der inserierenden U. Papst Klemens VI. Sauerland III nr. 389. * Avignon 1333 April 30. 281*. Papst Johannes XXII. an Geraldus de Bisturre Dekan von Angers. K 72; Sauerland II nr. 2165 aus vatikan. Register, verkürzt. Abweichungen. S. 462 Adresse dilecto filio st. magistro, Z. 2 v. u. fehlt vice nostra. Avignon 1333 April 30. 282. Derselbe ersucht den Erzbischof Baldewin, dem Erz- bischof Heinrich das Erzbistum Mains zu überlassen. K 731) und K 44III); Sauerland II nr. 2166 stark verkürzt aus dem päpstlichen Register (S). Iohannesa) episcopusa)b) servusa) servoruma) deia) venera- bilia) fratria) Bald(ewino) archiepiscopo Trever(ensi)a) salutema) eta) apostolicama) benedictionema). 1. Urget nos caritas, hor- taturc) pietas officiique debitum interpellatd), ut eae), que in tuam ponunt gloriam, maculantf), divinam contra te iram provocant, dispendia inferunt proximeg) animequeh) tue, nisi resipueris, mortem comminantur, eternam ante ment ilsi) tue oculos expo- nentes apud tuam fraternitatem sedule, ut a tantis periculis te liberare non differas, exhortacionibus salubribus insistamus. 2. Sane, sicut tua novitk) fraternitas, dudum vacante Mogunt(ina)1) ecclesia disposicioni apostolice reservata, eidem ecclesie de venera bili fratre nostro Henrico archiepiscopo Moguntinom) duximus
Strana 158
158 Nr. 283—285 providendum. Cui, nescimus quorum seductus consilio, sub colore, quod nonnulli canonici te in amministratorem eiusdem ecclesie ordinaverant, te opponens, ipsum in sua administratione multi- pliciter inpedis sibique adherentes gravare modis variis non omittis. Ex quibus utique fama tuan) multipliciter leditur ac de ambicione 3. Quare fraterni- dampnabili ab amicis et emulis iudicaris. tatem tuam°) hortamur et in domino rogamus, quatinus illud verbum dominicum (Quid prodest homini, si universum mundum lucretur, anime vero sue detrimentum paciatur?1) consideranter attendens necnon et illud Vigilate *, quia nescitis, qua hora dominus * sit venturus'2), con- siderans diligenter a tantis te periculis festines eripere, ne subito eius ira in te deseviens animam a corpore separet teque in tem- pore vindicte disperdat, sed pocius te sibi reconciliatump) ad eterna gaudia introducat, quod tibi clementer conceditq), qui sine 4. Et ecce dilecto filio Geraldo fine vivit et regnat. Amen. de Bisturre decano Andegaven(si) capellano nostro, quem ad partes illas dirigimus, per alias nostras patentes litteras 3) com- mittimus, ut ad vos in amore et caritatis vinculor) uniendos operosum studium interponat, cuius exhortacionibus acquies- cass) salutaribus velut nostris, et si forsant) aliquid difficile“) se offerret, quod evestigio expediri non posset, non differas propterea dictam Mogunt(inam)1) coclesiam eidem archiepiscopo expedire sciturus pro certo, quod nos, quecumque racionabiliter pecieris, tibi faciemus per dictum archiepiscopum expediri. Superv) quo iunximus decano predicto, ut ab eodem archiepiscopo iuratoriam et aliam recipiatw) caucionem, quod super predictis nostrisx) parebit omnino beneplacitis et mandatis. Datum Avinionea) II. kalendas maii pontificatusa) nostria) anno XVII. I) ohne Ueberschr. + II) Littera Iohannis pape ad Bald(ewinum) super ecclesia Mog(untina) dimittenda. + a) fehlt S. + b) etc. statt episc. — dei 2. † c) hortator 1. + d) zu interpellit korr. 1; interpellat aus interpellant korr. 2. + e) fehlt 2. + f) maculam 1. + g) proximo 2. + h) anime que 1.+ i) mentes 1, 2. + k) noverit 1. + 1) Mag. S.; eccl. Mog. 2. † m) Mag. S. + n) bona 2. + o) danach irrig Auslassungspunkte S. + p) reconciliatam 1. + q) concidat 2. � r) nach uniend S. + s) acquisitas 2. † t) forsitan S. + u) difficilis 1. + v) Superiniunx. st. S. q. i. S. + w) reciperet S. + x) patebit nostris omnino benepl. 1. 1) Matth. 16,26. c0 2) Matth. 24, 42. c0 3) Nr. 28I. 283. Seligenstadt 1333 Juni 17. Erzbischof Baldewin als Verweser von Mainz bestätigt die Errichtung eines Altars der heiligen Maria, Johannes des Täufers und des Evangelisten in der Pfarr- kirche zu Ovenbach (Offenb-) durch weiland den bescheidenen Hertwicus den dortigen Pleban, soweit der Kirche oder einem Anderen kein Eintrag ge- schieht und unter der Voraussetzung seiner für einen Priester ausreichenden Ausstattung. Erectionem — D. Selgenstat XV. kal. iul. a. dom. 1333. sub secreto archiepiscopatus nostri Treverensis, quo utimur in presenti. — K 473. 284. 1333 Juli 30. Bruder Wilhelmus Abt des Klosters Eberbach (Eberbacensis) an den Meister Rudolfus Notar des Trierer Erzbischofs: verleiht ihm auf seine durch den Mönch seines Klosters Bruder Bertoldus überbrachte Bitten zum Dank für seine gute Gesinnung und beneficia nobis et monasterio nostro hactenus graciose impensa die Bruderschaft seines Klosters. Salutem — D. a. dom. 1333. tercio kal. aug. — K 175.
158 Nr. 283—285 providendum. Cui, nescimus quorum seductus consilio, sub colore, quod nonnulli canonici te in amministratorem eiusdem ecclesie ordinaverant, te opponens, ipsum in sua administratione multi- pliciter inpedis sibique adherentes gravare modis variis non omittis. Ex quibus utique fama tuan) multipliciter leditur ac de ambicione 3. Quare fraterni- dampnabili ab amicis et emulis iudicaris. tatem tuam°) hortamur et in domino rogamus, quatinus illud verbum dominicum (Quid prodest homini, si universum mundum lucretur, anime vero sue detrimentum paciatur?1) consideranter attendens necnon et illud Vigilate *, quia nescitis, qua hora dominus * sit venturus'2), con- siderans diligenter a tantis te periculis festines eripere, ne subito eius ira in te deseviens animam a corpore separet teque in tem- pore vindicte disperdat, sed pocius te sibi reconciliatump) ad eterna gaudia introducat, quod tibi clementer conceditq), qui sine 4. Et ecce dilecto filio Geraldo fine vivit et regnat. Amen. de Bisturre decano Andegaven(si) capellano nostro, quem ad partes illas dirigimus, per alias nostras patentes litteras 3) com- mittimus, ut ad vos in amore et caritatis vinculor) uniendos operosum studium interponat, cuius exhortacionibus acquies- cass) salutaribus velut nostris, et si forsant) aliquid difficile“) se offerret, quod evestigio expediri non posset, non differas propterea dictam Mogunt(inam)1) coclesiam eidem archiepiscopo expedire sciturus pro certo, quod nos, quecumque racionabiliter pecieris, tibi faciemus per dictum archiepiscopum expediri. Superv) quo iunximus decano predicto, ut ab eodem archiepiscopo iuratoriam et aliam recipiatw) caucionem, quod super predictis nostrisx) parebit omnino beneplacitis et mandatis. Datum Avinionea) II. kalendas maii pontificatusa) nostria) anno XVII. I) ohne Ueberschr. + II) Littera Iohannis pape ad Bald(ewinum) super ecclesia Mog(untina) dimittenda. + a) fehlt S. + b) etc. statt episc. — dei 2. † c) hortator 1. + d) zu interpellit korr. 1; interpellat aus interpellant korr. 2. + e) fehlt 2. + f) maculam 1. + g) proximo 2. + h) anime que 1.+ i) mentes 1, 2. + k) noverit 1. + 1) Mag. S.; eccl. Mog. 2. † m) Mag. S. + n) bona 2. + o) danach irrig Auslassungspunkte S. + p) reconciliatam 1. + q) concidat 2. � r) nach uniend S. + s) acquisitas 2. † t) forsitan S. + u) difficilis 1. + v) Superiniunx. st. S. q. i. S. + w) reciperet S. + x) patebit nostris omnino benepl. 1. 1) Matth. 16,26. c0 2) Matth. 24, 42. c0 3) Nr. 28I. 283. Seligenstadt 1333 Juni 17. Erzbischof Baldewin als Verweser von Mainz bestätigt die Errichtung eines Altars der heiligen Maria, Johannes des Täufers und des Evangelisten in der Pfarr- kirche zu Ovenbach (Offenb-) durch weiland den bescheidenen Hertwicus den dortigen Pleban, soweit der Kirche oder einem Anderen kein Eintrag ge- schieht und unter der Voraussetzung seiner für einen Priester ausreichenden Ausstattung. Erectionem — D. Selgenstat XV. kal. iul. a. dom. 1333. sub secreto archiepiscopatus nostri Treverensis, quo utimur in presenti. — K 473. 284. 1333 Juli 30. Bruder Wilhelmus Abt des Klosters Eberbach (Eberbacensis) an den Meister Rudolfus Notar des Trierer Erzbischofs: verleiht ihm auf seine durch den Mönch seines Klosters Bruder Bertoldus überbrachte Bitten zum Dank für seine gute Gesinnung und beneficia nobis et monasterio nostro hactenus graciose impensa die Bruderschaft seines Klosters. Salutem — D. a. dom. 1333. tercio kal. aug. — K 175.
Strana 159
1333 Juni 17—Juli ? 159 285. [1333 Juli 2]. Gutachten eines Ungenannten über die Frage der Giltig- keit von zu erwartenden päpstlichen Prozessen in Sachen der Mainzer Stuhlbesetzung. K 3411). — Das Stück ist vor dem Tode Johanns XXII. entstanden, da wohl in § 2 und 4 vorausgesetzt wird, dass der Papst, welcher Heinrich von Virneburg providiert hat, noch lebt. Es gehört in den Zusammenhang von Nr. 281 f. und Sauerland II nr. 2164, 2167—2170, 2178 f., bezieht sich auf Prozesse, von denen schon am 25. April in Sauerland nr. 2164 die Rede ist, und atmet den Geist der Appellation Baldewins und des Mainzer Kapitels vom Juli-August (Sauerland II nr. 2179), die wohl gleich dem gemeinsam mit ihr überlieferten Entwurf einer Appellation Derselben an ein allgemeines Konzil (vgl. Felten: Trierisches Archiv I [1898 66 ff.) von dem Minoriten Bonagratia verfasst ist; in gleichen Ausdriicken wird hier gegen Heinrich der Vorwurf des Mordes erhoben und dem Papste das Recht bestritten, sich über die Gesetze der Kirche hinwegzusetzen; vielleicht gehört die Denkschrift sogar zu dem Material, das die Appellation benutzt hat. I. Si dominum apostolicum contingat super execucione provi- sionis domini Henrici prepositi Bunnen(sis) quoad ecclesiam Magun- t(inam) aliquos processus vel aliquas sententias promulgare, ab aliquibus in dubium revocatur, an huiusmodi sententie sint timende vel observande, maxime propter enormitatem criminum, quibus predictus dominus Henr(icus) tempore provisionis sue ad dictam ecclesiam Magunt(inam) ante et post fuerat irretitus. 2. Et videtur primo, quod non obstantibus criminibus predicto domino Henr(ico) oppositis et obiectis processibus et mandatis domini apostolici super provisione ipsius domini Henr(ici) et execucione eiusdem provisionis emissis sit necessario obediendum. Nam dicit lex, quod sacrilegii instar est, disputare, an * dignus sit, quem princeps elegerit (ut Codicis De crimine sacrilegii lege II. Ad hoc facit' 1), XVII., questionis IIII. § Qui autem'2)). Cum ergo dominus apostolicus reputaverit prefatum dominum Henr(icum) esse dignum, ut promoveretur ad dictam ecclesiam Magunt(inam), videtur esse sacrilegus, qui de hoc vult ammodo disputare. Item, quia papa non ligatur legibus vel canonibus (ut Codicis De legibus et consti- tutionibus lege Digna vox immo's), potest supra ius aliquid statuere et supra ius seu contra cum aliquo dispensare (ut Extra De concessione prebende vel ecclesie non vacantis capite Proposuit'4), ubi de hoc). Et sic videtur, quod non obstantibus aliquibus canoni- bus prohibentibus criminosos ordinari et promoveri, dominus apostolicus potuerit prefato domino Henr(ico) providere de preli- bata ecclesia Magunt(ina) et quod per consequens sui processus super dicta provisione emissi sint merito observandi. Item, quia sententia pastoris, sive iusta sive iniusta fuerit, est timenda secundum beatum Gregorium (ut XI., questionis III. canone I.5), unde videtur, quod sive prefatus dominus apostolicus iuste vel iniuste procedat, quod nichilominus eius processus sint timendi et eciam observandi. 3. In a) oppositum videtur, quod papa non potest aliquid contra ius divinum vel contra ea, que apostoli et sancti patres sanxierunt, statuere vel eciam diffinire (ut XXV., questionis I. canone ˛Ѕunt quidam' 6) cum multis capitulis ibi sequentibus), sed apostolus et lex divina prohibent criminosum ad episcopatum promoveri (ut
1333 Juni 17—Juli ? 159 285. [1333 Juli 2]. Gutachten eines Ungenannten über die Frage der Giltig- keit von zu erwartenden päpstlichen Prozessen in Sachen der Mainzer Stuhlbesetzung. K 3411). — Das Stück ist vor dem Tode Johanns XXII. entstanden, da wohl in § 2 und 4 vorausgesetzt wird, dass der Papst, welcher Heinrich von Virneburg providiert hat, noch lebt. Es gehört in den Zusammenhang von Nr. 281 f. und Sauerland II nr. 2164, 2167—2170, 2178 f., bezieht sich auf Prozesse, von denen schon am 25. April in Sauerland nr. 2164 die Rede ist, und atmet den Geist der Appellation Baldewins und des Mainzer Kapitels vom Juli-August (Sauerland II nr. 2179), die wohl gleich dem gemeinsam mit ihr überlieferten Entwurf einer Appellation Derselben an ein allgemeines Konzil (vgl. Felten: Trierisches Archiv I [1898 66 ff.) von dem Minoriten Bonagratia verfasst ist; in gleichen Ausdriicken wird hier gegen Heinrich der Vorwurf des Mordes erhoben und dem Papste das Recht bestritten, sich über die Gesetze der Kirche hinwegzusetzen; vielleicht gehört die Denkschrift sogar zu dem Material, das die Appellation benutzt hat. I. Si dominum apostolicum contingat super execucione provi- sionis domini Henrici prepositi Bunnen(sis) quoad ecclesiam Magun- t(inam) aliquos processus vel aliquas sententias promulgare, ab aliquibus in dubium revocatur, an huiusmodi sententie sint timende vel observande, maxime propter enormitatem criminum, quibus predictus dominus Henr(icus) tempore provisionis sue ad dictam ecclesiam Magunt(inam) ante et post fuerat irretitus. 2. Et videtur primo, quod non obstantibus criminibus predicto domino Henr(ico) oppositis et obiectis processibus et mandatis domini apostolici super provisione ipsius domini Henr(ici) et execucione eiusdem provisionis emissis sit necessario obediendum. Nam dicit lex, quod sacrilegii instar est, disputare, an * dignus sit, quem princeps elegerit (ut Codicis De crimine sacrilegii lege II. Ad hoc facit' 1), XVII., questionis IIII. § Qui autem'2)). Cum ergo dominus apostolicus reputaverit prefatum dominum Henr(icum) esse dignum, ut promoveretur ad dictam ecclesiam Magunt(inam), videtur esse sacrilegus, qui de hoc vult ammodo disputare. Item, quia papa non ligatur legibus vel canonibus (ut Codicis De legibus et consti- tutionibus lege Digna vox immo's), potest supra ius aliquid statuere et supra ius seu contra cum aliquo dispensare (ut Extra De concessione prebende vel ecclesie non vacantis capite Proposuit'4), ubi de hoc). Et sic videtur, quod non obstantibus aliquibus canoni- bus prohibentibus criminosos ordinari et promoveri, dominus apostolicus potuerit prefato domino Henr(ico) providere de preli- bata ecclesia Magunt(ina) et quod per consequens sui processus super dicta provisione emissi sint merito observandi. Item, quia sententia pastoris, sive iusta sive iniusta fuerit, est timenda secundum beatum Gregorium (ut XI., questionis III. canone I.5), unde videtur, quod sive prefatus dominus apostolicus iuste vel iniuste procedat, quod nichilominus eius processus sint timendi et eciam observandi. 3. In a) oppositum videtur, quod papa non potest aliquid contra ius divinum vel contra ea, que apostoli et sancti patres sanxierunt, statuere vel eciam diffinire (ut XXV., questionis I. canone ˛Ѕunt quidam' 6) cum multis capitulis ibi sequentibus), sed apostolus et lex divina prohibent criminosum ad episcopatum promoveri (ut
Strana 160
160 Nr. 285 probatur XXV. distinctionis canonibus Primum'7) Itaque', 7a Quare'7b) et cetera). Item posito, quod papa cum aliquo super criminibus, ut promoveatur, valeat dispensare, maxime tamen non videtur, quod prefatus dominus apostolicus hoc fecerit in casu homicidii voluntarii, quod et memorato domino H(enrico) ut plurimum et multipliciter est oppositum et obiectum (prout probatur L. distinctionis canone Miror' 8), ubi Iohannes papa scribit Cenomanensib) episcopo sic dicens: Miror minus doctam scientiam tuam putare sacerdotem post per- petratum homicidium posse in sacerdocio ministrare, immo, quod est inepcius, nobis suadere velle, ut nos tali presumpcioni demus assensum. Quis enim tam demens tamque perversi sensus, qui tale aliquid estimaret vel post quantam- cunque penitentiam concedendum, cum contrarium sit omni canonice discipline?"). Ex quo patet, quod, licet papa de potestate absoluta super homicidio voluntario possit dispensare, hoc tamen nequaquam est verisimile iuxta ea, que in canone iam allegato continentur. Quamvis enim princeps legibus sit solutus, profitetur tamen se velle vivere se cundum leges (ut in preallegata lege Digna vox'9) cum concordanciis 4. Ina) hoc dubio videtur attendendus duplex ibi allegatis). modus procedendi. Nam si papa facit aliquos processus super execucione dicte provisionis ipsius domini H(enrici) procedendo contra impedientes ipsum in assecucione prelibate ecclesie Magunt(ine), iurium et pertinenciarum ipsius vel procedendo contra non obe- dientes sibi et non habentes ipsum pro archiepiscopo dicte ecclesie Magunt(ine), tunc videtur, quod huiusmodi processus non sint ti- mendi nec observandi, quia tales processus et sententie videntur nulle et invalide, quibus non obtemperandum (ut notatur tam per glosam ordinariam quam alias Extra De sententia excommuni- cationis capite Per tuas'10) et eiusdem tituli capite Presenti'11) capite ˛Ѕolet'12), capite ˛Statuimus'19) libri VI. et specialiter probatur per dominum Hostiensem 14) et alios doctores ille casus, ubi prelatus precipit vel mandat aliquid fieri, quod a deo sive lege divina et sanctis patribus prohibetur). Unde, quia dicte sententie sunt nulle, ut videtur, ipso iure patet et concluditur id, quod supra. Quod autem tales sententie et processus sint nulli et invalidi ipso iure, patet breviter ex duobus: primo quia dicta provisio, cum prefatus dominus H(enricus) de enormibus crimini- bus quam pluribus sibi oppositis tacuerit, fuit et est subrepticia, cum non sit verisimile, quod dominus apostolicus voluerit talem criminosum tam contra legem divinam quam plures sacros canones et sacra concilia ad tante dignitatis apicem promovere. Non enim est verisimile papam uno verbo subvertere voluisse, quod fuit et est a sanctis patribus multis laboribus et vigiliis excogitatum et 15 provide statutum (ut Extra De electione capite Ecclesia vestra'15)). Constat autem, quod subrepcio in beneficiis reddit rescriptum apostolicum et provisionem ipso iure nullum et nullam iuxta ea, que notantur per glosam ordinariam et alios doctores et plenissime Conpost(ellanum)15a) Extra De rescriptis capite Super litteris'16), et ut sic, cum ipsa provisio sit nulla, ut prefertur, omne illud videtur nullum et invalidum, quod ex ea vel ob eam fuerit subsecutum (ut arguitur Codicis De legibus et constitutionibus lege Non dubium' 17) cum
160 Nr. 285 probatur XXV. distinctionis canonibus Primum'7) Itaque', 7a Quare'7b) et cetera). Item posito, quod papa cum aliquo super criminibus, ut promoveatur, valeat dispensare, maxime tamen non videtur, quod prefatus dominus apostolicus hoc fecerit in casu homicidii voluntarii, quod et memorato domino H(enrico) ut plurimum et multipliciter est oppositum et obiectum (prout probatur L. distinctionis canone Miror' 8), ubi Iohannes papa scribit Cenomanensib) episcopo sic dicens: Miror minus doctam scientiam tuam putare sacerdotem post per- petratum homicidium posse in sacerdocio ministrare, immo, quod est inepcius, nobis suadere velle, ut nos tali presumpcioni demus assensum. Quis enim tam demens tamque perversi sensus, qui tale aliquid estimaret vel post quantam- cunque penitentiam concedendum, cum contrarium sit omni canonice discipline?"). Ex quo patet, quod, licet papa de potestate absoluta super homicidio voluntario possit dispensare, hoc tamen nequaquam est verisimile iuxta ea, que in canone iam allegato continentur. Quamvis enim princeps legibus sit solutus, profitetur tamen se velle vivere se cundum leges (ut in preallegata lege Digna vox'9) cum concordanciis 4. Ina) hoc dubio videtur attendendus duplex ibi allegatis). modus procedendi. Nam si papa facit aliquos processus super execucione dicte provisionis ipsius domini H(enrici) procedendo contra impedientes ipsum in assecucione prelibate ecclesie Magunt(ine), iurium et pertinenciarum ipsius vel procedendo contra non obe- dientes sibi et non habentes ipsum pro archiepiscopo dicte ecclesie Magunt(ine), tunc videtur, quod huiusmodi processus non sint ti- mendi nec observandi, quia tales processus et sententie videntur nulle et invalide, quibus non obtemperandum (ut notatur tam per glosam ordinariam quam alias Extra De sententia excommuni- cationis capite Per tuas'10) et eiusdem tituli capite Presenti'11) capite ˛Ѕolet'12), capite ˛Statuimus'19) libri VI. et specialiter probatur per dominum Hostiensem 14) et alios doctores ille casus, ubi prelatus precipit vel mandat aliquid fieri, quod a deo sive lege divina et sanctis patribus prohibetur). Unde, quia dicte sententie sunt nulle, ut videtur, ipso iure patet et concluditur id, quod supra. Quod autem tales sententie et processus sint nulli et invalidi ipso iure, patet breviter ex duobus: primo quia dicta provisio, cum prefatus dominus H(enricus) de enormibus crimini- bus quam pluribus sibi oppositis tacuerit, fuit et est subrepticia, cum non sit verisimile, quod dominus apostolicus voluerit talem criminosum tam contra legem divinam quam plures sacros canones et sacra concilia ad tante dignitatis apicem promovere. Non enim est verisimile papam uno verbo subvertere voluisse, quod fuit et est a sanctis patribus multis laboribus et vigiliis excogitatum et 15 provide statutum (ut Extra De electione capite Ecclesia vestra'15)). Constat autem, quod subrepcio in beneficiis reddit rescriptum apostolicum et provisionem ipso iure nullum et nullam iuxta ea, que notantur per glosam ordinariam et alios doctores et plenissime Conpost(ellanum)15a) Extra De rescriptis capite Super litteris'16), et ut sic, cum ipsa provisio sit nulla, ut prefertur, omne illud videtur nullum et invalidum, quod ex ea vel ob eam fuerit subsecutum (ut arguitur Codicis De legibus et constitutionibus lege Non dubium' 17) cum
Strana 161
1333 Juli ? 161 sua materia). Item ex eo, quia talia memorato domino H(enrico) sunt opposita, ex quibus apparet ipsum tempore dicte sue pro- visionis fuisse excommunicatum excommunicacione maiori diversi- mode, de et a quibus sententiis nondum apparet ipsum absolutum, sed constat, quod omne rescriptum apostolicum ab excommunicato impetratum nisi in certis casibus, quorum nullus hic videtur, est nullum ipso iure (ut Extra de rescriptis capite I. libri VI.18). Qua re patet, quod omnes tales processus per dictum dominum H(enri- cum) tamquam per excommunicatum impetrati et optenti sunt nulli et invalidi ipso iure et sic per consequens non timendi, ut superius est probatum. 5. Verum si .. papa alio modo procederet, quia forsitan procederet contra dominum pro eo, quod ingerit se amministracioni dicte ecclesie Magunt(ine) ex commissione capituli, tunc, si procederet ad instantiam prefati domini H(enrici) et ipsius contemplacione et tamquam volens exequi pretactam provisionem eius, tunc forsitan similiter posset dici id, quod supra, et per rationes iam superius allegatas. Si autem ex mero officio suo procederet, quia forte dicere posset, quod vellet sibi ammini- stracionem reservare vel alium amministratorem deputare, tunc, quia dispositio omnium dignitatum ecclesiasticarum videtur ad papam principaliter pertinere (ut Extra De prebendis capite Licet' libri VI.19), difficulter contra hoc posset iure remedium adhiberi, nisi forte dominus diceret, quod vellet solum detencione castrorum et bonorum uti, donec sibi de hiis, que ipse exposuit, satisfieret, et pro hoc, videlicet pro retencione, faciunt ea, que notantur FF. De condictione indebiti, legis ˛Ѕi non sortem' § ˛Ѕi centum' 20) cum 6. Exa) hiis potest ad argumenta in contrarium sua materia. adducta faciliter responderi. Et primo, cum dicitur, quod sacri- legii instar est disputare, an dignus sit, quem princeps elegerit21) Nam verum est, cum principi de condicione persone plene constat et cum in omnem eventum et ex certa scientia hoc vult, et tunc hoc eciam est necesse, quod in suis litteris exprimatur secundum ea, que leguntur Extra De officio delegati capite (Ex parte tua 22), ibi cum dicitur: nisi exprimatur in litteris nostris et cetera, et Extra De confirmatione utili vel inutili capite Ad nostram' et capite Porrecta'23); sed ubi hoc non exprimitur et de intencione expressa non constat, tunc certum est, quod potest excipi et opponi. Nec in hoc fit aliquid contra papam, cum ipse personaliter hoc concedat (ut Extra De rescriptis capite ˛Ѕi quando' 24) cum sua materia) et per hec etiam patet responsio ad secundum. Ad aliud autem, quod opponitur, quod sententia pastoris sive iusta sive iniusta est timenda et cetera 25), verum est, cum sententia est aliqua, licet sit iniusta ex ordine vel ex animo; secus quando non est aliqua, sed est ipso iure nulla, ut superius est probatum. I) Ueberschr.: Informaciones contra processus Mog(untinos). a) durch Initiale bezeichneter Absatz. + b) 2. 1) Cod. VIIII 29,2. co 2) c. 29, C. XVII. q. 4. co 3) Cod. 1 14, 4. co 4) c. 4, Extra III, 8. c0 5) c. 1, C. XI. q. 3. c0 6) c. 6, C. XXV. q. 1. co 7) c. 6, D. XXV. co 7a) c. 20, C. XXIV. q. 3. 00 7b) 2. 00 8) c. 4, D. L. c0 9) siche oben N. 3. co 10) c. 40, Extra V, 39. c0 11) c. 1, Extra V, 6. 00 12) c. 2, Sextus V, II. c0 13) c. 1, Sextus I, 6. 00 14) Hostiensis, Summa aurea oder Lectura super quinque libris decretalium. 00 15) c. 57, Extra I, 6. co 15a) Bernhard von Compostella, Casus Nova Alamanniae 11
1333 Juli ? 161 sua materia). Item ex eo, quia talia memorato domino H(enrico) sunt opposita, ex quibus apparet ipsum tempore dicte sue pro- visionis fuisse excommunicatum excommunicacione maiori diversi- mode, de et a quibus sententiis nondum apparet ipsum absolutum, sed constat, quod omne rescriptum apostolicum ab excommunicato impetratum nisi in certis casibus, quorum nullus hic videtur, est nullum ipso iure (ut Extra de rescriptis capite I. libri VI.18). Qua re patet, quod omnes tales processus per dictum dominum H(enri- cum) tamquam per excommunicatum impetrati et optenti sunt nulli et invalidi ipso iure et sic per consequens non timendi, ut superius est probatum. 5. Verum si .. papa alio modo procederet, quia forsitan procederet contra dominum pro eo, quod ingerit se amministracioni dicte ecclesie Magunt(ine) ex commissione capituli, tunc, si procederet ad instantiam prefati domini H(enrici) et ipsius contemplacione et tamquam volens exequi pretactam provisionem eius, tunc forsitan similiter posset dici id, quod supra, et per rationes iam superius allegatas. Si autem ex mero officio suo procederet, quia forte dicere posset, quod vellet sibi ammini- stracionem reservare vel alium amministratorem deputare, tunc, quia dispositio omnium dignitatum ecclesiasticarum videtur ad papam principaliter pertinere (ut Extra De prebendis capite Licet' libri VI.19), difficulter contra hoc posset iure remedium adhiberi, nisi forte dominus diceret, quod vellet solum detencione castrorum et bonorum uti, donec sibi de hiis, que ipse exposuit, satisfieret, et pro hoc, videlicet pro retencione, faciunt ea, que notantur FF. De condictione indebiti, legis ˛Ѕi non sortem' § ˛Ѕi centum' 20) cum 6. Exa) hiis potest ad argumenta in contrarium sua materia. adducta faciliter responderi. Et primo, cum dicitur, quod sacri- legii instar est disputare, an dignus sit, quem princeps elegerit21) Nam verum est, cum principi de condicione persone plene constat et cum in omnem eventum et ex certa scientia hoc vult, et tunc hoc eciam est necesse, quod in suis litteris exprimatur secundum ea, que leguntur Extra De officio delegati capite (Ex parte tua 22), ibi cum dicitur: nisi exprimatur in litteris nostris et cetera, et Extra De confirmatione utili vel inutili capite Ad nostram' et capite Porrecta'23); sed ubi hoc non exprimitur et de intencione expressa non constat, tunc certum est, quod potest excipi et opponi. Nec in hoc fit aliquid contra papam, cum ipse personaliter hoc concedat (ut Extra De rescriptis capite ˛Ѕi quando' 24) cum sua materia) et per hec etiam patet responsio ad secundum. Ad aliud autem, quod opponitur, quod sententia pastoris sive iusta sive iniusta est timenda et cetera 25), verum est, cum sententia est aliqua, licet sit iniusta ex ordine vel ex animo; secus quando non est aliqua, sed est ipso iure nulla, ut superius est probatum. I) Ueberschr.: Informaciones contra processus Mog(untinos). a) durch Initiale bezeichneter Absatz. + b) 2. 1) Cod. VIIII 29,2. co 2) c. 29, C. XVII. q. 4. co 3) Cod. 1 14, 4. co 4) c. 4, Extra III, 8. c0 5) c. 1, C. XI. q. 3. c0 6) c. 6, C. XXV. q. 1. co 7) c. 6, D. XXV. co 7a) c. 20, C. XXIV. q. 3. 00 7b) 2. 00 8) c. 4, D. L. c0 9) siche oben N. 3. co 10) c. 40, Extra V, 39. c0 11) c. 1, Extra V, 6. 00 12) c. 2, Sextus V, II. c0 13) c. 1, Sextus I, 6. 00 14) Hostiensis, Summa aurea oder Lectura super quinque libris decretalium. 00 15) c. 57, Extra I, 6. co 15a) Bernhard von Compostella, Casus Nova Alamanniae 11
Strana 162
162 Nr. 286—288 decretalium; vgl. v. Schulte II 118 f. 00 16) c. 20, Extra I, 3. 00 17) Cod. I 14,5. 00 18) c. 1, Sextus I, 3. 0 19) c. 2, Sextus III, 4. c0 20) Dig. XII 6, 26, 4. 00 21) vgl. oben S. 159 zu N. If. c0 22) c. 13, Extra I, 29. 0 23) c. 5 und 6, Extra II, 30. c0 24) c. 5, Extra I, 3. c0 25) vgl. oben S. 159 zu N. 5. [Trier 1333 August 1]. Erzbischof Baldewin für das Trierer Domkapitel. K 443, stark ver- kürst; Orig. in Koblenz (Abt. 1 D nr. 514), vgl. Goerz 76. 286*. 287. 1333 August 5. Das Trierer Domkapitel verbindet sich dem Erzbischof Baldewin. K 442. Gegenurkunde der Nr. 286; diese ist wörtlich benutzt. I. Nos prepositus, .. decanus et ceteri canonici ecclesie T(reverensis) notum facimus universis, quorum interest vel interesse poterit in futurum, quod nos reverendi in Christo domini nostri domini Bald(ewini) archiepiscopi T(reverensis) providam et lauda- bilem vite ipsius conversacionem promocionisque ecclesie nostre predicte et aucmentacionem ipsius factam per ipsum reverendum patrem antedictum, qui dictam nostram ecclesiam et eius iura hactenus provide gubernavit, propensius attendentes, considerantes eciam menbra a capite fore nullatenus separanda sed unita remanere debere, ut eo forcius ecclesia Trever(ensis) et persone crescant et ambulent de virtute in virtutem 1), et quod deus coniunxit, homo non separet2), ipsi reverendo patri in omnibus et per omnia nullo negocio nullaque persona, cuius * status, condicionis aut preeminencie existat, exceptis non obstantibus allig(acionibus) et promissionibus per nos factis aut per- sonis seu ecclesiis quibuslibet faciendis durante in[flra]scripta“) unione assistere, adherere ac cum ipso remanere debere et stare volumus et ad hoc nos pre- sentibus litteris effectualiter et inviolabiliter exnunc usque ad quinquennium continuum obligamus. 2. Promisitque ipse pater noster nobis viva voce et per litteram nobis datam suo sigillo sigillatam3) nobis assistere, adherere et nobiscum remanere et stare similiter nullamque conposicionem facere de premissis, nisi nos prepositus, decanus et capitulum predicti specialiter includamur, et quod, si premisse unionis seu adhesionis pretextu nos vel personas ecclesie nostre prelibateb) dampna sustinere continget vel nostrum aliquem suis privari beneficiis, quod ipse nos restitui faciet vel saltem fieri satisfactionem conpetente[m] ) de eisdem, et quod si ecclesiam vel singulares personas ecclesie nostre prelibate ad dampna vel gravamina aut persecuciones ratione huiusmodi assistencie et adhesionis pervenire contingat, quod ipse reverendus dominus noster nobis assistat et adherebit ac nos defendet per se et suos officiatos et subiectos, donec dampna et gravamina et persecuciones huiusmodi cessabunt cum effectu. 3. Municiones quoque et fortalicia nobis preposito, decano et capitulo singulari- busque personis eiusdem et nostris coadiutoribus ratione huiusmodi negocii aperiet et communicabit aperiri et communicari faciet efficaciter per suos officiatos, quando et quociens fuerit hoc necesse. Et promisit, quod, post- quam litteras presentis negocii sigillo capituli nostri receperit sigillatas, extunc infra II menses inmediate sequentes mandabit suis officiatis, quod ipsi promittant nobis preposito, decano et capitulo aut a nobis mandatum habenti, quod nobis preposito, decano et capitulo singularibusque personis eiusdem municiones et castra seu fortalitia sua et ecclesie * Treveren-
162 Nr. 286—288 decretalium; vgl. v. Schulte II 118 f. 00 16) c. 20, Extra I, 3. 00 17) Cod. I 14,5. 00 18) c. 1, Sextus I, 3. 0 19) c. 2, Sextus III, 4. c0 20) Dig. XII 6, 26, 4. 00 21) vgl. oben S. 159 zu N. If. c0 22) c. 13, Extra I, 29. 0 23) c. 5 und 6, Extra II, 30. c0 24) c. 5, Extra I, 3. c0 25) vgl. oben S. 159 zu N. 5. [Trier 1333 August 1]. Erzbischof Baldewin für das Trierer Domkapitel. K 443, stark ver- kürst; Orig. in Koblenz (Abt. 1 D nr. 514), vgl. Goerz 76. 286*. 287. 1333 August 5. Das Trierer Domkapitel verbindet sich dem Erzbischof Baldewin. K 442. Gegenurkunde der Nr. 286; diese ist wörtlich benutzt. I. Nos prepositus, .. decanus et ceteri canonici ecclesie T(reverensis) notum facimus universis, quorum interest vel interesse poterit in futurum, quod nos reverendi in Christo domini nostri domini Bald(ewini) archiepiscopi T(reverensis) providam et lauda- bilem vite ipsius conversacionem promocionisque ecclesie nostre predicte et aucmentacionem ipsius factam per ipsum reverendum patrem antedictum, qui dictam nostram ecclesiam et eius iura hactenus provide gubernavit, propensius attendentes, considerantes eciam menbra a capite fore nullatenus separanda sed unita remanere debere, ut eo forcius ecclesia Trever(ensis) et persone crescant et ambulent de virtute in virtutem 1), et quod deus coniunxit, homo non separet2), ipsi reverendo patri in omnibus et per omnia nullo negocio nullaque persona, cuius * status, condicionis aut preeminencie existat, exceptis non obstantibus allig(acionibus) et promissionibus per nos factis aut per- sonis seu ecclesiis quibuslibet faciendis durante in[flra]scripta“) unione assistere, adherere ac cum ipso remanere debere et stare volumus et ad hoc nos pre- sentibus litteris effectualiter et inviolabiliter exnunc usque ad quinquennium continuum obligamus. 2. Promisitque ipse pater noster nobis viva voce et per litteram nobis datam suo sigillo sigillatam3) nobis assistere, adherere et nobiscum remanere et stare similiter nullamque conposicionem facere de premissis, nisi nos prepositus, decanus et capitulum predicti specialiter includamur, et quod, si premisse unionis seu adhesionis pretextu nos vel personas ecclesie nostre prelibateb) dampna sustinere continget vel nostrum aliquem suis privari beneficiis, quod ipse nos restitui faciet vel saltem fieri satisfactionem conpetente[m] ) de eisdem, et quod si ecclesiam vel singulares personas ecclesie nostre prelibate ad dampna vel gravamina aut persecuciones ratione huiusmodi assistencie et adhesionis pervenire contingat, quod ipse reverendus dominus noster nobis assistat et adherebit ac nos defendet per se et suos officiatos et subiectos, donec dampna et gravamina et persecuciones huiusmodi cessabunt cum effectu. 3. Municiones quoque et fortalicia nobis preposito, decano et capitulo singulari- busque personis eiusdem et nostris coadiutoribus ratione huiusmodi negocii aperiet et communicabit aperiri et communicari faciet efficaciter per suos officiatos, quando et quociens fuerit hoc necesse. Et promisit, quod, post- quam litteras presentis negocii sigillo capituli nostri receperit sigillatas, extunc infra II menses inmediate sequentes mandabit suis officiatis, quod ipsi promittant nobis preposito, decano et capitulo aut a nobis mandatum habenti, quod nobis preposito, decano et capitulo singularibusque personis eiusdem municiones et castra seu fortalitia sua et ecclesie * Treveren-
Strana 163
1333 August 1—6 163 sis aperient nosque et nostros, ut dictum est, recipient et defendent, et quod, cum divina clemencia ipsum dominum nostrum reverendum predictum voluerit separare ab humanis, dicti officiati sui munitiones et castra necnon iura et obvenciones ecclesie nostre Trever(ensis) tamquam officiati ipsius ec- clesie fideliter manutenebunt et nulli alii obedient“) seu intendent cum ipsis municionibus et castris nec ipsas cuiquam deliberabunt vel assignabunt nisi capitulo nostro memorato vel de ipsius mandato et communi consensu uni archiepiscopo proviso vel electo per ipsum capitulum assumpto concorditer et 4. Insuper nullum de nostris concanonicis durante dicto recepto *. quinquennio ad aliquos tractatus capitulares admittemus, nisi prius promiserit per fidem suam loco iuramenti premissa se fideliter observaturum. In cuius rei testimonium sigillum nostri capituli presentibus litteris est appensum. Datum anno 33. quinta die mensis augusti. I) Ueberschr.: Confederacio et colligatio contra quoscunque. + a) inscr.+ b) danach ad. † c) conpetente. + d) obebient. 1) vgl. Ps. 83,8. co 2) vgl. Matth. 19,6 = Marc. 10,9. 0o 3) Nr. 286. Trier 1333 August 6. 288. Erzbischof Baldewin befiehlt dem Würzburger Domkapitel, den gegen Hermann von Lichtenberg zum Bischof gewählten Otto von Wolfskehl und dessen Anhänger nach Trier zu laden. K 4251). — Zur Sache vgl. J. Hetzenecker Studien zur Reichs- und Kirchenpolitik des Würzburger Hochstifts in den Zeiten Kaiser Ludwigs des Bayern, Dissertation Würzburg (1901) 4ff. Baldewinus dei gracia sancte Mogunt(ine) sedis in spiritualibus et temporalibus provisor dilectis in Christo plebanis ecclesiarum maioris Herbipolen(sis) et sancti Petri in Sande ibidem ceterisque plebanis seu eorum vices gerentibus civitatis et dyocesis Herpi- [pollensisa), ad quos presentes littere pervenerin]tb), salutem in domino. I. Supplicarunt nobis honorabiles viri Ernestus de Sebeche, Rudolfus de Wertheym, Emmecho de Brunecke, Lupoldus de Bebenburg archidiaconi, .. Rudolfus de Rodensteyn scolasticus, b*), Heinricus de Albertus de Ebersberg, Ulricus de Kirchberg Veymigenb**), Fridericus de Lyrheym°), Eberhardus de Hohenberg, Fredericus de Hohenloch, Philippus de Brunecke, Conradus de Breytensteyn, Frid(ericus) *) de Northenberg, Marquardus de Hey- decke, Crafto de Specfelt et Richardus de Sebech canonici et capitulares ecclesie Herbip(olensis) predicte ac Hermannus de Lychtenberge) scolasticus ecclesie Spsilr(ensis)d) ipsorum electus, quod, cum ipsi nuper venerabili in Christo patre domino Wolframo quondam ipsorum episcopo defuncto ipsum Hermannum de Lychten- berg scolasticum predictum elegerint canonice in dicte sue Herpi- polensis ecclesie episcopum et pastorem, quatinus electionem huius- modi tamquam canonice celebratam auctoritate provisionis per capitulum ecclesie Mogunt(ine) ipsorum metropolitane nobis com- 2. Nos itaque iuxta doctrinam misse confirmare dignaremur. apostoli 1) nemini volentes inponere cito manus et quia intelleximus honorabilem virum Ottonem de Wolveskel eiusdem Herpipolen(sis) ecclesie archidiaconum et canonicum fore a quibusdam prefate ecclesie canonicis in discordia coelectum 2), vobis et cuilibet vestrum, 11*
1333 August 1—6 163 sis aperient nosque et nostros, ut dictum est, recipient et defendent, et quod, cum divina clemencia ipsum dominum nostrum reverendum predictum voluerit separare ab humanis, dicti officiati sui munitiones et castra necnon iura et obvenciones ecclesie nostre Trever(ensis) tamquam officiati ipsius ec- clesie fideliter manutenebunt et nulli alii obedient“) seu intendent cum ipsis municionibus et castris nec ipsas cuiquam deliberabunt vel assignabunt nisi capitulo nostro memorato vel de ipsius mandato et communi consensu uni archiepiscopo proviso vel electo per ipsum capitulum assumpto concorditer et 4. Insuper nullum de nostris concanonicis durante dicto recepto *. quinquennio ad aliquos tractatus capitulares admittemus, nisi prius promiserit per fidem suam loco iuramenti premissa se fideliter observaturum. In cuius rei testimonium sigillum nostri capituli presentibus litteris est appensum. Datum anno 33. quinta die mensis augusti. I) Ueberschr.: Confederacio et colligatio contra quoscunque. + a) inscr.+ b) danach ad. † c) conpetente. + d) obebient. 1) vgl. Ps. 83,8. co 2) vgl. Matth. 19,6 = Marc. 10,9. 0o 3) Nr. 286. Trier 1333 August 6. 288. Erzbischof Baldewin befiehlt dem Würzburger Domkapitel, den gegen Hermann von Lichtenberg zum Bischof gewählten Otto von Wolfskehl und dessen Anhänger nach Trier zu laden. K 4251). — Zur Sache vgl. J. Hetzenecker Studien zur Reichs- und Kirchenpolitik des Würzburger Hochstifts in den Zeiten Kaiser Ludwigs des Bayern, Dissertation Würzburg (1901) 4ff. Baldewinus dei gracia sancte Mogunt(ine) sedis in spiritualibus et temporalibus provisor dilectis in Christo plebanis ecclesiarum maioris Herbipolen(sis) et sancti Petri in Sande ibidem ceterisque plebanis seu eorum vices gerentibus civitatis et dyocesis Herpi- [pollensisa), ad quos presentes littere pervenerin]tb), salutem in domino. I. Supplicarunt nobis honorabiles viri Ernestus de Sebeche, Rudolfus de Wertheym, Emmecho de Brunecke, Lupoldus de Bebenburg archidiaconi, .. Rudolfus de Rodensteyn scolasticus, b*), Heinricus de Albertus de Ebersberg, Ulricus de Kirchberg Veymigenb**), Fridericus de Lyrheym°), Eberhardus de Hohenberg, Fredericus de Hohenloch, Philippus de Brunecke, Conradus de Breytensteyn, Frid(ericus) *) de Northenberg, Marquardus de Hey- decke, Crafto de Specfelt et Richardus de Sebech canonici et capitulares ecclesie Herbip(olensis) predicte ac Hermannus de Lychtenberge) scolasticus ecclesie Spsilr(ensis)d) ipsorum electus, quod, cum ipsi nuper venerabili in Christo patre domino Wolframo quondam ipsorum episcopo defuncto ipsum Hermannum de Lychten- berg scolasticum predictum elegerint canonice in dicte sue Herpi- polensis ecclesie episcopum et pastorem, quatinus electionem huius- modi tamquam canonice celebratam auctoritate provisionis per capitulum ecclesie Mogunt(ine) ipsorum metropolitane nobis com- 2. Nos itaque iuxta doctrinam misse confirmare dignaremur. apostoli 1) nemini volentes inponere cito manus et quia intelleximus honorabilem virum Ottonem de Wolveskel eiusdem Herpipolen(sis) ecclesie archidiaconum et canonicum fore a quibusdam prefate ecclesie canonicis in discordia coelectum 2), vobis et cuilibet vestrum, 11*
Strana 164
164 Nr. 289—292 qui super eo requisitus fuerit, auctoritate predicta, qua fungimur in hac parte, in virtute sancte obedientie districte precipiendo mandamus, quatenus citetis publice et peremtorie in prefata ec- clesia Herpipolensi Ottonem de Wolveskel coelectum predictum ac omnes alios et singulos, qui sua in hac parte crediderint interesse, ut in vigilia beati Bartholomei apostoli ventura proximse]e) 3) conpar[e antf) coram nobis in Treverig) proposituri contra electionis huiusmodi, quidquid ipsis conpecierit proponendum. 3. Ad quos diem et locum ipsos de consensu prefati Hermanni scolastici electi ac .. nunciorum Ottonis coelecti antedicti citamus peremtorie per presentes. Alioquin ipsorum absencia non obstante in dicto 4. Redd(ite) has negotio, prout iustum fuerit, procedemus. litteras sigillis vestris appensis in signum execucionis mandati prelibati. Datum Treveris sub sigillo archiepiscopatus nostri Treveren(sis), quo utimur in presenti, anno domini M'CCC XXXIII° VIII' idus augusti. I) Ueberschr.: Citacio ante confirmacionem (a conf. später sugefügt). + a) Herpil(e)n. + b) pervenerit. † b*) von L. aus Kirb. korr. + b**) oder Veymingen von L. aus Veyningen korr. + c) L. von L. korr. + c*) Frider. — predicte ac von L. am Rande nachgetr. + d) Spur. + e) proximo.+ — f) conparant. + g) K. 1) 1. Tim. 5,22. co 2) vgl. die Wahlanzeige an Baldewin, Monumenta Boica XXXIX (1868) nr. 241. c0 3) August 23. Trier [1333] August 9. Derselbe entschuldigt bei Papst Iohannes XXII. sein Ver- halten in der Mainzer Frage. K 4441). — Der Brief dürfte vom Aussteller persönlich verfasst sein; damit mag auch die starke Anwendung von selbst Losse nicht durchweg verständlichen Kürzungen in K zusammenhängen, da sie auch für Baldewins Schrift (vgl. diese z. B. auf der Rechnung in Koblens Abt. 1 A I nr. 903) bezeichnend ist. 289. Sanctissimo in Christo patri ac domino suo karissimo domino Iohanni dignante dei gratia sacrosancte Romane et universalis ecclesie summo pontifici B(aldewinus) eadem gratia Trever(ensis) archiepiscopus c(.....)a), devotionis et humilitatis sui recommenda- cionem et devota pedum oscula beatorum. 1. Fragorb) negociorum undique confluencium suprac) acc) citrac) Ren(um)d) multo iam tempore me tenuit occupatum; sed quanto cicius potui, ob vestre sanctitatis reverentiam transtuli me Trever(os). 2. Reverencie vestre litteras 1) et venerabilem virum magistrum G(eraldum) de Bisturre decanum Andegaven(sem)e) capellanum v(estrum) et nun(cium) cum debita vener(acione)f) recepi et intellexi plenius, quecunque sanctitas eadem memorato nuncio commiserat ex- ponenda. 3. Quibus auditis cum quadam cordis tristicia non sufficio ammirari, quod sanctitas vestra ad falsam quorundam relacionem conceperit me in vestre vel sancte Ro(mane) sedis opprobriumc) aut in lesionem iuris alterius Mag(untinam) ecclesiam retinere, cui in medio suorum hostium naufraganti ad supplicationem capituli et fidelium ipsius ecclesie non ex causa cupiditatis sed solo pietatis intuitu ego et karissimus rex Boh(emie) nepos meus non
164 Nr. 289—292 qui super eo requisitus fuerit, auctoritate predicta, qua fungimur in hac parte, in virtute sancte obedientie districte precipiendo mandamus, quatenus citetis publice et peremtorie in prefata ec- clesia Herpipolensi Ottonem de Wolveskel coelectum predictum ac omnes alios et singulos, qui sua in hac parte crediderint interesse, ut in vigilia beati Bartholomei apostoli ventura proximse]e) 3) conpar[e antf) coram nobis in Treverig) proposituri contra electionis huiusmodi, quidquid ipsis conpecierit proponendum. 3. Ad quos diem et locum ipsos de consensu prefati Hermanni scolastici electi ac .. nunciorum Ottonis coelecti antedicti citamus peremtorie per presentes. Alioquin ipsorum absencia non obstante in dicto 4. Redd(ite) has negotio, prout iustum fuerit, procedemus. litteras sigillis vestris appensis in signum execucionis mandati prelibati. Datum Treveris sub sigillo archiepiscopatus nostri Treveren(sis), quo utimur in presenti, anno domini M'CCC XXXIII° VIII' idus augusti. I) Ueberschr.: Citacio ante confirmacionem (a conf. später sugefügt). + a) Herpil(e)n. + b) pervenerit. † b*) von L. aus Kirb. korr. + b**) oder Veymingen von L. aus Veyningen korr. + c) L. von L. korr. + c*) Frider. — predicte ac von L. am Rande nachgetr. + d) Spur. + e) proximo.+ — f) conparant. + g) K. 1) 1. Tim. 5,22. co 2) vgl. die Wahlanzeige an Baldewin, Monumenta Boica XXXIX (1868) nr. 241. c0 3) August 23. Trier [1333] August 9. Derselbe entschuldigt bei Papst Iohannes XXII. sein Ver- halten in der Mainzer Frage. K 4441). — Der Brief dürfte vom Aussteller persönlich verfasst sein; damit mag auch die starke Anwendung von selbst Losse nicht durchweg verständlichen Kürzungen in K zusammenhängen, da sie auch für Baldewins Schrift (vgl. diese z. B. auf der Rechnung in Koblens Abt. 1 A I nr. 903) bezeichnend ist. 289. Sanctissimo in Christo patri ac domino suo karissimo domino Iohanni dignante dei gratia sacrosancte Romane et universalis ecclesie summo pontifici B(aldewinus) eadem gratia Trever(ensis) archiepiscopus c(.....)a), devotionis et humilitatis sui recommenda- cionem et devota pedum oscula beatorum. 1. Fragorb) negociorum undique confluencium suprac) acc) citrac) Ren(um)d) multo iam tempore me tenuit occupatum; sed quanto cicius potui, ob vestre sanctitatis reverentiam transtuli me Trever(os). 2. Reverencie vestre litteras 1) et venerabilem virum magistrum G(eraldum) de Bisturre decanum Andegaven(sem)e) capellanum v(estrum) et nun(cium) cum debita vener(acione)f) recepi et intellexi plenius, quecunque sanctitas eadem memorato nuncio commiserat ex- ponenda. 3. Quibus auditis cum quadam cordis tristicia non sufficio ammirari, quod sanctitas vestra ad falsam quorundam relacionem conceperit me in vestre vel sancte Ro(mane) sedis opprobriumc) aut in lesionem iuris alterius Mag(untinam) ecclesiam retinere, cui in medio suorum hostium naufraganti ad supplicationem capituli et fidelium ipsius ecclesie non ex causa cupiditatis sed solo pietatis intuitu ego et karissimus rex Boh(emie) nepos meus non
Strana 165
1333 August 9—September 7 165 absque magnis cumulis expensarum manus porreximus adiutrices, que non ad vituperium sed pocius ad laudem dei et honorem vestrum ac sancte Romane ecclesie cedere credebamus. 4. Et quia in hiis omnibus predictus nepos noster particeps extitit et adiutor, quia etiam verisimiliter arbitr(andum), quod super hiis habueritis cum eodem alfilquem tractatum, non deliberavig) de presenti, quousque memoratus rex venerit, prefato nuncio magistro explicite respondere. 5. Et quia non puto, quod adventus ipsius debeat esse longevus, supplico reverenter, quod interim me dig netur habere vestra sanctitas excusatum. Tunc enim taliter dis- posuii) respondere, quod sanctitas eadem, cuius gratiam et beni- volentiam toto corde retinere desidero, poterit merito contentari. 6. Altissimus sanum et incolumem sancte sue ecclesie in dierum longitudine vos conservet. Datum Trever(is) in vigilia sancti Laur(entii). I) Ueberschr.: Responsiva B(aldewini) ad 15 (d. h. Antwort auf K 441 = Nr. 282, die auf fol. 214a = fol. 15 der Teilfolierung dieses Abschnittes der Handschrift steht).+ a) unbestimmtes Wort. + b) von Losse in Lücke nachgetr. + c) von L. nachgetr. + d) danach unausgefüllte Lücke für etwa 13 Buchstaben und nochmals, z. T. getilgt, Ren(um) ; die vorher nachgetragenen Worte supra — citra haben als Ergänzung der Lücke zu gelten.+ e) von L. aus A vervollständigt. + f) aus rever(encia) korr. + g) alq(uem).+ h) deliberavi(mus)?.+ i) von L. aus dispositionem korr. 1) Nr. 282. 290*. [1333 Juli 14—August 127. Das Mainzer Domkapitel an Klerus und Laien der Diözese Mainz. D 179 = Winkelmann nr. 1141, Sauerland III nr. 1093 Reg. 291. 1333 August 23. Erzbischof Baldewin sagt den Gebrüdern Herren zu Treffurt und Hermann von Spangenberg Fehde an. K 4361). — Zur Sache vgl. Rommel Geschichte von Hessen II (1823) 132 f. Wir Baldewin von gots gnaden erzebis[chlofa) zu Trire phleger des stiftes zu Mencze embieden uch Herman und Herman gebrodern herren zu Drifurthe und Hermanne Fritzen brodere von Spangenberg und wer an uwere stat were, daz wir umbe alsoliche gewalt und unrecht, als der vorgenant Fritze von Spangenberg und sine geselleschaft an uns und an den stifet von Menze vorgenant hait gelacht da mete, daz er unsern amptman zûm Werdere und unsere burgereb) gevangen hait und ir eyn deil in dem gevengnisse getodet und daz ire genomen hait zu unrechte, daz uwere nit gescheiden mogen von deme sinen, sundern wir muszen uch und daz uwere mit deme sinen ane laszen c) gryfen und wollen uns da mite gegen uch bewaret han. Datum anno domini M° CCC° XXXIII°, an sencte Bartholo- meus abendes. I) Ueberschr.: Diffidacio, ut non possent separari bona.+ a) erzebisof. + b) brugere. + c) lazsen. 292*. 1333 September 7. Knappen Iohannes und G[untramus de Hatzfelt] für Erzbischof Baldewin. K 396 verkürst; Würdtwein Nova subs. V nr. 48 (aus dem Mainzer Archiv).
1333 August 9—September 7 165 absque magnis cumulis expensarum manus porreximus adiutrices, que non ad vituperium sed pocius ad laudem dei et honorem vestrum ac sancte Romane ecclesie cedere credebamus. 4. Et quia in hiis omnibus predictus nepos noster particeps extitit et adiutor, quia etiam verisimiliter arbitr(andum), quod super hiis habueritis cum eodem alfilquem tractatum, non deliberavig) de presenti, quousque memoratus rex venerit, prefato nuncio magistro explicite respondere. 5. Et quia non puto, quod adventus ipsius debeat esse longevus, supplico reverenter, quod interim me dig netur habere vestra sanctitas excusatum. Tunc enim taliter dis- posuii) respondere, quod sanctitas eadem, cuius gratiam et beni- volentiam toto corde retinere desidero, poterit merito contentari. 6. Altissimus sanum et incolumem sancte sue ecclesie in dierum longitudine vos conservet. Datum Trever(is) in vigilia sancti Laur(entii). I) Ueberschr.: Responsiva B(aldewini) ad 15 (d. h. Antwort auf K 441 = Nr. 282, die auf fol. 214a = fol. 15 der Teilfolierung dieses Abschnittes der Handschrift steht).+ a) unbestimmtes Wort. + b) von Losse in Lücke nachgetr. + c) von L. nachgetr. + d) danach unausgefüllte Lücke für etwa 13 Buchstaben und nochmals, z. T. getilgt, Ren(um) ; die vorher nachgetragenen Worte supra — citra haben als Ergänzung der Lücke zu gelten.+ e) von L. aus A vervollständigt. + f) aus rever(encia) korr. + g) alq(uem).+ h) deliberavi(mus)?.+ i) von L. aus dispositionem korr. 1) Nr. 282. 290*. [1333 Juli 14—August 127. Das Mainzer Domkapitel an Klerus und Laien der Diözese Mainz. D 179 = Winkelmann nr. 1141, Sauerland III nr. 1093 Reg. 291. 1333 August 23. Erzbischof Baldewin sagt den Gebrüdern Herren zu Treffurt und Hermann von Spangenberg Fehde an. K 4361). — Zur Sache vgl. Rommel Geschichte von Hessen II (1823) 132 f. Wir Baldewin von gots gnaden erzebis[chlofa) zu Trire phleger des stiftes zu Mencze embieden uch Herman und Herman gebrodern herren zu Drifurthe und Hermanne Fritzen brodere von Spangenberg und wer an uwere stat were, daz wir umbe alsoliche gewalt und unrecht, als der vorgenant Fritze von Spangenberg und sine geselleschaft an uns und an den stifet von Menze vorgenant hait gelacht da mete, daz er unsern amptman zûm Werdere und unsere burgereb) gevangen hait und ir eyn deil in dem gevengnisse getodet und daz ire genomen hait zu unrechte, daz uwere nit gescheiden mogen von deme sinen, sundern wir muszen uch und daz uwere mit deme sinen ane laszen c) gryfen und wollen uns da mite gegen uch bewaret han. Datum anno domini M° CCC° XXXIII°, an sencte Bartholo- meus abendes. I) Ueberschr.: Diffidacio, ut non possent separari bona.+ a) erzebisof. + b) brugere. + c) lazsen. 292*. 1333 September 7. Knappen Iohannes und G[untramus de Hatzfelt] für Erzbischof Baldewin. K 396 verkürst; Würdtwein Nova subs. V nr. 48 (aus dem Mainzer Archiv).
Strana 166
166 Nr. 293—296 293*. Kaiserslautern 1333 September 22. Erzbischof Baldewin, Landfrieden. K 533 mit der Ueberschr. Losses Pax generalis Lutren(sis), quam ego dictavi (aus Abschrift des Entwurfes?); Schwalm 140 nr. 2 aus beschädigtem Original (nicht von L. geschrieben) in Koblenz Abt. I A I nr. 769 und Abschr. im Kesselstadtschen Balduineum). Lesarten (ausser rein sprachlichen): vor Kap. I eindrechtiglichen st. eyn- mudeclichen; Kap. I und von Covel.; Kap. 2 des lantfrides; Kap. 4 oder gelegen; Kap. 5 ieme zu stunt — ouch ieme ausgefallen; der schade; Kap. 6 nutze und gut sii; Kap. 9 gezil st. ziln; Kap. 10 fehlt breche und mit vor Werken; Kap. 12 deseme lantfr.; Kap. 13 fehlt uf sich selber oder; Kap. 14 gerechet st. gerichtet; Kap. 16 bi st. obene, aller wiis; nach Kap. 1I Schofrid st. Ioffrid, des alden st. eldern, iungherre fehlt, Rippullenkirchen, Henzenberg, Ringrevenstein. 294. Trier 1333 Oktober 19. Derselbe als päpstlicher Delegat an seinen lieben Dekan von St. Symeon in Trier: gegen eine Entscheidung des Offizials der Trierer Kurie ist vor ihm apud acta eine Appellation eingereicht worden, die er dem Empfänger mit diesem angefügten Briefe sur Erledigung übersendet. Appellacionis causam — D. in palacio nostro Treverensi sub secreto nostro a. d. 1333. in crastino beati Luce ewangeliste. D. per copiam. — K 474. Die Schluss- formeln sind von L. durchstrichen. 295. Trier 1333 November 6. Derselbe entscheidet Erbstreitigkeiten zwischen dem Rau- grafen Georg und seinem Schwager, dem Grafen Wilhelm II. von Katzenellenbogen. K 53I. — Ueber die Erbteilung Wilhelms I. vgl. Wench I a 409. Der Streit darum ging erst 1335 zu Ende; vgl. Wenck 411 f., dazu I b nr. 203. Von der Rolle, die Baldewin dabei gespielt hat, war bisher nichts bekannt. Wir Baldewin von gotes gnaden erczbischof zû Triere, des heyligen Romischen riches ertzekanczeler druch Welschelant, phleger der stifte zu Mencze und zu Spire dûn kûnt allen luden, daz wir in den sachen und ansprachen, die der edel man rugreve George unser lieber getrüwer von siner und frowen Margareten siner elichen husfrowen wegen uff eine siten hat wider den edelena) Wilhelm greven von Kaczenellenbogen unsern lieben getruwen, sine brûdere und sine erben uff die anderen siten und die die selben greve Wilhelm, sine brudere und sine erben hinwider hant wider den vorgenanten rugreven Georgen und sine husfrowen, umb alle stucke und sache, der sie an uns gegangen und an uns virliven sint, als ir brieve1) sprechent, die sie zû bieder siten dar ubir gegebin hant, mit gûden rade wiser lude und als uns unser sinne und bescheidenheit wisent, sie mit ein ander zû sûenne und zû richtene mit gûder vordechtekeit spregen vor ein rechte. I. Und zû dem ersten so wisen wir die partien beide umb alles eigen und erbe, daz greve Wilhelm von Kaczenellenbogen selige hatte an dem tage, do frowe Heilwich selige, sine erste husfrowe, lebende und toit was, und ouch daz er dar nach koufte oder ge- wan bi sine lebene, vûr die schepfen und daz gerichte, da daz eigen und daz erbe gelegen ist, und da sollent sie nemen und gehorsam sin, was die schepfen und daz gerichte fûr ein recht 2. Und dar nach sollent sie ouch des teylent und sprechent. selven greven Wilhelms varende habe, die er gelazzet hat, mit ein ander teylen, und sûllent nah derselben teylunge gebûrde sine schult, die er zû geldene liez, do er starf, vergelden.
166 Nr. 293—296 293*. Kaiserslautern 1333 September 22. Erzbischof Baldewin, Landfrieden. K 533 mit der Ueberschr. Losses Pax generalis Lutren(sis), quam ego dictavi (aus Abschrift des Entwurfes?); Schwalm 140 nr. 2 aus beschädigtem Original (nicht von L. geschrieben) in Koblenz Abt. I A I nr. 769 und Abschr. im Kesselstadtschen Balduineum). Lesarten (ausser rein sprachlichen): vor Kap. I eindrechtiglichen st. eyn- mudeclichen; Kap. I und von Covel.; Kap. 2 des lantfrides; Kap. 4 oder gelegen; Kap. 5 ieme zu stunt — ouch ieme ausgefallen; der schade; Kap. 6 nutze und gut sii; Kap. 9 gezil st. ziln; Kap. 10 fehlt breche und mit vor Werken; Kap. 12 deseme lantfr.; Kap. 13 fehlt uf sich selber oder; Kap. 14 gerechet st. gerichtet; Kap. 16 bi st. obene, aller wiis; nach Kap. 1I Schofrid st. Ioffrid, des alden st. eldern, iungherre fehlt, Rippullenkirchen, Henzenberg, Ringrevenstein. 294. Trier 1333 Oktober 19. Derselbe als päpstlicher Delegat an seinen lieben Dekan von St. Symeon in Trier: gegen eine Entscheidung des Offizials der Trierer Kurie ist vor ihm apud acta eine Appellation eingereicht worden, die er dem Empfänger mit diesem angefügten Briefe sur Erledigung übersendet. Appellacionis causam — D. in palacio nostro Treverensi sub secreto nostro a. d. 1333. in crastino beati Luce ewangeliste. D. per copiam. — K 474. Die Schluss- formeln sind von L. durchstrichen. 295. Trier 1333 November 6. Derselbe entscheidet Erbstreitigkeiten zwischen dem Rau- grafen Georg und seinem Schwager, dem Grafen Wilhelm II. von Katzenellenbogen. K 53I. — Ueber die Erbteilung Wilhelms I. vgl. Wench I a 409. Der Streit darum ging erst 1335 zu Ende; vgl. Wenck 411 f., dazu I b nr. 203. Von der Rolle, die Baldewin dabei gespielt hat, war bisher nichts bekannt. Wir Baldewin von gotes gnaden erczbischof zû Triere, des heyligen Romischen riches ertzekanczeler druch Welschelant, phleger der stifte zu Mencze und zu Spire dûn kûnt allen luden, daz wir in den sachen und ansprachen, die der edel man rugreve George unser lieber getrüwer von siner und frowen Margareten siner elichen husfrowen wegen uff eine siten hat wider den edelena) Wilhelm greven von Kaczenellenbogen unsern lieben getruwen, sine brûdere und sine erben uff die anderen siten und die die selben greve Wilhelm, sine brudere und sine erben hinwider hant wider den vorgenanten rugreven Georgen und sine husfrowen, umb alle stucke und sache, der sie an uns gegangen und an uns virliven sint, als ir brieve1) sprechent, die sie zû bieder siten dar ubir gegebin hant, mit gûden rade wiser lude und als uns unser sinne und bescheidenheit wisent, sie mit ein ander zû sûenne und zû richtene mit gûder vordechtekeit spregen vor ein rechte. I. Und zû dem ersten so wisen wir die partien beide umb alles eigen und erbe, daz greve Wilhelm von Kaczenellenbogen selige hatte an dem tage, do frowe Heilwich selige, sine erste husfrowe, lebende und toit was, und ouch daz er dar nach koufte oder ge- wan bi sine lebene, vûr die schepfen und daz gerichte, da daz eigen und daz erbe gelegen ist, und da sollent sie nemen und gehorsam sin, was die schepfen und daz gerichte fûr ein recht 2. Und dar nach sollent sie ouch des teylent und sprechent. selven greven Wilhelms varende habe, die er gelazzet hat, mit ein ander teylen, und sûllent nah derselben teylunge gebûrde sine schult, die er zû geldene liez, do er starf, vergelden.
Strana 167
1333 September 22—November 10 167 3. Und ist, daz daz die egenante frowe Margrete an den vor- genanten gûden teile nimet, so sal sie ir hýlichs gelt, daz ir zû beiden iren mannen von ires vader wegen worden ist, wider in werfen. 4. Und [wjurdeb) zwivele von den selven hylichs penningen, ob er mer oder minner were gewesen, so sal man dar[vla€nJec) der partien geloben, die daz mit gûden brieven, die zû den ziden dar uber gemachet weren, oder mit zwein hylichs luden zû den minsten, die dar bie gewesin weren und daz sprechen uff iren eyt, be- wisete oder bewerte. 5. Und môchte der partyen keyn der nicht han, so sal man an der selven frowen Margreten eyde ver- 6. Mochte aber der vor- liven, wie vil ir were und minnie d). genante greve Wilhelm mit gûden brieven bewisen, daz frowe Margrete sine sûster vorgenant virzigen hette, daz sie nicht teilen solde an erbe oder an anderen stucken, daz sûlde ieme fromen und siner suster schaden. 7. Wer abir, daz sie mit alsolicher bewerunge bewisen kûnde, daz sie nit in werfen solde und doch teilen sulde oder daz sie bede in werfen und teilen solde, des sal sie geniezen und sal ir an der teylunge helfen und ensal ouch der vorgenanten partyen keyne den schepfen, dem gerichte noch den lûden, die ubir daz egenante gût ein rechte sprechen, als hie vor geschrieven stet, nicht destee) vinder sin noch keynen schaden tûn noch wider sie dar umb keine [nloxienf) nicht habin noch heimelich noch offenbar wider 8. Were ouch, daz der vorgnant sie keine argelist nicht keren. greve Wilhelm selige sine erbe oder sine eigen sint siner ersten frowen tode zu lehene gemacht hette, daz sol siner dochter Margreten vorgenant keinen schaden nicht bringen noch sie in keiner hande wise nicht hinderen, sunderen sie sal dar an teil habin und nemen zû gelicher wis, als ob es nicht zu lehene gemachet were. 9. Vort mer so wisen wir sie uff beiden siten umb alles lehen gût, dar der egenant greve Wilhelm gelazen hat zû den herren, von den die lehen rûrent und sollent dar umb recht geben und nemen, als der herren manne teylent und sprechent vor ein recht, ob der cleger, den, den ir beclaget, dar gewinnet, als ein recht ist. 10. Wir sprechen ouch, daz zwischen den vorgenanten gesüsterden g) diekeine gewer noch fürstant nicht helfin noch gelden sol, man bewise danne mit anderen stucken, daz der fürstant von rechte helfin sulle. Und zû einem ewigen und vesten urkunde aller diser vor- geschriebener dinge und stucke han wir unsers erczbistûmes von Trire insigel, des wir zû desem male gebruchen, an disen brief gehangin, der gegebin ist zû Trire des samsdages aller nehst vor aller heilegen dage, da man zalt von Cristus gebûrte druzen- hûndert iar und dar nach in dem drie und drizzigesten iare. I) Ueberschr.: Arbitrium secundum diffinitionem communem procerum per dominum Trever(ensem).+ a) Glosse L.'s: quia iuvenis tunc erat, non addidit vir'. + b) v. + c) darnaue. † d) K. + e) iuchtdeste. † f) oxien. + g) d nachgetr. 1) unbekannt. Trier 1333 November 10. 296. Derselbe stimmt zu, dass sein lieber Getreuer der Knappe Philippus, des weiland Arnoldus de Wizkirchen Ritters Sohn, mit Zustimmung seiner
1333 September 22—November 10 167 3. Und ist, daz daz die egenante frowe Margrete an den vor- genanten gûden teile nimet, so sal sie ir hýlichs gelt, daz ir zû beiden iren mannen von ires vader wegen worden ist, wider in werfen. 4. Und [wjurdeb) zwivele von den selven hylichs penningen, ob er mer oder minner were gewesen, so sal man dar[vla€nJec) der partien geloben, die daz mit gûden brieven, die zû den ziden dar uber gemachet weren, oder mit zwein hylichs luden zû den minsten, die dar bie gewesin weren und daz sprechen uff iren eyt, be- wisete oder bewerte. 5. Und môchte der partyen keyn der nicht han, so sal man an der selven frowen Margreten eyde ver- 6. Mochte aber der vor- liven, wie vil ir were und minnie d). genante greve Wilhelm mit gûden brieven bewisen, daz frowe Margrete sine sûster vorgenant virzigen hette, daz sie nicht teilen solde an erbe oder an anderen stucken, daz sûlde ieme fromen und siner suster schaden. 7. Wer abir, daz sie mit alsolicher bewerunge bewisen kûnde, daz sie nit in werfen solde und doch teilen sulde oder daz sie bede in werfen und teilen solde, des sal sie geniezen und sal ir an der teylunge helfen und ensal ouch der vorgenanten partyen keyne den schepfen, dem gerichte noch den lûden, die ubir daz egenante gût ein rechte sprechen, als hie vor geschrieven stet, nicht destee) vinder sin noch keynen schaden tûn noch wider sie dar umb keine [nloxienf) nicht habin noch heimelich noch offenbar wider 8. Were ouch, daz der vorgnant sie keine argelist nicht keren. greve Wilhelm selige sine erbe oder sine eigen sint siner ersten frowen tode zu lehene gemacht hette, daz sol siner dochter Margreten vorgenant keinen schaden nicht bringen noch sie in keiner hande wise nicht hinderen, sunderen sie sal dar an teil habin und nemen zû gelicher wis, als ob es nicht zu lehene gemachet were. 9. Vort mer so wisen wir sie uff beiden siten umb alles lehen gût, dar der egenant greve Wilhelm gelazen hat zû den herren, von den die lehen rûrent und sollent dar umb recht geben und nemen, als der herren manne teylent und sprechent vor ein recht, ob der cleger, den, den ir beclaget, dar gewinnet, als ein recht ist. 10. Wir sprechen ouch, daz zwischen den vorgenanten gesüsterden g) diekeine gewer noch fürstant nicht helfin noch gelden sol, man bewise danne mit anderen stucken, daz der fürstant von rechte helfin sulle. Und zû einem ewigen und vesten urkunde aller diser vor- geschriebener dinge und stucke han wir unsers erczbistûmes von Trire insigel, des wir zû desem male gebruchen, an disen brief gehangin, der gegebin ist zû Trire des samsdages aller nehst vor aller heilegen dage, da man zalt von Cristus gebûrte druzen- hûndert iar und dar nach in dem drie und drizzigesten iare. I) Ueberschr.: Arbitrium secundum diffinitionem communem procerum per dominum Trever(ensem).+ a) Glosse L.'s: quia iuvenis tunc erat, non addidit vir'. + b) v. + c) darnaue. † d) K. + e) iuchtdeste. † f) oxien. + g) d nachgetr. 1) unbekannt. Trier 1333 November 10. 296. Derselbe stimmt zu, dass sein lieber Getreuer der Knappe Philippus, des weiland Arnoldus de Wizkirchen Ritters Sohn, mit Zustimmung seiner
Strana 168
168 Nr. 297—299 Brüder, des Trierer Domherrn Nycolaus und des Iohannes de Wiz- kirchen, der als minderjährig durch seinen ihm durch den Offizial der Trierer Kurie gesetzten Vormund den Knappen C. (?) vertreten wird, seiner Gattin Lucia, des Tylmannus de Ro(demachern) Tochter, die von Baldewin und der Trierer Kirche lehenrührige Hälfte des Trierer castrum ligium et apparibile Weiskirchen mit zugehörigem Ein- und Ausgang sowie 6 Fuder Weins nach Trierer Mass, die jährlich von dem unter Trierer Lehns- hoheit stehenden Besitz der Brüder in Bernkastele (-kastel) und in den Dörfern Grache (Graach) und Kastanes (Kesten) zu entrichten sind, als donacio propter nupcias gegeben hat; die Brüder dürfen über den genannten Besitz erst nach Abzug dieser Einkünfte verfügen; sollte Lucia später wieder hei- raten (ad alias nupcias transvolare), so muss ihr zweiter Mann, damit die Schenkung nicht nichtig wird, als ihr manburnus die Güter von Baldewin zu Lehen nehmen. Siegler: der Aussteller sowie, zum Zeichen der Zustimmung, Nycolaus und für den noch siegellosen Johannes auf dessen Bitte der Trierer Offizial mit dem Siegel seiner officialitas. D. Treveris in vigilia beati Martini a. d. 1333. — K 419, von zwei Händen geschrieben und von Losse kollatio- niert, doch kein Entwurf. Würzburg 1333 November 11. 297. Kaiser Ludwig ersucht den Erzbischof Baldewin dringend, Appellation der Würzburger Gegenpartei gegen die Wahl der des Bischofs Hermann nicht stattzugeben. K 4351). — Vgl. Nr. 288. Ludewicus dei gracia Romanorum imperator semper augustus .. venerabili Baldewino archiepiscopo Treveren(si) necnon ecclesie Mogunt(ine) provisori principi suo dilecto gratiam suam et omne bonum. I. Multimode magnificencie nostre complacuisti in eo, quod venerabili Hermanno electo et confirmato Herbipolensi manum confirmacionis inposuisti, liberaliter et benigne reddentes 2. Sed tibi obinde grates et gracia[rum]a) multiplices actiones. quia, ut intelleximus, pars adversa ab eadem confirmacione ad tui presenciam appellavit et iudices appellacionis a te nititurby impetrare, cum vero hoc honori tuo et nostro minime expediret, videlicet quod contra id, quod per te modo factum est, ut modo liquido patet et insonuit in terris et regionibus universis, per ali- quos iudices tales deberet aliqualiter infirmari, idcirco benignitatem tuam sincerissime requirimus et rogamus, quatenus tales iudices ad peticionem partis adverse in preiudicium predicti electi et con- 3. Nam re vera toto firmati non velis tribuere et donare. nostro posse eandem confirmacionem tuam intendimus et volumus indesinencius defensare, quod de te eciam indubitanter confidimus et speramus. Datum in Herbipol(i) die beati Martini, regni nostri anno decimonono, imperii vero sexto. I) Ueberschr.: Missil(is). + a) g(ra)ciat(er). + b) undeutlich. 1333 November 18. 298. Henricus Abt und der Konvent des monasterium Prumiensis (aus Prumicensis korr.) benennen zum Austrag ihrer Streitigkeiten mit dem spectabilis vir Henricus comes Viennensis (Vianden) über die custodia turrium in Prumen und was damit zusammenhängt, als Schiedsrichter ihrerseits Daniel episcopus Motencis (=2) und den validus vir Iohannes de Brunshorn miles, während der Graf den nobilis vir Iohannes dominus de Falkensteyn miles und den Arnoldus de Arluno armiger, beide Parteien zum Obmann den Erzbischof Baldewin bestellen mit Vollmacht infra hinc et festum purificacionis gloriose Marie virginis proxime affuturum (Februar 2) ; kommen die fünf von
168 Nr. 297—299 Brüder, des Trierer Domherrn Nycolaus und des Iohannes de Wiz- kirchen, der als minderjährig durch seinen ihm durch den Offizial der Trierer Kurie gesetzten Vormund den Knappen C. (?) vertreten wird, seiner Gattin Lucia, des Tylmannus de Ro(demachern) Tochter, die von Baldewin und der Trierer Kirche lehenrührige Hälfte des Trierer castrum ligium et apparibile Weiskirchen mit zugehörigem Ein- und Ausgang sowie 6 Fuder Weins nach Trierer Mass, die jährlich von dem unter Trierer Lehns- hoheit stehenden Besitz der Brüder in Bernkastele (-kastel) und in den Dörfern Grache (Graach) und Kastanes (Kesten) zu entrichten sind, als donacio propter nupcias gegeben hat; die Brüder dürfen über den genannten Besitz erst nach Abzug dieser Einkünfte verfügen; sollte Lucia später wieder hei- raten (ad alias nupcias transvolare), so muss ihr zweiter Mann, damit die Schenkung nicht nichtig wird, als ihr manburnus die Güter von Baldewin zu Lehen nehmen. Siegler: der Aussteller sowie, zum Zeichen der Zustimmung, Nycolaus und für den noch siegellosen Johannes auf dessen Bitte der Trierer Offizial mit dem Siegel seiner officialitas. D. Treveris in vigilia beati Martini a. d. 1333. — K 419, von zwei Händen geschrieben und von Losse kollatio- niert, doch kein Entwurf. Würzburg 1333 November 11. 297. Kaiser Ludwig ersucht den Erzbischof Baldewin dringend, Appellation der Würzburger Gegenpartei gegen die Wahl der des Bischofs Hermann nicht stattzugeben. K 4351). — Vgl. Nr. 288. Ludewicus dei gracia Romanorum imperator semper augustus .. venerabili Baldewino archiepiscopo Treveren(si) necnon ecclesie Mogunt(ine) provisori principi suo dilecto gratiam suam et omne bonum. I. Multimode magnificencie nostre complacuisti in eo, quod venerabili Hermanno electo et confirmato Herbipolensi manum confirmacionis inposuisti, liberaliter et benigne reddentes 2. Sed tibi obinde grates et gracia[rum]a) multiplices actiones. quia, ut intelleximus, pars adversa ab eadem confirmacione ad tui presenciam appellavit et iudices appellacionis a te nititurby impetrare, cum vero hoc honori tuo et nostro minime expediret, videlicet quod contra id, quod per te modo factum est, ut modo liquido patet et insonuit in terris et regionibus universis, per ali- quos iudices tales deberet aliqualiter infirmari, idcirco benignitatem tuam sincerissime requirimus et rogamus, quatenus tales iudices ad peticionem partis adverse in preiudicium predicti electi et con- 3. Nam re vera toto firmati non velis tribuere et donare. nostro posse eandem confirmacionem tuam intendimus et volumus indesinencius defensare, quod de te eciam indubitanter confidimus et speramus. Datum in Herbipol(i) die beati Martini, regni nostri anno decimonono, imperii vero sexto. I) Ueberschr.: Missil(is). + a) g(ra)ciat(er). + b) undeutlich. 1333 November 18. 298. Henricus Abt und der Konvent des monasterium Prumiensis (aus Prumicensis korr.) benennen zum Austrag ihrer Streitigkeiten mit dem spectabilis vir Henricus comes Viennensis (Vianden) über die custodia turrium in Prumen und was damit zusammenhängt, als Schiedsrichter ihrerseits Daniel episcopus Motencis (=2) und den validus vir Iohannes de Brunshorn miles, während der Graf den nobilis vir Iohannes dominus de Falkensteyn miles und den Arnoldus de Arluno armiger, beide Parteien zum Obmann den Erzbischof Baldewin bestellen mit Vollmacht infra hinc et festum purificacionis gloriose Marie virginis proxime affuturum (Februar 2) ; kommen die fünf von
Strana 169
1333 November I1—Dezember 8 169 heute binnen 8 Tagen zu keinem gemeinsamen Schluss, soll Baldewin allein die Entscheidung fällen; dieser werden die Aussteller sich fiigen bei 1000 Mark binnen 4 Monaten nach dem Schiedsspruch fälliger Strafe, wofür sie ihre Güter in Sweyche (Schweich) und Merniche (Mehring) sowie die anderen ad mensam seu cameram abbatis gehörenden Güter Baldewin zum Pfand setzen. Siegler: die Aussteller. D. die decima octava mensis no- vembris a. d. 1333. — K 426. — Vgl. Nr. 330. 299. 1333 Dezember 8. Erzbischof Baldewin als Verweser von Mains verpachtet dem Juden Abraham Buch von Wertheim den Zoll zu Miltenberg D 2191); vgl. Görz 76. 1. Wir Baldewin von godes gnaden erczebischof zû Triere, phleger der stifte zů Menc[ze und] Spire dun kunt allen luden alleyne, daz unsere front Iohan der dechan von Mencz€e und Hartmud von Cronenb(er)g unser burgreve zû Starkenberg von unser wegen geredet h[aben] umbe unseren zol zû Mildinberg und en gelazen haben Abraham Bûch von Wertheym eyme iuden und sinen erben umbe dritzenhundert phunt haller guder und gifteger zwischen hfile[r ulnd deme nehesten Cristes dage und dar nach ein gantz iar und dar zu daz neheste iar, daz dar nach komet, umbe viertzenhundert phunt heller, ab er da bie bliben wil also 2. Doch wanne wir virnomen han, daz der selbe zol lange. bie vierhundert phunden hallern bezzer sie ie des iares, wanne die vorgenanten summen, so han wir deme selben iuden und sinen erben den vorgenanten zol geluwen und gelazen umbe die ge- nanten summen unserm kelner zû Aschaffinburg zů bezalene; oder war wir ein anders wiesen, also bescheidelichen, waz er ge winnet uber die summen geldes ie des iares, daz daz unser sal sin und mogen wir yme und sinen erben da von geben, waz unser gnaden sin. 3. Were ouch, daz der zol mynre gulde, daz sal uns abe gan an unserm gelde und sal der selbe iude und sine erben den egenanten zol zû Mildinberg uf deme wazzere und uf deme lande mit allem deme rechte und mit allen den gevellen alz als wir und unsere zolnere, die en bicz here gehabet han, 4. Er sal ouch uns glelben haben und besitzen geruwelichen. ie zu deme vierteil iares, daz ist zu iglicher fronevasten so wanne er sehs hundert phunt haller, die er uns nû zu hant ligen sal, uf gehebet, dar nach ie zû deme vierteil iares als hie [vore ge- scriblen steit, uf riechten und geben; waz da gevallen ist an deme zolle, des welle wir sime eyde, den [er] dar uber dun sal, und 5. Vortme also lange, als er siner bescheidenheit glouben. unser diner ist an deme zolle, so sal er und zwene siner sone mit irme gesynde, die an siner koste sin, vrye sitzen und ledig und los sin von aller sture und bede, die er uns oder andern 6. Wanne er unsern ..iuden zû nûtze unserm dun sulde. ouch uns den zol uf gibet, so sal er dar nach sitzen mit sinen [zlweyn vorgenanten sonen und mit irme gesynde, die an siner koste sin, als hie vore gescriben steit, under uns also lange, also uns und en gut dunket, und sal uns dinen ie zû deme iare mit fûnf und zwentzig phunden hallern. Dar uber en sulle wir en niht me dringen, sunder er sal sitzen vore und nach ane argelist,
1333 November I1—Dezember 8 169 heute binnen 8 Tagen zu keinem gemeinsamen Schluss, soll Baldewin allein die Entscheidung fällen; dieser werden die Aussteller sich fiigen bei 1000 Mark binnen 4 Monaten nach dem Schiedsspruch fälliger Strafe, wofür sie ihre Güter in Sweyche (Schweich) und Merniche (Mehring) sowie die anderen ad mensam seu cameram abbatis gehörenden Güter Baldewin zum Pfand setzen. Siegler: die Aussteller. D. die decima octava mensis no- vembris a. d. 1333. — K 426. — Vgl. Nr. 330. 299. 1333 Dezember 8. Erzbischof Baldewin als Verweser von Mains verpachtet dem Juden Abraham Buch von Wertheim den Zoll zu Miltenberg D 2191); vgl. Görz 76. 1. Wir Baldewin von godes gnaden erczebischof zû Triere, phleger der stifte zů Menc[ze und] Spire dun kunt allen luden alleyne, daz unsere front Iohan der dechan von Mencz€e und Hartmud von Cronenb(er)g unser burgreve zû Starkenberg von unser wegen geredet h[aben] umbe unseren zol zû Mildinberg und en gelazen haben Abraham Bûch von Wertheym eyme iuden und sinen erben umbe dritzenhundert phunt haller guder und gifteger zwischen hfile[r ulnd deme nehesten Cristes dage und dar nach ein gantz iar und dar zu daz neheste iar, daz dar nach komet, umbe viertzenhundert phunt heller, ab er da bie bliben wil also 2. Doch wanne wir virnomen han, daz der selbe zol lange. bie vierhundert phunden hallern bezzer sie ie des iares, wanne die vorgenanten summen, so han wir deme selben iuden und sinen erben den vorgenanten zol geluwen und gelazen umbe die ge- nanten summen unserm kelner zû Aschaffinburg zů bezalene; oder war wir ein anders wiesen, also bescheidelichen, waz er ge winnet uber die summen geldes ie des iares, daz daz unser sal sin und mogen wir yme und sinen erben da von geben, waz unser gnaden sin. 3. Were ouch, daz der zol mynre gulde, daz sal uns abe gan an unserm gelde und sal der selbe iude und sine erben den egenanten zol zû Mildinberg uf deme wazzere und uf deme lande mit allem deme rechte und mit allen den gevellen alz als wir und unsere zolnere, die en bicz here gehabet han, 4. Er sal ouch uns glelben haben und besitzen geruwelichen. ie zu deme vierteil iares, daz ist zu iglicher fronevasten so wanne er sehs hundert phunt haller, die er uns nû zu hant ligen sal, uf gehebet, dar nach ie zû deme vierteil iares als hie [vore ge- scriblen steit, uf riechten und geben; waz da gevallen ist an deme zolle, des welle wir sime eyde, den [er] dar uber dun sal, und 5. Vortme also lange, als er siner bescheidenheit glouben. unser diner ist an deme zolle, so sal er und zwene siner sone mit irme gesynde, die an siner koste sin, vrye sitzen und ledig und los sin von aller sture und bede, die er uns oder andern 6. Wanne er unsern ..iuden zû nûtze unserm dun sulde. ouch uns den zol uf gibet, so sal er dar nach sitzen mit sinen [zlweyn vorgenanten sonen und mit irme gesynde, die an siner koste sin, als hie vore gescriben steit, under uns also lange, also uns und en gut dunket, und sal uns dinen ie zû deme iare mit fûnf und zwentzig phunden hallern. Dar uber en sulle wir en niht me dringen, sunder er sal sitzen vore und nach ane argelist,
Strana 170
170 Nr. 300—302 als andere unsere iuden, die unsere brive han un[d die wir in unsern schirm enphangen han. 7. So wanne wir ouch en lazen wizzen, daz wir en niht langer bie uns wollen han umbe den pacht, so sal er dar nach bie uns umbe den selben pacht sitzen eyn gantz iar und so wanne er von uns varen wil, so sulle wir en sine kynt und sin gesynde und alle ir gût don geleiden fûnf mile von Mildenberg, war sie wullen. 8. Vortme verfûre yeman den zol oder dede anders dar zû keynerleye argelist, deme mag er grifen an sinen lip und an sin gut und sal uns daz halb ge- vallen. Wes ouch [..Jen a) biden als von des zolles wegen vor ieman, 9. Wir bevelen ouch und biden daz mag er dun oder lazen. allen unsern ..amptluden, daz sie ieme beholfen sin zû allen disen vorgescriben stucken, va iz ieme noitz geschiet und er iz an en gesinnet. Zû eyme urkunde und stedekeit aller diser vorgescriben stucke so han wir unsers ertzebisthomes von Triere ingesigel an disen brief dun henken, der gegeben ist nach Cristus geburte dritzenhundert iar und dar nach in deme dru und drizzegestem iare an der nehesten mittewochen nach sencte Nicolaus dage des heilgen bischoves. I) Ueberschr.: Locacio [.....]. † a) undeutlich; danach nochmals biden getilgt. [1333 nach Januar II3. 300. Ritter Thilemann von Schwarzenberg verkauft dem Erz- bischof Baldewin, seinem Herrn, seine Besitzungen und Ein- künfte an zwei Orten und verpfändet ihm Burg und Dorf Weiler zum Turm. K 3981). — Die Einreihung zu 1329—1333 (vgl. Nr. 263) wird noch enger begrenzt durch den Lehenrevers des Ausstellers, dessen Name damit auch in unserer U. ergänzt werden kann, für Burg Weiler vom II. Januar 1333 (vgl. Dominicus 408 N. 6). I. Ego T(hilemannus) notum facio, quod ego considerans et perpendens me esse gravibus debitorum oneribus gravatum nec ab hiis me posse per viam aliam relevari quam per vendicionem bonorum meorum subscriptorum, provida igitur et matura preha- bita super eo deliberacione cum heredibus et aliis meis amicis de eorum consilio et consensu in villa .. partem me contingentem in iurisdictione alta et bassa et XX mansiones sive areas ac unius porci annuos redditus, item in villa .. etc. nec unius libre census annui et quidquid in dictis villis ac eorum confiniis quocumque nomine nuncupetur, habui hactenus et habeo cum omni ipsorum commodo, onere et honore, quibus ego ipsa hactenus tenui et possedi, nichil iuris in ipsis michi penitus reservato preter ea, que supra excepi, « [...Ja) rever(endo) vendidi et tradidi et in hiis scriptis vendo et trado iustis empcionis et vendicionis titulis inter- venientibus pro C libris bonis et leg(alibus) michi per ipsum .. traditis et solutis et in usus meos necessarios conversis an(te) confec(cionem) pre(sencium) 1(itterarum) ius, dominium, possessionem et proprietatem eorundem bonorum a me abdicando penitus et in ipsum dominum meum perpetuo transferendo, ita quod ipse ex- nunc inantea disponere et ordinare de eisdem bonis ad omnem
170 Nr. 300—302 als andere unsere iuden, die unsere brive han un[d die wir in unsern schirm enphangen han. 7. So wanne wir ouch en lazen wizzen, daz wir en niht langer bie uns wollen han umbe den pacht, so sal er dar nach bie uns umbe den selben pacht sitzen eyn gantz iar und so wanne er von uns varen wil, so sulle wir en sine kynt und sin gesynde und alle ir gût don geleiden fûnf mile von Mildenberg, war sie wullen. 8. Vortme verfûre yeman den zol oder dede anders dar zû keynerleye argelist, deme mag er grifen an sinen lip und an sin gut und sal uns daz halb ge- vallen. Wes ouch [..Jen a) biden als von des zolles wegen vor ieman, 9. Wir bevelen ouch und biden daz mag er dun oder lazen. allen unsern ..amptluden, daz sie ieme beholfen sin zû allen disen vorgescriben stucken, va iz ieme noitz geschiet und er iz an en gesinnet. Zû eyme urkunde und stedekeit aller diser vorgescriben stucke so han wir unsers ertzebisthomes von Triere ingesigel an disen brief dun henken, der gegeben ist nach Cristus geburte dritzenhundert iar und dar nach in deme dru und drizzegestem iare an der nehesten mittewochen nach sencte Nicolaus dage des heilgen bischoves. I) Ueberschr.: Locacio [.....]. † a) undeutlich; danach nochmals biden getilgt. [1333 nach Januar II3. 300. Ritter Thilemann von Schwarzenberg verkauft dem Erz- bischof Baldewin, seinem Herrn, seine Besitzungen und Ein- künfte an zwei Orten und verpfändet ihm Burg und Dorf Weiler zum Turm. K 3981). — Die Einreihung zu 1329—1333 (vgl. Nr. 263) wird noch enger begrenzt durch den Lehenrevers des Ausstellers, dessen Name damit auch in unserer U. ergänzt werden kann, für Burg Weiler vom II. Januar 1333 (vgl. Dominicus 408 N. 6). I. Ego T(hilemannus) notum facio, quod ego considerans et perpendens me esse gravibus debitorum oneribus gravatum nec ab hiis me posse per viam aliam relevari quam per vendicionem bonorum meorum subscriptorum, provida igitur et matura preha- bita super eo deliberacione cum heredibus et aliis meis amicis de eorum consilio et consensu in villa .. partem me contingentem in iurisdictione alta et bassa et XX mansiones sive areas ac unius porci annuos redditus, item in villa .. etc. nec unius libre census annui et quidquid in dictis villis ac eorum confiniis quocumque nomine nuncupetur, habui hactenus et habeo cum omni ipsorum commodo, onere et honore, quibus ego ipsa hactenus tenui et possedi, nichil iuris in ipsis michi penitus reservato preter ea, que supra excepi, « [...Ja) rever(endo) vendidi et tradidi et in hiis scriptis vendo et trado iustis empcionis et vendicionis titulis inter- venientibus pro C libris bonis et leg(alibus) michi per ipsum .. traditis et solutis et in usus meos necessarios conversis an(te) confec(cionem) pre(sencium) 1(itterarum) ius, dominium, possessionem et proprietatem eorundem bonorum a me abdicando penitus et in ipsum dominum meum perpetuo transferendo, ita quod ipse ex- nunc inantea disponere et ordinare de eisdem bonis ad omnem
Strana 171
1329—etwa 1333 171 2. Et promisi fideliter ac in hiis ipsius valeat voluntatem. scriptis promitto prefato domino meo .. archiepiscopo ac illi vel illis, qui has litteras habuerint et causam seu causas habuerint ab eodem d(omino) .., quod nulla arte vel ingenio contra predictum empcionis et vendicionis contractum ullo umquam tempore veniam aut faciam per me vel per alium seu alios quoscunque quomodo- renuncians in hoc libet in futurum p(u)b(lice) vel oc(culte) facto omni iuris privilegio canonici et civilis nec non consue- tudinibus quibuslibet, per quas seu per quod possem contra pre- 3. Insuper super pred(ictorum) missa quomodolibet me iuvare. bonorum evictionem me et heredes meos predictos eidem domino meo et causam vel causas habentibus ab eodem obligo perpetuo 4. Obligavi eciam et obligo predicto domino in hiis scriptis. meo archiepiscopo et ab ipso causam habentibus titulo subpigno- rationis castrum meum in Wilre, quod ab eodem domino .. cum ipsius fortalicii ambitu, prout situm est, in feodum ligium et aperibile teneo, ac villam meam eidem castro adiacentem, ut, si in predictis bonis vel aliquibus ex ipsis aut eorum pertinenciis privationem, defectum seu inpedimentum aliquod paterentur, illum in predictis castro et villa ..ac earum pertinenciis recuperare 5. In cuius rei etc. sigillum meum una valeant et supplere. cum sigillo domini T(reverensis) v(enerabilis?) etc. filiorum meorum 6. Et nos etc. recognoscimus pre- presentibus est appensum. missa omnia et singula de consilio et consensu nostro esse facta et nos in signum consensus nostri sigilla nostra presentibus appen- 7. Rogavi disse in testimonium et robur omnium premissorum. etiam et rogo in hiis scriptis strenuos viros etc. sigilla sua appendere Et nos etc. ad presentia. I) Ueberschr.: Vendicio. + a) R.s (1. 2) K. 301. [ 1333]. [Erzbischof Baldewin an den Burdekan von Trier: befichlt ihm auf die Bitte des zum Abt erwählten hospitalarius Fredericus de Hencenberg sowie des Priors und Konventes des Klosters St. Matthias ausser den Trierer Mauern um Bestätigung der durch den freiwilligen Verzicht des Abtes Ebirhardus de Meyngen nötig gewordenen Wahl, alle Interessenten auf den Donnerstag nächster Woche (feria quinta proxima post instantem dominicam) zur Ex- hebung von Einsprüchen in sein palacium Treverense vorzuladen; erscheint Niemand, wird er die Bestätigung vornehmen. Zum Zeichen der getreuen Ausführung soll der Adressat diesen Brief besiegelt surickgeben. Ex parte religiosorum — Datum. — K 418. Die ungefähre Einreihung zu 1329—1333 (vgl. Nr. 263), wird durch das bekannte Jahr des erwähnten Abtwechsels (Marx IIa 175) näher bestimmt. [1329—etwa 13333. G. verpflichtet sich und seine Erben mit seiner Burg R. Erzbischof Baldewin und der Mainzer Kirche zu Dienst dem und Hilfe. K 3881). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. I. Ich G. dun kunt allen luden, daz ich mich und mine erben gewant und verbunden han und verbinden an disem brive ewec- liche in des hochgeborn fursten mins herren hern B(aldewins) etc. dienst und helfe, also daz wir deme selven herren hern B(aldewin) also lange, als er levet, und nach yme eimen erzebischofe und 302.
1329—etwa 1333 171 2. Et promisi fideliter ac in hiis ipsius valeat voluntatem. scriptis promitto prefato domino meo .. archiepiscopo ac illi vel illis, qui has litteras habuerint et causam seu causas habuerint ab eodem d(omino) .., quod nulla arte vel ingenio contra predictum empcionis et vendicionis contractum ullo umquam tempore veniam aut faciam per me vel per alium seu alios quoscunque quomodo- renuncians in hoc libet in futurum p(u)b(lice) vel oc(culte) facto omni iuris privilegio canonici et civilis nec non consue- tudinibus quibuslibet, per quas seu per quod possem contra pre- 3. Insuper super pred(ictorum) missa quomodolibet me iuvare. bonorum evictionem me et heredes meos predictos eidem domino meo et causam vel causas habentibus ab eodem obligo perpetuo 4. Obligavi eciam et obligo predicto domino in hiis scriptis. meo archiepiscopo et ab ipso causam habentibus titulo subpigno- rationis castrum meum in Wilre, quod ab eodem domino .. cum ipsius fortalicii ambitu, prout situm est, in feodum ligium et aperibile teneo, ac villam meam eidem castro adiacentem, ut, si in predictis bonis vel aliquibus ex ipsis aut eorum pertinenciis privationem, defectum seu inpedimentum aliquod paterentur, illum in predictis castro et villa ..ac earum pertinenciis recuperare 5. In cuius rei etc. sigillum meum una valeant et supplere. cum sigillo domini T(reverensis) v(enerabilis?) etc. filiorum meorum 6. Et nos etc. recognoscimus pre- presentibus est appensum. missa omnia et singula de consilio et consensu nostro esse facta et nos in signum consensus nostri sigilla nostra presentibus appen- 7. Rogavi disse in testimonium et robur omnium premissorum. etiam et rogo in hiis scriptis strenuos viros etc. sigilla sua appendere Et nos etc. ad presentia. I) Ueberschr.: Vendicio. + a) R.s (1. 2) K. 301. [ 1333]. [Erzbischof Baldewin an den Burdekan von Trier: befichlt ihm auf die Bitte des zum Abt erwählten hospitalarius Fredericus de Hencenberg sowie des Priors und Konventes des Klosters St. Matthias ausser den Trierer Mauern um Bestätigung der durch den freiwilligen Verzicht des Abtes Ebirhardus de Meyngen nötig gewordenen Wahl, alle Interessenten auf den Donnerstag nächster Woche (feria quinta proxima post instantem dominicam) zur Ex- hebung von Einsprüchen in sein palacium Treverense vorzuladen; erscheint Niemand, wird er die Bestätigung vornehmen. Zum Zeichen der getreuen Ausführung soll der Adressat diesen Brief besiegelt surickgeben. Ex parte religiosorum — Datum. — K 418. Die ungefähre Einreihung zu 1329—1333 (vgl. Nr. 263), wird durch das bekannte Jahr des erwähnten Abtwechsels (Marx IIa 175) näher bestimmt. [1329—etwa 13333. G. verpflichtet sich und seine Erben mit seiner Burg R. Erzbischof Baldewin und der Mainzer Kirche zu Dienst dem und Hilfe. K 3881). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. I. Ich G. dun kunt allen luden, daz ich mich und mine erben gewant und verbunden han und verbinden an disem brive ewec- liche in des hochgeborn fursten mins herren hern B(aldewins) etc. dienst und helfe, also daz wir deme selven herren hern B(aldewin) also lange, als er levet, und nach yme eimen erzebischofe und 302.
Strana 172
172 Nr. 303—305 deme selven stifte beholfen sollen sin und dienen mit unseren liben und mit unserem hus R. wider allermellichen ane wider unsere herren, der man oder burgman ich G. itzunt bin, und ane unsere geborne mage und mit namen uz genomen etc. 2. Und wa wir mime herren und deme stifte .. nit helfen mochten mit eren, da ensolen wir doch nit dun oder lazen geschehen wider 3. Wo wir en noch den stift uz unserm vorgenantem hus R. ouch sin an sime dienste oder stiftes und mit sinen ampluden a) buzzen unser vorgenanten vesten, daz sal sin uf sine und des 4. Und stiftes kost und verlust, als gewenlich ist, ane argelist. ensollen ieme und deme stifte binnen unser vesten, so wir dar 5. Und sal uns unser herre vorg(enant), inne sin, nit heyschen. sine nak(omen) ertzebischofe und der stieft verantwerten und helfen zu unserm rechten, wo wir iz an ieme bliben wolden, iz enwere dan umb gut, daz wir an gerichte musten verantwerten, da iz 6. Und were, daz uns ieman dringen wolde gelegen inne were. von unserm hus R. vorgenant mit dekeynerhande gewalt zu un- rechte, so sal uns unser vorg(enanter) herre etc. beschieden als 7. Alle diese vorg(enanten) stucke dar zu geburet zu dune. han ich mime etc. gelovet vor mich und mine erben mit guden truwen an eides stad stede und veste zu haldene eweklichen. 8. Zu eime orkunde und stedikeit alle diser vorgeschriben etc. I) am Rande: Obligacio ad serviendum. † a) K. 303. [1329—etwa 1333]. A. verspricht, die ihm von Erzbischof Baldewin über- tragene Burg G. auf Ansuchen wieder auszuliefern. K 3891). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Die Beziehung zu Mainz wird durch die Stellung zwischen Nrr. 302 und 304 wohl gesichert. I. Ego A. notum facio, quod castrum G. cum omnibus iuribus et pertinentiis suis, quod re(verendus) et cetera suo et ecclesie sue nomine tenendum fideliter michi recommisit, quandocumque per ipsum dominum meum viva voce vel per suas patentes litteras fuero requisitus, statim reddere et assignare ipsi domino meo aut illi, quem in litteris suis michi nominaverit, debeo et teneor nulla 2. Nec possum nec debeo propter contradictione obstante. quascunque expensas, debita sive dampna, in quibus dictus dominus meus aut eius ecclesia .. esset obligata vel in posterum obligari michi verisimiliter valeret, contra premissa venire per me vel per alium ratione aliqua, ingenio sive causa. 3. Teneor etiam dictum castrum cum omnibus iuribus, hominibus, villis, silvis et iuris- dictionibus suis pro meo posse et nosce in suo iure et consue- 4. Premissa omnia et singula pro- tudine totaliter conservare. misi bona fide et promitto in hiis scriptis et iuravi rata et firma In cuius et cetera. tenere sine omni dolo et fraude. I) Ueberschriften: I. (links, getilgt) Promissio castri, 2. (rechts) Promissio de castro reddendo. 304. [1329—etwa 1333]. Erzbischof Baldewin weist einem Ritter auf C. bis zur Bezahlung einer Schuld die Amtmannsstelle auf einer Burg an.
172 Nr. 303—305 deme selven stifte beholfen sollen sin und dienen mit unseren liben und mit unserem hus R. wider allermellichen ane wider unsere herren, der man oder burgman ich G. itzunt bin, und ane unsere geborne mage und mit namen uz genomen etc. 2. Und wa wir mime herren und deme stifte .. nit helfen mochten mit eren, da ensolen wir doch nit dun oder lazen geschehen wider 3. Wo wir en noch den stift uz unserm vorgenantem hus R. ouch sin an sime dienste oder stiftes und mit sinen ampluden a) buzzen unser vorgenanten vesten, daz sal sin uf sine und des 4. Und stiftes kost und verlust, als gewenlich ist, ane argelist. ensollen ieme und deme stifte binnen unser vesten, so wir dar 5. Und sal uns unser herre vorg(enant), inne sin, nit heyschen. sine nak(omen) ertzebischofe und der stieft verantwerten und helfen zu unserm rechten, wo wir iz an ieme bliben wolden, iz enwere dan umb gut, daz wir an gerichte musten verantwerten, da iz 6. Und were, daz uns ieman dringen wolde gelegen inne were. von unserm hus R. vorgenant mit dekeynerhande gewalt zu un- rechte, so sal uns unser vorg(enanter) herre etc. beschieden als 7. Alle diese vorg(enanten) stucke dar zu geburet zu dune. han ich mime etc. gelovet vor mich und mine erben mit guden truwen an eides stad stede und veste zu haldene eweklichen. 8. Zu eime orkunde und stedikeit alle diser vorgeschriben etc. I) am Rande: Obligacio ad serviendum. † a) K. 303. [1329—etwa 1333]. A. verspricht, die ihm von Erzbischof Baldewin über- tragene Burg G. auf Ansuchen wieder auszuliefern. K 3891). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Die Beziehung zu Mainz wird durch die Stellung zwischen Nrr. 302 und 304 wohl gesichert. I. Ego A. notum facio, quod castrum G. cum omnibus iuribus et pertinentiis suis, quod re(verendus) et cetera suo et ecclesie sue nomine tenendum fideliter michi recommisit, quandocumque per ipsum dominum meum viva voce vel per suas patentes litteras fuero requisitus, statim reddere et assignare ipsi domino meo aut illi, quem in litteris suis michi nominaverit, debeo et teneor nulla 2. Nec possum nec debeo propter contradictione obstante. quascunque expensas, debita sive dampna, in quibus dictus dominus meus aut eius ecclesia .. esset obligata vel in posterum obligari michi verisimiliter valeret, contra premissa venire per me vel per alium ratione aliqua, ingenio sive causa. 3. Teneor etiam dictum castrum cum omnibus iuribus, hominibus, villis, silvis et iuris- dictionibus suis pro meo posse et nosce in suo iure et consue- 4. Premissa omnia et singula pro- tudine totaliter conservare. misi bona fide et promitto in hiis scriptis et iuravi rata et firma In cuius et cetera. tenere sine omni dolo et fraude. I) Ueberschriften: I. (links, getilgt) Promissio castri, 2. (rechts) Promissio de castro reddendo. 304. [1329—etwa 1333]. Erzbischof Baldewin weist einem Ritter auf C. bis zur Bezahlung einer Schuld die Amtmannsstelle auf einer Burg an.
Strana 173
1329—etwa 1333 173 K 3901). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Gleichartige Beziehung auf Erzbischof Matthias begegnet in UU. aus dem Januar und April 1329 (vgl. Schrohe Heinrich 9). I. Nos B(aldewinus) notum facimus, quod tenemur et existimus obligati ecclesie Mog(untine) nomine strennuo militi fideli nostro dilecto in C. salva iusta conputacione, in quibus eidem militi debens remansit bone memorie dominus M(athias) etc. occasione serviciorum, debitorum, dampnorum, expensarum et aliorum ex parte ecclesie antedicte et quod dictus .. nobis adhuc mutuavit in 2. Pro quibus C et X etc. promta et numerata pecunia X etc. nos eidem militi et ipsius heredibus concessimus et dimisimus officium nostrum in castro nostro ..ac ipsos officiatos nostros constituimus in eodem et ad idem officium tenendum et regendum sibi C mansos terre arabilis sitos etc. concessimus et dimisimus cum usufructu de ipsis percipiendo, quamdiu tenuerint et habuerint castrum et officium antedictum, nec deponere aut destituere ipsum debebimus nos, successores nostri aut ecclesia nostra predicta de officio antedicto, nisi prius predicto [....]a) ipsis fuerit plene 3. Quod si ipsos deponere aut destituere decre persolutum. vimus, debebimus eidem .. suisque heredibus prius assignare in c(eteris) nostris redditibus X etc. redditus annuos pro pecunia preli- bata percipiendos et levandos per ipsum tam diu, donec de pre fatis .. eis fuerit sine defalcacione qualibet satisfactum. Alioquin ipsi nobis aut ecclesie nostre predictum castrum et officium 4. Et debebunt nobis iidem S. restituere minime tenebuntur. et sui heredes esse obedientes ut officiati nostri et post nos successoribus nostris et ecclesie prelibate dictumque castrum et officium cum suis pertinentiis in honoribus, consuetudinibus, debitis et in edificiis conservare ac ipsa nobis, .. successoribus etc. dicta eis pecunia persoluta libere et sine difficultate qualibet resignare. Actum etc. I) am Rande. Comissio castri pro debitis. + a) Auslassungszeichen. 305. [1329—etwa 13333. Derselbe verweist die Stadt Geisenheim wegen einer von ihr übernommenen Verpflichtung auf beliebige Einkünfte der Mainzer Kirche. K 3921). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Nos B(aldewinus) notum facimus, quod nos prudentes viros .. consules et .. opidanos Geysin(heimenses) fideles nostros dilectos ab obligatione, qua se pro nobis et ecclesia Mog(untina) erga T. et eorum heredes super c(ensibus) ipsis solvend(is) [obligaverunt]a), debemus et volumus acquitare eisque in refusionem dictorum c(ensuum) redditus nostros ibidem in conf(in)iisb), qui obligati vel alibi deputati non sunt, et obvenciones quascunque, ubi nobis denominari poterunt, usque ad satisfactionem et extenuacionem dicte pecunie per ipsos levandos et tollendos presentibus litteris deputamus. In cuius rei et cetera. I) Ueberschr.: Assignantur redditus usque ad solvendum.+ a) fehlt. † b) un- sicher; ii korr.
1329—etwa 1333 173 K 3901). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Gleichartige Beziehung auf Erzbischof Matthias begegnet in UU. aus dem Januar und April 1329 (vgl. Schrohe Heinrich 9). I. Nos B(aldewinus) notum facimus, quod tenemur et existimus obligati ecclesie Mog(untine) nomine strennuo militi fideli nostro dilecto in C. salva iusta conputacione, in quibus eidem militi debens remansit bone memorie dominus M(athias) etc. occasione serviciorum, debitorum, dampnorum, expensarum et aliorum ex parte ecclesie antedicte et quod dictus .. nobis adhuc mutuavit in 2. Pro quibus C et X etc. promta et numerata pecunia X etc. nos eidem militi et ipsius heredibus concessimus et dimisimus officium nostrum in castro nostro ..ac ipsos officiatos nostros constituimus in eodem et ad idem officium tenendum et regendum sibi C mansos terre arabilis sitos etc. concessimus et dimisimus cum usufructu de ipsis percipiendo, quamdiu tenuerint et habuerint castrum et officium antedictum, nec deponere aut destituere ipsum debebimus nos, successores nostri aut ecclesia nostra predicta de officio antedicto, nisi prius predicto [....]a) ipsis fuerit plene 3. Quod si ipsos deponere aut destituere decre persolutum. vimus, debebimus eidem .. suisque heredibus prius assignare in c(eteris) nostris redditibus X etc. redditus annuos pro pecunia preli- bata percipiendos et levandos per ipsum tam diu, donec de pre fatis .. eis fuerit sine defalcacione qualibet satisfactum. Alioquin ipsi nobis aut ecclesie nostre predictum castrum et officium 4. Et debebunt nobis iidem S. restituere minime tenebuntur. et sui heredes esse obedientes ut officiati nostri et post nos successoribus nostris et ecclesie prelibate dictumque castrum et officium cum suis pertinentiis in honoribus, consuetudinibus, debitis et in edificiis conservare ac ipsa nobis, .. successoribus etc. dicta eis pecunia persoluta libere et sine difficultate qualibet resignare. Actum etc. I) am Rande. Comissio castri pro debitis. + a) Auslassungszeichen. 305. [1329—etwa 13333. Derselbe verweist die Stadt Geisenheim wegen einer von ihr übernommenen Verpflichtung auf beliebige Einkünfte der Mainzer Kirche. K 3921). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Nos B(aldewinus) notum facimus, quod nos prudentes viros .. consules et .. opidanos Geysin(heimenses) fideles nostros dilectos ab obligatione, qua se pro nobis et ecclesia Mog(untina) erga T. et eorum heredes super c(ensibus) ipsis solvend(is) [obligaverunt]a), debemus et volumus acquitare eisque in refusionem dictorum c(ensuum) redditus nostros ibidem in conf(in)iisb), qui obligati vel alibi deputati non sunt, et obvenciones quascunque, ubi nobis denominari poterunt, usque ad satisfactionem et extenuacionem dicte pecunie per ipsos levandos et tollendos presentibus litteris deputamus. In cuius rei et cetera. I) Ueberschr.: Assignantur redditus usque ad solvendum.+ a) fehlt. † b) un- sicher; ii korr.
Strana 174
174 Nr. 306—313 [1329—etwa 1333]. 306. Derselbe erlässt einigen besonders zuverlässigen Prälaten der Mainzer Diözese Abgaben. K 3931). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. B(aldewinus) ad perpetuam rei memoriam notum esse cupimus universis, quod, cum devoti nostri dilecti prelati etc. in quibus- cunque tribulacionibus et angustiis, quibus ipsa ecclesia Mog(untina) multipliciter et diversimode turbata extitit et gravata, fideliores et constanciores nobis et capitulo Mog(untino) aliis sint inventi et nos eosdem in singulis, quibus poterant, studuerint conplacere, prelatos etc. ob hoc condignis remuneracionum graciis favorabi- liter respicere cupientes ipsos et ipsorum successores a solucione et prestacione eximiarum etc. eximimus etc. I) am Rande: Exempcio a servitio. [1329 2—etwa 13333. 307. Ein Ungenannter (Derselbe?) bekennt sich dem H. gegenüber zu einer Schuld die in F. (Ort oder Zeit?) bezahlt werden soll. Nos recognoscimus — penitus observare. — K 394, verkürzt. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Die Beziehung auf Mains ist angesichts der Stellung des Stiickes in K wenig zweifelhaft. [1329—etwa 1333]. Erzbischof Baldewin verpachtet dem Petrus 2 Bäckereien (pistrine) und 2 Mühlen von jetzt auf 10 Jahre für jährlich 50 Scheffel und gegen die Verpflichtung, die Gebäude in Stand zu halten, während Baldewin den von seinen oder der Mainzer Kirche Feinden durch Brand oder Raub etwa an- zurichtenden Schaden auf seine Kosten und Gefahr nimmt. B. recognoscimus — et solutus. Datum et cetera. — K 395, verkürzt. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. 308. 309. [1329—etwa 1333/. Derselbe nimmt den Juden Abraham von Kſreuznach und dessen Familie auf zwei Jahre in seine Stadt Bingen auf. K 4III). — Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263; noch 1342 Juni 21 und Oktober 3 wird in Bingen der Jude Abraham von Kreuznach genannt (1. Orig. in München Mainz St. Alban fasc. 17, nach E. Vogts Papieren, 2. Sauer Ic nr. 2281). I. Nos Bald(ewinus) dei gracia et cetera notum facimus universis .., quod nos Abraham de C. Iudeum et uxorem ac pueros suos in nostram denuo recepimus proteccionem ad biennium, quod currere debebit a festo nativitatis Christi proxime affuturo, ad manendum in opido nostro Pingwen(si) pro quinque libris Hall(ensium) nobis per ipsos in dicto festo singulis annis dandis 2. Pro qua pecunia ipsos per dictum biennium et solvendis. Iudeos per idem tempus eximimus a sturis, exactionibus et ser- viciis quibuscunque nobis vel alicui alteri nostro nomine faciendis. 3. Nec tenebuntur iidem Iudei nostris Iudeis, apud quos morabuntur, contribuere in aliquo et poterint a nobis recedere et se recipere, ubi voluerint, sine quovis inpedimentoa) et offensa nostris, si et quando eis placuerit, dummodo nobis solverint pecuniam preli- 4. Et si in aliquo excederent, tenebuntur iuxta sui batam. In cuius rei testimonium et delicti exigenciam penam pati. cetera. Datum et cetera. I) Ueberschr.: Receptio Judei in protectionem pro pensione. † a) inpedimemeto.
174 Nr. 306—313 [1329—etwa 1333]. 306. Derselbe erlässt einigen besonders zuverlässigen Prälaten der Mainzer Diözese Abgaben. K 3931). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. B(aldewinus) ad perpetuam rei memoriam notum esse cupimus universis, quod, cum devoti nostri dilecti prelati etc. in quibus- cunque tribulacionibus et angustiis, quibus ipsa ecclesia Mog(untina) multipliciter et diversimode turbata extitit et gravata, fideliores et constanciores nobis et capitulo Mog(untino) aliis sint inventi et nos eosdem in singulis, quibus poterant, studuerint conplacere, prelatos etc. ob hoc condignis remuneracionum graciis favorabi- liter respicere cupientes ipsos et ipsorum successores a solucione et prestacione eximiarum etc. eximimus etc. I) am Rande: Exempcio a servitio. [1329 2—etwa 13333. 307. Ein Ungenannter (Derselbe?) bekennt sich dem H. gegenüber zu einer Schuld die in F. (Ort oder Zeit?) bezahlt werden soll. Nos recognoscimus — penitus observare. — K 394, verkürzt. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Die Beziehung auf Mains ist angesichts der Stellung des Stiickes in K wenig zweifelhaft. [1329—etwa 1333]. Erzbischof Baldewin verpachtet dem Petrus 2 Bäckereien (pistrine) und 2 Mühlen von jetzt auf 10 Jahre für jährlich 50 Scheffel und gegen die Verpflichtung, die Gebäude in Stand zu halten, während Baldewin den von seinen oder der Mainzer Kirche Feinden durch Brand oder Raub etwa an- zurichtenden Schaden auf seine Kosten und Gefahr nimmt. B. recognoscimus — et solutus. Datum et cetera. — K 395, verkürzt. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. 308. 309. [1329—etwa 1333/. Derselbe nimmt den Juden Abraham von Kſreuznach und dessen Familie auf zwei Jahre in seine Stadt Bingen auf. K 4III). — Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263; noch 1342 Juni 21 und Oktober 3 wird in Bingen der Jude Abraham von Kreuznach genannt (1. Orig. in München Mainz St. Alban fasc. 17, nach E. Vogts Papieren, 2. Sauer Ic nr. 2281). I. Nos Bald(ewinus) dei gracia et cetera notum facimus universis .., quod nos Abraham de C. Iudeum et uxorem ac pueros suos in nostram denuo recepimus proteccionem ad biennium, quod currere debebit a festo nativitatis Christi proxime affuturo, ad manendum in opido nostro Pingwen(si) pro quinque libris Hall(ensium) nobis per ipsos in dicto festo singulis annis dandis 2. Pro qua pecunia ipsos per dictum biennium et solvendis. Iudeos per idem tempus eximimus a sturis, exactionibus et ser- viciis quibuscunque nobis vel alicui alteri nostro nomine faciendis. 3. Nec tenebuntur iidem Iudei nostris Iudeis, apud quos morabuntur, contribuere in aliquo et poterint a nobis recedere et se recipere, ubi voluerint, sine quovis inpedimentoa) et offensa nostris, si et quando eis placuerit, dummodo nobis solverint pecuniam preli- 4. Et si in aliquo excederent, tenebuntur iuxta sui batam. In cuius rei testimonium et delicti exigenciam penam pati. cetera. Datum et cetera. I) Ueberschr.: Receptio Judei in protectionem pro pensione. † a) inpedimemeto.
Strana 175
1329—1333 175 [1329—etwa 1333]. Derselbe an einen ungenannten Pleban oder seinen Stellvertreter: be- fiehlt ihm, den f——], den er mit der offenstehenden Pfarrkirche ſzu ——] beliehen und investiert hat, in den Besitz einzuweisen sowie ihm die Ein- künfte und den Gehorsam der Eingesessenen zu verschaffen. Cum nos ec- clesiam. Datierung fehlt. — K 417; registerartig verkürzt (Titel: Bertolinus ut supra). Zur Einreihung vgl. Nr. 263. 312. [1329—etwa 1333]. 310. Bertholinus Dompropst von Mains an einen discretus vir: verleiht ihm eine durch freiwilligen Rücktritt des Pfarrers offenstehende Pfarre, investiert ihn und vertraut ihm die Seelsorge. Ecclesiam parrochialem — Datum. — K 416, verkürzt. Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. 311. [wohl vor 1334). Ein Ungenannter vermacht seinen ganzen Besitz nach Erstattung der Schulden und unrechtmässigen Erwerbungen der Kirche, sein Haus als Seel- gerät, alles Andere zur Erhaltung des Gottesdienstes und zur Armenpflege, und bestellt Testamentsvollstrecker. Siegler: der Aussteller (2) und, auf dessen Bitte, die letztgenannten und der Offizial der Trierer Kurie. Eine cedula «transfixaannexa handelte nochmals vom Hause. Ego sanus mente — rogavi apponi; et nos et cetera; ohne Datum. — K 378, stark verkürzt, insbesondere aller individuellen Beziehungen entkleidet. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. 313. swohl vor 1334/. Erzbischof Baldewin ernennt einen rechtsgelehrten Stifts- herrn zum Offizial der Trierer Kirche. K 3801). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. B(aldewinus) et cetera discreto viro magistro ..canonico .. iurisperito clerico nostro dilecto salutem in domino. I. De tue circumspeccionis, discrecionis et fidelitatis industria plenarie con- fidentes tibi officium officialitatis nostre Trever(ensis) commisimus et committimus teque ibidem officialem nostrum facimus, constituimus et ordinamus per presentes tibi ex nunc cognicionem universarum causarum ibidem et censuram ecclesiasticam cum plenitudine iuris committentes, dantes tibi plenam et liberam potestatem inter- loquendi, sententiandi, diffiniendi, excommunicandi, absolvendi, de excessibus cognoscendi, inquirendi, corrigendi et puniendi eosdem, sententias auctoritate statutorum concilii nostri Trever(ensis) latas revocandi et personas quascunque ab eisdem mediante satisfactione conpetenti nobis facta absolvendi ac instituciones ecclesiarum in causis per negligentiam aut inhabilitatem archidaconorum seu eorum iudicum nostrorum subditorum vel per appellationes ad nos vel curiam nostram devolutis et devolvendis ac omnia alia et sin- gula ad dicte officialitatis officium pertinencia faciendi, que 2. Et volumus, cum requiruntur de consuetudine vel de iure. nos circa Renum vel alias in remotis esse contigerit, ut vice nostra clericis sufficienter beneficiatis solummodo et religiosis dimissorias dare necnon clericos p(re)sp(ite)ros, cuiuscunque condi- cionis aut status existant, graviter excedentes aut inobedientes capere seu capi facere invocato, si opus fuerit, auxilio brachii secularis et pro qualitate delictorum sive excessuum suorum auctoritate nostra valeas, tibi plenam concedimus potestatem, sic tamen, quod omnia predicta sigillo dicte curie nostre sigillentur. In cuius rei testimonium et cetera. I) Ueberschr.: Committitur officium officifaliltatis.
1329—1333 175 [1329—etwa 1333]. Derselbe an einen ungenannten Pleban oder seinen Stellvertreter: be- fiehlt ihm, den f——], den er mit der offenstehenden Pfarrkirche ſzu ——] beliehen und investiert hat, in den Besitz einzuweisen sowie ihm die Ein- künfte und den Gehorsam der Eingesessenen zu verschaffen. Cum nos ec- clesiam. Datierung fehlt. — K 417; registerartig verkürzt (Titel: Bertolinus ut supra). Zur Einreihung vgl. Nr. 263. 312. [1329—etwa 1333]. 310. Bertholinus Dompropst von Mains an einen discretus vir: verleiht ihm eine durch freiwilligen Rücktritt des Pfarrers offenstehende Pfarre, investiert ihn und vertraut ihm die Seelsorge. Ecclesiam parrochialem — Datum. — K 416, verkürzt. Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. 311. [wohl vor 1334). Ein Ungenannter vermacht seinen ganzen Besitz nach Erstattung der Schulden und unrechtmässigen Erwerbungen der Kirche, sein Haus als Seel- gerät, alles Andere zur Erhaltung des Gottesdienstes und zur Armenpflege, und bestellt Testamentsvollstrecker. Siegler: der Aussteller (2) und, auf dessen Bitte, die letztgenannten und der Offizial der Trierer Kurie. Eine cedula «transfixaannexa handelte nochmals vom Hause. Ego sanus mente — rogavi apponi; et nos et cetera; ohne Datum. — K 378, stark verkürzt, insbesondere aller individuellen Beziehungen entkleidet. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. 313. swohl vor 1334/. Erzbischof Baldewin ernennt einen rechtsgelehrten Stifts- herrn zum Offizial der Trierer Kirche. K 3801). — Zur Einreihung vgl. Nr. 263. B(aldewinus) et cetera discreto viro magistro ..canonico .. iurisperito clerico nostro dilecto salutem in domino. I. De tue circumspeccionis, discrecionis et fidelitatis industria plenarie con- fidentes tibi officium officialitatis nostre Trever(ensis) commisimus et committimus teque ibidem officialem nostrum facimus, constituimus et ordinamus per presentes tibi ex nunc cognicionem universarum causarum ibidem et censuram ecclesiasticam cum plenitudine iuris committentes, dantes tibi plenam et liberam potestatem inter- loquendi, sententiandi, diffiniendi, excommunicandi, absolvendi, de excessibus cognoscendi, inquirendi, corrigendi et puniendi eosdem, sententias auctoritate statutorum concilii nostri Trever(ensis) latas revocandi et personas quascunque ab eisdem mediante satisfactione conpetenti nobis facta absolvendi ac instituciones ecclesiarum in causis per negligentiam aut inhabilitatem archidaconorum seu eorum iudicum nostrorum subditorum vel per appellationes ad nos vel curiam nostram devolutis et devolvendis ac omnia alia et sin- gula ad dicte officialitatis officium pertinencia faciendi, que 2. Et volumus, cum requiruntur de consuetudine vel de iure. nos circa Renum vel alias in remotis esse contigerit, ut vice nostra clericis sufficienter beneficiatis solummodo et religiosis dimissorias dare necnon clericos p(re)sp(ite)ros, cuiuscunque condi- cionis aut status existant, graviter excedentes aut inobedientes capere seu capi facere invocato, si opus fuerit, auxilio brachii secularis et pro qualitate delictorum sive excessuum suorum auctoritate nostra valeas, tibi plenam concedimus potestatem, sic tamen, quod omnia predicta sigillo dicte curie nostre sigillentur. In cuius rei testimonium et cetera. I) Ueberschr.: Committitur officium officifaliltatis.
Strana 176
176 Nr. 314—327 314. [wohl vor 1334). Derselbe verleiht auf Bitten seines erbenlosen L. dessen Burglehen von der Burg I——] mit einem Jahresertrag von 12 Mark dessen Neffen G., der nach L.s Ableben davon dienen und auch dort wohnen soll. Nos B. — facere residenciam. Ohne Datum. K 382, stark verkürzt. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. 315. ſwohl vor 1334/. Derselbe gestattet, dass von den Treuhändern des weiland G. zu dessen Seelenheil auf dem Friedhof der Kirche ſzu——] eine Kapelle, in welcher eine ewige Messe gelesen werden soll, errichtet wird mit für einen Priester ausreichenden Einkünften; der Mutterkirche darf kein Schaden erwachsen; die Besetzung steht für diesmal den Treuhändern zu, später dem Erzbischofe und (vel) dem Pfarrer. Ut per manufideles; ohne Datierung. — K 383. Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. 316. ſwohl vor 1334]. Derselbe bestätigt die durch B. ohne Eintrag für die Pfarrkirche er- folgte Datierung des /— — Altars in der Pfarrkirche ſzu ——] mit Ein- künften von 10 [Mark] und erteilt dem B. auf Lebenszeit das Recht der Präsentation. Nos B. — actu sacerdos ; ohne Datierung. — K 384, verkürzt. Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. 317. ſwohl vor 1334. Derselbe befiehlt, alle seine Amtleute (officiati), die [——7, welche er zu seinen Dienern und Helfern angenommen hat, in ihren Rechten zu unter- K 385, verkürzt. stützen. Nos B. — debeant premunire; ohne Datum. Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. [wohl vor 1334. 318. Derselbe an ungenannte arme Frauen: verleiht ihnen eine offenstehende Almosenpfründe seines palacium Treverense mit der Verpflichtung für ihn und seine Vorfahren genauer bezeichnete Gebete zu sprechen und für die familia infirmans zu sorgen; er befiehlt dem cellerarius, ihnen an den ge- wöhnlichen Terminen zu zahlen; machen sie sich unwürdig oder wechseln sie den Wohnsitz, soll diese Gunst alsbald erlöschen. Propter vite vestre devo- cionem; Datum fehlt. — K 402, verkürzt. Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. 319. [wohl vor 1334/. Derselbe beauftragt die Minderbrüder seiner Diözese mit der Bussdisziplin daselbst. K 403 a1). — Als Vorlage diente offenbar Nr. 255 (1); zeitlich un- gefähr ebenso einzureihen, doch jünger. B(aldewinus) dei gratia universis harum inspectoribus salutem Quoniam ut supra cure in domino et cognoscere veritatem. utpote sparsim diffusarum consilio et saluti personaliter intendere commode non valemus, dilectis * in Christo fratribus Mi(noribus) in nostris civitate et dyoc(esi) commorantibus, ut in nostra civitate et dyoc(esi) secundum consuetudinem et ius sui ordinis hactenus observatum possint omnium penitentium nostre civitatis et dyocesis auctoritate nostra confessiones audire, absolvere in casibus minoribus et penitentias iniungere salutares ac vota simplicia utpote orationis et ieunii in melius com- mutare, plene et libere committimus vices nostras, absolvere vero ex- communicatos a iure et vota commutare et in omnibus aliis casibus nobis specialiter reservatis predicta auctoritate possint iniunctis peni- tentiis salutaribus minister, custos et gardiani, qui pro tempore fuerint, et in singulis domibus unus frater ydoneus, quem minister vel custos ad hoc duxerint assignandum, in eorum absencia, etc. foro In quorum testimonium etc. manifesto etc. omnibus etc. I) am Rande: Licentia audiendi confessiones.
176 Nr. 314—327 314. [wohl vor 1334). Derselbe verleiht auf Bitten seines erbenlosen L. dessen Burglehen von der Burg I——] mit einem Jahresertrag von 12 Mark dessen Neffen G., der nach L.s Ableben davon dienen und auch dort wohnen soll. Nos B. — facere residenciam. Ohne Datum. K 382, stark verkürzt. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. 315. ſwohl vor 1334/. Derselbe gestattet, dass von den Treuhändern des weiland G. zu dessen Seelenheil auf dem Friedhof der Kirche ſzu——] eine Kapelle, in welcher eine ewige Messe gelesen werden soll, errichtet wird mit für einen Priester ausreichenden Einkünften; der Mutterkirche darf kein Schaden erwachsen; die Besetzung steht für diesmal den Treuhändern zu, später dem Erzbischofe und (vel) dem Pfarrer. Ut per manufideles; ohne Datierung. — K 383. Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. 316. ſwohl vor 1334]. Derselbe bestätigt die durch B. ohne Eintrag für die Pfarrkirche er- folgte Datierung des /— — Altars in der Pfarrkirche ſzu ——] mit Ein- künften von 10 [Mark] und erteilt dem B. auf Lebenszeit das Recht der Präsentation. Nos B. — actu sacerdos ; ohne Datierung. — K 384, verkürzt. Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. 317. ſwohl vor 1334. Derselbe befiehlt, alle seine Amtleute (officiati), die [——7, welche er zu seinen Dienern und Helfern angenommen hat, in ihren Rechten zu unter- K 385, verkürzt. stützen. Nos B. — debeant premunire; ohne Datum. Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. [wohl vor 1334. 318. Derselbe an ungenannte arme Frauen: verleiht ihnen eine offenstehende Almosenpfründe seines palacium Treverense mit der Verpflichtung für ihn und seine Vorfahren genauer bezeichnete Gebete zu sprechen und für die familia infirmans zu sorgen; er befiehlt dem cellerarius, ihnen an den ge- wöhnlichen Terminen zu zahlen; machen sie sich unwürdig oder wechseln sie den Wohnsitz, soll diese Gunst alsbald erlöschen. Propter vite vestre devo- cionem; Datum fehlt. — K 402, verkürzt. Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. 319. [wohl vor 1334/. Derselbe beauftragt die Minderbrüder seiner Diözese mit der Bussdisziplin daselbst. K 403 a1). — Als Vorlage diente offenbar Nr. 255 (1); zeitlich un- gefähr ebenso einzureihen, doch jünger. B(aldewinus) dei gratia universis harum inspectoribus salutem Quoniam ut supra cure in domino et cognoscere veritatem. utpote sparsim diffusarum consilio et saluti personaliter intendere commode non valemus, dilectis * in Christo fratribus Mi(noribus) in nostris civitate et dyoc(esi) commorantibus, ut in nostra civitate et dyoc(esi) secundum consuetudinem et ius sui ordinis hactenus observatum possint omnium penitentium nostre civitatis et dyocesis auctoritate nostra confessiones audire, absolvere in casibus minoribus et penitentias iniungere salutares ac vota simplicia utpote orationis et ieunii in melius com- mutare, plene et libere committimus vices nostras, absolvere vero ex- communicatos a iure et vota commutare et in omnibus aliis casibus nobis specialiter reservatis predicta auctoritate possint iniunctis peni- tentiis salutaribus minister, custos et gardiani, qui pro tempore fuerint, et in singulis domibus unus frater ydoneus, quem minister vel custos ad hoc duxerint assignandum, in eorum absencia, etc. foro In quorum testimonium etc. manifesto etc. omnibus etc. I) am Rande: Licentia audiendi confessiones.
Strana 177
— 1334 Januar 11 177 320. ſwohl vor 1334). Der Offizial der Trierer Kurie vidimiert Nr. 319. Siegler: der Aus- steller. Datum anno et cetera. — K 403, verkürzt. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. ſwohl vor 1334). 321. Erzbischof Baldewin gestattet, dass I. seiner Gattin Yda einen von ihm und der Trierer Kirche zu Lehen gehenden Hof mit Zustimmung von I.s Bruder L. zur Ausstattung giebt, unter der Bedingung, dass, falls Yda ad secundas nupcias convolare contigerit, ihr zweiter Mann auf Ydas Lebens- zeil den Hof zu Lehen nimmt und dann die herkömmlichen Dienste leistet. Ad hoc, quod I.; ohne Datum. — K 404. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. 29 ſwohl vor 1334/. 322. Derselbe an die Gattin des Ritters W. de B.: gestattet ihr für 1 Jahr, in ihren innerhalb der Diözese Trier gelegenen Wohnsitzen auch während eines Interdiktes kirchliche Handlungen abhalten zu lassen. Ut non obstante — Datum. — K 405, verkürzt. Zur Zeitbestimmnng vgl. Nr. 263. ſwohl vor 1334). Derselbe billigt die von den Bischöfen, welche auf einem als Transfix anhängenden Zettel (fehlt hier) genannt sind, für die ecclesia seu capella sancti Nycolai episcopi in W. Trierer Diöcese bewilligten Ablässe; wer teil- haben will, soll das Gebet des Herrn mit dem englischen Gruss für ihn und seine Herde sprechen; er fügt für alle Besucher der Kirche, die dasselbe tun, einen 40tägigen Ablass hinzu; Voraussetzung ist, dass hec indulgenciarum littere ad questus publicos extra dictam ecclesiam nullatenus deferantur. Indulgenciis per venerabiles — Datum. K 407; wohl Entwurf. Die in Be- tracht kommenden Nikolauskapellen der Diözese Trier sind Wahlen, Wallers- heim, Wawern, Wilsacker und Wirfus (Kr. Merzig, Prüm, Saarburg, Bit- burg und Kochem) ; vgl. Fabricius II 101, 21, 115, 25, 195. Trier [wohl vor 1334. 324. Derselbe an den Rektor der Echternacher (Epternacensis) Kirche: er- laubt ihm für ein Jahr, allen Insassen seiner Pfarrei beiderlei Geschlechts Absolution zu erteilen und Bussen aufzuerlegen; diejenigen, welche sich gegen Baldewin selbst vergangen haben, erst dann, wenn er über ihre Bestrafung durch ihn einen urkundlichen Beleg von ihm oder dem Offizial seiner Kurie besitzt; Exkommunizierte hat er an ihn oder die es sonst angeht, zu ver- weisen; den Beichtenden, welche des Rektors Predigten beiwohnen oder den die Eucharistie zu Kranken bringenden Priester begleiten und dabei das Ge- bet des Herrn und den englischen Gruss für Baldewin und seine Herde sprechen, gewährt er jedesmal 40tägigen Ablass von der Busse. Ut utriusque sexus — Datum Treveri. — K 410 ; Protokoll verkürzt. Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. [wohl vor 1334]. 325. Derselbe an alle Getreuen Christi: gewährt allen Beichtenden, die zu einem Altar eines ungenannten Klosters wallfahrten, dort einer Messe bei- wohnen, ausser den gewöhnlichen Gebeten ein Vaterunser und einen englischen Gruss für ihn und seine Herde sprechen, für sein, seiner Vorgänger und Nachfolger Seelenheil beten oder dem Altare eine Schenkung machen, einen Ablass von 40 Tagen. Cupientes quoslibet — Datum. — K 412. Zur Zeit- bestimmung vgl. Nr. 263. 326. 323. ſwohl vor 1334]. Derselbe an seinen lieben f— —] de ſ— — Stiftsherrn seiner Kirche fin — —]: beauftragt ihn, in Sachen des von 2 Geistlichen gewünschten Pfründentausches in seinem Namen vorzugehen. In negocio — Datum. — K 415. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Fassung ähnlich wie in Nr. 385 vom J. 1335. 327. Luxemburg 1334 Januar II. König Johann von Böhmen ernennt Meister Rudolf Lusse zu seinem Geistlichen und Hausgenossen. K 262 a, eingerückt in Nr. 333. Nova Alamanniae 12
— 1334 Januar 11 177 320. ſwohl vor 1334). Der Offizial der Trierer Kurie vidimiert Nr. 319. Siegler: der Aus- steller. Datum anno et cetera. — K 403, verkürzt. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. ſwohl vor 1334). 321. Erzbischof Baldewin gestattet, dass I. seiner Gattin Yda einen von ihm und der Trierer Kirche zu Lehen gehenden Hof mit Zustimmung von I.s Bruder L. zur Ausstattung giebt, unter der Bedingung, dass, falls Yda ad secundas nupcias convolare contigerit, ihr zweiter Mann auf Ydas Lebens- zeil den Hof zu Lehen nimmt und dann die herkömmlichen Dienste leistet. Ad hoc, quod I.; ohne Datum. — K 404. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. 29 ſwohl vor 1334/. 322. Derselbe an die Gattin des Ritters W. de B.: gestattet ihr für 1 Jahr, in ihren innerhalb der Diözese Trier gelegenen Wohnsitzen auch während eines Interdiktes kirchliche Handlungen abhalten zu lassen. Ut non obstante — Datum. — K 405, verkürzt. Zur Zeitbestimmnng vgl. Nr. 263. ſwohl vor 1334). Derselbe billigt die von den Bischöfen, welche auf einem als Transfix anhängenden Zettel (fehlt hier) genannt sind, für die ecclesia seu capella sancti Nycolai episcopi in W. Trierer Diöcese bewilligten Ablässe; wer teil- haben will, soll das Gebet des Herrn mit dem englischen Gruss für ihn und seine Herde sprechen; er fügt für alle Besucher der Kirche, die dasselbe tun, einen 40tägigen Ablass hinzu; Voraussetzung ist, dass hec indulgenciarum littere ad questus publicos extra dictam ecclesiam nullatenus deferantur. Indulgenciis per venerabiles — Datum. K 407; wohl Entwurf. Die in Be- tracht kommenden Nikolauskapellen der Diözese Trier sind Wahlen, Wallers- heim, Wawern, Wilsacker und Wirfus (Kr. Merzig, Prüm, Saarburg, Bit- burg und Kochem) ; vgl. Fabricius II 101, 21, 115, 25, 195. Trier [wohl vor 1334. 324. Derselbe an den Rektor der Echternacher (Epternacensis) Kirche: er- laubt ihm für ein Jahr, allen Insassen seiner Pfarrei beiderlei Geschlechts Absolution zu erteilen und Bussen aufzuerlegen; diejenigen, welche sich gegen Baldewin selbst vergangen haben, erst dann, wenn er über ihre Bestrafung durch ihn einen urkundlichen Beleg von ihm oder dem Offizial seiner Kurie besitzt; Exkommunizierte hat er an ihn oder die es sonst angeht, zu ver- weisen; den Beichtenden, welche des Rektors Predigten beiwohnen oder den die Eucharistie zu Kranken bringenden Priester begleiten und dabei das Ge- bet des Herrn und den englischen Gruss für Baldewin und seine Herde sprechen, gewährt er jedesmal 40tägigen Ablass von der Busse. Ut utriusque sexus — Datum Treveri. — K 410 ; Protokoll verkürzt. Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 263. [wohl vor 1334]. 325. Derselbe an alle Getreuen Christi: gewährt allen Beichtenden, die zu einem Altar eines ungenannten Klosters wallfahrten, dort einer Messe bei- wohnen, ausser den gewöhnlichen Gebeten ein Vaterunser und einen englischen Gruss für ihn und seine Herde sprechen, für sein, seiner Vorgänger und Nachfolger Seelenheil beten oder dem Altare eine Schenkung machen, einen Ablass von 40 Tagen. Cupientes quoslibet — Datum. — K 412. Zur Zeit- bestimmung vgl. Nr. 263. 326. 323. ſwohl vor 1334]. Derselbe an seinen lieben f— —] de ſ— — Stiftsherrn seiner Kirche fin — —]: beauftragt ihn, in Sachen des von 2 Geistlichen gewünschten Pfründentausches in seinem Namen vorzugehen. In negocio — Datum. — K 415. Zur Einreihung vgl. Nr. 263. Fassung ähnlich wie in Nr. 385 vom J. 1335. 327. Luxemburg 1334 Januar II. König Johann von Böhmen ernennt Meister Rudolf Lusse zu seinem Geistlichen und Hausgenossen. K 262 a, eingerückt in Nr. 333. Nova Alamanniae 12
Strana 178
178 Nr. 328—331 Iohannesa) dei gratia Boemie et Polon(ie) rex ac Lucem- b(urgensis) comes sapienti viro magistro Rudolfo dicto Lusse de Ysenaco clerico et familiari nostro dilecto gratiam suam et omne Tue circumspeccionis et legalitatis industria necnon bonum. probitatis et fidelitatis merita, quibus nos multipliciter commendaris, nos inducunt, ut personam tuam nostris specialibus favore et gratia non immerito prosequamur. Premissorum igitur considera- cione te in nostrum clericum et familiarem domesticum gratiose recepimus et te nostrorum clericorum et familiarium domesticorum volentes ac tibi numero auctoritate presencium aggregamus faventes, ut omnibus iuribus, honoribus, commodis et graciis, qui- bus ceteri nostri clerici et familiares domestici pociuntur, gaudere harum, quas in sigillo nostro maiori debeas copiosius et potiri, sigillari fecimus, testimonio litterarum. Datum Lucemb(urg) XI° die mensis ianuarii anno domini MCCC XXXIIII°. a) am Rande: Hec est littera recepcionis. Trier 1334 Januar 20. 328. Erzbischof Baldewin beglaubigt bei Papst Johannes XXII. seine und des Königs von Böhmen Gesandtschaft in Sachen des Reiches, der Kirchen von Trier und Mainz sowie seiner eigenen Person. K 4981). Cum humili et devota recommen- Pater sanctissime! dacione persone mee ac status mei et ecclesie Trever(ensis) michi credite mitto ad vestre beatitudinis gratiam una cum illustri principe domino lohanne rege Boem(ie) nepote meo karissimo honor(abiles) viros Boemundum archidyaconum mee ecclesie pre- dicte et Wilhelmum archidyaconum Abrincen(sem) necnon nobiles virosa) Symonem Philippi et Thomam de Septemfontibus milites dicti .. nepotis mei et meos nuncios et ambassatores necnon Rudolfum dictum Lusse notarium meum exhibitores presencium informatos super negociis statum sacri Rom(ani) imperii, ecclesiarum Trever(ensis) et Magunt(ine) atque meum tangentibus supplicans humiliter et devote, quatenus vestra sanctitas ipsorum vel B(oe- mundi) archidyaconi cum altero eorumb) relatibus dignetur fidem credulam adhibere. Datum Treveris die XXa mensis ianuarii. Baldewinus archiepiscopus Trever(ensis) vester devotus. I) Ueberschr.: Littera missilis ad papam Io(hannem) XXII. de credencia. 329. Trier 1334 Januar 20. Derselbe meldet demselben die Bevollmächtigung einer Gesandtschaft zu Verhandlungen über den Mainzer Stuhl. K 4921). Sanctissimo in Christo patri ac domino suo domino Iohanni divina providencia pape XXII. Bald(ewinus) dei gratia archiepis- se pronum ad copus Trever(ensis) eius humilis et devotus Noveritis, pater sanctissime et devota pedum oscula beatorum. omnes, quorum inter [est] seu poterit interesse, quod ego honora- biles viros Boemundum archidyaconum ecclesie mee predicte et
178 Nr. 328—331 Iohannesa) dei gratia Boemie et Polon(ie) rex ac Lucem- b(urgensis) comes sapienti viro magistro Rudolfo dicto Lusse de Ysenaco clerico et familiari nostro dilecto gratiam suam et omne Tue circumspeccionis et legalitatis industria necnon bonum. probitatis et fidelitatis merita, quibus nos multipliciter commendaris, nos inducunt, ut personam tuam nostris specialibus favore et gratia non immerito prosequamur. Premissorum igitur considera- cione te in nostrum clericum et familiarem domesticum gratiose recepimus et te nostrorum clericorum et familiarium domesticorum volentes ac tibi numero auctoritate presencium aggregamus faventes, ut omnibus iuribus, honoribus, commodis et graciis, qui- bus ceteri nostri clerici et familiares domestici pociuntur, gaudere harum, quas in sigillo nostro maiori debeas copiosius et potiri, sigillari fecimus, testimonio litterarum. Datum Lucemb(urg) XI° die mensis ianuarii anno domini MCCC XXXIIII°. a) am Rande: Hec est littera recepcionis. Trier 1334 Januar 20. 328. Erzbischof Baldewin beglaubigt bei Papst Johannes XXII. seine und des Königs von Böhmen Gesandtschaft in Sachen des Reiches, der Kirchen von Trier und Mainz sowie seiner eigenen Person. K 4981). Cum humili et devota recommen- Pater sanctissime! dacione persone mee ac status mei et ecclesie Trever(ensis) michi credite mitto ad vestre beatitudinis gratiam una cum illustri principe domino lohanne rege Boem(ie) nepote meo karissimo honor(abiles) viros Boemundum archidyaconum mee ecclesie pre- dicte et Wilhelmum archidyaconum Abrincen(sem) necnon nobiles virosa) Symonem Philippi et Thomam de Septemfontibus milites dicti .. nepotis mei et meos nuncios et ambassatores necnon Rudolfum dictum Lusse notarium meum exhibitores presencium informatos super negociis statum sacri Rom(ani) imperii, ecclesiarum Trever(ensis) et Magunt(ine) atque meum tangentibus supplicans humiliter et devote, quatenus vestra sanctitas ipsorum vel B(oe- mundi) archidyaconi cum altero eorumb) relatibus dignetur fidem credulam adhibere. Datum Treveris die XXa mensis ianuarii. Baldewinus archiepiscopus Trever(ensis) vester devotus. I) Ueberschr.: Littera missilis ad papam Io(hannem) XXII. de credencia. 329. Trier 1334 Januar 20. Derselbe meldet demselben die Bevollmächtigung einer Gesandtschaft zu Verhandlungen über den Mainzer Stuhl. K 4921). Sanctissimo in Christo patri ac domino suo domino Iohanni divina providencia pape XXII. Bald(ewinus) dei gratia archiepis- se pronum ad copus Trever(ensis) eius humilis et devotus Noveritis, pater sanctissime et devota pedum oscula beatorum. omnes, quorum inter [est] seu poterit interesse, quod ego honora- biles viros Boemundum archidyaconum ecclesie mee predicte et
Strana 179
1334 Januar 20—Februar 18 179 Wilhelmus archidyaconum ecclesie Abrincinsis ac nobiles viros Symonem Phil(ippi) et Thomam de Septemfontibus milites vasallos et fideles meos necnon Rudolfum dictum Lusse notarium meum exhibitores presencium meos in hiis scriptis facio, ordino et consti- dans ipsis plenam et tuo procuratores et nuncios speciales liberam potestatem meo nomine tractandi in presencia vestre sanctitatis vel cum eis, quos ad hec vestra sanctitas duxerit deputandos, super negocio ecclesie Mogunt(ine), in quantum mea vel ecclesie mee Trever(ensi) interest in hac parte, et super eodem negocio pro me promittendi et me obligandi, transigendi pacis- cendi, conponendi, concordandi et ipsum negocium amicabiliter terminandi necnon omnia et singula faciendi, que in dicto negocio et ipsum contingentibus necessaria fuerint vel etiam oportuna, eciam si mandatum exigant speciale, ratum et gratum habiturus, quidquid per dictos meos procuratores tractatum, actum fuerit sive gestum. In cuius rei testimonium sigillum meum presenti bus est appensum. Datum Treveris anno domini M'CCCXXXIII° die XX.b mensis ianuarii. I) Ueberschr.: Procuratorium Trever(ensis) ad papam Io(hannem) super negotio Mog(untino) tractandi et conponendi. + a) est fehlt. + b) XX. mensis ianar(ii) von L. gleichzeitig mit der Ueberschrift neben getilgtes nona mensis gesetzt. 330. ƒ1333 November 25—1334 Februar 2/. Derselbe samt Daniel episcopus Motensis (=2), den Rittern Iohannes de Brunschorn und Iohannes de Falkensteyn und dem Knappen Arnoldus de Arluno seinen lieben Getreuen durch den Abt Henricus und den Konvent von Prüm einer - und den spectabilis vir Henricus comes Viennensis (Vianden) seinen Blutsverwandten und lieben Getreuen andererseits laut Nr. 298 zum Schiedsrichter über ihren Streit um die Hut der Türme in Prumen ernannt, fällt, da die anderen vier sich nicht haben einigen können, die Entscheidung dahin, dass Abt und Konvent an den Grafen für die von ihm bei der Turm- hut aufgewendeten Mühen und Kosten 600 Pfund guter und rechter kleiner Thurnosen exeunte mayo affuturo proxime in Baldewins Stadt Trier zahlen sollen, wohingegen der Graf ihm, sobald er von ihm darum ersucht wird, die Türme auftragen soll, da Baldewin sich für die Zahlung jener Summe schon zuvor bei ihm verbürgt hat; ferner entscheidet Baldewin, dass Abt und Konvent zu einer Entschädigung wegen einer Bürgschaft, die der Graf für sie einst bei dem nobilis vir quondam Renoldus dominus de Falkinburg übernommen haben will, auf Grund der darüber ausgestellten, ihm vorgelegten Urkunde (unbekannt) oder aus ihm vorgetragenen Gründen nicht verpflichtet seien, dass der Graf vielmehr auf seine Ansprüche zu verzichten und darüber unverziglich fir Abt und Konvent eine Urkunde auszustellen habe; die Parteien sind bei einer Strafe von 1000 Mark Silbers an diese Entscheidung gebunden. Datum fehlt. — K 427. Die Einreihung ergiebt sich aus dem Vergleich mit Nr. 298. 331. Eisenach 1334 Februar 18. Notariatsinstrument des Henricus ds Bruheym (o über u) kaiserlichen öffentlichen notarius (tabellio) über die a. a. nativ. 1334. ind. 2., XII° kal. marcii in civitate Isnach. hora vespertina in domo Bertte de Wicmanhusen prope predicatores, pont. — Iohannis pape 22. a. 18. erfolgte persönliche Er- klärung der früheren Beginen Bertha der Aelteren und der Jüngeren de Wicmanshusen in der sie ihre Ansprüche gegen die zu Gotha wohnhaften Brüder Gotfridus, Henricus und Theodericus dicti de Natza (aus Nazza korr.) auf 1/2 Freihufe Fruchtlandes in der Flur von Ulleybin (Uelleben) dem Meister Rudolfus dictus Lusse ihrem awunculus in uberiorem sui sustentacionem in dignitate officii clericalis in Form der donatio inter vivos übertragen haben. Zeugen: Herr Hermannus dictus Ganzouge sacerdos, Ulricus rector parvulorum 12*
1334 Januar 20—Februar 18 179 Wilhelmus archidyaconum ecclesie Abrincinsis ac nobiles viros Symonem Phil(ippi) et Thomam de Septemfontibus milites vasallos et fideles meos necnon Rudolfum dictum Lusse notarium meum exhibitores presencium meos in hiis scriptis facio, ordino et consti- dans ipsis plenam et tuo procuratores et nuncios speciales liberam potestatem meo nomine tractandi in presencia vestre sanctitatis vel cum eis, quos ad hec vestra sanctitas duxerit deputandos, super negocio ecclesie Mogunt(ine), in quantum mea vel ecclesie mee Trever(ensi) interest in hac parte, et super eodem negocio pro me promittendi et me obligandi, transigendi pacis- cendi, conponendi, concordandi et ipsum negocium amicabiliter terminandi necnon omnia et singula faciendi, que in dicto negocio et ipsum contingentibus necessaria fuerint vel etiam oportuna, eciam si mandatum exigant speciale, ratum et gratum habiturus, quidquid per dictos meos procuratores tractatum, actum fuerit sive gestum. In cuius rei testimonium sigillum meum presenti bus est appensum. Datum Treveris anno domini M'CCCXXXIII° die XX.b mensis ianuarii. I) Ueberschr.: Procuratorium Trever(ensis) ad papam Io(hannem) super negotio Mog(untino) tractandi et conponendi. + a) est fehlt. + b) XX. mensis ianar(ii) von L. gleichzeitig mit der Ueberschrift neben getilgtes nona mensis gesetzt. 330. ƒ1333 November 25—1334 Februar 2/. Derselbe samt Daniel episcopus Motensis (=2), den Rittern Iohannes de Brunschorn und Iohannes de Falkensteyn und dem Knappen Arnoldus de Arluno seinen lieben Getreuen durch den Abt Henricus und den Konvent von Prüm einer - und den spectabilis vir Henricus comes Viennensis (Vianden) seinen Blutsverwandten und lieben Getreuen andererseits laut Nr. 298 zum Schiedsrichter über ihren Streit um die Hut der Türme in Prumen ernannt, fällt, da die anderen vier sich nicht haben einigen können, die Entscheidung dahin, dass Abt und Konvent an den Grafen für die von ihm bei der Turm- hut aufgewendeten Mühen und Kosten 600 Pfund guter und rechter kleiner Thurnosen exeunte mayo affuturo proxime in Baldewins Stadt Trier zahlen sollen, wohingegen der Graf ihm, sobald er von ihm darum ersucht wird, die Türme auftragen soll, da Baldewin sich für die Zahlung jener Summe schon zuvor bei ihm verbürgt hat; ferner entscheidet Baldewin, dass Abt und Konvent zu einer Entschädigung wegen einer Bürgschaft, die der Graf für sie einst bei dem nobilis vir quondam Renoldus dominus de Falkinburg übernommen haben will, auf Grund der darüber ausgestellten, ihm vorgelegten Urkunde (unbekannt) oder aus ihm vorgetragenen Gründen nicht verpflichtet seien, dass der Graf vielmehr auf seine Ansprüche zu verzichten und darüber unverziglich fir Abt und Konvent eine Urkunde auszustellen habe; die Parteien sind bei einer Strafe von 1000 Mark Silbers an diese Entscheidung gebunden. Datum fehlt. — K 427. Die Einreihung ergiebt sich aus dem Vergleich mit Nr. 298. 331. Eisenach 1334 Februar 18. Notariatsinstrument des Henricus ds Bruheym (o über u) kaiserlichen öffentlichen notarius (tabellio) über die a. a. nativ. 1334. ind. 2., XII° kal. marcii in civitate Isnach. hora vespertina in domo Bertte de Wicmanhusen prope predicatores, pont. — Iohannis pape 22. a. 18. erfolgte persönliche Er- klärung der früheren Beginen Bertha der Aelteren und der Jüngeren de Wicmanshusen in der sie ihre Ansprüche gegen die zu Gotha wohnhaften Brüder Gotfridus, Henricus und Theodericus dicti de Natza (aus Nazza korr.) auf 1/2 Freihufe Fruchtlandes in der Flur von Ulleybin (Uelleben) dem Meister Rudolfus dictus Lusse ihrem awunculus in uberiorem sui sustentacionem in dignitate officii clericalis in Form der donatio inter vivos übertragen haben. Zeugen: Herr Hermannus dictus Ganzouge sacerdos, Ulricus rector parvulorum 12*
Strana 180
180 Nr. 332—338 in Isnaco, Bertoldus dictus Porditz clericus, Hermannus dictus Losse armiger, Conradus dictus Ceginfleis, Conradus dictus Notiger und Henricus dictus Ceginfleis Laien. Die Unterschrift des Notars ist verkürst. — K 171, durchstrichen. Avignon 1334 März 12. 332. An die Gebrüder Rudolfus dictus Losse und Hermannus der Bruder Petrus humilis prior generalis et servus fratrum ordinis beate Marie de Monte Carmeli: verleiht ihnen Anteil an allen Heilsgitern, das heisst die Bruder- schaft des Ordens, der ihrer nach ihrem Tode gedenken soll wie seiner Brüder. Affectum benivolum — D. Avinione sub sigillo nostri generalatus officii a. d. 1334. in die beati Gregorii pape. — K 176. 1334 Маi 8. 333. Die Richter der Kirche von Aschaffenburg vidimieren die eingerückte Nr. 327 des illuster princeps König Johanns, mit Beschreibung des Siegels. Siegler des transscriptum: der Aussteller. A. d. predicto die dominica, qua cantatur „Exaudi“. Ueberschrift: Vidimus de littera domini mei regis Boem(ie), qua me in suum recepit clericum. — K 262. 22 * 334"* 1334 Juni 9. Beauftragte des Bischofs Adolf von Lüttich Vertrag mit solchen Erz- bischof Baldewins. Orig. geschrieben von Losse in Koblenz, Abt. 1 A I nr. 790 b = Weiland: Westdeutsche Zeitschrift VII 54 (Abweichungen: vor § 1 Erford(ensis), asserentibus st. assentient.; § 12 dissimilentur; § 17 possunt), Felten 259 nr. 21. Trier 1334 Juni 13. Der Trierer Jude Muskinus quittiert für Erzbischof Baldewin dem Notar Meister Rudolf Losse den Empfang von 2 Pfund Turnosen und 10 Gulden. K 2541). — Es handelt sich hier wohl um den Rest der Summe, die für die im Januar (vgl. Nr. 328 f.) nach Avignon gegangene Gesandtschaft ausgeworfen war. Ego Muskinus Iudeus Treveren(sis) recognosco publice in hiis scriptis me anno domini M'CCCXXXIIIIto die XIIIa mensis iunii a magistro Rodolfo dicto Losse notario domini mei domini Bald(ewini) archiepiscopi Treveren(sis) duas libras grossorum Thuronen(sium) et decem regales aureos recepisse, de qua pecunia vice memorati domini mei archiepiscopi ipsum presentibus dico quitum. Datum anno die et mense predictis in civitate Treveren(si) meo pendente proprio sub sigillo. I) Ueberschr.: Quitancia de II libris grossorum et X regalium aureorum. Avignon 1334 Juni 16. 336*. Papst Johannes XXII. an König Johann von Böhmen. K 7I; aus vatikan. Register: Riezler nr. 1660 Reg., Sauerland II nr. 2202 verkürzt (ergänze z. B. per quosdam tamen iniquitatis alumpnos deum et sedem apostolicam offendere in suarum animarum periculum et plurimorum scandalum non verentes adeo exitit — impeditus). Der Schluss in K etwas abweichend, z. T. verderbt: deprecamur, quatinus — eisdem super recuperacione et assecucione episcopatus eiusdem, iurium et pertinenciarum eius favore regio, sicut eciam te confidimus muni- ficum et eciam per effectum operis graciosum (st. depr. quat. — eius te velis munificum). 29 Baldeneck ƒ 1334 Juni 18. 337. [Erzbischof] Baldewin an alle Aebte, Pröpste, Dekane, Pastoren und Plebane seiner Diözese: giebt dem an Körper und Geist altersschwachen Abt von Prim den Priester Iohannes de Loufenfelt, obwohl er nicht derselben Profession angehört, bis auf Weiteres bei, demselben die Verwaltung und Regierung des ganzen Klosters und seiner Besitzungen anvertrauend, und 335.
180 Nr. 332—338 in Isnaco, Bertoldus dictus Porditz clericus, Hermannus dictus Losse armiger, Conradus dictus Ceginfleis, Conradus dictus Notiger und Henricus dictus Ceginfleis Laien. Die Unterschrift des Notars ist verkürst. — K 171, durchstrichen. Avignon 1334 März 12. 332. An die Gebrüder Rudolfus dictus Losse und Hermannus der Bruder Petrus humilis prior generalis et servus fratrum ordinis beate Marie de Monte Carmeli: verleiht ihnen Anteil an allen Heilsgitern, das heisst die Bruder- schaft des Ordens, der ihrer nach ihrem Tode gedenken soll wie seiner Brüder. Affectum benivolum — D. Avinione sub sigillo nostri generalatus officii a. d. 1334. in die beati Gregorii pape. — K 176. 1334 Маi 8. 333. Die Richter der Kirche von Aschaffenburg vidimieren die eingerückte Nr. 327 des illuster princeps König Johanns, mit Beschreibung des Siegels. Siegler des transscriptum: der Aussteller. A. d. predicto die dominica, qua cantatur „Exaudi“. Ueberschrift: Vidimus de littera domini mei regis Boem(ie), qua me in suum recepit clericum. — K 262. 22 * 334"* 1334 Juni 9. Beauftragte des Bischofs Adolf von Lüttich Vertrag mit solchen Erz- bischof Baldewins. Orig. geschrieben von Losse in Koblenz, Abt. 1 A I nr. 790 b = Weiland: Westdeutsche Zeitschrift VII 54 (Abweichungen: vor § 1 Erford(ensis), asserentibus st. assentient.; § 12 dissimilentur; § 17 possunt), Felten 259 nr. 21. Trier 1334 Juni 13. Der Trierer Jude Muskinus quittiert für Erzbischof Baldewin dem Notar Meister Rudolf Losse den Empfang von 2 Pfund Turnosen und 10 Gulden. K 2541). — Es handelt sich hier wohl um den Rest der Summe, die für die im Januar (vgl. Nr. 328 f.) nach Avignon gegangene Gesandtschaft ausgeworfen war. Ego Muskinus Iudeus Treveren(sis) recognosco publice in hiis scriptis me anno domini M'CCCXXXIIIIto die XIIIa mensis iunii a magistro Rodolfo dicto Losse notario domini mei domini Bald(ewini) archiepiscopi Treveren(sis) duas libras grossorum Thuronen(sium) et decem regales aureos recepisse, de qua pecunia vice memorati domini mei archiepiscopi ipsum presentibus dico quitum. Datum anno die et mense predictis in civitate Treveren(si) meo pendente proprio sub sigillo. I) Ueberschr.: Quitancia de II libris grossorum et X regalium aureorum. Avignon 1334 Juni 16. 336*. Papst Johannes XXII. an König Johann von Böhmen. K 7I; aus vatikan. Register: Riezler nr. 1660 Reg., Sauerland II nr. 2202 verkürzt (ergänze z. B. per quosdam tamen iniquitatis alumpnos deum et sedem apostolicam offendere in suarum animarum periculum et plurimorum scandalum non verentes adeo exitit — impeditus). Der Schluss in K etwas abweichend, z. T. verderbt: deprecamur, quatinus — eisdem super recuperacione et assecucione episcopatus eiusdem, iurium et pertinenciarum eius favore regio, sicut eciam te confidimus muni- ficum et eciam per effectum operis graciosum (st. depr. quat. — eius te velis munificum). 29 Baldeneck ƒ 1334 Juni 18. 337. [Erzbischof] Baldewin an alle Aebte, Pröpste, Dekane, Pastoren und Plebane seiner Diözese: giebt dem an Körper und Geist altersschwachen Abt von Prim den Priester Iohannes de Loufenfelt, obwohl er nicht derselben Profession angehört, bis auf Weiteres bei, demselben die Verwaltung und Regierung des ganzen Klosters und seiner Besitzungen anvertrauend, und 335.
Strana 181
1334 März 12—Juni 29 181 befichlt allen Amt- und Würdenträgern des Klosters, ihm zu gehorchen, ins- besondere ohne ihn keine Mönche aufzunehmen oder loszulassen, bei Strafe der Exkommunikation und des Interdiktes gegen Abt, Prior, Kapitel und Kirche; unter Umständen wird er auch mit weltlichen Strafen einschreiten; die Adressaten sollen Abt und Konvent verständigen und gegebenfalls für exkommuniziert erklären; ausserdem fordert er dieselben auf, sie oder ihre maior pars et sanior sollten eine Person wählen, die mit Johannes die Ge- schäfte führe, sonst müsse es dieser alleine besorgen. Cum ex officii — D. Baldenecke die XVIII. mensis iunii. — K 483. Burg Baldeneck ist 1331 erbaut worden (vgl. Dominicus 392); 1332 Juni 21 war Baldewin in Milten- berg, 1333 Juni 17 in Seligenstadt, 1335 Juni 19 in Aschaffenburg (Goerz 75, 77, Nr. 283); eine vorübergehende Abdankung des Abtes Heinrich von Prüm (bis 1337) aber ist gerade zu 1334 bezeugt (H. Forst: Westdeutsche Zeitschrift XX [1901] 269). Damit ist die Einreihung der U. gegeben. 338. Ueberlingen 1334 Juni 29. Kaiser Ludwig bestreitet bei dem Kardinalskollegium die über ihn umgehenden Geriichte und fordert die Berufung eines allgemeinen Konzils. K 17 (1)1) und K 23 (2)II). — Der Entwurf der bedeutsamen U. ist in Riezler nr. 1663 als ein Werk des Bonagratia erwähnt. Ludewicus dei gracia Romanorum imperator semper augustus venerabili collegio cardinalium sancte Romane ecclesie graciam suam et omne bonum. I. Meminimus dudum adversus multa gesta et facta in curia Avinionis tam contra nos et Romanum imperium ac iura ipsius quam in fidei catholice preiudicium eta) eciam in favoremb) infidelium et cedem Christianorum, precipue marchie Brandenburgen(sis), ad futurum generale concilium congre- gandum in loco tuto atque securo et ad * legitimum futurum * pontificem et ad sanctam matrem ecclesiam catholicam * provocasse et appellasse sollemp- niter in scriptis 1) quod adeo notorium et manifestum existit, ut nulla possit tergiversacione celaric). 2. Et quia teste sacra scriptura2) ira dei descendit super illos, qui iusticiam facere negligunt, ideo divino iudicio factum est, ut dicta curia Avinionis sibi scientiam et uni- versalem potenciam ascribens, quod sit erroris magistra, per orbem ubilibet diffametur. Nam, ut habet fidedigna relacio, ibidem pu- blice dogmatizati sunt et dogmatizantur *) errores detestabiles fidem catholicam penitus subvertentes. Quorum nonnullos principibus et proceribus nostris per magistros nostros iussimus notabiliter ex- plicari et ita, quod tempore et loco seriatim et clare procul dubio 3. Cum itaque presidenti, qui fidem catholicam publicantur d). explicite scire tenetur et de ea omnipotentie) reddere racionem, ad excusacionem ipsorum errorum non possint protestaciones alique suffragari, prout aperte diffiniunt legum et canonum sanctiones, et proch dolor ad fulcimentum dictorum errorum nos, qui sumus fidei catholice et sancte matris nostre ecclesie defensores, in dicta curia, prout dicitur, diffamamur, quod in hiis, que diximus pro fide et statu ecclesie et imperii, intendimus et volumus recognoscere nos errasse ac eciam cedere et renunciare corone et dignitati imperiali, quam divina opitulante gracia recepimus et feliciter optinemusf), quod quidem fore falsum tam vobis quam omnibus fidelibus Christianis per presentes litteras intimamus. 4. Insuper fere omnes ecclesie et precipue in Alem(ania) sunt sententiarum
1334 März 12—Juni 29 181 befichlt allen Amt- und Würdenträgern des Klosters, ihm zu gehorchen, ins- besondere ohne ihn keine Mönche aufzunehmen oder loszulassen, bei Strafe der Exkommunikation und des Interdiktes gegen Abt, Prior, Kapitel und Kirche; unter Umständen wird er auch mit weltlichen Strafen einschreiten; die Adressaten sollen Abt und Konvent verständigen und gegebenfalls für exkommuniziert erklären; ausserdem fordert er dieselben auf, sie oder ihre maior pars et sanior sollten eine Person wählen, die mit Johannes die Ge- schäfte führe, sonst müsse es dieser alleine besorgen. Cum ex officii — D. Baldenecke die XVIII. mensis iunii. — K 483. Burg Baldeneck ist 1331 erbaut worden (vgl. Dominicus 392); 1332 Juni 21 war Baldewin in Milten- berg, 1333 Juni 17 in Seligenstadt, 1335 Juni 19 in Aschaffenburg (Goerz 75, 77, Nr. 283); eine vorübergehende Abdankung des Abtes Heinrich von Prüm (bis 1337) aber ist gerade zu 1334 bezeugt (H. Forst: Westdeutsche Zeitschrift XX [1901] 269). Damit ist die Einreihung der U. gegeben. 338. Ueberlingen 1334 Juni 29. Kaiser Ludwig bestreitet bei dem Kardinalskollegium die über ihn umgehenden Geriichte und fordert die Berufung eines allgemeinen Konzils. K 17 (1)1) und K 23 (2)II). — Der Entwurf der bedeutsamen U. ist in Riezler nr. 1663 als ein Werk des Bonagratia erwähnt. Ludewicus dei gracia Romanorum imperator semper augustus venerabili collegio cardinalium sancte Romane ecclesie graciam suam et omne bonum. I. Meminimus dudum adversus multa gesta et facta in curia Avinionis tam contra nos et Romanum imperium ac iura ipsius quam in fidei catholice preiudicium eta) eciam in favoremb) infidelium et cedem Christianorum, precipue marchie Brandenburgen(sis), ad futurum generale concilium congre- gandum in loco tuto atque securo et ad * legitimum futurum * pontificem et ad sanctam matrem ecclesiam catholicam * provocasse et appellasse sollemp- niter in scriptis 1) quod adeo notorium et manifestum existit, ut nulla possit tergiversacione celaric). 2. Et quia teste sacra scriptura2) ira dei descendit super illos, qui iusticiam facere negligunt, ideo divino iudicio factum est, ut dicta curia Avinionis sibi scientiam et uni- versalem potenciam ascribens, quod sit erroris magistra, per orbem ubilibet diffametur. Nam, ut habet fidedigna relacio, ibidem pu- blice dogmatizati sunt et dogmatizantur *) errores detestabiles fidem catholicam penitus subvertentes. Quorum nonnullos principibus et proceribus nostris per magistros nostros iussimus notabiliter ex- plicari et ita, quod tempore et loco seriatim et clare procul dubio 3. Cum itaque presidenti, qui fidem catholicam publicantur d). explicite scire tenetur et de ea omnipotentie) reddere racionem, ad excusacionem ipsorum errorum non possint protestaciones alique suffragari, prout aperte diffiniunt legum et canonum sanctiones, et proch dolor ad fulcimentum dictorum errorum nos, qui sumus fidei catholice et sancte matris nostre ecclesie defensores, in dicta curia, prout dicitur, diffamamur, quod in hiis, que diximus pro fide et statu ecclesie et imperii, intendimus et volumus recognoscere nos errasse ac eciam cedere et renunciare corone et dignitati imperiali, quam divina opitulante gracia recepimus et feliciter optinemusf), quod quidem fore falsum tam vobis quam omnibus fidelibus Christianis per presentes litteras intimamus. 4. Insuper fere omnes ecclesie et precipue in Alem(ania) sunt sententiarum
Strana 182
182 Nr. 339 interdictis enormiter agravate, ita quod in eisdem divina officia publice minime celebranturg) et quasi totus mundus excommuni- cationum et suspensionumh) laqueis irretitus et in divisione et scismate positus et sic fides, pax et concordia videnturi) extrak 5. Cum igitur testantur canones 3) mundi terminis exulasse. Error, cui non resistitur, approb[ajtur, vos, qui positi estis, ut sitis tam- quam columpne ad sanctam dei ecclesiam sustinendam et deferen- dam, rogamus et instanter requirimus per presentes, quatenus procuretis et detis operam cum effectu, quod generale concilium in loco tuto et securo debite celebretur, ut tot et tantis maliciis et erroribus obvietur. In quo concilio dante domino intendimus per- sonaliter interesse 4). Ad hoc eciam principesm) Alem(anie) seculares et ecclesiasticos universos volumus et intendimus domino conce- dente nobiscum sollemniter aggregare, ut nodus immo. verius ausus errorum predictorum pro salvacionen) fidei Christiane per omnia sapienter et iuxta ordinem conciliorum ibidem finaliter In quorum omnium premissorum testimonium T dissolvatur. presentes conscribi°) et sigillo nostre maiestatis iussimus communiri. Datum in opido nostro regali in Uberlingen IIIa kalendas iulii POy anno dominice incarnacionis M'CCC XXXIIII', regni vero nostri anno XX, imperii vero septimo. I) ohne Ueberschr. 1. + II) Ueberschr. in 2: Recitacio de appellacione, ex- cusacio de renunciacione imperii et concilii peticio. + a) ac 1. + b) favore 1. + c) fehlt (Lücke) 1; in Lücke nachgetr. 2. † c*) dogmatizentur 1. + d) publicamus 1, 2. + e) omnipescenti 1. + f) optineamus 1. + g) celebrentur 1. + h) suspencionum I. + i) videtur 1. + k) ex I. + 1) approbetur 1, 2. + m) princeps 1. + n) salucione l. + o) conscripbi 1. 1) Const. V nr. 909 (Nr. 138), vgl. cap. 32,33. co 2) Ps. 77,31. 00 3) c. 3, D. 83. 00 4) vgl. Const. V nr. 909 cap. 32. [1334 Mai—Junis. 339. Herzog Heinrich von Niederbayern verspricht, wenn der geplante Pfründentausch der Bischöfe von Littich und Mainz vollzogen werde, diesem zu dem Litticher, jenem mit oder gegen den Willen des Erzbischofs Baldewin zu dem Mainzer Bistum zu verhelfen. K 1541). — Nrr. 339—346 bilden eine in sich geschlossene Gruppe, Nrr. 339—344, die besonders nahe zusammenhängen, Entwürfe, die wahr- scheinlich nicht beurkundet worden sind, sind in K auch einheitlich von gleicher Hand geschrieben. Alle missen mit Nr. 334, die sich auf denselben Tauschplan bezieht, ungefähr gleichzeitig sein. Für ihre Datierung ergibi sich die späteste Grenze daraus, dass die in fast allen als bevorstehend er- wähnte päpstliche Gesandtschaft nach Deutschland am 27./28. Juni ab- gegangen bzw. beglaubigt worden ist (vgl. Sauerland II nr. 2209, Riezler nr. 1670) ; der terminus post quem muss einige Wochen nach der päpstlichen Ablehnung des älteren Mainz-Passauer Tauschplanes vom 20. April (Sauer- land II nr. 2190) liegen. Die Stücke sind z. T. im Wortlaut von einander abhängig; doch beruht manche Uebereinstimmung wohl darauf, dass Nrr. 339 bis 344 denselben Verfasser haben. Universis et cetera Henr(icus) dei gratia comes pal(atinus) Reni et dux Bavar(ie) fidem presentibus adhibere. I. Cum ad nostram noticiam breviter sit deductum plurium fidedignorum relatu, quod sanctissimus in Christo pater et dominus dominus Io(hannes) divina providencia papa XXII. pro bona tranquillitate et pace fidelium specialiter parcium Alem(anie) et salubri regimine
182 Nr. 339 interdictis enormiter agravate, ita quod in eisdem divina officia publice minime celebranturg) et quasi totus mundus excommuni- cationum et suspensionumh) laqueis irretitus et in divisione et scismate positus et sic fides, pax et concordia videnturi) extrak 5. Cum igitur testantur canones 3) mundi terminis exulasse. Error, cui non resistitur, approb[ajtur, vos, qui positi estis, ut sitis tam- quam columpne ad sanctam dei ecclesiam sustinendam et deferen- dam, rogamus et instanter requirimus per presentes, quatenus procuretis et detis operam cum effectu, quod generale concilium in loco tuto et securo debite celebretur, ut tot et tantis maliciis et erroribus obvietur. In quo concilio dante domino intendimus per- sonaliter interesse 4). Ad hoc eciam principesm) Alem(anie) seculares et ecclesiasticos universos volumus et intendimus domino conce- dente nobiscum sollemniter aggregare, ut nodus immo. verius ausus errorum predictorum pro salvacionen) fidei Christiane per omnia sapienter et iuxta ordinem conciliorum ibidem finaliter In quorum omnium premissorum testimonium T dissolvatur. presentes conscribi°) et sigillo nostre maiestatis iussimus communiri. Datum in opido nostro regali in Uberlingen IIIa kalendas iulii POy anno dominice incarnacionis M'CCC XXXIIII', regni vero nostri anno XX, imperii vero septimo. I) ohne Ueberschr. 1. + II) Ueberschr. in 2: Recitacio de appellacione, ex- cusacio de renunciacione imperii et concilii peticio. + a) ac 1. + b) favore 1. + c) fehlt (Lücke) 1; in Lücke nachgetr. 2. † c*) dogmatizentur 1. + d) publicamus 1, 2. + e) omnipescenti 1. + f) optineamus 1. + g) celebrentur 1. + h) suspencionum I. + i) videtur 1. + k) ex I. + 1) approbetur 1, 2. + m) princeps 1. + n) salucione l. + o) conscripbi 1. 1) Const. V nr. 909 (Nr. 138), vgl. cap. 32,33. co 2) Ps. 77,31. 00 3) c. 3, D. 83. 00 4) vgl. Const. V nr. 909 cap. 32. [1334 Mai—Junis. 339. Herzog Heinrich von Niederbayern verspricht, wenn der geplante Pfründentausch der Bischöfe von Littich und Mainz vollzogen werde, diesem zu dem Litticher, jenem mit oder gegen den Willen des Erzbischofs Baldewin zu dem Mainzer Bistum zu verhelfen. K 1541). — Nrr. 339—346 bilden eine in sich geschlossene Gruppe, Nrr. 339—344, die besonders nahe zusammenhängen, Entwürfe, die wahr- scheinlich nicht beurkundet worden sind, sind in K auch einheitlich von gleicher Hand geschrieben. Alle missen mit Nr. 334, die sich auf denselben Tauschplan bezieht, ungefähr gleichzeitig sein. Für ihre Datierung ergibi sich die späteste Grenze daraus, dass die in fast allen als bevorstehend er- wähnte päpstliche Gesandtschaft nach Deutschland am 27./28. Juni ab- gegangen bzw. beglaubigt worden ist (vgl. Sauerland II nr. 2209, Riezler nr. 1670) ; der terminus post quem muss einige Wochen nach der päpstlichen Ablehnung des älteren Mainz-Passauer Tauschplanes vom 20. April (Sauer- land II nr. 2190) liegen. Die Stücke sind z. T. im Wortlaut von einander abhängig; doch beruht manche Uebereinstimmung wohl darauf, dass Nrr. 339 bis 344 denselben Verfasser haben. Universis et cetera Henr(icus) dei gratia comes pal(atinus) Reni et dux Bavar(ie) fidem presentibus adhibere. I. Cum ad nostram noticiam breviter sit deductum plurium fidedignorum relatu, quod sanctissimus in Christo pater et dominus dominus Io(hannes) divina providencia papa XXII. pro bona tranquillitate et pace fidelium specialiter parcium Alem(anie) et salubri regimine
Strana 183
1334 Mai—Juni 183 et bono ecclesiarum Mog(untie) et Leodii ac precibus illustrium principum dominorum Phil(ippi) Franc(ie) et Ioh(annis) Boem(ie) regum et nostris super hoc intervenientibus necnon et ex aliis quam plurimis iustis et rationabilibus causis ipsum ad hoc moventi- bus .. archiepiscopum Mog(untinum), qui est ad presens, ad regimen et curam Leod(iensis) ecclesie et ipsum Leod(iensem) ad regimen Mogunt(ine) ecclesie transferre disponat et licet hec pendeant ex sua libera voluntate et in totum sue subiaceant potestati, nychilominus, sicut audivimus, v[ullta) idem dominus noster, quanto pluris erit possibile, quod translaciones huiusmodi cum bona pace et tranquil[jitateb) transferendorum ac tranquil[ljitateb) et con- cordia capitulorum ecclesiarum predictarum ad translaciones eas- dem procedere, sic quod eedem translaciones cum plena tranquil[lji- tateb) et pace effectum promptum et debitum sorciantur. 2. Qua- propter universitati vestre presencium tenore intimamus, quod nos pro reverencia dicti sanctissimi patris ac sancte Romane ecclesie et ex causis aliis supra expressis necnon pro honore dictorum dominorum regum, ad quorum supplicacionem et nostram trans- laciones huiusmodi premissis rationibus procurantur, ut prefati domini nostri consciencia circa translaciones easdem plenius con- quiescat, promittimus bona fide et ad hoc tenore presencium efficaciter nos obligamus, quod nos procurabimus, curabimus et faciemus, in quantum poterimus, ad quascunque staciones con- tingerit devenire, eciam si ad regni vel imperii Rom(ani) apicem nos annuente domino contigerit promoveri, quod dicte translaciones, si eas dominus noster summus pontifex fecerit, ut prefertur, se cundum disposicionem eiusdem plenum et debitum consequantur effectum quodque dicti transferendi pacificam possessionem ec clesiarum predictarum, ad quas eos idem dominus noster providerit transferendos, necnon et omnium iurium et pertinenciarum ipsarum 3. Procurabimus insuper bona fide integraliter assequantur. pro posse nostro, quod capitula dictarum ecclesiarum dictas trans- laciones acceptabunt, ratas et gratas habebunt et translatos ipsos admittent pacifice, prout veros et legitimos pontifices in suis ec- et quod, si dominus noster predictus clesiis decet admitti, transtulerit prefatum archiepiscopum Mag(untinum) ad Leod(iensem) ecclesiam, ut est dictum, nos eundem archiepiscopum adiuvabimus, confortabimus sibique pro posse nostro favebimus ac etiam per viam armorum cum tota potencia nostra et efforcio assistemus secundum quod necesse fuerit et casus exegerit, ad hoc, quod ipse adipiscatur et habeat pacifice et integre possessionem ecclesie Leodien(sis), castrorum, villarum, mansionum, fortaliciorum, feo- dorum, iurisdictionum et omnium pertinenciarum ipsius Leod(iensis) ecclesie in eo statu, modo et forma, quibus episcopus Leod(iensis), qui ad presens est, pro iure suo episcopali et pro iure ecclesie sue Leod(iensis) eas habet et tenet ad presens aut alius seu alii pro ipso vel causam habentes ab eo — et hoc faciemus absque eo, quod aliqua stipendia seu summam pecunie vel aliquid aliud ab eodem vel ab ecclesia Leodien(si) seu ab hominibus, terra vel subditis eiusdem habere, petere vel exigere in perpetuum valeamus
1334 Mai—Juni 183 et bono ecclesiarum Mog(untie) et Leodii ac precibus illustrium principum dominorum Phil(ippi) Franc(ie) et Ioh(annis) Boem(ie) regum et nostris super hoc intervenientibus necnon et ex aliis quam plurimis iustis et rationabilibus causis ipsum ad hoc moventi- bus .. archiepiscopum Mog(untinum), qui est ad presens, ad regimen et curam Leod(iensis) ecclesie et ipsum Leod(iensem) ad regimen Mogunt(ine) ecclesie transferre disponat et licet hec pendeant ex sua libera voluntate et in totum sue subiaceant potestati, nychilominus, sicut audivimus, v[ullta) idem dominus noster, quanto pluris erit possibile, quod translaciones huiusmodi cum bona pace et tranquil[jitateb) transferendorum ac tranquil[ljitateb) et con- cordia capitulorum ecclesiarum predictarum ad translaciones eas- dem procedere, sic quod eedem translaciones cum plena tranquil[lji- tateb) et pace effectum promptum et debitum sorciantur. 2. Qua- propter universitati vestre presencium tenore intimamus, quod nos pro reverencia dicti sanctissimi patris ac sancte Romane ecclesie et ex causis aliis supra expressis necnon pro honore dictorum dominorum regum, ad quorum supplicacionem et nostram trans- laciones huiusmodi premissis rationibus procurantur, ut prefati domini nostri consciencia circa translaciones easdem plenius con- quiescat, promittimus bona fide et ad hoc tenore presencium efficaciter nos obligamus, quod nos procurabimus, curabimus et faciemus, in quantum poterimus, ad quascunque staciones con- tingerit devenire, eciam si ad regni vel imperii Rom(ani) apicem nos annuente domino contigerit promoveri, quod dicte translaciones, si eas dominus noster summus pontifex fecerit, ut prefertur, se cundum disposicionem eiusdem plenum et debitum consequantur effectum quodque dicti transferendi pacificam possessionem ec clesiarum predictarum, ad quas eos idem dominus noster providerit transferendos, necnon et omnium iurium et pertinenciarum ipsarum 3. Procurabimus insuper bona fide integraliter assequantur. pro posse nostro, quod capitula dictarum ecclesiarum dictas trans- laciones acceptabunt, ratas et gratas habebunt et translatos ipsos admittent pacifice, prout veros et legitimos pontifices in suis ec- et quod, si dominus noster predictus clesiis decet admitti, transtulerit prefatum archiepiscopum Mag(untinum) ad Leod(iensem) ecclesiam, ut est dictum, nos eundem archiepiscopum adiuvabimus, confortabimus sibique pro posse nostro favebimus ac etiam per viam armorum cum tota potencia nostra et efforcio assistemus secundum quod necesse fuerit et casus exegerit, ad hoc, quod ipse adipiscatur et habeat pacifice et integre possessionem ecclesie Leodien(sis), castrorum, villarum, mansionum, fortaliciorum, feo- dorum, iurisdictionum et omnium pertinenciarum ipsius Leod(iensis) ecclesie in eo statu, modo et forma, quibus episcopus Leod(iensis), qui ad presens est, pro iure suo episcopali et pro iure ecclesie sue Leod(iensis) eas habet et tenet ad presens aut alius seu alii pro ipso vel causam habentes ab eo — et hoc faciemus absque eo, quod aliqua stipendia seu summam pecunie vel aliquid aliud ab eodem vel ab ecclesia Leodien(si) seu ab hominibus, terra vel subditis eiusdem habere, petere vel exigere in perpetuum valeamus
Strana 184
184 Nr. 339 occasione expensarum, dampnorum, interesse vel alia ratione qua- cunque factorum, incursorum vel passorum ratione persecucionis negocii memorati et adiutorii sibi per nos et nostros super hiis et quod hoc faciemus tam contra ..capitulum inpendendi — Leod(iense) [qulamc) contra personas quascunque alias singulares de capitulo Leod(iensi) et personas qualescunque alias, que in- pedirent negotium translationis predicte vel eius effectum seu adepcionem possessionis predictam, nosque procuraturos, cura- turos et facturos pro posse nostro, quod episcopus Leod(iensis), qui ad presens est, predicta translacione per dominum nostrum facta et pronunciata dabit et liberabit libere, pacifice et integre omnia castra, villas, domos, iurisdictiones, dominia et omnia alia iura et pertinencias ad dictam ecclesiam Leod(iensem) spectantia et que ipse modo ratione dicte ecclesie Leod(iensis) tenet et possi- det, dicto archiepiscopo nunc Mag(untino) vel eius procuratori seu ab eo ad hoc deputato necnon cruces, calices, vasa argentea, libros, indumenta pontificalia seu sacerdotalia et alia quelibet ornamenta ad divinum cultum pertinencia ac eciam varsellam argenteam, si premissa vel aliqua de premissis invenit in ecclesia, que tempore promocionis sue vel post receperit vel habuerit, si tamen extent ad presens, et possessionem predictorum modo pre- dicto bona fide ex integr[o]d) transferet in eundem seu deputatos ab eo, quodque, si de summa florenorum, pro qua villa de Malines fuit per ipsum .. episcopum et capitulum Leod(iense) vendita .. comiti Flandr(ie), contingeret dictum episcopum aliquid ammovisse"*) seu recepisse, idem episcopus solvet et reddet totum [ijlljud integro et in eodem loco reponet plenarie, de quo illud ammovisset d*) de summa pecunie supradicte, nisi forsan in empcionem rerum aliquarum immobilium ad utilitatem predicte Leod(iensis) 4. Et de hiis omnibus fideliter adimplendis ecclesie convertisset. dictus episcopus ad presens Leod(iensis) cum beneplacito prefati domini nostri dabit exnunc suas patentes litteras efficaces 1), in quibus ipsi domino nostro et alicui not(ario) stipulanti pro dicto nunc Mag(untino) archiepiscopo et aliis, quorum poterit quo- Et quod simili modolibet interesse, se efficaciter obligabit. modo promittet idem episcopus in prefatis litteris et iurabit atten- dere ad voluntatem dicti domini nostri pape, quod facta trans- latione et aliis supradictis ipse constituet se tenere et possidere dictas villas, castra, iura et pertinencias universas memorate Leod(iensis) ecclesie nomine dicti archiepiscopi Mag(untini) et quod omnia predicta custodiet et custodiri faciet bene et legaliter ac fideliter absque eo, quod ipsa vel aliqua ex eis transferat in capitulum Leod(iense) vel aliam quamcunque singularem personam de capitulo vel extra, cuiuscunque status vel condicionis existat, seu communitatem vel universitatem quamcunque, nisi hoc esset de speciali mandato domini nostri summi pontificis supradicti, quodque promittet idem episcopus possessionem omnium predictorum dicta translacione facta sine difficultate quacunque reddere, dare et liberare dicto archiepiscopo ad dictam Leod(iensem) ecclesiam tunc translato aut deputando seu deputandis ab eo, cum primum
184 Nr. 339 occasione expensarum, dampnorum, interesse vel alia ratione qua- cunque factorum, incursorum vel passorum ratione persecucionis negocii memorati et adiutorii sibi per nos et nostros super hiis et quod hoc faciemus tam contra ..capitulum inpendendi — Leod(iense) [qulamc) contra personas quascunque alias singulares de capitulo Leod(iensi) et personas qualescunque alias, que in- pedirent negotium translationis predicte vel eius effectum seu adepcionem possessionis predictam, nosque procuraturos, cura- turos et facturos pro posse nostro, quod episcopus Leod(iensis), qui ad presens est, predicta translacione per dominum nostrum facta et pronunciata dabit et liberabit libere, pacifice et integre omnia castra, villas, domos, iurisdictiones, dominia et omnia alia iura et pertinencias ad dictam ecclesiam Leod(iensem) spectantia et que ipse modo ratione dicte ecclesie Leod(iensis) tenet et possi- det, dicto archiepiscopo nunc Mag(untino) vel eius procuratori seu ab eo ad hoc deputato necnon cruces, calices, vasa argentea, libros, indumenta pontificalia seu sacerdotalia et alia quelibet ornamenta ad divinum cultum pertinencia ac eciam varsellam argenteam, si premissa vel aliqua de premissis invenit in ecclesia, que tempore promocionis sue vel post receperit vel habuerit, si tamen extent ad presens, et possessionem predictorum modo pre- dicto bona fide ex integr[o]d) transferet in eundem seu deputatos ab eo, quodque, si de summa florenorum, pro qua villa de Malines fuit per ipsum .. episcopum et capitulum Leod(iense) vendita .. comiti Flandr(ie), contingeret dictum episcopum aliquid ammovisse"*) seu recepisse, idem episcopus solvet et reddet totum [ijlljud integro et in eodem loco reponet plenarie, de quo illud ammovisset d*) de summa pecunie supradicte, nisi forsan in empcionem rerum aliquarum immobilium ad utilitatem predicte Leod(iensis) 4. Et de hiis omnibus fideliter adimplendis ecclesie convertisset. dictus episcopus ad presens Leod(iensis) cum beneplacito prefati domini nostri dabit exnunc suas patentes litteras efficaces 1), in quibus ipsi domino nostro et alicui not(ario) stipulanti pro dicto nunc Mag(untino) archiepiscopo et aliis, quorum poterit quo- Et quod simili modolibet interesse, se efficaciter obligabit. modo promittet idem episcopus in prefatis litteris et iurabit atten- dere ad voluntatem dicti domini nostri pape, quod facta trans- latione et aliis supradictis ipse constituet se tenere et possidere dictas villas, castra, iura et pertinencias universas memorate Leod(iensis) ecclesie nomine dicti archiepiscopi Mag(untini) et quod omnia predicta custodiet et custodiri faciet bene et legaliter ac fideliter absque eo, quod ipsa vel aliqua ex eis transferat in capitulum Leod(iense) vel aliam quamcunque singularem personam de capitulo vel extra, cuiuscunque status vel condicionis existat, seu communitatem vel universitatem quamcunque, nisi hoc esset de speciali mandato domini nostri summi pontificis supradicti, quodque promittet idem episcopus possessionem omnium predictorum dicta translacione facta sine difficultate quacunque reddere, dare et liberare dicto archiepiscopo ad dictam Leod(iensem) ecclesiam tunc translato aut deputando seu deputandis ab eo, cum primum
Strana 185
1334 Mai—Juni 185 super hoc ex parte dicti archiepiscopi fuerit requisitus. 5. Promittimus eciam nos procuraturos, curaturos et facturos, antequam dicta translacio fiat, quod reverendus in Christo pater ..archiepiscopus Trever(ensis), patruus prefati domini regis Boem(ie), promittet, iurabit et se obligabit per bonas, firmas et efficaces obligationes 2), quod ipse nullum inpedimentum apponet, quando dicta translacio, si eam fieri contingat, suum plenum sorciatur effectum, item quod omnia ad ecclesiam Mag(untinam) perti- nencia, que ipse tenet vel nomine vel causa ipsius seu pro ipso tenentur ab aliis, sive sint civitates, castra, ville, fortalicia seu quecunque alie res, ipse dimittet libere et sine fraude episcopo Leod(iensi), qui nunc est, si ad predictam ecclesiam Magunt(inam) transferatur, vel alii seu aliis ab ipso deputandis nullumque im- pedimentum apponet nec promittet apponi per aliquem, quem ipse valeat impedire quocunque colore vel causa, quominus omnia pre- dicta ex integro sine fraude et malo ingenio, sine cautela quacun- que perveniant ad dictum Leod(iensem) episcopum transferendum ad ecclesiam Mag(untinam). 6. Hoc salvo, quod, si prefatus .. archiepiscopus Trever(ensis) assereret sibi aliqua deberi ratione expensarum seu misiarum factarum per ipsum in gubernacione ecclesie Mag(untine), nisi alias translatus et ipsi possent super hoc amicabiliter convenire, due bone persone eligentur seu assumentur ab ipsis, ita quod quilibet eorum unam assumet, qui habebunt potestatem audiendi compotum et rationem de predictis. Et in casu, ubi illi duo convenient, tenebuntur prefatus Trever(ensis) archiepiscopus et translatus stare omnimode ordinacioni et dicto ipsorum duorum et ad hoc per suas litteras se specialiter obliga- bunt. In casu vero, in quo dicti duo non essent concordes, ille vel illi, qui pro domino nostro papa mittentur in Alem(aniam) super facto absolutionis domini Lud(owici) de Bavar(ia) et renuncia- cionis ipsius et electionis de alio ad imperium faciendo, poterunt una cum predictis duobus deputatis disponere et ordinare de pre- missis. Eo autem casu, quo ille vel illi, qui pro domino nostro papa venient in Alem(aniam), ut est dictum, non possent aut nollent predictis intendere, prefati Trever(ensis) archiepiscopus et transferendus ad predictam ecclesiam Mog(untinam) assument alium tercium pro predicta concordia facienda. Et quia dictum negocium expensarum posset recipere longum tractumf), non retardabit dictus archiepiscopus Trever(ensis) hoc pretextu restitucionem rerum predictarum pertinencium ad ecclesiam Mog(untinam) faciendam prefato episcopo Leod(iensi) ad Mag(untinam) ecclesiam tunc translato, sed obligabunt se dicte partes ad tenendam dictam ordinacionem duorum vel trium, prout superius est expressum. 7. Si vero contingeret, quod ..archiepiscopus Trever(ensis) pre- dictus, qui tenet ad presens bona ecclesie Mag(untine), translacioni predicte rennueret consentire vel ipsam inpediret vel nollet facere restitucionem predictam et ad hoc se efficaciter obligare, ut superius est expressum, promittimus bona fide et ad hoc nos efficaciter obligamus, quod nos erimus adiutores et auxiliatores dicto .. archiepiscopo Mog(untino), qui nunc est, cum toto efforcio
1334 Mai—Juni 185 super hoc ex parte dicti archiepiscopi fuerit requisitus. 5. Promittimus eciam nos procuraturos, curaturos et facturos, antequam dicta translacio fiat, quod reverendus in Christo pater ..archiepiscopus Trever(ensis), patruus prefati domini regis Boem(ie), promittet, iurabit et se obligabit per bonas, firmas et efficaces obligationes 2), quod ipse nullum inpedimentum apponet, quando dicta translacio, si eam fieri contingat, suum plenum sorciatur effectum, item quod omnia ad ecclesiam Mag(untinam) perti- nencia, que ipse tenet vel nomine vel causa ipsius seu pro ipso tenentur ab aliis, sive sint civitates, castra, ville, fortalicia seu quecunque alie res, ipse dimittet libere et sine fraude episcopo Leod(iensi), qui nunc est, si ad predictam ecclesiam Magunt(inam) transferatur, vel alii seu aliis ab ipso deputandis nullumque im- pedimentum apponet nec promittet apponi per aliquem, quem ipse valeat impedire quocunque colore vel causa, quominus omnia pre- dicta ex integro sine fraude et malo ingenio, sine cautela quacun- que perveniant ad dictum Leod(iensem) episcopum transferendum ad ecclesiam Mag(untinam). 6. Hoc salvo, quod, si prefatus .. archiepiscopus Trever(ensis) assereret sibi aliqua deberi ratione expensarum seu misiarum factarum per ipsum in gubernacione ecclesie Mag(untine), nisi alias translatus et ipsi possent super hoc amicabiliter convenire, due bone persone eligentur seu assumentur ab ipsis, ita quod quilibet eorum unam assumet, qui habebunt potestatem audiendi compotum et rationem de predictis. Et in casu, ubi illi duo convenient, tenebuntur prefatus Trever(ensis) archiepiscopus et translatus stare omnimode ordinacioni et dicto ipsorum duorum et ad hoc per suas litteras se specialiter obliga- bunt. In casu vero, in quo dicti duo non essent concordes, ille vel illi, qui pro domino nostro papa mittentur in Alem(aniam) super facto absolutionis domini Lud(owici) de Bavar(ia) et renuncia- cionis ipsius et electionis de alio ad imperium faciendo, poterunt una cum predictis duobus deputatis disponere et ordinare de pre- missis. Eo autem casu, quo ille vel illi, qui pro domino nostro papa venient in Alem(aniam), ut est dictum, non possent aut nollent predictis intendere, prefati Trever(ensis) archiepiscopus et transferendus ad predictam ecclesiam Mog(untinam) assument alium tercium pro predicta concordia facienda. Et quia dictum negocium expensarum posset recipere longum tractumf), non retardabit dictus archiepiscopus Trever(ensis) hoc pretextu restitucionem rerum predictarum pertinencium ad ecclesiam Mog(untinam) faciendam prefato episcopo Leod(iensi) ad Mag(untinam) ecclesiam tunc translato, sed obligabunt se dicte partes ad tenendam dictam ordinacionem duorum vel trium, prout superius est expressum. 7. Si vero contingeret, quod ..archiepiscopus Trever(ensis) pre- dictus, qui tenet ad presens bona ecclesie Mag(untine), translacioni predicte rennueret consentire vel ipsam inpediret vel nollet facere restitucionem predictam et ad hoc se efficaciter obligare, ut superius est expressum, promittimus bona fide et ad hoc nos efficaciter obligamus, quod nos erimus adiutores et auxiliatores dicto .. archiepiscopo Mog(untino), qui nunc est, cum toto efforcio
Strana 186
186 Nr. 340 nostro et tota potentia nostra per viam armorum, prout necessitas et casus requisiveri[n]tg), [ad]h) hoc, ut ipse archiepiscopus acquirat et habeat possessionem ipsius ecclesie Mog(untine), castrorum, villarum, mansionum, fortaliciorum, feodorum, iurisdictionum et omnium aliarum pertinenciarum ecclesie Mog(untine), ita ex inte- gro, sicut habet et tenet ad presens .. archiepiscopus memoratus Trever(ensis) seu capitulum Mag(untinum) vel alius seu alii eorum nomine vel causa vel ad eorum instanciam communiter1) vel divisim. Et hoc faciemus et adimplebimus bona fide contra archiepiscopum Trever(ensem) predictum et capitulum Mag(untinum) seu gentes eorum seu contra quoscumque alios, qui impedimentum apponerent in predictis, ad quemcunque statum nos contingerit devenire. Et si contingat, quod prefatus sanctissimus pater faciat processus contra predictos archiepiscopum Trever(ensem), .. capitulum Mog(untinum), gentes ant valitores eorum vel eorum alterum ratione vel causa occupacionis, rebellionis vel inobedientie predic- tarum, nos erimus favorabiles dabimusque auxilium et consilium oportunum, ut recipiantur processus predicti et ex integro exe- cucioni debite demandentur, legantur et publicentur et observentur in locis et terris sub nostris territoriis et iurisdictione conprehensis. 8. Hec omnia et singula tenere, observare et adimplere bona fide promittimus tibi notario publico infrascripto stipulanti et recipienti nomine dicti domini nostri summi pontificis et ecclesie Romane necnon nomine prefatorum reverendorum patrum archiepiscopi Mag(untini) et Leod(iensis) episcopi, qui nunc sunt et de quorum translacione superius facta est mencio specialis, et omnium aliorum, quorum interest vel interesse poterit in futurum. Iuramus eciam super sancta dei ewangelia corporaliter a nobis tacta, quod omnia et singula supradicta a nobis promissa faciemus pro posse et adimplebimus bona fide et cetera. I) ohne Ueberschr. + a) volt. + b) tranquilit. + c) tam. + d) integra. + d*) K. + e) aliud. + f) tractatum.+ g) requisiverit. + h) ut (u radiert), vgl. Nr. 343 cap. 2. + i) K; coniunctim Nr. 342 und 343 cap. I bzw. 2. 1) Nr. 340. 0o 2) Nr. 342. [1334 Mai—Junij. 340. Bischof Adolf von Lüttich stimmt seiner geplanten Ver- setzung nach Mainz zu und verspricht, dem jetzigen Erz- bischof die Giter der Lütticher Kirche ungeschmälert zu überliefern. K 1571). — Vgl. Nr. 339, auf die sich der Kleindruck bezieht. Universis presentes litteras inspecturis A(dolfus) dei gratia 1. Ad nostrſujma) c. 1 episcopus Leod(iensis) salutem in domino. noviter fidedignorum relatu pervenit auditum, quod sanctissimus * pater et dominus noster dominus Io(hannes) divina providentia sacrosancte Romane ac universalis ecclesie summus pontifex ex certis causis ipsum ad hoc moventibus nos licet inmeritos transferre disposuit ad regimen et curam archiepiscopalis ecclesie Mog(untine) ac reverendum patrem nunc archiepiscopum Mag(untinum) * ad regimen et curam Leod(iensis) 2. Verum ecclesie, cuius ministerio presencialiter inservimus. quia intelleximus, quod idem sanctissimus pater et dominus noster, licet in sui disposicione libera consistat totaliter status noster, de
186 Nr. 340 nostro et tota potentia nostra per viam armorum, prout necessitas et casus requisiveri[n]tg), [ad]h) hoc, ut ipse archiepiscopus acquirat et habeat possessionem ipsius ecclesie Mog(untine), castrorum, villarum, mansionum, fortaliciorum, feodorum, iurisdictionum et omnium aliarum pertinenciarum ecclesie Mog(untine), ita ex inte- gro, sicut habet et tenet ad presens .. archiepiscopus memoratus Trever(ensis) seu capitulum Mag(untinum) vel alius seu alii eorum nomine vel causa vel ad eorum instanciam communiter1) vel divisim. Et hoc faciemus et adimplebimus bona fide contra archiepiscopum Trever(ensem) predictum et capitulum Mag(untinum) seu gentes eorum seu contra quoscumque alios, qui impedimentum apponerent in predictis, ad quemcunque statum nos contingerit devenire. Et si contingat, quod prefatus sanctissimus pater faciat processus contra predictos archiepiscopum Trever(ensem), .. capitulum Mog(untinum), gentes ant valitores eorum vel eorum alterum ratione vel causa occupacionis, rebellionis vel inobedientie predic- tarum, nos erimus favorabiles dabimusque auxilium et consilium oportunum, ut recipiantur processus predicti et ex integro exe- cucioni debite demandentur, legantur et publicentur et observentur in locis et terris sub nostris territoriis et iurisdictione conprehensis. 8. Hec omnia et singula tenere, observare et adimplere bona fide promittimus tibi notario publico infrascripto stipulanti et recipienti nomine dicti domini nostri summi pontificis et ecclesie Romane necnon nomine prefatorum reverendorum patrum archiepiscopi Mag(untini) et Leod(iensis) episcopi, qui nunc sunt et de quorum translacione superius facta est mencio specialis, et omnium aliorum, quorum interest vel interesse poterit in futurum. Iuramus eciam super sancta dei ewangelia corporaliter a nobis tacta, quod omnia et singula supradicta a nobis promissa faciemus pro posse et adimplebimus bona fide et cetera. I) ohne Ueberschr. + a) volt. + b) tranquilit. + c) tam. + d) integra. + d*) K. + e) aliud. + f) tractatum.+ g) requisiverit. + h) ut (u radiert), vgl. Nr. 343 cap. 2. + i) K; coniunctim Nr. 342 und 343 cap. I bzw. 2. 1) Nr. 340. 0o 2) Nr. 342. [1334 Mai—Junij. 340. Bischof Adolf von Lüttich stimmt seiner geplanten Ver- setzung nach Mainz zu und verspricht, dem jetzigen Erz- bischof die Giter der Lütticher Kirche ungeschmälert zu überliefern. K 1571). — Vgl. Nr. 339, auf die sich der Kleindruck bezieht. Universis presentes litteras inspecturis A(dolfus) dei gratia 1. Ad nostrſujma) c. 1 episcopus Leod(iensis) salutem in domino. noviter fidedignorum relatu pervenit auditum, quod sanctissimus * pater et dominus noster dominus Io(hannes) divina providentia sacrosancte Romane ac universalis ecclesie summus pontifex ex certis causis ipsum ad hoc moventibus nos licet inmeritos transferre disposuit ad regimen et curam archiepiscopalis ecclesie Mog(untine) ac reverendum patrem nunc archiepiscopum Mag(untinum) * ad regimen et curam Leod(iensis) 2. Verum ecclesie, cuius ministerio presencialiter inservimus. quia intelleximus, quod idem sanctissimus pater et dominus noster, licet in sui disposicione libera consistat totaliter status noster, de
Strana 187
1334 Mai—Juni 187 sui benivolentia scire quoad predicta desiderat votum nostrum appet ijtqueb) securitati et tranquil[Ijitatic) eiusdem nunc archiepi- scopi Mag(untini) in casu translacionis huiusmodi providere et specialiter, ne impedimentum quoquomodo sibi fiat per nos aut nostrum .. capitulum Leod(iense), quominus dicta translacio * suum plenum et liberum sorciatur effectum, pateat tenore presencium uni- versis, quod non ex ambicionis libidine sed ex fidelitatis et obe- dientie debito ordinacionem status nostri in manu prefati domini nostri summi pontificis, sicut [ecclesie?]d) et sibi de iure conpetit, libere et voluntarie relinquentes, quidquid circa translationem predictam ordinavit, gratum habemus et acceptum eidemque trans- lacioni, si eandem fieri contingat, exnunc prout extunc, quantum sine reprehensionis nota facere possumus, nostrum prebemus assensum et a capitulo Leod(iensi), quantum poterimus, preberi 3. Et ut predicta translacio, si eam procurabimus bona fide. fieri contingat, quantum ad nos pertinet, iuxta dispositionem prefati domini nostri effectum plenissimum sorciatur, promittimus bona fide tibi notario infrascripto pro dicto nunc archiepiscopo Mag(un- tino) in eventum translacionis predicte stipulanti dicti domini nostri summi pontificis supposita voluntate et ad hoc nos efficaciter obligamus corporali eciam prestito iuramento, quod * omnia bona Leod(iensis) ecclesie, que tenemus vel alii pro nobis et nostro nomine tenent, sive sint castra, opida, civitates, ville, dominia, loca, fortalicia, pedagia, feoda, iurisdictiones et * alia *, quecunque et quo- cunque nomine censeantur, ad * ecclesiam Leod(iensem) pertinencia necnon cruces, calices, vasa argentea, libros, indumenta pontificalia seu sacer- dotalia et alia quelibet ornamenta ad divinum cultum pertinencia ac etiam varsellam argenteam, si premissa vel [aliquale) de premissis invenimus, que in ecclesia tempore promocionis nostre vel post que receperimus et habuerimus, si tamen extent ad presens, et possessionem predictorum modo predicto bona fide ex integro nos dicto transferendo, si et cum translatus fuerit vel alii seu aliis pro eo, quem vel quos duxerit deputandos, cum pro parte sua fuerimus requisiti, trademus et libera[bijmusf) ex integro et ad plenum sine difficultate quacunque et in ipsum seu deputandos vel deputandum ab eo possessionem liberam et pacificam transferemus, quam a die translacionis facte usque ad tempus liberacionis et tradicionis possessionis predictarum rerum usque quo dictas liberacionem et possessionis tradicionem, ut premittitur, faceremus aut faciemus eundem transferendo, eius nomine tenebimus et nos tenere fatebimur et exnunc nos tenere nec ipsa bona vel fatemur in eventum translacionis predicte, aliquid ex ipsis in Leod(iense) capitulum vel quemcunque alium quomodolibet transferemus aut ipsi Leod(iensi) capitulo vel alii cuicunque trademus sed solum ipsi transferendo vel eius certo mandato, cum translatus fuerit, ut premittitur, et ab eo fuerimus 4. Et ut evidencius appareant universis voluntas et requisiti. desiderium, que habemus ad bonum statum ecclesie Leod(iensis), a qua recepimus multa bona, promittimus et iuramus notario in- frascripto nomine et ad utilitatem, quibus supra, recipienti et stipulanti, quod, si de summa florenorum, pro qua villa de Malines fuit per С. 3 С. 5
1334 Mai—Juni 187 sui benivolentia scire quoad predicta desiderat votum nostrum appet ijtqueb) securitati et tranquil[Ijitatic) eiusdem nunc archiepi- scopi Mag(untini) in casu translacionis huiusmodi providere et specialiter, ne impedimentum quoquomodo sibi fiat per nos aut nostrum .. capitulum Leod(iense), quominus dicta translacio * suum plenum et liberum sorciatur effectum, pateat tenore presencium uni- versis, quod non ex ambicionis libidine sed ex fidelitatis et obe- dientie debito ordinacionem status nostri in manu prefati domini nostri summi pontificis, sicut [ecclesie?]d) et sibi de iure conpetit, libere et voluntarie relinquentes, quidquid circa translationem predictam ordinavit, gratum habemus et acceptum eidemque trans- lacioni, si eandem fieri contingat, exnunc prout extunc, quantum sine reprehensionis nota facere possumus, nostrum prebemus assensum et a capitulo Leod(iensi), quantum poterimus, preberi 3. Et ut predicta translacio, si eam procurabimus bona fide. fieri contingat, quantum ad nos pertinet, iuxta dispositionem prefati domini nostri effectum plenissimum sorciatur, promittimus bona fide tibi notario infrascripto pro dicto nunc archiepiscopo Mag(un- tino) in eventum translacionis predicte stipulanti dicti domini nostri summi pontificis supposita voluntate et ad hoc nos efficaciter obligamus corporali eciam prestito iuramento, quod * omnia bona Leod(iensis) ecclesie, que tenemus vel alii pro nobis et nostro nomine tenent, sive sint castra, opida, civitates, ville, dominia, loca, fortalicia, pedagia, feoda, iurisdictiones et * alia *, quecunque et quo- cunque nomine censeantur, ad * ecclesiam Leod(iensem) pertinencia necnon cruces, calices, vasa argentea, libros, indumenta pontificalia seu sacer- dotalia et alia quelibet ornamenta ad divinum cultum pertinencia ac etiam varsellam argenteam, si premissa vel [aliquale) de premissis invenimus, que in ecclesia tempore promocionis nostre vel post que receperimus et habuerimus, si tamen extent ad presens, et possessionem predictorum modo predicto bona fide ex integro nos dicto transferendo, si et cum translatus fuerit vel alii seu aliis pro eo, quem vel quos duxerit deputandos, cum pro parte sua fuerimus requisiti, trademus et libera[bijmusf) ex integro et ad plenum sine difficultate quacunque et in ipsum seu deputandos vel deputandum ab eo possessionem liberam et pacificam transferemus, quam a die translacionis facte usque ad tempus liberacionis et tradicionis possessionis predictarum rerum usque quo dictas liberacionem et possessionis tradicionem, ut premittitur, faceremus aut faciemus eundem transferendo, eius nomine tenebimus et nos tenere fatebimur et exnunc nos tenere nec ipsa bona vel fatemur in eventum translacionis predicte, aliquid ex ipsis in Leod(iense) capitulum vel quemcunque alium quomodolibet transferemus aut ipsi Leod(iensi) capitulo vel alii cuicunque trademus sed solum ipsi transferendo vel eius certo mandato, cum translatus fuerit, ut premittitur, et ab eo fuerimus 4. Et ut evidencius appareant universis voluntas et requisiti. desiderium, que habemus ad bonum statum ecclesie Leod(iensis), a qua recepimus multa bona, promittimus et iuramus notario in- frascripto nomine et ad utilitatem, quibus supra, recipienti et stipulanti, quod, si de summa florenorum, pro qua villa de Malines fuit per С. 3 С. 5
Strana 188
188 Nr. 341—342 nos et capitulum nostrum Leod(iense) vendita .. comiti Fland(rie), contingerit nos aliquid ammovisse seu recepisse, solvemus et reddemus totum illud integre et in eodem loco reponemus plenarie, a quo illud ammovissemus, de summa pecunie supradicte, nisi forsan in empcionem rerum aliquarum im- mobilium ad utilitatem predicte Leod(iensis) ecclesie fuisset conversum. In quorum testimonium et cetera. I) ohne Ueberschr. + a) nostram. + b) appetatque. + c) tranquilit. + d) et sicut. + e) fehlt. + f) liberamus. 341. С. 1 с. 2 [1334 Mai—Juniſ. Das Domkapitel von Littich stimmt dem geplanten Platz- wechsel seines Bischofs und des Erzbischofs von Mainz zu und garantiert diesem seine künftigen Temporalien. K 1581). — Vgl. Nr. 339; der Kleindruck bezieht sich auf Nr. 340. Universis presentes et cetera .. prepositus, .. decanus et .. capitulum ecclesie Leod(iensis) fidem presentibus adhibere. I. Vobis tenore presencium innotescat, quod nos ..prepositus, .. decanus et ..capitulum et singuli canonici ecclesie nostre Leo- d(iensis), qui voluerint interesse, in capitulum in sono campane hora capituli congregati, ut est moris, capitulum facientes, cum nobis significatum fuisset, quod sanctissimus pater et dominus noster dominus Io(hannes) papa XXII. ex certis et rationabilibus causis ipsum ad hoc moventibus disposuerat reverendum in Christo patrem dominum A(dolfum) dei gratia nostrum episcopum Leod(iensem) transferre ad * archiepiscopalem ecclesiam Mag(untinam) necnon et reverendum patrem * archiepiscopum Mag(untinum) transferre ad nostram ecclesiam Leodiensem ipsum preficiendo dicte ecclesie nostre Leod(iensi) in episcopum et pastorem, licetque translacionis predicte fiende potestas in eiusdem domini nostri libera dispositione consistat, ipse tamen more pii patris desiderans ecclesie nostre seu nobis dare et preficere episcopum nobis gratum scire volebat, antequam translacionem huiusmodi faceret, vota nostra — non enim placeret eius beatitudini, quod inter ipsum transferendum et nos seu ec- clesiam nostram occasione displicencie nostre dissensio posset esse, benigne considerans, quam dispendiosum sit ecclesiis, quando inter nos prelatum et capitulum dissensionem oriri contingerit —, super hoc in nostro capitulo deliberacione habita debenti, licet de presidencia dicti domini A(dolfi) episcopi nostri ob eius merita plurimum contentemur, quia tamen ex translacione predicta per- cipimus sta[tum]a) ipsius plurimum augmentari, sperantes, quod ad quemeunque statum ipsum devenire contingat, ecclesie nostre honorem et commoda pro viribus promovebit quodque dictus Mag(untinus) archiepiscopus in regimine nostre Leod(iensis) ecclesie proficiet et nos etiam faciente deo proficiemus cum ipso, unanimiter et concorditer consensimus et consentimus translacioni de dicto nunc ..archiepiscopo Mog(untino) in nostrum episcopum Leodiensem 2. Et ut ipse nunc ..archiepiscopus Moguntinus ad fiende. consenciendum translacioni predicte facilius inclinetur, ex quo sciet translacionem de ipso in episcopum nostrum et ad ecclesiam nostram Leod(iensem) nobis gratam fore nosque intendere ac desiderare pacem habere cum ipso ac nos ipsum pacifice admissuros,
188 Nr. 341—342 nos et capitulum nostrum Leod(iense) vendita .. comiti Fland(rie), contingerit nos aliquid ammovisse seu recepisse, solvemus et reddemus totum illud integre et in eodem loco reponemus plenarie, a quo illud ammovissemus, de summa pecunie supradicte, nisi forsan in empcionem rerum aliquarum im- mobilium ad utilitatem predicte Leod(iensis) ecclesie fuisset conversum. In quorum testimonium et cetera. I) ohne Ueberschr. + a) nostram. + b) appetatque. + c) tranquilit. + d) et sicut. + e) fehlt. + f) liberamus. 341. С. 1 с. 2 [1334 Mai—Juniſ. Das Domkapitel von Littich stimmt dem geplanten Platz- wechsel seines Bischofs und des Erzbischofs von Mainz zu und garantiert diesem seine künftigen Temporalien. K 1581). — Vgl. Nr. 339; der Kleindruck bezieht sich auf Nr. 340. Universis presentes et cetera .. prepositus, .. decanus et .. capitulum ecclesie Leod(iensis) fidem presentibus adhibere. I. Vobis tenore presencium innotescat, quod nos ..prepositus, .. decanus et ..capitulum et singuli canonici ecclesie nostre Leo- d(iensis), qui voluerint interesse, in capitulum in sono campane hora capituli congregati, ut est moris, capitulum facientes, cum nobis significatum fuisset, quod sanctissimus pater et dominus noster dominus Io(hannes) papa XXII. ex certis et rationabilibus causis ipsum ad hoc moventibus disposuerat reverendum in Christo patrem dominum A(dolfum) dei gratia nostrum episcopum Leod(iensem) transferre ad * archiepiscopalem ecclesiam Mag(untinam) necnon et reverendum patrem * archiepiscopum Mag(untinum) transferre ad nostram ecclesiam Leodiensem ipsum preficiendo dicte ecclesie nostre Leod(iensi) in episcopum et pastorem, licetque translacionis predicte fiende potestas in eiusdem domini nostri libera dispositione consistat, ipse tamen more pii patris desiderans ecclesie nostre seu nobis dare et preficere episcopum nobis gratum scire volebat, antequam translacionem huiusmodi faceret, vota nostra — non enim placeret eius beatitudini, quod inter ipsum transferendum et nos seu ec- clesiam nostram occasione displicencie nostre dissensio posset esse, benigne considerans, quam dispendiosum sit ecclesiis, quando inter nos prelatum et capitulum dissensionem oriri contingerit —, super hoc in nostro capitulo deliberacione habita debenti, licet de presidencia dicti domini A(dolfi) episcopi nostri ob eius merita plurimum contentemur, quia tamen ex translacione predicta per- cipimus sta[tum]a) ipsius plurimum augmentari, sperantes, quod ad quemeunque statum ipsum devenire contingat, ecclesie nostre honorem et commoda pro viribus promovebit quodque dictus Mag(untinus) archiepiscopus in regimine nostre Leod(iensis) ecclesie proficiet et nos etiam faciente deo proficiemus cum ipso, unanimiter et concorditer consensimus et consentimus translacioni de dicto nunc ..archiepiscopo Mog(untino) in nostrum episcopum Leodiensem 2. Et ut ipse nunc ..archiepiscopus Moguntinus ad fiende. consenciendum translacioni predicte facilius inclinetur, ex quo sciet translacionem de ipso in episcopum nostrum et ad ecclesiam nostram Leod(iensem) nobis gratam fore nosque intendere ac desiderare pacem habere cum ipso ac nos ipsum pacifice admissuros,
Strana 189
1334 Mai—Juni 189 promisimusb) et promittimus * notario infrascripto pro dicto domino nunc archiepiscopo Mog(untino) et eius nomine stipulanti, quod, si ipse domi- nus per dictum dominum nostrum papam ad nostram ecclesiam translatus fuerit, nos eum absque cuiuslibet appellationis, provo- cacionis, reclamacionis seu contradictionis obstaculo in nostrum episcopum pacifice admittemus et sibi de hiis, que ad episcopum Leod(iensem) pertinent, respondebimus et faciemus ab aliis, quan- tum ad nos pertinuerit, responderi. 3. Promisimus quoque et promittimus, sicut supra, quod iura, iurisdictiones et castra, fortalicia, feoda seu quecunque alia ad episcopum Leod(iensem) spectantia vele) illorum aliquid non occupabimus nec inpediemus nec occupari nec inpediri per alium vel aliquos quomodolibet faciemus ant quantum etiam ad nos pertinet, promittemus. 4. Et si de illis aliqua vel aliquid ad nos quocunque modo pervenerint, nos illa vel illud ei- dem domino archiepiscopo Mag(untino), cum ad ecclesiam nostram translatus fuerit, seu eius gentibus restituemus libere et integra- 5. Et de premissis omnibus et singulis per liter sine mora. nos, ut premittitur, faciendis et de non veniendo contra ea vel aliqufildd) eorundem nomine nostro et in singulorum nostrorum animas prestari fecimus corporale super sancta dei ewangelia iuramentum. In quorum testimoniume) ad maiorem roboris firmitatem sigillum nostri capituli, quo communiter utimur, una cum signo et subscriptione notarii infrascripti duximus presentibus Acta et cetera. apponere. I) ohne Ueberschr. + a) sta. + b) promissimus. + c) illorum vel. + d) aliquod. [1334 Mai—Junis. 342. Erzbischof Baldewin verspricht, dem Bischof von Littich, sobald er nach Mainz versetzt werde, die Besitzungen der Mainzer Kirche einzuräumen. K 1591). — Vgl. Nr. 339, auf die sich der Kleindruck bezieht. Universis et cetera miseracione divina Trever(ensis) archi- salutem in domino et fidem presentibus adhibere. episcopus I. Noveritis, quod nuper ad nostram noticiam fidedignorum relatu deducto sanctissimum in Christo patrem et dominum nostrum dominum Io(hannem) divina providentia sacrosancte Romane ac universalis ecclesie summum pontificem disposuisse ex certis et rationabilibus causis ipsum [ada) hoc) moventibusa)] precipue pro evidenti utilitate ecclesie Mag(untine) reverendum in Christo patrem dei gratia dominum Leod(iensem) episcopum transfere ad ecclesiam Mag(untinam) et ipsum eidem ec- clesie preficere in archiepiscopum et pastorem, dum tamen trans- lacio huiusmodi de dicti Leod(iensis) episcopi transferendi, ut intellectoque, [quod]a) idem premittitur, procederet voluntate, dominus episcopus Leod(iensis) translacioni huiusmodi suum formi- dabat prebere consensum pro eo, quia, cum nos nomine capituli Mag(untini) et ex potestate per idem capitulum nobis data bona et iura ad archiepiscopatum Mag(untinum) spectantia de presenti teneamus, timebat idem Leod(iensis) episcopus, quod nos ipsum transferendum bonis aut iuribus aut pertinenciis eiusdem archi- episcopatus non permitteremus gaudere, nos sperantes, quod ex huiusmodi translacione sequi debeant tranquil ijitasb) et magna c. 1 с. 3
1334 Mai—Juni 189 promisimusb) et promittimus * notario infrascripto pro dicto domino nunc archiepiscopo Mog(untino) et eius nomine stipulanti, quod, si ipse domi- nus per dictum dominum nostrum papam ad nostram ecclesiam translatus fuerit, nos eum absque cuiuslibet appellationis, provo- cacionis, reclamacionis seu contradictionis obstaculo in nostrum episcopum pacifice admittemus et sibi de hiis, que ad episcopum Leod(iensem) pertinent, respondebimus et faciemus ab aliis, quan- tum ad nos pertinuerit, responderi. 3. Promisimus quoque et promittimus, sicut supra, quod iura, iurisdictiones et castra, fortalicia, feoda seu quecunque alia ad episcopum Leod(iensem) spectantia vele) illorum aliquid non occupabimus nec inpediemus nec occupari nec inpediri per alium vel aliquos quomodolibet faciemus ant quantum etiam ad nos pertinet, promittemus. 4. Et si de illis aliqua vel aliquid ad nos quocunque modo pervenerint, nos illa vel illud ei- dem domino archiepiscopo Mag(untino), cum ad ecclesiam nostram translatus fuerit, seu eius gentibus restituemus libere et integra- 5. Et de premissis omnibus et singulis per liter sine mora. nos, ut premittitur, faciendis et de non veniendo contra ea vel aliqufildd) eorundem nomine nostro et in singulorum nostrorum animas prestari fecimus corporale super sancta dei ewangelia iuramentum. In quorum testimoniume) ad maiorem roboris firmitatem sigillum nostri capituli, quo communiter utimur, una cum signo et subscriptione notarii infrascripti duximus presentibus Acta et cetera. apponere. I) ohne Ueberschr. + a) sta. + b) promissimus. + c) illorum vel. + d) aliquod. [1334 Mai—Junis. 342. Erzbischof Baldewin verspricht, dem Bischof von Littich, sobald er nach Mainz versetzt werde, die Besitzungen der Mainzer Kirche einzuräumen. K 1591). — Vgl. Nr. 339, auf die sich der Kleindruck bezieht. Universis et cetera miseracione divina Trever(ensis) archi- salutem in domino et fidem presentibus adhibere. episcopus I. Noveritis, quod nuper ad nostram noticiam fidedignorum relatu deducto sanctissimum in Christo patrem et dominum nostrum dominum Io(hannem) divina providentia sacrosancte Romane ac universalis ecclesie summum pontificem disposuisse ex certis et rationabilibus causis ipsum [ada) hoc) moventibusa)] precipue pro evidenti utilitate ecclesie Mag(untine) reverendum in Christo patrem dei gratia dominum Leod(iensem) episcopum transfere ad ecclesiam Mag(untinam) et ipsum eidem ec- clesie preficere in archiepiscopum et pastorem, dum tamen trans- lacio huiusmodi de dicti Leod(iensis) episcopi transferendi, ut intellectoque, [quod]a) idem premittitur, procederet voluntate, dominus episcopus Leod(iensis) translacioni huiusmodi suum formi- dabat prebere consensum pro eo, quia, cum nos nomine capituli Mag(untini) et ex potestate per idem capitulum nobis data bona et iura ad archiepiscopatum Mag(untinum) spectantia de presenti teneamus, timebat idem Leod(iensis) episcopus, quod nos ipsum transferendum bonis aut iuribus aut pertinenciis eiusdem archi- episcopatus non permitteremus gaudere, nos sperantes, quod ex huiusmodi translacione sequi debeant tranquil ijitasb) et magna c. 1 с. 3
Strana 190
190 Nr. 343 c. 5 c. 6 utilitas ecclesie Mag(untine), ad cuius ecclesie pacem, honorem et commoda afficimur toto corde, attendentes ex hoc prefati reverendi patris nunc Leod(iensis) episcopi nostri specialis amici honorem et statum multipliciter augmentari, volentes, ut a corde ipsius omnis notario infrascripto pro dicto materia dubitacionis discedat, nunc .. episcopo Leod(iensi) et ipsius nomine stipulanti promisimus et promittimus bona fide corporali etiam prestito iuramento ad hoc nos efficaciter obligantes, quod, si et cum prefato domino nostro placuerit facere translationem predictam, nos ob reverenciam ipsius et apostolice sedis, quibus tenemur et prompta devocione volumus obedire, ipsi transferendo, si et cum translatus fuerit, aut alii seu aliis de eius mandato, cum super hoc ex parte ipsius transferendi fuerimus requisiti, statim sine diffugio, interpolacione vel dilacione deliberabimus et restituemus ex integro et deliberari et restitui ex integro faciemus, quidquid per nos aut alium seu alios nostro nomine aut a nobis causam habentes coniunctim cum alio vel aliis aut divisim tenebitur aut possidebitur quomodocunque et ex causa quacunque de bonis ecclesie Mag(untine), nec ullum inpedimentum apponemus aut apponi faciemus, silve]c) fieri per- quominus idem transferendus in casu mittemus posse nostro, translacionis predicte adipiscatur, habeat et obtineat libere et ex integro et pacifice possesionem omnium bonorum ecclesie Ma- g(untine) spectancium seu spectare debencium ad .. archiepiscopum Mogunt(inum), quecunque et cuiuscunque condicionis existant, sive sint civitates, opida, castra, ville, loca, fortalicia, pedagia, feuda, iurisdictiones et alia quecunque, quocunque nomine censeantur. 2. Super misiis autem et expensis debitis, quas circa dictum archi- episcopatum Mog(untinum) seu in administracione vel causa ad- ministracionis ecclesie Mog(untine) fecimus et fecisse nos dicemus, idem transferendus amicabiliter nobiscum conponet vel, si con- cordare forsitan invicem non possemus, quilibet nostrum se obliget efficaciter et per suas patentes litteras stare dicto duorum proborum virorum, quorum nos unum et ipse alium eligemus et etiam apponemus, qui sine quacunque lite de predictis misiis et expensis inter nos valeant ordinare. Quod si concordare nequiverint, ille vel illi, qui ad partes Alem(anie) per dictum dominum nostrum summum pontificem pro negotio electionis regis Romanorum transmittentur, habeantur pro tercio et de dicta discordia, que inter dictos duos nostros conpromissarios super misiis et expensis huiusmodi fuerit, Et eo casu, quo nuncii vel nuncius eiusdem ordinent et disponant. domini nostri, qui ad Alem(anie) partes mittentur aut mittetur, ordi- nacioni predicte vacare non possent aut nollent, prefatus transferendus et nos alium tercium assumemus pro dicta concordia facienda. 3. Quia tamen conposicio seu concordia inter ipsum et nos super huius- modi misiis et expensis poterunt tractum seu dilacionem habere, nostre intencionis nequaquam existit, quod propter hoc restitucio bonorum et iurium ac pertinenciarum predicti archiepiscopatus Mog(untini) seu aliorum quorumcunque aut aliquorum ex eis ad dictum archiepiscopatum Mag(untinum) spectantium occasione pre- dictarum expensarum seu misiarum quo[modollibet") retardetur,
190 Nr. 343 c. 5 c. 6 utilitas ecclesie Mag(untine), ad cuius ecclesie pacem, honorem et commoda afficimur toto corde, attendentes ex hoc prefati reverendi patris nunc Leod(iensis) episcopi nostri specialis amici honorem et statum multipliciter augmentari, volentes, ut a corde ipsius omnis notario infrascripto pro dicto materia dubitacionis discedat, nunc .. episcopo Leod(iensi) et ipsius nomine stipulanti promisimus et promittimus bona fide corporali etiam prestito iuramento ad hoc nos efficaciter obligantes, quod, si et cum prefato domino nostro placuerit facere translationem predictam, nos ob reverenciam ipsius et apostolice sedis, quibus tenemur et prompta devocione volumus obedire, ipsi transferendo, si et cum translatus fuerit, aut alii seu aliis de eius mandato, cum super hoc ex parte ipsius transferendi fuerimus requisiti, statim sine diffugio, interpolacione vel dilacione deliberabimus et restituemus ex integro et deliberari et restitui ex integro faciemus, quidquid per nos aut alium seu alios nostro nomine aut a nobis causam habentes coniunctim cum alio vel aliis aut divisim tenebitur aut possidebitur quomodocunque et ex causa quacunque de bonis ecclesie Mag(untine), nec ullum inpedimentum apponemus aut apponi faciemus, silve]c) fieri per- quominus idem transferendus in casu mittemus posse nostro, translacionis predicte adipiscatur, habeat et obtineat libere et ex integro et pacifice possesionem omnium bonorum ecclesie Ma- g(untine) spectancium seu spectare debencium ad .. archiepiscopum Mogunt(inum), quecunque et cuiuscunque condicionis existant, sive sint civitates, opida, castra, ville, loca, fortalicia, pedagia, feuda, iurisdictiones et alia quecunque, quocunque nomine censeantur. 2. Super misiis autem et expensis debitis, quas circa dictum archi- episcopatum Mog(untinum) seu in administracione vel causa ad- ministracionis ecclesie Mog(untine) fecimus et fecisse nos dicemus, idem transferendus amicabiliter nobiscum conponet vel, si con- cordare forsitan invicem non possemus, quilibet nostrum se obliget efficaciter et per suas patentes litteras stare dicto duorum proborum virorum, quorum nos unum et ipse alium eligemus et etiam apponemus, qui sine quacunque lite de predictis misiis et expensis inter nos valeant ordinare. Quod si concordare nequiverint, ille vel illi, qui ad partes Alem(anie) per dictum dominum nostrum summum pontificem pro negotio electionis regis Romanorum transmittentur, habeantur pro tercio et de dicta discordia, que inter dictos duos nostros conpromissarios super misiis et expensis huiusmodi fuerit, Et eo casu, quo nuncii vel nuncius eiusdem ordinent et disponant. domini nostri, qui ad Alem(anie) partes mittentur aut mittetur, ordi- nacioni predicte vacare non possent aut nollent, prefatus transferendus et nos alium tercium assumemus pro dicta concordia facienda. 3. Quia tamen conposicio seu concordia inter ipsum et nos super huius- modi misiis et expensis poterunt tractum seu dilacionem habere, nostre intencionis nequaquam existit, quod propter hoc restitucio bonorum et iurium ac pertinenciarum predicti archiepiscopatus Mog(untini) seu aliorum quorumcunque aut aliquorum ex eis ad dictum archiepiscopatum Mag(untinum) spectantium occasione pre- dictarum expensarum seu misiarum quo[modollibet") retardetur,
Strana 191
1334 Mai—Juni 191 sed volumus, promittimus et iuramus, ut supra, quod statim trans- latione facta eidem transferendo vel eius certo mandato omnia et singula bona et iura ad dictum archiepiscopatum spectantia restituemus ad plenum. In quorum testimonium et ad maiorem Acta sunt hec roboris firmitatem sigillum nostrum et cetera. anno et cetera. I) ohne Ueberschr. + a) fehlt. + b) tranquilit. + c) si. + d) quolibet. [1334 Mai—Junis. 343. Herzog Heinrich von Niederbayern verspricht für den Fall seiner Königswahl und -krönung, dafür zu sorgen, dass Erzbischof Baldewin und das Mainzer Domkapitel dem Erz- bischof von Mains die Temporalien des Ersstifts ausliefern. K 1601). — Vgl. Nr. 339, auf die sich der Kleindruck bezieht. Universis presentes litteras inspecturis Henr(icus) et cetera fidem presentibus adhibere. I. Cum * sanctissimus * pater et dominus c. 1 noster dominus Io(hannes) * papa XXII., iam diu est, de tali providerit ecclesie Mog(untine) et provisio huiusmodi propter inpedimenta per reverendum patrem dominum archiepiscopum Trever(ensem) et capitulum Mog(untinum) et quelibet eorum apposita nondum effectum plenum habuerit, ut deberet, nos, qui libenter con- desc[endlimusa) ad omnia, que ipsius domini nostri pape et ec- clesie Romane concernunt honorem et que eidem domino nostro pape credimus placitura, in presencia notarii publici infrascripti et testium subscriptorum promisimus et promittimus dicto notario pro prefato Mag(untino) archiepiscopo stipulanti et recipienti, quod, si nos forsitan in regem Romanorum contingat eligi, post- quam coronam Aquisgrani receperimus, procurabimus toto posse, quod prefati archiepiscopus Trever(ensis) et capitulum Mogunt(inum) et eorum quilibet dimittent libere et integre et tradent bona fide sine fraude et absque interpolacione quacunque eidem archiepi- scopo Mog(untino) vel illi seu illis, quos ad hoc ipse archiepiscopus Mog(untinus) pro se duxerit deputandos, quidquid per eundem archiepiscopum Trever(ensem) et capitulum Mag(untinum) vel alium seu alios eorum seu cuiuslibet nomine eorum aut ab eis causam habentes coniunctim cum alio vel aliis ant divisim tenebitur ant possidebitur quomodoconque ex causa quacunque de bonis archiepiscopatus Mog(untini), nec apponent iidem Trever(ensis) archi- episcopus seu .. capitulum Mog(untinum) aut apponi facient seu fieri permittent inpedimentum aliquod, quominus idem archiepiscopus Mo- g(untinus) adipiscatur, habeat et obtineat libere ex integro et pacifice possessionem omnium bonorum ecclesie Mog(untine) spec- tantium seu spectare debencium ad archiepiscopatum Mog(untinum) sive sint ecclesie, civitates, opida seu castra, ville, loca seu fortalicia, pedagia, feuda, iurisdictiones et alia, quecunque et quocunque no- mine censeantur. 2. Et si forsitan contingeret, quod prefatus a archiepiscopus Trever(ensis) et capitulum Mog(untinum), qui bona archi- episcopatus Mag(untini) detinent occupata, facta electione regis Rom(anorum) de persona nostra et corona per nos Aquisgrani, ut premittitur, recepta nollent deliberare, restituere seu tradere bona ecclesie Mog(untine) eidem .. archiepiscopo Mog(untino) c. 5 c. 7
1334 Mai—Juni 191 sed volumus, promittimus et iuramus, ut supra, quod statim trans- latione facta eidem transferendo vel eius certo mandato omnia et singula bona et iura ad dictum archiepiscopatum spectantia restituemus ad plenum. In quorum testimonium et ad maiorem Acta sunt hec roboris firmitatem sigillum nostrum et cetera. anno et cetera. I) ohne Ueberschr. + a) fehlt. + b) tranquilit. + c) si. + d) quolibet. [1334 Mai—Junis. 343. Herzog Heinrich von Niederbayern verspricht für den Fall seiner Königswahl und -krönung, dafür zu sorgen, dass Erzbischof Baldewin und das Mainzer Domkapitel dem Erz- bischof von Mains die Temporalien des Ersstifts ausliefern. K 1601). — Vgl. Nr. 339, auf die sich der Kleindruck bezieht. Universis presentes litteras inspecturis Henr(icus) et cetera fidem presentibus adhibere. I. Cum * sanctissimus * pater et dominus c. 1 noster dominus Io(hannes) * papa XXII., iam diu est, de tali providerit ecclesie Mog(untine) et provisio huiusmodi propter inpedimenta per reverendum patrem dominum archiepiscopum Trever(ensem) et capitulum Mog(untinum) et quelibet eorum apposita nondum effectum plenum habuerit, ut deberet, nos, qui libenter con- desc[endlimusa) ad omnia, que ipsius domini nostri pape et ec- clesie Romane concernunt honorem et que eidem domino nostro pape credimus placitura, in presencia notarii publici infrascripti et testium subscriptorum promisimus et promittimus dicto notario pro prefato Mag(untino) archiepiscopo stipulanti et recipienti, quod, si nos forsitan in regem Romanorum contingat eligi, post- quam coronam Aquisgrani receperimus, procurabimus toto posse, quod prefati archiepiscopus Trever(ensis) et capitulum Mogunt(inum) et eorum quilibet dimittent libere et integre et tradent bona fide sine fraude et absque interpolacione quacunque eidem archiepi- scopo Mog(untino) vel illi seu illis, quos ad hoc ipse archiepiscopus Mog(untinus) pro se duxerit deputandos, quidquid per eundem archiepiscopum Trever(ensem) et capitulum Mag(untinum) vel alium seu alios eorum seu cuiuslibet nomine eorum aut ab eis causam habentes coniunctim cum alio vel aliis ant divisim tenebitur ant possidebitur quomodoconque ex causa quacunque de bonis archiepiscopatus Mog(untini), nec apponent iidem Trever(ensis) archi- episcopus seu .. capitulum Mog(untinum) aut apponi facient seu fieri permittent inpedimentum aliquod, quominus idem archiepiscopus Mo- g(untinus) adipiscatur, habeat et obtineat libere ex integro et pacifice possessionem omnium bonorum ecclesie Mog(untine) spec- tantium seu spectare debencium ad archiepiscopatum Mog(untinum) sive sint ecclesie, civitates, opida seu castra, ville, loca seu fortalicia, pedagia, feuda, iurisdictiones et alia, quecunque et quocunque no- mine censeantur. 2. Et si forsitan contingeret, quod prefatus a archiepiscopus Trever(ensis) et capitulum Mog(untinum), qui bona archi- episcopatus Mag(untini) detinent occupata, facta electione regis Rom(anorum) de persona nostra et corona per nos Aquisgrani, ut premittitur, recepta nollent deliberare, restituere seu tradere bona ecclesie Mog(untine) eidem .. archiepiscopo Mog(untino) c. 5 c. 7
Strana 192
192 Nr. 344—345 c. 6 promoto seu deputato vel deputatis ab ipso, nos promisimus et promittimus notario infrascripto pro dicto Mog(untino) archiepiscopo stipulanti, quod eundem archiepiscopum Mag(untinum) contra dictum archiepiscopum Trever(ensem) et etiam contra capitulum Mo- g(untinum) et singulares personas de ipso capitulo Mog(untino), que per se vel per alios circa deliberacionem, restitucionem sive traditionem huiusmodi impedimentum apponerent iuvabimus toto posse et efforcio nostris per viam armorum seu potenciam, prout negocii qualitas exiget et requirit, absque eo, quod aliquos expensas peta- mus seu exigamus a dicto archiepiscopo Mog(untino), ad hoc, quod dictus archiepiscopus Mog(untinus) acquirat et adipiscatur integre et pacifice possesionem omnium bonorum ad archiepiscopatum Mog(untinum) spectantium, sive dominus archiepiscopus Trever(ensis) sive capitulum Mog(untinum) predicta bona, cuiuscunque condicionis existant, ut superius est expressum, teneant per se vel alium seu alios ab ipsis vel eorum quolibet causam habentes vel de mandato seu nomine eorundem coniunctim vel divisim. 3. Et predicta prosequ e murc bona fide contra dictum archiepiscopum Trever(ensem) et gentes ipsius ac etiam contra capitulum Mog(untinum) et singulares personas de ipso et quoscunque alios, qui quomodolibet apponerent inpedimentum circa deliberacionem restitutionis seu tradicionis omnium et singulorum bonorum predictorum aut alicuius seu aliquorum de predictis dicto 4. Et si dominus noster archiepiscopo Mog(untino) fiendis. summus pontifex faceret processus contra dictum archiepiscopum Trever- (ensem) seu contra capitulum Mog(untinum) aut quoscunque alios, cuius- cunque condicionis existerent, qui inpedimentum apponerent, quo- minus dictus archiepiscopus Mog(untinus) non assequeretur plene et pacifice possessionem bonorum predictorum seu non gauderet eisdem, nos * processus huiusmodi recipi et publicari in terris et iurisdictionibus nostris quibuscunque favorabiliter faciemus nec in- pediri recepcionem aut publicacionem huiusmodi quomodolibet permittemus, ymmo ipsis processibus publicandis et recipiendis 5. Nostre tamen intencionis nostrum inpendemus favorem. existit, quod, si dictus archiepiscopus Trever(ensis) se asserat circa res aut loca archiepiscopatus Mog(untini) misias et expensas fecisse, quas sibi dicat debere restitui, prefati archiepiscopi Trever(ensis) et Mog(untini), si fieri possit, concordabunt amicabiliter et conponent. Quod si forsan invicem concordare non possint, quilibet ipsorum se obligabit efficaciter per suas patentes litteras1) stare dicto duorum proborum virorum, quorum quilibet dictorum archiepiscoporum ponet unum pro se, qui sine quacunque lite de predictis misiis et expensis valeant inter eos ordinare. Quod si concordare nequi- verint, ille seu illi, qui ad partes Alem(anie) per dominum nostrum summum pontificem pro negotio electionis regis Romanorum missi fuerint, habeantur pro tercio et de dicta discordia, si qua inter dictos duos conpromissarios super misiis et expensis huiusmodi fuerit, ordinent et diponant. Et eo casu, quo nuncii vel nuncius eius- dem domini nostri, qui ad partes Alem(anie) missi fuerint, predicte ordinacioni vacare non possent aut nollent, prefati Trever(ensis) et Ma- g(untinus) archiepiscopl alium assument tercium pro dicta concordia facienda.
192 Nr. 344—345 c. 6 promoto seu deputato vel deputatis ab ipso, nos promisimus et promittimus notario infrascripto pro dicto Mog(untino) archiepiscopo stipulanti, quod eundem archiepiscopum Mag(untinum) contra dictum archiepiscopum Trever(ensem) et etiam contra capitulum Mo- g(untinum) et singulares personas de ipso capitulo Mog(untino), que per se vel per alios circa deliberacionem, restitucionem sive traditionem huiusmodi impedimentum apponerent iuvabimus toto posse et efforcio nostris per viam armorum seu potenciam, prout negocii qualitas exiget et requirit, absque eo, quod aliquos expensas peta- mus seu exigamus a dicto archiepiscopo Mog(untino), ad hoc, quod dictus archiepiscopus Mog(untinus) acquirat et adipiscatur integre et pacifice possesionem omnium bonorum ad archiepiscopatum Mog(untinum) spectantium, sive dominus archiepiscopus Trever(ensis) sive capitulum Mog(untinum) predicta bona, cuiuscunque condicionis existant, ut superius est expressum, teneant per se vel alium seu alios ab ipsis vel eorum quolibet causam habentes vel de mandato seu nomine eorundem coniunctim vel divisim. 3. Et predicta prosequ e murc bona fide contra dictum archiepiscopum Trever(ensem) et gentes ipsius ac etiam contra capitulum Mog(untinum) et singulares personas de ipso et quoscunque alios, qui quomodolibet apponerent inpedimentum circa deliberacionem restitutionis seu tradicionis omnium et singulorum bonorum predictorum aut alicuius seu aliquorum de predictis dicto 4. Et si dominus noster archiepiscopo Mog(untino) fiendis. summus pontifex faceret processus contra dictum archiepiscopum Trever- (ensem) seu contra capitulum Mog(untinum) aut quoscunque alios, cuius- cunque condicionis existerent, qui inpedimentum apponerent, quo- minus dictus archiepiscopus Mog(untinus) non assequeretur plene et pacifice possessionem bonorum predictorum seu non gauderet eisdem, nos * processus huiusmodi recipi et publicari in terris et iurisdictionibus nostris quibuscunque favorabiliter faciemus nec in- pediri recepcionem aut publicacionem huiusmodi quomodolibet permittemus, ymmo ipsis processibus publicandis et recipiendis 5. Nostre tamen intencionis nostrum inpendemus favorem. existit, quod, si dictus archiepiscopus Trever(ensis) se asserat circa res aut loca archiepiscopatus Mog(untini) misias et expensas fecisse, quas sibi dicat debere restitui, prefati archiepiscopi Trever(ensis) et Mog(untini), si fieri possit, concordabunt amicabiliter et conponent. Quod si forsan invicem concordare non possint, quilibet ipsorum se obligabit efficaciter per suas patentes litteras1) stare dicto duorum proborum virorum, quorum quilibet dictorum archiepiscoporum ponet unum pro se, qui sine quacunque lite de predictis misiis et expensis valeant inter eos ordinare. Quod si concordare nequi- verint, ille seu illi, qui ad partes Alem(anie) per dominum nostrum summum pontificem pro negotio electionis regis Romanorum missi fuerint, habeantur pro tercio et de dicta discordia, si qua inter dictos duos conpromissarios super misiis et expensis huiusmodi fuerit, ordinent et diponant. Et eo casu, quo nuncii vel nuncius eius- dem domini nostri, qui ad partes Alem(anie) missi fuerint, predicte ordinacioni vacare non possent aut nollent, prefati Trever(ensis) et Ma- g(untinus) archiepiscopl alium assument tercium pro dicta concordia facienda.
Strana 193
1334 Mai—Juni 193 5. Verum quia dicta concordia super expensis et misiis poterit tractum et dilationem habere, non intendimus, quod in deliberacione, restitucione seu tradicione bonorum archiepiscopatus Mog(untini) per prefatum archiepiscopum Treverensem, ut premittitur, fiendis dicte concordie expectetur eventus, sed quod statim factis sufficientibus obligacionibus per dictos archiepiscopos Trever(ensem) et Mog(un- tinum) de stando super huiusmodi misiis et expensis ordinacioni illorum, de quibus et modo, quo superius est expressum, vel etiam, si per ipsum archiepiscopum Trever(ensem) steterit, quominus huiusmodi sufficientes obligationes hinc inde fiant et recipiantur, deliberacio, restitucio et tradicio de bonis predictis eidem .. archiepiscopo Mog(untino) fiant plene et integre absque dilacione quacunque. 7. Premissa autem omnia et singula * notario * infra- scripto pro dicto archiepiscopo Mag(untino) et ad ipsius utilitatem recipienti et stipulanti promisimus et promittimus et ad hec sancta dei ewangelia corporaliter tacto libro iuramus nos omnia et singula premissa, prout per nos premissa sunt, ut superius est expressum, servaturos In quorum testimonium et cetera. et conpleturos. Acta sunt hec et cetera. I) ohne Ueberschr. † a) condescimus. † c) prosequimur. [1334 Mai—Junis. König Johann von Böhmen verspricht dasselbe. K 1611), gleich lautend wie Nr. 343 und darum nur verkürzt wieder- gegeben. Universis et cetera Iohannes dei gratia rex Boem(ie) ac Luczel(burgensis) comes fidem presentibus adhibere. Cum sanctissimus pater et dominus noster dominus Io(hannes) divina providentia papa XXII., iam diu est, de tali ecclesie Mag(untine) providerit, prout superius continetur, mutatis mutandis. I) ohne Ueberschr. 344. [1334 Mai—Junij. 345. Herzog Heinrich von Niederbayern macht für den Fall seiner Wahl zum römischen Könige dem Erzbischof Baldewin Versprechungen. K 1301). — Vgl. Nr. 339. Vorlage war das Wahlversprechen Kaiser Ludwigs in der vollständigen Fassung des Bruchstücks Nr. 103, in Kap. 15—17 einige andere Trierer Privilegien. I. Si reverendus in Christo pater ac dominus noster .. dominus c. 1 Bald(ewinus) * archiepiscopus Trever(ensis) nos Henr(icum) ducem Bavar(ie) in Rom(anorum) regem elegerit, sibi suisque successoribus et ecclesie * Trever(ensi) omnia et singula privilegia, litteras, libertates et cetera per dominum Lud(ewicum) et suos predecessores Romanorum reges vel imperatores ipsis concessas * promittimus confirmare ac 2. Item ipsis quoad innovare datis ipsis nostris litteris super eo. capiendas herbergasa) seu hospicia, ubi voluerint, cum in ex- pedicione aliqua erunt, imperialem dabimus libertatem. 3. Item ipsos [ad]b) curias seu parlamenta ultra non vocabimus nisi ipsis 4. Theloneum Reni minuemus. 5. In littera datis expensis. obligacionis Bopard(ie) 1) addemus et fideles'. 6. Causa cognita et motu proprio privilegia sua et cetera eciam per .. coelectores c. 7 13 c. 2 С. 13 Nova Alamanniae
1334 Mai—Juni 193 5. Verum quia dicta concordia super expensis et misiis poterit tractum et dilationem habere, non intendimus, quod in deliberacione, restitucione seu tradicione bonorum archiepiscopatus Mog(untini) per prefatum archiepiscopum Treverensem, ut premittitur, fiendis dicte concordie expectetur eventus, sed quod statim factis sufficientibus obligacionibus per dictos archiepiscopos Trever(ensem) et Mog(un- tinum) de stando super huiusmodi misiis et expensis ordinacioni illorum, de quibus et modo, quo superius est expressum, vel etiam, si per ipsum archiepiscopum Trever(ensem) steterit, quominus huiusmodi sufficientes obligationes hinc inde fiant et recipiantur, deliberacio, restitucio et tradicio de bonis predictis eidem .. archiepiscopo Mog(untino) fiant plene et integre absque dilacione quacunque. 7. Premissa autem omnia et singula * notario * infra- scripto pro dicto archiepiscopo Mag(untino) et ad ipsius utilitatem recipienti et stipulanti promisimus et promittimus et ad hec sancta dei ewangelia corporaliter tacto libro iuramus nos omnia et singula premissa, prout per nos premissa sunt, ut superius est expressum, servaturos In quorum testimonium et cetera. et conpleturos. Acta sunt hec et cetera. I) ohne Ueberschr. † a) condescimus. † c) prosequimur. [1334 Mai—Junis. König Johann von Böhmen verspricht dasselbe. K 1611), gleich lautend wie Nr. 343 und darum nur verkürzt wieder- gegeben. Universis et cetera Iohannes dei gratia rex Boem(ie) ac Luczel(burgensis) comes fidem presentibus adhibere. Cum sanctissimus pater et dominus noster dominus Io(hannes) divina providentia papa XXII., iam diu est, de tali ecclesie Mag(untine) providerit, prout superius continetur, mutatis mutandis. I) ohne Ueberschr. 344. [1334 Mai—Junij. 345. Herzog Heinrich von Niederbayern macht für den Fall seiner Wahl zum römischen Könige dem Erzbischof Baldewin Versprechungen. K 1301). — Vgl. Nr. 339. Vorlage war das Wahlversprechen Kaiser Ludwigs in der vollständigen Fassung des Bruchstücks Nr. 103, in Kap. 15—17 einige andere Trierer Privilegien. I. Si reverendus in Christo pater ac dominus noster .. dominus c. 1 Bald(ewinus) * archiepiscopus Trever(ensis) nos Henr(icum) ducem Bavar(ie) in Rom(anorum) regem elegerit, sibi suisque successoribus et ecclesie * Trever(ensi) omnia et singula privilegia, litteras, libertates et cetera per dominum Lud(ewicum) et suos predecessores Romanorum reges vel imperatores ipsis concessas * promittimus confirmare ac 2. Item ipsis quoad innovare datis ipsis nostris litteris super eo. capiendas herbergasa) seu hospicia, ubi voluerint, cum in ex- pedicione aliqua erunt, imperialem dabimus libertatem. 3. Item ipsos [ad]b) curias seu parlamenta ultra non vocabimus nisi ipsis 4. Theloneum Reni minuemus. 5. In littera datis expensis. obligacionis Bopard(ie) 1) addemus et fideles'. 6. Causa cognita et motu proprio privilegia sua et cetera eciam per .. coelectores c. 7 13 c. 2 С. 13 Nova Alamanniae
Strana 194
194 Nr. 346—349 c. 5 procurabimus confirmari. 7. Item * quod dux R(udolfus) * renunciet super Thuron. 8. Item quod in nullo dominum .. archiepiscopum a 9. Item * quod idem dux * c. 6 et ecclesiam Trever(ensem) inpetat. 10. Item pertinencias regi Boem(ie) litteras promissionum * restituat. in Lut(er)n 2) omnimodo acquitabimus ipsas possessoribus in aliis 11. Obligaciones et confederaciones per dominum refundendo. Lud(ewicum) factas archiepiscopo et cetera et nos faciemus. 12. X milia marcarum pro expensis, decimam Iudeorum in pro- vincia Mogunt(ina) ipsis dabimus. 13. Promissa per dominum 14. Bullam auream super Lud(ewicum) non inpleta implebimus. 15. Item quod dux privilegiorum confirmatione ipsis trademus. R(udolfus) obligationem pignerum“) comitatus Palatini approbet et rati- 16. Item Forstenberg vel Kube pro associacione domini ficet 3). 17. Item X milia marcarum argenti pro expedicione Lud(ewici) 4). 18. Item VI milia marcarum argenti facta apud Ezzelingen 5). super feodis imperio vacaturis. I) Ueberschr.: Fiende per eligendum in regem. + a) g von L aus b korr. + b) fehlt. + c) K. 1) Const. V nr. 156, Böhmer Ludwig nr. 2759. c0 2) vgl. Böhmer Ludwig nr. 2760 f., 2770, 2774, Const. VIII. nr. 118. c0 3) vgl. Const. V nr. 4718. c0 4) vgl. Const. V nr. 563. co 5) vgl. ebenda nr. 419 (bezieht sich auf die Schlacht bei Esslingen 1316 September 19). 346. [1334 Mai—Junis. Derselbe macht für den Fall seiner Wahl zum römischen Könige einem päpstlichen Gesandten Versprechungen (Entwurf). K 4371). — Vgl. Nr. 339. Universis presentes litteras inspecturis H(enricus) dei gratia comes P(alatinus) R(eni) et dux B(avarie) fidem presentibus ad- I. Universitatem vestram volumus esse certam, quod hibere. ex certis et iustis causis, que nos ad infrascripta inducunt, in presencia et manibus venera(ndi) viri per sanctissimum patrem et dominum nostrum dominum Io(hannem) papam XXII. ad hec specialiter deputati promittimus bona fide, quod, si deo favente contingat nos in regem Roma(norum) eligi in imperatorem post- modum assumendum, faciemus, prestabimus et cetera. 2. Item super sancta dei ewangelia corporaliter manu tacta iuramus, quod nullam omnino promissionem, nullum pactum nullumque iuramentum nec aliquid aliud fecimusa), per quod premissis vel eorum alteri possit in aliquo quomodolibet derogari, et prefato . . tali ad hec per dictum dominum papam specialiter deputato et infrascrip(to) notario tamquam persone publice pro ipso domino nostro papa, Roma(na) ecclesia ac pro omnibus supra expressis, quocunque nomine censeantur, ac etiam pro omnibus aliis, quorum interest vel intererit seu interesse poterit in futurum, recipientibus et solempniter stipulantibus promittimus et super sancta dei ewangelia corporaliter manu tacta iuramus premissa omnia et singula nos facturos et conpleturos et nullo unquam tempore per nos vel alios contra illa vel aliquod de illis quovis modo venturos. 3. Eta*) si, quod absit, contingeret nos facere, dare, promittere vel iurare aliqua vel aliquid, que premissis vel eorum alicui possent quomodo- libet obviare vel nos ad aliquod secus agendum inducere vel nobis
194 Nr. 346—349 c. 5 procurabimus confirmari. 7. Item * quod dux R(udolfus) * renunciet super Thuron. 8. Item quod in nullo dominum .. archiepiscopum a 9. Item * quod idem dux * c. 6 et ecclesiam Trever(ensem) inpetat. 10. Item pertinencias regi Boem(ie) litteras promissionum * restituat. in Lut(er)n 2) omnimodo acquitabimus ipsas possessoribus in aliis 11. Obligaciones et confederaciones per dominum refundendo. Lud(ewicum) factas archiepiscopo et cetera et nos faciemus. 12. X milia marcarum pro expensis, decimam Iudeorum in pro- vincia Mogunt(ina) ipsis dabimus. 13. Promissa per dominum 14. Bullam auream super Lud(ewicum) non inpleta implebimus. 15. Item quod dux privilegiorum confirmatione ipsis trademus. R(udolfus) obligationem pignerum“) comitatus Palatini approbet et rati- 16. Item Forstenberg vel Kube pro associacione domini ficet 3). 17. Item X milia marcarum argenti pro expedicione Lud(ewici) 4). 18. Item VI milia marcarum argenti facta apud Ezzelingen 5). super feodis imperio vacaturis. I) Ueberschr.: Fiende per eligendum in regem. + a) g von L aus b korr. + b) fehlt. + c) K. 1) Const. V nr. 156, Böhmer Ludwig nr. 2759. c0 2) vgl. Böhmer Ludwig nr. 2760 f., 2770, 2774, Const. VIII. nr. 118. c0 3) vgl. Const. V nr. 4718. c0 4) vgl. Const. V nr. 563. co 5) vgl. ebenda nr. 419 (bezieht sich auf die Schlacht bei Esslingen 1316 September 19). 346. [1334 Mai—Junis. Derselbe macht für den Fall seiner Wahl zum römischen Könige einem päpstlichen Gesandten Versprechungen (Entwurf). K 4371). — Vgl. Nr. 339. Universis presentes litteras inspecturis H(enricus) dei gratia comes P(alatinus) R(eni) et dux B(avarie) fidem presentibus ad- I. Universitatem vestram volumus esse certam, quod hibere. ex certis et iustis causis, que nos ad infrascripta inducunt, in presencia et manibus venera(ndi) viri per sanctissimum patrem et dominum nostrum dominum Io(hannem) papam XXII. ad hec specialiter deputati promittimus bona fide, quod, si deo favente contingat nos in regem Roma(norum) eligi in imperatorem post- modum assumendum, faciemus, prestabimus et cetera. 2. Item super sancta dei ewangelia corporaliter manu tacta iuramus, quod nullam omnino promissionem, nullum pactum nullumque iuramentum nec aliquid aliud fecimusa), per quod premissis vel eorum alteri possit in aliquo quomodolibet derogari, et prefato . . tali ad hec per dictum dominum papam specialiter deputato et infrascrip(to) notario tamquam persone publice pro ipso domino nostro papa, Roma(na) ecclesia ac pro omnibus supra expressis, quocunque nomine censeantur, ac etiam pro omnibus aliis, quorum interest vel intererit seu interesse poterit in futurum, recipientibus et solempniter stipulantibus promittimus et super sancta dei ewangelia corporaliter manu tacta iuramus premissa omnia et singula nos facturos et conpleturos et nullo unquam tempore per nos vel alios contra illa vel aliquod de illis quovis modo venturos. 3. Eta*) si, quod absit, contingeret nos facere, dare, promittere vel iurare aliqua vel aliquid, que premissis vel eorum alicui possent quomodo- libet obviare vel nos ad aliquod secus agendum inducere vel nobis
Strana 195
1334 Mai—Anfang August 195 occasioni agendi contra predicta vel eorum aliquid quomodolibet ministrare, nichilominus illis nequaquam obstantibus predicta omnia et singula conplebimus et inviolabiliter observabimus et ad ea conplenda et inviolabiliter observanda ex promissionibus et iura- mentis premissis semper nos remanereb) volumus obligatos. 4. Et ex nunc eciam attestamur et protestamur nos velle et intelligere promissa omnia et singula sic exclusa fore ab omnibus factis et promissionibus ac iuramentis specialibus et generalibus per nos quomodolibet faciendis, per que premissis vel eorum alicui posset quomodolibet derogari, quod illorum pretextu vel occasione nobis nullo modo liceat licereve possit iniuriare aliquid in premissis vel facere contra ea vel aliquod de eisdem. Et nichilominus et cetera. 5. Et ut [ad]c) observanciam omniſum]d) et singulorum supra- scriptorum efficacius astringamur, procurabimus bona fide, quantumb) poterimus, quod serenissimus princeps dominus Ph(ilippus) rex Francie illustris promittet se facturum et curaturum bona fide, quod nos faciemus et conplebimus omnia et singula suprascripta quodque non faciemus contra ea vel aliqua de eisdem. Et si contra faceremus, quod absit, idem dominus rex procurabit bona fide, quod nos illud indilate et totaliter revocemus. I) Ueberschr.: 1. (vom Schreiber des Textes) Lib(er) sup(er) f(a)c(t)o p(ri)n(ci- pa)l(is) negocii (bezieht sich offenbar auch auf die in K folgenden Stücke), 2. Obligacio assumendi in imperatorem (imperium?). + a) von L. nachgetr. + a*) zu diesem Satze am Rande ein Hinweis (Hand). + b) Korrektur von L.s Hand. + c) fehlt. † d) omni. 347. Höchst 1334 Juli 14. Erzbischof Baldewin weist seine Freunde und Amtmänner an, seinem Hausgeistlichen und Notar Rudolf Losse auf dessen Reise nach Thüringen Geleit zu verschaffen. K 2521). Rogamus vos omnes et singulos ..amicos nostros et vobis officiatis nostris mandamus, quatenus Rudolpho dicto Losse de Ysenaco exhibitori presencium clerico et notario nostro domestico eunti versus Thuringie partes et redeunti pro hac vice in nostris et suis agendis negociis, providere de conductu securo nostrarum precum intuitu studeatis, si et prout ab ipso super eo fueritis requisiti. Datum Hoyste prope Frankenfort in crastino Margarete anno domini M'CCC XXXIIII. I) Ueberschr.: Conductus ad Thufringiam], dazu: Hec fuit prima. 348. Eisenach 1334 Juli 29. Herman und Rudolf gebrudere genant Lussen schliessen mit Rat ihrer Magen und Freunde eine vollkommene Gitergemeinschaft iber ihren von ihren Eltern und Magen ererbten oder zu ererbenden Besitz, es sei Eigen, Erbe oder Lehen. Siegler: die Aussteller. — der gegeben ist zu Isenach, da man zalte noch Cristus geburthe druczenhundert iar, dar nach in dem vier und driszigistem iare des fritages allernehest noch sente Iacobes tage des heyligen zwelfboten. — K 184. 349. [1334 Ende Juli—Anfang August?]. Elisabeth Landgräfin von Hessen bittet Papst Johannes XXII., ihren Geistlichen Rudolf Losse zum Stiftsherrn von Neuminster in Würzburg zu providieren. 13*
1334 Mai—Anfang August 195 occasioni agendi contra predicta vel eorum aliquid quomodolibet ministrare, nichilominus illis nequaquam obstantibus predicta omnia et singula conplebimus et inviolabiliter observabimus et ad ea conplenda et inviolabiliter observanda ex promissionibus et iura- mentis premissis semper nos remanereb) volumus obligatos. 4. Et ex nunc eciam attestamur et protestamur nos velle et intelligere promissa omnia et singula sic exclusa fore ab omnibus factis et promissionibus ac iuramentis specialibus et generalibus per nos quomodolibet faciendis, per que premissis vel eorum alicui posset quomodolibet derogari, quod illorum pretextu vel occasione nobis nullo modo liceat licereve possit iniuriare aliquid in premissis vel facere contra ea vel aliquod de eisdem. Et nichilominus et cetera. 5. Et ut [ad]c) observanciam omniſum]d) et singulorum supra- scriptorum efficacius astringamur, procurabimus bona fide, quantumb) poterimus, quod serenissimus princeps dominus Ph(ilippus) rex Francie illustris promittet se facturum et curaturum bona fide, quod nos faciemus et conplebimus omnia et singula suprascripta quodque non faciemus contra ea vel aliqua de eisdem. Et si contra faceremus, quod absit, idem dominus rex procurabit bona fide, quod nos illud indilate et totaliter revocemus. I) Ueberschr.: 1. (vom Schreiber des Textes) Lib(er) sup(er) f(a)c(t)o p(ri)n(ci- pa)l(is) negocii (bezieht sich offenbar auch auf die in K folgenden Stücke), 2. Obligacio assumendi in imperatorem (imperium?). + a) von L. nachgetr. + a*) zu diesem Satze am Rande ein Hinweis (Hand). + b) Korrektur von L.s Hand. + c) fehlt. † d) omni. 347. Höchst 1334 Juli 14. Erzbischof Baldewin weist seine Freunde und Amtmänner an, seinem Hausgeistlichen und Notar Rudolf Losse auf dessen Reise nach Thüringen Geleit zu verschaffen. K 2521). Rogamus vos omnes et singulos ..amicos nostros et vobis officiatis nostris mandamus, quatenus Rudolpho dicto Losse de Ysenaco exhibitori presencium clerico et notario nostro domestico eunti versus Thuringie partes et redeunti pro hac vice in nostris et suis agendis negociis, providere de conductu securo nostrarum precum intuitu studeatis, si et prout ab ipso super eo fueritis requisiti. Datum Hoyste prope Frankenfort in crastino Margarete anno domini M'CCC XXXIIII. I) Ueberschr.: Conductus ad Thufringiam], dazu: Hec fuit prima. 348. Eisenach 1334 Juli 29. Herman und Rudolf gebrudere genant Lussen schliessen mit Rat ihrer Magen und Freunde eine vollkommene Gitergemeinschaft iber ihren von ihren Eltern und Magen ererbten oder zu ererbenden Besitz, es sei Eigen, Erbe oder Lehen. Siegler: die Aussteller. — der gegeben ist zu Isenach, da man zalte noch Cristus geburthe druczenhundert iar, dar nach in dem vier und driszigistem iare des fritages allernehest noch sente Iacobes tage des heyligen zwelfboten. — K 184. 349. [1334 Ende Juli—Anfang August?]. Elisabeth Landgräfin von Hessen bittet Papst Johannes XXII., ihren Geistlichen Rudolf Losse zum Stiftsherrn von Neuminster in Würzburg zu providieren. 13*
Strana 196
196 Nr. 350—355 K 2531). — Für die Einreihung dieses Stückes ist Terminus post quem die 1332 erfolgte Provision Losses zum Eisenacher Kanoniker (vgl. Nr. 260 f.), Terminus ante quem seine hier noch nicht vorausgesetzten Einfihrungen in Nalbach und Aschaffenburg, die 1335 stattfanden (vgl. Nrr. 355,370—373,385 f.). Die Ausstellerin der Supplik war die Schwester Landgraf Friedrichs von Thüringen, die an dessen Hofe seit der Trennung ihrer Ehe mit Landgraf Heinrich von Hessen (1333/34) wieder dauernd gelebt hat (vgl. K. Wenck: Zeitschrift d. Ver. f. hessische Geschichte XXXV 163 ff.). Dort, in Eisenach, wird Rudolf Losse ihre Fürbitte erlangt haben, wahrscheinlich im Sommer 1334 (vgl. oben Nr. 348), jedenfalls nicht erst im nächsten Jahre, in dem der Bruch Baldewins mit Landgraf Friedrich erfolgte. — Das Kanonikat in Würzburg hat Rudolf Losse übrigens nicht erhalten. Supplicat s(anctitati) v(estre) devota filia vestra Elizabet terre Hassie lantgravia, quatenus sibi in persona dilecti clerici sui viri discreti Rodolfi dicti Losse iurisperiti Moguntine dyocesis specialem gratiam facientes eidem de canonicatu ecclesie Novi Monasterii Herbipolen(sis) cum plenitudine iuris canonici dignemini providere, prebendam vero, si qua in dicta ecclesia vacat ad pre- sens vel quam primum vacaverit, conferendam eidem donacioni apostolice reservantes cum acceptacione, inhibicione, decreto et non obstante, quod canonicatum et prebendam clausula conferri ecclesie in Ordorf dicto Mogunt(ine) dyocesis noscitur obtinere et quod in canonicatu ecclesie sancte Marie Ysnacen(sis) statim premisse dyocesis sub expectacione prebende est receptus, cum aliis omnibus non obstantibus et clausulis oportunis et execu to ri- Item supplicat, quod huiusmodi gratia sine alia [bulsa). transeat lectione. I) Ueberschr.: Supplicatio Eliz(abete) lant(gravie) pro magistro Ro(dolfo) sigillata (pro — sigill. später zugesetzt). + a) execur(is) ; vgl. Schwalm Bucglant nr. 13. 1334. 350. Aebtissin Konegundis und Konvent des Klosters in Aldendorf (Allend-) verleihen dem ehrsamen Herrn Rudolfus dictus Losse Kleriker die Bruder- schaft und Anteil an allen Heilsmitteln des Klosters; insbesondere soll nach seinem Tode dort seiner gedacht werden. Siegler: die Ausstellerin. 1334. — K 182. Wohl entstanden unmittelbar vor oder bald nach dem durch Nrr. 348 f. bezeugten Aufenthalte L.s in Eisenach. Trier 1334 kurz vor Oktober 18. 351. Erzbischof Baldewin beglaubigt seinen Notar Rudolf bei seinem Vitztum Wylderich in Aschaffenburg und dessen Amts- leuten und Kellnern. K 250 a1). — Die Zahl der Einer in der Jahrzahl ist nicht ganz sicher. Auch 1333 wäre nicht unmöglich. Ritter Wilderich de Velmer kommt gerade 1333 2 mal (Jan. 1n und Juli 23) als Aschaffenburger Vitztum vor (Orig. München Mainz Erzst. fasc. 76, nach Vogt, und Würdtwein Nova subs. V nr. 45). Mandamus vobis omnibus officiatis nostris et specialiter tibi Wylderico vicedomino nostro Asch(affenburgensi) ceterisque officiatis et .. cellerariis nostris in eodem vicedominatu nostro et supra constitutis, quatenus Rodolpho notario nostro latori presencium ad ea, que vobis et cuilibet vestrum ex parte nostri retulerit, providentes eidem de ex- fidem studeatis credulam adhibere pensis et sumptibus necessariis pro hac vice, prout ipse vos duxerit requirendos. Datum Trever(is) anno domini M'CCCXXXIIIIa) [— —]b) ante diem beati Luce ewangeliste.
196 Nr. 350—355 K 2531). — Für die Einreihung dieses Stückes ist Terminus post quem die 1332 erfolgte Provision Losses zum Eisenacher Kanoniker (vgl. Nr. 260 f.), Terminus ante quem seine hier noch nicht vorausgesetzten Einfihrungen in Nalbach und Aschaffenburg, die 1335 stattfanden (vgl. Nrr. 355,370—373,385 f.). Die Ausstellerin der Supplik war die Schwester Landgraf Friedrichs von Thüringen, die an dessen Hofe seit der Trennung ihrer Ehe mit Landgraf Heinrich von Hessen (1333/34) wieder dauernd gelebt hat (vgl. K. Wenck: Zeitschrift d. Ver. f. hessische Geschichte XXXV 163 ff.). Dort, in Eisenach, wird Rudolf Losse ihre Fürbitte erlangt haben, wahrscheinlich im Sommer 1334 (vgl. oben Nr. 348), jedenfalls nicht erst im nächsten Jahre, in dem der Bruch Baldewins mit Landgraf Friedrich erfolgte. — Das Kanonikat in Würzburg hat Rudolf Losse übrigens nicht erhalten. Supplicat s(anctitati) v(estre) devota filia vestra Elizabet terre Hassie lantgravia, quatenus sibi in persona dilecti clerici sui viri discreti Rodolfi dicti Losse iurisperiti Moguntine dyocesis specialem gratiam facientes eidem de canonicatu ecclesie Novi Monasterii Herbipolen(sis) cum plenitudine iuris canonici dignemini providere, prebendam vero, si qua in dicta ecclesia vacat ad pre- sens vel quam primum vacaverit, conferendam eidem donacioni apostolice reservantes cum acceptacione, inhibicione, decreto et non obstante, quod canonicatum et prebendam clausula conferri ecclesie in Ordorf dicto Mogunt(ine) dyocesis noscitur obtinere et quod in canonicatu ecclesie sancte Marie Ysnacen(sis) statim premisse dyocesis sub expectacione prebende est receptus, cum aliis omnibus non obstantibus et clausulis oportunis et execu to ri- Item supplicat, quod huiusmodi gratia sine alia [bulsa). transeat lectione. I) Ueberschr.: Supplicatio Eliz(abete) lant(gravie) pro magistro Ro(dolfo) sigillata (pro — sigill. später zugesetzt). + a) execur(is) ; vgl. Schwalm Bucglant nr. 13. 1334. 350. Aebtissin Konegundis und Konvent des Klosters in Aldendorf (Allend-) verleihen dem ehrsamen Herrn Rudolfus dictus Losse Kleriker die Bruder- schaft und Anteil an allen Heilsmitteln des Klosters; insbesondere soll nach seinem Tode dort seiner gedacht werden. Siegler: die Ausstellerin. 1334. — K 182. Wohl entstanden unmittelbar vor oder bald nach dem durch Nrr. 348 f. bezeugten Aufenthalte L.s in Eisenach. Trier 1334 kurz vor Oktober 18. 351. Erzbischof Baldewin beglaubigt seinen Notar Rudolf bei seinem Vitztum Wylderich in Aschaffenburg und dessen Amts- leuten und Kellnern. K 250 a1). — Die Zahl der Einer in der Jahrzahl ist nicht ganz sicher. Auch 1333 wäre nicht unmöglich. Ritter Wilderich de Velmer kommt gerade 1333 2 mal (Jan. 1n und Juli 23) als Aschaffenburger Vitztum vor (Orig. München Mainz Erzst. fasc. 76, nach Vogt, und Würdtwein Nova subs. V nr. 45). Mandamus vobis omnibus officiatis nostris et specialiter tibi Wylderico vicedomino nostro Asch(affenburgensi) ceterisque officiatis et .. cellerariis nostris in eodem vicedominatu nostro et supra constitutis, quatenus Rodolpho notario nostro latori presencium ad ea, que vobis et cuilibet vestrum ex parte nostri retulerit, providentes eidem de ex- fidem studeatis credulam adhibere pensis et sumptibus necessariis pro hac vice, prout ipse vos duxerit requirendos. Datum Trever(is) anno domini M'CCCXXXIIIIa) [— —]b) ante diem beati Luce ewangeliste.
Strana 197
1334—1335 Januar 14 197 I) Ueberschr.: Credencia in persona Rod(olphi) (in — Rod. später zugefiigt). + a) die erste I über getilgter langer I nachgetr. (also wohl urspringlich 1331 gemeint). † b) die Angabe der feria ist ausgefallen. 352*. 1334 November 8. Ruprecht Pfalzgraf bei Rhein für Erzbischof Baldewin. K 440 mit der Ueberschr. Unio sine adiutorio, sed solum, ut subditi in pace vivant (cum duce Bavarie nachgetragen); aus dem Orig. in Koblens: Günther III a nr. 202, vgl. Reg. d. Pfalzgr. I nr. 2417. Abweichungen, abgesehen von den erheblichen sprachlichen Unterschieden: es fehlt zu S. 322 unten die wir ver- antwerten billiche solde und S. 323 Z. 12 die er verantw. bill. s.; S. 323 Z. 7 nach luden Zusatz die er iczunt inne hait und noch gewinnin mag. Avignon 1334 Dezember 3. 353. Bischof Johann von Verden quittiert den Treuhändern des verstorbenen Wormser Domherrn Siegfried von Hildesheim iber 290 an 3 Notare des Erzbischofs Baldewin gezallte Gulden. Orig. (rückwärts 2 Tilgungsstriche) ohne das abhängende Siegel in München Mainz St. Alban fasc. 18 (nach Abschr. aus dem Reichsarchiv). Nos Ioh(annes) dei gratia Verden(sis) episcopus ad universorum noticiam deducimus per presentes, quod honorabiles viros dominos .. abbatem in Schonaughe, Theod(orum) de Rorbach, Her(mannum) de Sconecke canonicos ecclesie Wormat(iensis), Bertold(um) decanum Frankenforden(sem), Henlinum Schůz, Henlinum Amptmanni et Heilam(annum) Pil cives Wormat(ienses) manufideles honorabilis domini magistri Sifridi de Hildensem quondam canonici Wor- ma(tiensis) bone memorie quitamus et solutos dimittimus de tre- centis florenis auri minus decem presentatis ex parte nostra pro- vidis viris dominis Detmaro, Helmb(erto) et Wernero capellanis et notariis reuerendi patris domini Bald(ewini) archiepiscopi Treveren(sis), quos quidem florenos prefatos apud predictum do- minum Sifridum deposuimus, dum vivebat. In cuius rei testimoni- um presentes litteras nostro sigillo iussimus roborari. Datum Avinion(e) anno domini millesimoa) trecentesimo tricesimo quarto tercio nonas decembris. a) mill. — non. auf Rasur. 354*. Avignon 1335 Januar 11. Papst Benedikt XII. Konstitution c. 13, Extrav. Comm. III3. K 485 mit der Ueberschr. Reservacio bonorum per Benedictum ; C. Lux Constitutionum apostolicarum de generali beneficiorum reservatione — collectio et inter- pretatio (1904) 54 nr. 4 z. T. aus Abschr. der Bibliothek in Erfurt. 355. Trier 1335 Januar 14. Erzbischof Baldewin an alle Getreuen Christi: die seiner weltlichen und bischöflichen Gerichtsbarkeit unterstehende Gemeinde von Kevenheim (Keyvenh.; Kaifenh-) hat sich beklagt, dass ihre Leute, die oft ihre Mutter- kirche in Hambach (-buch) besuchen missen, von den rectores der dortigen iusticia secularis, die zu einer fremden Herrschaft gehört, häufig vor Gericht gezogen, länger zurickgehalten, schwer belästigt werden und, weil K. an der Grenze der Diözese liegt, wo häufig gwerratores und Bösewichter herüber- gehen und zusammenkommen, in ihrer Abwesenheit ihre Habe und Behausung durch Raub und Brandstiftung verlieren; ausserdem sei es schwer, über die oft überschwemmte Brole (Brohlbach) nach H. zu gelangen und der weite Weg auch sonst schr mihevoll. Darum erhebt auf deren Bitten B. die bis- herige Nikolauskapelle in K. zur Pfarrkirche mit eigenem Priester, dem er Seelsorge, Baptisterium, den bereits bestehenden Friedhof und die Sakramente anvertraut; dieser soll die bei allen Gelegenheiten eingehenden Oblationen, rund 4 Morgen des Landes, quam vulgariter appellant dotalem, und rund 10 Morgen im Dorfgebiet, que vulgariter dicuntur bona sancti Nicolai, für sich behalten; all das trennt er von der Kirche und rectoria in H. und weist
1334—1335 Januar 14 197 I) Ueberschr.: Credencia in persona Rod(olphi) (in — Rod. später zugefiigt). + a) die erste I über getilgter langer I nachgetr. (also wohl urspringlich 1331 gemeint). † b) die Angabe der feria ist ausgefallen. 352*. 1334 November 8. Ruprecht Pfalzgraf bei Rhein für Erzbischof Baldewin. K 440 mit der Ueberschr. Unio sine adiutorio, sed solum, ut subditi in pace vivant (cum duce Bavarie nachgetragen); aus dem Orig. in Koblens: Günther III a nr. 202, vgl. Reg. d. Pfalzgr. I nr. 2417. Abweichungen, abgesehen von den erheblichen sprachlichen Unterschieden: es fehlt zu S. 322 unten die wir ver- antwerten billiche solde und S. 323 Z. 12 die er verantw. bill. s.; S. 323 Z. 7 nach luden Zusatz die er iczunt inne hait und noch gewinnin mag. Avignon 1334 Dezember 3. 353. Bischof Johann von Verden quittiert den Treuhändern des verstorbenen Wormser Domherrn Siegfried von Hildesheim iber 290 an 3 Notare des Erzbischofs Baldewin gezallte Gulden. Orig. (rückwärts 2 Tilgungsstriche) ohne das abhängende Siegel in München Mainz St. Alban fasc. 18 (nach Abschr. aus dem Reichsarchiv). Nos Ioh(annes) dei gratia Verden(sis) episcopus ad universorum noticiam deducimus per presentes, quod honorabiles viros dominos .. abbatem in Schonaughe, Theod(orum) de Rorbach, Her(mannum) de Sconecke canonicos ecclesie Wormat(iensis), Bertold(um) decanum Frankenforden(sem), Henlinum Schůz, Henlinum Amptmanni et Heilam(annum) Pil cives Wormat(ienses) manufideles honorabilis domini magistri Sifridi de Hildensem quondam canonici Wor- ma(tiensis) bone memorie quitamus et solutos dimittimus de tre- centis florenis auri minus decem presentatis ex parte nostra pro- vidis viris dominis Detmaro, Helmb(erto) et Wernero capellanis et notariis reuerendi patris domini Bald(ewini) archiepiscopi Treveren(sis), quos quidem florenos prefatos apud predictum do- minum Sifridum deposuimus, dum vivebat. In cuius rei testimoni- um presentes litteras nostro sigillo iussimus roborari. Datum Avinion(e) anno domini millesimoa) trecentesimo tricesimo quarto tercio nonas decembris. a) mill. — non. auf Rasur. 354*. Avignon 1335 Januar 11. Papst Benedikt XII. Konstitution c. 13, Extrav. Comm. III3. K 485 mit der Ueberschr. Reservacio bonorum per Benedictum ; C. Lux Constitutionum apostolicarum de generali beneficiorum reservatione — collectio et inter- pretatio (1904) 54 nr. 4 z. T. aus Abschr. der Bibliothek in Erfurt. 355. Trier 1335 Januar 14. Erzbischof Baldewin an alle Getreuen Christi: die seiner weltlichen und bischöflichen Gerichtsbarkeit unterstehende Gemeinde von Kevenheim (Keyvenh.; Kaifenh-) hat sich beklagt, dass ihre Leute, die oft ihre Mutter- kirche in Hambach (-buch) besuchen missen, von den rectores der dortigen iusticia secularis, die zu einer fremden Herrschaft gehört, häufig vor Gericht gezogen, länger zurickgehalten, schwer belästigt werden und, weil K. an der Grenze der Diözese liegt, wo häufig gwerratores und Bösewichter herüber- gehen und zusammenkommen, in ihrer Abwesenheit ihre Habe und Behausung durch Raub und Brandstiftung verlieren; ausserdem sei es schwer, über die oft überschwemmte Brole (Brohlbach) nach H. zu gelangen und der weite Weg auch sonst schr mihevoll. Darum erhebt auf deren Bitten B. die bis- herige Nikolauskapelle in K. zur Pfarrkirche mit eigenem Priester, dem er Seelsorge, Baptisterium, den bereits bestehenden Friedhof und die Sakramente anvertraut; dieser soll die bei allen Gelegenheiten eingehenden Oblationen, rund 4 Morgen des Landes, quam vulgariter appellant dotalem, und rund 10 Morgen im Dorfgebiet, que vulgariter dicuntur bona sancti Nicolai, für sich behalten; all das trennt er von der Kirche und rectoria in H. und weist
Strana 198
198 Nr. 356—360 es K. für dessen Rektor zu; diesem sollen ferner gehören eine von der Ge- meinde gestiftete Rente von 3 Scheffeln Weizen; auch darf er Holz zum Bauen und Brennen sägen und die Weidegerechtigkeit im gleichen Umfange üben wie Rektor und Vikar von H. und die pociores ipsius ville (K. ?); Priester Reyherus von K. hat gerichtlich vor Schultheiss und Schöffen daselbst rund 10 Morgen im Gebiet von K. mit Vorbehalt des Niessbrauchs für ihn und seinen Bruder geschenkt sowie auf seinen Todesfall sein Recht auf 4 Morgen bei Nunniheim (Naunh-), von denen ihm weiland Cuntza (e über u) opidana Monasteriensis (Minstermaifeld) auf seine Lebenszeit jährlich 2 Scheffel Weizen vermacht hatte; für K., nicht für H., soll die Gemeinde von K. bei- tragen zu Bau und Ausbesserung der Türme, Kirche, des Friedhofs, der Mauern und zur Beschaffung von Kelchen, Büchern, Lichtern und Anderem. Siegler: der Aussteller. Universitas hominum — D. et actum Treveris a. dom. 1334. die XIIII. mensis ianuarii. — K 470. In einer anderen Fassung Abt. 1 A Aemter u. Ortsch. der U. (sehr schlechte moderne Kopie in Koblenz, Keifenheim nr. 1; vgl. Goerz 349, Lorenzi II237) ist der Abschnitt über die Trennung und Erhebung von K. gans abweichend formuliert (Beziehung auch auf den Send), der Schluss besonders um das Präsentationsrecht des Pfarrers von H. sowie dessen (Henricus de Nuwenar) und des zuständigen Archidiakonen von St. Kastor in Cardono (Henricus de Paffendorf) Konsens und Mitbesiegelung vermehrt. Trier 1335 Januar 23. 356. An den ehrsamen Herrn Iohannes de Treveri Archidiakon von St Mauritius in Tholeya (Tholey) oder dessen Offizial Gotfridus von St. Symeon in Trier: präsentiert für die seinem Patronat unterliegende Pfarrkirche in Naylbach (Nalb-), die durch deren letzten Rektors des Iacobus de Syerk frei- willigen Verzicht und Eintritt in den Karthäuserorden offen steht, den be- scheidenen Meister Rodolfus dictus Lusse Kleriker mit der Bitte, diesen oder seinen Prokurator zu investieren und ihm die Seelsorge und die Hut der Reliquien anzuvertrauen. Ad ecclesiam parrochialem — D. Treveri sub appensione nostri sigilli die 23. mensis ianuarii a. d. 1333. — K 238. 357. Avignon 1335 Februar 25 (242). Guillelmus Antibarensis (Antivari) archiepiscopus, Raymundus Caphensis (Kaffa), Iohannes Terrealbensis (Terralba), Petrus Montismarani (Montemarano) Andreas Coronensis (Coron), Bonifacius Carbaviensis (Corbavia), Bernardus Dyagorganensis (vgl. Gams 454), Galganus Kaveriensis (lies Aleriensis; Aleria), Thomas Tunensis (lies Tullensis; Tull), Philippus Salonensis (Salona), Nycolaus Scarpatenensis (Karpatho), Iordanus Bobiensis (Bobbio), Alimannus Suanensis (Soana), Arnaldus Sigininus (Segni), Gorgia Feltrensis (Feltri), Salmannus Wormaciensis (Worms), Iohannes Verdensis (Verden) et Bartholo- meus Clofensis (?) episcopi erteilen vorbehaltlich der Zustimmung des Diözesan- bischofs der Eisenacher Kirche für alle, die sie an genannten Festtagen be- suchen, einen 40tägigen Ablass, wenn sie unter anderem für den impetrator (dazu am Rande von Losses Hand: qui fuit Rod(olfus) Losse; vgl. die Ueber- schrift Iudulgentia per me Rodolfum petita) und seine parentes vivi et mortui beten. Siegler: die Aussteller. Splendor paterne — D. Avinion(e) XXIV. (aus XXV. korr.) die februarii, a. d. M'CCC XXXV° (zu XXXIV° korr.) et pont. dom. Benedicti pape XII. a. I. — K 128. — L.'s Korrektur der Jahr- zahl trifft nur zu, wenn sie den französisch-trierischen Stil im Auge hat. 358. 1335 März 24 Abt Heinrich von Fulda lässt Graf Johann von Ziegen- hain, nachdem dieser die verhängte Busse grösstenteils bezahlt, in Kaisers Namen aus der Acht. Handschr. B 6 (Urkundenregister) der Landesbibliothek in Fulda fol. 101a1). — Zùr Sache vgl. Nr. 250a. I. Wir Henr(ich) von gotes genaden apt zu Fulde bekennen offinlich an dieseme brieve, sint unser gnedeger herre der keyser uns und unserme stifte an deme edele manne grafin Iohanne von Cyginhain von des bekummernisses wegin, alse her in bekummert hatte, vier tusint phunt heller hatte bescheidin unde gegebin und uns von siner gnade die gewalt hatte gegebin, wer, daz her umme
198 Nr. 356—360 es K. für dessen Rektor zu; diesem sollen ferner gehören eine von der Ge- meinde gestiftete Rente von 3 Scheffeln Weizen; auch darf er Holz zum Bauen und Brennen sägen und die Weidegerechtigkeit im gleichen Umfange üben wie Rektor und Vikar von H. und die pociores ipsius ville (K. ?); Priester Reyherus von K. hat gerichtlich vor Schultheiss und Schöffen daselbst rund 10 Morgen im Gebiet von K. mit Vorbehalt des Niessbrauchs für ihn und seinen Bruder geschenkt sowie auf seinen Todesfall sein Recht auf 4 Morgen bei Nunniheim (Naunh-), von denen ihm weiland Cuntza (e über u) opidana Monasteriensis (Minstermaifeld) auf seine Lebenszeit jährlich 2 Scheffel Weizen vermacht hatte; für K., nicht für H., soll die Gemeinde von K. bei- tragen zu Bau und Ausbesserung der Türme, Kirche, des Friedhofs, der Mauern und zur Beschaffung von Kelchen, Büchern, Lichtern und Anderem. Siegler: der Aussteller. Universitas hominum — D. et actum Treveris a. dom. 1334. die XIIII. mensis ianuarii. — K 470. In einer anderen Fassung Abt. 1 A Aemter u. Ortsch. der U. (sehr schlechte moderne Kopie in Koblenz, Keifenheim nr. 1; vgl. Goerz 349, Lorenzi II237) ist der Abschnitt über die Trennung und Erhebung von K. gans abweichend formuliert (Beziehung auch auf den Send), der Schluss besonders um das Präsentationsrecht des Pfarrers von H. sowie dessen (Henricus de Nuwenar) und des zuständigen Archidiakonen von St. Kastor in Cardono (Henricus de Paffendorf) Konsens und Mitbesiegelung vermehrt. Trier 1335 Januar 23. 356. An den ehrsamen Herrn Iohannes de Treveri Archidiakon von St Mauritius in Tholeya (Tholey) oder dessen Offizial Gotfridus von St. Symeon in Trier: präsentiert für die seinem Patronat unterliegende Pfarrkirche in Naylbach (Nalb-), die durch deren letzten Rektors des Iacobus de Syerk frei- willigen Verzicht und Eintritt in den Karthäuserorden offen steht, den be- scheidenen Meister Rodolfus dictus Lusse Kleriker mit der Bitte, diesen oder seinen Prokurator zu investieren und ihm die Seelsorge und die Hut der Reliquien anzuvertrauen. Ad ecclesiam parrochialem — D. Treveri sub appensione nostri sigilli die 23. mensis ianuarii a. d. 1333. — K 238. 357. Avignon 1335 Februar 25 (242). Guillelmus Antibarensis (Antivari) archiepiscopus, Raymundus Caphensis (Kaffa), Iohannes Terrealbensis (Terralba), Petrus Montismarani (Montemarano) Andreas Coronensis (Coron), Bonifacius Carbaviensis (Corbavia), Bernardus Dyagorganensis (vgl. Gams 454), Galganus Kaveriensis (lies Aleriensis; Aleria), Thomas Tunensis (lies Tullensis; Tull), Philippus Salonensis (Salona), Nycolaus Scarpatenensis (Karpatho), Iordanus Bobiensis (Bobbio), Alimannus Suanensis (Soana), Arnaldus Sigininus (Segni), Gorgia Feltrensis (Feltri), Salmannus Wormaciensis (Worms), Iohannes Verdensis (Verden) et Bartholo- meus Clofensis (?) episcopi erteilen vorbehaltlich der Zustimmung des Diözesan- bischofs der Eisenacher Kirche für alle, die sie an genannten Festtagen be- suchen, einen 40tägigen Ablass, wenn sie unter anderem für den impetrator (dazu am Rande von Losses Hand: qui fuit Rod(olfus) Losse; vgl. die Ueber- schrift Iudulgentia per me Rodolfum petita) und seine parentes vivi et mortui beten. Siegler: die Aussteller. Splendor paterne — D. Avinion(e) XXIV. (aus XXV. korr.) die februarii, a. d. M'CCC XXXV° (zu XXXIV° korr.) et pont. dom. Benedicti pape XII. a. I. — K 128. — L.'s Korrektur der Jahr- zahl trifft nur zu, wenn sie den französisch-trierischen Stil im Auge hat. 358. 1335 März 24 Abt Heinrich von Fulda lässt Graf Johann von Ziegen- hain, nachdem dieser die verhängte Busse grösstenteils bezahlt, in Kaisers Namen aus der Acht. Handschr. B 6 (Urkundenregister) der Landesbibliothek in Fulda fol. 101a1). — Zùr Sache vgl. Nr. 250a. I. Wir Henr(ich) von gotes genaden apt zu Fulde bekennen offinlich an dieseme brieve, sint unser gnedeger herre der keyser uns und unserme stifte an deme edele manne grafin Iohanne von Cyginhain von des bekummernisses wegin, alse her in bekummert hatte, vier tusint phunt heller hatte bescheidin unde gegebin und uns von siner gnade die gewalt hatte gegebin, wer, daz her umme
Strana 199
1335 Januar 23—März 29 199 daz forgescribin gelt sich mit uns und unserme stifte richte, so soeldin unde môchtin wir in ledeg sage alles bekummernisses, alse her in von des riches wein hette bekummert. 2. Des hat her sich gütliche unde genzliche mit uns und unserme stifte ge- richtit unde geeint umme die vier tusint phunt heller und ouch umme die tusint phunt, die uns der erwirdege herre bysschof Bald(ewin) von Triere an ime for beschiet in unserre sûne. 3. Des sagin wir in unde sine erbin von unsers herren des keysers wein von unser und unsers stiftes wein allis des vorgenantin geldes, wenne her sich mit uns darumme hat gerichtit biz uffe zuei tusint phunt und hundert phunt heller, die hat er uns vergewissit, daz uns darane begnûgit, alse die brive besagen, die wir gein ein ander daruber han gegebin. 4. Wir sagin ouch in fon der keyserlichen gewalt, die uns darane bevolhin ist, ledeg unde los allis bekummernisses, als in unser herre der keyser hatte be- Des geben wir cetera anno kummert von des richs wein. domini M°CCC XXXV° feria sexta ante dominicam Letare. I) Heberschr.: Comes de Ziginhain; Nachschr.: Quomodo uniti sint dominus et comes, in libraria littera comitis invenitur. 359. 1335 März 28. Lud(owicus) dei paciencia Abt, Prior Nicolaus, Subprior Iohannes und der Konvent des Prämonstratenser-Klosters Spiess-Kappel (Cappellensis) be- schliessen zum Dank für das von Erzbischof Baldewin als Verweser von Mainz dem Kloster bewiesene Wohlwollen und für die dem Abt umsonst erteilte Gunst in benedictione et cura animarum den 1., 7. und 30. Tag seiner Be- stattung feierlich zu begehen, später zur Feier seines Jahrgedächtnisses abends bei 4 Kerzen und dem Läuten aller Glocken die Vigilien zu sprechen und morgens die maior commendacio und die Totenmesse im Konvent zu be- sorgen; ausserdem soll der Abt jedem Priester I Schilling Heller für be- sondere Totenmessen geben und nachher zur Frihstückstunde jedem Insassen beider Konvente eine reichliche procuracio in Essen und Trinken, que apud nos appellatur pictancia, solange bis er aus den gemeinsamen Gitern des Klosters eine Rente von 2 Mark denariorum Wedereibiensium erkauft und dem magister pictancie übertragen hat, der daraus jenen Schilling an die Priester und aus dem Ueberschuss die Bewirtung des Konventes beider Klöster bestreiten soll. Siegler: Abt und Konvent. A. d. 1335. feria tercia post annunciacionem dominicam. — K 447. 1335 März 29 (1334 März 9?) 360. Henricus dictus Ockevenre carnifex Treverensis und seine Gattin Katherina verpfänden dem Ysembardus dictus Sceuwe (e nachgetr.) oleator curie Treverensis für ihnen geliehene 20 Pfund Trierer Denare, die sie zur nächsten Fastnacht (carnisprivium) zurickzahlen sollen, ihr Haus in vico dicto Iudemire (aus Iudenmere korr.; Jüdemerstrasse) swischen dem Hause des Fridericus dictus de Bys pastor (lies pistor; vgl. Trierisches Archiv Ergh. XI nr. 240) und dem Grundstück des Wernerus (n nachgetr.) rector pet(r)ar(um) ibidem mit den 10 Schillingen Jahreszins, die es bringt (medianti- bus 10 solidis annui census ex eadem debitis), derart, dass er im Falle des Zahlungsverzuges das Haus veräussern dürfe in foro et loco Treverensi, sicut dicitur an mestitle' (so!) pro consecucione debiti sui predicti more civitatis Treverensis consueto und Nychilinus (aus Nycolaus korr.) der derzeitige schultetus Treverensis die Schuldner wegen etwaiger Rickstände ohne weiteres belangen soll, als ob ein förmliches Schöffenurteil vor ihm darüber ergangen wäre. Zeugen: die Herren Gelemannus de Pavone, Iacobus Rovere (dieser Name von L. nachgetr.) und Iacobus Ernesti scabini Treverenses. Siegler: auf Bitten der Aussteller der Schultheiss von Trier. D. a. dom. 1335. feria quarta post dominicam Letare Ierusalem'. — K 196, durchstrichen. Der Trierer Stil lässt hier das Jahr ungewiss. Zur Sache vgl. K. 197.
1335 Januar 23—März 29 199 daz forgescribin gelt sich mit uns und unserme stifte richte, so soeldin unde môchtin wir in ledeg sage alles bekummernisses, alse her in von des riches wein hette bekummert. 2. Des hat her sich gütliche unde genzliche mit uns und unserme stifte ge- richtit unde geeint umme die vier tusint phunt heller und ouch umme die tusint phunt, die uns der erwirdege herre bysschof Bald(ewin) von Triere an ime for beschiet in unserre sûne. 3. Des sagin wir in unde sine erbin von unsers herren des keysers wein von unser und unsers stiftes wein allis des vorgenantin geldes, wenne her sich mit uns darumme hat gerichtit biz uffe zuei tusint phunt und hundert phunt heller, die hat er uns vergewissit, daz uns darane begnûgit, alse die brive besagen, die wir gein ein ander daruber han gegebin. 4. Wir sagin ouch in fon der keyserlichen gewalt, die uns darane bevolhin ist, ledeg unde los allis bekummernisses, als in unser herre der keyser hatte be- Des geben wir cetera anno kummert von des richs wein. domini M°CCC XXXV° feria sexta ante dominicam Letare. I) Heberschr.: Comes de Ziginhain; Nachschr.: Quomodo uniti sint dominus et comes, in libraria littera comitis invenitur. 359. 1335 März 28. Lud(owicus) dei paciencia Abt, Prior Nicolaus, Subprior Iohannes und der Konvent des Prämonstratenser-Klosters Spiess-Kappel (Cappellensis) be- schliessen zum Dank für das von Erzbischof Baldewin als Verweser von Mainz dem Kloster bewiesene Wohlwollen und für die dem Abt umsonst erteilte Gunst in benedictione et cura animarum den 1., 7. und 30. Tag seiner Be- stattung feierlich zu begehen, später zur Feier seines Jahrgedächtnisses abends bei 4 Kerzen und dem Läuten aller Glocken die Vigilien zu sprechen und morgens die maior commendacio und die Totenmesse im Konvent zu be- sorgen; ausserdem soll der Abt jedem Priester I Schilling Heller für be- sondere Totenmessen geben und nachher zur Frihstückstunde jedem Insassen beider Konvente eine reichliche procuracio in Essen und Trinken, que apud nos appellatur pictancia, solange bis er aus den gemeinsamen Gitern des Klosters eine Rente von 2 Mark denariorum Wedereibiensium erkauft und dem magister pictancie übertragen hat, der daraus jenen Schilling an die Priester und aus dem Ueberschuss die Bewirtung des Konventes beider Klöster bestreiten soll. Siegler: Abt und Konvent. A. d. 1335. feria tercia post annunciacionem dominicam. — K 447. 1335 März 29 (1334 März 9?) 360. Henricus dictus Ockevenre carnifex Treverensis und seine Gattin Katherina verpfänden dem Ysembardus dictus Sceuwe (e nachgetr.) oleator curie Treverensis für ihnen geliehene 20 Pfund Trierer Denare, die sie zur nächsten Fastnacht (carnisprivium) zurickzahlen sollen, ihr Haus in vico dicto Iudemire (aus Iudenmere korr.; Jüdemerstrasse) swischen dem Hause des Fridericus dictus de Bys pastor (lies pistor; vgl. Trierisches Archiv Ergh. XI nr. 240) und dem Grundstück des Wernerus (n nachgetr.) rector pet(r)ar(um) ibidem mit den 10 Schillingen Jahreszins, die es bringt (medianti- bus 10 solidis annui census ex eadem debitis), derart, dass er im Falle des Zahlungsverzuges das Haus veräussern dürfe in foro et loco Treverensi, sicut dicitur an mestitle' (so!) pro consecucione debiti sui predicti more civitatis Treverensis consueto und Nychilinus (aus Nycolaus korr.) der derzeitige schultetus Treverensis die Schuldner wegen etwaiger Rickstände ohne weiteres belangen soll, als ob ein förmliches Schöffenurteil vor ihm darüber ergangen wäre. Zeugen: die Herren Gelemannus de Pavone, Iacobus Rovere (dieser Name von L. nachgetr.) und Iacobus Ernesti scabini Treverenses. Siegler: auf Bitten der Aussteller der Schultheiss von Trier. D. a. dom. 1335. feria quarta post dominicam Letare Ierusalem'. — K 196, durchstrichen. Der Trierer Stil lässt hier das Jahr ungewiss. Zur Sache vgl. K. 197.
Strana 200
200 361. Nr. 361—368 Trier 1335 März 30. Erzbischof Baldewin erlässt Verordnungen für seine Diözese. K 338 a1). — Vgl. K 447. I. Nos Bald(ewinus) dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus sacri imperii per Gall(iam) archicancellarius statuimus et ordinamus sub pena excommunicationis late sententie immo verius alias per nos statutum renovamus, ut quilibet canoni- cus et beneficiatus seu alias in sacris existens tonsuram deferat clericalem; quam nisi deferat, ipsum in choro et capitulo ut ex- 2. Item prohi- communicatum, prout iuris est, volumus evitari. bemus, ne quis canonicus et beneficiatus seu alias existens in sacris vestimentis utatur, quibus brachia vel fimbrie seu alie extremi- tates vestimentorum cum eisdem vestimentis discordent in colore vel eciam wardecociis cum longis manicis pendentibus utatur. 3. Item prohibemus, ne quis canonicus et beneficiatus seu alias in sacris existens de cetero cinctus super vestem superiorem ec- clesiam, in qua religionem de iure vel consuetudine servare sit astrictus, ea hora presumat intrare quovismodo. 4. Item die is canonicis et clericis interdicimus et prohibemus tunicas superiores nodos habentes a tunicis huiusmodi superioribus in colore dis- crepantes et maxime ante pectus et in aliis locis inconsuetis. 5. Item inhibemus omnibus et singulis rectoribus parrochialium ecclesiarum, nea) aliquos presentent ad vicarias perpetuas suarum ecclesiarum, nisi consensus patronorum earundem ecclesiarum ad id accedat. 6. Item inhibemus archidyaconis nobis subditis, ne presentatos huiusmodi sine patronorum consensu admittant ad huiusmodi ecclesias vel eos instituant in eisdem, nisi eis prius constiterit consensum patronorum presentacionibus accessisse. 7. Preterea, ut premissa omnia et singula observentur et ne ali- quis ab eorum observacione pretextu ignorancie se possit excu- sare, precipimus omnibus et singulis ..decanis nobis subditis, ut eorum copiam recipiant infra mensem ab .. officialibus nostris Trever(ensibus) sive Confluen(tinis) et ea suis subditis publicent et diligenter faciant observari. Alioquin contra ipsos decanos procedemus, prout et in quantum hoc de iure fieri poterit et debebit. Datum Treveris XXX. die mensis marcii anno domini M°CCCXXX. quinto. I) Ueberschr.: Statutum ˛Statuimus'. + a) ne quis. 362. 1335. 363. 1335 April 7. Datum per copiam von Nr. 361 sub sigillo curie Treverensis sub a. d. feria 6. ante ramos palmarum. K 338. Mainz 1335 April 10. Iohannes de Frideberg (aus Fredeb. korr.) Propst von St. Moritz in Mainz, samt dem Domdekan von Mains und dem Magister Iacobus de Muttina (Mutena) Scolasticus von Tull päpstlicher Exekutor in Sachen der päpstlichen Provision des Albertus Finkonis Stiftsherrn von Aschaffenburg zu einer Stifts- stelle und Pfründe daselbst, an die Plebane der Pfarrkirchen St. Marien und St. Agaten daselbst, ferner zu Roda (Ober-Nieder-Roden), Munstere (Münster), Dyppburg (Dieburg), Omstad (Gross-Klein-Umstadt), Zymmern (Gross-Klein- Zimmern) und an Iohannes dictus Schelh(orn?) Mainzer Kleriker: er verleiht
200 361. Nr. 361—368 Trier 1335 März 30. Erzbischof Baldewin erlässt Verordnungen für seine Diözese. K 338 a1). — Vgl. K 447. I. Nos Bald(ewinus) dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus sacri imperii per Gall(iam) archicancellarius statuimus et ordinamus sub pena excommunicationis late sententie immo verius alias per nos statutum renovamus, ut quilibet canoni- cus et beneficiatus seu alias in sacris existens tonsuram deferat clericalem; quam nisi deferat, ipsum in choro et capitulo ut ex- 2. Item prohi- communicatum, prout iuris est, volumus evitari. bemus, ne quis canonicus et beneficiatus seu alias existens in sacris vestimentis utatur, quibus brachia vel fimbrie seu alie extremi- tates vestimentorum cum eisdem vestimentis discordent in colore vel eciam wardecociis cum longis manicis pendentibus utatur. 3. Item prohibemus, ne quis canonicus et beneficiatus seu alias in sacris existens de cetero cinctus super vestem superiorem ec- clesiam, in qua religionem de iure vel consuetudine servare sit astrictus, ea hora presumat intrare quovismodo. 4. Item die is canonicis et clericis interdicimus et prohibemus tunicas superiores nodos habentes a tunicis huiusmodi superioribus in colore dis- crepantes et maxime ante pectus et in aliis locis inconsuetis. 5. Item inhibemus omnibus et singulis rectoribus parrochialium ecclesiarum, nea) aliquos presentent ad vicarias perpetuas suarum ecclesiarum, nisi consensus patronorum earundem ecclesiarum ad id accedat. 6. Item inhibemus archidyaconis nobis subditis, ne presentatos huiusmodi sine patronorum consensu admittant ad huiusmodi ecclesias vel eos instituant in eisdem, nisi eis prius constiterit consensum patronorum presentacionibus accessisse. 7. Preterea, ut premissa omnia et singula observentur et ne ali- quis ab eorum observacione pretextu ignorancie se possit excu- sare, precipimus omnibus et singulis ..decanis nobis subditis, ut eorum copiam recipiant infra mensem ab .. officialibus nostris Trever(ensibus) sive Confluen(tinis) et ea suis subditis publicent et diligenter faciant observari. Alioquin contra ipsos decanos procedemus, prout et in quantum hoc de iure fieri poterit et debebit. Datum Treveris XXX. die mensis marcii anno domini M°CCCXXX. quinto. I) Ueberschr.: Statutum ˛Statuimus'. + a) ne quis. 362. 1335. 363. 1335 April 7. Datum per copiam von Nr. 361 sub sigillo curie Treverensis sub a. d. feria 6. ante ramos palmarum. K 338. Mainz 1335 April 10. Iohannes de Frideberg (aus Fredeb. korr.) Propst von St. Moritz in Mainz, samt dem Domdekan von Mains und dem Magister Iacobus de Muttina (Mutena) Scolasticus von Tull päpstlicher Exekutor in Sachen der päpstlichen Provision des Albertus Finkonis Stiftsherrn von Aschaffenburg zu einer Stifts- stelle und Pfründe daselbst, an die Plebane der Pfarrkirchen St. Marien und St. Agaten daselbst, ferner zu Roda (Ober-Nieder-Roden), Munstere (Münster), Dyppburg (Dieburg), Omstad (Gross-Klein-Umstadt), Zymmern (Gross-Klein- Zimmern) und an Iohannes dictus Schelh(orn?) Mainzer Kleriker: er verleiht
Strana 201
1335 März 30—Juni 1 201 dem persönlich erschienenen Albertus Finkonis die Pfrinde des verstorbenen Stiftsherrn Herrn Albertus dictus Dubhern, die jener unter der Voraussetzung, dass sie ihm von Rechts wegen gebihre, bereits empfangen hat, investiert ihn feierlich per annulum nostrum, unbeschadet der in einem Notariats- instrument ausführlich enthaltenen Erklärung Alberts, und befiehlt den Adressaten, persönlich in der Kirche zu Aschaffenburg Dekan, Kantor, Kustos und alle anderen Stiftsherren, Würdenträger und Beamte anzuhalten, dass sie bei den in den Prozessen des Iacobus de Mutena angedrohten Strafen der Exkommunikation, Suspension und des Interdiktes den Albertus Finkonis auf- nehmen und in Genuss seiner Pfründe setzen. Cum alias — D. Mogontie a. d. 1335. quarto idus aprilis. Zum Zeichen der Ausführung sollen sie diesen Brief besiegelt zuriickgeben. D. per copiam. — K 422. [1335 nach April 133. 364. Vor Dekan, Kantor, Kustos und den übrigen gegenwärtigen Stifts- herren von Aschaffenburg erklärt Albertus Finkonis Stiftsherr daselbst, dass er mit der vor ihnen erfolgten Verlesung der Nr. 363 von der früheren Ver- lesung in die cene domini proxime preterita (April 13), die vor dem Dekan und zahlreichen sich entfernenden und nicht zuhören wollenden Stiftsherren ante domum cappellarem der Kirche erfolgt sei, nicht zuricktrete. Coram vobis. Ohne Datum. — K 423. 365. 1335 April 15. An den bescheidenen Meister Rudolfus dictus Losse Kleriker Mainzer Diözese der Bruder Geraldus ordinis fratrum Minorum generalis minister et servus: verleiht ihm und seinem Bruder dem Knappen Hermannus die Ge- meinschaft aller Heilsmittel, das heisst die Bruderschaft des Ordens. Divinis erudimur — D. a. dom. 1335. XV. (nachgetr.) die mensis aprilis. — K 183. 366. Avignon 1335 April 27. Der Bruder Guillelmus prior generalis ordinis fratrum Heremitarum sancti Augustini an die ehrsamen Hermannus und Rudolfus dicti Losse Ge- brider: verleiht ihnen Anteil an allen Heilsmitteln, das heisst die Bruder- schaft seines Ordens; insbesondere soll nach ihrem Tode ihrer gedacht Aussteller mit dem sigillum werden wie der anderen Brüder. Siegler: der seiner confraternitas. Quia sancti propositi — D. Avinion(e) a. dom. 1335. (V nachgetr.) die XXVIIa mensis aprilis. — K 179. 367. Avignon 1335 Mai 1. Instrument des kaiserlichen öffentlichen Notars Iohannes de Crucenaco Klerikers Mainzer Diözese: a. 1335. ind. 3. die prima mensis maii pont. — Benedicti pape XII. a. primo hat in seiner Gegenwart der ehrbare Meister Rodolfus dictus Lusse Kleriker Mainzer Diözese Avinione in hospicio habi- tacionis des ehrbaren Herrn Engelbertus Rektors der Kirche in Etzel (?) Mainzer Diözese die abwesenden ehrbaren und bescheidenen Herren Dythmarus dictus Mule Stiftsherrn von St. Marien zu Erfurt, Wernherus de Adelemschen, Iohannes de Arwilre, dessen Brüder den Priester Conradus und den Kleriker Nicolaus de Erfordia Mainzer, Kölner und Trierer Diözesen zum Empfang der ihm verliehenen oder zu verleihenden Pfründe fin Nalbach] als seine Prokuratoren und nuncii speciales bestellt. Zeugen: die ehrbaren Engel- bertus (der erwähnte), Gerhardus de Besa Kleriker Mainzer Diözese und — D 94. Orig. mit dem Signet Iohannes Iohannis laicus Trecensis (Troyes). (4X 3 Kleeblätter im viergeteilten Kreise) des Notars. 368. 1335 Juni 1. Die Richter des Mainzer Stuhls an alle Leser dieser Urkunde: ent- scheiden die Klage des Klerikers Meister Rudolphus dictus Lusse gegen Albertus dictus Ackirman opidanus Ysenacensis (aus Ysnac. korr.) gemäss einer eingerückten Klageschrift Rudolfs, nach welcher Albert eine für die von ihm in terminis villarum Stregkede (Stregda) et Meynhard. (nur Meinris- husen [Wüstung] in Losses Ueberschrift) besessenen Aecker fällige Jahres- rente von 15 Denaren Eisenacher Münze dem Rudolf 14 Jahre lang, in Summa 17 Schillinge und 6 Denare, versessen und hinterzogen hat, im Prozesswege zu Rudolfs Gunsten. Noveritis quod cum magister — lata est hec sentencia a. d. 1335. kal. iunii. — K 237.
1335 März 30—Juni 1 201 dem persönlich erschienenen Albertus Finkonis die Pfrinde des verstorbenen Stiftsherrn Herrn Albertus dictus Dubhern, die jener unter der Voraussetzung, dass sie ihm von Rechts wegen gebihre, bereits empfangen hat, investiert ihn feierlich per annulum nostrum, unbeschadet der in einem Notariats- instrument ausführlich enthaltenen Erklärung Alberts, und befiehlt den Adressaten, persönlich in der Kirche zu Aschaffenburg Dekan, Kantor, Kustos und alle anderen Stiftsherren, Würdenträger und Beamte anzuhalten, dass sie bei den in den Prozessen des Iacobus de Mutena angedrohten Strafen der Exkommunikation, Suspension und des Interdiktes den Albertus Finkonis auf- nehmen und in Genuss seiner Pfründe setzen. Cum alias — D. Mogontie a. d. 1335. quarto idus aprilis. Zum Zeichen der Ausführung sollen sie diesen Brief besiegelt zuriickgeben. D. per copiam. — K 422. [1335 nach April 133. 364. Vor Dekan, Kantor, Kustos und den übrigen gegenwärtigen Stifts- herren von Aschaffenburg erklärt Albertus Finkonis Stiftsherr daselbst, dass er mit der vor ihnen erfolgten Verlesung der Nr. 363 von der früheren Ver- lesung in die cene domini proxime preterita (April 13), die vor dem Dekan und zahlreichen sich entfernenden und nicht zuhören wollenden Stiftsherren ante domum cappellarem der Kirche erfolgt sei, nicht zuricktrete. Coram vobis. Ohne Datum. — K 423. 365. 1335 April 15. An den bescheidenen Meister Rudolfus dictus Losse Kleriker Mainzer Diözese der Bruder Geraldus ordinis fratrum Minorum generalis minister et servus: verleiht ihm und seinem Bruder dem Knappen Hermannus die Ge- meinschaft aller Heilsmittel, das heisst die Bruderschaft des Ordens. Divinis erudimur — D. a. dom. 1335. XV. (nachgetr.) die mensis aprilis. — K 183. 366. Avignon 1335 April 27. Der Bruder Guillelmus prior generalis ordinis fratrum Heremitarum sancti Augustini an die ehrsamen Hermannus und Rudolfus dicti Losse Ge- brider: verleiht ihnen Anteil an allen Heilsmitteln, das heisst die Bruder- schaft seines Ordens; insbesondere soll nach ihrem Tode ihrer gedacht Aussteller mit dem sigillum werden wie der anderen Brüder. Siegler: der seiner confraternitas. Quia sancti propositi — D. Avinion(e) a. dom. 1335. (V nachgetr.) die XXVIIa mensis aprilis. — K 179. 367. Avignon 1335 Mai 1. Instrument des kaiserlichen öffentlichen Notars Iohannes de Crucenaco Klerikers Mainzer Diözese: a. 1335. ind. 3. die prima mensis maii pont. — Benedicti pape XII. a. primo hat in seiner Gegenwart der ehrbare Meister Rodolfus dictus Lusse Kleriker Mainzer Diözese Avinione in hospicio habi- tacionis des ehrbaren Herrn Engelbertus Rektors der Kirche in Etzel (?) Mainzer Diözese die abwesenden ehrbaren und bescheidenen Herren Dythmarus dictus Mule Stiftsherrn von St. Marien zu Erfurt, Wernherus de Adelemschen, Iohannes de Arwilre, dessen Brüder den Priester Conradus und den Kleriker Nicolaus de Erfordia Mainzer, Kölner und Trierer Diözesen zum Empfang der ihm verliehenen oder zu verleihenden Pfründe fin Nalbach] als seine Prokuratoren und nuncii speciales bestellt. Zeugen: die ehrbaren Engel- bertus (der erwähnte), Gerhardus de Besa Kleriker Mainzer Diözese und — D 94. Orig. mit dem Signet Iohannes Iohannis laicus Trecensis (Troyes). (4X 3 Kleeblätter im viergeteilten Kreise) des Notars. 368. 1335 Juni 1. Die Richter des Mainzer Stuhls an alle Leser dieser Urkunde: ent- scheiden die Klage des Klerikers Meister Rudolphus dictus Lusse gegen Albertus dictus Ackirman opidanus Ysenacensis (aus Ysnac. korr.) gemäss einer eingerückten Klageschrift Rudolfs, nach welcher Albert eine für die von ihm in terminis villarum Stregkede (Stregda) et Meynhard. (nur Meinris- husen [Wüstung] in Losses Ueberschrift) besessenen Aecker fällige Jahres- rente von 15 Denaren Eisenacher Münze dem Rudolf 14 Jahre lang, in Summa 17 Schillinge und 6 Denare, versessen und hinterzogen hat, im Prozesswege zu Rudolfs Gunsten. Noveritis quod cum magister — lata est hec sentencia a. d. 1335. kal. iunii. — K 237.
Strana 202
202 Nr. 369—375 Avignon 1335 Juni 6. 369. Der Mainzer Kleriker Heinrich Katzmann von Fritzlar quittiert dem Rudolf Losse über 31 Gulden für ein Exemplar der Dekretalen Gregors IX. K 1811). Omnibus presentes visuris ego Heynricus dictus Caczman de Friczlaria clericus Mogunt(ine) dyocesis cupio fore notum dominum Rudolfum dictum Losse clericum Mogunt(ine) dyocesis michi dedisse ac persolvisse XXXI florenos auri et boni ponderis, quos michi solvere tenebatur ex causa vendicionis quarundem decretalium sibi per me venditarum ac prestita sibi more Romane curie de evictione ac vicio caucione, de quibus quidem XXXI florenis michi, ut promissum est, solutis prefatum dominum Rudolfum, heredes ac successores ipsius quoscumque absolvo, libero atque quito et in signum solucionis ac quitacionis premissorum ego Heynricus Caczman predictus meum sigillum apposui huic carte. Datum Avinione anno domini M'CCCXXXV° tercia feria post festum penthecosten. I) Ueberschr.: Littera super solucione decretalium viridium. 1335 Juli 1. 370. Der Richter der Kurie des Herrn Iohannes de Treveri Archidiakons von St. Mauricius in Tholeya (Tholey) an der Trierer Kirche an den be- scheidenen Dekan des Landkapitels von Marcetum (Merzig): befiehlt ihm, nachdem dem Archidiakon und ihm als dessen Vertreter der bescheidene Meister Rudolfus dictus Lusse Kleriker durch den ehrenwerten Herrn Gotfridus Propst von St. Symeon in Trier als Patronatsherrn für die vakante Pfarr- kirche in Nailbach (Nalb-) präsentiert worden ist (Nr. 355), persönlich oder durch einen Anderen in der Kirche zu N. Alle, die einen Anspruch auf die- selbe zu haben glauben, ad feriam sextam proximam ante festum beati Kyliani (Juli 7) vor ihn zu laden; erscheint Niemand, wird er Rudolf investieren. Der Adressat soll schriftlich berichten. Cum discretus — D. a. dom. 1335. sabbato post festum beatorum Petri et Pauli apostolorum. Unterschrift. E(go) (oder Subskriptionszeichen) Ar(noldus ?) de Colonia. — K 239. 1335 Juli 3. An den bescheidenen Mann Richter des Herrn Iohannes Trierer Archi- diakons Egidius Dekan des Landkapitels von Marcetum (Merzig): meldet ihm durch Transfix an die zurickgesandte Nr. 370, dass er dasselbe feria secunda ante festum beati Kyliani wörtlich ausgeführt hat. Siegler: der Aus- steller. Noveritis quod presens — D. a. dom. 1335. die predicto. — K 240. 371. 372. 1335 Juli 8. Der Richter der Kurie des Herrn Archidiakonen Iohannes de Treveri an den Dekan des Landkapitels von Marcetum (Merzig): nachdem dem Archi- diakon und ihm als dessen Vertreter der bescheidene Kleriker Meister Rodolphus dictus Losse durch den ehrenwerten Herrn Gotfridus Propst von St. Symeon in Trier als Patronatsherrn für die vakante Pfarrkirche in Nail- bach (Nalb-) präsentiert worden ist (Nr. 355), hat er auf den 7. Juli Alle, die auf die Kirche einen Anspruch zu haben glauben, vor sich laden lassen (Nr. 370 f.); da an diesem Tage nur Rudolf, durch seinen Prokurator Konradus de Arwilre vertreten ist, hat er denselben per librum, ut moris est, investiert sowie ihm die Seelsorge und die Hut der Reliquien anvertraut und befiehlt dem Adressaten, ihn oder seinen Prokurator an Ort und Stelle per- sönlich oder durch einen Anderen in den Besitz der Kirche einzuweisen und ihm den Gehorsam der Pfarreiinsassen und den Genuss der Einkünfte zu verschaffen ; iber die Ausführung soll er schriftlich berichten. Cum discretus vir — D. a. dom. 1335. ipsa die beati Kyliani hora prime. — K 257.
202 Nr. 369—375 Avignon 1335 Juni 6. 369. Der Mainzer Kleriker Heinrich Katzmann von Fritzlar quittiert dem Rudolf Losse über 31 Gulden für ein Exemplar der Dekretalen Gregors IX. K 1811). Omnibus presentes visuris ego Heynricus dictus Caczman de Friczlaria clericus Mogunt(ine) dyocesis cupio fore notum dominum Rudolfum dictum Losse clericum Mogunt(ine) dyocesis michi dedisse ac persolvisse XXXI florenos auri et boni ponderis, quos michi solvere tenebatur ex causa vendicionis quarundem decretalium sibi per me venditarum ac prestita sibi more Romane curie de evictione ac vicio caucione, de quibus quidem XXXI florenis michi, ut promissum est, solutis prefatum dominum Rudolfum, heredes ac successores ipsius quoscumque absolvo, libero atque quito et in signum solucionis ac quitacionis premissorum ego Heynricus Caczman predictus meum sigillum apposui huic carte. Datum Avinione anno domini M'CCCXXXV° tercia feria post festum penthecosten. I) Ueberschr.: Littera super solucione decretalium viridium. 1335 Juli 1. 370. Der Richter der Kurie des Herrn Iohannes de Treveri Archidiakons von St. Mauricius in Tholeya (Tholey) an der Trierer Kirche an den be- scheidenen Dekan des Landkapitels von Marcetum (Merzig): befiehlt ihm, nachdem dem Archidiakon und ihm als dessen Vertreter der bescheidene Meister Rudolfus dictus Lusse Kleriker durch den ehrenwerten Herrn Gotfridus Propst von St. Symeon in Trier als Patronatsherrn für die vakante Pfarr- kirche in Nailbach (Nalb-) präsentiert worden ist (Nr. 355), persönlich oder durch einen Anderen in der Kirche zu N. Alle, die einen Anspruch auf die- selbe zu haben glauben, ad feriam sextam proximam ante festum beati Kyliani (Juli 7) vor ihn zu laden; erscheint Niemand, wird er Rudolf investieren. Der Adressat soll schriftlich berichten. Cum discretus — D. a. dom. 1335. sabbato post festum beatorum Petri et Pauli apostolorum. Unterschrift. E(go) (oder Subskriptionszeichen) Ar(noldus ?) de Colonia. — K 239. 1335 Juli 3. An den bescheidenen Mann Richter des Herrn Iohannes Trierer Archi- diakons Egidius Dekan des Landkapitels von Marcetum (Merzig): meldet ihm durch Transfix an die zurickgesandte Nr. 370, dass er dasselbe feria secunda ante festum beati Kyliani wörtlich ausgeführt hat. Siegler: der Aus- steller. Noveritis quod presens — D. a. dom. 1335. die predicto. — K 240. 371. 372. 1335 Juli 8. Der Richter der Kurie des Herrn Archidiakonen Iohannes de Treveri an den Dekan des Landkapitels von Marcetum (Merzig): nachdem dem Archi- diakon und ihm als dessen Vertreter der bescheidene Kleriker Meister Rodolphus dictus Losse durch den ehrenwerten Herrn Gotfridus Propst von St. Symeon in Trier als Patronatsherrn für die vakante Pfarrkirche in Nail- bach (Nalb-) präsentiert worden ist (Nr. 355), hat er auf den 7. Juli Alle, die auf die Kirche einen Anspruch zu haben glauben, vor sich laden lassen (Nr. 370 f.); da an diesem Tage nur Rudolf, durch seinen Prokurator Konradus de Arwilre vertreten ist, hat er denselben per librum, ut moris est, investiert sowie ihm die Seelsorge und die Hut der Reliquien anvertraut und befiehlt dem Adressaten, ihn oder seinen Prokurator an Ort und Stelle per- sönlich oder durch einen Anderen in den Besitz der Kirche einzuweisen und ihm den Gehorsam der Pfarreiinsassen und den Genuss der Einkünfte zu verschaffen ; iber die Ausführung soll er schriftlich berichten. Cum discretus vir — D. a. dom. 1335. ipsa die beati Kyliani hora prime. — K 257.
Strana 203
1335 Juni 6—Juli 17 203 1335 Juli 9. 373. An den Richter der Kurie des Herrn Iohannes Trierer Archidiakons Egidius Dekan des Landkapitels von Marcetum (Merzig): meldet ihm durch Transfix zu Nr. 372 dessen Ausführung dominica proxima post Kyliani. Siegler: der Aussteller Noveritis quod mandata — D. a. dom. 1335. dominica predicta hora misse. — K 257a. 1335 Juli 20. 374. Margareta de Virmmersdorf Witwe des Iacobus dictus Mumerson und Emundus ihr Sohn durch den ihm vom Offizial der Trierer Kurie zum Vor- mund (curator) gesetzten Philippus de Wizkirchen verkaufen ihre beiden Dörfer superius Wilre und inferius Wilre nuncupatas vulgariter Duppinwilre (Weiler bei Kochem) cum districtu, onere et honore in hominibus, iuris- dictionibus altis et bassis samt Zubehör mit Zustimmung des Erzbischofs Baldewin, von dem sie zu Lehen gehen, manu sociata parique consensu ac unanimi voluntate an Iohannes dictus Kacgele burgravius in Grimberch (y über m nachgetragen ; -burg) für bereits bar bezahlte 70 Pfund rechter und guter Trierer Pfennige und versprechen, Garantie dafür zu leisten; insbesondere verzichtet Margareta auf ihr privilegium dotis, dotalicii seu dotacionis propter nupcias. Siegler: auf Bitten der siegellosen Aussteller Erzbischof Baldewin zugleich zum Zeichen seiner Zustimmung unter Vorbehalt seiner Lehensrechte, der Offizial der Trierer Kurie zum Zeichen seiner Vormundschaftsbestellung, die Herren Thilmannus dominus de Swarczenberch und Philippus dominus de Wizkirchen milites. D. a. dom. 1335. feria quinta ante festum sancte Marie Magdalene. — K 424. 375. 1335 Juli 17. Erzbischof Baldewin von Trier befiehlt, gegen die bei den letzten Visitationen denunzierten Personen einzuschreiten. K 4601). Balde(winus) dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archi- episcopus et cetera dilectis nobis Helye preposito monasterii in Meynvelt et Iohanni de Duna cappellanis nostris necnon [Iohanni]a) I. Cum Iaquelonis curie nostre sigillifero salutem in domino. nonnulle persone tam religionis ecclesiastice quam seculares super diversis viciorum enormibus excessibus in nostris visitacionibus preteritis commissariis super hoc deputatis a nobis sint delate, nos igitur conscienciam nostram maculare nolentes nec volentes huiusmodi excessus oculis conniventibus dimittere incorrectos hinc est, quod vobis conmittimus districte precipiendo mandantes, qua tenus huiusmodi personas cuiuscunque status, ordinis, gradus vel condicionis existentes, ut premittitur, delatas, denunciatas vel eciam accusatas aut alias denunciatas vel denunciandas super excessibus dantes vobis quibuscunque Treveris coram vobis evocetis potestatem et mandatum speciale nec non plenam et liberam auctoritatem ipsis personis se defendere vel tueri volentibus arti- culos sive capitula super huiusmodi excessibus porrigendi, tradendi, fatentes seu convictos puniendi, corrigendi, absolvendi, eciam in casibus nobis reservatis sentencias et interlocutoria super hoc pro- ferendi, appellationes dandi et omnia alia et singula faciendi, que circa hoc sunt necessaria. 2. Commissionem autem nostram huiusmodi solum extendi volumus quoad iurisdictionem sedis nostre Trever(ensis), quod, si non omnes hiis negociis aut eorum ali quibus comode poteritis interesse, duo aut unus vestrum ea nichi lominus adinpleant et eciam exequantur, facientes, quod decreveritis auctoritate nostra per censuram ecclesiasticam firmiter observari.
1335 Juni 6—Juli 17 203 1335 Juli 9. 373. An den Richter der Kurie des Herrn Iohannes Trierer Archidiakons Egidius Dekan des Landkapitels von Marcetum (Merzig): meldet ihm durch Transfix zu Nr. 372 dessen Ausführung dominica proxima post Kyliani. Siegler: der Aussteller Noveritis quod mandata — D. a. dom. 1335. dominica predicta hora misse. — K 257a. 1335 Juli 20. 374. Margareta de Virmmersdorf Witwe des Iacobus dictus Mumerson und Emundus ihr Sohn durch den ihm vom Offizial der Trierer Kurie zum Vor- mund (curator) gesetzten Philippus de Wizkirchen verkaufen ihre beiden Dörfer superius Wilre und inferius Wilre nuncupatas vulgariter Duppinwilre (Weiler bei Kochem) cum districtu, onere et honore in hominibus, iuris- dictionibus altis et bassis samt Zubehör mit Zustimmung des Erzbischofs Baldewin, von dem sie zu Lehen gehen, manu sociata parique consensu ac unanimi voluntate an Iohannes dictus Kacgele burgravius in Grimberch (y über m nachgetragen ; -burg) für bereits bar bezahlte 70 Pfund rechter und guter Trierer Pfennige und versprechen, Garantie dafür zu leisten; insbesondere verzichtet Margareta auf ihr privilegium dotis, dotalicii seu dotacionis propter nupcias. Siegler: auf Bitten der siegellosen Aussteller Erzbischof Baldewin zugleich zum Zeichen seiner Zustimmung unter Vorbehalt seiner Lehensrechte, der Offizial der Trierer Kurie zum Zeichen seiner Vormundschaftsbestellung, die Herren Thilmannus dominus de Swarczenberch und Philippus dominus de Wizkirchen milites. D. a. dom. 1335. feria quinta ante festum sancte Marie Magdalene. — K 424. 375. 1335 Juli 17. Erzbischof Baldewin von Trier befiehlt, gegen die bei den letzten Visitationen denunzierten Personen einzuschreiten. K 4601). Balde(winus) dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archi- episcopus et cetera dilectis nobis Helye preposito monasterii in Meynvelt et Iohanni de Duna cappellanis nostris necnon [Iohanni]a) I. Cum Iaquelonis curie nostre sigillifero salutem in domino. nonnulle persone tam religionis ecclesiastice quam seculares super diversis viciorum enormibus excessibus in nostris visitacionibus preteritis commissariis super hoc deputatis a nobis sint delate, nos igitur conscienciam nostram maculare nolentes nec volentes huiusmodi excessus oculis conniventibus dimittere incorrectos hinc est, quod vobis conmittimus districte precipiendo mandantes, qua tenus huiusmodi personas cuiuscunque status, ordinis, gradus vel condicionis existentes, ut premittitur, delatas, denunciatas vel eciam accusatas aut alias denunciatas vel denunciandas super excessibus dantes vobis quibuscunque Treveris coram vobis evocetis potestatem et mandatum speciale nec non plenam et liberam auctoritatem ipsis personis se defendere vel tueri volentibus arti- culos sive capitula super huiusmodi excessibus porrigendi, tradendi, fatentes seu convictos puniendi, corrigendi, absolvendi, eciam in casibus nobis reservatis sentencias et interlocutoria super hoc pro- ferendi, appellationes dandi et omnia alia et singula faciendi, que circa hoc sunt necessaria. 2. Commissionem autem nostram huiusmodi solum extendi volumus quoad iurisdictionem sedis nostre Trever(ensis), quod, si non omnes hiis negociis aut eorum ali quibus comode poteritis interesse, duo aut unus vestrum ea nichi lominus adinpleant et eciam exequantur, facientes, quod decreveritis auctoritate nostra per censuram ecclesiasticam firmiter observari.
Strana 204
204 Nr. 376—377 3. Testes autem, qui fuerunt nominati, si se gracia, odio vel timore subtraxerint, eadem censura conpellatis veritati testimonium per- presentibus post nostram revocacionem minime valituris. hibere, oV° sub secreto nostro die Datum anno domini M'CCC XXX XVIIa mensis iulii. I) Ueberschr.: Correctionis post visitacionem conpromissum. + a) fehlt. [1335 Juli 197. 376. Derselbe an den Abt von St. Mathias extra muros Treverenses, den Burdekan von Trier und alle seine geistlichen Untertanen, die mit der Sache befasst werden: der Abt von St. Martin prope muros Treverenses ist von ihm mit der Untersuchung der zwiespältig auf Bo(emundus) de Saraponte Archi- diakon von Trier und Iohannes de Celobrio Kantor des Trierer Doms ge- fallenen Wahl für die durch den Tod des Propstes Petrus de Pallac(iolo) er- ledigte Propstei von St. Paulin betraut worden, hat nach langwierigem Pro- zess zu Gunsten Boemunds entschieden, wovon seine darüber ausgestellte Urkunde ausführlicher handelt, und Baldewin in offenem Briefe benach- richtigt; daraufhin und auf die Bitte des persönlich vor ihm erschienenen Boemund erteilt ihm der Erzbischof in anbetracht seiner Würdigkeit die Be- stätigung und investiert ihn, ihm die Verwaltung und Leitung der Propstei vertrauend, befiehlt den Adressaten, ihn persönlich in die Kirche zu St. Paulin einzuweisen, und Dekan und Kapitel, ihn aufzunchmen, ihm zu gehorchen und den Genuss der Propstei einsuräumen. Dudum prepositura — D. Trever(is) sub sigillo nostro die XIXa iulii a. d. 1335. — K 431; Orig. (mit anhängendem Siegel des Ausstellers) in Koblenz (Abt. 213 nr. 65): vgl. Goerz 77. 377. 1335 Juli 20. Die von Stein-Kallenfels, Wilhelm Flach von Schwarzen- berg und die von Kellenbach verbinden sich mit Erzbischof Baldewin. D 1381) Entwurf; zwei Originale in Koblenz Abt. 1 A nr. 827 (1) und 828 (2; dazu die gleichlautende und -zeitige Erklärung Ulrichs vom Stein) sowie eines in München Mains Erzst. fasc. 78. Die Reinschriften stimmen im Wesentlichen mit dem korrigierten D überein; vgl. nur N. n. I. Wir Brenner, Iohan und Eberharta) gebrudere, Iohan Plate, Emmerich, Hug und Frederichb) vom me c) Steyne “uff Kaldenfels ?, Wilhelm Flached) von Swarczenberg rittere, Frederich und Iohan & Gule von Kelenbache) und Wynant von Kme Steyn) deme selben Steyn knechte dun kunt allen luden, daz wir vor uns und alle §unser, der , die? .. gemeyner zû deme Steyne vor- genant f) und zu Kaldenfels", die itzunt sin oder her nach koment, uz genomen hern Iohang) von Elczh) und Wynanden1) v[on] Waldeckenk)", geredit und uns verbunden han gegen deme er- werdegen in gote vater und herren unserm herren hern Bald(e€ win)? erczebischove zû Trire, phleger der stifte zû Mencze und zû Spire, und den selben stiëften, daz wir wider en noch wider die selben drie stifte noch wider ir" dekeynen noch wider ymannen der selben drier stifte Trire, Mencze und Spire" nymmer nicht gedun sollen mit worten noch mit werken noch mit keynen stucke andern stucken, is en were danne, daz ieman uz den vorgenanten bischtomen unrecht teden uns oder ieman &unserm der vorgenanten? gemeyner, der mag sich mit sime teile des huses zû me Steyne behelfen, also daz er is vore uzgetragen habe mit urteylen unverzogelichen? vor dem bischove der vorgenanten byschdome", den der zu der ziit zû verantwertene 2. Were aber, daz er an gehoret «mit siner manne urteil ).
204 Nr. 376—377 3. Testes autem, qui fuerunt nominati, si se gracia, odio vel timore subtraxerint, eadem censura conpellatis veritati testimonium per- presentibus post nostram revocacionem minime valituris. hibere, oV° sub secreto nostro die Datum anno domini M'CCC XXX XVIIa mensis iulii. I) Ueberschr.: Correctionis post visitacionem conpromissum. + a) fehlt. [1335 Juli 197. 376. Derselbe an den Abt von St. Mathias extra muros Treverenses, den Burdekan von Trier und alle seine geistlichen Untertanen, die mit der Sache befasst werden: der Abt von St. Martin prope muros Treverenses ist von ihm mit der Untersuchung der zwiespältig auf Bo(emundus) de Saraponte Archi- diakon von Trier und Iohannes de Celobrio Kantor des Trierer Doms ge- fallenen Wahl für die durch den Tod des Propstes Petrus de Pallac(iolo) er- ledigte Propstei von St. Paulin betraut worden, hat nach langwierigem Pro- zess zu Gunsten Boemunds entschieden, wovon seine darüber ausgestellte Urkunde ausführlicher handelt, und Baldewin in offenem Briefe benach- richtigt; daraufhin und auf die Bitte des persönlich vor ihm erschienenen Boemund erteilt ihm der Erzbischof in anbetracht seiner Würdigkeit die Be- stätigung und investiert ihn, ihm die Verwaltung und Leitung der Propstei vertrauend, befiehlt den Adressaten, ihn persönlich in die Kirche zu St. Paulin einzuweisen, und Dekan und Kapitel, ihn aufzunchmen, ihm zu gehorchen und den Genuss der Propstei einsuräumen. Dudum prepositura — D. Trever(is) sub sigillo nostro die XIXa iulii a. d. 1335. — K 431; Orig. (mit anhängendem Siegel des Ausstellers) in Koblenz (Abt. 213 nr. 65): vgl. Goerz 77. 377. 1335 Juli 20. Die von Stein-Kallenfels, Wilhelm Flach von Schwarzen- berg und die von Kellenbach verbinden sich mit Erzbischof Baldewin. D 1381) Entwurf; zwei Originale in Koblenz Abt. 1 A nr. 827 (1) und 828 (2; dazu die gleichlautende und -zeitige Erklärung Ulrichs vom Stein) sowie eines in München Mains Erzst. fasc. 78. Die Reinschriften stimmen im Wesentlichen mit dem korrigierten D überein; vgl. nur N. n. I. Wir Brenner, Iohan und Eberharta) gebrudere, Iohan Plate, Emmerich, Hug und Frederichb) vom me c) Steyne “uff Kaldenfels ?, Wilhelm Flached) von Swarczenberg rittere, Frederich und Iohan & Gule von Kelenbache) und Wynant von Kme Steyn) deme selben Steyn knechte dun kunt allen luden, daz wir vor uns und alle §unser, der , die? .. gemeyner zû deme Steyne vor- genant f) und zu Kaldenfels", die itzunt sin oder her nach koment, uz genomen hern Iohang) von Elczh) und Wynanden1) v[on] Waldeckenk)", geredit und uns verbunden han gegen deme er- werdegen in gote vater und herren unserm herren hern Bald(e€ win)? erczebischove zû Trire, phleger der stifte zû Mencze und zû Spire, und den selben stiëften, daz wir wider en noch wider die selben drie stifte noch wider ir" dekeynen noch wider ymannen der selben drier stifte Trire, Mencze und Spire" nymmer nicht gedun sollen mit worten noch mit werken noch mit keynen stucke andern stucken, is en were danne, daz ieman uz den vorgenanten bischtomen unrecht teden uns oder ieman &unserm der vorgenanten? gemeyner, der mag sich mit sime teile des huses zû me Steyne behelfen, also daz er is vore uzgetragen habe mit urteylen unverzogelichen? vor dem bischove der vorgenanten byschdome", den der zu der ziit zû verantwertene 2. Were aber, daz er an gehoret «mit siner manne urteil ).
Strana 205
1335 Juli 19—20 205 an gehorte oder daz iz an ginge den ..bischof von Spire, so mogen wir daz vor ieme selbens dun uzdragen oder vor deme 3. Were ouch, ertzebischove von Mencze, der zu ziiden ist. daz wir oder ieman €unser der vorgenanten? gemeyner vom Steyne icht zû schaffene gewûnen mit unserm vor- genanten herren ertzebischof Bald(ewin) oder mit keyme siner nachkomen, in welicher der drier bischtome eyme daz sie, der mag sich mit sime teile des hus zu me Steyne behelfen, also daz er iz vore uz getragen habe "mit urteylen unverzogelichen" vor deme bischove, wider den er sich behelfen wil «mit des selben bischoves mannen urteiln, ane wo iz an gienge eynen bischof von §Trire Spire?, da mogen wir daz uzdragen vor Syme oder vor? dem erczebischove von Mencze, als da vore geschrieben 4a. ‘ Wo ouch unser vorgenanter herre, sine ..nach- ist. komen oder die iren mit uns oder mit der gemeyner eyme icht zu dune oder zu schaffene hetten, des sullen wir recht geben und nemen vor unserm vorgenanten herren oder vor deme siner nachkomen, den iz an gienge von sines oder der siner wegen . b. Und wo wir oder der vorgenanten .. gemeyner keyner mit unserm vorgenanten herren erczebischove Bald(ewin) oder mit keyme siner nachkomen in den drin stieften oder mit den iren oder sie mit uns oder mit unser eyme icht zu dune oder zû schaffene gewonnen, so sullen wir vor unserm vorgenanten herren ertzebischove Bald(ewin) oder vor deme siner nachkomen in der drier stifte eyme, den iz an gienge, recht geben und nemen? D. 5. Vortme were, daz wir oder unser der? gemeyner keyner nû oder hernach icht brechen diser vore oder nach ge- schriben stucke oder sie nicht enhilden, daz sullen wir und die gemeyner vorgenant uff richten dem vorgenanten unserm herren ertzebischove Bald(ewine), sinen stiften oder und? sinen nachkomen in den drin stiften bynnen vier wochen zu zelne von dem dage, als iz gevordert wirt zû me Steyne oder an ettes- lichen der selben gemeyner, die da wonhaftig weren, und sullent die .. gemeyner des gemeyners teil, der ubergriffen hait, da vore uff halden binnen den selben vier wechen? ane en oder keynen der siner dar uff zu lazene biz also lange, §biz daz den ..gemeynern der schade uff gericht und vergolden wirt. Daz selbe sol man zû glicher wiis ouch dun mit des ..gemeyners teile, der den brûch, der geschen were, nicht richten welde oder der dar zû nicht beholfen were. 6. Wir han ouch gered, wanne daz ieman komet, den man zû .. gemeyner zum Steyne oder zu Kaldenfels" entpheit oder enphahen wil, iz sie von ge bûrt, von hylich oder anders, ee man den' enphee oder zû gemeyneschaf laze komen, so sal er di gemeyner mit eyden und mit briven? wol versichernso sullen di gemeyner von yme «mit eide, brive und [silcherheit nemen, daz er? alle disem) vore und nachgeschriben stucke &zû) du und ? halde n und zû dune als wir sie gesworn han . 7m*). Und mitz disen stucken vor und nachgeschriben stucken?? sin wir ge- sunet und verslichtet umbe alle n schaden und sache, die wir
1335 Juli 19—20 205 an gehorte oder daz iz an ginge den ..bischof von Spire, so mogen wir daz vor ieme selbens dun uzdragen oder vor deme 3. Were ouch, ertzebischove von Mencze, der zu ziiden ist. daz wir oder ieman €unser der vorgenanten? gemeyner vom Steyne icht zû schaffene gewûnen mit unserm vor- genanten herren ertzebischof Bald(ewin) oder mit keyme siner nachkomen, in welicher der drier bischtome eyme daz sie, der mag sich mit sime teile des hus zu me Steyne behelfen, also daz er iz vore uz getragen habe "mit urteylen unverzogelichen" vor deme bischove, wider den er sich behelfen wil «mit des selben bischoves mannen urteiln, ane wo iz an gienge eynen bischof von §Trire Spire?, da mogen wir daz uzdragen vor Syme oder vor? dem erczebischove von Mencze, als da vore geschrieben 4a. ‘ Wo ouch unser vorgenanter herre, sine ..nach- ist. komen oder die iren mit uns oder mit der gemeyner eyme icht zu dune oder zu schaffene hetten, des sullen wir recht geben und nemen vor unserm vorgenanten herren oder vor deme siner nachkomen, den iz an gienge von sines oder der siner wegen . b. Und wo wir oder der vorgenanten .. gemeyner keyner mit unserm vorgenanten herren erczebischove Bald(ewin) oder mit keyme siner nachkomen in den drin stieften oder mit den iren oder sie mit uns oder mit unser eyme icht zu dune oder zû schaffene gewonnen, so sullen wir vor unserm vorgenanten herren ertzebischove Bald(ewin) oder vor deme siner nachkomen in der drier stifte eyme, den iz an gienge, recht geben und nemen? D. 5. Vortme were, daz wir oder unser der? gemeyner keyner nû oder hernach icht brechen diser vore oder nach ge- schriben stucke oder sie nicht enhilden, daz sullen wir und die gemeyner vorgenant uff richten dem vorgenanten unserm herren ertzebischove Bald(ewine), sinen stiften oder und? sinen nachkomen in den drin stiften bynnen vier wochen zu zelne von dem dage, als iz gevordert wirt zû me Steyne oder an ettes- lichen der selben gemeyner, die da wonhaftig weren, und sullent die .. gemeyner des gemeyners teil, der ubergriffen hait, da vore uff halden binnen den selben vier wechen? ane en oder keynen der siner dar uff zu lazene biz also lange, §biz daz den ..gemeynern der schade uff gericht und vergolden wirt. Daz selbe sol man zû glicher wiis ouch dun mit des ..gemeyners teile, der den brûch, der geschen were, nicht richten welde oder der dar zû nicht beholfen were. 6. Wir han ouch gered, wanne daz ieman komet, den man zû .. gemeyner zum Steyne oder zu Kaldenfels" entpheit oder enphahen wil, iz sie von ge bûrt, von hylich oder anders, ee man den' enphee oder zû gemeyneschaf laze komen, so sal er di gemeyner mit eyden und mit briven? wol versichernso sullen di gemeyner von yme «mit eide, brive und [silcherheit nemen, daz er? alle disem) vore und nachgeschriben stucke &zû) du und ? halde n und zû dune als wir sie gesworn han . 7m*). Und mitz disen stucken vor und nachgeschriben stucken?? sin wir ge- sunet und verslichtet umbe alle n schaden und sache, die wir
Strana 206
206 Nr. 377 biz uff disen hutegen tag in keyner hande wiis under eyn ander han oder haben mochten als von den criegen, darumb der gezog 8.n)Addatur hic ad unam geschen waz vor den Stein". litteram: Ez ist ouch geret, daz unsers vorgenanten herren ertze- bischoves Bald(ewines) erste nachkomen in dem ertzebischtome von Mencze den vorgenanten ..gemeynern zum Steyn eynen brif, der da stee nach dises unsers gegenwerdegen brives meynunge, geben sal mit sime ingesigele versigelt bynnen eynem vierteil iares nach der ziit, daz en die gemeyner vorgenanten an ieme kuntlichen vordern; und entede er des nicht bynnen dem selben vierteil iares, so en sullen ieme die ..gemeyner vorgenant als von disen stucken nicht verbûnden sin also lange, biz daz er en oder irer etteslicheme eynen solichen brif, als hie vore erludet ist, gegibet. Und wanne er den gegibit, so sullen die gemeyner schuldig und verbunden sin, zû tune und zû haldene als diser unser 9. Wir han ouch vor uns und alle gegenwerdegen brif heldet?. unser di" .. gemeyner vorgenant" ewigclichen in guden truwen globet und gesichert und zû den heilegen gesworn, alle dise vore und nachgeschreben stucke und ir ieglich besundern stete, veste und unverbruchlich ewigclichen zû haldene und nummer da wider zu dune in keyner hande wiis. Und wer da wider tede und oder°)? sie nicht enhilde, in gemeyneschaft oder be- sundern, der sal sin truwelos, erlos und meyneidig und dar zu in des babestes banne und in des «heiligen riches achte und sal man en vor bennyg und vor &eyn verzalten man) Nechtig halden. 10. Und han uns dar uber verzighgen und verzihen uns an diseme brive “aller vorderunge und? alles schirmes und hulfe, die wir hie wider von geistlichem oder werltlicheme rechte, von gewonheyt oder anders in keynerhande wiis haben mochten, uz- gescheiden allerleye argelist und alle geverde an allen disen vor 11. Und des zu eyner geschrieben stucken "und ir iglichem?. ewigen vestekeyt und zû eyme waren urkonde so han wir vor uns und aller §unser dere die? .. gemeyner vorgenant unser ingesigele an disen brif gehenket und han gebeden &et cetera die edeln und bidden an disem brive die edeln herren [hernP) Georgien greven von Veldentze, hern Friderichen wildegreven von Kirb(er)g hern9) Iohan wildegreven von Dûne und rugreven Cûnrad, daz sie ire ingesigele ouch wullen henken an disen brief zû eime getzûgnisse und zû eime ûr- kunde aller diser vorgeschriben dinge. 12. Unde wir greve Georgie von Veldencze, Friderich wildegreve von Kirb(er)g, Johan wildegreve von Dûne unde rugreve Cunrad vorgenante erkennen, daz wirs durch bede willen hern .. Brenners, Iohans und Everhardes gebrûdere, Iohans Plate, Emmeriches, Hûges und Frideriches vom me Steine, Wilhelms von Swarczenberg rittere, Frideriches und Iohans von Kellenbach unde Wynandes vom me Steyme knechte von iren und der vorgenannten gemeiner wegen unser ingesigele an disen brief han gehangen zu einem urkünde und zû einem geczûgnisse aller diser vorgeschrieben stücke, der gegeben ist, do man tzalte nach Cristus gebürte druzcenhundirt
206 Nr. 377 biz uff disen hutegen tag in keyner hande wiis under eyn ander han oder haben mochten als von den criegen, darumb der gezog 8.n)Addatur hic ad unam geschen waz vor den Stein". litteram: Ez ist ouch geret, daz unsers vorgenanten herren ertze- bischoves Bald(ewines) erste nachkomen in dem ertzebischtome von Mencze den vorgenanten ..gemeynern zum Steyn eynen brif, der da stee nach dises unsers gegenwerdegen brives meynunge, geben sal mit sime ingesigele versigelt bynnen eynem vierteil iares nach der ziit, daz en die gemeyner vorgenanten an ieme kuntlichen vordern; und entede er des nicht bynnen dem selben vierteil iares, so en sullen ieme die ..gemeyner vorgenant als von disen stucken nicht verbûnden sin also lange, biz daz er en oder irer etteslicheme eynen solichen brif, als hie vore erludet ist, gegibet. Und wanne er den gegibit, so sullen die gemeyner schuldig und verbunden sin, zû tune und zû haldene als diser unser 9. Wir han ouch vor uns und alle gegenwerdegen brif heldet?. unser di" .. gemeyner vorgenant" ewigclichen in guden truwen globet und gesichert und zû den heilegen gesworn, alle dise vore und nachgeschreben stucke und ir ieglich besundern stete, veste und unverbruchlich ewigclichen zû haldene und nummer da wider zu dune in keyner hande wiis. Und wer da wider tede und oder°)? sie nicht enhilde, in gemeyneschaft oder be- sundern, der sal sin truwelos, erlos und meyneidig und dar zu in des babestes banne und in des «heiligen riches achte und sal man en vor bennyg und vor &eyn verzalten man) Nechtig halden. 10. Und han uns dar uber verzighgen und verzihen uns an diseme brive “aller vorderunge und? alles schirmes und hulfe, die wir hie wider von geistlichem oder werltlicheme rechte, von gewonheyt oder anders in keynerhande wiis haben mochten, uz- gescheiden allerleye argelist und alle geverde an allen disen vor 11. Und des zu eyner geschrieben stucken "und ir iglichem?. ewigen vestekeyt und zû eyme waren urkonde so han wir vor uns und aller §unser dere die? .. gemeyner vorgenant unser ingesigele an disen brif gehenket und han gebeden &et cetera die edeln und bidden an disem brive die edeln herren [hernP) Georgien greven von Veldentze, hern Friderichen wildegreven von Kirb(er)g hern9) Iohan wildegreven von Dûne und rugreven Cûnrad, daz sie ire ingesigele ouch wullen henken an disen brief zû eime getzûgnisse und zû eime ûr- kunde aller diser vorgeschriben dinge. 12. Unde wir greve Georgie von Veldencze, Friderich wildegreve von Kirb(er)g, Johan wildegreve von Dûne unde rugreve Cunrad vorgenante erkennen, daz wirs durch bede willen hern .. Brenners, Iohans und Everhardes gebrûdere, Iohans Plate, Emmeriches, Hûges und Frideriches vom me Steine, Wilhelms von Swarczenberg rittere, Frideriches und Iohans von Kellenbach unde Wynandes vom me Steyme knechte von iren und der vorgenannten gemeiner wegen unser ingesigele an disen brief han gehangen zu einem urkünde und zû einem geczûgnisse aller diser vorgeschrieben stücke, der gegeben ist, do man tzalte nach Cristus gebürte druzcenhundirt
Strana 207
1335 Juli 21—August 207 iar, darnach in dem fumf und drizigesten iare des dunrestages vor sente Marien Magdalenen dage. I) Ueberschr. in D: Obligacio illorum de Lapide cum domino Trever(ensi). + a) Everh. 1, 2. + b) Frid. 1. + c) von deme selben 1. + d) Vlachche 1. + e) Kellenb. 1. + f) fehlt 1, 2. + g) Iohanne I. + h) Elz 2. + i) Wynande 1, 2. + k) Waldecke 1. † 1) zu 2. + m) die 1, 2. + m*) Kap. 7 und 8 sind in D irrtümlich swischen cap. 10 u. 1l eingeschaltet. + n) cap. 8 fehlt in I; + o) unde 1, 2. + dies ist also die una littera. p) hern — dage fehlt D. + q) erg hern auf Rasur 1. 378. Trier 1335 Juli 21. Erzbischof Baldewin an den frommen Abt von St. Martin bei den Mauern von Trier und beliebige andere Geistliche: nach dem Tode des letzten Dompropstes von Trier Nycolaus de Hunolsteyn haben Dekan und Kapitel den Iohannes de Celobrio gewählt und Baldewin unter Mitteilung der bezig- lichen Verhandlungen sowie des Wahldekrets um Bestätigung und Investitur gebeten (4 Originalausfertigungen in Koblenz Abt. I D nr. 535) ; darauf hat dieser, nachdem an dem anberaumten Termin, der feria sexta ante festum beate Marie Magdalene (Juli 21) hora prime bis zur hora vesperarum kein Einspruch erfolgt ist, die Bestätigung erteilt und Johannes per birretum nostrum investiert und eingesetzt ; er befiehlt den Adressaten, ihn einzuweisen sowie Dekan, Kapitel und die anderen Untertanen der Propstei, ihn binnen 3 Tagen nach erfolgter Insinuation aufzunehmen; jene sollen Baldewin schrift- lich berichten. Siegler: der Aussteller. Nuper prepositura — D. Treveris a. dom. 1335. die XXIa mensis iulii. — K 489. — Ein innerer Zusammen- hang besteht mit Nr. 376. 379. [1335 Juli—August]. Derselbe berichtet Kaiser Ludwig von seiner Fehde gegen Heinrich von Hohenstein und bittet um Beistand gegen den Markgrafen von Meissen. K 5301). — Zur Sache vgl. Beyer, bes. 18 f. Liebir herre! I. Wizzent, daz wir umb soliche sache, als wir uch zû andirn ziiden enboten han, zû Duringen komen sin und han da angegriffen unsiu viende und mit namen grevin Henrich von Hoenstein, des Sündirshusin ist, der uns und dem stifte von Mencze von langer ziit biz her viel unrechtes hoch- fertlichen getan hat und noch tût, den ir umb unsir bede willen mit uwern gûten boten und uwern brieven dicke dar umb ervolgit 2. Und binnen diesen dingena) hant des marggreven hant. von Myssen, uwers eidens, amtlute unt frûnt unsir frund, die nie uff sinen schaden quamen noch kommen wolden und die sin und siner amptlûte unbesorgit waren, nider geworfen und schede- lichen gevangen, also daz wir uns des zû yme nit virsien enhetten. Und hetten gerne geseen, daz er die gevangen in uwer hant ge- stalt hatte, ob sie zu rechte gevangen weren, daz er daz hette genozzenb). Des enkûnden wir nicht bekommen. 3. Dar umb bitden und manen wir uch flizzelich, lieber herre, daz ir uns wider den vorgenanten marggreven und unser viende genedig und beholfen wollent sin, als wir uch wal gloubin und ir uns schuldig sint. Und daz ir nit engloubent, ob uch yman icht andirs von uns sagete, uwern genedigen willen lazzent uns wider wizzen mit desen boden. Datum. I) Ueberschr.: Miss(iva) ad Bavarum. + a) von L. in Licke nachgetr. † b) no unsicher.
1335 Juli 21—August 207 iar, darnach in dem fumf und drizigesten iare des dunrestages vor sente Marien Magdalenen dage. I) Ueberschr. in D: Obligacio illorum de Lapide cum domino Trever(ensi). + a) Everh. 1, 2. + b) Frid. 1. + c) von deme selben 1. + d) Vlachche 1. + e) Kellenb. 1. + f) fehlt 1, 2. + g) Iohanne I. + h) Elz 2. + i) Wynande 1, 2. + k) Waldecke 1. † 1) zu 2. + m) die 1, 2. + m*) Kap. 7 und 8 sind in D irrtümlich swischen cap. 10 u. 1l eingeschaltet. + n) cap. 8 fehlt in I; + o) unde 1, 2. + dies ist also die una littera. p) hern — dage fehlt D. + q) erg hern auf Rasur 1. 378. Trier 1335 Juli 21. Erzbischof Baldewin an den frommen Abt von St. Martin bei den Mauern von Trier und beliebige andere Geistliche: nach dem Tode des letzten Dompropstes von Trier Nycolaus de Hunolsteyn haben Dekan und Kapitel den Iohannes de Celobrio gewählt und Baldewin unter Mitteilung der bezig- lichen Verhandlungen sowie des Wahldekrets um Bestätigung und Investitur gebeten (4 Originalausfertigungen in Koblenz Abt. I D nr. 535) ; darauf hat dieser, nachdem an dem anberaumten Termin, der feria sexta ante festum beate Marie Magdalene (Juli 21) hora prime bis zur hora vesperarum kein Einspruch erfolgt ist, die Bestätigung erteilt und Johannes per birretum nostrum investiert und eingesetzt ; er befiehlt den Adressaten, ihn einzuweisen sowie Dekan, Kapitel und die anderen Untertanen der Propstei, ihn binnen 3 Tagen nach erfolgter Insinuation aufzunehmen; jene sollen Baldewin schrift- lich berichten. Siegler: der Aussteller. Nuper prepositura — D. Treveris a. dom. 1335. die XXIa mensis iulii. — K 489. — Ein innerer Zusammen- hang besteht mit Nr. 376. 379. [1335 Juli—August]. Derselbe berichtet Kaiser Ludwig von seiner Fehde gegen Heinrich von Hohenstein und bittet um Beistand gegen den Markgrafen von Meissen. K 5301). — Zur Sache vgl. Beyer, bes. 18 f. Liebir herre! I. Wizzent, daz wir umb soliche sache, als wir uch zû andirn ziiden enboten han, zû Duringen komen sin und han da angegriffen unsiu viende und mit namen grevin Henrich von Hoenstein, des Sündirshusin ist, der uns und dem stifte von Mencze von langer ziit biz her viel unrechtes hoch- fertlichen getan hat und noch tût, den ir umb unsir bede willen mit uwern gûten boten und uwern brieven dicke dar umb ervolgit 2. Und binnen diesen dingena) hant des marggreven hant. von Myssen, uwers eidens, amtlute unt frûnt unsir frund, die nie uff sinen schaden quamen noch kommen wolden und die sin und siner amptlûte unbesorgit waren, nider geworfen und schede- lichen gevangen, also daz wir uns des zû yme nit virsien enhetten. Und hetten gerne geseen, daz er die gevangen in uwer hant ge- stalt hatte, ob sie zu rechte gevangen weren, daz er daz hette genozzenb). Des enkûnden wir nicht bekommen. 3. Dar umb bitden und manen wir uch flizzelich, lieber herre, daz ir uns wider den vorgenanten marggreven und unser viende genedig und beholfen wollent sin, als wir uch wal gloubin und ir uns schuldig sint. Und daz ir nit engloubent, ob uch yman icht andirs von uns sagete, uwern genedigen willen lazzent uns wider wizzen mit desen boden. Datum. I) Ueberschr.: Miss(iva) ad Bavarum. + a) von L. in Licke nachgetr. † b) no unsicher.
Strana 208
Nr. 381—384 208 [1335] September 14. 380. Die Grafen von Beichlingen und Mansfeld, der Herr von Heldrungen und die Burggrafen von Kirchberg berichten dem Erzbischof Baldewin über ihr schwieriges Verhältnis zum Markgrafen von Meissen. K 1461). — Zur Sache vgl. Beyer 23 ff. Schon am 11. Oktober kommt es zu einem Waffenstillstand zwischen den meisten der hier genannten Herren und dem Markgrafen (v. Reitzenstein Regesten der Grafen von Orlamünde 152, Joh. Müller: Mitteilungen des Altertumsverein zu Plauen i. Vogtl. III S. XL nr. 333). Dem erbern in gothe vatere unde herena) unseme lieben herren Baldewine erzebischove zcu Trire eyme vormunden des stiftes czu Mencze enpiten wir Henrich von gatesa) gnaden greve czu Bychelingen, Frederich unse son, Busse greve czu Mannes- felt, Friderich greve von Bichelingen herre czu Rotenburg, Friderich herre czu Helderungen, Albrecht und Hartman ge- brudere boregreven von Kerchberg unse willege dienst czu allen 1. Lieber unde gnediger herre, wir kundigen gecziten bereit. uch, daz der dechan von Mencze von uwer wenb) uns sere umme hulfe gemant hat. Des si wir lange begernde gewest, daz ir uns uvere rotgeben hetten gesant, dife] c) wir mochten gesprechen umme unse not. Wanne der von Honsteyn, der lit uns sere in deme wege unde es uns bose gen unseme herren dem maregreven umme sulche hulfe, die wir uch han gethan. Des ha wir uns geczogen in eyn vorwort dorch eyne frist gegen unsem herena) dem marc- greven unde beten uch, liber unde gnediger herre, daz ir uns nach wollet sende uwere rotengeben eder den dechant, mit deme 2. Auch sullet ir wizzen, wir mogen rede umme alle sache. ir en wollet uwer gnade czu uns kere unde ir en wollet uns wol daran beware unde begnade, so vorchea) wir, ab der maregreve sich met der stat czu Erforthe eyne, unde berichea), dacz her uf uns valle unde uns vorterbe. Waz der von Honsten dar czu ge- 3. Wir bethen ouch, waz dun mochte, daz tethe hern gerne. der apt von Oldessleybin von unser aller wena) werbet, daz ir daz vornemet gnedecliche unde eme geloubet. Gegeben an des heligen crucis tage under eme ansegele, des wir alle gebruchen. I) Ueberschr.: Littera confederatorum cum domino Trever(ensi) de Thur(ingia). + a) K. + b) = wegen. + c) dir (e über i). 381. Lager vor Döllstadt 1335 Oktober 1. Erzbischof Baldewin sendet Boten zum Abt Heinrich von Fulda, um ein Bündnis abzuschliessen. K 1871). Mittimus ad Domine Fulden(sis), amice sincere dilecte! vos seu vestros amicos per vos ad infrascripta deputatos Siffridum de Hallis cantorem sancte Marie Erforden(sis), Rudolfum dictum Losse notarium nostrum una cum aliis amicis nostris, quos ad hoc assumserint, ad tractandum et perficiendum vobiscum aut cum pretactis amicis vestris super confederacionibus et ligis inter nos rogantes et requirentes vos aut prefatos vestros mutuo ineundis
Nr. 381—384 208 [1335] September 14. 380. Die Grafen von Beichlingen und Mansfeld, der Herr von Heldrungen und die Burggrafen von Kirchberg berichten dem Erzbischof Baldewin über ihr schwieriges Verhältnis zum Markgrafen von Meissen. K 1461). — Zur Sache vgl. Beyer 23 ff. Schon am 11. Oktober kommt es zu einem Waffenstillstand zwischen den meisten der hier genannten Herren und dem Markgrafen (v. Reitzenstein Regesten der Grafen von Orlamünde 152, Joh. Müller: Mitteilungen des Altertumsverein zu Plauen i. Vogtl. III S. XL nr. 333). Dem erbern in gothe vatere unde herena) unseme lieben herren Baldewine erzebischove zcu Trire eyme vormunden des stiftes czu Mencze enpiten wir Henrich von gatesa) gnaden greve czu Bychelingen, Frederich unse son, Busse greve czu Mannes- felt, Friderich greve von Bichelingen herre czu Rotenburg, Friderich herre czu Helderungen, Albrecht und Hartman ge- brudere boregreven von Kerchberg unse willege dienst czu allen 1. Lieber unde gnediger herre, wir kundigen gecziten bereit. uch, daz der dechan von Mencze von uwer wenb) uns sere umme hulfe gemant hat. Des si wir lange begernde gewest, daz ir uns uvere rotgeben hetten gesant, dife] c) wir mochten gesprechen umme unse not. Wanne der von Honsteyn, der lit uns sere in deme wege unde es uns bose gen unseme herren dem maregreven umme sulche hulfe, die wir uch han gethan. Des ha wir uns geczogen in eyn vorwort dorch eyne frist gegen unsem herena) dem marc- greven unde beten uch, liber unde gnediger herre, daz ir uns nach wollet sende uwere rotengeben eder den dechant, mit deme 2. Auch sullet ir wizzen, wir mogen rede umme alle sache. ir en wollet uwer gnade czu uns kere unde ir en wollet uns wol daran beware unde begnade, so vorchea) wir, ab der maregreve sich met der stat czu Erforthe eyne, unde berichea), dacz her uf uns valle unde uns vorterbe. Waz der von Honsten dar czu ge- 3. Wir bethen ouch, waz dun mochte, daz tethe hern gerne. der apt von Oldessleybin von unser aller wena) werbet, daz ir daz vornemet gnedecliche unde eme geloubet. Gegeben an des heligen crucis tage under eme ansegele, des wir alle gebruchen. I) Ueberschr.: Littera confederatorum cum domino Trever(ensi) de Thur(ingia). + a) K. + b) = wegen. + c) dir (e über i). 381. Lager vor Döllstadt 1335 Oktober 1. Erzbischof Baldewin sendet Boten zum Abt Heinrich von Fulda, um ein Bündnis abzuschliessen. K 1871). Mittimus ad Domine Fulden(sis), amice sincere dilecte! vos seu vestros amicos per vos ad infrascripta deputatos Siffridum de Hallis cantorem sancte Marie Erforden(sis), Rudolfum dictum Losse notarium nostrum una cum aliis amicis nostris, quos ad hoc assumserint, ad tractandum et perficiendum vobiscum aut cum pretactis amicis vestris super confederacionibus et ligis inter nos rogantes et requirentes vos aut prefatos vestros mutuo ineundis
Strana 209
1335 September 14—Dezember 13 209 amicos, quatenus amicis nostris predictis in hiis, que circa premissa egerint aut dixerint, fidem adhibere velitis nostro nomine creditivam. Datum in castris ante Tullestete kalendis octob(ris) anno †oV° sub sigillo nostro secreto a tergo. domini M°CCCXXX Ex parte domini Treverens(is) sancte Mogunt(ine) sedis provisoris. I) Ueberschr.: Potestas data cantori Erford(ensi) et michi ad tractandum cum domino Fuldensi. 1335 Oktober 24. 382. Rudolf und Hermann gebrudere genant Lossen verkaufen ihren Vettern Hanse und Dietzel Lossen eine Hufe mit Hof zu Stochusen (aus Stachusen zunächst zu Stoichusen korr.; Stockhausen), die jetzt Heynrichis Nickels styf- muter zu Erbe inne hat, einen Hof zu Luppencze (Grossen-Lupnitz), den die Reinboten (b aus p korr.) inne hat, und die obersten leybin an der kemanaten (!) zu Ysenach, was Alles diese ihnen für 5 Mark lötigen Silbers verkauft haben, wiederum für dieselbe Summe, die sie zahlen sollen vor Martini, wie sie selbst es getan hatten, nachdem die Käufer die Zinsen bereits eingenommen hatten, oder bis Michaelis nächsten Jahres, in welchem Falle sie so lange im Besitze des Objektes bleiben. Siegler: die Aussteller. — der gegeben ist, do man zalde (davor sreyp getilgt) nach Cristes geborte druzenhundert iar, dar nach in dem funf unde drizegesten iare, des tinstages vor sancte Symonis unde Iudas tage der heilgen apostelen. — K 180; durchstrichen. Aschaffenburg 1335 November 13. 383. Instrument der öffentlichen kaiserlichen Notare, Kleriker Mainzer Diözese Theodericus dictus Hake de Wizzense und Gerlacus Henrici de Buts- pach (o über u) über eine a. 1335, die 13. mensis novembris, hora eiusdem diei quasi prima ind. 4., pont. — Benedicti — pape XIImi a. I. in consistorio ante rufam ianuam, ubi iudices ecclesie Aschaffenburgensis — solent iudicio ec- clesiastico presidere, durch den ehrenwerten Meister Rudolfus dictus Lusse Kleriker des Königs Johann von Böhmen und des Erzbischofs Baldewin, vor- gelegte schriftliche Erklärung des Inhalts: frühzeitig nach Gottes Ratschluss beider Eltern beraubt, lange unter Vormundschaft und noch jetzt in talibus annis, in quibus lesus iunior factus maior in integrum restituitur de iure canonico et civili, protestiert er vor den genannten Notaren und dem ganzen Umstand, dass er der Veräusserung aller Besitzungen seiner Eltern und anderen Verwandten, auf die er irgend ein Recht hat, durch jene, soweit sie nach Beginn seines 26. Lebensjahres ohne seine ausdriickliche Zustimmung erfolgt ist oder erfolgen wird, nicht zustimme, ferner dass temporibus mee pupillaris etatis, item temporibus hostilitatum, item temporibus mearum ab- senciarum me in alienis ex necessariis vel honestis causis existente provinciis in Bezug auf ihn keine Verjährung eingetreten sei (nulla prescripcio vel usu- cepio — mihi cucurrit), dass er diese Erklärung, wenn nötig, auch anderwärts erneuern will; zu seinen Prokuratoren und Sachwaltern ernennt er die ab- wesenden bescheidenen Herren Priester Hermannus dictus Gansouge, die Meister Cristianus de Aquisgrani, Gerhardus de Frankenford in Romana curia, Waltherus de Casle et Porphirius in sede Maguntina procuratores, Meister Ulricus rector parvulorum apud sanctum Georgium Isenacensem, die Kleriker Gerardus de Besa und Bertholdus dictus Porditz sowie Conradus et Iohannes nati Henrici centurionis de Apechenellende und Iohannes de Mila Mainzer und Kölner Diözese, um lingua laica vel latina in iudiciis et extra diese Erklärung zu vertreten, und mit anderen bestimmten Vollmachten. Zeugen: die bescheidenen und ehrbaren Herr Iohannes de Treveri Stiftsherr von Aschaffenburg, Iohannes de Bensheim, Iohannes Villini (2) clerici und Iohannes natus Iohannis dicti Quedenboum laicus. — K 265. 384. Trier 1335 Dezember 13. Erzbischof Baldewin sancte Moguntine sedis in spiritualibus et temporali- bus provisor an die Kantoren sancti Bartholomei Frankenfordensis et sancti Martini Pingwen(sis) (Bingen) ecclesiarum: beauftragt sie, den von Rudolfus dictus Lusse Pastor der Kirche in Nalbach (Nalb-) seinem Kleriker und Nova Alamanniae 14
1335 September 14—Dezember 13 209 amicos, quatenus amicis nostris predictis in hiis, que circa premissa egerint aut dixerint, fidem adhibere velitis nostro nomine creditivam. Datum in castris ante Tullestete kalendis octob(ris) anno †oV° sub sigillo nostro secreto a tergo. domini M°CCCXXX Ex parte domini Treverens(is) sancte Mogunt(ine) sedis provisoris. I) Ueberschr.: Potestas data cantori Erford(ensi) et michi ad tractandum cum domino Fuldensi. 1335 Oktober 24. 382. Rudolf und Hermann gebrudere genant Lossen verkaufen ihren Vettern Hanse und Dietzel Lossen eine Hufe mit Hof zu Stochusen (aus Stachusen zunächst zu Stoichusen korr.; Stockhausen), die jetzt Heynrichis Nickels styf- muter zu Erbe inne hat, einen Hof zu Luppencze (Grossen-Lupnitz), den die Reinboten (b aus p korr.) inne hat, und die obersten leybin an der kemanaten (!) zu Ysenach, was Alles diese ihnen für 5 Mark lötigen Silbers verkauft haben, wiederum für dieselbe Summe, die sie zahlen sollen vor Martini, wie sie selbst es getan hatten, nachdem die Käufer die Zinsen bereits eingenommen hatten, oder bis Michaelis nächsten Jahres, in welchem Falle sie so lange im Besitze des Objektes bleiben. Siegler: die Aussteller. — der gegeben ist, do man zalde (davor sreyp getilgt) nach Cristes geborte druzenhundert iar, dar nach in dem funf unde drizegesten iare, des tinstages vor sancte Symonis unde Iudas tage der heilgen apostelen. — K 180; durchstrichen. Aschaffenburg 1335 November 13. 383. Instrument der öffentlichen kaiserlichen Notare, Kleriker Mainzer Diözese Theodericus dictus Hake de Wizzense und Gerlacus Henrici de Buts- pach (o über u) über eine a. 1335, die 13. mensis novembris, hora eiusdem diei quasi prima ind. 4., pont. — Benedicti — pape XIImi a. I. in consistorio ante rufam ianuam, ubi iudices ecclesie Aschaffenburgensis — solent iudicio ec- clesiastico presidere, durch den ehrenwerten Meister Rudolfus dictus Lusse Kleriker des Königs Johann von Böhmen und des Erzbischofs Baldewin, vor- gelegte schriftliche Erklärung des Inhalts: frühzeitig nach Gottes Ratschluss beider Eltern beraubt, lange unter Vormundschaft und noch jetzt in talibus annis, in quibus lesus iunior factus maior in integrum restituitur de iure canonico et civili, protestiert er vor den genannten Notaren und dem ganzen Umstand, dass er der Veräusserung aller Besitzungen seiner Eltern und anderen Verwandten, auf die er irgend ein Recht hat, durch jene, soweit sie nach Beginn seines 26. Lebensjahres ohne seine ausdriickliche Zustimmung erfolgt ist oder erfolgen wird, nicht zustimme, ferner dass temporibus mee pupillaris etatis, item temporibus hostilitatum, item temporibus mearum ab- senciarum me in alienis ex necessariis vel honestis causis existente provinciis in Bezug auf ihn keine Verjährung eingetreten sei (nulla prescripcio vel usu- cepio — mihi cucurrit), dass er diese Erklärung, wenn nötig, auch anderwärts erneuern will; zu seinen Prokuratoren und Sachwaltern ernennt er die ab- wesenden bescheidenen Herren Priester Hermannus dictus Gansouge, die Meister Cristianus de Aquisgrani, Gerhardus de Frankenford in Romana curia, Waltherus de Casle et Porphirius in sede Maguntina procuratores, Meister Ulricus rector parvulorum apud sanctum Georgium Isenacensem, die Kleriker Gerardus de Besa und Bertholdus dictus Porditz sowie Conradus et Iohannes nati Henrici centurionis de Apechenellende und Iohannes de Mila Mainzer und Kölner Diözese, um lingua laica vel latina in iudiciis et extra diese Erklärung zu vertreten, und mit anderen bestimmten Vollmachten. Zeugen: die bescheidenen und ehrbaren Herr Iohannes de Treveri Stiftsherr von Aschaffenburg, Iohannes de Bensheim, Iohannes Villini (2) clerici und Iohannes natus Iohannis dicti Quedenboum laicus. — K 265. 384. Trier 1335 Dezember 13. Erzbischof Baldewin sancte Moguntine sedis in spiritualibus et temporali- bus provisor an die Kantoren sancti Bartholomei Frankenfordensis et sancti Martini Pingwen(sis) (Bingen) ecclesiarum: beauftragt sie, den von Rudolfus dictus Lusse Pastor der Kirche in Nalbach (Nalb-) seinem Kleriker und Nova Alamanniae 14
Strana 210
210 Nr. 385—388 Albertus dictus Finke de Heilgenstat (Heiligenstadt) bepfründetem Stiftsherrn von Aschaffenburg beabsichtigten Pfründentausch, falls es rechtlich dabei zu- gehe, zu vollziehen. In negocio permutacionis — D. Treveris idus (!) decembris — K 229a, eingerückt in Nr. 385 a. d. 1335. sub sigillo nostro secreto. Bingen 1335 Dezember 18. 385. Instrument des Petrus Gotschalci de Andernaco (Andernach) Trierer Geistlichen publicus imperiali auctoritate et sancte sedis Moguntine notarius : vor ihm und den bescheidenen Iohannes Dylo (Dylonis?) de Frankenfort und Ortliebus Geistlichen als Zeugen haben a. 1335. XV. kal. mensis ianuarii, quod fuit feria secunda proxima ante diem beati Thome apostoli, circa crepusculum noctis, in curia des Erzbischofs von Mainz in opido Ping(wensi) sita, ind. quarta, pont. — Benedicti pape XII. a. 2. die ehrenwerten Herren Kantoren sancti Bartholomei Frankenfordensis et sancti Martini Pingwensis ecclesiarum auf Grund der am Schlusse mitgeteilten Nr. 384 Kommissare Erzbischof Baldewins in Sachen des von Rudolfus dictus Lusse Pastor von Nailbach (aus Nalbach korr.; Nalb-) und Albertus dictus Finke de Heilgenstat (Heiligen- stadt) bepfründeten Stiftsherrn von Aschaffenburg geplanten Pfründentausches sich von Albert und Iohannes de Papperg Kleriker, dem Prokurator Rudolfs, die Rechtmässigkeit der Sache beschwören lassen, die in ihre Hände auf- gelassenen Pfründen empfangen und Johannes für Rudolf nach A., Albert nach N. versetzt. — K 229. 386. Eisenach 1336 Januar 28. Iohan Domdechant von Mainz, Heinrich der eldere Vogt von Gera, Herman von Libesberg und Iohan groze von Sewiczin der eldere erklären als Schiedsleute über etwaigen Bruch des zwischen ihren Herren, dem Erzbischof Baldewin als Pfleger von Mainz und dem Kapitel von Mainz einerseits, dem Markgrafen Friderich von Meissen andererseits, abgeschlossenen Vertrages (verloren?), wenn dieser nach ihrer Entscheidung gebrochen werde, so sollten die festen Leute Herr Fritze von Wangeheim, Wetzel von me Steyne, Otte von Stutternheym, Titerich Vogt zu Mulburg (Mühlberg), Apel von Erhars- husen und Iohan von Wizzengerode in einem Falle die markgräfliche Feste Tungesbrucke (Thamsbriick) nach geschehener Mahnung in Eisenach dem Erz- bischof, im anderen Falle das mainzische Haus zu Mühlberg nach Mahnung zu Mühlberg überantworten, einlösbar für 2000 Mark Silbers. Siegler die Aussteller. — der gegebin ist zu Ysenach, da man zelte nah Cristes geburte druczhenhundert iare dar nah in dem sechs und drizigestem iare an deme sunnetage, als man singit Circumdederunt'. — Abschr., mit Nr. 389 auf dem- selben Pergamentblatt vereinigt, in Gotha, Abt. OO XIVb (Urkunden aus dem Zur Sache vgl. Beyer 23, B. Wittenbergischen Gesamtarchiv) nr. 1441. — Schmidt Urkundenbuch der Vögte von Weida, Gera und Plauen I (1885) nrr. 764, 766 sowie unten Nr. 389. Benheim [1332—1336] Februar 3. 387. Ritter Heinrich von Fleckenstein meldet dem Erzbischof Baldewin, unter welchen Bedingungen er das linksrheinische Amt des Bistums Speyer übernehmen wolle. Der Domdekan von Mainz bittet denselben um Nachricht in dieser Sache. Original-Brief in Koblenz(Abt. I A I nr. 852), gefaltet und verschlossen A). Den Nachtrag unter gewesen, mit 6 mal 3 Siegelschnitten, ohne Siegelspur dem Datum hat der Domdekan Johannes offenbar selbst geschrieben. Er scheint demnach schon vor dem Herbst 1336, wo er sich um das Bistum be- warb (vgl. Nr. 416, K. Müller II 107), Interesse für Speyer gehabt zu haben. Im übrigen wird die Einreihung der U. durch Beginn (vgl. Dominicus 299 N. 2) und Ende (1336) der Pflegschaft Baldewins über Sp. bestimmt. Deme edeln hocgelobeten fursten und mime gnedigen herren .. Baldewin von gocz gnaden erzebischof zu Triere pleger des heilgen stûlz zû Mencze und des bistummes zů Spire .. enbûht ich Heinrich von Fleckenstein ein ritter miea) gewilligen dinst zü I. Herre, wiszent, alz ich von uch? bin allen ziden gereiht. gescheidenb) umbe daz ambaiht des bistummes zû Spire hie diszite
210 Nr. 385—388 Albertus dictus Finke de Heilgenstat (Heiligenstadt) bepfründetem Stiftsherrn von Aschaffenburg beabsichtigten Pfründentausch, falls es rechtlich dabei zu- gehe, zu vollziehen. In negocio permutacionis — D. Treveris idus (!) decembris — K 229a, eingerückt in Nr. 385 a. d. 1335. sub sigillo nostro secreto. Bingen 1335 Dezember 18. 385. Instrument des Petrus Gotschalci de Andernaco (Andernach) Trierer Geistlichen publicus imperiali auctoritate et sancte sedis Moguntine notarius : vor ihm und den bescheidenen Iohannes Dylo (Dylonis?) de Frankenfort und Ortliebus Geistlichen als Zeugen haben a. 1335. XV. kal. mensis ianuarii, quod fuit feria secunda proxima ante diem beati Thome apostoli, circa crepusculum noctis, in curia des Erzbischofs von Mainz in opido Ping(wensi) sita, ind. quarta, pont. — Benedicti pape XII. a. 2. die ehrenwerten Herren Kantoren sancti Bartholomei Frankenfordensis et sancti Martini Pingwensis ecclesiarum auf Grund der am Schlusse mitgeteilten Nr. 384 Kommissare Erzbischof Baldewins in Sachen des von Rudolfus dictus Lusse Pastor von Nailbach (aus Nalbach korr.; Nalb-) und Albertus dictus Finke de Heilgenstat (Heiligen- stadt) bepfründeten Stiftsherrn von Aschaffenburg geplanten Pfründentausches sich von Albert und Iohannes de Papperg Kleriker, dem Prokurator Rudolfs, die Rechtmässigkeit der Sache beschwören lassen, die in ihre Hände auf- gelassenen Pfründen empfangen und Johannes für Rudolf nach A., Albert nach N. versetzt. — K 229. 386. Eisenach 1336 Januar 28. Iohan Domdechant von Mainz, Heinrich der eldere Vogt von Gera, Herman von Libesberg und Iohan groze von Sewiczin der eldere erklären als Schiedsleute über etwaigen Bruch des zwischen ihren Herren, dem Erzbischof Baldewin als Pfleger von Mainz und dem Kapitel von Mainz einerseits, dem Markgrafen Friderich von Meissen andererseits, abgeschlossenen Vertrages (verloren?), wenn dieser nach ihrer Entscheidung gebrochen werde, so sollten die festen Leute Herr Fritze von Wangeheim, Wetzel von me Steyne, Otte von Stutternheym, Titerich Vogt zu Mulburg (Mühlberg), Apel von Erhars- husen und Iohan von Wizzengerode in einem Falle die markgräfliche Feste Tungesbrucke (Thamsbriick) nach geschehener Mahnung in Eisenach dem Erz- bischof, im anderen Falle das mainzische Haus zu Mühlberg nach Mahnung zu Mühlberg überantworten, einlösbar für 2000 Mark Silbers. Siegler die Aussteller. — der gegebin ist zu Ysenach, da man zelte nah Cristes geburte druczhenhundert iare dar nah in dem sechs und drizigestem iare an deme sunnetage, als man singit Circumdederunt'. — Abschr., mit Nr. 389 auf dem- selben Pergamentblatt vereinigt, in Gotha, Abt. OO XIVb (Urkunden aus dem Zur Sache vgl. Beyer 23, B. Wittenbergischen Gesamtarchiv) nr. 1441. — Schmidt Urkundenbuch der Vögte von Weida, Gera und Plauen I (1885) nrr. 764, 766 sowie unten Nr. 389. Benheim [1332—1336] Februar 3. 387. Ritter Heinrich von Fleckenstein meldet dem Erzbischof Baldewin, unter welchen Bedingungen er das linksrheinische Amt des Bistums Speyer übernehmen wolle. Der Domdekan von Mainz bittet denselben um Nachricht in dieser Sache. Original-Brief in Koblenz(Abt. I A I nr. 852), gefaltet und verschlossen A). Den Nachtrag unter gewesen, mit 6 mal 3 Siegelschnitten, ohne Siegelspur dem Datum hat der Domdekan Johannes offenbar selbst geschrieben. Er scheint demnach schon vor dem Herbst 1336, wo er sich um das Bistum be- warb (vgl. Nr. 416, K. Müller II 107), Interesse für Speyer gehabt zu haben. Im übrigen wird die Einreihung der U. durch Beginn (vgl. Dominicus 299 N. 2) und Ende (1336) der Pflegschaft Baldewins über Sp. bestimmt. Deme edeln hocgelobeten fursten und mime gnedigen herren .. Baldewin von gocz gnaden erzebischof zu Triere pleger des heilgen stûlz zû Mencze und des bistummes zů Spire .. enbûht ich Heinrich von Fleckenstein ein ritter miea) gewilligen dinst zü I. Herre, wiszent, alz ich von uch? bin allen ziden gereiht. gescheidenb) umbe daz ambaiht des bistummes zû Spire hie diszite
Strana 211
1335 Dezember 18—1336 Februar 18 211 Rynes mir zû lyhenne von uwern gnaden, daz han ich mich be- rathen miht min frunden und die ouchc) des stiftes frûnt sint, daz ich von zwolf kneithen miht mir? gewaffent zû ritenne und des bistumm zû beschirmenne «in nemmen wil seiz hûndert phûnt haller ein iar umbe uf rûstunge der selben kneithe, also, wanne sie in dem bistumme sint, daz sie ouch c) in des stiftes kosten sûllent " sin?, und von funsziga) kneithen die vesten zû behûttenne von ieklichemme seszehen phûnt haller ouchc) ein iar, und sûllent die in minre koste sin ane des stiftes schaden; und dûnket, daz alle mine frûnt, wie es wenig gnůg sie. Und were och, daz ich oder die selben dyener oder andere, die von des stiftes wegen und miht ûwerm willen bie mir werent" oder bie? dem stifte, iht vûrlûrent, daz sûlte ouchc) von des stiftes wegen vürgulten werden. 2. Ouchc) sûllent ir wiszen, alz ich von uch gescheiden b' bin umbe sicherheit, ob ir abe gingent, daz got wende, daz ich dem stifte zû Mencze die vesten sûlte antwûrten; die sicherheit wil ich uch, do mitte uch wol begnůget. Und waz do mitte uwerz willen sie, daz enbiethent mir oder uwser]me scriber zû Luterburg miht diszem bodem. .. Datum in Benheim crastino purificacionis bseate] M(arie). Herre, disen brief han ich uffegebrochin. Und waz auwer wille sie, daz lant mich en[dJelich wissen mit eime lofenden boden. Ex parte decani Mog(untini). Rückwärts: .. Reverendo in Christo patri ac domino .. domino Baldew(ino) sancte Treveren(sis) ecclesie archiepiscopo. a) A. + b) i über e. + c) u über o. Prag 1336 Februar 18. 388. König Johann von Böhmen ersucht durch Graf Berthold von Henneberg drohend um eine Zusammenkunft mit Ludwig dem Bayern wegen der kärnthnischen Erbfolge. K 1221). — Das bedeutsame Schreiben ist unmittelbar vor König Johanns Einfall in Oesterreich geschrieben, stellt sich also recht eigentlich als ein Rechtfertigungsversuch dieses Schrittes dar. Zugleich wirft es aber auch neues Licht auf die Vorgeschichte des Konfliktes zwischen dem Böhmen und dem Bayern. Magnifico ac spectabili viro domino Ber(toldo) comiti de Hennenberg amico nostro karissimo lo(hannes) dei gratia Bohem(ie) rex ac Luczemb(urgensis) comes salutem felicem. I. Dilectionem vestram scire cupimus, quod in nostra a regno nostro absencia nobis pridie in terris nostris comitatus Luczembur(gensis) consti- tutis dominus Lud(ewicus), qui se imperatorem nominat, per suas querimonias de nobis per eum depositas nobis detrahere satagebat ea nobis asscribens, de quibus deo teste sumus innoxii penitus et inmunes. Que cum tamen per ambassiatam amicorum et con- siliariorum nobis intimata fuissent, graviter egrotabamus. Tandem gratia dei resumpta sanitate mox cum festinancia regnum Boem(ie) intravimus et non semel, sed pluries sollempnes nuncios nostros ad ipsum misimus petentes, ut nobiscum ad certum terminum et locum conveniret, ubi tam nos quam ipse et amici nostri secure accedere, stare et abire possemus nostram iusticiam pariter et innocenciam ostensuri. 2. Tandem cognito, quod ipse in hoc 14*
1335 Dezember 18—1336 Februar 18 211 Rynes mir zû lyhenne von uwern gnaden, daz han ich mich be- rathen miht min frunden und die ouchc) des stiftes frûnt sint, daz ich von zwolf kneithen miht mir? gewaffent zû ritenne und des bistumm zû beschirmenne «in nemmen wil seiz hûndert phûnt haller ein iar umbe uf rûstunge der selben kneithe, also, wanne sie in dem bistumme sint, daz sie ouch c) in des stiftes kosten sûllent " sin?, und von funsziga) kneithen die vesten zû behûttenne von ieklichemme seszehen phûnt haller ouchc) ein iar, und sûllent die in minre koste sin ane des stiftes schaden; und dûnket, daz alle mine frûnt, wie es wenig gnůg sie. Und were och, daz ich oder die selben dyener oder andere, die von des stiftes wegen und miht ûwerm willen bie mir werent" oder bie? dem stifte, iht vûrlûrent, daz sûlte ouchc) von des stiftes wegen vürgulten werden. 2. Ouchc) sûllent ir wiszen, alz ich von uch gescheiden b' bin umbe sicherheit, ob ir abe gingent, daz got wende, daz ich dem stifte zû Mencze die vesten sûlte antwûrten; die sicherheit wil ich uch, do mitte uch wol begnůget. Und waz do mitte uwerz willen sie, daz enbiethent mir oder uwser]me scriber zû Luterburg miht diszem bodem. .. Datum in Benheim crastino purificacionis bseate] M(arie). Herre, disen brief han ich uffegebrochin. Und waz auwer wille sie, daz lant mich en[dJelich wissen mit eime lofenden boden. Ex parte decani Mog(untini). Rückwärts: .. Reverendo in Christo patri ac domino .. domino Baldew(ino) sancte Treveren(sis) ecclesie archiepiscopo. a) A. + b) i über e. + c) u über o. Prag 1336 Februar 18. 388. König Johann von Böhmen ersucht durch Graf Berthold von Henneberg drohend um eine Zusammenkunft mit Ludwig dem Bayern wegen der kärnthnischen Erbfolge. K 1221). — Das bedeutsame Schreiben ist unmittelbar vor König Johanns Einfall in Oesterreich geschrieben, stellt sich also recht eigentlich als ein Rechtfertigungsversuch dieses Schrittes dar. Zugleich wirft es aber auch neues Licht auf die Vorgeschichte des Konfliktes zwischen dem Böhmen und dem Bayern. Magnifico ac spectabili viro domino Ber(toldo) comiti de Hennenberg amico nostro karissimo lo(hannes) dei gratia Bohem(ie) rex ac Luczemb(urgensis) comes salutem felicem. I. Dilectionem vestram scire cupimus, quod in nostra a regno nostro absencia nobis pridie in terris nostris comitatus Luczembur(gensis) consti- tutis dominus Lud(ewicus), qui se imperatorem nominat, per suas querimonias de nobis per eum depositas nobis detrahere satagebat ea nobis asscribens, de quibus deo teste sumus innoxii penitus et inmunes. Que cum tamen per ambassiatam amicorum et con- siliariorum nobis intimata fuissent, graviter egrotabamus. Tandem gratia dei resumpta sanitate mox cum festinancia regnum Boem(ie) intravimus et non semel, sed pluries sollempnes nuncios nostros ad ipsum misimus petentes, ut nobiscum ad certum terminum et locum conveniret, ubi tam nos quam ipse et amici nostri secure accedere, stare et abire possemus nostram iusticiam pariter et innocenciam ostensuri. 2. Tandem cognito, quod ipse in hoc 14*
Strana 212
212 Nr. 388 subterfugia et dilaciones querebat et ne in huiusmodi suspicione absque nostra culpa diucius moraremur utque eo celerius negotium huiusmodi finem haberet, excellentem principem dominum Rud(olfum) Saxon(ie) ducem, sororium nostrum karissimum, cum aliis baronibus et consiliariis nostris ad ipsum premisimus et postea, ne idem posset aliquam racionabilem excusacionem pretendere, personaliter in Bawariam ivimus, videlicet in Strubyngen super Danubium, circa nativitatis festum beate virginis proxime elapsum 1) causa secum conveniendi Ratisponam vel alibi in certo termino, ubi innocenciam et iusticiam nostram monstraremus, sperantes ipsum ad predicta flectere et facilius inclinare. Iterato ad ipsum misimus ducem Saxon(ie) predictum et consiliarios nostros in Lengenfelt castrum suum prope Ratisponam situm, qui pluries iverunt et redierunt nobis exspectantibus per dies quindecim continuos in Strubinga. Et cum in vicino fuerit, quesivit dilaciones et ad ter- minum venire simpliciter recusans alium terminum in octava beati Martini2) prefixit, ad quem nos venire parati fuimus. Sed ipse 3. Nos vero adhuc venire contempsit et penitus recusavit. forcius intendere et instare concordie volentes ipso domino Lud(ewico) Wyennam veniente3) ad ipsum prefatum ducem Saxonie et dominos Ulr(icum) de Hanowe et Tymonem de Koldicz misimus iterato significantes sibi, quod, quamquam priores terminos non servaverit, saltem adhuc alios reciperet et servaret, ubi innocenciam nostram ostendere possemus, et nos tunc obtulimus paratos venire Ratisponam, Colon(iam), Wormac(iam), Pataviam, Argentinam, Basileam, Oppenh(eim) vel Lymppurg super Lanam vel alteram ipsarum. Qui hoc similiter rennuens recusavit et sic ab eo usque in diem hodiernum nunquam obtinere potuimus, ut aliquem terminum 4. Cupientes igitur nobiscum vellet aliqualiter observare. ferventibus desideriis nostram iusticiam et innocenciam coram electoribus et principibus ac aliis baronibus et civitatibus imperii ostendere, predictum dominum ducem Saxon(ie) cum aliis amicis, baronibus et consiliariis nostris ad terminum in Frank(enford), ad quem, ut audivimus, nonnullos barones, nobiles et civitates imperii convocavit 4), misimus pro eo, ut hii, qui ibidem presentes forent, nostram innocenciam et iusticiam valeant experiri et aliis absenti- bus tandem possent melius declarare. Parati semper etenim fuimus et sumus terminos, ut predicitur, secure per nos et nostros ac- cedendo visitare nostram innocenciam et causam iusticie ostensuri. 5. Preterea ipse adhuc predictis non contentus querimoniis ducatum Karinth(ie), qui nostris ac domini Henr(ici) olim ducis Karinth(ie) et comitis Tyrol(ensis) pueris et demum ex maritagio filie ipsius ducis Ioh(anni) filio nostro per ipsius legitimam successionem debetur et debebatur, contulit ducibus Austr(ie)5) in nostram et dictorum puerorum nostrorum iniuriam et violenciam manifestam non advertens, quod dictus dux Karinth(ie), cum adhuc viveret, et longe antea nobis recommendaverat pueros suos et homagium fidelitatis per nobiles, cives et incolas ducatus Karinth(ie) et comi- 6. Idem eciam dux tatus Tyrol(ensis) exhiberi curavit. Karinth(ie) pluribus annis ante suum obitum ab eo obtinuit litteras
212 Nr. 388 subterfugia et dilaciones querebat et ne in huiusmodi suspicione absque nostra culpa diucius moraremur utque eo celerius negotium huiusmodi finem haberet, excellentem principem dominum Rud(olfum) Saxon(ie) ducem, sororium nostrum karissimum, cum aliis baronibus et consiliariis nostris ad ipsum premisimus et postea, ne idem posset aliquam racionabilem excusacionem pretendere, personaliter in Bawariam ivimus, videlicet in Strubyngen super Danubium, circa nativitatis festum beate virginis proxime elapsum 1) causa secum conveniendi Ratisponam vel alibi in certo termino, ubi innocenciam et iusticiam nostram monstraremus, sperantes ipsum ad predicta flectere et facilius inclinare. Iterato ad ipsum misimus ducem Saxon(ie) predictum et consiliarios nostros in Lengenfelt castrum suum prope Ratisponam situm, qui pluries iverunt et redierunt nobis exspectantibus per dies quindecim continuos in Strubinga. Et cum in vicino fuerit, quesivit dilaciones et ad ter- minum venire simpliciter recusans alium terminum in octava beati Martini2) prefixit, ad quem nos venire parati fuimus. Sed ipse 3. Nos vero adhuc venire contempsit et penitus recusavit. forcius intendere et instare concordie volentes ipso domino Lud(ewico) Wyennam veniente3) ad ipsum prefatum ducem Saxonie et dominos Ulr(icum) de Hanowe et Tymonem de Koldicz misimus iterato significantes sibi, quod, quamquam priores terminos non servaverit, saltem adhuc alios reciperet et servaret, ubi innocenciam nostram ostendere possemus, et nos tunc obtulimus paratos venire Ratisponam, Colon(iam), Wormac(iam), Pataviam, Argentinam, Basileam, Oppenh(eim) vel Lymppurg super Lanam vel alteram ipsarum. Qui hoc similiter rennuens recusavit et sic ab eo usque in diem hodiernum nunquam obtinere potuimus, ut aliquem terminum 4. Cupientes igitur nobiscum vellet aliqualiter observare. ferventibus desideriis nostram iusticiam et innocenciam coram electoribus et principibus ac aliis baronibus et civitatibus imperii ostendere, predictum dominum ducem Saxon(ie) cum aliis amicis, baronibus et consiliariis nostris ad terminum in Frank(enford), ad quem, ut audivimus, nonnullos barones, nobiles et civitates imperii convocavit 4), misimus pro eo, ut hii, qui ibidem presentes forent, nostram innocenciam et iusticiam valeant experiri et aliis absenti- bus tandem possent melius declarare. Parati semper etenim fuimus et sumus terminos, ut predicitur, secure per nos et nostros ac- cedendo visitare nostram innocenciam et causam iusticie ostensuri. 5. Preterea ipse adhuc predictis non contentus querimoniis ducatum Karinth(ie), qui nostris ac domini Henr(ici) olim ducis Karinth(ie) et comitis Tyrol(ensis) pueris et demum ex maritagio filie ipsius ducis Ioh(anni) filio nostro per ipsius legitimam successionem debetur et debebatur, contulit ducibus Austr(ie)5) in nostram et dictorum puerorum nostrorum iniuriam et violenciam manifestam non advertens, quod dictus dux Karinth(ie), cum adhuc viveret, et longe antea nobis recommendaverat pueros suos et homagium fidelitatis per nobiles, cives et incolas ducatus Karinth(ie) et comi- 6. Idem eciam dux tatus Tyrol(ensis) exhiberi curavit. Karinth(ie) pluribus annis ante suum obitum ab eo obtinuit litteras
Strana 213
1336 Februar 18 213 patentes suo maiori sigillo sigillatas 6), quarum copiam una cum presentibus vobis transmittimus, quod tam filie quam filii dicti ducis Karinth(ie) quam eciam mariti filiarum earundem in omnibus terris suis succedere possent pleno iure, et eisdem ducatum Karinth(ie) aliasque terras ducis Karinth(ie) predicti contulit et 7. Et tandem, priusquam eas de ipsis sollempniter infeodavit. ipse dominus Lud(ewicus) dictum ducatum Karinth(ie) ipsis ducibus Austr(ie) contulisset, rogatus fuit et admonitus expresse in Lyncza supra Danubium in colloquio per eum cum ducibus Austr(ie) habito 7) per dominos Saxon(ie) et Henr(icum) Bavar(ie) duces, generum nostrum, ac Karolum marchionem Maravie primogenitum nostrum et alios nostros barones, quod ipse collacionem et dona- cionem huiusmodi de dicto ducatu Karinth(ie) differre vellet et querimoniis de nobis faciendis supersederet usque ad nostram presenciam personalem, eo quod tunc gravi corporis infirmitate tenebamur, offerentes se pro nobis, quod capta sanitate secum celerius ad terminum conveniremus et exhiberemus sibi tam de ducatu predicto quam aliis opponendis, quidquid per principes et barones determinaretur, quod facere noluit et penitus recusavit. 8. Similiter et duces Austrie, quibus per plures affinitates sumus coniuncti — nullam sinistram presumpcionem vel suspicionem de ipsis in malo gerebamus, quin immo puram amiciciam et firmam concordiam ab eis exspectabamus —, requisiti ibidem et rogati cum instantia fuerunt per dominos predictos, ut a recepcione dicti ducatus in feodum similiter usque ad nostram presenciam abstine- 9. Cum igitur rent, qui eciam hoc totaliter facere recusarunt. ratione premissorum ab iniuriis et tot ac tantis violenciis mani- festissimis nobis et pueris nostris contra deum et iusticiam indebite irrogatis mediante dei et amicorum nostrorum auxilio cogamur necessario nos defendere et pro viribus tueri, dilectionem vestram affectu ampliori, quo possumus, rogamus attencius, quatenus, cum simus unus ex electoribus imperii et semper in omnibus, que honorem et statum ipsius respiciunt, tanquam sincerissimus zelator fuerimus effectualiter prosecuti et cottidie fideliter prosequamur, ipsum sepefatum dominum Lud(ewicum) ad hoc vestris monitis et suasionibus salutiferis inducere velitis, ut adhuc ad certum terminum, ubi tam nos et amici nostri quam ipse accedere possimus, nedum ad exponendum et audiendum innocenciam et iusticiam nostras verum eciam iniurias nobis, pueris et amicis nostris per eum illatas et que cottidie inferuntur, velit convenire. 10. Quod si facere rennueret vel eciam differret, extunc petimus et rogamus vos utpote amicum nostrum karissimum et fidelem imperii, quem, si opus esset, ex debito ab iniuriis defenderemus et defendere teneremur, ut sibi contra nos et pueros nostros in nostri iniuriam non velitis assistere vel ei vestrum prebere auxilium, consilium aliqualiter vel favorem. Novit enim deus, quod inviti vellemus aliquem ad imperium pertinentem molestare. Sed contra dictum dominum Lud(ewicum) nos cogimur licet inviti defendere, qui nos et amicos nostros et pueros exterminare et exhereditare pro viribus nititur. Cui tamen semper in omnibus et per omnia pro totis
1336 Februar 18 213 patentes suo maiori sigillo sigillatas 6), quarum copiam una cum presentibus vobis transmittimus, quod tam filie quam filii dicti ducis Karinth(ie) quam eciam mariti filiarum earundem in omnibus terris suis succedere possent pleno iure, et eisdem ducatum Karinth(ie) aliasque terras ducis Karinth(ie) predicti contulit et 7. Et tandem, priusquam eas de ipsis sollempniter infeodavit. ipse dominus Lud(ewicus) dictum ducatum Karinth(ie) ipsis ducibus Austr(ie) contulisset, rogatus fuit et admonitus expresse in Lyncza supra Danubium in colloquio per eum cum ducibus Austr(ie) habito 7) per dominos Saxon(ie) et Henr(icum) Bavar(ie) duces, generum nostrum, ac Karolum marchionem Maravie primogenitum nostrum et alios nostros barones, quod ipse collacionem et dona- cionem huiusmodi de dicto ducatu Karinth(ie) differre vellet et querimoniis de nobis faciendis supersederet usque ad nostram presenciam personalem, eo quod tunc gravi corporis infirmitate tenebamur, offerentes se pro nobis, quod capta sanitate secum celerius ad terminum conveniremus et exhiberemus sibi tam de ducatu predicto quam aliis opponendis, quidquid per principes et barones determinaretur, quod facere noluit et penitus recusavit. 8. Similiter et duces Austrie, quibus per plures affinitates sumus coniuncti — nullam sinistram presumpcionem vel suspicionem de ipsis in malo gerebamus, quin immo puram amiciciam et firmam concordiam ab eis exspectabamus —, requisiti ibidem et rogati cum instantia fuerunt per dominos predictos, ut a recepcione dicti ducatus in feodum similiter usque ad nostram presenciam abstine- 9. Cum igitur rent, qui eciam hoc totaliter facere recusarunt. ratione premissorum ab iniuriis et tot ac tantis violenciis mani- festissimis nobis et pueris nostris contra deum et iusticiam indebite irrogatis mediante dei et amicorum nostrorum auxilio cogamur necessario nos defendere et pro viribus tueri, dilectionem vestram affectu ampliori, quo possumus, rogamus attencius, quatenus, cum simus unus ex electoribus imperii et semper in omnibus, que honorem et statum ipsius respiciunt, tanquam sincerissimus zelator fuerimus effectualiter prosecuti et cottidie fideliter prosequamur, ipsum sepefatum dominum Lud(ewicum) ad hoc vestris monitis et suasionibus salutiferis inducere velitis, ut adhuc ad certum terminum, ubi tam nos et amici nostri quam ipse accedere possimus, nedum ad exponendum et audiendum innocenciam et iusticiam nostras verum eciam iniurias nobis, pueris et amicis nostris per eum illatas et que cottidie inferuntur, velit convenire. 10. Quod si facere rennueret vel eciam differret, extunc petimus et rogamus vos utpote amicum nostrum karissimum et fidelem imperii, quem, si opus esset, ex debito ab iniuriis defenderemus et defendere teneremur, ut sibi contra nos et pueros nostros in nostri iniuriam non velitis assistere vel ei vestrum prebere auxilium, consilium aliqualiter vel favorem. Novit enim deus, quod inviti vellemus aliquem ad imperium pertinentem molestare. Sed contra dictum dominum Lud(ewicum) nos cogimur licet inviti defendere, qui nos et amicos nostros et pueros exterminare et exhereditare pro viribus nititur. Cui tamen semper in omnibus et per omnia pro totis
Strana 214
214 Nr. 389—393 viribus nostris parati fuimus contra eius et imperii emulos nostris obsequiis et beneplacitis assistere et fa vlerea) et adhuc essemus in omnibus locis, ubi facere possemus, salvo honore nostro, dummodo ipse huiusmodi nostra obsequia grate voluisset acceptare. De ipso eciam multas et innumeras haberemus querimonias de violenciis et iniuriis nobis per eum pluries allatis deponere, prout per suas litteras patentes 8) ac alia rationabilia documenta possumus legitime demonstrare, quibus ad presens, quousque nostra innocencia visa fuerit, intendimus supersedere, nisi vestris inductionibus ad con- veniendum nobiscum ad terminum, ut predicitur, nollet aliqualiter II. Hoc inclinari, quas extunc nos oportebit undique publicare. eciam vos non lateat, quod dicti duces Austr(ie) terras magnifici principis domini regis Ungar(ie), fratris nostri karissimi, quem nostris treugis nominatim inclusimus9) et qui per suas patentes litteras 1°) et nuncios speciales presentibus dicto domino duce Saxon(ie) et aliis consiliariis nostris eisdem nostris treugis se inclusit, et ipsis treugis precedentibus et durare usque ad festum beati Iohannis baptiste 11) debentibus incendiis, gwastis et rapinis hostiliter invaserunt, propter quod per ipsum regem Ungar(ie) de huiusmodi treugarum violacione moniti et requisiti ipsosa) duces cessare nolentes, quin immo magis ac magis regnum Ungar(ie) invadentes diffidavimus dicto regi pro viribus assistentes nostram iniuriam, quantum possumus, repulsuri. 12. Et si aliquid vestre discrecioni contrarium forsitan diceretur, credere nolite, quia omni tempore et ubilibet docere poterimus, de hiis omnibus plenius approbare. 13. Super quo vestram nobis per latorem presencium rescribi petimus voluntatem. Datum Prage in dominica, qua canitur Invocavit', anno domini M°CCC XXX°VI°. I) Ueberschr.: Querimonia regis Boem(ie) contra imperatoris (!) Lud(ewici) et peticio termini. + a) hier verweist ein Zeichen auf die Bemerkung L.s am oberen Blattrande: incaustum malum. + a) facere. 1) 1335 September 8. co 2) November 18. cc 3) 1336 Januar. 00 4) die Tagung erfolgte erst im Mai 1336. co 5) Böhmer Ludwig nr. 1669. co 6) ebenda nr. 1079 (1330 Februar 6). c0 7) 1335 Anfang Mai. c0 8) vgl. z. B. Böhmer Ludwig nr. 1671. co 9) vgl. Böhmer Johann nr. 208. co 10) Codex Moraviae VII nr. 81 (1335 September 3), wo von der Anwesenheit Rudolfs von Sachsen und böhmi- scher Räte nicht die Rede ist. c0 11) Juni 24. 389. Gelnhausen 1336 März 15. Erzbischof Baldewin als Pfleger von Mainz und Friederich Landgraf von Thüringen, Markgraf von Meissen überantworten den in Nr. 386 genannten Sechsen ihre beiderseitigen Schlösser Tungesbrucken (Thamsbrick), die sie, wenn die von ihnen gesetzten 4 Schiedsleute mit Mehrheit oder im Falle der Stimmengleichheit unter Hinzuziehung des Grafen Bertold von Hennenberg des Aelteren oder des Grafen Iohan von Czigenhayn entscheiden, dass Einer von ihnen Beiden den zwischen ihnen geschlossenen Vertrag gebrochen habe, binnen Monatsfrist dem Anderen überantworten sollen, falls der Schuldige nicht 2000 Mark zahlt; falls einer der Aussteller während der 6 jährigen Vertragsdauer stirbt und sein Nachfolger bzw. das Domkapitel nicht in den Vertrag eintritt, sollen die Sechs nach Entscheid der Vier die betreffende Feste gegen Erlegung der gleichen Summe dem anderen Aussteller wieder- einlösbar überantworten. Siegler: die Aussteller. — der gegebin ist zu Geyln- husin, da man czalte nach Cristes geburte druczhenhundert iar und dar nach in deme sechs und drizzigestem iare an deme fritage vor deme sunnetage Iudica me deus'. — Ueberliefert wie Nr. 386; zur Sache vgl. daselbst.
214 Nr. 389—393 viribus nostris parati fuimus contra eius et imperii emulos nostris obsequiis et beneplacitis assistere et fa vlerea) et adhuc essemus in omnibus locis, ubi facere possemus, salvo honore nostro, dummodo ipse huiusmodi nostra obsequia grate voluisset acceptare. De ipso eciam multas et innumeras haberemus querimonias de violenciis et iniuriis nobis per eum pluries allatis deponere, prout per suas litteras patentes 8) ac alia rationabilia documenta possumus legitime demonstrare, quibus ad presens, quousque nostra innocencia visa fuerit, intendimus supersedere, nisi vestris inductionibus ad con- veniendum nobiscum ad terminum, ut predicitur, nollet aliqualiter II. Hoc inclinari, quas extunc nos oportebit undique publicare. eciam vos non lateat, quod dicti duces Austr(ie) terras magnifici principis domini regis Ungar(ie), fratris nostri karissimi, quem nostris treugis nominatim inclusimus9) et qui per suas patentes litteras 1°) et nuncios speciales presentibus dicto domino duce Saxon(ie) et aliis consiliariis nostris eisdem nostris treugis se inclusit, et ipsis treugis precedentibus et durare usque ad festum beati Iohannis baptiste 11) debentibus incendiis, gwastis et rapinis hostiliter invaserunt, propter quod per ipsum regem Ungar(ie) de huiusmodi treugarum violacione moniti et requisiti ipsosa) duces cessare nolentes, quin immo magis ac magis regnum Ungar(ie) invadentes diffidavimus dicto regi pro viribus assistentes nostram iniuriam, quantum possumus, repulsuri. 12. Et si aliquid vestre discrecioni contrarium forsitan diceretur, credere nolite, quia omni tempore et ubilibet docere poterimus, de hiis omnibus plenius approbare. 13. Super quo vestram nobis per latorem presencium rescribi petimus voluntatem. Datum Prage in dominica, qua canitur Invocavit', anno domini M°CCC XXX°VI°. I) Ueberschr.: Querimonia regis Boem(ie) contra imperatoris (!) Lud(ewici) et peticio termini. + a) hier verweist ein Zeichen auf die Bemerkung L.s am oberen Blattrande: incaustum malum. + a) facere. 1) 1335 September 8. co 2) November 18. cc 3) 1336 Januar. 00 4) die Tagung erfolgte erst im Mai 1336. co 5) Böhmer Ludwig nr. 1669. co 6) ebenda nr. 1079 (1330 Februar 6). c0 7) 1335 Anfang Mai. c0 8) vgl. z. B. Böhmer Ludwig nr. 1671. co 9) vgl. Böhmer Johann nr. 208. co 10) Codex Moraviae VII nr. 81 (1335 September 3), wo von der Anwesenheit Rudolfs von Sachsen und böhmi- scher Räte nicht die Rede ist. c0 11) Juni 24. 389. Gelnhausen 1336 März 15. Erzbischof Baldewin als Pfleger von Mainz und Friederich Landgraf von Thüringen, Markgraf von Meissen überantworten den in Nr. 386 genannten Sechsen ihre beiderseitigen Schlösser Tungesbrucken (Thamsbrick), die sie, wenn die von ihnen gesetzten 4 Schiedsleute mit Mehrheit oder im Falle der Stimmengleichheit unter Hinzuziehung des Grafen Bertold von Hennenberg des Aelteren oder des Grafen Iohan von Czigenhayn entscheiden, dass Einer von ihnen Beiden den zwischen ihnen geschlossenen Vertrag gebrochen habe, binnen Monatsfrist dem Anderen überantworten sollen, falls der Schuldige nicht 2000 Mark zahlt; falls einer der Aussteller während der 6 jährigen Vertragsdauer stirbt und sein Nachfolger bzw. das Domkapitel nicht in den Vertrag eintritt, sollen die Sechs nach Entscheid der Vier die betreffende Feste gegen Erlegung der gleichen Summe dem anderen Aussteller wieder- einlösbar überantworten. Siegler: die Aussteller. — der gegebin ist zu Geyln- husin, da man czalte nach Cristes geburte druczhenhundert iar und dar nach in deme sechs und drizzigestem iare an deme fritage vor deme sunnetage Iudica me deus'. — Ueberliefert wie Nr. 386; zur Sache vgl. daselbst.
Strana 215
1336 März 15—April 29 215 390. Eisenach 1336 Märs 21. Instrument des kaiserlichen öffentlichen Notars Guntherus dictus Zcygen- fleys über die a. 1336. XII. kal. mensis aprilis hora — quasi sexta indiccione 5. (davor sexta gestrichen) pont. — Benedicti pape XII. a. 2. in iudicio seculari, ubi iudex Isnacensis — solet presideri, erfolgte Verlesung, coram litteratis latine et laicis Theutunice materna ligua (!), der hier teilweise eingerückten Nr. 283. Zeugen: die bescheidenen und ehrsamen Herr Theodoricus ecclesiasti- cus clericus, Guntherus Gotschalci scultetus, Henricus dictus Riman, Bertoldus Vrimarie, Cristoforus ? (Ablativ Cristofore) Hellegravii, Iohannes de Ammerungen et Dytherus dictus Muzchin laici. — K 179. 1336 April 8. 391. Friderich ritter herre zu Wangeheim beurkundet an disem kenwerdigen brifen den von ihm durch seine Getreuen Eckehart von Howetal, Iohans und Fricze gebrudere ouch geheizen von Howetal und Conrad von Drivorte er- klärten Verkauf einer Rente von 4 Maltern korn geldes Erfordiges mazes drierleige korns, weizes, rocken und gersten, zu gleichen Teilen, zahlbar zu Michaelis in Ysenach, sowie irre kost und irre erbeit von je 1/2 Hufe, die Heinrich von Howetal und Konrad von Treffurt besassen, und von einem Vierteil landes fries oder lediges gutes gelegen in dem velde zu Hocheim (Hochh-), das vom Aussteller zu leine geit, den ersam mannen meister Rudolf Lussen und Hermanne sime brudere für in Eisenach bezahlte 16 Mark lotiges silbers; bleiben sie das Korngeld einmal schuldig, so soll der Aussteller die Käufer in Vollbesitz des Gutes setzen uud es als ihr rechtes Lehen anerkennen; diese haben aber den Verkäufern die frunschaft, die willekore und die macht gegeben, das Korngeld alljährlich bis Walpurgis (Mai 1) zum gleichen Preise zuriickzukaufen. Siegler: auf Bitten der Verkäufer der Aussteller. Zeugen: herr Harthung capelan von Erpha (Friedrichswerth), herr Gocze von Byschove- rode ritter, Henrich von Nebere, Henrich Kelnere und Apel Kalwe von Hayn. Gegeben nach gotis gebord dritzenhundirt iar in dem sechs un drizigesten iare an dem mantage nach dem suntage, als men singet Quasi modo geniti'. — K 205. 392. 1336 April 8. Dekan uud Kapitel von Karden (Cardonensis) providieren zu der bei ihnen offenstehenden Stiftsstelle und Pfründe des verstorbenen bepfründeten Dekans Herrn Cono den Meister Rudolfus dictus Lusse, ihm stallus in choro und locus in capitulo anweisend. Siegler: die Aussteller mit dem Siegel der Kirche. Actum et d. a. dom. 1336. in crastino dominici, qua cantatur Quasi modo geniti'. — K 227. Guntersdorf 1336 April 29. 393. Der Kleriker Christian berichtet seinen Herren in Prag aus dem Feldlager König Johanns über die militärische und politische Lage. Aussteller und Adressat bestimmen sich durch den Ver- K 120. — gleich mit Nr. 195. Domini karissimi! 1. Sciatis, quod post fugam Australium dominus rex ivit in Austriam circumvallando castrum et opidum Maurperg, quod per vim obtinet, et tandem castrum Gunthersdorf obsessit, ubi per fossuras et alios modos ad expugnandum ipsum laborare fecit in tantum, quod murus barchani cecidit et quod fossores ad ipsum castrum cum eorum fossura pertingerunt. Hoc videntes obsessi, quia perditi erant, castrum dederunt domino regi per modum, sicut continetur in secunda cedula1). Scriptum in Gunthersdorf feria secunda post (Cantate'. 2. Dominus rex Ungar(ie) misit domino regi unum captivum de Charinth(ia) — nomen ignoro — et scribit2), quod gens sua intrando Charinth(iam) expugnavit V castra et totam terram usque ad civitatem Lu[bllanama) devastavit cremando ultra mille villas.
1336 März 15—April 29 215 390. Eisenach 1336 Märs 21. Instrument des kaiserlichen öffentlichen Notars Guntherus dictus Zcygen- fleys über die a. 1336. XII. kal. mensis aprilis hora — quasi sexta indiccione 5. (davor sexta gestrichen) pont. — Benedicti pape XII. a. 2. in iudicio seculari, ubi iudex Isnacensis — solet presideri, erfolgte Verlesung, coram litteratis latine et laicis Theutunice materna ligua (!), der hier teilweise eingerückten Nr. 283. Zeugen: die bescheidenen und ehrsamen Herr Theodoricus ecclesiasti- cus clericus, Guntherus Gotschalci scultetus, Henricus dictus Riman, Bertoldus Vrimarie, Cristoforus ? (Ablativ Cristofore) Hellegravii, Iohannes de Ammerungen et Dytherus dictus Muzchin laici. — K 179. 1336 April 8. 391. Friderich ritter herre zu Wangeheim beurkundet an disem kenwerdigen brifen den von ihm durch seine Getreuen Eckehart von Howetal, Iohans und Fricze gebrudere ouch geheizen von Howetal und Conrad von Drivorte er- klärten Verkauf einer Rente von 4 Maltern korn geldes Erfordiges mazes drierleige korns, weizes, rocken und gersten, zu gleichen Teilen, zahlbar zu Michaelis in Ysenach, sowie irre kost und irre erbeit von je 1/2 Hufe, die Heinrich von Howetal und Konrad von Treffurt besassen, und von einem Vierteil landes fries oder lediges gutes gelegen in dem velde zu Hocheim (Hochh-), das vom Aussteller zu leine geit, den ersam mannen meister Rudolf Lussen und Hermanne sime brudere für in Eisenach bezahlte 16 Mark lotiges silbers; bleiben sie das Korngeld einmal schuldig, so soll der Aussteller die Käufer in Vollbesitz des Gutes setzen uud es als ihr rechtes Lehen anerkennen; diese haben aber den Verkäufern die frunschaft, die willekore und die macht gegeben, das Korngeld alljährlich bis Walpurgis (Mai 1) zum gleichen Preise zuriickzukaufen. Siegler: auf Bitten der Verkäufer der Aussteller. Zeugen: herr Harthung capelan von Erpha (Friedrichswerth), herr Gocze von Byschove- rode ritter, Henrich von Nebere, Henrich Kelnere und Apel Kalwe von Hayn. Gegeben nach gotis gebord dritzenhundirt iar in dem sechs un drizigesten iare an dem mantage nach dem suntage, als men singet Quasi modo geniti'. — K 205. 392. 1336 April 8. Dekan uud Kapitel von Karden (Cardonensis) providieren zu der bei ihnen offenstehenden Stiftsstelle und Pfründe des verstorbenen bepfründeten Dekans Herrn Cono den Meister Rudolfus dictus Lusse, ihm stallus in choro und locus in capitulo anweisend. Siegler: die Aussteller mit dem Siegel der Kirche. Actum et d. a. dom. 1336. in crastino dominici, qua cantatur Quasi modo geniti'. — K 227. Guntersdorf 1336 April 29. 393. Der Kleriker Christian berichtet seinen Herren in Prag aus dem Feldlager König Johanns über die militärische und politische Lage. Aussteller und Adressat bestimmen sich durch den Ver- K 120. — gleich mit Nr. 195. Domini karissimi! 1. Sciatis, quod post fugam Australium dominus rex ivit in Austriam circumvallando castrum et opidum Maurperg, quod per vim obtinet, et tandem castrum Gunthersdorf obsessit, ubi per fossuras et alios modos ad expugnandum ipsum laborare fecit in tantum, quod murus barchani cecidit et quod fossores ad ipsum castrum cum eorum fossura pertingerunt. Hoc videntes obsessi, quia perditi erant, castrum dederunt domino regi per modum, sicut continetur in secunda cedula1). Scriptum in Gunthersdorf feria secunda post (Cantate'. 2. Dominus rex Ungar(ie) misit domino regi unum captivum de Charinth(ia) — nomen ignoro — et scribit2), quod gens sua intrando Charinth(iam) expugnavit V castra et totam terram usque ad civitatem Lu[bllanama) devastavit cremando ultra mille villas.
Strana 216
216 Nr. 394—397 Item alia gens sua fuit in Styria et ibi tres civitates muratas cremando expugnavit et unum fortissimum castrum expugnavit et 3. Sciatis insuper, quod duos dominos ipsius castri captivavit. hodie castrum Gunthersdorf traditum est domino regi et illi ob- sessi in eo, quorum nomina presentibus interclusa3) vobis trans- mitto, se captivitati domini regis tradiderunt scituri, quod adhuc gentibus domini nec per captivitatem nec aliquas alias lesiones nullum dampnum per hostes est illatum, nisi quod heu Hinco Krussina ictu lapidis de ipso castro in narteb) est occisus. 4. Hodie eciam dominus Czendlinus ex parte ducum Austrie venit ad dominum asserens, quod dux ipse ad omnem convenienciam domino nostro faciendam se inclinet. Qui Czentlinus petivit, quod dominus quietus in loco ipsius castri hodie et cras moram faceret. Tunc ex parte ipsorum ducum ad ipsum venient episcopi Lavan- tinus et [GJurcensis ) cum aliis consiliariis ducum, quos de consilio consiliariorum suorum dominus rex vult expectare et suos con- siliarios de exercitu suo ad unum miliare ad eos destinare. Et sic deo propicio domino regi optime prosperatur. Si habebit placita pro sua voluntate, — bene; si non, totum ex ista parte 5. Sciatis eciam, quod Danubii dominus procul dubio optinebit. dux Heinricus cum vituperatored) habet treugas pacis, postquam unus alium, quando placuerit, diffidaverit, ad unum mensem et interim dux Heinr(icus) non iuvabit dominum nostrum et imperator similiter Australibus nullum subsidium prebebit. Per hoc eciam Australes se senciunt per imperatorem deceptos et propterea iuxta domini beneplacitum placitabunt. 6. Modo omnia nova scitis. Ulterius, si alia occurrunt, vobis scribam. Scriptum Gundhersdorf feria secunda post ˛Cantate'. I) Ueberschr. (bezieht sich auch auf K 121ff.): Littere pro cronica et missi- libus.+ a) Lullanam. + b) K. + c) Curc. � d) Wortspiel oder verschrieben für induperatore. 1) siehe den 2. Teil des Briefes. c0 2) Brief verloren. 00 3) Nr. 394. [1336 April 293. Verzeichnis der bei der Eroberung von Guntersdorf durch König Johann von Böhmen gefangenen Oesterreicher. K 120. — Unterschiedslos mit Nr. 395 verbunden (vgl. Nr. 395 N. I) zweifellos aber der von Christian der Nr. 393 beigelegte Zettel. Isti sunt captivati in castro Gunthersdorf: Ebirhardus de Walze et de Linze, Iohannes de Gondolfin, Offo de Arberg, Alber de Sunnenberch, Heinr(icus) de Walze filius Ebirh(ardi), Iohannes de Reichenstein, Nicol(aus) de Keyawa), Ebirhardus Dachsperger, Wichardus iuvenis Tepler. Isti sunt omnes nobiles badiati. Ceteri in numero sunt tam milites quam clientes seu scutiferi bene sexaginta unus. a) w unsicher. 395. Prag 1336 Mai 3. Nikolaus von Luxemburg, Notar König Johanns, meldet dem Erzbischof Baldewin die Siege der Böhmen über die Oesterreicher. K 121. I. Pro certo sic se habent domini regis negocia, prout in litteris presentibus interclusis hodie de exercitu per Cristianum 394.
216 Nr. 394—397 Item alia gens sua fuit in Styria et ibi tres civitates muratas cremando expugnavit et unum fortissimum castrum expugnavit et 3. Sciatis insuper, quod duos dominos ipsius castri captivavit. hodie castrum Gunthersdorf traditum est domino regi et illi ob- sessi in eo, quorum nomina presentibus interclusa3) vobis trans- mitto, se captivitati domini regis tradiderunt scituri, quod adhuc gentibus domini nec per captivitatem nec aliquas alias lesiones nullum dampnum per hostes est illatum, nisi quod heu Hinco Krussina ictu lapidis de ipso castro in narteb) est occisus. 4. Hodie eciam dominus Czendlinus ex parte ducum Austrie venit ad dominum asserens, quod dux ipse ad omnem convenienciam domino nostro faciendam se inclinet. Qui Czentlinus petivit, quod dominus quietus in loco ipsius castri hodie et cras moram faceret. Tunc ex parte ipsorum ducum ad ipsum venient episcopi Lavan- tinus et [GJurcensis ) cum aliis consiliariis ducum, quos de consilio consiliariorum suorum dominus rex vult expectare et suos con- siliarios de exercitu suo ad unum miliare ad eos destinare. Et sic deo propicio domino regi optime prosperatur. Si habebit placita pro sua voluntate, — bene; si non, totum ex ista parte 5. Sciatis eciam, quod Danubii dominus procul dubio optinebit. dux Heinricus cum vituperatored) habet treugas pacis, postquam unus alium, quando placuerit, diffidaverit, ad unum mensem et interim dux Heinr(icus) non iuvabit dominum nostrum et imperator similiter Australibus nullum subsidium prebebit. Per hoc eciam Australes se senciunt per imperatorem deceptos et propterea iuxta domini beneplacitum placitabunt. 6. Modo omnia nova scitis. Ulterius, si alia occurrunt, vobis scribam. Scriptum Gundhersdorf feria secunda post ˛Cantate'. I) Ueberschr. (bezieht sich auch auf K 121ff.): Littere pro cronica et missi- libus.+ a) Lullanam. + b) K. + c) Curc. � d) Wortspiel oder verschrieben für induperatore. 1) siehe den 2. Teil des Briefes. c0 2) Brief verloren. 00 3) Nr. 394. [1336 April 293. Verzeichnis der bei der Eroberung von Guntersdorf durch König Johann von Böhmen gefangenen Oesterreicher. K 120. — Unterschiedslos mit Nr. 395 verbunden (vgl. Nr. 395 N. I) zweifellos aber der von Christian der Nr. 393 beigelegte Zettel. Isti sunt captivati in castro Gunthersdorf: Ebirhardus de Walze et de Linze, Iohannes de Gondolfin, Offo de Arberg, Alber de Sunnenberch, Heinr(icus) de Walze filius Ebirh(ardi), Iohannes de Reichenstein, Nicol(aus) de Keyawa), Ebirhardus Dachsperger, Wichardus iuvenis Tepler. Isti sunt omnes nobiles badiati. Ceteri in numero sunt tam milites quam clientes seu scutiferi bene sexaginta unus. a) w unsicher. 395. Prag 1336 Mai 3. Nikolaus von Luxemburg, Notar König Johanns, meldet dem Erzbischof Baldewin die Siege der Böhmen über die Oesterreicher. K 121. I. Pro certo sic se habent domini regis negocia, prout in litteris presentibus interclusis hodie de exercitu per Cristianum 394.
Strana 217
1336 April 29—Mai 20 217 clericum meum michi missis1) videbitur contineri. Et ultra scire dignemini, si adhuc ad vestram non devenit noticiam, quod dominus rex cum fortissimo suo exercitu numero III milium galeatorum, VI milium et ultra panciriatorum cum lanceis et balistis in bonis equis et V milium Ungarorum preter multos pedites, de quibus non est numerus, in crastino beati Georgii2) inimicos suos Australes, qui cum suo exercitu infra Sneniama) et Pontem claustrum, quod in manibus domini regis per violenciam tota presenti gwerra durante et per magnam potenciam est detentum, castra metantes honorifice fugavit et in fuga ipsorum et prius pluries per homines domini mei ex eodem claustro, quod est prope Sneniama), sicuti est de palacio vestro ultra pontem in Treveri, ipsis per maxima dampna sunt illata. Postea dictis Australibus sic fugientibus relictis curribus et tentoriis et victualibus universis dispersi sunt 2. Dominus vero rex postquam per unum per universa loca. integrum diem in eodem loco, de quo fugam fecerant, metatus [slitb) castra, dominus de Lypa marscalcus cum VIII centum galeatis et III milium cum lanceis et balistis precessit et invasit Mourperch civitatem et castrum, que sequenti die per dominum regem cum exercitu suo per violenciam sunt obtenta. Et ibi 3. Ulterius invenit ultra mille carradas vini, bibat ergo satis. ab illo castro circumvallavit aliud3), sicut in dictis litteris 1) 4. Dominus habét ultra II centum LX galeatos continetur. captivos de Austria, Styria et Karinth(ia). Negocia sua optime se disponunt, melius quam apud deum meruerit. Dummodo sciat 5. Secundum ista vestra negocia uti legaliter et prudenter! disponatis, si placet. Scriptum Prage in die sancte crucis. Vester humilis Nych(olaus) de Luczelnburg. I) Ueberschr.: Littera domino Trever(ensi) missa de fuga Australium (steht vor Nr. 394, einem Zettel, der vielmehr zu Nr. 393 gehört). + a) e aus o korr. + b) fit K. 1) Nr. 393. 00 2) April 24. c 3) nämlich Guntersdorf. 396*. [Avignon 1336 Mai 137. [Papst Benedikt XII. an König Philipp VI. von Frankreich). K 129 Bruchst. (Porro — benigni. Datum etc.) mit der Ueberschr. Quidam articulus pape ad regem Franc(ie) super facto ..Trever(ensi); aus vatikan. Register vollständig: Riezler nr. 1803, ebenso unvollst. Sauerland II nr. 2260. 397. Trier 1336 Mai 20. Der Trierer Jude Muskinus quittiert Meister Rudolf Losse 183 Gulden, den Rest seines Reisegeldes. K 255. — Muskinus ist Anfang September 1336 gestorben ; vgl. Nr. 41I. Ego Muskinus Iudeus Trever(ensis) tenore presencium publice recognosco me anno domini M'CCC XXXVI° feria secunda proxima post diem penthecost(es) ab honorabili viro domino magistro Rodolpho Losse notario domini Trever(ensis) nomine prefati domini mei recepisse centum octoginta et tres regales aureos de hiis quin- gentis regalibus aureis, quos sibi alias pro itinere ad Romanam curiam ex parte prefati domini mei Trever(ensis) assignavi presenti- bus domino Conr(ado) Winter capellano, Eberh(ardo) de Westfalia et Theod(erico) clericis domini prelibati anno et die predictis. I) Ueberschr.: Quitancia de 183 regalibus. üiber
1336 April 29—Mai 20 217 clericum meum michi missis1) videbitur contineri. Et ultra scire dignemini, si adhuc ad vestram non devenit noticiam, quod dominus rex cum fortissimo suo exercitu numero III milium galeatorum, VI milium et ultra panciriatorum cum lanceis et balistis in bonis equis et V milium Ungarorum preter multos pedites, de quibus non est numerus, in crastino beati Georgii2) inimicos suos Australes, qui cum suo exercitu infra Sneniama) et Pontem claustrum, quod in manibus domini regis per violenciam tota presenti gwerra durante et per magnam potenciam est detentum, castra metantes honorifice fugavit et in fuga ipsorum et prius pluries per homines domini mei ex eodem claustro, quod est prope Sneniama), sicuti est de palacio vestro ultra pontem in Treveri, ipsis per maxima dampna sunt illata. Postea dictis Australibus sic fugientibus relictis curribus et tentoriis et victualibus universis dispersi sunt 2. Dominus vero rex postquam per unum per universa loca. integrum diem in eodem loco, de quo fugam fecerant, metatus [slitb) castra, dominus de Lypa marscalcus cum VIII centum galeatis et III milium cum lanceis et balistis precessit et invasit Mourperch civitatem et castrum, que sequenti die per dominum regem cum exercitu suo per violenciam sunt obtenta. Et ibi 3. Ulterius invenit ultra mille carradas vini, bibat ergo satis. ab illo castro circumvallavit aliud3), sicut in dictis litteris 1) 4. Dominus habét ultra II centum LX galeatos continetur. captivos de Austria, Styria et Karinth(ia). Negocia sua optime se disponunt, melius quam apud deum meruerit. Dummodo sciat 5. Secundum ista vestra negocia uti legaliter et prudenter! disponatis, si placet. Scriptum Prage in die sancte crucis. Vester humilis Nych(olaus) de Luczelnburg. I) Ueberschr.: Littera domino Trever(ensi) missa de fuga Australium (steht vor Nr. 394, einem Zettel, der vielmehr zu Nr. 393 gehört). + a) e aus o korr. + b) fit K. 1) Nr. 393. 00 2) April 24. c 3) nämlich Guntersdorf. 396*. [Avignon 1336 Mai 137. [Papst Benedikt XII. an König Philipp VI. von Frankreich). K 129 Bruchst. (Porro — benigni. Datum etc.) mit der Ueberschr. Quidam articulus pape ad regem Franc(ie) super facto ..Trever(ensi); aus vatikan. Register vollständig: Riezler nr. 1803, ebenso unvollst. Sauerland II nr. 2260. 397. Trier 1336 Mai 20. Der Trierer Jude Muskinus quittiert Meister Rudolf Losse 183 Gulden, den Rest seines Reisegeldes. K 255. — Muskinus ist Anfang September 1336 gestorben ; vgl. Nr. 41I. Ego Muskinus Iudeus Trever(ensis) tenore presencium publice recognosco me anno domini M'CCC XXXVI° feria secunda proxima post diem penthecost(es) ab honorabili viro domino magistro Rodolpho Losse notario domini Trever(ensis) nomine prefati domini mei recepisse centum octoginta et tres regales aureos de hiis quin- gentis regalibus aureis, quos sibi alias pro itinere ad Romanam curiam ex parte prefati domini mei Trever(ensis) assignavi presenti- bus domino Conr(ado) Winter capellano, Eberh(ardo) de Westfalia et Theod(erico) clericis domini prelibati anno et die predictis. I) Ueberschr.: Quitancia de 183 regalibus. üiber
Strana 218
218 Hochheim 1336 Juni 4. 398. Das Mainzer Domkapitel erklärt es für ratsam, dass Erzbischof Baldewin gegebenenfalls der Mainzer Kirche entsage. K 499 a1) im Vidimus K 499. Nos Bertholinus dei gratia prepositus, Iohannes eadem gratia .. decanus totumque capitulum ecclesie Magunt(ine) recognoscimus per presentes, quod nostrum consilium fuit et est, quod domino nostro summo pontifici sancteque Rom(ane) ecclesie dominus Trever(ensis) archiepiscopus ad ecclesiam Magunt(inam) postulatus in requisitis per dominum ..papam, videlicet quod ponat libere ecclesiam Magunt(inam), fortalicia, castra, opida, villas et iura ipsius cum suis pertinenciis in manibus eiusdem nostri .. pape aut eius vel eorum, quibus commiserit, obediat et sub speciali con- fidencia intendat, ita sane, si fieri poterit, quod inquisicio contra .. provisum super veritate obiectuum procedat et ecclesie Magun- t(ine) sibique subiectis, ne in casum irreformabilem incidant, ca- veatur castraque et municiones personis vel persone non suspectis, si utique aliud impetrari non poterit, medio tempore committantur. In quorum testimonium sigillum dicti capituli nostri ad causas presenti littere tergotenus duximus apponendum. Datum et actum Hocheim anno domini M'CCCXXXVI°.a) feria tercia post octavam trinitatis proxima. I) am Rande: Consilium capituli. + a) aus XXXIII° korr. 9* 399*. [1336 Ende Mai—Anfang Juniſ. Das Mainzer Domkapitel an Klerus und Laien seiner Diözese. D 179 = Winkelmann nr. 1141; von 2 Händen, deren 2. S. 804 Z. 12 excessuum — Z. 28 convalescunt geschrieben hat, herrührende Abschrift oder Rein- entwurf; Verbesserungen: S. 804 Z. 21 cognitum, Z. 34 irregularis, S. 805 Z. I et subsequendi?, Z. 10 instructos & ad �, & de novo recenter, Z. 11 animam sanctitatem , Z. 14 ass is tencium, Z. 21 salutS brem, Z. 22 reponamur. Et si quis s Et; quod &os ma loquatur os malignantium. — Eine befriedigende Zeitbestimmung fehlt bisher. Terminus post quem ist der Tod Johanns XXII. Aus dem Jahre 1335 kennt man keine Verhandlungen über die Mainzer Frage; immerhin war Losse damals in Avignon (Nrr. 357, 365—367, 369). Viel mehr spricht für 1336. Aber es ist unmöglich, das Stück mit Schrohe Heinrich 24 N. 2 als erst durch Nr. 414 veranlasst anzusehen. Es gehört in eine Zeit, als bereits feststand, dass Baldewin Mainz aufgeben misse, aber wenigstens auch auf Heinrichs Ent- fernung noch gehofft werden konnte. Das war nach der Einleitung des Pro- zesses (Ende Juni, vgl. Sauerland IInr. 2263) schon ausgeschlossen. Am 13. Mai aber hat es der Papst dem französischen König ausdrücklich in Aussicht gestellt (ebenda nr. 2260). Das Manifest entspricht also genau dem damaligen Stand der Dinge: die Tätigkeit der „neuen“ Gesandtschaften an die Kurie, von denen es redet (S. 805 Z. 6ff.), ist uns seit dem Juni wohl bekannt. 400. Eisenach 1336 Juni 6. Instrument des kaiserlich öffentlichen Notars Guntherus dictus Zeygen- fleys Mainzer Diösese: a. 1336. feria quinta proxima post diem beati Bonifacii, quod fuit VIII° id. mensis iunii hora quasi 3. ind. 4. pont. — Benedicti pape XIImi a. 3. hat vor ihm und Zeugen der gestrenge Knappe Iohannes dictus Lusse, gesund an Leib und Seele, hochbetagt, freiwillig erklärt, dass er seine vom Vater, Gross- und Urgrossvater, seit Menschengedenken und mindestens 200 Jahren iure nature ihm überkommenen Güter in villis et pagis Unkenrode (Unkeroda), Wolfesberg (Wolfsb-), Nencelsdorf (wist) et Strofurthe (wüst), die er von dem edeln Herren Henr(icus) de Franckensteyn lange zu Lehen hatte, dem bescheidenen Herren Propst Theodricus, Aebtissin, Priorissin und den Nonnen des Klosters Aldendorf (Allend-) gegen Barzahlung verkauft hat Nr. 398—401
218 Hochheim 1336 Juni 4. 398. Das Mainzer Domkapitel erklärt es für ratsam, dass Erzbischof Baldewin gegebenenfalls der Mainzer Kirche entsage. K 499 a1) im Vidimus K 499. Nos Bertholinus dei gratia prepositus, Iohannes eadem gratia .. decanus totumque capitulum ecclesie Magunt(ine) recognoscimus per presentes, quod nostrum consilium fuit et est, quod domino nostro summo pontifici sancteque Rom(ane) ecclesie dominus Trever(ensis) archiepiscopus ad ecclesiam Magunt(inam) postulatus in requisitis per dominum ..papam, videlicet quod ponat libere ecclesiam Magunt(inam), fortalicia, castra, opida, villas et iura ipsius cum suis pertinenciis in manibus eiusdem nostri .. pape aut eius vel eorum, quibus commiserit, obediat et sub speciali con- fidencia intendat, ita sane, si fieri poterit, quod inquisicio contra .. provisum super veritate obiectuum procedat et ecclesie Magun- t(ine) sibique subiectis, ne in casum irreformabilem incidant, ca- veatur castraque et municiones personis vel persone non suspectis, si utique aliud impetrari non poterit, medio tempore committantur. In quorum testimonium sigillum dicti capituli nostri ad causas presenti littere tergotenus duximus apponendum. Datum et actum Hocheim anno domini M'CCCXXXVI°.a) feria tercia post octavam trinitatis proxima. I) am Rande: Consilium capituli. + a) aus XXXIII° korr. 9* 399*. [1336 Ende Mai—Anfang Juniſ. Das Mainzer Domkapitel an Klerus und Laien seiner Diözese. D 179 = Winkelmann nr. 1141; von 2 Händen, deren 2. S. 804 Z. 12 excessuum — Z. 28 convalescunt geschrieben hat, herrührende Abschrift oder Rein- entwurf; Verbesserungen: S. 804 Z. 21 cognitum, Z. 34 irregularis, S. 805 Z. I et subsequendi?, Z. 10 instructos & ad �, & de novo recenter, Z. 11 animam sanctitatem , Z. 14 ass is tencium, Z. 21 salutS brem, Z. 22 reponamur. Et si quis s Et; quod &os ma loquatur os malignantium. — Eine befriedigende Zeitbestimmung fehlt bisher. Terminus post quem ist der Tod Johanns XXII. Aus dem Jahre 1335 kennt man keine Verhandlungen über die Mainzer Frage; immerhin war Losse damals in Avignon (Nrr. 357, 365—367, 369). Viel mehr spricht für 1336. Aber es ist unmöglich, das Stück mit Schrohe Heinrich 24 N. 2 als erst durch Nr. 414 veranlasst anzusehen. Es gehört in eine Zeit, als bereits feststand, dass Baldewin Mainz aufgeben misse, aber wenigstens auch auf Heinrichs Ent- fernung noch gehofft werden konnte. Das war nach der Einleitung des Pro- zesses (Ende Juni, vgl. Sauerland IInr. 2263) schon ausgeschlossen. Am 13. Mai aber hat es der Papst dem französischen König ausdrücklich in Aussicht gestellt (ebenda nr. 2260). Das Manifest entspricht also genau dem damaligen Stand der Dinge: die Tätigkeit der „neuen“ Gesandtschaften an die Kurie, von denen es redet (S. 805 Z. 6ff.), ist uns seit dem Juni wohl bekannt. 400. Eisenach 1336 Juni 6. Instrument des kaiserlich öffentlichen Notars Guntherus dictus Zeygen- fleys Mainzer Diösese: a. 1336. feria quinta proxima post diem beati Bonifacii, quod fuit VIII° id. mensis iunii hora quasi 3. ind. 4. pont. — Benedicti pape XIImi a. 3. hat vor ihm und Zeugen der gestrenge Knappe Iohannes dictus Lusse, gesund an Leib und Seele, hochbetagt, freiwillig erklärt, dass er seine vom Vater, Gross- und Urgrossvater, seit Menschengedenken und mindestens 200 Jahren iure nature ihm überkommenen Güter in villis et pagis Unkenrode (Unkeroda), Wolfesberg (Wolfsb-), Nencelsdorf (wist) et Strofurthe (wüst), die er von dem edeln Herren Henr(icus) de Franckensteyn lange zu Lehen hatte, dem bescheidenen Herren Propst Theodricus, Aebtissin, Priorissin und den Nonnen des Klosters Aldendorf (Allend-) gegen Barzahlung verkauft hat Nr. 398—401
Strana 219
1336 Juni 4—8 219 (renuncione manuali, oris et calami ac remis- nach Verzicht und Auflassung sione litteratoria domino feudi factis) an den Lehensherrn durch J. selbst, seine Gattin Mechtihildis, weil sie die Güter als dotalicium zu Lehen hatte, sowie durch den Ritter Herrn Bertholdus de Harstal und dessen Sohn Hermannus de H., die wegen der Kinderlosigkeit des J. gleichfalls vom Herrn von Fr. mit ihnen belehnt waren, condigna et fideli peticione ut pro habenda superius videlicet domini .. abbatis Fuldensis ecclesie appropriacione et consensu et supplicacione peractis taliter ut dictus .. prepositus et conventus gemäss ihren darüber ausgestellten besiegelten Urkunden appropriacionem et consensum optinerent; diesen Verkauf hat J. mit den genannten Interessenten bestätigt, ausserdem erklärt, er habe die Belehnung keineswegs mit seinen Bluts- verwandten Gerwicus und Albertus dicti Lussen zusammen besessen sondern ihre (ipsorum) Eltern und Voreltern wären seit Menschengedenken, nach hundertjähriger Vorschrift in Bezug auf ihre Lehen getrennt und geschieden gewesen ea divisione, que vulgaliter (!) gennischart' nuncupatur, um nicht auf Grund irgend einer Urkunde ein Anrecht an Gericht oder Giitern der ge- nannten Dörfer beanspruchen zu können; vielmehr haben die seniores dicti Hornig und dictus Husman mit den ältesten und glaubwürdigen Bauern (rustici) jener Gegend (contrata), Bertholdus dictus Langrave, Bertoldus dictus Eckebrecht, Conr(adus) und dessen Sohn Ber(toldus) erkannt (distinxerunt), jene durch den Herrn von F. auf 6 Jahre für 20 Mark geschlossene Ver- pflichtung (obligacio) und die im selben Briefe enthaltene Anordnung sei so zu verstehen, dass Johann seine Rechte in N. und den genannten Dörfern, Gerwich und Albert Lusse aber in dem Dorfe Appchenelnde (Epichnellen) ihre Rechte für sich und gesondert geniessen sollen ohne Anteil an den ge- nannten Lehen. Das hat J. mit den genannten Gemeindeältesten (villanis senioribus) erkannt. Siegler: derselbe. Acta sunt hec in domo habitacionis Iohannis dicti Lusse in opido Isenache a. — prenotatis. Zeugen die ehrbaren und bescheidenen Herren Wilhelmus Dekan, Henr(icus) Kustos, Her(mannus) de Zcimmern Stiftsherren von St. Marien, Conr(adus) de Wizsense Pleban in Sunneborn (Sonneb-) — diese gleichfalls Siegler —, die Priester Herren Iohannes dictus Golzcen Vikar von St. Marien, Conr(adus) dictus Nikel, Meister Heydenr(icus) rector scolarum beate virginis ibidem. — Orig., mit dem Signet des Notars (8 teilige Palmetten im Quadrat, darüber G, umgeben von VNTHERVS, auf 3 Stufen, in deren unterster A (O2).E.S) und den 5 wohl- erhaltenen Siegeln, in Gotha (00 1a 115). — Das hier bezeugte Rechts- geschäft einschliesslich der Lehensauftragung an Heinrich von Frankenstein und durch diesen an den Abt von Fulda, der wiederum Allendorf belehnte, ist schon 1325 zustandegekommen; vgl. die UU. des Propstes und der Aebtissin, Johanns, Mechthilts und der beiden von Herstal sowie des Abtes von Fulda in Gotha (Q0 Ia 66, 68, 69, 71 und 72). 401. Prag 1336 Juni 8. König Johann von Böhmen erklärt Erzbischof Baldewin seine Bereitschaft zu einer Zusammenkunft mit Kaiser Ludwig und stimmt zu, dass ein Schied seinen Streit mit dem Grafen von Jülich beende. K 1241). Domine patrue karissime! I. Hodie litteras sinceritatis a) vestre 1) accepimus et contenta in eisdem intelleximus diligenter scire affectantes, quod non modicum amirari conpellimur, quod dominus Lud(owicus) imperatorem se nominans libenter vellet nobiscum diem placiti amicabilem observare et cetera, cum idem treugis inter nos et ipsum pendentibus usque ad instans festum sancti Iohannis baptiste2) in limitibus regni nostri per gentes suas meliora castra bene quatuor furtive et clamdestinea) attemptabat expugnare et iam castrum Pfrymberch melius de regno scandendo inferius intraverant, licet per ignis cremacionem fuerint effugati, insuper ducem Henricum Bawar(ie) generum nostrum hostiliter
1336 Juni 4—8 219 (renuncione manuali, oris et calami ac remis- nach Verzicht und Auflassung sione litteratoria domino feudi factis) an den Lehensherrn durch J. selbst, seine Gattin Mechtihildis, weil sie die Güter als dotalicium zu Lehen hatte, sowie durch den Ritter Herrn Bertholdus de Harstal und dessen Sohn Hermannus de H., die wegen der Kinderlosigkeit des J. gleichfalls vom Herrn von Fr. mit ihnen belehnt waren, condigna et fideli peticione ut pro habenda superius videlicet domini .. abbatis Fuldensis ecclesie appropriacione et consensu et supplicacione peractis taliter ut dictus .. prepositus et conventus gemäss ihren darüber ausgestellten besiegelten Urkunden appropriacionem et consensum optinerent; diesen Verkauf hat J. mit den genannten Interessenten bestätigt, ausserdem erklärt, er habe die Belehnung keineswegs mit seinen Bluts- verwandten Gerwicus und Albertus dicti Lussen zusammen besessen sondern ihre (ipsorum) Eltern und Voreltern wären seit Menschengedenken, nach hundertjähriger Vorschrift in Bezug auf ihre Lehen getrennt und geschieden gewesen ea divisione, que vulgaliter (!) gennischart' nuncupatur, um nicht auf Grund irgend einer Urkunde ein Anrecht an Gericht oder Giitern der ge- nannten Dörfer beanspruchen zu können; vielmehr haben die seniores dicti Hornig und dictus Husman mit den ältesten und glaubwürdigen Bauern (rustici) jener Gegend (contrata), Bertholdus dictus Langrave, Bertoldus dictus Eckebrecht, Conr(adus) und dessen Sohn Ber(toldus) erkannt (distinxerunt), jene durch den Herrn von F. auf 6 Jahre für 20 Mark geschlossene Ver- pflichtung (obligacio) und die im selben Briefe enthaltene Anordnung sei so zu verstehen, dass Johann seine Rechte in N. und den genannten Dörfern, Gerwich und Albert Lusse aber in dem Dorfe Appchenelnde (Epichnellen) ihre Rechte für sich und gesondert geniessen sollen ohne Anteil an den ge- nannten Lehen. Das hat J. mit den genannten Gemeindeältesten (villanis senioribus) erkannt. Siegler: derselbe. Acta sunt hec in domo habitacionis Iohannis dicti Lusse in opido Isenache a. — prenotatis. Zeugen die ehrbaren und bescheidenen Herren Wilhelmus Dekan, Henr(icus) Kustos, Her(mannus) de Zcimmern Stiftsherren von St. Marien, Conr(adus) de Wizsense Pleban in Sunneborn (Sonneb-) — diese gleichfalls Siegler —, die Priester Herren Iohannes dictus Golzcen Vikar von St. Marien, Conr(adus) dictus Nikel, Meister Heydenr(icus) rector scolarum beate virginis ibidem. — Orig., mit dem Signet des Notars (8 teilige Palmetten im Quadrat, darüber G, umgeben von VNTHERVS, auf 3 Stufen, in deren unterster A (O2).E.S) und den 5 wohl- erhaltenen Siegeln, in Gotha (00 1a 115). — Das hier bezeugte Rechts- geschäft einschliesslich der Lehensauftragung an Heinrich von Frankenstein und durch diesen an den Abt von Fulda, der wiederum Allendorf belehnte, ist schon 1325 zustandegekommen; vgl. die UU. des Propstes und der Aebtissin, Johanns, Mechthilts und der beiden von Herstal sowie des Abtes von Fulda in Gotha (Q0 Ia 66, 68, 69, 71 und 72). 401. Prag 1336 Juni 8. König Johann von Böhmen erklärt Erzbischof Baldewin seine Bereitschaft zu einer Zusammenkunft mit Kaiser Ludwig und stimmt zu, dass ein Schied seinen Streit mit dem Grafen von Jülich beende. K 1241). Domine patrue karissime! I. Hodie litteras sinceritatis a) vestre 1) accepimus et contenta in eisdem intelleximus diligenter scire affectantes, quod non modicum amirari conpellimur, quod dominus Lud(owicus) imperatorem se nominans libenter vellet nobiscum diem placiti amicabilem observare et cetera, cum idem treugis inter nos et ipsum pendentibus usque ad instans festum sancti Iohannis baptiste2) in limitibus regni nostri per gentes suas meliora castra bene quatuor furtive et clamdestinea) attemptabat expugnare et iam castrum Pfrymberch melius de regno scandendo inferius intraverant, licet per ignis cremacionem fuerint effugati, insuper ducem Henricum Bawar(ie) generum nostrum hostiliter
Strana 220
220 Nr. 402—403 diffidavit, que treuge inter eos a feria quarta proxima3) ad octo dies 4) debebunt experire, eciam sub eisdem treugis civitatem Keysersper[c]ha*) gentes sue circumvallarunt, ex quibus nil aliud suspicamur, nisi quod nostram et amicorum nostrorum destructionem et exterminium pro posse querit et attemptat et quod per talia, que fecit et procurat, non potest iudicari, quod terminum placi- 2. Cum igitur, ut torum amicabilem velit querere et servare. vestre sinceritatia) clare constat, iam plus quam per unum annum continuum nil aliud affectaverimus, nisi quod ipse nobiscum in aliquo termino placitorum vellet convenire, volumus adhuc libenter et intendimus secum Wormac(ie) habita securitate per litteras suas et dominorum, quos nominaverimus et qui in vestris nominati sunt litteris, prout hec securitas melius ordinari poterit, secum convenire, dummodo ipse nobiscum et cum domino duce Bawar(ie), genero nostro predicto, quem deserere non possumus, treugas pacis inconvulsas velit constanter observare, quibus durantibus possemus eo tucius secum convenire, et eciam, quod terminus conveniendi prolongaretur usque ad festum nativitatis beate Mar(ie) virginis 5) vel diucius, si commode fieri posset, quia terminus super festo sancti Iacobi 6) nimium esset nobis brevis ex eo, quia oportet, quod dicto genero nostro de proximo gentes nostras armorum in maiori copia, qua poterimus, pro succursu transmittamus, eciam ex alio, quia cras ad octo dies 7) cum exercitu nostro, sicut promisi- mus, necessario convenit nos esse cum domino rege Ungarie in Austria ad metanda castra8). 3. Unde quid super hoc sue intencionis fuerit, nobis quam tocius intimetis. Nullam securitatem et conductum veniendi ad terminum alias petimus, nisi quod dictus dominus Lud(owicus) et principes seu barones ac nobiles, per quorum terras transitum facere nos expedit, absque dolo et fraude bona fide litteris eorum promittant, quod nos et amici nostri et causa nostri ibidem venire volentes secure salvis rebus et personis absque quovis inpedimento ad dictum terminum seu locum venire 4. Preterea, si terminus ibique stare et abinde redire valeamus. habere deberet processum, tunc est necessarium, quod inter ipsum et nos treugas pacis inviolabiles usque ad festum nativitatis Christi vel sancti Martini fieri ordinetis et quascunque tales treugas ordinaveritis, volumus et promittimus sincere et inviolabiliter custo- dire et servare, eo quod, si in termino placitorum concordia fortassis non interveniret, quod cum maiori cautela possemus ad propria redire. Insuper expediret, si terminus placiti habebit processum, ut ipse gentes suas ab obsidione civitatis Keysers 5. De eo, quod super percha) faciat recedere et removere. altercacione inter nos et comitem Iuliacen(sem) mota vobis et domino archiepiscopo Colonien(si) crederemus, scire velitis, quod iam dudum est, quod super hoc nuncios nostros vobis misimus, per quos significamus vobis tunc sicut et nunc, quod libenter vobis ac dicto domino .. Colonien(si) confidenter credere volumus taliter, quod ambo audiamur et quicumque alteri [o]bnoxiusb) fuerit seu culpabilis inveniatur, quod iuxta vestrum decretum pronunciacionem et arbitrium parti innocenti emendam impendat congruentem.
220 Nr. 402—403 diffidavit, que treuge inter eos a feria quarta proxima3) ad octo dies 4) debebunt experire, eciam sub eisdem treugis civitatem Keysersper[c]ha*) gentes sue circumvallarunt, ex quibus nil aliud suspicamur, nisi quod nostram et amicorum nostrorum destructionem et exterminium pro posse querit et attemptat et quod per talia, que fecit et procurat, non potest iudicari, quod terminum placi- 2. Cum igitur, ut torum amicabilem velit querere et servare. vestre sinceritatia) clare constat, iam plus quam per unum annum continuum nil aliud affectaverimus, nisi quod ipse nobiscum in aliquo termino placitorum vellet convenire, volumus adhuc libenter et intendimus secum Wormac(ie) habita securitate per litteras suas et dominorum, quos nominaverimus et qui in vestris nominati sunt litteris, prout hec securitas melius ordinari poterit, secum convenire, dummodo ipse nobiscum et cum domino duce Bawar(ie), genero nostro predicto, quem deserere non possumus, treugas pacis inconvulsas velit constanter observare, quibus durantibus possemus eo tucius secum convenire, et eciam, quod terminus conveniendi prolongaretur usque ad festum nativitatis beate Mar(ie) virginis 5) vel diucius, si commode fieri posset, quia terminus super festo sancti Iacobi 6) nimium esset nobis brevis ex eo, quia oportet, quod dicto genero nostro de proximo gentes nostras armorum in maiori copia, qua poterimus, pro succursu transmittamus, eciam ex alio, quia cras ad octo dies 7) cum exercitu nostro, sicut promisi- mus, necessario convenit nos esse cum domino rege Ungarie in Austria ad metanda castra8). 3. Unde quid super hoc sue intencionis fuerit, nobis quam tocius intimetis. Nullam securitatem et conductum veniendi ad terminum alias petimus, nisi quod dictus dominus Lud(owicus) et principes seu barones ac nobiles, per quorum terras transitum facere nos expedit, absque dolo et fraude bona fide litteris eorum promittant, quod nos et amici nostri et causa nostri ibidem venire volentes secure salvis rebus et personis absque quovis inpedimento ad dictum terminum seu locum venire 4. Preterea, si terminus ibique stare et abinde redire valeamus. habere deberet processum, tunc est necessarium, quod inter ipsum et nos treugas pacis inviolabiles usque ad festum nativitatis Christi vel sancti Martini fieri ordinetis et quascunque tales treugas ordinaveritis, volumus et promittimus sincere et inviolabiliter custo- dire et servare, eo quod, si in termino placitorum concordia fortassis non interveniret, quod cum maiori cautela possemus ad propria redire. Insuper expediret, si terminus placiti habebit processum, ut ipse gentes suas ab obsidione civitatis Keysers 5. De eo, quod super percha) faciat recedere et removere. altercacione inter nos et comitem Iuliacen(sem) mota vobis et domino archiepiscopo Colonien(si) crederemus, scire velitis, quod iam dudum est, quod super hoc nuncios nostros vobis misimus, per quos significamus vobis tunc sicut et nunc, quod libenter vobis ac dicto domino .. Colonien(si) confidenter credere volumus taliter, quod ambo audiamur et quicumque alteri [o]bnoxiusb) fuerit seu culpabilis inveniatur, quod iuxta vestrum decretum pronunciacionem et arbitrium parti innocenti emendam impendat congruentem.
Strana 221
1336 Juni 21—Juli 9 221 Miramur tamen, quod idem nuncius nondum ad vos pervenit. 6. Deus vos feliciter conservet. Datum Prage die sabbati proxima post octavas festi corporis Christi annoc) 36. I) Ueberschr.: Littera domini regis Boem(ie) ad Trever(ensem) pro die servanda cum Lud(owico). † a) K. † a*) Keysersp(er)h. + b) abnox.† c) anno 36 von L. nachgetr. 1) verloren. 0o 2) Juni 24. c0 3) Juni 12. c0 4) Juni 19. c0 5) September 8. 00 6) Juli 25. c0 7) Juni 17. c0 8) tatsächlich reiste Johann erst am 21. Juni ab; vgl. Chronik von Königssaal III 12. Avignon 1336 Juni 21. 402. Papst Benedikt XII. an Conradus de Ansenbruch Domherrn von Mainz: befiehlt ihm auf Bitten seines geliebten Sohnes des Rodolfus dictus Lusse Klerikers Mainzer Diözese, der ihm vorgetragen, dass der Laie Iohannes dictus Lusse, früher als Vormund des damals noch unmündigen Rudolf Ver- walter von dessen Geld und übrigem Besitz, auch jetzt noch sich weigert, beide Parteien zu verhören, die Sache zu darüber Rechnung abzulegen, entscheiden und dabei die kirchlichen Zwangsmittel, auch den benannten Zeugen gegenüber, zu gebrauchen. Exposuit nobis — D. Avinione XI. kal. iulii pont. n. a. 2. — K 228. 403. 1336 Jиli 9. Genannte Strassburger Juden erklären sich zu einer ihnen gegenüber eingegangenen Schuldverschreibung Erzbischof Baldewins. K 4711) ; wesentlich übereinstimmend, nur in cc. 4 und 5 ganz ab- gewesene Beurkundung durch weichend (N. aa, bb) die 4mal ausgefertigt (mit abhangendem Siegel) in den Strassburger Offizial vom 8. Juli, Orig. Vgl. die Bemerkungen in der München Mainz Domkapitel fasc. 85 (M). — erzbischöflich Trierischen Rechnung aus den Jahren 1336—1341: Nota de pecunia acomodata erga Iudeos episcopi Argentinensis und Deficiunt etiam domino .. item de pecunia accomodata erga Iudeos Argentinenses nescitur quantum (Lamprecht III 419 N. a und 435). I. Nos Mersya]na) uxor Aaronis, Moyses eius filius, Me[ry]anb) filia quondam Davidc), Heygind) et Vineline) fratres filii Gotliepf) Lôuwe de Peyerunteg), Aaron natush) Isaac, Vogellini) natus quondam Davidc) predictik) nomine Mennekindi1) mei filii adhuc minoris, pro quo caveo de ratihabicione subscriptorum, Soszam) uxor Lasann), Mennekint 1) eius filius, Pheler°) nomine Abrahe filii mei, pro quo similiterk) caveo de rato subscriptorum, Lea uxor predicti Phyler°), Iacobus de Mollesheim nomine Meyerp) filii mei, pro quo de subscriptis similiter caveo, Bela relicta quondam Bendit et Abraham filius dicte Bele Iudei Argen(tinenses) recog- noscimus et tenore presentium publice protestamurq), quod, cum reverendus in Christo pater et dominus Bald(ewinus) archiepi- scopus Trever(ensis) provisor Mogunt(ine) et Spyren(sis) ecclesiarum super quadam certa summa pecunie per ipsum nomine dictarum ecclesiarum aput nos mutuo recepte litteras suas suo magno sigillo archiepiscopatus Trever(ensis) necnon capituli maioris ecclesie Magunt(ine) aliorumque dominorum, opidorum, militum et armi- gerorum sigillis sub anno domini M'CCC'XXX'VI.r) feria quinta ante diem pasche 1) nobis tradiderit sigillatas 2) et quamvis in eisdem litteris contineatur nobis concessum esse, quod bona seu res capituli Magunt(ini) una cum bonis episcopatus ipsius ecclesie Magunt(ine) mediante iudicio et sine iudicio occupare et invadere valeamus, concedimus tamen et promittimus sponte ob instancias
1336 Juni 21—Juli 9 221 Miramur tamen, quod idem nuncius nondum ad vos pervenit. 6. Deus vos feliciter conservet. Datum Prage die sabbati proxima post octavas festi corporis Christi annoc) 36. I) Ueberschr.: Littera domini regis Boem(ie) ad Trever(ensem) pro die servanda cum Lud(owico). † a) K. † a*) Keysersp(er)h. + b) abnox.† c) anno 36 von L. nachgetr. 1) verloren. 0o 2) Juni 24. c0 3) Juni 12. c0 4) Juni 19. c0 5) September 8. 00 6) Juli 25. c0 7) Juni 17. c0 8) tatsächlich reiste Johann erst am 21. Juni ab; vgl. Chronik von Königssaal III 12. Avignon 1336 Juni 21. 402. Papst Benedikt XII. an Conradus de Ansenbruch Domherrn von Mainz: befiehlt ihm auf Bitten seines geliebten Sohnes des Rodolfus dictus Lusse Klerikers Mainzer Diözese, der ihm vorgetragen, dass der Laie Iohannes dictus Lusse, früher als Vormund des damals noch unmündigen Rudolf Ver- walter von dessen Geld und übrigem Besitz, auch jetzt noch sich weigert, beide Parteien zu verhören, die Sache zu darüber Rechnung abzulegen, entscheiden und dabei die kirchlichen Zwangsmittel, auch den benannten Zeugen gegenüber, zu gebrauchen. Exposuit nobis — D. Avinione XI. kal. iulii pont. n. a. 2. — K 228. 403. 1336 Jиli 9. Genannte Strassburger Juden erklären sich zu einer ihnen gegenüber eingegangenen Schuldverschreibung Erzbischof Baldewins. K 4711) ; wesentlich übereinstimmend, nur in cc. 4 und 5 ganz ab- gewesene Beurkundung durch weichend (N. aa, bb) die 4mal ausgefertigt (mit abhangendem Siegel) in den Strassburger Offizial vom 8. Juli, Orig. Vgl. die Bemerkungen in der München Mainz Domkapitel fasc. 85 (M). — erzbischöflich Trierischen Rechnung aus den Jahren 1336—1341: Nota de pecunia acomodata erga Iudeos episcopi Argentinensis und Deficiunt etiam domino .. item de pecunia accomodata erga Iudeos Argentinenses nescitur quantum (Lamprecht III 419 N. a und 435). I. Nos Mersya]na) uxor Aaronis, Moyses eius filius, Me[ry]anb) filia quondam Davidc), Heygind) et Vineline) fratres filii Gotliepf) Lôuwe de Peyerunteg), Aaron natush) Isaac, Vogellini) natus quondam Davidc) predictik) nomine Mennekindi1) mei filii adhuc minoris, pro quo caveo de ratihabicione subscriptorum, Soszam) uxor Lasann), Mennekint 1) eius filius, Pheler°) nomine Abrahe filii mei, pro quo similiterk) caveo de rato subscriptorum, Lea uxor predicti Phyler°), Iacobus de Mollesheim nomine Meyerp) filii mei, pro quo de subscriptis similiter caveo, Bela relicta quondam Bendit et Abraham filius dicte Bele Iudei Argen(tinenses) recog- noscimus et tenore presentium publice protestamurq), quod, cum reverendus in Christo pater et dominus Bald(ewinus) archiepi- scopus Trever(ensis) provisor Mogunt(ine) et Spyren(sis) ecclesiarum super quadam certa summa pecunie per ipsum nomine dictarum ecclesiarum aput nos mutuo recepte litteras suas suo magno sigillo archiepiscopatus Trever(ensis) necnon capituli maioris ecclesie Magunt(ine) aliorumque dominorum, opidorum, militum et armi- gerorum sigillis sub anno domini M'CCC'XXX'VI.r) feria quinta ante diem pasche 1) nobis tradiderit sigillatas 2) et quamvis in eisdem litteris contineatur nobis concessum esse, quod bona seu res capituli Magunt(ini) una cum bonis episcopatus ipsius ecclesie Magunt(ine) mediante iudicio et sine iudicio occupare et invadere valeamus, concedimus tamen et promittimus sponte ob instancias
Strana 222
222 Nr. 404 precum dicti domini Bald(ewini) et personarum de dicto capitulo, quod nec nos vels) alii quicunque nomine nostro personas de dicto capitulo seu bona eiusdem capituli invadere seu occupare debse]amust), ita tamen, quod eedem littere in suo robore et vigore, prout confecte sunt, permaneant, ita quod valeamus epi- scopatum Magunt(inum) et episcopatum Spiren(sem) ac homines et bona eorundem necnon fideiussores et debitores pro huiusmodi summa pecunie constitutos invadere, prout in eisdem litteris nar- ratur, bonis tamen seu rebus ipsius capituli Magunt(ini) dumtaxat 2. Item recognoscimus, exceptis, prout superius est expressum. quod, licet in eisdem litteris contineatur, quod opida et ville pre- dictarum Mogunt(ine) et Spyren(sis) ecclesiarum in eisdem litteris nominate annis“) singulis sturasv), exactiones per ipsas solvendas in solucionem pretacte summe pecunie solvere teneantur tamdiu, quousque eadem summa nobis plenariew) fuerit persoluta, prout in eisdem litteris est conscriptum, nostre tamen intencionis non est, quod, si de eisdem sturis et exactionibus alicui alteri quidquam rite et legitime obligatum seu deputatum fuerit per iuramenta opidanorum huiusmodi opidorum sine omni fraude ante datam dictarum litterarum, quod tunc eedem ville et opida nobis sint aut debeant esse obligata ad solvendum nobis illam summam pecunie, que ante confectionem dictarum litterarum de sturis et exactionibus pretactis aliis personis fuer[alt1) legitime deputata vel eciam assignata, dummodo debitum ipsum in eisdem litteris contentum nobis persolvatur; quod si factum non foret, quod tunc ipsos una cum reliquis, qui in dictis litteris nobis sunt obnoxii, inpetere et occupare valeamus, prout in eisdem litteris est con- prehensum. 3. Preterea recognoscimus et fatemur, quod, quam- vis in eisdem litteris ponatur, quod quicunque fideiussorum nostrorum in ipsis litteris nominatorum pre necessitate corporis volgariter dicendo von libes not' in obstagium in ipsis litteris expressum se personaliter recipere non posset, quod ille unum militem loco sui in dictum obstagium presentare valeat, quod nostre intencionis existit et eisdem fideiussoribus nostris in dictis litteris nominatis super solucione prelibati debiti damus potestatem, quod si aliquis eorum non possit vel eciam nolit in ipsum obstagium se persona- liter recipere, quod possit unum alium militem iuxta continenciam earundem litterarum in locum suum pro obs[elrvando)) obstagio et, prout ipse idem obstagium observare deberet, subrogare. 4. Insuperz) recognoscimus nos per litteras publicas et autenticas pro maiori cautela premissorum coram iudice curie Argent(inensis) sigillo eiusdem curie sigillatas3) iuxta tenorem presentis littere ac continenciam earundem obligasse feria secunda proxima post diem beati Udalrici episcopi, que fuit VIII° idus iulii 4), sub anno domini M° supradicto fraude et dolo in premissis omnibus et singulis penitus circumscriptis et, ut premissa robur firmum obti- neant, presens scriptum seuaa) instrumentum rogavimus discretos viros Ionachim dictum Kullim, natum predicti quondam David, et Vinelin, generum ipsius quondam David, sigillis ipsorum sigillari. 5.bb) Nos quoque Ionachim dictus Kullim et Vinelin predicti, quia
222 Nr. 404 precum dicti domini Bald(ewini) et personarum de dicto capitulo, quod nec nos vels) alii quicunque nomine nostro personas de dicto capitulo seu bona eiusdem capituli invadere seu occupare debse]amust), ita tamen, quod eedem littere in suo robore et vigore, prout confecte sunt, permaneant, ita quod valeamus epi- scopatum Magunt(inum) et episcopatum Spiren(sem) ac homines et bona eorundem necnon fideiussores et debitores pro huiusmodi summa pecunie constitutos invadere, prout in eisdem litteris nar- ratur, bonis tamen seu rebus ipsius capituli Magunt(ini) dumtaxat 2. Item recognoscimus, exceptis, prout superius est expressum. quod, licet in eisdem litteris contineatur, quod opida et ville pre- dictarum Mogunt(ine) et Spyren(sis) ecclesiarum in eisdem litteris nominate annis“) singulis sturasv), exactiones per ipsas solvendas in solucionem pretacte summe pecunie solvere teneantur tamdiu, quousque eadem summa nobis plenariew) fuerit persoluta, prout in eisdem litteris est conscriptum, nostre tamen intencionis non est, quod, si de eisdem sturis et exactionibus alicui alteri quidquam rite et legitime obligatum seu deputatum fuerit per iuramenta opidanorum huiusmodi opidorum sine omni fraude ante datam dictarum litterarum, quod tunc eedem ville et opida nobis sint aut debeant esse obligata ad solvendum nobis illam summam pecunie, que ante confectionem dictarum litterarum de sturis et exactionibus pretactis aliis personis fuer[alt1) legitime deputata vel eciam assignata, dummodo debitum ipsum in eisdem litteris contentum nobis persolvatur; quod si factum non foret, quod tunc ipsos una cum reliquis, qui in dictis litteris nobis sunt obnoxii, inpetere et occupare valeamus, prout in eisdem litteris est con- prehensum. 3. Preterea recognoscimus et fatemur, quod, quam- vis in eisdem litteris ponatur, quod quicunque fideiussorum nostrorum in ipsis litteris nominatorum pre necessitate corporis volgariter dicendo von libes not' in obstagium in ipsis litteris expressum se personaliter recipere non posset, quod ille unum militem loco sui in dictum obstagium presentare valeat, quod nostre intencionis existit et eisdem fideiussoribus nostris in dictis litteris nominatis super solucione prelibati debiti damus potestatem, quod si aliquis eorum non possit vel eciam nolit in ipsum obstagium se persona- liter recipere, quod possit unum alium militem iuxta continenciam earundem litterarum in locum suum pro obs[elrvando)) obstagio et, prout ipse idem obstagium observare deberet, subrogare. 4. Insuperz) recognoscimus nos per litteras publicas et autenticas pro maiori cautela premissorum coram iudice curie Argent(inensis) sigillo eiusdem curie sigillatas3) iuxta tenorem presentis littere ac continenciam earundem obligasse feria secunda proxima post diem beati Udalrici episcopi, que fuit VIII° idus iulii 4), sub anno domini M° supradicto fraude et dolo in premissis omnibus et singulis penitus circumscriptis et, ut premissa robur firmum obti- neant, presens scriptum seuaa) instrumentum rogavimus discretos viros Ionachim dictum Kullim, natum predicti quondam David, et Vinelin, generum ipsius quondam David, sigillis ipsorum sigillari. 5.bb) Nos quoque Ionachim dictus Kullim et Vinelin predicti, quia
Strana 223
1336 Juli 10 223 recogniciones, protestaciones et confessiones prescripte per pre- dictos Iudeos coram nobis in modum prescriptum facte sunt, id- circo sigilla nostra, que recognoscimus nostra esse, ad instantem peticionem dictorum Iudeorum presentibus duximus appendenda in evidens testimonium omnium premissorum presente coram nobis Baroch Iudeo de Trever(is) et a dictis Iudeis vice et nomine dicti patris et domini Bald(ewini) et dicti capituli ecclesie Mogunt(ine) premissa stipulante. Actum et datum VII° idus iulii sub anno domini prenotato. I) Ueberschr.: Moderacio littere principalis dure propter alios, que solet dari ad partem. + a) Merion K. + b) Melian K. + c) Davidis M. + d) Heygim M. + e) Vinelinus M. + f) Gotliebi Lowe M. † g) Beyer. M. + h) filius Ys. M. + i) Vogellinus (e über o) filius M. + k) fehlt M. + 1) Mennekind(en) M. + m) Sussa (e über u) M.+ n) Lasonis M. + o) Phil. M.+ p) dicti Meiger M. + q) über getilgtem profitemur K. + r) mill. trec. tric. sexto M. + s) nec M. + t) debamus K. + u) nobis annis M. + v) et exact. M. + w) fuerit plenarie M. + x) fuerit K. + y) obstruando K. + z) Insuper — M" supradicto fehlt M. + aa) statt seu instrum. — sigillari M: sigillo curie Argent(inensis) rogavimus sigillari. + bb) statt c. 5 M. Nos .. iuder curie Argent(inensis) quia prescripte recognitio protestatio et con- fessio per Iudeos ipsos coram nobis in modum prehabitum facte sunt, idcirco sigillum ipsius curie Argent(inensis) ad instantem petitionem dictorum Iudeorum appendi fecimus ad presentes in evidens testimonium eorundem. Actum VIII° idus iulii anno domini millesimo trecentesi- mo tricesimo sexto presente coram nobis ..iudice predicto dicto Baruch Iudeo Trever en (si) et a dictis Iudeis vice et nomine reverendi in Christo patris et domini Baldewini archiepiscopi ecclesie Treveren(sis) predicti et capituli ecclesie Mogunt(ine) prescripti premissa stipulante. Huius instrumenti eiusdem tenoris sunt quinque, quorum unum idem Baruch ipsi domino Bald(ewino) et unum capitulo ecclesie Mogunt(ine) predicte se presen- taturum dixit, unum vero apud Meryan ipsam et Moysen eius filium, unum apud Sussam (e über u), Mennekindim eius filium et Mennekindim filium dicti Vogellini (e über o) predictos et unum apud Belam et Abraham remanet antedictos. 1) Märs 28. co 2) unbekannt. 00 3) = M. 00 4) Juli 8. 404. Avignon 1336 Juli 10. Bischof Johann von Verden quittiert dem Notar Rudolf Losse den Empfang seines Guthabens bei 2 Kaplänen Erz- bischof Baldewins. K 2561). Nos Iohannes dei gratia episcopus Verdensis recognoscimus et presentibus protestamur, quod ab honorabili viro domino Rodolpho dicto Losse notario reverendi in Christo patris ac domini domini Bald(ewini) archiepiscopi Treveren(sis) primo recepimus centum et quinquaginta regales auri, secunda vice octuaginta regales auri et tercia vice octuaginta regales auri per ipsum dominum Rodolfum in Avinion(e) ex parte venerabilium virorum dominorum Detmari Mûle et Werneri de Casle capellanorum domini archiepiscopi predicti nobis personaliter numeratas et presentatas. Quam quidem pecuniam aput ipsos in deposito habebamus, de quibus trecentis et decem regalibus auri prefatos dominos Detmarum, Wernerum et Rodolphum quitamus, absolvimus et omnino liberamus eis presentes litteras nostro sigillo sigillatas super hoc concedentes.
1336 Juli 10 223 recogniciones, protestaciones et confessiones prescripte per pre- dictos Iudeos coram nobis in modum prescriptum facte sunt, id- circo sigilla nostra, que recognoscimus nostra esse, ad instantem peticionem dictorum Iudeorum presentibus duximus appendenda in evidens testimonium omnium premissorum presente coram nobis Baroch Iudeo de Trever(is) et a dictis Iudeis vice et nomine dicti patris et domini Bald(ewini) et dicti capituli ecclesie Mogunt(ine) premissa stipulante. Actum et datum VII° idus iulii sub anno domini prenotato. I) Ueberschr.: Moderacio littere principalis dure propter alios, que solet dari ad partem. + a) Merion K. + b) Melian K. + c) Davidis M. + d) Heygim M. + e) Vinelinus M. + f) Gotliebi Lowe M. † g) Beyer. M. + h) filius Ys. M. + i) Vogellinus (e über o) filius M. + k) fehlt M. + 1) Mennekind(en) M. + m) Sussa (e über u) M.+ n) Lasonis M. + o) Phil. M.+ p) dicti Meiger M. + q) über getilgtem profitemur K. + r) mill. trec. tric. sexto M. + s) nec M. + t) debamus K. + u) nobis annis M. + v) et exact. M. + w) fuerit plenarie M. + x) fuerit K. + y) obstruando K. + z) Insuper — M" supradicto fehlt M. + aa) statt seu instrum. — sigillari M: sigillo curie Argent(inensis) rogavimus sigillari. + bb) statt c. 5 M. Nos .. iuder curie Argent(inensis) quia prescripte recognitio protestatio et con- fessio per Iudeos ipsos coram nobis in modum prehabitum facte sunt, idcirco sigillum ipsius curie Argent(inensis) ad instantem petitionem dictorum Iudeorum appendi fecimus ad presentes in evidens testimonium eorundem. Actum VIII° idus iulii anno domini millesimo trecentesi- mo tricesimo sexto presente coram nobis ..iudice predicto dicto Baruch Iudeo Trever en (si) et a dictis Iudeis vice et nomine reverendi in Christo patris et domini Baldewini archiepiscopi ecclesie Treveren(sis) predicti et capituli ecclesie Mogunt(ine) prescripti premissa stipulante. Huius instrumenti eiusdem tenoris sunt quinque, quorum unum idem Baruch ipsi domino Bald(ewino) et unum capitulo ecclesie Mogunt(ine) predicte se presen- taturum dixit, unum vero apud Meryan ipsam et Moysen eius filium, unum apud Sussam (e über u), Mennekindim eius filium et Mennekindim filium dicti Vogellini (e über o) predictos et unum apud Belam et Abraham remanet antedictos. 1) Märs 28. co 2) unbekannt. 00 3) = M. 00 4) Juli 8. 404. Avignon 1336 Juli 10. Bischof Johann von Verden quittiert dem Notar Rudolf Losse den Empfang seines Guthabens bei 2 Kaplänen Erz- bischof Baldewins. K 2561). Nos Iohannes dei gratia episcopus Verdensis recognoscimus et presentibus protestamur, quod ab honorabili viro domino Rodolpho dicto Losse notario reverendi in Christo patris ac domini domini Bald(ewini) archiepiscopi Treveren(sis) primo recepimus centum et quinquaginta regales auri, secunda vice octuaginta regales auri et tercia vice octuaginta regales auri per ipsum dominum Rodolfum in Avinion(e) ex parte venerabilium virorum dominorum Detmari Mûle et Werneri de Casle capellanorum domini archiepiscopi predicti nobis personaliter numeratas et presentatas. Quam quidem pecuniam aput ipsos in deposito habebamus, de quibus trecentis et decem regalibus auri prefatos dominos Detmarum, Wernerum et Rodolphum quitamus, absolvimus et omnino liberamus eis presentes litteras nostro sigillo sigillatas super hoc concedentes.
Strana 224
224 Nr. 405—407 Datum Avinion(e) die decima mensis iulii anno domini MCCC XXXVI pontificatus domini Bened(icti) pape XII. anno secundo. I) Ueberschr.: Quitancia domini Verden(sis) de 150, item de 80, item tercio 80 regalibus auri. 405*. 1336 Juli 28. Der Rat von Erfurt für Erzbischof Baldewin. K 439 (wohl aus dem Konzept); Beyer II nr. 150 aus Transsumt und Kopialbuch in Magdeburg. Abweichungen: S. 120 Z. 7 Ravenolt, Z. 11 Tyfenbruch, Z. 19 Elsebethen, Z. 24 verrichtet, S. 121 fehlt Z. I zu Erffurte und Z. 24 zu Mentze; Datierung: der gebin ist die dominica post Iacobi et sic finit a. dom. 1336; Z. 25 mit der vorgenanten stad Erforte insigel von L. nachgetr. [1336 Ende Juni bis Anfang August]. 406. Der Kantor von St. Bartholomäus in Frankfurt und Meister Hermann von Mersberg heissen Dytmar, Kleriker Erz- bischof Baldewins, dem Albert [Finke] von Seiten Meister Rudolfs in Sachen ihres Pfründentausches Zahlungen zu leisten und zu einer Vikarie am Mainzer Dom zu verhelfen. D 1401); gefaltet und verschlossen gewesenes Orig. auf Papier mit Eindrücken eines runden und eines spitz (ovalen?) Siegels, am unteren Rande mit D 141 zusammengeklebt; von anderer Hand als dieser Brief, also wohl von Hermann von M. geschrieben. Die Pfriünde von Nalbach hat Losse im Dezember 1335 an Finke vertauscht (Nrr. 384 f.). Die Erwähnung der newen Ernte — in Nrr. 407 und 416 vom 27. August und 28. Oktober wird die Angelegenheit weiter besprochen — weist unsere U. in die Zeit von Ende Juni bis Anfang August 1336. Der 2. Aussteller wird noch 1344 erwähnt (Sauer- land III nr. 325), der I. ist der bekannte Prokurator an der Kurie Gerhard von Frankfurt, der 1348 gestorben ist (Schwalm Bucglant S. XXXI). 1. In causa domini Domine honorande magister Dhytmare ! et magistri Rudolfi et domini Alberti super permutacione facta, prout scitis, vos humiliter duximus exorandum, quatenus ex parte magistri Rudolfi procuretis et ordinetis tradi et solvi dicto domino Alberto pro expensis magnis et gravibus laboribus in curia Romana et alibi pro obtinenda prebenda factis quinquaginta libras Hallensium, quarum sedecim libre Hallensium ad solvendum pro dicto Alberto domino Helmberto et tres libre Hallensium Meyero Iudeo Ping(wiensi), prout ego cantor per Iohannem scolarem meum scripsi 1), et tres marcas «et septem libre hallensium cum dimidia) .. decano et capitulo ecclesie Asch(affenburgensis), item septem cum dimidia libras Hallensium Arnoldo dicto Spyser opidano Asch(affenburgensi) solvi et tradi procuretis residuamque partem dictarum quinqua- 2. Item ginta librarum? ipso domino Alberto presentetis. fructus beneficii in? Nalbach huius anni ipsi domino Alberto, prout vestrum decet honorem, ordinetis adminus pro rata anni ipsum contingente. Item annos biennales, si dominus noster in sua dyocesi eos recipere consuevit, similiter ipso domino Alberto ordinetis. Item in absenciis obtinendis a dicta parrochia eundem dominum Albertum in vestram promocionem et tuicionem recipiatis. 3. Item litteras promotorias vestras 1), magistri Rudolfi 1) et domini .. decani Mog(untini) 1) pro vicaria in dicta ecclesia Mog(untina) effectualiter consequenda, prout idem dominus Albertus oretenus vobis dicet, ordinetis domino Alberto memorato facientes in pre- missis, ut de vobis confidimus specialiter, et ut in posterum in
224 Nr. 405—407 Datum Avinion(e) die decima mensis iulii anno domini MCCC XXXVI pontificatus domini Bened(icti) pape XII. anno secundo. I) Ueberschr.: Quitancia domini Verden(sis) de 150, item de 80, item tercio 80 regalibus auri. 405*. 1336 Juli 28. Der Rat von Erfurt für Erzbischof Baldewin. K 439 (wohl aus dem Konzept); Beyer II nr. 150 aus Transsumt und Kopialbuch in Magdeburg. Abweichungen: S. 120 Z. 7 Ravenolt, Z. 11 Tyfenbruch, Z. 19 Elsebethen, Z. 24 verrichtet, S. 121 fehlt Z. I zu Erffurte und Z. 24 zu Mentze; Datierung: der gebin ist die dominica post Iacobi et sic finit a. dom. 1336; Z. 25 mit der vorgenanten stad Erforte insigel von L. nachgetr. [1336 Ende Juni bis Anfang August]. 406. Der Kantor von St. Bartholomäus in Frankfurt und Meister Hermann von Mersberg heissen Dytmar, Kleriker Erz- bischof Baldewins, dem Albert [Finke] von Seiten Meister Rudolfs in Sachen ihres Pfründentausches Zahlungen zu leisten und zu einer Vikarie am Mainzer Dom zu verhelfen. D 1401); gefaltet und verschlossen gewesenes Orig. auf Papier mit Eindrücken eines runden und eines spitz (ovalen?) Siegels, am unteren Rande mit D 141 zusammengeklebt; von anderer Hand als dieser Brief, also wohl von Hermann von M. geschrieben. Die Pfriünde von Nalbach hat Losse im Dezember 1335 an Finke vertauscht (Nrr. 384 f.). Die Erwähnung der newen Ernte — in Nrr. 407 und 416 vom 27. August und 28. Oktober wird die Angelegenheit weiter besprochen — weist unsere U. in die Zeit von Ende Juni bis Anfang August 1336. Der 2. Aussteller wird noch 1344 erwähnt (Sauer- land III nr. 325), der I. ist der bekannte Prokurator an der Kurie Gerhard von Frankfurt, der 1348 gestorben ist (Schwalm Bucglant S. XXXI). 1. In causa domini Domine honorande magister Dhytmare ! et magistri Rudolfi et domini Alberti super permutacione facta, prout scitis, vos humiliter duximus exorandum, quatenus ex parte magistri Rudolfi procuretis et ordinetis tradi et solvi dicto domino Alberto pro expensis magnis et gravibus laboribus in curia Romana et alibi pro obtinenda prebenda factis quinquaginta libras Hallensium, quarum sedecim libre Hallensium ad solvendum pro dicto Alberto domino Helmberto et tres libre Hallensium Meyero Iudeo Ping(wiensi), prout ego cantor per Iohannem scolarem meum scripsi 1), et tres marcas «et septem libre hallensium cum dimidia) .. decano et capitulo ecclesie Asch(affenburgensis), item septem cum dimidia libras Hallensium Arnoldo dicto Spyser opidano Asch(affenburgensi) solvi et tradi procuretis residuamque partem dictarum quinqua- 2. Item ginta librarum? ipso domino Alberto presentetis. fructus beneficii in? Nalbach huius anni ipsi domino Alberto, prout vestrum decet honorem, ordinetis adminus pro rata anni ipsum contingente. Item annos biennales, si dominus noster in sua dyocesi eos recipere consuevit, similiter ipso domino Alberto ordinetis. Item in absenciis obtinendis a dicta parrochia eundem dominum Albertum in vestram promocionem et tuicionem recipiatis. 3. Item litteras promotorias vestras 1), magistri Rudolfi 1) et domini .. decani Mog(untini) 1) pro vicaria in dicta ecclesia Mog(untina) effectualiter consequenda, prout idem dominus Albertus oretenus vobis dicet, ordinetis domino Alberto memorato facientes in pre- missis, ut de vobis confidimus specialiter, et ut in posterum in
Strana 225
1336 Juli 28—August 27 225 consimilibus factis de nobis confidencia possit haberge) i" et ne aliquis possit inpingere dictum dominum Albertum per nos fuisse defraudatum, maxime quia nulla obligacio a partibus super premissis hinc inde precessit, sed absque omni pactione partes plenam de nobis confidenciam habuerunt; quare vos in premissis Datum sub sigillis nostris. proniorem ostendatis. Ex parte cantoris ecclesie sancti Barth(olomei) Frank(en- fordensis) et magistri Herm(anni) de Mersberg. Rückwärts: Honorando viro domino Dhytmaro domini nostri .. Trever(ensis) clerico detur. I) Ohne Ueberschr. + a) N auf Rasur. 1) unbekannt. 407. Trier [1336] August 27. Dytmar, Kaplan des Erzbischofs Baldewin, teilt dem Rudolf Losse nach Avignon Neuigkeiten aus Trier, Mains und dem Reiche mit. D 208, Orig. auf Papier, gefaltet und verschlossen gewesen, mit Spur des grünen, spitzovalen Siegels; von gleicher Hand wie Nr. 412, doch andrer wie Nr. 416. Bruchstücke: Dominicus 337 N. I (Kap. 9); Böhmer Acta nr. 1039 = Emler IV nr. 324 (Kap. 9); Müller II 354 nr. 2 (Kap. 1, 3—5, 12) und Sauerland III nr. 1101, (Kap. 1—5, 14, 15); in den letzteren 2 Texten, aus- genommen Sauerland nach omnes bene und vobis mittet (Kap. 5 u. 15), be- deuten die Punkte übrigens nicht Auslassungen, sondern sind aus dem Original übernommene sogenannte Reverenzpunkte. † Consanguinee karissime! I. Dudum antequam Gerhardus elemosinarius domini nostri nuper de rege Franc(orum)a) ad dominum nostrum rediisset, fuit apud dominum nostrum .. decanus Bunnen(sis) pluribus diebus tractans occulte cum domino Conr(ado) Winter et mecum de conposicione inter dominum nostrum et provisum Mogunt(inum), quem solum pro hoc miserat, quia fratrem suum .. comitem et alios suos amicos suspectos habet, quod ipsi plus impediant quam promoveant suum factum. Et concordavimus cum dicto .. decano fere in omnibus sibi propositis articulis, quos ipse debebat referre dicto .. proviso et redire ad nos ad dandum finem super ipsis omnibus, si placerent .. proviso predicto, ante dominicam preteritam, videlicet crastinum Barth(olomei) apostoli. Sed non rediit ad nos nec aliquid remandavit, ex quo presumimus, quod ipse .. provisus ad finem habendum cum domino nostro in partibus sui negocii non intendat. Multo minus credimus, quod hoc fieri comode possit in curia per interpositas personas; quod proponere poteritis domino meo archidiacono et aliis .. amicis domini nostri in curia, quos vos scitis. 2. Item plures litteras post recessum vestrum ultimum de Trever(is) recepit dominus noster ex parte vestra missas et ego totidem et diversis vicibus per diversos ..nuncios, quamvis non recapitulaverixt m' eas vobis. Recepit enim dominus noster sub data octave corporis Christi 1) unam litteram 2) et ego aliam 2), item sub data scilicet VIIIa die iunii duas2), item' XVIIa die iunii duas 2), item XIIa die iulii IIIIor per duplices ..nuncios, qui successivis temporibus venerunt2), item Va die iulii duas2) et «decu? XIXa iulii simi- liter duas2), item unam2), quam dominus ..archidiaconus sibi misit de Montilio feria tercia post Petri et Pauli3), item duas Nova Alamanniae 15
1336 Juli 28—August 27 225 consimilibus factis de nobis confidencia possit haberge) i" et ne aliquis possit inpingere dictum dominum Albertum per nos fuisse defraudatum, maxime quia nulla obligacio a partibus super premissis hinc inde precessit, sed absque omni pactione partes plenam de nobis confidenciam habuerunt; quare vos in premissis Datum sub sigillis nostris. proniorem ostendatis. Ex parte cantoris ecclesie sancti Barth(olomei) Frank(en- fordensis) et magistri Herm(anni) de Mersberg. Rückwärts: Honorando viro domino Dhytmaro domini nostri .. Trever(ensis) clerico detur. I) Ohne Ueberschr. + a) N auf Rasur. 1) unbekannt. 407. Trier [1336] August 27. Dytmar, Kaplan des Erzbischofs Baldewin, teilt dem Rudolf Losse nach Avignon Neuigkeiten aus Trier, Mains und dem Reiche mit. D 208, Orig. auf Papier, gefaltet und verschlossen gewesen, mit Spur des grünen, spitzovalen Siegels; von gleicher Hand wie Nr. 412, doch andrer wie Nr. 416. Bruchstücke: Dominicus 337 N. I (Kap. 9); Böhmer Acta nr. 1039 = Emler IV nr. 324 (Kap. 9); Müller II 354 nr. 2 (Kap. 1, 3—5, 12) und Sauerland III nr. 1101, (Kap. 1—5, 14, 15); in den letzteren 2 Texten, aus- genommen Sauerland nach omnes bene und vobis mittet (Kap. 5 u. 15), be- deuten die Punkte übrigens nicht Auslassungen, sondern sind aus dem Original übernommene sogenannte Reverenzpunkte. † Consanguinee karissime! I. Dudum antequam Gerhardus elemosinarius domini nostri nuper de rege Franc(orum)a) ad dominum nostrum rediisset, fuit apud dominum nostrum .. decanus Bunnen(sis) pluribus diebus tractans occulte cum domino Conr(ado) Winter et mecum de conposicione inter dominum nostrum et provisum Mogunt(inum), quem solum pro hoc miserat, quia fratrem suum .. comitem et alios suos amicos suspectos habet, quod ipsi plus impediant quam promoveant suum factum. Et concordavimus cum dicto .. decano fere in omnibus sibi propositis articulis, quos ipse debebat referre dicto .. proviso et redire ad nos ad dandum finem super ipsis omnibus, si placerent .. proviso predicto, ante dominicam preteritam, videlicet crastinum Barth(olomei) apostoli. Sed non rediit ad nos nec aliquid remandavit, ex quo presumimus, quod ipse .. provisus ad finem habendum cum domino nostro in partibus sui negocii non intendat. Multo minus credimus, quod hoc fieri comode possit in curia per interpositas personas; quod proponere poteritis domino meo archidiacono et aliis .. amicis domini nostri in curia, quos vos scitis. 2. Item plures litteras post recessum vestrum ultimum de Trever(is) recepit dominus noster ex parte vestra missas et ego totidem et diversis vicibus per diversos ..nuncios, quamvis non recapitulaverixt m' eas vobis. Recepit enim dominus noster sub data octave corporis Christi 1) unam litteram 2) et ego aliam 2), item sub data scilicet VIIIa die iunii duas2), item' XVIIa die iunii duas 2), item XIIa die iulii IIIIor per duplices ..nuncios, qui successivis temporibus venerunt2), item Va die iulii duas2) et «decu? XIXa iulii simi- liter duas2), item unam2), quam dominus ..archidiaconus sibi misit de Montilio feria tercia post Petri et Pauli3), item duas Nova Alamanniae 15
Strana 226
226 Nr. 407 prima die iulii. Istas XVII litteras recepimus diversis temporibus per diversos ..nuncios successive sub datis prenotatis scriptas. Ad hec recepi specialiter duas litteras vestras 2), quarum unam michi scripsistis super promocione unius pauperis presbiteri dicti de Eppenrode et aliam pro magistro Cristiano de Aquis amico vestro, quem libenter curialiter tractassem, sed ipse a me ad 3. Item magister Gerh(ardus) recessum nimium festinavit. asr? cardinalis fuit apud clericus domini .. Neapol(eonis) dominum nostrum in Trever(is) proxima die ante vigiliam as- sumpcionis 4) in sero; mane vero dominus ivit ad Vallem beate Virginis, et remansit ipse dominus Ger(hardus) apud nos usque in diem assumpcionis post prandium, cui fecimus societatem modo, quo potuimus meliori, et recessit a nobis una cum decano Bun- 4. Item nen(si) sub conductu suo plures referens nobis grates. Salamandrab) nullo modo induci potest ad translacionem, de qua scitis, iniendam, quamvis hoc sit satis subtiliter et seriosius attemptatum. Mallet enim mori vel bonis cedere perpetuo, sicut dicit. ..Domini de capitulo Wormac(iensi) et .. dictus Sala- mandrab) fuerunt apud dominum nostrum in Trever(is) pluribus vicibus in tractatu, sed adhuc nullus est finis subsecutus. Dominus ..decanus Wormaciensis vester amicus sincerus fuit pridie eciam in Trever(is) coram domino super negocio dicte sue ecclesie, qui se de vobis multipliciter recommendat. 5. Item status parcium nostrarum per dei graciam bonus est, cum discordia, que ibi extitit, sopita sit, et valent .. amici nostri per dei graciam omnes 6. Item .. cantor Frank(enfordensis) amicus noster fuit bene. nuper apud me in Trever(is), cui dedi undecim libras Hallensium dandas domino Alb(erto) Vynke de Heilg(enstat), quas apud me ultimo reliquistis. Pecunia, pro qua blada vestra sunt vendita de Naylbach, nondum est soluta. De qua tamen dominus Io(hannes) Iaq(ue)lon(is) certus est. Que cum soluta fuerit, dabitur in parte ipsi domino Alberto et in parte domino Io(hanni) predicto in 7. Item solucionem sui debiti, in quo sibi existitis obligatus 5). conqueror vobis, quod dos mea in Flanstad est combusta. Pro utilitate vestra in Cardono et alibi, faciam, quicquid possum. Dominorum C(onradi) de Hanowe 6) et Wern(eri) de Gulse ami- corum nostrorum rogo in suis agendis negociis memor sitis. Domino .. decano Mog(untino), qui in brevi venturus est apud dominum nostrum, loquar de promocione vestra, ut petistis, cui eciam misi alias litteram vestram desuper michi missam 2). 8. Item procuravi pro vobis scribi2) valde efficaciter per dominum nostrum capitulo sancte Marie Erford(ensi) super canon(icatu) et prebenda domini Io(hannis) de Aquis nuper defuncti et misi specialiter ob hoc ad dictum locum Erfor(diam) Wig(andum)c) nuncium domini nostri eciam cum specialibus litteris 2) ad singulares personas amicos vestros super promocione dicti negocii, quod negocium ita recens est, quod adventum dicti nuncii seu reditum 9. Item de statu Diptongi et .. regis cottidie sum exspectans. Boem(ie) sciatis, quod ipsi adhuc sunt in expedicionibus suis et satis fortes hinc inde et sunt prope abinvicem et presumitur
226 Nr. 407 prima die iulii. Istas XVII litteras recepimus diversis temporibus per diversos ..nuncios successive sub datis prenotatis scriptas. Ad hec recepi specialiter duas litteras vestras 2), quarum unam michi scripsistis super promocione unius pauperis presbiteri dicti de Eppenrode et aliam pro magistro Cristiano de Aquis amico vestro, quem libenter curialiter tractassem, sed ipse a me ad 3. Item magister Gerh(ardus) recessum nimium festinavit. asr? cardinalis fuit apud clericus domini .. Neapol(eonis) dominum nostrum in Trever(is) proxima die ante vigiliam as- sumpcionis 4) in sero; mane vero dominus ivit ad Vallem beate Virginis, et remansit ipse dominus Ger(hardus) apud nos usque in diem assumpcionis post prandium, cui fecimus societatem modo, quo potuimus meliori, et recessit a nobis una cum decano Bun- 4. Item nen(si) sub conductu suo plures referens nobis grates. Salamandrab) nullo modo induci potest ad translacionem, de qua scitis, iniendam, quamvis hoc sit satis subtiliter et seriosius attemptatum. Mallet enim mori vel bonis cedere perpetuo, sicut dicit. ..Domini de capitulo Wormac(iensi) et .. dictus Sala- mandrab) fuerunt apud dominum nostrum in Trever(is) pluribus vicibus in tractatu, sed adhuc nullus est finis subsecutus. Dominus ..decanus Wormaciensis vester amicus sincerus fuit pridie eciam in Trever(is) coram domino super negocio dicte sue ecclesie, qui se de vobis multipliciter recommendat. 5. Item status parcium nostrarum per dei graciam bonus est, cum discordia, que ibi extitit, sopita sit, et valent .. amici nostri per dei graciam omnes 6. Item .. cantor Frank(enfordensis) amicus noster fuit bene. nuper apud me in Trever(is), cui dedi undecim libras Hallensium dandas domino Alb(erto) Vynke de Heilg(enstat), quas apud me ultimo reliquistis. Pecunia, pro qua blada vestra sunt vendita de Naylbach, nondum est soluta. De qua tamen dominus Io(hannes) Iaq(ue)lon(is) certus est. Que cum soluta fuerit, dabitur in parte ipsi domino Alberto et in parte domino Io(hanni) predicto in 7. Item solucionem sui debiti, in quo sibi existitis obligatus 5). conqueror vobis, quod dos mea in Flanstad est combusta. Pro utilitate vestra in Cardono et alibi, faciam, quicquid possum. Dominorum C(onradi) de Hanowe 6) et Wern(eri) de Gulse ami- corum nostrorum rogo in suis agendis negociis memor sitis. Domino .. decano Mog(untino), qui in brevi venturus est apud dominum nostrum, loquar de promocione vestra, ut petistis, cui eciam misi alias litteram vestram desuper michi missam 2). 8. Item procuravi pro vobis scribi2) valde efficaciter per dominum nostrum capitulo sancte Marie Erford(ensi) super canon(icatu) et prebenda domini Io(hannis) de Aquis nuper defuncti et misi specialiter ob hoc ad dictum locum Erfor(diam) Wig(andum)c) nuncium domini nostri eciam cum specialibus litteris 2) ad singulares personas amicos vestros super promocione dicti negocii, quod negocium ita recens est, quod adventum dicti nuncii seu reditum 9. Item de statu Diptongi et .. regis cottidie sum exspectans. Boem(ie) sciatis, quod ipsi adhuc sunt in expedicionibus suis et satis fortes hinc inde et sunt prope abinvicem et presumitur
Strana 227
1336 August 27 227 cottidie de conflictu. Tamen dominus ..rex Boem(ie) longe potencior esse dicitur quam ..Dyptongus et habet sufficienciam expens(is). Sed in exercitu ..Dypt(ongi) sunt tempora mul- ta» um' cara. Dicitur eciam, quod tractetur inter ipsos de concordia ordinanda, pro quo eciam illuc dominus noster .. nuncios 10. Istum ..fratrem exhibitorem presencium, qui suos misit. vocatur frater Her(mannus) Topelstein, qui se vestrum et meum cognatum asserit et est valens clericus, vobis multipliciter recom- mendo rogans diligenter, quatinus vos sibi liberalem exhibeatis et in suis agendis negociis apud .. ministrum ordinis 7), que vobis exponet, ipsum promoveatis, quantum poteritis, patrie et cognacionis intuitu et ipsum recommendetis domino meo .. archidyacono Trever(ensi) et aliis dominis nostris, sicut videbitis expedire. Dominus noster eciam scribit pro ipso memorato .. ministro satis 1I. Item mitto vobis per ipsum unam litteram graciose 2). domini .. decani Asch(affenburgensis), quam michi misit vobis 12. Item mittuntur vobis ex part: ulterius transmittendum 2) d). domini per eundem fratrem due littere sigillate, quas ..Bunnen(sis) met dedit civibus Mogunt(inis)8) et adhuc sunt quattuor9), quas dominus retinuit, in quibus idem ..Bunnen(sis) se refert ad privi- legia .. predecessorum, ubi multi articuli valde graves et ecclesie Mog(untine) nimium preiudiciales continentur. In quibus eciam non apparet, quod consensus capituli affuerit vel quod capitulum easdem litteras sigillavit, quamvis in aliquibus earum dicatur, quod ea, que in ipsis continentur, de consensu .. capituli emanarint. Et si aliqua privilegia dictis civibus per ..predecessores sunt concessa, hoc fuit factum propter hoc, ut .. archiepiscopis Mog(un- tinis) opem prestarent, quod tamen minime adimplerunt. Omnes articulos in dictis litteris tam in illis duobus vobis transmissis quam in aliis quatuor retentis contentos predictus Bunnen(sis iuravit ad sancta dei ewangelia rata et firmiter observare. Que si servari deberent, non est dubium ea in maximum preiudicium dicte ecclesie redundare. 13. Preterea, consangwinee karissime, dixit michi dominus .. decanus Worm(aciensis) predictus et eciam alias hoc accepi, quod vos sitis nimis sedulus in labore et sollici- tudinibus, in quo rogo moderamen vobis metipsi imponatis et parcatis corpori vestro, ubi et in quantum potestis, vobis solacia per societates et alias faciendo. Scitis enim, quod sollicitudo nimia, licet aliquibus ..hominibus plus sit delectabilis quam aliis, nichilominus ipsa est corporis consumptiva. Quamdiu eciam dominus meus ..archidiaconus, quem rogo michi plus quam dicere valeam, salutetis, apud vos est, tunc scio, quod ipse solacium vobis prebens vos sollicitari plus debito non permittit. 14. Dominum meum .. Verden(sem) meis oracionibus rogo eciam intime salutetis 15. Item sciatis et dicatis domino meo ..archidiacono, quod domi- nus noster nullam vobis ad presens mittere voluit pecuniam nec intendit mittere nec eciam domino Symoni Philippi et suo .. college, nisi vos sibi demandaveritis vel dominus .. archidiaconus memoratus. Ipse etiam paratus est eam mittere, dummodo eum scire feceritis, quod ea in quantum egeatis, et demandat vobis per 15*
1336 August 27 227 cottidie de conflictu. Tamen dominus ..rex Boem(ie) longe potencior esse dicitur quam ..Dyptongus et habet sufficienciam expens(is). Sed in exercitu ..Dypt(ongi) sunt tempora mul- ta» um' cara. Dicitur eciam, quod tractetur inter ipsos de concordia ordinanda, pro quo eciam illuc dominus noster .. nuncios 10. Istum ..fratrem exhibitorem presencium, qui suos misit. vocatur frater Her(mannus) Topelstein, qui se vestrum et meum cognatum asserit et est valens clericus, vobis multipliciter recom- mendo rogans diligenter, quatinus vos sibi liberalem exhibeatis et in suis agendis negociis apud .. ministrum ordinis 7), que vobis exponet, ipsum promoveatis, quantum poteritis, patrie et cognacionis intuitu et ipsum recommendetis domino meo .. archidyacono Trever(ensi) et aliis dominis nostris, sicut videbitis expedire. Dominus noster eciam scribit pro ipso memorato .. ministro satis 1I. Item mitto vobis per ipsum unam litteram graciose 2). domini .. decani Asch(affenburgensis), quam michi misit vobis 12. Item mittuntur vobis ex part: ulterius transmittendum 2) d). domini per eundem fratrem due littere sigillate, quas ..Bunnen(sis) met dedit civibus Mogunt(inis)8) et adhuc sunt quattuor9), quas dominus retinuit, in quibus idem ..Bunnen(sis) se refert ad privi- legia .. predecessorum, ubi multi articuli valde graves et ecclesie Mog(untine) nimium preiudiciales continentur. In quibus eciam non apparet, quod consensus capituli affuerit vel quod capitulum easdem litteras sigillavit, quamvis in aliquibus earum dicatur, quod ea, que in ipsis continentur, de consensu .. capituli emanarint. Et si aliqua privilegia dictis civibus per ..predecessores sunt concessa, hoc fuit factum propter hoc, ut .. archiepiscopis Mog(un- tinis) opem prestarent, quod tamen minime adimplerunt. Omnes articulos in dictis litteris tam in illis duobus vobis transmissis quam in aliis quatuor retentis contentos predictus Bunnen(sis iuravit ad sancta dei ewangelia rata et firmiter observare. Que si servari deberent, non est dubium ea in maximum preiudicium dicte ecclesie redundare. 13. Preterea, consangwinee karissime, dixit michi dominus .. decanus Worm(aciensis) predictus et eciam alias hoc accepi, quod vos sitis nimis sedulus in labore et sollici- tudinibus, in quo rogo moderamen vobis metipsi imponatis et parcatis corpori vestro, ubi et in quantum potestis, vobis solacia per societates et alias faciendo. Scitis enim, quod sollicitudo nimia, licet aliquibus ..hominibus plus sit delectabilis quam aliis, nichilominus ipsa est corporis consumptiva. Quamdiu eciam dominus meus ..archidiaconus, quem rogo michi plus quam dicere valeam, salutetis, apud vos est, tunc scio, quod ipse solacium vobis prebens vos sollicitari plus debito non permittit. 14. Dominum meum .. Verden(sem) meis oracionibus rogo eciam intime salutetis 15. Item sciatis et dicatis domino meo ..archidiacono, quod domi- nus noster nullam vobis ad presens mittere voluit pecuniam nec intendit mittere nec eciam domino Symoni Philippi et suo .. college, nisi vos sibi demandaveritis vel dominus .. archidiaconus memoratus. Ipse etiam paratus est eam mittere, dummodo eum scire feceritis, quod ea in quantum egeatis, et demandat vobis per 15*
Strana 228
228 Nr. 408 me in hac carta, quod, si necesse fuerit, apud dominum Ver- den(sem) vel alibi pecuniam vobis necessariam mutuetis, quam in proximo, dum eum scire feceritis, vobis mittet. 16. Varronissae) bene valet et est recens et movet in iudicio cuidam alteri auri- fabref) hospitef) Or d(omi)nig) actionem et est dura controversia inter eas. Sed Varro hoc dissimulans ' propter nos' nichil de hoc loquitur, quamquam ipse, ut dicitur, expensish) lite partis sue faciat occulte et gerat ad hoc animum apud alios satis gravem. 17. Si plura vobis scribere vellem, cicius me tempus desereret quam verba de multis rusaticis, que possent vestrum animum demulcere. Valete semper! Datum Trever(is) feria tercia post Barth(olomei) apostoli. Dytm(arus) capellanus domini Trever(ensis) consangwineus vester. Adresse: Magistro Rodolfo Lusse ! canonico Cardon(ensi) et Asch(affenburgensi) consangwineo meo karissimo d(an)d(um). I) ohne Ueberschr. † a) Franc(er). + b) Salamanda; Salamandus Müller und Sauerland. + c) oder Wiger(um). + d) am unteren Rande Verte!; der Rest auf der Rückseite. + e) zweites r aus n korr.; davor kleine Rasur. † f) D. + g) D; vgl. Nr. 412 c. 9 und Nr. 416 c. 11. + h) wohl verschrieben für expensas litis. 1) Juni 6. co 2) unbekannt. c0 3) Juli 2. c0 4) August 13. c0 5) vgl. Nr. 406. 00 6) Konrad, Bruder Ulrichs von Hanau, wird 1343 als „Pfrinder des Stifts Fulda“ erwähnt (Reimer II nr. 626). co 7) dem General der Minderbrüder, deren Orden Hermann Topelstein angehörte. 00 8) die eine U. bei Würdtwein Nova subsidia V nr. 26 (vgl. Schrohe Heinrich 14 N. I, Mainz 99 N. 5), die andere bisher unbekannt (Gudenus III 269 svgl. Schrohe Heinrich 17 N. 6, Mainz 102 N. 3] kommt kaum in Frage). oo 9) vgl. Schrohe Heinrich 13 NN. 4, 6, 9, 11, Mainz 99. [1336 Ende Juli bis Anfang September]. 408. Denkschrift eines Gesandten König Philipps VI. von Frankreich an den Papst über die Lage in Deutschland, ins- besondere über Kaiser Ludwig und die Mainzer Frage, über- setzt durch Rudolf Losse und Archidiakon Boemund von Trier. K 3351), Entwurf mit vielen Aenderungen, die auch da, wo sie sach- lich weniger bedeuten, das Werden der Uebersetzung aus dem Französischen (vgl. auch das versehentlich übernommene, dann gestrichene Wort in N. d*) beleuchten und darum meist in den Text, so unübersichtlich sie ihn gestalten, aufgenommen werden mussten. — Losse und der Archidiakon Boemund, die in der Ueberschrift genannten Redaktoren, haben den Text, wohl nach ihrem Diktat (vgl. die Noten s, d* und hh) durch einen Dritten (Hd 34) schreiben lassen, von dem auch die meisten Verbesserungen (alle nicht besonders in Noten erwähnten) herrihren. Von ihnen sind einzelne Verbesserungen Losses sicher zu scheiden; andere weniger bestimmt, ohne dass darum die Hd 34 mit ihm identifiziert werden könnte. Der andere Korrektor (Hd 35), offenbar der genannte Boemund, hebt sich um so schärfer ab, auch durch die graue Farbe seiner Tinte. Er hat sehr umfangreiche Nachträge geliefert (vgl. NN. b, c, h, o, w, x, y, gg, ii), die wie auch noch andere z. T. nichts weniger als stilistischer Natur sind. Es ist also die Uebersetzung der beiden Trierer Gesandten (vgl. N. I) z. T. eine recht freie Bearbeitung des französischen Originals. — Der Verfasser ist Laie (vgl. die einleitenden Worte in Kap. 7), offenbar einer der Hofbeamten, deren sich König Philipp bei seinen Missionen nach Avignon auch sonst bediente (vgl. z. B. Sievers 114 f.). Er spricht von der am 4. Juni (Böhmer Reichssachen nr. 263) nach Oesterreich abgeordneten englischen Gesandtschaft (Kap. 6), wohl von der seit Ende Juni (Chronik von Königssaal III c. 12) bestehenden Unterstützung König Johanns durch Ungarn (Kap. 4), von dem Mitte Juli begonnenen Feldzug Ludwigs des Bayern gegen Johann (Kap. 4, vgl. 2), noch nicht aber von der um den 1. September er-
228 Nr. 408 me in hac carta, quod, si necesse fuerit, apud dominum Ver- den(sem) vel alibi pecuniam vobis necessariam mutuetis, quam in proximo, dum eum scire feceritis, vobis mittet. 16. Varronissae) bene valet et est recens et movet in iudicio cuidam alteri auri- fabref) hospitef) Or d(omi)nig) actionem et est dura controversia inter eas. Sed Varro hoc dissimulans ' propter nos' nichil de hoc loquitur, quamquam ipse, ut dicitur, expensish) lite partis sue faciat occulte et gerat ad hoc animum apud alios satis gravem. 17. Si plura vobis scribere vellem, cicius me tempus desereret quam verba de multis rusaticis, que possent vestrum animum demulcere. Valete semper! Datum Trever(is) feria tercia post Barth(olomei) apostoli. Dytm(arus) capellanus domini Trever(ensis) consangwineus vester. Adresse: Magistro Rodolfo Lusse ! canonico Cardon(ensi) et Asch(affenburgensi) consangwineo meo karissimo d(an)d(um). I) ohne Ueberschr. † a) Franc(er). + b) Salamanda; Salamandus Müller und Sauerland. + c) oder Wiger(um). + d) am unteren Rande Verte!; der Rest auf der Rückseite. + e) zweites r aus n korr.; davor kleine Rasur. † f) D. + g) D; vgl. Nr. 412 c. 9 und Nr. 416 c. 11. + h) wohl verschrieben für expensas litis. 1) Juni 6. co 2) unbekannt. c0 3) Juli 2. c0 4) August 13. c0 5) vgl. Nr. 406. 00 6) Konrad, Bruder Ulrichs von Hanau, wird 1343 als „Pfrinder des Stifts Fulda“ erwähnt (Reimer II nr. 626). co 7) dem General der Minderbrüder, deren Orden Hermann Topelstein angehörte. 00 8) die eine U. bei Würdtwein Nova subsidia V nr. 26 (vgl. Schrohe Heinrich 14 N. I, Mainz 99 N. 5), die andere bisher unbekannt (Gudenus III 269 svgl. Schrohe Heinrich 17 N. 6, Mainz 102 N. 3] kommt kaum in Frage). oo 9) vgl. Schrohe Heinrich 13 NN. 4, 6, 9, 11, Mainz 99. [1336 Ende Juli bis Anfang September]. 408. Denkschrift eines Gesandten König Philipps VI. von Frankreich an den Papst über die Lage in Deutschland, ins- besondere über Kaiser Ludwig und die Mainzer Frage, über- setzt durch Rudolf Losse und Archidiakon Boemund von Trier. K 3351), Entwurf mit vielen Aenderungen, die auch da, wo sie sach- lich weniger bedeuten, das Werden der Uebersetzung aus dem Französischen (vgl. auch das versehentlich übernommene, dann gestrichene Wort in N. d*) beleuchten und darum meist in den Text, so unübersichtlich sie ihn gestalten, aufgenommen werden mussten. — Losse und der Archidiakon Boemund, die in der Ueberschrift genannten Redaktoren, haben den Text, wohl nach ihrem Diktat (vgl. die Noten s, d* und hh) durch einen Dritten (Hd 34) schreiben lassen, von dem auch die meisten Verbesserungen (alle nicht besonders in Noten erwähnten) herrihren. Von ihnen sind einzelne Verbesserungen Losses sicher zu scheiden; andere weniger bestimmt, ohne dass darum die Hd 34 mit ihm identifiziert werden könnte. Der andere Korrektor (Hd 35), offenbar der genannte Boemund, hebt sich um so schärfer ab, auch durch die graue Farbe seiner Tinte. Er hat sehr umfangreiche Nachträge geliefert (vgl. NN. b, c, h, o, w, x, y, gg, ii), die wie auch noch andere z. T. nichts weniger als stilistischer Natur sind. Es ist also die Uebersetzung der beiden Trierer Gesandten (vgl. N. I) z. T. eine recht freie Bearbeitung des französischen Originals. — Der Verfasser ist Laie (vgl. die einleitenden Worte in Kap. 7), offenbar einer der Hofbeamten, deren sich König Philipp bei seinen Missionen nach Avignon auch sonst bediente (vgl. z. B. Sievers 114 f.). Er spricht von der am 4. Juni (Böhmer Reichssachen nr. 263) nach Oesterreich abgeordneten englischen Gesandtschaft (Kap. 6), wohl von der seit Ende Juni (Chronik von Königssaal III c. 12) bestehenden Unterstützung König Johanns durch Ungarn (Kap. 4), von dem Mitte Juli begonnenen Feldzug Ludwigs des Bayern gegen Johann (Kap. 4, vgl. 2), noch nicht aber von der um den 1. September er-
Strana 229
1336 Ende Juli—Anfang September 229 folgten Auflösung der Heere. Damit bestimmt sich ungefähr die zeitliche Einreihung der Denkschrift. Vielleicht ist sie schon ein Widerhall des päpstlichen Briefes an König Philipp vom 5. Juli (Riezler nr. 1820 = Sauer- land II nr. 2263). Der Hinweis auf den bevorstehenden Michaelistag (Kap. 2) mag jedoch Ende August oder Anfang September näher legen; er berührt sich übrigens wörtlich mit dem Schreiben des Papstes an Philipp vom 10. September (Riezler nr. 1831). — Die Uebersetzung werden Rudolf Losse und Boemund in Avignon angefertigt haben, wo sie damals als Baldewins Gesandte weilten (vgl. Nrr. 402, 404, 407, 410, 412, 416). Uebrigens ist das Schriftstück selbst offenkundig unter Trierischem Einfluss entstanden. Eine Reihe von Nachrichten und Gedanken, die es enthält, deuten darauf hin. Die Vorwürfe gegen Heinrich von Virneburg (Kap. 7) kehren genau so in Baldewins Rechtfertigung unten Nr. 422 wieder. — Vom Inhalt sei hier hervorgehoben die Behauptung eines Einvernehmens zwischen Erzbischof Heinrich und dem Kaiser (Kap. 5). Davon ist aus dieser Zeit sonst nichts bekannt (vgl. nur die Andeutung bei Sauerland II nr. 2263). Erst im Juni 1337 kam es zum Abschluss. Pater sanctissime! I. Devotissimus filius vester rex Francie dominus noster ad informandum s(anctitatem) v(estram) plenius, prouta) vobisa) scripserata)" 1), de periculis nunc instantibus et que verisimiliter evenire poterunt in partibus Alamanie, ad ipsam v(estram) s(anctitatem) nos duxit destinandos. Et placeat s(ancti- tati) v(estre) scire nobis commissa per ipsum et que inde sentimus. Et licet per quedam ex infra dicendis aliqui culpari vel aliquibus detrahi videatur, intencionis tamen non est domini nostri .. regis nec nostri ea dicere ad finem illum, set propter hoc, quia alias non possemus perficere nec venire ad finem conclusionis nostre nec sanctitatem vestram bene informare de facto. 2. Dominus Lud(owicus) de Bauwar(ia) se imperatorem denominans et, ubi potest, in imperio sicut imperator plenarie amministrans per totam Alemaniam divulgavit se esse «recon cum s(anctitate) v(estra) et sancta ecclesia reconciliatum et totaliter concordatum et quod statima*) post instans beati Michahel(is) festum2) mittet ad vos suos sollempnes nuncios et quod tunc publice revocare debeatis processus contra ipsum emissos «ipsumque absolvere ex toto) sibique super «hoc omnibus absolucionis beneficium inpertiri et quod iam ista concordia taliter sit ordinata, quod cedat ad sui et imperii gloriam et salutem. Et sunt ista ita publicata et adeo certitudinaliter data intelligi, quod premissis Alamanni Abaronesb) etb) communitatesb)? eidem Lud(ewico) magis favent et servi- unt quam hucusque adhibent plenam fidem, propter que eidem Lud(owico) plus obediunt, favent et serviunt quam hucusque, eciamc) prelati « aut alii quicunque et ceteri viri ecclesiastici indifferenter?, quod clare apparet ex eo, quia inpresenciarum" maiorem armatorum congregavit exercitum quam ipse et quondam Fridericus dux Austrie, qui se eciam? pro rege Romanorum gerebat, congregaverint unquam simul. Et si propter famam «predictam huiusmodi confictam tante potencie existat, videat v(estra) s(anctitas), «quan “ tam" potenciam quante foret potencie, si premissa fama sortiretur effectum «et quamque periculosa eius esset potencia, qui in tot et tantis «setd*) istam ecclesiam lacessivit iniuriis, §quia sicut est notorium omnibus Christianis. 3. Nec in suis litteris vel promissis «factis seu s(anctitati)
1336 Ende Juli—Anfang September 229 folgten Auflösung der Heere. Damit bestimmt sich ungefähr die zeitliche Einreihung der Denkschrift. Vielleicht ist sie schon ein Widerhall des päpstlichen Briefes an König Philipp vom 5. Juli (Riezler nr. 1820 = Sauer- land II nr. 2263). Der Hinweis auf den bevorstehenden Michaelistag (Kap. 2) mag jedoch Ende August oder Anfang September näher legen; er berührt sich übrigens wörtlich mit dem Schreiben des Papstes an Philipp vom 10. September (Riezler nr. 1831). — Die Uebersetzung werden Rudolf Losse und Boemund in Avignon angefertigt haben, wo sie damals als Baldewins Gesandte weilten (vgl. Nrr. 402, 404, 407, 410, 412, 416). Uebrigens ist das Schriftstück selbst offenkundig unter Trierischem Einfluss entstanden. Eine Reihe von Nachrichten und Gedanken, die es enthält, deuten darauf hin. Die Vorwürfe gegen Heinrich von Virneburg (Kap. 7) kehren genau so in Baldewins Rechtfertigung unten Nr. 422 wieder. — Vom Inhalt sei hier hervorgehoben die Behauptung eines Einvernehmens zwischen Erzbischof Heinrich und dem Kaiser (Kap. 5). Davon ist aus dieser Zeit sonst nichts bekannt (vgl. nur die Andeutung bei Sauerland II nr. 2263). Erst im Juni 1337 kam es zum Abschluss. Pater sanctissime! I. Devotissimus filius vester rex Francie dominus noster ad informandum s(anctitatem) v(estram) plenius, prouta) vobisa) scripserata)" 1), de periculis nunc instantibus et que verisimiliter evenire poterunt in partibus Alamanie, ad ipsam v(estram) s(anctitatem) nos duxit destinandos. Et placeat s(ancti- tati) v(estre) scire nobis commissa per ipsum et que inde sentimus. Et licet per quedam ex infra dicendis aliqui culpari vel aliquibus detrahi videatur, intencionis tamen non est domini nostri .. regis nec nostri ea dicere ad finem illum, set propter hoc, quia alias non possemus perficere nec venire ad finem conclusionis nostre nec sanctitatem vestram bene informare de facto. 2. Dominus Lud(owicus) de Bauwar(ia) se imperatorem denominans et, ubi potest, in imperio sicut imperator plenarie amministrans per totam Alemaniam divulgavit se esse «recon cum s(anctitate) v(estra) et sancta ecclesia reconciliatum et totaliter concordatum et quod statima*) post instans beati Michahel(is) festum2) mittet ad vos suos sollempnes nuncios et quod tunc publice revocare debeatis processus contra ipsum emissos «ipsumque absolvere ex toto) sibique super «hoc omnibus absolucionis beneficium inpertiri et quod iam ista concordia taliter sit ordinata, quod cedat ad sui et imperii gloriam et salutem. Et sunt ista ita publicata et adeo certitudinaliter data intelligi, quod premissis Alamanni Abaronesb) etb) communitatesb)? eidem Lud(ewico) magis favent et servi- unt quam hucusque adhibent plenam fidem, propter que eidem Lud(owico) plus obediunt, favent et serviunt quam hucusque, eciamc) prelati « aut alii quicunque et ceteri viri ecclesiastici indifferenter?, quod clare apparet ex eo, quia inpresenciarum" maiorem armatorum congregavit exercitum quam ipse et quondam Fridericus dux Austrie, qui se eciam? pro rege Romanorum gerebat, congregaverint unquam simul. Et si propter famam «predictam huiusmodi confictam tante potencie existat, videat v(estra) s(anctitas), «quan “ tam" potenciam quante foret potencie, si premissa fama sortiretur effectum «et quamque periculosa eius esset potencia, qui in tot et tantis «setd*) istam ecclesiam lacessivit iniuriis, §quia sicut est notorium omnibus Christianis. 3. Nec in suis litteris vel promissis «factis seu s(anctitati)
Strana 230
r 230 Nr. 408 v(estre) factis vel faciendis “ ipsaa) vestraa) s(anctitas)a) ' gerat is) fiduciam, quia secundum quod dicitur, nichil ex eis tenet, sicut esset conveniens et «necee)) honestum, quemadmodum liquet ex eis, que velud ingratus? fecit contra illustrem principem dominum .. regem Boem(ie), qui pro eo et cum eo pluribus vicibus cum magna multitudine gentis sue § cum eo et pro eo bellavit taliter, quod per eius adiutorium def) suis habuit victoriam inimicis. Et quamvis idem dominus rex plures «con litteras et convenciones alias eciam iuramentis vallatas cum ipso L(udowico)? habuerit ab ipso L(udowico) habuerit et habeat 3), nichil tamen «tenet servata) ex eis. Ymmo «contra ipsas violans et infringensf*) presumpcione temeraria asserit, ut dicitur, quod ' ad servandum? litteras, iuramenta seu promissa, que facit, nullatenus sit astrictus, quin &se ipsum ab eis potesti absolvereg) ) contravenire possit?, quando et quociens sibi placet, ymmo «ipsa) huiusmodi annichilat de plenitudine potestatis, eciam si sint littere confecte super assecuracionibus sive treugis, cum ipse non possit «diminuere sui et imperii statum et honorem diminuere «sed a u gere, ymmo pocius augere debeat tamquamg*) semper augustus, quodh) est, sanctissime pater, attribuere sibi id, quod . solum ad s(anctitatem) vestram noscitur pertinere. 4. Et videatis, pater sanctissime, quam bene ipse inh*) imperio ammi- nistret, qui a*), cum deberet discordias et scandala tollere, fuit et est causa principalis discordie gravissime inter dictum Austrie, maiores Alama- regem Boem(ie) et duce«s mb)? nie, qui §ex(eu)ntes) se ante ortam huiusmodi" discordiam grandi amore parilique concordia tamquam pater et filius mutuo pertractabant. Dictusque L(udowicus) cuilibet dictorum regi3) et duci 4) contrarias dedit litteras. Et nunc eidem .. duci, qui semper ipsi L(udowico) «publicus manifestus hostis fuerat, suo adiutorio assistit contra dictum regem Boem(ie), «qui licet semper «sibi servi)) 'ipsi astiterit, prout superius est ex- pressum. Habentque iam actu domini Ungarie et .. Boem(ie) reges ex una et § B(avarus) pk) dictus L(udowicus) ac .. duces Austrie ex altera parte tantam multitudinem armatorum, quod, nisi deus apponat remedium, poterit permaxima proborum et bonorum? hominum destructio contingere in tocius christianitatis non modicum detrimentum. 5. Et, pater sanctissime, si tali, qui nunc est in tanta potencia, addatis potenciam archiepiscopatus Mogunt(ini), pensetis, quid exinde poterit evenire, quia nulli dubium, quin dictus L(udowicus) cum proviso Mogunt(ino) confederacionem inierit «in de ponendo et manutenendo €eum 1)? in pacifica possessione predicti archiepiscopatus Mogunt(ini)1), quod tamen implere toto suo conatu implere nequiret. Et converso quo- que dictus provisus Magunt(inus) eidem L(udowico) promisit asistere contra quemcunque 2). Tantaque est potencia eiusdem archiepi- scopatus Mogunt(ini), quod magis postest iuvarem) et impedire reges seu imperatores in Aleman(ia)" quam aliquis iuvare et inpedire possit inde principes dicte terre quam aliquis prelatorum vel principum dicte terre. Unde, p(ate)ra*) s(anctissime)a*)
r 230 Nr. 408 v(estre) factis vel faciendis “ ipsaa) vestraa) s(anctitas)a) ' gerat is) fiduciam, quia secundum quod dicitur, nichil ex eis tenet, sicut esset conveniens et «necee)) honestum, quemadmodum liquet ex eis, que velud ingratus? fecit contra illustrem principem dominum .. regem Boem(ie), qui pro eo et cum eo pluribus vicibus cum magna multitudine gentis sue § cum eo et pro eo bellavit taliter, quod per eius adiutorium def) suis habuit victoriam inimicis. Et quamvis idem dominus rex plures «con litteras et convenciones alias eciam iuramentis vallatas cum ipso L(udowico)? habuerit ab ipso L(udowico) habuerit et habeat 3), nichil tamen «tenet servata) ex eis. Ymmo «contra ipsas violans et infringensf*) presumpcione temeraria asserit, ut dicitur, quod ' ad servandum? litteras, iuramenta seu promissa, que facit, nullatenus sit astrictus, quin &se ipsum ab eis potesti absolvereg) ) contravenire possit?, quando et quociens sibi placet, ymmo «ipsa) huiusmodi annichilat de plenitudine potestatis, eciam si sint littere confecte super assecuracionibus sive treugis, cum ipse non possit «diminuere sui et imperii statum et honorem diminuere «sed a u gere, ymmo pocius augere debeat tamquamg*) semper augustus, quodh) est, sanctissime pater, attribuere sibi id, quod . solum ad s(anctitatem) vestram noscitur pertinere. 4. Et videatis, pater sanctissime, quam bene ipse inh*) imperio ammi- nistret, qui a*), cum deberet discordias et scandala tollere, fuit et est causa principalis discordie gravissime inter dictum Austrie, maiores Alama- regem Boem(ie) et duce«s mb)? nie, qui §ex(eu)ntes) se ante ortam huiusmodi" discordiam grandi amore parilique concordia tamquam pater et filius mutuo pertractabant. Dictusque L(udowicus) cuilibet dictorum regi3) et duci 4) contrarias dedit litteras. Et nunc eidem .. duci, qui semper ipsi L(udowico) «publicus manifestus hostis fuerat, suo adiutorio assistit contra dictum regem Boem(ie), «qui licet semper «sibi servi)) 'ipsi astiterit, prout superius est ex- pressum. Habentque iam actu domini Ungarie et .. Boem(ie) reges ex una et § B(avarus) pk) dictus L(udowicus) ac .. duces Austrie ex altera parte tantam multitudinem armatorum, quod, nisi deus apponat remedium, poterit permaxima proborum et bonorum? hominum destructio contingere in tocius christianitatis non modicum detrimentum. 5. Et, pater sanctissime, si tali, qui nunc est in tanta potencia, addatis potenciam archiepiscopatus Mogunt(ini), pensetis, quid exinde poterit evenire, quia nulli dubium, quin dictus L(udowicus) cum proviso Mogunt(ino) confederacionem inierit «in de ponendo et manutenendo €eum 1)? in pacifica possessione predicti archiepiscopatus Mogunt(ini)1), quod tamen implere toto suo conatu implere nequiret. Et converso quo- que dictus provisus Magunt(inus) eidem L(udowico) promisit asistere contra quemcunque 2). Tantaque est potencia eiusdem archiepi- scopatus Mogunt(ini), quod magis postest iuvarem) et impedire reges seu imperatores in Aleman(ia)" quam aliquis iuvare et inpedire possit inde principes dicte terre quam aliquis prelatorum vel principum dicte terre. Unde, p(ate)ra*) s(anctissime)a*)
Strana 231
1336 Ende Juli—Anfang September 231 si idem L(udowicus) sanctitati vestre et ecclesie reconciliatus esset adiutoriumque dicti archiepiscopatus haberet, nulli dubium, quin ita potens existeret, quod tarde consilium apponi posset. 6. Scit eciam pro certo dictus dominus noster rex, quod rex Angliem*) ad L(udowicum) et duces Austrie predictos ad faciendam confederacionem cum eisn) noviter suos milites destinavit, ita quod potencia et dilatacio ipsius L(udowici) poterit esse et est valden*) preiudicialis et periculosa principaliter, pater sanctissime, vobis et ecclesie vestre sancte, contra quam tantum forefecit et forefacit cottidie in amministrando imperium in talibus operibusa*), ut apparet. Poterit eciam Cesse grande periculum domino nostro regi «in) et' regno suo suisque consaguineis dominis Ungarie et Boem(ie) regibus et archiepiscopo Trever(ensi), quos non modicum habet cordi, “ de°) quibus etiam in suis necessitatibus intendit se adiuvare?, ac eciam in? perturbacionem perb) turbacio omnibus fidelibus ac (1))e(ss)etb) i(nde)b) Christianis. 7. Ceterum, de quamvis ad nos non pertineat multum super prelatos loqui, tamen «videtur, si dictus provisus (st talis, prout in articulis appellacionum a capitulo Mogunt(ino) et quibusdam aliis contra ipsum interiectarum continetur, v(estra) s(anctitas) pati non deberet, quod talis homo tam nobili mea)? preesset ecclesie, veluti est ecclesia Mogunt(ina), que «pro meliori nobiliori e nobilius membrum Romane ecclesie reputatur, immoa) nec capellule quamcumquep) parve «quip*). Unde nun- quam esse «poterit posset" in provincia illa sine maximo scandalo, quia id suis demeritis exigentibus esset contra voluntatem capituli, cleriq), nobilium et' populi illius terre, illis dumtaxat exceptis, qui «aliquid habere ab eo iam habent seu se? habituros sperant aliquid proficui vel favoris per adimplecionem sue voluntatis in exheredacionem ecclesie supradicte. Nam idem provisus litteras suas patentes5) dedit ..civibus Mogunt(inis) libertati ecclesie horribiliter « detrah) derogantes promittens inter cetera «quod nunquam in dictis litteris se non habiturum? concordiam cum dicto capitulo, quin prius huiusmodi littere horri- biles date et concedende per ipsum capitulum sint primitus ratifi- cate et eciam sigillate. Donavit eciam certis castellanis et nobili- bus illius dyocesis litteras quamplures 3) obligando fortalicia ipsius ecclesie in eisdem. Quas si teneret, exheredaretur ecclesia, et si non teneret, tales sunt, quibus littere ille date sunt, et sic [patet]s), quod nunquam posset vivere sine gwerra. De quibus omnibus et multis aliis serenitas vestra' si placeret?, ex parte capituli posset §si placeret lacius informarit). 8. Tamen propter hoc, quod dicte appellaciones . Et «pater quamvis, pater sanctissime, 'ex eo, quod' in persecucione dictarum appel- lationum per quosdam ex prosequentibus per paucos dies, qui rigoreu) iuris «vestri? positivi servariv) debuerant, tardatum fuerit, dicti «opponentes apellantesb ) per «certas) ali quasb)' sentencias exclusi fuerint, nunquam tamen ad cognicionem oppositorum criminum descensum fuerat, § quia placeat s(anctitati v(estre) de premissis veritatem inquirere S quemadmodum
1336 Ende Juli—Anfang September 231 si idem L(udowicus) sanctitati vestre et ecclesie reconciliatus esset adiutoriumque dicti archiepiscopatus haberet, nulli dubium, quin ita potens existeret, quod tarde consilium apponi posset. 6. Scit eciam pro certo dictus dominus noster rex, quod rex Angliem*) ad L(udowicum) et duces Austrie predictos ad faciendam confederacionem cum eisn) noviter suos milites destinavit, ita quod potencia et dilatacio ipsius L(udowici) poterit esse et est valden*) preiudicialis et periculosa principaliter, pater sanctissime, vobis et ecclesie vestre sancte, contra quam tantum forefecit et forefacit cottidie in amministrando imperium in talibus operibusa*), ut apparet. Poterit eciam Cesse grande periculum domino nostro regi «in) et' regno suo suisque consaguineis dominis Ungarie et Boem(ie) regibus et archiepiscopo Trever(ensi), quos non modicum habet cordi, “ de°) quibus etiam in suis necessitatibus intendit se adiuvare?, ac eciam in? perturbacionem perb) turbacio omnibus fidelibus ac (1))e(ss)etb) i(nde)b) Christianis. 7. Ceterum, de quamvis ad nos non pertineat multum super prelatos loqui, tamen «videtur, si dictus provisus (st talis, prout in articulis appellacionum a capitulo Mogunt(ino) et quibusdam aliis contra ipsum interiectarum continetur, v(estra) s(anctitas) pati non deberet, quod talis homo tam nobili mea)? preesset ecclesie, veluti est ecclesia Mogunt(ina), que «pro meliori nobiliori e nobilius membrum Romane ecclesie reputatur, immoa) nec capellule quamcumquep) parve «quip*). Unde nun- quam esse «poterit posset" in provincia illa sine maximo scandalo, quia id suis demeritis exigentibus esset contra voluntatem capituli, cleriq), nobilium et' populi illius terre, illis dumtaxat exceptis, qui «aliquid habere ab eo iam habent seu se? habituros sperant aliquid proficui vel favoris per adimplecionem sue voluntatis in exheredacionem ecclesie supradicte. Nam idem provisus litteras suas patentes5) dedit ..civibus Mogunt(inis) libertati ecclesie horribiliter « detrah) derogantes promittens inter cetera «quod nunquam in dictis litteris se non habiturum? concordiam cum dicto capitulo, quin prius huiusmodi littere horri- biles date et concedende per ipsum capitulum sint primitus ratifi- cate et eciam sigillate. Donavit eciam certis castellanis et nobili- bus illius dyocesis litteras quamplures 3) obligando fortalicia ipsius ecclesie in eisdem. Quas si teneret, exheredaretur ecclesia, et si non teneret, tales sunt, quibus littere ille date sunt, et sic [patet]s), quod nunquam posset vivere sine gwerra. De quibus omnibus et multis aliis serenitas vestra' si placeret?, ex parte capituli posset §si placeret lacius informarit). 8. Tamen propter hoc, quod dicte appellaciones . Et «pater quamvis, pater sanctissime, 'ex eo, quod' in persecucione dictarum appel- lationum per quosdam ex prosequentibus per paucos dies, qui rigoreu) iuris «vestri? positivi servariv) debuerant, tardatum fuerit, dicti «opponentes apellantesb ) per «certas) ali quasb)' sentencias exclusi fuerint, nunquam tamen ad cognicionem oppositorum criminum descensum fuerat, § quia placeat s(anctitati v(estre) de premissis veritatem inquirere S quemadmodum
Strana 232
232 Nr. 409 vestra et ecclesie interesset" «nec, quiab) nonb)" expedit suis criminibus indiscussis) super dictis articulis veritate non indagata ipsum in possessionem mitti «predicte ecclesie preli- bate, cum per possessionem huiusmodi tanta sibi attribueretur potencia, quod ipsum postmodum iustificare non possetis, quia confortatus esset de omnibus, que sanctitas vestra posset facere contra ipsum, ex quo possunt multa mala et scandala maxima 9.EstX) enim ista ecclesia Magunt(ina) in sui evenire. districtu et dominio temporali longitudine et latitudine ceteris per orbem ecclesiis magis ampla. Habet nobiliores et potenciores Alemannie in vassallos circumcirca predictum districtum et «infra vel intra residentes, videlicet duces, marchiones, comites, barones et nobiles in tanto numero, quod est mirum. Habet insuper castra fortissima inexpugnabilia septuaginta et amplius. Habet eciam alias plurimasb municiones et villas firmatas, fortes et z potentes valde, inter quas Erfordia sola «potest facere esty) equalis vel potencior civitati Magun- milia armatorum) b) communitatum et aliorum hominum t(ine),nec nonhabet multitudinem infinitam?. 10. Et vos, pater sanctissime, qui facitia cessare ubi que? mala et scandala, potestis bene §ob tempe- rare rigorem aa) iuris &et facere de vestre beatitudinis potestate et facere inquiribb) et sciri? veritatem ex officio propter pericula II. Nec credatis, pater sanctissime, quod .. archi- supratacta. episcopus Treveren(sis) unquam habuerit vel habeat intencionem manutenendi «possessionem defensionemd) dicti archiepisco- patus Mogunt(ini) contra vestramv(estre) s(anctitatis) voluntatem aut contra ecclesiam, quia rex, dominus noster, ad hoc nullum sibi favorem impenderet, ymmo sibi et omnibus vobis contrariis) et ecclesie rebellibus esset contrarius, ut est dignum. Sed quidquid dictus .. archiepiscopus fecit in hiis aut facit, est eta) fuita)? ad supplicacionem etbb*) requisicionem instantes capituli, cleri, nobilium et populi predictorum , quibus alligatus extabat, 'permaximae) et q(uasi) indissolubili amicicie glutino invicem «sibi obligatorum, confederatorum'coniunctoruma) propter evitandas gwerras et pericula, quibus graviter vexabantur, ex quo honor deo et ecclesie necnon pax patrie provenerunt, quod prout declarant? opera manifesta€nt evidenter. 12. Nam ecclesia ipsa in puncto destructionis extabat fortaliciis et bonis quam plurimis ecclesie «pr ad manus alienas preiudicialiter obligatisdd), à quibus quidem periculis et gwerris dictus Treveren(sis) archiepiscopus ipsam ecclesiam Mogunt(inam) et eius subditos universos sua industriosa potencia liberavit et nedum obligata €etb)? deperdita restauravit ac redemit, verum eciam de suo proprio dictam ecclesiam multorum castrorum et fortaliciorumee) «et) acb)? proventuum necnon nobilium ac communitatum acquisicionibus pernecessariis et utilibus dilatavit, desideratque dictus archiepiscopus, quod §voss(anctitas) v(estra) dignetur alicui ydoneo committere, qui super premissis inquirat ee*), quod illa patria maiori et referat veritatem, experiaturque ff) pace fruitur quam unquam' visum fuerit a multis temporibus
232 Nr. 409 vestra et ecclesie interesset" «nec, quiab) nonb)" expedit suis criminibus indiscussis) super dictis articulis veritate non indagata ipsum in possessionem mitti «predicte ecclesie preli- bate, cum per possessionem huiusmodi tanta sibi attribueretur potencia, quod ipsum postmodum iustificare non possetis, quia confortatus esset de omnibus, que sanctitas vestra posset facere contra ipsum, ex quo possunt multa mala et scandala maxima 9.EstX) enim ista ecclesia Magunt(ina) in sui evenire. districtu et dominio temporali longitudine et latitudine ceteris per orbem ecclesiis magis ampla. Habet nobiliores et potenciores Alemannie in vassallos circumcirca predictum districtum et «infra vel intra residentes, videlicet duces, marchiones, comites, barones et nobiles in tanto numero, quod est mirum. Habet insuper castra fortissima inexpugnabilia septuaginta et amplius. Habet eciam alias plurimasb municiones et villas firmatas, fortes et z potentes valde, inter quas Erfordia sola «potest facere esty) equalis vel potencior civitati Magun- milia armatorum) b) communitatum et aliorum hominum t(ine),nec nonhabet multitudinem infinitam?. 10. Et vos, pater sanctissime, qui facitia cessare ubi que? mala et scandala, potestis bene §ob tempe- rare rigorem aa) iuris &et facere de vestre beatitudinis potestate et facere inquiribb) et sciri? veritatem ex officio propter pericula II. Nec credatis, pater sanctissime, quod .. archi- supratacta. episcopus Treveren(sis) unquam habuerit vel habeat intencionem manutenendi «possessionem defensionemd) dicti archiepisco- patus Mogunt(ini) contra vestramv(estre) s(anctitatis) voluntatem aut contra ecclesiam, quia rex, dominus noster, ad hoc nullum sibi favorem impenderet, ymmo sibi et omnibus vobis contrariis) et ecclesie rebellibus esset contrarius, ut est dignum. Sed quidquid dictus .. archiepiscopus fecit in hiis aut facit, est eta) fuita)? ad supplicacionem etbb*) requisicionem instantes capituli, cleri, nobilium et populi predictorum , quibus alligatus extabat, 'permaximae) et q(uasi) indissolubili amicicie glutino invicem «sibi obligatorum, confederatorum'coniunctoruma) propter evitandas gwerras et pericula, quibus graviter vexabantur, ex quo honor deo et ecclesie necnon pax patrie provenerunt, quod prout declarant? opera manifesta€nt evidenter. 12. Nam ecclesia ipsa in puncto destructionis extabat fortaliciis et bonis quam plurimis ecclesie «pr ad manus alienas preiudicialiter obligatisdd), à quibus quidem periculis et gwerris dictus Treveren(sis) archiepiscopus ipsam ecclesiam Mogunt(inam) et eius subditos universos sua industriosa potencia liberavit et nedum obligata €etb)? deperdita restauravit ac redemit, verum eciam de suo proprio dictam ecclesiam multorum castrorum et fortaliciorumee) «et) acb)? proventuum necnon nobilium ac communitatum acquisicionibus pernecessariis et utilibus dilatavit, desideratque dictus archiepiscopus, quod §voss(anctitas) v(estra) dignetur alicui ydoneo committere, qui super premissis inquirat ee*), quod illa patria maiori et referat veritatem, experiaturque ff) pace fruitur quam unquam' visum fuerit a multis temporibus
Strana 233
2 1336 Ende August—Anfang September 233 13. Nec credatis, pater sanctissime, quin rex dominus retroactis. noster « in missione in mittendo nos ad vestram sanctitatem clare sciverit voluntatem archiepiscopi supradicti. Quare dicimus vobis, quod idem archiepiscopus mediante consilio domini nostri regis ponet in manus sanctitatis vestre fortalicia et §quidquid habet omnia iura, que tenet? de archiepiscopatu Mogunt(ino) supplicando, quod illa, que de suo posuit in defensione et augmen- tacione ipsius ecclesie, sibi restaurenturf*). 14. Quare v(estram) s(anctitatem) supplicat devotissimus filius vester dominus rex Francie dominus noster «d quod), quatinus vobis placeat respicere tam ma et considerare tam maxima pericula, que ex premissis poterunt evenire, et huiusmodi infirmitati tale adhibere remedium, prout fuerit conveniens et necesse, per quod vestra sanctitas et ecclesia, ipse et suum regnum suique consaguinei predicti «sine) ingg) pace et tranquillitate possint vivere? omni suspicione cse]ssantehh), et quod placeat vobis talem « in gubernacionem) ad gubernacionem dicte ecclesie Mogunt(ine) preficere, qui “ sit ii) utilis ad dictam ecclesiam gubernandam ad honorem vestrum et sancte m[altris ecc[lesie]? et non sit suspectus domino nostro regi «et) neque? suis consaguineis supradictisli*), et quod vestrum gratiosum responsumkk) «domino nostro et finem istius negocii domino nostro regi breviter reportarekk*) possimus. I) Ueberschr., von L. in 2 Absätzen geschrieben: I. Translacio de verbis Gallicis per dominum ar(chi)d(iaconum) et me facta, 2. in legacione reg(is) Franc(ie) pro domino Trever(ensi). + a) von L. nachgetr. + a*) doppelt, getilgt. + b) von 35 nachgetr. + c) eciam — indifferenter von 35 nachgetr. + d) in aus im korr. † d*) = französisch ceste ? + e) beabsichtigt war necessarium. + f) d korr. + f*) danach asserens asserit? ut dicitur getilgt. + g) davor absque getilgt. + g*) tamq. semp. umgestellt. + h) quod — pertinere von 35 am unteren Rande nachgetr. + h*) davor im imp p getilgt. + i) beabsichtigt also servierit. + k) wohl predictus beabsichtigt. † 1) aus num 2 korr. † m) iuv. — imp. aus imp. et iuv. umgestellt. + m*) danach no (= noviter) getilgt. + n) aus iis 2 korr. +n*) danach princ (= principaliter) getilgt. + o) de — iuvare stark ver- blasst, von 35 am Rande nachgetr. + p) q doppelt, einmal getilgt. + p*) danach Unde — esse po getilgt (Seitenwechsel). + q) cl. nob. umgestellt.+ r) aus initurum korr.+ s) potentes K! + t) aus informaret korr. + u) aus rigorem ? korr. + v) aus servare korr. + w) quemadm. — inter esset von 35 nachgetr. † x) Est — infinitam freigelassenen Raum nicht ganz füllend von 35 nachgetragen. + y) est — Mag. von 35 später nachgetr. + z) für eine Zahl bestimmte Lücke. + aa) aus regorem korr. + bb) aus inquirere korr. + bb*) davor et requisicionem? capl getilgt. + cc) perm. — glutino von L. nachgetr. + dd) aus obligatio ? korr. + ee) aus fortalicium korr. + ee*) davor expi getilgt. + ff) davor ret getilgt. + ff*) aus restaurantur korr. + gg) in — vivere von 35 nachgetr. + hh) cassante K ! + ii) sit — ecclesiam über der Zeile, gubernandam — ecclesie et sehr undeutlich am rechten Rande nachgetr., Alles von 35. + ii*) davor spradictius getilgt. + kk) korr.; davor pos getilgt. + kk*) davor p getilgt. 1) unbekannt. co 2) September 25. c0 3) vgl. Böhmer Ludwig nrr. 1079, 1492, Johann nr. 208. co 4) vgl. Böhmer Ludwig nrr. 1294f., 1669—71. co 5) Würdt- wein Nova subsidia V nr. 26; vgl. Schrohe Heinrich 14 N. I, Mainz 99 N. 5. 409. [1336 Ende August—Anfang September]. Ein Ungenannter berichtet aus Böhmen nach Avignon von dem vereitelten Feldzug Kaiser Ludwigs und der Herzöge von Oesterreich gegen Böhmen.
2 1336 Ende August—Anfang September 233 13. Nec credatis, pater sanctissime, quin rex dominus retroactis. noster « in missione in mittendo nos ad vestram sanctitatem clare sciverit voluntatem archiepiscopi supradicti. Quare dicimus vobis, quod idem archiepiscopus mediante consilio domini nostri regis ponet in manus sanctitatis vestre fortalicia et §quidquid habet omnia iura, que tenet? de archiepiscopatu Mogunt(ino) supplicando, quod illa, que de suo posuit in defensione et augmen- tacione ipsius ecclesie, sibi restaurenturf*). 14. Quare v(estram) s(anctitatem) supplicat devotissimus filius vester dominus rex Francie dominus noster «d quod), quatinus vobis placeat respicere tam ma et considerare tam maxima pericula, que ex premissis poterunt evenire, et huiusmodi infirmitati tale adhibere remedium, prout fuerit conveniens et necesse, per quod vestra sanctitas et ecclesia, ipse et suum regnum suique consaguinei predicti «sine) ingg) pace et tranquillitate possint vivere? omni suspicione cse]ssantehh), et quod placeat vobis talem « in gubernacionem) ad gubernacionem dicte ecclesie Mogunt(ine) preficere, qui “ sit ii) utilis ad dictam ecclesiam gubernandam ad honorem vestrum et sancte m[altris ecc[lesie]? et non sit suspectus domino nostro regi «et) neque? suis consaguineis supradictisli*), et quod vestrum gratiosum responsumkk) «domino nostro et finem istius negocii domino nostro regi breviter reportarekk*) possimus. I) Ueberschr., von L. in 2 Absätzen geschrieben: I. Translacio de verbis Gallicis per dominum ar(chi)d(iaconum) et me facta, 2. in legacione reg(is) Franc(ie) pro domino Trever(ensi). + a) von L. nachgetr. + a*) doppelt, getilgt. + b) von 35 nachgetr. + c) eciam — indifferenter von 35 nachgetr. + d) in aus im korr. † d*) = französisch ceste ? + e) beabsichtigt war necessarium. + f) d korr. + f*) danach asserens asserit? ut dicitur getilgt. + g) davor absque getilgt. + g*) tamq. semp. umgestellt. + h) quod — pertinere von 35 am unteren Rande nachgetr. + h*) davor im imp p getilgt. + i) beabsichtigt also servierit. + k) wohl predictus beabsichtigt. † 1) aus num 2 korr. † m) iuv. — imp. aus imp. et iuv. umgestellt. + m*) danach no (= noviter) getilgt. + n) aus iis 2 korr. +n*) danach princ (= principaliter) getilgt. + o) de — iuvare stark ver- blasst, von 35 am Rande nachgetr. + p) q doppelt, einmal getilgt. + p*) danach Unde — esse po getilgt (Seitenwechsel). + q) cl. nob. umgestellt.+ r) aus initurum korr.+ s) potentes K! + t) aus informaret korr. + u) aus rigorem ? korr. + v) aus servare korr. + w) quemadm. — inter esset von 35 nachgetr. † x) Est — infinitam freigelassenen Raum nicht ganz füllend von 35 nachgetragen. + y) est — Mag. von 35 später nachgetr. + z) für eine Zahl bestimmte Lücke. + aa) aus regorem korr. + bb) aus inquirere korr. + bb*) davor et requisicionem? capl getilgt. + cc) perm. — glutino von L. nachgetr. + dd) aus obligatio ? korr. + ee) aus fortalicium korr. + ee*) davor expi getilgt. + ff) davor ret getilgt. + ff*) aus restaurantur korr. + gg) in — vivere von 35 nachgetr. + hh) cassante K ! + ii) sit — ecclesiam über der Zeile, gubernandam — ecclesie et sehr undeutlich am rechten Rande nachgetr., Alles von 35. + ii*) davor spradictius getilgt. + kk) korr.; davor pos getilgt. + kk*) davor p getilgt. 1) unbekannt. co 2) September 25. c0 3) vgl. Böhmer Ludwig nrr. 1079, 1492, Johann nr. 208. co 4) vgl. Böhmer Ludwig nrr. 1294f., 1669—71. co 5) Würdt- wein Nova subsidia V nr. 26; vgl. Schrohe Heinrich 14 N. I, Mainz 99 N. 5. 409. [1336 Ende August—Anfang September]. Ein Ungenannter berichtet aus Böhmen nach Avignon von dem vereitelten Feldzug Kaiser Ludwigs und der Herzöge von Oesterreich gegen Böhmen.
Strana 234
234 Nr. 410 K 1231). — Das Stück ist wie K 129 (Nr. 396) nur das Fragment eines grösseren Briefes. Geschrieben wurde es, als der zwischen dem 21. und 28. August (vgl. Böhmer Ludwig nr. 1785 f., 3386) erfolgte Abzug Ludwigs des Bayern von Landshut in Böhmen bekannt geworden, die Nach- richt von dem Präliminarvertrag zu Freistadt (4. September) aber wohl noch nicht dorthin gedrungen war. Vgl. besonders den Bericht der Chronik von Königssaal IIIc. 13, dazu v. Weech 110 ff. 1. Sciatis eciam Ludowicum non libenter voluisse intrare Boemiam, quia, cum de introitu impeteretur per Australes, respondit, quod nollet intrare Boemiam, quia audivit a suis progenitoribus et legit in cronicis, quod nullus princeps, qui ante ipsum in Boemiam intraverat, cum honore exivisset, sed cum dampno maximo et confusione, et eciam ex quo extra terram suam nobis transitum prohibent et potenter, multo forciores erunt in terra sua et audacius 2. Sed tum ad inportunam in propriis foribus dimicabunt. peticionem Australium processerat volens intrare Boemiam et, cum venisset circa Pataviam et Danubium transire debuisset, petivit ab Autralibus pro dampno suo quatuor civitates, scilicet Lincz, Anasum, Cremsam et Lampidem et aliquot castra. Et similiter, quia Salczburgen(sis) archiepiscopus est mortuus, Ludovicus volebat suum cancellarium ponere ibidem, Australes vero epi- scopum Patavien(sem). Item, quia claudus et contractus dux Austrie in morte esse dicitur, volebat Ludovicus iure imperii partem ipsius esse ad imperium devolutam et sic deus ipsorum malignum consilium, quod contra Boemos cogitaverant, dissipavit. 3. Nam propter istas tres causas facta est inter Australes et Bavar(um) discordia, ita quod dictus Lud(ovicus) cum suisa) omnibus retrocessit, quamvis anteb) hoc bene mille galee de ipsius éxer- citu recessissent, qui ad ipsum de Reno venerant, dicentes se nec 4. Inter velle nec posse contra regem Boemie dimicare. Australes vero et regem sunt treuge posite ad quindenam et interim, quod concordia laboratur. Nam iam est Australibus impossibile Boemis resistere, quia Boemi magnam partem Austrie ab ista parte Danubii possident iure belli. Ceperunt autem Boemi de Austria viginti tres barones, quorum quilibet habet suum vexillum, et quingentas galeas exceptis aliis popularibus, qui in numero non ponuntur. De nostrisc) autem nullus baronum captus est, nisi quod filius domini Wznate de Moicania in quodam con- gressu singulari corruit inimicorum gladio interfectus et sepultus 5. Ludovicus in monasterio sororum nostrarum ante Brunnam. curialissime decepit Australes. Dicens se velle in Boemiam pro- ficisci mandavit Australibus expensas pro exercitu preparare. Quibus dispositis et curribus de pane et vino honeratis, cum putaretur ab Australibus velle in Boemiam procedere, versus Monachum subito cum omnibus suis retrocessit. Et sic Australes et spem, quam in ipsum habebant, et bona maxima perdiderunt. 6. Rex insuper Ungarie cum tota sua potencia et rex Polon(ie) cum sexcentis galeis iam contra Lodovicum, si venisset in Boemiam, nostro regi in adiutorium procedebant. I) Ueberschr.: Littera cuiusdam de Boem(ia) missa ad curiam Romanam de continencia exercitus Lud(ewici) contra regem Boem(ie). + a) von L. aus ss(is) korr. + b) von L. nachgetr. + c) von L. in Liicke nachgetr.
234 Nr. 410 K 1231). — Das Stück ist wie K 129 (Nr. 396) nur das Fragment eines grösseren Briefes. Geschrieben wurde es, als der zwischen dem 21. und 28. August (vgl. Böhmer Ludwig nr. 1785 f., 3386) erfolgte Abzug Ludwigs des Bayern von Landshut in Böhmen bekannt geworden, die Nach- richt von dem Präliminarvertrag zu Freistadt (4. September) aber wohl noch nicht dorthin gedrungen war. Vgl. besonders den Bericht der Chronik von Königssaal IIIc. 13, dazu v. Weech 110 ff. 1. Sciatis eciam Ludowicum non libenter voluisse intrare Boemiam, quia, cum de introitu impeteretur per Australes, respondit, quod nollet intrare Boemiam, quia audivit a suis progenitoribus et legit in cronicis, quod nullus princeps, qui ante ipsum in Boemiam intraverat, cum honore exivisset, sed cum dampno maximo et confusione, et eciam ex quo extra terram suam nobis transitum prohibent et potenter, multo forciores erunt in terra sua et audacius 2. Sed tum ad inportunam in propriis foribus dimicabunt. peticionem Australium processerat volens intrare Boemiam et, cum venisset circa Pataviam et Danubium transire debuisset, petivit ab Autralibus pro dampno suo quatuor civitates, scilicet Lincz, Anasum, Cremsam et Lampidem et aliquot castra. Et similiter, quia Salczburgen(sis) archiepiscopus est mortuus, Ludovicus volebat suum cancellarium ponere ibidem, Australes vero epi- scopum Patavien(sem). Item, quia claudus et contractus dux Austrie in morte esse dicitur, volebat Ludovicus iure imperii partem ipsius esse ad imperium devolutam et sic deus ipsorum malignum consilium, quod contra Boemos cogitaverant, dissipavit. 3. Nam propter istas tres causas facta est inter Australes et Bavar(um) discordia, ita quod dictus Lud(ovicus) cum suisa) omnibus retrocessit, quamvis anteb) hoc bene mille galee de ipsius éxer- citu recessissent, qui ad ipsum de Reno venerant, dicentes se nec 4. Inter velle nec posse contra regem Boemie dimicare. Australes vero et regem sunt treuge posite ad quindenam et interim, quod concordia laboratur. Nam iam est Australibus impossibile Boemis resistere, quia Boemi magnam partem Austrie ab ista parte Danubii possident iure belli. Ceperunt autem Boemi de Austria viginti tres barones, quorum quilibet habet suum vexillum, et quingentas galeas exceptis aliis popularibus, qui in numero non ponuntur. De nostrisc) autem nullus baronum captus est, nisi quod filius domini Wznate de Moicania in quodam con- gressu singulari corruit inimicorum gladio interfectus et sepultus 5. Ludovicus in monasterio sororum nostrarum ante Brunnam. curialissime decepit Australes. Dicens se velle in Boemiam pro- ficisci mandavit Australibus expensas pro exercitu preparare. Quibus dispositis et curribus de pane et vino honeratis, cum putaretur ab Australibus velle in Boemiam procedere, versus Monachum subito cum omnibus suis retrocessit. Et sic Australes et spem, quam in ipsum habebant, et bona maxima perdiderunt. 6. Rex insuper Ungarie cum tota sua potencia et rex Polon(ie) cum sexcentis galeis iam contra Lodovicum, si venisset in Boemiam, nostro regi in adiutorium procedebant. I) Ueberschr.: Littera cuiusdam de Boem(ia) missa ad curiam Romanam de continencia exercitus Lud(ewici) contra regem Boem(ie). + a) von L. aus ss(is) korr. + b) von L. nachgetr. + c) von L. in Liicke nachgetr.
Strana 235
1336 September 23 235 Trier [1336] September 23. Dyederich [von Deidesheim 1) berichtet dem Archidiakon Boemund und Meister Rudolf Losse über Krieg und Frieden Erzbischof Baldewins mit der Stadt Erfurt. D 831) = Böhmer Acta nr. 1041 (= Beyer II nr. 154 Bruchst.), vgl. Dominicus 329 N. 2, 337 N. I, Sauerland III nr. 1102. Reverendi domini mei! I. ..Exposuit mihi dominus meus graciosus dominus Dytmarus, quod vos ei scripseritis in vestris litteris alias eidem missis la) per venerabilem et industriosum famulum vestrum Sortem, quod libenter sciretis, quomodo et qualiter composicio inter dominum et Erforden(ses) fuerit consummata. Unde quia ego cum familia domini ibidem usque ad finem fui et plene de composicione huiusmodi mihi constat, vobis effectum composicionis et nucleum totum scribo. Effectus siquidem composi- cionis talis est, videlicet quod predicti Erforden(ses) dabunt domino V m(ilia) marcarum argenti ad tempora in litteris composicionis2) explicata, sic tamen, quod a festo beati Martini nunc instanti3) tota illa summa ad tres annos tota illa summa penitus sit soluta. Tractatum eciam est, quod ecclesia Mog(untina) et dominus restitutus est ad allodium Erforden(se), et debent omnia ablata restitui «in ad allodium 4), et ablata similiter restitui debent domino .. decano Erforden(si), qui ante composicionem plus quam tribus ebdomodisa*) a captivitate sua fuerat absolutus. Debent eciam dominus, ecclesia Mog(untina), clerus in civitate Erford(ensi) et extra residens gaudere omnibus iuribus, privilegiis et libertatibus, quibus gaudebant a longe retroactis temporibus, inpedimento et contradictione ipsorum civium penitus procul motis 4). Iste est effectus composicionis facte per dominum cum civibus Erforden(si- bus). Et est adeo generalis, quod ipsi cives adhuc vix in anno poterunt experiri nec experientur, quid tractaverint et quo tendant. 2. De composicione autem domini marchionis nichil vobis scribo. 3. Sciatis eciam, quod civitas predicta dampnificata est «tam in combustione villarum multarum, in extirpacione vinearum et devastacione fructuum et in multis aliis plus quam ad centum milia marcarum argenti, et quod maius et gravius eis extat, videli- cet quomodoa) scitis, quod quicunque habet potenciam ibi perse- verandi, recipit eis aquam, pro qua noticia darent mille marcas. 4. Insuper feria IIIIa ante diem beate Marie Magd(alene) 6) amici domini habuerunt cum ipsis conflictum in plurali, quod in vulgari dicitur der Brüel', et ex eis plus quam LXa mortui ce ci derunt, plus quam XVI bonorum hominum captivati, et nullus de parte domini ibi cecidit, nisi solus miles, qui non percussus fuerat, sed in quodam fossato per magnam pressuram cecidit et fuit ibi sub- mersus. Et aliis omnes evaserunt. Dominus tamen magna dampna recepit in equis inibi interfectis. 5. Ceterum non dubito, quin vos ammiremini de tam plena et simplici composicione et recepta per dominum, cum tamen ibidem habuerit magnum posse. Ad discuciendum huiusmodi dubium vobis scribo, quod ad recipiendum composicionem dominum nichil aliud compulit, nisi mutabilitas marchionis, qui multo mutabilior est quam pera 410.
1336 September 23 235 Trier [1336] September 23. Dyederich [von Deidesheim 1) berichtet dem Archidiakon Boemund und Meister Rudolf Losse über Krieg und Frieden Erzbischof Baldewins mit der Stadt Erfurt. D 831) = Böhmer Acta nr. 1041 (= Beyer II nr. 154 Bruchst.), vgl. Dominicus 329 N. 2, 337 N. I, Sauerland III nr. 1102. Reverendi domini mei! I. ..Exposuit mihi dominus meus graciosus dominus Dytmarus, quod vos ei scripseritis in vestris litteris alias eidem missis la) per venerabilem et industriosum famulum vestrum Sortem, quod libenter sciretis, quomodo et qualiter composicio inter dominum et Erforden(ses) fuerit consummata. Unde quia ego cum familia domini ibidem usque ad finem fui et plene de composicione huiusmodi mihi constat, vobis effectum composicionis et nucleum totum scribo. Effectus siquidem composi- cionis talis est, videlicet quod predicti Erforden(ses) dabunt domino V m(ilia) marcarum argenti ad tempora in litteris composicionis2) explicata, sic tamen, quod a festo beati Martini nunc instanti3) tota illa summa ad tres annos tota illa summa penitus sit soluta. Tractatum eciam est, quod ecclesia Mog(untina) et dominus restitutus est ad allodium Erforden(se), et debent omnia ablata restitui «in ad allodium 4), et ablata similiter restitui debent domino .. decano Erforden(si), qui ante composicionem plus quam tribus ebdomodisa*) a captivitate sua fuerat absolutus. Debent eciam dominus, ecclesia Mog(untina), clerus in civitate Erford(ensi) et extra residens gaudere omnibus iuribus, privilegiis et libertatibus, quibus gaudebant a longe retroactis temporibus, inpedimento et contradictione ipsorum civium penitus procul motis 4). Iste est effectus composicionis facte per dominum cum civibus Erforden(si- bus). Et est adeo generalis, quod ipsi cives adhuc vix in anno poterunt experiri nec experientur, quid tractaverint et quo tendant. 2. De composicione autem domini marchionis nichil vobis scribo. 3. Sciatis eciam, quod civitas predicta dampnificata est «tam in combustione villarum multarum, in extirpacione vinearum et devastacione fructuum et in multis aliis plus quam ad centum milia marcarum argenti, et quod maius et gravius eis extat, videli- cet quomodoa) scitis, quod quicunque habet potenciam ibi perse- verandi, recipit eis aquam, pro qua noticia darent mille marcas. 4. Insuper feria IIIIa ante diem beate Marie Magd(alene) 6) amici domini habuerunt cum ipsis conflictum in plurali, quod in vulgari dicitur der Brüel', et ex eis plus quam LXa mortui ce ci derunt, plus quam XVI bonorum hominum captivati, et nullus de parte domini ibi cecidit, nisi solus miles, qui non percussus fuerat, sed in quodam fossato per magnam pressuram cecidit et fuit ibi sub- mersus. Et aliis omnes evaserunt. Dominus tamen magna dampna recepit in equis inibi interfectis. 5. Ceterum non dubito, quin vos ammiremini de tam plena et simplici composicione et recepta per dominum, cum tamen ibidem habuerit magnum posse. Ad discuciendum huiusmodi dubium vobis scribo, quod ad recipiendum composicionem dominum nichil aliud compulit, nisi mutabilitas marchionis, qui multo mutabilior est quam pera 410.
Strana 236
236 Nr. 411 goukeleri, que in nullo opere fixa manet. Eciam si fas esset dicere, amici domini numquam fuerunt tuti vel certi de hoc, quin ipse) quin in continuo timore essent, quod ipse faceret composicionem cum Erforden(sibus) excluso domino et ecclesia Mog(untina), et de hoc per viros ydoneos fuerunt sepius premuniti. 6. Plura vobis nescio scribere, sed si ista nimis brevia sunt, apponat(is) longum filum. Unum tamen bene dico, quod in presenti anno non vina terrestria, sed celica creverunt, et debent Petri lacrima appellari. Deus et beata ' virgo? Maria vos custodiant 7. Inter cetera michi accidit unum, quod una et conservent. noctuum in &C exercitu vidi iacentes duos bûvones nudos circa ignem et sedebat una bella dama et fricuit eos ambos. Quod dum vikn di, statim abii et tuli magnum wanstonem de vacca integrum et proieci super eos. Et ruptus fuit wansto et illi penitus permerdati, sed ipsi adhuc ignorant penitus me fecisse. Tamen dominus ..decanus Mog(untinus) et dominus lo(hannes) de Basinh(eim) bene viderunt, et mirabiliter riserunt de nequicia illis facta. Pax ex(...)b). Valete. Scripsit der arme Dyederich zû Triere, wol zu mitternacht vor sinem bette feria secunda post Mathei. Utor sigillo nostro glorioso. Rückwärts: Reverendis dominis meis, dominis Boemu(ndo) archidyacono et magistro Rud(olfo), ambass(iatoribus) domini ..Trever(ensis) in Romana curia. Dominis graciosis Dyederich. 1) Ueberschr.: De composicione domini Trever(ensis) et Erford(ensium). + a) q(uod) m(od)o. † b) a(er) oder r(er) über ex. + c) das Folgende etwas tiefer. 1) vgl. Nr. 412 c. 10. 00 1a) verloren; vgl. Nr. 412 c. 1. co 2) Beyer II nr. 151 (1336 Juli 28). c0 3) Nov. 11. co 4) Beyer II nr. 150. co 5) ebenda nr. 148 (Juli 25). 00 6) Juli 19. 411. 1336 September 23. Nycolaus berichtet Meister Rudolf nach Avignon über den Eingang seiner Post sowie über Vorgänge in Trier und im Reiche. D 91I) (Orig. auf Papier mit Schnitten und Siegelspur) = Böhmer Acta nr. 1042. Pater et domine mi graciosissime! I. Regracior vobis de multis beneficiis michi per vos impensis et adhuc, ut spero, sine dubio impendendis. Noveritis, quod litteras vestras Her(manno) fratri vestro, de Pordicz et adhuc uno missas 1) per vos statim per Wig(andum)a) nuncium domini ..Trever(ensis) p ulterius Ysen(acum) procuravi, sicut eciam vobis nuper scripsi. Et credo vos habere responsum super dictis litteris, quia noviter vobis misimus ' dominus meus et ego? tres literas dictorum Herm(anni) fratris vestri et cetera 1). 2.D Item litteram vestram ple- bano Bacher(acensi) per vos missam 1) hodie magister Wick(er) sibi portat, qui vadit supra Renum. 3. Item scharsam vestram Lud(owicus) cellerarius domini mei vobis reservavit. 4. Item plantas et ignicorium ego vobis reservabo, sicut eciam vobis noviter scripsi. 5. Item presentavit mihi unus clericus unam peccam, quam aperui et inveni unum librum scriptum, II libros
236 Nr. 411 goukeleri, que in nullo opere fixa manet. Eciam si fas esset dicere, amici domini numquam fuerunt tuti vel certi de hoc, quin ipse) quin in continuo timore essent, quod ipse faceret composicionem cum Erforden(sibus) excluso domino et ecclesia Mog(untina), et de hoc per viros ydoneos fuerunt sepius premuniti. 6. Plura vobis nescio scribere, sed si ista nimis brevia sunt, apponat(is) longum filum. Unum tamen bene dico, quod in presenti anno non vina terrestria, sed celica creverunt, et debent Petri lacrima appellari. Deus et beata ' virgo? Maria vos custodiant 7. Inter cetera michi accidit unum, quod una et conservent. noctuum in &C exercitu vidi iacentes duos bûvones nudos circa ignem et sedebat una bella dama et fricuit eos ambos. Quod dum vikn di, statim abii et tuli magnum wanstonem de vacca integrum et proieci super eos. Et ruptus fuit wansto et illi penitus permerdati, sed ipsi adhuc ignorant penitus me fecisse. Tamen dominus ..decanus Mog(untinus) et dominus lo(hannes) de Basinh(eim) bene viderunt, et mirabiliter riserunt de nequicia illis facta. Pax ex(...)b). Valete. Scripsit der arme Dyederich zû Triere, wol zu mitternacht vor sinem bette feria secunda post Mathei. Utor sigillo nostro glorioso. Rückwärts: Reverendis dominis meis, dominis Boemu(ndo) archidyacono et magistro Rud(olfo), ambass(iatoribus) domini ..Trever(ensis) in Romana curia. Dominis graciosis Dyederich. 1) Ueberschr.: De composicione domini Trever(ensis) et Erford(ensium). + a) q(uod) m(od)o. † b) a(er) oder r(er) über ex. + c) das Folgende etwas tiefer. 1) vgl. Nr. 412 c. 10. 00 1a) verloren; vgl. Nr. 412 c. 1. co 2) Beyer II nr. 151 (1336 Juli 28). c0 3) Nov. 11. co 4) Beyer II nr. 150. co 5) ebenda nr. 148 (Juli 25). 00 6) Juli 19. 411. 1336 September 23. Nycolaus berichtet Meister Rudolf nach Avignon über den Eingang seiner Post sowie über Vorgänge in Trier und im Reiche. D 91I) (Orig. auf Papier mit Schnitten und Siegelspur) = Böhmer Acta nr. 1042. Pater et domine mi graciosissime! I. Regracior vobis de multis beneficiis michi per vos impensis et adhuc, ut spero, sine dubio impendendis. Noveritis, quod litteras vestras Her(manno) fratri vestro, de Pordicz et adhuc uno missas 1) per vos statim per Wig(andum)a) nuncium domini ..Trever(ensis) p ulterius Ysen(acum) procuravi, sicut eciam vobis nuper scripsi. Et credo vos habere responsum super dictis litteris, quia noviter vobis misimus ' dominus meus et ego? tres literas dictorum Herm(anni) fratris vestri et cetera 1). 2.D Item litteram vestram ple- bano Bacher(acensi) per vos missam 1) hodie magister Wick(er) sibi portat, qui vadit supra Renum. 3. Item scharsam vestram Lud(owicus) cellerarius domini mei vobis reservavit. 4. Item plantas et ignicorium ego vobis reservabo, sicut eciam vobis noviter scripsi. 5. Item presentavit mihi unus clericus unam peccam, quam aperui et inveni unum librum scriptum, II libros
Strana 237
1336 September 23 237 papir(eos) non scriptos et unum cingulum; sicut michi in littera 6. Item vestra 1) scripsistis, perb) totum vobis reservamb*). presentavit michi idem clericus II litteras 1) eodem die, quas statim sequenti die misi fratri vestro Ysen(acum) cum Io(hanne) scol(ari) 7. Item rogo magistri Eck(ardi) notarii civium Erforden(sium). et consulo, quatenus vobis ordinetis et procuretis diversas res in curia, quia invenietis ibi in meliori foro quam alibi, et michi 8. Item unum nuncium non mittatis vobis reservandum. debetis mittatis vacuum ire ad partes de curia, nisi sibi ali- 9. Item misi vobis quid datis ad portandum de rebus vestris. tribus vicibus litteras meas 1); nescio enim, utrum vobis presentate 10. Item sunt vel non, quia vos nichil michi scribitis de ipsis. domina .. marchionissa antiqua ordinavit et fecit compositionem inter dominum Trever(ensem), marchionem Mysnen(sem)2) et Erforden(ses)3). Qui Erfor(denses) dabunt domino Tre[verensi] et .. marchioni in toto pro omnibus expensis, dampnis et pro com- posicione decem milia marcarum argenti preter dampna, que fecerunt domino Trever(ensi) in allodio «Er et in civitate Erfor(densi) seu recepta sibi et ecclesie Mog(untine), ac antiqua iura ecclesie Mog(untine) debentc) restituere domino et ecclesie II. Item sciatis, quod civitas predicta obsessa sue predicte. fuit per amicos domini Trever(ensis) — sed personaliter non fuit ibi — et per marchionem ultra quindene spacium. Marchio iacuit cum exer[citu] suo in claustro Montis sancti Cyriaci Ka) et amici domini ante dictum claustrum. 'Domini decanus Mog(untinus), fHerm(annus) de Lysberg et Ber(toldus) de Rosenberg vice- dominus Asch(affenburgensis) fuerunt ibi pro domino. F Dominus Freder(icus) de Wanh(eim) fuit superior capitaneus domini Trever(ensis), qui sustinuit pro domino et ecclesied) Mog(un tine) multa) um' dampnum et labores, cui datur laus et honor pre omnibus istorum duorum exercituum, quia quasi continue bella- vit cum Erfor(densibus) una cum amicis domini. 12. Item omnes viftes] Erfor(denses) sunt omnino conbuste et desolate us- 13. Item Erfor(denses) neminem habuerunt que ad fundum. pro adiutor(io) nisi comitem de Kevernberg et dominum de Blankenh(eim), quorum ville eciam sunt omnes conbuste. Item dampna et expense et cetera huius gwerre estimantur ultra centum milia marcarum argenti, quod a magistro Eck(ardo) de Saltza eorum notario audivi. 14. Her(mannus) frater vester semper fuit cum ..amicis domini et specialiter cum Ger(ardo) marschalco 15. Item Ger(ardus) marschalcus dedit domini ' in exercitu. mſichi] nomine vestro VIII° sol(idos) gr(ossos) feria quarta ante Mathei4), quos vobis reservamb*) vel domino meo Dytm(aro) presen- tabo, si voſs] michi damandetis. 16. Item de imper(atore) et .. rege Boem(ie) nichil certi possum scribere, nisi quod .. imper(ator) intravit Austfriam] cum exercitu suo" recedendo de campo, et dominus rex Boem(ie) remansit in camp(o); usque ad terciam diem expectavit imperatorem, qui non rediit. Tunc dominus rex intravit Boem(iam) cum exercitu suo. Et sic adhuc sunt ambo in partibus istis, ita quod nulla certa nova de ipsis
1336 September 23 237 papir(eos) non scriptos et unum cingulum; sicut michi in littera 6. Item vestra 1) scripsistis, perb) totum vobis reservamb*). presentavit michi idem clericus II litteras 1) eodem die, quas statim sequenti die misi fratri vestro Ysen(acum) cum Io(hanne) scol(ari) 7. Item rogo magistri Eck(ardi) notarii civium Erforden(sium). et consulo, quatenus vobis ordinetis et procuretis diversas res in curia, quia invenietis ibi in meliori foro quam alibi, et michi 8. Item unum nuncium non mittatis vobis reservandum. debetis mittatis vacuum ire ad partes de curia, nisi sibi ali- 9. Item misi vobis quid datis ad portandum de rebus vestris. tribus vicibus litteras meas 1); nescio enim, utrum vobis presentate 10. Item sunt vel non, quia vos nichil michi scribitis de ipsis. domina .. marchionissa antiqua ordinavit et fecit compositionem inter dominum Trever(ensem), marchionem Mysnen(sem)2) et Erforden(ses)3). Qui Erfor(denses) dabunt domino Tre[verensi] et .. marchioni in toto pro omnibus expensis, dampnis et pro com- posicione decem milia marcarum argenti preter dampna, que fecerunt domino Trever(ensi) in allodio «Er et in civitate Erfor(densi) seu recepta sibi et ecclesie Mog(untine), ac antiqua iura ecclesie Mog(untine) debentc) restituere domino et ecclesie II. Item sciatis, quod civitas predicta obsessa sue predicte. fuit per amicos domini Trever(ensis) — sed personaliter non fuit ibi — et per marchionem ultra quindene spacium. Marchio iacuit cum exer[citu] suo in claustro Montis sancti Cyriaci Ka) et amici domini ante dictum claustrum. 'Domini decanus Mog(untinus), fHerm(annus) de Lysberg et Ber(toldus) de Rosenberg vice- dominus Asch(affenburgensis) fuerunt ibi pro domino. F Dominus Freder(icus) de Wanh(eim) fuit superior capitaneus domini Trever(ensis), qui sustinuit pro domino et ecclesied) Mog(un tine) multa) um' dampnum et labores, cui datur laus et honor pre omnibus istorum duorum exercituum, quia quasi continue bella- vit cum Erfor(densibus) una cum amicis domini. 12. Item omnes viftes] Erfor(denses) sunt omnino conbuste et desolate us- 13. Item Erfor(denses) neminem habuerunt que ad fundum. pro adiutor(io) nisi comitem de Kevernberg et dominum de Blankenh(eim), quorum ville eciam sunt omnes conbuste. Item dampna et expense et cetera huius gwerre estimantur ultra centum milia marcarum argenti, quod a magistro Eck(ardo) de Saltza eorum notario audivi. 14. Her(mannus) frater vester semper fuit cum ..amicis domini et specialiter cum Ger(ardo) marschalco 15. Item Ger(ardus) marschalcus dedit domini ' in exercitu. mſichi] nomine vestro VIII° sol(idos) gr(ossos) feria quarta ante Mathei4), quos vobis reservamb*) vel domino meo Dytm(aro) presen- tabo, si voſs] michi damandetis. 16. Item de imper(atore) et .. rege Boem(ie) nichil certi possum scribere, nisi quod .. imper(ator) intravit Austfriam] cum exercitu suo" recedendo de campo, et dominus rex Boem(ie) remansit in camp(o); usque ad terciam diem expectavit imperatorem, qui non rediit. Tunc dominus rex intravit Boem(iam) cum exercitu suo. Et sic adhuc sunt ambo in partibus istis, ita quod nulla certa nova de ipsis
Strana 238
238 Nr. 412 habentur. 17. Item comes Gelrie novitere) intravit terram Frysie cum exercitu suo et bellavit cum Frisonibus et obtinuit bellum et interfecte fuerunt ultra XVI centum Frysones. 18. Item dominus Coloni(ensis) intravit eciam noviter Marchiam cum magno exercitu et edificavit ibidem unam municionem contra 19. Item sciatis, quod heu Peter Gil est comitem Marchie. interfectus ab uno pessimo garcione infra quindenam, de quo dominus C.[...]e*) maxime tristatur. 20. Item Muskinus mortuus 21. Item sciatis pro novis, quod est ante tres septimanas. rustici in [Franjkoniaf) et circa Bischovesh(eim) fecerunt unum regem nomine Armleder, qui cum magna potencia rusti corum]f) — pedibus, «modicum tamen modici equis — vadunt ad opida et civitates et interfecerunt omnes Iudeos. Primo interfe[cerunt]f) omnes in Kitzingen, in Ossenfort, in Owe, in Mergenth(eim) et adhuc bene in IIIIor opidis, quorum nomina nescio. Et eciam fuerunt ante civitatem Herb(ipolim), sed nichil profecerunt ibidem. Item fuerunt bene tribus vicibus ante Bischolvesh(eim)f); quod nichil potuerunt ibidem facere, precesseruntf*) domini, qui semper fuerunt premuniti ad bellandum cum eis. Item in[terfectilf) Iudei sunt circa numerum XV. centum, ut dicitur pro certo. Et adhuc dictus rex Armleder timetur a domino Trever(ensi), comitibus et [nobili]busf) ac civitatibus necnon Iudeis, qui cottidie premunient se pre ipso et excercitu suo timentes ipsum cum exercitu suo venire supra Renum, quod dictus rex intendit facere, si non caveatur. 22. Item sciatis, quod dominus contulit capellam in Konthe Eberh(ardo) socio nostro. 23. Item sciatis, quod heu Pingw(ia) est circa mediam partem conbusta et curia episcopi totaliter cum omnibus [rebus]f), nichil deportando nisi litteras, vinum, blada, 24. Item equos; totum conbussit in curia usque ad fundum. dominus reemit [castrum]f) Wolwestin erga comitem Veldentz(ensem), cui obligatum fuit feria tercia ante Mathei5), et dedit sibi statim in prompta pecunia? IIII. marcas cum C [libris]f) in Trever(i), quia ' dictus comes? noluit unam horam carere de pecunia sua neque expectare. 25. Pater et domine mi, sitis memor [meilt), si unquam graciam possetis obtinere super ecclesia sancti Severi, quia libentius essem ibi quam alibi propter noticiam et [e*)...]; si non ibi, tunc sit alibi, ubicunque vobis videbitur expedire. 26. Commendo me vobis. Dominus noster Omnipotens deus, [beatalf) virgo et omnes sancti custodiant animam, corpus et res vestras ab omni malo. Amen. Scriptum per mef) Nycol[aum, vestrum hlumilem se rvlitorem, [fleria secunda post Mathei ewangeliste post mediam [noletem quasi semi cecus [e*).....]. Rogof) vos, ut non deridetis me, si in aliquo erravi, quia festinavi et in tantum, quod non potui perlegere. Dominus nimis meus e*).....] vobis. Amen]. Rückwärts: Domino suo gracioso domino et magistro Rud(olfo) notario domini Trever(ensis) d(an)dum. I) Ueberschr.: [Dje partibus German(ie), cum essem in curia. + a) oder Wig(erum). † b) p. † b*) D. † c) d korr. + d) verschrieben für ecclesia.
238 Nr. 412 habentur. 17. Item comes Gelrie novitere) intravit terram Frysie cum exercitu suo et bellavit cum Frisonibus et obtinuit bellum et interfecte fuerunt ultra XVI centum Frysones. 18. Item dominus Coloni(ensis) intravit eciam noviter Marchiam cum magno exercitu et edificavit ibidem unam municionem contra 19. Item sciatis, quod heu Peter Gil est comitem Marchie. interfectus ab uno pessimo garcione infra quindenam, de quo dominus C.[...]e*) maxime tristatur. 20. Item Muskinus mortuus 21. Item sciatis pro novis, quod est ante tres septimanas. rustici in [Franjkoniaf) et circa Bischovesh(eim) fecerunt unum regem nomine Armleder, qui cum magna potencia rusti corum]f) — pedibus, «modicum tamen modici equis — vadunt ad opida et civitates et interfecerunt omnes Iudeos. Primo interfe[cerunt]f) omnes in Kitzingen, in Ossenfort, in Owe, in Mergenth(eim) et adhuc bene in IIIIor opidis, quorum nomina nescio. Et eciam fuerunt ante civitatem Herb(ipolim), sed nichil profecerunt ibidem. Item fuerunt bene tribus vicibus ante Bischolvesh(eim)f); quod nichil potuerunt ibidem facere, precesseruntf*) domini, qui semper fuerunt premuniti ad bellandum cum eis. Item in[terfectilf) Iudei sunt circa numerum XV. centum, ut dicitur pro certo. Et adhuc dictus rex Armleder timetur a domino Trever(ensi), comitibus et [nobili]busf) ac civitatibus necnon Iudeis, qui cottidie premunient se pre ipso et excercitu suo timentes ipsum cum exercitu suo venire supra Renum, quod dictus rex intendit facere, si non caveatur. 22. Item sciatis, quod dominus contulit capellam in Konthe Eberh(ardo) socio nostro. 23. Item sciatis, quod heu Pingw(ia) est circa mediam partem conbusta et curia episcopi totaliter cum omnibus [rebus]f), nichil deportando nisi litteras, vinum, blada, 24. Item equos; totum conbussit in curia usque ad fundum. dominus reemit [castrum]f) Wolwestin erga comitem Veldentz(ensem), cui obligatum fuit feria tercia ante Mathei5), et dedit sibi statim in prompta pecunia? IIII. marcas cum C [libris]f) in Trever(i), quia ' dictus comes? noluit unam horam carere de pecunia sua neque expectare. 25. Pater et domine mi, sitis memor [meilt), si unquam graciam possetis obtinere super ecclesia sancti Severi, quia libentius essem ibi quam alibi propter noticiam et [e*)...]; si non ibi, tunc sit alibi, ubicunque vobis videbitur expedire. 26. Commendo me vobis. Dominus noster Omnipotens deus, [beatalf) virgo et omnes sancti custodiant animam, corpus et res vestras ab omni malo. Amen. Scriptum per mef) Nycol[aum, vestrum hlumilem se rvlitorem, [fleria secunda post Mathei ewangeliste post mediam [noletem quasi semi cecus [e*).....]. Rogof) vos, ut non deridetis me, si in aliquo erravi, quia festinavi et in tantum, quod non potui perlegere. Dominus nimis meus e*).....] vobis. Amen]. Rückwärts: Domino suo gracioso domino et magistro Rud(olfo) notario domini Trever(ensis) d(an)dum. I) Ueberschr.: [Dje partibus German(ie), cum essem in curia. + a) oder Wig(erum). † b) p. † b*) D. † c) d korr. + d) verschrieben für ecclesia.
Strana 239
1336 September 23 239 + d*) aus multa korr. + e) korr. + e*) zerstört. + f) heute zerstörte, von Böhmer einst noch gelesene Stellen. + f*) p(re)cessit(er). 1) verloren. 00 2) C. Beyer II nr. 148. 00 3) ebenda II nr. 150 f. co 4) September 18. 5) September 17; vgl. Lamprecht III nr. 135, Dominicus 409. 412. 1336 September 23. Dytmar, Kaplan Erzbischof Baldewins, berichtet dem Archidiakon Boemund und Meister Rudolf Losse nach Avignon über Vorgänge in Trier und dem Reiche. D 2151) (Orig. auf Papier, gefaltet und verschlossen gewesen, mit Spuren des grünen, spitzovalen Siegels, von gleicher Hand wie Nr. 407, doch andrer als Nr. 416) = Dominicus 337 N. I Bruchst., = Böhmer Acta nr. 1040. Rever(ende) pater et domine mi domine Boem(unde) archi- diacone Trever(ensis) et magister Rod(olfe) consanguinee karissime! I. Obsequiali salutatione premissa. Noveritis me vestras 'litteras? 1) recepisse sabbato proximo 2) in nocte, quas dictus Sortes vester nuncius michi satis tarde ad me veniens longe post campanam dictam stump' afferebat una cum litteris domino nostro missisla) Et feci ad ea et faciam, que scripsistis. 2, Dominus noster et ego suo nomine misit vobis magistro Rod(olfo) alias statim post assumpcionem beate virginis3) per fratrem Her(mannum) Topel- stein lectorem in ordine Minorum, consanguineum vestrum, ut asseruit, volentem accedere in curru suo .. ministrum ordinis generalem, quem in Rom(ana) curia esse credebat tunc, duas litteras originales alienacionum, quas fecit Bunnen(sis) in preiudicium ecclesie Mogunt(ine), vobis per dictum fratrem presentandas4). 3. Commisi eciam eidem fratri plures alias litteras vobis dandas 5). Et scripsi ego vobis plura per ipsum in una littera 6) de diversis negociis et datis omnium litterarum, quas a vobis recepi, post- quam curiam reintrastis, usque ad illud tempus, quam unquam vobis alias simul scripsi. Qui frater, si nondum ad vos venit propter curie mutacionem istis vacacionibus, potestis facere ipsum queri apud ministrum generalem predictum propter dictas litteras repetendas. Scripsi eciam postea vobis multa, videlicet IIIa feria post nativitatem beate virginis 7), per clericum domini Francisci de Synibaldis missum ad capitulum Mog(untinum), qui tunc fuit Treveri, animo ad curiam revertendi. Et feci mencionem de dictis duabus litteris fratri Her(manno) traditis in littera per dictum domini Francisci .. clericum vobis missa. 4. Et quia denuo scripsistis domino nostro8) de mittendis vobis dicti .. Bunnensis litteris, eo quod rex Franc(ie) de ipsis fecit domino pape in suis litteris mencionem9), feci et facio eas omnes, quas habeo, transcribi et vobis eas transmittam per nuncium vestrum Sortem memoratum, quia statim ad vos posta) Valkenburg iter suum maturabit. 5. Nulla certa nova sciuntur de Dypt(ongo) et rege «Franc(ie) Boem(ie), nisi que proxime vobis scripsi, scilicet quod ipsi ab invicem cum suis exercitibus discesserunt. Et est «ut dicitur Dypt(ongus), ut dicitur, cum exercitu suo in Austria r.s)satis fortis ' dispositus ad intrandum Boem(iam). Rex vero in Maravia et circa eciam cum multa gente ad custo- diendum terram et regnum suum, ne Dypt(ongus) subintret.
1336 September 23 239 + d*) aus multa korr. + e) korr. + e*) zerstört. + f) heute zerstörte, von Böhmer einst noch gelesene Stellen. + f*) p(re)cessit(er). 1) verloren. 00 2) C. Beyer II nr. 148. 00 3) ebenda II nr. 150 f. co 4) September 18. 5) September 17; vgl. Lamprecht III nr. 135, Dominicus 409. 412. 1336 September 23. Dytmar, Kaplan Erzbischof Baldewins, berichtet dem Archidiakon Boemund und Meister Rudolf Losse nach Avignon über Vorgänge in Trier und dem Reiche. D 2151) (Orig. auf Papier, gefaltet und verschlossen gewesen, mit Spuren des grünen, spitzovalen Siegels, von gleicher Hand wie Nr. 407, doch andrer als Nr. 416) = Dominicus 337 N. I Bruchst., = Böhmer Acta nr. 1040. Rever(ende) pater et domine mi domine Boem(unde) archi- diacone Trever(ensis) et magister Rod(olfe) consanguinee karissime! I. Obsequiali salutatione premissa. Noveritis me vestras 'litteras? 1) recepisse sabbato proximo 2) in nocte, quas dictus Sortes vester nuncius michi satis tarde ad me veniens longe post campanam dictam stump' afferebat una cum litteris domino nostro missisla) Et feci ad ea et faciam, que scripsistis. 2, Dominus noster et ego suo nomine misit vobis magistro Rod(olfo) alias statim post assumpcionem beate virginis3) per fratrem Her(mannum) Topel- stein lectorem in ordine Minorum, consanguineum vestrum, ut asseruit, volentem accedere in curru suo .. ministrum ordinis generalem, quem in Rom(ana) curia esse credebat tunc, duas litteras originales alienacionum, quas fecit Bunnen(sis) in preiudicium ecclesie Mogunt(ine), vobis per dictum fratrem presentandas4). 3. Commisi eciam eidem fratri plures alias litteras vobis dandas 5). Et scripsi ego vobis plura per ipsum in una littera 6) de diversis negociis et datis omnium litterarum, quas a vobis recepi, post- quam curiam reintrastis, usque ad illud tempus, quam unquam vobis alias simul scripsi. Qui frater, si nondum ad vos venit propter curie mutacionem istis vacacionibus, potestis facere ipsum queri apud ministrum generalem predictum propter dictas litteras repetendas. Scripsi eciam postea vobis multa, videlicet IIIa feria post nativitatem beate virginis 7), per clericum domini Francisci de Synibaldis missum ad capitulum Mog(untinum), qui tunc fuit Treveri, animo ad curiam revertendi. Et feci mencionem de dictis duabus litteris fratri Her(manno) traditis in littera per dictum domini Francisci .. clericum vobis missa. 4. Et quia denuo scripsistis domino nostro8) de mittendis vobis dicti .. Bunnensis litteris, eo quod rex Franc(ie) de ipsis fecit domino pape in suis litteris mencionem9), feci et facio eas omnes, quas habeo, transcribi et vobis eas transmittam per nuncium vestrum Sortem memoratum, quia statim ad vos posta) Valkenburg iter suum maturabit. 5. Nulla certa nova sciuntur de Dypt(ongo) et rege «Franc(ie) Boem(ie), nisi que proxime vobis scripsi, scilicet quod ipsi ab invicem cum suis exercitibus discesserunt. Et est «ut dicitur Dypt(ongus), ut dicitur, cum exercitu suo in Austria r.s)satis fortis ' dispositus ad intrandum Boem(iam). Rex vero in Maravia et circa eciam cum multa gente ad custo- diendum terram et regnum suum, ne Dypt(ongus) subintret.
Strana 240
240 Haberet eciam rex composicionem cum Dypt(ongo) laudabilem, quando vellet, si ipse contra Rom(anam) ecclesiam et regem Franc(ie)" vellet eum recognoscere imperatorem et ab eo recipere feoda sua. Et credo, quod ob eandem causam missi sint ad papam et regem Franc(ie) predictos ex parte regis Boem(ie) dominus Iofr(idus) comes Lyningen(sis) et dominus Nycol(aus) Efficax notarius regis ad experiendum, que sit eorum intencio de Dypt(ongo). 6. Item dominus .. decanus Mog(untinus) fuit hiis diebus in Treveri apud dominum nostrum, cum quo loquebar de promocione vestra, .. consanguinee?, sed ipse noluit mihi exprimere ad speciem mentem suam, sed dixit, quod sciret quoddam negocium et illud staret in manibus suis, quod vobis crederet expedire, et quod multum cuperet vos promovere; vellet tamen vos vel me ipsum facere scire negocium una dierum. Habui eciam ipsius consilium de prebenda sancte Mar(ie) Erford(ensis) vacante, de qua alias vobis scripsi 10); sed ipse non consuluit vobis ad ipsam propter papales plures ipsam acceptantes, quorum unus est nepos domini mei ..Verden(sis), quem nollem per vos impediri nec vos velletis propter dominum memoratum. Cui me rogo recommendetis tam- 7. Socii pal(atini) bene quam suum humilem et devotum. valent omnes, sed Peter Gyl heu infra istam quindenam est miserabiliter inter Bopard(iam) et Wesal(iam) eundo versus 8. Item quinta est hodie dies 11), qua Pingw(iam) interfectus. recepi litteram vestram scriptam Barth(olomei) apostoli 12), quam quidam «Item est hodie p Iohannes clericus de Mog(uncia) michi apportavit, qui se asseruit obtinuisse gratiam dispen(sacionis) super defectu natalium, sed litteram 13) apud vos in curia reman- 9. Or d(omi)n(u)s b) pridie ivit ad vindemias et bene valet. sisse. 10. De modo composicionis cum Erford(ensibus) Th(eodericus) de 1I. Item quamquam alias vobis Diedensheym vobis scribet 14) Rod(olfo) consanguineo meo scripserim 15), quod crederem esse 16 ficticium de littera Bunnen(sis) 16), quam dedit Mog(untinis) super octo milibus librarum Hallensium, in quibus ipsis teneretur ex parte quondam domini Math(ie) archiepiscopi Mogunt(ini), tamen certum est et dominus ..decanus Mog(untinus) nuper existens apud dominum nostrum in Treveri ipsum informavit expresse, quod ipse erat presens et civitates Reni, scilicet Oppen(heim), Worm(acia) et Spir(a), ubi cives Mog(untini) pro civitate sua Mog(untina) renunciaverunt expresse super omnibus debitis, in quibus ipsis prefatus dominus Math(ias) tunc presens quomodolibet tenebatur 17). Ita quod ex hoc certissime coniecturari potest litteras alienacionum, que de dicto locuntur, debito esse falsas et 12. Comes Gelr(ensis) fuit nuper cum subrepticie impetratas. maximo apparatu et exercitu apud Frisiam volens Frisones ex- pugnare, sed hoc facere non valens, quosdam trutannos de Frisia, qui fines suos, in quibus securi fuissent, excesserant, interfecit 13. Valete semper credens per hoc ' se' mirabilia effecisse. scientes, quod vos ambo nunquam excidistis a memoria mea et 18) in messa mea, quociens eam legi, ut predicator loquitur , sed vere ita est in facto sine adulacione. Nr. 413
240 Haberet eciam rex composicionem cum Dypt(ongo) laudabilem, quando vellet, si ipse contra Rom(anam) ecclesiam et regem Franc(ie)" vellet eum recognoscere imperatorem et ab eo recipere feoda sua. Et credo, quod ob eandem causam missi sint ad papam et regem Franc(ie) predictos ex parte regis Boem(ie) dominus Iofr(idus) comes Lyningen(sis) et dominus Nycol(aus) Efficax notarius regis ad experiendum, que sit eorum intencio de Dypt(ongo). 6. Item dominus .. decanus Mog(untinus) fuit hiis diebus in Treveri apud dominum nostrum, cum quo loquebar de promocione vestra, .. consanguinee?, sed ipse noluit mihi exprimere ad speciem mentem suam, sed dixit, quod sciret quoddam negocium et illud staret in manibus suis, quod vobis crederet expedire, et quod multum cuperet vos promovere; vellet tamen vos vel me ipsum facere scire negocium una dierum. Habui eciam ipsius consilium de prebenda sancte Mar(ie) Erford(ensis) vacante, de qua alias vobis scripsi 10); sed ipse non consuluit vobis ad ipsam propter papales plures ipsam acceptantes, quorum unus est nepos domini mei ..Verden(sis), quem nollem per vos impediri nec vos velletis propter dominum memoratum. Cui me rogo recommendetis tam- 7. Socii pal(atini) bene quam suum humilem et devotum. valent omnes, sed Peter Gyl heu infra istam quindenam est miserabiliter inter Bopard(iam) et Wesal(iam) eundo versus 8. Item quinta est hodie dies 11), qua Pingw(iam) interfectus. recepi litteram vestram scriptam Barth(olomei) apostoli 12), quam quidam «Item est hodie p Iohannes clericus de Mog(uncia) michi apportavit, qui se asseruit obtinuisse gratiam dispen(sacionis) super defectu natalium, sed litteram 13) apud vos in curia reman- 9. Or d(omi)n(u)s b) pridie ivit ad vindemias et bene valet. sisse. 10. De modo composicionis cum Erford(ensibus) Th(eodericus) de 1I. Item quamquam alias vobis Diedensheym vobis scribet 14) Rod(olfo) consanguineo meo scripserim 15), quod crederem esse 16 ficticium de littera Bunnen(sis) 16), quam dedit Mog(untinis) super octo milibus librarum Hallensium, in quibus ipsis teneretur ex parte quondam domini Math(ie) archiepiscopi Mogunt(ini), tamen certum est et dominus ..decanus Mog(untinus) nuper existens apud dominum nostrum in Treveri ipsum informavit expresse, quod ipse erat presens et civitates Reni, scilicet Oppen(heim), Worm(acia) et Spir(a), ubi cives Mog(untini) pro civitate sua Mog(untina) renunciaverunt expresse super omnibus debitis, in quibus ipsis prefatus dominus Math(ias) tunc presens quomodolibet tenebatur 17). Ita quod ex hoc certissime coniecturari potest litteras alienacionum, que de dicto locuntur, debito esse falsas et 12. Comes Gelr(ensis) fuit nuper cum subrepticie impetratas. maximo apparatu et exercitu apud Frisiam volens Frisones ex- pugnare, sed hoc facere non valens, quosdam trutannos de Frisia, qui fines suos, in quibus securi fuissent, excesserant, interfecit 13. Valete semper credens per hoc ' se' mirabilia effecisse. scientes, quod vos ambo nunquam excidistis a memoria mea et 18) in messa mea, quociens eam legi, ut predicator loquitur , sed vere ita est in facto sine adulacione. Nr. 413
Strana 241
1336 September—Anfang Oktober 241 Dyt(marus) capellanus domini Trever(ensis) vesterc) scripsit feria secunda post Mathei in nocte. Riickwärts: † Venerabili viro domino Boemundo] archidia- cono Trever(ensi) domino meo gracioso ! et magistro Rud(olfo) Lusse consanguineo meo karissimo d(an)du(m). I) ohne Ueberschrift. + a) aus per korr. + b) D; vgl. Nr. 407 c. 16 und Nr. 416 c. 11. + c) davor wohl nach Nr. 407 consanguineus zu ergänzen. 1) verloren; vgl. Nr. 410 c. 1. oo 2) September 21. c0 2a) verloren. c0 3) August 15. 4) vgl. oben Nr. 407 N. 8. co 5) vgl. oben Nr. 407 cc. 10, 11. c0 6) Nr. 407. c0 7) September 10. co 8) verloren. co 9) vielleicht ist Nr. 413, kaum wohl Nrr. 408, 412 gemeint; Philipps verlorenes, schon am 5. Juli in Sauerland II nr. 2263 beantwortetes Schreiben liegt zu weit zurick. 0 10) vgl. Nr. 407 c. 8. co 11) September 19. co 12) August 24; verloren. c0 13) vgl. Nr. 416. c0 14) Nr. 409. 00 15) Nr. 407 enthält keine solche Aeusserung, obwohl in c. 12 von Heinrichs Privilegien für die Stadt Mainz die Rede ist. c0 16) unbekannt; vgl. Schrohe Heinrich 23. 00 17) das den Privilegien Vogt nr. 2606 f. entsprechende Zu- geständnis; vgl. Schrohe Mainz 93. 413. [1336 September—Anfang Oktober 2]. [König Philipp VI. von Frankreich| schreibt an Papst Benedikt XII. zugunsten des Erzbischofs Baldewin in der Mainzer Sache. D 54, laut Vermerk von Wyss vom „15. IX. 85" längs des inneren Randes von fol. 52 mit der beschriebenen Seite aufgeklebt gewesenes, jetzt auf modernem Papierblatt (fol. 51) aufgezogenes Papier-Bruchstück von 29 cm Länge und 11/2—2 cm Breite, enthaltend 4 Schriftzeilen, von denen die erste grösstenteils, die letzte in der 2. Hälfte zerstört ist. Der Brief, dessen Rest es darstellt — die Länge der Zeilen und die Gestalt der Kursivminuskel deuten eher auf ein Original als auf Abschrift — war zweifellos an den Papst gerichtet. Der Aussteller muss eine hochstehende französische Persönlich- keit gewesen sein. Da er sich von einer Botschaft, die er einem Anderen in Sachen der Besetzung des Mainzer Stuhles soeben sendet, einen entscheidenden Erfolg verspricht, kann wohl nur der französische König selbst in Betracht kommen. Dieser spricht davon, dass Jemand aus seiner Hand (de sa main) einem Elekten (esleu) das Erzbistum Mainz übergeben (ballier) solle. Dass das nur Erzbischof Baldewin sein kann, ist an sich nicht sweifelhaft, wird aber noch bestätigt durch das in der ersten Zeile sichere Wort Trevez = Trier. Von Baldewins erster Postulation für Mains (vgl. Vogt Reg. I nrr. 2228, 2245) ist abzusehen; sie hat wohl keine Schwierigkeiten hervorgerufen, von denen hier doch die Rede ist. Bei der zweiten Postulation von 1328 hat König Philipp sich sofort in mindestens zwei Briefen für den Trierer bemüht (vgl. die ablehnenden päpstlichen Antworten an ihn vom 6. Oktober und 21. Dezember, Riezler nr. 1087 und Sauerland II nr. 1581). Aber bei der Abfassung des ersten war Baldewin noch gar nicht postuliert; das geschah erst am 12. Ok- tober. Zur Zeit des zweiten, der wohl ans Ende des November gehört, be- fand sich Baldewin allerdings wohl im vollen Besitz des Ersstifts, und an diese Voraussetzung ist ja die im Fragment erwähnte Uebergabe an den päpstlichen Provisen Heinrich gebunden. Aber Philipps zweiter Brief von 1328 hat gerade nicht von einer Aufgabe des Erzstifts durch Baldewin ge- sprochen, sondern gefordert, dass er vom Papste im Besitz belassen werde (postulationem — a nobis graciose admitti eidemque concedi archiepiscopo, ut Maguntinam et Treverensem ecclesias tenere simul valeat). Man mag ver- suchen, dem verstümmelten Anfang des Bruchstücks eben diesen Sinn unter- zulegen und unter dem esleu Baldewin selbst zu verstehen, da der „Pfleger" von Mainz sich anfangs auch einmal irwelt zu eime ertzbischoffe der heiligen kirchen zu Mentze genannt hat (Const. VI nr. 525); aber diese Annahme scheitert und erweist sich als widersinnig angesichts des letzten Satzes, in dem der Briefschreiber den Papst warnt, übereilt und ehe er völlig unter- richtet sei, vorzugehen. Daraus erhellt vielmehr, dass es sich um ein späteres Stadium der Mainzer Sache handelt, in welchem nach jahrelanger Ver- schleppung der Verzicht Baldewins schliesslich unvermeidbar geworden war. 16 Nova Alamanniae
1336 September—Anfang Oktober 241 Dyt(marus) capellanus domini Trever(ensis) vesterc) scripsit feria secunda post Mathei in nocte. Riickwärts: † Venerabili viro domino Boemundo] archidia- cono Trever(ensi) domino meo gracioso ! et magistro Rud(olfo) Lusse consanguineo meo karissimo d(an)du(m). I) ohne Ueberschrift. + a) aus per korr. + b) D; vgl. Nr. 407 c. 16 und Nr. 416 c. 11. + c) davor wohl nach Nr. 407 consanguineus zu ergänzen. 1) verloren; vgl. Nr. 410 c. 1. oo 2) September 21. c0 2a) verloren. c0 3) August 15. 4) vgl. oben Nr. 407 N. 8. co 5) vgl. oben Nr. 407 cc. 10, 11. c0 6) Nr. 407. c0 7) September 10. co 8) verloren. co 9) vielleicht ist Nr. 413, kaum wohl Nrr. 408, 412 gemeint; Philipps verlorenes, schon am 5. Juli in Sauerland II nr. 2263 beantwortetes Schreiben liegt zu weit zurick. 0 10) vgl. Nr. 407 c. 8. co 11) September 19. co 12) August 24; verloren. c0 13) vgl. Nr. 416. c0 14) Nr. 409. 00 15) Nr. 407 enthält keine solche Aeusserung, obwohl in c. 12 von Heinrichs Privilegien für die Stadt Mainz die Rede ist. c0 16) unbekannt; vgl. Schrohe Heinrich 23. 00 17) das den Privilegien Vogt nr. 2606 f. entsprechende Zu- geständnis; vgl. Schrohe Mainz 93. 413. [1336 September—Anfang Oktober 2]. [König Philipp VI. von Frankreich| schreibt an Papst Benedikt XII. zugunsten des Erzbischofs Baldewin in der Mainzer Sache. D 54, laut Vermerk von Wyss vom „15. IX. 85" längs des inneren Randes von fol. 52 mit der beschriebenen Seite aufgeklebt gewesenes, jetzt auf modernem Papierblatt (fol. 51) aufgezogenes Papier-Bruchstück von 29 cm Länge und 11/2—2 cm Breite, enthaltend 4 Schriftzeilen, von denen die erste grösstenteils, die letzte in der 2. Hälfte zerstört ist. Der Brief, dessen Rest es darstellt — die Länge der Zeilen und die Gestalt der Kursivminuskel deuten eher auf ein Original als auf Abschrift — war zweifellos an den Papst gerichtet. Der Aussteller muss eine hochstehende französische Persönlich- keit gewesen sein. Da er sich von einer Botschaft, die er einem Anderen in Sachen der Besetzung des Mainzer Stuhles soeben sendet, einen entscheidenden Erfolg verspricht, kann wohl nur der französische König selbst in Betracht kommen. Dieser spricht davon, dass Jemand aus seiner Hand (de sa main) einem Elekten (esleu) das Erzbistum Mainz übergeben (ballier) solle. Dass das nur Erzbischof Baldewin sein kann, ist an sich nicht sweifelhaft, wird aber noch bestätigt durch das in der ersten Zeile sichere Wort Trevez = Trier. Von Baldewins erster Postulation für Mains (vgl. Vogt Reg. I nrr. 2228, 2245) ist abzusehen; sie hat wohl keine Schwierigkeiten hervorgerufen, von denen hier doch die Rede ist. Bei der zweiten Postulation von 1328 hat König Philipp sich sofort in mindestens zwei Briefen für den Trierer bemüht (vgl. die ablehnenden päpstlichen Antworten an ihn vom 6. Oktober und 21. Dezember, Riezler nr. 1087 und Sauerland II nr. 1581). Aber bei der Abfassung des ersten war Baldewin noch gar nicht postuliert; das geschah erst am 12. Ok- tober. Zur Zeit des zweiten, der wohl ans Ende des November gehört, be- fand sich Baldewin allerdings wohl im vollen Besitz des Ersstifts, und an diese Voraussetzung ist ja die im Fragment erwähnte Uebergabe an den päpstlichen Provisen Heinrich gebunden. Aber Philipps zweiter Brief von 1328 hat gerade nicht von einer Aufgabe des Erzstifts durch Baldewin ge- sprochen, sondern gefordert, dass er vom Papste im Besitz belassen werde (postulationem — a nobis graciose admitti eidemque concedi archiepiscopo, ut Maguntinam et Treverensem ecclesias tenere simul valeat). Man mag ver- suchen, dem verstümmelten Anfang des Bruchstücks eben diesen Sinn unter- zulegen und unter dem esleu Baldewin selbst zu verstehen, da der „Pfleger" von Mainz sich anfangs auch einmal irwelt zu eime ertzbischoffe der heiligen kirchen zu Mentze genannt hat (Const. VI nr. 525); aber diese Annahme scheitert und erweist sich als widersinnig angesichts des letzten Satzes, in dem der Briefschreiber den Papst warnt, übereilt und ehe er völlig unter- richtet sei, vorzugehen. Daraus erhellt vielmehr, dass es sich um ein späteres Stadium der Mainzer Sache handelt, in welchem nach jahrelanger Ver- schleppung der Verzicht Baldewins schliesslich unvermeidbar geworden war. 16 Nova Alamanniae
Strana 242
242 Nr. 414 Schon 1334 hat die französische Politik diesen Verzichtfrieden in einer für den Trierer und vor allem für Frankreich einigermassen annehmbaren Gestalt bei der Kurie durchzusetzen gesucht durch den Plan, Heinrich von Virneburg mit dem Bischof von Passau oder von Lüttich die Plätze tauschen zu lassen und die in seiner drohenden Verbindung mit dem Kaiser liegende Gefahr dadurch zu beschwören (vgl. Nrr. 334, 338—346); darauf kann unser Frag- ment auch nicht bezogen werden. Unter dem neuen Papst, Benedikt XII., wurde die schleichende Gefahr für Baldewin akut. Vergebens suchte wiederum Philipp, im eigensten Interesse, sie abzuwenden. Im April 1336 schlug er nochmals die Versetzung Heinrichs von Virneburg auf einen anderen Bischof- sitz vor, wurde aber am 13. Mai abschlägig beschieden; erst wenn Heinrich in vollen Besitz seines Bistums gelangt sei, lasse sich allenfalls darüber reden (Riezler nr. 1803, vgl. Nr. 396). Ein neuer Brief des Königs aus dem Juni schlug gleichfalls fehl; am 5. Juli antwortete der Papst mit dem Vor- wurf, Baldewin, durch die königliche Fürsprache gedeckt, wolle dem Anschein nach aus Mainz nicht weichen (Sauerland II nr. 2263). Dass er das schliess- lich doch tun müsse, wusste man freilich in Mainz längst (vgl. Nrr. 398 f.). So bot denn auch Philipp spätestens Anfang September, wahrscheinlich noch etwas früher, durch einen an die Kurie gesandten Hofmann ausdrücklich Baldewins Abdankung an: auf des Königs Rat werde der Erzbischof gegen Ersatz seiner Aufwendungen alle Festen und alle Rechte des Mainser Erz- stifts in die Hände des heiligen Vaters legen (Nr. 408). Noch hielt der König daran fest, auf alle Fälle die Einsetzung des Virneburgers zu ver- hindern: in der Denkschrift liess er ihn moralisch herabsetzen und, was er schon im Juni angedeutet hatte, das drohende Gespenst einer Koalition zwischen Heinrich und dem Kaiser profetisch an die Wand malen. Aber auch der Tag kam, da ihm bewusst wurde, dass die Kurie kirchenrechtlich sich von ihrer Bahn nicht abdrängen liess, dass sie entschlossen war, sowohl Baldewin den Prozess zu machen als auch Heinrich durchzusetzen. Hier ist der gesuchte Platz für unser Bruchstück. Nicht sehr lange vor dem Urteil gegen Baldewin, das am 15. Oktober gefällt wurde, vermutlich bald nachdem jener Diplomat den Eindruck seiner Denkschrift an der Kurie heimberichtet hatte, also wohl im September, hat Philipp den Brief geschrieben, dessen Restchen uns noch vorliegt. So ist nun wohl zu verstehen, was davon er- halten ist: Baldewin wird verzichten und das Ersstift dem Erwählten Heinrich übergeben; wenn er des Königs Botschaft vernimmt, so wird er als ein ge- horsamer Sohn der Kirche Alles tun, was der Papst in dieser Suche zu be- fehlen beliebt; möge dieser aber auch den gegen den Erzbischof eröffneten Prozess nicht überstürzen! [a) ..............] 1 vel....]z b) souffrirc) q(ue) id)[ ........) de Treveze) [...........] de sa main pour ballier au dit esleu le dit f) arceveschieg) de Meance. Car oizh) nozi) dis messages touz iours en fera il. ce quelk) il vo(us) en plaira1) [a]m) ! or- denner co(m)me cellui q(u)i veut estre et sera se dieu plaist obeissant a leglize et a vous. Et tressaint pere no(us) doutons b(ie)n q(ue) se vous hastiezn) ] trop ceste bosoingne mesmeme(n)t iuq(ue)s | atant q(ue) vous soiez b(ie)n enformez°) d'e] la gl...Jre [..Jer) [. . . . . . . .............. a) es fehlt eine unbestimmte Zahl von Zeilen. + b) von v und z, vor dem Lücke von 3—5 Buchstaben, sichere Reste; veuillez ? + c) nur u vollständig. + d) bestimmte Reste, danach fehlen 10—13 Buchstaben. + e) z unvollst.; danach fehlen 9—12 Worte. + f) d unvollst. + g) nur schie vollst., der Rest sicher zu rekonstruieren. + h) = lateinischem auditos; darüber Kürzungs- strich. + i) n unvollst. + k) Kürzung für ue zerstört. + 1) a unvollst. + m) fehlt. + n) has unvollst. + o) mez unvollst.; von den folgenden Buch- staben sind unvollst. d, a, g und re (2), zwischen denen 2—3 Buchstaben fehlen; von dem nächsten Worte ist nur die Kürzung für er erhalten, der Rest der Zeile fast ganz zerstört; aus dem Anfang der folgenden sind noch 2 Spuren vorhanden.
242 Nr. 414 Schon 1334 hat die französische Politik diesen Verzichtfrieden in einer für den Trierer und vor allem für Frankreich einigermassen annehmbaren Gestalt bei der Kurie durchzusetzen gesucht durch den Plan, Heinrich von Virneburg mit dem Bischof von Passau oder von Lüttich die Plätze tauschen zu lassen und die in seiner drohenden Verbindung mit dem Kaiser liegende Gefahr dadurch zu beschwören (vgl. Nrr. 334, 338—346); darauf kann unser Frag- ment auch nicht bezogen werden. Unter dem neuen Papst, Benedikt XII., wurde die schleichende Gefahr für Baldewin akut. Vergebens suchte wiederum Philipp, im eigensten Interesse, sie abzuwenden. Im April 1336 schlug er nochmals die Versetzung Heinrichs von Virneburg auf einen anderen Bischof- sitz vor, wurde aber am 13. Mai abschlägig beschieden; erst wenn Heinrich in vollen Besitz seines Bistums gelangt sei, lasse sich allenfalls darüber reden (Riezler nr. 1803, vgl. Nr. 396). Ein neuer Brief des Königs aus dem Juni schlug gleichfalls fehl; am 5. Juli antwortete der Papst mit dem Vor- wurf, Baldewin, durch die königliche Fürsprache gedeckt, wolle dem Anschein nach aus Mainz nicht weichen (Sauerland II nr. 2263). Dass er das schliess- lich doch tun müsse, wusste man freilich in Mainz längst (vgl. Nrr. 398 f.). So bot denn auch Philipp spätestens Anfang September, wahrscheinlich noch etwas früher, durch einen an die Kurie gesandten Hofmann ausdrücklich Baldewins Abdankung an: auf des Königs Rat werde der Erzbischof gegen Ersatz seiner Aufwendungen alle Festen und alle Rechte des Mainser Erz- stifts in die Hände des heiligen Vaters legen (Nr. 408). Noch hielt der König daran fest, auf alle Fälle die Einsetzung des Virneburgers zu ver- hindern: in der Denkschrift liess er ihn moralisch herabsetzen und, was er schon im Juni angedeutet hatte, das drohende Gespenst einer Koalition zwischen Heinrich und dem Kaiser profetisch an die Wand malen. Aber auch der Tag kam, da ihm bewusst wurde, dass die Kurie kirchenrechtlich sich von ihrer Bahn nicht abdrängen liess, dass sie entschlossen war, sowohl Baldewin den Prozess zu machen als auch Heinrich durchzusetzen. Hier ist der gesuchte Platz für unser Bruchstück. Nicht sehr lange vor dem Urteil gegen Baldewin, das am 15. Oktober gefällt wurde, vermutlich bald nachdem jener Diplomat den Eindruck seiner Denkschrift an der Kurie heimberichtet hatte, also wohl im September, hat Philipp den Brief geschrieben, dessen Restchen uns noch vorliegt. So ist nun wohl zu verstehen, was davon er- halten ist: Baldewin wird verzichten und das Ersstift dem Erwählten Heinrich übergeben; wenn er des Königs Botschaft vernimmt, so wird er als ein ge- horsamer Sohn der Kirche Alles tun, was der Papst in dieser Suche zu be- fehlen beliebt; möge dieser aber auch den gegen den Erzbischof eröffneten Prozess nicht überstürzen! [a) ..............] 1 vel....]z b) souffrirc) q(ue) id)[ ........) de Treveze) [...........] de sa main pour ballier au dit esleu le dit f) arceveschieg) de Meance. Car oizh) nozi) dis messages touz iours en fera il. ce quelk) il vo(us) en plaira1) [a]m) ! or- denner co(m)me cellui q(u)i veut estre et sera se dieu plaist obeissant a leglize et a vous. Et tressaint pere no(us) doutons b(ie)n q(ue) se vous hastiezn) ] trop ceste bosoingne mesmeme(n)t iuq(ue)s | atant q(ue) vous soiez b(ie)n enformez°) d'e] la gl...Jre [..Jer) [. . . . . . . .............. a) es fehlt eine unbestimmte Zahl von Zeilen. + b) von v und z, vor dem Lücke von 3—5 Buchstaben, sichere Reste; veuillez ? + c) nur u vollständig. + d) bestimmte Reste, danach fehlen 10—13 Buchstaben. + e) z unvollst.; danach fehlen 9—12 Worte. + f) d unvollst. + g) nur schie vollst., der Rest sicher zu rekonstruieren. + h) = lateinischem auditos; darüber Kürzungs- strich. + i) n unvollst. + k) Kürzung für ue zerstört. + 1) a unvollst. + m) fehlt. + n) has unvollst. + o) mez unvollst.; von den folgenden Buch- staben sind unvollst. d, a, g und re (2), zwischen denen 2—3 Buchstaben fehlen; von dem nächsten Worte ist nur die Kürzung für er erhalten, der Rest der Zeile fast ganz zerstört; aus dem Anfang der folgenden sind noch 2 Spuren vorhanden.
Strana 243
1336 Juli—Anfang Oktober 243 [Avignon 1336 Juli—Anfang Oktober]. Papst Benedikt XII. befiehlt dem Erzbischof Baldewin, dem Mainzer Domkapitel und der Stadt Erfurt, bei Strafe des Verlustes aller Pfründen und Kirchenlehen das Ersstift Maing binnen 2 Monaten auszuliefern, und löst die Eide der Mainzer Vassallen (Entwurf). K 3371), aus dem Konzept der päpstlichen Kanzlei. — Die Bedeutung von K erschliesst erst der Vergleich mit der endgiltigen Fassung des Prozesses vom 1. Oktober (Riezler nr. 1839 aus dem Orig. in München, Mainz Domkapitel fasc. 85 ; A (Jeinige hier mitgeteilte Verbesserungen entnehme ich den Mainzer Papieren Ernst Vogts]). A unterscheidet sich von K — worauf der Sperr- druck und die Auslassungen bezeichnenden Kreuze (†) hinweisen — in vielen stilistischen und sachlichen Aenderungen, vor allem aber in 4 Hauptpunkten: es hat 1) eine bestimmtere und schärfere Arenga (c. 1); 2) in dem Referat über die Tätigkeit der Delegaten Johanns XXII. erwähnt es die Zitation Aller, die die Mahnung der Delegaten etwa verachten würden (c. 2), reproduziert ausführlicher die Aufforderung, Heinrich zu unterstützen und seine Wider- sacher zu bekämpfen (c. 4), und betont den interlokalen Charakter der Cessio a divinis, die in K auf Mainz beschränkt erscheint (c. 5); 3) seine Schilderung der Urteile in den 3 Instanzen des Appellationsprozesses (c. 7) ist eingehender; 4) aber und vor Allem figt es zu dem Befehle, das Erzstift auszuliefern, — hier ist 3- statt 2-monatige Frist gesetzt —, ausdrücklich und unmittelbar Exkommunikation, Suspension und Interdikt (c. 9), die bisher nur von den Delegaten Johanns XXII. verhängt worden waren, und 5) zu der Androhung des Verlustes der Pfründen und Kirchenlehen die Drohung mit persönlicher Zitation an die Kurie, während sie 6) auf den in K auftretenden Gedanken, die Nachkommen widerspenstiger Vassallen für unfähig zur Bekleidung kirch- licher Aemter zu erklären, verzichtet. Das Urteil (4) ist übrigens schon in die Nachträge von K aufgenommen (S. 252), die auch 7) die im c. 6 noch fehlende Liste des Erfurter Klerus bringt. — Entstanden ist K während des Vierteljahres nach der Eröffnung des Prozesses, die Ende Juni erfolgte (vgl. Sauerland II nr. 2263). Ad futuram rei memoriam. I. Ubi monicionis lenitive 626 mansuetudo non proficit nec vigor sufficit ecclesiastice discipline, armetur comitiva virium et virtus exurgat iudiciarie potestatis, ut, quod divini nominis timor non reducit a devio, plectat strictura legitime sancionis. 2. Dudum siquidem ecclesia Magunt(ina) vacante per obitum bone memorie Mathye archiepiscopi Magunt(ini), qui decessit in illis partibus, felicis recordationis Iohannes papa XXII. predecessor noster cupiens ipsi ecclesie per eum ante vacacionem huiusmodi dispositioni apostolice decreto interposito 1) reservate de persona ydonea providere venerabilem fratrem nostrum Henr(icum) archiepiscopum Magun- t(inum) tunc prepositum ecclesie Bunnen(sis) a) Colonien(sis) dyocesis personam † ydoneam, sibi et apostolice sedi de probitateb meritorum multiplicium commendatam de fratrum suorum consilio ipsi Magunt(ine) ecclesie providendo eum illi prefecit in archi- episcopum et pastorem sibi curam et amministracionem ipsius ecclesie in spiritualibus et temporalibus plenarie committendo 2) necnon † archi- episcopo Colon(iensi) et episcopo Leodien(si) et † preposito ecclesie Zeflicen(sis) Colon(iensis) dyocesis eorum propriis nominibus non expressis dedit per suas litteras3) in mandatis, ut ipsi vel duo aut unus eorum per se vel † alium seu alios prefato archiepiscopo tunc electo Magunt(ino) efficacis defensionis presidio assistentes prepositum, .. de- canum, capitulum, canonicos et personas * ac vasallos, homines feudatarios, 16* 414. 627
1336 Juli—Anfang Oktober 243 [Avignon 1336 Juli—Anfang Oktober]. Papst Benedikt XII. befiehlt dem Erzbischof Baldewin, dem Mainzer Domkapitel und der Stadt Erfurt, bei Strafe des Verlustes aller Pfründen und Kirchenlehen das Ersstift Maing binnen 2 Monaten auszuliefern, und löst die Eide der Mainzer Vassallen (Entwurf). K 3371), aus dem Konzept der päpstlichen Kanzlei. — Die Bedeutung von K erschliesst erst der Vergleich mit der endgiltigen Fassung des Prozesses vom 1. Oktober (Riezler nr. 1839 aus dem Orig. in München, Mainz Domkapitel fasc. 85 ; A (Jeinige hier mitgeteilte Verbesserungen entnehme ich den Mainzer Papieren Ernst Vogts]). A unterscheidet sich von K — worauf der Sperr- druck und die Auslassungen bezeichnenden Kreuze (†) hinweisen — in vielen stilistischen und sachlichen Aenderungen, vor allem aber in 4 Hauptpunkten: es hat 1) eine bestimmtere und schärfere Arenga (c. 1); 2) in dem Referat über die Tätigkeit der Delegaten Johanns XXII. erwähnt es die Zitation Aller, die die Mahnung der Delegaten etwa verachten würden (c. 2), reproduziert ausführlicher die Aufforderung, Heinrich zu unterstützen und seine Wider- sacher zu bekämpfen (c. 4), und betont den interlokalen Charakter der Cessio a divinis, die in K auf Mainz beschränkt erscheint (c. 5); 3) seine Schilderung der Urteile in den 3 Instanzen des Appellationsprozesses (c. 7) ist eingehender; 4) aber und vor Allem figt es zu dem Befehle, das Erzstift auszuliefern, — hier ist 3- statt 2-monatige Frist gesetzt —, ausdrücklich und unmittelbar Exkommunikation, Suspension und Interdikt (c. 9), die bisher nur von den Delegaten Johanns XXII. verhängt worden waren, und 5) zu der Androhung des Verlustes der Pfründen und Kirchenlehen die Drohung mit persönlicher Zitation an die Kurie, während sie 6) auf den in K auftretenden Gedanken, die Nachkommen widerspenstiger Vassallen für unfähig zur Bekleidung kirch- licher Aemter zu erklären, verzichtet. Das Urteil (4) ist übrigens schon in die Nachträge von K aufgenommen (S. 252), die auch 7) die im c. 6 noch fehlende Liste des Erfurter Klerus bringt. — Entstanden ist K während des Vierteljahres nach der Eröffnung des Prozesses, die Ende Juni erfolgte (vgl. Sauerland II nr. 2263). Ad futuram rei memoriam. I. Ubi monicionis lenitive 626 mansuetudo non proficit nec vigor sufficit ecclesiastice discipline, armetur comitiva virium et virtus exurgat iudiciarie potestatis, ut, quod divini nominis timor non reducit a devio, plectat strictura legitime sancionis. 2. Dudum siquidem ecclesia Magunt(ina) vacante per obitum bone memorie Mathye archiepiscopi Magunt(ini), qui decessit in illis partibus, felicis recordationis Iohannes papa XXII. predecessor noster cupiens ipsi ecclesie per eum ante vacacionem huiusmodi dispositioni apostolice decreto interposito 1) reservate de persona ydonea providere venerabilem fratrem nostrum Henr(icum) archiepiscopum Magun- t(inum) tunc prepositum ecclesie Bunnen(sis) a) Colonien(sis) dyocesis personam † ydoneam, sibi et apostolice sedi de probitateb meritorum multiplicium commendatam de fratrum suorum consilio ipsi Magunt(ine) ecclesie providendo eum illi prefecit in archi- episcopum et pastorem sibi curam et amministracionem ipsius ecclesie in spiritualibus et temporalibus plenarie committendo 2) necnon † archi- episcopo Colon(iensi) et episcopo Leodien(si) et † preposito ecclesie Zeflicen(sis) Colon(iensis) dyocesis eorum propriis nominibus non expressis dedit per suas litteras3) in mandatis, ut ipsi vel duo aut unus eorum per se vel † alium seu alios prefato archiepiscopo tunc electo Magunt(ino) efficacis defensionis presidio assistentes prepositum, .. de- canum, capitulum, canonicos et personas * ac vasallos, homines feudatarios, 16* 414. 627
Strana 244
Nr. 414 244 fideles et subditos ecclesie prefate necnon quosvis alios clericos et laicos cuiuscumque forent preeminencie, condicionis, ordinis, dignitatis et status, quorum intererat seu interesse poterat, etiam si pontificali seu superiori dignitate fulgerent, de quibus expedire viderent, ex parte sua monere[nJt°) ac efficaciter inducerent, ut infra competentem peremptorium terminum, [quem]d) eis et ipsorum singulis, prout eos et quemque eorum scirent contingere, ducerent prefigendume), dictum Heinr(icum) tunc electum in pastorem ecclesie Magunt(ine) pre- dicte admitterent eique tamquam pastori † efficaciter parerent et intenderentf) nullumque impedimentum per se vel alium seu al[ilosg) directe vel indirecte, publice vel occulte prestarent, quo- minus idem Heinr(icus) possessionem pacificam castrorum, muni- cionum, fortaliciorum et aliorum quorumcunque locorum, iurium et bonorum ad dictam ecclesiam Magunt(inam) spectancium per se suosque vicarios, .. officiales, ministros seu procuratores apprehendere valeat et pacifice possidere quodcumque impedimentum publicum vel occultum per ipsos vel eorum nomine aut mandato hiis et circa ea quomodolibet positum realiter ac effectualiter infra † dictum terminum ammovendo ac permittendo memoratum Heinr(icum) tunc electum suosque vicarios, officiales, ministros et procuratores eiusdem ecclesie Magunt(ine) ac omnium et singulorum bonorum et iurium ad ecclesiam ipsam spectancium administracionem alioquin omnes et singulosa) tam plenam et liberam exercere; clericos quam laicos, cuiusvis status, ordinis, condicionis vel dignitatis existerent, etiam si pontificali vel maiori dignitate fulgerent, qui monicioni huiusmodi contumaciter parere contemp- nerent seu in predictis se contradictores indebite redderent et rebelles, quos exnunc singulares videlicet personas excommuni- cationis, capitulum vero suspensionis et ecclesiam Magunt(inam) predictam interdicti sententiis idem predecessor subiacere voluit ipso facto, excommunicatos et suspensos ipsamque Magunt(inam) ecclesiam interdicto ecclesiastico subiacerent in ecclesiis et locis illarum parcium, de quibus eis videretur, pulsatis campanis et candelis accensis publice nunciarent et quibuscumque personis singularibus huiusmodi apercius intimarent, quod, si † monicionibus et mandatis huiusmodi contempnerent contumaciter obedire, ipse predecessor ad privacionis et inhabilitacionis penas contra ipsos et eorum singulos procederet, prout rebellionis et inobedientie 3. Voluit contemptus et contumacia exigerent eorundem †. quoque idem predecessor, quod huiusmodi processus habendus per edicta publica in locis proponenda et affigenda publicis, de quibus esset verisimilis presumpcio, quod ad eorum, quos tangerent, possent noticiam pervenire vel alias, prout melius et utilius eis videretur, racione previa facerent adversus clerum et populum civitatis et dyocesis Magunt(ine), qui eisdem processibus non parerent, per interdicti, suspensionis et alias spirituales sententias per eos promulgandas, quas aggravandi et exaggerandi predictus predecessor facultatem conce debat eisdem, si, quando et quociens malicia et contumacia ipsorum exigentibus expedire cognoscerent, nichilominus processuri, prout in litteris iamdicti predecessoris
Nr. 414 244 fideles et subditos ecclesie prefate necnon quosvis alios clericos et laicos cuiuscumque forent preeminencie, condicionis, ordinis, dignitatis et status, quorum intererat seu interesse poterat, etiam si pontificali seu superiori dignitate fulgerent, de quibus expedire viderent, ex parte sua monere[nJt°) ac efficaciter inducerent, ut infra competentem peremptorium terminum, [quem]d) eis et ipsorum singulis, prout eos et quemque eorum scirent contingere, ducerent prefigendume), dictum Heinr(icum) tunc electum in pastorem ecclesie Magunt(ine) pre- dicte admitterent eique tamquam pastori † efficaciter parerent et intenderentf) nullumque impedimentum per se vel alium seu al[ilosg) directe vel indirecte, publice vel occulte prestarent, quo- minus idem Heinr(icus) possessionem pacificam castrorum, muni- cionum, fortaliciorum et aliorum quorumcunque locorum, iurium et bonorum ad dictam ecclesiam Magunt(inam) spectancium per se suosque vicarios, .. officiales, ministros seu procuratores apprehendere valeat et pacifice possidere quodcumque impedimentum publicum vel occultum per ipsos vel eorum nomine aut mandato hiis et circa ea quomodolibet positum realiter ac effectualiter infra † dictum terminum ammovendo ac permittendo memoratum Heinr(icum) tunc electum suosque vicarios, officiales, ministros et procuratores eiusdem ecclesie Magunt(ine) ac omnium et singulorum bonorum et iurium ad ecclesiam ipsam spectancium administracionem alioquin omnes et singulosa) tam plenam et liberam exercere; clericos quam laicos, cuiusvis status, ordinis, condicionis vel dignitatis existerent, etiam si pontificali vel maiori dignitate fulgerent, qui monicioni huiusmodi contumaciter parere contemp- nerent seu in predictis se contradictores indebite redderent et rebelles, quos exnunc singulares videlicet personas excommuni- cationis, capitulum vero suspensionis et ecclesiam Magunt(inam) predictam interdicti sententiis idem predecessor subiacere voluit ipso facto, excommunicatos et suspensos ipsamque Magunt(inam) ecclesiam interdicto ecclesiastico subiacerent in ecclesiis et locis illarum parcium, de quibus eis videretur, pulsatis campanis et candelis accensis publice nunciarent et quibuscumque personis singularibus huiusmodi apercius intimarent, quod, si † monicionibus et mandatis huiusmodi contempnerent contumaciter obedire, ipse predecessor ad privacionis et inhabilitacionis penas contra ipsos et eorum singulos procederet, prout rebellionis et inobedientie 3. Voluit contemptus et contumacia exigerent eorundem †. quoque idem predecessor, quod huiusmodi processus habendus per edicta publica in locis proponenda et affigenda publicis, de quibus esset verisimilis presumpcio, quod ad eorum, quos tangerent, possent noticiam pervenire vel alias, prout melius et utilius eis videretur, racione previa facerent adversus clerum et populum civitatis et dyocesis Magunt(ine), qui eisdem processibus non parerent, per interdicti, suspensionis et alias spirituales sententias per eos promulgandas, quas aggravandi et exaggerandi predictus predecessor facultatem conce debat eisdem, si, quando et quociens malicia et contumacia ipsorum exigentibus expedire cognoscerent, nichilominus processuri, prout in litteris iamdicti predecessoris
Strana 245
1336 Juli—Anfang Oktober 245 4. Sane bone memorie inde confectis 4) plenius continetur. Henr(icus) archiepiscopus Colonien(sis) et † Emicho prepositus supradicte ecclesie C eflicen(sis) † iuxta formam predictarum litterarum † monuerunt Bertolinum prepositum, Iohannem decanum et supradictos capitulum singulosque canonicos ipsius ecclesie Magunt(ine) ac dignitates, personatus, administraciones seu officia, vicarias vel altaria sive beneficia quecumque habentes in eadem ecclesia Magunt(ina), quocumque nomine censerentur, ac vasallos, homines, consules, rectores et universitates civitatum, feudotarios, fideles et subditos Magunt(ine) ecclesie antedicte et quosvis alios clericos et laicos, cuiuscumque preeminencie, condi- cionis, ordinis, dignitatis et status existerent, quorum intererat vel interesset †, eciam si pontificali vel maiori aut inferiori dignitate dictarum auctoritate litterarum canonice monuerunt fulgerent, communiter et divisim, ut infra certum terminum peremptorium conpetentem † dictum Henricum tunc electum vel eius procura- torem pro eo in pastorem eiusdem ecclesie Magunt(ine) admitterent et ei tanquam pastori animarum ipsorum parerent nullumque im- pedimentum prestarent per se vel alium seu alios publice vel occulte aut impedientibus ipsum † preberent † auxilium, con- silium vel favorem directe vel indirecte, quominus idem Heinricus tunc electus possessionem pacificam castrorum, municionum, fortaliciorum et aliorum locorum quorumcumque iurium et bonorum ad ipsam ecclesiam Magunt(inam) spectancium per se suosque vicarios, officiales, ministros seu procuratores apprehendere posset et pacifice possidere †. Alioquin in omnes et singulos supra- dictos monitos, qui monicioni huiusmodi † parere conte[m]pnerent, extunc singulares personas † excommunicationis, capitulum vero suspensionis et eandem ecclesiam Magunt(inam) interdicti sententias † incidisse nunciabant, quibus idem † eos † subiacere volu it ipso intimando eis apercius, quod, si huiusmodi monicioni facto, contumaciter obedire conte[m]pnerent, dictus predecessor contra eos † ad privacionis et inhabilitacionis penas procederet, prout † prospiceret expedire. Et huiusmodi eorum processum per certos subdelegatos eorum ydoneos † publicari fecerunt5) et in ianuis affigi Magunt(ine) ecclesie prelibate ac nichilominus premissum eorum processum postea facere curaverunt per certas personas ydoneas in opido Erforden(si) supradicte Magunt(ine) dyocesis presente copiosa multitudine clericorum et laicorum pluries et solempniter publicari6). 5. Cum autem dicti moniti iam dicto processui † contempnerent contumaciterh) obedire ac supradicti prepositus, .. decanus, capitulum et alie singulares persone de ipsis capitulo, videlicet Got fridus custos, Ebir hardus cantor, Heinr(icus) de Rotenstein, Gerhardus de Battinburg, Iohannes de Fride berg, Iohannes de Fontibus, Wernherus de Indagine, Conradus de Ansenbruchh*) Conradus de Ritperg, Gyselbertus de Ingeln- heim, Iacobus dictus Howas et Iohannes dictus Botton de Trev(er)i, Conr(adus) de Steckelberg, Wilhel(mu)s de Aspalt, Theode ricus de Kaczenell(enbogen), Hermannus de Sc honecken, Heinr(icus) de Bienbach et Ernestus de Munstermenevelt 628
1336 Juli—Anfang Oktober 245 4. Sane bone memorie inde confectis 4) plenius continetur. Henr(icus) archiepiscopus Colonien(sis) et † Emicho prepositus supradicte ecclesie C eflicen(sis) † iuxta formam predictarum litterarum † monuerunt Bertolinum prepositum, Iohannem decanum et supradictos capitulum singulosque canonicos ipsius ecclesie Magunt(ine) ac dignitates, personatus, administraciones seu officia, vicarias vel altaria sive beneficia quecumque habentes in eadem ecclesia Magunt(ina), quocumque nomine censerentur, ac vasallos, homines, consules, rectores et universitates civitatum, feudotarios, fideles et subditos Magunt(ine) ecclesie antedicte et quosvis alios clericos et laicos, cuiuscumque preeminencie, condi- cionis, ordinis, dignitatis et status existerent, quorum intererat vel interesset †, eciam si pontificali vel maiori aut inferiori dignitate dictarum auctoritate litterarum canonice monuerunt fulgerent, communiter et divisim, ut infra certum terminum peremptorium conpetentem † dictum Henricum tunc electum vel eius procura- torem pro eo in pastorem eiusdem ecclesie Magunt(ine) admitterent et ei tanquam pastori animarum ipsorum parerent nullumque im- pedimentum prestarent per se vel alium seu alios publice vel occulte aut impedientibus ipsum † preberent † auxilium, con- silium vel favorem directe vel indirecte, quominus idem Heinricus tunc electus possessionem pacificam castrorum, municionum, fortaliciorum et aliorum locorum quorumcumque iurium et bonorum ad ipsam ecclesiam Magunt(inam) spectancium per se suosque vicarios, officiales, ministros seu procuratores apprehendere posset et pacifice possidere †. Alioquin in omnes et singulos supra- dictos monitos, qui monicioni huiusmodi † parere conte[m]pnerent, extunc singulares personas † excommunicationis, capitulum vero suspensionis et eandem ecclesiam Magunt(inam) interdicti sententias † incidisse nunciabant, quibus idem † eos † subiacere volu it ipso intimando eis apercius, quod, si huiusmodi monicioni facto, contumaciter obedire conte[m]pnerent, dictus predecessor contra eos † ad privacionis et inhabilitacionis penas procederet, prout † prospiceret expedire. Et huiusmodi eorum processum per certos subdelegatos eorum ydoneos † publicari fecerunt5) et in ianuis affigi Magunt(ine) ecclesie prelibate ac nichilominus premissum eorum processum postea facere curaverunt per certas personas ydoneas in opido Erforden(si) supradicte Magunt(ine) dyocesis presente copiosa multitudine clericorum et laicorum pluries et solempniter publicari6). 5. Cum autem dicti moniti iam dicto processui † contempnerent contumaciterh) obedire ac supradicti prepositus, .. decanus, capitulum et alie singulares persone de ipsis capitulo, videlicet Got fridus custos, Ebir hardus cantor, Heinr(icus) de Rotenstein, Gerhardus de Battinburg, Iohannes de Fride berg, Iohannes de Fontibus, Wernherus de Indagine, Conradus de Ansenbruchh*) Conradus de Ritperg, Gyselbertus de Ingeln- heim, Iacobus dictus Howas et Iohannes dictus Botton de Trev(er)i, Conr(adus) de Steckelberg, Wilhel(mu)s de Aspalt, Theode ricus de Kaczenell(enbogen), Hermannus de Sc honecken, Heinr(icus) de Bienbach et Ernestus de Munstermenevelt 628
Strana 246
246 Nr. 414 canonici ecclesie Magunt(ine) predicte, qui ipsa ecclesia Maguntina, ut supradicitur, vacante castra, municiones, fortalicia et alia loca, iura et bona ad † ipsam † Magunt(inam) spectancia ipsorumque possessionem tradiderant Baldewino archiepiscopo Trever(ensi) et administracionem plenam archiepiscopatus Magunt(ini) sibi in spiritualibus et temporalibus de facto conmiserant et in hiis ei tamquam administratori spiritualium et temporalium eiusdem archi- episcopatus obediunt per omnia et insuper Hugo prebendarius tunc camerarius, Iacobus dictus Corte, Iohannes de Kedirke, Heinr(icus) de Melpach1), Wetzelo de Wileburg, Nicolaus de Radinheim, Iohannes Betzmank), Heilmannus Gyso, Heinr(icus) in deme loche, Iohannes dictus Sac, Symon Snepper, Ebirhardus de Altzeia, Iohannes de Luttere, Nicolaus Sumkusse, Heil- mann[uls 1) dictus Pincerna, Dythmarus nunc magister granarii, Nicolaus de Munzlich, Ebircho et Iohannes dicti de Columbaria, Iohannes de Argent(ina), Weczelo de Edichestein, Herman[njus de Rosenberg, Hermannus et Waltherus dicti de Rutling enm) capellani decani predicti, Nicolaus de Algsheim, Hertwicus de Sauwilnheim, Iohannes dictus Gule, Berengarius de Noteleiben, Heilmannus de Oppinheim, Heinr(icus) de Altavilla, Petrus de Lorche, Iohannes de Erfordia, Hartmudus de Flanstede°), Nicolaus Walkini, Nicolaus frater Hugonis predicti et Petrus dictus Plebanus vicarii ecclesie Magunt(ine) predicte ac Antonius dep) pres- byter in ipsa ecclesia serviens † prefato processui non parebant seque manifestos eius contemptores et rebelles exhibebant et in dicta ecclesia Magunt(ina) per eundem predecessorem, ut supra dicitur, ecclesiastico supposita interdicto scienter presumebant divina officia celebrare, ymmo verius prophanare se irregularitatis laqueo involvendo necnon Wernherus abbas sancti Iacobi extra muros Magunt(inos) ordinis sancti Benedicti, Ebirhardus sancti Petri, Hildebrandus sancti Stephani, Dud omannus sancti Victoris et Heinricus sancti Ma[u]riciiq) ecclesiarum Magunt(inarum) decani Iacobus scolasticus et Hembertus custos sancti Victoris ac Heinricus de Oppinheim gerens se pro cantore sancti Mauriciir), Iohannes de Lorche, Ludovicus dictus Pullus et Augustinus de .. sancti Petri, Ingelbranduss) dictus Munphornt), Walramus de Treveri et Heinricus dictus Lupus sancti Stephani, Petrus Pistor, Iohannes et Petrus dicti Stoz, Iohannes de Lutzelburg, Christianus de Brunswig, Wern herus Bube, Symon Snepper, Hildebrandus et Gotfridus dicti Hosenbach sancti Victoris predictorum et Iohannes de Dydenhoven sancte Marie ad gradus Magunt(inarum) ecclesiarum canonici, Iacobus de Scirsteyn") et Iohannes de Flanheym in sancti Stephani, Iohannes Longe Erkil, Iacobus et Philippus dicti Bo tolf fheim, Heinricus dictus Plebanus et Anzo Snig in sancti Victoris antedictis et Iohannes de Ruschenberg in sancti Iohannis Maguntin(is) ecclesiis vicarii, Heinricus w) sancti He[m]eramix), Iohannes sancti Christofe ri, Iohannes sancti Pauli † et Conr(adus) sancti Nicolai in Stega Maguntin(arum) ecclesiarum plebani † processui ante dicto parere contumaciter non curabant † seque ostendebant illi manifeste rebelles, prelibati archiepi- 629
246 Nr. 414 canonici ecclesie Magunt(ine) predicte, qui ipsa ecclesia Maguntina, ut supradicitur, vacante castra, municiones, fortalicia et alia loca, iura et bona ad † ipsam † Magunt(inam) spectancia ipsorumque possessionem tradiderant Baldewino archiepiscopo Trever(ensi) et administracionem plenam archiepiscopatus Magunt(ini) sibi in spiritualibus et temporalibus de facto conmiserant et in hiis ei tamquam administratori spiritualium et temporalium eiusdem archi- episcopatus obediunt per omnia et insuper Hugo prebendarius tunc camerarius, Iacobus dictus Corte, Iohannes de Kedirke, Heinr(icus) de Melpach1), Wetzelo de Wileburg, Nicolaus de Radinheim, Iohannes Betzmank), Heilmannus Gyso, Heinr(icus) in deme loche, Iohannes dictus Sac, Symon Snepper, Ebirhardus de Altzeia, Iohannes de Luttere, Nicolaus Sumkusse, Heil- mann[uls 1) dictus Pincerna, Dythmarus nunc magister granarii, Nicolaus de Munzlich, Ebircho et Iohannes dicti de Columbaria, Iohannes de Argent(ina), Weczelo de Edichestein, Herman[njus de Rosenberg, Hermannus et Waltherus dicti de Rutling enm) capellani decani predicti, Nicolaus de Algsheim, Hertwicus de Sauwilnheim, Iohannes dictus Gule, Berengarius de Noteleiben, Heilmannus de Oppinheim, Heinr(icus) de Altavilla, Petrus de Lorche, Iohannes de Erfordia, Hartmudus de Flanstede°), Nicolaus Walkini, Nicolaus frater Hugonis predicti et Petrus dictus Plebanus vicarii ecclesie Magunt(ine) predicte ac Antonius dep) pres- byter in ipsa ecclesia serviens † prefato processui non parebant seque manifestos eius contemptores et rebelles exhibebant et in dicta ecclesia Magunt(ina) per eundem predecessorem, ut supra dicitur, ecclesiastico supposita interdicto scienter presumebant divina officia celebrare, ymmo verius prophanare se irregularitatis laqueo involvendo necnon Wernherus abbas sancti Iacobi extra muros Magunt(inos) ordinis sancti Benedicti, Ebirhardus sancti Petri, Hildebrandus sancti Stephani, Dud omannus sancti Victoris et Heinricus sancti Ma[u]riciiq) ecclesiarum Magunt(inarum) decani Iacobus scolasticus et Hembertus custos sancti Victoris ac Heinricus de Oppinheim gerens se pro cantore sancti Mauriciir), Iohannes de Lorche, Ludovicus dictus Pullus et Augustinus de .. sancti Petri, Ingelbranduss) dictus Munphornt), Walramus de Treveri et Heinricus dictus Lupus sancti Stephani, Petrus Pistor, Iohannes et Petrus dicti Stoz, Iohannes de Lutzelburg, Christianus de Brunswig, Wern herus Bube, Symon Snepper, Hildebrandus et Gotfridus dicti Hosenbach sancti Victoris predictorum et Iohannes de Dydenhoven sancte Marie ad gradus Magunt(inarum) ecclesiarum canonici, Iacobus de Scirsteyn") et Iohannes de Flanheym in sancti Stephani, Iohannes Longe Erkil, Iacobus et Philippus dicti Bo tolf fheim, Heinricus dictus Plebanus et Anzo Snig in sancti Victoris antedictis et Iohannes de Ruschenberg in sancti Iohannis Maguntin(is) ecclesiis vicarii, Heinricus w) sancti He[m]eramix), Iohannes sancti Christofe ri, Iohannes sancti Pauli † et Conr(adus) sancti Nicolai in Stega Maguntin(arum) ecclesiarum plebani † processui ante dicto parere contumaciter non curabant † seque ostendebant illi manifeste rebelles, prelibati archiepi- 629
Strana 247
1336 Juli—Anfang Oktober 247 scopus Colonien(sis) et prepositus Zeflicen(sis) † memoratos † archiepiscopum Treveren(sem), Bertol(inum) prepositum, Iohannem decanum, custodem, cantorem aliosque canonicos, prebendarium, vicarios maioris ecclesie Magunt(ine) predicte, Antonium presby- terum in ea servientem, abbatem, decanos, scolasticum, custodem Heinricum de Oppinheim et alios canonicos et vicarios ac plebanos aliarum ecclesiarum Magunt(inarum) superius expressarum per dictum predecessorem, ut supra dicitur, excommunicatos in ex- communicationis sententiam incidisse dictumque capitulum suspen- sum et ipsam ecclesiam Magunt(inam) interdicto ecclesiastico subiacere nunciare curarunt et postea, quamdiu iidem ex- communicati vel aliquis eorum in civitate Magunt(ina) vel eius suburbiis morarentur, cessacionem divinorum, cum id eorum contumacia et protervia exigerent, indixerunt in civitate et suburbiis predictis, donec eis inibi contigeret demorari et cessacionem huius- modi mandarunt firmiter observariy) ac2) subsequenter omnes proventus ecclesiasticos prefatorum excommunicatorum decreverunt eis fore tam in genere quam in specie subtrahendos et per certos ex subdelegatis supradictis huiusmodi ultimum eorum processum 7) solempniter publicari fecerunt et † ianuis affigi 6. Insuper cum presidentes Magunt(ine) ecclesie prelibate. regimini eiusdem opidi Erforden(sis) supradicto archiepiscopo Magunt(ino), qui est pro tempore, in spiritualibus et temporalibus subiecti prenarratis processibus spernerent contumaciter obedire ac essent illis manifeste rebelles et notorie † impedirent ipsum Heinr(icum) archiepiscopum et eum impedientibus publice preberent, prout prestant, consilium, auxilium et favorem et de hiis predicti .. archiepiscopus Colonien(sis) et prepositus Zeflicen(sis) forent plenarie informati, prefati archiepiscopus Colon(iensis) et .. prepositus Zeflicen(sis) ob huiusmodi delicta ipsorum presidencium [post]a5) certos alios processus per eos contra eosdem presidentes propter hoc habitos demum predictum opidum Erforden(se) subie- cerunt ecclesiastico interdicto et huiusmodi processus eorum et interdictum in ipsum opidum Erforden(se) latum fecerunt per certas personas ydoneas in diversis locis eciam sollempnibus Rursus, quia post circumposite regionis sollemniter publicari. publicacionem omnium processuum superius expressorum † 5) .. eisdem processibus parere contumaciter non curabant, prout nec curant, quin immo eis se reddebant, prout reddunt, manifeste rebelles et eundem Heinr(icum) archiepiscopum impediebant, sicut adhuc impediunt, in suis iuribus ipsumque impedientibus publice prestabant, prout prebent, auxilium, consilium et favorem et de huiusmodi eorum excessibus prelibati archiepiscopus Colon(iensis) et prepositus Zeflicen(sis) essent plenarie informati, † predicti archiepiscopus Colon(iensis) et prepositus Zeflicen(sis) prenominatos † Erfordenses nunciarunt excommunicationis sententiam incidisse ab eodem predecessore in † suis litteris latam in talia facientes. Et quia eciam prefati Erforden(es) sic excommunicati et in eodem Erforden(si) opido taliter interdicto celebrare immo pocius propha- 630 631
1336 Juli—Anfang Oktober 247 scopus Colonien(sis) et prepositus Zeflicen(sis) † memoratos † archiepiscopum Treveren(sem), Bertol(inum) prepositum, Iohannem decanum, custodem, cantorem aliosque canonicos, prebendarium, vicarios maioris ecclesie Magunt(ine) predicte, Antonium presby- terum in ea servientem, abbatem, decanos, scolasticum, custodem Heinricum de Oppinheim et alios canonicos et vicarios ac plebanos aliarum ecclesiarum Magunt(inarum) superius expressarum per dictum predecessorem, ut supra dicitur, excommunicatos in ex- communicationis sententiam incidisse dictumque capitulum suspen- sum et ipsam ecclesiam Magunt(inam) interdicto ecclesiastico subiacere nunciare curarunt et postea, quamdiu iidem ex- communicati vel aliquis eorum in civitate Magunt(ina) vel eius suburbiis morarentur, cessacionem divinorum, cum id eorum contumacia et protervia exigerent, indixerunt in civitate et suburbiis predictis, donec eis inibi contigeret demorari et cessacionem huius- modi mandarunt firmiter observariy) ac2) subsequenter omnes proventus ecclesiasticos prefatorum excommunicatorum decreverunt eis fore tam in genere quam in specie subtrahendos et per certos ex subdelegatis supradictis huiusmodi ultimum eorum processum 7) solempniter publicari fecerunt et † ianuis affigi 6. Insuper cum presidentes Magunt(ine) ecclesie prelibate. regimini eiusdem opidi Erforden(sis) supradicto archiepiscopo Magunt(ino), qui est pro tempore, in spiritualibus et temporalibus subiecti prenarratis processibus spernerent contumaciter obedire ac essent illis manifeste rebelles et notorie † impedirent ipsum Heinr(icum) archiepiscopum et eum impedientibus publice preberent, prout prestant, consilium, auxilium et favorem et de hiis predicti .. archiepiscopus Colonien(sis) et prepositus Zeflicen(sis) forent plenarie informati, prefati archiepiscopus Colon(iensis) et .. prepositus Zeflicen(sis) ob huiusmodi delicta ipsorum presidencium [post]a5) certos alios processus per eos contra eosdem presidentes propter hoc habitos demum predictum opidum Erforden(se) subie- cerunt ecclesiastico interdicto et huiusmodi processus eorum et interdictum in ipsum opidum Erforden(se) latum fecerunt per certas personas ydoneas in diversis locis eciam sollempnibus Rursus, quia post circumposite regionis sollemniter publicari. publicacionem omnium processuum superius expressorum † 5) .. eisdem processibus parere contumaciter non curabant, prout nec curant, quin immo eis se reddebant, prout reddunt, manifeste rebelles et eundem Heinr(icum) archiepiscopum impediebant, sicut adhuc impediunt, in suis iuribus ipsumque impedientibus publice prestabant, prout prebent, auxilium, consilium et favorem et de huiusmodi eorum excessibus prelibati archiepiscopus Colon(iensis) et prepositus Zeflicen(sis) essent plenarie informati, † predicti archiepiscopus Colon(iensis) et prepositus Zeflicen(sis) prenominatos † Erfordenses nunciarunt excommunicationis sententiam incidisse ab eodem predecessore in † suis litteris latam in talia facientes. Et quia eciam prefati Erforden(es) sic excommunicati et in eodem Erforden(si) opido taliter interdicto celebrare immo pocius propha- 630 631
Strana 248
248 Nr. 414 nare scienter in contemptum clavium divina officia presumebant, iamdicti .. archiepiscopus Colon(iensis) et prepositus Zeflicen(sis) mandarunt et fecerunt predictos Erforden(ses) taliter excedentes excommunicatos et irregularitatis €alqueo“) involutos per certas personas ydoneas in diversis locis eciam solempnibus parcium vicinarum publice nunciari ac ipsorum Erforden(sium) contumacia et offensa excrescentibus cessionem divinorum indixerunt in omnibus locis, ad que illos devenire contingeret, quamdin morarentur in locis huiusmodi, et per triduum post eorum abinde recessum et indictionem huius- modi prefate cessionis mandarunt et fecerunt modo simili publicari †. 7. Ceterum cum cert o tempore post tempus noticie huiusmodi provisionis facte per ipsum predecessorem de dicto Heinr(ico) eidem ecclesie Magunt(ine) ex parte supradictorum capituli Magunt(ini) pluries ex certis [causis] d) et post biennium a tempore prefate provisionis per † Got fridum archipresbyterum ec clesie Ping wen(sis) dicte Magunt(ine) dyocesis, Nicolaum de Lapide, Iohannem de Wartenberg et Gysonem canonicos ac Gebehardum vicarium prefate ecclesie Magunt(ine) ex aliis causis confictis a capitulo necnon archipresbytero, canonicis et vicario proxime nominatis fuisset diversis temporibus ab eadem provisione ad sedem apostolicam appellatum9), dictus † predecessor causas appellationum huiusmodi et negocii principalis venerabili fratri nostro † episcopo Penestrino audiendas commis it et fine debito terminandas. Qui divisim procedens per diversas instancias legitime in huius- modi causa inter appellatum et appellantes huiusmodi seu eorum procuratores legitimos demum diversis eciam temporibus sententialiter pronunciavit † procuratorem dicti capituli Magunt(ini) † ac ipsum capitulum Maguntinum ad prosecucionem dictarum appellationum eorundem capituli non existere admittendos ipsosque procuratorem et capitulum a prosecucione dictarum appellationum capituli predictorum repulit ac eisdem procuratori et capitulo super prosecucione ip- sarum appellationum duxit perpetuum silencium imponendum et deinde interloquendo † pronunciavit appellationem huiusmodi emissam per † archiepresbyterum Nicol(aum), Iohannem, Gysonem canonicos et Gebehardum vicarium prefatos † non esse admittendame) nec ipsos appellantes ad prosecucionem ipsius appellationis eorum existere admittendos eandem appellationem et eos a dicte appellationis eorum prosecucione per huiusmodi suam inter- locutoriam repellendo. Cumque a pronunciacione huiusmodi pro parte capituli et ab interlocutoria prefata ipsius episcopi Penestrini pro parte archipresbyteri Nicol(ai), Iohannis, Gysonis canonicorum et Gebehardi vicarii predictorum fuisset ad sedem apostolicam appellatum, dictus predecessor causas appellationum huiusmodi ab eodem episcopo Penestrino emissarum venerabili fratri nostro Gaucelino episcopo Albanen(si) audiendas commisit et [flinef debito terminandas, qui inter partes ipsas coniunctim in illis rite procedens tandem interloquendo pronunciavit in causis dictarum appellationum † prefato †episcopo Penestrino commissis
248 Nr. 414 nare scienter in contemptum clavium divina officia presumebant, iamdicti .. archiepiscopus Colon(iensis) et prepositus Zeflicen(sis) mandarunt et fecerunt predictos Erforden(ses) taliter excedentes excommunicatos et irregularitatis €alqueo“) involutos per certas personas ydoneas in diversis locis eciam solempnibus parcium vicinarum publice nunciari ac ipsorum Erforden(sium) contumacia et offensa excrescentibus cessionem divinorum indixerunt in omnibus locis, ad que illos devenire contingeret, quamdin morarentur in locis huiusmodi, et per triduum post eorum abinde recessum et indictionem huius- modi prefate cessionis mandarunt et fecerunt modo simili publicari †. 7. Ceterum cum cert o tempore post tempus noticie huiusmodi provisionis facte per ipsum predecessorem de dicto Heinr(ico) eidem ecclesie Magunt(ine) ex parte supradictorum capituli Magunt(ini) pluries ex certis [causis] d) et post biennium a tempore prefate provisionis per † Got fridum archipresbyterum ec clesie Ping wen(sis) dicte Magunt(ine) dyocesis, Nicolaum de Lapide, Iohannem de Wartenberg et Gysonem canonicos ac Gebehardum vicarium prefate ecclesie Magunt(ine) ex aliis causis confictis a capitulo necnon archipresbytero, canonicis et vicario proxime nominatis fuisset diversis temporibus ab eadem provisione ad sedem apostolicam appellatum9), dictus † predecessor causas appellationum huiusmodi et negocii principalis venerabili fratri nostro † episcopo Penestrino audiendas commis it et fine debito terminandas. Qui divisim procedens per diversas instancias legitime in huius- modi causa inter appellatum et appellantes huiusmodi seu eorum procuratores legitimos demum diversis eciam temporibus sententialiter pronunciavit † procuratorem dicti capituli Magunt(ini) † ac ipsum capitulum Maguntinum ad prosecucionem dictarum appellationum eorundem capituli non existere admittendos ipsosque procuratorem et capitulum a prosecucione dictarum appellationum capituli predictorum repulit ac eisdem procuratori et capitulo super prosecucione ip- sarum appellationum duxit perpetuum silencium imponendum et deinde interloquendo † pronunciavit appellationem huiusmodi emissam per † archiepresbyterum Nicol(aum), Iohannem, Gysonem canonicos et Gebehardum vicarium prefatos † non esse admittendame) nec ipsos appellantes ad prosecucionem ipsius appellationis eorum existere admittendos eandem appellationem et eos a dicte appellationis eorum prosecucione per huiusmodi suam inter- locutoriam repellendo. Cumque a pronunciacione huiusmodi pro parte capituli et ab interlocutoria prefata ipsius episcopi Penestrini pro parte archipresbyteri Nicol(ai), Iohannis, Gysonis canonicorum et Gebehardi vicarii predictorum fuisset ad sedem apostolicam appellatum, dictus predecessor causas appellationum huiusmodi ab eodem episcopo Penestrino emissarum venerabili fratri nostro Gaucelino episcopo Albanen(si) audiendas commisit et [flinef debito terminandas, qui inter partes ipsas coniunctim in illis rite procedens tandem interloquendo pronunciavit in causis dictarum appellationum † prefato †episcopo Penestrino commissis
Strana 249
1336 Juli—Anfang Oktober 249 per ipsum † episcopum Penestrinum † iuste processum et pro- nunciatum et pro qualibet parte † appellancium ab eodem epi- scopo Penestr(ino) † perperam appellatum fuisse ac esse utram- que partem ipsorum appellancium a dicto episcopo Penestr(ino) in expensis legitimis † factis coram eo propterea condempnando † sibi earum † taxationem imposterum reservata. Cum autem ab interlocutoria huiusmodi prefati episcopi Albanen(sis) pro qualibet parte capituli videlicet necnon archipresbyteri Nicol(ai), Iohannis, Gysonis canonicorum et Gebehardi vicarii predictorum ad sedem appellatum extitisset prefatam, idem predecessor in causis huiusmodi appellationum interiectarum a dicto episcopo Albanen(si) bone memorie Raymund(um) tituli sancti Eusebii pres- byterum cardinalem eidem episcopo Albanen(si) iuxta morem adiunxit, qui siquidem episcopus Albanen(sis), cum ex parte ipsius cardinalis requisitus, ut cum eo in eisdem causis appellationum ab eo emissarum procederet, respondisset, quod prefatus cardinalis absque eo in illis procederet, predictus cardinalis inter quamlibet dictarum parcium ab eodem episcopo Albanen(si) appellancium coniunctim in eis legitime procedens demum in contumaciam aliquorum ab eo appellancium prefatorum citatorum et non conparencium interloquendo pronunciavit per eundem episcopum Albanen(sem) in causis dictarum appellationum ab eo emissarum bene † processum et pronunciatum et pro- parte qualibet dictorum ab eo appellancium † ab huius- modi sua † interlocutaria male † appellatum extitisse ac esse quamlibet partem dictorum abipso appellancium in expensis pro parte dicti archiepiscopi Magunt(ini) coram ipso cardinali factis in eisdem causis dictarum appel- lationum interiectarum ab eo merito condempnandoa) earum taxacione sibi imposterum reservata, prout in instrumentis publicis inde confectis dictorum Penestrini et Albanen(sis) epi- scoporum et cardinalis sigillis munitis 10) seriosius continetur. 8. Preterea, cum universitas dicte civitatis Magunt(ine) dicto Heinrico eorum archiepiscopo parerent ipsumque recognoscerent pro pastore ipsorum, supradicti archiepiscopus Treveren(sis) et capitulum Magunt(inum) contra dictam civitatem gwerram validam suscitarunt et ad tantum artaverunt eandem, quod demum initag) concordia per ipsam universitatem cum eisdem archiepiscopo Trever(ensi) et capitulo Magunt(ino) dicta universitas promisit eis, quod nullas litteras et mandata apostolica permitterent in civitate publicari predicta ac officiales et iudices archiepiscopalis curie Magunt(ine) per ipsum archiepiscopum Magunt(inum) constitutos iurisdictionem exercere in eadem civitate permittere non deberent quodque vacantibus aliis officiis secularibus ad disposicionem eius- dem [archiepiscopi]d) Maguntini spectantibus nullus de civitate ipsa dicta officia vel eorum aliquod deberet recipere a Magunt(ino) archiepiscopo prelibato 11). Dicti quoque archiepiscopus Trever- (ensis) et capitulum Magunt(inum) contra ecclesie Romane liber- tatem, reverenciam et obedientiam nequiter ordinarunt, quod per supradict am † dyocesim Magunt(inam) nulle littere apostolice ab 632
1336 Juli—Anfang Oktober 249 per ipsum † episcopum Penestrinum † iuste processum et pro- nunciatum et pro qualibet parte † appellancium ab eodem epi- scopo Penestr(ino) † perperam appellatum fuisse ac esse utram- que partem ipsorum appellancium a dicto episcopo Penestr(ino) in expensis legitimis † factis coram eo propterea condempnando † sibi earum † taxationem imposterum reservata. Cum autem ab interlocutoria huiusmodi prefati episcopi Albanen(sis) pro qualibet parte capituli videlicet necnon archipresbyteri Nicol(ai), Iohannis, Gysonis canonicorum et Gebehardi vicarii predictorum ad sedem appellatum extitisset prefatam, idem predecessor in causis huiusmodi appellationum interiectarum a dicto episcopo Albanen(si) bone memorie Raymund(um) tituli sancti Eusebii pres- byterum cardinalem eidem episcopo Albanen(si) iuxta morem adiunxit, qui siquidem episcopus Albanen(sis), cum ex parte ipsius cardinalis requisitus, ut cum eo in eisdem causis appellationum ab eo emissarum procederet, respondisset, quod prefatus cardinalis absque eo in illis procederet, predictus cardinalis inter quamlibet dictarum parcium ab eodem episcopo Albanen(si) appellancium coniunctim in eis legitime procedens demum in contumaciam aliquorum ab eo appellancium prefatorum citatorum et non conparencium interloquendo pronunciavit per eundem episcopum Albanen(sem) in causis dictarum appellationum ab eo emissarum bene † processum et pronunciatum et pro- parte qualibet dictorum ab eo appellancium † ab huius- modi sua † interlocutaria male † appellatum extitisse ac esse quamlibet partem dictorum abipso appellancium in expensis pro parte dicti archiepiscopi Magunt(ini) coram ipso cardinali factis in eisdem causis dictarum appel- lationum interiectarum ab eo merito condempnandoa) earum taxacione sibi imposterum reservata, prout in instrumentis publicis inde confectis dictorum Penestrini et Albanen(sis) epi- scoporum et cardinalis sigillis munitis 10) seriosius continetur. 8. Preterea, cum universitas dicte civitatis Magunt(ine) dicto Heinrico eorum archiepiscopo parerent ipsumque recognoscerent pro pastore ipsorum, supradicti archiepiscopus Treveren(sis) et capitulum Magunt(inum) contra dictam civitatem gwerram validam suscitarunt et ad tantum artaverunt eandem, quod demum initag) concordia per ipsam universitatem cum eisdem archiepiscopo Trever(ensi) et capitulo Magunt(ino) dicta universitas promisit eis, quod nullas litteras et mandata apostolica permitterent in civitate publicari predicta ac officiales et iudices archiepiscopalis curie Magunt(ine) per ipsum archiepiscopum Magunt(inum) constitutos iurisdictionem exercere in eadem civitate permittere non deberent quodque vacantibus aliis officiis secularibus ad disposicionem eius- dem [archiepiscopi]d) Maguntini spectantibus nullus de civitate ipsa dicta officia vel eorum aliquod deberet recipere a Magunt(ino) archiepiscopo prelibato 11). Dicti quoque archiepiscopus Trever- (ensis) et capitulum Magunt(inum) contra ecclesie Romane liber- tatem, reverenciam et obedientiam nequiter ordinarunt, quod per supradict am † dyocesim Magunt(inam) nulle littere apostolice ab 632
Strana 250
250 Nr. 414 633 634 aliquo recipi aut publicari [deberent]"), nisi prius vis[e]h5) et exami- nate forent per iudices constitutos per archiepiscopum Treveren(sem) 9. Verum cum fore et Magunt(inum) capitulum antedictos 12) notorium astruatur, quod superius nominati † excommunicationis ipsumque capitulum Magunt(inum) suspensionis et interdicti, quo subiacet ipsa ecclesia Magunt(ina), sententias sustinuerint animis induratis, quin pocius obstinatis et alias vilipenderint premissos processus apostolicos et † archiepiscop i Colon(iensis) ac preposit i Zeflicens(is) predictorum † habitos et sollemniter publicatos, ut superius est expressum, sex annis et amplius iam elapsis ipsos- que pertinaciter, dampnabiliter et patenter parvipendere dino- scuntur postposit is divina reverencia et honorificencia dicte sedis et † salutis dispendium eorundem, nos urgentea) iusticia et eciam consciencia cogente intendentes, prout expedit, ad agravacionem procedere sententiarum et processum prefatorum, ne illi de ipsorum malicia glorientur neve ipse archiepiscopus Magunt(inus) remaneat iuris remediis destitutus et ne tam execrabilis facti perversitas funestet alios per exempli perniciem in futurum, 11) predictum † archiepiscopum Treverensem † et omnes in predictis et singulis adherentes eidem tenore presencium monemus eisque in virtute sancte obedientie et sub penis infrascriptis districte precipiendo mandamus, ut infra trium mensium spaciuma) †, quos eis et eorum singulis pro peremptorio termino assignamus, fructus †, redditus et proventus ad mensam archiepiscopalem Magunt(inam) spectantes 634 aliaque bona in archiepiscopatu Magunt(ino) percepta per eos† vel eorum satisfactionem debitam et plenam, si non extant, eidem 633 .. archiepiscopo Magunt(ino) restituant † ipseque1) archiepiscopus Trever(ensis) † administracionem spiritualem et temporalem eius- dem ecclesie Magunt(ine) dicto † archiepiscopo Magunt(ino) vel vicariis seu procuratoribus suis pro eo prorsus dimittat nec de amministracione huiusmodi per se vel alium seu alios se deinceps quomodolibet intromittat acm') censuarios, colonos, inquilinos et pensionarios dicte mense, ut ipsi † archiepiscopo Magunt(ino) vel procuratori suo eius nomine census, pensiones aliosque redditus et proventus ac obvenciones et quelibet alia iura, quocunque nomine censeantur et in quibuscunque consist ant, ad mensam predictam spectancia dent et solvant. 10. Monemus insuper prefatos prepositum, .. decanum, canonicos, capitulum ceterasque personas ecclesiastcas tam maioris Magunt(ine) quam aliarum ecclesiarum secularium et regularium superius expressarum ac omnium et singularum aliarum ecclesiarum † civitatis et dyocesis Magunt(ine) † necnon duces, † barones, milites ac universitates castrorum, opidorum, villarum et quorumlibet aliorum locorum dicte Magunt(ine) dyocesis ad predictam mensam spectancium ac universos feudotarios homines, vasallos et subditos ipsius ecclesie Magunt(ine) necnon archiepiscopi Magunt(ini), qui est pro tempore, ut infra prefatum terminum, quem eis peremptorium similiter assignamus, dictum archiepiscopum Maguntinum in verum archi presulem et pastorem eorum ac eiusdem ecclesie Magunt(ine) devote recipiant et benigne pertractent sibique pareant efficaciter
250 Nr. 414 633 634 aliquo recipi aut publicari [deberent]"), nisi prius vis[e]h5) et exami- nate forent per iudices constitutos per archiepiscopum Treveren(sem) 9. Verum cum fore et Magunt(inum) capitulum antedictos 12) notorium astruatur, quod superius nominati † excommunicationis ipsumque capitulum Magunt(inum) suspensionis et interdicti, quo subiacet ipsa ecclesia Magunt(ina), sententias sustinuerint animis induratis, quin pocius obstinatis et alias vilipenderint premissos processus apostolicos et † archiepiscop i Colon(iensis) ac preposit i Zeflicens(is) predictorum † habitos et sollemniter publicatos, ut superius est expressum, sex annis et amplius iam elapsis ipsos- que pertinaciter, dampnabiliter et patenter parvipendere dino- scuntur postposit is divina reverencia et honorificencia dicte sedis et † salutis dispendium eorundem, nos urgentea) iusticia et eciam consciencia cogente intendentes, prout expedit, ad agravacionem procedere sententiarum et processum prefatorum, ne illi de ipsorum malicia glorientur neve ipse archiepiscopus Magunt(inus) remaneat iuris remediis destitutus et ne tam execrabilis facti perversitas funestet alios per exempli perniciem in futurum, 11) predictum † archiepiscopum Treverensem † et omnes in predictis et singulis adherentes eidem tenore presencium monemus eisque in virtute sancte obedientie et sub penis infrascriptis districte precipiendo mandamus, ut infra trium mensium spaciuma) †, quos eis et eorum singulis pro peremptorio termino assignamus, fructus †, redditus et proventus ad mensam archiepiscopalem Magunt(inam) spectantes 634 aliaque bona in archiepiscopatu Magunt(ino) percepta per eos† vel eorum satisfactionem debitam et plenam, si non extant, eidem 633 .. archiepiscopo Magunt(ino) restituant † ipseque1) archiepiscopus Trever(ensis) † administracionem spiritualem et temporalem eius- dem ecclesie Magunt(ine) dicto † archiepiscopo Magunt(ino) vel vicariis seu procuratoribus suis pro eo prorsus dimittat nec de amministracione huiusmodi per se vel alium seu alios se deinceps quomodolibet intromittat acm') censuarios, colonos, inquilinos et pensionarios dicte mense, ut ipsi † archiepiscopo Magunt(ino) vel procuratori suo eius nomine census, pensiones aliosque redditus et proventus ac obvenciones et quelibet alia iura, quocunque nomine censeantur et in quibuscunque consist ant, ad mensam predictam spectancia dent et solvant. 10. Monemus insuper prefatos prepositum, .. decanum, canonicos, capitulum ceterasque personas ecclesiastcas tam maioris Magunt(ine) quam aliarum ecclesiarum secularium et regularium superius expressarum ac omnium et singularum aliarum ecclesiarum † civitatis et dyocesis Magunt(ine) † necnon duces, † barones, milites ac universitates castrorum, opidorum, villarum et quorumlibet aliorum locorum dicte Magunt(ine) dyocesis ad predictam mensam spectancium ac universos feudotarios homines, vasallos et subditos ipsius ecclesie Magunt(ine) necnon archiepiscopi Magunt(ini), qui est pro tempore, ut infra prefatum terminum, quem eis peremptorium similiter assignamus, dictum archiepiscopum Maguntinum in verum archi presulem et pastorem eorum ac eiusdem ecclesie Magunt(ine) devote recipiant et benigne pertractent sibique pareant efficaciter
Strana 251
1336 Juli—Anfang Oktober 251 et intendant ac de omnibus fructibus, redditibus et proventibus ac iuribus universis ad predictam mensam spectantibus respondeant integre et ab aliis, prout ad eos et quemlibet eorum pertinet, faciant responderi eiusque vicarios et officiales seu procuratores quocumque nomine nuncupentur, recipiant et admittant et ab † hesione, consilio, auxilio, favore et obedientia dicti † archiepiscopi Trever(ensis) sibique adherencium † totaliter abstinendo. 1I. Quod si in pertinacia et rebellione huiusmodi perdurarint ultra terminum antedictum, quia, ubi pertinacius exceditur, ibi est forcius presi- dialis officii auctoritas exercenda 13), † prenominatos per presentes et quascunque alias personas ecclesiasticas, seculares et regulares cuiuscunque gradus, status, ordinis, condicionis vel dignitatis existant, privacionis omnium beneficiorum ecclesiasticorum, que obtinent, eciam si dignitates, personatus vel officia fuerint et curam animarum habeant, quibus propter excessus huiusmodi se reddiderunt indignos, et inhabilitacionis ad quelibet beneficia ecclesiastica imposterum duces vero † ac obtinenda penas incurrere volumus eo ipso, barones, vasalli feudotarii et subditi ac eorum universitates predicti omnibus feodis, que a Romana vel eadem Magunt(ina) seu quibusvis aliis ecclesiis obtinent, ac privilegiism*) et indulgenciis, honoribus, libertatibus et immunitatibus quibuscumque ipsis a sede apostolica seu ecclesia Magunt(ina) prefatis vel quibuslibet aliis ecclesiis seu personis ecclesiasticis concessis eisdem communiter vel divisim sint eo ipso privati; liberi eciam principalium rectorum seu presidencium regiminibus cast[rJorumn), opid orum, villarum et locorum predictorum usque ad terciam generacionem exclusive sint inhabiles ad beneficia ecclesiastica obtinenda omnesque ac singule universitates castrorum, opidorum, villarum † et † locorum prefa- 12. Universas insuper torum ecclesiastico subiaceant interdicto. et singulas † collaciones, provisiones, presentaciones, instituciones, nominaciones, concessiones † quorumvis ecclesiasticorum benefici- orum et concessiones officiorum ac feudorum et quaslibet aliena- ciones, obligaciones † quorumcumque castrorum, opidorum, villarum † et aliorum locorum ecclesie et archiepiscopalis mense Magunt(ine) predictarum factas per dictum † archiepiscopum Trever(ensem) † et quosvis alios coniunctim vel divisim post provisionem per eun- dem predecessorem factam ipsi ecclesie Magunt(ine) de dicto Heinr(ico archiepiscopo, † quatenus de facto presumpte sunt, decernimus irritas et inanes. 13. Illos eciam, qui † beneficia, officia, feoda, castra, opida, villas et alia bona predicta pretextu † collationum, provisionum, presentacionum, institucionum, nomina- cionum, concessionum obligacionum et alienacionum † huiusmodi detinent occupata, nisi infra duos menses post harum noticiam, quos eis pro peremptorio termino assignamus, libere ac expedite dimiserint dictoque archiepiscopo Magunt(ino) vel eius procura- tori, in quantum ad eum et dictam mensam suam archiepiscopalem pertinent et de iure debentur, restituerint, excommunicationis incurrant sententiam ipso facto. 14. Preterea eosdem prepositum, 635
1336 Juli—Anfang Oktober 251 et intendant ac de omnibus fructibus, redditibus et proventibus ac iuribus universis ad predictam mensam spectantibus respondeant integre et ab aliis, prout ad eos et quemlibet eorum pertinet, faciant responderi eiusque vicarios et officiales seu procuratores quocumque nomine nuncupentur, recipiant et admittant et ab † hesione, consilio, auxilio, favore et obedientia dicti † archiepiscopi Trever(ensis) sibique adherencium † totaliter abstinendo. 1I. Quod si in pertinacia et rebellione huiusmodi perdurarint ultra terminum antedictum, quia, ubi pertinacius exceditur, ibi est forcius presi- dialis officii auctoritas exercenda 13), † prenominatos per presentes et quascunque alias personas ecclesiasticas, seculares et regulares cuiuscunque gradus, status, ordinis, condicionis vel dignitatis existant, privacionis omnium beneficiorum ecclesiasticorum, que obtinent, eciam si dignitates, personatus vel officia fuerint et curam animarum habeant, quibus propter excessus huiusmodi se reddiderunt indignos, et inhabilitacionis ad quelibet beneficia ecclesiastica imposterum duces vero † ac obtinenda penas incurrere volumus eo ipso, barones, vasalli feudotarii et subditi ac eorum universitates predicti omnibus feodis, que a Romana vel eadem Magunt(ina) seu quibusvis aliis ecclesiis obtinent, ac privilegiism*) et indulgenciis, honoribus, libertatibus et immunitatibus quibuscumque ipsis a sede apostolica seu ecclesia Magunt(ina) prefatis vel quibuslibet aliis ecclesiis seu personis ecclesiasticis concessis eisdem communiter vel divisim sint eo ipso privati; liberi eciam principalium rectorum seu presidencium regiminibus cast[rJorumn), opid orum, villarum et locorum predictorum usque ad terciam generacionem exclusive sint inhabiles ad beneficia ecclesiastica obtinenda omnesque ac singule universitates castrorum, opidorum, villarum † et † locorum prefa- 12. Universas insuper torum ecclesiastico subiaceant interdicto. et singulas † collaciones, provisiones, presentaciones, instituciones, nominaciones, concessiones † quorumvis ecclesiasticorum benefici- orum et concessiones officiorum ac feudorum et quaslibet aliena- ciones, obligaciones † quorumcumque castrorum, opidorum, villarum † et aliorum locorum ecclesie et archiepiscopalis mense Magunt(ine) predictarum factas per dictum † archiepiscopum Trever(ensem) † et quosvis alios coniunctim vel divisim post provisionem per eun- dem predecessorem factam ipsi ecclesie Magunt(ine) de dicto Heinr(ico archiepiscopo, † quatenus de facto presumpte sunt, decernimus irritas et inanes. 13. Illos eciam, qui † beneficia, officia, feoda, castra, opida, villas et alia bona predicta pretextu † collationum, provisionum, presentacionum, institucionum, nomina- cionum, concessionum obligacionum et alienacionum † huiusmodi detinent occupata, nisi infra duos menses post harum noticiam, quos eis pro peremptorio termino assignamus, libere ac expedite dimiserint dictoque archiepiscopo Magunt(ino) vel eius procura- tori, in quantum ad eum et dictam mensam suam archiepiscopalem pertinent et de iure debentur, restituerint, excommunicationis incurrant sententiam ipso facto. 14. Preterea eosdem prepositum, 635
Strana 252
Nr. 414 252 decanum, canonicos, capitulum, personas †, vasallos, homines feudotarios, fideles et subditos eiusdem ecclesie Magunt(ine) ceterosque a nobis presencium serie monitos et quosvis alios clericos et laicos, cuiuscumque sint preeminencie, condicionis, ordinis, dignitatis et status, ipsi ecclesie Magunt(ine) similiter subditos, eciam si pontificali et qualibet alia ecclesiastica vel mundana preeminea[nJt dignitate, a quibuslibet homagio seu iuramento fideli- tatis prestitis dicto archiepiscopo Trever(ensi) † per ipsos et quemli- bet eorum occasione rerum et bonorum spiritualium et temporalium ad dictum archiepiscopum Magunt(inum), qui est pro tempore, spectancium, cum de iure prestatio huiusmodi non teneat tamquam illi, cui prestar i minime debuerant, et in preiudicium eorundem archiepiscopi et ecclesie Magunt(ine) prestita omnino absolvimus, que quidem homagia et iuramenta, licet prestantes ad observationem non teneantur eorum, quatenus de facto processerant, necnon quascumque colligaciones, pactiones, confederaciones et societates initas super hiis, eciam si essent penis, iuramentis vel firmitatibus quibuscunque vallate, auctoritate apostolica revocamus, cassamus et annullamus ac nulla, cassa et irita nunciamus, penas adiectas et iuramenta super premissis prestita relaxantes. † Nulla ergo et cetera. Dat(um) et cetera. Nachtrag zu c. 9. Usque per exempli perniciem in futurum': 683 † super premissis sufficienter informati sepedictum † archi- episcopum Trever(ensem) †, prepositum, .. decanum, .. canonicos, † capitulum, personas † maioris Magunt(ine) et ceterarum ecclesi- arum quarumvis civitatis Magunt(ine) ac opidi Erforden(sis) prefa- torum, qui nominatim superius explicantur et specificatim etiam desig nantur, † de apostolice plenitudine potestatis presencium auctoritate decernimus per predictas eiusdem predecessoris litteras et ex processibus per eas earumque virtute per supra- scriptos archiepiscopum Colon(iensem) et prepositum Zeflicen(sem) super hiis, diversis tamen temporibus, ut ex pretactis colligitur, habitis excommunicationis sententiam † et alias penas in illis contentas eciam incurrisse ac Magunt(inam) ecclesiam et opidum Erforden(se) iam dicta per † predecessoris litteras necnon pro- cessus prefatos, prout in eis separatim distinguitur, interdicto ecclesiastico subiacere. Et quia, ubi maior est contumacia vel contemptus, ex quibus ecclesiastice potestatis vigor spernitur divini- que timoris consideracio scienter ob mittitur, maioris infligi debet confusionis obpropriuma), nos, quamquam ex habundanti, † predic- tos † nominatim expressos et specificatim designatos †, ut pre- fertur, † ac eandem ecclesiam Magunt(inam) † ecclesiastico inter- dicto subesse harum serie nuntiamus. Et nichilominus predictum † archiepiscopum Treveren(sem) † et omnes in predictis et singulis adherentes eidem monemus eisque in virtute sancte obedientie etc., prout sequitur. Zu c. 6 (N. b): Primo ponantur .. abbas et duo sequentes Montis sancti Petri, post .. prepositus sancti Augustini, post .. decanus, post plebani cum ecclesiis suis, post vicarii cuiuslibet ecclesie, post canonici cuiuslibet ecclesie. Predictos 636
Nr. 414 252 decanum, canonicos, capitulum, personas †, vasallos, homines feudotarios, fideles et subditos eiusdem ecclesie Magunt(ine) ceterosque a nobis presencium serie monitos et quosvis alios clericos et laicos, cuiuscumque sint preeminencie, condicionis, ordinis, dignitatis et status, ipsi ecclesie Magunt(ine) similiter subditos, eciam si pontificali et qualibet alia ecclesiastica vel mundana preeminea[nJt dignitate, a quibuslibet homagio seu iuramento fideli- tatis prestitis dicto archiepiscopo Trever(ensi) † per ipsos et quemli- bet eorum occasione rerum et bonorum spiritualium et temporalium ad dictum archiepiscopum Magunt(inum), qui est pro tempore, spectancium, cum de iure prestatio huiusmodi non teneat tamquam illi, cui prestar i minime debuerant, et in preiudicium eorundem archiepiscopi et ecclesie Magunt(ine) prestita omnino absolvimus, que quidem homagia et iuramenta, licet prestantes ad observationem non teneantur eorum, quatenus de facto processerant, necnon quascumque colligaciones, pactiones, confederaciones et societates initas super hiis, eciam si essent penis, iuramentis vel firmitatibus quibuscunque vallate, auctoritate apostolica revocamus, cassamus et annullamus ac nulla, cassa et irita nunciamus, penas adiectas et iuramenta super premissis prestita relaxantes. † Nulla ergo et cetera. Dat(um) et cetera. Nachtrag zu c. 9. Usque per exempli perniciem in futurum': 683 † super premissis sufficienter informati sepedictum † archi- episcopum Trever(ensem) †, prepositum, .. decanum, .. canonicos, † capitulum, personas † maioris Magunt(ine) et ceterarum ecclesi- arum quarumvis civitatis Magunt(ine) ac opidi Erforden(sis) prefa- torum, qui nominatim superius explicantur et specificatim etiam desig nantur, † de apostolice plenitudine potestatis presencium auctoritate decernimus per predictas eiusdem predecessoris litteras et ex processibus per eas earumque virtute per supra- scriptos archiepiscopum Colon(iensem) et prepositum Zeflicen(sem) super hiis, diversis tamen temporibus, ut ex pretactis colligitur, habitis excommunicationis sententiam † et alias penas in illis contentas eciam incurrisse ac Magunt(inam) ecclesiam et opidum Erforden(se) iam dicta per † predecessoris litteras necnon pro- cessus prefatos, prout in eis separatim distinguitur, interdicto ecclesiastico subiacere. Et quia, ubi maior est contumacia vel contemptus, ex quibus ecclesiastice potestatis vigor spernitur divini- que timoris consideracio scienter ob mittitur, maioris infligi debet confusionis obpropriuma), nos, quamquam ex habundanti, † predic- tos † nominatim expressos et specificatim designatos †, ut pre- fertur, † ac eandem ecclesiam Magunt(inam) † ecclesiastico inter- dicto subesse harum serie nuntiamus. Et nichilominus predictum † archiepiscopum Treveren(sem) † et omnes in predictis et singulis adherentes eidem monemus eisque in virtute sancte obedientie etc., prout sequitur. Zu c. 6 (N. b): Primo ponantur .. abbas et duo sequentes Montis sancti Petri, post .. prepositus sancti Augustini, post .. decanus, post plebani cum ecclesiis suis, post vicarii cuiuslibet ecclesie, post canonici cuiuslibet ecclesie. Predictos 636
Strana 253
1336 Juli—Anfang Oktober 253 . . abbatem, .. prepositum, . priorem, .. decanum, scolasticum, custodes, .. cantorem, plebanos, perpetuos vicarios ac vicarios: Walramus 14) abbas, Hermannus pri- * monasterii montis sancti Petri Erfor- or et Heinr(icus) de Hallis cantor f densis ordinis sancti Benedicti; Guntherus prepositus * monasterii sancti Augustini per prepositum Hermannus de soliti gubernari ordinis eiusdem sancti; Bibera pro decano † se gerens, Ernestus de Mulhusen † custos, Iohannes de Aquis, Hermannus de Alch, Wolframus de Frankenvord, Ludewicus de Meckebach, Sif fridus de Hallis, Hermannus de Gutenshusen * sancte Marie et Heinr(icus) de Siebeleib in pro canonico † se gerens ; Me ch tfridus decanus, Albertus de Visperg"*) pro scolastico se gerens, Heinr(icus) custos, magister Burkardus de Mulhus in, Iohannes de Iene, Iohannes de Treveri, Iohannes de Munre, Theodericus de Gotha †, Theodericus dictus MOrschalcP et Theodericus de Gotha senior sancti Severi † canonici Erford(ensium) ecclesiarum; Iohannes sancti Egidii, Meinhardus sancti Michahel(is) ec clesiarum plebani, Guntherus sancti Benedicti, Guntherus sancti Viti Iohannes de Iecheburg, Heinr(icus) de ecclesiarum † perpetui vicarii; Kirspeleib in, Guntherus Gutwirt"), Heinr(icus) de Vanre, Conradus et Hein- r(icus) fratres dicti de Thanheim, Conradus dictus Kolven"), Theodericus Sohse° ), Conradus de Mulhusen, Hermannus de Taberstete * sancte Marie et lohannes de Kamburg in ipsa † ecclesia minister ; Heinricus de Weberstete, Fredericus de Udestete, Albertus GOmechelich, Iohannes dictus Zyse, Gotteboldus et Heindinricus dicti dea) Summerde“), Guntherus dictus de Melbach, Reynboto de Ingerisleibin, Meinfridus de Eschenewege et Heinricus dictus Decani capellanus † sancti Severi, vicarii ecclesiarum predictarum; Iohannes de Butstete sancti Bartholomei et Albertus de Sangirhusen sancti Andree vicarii ecclesiarum *. 630 I) Ueberschr.: 1. (oben rechts) Processus Benedicti pro H(enrico) Mog(untino), 2. (über dem Text) Hic fuit in consistorio suspensus nec unquam publicatus (vgl. Sauerland II nr. 2272), tamen fuit bullatus.+ II) die Ueberschrift bei Riezler ist nur ein Rückvermerk. + a) so auch A. + b) perbitate. + c) moneretit. + d) fehlt. + e) prefing. + f) int. auch A. + g) alos. + h) contumaciter — in ipsa ecclesia serviens (S. 246) ist durch ein Verschen der Vorlage, in der vielleicht 2 Blätter verwechselt bzw. ver- heftet waren, hinter prefato processui — firmiter observari (N. y) geraten; übereinstimmende Verweisungszeichen machen darauf aufmerksam. + h*) Ansinburg A. + i) aus Melpag korr. + k) zu Betman (e zu a 2) korr. † 1) Heilmannos. + m) Hermanus. + n) aus Rotlingen korr. + o) zu Flanstad korr. + p) danach Lücke für den ausgefallenen Namen. + q) Maricii. + r) aus Maricii korr. + s) aus Ingebrandus korr. + t) p auf Rasur wohl aus g korr. † u) davor Sti(y2)rstein getilgt. + v) aus Roschenberg korr.+ w) Henr. — ecclesiarum plebani schon vor Iacobus de Scyrsteyn A. X) Heinerami K; Heymarami A. + y) hier folgt irrtümlich contumaciter — serviens; vgl. N. h. + z) ac (aus et korr.) — ecclesiasticos in freigelassener Lücke nachgetr., mit spitzerer Feder, die sehr bald mit et per certos wieder fortfährt; der Schreiber hat also nach serviens die Verwirrung seiner Vor- lage bemerkt und gestockt, um erst fortzufahren, nachdem er sich von der richtigen Ordnung überzeugt hatte.+ a1) per. + b5) die hier noch fehlende Namenliste Walramus abbas — Iohannes Hamburg — minister folgt erst im Nachtrag (S. 253). + c*) loqueo. + d’) fehlt. + e*) admittendum.+ f) sine. + g5) initam concordiam.+ h5) visi. + i") die hier noch fehlende Ex- kommunikation, Suspension und Interdikt aussprechende Sentenz ist im Nach- trag (S. 252) hinzugefügt.+ 15) die dem ipseque — intromittat ent- sprechende Stelle in A schon nach termino assignamus. + m°) der Sinn er- fordert nec impediat wie in A. † m'*) priv. — libert. et auch in A. + n°)
1336 Juli—Anfang Oktober 253 . . abbatem, .. prepositum, . priorem, .. decanum, scolasticum, custodes, .. cantorem, plebanos, perpetuos vicarios ac vicarios: Walramus 14) abbas, Hermannus pri- * monasterii montis sancti Petri Erfor- or et Heinr(icus) de Hallis cantor f densis ordinis sancti Benedicti; Guntherus prepositus * monasterii sancti Augustini per prepositum Hermannus de soliti gubernari ordinis eiusdem sancti; Bibera pro decano † se gerens, Ernestus de Mulhusen † custos, Iohannes de Aquis, Hermannus de Alch, Wolframus de Frankenvord, Ludewicus de Meckebach, Sif fridus de Hallis, Hermannus de Gutenshusen * sancte Marie et Heinr(icus) de Siebeleib in pro canonico † se gerens ; Me ch tfridus decanus, Albertus de Visperg"*) pro scolastico se gerens, Heinr(icus) custos, magister Burkardus de Mulhus in, Iohannes de Iene, Iohannes de Treveri, Iohannes de Munre, Theodericus de Gotha †, Theodericus dictus MOrschalcP et Theodericus de Gotha senior sancti Severi † canonici Erford(ensium) ecclesiarum; Iohannes sancti Egidii, Meinhardus sancti Michahel(is) ec clesiarum plebani, Guntherus sancti Benedicti, Guntherus sancti Viti Iohannes de Iecheburg, Heinr(icus) de ecclesiarum † perpetui vicarii; Kirspeleib in, Guntherus Gutwirt"), Heinr(icus) de Vanre, Conradus et Hein- r(icus) fratres dicti de Thanheim, Conradus dictus Kolven"), Theodericus Sohse° ), Conradus de Mulhusen, Hermannus de Taberstete * sancte Marie et lohannes de Kamburg in ipsa † ecclesia minister ; Heinricus de Weberstete, Fredericus de Udestete, Albertus GOmechelich, Iohannes dictus Zyse, Gotteboldus et Heindinricus dicti dea) Summerde“), Guntherus dictus de Melbach, Reynboto de Ingerisleibin, Meinfridus de Eschenewege et Heinricus dictus Decani capellanus † sancti Severi, vicarii ecclesiarum predictarum; Iohannes de Butstete sancti Bartholomei et Albertus de Sangirhusen sancti Andree vicarii ecclesiarum *. 630 I) Ueberschr.: 1. (oben rechts) Processus Benedicti pro H(enrico) Mog(untino), 2. (über dem Text) Hic fuit in consistorio suspensus nec unquam publicatus (vgl. Sauerland II nr. 2272), tamen fuit bullatus.+ II) die Ueberschrift bei Riezler ist nur ein Rückvermerk. + a) so auch A. + b) perbitate. + c) moneretit. + d) fehlt. + e) prefing. + f) int. auch A. + g) alos. + h) contumaciter — in ipsa ecclesia serviens (S. 246) ist durch ein Verschen der Vorlage, in der vielleicht 2 Blätter verwechselt bzw. ver- heftet waren, hinter prefato processui — firmiter observari (N. y) geraten; übereinstimmende Verweisungszeichen machen darauf aufmerksam. + h*) Ansinburg A. + i) aus Melpag korr. + k) zu Betman (e zu a 2) korr. † 1) Heilmannos. + m) Hermanus. + n) aus Rotlingen korr. + o) zu Flanstad korr. + p) danach Lücke für den ausgefallenen Namen. + q) Maricii. + r) aus Maricii korr. + s) aus Ingebrandus korr. + t) p auf Rasur wohl aus g korr. † u) davor Sti(y2)rstein getilgt. + v) aus Roschenberg korr.+ w) Henr. — ecclesiarum plebani schon vor Iacobus de Scyrsteyn A. X) Heinerami K; Heymarami A. + y) hier folgt irrtümlich contumaciter — serviens; vgl. N. h. + z) ac (aus et korr.) — ecclesiasticos in freigelassener Lücke nachgetr., mit spitzerer Feder, die sehr bald mit et per certos wieder fortfährt; der Schreiber hat also nach serviens die Verwirrung seiner Vor- lage bemerkt und gestockt, um erst fortzufahren, nachdem er sich von der richtigen Ordnung überzeugt hatte.+ a1) per. + b5) die hier noch fehlende Namenliste Walramus abbas — Iohannes Hamburg — minister folgt erst im Nachtrag (S. 253). + c*) loqueo. + d’) fehlt. + e*) admittendum.+ f) sine. + g5) initam concordiam.+ h5) visi. + i") die hier noch fehlende Ex- kommunikation, Suspension und Interdikt aussprechende Sentenz ist im Nach- trag (S. 252) hinzugefügt.+ 15) die dem ipseque — intromittat ent- sprechende Stelle in A schon nach termino assignamus. + m°) der Sinn er- fordert nec impediat wie in A. † m'*) priv. — libert. et auch in A. + n°)
Strana 254
Nr. 415 254 castorum. + o1) Ursperg Vorlage. + p°) aus Morschan oder Morschait korr.; Marschalk Vorlage. + q4 Guntwirt. + r") davor Geholfen getilgt; Kolfey Vorlage. + s') Sahse Vorlage. + t) Suiverde A. + u1) aus Buttestete korr. 1) vgl. Sauerland IInr. 1555. 00 2) ebenda nr. 1088 = Sauerland IInr. 1555 (Vorlage für das Vorhergehende. 00 3) Sauerland II nr. 1558 (wie dies Regest zeigt, Vor- lage für das Folgende). 00 4) ebenda nr. 1579. co 5) Regesta Boica VI 284 (vgl. Müller I 282 N. 2). co 6) unbekannt. 0o 7) unbekannt, wahrscheinlich Vorlage für das Namenverzeichnis dieses Abschnitts. 00 8) vgl. zum Folgenden Kisky Reg. IV nr. 1849, 1850, 1855, 1860, 1877; nicht alle der hier angeführten Pro- sesse sind bisher bekannt geworden. co 9) vgl. Nrr. 242—244. co 10) unbekannt. 00 11) Würdtwein Nova subsidia V nr. 33 enthält keine von diesen Bestimmungen, nr. 34 die letztgenannte. co 12) Urkunde unbekannt. co 13) wohl Zitat. 00 14) Vor- lage für das Folgende Beyer II nr. 78. 1336 Oktober 25. Vertreter der thüringischen Geistlichkeit bitten Papst Benedikt XII., seinen Prozess gegen dieselben unverziglich ins Werk zu setzen und den Dekan Heinrich von Bibra zum erzbischöflichen Vikar und Bischof von Gabela zu bestellen. Orig., mit 12 von ursprünglich 17 anhängenden Siegelnl), und dem Signet (Rechteck, durch 2 gekreuzte, in 4 Kreuze auslaufende Gerade in 4 kleinere Rechtecke zerlegt, mit der Legende Christus regnat, Christus vincit, Christus imperat), in München, Mainz Domkapitel fasc. 85 (nach Abschrift aus dem Archiv); wohl eine zweite, von vorneherein für Erzbischof Heinrich bestimmte Ausfertigung des an den Papst gerichteten Briefes (vgl. am Ende die auf dieses Exemplar nicht passende Erwähnung von 3 Rasuren). — Siche Müller II 53. 415. Santissimoa) in Christo patri ac domino domino Benedicto pape XII° sacrosancte Romane ac universalis ecclesie summo pontifici diversarum ecclesiarum .. archidiaconi et eorum officiales, ..abbates, .. prepositi et conventus monachorum et canonicorum regularium, ..prepositi, ..abbatisse, .. priorisse et conventus multorum monasteriorum sanctimonialium diversorum ordinum, .. decani, capitula et collegia canonicorum secularium, archiprespiteri, ..plebani, .. capellarum et altarium rectores totusque clerus in numero copiosus residens in diversis dominiis et comiciis illustris principis Thuringorum lantgravii et spectabilium virorum omnium ..comitum eiusdem terre Thuringie late et longe beatitudini vestre sedique apostolice et ipsius creature domino Heinrico archiepiscopo Magunt(ino) obediens cum cordium suspiriis doloro- sissimis, oculorum fletibus amarissimis et humane nature intollera bilibus genuum, cordis et corporis flexiones humilians ad devota pedum oscula beatorum. I. Ad vestram sedisque apostolice predicte inmensam clemenciam, que mestos et tribulatos, maxime religiosos et clericos, misericorditer consolari conswevit mentibus et animis medullitus ingemiscentes querulosis vocibus, nescientes aliud refugium duximus lamentabiliter referendum, quod proinde, quod ad mandatum santissimia) patris et domini quondam domini Iohannis pape vicesimi secundi predecessoris vestri recolende memorie reverendum in Christo patrem dominum Heinricum archiepiscopum Magunt(inum) predictum in archiepiscopum recepi- mus et sibi tamquam nostro dyoecesano et animarum nostrarum vero pastori secundum formam et tenorem processuum sedis apostolice prefate 1) obedivimus, infinitas et crudelissimas tribu- lationes et angustias omnibus oppressionibus Iudeis a Pharaone
Nr. 415 254 castorum. + o1) Ursperg Vorlage. + p°) aus Morschan oder Morschait korr.; Marschalk Vorlage. + q4 Guntwirt. + r") davor Geholfen getilgt; Kolfey Vorlage. + s') Sahse Vorlage. + t) Suiverde A. + u1) aus Buttestete korr. 1) vgl. Sauerland IInr. 1555. 00 2) ebenda nr. 1088 = Sauerland IInr. 1555 (Vorlage für das Vorhergehende. 00 3) Sauerland II nr. 1558 (wie dies Regest zeigt, Vor- lage für das Folgende). 00 4) ebenda nr. 1579. co 5) Regesta Boica VI 284 (vgl. Müller I 282 N. 2). co 6) unbekannt. 0o 7) unbekannt, wahrscheinlich Vorlage für das Namenverzeichnis dieses Abschnitts. 00 8) vgl. zum Folgenden Kisky Reg. IV nr. 1849, 1850, 1855, 1860, 1877; nicht alle der hier angeführten Pro- sesse sind bisher bekannt geworden. co 9) vgl. Nrr. 242—244. co 10) unbekannt. 00 11) Würdtwein Nova subsidia V nr. 33 enthält keine von diesen Bestimmungen, nr. 34 die letztgenannte. co 12) Urkunde unbekannt. co 13) wohl Zitat. 00 14) Vor- lage für das Folgende Beyer II nr. 78. 1336 Oktober 25. Vertreter der thüringischen Geistlichkeit bitten Papst Benedikt XII., seinen Prozess gegen dieselben unverziglich ins Werk zu setzen und den Dekan Heinrich von Bibra zum erzbischöflichen Vikar und Bischof von Gabela zu bestellen. Orig., mit 12 von ursprünglich 17 anhängenden Siegelnl), und dem Signet (Rechteck, durch 2 gekreuzte, in 4 Kreuze auslaufende Gerade in 4 kleinere Rechtecke zerlegt, mit der Legende Christus regnat, Christus vincit, Christus imperat), in München, Mainz Domkapitel fasc. 85 (nach Abschrift aus dem Archiv); wohl eine zweite, von vorneherein für Erzbischof Heinrich bestimmte Ausfertigung des an den Papst gerichteten Briefes (vgl. am Ende die auf dieses Exemplar nicht passende Erwähnung von 3 Rasuren). — Siche Müller II 53. 415. Santissimoa) in Christo patri ac domino domino Benedicto pape XII° sacrosancte Romane ac universalis ecclesie summo pontifici diversarum ecclesiarum .. archidiaconi et eorum officiales, ..abbates, .. prepositi et conventus monachorum et canonicorum regularium, ..prepositi, ..abbatisse, .. priorisse et conventus multorum monasteriorum sanctimonialium diversorum ordinum, .. decani, capitula et collegia canonicorum secularium, archiprespiteri, ..plebani, .. capellarum et altarium rectores totusque clerus in numero copiosus residens in diversis dominiis et comiciis illustris principis Thuringorum lantgravii et spectabilium virorum omnium ..comitum eiusdem terre Thuringie late et longe beatitudini vestre sedique apostolice et ipsius creature domino Heinrico archiepiscopo Magunt(ino) obediens cum cordium suspiriis doloro- sissimis, oculorum fletibus amarissimis et humane nature intollera bilibus genuum, cordis et corporis flexiones humilians ad devota pedum oscula beatorum. I. Ad vestram sedisque apostolice predicte inmensam clemenciam, que mestos et tribulatos, maxime religiosos et clericos, misericorditer consolari conswevit mentibus et animis medullitus ingemiscentes querulosis vocibus, nescientes aliud refugium duximus lamentabiliter referendum, quod proinde, quod ad mandatum santissimia) patris et domini quondam domini Iohannis pape vicesimi secundi predecessoris vestri recolende memorie reverendum in Christo patrem dominum Heinricum archiepiscopum Magunt(inum) predictum in archiepiscopum recepi- mus et sibi tamquam nostro dyoecesano et animarum nostrarum vero pastori secundum formam et tenorem processuum sedis apostolice prefate 1) obedivimus, infinitas et crudelissimas tribu- lationes et angustias omnibus oppressionibus Iudeis a Pharaone
Strana 255
1336 Oktober 25 255 illatis horribiliores et crudeliores ab .. archiepiscopo Treverensi et capitulo Magunt(ino), Hermanno de Bybera se decanum ecclesie sancte Marie Erforden(sis) ac officiatum predictorum .. archiepi- scopi Treverensis et capituli Magunt(ini) asserente ac aliis eorumdem officiatis per septennium gravissime sustinuimus et intollerabiliter 2. Nam infiniti ex nobis prelaturis, prebendis, patimur omni die. parrohialibusa) ecclesiis, capellis, vicariis et beneficiis pingwibus ac curiis, habitacionibus et possessionibus solempnibus ausu nephan- dissimo per predictos .. archiepiscopum, capitulum et eorum officiatos temeritate propria spoliati existunt et sic plures rebus et redditibus totaliter denudati et in exilium religati variis defecti- bus tot et tantis tribulacionibus consumpti morte miserabiliter perierunt pluresque adhuc viventes nimia paupertate gravati in obprobrium ordinis clericalis mendicare misere compelluntur. 3. Sed cum per huiusmodi iniquas et detestabiles beneficiorum exspoliaciones et rerum depredaciones ab obediencia sedis aposto- lice dictique domini Magunt(ini) .. nos non possent divertere, ipsi more Neronis et aliorum tortorum Christi martirum imitatores furibundi penas penis cumulantes super dolorem vulnerum no- strorum addiderunt, nescimus quo ducti spiritu, cooperante et perswa- dente ipsis dyabolo multos ex nobis prelatos, sacerdotes et cleri- cos religiosos et seculares temere captivarunt et, ut maioribus scandalis et contumeliis gravaremur, sperantes, ut per talium horribilium contumeliarum illaciones ab obedientia nos possent evellere, sic captivatos per campos, villas et opida aliquociens in equis pedibus et manibus duriter colligatis, aliquociens penes equos capitibus eorum denudatis, ut tonsura clericalis et corona a wolgo cerneretur, fune ligatos tamquam fures et latrones deduxerunt et in turribus et carceribus tenebrosis et teterrimis, catenis et instru- mentis ferreis vinctos, vestibus spoliatos crudeliter locaverunt et, quod non solum a personis spiritualibus verum eciam ab omni populo Cristiano dolorosissime est plangendum, manus sacer- dotum, quibus eadem die corpus et sangwinem domini nostri Iesu Christi tractaverant, truncis et cyppis omni suffocata misericordia adeo crudeliter ferramentis connexerunt, ut sangwis de ungwibus 4. Sic quosdam metu penarum ipsorum habundanter emanaret. ad abiurandum sedis apostolice obedienciam, quosdam vero exaccionodandoa) ad solvendas pecunias compulerunt. Postremum vero cum ipsorum abhominabilis et furibunda persecucio rabidaque et, supersticiosa temeritas cooperante nobis sola sancti spiritus gracia non naturali potencia, que tam horribiles penas per tanti temporis spacium nequaquam sufferre posset, nos ad resiliendum ab obediencia sedis apostolice dictique domini nostri Magunt(ini) compellere non valerent, idem .. archiepiscopus Treverensis minus parcensa) sedi apostolice, fremens, frendens ac crudeliter seviens terras dominorum et .. comitum terre Thuringie pro eo, quod nos ad assistendum ipsorum protervitati et dampnande rebellioni per violenciam compellere recusabant, congregata copiosa multitudine virorum armatorum in propria persona hostiliter invasit et multas villas cum ecclesiis et cimiteriis ignis incendio totaliter devastavit,
1336 Oktober 25 255 illatis horribiliores et crudeliores ab .. archiepiscopo Treverensi et capitulo Magunt(ino), Hermanno de Bybera se decanum ecclesie sancte Marie Erforden(sis) ac officiatum predictorum .. archiepi- scopi Treverensis et capituli Magunt(ini) asserente ac aliis eorumdem officiatis per septennium gravissime sustinuimus et intollerabiliter 2. Nam infiniti ex nobis prelaturis, prebendis, patimur omni die. parrohialibusa) ecclesiis, capellis, vicariis et beneficiis pingwibus ac curiis, habitacionibus et possessionibus solempnibus ausu nephan- dissimo per predictos .. archiepiscopum, capitulum et eorum officiatos temeritate propria spoliati existunt et sic plures rebus et redditibus totaliter denudati et in exilium religati variis defecti- bus tot et tantis tribulacionibus consumpti morte miserabiliter perierunt pluresque adhuc viventes nimia paupertate gravati in obprobrium ordinis clericalis mendicare misere compelluntur. 3. Sed cum per huiusmodi iniquas et detestabiles beneficiorum exspoliaciones et rerum depredaciones ab obediencia sedis aposto- lice dictique domini Magunt(ini) .. nos non possent divertere, ipsi more Neronis et aliorum tortorum Christi martirum imitatores furibundi penas penis cumulantes super dolorem vulnerum no- strorum addiderunt, nescimus quo ducti spiritu, cooperante et perswa- dente ipsis dyabolo multos ex nobis prelatos, sacerdotes et cleri- cos religiosos et seculares temere captivarunt et, ut maioribus scandalis et contumeliis gravaremur, sperantes, ut per talium horribilium contumeliarum illaciones ab obedientia nos possent evellere, sic captivatos per campos, villas et opida aliquociens in equis pedibus et manibus duriter colligatis, aliquociens penes equos capitibus eorum denudatis, ut tonsura clericalis et corona a wolgo cerneretur, fune ligatos tamquam fures et latrones deduxerunt et in turribus et carceribus tenebrosis et teterrimis, catenis et instru- mentis ferreis vinctos, vestibus spoliatos crudeliter locaverunt et, quod non solum a personis spiritualibus verum eciam ab omni populo Cristiano dolorosissime est plangendum, manus sacer- dotum, quibus eadem die corpus et sangwinem domini nostri Iesu Christi tractaverant, truncis et cyppis omni suffocata misericordia adeo crudeliter ferramentis connexerunt, ut sangwis de ungwibus 4. Sic quosdam metu penarum ipsorum habundanter emanaret. ad abiurandum sedis apostolice obedienciam, quosdam vero exaccionodandoa) ad solvendas pecunias compulerunt. Postremum vero cum ipsorum abhominabilis et furibunda persecucio rabidaque et, supersticiosa temeritas cooperante nobis sola sancti spiritus gracia non naturali potencia, que tam horribiles penas per tanti temporis spacium nequaquam sufferre posset, nos ad resiliendum ab obediencia sedis apostolice dictique domini nostri Magunt(ini) compellere non valerent, idem .. archiepiscopus Treverensis minus parcensa) sedi apostolice, fremens, frendens ac crudeliter seviens terras dominorum et .. comitum terre Thuringie pro eo, quod nos ad assistendum ipsorum protervitati et dampnande rebellioni per violenciam compellere recusabant, congregata copiosa multitudine virorum armatorum in propria persona hostiliter invasit et multas villas cum ecclesiis et cimiteriis ignis incendio totaliter devastavit,
Strana 256
256 Nr. 416 per quod incendium multi homines in ecclesiis, domibus et aliis eorum habitatcionibusa) suffocati, multi vero per ipsum exercitum 5. Igitur, pater sanc- gladio occisi morte miserabili perierunt. tissime, .. nos pupilli et orphani et ultra septennium omni adiutorio et consolacione privati, carcerati, trucidati, igne lesi, ferro cesi et usque ad extremum virium corporis et spiritus fatigati ad vestre beatissime sanctitatis misericordiam, que nunquam ad se devote refugentes desolatos reliquit, tamquam ad ultimum et singulare refugium omnino deficientes cum maxima spe et omnimoda repor tande consolacionis confidencia recurrimus et ad aures vestre clementissime benignitatis altisonis et lacrimabilibus vocibus pul- sando cum omni reverentia et humilitate devotissime supplicamus, quantenusa) tam horrendas, tam feroces et humane nature inpossi- biles tribulaciones et angustias nostras, quas pro vestra sedisque apostolice obediencia sustinuimus, apertis oculis clementissime benignissimeque vestre misericordie propter viscera misericordie illius, cuius vices in terris geritis, intueri dignemini et nobis de celeri consolatione et oportuno remedio sine mora, cum potencie predictorum diucius non valeamus resistere, succurratis processus rigidos, penales et rigorosos contra prefatos .. archiepiscopum et capitulum filiorum obediencie crudelissimos persecutores et alios rebelles quoslibet per vestram piam clemenciam, prout intelleximus, nuper concessos et indultos2), ne inpuniti transeant et de ipsorum malicia glorientur, quod absque dubio, ut timendum esset, plures ad obediendum tardos redderet, mandare dignemini cunctis ulterioribus amputatis dilacionibus sublatisque impedimentis quibus 6. Eya, pater misericordiarum et libet graciosius expediri. tocius consolacionis, cito cito et absque ulla protractione prescriptis miseriis et tribulacionibus nostris infinitis dignemini subvenire, ut proinde quemadmodum tamen tenemur, deum patrem omnipotentem devotis oracionibus gauvisia) de pii patris graciosa consolatione merito rogare debeamus, ut beatissimam personam vestram ad regendam ecclesiam suam sanctam conservet feliciter per tempora 7. Preteriaa) una cum dicto domino nostro .. archi- longiora. episcopo Magunt(ino) vestre beatitudini supplicamus, quatenus venerabilem virum dominum Heinricum decanum ecclesie Bybera- censis eiusdem dyocesis moribus et sciencia decoratum in redditibus habundantem in vicarium ad pontificale officium exercendum vice et nomine dicti domini nostri Magunt(ini) deputare dignemini sibi de titulo Gabulen(sis) ecclesie carentis clero et populo vacante per obitum quondam fratris Dyzmari, qui huiusmodi vicariatum in pontificalibus tenuit, misericorditer providendo ipsiusque conse- crationem ad partes dignemini committere graciose, cum de tali episcopo seu vicario nequeamus carere, sicut in literisa) dicti domini ..archiepiscopi Magunt(ini) vestre sanctitati directis3) lucidius est expressum et sicut antiquitus in nostra Magunt(ina) dyocesi tales vicarii de conswetudine apud singulos archiepiscopos Magunt(inos) morari consweverunt. Datum anno domini M'CCC XXXVI° VIII° kalendas no- vembris.
256 Nr. 416 per quod incendium multi homines in ecclesiis, domibus et aliis eorum habitatcionibusa) suffocati, multi vero per ipsum exercitum 5. Igitur, pater sanc- gladio occisi morte miserabili perierunt. tissime, .. nos pupilli et orphani et ultra septennium omni adiutorio et consolacione privati, carcerati, trucidati, igne lesi, ferro cesi et usque ad extremum virium corporis et spiritus fatigati ad vestre beatissime sanctitatis misericordiam, que nunquam ad se devote refugentes desolatos reliquit, tamquam ad ultimum et singulare refugium omnino deficientes cum maxima spe et omnimoda repor tande consolacionis confidencia recurrimus et ad aures vestre clementissime benignitatis altisonis et lacrimabilibus vocibus pul- sando cum omni reverentia et humilitate devotissime supplicamus, quantenusa) tam horrendas, tam feroces et humane nature inpossi- biles tribulaciones et angustias nostras, quas pro vestra sedisque apostolice obediencia sustinuimus, apertis oculis clementissime benignissimeque vestre misericordie propter viscera misericordie illius, cuius vices in terris geritis, intueri dignemini et nobis de celeri consolatione et oportuno remedio sine mora, cum potencie predictorum diucius non valeamus resistere, succurratis processus rigidos, penales et rigorosos contra prefatos .. archiepiscopum et capitulum filiorum obediencie crudelissimos persecutores et alios rebelles quoslibet per vestram piam clemenciam, prout intelleximus, nuper concessos et indultos2), ne inpuniti transeant et de ipsorum malicia glorientur, quod absque dubio, ut timendum esset, plures ad obediendum tardos redderet, mandare dignemini cunctis ulterioribus amputatis dilacionibus sublatisque impedimentis quibus 6. Eya, pater misericordiarum et libet graciosius expediri. tocius consolacionis, cito cito et absque ulla protractione prescriptis miseriis et tribulacionibus nostris infinitis dignemini subvenire, ut proinde quemadmodum tamen tenemur, deum patrem omnipotentem devotis oracionibus gauvisia) de pii patris graciosa consolatione merito rogare debeamus, ut beatissimam personam vestram ad regendam ecclesiam suam sanctam conservet feliciter per tempora 7. Preteriaa) una cum dicto domino nostro .. archi- longiora. episcopo Magunt(ino) vestre beatitudini supplicamus, quatenus venerabilem virum dominum Heinricum decanum ecclesie Bybera- censis eiusdem dyocesis moribus et sciencia decoratum in redditibus habundantem in vicarium ad pontificale officium exercendum vice et nomine dicti domini nostri Magunt(ini) deputare dignemini sibi de titulo Gabulen(sis) ecclesie carentis clero et populo vacante per obitum quondam fratris Dyzmari, qui huiusmodi vicariatum in pontificalibus tenuit, misericorditer providendo ipsiusque conse- crationem ad partes dignemini committere graciose, cum de tali episcopo seu vicario nequeamus carere, sicut in literisa) dicti domini ..archiepiscopi Magunt(ini) vestre sanctitati directis3) lucidius est expressum et sicut antiquitus in nostra Magunt(ina) dyocesi tales vicarii de conswetudine apud singulos archiepiscopos Magunt(inos) morari consweverunt. Datum anno domini M'CCC XXXVI° VIII° kalendas no- vembris.
Strana 257
1336 Oktober 28/29 257 Et quia ego Iacobus natus Bertholdi de Clavi clericus publi- cus imperiali auctoritate notarius, dum per .. officiales prepositu- rarum sancte Marie et sancti Severi Erforden(sis) ecclesiarum Magunt(ine) dyocesis sigillaveruntb), interfui, verum eciam ex certa sciencia omnia sigilla presentibus appensa noscam et sciam vera et certa sigilla fore tam .. officialium tam prepositorum et conuentuum sanctimonialium diversorum ordinum et .. abbatum, archiprespiteroruma) et prelatorum, qui nomine totius cleri terre Thuringie Magunt(ine) dyocesis sanctissimo domino nostro domino Benedicto pape XII° hec intimaverunt, ipsamque literam ad peti- cionem prepositorum conscripsi meoque signo solito et consweto signavi rogatus. Rasuras vero in prima linea ascendendo ver- borum videlicet publicus imperiali auctoritate notarius' et diccionis Erfordensis' ac diccionis sigillaverunt'b) in eadem linea approbo hic in fine. I) Ueber den Siegeln stehen auf der Plica von links nach rechts die Namen der Siegler: I. Sigillum officialis prepositure [Dor]lanensisc); 2. Sigillum 4) abbacia a) Celle sancti Benedicti ordinis; 3. Sigillum conventus sanctimonialium [...Jmene [...]e); 4. Sigillum prepositi 4) et conventus sanctimonialium in Berka ordinis Cisterciensis; 5. Sigillum archipresbiteri in Oberwimar4); 6. Sigillum prepositi canonicorum regularium in Heytersburg sancti Augustini; 7. Sigilla prepositi et conventus sanctimonialium in Oberwimar ordinis Cistercien(sis); 8. Sigillum plebani in Appoldeaf); 9. Sigillum plebani in Meldingen; 10. Sigil- lum officialis prepositurarum sancte Marie et sancti Severi Erfordens(is); 11. Sigillum prepositi et conventus sanctimonialium in Iena ordinis Cister- ciensis; 12. Sigillum decanatus [Bibracensisg) ecclesie]; 13. Sigillum prepositi et conventus sanctimonialium Cappeldorf f); 14. Sigilla prepositi et conventus 4) sanctimonialium [.............. ....] ordinis sancti Benedicti. † a) Orig. + b) verunt undeutlich. + c) in der Siegellegende: [JORLANENSIS. + e) in der Siegellegende lesbar: PVLMENE. + f) sehr beschädigt. † g) Siegel- + h) in der Legende des legende: S. DECANI BIBRACENSIS ECCLESIE. Propsteisiegels lesbar: WERNEN. 1) vgl. Sauerland II nr. 1557 f., 1565. co 2) Nr. 414. c0 3) unbekannt. c0 4) ab- gefallen. 1336 Oktober 28/29. 416. Der Kaplan Dytmar schreibt dem Rudolf Losse nach Avignon über dessen und andere Angelegenheiten. D 212 (Orig. auf Papier, ohne Adresse, gefaltet und verschlossen gewesen, doch ohne Siegelspur) = Müller II 356 nr. 4 Bruchstück (Kap. 7, 8, 12). 1. Sicut nuper, sicut credo, .. Consang(winee) karissime ! per fratrem Th(eodericum) de Hemmenrod(e) vobis scripsi, recepi proxime a quodam Gallico clerico libellos, quos per eum michi transmisistis 1), et plures litteras vestras scriptas super negocio Erforden(si) ad amicos vestros 2), quas per .. decanum Erford(ensem) et dominum Alb(ertum) eius notarium ipsis misi. 2. Qui fuerunt Treveris cum domino de Wangeheim et promiserunt michi, quod velint vestrum negocium cum diligencia promovere, consulentes michi, quod per novas litteras domini nostri desuper &capitulum) confectas 2) capitulum Erforden(se) et aliquas singulares personas denuo excitarem. 3. Ita missus est ad me quidam certus nuncius de Salcza per quosdam amicos meos, quem apud me in domo et expensis meis propter hoc retinui per tres dies et amplius et tenebo amplius eum? tamdiu, donec ipse fuerit per me de singulis, que vobis necessaria fuerint, in facto huiusmodi expeditus. Nova Alamanniae 17
1336 Oktober 28/29 257 Et quia ego Iacobus natus Bertholdi de Clavi clericus publi- cus imperiali auctoritate notarius, dum per .. officiales prepositu- rarum sancte Marie et sancti Severi Erforden(sis) ecclesiarum Magunt(ine) dyocesis sigillaveruntb), interfui, verum eciam ex certa sciencia omnia sigilla presentibus appensa noscam et sciam vera et certa sigilla fore tam .. officialium tam prepositorum et conuentuum sanctimonialium diversorum ordinum et .. abbatum, archiprespiteroruma) et prelatorum, qui nomine totius cleri terre Thuringie Magunt(ine) dyocesis sanctissimo domino nostro domino Benedicto pape XII° hec intimaverunt, ipsamque literam ad peti- cionem prepositorum conscripsi meoque signo solito et consweto signavi rogatus. Rasuras vero in prima linea ascendendo ver- borum videlicet publicus imperiali auctoritate notarius' et diccionis Erfordensis' ac diccionis sigillaverunt'b) in eadem linea approbo hic in fine. I) Ueber den Siegeln stehen auf der Plica von links nach rechts die Namen der Siegler: I. Sigillum officialis prepositure [Dor]lanensisc); 2. Sigillum 4) abbacia a) Celle sancti Benedicti ordinis; 3. Sigillum conventus sanctimonialium [...Jmene [...]e); 4. Sigillum prepositi 4) et conventus sanctimonialium in Berka ordinis Cisterciensis; 5. Sigillum archipresbiteri in Oberwimar4); 6. Sigillum prepositi canonicorum regularium in Heytersburg sancti Augustini; 7. Sigilla prepositi et conventus sanctimonialium in Oberwimar ordinis Cistercien(sis); 8. Sigillum plebani in Appoldeaf); 9. Sigillum plebani in Meldingen; 10. Sigil- lum officialis prepositurarum sancte Marie et sancti Severi Erfordens(is); 11. Sigillum prepositi et conventus sanctimonialium in Iena ordinis Cister- ciensis; 12. Sigillum decanatus [Bibracensisg) ecclesie]; 13. Sigillum prepositi et conventus sanctimonialium Cappeldorf f); 14. Sigilla prepositi et conventus 4) sanctimonialium [.............. ....] ordinis sancti Benedicti. † a) Orig. + b) verunt undeutlich. + c) in der Siegellegende: [JORLANENSIS. + e) in der Siegellegende lesbar: PVLMENE. + f) sehr beschädigt. † g) Siegel- + h) in der Legende des legende: S. DECANI BIBRACENSIS ECCLESIE. Propsteisiegels lesbar: WERNEN. 1) vgl. Sauerland II nr. 1557 f., 1565. co 2) Nr. 414. c0 3) unbekannt. c0 4) ab- gefallen. 1336 Oktober 28/29. 416. Der Kaplan Dytmar schreibt dem Rudolf Losse nach Avignon über dessen und andere Angelegenheiten. D 212 (Orig. auf Papier, ohne Adresse, gefaltet und verschlossen gewesen, doch ohne Siegelspur) = Müller II 356 nr. 4 Bruchstück (Kap. 7, 8, 12). 1. Sicut nuper, sicut credo, .. Consang(winee) karissime ! per fratrem Th(eodericum) de Hemmenrod(e) vobis scripsi, recepi proxime a quodam Gallico clerico libellos, quos per eum michi transmisistis 1), et plures litteras vestras scriptas super negocio Erforden(si) ad amicos vestros 2), quas per .. decanum Erford(ensem) et dominum Alb(ertum) eius notarium ipsis misi. 2. Qui fuerunt Treveris cum domino de Wangeheim et promiserunt michi, quod velint vestrum negocium cum diligencia promovere, consulentes michi, quod per novas litteras domini nostri desuper &capitulum) confectas 2) capitulum Erforden(se) et aliquas singulares personas denuo excitarem. 3. Ita missus est ad me quidam certus nuncius de Salcza per quosdam amicos meos, quem apud me in domo et expensis meis propter hoc retinui per tres dies et amplius et tenebo amplius eum? tamdiu, donec ipse fuerit per me de singulis, que vobis necessaria fuerint, in facto huiusmodi expeditus. Nova Alamanniae 17
Strana 258
258 Nr. 417 4. Condixi eciam cum .. decano predicto, quod michi mittentur appellaciones et informaciones circa dictum negocium 2), ut secun- dum hoc plenius informemur. Item scribam Her(manno) fratri vestro, quod ipse pro vobis dictum negocium intercipiat et pro 5. Item recepi vobis fideiubeat, sicut fuerit hoc necesse2). litteras per Valk(enburg) latorem presencium michi missas 2) dans singulas alias litteras michi non debentes ad loca deputata 2) preter litteram .. decani Asch(affenburgensis) 2), de quo adventum sui 6. Item nuncii vel alterius ibidem mittendi nuncii expectabo. hoc sero venit michi vestra littera2) tantuma) satis tarde, quam michi quidam clericus Conflu(entinus) cum littera dispen(sacionis) 3 super defectu natalium Iohannis pauperis clerici de Mog(uncia)3) presentavit, quam litteram domino nostro exhibui ad legendum. 7. Item litteras quasdam videlicet domini Neapol(eonis) card(inalis) ac domino nostro et michi per vos missas 2) cum quitacionis littera domini nostri Verden(sis)2) scriptas, datas et missas in aug(usto) recepi post recessum fratris Theod(erici) predicti de Treveri, quas filius Grellonis de Waldecke monachus Ept(ernacensis), qui egro- tavit in itinere, de curia apportavit. Nec ego vidi adhuc qui- t(acionis) litteram, sed dominus Wern(erus) socius noster dicit eam se habere. Alias litteras recepit dominus noster, qui dedit michi meam et dixit .. card(inalis) predicti litteram se habere. 8. Item dominum meum .. Verden(sem) sollicitetis, ut laboret pro- episcopatu Spiren(si), quia sine dubio obtinebit. Habet enim dominum nostrum, in cuius manibus totum consistit, ut scitis, factum huiusmodi, sibi per maxime inclinatum et dolet, quod non recoluit de ipso domino Verden(si), quando .. decanus Mogunt(inus) eum induxit, ut pro se scribere capitulo Spir(ensi) dignaretur. Tamen vere hoc totum cessabit et ipse dominus ..Verd(ensis), si voluerit, prevalebit. Ad quod ex toto corde et animo aspirarem. 9. Item de negocio Card(onensi) 4) nichil habebitis isto anno, sed oportet, quod de futuro prospiciatur et vestre ibi vinee per vos vel vestro nomine excolantur. Quandoquidem habuero de vestro et .. decano Asch(affenburgensi), hoc vobis fideliter reservabo. 10. De accidenciis cur(ie) non paciar vos in aliquo defraudari, de quibus habeo in presenti XVII flor(enos) parvos, prout alias, si recolitis, vobis scripsi, et tunicam vestram hyemalem meliorem equitabilem eciam habebitis, quando wultis. Quam primum divi- sionem fecerimus, ego vestri iterum memor ero. Dominum Ioh(annem) Iek(elonis) monebo super blado vendito in estate de proventibus in Nailbach, ut domino Alb(er)to de suo debito satis- fiat 5). Libellos michi nuper missos 6) in bancis publicisb) non ponam nec iacere faciam, sed in privata camera super rotam. De feod(is) caśtren(sibus) obtinendis pro fratribus nostris timeo, quod non proficiamus, unde aggredi non audeo tale factum. 1I. Omnes amici nostri bene valent per dei graciam et salutant vos intime fratres mei. Trufatica non scribo vobis pro nunc, quia Or d(omi)n(u)sc) illa scribit. Dominus Wern(erus) de Gulse statim transmittet .. advocatis et notariis suis pecuniam, quam michi promisit apud me infra triduum in Treveri constitutus, ubi
258 Nr. 417 4. Condixi eciam cum .. decano predicto, quod michi mittentur appellaciones et informaciones circa dictum negocium 2), ut secun- dum hoc plenius informemur. Item scribam Her(manno) fratri vestro, quod ipse pro vobis dictum negocium intercipiat et pro 5. Item recepi vobis fideiubeat, sicut fuerit hoc necesse2). litteras per Valk(enburg) latorem presencium michi missas 2) dans singulas alias litteras michi non debentes ad loca deputata 2) preter litteram .. decani Asch(affenburgensis) 2), de quo adventum sui 6. Item nuncii vel alterius ibidem mittendi nuncii expectabo. hoc sero venit michi vestra littera2) tantuma) satis tarde, quam michi quidam clericus Conflu(entinus) cum littera dispen(sacionis) 3 super defectu natalium Iohannis pauperis clerici de Mog(uncia)3) presentavit, quam litteram domino nostro exhibui ad legendum. 7. Item litteras quasdam videlicet domini Neapol(eonis) card(inalis) ac domino nostro et michi per vos missas 2) cum quitacionis littera domini nostri Verden(sis)2) scriptas, datas et missas in aug(usto) recepi post recessum fratris Theod(erici) predicti de Treveri, quas filius Grellonis de Waldecke monachus Ept(ernacensis), qui egro- tavit in itinere, de curia apportavit. Nec ego vidi adhuc qui- t(acionis) litteram, sed dominus Wern(erus) socius noster dicit eam se habere. Alias litteras recepit dominus noster, qui dedit michi meam et dixit .. card(inalis) predicti litteram se habere. 8. Item dominum meum .. Verden(sem) sollicitetis, ut laboret pro- episcopatu Spiren(si), quia sine dubio obtinebit. Habet enim dominum nostrum, in cuius manibus totum consistit, ut scitis, factum huiusmodi, sibi per maxime inclinatum et dolet, quod non recoluit de ipso domino Verden(si), quando .. decanus Mogunt(inus) eum induxit, ut pro se scribere capitulo Spir(ensi) dignaretur. Tamen vere hoc totum cessabit et ipse dominus ..Verd(ensis), si voluerit, prevalebit. Ad quod ex toto corde et animo aspirarem. 9. Item de negocio Card(onensi) 4) nichil habebitis isto anno, sed oportet, quod de futuro prospiciatur et vestre ibi vinee per vos vel vestro nomine excolantur. Quandoquidem habuero de vestro et .. decano Asch(affenburgensi), hoc vobis fideliter reservabo. 10. De accidenciis cur(ie) non paciar vos in aliquo defraudari, de quibus habeo in presenti XVII flor(enos) parvos, prout alias, si recolitis, vobis scripsi, et tunicam vestram hyemalem meliorem equitabilem eciam habebitis, quando wultis. Quam primum divi- sionem fecerimus, ego vestri iterum memor ero. Dominum Ioh(annem) Iek(elonis) monebo super blado vendito in estate de proventibus in Nailbach, ut domino Alb(er)to de suo debito satis- fiat 5). Libellos michi nuper missos 6) in bancis publicisb) non ponam nec iacere faciam, sed in privata camera super rotam. De feod(is) caśtren(sibus) obtinendis pro fratribus nostris timeo, quod non proficiamus, unde aggredi non audeo tale factum. 1I. Omnes amici nostri bene valent per dei graciam et salutant vos intime fratres mei. Trufatica non scribo vobis pro nunc, quia Or d(omi)n(u)sc) illa scribit. Dominus Wern(erus) de Gulse statim transmittet .. advocatis et notariis suis pecuniam, quam michi promisit apud me infra triduum in Treveri constitutus, ubi
Strana 259
1336 Oktober 28 259 eciam vestram sibi missam litteram7) presentavi. Et satis gavisus fui de hiis, que scripsistis sibi se de vobis multipliciter commen- dando. Unde rogo, ut ipsum excusetis apud dictos advocatos et notarios et quod ipsi procedant in negocio diligenter. 12. Magister Wikerus et omnes socii diligencius vos salutant. Dominus Daniel episcopus dudum fuit absens in diocesi Spiren(si), ubi laborat in negocio domini nostri fideliter, quem ex parte vestraa), cum redierit, salutabo. Valete in dei filio diuturne. Scriptum per me Dyt(marum) in media nocte post Symon(is) et Iude †. I) ohne Ueberschr. † a) t(antu)m. + a*) dt, eigentlich = dicit. + b) aus publicos korr. + c) D; vgl. Nr. 407 c. 16 und Nr. 412 c. 9. 1) unbekannt; vielleicht Nr. 408. 0o 2) unbekannt. 00 3) vgl. Nr. 412 c. 8. c0 4) vgl. Nr. 392. co 5) vgl. Nr. 407. 00 6) vgl. oben c. 1. co 7) vgl. Nr. 424. c0 8) vgl. oben c. 5. 417*. Nürnberg 1336 Oktober 28. Kaiser Ludwig an Papst Benedikt XII. (Prokuratorium mit dis- ziplinarischen Bedingungen). K 566, mit Nr. 418 (K 569) in einem auch die Nachträge Nrr. 21 f. enthaltenden Pergamentheftchen von 3 Doppel- blättern vereinigt. Aus Orig. im Archiv der Engelsburg in Rom: Riezler nr. 1841. — K 566 und K 569 sind nicht aus den erhaltenen Originalen sondern aus einer früheren Fassung, vielleicht den Entwürfen, abgeleitet. K 569 hat nämlich zahlreiche Abweichungen von Riezler nr. 1842 mit der Vorurkunde, dem politischen Prokuratorium vom 5. März 1336 (Bzovius Annales ecclesiastici XIV z. J. 1336 § 2) gemein. Da nun einige dieser (unten gesperrt) Lesarten von K 569 unter den Abweichungen der Ur- kunde K 566 von Riesler nr. 1841 wiederkehren, werden wir für K 566 wohl eine analoge Textbeziehung zu einem verlorenen disziplinarischen Prokuratorium anzunehmen haben, das bereits von K. Rümler Die Akten der Gesandtschaften Ludwigs des Baiern an Benedikt XII. und Klemens VI. (Quellenstudien a. d. histor. Seminar d. Universität Innsbruck II ƒ1910]) 125 ff. aus anderen Gründen angenommen worden ist. — Abweichungen: S. 637 Z. 43 provi- dente clemencia (= Nr. 418); S. 638 Z. 1 ac Roberti st. Rup., Z. 7 et st. ac; Z. 15 Corbario auf Rasur; Z. 18 vel st. seu; Z. 20 ordinaret vor pro; Z. 24 u. 37, S. 639 Z. I nec st. neque; S. 638 Z. 30 confirmabant st. conprobabant, Z. 40 Romanum, Z. 41 et st. eciam, Z. 43 bene facere sed male, Z. 45 simulare, S. 639 Z. 2 neque st. nec; Z. 6 persecucione; Z. 12 Vicecomiti st. de Vice- comitibus ; Z. 14 Vicecomitum predictorum ; Z. 22 Bonagraciam st. Bonamgr., Z. 23 alios st. aliquos; Z. 26 eis st. hiis; Z. 27 fuimus st. sumus; Z. 29 illis st. illorum; Z. 37 theologi st. magistri theologie ; Z. 41 illorum st. eorum; Z. 43 it(em) st. ita; Z. 44 scilicet st. sanctissimi; S. 640 Z. 12 predicto st. prefato; Z. 16 et nomino; Z. 24 appellacionibus, scripsit st. fecit; Z. 25 Gwildonis; Z. 33 de Ganduno st. Giandunum (vgl. Z. 46 de Guanduno st. de Ganduno), illorum st. ipsorum; Z. 39 eos una; Z. 40 gremium st. gratiam, non st. neque; Z. 46 supradictos; S. 641 Z. 2 petebat; Z. 5 quod st. quodque; Z. 14 interdicta; Z. 20 incitaremus; Z. 23 u. S. 642 Z. 23 nomine nostro et pro nobis; S. 641 Z. 26 participavimus; Z. 29 tam st. tum; Z. 33 et male et; Z. 35 nos simulabamus nos; Z. 41 iuramentum prestandum; Z. 42 in Roma; Z. 42 utamur; Z. 43 et singulis st. predictis; Z. 44 quibuscumque; Z. 46 predictas; S. 642 Z. 8 nos st. non; Z. 13 et st. quod; Z. 19 promittendum et offerendum; Z. 32 etiam st. et; Z. 36 seu st. vel; Z. 41 sive st. et; Z. 44 omnibus et singulis predictis; S. 643 Z. 5 ex eo pendencia st. expediencia, maiora vel graviora; Z. 6 demandandi; Z. 8 quodcumque; Z. 32 ratificabimus et roborabimus nostris; Z. 33 tabellionum confectis; Z. 35 supradictam; Z. 38 vel st. aut, et aliqualiter; Z. 40 ipsorum st. eorum; Z. 45 forent; S. 644 Z. 2 suprascripta; Z. 3 dictos; Z. 5 cum st. omni; Z. 15 de Nellenburg magistro (= Nr. 418) et. Es fehlt S. 637 Z. 42 XII; S. 638 Z. 3 publicorum, Z. 4 et vor und et per presentes nostras litteras fecimus et constituimus (in K 569 diese Worte umgekehrt zugesetzt) nach constituimus; Z. 5 melius; Z. 12 potestatem; S. 639 Z. I neque vor ad; Z. 6 positi; Z. 10 alias; Z. 14 17*
1336 Oktober 28 259 eciam vestram sibi missam litteram7) presentavi. Et satis gavisus fui de hiis, que scripsistis sibi se de vobis multipliciter commen- dando. Unde rogo, ut ipsum excusetis apud dictos advocatos et notarios et quod ipsi procedant in negocio diligenter. 12. Magister Wikerus et omnes socii diligencius vos salutant. Dominus Daniel episcopus dudum fuit absens in diocesi Spiren(si), ubi laborat in negocio domini nostri fideliter, quem ex parte vestraa), cum redierit, salutabo. Valete in dei filio diuturne. Scriptum per me Dyt(marum) in media nocte post Symon(is) et Iude †. I) ohne Ueberschr. † a) t(antu)m. + a*) dt, eigentlich = dicit. + b) aus publicos korr. + c) D; vgl. Nr. 407 c. 16 und Nr. 412 c. 9. 1) unbekannt; vielleicht Nr. 408. 0o 2) unbekannt. 00 3) vgl. Nr. 412 c. 8. c0 4) vgl. Nr. 392. co 5) vgl. Nr. 407. 00 6) vgl. oben c. 1. co 7) vgl. Nr. 424. c0 8) vgl. oben c. 5. 417*. Nürnberg 1336 Oktober 28. Kaiser Ludwig an Papst Benedikt XII. (Prokuratorium mit dis- ziplinarischen Bedingungen). K 566, mit Nr. 418 (K 569) in einem auch die Nachträge Nrr. 21 f. enthaltenden Pergamentheftchen von 3 Doppel- blättern vereinigt. Aus Orig. im Archiv der Engelsburg in Rom: Riezler nr. 1841. — K 566 und K 569 sind nicht aus den erhaltenen Originalen sondern aus einer früheren Fassung, vielleicht den Entwürfen, abgeleitet. K 569 hat nämlich zahlreiche Abweichungen von Riezler nr. 1842 mit der Vorurkunde, dem politischen Prokuratorium vom 5. März 1336 (Bzovius Annales ecclesiastici XIV z. J. 1336 § 2) gemein. Da nun einige dieser (unten gesperrt) Lesarten von K 569 unter den Abweichungen der Ur- kunde K 566 von Riesler nr. 1841 wiederkehren, werden wir für K 566 wohl eine analoge Textbeziehung zu einem verlorenen disziplinarischen Prokuratorium anzunehmen haben, das bereits von K. Rümler Die Akten der Gesandtschaften Ludwigs des Baiern an Benedikt XII. und Klemens VI. (Quellenstudien a. d. histor. Seminar d. Universität Innsbruck II ƒ1910]) 125 ff. aus anderen Gründen angenommen worden ist. — Abweichungen: S. 637 Z. 43 provi- dente clemencia (= Nr. 418); S. 638 Z. 1 ac Roberti st. Rup., Z. 7 et st. ac; Z. 15 Corbario auf Rasur; Z. 18 vel st. seu; Z. 20 ordinaret vor pro; Z. 24 u. 37, S. 639 Z. I nec st. neque; S. 638 Z. 30 confirmabant st. conprobabant, Z. 40 Romanum, Z. 41 et st. eciam, Z. 43 bene facere sed male, Z. 45 simulare, S. 639 Z. 2 neque st. nec; Z. 6 persecucione; Z. 12 Vicecomiti st. de Vice- comitibus ; Z. 14 Vicecomitum predictorum ; Z. 22 Bonagraciam st. Bonamgr., Z. 23 alios st. aliquos; Z. 26 eis st. hiis; Z. 27 fuimus st. sumus; Z. 29 illis st. illorum; Z. 37 theologi st. magistri theologie ; Z. 41 illorum st. eorum; Z. 43 it(em) st. ita; Z. 44 scilicet st. sanctissimi; S. 640 Z. 12 predicto st. prefato; Z. 16 et nomino; Z. 24 appellacionibus, scripsit st. fecit; Z. 25 Gwildonis; Z. 33 de Ganduno st. Giandunum (vgl. Z. 46 de Guanduno st. de Ganduno), illorum st. ipsorum; Z. 39 eos una; Z. 40 gremium st. gratiam, non st. neque; Z. 46 supradictos; S. 641 Z. 2 petebat; Z. 5 quod st. quodque; Z. 14 interdicta; Z. 20 incitaremus; Z. 23 u. S. 642 Z. 23 nomine nostro et pro nobis; S. 641 Z. 26 participavimus; Z. 29 tam st. tum; Z. 33 et male et; Z. 35 nos simulabamus nos; Z. 41 iuramentum prestandum; Z. 42 in Roma; Z. 42 utamur; Z. 43 et singulis st. predictis; Z. 44 quibuscumque; Z. 46 predictas; S. 642 Z. 8 nos st. non; Z. 13 et st. quod; Z. 19 promittendum et offerendum; Z. 32 etiam st. et; Z. 36 seu st. vel; Z. 41 sive st. et; Z. 44 omnibus et singulis predictis; S. 643 Z. 5 ex eo pendencia st. expediencia, maiora vel graviora; Z. 6 demandandi; Z. 8 quodcumque; Z. 32 ratificabimus et roborabimus nostris; Z. 33 tabellionum confectis; Z. 35 supradictam; Z. 38 vel st. aut, et aliqualiter; Z. 40 ipsorum st. eorum; Z. 45 forent; S. 644 Z. 2 suprascripta; Z. 3 dictos; Z. 5 cum st. omni; Z. 15 de Nellenburg magistro (= Nr. 418) et. Es fehlt S. 637 Z. 42 XII; S. 638 Z. 3 publicorum, Z. 4 et vor und et per presentes nostras litteras fecimus et constituimus (in K 569 diese Worte umgekehrt zugesetzt) nach constituimus; Z. 5 melius; Z. 12 potestatem; S. 639 Z. I neque vor ad; Z. 6 positi; Z. 10 alias; Z. 14 17*
Strana 260
260 Nr. 418—420 et pro nobis; Z. 15 subditos nostros et, ad tempus; Z. 21 fratrem Franciscum de Marchia; Z. 25 eo; Z. 40 erstes nec; S. 640 Z. 8 vice et; Z. 24 sic; Z. 26 tale; Z. 40 credidimus neque; S. 641 Z. 2 illis; Z. 40 et vor quo; Z. 41 ad ; S. 642 Z. 31 et vor pactionibus ; S. 643 Z. 32 publicis (vgl. S. 638 Z. 3); Z. 43 aliqui vel; S. 644 Z. 4 acta aut etiam; Z. 14 viris; Z. 17 per Alemaniam. Andere Wortstellung S. 637 Z. 47 sinceritate et pro- vincia; S. 638 Z. 26 Iohannes papa; Z. 27 processibus et sentenciis; Z. 31 constitutus fuisset; Z. 43 in pred. nos; S. 639 Z. 25 nos excusandi; Z. 35 Ioh. papa; Z. 42 eccl. determinacioni; S. 640 Z. I nostro iure; Z. 5 appro- babamus nec approbamus; Z. 17 u. Z. 42, S. 642 Z. 34 loh. p.; S. 640 Z. 27 aliquis eam; Z. 23 intrusimus multos; Z. 26 divina officia; Z. 39 mandatum speciale; Z. 44 in propria; S. 642 Z. 18 sanctitas vestra; S. 643 Z. 14 obligacione et ypoteca, bonorum et rerum; Z. 34 sanctitati vestre plac.; Z. 42 procur. nostris; S. 644 Z. 3 nostros procur. Nürnberg 1336 Oktober 28. 418*. Derselbe an denselben (Prokuratorium mit politischen Bedingungen). K 569. Aus Orig. im vatikan. Archiv: Riezler nr. 1842. — Ueber die Fassung vgl. Nr. 418. — Abweichungen, von denen die mit dem politischen Prokuratorium vom 5. Märs 1336 (bei Bzovius XIV z. J. 1336 § 2) stimmenden hier gesperrt sind : S. 644 Z. 44 u. S. 645 Z. 22, S. 6 51 Z. 23 Rob., S. 644 Z. 44 et st. ac; Z. 47 nach constituimus add. et per presentes nostras litteras facimus et constituimus; S. 645 Z. 7 nach placuerit add. et visum fuerit; Z. 8 promittendum st. faciendum; Z. 9 ratificaciones ; Z. II summo pont(ifici) ; Z. 31 Item damus ; Z. 32 quascumque; S. 646 Z. 7 ipsis pro- curatoribus, supra potestatem; Z. 26 in infam.; Z. 33 abolitum st. absolutum; S. 647 Z. 4 aliquid; Z. 9 seu ministros; Z. II alia; Z. 24 quibuscumque; Z. 26 vel alium; Z. 30 quondam dicti domini H.; Z. 34 dictis st. 2. predictis; Z. 35 ut supra vice et nomine nostro et pro nobis ad recipiendum penas st. ut s. ad rec. v. et nom. n. pen. (vice bis zum folgenden easdem auf Rasur in A); Z. 43 et st. ac, destituerimus; Z. 45 incurramus st. intravimus; S. 648 Z. I sit st. sic; Z. II sive st. seu; Z. 14 et st. ac; Z. 24 sibi alibi, recipiemus; Z. 26 dictis; Z. 32 quomodolibet; Z. 43 seu occup. sive ; Z. 44 quascumque ; S. 649 Z. 10 earum; Z. 19 ad perp.; Z. 26 vel st. aut; Z. 32 communitatibus st. comitatibus (verlesen?); Z. 45 incurrant st. intrabunt, S. 650 Z. 14 ipsa eciam omnia; Z. 17 utimur, Z. 18 u. S. 651 Z. 33 predictis; S. 650 Z. 20 faciemus; S. 651 Z. 9 sol- vendum; Z. 42 f. singulorum u. ipsorum st. singularum u. ipsarum (ver- schrieben), S. 652 Z. 2 et singulis, Z. 7 infrascriptis; Z. 10 toto st. eo; Z. 13 vel vor grav. st. et; Z. 16 ipsorum; Z. 17 nostro pred.; Z. 27 eciam st. omnium et, quomodolibet in futurum; S. 653 Z. 2 Romanorum; Z. 17 nostra; Z. 28 Wolfrathusen, Herdenum; Z. 29 Conr.; Z. 32 XXVIII (aus XXVII korr.). Es fehlt S. 645 Z. 6 et sacro collegio dominorum cardinalium; Z. 16 u. 23 dominum; Z. 27 et; S. 646 Z. 8 vel apparent, Z. 21 in vor imp.; S. 647 Z. 9 erstes vel; S. 648 Z. 27 et vor in an., Z. 32 quovismodo; Z. 34 vel vor alium; Z. 37 expressis; S. 650 Z. 16 nostras; Z. 23 pro vor Romana; S. 653 Z. 6 nostris; Z. 37 per Alemaniam; Z. 35 viris. Andere Wortstellung S. 645 Z. 5 mandatum speciale; Z. 17 loh. pape; Z. 19 facta vel dicta; Z. 29 civitatis eiusdem; Z. 30 singularum personarum; Z. 31 procuratoribus nostris; Z. 38 rebelliones (nach iniurias) ; Z. 40 domin. H. pref.; Z. 44 successorum nostrorum; S. 646 Z. 29 vestre sanctitati placuerit; S. 648 Z. 13 et cuilibet eorum in solidum (nach procuratoribus); Z. 18 vere et legitime nach die; Z. 23 Romane ecclesie; S. 649 Z. 3 fore nulla; S. 652 Z. 7 vice et nomine; Z. 23 rerum et bonorum nostrorum; Z. 25 leg. stip.; S. 653 Z. 3 vestre sanctitati. 419. Trier 1336 November 12. Erzbischof Baldewin bevollmächtigt den Archidiakon Boemund, den Ritter Symon Philippi und Rudolf Lusse zu Verhandlungen mit dem Erzbischof Heinrich von Mainz. K 4381). I. Baldewinus dei gratia sancte Treveren(sis) ecclesie archi- episcopus sacri imperii per Galliam archiſcancellarius]a) notum
260 Nr. 418—420 et pro nobis; Z. 15 subditos nostros et, ad tempus; Z. 21 fratrem Franciscum de Marchia; Z. 25 eo; Z. 40 erstes nec; S. 640 Z. 8 vice et; Z. 24 sic; Z. 26 tale; Z. 40 credidimus neque; S. 641 Z. 2 illis; Z. 40 et vor quo; Z. 41 ad ; S. 642 Z. 31 et vor pactionibus ; S. 643 Z. 32 publicis (vgl. S. 638 Z. 3); Z. 43 aliqui vel; S. 644 Z. 4 acta aut etiam; Z. 14 viris; Z. 17 per Alemaniam. Andere Wortstellung S. 637 Z. 47 sinceritate et pro- vincia; S. 638 Z. 26 Iohannes papa; Z. 27 processibus et sentenciis; Z. 31 constitutus fuisset; Z. 43 in pred. nos; S. 639 Z. 25 nos excusandi; Z. 35 Ioh. papa; Z. 42 eccl. determinacioni; S. 640 Z. I nostro iure; Z. 5 appro- babamus nec approbamus; Z. 17 u. Z. 42, S. 642 Z. 34 loh. p.; S. 640 Z. 27 aliquis eam; Z. 23 intrusimus multos; Z. 26 divina officia; Z. 39 mandatum speciale; Z. 44 in propria; S. 642 Z. 18 sanctitas vestra; S. 643 Z. 14 obligacione et ypoteca, bonorum et rerum; Z. 34 sanctitati vestre plac.; Z. 42 procur. nostris; S. 644 Z. 3 nostros procur. Nürnberg 1336 Oktober 28. 418*. Derselbe an denselben (Prokuratorium mit politischen Bedingungen). K 569. Aus Orig. im vatikan. Archiv: Riezler nr. 1842. — Ueber die Fassung vgl. Nr. 418. — Abweichungen, von denen die mit dem politischen Prokuratorium vom 5. Märs 1336 (bei Bzovius XIV z. J. 1336 § 2) stimmenden hier gesperrt sind : S. 644 Z. 44 u. S. 645 Z. 22, S. 6 51 Z. 23 Rob., S. 644 Z. 44 et st. ac; Z. 47 nach constituimus add. et per presentes nostras litteras facimus et constituimus; S. 645 Z. 7 nach placuerit add. et visum fuerit; Z. 8 promittendum st. faciendum; Z. 9 ratificaciones ; Z. II summo pont(ifici) ; Z. 31 Item damus ; Z. 32 quascumque; S. 646 Z. 7 ipsis pro- curatoribus, supra potestatem; Z. 26 in infam.; Z. 33 abolitum st. absolutum; S. 647 Z. 4 aliquid; Z. 9 seu ministros; Z. II alia; Z. 24 quibuscumque; Z. 26 vel alium; Z. 30 quondam dicti domini H.; Z. 34 dictis st. 2. predictis; Z. 35 ut supra vice et nomine nostro et pro nobis ad recipiendum penas st. ut s. ad rec. v. et nom. n. pen. (vice bis zum folgenden easdem auf Rasur in A); Z. 43 et st. ac, destituerimus; Z. 45 incurramus st. intravimus; S. 648 Z. I sit st. sic; Z. II sive st. seu; Z. 14 et st. ac; Z. 24 sibi alibi, recipiemus; Z. 26 dictis; Z. 32 quomodolibet; Z. 43 seu occup. sive ; Z. 44 quascumque ; S. 649 Z. 10 earum; Z. 19 ad perp.; Z. 26 vel st. aut; Z. 32 communitatibus st. comitatibus (verlesen?); Z. 45 incurrant st. intrabunt, S. 650 Z. 14 ipsa eciam omnia; Z. 17 utimur, Z. 18 u. S. 651 Z. 33 predictis; S. 650 Z. 20 faciemus; S. 651 Z. 9 sol- vendum; Z. 42 f. singulorum u. ipsorum st. singularum u. ipsarum (ver- schrieben), S. 652 Z. 2 et singulis, Z. 7 infrascriptis; Z. 10 toto st. eo; Z. 13 vel vor grav. st. et; Z. 16 ipsorum; Z. 17 nostro pred.; Z. 27 eciam st. omnium et, quomodolibet in futurum; S. 653 Z. 2 Romanorum; Z. 17 nostra; Z. 28 Wolfrathusen, Herdenum; Z. 29 Conr.; Z. 32 XXVIII (aus XXVII korr.). Es fehlt S. 645 Z. 6 et sacro collegio dominorum cardinalium; Z. 16 u. 23 dominum; Z. 27 et; S. 646 Z. 8 vel apparent, Z. 21 in vor imp.; S. 647 Z. 9 erstes vel; S. 648 Z. 27 et vor in an., Z. 32 quovismodo; Z. 34 vel vor alium; Z. 37 expressis; S. 650 Z. 16 nostras; Z. 23 pro vor Romana; S. 653 Z. 6 nostris; Z. 37 per Alemaniam; Z. 35 viris. Andere Wortstellung S. 645 Z. 5 mandatum speciale; Z. 17 loh. pape; Z. 19 facta vel dicta; Z. 29 civitatis eiusdem; Z. 30 singularum personarum; Z. 31 procuratoribus nostris; Z. 38 rebelliones (nach iniurias) ; Z. 40 domin. H. pref.; Z. 44 successorum nostrorum; S. 646 Z. 29 vestre sanctitati placuerit; S. 648 Z. 13 et cuilibet eorum in solidum (nach procuratoribus); Z. 18 vere et legitime nach die; Z. 23 Romane ecclesie; S. 649 Z. 3 fore nulla; S. 652 Z. 7 vice et nomine; Z. 23 rerum et bonorum nostrorum; Z. 25 leg. stip.; S. 653 Z. 3 vestre sanctitati. 419. Trier 1336 November 12. Erzbischof Baldewin bevollmächtigt den Archidiakon Boemund, den Ritter Symon Philippi und Rudolf Lusse zu Verhandlungen mit dem Erzbischof Heinrich von Mainz. K 4381). I. Baldewinus dei gratia sancte Treveren(sis) ecclesie archi- episcopus sacri imperii per Galliam archiſcancellarius]a) notum
Strana 261
1336 Oktober 28—November 12 261 facimus universis, quod, cum racione amministracionis seu guber- nacionis sancte Mogunt(ine) sedis per capitulum ecclesie Mogunt(ine) ipsa sede vacante ex certis et legitimis causis nobis conmisse varias et multiplices pecuniarum summas de bonis nostris et ec- clesie nostre Treveren(sis) provenientes impenderimus et con- verterimus in utilitatem dicte ecclesie Mogunt(ine) ad sublevandas eiusdem ecclesie Mogunt(ine) necessitates necnon ad exonerandam ipsam de debitis variis, quibus notorie et multipliciter extitit pre- gravata, dampna quoque gravia eiusdem amministracionis occasione sustinuerimus et adhuc ampliora nos et predictam ecclesiam nostram Treveren(sem) in posterum sustinere verisimiliter formi- demus, de quibus quidem pecuniarum summis sic per nos in utili- tatem evidentem predicte ecclesie Mogunt(ine) conversis et inpensis ac dampnis per nos perpessis de bonis eiusdem ecclesie Mogunt(ine) hucusque nobis satisfieri non potuit nec hactenus extitit satisfactum, 2. nos honorabilem virum Boemundum archidyaconum ecclesie nostre Treveren(sis), strennuum militem Symonem Phil(ippum) de Pistorio de Regalibus fidelem dilectum necnon Rodolph(um) dictum Lusse canonicum ecclesie Cardonen(sis) clericum nostrum domesti cum super huiusmodi per nos inpensis ac dampnis nostros et dicte ecclesie nostre Treveren(sis) ordinavimus et fecimus ac presentibus ordinamus, facimus et constituimus veros et legitimos procuratores ac nuncios speciales. 3. dantes ipsis vel duobus ex eis plenum mandatum et liberam potestatem pretactas pecuniarum summas per nos in necessitates et utilitates prelibate ecclesie Mogunt(ine), ut premittitur, conversas et inpensas necnon dampna, que hactenus sustinuimus, nostro et prefate ecclesie nostre Treveren(sis) nomine exigendi et recipiendi ac super futuris dampnis, que nos et preli- bata ecclesia nostra Treveren(sis) premissorum occasione verisi- militer incurrere et sustinere poterimus, ut super eis relevemur et reddamur indempnes, cauciones et promissiones petendi et recipiendi necnon super huiusmodi pecuniarum summis et dampnis tam preteritis quam futuris cum .. proviso prelibate ecclesie Mogunt(ine) vel aliis, quorum interest, tractandi, placitandi, pacis- cendi, transigendi et ordinandi, prout ipsis pro utilitate nostra et memorate ecclesie nostre Treveren(sis) visum fuerit expedire, alium vel alios loco sui sustinendi aliaque omnia et singula faciendi, que circa exactionem dictarum expensarum et dampnorum ac cetera premissa fuerint necessaria vel eciam oportuna, promit- tentes nos ratum et gratum habituros, quidquid per dictos nostros procuratores vel duos ex ipsis seu substitutum vel substitutos ab eis actum fuerit in premissis vel aliquo eorundem. In quorum testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Treveris anno domini M'CCC'XXXVI°, die XII. mensis novembris. I) Ueberschr.: procuratorium ad repetendum expensas, cavendum de dampnis et transigendum. + a) canc. fehlt (Zeilenwechsel). * Trier 1336 November 12. 420*. Derselbe an Papst Benedikt XII. K 493 a, inseriert in Nr. 425. Aus gleichem Insert im vatikan. Register: Sauerland II nr. 2268. Ab- weichungen: S. 505 Z. 11 effectum st. aff., Z. 16 vestre sanctitatis, Z. 23
1336 Oktober 28—November 12 261 facimus universis, quod, cum racione amministracionis seu guber- nacionis sancte Mogunt(ine) sedis per capitulum ecclesie Mogunt(ine) ipsa sede vacante ex certis et legitimis causis nobis conmisse varias et multiplices pecuniarum summas de bonis nostris et ec- clesie nostre Treveren(sis) provenientes impenderimus et con- verterimus in utilitatem dicte ecclesie Mogunt(ine) ad sublevandas eiusdem ecclesie Mogunt(ine) necessitates necnon ad exonerandam ipsam de debitis variis, quibus notorie et multipliciter extitit pre- gravata, dampna quoque gravia eiusdem amministracionis occasione sustinuerimus et adhuc ampliora nos et predictam ecclesiam nostram Treveren(sem) in posterum sustinere verisimiliter formi- demus, de quibus quidem pecuniarum summis sic per nos in utili- tatem evidentem predicte ecclesie Mogunt(ine) conversis et inpensis ac dampnis per nos perpessis de bonis eiusdem ecclesie Mogunt(ine) hucusque nobis satisfieri non potuit nec hactenus extitit satisfactum, 2. nos honorabilem virum Boemundum archidyaconum ecclesie nostre Treveren(sis), strennuum militem Symonem Phil(ippum) de Pistorio de Regalibus fidelem dilectum necnon Rodolph(um) dictum Lusse canonicum ecclesie Cardonen(sis) clericum nostrum domesti cum super huiusmodi per nos inpensis ac dampnis nostros et dicte ecclesie nostre Treveren(sis) ordinavimus et fecimus ac presentibus ordinamus, facimus et constituimus veros et legitimos procuratores ac nuncios speciales. 3. dantes ipsis vel duobus ex eis plenum mandatum et liberam potestatem pretactas pecuniarum summas per nos in necessitates et utilitates prelibate ecclesie Mogunt(ine), ut premittitur, conversas et inpensas necnon dampna, que hactenus sustinuimus, nostro et prefate ecclesie nostre Treveren(sis) nomine exigendi et recipiendi ac super futuris dampnis, que nos et preli- bata ecclesia nostra Treveren(sis) premissorum occasione verisi- militer incurrere et sustinere poterimus, ut super eis relevemur et reddamur indempnes, cauciones et promissiones petendi et recipiendi necnon super huiusmodi pecuniarum summis et dampnis tam preteritis quam futuris cum .. proviso prelibate ecclesie Mogunt(ine) vel aliis, quorum interest, tractandi, placitandi, pacis- cendi, transigendi et ordinandi, prout ipsis pro utilitate nostra et memorate ecclesie nostre Treveren(sis) visum fuerit expedire, alium vel alios loco sui sustinendi aliaque omnia et singula faciendi, que circa exactionem dictarum expensarum et dampnorum ac cetera premissa fuerint necessaria vel eciam oportuna, promit- tentes nos ratum et gratum habituros, quidquid per dictos nostros procuratores vel duos ex ipsis seu substitutum vel substitutos ab eis actum fuerit in premissis vel aliquo eorundem. In quorum testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Treveris anno domini M'CCC'XXXVI°, die XII. mensis novembris. I) Ueberschr.: procuratorium ad repetendum expensas, cavendum de dampnis et transigendum. + a) canc. fehlt (Zeilenwechsel). * Trier 1336 November 12. 420*. Derselbe an Papst Benedikt XII. K 493 a, inseriert in Nr. 425. Aus gleichem Insert im vatikan. Register: Sauerland II nr. 2268. Ab- weichungen: S. 505 Z. 11 effectum st. aff., Z. 16 vestre sanctitatis, Z. 23
Strana 262
262 Nr. 421—422 sacrosancte, Z. 26 Lusse aus Losse korr., S. 506 Z. 3 Mog. ecclesie, Z. 20 Treveris, Z. 21 XII. die. 421. 1336 November 18. Dekan Heilmannus, Kustos Walth(erus) und das Kapitel von Aschaffen- burg an den ehrsamen Meister Rudolphus dictus Lusse (o. über u), ihren concanonicus: stimmen zu, dass er in den gesetzlichen Fristen sich zum Sub- diakon, Diakon und Priester weihen lässt. Siegler: die Aussteller mit Heil- manns Siegel, quo nos alii de capitulo ista vice contentamur. Ut sacros — D. a. dom. 1336. in octava sancti Martini episcopi hiemalis. — K 235. [1336 August—Anfang Dezember]. 422. Erzbischof Baldewins Gründe für seine Annahme des Mainzer Ersstifts, zusammengestellt durch Rudolf Losse. c. 5) K 4911). — Die Denkschrift setzt den Tod Johannes XXII. (vgl. sowie den Ausbruch des böhmisch-österreichischen Krieges im Februar 1336 (c. 8) voraus. Sie ist frühestens im Juni verfasst, da der Verfasser wohl erwähnt (c. 9), er schreibe am Sitze der Kurie, wo L. tatsächlich seit dem Juni weilte (vgl. Nrr. 402, 404 und 406ff.). Der deutliche Anklang in c. 9 an Nr. 408 c. 7 zeigt, dass sie kaum vor dem August entstanden sein kann. Spätestens gehört sie in den November des Jahres, zu Losses zweiter Gesandt- schaft nach Avignon, zu welcher er am 12. November abgeordnet wurde (Nr. 419). In seinem Begleitschreiben an den Papst (Nr. 420), dessen Em- pfang dieser am 16. Dezember bestätigte (Nr. 425), bevollmächtigte Baldewin seine Gesandten, für ihn auf Mains zu verzichten et motiva, qua re ad guber- nationem seu protectionem ipsius ecclesie Maguntine inductus fuerim, plenius explicandi. Zu diesem Zwecke wird L. die vorliegende Aufzeichnung gemacht haben, zumal deren Ueberschrift (N. I) an die angeführten Worte wörtlich anklingt. I. Inter dominos Bald(ewinum) Trever(ensem) et quondam Mathiam Moguntin(um) archiepiscopos pro se et eorum ecclesiis contra invasores et oppressores eorum, prout abolim ab eorum predecessoribus inductum et factum fuerat, ligis et confederacioni- bus initis1), quarum virtute confederacionum dictus dominus Trever(ensis) instanter requisitus utiliter iuvit dictum Mogunt(inum) archiepiscopum in gwerra contra magnificum principem quondam dominum Ottonem lantgravium terre Hassie eiusque liberos quas- dam terras, opida et castra dicte Mogunt(ine) ecclesie violenter detinentes. Cuius gwerre principaliter occasione dictus dominus Math(ias) sumptus ad maximam ascendentes summam fecit multa dicte Mogunt(ine) ecclesie fortalicia eciam principalia et eidem ecclesie plus necessaria ad manus alienas potentum nobilium peri- culosius exponendo 2) sicque formidabatur non modicum, quod huiusmodi fortalicia nedum permanerent exposita, sed quod ad 2. Ipso autem sublato manus inimicorum finaliter devenirent. de medio 3) dicta durante gwerra eadem ecclesia in continenti non solum ab inimicis verum eciam a suis propriis vasallis et servi- toribus pro eorum stipendiis ac debitis adeo enormiter rapinis et incendiis invadebatur, quod nullus clericorum vel laicorum extra municiones terras colere aut per vias publicas incedere absque letali formidine potuit quovis modo. Prelati vero, barones, nobiles, officiati, ministeriales, vasalli et communitatum multitudo dicte ec- clesie voto unanimi capitulum Mogunt(inum) accedentes instanti fervore sollicitaverunt et pro salute communi omnium ac pro- conservacione status Mogunt(ine) ecclesie hortabantur, ut hominem industriosum et potentem, per quem dicte ecclesie et tocius patrie
262 Nr. 421—422 sacrosancte, Z. 26 Lusse aus Losse korr., S. 506 Z. 3 Mog. ecclesie, Z. 20 Treveris, Z. 21 XII. die. 421. 1336 November 18. Dekan Heilmannus, Kustos Walth(erus) und das Kapitel von Aschaffen- burg an den ehrsamen Meister Rudolphus dictus Lusse (o. über u), ihren concanonicus: stimmen zu, dass er in den gesetzlichen Fristen sich zum Sub- diakon, Diakon und Priester weihen lässt. Siegler: die Aussteller mit Heil- manns Siegel, quo nos alii de capitulo ista vice contentamur. Ut sacros — D. a. dom. 1336. in octava sancti Martini episcopi hiemalis. — K 235. [1336 August—Anfang Dezember]. 422. Erzbischof Baldewins Gründe für seine Annahme des Mainzer Ersstifts, zusammengestellt durch Rudolf Losse. c. 5) K 4911). — Die Denkschrift setzt den Tod Johannes XXII. (vgl. sowie den Ausbruch des böhmisch-österreichischen Krieges im Februar 1336 (c. 8) voraus. Sie ist frühestens im Juni verfasst, da der Verfasser wohl erwähnt (c. 9), er schreibe am Sitze der Kurie, wo L. tatsächlich seit dem Juni weilte (vgl. Nrr. 402, 404 und 406ff.). Der deutliche Anklang in c. 9 an Nr. 408 c. 7 zeigt, dass sie kaum vor dem August entstanden sein kann. Spätestens gehört sie in den November des Jahres, zu Losses zweiter Gesandt- schaft nach Avignon, zu welcher er am 12. November abgeordnet wurde (Nr. 419). In seinem Begleitschreiben an den Papst (Nr. 420), dessen Em- pfang dieser am 16. Dezember bestätigte (Nr. 425), bevollmächtigte Baldewin seine Gesandten, für ihn auf Mains zu verzichten et motiva, qua re ad guber- nationem seu protectionem ipsius ecclesie Maguntine inductus fuerim, plenius explicandi. Zu diesem Zwecke wird L. die vorliegende Aufzeichnung gemacht haben, zumal deren Ueberschrift (N. I) an die angeführten Worte wörtlich anklingt. I. Inter dominos Bald(ewinum) Trever(ensem) et quondam Mathiam Moguntin(um) archiepiscopos pro se et eorum ecclesiis contra invasores et oppressores eorum, prout abolim ab eorum predecessoribus inductum et factum fuerat, ligis et confederacioni- bus initis1), quarum virtute confederacionum dictus dominus Trever(ensis) instanter requisitus utiliter iuvit dictum Mogunt(inum) archiepiscopum in gwerra contra magnificum principem quondam dominum Ottonem lantgravium terre Hassie eiusque liberos quas- dam terras, opida et castra dicte Mogunt(ine) ecclesie violenter detinentes. Cuius gwerre principaliter occasione dictus dominus Math(ias) sumptus ad maximam ascendentes summam fecit multa dicte Mogunt(ine) ecclesie fortalicia eciam principalia et eidem ecclesie plus necessaria ad manus alienas potentum nobilium peri- culosius exponendo 2) sicque formidabatur non modicum, quod huiusmodi fortalicia nedum permanerent exposita, sed quod ad 2. Ipso autem sublato manus inimicorum finaliter devenirent. de medio 3) dicta durante gwerra eadem ecclesia in continenti non solum ab inimicis verum eciam a suis propriis vasallis et servi- toribus pro eorum stipendiis ac debitis adeo enormiter rapinis et incendiis invadebatur, quod nullus clericorum vel laicorum extra municiones terras colere aut per vias publicas incedere absque letali formidine potuit quovis modo. Prelati vero, barones, nobiles, officiati, ministeriales, vasalli et communitatum multitudo dicte ec- clesie voto unanimi capitulum Mogunt(inum) accedentes instanti fervore sollicitaverunt et pro salute communi omnium ac pro- conservacione status Mogunt(ine) ecclesie hortabantur, ut hominem industriosum et potentem, per quem dicte ecclesie et tocius patrie
Strana 263
1336 August—Anfang Dezember 263 iam inmaniter inminentibus necessitatibus efficaciter consuli posset, ne simul omnes promptis expositi periculis extinguerentur, in pre- tacte ecclesie defensorem absque more diffugio assumere digna- rentur; alias vellent, prout aperte dixerunt, se cum dicto lant- gravio et aliis dicte Moguntine ecclesie inimicis in dicte ecclesie preiudicium conponere et ipsam ecclesiam pro dampnis et debitis suis invadere, cum alias non possent aliqualiter sustineri. 3. Capitulum autem premissa et multa alia pericula consideranter attendens necnon gladium persecutorum extra et callidos hostes intus in sinu positos, videlicet cives Moguntin(os), qui multis malis machinacionibus persecuntur et ab antiquo persecuti sunt ecclesiam Mogunt(inam) predictam, dominum Bald(ewinum) archiepiscopum Trever(ensem) eius prudencia, sui ac suorum amicorum non modica potencia et dicte Trever(ensis) ecclesie vicinitate diligenter con- sideratis, cum per nullum viventem statu ecclesie Mogunt(ine) terre et singulis circumstanciis, prout tunc erant, attentis tam grandibus in foribus existentibus periculis obviari posset, virtute confederacionis premisse accedentibus cleri et populi instantibus precibus requisivit, ut dictam ecclesiam Mogunt(inam) et eius gentem ruinosis periculis subiacentem in tribulacionibus et ne- cessitatibus huiusmodi non desereret, sed se de protectione et amministratione dicte ecclesie ex parte capituli ad laudem omni- potentis dei et honorem ecclesie necnon ad eorum omnium salutis conservacionem intromittere dignaretur, eum nichilominus, prout in alia dicte ecclesie vacacione factum fuerat 4), in concordia 4. Prefatus vero dominus Trever(ensis) canonice postulando 5). singula premissa una cum iuramentis dicte confederacionis pie animadvertens, se eciam solum pretactam gwerram commode sustinere non posse contra dictum lantgravium potentem sue ec- clesie Trever(ensis) virium eiusque nonnullos adiutores se ad laudem omnipotentis dei et honorem sancte Romane ecclesie de defensione huiusmodi ob evidentem utilitatem et urgentem utriusque ecclesie necessitatem vice et auctoritate dicti capituli sibi in hac parte commissa a dicto capitulo, cui in tantis necessitatibus cum honore deficere seu denegare non potuit, de maturo consilio intromisit confederaciones inter prefatos archiepiscopos alias initas cum dicto t 5. Nec hoc capitulo iuramentis et promissionibus innovando 6). fecit aliqua ambicione, quia magnas de suo proprio et Trever(ensis) ecclesie peculio pecuniarum summas, ultra inmensos sui ipsius et amicorum suorum labores pro exoneracione debitorum, supportacione gwerrarum et variorum incumbencium onerum necnon in per- necessariis et utilibus acquisicionibus multorum comitum, baronum et nobilium in vasallos, multorum dominiorum, castrorum, villarum et possessionum, quibus longe lateque dicte ecclesie tempore defensionis huiusmodi, prout sufficientissime rei veritas notoriat et publica fama in ipsa veritate fundata clare et palam omnibus insi- nuat, dilatavit fimbrias, ut eius subditi optata gaudentes pace, quam iam undique in illis partibus, qualis et centum annis citra non fuerat, opitulante altissimo ordinavit 7), liberius altissimi obsequiis vacare possent, ac pro redempcione municionum expositarum multi-
1336 August—Anfang Dezember 263 iam inmaniter inminentibus necessitatibus efficaciter consuli posset, ne simul omnes promptis expositi periculis extinguerentur, in pre- tacte ecclesie defensorem absque more diffugio assumere digna- rentur; alias vellent, prout aperte dixerunt, se cum dicto lant- gravio et aliis dicte Moguntine ecclesie inimicis in dicte ecclesie preiudicium conponere et ipsam ecclesiam pro dampnis et debitis suis invadere, cum alias non possent aliqualiter sustineri. 3. Capitulum autem premissa et multa alia pericula consideranter attendens necnon gladium persecutorum extra et callidos hostes intus in sinu positos, videlicet cives Moguntin(os), qui multis malis machinacionibus persecuntur et ab antiquo persecuti sunt ecclesiam Mogunt(inam) predictam, dominum Bald(ewinum) archiepiscopum Trever(ensem) eius prudencia, sui ac suorum amicorum non modica potencia et dicte Trever(ensis) ecclesie vicinitate diligenter con- sideratis, cum per nullum viventem statu ecclesie Mogunt(ine) terre et singulis circumstanciis, prout tunc erant, attentis tam grandibus in foribus existentibus periculis obviari posset, virtute confederacionis premisse accedentibus cleri et populi instantibus precibus requisivit, ut dictam ecclesiam Mogunt(inam) et eius gentem ruinosis periculis subiacentem in tribulacionibus et ne- cessitatibus huiusmodi non desereret, sed se de protectione et amministratione dicte ecclesie ex parte capituli ad laudem omni- potentis dei et honorem ecclesie necnon ad eorum omnium salutis conservacionem intromittere dignaretur, eum nichilominus, prout in alia dicte ecclesie vacacione factum fuerat 4), in concordia 4. Prefatus vero dominus Trever(ensis) canonice postulando 5). singula premissa una cum iuramentis dicte confederacionis pie animadvertens, se eciam solum pretactam gwerram commode sustinere non posse contra dictum lantgravium potentem sue ec- clesie Trever(ensis) virium eiusque nonnullos adiutores se ad laudem omnipotentis dei et honorem sancte Romane ecclesie de defensione huiusmodi ob evidentem utilitatem et urgentem utriusque ecclesie necessitatem vice et auctoritate dicti capituli sibi in hac parte commissa a dicto capitulo, cui in tantis necessitatibus cum honore deficere seu denegare non potuit, de maturo consilio intromisit confederaciones inter prefatos archiepiscopos alias initas cum dicto t 5. Nec hoc capitulo iuramentis et promissionibus innovando 6). fecit aliqua ambicione, quia magnas de suo proprio et Trever(ensis) ecclesie peculio pecuniarum summas, ultra inmensos sui ipsius et amicorum suorum labores pro exoneracione debitorum, supportacione gwerrarum et variorum incumbencium onerum necnon in per- necessariis et utilibus acquisicionibus multorum comitum, baronum et nobilium in vasallos, multorum dominiorum, castrorum, villarum et possessionum, quibus longe lateque dicte ecclesie tempore defensionis huiusmodi, prout sufficientissime rei veritas notoriat et publica fama in ipsa veritate fundata clare et palam omnibus insi- nuat, dilatavit fimbrias, ut eius subditi optata gaudentes pace, quam iam undique in illis partibus, qualis et centum annis citra non fuerat, opitulante altissimo ordinavit 7), liberius altissimi obsequiis vacare possent, ac pro redempcione municionum expositarum multi-
Strana 264
264 Nr. 423 6. Nec in apostolice sedis pharie distribuit, ut est notum. contemptum, quia reservacio, si qua fuit, et provisio per felicis recordationis dominum Io(hannem) papam XXII. ecclesie Mogun- t(ine) de persona domini Henrici tunc preposito Bunnen(si) Coloni- en(sis) dyocesis se gerente eius nephandorum scelerum, ut pre- sumendum est, insci(e)n(ter) (2) facte8) ab omnibus fuerint in Mogunt(ina) civitate et dyocesi penitus ignorate, sed auditis post- modum rumoribus et narrativis litteris de huiusmodi provisione loquentibus 9) dictum capitulum primum adherente sibi cleri et populi, ne regimen tam mali prelati supponeretur, copiosa multi- tudine et postea quidam de dicta Mogunt(ina) ecclesia et de ipsa dyocesi contra dictum provisum et eius provisionem occasione enormium scelerum et nephandorum criminum notoriorum et in- habilitatum, quibus ipse provisus non solum est miserabiliter in- volutus, verum eciam de eis est apud bonos et graves notorie diffamatus, que quidem infamia hic in curia, in partibus vero notoria veritas probari possunt, et ex aliis causis legitimis in instrumentis publicis et appellacionibus desuper confectis 10) speci- fic[e]a) circumstanciis declaratis ad sedem apostolicam appellarunt. 7. Ex premissis eciam et ex aliis intererat illustris principis domini regis Boem(ie) et domini archiepiscopi Trever(ensis) predicti, ipsius regis patrui, cum archiepiscopus Mogunt(inus) regem Bohemie coronare habeat et regnum Boem(ie) de provincia Mogunt(ina) existat et terre ac possessiones ipsorum amborum ecclesie Mogun- t(ine) sunt contigue, ut salubriter prospicerent, ne persona tam execrabilis nulli sciens servare fidem nec de ea servanda suffi- cienter cavere, ipsorum capitalis et notorius inimicus, per quem status sui suorumque liberorum ac successorum detrimentum timere verisimiliter poterant, tam potentis ecclesie ipsis vicine solium contra deum et instituta canonica in evidens eorundem exterminium 8. Nam pretactus provisus et dominus quondam possideret. Heinr(icus) archiepiscopus Colon(iensis) astricti et colligati fuerunt cum domino quondam Frider(ico) duce Austrie et eius fratribus, dictorum regis et archiepiscopi Trever(ensis) capitalibus et notoriis eciam hodie inimicis; et nichilominus dominus Lud(owicus) de Bauwar(ia) cum eodem Frider(ico) conposicionem et confederacionem exclusis dictis rege et archiepiscopo inivit 11) tacite et secrete ipso duce virtute confederacionis huiusmodi in presencia et permissione Bauwari se pro Romanorum rege gerente, ex quo suspicabatur communiter, quod dicti Lud(owicus) et Fridericus vellent invitis principibus vocem in electione Romanorum regis habentibus, de quorum numero dicti rex et archiepiscopus existunt, non solum regnum sed et totum imperium usurpacione temeraria proprie potencie occupare, ad quod dictus provisus memorato duci in dictorum dominorum regis et archiepiscopi necnon aliorum prin- cipum maximum preiudicium non modicum astitisset. 9. Preterea dictus provisus causis appellacionum in ista Romana curia pendenti- bus contra ipsum plures preiudiciales et enormes irrequisita sede apostolica et absque capitulo Mogunt(ino) alienaciones castrorum, officiorum et iurium tam spiritualium quam temporalium et aliorum
264 Nr. 423 6. Nec in apostolice sedis pharie distribuit, ut est notum. contemptum, quia reservacio, si qua fuit, et provisio per felicis recordationis dominum Io(hannem) papam XXII. ecclesie Mogun- t(ine) de persona domini Henrici tunc preposito Bunnen(si) Coloni- en(sis) dyocesis se gerente eius nephandorum scelerum, ut pre- sumendum est, insci(e)n(ter) (2) facte8) ab omnibus fuerint in Mogunt(ina) civitate et dyocesi penitus ignorate, sed auditis post- modum rumoribus et narrativis litteris de huiusmodi provisione loquentibus 9) dictum capitulum primum adherente sibi cleri et populi, ne regimen tam mali prelati supponeretur, copiosa multi- tudine et postea quidam de dicta Mogunt(ina) ecclesia et de ipsa dyocesi contra dictum provisum et eius provisionem occasione enormium scelerum et nephandorum criminum notoriorum et in- habilitatum, quibus ipse provisus non solum est miserabiliter in- volutus, verum eciam de eis est apud bonos et graves notorie diffamatus, que quidem infamia hic in curia, in partibus vero notoria veritas probari possunt, et ex aliis causis legitimis in instrumentis publicis et appellacionibus desuper confectis 10) speci- fic[e]a) circumstanciis declaratis ad sedem apostolicam appellarunt. 7. Ex premissis eciam et ex aliis intererat illustris principis domini regis Boem(ie) et domini archiepiscopi Trever(ensis) predicti, ipsius regis patrui, cum archiepiscopus Mogunt(inus) regem Bohemie coronare habeat et regnum Boem(ie) de provincia Mogunt(ina) existat et terre ac possessiones ipsorum amborum ecclesie Mogun- t(ine) sunt contigue, ut salubriter prospicerent, ne persona tam execrabilis nulli sciens servare fidem nec de ea servanda suffi- cienter cavere, ipsorum capitalis et notorius inimicus, per quem status sui suorumque liberorum ac successorum detrimentum timere verisimiliter poterant, tam potentis ecclesie ipsis vicine solium contra deum et instituta canonica in evidens eorundem exterminium 8. Nam pretactus provisus et dominus quondam possideret. Heinr(icus) archiepiscopus Colon(iensis) astricti et colligati fuerunt cum domino quondam Frider(ico) duce Austrie et eius fratribus, dictorum regis et archiepiscopi Trever(ensis) capitalibus et notoriis eciam hodie inimicis; et nichilominus dominus Lud(owicus) de Bauwar(ia) cum eodem Frider(ico) conposicionem et confederacionem exclusis dictis rege et archiepiscopo inivit 11) tacite et secrete ipso duce virtute confederacionis huiusmodi in presencia et permissione Bauwari se pro Romanorum rege gerente, ex quo suspicabatur communiter, quod dicti Lud(owicus) et Fridericus vellent invitis principibus vocem in electione Romanorum regis habentibus, de quorum numero dicti rex et archiepiscopus existunt, non solum regnum sed et totum imperium usurpacione temeraria proprie potencie occupare, ad quod dictus provisus memorato duci in dictorum dominorum regis et archiepiscopi necnon aliorum prin- cipum maximum preiudicium non modicum astitisset. 9. Preterea dictus provisus causis appellacionum in ista Romana curia pendenti- bus contra ipsum plures preiudiciales et enormes irrequisita sede apostolica et absque capitulo Mogunt(ino) alienaciones castrorum, officiorum et iurium tam spiritualium quam temporalium et aliorum
Strana 265
1336 Dezember 2 265 bonorum ecclesie Mogunt(ine) in eius et quasi tocius Alemanie, si effectum haberent, iacturam non modicam, quantum in eo fuit, inprovide contra sacros canones fecit suis patentibus desuper traditis litteris 12), multa privilegia libertati ecclesiastice quam plurimum obviancia ac iura dicte ecclesie attenuancia et alias ab omni iure et discrecione nimium exhorbitancia nobilibus, potentibus, civitatibus et opidis concedendo et inpossibilia de iure promittendo. 10. Unde, si dictus provisus non cognita suorum prius scelerum veritate deberet tam venerabili ecclesie Mogunt(ine) possessionem adipisci, tot et tanta, ut de lapidacione, destructione et totali exinanicione ecclesie Mogunt(ine), eius subditorum et bonorum taceatur, periculosa inde emergerent scandala dicente populo et temere ac publice pretendente: Quanto plura homi[ci]diab), incendia. sacrilegia et alia nephanda quis perpetraverit, tanto plus per sedem apostolicam promovetur', quod salubre remedium non posset faciliter adhiberi, prout super hiis domino nostro summo pontifici ac domi- norum cardinalium collegio multi comites, barones, nobiles, opida imperialia et alia necnon communitates villarum, monasteria, di- versarum religionum collegia regularia et secularia scripserunt 13) humiliter temporibus iam transactis ipsum provisum in tantum abhominando perhorrescentes, quod eciam, si dominus archiepi scopus Trever(ensis) una cum nepote suo domino rege Bohem(ie) vellet gubernatoriam deponere manum, adhuc tamen ipsum nullo modo admitterent, sed pocius in desperacionem increditam laberentur, presertim quia omnes officiati, nobiles et vasalli necnon civitatum, opidorum, castrorum et villarum communitates nedum domino Trever(ensi) sed et pretacto capitulo obedire et intendere firmiter iuraverunt. Nec adhuc unquam obtineri potuerit, ut descenderetur ad cognicionem et examen obiectorum cum maxima infamia adeo enormium scelerum, quod superior ex suo officio iure volente et mandante, ne tam indignus presit, de huiusmodi criminibus deberet, ut cum summa instancia petitur, inquirere veritatem? I) Ueberschr.: Quedam ex motivis orginalibus domini Trever(ensis) per me Rodol(fum) collecta, propter que suscepit amministracionem ec- clesie Mog(untine). — Qued. — Trev. von dem Schreiber des Textes, per — Mog. später von L. zugefiigt. + a) specific(er). + b) homidia. 1) Vogt Reg. nr. 2820 (1327 Mai 11). co 2) vgl. Vogt Reg. nr. 2827, 2835, 2851, 2860f., 2877, 2898. c0 3) 1328 September 10. c0 4) vgl. Vogt Reg. I nr. 2228. 00 5) vgl. Schrohe Heinrich 6 N. 6. 00 6) Nr. 202 (1328 Oktober 12). co 7) vgl. Nr. 208. co 8) Sauerland II nr. 1555. co 9) Sauerland II nr. 1557, 1561, 1565 sind wohl nicht gemeint. co 10) vgl. über die beiden Appellationen Nr. 414. c0 11) gemeint ist der Münchener Vertrag vom 5. September 1325 (Const. VI nr. 105). 00 12) unbekannt; vgl. Nr. 407 c. 8, Nr. 408 c. 7. oo 13) unbekannt. Trier 1336 Dezember 2. Erzbischof Baldewin macht den Knappen Hermann Lusse zum Mainzer Burgmann in Grossen-Gottern. K 185a (1)1) und K 260a (2)II), inseriert in Nr. 431 und K 185. I. Nos Baldewinus dei gracia sancte Treveren(sis) ecclesie archiepiscopus sancte Mogunt(ine) sedis provisor notum facimus universis, quod nos strennuum virum Hermannum dictum Lusse armigerum de Isenacho nobis et ecclesie Mogunt(ine) acquisimus in castrensem hereditarium castri nostri Bischovesguttern pro 423.
1336 Dezember 2 265 bonorum ecclesie Mogunt(ine) in eius et quasi tocius Alemanie, si effectum haberent, iacturam non modicam, quantum in eo fuit, inprovide contra sacros canones fecit suis patentibus desuper traditis litteris 12), multa privilegia libertati ecclesiastice quam plurimum obviancia ac iura dicte ecclesie attenuancia et alias ab omni iure et discrecione nimium exhorbitancia nobilibus, potentibus, civitatibus et opidis concedendo et inpossibilia de iure promittendo. 10. Unde, si dictus provisus non cognita suorum prius scelerum veritate deberet tam venerabili ecclesie Mogunt(ine) possessionem adipisci, tot et tanta, ut de lapidacione, destructione et totali exinanicione ecclesie Mogunt(ine), eius subditorum et bonorum taceatur, periculosa inde emergerent scandala dicente populo et temere ac publice pretendente: Quanto plura homi[ci]diab), incendia. sacrilegia et alia nephanda quis perpetraverit, tanto plus per sedem apostolicam promovetur', quod salubre remedium non posset faciliter adhiberi, prout super hiis domino nostro summo pontifici ac domi- norum cardinalium collegio multi comites, barones, nobiles, opida imperialia et alia necnon communitates villarum, monasteria, di- versarum religionum collegia regularia et secularia scripserunt 13) humiliter temporibus iam transactis ipsum provisum in tantum abhominando perhorrescentes, quod eciam, si dominus archiepi scopus Trever(ensis) una cum nepote suo domino rege Bohem(ie) vellet gubernatoriam deponere manum, adhuc tamen ipsum nullo modo admitterent, sed pocius in desperacionem increditam laberentur, presertim quia omnes officiati, nobiles et vasalli necnon civitatum, opidorum, castrorum et villarum communitates nedum domino Trever(ensi) sed et pretacto capitulo obedire et intendere firmiter iuraverunt. Nec adhuc unquam obtineri potuerit, ut descenderetur ad cognicionem et examen obiectorum cum maxima infamia adeo enormium scelerum, quod superior ex suo officio iure volente et mandante, ne tam indignus presit, de huiusmodi criminibus deberet, ut cum summa instancia petitur, inquirere veritatem? I) Ueberschr.: Quedam ex motivis orginalibus domini Trever(ensis) per me Rodol(fum) collecta, propter que suscepit amministracionem ec- clesie Mog(untine). — Qued. — Trev. von dem Schreiber des Textes, per — Mog. später von L. zugefiigt. + a) specific(er). + b) homidia. 1) Vogt Reg. nr. 2820 (1327 Mai 11). co 2) vgl. Vogt Reg. nr. 2827, 2835, 2851, 2860f., 2877, 2898. c0 3) 1328 September 10. c0 4) vgl. Vogt Reg. I nr. 2228. 00 5) vgl. Schrohe Heinrich 6 N. 6. 00 6) Nr. 202 (1328 Oktober 12). co 7) vgl. Nr. 208. co 8) Sauerland II nr. 1555. co 9) Sauerland II nr. 1557, 1561, 1565 sind wohl nicht gemeint. co 10) vgl. über die beiden Appellationen Nr. 414. c0 11) gemeint ist der Münchener Vertrag vom 5. September 1325 (Const. VI nr. 105). 00 12) unbekannt; vgl. Nr. 407 c. 8, Nr. 408 c. 7. oo 13) unbekannt. Trier 1336 Dezember 2. Erzbischof Baldewin macht den Knappen Hermann Lusse zum Mainzer Burgmann in Grossen-Gottern. K 185a (1)1) und K 260a (2)II), inseriert in Nr. 431 und K 185. I. Nos Baldewinus dei gracia sancte Treveren(sis) ecclesie archiepiscopus sancte Mogunt(ine) sedis provisor notum facimus universis, quod nos strennuum virum Hermannum dictum Lusse armigerum de Isenacho nobis et ecclesie Mogunt(ine) acquisimus in castrensem hereditarium castri nostri Bischovesguttern pro 423.
Strana 266
266 Nr. 424—429 centum libris Hallen(sium) legalium et bonorum, pro qua pecunia sibi suisque heredibus legitimis assignamusa) et presentibus litteris deputamus decem libr(as) Hallen(sium) redditus annuos dandos seu ministrandos sibi annis singulis exnunc inantea in festo beati Martini episcopi 1) per .. provisorem allodii nostri Erforden(sis), qui fuerit pro tempore, de redditibus seu proventibus eiusdem nostri allodii seu de aliis nostris bonis in partibus Thuringie tam diu, donec ipsi Hermanno vel dictis suis .. heredibus de pretactis centum libris Hallen(sium) per nos aut successores nostros .. archi- episcopos Mogunt(inos) absque defalcacione qualibet fuerit satis- 2. Ante cuius pecunie solucionem tenebitur dictus factum. Hermannus vel sui .. heredes nobis vel dictis nostris .. successori- bus supraportare et resignare in bonis suis allodialibus nobis et dicto castro seu ville nostre Guttern bene situatis decem librarum Hallen(sium) redditus annuos et perpetuos et eos a nobis ac prefatis nostris successoribus in feodum castrense dicti nostri castri perpetuo recipere et tenere ac super eo nobis dare suas litteras 1) duplicatas, sicut alii nostri fideles facere consueverunt. 3. Tenebuntur quoque prefatus Hermannus et dicti sui heredes in dicto castro seu villa Bischovesguttern facere residenciam personalem, quociens et quando necesse fuerit et requisiti super eo, ut moris est, fuerint, et sicut alii nostri et ecclesie Mogunt(ine) 4. Tenebuntur predicte castrenses ibidem facere consueverunt. quoque nobis ac dictis nostris .. successoribus ad onera, fidelitatis iuramenta et servicia in talibus feodis debita de consuetudine vel de iure. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Treveris anno domini M'CCCXXX° sexto IIII" nonas decembris. I) am Rande: Conquisicio Herm(anni) Lussin in castrensem in Guttern. — II) am Rande: Littera Bal(dewini), conquisicio in castrensem.+ a) aus assi- gnavimus korr. 1, 2 (hier mit dem Zusatz L.s est in littera domini. 1) Nr. 430. 424*. Avignon 1336 Dezember 16. Papst Benedikt XII. Bulle Dudum felicis'. K 493; aus dem vatikan. Register: Riezler nr. 1851 Reg., Sauerland II nr. 2270 stark verkürzt. In der Nachurkunde Nr. 431 genau ausgeschrieben, darum hier nicht wiederholt. 425*. Avignon 1336 Dezember 18. Derselbe Bulle Vas electionis'. K 488 mit der Ueberschr. De visi- tacionibus; c. un. Extrav. comm. III 10. 426*. Avignon 1336 Dezember 21. Derselbe an den Erzbischof Heinrich von Mainz (Cum nuper). K 490 mit der Ueberschr. Inhibicio facta Mog(untino), ne processus publicaret, ad instanciam meam concessa, verbaliter tamen p(ri)o(ribus?) pro- cessibus revocatis. Sauerland II nr. 2272. Dort ist ausgelassen Z. 4 per procuratores suos, quos cum certo procuratorio et mandato ad presenciam nostram specialiter destinavit, Z. 7 nuncios nostros, de quorum fidelitate et industria plenam in domino fiduciam obtinemus, Z. 13 hortamur attente tibi in virtute obediencie districtius iniungentes; Abweichungen: Z. 1 Ben. ep. serv. serv. dei venerabili fratri Henr. arch. Mag. sal. et ap. ben., Z. 5 Guigonem, Z. 7 reci- piend am, Z. 9 et st. ac, Z. 14 eis fehlt nicht; Datierung: D. — pont. n. a. sec.
266 Nr. 424—429 centum libris Hallen(sium) legalium et bonorum, pro qua pecunia sibi suisque heredibus legitimis assignamusa) et presentibus litteris deputamus decem libr(as) Hallen(sium) redditus annuos dandos seu ministrandos sibi annis singulis exnunc inantea in festo beati Martini episcopi 1) per .. provisorem allodii nostri Erforden(sis), qui fuerit pro tempore, de redditibus seu proventibus eiusdem nostri allodii seu de aliis nostris bonis in partibus Thuringie tam diu, donec ipsi Hermanno vel dictis suis .. heredibus de pretactis centum libris Hallen(sium) per nos aut successores nostros .. archi- episcopos Mogunt(inos) absque defalcacione qualibet fuerit satis- 2. Ante cuius pecunie solucionem tenebitur dictus factum. Hermannus vel sui .. heredes nobis vel dictis nostris .. successori- bus supraportare et resignare in bonis suis allodialibus nobis et dicto castro seu ville nostre Guttern bene situatis decem librarum Hallen(sium) redditus annuos et perpetuos et eos a nobis ac prefatis nostris successoribus in feodum castrense dicti nostri castri perpetuo recipere et tenere ac super eo nobis dare suas litteras 1) duplicatas, sicut alii nostri fideles facere consueverunt. 3. Tenebuntur quoque prefatus Hermannus et dicti sui heredes in dicto castro seu villa Bischovesguttern facere residenciam personalem, quociens et quando necesse fuerit et requisiti super eo, ut moris est, fuerint, et sicut alii nostri et ecclesie Mogunt(ine) 4. Tenebuntur predicte castrenses ibidem facere consueverunt. quoque nobis ac dictis nostris .. successoribus ad onera, fidelitatis iuramenta et servicia in talibus feodis debita de consuetudine vel de iure. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Treveris anno domini M'CCCXXX° sexto IIII" nonas decembris. I) am Rande: Conquisicio Herm(anni) Lussin in castrensem in Guttern. — II) am Rande: Littera Bal(dewini), conquisicio in castrensem.+ a) aus assi- gnavimus korr. 1, 2 (hier mit dem Zusatz L.s est in littera domini. 1) Nr. 430. 424*. Avignon 1336 Dezember 16. Papst Benedikt XII. Bulle Dudum felicis'. K 493; aus dem vatikan. Register: Riezler nr. 1851 Reg., Sauerland II nr. 2270 stark verkürzt. In der Nachurkunde Nr. 431 genau ausgeschrieben, darum hier nicht wiederholt. 425*. Avignon 1336 Dezember 18. Derselbe Bulle Vas electionis'. K 488 mit der Ueberschr. De visi- tacionibus; c. un. Extrav. comm. III 10. 426*. Avignon 1336 Dezember 21. Derselbe an den Erzbischof Heinrich von Mainz (Cum nuper). K 490 mit der Ueberschr. Inhibicio facta Mog(untino), ne processus publicaret, ad instanciam meam concessa, verbaliter tamen p(ri)o(ribus?) pro- cessibus revocatis. Sauerland II nr. 2272. Dort ist ausgelassen Z. 4 per procuratores suos, quos cum certo procuratorio et mandato ad presenciam nostram specialiter destinavit, Z. 7 nuncios nostros, de quorum fidelitate et industria plenam in domino fiduciam obtinemus, Z. 13 hortamur attente tibi in virtute obediencie districtius iniungentes; Abweichungen: Z. 1 Ben. ep. serv. serv. dei venerabili fratri Henr. arch. Mag. sal. et ap. ben., Z. 5 Guigonem, Z. 7 reci- piend am, Z. 9 et st. ac, Z. 14 eis fehlt nicht; Datierung: D. — pont. n. a. sec.
Strana 267
1336 Dezember 16—Ende 267 427. [1335—1336 . Erzbischof Baldewin beglaubigt bei Papst Benedikt XII. einen Prokurator zur Führung von Verhandlungen. K 4341). — Nach dem Namen des erst am 20. Dezember erwählten Adressaten frühestens zu 1335 zu setzen, nach der Stellung in K kaum jünger als 1336 (vgl. Nr. 263). In diesem Jahre ist mehr als eine Botschaft Balde- wins an der Kurie ausdriicklich nachzuweisen. Auch Losses Aufenthalt zu Avignon vom Februar bis Juni (vgl. Nrr. 357, 368 f., 370) deutet auf eine solche hin. Sanctissimo in Christo patri domino Benedicto sacrosancte Romane et universalis ecclesie summo pontifici Baldewinus dei gratia sancte Treverensis ecclesie archiepiscopus sacri imperii per Galliam archicancellarius devota pedum oscula beatorum. In curiam sanctitatis vestre discretum virum facimus, constituimus et ordinamus nostrum et nostre ecclesie verum legitimum procura- torem ad impetrandum litteras tam simplices quam legendas ius vel graciam continentes, in loca et in iudices conveniendum et eisdem contradicendum necnon in animam nostram cuiuslibet generis sacramentum prestandum, alium vel alios procuratores substituendum et eosdem revocandum, quociens et quomodo sibi visum fuerit expedire, ratum et gratum habiturus, quidquid per dictum procuratorem nostrum, substitutum vel substitutos ab eo actum vel procuratum fuerit in premissis. In cuius rei testi- monium et cetera. Datum et cetera. I) Ueberschr.: Procuratorium ad impetrandum et contradicendum. 428. [1332 Oktober 18—1336]. Derselbe heisst den Ritter Heinrich von Abentrode, in dessen Streitsache mit Meister Dietrich Imhof von Marburg und Gebridern vor seinem Amtmanne in Amöneburg Recht zu nehmen. K 4301). — Nach der Stellung in K kaum jünger als 1336 (vgl. Nr. 263). Ausgangspunkt ist die Mannschaftserklärung Heinrichs (Nr. 257), den ich noch 1333 August 13 und September 7 (Würdtwein Nova subsidia V nr. 61 und 48), 1334 Januar 19 (Orig. in Koblenz, Abt. I A nr. 780 c) und 1337 Oktober 6 (Römer: Zeitschr. d. Ver. f. hess. Gesch. CLVII 107) erwähnt finde. — Dietrich Imhof, Offizial von St. Stephan in Mainz, kommt seit 1328 oft vor (vgl. z. B. Wyss II nr. 535, 538 f., 555, 559, 590, 631 u. s. w.) und ist erst 1372 gestorben (III S. 246). Ex parte domini Bald(ewini) sancte Mogunt(ine) sedis provi- soris. Requirimus te Henricum de Abentrode militem fidelem nostrum, quatenus de magistro Theoderico de Martburg et de ipsius Th(eoderici) fratribus, cum ipsi una cum predicto Thederico a) discordie materiam sive causam, quam habes contra ipsos, inti- maverunt, ut accepimus, coram officiato nostro in Ameneburg, prout eciam alias tibi seriose iniunximus et presentibus iteramus, quod iuri ac racioni consonum fuerit, recipere non obmittas faciens, sicut in tuis necessitatibus ac utilitatibus ex parte nostra proloqui te volueris et defendi. Datum et cetera. I) am Rande: Missilis; das Stück ist durchstrichen. + a) K. 429. [Ende 1328—13367. Meister Johannes von Paris und die Studenten von Erfurt bitten Erzbischof Baldewin, ein Semester lang dort unter seinem Schutze studieren zu dürfen.
1336 Dezember 16—Ende 267 427. [1335—1336 . Erzbischof Baldewin beglaubigt bei Papst Benedikt XII. einen Prokurator zur Führung von Verhandlungen. K 4341). — Nach dem Namen des erst am 20. Dezember erwählten Adressaten frühestens zu 1335 zu setzen, nach der Stellung in K kaum jünger als 1336 (vgl. Nr. 263). In diesem Jahre ist mehr als eine Botschaft Balde- wins an der Kurie ausdriicklich nachzuweisen. Auch Losses Aufenthalt zu Avignon vom Februar bis Juni (vgl. Nrr. 357, 368 f., 370) deutet auf eine solche hin. Sanctissimo in Christo patri domino Benedicto sacrosancte Romane et universalis ecclesie summo pontifici Baldewinus dei gratia sancte Treverensis ecclesie archiepiscopus sacri imperii per Galliam archicancellarius devota pedum oscula beatorum. In curiam sanctitatis vestre discretum virum facimus, constituimus et ordinamus nostrum et nostre ecclesie verum legitimum procura- torem ad impetrandum litteras tam simplices quam legendas ius vel graciam continentes, in loca et in iudices conveniendum et eisdem contradicendum necnon in animam nostram cuiuslibet generis sacramentum prestandum, alium vel alios procuratores substituendum et eosdem revocandum, quociens et quomodo sibi visum fuerit expedire, ratum et gratum habiturus, quidquid per dictum procuratorem nostrum, substitutum vel substitutos ab eo actum vel procuratum fuerit in premissis. In cuius rei testi- monium et cetera. Datum et cetera. I) Ueberschr.: Procuratorium ad impetrandum et contradicendum. 428. [1332 Oktober 18—1336]. Derselbe heisst den Ritter Heinrich von Abentrode, in dessen Streitsache mit Meister Dietrich Imhof von Marburg und Gebridern vor seinem Amtmanne in Amöneburg Recht zu nehmen. K 4301). — Nach der Stellung in K kaum jünger als 1336 (vgl. Nr. 263). Ausgangspunkt ist die Mannschaftserklärung Heinrichs (Nr. 257), den ich noch 1333 August 13 und September 7 (Würdtwein Nova subsidia V nr. 61 und 48), 1334 Januar 19 (Orig. in Koblenz, Abt. I A nr. 780 c) und 1337 Oktober 6 (Römer: Zeitschr. d. Ver. f. hess. Gesch. CLVII 107) erwähnt finde. — Dietrich Imhof, Offizial von St. Stephan in Mainz, kommt seit 1328 oft vor (vgl. z. B. Wyss II nr. 535, 538 f., 555, 559, 590, 631 u. s. w.) und ist erst 1372 gestorben (III S. 246). Ex parte domini Bald(ewini) sancte Mogunt(ine) sedis provi- soris. Requirimus te Henricum de Abentrode militem fidelem nostrum, quatenus de magistro Theoderico de Martburg et de ipsius Th(eoderici) fratribus, cum ipsi una cum predicto Thederico a) discordie materiam sive causam, quam habes contra ipsos, inti- maverunt, ut accepimus, coram officiato nostro in Ameneburg, prout eciam alias tibi seriose iniunximus et presentibus iteramus, quod iuri ac racioni consonum fuerit, recipere non obmittas faciens, sicut in tuis necessitatibus ac utilitatibus ex parte nostra proloqui te volueris et defendi. Datum et cetera. I) am Rande: Missilis; das Stück ist durchstrichen. + a) K. 429. [Ende 1328—13367. Meister Johannes von Paris und die Studenten von Erfurt bitten Erzbischof Baldewin, ein Semester lang dort unter seinem Schutze studieren zu dürfen.
Strana 268
268 Nr. 430—431 K 145 1). — Der Brief gehört in die Zeit der Mainzer Verwaltung Balde- wins; nähere Anhaltspunkte fehlen. Er ist ein wichtiger Beitrag zur Deutschen Universitätsgeschichte. Insbesondere ergänzt er die dürftigen Nachrichten über die Vorzeit der Erfurter Universität (vgl. H. Denifle Die Entstèhung der Universitäten des Mittelalters 403 ff., H. Grauert und F. Cramer: Histor. Jahrbuch XXXI 249 ff., namentlich 282 ff., auch Biereye: Festschrift zum 350jährigen Jubiläum des kgl. Gymnasiums zu Erfurt I 24 f.). Vor den 1362—1366 genannten Heinrich Totting tritt nun als noch älterer Rektor Johann von Paris, der natürlich zu unterscheiden ist von den beiden älteren Trägern dieses Namens, besonders von dem berihmten Publizisten (vgl. Histoire littéraire de la France XXV 244 ff., Scholz Publizistik im Zeitalter Philipps des Schönen 296 ff.). Reverendo in Christo patri ac domino nostro preelecto domino .. sancte Treveren(sis), Moguntinensisa) ecclesie archiepi- scopo magister Ihohannesa*) Parrisiensis b) universitasque studencium varie nacionis nos substratos ad omnia genera famulatus optantes 1. Consonat huius pre- vos successibus prosperis habundare. senciam obedientes et amicos consolari, qua se tormentis plurimis 2. Eya nos vestri presenciam a protervientes s(en)siu(n)t cruciari. desiderio sicientes supplicibus precibus supplicamus, quatenus vestra dignetur clemencia ob reverenciam tytuli clericalis cooperari erga vestros cives dominos nostros consules Erforden(ses), ut nobis mere nomine studii congregatis hic liceat absque ammocione ad semestris spacium temporis sub alis vestre tuicionis nostrum iterato nos studentes vobis studium laudabiliter consummarec), quam intime flagitantes, quatenus honorabiles viros dominos .., scilicetd) decanum et scolasticum ecclesie Montis sancte Marie, tales habeatis, ut solempnis magister noster magister Iohannes Parysien(sis) predictus in legendo, disputando ac continuando nobis studium hactenus, qu'em]e) ad modum fecerit quoad usque, non impediatur. 3. Cum nullus magistrorum hic regencium pro nobis nec laboraverit nec laboret in hiis, ad vos confugimus tan- quam ad principum principem, quo maior non existit utriusqüe dignitatis, nos mente sedula supplicantes exaudiri. Nam petita noscimus fieri nutu vestre voluntatis. Dominus vestris subditis per longinqua tempora incolumem vos conservet vobisque super adversarios vestros victoriam offerat et triumphum 1) et, ut ipsi vos solum principem confitentur, cum minimum valeat pluralitas principatus (Aristotilesa*) duddecimoa*) meth(aphysi)ce de pro- mente2), quare vos solum cupimus principari. I) Ueberschr.: Universitas studencium Erford(iensium), ut ibi possint ad tempus remanere. + a) aus Moguntinensi korr. + a*) K. + b) aus Parisiensis korr. + c) zu confirmare korr.? + d) davor scult(etum) getilgt. + e) quod. 1) nur formelhafte Wendung; ähnliche finden sich z. B. im Formelbuch des Konrad von Mure; vgl. Bresslau: Jahrbuch für Schweizerische Geschichte XX (1895) 13f. co 2) Mit dem homerischen ovx ayavòv nolvxotgavin als xoigavog sovoo schlietst Aristoteles das 12. Buch seiner Metaphysik (S. 1076 a 4), das, in den Handschriften ohne Sondertitel überliefert, von den Kommentatoren als лврl той лрóтоv voő bezeichnet wird (Mitteilung von Nikolai Hartmann). 1337 Januar 5. Der Knappe Hermann Lusse verpflichtet sich zum Burg mann Erzbischof Baldewins. K 260 1). 430.
268 Nr. 430—431 K 145 1). — Der Brief gehört in die Zeit der Mainzer Verwaltung Balde- wins; nähere Anhaltspunkte fehlen. Er ist ein wichtiger Beitrag zur Deutschen Universitätsgeschichte. Insbesondere ergänzt er die dürftigen Nachrichten über die Vorzeit der Erfurter Universität (vgl. H. Denifle Die Entstèhung der Universitäten des Mittelalters 403 ff., H. Grauert und F. Cramer: Histor. Jahrbuch XXXI 249 ff., namentlich 282 ff., auch Biereye: Festschrift zum 350jährigen Jubiläum des kgl. Gymnasiums zu Erfurt I 24 f.). Vor den 1362—1366 genannten Heinrich Totting tritt nun als noch älterer Rektor Johann von Paris, der natürlich zu unterscheiden ist von den beiden älteren Trägern dieses Namens, besonders von dem berihmten Publizisten (vgl. Histoire littéraire de la France XXV 244 ff., Scholz Publizistik im Zeitalter Philipps des Schönen 296 ff.). Reverendo in Christo patri ac domino nostro preelecto domino .. sancte Treveren(sis), Moguntinensisa) ecclesie archiepi- scopo magister Ihohannesa*) Parrisiensis b) universitasque studencium varie nacionis nos substratos ad omnia genera famulatus optantes 1. Consonat huius pre- vos successibus prosperis habundare. senciam obedientes et amicos consolari, qua se tormentis plurimis 2. Eya nos vestri presenciam a protervientes s(en)siu(n)t cruciari. desiderio sicientes supplicibus precibus supplicamus, quatenus vestra dignetur clemencia ob reverenciam tytuli clericalis cooperari erga vestros cives dominos nostros consules Erforden(ses), ut nobis mere nomine studii congregatis hic liceat absque ammocione ad semestris spacium temporis sub alis vestre tuicionis nostrum iterato nos studentes vobis studium laudabiliter consummarec), quam intime flagitantes, quatenus honorabiles viros dominos .., scilicetd) decanum et scolasticum ecclesie Montis sancte Marie, tales habeatis, ut solempnis magister noster magister Iohannes Parysien(sis) predictus in legendo, disputando ac continuando nobis studium hactenus, qu'em]e) ad modum fecerit quoad usque, non impediatur. 3. Cum nullus magistrorum hic regencium pro nobis nec laboraverit nec laboret in hiis, ad vos confugimus tan- quam ad principum principem, quo maior non existit utriusqüe dignitatis, nos mente sedula supplicantes exaudiri. Nam petita noscimus fieri nutu vestre voluntatis. Dominus vestris subditis per longinqua tempora incolumem vos conservet vobisque super adversarios vestros victoriam offerat et triumphum 1) et, ut ipsi vos solum principem confitentur, cum minimum valeat pluralitas principatus (Aristotilesa*) duddecimoa*) meth(aphysi)ce de pro- mente2), quare vos solum cupimus principari. I) Ueberschr.: Universitas studencium Erford(iensium), ut ibi possint ad tempus remanere. + a) aus Moguntinensi korr. + a*) K. + b) aus Parisiensis korr. + c) zu confirmare korr.? + d) davor scult(etum) getilgt. + e) quod. 1) nur formelhafte Wendung; ähnliche finden sich z. B. im Formelbuch des Konrad von Mure; vgl. Bresslau: Jahrbuch für Schweizerische Geschichte XX (1895) 13f. co 2) Mit dem homerischen ovx ayavòv nolvxotgavin als xoigavog sovoo schlietst Aristoteles das 12. Buch seiner Metaphysik (S. 1076 a 4), das, in den Handschriften ohne Sondertitel überliefert, von den Kommentatoren als лврl той лрóтоv voő bezeichnet wird (Mitteilung von Nikolai Hartmann). 1337 Januar 5. Der Knappe Hermann Lusse verpflichtet sich zum Burg mann Erzbischof Baldewins. K 260 1). 430.
Strana 269
1337 Januar 5—10 269 I. Ego Hermannus dictus Lusse de Isenacho armiger notum facio universis, quod reverendus in Christo pater et dominus meus dominus ..Baldewinus archiepiscopus Treveren(sis) sancte Mogun- t(ine) sedis provisor me sibi et ecclesie Mogunt(ine) acquisivit in castrensem castri sui Bisch[o]vesgutterna) iuxta modum et formam littere sue desuper michi tradite, cuius tenor extat talis: Nos Baldewinus — decembris'1). 2. Et ego Hermannus prefatus promisi et promitto in hiis scriptis omnia et singula, que in dicti domini mei littera prenotata continentur, pro me et dictis meis 3. In quorum heredibus firmiter et inviolabiliter observare. testimonium et robur sigillum meum presentibus est appensum et rogavi magistrum Rodolfum dictum Lusse canonicum ecclesie Aschaffenburgen(sis) fratrem meum nec non strennuum virum Ottonem de Nacza armigerum affinem meum sigilla sua appendere 4. Et nos Rodolfus et Otto prefati recognoscimus, ad presentes. quod ad preces memorati Hermanni sigilla nostra hiis litteris apposuimus in testimonium omnium premissorum. Datum anno domini millesimo CCC° XXX. septimo in vigilia epiphanie eiusdem. I) ohne Ueberschr. + a) o fehlt. 1) Nr. 423. 431. Avignon 1337 Januar 10. Papst Benedikt XII. beauftragt Guigo und Nikolaus Capocie, Pröpste von St. Germain und St. Omer, den Erzbischof Baldewin gegebenenfalls zu absolvieren, sonst aber seine Ver- urteilung zu veröffentlichen. K 494. Aus dem vatikan. Register: Riezler nr. 1857 und Sauer- land II nr. 2275, beide mit fast denselben starken Auslassungen (V). Als Vorlage diente Nr. 424. Benedictus episcopus servus servorum dei dilectis filiis Guigoni de sancto Germano Anicien(sis) et Nycolao Capocie de urbe sancti Audomari de sancto Audomaro Morinen(sis) dyocesium ecclesiarum prepositis capellanis et nunciis nostris salutem et I. Inter cetera, ad que cor nostrum apostolicam benedictionem. solerter invigilat et libenter expedita) partes iniuncte nobis de- super apostolice servitutis, illud noscitur esse principium, ut sub- motis scandalis eorumque precisis radicibus ecclesie ecclesiasti- ceque persone et alii christiane fidei professores in mencium unanimitate et pacis tranquillitate quiescant, ex quibus profecto gratus deo cultus impenditur etb) bonorum incrementa profectuum subsecuntur. 2. Sane dudum felicis recordationis Iohannes papa XXIIus, predecessor noster ecclesie Magunt(inensis) per obitum bone memorie Mathie Magunt(inensis) archiepiscopi tunc vacanti ac per eundem predecessorem, dum adhuc idem Mathias regimini eiusdem ecclesie presideret, disposicioni aposto- lice reservate venerabilem fratrem nostrum Henricum archiepiscopum Magunt(i- nensem) tunc prepositum ecclesie Bunnen(sis) Colon(iensis) dyocesis de fratrum 3. Verum * nostrorum consilio prefecit in archiepiscopum et pastorem. Bald(ewinus) archiepiscopus Trever(ensis) contra prefectionem et promo- cionem huiusmodi de persona eiusdem Henrici factas venire pre- sumens administracionem in spiritualibus et temporalibus eiusdem ecclesie Magunt(inensis) ad instanciam, sicut asserit, capituli eiusdem ecclesie
1337 Januar 5—10 269 I. Ego Hermannus dictus Lusse de Isenacho armiger notum facio universis, quod reverendus in Christo pater et dominus meus dominus ..Baldewinus archiepiscopus Treveren(sis) sancte Mogun- t(ine) sedis provisor me sibi et ecclesie Mogunt(ine) acquisivit in castrensem castri sui Bisch[o]vesgutterna) iuxta modum et formam littere sue desuper michi tradite, cuius tenor extat talis: Nos Baldewinus — decembris'1). 2. Et ego Hermannus prefatus promisi et promitto in hiis scriptis omnia et singula, que in dicti domini mei littera prenotata continentur, pro me et dictis meis 3. In quorum heredibus firmiter et inviolabiliter observare. testimonium et robur sigillum meum presentibus est appensum et rogavi magistrum Rodolfum dictum Lusse canonicum ecclesie Aschaffenburgen(sis) fratrem meum nec non strennuum virum Ottonem de Nacza armigerum affinem meum sigilla sua appendere 4. Et nos Rodolfus et Otto prefati recognoscimus, ad presentes. quod ad preces memorati Hermanni sigilla nostra hiis litteris apposuimus in testimonium omnium premissorum. Datum anno domini millesimo CCC° XXX. septimo in vigilia epiphanie eiusdem. I) ohne Ueberschr. + a) o fehlt. 1) Nr. 423. 431. Avignon 1337 Januar 10. Papst Benedikt XII. beauftragt Guigo und Nikolaus Capocie, Pröpste von St. Germain und St. Omer, den Erzbischof Baldewin gegebenenfalls zu absolvieren, sonst aber seine Ver- urteilung zu veröffentlichen. K 494. Aus dem vatikan. Register: Riezler nr. 1857 und Sauer- land II nr. 2275, beide mit fast denselben starken Auslassungen (V). Als Vorlage diente Nr. 424. Benedictus episcopus servus servorum dei dilectis filiis Guigoni de sancto Germano Anicien(sis) et Nycolao Capocie de urbe sancti Audomari de sancto Audomaro Morinen(sis) dyocesium ecclesiarum prepositis capellanis et nunciis nostris salutem et I. Inter cetera, ad que cor nostrum apostolicam benedictionem. solerter invigilat et libenter expedita) partes iniuncte nobis de- super apostolice servitutis, illud noscitur esse principium, ut sub- motis scandalis eorumque precisis radicibus ecclesie ecclesiasti- ceque persone et alii christiane fidei professores in mencium unanimitate et pacis tranquillitate quiescant, ex quibus profecto gratus deo cultus impenditur etb) bonorum incrementa profectuum subsecuntur. 2. Sane dudum felicis recordationis Iohannes papa XXIIus, predecessor noster ecclesie Magunt(inensis) per obitum bone memorie Mathie Magunt(inensis) archiepiscopi tunc vacanti ac per eundem predecessorem, dum adhuc idem Mathias regimini eiusdem ecclesie presideret, disposicioni aposto- lice reservate venerabilem fratrem nostrum Henricum archiepiscopum Magunt(i- nensem) tunc prepositum ecclesie Bunnen(sis) Colon(iensis) dyocesis de fratrum 3. Verum * nostrorum consilio prefecit in archiepiscopum et pastorem. Bald(ewinus) archiepiscopus Trever(ensis) contra prefectionem et promo- cionem huiusmodi de persona eiusdem Henrici factas venire pre- sumens administracionem in spiritualibus et temporalibus eiusdem ecclesie Magunt(inensis) ad instanciam, sicut asserit, capituli eiusdem ecclesie
Strana 270
270 Nr. 431 Maguntin(ensis) et quorundam nobilium * dyocesis Maguntin(ensis) suscepit et per plures annos gessit dicto Henrico archiepiscopo ad administracionem et regimen dicte Maguntin(ensis) ecclesie non admisso, prefatis capitulo et nonnullis aliis personis ecclesiasticis et secularibus civitatis et dyocesis predictarum ac provincie Maguntin(ensis) super hoc ad- herentibus dicto Bald(ewino) archiepiscopo sibique publice prestanti- bus auxilium et favorem, propter quod idem predecessor, dum vixit, contra prefatos Bald(ewinum) et adherentes et faventes super premissis eidem nonnullos processus fecit et habuit 1) exigentibus 4. Ac deinde dicto inobediencia et contumacia eorundem. predecessore, sicut domino placuit, viam universe carnis ingresso nos disposicione divina licet inmeriti ad apicem summi aposto- latus assumpti ac de premissis omnibus plenarie informati eandem Magunt(inensem) ecclesiam gregemque dominicam civitatis et dyo- cesis Maguntinen(sis) proprii pastoris sic diuturne carere regimine ulterius ferre salva conscientia nequeuntes certos processus super premissis contra Bald(ewinum) et adherentes et faventes prefatos habuimus et fecimus iusticia exigente et tam prefatos per dictum predecessorem quam per nos processus continuatos et habitos contra eos mandavimus per nostras litteras 2) in partibus publicari. 5. Verum nuper prefatus Bald(ewinus) archiepiscopus nostris et sedis apostolice beneplacitis super premissis se, ut videtur, de- siderans coaptare dilectos filios Boemundum archidyaconum Trever(ensem) et Rodolfum dictum Lusse notarium procuratores suos et nuncios speciales cum patentibus litteris sui appensione sigilli munitis3) ad nostram pre- senciam specialiter destinavit, per quas quidem litteras eisdem procura- toribus dedit plenum mandatum et liberam potestatem exponendi nobis causas et motiva, quare ad suscipiendum gubernacionem seu protectionem dicte Maguntinen(sis) ecclesie * fuit inductus, nobisque super conservacione status et honoris sui humiliter supplicandi necnon castrac), fortellicia, villas, opida, iurisdictiones et iura dicte ecclesie Magunt(inensis) in manibus nostris ponendi et resignandi aliaque suo nomine faciendi, que circa hfelc“) necessaria forent vel eciam oportuna, supplicans eciam, ut suo statui et honori * suisque com- modo et paci dignaremur favorabiliter providere, prout in eisdem litteris super hiis confectis 3) eiusdem archiepiscopi noto et magno sigillo munitis nobis per dictos procuratores in consistorio presentatis et in presencia nostra et fratrum 6. Dictique nostrorum solenniter lectis plenius et seriosius continetur. procuratores ) in nostra et eorundem fratrum presencia in eodem consistorio constituti pure et libere castra; fortellicia, villas, opida, iurisdictiones et iura eiusdem ecclesie Magunt(inensis) procuratorio nomine dicti Bald(ewini) archiepiscopi, prout in mandatis habebant ab eo, in manibus nostris posuerunt et eciam resignarunt nosque posicionem et resignacionem huiusmodi in manibus nostris, ut premittitur, factas duximus admittendas et ut de illis in posterum plena noticia haberetur, patentes litteras bulla nostra munitas exinde fieri fecimus premissa omnia et singula ac eciam dictarum litterarum eiusdem archiepiscopi Trever(ensis) super premissis nobis missarum de verbo ad verbum seriem continentes 4). 7. Cupientes igitur, ut status eiusdem ecclesie Magunt(inensis) sublatis deinceps inquie- tudinum fluctibus quietis et pacis serena recipiat grexque fidelium eiusdem ecclesie spiritualem patrem agnoscat et eadem ecclesia
270 Nr. 431 Maguntin(ensis) et quorundam nobilium * dyocesis Maguntin(ensis) suscepit et per plures annos gessit dicto Henrico archiepiscopo ad administracionem et regimen dicte Maguntin(ensis) ecclesie non admisso, prefatis capitulo et nonnullis aliis personis ecclesiasticis et secularibus civitatis et dyocesis predictarum ac provincie Maguntin(ensis) super hoc ad- herentibus dicto Bald(ewino) archiepiscopo sibique publice prestanti- bus auxilium et favorem, propter quod idem predecessor, dum vixit, contra prefatos Bald(ewinum) et adherentes et faventes super premissis eidem nonnullos processus fecit et habuit 1) exigentibus 4. Ac deinde dicto inobediencia et contumacia eorundem. predecessore, sicut domino placuit, viam universe carnis ingresso nos disposicione divina licet inmeriti ad apicem summi aposto- latus assumpti ac de premissis omnibus plenarie informati eandem Magunt(inensem) ecclesiam gregemque dominicam civitatis et dyo- cesis Maguntinen(sis) proprii pastoris sic diuturne carere regimine ulterius ferre salva conscientia nequeuntes certos processus super premissis contra Bald(ewinum) et adherentes et faventes prefatos habuimus et fecimus iusticia exigente et tam prefatos per dictum predecessorem quam per nos processus continuatos et habitos contra eos mandavimus per nostras litteras 2) in partibus publicari. 5. Verum nuper prefatus Bald(ewinus) archiepiscopus nostris et sedis apostolice beneplacitis super premissis se, ut videtur, de- siderans coaptare dilectos filios Boemundum archidyaconum Trever(ensem) et Rodolfum dictum Lusse notarium procuratores suos et nuncios speciales cum patentibus litteris sui appensione sigilli munitis3) ad nostram pre- senciam specialiter destinavit, per quas quidem litteras eisdem procura- toribus dedit plenum mandatum et liberam potestatem exponendi nobis causas et motiva, quare ad suscipiendum gubernacionem seu protectionem dicte Maguntinen(sis) ecclesie * fuit inductus, nobisque super conservacione status et honoris sui humiliter supplicandi necnon castrac), fortellicia, villas, opida, iurisdictiones et iura dicte ecclesie Magunt(inensis) in manibus nostris ponendi et resignandi aliaque suo nomine faciendi, que circa hfelc“) necessaria forent vel eciam oportuna, supplicans eciam, ut suo statui et honori * suisque com- modo et paci dignaremur favorabiliter providere, prout in eisdem litteris super hiis confectis 3) eiusdem archiepiscopi noto et magno sigillo munitis nobis per dictos procuratores in consistorio presentatis et in presencia nostra et fratrum 6. Dictique nostrorum solenniter lectis plenius et seriosius continetur. procuratores ) in nostra et eorundem fratrum presencia in eodem consistorio constituti pure et libere castra; fortellicia, villas, opida, iurisdictiones et iura eiusdem ecclesie Magunt(inensis) procuratorio nomine dicti Bald(ewini) archiepiscopi, prout in mandatis habebant ab eo, in manibus nostris posuerunt et eciam resignarunt nosque posicionem et resignacionem huiusmodi in manibus nostris, ut premittitur, factas duximus admittendas et ut de illis in posterum plena noticia haberetur, patentes litteras bulla nostra munitas exinde fieri fecimus premissa omnia et singula ac eciam dictarum litterarum eiusdem archiepiscopi Trever(ensis) super premissis nobis missarum de verbo ad verbum seriem continentes 4). 7. Cupientes igitur, ut status eiusdem ecclesie Magunt(inensis) sublatis deinceps inquie- tudinum fluctibus quietis et pacis serena recipiat grexque fidelium eiusdem ecclesie spiritualem patrem agnoscat et eadem ecclesia
Strana 271
1337 Janиar 10 271 de turbacionum erepta naufragiis et ad salutis portum deducta spiritualibus et temporalibus proficiat incrementis, vos, de quorum industria et fidelitatis constancia plenam in domino fiduciam obti- nemus et speramus indubie, quod ea, quself) vobis in hac parte conmittenda duximus, laudabiliter exequi et fideliter curabitis adimplere, ad partes illas providimus specialiter destinandos. 8. Quocirca discrecioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatenus ad predictam ecclesiam Magunt(inensem) vos persona- liter conferentes predicta castra, fortellicia, villas, opida, iuris- dictiones et iura dicte ecclesie Magunt(inensis) in manibus nostris, ut premittitur, posita et eciam resignata eorumque possessionem et tenutam liberam et expeditam ad manus [ve]strasg) nomine nostro ab eodem archiepiscopo vel quibuscumque aliis recipiatis et sub [velstra") custodia teneatis et castrorum fortelliciorum, villarum, opidorum, iurisdictionum et iurium predictorum, que per dictum archiepiscopum Trever(ensem) vel de mandato ipsius vel per quoscumque alios in manibus nostris posita fuerint, curam et administracionem, quam vobis auctoritate apostolica presencium tenore committimus, plenam, generalem et liberam in spiritualibus et temporalibus per vos et alios tam diu gerere studeatis, donec super hiis aliud actore domino salubriter duxerimus ordinandum, facientes de omnibus bonis immobilibus et mobilibus et pecuniarum quantitatibus, vasis aureis et argenteis, libris quoque et rebus aliis quibuscunque, que vobis per dictum archiepiscopum seu de mandato ipsius vel quoscunque alios fuerint assignata vel alias ad manus vestras pervenerint, inventarium ad futuram cautelam dictorum archiepiscopi et ecclesie Maguntin(ensis) per manum publicam confici5) fideliter et conscribi illudque in loco securo salubriter custodiri alienacione bonorum immobilium eiusdem ec- clesie vobis penitus interdicta, iurisdictioneh) tamen et admini- stracioneh) spiritualium et temporalium, personarum et locorum civitatis, dyocesis et provincie Maguntin(ensis) eidem archiepiscopo Maguntin(ensi) nunc obediencium sibi plenarie reservatis. Eidem quoque archiepiscopo Magunt(inensi) iuxta archiepiscopalis status decenciam de proventibus ad mensam suam archiepiscopale[m] i) spectantibus faciatis expensas sufficientes et necessarias ministrari. 9. Postquam vero prefatus Bald(ewinus) archiepiscopus obedienter et efficaciter predictorum omnium possessionem et tenutam vobis plenamk), expeditam et liberam assignaverit seu fecerit assignari vos in possessione huiusmodi nostro nomine tuendo et eciam con- servando, vos eosdem Maguntin(ensem) et Trever(ensem) archi- episcopos ad conponendum inter se amicabiliter super fructibus, redditibus atque1) proventibus medio tempore perceptis ex dicta ecclesia Maguntin(ensi) et expensis hinc inde factis diligenter et solicite ac efficaciter i[n]dfulcatis m) ac nichilominus eundem archi- episcopum Trever(ensem) et carissimum in Christo filium nostrum Ioannem Bohemie illustremn) regem°) ex parte una et prefatum Henricum archiepiscopum Magunt(inensem) ex altera ad faciendum et firmandum invicem inter se plenam concordiam, amiciciam atque pacem ipsasque penarum adiectionibus et obligacionibus ac
1337 Janиar 10 271 de turbacionum erepta naufragiis et ad salutis portum deducta spiritualibus et temporalibus proficiat incrementis, vos, de quorum industria et fidelitatis constancia plenam in domino fiduciam obti- nemus et speramus indubie, quod ea, quself) vobis in hac parte conmittenda duximus, laudabiliter exequi et fideliter curabitis adimplere, ad partes illas providimus specialiter destinandos. 8. Quocirca discrecioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatenus ad predictam ecclesiam Magunt(inensem) vos persona- liter conferentes predicta castra, fortellicia, villas, opida, iuris- dictiones et iura dicte ecclesie Magunt(inensis) in manibus nostris, ut premittitur, posita et eciam resignata eorumque possessionem et tenutam liberam et expeditam ad manus [ve]strasg) nomine nostro ab eodem archiepiscopo vel quibuscumque aliis recipiatis et sub [velstra") custodia teneatis et castrorum fortelliciorum, villarum, opidorum, iurisdictionum et iurium predictorum, que per dictum archiepiscopum Trever(ensem) vel de mandato ipsius vel per quoscumque alios in manibus nostris posita fuerint, curam et administracionem, quam vobis auctoritate apostolica presencium tenore committimus, plenam, generalem et liberam in spiritualibus et temporalibus per vos et alios tam diu gerere studeatis, donec super hiis aliud actore domino salubriter duxerimus ordinandum, facientes de omnibus bonis immobilibus et mobilibus et pecuniarum quantitatibus, vasis aureis et argenteis, libris quoque et rebus aliis quibuscunque, que vobis per dictum archiepiscopum seu de mandato ipsius vel quoscunque alios fuerint assignata vel alias ad manus vestras pervenerint, inventarium ad futuram cautelam dictorum archiepiscopi et ecclesie Maguntin(ensis) per manum publicam confici5) fideliter et conscribi illudque in loco securo salubriter custodiri alienacione bonorum immobilium eiusdem ec- clesie vobis penitus interdicta, iurisdictioneh) tamen et admini- stracioneh) spiritualium et temporalium, personarum et locorum civitatis, dyocesis et provincie Maguntin(ensis) eidem archiepiscopo Maguntin(ensi) nunc obediencium sibi plenarie reservatis. Eidem quoque archiepiscopo Magunt(inensi) iuxta archiepiscopalis status decenciam de proventibus ad mensam suam archiepiscopale[m] i) spectantibus faciatis expensas sufficientes et necessarias ministrari. 9. Postquam vero prefatus Bald(ewinus) archiepiscopus obedienter et efficaciter predictorum omnium possessionem et tenutam vobis plenamk), expeditam et liberam assignaverit seu fecerit assignari vos in possessione huiusmodi nostro nomine tuendo et eciam con- servando, vos eosdem Maguntin(ensem) et Trever(ensem) archi- episcopos ad conponendum inter se amicabiliter super fructibus, redditibus atque1) proventibus medio tempore perceptis ex dicta ecclesia Maguntin(ensi) et expensis hinc inde factis diligenter et solicite ac efficaciter i[n]dfulcatis m) ac nichilominus eundem archi- episcopum Trever(ensem) et carissimum in Christo filium nostrum Ioannem Bohemie illustremn) regem°) ex parte una et prefatum Henricum archiepiscopum Magunt(inensem) ex altera ad faciendum et firmandum invicem inter se plenam concordiam, amiciciam atque pacem ipsasque penarum adiectionibus et obligacionibus ac
Strana 272
272 Nr. 432—433 iuramentorum prestacionibus roborandas per eos in posterum, tenendas inviolabiliter et eciam observandas viis et modis omnibus oportunis atque decentibus, quos expedire videritis, efficaciter in- 10. Prefatum quoquen) archiepiscopum ducere procuretis. Trever(ensem), ubi velut obedientie filius in plena, libera et ex- pedita restitucione castrorum, fortelliciorum, villarum, opidorum, iurisdictionum et iurium predictorum vobis nostro nomine, ut premittitur, facienda et conservacione ipsorum quibuslibet dolo, malicia et fraude cessantibus realiter et efficaciter mandatis nostris studuerit obedire ac iuxta vestre discrecionis arbitrium super predictis fructibus, proventibus et expensis amicabiliter conposuerit cum prefato archiepiscopo Magunt(inensi)p), ab omnibus ex- communicationis seu excommunicationum, suspensionum et inter- dicti sentenciis atque penis, quas per processus eiusdem prede cessoris et nostros vel alias premissorum occasione incurrit, auctoritate apostolica iuxta formam ecclesie absolvatis iniungentes sibi super hoc penitentiam salutarem et alia, que de iure fuerint II. Dicto quoque Henricop*) Magunt(inensi)n), si iniungenda. forte in civitate vel dyocesi Maguntin(ensi) voluerit commorari, unum vel duo hospicia ad mensam suam archiepiscopalem spectancia, que pro habitatione sua elegerit, faciatis libere et expedite sine 12. Quodsi forte eosdem archi- inpedimento quolibet assignari. episcopos vel alterum eorundem ad firmandum inter se pacem huiusmodi necnon ad compositionem super premissis fructibus, proventibus et expensis amicabiliter inter se invicem faciendam, quod absit, infra sex mensium spacium, postquam ad partes illas perveneritis, reducere seu inducere non possitis, eisdem ex parte nostra mandetis, ut per procuratores ydoneos cum sufficientibus et plenis mandatis ad parendum plenarie super premissis iussionibus et ordinacionibus apostolicis, quas deo propicio super hiis duxeri- mus faciendas, certo peremptorio termino competente, quem ad hoc eis duxeritis prefigendum, legitime compareant coram nobis. 13. Ut autem in premissis turbacionum, impedimentorum vel obstaculorum quorumlibet tollatur occasio, dissolvendi, vacuandi, irritandi et revocandi omnes pacciones, obligaciones, confederaciones et colligaciones per dictum archiepiscopum Trever(ensem) et pre- fatos capitulum eiusdem ecclesie Magunt(inensis) adinvicem inter se vel cum quibuscumque ducibus, marchionibus, comitibus, baronibus, potentibus, nobilibus, magnatibus, rectoribus, scabinis, consulibus, communitatibus, universitatibus, civibus et incolis ac personis aliis ecclesiasticis et secularibus Alamanie quomodolibet communiter vel divisim initasq), iuramentis, penis, obligacionibus et aliis quibuslibet firmitatibus roboratfalsr) nec non relaxandi huiusmodi necnon fidelitatis a vasallis eiusdem ecclesie et alia quelibet iura- menta a quibuscumque prestita, per que super premissis vobis impedimentum posset quomodolibet provenire, ac ea, prout secun- dum deum videritis, dissolvendi, vacuandi, irritandi, revocandi seu eciam [et]r) relaxandi et insuper contra quoscumque turbatores pacis huiusmodi sive impeditores cuiuscumque dignitatis, condicionis vel status existant, procedendi eosque per censuram ecclesiasticam
272 Nr. 432—433 iuramentorum prestacionibus roborandas per eos in posterum, tenendas inviolabiliter et eciam observandas viis et modis omnibus oportunis atque decentibus, quos expedire videritis, efficaciter in- 10. Prefatum quoquen) archiepiscopum ducere procuretis. Trever(ensem), ubi velut obedientie filius in plena, libera et ex- pedita restitucione castrorum, fortelliciorum, villarum, opidorum, iurisdictionum et iurium predictorum vobis nostro nomine, ut premittitur, facienda et conservacione ipsorum quibuslibet dolo, malicia et fraude cessantibus realiter et efficaciter mandatis nostris studuerit obedire ac iuxta vestre discrecionis arbitrium super predictis fructibus, proventibus et expensis amicabiliter conposuerit cum prefato archiepiscopo Magunt(inensi)p), ab omnibus ex- communicationis seu excommunicationum, suspensionum et inter- dicti sentenciis atque penis, quas per processus eiusdem prede cessoris et nostros vel alias premissorum occasione incurrit, auctoritate apostolica iuxta formam ecclesie absolvatis iniungentes sibi super hoc penitentiam salutarem et alia, que de iure fuerint II. Dicto quoque Henricop*) Magunt(inensi)n), si iniungenda. forte in civitate vel dyocesi Maguntin(ensi) voluerit commorari, unum vel duo hospicia ad mensam suam archiepiscopalem spectancia, que pro habitatione sua elegerit, faciatis libere et expedite sine 12. Quodsi forte eosdem archi- inpedimento quolibet assignari. episcopos vel alterum eorundem ad firmandum inter se pacem huiusmodi necnon ad compositionem super premissis fructibus, proventibus et expensis amicabiliter inter se invicem faciendam, quod absit, infra sex mensium spacium, postquam ad partes illas perveneritis, reducere seu inducere non possitis, eisdem ex parte nostra mandetis, ut per procuratores ydoneos cum sufficientibus et plenis mandatis ad parendum plenarie super premissis iussionibus et ordinacionibus apostolicis, quas deo propicio super hiis duxeri- mus faciendas, certo peremptorio termino competente, quem ad hoc eis duxeritis prefigendum, legitime compareant coram nobis. 13. Ut autem in premissis turbacionum, impedimentorum vel obstaculorum quorumlibet tollatur occasio, dissolvendi, vacuandi, irritandi et revocandi omnes pacciones, obligaciones, confederaciones et colligaciones per dictum archiepiscopum Trever(ensem) et pre- fatos capitulum eiusdem ecclesie Magunt(inensis) adinvicem inter se vel cum quibuscumque ducibus, marchionibus, comitibus, baronibus, potentibus, nobilibus, magnatibus, rectoribus, scabinis, consulibus, communitatibus, universitatibus, civibus et incolis ac personis aliis ecclesiasticis et secularibus Alamanie quomodolibet communiter vel divisim initasq), iuramentis, penis, obligacionibus et aliis quibuslibet firmitatibus roboratfalsr) nec non relaxandi huiusmodi necnon fidelitatis a vasallis eiusdem ecclesie et alia quelibet iura- menta a quibuscumque prestita, per que super premissis vobis impedimentum posset quomodolibet provenire, ac ea, prout secun- dum deum videritis, dissolvendi, vacuandi, irritandi, revocandi seu eciam [et]r) relaxandi et insuper contra quoscumque turbatores pacis huiusmodi sive impeditores cuiuscumque dignitatis, condicionis vel status existant, procedendi eosque per censuram ecclesiasticam
Strana 273
1337 Januar 10 273 et alia remedia oportuna, de quibus nobis expedire videbitur, compescendi vobis plenam et liberam concedimus tenore presencium 14. Volumus eciam vobisque committimus et man- facultatem. damus, quod, si idem Bald(ewinus) archiepiscopus possessionem castrorum, fortelliciorum, villarum, opidorum iurisdictionum et iurium predictorum in manibus vestrisg) libere et expediftles), ut premittitur, de facto, realiter et effectualiter dimittere et ponere ac tradere recusaverit vel distulerit requisitus, predictos processus et sententias contra ipsum et quoscumque alios factos, habitos et prolatos, quos vobis in hac parte inobedientes inveneritis seu rebelles, per vos vel alium seu alios auctoritate presencium exe- cucioni debite demandantes eos in omnibus locis, ubi expedire videritis, sollempniter publicetis et faciatis per alios publicari, contradictores auctoritate nostra appellacione postposita compes- cendo non obstante, si aliquibus, cuiuscunque status, ordinis vel condicionis existant, eciam si pontificali prefulgeant dignitate, communiter vel divisim ab eadem sede indultum existat, quod interdici, suspendi vel excommunicari non possint per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad 15. Diem vero verbum de indulto huiusmodi mencionem. prefixionis huiusmodi et formam et quicquid super premissis Guxeritis faciendum, nobis per vestras litteras harum seriem conti- nentes fideliter intimare curetis 5). Datum Avinion(e) IIII. idus ianuarii pontificatus nostri anno tercio. I) Ueberschr.: Littera legacionis super ecclesia Mogunt(ina) in personis Gwig(onis) et Capoc(ie). + a) expendit N. † b) ac N. + c) castella Vor- urkunde. + d) hec K. + e) procuratot(er) K. + f) quod K. + g) nostr. K. + h) iurisdictionem, administrationem V. + i) archiepiscopale K. + k) add. et V. + 1) et V. + m) iudicatis K. + n) fehlt V. + o) reg. ill. N. + p) von L. nachgetr. K. + p*) Henr. archiepiscopo Mag. N. + q) initis K. + r) robo- ratis N. + s) fehlt K, N. + s) expedire K. 1) vgl. die Noten zu Nr. 414. co 2) Nr. 414. c0 3) Sauerland II nr. 2268. c0 4) Nr. 424. co 5) bisher unbekannt. 2* 432*. Avignon 1337 Januar 10. Derselbe an Erzbischof Baldewin. K 495 mit der Ueberschr. Littera pape domino Treverensi missa, quam tuberunt legati; aus dem vatikan. Re- gister: Sauerland II nr. 2273, inseriert auch in Nr. 444. Lesarten von K: S. 509 Z. 6 benigne st. legitime; Z. 18 personaliter st. specialiter; Z. 20 u. 22 predictos st. dictos; Z. 22 hiis st. hoc; Z. 26 ac tradi; S. 510 Z. 3 teneant; Z. 8 deinceps te. 3 433°. Avignon 1337 Januar 10. Derselbe an Guigo und Nicolaus Capocie Pröpste von St. Germain und St. Omer. K 497; aus dem vatikan. Register: Sauerland II nr. 2274 ver- kürzt. Inseriert in Nr. 445 (N). Ergänzungen und Lesarten aus K: S. 510 Z. 5 pro certis urgentibus et necessariis negociis; Z. 6 f. duxerimus (st. providerimus) destinandos nonnullis commissionibus per nostras litteras vobis factis respicientibus statum ac reformacionem, tranquillitatem et pacem ecclesie memorate nos attendentes; Z. 7 ecclesia suffraganea eiusdem ecclesie Maguntine; Z. 9 reform. et tranquillitatem et pacem; Z. 10 presencium auctoritate committimus et mandam.; Z. 21 f. Salmanni st. Salam. (Salam. auch in N); S. 511 Z. 5 ac curam et gubernacionem (= N); Z. 8 sollicite et fideliter studeatis; Z. 10 interdicta invocato ad hoc, si opus fuerit, auxilio brachii secularis contradictores auctoritate nostra appellacione postposita compes- cendo non obstante, si — — sit indultum, quod excommunicari — — non possint per litteras apostolicas non facientes — — de indulto huiusmodi mencionem. Nova Alamanniae 18
1337 Januar 10 273 et alia remedia oportuna, de quibus nobis expedire videbitur, compescendi vobis plenam et liberam concedimus tenore presencium 14. Volumus eciam vobisque committimus et man- facultatem. damus, quod, si idem Bald(ewinus) archiepiscopus possessionem castrorum, fortelliciorum, villarum, opidorum iurisdictionum et iurium predictorum in manibus vestrisg) libere et expediftles), ut premittitur, de facto, realiter et effectualiter dimittere et ponere ac tradere recusaverit vel distulerit requisitus, predictos processus et sententias contra ipsum et quoscumque alios factos, habitos et prolatos, quos vobis in hac parte inobedientes inveneritis seu rebelles, per vos vel alium seu alios auctoritate presencium exe- cucioni debite demandantes eos in omnibus locis, ubi expedire videritis, sollempniter publicetis et faciatis per alios publicari, contradictores auctoritate nostra appellacione postposita compes- cendo non obstante, si aliquibus, cuiuscunque status, ordinis vel condicionis existant, eciam si pontificali prefulgeant dignitate, communiter vel divisim ab eadem sede indultum existat, quod interdici, suspendi vel excommunicari non possint per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad 15. Diem vero verbum de indulto huiusmodi mencionem. prefixionis huiusmodi et formam et quicquid super premissis Guxeritis faciendum, nobis per vestras litteras harum seriem conti- nentes fideliter intimare curetis 5). Datum Avinion(e) IIII. idus ianuarii pontificatus nostri anno tercio. I) Ueberschr.: Littera legacionis super ecclesia Mogunt(ina) in personis Gwig(onis) et Capoc(ie). + a) expendit N. † b) ac N. + c) castella Vor- urkunde. + d) hec K. + e) procuratot(er) K. + f) quod K. + g) nostr. K. + h) iurisdictionem, administrationem V. + i) archiepiscopale K. + k) add. et V. + 1) et V. + m) iudicatis K. + n) fehlt V. + o) reg. ill. N. + p) von L. nachgetr. K. + p*) Henr. archiepiscopo Mag. N. + q) initis K. + r) robo- ratis N. + s) fehlt K, N. + s) expedire K. 1) vgl. die Noten zu Nr. 414. co 2) Nr. 414. c0 3) Sauerland II nr. 2268. c0 4) Nr. 424. co 5) bisher unbekannt. 2* 432*. Avignon 1337 Januar 10. Derselbe an Erzbischof Baldewin. K 495 mit der Ueberschr. Littera pape domino Treverensi missa, quam tuberunt legati; aus dem vatikan. Re- gister: Sauerland II nr. 2273, inseriert auch in Nr. 444. Lesarten von K: S. 509 Z. 6 benigne st. legitime; Z. 18 personaliter st. specialiter; Z. 20 u. 22 predictos st. dictos; Z. 22 hiis st. hoc; Z. 26 ac tradi; S. 510 Z. 3 teneant; Z. 8 deinceps te. 3 433°. Avignon 1337 Januar 10. Derselbe an Guigo und Nicolaus Capocie Pröpste von St. Germain und St. Omer. K 497; aus dem vatikan. Register: Sauerland II nr. 2274 ver- kürzt. Inseriert in Nr. 445 (N). Ergänzungen und Lesarten aus K: S. 510 Z. 5 pro certis urgentibus et necessariis negociis; Z. 6 f. duxerimus (st. providerimus) destinandos nonnullis commissionibus per nostras litteras vobis factis respicientibus statum ac reformacionem, tranquillitatem et pacem ecclesie memorate nos attendentes; Z. 7 ecclesia suffraganea eiusdem ecclesie Maguntine; Z. 9 reform. et tranquillitatem et pacem; Z. 10 presencium auctoritate committimus et mandam.; Z. 21 f. Salmanni st. Salam. (Salam. auch in N); S. 511 Z. 5 ac curam et gubernacionem (= N); Z. 8 sollicite et fideliter studeatis; Z. 10 interdicta invocato ad hoc, si opus fuerit, auxilio brachii secularis contradictores auctoritate nostra appellacione postposita compes- cendo non obstante, si — — sit indultum, quod excommunicari — — non possint per litteras apostolicas non facientes — — de indulto huiusmodi mencionem. Nova Alamanniae 18
Strana 274
274 Nr. 434—442 434. Avignon 1337 Januar 21. Derselbe an den Erzbischof von Bourges und dessen Suffragane. K 487; wesentlich gleichlautend die offenbar später entstandene Ausfertigung für Bordeaux bei Daumet nr. 260 (aus dem vatikan. Register). Abweichungen: Adresse archiepiscopo Bituricensi; S. 168 Z. 35 cum certis aliis sub- sidiis colligi deberet; Z. 40 f. fehlt pro dicto passagio; Z. 43ff. quod non crede- retur probabiliter cessaturum infraseptemmenses dictum terminum inmediate sequent es st. propter quod — prosequi ut prefertur; S. 169 Z. 5 eo ipso tam deci- mas; Z. 4 f. nisi per sedem prefatam dictus terminus foret ex causa aliqua prorogatus st. nisi — existeret; Z. 9 quod dolenter referimus st. iam elapso ; Z. 1I f. nec per sedem — prorogatus nach Z. 16 ff. nec probabiliter — cessaturum; Z. 12 ff. fehlt nec eciam constat — cessare deberet; Z. 19 secundum easdem litteras predecessoris eiusdem st. sec. premissa, Z. 21 dubitantes, ubi dubitandum non est st. hesitantes. 1337 Februar 10. 435. Erzbischof Baldewin als Verweser von Mains an die ehrenwerten und frommen den Abt von St. Peter in Erfurt sancti Benedicti und den Meister Henricus de Frimaria sacre theologie professor heremitarum sancti Augustini ordinum: hat die durch den Tod oder freiwilligen Verzicht des Iohannes de Aquis zu St. Marien in Erfurt freigewordene Stiftsstelle und Pfründe, deren Verleihung an ihn als Oberen gefallen ist, weil Dekan und Kapitel dieser Kirche sie nicht in der vorgeschriebenen Zeit verliehen haben, hiermit dem Rudolfus dictus Lusse seinem clericus domesticus und lieben Getreuen (devotus) verliehen, ihn per annulum, quem in nostris manibus tenuimus, investierend, und befiehlt den Adressaten, ihn in Besitz zu setzen, ihm stallum in choro et locum in capitulo anzuweisen sowie den Genuss aller ihm zustehenden Ein- künfte bei Dekan, Kapitel und den officiati der Kirche zu verschaffen. Siegler: der Aussteller mit dem Siegel seines archiepiscopatus Treverensis, quo in presenti utimur. Cum canonicatus — D. a. dom. 1337. IIII. id. febr. — K 241. 436. 1337 Februar 10. Derselbe ersucht seine Freunde und Getreuen, Amtmänner und Untertanen um Geleit für Rudolf Losse auf dessen Reise nach Thüringen. K 2511). — Losse sollte in Thüringen wohl über den Rücktritt des Erzbischofs verhandeln. Exa) parte domini Trever(ensis) sancte Mog(untine) sedis provisoris. Rogamus et requirimus vos omnes et singulos amicos et fideles nostros, vobis autem officiatis et .. subditis nostris seriose iniungimus et mandamus, quatenus Rodolpho dicto Losse clerico nostro domestico in nostris et suis negociis ad partes Thuringieb) ire intendenti de conductu securo, si et prout vos aut quemlibet vestrum super eo requisierit, eundo et redeundo nostre considera- cionis intuitu providere velitis. Datum sub sigillo nostro secreto anno domini M'CCC XXXVII' IIII° idus februarii. I) Ueberschr.: Conductus versus Thur(ingiam) pro magistro Rodol(fo) (pro — Rod. später nachgetr.). + a) Ex — provisoris von L. nachgetr. † b) aus Thuringorum korr. 437. Bingen 1337 Februar 12. Conradus de Ansenbruch Mainzer Domherr, vom Papste bestellter Richter an die Plebane in Ysenache, Wissinse (Weissensee), Woinrislebin (aus Winurslebin korr.; Wundersleben) und Streckede (Stregda): befiehlt ihnen, da Meister Rodolphus dictus Losse Kleriker des Erzbischofs von Trier gegen weiland Johannes dictus Losse den Aelteren, der während seiner Unmündig- keit als sein tutor seu curator sein Vermögen verwaltete, diesen vor ihm wegen der Rechenschaftslegung verklagt hat und da nach Recht die Güter des Vormundes dem Miindel stillschweigend verpfändet sind, der Witwe und
274 Nr. 434—442 434. Avignon 1337 Januar 21. Derselbe an den Erzbischof von Bourges und dessen Suffragane. K 487; wesentlich gleichlautend die offenbar später entstandene Ausfertigung für Bordeaux bei Daumet nr. 260 (aus dem vatikan. Register). Abweichungen: Adresse archiepiscopo Bituricensi; S. 168 Z. 35 cum certis aliis sub- sidiis colligi deberet; Z. 40 f. fehlt pro dicto passagio; Z. 43ff. quod non crede- retur probabiliter cessaturum infraseptemmenses dictum terminum inmediate sequent es st. propter quod — prosequi ut prefertur; S. 169 Z. 5 eo ipso tam deci- mas; Z. 4 f. nisi per sedem prefatam dictus terminus foret ex causa aliqua prorogatus st. nisi — existeret; Z. 9 quod dolenter referimus st. iam elapso ; Z. 1I f. nec per sedem — prorogatus nach Z. 16 ff. nec probabiliter — cessaturum; Z. 12 ff. fehlt nec eciam constat — cessare deberet; Z. 19 secundum easdem litteras predecessoris eiusdem st. sec. premissa, Z. 21 dubitantes, ubi dubitandum non est st. hesitantes. 1337 Februar 10. 435. Erzbischof Baldewin als Verweser von Mains an die ehrenwerten und frommen den Abt von St. Peter in Erfurt sancti Benedicti und den Meister Henricus de Frimaria sacre theologie professor heremitarum sancti Augustini ordinum: hat die durch den Tod oder freiwilligen Verzicht des Iohannes de Aquis zu St. Marien in Erfurt freigewordene Stiftsstelle und Pfründe, deren Verleihung an ihn als Oberen gefallen ist, weil Dekan und Kapitel dieser Kirche sie nicht in der vorgeschriebenen Zeit verliehen haben, hiermit dem Rudolfus dictus Lusse seinem clericus domesticus und lieben Getreuen (devotus) verliehen, ihn per annulum, quem in nostris manibus tenuimus, investierend, und befiehlt den Adressaten, ihn in Besitz zu setzen, ihm stallum in choro et locum in capitulo anzuweisen sowie den Genuss aller ihm zustehenden Ein- künfte bei Dekan, Kapitel und den officiati der Kirche zu verschaffen. Siegler: der Aussteller mit dem Siegel seines archiepiscopatus Treverensis, quo in presenti utimur. Cum canonicatus — D. a. dom. 1337. IIII. id. febr. — K 241. 436. 1337 Februar 10. Derselbe ersucht seine Freunde und Getreuen, Amtmänner und Untertanen um Geleit für Rudolf Losse auf dessen Reise nach Thüringen. K 2511). — Losse sollte in Thüringen wohl über den Rücktritt des Erzbischofs verhandeln. Exa) parte domini Trever(ensis) sancte Mog(untine) sedis provisoris. Rogamus et requirimus vos omnes et singulos amicos et fideles nostros, vobis autem officiatis et .. subditis nostris seriose iniungimus et mandamus, quatenus Rodolpho dicto Losse clerico nostro domestico in nostris et suis negociis ad partes Thuringieb) ire intendenti de conductu securo, si et prout vos aut quemlibet vestrum super eo requisierit, eundo et redeundo nostre considera- cionis intuitu providere velitis. Datum sub sigillo nostro secreto anno domini M'CCC XXXVII' IIII° idus februarii. I) Ueberschr.: Conductus versus Thur(ingiam) pro magistro Rodol(fo) (pro — Rod. später nachgetr.). + a) Ex — provisoris von L. nachgetr. † b) aus Thuringorum korr. 437. Bingen 1337 Februar 12. Conradus de Ansenbruch Mainzer Domherr, vom Papste bestellter Richter an die Plebane in Ysenache, Wissinse (Weissensee), Woinrislebin (aus Winurslebin korr.; Wundersleben) und Streckede (Stregda): befiehlt ihnen, da Meister Rodolphus dictus Losse Kleriker des Erzbischofs von Trier gegen weiland Johannes dictus Losse den Aelteren, der während seiner Unmündig- keit als sein tutor seu curator sein Vermögen verwaltete, diesen vor ihm wegen der Rechenschaftslegung verklagt hat und da nach Recht die Güter des Vormundes dem Miindel stillschweigend verpfändet sind, der Witwe und
Strana 275
1337 Januar 21—Februar 24 275 den Erben Johanns die Veräusserung von dessen Gütern bei Strafe nament- licher Excommunikation zu untersagen; als Zeichen der Ausführung sollen sie diesen Brief mit ihren Siegeln zuricksenden. Cum quondam — D. Pingwie a. dom. 1337. II. id. febr. — K 248. 438. Mühlberg 1337 Februar 19. Hermannus Dekan von St. Marien in Erfurt ernennt, cum nos certis ex causis evidentibus et notoriis ecclesiam nostram predictam ad presens secure accedere non possimus, die ehrenwerten Herren Henricus de Sebeleibin Scholasticus und Siffridus de Hallis Kantor daselbst zu seinen Prokuratoren mit der Vollmacht, den Meister Rodolphus dictus Losse Kleriker Erzbischof Baldewins oder dessen Prokurator gemäss der Verleihung der Stiftsherrn- stelle und Pfründe des weiland Herrn Iohannes de Aquis durch Baldewin, dem sie als Oberen infolge der Verzögerung des Kapitels zugefallen, zum Stiftsherrn aufzunehmen. Siegler: der Aussteller. D. Mulburg XI. kal. marc. a. dom. 1337. — K 249. 439. Eisenach 1337 Februar 24. Instrument des G. H. (Gerlacus Heinrici K) de Butspach Klerikers Mainzer Diözese kaiserlich öffentlichen Notars: a. — 1337. ind. 5., XXIIII. die mensis februarii, hora eiusdem diei quasi VI., pont. — Benedicti — pape XII. a. 3. hat vor ihm der ehrenwerte Herr Meister Rodolphus dictus Lusse Stifts- herr von Aschaffenburg erklärt, er wolle künftig die ehrsame Matrone Herrin Mechthildis die Witwe des Herrn Iohannes dictus Lusse seines Vatersbruders auf Grund der Klage, die er gegen J. und sie hat wegen der Verwaltung seiner und seines Bruders des gestrengen Hermannus dictus Lusse Güter während der lange Zeit von J. geführten Vormundschaft über sie beide, nicht wehr gerichtlich verfolgen; ebenso hat M. versprochen, R. und H. nach Kräften zu helfen. Acta sunt hec Ysnaci in domo habitacionis prefate domine Mechthildis in stupa seu estuario ibidem. Zeugen: die ehrenwerten bescheidenen Herren Hermannus dictus Gansouge (Gansougen K) pastor in Beringen (Grossenſ?7-Behringen), Hermannus de Zimmern canonicus ecclesie sancte Marie Isnacensis und die gestrengen Herren Iohannes dictus Goldacker, Waltherus et Heinricus de Nezzelrieden, Heinricus de Horstal milites, Fredericus de Varinrode, Iohannes de Loucha armigeri, Bertoldus dictus Pordicz clericus Isnacensis. — D 155 (Entwurf auf Pergament mit nachgetragener Unter- schrift des Notars; Ueberschrift: Prothocollum/ und K 245 (Abschrift der stilistisch um einige Worte vermehrten Reinschrift). 440. Erfurt 1337 Februar 24. An Papst Benedikt XII. der Scolasticus Henricus und das Kapitel von St. Marien in Erfurt decano ipsius ecclesie nunc absente: meldet ihm, dass sie die ehrenwerten Meister Gerardus de Frankenford und Gotfridus (vgl. aber K 234 mit N. I) de Munden mit bestimmten Vollmachten zu ihren Prokuratoren an der Kurie ernannt haben. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel. In curia sanctitatis — D. Erfordie a. dom. 1337. VI. kal. marc. — K 234 a, eingerückt in K 234. 441. Erfurt 1337 Februar 24. Scolasticus Henricus, Kantor Siffridus und das Kapitel von St. Marien in Erfurt in Abwesenheit des ehrenwerten Herren Hermannus Dekans ernennen für den bei der römischen Kurie zur Verhandlung gelangenden Teil des Appellationsprozesses zwischen ihnen und Hermannus dictus de Worbez um die Stiftsstelle und Pfründe ihres verstorbenen concanonicus Herrn Iohannes de Aquis zu Prokuratoren mit bestimmten Vollmachten die ehrenwerten und bescheidenen Meister und Kleriker Mainzer Diözese Rudolphus dictus Lusse ihren concanonicus, Henricus de Frytzlaria, Gerhardus de Frankenfort, den canonicus von Aschaffenburg Gotfridus de Munden und Gerlacus de Buczbach und versprechen ihrem Gegner Hermann, deren Handlungen zu ratifizieren. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel. D. Erfordie a. dom. 1337. VI. kal. marc. — K 242. Erfurt 1337 Februar 24. Die Aussteller der Nr. 441 ernennen für den extra curiam zu ver- handelnden Teil des dort genannten Prozesses mit Hermann von Worbis zu 442. 18*
1337 Januar 21—Februar 24 275 den Erben Johanns die Veräusserung von dessen Gütern bei Strafe nament- licher Excommunikation zu untersagen; als Zeichen der Ausführung sollen sie diesen Brief mit ihren Siegeln zuricksenden. Cum quondam — D. Pingwie a. dom. 1337. II. id. febr. — K 248. 438. Mühlberg 1337 Februar 19. Hermannus Dekan von St. Marien in Erfurt ernennt, cum nos certis ex causis evidentibus et notoriis ecclesiam nostram predictam ad presens secure accedere non possimus, die ehrenwerten Herren Henricus de Sebeleibin Scholasticus und Siffridus de Hallis Kantor daselbst zu seinen Prokuratoren mit der Vollmacht, den Meister Rodolphus dictus Losse Kleriker Erzbischof Baldewins oder dessen Prokurator gemäss der Verleihung der Stiftsherrn- stelle und Pfründe des weiland Herrn Iohannes de Aquis durch Baldewin, dem sie als Oberen infolge der Verzögerung des Kapitels zugefallen, zum Stiftsherrn aufzunehmen. Siegler: der Aussteller. D. Mulburg XI. kal. marc. a. dom. 1337. — K 249. 439. Eisenach 1337 Februar 24. Instrument des G. H. (Gerlacus Heinrici K) de Butspach Klerikers Mainzer Diözese kaiserlich öffentlichen Notars: a. — 1337. ind. 5., XXIIII. die mensis februarii, hora eiusdem diei quasi VI., pont. — Benedicti — pape XII. a. 3. hat vor ihm der ehrenwerte Herr Meister Rodolphus dictus Lusse Stifts- herr von Aschaffenburg erklärt, er wolle künftig die ehrsame Matrone Herrin Mechthildis die Witwe des Herrn Iohannes dictus Lusse seines Vatersbruders auf Grund der Klage, die er gegen J. und sie hat wegen der Verwaltung seiner und seines Bruders des gestrengen Hermannus dictus Lusse Güter während der lange Zeit von J. geführten Vormundschaft über sie beide, nicht wehr gerichtlich verfolgen; ebenso hat M. versprochen, R. und H. nach Kräften zu helfen. Acta sunt hec Ysnaci in domo habitacionis prefate domine Mechthildis in stupa seu estuario ibidem. Zeugen: die ehrenwerten bescheidenen Herren Hermannus dictus Gansouge (Gansougen K) pastor in Beringen (Grossenſ?7-Behringen), Hermannus de Zimmern canonicus ecclesie sancte Marie Isnacensis und die gestrengen Herren Iohannes dictus Goldacker, Waltherus et Heinricus de Nezzelrieden, Heinricus de Horstal milites, Fredericus de Varinrode, Iohannes de Loucha armigeri, Bertoldus dictus Pordicz clericus Isnacensis. — D 155 (Entwurf auf Pergament mit nachgetragener Unter- schrift des Notars; Ueberschrift: Prothocollum/ und K 245 (Abschrift der stilistisch um einige Worte vermehrten Reinschrift). 440. Erfurt 1337 Februar 24. An Papst Benedikt XII. der Scolasticus Henricus und das Kapitel von St. Marien in Erfurt decano ipsius ecclesie nunc absente: meldet ihm, dass sie die ehrenwerten Meister Gerardus de Frankenford und Gotfridus (vgl. aber K 234 mit N. I) de Munden mit bestimmten Vollmachten zu ihren Prokuratoren an der Kurie ernannt haben. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel. In curia sanctitatis — D. Erfordie a. dom. 1337. VI. kal. marc. — K 234 a, eingerückt in K 234. 441. Erfurt 1337 Februar 24. Scolasticus Henricus, Kantor Siffridus und das Kapitel von St. Marien in Erfurt in Abwesenheit des ehrenwerten Herren Hermannus Dekans ernennen für den bei der römischen Kurie zur Verhandlung gelangenden Teil des Appellationsprozesses zwischen ihnen und Hermannus dictus de Worbez um die Stiftsstelle und Pfründe ihres verstorbenen concanonicus Herrn Iohannes de Aquis zu Prokuratoren mit bestimmten Vollmachten die ehrenwerten und bescheidenen Meister und Kleriker Mainzer Diözese Rudolphus dictus Lusse ihren concanonicus, Henricus de Frytzlaria, Gerhardus de Frankenfort, den canonicus von Aschaffenburg Gotfridus de Munden und Gerlacus de Buczbach und versprechen ihrem Gegner Hermann, deren Handlungen zu ratifizieren. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel. D. Erfordie a. dom. 1337. VI. kal. marc. — K 242. Erfurt 1337 Februar 24. Die Aussteller der Nr. 441 ernennen für den extra curiam zu ver- handelnden Teil des dort genannten Prozesses mit Hermann von Worbis zu 442. 18*
Strana 276
276 Nr. 443—449 Prokuratoren unter gleichen Bedingungen die ehrenwerten und bescheidenen Meister Rodolfus dictus Lusse, Henricus de Fritzslaria und Gerlacus de Batz- bach. Besiegelung und Datierung wie dort. — K 243. Trier 1337 März 31. 443.—445. 3 Notariatsinstrumente 5 unten genannter öffentlicher Notare: a. 1337. — ind. 5., pont. — Benedicti — pape XII. a. 3., mensis marcii die ultima, hora vesperarum seu quasi haben die päpstlichen Kapläne und Boten die Herren Gwido (Guigo) Nycolaus Capocie Pröpste de sancto Germano (St. Germain) und de sancto Audomaro (St. Omer) Aniciensis (Puy) und Morinensis (Térouanne) dyocesium die eingerickten Nrr. 431 (in 2), 432 (in K, nur der Anfang wiedergegeben) und 433 (in I) vor dem ehrenwerten Herrn Iohannes de Rure- munde (o iber 1. u) Offizial der Trierer Kurie verlesen lassen und ihre Abschriften in Form von Notariatsinstrumenten zugelassen, auf Bitten des Klerikers Meister Rudolphus dictus Losse, Prokurators, wie er sagte, des Erzbischofs Baldewin. Auf dessen Ersuchen beauftragt darauf der Offizial der Trierer Kurie in redender Form die bescheidenen Iohannes de Turri päpstlichen, Conradus de Epternaco, Iacobus de Syvereio (Syverei, Syvrey), Gerhardus de Franoit und Iohannes weiland Rychwini de Kempenich kaiser- liche öffentliche und der Trierer Kurie Notar(e) oder einen von ihnen mit der Beurkundung und fügt zur Bekräftigung der Glaubwürdigkeit ihrer Instrumente seine auctoritas iudicialis hinzu. Siegler: der Offizial, Gwigo und Nycolaus. Acta sunt hec in civitate Treveri in domo Mathie olim Iudei civis Treverensis. Zeugen: die bescheidenen Herren Boemundus Archidiakon und sein Bruder Robertus Trierer Domherren, die Meister Nycholaus de Sechia (Secia) Prokurator an der römischen Kurie, Petrus Blanchonis Stifts- herr an der Kirche des heiligen Agripanus Aniciensis, Remundus (Reymundus) Trencheti, Wilhelmus Romei, Iohannes Iekelonis Stiftsherren von Liebfrauen in Trier, Gerlacus Rektor der Kirche von Byszen (Bissen; in 2: Gerlacus de Bysczin Rektor), Nycolaus (Nicolaus 2) dictus Hellinsmunt (o über u; Hellinc- mont 1) (diese alle Priester), Gerlacus dictus Gernegroys (Gernegros). — K 480 und 2 Originale (mit einst je 3 Siegeln, von denen in I die des Guigo und des Nicolaus, in 2 die Guigos und des Offizials erhalten) in Koblenz Abt. 1A I nr. 861 (I) und 862 (2). Geschrieben ist I von Johannes de Turri und nach ihm unterzeichnet von Jacobus, Johannes de Kempenich, Gerardus und Conradus; 2 ist geschrieben von Jacobus und nach ihm unter- zeichnet von Johannes de Turri, Johannes de Kempenich, Gerardus, Conradus; K weist nur die Unterschriften von Johannes de Kempenich und Joh. de Sivrey auf (vielleicht, wie wohl auch an anderen Stellen, verkürzt). 1337 April 2. 446*. Stadt und Gemeinde Oberwesel für Erzbischof Baldewin. D 139, Entwurf mit umfänglichen Nachträgen von L.s und anderen Händen; Orig. in Koblenz, Abt. I Aemter u. Ortsch., Oberwesel nr. 3 (an der mitte- wochen allernehest vor mittevasten = März 26) = Höfer nr. 199. Ab- weichungen: S. 317 Z 12 gewalt dun in den vorgenanten stat zu Wesele und gerichte zu Wesele und daz dar zu gehoret; Z. 22—26 Sund were — liden?; Z 23 der diz breche oder me indede als di slacht tede€?; Z. 26 ff. pine liden?. Und were die beschudungen under uns nicht entede, als hie begriffen ist, der sal truwelos, erlos und meyneydig sin . Vortme — rate?; Z. 27 § die — wirt; Z. 29 gerichte bewise? ; zwein andern biderben mannen uz dem rate; Z. 30 — S. 318 Z. 8 Ouch — gebe?; Z. 12 daz — ist?; Z. 14 des selben unsers herren?; Z. 15 ieme noch sime stifte vorgenant? nicht; Z. 15 f. Tieme — stifte?; Z. 19 herren und sine sine nachkumen und ire? amptlude; Z. 27 ane? uzgescheydin? ; Z. 28 an — iglichem? ; Z. 30 gewer "were prescripcio oder; Z. 30 ff. mit — Trire han? ; Z. 30aller? ? der brive; Z. 31 von 44 Romischin? keysern und kunigen von RoD; S. 319 Z. 2 fehlt zu; Z. 3—8 Und — Chan wir?? — henken; und wir greve Wilh(elm), lohan von Brunishorn und die gemeyner von Schonenberg vorgenant bekennen, daz wir unser insigele, und wir die burgere der vorgenanten stete Covelencze und Boparde bekennen, daz wir unser stete ingesigel durch bede willen der vor- genanten ..rittere, [..dyenst]lude, ..scheffenen, .. rat, burgere und aller der gemeynde der stede zu Wesele zu eyme geczugnisse aller [der vorgeschribenen ?
276 Nr. 443—449 Prokuratoren unter gleichen Bedingungen die ehrenwerten und bescheidenen Meister Rodolfus dictus Lusse, Henricus de Fritzslaria und Gerlacus de Batz- bach. Besiegelung und Datierung wie dort. — K 243. Trier 1337 März 31. 443.—445. 3 Notariatsinstrumente 5 unten genannter öffentlicher Notare: a. 1337. — ind. 5., pont. — Benedicti — pape XII. a. 3., mensis marcii die ultima, hora vesperarum seu quasi haben die päpstlichen Kapläne und Boten die Herren Gwido (Guigo) Nycolaus Capocie Pröpste de sancto Germano (St. Germain) und de sancto Audomaro (St. Omer) Aniciensis (Puy) und Morinensis (Térouanne) dyocesium die eingerickten Nrr. 431 (in 2), 432 (in K, nur der Anfang wiedergegeben) und 433 (in I) vor dem ehrenwerten Herrn Iohannes de Rure- munde (o iber 1. u) Offizial der Trierer Kurie verlesen lassen und ihre Abschriften in Form von Notariatsinstrumenten zugelassen, auf Bitten des Klerikers Meister Rudolphus dictus Losse, Prokurators, wie er sagte, des Erzbischofs Baldewin. Auf dessen Ersuchen beauftragt darauf der Offizial der Trierer Kurie in redender Form die bescheidenen Iohannes de Turri päpstlichen, Conradus de Epternaco, Iacobus de Syvereio (Syverei, Syvrey), Gerhardus de Franoit und Iohannes weiland Rychwini de Kempenich kaiser- liche öffentliche und der Trierer Kurie Notar(e) oder einen von ihnen mit der Beurkundung und fügt zur Bekräftigung der Glaubwürdigkeit ihrer Instrumente seine auctoritas iudicialis hinzu. Siegler: der Offizial, Gwigo und Nycolaus. Acta sunt hec in civitate Treveri in domo Mathie olim Iudei civis Treverensis. Zeugen: die bescheidenen Herren Boemundus Archidiakon und sein Bruder Robertus Trierer Domherren, die Meister Nycholaus de Sechia (Secia) Prokurator an der römischen Kurie, Petrus Blanchonis Stifts- herr an der Kirche des heiligen Agripanus Aniciensis, Remundus (Reymundus) Trencheti, Wilhelmus Romei, Iohannes Iekelonis Stiftsherren von Liebfrauen in Trier, Gerlacus Rektor der Kirche von Byszen (Bissen; in 2: Gerlacus de Bysczin Rektor), Nycolaus (Nicolaus 2) dictus Hellinsmunt (o über u; Hellinc- mont 1) (diese alle Priester), Gerlacus dictus Gernegroys (Gernegros). — K 480 und 2 Originale (mit einst je 3 Siegeln, von denen in I die des Guigo und des Nicolaus, in 2 die Guigos und des Offizials erhalten) in Koblenz Abt. 1A I nr. 861 (I) und 862 (2). Geschrieben ist I von Johannes de Turri und nach ihm unterzeichnet von Jacobus, Johannes de Kempenich, Gerardus und Conradus; 2 ist geschrieben von Jacobus und nach ihm unter- zeichnet von Johannes de Turri, Johannes de Kempenich, Gerardus, Conradus; K weist nur die Unterschriften von Johannes de Kempenich und Joh. de Sivrey auf (vielleicht, wie wohl auch an anderen Stellen, verkürzt). 1337 April 2. 446*. Stadt und Gemeinde Oberwesel für Erzbischof Baldewin. D 139, Entwurf mit umfänglichen Nachträgen von L.s und anderen Händen; Orig. in Koblenz, Abt. I Aemter u. Ortsch., Oberwesel nr. 3 (an der mitte- wochen allernehest vor mittevasten = März 26) = Höfer nr. 199. Ab- weichungen: S. 317 Z 12 gewalt dun in den vorgenanten stat zu Wesele und gerichte zu Wesele und daz dar zu gehoret; Z. 22—26 Sund were — liden?; Z 23 der diz breche oder me indede als di slacht tede€?; Z. 26 ff. pine liden?. Und were die beschudungen under uns nicht entede, als hie begriffen ist, der sal truwelos, erlos und meyneydig sin . Vortme — rate?; Z. 27 § die — wirt; Z. 29 gerichte bewise? ; zwein andern biderben mannen uz dem rate; Z. 30 — S. 318 Z. 8 Ouch — gebe?; Z. 12 daz — ist?; Z. 14 des selben unsers herren?; Z. 15 ieme noch sime stifte vorgenant? nicht; Z. 15 f. Tieme — stifte?; Z. 19 herren und sine sine nachkumen und ire? amptlude; Z. 27 ane? uzgescheydin? ; Z. 28 an — iglichem? ; Z. 30 gewer "were prescripcio oder; Z. 30 ff. mit — Trire han? ; Z. 30aller? ? der brive; Z. 31 von 44 Romischin? keysern und kunigen von RoD; S. 319 Z. 2 fehlt zu; Z. 3—8 Und — Chan wir?? — henken; und wir greve Wilh(elm), lohan von Brunishorn und die gemeyner von Schonenberg vorgenant bekennen, daz wir unser insigele, und wir die burgere der vorgenanten stete Covelencze und Boparde bekennen, daz wir unser stete ingesigel durch bede willen der vor- genanten ..rittere, [..dyenst]lude, ..scheffenen, .. rat, burgere und aller der gemeynde der stede zu Wesele zu eyme geczugnisse aller [der vorgeschribenen ?
Strana 277
1337 März 31—April 6 277 dinge an disen brif han gehangen, der gegeben ist anno XXXVII° feria IIIIa post ,Letare'“. * [1337] April 3. 447*. Thilmann von Ems Koblenzer Schöffe für Erzbischof Baldewin. K 536; Orig. in Koblenz Trierer Ortschaften und Aemter, Stadt Koblenz nr. 382 = M. Bär Urkunden und Akten z. Gesch. d. Verfassung und Verwaltung der Stadt Coblenz (1898) 117 nr. 3. Bingen 1337 April 5. 448. Mainzer Amtleute entschuldigen bei demselben ihr Aus- bleiben und bitten ihn, im Einvernehmen mit dem Mainzer Dom- kapitel zu handeln. K 5271). — Die Zusammenkunft der Mainzer Amtleute in Bingen war nach Nr. 455, wo unser Brief übrigens erwähnt wird (c. 2), auf „den 3. des gegenwärtigen Monats“, d. h. natürlich des Aprils, angesetst (Dominicus 340 N. I spricht versehentlich vom 31. April). Deme erwirdigen in gode vatere und herren unserm herren Baldewin erczebischof zû Trire eyn phlegere des sti[fltesa) zů Mencze enbieden ich schenke Conrat 1) und der von Liebsberg und alle die andern amptlute, die zû Bingen waren, unsern getruwen I. Herre, als uns enboten hat an T dienst bereyt zů allen ziten. üwern brieve2), daz wir zû uch solten sin geriten, des sageten uns unsere herren von deme capitel gemeinlichen, ir woltet sie und uns heyzen, daz man den stift entwûrte des bobestes boten. 2. Gnediger herre, des biten wir uch flizeklichen, daz ir daz nicht vor ubel nemet, daz wir nicht komen von des wegen, daz üwer amptlûte als wening do woren, und auch, daz uns der ge- meyne capitel daz verboten hat, daz wir sin nicht tûn solten. 3. Dor Des westen wir nit, waz wir tûn solten, daz gûte were. umb so bieden wir üwere gnaden flizeclichen, daz ir und der capitel uch vereynet und allen uwern amptluten und mannen und burgmannen fur uch gebietent, waz wir dan tun sollen, daz wir unsere ere geyn ûch und deme capitel bewaren. Daz wolleb) wir gerne tûn. Geben zu Byngen an deme samztage nach Letare undern hern Reynhardes insigel von Sickingen, den wir dar umb han gebeten, wanne wir unsern bi uns nicht enheten. I) Ueberschr.: Excusacio officiatorum, quod non venerant ad dominum; dem Text geht voraus: Datum per copiam. + a) stistes. + b) von L. aus wolte korr. 1) vgl. Nr. 454. co 2) verloren, vgl. Nr. 455, c. I. 449. Bacherach 1337 April 6. Erzbischof Baldewin befiehlt allen Leuten der Mainzer Kirche, den päpstlichen Legaten zu huldigen. K 5001). — Den Anstoss gab wohl Nr. 448. Zitiert ist der Brief, der in Nr. 453 wiederholt wurde, in Nr. 455, c. 3. Baldewinus dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archi- episcopus necnon sancte Magunt(ine) sedis provisor universis et singulis vasallis, ..castrensibus, officiatis, communitatibus ac sub- ditis ecclesie Maguntin(e) fidelibus suis dilectis ad quos presentes pervenerint, gratiam suam et omne bonum. Cum nos propter evidentes necessitates nobis et dicte ecclesie Magunt(ine) incum- bentes ac eiusdem eciam ecclesie utilitates de consilio ..honora- bilium virorum prepositi, ..decani et capituli ipsius ecclesie ac aliorum amicorum nostrorum amministracionem predicte ecclesie
1337 März 31—April 6 277 dinge an disen brif han gehangen, der gegeben ist anno XXXVII° feria IIIIa post ,Letare'“. * [1337] April 3. 447*. Thilmann von Ems Koblenzer Schöffe für Erzbischof Baldewin. K 536; Orig. in Koblenz Trierer Ortschaften und Aemter, Stadt Koblenz nr. 382 = M. Bär Urkunden und Akten z. Gesch. d. Verfassung und Verwaltung der Stadt Coblenz (1898) 117 nr. 3. Bingen 1337 April 5. 448. Mainzer Amtleute entschuldigen bei demselben ihr Aus- bleiben und bitten ihn, im Einvernehmen mit dem Mainzer Dom- kapitel zu handeln. K 5271). — Die Zusammenkunft der Mainzer Amtleute in Bingen war nach Nr. 455, wo unser Brief übrigens erwähnt wird (c. 2), auf „den 3. des gegenwärtigen Monats“, d. h. natürlich des Aprils, angesetst (Dominicus 340 N. I spricht versehentlich vom 31. April). Deme erwirdigen in gode vatere und herren unserm herren Baldewin erczebischof zû Trire eyn phlegere des sti[fltesa) zů Mencze enbieden ich schenke Conrat 1) und der von Liebsberg und alle die andern amptlute, die zû Bingen waren, unsern getruwen I. Herre, als uns enboten hat an T dienst bereyt zů allen ziten. üwern brieve2), daz wir zû uch solten sin geriten, des sageten uns unsere herren von deme capitel gemeinlichen, ir woltet sie und uns heyzen, daz man den stift entwûrte des bobestes boten. 2. Gnediger herre, des biten wir uch flizeklichen, daz ir daz nicht vor ubel nemet, daz wir nicht komen von des wegen, daz üwer amptlûte als wening do woren, und auch, daz uns der ge- meyne capitel daz verboten hat, daz wir sin nicht tûn solten. 3. Dor Des westen wir nit, waz wir tûn solten, daz gûte were. umb so bieden wir üwere gnaden flizeclichen, daz ir und der capitel uch vereynet und allen uwern amptluten und mannen und burgmannen fur uch gebietent, waz wir dan tun sollen, daz wir unsere ere geyn ûch und deme capitel bewaren. Daz wolleb) wir gerne tûn. Geben zu Byngen an deme samztage nach Letare undern hern Reynhardes insigel von Sickingen, den wir dar umb han gebeten, wanne wir unsern bi uns nicht enheten. I) Ueberschr.: Excusacio officiatorum, quod non venerant ad dominum; dem Text geht voraus: Datum per copiam. + a) stistes. + b) von L. aus wolte korr. 1) vgl. Nr. 454. co 2) verloren, vgl. Nr. 455, c. I. 449. Bacherach 1337 April 6. Erzbischof Baldewin befiehlt allen Leuten der Mainzer Kirche, den päpstlichen Legaten zu huldigen. K 5001). — Den Anstoss gab wohl Nr. 448. Zitiert ist der Brief, der in Nr. 453 wiederholt wurde, in Nr. 455, c. 3. Baldewinus dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archi- episcopus necnon sancte Magunt(ine) sedis provisor universis et singulis vasallis, ..castrensibus, officiatis, communitatibus ac sub- ditis ecclesie Maguntin(e) fidelibus suis dilectis ad quos presentes pervenerint, gratiam suam et omne bonum. Cum nos propter evidentes necessitates nobis et dicte ecclesie Magunt(ine) incum- bentes ac eiusdem eciam ecclesie utilitates de consilio ..honora- bilium virorum prepositi, ..decani et capituli ipsius ecclesie ac aliorum amicorum nostrorum amministracionem predicte ecclesie
Strana 278
278 Nr. 450—453 . . Magunt(ine) et suarum pertinenciarum, videlicet castrorum, opidorum et fortaliciorum necnon bonorum aliorum et iurium sibi attinencium, ad manus sanctissimi in Christo patris ac domini domini nostri summi pontificis duxerimus resignandam dictusque dominus noster summus pontifex honorabiles viros dominos Gui[g]onem a) de sancto Germano Anicien(sis) et Nycolaum Capocie de urbe sancti Audomari de sancto Audemaro Morinen(sis) dyo- cesis ecclesiarum prepositos apostolice sedis legatos ad capiendfulmb et nanciscendum possessionem dictorum castrorum, fortaliciorum et opidorum aliorumque bonorum et iurium prelibate ecclesie Magunt(ine) transmiserit, prout in litteris 1) eiusdem domini nostri summi pontificis vidimus plenius contineri, vobis omnibus et singulis sub obtentu gratie nostre precipimus et mandamus necnon vos in virtute prestiti nobis iuramenti monemus et hortamur, quatenus predictis legatis huldam et homagium vice et nomine predicti domini nostri summi pontificis prestetis ac eis in omnibus, sicut nobis huc usque, obediatis et eciam intendatis et, postquamc) ipsis huiusmodi huldam seu homagium prestitistis, vos et a iura- mentis et obligacionibus, quibus nobis racione prefate ecclesie Magunt(ine) astricti estis, quitos dicimus et solutos. Datum Bacher(ach) anno domini M'CCCXXXVII° die dominica, qua cantatur Iudica me deus'. I) Ueberschr.: Mandatum archiepiscopi Trever(ensis), ut officiati legatis obe- diant + a) Guidonem. + b) capiendam. + c) darüber die Glosse L.s: non bene. 1) Nrr. 431 f. 450*. Avignon 1337 April 9. Papst Benedikt XII. an Propst und Brüder des hospitale sanctorum Nicolai et Bernardi de Monte Iovis (Grosser St. Bernhard) ordinis sancti Augustini Sedunensis (Sitten) dyocesis: bestätigt die Privilegien und Ver- leihungen seiner Vorgänger und die durch Könige, Fürsten oder Andere ver- liehenen Befreiungen von weltlichen Abgaben. Cum a nobis — D. Avinion(e) V. idus april. pont. n. a. 3. — K 344 e eingerückt in K 344. Avignon 1337 April 16. Der Kardinaldiakon Neapoleon ernennt Rudolf Lusse zu seinem Hausgeistlichen. K 2261). Neapoleo miseracione divina sancti Adriani diaconus cardinalis discreto viro Rodolfo dicto Lusse canonico ecclesie Aschaffen- burgensis Mogunt(ine) dyocesis dilecto clerico nostro salutem in domino. I. Meretur tue devocionis integritas et merita tue probitatis, super quibus apud nos multipliciter commendaris, ex- poscunt, ut personam tuam oportunis prosequamur favoribus et familiaritatis nostre titulo decoremus. 2. Eapropter premissorum consideracione moti te exnu[n]ea) in clericum nostrum presencium tenore graciose recepimus et clericorum nostrorum consorcio sociamus volentes, ut de cetero ubique familiaritatis nostre nomine 3. In cuius gaudeas et favorum nostrorum patrocinia sorciaris. rei testimonium has presentes litteras nostri sigilli appensione munitas tibi duximus concedendas. Datum Avinion(e) anno domini M'CCC XXXVII. die XVIa indictionis pontificatus sanctissimi in Christo mensis aprilis Vte 451.
278 Nr. 450—453 . . Magunt(ine) et suarum pertinenciarum, videlicet castrorum, opidorum et fortaliciorum necnon bonorum aliorum et iurium sibi attinencium, ad manus sanctissimi in Christo patris ac domini domini nostri summi pontificis duxerimus resignandam dictusque dominus noster summus pontifex honorabiles viros dominos Gui[g]onem a) de sancto Germano Anicien(sis) et Nycolaum Capocie de urbe sancti Audomari de sancto Audemaro Morinen(sis) dyo- cesis ecclesiarum prepositos apostolice sedis legatos ad capiendfulmb et nanciscendum possessionem dictorum castrorum, fortaliciorum et opidorum aliorumque bonorum et iurium prelibate ecclesie Magunt(ine) transmiserit, prout in litteris 1) eiusdem domini nostri summi pontificis vidimus plenius contineri, vobis omnibus et singulis sub obtentu gratie nostre precipimus et mandamus necnon vos in virtute prestiti nobis iuramenti monemus et hortamur, quatenus predictis legatis huldam et homagium vice et nomine predicti domini nostri summi pontificis prestetis ac eis in omnibus, sicut nobis huc usque, obediatis et eciam intendatis et, postquamc) ipsis huiusmodi huldam seu homagium prestitistis, vos et a iura- mentis et obligacionibus, quibus nobis racione prefate ecclesie Magunt(ine) astricti estis, quitos dicimus et solutos. Datum Bacher(ach) anno domini M'CCCXXXVII° die dominica, qua cantatur Iudica me deus'. I) Ueberschr.: Mandatum archiepiscopi Trever(ensis), ut officiati legatis obe- diant + a) Guidonem. + b) capiendam. + c) darüber die Glosse L.s: non bene. 1) Nrr. 431 f. 450*. Avignon 1337 April 9. Papst Benedikt XII. an Propst und Brüder des hospitale sanctorum Nicolai et Bernardi de Monte Iovis (Grosser St. Bernhard) ordinis sancti Augustini Sedunensis (Sitten) dyocesis: bestätigt die Privilegien und Ver- leihungen seiner Vorgänger und die durch Könige, Fürsten oder Andere ver- liehenen Befreiungen von weltlichen Abgaben. Cum a nobis — D. Avinion(e) V. idus april. pont. n. a. 3. — K 344 e eingerückt in K 344. Avignon 1337 April 16. Der Kardinaldiakon Neapoleon ernennt Rudolf Lusse zu seinem Hausgeistlichen. K 2261). Neapoleo miseracione divina sancti Adriani diaconus cardinalis discreto viro Rodolfo dicto Lusse canonico ecclesie Aschaffen- burgensis Mogunt(ine) dyocesis dilecto clerico nostro salutem in domino. I. Meretur tue devocionis integritas et merita tue probitatis, super quibus apud nos multipliciter commendaris, ex- poscunt, ut personam tuam oportunis prosequamur favoribus et familiaritatis nostre titulo decoremus. 2. Eapropter premissorum consideracione moti te exnu[n]ea) in clericum nostrum presencium tenore graciose recepimus et clericorum nostrorum consorcio sociamus volentes, ut de cetero ubique familiaritatis nostre nomine 3. In cuius gaudeas et favorum nostrorum patrocinia sorciaris. rei testimonium has presentes litteras nostri sigilli appensione munitas tibi duximus concedendas. Datum Avinion(e) anno domini M'CCC XXXVII. die XVIa indictionis pontificatus sanctissimi in Christo mensis aprilis Vte 451.
Strana 279
1337 April 9—26 279 patris et domini nostri domini Benedicti divina providencia pape XII. anno tercio. I) Ueberschr.: Recepcio mei in clericum domini Neapol(eonis) cardinalis. + a) exnuc. 452. [Trier] 1337 April 26. Die Offiziale der Kurien des Erzbischofs und des Archi- diakons von Trier vidimieren Nr. 398. K 4991). Nos offic(ialis) curie Trever(ensis) et nos offic(ialis) curie honorabilis viri domini Boemundi de Sarepontea) archidyaconi ecclesie Trever(ensis) notum facimus universis, quod anno domini MCCC'XXXVII° die XXVIa mensis aprilis litteras honorabilium virorum dominorum prepositi, .. decani et capituli ecclesie Magun- t(ine) sigillo ipsorum ad causas a tergo sigillatas sanas et integras omnique suspicione carentes vidimus et legimus tenoris et conti- Nos Bertholinus — trinitatis proxima. nencie in hec verba: In cuius visionis et lecture nostre testimonium sigilla officialitatum nostrarum presentibus sunt appensa. Datum anno et die prelibatis. I) Ueberschr.: Vidimus de consilio capituli Mag(untini) quoad resignacionem. + a) aus Saraponte korr. 453. Trier 1337 April 26. Erzbischof Baldewin befiehlt wiederholt allen Leuten der Mainzer Kirche, den päpstlichen Gesandten zu huldigen, und verweist sie auf die Anordnungen dreier Ritter und Rudolf Lusses. K 5011). — Nr. 449 ist hier, mit charakteristischen Veränderungen, wiederholt. Vgl. Nr. 455. Bald(ewinus) dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus sacri imperii per Galliam archicancellarius * universis et singulis vasallis, castrensibus, . . ministerialibus, .. officiatis, .. opidanis, .. communitatibus, fidelibus ac subditis ecclesie Magunt(ine) sibi dilectis, ad quos presentes pervenerint, salutem * et omne bonum. I. Cum nos ex causis racionabilibus et ob necessitates evidentes nobis et dicte ecclesie Magunt(ine) incumbentes ac eciam eiusdem ecclesie utilitates de consilio et voluntate honorabilium virorum .. prepositi, ..decani et capituli ipsius ecclesie Magunt(ine) ac aliorum nostrorum amicorum amministracionem seu provisionem predicte ecclesie * et suarum pertinenciarum, * bonorum * et iurium universorum * ad manus sanctissimi in Christo patris ac domini domini nostri summi ponti- ficis duxerimus resignandam et resignaverimus, sicut plenius de hoc constat, ..dictusque dominus noster summus pontifex ..honorabiles viros dominos GWigonem de sancto Germano Anicien(sis) et Nycolaum Capocie de urbe sancti Audomari de sancto Audomaro Morinen(sis) dyocesium ecclesiarum prepositos suos capellanos et nuncios speciales ad dictam Magun- t(inam) dyocesim transmiserit ad capiendum et nanciscendum possessionem corporalem eiusdem ecclesie Magunt(ine) ac castrorum, opidorum, muni- cionum, villarum, terrarum atque subditorum ipsius necnon aliorum suorum iurium et bonorum suo nomine, prout in litteris eiusdem domini nostri summi pontificis 1) * plenius continetur, vobis universis et singulis sub obtentu nostre gratie precipimus et mandamus vosque per iuramenta vestra nobis prestita monemus, requirimus et hortamur, sicut eciam alias
1337 April 9—26 279 patris et domini nostri domini Benedicti divina providencia pape XII. anno tercio. I) Ueberschr.: Recepcio mei in clericum domini Neapol(eonis) cardinalis. + a) exnuc. 452. [Trier] 1337 April 26. Die Offiziale der Kurien des Erzbischofs und des Archi- diakons von Trier vidimieren Nr. 398. K 4991). Nos offic(ialis) curie Trever(ensis) et nos offic(ialis) curie honorabilis viri domini Boemundi de Sarepontea) archidyaconi ecclesie Trever(ensis) notum facimus universis, quod anno domini MCCC'XXXVII° die XXVIa mensis aprilis litteras honorabilium virorum dominorum prepositi, .. decani et capituli ecclesie Magun- t(ine) sigillo ipsorum ad causas a tergo sigillatas sanas et integras omnique suspicione carentes vidimus et legimus tenoris et conti- Nos Bertholinus — trinitatis proxima. nencie in hec verba: In cuius visionis et lecture nostre testimonium sigilla officialitatum nostrarum presentibus sunt appensa. Datum anno et die prelibatis. I) Ueberschr.: Vidimus de consilio capituli Mag(untini) quoad resignacionem. + a) aus Saraponte korr. 453. Trier 1337 April 26. Erzbischof Baldewin befiehlt wiederholt allen Leuten der Mainzer Kirche, den päpstlichen Gesandten zu huldigen, und verweist sie auf die Anordnungen dreier Ritter und Rudolf Lusses. K 5011). — Nr. 449 ist hier, mit charakteristischen Veränderungen, wiederholt. Vgl. Nr. 455. Bald(ewinus) dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus sacri imperii per Galliam archicancellarius * universis et singulis vasallis, castrensibus, . . ministerialibus, .. officiatis, .. opidanis, .. communitatibus, fidelibus ac subditis ecclesie Magunt(ine) sibi dilectis, ad quos presentes pervenerint, salutem * et omne bonum. I. Cum nos ex causis racionabilibus et ob necessitates evidentes nobis et dicte ecclesie Magunt(ine) incumbentes ac eciam eiusdem ecclesie utilitates de consilio et voluntate honorabilium virorum .. prepositi, ..decani et capituli ipsius ecclesie Magunt(ine) ac aliorum nostrorum amicorum amministracionem seu provisionem predicte ecclesie * et suarum pertinenciarum, * bonorum * et iurium universorum * ad manus sanctissimi in Christo patris ac domini domini nostri summi ponti- ficis duxerimus resignandam et resignaverimus, sicut plenius de hoc constat, ..dictusque dominus noster summus pontifex ..honorabiles viros dominos GWigonem de sancto Germano Anicien(sis) et Nycolaum Capocie de urbe sancti Audomari de sancto Audomaro Morinen(sis) dyocesium ecclesiarum prepositos suos capellanos et nuncios speciales ad dictam Magun- t(inam) dyocesim transmiserit ad capiendum et nanciscendum possessionem corporalem eiusdem ecclesie Magunt(ine) ac castrorum, opidorum, muni- cionum, villarum, terrarum atque subditorum ipsius necnon aliorum suorum iurium et bonorum suo nomine, prout in litteris eiusdem domini nostri summi pontificis 1) * plenius continetur, vobis universis et singulis sub obtentu nostre gratie precipimus et mandamus vosque per iuramenta vestra nobis prestita monemus, requirimus et hortamur, sicut eciam alias
Strana 280
280 Nr. 454—455 quosdam ex vobis viva voce et quosdam per bonos nuncios nostros ac patentes nostras litteras 2) iussimus, monuimus vobisque manda- vimus, quatenus predicti domini nostri summi pontificis ..legatis sive nunciis predictis huldam * prestetis et subiecti sitis, sicut nobis hactenus extitistis et, cum ipsis huiusmodi huldam seu homagium prestiteritis, vos * a iuramentis et obligacionibus, quibus nobis racione prefate 2. Supera) ecclesie Magunt(ine) astricti estis, quitos dicimus et solutos. premissis omnibus et singulis credatis strennuis militibus Iohanni de Brunshorn, Henrico Beyer de Bopard(ia) et Symoni filio suo necnon Rudolfo dicto Lusse notario nostro vel tribus aut duobus ex ipsis in dicendis et eciam super hiis, de quibus ipsi vos ex parte nostra monuerint aut requisierint vel vobis mandaverint faci- 3. In quorum omnium testimonium sigillum nostrum endum. presentibus litteris tergotenus est inpressum. Datum Treveris anno domini M'CCCXXX° septimo die vicesima sexta mensis aprilis. I) Ueberschr.: Secundum mandatum, ut officiati legatis obediant. † a) zum folgenden die Randbemerkung: Credencia subiuncta. 1) Nrr. 431 f. co 2) Nr. 449. April 292]. Eltville [1337 454. Verzeichnis der dem Erzbischof Baldewin absagenden Vassallen der Mainzer Kirche. K 508. — Diese Liste beschliesst in der Handschrift die dort eine Lage (31) füllenden Aktenstücke über Baldewins Verzicht auf Mains. Der Tag von Eltville ist jedenfalls die Zusammenkunft der Mainzer Vassallen, die nach Nr. 455 c. 5 „am vorletzten Tage des Monats" stattfinden sollte; es kann nur der April gemeint sein. Der letzte und der drittletzte der hier Genannten hat vier Wochen zuvor auch an dem Bingener Tag der Mainzer Amtleute teilgenommen; vgl. Nr. 448. Einige der Namen kehren in der Ur- kunde wieder, in der sich am 29. Juni 1337 Anhänger Heinrichs von Mainz dem Kaiser verpflichten (Würdtwein Subsidia IV nr. 8). Nota, quod domini subnotati fuerunt in placito Eltevyila) et sententiaverunt contra dominum Trever(ensem): Primo Gerlacus .. comes de Nassauwe, comes Otto de Nassauwe, Adolfus de Nassauwe, comes Iohannes de Spanh(eim), comes Fridericus de Liningen, comes Georiusb) Irsutusc), duo comites de Rinecken, comes de Cigenhain, comes Iohannes de Solmis, comesd) Bern- hardus de Solmis, comes Iohannes de Caczinelnbogen, comes de Dicze, comes de Witensteine), dominus de Brunecken, dominus Ulricus de Hanowe, dominus de Eppenstein, dominus de Bicken- bach, dominus Conr(adus) pincerna de Erbach, dominus de Hohin- vels, dominus de Livesberg. a) von L. aus Eltyil korr. † a*) von L. nachgetr. + b) davor verwischtes Georg getilgt. + c) Isrutus. + d) com. — Solmis zwischen den Zeilen von L. nachgetragen. + e) aus Witstein korr. 455. [1337 Ende Aprilſ. Erzbischof Baldewin klärt den Kardinal Talayrand von Perigueux über sein Verhalten in der Mainzer Sache auf. DI591) (von L. korrigierter Reinentwurf) = Winkelmann nr. 1142, Sauer- land IIInr. 1109. — Ueber den Aussteller vgl. Nr. 458 N. 1, zur Einreihung c. 5. I. Intrantibus ad nos 'Trever(os) Rever(ende) pater! die XIX. marcii venerabilibus viris dominis Guig(one) de sancto Germano et Nicol(ao) Capocie sanctissimi patris et domini nostri
280 Nr. 454—455 quosdam ex vobis viva voce et quosdam per bonos nuncios nostros ac patentes nostras litteras 2) iussimus, monuimus vobisque manda- vimus, quatenus predicti domini nostri summi pontificis ..legatis sive nunciis predictis huldam * prestetis et subiecti sitis, sicut nobis hactenus extitistis et, cum ipsis huiusmodi huldam seu homagium prestiteritis, vos * a iuramentis et obligacionibus, quibus nobis racione prefate 2. Supera) ecclesie Magunt(ine) astricti estis, quitos dicimus et solutos. premissis omnibus et singulis credatis strennuis militibus Iohanni de Brunshorn, Henrico Beyer de Bopard(ia) et Symoni filio suo necnon Rudolfo dicto Lusse notario nostro vel tribus aut duobus ex ipsis in dicendis et eciam super hiis, de quibus ipsi vos ex parte nostra monuerint aut requisierint vel vobis mandaverint faci- 3. In quorum omnium testimonium sigillum nostrum endum. presentibus litteris tergotenus est inpressum. Datum Treveris anno domini M'CCCXXX° septimo die vicesima sexta mensis aprilis. I) Ueberschr.: Secundum mandatum, ut officiati legatis obediant. † a) zum folgenden die Randbemerkung: Credencia subiuncta. 1) Nrr. 431 f. co 2) Nr. 449. April 292]. Eltville [1337 454. Verzeichnis der dem Erzbischof Baldewin absagenden Vassallen der Mainzer Kirche. K 508. — Diese Liste beschliesst in der Handschrift die dort eine Lage (31) füllenden Aktenstücke über Baldewins Verzicht auf Mains. Der Tag von Eltville ist jedenfalls die Zusammenkunft der Mainzer Vassallen, die nach Nr. 455 c. 5 „am vorletzten Tage des Monats" stattfinden sollte; es kann nur der April gemeint sein. Der letzte und der drittletzte der hier Genannten hat vier Wochen zuvor auch an dem Bingener Tag der Mainzer Amtleute teilgenommen; vgl. Nr. 448. Einige der Namen kehren in der Ur- kunde wieder, in der sich am 29. Juni 1337 Anhänger Heinrichs von Mainz dem Kaiser verpflichten (Würdtwein Subsidia IV nr. 8). Nota, quod domini subnotati fuerunt in placito Eltevyila) et sententiaverunt contra dominum Trever(ensem): Primo Gerlacus .. comes de Nassauwe, comes Otto de Nassauwe, Adolfus de Nassauwe, comes Iohannes de Spanh(eim), comes Fridericus de Liningen, comes Georiusb) Irsutusc), duo comites de Rinecken, comes de Cigenhain, comes Iohannes de Solmis, comesd) Bern- hardus de Solmis, comes Iohannes de Caczinelnbogen, comes de Dicze, comes de Witensteine), dominus de Brunecken, dominus Ulricus de Hanowe, dominus de Eppenstein, dominus de Bicken- bach, dominus Conr(adus) pincerna de Erbach, dominus de Hohin- vels, dominus de Livesberg. a) von L. aus Eltyil korr. † a*) von L. nachgetr. + b) davor verwischtes Georg getilgt. + c) Isrutus. + d) com. — Solmis zwischen den Zeilen von L. nachgetragen. + e) aus Witstein korr. 455. [1337 Ende Aprilſ. Erzbischof Baldewin klärt den Kardinal Talayrand von Perigueux über sein Verhalten in der Mainzer Sache auf. DI591) (von L. korrigierter Reinentwurf) = Winkelmann nr. 1142, Sauer- land IIInr. 1109. — Ueber den Aussteller vgl. Nr. 458 N. 1, zur Einreihung c. 5. I. Intrantibus ad nos 'Trever(os) Rever(ende) pater! die XIX. marcii venerabilibus viris dominis Guig(one) de sancto Germano et Nicol(ao) Capocie sanctissimi patris et domini nostri
Strana 281
1337 April 29—30 281 pape capellanis et nunciis et post hec quarta die litteris dicti domini nostri1), quas nobis insinuare voluerunt, per nos reverenter auditis, pro felici et «celeritaci celeriori voluntatis prefati domini nostri consummacione capitulum et nonnullos officiatos ecclesie Magunt(ine), qui in tam brevi tempore haberi poterant, sine quibus ordinaciones et' mandata domini nostri adimplere bono modo nequivimus, ad opidum Pigwen(se)a), quod est ecclesie Magunt(ine) predicte, ubi alias ut plurimum predicti congregari consueverant, die tercia presentisa*) mensis procuravimus convenire. Ad quem terminum ad opidum Bacheracen(se) situm in confiniis Treveren(sis) et Magunt(ine) dyocesium duabus leucis ab opido Pingwen(si) distans una cum predictis nunciis nos duximus personaliter con- 2. Officiati autem pretacti a dicto capitulo, cui ferend(um). tunc nostram de tradendis castris, municionibus et terris ecclesie Magunt(ine) predictis nunciis intencionem expresseramus, prohibiti, ne«cb) venirent et ne castra, municiones, opida, iurisdictiones aut iura ecclesie Magunt(ine) extra manus suas traderent, prout nobis scripserunt2), nos, quamvis pro ipsis tam per ydoneos et iuratos nostros nuncios quam litteras 3) seriose mandaverimus, t 3. Quare universis ac singulis dicte accedere non curarunt. ecclesie .. officiatis, .. vassallis, .. fidelibus, ..castrensibus, opidorum et villarum rectoribus ac universitatibus non tam per sollempnes nuncios nostros quam patentes nostras" litteras 4), prout ex eis et eciam alias clare liquet, efficacius, quo potuimus, requiri feci- mus, ipsis strictissime iniungendo, quatinus predictis domini nostri nunciis 'ipsius? nomine «domini nostri pape huldam, homagium ac fidelitatis iuramenta prestarent necnon cum municionibus, castris et cetera extunc inantea obedirent et in omnibus intenderent, 4. Ipsi vero officiati ad hec sicut nobis fecerant usque modo. responderunt amicis nostris inter cetera responderunt, quod, cum nos gubernacionem Magunt(ine) ecclesie in manus domini nostri resignaverimus et pretacti nuncii quasdam litteras apostoli- cas 5) Moguntieb), ubi se cicius receperunt, quam expediens visum fuerat pro expedicion ie negocii' expediens? visum fuerat, publicarintb), in quibus dominus noster inter alia, ut preten- dunt, ipsos ad iuramentorum et fidei nobis racione ecclesie Magun- t(ine) prestitorum observanciam de iure asserit non teneri, ipsi nobis nec in premissis nec in aliis teneantur de cetero obedire. 5. Requirentibus autem strictissime nostro nomine certis nunciis nostris cum pleno mandato ipsis desuper per nos dato 7), ut nobis castra et cetera ipsis per nos commissa redderent aut saltem personaliter nos accedere non tardarent, deliberandi inducias usque in penultimum mensis huius diem, qua super hoc facto per capi- tulum et officiatos pretactos, magna prelatorum, comitum, baronum, vasallorum et subditorum dicte ecclesie congregacio est indicta, sibi dari cum instancia pecierunt. 6. Quibus ipsis per predictos nostros nuncios expresse denegatis, in sua, quod deo teste moleste gerimus, adhuc temeritate persistunt. Et licet a principio de quibusdam paucis officiatis nobis plus ceteris astrictis firmiterc) teneremus, quod nostris se deberent obtemperare mandatis, ipsi
1337 April 29—30 281 pape capellanis et nunciis et post hec quarta die litteris dicti domini nostri1), quas nobis insinuare voluerunt, per nos reverenter auditis, pro felici et «celeritaci celeriori voluntatis prefati domini nostri consummacione capitulum et nonnullos officiatos ecclesie Magunt(ine), qui in tam brevi tempore haberi poterant, sine quibus ordinaciones et' mandata domini nostri adimplere bono modo nequivimus, ad opidum Pigwen(se)a), quod est ecclesie Magunt(ine) predicte, ubi alias ut plurimum predicti congregari consueverant, die tercia presentisa*) mensis procuravimus convenire. Ad quem terminum ad opidum Bacheracen(se) situm in confiniis Treveren(sis) et Magunt(ine) dyocesium duabus leucis ab opido Pingwen(si) distans una cum predictis nunciis nos duximus personaliter con- 2. Officiati autem pretacti a dicto capitulo, cui ferend(um). tunc nostram de tradendis castris, municionibus et terris ecclesie Magunt(ine) predictis nunciis intencionem expresseramus, prohibiti, ne«cb) venirent et ne castra, municiones, opida, iurisdictiones aut iura ecclesie Magunt(ine) extra manus suas traderent, prout nobis scripserunt2), nos, quamvis pro ipsis tam per ydoneos et iuratos nostros nuncios quam litteras 3) seriose mandaverimus, t 3. Quare universis ac singulis dicte accedere non curarunt. ecclesie .. officiatis, .. vassallis, .. fidelibus, ..castrensibus, opidorum et villarum rectoribus ac universitatibus non tam per sollempnes nuncios nostros quam patentes nostras" litteras 4), prout ex eis et eciam alias clare liquet, efficacius, quo potuimus, requiri feci- mus, ipsis strictissime iniungendo, quatinus predictis domini nostri nunciis 'ipsius? nomine «domini nostri pape huldam, homagium ac fidelitatis iuramenta prestarent necnon cum municionibus, castris et cetera extunc inantea obedirent et in omnibus intenderent, 4. Ipsi vero officiati ad hec sicut nobis fecerant usque modo. responderunt amicis nostris inter cetera responderunt, quod, cum nos gubernacionem Magunt(ine) ecclesie in manus domini nostri resignaverimus et pretacti nuncii quasdam litteras apostoli- cas 5) Moguntieb), ubi se cicius receperunt, quam expediens visum fuerat pro expedicion ie negocii' expediens? visum fuerat, publicarintb), in quibus dominus noster inter alia, ut preten- dunt, ipsos ad iuramentorum et fidei nobis racione ecclesie Magun- t(ine) prestitorum observanciam de iure asserit non teneri, ipsi nobis nec in premissis nec in aliis teneantur de cetero obedire. 5. Requirentibus autem strictissime nostro nomine certis nunciis nostris cum pleno mandato ipsis desuper per nos dato 7), ut nobis castra et cetera ipsis per nos commissa redderent aut saltem personaliter nos accedere non tardarent, deliberandi inducias usque in penultimum mensis huius diem, qua super hoc facto per capi- tulum et officiatos pretactos, magna prelatorum, comitum, baronum, vasallorum et subditorum dicte ecclesie congregacio est indicta, sibi dari cum instancia pecierunt. 6. Quibus ipsis per predictos nostros nuncios expresse denegatis, in sua, quod deo teste moleste gerimus, adhuc temeritate persistunt. Et licet a principio de quibusdam paucis officiatis nobis plus ceteris astrictis firmiterc) teneremus, quod nostris se deberent obtemperare mandatis, ipsi
Strana 282
282 Nr. 456—458 tamen, ne, ut dicebant, si in obediendo nobis circa premissa primi forent, veluti indeliberati et sine omnibus eorum .. coofficiatis in honoris sui obprobrium a cunctis digito monstrarentur, breves primo inducias receperunt, nunc contra nos cum ceteris in sua contumacia persistendo. 7. Quare cum in dicto archiepiscopatud) Mogunt(ino) non simus obediti, nos de protectione seu guber nacione ipsius ammodo intromittere non possumus nec intromit- timus «salis? salvis hiis, que convenienter facere reputabimus pro ordinacione domini nostri pape §obenenter? obedienter 8. Que omnia, reverende, paternitati vestre cura- implenda. vimus intimare, ut sinistris, si que de nobis dicerentur, credulum non prebeatis auditum, sed apud dominum nostrum et sacrum collegium nos et statum nostrum habere dignemini, quesumus, commendatum, quia ad eorum, que in curia per nuncios nostros facta sunt, actualem execucionem fecimus et deo dante iuxta posse nostrum adhuc ulterius efficaciter faciemus, quod opere, prout in votis ardenter gerimus, compleantur, vestre reverencie attencius supplicantes, quatinus nobis circa premissa vestris paternis directionibus et consiliis nobis rescribendis presertim in hoc &pre) 9. Statum vestrum perplexitatisa) articulo dignemini non abesse. dignetur altissimus votivum et incolumen diutine conservare. Datum Trever(is). I) Ueberschr.: Trever(ensis) ad card(inalem) super facto legatorum. + a) D. + a*) korr. + b) aus Mogunt(ie) korr. + c) aus firme ? korr. + d) von L. aus archiepiscopato korr. + e) aus intromictim. korr. 1) Nr. 432. co 2) Nr. 448. co 3) verloren. co 4) Nr. 449, als Vorlage beuutzt. 00 5) Nr. 431. 00 6) Gudenus Codex III 301. co 7) vgl. Nr. 453. Bingen [1337] Mai 10. 456. Die Mainzer Amtmänner melden dem Erzbischof Baldewin, sie und die Mannen der Mainzer Kirche würden die angesagte Frankfurter Tagung nur besuchen, wenn er auch komme. K 5281). — Zur Sache vgl. Nr. 455. In Frankfurt sollte wohl mit dem Kaiser über die Mainzer Frage verhandell werden. In der Tat hat Ludwig dort mindestens seit dem 31. Mai (Böhmer Ludwig Nr. 1830) geweilt und am 29. Juni sich endgiltig mit Heinrich von Mainz geeinigt. Gnediger herre! Wir bitdin uch flelichen, daz ir uns bi disen botden wider scrieben, ob ir den dag, des ober komen wart, da meister Rudolpf und andere uwere frûnde bi gewesint sint, und sin sal von nu suntage ober viersehin tage 1) -zû Frankenfort, leisten wollent oder nicht. Endedint ir ouch des nicht, so sullen ir wiezzen, daz wir uns nicht gestellen mochten, dar zû komen noch des stiftes manne dar zû bringen, und wolten uch da mit ervolget haben. Uwer gutliche antwurte lazent uns bi disen botden wieder wiezen2), alse vor geschrieben ist. Scriptum Pingw(ie) ex parte omnium et singulorum .. offici- atorum ecclesie Mogunt(ine) sub sigillo domini Conr(adi) pincerne officiati in Schouwenburg, quo omnes utimur in hac parte, decima die mensis maii. I) Ueberschr.: Item missil(is) officiatorum ad dominum et fuit ultima. 1) Mai 25. c0 2) vgl. Nr. 130.
282 Nr. 456—458 tamen, ne, ut dicebant, si in obediendo nobis circa premissa primi forent, veluti indeliberati et sine omnibus eorum .. coofficiatis in honoris sui obprobrium a cunctis digito monstrarentur, breves primo inducias receperunt, nunc contra nos cum ceteris in sua contumacia persistendo. 7. Quare cum in dicto archiepiscopatud) Mogunt(ino) non simus obediti, nos de protectione seu guber nacione ipsius ammodo intromittere non possumus nec intromit- timus «salis? salvis hiis, que convenienter facere reputabimus pro ordinacione domini nostri pape §obenenter? obedienter 8. Que omnia, reverende, paternitati vestre cura- implenda. vimus intimare, ut sinistris, si que de nobis dicerentur, credulum non prebeatis auditum, sed apud dominum nostrum et sacrum collegium nos et statum nostrum habere dignemini, quesumus, commendatum, quia ad eorum, que in curia per nuncios nostros facta sunt, actualem execucionem fecimus et deo dante iuxta posse nostrum adhuc ulterius efficaciter faciemus, quod opere, prout in votis ardenter gerimus, compleantur, vestre reverencie attencius supplicantes, quatinus nobis circa premissa vestris paternis directionibus et consiliis nobis rescribendis presertim in hoc &pre) 9. Statum vestrum perplexitatisa) articulo dignemini non abesse. dignetur altissimus votivum et incolumen diutine conservare. Datum Trever(is). I) Ueberschr.: Trever(ensis) ad card(inalem) super facto legatorum. + a) D. + a*) korr. + b) aus Mogunt(ie) korr. + c) aus firme ? korr. + d) von L. aus archiepiscopato korr. + e) aus intromictim. korr. 1) Nr. 432. co 2) Nr. 448. co 3) verloren. co 4) Nr. 449, als Vorlage beuutzt. 00 5) Nr. 431. 00 6) Gudenus Codex III 301. co 7) vgl. Nr. 453. Bingen [1337] Mai 10. 456. Die Mainzer Amtmänner melden dem Erzbischof Baldewin, sie und die Mannen der Mainzer Kirche würden die angesagte Frankfurter Tagung nur besuchen, wenn er auch komme. K 5281). — Zur Sache vgl. Nr. 455. In Frankfurt sollte wohl mit dem Kaiser über die Mainzer Frage verhandell werden. In der Tat hat Ludwig dort mindestens seit dem 31. Mai (Böhmer Ludwig Nr. 1830) geweilt und am 29. Juni sich endgiltig mit Heinrich von Mainz geeinigt. Gnediger herre! Wir bitdin uch flelichen, daz ir uns bi disen botden wider scrieben, ob ir den dag, des ober komen wart, da meister Rudolpf und andere uwere frûnde bi gewesint sint, und sin sal von nu suntage ober viersehin tage 1) -zû Frankenfort, leisten wollent oder nicht. Endedint ir ouch des nicht, so sullen ir wiezzen, daz wir uns nicht gestellen mochten, dar zû komen noch des stiftes manne dar zû bringen, und wolten uch da mit ervolget haben. Uwer gutliche antwurte lazent uns bi disen botden wieder wiezen2), alse vor geschrieben ist. Scriptum Pingw(ie) ex parte omnium et singulorum .. offici- atorum ecclesie Mogunt(ine) sub sigillo domini Conr(adi) pincerne officiati in Schouwenburg, quo omnes utimur in hac parte, decima die mensis maii. I) Ueberschr.: Item missil(is) officiatorum ad dominum et fuit ultima. 1) Mai 25. c0 2) vgl. Nr. 130.
Strana 283
1337 Мai 10—17 283 457. Avignon [1337] Mai I6. Der Kardinal Neapoleon unterrichtet denselben von der an der Kurie gegen ihn herrschenden Misstimmung und mahnt ihn, einzulenken. K 5051). — Diesen und den folgenden Brief erwähnt Baldewin in Nr. 461. Der Name des Ausstellers ergiebt sich nur aus Losses Rand- vermerk (N. I). Consanguinee et amice karissime! I. Vestras nos nuper, videlicet XVa mensis maii, recepisse litteras 1) vobis tenore pre- sencium declaramus. Quibus visis attencius et inspectis totaliter et perlectis cognovimus ipsas ab aliis litteris 2) missis per ..nuncios domini nostri pape ad partes Mag(untinas) per ipsum recentiusa) specialiter destinatas iuxta relaciones inde factas notabiliter dis- „ 2. Super quibus in eisdem contentis et in partibus crepare. Magunt(inis) noviter perpetratis idem dominus ..papa plurimum est offensus et cordialiter conturbatus. Nam per omnes audientes huiusmodi perpetrata vestre persone nobis karissime principalius imponuntur assertive ac firmiter oppinando, quod illi3) nunquam de ecclesia Mogunt(ina) eidem .. domino pape inobedientes fuissent nec essent, nisi vestrum consensum et placitum presentirent. 3. Que nisi cito ac celeriter emendentur, ut per vos fieri possibile reputatur, idem .. dominus papa contra vos aspere et acriter, quantum poterit, intendit procedere et ad citacionem personalem et ad alia, que vobis et vestris amicis erunt plurimum onerosa, nec poterimus nos, qui pro vobis queque vellemus placita procu- rare, apud eundem dominum .. papam vel amicos vestros nec alios 4. Quare nos vestrum audientes vos quomodolibet excusare. honorem et comodum amantes in omnibus et zelantes vos rogamus affectibus viscerosis, quatinus circa materiam prelibatam studeatis taliter vos habere, quod devocionis et obedientie vestre effectus laudabilis appareat in premissis et quod per vos non stat, quin super hiis voluntati eiusdem domini pape in omnibus satisfiat, nobis super hiis et aliis queque placita rescribentes cum fiducia pleniori, scientesb), quod verbis non credetur aliquatenus, nisi operibus confirmentur. Datum Avinion(e) XVIa die mensis maii suprascripti4). I) Ueberschr.: Littera domini Neap(oleonis) ad dominum Trever- (ensem) super facto legatorum (super — leg. später zugefiigt). + a) ?, aus recent(er) ? korr. + b) zu diesem Satze am Rande ein besonders aufmerksam machendes Zeichen. 1) mit Nr. 455 gleichzeitig und inhaltlich verwandt. co 2) verloren. 00 3) offenbar die Untertanen des Mainzer Erzstiftes. 00 4) bezieht sich auf die Jahrzahl der in K vorausgehenden Nr. 486. 458. Avignon [1337] Mai 17. Kardinal Talayrand mahnt denselben, in der Mainzer Frage nachzugeben. K 5061). 1. Litteras paternitatis Reverende pater, amice karissime ! vestre1) novissime nobis missas affectione recepimus consueta, quibus vos de protectione seu gubernacione archiepiscopatus Mogunt(ini), ut vestris verbis utamur, non posse de cetero intromittere allegatis variis occasionibus describentes petivistis, ut, si qua de Vobis diceren-
1337 Мai 10—17 283 457. Avignon [1337] Mai I6. Der Kardinal Neapoleon unterrichtet denselben von der an der Kurie gegen ihn herrschenden Misstimmung und mahnt ihn, einzulenken. K 5051). — Diesen und den folgenden Brief erwähnt Baldewin in Nr. 461. Der Name des Ausstellers ergiebt sich nur aus Losses Rand- vermerk (N. I). Consanguinee et amice karissime! I. Vestras nos nuper, videlicet XVa mensis maii, recepisse litteras 1) vobis tenore pre- sencium declaramus. Quibus visis attencius et inspectis totaliter et perlectis cognovimus ipsas ab aliis litteris 2) missis per ..nuncios domini nostri pape ad partes Mag(untinas) per ipsum recentiusa) specialiter destinatas iuxta relaciones inde factas notabiliter dis- „ 2. Super quibus in eisdem contentis et in partibus crepare. Magunt(inis) noviter perpetratis idem dominus ..papa plurimum est offensus et cordialiter conturbatus. Nam per omnes audientes huiusmodi perpetrata vestre persone nobis karissime principalius imponuntur assertive ac firmiter oppinando, quod illi3) nunquam de ecclesia Mogunt(ina) eidem .. domino pape inobedientes fuissent nec essent, nisi vestrum consensum et placitum presentirent. 3. Que nisi cito ac celeriter emendentur, ut per vos fieri possibile reputatur, idem .. dominus papa contra vos aspere et acriter, quantum poterit, intendit procedere et ad citacionem personalem et ad alia, que vobis et vestris amicis erunt plurimum onerosa, nec poterimus nos, qui pro vobis queque vellemus placita procu- rare, apud eundem dominum .. papam vel amicos vestros nec alios 4. Quare nos vestrum audientes vos quomodolibet excusare. honorem et comodum amantes in omnibus et zelantes vos rogamus affectibus viscerosis, quatinus circa materiam prelibatam studeatis taliter vos habere, quod devocionis et obedientie vestre effectus laudabilis appareat in premissis et quod per vos non stat, quin super hiis voluntati eiusdem domini pape in omnibus satisfiat, nobis super hiis et aliis queque placita rescribentes cum fiducia pleniori, scientesb), quod verbis non credetur aliquatenus, nisi operibus confirmentur. Datum Avinion(e) XVIa die mensis maii suprascripti4). I) Ueberschr.: Littera domini Neap(oleonis) ad dominum Trever- (ensem) super facto legatorum (super — leg. später zugefiigt). + a) ?, aus recent(er) ? korr. + b) zu diesem Satze am Rande ein besonders aufmerksam machendes Zeichen. 1) mit Nr. 455 gleichzeitig und inhaltlich verwandt. co 2) verloren. 00 3) offenbar die Untertanen des Mainzer Erzstiftes. 00 4) bezieht sich auf die Jahrzahl der in K vorausgehenden Nr. 486. 458. Avignon [1337] Mai 17. Kardinal Talayrand mahnt denselben, in der Mainzer Frage nachzugeben. K 5061). 1. Litteras paternitatis Reverende pater, amice karissime ! vestre1) novissime nobis missas affectione recepimus consueta, quibus vos de protectione seu gubernacione archiepiscopatus Mogunt(ini), ut vestris verbis utamur, non posse de cetero intromittere allegatis variis occasionibus describentes petivistis, ut, si qua de Vobis diceren-
Strana 284
284 Nr. 459—461 tur sinistra, non preberemus auditum, sed penes dominum nostrum papam et collegium dominorum cardinalium excusacionis solite ministerio 2. Sane pater, dum ad ea, que per paternitatem uteremur. vestram oblata sunt ipsi domino nostro ..pape, intuitus considera- cionis nostre reflectitur, dum ea, que scribitis, discussa meditacione pensamus, rubore ac pudore respergimur, dum sunt, qui obedientiam, quam exhibuit et pretendit hactenus ipsa paternitas, asserunt simulatam. Quod nos vellemus libenter posse non credere; sed quoniam effectus illorum, que sic large nomine vestro promisimus, non solum dilatus est et suspensus, sed relicta nobis nota mendacis videtur anichilatus omnino, si aures credulas subtrahere verbis obliquis paternitas ipsa nos moneat, non possumus facta non credere, que communis opinio reputat et ipsa rei evidencia mani- 3. Super quo penes dominum nostrum et collegium festat. memoratos excusacionis officio pro honore vestro, quem a nostro non reputamus alienum, libenter more solito instaremus. Sed vetante ipsius domini nostri vehementi et iusta turbacione ac pudoris aspersione, qua fere confundimur, non audemus, immo cum nuper super huiusmodi negociis consistorium teneretur, illud 4. Hec igitur pre verecundia maxima cogitavimus non intrare. ex illa sinceritate caritatis precipue, qua sic honoris vestri amamus conpendia, sic detrimenta pro viribus aborremusa), paternitati sub conpendio describentes eidem attente quesumus et instancius suademus, ut ad plenam et realem observanciam premissorum mandatis et beneplacitis apostolicis postpositis quibuscunque oc- casionibus et reiectis excusacionibus prompcius se coaptet. Alio- quin, ut vos nichil omnino lateat, indubie teneatis, quod super hoc per ecclesiam procedetur, prout negocii qualitas suadebit. Datum Avinion(e) annob) 37. die XVIIa maii. T(alayrandus)c) Petrag(oricensis) cardinalis. I) Ueberschr.: Littera reprehensiva Petrag(oricensis) ad dominum Trever(ensem) super facto legatorum (super — leg. nachgetr.). + a) K. + b) anno 37. von L. nachgetragen. + c) die Unterschrift von L. nachgetragen. 1) Nr. 455, als Vorlage benutzt. 459* Trier 1337 Mai 22. Erzbischof Baldewin Statut Statuimus'. K 350; Blattau I nr. 27 aus Handschriften und alten Drucken. Das Orig. einer erheblich abweichenden Ausfertigung vom 12. April in Koblenz, Abt. 1 D nr. 546 (Abschr. vom 16. April). 1337 Маi 30. 460. Der Offizial von Dorla beurkundet, dass Heinrich von Arnstadt seinen Anspruch auf Schadenersatz gegen Johann Slunes Söhne dem Rudolf Losse abgetreten hat. K 2441). Nos officialis prepositure Dorlonens(is) recognoscimus per presentes et ad universorum noticiam cupimus pervenire, quod Henricus de Arnstete laycus Mogunt(ine) dyocesis coram nobis pro tribunali sedentibus in loco consueto constitutus cessit pure, simpliciter et in totum omnibus actionibus ac impeticionibus et omne ius donavit magistro Rudolfo dicto Lüsse canonico ecclesie Aschaffenburgen(sis) ipsi Heynr(ico) de Arnstete contra Kone- mundum, Ottonem et Iohannem fratres filios quondam Iohannis
284 Nr. 459—461 tur sinistra, non preberemus auditum, sed penes dominum nostrum papam et collegium dominorum cardinalium excusacionis solite ministerio 2. Sane pater, dum ad ea, que per paternitatem uteremur. vestram oblata sunt ipsi domino nostro ..pape, intuitus considera- cionis nostre reflectitur, dum ea, que scribitis, discussa meditacione pensamus, rubore ac pudore respergimur, dum sunt, qui obedientiam, quam exhibuit et pretendit hactenus ipsa paternitas, asserunt simulatam. Quod nos vellemus libenter posse non credere; sed quoniam effectus illorum, que sic large nomine vestro promisimus, non solum dilatus est et suspensus, sed relicta nobis nota mendacis videtur anichilatus omnino, si aures credulas subtrahere verbis obliquis paternitas ipsa nos moneat, non possumus facta non credere, que communis opinio reputat et ipsa rei evidencia mani- 3. Super quo penes dominum nostrum et collegium festat. memoratos excusacionis officio pro honore vestro, quem a nostro non reputamus alienum, libenter more solito instaremus. Sed vetante ipsius domini nostri vehementi et iusta turbacione ac pudoris aspersione, qua fere confundimur, non audemus, immo cum nuper super huiusmodi negociis consistorium teneretur, illud 4. Hec igitur pre verecundia maxima cogitavimus non intrare. ex illa sinceritate caritatis precipue, qua sic honoris vestri amamus conpendia, sic detrimenta pro viribus aborremusa), paternitati sub conpendio describentes eidem attente quesumus et instancius suademus, ut ad plenam et realem observanciam premissorum mandatis et beneplacitis apostolicis postpositis quibuscunque oc- casionibus et reiectis excusacionibus prompcius se coaptet. Alio- quin, ut vos nichil omnino lateat, indubie teneatis, quod super hoc per ecclesiam procedetur, prout negocii qualitas suadebit. Datum Avinion(e) annob) 37. die XVIIa maii. T(alayrandus)c) Petrag(oricensis) cardinalis. I) Ueberschr.: Littera reprehensiva Petrag(oricensis) ad dominum Trever(ensem) super facto legatorum (super — leg. nachgetr.). + a) K. + b) anno 37. von L. nachgetragen. + c) die Unterschrift von L. nachgetragen. 1) Nr. 455, als Vorlage benutzt. 459* Trier 1337 Mai 22. Erzbischof Baldewin Statut Statuimus'. K 350; Blattau I nr. 27 aus Handschriften und alten Drucken. Das Orig. einer erheblich abweichenden Ausfertigung vom 12. April in Koblenz, Abt. 1 D nr. 546 (Abschr. vom 16. April). 1337 Маi 30. 460. Der Offizial von Dorla beurkundet, dass Heinrich von Arnstadt seinen Anspruch auf Schadenersatz gegen Johann Slunes Söhne dem Rudolf Losse abgetreten hat. K 2441). Nos officialis prepositure Dorlonens(is) recognoscimus per presentes et ad universorum noticiam cupimus pervenire, quod Henricus de Arnstete laycus Mogunt(ine) dyocesis coram nobis pro tribunali sedentibus in loco consueto constitutus cessit pure, simpliciter et in totum omnibus actionibus ac impeticionibus et omne ius donavit magistro Rudolfo dicto Lüsse canonico ecclesie Aschaffenburgen(sis) ipsi Heynr(ico) de Arnstete contra Kone- mundum, Ottonem et Iohannem fratres filios quondam Iohannis
Strana 285
1337 Мai 22—Juni 9 285 dicti Slune dicte dyocesis et eorum quemlibet conpetentibus et conpetens ex eo, quod predicti Konemundus, Otto et Iohannes prefatum Heynr(icum) duobus equis ad duas marcas et unum fertonem necnon vestibus et rebus aliis sibi ablatis ad ferton(em) argenti puri estimatis associatis quibusdam suis in hac parte conpli- cibus iniuriose spoliarunt ipsum nichilominus captivando et sex marcas puri argenti ab eo extorquendo et exactionando et ad alias expensas factas videlicet pro cippacione unum fertonem et pro expensis nunciorum tercium dimidium fertonem ipsum Henr(i- iurans corporaliter tactis sacrosanctis dei cum) conpulerunt, reliquiis secundum statuta sacri provincialis concilii Mogunt(ini) super cessionibus edita cessionem huiusmodi actionum et impe ticionum non simulatam nec fictam fore, sed eam puram, simplicem ac voluntariam per se eidem factam esse in subsidium milicie clericalis et se eandem donacionem et cessionem ratam et firmam irrevocabiliter habiturum nec contra eandem in toto vel in parte per se vel per alium ullo umquam tempore venire debere quoquo I[nja) quorum omnium testimonium evidens et maioris modo. roboris firmitatem sigillum officialitatis nostre presentibus est appensum. Testes huius sunt discreti viri domini Herman[njusb dictus Gansoyge sacerdos, Bertoldus dictus Pordycz clericus, Hermannus dictus Lûsse laycus, Bertoldus de Wyszense clericus et plures alii fide digni. Datum et actum anno domini M'CCC XXX'VII° III° kalendas iunii. I) Ueberschr.: Cessio contra Slunen mihi facta per Henr(icum) de Arnstete nostrum agricultorem in Merkysleybin. + a) Im. + b) Hermanus. [1337 Juni 8—9]. 461. Erzbischof Baldewin ersucht seinen Vikar, den Weih- bischof Daniel, an der römischen Kurie für ihn zu wirken. D 551), Konzept mit Korrekturen und Nachträgen L.s; Böhmer Acta nr. 1043 (vgl. Priesack-Schwalm 87 N. 1), Sauerland III nr. 1110, alle noch unzureichend. Das Datum ergibt sich aus c. 2; grosse Teile von c. 9 sind hinter c. 10 geraten; Manches war verlesen; und dass es die Alamanni sind, qui timorosi non sunt — „wir Deutsche fürchten Gott und sonst nichts in der Welt!“ —, hat sich nun erst herausgestellt. Die zeitliche Einreihung ergibt sich aus c. 2. Domine .. Moten(sis) vicarie noster! I. Rediit ad nos in Trever(os) de Rom(ana) curia Valkenburg nuncius noster pridie post recessum vestrum "et .. magistri Dalmacii capellani Petra gor(icensis) cardinalis? a nobis portans nobis quasdam litteras scriptas nobis per quosdam amicos nostros de curia 1) inter alia continentes, quod dominus papa male informatus sit de nobis super negocio ecclesie Mog(untine) et quod unus rotulus «valde) magnus et longus2) missus sibi fuerat qui nullam penitus veritatem in pluribus veritatem non? continet, quem legi fecit in consistorio feria sexta post Cantate'3), continens, quod dolenter referimus, multa in detractionem status et 3 2. Et «inter cetera primoa), honoris nostri mendaciter. quod fecerimus conspiracionem et coniuracionem de novo cum capitulo Mag(untino) contra Roma(nam) ecclesiam forciorem prima;
1337 Мai 22—Juni 9 285 dicti Slune dicte dyocesis et eorum quemlibet conpetentibus et conpetens ex eo, quod predicti Konemundus, Otto et Iohannes prefatum Heynr(icum) duobus equis ad duas marcas et unum fertonem necnon vestibus et rebus aliis sibi ablatis ad ferton(em) argenti puri estimatis associatis quibusdam suis in hac parte conpli- cibus iniuriose spoliarunt ipsum nichilominus captivando et sex marcas puri argenti ab eo extorquendo et exactionando et ad alias expensas factas videlicet pro cippacione unum fertonem et pro expensis nunciorum tercium dimidium fertonem ipsum Henr(i- iurans corporaliter tactis sacrosanctis dei cum) conpulerunt, reliquiis secundum statuta sacri provincialis concilii Mogunt(ini) super cessionibus edita cessionem huiusmodi actionum et impe ticionum non simulatam nec fictam fore, sed eam puram, simplicem ac voluntariam per se eidem factam esse in subsidium milicie clericalis et se eandem donacionem et cessionem ratam et firmam irrevocabiliter habiturum nec contra eandem in toto vel in parte per se vel per alium ullo umquam tempore venire debere quoquo I[nja) quorum omnium testimonium evidens et maioris modo. roboris firmitatem sigillum officialitatis nostre presentibus est appensum. Testes huius sunt discreti viri domini Herman[njusb dictus Gansoyge sacerdos, Bertoldus dictus Pordycz clericus, Hermannus dictus Lûsse laycus, Bertoldus de Wyszense clericus et plures alii fide digni. Datum et actum anno domini M'CCC XXX'VII° III° kalendas iunii. I) Ueberschr.: Cessio contra Slunen mihi facta per Henr(icum) de Arnstete nostrum agricultorem in Merkysleybin. + a) Im. + b) Hermanus. [1337 Juni 8—9]. 461. Erzbischof Baldewin ersucht seinen Vikar, den Weih- bischof Daniel, an der römischen Kurie für ihn zu wirken. D 551), Konzept mit Korrekturen und Nachträgen L.s; Böhmer Acta nr. 1043 (vgl. Priesack-Schwalm 87 N. 1), Sauerland III nr. 1110, alle noch unzureichend. Das Datum ergibt sich aus c. 2; grosse Teile von c. 9 sind hinter c. 10 geraten; Manches war verlesen; und dass es die Alamanni sind, qui timorosi non sunt — „wir Deutsche fürchten Gott und sonst nichts in der Welt!“ —, hat sich nun erst herausgestellt. Die zeitliche Einreihung ergibt sich aus c. 2. Domine .. Moten(sis) vicarie noster! I. Rediit ad nos in Trever(os) de Rom(ana) curia Valkenburg nuncius noster pridie post recessum vestrum "et .. magistri Dalmacii capellani Petra gor(icensis) cardinalis? a nobis portans nobis quasdam litteras scriptas nobis per quosdam amicos nostros de curia 1) inter alia continentes, quod dominus papa male informatus sit de nobis super negocio ecclesie Mog(untine) et quod unus rotulus «valde) magnus et longus2) missus sibi fuerat qui nullam penitus veritatem in pluribus veritatem non? continet, quem legi fecit in consistorio feria sexta post Cantate'3), continens, quod dolenter referimus, multa in detractionem status et 3 2. Et «inter cetera primoa), honoris nostri mendaciter. quod fecerimus conspiracionem et coniuracionem de novo cum capitulo Mag(untino) contra Roma(nam) ecclesiam forciorem prima;
Strana 286
286 Nr. 461 item quod tractaverimus et habere voluerimus pacta et securitates de amministratis per nos spiritualiter et temporaliter ac de alienatis et quesitis per nos pro ecclesia Mag(untina) et quod illa firmiter essent servanda, ac item quod predictis nunciis securitatem per- sonarum suarum facere noluerimus nisi usque ad festum penthecos- tes4); deindeb)" quod nuncios domini ..pape, qui sunt Mogunc(ie), non receperimus, sicut decuit, reverenter ipsosque deceperimus in pluribus locis et temporibus et sepius super multis «nec asse- curare personas eorum voluerimus nisi usque ad festum penthe- costes, in quo sumus, petiverimusque confirmari et approbari alienaciones et quesita et quicquid per nos factum extitit in amministracione ecclesie Mogunt(ine) etc) quod miserimusd) crisma in Cena domini5) ad dyocesim Mog(untinam), quod ipsi nuncii distribui prohibuerunt?. Ete) multa alia continere dicitur dictus rotulus in diffamacionem nostram, que horrendum esset 3. Et breviter: quic et est? de nobis dicere vel audiref). quid ad bonum et in bono? dictis nunciis «domini pape fecimus aut persuasimus, totum est sinistre interpretatum in ipso rotulo et in peius. (g) Nec scire possumus certitudinem, quis dictum miserit rotulum domino nostro pape, sed dictos suos nuncios suspectos de hoc habentes). 'Credimush) certitu[dinalit]er, quod dictum roftulum] domino nostro pape [dicti slui nuncii [mislerint, quos de [hoc mlerito suspectos [habemus?] ex eo quia nunquam nobis « de'super? aliquibus, que ipsis diximus aut dici bona intencione nostro nomine, sicut scitis, fecimus, 4. Et nos? ipsis per amicos nostros credere voluerunt. significavimus, quod habere nos ipsos oporteat sic suspecto[s], nisi ipsi nos excusent de premissis et aliis contra nos scriptis sinistre? inspecto dicto negotio Mog(untino), de quo fortassis pro nunc possunt esse melius informati, scilicet quod dictam Mogunt(inam) ecclesiam pro sedis apostolice obediencia «a- di- misimus et quod? propter ferven ten tem nostram in- stanciam, quam fecimus .. capitulo, .. officiat (is)] et .. fidelibus ec- clesie Mog(untine) pro adimplenda intencione et mandatis domini nostri summi pontificis exequendis, sicut apparet manifeste, ipsi nobis «omnino quasi inimici et omnino rebelles et contrarii 5. Scriptum est eciam nobis, quod papa sunt K a- effecti. dictum rotulum tradiderit cuidam .. cardinali, postquam lectus fuerat in consistorio, ad conficiendum super eo novos contra nos et capitulares ecclesie Mog(untine) graves processus, sicut crede- batur, in ascensione domini preterita 6) sollempniter publicandos, quod dominum papam fecisse non credimus, si ipse rotulus per 6. Et alios quam dictos nuncios fuisset transmissus eidem. sic, ut videtur, lapidamur de bono opere 7) innocenter. Rogantes et requirentes vos attencius, quatinus super premissis omnibus et singulis, de quibus et prout circa ipsa gessimus et egimus, vobis constat, plenius magistrum Dalmacium prefatum informetis et imprimatis ea sibi diligencius? pro excusacione nostra, sicut magis expedierit, ut ipse nos de hiis apud dominum Petragor(icensem) dominum suum predictum et alibi valeat excusare. Scitis enim
286 Nr. 461 item quod tractaverimus et habere voluerimus pacta et securitates de amministratis per nos spiritualiter et temporaliter ac de alienatis et quesitis per nos pro ecclesia Mag(untina) et quod illa firmiter essent servanda, ac item quod predictis nunciis securitatem per- sonarum suarum facere noluerimus nisi usque ad festum penthecos- tes4); deindeb)" quod nuncios domini ..pape, qui sunt Mogunc(ie), non receperimus, sicut decuit, reverenter ipsosque deceperimus in pluribus locis et temporibus et sepius super multis «nec asse- curare personas eorum voluerimus nisi usque ad festum penthe- costes, in quo sumus, petiverimusque confirmari et approbari alienaciones et quesita et quicquid per nos factum extitit in amministracione ecclesie Mogunt(ine) etc) quod miserimusd) crisma in Cena domini5) ad dyocesim Mog(untinam), quod ipsi nuncii distribui prohibuerunt?. Ete) multa alia continere dicitur dictus rotulus in diffamacionem nostram, que horrendum esset 3. Et breviter: quic et est? de nobis dicere vel audiref). quid ad bonum et in bono? dictis nunciis «domini pape fecimus aut persuasimus, totum est sinistre interpretatum in ipso rotulo et in peius. (g) Nec scire possumus certitudinem, quis dictum miserit rotulum domino nostro pape, sed dictos suos nuncios suspectos de hoc habentes). 'Credimush) certitu[dinalit]er, quod dictum roftulum] domino nostro pape [dicti slui nuncii [mislerint, quos de [hoc mlerito suspectos [habemus?] ex eo quia nunquam nobis « de'super? aliquibus, que ipsis diximus aut dici bona intencione nostro nomine, sicut scitis, fecimus, 4. Et nos? ipsis per amicos nostros credere voluerunt. significavimus, quod habere nos ipsos oporteat sic suspecto[s], nisi ipsi nos excusent de premissis et aliis contra nos scriptis sinistre? inspecto dicto negotio Mog(untino), de quo fortassis pro nunc possunt esse melius informati, scilicet quod dictam Mogunt(inam) ecclesiam pro sedis apostolice obediencia «a- di- misimus et quod? propter ferven ten tem nostram in- stanciam, quam fecimus .. capitulo, .. officiat (is)] et .. fidelibus ec- clesie Mog(untine) pro adimplenda intencione et mandatis domini nostri summi pontificis exequendis, sicut apparet manifeste, ipsi nobis «omnino quasi inimici et omnino rebelles et contrarii 5. Scriptum est eciam nobis, quod papa sunt K a- effecti. dictum rotulum tradiderit cuidam .. cardinali, postquam lectus fuerat in consistorio, ad conficiendum super eo novos contra nos et capitulares ecclesie Mog(untine) graves processus, sicut crede- batur, in ascensione domini preterita 6) sollempniter publicandos, quod dominum papam fecisse non credimus, si ipse rotulus per 6. Et alios quam dictos nuncios fuisset transmissus eidem. sic, ut videtur, lapidamur de bono opere 7) innocenter. Rogantes et requirentes vos attencius, quatinus super premissis omnibus et singulis, de quibus et prout circa ipsa gessimus et egimus, vobis constat, plenius magistrum Dalmacium prefatum informetis et imprimatis ea sibi diligencius? pro excusacione nostra, sicut magis expedierit, ut ipse nos de hiis apud dominum Petragor(icensem) dominum suum predictum et alibi valeat excusare. Scitis enim
Strana 287
1337 Juni 8 287 singula prenotata et specialiter, §quod conductum dictis nunciis) ' quod assecuracionem personarum [nunciorum nunquam de- negavimus“[quod] assecuracionem [personarum?] pretactorum [nunciorum] numquam dene[gavlimus, sed ipsis condulctum prestitimus usque ad penthecosten pretactum per litteras nostras patentes 8), quia sperabamus, quod ipsi ante illud tempus nancisci deberent possessionem ecclesie Mog(untine) pacificam et sic de nostro conductu non deberent amplius indigere. Crisma eciam misimus per alium episcopum consecratum, rogati instanter pro hoc, credentes bene facere in hoc casu. 7. Preterea scriptum fuit et est per dominum Anib(aldum) cardinalem?) §.. cuidam de nostris familiaribus conquerendo, quod quidam clericus cuiusdam sui .. clerici et familiaris nuncius missus in Friczlar(iam) super publicanda provisione quadam sibi facta in ecclesia Friczl(ariensi) 10) per .. officiatum ibidem vel eius familiam in flumine sit submersus; et scriptum est hoc, tamquam ille .. officiatus pretactus noster subditus fuerit ea vice; et sit de hoc facta mencio coram papa. De quo facto vere omnino nichil nobis constabat «usque ad illam horam, qua nobis relatum fuit de scriptura memorati domini .. Anibaldi cardinalis. Fuit enim nobis, quousque litteramdicti? domini Anibaldi vidimus, que hoo continebat. Et ex- tunc primo nobis fuit expositum ex «relatione aliena'relatu alieno, quod quidam nobiles terre Hassie dicti de Lewenstein, qui non sunt officiati ecclesie Mog(un- tine) sed « fidelessunt effrenes et sue voluntatis?, vel ipsorum familia “ hoc fecerint,h*) nec scimus, ob quam causam. g) Sunt eciam iidem ..de Lewenstein tales homines, quod ipsi de nobis vel quocunque archiepiscopo Mog(untino), eciam si potenter adhuc ipsam ecclesiam Mog(untinam), sicut habuimus, haberemus, nichil vel modicum in talibus & faciendisforefactis pertimescerent vel curarent . 8.Innuunt Videntur etiam amici nostri de curia credere?', quod adhuc possessionem dicte Mog(untine) ecclesie et posse in ipsa, licet in contrarium sit veritas, habeamus. 9. Preterea retulit nobis (Rodol(fus) .. PP clericus nuncius noster «inter [celtera ad nos de Moguncia a dictis nunciis rediens, quod ipsi pro hac vice composicioni inter nos et provis(um) Mog(untinum) ordinande, ad quam nos ob reverenciam sedis apostolice inclinavimus, intendere non possint nec se intromittere de eadem. Sup[....Ji) tunc nobis dicti nuncii, quod, si eos secuti fuissemus, quod tunc negocium, pro qu'o?] venerint [k) .......... con]su[m]matum. Ymmo 44— Ad quod conquerendo dicimus, quod nos et consili- So arios nostros qui condiciones personarum et statum parcium melius noveramus, [...]1) quasi dedigna]bantur, suis prudenciis emungendo nimium innitentes 4" credendo, quod per dura verba et aspera ac minas, quibus utebantur, se posse proficere in hoc facto, quod tamen ab [Allamannicorumm), qui timorosi non sunt, condicionibus est penitus alienum, cum apud eos plus suavia quam ; sed si dura [...] eor[. ....] ac [..........] dinoscantur nos secuti fuissent et nobis credidissent, firmiter tenebamus etn)
1337 Juni 8 287 singula prenotata et specialiter, §quod conductum dictis nunciis) ' quod assecuracionem personarum [nunciorum nunquam de- negavimus“[quod] assecuracionem [personarum?] pretactorum [nunciorum] numquam dene[gavlimus, sed ipsis condulctum prestitimus usque ad penthecosten pretactum per litteras nostras patentes 8), quia sperabamus, quod ipsi ante illud tempus nancisci deberent possessionem ecclesie Mog(untine) pacificam et sic de nostro conductu non deberent amplius indigere. Crisma eciam misimus per alium episcopum consecratum, rogati instanter pro hoc, credentes bene facere in hoc casu. 7. Preterea scriptum fuit et est per dominum Anib(aldum) cardinalem?) §.. cuidam de nostris familiaribus conquerendo, quod quidam clericus cuiusdam sui .. clerici et familiaris nuncius missus in Friczlar(iam) super publicanda provisione quadam sibi facta in ecclesia Friczl(ariensi) 10) per .. officiatum ibidem vel eius familiam in flumine sit submersus; et scriptum est hoc, tamquam ille .. officiatus pretactus noster subditus fuerit ea vice; et sit de hoc facta mencio coram papa. De quo facto vere omnino nichil nobis constabat «usque ad illam horam, qua nobis relatum fuit de scriptura memorati domini .. Anibaldi cardinalis. Fuit enim nobis, quousque litteramdicti? domini Anibaldi vidimus, que hoo continebat. Et ex- tunc primo nobis fuit expositum ex «relatione aliena'relatu alieno, quod quidam nobiles terre Hassie dicti de Lewenstein, qui non sunt officiati ecclesie Mog(un- tine) sed « fidelessunt effrenes et sue voluntatis?, vel ipsorum familia “ hoc fecerint,h*) nec scimus, ob quam causam. g) Sunt eciam iidem ..de Lewenstein tales homines, quod ipsi de nobis vel quocunque archiepiscopo Mog(untino), eciam si potenter adhuc ipsam ecclesiam Mog(untinam), sicut habuimus, haberemus, nichil vel modicum in talibus & faciendisforefactis pertimescerent vel curarent . 8.Innuunt Videntur etiam amici nostri de curia credere?', quod adhuc possessionem dicte Mog(untine) ecclesie et posse in ipsa, licet in contrarium sit veritas, habeamus. 9. Preterea retulit nobis (Rodol(fus) .. PP clericus nuncius noster «inter [celtera ad nos de Moguncia a dictis nunciis rediens, quod ipsi pro hac vice composicioni inter nos et provis(um) Mog(untinum) ordinande, ad quam nos ob reverenciam sedis apostolice inclinavimus, intendere non possint nec se intromittere de eadem. Sup[....Ji) tunc nobis dicti nuncii, quod, si eos secuti fuissemus, quod tunc negocium, pro qu'o?] venerint [k) .......... con]su[m]matum. Ymmo 44— Ad quod conquerendo dicimus, quod nos et consili- So arios nostros qui condiciones personarum et statum parcium melius noveramus, [...]1) quasi dedigna]bantur, suis prudenciis emungendo nimium innitentes 4" credendo, quod per dura verba et aspera ac minas, quibus utebantur, se posse proficere in hoc facto, quod tamen ab [Allamannicorumm), qui timorosi non sunt, condicionibus est penitus alienum, cum apud eos plus suavia quam ; sed si dura [...] eor[. ....] ac [..........] dinoscantur nos secuti fuissent et nobis credidissent, firmiter tenebamus etn)
Strana 288
288 Nr. 462—465 462. tenemus, quod negocium ipsum non posset nisi bono fine et lauda- 10. Item decanus Mog(untinus) noluit bili terminatum fuisse diem amicabilem ex parte nostra sibio) nomine suo et aliorum oblatam aliquatenus acceptare dicens, quod, sive ad diem nobis Ping(wiam) prefixam veniremus vel non, ipsi tamen .. officiati esse velint et sinta nobis? omnimode absoluti. Verumtamen ad partes nostras Reni breviter intendimus personaliter nos conferre I) Ueberschr.: [De] facto lega(torum). + a) primo — penthecostes auƒ fol. 52 b nachgetragen. + b) d(einde). + c) darüber ein b. + d) rechts darüber ein getilgtes b. + e) darüber ein e. + f) danach ein Nachtrag, wohl et est, ge- tilgt. + g) durch am Anfang und Ende übergeschriebenes va-cat getilgt.+ h) Credimus — ex eo am linken Rande nachgetr. + h*) irrig getilgt. — i) sup. — fuisse am oberen Rande nachgetr. + k) 5 Worte unleserlich; erster Buchstabe s oder f (fuisset?). + 1) 2—3 unleserliche Buchstaben. + m) durch c über n aus Alamannorum korr. † n) Rest des I sichtbar ; c übergeschrieben.+ o) aus sbi korr. 1) verloren; denn Nrr. 457 f., die von dem hier wiedergegebenen ausführlichen Bericht nichts enthalten, sind über 8 Tage zu alt (vgl. N. 3). co 2) erwähnt auch in Nr. 457. c0 3) Mai 24. c0 4) Juni 8. co 5) April 17. c0 6) Mai 29. c0 7) Joh. 10,33. c0 8) verloren. 00 9) verloven. c0 10) Vidal I nr. 457, Riezler nr. 1681 (1335 Januar 10) für Johannes Conradi Christiani de Wortbetze. Der Vorgang (vgl. über ihn K. Wenck: Zeitschr. d. Ver. f. hessische Gesch. XXXVII 251ff.) wird auch in Vidal II nr. 8590 (1341 Dezember 12) erwähnt. Hier erhält Johannes Conradi, Haus- und Tischgenosse des Kardinals Annibaldus, eine Pfründe in Hougaerde (Prov. Brabant); er konnte nämlich die Fritzlarer Stelle nicht erlangen, da ein Sohn des Herrn de Liewesten potentis in illis partibus in dictam prebendam se violenter intrusit et nepotem dicti Ioannis, qui gratiam prosequebatur eandem, inhumaniter interfici procuravit. Stolzenfels 1337 Juni 18. Derselbe ad perpetuam rei memoriam: hat eine eingerückte (nur der Anfang ist wiedergegeben) Urkunde des Dekans Iohannes, des Scolasticus Dilmannus und des Kapitels des St. Georgstiftes in Lympurg (Limburg), die von den beiden letzteren besiegelt ist, erhalten und stimmt auf ihre Bitte zu, dass die Hälfte der als Zehnt zu entrichtenden Früchte von der Flur des Dorfes Staphele (Staffel) bei Limburg künftig zum gemeinen Nutzen von Dekan und Kapitel diene. Siegler: der Aussteller. Litteras dilectorum — D. Stolczenvels XVIII. die mensis iunii a. dom. 1337. — K 464. Erfurt 1337 Juli 5. 463. Instrument des öffentlichen kaiserlichen Notars Gotfridus dictus Zcenmarg de Cycz (Zeitz) Mainzer Klerikers: a. — 1337., quinta die mensis iulii, in qua fuit III° nonas eiusdem mensis iulii, videlicet sabbato proximo ante diem beati Kyliani, eiusdem diei circa horam 3., ind. 5., pontificatus — Benedicti — pape XII. a. 3., in estuario sito in ambitu ecclesie sancte Marie Erfordensis haben die ehrenwerten Scolasticus und Stiftsherrn dieser Kirche mittels einer ein- gerückten Erklärung des Ersteren den bescheidenen Herrn Rudolphus dictus Lusse (o über u), ihren bisherigen Prokurator, abberufen und durch den be- scheidenen Meister Iacobus de Nuenburg ersetzt. Zeugen: die bescheidenen Herren Henricus de Hallis Stiftsherr, Theod(ericus) dictus Vicztum Vikar von St. Severi in Erfurt, Petrüs et Henricus dicti de Salveld, Cristanus de Nyhusin und Henricus de Vipeche clerici Moguntine dyocesis. — K 233. Erfurt 1337 Juli 5. 464. Scolasticus Henricus, Kantor Siffridus und das Kapitel von St. Marien in Erfurt ernennen ihren concanonicus, den bescheidenen [Iacobus] de Nuen- burg Kleriker Muinzer Diözese zu ihrem procurator seu yconomus et nuncius specialis in allen Sachen und Prozessen coram quibusvis iudicibus delegatis apostolice sedis vel subdelegatis spiritualibus seu mundanis, mit bestimmten Vollmachten, besonders der, den von ihnen friher zu ihrem Prokurator be- stellten Meister Rudolphus dictus Lusse (o über u) abzuberufen, dessen Auf- trag sie hiermit ausdrücklich aufheben. Zeugen: die klugen und bescheidenen Henricus de Hallis Stiftsherr, Theod(ericus) Vicztum (o über u) Vikar von St. Severi in Erfurt, Petrus de Salvelt, Cristanus de Nihusen, Heinricus de Vypeche, Henricus de Salveld und Gotfridus de Zeicze publicus notarius clerici.
288 Nr. 462—465 462. tenemus, quod negocium ipsum non posset nisi bono fine et lauda- 10. Item decanus Mog(untinus) noluit bili terminatum fuisse diem amicabilem ex parte nostra sibio) nomine suo et aliorum oblatam aliquatenus acceptare dicens, quod, sive ad diem nobis Ping(wiam) prefixam veniremus vel non, ipsi tamen .. officiati esse velint et sinta nobis? omnimode absoluti. Verumtamen ad partes nostras Reni breviter intendimus personaliter nos conferre I) Ueberschr.: [De] facto lega(torum). + a) primo — penthecostes auƒ fol. 52 b nachgetragen. + b) d(einde). + c) darüber ein b. + d) rechts darüber ein getilgtes b. + e) darüber ein e. + f) danach ein Nachtrag, wohl et est, ge- tilgt. + g) durch am Anfang und Ende übergeschriebenes va-cat getilgt.+ h) Credimus — ex eo am linken Rande nachgetr. + h*) irrig getilgt. — i) sup. — fuisse am oberen Rande nachgetr. + k) 5 Worte unleserlich; erster Buchstabe s oder f (fuisset?). + 1) 2—3 unleserliche Buchstaben. + m) durch c über n aus Alamannorum korr. † n) Rest des I sichtbar ; c übergeschrieben.+ o) aus sbi korr. 1) verloren; denn Nrr. 457 f., die von dem hier wiedergegebenen ausführlichen Bericht nichts enthalten, sind über 8 Tage zu alt (vgl. N. 3). co 2) erwähnt auch in Nr. 457. c0 3) Mai 24. c0 4) Juni 8. co 5) April 17. c0 6) Mai 29. c0 7) Joh. 10,33. c0 8) verloren. 00 9) verloven. c0 10) Vidal I nr. 457, Riezler nr. 1681 (1335 Januar 10) für Johannes Conradi Christiani de Wortbetze. Der Vorgang (vgl. über ihn K. Wenck: Zeitschr. d. Ver. f. hessische Gesch. XXXVII 251ff.) wird auch in Vidal II nr. 8590 (1341 Dezember 12) erwähnt. Hier erhält Johannes Conradi, Haus- und Tischgenosse des Kardinals Annibaldus, eine Pfründe in Hougaerde (Prov. Brabant); er konnte nämlich die Fritzlarer Stelle nicht erlangen, da ein Sohn des Herrn de Liewesten potentis in illis partibus in dictam prebendam se violenter intrusit et nepotem dicti Ioannis, qui gratiam prosequebatur eandem, inhumaniter interfici procuravit. Stolzenfels 1337 Juni 18. Derselbe ad perpetuam rei memoriam: hat eine eingerückte (nur der Anfang ist wiedergegeben) Urkunde des Dekans Iohannes, des Scolasticus Dilmannus und des Kapitels des St. Georgstiftes in Lympurg (Limburg), die von den beiden letzteren besiegelt ist, erhalten und stimmt auf ihre Bitte zu, dass die Hälfte der als Zehnt zu entrichtenden Früchte von der Flur des Dorfes Staphele (Staffel) bei Limburg künftig zum gemeinen Nutzen von Dekan und Kapitel diene. Siegler: der Aussteller. Litteras dilectorum — D. Stolczenvels XVIII. die mensis iunii a. dom. 1337. — K 464. Erfurt 1337 Juli 5. 463. Instrument des öffentlichen kaiserlichen Notars Gotfridus dictus Zcenmarg de Cycz (Zeitz) Mainzer Klerikers: a. — 1337., quinta die mensis iulii, in qua fuit III° nonas eiusdem mensis iulii, videlicet sabbato proximo ante diem beati Kyliani, eiusdem diei circa horam 3., ind. 5., pontificatus — Benedicti — pape XII. a. 3., in estuario sito in ambitu ecclesie sancte Marie Erfordensis haben die ehrenwerten Scolasticus und Stiftsherrn dieser Kirche mittels einer ein- gerückten Erklärung des Ersteren den bescheidenen Herrn Rudolphus dictus Lusse (o über u), ihren bisherigen Prokurator, abberufen und durch den be- scheidenen Meister Iacobus de Nuenburg ersetzt. Zeugen: die bescheidenen Herren Henricus de Hallis Stiftsherr, Theod(ericus) dictus Vicztum Vikar von St. Severi in Erfurt, Petrüs et Henricus dicti de Salveld, Cristanus de Nyhusin und Henricus de Vipeche clerici Moguntine dyocesis. — K 233. Erfurt 1337 Juli 5. 464. Scolasticus Henricus, Kantor Siffridus und das Kapitel von St. Marien in Erfurt ernennen ihren concanonicus, den bescheidenen [Iacobus] de Nuen- burg Kleriker Muinzer Diözese zu ihrem procurator seu yconomus et nuncius specialis in allen Sachen und Prozessen coram quibusvis iudicibus delegatis apostolice sedis vel subdelegatis spiritualibus seu mundanis, mit bestimmten Vollmachten, besonders der, den von ihnen friher zu ihrem Prokurator be- stellten Meister Rudolphus dictus Lusse (o über u) abzuberufen, dessen Auf- trag sie hiermit ausdrücklich aufheben. Zeugen: die klugen und bescheidenen Henricus de Hallis Stiftsherr, Theod(ericus) Vicztum (o über u) Vikar von St. Severi in Erfurt, Petrus de Salvelt, Cristanus de Nihusen, Heinricus de Vypeche, Henricus de Salveld und Gotfridus de Zeicze publicus notarius clerici.
Strana 289
1337 Juni 18—Juli 8 289 1337 Juli 8. Ritter Konrad von Esch bekennt, dass Erzbischof Baldewin ihn zum Burggrafen auf Rauschenberg eingesetzt habe. K 4461) und D 95 I1). — Der Entwurf K diente, übrigens ohne Berück- sichtigung der meisten seiner Korrekturen, als Vorlage für die Fassung D, die von vorneherein abweichend, dann durch zahlreiche Nachträge von L. noch mehr verändert und mit der Datierung versehen wurde. Die Erneuerung des Reverses, vom 8. Januar 1340 (Lamprecht III nr. 146), deren Paragraphen- zählung hier an den Rändern beigefigt ist, steht textlich zwischen K und D, dessen urspringliche Abweichungen von K meist, doch nicht durchweg wieder- kehren, während die Nachträge alle fehlen; es muss also wohl vor D noch eine frihere Ausfertigung, vielleicht ausserdem eine im Anschluss an K an- genommen werden. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel, quo utimur ad causas. D. Erfo[r]die a. dom. 1337. sabbato proximo ante Kyliani. — K 232 a, ein- gerückt in Nr. 468. 465. 1 K. I. Ego Conr(adus) de Esch miles notum facio universis, quod reve- rendus in Christo pater ac dominus meus dominus Baldew(inus) .. archiepiscopus Treverensis me in suum et ecclesie sue Trever(ensis) perpetuum burggravium castri sui Ruszenberg prope Schoneckea) super Hündesrucke et omnium pertinenciarum ipsius, quod sem- per eidem domino meo et ecclesie sue predicte contra quoscunque permanebit ligium et aperibile, constituit et prefecitb). 2. Et debebimus ego meique heredes burggravii pro tempore dicti castri eidem domino meo, successoribus suis et ecclesie sue predicte cum castro huiusmodi suisque perti- nenciis universis et singulis ut fideles .. officiati in omnibus obe- dire, intendere et servire ipsosque cum ipso castro contra quoslibet, ubi honore nostro salvo id facere poterimus, pro posse et efficaciter adiuvare. In casu autem, quo ipsos non iuvaremus, tenebimur eisdem aut cui id commiserint, idem castrum cum suis pertinenciis ipsorum nomine requisiti resignare et tradere plene et libere sine mora. Et poterunt iidem dominus meus, .. successores sui et sua ecclesia cum dicto castro contra quoslibet pro eorum beneplacito Nova Alamanniae D. I. Ego Conradus de Esch miles notum facio universis, quod reverendus in Christo pater ac dominus meus domi- nus Bal(dewinus) archiepiscopus Treve- r(ensis) me in suum et ecclesie sue Treve- r(ensis) perpetuum burgravium castri sui Ruszenberg prope Schonecke super Hundesrucke et omnium pertinenciarum suarum, quod castrum? semper eidem domino meo et ecclesie sue pre- dicte ad omnem eorum voluntatem contra quoscumque permanebit ligium et aperibile, constituit et prefecit. 2. Et debebimus ego meique &..here- des et) successores inferius de- signandi burggravii pro tempore dicti castri eidem domino meo, successori- bus suis et ecclesie sue predicte cum castro huiusmodi suisque pertinenciis universis et singulis ut fideles officiati in omnibus obedire, intendere et servire iposque cum ipso castro contra quoslibet, ubi honore nostro salvo id facere poteri- mus, pro posse et efficaciter adiuvare. In casu su autem, quo ipsos non iu- varemus, tenebimur eisdem aut cui id commiserint, idem castrum cum suis pertinenciis ipsorum nomine requisiti resignare et tradere plene et libere sine mora. Ordinata autem concordia sive pace facta idem castrum nobis restitui debebit per nos tamquam eiusdem burgravios tenendum per omnia sicut prius. Et poterunt iidem dominus meus, successores sui et sua 19 I
1337 Juni 18—Juli 8 289 1337 Juli 8. Ritter Konrad von Esch bekennt, dass Erzbischof Baldewin ihn zum Burggrafen auf Rauschenberg eingesetzt habe. K 4461) und D 95 I1). — Der Entwurf K diente, übrigens ohne Berück- sichtigung der meisten seiner Korrekturen, als Vorlage für die Fassung D, die von vorneherein abweichend, dann durch zahlreiche Nachträge von L. noch mehr verändert und mit der Datierung versehen wurde. Die Erneuerung des Reverses, vom 8. Januar 1340 (Lamprecht III nr. 146), deren Paragraphen- zählung hier an den Rändern beigefigt ist, steht textlich zwischen K und D, dessen urspringliche Abweichungen von K meist, doch nicht durchweg wieder- kehren, während die Nachträge alle fehlen; es muss also wohl vor D noch eine frihere Ausfertigung, vielleicht ausserdem eine im Anschluss an K an- genommen werden. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel, quo utimur ad causas. D. Erfo[r]die a. dom. 1337. sabbato proximo ante Kyliani. — K 232 a, ein- gerückt in Nr. 468. 465. 1 K. I. Ego Conr(adus) de Esch miles notum facio universis, quod reve- rendus in Christo pater ac dominus meus dominus Baldew(inus) .. archiepiscopus Treverensis me in suum et ecclesie sue Trever(ensis) perpetuum burggravium castri sui Ruszenberg prope Schoneckea) super Hündesrucke et omnium pertinenciarum ipsius, quod sem- per eidem domino meo et ecclesie sue predicte contra quoscunque permanebit ligium et aperibile, constituit et prefecitb). 2. Et debebimus ego meique heredes burggravii pro tempore dicti castri eidem domino meo, successoribus suis et ecclesie sue predicte cum castro huiusmodi suisque perti- nenciis universis et singulis ut fideles .. officiati in omnibus obe- dire, intendere et servire ipsosque cum ipso castro contra quoslibet, ubi honore nostro salvo id facere poterimus, pro posse et efficaciter adiuvare. In casu autem, quo ipsos non iuvaremus, tenebimur eisdem aut cui id commiserint, idem castrum cum suis pertinenciis ipsorum nomine requisiti resignare et tradere plene et libere sine mora. Et poterunt iidem dominus meus, .. successores sui et sua ecclesia cum dicto castro contra quoslibet pro eorum beneplacito Nova Alamanniae D. I. Ego Conradus de Esch miles notum facio universis, quod reverendus in Christo pater ac dominus meus domi- nus Bal(dewinus) archiepiscopus Treve- r(ensis) me in suum et ecclesie sue Treve- r(ensis) perpetuum burgravium castri sui Ruszenberg prope Schonecke super Hundesrucke et omnium pertinenciarum suarum, quod castrum? semper eidem domino meo et ecclesie sue pre- dicte ad omnem eorum voluntatem contra quoscumque permanebit ligium et aperibile, constituit et prefecit. 2. Et debebimus ego meique &..here- des et) successores inferius de- signandi burggravii pro tempore dicti castri eidem domino meo, successori- bus suis et ecclesie sue predicte cum castro huiusmodi suisque pertinenciis universis et singulis ut fideles officiati in omnibus obedire, intendere et servire iposque cum ipso castro contra quoslibet, ubi honore nostro salvo id facere poteri- mus, pro posse et efficaciter adiuvare. In casu su autem, quo ipsos non iu- varemus, tenebimur eisdem aut cui id commiserint, idem castrum cum suis pertinenciis ipsorum nomine requisiti resignare et tradere plene et libere sine mora. Ordinata autem concordia sive pace facta idem castrum nobis restitui debebit per nos tamquam eiusdem burgravios tenendum per omnia sicut prius. Et poterunt iidem dominus meus, successores sui et sua 19 I
Strana 290
290 Nr. 465 vgl. 4 5 ecclesia cum dicto castro contra quos- omni tempore nobis presentibus vel absentibus se iuvare. Nec debe- libet pro eorum beneplacito omni tem- pore nobis presentibus vel absentibus bimus ipsis aut eorum subditis ec- se iuvare. Nec debebimus ipsis aut eorum 2 clesiasticis secularibusve personis subditis ecclesiasticis secularibusve per- aliqua dampna seu molestaciones sonis aliqua dampna seu molestaciones inferre, “contrac) eosc) facere c) inferre * nec rebellare aut quomodolibet nec rebellare aut quomodolibet contraire nec in ipso castro aut suis contraire nec in ipso castro aut pertinenciis aliquem ipsorum hostem ad- suis pertinenciis aliquem ipsorum mittere vel tenere nec sinere, ut aliqua hostem admittere vel tenere nec 3. Potero autem vgl. 4 horum fiant. sinere, ut aliqua horum fiant. 3. Potero autem unum solum ex unum solum ex meis ..heredibus legitimis masculis post me burgravium constitu- meis heredibus legitimis post me burggravium constituere dicti ere dicti castri, qui omni eo iure, * penis et con tinenciisA-dicionibus castri, qui omni eo iure, ' modise) , constituetur, quibus iam ibidem sum penis et condicionibus constituere burgravius constitutus. Et non extanti- tur, quibus iam ibidem sum burg- bus vel deficientibus michi .. heredibus gravius constitutus. Et non ex tantibus vel deficientibus michi .. masculis debebunt michi filie in dicto heredibus masculis debebunt michi burgraviatus officio succedere ex facta filie in dicto burggraviatusd) of- michi iam gracia speciali. Item defi- cientibus michi .. heredibus tam ficio succedere ex facta michi iam masculis quam femellis tunc gratia speciali sicque in ipso castro et suis pertinenciis presentibus et Theod(ericus) et Henr(icus) fratres 4 mei 'eorum que heredes legiti- futurise) non sit nisi unus burggravius sive heres. Nullis mi masculi succedent. Quibus deficientibus filii duarum suorumu) autem extantibus heredibus legi- mearum videlicet de Schonecke timis predictum castrum cum omni- et de Orley legitimi et masculi bus suis pertinenciis supra et infra tactis ad dominum meum pre- in dicto burgraviatus officio sub dictumc)? et suam ecclesiam li- omnibus modis, penis et condi- bere devolvetur. Et si inter cionibus in presentibus litteris heredes meos, quis eorum burg- comprehensis succedent, sic quod electio ex eisdem secundum gradus gravius dicti castri esse debeat, suprapositos libera pertineat ad dissensio forsitan oriatur, huius- dominum meum predictum ac suc- modi dissensionis decisio et burg- cessores ipsius et ad ecclesiam gravii electio facienda ex dictis Est autem Trever(ensem) ). meis heredibus ad dictum dominum specialiter ordinatum et actum, meum et .. successores ipsius per- petuo pertinebunt. 4. Et tene- quod me decedente sive relictis buntur huiusmodi constituendi in heredibus legittimis sive non, burggravios seu dictum castrum quod Iohannes de Schonecke adepturif), sive masculi fuerint armiger natus domine Blancze seu femelle, antequam ad dictum flors sororis mee, eot) vero defi- castrum vel eius pertinencias ad- ciente unus ex filiis eiusdem Io- mittantur, eisdem modis et for- hannis, sed si ipse nullum filium mis, quibus iam iuravi, videlicet reliquerit, Conr(adus) frater eius- quod omnia et singula supra et dem Ioh(annis), quo decedente infra scripta observent, eidem unus ex filiis eiusdem Conr(adi), domino meo, .. successoribus suis quod si «superstes) filium non 2
290 Nr. 465 vgl. 4 5 ecclesia cum dicto castro contra quos- omni tempore nobis presentibus vel absentibus se iuvare. Nec debe- libet pro eorum beneplacito omni tem- pore nobis presentibus vel absentibus bimus ipsis aut eorum subditis ec- se iuvare. Nec debebimus ipsis aut eorum 2 clesiasticis secularibusve personis subditis ecclesiasticis secularibusve per- aliqua dampna seu molestaciones sonis aliqua dampna seu molestaciones inferre, “contrac) eosc) facere c) inferre * nec rebellare aut quomodolibet nec rebellare aut quomodolibet contraire nec in ipso castro aut suis contraire nec in ipso castro aut pertinenciis aliquem ipsorum hostem ad- suis pertinenciis aliquem ipsorum mittere vel tenere nec sinere, ut aliqua hostem admittere vel tenere nec 3. Potero autem vgl. 4 horum fiant. sinere, ut aliqua horum fiant. 3. Potero autem unum solum ex unum solum ex meis ..heredibus legitimis masculis post me burgravium constitu- meis heredibus legitimis post me burggravium constituere dicti ere dicti castri, qui omni eo iure, * penis et con tinenciisA-dicionibus castri, qui omni eo iure, ' modise) , constituetur, quibus iam ibidem sum penis et condicionibus constituere burgravius constitutus. Et non extanti- tur, quibus iam ibidem sum burg- bus vel deficientibus michi .. heredibus gravius constitutus. Et non ex tantibus vel deficientibus michi .. masculis debebunt michi filie in dicto heredibus masculis debebunt michi burgraviatus officio succedere ex facta filie in dicto burggraviatusd) of- michi iam gracia speciali. Item defi- cientibus michi .. heredibus tam ficio succedere ex facta michi iam masculis quam femellis tunc gratia speciali sicque in ipso castro et suis pertinenciis presentibus et Theod(ericus) et Henr(icus) fratres 4 mei 'eorum que heredes legiti- futurise) non sit nisi unus burggravius sive heres. Nullis mi masculi succedent. Quibus deficientibus filii duarum suorumu) autem extantibus heredibus legi- mearum videlicet de Schonecke timis predictum castrum cum omni- et de Orley legitimi et masculi bus suis pertinenciis supra et infra tactis ad dominum meum pre- in dicto burgraviatus officio sub dictumc)? et suam ecclesiam li- omnibus modis, penis et condi- bere devolvetur. Et si inter cionibus in presentibus litteris heredes meos, quis eorum burg- comprehensis succedent, sic quod electio ex eisdem secundum gradus gravius dicti castri esse debeat, suprapositos libera pertineat ad dissensio forsitan oriatur, huius- dominum meum predictum ac suc- modi dissensionis decisio et burg- cessores ipsius et ad ecclesiam gravii electio facienda ex dictis Est autem Trever(ensem) ). meis heredibus ad dictum dominum specialiter ordinatum et actum, meum et .. successores ipsius per- petuo pertinebunt. 4. Et tene- quod me decedente sive relictis buntur huiusmodi constituendi in heredibus legittimis sive non, burggravios seu dictum castrum quod Iohannes de Schonecke adepturif), sive masculi fuerint armiger natus domine Blancze seu femelle, antequam ad dictum flors sororis mee, eot) vero defi- castrum vel eius pertinencias ad- ciente unus ex filiis eiusdem Io- mittantur, eisdem modis et for- hannis, sed si ipse nullum filium mis, quibus iam iuravi, videlicet reliquerit, Conr(adus) frater eius- quod omnia et singula supra et dem Ioh(annis), quo decedente infra scripta observent, eidem unus ex filiis eiusdem Conr(adi), domino meo, .. successoribus suis quod si «superstes) filium non 2
Strana 291
1337 Juli 8 291 vgl. 5 et ecclesie Treverensi «prestare g) relinqueret in humanis, tunc una 6 corporaliter iuramenta) nec non de filiabus ipsius, sed si absque omnes et singuli «insuper por- masculis et femellis decesserit, tenarii, vigiles et custodes dicti tunc una de filiabus pretacti Io- castri primum sculteto monasterii hannis, si quam habuerit, ex spe- in Meynfelt, qui pro tempore ciali quo ad pretactas femellas ibidem fuerit, aut ei, qui ad hoc iam ipsis facta gracia et post- ex parte domini mei Treverensis modum non nisi unus masculus deputatus fuerit, ipsorum nomine heres legittimus alicuius de pre- et deinde michi meisque heredibus, tactis personis in dicti castri antequam ad custodiam dicti castri burggraviatus officio succedere velh) eius pertinenciarum vel ad debeb it unt omni eo iure, penis, ipsum castrum admittantur, solita modis? et condicionibus hiis iuramenta prestare, prout duxerint litteris comprehensis, quibus medi- exigendum. Et nichilominus, si antibus «tam? iam ibidem sum aliquem vel aliquos de premissis burgravius constitutus, sicque in portenariis, vigilibus et custodibus ipso castro et suis pertinenciis presenti- ipsis non congruere dicerent, illum bus et futuris non sit nec esse debe- vel illos post requisicionem infra bit nisi unus burgravius sive heres. mensem debebimus totaliter am- Et is semper heres [telnebitur movere aliumque vel alios ipsis partem suam in castro de Sch[on- placentes “ congruentes ? i) sub mo- ec]ke predicto [.... ..JV) pars, dis et formis premissis instituere quam iam [.... ..]V) Ioh(annes) indilate. 5. Ceterum, si michi et Coſnradus] fratres ibidem legitimi heredes masculi non fue- ......JV)sil » dumtaxat [...?]v) rint sed femella, que iuxta premissa dividi potuer[...] parte, que ad dictum burggraviatus officium burgravium de [.....JV)berg per- consecuta vel adepta fuerit, et venerit [...Jv)us nullatenus [dijvi- hanc matrimonium contrahere cum denda'. Nullis autem presdictis) aliquo viro contigerit ' vel? con- -tactis personis' extantibus.. traxerit, talis eius maritus ad pre- heredibus legitimis masculis vel fe- dictum castrum vel eius pertinen- mellis predictum castrum cum omni- cias admitti vel in ipso recipi non bus suis pertinenciis supra et infra debebit, nisi prius similiter cor- scriptis ad dominum meum predictum poraliter iuret, quod omnia et et suam ecclesiam libere devolvetur. singula supra et infra scripta fir- Et si inter memoratos «heredes miter observetk), sicut et ipsa meos «vel) successores quis eorum femella, eius uxor, iurare tene burgravius dicti castri esse debeat, dis- bitur, ut superius est pretactum. sensio forsitan oriatur, huiusmodi dis- 116. Insuper deputavi et presentibus sensionis decisio et burgravii electio litteris legitime assigno ad dictum facienda ex dictis meis heredibus et) castrum universa et singula bona 1) successoribus secundum gradus mea et 1) que omnia a domino meo suprapositos ad dictum dominum me- T(reverensi)c) et ecclesia sua de- um et successores ipsius perpetuo perti- scendunt in feodum, necnon que- nebunt. 4. Et tenebuntur omnes 5 cunque bona, que ego aut mei * burgravil seu dictum castrum adepturi, heredes imposterum infra duo sive masculi fuerint seu femelle, ante- miliaria vulgaria a dicto castro quam ad dictum castrum vel eius perti- ab omni parte circumcirca con- nencias admittantur, eisdem modis et putanda quocunque titulo acquire- formis, quibus iam iuravi, videlicet quod 19*
1337 Juli 8 291 vgl. 5 et ecclesie Treverensi «prestare g) relinqueret in humanis, tunc una 6 corporaliter iuramenta) nec non de filiabus ipsius, sed si absque omnes et singuli «insuper por- masculis et femellis decesserit, tenarii, vigiles et custodes dicti tunc una de filiabus pretacti Io- castri primum sculteto monasterii hannis, si quam habuerit, ex spe- in Meynfelt, qui pro tempore ciali quo ad pretactas femellas ibidem fuerit, aut ei, qui ad hoc iam ipsis facta gracia et post- ex parte domini mei Treverensis modum non nisi unus masculus deputatus fuerit, ipsorum nomine heres legittimus alicuius de pre- et deinde michi meisque heredibus, tactis personis in dicti castri antequam ad custodiam dicti castri burggraviatus officio succedere velh) eius pertinenciarum vel ad debeb it unt omni eo iure, penis, ipsum castrum admittantur, solita modis? et condicionibus hiis iuramenta prestare, prout duxerint litteris comprehensis, quibus medi- exigendum. Et nichilominus, si antibus «tam? iam ibidem sum aliquem vel aliquos de premissis burgravius constitutus, sicque in portenariis, vigilibus et custodibus ipso castro et suis pertinenciis presenti- ipsis non congruere dicerent, illum bus et futuris non sit nec esse debe- vel illos post requisicionem infra bit nisi unus burgravius sive heres. mensem debebimus totaliter am- Et is semper heres [telnebitur movere aliumque vel alios ipsis partem suam in castro de Sch[on- placentes “ congruentes ? i) sub mo- ec]ke predicto [.... ..JV) pars, dis et formis premissis instituere quam iam [.... ..]V) Ioh(annes) indilate. 5. Ceterum, si michi et Coſnradus] fratres ibidem legitimi heredes masculi non fue- ......JV)sil » dumtaxat [...?]v) rint sed femella, que iuxta premissa dividi potuer[...] parte, que ad dictum burggraviatus officium burgravium de [.....JV)berg per- consecuta vel adepta fuerit, et venerit [...Jv)us nullatenus [dijvi- hanc matrimonium contrahere cum denda'. Nullis autem presdictis) aliquo viro contigerit ' vel? con- -tactis personis' extantibus.. traxerit, talis eius maritus ad pre- heredibus legitimis masculis vel fe- dictum castrum vel eius pertinen- mellis predictum castrum cum omni- cias admitti vel in ipso recipi non bus suis pertinenciis supra et infra debebit, nisi prius similiter cor- scriptis ad dominum meum predictum poraliter iuret, quod omnia et et suam ecclesiam libere devolvetur. singula supra et infra scripta fir- Et si inter memoratos «heredes miter observetk), sicut et ipsa meos «vel) successores quis eorum femella, eius uxor, iurare tene burgravius dicti castri esse debeat, dis- bitur, ut superius est pretactum. sensio forsitan oriatur, huiusmodi dis- 116. Insuper deputavi et presentibus sensionis decisio et burgravii electio litteris legitime assigno ad dictum facienda ex dictis meis heredibus et) castrum universa et singula bona 1) successoribus secundum gradus mea et 1) que omnia a domino meo suprapositos ad dictum dominum me- T(reverensi)c) et ecclesia sua de- um et successores ipsius perpetuo perti- scendunt in feodum, necnon que- nebunt. 4. Et tenebuntur omnes 5 cunque bona, que ego aut mei * burgravil seu dictum castrum adepturi, heredes imposterum infra duo sive masculi fuerint seu femelle, ante- miliaria vulgaria a dicto castro quam ad dictum castrum vel eius perti- ab omni parte circumcirca con- nencias admittantur, eisdem modis et putanda quocunque titulo acquire- formis, quibus iam iuravi, videlicet quod 19*
Strana 292
292 Nr. 465 omnia et singula supra et infra scripta mus, conparabimus aut alias ad observent, eidem domino meo, .. Sac- nos coniunctim aut divisim per- cessoribus suis et ecclesie Trever(ensi) venerint, que eciam ecclesie Tre- prestare corporaliter iuramenta nec non 6 ver(ensi) feoda statimm) erunt et omnes et singuli portenarii, vigiles et ab eodem domino meo, successori- custodes dicti castri primum .. sculteto busn) eius et ecclesia Trever(ensi) Mon(asterii) in Meynefelt, qui pro tem- in feodum, ut iuris°) et moris pore ibidem fuerit, aut ei, qui ad h u)oc est, recipiemus et suscipere debe- ex parte domini * .. archiepiscopi bimus et tenere. Que quidem Trever(ensis) vel sue ecclesie deputa- omnia bona et singula ego vel tus fuerit, ipsorum nomine et deinde heredes mei predicti alii vel aliis michi meisque ..heredibus) suc- in toto vel in parte non infeoda- cessoribus, qui burgravii in dicto bimus nec impignorabimus nec castro fuerint, antequam ad custodi- alienabimus quoquomodo, sed ad am dicti castri seu eius pertinenciarum ipsum castrum Ruszenberg irre- vel ad ipsum castrum admittantur, solita vocabiliter et inconcusse spectare iuramenta prestare, prout duxerint exi- debebunt. 7. Tenebimur eciam gendum. Et nichilominus, si aliquem ego et mei heredes pretacti, qui vel aliquos de premissis portenariis, pro tempore dicti castri burg- vigilibus et vel' custodibus ipsis gravii extiterint, ipsum castrum non congruere dicerent, illum vel illos in se et in singulis eius partibus post requisicionem ipsorum infra men- in structuris, bonis ac detentibus sem debebimus totaliter ammovere ali- 8. Et si 12 perpetuo conservare. umque vel alios ipsis placentes sub ego aut mei heredes pretacti modis et formis premissis instituere contra premissa vel eorum aliqua 5. Ceterum, si Kmichi vgl. 5 indilate. fortasse, quod deus avertat, ex- legitimi heredes masculi non fuerint sed cederemus aut alias veniremus iuxa premissafemella, que vel ea non teneremus aut si me- iuxta premissa dictum burgraviatus offi moratum dominum nostrum, .. cium consecuta vel adepta fuerit et hanc successores suos aut ecclesiam matrimonium contrahere cum aliquo viro Trever(ensem) in se vel in suis contigerit vel contraxerit, talis eius aliqua dampna, impedimenta aut maritus ad predictum castrum vel eius contemptum occasione pretacti ex- pertinencias admitti vel in ipso recipi cessus seu non observancie pre- non debebit, nisi prius similiter corpora- missorum sustinere contingeret, liter domino archiepiscopo «et hos excessus, impedimenta et con- sue ecclesie) vel cui aut quibus temptum ipsis emendare pretacta- id commiserit, iuret, quod omnia que dampna plenarie resarcire et singula supra et infra scripta firmiter tenebimur infra mensem, postquam observet, et suas litteras iuxta super hiis fuerimus requisiti. Alio- tenorem presencium inde dederit, quin universa et singula bona sicut et ipsa femella «eius uxor iurare nostra allodialia et ea, que ab ipsis et facere tenebitur, ut superius dependent in feodum vel alias hiis 6. Insuper depu- est pretactum. litteris inserta vel non, que omnia auctoritate propria sine iuris in- tavi et presentibus litteris legitime assigno ad dictum castrum universa et iuria extunc apprehendere pote- singula bona mea in Plattene et runt et distrahere, ad ipsos sint curiam meam ' in? Mellich sitam sine spe rehabitacionis legitime 9. VoloP) autem et iuxta Sprenkirsbach cum eorum devoluta. eligo pro me et heredibus meisipertinenciis universis et singu- 8 II
292 Nr. 465 omnia et singula supra et infra scripta mus, conparabimus aut alias ad observent, eidem domino meo, .. Sac- nos coniunctim aut divisim per- cessoribus suis et ecclesie Trever(ensi) venerint, que eciam ecclesie Tre- prestare corporaliter iuramenta nec non 6 ver(ensi) feoda statimm) erunt et omnes et singuli portenarii, vigiles et ab eodem domino meo, successori- custodes dicti castri primum .. sculteto busn) eius et ecclesia Trever(ensi) Mon(asterii) in Meynefelt, qui pro tem- in feodum, ut iuris°) et moris pore ibidem fuerit, aut ei, qui ad h u)oc est, recipiemus et suscipere debe- ex parte domini * .. archiepiscopi bimus et tenere. Que quidem Trever(ensis) vel sue ecclesie deputa- omnia bona et singula ego vel tus fuerit, ipsorum nomine et deinde heredes mei predicti alii vel aliis michi meisque ..heredibus) suc- in toto vel in parte non infeoda- cessoribus, qui burgravii in dicto bimus nec impignorabimus nec castro fuerint, antequam ad custodi- alienabimus quoquomodo, sed ad am dicti castri seu eius pertinenciarum ipsum castrum Ruszenberg irre- vel ad ipsum castrum admittantur, solita vocabiliter et inconcusse spectare iuramenta prestare, prout duxerint exi- debebunt. 7. Tenebimur eciam gendum. Et nichilominus, si aliquem ego et mei heredes pretacti, qui vel aliquos de premissis portenariis, pro tempore dicti castri burg- vigilibus et vel' custodibus ipsis gravii extiterint, ipsum castrum non congruere dicerent, illum vel illos in se et in singulis eius partibus post requisicionem ipsorum infra men- in structuris, bonis ac detentibus sem debebimus totaliter ammovere ali- 8. Et si 12 perpetuo conservare. umque vel alios ipsis placentes sub ego aut mei heredes pretacti modis et formis premissis instituere contra premissa vel eorum aliqua 5. Ceterum, si Kmichi vgl. 5 indilate. fortasse, quod deus avertat, ex- legitimi heredes masculi non fuerint sed cederemus aut alias veniremus iuxa premissafemella, que vel ea non teneremus aut si me- iuxta premissa dictum burgraviatus offi moratum dominum nostrum, .. cium consecuta vel adepta fuerit et hanc successores suos aut ecclesiam matrimonium contrahere cum aliquo viro Trever(ensem) in se vel in suis contigerit vel contraxerit, talis eius aliqua dampna, impedimenta aut maritus ad predictum castrum vel eius contemptum occasione pretacti ex- pertinencias admitti vel in ipso recipi cessus seu non observancie pre- non debebit, nisi prius similiter corpora- missorum sustinere contingeret, liter domino archiepiscopo «et hos excessus, impedimenta et con- sue ecclesie) vel cui aut quibus temptum ipsis emendare pretacta- id commiserit, iuret, quod omnia que dampna plenarie resarcire et singula supra et infra scripta firmiter tenebimur infra mensem, postquam observet, et suas litteras iuxta super hiis fuerimus requisiti. Alio- tenorem presencium inde dederit, quin universa et singula bona sicut et ipsa femella «eius uxor iurare nostra allodialia et ea, que ab ipsis et facere tenebitur, ut superius dependent in feodum vel alias hiis 6. Insuper depu- est pretactum. litteris inserta vel non, que omnia auctoritate propria sine iuris in- tavi et presentibus litteris legitime assigno ad dictum castrum universa et iuria extunc apprehendere pote- singula bona mea in Plattene et runt et distrahere, ad ipsos sint curiam meam ' in? Mellich sitam sine spe rehabitacionis legitime 9. VoloP) autem et iuxta Sprenkirsbach cum eorum devoluta. eligo pro me et heredibus meisipertinenciis universis et singu- 8 II
Strana 293
1337 Juli 8 293 pretactis, quod in omnibus et sin- gulis casibus premissis, ubi requiri debebimus, sufficiat, quod huius- modi requisicio fiat nobis aut uni ex nobis personaliter aut coram seu ante castrum prefatum doloq) et fraude cessantibus in omnibus 10. Hec 13 et singulis antedictis. omnia et singula superius con- scripta pro me et heredibus meis promisi ac presentibus promitto necnon iuravi iuramento corpora- liter prestitor) rata et firmas) inviolabiliter observare nec contra ea venire per me vel alios aliquo exquisito ingenio vel colore publice 11. In quorum vel occulte. testimonium et cetera. lis , * que omnia a domino meo * et ecclesia sua descendunt in feodum, necnon Insuperw) Iohannes et Conr(adus) de Schonecke fratres pretac- predicti de consensu matris eorum &predicte) te et aliorum, quorum interest, bona sua allodialia infrascripta videlicet curtim dictam zum Koden prope Esch sitam cum terris arabilibus, pratis et omnibus suis pertinenciis ad decem libratas terre annuatim estimatam, item curiam suam in Alkene cum vineis et aliis perti- nentibus ad eandem, quam que a Gerlaco dicto Mordelin armigero dinoscitur conparata, 4 similiter ad decem libratas terre estimata annuatim?), item curiam sive domum suam in cum vi- Bopard(ia)sitam? neis, censibus et aliis pertinenciis 4 duodecim libratas spectantibus ad eandem ad «decem terre annuatim estimatam « ad pretactum castrum de Ruschen) memorato domino meo archiepiscopo et ecclesie sue Trever(ensi) predicte supraportaverunt et legitime resignarunt et eisdem bonis a dicto domino meo in feodum «susce dependentibus et sus- ceptis ea ad dictum castrum de Ruzze(m)berg perpetuo deputarunt et nichilominus mille clippeos aureos monete regis Francie bonos et legales pro conparandis et emendis de consilio et assensu dicti domini archiepiscopi? bonis allodialibus coniunctim vel divisim, quantocicius unquam fieri poterit, ad dictum castrum similiter depu- tandis et perpetuo spectare debentibus in domum fratrum ordinis beate Marie Theuthonicorum actualiter deposuer(un)t sub fra- trum custodia eorundem, a quo quidem loco pretacta pecunia 4- in toto vel in parte recipi vel amoveri non debebit nisi pro pretactis bonis emptis?, ut premittitur, persolvendis? non infeodata, Item" quecunque bona « alii aliis dominis? que ego aut mei successores pretacti? heredes inposterum infra duo miliaria vulgaria a dicto castro ab omni «temporeparte? circum- circa conputanda quocunque titulo acquiremus, conparabimus aut alias ad nos coniunctim aut divisim pervenerint, que eciam ecclesie Trever(ensi) feoda ligia statim erunt et ab eodem domino meo, successoribus eius et ecclesia Trever(ensi) ego et dicti mei successores? in feodum huiusmodi, ut iuris et moris est, recipiemus et suscipere debebimus et tenere. Que quidem bona omnia et singula ego et «heredes successores? mei predicti alii vel aliis in toto vel in parte non infeodabimus nec * alienabimus quoquomodo, sed ad ip- sum castrum Ruszenberg integre et sine «seccione divisione quali- bet? debebunt perpetuo permanere«* inconcusse spectare debebunt. successores pretacti, 8 7. Tenebimur eciam ego et mei ..heredes
1337 Juli 8 293 pretactis, quod in omnibus et sin- gulis casibus premissis, ubi requiri debebimus, sufficiat, quod huius- modi requisicio fiat nobis aut uni ex nobis personaliter aut coram seu ante castrum prefatum doloq) et fraude cessantibus in omnibus 10. Hec 13 et singulis antedictis. omnia et singula superius con- scripta pro me et heredibus meis promisi ac presentibus promitto necnon iuravi iuramento corpora- liter prestitor) rata et firmas) inviolabiliter observare nec contra ea venire per me vel alios aliquo exquisito ingenio vel colore publice 11. In quorum vel occulte. testimonium et cetera. lis , * que omnia a domino meo * et ecclesia sua descendunt in feodum, necnon Insuperw) Iohannes et Conr(adus) de Schonecke fratres pretac- predicti de consensu matris eorum &predicte) te et aliorum, quorum interest, bona sua allodialia infrascripta videlicet curtim dictam zum Koden prope Esch sitam cum terris arabilibus, pratis et omnibus suis pertinenciis ad decem libratas terre annuatim estimatam, item curiam suam in Alkene cum vineis et aliis perti- nentibus ad eandem, quam que a Gerlaco dicto Mordelin armigero dinoscitur conparata, 4 similiter ad decem libratas terre estimata annuatim?), item curiam sive domum suam in cum vi- Bopard(ia)sitam? neis, censibus et aliis pertinenciis 4 duodecim libratas spectantibus ad eandem ad «decem terre annuatim estimatam « ad pretactum castrum de Ruschen) memorato domino meo archiepiscopo et ecclesie sue Trever(ensi) predicte supraportaverunt et legitime resignarunt et eisdem bonis a dicto domino meo in feodum «susce dependentibus et sus- ceptis ea ad dictum castrum de Ruzze(m)berg perpetuo deputarunt et nichilominus mille clippeos aureos monete regis Francie bonos et legales pro conparandis et emendis de consilio et assensu dicti domini archiepiscopi? bonis allodialibus coniunctim vel divisim, quantocicius unquam fieri poterit, ad dictum castrum similiter depu- tandis et perpetuo spectare debentibus in domum fratrum ordinis beate Marie Theuthonicorum actualiter deposuer(un)t sub fra- trum custodia eorundem, a quo quidem loco pretacta pecunia 4- in toto vel in parte recipi vel amoveri non debebit nisi pro pretactis bonis emptis?, ut premittitur, persolvendis? non infeodata, Item" quecunque bona « alii aliis dominis? que ego aut mei successores pretacti? heredes inposterum infra duo miliaria vulgaria a dicto castro ab omni «temporeparte? circum- circa conputanda quocunque titulo acquiremus, conparabimus aut alias ad nos coniunctim aut divisim pervenerint, que eciam ecclesie Trever(ensi) feoda ligia statim erunt et ab eodem domino meo, successoribus eius et ecclesia Trever(ensi) ego et dicti mei successores? in feodum huiusmodi, ut iuris et moris est, recipiemus et suscipere debebimus et tenere. Que quidem bona omnia et singula ego et «heredes successores? mei predicti alii vel aliis in toto vel in parte non infeodabimus nec * alienabimus quoquomodo, sed ad ip- sum castrum Ruszenberg integre et sine «seccione divisione quali- bet? debebunt perpetuo permanere«* inconcusse spectare debebunt. successores pretacti, 8 7. Tenebimur eciam ego et mei ..heredes
Strana 294
294 Nr. 466—467 qui pro tempore dicti castri burgravii extiterint, ipsum castrum in se et in singulis eius partibus, in structuris, bonis ac detentibus perpetuo conservare. 8. Et si ego aut mei ..«heredes successores' pretacti contra pre- 12 missa vel eorum aliqua fortass(e), quod deus avertat, excederemus aut alias veniremus vel ea non teneremus aut si memoratum dominum nostrum, .. suc- cessores suos aut ecclesiam suam Trever(ensem) in se vel in suis aliqua dampna, impedimenta aut contemptum occasione «pretacti huiusmodi excessus seu non observancie premissorum sustinere contingeret, hos excessus, impedimenta et contemptum ipsis emendare pretactaque dampna plenarie resar- cire debebimus infra mensem, postquam super hiis fuerimus requisiti. Alioquin universa et singula bona nostra“, quibuscumque nominibus censeantur allodialia et ea, que ab «ipsis dependent in feodum vel alias *, que omnia aliis dominis in feodum non dependent , quocumque no- mine censeantur, que auctoritate propria sine iuris iniuria extunc apprehendere poterunt et distrahere, ad ipsos dominum archiepiscopum 9. ac suam ecclesiam? sint sine spe rehabitacionis legitime devoluta. Volo autem et eligo pro me et meis ..heredibus successoribus pretactis, quod in omnibus et singulis casibus premissis, ubi requiri debebimus, sufficiat, quod huiusmodi requisicio fiat nobis aut uni ex nobis personaliter aut coram seu ante castrum prefatum. Renuncio insuper pro me «et), meis .. heredibus et successoribus? omni iuris canonici et civilis necnon consuetudinarii beneficio et auxilio, per que contra pre- 10. Hec omnia et singula superius 13 missa possemus in aliquo relevari. conscripta, que de consensu predictorum «fratrum meorum ac ali- orum successorum? meorum «heredum expresso et libero processerunt, pro me et eisdem meis «fratribus et heredibus successoribus promisi ac presentibus promitto necnon iuravi et iuro iuramento corporaliter per me? prestito rata et firma inviolabiliter ob- servare nec contra ea venire per me vel alios aliquo exquisito ingenio vel colore publice vel occulte dolo et fraude cessantibus in omnibus et singulis ante- dictis. 11. In quorum omnium? testimonium &et cetera evidens at- 12. Nos que robur sigillum meum presentibus est appensum. quoque «Theod(ericus) et Henr(icus) fratresBlanczeflors, Iohannes et Conr(adus) de Schonecke? predicti recognoscentes omnia et singula premissa de nostro expresso consensu et libero processisse ea eciam nos duo fratres iam dicti? iuravimus et in hiis scriptis iuravimus pro nobis a tque?] nostris heredibus et successoribus universis nos velle ac debere ea, prout conscripta sunt superius, rata et [g]rata tenere et fideliter cunctis temporibus obser- vare et in horum evidenciam? sigilla nostra una cum sigillo domini Conradi «fratris)avunculi' nostri pretacti eciam appendimus ad presentes et nichilominus nos «tres fratres predictiConr(adus) de Esch, Blanczeflors, Ioh(annes) et Conr(adus) predicti' rogavimus et in hiis scriptis rogamus nobilem virum dominum Iohannem de Brunshorn, Paulum*) de Eych, Wilhelmum de Orley, Conradum de Lozenich et c(eteros)? milites necnon Iohannem et Conradum de Schoneck armigeros sigilla sua in premissorum evidens testimonium eciam appendere ad presentes. Et nos «tales Ioh(annes de Brunsh(orn) et cetera recognoscimus, quod ad preces dictorum &trium fratrum) sigilla nostra presentibus appendimus in testimonium evidens omnium premissorum.
294 Nr. 466—467 qui pro tempore dicti castri burgravii extiterint, ipsum castrum in se et in singulis eius partibus, in structuris, bonis ac detentibus perpetuo conservare. 8. Et si ego aut mei ..«heredes successores' pretacti contra pre- 12 missa vel eorum aliqua fortass(e), quod deus avertat, excederemus aut alias veniremus vel ea non teneremus aut si memoratum dominum nostrum, .. suc- cessores suos aut ecclesiam suam Trever(ensem) in se vel in suis aliqua dampna, impedimenta aut contemptum occasione «pretacti huiusmodi excessus seu non observancie premissorum sustinere contingeret, hos excessus, impedimenta et contemptum ipsis emendare pretactaque dampna plenarie resar- cire debebimus infra mensem, postquam super hiis fuerimus requisiti. Alioquin universa et singula bona nostra“, quibuscumque nominibus censeantur allodialia et ea, que ab «ipsis dependent in feodum vel alias *, que omnia aliis dominis in feodum non dependent , quocumque no- mine censeantur, que auctoritate propria sine iuris iniuria extunc apprehendere poterunt et distrahere, ad ipsos dominum archiepiscopum 9. ac suam ecclesiam? sint sine spe rehabitacionis legitime devoluta. Volo autem et eligo pro me et meis ..heredibus successoribus pretactis, quod in omnibus et singulis casibus premissis, ubi requiri debebimus, sufficiat, quod huiusmodi requisicio fiat nobis aut uni ex nobis personaliter aut coram seu ante castrum prefatum. Renuncio insuper pro me «et), meis .. heredibus et successoribus? omni iuris canonici et civilis necnon consuetudinarii beneficio et auxilio, per que contra pre- 10. Hec omnia et singula superius 13 missa possemus in aliquo relevari. conscripta, que de consensu predictorum «fratrum meorum ac ali- orum successorum? meorum «heredum expresso et libero processerunt, pro me et eisdem meis «fratribus et heredibus successoribus promisi ac presentibus promitto necnon iuravi et iuro iuramento corporaliter per me? prestito rata et firma inviolabiliter ob- servare nec contra ea venire per me vel alios aliquo exquisito ingenio vel colore publice vel occulte dolo et fraude cessantibus in omnibus et singulis ante- dictis. 11. In quorum omnium? testimonium &et cetera evidens at- 12. Nos que robur sigillum meum presentibus est appensum. quoque «Theod(ericus) et Henr(icus) fratresBlanczeflors, Iohannes et Conr(adus) de Schonecke? predicti recognoscentes omnia et singula premissa de nostro expresso consensu et libero processisse ea eciam nos duo fratres iam dicti? iuravimus et in hiis scriptis iuravimus pro nobis a tque?] nostris heredibus et successoribus universis nos velle ac debere ea, prout conscripta sunt superius, rata et [g]rata tenere et fideliter cunctis temporibus obser- vare et in horum evidenciam? sigilla nostra una cum sigillo domini Conradi «fratris)avunculi' nostri pretacti eciam appendimus ad presentes et nichilominus nos «tres fratres predictiConr(adus) de Esch, Blanczeflors, Ioh(annes) et Conr(adus) predicti' rogavimus et in hiis scriptis rogamus nobilem virum dominum Iohannem de Brunshorn, Paulum*) de Eych, Wilhelmum de Orley, Conradum de Lozenich et c(eteros)? milites necnon Iohannem et Conradum de Schoneck armigeros sigilla sua in premissorum evidens testimonium eciam appendere ad presentes. Et nos «tales Ioh(annes de Brunsh(orn) et cetera recognoscimus, quod ad preces dictorum &trium fratrum) sigilla nostra presentibus appendimus in testimonium evidens omnium premissorum.
Strana 295
1337 Juli 17—21 295 Datum et cetera anno domini M'CCC XXXVII. die VIII. mensis iulii. I) am Rande in K: Constitutio perpetui burgravii (über getilgtem vicarii nachgetragen) cum variis condicionibus, quam dictavi.+ II) Ueberschrift in D: Perpetuus burgraviatus. + a) dazu am Rand die Glosse L.s: Hoc semper ponendum est, quia in posterum alias nesciretur, ubi talia (2) num(er)ita (2) essent. + b) aus perfecit korr. + c) von L. nachgetragen. + d) aus bug- graviatus korr. + e) von L. in freigelassener Lücke nachgetragen. + f) von L. aus adeptum korr. + g) von L. aus prefate korr. + h) davor ipsum castrum getilgt. + i) über nicht getilgtem placentes von L. nachgetragen. + k) aus observent korr. + 1) danach Auslassungszeichen, doch kein entsprechender Nachtrag. + m) stat. er. über getilgtem facere von L. nachgetragen. † n) suc aus suis korr. + o) von L. aus ius korr. + p) dazu die Randglosse L.s: Item renunciet (aus renunciat korr.) omnibus actionibus; item feoda antiqua scribantur. + q) dazu die Randglosse L.s: Item renunciet iuris auxiliis etc. + r) aus prestita korr. + s) aus firmo korr. + t) eo — personis ursprüng- lich nach in dicti castri — constitutus durch Verweisung umgestellt.+ u) lies sororum! + v) unleserlich. + w) Ins. — debentibus von anderer Hand. + x) Paulum de Eych ursprünglich nach Wilh. de Orl., durch Ver- weisung umgestellt. 466. 1337 Juli 17. Der Offizial der Propstei von St. Bartholomäus in Frankfurt (Franken- vordensis) bekennt, dass vor ihm Iacobus de Nuenburg Stiftsherr von St. Marien in Erfurt, Prokurator der ehrenwerten Herren Scolasticus Henricus, Kantor Siffridus und des Kapitels dieser Kirche den Rudolphus de Selheim, den Ueberbringer dieses der Nr. 464 als Transfix beigefügten Briefes, zu seinem Prokurator substituiert hat. D. a. dom. 1337. feria 5. proxima post divisionem apostolorum. — K 232 b, eingerückt in Nr. 468. 467. Koblenz [1337 Juli 21. Der Kleriker Gerlach berichtet Meister Rudolf Losse über seine Erlebnisse am Hofe Heinrichs von Mains. D 160 I) (Original auf Papier, mit grünem Siegel, von dem noch Spuren sichtbar, verschlossen gewesen) = Sauerland III nr. 1115 fehlerhaftes Bruchstück (c. 1—3 Mitte ſenodavi]). Graciose domine mi! I. Noveritis, quod litteras vestras et domini Dythm(ari) ac etiam Theod(erici)1) cum pecunia Witechoni presentavi, qui § fuit citacionem in causa Asch(affen- burgensi) apud se habet expeditam et vobis quantocius destinabit. Et de huiusmodi presentacione recepi de sua manu unam cedulam, quam vobis mitto presentibus interclusam 1). 'Et oblitum est in cedula de littera domini Dythmari pro Ebirh(ardo) scripta 1), quam apud Withechonem reliqui, quia non credebam dominum archi- episcopum in Frankenv(ord) sed in Oppinhei(m) invenire et dice- batur, quod deberet Pigw(iam)k) venire altera sequente die, quod non fuit factum?. 2. Item fui apud legatos eis vestrum et meum negocium exponendo et, quanto caucius et melius potui, apud eos egi et primo apud dominum Guig(onem), qui respondit, quod libenter vellet facere, quicquid posset cum conveniencia et honore, postea domino N(icolao), qui non multum graciose respon- dit. Tandem venerunt ad invicem, ubia) iterum insteti. Tunc predictus dominus N(icolaus) ex parte ipsorum amborum respondit, quod, quamdiu principalia, pro quibus ad partes venissent, expeditab forent, nec vobis nec me neque aliquo domini Trever(ensis) familiaric) possent aliquid expedire. 3. Tunc ulterius ivi versus Frank(enford), ubi dominum archiepiscopum inveni, a quo dominusd) ..decanus Erford(ensis) et dominus de Bebenb(ur)g recesserant
1337 Juli 17—21 295 Datum et cetera anno domini M'CCC XXXVII. die VIII. mensis iulii. I) am Rande in K: Constitutio perpetui burgravii (über getilgtem vicarii nachgetragen) cum variis condicionibus, quam dictavi.+ II) Ueberschrift in D: Perpetuus burgraviatus. + a) dazu am Rand die Glosse L.s: Hoc semper ponendum est, quia in posterum alias nesciretur, ubi talia (2) num(er)ita (2) essent. + b) aus perfecit korr. + c) von L. nachgetragen. + d) aus bug- graviatus korr. + e) von L. in freigelassener Lücke nachgetragen. + f) von L. aus adeptum korr. + g) von L. aus prefate korr. + h) davor ipsum castrum getilgt. + i) über nicht getilgtem placentes von L. nachgetragen. + k) aus observent korr. + 1) danach Auslassungszeichen, doch kein entsprechender Nachtrag. + m) stat. er. über getilgtem facere von L. nachgetragen. † n) suc aus suis korr. + o) von L. aus ius korr. + p) dazu die Randglosse L.s: Item renunciet (aus renunciat korr.) omnibus actionibus; item feoda antiqua scribantur. + q) dazu die Randglosse L.s: Item renunciet iuris auxiliis etc. + r) aus prestita korr. + s) aus firmo korr. + t) eo — personis ursprüng- lich nach in dicti castri — constitutus durch Verweisung umgestellt.+ u) lies sororum! + v) unleserlich. + w) Ins. — debentibus von anderer Hand. + x) Paulum de Eych ursprünglich nach Wilh. de Orl., durch Ver- weisung umgestellt. 466. 1337 Juli 17. Der Offizial der Propstei von St. Bartholomäus in Frankfurt (Franken- vordensis) bekennt, dass vor ihm Iacobus de Nuenburg Stiftsherr von St. Marien in Erfurt, Prokurator der ehrenwerten Herren Scolasticus Henricus, Kantor Siffridus und des Kapitels dieser Kirche den Rudolphus de Selheim, den Ueberbringer dieses der Nr. 464 als Transfix beigefügten Briefes, zu seinem Prokurator substituiert hat. D. a. dom. 1337. feria 5. proxima post divisionem apostolorum. — K 232 b, eingerückt in Nr. 468. 467. Koblenz [1337 Juli 21. Der Kleriker Gerlach berichtet Meister Rudolf Losse über seine Erlebnisse am Hofe Heinrichs von Mains. D 160 I) (Original auf Papier, mit grünem Siegel, von dem noch Spuren sichtbar, verschlossen gewesen) = Sauerland III nr. 1115 fehlerhaftes Bruchstück (c. 1—3 Mitte ſenodavi]). Graciose domine mi! I. Noveritis, quod litteras vestras et domini Dythm(ari) ac etiam Theod(erici)1) cum pecunia Witechoni presentavi, qui § fuit citacionem in causa Asch(affen- burgensi) apud se habet expeditam et vobis quantocius destinabit. Et de huiusmodi presentacione recepi de sua manu unam cedulam, quam vobis mitto presentibus interclusam 1). 'Et oblitum est in cedula de littera domini Dythmari pro Ebirh(ardo) scripta 1), quam apud Withechonem reliqui, quia non credebam dominum archi- episcopum in Frankenv(ord) sed in Oppinhei(m) invenire et dice- batur, quod deberet Pigw(iam)k) venire altera sequente die, quod non fuit factum?. 2. Item fui apud legatos eis vestrum et meum negocium exponendo et, quanto caucius et melius potui, apud eos egi et primo apud dominum Guig(onem), qui respondit, quod libenter vellet facere, quicquid posset cum conveniencia et honore, postea domino N(icolao), qui non multum graciose respon- dit. Tandem venerunt ad invicem, ubia) iterum insteti. Tunc predictus dominus N(icolaus) ex parte ipsorum amborum respondit, quod, quamdiu principalia, pro quibus ad partes venissent, expeditab forent, nec vobis nec me neque aliquo domini Trever(ensis) familiaric) possent aliquid expedire. 3. Tunc ulterius ivi versus Frank(enford), ubi dominum archiepiscopum inveni, a quo dominusd) ..decanus Erford(ensis) et dominus de Bebenb(ur)g recesserant
Strana 296
296 Nr. 468—469 et similiter dominus de Wischer(ad), et nullus, quibus de negociis vestris promovendis scripsistis apud dominum archiepiscopum, ibi erat nisi dominus decanus Mogunt(inus), quem rogavi et sibi vestra negocia, prout expedire videram, enodavi. Qui respondit, quod multum libenter ea vellet promovere, sed quod ego viderem, ut non canem dormientem excitarem. Sed Et cum hoc audivi, ego de suo consilio dicta negocia vestra nulli de cetero explicavi. 3. Fui eciam ibidem in Frank(enford) apud decanum Asch(affen- burgensem), quem rogavi ex parte vestri, 'ut ipse pro fructibus vobis ad exitum biennii dimittendis apud suum capitulum laboraret Qui respondit sibi causam ut pote de? annis episcopalibus assignando. Qui dixit « quod s et hoc iurando affirmavit, quod, si essetis frater suus, non posset aliter ordinare, quia talis con- suetudo esset a longis temporibus in eorum ecclesia observata, quando archiepiscopus decesserit, quod statim anni fabrice et de- functi «per re ci perentur etiam, quantumcumque modicum vel multum de tempore annorum biennalium superesset. Et rogari vos fecit, ut vobis non displiceret expectare, quia, quantum vobis modo de tempore defalkare n tur, tanto cicius anni defuncti et fabrice finirent, et quia eciam, ut prefertur, de hoc non posset aliter ordinare. Item dixi sibi de statue) cause, quod statim speraretis causam terminare et quod informaret vos dea) super declaracione expensarum facienda. Tunc dixit, quod §p? habita sentencia placeret sibi, quod ' ipsa? causa aliquantulum propter quasdam certas causasf) protraheretur. Item si aliquid superesset de fructibus vestre prebende, dixit, quod vellet videre apud dominum C(onradum) Spygel et quidquid superesset, vobis vellet cum certo alias transeunte nuncio destinare. 4. Preterea ego cum magna difficultate per dominum ..decanum Mogunt(inum) meum negocium magistro C(onrado) de Geylinhei(m) exposui, qui statim gratanter me recepit «sed ne et volebat michi in Pigw(ia)k) unum equum emisse 2). Sed nescio, quomodo acciderit, si per & vos) vestros et vel? domini Trever(ensis) emulos factum fuerit: quando predictus magister Conr(adus) debebat loquig) domino archiepi- scopo de me, ipse dominus archiepiscopus respondit, quod, quia dominus Trever(ensis) et vos sui fuissetis et adhuc essetis ad- versarii, non videretur sibi expedire. Quod retulit michi dictus magister Conra(dus). 5. Et tunc sequebar turbatus usque Lon- steinh), ubi tunc supradictus. dominus decanus Mogunt(inus) hoc impedimentum apud dominum archiepiscopum et magistrum C(on- radum) predictos removit et iniunctum fuit michi ibidem, quod durante ista§[...Jcoreh*) discordia seu quamdiu domini nostri non essent concordati, quod non deberem de secretis domini Treve r(ensis), vestris vel «quusvi quorumvis suorum familiarium deberem) aliqua recipere vel tractare. Quod michi assumpsi et adiunxi 'et rogavi", quod de preteritis numquam me stimula- rent seu me &cum cum eis onerarent et haberent verbis et operibus supportatum. Sed Et sic fecerunt me apud eos permanere. Attamen adhuc timeo de emulis supra modum. 6. Unde, domine karissime, instantissime vos exoro, quod ' propter
296 Nr. 468—469 et similiter dominus de Wischer(ad), et nullus, quibus de negociis vestris promovendis scripsistis apud dominum archiepiscopum, ibi erat nisi dominus decanus Mogunt(inus), quem rogavi et sibi vestra negocia, prout expedire videram, enodavi. Qui respondit, quod multum libenter ea vellet promovere, sed quod ego viderem, ut non canem dormientem excitarem. Sed Et cum hoc audivi, ego de suo consilio dicta negocia vestra nulli de cetero explicavi. 3. Fui eciam ibidem in Frank(enford) apud decanum Asch(affen- burgensem), quem rogavi ex parte vestri, 'ut ipse pro fructibus vobis ad exitum biennii dimittendis apud suum capitulum laboraret Qui respondit sibi causam ut pote de? annis episcopalibus assignando. Qui dixit « quod s et hoc iurando affirmavit, quod, si essetis frater suus, non posset aliter ordinare, quia talis con- suetudo esset a longis temporibus in eorum ecclesia observata, quando archiepiscopus decesserit, quod statim anni fabrice et de- functi «per re ci perentur etiam, quantumcumque modicum vel multum de tempore annorum biennalium superesset. Et rogari vos fecit, ut vobis non displiceret expectare, quia, quantum vobis modo de tempore defalkare n tur, tanto cicius anni defuncti et fabrice finirent, et quia eciam, ut prefertur, de hoc non posset aliter ordinare. Item dixi sibi de statue) cause, quod statim speraretis causam terminare et quod informaret vos dea) super declaracione expensarum facienda. Tunc dixit, quod §p? habita sentencia placeret sibi, quod ' ipsa? causa aliquantulum propter quasdam certas causasf) protraheretur. Item si aliquid superesset de fructibus vestre prebende, dixit, quod vellet videre apud dominum C(onradum) Spygel et quidquid superesset, vobis vellet cum certo alias transeunte nuncio destinare. 4. Preterea ego cum magna difficultate per dominum ..decanum Mogunt(inum) meum negocium magistro C(onrado) de Geylinhei(m) exposui, qui statim gratanter me recepit «sed ne et volebat michi in Pigw(ia)k) unum equum emisse 2). Sed nescio, quomodo acciderit, si per & vos) vestros et vel? domini Trever(ensis) emulos factum fuerit: quando predictus magister Conr(adus) debebat loquig) domino archiepi- scopo de me, ipse dominus archiepiscopus respondit, quod, quia dominus Trever(ensis) et vos sui fuissetis et adhuc essetis ad- versarii, non videretur sibi expedire. Quod retulit michi dictus magister Conra(dus). 5. Et tunc sequebar turbatus usque Lon- steinh), ubi tunc supradictus. dominus decanus Mogunt(inus) hoc impedimentum apud dominum archiepiscopum et magistrum C(on- radum) predictos removit et iniunctum fuit michi ibidem, quod durante ista§[...Jcoreh*) discordia seu quamdiu domini nostri non essent concordati, quod non deberem de secretis domini Treve r(ensis), vestris vel «quusvi quorumvis suorum familiarium deberem) aliqua recipere vel tractare. Quod michi assumpsi et adiunxi 'et rogavi", quod de preteritis numquam me stimula- rent seu me &cum cum eis onerarent et haberent verbis et operibus supportatum. Sed Et sic fecerunt me apud eos permanere. Attamen adhuc timeo de emulis supra modum. 6. Unde, domine karissime, instantissime vos exoro, quod ' propter
Strana 297
1337 Juli 24—25 297 deum? de cetero michi, antequam dicti domini archiepiscopi ad amiciciam reponantur, nullas velitis litteras destinare, quia, si fieret, posset michi in periculum non solum promocionis sed et corporis redundare. Sed cum ipsi domini archiepiscopi concordati fuerint, tunc vobis cum corpore, anima et rebus, ut teneor, volo 7. Ceterum queso?, excusetis esse perpetuek) obligatus. me apud dominos meos dominos, Dyth(marum) specialiter et apud alios, quod ita recessi, quia nescivi nec potui de istis futuris aliquid divinare. Et spero, quod honori meo erga dominum Trever(ensem) vos et omnes alios velim in omnibus precavere. Mitto vobis equum vestrum ' sub meis expensis? et memorialia, que michi dedistis. Et vobis uberrimas et humilimask) apud deum et homines de impensis michi beneficiis, ut dignum est, refero actiones. Tamen rogo, ut placeat vobis adhuc“ ad aliquos dies ista apud vos tenere et dicere Ioh(anni) seu Hennekino de Isnach, ut sociis dicat servicium meum i) meis sociisk) et quod ego eos fecerim salutifere salutare. Scriptum Confluen(tie) feria secunda ante diem beati Iacobok). Gerlacus. Item omnino et ante omnia consulo salvo consilio saniori, quod omnibus modis et viis, quibus poteritis, ad hoc intendatis, ut domini Mogunt(inus) et Trever(ensis) ad amiciciam revocentur, quia alias vobis timeo — quod deus avertat?! — preiudicia avertat? generari, que eciam debetis, ubicumque poteritis, in tempore, si esse poterit, prevenire. Adresse: Honorabili viro domino magistro Rodol(pho) domini Trever(ensis) clerico suo domino gracioso. I) Ueberschr.: Regraciatoria Gerlaci scolaris et clerici mei, postquam venit in servicium Mog(untinum). + a) korr. + b) fehlt non. + c) aus familiare korr. + d) aus domino korr. + e) tu aus b korr. + f) aus causam 2 korr. + g) aus loquo korr. + h) vor o ein oi ? getilgt. + h*) nicht rancore.† i) aus meis korr. + k) D. 1) verloren. oo 2) wohl sprichwörtliche Redensart. 468. 1337 Jиli 24. Der Offizial der Trierer Kurie vidimiert die eingerückte Nr. 464 und das daran hängende Transfix Nr. 466. Siegler: der Aussteller. Sub a. — dom. 1337. die mensis iulii 24. — K 232. 469. Trier 1337 Juli 25. Der ſkaiserliche] öffentliche Notar Theodericus bezeugt, dass a. 1337., die 25. mensis iulii, hora quasi 9. eiusdem diei, ind. 4., pontificatus — Benedieti — pape duodecimi a. 3. in priori camera capellanorum domini archiepiscopi Treveren(sis) sita in pallacio eiusdem vor ihm der ehrenwerte Herr und Meister Rudolphus dictus Lusze Stiftsherr zu St. Marien in Erfurt die folgende Er- klärung vorgelegt und verlesen hat: R., nach dem Tode des Herrn Iohannes de Aquis bepfründeten Stiftsherrn zu St. Marien rechtmässig in den Besitz von dessen Stelle und Pfründe gelangt (vgl. Nr. 435), vom Kapitel urkundlich (unbekannt) sowie auch von Anderen anerkannt und von den ehrenwerten Herren Scolasticus (anstatt des abwesenden Dekans) und Kapitel zu deren Prokurator für ihre Appellation beim apostolischen Stuhle gegen die Ansprüche des nun, wie es heisst, verstorbenen Klerikers Mainzer Diözese Hermannus de Worbisze auf jene Pfründe urkundlich (Nrr. 440—442, vgl. 438) ernannt, jetzt aber, wie er am 23. Juli erfahren, von denselben laut Nrr. 463 f. dieses Auftrags aus ihm unbekannter Veranlassung wieder entkleidet, ver- weigert seine Zustimmung und widerspricht, da es sich zugleich um seine eigene Angelegenheit handele, die dank seinen Bemihungen bei der Kurie
1337 Juli 24—25 297 deum? de cetero michi, antequam dicti domini archiepiscopi ad amiciciam reponantur, nullas velitis litteras destinare, quia, si fieret, posset michi in periculum non solum promocionis sed et corporis redundare. Sed cum ipsi domini archiepiscopi concordati fuerint, tunc vobis cum corpore, anima et rebus, ut teneor, volo 7. Ceterum queso?, excusetis esse perpetuek) obligatus. me apud dominos meos dominos, Dyth(marum) specialiter et apud alios, quod ita recessi, quia nescivi nec potui de istis futuris aliquid divinare. Et spero, quod honori meo erga dominum Trever(ensem) vos et omnes alios velim in omnibus precavere. Mitto vobis equum vestrum ' sub meis expensis? et memorialia, que michi dedistis. Et vobis uberrimas et humilimask) apud deum et homines de impensis michi beneficiis, ut dignum est, refero actiones. Tamen rogo, ut placeat vobis adhuc“ ad aliquos dies ista apud vos tenere et dicere Ioh(anni) seu Hennekino de Isnach, ut sociis dicat servicium meum i) meis sociisk) et quod ego eos fecerim salutifere salutare. Scriptum Confluen(tie) feria secunda ante diem beati Iacobok). Gerlacus. Item omnino et ante omnia consulo salvo consilio saniori, quod omnibus modis et viis, quibus poteritis, ad hoc intendatis, ut domini Mogunt(inus) et Trever(ensis) ad amiciciam revocentur, quia alias vobis timeo — quod deus avertat?! — preiudicia avertat? generari, que eciam debetis, ubicumque poteritis, in tempore, si esse poterit, prevenire. Adresse: Honorabili viro domino magistro Rodol(pho) domini Trever(ensis) clerico suo domino gracioso. I) Ueberschr.: Regraciatoria Gerlaci scolaris et clerici mei, postquam venit in servicium Mog(untinum). + a) korr. + b) fehlt non. + c) aus familiare korr. + d) aus domino korr. + e) tu aus b korr. + f) aus causam 2 korr. + g) aus loquo korr. + h) vor o ein oi ? getilgt. + h*) nicht rancore.† i) aus meis korr. + k) D. 1) verloren. oo 2) wohl sprichwörtliche Redensart. 468. 1337 Jиli 24. Der Offizial der Trierer Kurie vidimiert die eingerückte Nr. 464 und das daran hängende Transfix Nr. 466. Siegler: der Aussteller. Sub a. — dom. 1337. die mensis iulii 24. — K 232. 469. Trier 1337 Juli 25. Der ſkaiserliche] öffentliche Notar Theodericus bezeugt, dass a. 1337., die 25. mensis iulii, hora quasi 9. eiusdem diei, ind. 4., pontificatus — Benedieti — pape duodecimi a. 3. in priori camera capellanorum domini archiepiscopi Treveren(sis) sita in pallacio eiusdem vor ihm der ehrenwerte Herr und Meister Rudolphus dictus Lusze Stiftsherr zu St. Marien in Erfurt die folgende Er- klärung vorgelegt und verlesen hat: R., nach dem Tode des Herrn Iohannes de Aquis bepfründeten Stiftsherrn zu St. Marien rechtmässig in den Besitz von dessen Stelle und Pfründe gelangt (vgl. Nr. 435), vom Kapitel urkundlich (unbekannt) sowie auch von Anderen anerkannt und von den ehrenwerten Herren Scolasticus (anstatt des abwesenden Dekans) und Kapitel zu deren Prokurator für ihre Appellation beim apostolischen Stuhle gegen die Ansprüche des nun, wie es heisst, verstorbenen Klerikers Mainzer Diözese Hermannus de Worbisze auf jene Pfründe urkundlich (Nrr. 440—442, vgl. 438) ernannt, jetzt aber, wie er am 23. Juli erfahren, von denselben laut Nrr. 463 f. dieses Auftrags aus ihm unbekannter Veranlassung wieder entkleidet, ver- weigert seine Zustimmung und widerspricht, da es sich zugleich um seine eigene Angelegenheit handele, die dank seinen Bemihungen bei der Kurie
Strana 298
298 Nr. 470—472 und anderwärts bereits mehrere Stadien durchlaufen (ad plures actus in eodem negocio est processum) und ihm noch nicht erstattete Unkosten verursacht habe. Zeugen: die ehrenwerten magistri Wykerus de Birgele, Wernherus de Cassele capellani domini Treverensis und die bescheidenen Rudolfus de Sel- heim, Nycholaus de Indagine, Iohannes clericus magistri Rudolphi Lusse, Iohannes de Appychenelle laicus. — D 134 (Entwurf auf Pergament; die Invokation vorgefertigt und samt den ersten 91/2 Zeilen von L.s, der Rest von anderer Hand). 1337 Juli 24. 470. Bertholinus und Iohannes von Gottes Gnaden Propst und Dekan sowie das Kapitel der Mainzer Kirche bestellen den bescheidenen Hugo de Luczeln- burg (o iber u) Vikar ihrer Kirche zu ihrem und ihrer Kirche syndicus et procurator ac nuncius specialis, geben ihm juristische Vollmacht und ver- sprechen, seine Handlungen anzuerkennen ; den Ebirnandus Vikar ihrer Kirche, ihren bisherigen syndicus seu procurator, rufen sie ab. Siegler: die Aus- steller mit dem Siegel des Kapitels ad causas. Actum et d. a. dom. 1337. 9. kal. aug. — Orig. (mit beschädigtem abhangendem Siegel) in München, Mainz Erzst. fasc. 80. Strassburg [1337] Juli 27. 471. Bischof Berthold von Strassburg unterrichtet den Erz- bischof Heinrich von Mains über die Appellation des sum Dompropst gewählten Ulrich von Signau an den römischen Stuhl. Orig.-Brief (3 mal längs und 5 mal quer gefaltet, verschlossen gewesen, mit Schnitten, doch ohne Siegelspur) in München, Mains-St. Alban fasc. 17 (Abschr. von E. Boer). — Zur Sache vgl. Miller II 101, Leupold 97 ff., woraus sich die Einreihung ergibt. Reverendo in Christo patri ac domino suo domino Heinrico sancte Maguntine sedis archiepiscopo sacri imperii per Germaniam archicancellario Bertholdus dei et apostolice sedis gracia epi- scopus Argent(inensis) cum omni reverencia et honore se ipsum. 1. De benignitatis vestre responso 1) super facto prepositure ec- clesie nostre Argent(inensis) et aliis, quos semper in vobis inveni- mus, favoribus graciosis, ad graciarum vestre paternitati assurgimus actiones de iocundo introitu vestro ad municiones sedis Maguntine merito gratulantes, cum semper dominacionis vestre felicem desideraverimus progressum, quem et nunc cum effectu sensimus 2. Verum cum domini ..iudices sedis vestre domino annuente. in negocio eodem in inicio ante omnem alium actum nobis et aliis inferioribus nobis inhibuerint contra iura, ab eadem inhibicione ex causis iustis et legitimis est per Ulricum de Sigenowe3) electum ad preposituram predictam ad sedem apostolicam appellatum, ex eo quod appellacio huiusmodi extraiudicialis fuit, in qua non licet inhibere pendente lite, ne inferiores suo iure utantur, item quia ab inferioribus episcopib) ommissob) medio non licet ad sedem metropoliticam appellare, item quia causam huiusmodi ante omnem eleccionem propter occupaciones nostras perite persone commisimus non suspecte, item quia omnibus aliis cessantibus et, si iusta et legitima fuisset appellacio, ante terminum citacionis et antequam videat iudex appellacionis, an appellatus aliquid proponat, per quod appellacionem vel iudicis appellacionis iurisdiccionem elidat, et antequam hiis cessantibus appellacionem receperit ut probabilem et de ea saltem per libelli oblacionem cognoscere inceperit, an 3. Unde, cum sit vera, inferiori iudici inhibereb) non potest.
298 Nr. 470—472 und anderwärts bereits mehrere Stadien durchlaufen (ad plures actus in eodem negocio est processum) und ihm noch nicht erstattete Unkosten verursacht habe. Zeugen: die ehrenwerten magistri Wykerus de Birgele, Wernherus de Cassele capellani domini Treverensis und die bescheidenen Rudolfus de Sel- heim, Nycholaus de Indagine, Iohannes clericus magistri Rudolphi Lusse, Iohannes de Appychenelle laicus. — D 134 (Entwurf auf Pergament; die Invokation vorgefertigt und samt den ersten 91/2 Zeilen von L.s, der Rest von anderer Hand). 1337 Juli 24. 470. Bertholinus und Iohannes von Gottes Gnaden Propst und Dekan sowie das Kapitel der Mainzer Kirche bestellen den bescheidenen Hugo de Luczeln- burg (o iber u) Vikar ihrer Kirche zu ihrem und ihrer Kirche syndicus et procurator ac nuncius specialis, geben ihm juristische Vollmacht und ver- sprechen, seine Handlungen anzuerkennen ; den Ebirnandus Vikar ihrer Kirche, ihren bisherigen syndicus seu procurator, rufen sie ab. Siegler: die Aus- steller mit dem Siegel des Kapitels ad causas. Actum et d. a. dom. 1337. 9. kal. aug. — Orig. (mit beschädigtem abhangendem Siegel) in München, Mainz Erzst. fasc. 80. Strassburg [1337] Juli 27. 471. Bischof Berthold von Strassburg unterrichtet den Erz- bischof Heinrich von Mains über die Appellation des sum Dompropst gewählten Ulrich von Signau an den römischen Stuhl. Orig.-Brief (3 mal längs und 5 mal quer gefaltet, verschlossen gewesen, mit Schnitten, doch ohne Siegelspur) in München, Mains-St. Alban fasc. 17 (Abschr. von E. Boer). — Zur Sache vgl. Miller II 101, Leupold 97 ff., woraus sich die Einreihung ergibt. Reverendo in Christo patri ac domino suo domino Heinrico sancte Maguntine sedis archiepiscopo sacri imperii per Germaniam archicancellario Bertholdus dei et apostolice sedis gracia epi- scopus Argent(inensis) cum omni reverencia et honore se ipsum. 1. De benignitatis vestre responso 1) super facto prepositure ec- clesie nostre Argent(inensis) et aliis, quos semper in vobis inveni- mus, favoribus graciosis, ad graciarum vestre paternitati assurgimus actiones de iocundo introitu vestro ad municiones sedis Maguntine merito gratulantes, cum semper dominacionis vestre felicem desideraverimus progressum, quem et nunc cum effectu sensimus 2. Verum cum domini ..iudices sedis vestre domino annuente. in negocio eodem in inicio ante omnem alium actum nobis et aliis inferioribus nobis inhibuerint contra iura, ab eadem inhibicione ex causis iustis et legitimis est per Ulricum de Sigenowe3) electum ad preposituram predictam ad sedem apostolicam appellatum, ex eo quod appellacio huiusmodi extraiudicialis fuit, in qua non licet inhibere pendente lite, ne inferiores suo iure utantur, item quia ab inferioribus episcopib) ommissob) medio non licet ad sedem metropoliticam appellare, item quia causam huiusmodi ante omnem eleccionem propter occupaciones nostras perite persone commisimus non suspecte, item quia omnibus aliis cessantibus et, si iusta et legitima fuisset appellacio, ante terminum citacionis et antequam videat iudex appellacionis, an appellatus aliquid proponat, per quod appellacionem vel iudicis appellacionis iurisdiccionem elidat, et antequam hiis cessantibus appellacionem receperit ut probabilem et de ea saltem per libelli oblacionem cognoscere inceperit, an 3. Unde, cum sit vera, inferiori iudici inhibereb) non potest.
Strana 299
1337 Juli 24—August 27 299 pars ipsius Ulrici adeo sit gravata, paternitatis vestre reverenciam, quantum est possibile, deprecamur, quatenus huiusmodi appellacioni ob reverenciam sedis apostolice vestra benignitas dignetur deferre, ut nostra semper vestris obtemperent beneplacitis servicia et labores vel saltem vestra non turbetur reverencia, si ex hiis causis in hoc casu vestrum declinatur examen. 4. Paternitatem vestram diu felicibus optamus proficere incrementis. Datum Argentine die dominica post diem beati Iacobi apostoli. Rückwärts: Reverendo in Christo patri ac domino nostro gracioso domino Heinrico sancte sedis Moguntine archiepiscopo sacri imperii per Germaniam archicancellario. a) über no ein us-Haken. + b) Orig. 1) unbekannt. Trier 1337 August 27. 472. Erzbischof Baldewin an alle Getreuen Christi: Leute der Gemeinde von Valvey (Valwig), die ihm geistlich und weltlich untersteht, haben geklagt, dass ihr Dorf mit seiner St. Martinskirche oder -Kapelle von der Mutterkirche in Pruche (Prutche, Prutyche; Bruttig) so weit entfernt sei, dass prepediente via intermedia aspera, stricta et saxosa et maxime tempore hyemali lubrica et inundante Moselle fluvio periculosa die Teilnahme am Gottesdienst nur selten möglich sei und Mancher ohne Empfang der Sakramente sterben müsse, dass sie ausserdem bei ihrer Anwesenheit in B. von Seiten der dortigen weltlichen Vögte ad secularia iudicia et placita gezogen worden wären. Darum trennt der Erzbischof die Kirche von V. von ihrer Mutterkirche zu B. und erhebt sie zur Pfarrkirche mit einem eigenen parochialis presbyter, der die Seelsorge üben, die Sakramente, das Baptisterium und den Friedhof ver- walten sowie seine eigene Synode und 2 testes synodales besitzen soll; die Präsentation, die Baldewin dieses Mal selbst ausibt, soll künftig dem Pfarrer von B. zustehen; B. behält seine alten Besitzungen und Einkünfte mit Aus- nahme der Funeralien und Oblationen, die künftig der Kirche von V. selbst gemacht werden; dieser hat die Gemeinde von V. ausserdem jährlich 10 Ohm Weines geschenkt, nämlich 5 Ohm und 2 Lasten vulgo dictas burden von 8 Stücken (pecie), deren 1. in Dydeley, das 2. apud Werholcze, das 3. apud Hurtelberg, das 4. apud fontem dictum bi (e über i) der Eych, das 5. apud Indaginem, das 6. apud Palmenberg, das 7. apud Dunnevol, das 8. apud Arde liegt, 3 Ohm von 2 Stücken in Ervesche, deren eines bei dem Brunnen da- selbst, das andere apud Creh[a]ne liegt, 1 Last von einem Stück, que dicitur Dydeley, 9 sestaria von einem Stück des Iohannes dictus Mutscin, 3 sestaria von dem Erbgut der Nonnen von Angelica porta (Engelport) in V, je eine Last von dem Weingarten des Th(eodericus) dictus Muser in Wenteley und des Remarus in Arderdal; ferner 6 Scheffel Weizenmehl mensure de Cochme (Kochem) zahlbar jährlich an St. Remigius so lange, bis die Gemeinde für die Kirche bona allodialia sive propria von entsprechendem Ertrag erworben hat; dem Pfarrer stehen Holz (ligna, silve, rubi) zum Bauen und Brennen, Weide und Wasser und andere Gerechtigkeiten, soweit sie nicht gegen die Kirche oder ihre Freiheiten und Rechte verstossen, im selben Umfange zu wie den besseren (pociores) Leuten in V.; die Gemeinde hat die Baulast an der Kirche und trägt zu Kauf und Ausbesserung von Kelchen, Büchern und anderem Kirchengerät bei, während sie für die Kirche in B. zu nichts mehr gehalten sind; doch müssen sie dem dortigen Pfarrer oder Vikar zur Ent- schädigung für die künftig an V. zu zahlenden Oblationen jährlich 1 Ohm Wein liefern, bis sie ihm Güter im entsprechenden Wert angewiesen haben. Siegler: der Aussteller und die zustimmenden Dekan und Kapitel von Trier, Heinricus de Paffindorf (Pfaffendorf) Archidiakon von Trier und Stiftsherr von St. Castor in Cardono (Karden), Iohannes Eustachii de Monreal Patron, sein Bruder Henricus Pfarrer und Winricus dauernder Vikar der Kirche von B., die, soweit es ihnen zusteht?, sustimmen. Cum ex pastoralis — D. et actum Trever(is) a. dom. 1337. die 27. mensis augusti. K 465, wohl als Reinentwurf anzuschen; jüngere Abschr. (unvollst.) und Abschr. einer inserienden Bestätigung von 1593 in Koblenz, Abt. I A, Aemter u. Ortsch.: Valwig.
1337 Juli 24—August 27 299 pars ipsius Ulrici adeo sit gravata, paternitatis vestre reverenciam, quantum est possibile, deprecamur, quatenus huiusmodi appellacioni ob reverenciam sedis apostolice vestra benignitas dignetur deferre, ut nostra semper vestris obtemperent beneplacitis servicia et labores vel saltem vestra non turbetur reverencia, si ex hiis causis in hoc casu vestrum declinatur examen. 4. Paternitatem vestram diu felicibus optamus proficere incrementis. Datum Argentine die dominica post diem beati Iacobi apostoli. Rückwärts: Reverendo in Christo patri ac domino nostro gracioso domino Heinrico sancte sedis Moguntine archiepiscopo sacri imperii per Germaniam archicancellario. a) über no ein us-Haken. + b) Orig. 1) unbekannt. Trier 1337 August 27. 472. Erzbischof Baldewin an alle Getreuen Christi: Leute der Gemeinde von Valvey (Valwig), die ihm geistlich und weltlich untersteht, haben geklagt, dass ihr Dorf mit seiner St. Martinskirche oder -Kapelle von der Mutterkirche in Pruche (Prutche, Prutyche; Bruttig) so weit entfernt sei, dass prepediente via intermedia aspera, stricta et saxosa et maxime tempore hyemali lubrica et inundante Moselle fluvio periculosa die Teilnahme am Gottesdienst nur selten möglich sei und Mancher ohne Empfang der Sakramente sterben müsse, dass sie ausserdem bei ihrer Anwesenheit in B. von Seiten der dortigen weltlichen Vögte ad secularia iudicia et placita gezogen worden wären. Darum trennt der Erzbischof die Kirche von V. von ihrer Mutterkirche zu B. und erhebt sie zur Pfarrkirche mit einem eigenen parochialis presbyter, der die Seelsorge üben, die Sakramente, das Baptisterium und den Friedhof ver- walten sowie seine eigene Synode und 2 testes synodales besitzen soll; die Präsentation, die Baldewin dieses Mal selbst ausibt, soll künftig dem Pfarrer von B. zustehen; B. behält seine alten Besitzungen und Einkünfte mit Aus- nahme der Funeralien und Oblationen, die künftig der Kirche von V. selbst gemacht werden; dieser hat die Gemeinde von V. ausserdem jährlich 10 Ohm Weines geschenkt, nämlich 5 Ohm und 2 Lasten vulgo dictas burden von 8 Stücken (pecie), deren 1. in Dydeley, das 2. apud Werholcze, das 3. apud Hurtelberg, das 4. apud fontem dictum bi (e über i) der Eych, das 5. apud Indaginem, das 6. apud Palmenberg, das 7. apud Dunnevol, das 8. apud Arde liegt, 3 Ohm von 2 Stücken in Ervesche, deren eines bei dem Brunnen da- selbst, das andere apud Creh[a]ne liegt, 1 Last von einem Stück, que dicitur Dydeley, 9 sestaria von einem Stück des Iohannes dictus Mutscin, 3 sestaria von dem Erbgut der Nonnen von Angelica porta (Engelport) in V, je eine Last von dem Weingarten des Th(eodericus) dictus Muser in Wenteley und des Remarus in Arderdal; ferner 6 Scheffel Weizenmehl mensure de Cochme (Kochem) zahlbar jährlich an St. Remigius so lange, bis die Gemeinde für die Kirche bona allodialia sive propria von entsprechendem Ertrag erworben hat; dem Pfarrer stehen Holz (ligna, silve, rubi) zum Bauen und Brennen, Weide und Wasser und andere Gerechtigkeiten, soweit sie nicht gegen die Kirche oder ihre Freiheiten und Rechte verstossen, im selben Umfange zu wie den besseren (pociores) Leuten in V.; die Gemeinde hat die Baulast an der Kirche und trägt zu Kauf und Ausbesserung von Kelchen, Büchern und anderem Kirchengerät bei, während sie für die Kirche in B. zu nichts mehr gehalten sind; doch müssen sie dem dortigen Pfarrer oder Vikar zur Ent- schädigung für die künftig an V. zu zahlenden Oblationen jährlich 1 Ohm Wein liefern, bis sie ihm Güter im entsprechenden Wert angewiesen haben. Siegler: der Aussteller und die zustimmenden Dekan und Kapitel von Trier, Heinricus de Paffindorf (Pfaffendorf) Archidiakon von Trier und Stiftsherr von St. Castor in Cardono (Karden), Iohannes Eustachii de Monreal Patron, sein Bruder Henricus Pfarrer und Winricus dauernder Vikar der Kirche von B., die, soweit es ihnen zusteht?, sustimmen. Cum ex pastoralis — D. et actum Trever(is) a. dom. 1337. die 27. mensis augusti. K 465, wohl als Reinentwurf anzuschen; jüngere Abschr. (unvollst.) und Abschr. einer inserienden Bestätigung von 1593 in Koblenz, Abt. I A, Aemter u. Ortsch.: Valwig.
Strana 300
300 Nr. 473—476 473. Avignon 1337 September 9. Kardinal Talayrand ernennt Rudolf Lusse zu seinem Hauskaplan und Tischgenossen. K 2251). Talayrandus miseracione divina et cetera sancti Pet(ri) ad vincula presbyter cardinalis dilecto nobis in Christo magistro Rodolpho dicto Lusse canonico Cardonen(si), capellano et familiari nostro, domestico et continuo commensali salutem in domino. I. Familie nostre consorcio libenter adiu[n]gimusa), quos moris discretiva virtus illuminat, commendat obsequiositas in agendis et erga nos sincera devocio dignos exhibet prerogativa favoris. 2. Hec igitur in personam tuam laudabili experiencia cogno- scentes te in capellanum et familiarem nostrum domesticum et continuum commensalem gratiose recipimus et aliorum capellanorum nostrorum similium numero favorabiliter aggregamus volentes, ut ubique deinceps familiaritatis nostre prerogativa leteris et gaudeas et ad nos pro tuis tuorumque negociis promovendis fiducia indubitata recurras. In cuius rei testimonium presentes litteras exinde fieri et nostri sigilli mandavimus appensione muniri. Datum Avinion(e) anno domini M'CCC XXXVII., indictione V., die VIIII. septembris, pontificatus sanctissimi in Christo patris domini nostri domini Benedicti pape XXII. anno tercio. I) Ueberschr.: Recepcio mea in capellanum familiarem, domesticum et conti- nuum commensalem per dominum Petragoricen(sem).† a) adiumgimus. Trier 1337 September 10. 474. Erzbischof Baldewin sagt Heinrich zu Finstingen und den Burgmannen zu Blies-Kastel Fehde an. K 5291). — Ueber diese Fehde vgl. Dominicus 401 f. Heinrich herre zû Vinstingen und ir di burgman zû Castele, die da wanent! Want dem .. greven Iohan von Sarb[rjuckina), unserm liben swager und man, und ouch uns und den unsern von Castele dicke groz schadeb) zû unrecht geschehen ist, des wellen wir dem vorgenanten greven helfen wider uch und wider alle die, die uch dar zû beholfen°) willen sin. Und willen uns hii mide gegen uch und wider uwern iglichend) wol bewaret han. Datum Treveris sub sigillo nostro secreto a tergo anno domini M'CCC XXX'VII° die mensis septembris Xa. 1) Ueberschr.: Diffidatoria. + a) Sarbuckin. + b) aus schaden korr. + c) behofen. † d) aus igliche korr. 475. [1337 Juni—September]. Ritter Wilhelm von Liebenstein mahnt drohend die Stadt Koblenz zum Judenmord. K 1251). — Zur Sache vgl. Quellen zur Geschichte der Juden in Deutschland III 276, 236 ff., bes. 238, woraus sich wohl der Terminus post quem ergiebt. Honorabilibus viris et discretis amicis et conburgensibus suis dilectis consulibus et universitati Confluen(tine) Wilhemus de Liebenstein miles suum servicium et obsequium in omnibus conpla- Quia pugnare contra deum et legem divinam non est sapi- cendi. encium in hac vita sed pocius hereticorum et Sarracenorum
300 Nr. 473—476 473. Avignon 1337 September 9. Kardinal Talayrand ernennt Rudolf Lusse zu seinem Hauskaplan und Tischgenossen. K 2251). Talayrandus miseracione divina et cetera sancti Pet(ri) ad vincula presbyter cardinalis dilecto nobis in Christo magistro Rodolpho dicto Lusse canonico Cardonen(si), capellano et familiari nostro, domestico et continuo commensali salutem in domino. I. Familie nostre consorcio libenter adiu[n]gimusa), quos moris discretiva virtus illuminat, commendat obsequiositas in agendis et erga nos sincera devocio dignos exhibet prerogativa favoris. 2. Hec igitur in personam tuam laudabili experiencia cogno- scentes te in capellanum et familiarem nostrum domesticum et continuum commensalem gratiose recipimus et aliorum capellanorum nostrorum similium numero favorabiliter aggregamus volentes, ut ubique deinceps familiaritatis nostre prerogativa leteris et gaudeas et ad nos pro tuis tuorumque negociis promovendis fiducia indubitata recurras. In cuius rei testimonium presentes litteras exinde fieri et nostri sigilli mandavimus appensione muniri. Datum Avinion(e) anno domini M'CCC XXXVII., indictione V., die VIIII. septembris, pontificatus sanctissimi in Christo patris domini nostri domini Benedicti pape XXII. anno tercio. I) Ueberschr.: Recepcio mea in capellanum familiarem, domesticum et conti- nuum commensalem per dominum Petragoricen(sem).† a) adiumgimus. Trier 1337 September 10. 474. Erzbischof Baldewin sagt Heinrich zu Finstingen und den Burgmannen zu Blies-Kastel Fehde an. K 5291). — Ueber diese Fehde vgl. Dominicus 401 f. Heinrich herre zû Vinstingen und ir di burgman zû Castele, die da wanent! Want dem .. greven Iohan von Sarb[rjuckina), unserm liben swager und man, und ouch uns und den unsern von Castele dicke groz schadeb) zû unrecht geschehen ist, des wellen wir dem vorgenanten greven helfen wider uch und wider alle die, die uch dar zû beholfen°) willen sin. Und willen uns hii mide gegen uch und wider uwern iglichend) wol bewaret han. Datum Treveris sub sigillo nostro secreto a tergo anno domini M'CCC XXX'VII° die mensis septembris Xa. 1) Ueberschr.: Diffidatoria. + a) Sarbuckin. + b) aus schaden korr. + c) behofen. † d) aus igliche korr. 475. [1337 Juni—September]. Ritter Wilhelm von Liebenstein mahnt drohend die Stadt Koblenz zum Judenmord. K 1251). — Zur Sache vgl. Quellen zur Geschichte der Juden in Deutschland III 276, 236 ff., bes. 238, woraus sich wohl der Terminus post quem ergiebt. Honorabilibus viris et discretis amicis et conburgensibus suis dilectis consulibus et universitati Confluen(tine) Wilhemus de Liebenstein miles suum servicium et obsequium in omnibus conpla- Quia pugnare contra deum et legem divinam non est sapi- cendi. encium in hac vita sed pocius hereticorum et Sarracenorum
Strana 301
1337 September 9—Ende 301 Iudeosque et Iudaicam pravitatem defendere spectat nullatenus ad fideles, quapropter vobis et cuilibet vestrum singulariter consulo bona fide fideliter et exhortor in domino lesu Christo, quatenus divine ulcionis et quinque vulnerum lesu Christi pro nobis passi non inmemores existentes Iudeos omnes et singulos apud vos conmorantes in civitate Confluen(tina) elongando a vobis morti seorsum deponatis, ne circueundo terram nostram, consumendo laborem, sanguinem et patrimonium lesu Christi, devorando plebem sanctam sicut escam panisa) et murmurent sicut canes. Quod si non feceritis, vos in brevi temporis spacio, prout veridica relacione ad me pervenit, habebitis hospites tales, qui vobis provide maximum inferent nocumentum recipientes vestigia illarum [clalliumb) in Bacherache, in Loirche, in Cuba, in Wesalia, in Bopardia, qui omnes singulariter suos Iudeos morti turpissime tradiderunt. Valete semper. I) Ueberschr.: Littera, quando communiter occidebantur Iudei. + a) Licke? (Zeilenwechsel). + b) vallium K. 476. Avignon [1337 Ende Juli—September]. Papst Benedikt XII. verweigert dem Bischof Berthold von Strassburg die von diesem und Bischof Johann von Basel erbetene Aufhebung des um Ludwigs des Bayern willen ver- hängten Interdiktes, weist den Vorwurf französischer Politik ab und verbietet Berthold, Ludwig zu huldigen. K 3321). — Herzog Ruprecht und Markgraf Wilhelm sind etwa am 2. Mai von Avignon wieder abgereist, und erst nach ihrer Rückkehr an den Kaiserhof (ungefähr Mitte Mai) hat Ludwig seine Schwenkung gegen Frank- reich vollzogen (vgl. Müller II 43 ff., Sievers 171). Heinrich von Mainz hat dem Kaiser am 29. Juni gehuldigt (vgl. Dominicus 342, Müller II 55); und die Nachricht davon kann, vermittelt durch die Bischöfe von Strassburg und Basel, nicht vor Mitte Juli nach Avignon gekommen sein. Andererseits er- wähnt der Papst (c. 2) den Termin des 1. Oktober, auf den er die Wieder- aufnahme der Verhandlungen mit Ludwig angesetzt hatte, als nahe bevor- stehend. Daraus ergiebt sich die Einreihung dieses wichtigen Briefes. — Der am Ende (N. g) sich nennende Kopist Hermann von Münster scheint seiner Schrift nach ein Mitglied der päpstlichen Kanzlei gewesen zu sein. Benedictus episcopus et cetera .. venerabili fratri Bertoldo episcopo Argent(inensi) salutem et cetera. I. In litteris tuis, quas tu et venerabilis frater noster Iohannes Basilien(sis) episcopus nobis communiter destinastis 1), nobis inter alia intimastis, quod, si nostram clemenciam non lateret, quanta, ut tuis verbis utamur, ex denegacione venie per magnificum virum Lud(ewicum) de Bavar(ia) tam humiliter postulate duritia in mentibus Germanie populorum succrescat, qualis ex hoc clamor sit contra sedem, quam sibi quodammodo estimant inimicam, quantum devotionis et fidei, verius et reverentie obedientia per Germanos antiquitus mandatis exhibita apostolicis minuatur, quantum ecclesie censura vilescat, quis sit clamor contra clerum processus contra eundem Lud(ewicum) prolatos servantem et specialiter interdicti rigorem huiusmodi saltem per relaxacionem interdictorum apostolice mansuetudo dulcedinis temperet et ex hoc populorum murmura sedarentur ipsique per ecclesie fideles antistites commodius possent in aposto- lice sedis obedientiam retineri, propter quod pro huiusmodi inter-
1337 September 9—Ende 301 Iudeosque et Iudaicam pravitatem defendere spectat nullatenus ad fideles, quapropter vobis et cuilibet vestrum singulariter consulo bona fide fideliter et exhortor in domino lesu Christo, quatenus divine ulcionis et quinque vulnerum lesu Christi pro nobis passi non inmemores existentes Iudeos omnes et singulos apud vos conmorantes in civitate Confluen(tina) elongando a vobis morti seorsum deponatis, ne circueundo terram nostram, consumendo laborem, sanguinem et patrimonium lesu Christi, devorando plebem sanctam sicut escam panisa) et murmurent sicut canes. Quod si non feceritis, vos in brevi temporis spacio, prout veridica relacione ad me pervenit, habebitis hospites tales, qui vobis provide maximum inferent nocumentum recipientes vestigia illarum [clalliumb) in Bacherache, in Loirche, in Cuba, in Wesalia, in Bopardia, qui omnes singulariter suos Iudeos morti turpissime tradiderunt. Valete semper. I) Ueberschr.: Littera, quando communiter occidebantur Iudei. + a) Licke? (Zeilenwechsel). + b) vallium K. 476. Avignon [1337 Ende Juli—September]. Papst Benedikt XII. verweigert dem Bischof Berthold von Strassburg die von diesem und Bischof Johann von Basel erbetene Aufhebung des um Ludwigs des Bayern willen ver- hängten Interdiktes, weist den Vorwurf französischer Politik ab und verbietet Berthold, Ludwig zu huldigen. K 3321). — Herzog Ruprecht und Markgraf Wilhelm sind etwa am 2. Mai von Avignon wieder abgereist, und erst nach ihrer Rückkehr an den Kaiserhof (ungefähr Mitte Mai) hat Ludwig seine Schwenkung gegen Frank- reich vollzogen (vgl. Müller II 43 ff., Sievers 171). Heinrich von Mainz hat dem Kaiser am 29. Juni gehuldigt (vgl. Dominicus 342, Müller II 55); und die Nachricht davon kann, vermittelt durch die Bischöfe von Strassburg und Basel, nicht vor Mitte Juli nach Avignon gekommen sein. Andererseits er- wähnt der Papst (c. 2) den Termin des 1. Oktober, auf den er die Wieder- aufnahme der Verhandlungen mit Ludwig angesetzt hatte, als nahe bevor- stehend. Daraus ergiebt sich die Einreihung dieses wichtigen Briefes. — Der am Ende (N. g) sich nennende Kopist Hermann von Münster scheint seiner Schrift nach ein Mitglied der päpstlichen Kanzlei gewesen zu sein. Benedictus episcopus et cetera .. venerabili fratri Bertoldo episcopo Argent(inensi) salutem et cetera. I. In litteris tuis, quas tu et venerabilis frater noster Iohannes Basilien(sis) episcopus nobis communiter destinastis 1), nobis inter alia intimastis, quod, si nostram clemenciam non lateret, quanta, ut tuis verbis utamur, ex denegacione venie per magnificum virum Lud(ewicum) de Bavar(ia) tam humiliter postulate duritia in mentibus Germanie populorum succrescat, qualis ex hoc clamor sit contra sedem, quam sibi quodammodo estimant inimicam, quantum devotionis et fidei, verius et reverentie obedientia per Germanos antiquitus mandatis exhibita apostolicis minuatur, quantum ecclesie censura vilescat, quis sit clamor contra clerum processus contra eundem Lud(ewicum) prolatos servantem et specialiter interdicti rigorem huiusmodi saltem per relaxacionem interdictorum apostolice mansuetudo dulcedinis temperet et ex hoc populorum murmura sedarentur ipsique per ecclesie fideles antistites commodius possent in aposto- lice sedis obedientiam retineri, propter quod pro huiusmodi inter-
Strana 302
302 Nr. 476 dictorum relaxacione saltem in tua et eiusdem episcopi Basilien(sis) diocesi concedenda tu et prefatus episcopus clementiam apostolicam inplorastis. 2. Sane eta) ita*) te ignorare non credimus, quod vulgus de facili fallaci verborum persuacionea*) seducitur et, ubi inpugnatores veritatis insurgunt, veritas, si non defendatur, oppri- mitur. Non enim tibi totique Germanie, ymmo cunctis provinciis fidei Christiane incognitum fore credimus processus diversos et varios dudum contra prefatum Lud(ewicum) per reverendum Iohannem papam XXII. predecessorem nostrum exigentibus et excrescentibus gravibus et notoriis eiusdem culpis et excessibus adversus deum et universalem statum ecclesie in cunctorum fidelium scandalum perpetratis cum magna deliberatione et graviter cogente iusticia publice habitos et solempniter publicatos nec eciam latere te credimus, quod nos a promocionis nostre primordiis ad apicem apostolice dignitatis eiusdem Lud(ewici) nuncios, quociens ad nos misit, semper benigne recepimus, gratanter audivimus et de benigni- tate dicte sedis erga eum clementer et misericorditer exercenda fiduciam sibi gratam dedimus, quam tum considerata tanti negocii onustate et eciam qualitate eorum, que adversus deum et ecclesiam Romanam conmiserat, absque derogacione honoris eiusdem ecclesie vidimus et cognovimus expedire, nunquam claudentes sibi gremium uberis gratie eiusdem ecclesie, nunquam sibi veniam denegando, sed per salubria monita eiusdem sedis debita et solita maturitate servata semper eum in personis dictorum nuntiorum suorum ad promerendum eiusdem sedis gratiam et per consequens optatam veniam optinendum propensius, quantum decencius potuimus, indu- cendo. Hoc enim sacrorum canonum statuta precipiunt et mos antiquus matris ecclesie et consuetudo fidelium introduxit, quod, ubi precesserunt enormes iniurie et atroces culpe graviter eandem ecclesiam offenderunt, nisi post devote penitentie debitum et correctionem humiliati spiritus subsecutam venia delinquentibus non confertur, ut prius vita sublata peccati edificetur vita iusticie et post lavacrum penitentie exultacionis manipuli reportentur. Nec fuit nec debuit reportari denegatio venie, si super eiusdem Lud(ewici) benigna et graciosa reconsiliacionea*) ad matris ecclesie unitatem non leves sed consultos cepimus tenere tractatus et in eis solitam maternitatis eiusdem ecclesie servabamus, cum spes nobis adesset, quod interim Lud(ewicus) prefatus erga dictam ec- clesiam tante devocionis insignia demonstraret, ut reconsiliationem a*) et veniam ab eadem ecclesia rationabiliter mereretur. Ad quorum concessionem sibi consulta eiusdem sedis providencia inpendenda sic mentem nostram gerebamus, sicut adhuc gerimus preparatam, quod super continuacione tractatuum reconciliacionis eiusdem nulla nobis intercisio vel interpellatio grata fuit, quin ymo tam recessus de curia dilectorum filiorum nobilium virorum Rubertib) ducis Bavar(ie) et Wilhelmi comitis Iuliac(ensis) et aliorum nunciorum Lud(ewici) predicti quam eciam ad eorum instantiam prorogacionis terminus super resumendis dictis tractatibus usque ad proximas futuras kalendas octobris2), quos continuare cupiebamus usque ad perfectionem ipsorum, nobis displicuisse noscuntur, sicut iidem
302 Nr. 476 dictorum relaxacione saltem in tua et eiusdem episcopi Basilien(sis) diocesi concedenda tu et prefatus episcopus clementiam apostolicam inplorastis. 2. Sane eta) ita*) te ignorare non credimus, quod vulgus de facili fallaci verborum persuacionea*) seducitur et, ubi inpugnatores veritatis insurgunt, veritas, si non defendatur, oppri- mitur. Non enim tibi totique Germanie, ymmo cunctis provinciis fidei Christiane incognitum fore credimus processus diversos et varios dudum contra prefatum Lud(ewicum) per reverendum Iohannem papam XXII. predecessorem nostrum exigentibus et excrescentibus gravibus et notoriis eiusdem culpis et excessibus adversus deum et universalem statum ecclesie in cunctorum fidelium scandalum perpetratis cum magna deliberatione et graviter cogente iusticia publice habitos et solempniter publicatos nec eciam latere te credimus, quod nos a promocionis nostre primordiis ad apicem apostolice dignitatis eiusdem Lud(ewici) nuncios, quociens ad nos misit, semper benigne recepimus, gratanter audivimus et de benigni- tate dicte sedis erga eum clementer et misericorditer exercenda fiduciam sibi gratam dedimus, quam tum considerata tanti negocii onustate et eciam qualitate eorum, que adversus deum et ecclesiam Romanam conmiserat, absque derogacione honoris eiusdem ecclesie vidimus et cognovimus expedire, nunquam claudentes sibi gremium uberis gratie eiusdem ecclesie, nunquam sibi veniam denegando, sed per salubria monita eiusdem sedis debita et solita maturitate servata semper eum in personis dictorum nuntiorum suorum ad promerendum eiusdem sedis gratiam et per consequens optatam veniam optinendum propensius, quantum decencius potuimus, indu- cendo. Hoc enim sacrorum canonum statuta precipiunt et mos antiquus matris ecclesie et consuetudo fidelium introduxit, quod, ubi precesserunt enormes iniurie et atroces culpe graviter eandem ecclesiam offenderunt, nisi post devote penitentie debitum et correctionem humiliati spiritus subsecutam venia delinquentibus non confertur, ut prius vita sublata peccati edificetur vita iusticie et post lavacrum penitentie exultacionis manipuli reportentur. Nec fuit nec debuit reportari denegatio venie, si super eiusdem Lud(ewici) benigna et graciosa reconsiliacionea*) ad matris ecclesie unitatem non leves sed consultos cepimus tenere tractatus et in eis solitam maternitatis eiusdem ecclesie servabamus, cum spes nobis adesset, quod interim Lud(ewicus) prefatus erga dictam ec- clesiam tante devocionis insignia demonstraret, ut reconsiliationem a*) et veniam ab eadem ecclesia rationabiliter mereretur. Ad quorum concessionem sibi consulta eiusdem sedis providencia inpendenda sic mentem nostram gerebamus, sicut adhuc gerimus preparatam, quod super continuacione tractatuum reconciliacionis eiusdem nulla nobis intercisio vel interpellatio grata fuit, quin ymo tam recessus de curia dilectorum filiorum nobilium virorum Rubertib) ducis Bavar(ie) et Wilhelmi comitis Iuliac(ensis) et aliorum nunciorum Lud(ewici) predicti quam eciam ad eorum instantiam prorogacionis terminus super resumendis dictis tractatibus usque ad proximas futuras kalendas octobris2), quos continuare cupiebamus usque ad perfectionem ipsorum, nobis displicuisse noscuntur, sicut iidem
Strana 303
1337 Ende Juli—Ende September 303 nuncii, si veritatem fateri velint, possunt de hiis omnibus testi- monium perhibere. 3. Ex premissis igitur potes et debes eligere et colligere, quod propter varios populorum voces volgique clamores non est ecclesie iusticia et veritas relinquenda, presertim ubi ecclesiastice censure remissio sicubic) contemptus prestaret audaciam et coacervandi excessus excessibus materiam ministraret, maxime ubi ab illis, qui ob eorum culpam vel contemptum vel favorem exhibitum indevote per processus apostolicos interdicti sententiam meruerunt, nulla debita signa penitentie precesserunt nec eciam sub debita forma huiusmodi interdicti relaxacio extitit postulata. 4. Preterea in litteris tuis, quas nobis specialiter destinasti3), inter cetera adiecisti, quod prefatus Lud(ewicus) per communitates Alimaniea*) in suis scriptis 4) conquerebatur de nobis asserendo per nos fuisse legatos Mogunt(iam) ad introducendos advenas et hostes imperii et ingerendum bella incolis destinatos, super quo, quamvis causa, propter quam dictos legatos vel verius nuncios nostros ad ecclesiam Magunt(inam) eiusque provinciam duximus destinandos, ex tenore commissionis per nostras litteras4) eis facte apparet evidenter nec expediat super hoc certiorari scienter, tamen ex habundanti scire te volumus, quod Henr(ico) archiepiscopo Magun- t(ino) tunc a sua ecclesia exulanti pio conpacientes affectu ad- versarios eius castrorum et bonorum eiusdem ecclesie detentorum adiectione precum et conminacione penarum induximus ad dimit- tendum bona et castra predicta et ponenda ea in manibus nunciorum predictorum, tenenda ea per eos usque ad beneplacitum dicte sedis hoc totum ordinantes et facientes pro securitate archiepiscopi memorati, cum sibi tunc fieri posse secure predicta restitucio per dictos adversarios minime crederetur, que, si facta fuisset per spacium exigui temporis, non duraret, nec dicti nuncii secumd aliquos advenas armatos vel aliquas gentes armigeras, unde id, quod dictus Lod(ewicus) per scripta sua, sicut asseris, referebat, verisimiliter presumi aut probabiliter non posset credi, cum id eciam nunquam cogitatum fuerit nec ascenderit in cor nostrum, ex quibus evidenter apparet, quod predicta scripta Lud(ewici) prefati, per que de nobis conquerebatur, non continent veritatem. 5. Rursus prefate littere continebant, quod prefatus archiepi- scopus et episcopus Spiren(sis) ab eodem Lud(ewico) sua receperant regalia, sibi tamquam vero imperatori fidelitatis prestiterant iura- menta quodquee) tibi et aliis suffraganeis ecclesie Mog(untine), quos se alias convenit suo archiepiscopo conformare, in convenienciam ministrabat. Suspicaris eciam, ut scripsisti, quod a te et tuis f) suffraganeis idem Lud(ewicus) fidelitatem instanter requireret, unde, qualiter te super hiis regere debeas, nos consulere voluisti. Ad que tibi taliter respondemus, quod eidem archiepiscopo, qui non solum indiscrete sed infideliter, si tuis relatibus veritas suffra- getur, se habuit, in premissis nullatenus te conformes, cum talis conformacio esset deformatio et periclitatio status tui, quin ymo eidem archiepiscopo penis contentis in dictis processibus propterea involuta in nullo pareas vel intendas. Et si forte idem Lud(ewicus) in tantam prorumperet temeritatis audaciam, ut ad premissa hosti-
1337 Ende Juli—Ende September 303 nuncii, si veritatem fateri velint, possunt de hiis omnibus testi- monium perhibere. 3. Ex premissis igitur potes et debes eligere et colligere, quod propter varios populorum voces volgique clamores non est ecclesie iusticia et veritas relinquenda, presertim ubi ecclesiastice censure remissio sicubic) contemptus prestaret audaciam et coacervandi excessus excessibus materiam ministraret, maxime ubi ab illis, qui ob eorum culpam vel contemptum vel favorem exhibitum indevote per processus apostolicos interdicti sententiam meruerunt, nulla debita signa penitentie precesserunt nec eciam sub debita forma huiusmodi interdicti relaxacio extitit postulata. 4. Preterea in litteris tuis, quas nobis specialiter destinasti3), inter cetera adiecisti, quod prefatus Lud(ewicus) per communitates Alimaniea*) in suis scriptis 4) conquerebatur de nobis asserendo per nos fuisse legatos Mogunt(iam) ad introducendos advenas et hostes imperii et ingerendum bella incolis destinatos, super quo, quamvis causa, propter quam dictos legatos vel verius nuncios nostros ad ecclesiam Magunt(inam) eiusque provinciam duximus destinandos, ex tenore commissionis per nostras litteras4) eis facte apparet evidenter nec expediat super hoc certiorari scienter, tamen ex habundanti scire te volumus, quod Henr(ico) archiepiscopo Magun- t(ino) tunc a sua ecclesia exulanti pio conpacientes affectu ad- versarios eius castrorum et bonorum eiusdem ecclesie detentorum adiectione precum et conminacione penarum induximus ad dimit- tendum bona et castra predicta et ponenda ea in manibus nunciorum predictorum, tenenda ea per eos usque ad beneplacitum dicte sedis hoc totum ordinantes et facientes pro securitate archiepiscopi memorati, cum sibi tunc fieri posse secure predicta restitucio per dictos adversarios minime crederetur, que, si facta fuisset per spacium exigui temporis, non duraret, nec dicti nuncii secumd aliquos advenas armatos vel aliquas gentes armigeras, unde id, quod dictus Lod(ewicus) per scripta sua, sicut asseris, referebat, verisimiliter presumi aut probabiliter non posset credi, cum id eciam nunquam cogitatum fuerit nec ascenderit in cor nostrum, ex quibus evidenter apparet, quod predicta scripta Lud(ewici) prefati, per que de nobis conquerebatur, non continent veritatem. 5. Rursus prefate littere continebant, quod prefatus archiepi- scopus et episcopus Spiren(sis) ab eodem Lud(ewico) sua receperant regalia, sibi tamquam vero imperatori fidelitatis prestiterant iura- menta quodquee) tibi et aliis suffraganeis ecclesie Mog(untine), quos se alias convenit suo archiepiscopo conformare, in convenienciam ministrabat. Suspicaris eciam, ut scripsisti, quod a te et tuis f) suffraganeis idem Lud(ewicus) fidelitatem instanter requireret, unde, qualiter te super hiis regere debeas, nos consulere voluisti. Ad que tibi taliter respondemus, quod eidem archiepiscopo, qui non solum indiscrete sed infideliter, si tuis relatibus veritas suffra- getur, se habuit, in premissis nullatenus te conformes, cum talis conformacio esset deformatio et periclitatio status tui, quin ymo eidem archiepiscopo penis contentis in dictis processibus propterea involuta in nullo pareas vel intendas. Et si forte idem Lud(ewicus) in tantam prorumperet temeritatis audaciam, ut ad premissa hosti-
Strana 304
304 Nr. 477—480 liter te requireret et urgeret, memor apostolice doctrine omnino studeas plus deo quam hominibus obedire in devocione et fidelitate eiusdem Romane ecclesie firma previa constantia viriliter per- sistendo, sicut hactenus perstitisti. 6. Ceterum te scire volumnus, quod, ubi populus tuorum civitatis et dyocesis vel eciam aliorum locorum, qui simili subiacent interdicto, suum recognoscentes reatum cum debita devocione relaxationem a sede prefata humiliter petierint huiusmodi interdicti, nos paratos offerimus brachiis ipsos recipere ad misericordie gremium et circa prefatum interdictum per relaxacionis seu suspencionisa*) beneficium votis eorum in hac parte Datum Avinion(e) et cetera. annuente deo salubriter providere. I) Ueberschr.: Benedictus denegat relaxacionem interdictorum occasione Bavari latorum. † a) et it getilgt? + a*) K. + b) aus Roberti korr. + c) sin; am Rande, doch ohne Verweisungszeichen, sicubi. + d) danach Prädikat (habuerunt?) ausgefallen. + e) quodque — ut scripsisti am unteren Rande von L. nachgetr. + f) so ? über getilgtem aliis. + g) darunter die Unterschrift des Kopisten (vgl. die Vorbemerkung) Hec qui scripsit (bis scri durchstrichen), Hermannus de Monasterio vocatus est et cetera. 1) verloren. co 2) 1337 Oktober I. co 3) verloren, von dem im c. I erwähnten Doppelschreiben zu unterscheiden. 00 4) Nr. 431. Bois de Vincennes 1337 Oktober 2. 477. König Philipp VI. von Frankreich bestreitet dem Rau- grafen Georg die Behauptung von Anhängern des Königs Edward von England, er habe sich Reichsrechte angemasst. K 1341). — Der Adressat erscheint im November 1333 (oben Nr. 295) und im Juni 1338 (Günther III nr. 235) in Beziehungen zu Baldewin von Trier. Beachtenswert sind die Exkurse des Kopisten und L.s selbst über die Besiegelung der französischen und englischen Königsurkunde (N. b). spectabili viro Ph(ilippus) dei gratia Francorum rex salutem et Geor(gio) comiti Irsuto amico nostro carissimo I. Ne confictis et adumentis coloribus et malignari dilectionem. volencium latratibus veritas occultetur, sed pocius prodeat et manifestetur in lucem, ad vestre circumspectionis noticiam duximus deducendum, quod ad nos multorum fidedignorum relacione per- venit, quod quidam ..Eduardi regis Anglie, qui multas inobediencias contra nos et regnum nostrum noscitur commisisse, licet multas et frequenter eidem impenderimus gratias et favores, donis et promissionibus incitati, ut plures secum trahere valeant in auxilium dicti regis, sub tali conantur colore conceptam maliciam palliare videlicet asserendo et diversis personis et communitatibus per nuncios et litteras 1) intimando, quod contra nos et regnum nostrum proponunt movere exercitum pro eo, quod detinemus aliqua ad imperium spectancia occupata, fideles sollicitando imperii, ut eis 2. Et licet in auxilium ex causa predicta potenter assurgant. sciamus, quod vestra ad plenum animadverterita) prudencia, quod hoc non est nisi quedam calva occasio per filios Belyal exquisita, tamen, ut de nostre intentionis sinceritate clarius vobis constet, tenore presencium vobis intimamus, quod nos nec aliena iura querimus nec tenemus, sed ea, que a predecessoribus nostris regibus Francie viris utique magfistris]b) devocionis, sinceritatis et fidei precipuisque zelatoribus iusticie et eciam veritatis, quorum memoria in benedictionibus et laudibus perseverat, ad nos iure
304 Nr. 477—480 liter te requireret et urgeret, memor apostolice doctrine omnino studeas plus deo quam hominibus obedire in devocione et fidelitate eiusdem Romane ecclesie firma previa constantia viriliter per- sistendo, sicut hactenus perstitisti. 6. Ceterum te scire volumnus, quod, ubi populus tuorum civitatis et dyocesis vel eciam aliorum locorum, qui simili subiacent interdicto, suum recognoscentes reatum cum debita devocione relaxationem a sede prefata humiliter petierint huiusmodi interdicti, nos paratos offerimus brachiis ipsos recipere ad misericordie gremium et circa prefatum interdictum per relaxacionis seu suspencionisa*) beneficium votis eorum in hac parte Datum Avinion(e) et cetera. annuente deo salubriter providere. I) Ueberschr.: Benedictus denegat relaxacionem interdictorum occasione Bavari latorum. † a) et it getilgt? + a*) K. + b) aus Roberti korr. + c) sin; am Rande, doch ohne Verweisungszeichen, sicubi. + d) danach Prädikat (habuerunt?) ausgefallen. + e) quodque — ut scripsisti am unteren Rande von L. nachgetr. + f) so ? über getilgtem aliis. + g) darunter die Unterschrift des Kopisten (vgl. die Vorbemerkung) Hec qui scripsit (bis scri durchstrichen), Hermannus de Monasterio vocatus est et cetera. 1) verloren. co 2) 1337 Oktober I. co 3) verloren, von dem im c. I erwähnten Doppelschreiben zu unterscheiden. 00 4) Nr. 431. Bois de Vincennes 1337 Oktober 2. 477. König Philipp VI. von Frankreich bestreitet dem Rau- grafen Georg die Behauptung von Anhängern des Königs Edward von England, er habe sich Reichsrechte angemasst. K 1341). — Der Adressat erscheint im November 1333 (oben Nr. 295) und im Juni 1338 (Günther III nr. 235) in Beziehungen zu Baldewin von Trier. Beachtenswert sind die Exkurse des Kopisten und L.s selbst über die Besiegelung der französischen und englischen Königsurkunde (N. b). spectabili viro Ph(ilippus) dei gratia Francorum rex salutem et Geor(gio) comiti Irsuto amico nostro carissimo I. Ne confictis et adumentis coloribus et malignari dilectionem. volencium latratibus veritas occultetur, sed pocius prodeat et manifestetur in lucem, ad vestre circumspectionis noticiam duximus deducendum, quod ad nos multorum fidedignorum relacione per- venit, quod quidam ..Eduardi regis Anglie, qui multas inobediencias contra nos et regnum nostrum noscitur commisisse, licet multas et frequenter eidem impenderimus gratias et favores, donis et promissionibus incitati, ut plures secum trahere valeant in auxilium dicti regis, sub tali conantur colore conceptam maliciam palliare videlicet asserendo et diversis personis et communitatibus per nuncios et litteras 1) intimando, quod contra nos et regnum nostrum proponunt movere exercitum pro eo, quod detinemus aliqua ad imperium spectancia occupata, fideles sollicitando imperii, ut eis 2. Et licet in auxilium ex causa predicta potenter assurgant. sciamus, quod vestra ad plenum animadverterita) prudencia, quod hoc non est nisi quedam calva occasio per filios Belyal exquisita, tamen, ut de nostre intentionis sinceritate clarius vobis constet, tenore presencium vobis intimamus, quod nos nec aliena iura querimus nec tenemus, sed ea, que a predecessoribus nostris regibus Francie viris utique magfistris]b) devocionis, sinceritatis et fidei precipuisque zelatoribus iusticie et eciam veritatis, quorum memoria in benedictionibus et laudibus perseverat, ad nos iure
Strana 305
1337 Oktober 2—30 305 hereditario pervenerunt, nec ullo utiquam tempore ipsi aut nos super hiis fuimus requisiti. 3. Et quia nichil ita decet regem et principem, qui in rectitudine iusticie habet subditos gubernare quam quod se ipsum semper subiciat rationi2), scire vos volumus, quod, si per aliquem vel aliquos, ad quos pertineret, nobis ostenderetur, quod aliquid de iuribus imperii aut cuiuscunque alterius teneremus, quod parati sumus et semper erimus taliter respondere, quod omnibus liquere poterit, quod nichil tenere aut habere volu- mus, ex quo nostra conscientia vel ius alterius lederentur, cum altissimus regnum nostrum ita honoribus, potencia et diviciis ampliarit, quod aliena iura querere non habemus. Datum apud Bûscum Vicenen(sem) die IIa mensis octobris anno domini 1337c). I) Ueberschr.: Ph(ilippus) rex Francorum Gyrsuto comiti super exercitu Theuthoni- corum movendo contra eum se excusando. + a) animatvert. aus animavert. korr. + b) magnorum. + c) danach die Glosse: Littere regum Francie habent unam cedulam parvam incisam a cedula, in qua pendet sigillum et omnimode a sigillo separatam coherentem tamen adhuc littere principali; alias essent false. Hoc idem est de litteris regum Anglie, prout vidi Bach(eraci) in procur(atorio) ipsius3), ubi procuratorem constituit ad conquirendum homines et cetera; sigillum eciam ab utraque parte sculptum erat, in una facie sive latere rex in maiestate, in altera autem rex super runcinum (Littere — false von der Hand des Textes, der Rest Zusatz L.s). 1) verloren. co 2) wohl ein Zitat. c0 3) unbekannt. Avignon 1337 Oktober 4. Papst Benedikt XII. an den Dekan von St. Symeon in Trier: befiehlt ihm auf die Klage des Meisters Rudolphus dictus Lusse Stiftsherrn von St. Marien in Erfurt, dass er der von ihm rechtmässig erworbenen Stifts- stelle und Pfründe des weiland Iohannes de Aquis durch Iacobus de Nuwen- berg Kleriker Mainzer Diözese nachträglich beraubt worden sei und aus Furcht vor dessen Macht mit ihm in dieser Diözese nicht zusammentreffen könne, die Parteien vorzuladen und nach Restitution Rudolfs, die Sache zu ent- scheiden. Conquestus est nobis magister — D. Avinione IIII. non. oct. pont. n. a. 3. — K 261. 478. Metz 1337 Oktober 29. Der Offizial der Metzer Kurie verkündet, dass die Herren Nycolaus de Luczelburg Stiftsherr von Tull und Rudolphus dictus Lusse König Johanns von Böhmen Geistliche und Hausgenossen sind. Siegler: der Aussteller. Actum et d. a. dom. 1337. feria quarta post festum beatorum Symonis et Iude apostolorum. — K 230. 479. 480. 1337 Oktober 30. Heinrich und Iohans Herren zu Salcza bekennen an disem kenwertigen brive, dass Meister Rudolf und sein Bruder Herman geheysen dii Lossen von den Bridern Herrn Iohans und Ditrich Lossen, die (e über i) da wanen zu Luppinze (Grossen-Lupnitz), I Hufe im Feld zu Salcza (Langen-Salza), 1/2 Hufe im Feld zu Sunneborn (Sonneborn), 1 Gans und I Huhn gekauft haben für 191/2 Mark, die sie ihnen in der Münze zu Isenache bezahlt haben; die man, die daz gut der anderthalbe huve inne haben und erbeyten, sollen davon jähr- lich zu Michaelis 41/2 (funhptehalp) Scheffel Korn Erfordes mazes in die stad zu Isnache abliefern; jährlich bis zu St. Johannes dem Täufer kann das Ganze zu gleichem Preis, 2 Scheffel der Kornrente für 81/2, der Rest von 21/2 Scheffel für 11 Mark zurickgekauft werden. Siegler: auf Bitten der Verkäufer die Aussteller. — der da gegeben ist nach gots geburte tusend iar drihundert iar in dem seben und drizgesten iare an dem nesten dunrestage vor allerheilygen tage. — K 172. Nova Alamanniae 20
1337 Oktober 2—30 305 hereditario pervenerunt, nec ullo utiquam tempore ipsi aut nos super hiis fuimus requisiti. 3. Et quia nichil ita decet regem et principem, qui in rectitudine iusticie habet subditos gubernare quam quod se ipsum semper subiciat rationi2), scire vos volumus, quod, si per aliquem vel aliquos, ad quos pertineret, nobis ostenderetur, quod aliquid de iuribus imperii aut cuiuscunque alterius teneremus, quod parati sumus et semper erimus taliter respondere, quod omnibus liquere poterit, quod nichil tenere aut habere volu- mus, ex quo nostra conscientia vel ius alterius lederentur, cum altissimus regnum nostrum ita honoribus, potencia et diviciis ampliarit, quod aliena iura querere non habemus. Datum apud Bûscum Vicenen(sem) die IIa mensis octobris anno domini 1337c). I) Ueberschr.: Ph(ilippus) rex Francorum Gyrsuto comiti super exercitu Theuthoni- corum movendo contra eum se excusando. + a) animatvert. aus animavert. korr. + b) magnorum. + c) danach die Glosse: Littere regum Francie habent unam cedulam parvam incisam a cedula, in qua pendet sigillum et omnimode a sigillo separatam coherentem tamen adhuc littere principali; alias essent false. Hoc idem est de litteris regum Anglie, prout vidi Bach(eraci) in procur(atorio) ipsius3), ubi procuratorem constituit ad conquirendum homines et cetera; sigillum eciam ab utraque parte sculptum erat, in una facie sive latere rex in maiestate, in altera autem rex super runcinum (Littere — false von der Hand des Textes, der Rest Zusatz L.s). 1) verloren. co 2) wohl ein Zitat. c0 3) unbekannt. Avignon 1337 Oktober 4. Papst Benedikt XII. an den Dekan von St. Symeon in Trier: befiehlt ihm auf die Klage des Meisters Rudolphus dictus Lusse Stiftsherrn von St. Marien in Erfurt, dass er der von ihm rechtmässig erworbenen Stifts- stelle und Pfründe des weiland Iohannes de Aquis durch Iacobus de Nuwen- berg Kleriker Mainzer Diözese nachträglich beraubt worden sei und aus Furcht vor dessen Macht mit ihm in dieser Diözese nicht zusammentreffen könne, die Parteien vorzuladen und nach Restitution Rudolfs, die Sache zu ent- scheiden. Conquestus est nobis magister — D. Avinione IIII. non. oct. pont. n. a. 3. — K 261. 478. Metz 1337 Oktober 29. Der Offizial der Metzer Kurie verkündet, dass die Herren Nycolaus de Luczelburg Stiftsherr von Tull und Rudolphus dictus Lusse König Johanns von Böhmen Geistliche und Hausgenossen sind. Siegler: der Aussteller. Actum et d. a. dom. 1337. feria quarta post festum beatorum Symonis et Iude apostolorum. — K 230. 479. 480. 1337 Oktober 30. Heinrich und Iohans Herren zu Salcza bekennen an disem kenwertigen brive, dass Meister Rudolf und sein Bruder Herman geheysen dii Lossen von den Bridern Herrn Iohans und Ditrich Lossen, die (e über i) da wanen zu Luppinze (Grossen-Lupnitz), I Hufe im Feld zu Salcza (Langen-Salza), 1/2 Hufe im Feld zu Sunneborn (Sonneborn), 1 Gans und I Huhn gekauft haben für 191/2 Mark, die sie ihnen in der Münze zu Isenache bezahlt haben; die man, die daz gut der anderthalbe huve inne haben und erbeyten, sollen davon jähr- lich zu Michaelis 41/2 (funhptehalp) Scheffel Korn Erfordes mazes in die stad zu Isnache abliefern; jährlich bis zu St. Johannes dem Täufer kann das Ganze zu gleichem Preis, 2 Scheffel der Kornrente für 81/2, der Rest von 21/2 Scheffel für 11 Mark zurickgekauft werden. Siegler: auf Bitten der Verkäufer die Aussteller. — der da gegeben ist nach gots geburte tusend iar drihundert iar in dem seben und drizgesten iare an dem nesten dunrestage vor allerheilygen tage. — K 172. Nova Alamanniae 20
Strana 306
306 Nr. 481—483 481. Avignon 1337 Oktober 31. Gaucelin Kardinalbischof von Alba bittet als päpstlicher Pönitentiar den Erzbischof Baldewin, den Deutschordens- konversen Jakob von Dudeldorf in einem anderen Orden unter- zubringen. K 4631). Venerabili in Christo patri dei gracia archiepiscopo Treve- r(ensi) vel eius vicario in spiritualibus Gaucelinus miseracione divina episcopus Albanen(sis) salutem et sinceram in domino caritatem. 1. Sua nobis frater Iacobus natus Wilh(elm)i de Dudillindorf conversus ordinis sancte Marie de domo Theutonicorum Iherosoli- mitani vestre dyocesis lator presencium peticione monstravit, quod olim parentes eius ipsum infra quartumdecimum vel circa sue etatis annum in ipsoa) ordine non sine labe symoniace pravitatis in conversum et fratrem ipsius ordinis recipi procuravit, in quo ordine est professus. Verum cum dictus frater ex hiis non possit cum sui quiete animi et sana consciencia in dicto ordine remanere, ordine et habitu derelictis et absque sui superioris licencia ad sedem apostolicam accedens nobis humiliter supplicavit sibi per eandem sedem de oportuno remedio misericorditer provideri. 2. Nos igitur auctoritate domini pape, cuius penitenciarie curam gerimus, ipsum fratrem Iacobum ab excommunicacionis sentencia generali, quam sic apostatando incurrit, et excessu huiusmodi ac peccatis suis aliis, que nobis in foro confessionis aperuit, ad vos circumspectioni iuxta formam ecclesie remittimus absolutum vestre auctoritate eadem committentes vosque rogantes et hortantes in domino lesu Christo vobisque in remissione vestrorum peccami- num iniungentes, quatenus more boni patrisfamilias de inventa ove perdita gloriantis 1) ipsum fratrem Iacobum ad vos de mandato nostro infra sex mensium spacium a data presencium conputandum humiliter venientem ad alium ordinem approbatumb) eiusdem vel arcioris seu parisc) observancie faciatis transferri seu recipi et culpa diligenter considerata ipsius iniungatis inde sibi auctoritate predicta penitenciam salutarem. 3. Ceterum si ei alterius ordinis difficilis reddatur ingressus, predicte recepcionis vicio renunciacione libera et condigna satisfactione utcumque purgato ipsum fratrem Iacobum, ne tamquam ovis oberrans lupi rapacis morsibus pateat2), ad ovile pristinum quasi de novo, sed non in loco priori de quadam providencia reducatis. Si vero infra dictum terminum ad vos legi- timo inpedimento cessante venire neglexerit, extunc in eandem rela- batur sentenciam ipso iure et presentes littere nullius sint momenti. Datum Avinion(e) II. kalendas novembris pontificatus domini Benedicti pape XII. anno tercio. I) Datum per copiam. Ueberschr.: Ut symoniacus in alio ordine vel in pristino recipiatur. 1) vgl. Matth. 18,12f., Luc. 15,4 ff. co 2) vgl. Joh. 10, 12. Avignon 1337 November 18. Papst Benedikt XII. an den Propst von St. Arnual Metensis dyocesis: befiehlt ihm, die Klage des Rudolphus dictus Lusse Stiftsherrn von Aschaffen- burg, dass ihn in Unkinrode (Unkeroda), Nenzilsdorf (wüst) und Strofurthe (Strofurte; wüst) die Gemeinden (universitates) in seinen Besitzungen störten, 482.
306 Nr. 481—483 481. Avignon 1337 Oktober 31. Gaucelin Kardinalbischof von Alba bittet als päpstlicher Pönitentiar den Erzbischof Baldewin, den Deutschordens- konversen Jakob von Dudeldorf in einem anderen Orden unter- zubringen. K 4631). Venerabili in Christo patri dei gracia archiepiscopo Treve- r(ensi) vel eius vicario in spiritualibus Gaucelinus miseracione divina episcopus Albanen(sis) salutem et sinceram in domino caritatem. 1. Sua nobis frater Iacobus natus Wilh(elm)i de Dudillindorf conversus ordinis sancte Marie de domo Theutonicorum Iherosoli- mitani vestre dyocesis lator presencium peticione monstravit, quod olim parentes eius ipsum infra quartumdecimum vel circa sue etatis annum in ipsoa) ordine non sine labe symoniace pravitatis in conversum et fratrem ipsius ordinis recipi procuravit, in quo ordine est professus. Verum cum dictus frater ex hiis non possit cum sui quiete animi et sana consciencia in dicto ordine remanere, ordine et habitu derelictis et absque sui superioris licencia ad sedem apostolicam accedens nobis humiliter supplicavit sibi per eandem sedem de oportuno remedio misericorditer provideri. 2. Nos igitur auctoritate domini pape, cuius penitenciarie curam gerimus, ipsum fratrem Iacobum ab excommunicacionis sentencia generali, quam sic apostatando incurrit, et excessu huiusmodi ac peccatis suis aliis, que nobis in foro confessionis aperuit, ad vos circumspectioni iuxta formam ecclesie remittimus absolutum vestre auctoritate eadem committentes vosque rogantes et hortantes in domino lesu Christo vobisque in remissione vestrorum peccami- num iniungentes, quatenus more boni patrisfamilias de inventa ove perdita gloriantis 1) ipsum fratrem Iacobum ad vos de mandato nostro infra sex mensium spacium a data presencium conputandum humiliter venientem ad alium ordinem approbatumb) eiusdem vel arcioris seu parisc) observancie faciatis transferri seu recipi et culpa diligenter considerata ipsius iniungatis inde sibi auctoritate predicta penitenciam salutarem. 3. Ceterum si ei alterius ordinis difficilis reddatur ingressus, predicte recepcionis vicio renunciacione libera et condigna satisfactione utcumque purgato ipsum fratrem Iacobum, ne tamquam ovis oberrans lupi rapacis morsibus pateat2), ad ovile pristinum quasi de novo, sed non in loco priori de quadam providencia reducatis. Si vero infra dictum terminum ad vos legi- timo inpedimento cessante venire neglexerit, extunc in eandem rela- batur sentenciam ipso iure et presentes littere nullius sint momenti. Datum Avinion(e) II. kalendas novembris pontificatus domini Benedicti pape XII. anno tercio. I) Datum per copiam. Ueberschr.: Ut symoniacus in alio ordine vel in pristino recipiatur. 1) vgl. Matth. 18,12f., Luc. 15,4 ff. co 2) vgl. Joh. 10, 12. Avignon 1337 November 18. Papst Benedikt XII. an den Propst von St. Arnual Metensis dyocesis: befiehlt ihm, die Klage des Rudolphus dictus Lusse Stiftsherrn von Aschaffen- burg, dass ihn in Unkinrode (Unkeroda), Nenzilsdorf (wüst) und Strofurthe (Strofurte; wüst) die Gemeinden (universitates) in seinen Besitzungen störten, 482.
Strana 307
1337 Oktober 31—November 19 307 zu entscheiden. Conquestus est nobis Rudolphus — Avinione XIIII. kal. dec. pont. n. a. 3. K 246 (durchstrichen) und, eingerickt in Nr. 490, K 247a. Avignon 1337 November 19. Der Pfalzgraf Franz von Alliate bevollmächtigt Meister Rudolf Losse, in seinem Namen 4 öffentliche Notare zu ernennen. K 224. — Wie es scheint, Nr. 116 unmittelbar nachgeschrieben. Venerabili et discreto viro magistro Rudolpho dicto Losse canonico ecclesie Cardonensis Trever(ensis) dyocesis Franciscus de Alliate de Mediolano dei gracia comes palatinus pacem, gaudium et salutem ac debitam diligenciam in commissis. I. Sagax humane nature discrecio memorie hominum labilitate pensata, ne diuturnitate temporum ea, que inter contrahentes aguntur, oblivionis defectui subiacerent, tabellionatus adinvenit officium, per quod contrahencium vota scribuntur et scripture ministerio postmodum longum servantur in evum. 2. Cum itaque pro parte vestra nobis extiterit supplicatum, ut auctoritate nobis et ante- cessoribus nostris a divis imperatoribus super creandis notariis publicis con- cessa concedendi quatuor personis sufficientibus et ydoneis officium notarie et creandi easdem vobis potestatem committere dignaremur, nos de discrecione vestra plenam fiduciam obtinentes volentesque propterea supplicacionibus huiusmodi favorabiliter annuere in hac parte, discrecioni vestre tenore presencium duximus concedendum, ut vos vice et auctoritate nostra quatuor tabelliones sufficientes et ydoneos, quos ad hoc duxeritis eligendos, ad dictum tabellionatus officium exercendum diligenti tamen examinacione premissa receptoque postmodum ab eisdem tabellionibus vice nostra sacrosancte Roman(e) ecclesie ac sacri imperii Roman(i) nomine fidelitatis solite necnon de ipso tabellionatus officio fideliter * exercendo, prout inferius annotatur, corpora- liter iuramento predictis quattuor personis et cuilibet eorundem ex- nunc officium concedatilsa) memoratum per pennam, calamarium at- que cartam, que tunc in vestris manibus tenebitis, ac pacis osculum investiatis de officio antedicto 3. dantes et concedentes eisdem tabellioni- bus et cuilibet ipsorum auctoritate nobis, ut superius exprimitur, in hac parte concessa plenam licentiam et liberam potestatem*, instru- menta, acta, prothocolla * et litteras * exemplandi, copiandi et publicandi, testes * recipiendi et examinandi, testamenta conficiendi, codicillos, appella- ciones et excepciones quascunque tam in iudiciis quam extra audiendi, scribendi et insinuandi cum potestate, tutores et curatores dandi et quelibet alia instrumenta, scripturas sive contractus tam ultimarum decedencium voluntatum quam quorumcunque aliorum negocio- rum conficiendi et ordinandi, decreta interponendi, pupillis et orphanis alimenta decernendi necnon emancipare, manumittere et adoptare volentibus auctoritatem prestandi dictumque tabellionatus officium terrarum ubique et ubilibet libere et pacifice exercendi ac omnia alia et singula faciendi, que ad sepedictum officium pertinent et quod ad ipsos tabelliones et quemlibet ipsorum tamquam ad notarios publicos et iudices ordinarios ac autenticas personas publice recurratur et instru- mentis publicis per ipsos et quemlibet ipsorum confectis stetur et credatur. 4. Forma autem iuramenti, de quo supra fit mencio, talis est: Tu iurabis ad sancta dei ewangelia de cetero fidelis esse sacrosancte Roman(e) ecclesie ac sacro imperio Romano 20* 483.
1337 Oktober 31—November 19 307 zu entscheiden. Conquestus est nobis Rudolphus — Avinione XIIII. kal. dec. pont. n. a. 3. K 246 (durchstrichen) und, eingerickt in Nr. 490, K 247a. Avignon 1337 November 19. Der Pfalzgraf Franz von Alliate bevollmächtigt Meister Rudolf Losse, in seinem Namen 4 öffentliche Notare zu ernennen. K 224. — Wie es scheint, Nr. 116 unmittelbar nachgeschrieben. Venerabili et discreto viro magistro Rudolpho dicto Losse canonico ecclesie Cardonensis Trever(ensis) dyocesis Franciscus de Alliate de Mediolano dei gracia comes palatinus pacem, gaudium et salutem ac debitam diligenciam in commissis. I. Sagax humane nature discrecio memorie hominum labilitate pensata, ne diuturnitate temporum ea, que inter contrahentes aguntur, oblivionis defectui subiacerent, tabellionatus adinvenit officium, per quod contrahencium vota scribuntur et scripture ministerio postmodum longum servantur in evum. 2. Cum itaque pro parte vestra nobis extiterit supplicatum, ut auctoritate nobis et ante- cessoribus nostris a divis imperatoribus super creandis notariis publicis con- cessa concedendi quatuor personis sufficientibus et ydoneis officium notarie et creandi easdem vobis potestatem committere dignaremur, nos de discrecione vestra plenam fiduciam obtinentes volentesque propterea supplicacionibus huiusmodi favorabiliter annuere in hac parte, discrecioni vestre tenore presencium duximus concedendum, ut vos vice et auctoritate nostra quatuor tabelliones sufficientes et ydoneos, quos ad hoc duxeritis eligendos, ad dictum tabellionatus officium exercendum diligenti tamen examinacione premissa receptoque postmodum ab eisdem tabellionibus vice nostra sacrosancte Roman(e) ecclesie ac sacri imperii Roman(i) nomine fidelitatis solite necnon de ipso tabellionatus officio fideliter * exercendo, prout inferius annotatur, corpora- liter iuramento predictis quattuor personis et cuilibet eorundem ex- nunc officium concedatilsa) memoratum per pennam, calamarium at- que cartam, que tunc in vestris manibus tenebitis, ac pacis osculum investiatis de officio antedicto 3. dantes et concedentes eisdem tabellioni- bus et cuilibet ipsorum auctoritate nobis, ut superius exprimitur, in hac parte concessa plenam licentiam et liberam potestatem*, instru- menta, acta, prothocolla * et litteras * exemplandi, copiandi et publicandi, testes * recipiendi et examinandi, testamenta conficiendi, codicillos, appella- ciones et excepciones quascunque tam in iudiciis quam extra audiendi, scribendi et insinuandi cum potestate, tutores et curatores dandi et quelibet alia instrumenta, scripturas sive contractus tam ultimarum decedencium voluntatum quam quorumcunque aliorum negocio- rum conficiendi et ordinandi, decreta interponendi, pupillis et orphanis alimenta decernendi necnon emancipare, manumittere et adoptare volentibus auctoritatem prestandi dictumque tabellionatus officium terrarum ubique et ubilibet libere et pacifice exercendi ac omnia alia et singula faciendi, que ad sepedictum officium pertinent et quod ad ipsos tabelliones et quemlibet ipsorum tamquam ad notarios publicos et iudices ordinarios ac autenticas personas publice recurratur et instru- mentis publicis per ipsos et quemlibet ipsorum confectis stetur et credatur. 4. Forma autem iuramenti, de quo supra fit mencio, talis est: Tu iurabis ad sancta dei ewangelia de cetero fidelis esse sacrosancte Roman(e) ecclesie ac sacro imperio Romano 20* 483.
Strana 308
308 Nr. 484—487 suisque imperatoribus ac comiti supradicto, scripturas vero per te in formam publicam redigendas in carta papirea vel unde abrasa fuerit scriptura, non conscribas tabellionatusque officium sine fraude exercebis nil addens vel minuens maliciose vel fraudulenter, quod contrarium alteri prodesse poterit vel obesse'. 5. In quorum omnium * testimonium et ad certitudinem pleniorem presens privilegium seu instrumentum publicum * per Gotscalcum notarium nostrum infra- scriptum scribi et publicari mandavimus et sigilli nostri fecimus appensione muniri. Datum et actum Avinion(e) in hospicio habitacionis nostre anno domini M'CCCXXX’VII", indictione quinta, die XIXa mensis novembr(is), pontificatus sanctissimi patris et domini nostri domini Benedicti divina providencia pape XII. anno tercio presentibus discretis viris Ludolpho dicto de Vene Osnaburgen(sis) et Iohanne de Damurco Remen(sis) dyoc(esium) clericis testibus ad premissa vocatis * et rogatis. Et ego Gotscalcus dictus Rumstekel de Wesalia clericus Colonien(sis) dyocesis publicus imperiali auctoritate notarius pre- dicta omnia de mandato supradicti domini comitis propria manu scripsi meoque consueto signo signavi rogatus in testimonium premissorum. I) Ueberschr.: Potestas michi data creandi thabelliones a comite palatino.+ a) concedimus. Avignon 1337 November 20. 484. Meister Gerhardus de Frankenford und Goswinus de Munde (!) Stifts- herr von Aschaffenburg, Prokuratoren an der römischen Kurie bekennen, dass sie das mit dem echten Siegel des Kapitels von St. Marien in Erfurt be- siegelte, hier eingerückte Prokuratorium Nr. 440 sowie das sallarium für die damit ihnen zufallende Tätigkeit durch den ehrsamen Meister Rodolphus dictus Lusse Stiftsherrn von St. Marien erhalten haben, und quittieren darüber. Siegler: die Aussteller. Coram universis — D. Avinione a. dom. 1337. XII. kal. dec. — K 234. 485. Avignon 1337 November 23. Meister Gerhardus de Frankenfort Kleriker Mainzer Diözese, Prokurator an der römischen Kurie erklärt sich wegen aller ihm durch die ehrbaren Herren Ditmarus dictus Mule (o über u) und Meister Rodolphus dictus Losse oder ihrerseits zusammen oder getrennt übergebenen Prokuratorien sowie der ihm auf Grund derselben geschuldeten sallaria für befriedigt und quittiert ihnen darüber. D. Avin. IX. kal. dec. sub sigillo meo pendente a. dom. 1337. — K 250. 486. Avignon 1337 November 25. Kardinal Talayrand von Perigord meldet dem Erzbischof Baldewin, dass er beim Papste für ihn gewirkt habe. K 504. — Das Schreiben und die in ihm erwähnte Gesandtschaft Baldewins ist mit Nrr. 455, 457 f. und 461 zu verbinden. Dass die Miss- helligkeiten wegen des Mainzer Verzichts noch so lange nachgewirkt haben, war bisher nicht bezeugt. 1. Venientes nuper Reverende pater amice karissime! ad sedem apostolicam magistrum Rudolfum Lousse et capellanos et nuncios vestros contemplacione vestra et eorum insuper bonitatis obtentu grate recepimus. Quibus per nos ante conspectum domini nostri summi pontificis introductis, quicquid de negociis vestris illi exponere habuerunt, seriose et habiliter expresserunt. Quale tamen ad omnia responsum habuerint, non curamus presentibus inserere litteris, quoniam iidem nuncii ad paternitatis vestre pre-
308 Nr. 484—487 suisque imperatoribus ac comiti supradicto, scripturas vero per te in formam publicam redigendas in carta papirea vel unde abrasa fuerit scriptura, non conscribas tabellionatusque officium sine fraude exercebis nil addens vel minuens maliciose vel fraudulenter, quod contrarium alteri prodesse poterit vel obesse'. 5. In quorum omnium * testimonium et ad certitudinem pleniorem presens privilegium seu instrumentum publicum * per Gotscalcum notarium nostrum infra- scriptum scribi et publicari mandavimus et sigilli nostri fecimus appensione muniri. Datum et actum Avinion(e) in hospicio habitacionis nostre anno domini M'CCCXXX’VII", indictione quinta, die XIXa mensis novembr(is), pontificatus sanctissimi patris et domini nostri domini Benedicti divina providencia pape XII. anno tercio presentibus discretis viris Ludolpho dicto de Vene Osnaburgen(sis) et Iohanne de Damurco Remen(sis) dyoc(esium) clericis testibus ad premissa vocatis * et rogatis. Et ego Gotscalcus dictus Rumstekel de Wesalia clericus Colonien(sis) dyocesis publicus imperiali auctoritate notarius pre- dicta omnia de mandato supradicti domini comitis propria manu scripsi meoque consueto signo signavi rogatus in testimonium premissorum. I) Ueberschr.: Potestas michi data creandi thabelliones a comite palatino.+ a) concedimus. Avignon 1337 November 20. 484. Meister Gerhardus de Frankenford und Goswinus de Munde (!) Stifts- herr von Aschaffenburg, Prokuratoren an der römischen Kurie bekennen, dass sie das mit dem echten Siegel des Kapitels von St. Marien in Erfurt be- siegelte, hier eingerückte Prokuratorium Nr. 440 sowie das sallarium für die damit ihnen zufallende Tätigkeit durch den ehrsamen Meister Rodolphus dictus Lusse Stiftsherrn von St. Marien erhalten haben, und quittieren darüber. Siegler: die Aussteller. Coram universis — D. Avinione a. dom. 1337. XII. kal. dec. — K 234. 485. Avignon 1337 November 23. Meister Gerhardus de Frankenfort Kleriker Mainzer Diözese, Prokurator an der römischen Kurie erklärt sich wegen aller ihm durch die ehrbaren Herren Ditmarus dictus Mule (o über u) und Meister Rodolphus dictus Losse oder ihrerseits zusammen oder getrennt übergebenen Prokuratorien sowie der ihm auf Grund derselben geschuldeten sallaria für befriedigt und quittiert ihnen darüber. D. Avin. IX. kal. dec. sub sigillo meo pendente a. dom. 1337. — K 250. 486. Avignon 1337 November 25. Kardinal Talayrand von Perigord meldet dem Erzbischof Baldewin, dass er beim Papste für ihn gewirkt habe. K 504. — Das Schreiben und die in ihm erwähnte Gesandtschaft Baldewins ist mit Nrr. 455, 457 f. und 461 zu verbinden. Dass die Miss- helligkeiten wegen des Mainzer Verzichts noch so lange nachgewirkt haben, war bisher nicht bezeugt. 1. Venientes nuper Reverende pater amice karissime! ad sedem apostolicam magistrum Rudolfum Lousse et capellanos et nuncios vestros contemplacione vestra et eorum insuper bonitatis obtentu grate recepimus. Quibus per nos ante conspectum domini nostri summi pontificis introductis, quicquid de negociis vestris illi exponere habuerunt, seriose et habiliter expresserunt. Quale tamen ad omnia responsum habuerint, non curamus presentibus inserere litteris, quoniam iidem nuncii ad paternitatis vestre pre-
Strana 309
1337 November 20—Dezember 4 309 senciam redeuntes illud vobis clarius explicabunt ministerio vive vocis. 2. Et quia sperabamus, ut ipsius domini nostri duricia forsitan emollita benignius nobis in vestris negociis responderet, eosdem nuncios expectare voluimus, donec ipsi domino paple]a) super eisdem negociis loqueremur. Sicque dominus meus dominus Eduen(sis) fidelis et sincerus amicus noster et nos ei locuti sumus, sicut efficaciter vidimus expedire. Sed eo nobis minus placide et minus grate exhibente responsum nunciis ipsis annuimus de recessu. Et quoniam, ut verisimiliter credimus, turbacioni pape nunciorum, qui pridem peracto negocio ecclesie Magunt(ine) de Alamania redierunt, relacio et informacio causam dedit, expectabimus tempus, infra quod turbacione huiusmodi mitigata remedio utili insistemus, 3. Ceterum ut ipsius erga vos voluntas et animus serenetur. de oblacione grata et magnifica pro parte nostra per eosdem vestros nuncios nobis facta uberes grates exsolvimus, licet non expediret nos visitare muneribus, quia, sicut nos et nostra pro honore vestro vellemus libenter exponere, sic ex caritatis affectu, que non querit, que sua sunt, vestra omnia possidemus. 4. Deus annuat votis vestris et ea dirigat, ut optatis. Datum Avinion(e) annob) 37. die XXVa novembris. I) Ueberschr.: Missilis Petrag(oricensis), quando magister N(yco- laus) et ego revenimus de curia. + a) papa. + b) anno 37. von L. über die XXV. nachgetr. 487. 133 7] Dezember 4. Ritter Baldemar von Odenbach verpflichtet sich als Amt- mann Erzbischof Baldewins auf Blies-Kastel. D 41); Entwurf, von L. begonnen, von 2. und 3. Hand fortgeführt und vollendet, endlich wieder von L. korrigiert und mit Nachträgen versehen, während eine 4. Hand das Datum nachtrug (vgl. NN. a, h, k, n). — Die Urkunde gehört in den Zusammenhang der Fehde mit den Herren von Fin- stingen; vgl. Dominicus 401 f., woraus sich das Jahr ergibt. 1. Ich Baldemar von Odinbach ritter dun kunt allen “luden?, daz der erwerdige in gode vader und herre min herre her Bald(ewin) ertzeb(ischove) zu Tr(ir)e mich sinen und des stieftes von Tr(ir)e amptman &gemachit hait zu Castele und waz in die phlege gehoret, gemachit hait als lange als yme fuget. 4 [Were aber, dlaz mir nit mer enfugete da amptman zu sine, so sal ich daz minen vorgenanten herren, [sinen nachklomen und den stieft ein vierdeil iars zu vore lazzen wizzen?. Also daz ich yme und dem stiefte von Trieren? al da und andirswo zu iren willen 2. Unda) sollen mime und besten dienen sal als ein amptman. vorgenanten herren, sinen nachkomen und dem stifte von Triren zû vorint und mir dar nach als ein amptman alle man, burgman, dinestman, burgere, portenerenh), turnknechteh) undh) wech tereh)? und andere lude, di in daz ampt und die phlege gehorent, sweren, holden und gehorsam sin und sal ich sii schirmen, hant- haben und virantwerden und in bescheidenheit halden noch in sal si weyd(er)b) recht nicht drengen€) und sal bisundern) mit namen daz inner hûz zû Castele mit portenere rn d tu r?. knechten und wechtern und andirn gesinde bekosten und daz hûsd) und die phlege zû male besorgene) und bewaren und sal allewege
1337 November 20—Dezember 4 309 senciam redeuntes illud vobis clarius explicabunt ministerio vive vocis. 2. Et quia sperabamus, ut ipsius domini nostri duricia forsitan emollita benignius nobis in vestris negociis responderet, eosdem nuncios expectare voluimus, donec ipsi domino paple]a) super eisdem negociis loqueremur. Sicque dominus meus dominus Eduen(sis) fidelis et sincerus amicus noster et nos ei locuti sumus, sicut efficaciter vidimus expedire. Sed eo nobis minus placide et minus grate exhibente responsum nunciis ipsis annuimus de recessu. Et quoniam, ut verisimiliter credimus, turbacioni pape nunciorum, qui pridem peracto negocio ecclesie Magunt(ine) de Alamania redierunt, relacio et informacio causam dedit, expectabimus tempus, infra quod turbacione huiusmodi mitigata remedio utili insistemus, 3. Ceterum ut ipsius erga vos voluntas et animus serenetur. de oblacione grata et magnifica pro parte nostra per eosdem vestros nuncios nobis facta uberes grates exsolvimus, licet non expediret nos visitare muneribus, quia, sicut nos et nostra pro honore vestro vellemus libenter exponere, sic ex caritatis affectu, que non querit, que sua sunt, vestra omnia possidemus. 4. Deus annuat votis vestris et ea dirigat, ut optatis. Datum Avinion(e) annob) 37. die XXVa novembris. I) Ueberschr.: Missilis Petrag(oricensis), quando magister N(yco- laus) et ego revenimus de curia. + a) papa. + b) anno 37. von L. über die XXV. nachgetr. 487. 133 7] Dezember 4. Ritter Baldemar von Odenbach verpflichtet sich als Amt- mann Erzbischof Baldewins auf Blies-Kastel. D 41); Entwurf, von L. begonnen, von 2. und 3. Hand fortgeführt und vollendet, endlich wieder von L. korrigiert und mit Nachträgen versehen, während eine 4. Hand das Datum nachtrug (vgl. NN. a, h, k, n). — Die Urkunde gehört in den Zusammenhang der Fehde mit den Herren von Fin- stingen; vgl. Dominicus 401 f., woraus sich das Jahr ergibt. 1. Ich Baldemar von Odinbach ritter dun kunt allen “luden?, daz der erwerdige in gode vader und herre min herre her Bald(ewin) ertzeb(ischove) zu Tr(ir)e mich sinen und des stieftes von Tr(ir)e amptman &gemachit hait zu Castele und waz in die phlege gehoret, gemachit hait als lange als yme fuget. 4 [Were aber, dlaz mir nit mer enfugete da amptman zu sine, so sal ich daz minen vorgenanten herren, [sinen nachklomen und den stieft ein vierdeil iars zu vore lazzen wizzen?. Also daz ich yme und dem stiefte von Trieren? al da und andirswo zu iren willen 2. Unda) sollen mime und besten dienen sal als ein amptman. vorgenanten herren, sinen nachkomen und dem stifte von Triren zû vorint und mir dar nach als ein amptman alle man, burgman, dinestman, burgere, portenerenh), turnknechteh) undh) wech tereh)? und andere lude, di in daz ampt und die phlege gehorent, sweren, holden und gehorsam sin und sal ich sii schirmen, hant- haben und virantwerden und in bescheidenheit halden noch in sal si weyd(er)b) recht nicht drengen€) und sal bisundern) mit namen daz inner hûz zû Castele mit portenere rn d tu r?. knechten und wechtern und andirn gesinde bekosten und daz hûsd) und die phlege zû male besorgene) und bewaren und sal allewege
Strana 310
310 Nr. 488 sechsf) man geritten und gewopent uff mins selbes kost al da halden, iz werde &ges tuschen mime vorgenanten herren €und sime stifte und dem von Vinstingen gesûnet oder gevridet oder nit. 3. Und darumb sal ich in nemen al die gulde, gevelle *) und waz zû dem hûs gehoret und wo icht uzze steit, daz salf ich in vordirn und in gewinnen nach miner? besten macht und sal so ich allir erist mag, di gulde irvaren und mime vor- 4. Und sal mir dar §zů) genanten herren beschribin gebin?. ober? minge vorgenanter herre «von in diseme ersteng) iare geven &swe) zweh) hundert phont haller; iz in were dan, daz man daz hus zu Castele bregen"brechenh) ? wolde oder daz ich andirs mime vorgenanten herren von Trire(n) €oder), sine nachkomen oder sime stifte von T(ri)ere(n) zû eime amptman nit mer? h*) enfugedei), so sal ich mir lazen genogen nach der geborde und der anzal vom iare?. Und &wilch) welchei) ziit min vorgenanter herre von Trire, sine nachkomen «und oder" h) sin stift zû Triere wollent, so sal ich in die vorgenante hûs und ampt ledig und loys uf geben und antwerten ane aller- leye schaden, verlusteh) oder koste dar uf zû rechene &v?) oder zû slane 8und" ane allerley widerrede und vorzog. 5. Ouch ensal ich von dem vorgenanten huske) oder ampt dekein crige oder degedingeh) nit machen, halden noch anegriffen ane mins vorgenanten herren, siner ..nachkomen oder des? stieft -es von Triere" wizzen und uzgesprochenen willen. 6. Iz sal ouch min vorgenanter herre von Triere zû Castele han under sin kost viertzehen man gewapent in dem criege wider die von Vin- [sitingen ; und als[o]lange, als dise] vierzene da sint, so salin mine sechsen vorge[nant] mul....] zu el ...] v . ...........], und sal in mir und den vorgenanten seszen gewapenden, die ich da haben sal h*), iren schaden richten, den wir oder sie intphengen, wanne wir mit mins vorgenanten herren vienden strieden oder sie iageten oder wider [..] fiende in [...] schadene in [..] ge- scheffede [...Jliche [slweren? uz). 7. Alle diese vorge scribenen stucke han ich gelobt und globen an diesem brive und zû den heiligen gesworn, stede und veste zû haldene und nit da wider zû dune noch lazen geschien in keiner hande wiis uz- gescheiden allerley argelist und geverde an allen diesen stucken und an ir iglichem. 8. Und des zû einer merer sicherheit han ich min ingesigel an diesem brief gehangen und han gebeden und bidden an diesem brievem) den edeln herren minen herren hern Walr(am) greven zů Zweinbrucken und hern "Iohan des greven [son vJon Sarbruckin und h[ern]? Ioh(an) von Randecke Sritter? daz sie vor mich und [...] mir alle dise stucke globen, stede zu haldene und daz sie ire ingesigel an diesen brief wollen henken zû eime orkunde aller dieser vorgescribenen stucke. 9. Und wir greve Walr(am), Ioh(an) des greven son von Sar- bruckin? und Ioh(an) von Rand(ecke) vorgenant bekennen offen- lichen an diesem brive, daz wir durch bede wollen mit hern Baldemar"s) von Odinbach [vorgenant ?] und vor in gloubet han und globin an disen brive, daz er alle die vorbe-
310 Nr. 488 sechsf) man geritten und gewopent uff mins selbes kost al da halden, iz werde &ges tuschen mime vorgenanten herren €und sime stifte und dem von Vinstingen gesûnet oder gevridet oder nit. 3. Und darumb sal ich in nemen al die gulde, gevelle *) und waz zû dem hûs gehoret und wo icht uzze steit, daz salf ich in vordirn und in gewinnen nach miner? besten macht und sal so ich allir erist mag, di gulde irvaren und mime vor- 4. Und sal mir dar §zů) genanten herren beschribin gebin?. ober? minge vorgenanter herre «von in diseme ersteng) iare geven &swe) zweh) hundert phont haller; iz in were dan, daz man daz hus zu Castele bregen"brechenh) ? wolde oder daz ich andirs mime vorgenanten herren von Trire(n) €oder), sine nachkomen oder sime stifte von T(ri)ere(n) zû eime amptman nit mer? h*) enfugedei), so sal ich mir lazen genogen nach der geborde und der anzal vom iare?. Und &wilch) welchei) ziit min vorgenanter herre von Trire, sine nachkomen «und oder" h) sin stift zû Triere wollent, so sal ich in die vorgenante hûs und ampt ledig und loys uf geben und antwerten ane aller- leye schaden, verlusteh) oder koste dar uf zû rechene &v?) oder zû slane 8und" ane allerley widerrede und vorzog. 5. Ouch ensal ich von dem vorgenanten huske) oder ampt dekein crige oder degedingeh) nit machen, halden noch anegriffen ane mins vorgenanten herren, siner ..nachkomen oder des? stieft -es von Triere" wizzen und uzgesprochenen willen. 6. Iz sal ouch min vorgenanter herre von Triere zû Castele han under sin kost viertzehen man gewapent in dem criege wider die von Vin- [sitingen ; und als[o]lange, als dise] vierzene da sint, so salin mine sechsen vorge[nant] mul....] zu el ...] v . ...........], und sal in mir und den vorgenanten seszen gewapenden, die ich da haben sal h*), iren schaden richten, den wir oder sie intphengen, wanne wir mit mins vorgenanten herren vienden strieden oder sie iageten oder wider [..] fiende in [...] schadene in [..] ge- scheffede [...Jliche [slweren? uz). 7. Alle diese vorge scribenen stucke han ich gelobt und globen an diesem brive und zû den heiligen gesworn, stede und veste zû haldene und nit da wider zû dune noch lazen geschien in keiner hande wiis uz- gescheiden allerley argelist und geverde an allen diesen stucken und an ir iglichem. 8. Und des zû einer merer sicherheit han ich min ingesigel an diesem brief gehangen und han gebeden und bidden an diesem brievem) den edeln herren minen herren hern Walr(am) greven zů Zweinbrucken und hern "Iohan des greven [son vJon Sarbruckin und h[ern]? Ioh(an) von Randecke Sritter? daz sie vor mich und [...] mir alle dise stucke globen, stede zu haldene und daz sie ire ingesigel an diesen brief wollen henken zû eime orkunde aller dieser vorgescribenen stucke. 9. Und wir greve Walr(am), Ioh(an) des greven son von Sar- bruckin? und Ioh(an) von Rand(ecke) vorgenant bekennen offen- lichen an diesem brive, daz wir durch bede wollen mit hern Baldemar"s) von Odinbach [vorgenant ?] und vor in gloubet han und globin an disen brive, daz er alle die vorbe-
Strana 311
1337 Dezember 11 311 griffene stucke stede und veste haldin sol als vore begriffen ist, und han dar zu durch siner bede willen? unser inges(igel) an diesen brief ham (2) gehangen zû eime orkûnde als [.......] vor- geschriben stucke. Datum et cetera). Dirre brief wart gegeben et cetera annon) XXX [....] in die beate Barbare. I) Ueberschr.: [Constitucio (2) Balde]mari in officiatum cum certis condicioni- bus et ligis. + a) Beginn der 2. Hand. + b) w aus z korr. + c) aus dringen korr. + d) aus huffe korr. + e) o aus a korr. + f) aus sehes korr. + f*) danach ihe getilgt. + g) aus irsten korr. + h) von der 3. Hand. + h*) da- vor dasselbe getilgt. + i) verwischt. + k) Beginn der 3. Hand. † 1) i aus u korr. + m) e nachgetragen. + n) Datierung von 4. Hand. 488. 1337 Dezember I1. Bischof Berthold von Strassburg bittet durch den Deutsch- ordensmeister Wolfram von Nellenburg den Erzbischof Heinrich von Mains und den Elekten Gerhard von Speyer, für ihn zum Zwecke seiner Freilassung zu bürgen, und verpflichtet sich, sie schadlos zu halten. Original (mit Signet, in dem die Buchstaben H. PROBEST in einem aus 4 Kreisen gebildetes Kreuz und dessen Winkel rings um ein S geordnet sind; das Siegel abgefallen) in München, Mains-St. Alban fasc. 19. Zur Sache vgl. Müller II 101 f., Leupold 97 ff. I. Nos Bertholdus dei gracia episcopus Argentin(ensis) notum facimus presencium inspectoribus universis, quod nos dedimus et presentibus damus religioso viro fratri Wolframmo de Nellenburg preceptori fratrum ordinis Theutunicorum per Alaman(iam) speciale mandatum et liberam potestatem requirendi et rogandi reverendos in Christo patres et dominos dominos Heinr(icum) archiepiscopum Mogunt(inum) ac sacri imperii per German(iam) archicancellarium necnon Gerhardum electum confirmatum ecclesie Spiren(sis) et quaslibet alias personas ecclesiasticas et seculares, quas ad hoc requirendas duxerit, ut se nostro intuitu fideiussores et principales debitores constituant et pro nobis se obligent sub formis, caucioni- bus, satisdacionibus et penis quibuslibet et promittant super eo, videlicet quod nos omnia et singula, que ipsi pro nobis et nostra liberacione promiserint, et ea, ad que se quomodocumque obli- gaverint, observabimus, adimplebimus et expediemus sub obli- gacionibus, caucionibus, satisdacionibus et penis quibuslibet viis et modis ad hoc oportunis, prout ipsi nosa) duxerint obligandos, promittentes nihilominus bona fide prescriptas et alias quaslibet personas, que se, ut prefertur, obligaverint, ab omni obligacione liberare ipsasque ab omnibus dampnis et expensis, que occasione eiusdem obligacionis penis et satisdacionibus quomodolibet susti- 2. Ipsisque nuerit, indempnes reddere et eciam conservare. et earum cuilibet homines nostri episcopatus et bona ipsorum at- que episcopatus eiusdem pro huiusmodi observandis ex certa sciencia obligamus dantes eisdem et eorum cuilibet potestatem liberam eosdem homines et bona auctoritate propria per se et per alios invadendi, capiendi, quandocumque et quocienscumque in premissis seu eorum aliquo fuerimus negligentes, et ea recipiendi in solutum dampnorum et expensarum et omnium eorum, que oc-
1337 Dezember 11 311 griffene stucke stede und veste haldin sol als vore begriffen ist, und han dar zu durch siner bede willen? unser inges(igel) an diesen brief ham (2) gehangen zû eime orkûnde als [.......] vor- geschriben stucke. Datum et cetera). Dirre brief wart gegeben et cetera annon) XXX [....] in die beate Barbare. I) Ueberschr.: [Constitucio (2) Balde]mari in officiatum cum certis condicioni- bus et ligis. + a) Beginn der 2. Hand. + b) w aus z korr. + c) aus dringen korr. + d) aus huffe korr. + e) o aus a korr. + f) aus sehes korr. + f*) danach ihe getilgt. + g) aus irsten korr. + h) von der 3. Hand. + h*) da- vor dasselbe getilgt. + i) verwischt. + k) Beginn der 3. Hand. † 1) i aus u korr. + m) e nachgetragen. + n) Datierung von 4. Hand. 488. 1337 Dezember I1. Bischof Berthold von Strassburg bittet durch den Deutsch- ordensmeister Wolfram von Nellenburg den Erzbischof Heinrich von Mains und den Elekten Gerhard von Speyer, für ihn zum Zwecke seiner Freilassung zu bürgen, und verpflichtet sich, sie schadlos zu halten. Original (mit Signet, in dem die Buchstaben H. PROBEST in einem aus 4 Kreisen gebildetes Kreuz und dessen Winkel rings um ein S geordnet sind; das Siegel abgefallen) in München, Mains-St. Alban fasc. 19. Zur Sache vgl. Müller II 101 f., Leupold 97 ff. I. Nos Bertholdus dei gracia episcopus Argentin(ensis) notum facimus presencium inspectoribus universis, quod nos dedimus et presentibus damus religioso viro fratri Wolframmo de Nellenburg preceptori fratrum ordinis Theutunicorum per Alaman(iam) speciale mandatum et liberam potestatem requirendi et rogandi reverendos in Christo patres et dominos dominos Heinr(icum) archiepiscopum Mogunt(inum) ac sacri imperii per German(iam) archicancellarium necnon Gerhardum electum confirmatum ecclesie Spiren(sis) et quaslibet alias personas ecclesiasticas et seculares, quas ad hoc requirendas duxerit, ut se nostro intuitu fideiussores et principales debitores constituant et pro nobis se obligent sub formis, caucioni- bus, satisdacionibus et penis quibuslibet et promittant super eo, videlicet quod nos omnia et singula, que ipsi pro nobis et nostra liberacione promiserint, et ea, ad que se quomodocumque obli- gaverint, observabimus, adimplebimus et expediemus sub obli- gacionibus, caucionibus, satisdacionibus et penis quibuslibet viis et modis ad hoc oportunis, prout ipsi nosa) duxerint obligandos, promittentes nihilominus bona fide prescriptas et alias quaslibet personas, que se, ut prefertur, obligaverint, ab omni obligacione liberare ipsasque ab omnibus dampnis et expensis, que occasione eiusdem obligacionis penis et satisdacionibus quomodolibet susti- 2. Ipsisque nuerit, indempnes reddere et eciam conservare. et earum cuilibet homines nostri episcopatus et bona ipsorum at- que episcopatus eiusdem pro huiusmodi observandis ex certa sciencia obligamus dantes eisdem et eorum cuilibet potestatem liberam eosdem homines et bona auctoritate propria per se et per alios invadendi, capiendi, quandocumque et quocienscumque in premissis seu eorum aliquo fuerimus negligentes, et ea recipiendi in solutum dampnorum et expensarum et omnium eorum, que oc-
Strana 312
312 Nr. 489—491 casione premissorum incurrerint vel sustinuerint aut alibi quomodo- libet pacientur, et se nobis inimicos et adversarios constituendi non obstante, si nobis racione homagii vel alibi quomodolibet sint 3. Et si ipsi aut eorum amici adiutores vel servitores astricti. huiusmodi invasionis aut recepcionis occasione aliqua dampna sustinuerint vel expensas, promittimus ipsos ab eisdem servare indempnes, ut prefertur. Ipsisque super hoc licebit homines et bona prescripta, ut prefertur, invadere et recipere in satisfactionem omnium eorundem. Atque super dampnis et expensis omnibus, de quibus prefertur, standum est cuiuslibet iuramento. Promittentes premissa omnia et singula rata habere perpetuo atque firma et eadem sic servare non obstante, si contingat nos ab obligacionibus huiusmodi auctoritate sedis apostolice imperiali aut alia quacumque spirituali vel seculari absolvi vel absolutos decerni ad peticionem cuiuscumque vel motu proprio, eciam si ad non observandum pre- missa vel aliqua ex eis contra nos per censuram ecclesiasticam aut alibi quomodolibet procedatur. Quibus omnibus et singulis et aliis quibuslibet indulgenciis, absolucionibus, relaxacionibus, privilegiis, sentenciis, litteris et graciis, quibus contra premissa iuvari possemus, a sede apostolica vel aliunde impetratis vel concessis et impetrandis seu concedendis actioni et excepcioni doli mali infactum sine causa et quod metus causa ac quod aliter scriptum sit quam actum beneficio cuiuslibet restitucionis in integrum necnon aliis iuris et facti excepcionibus statutis, consuetudinibus, pactis civitatum, terrarum, personarum et locorum quorumlibet renunciamus expresse et specialiter iuri dicenti generalem renunciacionem non valere. 4. Ad hec promittimus et ad hoc nos bona fide obligamus, quod nos obligacionem et omnia et singula prescripta, postquam a captivitate, qua detinemur liberati fuerimus, innovabimus et nos ad observandum eadem in forma simili vel alia, si qua fuerit ipsis personis utilior et securior, sub sigillo nostro episcopali in instru- mento super hoc in vulgari vel latino concipiendo, prout voluerint, et per iuramentum obligabimus cum effectu infra proximos octo dies, postquam ab ipsis vel eorum altero super hoc fuerimus requisiti. 5. In quorum testimonium has litteras per Heinricum dictum Probest de Constancia publicum notarium infrascriptum scribi et publicari mandavimus et signo suo solito consignari. Nos quoque frater Wolframmus preceptor prefatus sigillum nostrum ad peticionem prefati domini Bertholdi episcopi in eorundem premissorum testimonium, qué coram nobis acta fore, ut prefertur, recognoscimus, duximus presentibus appendendum. Acta sunt hec anno domini M'CCCmo trecesimoseptimo un- decima die mensis decembris, indictione quinta, pontificatus sanc- tissimi in Christospatris et domini domini Benedicti pape duodecimi anno tercio presentibus religioso viro fratre Ottone de Mulhoven b) commendatore fratrum Theutunicorum domus in Wiszenburg Spiren(sis) dyocesis domino Conrado de Kirckel thesaurario ecclesie Argent(inensis), magistro Heintzelino de Ehenheim clerico eiusdem domini thesaurarii et Ioh(an)ne Bruningib) de Erscheim clerico testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
312 Nr. 489—491 casione premissorum incurrerint vel sustinuerint aut alibi quomodo- libet pacientur, et se nobis inimicos et adversarios constituendi non obstante, si nobis racione homagii vel alibi quomodolibet sint 3. Et si ipsi aut eorum amici adiutores vel servitores astricti. huiusmodi invasionis aut recepcionis occasione aliqua dampna sustinuerint vel expensas, promittimus ipsos ab eisdem servare indempnes, ut prefertur. Ipsisque super hoc licebit homines et bona prescripta, ut prefertur, invadere et recipere in satisfactionem omnium eorundem. Atque super dampnis et expensis omnibus, de quibus prefertur, standum est cuiuslibet iuramento. Promittentes premissa omnia et singula rata habere perpetuo atque firma et eadem sic servare non obstante, si contingat nos ab obligacionibus huiusmodi auctoritate sedis apostolice imperiali aut alia quacumque spirituali vel seculari absolvi vel absolutos decerni ad peticionem cuiuscumque vel motu proprio, eciam si ad non observandum pre- missa vel aliqua ex eis contra nos per censuram ecclesiasticam aut alibi quomodolibet procedatur. Quibus omnibus et singulis et aliis quibuslibet indulgenciis, absolucionibus, relaxacionibus, privilegiis, sentenciis, litteris et graciis, quibus contra premissa iuvari possemus, a sede apostolica vel aliunde impetratis vel concessis et impetrandis seu concedendis actioni et excepcioni doli mali infactum sine causa et quod metus causa ac quod aliter scriptum sit quam actum beneficio cuiuslibet restitucionis in integrum necnon aliis iuris et facti excepcionibus statutis, consuetudinibus, pactis civitatum, terrarum, personarum et locorum quorumlibet renunciamus expresse et specialiter iuri dicenti generalem renunciacionem non valere. 4. Ad hec promittimus et ad hoc nos bona fide obligamus, quod nos obligacionem et omnia et singula prescripta, postquam a captivitate, qua detinemur liberati fuerimus, innovabimus et nos ad observandum eadem in forma simili vel alia, si qua fuerit ipsis personis utilior et securior, sub sigillo nostro episcopali in instru- mento super hoc in vulgari vel latino concipiendo, prout voluerint, et per iuramentum obligabimus cum effectu infra proximos octo dies, postquam ab ipsis vel eorum altero super hoc fuerimus requisiti. 5. In quorum testimonium has litteras per Heinricum dictum Probest de Constancia publicum notarium infrascriptum scribi et publicari mandavimus et signo suo solito consignari. Nos quoque frater Wolframmus preceptor prefatus sigillum nostrum ad peticionem prefati domini Bertholdi episcopi in eorundem premissorum testimonium, qué coram nobis acta fore, ut prefertur, recognoscimus, duximus presentibus appendendum. Acta sunt hec anno domini M'CCCmo trecesimoseptimo un- decima die mensis decembris, indictione quinta, pontificatus sanc- tissimi in Christospatris et domini domini Benedicti pape duodecimi anno tercio presentibus religioso viro fratre Ottone de Mulhoven b) commendatore fratrum Theutunicorum domus in Wiszenburg Spiren(sis) dyocesis domino Conrado de Kirckel thesaurario ecclesie Argent(inensis), magistro Heintzelino de Ehenheim clerico eiusdem domini thesaurarii et Ioh(an)ne Bruningib) de Erscheim clerico testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis.
Strana 313
1337 Dezember 16—26 313 Et ego Heinricus de Constancia dictus Probest publicus imperiali auctoritate notarius predictus, quia obligacionibus per prefatum patrem et dominum episcopum Argent(inensem) in modum predictum factis una cum dictis testibus presens interfui easque sic fieri vidi et audivi, hoc instrumentum manu propria mea scri- bendo de mandato ipsius domini episcopi exinde confeci et in hanc publicam formam redegi signoque meo consueto signavi rogatus. a) davor B ? radiert. + b) i über u. 489* [1337] Dezember 16. Ritter Johann von Elz und seine Gattin Anna für Erzbischof Baldewin. K 525 a (nach dem Entwurf); Orig. in Koblenz, Abt. I A I nr. 887 = Günther III nr. 227. Abweichungen: S. 357 Z. 5 add. gehorit als dicke als sichs geburet; S. 359 Z. 15 heyschet st. cyschzen; Z. 6 v. u. fehlt zu Triere; S. 360 Z. 4 v. u. mile st. Wile; S. 362 letzte Z. verczihen st. veriehen; S. 363 Z. II den und den et cetera st. hern Iohan; Z. 17 knecht; Z. 18 henken. Und wir die und die bekennen uffenlichen, daz wir druch bete willen des strengen ritters hern Iohans von Elcz und frowen Annen siner elicher husfrowen han unser ingesigele an disen brief tun henken zu urkunde aller diser vorgeschriebenen stucke. Datum feria tercia post Lucie. 490. 1337 Dezember 19. Der Propst von St. Arnual Metensis dyocesis, vom Papste bestellter Richter, an alle von dieser Urkunde erreichten christianitatum decani, prebiteri curati, vicarii, mercennarii ceterique ecclesiarum rectores ac clerici, notarii et tabelliones: meldet ihnen den Empfang der eingerückten Nr. 482 und befichlt ihnen, die dort genannten Dorfgemeinden (villarum universitates) vor ihn zu laden, um sich gegenüber dem Stiftsherrn von Aschaffenburg Rudolphus zu verantworten; sie sollen über die Ausfihrung und den Tag der Vorladung zurickschreiben. Noveritis nos litteras — D. sub sigillo nostro a. dom. 1337. feria 6. ante festum beati Thome apostoli. — K 247. 491. Pfalzel 1337 Dezember 26. Erzbischof Baldewin ernennt Bevollmächtigte, um mit dem römischen Reiche, seinen Fürsten und Helfern einen Bund gegen die Feinde des Reiches zu schliessen. K 4611). Nos Baldewinus dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus sacri imperii per Galliam archicancellarius notum facimus presencium inspectoribus universis, quod nos nobilem virum Gerhardum dominum de Blankinch(eim) consanguineum nostrum, strennuum militem Paulum de Eych, magistrum Wykerum de Birgele clericum nostrum domesticum et Thilmannum de Rodemacra magistrum coquine nostre armigerum fideles nostros ordinavimus, fecimus et constituimus ac presentibus ordinamus et facimus nostros ad infrascripta veros et legitimos procuratores et nuncios speciales dantes ipsis aut tribus ex eis plenum mandatum et liberam potestatem nos cum dicto sacro imperio Romano et ipsius imperii principibus necnon aliis quicuscunque cum predicto imperio partem facientibus, cuiuscunque status, condicionis vel excellencie fuerint, uniendi, constringendi et confederandi ac eciam nos ad prestendum servicia, auxilia et consilia prefatis imperio, eius principibus ac cum ipsis partem facientibus obligandi, presertim contra dicti imperii iniuriatores et contra illos, qui bona eiusdem imperii dinoscuntur minus debite et contra iusticiam optinere, eciam cuiuscunque status, condicionis vel excellencie fuerint,
1337 Dezember 16—26 313 Et ego Heinricus de Constancia dictus Probest publicus imperiali auctoritate notarius predictus, quia obligacionibus per prefatum patrem et dominum episcopum Argent(inensem) in modum predictum factis una cum dictis testibus presens interfui easque sic fieri vidi et audivi, hoc instrumentum manu propria mea scri- bendo de mandato ipsius domini episcopi exinde confeci et in hanc publicam formam redegi signoque meo consueto signavi rogatus. a) davor B ? radiert. + b) i über u. 489* [1337] Dezember 16. Ritter Johann von Elz und seine Gattin Anna für Erzbischof Baldewin. K 525 a (nach dem Entwurf); Orig. in Koblenz, Abt. I A I nr. 887 = Günther III nr. 227. Abweichungen: S. 357 Z. 5 add. gehorit als dicke als sichs geburet; S. 359 Z. 15 heyschet st. cyschzen; Z. 6 v. u. fehlt zu Triere; S. 360 Z. 4 v. u. mile st. Wile; S. 362 letzte Z. verczihen st. veriehen; S. 363 Z. II den und den et cetera st. hern Iohan; Z. 17 knecht; Z. 18 henken. Und wir die und die bekennen uffenlichen, daz wir druch bete willen des strengen ritters hern Iohans von Elcz und frowen Annen siner elicher husfrowen han unser ingesigele an disen brief tun henken zu urkunde aller diser vorgeschriebenen stucke. Datum feria tercia post Lucie. 490. 1337 Dezember 19. Der Propst von St. Arnual Metensis dyocesis, vom Papste bestellter Richter, an alle von dieser Urkunde erreichten christianitatum decani, prebiteri curati, vicarii, mercennarii ceterique ecclesiarum rectores ac clerici, notarii et tabelliones: meldet ihnen den Empfang der eingerückten Nr. 482 und befichlt ihnen, die dort genannten Dorfgemeinden (villarum universitates) vor ihn zu laden, um sich gegenüber dem Stiftsherrn von Aschaffenburg Rudolphus zu verantworten; sie sollen über die Ausfihrung und den Tag der Vorladung zurickschreiben. Noveritis nos litteras — D. sub sigillo nostro a. dom. 1337. feria 6. ante festum beati Thome apostoli. — K 247. 491. Pfalzel 1337 Dezember 26. Erzbischof Baldewin ernennt Bevollmächtigte, um mit dem römischen Reiche, seinen Fürsten und Helfern einen Bund gegen die Feinde des Reiches zu schliessen. K 4611). Nos Baldewinus dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus sacri imperii per Galliam archicancellarius notum facimus presencium inspectoribus universis, quod nos nobilem virum Gerhardum dominum de Blankinch(eim) consanguineum nostrum, strennuum militem Paulum de Eych, magistrum Wykerum de Birgele clericum nostrum domesticum et Thilmannum de Rodemacra magistrum coquine nostre armigerum fideles nostros ordinavimus, fecimus et constituimus ac presentibus ordinamus et facimus nostros ad infrascripta veros et legitimos procuratores et nuncios speciales dantes ipsis aut tribus ex eis plenum mandatum et liberam potestatem nos cum dicto sacro imperio Romano et ipsius imperii principibus necnon aliis quicuscunque cum predicto imperio partem facientibus, cuiuscunque status, condicionis vel excellencie fuerint, uniendi, constringendi et confederandi ac eciam nos ad prestendum servicia, auxilia et consilia prefatis imperio, eius principibus ac cum ipsis partem facientibus obligandi, presertim contra dicti imperii iniuriatores et contra illos, qui bona eiusdem imperii dinoscuntur minus debite et contra iusticiam optinere, eciam cuiuscunque status, condicionis vel excellencie fuerint,
Strana 314
314 Nr. 492—494 tractatusque super hiis et pacta nostro nomine faciendi, cauciones et iuramentorum sacramenta in animas nostras, si opus fuerit, prestandi, super certis pecuniarum summis conveniendi et easdem pecunias seu earum partem recipiendi et de ipsis nostro nomine quitaciones donandi necnon omnia alia et singula faciendi, que circa premissa necessaria fuerint vel oportuna, eciam si mandatum exigant speciale, ratum et gratum habituri, quidquid dicti nostri procuratores et nuncii egerint in premissis vel aliquo eorundem. In quorum testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum in Palaciolo die XXVI. mensis decembris anno domini M°CCC° tricesimo septimo. I) Ueberschr.: Procuratorium ad Angliam ad conf[e]derandum (ad conf. nachträglich zugefigt). + a) die — dec. auf Rasur, davor anno gestrichen. 492. [1337 Dezember 303. Derselbe sühnt sich mit Ritter Johann von Elz und macht ihn zum Erbburggrafen auf Balden-Elz. K 5251) (offenbar nach dem Entwurf; vgl. die Bemerkung zur in- serierten Nr. 489); vgl. Goerz 80 mit der Datierung „1337 dinstag nach dem heiligen christustag" (nach „neuerem Chartular in Coblens“, das jetzt dort nicht zu ermitteln ist). I. Wir Bald(ewin) von gotes gnaden et cetera dun kunt allen luten, daz wir mit deme strengen rittere Iohan von Elcz umb alle criege, tzweyunge, uffloufe und missehellunge, die czw ilsschen a) uns und unserm stiffte uff ey[n reb) siiten und yme uff die andern uff erstanden waren und sich vorloufen han biz an disen hutigen tag, mit willen und gehengnisse unsers capitels von Trire ge- richtet und gesunetc) sin gar und gentzlichen vor uns und unsern stift und alle unser helfere und dienere und daz wir deme selben Ioh(an) unser und unsers vorgenanten stiftes burg Baldenelcz ge- legen über Elcz bevolen han und yn unsern erbeburggreven dar uffe gemachet han mit allen den vorworten, underscheyden und artikeln, als des vorgenanten Iohan brieve 1) sprechent, die von Wir Iohan — tzalte worte zû worte her nach geschrieben stent: et cetera. Datum feria tercia post Lucie'. 2. Alle dise vorgescriebene stucke, als sie vorbegriffen sint, geloben wir Bald(ewin) der vor- genante erczebisschof zû Trire vor uns, unser nachkomen und unsern stift vorgenant stete und veste zû haldene ummer me ewiglichen ane allerleye argelist und geverde. Und des zû ur- kûnde und gantzer stetikeit han wir unser ingesigele mit unsers capitels ingesigele vorgenant an diesen brief gehangen. 3. Und wir ..der dumdechand) und daz capitel des stiftes von Trire vor- genant bekennen, daz alle dise vorgenanten stucke mit unserm gûten willen und gehengnisse sind geschin, und geloben wir sie stete und vesté zû haldene ewiglichen an allerhande argelist und geverde. Und des zû urkûnde und vestenunge han wir gemeyn- lichen unser ingesigele mit unsers vorgenanten hern Baldewins ingesigele an disen brif tûn henken. I) Ueberschr.: Conposicio Io(hannis) de Elcz und De perpetui burgravii con- stitucione. + a) czwnsschen. + b) eyrre. + c) t von L. nachgetr. + d) dum von L. nachgetr. 1) Nr. 489.
314 Nr. 492—494 tractatusque super hiis et pacta nostro nomine faciendi, cauciones et iuramentorum sacramenta in animas nostras, si opus fuerit, prestandi, super certis pecuniarum summis conveniendi et easdem pecunias seu earum partem recipiendi et de ipsis nostro nomine quitaciones donandi necnon omnia alia et singula faciendi, que circa premissa necessaria fuerint vel oportuna, eciam si mandatum exigant speciale, ratum et gratum habituri, quidquid dicti nostri procuratores et nuncii egerint in premissis vel aliquo eorundem. In quorum testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum in Palaciolo die XXVI. mensis decembris anno domini M°CCC° tricesimo septimo. I) Ueberschr.: Procuratorium ad Angliam ad conf[e]derandum (ad conf. nachträglich zugefigt). + a) die — dec. auf Rasur, davor anno gestrichen. 492. [1337 Dezember 303. Derselbe sühnt sich mit Ritter Johann von Elz und macht ihn zum Erbburggrafen auf Balden-Elz. K 5251) (offenbar nach dem Entwurf; vgl. die Bemerkung zur in- serierten Nr. 489); vgl. Goerz 80 mit der Datierung „1337 dinstag nach dem heiligen christustag" (nach „neuerem Chartular in Coblens“, das jetzt dort nicht zu ermitteln ist). I. Wir Bald(ewin) von gotes gnaden et cetera dun kunt allen luten, daz wir mit deme strengen rittere Iohan von Elcz umb alle criege, tzweyunge, uffloufe und missehellunge, die czw ilsschen a) uns und unserm stiffte uff ey[n reb) siiten und yme uff die andern uff erstanden waren und sich vorloufen han biz an disen hutigen tag, mit willen und gehengnisse unsers capitels von Trire ge- richtet und gesunetc) sin gar und gentzlichen vor uns und unsern stift und alle unser helfere und dienere und daz wir deme selben Ioh(an) unser und unsers vorgenanten stiftes burg Baldenelcz ge- legen über Elcz bevolen han und yn unsern erbeburggreven dar uffe gemachet han mit allen den vorworten, underscheyden und artikeln, als des vorgenanten Iohan brieve 1) sprechent, die von Wir Iohan — tzalte worte zû worte her nach geschrieben stent: et cetera. Datum feria tercia post Lucie'. 2. Alle dise vorgescriebene stucke, als sie vorbegriffen sint, geloben wir Bald(ewin) der vor- genante erczebisschof zû Trire vor uns, unser nachkomen und unsern stift vorgenant stete und veste zû haldene ummer me ewiglichen ane allerleye argelist und geverde. Und des zû ur- kûnde und gantzer stetikeit han wir unser ingesigele mit unsers capitels ingesigele vorgenant an diesen brief gehangen. 3. Und wir ..der dumdechand) und daz capitel des stiftes von Trire vor- genant bekennen, daz alle dise vorgenanten stucke mit unserm gûten willen und gehengnisse sind geschin, und geloben wir sie stete und vesté zû haldene ewiglichen an allerhande argelist und geverde. Und des zû urkûnde und vestenunge han wir gemeyn- lichen unser ingesigele mit unsers vorgenanten hern Baldewins ingesigele an disen brif tûn henken. I) Ueberschr.: Conposicio Io(hannis) de Elcz und De perpetui burgravii con- stitucione. + a) czwnsschen. + b) eyrre. + c) t von L. nachgetr. + d) dum von L. nachgetr. 1) Nr. 489.
Strana 315
1337 Dezember 30 315 493. [1337 Juni—Dezember]. Vor dem ehrwürdigen Herrn Iohannes Kantor der Trierer Kirche, der von dem ehrenwerten Herrn Conradus de Ansenbruch Mainzer Domherrn, dem päpstlichen Delegaten in dieser Sache, zum Richter subdelegiert ist, erklärt Ludewicus de Cleberg Prokurator des Meisters Rodol(phus) dictus Losse Klerikers Mainzer Diözese gegen die Herrin Mechtildis relicta quondam Iohannis dicti Losse armigeri: Johannes Losse, einst als Rudolfs agnatus propinquus dessen Vormund während seiner etas pupillaris habe sich nach Ablauf der Vormundschaft geweigert, über die Verwaltung von R.s Gütern diesem Rechnung zu legen und die Einnahmen auszuzahlen, worauf Konrad gemäss dem ihm auf R.s Betreiben urkundlich (Nr. 402) erteilten päpstlichen Auftrages gegen Johannes Losse (U. unbekannt) und dann gegen dessen Erben (Nr. 437) vorgegangen sei; R. aber habe, weil er seit der Erteilung dieser Urkunde die Diözese Mainz aus bestimmten Gründen nicht zu betreten wage und mit Jenen nicht ungefährdet susammenkommen könne, die urkund- liche Uebertragung (unbekannt) der Vollmacht Konrads auf den Kantor J. erlangt und dieser daraufhin namentlich gegen M. Schritte eingeleitet. Er bittet ihn nun, M. zu verurteilen, dass sie ihm Rechenschaft ablege, die Ein- nahmen erstatte und auch seine von ihm auf 40 Pfund gute und gesetzliche Heller geschätzten Schäden, Zinsverluste und Unkosten ersetze. Coram vobis — sufficere videbuntur; ohne Datum. — D 135 (Entwurf). — Für die Ein- reihung ist Ausgangspunkt Nr. 437. Die Bemerkung, dass Losse sich nicht in die Diözese Mainz wagen dürfe, führt auf die Zeit nach Baldewins Ver- zicht auf Mains; vgl. Nrr. 469, 478, 482, wo dasselbe Motiv wirksam ist. 494. [1336—13372 Formular für die Absolution von Anhängern Ludwigs des Bayern. K 1261). — Dies Formular ist besonders oft, in etwas abweichender Gestalt, in den Jahren nach dem Tode Ludwigs des Bayern gebraucht worden (vgl. die beiden für Baldewin von Trier bestimmten Exemplare bei Raynald z. J. 1348 § 15, 1349 § 15, auch Monumenta Boica XLI 309, Heinrich von Eichstädt bei Böhmer Fontes IV 531). Es soll unter Papst Johannes XXII. entstanden sein, ist aber bisher zuerst in einer Weingartener Urkunde von 1336 Juni 15 nachzuweisen gewesen (vgl. Müller II 96 N. I, 241 N. 2). Die zeitliche Einreihung unseres Stückes ergibt sich mit Wahrscheinlichkeit aus seiner Stellung in der Handschrift: die vorhergehenden, gleichzeitig von der gleichen Hand geschriebenen Urkunden derselben Lage (K 120—124) gehören ins Jahr 1336, ein undatiertes (K 125) ins Jahr 1337, die nächstfolgenden (K 127—140) bis zum August 1338. Vielleicht stammt das Stück von den in der Mainzer Sache abgeordneten Gesandten der Kurie (vgl. Nr. 431 ff.). Nos igitur attendentes, quod apostolice sedis clemencia non consuevit penitentibus misericordiam denegare, sed paterno affectu cupit constitutos in vicio ad cautelam reducere unitatis, auctori- tate domini pape, cuius penitentiarie curam gerimus, et de speciali mandato super hoc vive vocis oraculo nobis facto, postquam con- fessus fuisti publice coram nobis te tenuisse et tenere fidem catholicam et credere et tenere, quod credit, benet et docet sancta mater ecclesia credidisse et adhuc firmiter credere, quod non spectat ad imperatorem papam seu summum pontificem deponere et alium eligere vel creare, sed hoc tu ipse hereticum reputas et heresim dampnatam per ecclesiam prelibatam recepto consequenter a te ad sancta dei ewangelia iuramento, quod stabis et parebis mandatis ecclesie et domini nostri pape super illicitis, iniuriis, contumaciis, rebellionibus, fautoriis et aliis inplicite vel explicite per te confessatis et non confessatis ac ceteris penis et sententiis, quas incurristi ab homine vel a iure propter premissa et ea tangencia, et dicto domino pape et eius successoribus
1337 Dezember 30 315 493. [1337 Juni—Dezember]. Vor dem ehrwürdigen Herrn Iohannes Kantor der Trierer Kirche, der von dem ehrenwerten Herrn Conradus de Ansenbruch Mainzer Domherrn, dem päpstlichen Delegaten in dieser Sache, zum Richter subdelegiert ist, erklärt Ludewicus de Cleberg Prokurator des Meisters Rodol(phus) dictus Losse Klerikers Mainzer Diözese gegen die Herrin Mechtildis relicta quondam Iohannis dicti Losse armigeri: Johannes Losse, einst als Rudolfs agnatus propinquus dessen Vormund während seiner etas pupillaris habe sich nach Ablauf der Vormundschaft geweigert, über die Verwaltung von R.s Gütern diesem Rechnung zu legen und die Einnahmen auszuzahlen, worauf Konrad gemäss dem ihm auf R.s Betreiben urkundlich (Nr. 402) erteilten päpstlichen Auftrages gegen Johannes Losse (U. unbekannt) und dann gegen dessen Erben (Nr. 437) vorgegangen sei; R. aber habe, weil er seit der Erteilung dieser Urkunde die Diözese Mainz aus bestimmten Gründen nicht zu betreten wage und mit Jenen nicht ungefährdet susammenkommen könne, die urkund- liche Uebertragung (unbekannt) der Vollmacht Konrads auf den Kantor J. erlangt und dieser daraufhin namentlich gegen M. Schritte eingeleitet. Er bittet ihn nun, M. zu verurteilen, dass sie ihm Rechenschaft ablege, die Ein- nahmen erstatte und auch seine von ihm auf 40 Pfund gute und gesetzliche Heller geschätzten Schäden, Zinsverluste und Unkosten ersetze. Coram vobis — sufficere videbuntur; ohne Datum. — D 135 (Entwurf). — Für die Ein- reihung ist Ausgangspunkt Nr. 437. Die Bemerkung, dass Losse sich nicht in die Diözese Mainz wagen dürfe, führt auf die Zeit nach Baldewins Ver- zicht auf Mains; vgl. Nrr. 469, 478, 482, wo dasselbe Motiv wirksam ist. 494. [1336—13372 Formular für die Absolution von Anhängern Ludwigs des Bayern. K 1261). — Dies Formular ist besonders oft, in etwas abweichender Gestalt, in den Jahren nach dem Tode Ludwigs des Bayern gebraucht worden (vgl. die beiden für Baldewin von Trier bestimmten Exemplare bei Raynald z. J. 1348 § 15, 1349 § 15, auch Monumenta Boica XLI 309, Heinrich von Eichstädt bei Böhmer Fontes IV 531). Es soll unter Papst Johannes XXII. entstanden sein, ist aber bisher zuerst in einer Weingartener Urkunde von 1336 Juni 15 nachzuweisen gewesen (vgl. Müller II 96 N. I, 241 N. 2). Die zeitliche Einreihung unseres Stückes ergibt sich mit Wahrscheinlichkeit aus seiner Stellung in der Handschrift: die vorhergehenden, gleichzeitig von der gleichen Hand geschriebenen Urkunden derselben Lage (K 120—124) gehören ins Jahr 1336, ein undatiertes (K 125) ins Jahr 1337, die nächstfolgenden (K 127—140) bis zum August 1338. Vielleicht stammt das Stück von den in der Mainzer Sache abgeordneten Gesandten der Kurie (vgl. Nr. 431 ff.). Nos igitur attendentes, quod apostolice sedis clemencia non consuevit penitentibus misericordiam denegare, sed paterno affectu cupit constitutos in vicio ad cautelam reducere unitatis, auctori- tate domini pape, cuius penitentiarie curam gerimus, et de speciali mandato super hoc vive vocis oraculo nobis facto, postquam con- fessus fuisti publice coram nobis te tenuisse et tenere fidem catholicam et credere et tenere, quod credit, benet et docet sancta mater ecclesia credidisse et adhuc firmiter credere, quod non spectat ad imperatorem papam seu summum pontificem deponere et alium eligere vel creare, sed hoc tu ipse hereticum reputas et heresim dampnatam per ecclesiam prelibatam recepto consequenter a te ad sancta dei ewangelia iuramento, quod stabis et parebis mandatis ecclesie et domini nostri pape super illicitis, iniuriis, contumaciis, rebellionibus, fautoriis et aliis inplicite vel explicite per te confessatis et non confessatis ac ceteris penis et sententiis, quas incurristi ab homine vel a iure propter premissa et ea tangencia, et dicto domino pape et eius successoribus
Strana 316
316 Nr. 495—496 canonice intrantibus fidelis eris de cetero et eisdem debitam reverenciam et obedienciam exhibebis nec cum prefato Ludovico, quamdiu stabit in rebellione sancte matris ecclesie, seu aliis hereticis et scismaticis aut eorum sequacibus per dictam ecclesiam denotatis deinceps eris nec eis seu quibuscunque aliis dabis contra Romanam ecclesiam consilium, auxilium vel favorem directe vel indirecte, publice vel occulte quodque nulli imperatori seu ad- ministratori imperii obedies nec adherebis, nisi ille primitus fuerit per sanctam Romanam ecclesiam approbatus, nec eciam cum prefato Ludovico aut quocunque alio in rebellione prefate ecclesie existenti contra eam obligacionem conspiracionem facies sive te a dictis sententiis absolvimus in forma ecclesie. ligam, I) Ueberschr.: Forma iuramenti absolvendorum a sententiis contra Bavar(um). (vor 13382. 495. Der Offizial der Trierer Kurie beurkundet die Ernennung des Heinrich durch einen Stiftsherrn zum Prokurator an der Römischen Kurie. K 4451); zur Formel verkürzt (vgl. N. I) und von L. mit Ergänzungen verschen. Von derselben Hand wie K 446 (Nr. 465) eingetragen, vielleicht also annähernd gleichzeitig. Andererseits könnte aber der hier genannte Heinrich identisch sein mit einem zu 1325 erwähnten Henricus de sancto Maximino procurator in curia Romana (Sauerland I nr. 748). Nos .. officialis curie Trever(ensis) notum facimus omnibus, quorum interest vel interesse potest, quod coram nobis personaliter constitutus N. C. (T.2) canonicus ecclesie C. (T.?) Henr(icum) et cetera suum in curia Romana absentem tamquam presentem fecit et constituit procuratorem ad allegandum, proponendum et probandum omnes et singulas excepciones ei conpetentes et conpetituras qualitercunque et specialiter al(ias) maxime contra quascumque personas et quaslibet citaciones factas et faciendas contra ipsum N. vel ipsum procuratorem suum ipsius N. nomine et professus alios quoscumque necnon in causa seu causis dumtaxat de sui natura seu al(ias) de iuris necessitate in Romana curia tractandum et finiendum, in quibus eciam constet seu constabit eum legitime citatum vel procuratorem suum eius nomine ad ipsam curiam adeo, quod in eadem curia contra ipsum N. ab- sentem legitime procedi posset tamquam contra contumacem ad agendum, defendendum “libell(um) seu petic(ionem) offerendum et oblat(is) respondendum, litem et cetera reconveniendum?, iura- mentum de calumpnia et de veritate dicenda et quodlibet aliud sacramentum Qeciam in ipsius N. animam prestandum, crimina et defectus opponendum, beneficium restitucionis in integrum et absolucionis cuiuscumque beneficium impetrandum, petendum et optinendum et iuramentum deferendum, testes et instru- menta producendum et reprobandum? et ad omnia et alia et singula faciendum, que in premissis et circa premissa dum- taxat requiruntur et dictus N. facere posset in eisdem, si presens esset «et cetera), eciam? si mandatum exigant dans et concedens eidem procuratori suo liberam in speciale, premissis et circa ea liberam causarum amministracionem necnon potestatem alium seu alios loco sui substituendi et revo-
316 Nr. 495—496 canonice intrantibus fidelis eris de cetero et eisdem debitam reverenciam et obedienciam exhibebis nec cum prefato Ludovico, quamdiu stabit in rebellione sancte matris ecclesie, seu aliis hereticis et scismaticis aut eorum sequacibus per dictam ecclesiam denotatis deinceps eris nec eis seu quibuscunque aliis dabis contra Romanam ecclesiam consilium, auxilium vel favorem directe vel indirecte, publice vel occulte quodque nulli imperatori seu ad- ministratori imperii obedies nec adherebis, nisi ille primitus fuerit per sanctam Romanam ecclesiam approbatus, nec eciam cum prefato Ludovico aut quocunque alio in rebellione prefate ecclesie existenti contra eam obligacionem conspiracionem facies sive te a dictis sententiis absolvimus in forma ecclesie. ligam, I) Ueberschr.: Forma iuramenti absolvendorum a sententiis contra Bavar(um). (vor 13382. 495. Der Offizial der Trierer Kurie beurkundet die Ernennung des Heinrich durch einen Stiftsherrn zum Prokurator an der Römischen Kurie. K 4451); zur Formel verkürzt (vgl. N. I) und von L. mit Ergänzungen verschen. Von derselben Hand wie K 446 (Nr. 465) eingetragen, vielleicht also annähernd gleichzeitig. Andererseits könnte aber der hier genannte Heinrich identisch sein mit einem zu 1325 erwähnten Henricus de sancto Maximino procurator in curia Romana (Sauerland I nr. 748). Nos .. officialis curie Trever(ensis) notum facimus omnibus, quorum interest vel interesse potest, quod coram nobis personaliter constitutus N. C. (T.2) canonicus ecclesie C. (T.?) Henr(icum) et cetera suum in curia Romana absentem tamquam presentem fecit et constituit procuratorem ad allegandum, proponendum et probandum omnes et singulas excepciones ei conpetentes et conpetituras qualitercunque et specialiter al(ias) maxime contra quascumque personas et quaslibet citaciones factas et faciendas contra ipsum N. vel ipsum procuratorem suum ipsius N. nomine et professus alios quoscumque necnon in causa seu causis dumtaxat de sui natura seu al(ias) de iuris necessitate in Romana curia tractandum et finiendum, in quibus eciam constet seu constabit eum legitime citatum vel procuratorem suum eius nomine ad ipsam curiam adeo, quod in eadem curia contra ipsum N. ab- sentem legitime procedi posset tamquam contra contumacem ad agendum, defendendum “libell(um) seu petic(ionem) offerendum et oblat(is) respondendum, litem et cetera reconveniendum?, iura- mentum de calumpnia et de veritate dicenda et quodlibet aliud sacramentum Qeciam in ipsius N. animam prestandum, crimina et defectus opponendum, beneficium restitucionis in integrum et absolucionis cuiuscumque beneficium impetrandum, petendum et optinendum et iuramentum deferendum, testes et instru- menta producendum et reprobandum? et ad omnia et alia et singula faciendum, que in premissis et circa premissa dum- taxat requiruntur et dictus N. facere posset in eisdem, si presens esset «et cetera), eciam? si mandatum exigant dans et concedens eidem procuratori suo liberam in speciale, premissis et circa ea liberam causarum amministracionem necnon potestatem alium seu alios loco sui substituendi et revo-
Strana 317
vor 1338 ?—1338 Januar 4 317 candi ac reassumendi seu iterum substituendi, quociens sibi placuerit, ratum, gratum et firmum habiturus, quidquid dictus procurator aut substitutus vel substituendus ab eodem in premissis et ea contingentibus egerint, fecerint seu procuraverint promittens sub ypoteca suarum rerum, si necesse fuerit, iudicatum solvi pro omnibus suis clausulis. In cuius rei testimonium sigillum dicte curie ad preces et rogatum prefati N. presentibus duximus appo- nendum. Datum et cetera. I) Ueberschrift (von der Hand des Kopisten): Nota formam procura- torii, quod limitatum appellatur in curia. 496. Trier 1338 Januar 4. Rudolf Losse ernennt Johann von Ettenhausen zum öffentlichen Notar. K 214 (1)1) und K 263 (2)II); 2 ist hier zugrundegelegt. In nomine domini nostri lesu Christi amen. Rudolfusa) dictus Lusseb) canonicus ecclesie sancti Castoris in Cardono Trever(ensis) dyocesis discreto viro Iohanni dicto de Ettinhusenc) clerico Mogunt(ine) dyocesis salutem in domino sempiternam. I. Cum sit dignum illos, quos virtutum mater discrecio et sollicita in commissis diligencia recommendant, ad uberiores functiones extolli eosque specialibus favoribus et graciis preveniri, hinc considera- cionis mee oculos ad personam tuam pie convertens te, ut magis esse valeas fructuosus, duxi ea gratia persequendum, ex qua tibi 2. Sane cum fructus accrescere poterunt comodi et honoris. spectabilis dominus Franciscus de Allyated) de Mediolano comes palatinus per suas patentes litteras suo vero sigillo filis sericis appenso necnon signo et subscripcione discreti viri Gotscalcie dicti Rumstekel de Wesalia clerici Colonien(sis) dyocesis notarii publici conmunitas 1) omni suspicione carentes, quarum tenor in- ferius continetur, eligendi quatuor personas ad tabellionatus officium, quas ad illud post diligentem examinacionem reperirem ydoneas, prius ab eis iuxta formam in suis pretactis litteris super hoc michi directis annotatam iuramento recepto dictasque quatuor personas et earum quamlibet vice et auctoritate dicti .. comitis investiendi de officio ego antedicto plenam et liberam michi tribuerit facultatem, probitatis tue merita consideranter attendens te, qui post diligentem examinacionem ad dictum officium exercendum per me sufficiens et ydoneus es repertus, recepto quoque a te corporaliter iuramento secundum formam pretactis litteris insertam in pretacto numero primum conputare volens auctoritate pretacta michi in hac parte commissa ad pretactum tabellionatus officium eligo in hiis scriptis tibi dictum officium libere concedendo investiens te nichilominus auctoritate predicta de ipso tabellionatus officio per pennam, cala- marium atque cartam, ut illud deinceps ubilibet, cum necesse et oportunum fuerit, libere, prudenter et fideliter valeas exercere et ad te veluti ad notarium publicum et personam autenticam in hiis, que ad dictum pertinent officium, cum fiducia recurratur. 3. Tenor vero pretactarum litterarum talis est: Venerabili et discreto viro magistro Rudolfo“) dicto Lusse“) canonico ecclesie Cardonen(sis) Trever(ensis)
vor 1338 ?—1338 Januar 4 317 candi ac reassumendi seu iterum substituendi, quociens sibi placuerit, ratum, gratum et firmum habiturus, quidquid dictus procurator aut substitutus vel substituendus ab eodem in premissis et ea contingentibus egerint, fecerint seu procuraverint promittens sub ypoteca suarum rerum, si necesse fuerit, iudicatum solvi pro omnibus suis clausulis. In cuius rei testimonium sigillum dicte curie ad preces et rogatum prefati N. presentibus duximus appo- nendum. Datum et cetera. I) Ueberschrift (von der Hand des Kopisten): Nota formam procura- torii, quod limitatum appellatur in curia. 496. Trier 1338 Januar 4. Rudolf Losse ernennt Johann von Ettenhausen zum öffentlichen Notar. K 214 (1)1) und K 263 (2)II); 2 ist hier zugrundegelegt. In nomine domini nostri lesu Christi amen. Rudolfusa) dictus Lusseb) canonicus ecclesie sancti Castoris in Cardono Trever(ensis) dyocesis discreto viro Iohanni dicto de Ettinhusenc) clerico Mogunt(ine) dyocesis salutem in domino sempiternam. I. Cum sit dignum illos, quos virtutum mater discrecio et sollicita in commissis diligencia recommendant, ad uberiores functiones extolli eosque specialibus favoribus et graciis preveniri, hinc considera- cionis mee oculos ad personam tuam pie convertens te, ut magis esse valeas fructuosus, duxi ea gratia persequendum, ex qua tibi 2. Sane cum fructus accrescere poterunt comodi et honoris. spectabilis dominus Franciscus de Allyated) de Mediolano comes palatinus per suas patentes litteras suo vero sigillo filis sericis appenso necnon signo et subscripcione discreti viri Gotscalcie dicti Rumstekel de Wesalia clerici Colonien(sis) dyocesis notarii publici conmunitas 1) omni suspicione carentes, quarum tenor in- ferius continetur, eligendi quatuor personas ad tabellionatus officium, quas ad illud post diligentem examinacionem reperirem ydoneas, prius ab eis iuxta formam in suis pretactis litteris super hoc michi directis annotatam iuramento recepto dictasque quatuor personas et earum quamlibet vice et auctoritate dicti .. comitis investiendi de officio ego antedicto plenam et liberam michi tribuerit facultatem, probitatis tue merita consideranter attendens te, qui post diligentem examinacionem ad dictum officium exercendum per me sufficiens et ydoneus es repertus, recepto quoque a te corporaliter iuramento secundum formam pretactis litteris insertam in pretacto numero primum conputare volens auctoritate pretacta michi in hac parte commissa ad pretactum tabellionatus officium eligo in hiis scriptis tibi dictum officium libere concedendo investiens te nichilominus auctoritate predicta de ipso tabellionatus officio per pennam, cala- marium atque cartam, ut illud deinceps ubilibet, cum necesse et oportunum fuerit, libere, prudenter et fideliter valeas exercere et ad te veluti ad notarium publicum et personam autenticam in hiis, que ad dictum pertinent officium, cum fiducia recurratur. 3. Tenor vero pretactarum litterarum talis est: Venerabili et discreto viro magistro Rudolfo“) dicto Lusse“) canonico ecclesie Cardonen(sis) Trever(ensis)
Strana 318
318 Nr. 497—498 dyocesis Franciscus de Allyate de Mediolano dei gratia comes palatinus pacem1), gaudium et salutem' et cetera. Predicta8) omnia de mandato supradicti domini comitis propria manu scripsi * meoque consueto signo sig- 4. Inh) quorum omnium navi rogatus in testimonium premissorum'. evidenciam et certitudinem ampliorem presentes litteras in forma publici instrumenti conscribi et publicari mandavi per Conradum de Augusta notarium publicum infrascriptum easque nichilominus sigilli mei, quo utor pro hac vice, appensione munivi. Datum et actum Treveris in hospicio habitacionis mee anno domini M'CCCXXXVII° secundum stilum Treveren(sem), in- dictione sexta et pontificatus predicto, die quarta mensis ianuarii presentibus discretis viris Nycolaoi) de Indagine, Ludewico de Confluen(tia), Petro de Epternaco, Iohanne de Deinslakenk), Hennekino nato Henrici centurionis clericis Vratislavien(si), Trever(ensis), Colonien(sis) et Magunt(ine) dyocesis ad premissa vocatis pro testibus specialiter et rogatis. Et ego Conradus Bertholdi1) de Augusta clericus publicus imperiali auctoritate notarius, qui premissis omnibus, dum agerentur, presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum exinde confectum manu propria scripsi et in hanc publicam formam redegi meoque signo consueto signavi rogatus et requisitus. I) Ueberschr. in 1: Instrumentum creacionis (danach Ioh. getilgt) in publicum. + II) in 2 am Rande: Creacio Iohannis in tabell(ionem) per me facta; bis feci eam grossari. + a) Rudolph. 1. + b) Losse 1. + c) aus Eckinhusen? korr. 2. † d) Alliate I. + e) Gotschalci 1. + f) st. pacem — premissorum I: et c. † g) dariber in 2 L.s Glosse: Sequitur circa finem. + h) in 2 (über In quorum L.s Glosse: Hic loquor. + i) Nycola 2. + k) Dinslaken I. + 1) Bertoldi 1. 1) Nr. 483, als Vorlage benutzt. 497. Löwen [1338) Februar 8. Graf Rainald von Geldern bittet Erzbischof Baldewin, bei König Philipp VI. von Frankreich für ihn einzutreten, und berichtet ihm über die Verhandlungen mit den englischen Bevollmächtigten. K 1471). Vgl. Nr. 498, deren Tagesangabe zu N. 2 das Jahr ergibt. I. Sciat Pater et domine reverende domine Treveren(sis)! paternitas vestra, quod consagwineia) nostri carissimi .. dux Bra- b(antie), .. comes Haynn(onie) ceterique, quorum nomina in cedula, quam vobis mittimus 1), videbitis contineri, per unam plaltentemb) litteram ipsorum sigillis sigillatam 1) super infamia, quam miles noster hiis diebus vobis exposuit, apud regem Francie consangui- naliter ac concorditer nos excusant. Mittimus igitur reverencie vestre iuxta formam dicte patentis littere cedulam istam 2), exclusis tamen quibusdam articulis, quos prelatos ecclesiasticos scribere non decet, seriosissime requirentes, quatenus, prout in vos confi- dimus et vobis utique faceremus, iuxta tenorem dicte cedule patentem litteram vestro sigillo signatam regi Francie cum predicta littera .. consagwineoruma) nostrorum destinandam, sicut eciam dominus Colonien(sis) nobis faciet 1), remittere dignemini per latorem et nobis per eundem rescribere certitudinem status vestri. 2. Preterea hoc presenti die de Lavania, ubi octo diebus continuis
318 Nr. 497—498 dyocesis Franciscus de Allyate de Mediolano dei gratia comes palatinus pacem1), gaudium et salutem' et cetera. Predicta8) omnia de mandato supradicti domini comitis propria manu scripsi * meoque consueto signo sig- 4. Inh) quorum omnium navi rogatus in testimonium premissorum'. evidenciam et certitudinem ampliorem presentes litteras in forma publici instrumenti conscribi et publicari mandavi per Conradum de Augusta notarium publicum infrascriptum easque nichilominus sigilli mei, quo utor pro hac vice, appensione munivi. Datum et actum Treveris in hospicio habitacionis mee anno domini M'CCCXXXVII° secundum stilum Treveren(sem), in- dictione sexta et pontificatus predicto, die quarta mensis ianuarii presentibus discretis viris Nycolaoi) de Indagine, Ludewico de Confluen(tia), Petro de Epternaco, Iohanne de Deinslakenk), Hennekino nato Henrici centurionis clericis Vratislavien(si), Trever(ensis), Colonien(sis) et Magunt(ine) dyocesis ad premissa vocatis pro testibus specialiter et rogatis. Et ego Conradus Bertholdi1) de Augusta clericus publicus imperiali auctoritate notarius, qui premissis omnibus, dum agerentur, presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum exinde confectum manu propria scripsi et in hanc publicam formam redegi meoque signo consueto signavi rogatus et requisitus. I) Ueberschr. in 1: Instrumentum creacionis (danach Ioh. getilgt) in publicum. + II) in 2 am Rande: Creacio Iohannis in tabell(ionem) per me facta; bis feci eam grossari. + a) Rudolph. 1. + b) Losse 1. + c) aus Eckinhusen? korr. 2. † d) Alliate I. + e) Gotschalci 1. + f) st. pacem — premissorum I: et c. † g) dariber in 2 L.s Glosse: Sequitur circa finem. + h) in 2 (über In quorum L.s Glosse: Hic loquor. + i) Nycola 2. + k) Dinslaken I. + 1) Bertoldi 1. 1) Nr. 483, als Vorlage benutzt. 497. Löwen [1338) Februar 8. Graf Rainald von Geldern bittet Erzbischof Baldewin, bei König Philipp VI. von Frankreich für ihn einzutreten, und berichtet ihm über die Verhandlungen mit den englischen Bevollmächtigten. K 1471). Vgl. Nr. 498, deren Tagesangabe zu N. 2 das Jahr ergibt. I. Sciat Pater et domine reverende domine Treveren(sis)! paternitas vestra, quod consagwineia) nostri carissimi .. dux Bra- b(antie), .. comes Haynn(onie) ceterique, quorum nomina in cedula, quam vobis mittimus 1), videbitis contineri, per unam plaltentemb) litteram ipsorum sigillis sigillatam 1) super infamia, quam miles noster hiis diebus vobis exposuit, apud regem Francie consangui- naliter ac concorditer nos excusant. Mittimus igitur reverencie vestre iuxta formam dicte patentis littere cedulam istam 2), exclusis tamen quibusdam articulis, quos prelatos ecclesiasticos scribere non decet, seriosissime requirentes, quatenus, prout in vos confi- dimus et vobis utique faceremus, iuxta tenorem dicte cedule patentem litteram vestro sigillo signatam regi Francie cum predicta littera .. consagwineoruma) nostrorum destinandam, sicut eciam dominus Colonien(sis) nobis faciet 1), remittere dignemini per latorem et nobis per eundem rescribere certitudinem status vestri. 2. Preterea hoc presenti die de Lavania, ubi octo diebus continuis
Strana 319
1338 Februar 8 319 stetimus et Brabantinos et opidanos Gandanen(ses) ex toto cum Anglicis concordavimus, ad partes nostras retrocedimus festinanter cum Anglicis tractaturi finaliter de negocio vos tangente3), de quibus dilectioni vestre significare curabimus, quam primum poterimus, certum finem, quia libenter non vellemus sub dubio vos tenere. Unde petimus, ut aliunde non conveniatis super aliquo, nisi prius habitis nostro nuncio et responso, si ita forte contingeret, quod non possemus, prout tamen facere intendimus, si possumus, personaliter vobis loqui. Dominus vos conservet. Datum Lovan(ie) dominica post purificacionem. Vesterc) cons(agwineus) et fautor sincerus comes Gel(rie) et Zuytph(anie). I) Ohne Ueberschr.; im Register fol. 124b: Missilis Gelr(ensis) ad Trever- (ensem). † a) K. + b) pot. + c) die Unterschrift von L. nachgetr. 1) unbekannt. 0o 2) Nr. 498. co 3) vgl. Nr. 491. [1338 bald nach Februar 83. 498. Erzbischof Baldewin verteidigt bei Philipp VI. von Frank- reich den Grafen von Geldern gegen die Beschuldigung eines Mordanschlages gegen den König und dessen Hof (Entwurf). K I31. — Vgl. Nr. 497. 1. a)Carissimus noster consanguineus ..comes Gelr(ensis) spectabilis ex relatu percepit nobilium et proborum, qualiter alias quidam crucesignatus, qui vestri ex parte captivus tenetur, contra suum honorem et statum sine suis culpis seu demeritis enorme pertulerit scandalum atque nephas, videlicet de intoxicacione venenosa, quam dictus noster consanguineus mediante prefato cruci- fero in vestram, .. domine regine, .. ducis Normandie, ..comitis Alench(onii) germani vestri ac .. consulum vestrorum personas ex preconcepta fraude debuerit concepisse. De cuius turpitudinis inposi- cione idem noster consanguineus tamquam verus innocens nimirum existit et dudum extitit corde turbatus nec inmerito et commotus. 2. Super quo diem manifestam videlicet super dominicam, que fuit vigilia purificationis gloriose virginis Marie 1), Lovanieb) indixit cum multis suis atque nostris consanguineis et amicis, quam eciam, nisi legitima inpedimenta nos detinuissent, custodissemus utique propria in persona. Quod quia facere non potuimus, ibidem nostros misimus nuncios speciales. Ipso quidem die dicte purifi- cacionis 2) antedictus consanguineus noster, quamquam talis male- ficii inculpabilis ac innocens apud nos ac universos mundi terminos nosceretur, volens tamen in confusionem suorum emulorum mentes omnium in sui honoris augmentum ab hoc vili dubio preservare, astantibus et audientibus in publico consanguineis nostris dilectis- simis .. duce Brab(antie), Hannon(ie), .. de Monte, domino Iohanne de Hayn(o)n(ia) .., Cleven(si), ..Namurcen(si) et Lossen(si) comiti- bus, de Valkenborg, .. de Kuc et de Hoerne dominis, amicis quo- que et nunciis nostris ac omnibus et singulis hoc videre volentibus vel audire ad sancta dei iuravit ewangelia pro se primo et conse- quenter marchione Iul(iacensi) consanguineo nostro dilectissimo et pro omnibus et singulis consanguinei nostri Gelren(sis) servitoribus, in quantum antedictus captivus de predictis marchione et servitori- bus fecerat mencionem, decenter et sollempniter excusando se,
1338 Februar 8 319 stetimus et Brabantinos et opidanos Gandanen(ses) ex toto cum Anglicis concordavimus, ad partes nostras retrocedimus festinanter cum Anglicis tractaturi finaliter de negocio vos tangente3), de quibus dilectioni vestre significare curabimus, quam primum poterimus, certum finem, quia libenter non vellemus sub dubio vos tenere. Unde petimus, ut aliunde non conveniatis super aliquo, nisi prius habitis nostro nuncio et responso, si ita forte contingeret, quod non possemus, prout tamen facere intendimus, si possumus, personaliter vobis loqui. Dominus vos conservet. Datum Lovan(ie) dominica post purificacionem. Vesterc) cons(agwineus) et fautor sincerus comes Gel(rie) et Zuytph(anie). I) Ohne Ueberschr.; im Register fol. 124b: Missilis Gelr(ensis) ad Trever- (ensem). † a) K. + b) pot. + c) die Unterschrift von L. nachgetr. 1) unbekannt. 0o 2) Nr. 498. co 3) vgl. Nr. 491. [1338 bald nach Februar 83. 498. Erzbischof Baldewin verteidigt bei Philipp VI. von Frank- reich den Grafen von Geldern gegen die Beschuldigung eines Mordanschlages gegen den König und dessen Hof (Entwurf). K I31. — Vgl. Nr. 497. 1. a)Carissimus noster consanguineus ..comes Gelr(ensis) spectabilis ex relatu percepit nobilium et proborum, qualiter alias quidam crucesignatus, qui vestri ex parte captivus tenetur, contra suum honorem et statum sine suis culpis seu demeritis enorme pertulerit scandalum atque nephas, videlicet de intoxicacione venenosa, quam dictus noster consanguineus mediante prefato cruci- fero in vestram, .. domine regine, .. ducis Normandie, ..comitis Alench(onii) germani vestri ac .. consulum vestrorum personas ex preconcepta fraude debuerit concepisse. De cuius turpitudinis inposi- cione idem noster consanguineus tamquam verus innocens nimirum existit et dudum extitit corde turbatus nec inmerito et commotus. 2. Super quo diem manifestam videlicet super dominicam, que fuit vigilia purificationis gloriose virginis Marie 1), Lovanieb) indixit cum multis suis atque nostris consanguineis et amicis, quam eciam, nisi legitima inpedimenta nos detinuissent, custodissemus utique propria in persona. Quod quia facere non potuimus, ibidem nostros misimus nuncios speciales. Ipso quidem die dicte purifi- cacionis 2) antedictus consanguineus noster, quamquam talis male- ficii inculpabilis ac innocens apud nos ac universos mundi terminos nosceretur, volens tamen in confusionem suorum emulorum mentes omnium in sui honoris augmentum ab hoc vili dubio preservare, astantibus et audientibus in publico consanguineis nostris dilectis- simis .. duce Brab(antie), Hannon(ie), .. de Monte, domino Iohanne de Hayn(o)n(ia) .., Cleven(si), ..Namurcen(si) et Lossen(si) comiti- bus, de Valkenborg, .. de Kuc et de Hoerne dominis, amicis quo- que et nunciis nostris ac omnibus et singulis hoc videre volentibus vel audire ad sancta dei iuravit ewangelia pro se primo et conse- quenter marchione Iul(iacensi) consanguineo nostro dilectissimo et pro omnibus et singulis consanguinei nostri Gelren(sis) servitoribus, in quantum antedictus captivus de predictis marchione et servitori- bus fecerat mencionem, decenter et sollempniter excusando se,
Strana 320
320 Nr. 499—500 marchionem et alios antedictos, quod de huiusmodi maleficio scitus, cogitatus, propositum, verbum, conceptus seu quitquam ad tantam spectans insaniam numquam ullo tempore suum cor subintraverit sive mentem. 3. Testamur ergo .. comitem et ..marchionem predictos ab universis prefati cruciferi sinistris inposicionibus penitus inno- centes tamquam qui de creacione sanguinis non existunt, qui talibus decepcionibus se vellent sive scirent quomodolibet inmisceri ali- cuius timore, odio vel favore. Ob quam rem vestram magni- ficenciam attente requirimus et rogamus, quatenus ad premissa tanquam amator iusticie facere dignemini, quod secundum deum et iusticiam ex racione et de iure fuerit faciendum. Nam si essent aliqui relacionibus sive verbis prefati cruciferi super dicto maleficio contra predictos .. comitem et marchionem et servitores ipsos culpando inherere volentes, horum nomina per vos petimus nobis scribi. Quibus scitis hec ad predictorum .. comitis et marchionis noticiam perducemus et omni amoto dubio iidem de suorum consilio consanguineorum et amicorum in tantum opera- buntur et procedent debite, honorifice et publice se exonerando et a dicto maleficio emendando, quod ipsorum honoribus et statibus custoditis et expurgatis hiis, qui malignanter in premissis egerunt, copiose cedet dedecus deservitum. I) Ueberschr.: [Llittera secundum quam scripsit dominus Trever- (ensis) pro Gelr(ensi). + a) Vorhergeht, unterstrichen, die aus dem Originalentwurf übernommene Anweisung: Ad regem Francie, + b) aus ponatur salutacio, sicut placet, et sit narracio talis. Lovan. korr. 1) 1338 Februar 2. c0 2) Februar 3. )* 499* Avignon 1338 Februar 20. Papst Benedikt XII. Bulle Cum ex iniuncto. K 507; aus vatikan. Register: Sauerland II nr. 2317. 500. Avignon Pfalz 1338 Februar 20. Derselbe ladet den exkommunizierten Erzbischof Heinrich von Mainz vor den päpstlichen Stuhl. K 5021). Bisher nur bekannt aus dem Auszug in der zweiten Ladung Heinrichs durch Papst Klemens VI. (vgl. Sauerland III nr. 1117) und aus der kurzen Erwähnung in der Denkschrift K 166 (II c. 9). Benedictus episcopus servus servorum dei ad certitudinem I. Digne in illos debite presencium et memoriam futurorum. ulcionis iusticia exercetur, qui a devocione matris ecclesie, a qua grandia beneficia receperunt, per ingratitudinis vicium recedentes 2. Sane in ruine casum et reatus abissum temere prolabuntur. ingratitudinis vicium et reprehensibilis pusillanimitatis vel verius precipitacionis excessum, que nuper fide digna tam dilectorum filiorum Guigonis de sancto Germano Anicien(sis) et Nycolai Capocie dé urbe sancti Audomari de sancto Audemaro Morinen(sis) dyocesis ecclesiarum prepositorum, capellanorum et nunciorum nostrorum de partibus Alamannie, ad quas miseramus eosdem, ad Romanam curiam noviter redeuncium tam nonnullorum prelatorum et aliorum proborum quam plurium illarum parcium infausta relacio de Henrico archiepiscopo Magunt(ino) ad apostolatus nostri deduxit auditum, tanto amplius cum maiori cordis amaritacione referimus,
320 Nr. 499—500 marchionem et alios antedictos, quod de huiusmodi maleficio scitus, cogitatus, propositum, verbum, conceptus seu quitquam ad tantam spectans insaniam numquam ullo tempore suum cor subintraverit sive mentem. 3. Testamur ergo .. comitem et ..marchionem predictos ab universis prefati cruciferi sinistris inposicionibus penitus inno- centes tamquam qui de creacione sanguinis non existunt, qui talibus decepcionibus se vellent sive scirent quomodolibet inmisceri ali- cuius timore, odio vel favore. Ob quam rem vestram magni- ficenciam attente requirimus et rogamus, quatenus ad premissa tanquam amator iusticie facere dignemini, quod secundum deum et iusticiam ex racione et de iure fuerit faciendum. Nam si essent aliqui relacionibus sive verbis prefati cruciferi super dicto maleficio contra predictos .. comitem et marchionem et servitores ipsos culpando inherere volentes, horum nomina per vos petimus nobis scribi. Quibus scitis hec ad predictorum .. comitis et marchionis noticiam perducemus et omni amoto dubio iidem de suorum consilio consanguineorum et amicorum in tantum opera- buntur et procedent debite, honorifice et publice se exonerando et a dicto maleficio emendando, quod ipsorum honoribus et statibus custoditis et expurgatis hiis, qui malignanter in premissis egerunt, copiose cedet dedecus deservitum. I) Ueberschr.: [Llittera secundum quam scripsit dominus Trever- (ensis) pro Gelr(ensi). + a) Vorhergeht, unterstrichen, die aus dem Originalentwurf übernommene Anweisung: Ad regem Francie, + b) aus ponatur salutacio, sicut placet, et sit narracio talis. Lovan. korr. 1) 1338 Februar 2. c0 2) Februar 3. )* 499* Avignon 1338 Februar 20. Papst Benedikt XII. Bulle Cum ex iniuncto. K 507; aus vatikan. Register: Sauerland II nr. 2317. 500. Avignon Pfalz 1338 Februar 20. Derselbe ladet den exkommunizierten Erzbischof Heinrich von Mainz vor den päpstlichen Stuhl. K 5021). Bisher nur bekannt aus dem Auszug in der zweiten Ladung Heinrichs durch Papst Klemens VI. (vgl. Sauerland III nr. 1117) und aus der kurzen Erwähnung in der Denkschrift K 166 (II c. 9). Benedictus episcopus servus servorum dei ad certitudinem I. Digne in illos debite presencium et memoriam futurorum. ulcionis iusticia exercetur, qui a devocione matris ecclesie, a qua grandia beneficia receperunt, per ingratitudinis vicium recedentes 2. Sane in ruine casum et reatus abissum temere prolabuntur. ingratitudinis vicium et reprehensibilis pusillanimitatis vel verius precipitacionis excessum, que nuper fide digna tam dilectorum filiorum Guigonis de sancto Germano Anicien(sis) et Nycolai Capocie dé urbe sancti Audomari de sancto Audemaro Morinen(sis) dyocesis ecclesiarum prepositorum, capellanorum et nunciorum nostrorum de partibus Alamannie, ad quas miseramus eosdem, ad Romanam curiam noviter redeuncium tam nonnullorum prelatorum et aliorum proborum quam plurium illarum parcium infausta relacio de Henrico archiepiscopo Magunt(ino) ad apostolatus nostri deduxit auditum, tanto amplius cum maiori cordis amaritacione referimus,
Strana 321
1338 Februar 20 321 quanto gravius pungunt iniurie et offense, que nobis et sedi apostolice a precipuis membris eiusdem ecclesie referuntur, cuius ingratitudo seu culparum excessus eo reprehensibiliores et ultione digni evidencius ostendentur, si multiplices gratie, quas in eundem Henricum eiusdem sedis effudit benignitas, in confusionem ipsius 3. Olim siquidem felicis recordationis primitus referantur. Iohannes papa XXII. predecessor noster eundem Henricum a Roman(a) curia tunc absentem sperans eum, sicut ex testimonio plurimorum acceperat, futurum constantem et intrepidum catholice fidei et eiusdem Roman(e) ecclesie pugilem et athletam nullius precipitis varietate inconstancie quidquam sinistrum vel devium contra dictam ecclesiam commissurum tam honorabili tamque in- signi metropoli Maguntine videlicet ecclesie tunc vacanti prefecit in archiepiscopum et pastorem eique postmodum in illis partibus munus consecracionis fecit inpendi ac deinde pallium plenitudinis officii pontificalis insigne de corpore beati Petri sumptum sibi transmisit et fecit in dictis partibus absque labore sui personalis 4. Ac sub- itineris veniendi ad Roman(am) curiam assignari. sequenter ad eiusdem predecessoris deducto noticiam, quod decanus et capitulum eiusdem ecclesie Magunt(ine) et nonnulli alii potentes et nobiles illarum parcium se dicto archiepiscopo per violenciam et resistenciam opponebant, quominus administracionem bonorum eiusdem ecclesie posset pacificam adipisci, idem predecessor eidem archiepiscopo ope, consilio et exquisitis studiis et favoribus astitit oportunos faciendo processus 1) adversus inobedientes seu resistentes eosdem. 5. Dictoque predecessore sublato de medio nos divina fa[vlentea) clemencia ad apicem summi apostolatus assumpti pre- dictos processus ceptos per predecessorem eundem, qui nondum plenam execucionem habuerant, resumentes per litteras nostras2) requisiciones, hortaciones, preces, monita et precepta ac eciam penas et sententias continentes detentores castrorum et bonorum eiusdem ecclesie Magunt(ine) ad dimittendum illa et restituendum prefato archiepiscopo induci mandavimus et conpelli ac nichilominus eosdem prepositos, capellanos et nuncios nostros non sine magnis personarum suarum periculis in auxilium et favorem dicti archi- episcopi ad partes illas specialiter, ut premittitur, duximus desti- nandos, qui solitudinem, diligenciam multosque labores prudenter et laudabiliter inpendere studuerunt, ut possessio et administracio eiusdem ecclesie Magunt(ine) necnon castrorum et bonorum predictorum de manibus dictorum detentorum erepta plena et libera traderetur et assignaretur archiepiscopo memorato. 6. Ve- rum idem archiepiscopus, sicut in partibus illis, prout ex predicta relacione percepimus, facti evidencia notum reddit, predictorum beneficiorum ab eadem Roman(a) ecclesia receptorum obliviosus et ingratus acceptor placare tyrannicam ac offendere et provocare divinam in anime statusque sui perniciem eligens potestatem pro- eisdem beneficiis nobis et eidem Roman(e) ecclesie non retribuit gratias sed iniurias pariter et offensas offendens deum dictamque Magunt(inam) ecclesiam eius commissam regimini seque pariter miserabili subiciens servituti plus innitens brachio arundineo favoris 21 Nova Alamanniae
1338 Februar 20 321 quanto gravius pungunt iniurie et offense, que nobis et sedi apostolice a precipuis membris eiusdem ecclesie referuntur, cuius ingratitudo seu culparum excessus eo reprehensibiliores et ultione digni evidencius ostendentur, si multiplices gratie, quas in eundem Henricum eiusdem sedis effudit benignitas, in confusionem ipsius 3. Olim siquidem felicis recordationis primitus referantur. Iohannes papa XXII. predecessor noster eundem Henricum a Roman(a) curia tunc absentem sperans eum, sicut ex testimonio plurimorum acceperat, futurum constantem et intrepidum catholice fidei et eiusdem Roman(e) ecclesie pugilem et athletam nullius precipitis varietate inconstancie quidquam sinistrum vel devium contra dictam ecclesiam commissurum tam honorabili tamque in- signi metropoli Maguntine videlicet ecclesie tunc vacanti prefecit in archiepiscopum et pastorem eique postmodum in illis partibus munus consecracionis fecit inpendi ac deinde pallium plenitudinis officii pontificalis insigne de corpore beati Petri sumptum sibi transmisit et fecit in dictis partibus absque labore sui personalis 4. Ac sub- itineris veniendi ad Roman(am) curiam assignari. sequenter ad eiusdem predecessoris deducto noticiam, quod decanus et capitulum eiusdem ecclesie Magunt(ine) et nonnulli alii potentes et nobiles illarum parcium se dicto archiepiscopo per violenciam et resistenciam opponebant, quominus administracionem bonorum eiusdem ecclesie posset pacificam adipisci, idem predecessor eidem archiepiscopo ope, consilio et exquisitis studiis et favoribus astitit oportunos faciendo processus 1) adversus inobedientes seu resistentes eosdem. 5. Dictoque predecessore sublato de medio nos divina fa[vlentea) clemencia ad apicem summi apostolatus assumpti pre- dictos processus ceptos per predecessorem eundem, qui nondum plenam execucionem habuerant, resumentes per litteras nostras2) requisiciones, hortaciones, preces, monita et precepta ac eciam penas et sententias continentes detentores castrorum et bonorum eiusdem ecclesie Magunt(ine) ad dimittendum illa et restituendum prefato archiepiscopo induci mandavimus et conpelli ac nichilominus eosdem prepositos, capellanos et nuncios nostros non sine magnis personarum suarum periculis in auxilium et favorem dicti archi- episcopi ad partes illas specialiter, ut premittitur, duximus desti- nandos, qui solitudinem, diligenciam multosque labores prudenter et laudabiliter inpendere studuerunt, ut possessio et administracio eiusdem ecclesie Magunt(ine) necnon castrorum et bonorum predictorum de manibus dictorum detentorum erepta plena et libera traderetur et assignaretur archiepiscopo memorato. 6. Ve- rum idem archiepiscopus, sicut in partibus illis, prout ex predicta relacione percepimus, facti evidencia notum reddit, predictorum beneficiorum ab eadem Roman(a) ecclesia receptorum obliviosus et ingratus acceptor placare tyrannicam ac offendere et provocare divinam in anime statusque sui perniciem eligens potestatem pro- eisdem beneficiis nobis et eidem Roman(e) ecclesie non retribuit gratias sed iniurias pariter et offensas offendens deum dictamque Magunt(inam) ecclesiam eius commissam regimini seque pariter miserabili subiciens servituti plus innitens brachio arundineo favoris 21 Nova Alamanniae
Strana 322
322 Nr. 500 transitorii et caduci quam spei divini auxilii et Roman(e) ecclesie 7. Quamvis enim sibi reddi non possent incogniti memorate. processus dudum habiti per predecessorem eundem contra Lodo- vicum de Bawaria olim in regem Romanorum in discordia, ut dicebatur, electum 3), per quos exigentibus multis excessibus, contumaciis, inobedienciis et aliis culpis eius omni iure, si quod sibi ex dicta electione in regno vel imperio Romanorum esset quomodolibet acquisitum, privatus fuit ac subsequenter eodem prolabente in detestabiles et diversos errores de heresi et scismate extitit condempnatus necnon contra universos et singulos prelatos et personas ecclesiasticas seculares et regulares cuiuscunque preeminencie, dignitatis, ordinis, status vel condicionis existerent, eciam si patriarchali, pontificali aut maiori seu inferiori dignitate fulgerent, qui prefato Lodevico aut conplicibus, fautoribus, ministris vel officialibus suis, quocunque nomine censerentur, parerent in aliquo vel intenderent vel eos vel aliquem ipsorum reciperent vel admitterent aut de iuribus aut proventibus quibuscunque ad regnum Romanorum vel imperium spectantibus responderent et alias eis inpenderent super hiis consilium, auxilium vel favorem directe vel indirecte, publice vel occulte in singulares personas ipsas, cuius- cunque forent preeminencie, condicionis et status ecclesiastici vel mundani, excommunicationis per eosdem processus sententia pro- mulgata, quamvis eciam, sicut accepimus, eidem archiepiscopo notum esset, utpote qui predictos processus, ut fertur, frequenter viderat et audiverat in illis partibus publicari, quod idem prede- cessor in eisdem processibus apercius predicebatb) se contra patri- archas, archiepiscopos et episcopos secus facere presumentes ad privacionem dignitatum et prelaturarum ipsorum et alias spirituales et temporales penas et sententias infligendas eisdem, de quibus sibi videretur iuxta debitum, contumaciam et excessum cuiuslibet absque monicione et citacione alia processurum, si, quando et quociens cognosceret oportunum, prout in dictis processibus plenius tamen idem Henr(icus) archiepiscopus et seriosius continetur, dictos processus velut fame sue prodigus et salutem temere parvi- pendens contra fidelitatis debitum et iuramentum per eum dicto predecessori eiusque successoribus et eidem Romane ecclesie prestitum eidem Ludovico participare et ab eo tamquam ab imperatore temporalia eiusdem ecclesie Magunt(ine) recipere et recognoscere, sicut in partibus illis fertur esse notorium, dampna- bili temeritate presumpsit faciendo sibi homagium ac eidem prestando fidelitatis eciam iuramentum ex hiis reatum periurii et excommunicacionis sententiam et penas alias tam in dictis pro- cessibus contentas quam a sacris canonibus promulgatas dampna- 8. Idem quoque archiepiscopus nonnullas biliter incurrendo. alienaciones bonorum eiusdem ecclesie Magunt(ine) contra iura- mentum per eum super hoc prestitum fecisse dicitur in enormem eiusdem ecclesie lesionem 4) nec hiis contentus, sicut accepimus, cum Iohanne .. decano, capitulo et canonicis prelibatis, qui propter inobedientiam et contumaciam et cumulatos excessus et culpas eorum per processus predecessoris eiusdem erant excommuni-
322 Nr. 500 transitorii et caduci quam spei divini auxilii et Roman(e) ecclesie 7. Quamvis enim sibi reddi non possent incogniti memorate. processus dudum habiti per predecessorem eundem contra Lodo- vicum de Bawaria olim in regem Romanorum in discordia, ut dicebatur, electum 3), per quos exigentibus multis excessibus, contumaciis, inobedienciis et aliis culpis eius omni iure, si quod sibi ex dicta electione in regno vel imperio Romanorum esset quomodolibet acquisitum, privatus fuit ac subsequenter eodem prolabente in detestabiles et diversos errores de heresi et scismate extitit condempnatus necnon contra universos et singulos prelatos et personas ecclesiasticas seculares et regulares cuiuscunque preeminencie, dignitatis, ordinis, status vel condicionis existerent, eciam si patriarchali, pontificali aut maiori seu inferiori dignitate fulgerent, qui prefato Lodevico aut conplicibus, fautoribus, ministris vel officialibus suis, quocunque nomine censerentur, parerent in aliquo vel intenderent vel eos vel aliquem ipsorum reciperent vel admitterent aut de iuribus aut proventibus quibuscunque ad regnum Romanorum vel imperium spectantibus responderent et alias eis inpenderent super hiis consilium, auxilium vel favorem directe vel indirecte, publice vel occulte in singulares personas ipsas, cuius- cunque forent preeminencie, condicionis et status ecclesiastici vel mundani, excommunicationis per eosdem processus sententia pro- mulgata, quamvis eciam, sicut accepimus, eidem archiepiscopo notum esset, utpote qui predictos processus, ut fertur, frequenter viderat et audiverat in illis partibus publicari, quod idem prede- cessor in eisdem processibus apercius predicebatb) se contra patri- archas, archiepiscopos et episcopos secus facere presumentes ad privacionem dignitatum et prelaturarum ipsorum et alias spirituales et temporales penas et sententias infligendas eisdem, de quibus sibi videretur iuxta debitum, contumaciam et excessum cuiuslibet absque monicione et citacione alia processurum, si, quando et quociens cognosceret oportunum, prout in dictis processibus plenius tamen idem Henr(icus) archiepiscopus et seriosius continetur, dictos processus velut fame sue prodigus et salutem temere parvi- pendens contra fidelitatis debitum et iuramentum per eum dicto predecessori eiusque successoribus et eidem Romane ecclesie prestitum eidem Ludovico participare et ab eo tamquam ab imperatore temporalia eiusdem ecclesie Magunt(ine) recipere et recognoscere, sicut in partibus illis fertur esse notorium, dampna- bili temeritate presumpsit faciendo sibi homagium ac eidem prestando fidelitatis eciam iuramentum ex hiis reatum periurii et excommunicacionis sententiam et penas alias tam in dictis pro- cessibus contentas quam a sacris canonibus promulgatas dampna- 8. Idem quoque archiepiscopus nonnullas biliter incurrendo. alienaciones bonorum eiusdem ecclesie Magunt(ine) contra iura- mentum per eum super hoc prestitum fecisse dicitur in enormem eiusdem ecclesie lesionem 4) nec hiis contentus, sicut accepimus, cum Iohanne .. decano, capitulo et canonicis prelibatis, qui propter inobedientiam et contumaciam et cumulatos excessus et culpas eorum per processus predecessoris eiusdem erant excommuni-
Strana 323
1338 Februar 20 323 cationis et suspensionis sententiis innodati dictasque sententias per plures annos sustinuerant, sicut adhuc sustinent animis induratis, inhonestas et illicitas pacciones, promissiones et convenciones inivit 5), quarum aliquas, ut dampnabilis eiusdem et nimis presump- tuosa temeritas vel verius infamia innotescat, presentibus providimus 9. Idem namque archiepiscopus non ignarus, quod n referendas. dicti .. decanus et capitulum et canonici propter eorum multi- plicatas adversus eandem Roman(am) ecclesiam contumacias, inobedientias atque culpas diversis excommunicationum et sus- pensionum sententiis et penis aliis auctoritate processuum prede cessoris eiusdem fuerant irretiti et quod ex hoc sepe prophanando, quantum in eis erat, divina officia et alias in eadem ecclesia Magunt(ina) spiritualia exercendo enormes culpas conmiserant, quibus per sedem apostolicam penis procelli gravibus merebantur et in quibus culpa foret relaxare vindictam, promisit eisdem et cuilibet de capitulo prelibato et aliis, qui ipsis adheserunt, nostram et eiusdem sedis gratiam obtinere et quod nos et sedes prefata eos in suis corporibus et rebus, que habebant, non deberemus molestare in presenti vel eciam in futuro quocunque modo et spiritualiter privando, excommunicando seu ex aliis causis, sed ipsos ab excommunicationis sententiis absolvere deberemus et cum eis dispensari super et ex causis predictis, si opus foret, ipsosque in integrum restituere et omnem maculam delere seu tollere, si quam contraxissent ex causis predictis, et si quis eorum privatus fuisset beneficiis suis, quod nos illa restitueremus eidem. 10. Nec hiis contentus certa opida atque castra dictis capitulo et canonicis tenenda commisit, quousque a nobis huiusmodi graciam obtineret, adiciens, quod, si eidem sedi apostolice assisteret contra ..capitulum et canonicos prelibatos, extunc omnes redditus et telonea ac proventus huiusmodi opidorum et castrorum dictis II. Promisit eciam capitulo et canonicis cederent et servirent. prefatis capitulo et canonicis et eis, qui ipsis adheserunt, omnia, que archiepiscopus Trever(ensis) et prefatum capitulum fecerant vel concesserant seu quicunque alius eorum nomine in spiritualibus et temporalibus causis, qualitercunque hoc factum esset seu quo- cunque modo, se rata et firma tenere et innovare et confirmare, ubi et quando peteretur ab eo, sine dilacione et absque expensis petentis nec unquam contra talia se facturum vel se fieri pro- missurum verbis sive factis et, si quis contra ea facere vellet, idem Henricus archiepiscopus sibi resisteret et contra ipsum esset, prout melius posset, cum corpore et rebus secundum continenciam litterarum dictorum archiepiscopi Trever(ensis) et capituli Magun- t(ini) super hiis confectarum6), et quod idem archiepiscopus Magunt(inus) deberet eisdem canonicis Magunt(inis) et eis, qui ipsis adheserant, sua beneficia restituere et reordinare omnesque processus et sententias habitos contra eos deponere, tollere et delere ac auferre a quibuscunque, quibus collata essent per se vel alios suo nomine sive quocunque modo huiusmodi beneficia, que dictis canonicis Magunt(inis) ablata fuissent, eisque restituere et, si dictis canonicis Magunt(inis) sua beneficia restituere vel, ut 21*
1338 Februar 20 323 cationis et suspensionis sententiis innodati dictasque sententias per plures annos sustinuerant, sicut adhuc sustinent animis induratis, inhonestas et illicitas pacciones, promissiones et convenciones inivit 5), quarum aliquas, ut dampnabilis eiusdem et nimis presump- tuosa temeritas vel verius infamia innotescat, presentibus providimus 9. Idem namque archiepiscopus non ignarus, quod n referendas. dicti .. decanus et capitulum et canonici propter eorum multi- plicatas adversus eandem Roman(am) ecclesiam contumacias, inobedientias atque culpas diversis excommunicationum et sus- pensionum sententiis et penis aliis auctoritate processuum prede cessoris eiusdem fuerant irretiti et quod ex hoc sepe prophanando, quantum in eis erat, divina officia et alias in eadem ecclesia Magunt(ina) spiritualia exercendo enormes culpas conmiserant, quibus per sedem apostolicam penis procelli gravibus merebantur et in quibus culpa foret relaxare vindictam, promisit eisdem et cuilibet de capitulo prelibato et aliis, qui ipsis adheserunt, nostram et eiusdem sedis gratiam obtinere et quod nos et sedes prefata eos in suis corporibus et rebus, que habebant, non deberemus molestare in presenti vel eciam in futuro quocunque modo et spiritualiter privando, excommunicando seu ex aliis causis, sed ipsos ab excommunicationis sententiis absolvere deberemus et cum eis dispensari super et ex causis predictis, si opus foret, ipsosque in integrum restituere et omnem maculam delere seu tollere, si quam contraxissent ex causis predictis, et si quis eorum privatus fuisset beneficiis suis, quod nos illa restitueremus eidem. 10. Nec hiis contentus certa opida atque castra dictis capitulo et canonicis tenenda commisit, quousque a nobis huiusmodi graciam obtineret, adiciens, quod, si eidem sedi apostolice assisteret contra ..capitulum et canonicos prelibatos, extunc omnes redditus et telonea ac proventus huiusmodi opidorum et castrorum dictis II. Promisit eciam capitulo et canonicis cederent et servirent. prefatis capitulo et canonicis et eis, qui ipsis adheserunt, omnia, que archiepiscopus Trever(ensis) et prefatum capitulum fecerant vel concesserant seu quicunque alius eorum nomine in spiritualibus et temporalibus causis, qualitercunque hoc factum esset seu quo- cunque modo, se rata et firma tenere et innovare et confirmare, ubi et quando peteretur ab eo, sine dilacione et absque expensis petentis nec unquam contra talia se facturum vel se fieri pro- missurum verbis sive factis et, si quis contra ea facere vellet, idem Henricus archiepiscopus sibi resisteret et contra ipsum esset, prout melius posset, cum corpore et rebus secundum continenciam litterarum dictorum archiepiscopi Trever(ensis) et capituli Magun- t(ini) super hiis confectarum6), et quod idem archiepiscopus Magunt(inus) deberet eisdem canonicis Magunt(inis) et eis, qui ipsis adheserant, sua beneficia restituere et reordinare omnesque processus et sententias habitos contra eos deponere, tollere et delere ac auferre a quibuscunque, quibus collata essent per se vel alios suo nomine sive quocunque modo huiusmodi beneficia, que dictis canonicis Magunt(inis) ablata fuissent, eisque restituere et, si dictis canonicis Magunt(inis) sua beneficia restituere vel, ut 21*
Strana 324
324 Nr. 501 suis verbis utamur, reordinare non posset, tunc deberet ipsis de suis bonis annuatim tot redditus dare et deputare, sicut idem beneficium in redditibus valere poterat sine dolo, et quando dicti canonici prefatos redditus non consequerentur, tunc ipsi possent recipere tantum in teloneis et redditibus prefatorum opidorum et castrorum eisdem capitulo, ut premittitur, commissorum, quantum eis deficerent in beneficiis supradictis. 12. Promisit eciam idem archiepiscopus Magunt(inus) omnes privatos suis beneficiis ex parte archiepiscopi Trever(ensis) et capituli Magunt(ini) predictorum non restituere sine eiusdem capituli scitu et consensu. 13. Promisit insuper omnes litteras per eum datas civibus Magunt(inis) 6) preter litteras, in quibus eis confirmaverat libertates ipsorum per prede- cessores suos concessas 7) sigillo capituli sigillatas, coram imperatore, ut eius verbis utamur, presentibus principibus, terrarum dominis, anullare seu anichillareb) pro posse suo, ita quod omni roboris firmi- tate carerent, infra quartam partem anni tunc proximam, cum per dictum capitulum vel maiorem partem ipsius ad hoc existeret requisitus, et quod hoc non dimitteret propter aliquas litteras a sede apostolica contra hoc obtentas vel optinendas, intendens, ut ex predictis evidenter colligitur, dictum Lodovicum imperatoris nomine nuncupare. 14. Et nonnulla alia eis promisisse dicitur illicita, difficilia et eciam inhonesta ad observacionem eorum se per fidem suam et per iuramentum ad sancta dei ewangelia coram eo existencia ab eo prestitum temere et dampnabiliter astringendo, prout in patentibus litteris inde confectis eiusdem Henrici archi- episcopi sigillo munitis 8) plenius et seriosius dicitur contineri, que profecto tanto magis in apostolice sedis iniuriam et contemptum redundare noscuntur, quanto dicti .. decanus et capitulum ac canonici ex promissionibus et convencionibus supradictis se conse- cuturos suorum excessuum et culparum inpunitatem sperantes de preteritis culpis non dolent nec penitent et ad committendum in- posterum culpas consimiles vel maiores audaciores et proniores verisimiliter exibentur. 15. Que quidem omnia et singula per eundem Henricum archiepiscopum promissa, conventa et iurata ..decano, capitulo et canonicis supradictis revocamus, cassamus, vacuamus et irritamus omnino et cassa, vacua et irrita nunciamus ac nullius existere penitus firmitatis. w 16. Licet igitur ad miserendum quam ad ulciscendum pocius simus prompti nostrum- que desiderium ad exercendum lenitatem mansuetudinis, non rigorem iustitie libencius inclinetur, attendentes tamen, quod, si predictos processus et culpas ipsius Henrici archiepiscopi in gravem divine maiestatis offensam ac nostram eiusdem sedis contumeliam ac detestabilis exempli perniciem magnumque fidelium scandalum perpetratos debita correctione punire differimus, ad irascendum divinitatis pacienciam provocamus et ex inpunitatis fiducia crescet in aliis detestabilis presumpcionis audacia per exemplum, cum fratribus nostris super hiis deliberacione prehabita volentes debite procedere contra eum, cum propter maliciam temporis idem archiepiscopus in loco, in quo moratur, ad presens citari nequeat libere sive tute acb) propterea infrascriptum modum citandi eundem
324 Nr. 501 suis verbis utamur, reordinare non posset, tunc deberet ipsis de suis bonis annuatim tot redditus dare et deputare, sicut idem beneficium in redditibus valere poterat sine dolo, et quando dicti canonici prefatos redditus non consequerentur, tunc ipsi possent recipere tantum in teloneis et redditibus prefatorum opidorum et castrorum eisdem capitulo, ut premittitur, commissorum, quantum eis deficerent in beneficiis supradictis. 12. Promisit eciam idem archiepiscopus Magunt(inus) omnes privatos suis beneficiis ex parte archiepiscopi Trever(ensis) et capituli Magunt(ini) predictorum non restituere sine eiusdem capituli scitu et consensu. 13. Promisit insuper omnes litteras per eum datas civibus Magunt(inis) 6) preter litteras, in quibus eis confirmaverat libertates ipsorum per prede- cessores suos concessas 7) sigillo capituli sigillatas, coram imperatore, ut eius verbis utamur, presentibus principibus, terrarum dominis, anullare seu anichillareb) pro posse suo, ita quod omni roboris firmi- tate carerent, infra quartam partem anni tunc proximam, cum per dictum capitulum vel maiorem partem ipsius ad hoc existeret requisitus, et quod hoc non dimitteret propter aliquas litteras a sede apostolica contra hoc obtentas vel optinendas, intendens, ut ex predictis evidenter colligitur, dictum Lodovicum imperatoris nomine nuncupare. 14. Et nonnulla alia eis promisisse dicitur illicita, difficilia et eciam inhonesta ad observacionem eorum se per fidem suam et per iuramentum ad sancta dei ewangelia coram eo existencia ab eo prestitum temere et dampnabiliter astringendo, prout in patentibus litteris inde confectis eiusdem Henrici archi- episcopi sigillo munitis 8) plenius et seriosius dicitur contineri, que profecto tanto magis in apostolice sedis iniuriam et contemptum redundare noscuntur, quanto dicti .. decanus et capitulum ac canonici ex promissionibus et convencionibus supradictis se conse- cuturos suorum excessuum et culparum inpunitatem sperantes de preteritis culpis non dolent nec penitent et ad committendum in- posterum culpas consimiles vel maiores audaciores et proniores verisimiliter exibentur. 15. Que quidem omnia et singula per eundem Henricum archiepiscopum promissa, conventa et iurata ..decano, capitulo et canonicis supradictis revocamus, cassamus, vacuamus et irritamus omnino et cassa, vacua et irrita nunciamus ac nullius existere penitus firmitatis. w 16. Licet igitur ad miserendum quam ad ulciscendum pocius simus prompti nostrum- que desiderium ad exercendum lenitatem mansuetudinis, non rigorem iustitie libencius inclinetur, attendentes tamen, quod, si predictos processus et culpas ipsius Henrici archiepiscopi in gravem divine maiestatis offensam ac nostram eiusdem sedis contumeliam ac detestabilis exempli perniciem magnumque fidelium scandalum perpetratos debita correctione punire differimus, ad irascendum divinitatis pacienciam provocamus et ex inpunitatis fiducia crescet in aliis detestabilis presumpcionis audacia per exemplum, cum fratribus nostris super hiis deliberacione prehabita volentes debite procedere contra eum, cum propter maliciam temporis idem archiepiscopus in loco, in quo moratur, ad presens citari nequeat libere sive tute acb) propterea infrascriptum modum citandi eundem
Strana 325
1338 Februar 20 325 cogente iustitia de dictorum fratrum consilio eligentes tenore presencium presente hac multitudine copiosa fidelium per presentis publice citacionis edictum citamus Henricum archiepiscopum memoratum, ut infra quatuor mensium ex nunc conputandorum spacium, quod eidem Henrico archiepiscopo pro peremptorio termino assignamus, apostolico conspectui personaliter se presentet super premissis responsurus nostramque super hiis voluntatem et processus, quos faciendos duxerimus, auditurus nostrisque et sedis Alioquin contra eiusdem mandatis et beneplacitis pariturus. ipsum, prout iustum fuerit et expedire viderimus, procedemus eius 17. Ut autem pro- absencia seu contumacia non obstantibus. cessus huiusmodi citacionis ad ipsius Henrici archiepiscopi et communem omnium noticiam deducatur, litteras nostras bulla nostra munitas processum citacionis huiusmodi continentes in maioris Avinion(ensis) ecclesie appendi seu affigi hostiis faciemus quequeb) processum ipsum suo quasi sonoro preconio et patulo indicio publicabunt, ita quod prefatus Henricus archiepiscopus nullam possit excusacionem pretendere vel ignoranciam allegare, quod ad eum predictus processus non pervenerit vel quod ignorarit eundem, cum non sit verisimile remanere quoad ipsum incognitum vel occultum, quod tam patenter omnibus fuerit publicatum. Actum Avinion(e) in palacio nostro apostolico X. kalendas marcii pontificatus nostri anno quarto. I) Ueberschr.: Citacio personalis H(enrici) archiepiscopi Mog(untini) ad curiam. + a) faciente. † b) K. 1) von dem Entwurf eines Prozesses Johanns XXII. ist sonst nichts bekannt; Prosesse und Urteile der papstlichen Delegaten und Auditoren werden erwähnt in Nr. 414 cc. 4, 5, 7. c0 2) Nr. 414, besonders c. 10. co 3) namentlich Const. V nr. 792, 839, 881, 944, VI nr. 273—277, 427, 428. c0 4) vgl. Nrr. 407 c. 12, 408 c. 7, 423 c. 9. co 5) Würdtwein Subs. IV nr. 79; der hier in c. 9—14 folgende Auszug entspricht den Nummern I, 2 und 6 im Exzerpt bei Schrohe Heinrich 29 ff. c0 6) so Würdtwein Nova subs. V nr. 26. co 7) angeführt von Schrohe Heinrich 13. c0 8) wie N. 4. 501. Avignon Pfalz 1338 Februar 20. Derselbe ladet II Mainzer Domherren vor den apostolischen Stuhl. K 5031. — Vorlage war in cc. 2—4 und 7 der Prozess gegen Erz- bischof Baldewin vom 15. Oktober 1336 (Riezler nr. 1839), und zwar in einer Fassung, die dem nach Mains gegangenen Original im Wesentlichen entspricht, in einigen Auslassungen aber merkwürdiger Weise doch noch dem Entwurf (Nr. 414) näher steht; diese sind im Folgenden durch Doppelsterne gekenn- zeichnet. Benedictus episcopus servus servorum dei ad certitudinem 1. Grave plurimum et presencium et memoriam futurorum. molestum cordi nostro non inmerito redditur, cum persone ec- clesiastice maxime dignitatibus et beneficiis ecclesiasticis insignite contra sedem apostolicam se dampnabiliter erigentes ordinacionibus et mandatis ipsius per ingratitudinis vicium et elacionis detestande reatum obedire despiciunt, quinimmo illa prophano spiritu dampna- biliter contempnentes in consimilis contemptus iniuriam plurimos secum trahunt, cum, quod agitur a ministris ecclesie, facile trahatur 2. Sane dudum ecclesia Magunt(ina) vacantſel“) laicis in exemplum. per obitum bone memorie Mathie archiepiscopi Magunt(ini), qui decessit in illis partibus, felicis recordationis Iohannes papa XXII. predecessor noster c. 2
1338 Februar 20 325 cogente iustitia de dictorum fratrum consilio eligentes tenore presencium presente hac multitudine copiosa fidelium per presentis publice citacionis edictum citamus Henricum archiepiscopum memoratum, ut infra quatuor mensium ex nunc conputandorum spacium, quod eidem Henrico archiepiscopo pro peremptorio termino assignamus, apostolico conspectui personaliter se presentet super premissis responsurus nostramque super hiis voluntatem et processus, quos faciendos duxerimus, auditurus nostrisque et sedis Alioquin contra eiusdem mandatis et beneplacitis pariturus. ipsum, prout iustum fuerit et expedire viderimus, procedemus eius 17. Ut autem pro- absencia seu contumacia non obstantibus. cessus huiusmodi citacionis ad ipsius Henrici archiepiscopi et communem omnium noticiam deducatur, litteras nostras bulla nostra munitas processum citacionis huiusmodi continentes in maioris Avinion(ensis) ecclesie appendi seu affigi hostiis faciemus quequeb) processum ipsum suo quasi sonoro preconio et patulo indicio publicabunt, ita quod prefatus Henricus archiepiscopus nullam possit excusacionem pretendere vel ignoranciam allegare, quod ad eum predictus processus non pervenerit vel quod ignorarit eundem, cum non sit verisimile remanere quoad ipsum incognitum vel occultum, quod tam patenter omnibus fuerit publicatum. Actum Avinion(e) in palacio nostro apostolico X. kalendas marcii pontificatus nostri anno quarto. I) Ueberschr.: Citacio personalis H(enrici) archiepiscopi Mog(untini) ad curiam. + a) faciente. † b) K. 1) von dem Entwurf eines Prozesses Johanns XXII. ist sonst nichts bekannt; Prosesse und Urteile der papstlichen Delegaten und Auditoren werden erwähnt in Nr. 414 cc. 4, 5, 7. c0 2) Nr. 414, besonders c. 10. co 3) namentlich Const. V nr. 792, 839, 881, 944, VI nr. 273—277, 427, 428. c0 4) vgl. Nrr. 407 c. 12, 408 c. 7, 423 c. 9. co 5) Würdtwein Subs. IV nr. 79; der hier in c. 9—14 folgende Auszug entspricht den Nummern I, 2 und 6 im Exzerpt bei Schrohe Heinrich 29 ff. c0 6) so Würdtwein Nova subs. V nr. 26. co 7) angeführt von Schrohe Heinrich 13. c0 8) wie N. 4. 501. Avignon Pfalz 1338 Februar 20. Derselbe ladet II Mainzer Domherren vor den apostolischen Stuhl. K 5031. — Vorlage war in cc. 2—4 und 7 der Prozess gegen Erz- bischof Baldewin vom 15. Oktober 1336 (Riezler nr. 1839), und zwar in einer Fassung, die dem nach Mains gegangenen Original im Wesentlichen entspricht, in einigen Auslassungen aber merkwürdiger Weise doch noch dem Entwurf (Nr. 414) näher steht; diese sind im Folgenden durch Doppelsterne gekenn- zeichnet. Benedictus episcopus servus servorum dei ad certitudinem 1. Grave plurimum et presencium et memoriam futurorum. molestum cordi nostro non inmerito redditur, cum persone ec- clesiastice maxime dignitatibus et beneficiis ecclesiasticis insignite contra sedem apostolicam se dampnabiliter erigentes ordinacionibus et mandatis ipsius per ingratitudinis vicium et elacionis detestande reatum obedire despiciunt, quinimmo illa prophano spiritu dampna- biliter contempnentes in consimilis contemptus iniuriam plurimos secum trahunt, cum, quod agitur a ministris ecclesie, facile trahatur 2. Sane dudum ecclesia Magunt(ina) vacantſel“) laicis in exemplum. per obitum bone memorie Mathie archiepiscopi Magunt(ini), qui decessit in illis partibus, felicis recordationis Iohannes papa XXII. predecessor noster c. 2
Strana 326
326 Nr. 501 c. 4 cupiens ipsi ecclesie per eum ante vacacionem huiusmodi disposicioni apostolice decreto interposito 1) reservate de persona ydonea providere * Henricum archiepiscopum Magunt(inum) tunc .. prepositum ecclesie Bunnen(sis) Colonien- (sis) dyocesis, personam utique sibi et apostolice sedi de probitate meritorum multipliciter commendatam, de fratrum suorum consilio ipsi Magunt(ine) ec- clesie prefecit in archiepiscopum et pastorem sibi * administracionem ipsius ecclesie in spiritualibus et temporalibus plenarie committendo necnon * * archiepiscopo Colonien(si) et .. episcopo Leodien(si) ac * * .. preposito ecclesie Zeflicen(sis) dicte Colonien(sis) dyocesis eorum propriis nominibus non expressis dedit per suas litteras2) in mandatis, ut ipsi vel duo aut unus eorum per se vel * * alium seu alios predicto Henrico archiepiscopo tunc electo Maguntino efficacis defensionis presidio assistentes .. prepositum, .. decanum, .capitulum, .. canonicos et personas et ..vasallos, homines feudatarios, fideles et subditos prefate ecclesie Magunt(ine) et nonnullos alios * in dictis litteris expressos, de quibus expedire viderent, ex parte sua monerent et efficaciter inducerent, ut infra conpetentem peremptorium terminum per ipsos prefigendum eisdem dictum Henricum tunc electum in pastorem eiusdem ecclesie Magunt(ine) * reciperent eique tamquam pastori eiusdem ecclesie efficaciter parerent et intenderent nullumque impedimentum per se vel alium seu alios directe vel indirecte publice vel occulte prestarent, quominus idem Henricus possessionem pacificam castrorum, municionum, fortelliciorum et aliorum quorumcunque locorum, iurium et bonorum ad dictam ecclesiam Magunt(inam) spectancium per se suosque vicarios, officiales, ministros seu procuratores apprehendere valeret) et pacifice possidere, quodcunque inpedi- mentum publicum vel occultum per ipsos vel eorum nomine aut mandato in premissis et circa premissa quomodolibet positum realiter et effectualiter infra * dictum terminum revocando ac permittendo memoratum Henricum tunc electum suosque vicarios, officiales, ministros et procuratores eiusdem ecclesie Magunt(ine) ac omnium et singulorum bonorum et iurium ad ipsam ecclesiam spectancium administracionem plenam et liberam exercere; alioquin omnes et singulos tam clericos quam laicos cuiuscunque status, ordinis vel condicionis * existerent, * qui monicioni huiusmodi contumaciter parere contempnerent seu in predictis contradictores se indebite redderent et rebelles, quo[s] ) ex tunc singulares videlicet personas excommunicationis, capitulum vero suspen- cionis ) et ecclesiam Magunt(inam) pr[e]dict[am]“) interdicti sententiis idem predecessor subiacere voluit ipso facto excommunicatos, suspensos ipsamque ecclesiam Magunt(inam) interdicto ecclesiastico subiacere in ecclesiis et locis illarum parcium, de quibus eifs]e) videretur, pulsatis campanis et candelis accensis publice nunciarent quibuscunque personis singularibus huiusmodi apercius intimando, ut, si* * monicionibus et mandatis huiusmodi contempne- rent contumaciter obedire, idem predecessor ad privacionis et inhabilitacionis penas contra ipsos et eorum singulos procederet, prout eorum rebellionis et inobedientie contemptus et contumacia exigerent et sibi eciam videretur. * * 3. Verum bone memorie Henricus archiepiscopus Colonien(sis) et quondam Emercho .. prepositus eiusdem ecclesie Zeflicen(sis) tunc viventes * Bartholinum ..prepositum, Iohannem ..decanum et predictos capitulum singulosque canoni- cos ipsius ecclesie Magunt(ine) * auctoritate dictarum litterarum canonice monuerunt, ut infra certum peremptorium conpetentem terminum iam dudum longe ante obitum dicti predecessoris elapsum dictum Henricum tunc electum vel eius procuratorem pro eo in pastorem eiusdem ecclesie Magunt(ine)
326 Nr. 501 c. 4 cupiens ipsi ecclesie per eum ante vacacionem huiusmodi disposicioni apostolice decreto interposito 1) reservate de persona ydonea providere * Henricum archiepiscopum Magunt(inum) tunc .. prepositum ecclesie Bunnen(sis) Colonien- (sis) dyocesis, personam utique sibi et apostolice sedi de probitate meritorum multipliciter commendatam, de fratrum suorum consilio ipsi Magunt(ine) ec- clesie prefecit in archiepiscopum et pastorem sibi * administracionem ipsius ecclesie in spiritualibus et temporalibus plenarie committendo necnon * * archiepiscopo Colonien(si) et .. episcopo Leodien(si) ac * * .. preposito ecclesie Zeflicen(sis) dicte Colonien(sis) dyocesis eorum propriis nominibus non expressis dedit per suas litteras2) in mandatis, ut ipsi vel duo aut unus eorum per se vel * * alium seu alios predicto Henrico archiepiscopo tunc electo Maguntino efficacis defensionis presidio assistentes .. prepositum, .. decanum, .capitulum, .. canonicos et personas et ..vasallos, homines feudatarios, fideles et subditos prefate ecclesie Magunt(ine) et nonnullos alios * in dictis litteris expressos, de quibus expedire viderent, ex parte sua monerent et efficaciter inducerent, ut infra conpetentem peremptorium terminum per ipsos prefigendum eisdem dictum Henricum tunc electum in pastorem eiusdem ecclesie Magunt(ine) * reciperent eique tamquam pastori eiusdem ecclesie efficaciter parerent et intenderent nullumque impedimentum per se vel alium seu alios directe vel indirecte publice vel occulte prestarent, quominus idem Henricus possessionem pacificam castrorum, municionum, fortelliciorum et aliorum quorumcunque locorum, iurium et bonorum ad dictam ecclesiam Magunt(inam) spectancium per se suosque vicarios, officiales, ministros seu procuratores apprehendere valeret) et pacifice possidere, quodcunque inpedi- mentum publicum vel occultum per ipsos vel eorum nomine aut mandato in premissis et circa premissa quomodolibet positum realiter et effectualiter infra * dictum terminum revocando ac permittendo memoratum Henricum tunc electum suosque vicarios, officiales, ministros et procuratores eiusdem ecclesie Magunt(ine) ac omnium et singulorum bonorum et iurium ad ipsam ecclesiam spectancium administracionem plenam et liberam exercere; alioquin omnes et singulos tam clericos quam laicos cuiuscunque status, ordinis vel condicionis * existerent, * qui monicioni huiusmodi contumaciter parere contempnerent seu in predictis contradictores se indebite redderent et rebelles, quo[s] ) ex tunc singulares videlicet personas excommunicationis, capitulum vero suspen- cionis ) et ecclesiam Magunt(inam) pr[e]dict[am]“) interdicti sententiis idem predecessor subiacere voluit ipso facto excommunicatos, suspensos ipsamque ecclesiam Magunt(inam) interdicto ecclesiastico subiacere in ecclesiis et locis illarum parcium, de quibus eifs]e) videretur, pulsatis campanis et candelis accensis publice nunciarent quibuscunque personis singularibus huiusmodi apercius intimando, ut, si* * monicionibus et mandatis huiusmodi contempne- rent contumaciter obedire, idem predecessor ad privacionis et inhabilitacionis penas contra ipsos et eorum singulos procederet, prout eorum rebellionis et inobedientie contemptus et contumacia exigerent et sibi eciam videretur. * * 3. Verum bone memorie Henricus archiepiscopus Colonien(sis) et quondam Emercho .. prepositus eiusdem ecclesie Zeflicen(sis) tunc viventes * Bartholinum ..prepositum, Iohannem ..decanum et predictos capitulum singulosque canoni- cos ipsius ecclesie Magunt(ine) * auctoritate dictarum litterarum canonice monuerunt, ut infra certum peremptorium conpetentem terminum iam dudum longe ante obitum dicti predecessoris elapsum dictum Henricum tunc electum vel eius procuratorem pro eo in pastorem eiusdem ecclesie Magunt(ine)
Strana 327
1338 Februar 20 327 admitterent et ei tanquam pastori animarum ipsorum parerent nullumque per se vel * alios impedimentum prestarent *, quominus idem Henricus tunc electus possessionem pacificam castrorum * et bonorum ad ipsam ecclesiam Magunt(inam) spectancium per se suosque * procuratores posset apprehendere et pacifice possidere, impedimentum * quomodolibet * efficaciter * removendo *. Alioquin omnes et singulos supradictos monitos infra dictum terminum moni- cioni huiusmodi non parentes excommunicationis, capitulum vero suspencionis ) et eandem ecclesiam Magunt(inam) interdicti sententias, quas in eos idem predecessor * per easdem * litteras promulgarat et eos eisdem sententiis eisdem monitis ipso facto subiacere voluerat, incidisse nunciabant nichilominus apercius intimando, quod idem predecessor, si monicionibus huiusmodi contumaciter obedire contempnerent, contra eos et eorum singulos ad privacionis et inhabilitacionis penas procederet, prout * rebellionis et in- obedientie contemptus et contumacia exigerent ac ipsi predecessori expediens videretur. Ac huiusmodi eorum processum per certos subdelegatos eorum ydoneos sollempniter publicari fecerunt et affigi * ianuis Magunt(ine) ecclesie prelibate, * ut ad eorum et eciam aliorum quorumlibet posset com- 4. Porro prefati .. prepositus, .. decanus, c. 5 munem noticiam devenire. .. capitulum ac alie singulares persone de dictis capitulo, quorum nomina inferius describuntur, infra dictum terminum et post diucius expectati predicto processui et monicionibus conte[n]tis g) in eo non solum parere contumaciter contempserunt, sed prefati contemptus addentes contemptibus ac contumaciarum culpas culpis gravioribus augmen- tantes ac in rebellionem detestabilem contra Romanam ecclesiam exsurgentes ordinare nequiter presumpserunt, quod nulle littere apostolice reciperentur seu publicarentur ab aliquo in civitate et dyocesi Magunt(ina), nisi prius vise et examinate fuissent per iudices constitutos per .. archiepiscopum ..Trever(ensem) et capitulum antedictos, predictas excommunicationis in singulares personas eorum, suspensionis in capitulum et interdicti in ecclesiam predictos prolatas sententias propterea incurrentes easque iam per 5. Nosque sex annos et amplius sustinentes animis induratis. postmodum de predictis eorum contemptibus, contumaciis atque culpis per informaciones liquidas redditi cerciores per certos pro- cessus nostros super hiis habitos auctoritate apostolica declaravimus per predictas eiusdem predecessoris litteras et ex processibus per eas earumque virtute per prefatos executores seu subexecutores eorum habitis prenominatas personas excommunicationis dictosque capitulum suspensionis sententias incurrisse ac Magunt(inam) 6. Rursus ecclesiam fore suppositam ecclesiastico interdicto. prefatus decanus necnon infrascripti canonici eiusdem ecclesie Magunt(ine) absque metu divini iudicii peccata peccatis adicere relaxata licencia non verentes cum Ludovico de Bawaria propter multiplices excessus et culpas ipsius de heresi et scismate condemp- nato contra diversos processus per predecessorem eundem adversus dictum Ludowicum ac complices et fautores ac auxiliatores ipsius publice habitos et sollempniter publicatos coniuraciones ac con- federaciones inivisse et fecisse dicuntur eciam alias illicitas et plurimum inhonestas. 7. Attendentes igitur, quod, si huiusmodi eorum excessus et contumacias debite pene severitas non percellat,
1338 Februar 20 327 admitterent et ei tanquam pastori animarum ipsorum parerent nullumque per se vel * alios impedimentum prestarent *, quominus idem Henricus tunc electus possessionem pacificam castrorum * et bonorum ad ipsam ecclesiam Magunt(inam) spectancium per se suosque * procuratores posset apprehendere et pacifice possidere, impedimentum * quomodolibet * efficaciter * removendo *. Alioquin omnes et singulos supradictos monitos infra dictum terminum moni- cioni huiusmodi non parentes excommunicationis, capitulum vero suspencionis ) et eandem ecclesiam Magunt(inam) interdicti sententias, quas in eos idem predecessor * per easdem * litteras promulgarat et eos eisdem sententiis eisdem monitis ipso facto subiacere voluerat, incidisse nunciabant nichilominus apercius intimando, quod idem predecessor, si monicionibus huiusmodi contumaciter obedire contempnerent, contra eos et eorum singulos ad privacionis et inhabilitacionis penas procederet, prout * rebellionis et in- obedientie contemptus et contumacia exigerent ac ipsi predecessori expediens videretur. Ac huiusmodi eorum processum per certos subdelegatos eorum ydoneos sollempniter publicari fecerunt et affigi * ianuis Magunt(ine) ecclesie prelibate, * ut ad eorum et eciam aliorum quorumlibet posset com- 4. Porro prefati .. prepositus, .. decanus, c. 5 munem noticiam devenire. .. capitulum ac alie singulares persone de dictis capitulo, quorum nomina inferius describuntur, infra dictum terminum et post diucius expectati predicto processui et monicionibus conte[n]tis g) in eo non solum parere contumaciter contempserunt, sed prefati contemptus addentes contemptibus ac contumaciarum culpas culpis gravioribus augmen- tantes ac in rebellionem detestabilem contra Romanam ecclesiam exsurgentes ordinare nequiter presumpserunt, quod nulle littere apostolice reciperentur seu publicarentur ab aliquo in civitate et dyocesi Magunt(ina), nisi prius vise et examinate fuissent per iudices constitutos per .. archiepiscopum ..Trever(ensem) et capitulum antedictos, predictas excommunicationis in singulares personas eorum, suspensionis in capitulum et interdicti in ecclesiam predictos prolatas sententias propterea incurrentes easque iam per 5. Nosque sex annos et amplius sustinentes animis induratis. postmodum de predictis eorum contemptibus, contumaciis atque culpis per informaciones liquidas redditi cerciores per certos pro- cessus nostros super hiis habitos auctoritate apostolica declaravimus per predictas eiusdem predecessoris litteras et ex processibus per eas earumque virtute per prefatos executores seu subexecutores eorum habitis prenominatas personas excommunicationis dictosque capitulum suspensionis sententias incurrisse ac Magunt(inam) 6. Rursus ecclesiam fore suppositam ecclesiastico interdicto. prefatus decanus necnon infrascripti canonici eiusdem ecclesie Magunt(ine) absque metu divini iudicii peccata peccatis adicere relaxata licencia non verentes cum Ludovico de Bawaria propter multiplices excessus et culpas ipsius de heresi et scismate condemp- nato contra diversos processus per predecessorem eundem adversus dictum Ludowicum ac complices et fautores ac auxiliatores ipsius publice habitos et sollempniter publicatos coniuraciones ac con- federaciones inivisse et fecisse dicuntur eciam alias illicitas et plurimum inhonestas. 7. Attendentes igitur, quod, si huiusmodi eorum excessus et contumacias debite pene severitas non percellat,
Strana 328
328 Nr. 502—506 c. 5 in culpas consimiles vel peiores per inpunitatis audaciam verisi- militer licencius prolabuntur, ac volentes propterea, ne de sua inobedientia et contumacia glorientur, eis inferre debitam iustitie ulcionem, cum propter maliciam temporis secure adiri nequeant infrascriptum modum citandi eosdem de fratrum sive tute, nostrorum consilio eligentes urgente iustitia de dictorum fratrum consilio presente hac multitudine fidelium copiosa Bartholinum pre- positum et lohannem decanum prefatos necnon Godefridum custodem, Conradum de Steckelinberg, Iohannem dictum Botton de Treveri, Hermannum de Schoneckin, Ottonem de Zeginhain, Lupoldum de Bebinburg, Ebirhardum de Herszishorin, Wilhelmum de Sauwelinheim ac Philippum de Brunekim canonicos eiusdem Magunt(ine) ecclesie per presentis publice citacionis edictum citamus, ut infra trium mensium ex nunc conputandorum spacium, quod eis pro peremp- torio termino assignamus, apostolico conspectui personaliter se presentent super premissis eorum excessibus et contemptibus, contumaciis atque culpis responsuri nostramque super hiis sententiam et processus alios audituri; alioquin, sive venerint sive non, contra ipsos, prout iustum fuerit, procedemus eorum absencia seu contumacia non obstantibus. 8. Ut autem processus huiusmodi ad eorundem et communem aliorum omnium noticiam deducatur, litteras nostras processum huiusmodi continentes in maioris ecclesie Avinion(ensis) affigi hostiis faciemus, que processum ipsum suo quasi sonoro preconio et patulo indicio publicabunt, ut predicti citati nullam possint excusacionem pretendere et ignoranciam allegare, quod ad eos processus citacionis huiusmodi non pervenerit vel quod ignorarint eundem, cum non sit verisimile remanere quoad ipsos incognitum vel occultum, quod tam patenter omnibus fuerit publicatum. Actum Avinion(e) in palacio nostro apostolico X. kalendas marcii pontificatus nostri anno quarto. I) am Rande: Citacio quorundam de capitulo Mog(untino). + a) vacantis. 1 b) valleret. + c) quod. + d) pridictos. + e) ei. + f) K. + g) contemptis. 1) Riezler nr. 261. co 2) ebenda nr. 1088. co 3) Sauerland II nr. 1558. 502. Trier 1338 Februar 21. Erzbischof Baldewin an den Dekan von St. Symeon in Trier: beauftragt ihn, in der Sache des von seinem Kaplan Herrn Dytmarus dictus Mul und Herrn Conradus dictus Grerer, Monasteriensis in Meynevelt (Münster—Maifeld) und sancti Florini Confluentine ecclesiarum canonici, beabsichtigten Pfründen- tausches vorzugehen. In negocio permutacionis — D. Trever(is) sub sigillo nostro secreto a. dom. 1337. (aus 1336 korr.) 21. die mensis februarii. — K 4ó9 a, eingerückt in Nr. 504. 503. Trier 1338 Februar 23. An Dekan, Kapitel und alle Aemter- oder Pfründeninhaber von St. Florin sowie den plebanus plebis von St. Marien in Koblens der Dekan von St. Symeon in Trier als Kommissar des Erzbischofs von Trier: nach Empfang der ein- gerückten Nr. 502 und auf die Bitte der persönlich vor ihm Erschienenen, des Herrn Dytmarus [dictus Mul] und des Gerlacus de Veldencia als Prokurators des Herrn Conradus [dictus Grerer], die ihm die beiderseitigen Stellen und Pfründen aufgetragen und die Rechtmässigkeit ihrer Absicht beschworen haben, versetzt er Dytmar von Minstermaifeld nach St. Florin in K. und Gerlach für Konrad wie Konrad für Gerlach von dort nach M., investiert sie per librum und ersucht die Empfänger, binnen 6 Tagen nach Empfang dieses Prozesses Dytmar oder dessen Prokurator zum Stiftsherrn aufzunehmen und
328 Nr. 502—506 c. 5 in culpas consimiles vel peiores per inpunitatis audaciam verisi- militer licencius prolabuntur, ac volentes propterea, ne de sua inobedientia et contumacia glorientur, eis inferre debitam iustitie ulcionem, cum propter maliciam temporis secure adiri nequeant infrascriptum modum citandi eosdem de fratrum sive tute, nostrorum consilio eligentes urgente iustitia de dictorum fratrum consilio presente hac multitudine fidelium copiosa Bartholinum pre- positum et lohannem decanum prefatos necnon Godefridum custodem, Conradum de Steckelinberg, Iohannem dictum Botton de Treveri, Hermannum de Schoneckin, Ottonem de Zeginhain, Lupoldum de Bebinburg, Ebirhardum de Herszishorin, Wilhelmum de Sauwelinheim ac Philippum de Brunekim canonicos eiusdem Magunt(ine) ecclesie per presentis publice citacionis edictum citamus, ut infra trium mensium ex nunc conputandorum spacium, quod eis pro peremp- torio termino assignamus, apostolico conspectui personaliter se presentent super premissis eorum excessibus et contemptibus, contumaciis atque culpis responsuri nostramque super hiis sententiam et processus alios audituri; alioquin, sive venerint sive non, contra ipsos, prout iustum fuerit, procedemus eorum absencia seu contumacia non obstantibus. 8. Ut autem processus huiusmodi ad eorundem et communem aliorum omnium noticiam deducatur, litteras nostras processum huiusmodi continentes in maioris ecclesie Avinion(ensis) affigi hostiis faciemus, que processum ipsum suo quasi sonoro preconio et patulo indicio publicabunt, ut predicti citati nullam possint excusacionem pretendere et ignoranciam allegare, quod ad eos processus citacionis huiusmodi non pervenerit vel quod ignorarint eundem, cum non sit verisimile remanere quoad ipsos incognitum vel occultum, quod tam patenter omnibus fuerit publicatum. Actum Avinion(e) in palacio nostro apostolico X. kalendas marcii pontificatus nostri anno quarto. I) am Rande: Citacio quorundam de capitulo Mog(untino). + a) vacantis. 1 b) valleret. + c) quod. + d) pridictos. + e) ei. + f) K. + g) contemptis. 1) Riezler nr. 261. co 2) ebenda nr. 1088. co 3) Sauerland II nr. 1558. 502. Trier 1338 Februar 21. Erzbischof Baldewin an den Dekan von St. Symeon in Trier: beauftragt ihn, in der Sache des von seinem Kaplan Herrn Dytmarus dictus Mul und Herrn Conradus dictus Grerer, Monasteriensis in Meynevelt (Münster—Maifeld) und sancti Florini Confluentine ecclesiarum canonici, beabsichtigten Pfründen- tausches vorzugehen. In negocio permutacionis — D. Trever(is) sub sigillo nostro secreto a. dom. 1337. (aus 1336 korr.) 21. die mensis februarii. — K 4ó9 a, eingerückt in Nr. 504. 503. Trier 1338 Februar 23. An Dekan, Kapitel und alle Aemter- oder Pfründeninhaber von St. Florin sowie den plebanus plebis von St. Marien in Koblens der Dekan von St. Symeon in Trier als Kommissar des Erzbischofs von Trier: nach Empfang der ein- gerückten Nr. 502 und auf die Bitte der persönlich vor ihm Erschienenen, des Herrn Dytmarus [dictus Mul] und des Gerlacus de Veldencia als Prokurators des Herrn Conradus [dictus Grerer], die ihm die beiderseitigen Stellen und Pfründen aufgetragen und die Rechtmässigkeit ihrer Absicht beschworen haben, versetzt er Dytmar von Minstermaifeld nach St. Florin in K. und Gerlach für Konrad wie Konrad für Gerlach von dort nach M., investiert sie per librum und ersucht die Empfänger, binnen 6 Tagen nach Empfang dieses Prozesses Dytmar oder dessen Prokurator zum Stiftsherrn aufzunehmen und
Strana 329
1338 Februar 21—28 329 in Genuss seiner Pfründe zu setzen; der Pleban von St. Marien oder ein Anderer soll diesen Prozess veröffentlichen und über die Ausführung schrift- lich berichten. Actum in civitate Treveri in domo habitacionis viri discreti domini Elye prepositi Mon(asteriensis). Zeugen: die Kleriker des Erzbischofs Meister Wykerus und Rudolfus (aus Raud. korr.). Noveritis quod litteris — D. sub sigillo nostro a. dom. 1337. (aus 1336 korr.) in crastino beati Petri ad cathedram. Datum per copiam. — K 469. Trier 1338 Februar 25. Dytmarus dictus Mule Kaplan Erzbischof Baldewins, laut Nr. 503, deren Transfix dieser Brief ist, durch Tausch Stiftsherr von St. Florin in Koblenz geworden, ernennt die Priester die bescheidenen Herren Wernherus de Gulse Stiftsherrn zu St. Lubentius in Dytkirchen (Dietk-) und Hermannus dictus Sympelman Vikar zu St. Florin zu Prokuratoren, um für ihn Stifts- stelle und Pfründe in Besitz zu nehmen, die Gewohnheiten der Kirche zu be- schwören und alles sonst Erforderliche zu erledigen. Siegler: der Aussteller. D. Treveris a. dom. 1337. (aus 1336 korr.) die vicesima quinta mensis februarii. Datum per copiam. — K 472. 504. Koblenz 1338 Februar 26. 505. Instrument des Henricus dictus Collumere de Confluentia clericus Treverensis dyocesis publicus auctoritate imperiali et curie Confluentine notarius: a. 1337. ind. 6., pont. — Benedicti — pape XIImi a. ipsius 4., 26. die mensis februarii, hora 6. vel quasi, in ecclesia sancti Florini in Confluentia — ac in domo capitulari ecclesie memorate hat der ehrenwerte Herr Dekan Iacobus zugleich im Namen und Auftrag der ibrigen anwesenden und zum Kapitel versammelten Herren Kanoniker Henricus de Lainstein scolasticus, Gobelinus de Synzige cantor, Henricus dictus Gwaleburne thesaurarius, Wilhelmus de Helfinstein, Wernerus de Bopardia, Wernerus de Baycheim, Gysilbertus de Eng(er)sse und Gotardus dictus Winter, die Stiftsstelle und Pfründe, die da- selbst infolge des Todes oder freiwilligen Verzichtes des Arnoldus de Rense offensteht, dem bescheidenen Meister Rudolfus dictus Lusse (o über u), Kleriker des Erzbischofs von Trier, verliehen, ihn per librum, quem in manibus suis tenuit, investiert und, nachdem Rudolf ihm Gehorsam gelobt und die neuen und alten, erlaubten und wohlanständigen (honestis) Satzungen und Gewohn- heiten der Kirche beschworen, ihn in Besitz gesetzt, worauf ihn der Scolasticus namens des Kapitels in choro dicte ecclesie installiert hat. Zeugen: der ge- strenge Ritter Petrus de Eych und die bescheidenen Wernerus de Gulse Stifts- herr in Dytkirchen (Dietk-), Meister Wilhelmus de Bacheraco, Franciscus scultetus Confluentinus, Symon iunior de Burgedor Knappen und Paulus scolaris domini Wilhelmi de Helfenstein memorati. — K 260. 506. Aschaffenburg 1338 Februar 28. [Erzbischof Heinrich von Mainz] ladet Bischof Otto von Würzburg] zum Bischofstag nach Speyer. Orig., dessen erste Zeilen abgeschnitten sind, mit Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels in München Mains Erzstift Nachtr. 3 fasc. 1 (aus Würzburg ausgeliefert); vgl. Höhlbaum 47 N. 4. — et dominum nostrum dominum Benedictum digna dei providencia papam XIIm pro solite sue pietatis clemencia super prefato dissidio per eum graciosius amovendo humiliter inploranda, ordinandam decrevimus ac eciam dirigendam frater- nitatem vestram attente rogantes, vobis nichilominus auctoritate nostra metropolitica districtius iniungentes, quatenus in civitate Spyren(si) nostre Mogunt(ine) provincie predicte die dominica, qua cantatur Letare', proxima nobiscum ac cum aliis fratribus nostris dominis episcopis nostre provincie memorate, quos ad locum et terminum prenotatos similiter duximus evocandos, super ambasiata seu legacione huiusmodi vestro ac dictorum fratrum et dominorum episcoporum consilio et auxilio consulcius ordinanda necnon super
1338 Februar 21—28 329 in Genuss seiner Pfründe zu setzen; der Pleban von St. Marien oder ein Anderer soll diesen Prozess veröffentlichen und über die Ausführung schrift- lich berichten. Actum in civitate Treveri in domo habitacionis viri discreti domini Elye prepositi Mon(asteriensis). Zeugen: die Kleriker des Erzbischofs Meister Wykerus und Rudolfus (aus Raud. korr.). Noveritis quod litteris — D. sub sigillo nostro a. dom. 1337. (aus 1336 korr.) in crastino beati Petri ad cathedram. Datum per copiam. — K 469. Trier 1338 Februar 25. Dytmarus dictus Mule Kaplan Erzbischof Baldewins, laut Nr. 503, deren Transfix dieser Brief ist, durch Tausch Stiftsherr von St. Florin in Koblenz geworden, ernennt die Priester die bescheidenen Herren Wernherus de Gulse Stiftsherrn zu St. Lubentius in Dytkirchen (Dietk-) und Hermannus dictus Sympelman Vikar zu St. Florin zu Prokuratoren, um für ihn Stifts- stelle und Pfründe in Besitz zu nehmen, die Gewohnheiten der Kirche zu be- schwören und alles sonst Erforderliche zu erledigen. Siegler: der Aussteller. D. Treveris a. dom. 1337. (aus 1336 korr.) die vicesima quinta mensis februarii. Datum per copiam. — K 472. 504. Koblenz 1338 Februar 26. 505. Instrument des Henricus dictus Collumere de Confluentia clericus Treverensis dyocesis publicus auctoritate imperiali et curie Confluentine notarius: a. 1337. ind. 6., pont. — Benedicti — pape XIImi a. ipsius 4., 26. die mensis februarii, hora 6. vel quasi, in ecclesia sancti Florini in Confluentia — ac in domo capitulari ecclesie memorate hat der ehrenwerte Herr Dekan Iacobus zugleich im Namen und Auftrag der ibrigen anwesenden und zum Kapitel versammelten Herren Kanoniker Henricus de Lainstein scolasticus, Gobelinus de Synzige cantor, Henricus dictus Gwaleburne thesaurarius, Wilhelmus de Helfinstein, Wernerus de Bopardia, Wernerus de Baycheim, Gysilbertus de Eng(er)sse und Gotardus dictus Winter, die Stiftsstelle und Pfründe, die da- selbst infolge des Todes oder freiwilligen Verzichtes des Arnoldus de Rense offensteht, dem bescheidenen Meister Rudolfus dictus Lusse (o über u), Kleriker des Erzbischofs von Trier, verliehen, ihn per librum, quem in manibus suis tenuit, investiert und, nachdem Rudolf ihm Gehorsam gelobt und die neuen und alten, erlaubten und wohlanständigen (honestis) Satzungen und Gewohn- heiten der Kirche beschworen, ihn in Besitz gesetzt, worauf ihn der Scolasticus namens des Kapitels in choro dicte ecclesie installiert hat. Zeugen: der ge- strenge Ritter Petrus de Eych und die bescheidenen Wernerus de Gulse Stifts- herr in Dytkirchen (Dietk-), Meister Wilhelmus de Bacheraco, Franciscus scultetus Confluentinus, Symon iunior de Burgedor Knappen und Paulus scolaris domini Wilhelmi de Helfenstein memorati. — K 260. 506. Aschaffenburg 1338 Februar 28. [Erzbischof Heinrich von Mainz] ladet Bischof Otto von Würzburg] zum Bischofstag nach Speyer. Orig., dessen erste Zeilen abgeschnitten sind, mit Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels in München Mains Erzstift Nachtr. 3 fasc. 1 (aus Würzburg ausgeliefert); vgl. Höhlbaum 47 N. 4. — et dominum nostrum dominum Benedictum digna dei providencia papam XIIm pro solite sue pietatis clemencia super prefato dissidio per eum graciosius amovendo humiliter inploranda, ordinandam decrevimus ac eciam dirigendam frater- nitatem vestram attente rogantes, vobis nichilominus auctoritate nostra metropolitica districtius iniungentes, quatenus in civitate Spyren(si) nostre Mogunt(ine) provincie predicte die dominica, qua cantatur Letare', proxima nobiscum ac cum aliis fratribus nostris dominis episcopis nostre provincie memorate, quos ad locum et terminum prenotatos similiter duximus evocandos, super ambasiata seu legacione huiusmodi vestro ac dictorum fratrum et dominorum episcoporum consilio et auxilio consulcius ordinanda necnon super
Strana 330
330 Nr. 507—509 aliis variis et arduis negotiis nostre ac vestre ecclesiarum tociusque nostre provincie sepedicte honorem, profectum et commodum respicientibus insimul pertractandis velitis personaliter convenire, ut obinde preter divine remunerationis premium, quod ex hoc meremini, vestre devotionis et obediencie promptitudinem habere debeamus non inmerito commendatam. Datum Aschaffenburg pridie kalendarum marcii anno domini MCCCXXXVIII° sub nostro maiori a tergo. Trier 1338 März 2. 507. Erzbischof Baldewin an seinen ergebenen Kleriker Iohannes de Philomena: ernennt ihn zum Koadjutor des von der Lepra befallenen Priesters Nycolaus Rektors der Kirche von Steynsel (Steinsel) mit der Verpflichtung, jenem eine jährliche Rente von 24 Pfund kleiner Thurnosen, halb zu Pfingsten und halb zu Mariae Himmelfahrt ohne Vorwände wie Unfruchtbarkeit, Hagel, Misswachs oder Heerschaden (exercitus), zu zahlen, und befiehlt allen Priestern seiner Diözese, die dazu herangezogen werden, die Ernennung des Johannes den Parrochianen mitzuteilen. Cum Nycolaus — D. Treveris sub nostro secreto a. dom. 1337. feria 2. post dominicam, qua cantatur Invocavit'. — K 482 a. 508. 1338 Märs 2. Der Offizial der Trierer Kurie vidimiert Nr. 507 und bezeugt, dass [der Kleriker] Iohannes [de Philomena] deren Bestimmungen vor ihm be- schworen sowie sein ganzes Vermögen dafür zum Pfande gesetzt hat. Siegler: auƒ Bitten des Johannes der Aussteller. D. a. dom. 1337. feria secunda post dominicam, qua cantatur in dei ecclesia Invocavit', predictam. — K 482. 509. [Speyer 1338 Märs 27]. Deutsche Bischöfe bitten Papst Benedikt XII., Ludwig den Bayern in die Gnade der Kirche aufzunehmen. K 1351), Abschrift des Entwurfes; aus dem vatikanischen Register (Abschrift der cedula inclusa von Riezler nr. 1954) zuletzt Schwalm: Neues Archiv XXVI 727 nr. 22 (V). Sanctissimo in Christo et ceteraa) Henr(icus)b) archiepiscopus Mogunt(inus), Lupold(us) Babenberg(ensis), Ioh(annes) Basilien- (sis), Ber(toldus) Argent(inensis), H(einricus) Eysteten(sis), P(ern- hardus)c) Paderburnen(sis), Ulr(icus) Curien(sis), Otto Herbi- pol(ensis) episcopid), Gerh(ardus) Spyr(ensis) et H(einricus) Augusten(sis) ecclesiarum electi cum omnimoda subiectione, humili- tate et reverencia devotae) pedum et ceteraf). 1. Cum iamdudum ex miserabili dissidio inter sacrosanctam Romanam ec- clesiam ac dominum Lud(owicum) de Bawaria christiani populi peccatis exigentibus suscitato in regno et imperio Romanorum et precipue in provincia Magunt(ina) grandium et diversarum turba- cionum tempestates emerserint ac ecclesiis ecclesiasticisque personis necnon animabus hominum, quod gravius est ferendum, regni et imperii predictorum innumerabilia provenerint detrimenta et g) cottidie maiora et plura prioribus occasione dissidii huiusmodi sint, ut ex verisimilibus coniecturis presumitur, proventura, nos grandes et acerbas ex hoc puncturas in nostris cordibus non inmerito sencientes nuper dominum Lud(owicum) predictum ad civitatem Spyr(ensem) provincie Mogunt(ine) predicte super hec specialiter nostris instantivis precibus venire procuravimus ipsum nos archiepiscopus Mogunt(inus), Padebur(nensis)h) Argent(inensis) et 1) Cursilen(sis) episcopi ac Spyr(ensis) et Aug(ustensis) electi predicti personaliter, nos vero Babenberg(ensis), Basilien(sis),
330 Nr. 507—509 aliis variis et arduis negotiis nostre ac vestre ecclesiarum tociusque nostre provincie sepedicte honorem, profectum et commodum respicientibus insimul pertractandis velitis personaliter convenire, ut obinde preter divine remunerationis premium, quod ex hoc meremini, vestre devotionis et obediencie promptitudinem habere debeamus non inmerito commendatam. Datum Aschaffenburg pridie kalendarum marcii anno domini MCCCXXXVIII° sub nostro maiori a tergo. Trier 1338 März 2. 507. Erzbischof Baldewin an seinen ergebenen Kleriker Iohannes de Philomena: ernennt ihn zum Koadjutor des von der Lepra befallenen Priesters Nycolaus Rektors der Kirche von Steynsel (Steinsel) mit der Verpflichtung, jenem eine jährliche Rente von 24 Pfund kleiner Thurnosen, halb zu Pfingsten und halb zu Mariae Himmelfahrt ohne Vorwände wie Unfruchtbarkeit, Hagel, Misswachs oder Heerschaden (exercitus), zu zahlen, und befiehlt allen Priestern seiner Diözese, die dazu herangezogen werden, die Ernennung des Johannes den Parrochianen mitzuteilen. Cum Nycolaus — D. Treveris sub nostro secreto a. dom. 1337. feria 2. post dominicam, qua cantatur Invocavit'. — K 482 a. 508. 1338 Märs 2. Der Offizial der Trierer Kurie vidimiert Nr. 507 und bezeugt, dass [der Kleriker] Iohannes [de Philomena] deren Bestimmungen vor ihm be- schworen sowie sein ganzes Vermögen dafür zum Pfande gesetzt hat. Siegler: auƒ Bitten des Johannes der Aussteller. D. a. dom. 1337. feria secunda post dominicam, qua cantatur in dei ecclesia Invocavit', predictam. — K 482. 509. [Speyer 1338 Märs 27]. Deutsche Bischöfe bitten Papst Benedikt XII., Ludwig den Bayern in die Gnade der Kirche aufzunehmen. K 1351), Abschrift des Entwurfes; aus dem vatikanischen Register (Abschrift der cedula inclusa von Riezler nr. 1954) zuletzt Schwalm: Neues Archiv XXVI 727 nr. 22 (V). Sanctissimo in Christo et ceteraa) Henr(icus)b) archiepiscopus Mogunt(inus), Lupold(us) Babenberg(ensis), Ioh(annes) Basilien- (sis), Ber(toldus) Argent(inensis), H(einricus) Eysteten(sis), P(ern- hardus)c) Paderburnen(sis), Ulr(icus) Curien(sis), Otto Herbi- pol(ensis) episcopid), Gerh(ardus) Spyr(ensis) et H(einricus) Augusten(sis) ecclesiarum electi cum omnimoda subiectione, humili- tate et reverencia devotae) pedum et ceteraf). 1. Cum iamdudum ex miserabili dissidio inter sacrosanctam Romanam ec- clesiam ac dominum Lud(owicum) de Bawaria christiani populi peccatis exigentibus suscitato in regno et imperio Romanorum et precipue in provincia Magunt(ina) grandium et diversarum turba- cionum tempestates emerserint ac ecclesiis ecclesiasticisque personis necnon animabus hominum, quod gravius est ferendum, regni et imperii predictorum innumerabilia provenerint detrimenta et g) cottidie maiora et plura prioribus occasione dissidii huiusmodi sint, ut ex verisimilibus coniecturis presumitur, proventura, nos grandes et acerbas ex hoc puncturas in nostris cordibus non inmerito sencientes nuper dominum Lud(owicum) predictum ad civitatem Spyr(ensem) provincie Mogunt(ine) predicte super hec specialiter nostris instantivis precibus venire procuravimus ipsum nos archiepiscopus Mogunt(inus), Padebur(nensis)h) Argent(inensis) et 1) Cursilen(sis) episcopi ac Spyr(ensis) et Aug(ustensis) electi predicti personaliter, nos vero Babenberg(ensis), Basilien(sis),
Strana 331
1338 März 2—27 331 Eyst(etensis) et Herbip(olensis) episcopi aliis nostris et ecclesiarum Uostrarum protunck) negociis prepediti per nostros sollempnes nuncios precibus, consiliis ac salutaribus monitis non sine magne sollicitudinis studio exhortantes, ut ipse ad divini nominis gloriam et ad vestre sanctitatis ipsiusque ecclesie Romane honorem et reverenciam nec non ad quietum et salubrem statum regni et imperii eorundem velit ad vestram et eiusdem ecclesie Romane sancteque sedis apostolice graciam cum devocione redire se vestris et ipsius ecclesie dicteque sedis apostolice beneplacitis humiliter per omnia conformando. 2. Qui modica deliberacione prehabita se velle stare ac parere super materia prefati dissidii ac omnibus ipsum [dis]sidium1) tangentibusm) ordinacionin) nostre, in quantum cum deo, iusticia et honore suo fieri posset, efficaciter repromisit suas patentes super hoc litteras°) suo sigillo maiorip) munitas 1) super potestate huiusmodi tradita nobis dando, cauciones iuratorias ac fideiussorias magnorum et plurium principum et ..q) baronum 3. Clementissimam nobis super hoc nichilominus offerendo. igitur vestram beatitudinem omni, qua valemus, precum instancia devote ac humiliter inploramus, quatinus redeundi ad gremium sancte matris ecclesie promptitudine ipsius domini Lud(owici), qui super materia dissidii huiusmodi ordinacioni ecclesiasticarum per- sonarum dumtaxat se submittere non expavit, premissis quoque turbacionibus, dispendiis et periculis, specialiter ecclesiis et personis ecclesiasticis, ut premittitur, imminentibus per vestre sanctitatis providenciam paternis affectibus ponderatis predictum dominum Lud(owicum) ad reconciliacionis graciam sub modo premisso vestre solite benignitatis clemencia recipere non recuset partes regni et imperii predictorum ac precipue ecclesias ecclesiasticasquer) per- sonas earundem parcium de periculis, erumpnis et laboribus pre- tactis ad statum optate quietis per reconciliacionem huiusmodi reducentes. 4. Verum quia ad omnia et singula premissa et ea contingencia plene ets) specificet) scribenda cedula non suffi- ceret, nos venerabilem patrem dominum talemu) et cetera et spectabilem virum talemv) et cetera de premissis plenissime informatos ad pedes vestre beatitudinis duximus fiducialiter destinandos eandem vestram beatitudinem ex intimis nostris affecti- bus exorantes, quatenus eisdem super hiis fidem adhibere dignemini creditivam. Datum et ceteraw). I) Ueberschr.: [Slub hac (nämlich forma) scripserunt [con]tenti hic per Cur(iensem) [et] G(erlacum) comitem de [Njass(owia); was in eckigen Klammern steht, ist abgeschnitten. + a) st. et c. V: patri ac domino suo domino Benedicto sacrosancte Romane et universalis ecclesie summo pontifici. + b) Heinricus dei et apostolice sedis gratia V. + c) Bernh. V. + d) fehlt (von Schwalm ergänzt epi- scopus), statt dessen add. ac v. + e) se ipsos ad V. + f) oscula beatorum V. + g) danach quod z. T. rad. K. + h) nach Argentinensis V. + i) et Curiensis (Curensis K) fehlt V. + k) tunc V. + 1) insidium K. + m) contingentibus V. + n) informationi et ordinationi V. + o) dazu die Randglosse L.s in K: Papa dixit, quod temerarie se suos vellent iudices constituere; sie ist eine wörtliche Lesefrucht L.s aus der in Düberlieferten Nr. 532 c. 4. + p) nach sigillo V. + q) fehlt V. + r) et personas ecclesiasticas statt eccl. pers. V. + s) ac V. † t) paci-
1338 März 2—27 331 Eyst(etensis) et Herbip(olensis) episcopi aliis nostris et ecclesiarum Uostrarum protunck) negociis prepediti per nostros sollempnes nuncios precibus, consiliis ac salutaribus monitis non sine magne sollicitudinis studio exhortantes, ut ipse ad divini nominis gloriam et ad vestre sanctitatis ipsiusque ecclesie Romane honorem et reverenciam nec non ad quietum et salubrem statum regni et imperii eorundem velit ad vestram et eiusdem ecclesie Romane sancteque sedis apostolice graciam cum devocione redire se vestris et ipsius ecclesie dicteque sedis apostolice beneplacitis humiliter per omnia conformando. 2. Qui modica deliberacione prehabita se velle stare ac parere super materia prefati dissidii ac omnibus ipsum [dis]sidium1) tangentibusm) ordinacionin) nostre, in quantum cum deo, iusticia et honore suo fieri posset, efficaciter repromisit suas patentes super hoc litteras°) suo sigillo maiorip) munitas 1) super potestate huiusmodi tradita nobis dando, cauciones iuratorias ac fideiussorias magnorum et plurium principum et ..q) baronum 3. Clementissimam nobis super hoc nichilominus offerendo. igitur vestram beatitudinem omni, qua valemus, precum instancia devote ac humiliter inploramus, quatinus redeundi ad gremium sancte matris ecclesie promptitudine ipsius domini Lud(owici), qui super materia dissidii huiusmodi ordinacioni ecclesiasticarum per- sonarum dumtaxat se submittere non expavit, premissis quoque turbacionibus, dispendiis et periculis, specialiter ecclesiis et personis ecclesiasticis, ut premittitur, imminentibus per vestre sanctitatis providenciam paternis affectibus ponderatis predictum dominum Lud(owicum) ad reconciliacionis graciam sub modo premisso vestre solite benignitatis clemencia recipere non recuset partes regni et imperii predictorum ac precipue ecclesias ecclesiasticasquer) per- sonas earundem parcium de periculis, erumpnis et laboribus pre- tactis ad statum optate quietis per reconciliacionem huiusmodi reducentes. 4. Verum quia ad omnia et singula premissa et ea contingencia plene ets) specificet) scribenda cedula non suffi- ceret, nos venerabilem patrem dominum talemu) et cetera et spectabilem virum talemv) et cetera de premissis plenissime informatos ad pedes vestre beatitudinis duximus fiducialiter destinandos eandem vestram beatitudinem ex intimis nostris affecti- bus exorantes, quatenus eisdem super hiis fidem adhibere dignemini creditivam. Datum et ceteraw). I) Ueberschr.: [Slub hac (nämlich forma) scripserunt [con]tenti hic per Cur(iensem) [et] G(erlacum) comitem de [Njass(owia); was in eckigen Klammern steht, ist abgeschnitten. + a) st. et c. V: patri ac domino suo domino Benedicto sacrosancte Romane et universalis ecclesie summo pontifici. + b) Heinricus dei et apostolice sedis gratia V. + c) Bernh. V. + d) fehlt (von Schwalm ergänzt epi- scopus), statt dessen add. ac v. + e) se ipsos ad V. + f) oscula beatorum V. + g) danach quod z. T. rad. K. + h) nach Argentinensis V. + i) et Curiensis (Curensis K) fehlt V. + k) tunc V. + 1) insidium K. + m) contingentibus V. + n) informationi et ordinationi V. + o) dazu die Randglosse L.s in K: Papa dixit, quod temerarie se suos vellent iudices constituere; sie ist eine wörtliche Lesefrucht L.s aus der in Düberlieferten Nr. 532 c. 4. + p) nach sigillo V. + q) fehlt V. + r) et personas ecclesiasticas statt eccl. pers. V. + s) ac V. † t) paci-
Strana 332
332 Nr. 510—511 fice V. + u) Ulricum Curiensis ecclesie episcopum st. talem et cetera V. v) Gerlacum comitem d. Nassouwen st. talem et cetera V. + w) st. et cetera V: Spyre die XXVII. mensis marcii anno domini millesimo trecentesimo tricesimo octavo; Glosse in K: anno 38. in quadragesima (am Schluss zugefügt). 1) verloren. [Speyer 1338 März 27]. Dieselben intervenieren beim Kardinalskollegium für Kaiser Ludwig (verloren). K 136 im Anschluss an Nr. 509. Item ad eandem intencionem mutatis terminis sunt littere intercessorie cardinalibus destinate. 1338 März 30. 511. Der Knappe Johann von Weiskirchen verpachtet genannte Besitzungen und Einkünfte an die Juden Jakob Daniels Sohn und Aaron aus Wittlich. K 4681). — Siehe Nr. 512 und Lamprecht III nr. 133. Ueber die Geldgeschäfte der genannten Juden vgl. Lamprecht I b 1451 f., Liebe: West- deutsche Zeitschrift XII 346. I. Universis presentes litteras inspecturis ego Iohannes armiger natus quondam domini Arnoldi de Wyskirchen militis nunc dominus in Wyskirchen notum facio, quod propter meas utilitates evidentes necessitatesque urgentes auctoritate Gerardi de Bolar armigeri sculteti Trever(ensis) quoad omnia infrascripta curatoris per officialem curie Trever(ensis) michi Iohanni annis XXV iuniori legittime dati et deputati presencialiter interveniente vendidi et dedi, vendo et do per presentes omnes et singulos redditus, fructus et proventus, iura et bona quecunque nichil excepto michi penitus nec reservato, quos et que habeo in villis Kestince, Wyntrich, Berenkastel, Grayche, necnon bannis et confiniis dictarum villarum et cuiuslibet earum ac in curte Synnenburne prope Novyant, item quadraginta libras Turon(ensium) parvorum grosso Turon(ensi) pro quindecim parvis Turonensibus conputato et quadraginta maldra partim siliginis et partim avene Trever(ensis) mensure Iacobo quondam Danielis Trever(ensi) et Aaron de Wytlich Iudeis pro se suisque heredibus sive successoribus ius seu causam seu presentes litteras ab eis habentibus ementibus pro quadringentis libris Turon(ensium) parvorum michi ab eisdem ludeis in prompta et numerata pecunia numeratis traditis et solutis ac in meas evidentes utilitates conversis ante confectionem presencium litterarum hiis pactis et condicionibus inter me et dictos Iudeos habitis et conventis, videlicet quod ipsi Iudei et eorum heredes seu successores vel ius causamve ab eis habentes predictos redditus, fructus et proventus, iura et bona et emolumenta quecunque villarum et curtis superius nominatorum integre colligere et percipere debe- bunt pacifice êt quiete per octo annos a data presencium litterarum continue numerandos in omni iure, dominio et utilitate, quibus ego et mei antecessores eosdem et eadem collegimus et percepimus, absque omni diminucione nec ego aut mei successores in predictis villis et curte ac qualibet earundem dictis octo annis durantibus quicquam iuris nobis poterimus vendicare. 2. Predictas vero quadraginta libras Turon(ensium) parvorum et quadraginta maldra 510.
332 Nr. 510—511 fice V. + u) Ulricum Curiensis ecclesie episcopum st. talem et cetera V. v) Gerlacum comitem d. Nassouwen st. talem et cetera V. + w) st. et cetera V: Spyre die XXVII. mensis marcii anno domini millesimo trecentesimo tricesimo octavo; Glosse in K: anno 38. in quadragesima (am Schluss zugefügt). 1) verloren. [Speyer 1338 März 27]. Dieselben intervenieren beim Kardinalskollegium für Kaiser Ludwig (verloren). K 136 im Anschluss an Nr. 509. Item ad eandem intencionem mutatis terminis sunt littere intercessorie cardinalibus destinate. 1338 März 30. 511. Der Knappe Johann von Weiskirchen verpachtet genannte Besitzungen und Einkünfte an die Juden Jakob Daniels Sohn und Aaron aus Wittlich. K 4681). — Siehe Nr. 512 und Lamprecht III nr. 133. Ueber die Geldgeschäfte der genannten Juden vgl. Lamprecht I b 1451 f., Liebe: West- deutsche Zeitschrift XII 346. I. Universis presentes litteras inspecturis ego Iohannes armiger natus quondam domini Arnoldi de Wyskirchen militis nunc dominus in Wyskirchen notum facio, quod propter meas utilitates evidentes necessitatesque urgentes auctoritate Gerardi de Bolar armigeri sculteti Trever(ensis) quoad omnia infrascripta curatoris per officialem curie Trever(ensis) michi Iohanni annis XXV iuniori legittime dati et deputati presencialiter interveniente vendidi et dedi, vendo et do per presentes omnes et singulos redditus, fructus et proventus, iura et bona quecunque nichil excepto michi penitus nec reservato, quos et que habeo in villis Kestince, Wyntrich, Berenkastel, Grayche, necnon bannis et confiniis dictarum villarum et cuiuslibet earum ac in curte Synnenburne prope Novyant, item quadraginta libras Turon(ensium) parvorum grosso Turon(ensi) pro quindecim parvis Turonensibus conputato et quadraginta maldra partim siliginis et partim avene Trever(ensis) mensure Iacobo quondam Danielis Trever(ensi) et Aaron de Wytlich Iudeis pro se suisque heredibus sive successoribus ius seu causam seu presentes litteras ab eis habentibus ementibus pro quadringentis libris Turon(ensium) parvorum michi ab eisdem ludeis in prompta et numerata pecunia numeratis traditis et solutis ac in meas evidentes utilitates conversis ante confectionem presencium litterarum hiis pactis et condicionibus inter me et dictos Iudeos habitis et conventis, videlicet quod ipsi Iudei et eorum heredes seu successores vel ius causamve ab eis habentes predictos redditus, fructus et proventus, iura et bona et emolumenta quecunque villarum et curtis superius nominatorum integre colligere et percipere debe- bunt pacifice êt quiete per octo annos a data presencium litterarum continue numerandos in omni iure, dominio et utilitate, quibus ego et mei antecessores eosdem et eadem collegimus et percepimus, absque omni diminucione nec ego aut mei successores in predictis villis et curte ac qualibet earundem dictis octo annis durantibus quicquam iuris nobis poterimus vendicare. 2. Predictas vero quadraginta libras Turon(ensium) parvorum et quadraginta maldra 510.
Strana 333
1338 März 27—30 333 partim siliginis et avene supradicta prefati Iudei aut ius seu causam seu has litteras ab eis habentes per predictos octo annos colligere et percipere debebunt quolibet anno dictorum octo annorum ex redditibus et proventibus meis universis et singulis, quos habeo in villis Wyskirchen, Lutersterne, Nyderhoven, Bûnseve, Dûdewilre et Thwailbach, promittens bona fide, quod dictis octo annis duranti- bus per me, alium vel alios manus ad predictos redditus non apponam nec quidquam de eisdem ordinabo nec disponam, nisi prius predicte quadraginta libre et quadraginta maldra superius nominata sint ipsis Iudeis aut ius seu causam ab eis habentibus integraliter annis singulis persolute et persoluta ac ad civitatem Treverensem in locum, in quem voluerint, presentate et presentata per homines villarum predictarum eorundem hominum periculis, laboribus et expensis, ad que eciam mei heredes seu successores, si me decedere contingat, sicut et ego nunc teneor, firmiter obligati tenentur. 3. Et debebunt michi et meis heredibus prefati Iudei et causam seu has litteras ab eis habentes de pretactis quadrin- gentis libris Thuron(ensium) annis singulis quinquaginta libras ratione pretactorum reddituum, fructuum et bonorum integre defalcare. 4. Predictis vero octo annis elapsis dictisque Iudeis seu causam ab eis habentibus de dictis redditibus et emolimentis plenarie satisfacta predicta omnia et singula per me superius vendita ad me seu meos heredes sive successores libere et absque ulla contradictione Iudeorum predictorum aut quorumcunque aliorum ius seu causam ab eis habencium aut habere volencium sine alicuius alterius solucione pecunie revertentur. 5. Est eciam condictum et adiectum, quod ego et heredes mei pretactis octo annis durantibus preexpressos redditus, fructus, proventus, iura et bona coniunctim singulis annis reemere poterimus quindenam ante vel post festum purificacionis virginis Marie1) ad retinendum nobis ipsis pro quadringentis libris Thuron(ensium) parvorum predictorum nostre proprie pecunie et non aliene hiis, que racione pretacte vendicionis ante reempcionem per nos factam de premissis fructibus, redditibus et bonis per ipsos Iudeos aut causam ab eis habentes levata essent seu percepta et que levare et percipere debuissent, 6. Nec huiusmodi percepta et levata tenebuntur ipsis salvis. in reempcione huiusmodi quomodolibet defalcare defalcatis tamen michi et pretactis meis heredibus de pretactis quadringentis libris pro numero annorum a data presencium usque ad reempcionem per nos tunc ac tum factam numerandorum quinquaginta libris predictorum Thuron(ensium) singulis annis, ut superius eciam est pretactum. 7. Et promitto bona fide, quod contra premissa et subscripta nullam restitucionem in integrum nec huius recisionem contractus occasione iunioris etatis vel iunioris precii aut precii michi non soluti vel in utilitatem meam non conversi aut quod ultra medietatem iusti precii deceptus essem aut quod magis levaverint quam prestiterint, aut alia quecunque racione vel causa petam. Et quia minor sum vigintiquinque, maior tamen quatuor- decim annis, promitto auctoritate qua supra interveniente per fidem a me in manu reverendi in Christo patris et domini mei domini
1338 März 27—30 333 partim siliginis et avene supradicta prefati Iudei aut ius seu causam seu has litteras ab eis habentes per predictos octo annos colligere et percipere debebunt quolibet anno dictorum octo annorum ex redditibus et proventibus meis universis et singulis, quos habeo in villis Wyskirchen, Lutersterne, Nyderhoven, Bûnseve, Dûdewilre et Thwailbach, promittens bona fide, quod dictis octo annis duranti- bus per me, alium vel alios manus ad predictos redditus non apponam nec quidquam de eisdem ordinabo nec disponam, nisi prius predicte quadraginta libre et quadraginta maldra superius nominata sint ipsis Iudeis aut ius seu causam ab eis habentibus integraliter annis singulis persolute et persoluta ac ad civitatem Treverensem in locum, in quem voluerint, presentate et presentata per homines villarum predictarum eorundem hominum periculis, laboribus et expensis, ad que eciam mei heredes seu successores, si me decedere contingat, sicut et ego nunc teneor, firmiter obligati tenentur. 3. Et debebunt michi et meis heredibus prefati Iudei et causam seu has litteras ab eis habentes de pretactis quadrin- gentis libris Thuron(ensium) annis singulis quinquaginta libras ratione pretactorum reddituum, fructuum et bonorum integre defalcare. 4. Predictis vero octo annis elapsis dictisque Iudeis seu causam ab eis habentibus de dictis redditibus et emolimentis plenarie satisfacta predicta omnia et singula per me superius vendita ad me seu meos heredes sive successores libere et absque ulla contradictione Iudeorum predictorum aut quorumcunque aliorum ius seu causam ab eis habencium aut habere volencium sine alicuius alterius solucione pecunie revertentur. 5. Est eciam condictum et adiectum, quod ego et heredes mei pretactis octo annis durantibus preexpressos redditus, fructus, proventus, iura et bona coniunctim singulis annis reemere poterimus quindenam ante vel post festum purificacionis virginis Marie1) ad retinendum nobis ipsis pro quadringentis libris Thuron(ensium) parvorum predictorum nostre proprie pecunie et non aliene hiis, que racione pretacte vendicionis ante reempcionem per nos factam de premissis fructibus, redditibus et bonis per ipsos Iudeos aut causam ab eis habentes levata essent seu percepta et que levare et percipere debuissent, 6. Nec huiusmodi percepta et levata tenebuntur ipsis salvis. in reempcione huiusmodi quomodolibet defalcare defalcatis tamen michi et pretactis meis heredibus de pretactis quadringentis libris pro numero annorum a data presencium usque ad reempcionem per nos tunc ac tum factam numerandorum quinquaginta libris predictorum Thuron(ensium) singulis annis, ut superius eciam est pretactum. 7. Et promitto bona fide, quod contra premissa et subscripta nullam restitucionem in integrum nec huius recisionem contractus occasione iunioris etatis vel iunioris precii aut precii michi non soluti vel in utilitatem meam non conversi aut quod ultra medietatem iusti precii deceptus essem aut quod magis levaverint quam prestiterint, aut alia quecunque racione vel causa petam. Et quia minor sum vigintiquinque, maior tamen quatuor- decim annis, promitto auctoritate qua supra interveniente per fidem a me in manu reverendi in Christo patris et domini mei domini
Strana 334
334 Nr. 512 Bald(ewini) Trever(ensis) archiepiscopi loco iuramenti corporaliter prestitam, quod predicta omnia et singula, prout superius sunt narrata, inviolabiliter observabo ipsisque Iudeis seu ius aut causam ab eis habentibus tempore predictorum octo annorum durante guarandiam super premissis omnibus et singulis prestare debitam et consuetama). 8. Et ut premissa omnia et singula rata et firma permaneant et effectualiter impleantur, nos Nycholaus de Wys- kirchen canonicus ecclesie Trever(ensis) frater dicti Iohannis, Thilmannus de Rodemac(r)a magister coquine domini archiepi- scopi Trever(ensis), Philippus et Iohannes armigeri fratres de Sotrea ad preces et mandatum dicti Io(hannis) venditoris nos principales constituimus debitores in solidum obligatos apud pre- nominatos Iudeos, quod, si iidem Iudei aut ius seu causam ab eis habentes in percepcione reddituum et bonorum aut eciam quadra- ginta librarum et quadraginta maldrorum prenominatorum aliquo anno dictorum octo annorum aliquem paterentur defectum vel a quoquam impedirentur, quominus predictos redditus et bona per- ciperent et pecunia et blada non solverentur, ut est pretactum, nos moniti seu requisiti ex parte eorundem Iudeorum seu alterius eorum aut ius seu causam habencium ab eisdem civitatem Treve r(ensem) intrabimus quilibet nostrum per famulum ydoneum cum equo pensionem in domo nobis ab ipsis Iudeis seu altero eorum aut ius seu causam ab eis habencium assignanda servaturi iuxta consuetudinem civium civitatis Trever(ensis), ex eadem nullatenus exituri seu recessuri, donec predictis Iudeis aut ius seu causam ab eis habentibus de defectu omnium et singulorum premissorum, si quis fuerit, sit satisfactum integraliter et ad plenum. 9. Preterea promittimus, si aliquem nostrum dictis octo annis durantibus decedere contingat, quod superstites ex nobis moniti seu requisiti ab ipsis Iudeis aut altero eorum vel ius seu causam ab eis habentibus infra unius mensis spacium, postquam requisiti fuerint, alium eque bonum principalem debitorem loco decedentis sibi adiungi in obligacione volentes sponte et arbitrantes, si in consimili procurabunt premissis aut aliquo eorum in toto vel in parte rebelles fuerimus aut remissi, quod dicti Iudei aut alter eorum seu ius causamve ab eis habentes pignora et bona nostra et cuiuslibet nostrum per officiatos domini nostri archiepiscopi supradicti undique locorum capi et recipi faciant et eadem, si et quociens necesse fuerit, iuxta consuetudinem civitatis Trever(ensis) supradictam vendant et alienent tam diu et donec de defectu, si quis fuerit, sit integre satisfactum, renunciantes quoad premissa excepcioni doli mali, actioni in factum, privilegio fori, beneficio restitucionis in integrum, rei aliter geste quam scripte ac omni iuris auxilio canonici et civilis, quo contra premissa vel aliquod premissorum venire vel dicere possemus aliqua arte vel ingenio in futurum. 10. Et ut premissa omnia et singula, prout pretacta et narrata sunt, firma et rata permaneant et inviolabiliter inpleantur, ego Iohannes de Wyskirchen supradictus rogo reverendum dominum meum dominum archiepiscopum supradictum, a quo predictos redditus et bona in feudum teneo, ut predicte vendicioni per me facte tamquam dominus
334 Nr. 512 Bald(ewini) Trever(ensis) archiepiscopi loco iuramenti corporaliter prestitam, quod predicta omnia et singula, prout superius sunt narrata, inviolabiliter observabo ipsisque Iudeis seu ius aut causam ab eis habentibus tempore predictorum octo annorum durante guarandiam super premissis omnibus et singulis prestare debitam et consuetama). 8. Et ut premissa omnia et singula rata et firma permaneant et effectualiter impleantur, nos Nycholaus de Wys- kirchen canonicus ecclesie Trever(ensis) frater dicti Iohannis, Thilmannus de Rodemac(r)a magister coquine domini archiepi- scopi Trever(ensis), Philippus et Iohannes armigeri fratres de Sotrea ad preces et mandatum dicti Io(hannis) venditoris nos principales constituimus debitores in solidum obligatos apud pre- nominatos Iudeos, quod, si iidem Iudei aut ius seu causam ab eis habentes in percepcione reddituum et bonorum aut eciam quadra- ginta librarum et quadraginta maldrorum prenominatorum aliquo anno dictorum octo annorum aliquem paterentur defectum vel a quoquam impedirentur, quominus predictos redditus et bona per- ciperent et pecunia et blada non solverentur, ut est pretactum, nos moniti seu requisiti ex parte eorundem Iudeorum seu alterius eorum aut ius seu causam habencium ab eisdem civitatem Treve r(ensem) intrabimus quilibet nostrum per famulum ydoneum cum equo pensionem in domo nobis ab ipsis Iudeis seu altero eorum aut ius seu causam ab eis habencium assignanda servaturi iuxta consuetudinem civium civitatis Trever(ensis), ex eadem nullatenus exituri seu recessuri, donec predictis Iudeis aut ius seu causam ab eis habentibus de defectu omnium et singulorum premissorum, si quis fuerit, sit satisfactum integraliter et ad plenum. 9. Preterea promittimus, si aliquem nostrum dictis octo annis durantibus decedere contingat, quod superstites ex nobis moniti seu requisiti ab ipsis Iudeis aut altero eorum vel ius seu causam ab eis habentibus infra unius mensis spacium, postquam requisiti fuerint, alium eque bonum principalem debitorem loco decedentis sibi adiungi in obligacione volentes sponte et arbitrantes, si in consimili procurabunt premissis aut aliquo eorum in toto vel in parte rebelles fuerimus aut remissi, quod dicti Iudei aut alter eorum seu ius causamve ab eis habentes pignora et bona nostra et cuiuslibet nostrum per officiatos domini nostri archiepiscopi supradicti undique locorum capi et recipi faciant et eadem, si et quociens necesse fuerit, iuxta consuetudinem civitatis Trever(ensis) supradictam vendant et alienent tam diu et donec de defectu, si quis fuerit, sit integre satisfactum, renunciantes quoad premissa excepcioni doli mali, actioni in factum, privilegio fori, beneficio restitucionis in integrum, rei aliter geste quam scripte ac omni iuris auxilio canonici et civilis, quo contra premissa vel aliquod premissorum venire vel dicere possemus aliqua arte vel ingenio in futurum. 10. Et ut premissa omnia et singula, prout pretacta et narrata sunt, firma et rata permaneant et inviolabiliter inpleantur, ego Iohannes de Wyskirchen supradictus rogo reverendum dominum meum dominum archiepiscopum supradictum, a quo predictos redditus et bona in feudum teneo, ut predicte vendicioni per me facte tamquam dominus
Strana 335
1338 März 31 335 feudi bonorum predictorum suum consensum adhibeat pariter et assensum et sigillum suum presentibus apponat, necnon honorabilem virum dominum offic(ialem) predictum, ut et ipse in omnium premissorum evidens testimonium sigillum suum presentibus appendat una cum sigillo meo proprio, quod eciam hiis litteris est appensum. Nosque Nych(olaus), Thil(emannus), Phil(ippus) et Ioh(annes) supradicti pro nobis sigilla nostra eisdem litteris duximus apponenda. Et nos Bald(ewinus) dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archi- episcopus sacri imperii per Gall(iam) archicancellarius, quia prefatus lo(hannes) predictam vendicionem per se, ut premittitur, factam per fidem suam in nostra manu loco iuramenti corporaliter prestitam observare ac per omnia adinplere cum effectu et nullatenus contra eam venire dictis octo annis durantibus promisit, ipsam vendicionem approbamus, eidem consensum nostrum adhibemus nostrumque sigillum tam in signum nostri consensus quam ad preces prefati Et nos offic(ialis) predictus in premissorum Iohannis venditoris. omnium evidens testimonium rogatu instanter sigillum curie Treve- r(ensis) eciam hiis litteris duximus apponendum in testimonium premissum. Datum die penultima mensis marcii anno domini M'CCC" XXX°VIII°. I) am Rande: Vendicio facta Iudeis ad annos et sub reempcione et etiam constitutio fideiussorum secundum consuetudinem Trever(ensem). † a) fehlt Prädikat. 1) Februar 2. 512. 1338 Märs 31. Gobolin und Ludwig verpachten mit Pfand und Bürgen [denselben?] auf 6 Jahre ihre Lehengüter apud Pontem und zu Emmel. K 468a1). Unvollständig (vgl. N. I); doch ist der Inhalt deutlich genug erkennbar. Dass es sich hier um dieselben beiden Juden handelt wie in Nr. 511, ist so gut wie gewiss. 2. Pro quibus omnibus et singulis a nobis superius premissis firmiter observandis et omni effectu adimplendis prenominatis ludeis obligamus et obligata tradimus in hiis scriptis tytulo pignoris seu ypothece omnia et singula bona nostra nichil excepto nobis vel reservato, que habemus et habituri sumus communiter vel divisim infra miliare bannale civitatis Trever(ensis), volentes et arbitrantes, si dicti Iudei aut causam seu ius ab eis habentes in collectione, percepcione et solucione reddituum ac vini et bladi predictorum aliquo anno dictorum sex annorum a quoquam impedirentur, quominus eosdem colligerent et perciperent, ac de predictis quantitatibus vini et bladi ipsis non satisfieret pacifice et quiete, ut ipsi Iudei aut ius seu causam vel presentes litteras ab eis habentes predicta bona nostra omnia et singula absque nostra seu cuiusquam alterius contradictione et sine iniuria, que nobis id exnunc sponte eligentibus inferri non poterit, apprehendant et de eisdem faciant, prout de pignoribus iacentibus a civibus civitatis Trever(ensis) fieri est consuetum. 3. Insuper ad omnem premissorum observanciam nos et heredes nostros in solidum firmiter hiis litteris obligamus promittentes
1338 März 31 335 feudi bonorum predictorum suum consensum adhibeat pariter et assensum et sigillum suum presentibus apponat, necnon honorabilem virum dominum offic(ialem) predictum, ut et ipse in omnium premissorum evidens testimonium sigillum suum presentibus appendat una cum sigillo meo proprio, quod eciam hiis litteris est appensum. Nosque Nych(olaus), Thil(emannus), Phil(ippus) et Ioh(annes) supradicti pro nobis sigilla nostra eisdem litteris duximus apponenda. Et nos Bald(ewinus) dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archi- episcopus sacri imperii per Gall(iam) archicancellarius, quia prefatus lo(hannes) predictam vendicionem per se, ut premittitur, factam per fidem suam in nostra manu loco iuramenti corporaliter prestitam observare ac per omnia adinplere cum effectu et nullatenus contra eam venire dictis octo annis durantibus promisit, ipsam vendicionem approbamus, eidem consensum nostrum adhibemus nostrumque sigillum tam in signum nostri consensus quam ad preces prefati Et nos offic(ialis) predictus in premissorum Iohannis venditoris. omnium evidens testimonium rogatu instanter sigillum curie Treve- r(ensis) eciam hiis litteris duximus apponendum in testimonium premissum. Datum die penultima mensis marcii anno domini M'CCC" XXX°VIII°. I) am Rande: Vendicio facta Iudeis ad annos et sub reempcione et etiam constitutio fideiussorum secundum consuetudinem Trever(ensem). † a) fehlt Prädikat. 1) Februar 2. 512. 1338 Märs 31. Gobolin und Ludwig verpachten mit Pfand und Bürgen [denselben?] auf 6 Jahre ihre Lehengüter apud Pontem und zu Emmel. K 468a1). Unvollständig (vgl. N. I); doch ist der Inhalt deutlich genug erkennbar. Dass es sich hier um dieselben beiden Juden handelt wie in Nr. 511, ist so gut wie gewiss. 2. Pro quibus omnibus et singulis a nobis superius premissis firmiter observandis et omni effectu adimplendis prenominatis ludeis obligamus et obligata tradimus in hiis scriptis tytulo pignoris seu ypothece omnia et singula bona nostra nichil excepto nobis vel reservato, que habemus et habituri sumus communiter vel divisim infra miliare bannale civitatis Trever(ensis), volentes et arbitrantes, si dicti Iudei aut causam seu ius ab eis habentes in collectione, percepcione et solucione reddituum ac vini et bladi predictorum aliquo anno dictorum sex annorum a quoquam impedirentur, quominus eosdem colligerent et perciperent, ac de predictis quantitatibus vini et bladi ipsis non satisfieret pacifice et quiete, ut ipsi Iudei aut ius seu causam vel presentes litteras ab eis habentes predicta bona nostra omnia et singula absque nostra seu cuiusquam alterius contradictione et sine iniuria, que nobis id exnunc sponte eligentibus inferri non poterit, apprehendant et de eisdem faciant, prout de pignoribus iacentibus a civibus civitatis Trever(ensis) fieri est consuetum. 3. Insuper ad omnem premissorum observanciam nos et heredes nostros in solidum firmiter hiis litteris obligamus promittentes
Strana 336
336 Nr. 512—516 bona fide loco iuramenti per nos prestita pro nobis ac dictis nostris heredibus, quod contra presentem contractum aliqua arte vel ingenio clam vel palam per nos vel alios nullatenus veniemus 4. Et ut sepedictis nec faciemus quomodolibet in futurum. Iudeis et ius seu causam et has litteras ab eis habentibus magis cautum sit super premissis et quolibet eorundem, eisdem constituimus certos fideiussores in solidum obligatos discretos viros videlicet Thilmannum de Rodemac(r)a magistrum coquine domini Treve- r(ensis), Phipolonem de Lympach et Gerardum de Bolar marscalcum domini archiepiscopi Trever(ensis) fratres et Thoilmannum scultetum in Sarburgh, qui, si predicti Iudei aut ius seu causam ab eis habentes in observacione et adinplecione omnium et singulorum predictorum aliquod paterentur defectum, moniti seu requisiti civitatem Trever(ensem) intrabunt quilibet eorum per famulum ydoneum cum equo pensionem iuxta consuetudinem civitatis Trever(ensis) servaturi, nullatenus exituri, donec predictis Iudeis aut ius seu causam ab eis habentibus de defectu huiusmodi, si quis fuerit, sit integre satisfactum. 5. Promittimus eciam, si aliquem predictorum fideiussorum durantibus dictis sex annis decedere contingat, infra unius mensis spacium, postquam super hoc requisiti fuerimus, alium equebonum fideiussorem loco dece dentis huiusmodi subrogare; alioquin reliqui fideiussores superstites moniti pensionem ut supra observabunt tam diu, donec alius equebonus fideiussor loco decedentis huius fuerit subrogatus, ita quod predictis sex annis elapsis predicta bona et redditus per nos venditi super ius ad nos et nostros heredes libere et absolute revertantur. 6. Et nos Thil(mannus) de Rodemac(r)a magister coquine domini Trever(ensis), Phipelo de Lympach, Gerardus de Bolar fratres ac Thoilmannus scultetus in Sarburgh fideiussores supra nominati huiusmodi fideiussionem in omnibus et per omnia in nos in solidum suscipimus ipsamque observare et adimplere volentes sponte et arbitrantes, si in promittimus bona fide observacione premissorum in aliquo rebelles fuerimus seu remissi moniti seu requisiti, quod dicti Iudei aut ius seu causam vel presentes litteras ab eis habentes pignora et bona nostra et cuius- libet nostrum in solidum per officiatos domini archiepiscopi Trever(ensis) pro tempore existentis capi seu recipi faciant ac eadem iuxta consuetudinem predictam vendant et alienent, donec de defectu, si quis fuerit, sit integre satisfactum, renunciantes quo ad premissa tam nos venditores quam nos fideiussores pre- nominati condicioni indebiti et sine causa, excepcioni non numerate pecunie, non tradite et non solute, doli mali, privilegio fori, bene- ficio restitucionis in integrum, rei aliter geste quam scripte et specialiter nos fideiussores eo iuri, quo dicere possemus principales debitores prius quam fideiussores ac nos non in solidum sed quem- libet nostrum pro virili porcione conveniri posse vel debere, ac aliis omnibus excepcionibus iuris canonici et civilis facti et consue- tudinis, quibus contra premissa vel eorum aliquem venire possemus aliqualiter in futurum. 7. Insuper nos Gobolinus et Lud(ewicus) venditores rogamus reverendum in Christo patrem et dominum
336 Nr. 512—516 bona fide loco iuramenti per nos prestita pro nobis ac dictis nostris heredibus, quod contra presentem contractum aliqua arte vel ingenio clam vel palam per nos vel alios nullatenus veniemus 4. Et ut sepedictis nec faciemus quomodolibet in futurum. Iudeis et ius seu causam et has litteras ab eis habentibus magis cautum sit super premissis et quolibet eorundem, eisdem constituimus certos fideiussores in solidum obligatos discretos viros videlicet Thilmannum de Rodemac(r)a magistrum coquine domini Treve- r(ensis), Phipolonem de Lympach et Gerardum de Bolar marscalcum domini archiepiscopi Trever(ensis) fratres et Thoilmannum scultetum in Sarburgh, qui, si predicti Iudei aut ius seu causam ab eis habentes in observacione et adinplecione omnium et singulorum predictorum aliquod paterentur defectum, moniti seu requisiti civitatem Trever(ensem) intrabunt quilibet eorum per famulum ydoneum cum equo pensionem iuxta consuetudinem civitatis Trever(ensis) servaturi, nullatenus exituri, donec predictis Iudeis aut ius seu causam ab eis habentibus de defectu huiusmodi, si quis fuerit, sit integre satisfactum. 5. Promittimus eciam, si aliquem predictorum fideiussorum durantibus dictis sex annis decedere contingat, infra unius mensis spacium, postquam super hoc requisiti fuerimus, alium equebonum fideiussorem loco dece dentis huiusmodi subrogare; alioquin reliqui fideiussores superstites moniti pensionem ut supra observabunt tam diu, donec alius equebonus fideiussor loco decedentis huius fuerit subrogatus, ita quod predictis sex annis elapsis predicta bona et redditus per nos venditi super ius ad nos et nostros heredes libere et absolute revertantur. 6. Et nos Thil(mannus) de Rodemac(r)a magister coquine domini Trever(ensis), Phipelo de Lympach, Gerardus de Bolar fratres ac Thoilmannus scultetus in Sarburgh fideiussores supra nominati huiusmodi fideiussionem in omnibus et per omnia in nos in solidum suscipimus ipsamque observare et adimplere volentes sponte et arbitrantes, si in promittimus bona fide observacione premissorum in aliquo rebelles fuerimus seu remissi moniti seu requisiti, quod dicti Iudei aut ius seu causam vel presentes litteras ab eis habentes pignora et bona nostra et cuius- libet nostrum in solidum per officiatos domini archiepiscopi Trever(ensis) pro tempore existentis capi seu recipi faciant ac eadem iuxta consuetudinem predictam vendant et alienent, donec de defectu, si quis fuerit, sit integre satisfactum, renunciantes quo ad premissa tam nos venditores quam nos fideiussores pre- nominati condicioni indebiti et sine causa, excepcioni non numerate pecunie, non tradite et non solute, doli mali, privilegio fori, bene- ficio restitucionis in integrum, rei aliter geste quam scripte et specialiter nos fideiussores eo iuri, quo dicere possemus principales debitores prius quam fideiussores ac nos non in solidum sed quem- libet nostrum pro virili porcione conveniri posse vel debere, ac aliis omnibus excepcionibus iuris canonici et civilis facti et consue- tudinis, quibus contra premissa vel eorum aliquem venire possemus aliqualiter in futurum. 7. Insuper nos Gobolinus et Lud(ewicus) venditores rogamus reverendum in Christo patrem et dominum
Strana 337
1338 April 8—26 337 nostrum dominum Bald(ewinum) archiepiscopum Trever(ensem), a quo bona apud Pontem, et Iohannem dictum Walthase de Swarzin- burg, a quo bona in Emmylde in feudum tenemus, ut predicte vendicioni, quantum ad eos spectat, consenciant et sigilla sua presentibus apponant una cum nostris sigillis hiis litteris appensis in testimonium premissorum. Nosque Thil(mannus), Phi(lippus), Ger(ardus) et Thoil(mannus) fideiussores supradicti sigilla nostra eisdem litteris duximus appo- nenda. Et nos Bald(ewinus) dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus sacri imperii per Gall(iam) archicancellarius et Iohannes Walthase supradicti sigilla nostra tam in signum nostri consensus, quantum nos tangit, adhibiti vendicioni supra- dicte quam ad preces Gobol(ini) et Lud(owici) predictorum presenti- bus apposuimus in testimonium premissorum. Datum die ultima mensis marcii anno domini M°CCC°- XXXVII°а). I) dazu die Randglosse: Sequebatur post alium q(uasi?) consimilem (d. h. wie K 468 = Nr. 511) contractum. + a) danach Datum per copiam. Trier 1338 April 8. 513*. Erzbischof Baldewin an die Geistlichkeit der Diözese Trier. Licet curis. K 345; aus jetzt verlorener Abschr. in D: Schanat-Hartzheim IV 318 (mit grosser Licke); aus anderer Handschr. und alten Drucken: Blattau I nr. 28. [Trier] 1338 April 8. 514*. Derselbe an die Aebte und Prioren der Diözese Trier. Inter ceteras. K 346; aus jetzt verlorener Abschr. in D: Schannat-Hartzheim IV 319; aus anderer Handschr. und alten Drucken: Blattau I nr. 29. Fulda ƒ1338] April 23. 515. Henricus Abt von Fulda an den ehrenwerten Rudolfus dictus Lusse seinen Kleriker: bittet ihn, auf die Beschwerde von Propst, Aebtissin und Konvent der Nonnen in Aldindorf (Allend-), dass er sie unter Bezugnahme auf Güter, die sie von weiland Iohannes Luzze erworben hatten, an das geist- liche Gericht vor den Richter nach Trier haben laden lassen, mit Rück- sicht auf alle von ihm erfahrene Gunst unter Aufhebung dieser Ladung eine billige Entscheidung vor ihm zu suchen; sonst müsse er, der Abt, für den Schutz des Klosters, das sich selber nicht helfen könne, anderen Orts sich verwenden. Dilecti in Christo — D. Fulde nostro sub secreto feria 5. ante dominicam Misericordia domini'; dazu L. Zusatz: a. dom. 38.; Ueberschr.: Hanc misit mihi dominus Fuldensis. — K 267. 516. Frankfurt 1338 April 26. Kaiser Ludwig ersucht Erzbischof Baldewin, eine Ver- sammlung nichtfürstlicher Reichsstände am 17. Mai su beschicken. K 1321). — Gleichlautend mit dem Exemplar für das Lütticher Dom- kapitel vom 23. April (Böhmer Ludwig nr. 1895, vgl. S. 426; L). Ludewicus dei gratia Romanorum imperator semper augustus venerabilia) Bald(ewino) ecclesie sancte Trever(ensis) .. archi- episcopo .. principi suo dilecto gratiam suam et omne bonum. Cum ex dissensionibus et dissidiis diucius iam subortis inter nos et papam Iohannem defunctum ac ipsius in apostolatus apice successorem adversitates, scandala et quam plurima animarumb) pericula Christianoc) populo fideique orthodoxe perplexis nexibus evenerint et communiter eveniant omni die, prout hec ted) et alias Germanie provincias atque terras non credimus nos volentes pro incremento fidei Christiane statusque ignorare, Nova Alamanniae 22
1338 April 8—26 337 nostrum dominum Bald(ewinum) archiepiscopum Trever(ensem), a quo bona apud Pontem, et Iohannem dictum Walthase de Swarzin- burg, a quo bona in Emmylde in feudum tenemus, ut predicte vendicioni, quantum ad eos spectat, consenciant et sigilla sua presentibus apponant una cum nostris sigillis hiis litteris appensis in testimonium premissorum. Nosque Thil(mannus), Phi(lippus), Ger(ardus) et Thoil(mannus) fideiussores supradicti sigilla nostra eisdem litteris duximus appo- nenda. Et nos Bald(ewinus) dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus sacri imperii per Gall(iam) archicancellarius et Iohannes Walthase supradicti sigilla nostra tam in signum nostri consensus, quantum nos tangit, adhibiti vendicioni supra- dicte quam ad preces Gobol(ini) et Lud(owici) predictorum presenti- bus apposuimus in testimonium premissorum. Datum die ultima mensis marcii anno domini M°CCC°- XXXVII°а). I) dazu die Randglosse: Sequebatur post alium q(uasi?) consimilem (d. h. wie K 468 = Nr. 511) contractum. + a) danach Datum per copiam. Trier 1338 April 8. 513*. Erzbischof Baldewin an die Geistlichkeit der Diözese Trier. Licet curis. K 345; aus jetzt verlorener Abschr. in D: Schanat-Hartzheim IV 318 (mit grosser Licke); aus anderer Handschr. und alten Drucken: Blattau I nr. 28. [Trier] 1338 April 8. 514*. Derselbe an die Aebte und Prioren der Diözese Trier. Inter ceteras. K 346; aus jetzt verlorener Abschr. in D: Schannat-Hartzheim IV 319; aus anderer Handschr. und alten Drucken: Blattau I nr. 29. Fulda ƒ1338] April 23. 515. Henricus Abt von Fulda an den ehrenwerten Rudolfus dictus Lusse seinen Kleriker: bittet ihn, auf die Beschwerde von Propst, Aebtissin und Konvent der Nonnen in Aldindorf (Allend-), dass er sie unter Bezugnahme auf Güter, die sie von weiland Iohannes Luzze erworben hatten, an das geist- liche Gericht vor den Richter nach Trier haben laden lassen, mit Rück- sicht auf alle von ihm erfahrene Gunst unter Aufhebung dieser Ladung eine billige Entscheidung vor ihm zu suchen; sonst müsse er, der Abt, für den Schutz des Klosters, das sich selber nicht helfen könne, anderen Orts sich verwenden. Dilecti in Christo — D. Fulde nostro sub secreto feria 5. ante dominicam Misericordia domini'; dazu L. Zusatz: a. dom. 38.; Ueberschr.: Hanc misit mihi dominus Fuldensis. — K 267. 516. Frankfurt 1338 April 26. Kaiser Ludwig ersucht Erzbischof Baldewin, eine Ver- sammlung nichtfürstlicher Reichsstände am 17. Mai su beschicken. K 1321). — Gleichlautend mit dem Exemplar für das Lütticher Dom- kapitel vom 23. April (Böhmer Ludwig nr. 1895, vgl. S. 426; L). Ludewicus dei gratia Romanorum imperator semper augustus venerabilia) Bald(ewino) ecclesie sancte Trever(ensis) .. archi- episcopo .. principi suo dilecto gratiam suam et omne bonum. Cum ex dissensionibus et dissidiis diucius iam subortis inter nos et papam Iohannem defunctum ac ipsius in apostolatus apice successorem adversitates, scandala et quam plurima animarumb) pericula Christianoc) populo fideique orthodoxe perplexis nexibus evenerint et communiter eveniant omni die, prout hec ted) et alias Germanie provincias atque terras non credimus nos volentes pro incremento fidei Christiane statusque ignorare, Nova Alamanniae 22
Strana 338
338 Nr. 517—520 rei publice conservacione huiusmodi perplexitatibus seu scandalis, quantum in nobis est, salubriter providere devocionem tuame) attente requirimus et seriosius commonemus, ut aliquosf) de tuis consiliariis dominica Vocem iocunditatis' nunc instanti1) Franchen- ford(iam)g) ad nostram presenciam destinesh) et transmittas ad deliberandum et conferendum una cum ipsis aliis kathedralium ecclesiarum personis et quam plurimarumi) civitatum et terrarum hominibus eciam dicto die coram nobis vocatis talibusk) periculis et nexibus, qui Christicolis nostre dycioni subiectis noscuntur in partibus Germanie inminere. Datum Franchenford(ie)g) XXVIal) die mensis aprilis regni nostri anno vicesimo quarto, imperii vero undecimom). a) honorabilibus viris preposito, decano totique capitulo ecclesie Leodiensis devotis suis dilectis st. vener. — dilecto L. + b) peric. anim. L. + c) Christi L. + d) vos L. + e) vestram L. + f) aliquas personas de vestro capitulo sufficienter instructas st. aliq. — consil. L. † g) in Franchenvurt L. + h) destinetis st. dest. et transm. L. + i) plurimum L. + k) super tal. nex. et per. L. 1) XXIII. L. + m) XI. L; danach a. dom. MCCCXXXVIII. von Losse nachgetr. K. 1) Mai 17. Trier 1338 Mai 12. 517. Erzbischof Baldewin mahnt die Geistlichkeit seiner Diözese Trier, bei der bevorstehenden Visitation die reine Wahrheit zu sagen. — Derartige Aktenstücke zur Geschichte der Kirchen- K 4531). visitation (vgl. Hauck V 181ff.) sind in dieser Zeit noch selten. Baldewinus dei gratia sancte Treveren(sis) ecclesie archi- episcopus sacri imperii per Galliam archicancellarius religiosis viris abbatibus ac personis conventualibus monasteriorum ordinis sancti Benedicti necnona) decanis, capitulis, canonicis et clericis aliis suarum civitatis et dyocesis Treveren(sis) universis et singulis Cum celare veritatem salutem et sinceram in domino karitatem. ubi, quando et quociens secundum divinas et canonicas instituciones revelanda fuerit, mortale et grave nimium sit peccatum, hinc est, quod vos omnes et singulos monemus ac attencius exhortamur in domino vobis nichilominus in virtute sancte obedientie ac sub interminacione maledictionis eterne firmiter et districte precipientes, ut super hiis, que sciveritis vel crederitis in vestris monasteriis reformanda tam in capite quam in menbris et tam super statu monasteriorum quam personarum et specialiter eciam super hiis, de quibus requisiti fueritis, et eorum circumstanciis, occultis tamen exceptis, dicatis puram et plenam nostris in hac parte commissariis non obstantibus visitacionis officium exercentibus veritatem quibuscunque pactis, constrictionibus, obligacionibus, iuramentis vel penis quibuscunque vallatisb) in contrarium super hiis forsitan inter vos initis, prestitis vel conditis, quas quidem pacta, constric- tiones, obligaciones, iuramentorum prestaciones seu penas alias desuper indictas tamquam sacris canonibus inimicas ac vestro et dictorum vestrorum monasteriorum statui et saluti periculosas cassamus, irritamus et vacuamus omnino, immo cassas, irritas et vacuas ac omni roboris firmitate carentes nunciamus et tenore In cuius rei testimonium sigillum presencium declaramus. nostrum presentibus est appensum.
338 Nr. 517—520 rei publice conservacione huiusmodi perplexitatibus seu scandalis, quantum in nobis est, salubriter providere devocionem tuame) attente requirimus et seriosius commonemus, ut aliquosf) de tuis consiliariis dominica Vocem iocunditatis' nunc instanti1) Franchen- ford(iam)g) ad nostram presenciam destinesh) et transmittas ad deliberandum et conferendum una cum ipsis aliis kathedralium ecclesiarum personis et quam plurimarumi) civitatum et terrarum hominibus eciam dicto die coram nobis vocatis talibusk) periculis et nexibus, qui Christicolis nostre dycioni subiectis noscuntur in partibus Germanie inminere. Datum Franchenford(ie)g) XXVIal) die mensis aprilis regni nostri anno vicesimo quarto, imperii vero undecimom). a) honorabilibus viris preposito, decano totique capitulo ecclesie Leodiensis devotis suis dilectis st. vener. — dilecto L. + b) peric. anim. L. + c) Christi L. + d) vos L. + e) vestram L. + f) aliquas personas de vestro capitulo sufficienter instructas st. aliq. — consil. L. † g) in Franchenvurt L. + h) destinetis st. dest. et transm. L. + i) plurimum L. + k) super tal. nex. et per. L. 1) XXIII. L. + m) XI. L; danach a. dom. MCCCXXXVIII. von Losse nachgetr. K. 1) Mai 17. Trier 1338 Mai 12. 517. Erzbischof Baldewin mahnt die Geistlichkeit seiner Diözese Trier, bei der bevorstehenden Visitation die reine Wahrheit zu sagen. — Derartige Aktenstücke zur Geschichte der Kirchen- K 4531). visitation (vgl. Hauck V 181ff.) sind in dieser Zeit noch selten. Baldewinus dei gratia sancte Treveren(sis) ecclesie archi- episcopus sacri imperii per Galliam archicancellarius religiosis viris abbatibus ac personis conventualibus monasteriorum ordinis sancti Benedicti necnona) decanis, capitulis, canonicis et clericis aliis suarum civitatis et dyocesis Treveren(sis) universis et singulis Cum celare veritatem salutem et sinceram in domino karitatem. ubi, quando et quociens secundum divinas et canonicas instituciones revelanda fuerit, mortale et grave nimium sit peccatum, hinc est, quod vos omnes et singulos monemus ac attencius exhortamur in domino vobis nichilominus in virtute sancte obedientie ac sub interminacione maledictionis eterne firmiter et districte precipientes, ut super hiis, que sciveritis vel crederitis in vestris monasteriis reformanda tam in capite quam in menbris et tam super statu monasteriorum quam personarum et specialiter eciam super hiis, de quibus requisiti fueritis, et eorum circumstanciis, occultis tamen exceptis, dicatis puram et plenam nostris in hac parte commissariis non obstantibus visitacionis officium exercentibus veritatem quibuscunque pactis, constrictionibus, obligacionibus, iuramentis vel penis quibuscunque vallatisb) in contrarium super hiis forsitan inter vos initis, prestitis vel conditis, quas quidem pacta, constric- tiones, obligaciones, iuramentorum prestaciones seu penas alias desuper indictas tamquam sacris canonibus inimicas ac vestro et dictorum vestrorum monasteriorum statui et saluti periculosas cassamus, irritamus et vacuamus omnino, immo cassas, irritas et vacuas ac omni roboris firmitate carentes nunciamus et tenore In cuius rei testimonium sigillum presencium declaramus. nostrum presentibus est appensum.
Strana 339
1338 Маi 12—17 339 Avignon 1338 Mai 16. Kardinalbischof Gaucelin von Alba an Erzbischof Baldewin. D 187a (eingerückt in Nr. 539) = Sauerland II nr. 2330 Reg. 519. Datum Trev(eris) anno domini M'CCC'XXX°VIII° die XIIa mensis maii. I) Ueberschr.: Preceptum, ut visitandi dicant veritatem non obstantibus pactis etc. + a) necnon — aliis am oberen Rande von Losse nachgetragen. b) lies valituris? 518*. ſzu 1338 Mai 17]. Bericht über den Reichstag zu Frankfurt. K 133, Anhang zu Nr. 516. — Die Annahme Möllers (106), dass die Frankfurter Tagung wirklich stattgefunden habe, wird durch diese Auf- zeichnung bestätigt. Hoc termino, scilicet dicta dominica1), sedit L(udowicus) predictus in Frank(enford) in domo Theuth(onicorum) et inchoavit enarrare, qualiter processit, quod videlicet eo electo ivit, ut iussus fuit per principes electores, ad recipiendum coronam Aquisgrani et cetera. Dein, quia papam reputabat contra eum peccasse, monuit eum secrete, scilicet per secretasa) litteras 2) sibi scribendo et cetera. Deinde adhibuit, ut dixit, duos, scilicet Iul(iacensem) et ducem Rupertum, quos similiter non exaudivit. Modo dixit omnibus ambass(atoribus) civitatum presentibus: Dico vobis tan- quam universali ecclesie, ut et vos scribatis pape3), et si vos non audierit, erit michi sicut ethnicus' et cetera. Responderunt autem se scribere velle. a) davor amicos getilgt. 1) vgl. Nr. 517. c0 2) es gibt nur einen einzigen Brief, der damit gemeint sein könnte, Böhmer Ludwig nr. 1355 (vgl. Müller I 267). c0 3) vgl. Nr. 522f. [1338 um Мai 17]. 520. Deutsche Reichsstädte verwenden sich bei Papst Benedikt XII. für Kaiser Ludwig (Entwurf). K 1371); aus kassiertem Orig. der Stadt Hagenau in der Univ.-Bibliothek zu Heidelberg (Urk.-Sammlung nr. 228): Ficker Kurverein 699 nr. I (nach Abschr. Bodmanns), Wattenbach, Zeitschr. f. Gesch. d. Oberrheins XXIV (1872) 171 und Schwalm, Neues Archiv XXVI 731 (H). Nrr. 522/23 gehören zu- sammen. Während Müller II 59 ff., Höhlbaum 57 ff. und Hauck V 551 N. 3 die ihnen bekannten Fassungen D, H und W auf ein einheitliches zu Speyer im März verabredetes Formular zurückführen wollten, hat Möller 106 f. (ihm folgt hier völlig H. Tebbe Kaiser Ludwig der Bayer, Erzbisch. Heinr. III. v. Mainz u. die Beschlisse d. Kurfürstentages von Rense .. Diss. Breslau 1920, S. 31f.) erkannt, dass die Entstehung erst mit dem früher unbeachtet ge- bliebenen Frankfurter Tag vom 17. Mai zusammenfällt und dass damals nicht ein einziger sondern zwei Entwürfe aufgestellt worden sind. Richtig leitet er H aus dem einen, W aus dem anderen ab. Auf diesen führt er aber auch D zurick, indem er es mit Höhlbaum für die Abschrift einer in Worms (wo die Handschrift D früher einmal gewesen ist) entstandenen Ausfertigung wohl des dortigen Kapitels hält. Vielmehr stellt es unzweifelhaft den einen Ent- wurf selber dar, wie wir in K 137 nun auch den anderen besitzen. Das er- gibt sich schon aus der für Formulare kennzeichnenden Wendung tales et cetera; ausserdem wird es ausdrücklich durch die NN. I von K 137 und K 138 bestätigt. Sanctissimo in Christo patri et domino Benedicto sacrosancte Romane aca) universalis ecclesie summo pontifici etb) cetera. I. Cum sanctitatis vestre paternalis clemencia humilium subditorum suorum votis et precibus affectivis, in quantum rationis et iusticie continent equitatem, promptum et liberalem inpertitur assensum, 22*
1338 Маi 12—17 339 Avignon 1338 Mai 16. Kardinalbischof Gaucelin von Alba an Erzbischof Baldewin. D 187a (eingerückt in Nr. 539) = Sauerland II nr. 2330 Reg. 519. Datum Trev(eris) anno domini M'CCC'XXX°VIII° die XIIa mensis maii. I) Ueberschr.: Preceptum, ut visitandi dicant veritatem non obstantibus pactis etc. + a) necnon — aliis am oberen Rande von Losse nachgetragen. b) lies valituris? 518*. ſzu 1338 Mai 17]. Bericht über den Reichstag zu Frankfurt. K 133, Anhang zu Nr. 516. — Die Annahme Möllers (106), dass die Frankfurter Tagung wirklich stattgefunden habe, wird durch diese Auf- zeichnung bestätigt. Hoc termino, scilicet dicta dominica1), sedit L(udowicus) predictus in Frank(enford) in domo Theuth(onicorum) et inchoavit enarrare, qualiter processit, quod videlicet eo electo ivit, ut iussus fuit per principes electores, ad recipiendum coronam Aquisgrani et cetera. Dein, quia papam reputabat contra eum peccasse, monuit eum secrete, scilicet per secretasa) litteras 2) sibi scribendo et cetera. Deinde adhibuit, ut dixit, duos, scilicet Iul(iacensem) et ducem Rupertum, quos similiter non exaudivit. Modo dixit omnibus ambass(atoribus) civitatum presentibus: Dico vobis tan- quam universali ecclesie, ut et vos scribatis pape3), et si vos non audierit, erit michi sicut ethnicus' et cetera. Responderunt autem se scribere velle. a) davor amicos getilgt. 1) vgl. Nr. 517. c0 2) es gibt nur einen einzigen Brief, der damit gemeint sein könnte, Böhmer Ludwig nr. 1355 (vgl. Müller I 267). c0 3) vgl. Nr. 522f. [1338 um Мai 17]. 520. Deutsche Reichsstädte verwenden sich bei Papst Benedikt XII. für Kaiser Ludwig (Entwurf). K 1371); aus kassiertem Orig. der Stadt Hagenau in der Univ.-Bibliothek zu Heidelberg (Urk.-Sammlung nr. 228): Ficker Kurverein 699 nr. I (nach Abschr. Bodmanns), Wattenbach, Zeitschr. f. Gesch. d. Oberrheins XXIV (1872) 171 und Schwalm, Neues Archiv XXVI 731 (H). Nrr. 522/23 gehören zu- sammen. Während Müller II 59 ff., Höhlbaum 57 ff. und Hauck V 551 N. 3 die ihnen bekannten Fassungen D, H und W auf ein einheitliches zu Speyer im März verabredetes Formular zurückführen wollten, hat Möller 106 f. (ihm folgt hier völlig H. Tebbe Kaiser Ludwig der Bayer, Erzbisch. Heinr. III. v. Mainz u. die Beschlisse d. Kurfürstentages von Rense .. Diss. Breslau 1920, S. 31f.) erkannt, dass die Entstehung erst mit dem früher unbeachtet ge- bliebenen Frankfurter Tag vom 17. Mai zusammenfällt und dass damals nicht ein einziger sondern zwei Entwürfe aufgestellt worden sind. Richtig leitet er H aus dem einen, W aus dem anderen ab. Auf diesen führt er aber auch D zurick, indem er es mit Höhlbaum für die Abschrift einer in Worms (wo die Handschrift D früher einmal gewesen ist) entstandenen Ausfertigung wohl des dortigen Kapitels hält. Vielmehr stellt es unzweifelhaft den einen Ent- wurf selber dar, wie wir in K 137 nun auch den anderen besitzen. Das er- gibt sich schon aus der für Formulare kennzeichnenden Wendung tales et cetera; ausserdem wird es ausdrücklich durch die NN. I von K 137 und K 138 bestätigt. Sanctissimo in Christo patri et domino Benedicto sacrosancte Romane aca) universalis ecclesie summo pontifici etb) cetera. I. Cum sanctitatis vestre paternalis clemencia humilium subditorum suorum votis et precibus affectivis, in quantum rationis et iusticie continent equitatem, promptum et liberalem inpertitur assensum, 22*
Strana 340
340 Nr. 521 et sanctitatis vestre status attollitur et ex eo devocio crescit et 2. Proinde, cum ex discon- iteratur fervencius subditorum. venienciis inter vos et serenissimum principem et dominum nostrum Lud(owicum) Romanorum imperatorem diucius iam subortis con- veniens ecclesie status multifarie sit turbatus et fidei unitatis perieritc) rectitudo, ad vestre sanctitatis audienciam deducimus per presentes de iure antiquo et consuetudine approbata in partibus Germanie semper sic fuisse laudabiliter observatum, quod Roma- norum reges, postquam per principes Alamanied) electores imperii sunte) electi, etf) presertim post coronacionem regalem eorundem electorum in reges in sede magnifici Karoli Aquisgrani habitam pro veris Romanorum regibus sunt habiti et debita reverencia honorifice reputati, sic quod extunc inmediate tamquam veri Romani imperii amministratores pro suis iuribusg) et honoribus conser- vandish) et augustalii) clemencia gubernandis debitis signorum victriciis triumphabant ac singula exercebant, que sui exigencia officii exequi poterant et debebant, eciam si electionesk) huius- modi contingebat a pretactis principibus sub1) discordia celebrari, licet pro tunc summis pontificibus huiusmodi suam electionem aliqualiter nunciarent, ut coronacionis imperialis solempniam) sibi 3. Sanctissimus pater debito tempore impenderent requisiti. etf) dominus noster dominus Iohannes papa defunctus predecessor vester post hec absque causa, ut putamus ignarus, eadem consue- tudine non attenta contra prefatum dominum nostrum principem christianissimumn) et fidei orthodoxe°) defensorem et precipuum dilectorem, prout ipsius actus catholici et vita conmendanda evi- denter demonstrant, tamquam illegitime citatum necnon contra omnes et singulos eidem in amministracione regni et imperii predictorum dantes consilium, auxilium vel favorem diversos pro- mulgavit successive processus sentenciis penisque variis subsecutis in ipsius sacrique Romani imperii humiliacionem et iacture pre- iudicium satis grave ac plurimorum christicolarumn) periculum et 4. Cum itaque dominus noster Lud(owicus) predictus ruinam. de offensis, quas sedi apostolice occasione dictorum processum irrogavit, sanctitati vestre ac eidem sedi satisfactionem et emendam offerat congruentes, prout ex legacione reverendissimorum in Christon) patrum et dominorum domini Henr(ici)p) archiepisopiq) Mogunt(ini) et quorundam aliorum dominorum episcoporum istarum parcium sanctitati vestre nuper facta vos credimus plenius infor- matum, sanctitatem vestram devotis precibus exhortamur, quatenus in acie mentis vestre revolutis perplexisr) nexibus, qui Christin) populo ex dissensione huiusmodi noscuntur notorie imminere, dictum dominum principemque nostrum et Romanum imperium sinatis in sui status existencia honore et reverencia convenienter intuitu nostrorum humilium meri- absque dispendio permanere torum sanctitatis vestre piis affectibus uberius cogitantes de salu- taris) reconciliacione eiusdem, quam communiter omnes populi Romani imperii dicioni subiecti tam principes ecclesiastici quam seculares ac alii homines, cuiuscunque nominis aut honoris existant, memoratis processi- sincerissimis animis desiderant et affectant,
340 Nr. 521 et sanctitatis vestre status attollitur et ex eo devocio crescit et 2. Proinde, cum ex discon- iteratur fervencius subditorum. venienciis inter vos et serenissimum principem et dominum nostrum Lud(owicum) Romanorum imperatorem diucius iam subortis con- veniens ecclesie status multifarie sit turbatus et fidei unitatis perieritc) rectitudo, ad vestre sanctitatis audienciam deducimus per presentes de iure antiquo et consuetudine approbata in partibus Germanie semper sic fuisse laudabiliter observatum, quod Roma- norum reges, postquam per principes Alamanied) electores imperii sunte) electi, etf) presertim post coronacionem regalem eorundem electorum in reges in sede magnifici Karoli Aquisgrani habitam pro veris Romanorum regibus sunt habiti et debita reverencia honorifice reputati, sic quod extunc inmediate tamquam veri Romani imperii amministratores pro suis iuribusg) et honoribus conser- vandish) et augustalii) clemencia gubernandis debitis signorum victriciis triumphabant ac singula exercebant, que sui exigencia officii exequi poterant et debebant, eciam si electionesk) huius- modi contingebat a pretactis principibus sub1) discordia celebrari, licet pro tunc summis pontificibus huiusmodi suam electionem aliqualiter nunciarent, ut coronacionis imperialis solempniam) sibi 3. Sanctissimus pater debito tempore impenderent requisiti. etf) dominus noster dominus Iohannes papa defunctus predecessor vester post hec absque causa, ut putamus ignarus, eadem consue- tudine non attenta contra prefatum dominum nostrum principem christianissimumn) et fidei orthodoxe°) defensorem et precipuum dilectorem, prout ipsius actus catholici et vita conmendanda evi- denter demonstrant, tamquam illegitime citatum necnon contra omnes et singulos eidem in amministracione regni et imperii predictorum dantes consilium, auxilium vel favorem diversos pro- mulgavit successive processus sentenciis penisque variis subsecutis in ipsius sacrique Romani imperii humiliacionem et iacture pre- iudicium satis grave ac plurimorum christicolarumn) periculum et 4. Cum itaque dominus noster Lud(owicus) predictus ruinam. de offensis, quas sedi apostolice occasione dictorum processum irrogavit, sanctitati vestre ac eidem sedi satisfactionem et emendam offerat congruentes, prout ex legacione reverendissimorum in Christon) patrum et dominorum domini Henr(ici)p) archiepisopiq) Mogunt(ini) et quorundam aliorum dominorum episcoporum istarum parcium sanctitati vestre nuper facta vos credimus plenius infor- matum, sanctitatem vestram devotis precibus exhortamur, quatenus in acie mentis vestre revolutis perplexisr) nexibus, qui Christin) populo ex dissensione huiusmodi noscuntur notorie imminere, dictum dominum principemque nostrum et Romanum imperium sinatis in sui status existencia honore et reverencia convenienter intuitu nostrorum humilium meri- absque dispendio permanere torum sanctitatis vestre piis affectibus uberius cogitantes de salu- taris) reconciliacione eiusdem, quam communiter omnes populi Romani imperii dicioni subiecti tam principes ecclesiastici quam seculares ac alii homines, cuiuscunque nominis aut honoris existant, memoratis processi- sincerissimis animis desiderant et affectant,
Strana 341
1338 um Маi 17 341 bus contra predictam regni et imperii Romanorum et ex conse- quenti nostre patrie Germanie, quam a tempore prefati Karoli citra regnum et imperium huiusmodi habere promeruit, consue- tudinem, ut predicitur, promulgatis, quamvis prefatum dominum imperatorem et nos non noscantur aliqualiter ligavisse, per sancti- tatis vestre clemenciam revocatis, sic quod eundem dominum nostrum ad gremium ecclesie satisfactione condigna redire desiderabiliter affectantem ad premissa dispendia et pericula sub- movenda de solita benignitate ad reformacionis graciam dignemini admittere in sinuquet) vestre gracie uberius confovendo. 5. Et ut de statu et f) terrarum imperii Alam(anie)d) vestra sanctitas in hac parte valeat uberius informari, vos cupimus non latere, quod, si huiusmodi sue reconciliacionis negocium debebit moram trahere longiorem, ex eo gentes communiter christianen) indevociores reddentur et a consuetis devocionis et subiectionis obedienciis, quas vobis et sedi apostolice plus ceteris gentibus hactenus promptissime impenderunt, propter processus acutis frontibus ful- minatos non modicum retrahentur et forte ex eo sub rebellione et inobediencia contra vestrum et sedis honorem nolentes prefatum dominum nostrum imperatorem“) Romanorum et iura imperii sic contra deum et iusticiam derelinquerev) desolata multarum tur- barum forti et potenti comitiva diucius remanebunt. 6. Quod speramus vestram sanctitatem pii patris more intercipere ad tollendum scandala populi fidei orthodoxe. I) Ueberschr.: Sub hac (nämlich forma) civitas. + a) et H. + b) statt et cet. K: magister, consules et universi cives Hagenowienses devota pedum oscula beatorum. + c) in parte perierit H. d) Alem. H + e) fuerint H. + f) fehlt H. + g) rebus add. H. + h) obser- vandis H. + i) augustiali H. + k) election is H. + 1) sub discordia fehlt H; in discordia ergänzt von Schwalm. + m) soll. H. + n) crist. H. + o) ortod. H. + p) Heinr. H. + q) archyep. H. + r) complexis H. + s) salubri H. + t) sinu H. + u) nach Romanorum H. + v) relinquere H. [1338 um Mai 17]. 521. Vertreter des nichtfürstlichen Adels verwenden sich bei demselben für Kaiser Ludwig. D I Originalformular1) = K 138II). Aus D: Würdtwein Nova sub- sidia IX nr. 21, Schwalm Neues Archiv XXVI 729 nr. 23 (mit den Lesarten von W). Aus nicht abgegangenem Orig. (Ausfertigung des Wirzburger Domkapitels vom 28. Juni des Jahres) in München Hochstift Würzburg Reichs- sachen fasc. 4 (W): Monumenta Boica XL nr. 101. K ist trotz N. I aus D abgeleitet; vgl. die NN. q, r. Die Abweichungen von W sind bedeutsam. Vgl. Nr. 520. Sanctissimo in Christo eta) cetera tales et tales et cetera I. Non absque grandi zelo, cum omnib) reverencia et c) cetera. quam quem? nos ta(m)q(ue) tanquam? devoti obe- diencie filii et orthodoxe fidei nostrorum progenitorum imitando vestigia fervidi zelatores ad sanctitatem vestram sacrosanctamque Roma(nam) ecclesiam matrem nostram precordialid) affeccione gerimus et hucusque gessimus incessanter, eidem vestre sanctitati dignum duximus intimandum, quod iuxta laudabilem et a tempore, cuius contrarii hominum memoria non existit, sacri regni et im- perii Romanorum consuetudinem hactenus inconcusse servatam electi in reges Romanorum a Germanie principibus, ad quos eleccio huiusmodi de iure seu antiqua consuetudine pertinere
1338 um Маi 17 341 bus contra predictam regni et imperii Romanorum et ex conse- quenti nostre patrie Germanie, quam a tempore prefati Karoli citra regnum et imperium huiusmodi habere promeruit, consue- tudinem, ut predicitur, promulgatis, quamvis prefatum dominum imperatorem et nos non noscantur aliqualiter ligavisse, per sancti- tatis vestre clemenciam revocatis, sic quod eundem dominum nostrum ad gremium ecclesie satisfactione condigna redire desiderabiliter affectantem ad premissa dispendia et pericula sub- movenda de solita benignitate ad reformacionis graciam dignemini admittere in sinuquet) vestre gracie uberius confovendo. 5. Et ut de statu et f) terrarum imperii Alam(anie)d) vestra sanctitas in hac parte valeat uberius informari, vos cupimus non latere, quod, si huiusmodi sue reconciliacionis negocium debebit moram trahere longiorem, ex eo gentes communiter christianen) indevociores reddentur et a consuetis devocionis et subiectionis obedienciis, quas vobis et sedi apostolice plus ceteris gentibus hactenus promptissime impenderunt, propter processus acutis frontibus ful- minatos non modicum retrahentur et forte ex eo sub rebellione et inobediencia contra vestrum et sedis honorem nolentes prefatum dominum nostrum imperatorem“) Romanorum et iura imperii sic contra deum et iusticiam derelinquerev) desolata multarum tur- barum forti et potenti comitiva diucius remanebunt. 6. Quod speramus vestram sanctitatem pii patris more intercipere ad tollendum scandala populi fidei orthodoxe. I) Ueberschr.: Sub hac (nämlich forma) civitas. + a) et H. + b) statt et cet. K: magister, consules et universi cives Hagenowienses devota pedum oscula beatorum. + c) in parte perierit H. d) Alem. H + e) fuerint H. + f) fehlt H. + g) rebus add. H. + h) obser- vandis H. + i) augustiali H. + k) election is H. + 1) sub discordia fehlt H; in discordia ergänzt von Schwalm. + m) soll. H. + n) crist. H. + o) ortod. H. + p) Heinr. H. + q) archyep. H. + r) complexis H. + s) salubri H. + t) sinu H. + u) nach Romanorum H. + v) relinquere H. [1338 um Mai 17]. 521. Vertreter des nichtfürstlichen Adels verwenden sich bei demselben für Kaiser Ludwig. D I Originalformular1) = K 138II). Aus D: Würdtwein Nova sub- sidia IX nr. 21, Schwalm Neues Archiv XXVI 729 nr. 23 (mit den Lesarten von W). Aus nicht abgegangenem Orig. (Ausfertigung des Wirzburger Domkapitels vom 28. Juni des Jahres) in München Hochstift Würzburg Reichs- sachen fasc. 4 (W): Monumenta Boica XL nr. 101. K ist trotz N. I aus D abgeleitet; vgl. die NN. q, r. Die Abweichungen von W sind bedeutsam. Vgl. Nr. 520. Sanctissimo in Christo eta) cetera tales et tales et cetera I. Non absque grandi zelo, cum omnib) reverencia et c) cetera. quam quem? nos ta(m)q(ue) tanquam? devoti obe- diencie filii et orthodoxe fidei nostrorum progenitorum imitando vestigia fervidi zelatores ad sanctitatem vestram sacrosanctamque Roma(nam) ecclesiam matrem nostram precordialid) affeccione gerimus et hucusque gessimus incessanter, eidem vestre sanctitati dignum duximus intimandum, quod iuxta laudabilem et a tempore, cuius contrarii hominum memoria non existit, sacri regni et im- perii Romanorum consuetudinem hactenus inconcusse servatam electi in reges Romanorum a Germanie principibus, ad quos eleccio huiusmodi de iure seu antiqua consuetudine pertinere
Strana 342
342 Nr. 522 dinoscitur, presertim post coronacionem regalem eorundem electorum in reges in sede magnifici Karoli Aquisgrani habitam nomen regium assumpserunt, administracionem et omnem iurisdiccionem eiusdem regni et imperii libere iuxta dictam consuetudinem exer- cendo, eciam si elecciones huiusmodi contingebate) a pretactis principibus in discordia celebrari. 2. Huius autem consuetudinis, que facti est et in facto consistit, felicis recordacionis dominus Iohannes papa XXIIus predecessor vester, ut putamus, ignarus, eadem consuetudine non attenta contra serenissimumf) dominum nostrumg) dominum Lud(owicum) Romanorumg) imperatoremg) necnon contra omnes et singulos eidem in amministracione regni et imperii predictorum dantes consiliumh), auxilium vel favorem diversos promulgavit successive processus, diversas et graves, immo gravissimas penas et sentencias continentes, prout ex pro- cessibus eiusdem domini Iohannis contra dictum dominum nostrumg) promulgatis plenissime id apparet. Propter quod dura1) gwerrarum in non nullis partibus regni et imperii eorundem conmocio, ecclesiastice censure vilipensio, rerum dispendia necnon animarum amarius deploranda pericula in ipsorum regni et imperii «perti- nentibus) partibus innumerabilia provenerunt et cottidie provenire 3. Cum igiturk) dominus nosterg) Lud(owicus) pre- cernuntur. dictus de offensis, quas sacrosancte Romane ecclesie sancteque sedi apostolice occasione dictorum processuum irr[o]gavit 1), sancti- tati vestre ac eidem sancte sedi apostolice satisfaccionem et emendam offerat congruentes, prout ex legacione reverendissi- morum in Christo patrum et dominorum domini Heinr(ici)m) archi- episcopi Mogunt(ini) et quorundam aliorum dominorum epi- scoporum istarumn) parcium sanctitati vestre nuper facta eandem vestram sanctitatem de hoc credimus plenius informatam, sanctissi- mam paternitatem vestram, quam iusticiam docere, amare aco colere non ambigimus, devotissima precum instancia cum ex- audiendi ex premissis concepta fiducia humiliter inploramus, qua- tenus memoratis processibus contra predictam regni et imperii Romanorum et ex consequenti nostre patrie Germanie, que a tempore prefati Karoli citra regnum et imperium huiusmodi habere promeruit, consuetudinem, ut premittitur, promulgatis per vestre sanctitatis clemenciam revocatis, prefatum dominum nostrump) imperatorem ad gremium sancte matris ecclesie cum satisfaccione et emenda congruentibus redire humiliter et desiderabiliter affec- tantem ob premissa dispendia et pericula submovendaq) ex solita vestra et sedis eiusdem apostolice benignitate ad reconciliacionis graciam admittere dignemini eundem favorabiliter in sinu vestre uberis gracie confovendo, pro indubitato tenentes, quod vestre sanctitatis clemencia eundem dominum nostrumg) Lud(owicum), quem precipuum fidei katholice non ambigimus defensorem post reconciliacionem huiusmodi ad omnia, que ipsius fidei «katholice) exaltacionem et ampliacionem sancteque Romane ecclesie ac sedis apostolice honorem et reverenciam necnon regni et imperii pre- dictorum bonumr) et pacificum statum respicere dinoscuntur, constantem ac indefessum pugilem reperi«a et et atletham.
342 Nr. 522 dinoscitur, presertim post coronacionem regalem eorundem electorum in reges in sede magnifici Karoli Aquisgrani habitam nomen regium assumpserunt, administracionem et omnem iurisdiccionem eiusdem regni et imperii libere iuxta dictam consuetudinem exer- cendo, eciam si elecciones huiusmodi contingebate) a pretactis principibus in discordia celebrari. 2. Huius autem consuetudinis, que facti est et in facto consistit, felicis recordacionis dominus Iohannes papa XXIIus predecessor vester, ut putamus, ignarus, eadem consuetudine non attenta contra serenissimumf) dominum nostrumg) dominum Lud(owicum) Romanorumg) imperatoremg) necnon contra omnes et singulos eidem in amministracione regni et imperii predictorum dantes consiliumh), auxilium vel favorem diversos promulgavit successive processus, diversas et graves, immo gravissimas penas et sentencias continentes, prout ex pro- cessibus eiusdem domini Iohannis contra dictum dominum nostrumg) promulgatis plenissime id apparet. Propter quod dura1) gwerrarum in non nullis partibus regni et imperii eorundem conmocio, ecclesiastice censure vilipensio, rerum dispendia necnon animarum amarius deploranda pericula in ipsorum regni et imperii «perti- nentibus) partibus innumerabilia provenerunt et cottidie provenire 3. Cum igiturk) dominus nosterg) Lud(owicus) pre- cernuntur. dictus de offensis, quas sacrosancte Romane ecclesie sancteque sedi apostolice occasione dictorum processuum irr[o]gavit 1), sancti- tati vestre ac eidem sancte sedi apostolice satisfaccionem et emendam offerat congruentes, prout ex legacione reverendissi- morum in Christo patrum et dominorum domini Heinr(ici)m) archi- episcopi Mogunt(ini) et quorundam aliorum dominorum epi- scoporum istarumn) parcium sanctitati vestre nuper facta eandem vestram sanctitatem de hoc credimus plenius informatam, sanctissi- mam paternitatem vestram, quam iusticiam docere, amare aco colere non ambigimus, devotissima precum instancia cum ex- audiendi ex premissis concepta fiducia humiliter inploramus, qua- tenus memoratis processibus contra predictam regni et imperii Romanorum et ex consequenti nostre patrie Germanie, que a tempore prefati Karoli citra regnum et imperium huiusmodi habere promeruit, consuetudinem, ut premittitur, promulgatis per vestre sanctitatis clemenciam revocatis, prefatum dominum nostrump) imperatorem ad gremium sancte matris ecclesie cum satisfaccione et emenda congruentibus redire humiliter et desiderabiliter affec- tantem ob premissa dispendia et pericula submovendaq) ex solita vestra et sedis eiusdem apostolice benignitate ad reconciliacionis graciam admittere dignemini eundem favorabiliter in sinu vestre uberis gracie confovendo, pro indubitato tenentes, quod vestre sanctitatis clemencia eundem dominum nostrumg) Lud(owicum), quem precipuum fidei katholice non ambigimus defensorem post reconciliacionem huiusmodi ad omnia, que ipsius fidei «katholice) exaltacionem et ampliacionem sancteque Romane ecclesie ac sedis apostolice honorem et reverenciam necnon regni et imperii pre- dictorum bonumr) et pacificum statum respicere dinoscuntur, constantem ac indefessum pugilem reperi«a et et atletham.
Strana 343
1338 Мai 18 343 4. Provideat igitur quesumuss) circumspecta vestre sanctitatis prudencia per apposicionem oportuni et celeris remedii taliter in premissis, utt) preter divine retribucionisu) premium, quod ex tam necessariiv) et piissimi operisw) prosecucione meremini, cunctis sub christiana religione militantibus vestre mansuetudinis et iusticie rectitudo clarius innotescatx). I) Ueberschr. in D: [Ad] pap[am de re]con[cili]ac(ione) Bavari (Schwalm las Ad papam pro inperat. Gravari) racione ignorancie consuetudinis imperii et principum.+ II) Ueberschr. in K: Sub hac forma scripserunt nobiles pro L(udowico). + a) st. et — tales W: patri et domino suo Sclemen- tissimo? domino Benedicto sacrosancte Romane Jac universalis? ecclesie summo pontifici decanus et capitulum ecclesie Herbi- polensis.† b) st. omni W: omnimoda subiectione ab. c) st. et cet. W: se ipsos ad pedum oscula beatorum. + d) aff. prec. W. + e) contingebant W. + f) magnificum W. + g) fehlt W. + h) aux. cons. W. + i) dira W. + k) itaque W. + 1) K (so auch Emendation Schwalms), aus irrigavit korr.; irrigav. D; irrogavit W. + m) Henr(ici) K, W. + n) nostrarum W. + o) et W; danach I Buchst. getilgt D. + p) Ludwicum st. nostr. imp. W. + q) davor dignemini — favorabiliter getilgt K; submov. und dignem. sind in D Zeilenanfänge. + r) doppelt D (Zeilenwechsel) = K (1 mal getilgt). + s) korr., aber nicht quatenus D. + t) quod W. + u) remunerationis W. + v) add. salubris W. + w) negocii W. + x) add. W: Datum anno domini millesimo CCC° XXX° octavo quarto kalendas iulii nostri capituli sub sigillo. 522. Frankfurt 1338 Mai 18. Kaiser Ludwig erlässt eine Erklärung über die Unab- hängigkeit des Kaisertums vom Papsttum (Fidem catholicam). K I131). — Bisher musste angenommen werden, dass dies berühmte Manifest zuerst am 6. August, auf dem sweiten Frankfurter Reichstag dieses Jahres, gleichzeitig mit dem Gesetz Licet iuris veröffentlicht worden sei. Nach der Ueberlieferung L.s ergiebt sich nun ein weit früheres Datum, der erste Frankfurter Reichstag, und die Publikation vom August hat vielmehr als Wiederholung zu gelten gleich der anderen, die am 3. September auf dem Reichstag zu Koblens erfolgte (vgl. Müller II 82,299 f.). Es ist klar, wie stark dadurch die oft erörterte Frage nach dem Verhältnis von Fidem catholicam zu Licet iuris und zum Kurverein von Rhens berührt wird. Text- lich unterscheidet sich das Manifest in dieser ersten Publikation nicht von der zweiten, bisher allein bekannten (Böhmer Ludwig nr. 1921; bester Druck: Analecta Franciscana II 168 ff. als Insert in der Chronik des Nikolaus Glass- berger ; über eine Stuttgarter Ueberlieferung A. Hfofmeister]: Neues Archiv XLIII 410). Hier wird von Losses Fassung darum nur Protokoll und Eschatokoll geboten. Für eine abschliessende Ausgabe des Manifests ist sie natürlich textkritisch von Bedeutung. Ludovicus quartusa) dei gratia Romanorum imperator semper augustus universis et singulis regibus Christianorum ac patri- archis, archiepiscopis, episcopis, presbyteris, diaconibus, quocunque honoris culmine praefulgeant, et ceteris ecclesiarum prelatis nec non secularibus principibus, marchionibus, ducibus, comitibus, baroni- bus, capitaneis, dominis, potestatibus, rectoribus, iudicibus et officiali- bus provinciarum, civitatum et terrarum Romano imperio sub- iectarum et ipsarum incolis et habitatoribus ac omnibus et singulis Christi fidelibus tam ecclesiasticis quam secularibus, ad quos presentes littere pervenerint, gratiam suam et omne bonum. I. Fidem catholicam quam sancta mater ecclesia catholica — — Data in opido nostro Frankenfürt XVIII. die mensis maii nostre maiestatis sub sigillo anno domini millesimo CCCmo
1338 Мai 18 343 4. Provideat igitur quesumuss) circumspecta vestre sanctitatis prudencia per apposicionem oportuni et celeris remedii taliter in premissis, utt) preter divine retribucionisu) premium, quod ex tam necessariiv) et piissimi operisw) prosecucione meremini, cunctis sub christiana religione militantibus vestre mansuetudinis et iusticie rectitudo clarius innotescatx). I) Ueberschr. in D: [Ad] pap[am de re]con[cili]ac(ione) Bavari (Schwalm las Ad papam pro inperat. Gravari) racione ignorancie consuetudinis imperii et principum.+ II) Ueberschr. in K: Sub hac forma scripserunt nobiles pro L(udowico). + a) st. et — tales W: patri et domino suo Sclemen- tissimo? domino Benedicto sacrosancte Romane Jac universalis? ecclesie summo pontifici decanus et capitulum ecclesie Herbi- polensis.† b) st. omni W: omnimoda subiectione ab. c) st. et cet. W: se ipsos ad pedum oscula beatorum. + d) aff. prec. W. + e) contingebant W. + f) magnificum W. + g) fehlt W. + h) aux. cons. W. + i) dira W. + k) itaque W. + 1) K (so auch Emendation Schwalms), aus irrigavit korr.; irrigav. D; irrogavit W. + m) Henr(ici) K, W. + n) nostrarum W. + o) et W; danach I Buchst. getilgt D. + p) Ludwicum st. nostr. imp. W. + q) davor dignemini — favorabiliter getilgt K; submov. und dignem. sind in D Zeilenanfänge. + r) doppelt D (Zeilenwechsel) = K (1 mal getilgt). + s) korr., aber nicht quatenus D. + t) quod W. + u) remunerationis W. + v) add. salubris W. + w) negocii W. + x) add. W: Datum anno domini millesimo CCC° XXX° octavo quarto kalendas iulii nostri capituli sub sigillo. 522. Frankfurt 1338 Mai 18. Kaiser Ludwig erlässt eine Erklärung über die Unab- hängigkeit des Kaisertums vom Papsttum (Fidem catholicam). K I131). — Bisher musste angenommen werden, dass dies berühmte Manifest zuerst am 6. August, auf dem sweiten Frankfurter Reichstag dieses Jahres, gleichzeitig mit dem Gesetz Licet iuris veröffentlicht worden sei. Nach der Ueberlieferung L.s ergiebt sich nun ein weit früheres Datum, der erste Frankfurter Reichstag, und die Publikation vom August hat vielmehr als Wiederholung zu gelten gleich der anderen, die am 3. September auf dem Reichstag zu Koblens erfolgte (vgl. Müller II 82,299 f.). Es ist klar, wie stark dadurch die oft erörterte Frage nach dem Verhältnis von Fidem catholicam zu Licet iuris und zum Kurverein von Rhens berührt wird. Text- lich unterscheidet sich das Manifest in dieser ersten Publikation nicht von der zweiten, bisher allein bekannten (Böhmer Ludwig nr. 1921; bester Druck: Analecta Franciscana II 168 ff. als Insert in der Chronik des Nikolaus Glass- berger ; über eine Stuttgarter Ueberlieferung A. Hfofmeister]: Neues Archiv XLIII 410). Hier wird von Losses Fassung darum nur Protokoll und Eschatokoll geboten. Für eine abschliessende Ausgabe des Manifests ist sie natürlich textkritisch von Bedeutung. Ludovicus quartusa) dei gratia Romanorum imperator semper augustus universis et singulis regibus Christianorum ac patri- archis, archiepiscopis, episcopis, presbyteris, diaconibus, quocunque honoris culmine praefulgeant, et ceteris ecclesiarum prelatis nec non secularibus principibus, marchionibus, ducibus, comitibus, baroni- bus, capitaneis, dominis, potestatibus, rectoribus, iudicibus et officiali- bus provinciarum, civitatum et terrarum Romano imperio sub- iectarum et ipsarum incolis et habitatoribus ac omnibus et singulis Christi fidelibus tam ecclesiasticis quam secularibus, ad quos presentes littere pervenerint, gratiam suam et omne bonum. I. Fidem catholicam quam sancta mater ecclesia catholica — — Data in opido nostro Frankenfürt XVIII. die mensis maii nostre maiestatis sub sigillo anno domini millesimo CCCmo
Strana 344
344 Nr. 523—526 XXX'VIII° regni nostri anno vigesimo quartob) imperii vero undecimo. I) ohne Ueberschr. + a) nachgetr. + b) aus quinto korr. [ 1335—1338 Мai 233. 523. Albericus Archidiakon von Metz, Kleriker des Erzbischofs [Baldewin) von Trier (doch vgl. die Glosse über dem Kopf der Urkunde: Hec informacio fuit, ut dicitur, falso asscripta ar(chi)d(iacono) Meten(si), licet advocatus partis eam fecerit) erklärt diesem in einem Gutachten, der Kantor Montisfalconis (Montfaucon) habe Recht auf die Kirche von Aviod (Avioth), zu der er präsentiert sei, während Waltherus fThome von Anlier] sie zu Unrecht be- setzt halte. Denn 1. hätte jener diese Pfründe vom apostolischen Stuhle nicht erlangt, wenn er ihm damals nicht verschwiegen, dass die Kirche St. Michael fin Trierer] Diözese, die er bereits besass, über 25 Pfund Turnosen wert ist, während es notorium est in curia, quod dominus papa, qui nunc est, tempore, quo dicta gracia fuit im[pejtrata, apperuerat gracias et dederat licenciam im- petrandi nur non beneficiatis vel beneficiatis modicis beneficiis usque ad valorem quindecim librarum Turon(ensium) vel citra et non ultra absque mencione alicuius taxacionis decime et ideo debet intelligi de vero valore —, Grund genug für den Erzbischof, besagte Urkunde (unbekannt; fehlt bei Vidal) sich vorlegen zu lassen und die Sache mit seinen Sachverständigen (periti) zu prifen; 2. habe Walther verheimlicht, dass dem Abt von St. Sym- phorian, der ihm die Pfründe verliehen, in der Diözese Trier nur diese eine zustehe, er habe also eine bestimmte und keine künftig freiwerdende Pfründe bei der Kurie nachgesucht ; 3. übersteigen die 60 Pfund Turnosen betragenden Einkünfte von Avioth die in der päpstlichen Gratia bewilligte Summe; 4. sei der in der Verleihungssache erfolgte Prozess des Iohannes Iakelonis ungiltig, da dieser keine besondere Vollmacht des Erzbischofs besass sondern nur eine allgemeine, die älter war als Walthers Gratia; so möge der Erz- bischof denn die Einkünfte der von Walther erschlichenen und usurpierten Pfründe sequestrieren (fructus huiusmodi beneficii ad manus vestras ponere). Anrede: Reverendissime pater et domine domine archiepiscope Treverensis! — D 16 (undatiertes Orig. auf Pergament). Der Terminus post quem der Nrr. 523—526 ist durch die Erwähnung Papst Benedikts XII. in Nr. 523 gegeben; andererseits müssen sie mehr oder weniger, wahrscheinlich einige Monate, älter sein als Nr. 527. 524. [1335—1338 Мai 233. Dem Kantor svon Montfaucon] übermitteltes Gutachten des Albertus Archidiakon von Metz an die magistri Wikerus und Rodulphus consiliarii des Erzbischofs von Trier: dieser könne den Walterus presbyter sancti Michaelis extra muros Treverensis wegen dessen Verbrechen und besonders, weil er gegen die Absicht des Papstes und gegen das Recht sich die parochialis ecclesia sancti Bricii mit Zubehör erschlichen habe, inquisitorisch belangen und dann gegebenenfalls von seiner Pfründe entfernen. Als Ordinarius dürfe er die Inquisition selbst dann vornehmen, wenn infamia nicht vorliege, was hier offenkundig der Fall sei. Wie sollte Einer de consilio des Erzbischofs, dem sie doch angehören, seinem Herrn raten, nicht die Wahrheit zu kennen über Einen, der so öffentlich verschrieen sei wegen handgreiflicher Verletzung des Priesters Io(hannes) Burlabou, wegen Verwundung seiner Nichte Guizil- burgis, die daran gestorben sei in sancto Paulino, wovon doch alle Priester, Kleriker und Laien wissten, die es gemerkt hätten, wie es auch Baldewin wisse, sobald man ihn daran erinnere! Wie solle dieser auch die Er- schleichung des päpstlichen Reskriptes dulden, das Walther nur dadurch er- langt hätte, weil er damals den Ertrag seiner Michaelskirche auf weniger als 15 Pfund Turnosen angab, während er doch 25 weit übersteige, woraus die Nichtigkeit der Verleihung erhelle und die Notwendigkeit für den Ordi- narius, ihm die Pfründe zu entziehen, zumal das die Voraussetzung für eine Absolution wegen seiner Lüge sei. Uebrigens wollte der Papst die wirklichen Einkünfte der ersten Pfründe wissen und nicht die herkömmliche Veranlagung für den Zehnten, und die Klausel am Ende der Gratia Walters beziehe sich auf ein beneficium simpliciter impetratum, non autem dimittendum, et sic publice papa dixit, postquam graciam in forma concesserat antedictam; sciunt
344 Nr. 523—526 XXX'VIII° regni nostri anno vigesimo quartob) imperii vero undecimo. I) ohne Ueberschr. + a) nachgetr. + b) aus quinto korr. [ 1335—1338 Мai 233. 523. Albericus Archidiakon von Metz, Kleriker des Erzbischofs [Baldewin) von Trier (doch vgl. die Glosse über dem Kopf der Urkunde: Hec informacio fuit, ut dicitur, falso asscripta ar(chi)d(iacono) Meten(si), licet advocatus partis eam fecerit) erklärt diesem in einem Gutachten, der Kantor Montisfalconis (Montfaucon) habe Recht auf die Kirche von Aviod (Avioth), zu der er präsentiert sei, während Waltherus fThome von Anlier] sie zu Unrecht be- setzt halte. Denn 1. hätte jener diese Pfründe vom apostolischen Stuhle nicht erlangt, wenn er ihm damals nicht verschwiegen, dass die Kirche St. Michael fin Trierer] Diözese, die er bereits besass, über 25 Pfund Turnosen wert ist, während es notorium est in curia, quod dominus papa, qui nunc est, tempore, quo dicta gracia fuit im[pejtrata, apperuerat gracias et dederat licenciam im- petrandi nur non beneficiatis vel beneficiatis modicis beneficiis usque ad valorem quindecim librarum Turon(ensium) vel citra et non ultra absque mencione alicuius taxacionis decime et ideo debet intelligi de vero valore —, Grund genug für den Erzbischof, besagte Urkunde (unbekannt; fehlt bei Vidal) sich vorlegen zu lassen und die Sache mit seinen Sachverständigen (periti) zu prifen; 2. habe Walther verheimlicht, dass dem Abt von St. Sym- phorian, der ihm die Pfründe verliehen, in der Diözese Trier nur diese eine zustehe, er habe also eine bestimmte und keine künftig freiwerdende Pfründe bei der Kurie nachgesucht ; 3. übersteigen die 60 Pfund Turnosen betragenden Einkünfte von Avioth die in der päpstlichen Gratia bewilligte Summe; 4. sei der in der Verleihungssache erfolgte Prozess des Iohannes Iakelonis ungiltig, da dieser keine besondere Vollmacht des Erzbischofs besass sondern nur eine allgemeine, die älter war als Walthers Gratia; so möge der Erz- bischof denn die Einkünfte der von Walther erschlichenen und usurpierten Pfründe sequestrieren (fructus huiusmodi beneficii ad manus vestras ponere). Anrede: Reverendissime pater et domine domine archiepiscope Treverensis! — D 16 (undatiertes Orig. auf Pergament). Der Terminus post quem der Nrr. 523—526 ist durch die Erwähnung Papst Benedikts XII. in Nr. 523 gegeben; andererseits müssen sie mehr oder weniger, wahrscheinlich einige Monate, älter sein als Nr. 527. 524. [1335—1338 Мai 233. Dem Kantor svon Montfaucon] übermitteltes Gutachten des Albertus Archidiakon von Metz an die magistri Wikerus und Rodulphus consiliarii des Erzbischofs von Trier: dieser könne den Walterus presbyter sancti Michaelis extra muros Treverensis wegen dessen Verbrechen und besonders, weil er gegen die Absicht des Papstes und gegen das Recht sich die parochialis ecclesia sancti Bricii mit Zubehör erschlichen habe, inquisitorisch belangen und dann gegebenenfalls von seiner Pfründe entfernen. Als Ordinarius dürfe er die Inquisition selbst dann vornehmen, wenn infamia nicht vorliege, was hier offenkundig der Fall sei. Wie sollte Einer de consilio des Erzbischofs, dem sie doch angehören, seinem Herrn raten, nicht die Wahrheit zu kennen über Einen, der so öffentlich verschrieen sei wegen handgreiflicher Verletzung des Priesters Io(hannes) Burlabou, wegen Verwundung seiner Nichte Guizil- burgis, die daran gestorben sei in sancto Paulino, wovon doch alle Priester, Kleriker und Laien wissten, die es gemerkt hätten, wie es auch Baldewin wisse, sobald man ihn daran erinnere! Wie solle dieser auch die Er- schleichung des päpstlichen Reskriptes dulden, das Walther nur dadurch er- langt hätte, weil er damals den Ertrag seiner Michaelskirche auf weniger als 15 Pfund Turnosen angab, während er doch 25 weit übersteige, woraus die Nichtigkeit der Verleihung erhelle und die Notwendigkeit für den Ordi- narius, ihm die Pfründe zu entziehen, zumal das die Voraussetzung für eine Absolution wegen seiner Lüge sei. Uebrigens wollte der Papst die wirklichen Einkünfte der ersten Pfründe wissen und nicht die herkömmliche Veranlagung für den Zehnten, und die Klausel am Ende der Gratia Walters beziehe sich auf ein beneficium simpliciter impetratum, non autem dimittendum, et sic publice papa dixit, postquam graciam in forma concesserat antedictam; sciunt
Strana 345
1335—1338 Маi 23 345 plures ita esse et si (aus sic korr.) hoc necesse esset, domino fieret plena fides super eo, et si papa alio modo intelligere voluisset, hoc idem expressisset; er habe doch einem schon geniigend Bepfrindeten keine Pfründe in forma pauperum verleihen wollen. Intellexit infrascribtus. Ohne Datierung. Am Schluss: Domine cantor! In alio rotulo invenietis, quid (bis Metensis auf Rasur) ego Albericus archidyaconus Metensis (aus Motensis korr.?) sencio — (sen nachgetr.) de facto sequestracionis fructuum ecclesie sancti Bricii. K 340. Ueber die Zeitbestimmung vgl. Nr. 523. 525. [1335—1338 Мai 233. Gutachten desselben an den cantor Montisfalconis (Montfaucon): nach- dem er in einem anderen Gutachten (Nr. 524) gezeigt, dass eine Inquisition [gegen Walther von Anlier] seitens des Erzbischofs von Trier zulässig sei, beantwortet er nun die schriftliche Anfrage, ob der Erzbischof über die strittige Pfründe die Sequestration verfigen könne; sie sei aus juristischen Gründen zu bejahen, auch deshalb, weil Walther für so levis et pauper gelte, dass er gewiss zahlungsunfähig sein werde, wenn es zu seiner Verurteilung komme; und das sei anzunehmen, da er jetzt selbst gestehe, während und nach der Verleihung der letzten Gratia die ecclesia sancti Michaelis fin Trier] besessen zu haben, früher aber, da die päpstliche Bulle es sonst erwähnen würde, offenbar den Papst nicht hinreichend unterrichtet habe, wodurch die Gratia ungiltig werde. Domine cantor Montisfalconis! Al(ias) informacionibus — precipite et valete. Ohne Datum. — K 339. Der Verfasser nennt sich in der Nachschrift von Nr. 524. Im übrigen vgl. Nr. 523. [1335—1338 Мai 23]. Erzbischof Baldewin formuliert die an den beklagten Priester Walter Thome von Anlier im geistlichen Verhör zu stellenden Fragen. D 15. — Entwurf oder Abschr. (s. N. d). Zur Einreihung vgl. Nr. 524. Bald(ewinus) et cetera. Hiia) sunt articuli, super quibus ex officio nostro contra te Walterum Thome de Anliers presby- terum inquirere volumus ad illum finem, ut, si apparuerit te 1. Et deliquisse, canonice puniaris iuxta sanctiones canonicas. inb) primis a te petimus, ut iures ad sancta dei ewangelia, quod dices veritatem super articulis infra scriptis, et dum ad eosdem per tuum iuramentum responderis, copsijamc) tibi dari faciemus eorundem. 2. In primis a te requirimus per tuum iuramentum et, si neges probare, intendimus ex nostro officio, prout ad nos pertinet, numquid diu possederis ecclesiam parrochialem sancti Michaelis sitam infra limites monasterii sancti Maximini extra muros Trev(erenses) virtute gracie a sede apostolica tibi facte vel an iure ordinario dictam ecclesiam sis adeptusd). 3. Item numquid post tempus lesionis facte in dictos Iohannem ete) Gisil- burgim seu eorum altero die sequenti missam celebrasti lorica tunc indutus. 4. Item numquid eciam post dictum delictum al(ias) missam celebrasti et si non dicta die, saltim aliis sequenti- bus diebus. 5. Item numquid sis diffamatus, quod dudum quandam Katherinam filiam cuiusdam dicti Reymbolt in tuam tenuisti concubinam. 6. Item numquide) dicta Katherina peperit pueros ex te genitos et de hoc sitis ambo diffamati et dudum fuistis a quinque annis citra. 7. Item numquid premissa sunt notoria in locis, in quibus moram traxist(is) et trahere consuevist(is). a) Hii — Walterum unterstrichen. + b) davor I Buchstabe getilgt? + c) copam. + d) Interlinearglosse L.s: Hic sequebantur multe (?) alie posiciones. + e) davor d getilgt. 526.
1335—1338 Маi 23 345 plures ita esse et si (aus sic korr.) hoc necesse esset, domino fieret plena fides super eo, et si papa alio modo intelligere voluisset, hoc idem expressisset; er habe doch einem schon geniigend Bepfrindeten keine Pfründe in forma pauperum verleihen wollen. Intellexit infrascribtus. Ohne Datierung. Am Schluss: Domine cantor! In alio rotulo invenietis, quid (bis Metensis auf Rasur) ego Albericus archidyaconus Metensis (aus Motensis korr.?) sencio — (sen nachgetr.) de facto sequestracionis fructuum ecclesie sancti Bricii. K 340. Ueber die Zeitbestimmung vgl. Nr. 523. 525. [1335—1338 Мai 233. Gutachten desselben an den cantor Montisfalconis (Montfaucon): nach- dem er in einem anderen Gutachten (Nr. 524) gezeigt, dass eine Inquisition [gegen Walther von Anlier] seitens des Erzbischofs von Trier zulässig sei, beantwortet er nun die schriftliche Anfrage, ob der Erzbischof über die strittige Pfründe die Sequestration verfigen könne; sie sei aus juristischen Gründen zu bejahen, auch deshalb, weil Walther für so levis et pauper gelte, dass er gewiss zahlungsunfähig sein werde, wenn es zu seiner Verurteilung komme; und das sei anzunehmen, da er jetzt selbst gestehe, während und nach der Verleihung der letzten Gratia die ecclesia sancti Michaelis fin Trier] besessen zu haben, früher aber, da die päpstliche Bulle es sonst erwähnen würde, offenbar den Papst nicht hinreichend unterrichtet habe, wodurch die Gratia ungiltig werde. Domine cantor Montisfalconis! Al(ias) informacionibus — precipite et valete. Ohne Datum. — K 339. Der Verfasser nennt sich in der Nachschrift von Nr. 524. Im übrigen vgl. Nr. 523. [1335—1338 Мai 23]. Erzbischof Baldewin formuliert die an den beklagten Priester Walter Thome von Anlier im geistlichen Verhör zu stellenden Fragen. D 15. — Entwurf oder Abschr. (s. N. d). Zur Einreihung vgl. Nr. 524. Bald(ewinus) et cetera. Hiia) sunt articuli, super quibus ex officio nostro contra te Walterum Thome de Anliers presby- terum inquirere volumus ad illum finem, ut, si apparuerit te 1. Et deliquisse, canonice puniaris iuxta sanctiones canonicas. inb) primis a te petimus, ut iures ad sancta dei ewangelia, quod dices veritatem super articulis infra scriptis, et dum ad eosdem per tuum iuramentum responderis, copsijamc) tibi dari faciemus eorundem. 2. In primis a te requirimus per tuum iuramentum et, si neges probare, intendimus ex nostro officio, prout ad nos pertinet, numquid diu possederis ecclesiam parrochialem sancti Michaelis sitam infra limites monasterii sancti Maximini extra muros Trev(erenses) virtute gracie a sede apostolica tibi facte vel an iure ordinario dictam ecclesiam sis adeptusd). 3. Item numquid post tempus lesionis facte in dictos Iohannem ete) Gisil- burgim seu eorum altero die sequenti missam celebrasti lorica tunc indutus. 4. Item numquid eciam post dictum delictum al(ias) missam celebrasti et si non dicta die, saltim aliis sequenti- bus diebus. 5. Item numquid sis diffamatus, quod dudum quandam Katherinam filiam cuiusdam dicti Reymbolt in tuam tenuisti concubinam. 6. Item numquide) dicta Katherina peperit pueros ex te genitos et de hoc sitis ambo diffamati et dudum fuistis a quinque annis citra. 7. Item numquid premissa sunt notoria in locis, in quibus moram traxist(is) et trahere consuevist(is). a) Hii — Walterum unterstrichen. + b) davor I Buchstabe getilgt? + c) copam. + d) Interlinearglosse L.s: Hic sequebantur multe (?) alie posiciones. + e) davor d getilgt. 526.
Strana 346
346 Nr. 527—529 527. Trier 1338 Mai 23. Instrument [der öffentlichen kaiserlichen Notare Iacobus Iohannis, zu- gleich Notars der Trierer Kurie, und Iohannes de Monsay/ : a. 1338., ind. 6., mensis maii die 23., hora — circa vesperas in civitate Treverensi in curia domus dicta Iherusalem prope ecclesiam Treverensem, pont. — Benedicti — pape XII. a. 4. haben die persönlich erschienenen Herren Iohannes de Aix cantor Montisfalconis (Montfaucon) Remensis dyocesis und Waltherus Thome de Anliers Priester Trierer Diözese zur Entscheidung ihres alten Streites um die ecclesia parochialis sancti Bricii (=2) und deren Tochterkirche de Avioth dicte dyocesis auf die Herren Iohannes de Gerleiunga canonicus Treverensis, Nicolaus de Luczlinburg scolasticus sancti Paulini extra muros Treverenses, Nicolaus de Meti und magister Godefredus de Mon(er) als advocati und den allein anwesenden Johann als Schiedsrichter kompromittiert, bei Strafe von 100 Pfund kleiner Turnosen, die halb dem Erzbischof von Trier, halb der verletzten Partei zufallen soll, sich seiner unvollständig (vgl. Nr. 533) einge- rückten Entscheidung unterwerfend, die zu Gunsten des Kantors lautet; Walther ist einverstanden, hat sich aber, falls die den Kantor berührenden Punkte unerfüllt bleiben, Appellation an den päpstlichen Stuhl vorbehalten. Zeugen: die Herren Boemundus de Dystorf canonicus Treverensis, Iohannes de Franoy cappellanus altaris beate Aghate siti in ecclesia Treverensi, Nicolaus cellerarius domini Iohannis arbitratoris seu pronunciatoris. — K 478. — Die Namen der Notare, deren Unterschrift fehlt, ergeben sich aus Nr. 533. Zur Sache vgl. Nrr. 523—526. 528. [1333—1338 Мai?]. Zusätze und Erklärungen des Prokurators von Filo, dem Scholastikus su St. Peter in Mainz, au dessen Aussagen. D 14 (Entwurf?). Von gleicher Hand und gleichzeitig wie Nr. 526 geschrieben. Dadurch und durch die Jahrzahl in c. 4 ist die Einreihung gegeben. Der in c. 2 genannte vorletzte Scholastikus Herkilo ist wohl identisch mit Erckenboldus bei Joannis Res Moguntiacae II (1722) 503 z. J. 1316; 1347 erscheint schon ein Anzo als Träger des Amtes (ebenda 503). Has declaraciones dat procurator domini Filonis scolastici ecclesie sancti Petri extra muros Moguntinen(ses) super articulis ipsis Filonis datis in hac causa. I. In primis in VIII. articulo post verba ultimo dictus' et ante verbum tempore' declarando ponit hec verba videlicet Ioh(ann)es Scorpilonis de Moguncia'. 2. Item in XII. articulo post verba dicta ˛Ѕcolastria' declarando ponit hec verba presertim quadam vice et hoc ante mortem quondam Iacobi ultimi scolastici eiusdem ecclesie per mortem quondam Herkilonis de Mogu(n)cia olim eciam scolastici eiusdem 3. Item in XVIII. post verbum commisit' declarando eclesie'. ponit hec verba (V. idus octobr(is) pontificatus sui anno XIII'a). 4. Item in XXVIII. articulo post verbum variaret' ponit hec verba videlicet de an[njob) domini millesimo CCCmo XXXII° de mensibus novembr(is) et decembr(is) eiusdem anni. 5. Item pro declara- cionibus idem procurator dat producta et producenda in hac causa et similes declaraciones dat pro Nicolao in hac causa concurrente et protestatur, quod has declaraciones possit corrigere, emendarec), eis subtrahere et alia facere, que erunt necessaria seu eciam oportuna. 6. Item errores correctos in articulis per dictum Filonem idem procurator corrigit, ut per ipsum Filonem sunt correcti, et data per eum dat idem procurator et responsiones similiter datas per eum extra iudicium dat idem procurator. I) Ueberschr.: Declaraciones facte post posiciones. + a) Randglosse L.s (wohl mit Bezug auf die Reinschrift): Hic sequebantur multi articuli et post ea multi. † b) ano. + c) von L. nachgetr.
346 Nr. 527—529 527. Trier 1338 Mai 23. Instrument [der öffentlichen kaiserlichen Notare Iacobus Iohannis, zu- gleich Notars der Trierer Kurie, und Iohannes de Monsay/ : a. 1338., ind. 6., mensis maii die 23., hora — circa vesperas in civitate Treverensi in curia domus dicta Iherusalem prope ecclesiam Treverensem, pont. — Benedicti — pape XII. a. 4. haben die persönlich erschienenen Herren Iohannes de Aix cantor Montisfalconis (Montfaucon) Remensis dyocesis und Waltherus Thome de Anliers Priester Trierer Diözese zur Entscheidung ihres alten Streites um die ecclesia parochialis sancti Bricii (=2) und deren Tochterkirche de Avioth dicte dyocesis auf die Herren Iohannes de Gerleiunga canonicus Treverensis, Nicolaus de Luczlinburg scolasticus sancti Paulini extra muros Treverenses, Nicolaus de Meti und magister Godefredus de Mon(er) als advocati und den allein anwesenden Johann als Schiedsrichter kompromittiert, bei Strafe von 100 Pfund kleiner Turnosen, die halb dem Erzbischof von Trier, halb der verletzten Partei zufallen soll, sich seiner unvollständig (vgl. Nr. 533) einge- rückten Entscheidung unterwerfend, die zu Gunsten des Kantors lautet; Walther ist einverstanden, hat sich aber, falls die den Kantor berührenden Punkte unerfüllt bleiben, Appellation an den päpstlichen Stuhl vorbehalten. Zeugen: die Herren Boemundus de Dystorf canonicus Treverensis, Iohannes de Franoy cappellanus altaris beate Aghate siti in ecclesia Treverensi, Nicolaus cellerarius domini Iohannis arbitratoris seu pronunciatoris. — K 478. — Die Namen der Notare, deren Unterschrift fehlt, ergeben sich aus Nr. 533. Zur Sache vgl. Nrr. 523—526. 528. [1333—1338 Мai?]. Zusätze und Erklärungen des Prokurators von Filo, dem Scholastikus su St. Peter in Mainz, au dessen Aussagen. D 14 (Entwurf?). Von gleicher Hand und gleichzeitig wie Nr. 526 geschrieben. Dadurch und durch die Jahrzahl in c. 4 ist die Einreihung gegeben. Der in c. 2 genannte vorletzte Scholastikus Herkilo ist wohl identisch mit Erckenboldus bei Joannis Res Moguntiacae II (1722) 503 z. J. 1316; 1347 erscheint schon ein Anzo als Träger des Amtes (ebenda 503). Has declaraciones dat procurator domini Filonis scolastici ecclesie sancti Petri extra muros Moguntinen(ses) super articulis ipsis Filonis datis in hac causa. I. In primis in VIII. articulo post verba ultimo dictus' et ante verbum tempore' declarando ponit hec verba videlicet Ioh(ann)es Scorpilonis de Moguncia'. 2. Item in XII. articulo post verba dicta ˛Ѕcolastria' declarando ponit hec verba presertim quadam vice et hoc ante mortem quondam Iacobi ultimi scolastici eiusdem ecclesie per mortem quondam Herkilonis de Mogu(n)cia olim eciam scolastici eiusdem 3. Item in XVIII. post verbum commisit' declarando eclesie'. ponit hec verba (V. idus octobr(is) pontificatus sui anno XIII'a). 4. Item in XXVIII. articulo post verbum variaret' ponit hec verba videlicet de an[njob) domini millesimo CCCmo XXXII° de mensibus novembr(is) et decembr(is) eiusdem anni. 5. Item pro declara- cionibus idem procurator dat producta et producenda in hac causa et similes declaraciones dat pro Nicolao in hac causa concurrente et protestatur, quod has declaraciones possit corrigere, emendarec), eis subtrahere et alia facere, que erunt necessaria seu eciam oportuna. 6. Item errores correctos in articulis per dictum Filonem idem procurator corrigit, ut per ipsum Filonem sunt correcti, et data per eum dat idem procurator et responsiones similiter datas per eum extra iudicium dat idem procurator. I) Ueberschr.: Declaraciones facte post posiciones. + a) Randglosse L.s (wohl mit Bezug auf die Reinschrift): Hic sequebantur multi articuli et post ea multi. † b) ano. + c) von L. nachgetr.
Strana 347
1338 Mai 23—Juni 1 347 529. Trier 1338 Juni 1. Erzbischof Baldewin befiehlt dem Klerus der Archidiakonate Longuyon und Tholey, die von ihm ernannten Visitatoren ge- währen zu lassen. K 4811). — Dass hier ein Originalkonzept vorliegt, zeigen die zahl- reichen Aenderungen und Vermehrungen des Textes, die bis auf 2 (NN. f, h) von Hand 46 herrührende auf Losse zuriickgehen. Zu Grunde liegt die etwas fehlerhafte (vgl. die Noten) Abschrift einer älteren, gleichartigen Urkunde, in der drei ganz andere Beauftragte genannt waren. Möglicherweise bezieht sich das Datum auch noch auf diese Vorurkunde; dann gehört der Entwurf etwa zu D 192/193 (1340 Februar 3 und März 21). Baldewinus dei gracia sancte Treveren(sis) ecclesie archi- episcopus sacria) imperii per Gall(iam) archicancellarius universis et singulis .. abbatibus, ..abbatissis, prioribus, priorissis, christiani- . . decanis, ecclesiarum rectoribus, curatis, vicariis tatumb) ceterisque personis ecclesiasticis in archidyaconatibus Gall(ice) terre tituli sancte Agatec) «in de Longuion et sancti Magrtini uricii? «in de Tholeya in ecclesia nostra Treveren(si) predicta constitutis, ad quos presentes litterre 1. Cum pervenerint, salutem in domino sempiternam?. negocium visitacionis pro anno presenti nobis per nostram dyo- cesim «de iure inmineat faciendum et nos nostris et ecclesie nostre Treveren(sis) arduis negociis prepediti eidem negocio per «totam ipsam? nostram dyocesim ad presens personaliter interesse et intendere commode «nequeamus non possi- dilectos nobis «Ditmarumd), Iohannem Iakelonis mus ', curie nostre sigilliferum capellanos nostros ac Ysenbardum de Tremereyo curie eiusdem notariſum]d*) Ioh(annem) decanum ecclesie sancti Sym(eonis) Trever(ensis) et magistrum Rodol(fum) dictum Losse canonicum ecclesie Card(onensis) capel- lanos nostros, quibus in hac parte vices nostras conmittimus, et Iacobum de Schynrey curie nostre Trever(ensis) notarium pro exercendo huiusmodi visitacionis negocio et aliis? ipsum con- tingentibus, emergentibus et incidentibuse) ad vos et vestrum quemlibet vice et nomine nostro destinamus, deputamus et trans- vos sub sancte obediencie virtute mittimus per presentes requ' i? rentes et districte precipiendo mandantes, quatenus eisdem nostris in hac parte commissariis per nos, si ab' ipsis requisiti fueritis etf) de quibus vos requisierint, super articulis «cum presentibus exhibendis, de quibus ad nos fama clamosa ascendit, corporaliter prestito iuramento in premissis et ea contingentibus, acsi presentes essemus, obedire curetis humiliter et devote &, cum non que nostra sunt, queramus sed que lesu Christi). 2. Volentes vestros ac et desiderantes mores et status vestrarum monasteriorum, ecclesiarumg), beneficiorum ac subditorum nostrorum in melius reformare vobis, .. pastoribus, vicariis et mercenariis districte sub excommunicationis pena precipiendo mandamus, quatenus personaliter ad capitula vestra, quibus subestis, conpareatis nech) inde nisi expressa eorundem cappellanorum nostrorum habita licentia discedatis? «et1) litteras solucionum, defectuumk), iurium et debitorum nostrorum vosque, decani
1338 Mai 23—Juni 1 347 529. Trier 1338 Juni 1. Erzbischof Baldewin befiehlt dem Klerus der Archidiakonate Longuyon und Tholey, die von ihm ernannten Visitatoren ge- währen zu lassen. K 4811). — Dass hier ein Originalkonzept vorliegt, zeigen die zahl- reichen Aenderungen und Vermehrungen des Textes, die bis auf 2 (NN. f, h) von Hand 46 herrührende auf Losse zuriickgehen. Zu Grunde liegt die etwas fehlerhafte (vgl. die Noten) Abschrift einer älteren, gleichartigen Urkunde, in der drei ganz andere Beauftragte genannt waren. Möglicherweise bezieht sich das Datum auch noch auf diese Vorurkunde; dann gehört der Entwurf etwa zu D 192/193 (1340 Februar 3 und März 21). Baldewinus dei gracia sancte Treveren(sis) ecclesie archi- episcopus sacria) imperii per Gall(iam) archicancellarius universis et singulis .. abbatibus, ..abbatissis, prioribus, priorissis, christiani- . . decanis, ecclesiarum rectoribus, curatis, vicariis tatumb) ceterisque personis ecclesiasticis in archidyaconatibus Gall(ice) terre tituli sancte Agatec) «in de Longuion et sancti Magrtini uricii? «in de Tholeya in ecclesia nostra Treveren(si) predicta constitutis, ad quos presentes litterre 1. Cum pervenerint, salutem in domino sempiternam?. negocium visitacionis pro anno presenti nobis per nostram dyo- cesim «de iure inmineat faciendum et nos nostris et ecclesie nostre Treveren(sis) arduis negociis prepediti eidem negocio per «totam ipsam? nostram dyocesim ad presens personaliter interesse et intendere commode «nequeamus non possi- dilectos nobis «Ditmarumd), Iohannem Iakelonis mus ', curie nostre sigilliferum capellanos nostros ac Ysenbardum de Tremereyo curie eiusdem notariſum]d*) Ioh(annem) decanum ecclesie sancti Sym(eonis) Trever(ensis) et magistrum Rodol(fum) dictum Losse canonicum ecclesie Card(onensis) capel- lanos nostros, quibus in hac parte vices nostras conmittimus, et Iacobum de Schynrey curie nostre Trever(ensis) notarium pro exercendo huiusmodi visitacionis negocio et aliis? ipsum con- tingentibus, emergentibus et incidentibuse) ad vos et vestrum quemlibet vice et nomine nostro destinamus, deputamus et trans- vos sub sancte obediencie virtute mittimus per presentes requ' i? rentes et districte precipiendo mandantes, quatenus eisdem nostris in hac parte commissariis per nos, si ab' ipsis requisiti fueritis etf) de quibus vos requisierint, super articulis «cum presentibus exhibendis, de quibus ad nos fama clamosa ascendit, corporaliter prestito iuramento in premissis et ea contingentibus, acsi presentes essemus, obedire curetis humiliter et devote &, cum non que nostra sunt, queramus sed que lesu Christi). 2. Volentes vestros ac et desiderantes mores et status vestrarum monasteriorum, ecclesiarumg), beneficiorum ac subditorum nostrorum in melius reformare vobis, .. pastoribus, vicariis et mercenariis districte sub excommunicationis pena precipiendo mandamus, quatenus personaliter ad capitula vestra, quibus subestis, conpareatis nech) inde nisi expressa eorundem cappellanorum nostrorum habita licentia discedatis? «et1) litteras solucionum, defectuumk), iurium et debitorum nostrorum vosque, decani
Strana 348
348 Nr. 530 christianitatum, registrum defectus et debita huiusmodi continencia alias vobis per ipsum sigilliferum nostrum commissa una cum fructibus seu valore ipsorum, quos et qui ratione beneficiorum vestrorum percipere soletis, et querimonias, si quas de quibus- cumque iniuriationibus1) facere et deponere volueritis, in scriptis quilibet? vestrum «personarum predictarum quilibet prefatis visitatoribus nostris «in causa expeditionis celerioris et firmioris recordacionis? presentetis una cum statutis sacri nostri concilii Treveren(sis) et registris personarum ecclesiasticarum vobis subditarum sub pena antedicta facientes, quod de inobe- diencia ' non inmerito ulciscenda et punienda" apud nos redargui 3. Damus §eisnamque insuper pre- nequeatis m). dictis nostris capellanis? potestatem, personas reclusas Neciam visitandi, in contradictores et rebelles, si qui fuerint, censuram ecclesiasticam exercendi ac eos, si necesse fuerit, conpellendin terminumque ad solucionem procuracionis ratione visitacionis antedicte statuendi°). Datum Trever(is) sub sigillo nostro anno domini M'CCC°. XXXVIII° mensis iunii die prima. I) am Rande: Commissio visitacionis faciende per alios. + a) aus sacrii korr. + b) aus christianitatis korr. + c) aus aggates korr. + d) Ditmarum — nostros nicht getilgt. + d*) notario. + e) in scheint getilgt, darüber Häkchen nachgetr. + f) et de — requisierint von Hd 46 nachgetr. + g) danach noch- mals ecclesiarum et getilgt. + h) nec — discedatis von Hd 46 nachgetr. + i) et — soletis durch va-cat getilgt. + k) aus defettuum ? korr. † 1) aus iuriationibus korr. + m) aus nequetis korr. + n) aus expellendi korr. + o) danach vacat(is?) getilgt. 530. fum 1335—1338 Anfang Juni?]. Programm für eine Visitation des Klerus der Diözese Trier. K 4481). — Nach den Statuten von 1310 (Nr. 72) setzt Baldewins kirchliche Gesetzgebung, soviel wir wissen, erst 1335 (vgl. Nr. 361) wieder ein. Visitationen sind bezeugt aus diesem Jahre (vgl. Nr. 375), aus 1338 (vgl. Nr. 517, 529) und wohl aus 1340 (vgl. D 65 = Winkelmann Acta nr. 1149). Die wenn auch nachträgliche Eintragung durch Hand 5 spricht gegen das letzte und für das mittlere dieser 3 Jahre. Ich stelle das Stück daher zu Nr. 529. I. Queratur a maioribus de capitulo, deinde ab aliis divisim vel coniunctim sub iuramento, quod ecclesie fecerunt super infra- I. Primo de officiis scriptis, an sciant vel credant aut fama sit. et ordine divinorum, si bene et ordinate fiant secundum ordinem ecclesie. 2. Item si prelati, canonici, sacerdotes et ministri debito modo suum officium exequantur et si aliquis celebret, legat vel cantet in ordine suo, qui non interfuerint matutinis et si omnes sint in ordinibus debitis constituti. 3. Item si iurisdictio ec- clesiastica bene servatur et unicuique ius suum et iusticia reddatur. 4. Item quomodo prelati se teneant circa subditos et qualiter sub- diti ad prelates et si decentem habitum deferant et tonsuram. 5. Item si libri, ornamenta, privilegia et sigilla ecclesie bene et insimul custodiantur et si sint in aliquo peiorati, quod registrentur a) 6. Item si statuta ecclesie et et eciam possessiones omnes. honeste consuetudines sint conscripte et ab omnibus observentur. 7. Item si officiati ecclesie bene se habeant in officiis suis et si 8. Item si sint partes, conspiratores seu scole bene regantur.
348 Nr. 530 christianitatum, registrum defectus et debita huiusmodi continencia alias vobis per ipsum sigilliferum nostrum commissa una cum fructibus seu valore ipsorum, quos et qui ratione beneficiorum vestrorum percipere soletis, et querimonias, si quas de quibus- cumque iniuriationibus1) facere et deponere volueritis, in scriptis quilibet? vestrum «personarum predictarum quilibet prefatis visitatoribus nostris «in causa expeditionis celerioris et firmioris recordacionis? presentetis una cum statutis sacri nostri concilii Treveren(sis) et registris personarum ecclesiasticarum vobis subditarum sub pena antedicta facientes, quod de inobe- diencia ' non inmerito ulciscenda et punienda" apud nos redargui 3. Damus §eisnamque insuper pre- nequeatis m). dictis nostris capellanis? potestatem, personas reclusas Neciam visitandi, in contradictores et rebelles, si qui fuerint, censuram ecclesiasticam exercendi ac eos, si necesse fuerit, conpellendin terminumque ad solucionem procuracionis ratione visitacionis antedicte statuendi°). Datum Trever(is) sub sigillo nostro anno domini M'CCC°. XXXVIII° mensis iunii die prima. I) am Rande: Commissio visitacionis faciende per alios. + a) aus sacrii korr. + b) aus christianitatis korr. + c) aus aggates korr. + d) Ditmarum — nostros nicht getilgt. + d*) notario. + e) in scheint getilgt, darüber Häkchen nachgetr. + f) et de — requisierint von Hd 46 nachgetr. + g) danach noch- mals ecclesiarum et getilgt. + h) nec — discedatis von Hd 46 nachgetr. + i) et — soletis durch va-cat getilgt. + k) aus defettuum ? korr. † 1) aus iuriationibus korr. + m) aus nequetis korr. + n) aus expellendi korr. + o) danach vacat(is?) getilgt. 530. fum 1335—1338 Anfang Juni?]. Programm für eine Visitation des Klerus der Diözese Trier. K 4481). — Nach den Statuten von 1310 (Nr. 72) setzt Baldewins kirchliche Gesetzgebung, soviel wir wissen, erst 1335 (vgl. Nr. 361) wieder ein. Visitationen sind bezeugt aus diesem Jahre (vgl. Nr. 375), aus 1338 (vgl. Nr. 517, 529) und wohl aus 1340 (vgl. D 65 = Winkelmann Acta nr. 1149). Die wenn auch nachträgliche Eintragung durch Hand 5 spricht gegen das letzte und für das mittlere dieser 3 Jahre. Ich stelle das Stück daher zu Nr. 529. I. Queratur a maioribus de capitulo, deinde ab aliis divisim vel coniunctim sub iuramento, quod ecclesie fecerunt super infra- I. Primo de officiis scriptis, an sciant vel credant aut fama sit. et ordine divinorum, si bene et ordinate fiant secundum ordinem ecclesie. 2. Item si prelati, canonici, sacerdotes et ministri debito modo suum officium exequantur et si aliquis celebret, legat vel cantet in ordine suo, qui non interfuerint matutinis et si omnes sint in ordinibus debitis constituti. 3. Item si iurisdictio ec- clesiastica bene servatur et unicuique ius suum et iusticia reddatur. 4. Item quomodo prelati se teneant circa subditos et qualiter sub- diti ad prelates et si decentem habitum deferant et tonsuram. 5. Item si libri, ornamenta, privilegia et sigilla ecclesie bene et insimul custodiantur et si sint in aliquo peiorati, quod registrentur a) 6. Item si statuta ecclesie et et eciam possessiones omnes. honeste consuetudines sint conscripte et ab omnibus observentur. 7. Item si officiati ecclesie bene se habeant in officiis suis et si 8. Item si sint partes, conspiratores seu scole bene regantur.
Strana 349
1338 Anfang Juni 349 discordiarum seminatores in capitulo et per quos et quare. 9. Item si memoria eorum, qui contulerunt bona sua ecclesie, fiat, ut debet, et si legata ad usus debitos convertantur et si anni 10. Item si prebende equa- fabrice usibus debitis applicentur. liter dividantur inter fratres et quot sint prebende et quo titulo habeantur et si aliqui sint absentes et quare et si absentibus detur aliquid et quid fiat de porcione eorum et si presencie bene ministrentur. II. Item si aliquis teneat pecuniam vel res mobiles vel inmobiles, domos vel curias aut legata ecclesie sine ordinacione capituli et quare. 12. Item de debito ecclesie, quantum sit et qualiter sit contractum, et si debitores ecclesie, pensionarii et censuarii debita, pensiones et census bene persolvant. 13. Item 14. Item si que si domos et terras in debitis culturis teneant. 15. Item si qui eorum bona ecclesie alienata sint seu perdita. teneant plura beneficia curata et sia) aliquis eorum teneat etiam unum beneficium curatum non promotus vel residens. 16. Item si aliqui sint tabernam tenentes seu frequentantes, lusores, negocia- tores, usurarii, percussores, fures, sacrilegi, falsarii, periuri, symoniaci, in ordine vel beneficio suspensi, excommunicati, inter- dicti, incontinentes, cohabitatores manifesti aut de hoc infamati 17. Item si qui sint in ec- vel de aliquo crimine seu defectu. clesia, quorum parentes ceciderunt, captivaverunt vel offenderunt clericum. 18. Item si prelati et canonici iudices a sede apostolica deputati iuste procedant odio, favore et amore semotis. 19. Item si testamenta eis conmissa secundum voluntatem testancium ad debitum perducantur effectum et tempore conpetenti. 20. Item an prelati et canonici sub decano suo confiteantur et conmunionem eucharistie saltem semel in anno accipiant aut saltem sumant licentiam confitendi. 21. Item si ordinaciones vel statuta aliqua 22. Item fecerint contra ius, maxime de prebendis conferendis. si de officiis archidyaconorum, si aliquid extorqueant a locis visi- tatis personaliter per seipsos vel a non visitatis vel eciam si quando investituras et alias iurisdictiones suas debito modo et gratanter impendant iurisdictionesque suas exerceant, sicut decet. 23. Item si aliqua alia sciant corrigenda in ecclesia preter interrogata. 24. Item de collecta pro domino dicenda. II. Queratur a decanis et rectoribus«) aliisque sacerdotibus ruralium decanatuum super infrascriptis per iuramentum tam in sacerdocio quam in institucione sua prestitum. I. In primis, si sint aliqui habentes pluralitatem bonorum vel unum curatum beneficium non promoti seu non residentes vel minores annis. 2. Item si tales sequestrum domini nostri, quod singulis annis 3. Item si sint aliqui iuniores ponitur, teneant vel infringant. annis habentes beneficia curata vel si aliqui illegitime nati bene- ficiati existant. 4. Item si aliqui sint pro aliis inhabilibus insti- tuti in ecclesias, quarum fructus inhabiles huiusmodi recipiant in 5. Item si aliqui sint instituti in ecclesiastica toto vel parte. beneficia non habentes tonsuram clericalem ab archiepiscopo vel episcopo sibi datam. 6. Item si sint aliqui laici usurarii vel in 7. Item si parrochiani aliquo crimine accusati vel diffamati.
1338 Anfang Juni 349 discordiarum seminatores in capitulo et per quos et quare. 9. Item si memoria eorum, qui contulerunt bona sua ecclesie, fiat, ut debet, et si legata ad usus debitos convertantur et si anni 10. Item si prebende equa- fabrice usibus debitis applicentur. liter dividantur inter fratres et quot sint prebende et quo titulo habeantur et si aliqui sint absentes et quare et si absentibus detur aliquid et quid fiat de porcione eorum et si presencie bene ministrentur. II. Item si aliquis teneat pecuniam vel res mobiles vel inmobiles, domos vel curias aut legata ecclesie sine ordinacione capituli et quare. 12. Item de debito ecclesie, quantum sit et qualiter sit contractum, et si debitores ecclesie, pensionarii et censuarii debita, pensiones et census bene persolvant. 13. Item 14. Item si que si domos et terras in debitis culturis teneant. 15. Item si qui eorum bona ecclesie alienata sint seu perdita. teneant plura beneficia curata et sia) aliquis eorum teneat etiam unum beneficium curatum non promotus vel residens. 16. Item si aliqui sint tabernam tenentes seu frequentantes, lusores, negocia- tores, usurarii, percussores, fures, sacrilegi, falsarii, periuri, symoniaci, in ordine vel beneficio suspensi, excommunicati, inter- dicti, incontinentes, cohabitatores manifesti aut de hoc infamati 17. Item si qui sint in ec- vel de aliquo crimine seu defectu. clesia, quorum parentes ceciderunt, captivaverunt vel offenderunt clericum. 18. Item si prelati et canonici iudices a sede apostolica deputati iuste procedant odio, favore et amore semotis. 19. Item si testamenta eis conmissa secundum voluntatem testancium ad debitum perducantur effectum et tempore conpetenti. 20. Item an prelati et canonici sub decano suo confiteantur et conmunionem eucharistie saltem semel in anno accipiant aut saltem sumant licentiam confitendi. 21. Item si ordinaciones vel statuta aliqua 22. Item fecerint contra ius, maxime de prebendis conferendis. si de officiis archidyaconorum, si aliquid extorqueant a locis visi- tatis personaliter per seipsos vel a non visitatis vel eciam si quando investituras et alias iurisdictiones suas debito modo et gratanter impendant iurisdictionesque suas exerceant, sicut decet. 23. Item si aliqua alia sciant corrigenda in ecclesia preter interrogata. 24. Item de collecta pro domino dicenda. II. Queratur a decanis et rectoribus«) aliisque sacerdotibus ruralium decanatuum super infrascriptis per iuramentum tam in sacerdocio quam in institucione sua prestitum. I. In primis, si sint aliqui habentes pluralitatem bonorum vel unum curatum beneficium non promoti seu non residentes vel minores annis. 2. Item si tales sequestrum domini nostri, quod singulis annis 3. Item si sint aliqui iuniores ponitur, teneant vel infringant. annis habentes beneficia curata vel si aliqui illegitime nati bene- ficiati existant. 4. Item si aliqui sint pro aliis inhabilibus insti- tuti in ecclesias, quarum fructus inhabiles huiusmodi recipiant in 5. Item si aliqui sint instituti in ecclesiastica toto vel parte. beneficia non habentes tonsuram clericalem ab archiepiscopo vel episcopo sibi datam. 6. Item si sint aliqui laici usurarii vel in 7. Item si parrochiani aliquo crimine accusati vel diffamati.
Strana 350
350 Nr. 531 eorum sciant Pater noster' et Credo' et si aliqui sint sacrilegi vel incantatores. 8. Item si sint aliqui plures vicarios vel curam cum vicaria habentes et si vicarii conpetentes habeant porciones vel ex facto minus accipiant quam de iure vel consue- 9. Item si sint aliqui, qui matrimoniis tudine habere debeant. clamdestinis interfuerint vel aliquos clamdestive copulaverint. 10. Item si sint aliqui executores testamentorum et quorum, qui testamenta secundum voluntatem testancium non impleverint infra tempus debitum. 11. Item si aliqui sint tabernam tenentes seu frequentantes, lusores, negociatores, usurarii, percussores, fures, sacrilegi, falsarii, periuri, symoniaci in ordine vel beneficio sus- pensi, excommunicati, interdicti, incontinentes, cohabitatores mani- festi aut de hoc infamati vel de aliquo crimine seu defectu. 12. Item si sint aliqui inobedientes aut rebelles in exequendis 13. Item si statuta provincialia ordinariorum suorum mandatis. concilii Trever(ensis) 1) suis parrochianis legant et edoceant, sicut 14. Item si horas in eisdem continetur, et si eadem servent. suas secundum ritum et morem dyocesis Trever(ensis) dicant et si umquam celebrent neglectis horis suis. 15. Item si sint aliqui imperiti, qui confessiones audire et pro conmissis penitentiam iniungere nesciant. 16. Item si sint aliqui, qui pro sacramentis ecclesiasticis dandis se difficiles reddant aut pro eis pecuniam vel munus aliquod extorqueant. 17. Item si hospitalitatem debitam servant et honeste in suis domibus conversentur. 18. Item si in ecclesiis suis, in divinis officiis, cooperturis, ornamentis vel aliis edificiis aliquis sit defectus. 19. Item si sint alique ecclesie vel eorum cimiteria violata et per quos et si sint alique interdicte a divinis et quare. 20. Item si parvuli sicut decet et tempore debito baptizentur. 21. Item si sint aliqui, sive laici sive clerici ecclesiarum, rerum earundem et personarum ecclesiasticarum per- secutores vel invasores publici. 22. Item si parrochiani decimas et iura ecclesie bene solvant. 23. Item de officio archidya- conorum, si aliquid extorqueant a locis non visitatis personaliter per eosdem vel a locis nec per se nec per alium visitatis et utrum investituras gratanter impendant suasque iurisdictiones exerceant sicut debent. III. Memoriale de collecta pro domino dicenda et quod in singulis convocacionibus precipiatur et quod dentur ex corde dicentibus XL dies indulgenciarum. 1. Queraturc), si per ab- batem, priorem et ceteros monachos divina officia secundum regulam sui ordinis celebrentur. 2. Item si abbasd) aliqua debita gravia co(n)trabat sine licencia et consensu sui conventus et qualiter in spiritualibus et temporalibus se regat. 3. Item si monachi debitam professionem faciant et qualem. 4. Item si in communi refectorio commedant et dormiant in communi dormi- torio debitum tenentes silencium. 5. Item si habeant aliquas cameras speciales et qualiter. 6. Item si monasticum habitum 7. Item si regulam eorum habeant con- deferant et tonsuras. 8. Item si sit aliquis monachus proprium habens scriptam. vel alia vivens contra sui ordinis statuta. 9. Item si aliquis
350 Nr. 531 eorum sciant Pater noster' et Credo' et si aliqui sint sacrilegi vel incantatores. 8. Item si sint aliqui plures vicarios vel curam cum vicaria habentes et si vicarii conpetentes habeant porciones vel ex facto minus accipiant quam de iure vel consue- 9. Item si sint aliqui, qui matrimoniis tudine habere debeant. clamdestinis interfuerint vel aliquos clamdestive copulaverint. 10. Item si sint aliqui executores testamentorum et quorum, qui testamenta secundum voluntatem testancium non impleverint infra tempus debitum. 11. Item si aliqui sint tabernam tenentes seu frequentantes, lusores, negociatores, usurarii, percussores, fures, sacrilegi, falsarii, periuri, symoniaci in ordine vel beneficio sus- pensi, excommunicati, interdicti, incontinentes, cohabitatores mani- festi aut de hoc infamati vel de aliquo crimine seu defectu. 12. Item si sint aliqui inobedientes aut rebelles in exequendis 13. Item si statuta provincialia ordinariorum suorum mandatis. concilii Trever(ensis) 1) suis parrochianis legant et edoceant, sicut 14. Item si horas in eisdem continetur, et si eadem servent. suas secundum ritum et morem dyocesis Trever(ensis) dicant et si umquam celebrent neglectis horis suis. 15. Item si sint aliqui imperiti, qui confessiones audire et pro conmissis penitentiam iniungere nesciant. 16. Item si sint aliqui, qui pro sacramentis ecclesiasticis dandis se difficiles reddant aut pro eis pecuniam vel munus aliquod extorqueant. 17. Item si hospitalitatem debitam servant et honeste in suis domibus conversentur. 18. Item si in ecclesiis suis, in divinis officiis, cooperturis, ornamentis vel aliis edificiis aliquis sit defectus. 19. Item si sint alique ecclesie vel eorum cimiteria violata et per quos et si sint alique interdicte a divinis et quare. 20. Item si parvuli sicut decet et tempore debito baptizentur. 21. Item si sint aliqui, sive laici sive clerici ecclesiarum, rerum earundem et personarum ecclesiasticarum per- secutores vel invasores publici. 22. Item si parrochiani decimas et iura ecclesie bene solvant. 23. Item de officio archidya- conorum, si aliquid extorqueant a locis non visitatis personaliter per eosdem vel a locis nec per se nec per alium visitatis et utrum investituras gratanter impendant suasque iurisdictiones exerceant sicut debent. III. Memoriale de collecta pro domino dicenda et quod in singulis convocacionibus precipiatur et quod dentur ex corde dicentibus XL dies indulgenciarum. 1. Queraturc), si per ab- batem, priorem et ceteros monachos divina officia secundum regulam sui ordinis celebrentur. 2. Item si abbasd) aliqua debita gravia co(n)trabat sine licencia et consensu sui conventus et qualiter in spiritualibus et temporalibus se regat. 3. Item si monachi debitam professionem faciant et qualem. 4. Item si in communi refectorio commedant et dormiant in communi dormi- torio debitum tenentes silencium. 5. Item si habeant aliquas cameras speciales et qualiter. 6. Item si monasticum habitum 7. Item si regulam eorum habeant con- deferant et tonsuras. 8. Item si sit aliquis monachus proprium habens scriptam. vel alia vivens contra sui ordinis statuta. 9. Item si aliquis
Strana 351
1338 Juni 7 351 10. Item si prior teneat debitam disciplinam. habeat plura officia. II. Item si in choro, claustro, dormitorio, refectorio et aliis locis 12. Item si habeant certum debita luminaria habeantur. numerum personarum et quorum. 13. Item si in victualibus aliquem paciantur defectum et etiam cuius culpa. 14. Item in quibus teneantur et ob quam causam. 15. Item si sint aliqui vagabundi incontinentes, inobedientes, lusores, tabernarii, percus- sores vel excommunicati aut conspiratores vel partem tenentes 16. Item si libri, ornamenta, privilegia et aut negociatores. sigilla ecclesie bene et insimul custodiantur et si sint in aliquo peiorata et quot claves sint ad sigillum et qui eas custodiunt. 17. Item quod omnia privilegia sint registrata in libro et possessiones. 18. Item de collecta pro domino dicenda. I) Ueberschr.: Interrogatoria in inquisicionibus collegiorum; Register fol. 2b: Interrogatoria visitacionis in colleg(iis) decana- tuum ruralium et mon(asteriorum). a) zuerst stark gekürst, dann nochmals nachgetragen; davor r(..)nd getilgt. † b) oribus — decanatuum unterstrichen, doch wohl nicht zum Zeichen der Tilgung.+ c) Queratur — ceteros mo unterstrichen.† d) darüber überflüssiger Kürzungsstrich. 1) Nr. 72. 531. Avignon [1338 Juni 7. Gerhard Kantor von St. Bartholomäus in Frankfurt meldet Ditmar und Rudolf Kaplänen des Erzbischofs von Trier Nova curiae. D 14I (Original auf Papier, gefaltet und verschlossen gewesen, mit Spur des runden grünen Siegels; mit Nr. 406 zusammengeklebt) = Böhmer Acta nr. 1045, Sauerland III nr. 1122 (beide unvollständig). Dominis et amicis suis dilectis dominis Dytmaro et Rudolpho cappellanis domini archiepiscopi Treveren(sis) Gerardus de Franken- fort eorum in Roman(a) curia procurator, quicquid potest servicii, reverencie et honoris. I. Dilecti domini mei! Pro novis curie Roman(e) ciatisa), quod ambassatores domini Maguntin(ensis) et capituli Maguntin(ensis) intraverunt civitatem Avinion(ensem) feria quarta proxima post festum penthecostes hora tercie; et illa die non potuerunt venire ad presenciam pape, sed sequenti die fuerunt in presencia pape et card(inalium) in camera pape et ibi presenta- verunt et proposuerunt ambassagiam suam 1). Et sciatis, quod adhuc non est eis responsum. Item die sabbati proxime sequenti fui cum domino Petragoricen(si), quando venit de consistorio. Petivi ab eo, si aliquid vellet scribere domino meo archiepiscopo; qui michi respondit valde cor[dlialiter: Non modo'. Eadem die accessib) dominum Verden(sem) et ab eo petii, si aliquid vellet scribere; qui eciam respondit, quod adhuc nichil sciret, quia cardi- nales nollent aliquid dicere, nisi prius esset illis ambassatoribus responsum per papam; et michi legit litteram sibi per vos domi- num Dytmarum missam 2), in qua littera plura nova continebantur. Scitoa) enim sciemus, quid faciunt ambassatores, et vobis semper scribam. Audivi tamen ego ab aliquibus curialibus, quod non speratur de bono responso. Quid fiat, nos nescimus adhuc. 2. Item sciatis, quod infra octo dies ante datum presentis littere venerunt quatuor reges de Tartaria ad curiam Roman(am); aliqui dicunt, quod velint se baptizari et sint ambassatores imperatoris
1338 Juni 7 351 10. Item si prior teneat debitam disciplinam. habeat plura officia. II. Item si in choro, claustro, dormitorio, refectorio et aliis locis 12. Item si habeant certum debita luminaria habeantur. numerum personarum et quorum. 13. Item si in victualibus aliquem paciantur defectum et etiam cuius culpa. 14. Item in quibus teneantur et ob quam causam. 15. Item si sint aliqui vagabundi incontinentes, inobedientes, lusores, tabernarii, percus- sores vel excommunicati aut conspiratores vel partem tenentes 16. Item si libri, ornamenta, privilegia et aut negociatores. sigilla ecclesie bene et insimul custodiantur et si sint in aliquo peiorata et quot claves sint ad sigillum et qui eas custodiunt. 17. Item quod omnia privilegia sint registrata in libro et possessiones. 18. Item de collecta pro domino dicenda. I) Ueberschr.: Interrogatoria in inquisicionibus collegiorum; Register fol. 2b: Interrogatoria visitacionis in colleg(iis) decana- tuum ruralium et mon(asteriorum). a) zuerst stark gekürst, dann nochmals nachgetragen; davor r(..)nd getilgt. † b) oribus — decanatuum unterstrichen, doch wohl nicht zum Zeichen der Tilgung.+ c) Queratur — ceteros mo unterstrichen.† d) darüber überflüssiger Kürzungsstrich. 1) Nr. 72. 531. Avignon [1338 Juni 7. Gerhard Kantor von St. Bartholomäus in Frankfurt meldet Ditmar und Rudolf Kaplänen des Erzbischofs von Trier Nova curiae. D 14I (Original auf Papier, gefaltet und verschlossen gewesen, mit Spur des runden grünen Siegels; mit Nr. 406 zusammengeklebt) = Böhmer Acta nr. 1045, Sauerland III nr. 1122 (beide unvollständig). Dominis et amicis suis dilectis dominis Dytmaro et Rudolpho cappellanis domini archiepiscopi Treveren(sis) Gerardus de Franken- fort eorum in Roman(a) curia procurator, quicquid potest servicii, reverencie et honoris. I. Dilecti domini mei! Pro novis curie Roman(e) ciatisa), quod ambassatores domini Maguntin(ensis) et capituli Maguntin(ensis) intraverunt civitatem Avinion(ensem) feria quarta proxima post festum penthecostes hora tercie; et illa die non potuerunt venire ad presenciam pape, sed sequenti die fuerunt in presencia pape et card(inalium) in camera pape et ibi presenta- verunt et proposuerunt ambassagiam suam 1). Et sciatis, quod adhuc non est eis responsum. Item die sabbati proxime sequenti fui cum domino Petragoricen(si), quando venit de consistorio. Petivi ab eo, si aliquid vellet scribere domino meo archiepiscopo; qui michi respondit valde cor[dlialiter: Non modo'. Eadem die accessib) dominum Verden(sem) et ab eo petii, si aliquid vellet scribere; qui eciam respondit, quod adhuc nichil sciret, quia cardi- nales nollent aliquid dicere, nisi prius esset illis ambassatoribus responsum per papam; et michi legit litteram sibi per vos domi- num Dytmarum missam 2), in qua littera plura nova continebantur. Scitoa) enim sciemus, quid faciunt ambassatores, et vobis semper scribam. Audivi tamen ego ab aliquibus curialibus, quod non speratur de bono responso. Quid fiat, nos nescimus adhuc. 2. Item sciatis, quod infra octo dies ante datum presentis littere venerunt quatuor reges de Tartaria ad curiam Roman(am); aliqui dicunt, quod velint se baptizari et sint ambassatores imperatoris
Strana 352
352 Nr. 532 Tartarorum et quod ille velit eciam baptizari; erant triginta octo persone in ambassagia ipsorum; omnes sunt mortui exceptis novem, qui venerunt ad curiam et dicunt, quod fuerunt in via per duos annos continue. Alia non sunt ad presens, nisi quod papa facit 3. Item sciatis vos, dominec) Rudolfe, quod fortissimos turres. ille Iacobus de Nuemburg impetravit unum auditorem in sacro palacio domini pape et vos fecit citari per auditorem, cuius cita- cionis copiam3) vobis &per presentea) littere inclusam transmitto; et quidquid voluntatis vestre sit, mihi breviter rescribatis; et omnia, que sunt facienda, pro vobis faciam et hoc sine dubio; in me non diffidatis. 4. Eciam sciatis, quod, si habetis collacionem vestram vobis factam per decanum et capitulum sub sigillo eorum 4), spero, quod bonum ius habeatis, ut mihi dicunt advocati, cum quibus habui collo(quiu)m', quia iste Iacobus sequitur vos et non est papalis, ut credo, t[..jlatord). Et mihi precipiatis sicut servitori vestro. Datum Avinion(e) in die sancte trinitatis. Recommendetise) me domino Treveren(si), quia volo mori in servicio suo, in quantum sibi placet. Vesterf) G(erhardus) de Frankenfort. Adresse: Honorabilibus viris dominis Dy(tmaro) et Rudolfo capellanis domini Treveren(sis) d(an)d(um). I) ohne Ueberschrift. + a) so. + b) aus accessit korr. + c) aus domino korr. + d) anlautend eher t als e, darüber gewölbter Strich oder Haken für starke Kürzung. + e) Recomm. — placet in kleinerer Schrift nachgetragen. + f) Die Unterschrift am unteren Rande. 1) Neues Arch. XXIII 681 nr. 12. c0 2) unbekannt; vgl. Nr. 532 c. 2. c0 3) unbekannt. c0 4) unbekannt; vgl. Nrr. 407 c. 8, 412 c. 6, 435, 438, 440—442, 463 f., 466, 469, 478, 484f, 541, 543, K 324. 532. Avignon [1338/ Juni 9. Bischof Johannes von Verden berichtet dem Kaplan Ditmar über Vorgänge an der römischen Kurie. D 271) (gefaltet und verschlossen gewesener Originalbrief mit Resten des spitzovalen roten Siegels und eines noch im Schnitt steckenden Pergament- streifens, kaum vom Aussteller geschrieben; der Schreiber hat dessen Konzept mehrfach verlesen, vgl. NN. c, e) = Würdtwein Nova subs. XIII nr. 6, Böhmer Acta nr. 1046, Sauerland II nr. 2331. Reverende domine Ditmar(e) amice mi predilecte! I. Ami- cabili salutacione premissa in primis regracior vobis et domino Werheroa) cognato meo socio vestro super eo, quod clericum meum ad me venientem bene pertractastis, et reverendo domino meo archiepiscopo super hoc grates et? gracias referatis. 2. Item regracior vobis super novis Almanie ac ceteris in litteris vestris 1) in scriptis contentis. Nova curie sunt, quod quidam imperator Tartarorum valde maximus misit ad curiam nuncios solempnes cupiens recipere legem christianam ' et' ut illic aliquis 3. Item feria de cardinalibus ad docendum eos transmittatur 2). quarta in festo pentecostes 3) in terciis dominus Gerlacus comes Nassowie et dominus ..episcopus Curien(sis) et frater Herm(annus) de Westfalia ordinis sancti Augustini novus doctor in theologia intraverunt Avinion(em) tamquam nuncii solempnes ' quorundam prelatorum Almanie nuper in Spira [colllectorum petentes a domino papa et sacro collegio, ut propter pericula animarum et scandala ac interdicta in terris Almanie et maxime prelatorum, qui miserunt
352 Nr. 532 Tartarorum et quod ille velit eciam baptizari; erant triginta octo persone in ambassagia ipsorum; omnes sunt mortui exceptis novem, qui venerunt ad curiam et dicunt, quod fuerunt in via per duos annos continue. Alia non sunt ad presens, nisi quod papa facit 3. Item sciatis vos, dominec) Rudolfe, quod fortissimos turres. ille Iacobus de Nuemburg impetravit unum auditorem in sacro palacio domini pape et vos fecit citari per auditorem, cuius cita- cionis copiam3) vobis &per presentea) littere inclusam transmitto; et quidquid voluntatis vestre sit, mihi breviter rescribatis; et omnia, que sunt facienda, pro vobis faciam et hoc sine dubio; in me non diffidatis. 4. Eciam sciatis, quod, si habetis collacionem vestram vobis factam per decanum et capitulum sub sigillo eorum 4), spero, quod bonum ius habeatis, ut mihi dicunt advocati, cum quibus habui collo(quiu)m', quia iste Iacobus sequitur vos et non est papalis, ut credo, t[..jlatord). Et mihi precipiatis sicut servitori vestro. Datum Avinion(e) in die sancte trinitatis. Recommendetise) me domino Treveren(si), quia volo mori in servicio suo, in quantum sibi placet. Vesterf) G(erhardus) de Frankenfort. Adresse: Honorabilibus viris dominis Dy(tmaro) et Rudolfo capellanis domini Treveren(sis) d(an)d(um). I) ohne Ueberschrift. + a) so. + b) aus accessit korr. + c) aus domino korr. + d) anlautend eher t als e, darüber gewölbter Strich oder Haken für starke Kürzung. + e) Recomm. — placet in kleinerer Schrift nachgetragen. + f) Die Unterschrift am unteren Rande. 1) Neues Arch. XXIII 681 nr. 12. c0 2) unbekannt; vgl. Nr. 532 c. 2. c0 3) unbekannt. c0 4) unbekannt; vgl. Nrr. 407 c. 8, 412 c. 6, 435, 438, 440—442, 463 f., 466, 469, 478, 484f, 541, 543, K 324. 532. Avignon [1338/ Juni 9. Bischof Johannes von Verden berichtet dem Kaplan Ditmar über Vorgänge an der römischen Kurie. D 271) (gefaltet und verschlossen gewesener Originalbrief mit Resten des spitzovalen roten Siegels und eines noch im Schnitt steckenden Pergament- streifens, kaum vom Aussteller geschrieben; der Schreiber hat dessen Konzept mehrfach verlesen, vgl. NN. c, e) = Würdtwein Nova subs. XIII nr. 6, Böhmer Acta nr. 1046, Sauerland II nr. 2331. Reverende domine Ditmar(e) amice mi predilecte! I. Ami- cabili salutacione premissa in primis regracior vobis et domino Werheroa) cognato meo socio vestro super eo, quod clericum meum ad me venientem bene pertractastis, et reverendo domino meo archiepiscopo super hoc grates et? gracias referatis. 2. Item regracior vobis super novis Almanie ac ceteris in litteris vestris 1) in scriptis contentis. Nova curie sunt, quod quidam imperator Tartarorum valde maximus misit ad curiam nuncios solempnes cupiens recipere legem christianam ' et' ut illic aliquis 3. Item feria de cardinalibus ad docendum eos transmittatur 2). quarta in festo pentecostes 3) in terciis dominus Gerlacus comes Nassowie et dominus ..episcopus Curien(sis) et frater Herm(annus) de Westfalia ordinis sancti Augustini novus doctor in theologia intraverunt Avinion(em) tamquam nuncii solempnes ' quorundam prelatorum Almanie nuper in Spira [colllectorum petentes a domino papa et sacro collegio, ut propter pericula animarum et scandala ac interdicta in terris Almanie et maxime prelatorum, qui miserunt
Strana 353
1338 Juni 9 353 eos, dominus papa dignaretur sibi dominum Ludowicum de Bavaria reconsiliarea). Super qua re dominus papa primo in camera et sequenti die 4) in collegio cardinalium positus ingrate et irate valde respondit asserens predictos prelatos eos mittentes esse conspiratos cum dicto domino Ludow(ico) contra Roman(am) ecclesiam et eos tamquam temerarios se velle constituere iudices super ecclesiam Roman(am), et quod ipse prius vellet mori, cum magna ira proferens, antequam ipsum reciperet ad graciam, nisi prius cederet omni 4. Verum quia quidam cardi- iuri suo? et statui et honori. nales cupientes pecuniam Almanie istam ambaciatam de partibus Almanie fieri procuraverunt volentes esse legati ad reformandum Almaniam, predicti nuncii instructi per huiusmodi cardinales exb) parte predictorum? prelatos rum? Almanie petunt, ut duo cardinales legati ad Almaniam transmittantur. Papa dixit, quod suos cardinales nollebat ursis et leonibus destinare. 5. Post hec die lune proxima5) dominus Colonien(sis) submisit dominum Henr(icum) de Tremonia dominumc) in legibus, qui per omnia agit sicut nuncii predicti. 6. In isto negocio nondum est con- clusum nec habent responsum; sed quid responsum fuerit, per primum nuncium, quem habere potero, vobis scribam. Salva reverencia prelatorum videtur michi, quod multum agant inconsulto impetendo legatos cardinales. Nonne duo [.....]d) anno prete- rito? totam ecclesiam Magunt(inam) confuderunt accusantes et deferentes perperam valde multos? Nonne Bucchamacius cardi- nalis tempore &A- 'Ru dolphi regis totam Almaniam confudit? Scientese), quod, si mittantur duo cardinales, quilibet habebit pro procuracione sua in die centum florenos incipiendo af) prima die, quando per papam et cardinales ad hoc eliguntur, isti prelati querunt virgam ad dorsum proprium et miserie proprie volunt addere miseriam maiorem et se et totam Almaniam inbrigare et infamare. 7. Capitulum Magunt(inum) misit Iohannem de Sybergh ad excusandum canonicos citatos et capitulum. Excusaciones eorum sunt repulse et ipsi sunt excommunicati. Prepositus Magunt(inus) est absolutus ab excommunicacione, sed tamen non- dum est domino pape integraliter reconsiliatusa). Ipse inpingit 8. Worma- capitulo omnia peccata sua et sic sperat evadere. cien(sis) est in curia et de factis suis adhuc nichil fecit, nisi quod? impetravit unum iudicem cardinalem, coram quo agere incipit super fructibus prepositure sancti Stephani et fructibus thesaurarie sancti Petri Magunt(inarum) et fructibus prebende Magunt(ine), super quibus eciam specialiter impetit prepositum Magunt(inum). De capitulo ecclesie Worma(ciensis) nichil adhuc est attemptatum. In principio introitus sui absolutus fuit a sen- tencia excommunicacionis ex parte mercatorum usque ad festum 9. Valete et me beati Iohannis baptiste proxime instans 6). domino meo reverendissimo domino archiepiscopo recommendatum habeatis et domino B(oemundo) archidiacono et ceteris sociis vestris amicis meis. Datum Avinion(e) die martis immediate post festum trinitatis. Ex parte Iohannis Verden(sis). Nova Alamanniae 23
1338 Juni 9 353 eos, dominus papa dignaretur sibi dominum Ludowicum de Bavaria reconsiliarea). Super qua re dominus papa primo in camera et sequenti die 4) in collegio cardinalium positus ingrate et irate valde respondit asserens predictos prelatos eos mittentes esse conspiratos cum dicto domino Ludow(ico) contra Roman(am) ecclesiam et eos tamquam temerarios se velle constituere iudices super ecclesiam Roman(am), et quod ipse prius vellet mori, cum magna ira proferens, antequam ipsum reciperet ad graciam, nisi prius cederet omni 4. Verum quia quidam cardi- iuri suo? et statui et honori. nales cupientes pecuniam Almanie istam ambaciatam de partibus Almanie fieri procuraverunt volentes esse legati ad reformandum Almaniam, predicti nuncii instructi per huiusmodi cardinales exb) parte predictorum? prelatos rum? Almanie petunt, ut duo cardinales legati ad Almaniam transmittantur. Papa dixit, quod suos cardinales nollebat ursis et leonibus destinare. 5. Post hec die lune proxima5) dominus Colonien(sis) submisit dominum Henr(icum) de Tremonia dominumc) in legibus, qui per omnia agit sicut nuncii predicti. 6. In isto negocio nondum est con- clusum nec habent responsum; sed quid responsum fuerit, per primum nuncium, quem habere potero, vobis scribam. Salva reverencia prelatorum videtur michi, quod multum agant inconsulto impetendo legatos cardinales. Nonne duo [.....]d) anno prete- rito? totam ecclesiam Magunt(inam) confuderunt accusantes et deferentes perperam valde multos? Nonne Bucchamacius cardi- nalis tempore &A- 'Ru dolphi regis totam Almaniam confudit? Scientese), quod, si mittantur duo cardinales, quilibet habebit pro procuracione sua in die centum florenos incipiendo af) prima die, quando per papam et cardinales ad hoc eliguntur, isti prelati querunt virgam ad dorsum proprium et miserie proprie volunt addere miseriam maiorem et se et totam Almaniam inbrigare et infamare. 7. Capitulum Magunt(inum) misit Iohannem de Sybergh ad excusandum canonicos citatos et capitulum. Excusaciones eorum sunt repulse et ipsi sunt excommunicati. Prepositus Magunt(inus) est absolutus ab excommunicacione, sed tamen non- dum est domino pape integraliter reconsiliatusa). Ipse inpingit 8. Worma- capitulo omnia peccata sua et sic sperat evadere. cien(sis) est in curia et de factis suis adhuc nichil fecit, nisi quod? impetravit unum iudicem cardinalem, coram quo agere incipit super fructibus prepositure sancti Stephani et fructibus thesaurarie sancti Petri Magunt(inarum) et fructibus prebende Magunt(ine), super quibus eciam specialiter impetit prepositum Magunt(inum). De capitulo ecclesie Worma(ciensis) nichil adhuc est attemptatum. In principio introitus sui absolutus fuit a sen- tencia excommunicacionis ex parte mercatorum usque ad festum 9. Valete et me beati Iohannis baptiste proxime instans 6). domino meo reverendissimo domino archiepiscopo recommendatum habeatis et domino B(oemundo) archidiacono et ceteris sociis vestris amicis meis. Datum Avinion(e) die martis immediate post festum trinitatis. Ex parte Iohannis Verden(sis). Nova Alamanniae 23
Strana 354
354 Nr. 533—540 Honorabilis) viro domino Dytmaro capellano reverendi patris domini archiepiscopi Treveren(sis) amicog) suo carissimo. I) ohne Ueberschrift. † a) D. + b) auf Rasur. + c) verschrieben für doctorem. + d) 1 Wort von 4—5 Buchstaben radiert; p(re)lati 2. + e) ver- schrieben für Sciatis ?. + f) nachgetragen. + g) Adresse rückseitig. + h) am. — car. nachgetragen. 1) unbekannt; vgl. Nr. 531. c0 2) vgl. Hermann Korners Chronica novella 50 § 455 = 250 § 690 z. J. 1339, wo als Quelle Heinrich von Herford angezogen wird, bei dem aber nichts davon steht. 00 3) Juni 3. 00 4) Juni 4. co 5) Juni 8. 00 6) Juni 24. 533. 133/8] Juni 10. Der Dekan von St. Symeon in Trier, Subdelegat des zum päpstlichen Richter bestellten Erzbischofs Baldewin, verkündet, dass gegen die Verleihung der Pfarrkirche sancti Brictii Treverensis dyocesis und ihrer Pertinenzen durch den Erzbischof auf Grund päpstlicher Autorität an den Priester Herrn Waltherus de Anliers Herr Iohannes de Aix cantor ecclesie Montisfalconis (Montisfl.; Montfaucon), zur selben Kirche durch den Abt von St. Symphorian ausser den Mauern von Metz präsentiert, an den Erzbischof appelliert habe und dass er die Parteien schliesslich dahin gebracht, sich einem Schieds- spruch des Herrn Iohannes de Gerlaiunga zu unterwerfen, der den Kantor zum Pfarrer und Walther zum Vikar macht und dem einen 2/3) dem anderen 1/s der Einkünfte namentlich in grossis et minutis decimis zuspricht, wie sich aus der darüber ausgestellten Nr. 527 ergiebt. Siegler: der die Entscheidung billigende Aussteller. D. a. dom. MCCC'XXXVII° (!) die decima mensis iunii. — K 479. Dass die Jahrzahl verschrieben ist, ergibt sich aus Nr. 529 und 536. Zur Sache vgl. Nr. 525. Die Brictiuskirche kann ich nicht fest- stellen. Den gleichen Patron haben in der Trierer Diözese Hemstal, Kues, Oberemmel, Olzheim, Saarwellingen und Sancy. In der Nähe der „Filiale" (vgl. Nr. 527) Avioth (Arrond. Montmedy) finde ich ihn aber nicht. 1338 Juni 20. 534*. Erzbischof Baldewin inkorporiert dem verarmten Dekanat der ecclesia beate Walpurgis virginis Wilburgensis (Weilburg) die ecclesia beati Martini epi- scopi daselbst mit Zustimmung des Propstes von Weilburg als Patrons und des Volpertus de Wetflaria als Pfarrers dieser Kirche, die dem Dekan jähr- lich zu Martini 5 Mark — 3 Heller als 1 Denar gerechnet —, ausserdem aber auch die iura papaelia, archiepiscopalia et archidyaconalia entrichten soll. Siegler: der Aussteller und die beiden Zustimmenden. Pastoralis nos cura — D. a. dom. 1338. die 20. mensis iunii. — D 184; Goerz 80 Reg. 535. 1338 Jиni 25. Prior und Konvent der Marienkirche von Lonneche (aus Lonnche korr., Lonnig) infra muros Meyorenses (Mayen) ordinis sancti Augustini verpflichten sich zum Dank für empfangene und zu empfangende Förderung, dem ehren- werten Meister Rudolfus (o über u) dictus Losse Stiftsherrn von St. Kastor in Karden und St. Florin in Koblenz, solange er lebt, jährlich vor Martini ein Ohm (ama) franci (aus francii korr.) vini eigenen Wachstums von ihrem Hof zu Pumere (Pommern) zu liefern, und nehmen ihn in ihre Briderschaft auf, ihn an allen ihren Heilsmitteln beteiligend. Siegler: die Aussteller. Actum et d. a. dom. 1338. in crastino beati Iohannis baptiste. — K 258. 536*. Trier 1338 Juni 29. Erzbischof Baldewin bestätigt die Schlichtung des Streites zwischen Iohannes cantor ecclesie Montisfalconis (Montfaucon) Remensis dyocesis und Waltherus Thome de Anliers presbiter Trierer Diözese um die ecclesia sancti Bricii (=2) durch Iohannes de Gerleiunga Domherrn von Trier sowie die pro bona pace inter partes predictas durch Abt und Konvent monasterii sancti Simphoriani prope muros Metenses in jener Kirche urkundlich (unbekannt) errichtete Vikarie. D. Treveris sub sigillo nostri secret(o) die penultima mensis iunii a. dom. 1338. — D 186. Görz 80 Reg. Zur Sache vgl. N. 524. 537. [1338 Juni 303. Notiz Rudolf Losses über eine Versicherung des Erz- bischofs Baldewin für den Kantor von St. Simeon in Trier.
354 Nr. 533—540 Honorabilis) viro domino Dytmaro capellano reverendi patris domini archiepiscopi Treveren(sis) amicog) suo carissimo. I) ohne Ueberschrift. † a) D. + b) auf Rasur. + c) verschrieben für doctorem. + d) 1 Wort von 4—5 Buchstaben radiert; p(re)lati 2. + e) ver- schrieben für Sciatis ?. + f) nachgetragen. + g) Adresse rückseitig. + h) am. — car. nachgetragen. 1) unbekannt; vgl. Nr. 531. c0 2) vgl. Hermann Korners Chronica novella 50 § 455 = 250 § 690 z. J. 1339, wo als Quelle Heinrich von Herford angezogen wird, bei dem aber nichts davon steht. 00 3) Juni 3. 00 4) Juni 4. co 5) Juni 8. 00 6) Juni 24. 533. 133/8] Juni 10. Der Dekan von St. Symeon in Trier, Subdelegat des zum päpstlichen Richter bestellten Erzbischofs Baldewin, verkündet, dass gegen die Verleihung der Pfarrkirche sancti Brictii Treverensis dyocesis und ihrer Pertinenzen durch den Erzbischof auf Grund päpstlicher Autorität an den Priester Herrn Waltherus de Anliers Herr Iohannes de Aix cantor ecclesie Montisfalconis (Montisfl.; Montfaucon), zur selben Kirche durch den Abt von St. Symphorian ausser den Mauern von Metz präsentiert, an den Erzbischof appelliert habe und dass er die Parteien schliesslich dahin gebracht, sich einem Schieds- spruch des Herrn Iohannes de Gerlaiunga zu unterwerfen, der den Kantor zum Pfarrer und Walther zum Vikar macht und dem einen 2/3) dem anderen 1/s der Einkünfte namentlich in grossis et minutis decimis zuspricht, wie sich aus der darüber ausgestellten Nr. 527 ergiebt. Siegler: der die Entscheidung billigende Aussteller. D. a. dom. MCCC'XXXVII° (!) die decima mensis iunii. — K 479. Dass die Jahrzahl verschrieben ist, ergibt sich aus Nr. 529 und 536. Zur Sache vgl. Nr. 525. Die Brictiuskirche kann ich nicht fest- stellen. Den gleichen Patron haben in der Trierer Diözese Hemstal, Kues, Oberemmel, Olzheim, Saarwellingen und Sancy. In der Nähe der „Filiale" (vgl. Nr. 527) Avioth (Arrond. Montmedy) finde ich ihn aber nicht. 1338 Juni 20. 534*. Erzbischof Baldewin inkorporiert dem verarmten Dekanat der ecclesia beate Walpurgis virginis Wilburgensis (Weilburg) die ecclesia beati Martini epi- scopi daselbst mit Zustimmung des Propstes von Weilburg als Patrons und des Volpertus de Wetflaria als Pfarrers dieser Kirche, die dem Dekan jähr- lich zu Martini 5 Mark — 3 Heller als 1 Denar gerechnet —, ausserdem aber auch die iura papaelia, archiepiscopalia et archidyaconalia entrichten soll. Siegler: der Aussteller und die beiden Zustimmenden. Pastoralis nos cura — D. a. dom. 1338. die 20. mensis iunii. — D 184; Goerz 80 Reg. 535. 1338 Jиni 25. Prior und Konvent der Marienkirche von Lonneche (aus Lonnche korr., Lonnig) infra muros Meyorenses (Mayen) ordinis sancti Augustini verpflichten sich zum Dank für empfangene und zu empfangende Förderung, dem ehren- werten Meister Rudolfus (o über u) dictus Losse Stiftsherrn von St. Kastor in Karden und St. Florin in Koblenz, solange er lebt, jährlich vor Martini ein Ohm (ama) franci (aus francii korr.) vini eigenen Wachstums von ihrem Hof zu Pumere (Pommern) zu liefern, und nehmen ihn in ihre Briderschaft auf, ihn an allen ihren Heilsmitteln beteiligend. Siegler: die Aussteller. Actum et d. a. dom. 1338. in crastino beati Iohannis baptiste. — K 258. 536*. Trier 1338 Juni 29. Erzbischof Baldewin bestätigt die Schlichtung des Streites zwischen Iohannes cantor ecclesie Montisfalconis (Montfaucon) Remensis dyocesis und Waltherus Thome de Anliers presbiter Trierer Diözese um die ecclesia sancti Bricii (=2) durch Iohannes de Gerleiunga Domherrn von Trier sowie die pro bona pace inter partes predictas durch Abt und Konvent monasterii sancti Simphoriani prope muros Metenses in jener Kirche urkundlich (unbekannt) errichtete Vikarie. D. Treveris sub sigillo nostri secret(o) die penultima mensis iunii a. dom. 1338. — D 186. Görz 80 Reg. Zur Sache vgl. N. 524. 537. [1338 Juni 303. Notiz Rudolf Losses über eine Versicherung des Erz- bischofs Baldewin für den Kantor von St. Simeon in Trier.
Strana 355
1338 Juni 10—Juli 1 355 D 185 ; swischen Nrr. 534 und 536 nachgetragen und wieder gestrichen. Item dominus assecuravit pre se et amicis suis .. cantori sancti Symeon(is) Trever(ensis) usque Renig(ium) ab ult(ima) die iunii ad faciendum finem cum domino super hiis, que agere habent. Trier 1338 Juli 1. 538. Erzbischof Baldewin dispensiert den Henricus de Meckele scolaris seiner Diözese auf Grund der eingerüickten Nr. 519 vom Makel seiner unehelichen Abstammung von einem Priester und einer Ledigen. Siegler: der Aussteller mit seinem sigillum secretum. Litteras reverendi — D. Treveris die prima mensis iulii a. dom. 1338. — D 187 (Görz 80 Reg.); Entwurf? Trier 13/38? Juli 1. 539. Derselbe an Cunradus, Sohn des Cunradus dictus de Inzinrode (Rödern?), Trierer Diözese: erlaubt ihm, sich von jedem Erzbischof oder Bischof ad titulum patrimonii tui, quod sufficiens habere dinosceris, sum Subdiakon weihen zu lassen. Ut a quocumque — D. Treveris a. dom. M tricentesimo (!) die prima mensis iulii. — K 88 inmitten von Nr. 97 und darum gestrichen. Die U. dürfte etwa aus der Zeit der Niederschrift dieses Teiles von K stammen; 1338 figt sie sich gut zu Nr. 538. 540. Avignon 1338 Juli I. Papst Benedikt XII. übermittelt dem Bischof von Metz seine Antwort auf Brief und Botschaft deutscher Bischöfe. K I151). — Aus der übereinstimmenden Ausfertigung an den Ers- bischof von Köln im vatikan. Register (V): Raynald zu 1338 § 3—7 (R), Riezler nr. 1957 (Ri) und Sauerland II nr. 2339 (S), alle unvollst.; es fehlen in R die in Ri nachgetragenen cc. 1, 2, 4 VI von dicto Ludovico ab, 4 VII und 5, in S allenthalben, besonders in cc. 3, 4 I—V und VIII, grosse Stücke, sodass dieser Druck abgesehen von anderen Ungenauigkeiten völlig unbrauchbar ist. Die Lesarten von V sind, soweit sie nur in einem der 3 Drucke vorliegen, nach diesen angeführt. Im Anhang von V werden ausser Nr. 540 noch erwähnt Exemplare für die „in der Gnade des apostoli- schen Stuhls stehenden“ Bischöfe der Kirchenprovinzen Magdeburg, Bremen und Salzburg, den ebenso bezeichneten Bischof von Littich, der doch an sich in V einbegriffen war, sowie die Bischöfe von Brixen, Passau und Konstans. Benedictusa) episcopusa) servusa) servoruma) deia) venera- bilia) fratria) .. episcopob) Meten(si) salutem et apostolicam benedictionem. I. Licet cunctorum fidelium mentes latere non debeat, quod apostolice sedis benignitas non solum in universos et singulos fideles et devotos sanctea) matris ecclesie sed in alios eciam per devium indevocionis alienatos ab eius uberibus volentes per debitum satisfactionis con[sjilioc) salubriori resurgere libenter exercetd) pietatis et misericordie lenitatem, quia tamen nonnulli per adinvenciones iniquas et comenta mendacii interdum lumen veritatis obnubilant et, ut depravent eorundem mentes fidelium, adversus sedem eandem relaxare dolosa labia non formidant, expedire cognoscimus ea, que a nobis cum nunciis quorundam prelatorum provincie Moguntin(e) ad nostram et eiusdeme) sedis presenciam destinatisf), gesta et eis responsa sunt, per litteras nostras puram et meram veritatem continentes tibig) dilucide reserare. 2. Ideoque ad noticiam tuamh) utpote honorabilia et fidele1) membrum eiusdem ecclesie contenta in quibusdam litteris 1), quas dicti prelati nuper nobis per dictos nuncios destinarunt, et responsionem nostram, quam eis fecimus, tenore presencium provi- 3. Dicti siquidem ..prelati nobis per suas dimus deducenda. litteras intimarunt se precibus, consiliis et salutaribus monitis 23*
1338 Juni 10—Juli 1 355 D 185 ; swischen Nrr. 534 und 536 nachgetragen und wieder gestrichen. Item dominus assecuravit pre se et amicis suis .. cantori sancti Symeon(is) Trever(ensis) usque Renig(ium) ab ult(ima) die iunii ad faciendum finem cum domino super hiis, que agere habent. Trier 1338 Juli 1. 538. Erzbischof Baldewin dispensiert den Henricus de Meckele scolaris seiner Diözese auf Grund der eingerüickten Nr. 519 vom Makel seiner unehelichen Abstammung von einem Priester und einer Ledigen. Siegler: der Aussteller mit seinem sigillum secretum. Litteras reverendi — D. Treveris die prima mensis iulii a. dom. 1338. — D 187 (Görz 80 Reg.); Entwurf? Trier 13/38? Juli 1. 539. Derselbe an Cunradus, Sohn des Cunradus dictus de Inzinrode (Rödern?), Trierer Diözese: erlaubt ihm, sich von jedem Erzbischof oder Bischof ad titulum patrimonii tui, quod sufficiens habere dinosceris, sum Subdiakon weihen zu lassen. Ut a quocumque — D. Treveris a. dom. M tricentesimo (!) die prima mensis iulii. — K 88 inmitten von Nr. 97 und darum gestrichen. Die U. dürfte etwa aus der Zeit der Niederschrift dieses Teiles von K stammen; 1338 figt sie sich gut zu Nr. 538. 540. Avignon 1338 Juli I. Papst Benedikt XII. übermittelt dem Bischof von Metz seine Antwort auf Brief und Botschaft deutscher Bischöfe. K I151). — Aus der übereinstimmenden Ausfertigung an den Ers- bischof von Köln im vatikan. Register (V): Raynald zu 1338 § 3—7 (R), Riezler nr. 1957 (Ri) und Sauerland II nr. 2339 (S), alle unvollst.; es fehlen in R die in Ri nachgetragenen cc. 1, 2, 4 VI von dicto Ludovico ab, 4 VII und 5, in S allenthalben, besonders in cc. 3, 4 I—V und VIII, grosse Stücke, sodass dieser Druck abgesehen von anderen Ungenauigkeiten völlig unbrauchbar ist. Die Lesarten von V sind, soweit sie nur in einem der 3 Drucke vorliegen, nach diesen angeführt. Im Anhang von V werden ausser Nr. 540 noch erwähnt Exemplare für die „in der Gnade des apostoli- schen Stuhls stehenden“ Bischöfe der Kirchenprovinzen Magdeburg, Bremen und Salzburg, den ebenso bezeichneten Bischof von Littich, der doch an sich in V einbegriffen war, sowie die Bischöfe von Brixen, Passau und Konstans. Benedictusa) episcopusa) servusa) servoruma) deia) venera- bilia) fratria) .. episcopob) Meten(si) salutem et apostolicam benedictionem. I. Licet cunctorum fidelium mentes latere non debeat, quod apostolice sedis benignitas non solum in universos et singulos fideles et devotos sanctea) matris ecclesie sed in alios eciam per devium indevocionis alienatos ab eius uberibus volentes per debitum satisfactionis con[sjilioc) salubriori resurgere libenter exercetd) pietatis et misericordie lenitatem, quia tamen nonnulli per adinvenciones iniquas et comenta mendacii interdum lumen veritatis obnubilant et, ut depravent eorundem mentes fidelium, adversus sedem eandem relaxare dolosa labia non formidant, expedire cognoscimus ea, que a nobis cum nunciis quorundam prelatorum provincie Moguntin(e) ad nostram et eiusdeme) sedis presenciam destinatisf), gesta et eis responsa sunt, per litteras nostras puram et meram veritatem continentes tibig) dilucide reserare. 2. Ideoque ad noticiam tuamh) utpote honorabilia et fidele1) membrum eiusdem ecclesie contenta in quibusdam litteris 1), quas dicti prelati nuper nobis per dictos nuncios destinarunt, et responsionem nostram, quam eis fecimus, tenore presencium provi- 3. Dicti siquidem ..prelati nobis per suas dimus deducenda. litteras intimarunt se precibus, consiliis et salutaribus monitis 23*
Strana 356
356 Nr. 540 Ludewicumk) de Bavaria * exhortatos fuisse, ut ipse * ad nostr[ulm1) et eiusdem Romane ecclesie honorem et reverenciam et * quietem et salubrem statum regni et imperii Roman(orum) vellet ad dictarum ecclesie et sedis apostolice atque nostram gratiam cum devocione redire se nostris et dictarum ecclesie atque sedis apostolice beneplacitis humiliter * conformando addicientes, quod idem Ludewicusk) modicam) deliberacione prehabita se velle [stare]") ac palr]ere° ) super materia * dissidii, quod inter eandem ecclesiam dictumque Ludewicumk) extitit suscitatum, ac omnibus ipsum dissidium contingentibus [in]formacioniP) et ordinacioni dictorum prelatorum, ina) quantum cum deo, iusticia et honore suo posseft] ) fieri, * repromisit suas patentes super hoc litteras maiori suo sigillo munitas superr potestate huiusmodi dictis prelatis tradita, ut asserebant, eis dando, cauciones iuratorias [ac]") fideiussorias magnorum et plurium principum et baronum eisdem prelatis, ut scribebant, super hoc nichilominus offerendo. Propter quod dicti prelati precum instantia nos rogabant, ut redeundi ad gremium sancte matris ecclesie promptidudine ipsius * Ludewicik), qui super materia dicti dissidii ordinacioni ecclesiasticarum personarum dumtaxat se submittere non expavit, premissis quoque turbacionibus, dispendiis et peri- culis specialiter ecclesiis et personis ecclesiasticis * imminentibus * ponderatis * dictum Ludewicum*) ad reconciliacionis gratiam sub modo premisso * non recusaremus recipere partes regni et imperii predictorum et precipue ecclesias et personas ecclesiasticas earundem * de periculis et erumpnis * pretactis) ad statum optate quietis per reconciliacionem huiusmodi reducendo. 4. Sane tam litteris quam nunciis dictorum prelatorum solita benignitate recept is]") eisdem verbo et scriptura responsiones fecimus infra- I. In primis eisdem respondimus, quod per nos non scriptas: steterat neque stabat, quin ad reconciliacionem Lud(ewici)k) prefati et quod semper procederetur et iam dudum fuisset processum, nos exhibueramus promtos et paratos ad procedendum cum nun- ciis eiusdem"), videlicet ..comite Iuliacen(si) et aliis dudum ad et, ut posset procedi caucius nostram presenciam destinatis w), et celerius in reconciliacione predicta, feceramus examinari pro- curatoria Ludewicik) prefati 2) et abbreviari processus per felicis recordationis lohannem papam XXII. predecessorem nostrum factos et habitos contra eum 3) eorumque copiam fratribus nostris sancte Romane ecclesie cardinalibus exhiberi certum diem eisdem cardi- nalibus assignantes ad procedendum in consistorio super negotio et quod ante prefatum diem per nos, reconciliacionis prefate ut premittitur, assign[a]tumx) et ab eisdem nunciis acceptatum dicti .. comes et alii nuncii impacientes adhibende in tanto negotio debite gravitatis subito tunc pecierunt licenciam de Romana curia recedendi, licet nos consuleremus eisdem, quod non omnes recederent, sed aliquis ex eis dicto Ludewico referret, que agebantur et acta fuerant cum ecclesia pro reconciliatione ipsius queve eciam acta fuerant cum nunciis karissimi in Christo filii nostri Philippi regis Francorum illustris super reformacione concordie inter eos, dictis eciam nunciis eiusdem regis Francie instantibus apud dictos nuncios Lud(ewici)k) prefati, ut de Romana curia non recederent, sed cepto)) super dictaz) reconciliacione negotio annuerenta), et quod dicti nuncii Lud(ewici)k) prefati nec con[slilioc) nostro nec predictis
356 Nr. 540 Ludewicumk) de Bavaria * exhortatos fuisse, ut ipse * ad nostr[ulm1) et eiusdem Romane ecclesie honorem et reverenciam et * quietem et salubrem statum regni et imperii Roman(orum) vellet ad dictarum ecclesie et sedis apostolice atque nostram gratiam cum devocione redire se nostris et dictarum ecclesie atque sedis apostolice beneplacitis humiliter * conformando addicientes, quod idem Ludewicusk) modicam) deliberacione prehabita se velle [stare]") ac palr]ere° ) super materia * dissidii, quod inter eandem ecclesiam dictumque Ludewicumk) extitit suscitatum, ac omnibus ipsum dissidium contingentibus [in]formacioniP) et ordinacioni dictorum prelatorum, ina) quantum cum deo, iusticia et honore suo posseft] ) fieri, * repromisit suas patentes super hoc litteras maiori suo sigillo munitas superr potestate huiusmodi dictis prelatis tradita, ut asserebant, eis dando, cauciones iuratorias [ac]") fideiussorias magnorum et plurium principum et baronum eisdem prelatis, ut scribebant, super hoc nichilominus offerendo. Propter quod dicti prelati precum instantia nos rogabant, ut redeundi ad gremium sancte matris ecclesie promptidudine ipsius * Ludewicik), qui super materia dicti dissidii ordinacioni ecclesiasticarum personarum dumtaxat se submittere non expavit, premissis quoque turbacionibus, dispendiis et peri- culis specialiter ecclesiis et personis ecclesiasticis * imminentibus * ponderatis * dictum Ludewicum*) ad reconciliacionis gratiam sub modo premisso * non recusaremus recipere partes regni et imperii predictorum et precipue ecclesias et personas ecclesiasticas earundem * de periculis et erumpnis * pretactis) ad statum optate quietis per reconciliacionem huiusmodi reducendo. 4. Sane tam litteris quam nunciis dictorum prelatorum solita benignitate recept is]") eisdem verbo et scriptura responsiones fecimus infra- I. In primis eisdem respondimus, quod per nos non scriptas: steterat neque stabat, quin ad reconciliacionem Lud(ewici)k) prefati et quod semper procederetur et iam dudum fuisset processum, nos exhibueramus promtos et paratos ad procedendum cum nun- ciis eiusdem"), videlicet ..comite Iuliacen(si) et aliis dudum ad et, ut posset procedi caucius nostram presenciam destinatis w), et celerius in reconciliacione predicta, feceramus examinari pro- curatoria Ludewicik) prefati 2) et abbreviari processus per felicis recordationis lohannem papam XXII. predecessorem nostrum factos et habitos contra eum 3) eorumque copiam fratribus nostris sancte Romane ecclesie cardinalibus exhiberi certum diem eisdem cardi- nalibus assignantes ad procedendum in consistorio super negotio et quod ante prefatum diem per nos, reconciliacionis prefate ut premittitur, assign[a]tumx) et ab eisdem nunciis acceptatum dicti .. comes et alii nuncii impacientes adhibende in tanto negotio debite gravitatis subito tunc pecierunt licenciam de Romana curia recedendi, licet nos consuleremus eisdem, quod non omnes recederent, sed aliquis ex eis dicto Ludewico referret, que agebantur et acta fuerant cum ecclesia pro reconciliatione ipsius queve eciam acta fuerant cum nunciis karissimi in Christo filii nostri Philippi regis Francorum illustris super reformacione concordie inter eos, dictis eciam nunciis eiusdem regis Francie instantibus apud dictos nuncios Lud(ewici)k) prefati, ut de Romana curia non recederent, sed cepto)) super dictaz) reconciliacione negotio annuerenta), et quod dicti nuncii Lud(ewici)k) prefati nec con[slilioc) nostro nec predictis
Strana 357
1338 Juli I 357 Quibus instanciis annuerunt, sed omnino recedere voluerunt. eciam recedentibus nos ad procedendum in negotio reconciliacionis prefate certum terminum competentem, videlicet festum beati Mychahelisb5) de mense septembri proxime preteritum tunc futurum, sufficientem “) dictis nunciis ad eundum ad dictum Lud(ewicum)k) et consulendum eundem et ad dictam curiam redeundum duximus assignandum. Ad quem terminum idem Lud(ewicus)k), quasi de reconciliacione huiusmodi non curaret, neminem ad nos misit nec se super hoc excusavit. Nichilominus cumd) nos eum per litteras nostrasr) inducere, quantum in nobis fuit, conati fuimus velr) ad prosecucionem negocii reconciliacionis prefate, ipse tamen ulterius huius[modi]e*) reconciliacionis negocium prosequi non cura- vit, sed mala malisf), contemptus aggregare contemptibus non expavit, nec tamen ob hoc animum nostrum a consueta benignitate retraximus nec retrahimus nec in postferjumg) retrahemus nec eciam per nos stetit necr) statr) nec stabit, dummodo veniat ad prosequendum dictum negocium eo modo, quo debet, quin in huius- modi negotio procedatur benigne et graciose vel per viam iusticie, II. Eisdem quoque nunciis dixi- prout ipse duxerit eligendum. mus, quod tantum negotium non erat per dictos prelatos extra Romanam curiam pertractandum, sed si dictus Lud(ewicus)k) et alii prelati vel principes Alamanieh5) vellent prosequi reconcilia- cionem predictam eo modo, quo deberent, mitterent nuncios ipse et principes vocem in electione regis Romanorum habentes, quos negotium huiusmodir) multum tangit quorumque propterea littere erant necessarie pro reconciliacione premissa, quia parati eramus in negotio1) procedere, sive dicti nunci essent prelati vel principes vel homines minoris status, et quod non sufficiebat, quod idem Lud(ewicus)k) solus super negotio tanto procederet, sed expediebat, quod dicti principes procederent cum eodem, cum negocium recon- ciliacionis huiusmodi eosdem principes et totam Alamaniamk) con- III. Rursus eisdem nunciis diximus, quod tingere dinoscatur. nunquam attemptavimus nec attemptare intendebamus contra iura imperii vel contra iura regni Alamaniek'), sed pro dictis iuribus defendendis et protegendis fortiter steteramus et stare intendebamus nec unquam volueramus consentire peticionibus quorumcumque, in quantum tangebant diminucionem iurium regni Alamaniek) et imperii, sed illas duxeramus rationabiliter repellendas, ut hec pro- parte nota sunt quibusdam ex dictis cardinalibus et eciam ambasia- toribus Lud(ewici)k) prefati et eisdem nunciis, qui de proximo ab Et addidimus, quod si dictusm") eadem curia recesserunt. Lud(ewicus)k) et alii principes Alamaniek) vellent aliquid facere contra iura regni et imperii predictorum, quantum in nobis esset, IV. Dixi- nos illud impedire secundum decenciam studeremus. mus eciam nunciis memoratis, quod illi, qui per Alamaniamh' dolose diceren) et referre presumpserunt, quod contra iura°) regni et imperii predictorum et contra regnum et imperium nostra intencio versabatur et quod nos ecclesiam Moguntin(am) atque castra et municiones ipsius ad manus nostras recipere volebamus ad illum finem, quod nosa) possemus ledere regnum et imperium
1338 Juli I 357 Quibus instanciis annuerunt, sed omnino recedere voluerunt. eciam recedentibus nos ad procedendum in negotio reconciliacionis prefate certum terminum competentem, videlicet festum beati Mychahelisb5) de mense septembri proxime preteritum tunc futurum, sufficientem “) dictis nunciis ad eundum ad dictum Lud(ewicum)k) et consulendum eundem et ad dictam curiam redeundum duximus assignandum. Ad quem terminum idem Lud(ewicus)k), quasi de reconciliacione huiusmodi non curaret, neminem ad nos misit nec se super hoc excusavit. Nichilominus cumd) nos eum per litteras nostrasr) inducere, quantum in nobis fuit, conati fuimus velr) ad prosecucionem negocii reconciliacionis prefate, ipse tamen ulterius huius[modi]e*) reconciliacionis negocium prosequi non cura- vit, sed mala malisf), contemptus aggregare contemptibus non expavit, nec tamen ob hoc animum nostrum a consueta benignitate retraximus nec retrahimus nec in postferjumg) retrahemus nec eciam per nos stetit necr) statr) nec stabit, dummodo veniat ad prosequendum dictum negocium eo modo, quo debet, quin in huius- modi negotio procedatur benigne et graciose vel per viam iusticie, II. Eisdem quoque nunciis dixi- prout ipse duxerit eligendum. mus, quod tantum negotium non erat per dictos prelatos extra Romanam curiam pertractandum, sed si dictus Lud(ewicus)k) et alii prelati vel principes Alamanieh5) vellent prosequi reconcilia- cionem predictam eo modo, quo deberent, mitterent nuncios ipse et principes vocem in electione regis Romanorum habentes, quos negotium huiusmodir) multum tangit quorumque propterea littere erant necessarie pro reconciliacione premissa, quia parati eramus in negotio1) procedere, sive dicti nunci essent prelati vel principes vel homines minoris status, et quod non sufficiebat, quod idem Lud(ewicus)k) solus super negotio tanto procederet, sed expediebat, quod dicti principes procederent cum eodem, cum negocium recon- ciliacionis huiusmodi eosdem principes et totam Alamaniamk) con- III. Rursus eisdem nunciis diximus, quod tingere dinoscatur. nunquam attemptavimus nec attemptare intendebamus contra iura imperii vel contra iura regni Alamaniek'), sed pro dictis iuribus defendendis et protegendis fortiter steteramus et stare intendebamus nec unquam volueramus consentire peticionibus quorumcumque, in quantum tangebant diminucionem iurium regni Alamaniek) et imperii, sed illas duxeramus rationabiliter repellendas, ut hec pro- parte nota sunt quibusdam ex dictis cardinalibus et eciam ambasia- toribus Lud(ewici)k) prefati et eisdem nunciis, qui de proximo ab Et addidimus, quod si dictusm") eadem curia recesserunt. Lud(ewicus)k) et alii principes Alamaniek) vellent aliquid facere contra iura regni et imperii predictorum, quantum in nobis esset, IV. Dixi- nos illud impedire secundum decenciam studeremus. mus eciam nunciis memoratis, quod illi, qui per Alamaniamh' dolose diceren) et referre presumpserunt, quod contra iura°) regni et imperii predictorum et contra regnum et imperium nostra intencio versabatur et quod nos ecclesiam Moguntin(am) atque castra et municiones ipsius ad manus nostras recipere volebamus ad illum finem, quod nosa) possemus ledere regnum et imperium
Strana 358
358 Nr. 541 supradicta, falsum dixerant et mendacium manifestum, quia pro iuribus dictorum regni et imperii stare [et] laborare toto posse, Verum est tamen, quod contra pre- ut premittitur, volebamus. dictump) Lud(ewicum)k), qui in imperio nichil habet, cum receperit et asscripserit sibi titulum ab illo vel illis, qui dandi non habueruntq) potestatem, et a dicto regno, cuius est violentus occupator et detentor, per ecclesiam est iuste privatus, stetimus et stare inten- dimus pro conservacione iusticie et iuris Romane ecclesie memo- rate, unde non contra dicta regnum et imperium sed contra dictum occupatorem egit et agit ecclesia propter scisma et alia contenta et quod municiones et castra in dictis processis, que commisit, dicte ecclesie Mogunt(ine) in favorem eiusdem ecclesie et .. archiepiscopi Mogunt(ini)r'), ut possemus illa de manu illiciti detentoris extrahere, ad manus nunciorum nostrorum recipi vole- bamus, eisdem nunciis nostris districtius iniungentes, quod, quam primum inter dictum Moguntin(um) et Treverens(em) archiepi- scopos tunc detentorem municionum et castrorum predictorum concordia esset facta, municiones et castra totumque archiepi- scopatum Mogunt(inum) dimitterent eidem archiepiscopo Moguntino. V. Preterea eisdem nunciis dictorum prelatorum diximus, quod ex eo, quod huiusmodi negotium reconciliacionis prefate erat multum arduum, non intendebamus, quod super eo procederetur nisi apud Nec pro- sedem apostolicam coram nobis et fratribus nostris. secucioni et terminacioni dicti negocii expediens videbatur, quod coram alio quam in nostra et dictorum fratrum presencia dictum negotium ageretur; nam posset aliquis punctus insurgere vel dubium evenire, que non possent per alium tractaris') sed solum per Romanum pontificem, qui potest quodlibet dubium insurgenst Et ideo aliquos de fratribusu" declarare et eciam terminare. sancte Romane ecclesie cardinalibus ad partes illas propter hoc VI. Diximus transmittere nobis expediens minime videbatur. eciam dictis nunciis, quod super premissis daremus eis litteras apostolicas responsales 5); non tamen intendebamus scribere dicto archiepiscopo Moguntino, quia eum habebamus pro infideli, rebelli et excommunicato propter illa, que fecerat veniendo contra proprium iuramentum et fidelitatis debitum in destructionem eius dem ecclesie Mogunt(ine) tam cum dicto Lud(ewico)k) quam cum personis et canonicis seu pro canonicis se gerentibus eiusdem ecclesie Moguntin(e), et quia eciam erga dictam Romanam ec- clesiam plurimum fuit ingratus, cum pro multis beneficiis per eum ab eav) receptis multisque laboribus et anxietatibus per dictam ecclesiam pro ipso susceptis tam contra precum instancias dicti Philippi Francie et carissimi in Christo filii nostri Iohannis Bohemiew) regum quam contra prefatum archiepiscopum Trever- (ensem) nobis et eidem Romane ecclesie pro gratitudine summas ingratitudines repensavit. Et ideo dictis nunciis mandavimus, quod eidem Henr(ico) archiepiscopo notificarent ex parte nostra, quod nos omnes confirmaciones electionum ac provision[es]x" dignitatum et beneficiorum ad eundem archiepiscopum spectancium duxeramus de dictorum fratrum consilio ordinacioni et disposicioni
358 Nr. 541 supradicta, falsum dixerant et mendacium manifestum, quia pro iuribus dictorum regni et imperii stare [et] laborare toto posse, Verum est tamen, quod contra pre- ut premittitur, volebamus. dictump) Lud(ewicum)k), qui in imperio nichil habet, cum receperit et asscripserit sibi titulum ab illo vel illis, qui dandi non habueruntq) potestatem, et a dicto regno, cuius est violentus occupator et detentor, per ecclesiam est iuste privatus, stetimus et stare inten- dimus pro conservacione iusticie et iuris Romane ecclesie memo- rate, unde non contra dicta regnum et imperium sed contra dictum occupatorem egit et agit ecclesia propter scisma et alia contenta et quod municiones et castra in dictis processis, que commisit, dicte ecclesie Mogunt(ine) in favorem eiusdem ecclesie et .. archiepiscopi Mogunt(ini)r'), ut possemus illa de manu illiciti detentoris extrahere, ad manus nunciorum nostrorum recipi vole- bamus, eisdem nunciis nostris districtius iniungentes, quod, quam primum inter dictum Moguntin(um) et Treverens(em) archiepi- scopos tunc detentorem municionum et castrorum predictorum concordia esset facta, municiones et castra totumque archiepi- scopatum Mogunt(inum) dimitterent eidem archiepiscopo Moguntino. V. Preterea eisdem nunciis dictorum prelatorum diximus, quod ex eo, quod huiusmodi negotium reconciliacionis prefate erat multum arduum, non intendebamus, quod super eo procederetur nisi apud Nec pro- sedem apostolicam coram nobis et fratribus nostris. secucioni et terminacioni dicti negocii expediens videbatur, quod coram alio quam in nostra et dictorum fratrum presencia dictum negotium ageretur; nam posset aliquis punctus insurgere vel dubium evenire, que non possent per alium tractaris') sed solum per Romanum pontificem, qui potest quodlibet dubium insurgenst Et ideo aliquos de fratribusu" declarare et eciam terminare. sancte Romane ecclesie cardinalibus ad partes illas propter hoc VI. Diximus transmittere nobis expediens minime videbatur. eciam dictis nunciis, quod super premissis daremus eis litteras apostolicas responsales 5); non tamen intendebamus scribere dicto archiepiscopo Moguntino, quia eum habebamus pro infideli, rebelli et excommunicato propter illa, que fecerat veniendo contra proprium iuramentum et fidelitatis debitum in destructionem eius dem ecclesie Mogunt(ine) tam cum dicto Lud(ewico)k) quam cum personis et canonicis seu pro canonicis se gerentibus eiusdem ecclesie Moguntin(e), et quia eciam erga dictam Romanam ec- clesiam plurimum fuit ingratus, cum pro multis beneficiis per eum ab eav) receptis multisque laboribus et anxietatibus per dictam ecclesiam pro ipso susceptis tam contra precum instancias dicti Philippi Francie et carissimi in Christo filii nostri Iohannis Bohemiew) regum quam contra prefatum archiepiscopum Trever- (ensem) nobis et eidem Romane ecclesie pro gratitudine summas ingratitudines repensavit. Et ideo dictis nunciis mandavimus, quod eidem Henr(ico) archiepiscopo notificarent ex parte nostra, quod nos omnes confirmaciones electionum ac provision[es]x" dignitatum et beneficiorum ad eundem archiepiscopum spectancium duxeramus de dictorum fratrum consilio ordinacioni et disposicioni
Strana 359
1338 Juli 4 359 apostolice specialiter reservandas decernendo extunc irritum et inane, si secus super hiis per dictum Henr(icum) archiepiscopum VII. In- scienter vel ignoranter*) contingeret attemptarsilz). super eisdem nunciis diximus, quod nostre intentionis erat super premissis universis archiepiscopis eorumque suffraganeis de parti- bus Alamanieaa) gratiam et communionem apostolice sedis habenti- bus litteras nostras 6) specialiter destinare premissa eis per dictas VIII. Rursus post responsiones predictas litteras explicantes. nunciis prefatis iniunximus, quod eidem Lud(ewico) ex parte nostra dicerent, quod illudbb), per quodce) precipue reconciliacio sua poterat impediri, erat assumpcio guerre et bellicus apparatus, quos faciebat contra regem Francie memoratum, et quod ipsum inducerent ex parte nostra, quod a predictis abstineat pro firmo sciturus, qu[od]dd) nos et eadem ecclesia eundem regem dimittere non possemus nec eciam debe rejmusee), maxime cum talis necessitas immineret, cum reges Francie nunquam dimiserint ecclesiam memoratam. 5. Hec autem omnia singulariter et distincte fraternitatiff) tue referenda providimus, ut, si forte iniqua labia et lingwe fallaces stude rent]gg) per commenta mendacii derogare veritati mentesque seducere et depravare fidelium, ponere scandala et zizaniam seminare, tuhh) iuxta officii pastoralis decenciam et fidelitatis debitum, quo sedi apostolice es ii) astrictus, de veritate premissorum tibig) dilucida [presentibus]n) reserata eorum nequiciam comprimerekk) non obmittas veritatem predictam populis tuisll) fidelibus per tehh) et alios, prout expedire viderismm), in publicis sermonibus et eciam predicacionibus exponentes. Datum Avinion(e) kalendis iulii pontificatusb) nostrib) anno quarto. I) Ueberschr.: Miss(ilis) super facto principum imperi[i] et domini L(udewici) d[e] Bavar(ia). + a) fehlt V. † b) archiepiscopo Coloniensi eiusque suffraganeis graciam et communionem apostolice sedis ha- bentibus st. episcopo — benedictionem V. + c) concilio K. † d) exerceret K. + e) sed. eiusd. V. + f) aus destinastis korr. K. + g) vobis V. + h) vestram V. + i) fidelia membra V. + k) Ludov. V. + 1) nostram K. † m) nach preh. K. + n) fehlt K. + o) patere K. + p) reformationi K. + q) posse K. + r) fehlt R. + t) praeteritis R. + u) recepta K. + v) aus eisdem korr. K; eius V. + w) destinastis K; vgl. N. f. † x) assignatum K. + y) recepto R. + z) praed., nach reconc., R. † a5) imminerent R. + b°) Michaelis V.+ c") sufficiente K. + d5) tamen R. + e1) huius K. + f1) et add. R. † g*) postmodum K. + h' Alamann. V. + i1) praedicto add. R. + k) Alamann. R. + m") dicti R. + n°) ref. et dic. V. o1) dictorum regni et imp. iura V. + p°) dictum V. + q habuerant R. + r°) Mocunt. K. + s') tractari R. + t1) vor dub. R. + u1) add. nostris R. + v) ipsa V. + w*) Boemie V. + x") provisionum K. + y") ingnor. K.+ z) attemptare K. + cc) quae R. + dd) quia K. + ee) debe- + aa) Alemanie S. + bb) illa R. mus K. + ff) universitati vestre st. frat. tue V. + gg) studentes K. + hh) vos V. + ii) estis astricti V. + kk) comprimatis st. compr. — obm. V.+ 11) vestris V. + mm) videritis V. 1) Nr. 509, Vorlage für c. 3. co 2) vgl. Nrr. 417 f. co 3) vgl. Nrr. 127, 131—134, 140, 177, 179, 180, 185, 189. 00 4) Raynald 1337 ƒ 3 f. co 5) verloren. 00 6) vgl. die Vorbemerkung. 1338 Juli 4. Die Stadt Erfurt entschuldigt sich bei König Johann von Böhmen wegen der zwischen Jakob von Naumburg und Rudolf Losse strittigen Pfrinde zu St. Marien in Erfurt. 541.
1338 Juli 4 359 apostolice specialiter reservandas decernendo extunc irritum et inane, si secus super hiis per dictum Henr(icum) archiepiscopum VII. In- scienter vel ignoranter*) contingeret attemptarsilz). super eisdem nunciis diximus, quod nostre intentionis erat super premissis universis archiepiscopis eorumque suffraganeis de parti- bus Alamanieaa) gratiam et communionem apostolice sedis habenti- bus litteras nostras 6) specialiter destinare premissa eis per dictas VIII. Rursus post responsiones predictas litteras explicantes. nunciis prefatis iniunximus, quod eidem Lud(ewico) ex parte nostra dicerent, quod illudbb), per quodce) precipue reconciliacio sua poterat impediri, erat assumpcio guerre et bellicus apparatus, quos faciebat contra regem Francie memoratum, et quod ipsum inducerent ex parte nostra, quod a predictis abstineat pro firmo sciturus, qu[od]dd) nos et eadem ecclesia eundem regem dimittere non possemus nec eciam debe rejmusee), maxime cum talis necessitas immineret, cum reges Francie nunquam dimiserint ecclesiam memoratam. 5. Hec autem omnia singulariter et distincte fraternitatiff) tue referenda providimus, ut, si forte iniqua labia et lingwe fallaces stude rent]gg) per commenta mendacii derogare veritati mentesque seducere et depravare fidelium, ponere scandala et zizaniam seminare, tuhh) iuxta officii pastoralis decenciam et fidelitatis debitum, quo sedi apostolice es ii) astrictus, de veritate premissorum tibig) dilucida [presentibus]n) reserata eorum nequiciam comprimerekk) non obmittas veritatem predictam populis tuisll) fidelibus per tehh) et alios, prout expedire viderismm), in publicis sermonibus et eciam predicacionibus exponentes. Datum Avinion(e) kalendis iulii pontificatusb) nostrib) anno quarto. I) Ueberschr.: Miss(ilis) super facto principum imperi[i] et domini L(udewici) d[e] Bavar(ia). + a) fehlt V. † b) archiepiscopo Coloniensi eiusque suffraganeis graciam et communionem apostolice sedis ha- bentibus st. episcopo — benedictionem V. + c) concilio K. † d) exerceret K. + e) sed. eiusd. V. + f) aus destinastis korr. K. + g) vobis V. + h) vestram V. + i) fidelia membra V. + k) Ludov. V. + 1) nostram K. † m) nach preh. K. + n) fehlt K. + o) patere K. + p) reformationi K. + q) posse K. + r) fehlt R. + t) praeteritis R. + u) recepta K. + v) aus eisdem korr. K; eius V. + w) destinastis K; vgl. N. f. † x) assignatum K. + y) recepto R. + z) praed., nach reconc., R. † a5) imminerent R. + b°) Michaelis V.+ c") sufficiente K. + d5) tamen R. + e1) huius K. + f1) et add. R. † g*) postmodum K. + h' Alamann. V. + i1) praedicto add. R. + k) Alamann. R. + m") dicti R. + n°) ref. et dic. V. o1) dictorum regni et imp. iura V. + p°) dictum V. + q habuerant R. + r°) Mocunt. K. + s') tractari R. + t1) vor dub. R. + u1) add. nostris R. + v) ipsa V. + w*) Boemie V. + x") provisionum K. + y") ingnor. K.+ z) attemptare K. + cc) quae R. + dd) quia K. + ee) debe- + aa) Alemanie S. + bb) illa R. mus K. + ff) universitati vestre st. frat. tue V. + gg) studentes K. + hh) vos V. + ii) estis astricti V. + kk) comprimatis st. compr. — obm. V.+ 11) vestris V. + mm) videritis V. 1) Nr. 509, Vorlage für c. 3. co 2) vgl. Nrr. 417 f. co 3) vgl. Nrr. 127, 131—134, 140, 177, 179, 180, 185, 189. 00 4) Raynald 1337 ƒ 3 f. co 5) verloren. 00 6) vgl. die Vorbemerkung. 1338 Juli 4. Die Stadt Erfurt entschuldigt sich bei König Johann von Böhmen wegen der zwischen Jakob von Naumburg und Rudolf Losse strittigen Pfrinde zu St. Marien in Erfurt. 541.
Strana 360
360 Nr. 542—545 K 1881). Serenissimo domino suo domino Iohanni Bohemie et Plo]loniea) regi .. magistri consulum et consules Erforden(ses) obsequiosas in 1. Vestre magnificencie litteras super omnibus voluntates. reintegracione discreti viri magistri Rudolfi dicti Losse vestri clerici ad prebendam in ecclesia sancte Marie Erforden(sis) nobis 2. Super quibus directas1) nos sane noveritis percepisse. vestre maiestati presentibus taliter respondemus, quod vacante olim quadam prebenda in ecclesia sancte Marie predicta honora- biles viri domini de capitulo ecclesie eiusdem, qui tunc prebendam eandem vacare et pro vacante communiter reputabant, prebendam ipsam perito viro magistro Iacobo de Nuenburg clerico ad preces humiles et simplices per prudentes viros magistros consulum etby consules tunc consilio presidentes nostros precessores ipsis dominis de capitulo simpliciter ac sine dicti magistri Rudolfi vestri clerici seu cuiuslibet alterius preiudicio porrectas pure ac liberaliter contulerunt sibique de ipsa graciosius providerunt. Post hec, ut intelleximus, prefatus vester clericus a collacione seu provisione huiusmodi et contra pretactum magistrum Iacobum ad sedem apostolicam appellationem interposuit et super eadem appellacione certum iudicem ab ipsa sede optinuit, coram quo dicta causa iam extitit instaurata et dicte partes ius suum hinc inde via regia presequunturc). 3. Eapropter dominacionem vestram supliciterd) exoramus, quatenus de spoliacione, quam prefatus magister Rudolfus pretendit et conqueritur et quam nosd*) asserit procurasse, nos habere dignemini graciosius excusatos, cum de ipsa, si processit, simus et existimus revera innoxii penitus et immunes, quemad- modum superius est premissum. Vellemus enim vobis et vestris pocius servire et in omnibus conplacere quam in aliquo seu ali- qualiter displicere et potissime memorato Rudolfo vestro clerico, cui favemus de iure suo, si quid habet et super quo iam lis pendet, ut premittitur. Cui eciam n[ojllemuse) per nos seu nostros in suo iure preiudicium seu gravamen aliquod quomodolibet generari. Datum in die beati Udulricid) confessoris annof) domini 38. I) Ueberschr.: Excusatoria 2a Erford(ensium) ad regem Boem(ie). + a) Palon. + b) consules et. + c) presequntur. + d) K. + d*) darüber Kürzungsstrich. + e) nellemus aus vellemus korr. + f) anno — 38 gleichzeitig mit der Ueberschr. und den Korrekturen von L. nachgetr. 1) unbekannt. 1338 Juli 10. Gerhardus Scolasticus von Karden an den bescheidenen Meister Rodulfus dictus Losse Stiftsherrn von Karden: erlaubt, soweit ihm das auf Grund seiner scolastria zusteht, dem Rudolf, von jedem Bischof, der graciam sedis apostolice et execucionem sui officii besitzt, in den vorgeschriebenen Fristen die Weihen zu nehmen. Siegler: der Aussteller mit dem Siegel nostre ec- clesie sancti Martini Wesaliensis, quo in hac parte utimur. Quod a quocunque — D. die 10. mensis iulii a. dom. 1338. — K 269. 542. 543. Lahnstein 1338 Juli 15. Henricus Erzbischof von Mainz an den ehrenwerten Dekan und das Kapitel von St. Marien in Erfurt: bestätigt die Verleihung der Stiftsstelle und Pfrinde des weiland Iohannes de Aquis in ihrer Kirche durch Erz- bischof Baldewin an Meister Rodolfus dictus Losse Kleriker Mainzer Diözese.
360 Nr. 542—545 K 1881). Serenissimo domino suo domino Iohanni Bohemie et Plo]loniea) regi .. magistri consulum et consules Erforden(ses) obsequiosas in 1. Vestre magnificencie litteras super omnibus voluntates. reintegracione discreti viri magistri Rudolfi dicti Losse vestri clerici ad prebendam in ecclesia sancte Marie Erforden(sis) nobis 2. Super quibus directas1) nos sane noveritis percepisse. vestre maiestati presentibus taliter respondemus, quod vacante olim quadam prebenda in ecclesia sancte Marie predicta honora- biles viri domini de capitulo ecclesie eiusdem, qui tunc prebendam eandem vacare et pro vacante communiter reputabant, prebendam ipsam perito viro magistro Iacobo de Nuenburg clerico ad preces humiles et simplices per prudentes viros magistros consulum etby consules tunc consilio presidentes nostros precessores ipsis dominis de capitulo simpliciter ac sine dicti magistri Rudolfi vestri clerici seu cuiuslibet alterius preiudicio porrectas pure ac liberaliter contulerunt sibique de ipsa graciosius providerunt. Post hec, ut intelleximus, prefatus vester clericus a collacione seu provisione huiusmodi et contra pretactum magistrum Iacobum ad sedem apostolicam appellationem interposuit et super eadem appellacione certum iudicem ab ipsa sede optinuit, coram quo dicta causa iam extitit instaurata et dicte partes ius suum hinc inde via regia presequunturc). 3. Eapropter dominacionem vestram supliciterd) exoramus, quatenus de spoliacione, quam prefatus magister Rudolfus pretendit et conqueritur et quam nosd*) asserit procurasse, nos habere dignemini graciosius excusatos, cum de ipsa, si processit, simus et existimus revera innoxii penitus et immunes, quemad- modum superius est premissum. Vellemus enim vobis et vestris pocius servire et in omnibus conplacere quam in aliquo seu ali- qualiter displicere et potissime memorato Rudolfo vestro clerico, cui favemus de iure suo, si quid habet et super quo iam lis pendet, ut premittitur. Cui eciam n[ojllemuse) per nos seu nostros in suo iure preiudicium seu gravamen aliquod quomodolibet generari. Datum in die beati Udulricid) confessoris annof) domini 38. I) Ueberschr.: Excusatoria 2a Erford(ensium) ad regem Boem(ie). + a) Palon. + b) consules et. + c) presequntur. + d) K. + d*) darüber Kürzungsstrich. + e) nellemus aus vellemus korr. + f) anno — 38 gleichzeitig mit der Ueberschr. und den Korrekturen von L. nachgetr. 1) unbekannt. 1338 Juli 10. Gerhardus Scolasticus von Karden an den bescheidenen Meister Rodulfus dictus Losse Stiftsherrn von Karden: erlaubt, soweit ihm das auf Grund seiner scolastria zusteht, dem Rudolf, von jedem Bischof, der graciam sedis apostolice et execucionem sui officii besitzt, in den vorgeschriebenen Fristen die Weihen zu nehmen. Siegler: der Aussteller mit dem Siegel nostre ec- clesie sancti Martini Wesaliensis, quo in hac parte utimur. Quod a quocunque — D. die 10. mensis iulii a. dom. 1338. — K 269. 542. 543. Lahnstein 1338 Juli 15. Henricus Erzbischof von Mainz an den ehrenwerten Dekan und das Kapitel von St. Marien in Erfurt: bestätigt die Verleihung der Stiftsstelle und Pfrinde des weiland Iohannes de Aquis in ihrer Kirche durch Erz- bischof Baldewin an Meister Rodolfus dictus Losse Kleriker Mainzer Diözese.
Strana 361
1338 Juli 10—16 361 (Nr. 435) Collacionem canonicatus — Datum Lonstein idus iulii anno domini M'CCC'XXXVIII°. — K 268. Lahnstein 1338 Juli 16. 544. Derselbe an die ehrenwerten Dekan und Kapitel von St. Marien in Eisenach seine Getreuen: bestätigt und erneuert den Dispens Nr. 261 (Vor- urkunde) des Erzbischofs Baldewin für die Aufnahme des Klerikers Rudolphus dictus Losse zum Stiftsherrn ohne Pfründe, will aber, dass Rudolf die erste ihm nach seinem Alter als Stiftsherrn zustehende vakante Pfründe erhalte. Dispensacionem per reverendum — D. Laynsten 17. kal. aug. a. dom. 1338. — K 193. 545. [Rhens 1338 Juli 16). Formular des Kurvereins von Rhens. K 5351). — Vom Rhenser Kurverein gibt es noch etwa 20 Original- Ausfertigungen der einzelnen Kurfürsten (vgl. Müller II 66 N. 3, Weiland: Neues Archiv XIII 330 f., Schwalm: Historische Zeitschr. LXXIX 549). Eine Gesamtausfertigung aller Teilnehmer ist nur als Insert erhalten, in den Bei- trittserklärungen oberelsässischer Städte vom 4. August (Orig. in München, vgl. Müller II 357 nr. 5), des Abtes von Ellwangen vom 6. September (Orig. ebenda Bundesbriefe fasc. 2 = Scheidt Bibliotheca historica Goettingensis I ƒ1758/ 246 = Altmann-Bernheim nr. 24 bzw. 33; wohl auch = Gewold Defensio Ludowici IV. imperatoris [1618) 146 = Zeumer Quellensammlung nr. 241) und des Bischofs von Utrecht (Orig. in Düsseldorf, vgl. Lacomblet Urkundenbuch f. d. Gesch. des Niederrheins III 264 N. 1, dazu Weiland 330). Die An- nahme Weilands 331, dass sie jünger sei als die Einzelausfertigungen, wird durch Nr. 545 bestimmt bestätigt: hier handelt es sich wie bei Nrr. 509 und 521 f. um ein Formular, und swar um eines, das auf Einzelausfertigungen angelegt ist und den erhaltenen Exemplaren der Kurfürsten auch wirklich als Vor- lage gedient hat. Wir besitzen nun also die urspringlichste Fassung des Kurvereins. Das Weistum von Rhens (Zeumer: Neues Archiv XXXIIO = Zeumer Quellensammlung? nr. 141 c) fehlt in Losses Sammlungen; L.s Glosse Ubi sint ille nescio zu K 118 beweist aber, dass er es vermisst hat. I. Wir et cetera dûn kunt allen luden, die disen brief sehent oder horent lesen, daz wir mit den andern des heiligen Romis- schen riches kurfursten bedacht und an gesehen han, daz das selbe Romissche riche an sinen eren, rechten und guden und ouch wir und die andern kûrfursten an unsern eren, rechten, gewan- heidena) undb) friheyden, die wir von deme vorgenanten riche han, sere zû disen cziiten und ouch vore an gegriffen, gecrenket und besweret sin und werden, und sin umb gemeynen und kuntlichen nûcz der gemeynen cristenheyde und umb des egenanten riches und unser und der andern kûrfursten er, recht, frieheyt und gewanheyt zû beschirmene, zû beschuren und zû hanthabene eymuitichlichen uberkomen und han uns des vereynet, daz wir daz egenante riche und unser furstlichen ere, die wir von yme han, nemelichen an der kûr des ryches, an sinen und unsern der kûrfürsten rechten, friheyden und gewanheyden, als von aldere an uns als des rychez kurfursten herkomen und bracht ist, hant- haben, schirmen und schuren wollen nach aller unser macht und craft ane geverde wider allermenlichen nyemannes uz genamen, wan ez unser ere und eyd an get, und wollen des nicht lazen umb keynerleye gebot, von weme oder wie ez kome, da mite daz ryche, wir und die andern kürfursten an disen vorgeschrieben sachen in keyne wiiz gecrenket mochten werden. 2. Ouch wollen wir alle herren und frûnde, die uns zû gehorent odir nicht, sie sin geystleich oder werltlich, unser man, dienstman, burgman,
1338 Juli 10—16 361 (Nr. 435) Collacionem canonicatus — Datum Lonstein idus iulii anno domini M'CCC'XXXVIII°. — K 268. Lahnstein 1338 Juli 16. 544. Derselbe an die ehrenwerten Dekan und Kapitel von St. Marien in Eisenach seine Getreuen: bestätigt und erneuert den Dispens Nr. 261 (Vor- urkunde) des Erzbischofs Baldewin für die Aufnahme des Klerikers Rudolphus dictus Losse zum Stiftsherrn ohne Pfründe, will aber, dass Rudolf die erste ihm nach seinem Alter als Stiftsherrn zustehende vakante Pfründe erhalte. Dispensacionem per reverendum — D. Laynsten 17. kal. aug. a. dom. 1338. — K 193. 545. [Rhens 1338 Juli 16). Formular des Kurvereins von Rhens. K 5351). — Vom Rhenser Kurverein gibt es noch etwa 20 Original- Ausfertigungen der einzelnen Kurfürsten (vgl. Müller II 66 N. 3, Weiland: Neues Archiv XIII 330 f., Schwalm: Historische Zeitschr. LXXIX 549). Eine Gesamtausfertigung aller Teilnehmer ist nur als Insert erhalten, in den Bei- trittserklärungen oberelsässischer Städte vom 4. August (Orig. in München, vgl. Müller II 357 nr. 5), des Abtes von Ellwangen vom 6. September (Orig. ebenda Bundesbriefe fasc. 2 = Scheidt Bibliotheca historica Goettingensis I ƒ1758/ 246 = Altmann-Bernheim nr. 24 bzw. 33; wohl auch = Gewold Defensio Ludowici IV. imperatoris [1618) 146 = Zeumer Quellensammlung nr. 241) und des Bischofs von Utrecht (Orig. in Düsseldorf, vgl. Lacomblet Urkundenbuch f. d. Gesch. des Niederrheins III 264 N. 1, dazu Weiland 330). Die An- nahme Weilands 331, dass sie jünger sei als die Einzelausfertigungen, wird durch Nr. 545 bestimmt bestätigt: hier handelt es sich wie bei Nrr. 509 und 521 f. um ein Formular, und swar um eines, das auf Einzelausfertigungen angelegt ist und den erhaltenen Exemplaren der Kurfürsten auch wirklich als Vor- lage gedient hat. Wir besitzen nun also die urspringlichste Fassung des Kurvereins. Das Weistum von Rhens (Zeumer: Neues Archiv XXXIIO = Zeumer Quellensammlung? nr. 141 c) fehlt in Losses Sammlungen; L.s Glosse Ubi sint ille nescio zu K 118 beweist aber, dass er es vermisst hat. I. Wir et cetera dûn kunt allen luden, die disen brief sehent oder horent lesen, daz wir mit den andern des heiligen Romis- schen riches kurfursten bedacht und an gesehen han, daz das selbe Romissche riche an sinen eren, rechten und guden und ouch wir und die andern kûrfursten an unsern eren, rechten, gewan- heidena) undb) friheyden, die wir von deme vorgenanten riche han, sere zû disen cziiten und ouch vore an gegriffen, gecrenket und besweret sin und werden, und sin umb gemeynen und kuntlichen nûcz der gemeynen cristenheyde und umb des egenanten riches und unser und der andern kûrfursten er, recht, frieheyt und gewanheyt zû beschirmene, zû beschuren und zû hanthabene eymuitichlichen uberkomen und han uns des vereynet, daz wir daz egenante riche und unser furstlichen ere, die wir von yme han, nemelichen an der kûr des ryches, an sinen und unsern der kûrfürsten rechten, friheyden und gewanheyden, als von aldere an uns als des rychez kurfursten herkomen und bracht ist, hant- haben, schirmen und schuren wollen nach aller unser macht und craft ane geverde wider allermenlichen nyemannes uz genamen, wan ez unser ere und eyd an get, und wollen des nicht lazen umb keynerleye gebot, von weme oder wie ez kome, da mite daz ryche, wir und die andern kürfursten an disen vorgeschrieben sachen in keyne wiiz gecrenket mochten werden. 2. Ouch wollen wir alle herren und frûnde, die uns zû gehorent odir nicht, sie sin geystleich oder werltlich, unser man, dienstman, burgman,
Strana 362
362 Nr. 546 546. amptlude und bûrgere dar zû bieten und halden, als verre wir vermogen, und dar zû sal unser iegleicher der kûrfursten den andern beholfen sin ané geverde, daz si uns zû disen sachen be- holfin und bestendig sin und daz durch nymannen laszen durch keynerleye gebot, von weme die komen mochten. 3. Geschee ouch daz keynerleye czwyeunge oder czivel an disen sachen under uns und den andern kûrfursten uff stunde, waz wir dan gemeyn- lichen oder daz merer teyl under uns dar ubir sprechen odir machen, daz sal macht haben und sullen ouch daz halden ane 4. Alle dise vorgeschrieben stucken und ir ieglichs . argelist. besunder han wir gelobt in guten truwen und geloben an disem gegenwerdigen brieve bii unser furstlicher eren und han ez ouch gesworn zû den heyligend) vor uns und unser nachkomen stete und veste zû halten und darwider nicht zů komene noch dar von zû laszene in keyne wiis, als hie vor begriffen und geschriben ist. 5. Und ensullen, wollen noch ene) mogen wir oder yman anders, der mit uns in dit verbunnisse queme, der ouch daz selbe zû haldene sweren und geloben sal, als vore und nach stet geschriben, ob wir oder der keyner, das got nicht enwolle, als crang weren, daz wir oder ir keyner dar wider teten oder tûn wolden, unsf) darwider nicht behelfeng) mit keyner dispensacien, absolucien, relaxacien, abolicien, in integrum restitucien, keynerleye beneficio, wie daz genant sii, ez kome, wanne oder wie ez kome, ez ge schee umb unser oder ander lude bede oder daz man nennet zû latine ex officio oder von keyner gewalt des, der sich des ane nemen wolde, und solden gode und der werlde erlosz, truwelosz und meyneydig sein und heysen, wo und wie wer dar wider teten oder quemen in keyner hande wise, arlerleye argelist und geverde an disen vorgeschrieben stucken und ir iegelichem usz gescheyden. I) Ueberschr.: Confederacio principum super iure imperii, dazu die Bemerkung. Vide diffinicionem principum 83 supra (= K 118). + a) aus gewon- heyden korr. † b) und friheyden nachgetr. + c) aus vor korr. + d) aus heylichen korr. + e) en nachgetr. † f) aus und korr. + g) aus beholfen korr. [1338 bald nach Juli 16]. Die deutschen Kurfürsten melden Papst Benedikt XII. den Kurverein und das Weistum von Rhens bittend, die gegen Kaiser Ludwig ergangenen Urteile aufzuheben (Entwurf). D 175 1); Cod. Palat. lat. 832 der vatikan. Bibliothek in Rom fol. 85—85" (P)II). Aus P, das sich damals noch in Heidelberg befand, zuerst Freher Scriptores rerum Germanicarum I (1600) 426 (F); die daraus abgeleiteten Drucke bei Böhmer Reichss. nr. 74; aus D zuerst Ficker Kurverein 704 nr. 4; aus Dund PSchwalm: Neues Archiv XXVI 734 nr. 25 = Krammer Quellen I192. — D ist keine verkürste Abschrift einer Ausfertigung dieses Schreibens, sondern ein Entwurf; darauf deutet wie bei Nrr. 521 f. nicht nur das tales principes et cetera des Eingangs, sondern vor allem das tales et cetera im c. 6 (vgl. schon Ficker 680), das in einer Ausfertigung ebenso, wie es in Nr. 505 ge- schah, durch die Namen der Boten ersetzt worden sein misste. — Aber auch in P ist das zweite tales stehen geblieben. Auch diese Ueberlieferung geht also nicht auf eine Ausfertigung surick, sondern auf den Entwurf. Das Protokoll, das P zu einer Gesamtausfertigung der Kurfürsten macht, ist ja seit Ficker 677 f., 681 ff. und mit Müller II 68 f., Zeumer: Neues Archiv XXX 108, Krammer Kurfürsten 282 ff., L. v. Winterfeld Die kurrheini- schen Bündnisse bis z. J. 1386 (Dissert. Göttingen 1912) 118 f., Möller 131 f. und Tebbe 44 ff. trotz Höhlbaum 28 f. (vgl. Schwalm 734 N. 1) auch abgeschen
362 Nr. 546 546. amptlude und bûrgere dar zû bieten und halden, als verre wir vermogen, und dar zû sal unser iegleicher der kûrfursten den andern beholfen sin ané geverde, daz si uns zû disen sachen be- holfin und bestendig sin und daz durch nymannen laszen durch keynerleye gebot, von weme die komen mochten. 3. Geschee ouch daz keynerleye czwyeunge oder czivel an disen sachen under uns und den andern kûrfursten uff stunde, waz wir dan gemeyn- lichen oder daz merer teyl under uns dar ubir sprechen odir machen, daz sal macht haben und sullen ouch daz halden ane 4. Alle dise vorgeschrieben stucken und ir ieglichs . argelist. besunder han wir gelobt in guten truwen und geloben an disem gegenwerdigen brieve bii unser furstlicher eren und han ez ouch gesworn zû den heyligend) vor uns und unser nachkomen stete und veste zû halten und darwider nicht zů komene noch dar von zû laszene in keyne wiis, als hie vor begriffen und geschriben ist. 5. Und ensullen, wollen noch ene) mogen wir oder yman anders, der mit uns in dit verbunnisse queme, der ouch daz selbe zû haldene sweren und geloben sal, als vore und nach stet geschriben, ob wir oder der keyner, das got nicht enwolle, als crang weren, daz wir oder ir keyner dar wider teten oder tûn wolden, unsf) darwider nicht behelfeng) mit keyner dispensacien, absolucien, relaxacien, abolicien, in integrum restitucien, keynerleye beneficio, wie daz genant sii, ez kome, wanne oder wie ez kome, ez ge schee umb unser oder ander lude bede oder daz man nennet zû latine ex officio oder von keyner gewalt des, der sich des ane nemen wolde, und solden gode und der werlde erlosz, truwelosz und meyneydig sein und heysen, wo und wie wer dar wider teten oder quemen in keyner hande wise, arlerleye argelist und geverde an disen vorgeschrieben stucken und ir iegelichem usz gescheyden. I) Ueberschr.: Confederacio principum super iure imperii, dazu die Bemerkung. Vide diffinicionem principum 83 supra (= K 118). + a) aus gewon- heyden korr. † b) und friheyden nachgetr. + c) aus vor korr. + d) aus heylichen korr. + e) en nachgetr. † f) aus und korr. + g) aus beholfen korr. [1338 bald nach Juli 16]. Die deutschen Kurfürsten melden Papst Benedikt XII. den Kurverein und das Weistum von Rhens bittend, die gegen Kaiser Ludwig ergangenen Urteile aufzuheben (Entwurf). D 175 1); Cod. Palat. lat. 832 der vatikan. Bibliothek in Rom fol. 85—85" (P)II). Aus P, das sich damals noch in Heidelberg befand, zuerst Freher Scriptores rerum Germanicarum I (1600) 426 (F); die daraus abgeleiteten Drucke bei Böhmer Reichss. nr. 74; aus D zuerst Ficker Kurverein 704 nr. 4; aus Dund PSchwalm: Neues Archiv XXVI 734 nr. 25 = Krammer Quellen I192. — D ist keine verkürste Abschrift einer Ausfertigung dieses Schreibens, sondern ein Entwurf; darauf deutet wie bei Nrr. 521 f. nicht nur das tales principes et cetera des Eingangs, sondern vor allem das tales et cetera im c. 6 (vgl. schon Ficker 680), das in einer Ausfertigung ebenso, wie es in Nr. 505 ge- schah, durch die Namen der Boten ersetzt worden sein misste. — Aber auch in P ist das zweite tales stehen geblieben. Auch diese Ueberlieferung geht also nicht auf eine Ausfertigung surick, sondern auf den Entwurf. Das Protokoll, das P zu einer Gesamtausfertigung der Kurfürsten macht, ist ja seit Ficker 677 f., 681 ff. und mit Müller II 68 f., Zeumer: Neues Archiv XXX 108, Krammer Kurfürsten 282 ff., L. v. Winterfeld Die kurrheini- schen Bündnisse bis z. J. 1386 (Dissert. Göttingen 1912) 118 f., Möller 131 f. und Tebbe 44 ff. trotz Höhlbaum 28 f. (vgl. Schwalm 734 N. 1) auch abgeschen
Strana 363
1338 bald nach Juli 16 363 von den durch Freher noch hinzugefälschten Namen der weltlichen Kurfürsten als Ganzes für untergeschoben zu halten. Und der Versuch von Möller sowie im Grunde auch von Tebbe, P auf eine Ausfertigung Heinrichs von Mainz zuricksufihren, ist nicht geglückt. Denn auch Heinrichs Titel ist, selbst nach Abzug des electorum principum decanus, nicht so genau „in Ordnung“, wie es sich für ein Kanzleierzeugnis schickt (vgl. z. B. Nr. 543). Er würde wohl genauer stimmen, wenn er wirklich von Haus aus der Ueberlieferung angehört hätte. Vielmehr wird der Abschreiber irgend eine andere Urkunde Heinrichs gesehen haben, an deren Titel er sich bei der im ibrigen dem bekannten Kurfürstenvers nachgebildeten Interpolation anlehnte. Führt dem- nach die Ueberlieferung P des Entwurfs immerhin auf Mains zurück, so wäre es gar möglich (vgl. schon v. Winterfeld 119), wenn es auch kaum be- weisbar ist, dass er unmittelbar aus D stammte; erhebliche bessere Lesarten bietet er nicht. Alles in Allem ergibt sich, was schon Krammer 282 ff. und v. Winterfeld angenommen haben und womit bereits Ficker rechnete, ohne es bestimmt zu behaupten: von unserem Schreiben gibt es nur den Entwurf. Seine Ueberlieferung lässt nicht erkennen, ob es iberhaupt einmal ausgefertigt worden ist; auch sonst spricht trotz Tebbe 48 nichts dafür, die neuen Nrr. 559 f. geradezu dagegen. Gedacht war es aber jedenfalls — das steht seit Ficker und Zeumer fest — nicht als Gesamtschreiben; es sollte im Sinne des Konzipienten bzw. seines Auftraggebers einzeln, und zwar nicht nur von einem sondern von möglichst vielen der Beteiligten — die Beschränkung auf die weltlichen Kurfürsten bei Zeumer 110 ist grundlos — ausgefertigt werden; das mag man aus Losses Inhaltsangabe (N. I) schliessen. — Im Uebrigen vgl. Nr. 547. Sanctissimoa) in Christo patri tales principesb) et cetera. 1. Gravamur non modicumc) et turbamur ex intimis, cum reve- rendam sacrosanctam Romanam ecclesiam, matrem nostram, et ipsius summos pontifices, quibus reverenciam et honorem exhibere volumus promptis et devotis animis omni vice, ac sacrosanctum imperiumd), imperatores seu reges ipsius, quorum defensio nobise) ac aliis coelectoribus nostris pre ceteris mundi principibus specia- liter pertinere dinoscitur, sicut temporibus presentibus videmus ad invicem discordare. Nam ex hoc non potuerunt sibi et populo christiano proficere et prodesse et, prout est divinitus institutum, mutuof) suffragari. Propter que in diversisg) provinciis et terris ipsis regendas eth gubernandas commissis innumera execrabilia pericula animarum, personarum et rerum et diversa scandala in dei ecclesia, quod dolenter referimus, sunt suborta et maiora presumuntur futuris temporibus, que ad plenum dici nequeunt vel conscribi, certitudinaliter suboriri, que submoveri non possint 1), nisi utraquek) potestas contenta sit suis iuribus et conswetudinibus hactenus observatis et reformentur eah), que una contra alteram 1) attemptavit. 2. Sanctitati vestre cum omni devocione et in modum, quem possumus meliorem et humiliorem, referimus bono zelo, quod super premissis et ad consulendum et providendum sacrosancto Romano imperio, cuius iura, honores, bona, libertates et consuetudines prostratam) iacent, et a diversis personis ec- clesiasticis et secularibus sunt et fuerunt hactenus in grave preiu- dicium dicti imperii invasa, occupata et multipliciter conculcata, XV. die mensis iuliin), in Rense°) super alveo Reni, ubi principes electores super negotiis inperiip) tractandis convenire consueverunt ab antiquo, cum aliis omnibus principibus electoribus imperii in unum fuimus congregati, et diversis deliberacionibus et consiliis premissis, sicut divine gracie placuit, omnes unanimes fuimus et
1338 bald nach Juli 16 363 von den durch Freher noch hinzugefälschten Namen der weltlichen Kurfürsten als Ganzes für untergeschoben zu halten. Und der Versuch von Möller sowie im Grunde auch von Tebbe, P auf eine Ausfertigung Heinrichs von Mainz zuricksufihren, ist nicht geglückt. Denn auch Heinrichs Titel ist, selbst nach Abzug des electorum principum decanus, nicht so genau „in Ordnung“, wie es sich für ein Kanzleierzeugnis schickt (vgl. z. B. Nr. 543). Er würde wohl genauer stimmen, wenn er wirklich von Haus aus der Ueberlieferung angehört hätte. Vielmehr wird der Abschreiber irgend eine andere Urkunde Heinrichs gesehen haben, an deren Titel er sich bei der im ibrigen dem bekannten Kurfürstenvers nachgebildeten Interpolation anlehnte. Führt dem- nach die Ueberlieferung P des Entwurfs immerhin auf Mains zurück, so wäre es gar möglich (vgl. schon v. Winterfeld 119), wenn es auch kaum be- weisbar ist, dass er unmittelbar aus D stammte; erhebliche bessere Lesarten bietet er nicht. Alles in Allem ergibt sich, was schon Krammer 282 ff. und v. Winterfeld angenommen haben und womit bereits Ficker rechnete, ohne es bestimmt zu behaupten: von unserem Schreiben gibt es nur den Entwurf. Seine Ueberlieferung lässt nicht erkennen, ob es iberhaupt einmal ausgefertigt worden ist; auch sonst spricht trotz Tebbe 48 nichts dafür, die neuen Nrr. 559 f. geradezu dagegen. Gedacht war es aber jedenfalls — das steht seit Ficker und Zeumer fest — nicht als Gesamtschreiben; es sollte im Sinne des Konzipienten bzw. seines Auftraggebers einzeln, und zwar nicht nur von einem sondern von möglichst vielen der Beteiligten — die Beschränkung auf die weltlichen Kurfürsten bei Zeumer 110 ist grundlos — ausgefertigt werden; das mag man aus Losses Inhaltsangabe (N. I) schliessen. — Im Uebrigen vgl. Nr. 547. Sanctissimoa) in Christo patri tales principesb) et cetera. 1. Gravamur non modicumc) et turbamur ex intimis, cum reve- rendam sacrosanctam Romanam ecclesiam, matrem nostram, et ipsius summos pontifices, quibus reverenciam et honorem exhibere volumus promptis et devotis animis omni vice, ac sacrosanctum imperiumd), imperatores seu reges ipsius, quorum defensio nobise) ac aliis coelectoribus nostris pre ceteris mundi principibus specia- liter pertinere dinoscitur, sicut temporibus presentibus videmus ad invicem discordare. Nam ex hoc non potuerunt sibi et populo christiano proficere et prodesse et, prout est divinitus institutum, mutuof) suffragari. Propter que in diversisg) provinciis et terris ipsis regendas eth gubernandas commissis innumera execrabilia pericula animarum, personarum et rerum et diversa scandala in dei ecclesia, quod dolenter referimus, sunt suborta et maiora presumuntur futuris temporibus, que ad plenum dici nequeunt vel conscribi, certitudinaliter suboriri, que submoveri non possint 1), nisi utraquek) potestas contenta sit suis iuribus et conswetudinibus hactenus observatis et reformentur eah), que una contra alteram 1) attemptavit. 2. Sanctitati vestre cum omni devocione et in modum, quem possumus meliorem et humiliorem, referimus bono zelo, quod super premissis et ad consulendum et providendum sacrosancto Romano imperio, cuius iura, honores, bona, libertates et consuetudines prostratam) iacent, et a diversis personis ec- clesiasticis et secularibus sunt et fuerunt hactenus in grave preiu- dicium dicti imperii invasa, occupata et multipliciter conculcata, XV. die mensis iuliin), in Rense°) super alveo Reni, ubi principes electores super negotiis inperiip) tractandis convenire consueverunt ab antiquo, cum aliis omnibus principibus electoribus imperii in unum fuimus congregati, et diversis deliberacionibus et consiliis premissis, sicut divine gracie placuit, omnes unanimes fuimus et
Strana 364
364 Nr. 547 nullo penitus discrepante pro defensione et reciperacione iurium, honorum, bonorum, libertatum eth) consuetudinum sacri Romani imperii ac tocius christianitatis, ad cuius regimen et defensionem idem imperium principaliter ordinatum dinoscitur, disposuimus et ordinavimus pro nobis et successoribus nostris et firmavimus iureiurando per sacramenta corporaliter a nobis et omnibus coelectoribus nostris prestita: quod iura, honores, bona, libertates et consuetudines dicti inperii et nostra nobis racioneq) inperii et electionis in imperio competentia ex consuetudine vel de iure manuteneamus, defendamus et illibata conservemus toto posse et viribus nostris contra omnes homines cuiuscumque preeminencie, dignitatis seu status existant. Et quod hoc non obmittamus propter aliqua pericula rerum et personarum aut precepta, mandata et processus, per qu'em cunquer) et in quoscunques) modum et formam prolati sint vel in antea proferantur contra inperium et nos vel coelectores nostros, per que dicto inperio ac nobis et coelectoribus nostris in predictis iuribus, bonis, honoribust), liber- tatibus et consuetudinibus preiudicatum sit vel in futurum posset preiudicium generari. 3. Et tandem super premisso lamenta- bili dissidio“) et causis originalibus, ex quibus ortum dinoscitur, quod inter sanctam Roma(nam) ecclesiam ac sacrum Romanum imperium et dominum nostrum Lud(owicum) Romanorumv) inpera- torem iam longis viguith) temporibus, diligenti et solicita diss- cussionew) prehabita, nos et alii coelectores nostri cognovimus, et nobis constitit evidenter ex processibus quondam domini Iohannis pape XXII. predecessoris vestri, quod ipse primo et principaliter sentencias excommunicacionis et interdicti, si sic dici merentur, ac alias diversas sentencias et processus de facto contra deumx) et iusticiam et iuris ordinem fulminavit contra predictum dominum nostrum dominum Lud(owicum))) Romanorum imperatorem ac fautores et adherentes sibi, qui a maiori parte principum electorum fuit rite et racionabiliter in regem Romanorum electus, in impera- torem postea consecrandus, quod se de administracione imperii intromisit, non approbata per predictum predecessorem vestrum ipsius electione, quam in discordia asseruit celebratam. 4. Per quas sentencias et processus, cum iuri et consuetudini imperii, prefato domino nostro Lud(owico), nobis et aliis electoribus imperii permaxime derogetur, cum iure caveatur et consuetudine, cuius contrarium memoria hominum non existit, sit racionabiliter intro- ductum et sine cuiusvis contradiction[e]aa) legitime observatum, sicut eciam in predicto parlamento per nos et alios coelectores nostros prehabita diligenti deliberacione et disscussione ac consilio multorum principum, comitum, baronum et nobilium est concorditer declaratum et sentencialiter diffinitum: quod vacante Romano imperio is, qui eligitur concorditer vel a maiori parte numeroh) principum electorum, pro rege Romanorum ab omnibus est habendus et quod nec nominacione, approbacione, confirmacione, consensu vel auctoritate sedis apostolice super amministracione bonorum et iurium imperii indiget sive tytulo regio assumendo, quodque iura et bona imperii amministrare et gubernare poterit et de iure et
364 Nr. 547 nullo penitus discrepante pro defensione et reciperacione iurium, honorum, bonorum, libertatum eth) consuetudinum sacri Romani imperii ac tocius christianitatis, ad cuius regimen et defensionem idem imperium principaliter ordinatum dinoscitur, disposuimus et ordinavimus pro nobis et successoribus nostris et firmavimus iureiurando per sacramenta corporaliter a nobis et omnibus coelectoribus nostris prestita: quod iura, honores, bona, libertates et consuetudines dicti inperii et nostra nobis racioneq) inperii et electionis in imperio competentia ex consuetudine vel de iure manuteneamus, defendamus et illibata conservemus toto posse et viribus nostris contra omnes homines cuiuscumque preeminencie, dignitatis seu status existant. Et quod hoc non obmittamus propter aliqua pericula rerum et personarum aut precepta, mandata et processus, per qu'em cunquer) et in quoscunques) modum et formam prolati sint vel in antea proferantur contra inperium et nos vel coelectores nostros, per que dicto inperio ac nobis et coelectoribus nostris in predictis iuribus, bonis, honoribust), liber- tatibus et consuetudinibus preiudicatum sit vel in futurum posset preiudicium generari. 3. Et tandem super premisso lamenta- bili dissidio“) et causis originalibus, ex quibus ortum dinoscitur, quod inter sanctam Roma(nam) ecclesiam ac sacrum Romanum imperium et dominum nostrum Lud(owicum) Romanorumv) inpera- torem iam longis viguith) temporibus, diligenti et solicita diss- cussionew) prehabita, nos et alii coelectores nostri cognovimus, et nobis constitit evidenter ex processibus quondam domini Iohannis pape XXII. predecessoris vestri, quod ipse primo et principaliter sentencias excommunicacionis et interdicti, si sic dici merentur, ac alias diversas sentencias et processus de facto contra deumx) et iusticiam et iuris ordinem fulminavit contra predictum dominum nostrum dominum Lud(owicum))) Romanorum imperatorem ac fautores et adherentes sibi, qui a maiori parte principum electorum fuit rite et racionabiliter in regem Romanorum electus, in impera- torem postea consecrandus, quod se de administracione imperii intromisit, non approbata per predictum predecessorem vestrum ipsius electione, quam in discordia asseruit celebratam. 4. Per quas sentencias et processus, cum iuri et consuetudini imperii, prefato domino nostro Lud(owico), nobis et aliis electoribus imperii permaxime derogetur, cum iure caveatur et consuetudine, cuius contrarium memoria hominum non existit, sit racionabiliter intro- ductum et sine cuiusvis contradiction[e]aa) legitime observatum, sicut eciam in predicto parlamento per nos et alios coelectores nostros prehabita diligenti deliberacione et disscussione ac consilio multorum principum, comitum, baronum et nobilium est concorditer declaratum et sentencialiter diffinitum: quod vacante Romano imperio is, qui eligitur concorditer vel a maiori parte numeroh) principum electorum, pro rege Romanorum ab omnibus est habendus et quod nec nominacione, approbacione, confirmacione, consensu vel auctoritate sedis apostolice super amministracione bonorum et iurium imperii indiget sive tytulo regio assumendo, quodque iura et bona imperii amministrare et gubernare poterit et de iure et
Strana 365
1338 bald nach Juli 16 365 consuetudine nulla sedis apostolice super hoc licencia habita vel obtenta. 5. Quare cum sanctitas vestra teneatur pre omnibus regnis mundi defendere iura inperii, quod ad defensionem sedis apostolice et tocius fidei christiane est celitus ordinatum et sine cuius salubri gubernacione et defensione non potest in opulencia pacis persistere christianus populus nec bene colere pacis auctorem, clemencie sanctitatis vestre supplicamus cum omni humilitate et reverencia, qua possumus et valemus, quatenus sentencias et pro- cessus prenotatos et quidquid exinde velh) [ojbbb) eos secutum est, tollatis“c) et penitus revocetis tamquam in preiudicium imperii et iurium ipsius prolatos, que iura illibatadd) pro posse servare tenemur ratione a nobis prestiti iuramenti, ut obinde in omni obe- diencia et devocione ecclesie Romane et sanctitatisee) vestre debeamus devocioribus animis perpetuo permanere et ne, si secus fieret, nos et alii coelectores nostri cum aliis principibus ecclesiasticis et secularibus Alamanie cogeremur invenire et querere contra eosdem sentenciasff) et processus quamvis inviti remedia opportuna. 6. Super premissis ad sanctitatem vestram tales etgg) cetera trans- mittimus, quibus in dicendis et petendis nostro nomine fidem vestram clemenciam petimus adhiberibb). I) Ueberschr. in D: Principum ad papam super iuribus suis et honoribus post declaracionem in Rense et pro revocacione processuum contra L(udowicum). + a) Sanctissimo — patri auch D (irrig Schwalm 734 N. c). + b) st. tales — cetera P: ac domino et cetera vestri devoti filii Henricus (aus H. korr.) dei et apostolice sedis gratia archiepiscopus Magun- t(inensis) electorum principum decanus necnon per Ger- maniam sacri imperii archicancellarius, Baldewinus archi- episcopus Treverensis cancellarius Gallie, Walramus archi- episcopus Coloniensis cancellarius Ytalie, ..(Waldemarus add. F) marchio Brandeburgensis camerarius, ..(Rudolphus add. F) palatinus dapifer, (Rudolphus add. F) dux Saxonie portitor ensis, Romanorum regis et coronandi imperatoris legitimi electores et cetera. † c) modice P. + d) add. et P. + e) st. nobis — nostris P: ad (nachgetragen!) nos et alios coelectores nostros. † f) sibi mut. P. + g) mundi partibus add. P. + h) fehlt P. + i) possunt P. + k) aus utque korr. D. 1) aliam P. + m) prostata Schwalm. n) anni XXXVIII. add. P. + o) Reinse P. + p) in unum fuimus congregati add., aber wieder durchstrichen D. + q) st. rac. — imperio P: Romani imp. in electione in imp.; in D kann racione (rone mit Krzungsstrich leicht zu Romani ver- lesen werden.† r) P; zu q(u)i- (oder quasi)-cumque verschrieben D. + s) quemcumque P. † t) hominibus P. + u) desidio P. + v) imp. Rom. P; vgl. unten zu N. y. + w) defensione, getilgt (und zu deliberatione korr.?) P. + x) aus dominum korr. (wegen des folgenden dominum; die umgekehrte Korrektur darum unwahrscheinlich) D. + y) Lod. P. z) Lod(w)ico P. + aa) contradictionis D. + bb) ab D. + cc) celleriter P; vgl. Nrr. 520 c. 6, + 521 c. 4. + dd) illibita P. + ee) sanctitati P. + ff) proc. et sent. P. gg) et cet. fehlt P. + hh) so auch D (irrig Schwalm 737 N. h). [1338 bald nach Juli 16]. 547. Erzbischof Baldewin berichtet demselben vom Kurverein zu Rhens mit der Bitte, den Zwist zwischen der römischen Kirche und Ludwig dem Bayern zu beenden Kund diesen zu Gnaden anzunehmen) (Entwurf). D 30, Reinentwurf I) = Ficker Kurverein 708 nr. 5, Schwalm: Neues Archiv XXVI737 nr. 26 = Krammer Quellen II94. — Dass es sich nicht um eine blosse Abschrift handelt, erhellt aus dem Charakter der Nachträge und der bisher verkannten Tilgungen. Was über Nr. 546 ausgeführt worden ist, gilt also auch
1338 bald nach Juli 16 365 consuetudine nulla sedis apostolice super hoc licencia habita vel obtenta. 5. Quare cum sanctitas vestra teneatur pre omnibus regnis mundi defendere iura inperii, quod ad defensionem sedis apostolice et tocius fidei christiane est celitus ordinatum et sine cuius salubri gubernacione et defensione non potest in opulencia pacis persistere christianus populus nec bene colere pacis auctorem, clemencie sanctitatis vestre supplicamus cum omni humilitate et reverencia, qua possumus et valemus, quatenus sentencias et pro- cessus prenotatos et quidquid exinde velh) [ojbbb) eos secutum est, tollatis“c) et penitus revocetis tamquam in preiudicium imperii et iurium ipsius prolatos, que iura illibatadd) pro posse servare tenemur ratione a nobis prestiti iuramenti, ut obinde in omni obe- diencia et devocione ecclesie Romane et sanctitatisee) vestre debeamus devocioribus animis perpetuo permanere et ne, si secus fieret, nos et alii coelectores nostri cum aliis principibus ecclesiasticis et secularibus Alamanie cogeremur invenire et querere contra eosdem sentenciasff) et processus quamvis inviti remedia opportuna. 6. Super premissis ad sanctitatem vestram tales etgg) cetera trans- mittimus, quibus in dicendis et petendis nostro nomine fidem vestram clemenciam petimus adhiberibb). I) Ueberschr. in D: Principum ad papam super iuribus suis et honoribus post declaracionem in Rense et pro revocacione processuum contra L(udowicum). + a) Sanctissimo — patri auch D (irrig Schwalm 734 N. c). + b) st. tales — cetera P: ac domino et cetera vestri devoti filii Henricus (aus H. korr.) dei et apostolice sedis gratia archiepiscopus Magun- t(inensis) electorum principum decanus necnon per Ger- maniam sacri imperii archicancellarius, Baldewinus archi- episcopus Treverensis cancellarius Gallie, Walramus archi- episcopus Coloniensis cancellarius Ytalie, ..(Waldemarus add. F) marchio Brandeburgensis camerarius, ..(Rudolphus add. F) palatinus dapifer, (Rudolphus add. F) dux Saxonie portitor ensis, Romanorum regis et coronandi imperatoris legitimi electores et cetera. † c) modice P. + d) add. et P. + e) st. nobis — nostris P: ad (nachgetragen!) nos et alios coelectores nostros. † f) sibi mut. P. + g) mundi partibus add. P. + h) fehlt P. + i) possunt P. + k) aus utque korr. D. 1) aliam P. + m) prostata Schwalm. n) anni XXXVIII. add. P. + o) Reinse P. + p) in unum fuimus congregati add., aber wieder durchstrichen D. + q) st. rac. — imperio P: Romani imp. in electione in imp.; in D kann racione (rone mit Krzungsstrich leicht zu Romani ver- lesen werden.† r) P; zu q(u)i- (oder quasi)-cumque verschrieben D. + s) quemcumque P. † t) hominibus P. + u) desidio P. + v) imp. Rom. P; vgl. unten zu N. y. + w) defensione, getilgt (und zu deliberatione korr.?) P. + x) aus dominum korr. (wegen des folgenden dominum; die umgekehrte Korrektur darum unwahrscheinlich) D. + y) Lod. P. z) Lod(w)ico P. + aa) contradictionis D. + bb) ab D. + cc) celleriter P; vgl. Nrr. 520 c. 6, + 521 c. 4. + dd) illibita P. + ee) sanctitati P. + ff) proc. et sent. P. gg) et cet. fehlt P. + hh) so auch D (irrig Schwalm 737 N. h). [1338 bald nach Juli 16]. 547. Erzbischof Baldewin berichtet demselben vom Kurverein zu Rhens mit der Bitte, den Zwist zwischen der römischen Kirche und Ludwig dem Bayern zu beenden Kund diesen zu Gnaden anzunehmen) (Entwurf). D 30, Reinentwurf I) = Ficker Kurverein 708 nr. 5, Schwalm: Neues Archiv XXVI737 nr. 26 = Krammer Quellen II94. — Dass es sich nicht um eine blosse Abschrift handelt, erhellt aus dem Charakter der Nachträge und der bisher verkannten Tilgungen. Was über Nr. 546 ausgeführt worden ist, gilt also auch
Strana 366
366 Nr. 548 für Nr. 547. Und unzweifelhaft ist diese mit Krammer als Entwurf eines Einzelschreibens nur Baldewins aufzufassen, während Lindner I 445 wie in der Fassung von Nr. 546 so auch hier alle Kurfürsten, Zeumer 110 wenigstens die 3 geistlichen urkunden lassen wollte. Dass der Entwurf wirklich aus- gefertigt worden sei, ist noch weniger wahrscheinlich als bei Nr. 546. Es könnte, da die Nrr. 559 f. beweisen, dass Baldewin noch nicht geschrieben hatte, frühestens Ende August geschehen sein, d. h. mindestens 6 Wochen nach dem Tag von Rhens, von dem man doch die Aufstellung der beiden Entwürfe mit Ficker 697 nicht weit entfernen darf. Das hat Alles gegen sich. Sanctissimo in Christo patri et cetera Bald(ewinus) et cetera. 1. Cum principes Germanie sacri Romani Pater sanctissime! imperii electores, de quorum numero unus sum et fui, nuper pro negociis eiusdem imperii pertractandis in certo loco ad hoc solito invicem convenissent ac considerassent perspicaciterque attendissent dictum imperium ac eciam ipsos ..electores in suis honoribus, iuribus et consuetudinibus hiis diebus et ante variis modis fore lesos, depressos et non modicum pregravatos, iidem principes in hoc &a)unanimiter concordarunt §a) ac taliter uniformiter sunt uniti, quod ipsum imperium ac se ipsos ..electores in suis honoribus, iuribus et consuetudinibus pro suis viribus volunt manutenere, defendere et conservare acb) deperdita vel neglecta, quantum (2) est 1/.....], restaurare?, prout eciam ante quilibet eorundem ..electorum ad hoc faciendum non inmerito tenebatur. 2. Igitur, clementissime pater, ad vestram beatitudinem una cum aliis principibus prefati imperii electoribus duxi humiliter recur rendum eandem vestram beatitudinem in ferventi devocionis constancia exorando, cum conservacio honoris, status et iurium imperii in profectum et honorem sancte [majtris“) ecclesie non sit dubium redundare, quatenus more pii patris ad hoc clementer intendere dignemini, ut prenotatum imperium ipsiusque .. electores vestri et dicte sancte Romane ecclesie devoti filii in suis honore, statu et iuribus conserventur. Super quibus vestre sanctitati lacius exponendis ad eandem vestram sanctitatem una cum aliis meis conprincipibus mitto tales et tales, vestre clemencie humiliter supplicando, ut eorundem nunciorum relatibus fidem adhibere dignemini ac ipsos super supplicacionibus in premissis vestre sanctitati offerendis de solita vestra clemenciad) benigniter exaudire. 3. Preterea, clementissime pater, cum ex illo doloroso dissidio, quod inter sanctam Roman(am) ecclesiam et dominum Lud(owicum) de Bavar(ia) ad dictum imperium electum iam dudum est exortum, non modica scandala et animarum pericula tam in Alamania quam aliis mundi partibus provenerint et timeantur adhuc multfo]e) maiora pericula verisimiliter proventura, eo presertim, quod eius potencia et opinio de die in diem non modicum noscitur augmen- tari, vestre beatitudini supplico humiliter et devote, quatenus ad illam devocionem, quam gens Germanica et eius principes ad sanctam Roman(am) ecclesiam hactenus habuerunt, vestre beatitu- dinis intuitum convertentes, &a) prefatum dominum Lud(owicum), qui ad condignam satisfactionem se offert, ad graciam ac sancte [majtrisc) ecclesie gremium recipere et admittere dignemini ac [ei)f) taliterg) piis remediis providere, ut dictum dissidium sopiri valeat et sedari. 4. Super quo eciam, quod idem dissidium
366 Nr. 548 für Nr. 547. Und unzweifelhaft ist diese mit Krammer als Entwurf eines Einzelschreibens nur Baldewins aufzufassen, während Lindner I 445 wie in der Fassung von Nr. 546 so auch hier alle Kurfürsten, Zeumer 110 wenigstens die 3 geistlichen urkunden lassen wollte. Dass der Entwurf wirklich aus- gefertigt worden sei, ist noch weniger wahrscheinlich als bei Nr. 546. Es könnte, da die Nrr. 559 f. beweisen, dass Baldewin noch nicht geschrieben hatte, frühestens Ende August geschehen sein, d. h. mindestens 6 Wochen nach dem Tag von Rhens, von dem man doch die Aufstellung der beiden Entwürfe mit Ficker 697 nicht weit entfernen darf. Das hat Alles gegen sich. Sanctissimo in Christo patri et cetera Bald(ewinus) et cetera. 1. Cum principes Germanie sacri Romani Pater sanctissime! imperii electores, de quorum numero unus sum et fui, nuper pro negociis eiusdem imperii pertractandis in certo loco ad hoc solito invicem convenissent ac considerassent perspicaciterque attendissent dictum imperium ac eciam ipsos ..electores in suis honoribus, iuribus et consuetudinibus hiis diebus et ante variis modis fore lesos, depressos et non modicum pregravatos, iidem principes in hoc &a)unanimiter concordarunt §a) ac taliter uniformiter sunt uniti, quod ipsum imperium ac se ipsos ..electores in suis honoribus, iuribus et consuetudinibus pro suis viribus volunt manutenere, defendere et conservare acb) deperdita vel neglecta, quantum (2) est 1/.....], restaurare?, prout eciam ante quilibet eorundem ..electorum ad hoc faciendum non inmerito tenebatur. 2. Igitur, clementissime pater, ad vestram beatitudinem una cum aliis principibus prefati imperii electoribus duxi humiliter recur rendum eandem vestram beatitudinem in ferventi devocionis constancia exorando, cum conservacio honoris, status et iurium imperii in profectum et honorem sancte [majtris“) ecclesie non sit dubium redundare, quatenus more pii patris ad hoc clementer intendere dignemini, ut prenotatum imperium ipsiusque .. electores vestri et dicte sancte Romane ecclesie devoti filii in suis honore, statu et iuribus conserventur. Super quibus vestre sanctitati lacius exponendis ad eandem vestram sanctitatem una cum aliis meis conprincipibus mitto tales et tales, vestre clemencie humiliter supplicando, ut eorundem nunciorum relatibus fidem adhibere dignemini ac ipsos super supplicacionibus in premissis vestre sanctitati offerendis de solita vestra clemenciad) benigniter exaudire. 3. Preterea, clementissime pater, cum ex illo doloroso dissidio, quod inter sanctam Roman(am) ecclesiam et dominum Lud(owicum) de Bavar(ia) ad dictum imperium electum iam dudum est exortum, non modica scandala et animarum pericula tam in Alamania quam aliis mundi partibus provenerint et timeantur adhuc multfo]e) maiora pericula verisimiliter proventura, eo presertim, quod eius potencia et opinio de die in diem non modicum noscitur augmen- tari, vestre beatitudini supplico humiliter et devote, quatenus ad illam devocionem, quam gens Germanica et eius principes ad sanctam Roman(am) ecclesiam hactenus habuerunt, vestre beatitu- dinis intuitum convertentes, &a) prefatum dominum Lud(owicum), qui ad condignam satisfactionem se offert, ad graciam ac sancte [majtrisc) ecclesie gremium recipere et admittere dignemini ac [ei)f) taliterg) piis remediis providere, ut dictum dissidium sopiri valeat et sedari. 4. Super quo eciam, quod idem dissidium
Strana 367
1338 Februar—Juli 367 pro laude Dei, vestro ac sancte Rom(ane) ecclesie honore tociusque populi christiani salute sopiatur, ferventi desiderio una cum aliis principibus electoribus intendere volo ac omnibus viis et modis, quibus potero inh) (2) hoc (2) [...........] pro vestra et dicte sancte Romane ecclesie complacencia laborare, et super hiis eciam vestre beatitudini lacius explicandis queso humiliter, ut vestra sanctitas dignetur relatibus dictorum nunciorum fidem similiter adhibere. I) Ueberschr.: Ad papam per Trever(ensem) pro iuribus principum et recon- ciliacione Bavari. + a) durch am Anfang und Ende übergeschriebenes va — cat getilgt. † b) ac — restaurare am unteren Rande von anderer Hand nachgetragen. † c) n(ost)ris. + d) aus clomencia korr. + e) multo. + f) ac durch Unterstreichen getilgt; das danach radierte Wort von 1—2 Buch- staben kann nur ei gewesen sein. + g) erstes t zum Teil nachgefahren. + h) in hoc (?) und 2—3 unleserliche Worte am unteren Rande von Hand ... nachgetragen. [1338 Februar—Juli 23. Instruktion der Unterhändler Erzbischof Baldewins für den Abschluss des Subsidienvertrags mit König Edward III. von England. K I43a1). — Das Stück muss älter sein als der erste Subsidien- vertrag Baldewins mit Edward vom 6. September 1338 (Ginther III nr. 239), in dem drei seiner Programmpunkte (cc. 3, 4, 9) ausdrücklich wiederkehren. Dort werden durch Graf Rainald von Geldern gefuhrte Vorverhandlungen erwähnt, die sich auch aus Nr. 497 vom 8. Februar ergeben. Die Nr. wird darum etwa in diese Zeit bis zur Ankunft König Edwards in Antwerpen (16. Juli) gehören. Dass sie schon den ersten Unterhändlern Baldewins gleichzeitig mit Nr. 491 mitgegeben worden sei, ist wohl unwahrscheinlich. Besser wird man sie möglichst spät ansetzen, da die in c. I6 genannten Ritter Brenner und Paul von Eich auch in Nr. 557 als Zeugen erscheinen. Doch muss sie wohl einige Zeit vor die Abreise König Edwards von Ant- werpen nach Koblenz (16. August) gesetzt werden, da seitdem eine schrift- liche Instruktion wegen der in Koblenz zu erwartenden mündlichen Ver- handlungen kaum mehr nötig war. I. Videatur instanter, quod summa centum Mum florenorum 2. ltem, quod pro hospicio domini detur bonorum augeatura). summa XXX M florenorum vel pro hospicio solempnis viri consti- tuendi in marsch(alcum) domini, ubi utique multi inermes tam clerici quam offic(iati)b) et alii sequerentur cum curribus et aliis. Hiis non obtentis diminuantur de V centum galeatis ducentic) vel 3. Item XX florenos pro- ad minus centum salva s(umm)ad). mense scilicet 4 septimanarum pro quolibet galeato, cum eciam 4. Item media pars principalis habeat pancerium et cetera. summe adminus pagetur in prompto et stipendium pro duobus 5. Item dominus non vult obligari ad serviendum mensibus. ultra tempus, pro quo sibi dabitur in prompto stipendium, nisi ad 6. Item non personaliter, voluntatem suam cum eo tractetur. nisi si et ubi is, quem in Romanorum regem elegit, ierit. 7. Item nec gentem suam, ubi dictus electus vel gens sua cum ipsius 8. Item comes potenti marsch(alco) non iret vel reverteretur. Gelren(sis) et alii, qui haberi potuerit, et VI opida sua pro residuo 9. Item pro dampnis. 10. Item solvendo ante Remigii 1). quod .. imperator, .. rex Anglie et Gelren(sis) eciam iuvent dominum, si eum aliqua occasione huiusmodi adiutorii contingeret 548.
1338 Februar—Juli 367 pro laude Dei, vestro ac sancte Rom(ane) ecclesie honore tociusque populi christiani salute sopiatur, ferventi desiderio una cum aliis principibus electoribus intendere volo ac omnibus viis et modis, quibus potero inh) (2) hoc (2) [...........] pro vestra et dicte sancte Romane ecclesie complacencia laborare, et super hiis eciam vestre beatitudini lacius explicandis queso humiliter, ut vestra sanctitas dignetur relatibus dictorum nunciorum fidem similiter adhibere. I) Ueberschr.: Ad papam per Trever(ensem) pro iuribus principum et recon- ciliacione Bavari. + a) durch am Anfang und Ende übergeschriebenes va — cat getilgt. † b) ac — restaurare am unteren Rande von anderer Hand nachgetragen. † c) n(ost)ris. + d) aus clomencia korr. + e) multo. + f) ac durch Unterstreichen getilgt; das danach radierte Wort von 1—2 Buch- staben kann nur ei gewesen sein. + g) erstes t zum Teil nachgefahren. + h) in hoc (?) und 2—3 unleserliche Worte am unteren Rande von Hand ... nachgetragen. [1338 Februar—Juli 23. Instruktion der Unterhändler Erzbischof Baldewins für den Abschluss des Subsidienvertrags mit König Edward III. von England. K I43a1). — Das Stück muss älter sein als der erste Subsidien- vertrag Baldewins mit Edward vom 6. September 1338 (Ginther III nr. 239), in dem drei seiner Programmpunkte (cc. 3, 4, 9) ausdrücklich wiederkehren. Dort werden durch Graf Rainald von Geldern gefuhrte Vorverhandlungen erwähnt, die sich auch aus Nr. 497 vom 8. Februar ergeben. Die Nr. wird darum etwa in diese Zeit bis zur Ankunft König Edwards in Antwerpen (16. Juli) gehören. Dass sie schon den ersten Unterhändlern Baldewins gleichzeitig mit Nr. 491 mitgegeben worden sei, ist wohl unwahrscheinlich. Besser wird man sie möglichst spät ansetzen, da die in c. I6 genannten Ritter Brenner und Paul von Eich auch in Nr. 557 als Zeugen erscheinen. Doch muss sie wohl einige Zeit vor die Abreise König Edwards von Ant- werpen nach Koblenz (16. August) gesetzt werden, da seitdem eine schrift- liche Instruktion wegen der in Koblenz zu erwartenden mündlichen Ver- handlungen kaum mehr nötig war. I. Videatur instanter, quod summa centum Mum florenorum 2. ltem, quod pro hospicio domini detur bonorum augeatura). summa XXX M florenorum vel pro hospicio solempnis viri consti- tuendi in marsch(alcum) domini, ubi utique multi inermes tam clerici quam offic(iati)b) et alii sequerentur cum curribus et aliis. Hiis non obtentis diminuantur de V centum galeatis ducentic) vel 3. Item XX florenos pro- ad minus centum salva s(umm)ad). mense scilicet 4 septimanarum pro quolibet galeato, cum eciam 4. Item media pars principalis habeat pancerium et cetera. summe adminus pagetur in prompto et stipendium pro duobus 5. Item dominus non vult obligari ad serviendum mensibus. ultra tempus, pro quo sibi dabitur in prompto stipendium, nisi ad 6. Item non personaliter, voluntatem suam cum eo tractetur. nisi si et ubi is, quem in Romanorum regem elegit, ierit. 7. Item nec gentem suam, ubi dictus electus vel gens sua cum ipsius 8. Item comes potenti marsch(alco) non iret vel reverteretur. Gelren(sis) et alii, qui haberi potuerit, et VI opida sua pro residuo 9. Item pro dampnis. 10. Item solvendo ante Remigii 1). quod .. imperator, .. rex Anglie et Gelren(sis) eciam iuvent dominum, si eum aliqua occasione huiusmodi adiutorii contingeret 548.
Strana 368
368 Nr. 549—555 sustinere et quod conposicioni, si fieret, dominus includa tur]. Et notandum, quod aureus cum clipeis Trever(ensibus) non valet 11. Queratur, qualiter ultra XVI et queratur, quid ibi solvat. iri debeat, an navigio vel per terram, cum difficilimumf) et sump- tuosum ire in navigio cum equis et curribus existat salvis victuali- bus et usque ad Colon(iam). 12. Item ad quosg) dies commu- niter recipi debeant victualia, cum iuxta hoc stipendiati eciam sibi 13. Item ad quam partem debeant contra habeant providere. inimicos declinari, an omnes simul. 14. Item notandum de brevitate temporis, quod gentes se difficilimef) poterunt preparare. 15. Item super premissis poterunt procurare domini, dare et reci- pere procuratorium domini et eciam litteras suas et faciant circa 16. Item quod domini Brenner et hec melius, quod poterunt. 17. Item menses incipiant Paul(us) ultra sex equos non habeant. a tempore exitus domini Trever(ensis). I) ohne Ueberschr. + a) augeantur. + b) davor layci getilgt. † c) davor cum eciam habeat pan getilgt. † d) oder s(upr)a. † e) includa.† f) K. + g) q(uod). 1) Oktober 1. [1338 bis Anfang August). Der Archidiakon von Metz bittet Erzbischof Baldewin, die Exkommunikationsbestimmungen der Trierer Provinzialstatuten zu erläutern bzw. aufzuheben. K 186a1); Briefbruchstück, als Nachtrag zu Nr. 72 eingefügt und gefolgt von den nachgetragenen Nrr. 552 f. Gerade 1338 hat Baldewin eine besonders lebhafte kirchengesetzgeberische Tätigkeit entfaltet und insbesondere tatsächlich eine Anzahl von Bestimmungen der Statuten von 1311 aufgehoben (Blattau I nr. 31 [Nr. 553 f./ vom 31. August und nr. 32 [Nr. 586] ohne Tag). Nr. 549 ist also wohl vor dem August dieses Jahres geschrieben worden. Verum quia in statutis antiquis sunt multa dubia et multi casus, de quibus dubitamus, an quis incidat in excommunicacionem vel non et an sint late sententie vel ferende et ad vos solum pertineat, dicta statuta interpretari, declarare, corrigere et minuere et addere, prout in fine statutorum vobis specialiter reservastis, multum expediret, quod declaracionem dubiorum per vos vel per alium faceretis et i(nfr)a. Et utinam multe sententie in dictis statutis late penitus revocarentur, quia multa generant pericula Valeat ad salutem anime et corporis vestra dominacio animarum. veneranda. D) Ueberschr.: De hiis statutis scribit ar(chi)d(yaconus) Meten(sis) domino meo Trever(ensi) in hec verba. 550*. Avignon 1338 August 6. - An den Erzbischof von Trier Henricus de Cingno päpstlicher Pönitentiar. D 188 = Sauerland II nr. 2343. 551. Trier 1338 August 8. Erzbischof Baldewin beauftragt den Burdekan und den Pleban Arnold von St. Gangulf in Trier, gegen die unkanonische Besetzung von Pfarrpfründen einzuschreiten. K 4581). Baldewinus dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie et cetera dilectis in Christo burdecano ac Arnoldo plebano sancti Gangulphi civitatis nostre Trever(ensis)a) salutem in domino. I. Vobisb) et cuilibet vestrum in virtute sancte obedientie districte precipiendo 549.
368 Nr. 549—555 sustinere et quod conposicioni, si fieret, dominus includa tur]. Et notandum, quod aureus cum clipeis Trever(ensibus) non valet 11. Queratur, qualiter ultra XVI et queratur, quid ibi solvat. iri debeat, an navigio vel per terram, cum difficilimumf) et sump- tuosum ire in navigio cum equis et curribus existat salvis victuali- bus et usque ad Colon(iam). 12. Item ad quosg) dies commu- niter recipi debeant victualia, cum iuxta hoc stipendiati eciam sibi 13. Item ad quam partem debeant contra habeant providere. inimicos declinari, an omnes simul. 14. Item notandum de brevitate temporis, quod gentes se difficilimef) poterunt preparare. 15. Item super premissis poterunt procurare domini, dare et reci- pere procuratorium domini et eciam litteras suas et faciant circa 16. Item quod domini Brenner et hec melius, quod poterunt. 17. Item menses incipiant Paul(us) ultra sex equos non habeant. a tempore exitus domini Trever(ensis). I) ohne Ueberschr. + a) augeantur. + b) davor layci getilgt. † c) davor cum eciam habeat pan getilgt. † d) oder s(upr)a. † e) includa.† f) K. + g) q(uod). 1) Oktober 1. [1338 bis Anfang August). Der Archidiakon von Metz bittet Erzbischof Baldewin, die Exkommunikationsbestimmungen der Trierer Provinzialstatuten zu erläutern bzw. aufzuheben. K 186a1); Briefbruchstück, als Nachtrag zu Nr. 72 eingefügt und gefolgt von den nachgetragenen Nrr. 552 f. Gerade 1338 hat Baldewin eine besonders lebhafte kirchengesetzgeberische Tätigkeit entfaltet und insbesondere tatsächlich eine Anzahl von Bestimmungen der Statuten von 1311 aufgehoben (Blattau I nr. 31 [Nr. 553 f./ vom 31. August und nr. 32 [Nr. 586] ohne Tag). Nr. 549 ist also wohl vor dem August dieses Jahres geschrieben worden. Verum quia in statutis antiquis sunt multa dubia et multi casus, de quibus dubitamus, an quis incidat in excommunicacionem vel non et an sint late sententie vel ferende et ad vos solum pertineat, dicta statuta interpretari, declarare, corrigere et minuere et addere, prout in fine statutorum vobis specialiter reservastis, multum expediret, quod declaracionem dubiorum per vos vel per alium faceretis et i(nfr)a. Et utinam multe sententie in dictis statutis late penitus revocarentur, quia multa generant pericula Valeat ad salutem anime et corporis vestra dominacio animarum. veneranda. D) Ueberschr.: De hiis statutis scribit ar(chi)d(yaconus) Meten(sis) domino meo Trever(ensi) in hec verba. 550*. Avignon 1338 August 6. - An den Erzbischof von Trier Henricus de Cingno päpstlicher Pönitentiar. D 188 = Sauerland II nr. 2343. 551. Trier 1338 August 8. Erzbischof Baldewin beauftragt den Burdekan und den Pleban Arnold von St. Gangulf in Trier, gegen die unkanonische Besetzung von Pfarrpfründen einzuschreiten. K 4581). Baldewinus dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie et cetera dilectis in Christo burdecano ac Arnoldo plebano sancti Gangulphi civitatis nostre Trever(ensis)a) salutem in domino. I. Vobisb) et cuilibet vestrum in virtute sancte obedientie districte precipiendo 549.
Strana 369
1338 bis August 369 mandamus, quatenus statim attendentes ecclesiam nostram Treve- r(ensem) et deinde ecclesias sanctorum sanctic) Paulini et Symeonis Trever(enses) moneatis diligenter et publice omnes habentes ec- clesias parrochiales, ut se faciant promoveri infra annum ad ordinem 2. Habentes vero sacerdotis, nisi aliud canonicum obsistat. pluralitatem dignitatum vel ecclesiarum parrochialium seu digni- tatem et ecclesiam parrochialem vel alia beneficia curata et eas vel ea contra ius simul ten[u]erunte) in contemptum sancte matris ecclesie et in non modicum periculum animarum suarum, cumc) ipsis sint ipso iure privati, quos et vosf) presentibus ammonemus, ut eas vel ea in manus nostras verbo et facto resignent indilate ante intimacionem, quia, nisi hoc fecerint, nos contra ipsos procedemus, prout nobis visum fuerit procedendum, sequestrantes auctoritate nostra ordinaria universos et singulos fructus, redditus et proventus ad ipsas dignitates et ecclesias spectantes neg) dictas dignitates vel ecclesias, ut premittitur, occupantibush) materia 3. Et quid inde feceritis, nobis quam tocius delinquendi. rescribatis. Datum Treveris sub sigillo nostro secreto anno domini M'CCCXXXVIII die VIII. mensis augusti. I) ohne Ueberschr. † a) danach d. oder di. † b) danach mandamus quatenus getilgt. + c) so. + d) eas. + e) tenoer(un)t (o ausgelaufen); sinngemäss wäre tenentes. + f) oder nos. + g) ne — delinquendi unklar, offenbar durch Auslassung verstümmelt. + h) danach d.(...). Trier 1338 August 22. 552. Instrument der kaiserlichen öffentlichen Notare und Kleriker Iacobus Iohannis de Siverey und Iohannes Iohannis de Mousay : a. 1338. ind. 6., mensis vero augusti die 22., hora eiusdem diei circa primam in capella beate Katherine sita in cimiterio ecclesia sancti Laurencii Treverensis, — Benedicti — pape XII. a. 4. haben, persönlich erschienen die bescheidenen Rodolfus dictus Losse Kaplan des Erzbischofs Baldewin und Albertus dictus Finke Pfarrer in Nailbach (Nalbach) den Austrag ihrer Differenzen auf die anwesenden bescheidenen Herren Wernerus Kaplan Erzbischof Baldewins und Iohannes Iakelonis Siegelführer der Trierer Kurie ibertragen bei Strafe von 100 Pfund Trierer Denare, die der Verletzer teils dem Verletzten, teils den Schieds- richtern zahlen soll, und des Verlustes seiner Pfründe für Albert, der sich eidlich auf den bevorstehenden Schiedsspruch verpflichtet hat; dieser ist dann durch den Mund des Iohannes Iakelonis dahin ergangen, dass Albert den Rudolf in seiner Aschaffenburger Pfründe nicht mehr behelligen, selbst aber in N. restituiert werden soll. Zeugen: Meister Nycolaus de Metis Stiftsherr von St. Symeon in Trier und der Priester Lambertus de Epternaco. K 270; die Unterschriften der beiden Notare sind durchstrichen. Trier 1338 August 23. 553*. Erzbischof Baldewin an den Klerus der Diözese Trier. K 169a und K 347a; Blattau I 168 inseriert in nr. 31. 1338 August 31. 554*. Archidiakon Boemund, der Offizial und Meister Nikolaus Scholastikus zu St. Paulin in Trier; Mandat. K 109 und K 347; Blattau I nr. 31 (aus Handschr. und Drucken). 555. 1338 August. Weissagung des Ermerus über König Edward III. von England und den Beginn des hundertjährigen Krieges. K 1391). — Wir haben hier die älteste Fassung einer Prophetie, die bisher nur in jüngerer, stark abweichender Ueberlieferung bekannt war (vgl. Kampers Die deutsche Kaiseridee in Prophetie und Sage 116,217 f.), bei Joh. Liechtenberger Prognosticatio (Köln 1526, am Ende des Werkchens, aus 24 Nova Alamanniae
1338 bis August 369 mandamus, quatenus statim attendentes ecclesiam nostram Treve- r(ensem) et deinde ecclesias sanctorum sanctic) Paulini et Symeonis Trever(enses) moneatis diligenter et publice omnes habentes ec- clesias parrochiales, ut se faciant promoveri infra annum ad ordinem 2. Habentes vero sacerdotis, nisi aliud canonicum obsistat. pluralitatem dignitatum vel ecclesiarum parrochialium seu digni- tatem et ecclesiam parrochialem vel alia beneficia curata et eas vel ea contra ius simul ten[u]erunte) in contemptum sancte matris ecclesie et in non modicum periculum animarum suarum, cumc) ipsis sint ipso iure privati, quos et vosf) presentibus ammonemus, ut eas vel ea in manus nostras verbo et facto resignent indilate ante intimacionem, quia, nisi hoc fecerint, nos contra ipsos procedemus, prout nobis visum fuerit procedendum, sequestrantes auctoritate nostra ordinaria universos et singulos fructus, redditus et proventus ad ipsas dignitates et ecclesias spectantes neg) dictas dignitates vel ecclesias, ut premittitur, occupantibush) materia 3. Et quid inde feceritis, nobis quam tocius delinquendi. rescribatis. Datum Treveris sub sigillo nostro secreto anno domini M'CCCXXXVIII die VIII. mensis augusti. I) ohne Ueberschr. † a) danach d. oder di. † b) danach mandamus quatenus getilgt. + c) so. + d) eas. + e) tenoer(un)t (o ausgelaufen); sinngemäss wäre tenentes. + f) oder nos. + g) ne — delinquendi unklar, offenbar durch Auslassung verstümmelt. + h) danach d.(...). Trier 1338 August 22. 552. Instrument der kaiserlichen öffentlichen Notare und Kleriker Iacobus Iohannis de Siverey und Iohannes Iohannis de Mousay : a. 1338. ind. 6., mensis vero augusti die 22., hora eiusdem diei circa primam in capella beate Katherine sita in cimiterio ecclesia sancti Laurencii Treverensis, — Benedicti — pape XII. a. 4. haben, persönlich erschienen die bescheidenen Rodolfus dictus Losse Kaplan des Erzbischofs Baldewin und Albertus dictus Finke Pfarrer in Nailbach (Nalbach) den Austrag ihrer Differenzen auf die anwesenden bescheidenen Herren Wernerus Kaplan Erzbischof Baldewins und Iohannes Iakelonis Siegelführer der Trierer Kurie ibertragen bei Strafe von 100 Pfund Trierer Denare, die der Verletzer teils dem Verletzten, teils den Schieds- richtern zahlen soll, und des Verlustes seiner Pfründe für Albert, der sich eidlich auf den bevorstehenden Schiedsspruch verpflichtet hat; dieser ist dann durch den Mund des Iohannes Iakelonis dahin ergangen, dass Albert den Rudolf in seiner Aschaffenburger Pfründe nicht mehr behelligen, selbst aber in N. restituiert werden soll. Zeugen: Meister Nycolaus de Metis Stiftsherr von St. Symeon in Trier und der Priester Lambertus de Epternaco. K 270; die Unterschriften der beiden Notare sind durchstrichen. Trier 1338 August 23. 553*. Erzbischof Baldewin an den Klerus der Diözese Trier. K 169a und K 347a; Blattau I 168 inseriert in nr. 31. 1338 August 31. 554*. Archidiakon Boemund, der Offizial und Meister Nikolaus Scholastikus zu St. Paulin in Trier; Mandat. K 109 und K 347; Blattau I nr. 31 (aus Handschr. und Drucken). 555. 1338 August. Weissagung des Ermerus über König Edward III. von England und den Beginn des hundertjährigen Krieges. K 1391). — Wir haben hier die älteste Fassung einer Prophetie, die bisher nur in jüngerer, stark abweichender Ueberlieferung bekannt war (vgl. Kampers Die deutsche Kaiseridee in Prophetie und Sage 116,217 f.), bei Joh. Liechtenberger Prognosticatio (Köln 1526, am Ende des Werkchens, aus 24 Nova Alamanniae
Strana 370
370 Nr. 556 einer wohl ins 14. Jahrhundert zuriickreichenden Vorlage), im Geschichts- spiegel des Dietrich Pauly aus dem 15. Jahrhundert (vgl. Focke Theodericus Pauly .. und sein Speculum historiale Dissert Halle 1892 S. 42) und in der Fortsetzung der Chronik des Wilhelm von Nangis (vgl. Géraud Chronique latine de Guillaume de Nangis II 180 f.). Kampers misstraute der Angabe des freilich erst Jahrsehnte später schreibenden Fortsetzers, dass die Prophetie auf den Anfang des hundertjährigen Krieges zu beziehen sei. Man sieht nun, dass dem doch so ist. Freilich muss nicht mit K. französischer sondern eng- lischer Ursprung der Weissagung angenommen werden. Die Auflösung der in ihr gebrauchten Bilder bieten die Glossen bei Dietrich Pauly (vgl. Focke l. c.), z. T. verwechselt bei Liechtenberger. Danach ist „des Menschen Sohn" der sich im Lande des Nordens erhebt, der König von England (!), wozu das Wappen des roten Schildes mit drei goldenen Leoparden stimmt, der „Löwe" der Graf von Flandern, der den Löwen im Wappen führt, das Land der „Lilie" Frankreich, „das Haupt der Welt“ der Papst (?). Während Losses Redaktion die Prophetie auf einen Ermerus zuriickführt, nennt der Fortsetzer des Wilhelm von Nangis einen Magister Johannes de Muris als Verfasser. Ermerus deusa) sapientie dicit in themate suo, quod qui- dam puer oritur in terra aquilonis ferens scutum rubeum cum tribus leopardis aureis, qui vocabitur filius hominis. Et ille puer procedet in terram leonis carentis auxilio et destructo leone pro- cedet in terram lylii. Et corona lylii erit ad terram inclinata. Tunc fiet pax et concordia per universum mundum per septennium et copia fructuum et generale passagium super paganos et incre- dulos. Et ibidem stabit per septennium. Tunc revertetur et inclinabit capud mundi ad terram cum maximo sanguinis diluvio. Postea filius hominis dominabitur tocius populi Christiani. Explicit thema Ermeri. Exhibitab) fuit Trever(is) anno 38. in augus(to). I) Ueberschr.: Prophetia de rege Angl(ie). † a) K. + b) Exhib. — aug. gleichzeitig mit der Ueberschrift hinzugefigt. Koblenz 1338 September 5. 556. Notariatsinstrument über 5 von Kaiser Ludwig verkündete Gesetze betreffs Wirkung der Königswahl, Heerfolge, Strassen- raub, Fehdeansage und Schuts von Boten des Reiches. K 1551). — Dies ist die amtliche Beurkundung durch öffentliche Notare, von der eine Variante der Chronik Froissarts berichtet (Kervyn de Lettenhove Oeuvres de Froissart II ƒ1867 466: Après ces jugemens ainsi fais, l'empereur appella tabellions publiques et leur commenda à faire instrumens et que toutes ces choses fussent mises ès drois des empereurs tenues fermes et estables en temps advenir). Sie bewahrt zugleich die Form der Recht- findung mittels kurfürstlicher Weistümer, ohne allerdings der bei Froissart 465 und für ein anderes Gesets auch in dem Bericht des Grafen von Geldern ebenda 548 erwähnten Fragestellung an je einen einzelnen Kurfürsten zu gedenken. Die deutsche Beurkundung, die der Kaiser selbst einige Tage später in Frankfurt erliess (Böhmer Fontes I 219 aus Orig. in Kolmar fandere Ueberlieferung in Miinchen Neuburger Copiar Bd. 10]), gibt dagegen nur die knappe Form der abschliessenden kaiserlichen Satzung wieder. Sie enthält in gleicher Folge die Gesetze 2—5, hat aber als 1. noch ein Verbot kriegerischer Belästigung des Kaisers, seiner Vikare und Amtleute, mit dem das 5. Gesetz en der Fassung der Nr. 556 insofern zusammenhängt, als es ausdrücklich von deren Boten handelt, während die deutsche Fassung all- gemein von den in dez reichs dienst gevoderten redet. In ihm fehlt demnach ganz das 1. Gesetz der Nr. 556, welches das Weistum von Rhens ins Reichs- recht aufnimmt und durch Nichtigerklärung der kurialen Prozesse die politi- sche Konsequenz aus ihm zieht; man darf es also nicht mehr mit Müller II300 den schon am 2. und 3. September vorgenommenen Wiederholungen von Licet iuris oder Fidem catholicam (Nr. 522) gleichsetzen wollen, was möglich
370 Nr. 556 einer wohl ins 14. Jahrhundert zuriickreichenden Vorlage), im Geschichts- spiegel des Dietrich Pauly aus dem 15. Jahrhundert (vgl. Focke Theodericus Pauly .. und sein Speculum historiale Dissert Halle 1892 S. 42) und in der Fortsetzung der Chronik des Wilhelm von Nangis (vgl. Géraud Chronique latine de Guillaume de Nangis II 180 f.). Kampers misstraute der Angabe des freilich erst Jahrsehnte später schreibenden Fortsetzers, dass die Prophetie auf den Anfang des hundertjährigen Krieges zu beziehen sei. Man sieht nun, dass dem doch so ist. Freilich muss nicht mit K. französischer sondern eng- lischer Ursprung der Weissagung angenommen werden. Die Auflösung der in ihr gebrauchten Bilder bieten die Glossen bei Dietrich Pauly (vgl. Focke l. c.), z. T. verwechselt bei Liechtenberger. Danach ist „des Menschen Sohn" der sich im Lande des Nordens erhebt, der König von England (!), wozu das Wappen des roten Schildes mit drei goldenen Leoparden stimmt, der „Löwe" der Graf von Flandern, der den Löwen im Wappen führt, das Land der „Lilie" Frankreich, „das Haupt der Welt“ der Papst (?). Während Losses Redaktion die Prophetie auf einen Ermerus zuriickführt, nennt der Fortsetzer des Wilhelm von Nangis einen Magister Johannes de Muris als Verfasser. Ermerus deusa) sapientie dicit in themate suo, quod qui- dam puer oritur in terra aquilonis ferens scutum rubeum cum tribus leopardis aureis, qui vocabitur filius hominis. Et ille puer procedet in terram leonis carentis auxilio et destructo leone pro- cedet in terram lylii. Et corona lylii erit ad terram inclinata. Tunc fiet pax et concordia per universum mundum per septennium et copia fructuum et generale passagium super paganos et incre- dulos. Et ibidem stabit per septennium. Tunc revertetur et inclinabit capud mundi ad terram cum maximo sanguinis diluvio. Postea filius hominis dominabitur tocius populi Christiani. Explicit thema Ermeri. Exhibitab) fuit Trever(is) anno 38. in augus(to). I) Ueberschr.: Prophetia de rege Angl(ie). † a) K. + b) Exhib. — aug. gleichzeitig mit der Ueberschrift hinzugefigt. Koblenz 1338 September 5. 556. Notariatsinstrument über 5 von Kaiser Ludwig verkündete Gesetze betreffs Wirkung der Königswahl, Heerfolge, Strassen- raub, Fehdeansage und Schuts von Boten des Reiches. K 1551). — Dies ist die amtliche Beurkundung durch öffentliche Notare, von der eine Variante der Chronik Froissarts berichtet (Kervyn de Lettenhove Oeuvres de Froissart II ƒ1867 466: Après ces jugemens ainsi fais, l'empereur appella tabellions publiques et leur commenda à faire instrumens et que toutes ces choses fussent mises ès drois des empereurs tenues fermes et estables en temps advenir). Sie bewahrt zugleich die Form der Recht- findung mittels kurfürstlicher Weistümer, ohne allerdings der bei Froissart 465 und für ein anderes Gesets auch in dem Bericht des Grafen von Geldern ebenda 548 erwähnten Fragestellung an je einen einzelnen Kurfürsten zu gedenken. Die deutsche Beurkundung, die der Kaiser selbst einige Tage später in Frankfurt erliess (Böhmer Fontes I 219 aus Orig. in Kolmar fandere Ueberlieferung in Miinchen Neuburger Copiar Bd. 10]), gibt dagegen nur die knappe Form der abschliessenden kaiserlichen Satzung wieder. Sie enthält in gleicher Folge die Gesetze 2—5, hat aber als 1. noch ein Verbot kriegerischer Belästigung des Kaisers, seiner Vikare und Amtleute, mit dem das 5. Gesetz en der Fassung der Nr. 556 insofern zusammenhängt, als es ausdrücklich von deren Boten handelt, während die deutsche Fassung all- gemein von den in dez reichs dienst gevoderten redet. In ihm fehlt demnach ganz das 1. Gesetz der Nr. 556, welches das Weistum von Rhens ins Reichs- recht aufnimmt und durch Nichtigerklärung der kurialen Prozesse die politi- sche Konsequenz aus ihm zieht; man darf es also nicht mehr mit Müller II300 den schon am 2. und 3. September vorgenommenen Wiederholungen von Licet iuris oder Fidem catholicam (Nr. 522) gleichsetzen wollen, was möglich
Strana 371
1338 September 5 371 war, solange man es nur aus den notizartigen Ausziigen im Pariser Cod. Colb. 10 197 (Böhmer Ludwig nr. 2824) und in einer Variante Froissarts (II 465) kannte. Diese beiden Ueberlieferungen stehen einander sehr nahe. Die Reihenfolge der Gesetze von Nr. 556 ist in der einen 1, 2, 4, 3, in der anderen 1, 3, 2, 4. Nur steht einerseits in beiden hinter I noch eine Satzung gegen Empörungen von Reichsvassallen, die in Nr. 556 fehlend sich mit dem 1. Gesetz der deutschen Redaktion einigermassen berihrt; und andererseits fehlt das 5. Gesetz der Nr. 556 in ihnen. 1. Per hoc presens instrumentum In nomine domini amen. publicum cunctis pateat evidenter, quod anno a nativitate eiusdem M°CCCXXX octavo, indictione sexta, die quinta mensis septembris, hora eiusdem diei quasi sexta, pontificatus sanctissimi in Christo patris ac domini domini Benedicti divina providencia pape XII. anno quarto in opido Confluen(cie) Trever(ensis) dyocesis in atrio contiguo ecclesie sancti Castoris ibidem iuxta curiam prepositure eiusdem ecclesie constitutus et pro tribunali sedens serenissimus dominus dominus Ludewicus quartus Romanorum imperator dya- demate ceterisque ornamentis et indumentis imperialibus indutus una cum reverendis in et, prout est consuetudinis, insignitus Christo patribus ac dominis dominis Bald(ewino) Trev(erensis) [et]a) Henr(ico) Mogunt(inensis) ecclesiarum archiepiscopis necnon illustri- bus et preclaris dominis Rudolpho et Ruperto pro comite palatino Reni se ambos representantibus, cum nondum discussum fuerfiltb), quis eorum vocem in electione ratione dicti comitatus habere et ea frui deberet vel posset, et Rudolpho duce Saxonie principibus sacri Romani imperii electoribus eidem domino imperatori, ut moris est, consedentibus, presentibus ibidem excellentissimo domino domino Edwardo rege Anglie et reverendis in Christo patribus dominis Gerhardo Spiren(sis) et Henr(ico) Augustien(sis) ecclesiarum electis confirmatis et illustribus principibus dominis Ludewico duce Thegie, Friderico Misnen(si) et Wilhelmo Iuliacen(si) marchionibus necnon aliis quam pluribus magnatibus, comitibus, baronibus, ecclesiarum prelatis, nobilibus, vasallis ac hominum multitudine copiosa sacri Romani imperii fidelibus subscriptis testi- bus vocatisque ad hoc specialiter nobis notariis publicis infra- scriptis idem dominus imperator publice ac sonora voce propo- suit, retulit atque dixit, quod, cum ipse per maiorem in numero principum electorum dicti imperii partem in Romanorum regem cum solempnitatibus [alcc) consuetudinibus debitis apud opidum Frankenfort Mogunt(ine) dyocesis, ubi Romanorum reges a longis retro temporibus eligid) consueverunt, eligeretur, idem dominus Lud(ewicus) imperator ad requisicionem eorundem principum ipsum eligencium, prout de iure et consuetudine in tali negocio observa ri] e debuit, prestito corporali iuramento promiserit, quod [self) de aministracioneP), gubernacione et regimine bonorum, feodorum et iurium quorumlibet regni et imperii Romanorum tamquam verus rex Romani imperii extunc statim intromittere et eas sibi assu- meref*) ac de hiis disponere more solito pro sue beneplacito volun- tatis nec sedem apostolicam seu quemcumque alium deberet, cum non indigeret, ut pretangitur, requirere super eo, sed, quando- cumque deinde sibi placeret, coronacionem et consecracionem 24*
1338 September 5 371 war, solange man es nur aus den notizartigen Ausziigen im Pariser Cod. Colb. 10 197 (Böhmer Ludwig nr. 2824) und in einer Variante Froissarts (II 465) kannte. Diese beiden Ueberlieferungen stehen einander sehr nahe. Die Reihenfolge der Gesetze von Nr. 556 ist in der einen 1, 2, 4, 3, in der anderen 1, 3, 2, 4. Nur steht einerseits in beiden hinter I noch eine Satzung gegen Empörungen von Reichsvassallen, die in Nr. 556 fehlend sich mit dem 1. Gesetz der deutschen Redaktion einigermassen berihrt; und andererseits fehlt das 5. Gesetz der Nr. 556 in ihnen. 1. Per hoc presens instrumentum In nomine domini amen. publicum cunctis pateat evidenter, quod anno a nativitate eiusdem M°CCCXXX octavo, indictione sexta, die quinta mensis septembris, hora eiusdem diei quasi sexta, pontificatus sanctissimi in Christo patris ac domini domini Benedicti divina providencia pape XII. anno quarto in opido Confluen(cie) Trever(ensis) dyocesis in atrio contiguo ecclesie sancti Castoris ibidem iuxta curiam prepositure eiusdem ecclesie constitutus et pro tribunali sedens serenissimus dominus dominus Ludewicus quartus Romanorum imperator dya- demate ceterisque ornamentis et indumentis imperialibus indutus una cum reverendis in et, prout est consuetudinis, insignitus Christo patribus ac dominis dominis Bald(ewino) Trev(erensis) [et]a) Henr(ico) Mogunt(inensis) ecclesiarum archiepiscopis necnon illustri- bus et preclaris dominis Rudolpho et Ruperto pro comite palatino Reni se ambos representantibus, cum nondum discussum fuerfiltb), quis eorum vocem in electione ratione dicti comitatus habere et ea frui deberet vel posset, et Rudolpho duce Saxonie principibus sacri Romani imperii electoribus eidem domino imperatori, ut moris est, consedentibus, presentibus ibidem excellentissimo domino domino Edwardo rege Anglie et reverendis in Christo patribus dominis Gerhardo Spiren(sis) et Henr(ico) Augustien(sis) ecclesiarum electis confirmatis et illustribus principibus dominis Ludewico duce Thegie, Friderico Misnen(si) et Wilhelmo Iuliacen(si) marchionibus necnon aliis quam pluribus magnatibus, comitibus, baronibus, ecclesiarum prelatis, nobilibus, vasallis ac hominum multitudine copiosa sacri Romani imperii fidelibus subscriptis testi- bus vocatisque ad hoc specialiter nobis notariis publicis infra- scriptis idem dominus imperator publice ac sonora voce propo- suit, retulit atque dixit, quod, cum ipse per maiorem in numero principum electorum dicti imperii partem in Romanorum regem cum solempnitatibus [alcc) consuetudinibus debitis apud opidum Frankenfort Mogunt(ine) dyocesis, ubi Romanorum reges a longis retro temporibus eligid) consueverunt, eligeretur, idem dominus Lud(ewicus) imperator ad requisicionem eorundem principum ipsum eligencium, prout de iure et consuetudine in tali negocio observa ri] e debuit, prestito corporali iuramento promiserit, quod [self) de aministracioneP), gubernacione et regimine bonorum, feodorum et iurium quorumlibet regni et imperii Romanorum tamquam verus rex Romani imperii extunc statim intromittere et eas sibi assu- meref*) ac de hiis disponere more solito pro sue beneplacito volun- tatis nec sedem apostolicam seu quemcumque alium deberet, cum non indigeret, ut pretangitur, requirere super eo, sed, quando- cumque deinde sibi placeret, coronacionem et consecracionem 24*
Strana 372
372 Nr. 556 imperiales suscipere, dominus apostolicus pro tempore existens ad ipsius peticionem ac requisicionem eas sibi conferre et impendere deberet et teneretur absque difficultate, sicut hoc apud eandem sedem apostolicam et Romanum imperium existeret observatum, verum, cum idem dominus imperator se de dictis aministracionep), gubernacione et regimine bonorum et iurium ipsius regni et imperii intromiserit et eas sibi assumpserit, sicut debuit, ut pre- fertur, quondam dominus Iohannes tunc papa XXII. contra eum propter hoc pluribus et diversis monicionum, inhibicionum, ex- communicacionum, aggravacionum et interdicti sententiis indebite et contra iusticiam processerit, prout ex tenore huiusmodi pro- cessuum plenius asseruit apparere. Quare, cum nuper principes predicti imperii electores protunc existentes in loco Rense Trever(ensis) dyocesis congregati per eorum iuramenta, ut est moris apud eosdem, habitis principum, magnatum, comitum, baronum in- formacione et consilio diffinitive sentenciando declaraverint et pronunciaverint, * quod, quicumque electus per ipsos principes imperii electores [in]e) Romanorum regem in concordia vel per maiorem partem ipsorum principum numero eciam in discordia deberet et posset [se]f) de aministracioneP), gubernacione et pleno regimine bonorum et iurium regni et imperii Romanorum intromittere et eas sibi assumere et quod hoc foret usque ad eos a tempore, de cuius principio memoria non existeret, iure et consuetudine observatum, habitum et obtentum, prout hoc in instrumentis publicis desuper confectis 1) ibidem de verbo ad verbum publice lectis plenius s[unjth) conscripta, iidem processus et sentencie cum omnibus suis sequelis contra ipsum, ut pretangitur, indebite lati et fulminatii) nulli sint nec per aliquem observandi aut eciam quomodolibet exequendi, im- periali edicto precipiendo statuit et mandavit, ne aliquis ipsum dominum imperatorem et sibi adherentes dictis processibusk) papalibus irretitos diceret vel quemlibet affirmaret aut eciam divinorum officia celebrare occasione eorundem obmitteret; si quis vero contrarium attemptare presumeret, illius corpus et res omnibus capere seu invadere volentibus adhibitis solempnitatibus solitis publicavit. 2. Preterea supradictus dominus imperator pro tribunali ibidem, ut supra dicitur, sedens imperiali maiestate et potestate pro lege perpetuep) et irrefragabiliter servatura debitis solempnitatibus adhibitis statuit et sanxivit, quod omnes cuius- cumque excellencie, dignitatis, status aut condicionis existentes sue ac sacri Romani regni et imperii dicioni subditi sibi vel suo vicario per eum deputato pro manutenendis, consequendis, ob- servandis et defendendis suis et eiusdem regni et imperii Roma- norum honoribus, consuetudinibus, bonis ac iuribus astare, sequi ipsum et sibi assistere deberent et ipsos fideliter adiuvare, requirens a predictis principibus imperii elector ibu]s 1), ut sub debito iura- menti et fidelitatis sibi et predicto imperio debit orum m) diffiniendo declararent, in quo contrarium facientes se sibi et dicto imperio aut suo vicario opponendo delinquerent et quid sui et imperii Qui habitis inter se deliberacionibus iuris existeret contra tales. diligentibus, communicato nichilominus ipsis aliorum quam plurium
372 Nr. 556 imperiales suscipere, dominus apostolicus pro tempore existens ad ipsius peticionem ac requisicionem eas sibi conferre et impendere deberet et teneretur absque difficultate, sicut hoc apud eandem sedem apostolicam et Romanum imperium existeret observatum, verum, cum idem dominus imperator se de dictis aministracionep), gubernacione et regimine bonorum et iurium ipsius regni et imperii intromiserit et eas sibi assumpserit, sicut debuit, ut pre- fertur, quondam dominus Iohannes tunc papa XXII. contra eum propter hoc pluribus et diversis monicionum, inhibicionum, ex- communicacionum, aggravacionum et interdicti sententiis indebite et contra iusticiam processerit, prout ex tenore huiusmodi pro- cessuum plenius asseruit apparere. Quare, cum nuper principes predicti imperii electores protunc existentes in loco Rense Trever(ensis) dyocesis congregati per eorum iuramenta, ut est moris apud eosdem, habitis principum, magnatum, comitum, baronum in- formacione et consilio diffinitive sentenciando declaraverint et pronunciaverint, * quod, quicumque electus per ipsos principes imperii electores [in]e) Romanorum regem in concordia vel per maiorem partem ipsorum principum numero eciam in discordia deberet et posset [se]f) de aministracioneP), gubernacione et pleno regimine bonorum et iurium regni et imperii Romanorum intromittere et eas sibi assumere et quod hoc foret usque ad eos a tempore, de cuius principio memoria non existeret, iure et consuetudine observatum, habitum et obtentum, prout hoc in instrumentis publicis desuper confectis 1) ibidem de verbo ad verbum publice lectis plenius s[unjth) conscripta, iidem processus et sentencie cum omnibus suis sequelis contra ipsum, ut pretangitur, indebite lati et fulminatii) nulli sint nec per aliquem observandi aut eciam quomodolibet exequendi, im- periali edicto precipiendo statuit et mandavit, ne aliquis ipsum dominum imperatorem et sibi adherentes dictis processibusk) papalibus irretitos diceret vel quemlibet affirmaret aut eciam divinorum officia celebrare occasione eorundem obmitteret; si quis vero contrarium attemptare presumeret, illius corpus et res omnibus capere seu invadere volentibus adhibitis solempnitatibus solitis publicavit. 2. Preterea supradictus dominus imperator pro tribunali ibidem, ut supra dicitur, sedens imperiali maiestate et potestate pro lege perpetuep) et irrefragabiliter servatura debitis solempnitatibus adhibitis statuit et sanxivit, quod omnes cuius- cumque excellencie, dignitatis, status aut condicionis existentes sue ac sacri Romani regni et imperii dicioni subditi sibi vel suo vicario per eum deputato pro manutenendis, consequendis, ob- servandis et defendendis suis et eiusdem regni et imperii Roma- norum honoribus, consuetudinibus, bonis ac iuribus astare, sequi ipsum et sibi assistere deberent et ipsos fideliter adiuvare, requirens a predictis principibus imperii elector ibu]s 1), ut sub debito iura- menti et fidelitatis sibi et predicto imperio debit orum m) diffiniendo declararent, in quo contrarium facientes se sibi et dicto imperio aut suo vicario opponendo delinquerent et quid sui et imperii Qui habitis inter se deliberacionibus iuris existeret contra tales. diligentibus, communicato nichilominus ipsis aliorum quam plurium
Strana 373
1338 September 5 373 principum et magnatum ibidem presencium consilio eidem domino imperatori diffiniendo et sentenciando pronunciaverunt et respon- derunt, quod, quicumque contrarium faceret et contra dominum imperatorem aut eius vicarium quo supra nomine conservacionem, defensionem et consecucionem rei publice et imperii agentes procederet vel eis contrairet aut se ipsis opponeret, ut prefertur, crimen lese maiestatis incurreret ipso facto. Quam pronuncia- cionem et sentenciam idem dominus imperator pro lege perpetua et ab omnibus servatura similiter ibidem innovando publicavit, 3. Insuper modo quo supra idem dominus statuit et sanxivit. imperator ab eisdem principibus imperii electoribus requisivit, ut sentenciando et sibi diffinitive respondendo pronunciarent et iudi- carent, quam penam spoliatores et invasores quarumcumque per- sonarum et bonorum earundem in stratis, viis et it[ijneribusn) publicis propter huiusmodi violent[er]°) commissum spolium ac illi, qui eosdem spoliatores post notificacionem de dicto spolio eis factam hospitarent, defenderent et eorum domiciliis aut municioni- Qui prin- bus receptarent, incurrerent et sustinere deberent. cipes electores iterum habitis inter se ac cum aliis principibus et magnatibus predictis deliberacione et consilio diligentibus principes ecclesiastici videlicet domini Henr(icus) Mogunt(inus) et Bald(e- winus) Trever(ensis) archiepiscopi eundem dominum imperatorem, prout debuerunt, ad leges et iura super eo scriptas et editas remiserunt. Protestabantur insuper dicti archiepiscopi et episcopi ceterique prelati ecclesiastici et clerici tunc presentes publice et expresse, [ultg) ipsi per ibidem acta, agenda, iudicata vel iudicanda, pronunciata vel pronuncianda ad vindictam seu penam sanguinis alicuius non intenderent quovismodo, layci vero principes huius- modi spolium committentes eosdemque, ut predicitur, post eis factam notificacionem hospitantes, defendentes et receptantes sentenciando iudicaverunt et responderunt capitali sententia con- dempnandos horumque bona et res fore ad dicti domini impera- Quas toris manus ac disposicionem et graciam devolutas. sententias idem dominus imperator debitis solempnitatibus ut supra adhibitis in legem perpetue valituram innovavit, condidit 4. Post hec eodem modo quo prius ipse dominus et sanxivit. imperator a dictis principibus requisivit, quid tenendum esset circa diffidationes pler]°*) quoscumque faciendas. Qui consimiliter habitis inter se necnon cum aliis principibus et magnatibus prenotatis diliberacione et consilio diligentibus sententiando unanimiter responderunt, quod, quicumque alium difedaretp), per tres dies diffidacionem huiusmodi continue subsequentes nullum huic diffi- dato dampnum qualecunque inferre deberet vel quomodolibet procurare, quarta vero die dictam diffedacionem immediate sequente diffidatum huiusmodi tanquam suum legitime diffidatum inimicum invadere sibi dampna inferendo salvo honore posset, prout sibi nosceret expedire, contrarium vero facientes imperiali proscripcioni subiacere deberent protinus ipso facto ipsorumque corpora et res omnibus capientibus et invadentibus essent virtute proscripcionis huiusmodi publice nec necessarium existeret, quod aliqua specialis
1338 September 5 373 principum et magnatum ibidem presencium consilio eidem domino imperatori diffiniendo et sentenciando pronunciaverunt et respon- derunt, quod, quicumque contrarium faceret et contra dominum imperatorem aut eius vicarium quo supra nomine conservacionem, defensionem et consecucionem rei publice et imperii agentes procederet vel eis contrairet aut se ipsis opponeret, ut prefertur, crimen lese maiestatis incurreret ipso facto. Quam pronuncia- cionem et sentenciam idem dominus imperator pro lege perpetua et ab omnibus servatura similiter ibidem innovando publicavit, 3. Insuper modo quo supra idem dominus statuit et sanxivit. imperator ab eisdem principibus imperii electoribus requisivit, ut sentenciando et sibi diffinitive respondendo pronunciarent et iudi- carent, quam penam spoliatores et invasores quarumcumque per- sonarum et bonorum earundem in stratis, viis et it[ijneribusn) publicis propter huiusmodi violent[er]°) commissum spolium ac illi, qui eosdem spoliatores post notificacionem de dicto spolio eis factam hospitarent, defenderent et eorum domiciliis aut municioni- Qui prin- bus receptarent, incurrerent et sustinere deberent. cipes electores iterum habitis inter se ac cum aliis principibus et magnatibus predictis deliberacione et consilio diligentibus principes ecclesiastici videlicet domini Henr(icus) Mogunt(inus) et Bald(e- winus) Trever(ensis) archiepiscopi eundem dominum imperatorem, prout debuerunt, ad leges et iura super eo scriptas et editas remiserunt. Protestabantur insuper dicti archiepiscopi et episcopi ceterique prelati ecclesiastici et clerici tunc presentes publice et expresse, [ultg) ipsi per ibidem acta, agenda, iudicata vel iudicanda, pronunciata vel pronuncianda ad vindictam seu penam sanguinis alicuius non intenderent quovismodo, layci vero principes huius- modi spolium committentes eosdemque, ut predicitur, post eis factam notificacionem hospitantes, defendentes et receptantes sentenciando iudicaverunt et responderunt capitali sententia con- dempnandos horumque bona et res fore ad dicti domini impera- Quas toris manus ac disposicionem et graciam devolutas. sententias idem dominus imperator debitis solempnitatibus ut supra adhibitis in legem perpetue valituram innovavit, condidit 4. Post hec eodem modo quo prius ipse dominus et sanxivit. imperator a dictis principibus requisivit, quid tenendum esset circa diffidationes pler]°*) quoscumque faciendas. Qui consimiliter habitis inter se necnon cum aliis principibus et magnatibus prenotatis diliberacione et consilio diligentibus sententiando unanimiter responderunt, quod, quicumque alium difedaretp), per tres dies diffidacionem huiusmodi continue subsequentes nullum huic diffi- dato dampnum qualecunque inferre deberet vel quomodolibet procurare, quarta vero die dictam diffedacionem immediate sequente diffidatum huiusmodi tanquam suum legitime diffidatum inimicum invadere sibi dampna inferendo salvo honore posset, prout sibi nosceret expedire, contrarium vero facientes imperiali proscripcioni subiacere deberent protinus ipso facto ipsorumque corpora et res omnibus capientibus et invadentibus essent virtute proscripcionis huiusmodi publice nec necessarium existeret, quod aliqua specialis
Strana 374
374 Nr. 557 Quam sententiam dictus imperialis proscripcio sequeretur. dominus imperator in legem sanxivit perpetuep) valituram ac ab 5. Postremo idem dominus imperator omnibus observandam. per modum premissum dictos principes electores imperii requisivit, quod, si quis ac qui essent, qui amb[a]siatoresq) seu nuncios quos- cunque imperatoris aut sui vicarii vel officiati ab ipso imperio constituti in legacione seu negociis eorundem procedentes scienter impedirent aut molestarent in huiusmodi agendis negociis eius corpore sive rebus [etlf) quoquam modo super eo moniti indempniter cum rebus ablatis eosdem solutos non dimitterent, cuiusmodi pene aut sententie tales impeditores et molestatores secundum iuris Qui iterum invicem et apud se exigenciam subiacere deberent. deliberacione diligenti prehabita consultisque pretactis principibus et magnatibus sentenciando et diffinitive pronunciando uniformiter responderunt, quod, postquam tales huiusmodi frivoli et ex certa scientia occupatores, molestatores ac impeditores nunciorum imperatoris, vicarii seu officiati ab imperio constituti in negociis suorum et imperii procedencium super satisfactione huiusmodi excessuum requisiti ipsam facere rennuerunt et contemp[s]er[unt r), extunc ipso facto imperialis proscripcionis et banni sentenciis similiter subiacerent et illius vel illorum corpora et bona essent ad ipsius domini imperatoris manus et gratiam devoluta nec esset necessarium, quod alia imperialis proscripcio et ban[njums) contra eosdem specialiter propter huiusmodi perpetratum facinus sub- sequatur. Quam sententiam ipse dominus imperator modo, quo premittitur, in legem inviolabiliter perpetuep) observandam statuit et sanxivit protestantibus nichilominus dominis archiepiscopis ut supra et nobis notariis publicis subnotatis, quod per huiusmodi iudicata, diffinita, pronunciata, agenda, iudicata vel iudicanda, pronunciata vel pronuncianda, acta, gesta et conscripta ad vin- dictam seu penam sanguinis alicuius non intenderemus et inten- dere non vellemus. Acta sunt hec anno, indictione, die, mense, hora, pontificatu et loco superius denominatis presentibus una cum supradictis dominis, rege, electis et confirmatis, duce et marchioni bus, magnificis et spectabilibus viris dominis Bertoldo de Henninberg, Gerlaco de Nassawe ceteri[s quet) testlibu]s, prout in alio instru- mento 2) secundum ordinem continentur. Ego Gerlacus Henr(ici) de Butspach Mogunt(ine) dyocesis clericus publicus imperiali auctoritate notarius, cum premissis relacioni, publicacioni, requisicionibus, responsionibus, sententiarum prolacionibus, legum edicionibus et sanctionibus ac protestacionibus aliis[que]t) omnibus et singulis, prout superius conscripta sunt, presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, hoc presens instru- mentum publicum exinde confeci, manu mea scripsi et in hanc publicam formam redegi signoque meo consueto signavi rogatus et cum instancia debita requisitus. Et ego Iohannes de Osterna Metensis dyocesis clericus publicus imperiali auctoritate notarius, quia relacionibus, publi- cacionibus, requisicionibus, responsionibus, sententiarum prolacioni- bus, legum edicionibus et sancionibus ac protestacionibus aliis-
374 Nr. 557 Quam sententiam dictus imperialis proscripcio sequeretur. dominus imperator in legem sanxivit perpetuep) valituram ac ab 5. Postremo idem dominus imperator omnibus observandam. per modum premissum dictos principes electores imperii requisivit, quod, si quis ac qui essent, qui amb[a]siatoresq) seu nuncios quos- cunque imperatoris aut sui vicarii vel officiati ab ipso imperio constituti in legacione seu negociis eorundem procedentes scienter impedirent aut molestarent in huiusmodi agendis negociis eius corpore sive rebus [etlf) quoquam modo super eo moniti indempniter cum rebus ablatis eosdem solutos non dimitterent, cuiusmodi pene aut sententie tales impeditores et molestatores secundum iuris Qui iterum invicem et apud se exigenciam subiacere deberent. deliberacione diligenti prehabita consultisque pretactis principibus et magnatibus sentenciando et diffinitive pronunciando uniformiter responderunt, quod, postquam tales huiusmodi frivoli et ex certa scientia occupatores, molestatores ac impeditores nunciorum imperatoris, vicarii seu officiati ab imperio constituti in negociis suorum et imperii procedencium super satisfactione huiusmodi excessuum requisiti ipsam facere rennuerunt et contemp[s]er[unt r), extunc ipso facto imperialis proscripcionis et banni sentenciis similiter subiacerent et illius vel illorum corpora et bona essent ad ipsius domini imperatoris manus et gratiam devoluta nec esset necessarium, quod alia imperialis proscripcio et ban[njums) contra eosdem specialiter propter huiusmodi perpetratum facinus sub- sequatur. Quam sententiam ipse dominus imperator modo, quo premittitur, in legem inviolabiliter perpetuep) observandam statuit et sanxivit protestantibus nichilominus dominis archiepiscopis ut supra et nobis notariis publicis subnotatis, quod per huiusmodi iudicata, diffinita, pronunciata, agenda, iudicata vel iudicanda, pronunciata vel pronuncianda, acta, gesta et conscripta ad vin- dictam seu penam sanguinis alicuius non intenderemus et inten- dere non vellemus. Acta sunt hec anno, indictione, die, mense, hora, pontificatu et loco superius denominatis presentibus una cum supradictis dominis, rege, electis et confirmatis, duce et marchioni bus, magnificis et spectabilibus viris dominis Bertoldo de Henninberg, Gerlaco de Nassawe ceteri[s quet) testlibu]s, prout in alio instru- mento 2) secundum ordinem continentur. Ego Gerlacus Henr(ici) de Butspach Mogunt(ine) dyocesis clericus publicus imperiali auctoritate notarius, cum premissis relacioni, publicacioni, requisicionibus, responsionibus, sententiarum prolacionibus, legum edicionibus et sanctionibus ac protestacionibus aliis[que]t) omnibus et singulis, prout superius conscripta sunt, presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, hoc presens instru- mentum publicum exinde confeci, manu mea scripsi et in hanc publicam formam redegi signoque meo consueto signavi rogatus et cum instancia debita requisitus. Et ego Iohannes de Osterna Metensis dyocesis clericus publicus imperiali auctoritate notarius, quia relacionibus, publi- cacionibus, requisicionibus, responsionibus, sententiarum prolacioni- bus, legum edicionibus et sancionibus ac protestacionibus aliis-
Strana 375
1338 September 5 375 que omnibus et singulis superius enarratis, prout per Gerlacum meum connotarium publicum prenotatum conscripta sunt, una cum prefatis testibus presens interfui eaque sic vidi fieri et audivi, hoc presens instrumentum publicum exinde confectum et in hanc publicam formam redactum signo meo solito et consueto signavi rogatus et cum diligencia requisitus. Et ego Theodericus dictus Hake de Wizsense clericus Mogunt(ine) dyocesis publicus imperiali auctoritate notarius, quia relacionibus, publicacionibus, requisicionibus, responsionibus, sententiarum prolacionibus, legum edicionibus et sanctionibus ac protestacionibus aliisque omnibus et singulis superius enarratis, prout per Gerlacum meum connotarium publicum prenotatum conscripta necnon per Iohannem similiter meum connotarium publicum predictum signata existunt, una cum prefatis testibus presens interfui ea[que]u) sic fieri vidi et audivi, hoc presens instru- mentum publicum exinde confectum et in hanc publicam formam redactum signo meo solito et consueto signavi rogatus et studiosius requisitus. 1) Ueberschr.: Instrumentum super legibus editis et factis Confluentie de sequela imperatoris, de spoliatoribus, de diffidacione. + a) fehlt; vgl. Nr. 557 c. 1. + b) fuerat; vgl. Nr. 557 c. 1. + c) ec, aus dec korr. + d) eligi — eligencium prout am rechten Rande nachgetragen; urspringlich scheint das Einreihungszeichen des Nachtrags weiter unten hinter et consuetudine ge- standen zu haben. + e) observat(is). + f) fehlt. + f*) assu(m)m(er)e. + g) et. + h) sicut. + i) fulminanti. + k) process. (auch das vorhergehende dictis noch- mals) — vero contrarium am rechten Rande nachgetragen. + 1) electores. + m) debitis. + n) iteneribus. + o) violentis. + o*) pro. + p) K. + q) amb- siatores. + r) contempn(er)ent. + s) banum. + t) ceterique testes. + u) que fehlt. 1) Rhenser Weistum vom 16. Juli 1338 (Zeumer: Neues Archiv XXX 110). c0 2) Nr. 557. Koblenz 1338 September 5. 557. Notariatsinstrument iber Kaiser Ludwigs Erklärung, dass er seine Aussöhnung mit der römischen Kurie der Ver- mittlung der Erzbischöfe von Mainz, Köln und Trier sowie des Königs von England überlasse. K 1561). I. Per hoc presens publicum In nomine domini amen. instrumentum cunctis pateat evidenter, quod anno a nativitate eiusdem M'CCCXXXVIII., indictione sexta, die quinta mensis septembris, hora eiusdem diei quasi sexta, pontificatus sanctissimi in Christo patris ac domini domini Benedicti divina providencia pape XII. anno quarto in opido Confluen(cie) Trever(ensis) dyo- cesis in atrio contiguo ecclesie sancti Castorisa) ibidem iuxta curiam prepositure eiusdem ecclesie constitutus serenissimus dominus dominus Ludewicus quartus Romanorum imperator dyademate ceterisque ornamentis et indumentis imperialibus indutus [et]b), prout est consuetudinis, insignitus una cum reverendis in Christo patribus ac dominis dominis Bald(ewino)c) Trever(ensis) et Henr(ico) Mogunt(ine) ecclesiarum archiepiscopis necnon illustribus et preclaris dominis Rudolpho et Ruperto pro comite Palatin(o) Reni se representantibus, cum nondum disscus]sumd) fuerit, quis vocem in electione imperii racione eiusdem comitatus habere et
1338 September 5 375 que omnibus et singulis superius enarratis, prout per Gerlacum meum connotarium publicum prenotatum conscripta sunt, una cum prefatis testibus presens interfui eaque sic vidi fieri et audivi, hoc presens instrumentum publicum exinde confectum et in hanc publicam formam redactum signo meo solito et consueto signavi rogatus et cum diligencia requisitus. Et ego Theodericus dictus Hake de Wizsense clericus Mogunt(ine) dyocesis publicus imperiali auctoritate notarius, quia relacionibus, publicacionibus, requisicionibus, responsionibus, sententiarum prolacionibus, legum edicionibus et sanctionibus ac protestacionibus aliisque omnibus et singulis superius enarratis, prout per Gerlacum meum connotarium publicum prenotatum conscripta necnon per Iohannem similiter meum connotarium publicum predictum signata existunt, una cum prefatis testibus presens interfui ea[que]u) sic fieri vidi et audivi, hoc presens instru- mentum publicum exinde confectum et in hanc publicam formam redactum signo meo solito et consueto signavi rogatus et studiosius requisitus. 1) Ueberschr.: Instrumentum super legibus editis et factis Confluentie de sequela imperatoris, de spoliatoribus, de diffidacione. + a) fehlt; vgl. Nr. 557 c. 1. + b) fuerat; vgl. Nr. 557 c. 1. + c) ec, aus dec korr. + d) eligi — eligencium prout am rechten Rande nachgetragen; urspringlich scheint das Einreihungszeichen des Nachtrags weiter unten hinter et consuetudine ge- standen zu haben. + e) observat(is). + f) fehlt. + f*) assu(m)m(er)e. + g) et. + h) sicut. + i) fulminanti. + k) process. (auch das vorhergehende dictis noch- mals) — vero contrarium am rechten Rande nachgetragen. + 1) electores. + m) debitis. + n) iteneribus. + o) violentis. + o*) pro. + p) K. + q) amb- siatores. + r) contempn(er)ent. + s) banum. + t) ceterique testes. + u) que fehlt. 1) Rhenser Weistum vom 16. Juli 1338 (Zeumer: Neues Archiv XXX 110). c0 2) Nr. 557. Koblenz 1338 September 5. 557. Notariatsinstrument iber Kaiser Ludwigs Erklärung, dass er seine Aussöhnung mit der römischen Kurie der Ver- mittlung der Erzbischöfe von Mainz, Köln und Trier sowie des Königs von England überlasse. K 1561). I. Per hoc presens publicum In nomine domini amen. instrumentum cunctis pateat evidenter, quod anno a nativitate eiusdem M'CCCXXXVIII., indictione sexta, die quinta mensis septembris, hora eiusdem diei quasi sexta, pontificatus sanctissimi in Christo patris ac domini domini Benedicti divina providencia pape XII. anno quarto in opido Confluen(cie) Trever(ensis) dyo- cesis in atrio contiguo ecclesie sancti Castorisa) ibidem iuxta curiam prepositure eiusdem ecclesie constitutus serenissimus dominus dominus Ludewicus quartus Romanorum imperator dyademate ceterisque ornamentis et indumentis imperialibus indutus [et]b), prout est consuetudinis, insignitus una cum reverendis in Christo patribus ac dominis dominis Bald(ewino)c) Trever(ensis) et Henr(ico) Mogunt(ine) ecclesiarum archiepiscopis necnon illustribus et preclaris dominis Rudolpho et Ruperto pro comite Palatin(o) Reni se representantibus, cum nondum disscus]sumd) fuerit, quis vocem in electione imperii racione eiusdem comitatus habere et
Strana 376
376 Nr. 557 ea frui ac uti deberet et posset, et Rudolpho duce Saxonie principibus sacri Romani imperii electoribus eidem domino imperatori, prout moris efsite), consedentibus presentibusque ibidem excellentissimo domino domino Edwardo rege Anglie ac reverendis in Christo patribus dominis Gerhardo Spiren(sis) et Henr(ico) Augusten(sis) ecclesiarum [electlisf) confirmatis et illustribus principibus dominis Ludewico duce Tegie, Friderico Missenen(si) et Wilhelmo Iuliacen(si) marchionibus necnon aliis quam plurli- busg) magnatibus, comitibus, baronibus, ecclesiarum prelatis, nobili- bus, vasallis ac hominum multitudine copiosa sacri Romani [imperii]b fidelibus testibus subnotatis vocatisque nobis notariis publicis idem dominus imperator inter cetera per ipsum infrascriptis actitata et gesta publice et sonora voce proposuit, dixit et pro- testatus fuit, quod, cum ipse ad laudem dei honoremque sancte Romane ecclesie et sacri imperii ac tocius christianitatis statum tranquillum et ad tollendum et extirpandum illud detestabile dissidium sibi ac eidem imperio per sedem apostolicam dudum motum suos solempnes ambasiatores, principes et magnates 30 nuncios decentes cum plenis et sufficientibus mandatis et litteris sub gravibus suis periculis, expensis ac laboribus ad eandem sedem et eidem presidentem pluries et sepius destinavit, per quos ipse ad graciam eiusdem sedis optinendam cum debite satisfactionis et emende exhibicione, si contra eandem sedem in aliquo deliquisset, in quantum cum deo, iusticia et honore potuerit, totis viribus laborarit, qui cum in hiis heu minime profecisse[n]ti), de con- silio et informacione quorundam principum imperii et prelatorum pr[o]k) attemptanda denu[o]1) pacis et reconciliacionis cum eadem sede reformacione ac tollendo dicto dis]sidiom) se diffinicioni, ordinacioni, conposicioni et pronunciacioni personarum ecclesi alsti- ca[rjumn) stare et parere sufficientibus caucionibus promiserit ad id se firmiter obligando. Unde pretacti prelati per nonnullos suos solempnes et ydoneos ambassiatores, nuncios et litteras2) premissa per ipsum oblata et exhibita eidem sedi apostolice ac sibi presidenti nunciabant pro°) reformacione et reconciliacione huiusmodi diligencius et humilimep) insistentes, qui per eandem sedem super gratia ipsi domino imperatori impendenda et recon- ciliacionis reformacione impetranda, quod dolefnter] ) retulit, minime fuerant exaudit[i] r). 3. Quocirca, ne per ipsum dominum . . imperatorem stare videretur, quominus dicte reconciliacionis reformacios) debitum sortiretur processum et effectum, se ibidem publice et manifeste salvis tamen suis et dicti imperii iuribus, consuetudinibus et honoribus iuxta informacionem dicti domini regis Anglie aliorumque principum tunc presencium necnon de emenda et satisfactione, si in aliquo deliquisset, dummodo pene imposicio culpam non excederet, eidem sedi apostolic[e]t) faciendis sub certis et ydoneis caucionibus sufficienter prestandis diffinicioni et ordinacioni reverendorum in Christo patrum ac dominorum dominorum Henr(ici) Mogunt(ine), Walrami Colonien(sis) et Bald(ewini) Treverensis ecclesiarum archiepiscoporum se promisit et obtulit firmiter et humiliter pariturum protestatusque fuit
376 Nr. 557 ea frui ac uti deberet et posset, et Rudolpho duce Saxonie principibus sacri Romani imperii electoribus eidem domino imperatori, prout moris efsite), consedentibus presentibusque ibidem excellentissimo domino domino Edwardo rege Anglie ac reverendis in Christo patribus dominis Gerhardo Spiren(sis) et Henr(ico) Augusten(sis) ecclesiarum [electlisf) confirmatis et illustribus principibus dominis Ludewico duce Tegie, Friderico Missenen(si) et Wilhelmo Iuliacen(si) marchionibus necnon aliis quam plurli- busg) magnatibus, comitibus, baronibus, ecclesiarum prelatis, nobili- bus, vasallis ac hominum multitudine copiosa sacri Romani [imperii]b fidelibus testibus subnotatis vocatisque nobis notariis publicis idem dominus imperator inter cetera per ipsum infrascriptis actitata et gesta publice et sonora voce proposuit, dixit et pro- testatus fuit, quod, cum ipse ad laudem dei honoremque sancte Romane ecclesie et sacri imperii ac tocius christianitatis statum tranquillum et ad tollendum et extirpandum illud detestabile dissidium sibi ac eidem imperio per sedem apostolicam dudum motum suos solempnes ambasiatores, principes et magnates 30 nuncios decentes cum plenis et sufficientibus mandatis et litteris sub gravibus suis periculis, expensis ac laboribus ad eandem sedem et eidem presidentem pluries et sepius destinavit, per quos ipse ad graciam eiusdem sedis optinendam cum debite satisfactionis et emende exhibicione, si contra eandem sedem in aliquo deliquisset, in quantum cum deo, iusticia et honore potuerit, totis viribus laborarit, qui cum in hiis heu minime profecisse[n]ti), de con- silio et informacione quorundam principum imperii et prelatorum pr[o]k) attemptanda denu[o]1) pacis et reconciliacionis cum eadem sede reformacione ac tollendo dicto dis]sidiom) se diffinicioni, ordinacioni, conposicioni et pronunciacioni personarum ecclesi alsti- ca[rjumn) stare et parere sufficientibus caucionibus promiserit ad id se firmiter obligando. Unde pretacti prelati per nonnullos suos solempnes et ydoneos ambassiatores, nuncios et litteras2) premissa per ipsum oblata et exhibita eidem sedi apostolice ac sibi presidenti nunciabant pro°) reformacione et reconciliacione huiusmodi diligencius et humilimep) insistentes, qui per eandem sedem super gratia ipsi domino imperatori impendenda et recon- ciliacionis reformacione impetranda, quod dolefnter] ) retulit, minime fuerant exaudit[i] r). 3. Quocirca, ne per ipsum dominum . . imperatorem stare videretur, quominus dicte reconciliacionis reformacios) debitum sortiretur processum et effectum, se ibidem publice et manifeste salvis tamen suis et dicti imperii iuribus, consuetudinibus et honoribus iuxta informacionem dicti domini regis Anglie aliorumque principum tunc presencium necnon de emenda et satisfactione, si in aliquo deliquisset, dummodo pene imposicio culpam non excederet, eidem sedi apostolic[e]t) faciendis sub certis et ydoneis caucionibus sufficienter prestandis diffinicioni et ordinacioni reverendorum in Christo patrum ac dominorum dominorum Henr(ici) Mogunt(ine), Walrami Colonien(sis) et Bald(ewini) Treverensis ecclesiarum archiepiscoporum se promisit et obtulit firmiter et humiliter pariturum protestatusque fuit
Strana 377
1338 September 5 377 idem dominus imperator, quod, si eidem domino regi Anglie, principibus vel aliquibus personis dignis et notabilibus ibidem constitutis expedire et racioni consonum videretur, quod se ultro- neus pro reformacione et venia premissis consequendis exhibere, offerre seu plura facere deberet aut cum conveniencia posset, ea rogans nichi- paratus esset pro posse et viribus adinplere, lominus et cum diligencia requirens eundem dominum .. Anglie regem, quod huiusmodi exhibicionem, oblacionem ac caucionem, prestacionem per ipsum, ut premittitur, factas et faciendas pro attemptanda et obtinenda saltim adhuc, si fieri posset, pro se et imperio gracia et reconciliacione suis salubribus monitis et ex- hortacionibus ad eiusdem sedis apostolice sibique presidentis noticiam deducere dignaretur. Acta sunt hec anno, indictione, die, mense, hora, pontificatu et loco superius annotatis, presentibus una cum supradictis dominis rege .. Anglie, electis confirmatis, duce et marchionibus, magni- ficis et spectabilibus viris dominis Bertoldo de Henninberg, Gerlaco de Nas[sloweu), Adolpho de Monte, Henr(ico) de Terby, Wilhelmo de Monte acuto Salesbirien(si)v), Ruperto de Ufford Suffolchie, Bertoldo de Ny[flen w) in Gysbach, Ruperto de Virneburg, Iohanne et Gotfrido de Seine, Gotfrido de Dyecz, Gotfrido de Fursten- berg, Alberto de Werdenberg, Rudolpho de Nidouwe, Hebirhardo de Nellinburg, Friderico de Otingem, Walramo et Iohanne de Spanheim, Georgio et Conr(ado) rugraviis, Iohanne et Gwilhelmo de Kaczenellebogen, Iohanne wildegravio etw*) de Solmisse et Syf- frido de Withchenstein comitibus ac nobilibus viris dominis Theoderico de Valkenburg, Ottone de Kuke, Ulrico de Hanauwe, Gotfrido de Eppinstein, Theod(erico) de Runkel, Philippo de Valkenstein, Walthero de Landensburg et Conr(ado) de Esch ac venerabilibus viris dominis Iohanne decano Mogunt(ino), Henr(ico) Aquensis, Ioh(anne) Zantensis, Conr(ado) de Rietberg Mescaden(sis). Conrado de Ansenburg Geysmarien(sis) et Wilhelmo de Helfinstein sancti Castoris Confluen(tine) ecclesiarum M[o]gunt(ine)x), Coloni- en(sis), Trever(ensis) dyocesium prepositis, magistris Ulrico de Augusta prothonotario, Iohanne similiter de Augusta et Ottone supradicti domini imperatoris notariis necnon strennuis militibus dominis Reinhardo de Kobinheim, Arnoldo de Edelndorf, Conr(ado) de Lusnik, Iohanne de Lapide, Paulo de Eych, Hebirh(ardo) Brenner, Henr(ico) de Herinberg, Iohanne de Lurczewilre, Iohanne dicto Schade, Conr(ado) et Symone dicto Briziner de Rudinsheim ac quam pluribus baronibus, prelatis, militibus, clericis et laycis fide dignis ad premissa auscultan da]x*) vocatis pro testibus universaliter et rogatis Et ego [GJerlacusy) Henr(ici) de [Bju[t]spachz) Mogunt(ine) dyocesis clericus publicus imperiali auctoritate notarius, [quia]h) premissis relacioni, exhibicioni, promissioni et protestacioni aliis que omnibus et singulis, prout superius sunt conscripta, presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, presens hoc instrumentum publicum exinde confeci, manu mea scripsi et in ha[n]caa) publi- cam formam redegi signoque meo consueto signavi rogatus et cum instancia debita requisitus.
1338 September 5 377 idem dominus imperator, quod, si eidem domino regi Anglie, principibus vel aliquibus personis dignis et notabilibus ibidem constitutis expedire et racioni consonum videretur, quod se ultro- neus pro reformacione et venia premissis consequendis exhibere, offerre seu plura facere deberet aut cum conveniencia posset, ea rogans nichi- paratus esset pro posse et viribus adinplere, lominus et cum diligencia requirens eundem dominum .. Anglie regem, quod huiusmodi exhibicionem, oblacionem ac caucionem, prestacionem per ipsum, ut premittitur, factas et faciendas pro attemptanda et obtinenda saltim adhuc, si fieri posset, pro se et imperio gracia et reconciliacione suis salubribus monitis et ex- hortacionibus ad eiusdem sedis apostolice sibique presidentis noticiam deducere dignaretur. Acta sunt hec anno, indictione, die, mense, hora, pontificatu et loco superius annotatis, presentibus una cum supradictis dominis rege .. Anglie, electis confirmatis, duce et marchionibus, magni- ficis et spectabilibus viris dominis Bertoldo de Henninberg, Gerlaco de Nas[sloweu), Adolpho de Monte, Henr(ico) de Terby, Wilhelmo de Monte acuto Salesbirien(si)v), Ruperto de Ufford Suffolchie, Bertoldo de Ny[flen w) in Gysbach, Ruperto de Virneburg, Iohanne et Gotfrido de Seine, Gotfrido de Dyecz, Gotfrido de Fursten- berg, Alberto de Werdenberg, Rudolpho de Nidouwe, Hebirhardo de Nellinburg, Friderico de Otingem, Walramo et Iohanne de Spanheim, Georgio et Conr(ado) rugraviis, Iohanne et Gwilhelmo de Kaczenellebogen, Iohanne wildegravio etw*) de Solmisse et Syf- frido de Withchenstein comitibus ac nobilibus viris dominis Theoderico de Valkenburg, Ottone de Kuke, Ulrico de Hanauwe, Gotfrido de Eppinstein, Theod(erico) de Runkel, Philippo de Valkenstein, Walthero de Landensburg et Conr(ado) de Esch ac venerabilibus viris dominis Iohanne decano Mogunt(ino), Henr(ico) Aquensis, Ioh(anne) Zantensis, Conr(ado) de Rietberg Mescaden(sis). Conrado de Ansenburg Geysmarien(sis) et Wilhelmo de Helfinstein sancti Castoris Confluen(tine) ecclesiarum M[o]gunt(ine)x), Coloni- en(sis), Trever(ensis) dyocesium prepositis, magistris Ulrico de Augusta prothonotario, Iohanne similiter de Augusta et Ottone supradicti domini imperatoris notariis necnon strennuis militibus dominis Reinhardo de Kobinheim, Arnoldo de Edelndorf, Conr(ado) de Lusnik, Iohanne de Lapide, Paulo de Eych, Hebirh(ardo) Brenner, Henr(ico) de Herinberg, Iohanne de Lurczewilre, Iohanne dicto Schade, Conr(ado) et Symone dicto Briziner de Rudinsheim ac quam pluribus baronibus, prelatis, militibus, clericis et laycis fide dignis ad premissa auscultan da]x*) vocatis pro testibus universaliter et rogatis Et ego [GJerlacusy) Henr(ici) de [Bju[t]spachz) Mogunt(ine) dyocesis clericus publicus imperiali auctoritate notarius, [quia]h) premissis relacioni, exhibicioni, promissioni et protestacioni aliis que omnibus et singulis, prout superius sunt conscripta, presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, presens hoc instrumentum publicum exinde confeci, manu mea scripsi et in ha[n]caa) publi- cam formam redegi signoque meo consueto signavi rogatus et cum instancia debita requisitus.
Strana 378
378 Nr. 558—559 Et ego lohannes de Osterna Meten(sis) dyocesis clericus publicus imperiali auctoritate notarius, quia relacionibus, exhibi- cionibus, promissis et protestacionibus aliisque omnibus et singulis superius enarratis, prout per Gerlacum meum connotarium publi- cum prenotatum conscripta sunt, una cum prefatis testibus presens interfui eaque sic vidi fieri et audivi, hoc presens publicum in- strumentum exinde confectum et in hanc publicam formam redactum signo meo solito et consueto signavi rogatus et cum diligencia requisitus. Et ego Theod(ericus) dictus Hake de [Wlizsensebb) clericus Mogunt(ine) dyocesis publicus imperiali auctoritate notarius, quia relacionibus, exhibicionibus, promissis et protestacionibus aliis- [que]c) omnibus et singulis superius enarratis et prespecificatis, prout per Gerlacum meum connotarium publicum prenotatum conscripta necnon per Iohannem similiter meum connotarium publicum pre- dictum signata existunt, una cum prenotatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, hoc presens instrumentum publicum exinde confectum et in hanc publicam formam redactum signo meo solito et consueto signavi rogatus et studiosius requisitus. D) ohne Ueberschr. + a) davor Florini getilgt. + b) fehlt; vgl. Nr. 556 c. 1. + c) danach archiepiscopo getilgt. + d) dissensum; vgl. Nr. 556. + e) et. + f) clericis. + g) plibus. + i) profecisset. + k) per. + 1) denue. + m) desidio. + n) ecclesisticatum. + o) et pro. + p) swischen hum. und insist. Raum für ca. 5 Buchstaben; me und insi unterstrichen. + q) dolerent. + r) exaudite, exaudi auf Rasur. + s) reformacioni. + t) apostolici. + u) Nasowe. + v) aus Salespirien(si) korr. + w) Nysen. + w*) K. + x) Mgunt(ine). + x*) auscul- tantibus. + y) Trerlacus. + z) Ruspach. † aa) hac. † bb) Vizs. + cc) que fehlt. 1) vgl. Nrr. 417f. co 2) Nr. 509. Koblenz 1338 September 5. Erzbischof Heinrich von Mainz bestätigt Nr. 423. K 1851). Henricus dei gratia sancte Mogunt(ine) sedis archiepiscopus sacri imperii per Germaniam archicancellarius omnibus et singulis presencia [lecturis]a) seu audituris salutem in domino. A[c]qui- sicionemb) strennui viri Hermanni dicti Losse armigeri in nostrum et ecclesie Mogunt(ine) castrensem hereditarium castri nostri in Bischofsguttern per reverendum in Christo patrem dominum Baldewinum archiepiscopum Treverensem tanquam per provisorem generalem ecclesie Mogunt(ine) factam iuxta tenorem litterarum eiusdem archiepiscopi sequencium per omnia in hec verba Nos Baldewinus — nonas decembris' ratam et gratam habemus, eandem quoque acquisicionem seu feodum castrense prefato Hermanno suisque heredibus iuxta huiusmodi litteras debitum seu collatum approbamus, innovamus et presentibus litteris confirmamus mandantes provisori allodii nostri Erforden(sis), qui nunc est et qui pro tempore fuerit, quatenus prefato Hermanno suisque heredibus predictis decem libras Hallensium bonorum et legalium ratione feodi castrensis huiusmodi annuatim persolvat, donec eisdem per nos vel successores nostros de centum libris Hallensium pretactorum fuerit satisfactum secundum litterarum continenciam prescriptarum. In quorum omnium evidens testimonium atque robur sigillum nostrum presentibus est appensum. 558.
378 Nr. 558—559 Et ego lohannes de Osterna Meten(sis) dyocesis clericus publicus imperiali auctoritate notarius, quia relacionibus, exhibi- cionibus, promissis et protestacionibus aliisque omnibus et singulis superius enarratis, prout per Gerlacum meum connotarium publi- cum prenotatum conscripta sunt, una cum prefatis testibus presens interfui eaque sic vidi fieri et audivi, hoc presens publicum in- strumentum exinde confectum et in hanc publicam formam redactum signo meo solito et consueto signavi rogatus et cum diligencia requisitus. Et ego Theod(ericus) dictus Hake de [Wlizsensebb) clericus Mogunt(ine) dyocesis publicus imperiali auctoritate notarius, quia relacionibus, exhibicionibus, promissis et protestacionibus aliis- [que]c) omnibus et singulis superius enarratis et prespecificatis, prout per Gerlacum meum connotarium publicum prenotatum conscripta necnon per Iohannem similiter meum connotarium publicum pre- dictum signata existunt, una cum prenotatis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, hoc presens instrumentum publicum exinde confectum et in hanc publicam formam redactum signo meo solito et consueto signavi rogatus et studiosius requisitus. D) ohne Ueberschr. + a) davor Florini getilgt. + b) fehlt; vgl. Nr. 556 c. 1. + c) danach archiepiscopo getilgt. + d) dissensum; vgl. Nr. 556. + e) et. + f) clericis. + g) plibus. + i) profecisset. + k) per. + 1) denue. + m) desidio. + n) ecclesisticatum. + o) et pro. + p) swischen hum. und insist. Raum für ca. 5 Buchstaben; me und insi unterstrichen. + q) dolerent. + r) exaudite, exaudi auf Rasur. + s) reformacioni. + t) apostolici. + u) Nasowe. + v) aus Salespirien(si) korr. + w) Nysen. + w*) K. + x) Mgunt(ine). + x*) auscul- tantibus. + y) Trerlacus. + z) Ruspach. † aa) hac. † bb) Vizs. + cc) que fehlt. 1) vgl. Nrr. 417f. co 2) Nr. 509. Koblenz 1338 September 5. Erzbischof Heinrich von Mainz bestätigt Nr. 423. K 1851). Henricus dei gratia sancte Mogunt(ine) sedis archiepiscopus sacri imperii per Germaniam archicancellarius omnibus et singulis presencia [lecturis]a) seu audituris salutem in domino. A[c]qui- sicionemb) strennui viri Hermanni dicti Losse armigeri in nostrum et ecclesie Mogunt(ine) castrensem hereditarium castri nostri in Bischofsguttern per reverendum in Christo patrem dominum Baldewinum archiepiscopum Treverensem tanquam per provisorem generalem ecclesie Mogunt(ine) factam iuxta tenorem litterarum eiusdem archiepiscopi sequencium per omnia in hec verba Nos Baldewinus — nonas decembris' ratam et gratam habemus, eandem quoque acquisicionem seu feodum castrense prefato Hermanno suisque heredibus iuxta huiusmodi litteras debitum seu collatum approbamus, innovamus et presentibus litteris confirmamus mandantes provisori allodii nostri Erforden(sis), qui nunc est et qui pro tempore fuerit, quatenus prefato Hermanno suisque heredibus predictis decem libras Hallensium bonorum et legalium ratione feodi castrensis huiusmodi annuatim persolvat, donec eisdem per nos vel successores nostros de centum libris Hallensium pretactorum fuerit satisfactum secundum litterarum continenciam prescriptarum. In quorum omnium evidens testimonium atque robur sigillum nostrum presentibus est appensum. 558.
Strana 379
1338 September 5—8 379 Datum Confluen(tie) nonas«) septembris anno domini M'CCC" XXX° octavo. I) Ueberschr.: Confirmacio feodi castrensis in Guttern pro Herm(anno) Lossen. + a) fehlt. + b) aquisic. † c) K. [Avignon 1338/ September 8. Die Kardinäle Talayrand, Peter und Napoleon ersuchen Erzbischof Baldewin um Erklärungen über seinen Beitritt zum Kurverein von Rhens. K 1401). Venerabili in Christo patri domino .. dei gratia archiepiscopo Treveren(si) miseracione divina Talayrandus tituli sancti Petri ad vincula et Petrus tituli sancti Clementis presbiteri ac Neapoleo sancti Adriani dyaconus cardinales salutem et sinceram in domino I. Vehementi cordium stupore nec absque displi- caritatem. cencia multa respergimur ex eo, quod, sicut ad domini nostri pape hiis diebus pervenit auditum, vos et Moguntin(us) ac Colonien(sis) archiepiscopi certas invicem colligaciones fecisse dicimini sub quadam palliacione verborum, que tamen considerata realiter iuri et honori sacrosancte Roman(e) ecclesie derogare non modicum dinoscuntur et in enormem ipsius iniuriam notorie redundare. 2. Nos igitur, qui personam vestrama) pura caritate dileximus et diligimus ac honorem et commodum vestrum apud ipsum dominum nostrum pro posse duximus promovendum, ex premissis eo amplius attoniti facti fuimus eoque maiori admiracione replemur, quo magis de sinceritate vestra supponebamus firmiter et indubie tenebamus, quod vos gratitudine debita ipsius ecclesie, que ad statum, in quo nunc estis, vos sic graciose promovit, beneficia recensentes studeretis eam, prout ex debito tenemini, attollere, quibus possetis, honoribus totisque viribus revereri, et ex eo maxime, quod cottidie sperabamus ad eandem ecclesiam nuncios ex parte vestra cum debita humilitate venturos vosque apud ipsam ecclesiam, quasi petentibus viscera solite pietatis expandit, optatam graciam reperire. 3. Propterea vobis scribere curabimus ex affectu sano salubrique consilio suadentes, quatinus redeuntes ad cor et iura- mentum cum eius capitulis, quod in promocione vestra ipsi Roman(e) ecclesie prestitistis, ut convenit, attendentes futuraque eciam dis- crimina precaventes in ipsius devocione ecclesie persevera[rlea*) con- stanter et si, quod de huiusmodi colligacione pretangitur, ex aliqua forte inadvertencia, quod absit, fuerit per vos factum, id totum salubriori cautela prudenter, quamtocius poteritis, omnino revocare curetis nec ex premissis eximie nobilitatis vestre candorem tanta sinatis obfuscari caligine neque vestre dignitatis eminenciam tam grandi velitis macula denigrari et super predictis quidquid feceritis, necnon super hiis omnibus intencionem vestram totalem sine mora nobis plenarie rescribatis, ut oportuno tempore vestras excusaciones proponere ac periculis, si qua vobis imminere possent, valeamus efficaciter obviare. 4. Consulimus quoque, quod ad excusandum vos super predictis coram prefato domino nostro et dominorum cardinalium sacro collegio aliquos ydoneos nuncios ad hoc a vobis 559.
1338 September 5—8 379 Datum Confluen(tie) nonas«) septembris anno domini M'CCC" XXX° octavo. I) Ueberschr.: Confirmacio feodi castrensis in Guttern pro Herm(anno) Lossen. + a) fehlt. + b) aquisic. † c) K. [Avignon 1338/ September 8. Die Kardinäle Talayrand, Peter und Napoleon ersuchen Erzbischof Baldewin um Erklärungen über seinen Beitritt zum Kurverein von Rhens. K 1401). Venerabili in Christo patri domino .. dei gratia archiepiscopo Treveren(si) miseracione divina Talayrandus tituli sancti Petri ad vincula et Petrus tituli sancti Clementis presbiteri ac Neapoleo sancti Adriani dyaconus cardinales salutem et sinceram in domino I. Vehementi cordium stupore nec absque displi- caritatem. cencia multa respergimur ex eo, quod, sicut ad domini nostri pape hiis diebus pervenit auditum, vos et Moguntin(us) ac Colonien(sis) archiepiscopi certas invicem colligaciones fecisse dicimini sub quadam palliacione verborum, que tamen considerata realiter iuri et honori sacrosancte Roman(e) ecclesie derogare non modicum dinoscuntur et in enormem ipsius iniuriam notorie redundare. 2. Nos igitur, qui personam vestrama) pura caritate dileximus et diligimus ac honorem et commodum vestrum apud ipsum dominum nostrum pro posse duximus promovendum, ex premissis eo amplius attoniti facti fuimus eoque maiori admiracione replemur, quo magis de sinceritate vestra supponebamus firmiter et indubie tenebamus, quod vos gratitudine debita ipsius ecclesie, que ad statum, in quo nunc estis, vos sic graciose promovit, beneficia recensentes studeretis eam, prout ex debito tenemini, attollere, quibus possetis, honoribus totisque viribus revereri, et ex eo maxime, quod cottidie sperabamus ad eandem ecclesiam nuncios ex parte vestra cum debita humilitate venturos vosque apud ipsam ecclesiam, quasi petentibus viscera solite pietatis expandit, optatam graciam reperire. 3. Propterea vobis scribere curabimus ex affectu sano salubrique consilio suadentes, quatinus redeuntes ad cor et iura- mentum cum eius capitulis, quod in promocione vestra ipsi Roman(e) ecclesie prestitistis, ut convenit, attendentes futuraque eciam dis- crimina precaventes in ipsius devocione ecclesie persevera[rlea*) con- stanter et si, quod de huiusmodi colligacione pretangitur, ex aliqua forte inadvertencia, quod absit, fuerit per vos factum, id totum salubriori cautela prudenter, quamtocius poteritis, omnino revocare curetis nec ex premissis eximie nobilitatis vestre candorem tanta sinatis obfuscari caligine neque vestre dignitatis eminenciam tam grandi velitis macula denigrari et super predictis quidquid feceritis, necnon super hiis omnibus intencionem vestram totalem sine mora nobis plenarie rescribatis, ut oportuno tempore vestras excusaciones proponere ac periculis, si qua vobis imminere possent, valeamus efficaciter obviare. 4. Consulimus quoque, quod ad excusandum vos super predictis coram prefato domino nostro et dominorum cardinalium sacro collegio aliquos ydoneos nuncios ad hoc a vobis 559.
Strana 380
380 Nr. 560—562 sufficiens et plenum mandatum habentes cum omni celeritate, qua poteritis, ad ipsum dominum nostrum et collegium transmittatisb). Datum die VIII° septembris annoc) 38. I) Ueberschr.: Scribunt Trever(ensi) tres cardinales super unione facta per principes redarguendo amicabiliter. + a) nostram. + a*) perseverate. † b) trasmittatis. + c) a. 38 Zusatz L.s. 560. Avignon [1338/ September 9. Kardinal Napoleon Orsini empfiehlt demselben, die Ant- auf Nr. 559 sorgfältig zu erwägen. K 14I1). Reverende pater et amice carissime! I. Noveritis, quod littere, que vobis mittuntur per reverendos patres dominos .. Petragoricen(sem) et Eduen(sem) et nos 1), facte sunt de consciencia et mandato sanctissimi patris domini nostri summi pontificis. Propter quod habetis multum cogitare eta) deliberarea), quod et qualiter debeatis ad istas litteras respondere. Vestra enim responsio ostendetur domino nostro predicto et forte conservabunturb) ad memoriam futurorum. 2. Aliqui eciam ex dominis cardinalibus similia scripserunt2) de mandato domini nostri predicti .. archi- episcopo Colonien(si), qui iam super contentis in littera supradicta, que vobis mittitur, domino nostro summo pontifici se valde discrete et rationabiliter excusavit2) asserens se nunquam aliquid fecisse in materia supradicta de hiis, que sibi imposita erant, quin imo semper esset fidelis et obediens eidem domino nostro summo pontifici et Roman(e) ecclesie nec unquam fecerat aliquid, quod esset in favorem Bavari nec cum eo unquam convenerat nec ipsum haberet pro imperatore vel rege, nisi esset per sanctam Roman(am) ecclesiam approbatus, nec unquam aliquid faceret contra Romanam ecclesiam nec contra personam ipsius domini nostri pape, de quo posset in aliquo reprehendi. 3. Unde consideretis diligenter et eciam discrete videatis, quid ad contenta in dicta littera nostris sigillis sigillata per vos fuerit respondendum. 4. Hec scribimus vobis sicut specialis amicus et qui vos singulariter diligimus et omni tempore dileximus et voluimus et vellemus quecunque ad status vestri commodum cederent et honorem. Et nobis rescribere nullatenus obmittatis, non tamen per latorem presencium sed etiam per nuncium specialem, sicut fecit dominus archiepiscopus . . Colonien(sis) circa negocium suprascriptum, qui specialem nuncium destinavit. wort Datum Avinion(e) IXa die mensis septembris annoc) 38. Neapoleo cardinalis. I) am Rande: Hanc scripsit Neap(oleo) seorsum ut amicus. + a) nachgetragen. + b) so. + c) a. 38 von L. sugefügt. 1) Nr. 559. g° 2) unbekannt. 1338 September 16. Ludewicus Abt, Meynhardus Dekan und der Konvent von Hersfeld ver- kaufen dem ehrsamen Meister Rudolphus dictus Losse Kleriker des Ers- bischofs Baldewin für bereits gezahlte 30 Mark reinen Silbers eine lebens- längliche Rente von 10 Scheffeln guten gemischten Wintergetreides nach Er- furter Mass, die ihnen von Propst, Priorissin und Konvent des Nonnenklosters zu Arnstete (-stadt) gebihrt, zahlbar jährlich zu Michaelis in opido Ysena- censi auf deren Kosten und Gefahr und mit deren Verpflichtung, etwaige 561.
380 Nr. 560—562 sufficiens et plenum mandatum habentes cum omni celeritate, qua poteritis, ad ipsum dominum nostrum et collegium transmittatisb). Datum die VIII° septembris annoc) 38. I) Ueberschr.: Scribunt Trever(ensi) tres cardinales super unione facta per principes redarguendo amicabiliter. + a) nostram. + a*) perseverate. † b) trasmittatis. + c) a. 38 Zusatz L.s. 560. Avignon [1338/ September 9. Kardinal Napoleon Orsini empfiehlt demselben, die Ant- auf Nr. 559 sorgfältig zu erwägen. K 14I1). Reverende pater et amice carissime! I. Noveritis, quod littere, que vobis mittuntur per reverendos patres dominos .. Petragoricen(sem) et Eduen(sem) et nos 1), facte sunt de consciencia et mandato sanctissimi patris domini nostri summi pontificis. Propter quod habetis multum cogitare eta) deliberarea), quod et qualiter debeatis ad istas litteras respondere. Vestra enim responsio ostendetur domino nostro predicto et forte conservabunturb) ad memoriam futurorum. 2. Aliqui eciam ex dominis cardinalibus similia scripserunt2) de mandato domini nostri predicti .. archi- episcopo Colonien(si), qui iam super contentis in littera supradicta, que vobis mittitur, domino nostro summo pontifici se valde discrete et rationabiliter excusavit2) asserens se nunquam aliquid fecisse in materia supradicta de hiis, que sibi imposita erant, quin imo semper esset fidelis et obediens eidem domino nostro summo pontifici et Roman(e) ecclesie nec unquam fecerat aliquid, quod esset in favorem Bavari nec cum eo unquam convenerat nec ipsum haberet pro imperatore vel rege, nisi esset per sanctam Roman(am) ecclesiam approbatus, nec unquam aliquid faceret contra Romanam ecclesiam nec contra personam ipsius domini nostri pape, de quo posset in aliquo reprehendi. 3. Unde consideretis diligenter et eciam discrete videatis, quid ad contenta in dicta littera nostris sigillis sigillata per vos fuerit respondendum. 4. Hec scribimus vobis sicut specialis amicus et qui vos singulariter diligimus et omni tempore dileximus et voluimus et vellemus quecunque ad status vestri commodum cederent et honorem. Et nobis rescribere nullatenus obmittatis, non tamen per latorem presencium sed etiam per nuncium specialem, sicut fecit dominus archiepiscopus . . Colonien(sis) circa negocium suprascriptum, qui specialem nuncium destinavit. wort Datum Avinion(e) IXa die mensis septembris annoc) 38. Neapoleo cardinalis. I) am Rande: Hanc scripsit Neap(oleo) seorsum ut amicus. + a) nachgetragen. + b) so. + c) a. 38 von L. sugefügt. 1) Nr. 559. g° 2) unbekannt. 1338 September 16. Ludewicus Abt, Meynhardus Dekan und der Konvent von Hersfeld ver- kaufen dem ehrsamen Meister Rudolphus dictus Losse Kleriker des Ers- bischofs Baldewin für bereits gezahlte 30 Mark reinen Silbers eine lebens- längliche Rente von 10 Scheffeln guten gemischten Wintergetreides nach Er- furter Mass, die ihnen von Propst, Priorissin und Konvent des Nonnenklosters zu Arnstete (-stadt) gebihrt, zahlbar jährlich zu Michaelis in opido Ysena- censi auf deren Kosten und Gefahr und mit deren Verpflichtung, etwaige 561.
Strana 381
1338 September 9—22 381 Rückstände und Anstände zu beseitigen, doch unter Ausschluss aller Ansprüche der Erben Rudolfs. Siegler: die Aussteller. Actum et d. a. dom. 1338. XVI° kal. oct. — K 210. Eisenach 1338 September 22. Notariatsinstrument über die Entscheidung einer Klage um das Heergewäte des verstorbenen Knappen Johann Losse zu Gunsten von Rudolf und Hermann Losse. K 1901). — Zur Sache vgl. Klatt Das Heergewäte (1907) 181ff., über die Erbfolge daselbst 223 ff. In nomine domini amen. I. Per hoc presens publicum instrumentum cunctis pateat evidenter, quod anno eiusdem M'CCC XXX'VIII°, indictione sexta, die mensis septembris XXII., hora quasi tercia, pontificatus sanctissimi in Christo patris domini Benedicti pape XII. [annoa) quartoa)] in presencia mei notarii publici et testium subscriptorum constitutus honorabilis vir dominus magister Rudolfus dictus Lusse canonicus ecclesie sancte Marie Erforden(sis) et ecclesie Aschaffinburgen(sis) dyocesis Mogunt(ine) ac strennui viri Hermannus dictus Losse armiger, frater eiusdem magistri Rudolfi, necnon Hermannus Losse senior, qui eisdem duobus fratribus omne ius suum in petendo et exigendo a domina Mechtilde relicta quondam domini Iohannis dicti Losse armigeri, eorundem patrui, quoddam ius vulgariter dictum eyn hergewete cum omnibus suis pertinentiis, ut dicebat, donaverat, ex una parte ac Hermannus miles et Reynhardus armiger dicti Iorbellen de Cruceburg ex altera inter se mutuo super dicto iure disceptantes Ysnaci in domo capellarii fratrum Minorum ibidem dixerunt et promiserunt se stare velle dictis pronunciacioni bulsb) seu diffini- cionibus strennuorum virorum dominorum Ian Goldacker, Henr(ici) de Nezzelriden militum, Ottonis de Nacza, Gotfridi de Molsdorf, Iohannis dicti Huwen armigerorum et aliorum ibidem tunc pre- sencium, quidquid ipsi super premisso iure dicerent, pronunciarent 2. Qui quidem milites et armigeri cum seu etiam diffinirent. aliis ibidem ipsis astantibus huiusmodi onere ad se assumpto, audita quoque peticione partis cuiuslibet necnon graduum con- sanguinitatis, qua dicte partes predicto quondam Iohanni, dum vixit, iungebantur, conputacione, expressione et specificacione prehabita, eciam exclusis ambabus partibus, deliberacione tandem maturec) concorditerd) dixerunt, diffinierunt et pronunciaverunt, quod predictus Herma(nnus) Losse senior, eo quod esset con- sanguineus prefati Iohannis Lossen ex paterna linea proximior et per consequens memorati magister Rudolfus et Hermannus frater ipsius essent in peticione, assecucione et recepcione dicti iuris nominati hergewete pocius preferendi. 3. Quibus sic peractis partes predicte asserebant se predictis pronunciacione, diffinicione sive dicto fore contentas et se eas firmiter servaturas. Acta sunt hec presentibus honorabilibus viris dominis Wilhelmo decano, Herma(nno) de Zymmern canonico ecclesie sancte Marie Ysnacen(sis), Herm(anno) dicto Gansougen de Beringen presbitero, Hermanno de Nuwenkirchen, Helwicoe) dicto Falke armigero et aliis pluribus fide dignis pro testibus add 562.
1338 September 9—22 381 Rückstände und Anstände zu beseitigen, doch unter Ausschluss aller Ansprüche der Erben Rudolfs. Siegler: die Aussteller. Actum et d. a. dom. 1338. XVI° kal. oct. — K 210. Eisenach 1338 September 22. Notariatsinstrument über die Entscheidung einer Klage um das Heergewäte des verstorbenen Knappen Johann Losse zu Gunsten von Rudolf und Hermann Losse. K 1901). — Zur Sache vgl. Klatt Das Heergewäte (1907) 181ff., über die Erbfolge daselbst 223 ff. In nomine domini amen. I. Per hoc presens publicum instrumentum cunctis pateat evidenter, quod anno eiusdem M'CCC XXX'VIII°, indictione sexta, die mensis septembris XXII., hora quasi tercia, pontificatus sanctissimi in Christo patris domini Benedicti pape XII. [annoa) quartoa)] in presencia mei notarii publici et testium subscriptorum constitutus honorabilis vir dominus magister Rudolfus dictus Lusse canonicus ecclesie sancte Marie Erforden(sis) et ecclesie Aschaffinburgen(sis) dyocesis Mogunt(ine) ac strennui viri Hermannus dictus Losse armiger, frater eiusdem magistri Rudolfi, necnon Hermannus Losse senior, qui eisdem duobus fratribus omne ius suum in petendo et exigendo a domina Mechtilde relicta quondam domini Iohannis dicti Losse armigeri, eorundem patrui, quoddam ius vulgariter dictum eyn hergewete cum omnibus suis pertinentiis, ut dicebat, donaverat, ex una parte ac Hermannus miles et Reynhardus armiger dicti Iorbellen de Cruceburg ex altera inter se mutuo super dicto iure disceptantes Ysnaci in domo capellarii fratrum Minorum ibidem dixerunt et promiserunt se stare velle dictis pronunciacioni bulsb) seu diffini- cionibus strennuorum virorum dominorum Ian Goldacker, Henr(ici) de Nezzelriden militum, Ottonis de Nacza, Gotfridi de Molsdorf, Iohannis dicti Huwen armigerorum et aliorum ibidem tunc pre- sencium, quidquid ipsi super premisso iure dicerent, pronunciarent 2. Qui quidem milites et armigeri cum seu etiam diffinirent. aliis ibidem ipsis astantibus huiusmodi onere ad se assumpto, audita quoque peticione partis cuiuslibet necnon graduum con- sanguinitatis, qua dicte partes predicto quondam Iohanni, dum vixit, iungebantur, conputacione, expressione et specificacione prehabita, eciam exclusis ambabus partibus, deliberacione tandem maturec) concorditerd) dixerunt, diffinierunt et pronunciaverunt, quod predictus Herma(nnus) Losse senior, eo quod esset con- sanguineus prefati Iohannis Lossen ex paterna linea proximior et per consequens memorati magister Rudolfus et Hermannus frater ipsius essent in peticione, assecucione et recepcione dicti iuris nominati hergewete pocius preferendi. 3. Quibus sic peractis partes predicte asserebant se predictis pronunciacione, diffinicione sive dicto fore contentas et se eas firmiter servaturas. Acta sunt hec presentibus honorabilibus viris dominis Wilhelmo decano, Herma(nno) de Zymmern canonico ecclesie sancte Marie Ysnacen(sis), Herm(anno) dicto Gansougen de Beringen presbitero, Hermanno de Nuwenkirchen, Helwicoe) dicto Falke armigero et aliis pluribus fide dignis pro testibus add 562.
Strana 382
382 Nr. 563—567 premissad) specialiterd) vocatis et rogatis anno, indictione, mense, die, pontificatu et loco predictis. Et ego Iohannes de Ettinhusin clericus Mogunt(ine) dyocesis publicus imperiali auctoritate notarius, quia premissis omnibus et singulis, dum fierent, ut premittuntur, presentialiter interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideod) etd) ceterad). I) Ueberschr.: Sententia super hergewede. + a) fehlt. + b) pronunciacionis. + c) nachgetr.; danach scheint ein Synonym von prehabita ausgefallen. + d) nachgetr. + e) in z. T. freigelassenem Raum von L. gleichzeitig mit der Ueberschrift nachgetr. 563. Antwerpen 1338 September 25. König Edward III. bevollmächtigt Johann von Ros und Reginald von Douyngton, für ihn bis zu 100000 Gulden zu leihen. K 1421). Edwardus dei gratia rex Anglie, dominus Hibernie et dux Aquit(anie) universis, ad quos presentes littere pervenerint, salutem. Sciatis, quod nos de fidelitate probata et circumspecione provida dilectorum et fidelium nostrorum Iohannis de Ros et Reginaldi de Douyngtona) clerici plene confidentes ad contrahendum et recipiendum pro nobis et nostro nomine a quibuscunque personis, cum quibus melius convenire poterunt, mutuum usque ad summam centum milium florenorum aureorum de Florencia bonorum et legalium, terminos et loca solucionis pecunie huiusmodi creditori- bus faciende statuendi et nos et heredes nostros ac omnia bona regni nostri mobilia et immobilia ad solucionem dicte pecunie statutis diebus et locis fideliter et plene faciendum obligandi et ea, que sic pro nobis dixerint vel promiserint, quacunque firmitate vallandi ipsis et eorum utrique plenam tenore presencium con- mittimus et concedimus potestatem promittentes pro nobis, heredibus ac subditis nostris quibuscunque nos ratum et gratum habituros, quidquid per prefatos Iohannem et Reginaldum et eorum alterum actum vel gestum fuerit in premissis et quolibet premis- sorum. In cuius rei testimonium has litteras nostras fieri fecimus patentes. Datum apud Antwerp.b) XXVac) die septembris anno regni nostri duodecimo. I) Ueberschr.: Rex Angl(ie) dat potestatem recipiendi mutuum usque ad centum milium florenorum. + a) über on später Kirzungsstrich nachgetragen. + b) aus Antwerpiam korr. + c) aus XXX korr. Fulda 1338 September 30. Henricus Abt von Fulda belehnt die Brüder Meister Rudolfus dictus Losse Kleriker und Hermannus Knappen, seine lieben Getreuen, mit 2 Hufen in der Flur der villa maior Luppencze (Grossen-Lupnitz), 1 Hof und 2 Fluss- inseln (mediamnes) daselbst, was weiland Iohannes dictus Losse, ihr Vaters- bruder, von Fulda eals feodum simplex besass, su gleichem Rechte recepto ab eodem magistro Rudolfo promissione manuali et a dicto Hermanno fratre suo fidelitatis debite iuramento. Siegler: der Aussteller. D. et actum Fulde a. dom. 1338. secundo kal. oct. — K 191. 564. Neuenberg bei Fulda 1338 September 30. Derselbe bestätigt denselben ihre von ihren Vorfahren überkommenen Rechte und Freiheiten an ihren 31/2 Hufen und 3 Höfen in maiori Luppencze (Grossen-Lupnitz) et eius confiniis, welche sie von ihm und der Fuldaer 565.
382 Nr. 563—567 premissad) specialiterd) vocatis et rogatis anno, indictione, mense, die, pontificatu et loco predictis. Et ego Iohannes de Ettinhusin clericus Mogunt(ine) dyocesis publicus imperiali auctoritate notarius, quia premissis omnibus et singulis, dum fierent, ut premittuntur, presentialiter interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideod) etd) ceterad). I) Ueberschr.: Sententia super hergewede. + a) fehlt. + b) pronunciacionis. + c) nachgetr.; danach scheint ein Synonym von prehabita ausgefallen. + d) nachgetr. + e) in z. T. freigelassenem Raum von L. gleichzeitig mit der Ueberschrift nachgetr. 563. Antwerpen 1338 September 25. König Edward III. bevollmächtigt Johann von Ros und Reginald von Douyngton, für ihn bis zu 100000 Gulden zu leihen. K 1421). Edwardus dei gratia rex Anglie, dominus Hibernie et dux Aquit(anie) universis, ad quos presentes littere pervenerint, salutem. Sciatis, quod nos de fidelitate probata et circumspecione provida dilectorum et fidelium nostrorum Iohannis de Ros et Reginaldi de Douyngtona) clerici plene confidentes ad contrahendum et recipiendum pro nobis et nostro nomine a quibuscunque personis, cum quibus melius convenire poterunt, mutuum usque ad summam centum milium florenorum aureorum de Florencia bonorum et legalium, terminos et loca solucionis pecunie huiusmodi creditori- bus faciende statuendi et nos et heredes nostros ac omnia bona regni nostri mobilia et immobilia ad solucionem dicte pecunie statutis diebus et locis fideliter et plene faciendum obligandi et ea, que sic pro nobis dixerint vel promiserint, quacunque firmitate vallandi ipsis et eorum utrique plenam tenore presencium con- mittimus et concedimus potestatem promittentes pro nobis, heredibus ac subditis nostris quibuscunque nos ratum et gratum habituros, quidquid per prefatos Iohannem et Reginaldum et eorum alterum actum vel gestum fuerit in premissis et quolibet premis- sorum. In cuius rei testimonium has litteras nostras fieri fecimus patentes. Datum apud Antwerp.b) XXVac) die septembris anno regni nostri duodecimo. I) Ueberschr.: Rex Angl(ie) dat potestatem recipiendi mutuum usque ad centum milium florenorum. + a) über on später Kirzungsstrich nachgetragen. + b) aus Antwerpiam korr. + c) aus XXX korr. Fulda 1338 September 30. Henricus Abt von Fulda belehnt die Brüder Meister Rudolfus dictus Losse Kleriker und Hermannus Knappen, seine lieben Getreuen, mit 2 Hufen in der Flur der villa maior Luppencze (Grossen-Lupnitz), 1 Hof und 2 Fluss- inseln (mediamnes) daselbst, was weiland Iohannes dictus Losse, ihr Vaters- bruder, von Fulda eals feodum simplex besass, su gleichem Rechte recepto ab eodem magistro Rudolfo promissione manuali et a dicto Hermanno fratre suo fidelitatis debite iuramento. Siegler: der Aussteller. D. et actum Fulde a. dom. 1338. secundo kal. oct. — K 191. 564. Neuenberg bei Fulda 1338 September 30. Derselbe bestätigt denselben ihre von ihren Vorfahren überkommenen Rechte und Freiheiten an ihren 31/2 Hufen und 3 Höfen in maiori Luppencze (Grossen-Lupnitz) et eius confiniis, welche sie von ihm und der Fuldaer 565.
Strana 383
1338 September 25—Oktober 13 383 Kirche iure hereditario besitzen. Siegler: der Aussteller. Sub a. dom. 1338. secundo kal. oct. in Novo Castro nostro Fuldensi. — K 192. 566. 1338 Oktober 11. Gerard von Virneburg Archidiakon von Longuyon ernennt Johannes Kantor von St. Simeon in Trier zu seinem Offizial. — Vgl. Nr. 246. Parix [Trier] 1338 Oktober 13. 567. Erzbischof Baldewin vergleicht den Grafen Georg von Veldenz und den Wildgrafen Johann von Dhaun. D 1621) Entwurf. Orig. in Koblenz Abt. I A I nr. 924 a (vgl. Goerz 81, Dominicus 395 N. 3) und Reinentwurf (?) ebenda Abt. 23 nr. 8 a (mit dem schwer beschädigten Sekret des Wildgrafen (Legende: [SIG. ?] IOHIS CO[MIJT. [SJILVEST. DE D[VJN[A], nachgetragenem Ausstellort Treveris und dem gleichzeitigen Indorsat Compromissum comitis Veldenz et Io(hannis) Swilde- gravii? Dune in dominum Treverensem 38. prima notula; beide mit un- wesentlichen sprachlichen Varianten. In D ist namentlich die Nachtragung der Mitbesiegelungsformel und der Datierung bemerkenswert. 1. Wir Bald(ewin) von god(es) [gnadena)] et cetera) erczeb(ischove)b) zu Trire des heyligen Romischen riches durch Welchelant erczcanzeler? dun kunt allen luden, daz tusschen den edeln luden greven Georgien von Veldencze und Henrich sime sone' uff eine siten? und Iohan wildegreven von Dune uff di andern siten? unsern lieben getruwen alsus geredet und ubir- komen ist, daz sii aller irre stucke, ansprache und vorderunge, die sie wider ein ander han odir han mochten biz uff disen hudigen dag, iz sie von eygen Koder, erbe, lehen odir andirm gude, schaden, koste oder schande, redelichen und rechtlichen uff uns gegangen und an uns verliben sin, also das wirc) in der uzdrag und ende «gebin sprechin?" nach minne? odir nach rechten zu unsern willen besundern odir zu male, wanne, wo und wi dicke iz uns fugit, vor dem andern dage nach iars dage aller nehest komet; ane von den dusint markin, darumb einer den andirn an- sprichet, darumb sollen wir uns irvaren und nach rechte uzdrag geben sprechen noch unserem bestem gedunken? binnen der vorgenanten ziit. Und micz disen stucken, die hi vore und hernach geschriben stant, sullen sii genczlich und luterlichen ge- richtet und gesunet sin €u[n]d hait ouch [elin [ie]clicher uff den andern verszilgen". 2. Und sullen ouch eine rechte orsage han, echte dage vor uff zu sagene, der sii doch nicht uff sagen mogen vor dem nehesten dage nach iares dage vorgenant noch als lange, als wir dise stucke beladin [sin]. 3. Ouch ist ge- redet: hant ir dekeynes Klude man, burgman, dyner? odir undirdan mit des andern it zu dune odir zu schaffene, di sullent sii iewedir siit zu rechte und zu bescheydinheit stellen und haldin; und wer ym dar an nit gnugin lazzen wil, den sollen sii noch husin noch halden als lange, als iz ungesunet «und) odir un? 4. Wer abir «des) reches? gehorsam ist, gefridet istd). den «solden ensollen sie? doch noch husin noch halden dru dage vor oder nach «na den, daz der schade geschehen solde odir wered). 5. Ouch ensal ir dekeyner noch ir «lude) man, burgman, diner? odir underdanen sinen fientden in des andern burgfriden nit halden noch suchen. Iagete obir yman undir in sine fientde in «eynen) des andern? burgfriden, der
1338 September 25—Oktober 13 383 Kirche iure hereditario besitzen. Siegler: der Aussteller. Sub a. dom. 1338. secundo kal. oct. in Novo Castro nostro Fuldensi. — K 192. 566. 1338 Oktober 11. Gerard von Virneburg Archidiakon von Longuyon ernennt Johannes Kantor von St. Simeon in Trier zu seinem Offizial. — Vgl. Nr. 246. Parix [Trier] 1338 Oktober 13. 567. Erzbischof Baldewin vergleicht den Grafen Georg von Veldenz und den Wildgrafen Johann von Dhaun. D 1621) Entwurf. Orig. in Koblenz Abt. I A I nr. 924 a (vgl. Goerz 81, Dominicus 395 N. 3) und Reinentwurf (?) ebenda Abt. 23 nr. 8 a (mit dem schwer beschädigten Sekret des Wildgrafen (Legende: [SIG. ?] IOHIS CO[MIJT. [SJILVEST. DE D[VJN[A], nachgetragenem Ausstellort Treveris und dem gleichzeitigen Indorsat Compromissum comitis Veldenz et Io(hannis) Swilde- gravii? Dune in dominum Treverensem 38. prima notula; beide mit un- wesentlichen sprachlichen Varianten. In D ist namentlich die Nachtragung der Mitbesiegelungsformel und der Datierung bemerkenswert. 1. Wir Bald(ewin) von god(es) [gnadena)] et cetera) erczeb(ischove)b) zu Trire des heyligen Romischen riches durch Welchelant erczcanzeler? dun kunt allen luden, daz tusschen den edeln luden greven Georgien von Veldencze und Henrich sime sone' uff eine siten? und Iohan wildegreven von Dune uff di andern siten? unsern lieben getruwen alsus geredet und ubir- komen ist, daz sii aller irre stucke, ansprache und vorderunge, die sie wider ein ander han odir han mochten biz uff disen hudigen dag, iz sie von eygen Koder, erbe, lehen odir andirm gude, schaden, koste oder schande, redelichen und rechtlichen uff uns gegangen und an uns verliben sin, also das wirc) in der uzdrag und ende «gebin sprechin?" nach minne? odir nach rechten zu unsern willen besundern odir zu male, wanne, wo und wi dicke iz uns fugit, vor dem andern dage nach iars dage aller nehest komet; ane von den dusint markin, darumb einer den andirn an- sprichet, darumb sollen wir uns irvaren und nach rechte uzdrag geben sprechen noch unserem bestem gedunken? binnen der vorgenanten ziit. Und micz disen stucken, die hi vore und hernach geschriben stant, sullen sii genczlich und luterlichen ge- richtet und gesunet sin €u[n]d hait ouch [elin [ie]clicher uff den andern verszilgen". 2. Und sullen ouch eine rechte orsage han, echte dage vor uff zu sagene, der sii doch nicht uff sagen mogen vor dem nehesten dage nach iares dage vorgenant noch als lange, als wir dise stucke beladin [sin]. 3. Ouch ist ge- redet: hant ir dekeynes Klude man, burgman, dyner? odir undirdan mit des andern it zu dune odir zu schaffene, di sullent sii iewedir siit zu rechte und zu bescheydinheit stellen und haldin; und wer ym dar an nit gnugin lazzen wil, den sollen sii noch husin noch halden als lange, als iz ungesunet «und) odir un? 4. Wer abir «des) reches? gehorsam ist, gefridet istd). den «solden ensollen sie? doch noch husin noch halden dru dage vor oder nach «na den, daz der schade geschehen solde odir wered). 5. Ouch ensal ir dekeyner noch ir «lude) man, burgman, diner? odir underdanen sinen fientden in des andern burgfriden nit halden noch suchen. Iagete obir yman undir in sine fientde in «eynen) des andern? burgfriden, der
Strana 384
384 Nr. 568—570 6.Worde obir Geschehe solde sinen wert daran nemen. undir in dekein stoiz odir abir binnen der vorgenanten ziit? doch nit dar zu dun noch lazzen sii uflouf, so ensollen 7. Alle dise stucke und geschehen uns unirvolget zu vorent. sie in gudin truwin stede und veste ir iglich han &wir) und zu den heyligen gesworn? , und wer globit zu haldene dar wider tede odir nit enhilde, daz hie begriffen ist odir daz wir dar ober sprechin, der sal von allen sinen vorderungen und an- sprachen entphallen sin und sal dar zu di penen lieden, di wir darober sprechen odir setzen? uzgescheydin allerleye argelist und 8. Und geverde an allen disen stucken und an irm iglichen. des zu orkunde han wir durch ir allerdrier bede willen unser in- 9. Und wir gesigel mit den iren an disen brif gehangen. G eorg(ie)e) greve von Veldenczen, Henr(ich) sin son und Ioh(an) wildegreve vorgenante bekennen ufflichen, daz alle dise vorbegriffene stucke war sin und also (be geschribin, als si geschehen und geredet sin, und daz wir den erwerdigen in gode vader und herren unsern herren hern Bald(ewin) ertzeb(ischoven) zu Trire vorgenant gebeden han und biden an disen brive, daz er sin ingesigel an disen brif welle henken mit den unsern, die wir ouch her an gehangen han, zu einer merer stedikeit allir diser stucke. Diser brif ist gegebin, do man zalte nach Cristus geburte drutzenhundirt iar, dar nach in dem echt und drizzigistem iare, des dinstages vor sent Gallen dage? I) Ueberschr.: Theu(tonicum) compromissum super discordia cum multis clau- sulis. + a) fehlt D. + b) erczeb. — erczecanzeler mit dunklerer Tinte später nachgetragen D. + c) korr. D. + d) danach Rest der Zeile frei D. + e) Georg. (ausser G) — Schluss in D mit dunklerer Tinte später nachgetragen auf dem Raum, der zu diesem Zwecke zwischen dem Vorhergehenden und dem unten auf der Seite stehenden Nachtrag Geschehe — setzen (c. 6 f.) frei geblieben war. 568. Trier 1338 November 7. Iacobus dictus Iuvenis Bürger und Schöffe von Trier verkauft zur Er- leichterung seiner Schuldenlast mit Zustimmung seines Sohnes Iacobus, dessen Gattin Agnes, seiner Tochter Pontzeta, ihres Gatten Iohannes de Rodemacra, seiner Tochter ElsS z a und ihres Gatten Waltherus de Britt-h-e (Britten) dem Erzbischof Baldewin für 250 Pfund guter und gesetzlicher Trierer Denare — den alten Grossus Thuronensis zu 15 Denaren gerechnet —, die er schon früher erhalten hat, die jährlichen Einkünfte von seinen Eigen- gütern, 5 Morgen Weinland auf dem Berge bei der Stadt, 30 Morgen Acker- land in campania inter villam Cuntz (Konz) et Crucem, 30 20b am Wege nach Sarburg (Saarburg) in loco vulgariter dicto uf den inchen, 30 am [Mosel-] Ufer (iuxta ripam) zu Menniche (Nieder-Mennig), 12 Morgen Wiesen daselbst, von seinem Hause mit 2 Scheunen, Garten und Zubehör zu Konz, seinem Hause gegenüber der Mühle daselbst, im Betrage von 3 Scheffeln Roggenmehl, 1 Scheffel Hafer, 6 Schillingen Pfennige nach Trierer Mass und Münze, 8 Hühnern, die ihm Saus Konz? gebihren, und von dort noch I Fuder Wein oder im Falle einer Missernte I Pfund Turnosen?, 24 Malter Roggen vom gleichen Mass, lieferbar jährlich an die Pfalz des Erzbischofs in Trier oder an einen diesem genehmeren Ort innerhalb der Mauern von Trier oder seiner Vororte (suburbia)? und 4 mit je 3 Pferden anzufahrenden Wagen Heus, so zwar, dass der Käufer sich bei einmaliger Versitzung nach dem Martinstage an den genannten Gütern schadlos halten, bei der nächsten in deren Besitz eintreten soll, dass aber der Verkäufer innerhalb 5 Jahren nach dem Datum dieses Briefes die verkauften Einkiinfte, immer 14 Tage (quin-
384 Nr. 568—570 6.Worde obir Geschehe solde sinen wert daran nemen. undir in dekein stoiz odir abir binnen der vorgenanten ziit? doch nit dar zu dun noch lazzen sii uflouf, so ensollen 7. Alle dise stucke und geschehen uns unirvolget zu vorent. sie in gudin truwin stede und veste ir iglich han &wir) und zu den heyligen gesworn? , und wer globit zu haldene dar wider tede odir nit enhilde, daz hie begriffen ist odir daz wir dar ober sprechin, der sal von allen sinen vorderungen und an- sprachen entphallen sin und sal dar zu di penen lieden, di wir darober sprechen odir setzen? uzgescheydin allerleye argelist und 8. Und geverde an allen disen stucken und an irm iglichen. des zu orkunde han wir durch ir allerdrier bede willen unser in- 9. Und wir gesigel mit den iren an disen brif gehangen. G eorg(ie)e) greve von Veldenczen, Henr(ich) sin son und Ioh(an) wildegreve vorgenante bekennen ufflichen, daz alle dise vorbegriffene stucke war sin und also (be geschribin, als si geschehen und geredet sin, und daz wir den erwerdigen in gode vader und herren unsern herren hern Bald(ewin) ertzeb(ischoven) zu Trire vorgenant gebeden han und biden an disen brive, daz er sin ingesigel an disen brif welle henken mit den unsern, die wir ouch her an gehangen han, zu einer merer stedikeit allir diser stucke. Diser brif ist gegebin, do man zalte nach Cristus geburte drutzenhundirt iar, dar nach in dem echt und drizzigistem iare, des dinstages vor sent Gallen dage? I) Ueberschr.: Theu(tonicum) compromissum super discordia cum multis clau- sulis. + a) fehlt D. + b) erczeb. — erczecanzeler mit dunklerer Tinte später nachgetragen D. + c) korr. D. + d) danach Rest der Zeile frei D. + e) Georg. (ausser G) — Schluss in D mit dunklerer Tinte später nachgetragen auf dem Raum, der zu diesem Zwecke zwischen dem Vorhergehenden und dem unten auf der Seite stehenden Nachtrag Geschehe — setzen (c. 6 f.) frei geblieben war. 568. Trier 1338 November 7. Iacobus dictus Iuvenis Bürger und Schöffe von Trier verkauft zur Er- leichterung seiner Schuldenlast mit Zustimmung seines Sohnes Iacobus, dessen Gattin Agnes, seiner Tochter Pontzeta, ihres Gatten Iohannes de Rodemacra, seiner Tochter ElsS z a und ihres Gatten Waltherus de Britt-h-e (Britten) dem Erzbischof Baldewin für 250 Pfund guter und gesetzlicher Trierer Denare — den alten Grossus Thuronensis zu 15 Denaren gerechnet —, die er schon früher erhalten hat, die jährlichen Einkünfte von seinen Eigen- gütern, 5 Morgen Weinland auf dem Berge bei der Stadt, 30 Morgen Acker- land in campania inter villam Cuntz (Konz) et Crucem, 30 20b am Wege nach Sarburg (Saarburg) in loco vulgariter dicto uf den inchen, 30 am [Mosel-] Ufer (iuxta ripam) zu Menniche (Nieder-Mennig), 12 Morgen Wiesen daselbst, von seinem Hause mit 2 Scheunen, Garten und Zubehör zu Konz, seinem Hause gegenüber der Mühle daselbst, im Betrage von 3 Scheffeln Roggenmehl, 1 Scheffel Hafer, 6 Schillingen Pfennige nach Trierer Mass und Münze, 8 Hühnern, die ihm Saus Konz? gebihren, und von dort noch I Fuder Wein oder im Falle einer Missernte I Pfund Turnosen?, 24 Malter Roggen vom gleichen Mass, lieferbar jährlich an die Pfalz des Erzbischofs in Trier oder an einen diesem genehmeren Ort innerhalb der Mauern von Trier oder seiner Vororte (suburbia)? und 4 mit je 3 Pferden anzufahrenden Wagen Heus, so zwar, dass der Käufer sich bei einmaliger Versitzung nach dem Martinstage an den genannten Gütern schadlos halten, bei der nächsten in deren Besitz eintreten soll, dass aber der Verkäufer innerhalb 5 Jahren nach dem Datum dieses Briefes die verkauften Einkiinfte, immer 14 Tage (quin-
Strana 385
1338 November 7—23 385 denam) vor oder nach Mariae Reinigung (Februar 2) für den gleichen Preis zurickkaufen darf. Siegler: der Aussteller, Walter von Britten und, da die anderen Konsentierenden kein Siegel besitzen, auf aller Bitten der ehren- werte Herr Offizial der Trierer Kurie pro acto curie, die Herren Ordulfus dictus Sc‘hPoler, Arnoldus dictus Wolf scabini Treverensis civitatis, Thil- mannus de Rodemacra magister coquine domini archiepiscopi. D. Treveris die VIIa mensis novembris a. dom. 1338. — D 129, Entwurf. Orig. in Koblenz, Abt. A Aemter und Ortschaften Kons nr. 1. * Avignon 1338 November 13. 569*. Papst Benedikt XII. an König Edward III. von England. K 149 mit der Ueberschr. Hanc misit papa regi Angli(e) super vicariatu imperii; Orig. in London = Rymer IId 37 (mit Auslassung von processus — ecclesie memorate gegen Ende); vatikan. Reg. = Raynald 1338 § 59 ff., Daumet nr. 515 Reg. K stammt, wie schon das vollständige Datum zeigt, nicht aus dem Register sondern aus dem Orig., das L. im Februar bei den Verhand- lungen mit den englischen Bevollmächtigten (vgl. Nr. 602) kennen gelernt haben kann. Er hat in K die Erklärung des Papstes, dass die dem fran- zösischen Könige bewilligten Zehnten nicht gegen Edward sondern gegen Ludwig den Bayer gerichtet seien, am Rande durch eine Hand hervorgehoben. 570. [Trier] 1338 November 19. Der Offizial der Trierer Kurie an alle Aebte, Prioren, Pröpste, Dekane, Erzdiakone, Erspriester, Kämmerer, Rektoren, Priester und Andere in der Trierer sowie in anderen Diözesen und Provinzen: vidimiert und transsumiert a. dom. 1338. ind. 6., pont. — Benedicti pape duodecimi a. 4., die 19. mensis novembris circa meridiem, in domo habitacionis nostre durch den Kleriker Kölner Diözese Iohannes quondam Alberti de Vrysheym (-heim) kaiserlichen öffentlichen Notar die eingerückten päpstlichen Privilegien und Indulte cum filis sericis Nrr. 121 (enthaltend Nr. 32), 122 (enthaltend Nr. 29) und 450 Johanns XXII. und Benedikts XII. für das hospitale sancti Bernardi montis Iovis (Gr. St. Bernhard) Sedunensis dyocesis, weil es zu gefährlich sei, die Originale der fortwährenden Wanderung durch alle Länder der Welt aussusetsen, eciam propter guerras, que in pluribus iam vigent partibus et cottidie invale- scunt; er ersucht die Adressaten, die dieses Schriftstück vorweisenden Brüder des Hospitals beim Almosensammeln zu unterstützen. Siegler: der Aussteller. Zeugen: die bescheidenen Herren Priester Nycolaus Pfarrer von Travena (Traben), Theodericus Thilonis Rorici (?) de Lainstein Stiftsherr von St. Florin in Confluencia, Iohannes de Bridail und die Kleriker Meister Iacobus de Espilt (?), Iohannes dictus Rammecher und Eckardus de Bopardia. Quia periculosum. Das Stück beginnt als Offizialatsurkunde, endigt aber als Notariatsinstrument mit der Unterschrift des genannten Notars. — K 344. 571. Trier 1338 November 23. Dominikus von Ernzen Stiftsherr von St. Paulin bei Trier schwört dem Erzbischof Baldewin einen Diensteid. Orig. mit hängendem Siegel, geschrieben von der Hand 5 der Hand- schrift K, in Koblenz Abt. 213 nr. 66. Ego Dominicus de Arencey canonicus ecclesie sancti Paulini extra muros Treveren(ses) notum facio universis, quod exnunc inantea reverendo in Christo patri ac domino meo domino Balde- w(ino) archiepiscopo Trever(ensi) suisque .. successoribus in omni- bus et singulis fidelis et obediens ero cunctis temporibus vite mee et quevis dicti domini .. archiepiscopi et suorum negocia in capitulis ecclesiarum, in quibus iam beneficiatus sum vel fuero, et extra fideliter pro viribus promovebo ipsisque serviam nec contra eos faciam quovis modo promittens in hiis scriptis per fidem meam loco iuramenti per me prestitam me omnia et singula premissa exacta diligencia perpetuo servaturum. In cuius rei testimonium rogavi et in hiis scriptis rogo sigillum curie Trever(ensis) hiis 25 Nova Alamanniae
1338 November 7—23 385 denam) vor oder nach Mariae Reinigung (Februar 2) für den gleichen Preis zurickkaufen darf. Siegler: der Aussteller, Walter von Britten und, da die anderen Konsentierenden kein Siegel besitzen, auf aller Bitten der ehren- werte Herr Offizial der Trierer Kurie pro acto curie, die Herren Ordulfus dictus Sc‘hPoler, Arnoldus dictus Wolf scabini Treverensis civitatis, Thil- mannus de Rodemacra magister coquine domini archiepiscopi. D. Treveris die VIIa mensis novembris a. dom. 1338. — D 129, Entwurf. Orig. in Koblenz, Abt. A Aemter und Ortschaften Kons nr. 1. * Avignon 1338 November 13. 569*. Papst Benedikt XII. an König Edward III. von England. K 149 mit der Ueberschr. Hanc misit papa regi Angli(e) super vicariatu imperii; Orig. in London = Rymer IId 37 (mit Auslassung von processus — ecclesie memorate gegen Ende); vatikan. Reg. = Raynald 1338 § 59 ff., Daumet nr. 515 Reg. K stammt, wie schon das vollständige Datum zeigt, nicht aus dem Register sondern aus dem Orig., das L. im Februar bei den Verhand- lungen mit den englischen Bevollmächtigten (vgl. Nr. 602) kennen gelernt haben kann. Er hat in K die Erklärung des Papstes, dass die dem fran- zösischen Könige bewilligten Zehnten nicht gegen Edward sondern gegen Ludwig den Bayer gerichtet seien, am Rande durch eine Hand hervorgehoben. 570. [Trier] 1338 November 19. Der Offizial der Trierer Kurie an alle Aebte, Prioren, Pröpste, Dekane, Erzdiakone, Erspriester, Kämmerer, Rektoren, Priester und Andere in der Trierer sowie in anderen Diözesen und Provinzen: vidimiert und transsumiert a. dom. 1338. ind. 6., pont. — Benedicti pape duodecimi a. 4., die 19. mensis novembris circa meridiem, in domo habitacionis nostre durch den Kleriker Kölner Diözese Iohannes quondam Alberti de Vrysheym (-heim) kaiserlichen öffentlichen Notar die eingerückten päpstlichen Privilegien und Indulte cum filis sericis Nrr. 121 (enthaltend Nr. 32), 122 (enthaltend Nr. 29) und 450 Johanns XXII. und Benedikts XII. für das hospitale sancti Bernardi montis Iovis (Gr. St. Bernhard) Sedunensis dyocesis, weil es zu gefährlich sei, die Originale der fortwährenden Wanderung durch alle Länder der Welt aussusetsen, eciam propter guerras, que in pluribus iam vigent partibus et cottidie invale- scunt; er ersucht die Adressaten, die dieses Schriftstück vorweisenden Brüder des Hospitals beim Almosensammeln zu unterstützen. Siegler: der Aussteller. Zeugen: die bescheidenen Herren Priester Nycolaus Pfarrer von Travena (Traben), Theodericus Thilonis Rorici (?) de Lainstein Stiftsherr von St. Florin in Confluencia, Iohannes de Bridail und die Kleriker Meister Iacobus de Espilt (?), Iohannes dictus Rammecher und Eckardus de Bopardia. Quia periculosum. Das Stück beginnt als Offizialatsurkunde, endigt aber als Notariatsinstrument mit der Unterschrift des genannten Notars. — K 344. 571. Trier 1338 November 23. Dominikus von Ernzen Stiftsherr von St. Paulin bei Trier schwört dem Erzbischof Baldewin einen Diensteid. Orig. mit hängendem Siegel, geschrieben von der Hand 5 der Hand- schrift K, in Koblenz Abt. 213 nr. 66. Ego Dominicus de Arencey canonicus ecclesie sancti Paulini extra muros Treveren(ses) notum facio universis, quod exnunc inantea reverendo in Christo patri ac domino meo domino Balde- w(ino) archiepiscopo Trever(ensi) suisque .. successoribus in omni- bus et singulis fidelis et obediens ero cunctis temporibus vite mee et quevis dicti domini .. archiepiscopi et suorum negocia in capitulis ecclesiarum, in quibus iam beneficiatus sum vel fuero, et extra fideliter pro viribus promovebo ipsisque serviam nec contra eos faciam quovis modo promittens in hiis scriptis per fidem meam loco iuramenti per me prestitam me omnia et singula premissa exacta diligencia perpetuo servaturum. In cuius rei testimonium rogavi et in hiis scriptis rogo sigillum curie Trever(ensis) hiis 25 Nova Alamanniae
Strana 386
386 Nr. 572—577 scriptis appendi. Et nos sigillifer dicte curie recognoscimus, quod ad preces prefati Dominici sigillum dicte curie presentibus duximus appendendum. Datum Trever(is) die XXIII. mensis novembris anno domini M°CCCmoXXXVIII°. 572. Fulda 1338 November 24. Henricus Abt von Fulda stimmt zu, wenn sein lieber Getreuer Notar Waltherus Rektor der Pfarrkirche in Sleytha (Schleid) und Stiftsherr der Kreuzkirche in Hunefelt (e über u; Hünfeld) diese beiden Pfründen, deren Verleihung ihm zustehe, mit dem bescheidenen Meister Rudolfus dictus Lusse Stiftsherr von Asch(affenburg) gegen dessen Pfründe vertauschen wolle. Siegler: der Aussteller. D. Fulde a. dom. 1338. in vigilia beate Katherine virginis et mart(yris). — K 194. 573. Erbach 1338 November 28. Instrument des Iohannes weiland Reynhardi de Rudensheym Klerikers Mainzer Diözese kaiserlichen öffentlichen Notars: a. 1338., ind. 7., die 28. mensis nov., que fuit IIIIto kal. dec., pont. — Benedicti — pape XIImi a. 4. haben Erzbischof Heinricus von Mains und die edlen Herren Iohannes Propst von Xanten (Xanctensis), Reynhardus de Westerburgh, Gerhardus de Vernem- burgh und Ernestus de Oytgenbach Domherren von Köln persönlich anwesend die ehrbaren und bescheidenen magistri den gegenwärtigen Iohannes de Syberg Stiftsherrn der Kirchen von St. Andreas in Köln und in Susato (Soest) und den abwesenden Iohannes de sancto Trudone sacri palacii apostolici causarum procurator zu ihren Prokuratoren ernannt mit vollkommener Vollmacht, vor dem ehrbaren Herrn curie camere domini pape et sedis apostolice generalis auditor oder dessen Stellvertretern und Kommissaren für sie die Absolution zu erwirken von der gegen sie verhängten Exkommunikation, der sie verfallen sind wegen Verzugs der Zahlung von 4000 Goldflorenen, zu welcher sie samt einigen Mitschuldnern den Brüdern Gerardus Franciscus und Iohannes Davizi Bürgern und Kaufleuten von Florenz (Florentinis) laut öffentlichen Instru- menten verpflichtet sind, ferner für sie im Prozess zu verhandeln, insbesondere über im Einvernehmen mit den Gläubigern zu erzielenden weiteren Zahlungs- aufschub. Actum et d. in claustro Erbacen(si) Cysterciensis ordinis Mainzer Diözese in der Wohnung des Herrn Abtes; Zeugen: Herr Marsileus Stiftsherr von St. Stephan in Mainz, Gerlacus de Buttesbach Kleriker Mainzer und Adam de Dunzinkobin scutifer Kölner Diözese. — Orig. (vom Notar ge- schrieben; Signet: IOHANNES in Rechteck mit Diagonalen und ausgefüllten Kreisen an den Ecken in einem kreuzgekrönten Pfeiler auf 3 Stufen) in Minchen Mains fasc. 206 (Nachtr. I fasc. 23). 574. fvor 1338 Dezember]. Die Knappen Emmericus und Theodericus Gebrüder sowie Hermannus und Iohannes Gebrüder dicti Fryen de Paffenowe Patrone von St. Marien extra muros Wesalienses (Oberwesel) und der Priester Fredericus dictus Frye Domherr von Worms, von jenen und deren Mitpatronen den Gebridern Ritter Theodericus und Knappe Henricus dicti de Milwat für den Dekanat, ein Kanonikat und eine Pfründe zu St. Marien, welche durch den Tod oder frei- willigen Verzicht des letzten Děkans Herrn Iohannes offenstehen, präsentiert, ernennen in ihrem Streit mit dem ehrenwerten Herren Henricus de Paffindorf Archidiakon von Trier und Thilmannus de Confluencia um das Besetsungs- recht der genannten Stellen den Erzbischof Baldewin zum Schiedsrichter und unterwerfen sich dessen Entscheidung bei einer Strafe von 1000 Pfund Hellern. Besiegelungsformel und Datierung fehlen. — K 460. — Wohl nicht sehr viel älter als die Reorganisationsurkunde Baldewins für Ober-Wesel (Nr. 590), in welcher noch dieselben Patrone, Knappen und Ritter begegnen, doch mindestens einige Zeit vor dem I. Dezember 1338, wo der dort genannte Gotfried von Brandenburg den Archidiakonat von Karden erhielt (Stram- berg I 163, vgl. Dominicus 410), während in unserer U. noch Heinrich von Pfaffendorf genannt wird, der auch 1321 (Lamprecht III nr. 100), 1326 (Hontheim II 110) und 1332 (Sauerland II nr. 2106) vorkommt.
386 Nr. 572—577 scriptis appendi. Et nos sigillifer dicte curie recognoscimus, quod ad preces prefati Dominici sigillum dicte curie presentibus duximus appendendum. Datum Trever(is) die XXIII. mensis novembris anno domini M°CCCmoXXXVIII°. 572. Fulda 1338 November 24. Henricus Abt von Fulda stimmt zu, wenn sein lieber Getreuer Notar Waltherus Rektor der Pfarrkirche in Sleytha (Schleid) und Stiftsherr der Kreuzkirche in Hunefelt (e über u; Hünfeld) diese beiden Pfründen, deren Verleihung ihm zustehe, mit dem bescheidenen Meister Rudolfus dictus Lusse Stiftsherr von Asch(affenburg) gegen dessen Pfründe vertauschen wolle. Siegler: der Aussteller. D. Fulde a. dom. 1338. in vigilia beate Katherine virginis et mart(yris). — K 194. 573. Erbach 1338 November 28. Instrument des Iohannes weiland Reynhardi de Rudensheym Klerikers Mainzer Diözese kaiserlichen öffentlichen Notars: a. 1338., ind. 7., die 28. mensis nov., que fuit IIIIto kal. dec., pont. — Benedicti — pape XIImi a. 4. haben Erzbischof Heinricus von Mains und die edlen Herren Iohannes Propst von Xanten (Xanctensis), Reynhardus de Westerburgh, Gerhardus de Vernem- burgh und Ernestus de Oytgenbach Domherren von Köln persönlich anwesend die ehrbaren und bescheidenen magistri den gegenwärtigen Iohannes de Syberg Stiftsherrn der Kirchen von St. Andreas in Köln und in Susato (Soest) und den abwesenden Iohannes de sancto Trudone sacri palacii apostolici causarum procurator zu ihren Prokuratoren ernannt mit vollkommener Vollmacht, vor dem ehrbaren Herrn curie camere domini pape et sedis apostolice generalis auditor oder dessen Stellvertretern und Kommissaren für sie die Absolution zu erwirken von der gegen sie verhängten Exkommunikation, der sie verfallen sind wegen Verzugs der Zahlung von 4000 Goldflorenen, zu welcher sie samt einigen Mitschuldnern den Brüdern Gerardus Franciscus und Iohannes Davizi Bürgern und Kaufleuten von Florenz (Florentinis) laut öffentlichen Instru- menten verpflichtet sind, ferner für sie im Prozess zu verhandeln, insbesondere über im Einvernehmen mit den Gläubigern zu erzielenden weiteren Zahlungs- aufschub. Actum et d. in claustro Erbacen(si) Cysterciensis ordinis Mainzer Diözese in der Wohnung des Herrn Abtes; Zeugen: Herr Marsileus Stiftsherr von St. Stephan in Mainz, Gerlacus de Buttesbach Kleriker Mainzer und Adam de Dunzinkobin scutifer Kölner Diözese. — Orig. (vom Notar ge- schrieben; Signet: IOHANNES in Rechteck mit Diagonalen und ausgefüllten Kreisen an den Ecken in einem kreuzgekrönten Pfeiler auf 3 Stufen) in Minchen Mains fasc. 206 (Nachtr. I fasc. 23). 574. fvor 1338 Dezember]. Die Knappen Emmericus und Theodericus Gebrüder sowie Hermannus und Iohannes Gebrüder dicti Fryen de Paffenowe Patrone von St. Marien extra muros Wesalienses (Oberwesel) und der Priester Fredericus dictus Frye Domherr von Worms, von jenen und deren Mitpatronen den Gebridern Ritter Theodericus und Knappe Henricus dicti de Milwat für den Dekanat, ein Kanonikat und eine Pfründe zu St. Marien, welche durch den Tod oder frei- willigen Verzicht des letzten Děkans Herrn Iohannes offenstehen, präsentiert, ernennen in ihrem Streit mit dem ehrenwerten Herren Henricus de Paffindorf Archidiakon von Trier und Thilmannus de Confluencia um das Besetsungs- recht der genannten Stellen den Erzbischof Baldewin zum Schiedsrichter und unterwerfen sich dessen Entscheidung bei einer Strafe von 1000 Pfund Hellern. Besiegelungsformel und Datierung fehlen. — K 460. — Wohl nicht sehr viel älter als die Reorganisationsurkunde Baldewins für Ober-Wesel (Nr. 590), in welcher noch dieselben Patrone, Knappen und Ritter begegnen, doch mindestens einige Zeit vor dem I. Dezember 1338, wo der dort genannte Gotfried von Brandenburg den Archidiakonat von Karden erhielt (Stram- berg I 163, vgl. Dominicus 410), während in unserer U. noch Heinrich von Pfaffendorf genannt wird, der auch 1321 (Lamprecht III nr. 100), 1326 (Hontheim II 110) und 1332 (Sauerland II nr. 2106) vorkommt.
Strana 387
1338 November 24—Dezember 5 387 575. [1338/ Desember 1. Ritter Theodoricus de Duna (o über u) und Byela de Bruch Ehegatten verkaufen aus Not mit Zustimmung des Erzbischofs Baldewin von Trier als des Lehnsherren und aller Erben jährliche Einkünfte von 4 18 Pfund guter und gesetzlicher Trierer Denare halb und halb su Anfang Mai und Oktober fällig, ferner von 12 Pfund einbringendem Lande (duodecim libratarum terre) den Trierer Scheffel Weizenmehl zu 6, Hafer, falls der Weisen nicht reiche, zu 3 Schillingen gerechnet, zu heben von ihren Gitern zu Dymode- rot (rat? (wist?) im districtus der erzbischöflichen Burg Mandirscheit an den Iacobus weiland Danielis Sohn Juden zu Trier (Manderscheid), für ihnen schon früher gezahlte 200 Pfund kleiner Turnosen, den alten derart dass Jakob und seine Groschen von Tours zu 15 Denaren gerechnet, Rechtsnachfolger selbst oder durch den erzbischöflichen Amtmann (officiatus) zu Manderscheid die Güter verwalten, die Ueberschüsse aber jährlich durch den Amtmann eingehändigt erhalten sollen. Siegler: die Aussteller, auf deren Bitten Erzbischof Baldewin in singnum (!) nostri consensus und die ge- strengen Ritter Paulus de Eych und Wilhelmus de Orley. D. (von L. nachgetr.) in prima die decembr(is) a. dom. (1). — D 50. Reinkonzept. — Auf die U. bezieht sich ein Eintrag in der Trierischen Hauptrechnung vom I. Oktober 1338 bis I. Oktober 1339 (Lamprecht III 425 Z. 8—10). Die Namen der genannten Personen passen in diese Zeit, der auch die umgebenden Sticke von D etwa angehören. 576. 1338 Dezember 4. Erzbischof Baldewin von Trier an alle, die hiervon erfahren: absolviert auf Grund der ihm von Gaucelinus ſKardinal|bischof von Alba erteilten, hier einzurickenden (sub hec forma: Venerabili in Christo patri' et cetera et scribatur tota; die U. scheint nicht erhalten) Vollmacht dem in dieser er- wähnten Trierer Kleriker Heynricus Ihohannis de Thonatilia (Thoratile; Thonne -le-Til), nachdem er auf die ecclesia curata zu Th. verzichtet, durch einen Beauftragten von dem Verbrechen der Simonie und seinen anderen Vergehen. Siegler: der Aussteller mit seinem geheimen Siegel. Litteras venerabilis — D. Trev(eris) die quarta mensis decembris a. dom. 1338. — D 57, Entwurf = Görz 81 Reg. 577. 1338 Dezember 5. Graf Johann von Sponheim verspricht, seine Urkunde über den Verkauf einer Rente Winninger Weines an den Juden Jakob Daniels Sohn durch Ritter Paul von Eich nachträglich besiegeln zu lassen oder zu erneuern. D 581). I. Nos Io(hannes) comes de Spanheym notum facimus universis, quod, cum nos Iacobo quondam Daniel(is) Iudeo Trev(e- rensi) et causam vel causas ab eo habentibus litteras nostras 1 super redditibus annuis decem et octo carratarum vini de villa nostra Winningen dandis sibi per nos venditis confectas dederi- mus nostro et .. coniugis nostre ac Cunradi de Losinch militis et Tylmanni de Rodemacra armigeri sigillis sigillatas, in quibus quidem litteris adhuc deficit sigillum Pauli de Eych militis ipsis adhuc appendendum, promisimus et in hiis scriptis promittimus bona fide nos procuraturos et effecturos, quod ipse Paul(us) ante instans nativitatis Christi festum dictas litteras suo sigillo proprio sigillabit. Quod si factum non fuerit, faciemus ipsas litteras inno- vari totaliter et sigillis meliorum aut saltem equivalencium ad dicti Iudei beneplacitum sigillari. 2. Alioquin reverendus in Christo pater dominus noster dominus archiepiscopus Trever(ensis) per se et suos bona et pignora nostra ubilibet constituta licenter invadere, apprehendere et distrahere pro sue voluntatis bene- 25*
1338 November 24—Dezember 5 387 575. [1338/ Desember 1. Ritter Theodoricus de Duna (o über u) und Byela de Bruch Ehegatten verkaufen aus Not mit Zustimmung des Erzbischofs Baldewin von Trier als des Lehnsherren und aller Erben jährliche Einkünfte von 4 18 Pfund guter und gesetzlicher Trierer Denare halb und halb su Anfang Mai und Oktober fällig, ferner von 12 Pfund einbringendem Lande (duodecim libratarum terre) den Trierer Scheffel Weizenmehl zu 6, Hafer, falls der Weisen nicht reiche, zu 3 Schillingen gerechnet, zu heben von ihren Gitern zu Dymode- rot (rat? (wist?) im districtus der erzbischöflichen Burg Mandirscheit an den Iacobus weiland Danielis Sohn Juden zu Trier (Manderscheid), für ihnen schon früher gezahlte 200 Pfund kleiner Turnosen, den alten derart dass Jakob und seine Groschen von Tours zu 15 Denaren gerechnet, Rechtsnachfolger selbst oder durch den erzbischöflichen Amtmann (officiatus) zu Manderscheid die Güter verwalten, die Ueberschüsse aber jährlich durch den Amtmann eingehändigt erhalten sollen. Siegler: die Aussteller, auf deren Bitten Erzbischof Baldewin in singnum (!) nostri consensus und die ge- strengen Ritter Paulus de Eych und Wilhelmus de Orley. D. (von L. nachgetr.) in prima die decembr(is) a. dom. (1). — D 50. Reinkonzept. — Auf die U. bezieht sich ein Eintrag in der Trierischen Hauptrechnung vom I. Oktober 1338 bis I. Oktober 1339 (Lamprecht III 425 Z. 8—10). Die Namen der genannten Personen passen in diese Zeit, der auch die umgebenden Sticke von D etwa angehören. 576. 1338 Dezember 4. Erzbischof Baldewin von Trier an alle, die hiervon erfahren: absolviert auf Grund der ihm von Gaucelinus ſKardinal|bischof von Alba erteilten, hier einzurickenden (sub hec forma: Venerabili in Christo patri' et cetera et scribatur tota; die U. scheint nicht erhalten) Vollmacht dem in dieser er- wähnten Trierer Kleriker Heynricus Ihohannis de Thonatilia (Thoratile; Thonne -le-Til), nachdem er auf die ecclesia curata zu Th. verzichtet, durch einen Beauftragten von dem Verbrechen der Simonie und seinen anderen Vergehen. Siegler: der Aussteller mit seinem geheimen Siegel. Litteras venerabilis — D. Trev(eris) die quarta mensis decembris a. dom. 1338. — D 57, Entwurf = Görz 81 Reg. 577. 1338 Dezember 5. Graf Johann von Sponheim verspricht, seine Urkunde über den Verkauf einer Rente Winninger Weines an den Juden Jakob Daniels Sohn durch Ritter Paul von Eich nachträglich besiegeln zu lassen oder zu erneuern. D 581). I. Nos Io(hannes) comes de Spanheym notum facimus universis, quod, cum nos Iacobo quondam Daniel(is) Iudeo Trev(e- rensi) et causam vel causas ab eo habentibus litteras nostras 1 super redditibus annuis decem et octo carratarum vini de villa nostra Winningen dandis sibi per nos venditis confectas dederi- mus nostro et .. coniugis nostre ac Cunradi de Losinch militis et Tylmanni de Rodemacra armigeri sigillis sigillatas, in quibus quidem litteris adhuc deficit sigillum Pauli de Eych militis ipsis adhuc appendendum, promisimus et in hiis scriptis promittimus bona fide nos procuraturos et effecturos, quod ipse Paul(us) ante instans nativitatis Christi festum dictas litteras suo sigillo proprio sigillabit. Quod si factum non fuerit, faciemus ipsas litteras inno- vari totaliter et sigillis meliorum aut saltem equivalencium ad dicti Iudei beneplacitum sigillari. 2. Alioquin reverendus in Christo pater dominus noster dominus archiepiscopus Trever(ensis) per se et suos bona et pignora nostra ubilibet constituta licenter invadere, apprehendere et distrahere pro sue voluntatis bene- 25*
Strana 388
388 Nr. 578—581 placito libere valeat, donec premissa per nos efficaciter com- In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus pleantur. est appensum. Datum die quinta mensis decembr(is) anno domini M'CCC- XXXVIII. I) Ueberschr.: Promissio, quod si unus non sigillabit, quod alter sigillet. 1) unbekannt. 578. Aschaffenburg 1338 Dezember 7. Henricus Erzbischof von Mainz an die cantores sancti Bartholomei Frankenvordensis et sancti Martini Pingwensis (Bingen) und den plebanus sancte Margarete in Gotha ecclesiarum: befiehlt ihnen auf die Vorstellungen des Meisters Rudolfus dictus Lusse seines lieben Getreuen, dass er, obwohl seit Jahren zum Stiftsherrn in der ecclesia sancte Marie Isenacensis auf- genommen, immer noch keine Pfründe daselbst besitze, diese dem Rudolf mit allen geistlichen Mitteln zu verschaffen. Sua nobis devotus — D. Asch(affen- burg) VII° id. dec. a. dom. 1338. — K 195, durchstrichen. 1338 Dezember 28. 579. Abt Rudolfus und der Konvent des monasterium Wadeg(assense) (Wad- gassen) Prämonstratenserordens setzen dem Trierer Kleriker Rudolfus dictus Losse dafür, dass er ihr Sachwalter sein will, jährlich ein Schwein und 40 kleine Thurnosen aus, lieferbar zu Weihnachten und zu Johannes des Täufers Geburt (Juni 24), solange (tempore) er lebt, in Trier wohnt und sie unterstützt. Siegler: die Aussteller. D. a. dom. 1338. in die Innocentu(m). — K 200. 580. Aschaffenburg 1338 Dezember 30. An alle Getreuen Christi Heilmannus Scolasticus von Asch(affenburg), Exekutor des Erzbischofs Henricus von Mainz und des Bischofs Otto von Würzburg, urkundlich (unbekannt) dazu bestellt auf Veranlassung der be- scheidenen Rudolfus dictus Losse Stiftsherr von Aschaffenburg und Waltherus Pfarrer in Sleytha (Schleid), die mit Zustimmung der beiden Bischöfe ihre Pfründen austauschen wollen, versetzt, nachdem der Priester und Vikar der Aschaffenburger Kirche Cunradus dictus Spigel als Prokurator R.s und zugleich für W. die beiden Pfründen ihm aufgelassen und die Richtigkeit und Rechtmässigkeit des Planes eidesstattlich versichert hat, mit Zustimmung des Henricus Abt von Fulda sowie des Dekans und Kapitels von Aschaffenburg, den Kollatoren der beiden Pfründen in S. und A., den Konrad Spigel als den Prokurator R.s von A. nach S., den W. aber von S. nach A. Noveritis quod cum — Facta est hec translacio in loco capitulari dicte Asch(affenburgensis) ecclesie sub a. dom. 1338. III° kal. ian., hoc est feria quarta ante circumcisionem domini, hora infra summam missam. Zeugen: die Stiftsherren von A. für das Kapitel, Iordanus Cunr(adi) plebanus parrochialis ecclesie sancte Marie Aschaffenburgensis, Nycolaus von dem Wasen, Cunradus de Frideberg, Bruno subcustos und Henricus de Hersfeld Vikare der Aschaffenburger Kirche sowie der Kleriker Iohannes de Hersfeld(ia). — K 199. Dass die U., nach dem Neujahrsstil rechnend, zu 1338 und nicht zu 1337 gehört, erweist der Ver- gleich mit Nrr. 572 und 589. 581. [1338 September—Dezember]. Denkschrift Rudolf Losses zugunsten des Reichskrieges gegen Frankreich. K 1431). Für die Einreihung kommt ausser der Erwähnung des Sieges Johanns von Chalons über Burgund in c. 10 (April 1336, vgl. Sievers 144 f.), namentlich c. I in Betracht. Danach war, als Losse schrieb, mindestens der erste im Subsidienversprechen König Edwards von England für König Ludwig vom 26. August 1337 (Böhmer Reichssachen nr. 284) ausbedungene Zahlungstermin, der 29. September 1337, längst verstrichen. Einen weiteren Anhaltspunkt gewährt, dass aus L.s Denkschrift deutlich die Unzufriedenheit der öffentlichen Meinung mit der unentschlossenen Haltung des Kaisers spricht, der immer wieder zögerte, das englische Offensivbündnis in die Tat umzusetzen. Ihren Höhepunkt erreichte diese Missstimmung in den
388 Nr. 578—581 placito libere valeat, donec premissa per nos efficaciter com- In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus pleantur. est appensum. Datum die quinta mensis decembr(is) anno domini M'CCC- XXXVIII. I) Ueberschr.: Promissio, quod si unus non sigillabit, quod alter sigillet. 1) unbekannt. 578. Aschaffenburg 1338 Dezember 7. Henricus Erzbischof von Mainz an die cantores sancti Bartholomei Frankenvordensis et sancti Martini Pingwensis (Bingen) und den plebanus sancte Margarete in Gotha ecclesiarum: befiehlt ihnen auf die Vorstellungen des Meisters Rudolfus dictus Lusse seines lieben Getreuen, dass er, obwohl seit Jahren zum Stiftsherrn in der ecclesia sancte Marie Isenacensis auf- genommen, immer noch keine Pfründe daselbst besitze, diese dem Rudolf mit allen geistlichen Mitteln zu verschaffen. Sua nobis devotus — D. Asch(affen- burg) VII° id. dec. a. dom. 1338. — K 195, durchstrichen. 1338 Dezember 28. 579. Abt Rudolfus und der Konvent des monasterium Wadeg(assense) (Wad- gassen) Prämonstratenserordens setzen dem Trierer Kleriker Rudolfus dictus Losse dafür, dass er ihr Sachwalter sein will, jährlich ein Schwein und 40 kleine Thurnosen aus, lieferbar zu Weihnachten und zu Johannes des Täufers Geburt (Juni 24), solange (tempore) er lebt, in Trier wohnt und sie unterstützt. Siegler: die Aussteller. D. a. dom. 1338. in die Innocentu(m). — K 200. 580. Aschaffenburg 1338 Dezember 30. An alle Getreuen Christi Heilmannus Scolasticus von Asch(affenburg), Exekutor des Erzbischofs Henricus von Mainz und des Bischofs Otto von Würzburg, urkundlich (unbekannt) dazu bestellt auf Veranlassung der be- scheidenen Rudolfus dictus Losse Stiftsherr von Aschaffenburg und Waltherus Pfarrer in Sleytha (Schleid), die mit Zustimmung der beiden Bischöfe ihre Pfründen austauschen wollen, versetzt, nachdem der Priester und Vikar der Aschaffenburger Kirche Cunradus dictus Spigel als Prokurator R.s und zugleich für W. die beiden Pfründen ihm aufgelassen und die Richtigkeit und Rechtmässigkeit des Planes eidesstattlich versichert hat, mit Zustimmung des Henricus Abt von Fulda sowie des Dekans und Kapitels von Aschaffenburg, den Kollatoren der beiden Pfründen in S. und A., den Konrad Spigel als den Prokurator R.s von A. nach S., den W. aber von S. nach A. Noveritis quod cum — Facta est hec translacio in loco capitulari dicte Asch(affenburgensis) ecclesie sub a. dom. 1338. III° kal. ian., hoc est feria quarta ante circumcisionem domini, hora infra summam missam. Zeugen: die Stiftsherren von A. für das Kapitel, Iordanus Cunr(adi) plebanus parrochialis ecclesie sancte Marie Aschaffenburgensis, Nycolaus von dem Wasen, Cunradus de Frideberg, Bruno subcustos und Henricus de Hersfeld Vikare der Aschaffenburger Kirche sowie der Kleriker Iohannes de Hersfeld(ia). — K 199. Dass die U., nach dem Neujahrsstil rechnend, zu 1338 und nicht zu 1337 gehört, erweist der Ver- gleich mit Nrr. 572 und 589. 581. [1338 September—Dezember]. Denkschrift Rudolf Losses zugunsten des Reichskrieges gegen Frankreich. K 1431). Für die Einreihung kommt ausser der Erwähnung des Sieges Johanns von Chalons über Burgund in c. 10 (April 1336, vgl. Sievers 144 f.), namentlich c. I in Betracht. Danach war, als Losse schrieb, mindestens der erste im Subsidienversprechen König Edwards von England für König Ludwig vom 26. August 1337 (Böhmer Reichssachen nr. 284) ausbedungene Zahlungstermin, der 29. September 1337, längst verstrichen. Einen weiteren Anhaltspunkt gewährt, dass aus L.s Denkschrift deutlich die Unzufriedenheit der öffentlichen Meinung mit der unentschlossenen Haltung des Kaisers spricht, der immer wieder zögerte, das englische Offensivbündnis in die Tat umzusetzen. Ihren Höhepunkt erreichte diese Missstimmung in den
Strana 389
1338 Dezember 7—Ende 389 Jahren 1339 — damals legt namentlich das Spottlied Nr. 629 Zeugnis von ihr ab — und 1340 (vgl. Johann von Winterthur 160 und Mathias von Neuenburg 211); terminus ante quem wäre dann der Frankfurter Reichstag vom August und September 1340, auf dem der Kaiser den Rest der englischen Sold- zahlung unter dem Vorwand der Fristversäumnis zurickwies, wodurch er sich doch zugleich ausdrücklich von dem Bündnis lossagte (vgl. namentlich Mathias von Neuenburg 211). Aber jene öffentliche Stimmung setzte schon früher ein, sobald der ausbedungene Termin für den Vormarsch des Kaisers (1337 November 30) abgelaufen war; sie darf mit Johann von Viktring II 212 bereits für die Zeit nach dem Koblenzer Reichstag 1338 angenommen werden (wenn F. Schneider, der Herausgeber, die Nachricht erst auf 1340 bezieht, so kann ich ihm nicht folgen). Tatsächlich düxfte die Denkschrift in dieses Jahr gehören. Denn ihm entstammen auch alle anderen gleich- händigen Einträge in derselben Lage der Handschrift. Ein starker stilistischer Anklang an den Allianzvertrag König Edwards mit Erzbischof Baldewin vom 6. September 1338 (vgl. unten N. I) fällt in gleicher Richtung ins Ge- wicht; eben damals hatte Losse ja in Koblenz unmittelbare Fühlung mit dem kaiserlichen Hofe. 1. Supposito, quod imperator regis Anglie receperit pecuniam, si non ierit aut saltem [exercitum]a) cum vexillo imperiali decenter cum aliis, qui dicti regis pecunie habuerunt participium, non miserit1), tunc utique ne dum ipse sed nacio tota Germanie presertim apud illos, qui huiusmodi non sunt participes pecunie, infamia notabuntur et ipse . imperator solum proprie burse replecioni intendens iudicabitur manifeste. Nec quoad hoc sibi lapsus termini in aliquo poterit suffragari, cum pecunie dacio et recepcio, non termini prefixio et transicioa*) sint omnibus manifeste. 2.b) Item, si non ierit nec miserit, cunctis erit ludibrio non solum vulgo sed etiam personis gravibus et nobilibus palam asserentibus: Hic, cum haberet pro recuperandis imperii bonis et iuribus extraneorum auxilium, videlicet regis Anglie personale cum suis gentibus et nichilominus multos per regem ipsum stipendiatos, ipseque imperator pro supportandis levius oneribus negocii huius- modi magnas susceperit pecunias, se movere noluit; spem in eo 3.b) Item si non reputabitur aggressor amplius non ponamus!' sed deses, per consequens per Romanam curiam non timebitur; et si non timebitur, nec absolvetur, cum humilitas et inclinacio sibi prodesse non valeant, ut ex factis preteritis multis constat. 4.b) Item per consequens fient partes et lige contra eum et imperio assistentes et eos, qui iam cum eo sunt, dividi ab eo forte continget, cum nullius recuperacionis immo nec defensionis 5.b) Item fortitudo et assistentia tales, videantur effectus. quales modo habet, quod multum advertendum existit, non poter[uinte) de cetero ex facili aggregari. Relinquitur ergo, quod imperatori necessario incumbit, ut se ac suam potenciam saltem in tantum moveat, ut amicis imperii treuge ad tempus concedantur, que sine virium mocione optineri non possent. Treugis vero 6.b) Si pendentibus potentes in imperio et alias acquirantur. ierit aut miserit aut saltem se ad hoc exhibuerit et per vim non steterit, tunc de nobilitate et magnanimitate laudabitur, confidentia et fides de ipso apud singulos crescent et exaltabitur nomen eius. 7.b) Item si aliqualiter prosperabitur, per curiam utique absol- vetur et per consequens Romanum imperium recuperabitur et 8. Nec est imperatori universi ad eius obedienciam revertentur.
1338 Dezember 7—Ende 389 Jahren 1339 — damals legt namentlich das Spottlied Nr. 629 Zeugnis von ihr ab — und 1340 (vgl. Johann von Winterthur 160 und Mathias von Neuenburg 211); terminus ante quem wäre dann der Frankfurter Reichstag vom August und September 1340, auf dem der Kaiser den Rest der englischen Sold- zahlung unter dem Vorwand der Fristversäumnis zurickwies, wodurch er sich doch zugleich ausdrücklich von dem Bündnis lossagte (vgl. namentlich Mathias von Neuenburg 211). Aber jene öffentliche Stimmung setzte schon früher ein, sobald der ausbedungene Termin für den Vormarsch des Kaisers (1337 November 30) abgelaufen war; sie darf mit Johann von Viktring II 212 bereits für die Zeit nach dem Koblenzer Reichstag 1338 angenommen werden (wenn F. Schneider, der Herausgeber, die Nachricht erst auf 1340 bezieht, so kann ich ihm nicht folgen). Tatsächlich düxfte die Denkschrift in dieses Jahr gehören. Denn ihm entstammen auch alle anderen gleich- händigen Einträge in derselben Lage der Handschrift. Ein starker stilistischer Anklang an den Allianzvertrag König Edwards mit Erzbischof Baldewin vom 6. September 1338 (vgl. unten N. I) fällt in gleicher Richtung ins Ge- wicht; eben damals hatte Losse ja in Koblenz unmittelbare Fühlung mit dem kaiserlichen Hofe. 1. Supposito, quod imperator regis Anglie receperit pecuniam, si non ierit aut saltem [exercitum]a) cum vexillo imperiali decenter cum aliis, qui dicti regis pecunie habuerunt participium, non miserit1), tunc utique ne dum ipse sed nacio tota Germanie presertim apud illos, qui huiusmodi non sunt participes pecunie, infamia notabuntur et ipse . imperator solum proprie burse replecioni intendens iudicabitur manifeste. Nec quoad hoc sibi lapsus termini in aliquo poterit suffragari, cum pecunie dacio et recepcio, non termini prefixio et transicioa*) sint omnibus manifeste. 2.b) Item, si non ierit nec miserit, cunctis erit ludibrio non solum vulgo sed etiam personis gravibus et nobilibus palam asserentibus: Hic, cum haberet pro recuperandis imperii bonis et iuribus extraneorum auxilium, videlicet regis Anglie personale cum suis gentibus et nichilominus multos per regem ipsum stipendiatos, ipseque imperator pro supportandis levius oneribus negocii huius- modi magnas susceperit pecunias, se movere noluit; spem in eo 3.b) Item si non reputabitur aggressor amplius non ponamus!' sed deses, per consequens per Romanam curiam non timebitur; et si non timebitur, nec absolvetur, cum humilitas et inclinacio sibi prodesse non valeant, ut ex factis preteritis multis constat. 4.b) Item per consequens fient partes et lige contra eum et imperio assistentes et eos, qui iam cum eo sunt, dividi ab eo forte continget, cum nullius recuperacionis immo nec defensionis 5.b) Item fortitudo et assistentia tales, videantur effectus. quales modo habet, quod multum advertendum existit, non poter[uinte) de cetero ex facili aggregari. Relinquitur ergo, quod imperatori necessario incumbit, ut se ac suam potenciam saltem in tantum moveat, ut amicis imperii treuge ad tempus concedantur, que sine virium mocione optineri non possent. Treugis vero 6.b) Si pendentibus potentes in imperio et alias acquirantur. ierit aut miserit aut saltem se ad hoc exhibuerit et per vim non steterit, tunc de nobilitate et magnanimitate laudabitur, confidentia et fides de ipso apud singulos crescent et exaltabitur nomen eius. 7.b) Item si aliqualiter prosperabitur, per curiam utique absol- vetur et per consequens Romanum imperium recuperabitur et 8. Nec est imperatori universi ad eius obedienciam revertentur.
Strana 390
390 Nr. 582—83 propter paucitatem sue gentis diffidendum, cum nonnumquam multi per paucos victi legantur, tum propter imperii iustitiam et regis Francie iniurias notorie imperio irrogatas, tum eciam, quia imperii statum et potentiam naciones singule pertimescunt. 9.b) Item propter expertam et valentem imperii miliciam, que non curat matracia, immo ab ea nec estivi pulveres nec hyemis glacies formidantur. 10. Si exempla petantur, Franci pluries a solis Flandren(sibus) victi noscuntur. Item dominus Iohannes de Schalon contra .. ducem Burgundie, cui regalis adiutrix fuit potentia, suam optinuit voluntatem. II. Item ad victoriam imperatoris faciunt iniurie per .. reges Francie diversimode perpetrate et primo oc- cupacio bonorum et iurium imperii notoria. 12. Item singulorum tam in regno quam in imperio sibi vicinorum oppressio violenta. 13. Item subditorum suorum ad ipsum regem indevocio insurgens ex premissis et ab exactionibus nimiis et eciam inconsuetis. 14. Item decimarum per multas regiones Christianitatis pro terre sancte subsidio levacio et inbursacio. 15. Item Templariorum propter suarum opulenciam possessionum, ut dicitur, destructio et 16. Item pecuniarum imperii a .. delatoribus combustio. earundem ablacio et destructio. 17. Si ire debeat, requiratur rex, ut bona imperii cum fructibus restituat. Si dies exhibuerit, restituat bona prius, ut supra, aut saltem ad manus communes ponat, cum inpignorati dies non soleant acceptare. I) Ueberschr.: Motiva per me facta, quando erat in dubio, utrum L(udewicus) ire vellet.† a) fehlt.+ a*) K.† b) Absatz in K. + c) poterent. 1) vgl. die Urkunde König Edwards für Baldewin vom 6. September 1338 (Günther IIIa nr. 239): Est etiam adiectum, quod, si serenissimus princeps domnus Romanorum imperator contra predictum Philippum — — in proprla persona non ierit vel si iverit sed postmodum destiterit, — — — — Et si dictus domnus imperator suum exercitum cum imperiali vexillo miserit, quod tunc — —. 582*. O* [1338 nach Aprils. Wilhelm Ockams Traktat Inferius describuntur allegaciones. K 150 mit der Ueberschr. von Hd 8 Tractatus Occam pro iuribus imperii, im Register II (fol. 124a—125a) verzeichnet mit der Angabe Libellus editus, ut dicitur, in curia pro iustificacione processuum Lud(ewici) pro imperiali auctoritate qui incipit I. d. a.'; aus dem Cod. palat. 679 der vatikan. Bibliothek in Rom: R. Scholz Unbekannte kirchenpolitische Streitschriften aus der Zeit Ludwigs des Bayern II (1914) 417—431 (hier und da verkürzt), vgl. I 161—167. Für eine endgiltige Ausgabe bietet K den weitaus reinsten Text. Die bereits von Schols angenommene Verfasserschaft Ockams bestätigt sich hier. Was die Entstehungszeit betrifft, so wird der Traktat bereits gegen Ende von Fidem catholicam (Nr. 522) angekündigt: Plures quoque alie rationes et cause sunt, ex quibus cernitur evidenter, quod predicte sententie fuerunt nec sunt timende nec aliquatenus observande. Que rationes et cause in appellationibus et provocationibus contra adversantes nobis et nos et imperium et fidem catholicam, quam sancta Romana tenet ecclesia, impugnantes solenniter interiectis seorsim explicantur, quas omnes seriatim presentibus litteris explicare prolixum nimium videretur. Er kann also schon im Mai geschrieben sein. Die Nr. 583 kennt ihn in der bei Nicolaus Minorita erhaltenen Fassung (N. I o), die aber wohl erst nachträglich entstand. Es ist demnach nicht ausgeschlossen, dass er erst gegen Ende des Jahres fertig wurde. 583. [1338 nach Juli 16]. Offiziöse Zusammenstellung der Rechte des Reiches und der gegen sie gerichteten Einwände der kurialen Partei.
390 Nr. 582—83 propter paucitatem sue gentis diffidendum, cum nonnumquam multi per paucos victi legantur, tum propter imperii iustitiam et regis Francie iniurias notorie imperio irrogatas, tum eciam, quia imperii statum et potentiam naciones singule pertimescunt. 9.b) Item propter expertam et valentem imperii miliciam, que non curat matracia, immo ab ea nec estivi pulveres nec hyemis glacies formidantur. 10. Si exempla petantur, Franci pluries a solis Flandren(sibus) victi noscuntur. Item dominus Iohannes de Schalon contra .. ducem Burgundie, cui regalis adiutrix fuit potentia, suam optinuit voluntatem. II. Item ad victoriam imperatoris faciunt iniurie per .. reges Francie diversimode perpetrate et primo oc- cupacio bonorum et iurium imperii notoria. 12. Item singulorum tam in regno quam in imperio sibi vicinorum oppressio violenta. 13. Item subditorum suorum ad ipsum regem indevocio insurgens ex premissis et ab exactionibus nimiis et eciam inconsuetis. 14. Item decimarum per multas regiones Christianitatis pro terre sancte subsidio levacio et inbursacio. 15. Item Templariorum propter suarum opulenciam possessionum, ut dicitur, destructio et 16. Item pecuniarum imperii a .. delatoribus combustio. earundem ablacio et destructio. 17. Si ire debeat, requiratur rex, ut bona imperii cum fructibus restituat. Si dies exhibuerit, restituat bona prius, ut supra, aut saltem ad manus communes ponat, cum inpignorati dies non soleant acceptare. I) Ueberschr.: Motiva per me facta, quando erat in dubio, utrum L(udewicus) ire vellet.† a) fehlt.+ a*) K.† b) Absatz in K. + c) poterent. 1) vgl. die Urkunde König Edwards für Baldewin vom 6. September 1338 (Günther IIIa nr. 239): Est etiam adiectum, quod, si serenissimus princeps domnus Romanorum imperator contra predictum Philippum — — in proprla persona non ierit vel si iverit sed postmodum destiterit, — — — — Et si dictus domnus imperator suum exercitum cum imperiali vexillo miserit, quod tunc — —. 582*. O* [1338 nach Aprils. Wilhelm Ockams Traktat Inferius describuntur allegaciones. K 150 mit der Ueberschr. von Hd 8 Tractatus Occam pro iuribus imperii, im Register II (fol. 124a—125a) verzeichnet mit der Angabe Libellus editus, ut dicitur, in curia pro iustificacione processuum Lud(ewici) pro imperiali auctoritate qui incipit I. d. a.'; aus dem Cod. palat. 679 der vatikan. Bibliothek in Rom: R. Scholz Unbekannte kirchenpolitische Streitschriften aus der Zeit Ludwigs des Bayern II (1914) 417—431 (hier und da verkürzt), vgl. I 161—167. Für eine endgiltige Ausgabe bietet K den weitaus reinsten Text. Die bereits von Schols angenommene Verfasserschaft Ockams bestätigt sich hier. Was die Entstehungszeit betrifft, so wird der Traktat bereits gegen Ende von Fidem catholicam (Nr. 522) angekündigt: Plures quoque alie rationes et cause sunt, ex quibus cernitur evidenter, quod predicte sententie fuerunt nec sunt timende nec aliquatenus observande. Que rationes et cause in appellationibus et provocationibus contra adversantes nobis et nos et imperium et fidem catholicam, quam sancta Romana tenet ecclesia, impugnantes solenniter interiectis seorsim explicantur, quas omnes seriatim presentibus litteris explicare prolixum nimium videretur. Er kann also schon im Mai geschrieben sein. Die Nr. 583 kennt ihn in der bei Nicolaus Minorita erhaltenen Fassung (N. I o), die aber wohl erst nachträglich entstand. Es ist demnach nicht ausgeschlossen, dass er erst gegen Ende des Jahres fertig wurde. 583. [1338 nach Juli 16]. Offiziöse Zusammenstellung der Rechte des Reiches und der gegen sie gerichteten Einwände der kurialen Partei.
Strana 391
1338 nach April—nach Juli 16 391 K 1661); aus der Handschrift Cod. Vat. 4008 der Sammlung des Nicolaus Minorita in der vatikanischen Bibliothek in Rom: Böhmer Fontes IV 592—605 (N). K bietet nicht nur die bei weitem korrektere Ueberlieferung sondern auch die in vielen Punkten ursprünglichere, hier und da kürzere (vgl. I N. o), meist aber vollständigere Fassung (vgl. I cc. 11 /N. u 7, 12 ſN. z], II cc. 2 [N. 1'J, 3 ſN. o7, 9 ſNN. k'k, r’r]), die Nikolaus verändert hat, so- weit er sie nicht schon verändert vorfand. — Die Entstehung wird durch die Benutzung der Nrr. 522, 545 und des Rhenser Weistums begrenzt. Sie wegen der Nichtbenutzung der jüngeren Gesetzgebung von 1338 bestimmt noch vor den August zu setzen, geht nicht an. Jedenfalls gehört sie aber wie die ganze Sammlung des Nikolaus noch demselben Jahre an. I. Inferiusa) describunturb) articuli de iuribus imperii et prela- torum ac principum, ad quos pertinet electioc) imperatoris, et de iure domini Lud(owici)d) imperatoris et in quibus factum est per pontificese) et sequaces contra ipsa iura indebite et iniuste. I. Primus articulus est, quod tam de iure quam ex antiqua et legitime prescripta ac optenta consuetudine, que pro lege ser- vanda est, potestas et auctoritas plena eligendi regem et impe- ratorem Romanorum pertinet ad archiepiscopos et principes Ale- maniea) ad electionem imperii constitutos a tempore, quo Theutonicisb) regnum Romane ecclesie concessum est (ut de ipsa concessione dicitur in decretis De consecracione distinctionis v. canone In die' 1) et in aliis iuribus, que brevitatis causa“) dimittuntur), et quod ex sola electione ipsorum ..d) archiepiscoporum et principum electus efficitur verus rex Romanorum et imperator eciam ante quam inungatur, consecretur et coronetur ad) papad) (ut patet per ide), quod legi- tur et notatur XXIII. distinctionis canone Legimus' 2) in textu et gl(ossa) ordinariaf) signata super verbo imperatorem'), quia im- perium non habetur a papa sed a solo deo (XXIII. questionis canone Quesitum'3) et utraque potestas tam imperialis quam pontificalis principaliterd) etd) inmediate est solum a deo (in Authentica Quomodo oporteat episcopos et ceteros clericos ad ordinacionemf perduci 4) in principio) et ipse potestates a deo sunt distincte, quiag) una scilicet imperialis est solum in temporalibus, alia scilicet ponti- ficalis est solum in spiritualibus (ut probatur XCVI. distinctionis canone (Cum ad verum' 5) et canone In scripturis' 6) et canone ˛Si imperator' 7) et in Authentica De fide instrumentorumh) et cautela § I8) et X. distinctionis canone Quoniam' 9) in textu et glosa), unde in temporalibus non potest 1) appellari ad papam, quia temporalia ad papam non pertinent (ut dicitur Extra De appella- cionibus capite ˛Ѕi duobus' 10)) nec de eis papa potest iudicare nec se intromittere (Extra Qui filii sint legitimi capite (Causam' 11) et De iudiciis capite Novit' 12) et omnia temporalia sunt imperatoris (Codicis De quadriennii prescriptione legek) Bene a Zenone' 13) et FF. Ad legem Rodiam lege Deprecacio' 14) et XXIII.1) questionis VIII.d) canone Convenior' 15) et VIII. distinctionis canone (Quo iure' 16) et Authentica De consulibus' 17) in fine collumna IIII.). Et hic articulus eciam in allegacionibus insertis in sentenciam) per dominum") imperatorem prolata, que incipit Lud(owicus) quartus deid) gratiad)' et ceterad) 18) plene probatur et ostenditur evi- 2. Secundus articulus ad idem est de iure et antiqua denter°). consuetudine imperii approbata fore et esse, quod, postquam aliquis a prin-
1338 nach April—nach Juli 16 391 K 1661); aus der Handschrift Cod. Vat. 4008 der Sammlung des Nicolaus Minorita in der vatikanischen Bibliothek in Rom: Böhmer Fontes IV 592—605 (N). K bietet nicht nur die bei weitem korrektere Ueberlieferung sondern auch die in vielen Punkten ursprünglichere, hier und da kürzere (vgl. I N. o), meist aber vollständigere Fassung (vgl. I cc. 11 /N. u 7, 12 ſN. z], II cc. 2 [N. 1'J, 3 ſN. o7, 9 ſNN. k'k, r’r]), die Nikolaus verändert hat, so- weit er sie nicht schon verändert vorfand. — Die Entstehung wird durch die Benutzung der Nrr. 522, 545 und des Rhenser Weistums begrenzt. Sie wegen der Nichtbenutzung der jüngeren Gesetzgebung von 1338 bestimmt noch vor den August zu setzen, geht nicht an. Jedenfalls gehört sie aber wie die ganze Sammlung des Nikolaus noch demselben Jahre an. I. Inferiusa) describunturb) articuli de iuribus imperii et prela- torum ac principum, ad quos pertinet electioc) imperatoris, et de iure domini Lud(owici)d) imperatoris et in quibus factum est per pontificese) et sequaces contra ipsa iura indebite et iniuste. I. Primus articulus est, quod tam de iure quam ex antiqua et legitime prescripta ac optenta consuetudine, que pro lege ser- vanda est, potestas et auctoritas plena eligendi regem et impe- ratorem Romanorum pertinet ad archiepiscopos et principes Ale- maniea) ad electionem imperii constitutos a tempore, quo Theutonicisb) regnum Romane ecclesie concessum est (ut de ipsa concessione dicitur in decretis De consecracione distinctionis v. canone In die' 1) et in aliis iuribus, que brevitatis causa“) dimittuntur), et quod ex sola electione ipsorum ..d) archiepiscoporum et principum electus efficitur verus rex Romanorum et imperator eciam ante quam inungatur, consecretur et coronetur ad) papad) (ut patet per ide), quod legi- tur et notatur XXIII. distinctionis canone Legimus' 2) in textu et gl(ossa) ordinariaf) signata super verbo imperatorem'), quia im- perium non habetur a papa sed a solo deo (XXIII. questionis canone Quesitum'3) et utraque potestas tam imperialis quam pontificalis principaliterd) etd) inmediate est solum a deo (in Authentica Quomodo oporteat episcopos et ceteros clericos ad ordinacionemf perduci 4) in principio) et ipse potestates a deo sunt distincte, quiag) una scilicet imperialis est solum in temporalibus, alia scilicet ponti- ficalis est solum in spiritualibus (ut probatur XCVI. distinctionis canone (Cum ad verum' 5) et canone In scripturis' 6) et canone ˛Si imperator' 7) et in Authentica De fide instrumentorumh) et cautela § I8) et X. distinctionis canone Quoniam' 9) in textu et glosa), unde in temporalibus non potest 1) appellari ad papam, quia temporalia ad papam non pertinent (ut dicitur Extra De appella- cionibus capite ˛Ѕi duobus' 10)) nec de eis papa potest iudicare nec se intromittere (Extra Qui filii sint legitimi capite (Causam' 11) et De iudiciis capite Novit' 12) et omnia temporalia sunt imperatoris (Codicis De quadriennii prescriptione legek) Bene a Zenone' 13) et FF. Ad legem Rodiam lege Deprecacio' 14) et XXIII.1) questionis VIII.d) canone Convenior' 15) et VIII. distinctionis canone (Quo iure' 16) et Authentica De consulibus' 17) in fine collumna IIII.). Et hic articulus eciam in allegacionibus insertis in sentenciam) per dominum") imperatorem prolata, que incipit Lud(owicus) quartus deid) gratiad)' et ceterad) 18) plene probatur et ostenditur evi- 2. Secundus articulus ad idem est de iure et antiqua denter°). consuetudine imperii approbata fore et esse, quod, postquam aliquis a prin-
Strana 392
392 Nr. 583 cipibus electoribus imperii concorditer vel a maiori parte * eorundem prin- cipum * pro rege Romanorum est electus, non indiget nominacione, apro- bacione, confirmacione, consensu vel auctoritate sedis apostolice super ad- ministracione bonorum et iurium imperii sive titulo regio assumendis et quod super hiis necessarioP) talis electus non habet recurrere ad sedem eandem ), [sed] ") quod sic habitum, optentum et servatum est a tempore, de cuius prin- cipio memoria non existit, quod electi a principibus electoribus imperii con- corditer vel a maiori parte, ut supra, sibi titulum regium asumpserunt ac bona et iura imperii administraverunt, et * hoc de iure et consuetudine licite°) facere potuerunt et poterunt nulla aprobacione vel licencia dicted) sedis apostolice super hoc habita vel optenta. Et hic articulis ostenditur evidenter eciam per testimonium et diffinicionem ac dictum omnium principum electorums) imperii et omnium fidelium imperii assi- stencium in eorum tractatibus et consilio, quod sub eorum iura- mentis imperio prestitis pronunciaverunt, sentenciaverunt et diffi- nierunt omnia contenta in dicto articulo fore vera, sicut constat per publicum instrumentum 19). Z 3. Tercius articulus est, quod de iure et antiqua consuetudine imperii aprobata ille 20) censetur in concordia electus ad imperium, qui a maiori parte principum, ad quos 4. Quartus articulus est, quod ex electio pertinet, est electus. consuetudine21) antiquitus observata et legitime optenta et prescripta est, quod rex et imperator Romanorum eligitur per ipsos principes in opido Frankenfortt) et quod electus in ipso") loco ab ipsisd) electoribus sive a maiori parte eorum, qui in die ad eligendum prefixa per illum, ad quem pertinet prefigere huiusmodi terminum pro ipsa electione facienda, ibidem convenerunt, est1) censendus et censetur et habeturd) etd haberi debet tamquam in * concordia electus et eidem electo debet tan- quam veros) regi et imperatori obediri) * ab omnibus Romano imperio subiectis. Et si qui * ei non obedirent, ipso facto sunt omnibus, que ab ipso imperio tenent, privandi et eciam aliasw) puniendi, prout inobediencie sive delicti enormitas exegeritx) eorundem. 5. Quin- tus articulus est, quod consuetudine antiquitus observata et legitime optenta et prescripta obtentum esty) et servatumz) est, quod taliter electo in regem Romanorum, ut dictum est, preberi 22) et dari debet corona regalis sive imperialis in opido de Aquisgrani, 6. Sextus articulus est, quod ex") consue- quandocunque voluerit. 23 tudine 23) aprobata atque servata a tanto tempore, cuius memoria * non exi- stit, servatum et optentum est, quod, si vota principum, ad quos dicta electio pertinet, * dividantur in plures, ita quod duo in discordia eligantur, ille") electus in discordia, cui deus in prelio victoriam tribuerita), habetur et censetur et haberi et censeri debet pro vero rege et imperatore et eidem tanquam vero regi et imperatori Romanorum debet ab omnibus obediri et quod ad talem sic electum in dis- cordia pertinet administracios) plena dicti regni et imperii. 24 7. Septimus articulus est, quod de 24) iure acb*) consuetudine imperii hactenus ob[servalta*) legitime et inconcusse servata a tanto tempore, cuius memoria non existit, fuit et est, quod vacante imperio ad comitem Palatinumd) * pertinuit et pertinet in partibus Alemanie) ius administrandi iura imperii et feoda * temporalia conferendi et cetera alia negocia spectancia ad imperium disponendi. 8. Octavus articulus
392 Nr. 583 cipibus electoribus imperii concorditer vel a maiori parte * eorundem prin- cipum * pro rege Romanorum est electus, non indiget nominacione, apro- bacione, confirmacione, consensu vel auctoritate sedis apostolice super ad- ministracione bonorum et iurium imperii sive titulo regio assumendis et quod super hiis necessarioP) talis electus non habet recurrere ad sedem eandem ), [sed] ") quod sic habitum, optentum et servatum est a tempore, de cuius prin- cipio memoria non existit, quod electi a principibus electoribus imperii con- corditer vel a maiori parte, ut supra, sibi titulum regium asumpserunt ac bona et iura imperii administraverunt, et * hoc de iure et consuetudine licite°) facere potuerunt et poterunt nulla aprobacione vel licencia dicted) sedis apostolice super hoc habita vel optenta. Et hic articulis ostenditur evidenter eciam per testimonium et diffinicionem ac dictum omnium principum electorums) imperii et omnium fidelium imperii assi- stencium in eorum tractatibus et consilio, quod sub eorum iura- mentis imperio prestitis pronunciaverunt, sentenciaverunt et diffi- nierunt omnia contenta in dicto articulo fore vera, sicut constat per publicum instrumentum 19). Z 3. Tercius articulus est, quod de iure et antiqua consuetudine imperii aprobata ille 20) censetur in concordia electus ad imperium, qui a maiori parte principum, ad quos 4. Quartus articulus est, quod ex electio pertinet, est electus. consuetudine21) antiquitus observata et legitime optenta et prescripta est, quod rex et imperator Romanorum eligitur per ipsos principes in opido Frankenfortt) et quod electus in ipso") loco ab ipsisd) electoribus sive a maiori parte eorum, qui in die ad eligendum prefixa per illum, ad quem pertinet prefigere huiusmodi terminum pro ipsa electione facienda, ibidem convenerunt, est1) censendus et censetur et habeturd) etd haberi debet tamquam in * concordia electus et eidem electo debet tan- quam veros) regi et imperatori obediri) * ab omnibus Romano imperio subiectis. Et si qui * ei non obedirent, ipso facto sunt omnibus, que ab ipso imperio tenent, privandi et eciam aliasw) puniendi, prout inobediencie sive delicti enormitas exegeritx) eorundem. 5. Quin- tus articulus est, quod consuetudine antiquitus observata et legitime optenta et prescripta obtentum esty) et servatumz) est, quod taliter electo in regem Romanorum, ut dictum est, preberi 22) et dari debet corona regalis sive imperialis in opido de Aquisgrani, 6. Sextus articulus est, quod ex") consue- quandocunque voluerit. 23 tudine 23) aprobata atque servata a tanto tempore, cuius memoria * non exi- stit, servatum et optentum est, quod, si vota principum, ad quos dicta electio pertinet, * dividantur in plures, ita quod duo in discordia eligantur, ille") electus in discordia, cui deus in prelio victoriam tribuerita), habetur et censetur et haberi et censeri debet pro vero rege et imperatore et eidem tanquam vero regi et imperatori Romanorum debet ab omnibus obediri et quod ad talem sic electum in dis- cordia pertinet administracios) plena dicti regni et imperii. 24 7. Septimus articulus est, quod de 24) iure acb*) consuetudine imperii hactenus ob[servalta*) legitime et inconcusse servata a tanto tempore, cuius memoria non existit, fuit et est, quod vacante imperio ad comitem Palatinumd) * pertinuit et pertinet in partibus Alemanie) ius administrandi iura imperii et feoda * temporalia conferendi et cetera alia negocia spectancia ad imperium disponendi. 8. Octavus articulus
Strana 393
1338 nach Juli 16 393 est verum ac eciam f) notorium et manifestum fore et esse adeog°), quod nulla possit tergiversacione negari prefatum dominum Lud(owicum)h) per principes et prelatos, ad quos pertinebat et pertinet ius et potestas acb5) auctoritas eligendi regem Romanorum 25) fuisse et electumi) esse legitime in regem Romanorum non2 solum a maiori parte ipsorum electorumk5) et principum sed eciam a duabus partibus ipsorum et in dicto loco de Frankenfortt) ad hoc anti- quitus deputato et in die ad eligendum prefixa per illum, qui prefigere potuit, propter quod eciam secundum iura et consuetudines imperii haberi et censeri debuit electus in concordia. 9. Nonus articulus est verum, notorium acb) manifestum fore et esse, quod ipse dominus Ludo- vicush*) sic 26) electus fuit post ipsam electionem debite coronatus et inunctus1) in dictod) opido de Aquisgrani ad coronandum et inungendum reges Romanorum * antiquitus deputato et quod secundum consuetudines dicti imperii aprobatas, que pro lege servande sunt, debuit eidem domino Ludovico tamquam vero regi Romanorum ab omnibus vasallis—) et subiectis imperii obediri et omagia fidelitatis et iuramenta ac iura imperii debueruntd) eidem integraliter assignari. 10. Decimus articulus est, quod, licet dicatur nobilem virum dominumd) Fridericum"" ducem Austrie fuisse electum in regem Romanorum, tamen verum°5), notorium ac manifestum fuit et est, quod ipsa electio 27) fuit nulla ac nullius est momenti tum, quia non fuit facta in loco debito scilicet [de]P) Frankenvortt) et per consequens de iure et secundum consuetudines imperii aprobatas, que pro iure servantur, fuit nulla, tum quia non fuit facta in termino et ) die prefixa ad eligendum per eum, ad quem spectabat ipsum terminum prefigere et per consequens fuit nulla secundum iura * et * consuetudines imperii") aprobatas, que pro iure servantur, tum quia fuit facta solum per duos et exd) intervallo post primam electionem de prefato domino Lud(owico) non solum a maiori parte sed eciam a duabus partibus electorum factam, ut dictum estd) et ideo nulla fuitd) et nullum ius eidem Fridericon) tribuere potuit nec electioni"*) ipsius domini Lud(owici) in aliquo derogavit nec potuit modo aliquo derogare. Ex quibus patet aperte, quod sepedictus dominus Lud(o- wicus) potuit legitime administrare omniad) iura imperii et quod ad ipsum spectavit et pertinuit ets') spectat et pertinet ipsa iura 28 imperii administrare ac per consequens, quod28) ipse dominus Lud(owicus marchionatum Brandenbur(gensem)), * quem vacantem invenit et ad imperium devolutum, conferre potuit et de iure etd) licite contulit filio suo primogenito et cetera alia * facere, que ad eiusdem * 1I. Undecimusu) articulus imperii regimen pertinere noscuntur. est notorium et manifestum fore, ita quod nulla potest tergi versacione negari, quod in prelio, quod habuit prefatus dominus Lud(owicus) cum prefato domino Friderico duce Austrie, deus per suam clemenciam et misericordiam dedit ac tribuit ipsi domino Lud(owico) plenam ac plenissimam victoriam de ipso Friderico, ita quod ipsum hostem suum devicit et conculcavit perfecte, unde eciam ex hoc capite patuit et patet, quod ipse dominus Lud(owicus) secundum consuetudines dicti imperii aprobatas et observatas debuit et debet haberi pro vero rege et imperatore et quod ad eum spectavit et pertinuit et spectat et pertinet plena administracio
1338 nach Juli 16 393 est verum ac eciam f) notorium et manifestum fore et esse adeog°), quod nulla possit tergiversacione negari prefatum dominum Lud(owicum)h) per principes et prelatos, ad quos pertinebat et pertinet ius et potestas acb5) auctoritas eligendi regem Romanorum 25) fuisse et electumi) esse legitime in regem Romanorum non2 solum a maiori parte ipsorum electorumk5) et principum sed eciam a duabus partibus ipsorum et in dicto loco de Frankenfortt) ad hoc anti- quitus deputato et in die ad eligendum prefixa per illum, qui prefigere potuit, propter quod eciam secundum iura et consuetudines imperii haberi et censeri debuit electus in concordia. 9. Nonus articulus est verum, notorium acb) manifestum fore et esse, quod ipse dominus Ludo- vicush*) sic 26) electus fuit post ipsam electionem debite coronatus et inunctus1) in dictod) opido de Aquisgrani ad coronandum et inungendum reges Romanorum * antiquitus deputato et quod secundum consuetudines dicti imperii aprobatas, que pro lege servande sunt, debuit eidem domino Ludovico tamquam vero regi Romanorum ab omnibus vasallis—) et subiectis imperii obediri et omagia fidelitatis et iuramenta ac iura imperii debueruntd) eidem integraliter assignari. 10. Decimus articulus est, quod, licet dicatur nobilem virum dominumd) Fridericum"" ducem Austrie fuisse electum in regem Romanorum, tamen verum°5), notorium ac manifestum fuit et est, quod ipsa electio 27) fuit nulla ac nullius est momenti tum, quia non fuit facta in loco debito scilicet [de]P) Frankenvortt) et per consequens de iure et secundum consuetudines imperii aprobatas, que pro iure servantur, fuit nulla, tum quia non fuit facta in termino et ) die prefixa ad eligendum per eum, ad quem spectabat ipsum terminum prefigere et per consequens fuit nulla secundum iura * et * consuetudines imperii") aprobatas, que pro iure servantur, tum quia fuit facta solum per duos et exd) intervallo post primam electionem de prefato domino Lud(owico) non solum a maiori parte sed eciam a duabus partibus electorum factam, ut dictum estd) et ideo nulla fuitd) et nullum ius eidem Fridericon) tribuere potuit nec electioni"*) ipsius domini Lud(owici) in aliquo derogavit nec potuit modo aliquo derogare. Ex quibus patet aperte, quod sepedictus dominus Lud(o- wicus) potuit legitime administrare omniad) iura imperii et quod ad ipsum spectavit et pertinuit ets') spectat et pertinet ipsa iura 28 imperii administrare ac per consequens, quod28) ipse dominus Lud(owicus marchionatum Brandenbur(gensem)), * quem vacantem invenit et ad imperium devolutum, conferre potuit et de iure etd) licite contulit filio suo primogenito et cetera alia * facere, que ad eiusdem * 1I. Undecimusu) articulus imperii regimen pertinere noscuntur. est notorium et manifestum fore, ita quod nulla potest tergi versacione negari, quod in prelio, quod habuit prefatus dominus Lud(owicus) cum prefato domino Friderico duce Austrie, deus per suam clemenciam et misericordiam dedit ac tribuit ipsi domino Lud(owico) plenam ac plenissimam victoriam de ipso Friderico, ita quod ipsum hostem suum devicit et conculcavit perfecte, unde eciam ex hoc capite patuit et patet, quod ipse dominus Lud(owicus) secundum consuetudines dicti imperii aprobatas et observatas debuit et debet haberi pro vero rege et imperatore et quod ad eum spectavit et pertinuit et spectat et pertinet plena administracio
Strana 394
394 Nr. 583 regni et imperii sepedicti. 12. Duodecimusv) articulus est verumd), notorium ac manifestum fore etst) constare per legitima documenta, quod prefatus w) dominus Lud(owicus) pro defensione et conservacione dictorum iurium imperii et fidei catholice, quam sancta mater ecclesia catholica firmiter hactenus docuit, tenuit et docetx), tenet et credit dudum legitime sollempniter et in scriptis provocavit et appellavit contray) Iohannem, qui se papam XXII. asserebat, ad29) futurum generale concilium * in loco securoe), tuto et congruo congregandum * et ad sanctam matrem ecclesiam catholicam, que appellacio fuit predicto Iohanni XXII. intimata, sivez) ad ipsius noticiam deducta, prout notorium et manifestum est et constat etiam pſer]aa) legitima documenta 30). In qua appellacione expri- muntur dictakk) iura imperii et principum electorum11) imperii ac ipsius domini Lud(owici) et exprimitur fides catholica, quam sancta mater ecclesia catholica docet, pro cuius defensione et exaltacione appellavit et eciam iuravit 31) ad sancta dei ewangelia tacto libro se credere * vera esse in ipsa appellacione contenta et quod pro viribus prosequeretur eae) in concilio generali congregando in loco tuto atque securo ad honorem dei * et sancte matris ecclesie catholice ed ad sacri imperii et principum et devotorum et) vasallorum ipsius iurium conser- vacionem, defensionem et augmentum, prout hec et alia in ipsa appellacione plenius continentur. 13. Plures quoque alie provo- caciones et appellaciones facte fuerunt et sunt pro defensione fidei catholice et iuris imperii ete) dicti dominidd) imperatoris, sicut patet per publica instrumenta super hiis confecta, de quibus eciam fit mencio in superius dicta sentencia per dictum dominum Lud(owicum)ee) in Frankenfortff) prolata et publice promulgata. 14. Insuper prefati principes electoresgg) sacri imperii convene- runthh) in unum et promiserunt unanimiter defendere, tueri et manutenere ius, principatum et honorem, quodd) et quem habent ab imperio et in electione ipsius imperii, et iura, consuetudines et libertates ipsius imperii et electorum imperii, prout ab antiquo in ipsos principes electores imperii pler]venerunt ii), contra omnem hominem nullo penitus excluso et contra omne mandatum a quo- cunque vel quomodolibetkk) promulgatum, ex quo mandato imperium aut ipsi ets5) ceteri principes electores possent quomodolibet infir- mari. Et 32) omnes prescriptos articulos et quemlibet eorum singulariter promiserunt bona fide et eciam iuraverunt ad sancta dei ewangelia pro se et suis successoribus inviolabiliter et firmiter observare et quod in contrarium nullo tempore facient vel venient nec ab ipsis aliquo modo discedent, prout hec et alia plura conti- nentur in publicis documentis sive litterisq) publicis sigillis ip- sorum electorum concorditer sigillatis et publicatis 33) II. Eta) quoda) contrab) dictac) iura et consuetudines acd) libertates imperii et prelatorum acd) principum electorum imperii et aliorum principum ac fidelium imperii et contra ius prefati domini Lud(owici)e) et fidelium ipsius ac imperii factum est f) multipliciter, prout inferius continetur. I. Primo enim facta sunt infrascripta statuta, si sic dici possunt, videlicetg) quoddam statutum, si statutum dici potest, quod positum esth) perh) pre-
394 Nr. 583 regni et imperii sepedicti. 12. Duodecimusv) articulus est verumd), notorium ac manifestum fore etst) constare per legitima documenta, quod prefatus w) dominus Lud(owicus) pro defensione et conservacione dictorum iurium imperii et fidei catholice, quam sancta mater ecclesia catholica firmiter hactenus docuit, tenuit et docetx), tenet et credit dudum legitime sollempniter et in scriptis provocavit et appellavit contray) Iohannem, qui se papam XXII. asserebat, ad29) futurum generale concilium * in loco securoe), tuto et congruo congregandum * et ad sanctam matrem ecclesiam catholicam, que appellacio fuit predicto Iohanni XXII. intimata, sivez) ad ipsius noticiam deducta, prout notorium et manifestum est et constat etiam pſer]aa) legitima documenta 30). In qua appellacione expri- muntur dictakk) iura imperii et principum electorum11) imperii ac ipsius domini Lud(owici) et exprimitur fides catholica, quam sancta mater ecclesia catholica docet, pro cuius defensione et exaltacione appellavit et eciam iuravit 31) ad sancta dei ewangelia tacto libro se credere * vera esse in ipsa appellacione contenta et quod pro viribus prosequeretur eae) in concilio generali congregando in loco tuto atque securo ad honorem dei * et sancte matris ecclesie catholice ed ad sacri imperii et principum et devotorum et) vasallorum ipsius iurium conser- vacionem, defensionem et augmentum, prout hec et alia in ipsa appellacione plenius continentur. 13. Plures quoque alie provo- caciones et appellaciones facte fuerunt et sunt pro defensione fidei catholice et iuris imperii ete) dicti dominidd) imperatoris, sicut patet per publica instrumenta super hiis confecta, de quibus eciam fit mencio in superius dicta sentencia per dictum dominum Lud(owicum)ee) in Frankenfortff) prolata et publice promulgata. 14. Insuper prefati principes electoresgg) sacri imperii convene- runthh) in unum et promiserunt unanimiter defendere, tueri et manutenere ius, principatum et honorem, quodd) et quem habent ab imperio et in electione ipsius imperii, et iura, consuetudines et libertates ipsius imperii et electorum imperii, prout ab antiquo in ipsos principes electores imperii pler]venerunt ii), contra omnem hominem nullo penitus excluso et contra omne mandatum a quo- cunque vel quomodolibetkk) promulgatum, ex quo mandato imperium aut ipsi ets5) ceteri principes electores possent quomodolibet infir- mari. Et 32) omnes prescriptos articulos et quemlibet eorum singulariter promiserunt bona fide et eciam iuraverunt ad sancta dei ewangelia pro se et suis successoribus inviolabiliter et firmiter observare et quod in contrarium nullo tempore facient vel venient nec ab ipsis aliquo modo discedent, prout hec et alia plura conti- nentur in publicis documentis sive litterisq) publicis sigillis ip- sorum electorum concorditer sigillatis et publicatis 33) II. Eta) quoda) contrab) dictac) iura et consuetudines acd) libertates imperii et prelatorum acd) principum electorum imperii et aliorum principum ac fidelium imperii et contra ius prefati domini Lud(owici)e) et fidelium ipsius ac imperii factum est f) multipliciter, prout inferius continetur. I. Primo enim facta sunt infrascripta statuta, si sic dici possunt, videlicetg) quoddam statutum, si statutum dici potest, quod positum esth) perh) pre-
Strana 395
1338 nach Juli 16 395 fatuma) dominum Iohannem XXII. in libro, qui dicitur ˛Ѕeptimus', sub titulo De iureiurando, quod statutum incipit: Romani prin- cipes' 34), item quoddam aliud statutum, si sic dici potest, positum in eodem libro VII° sub titulo De sentencia et re iudicata, quod incipit Pastoralis cura'35), per que statuta immo verius destituta predicta iura, consuetudines ac libertates imperii et prelatorum ac principum electorum imperii et imperialis dignitatis preheemi- nencia ac potestas et auctoritas subvertuntur et destruuntur de facto, sicut ex ipsorum statutorum inspectione colligitur evidenter. Et per ista statuta papa sibi de facto usurpat auctoritatem et iurisdictionem in temporalibus et super totum imperium contra iuraa) divina et contra sacros canones et sanctorum patrum de- creta et diffiniciones, [sicutb) in sentencia lata per dominum Ludo- vicum IIII. Romanorum imperatorem, que incipit Ludovicus quar- tus' 18), superius est probatum et] sicut eciam probatur in processi- bus et allegacionibus acd) racionibus factis perk) bone memorie dominum Henr(icum) Romanorum imperatorem contra dicta statuta 36) et eciam ex aliis multis racionibus et iuribus, que presentibus inserere nimis foret prolixum. Que quidem statuta, si sic dici possunt, licet fuerint1) primo conpilatam) per dominum Clementem quintumn) tempore congregacionis prelatorum facte in Vienna°)37), tamen fuerunt suspensa perk) dominum Clementem una cum aliis statutis per ipsum tunc conpilatisP), sicut de ipsa suspensione patuit per litteras per ipsum dominum Clementem studio Parisien(si) transmissas et perh) mundum publice divul- gatas 38) et postmodum de facto fuerunt per dictuma) dominum Iohannem XXII. aprobata et confirmata contraa) iura divina et canonicas sanctiones, sicut de ipsa aprobacione et confirmacione eciama) patet ex prohemio, quod ipse dominus Iohannes fecit super librum, qui Ѕeptimusq)' appellatur 39), et ex pluribus aliis, que in ipso libro VII' continentur, et probari acd) ostendi possunt 2. Secundo pre- et ad presens brevitatis causar) dimittuntur. fatuss) dominus Iohannes tanquam inimicus mortalis imperii et dignitatis imperialis et omnium fidelium et amicorum imperii volens ipsum imperium acd) dignitatem imperialem destruere et penitus anullare de facto fecit quoddam aliud statutum 40), si sic dici Nos, potest, in quo diffinit, dicit et determinat in hec verba: ad quemt) speciali prerogativa pertinet ——quia malum separat, ut unica malicia gravius non offendat: * Nulli ergo [omnino] hominum liceata) Hec verba dicti statuti immo verius destituti per et cetera. mundum sub bulla papali publicea) divulgati. Quod quidem statutum si tenetu) et valet et eidem statuto et gestis statuentis ac successoris illudv) aprobantisw) asentitur, quod absit, sequitur manifeste, quod potestas collata principibus Alemanieb) eligendi regem Romanorum et ius acd) potestas imperialis evanuit et tota- liter expiravit. Nam cum provincia Ytalie conprehendit Romam, que capudx) est Ytalie, Campaniam, Lombardiam, Tusciam, Apuliamy), Calabriam, Siciliam, Venecias, Aquileiam et plures provincias ina) numero decem7) et septem, prouta) in libro con- ciliorumb) legitur et habetur 41), si provincia Ytalie est ab imperio
1338 nach Juli 16 395 fatuma) dominum Iohannem XXII. in libro, qui dicitur ˛Ѕeptimus', sub titulo De iureiurando, quod statutum incipit: Romani prin- cipes' 34), item quoddam aliud statutum, si sic dici potest, positum in eodem libro VII° sub titulo De sentencia et re iudicata, quod incipit Pastoralis cura'35), per que statuta immo verius destituta predicta iura, consuetudines ac libertates imperii et prelatorum ac principum electorum imperii et imperialis dignitatis preheemi- nencia ac potestas et auctoritas subvertuntur et destruuntur de facto, sicut ex ipsorum statutorum inspectione colligitur evidenter. Et per ista statuta papa sibi de facto usurpat auctoritatem et iurisdictionem in temporalibus et super totum imperium contra iuraa) divina et contra sacros canones et sanctorum patrum de- creta et diffiniciones, [sicutb) in sentencia lata per dominum Ludo- vicum IIII. Romanorum imperatorem, que incipit Ludovicus quar- tus' 18), superius est probatum et] sicut eciam probatur in processi- bus et allegacionibus acd) racionibus factis perk) bone memorie dominum Henr(icum) Romanorum imperatorem contra dicta statuta 36) et eciam ex aliis multis racionibus et iuribus, que presentibus inserere nimis foret prolixum. Que quidem statuta, si sic dici possunt, licet fuerint1) primo conpilatam) per dominum Clementem quintumn) tempore congregacionis prelatorum facte in Vienna°)37), tamen fuerunt suspensa perk) dominum Clementem una cum aliis statutis per ipsum tunc conpilatisP), sicut de ipsa suspensione patuit per litteras per ipsum dominum Clementem studio Parisien(si) transmissas et perh) mundum publice divul- gatas 38) et postmodum de facto fuerunt per dictuma) dominum Iohannem XXII. aprobata et confirmata contraa) iura divina et canonicas sanctiones, sicut de ipsa aprobacione et confirmacione eciama) patet ex prohemio, quod ipse dominus Iohannes fecit super librum, qui Ѕeptimusq)' appellatur 39), et ex pluribus aliis, que in ipso libro VII' continentur, et probari acd) ostendi possunt 2. Secundo pre- et ad presens brevitatis causar) dimittuntur. fatuss) dominus Iohannes tanquam inimicus mortalis imperii et dignitatis imperialis et omnium fidelium et amicorum imperii volens ipsum imperium acd) dignitatem imperialem destruere et penitus anullare de facto fecit quoddam aliud statutum 40), si sic dici Nos, potest, in quo diffinit, dicit et determinat in hec verba: ad quemt) speciali prerogativa pertinet ——quia malum separat, ut unica malicia gravius non offendat: * Nulli ergo [omnino] hominum liceata) Hec verba dicti statuti immo verius destituti per et cetera. mundum sub bulla papali publicea) divulgati. Quod quidem statutum si tenetu) et valet et eidem statuto et gestis statuentis ac successoris illudv) aprobantisw) asentitur, quod absit, sequitur manifeste, quod potestas collata principibus Alemanieb) eligendi regem Romanorum et ius acd) potestas imperialis evanuit et tota- liter expiravit. Nam cum provincia Ytalie conprehendit Romam, que capudx) est Ytalie, Campaniam, Lombardiam, Tusciam, Apuliamy), Calabriam, Siciliam, Venecias, Aquileiam et plures provincias ina) numero decem7) et septem, prouta) in libro con- ciliorumb) legitur et habetur 41), si provincia Ytalie est ab imperio
Strana 396
396 Nr. 583 et regno Alemanie totaliter separata et divisa acd) liberata, prout dictum statutum asserit et decernit, sequitur, quod aliquis a tempore dicti statuti citra electus sive eligendus per principes Alemanie non erit nec dici“) aut censeri unquamd) poterit rex Romanorum sede1) nec rex Alemanie, quia principibus predictis non est concessa potestas eligendi in speciali regem Alemanie sed solum regem Romanorum. Item eciam ipse electus in regem Romanorum in Francia et in provinciis, que sub Francia deti- nentur, nullam habebit secundum ipsum statutum penitus potestatem nec auctoritatem et sic talis electus erit sine regno et si talis coronetur, erit sicuta) statua coronata nullum habens regimen neque regnum. Ex predictoce) eciama) statuto, si tenetu), quod absit, sequitur manifeste eadem racione, quod papa potest omnes reges temporales et in temporalibus evellere, destruere et amovere ete*) alios pro libito voluntatis instituere et ordinare, quod dicere vel sentire est erroneum penitus et absurdum et omni iuri tam divino quam humano penitus contradicit, prout eciama) in alle- gacionibus super hiis factis probatur et ostenditur evidenter, que 3. Tercio contraf) dicta hica) brevitatis causa dimittuntur. iura et consuetudines ac libertates imperii et prelatorum acd' principum electorum imperii et contra fidem, quam sancta Romana catholica et apostolica ecclesia firmiter tenet, credit et docet, prefatusg) dominus Iohannes XXII. fecit h) quoddam aliud statutum, quod incipit (Quia vir reprobus' 42) eta) ceteraa). In quo statuto, si sic dici potest, asserit et pronunciat, quod dominus noster lesus Christus, in quantum fuita) homo viator, habuit proprietatem et dominium omnium rerum temporalium huius mundi et quod ipse fuit rex et universalis dominusi) omnium regnorumk) et rex temporalium huius mundi. Et asserit, quod totus ille psalmus, quia) incipita) Eructavit' 43), intelligitur de Christo rege et domino in temporalibus et de ecclesia sponsa eius, cui1) talem) regnum universale omnium rerum eta) temporalium intelligit et insinuat a Christo fore commissum. Ex quibus et eciam exa) hiis, que in precedenti statuto dicuntur, et aliis ipsiusn5) Iohannis actis et gestis sequitur, quod papa, qui"') secundum ipsum Iohannem tam in temporalibus quam in spiritualibus est universalis Christi vicarius in terris, habet et potest ordinare et disponere tam de regno Romanorump5) quam de omnibus regnis et principatibus ac dominiis temporalibus huius,mundi eta) ea dare et conferre, quibus placuerit, et ab eis ea aufferre, cum voluerit, et quod translacio, collacio et disposicio omnium regnorum et dominiorum temporalium huius mundi est immediate in potestate Romani pontificis, quia, si regnum, quod Christus recommendavit apostolis dicens Luce XXII.q): Ego dispono vobis regnum, sicut disposuit michi pater' et cetera 44), fuit temporale, sicut dictus Iohannes sentit, docet et credit, ergo secundum eum papa, qui est Christi vicarius, habet dictam potestatem ordinandi et disponendi de regnis et de dominiis temporalibus, prout vult, sicut eciam ex hiis, que dicit tam in hoc quam in precedenti statuto, insinuat evidenter. Que quidem dicta non solum sunt contra ius imperii et contra imperialem auctori-
396 Nr. 583 et regno Alemanie totaliter separata et divisa acd) liberata, prout dictum statutum asserit et decernit, sequitur, quod aliquis a tempore dicti statuti citra electus sive eligendus per principes Alemanie non erit nec dici“) aut censeri unquamd) poterit rex Romanorum sede1) nec rex Alemanie, quia principibus predictis non est concessa potestas eligendi in speciali regem Alemanie sed solum regem Romanorum. Item eciam ipse electus in regem Romanorum in Francia et in provinciis, que sub Francia deti- nentur, nullam habebit secundum ipsum statutum penitus potestatem nec auctoritatem et sic talis electus erit sine regno et si talis coronetur, erit sicuta) statua coronata nullum habens regimen neque regnum. Ex predictoce) eciama) statuto, si tenetu), quod absit, sequitur manifeste eadem racione, quod papa potest omnes reges temporales et in temporalibus evellere, destruere et amovere ete*) alios pro libito voluntatis instituere et ordinare, quod dicere vel sentire est erroneum penitus et absurdum et omni iuri tam divino quam humano penitus contradicit, prout eciama) in alle- gacionibus super hiis factis probatur et ostenditur evidenter, que 3. Tercio contraf) dicta hica) brevitatis causa dimittuntur. iura et consuetudines ac libertates imperii et prelatorum acd' principum electorum imperii et contra fidem, quam sancta Romana catholica et apostolica ecclesia firmiter tenet, credit et docet, prefatusg) dominus Iohannes XXII. fecit h) quoddam aliud statutum, quod incipit (Quia vir reprobus' 42) eta) ceteraa). In quo statuto, si sic dici potest, asserit et pronunciat, quod dominus noster lesus Christus, in quantum fuita) homo viator, habuit proprietatem et dominium omnium rerum temporalium huius mundi et quod ipse fuit rex et universalis dominusi) omnium regnorumk) et rex temporalium huius mundi. Et asserit, quod totus ille psalmus, quia) incipita) Eructavit' 43), intelligitur de Christo rege et domino in temporalibus et de ecclesia sponsa eius, cui1) talem) regnum universale omnium rerum eta) temporalium intelligit et insinuat a Christo fore commissum. Ex quibus et eciam exa) hiis, que in precedenti statuto dicuntur, et aliis ipsiusn5) Iohannis actis et gestis sequitur, quod papa, qui"') secundum ipsum Iohannem tam in temporalibus quam in spiritualibus est universalis Christi vicarius in terris, habet et potest ordinare et disponere tam de regno Romanorump5) quam de omnibus regnis et principatibus ac dominiis temporalibus huius,mundi eta) ea dare et conferre, quibus placuerit, et ab eis ea aufferre, cum voluerit, et quod translacio, collacio et disposicio omnium regnorum et dominiorum temporalium huius mundi est immediate in potestate Romani pontificis, quia, si regnum, quod Christus recommendavit apostolis dicens Luce XXII.q): Ego dispono vobis regnum, sicut disposuit michi pater' et cetera 44), fuit temporale, sicut dictus Iohannes sentit, docet et credit, ergo secundum eum papa, qui est Christi vicarius, habet dictam potestatem ordinandi et disponendi de regnis et de dominiis temporalibus, prout vult, sicut eciam ex hiis, que dicit tam in hoc quam in precedenti statuto, insinuat evidenter. Que quidem dicta non solum sunt contra ius imperii et contra imperialem auctori-
Strana 397
1338 nach Juli 16 397 tatem etr) potestatem plenissimam, que est in temporalibus et super omnia regna huius mundi et est immediate a soloa) deo et non a papa. Et per ipsa dictaa) erronea papa usurpat sibis.) potestatem in temporalibus omnibus, que solum est in spiritualibus, ut superius est ostensum. Sed eciam ipsa dictat) et scripta ipsiusa) domini Iohannis adversantur manifeste fidei et doctrine Christi dicentis Iohannis XVIII.: Regnum meum non est de hoc mundo'45) et cetera et in plures errores dampnatos incidunt sive cum ipsis erroribus habent caudam colligatam, sicut hec plene probanturu) et osten- duntur in appellacionibus interpositis contra dictav) et asserciones ipsius domini Iohannisw)46), in quibus appellacionibus plenea) respondetur ad omnia, que per dictum*) Iohannem adducuntur ad dicta sua probanda, que hic brevitatis causar) dimittuntur. contra predictaa) iuray), consue- 4. Quarto dictus Iohannes XXIIus tudines ac libertates imperii acd) principum electorum imperii et contra ius predictiz) domini Lud(owici) fecit et dixit in eo, quod ipse dominus Iohannes electionem de ipso domino Lud(owico) in opidoaa) Frankenfortbb) non solum a maiori parte immo eciam a duabus partibus electorum et in die ad eligendum prefixa per illum, qui prefigere potuit, legitimecc) factam dixit, asseruit et iudicavit in discordia celebratam et ipsum dominum Lud(owicum) non intrasse per ostium sed * aliunde, addd) regimen imperii et regni Romani sibi nomen et titulum regium usurpasse e), quia, ut dixit et asseruit, non licebat sibi dictuma) nomen veld) titulum regium assumere, antequam foret eius electio per sedem apostolicam approbata, prout in ipsius domini lohannis scriptis acff) litteris acd) processi- 5. Quinto bus publicatis per mundum 47) continetur aperte. fecit contra dicta iura et consuetudines imperii et contra ius pre- fati dominia) Lud(owici) ex eo, quod, licet ipse dominus Lud(owicus) fuerit, utgg) dictum est, legitime electus et postmodum in dicto opidoaa) Aquisgrani debito modo fuerit inunctus et coronatus in regem Romanorumhh) secundum dictasa) consuetudines aprobatas, tamen ipse dominus Iohannes in suis litteris et scriptis per mundum publice divulgatis 48) dixit, pronunciavit et iudicavit de facto, quod adhuc vacabat ii) imperium et quod ipsius imperii regimen ad ipsum Iohannem sivekk) sedem apostolicam pertinebat, asserens, quod prefatus dominus Lud(owicus) non poterat iura imperii ad- ministrare et quod ipse marchionatum Brandeburgen(sem), quem filio suo primogenito contulerat, et cetera, que fecerat tanquam rex Romanorum, conferre ac facere nullatenus potuerat11). Insuper ipse Iohannes in dictis suis litteris et processibus immo verius excessibus mandavit omnibus tam secularibus quam ecclesiasticis per- sonis in virtute * obediencie et sub penismim) excommunicacionis in personas et interdicti in terras eorum nec non sub penis privacionis privilegiorum quorumcunque apostolicorum et imperialium ac feodorum, que ab ecclesia vel imperio optinent, districtius inhibendo eis, ne predicto"n) Lud(owico) in pre- missis vel aliis regimen regni seu°°) imperii tangentibus tamquam regi seu in regem Romanorum electo obedirent, parerent seu intenderent quodque eidem Lud(owico) non preberent auxilium, consilium, vel favorem in ali- quibus spectantibus ad regimen prelibatumPp). Et eciam in ipsis suis
1338 nach Juli 16 397 tatem etr) potestatem plenissimam, que est in temporalibus et super omnia regna huius mundi et est immediate a soloa) deo et non a papa. Et per ipsa dictaa) erronea papa usurpat sibis.) potestatem in temporalibus omnibus, que solum est in spiritualibus, ut superius est ostensum. Sed eciam ipsa dictat) et scripta ipsiusa) domini Iohannis adversantur manifeste fidei et doctrine Christi dicentis Iohannis XVIII.: Regnum meum non est de hoc mundo'45) et cetera et in plures errores dampnatos incidunt sive cum ipsis erroribus habent caudam colligatam, sicut hec plene probanturu) et osten- duntur in appellacionibus interpositis contra dictav) et asserciones ipsius domini Iohannisw)46), in quibus appellacionibus plenea) respondetur ad omnia, que per dictum*) Iohannem adducuntur ad dicta sua probanda, que hic brevitatis causar) dimittuntur. contra predictaa) iuray), consue- 4. Quarto dictus Iohannes XXIIus tudines ac libertates imperii acd) principum electorum imperii et contra ius predictiz) domini Lud(owici) fecit et dixit in eo, quod ipse dominus Iohannes electionem de ipso domino Lud(owico) in opidoaa) Frankenfortbb) non solum a maiori parte immo eciam a duabus partibus electorum et in die ad eligendum prefixa per illum, qui prefigere potuit, legitimecc) factam dixit, asseruit et iudicavit in discordia celebratam et ipsum dominum Lud(owicum) non intrasse per ostium sed * aliunde, addd) regimen imperii et regni Romani sibi nomen et titulum regium usurpasse e), quia, ut dixit et asseruit, non licebat sibi dictuma) nomen veld) titulum regium assumere, antequam foret eius electio per sedem apostolicam approbata, prout in ipsius domini lohannis scriptis acff) litteris acd) processi- 5. Quinto bus publicatis per mundum 47) continetur aperte. fecit contra dicta iura et consuetudines imperii et contra ius pre- fati dominia) Lud(owici) ex eo, quod, licet ipse dominus Lud(owicus) fuerit, utgg) dictum est, legitime electus et postmodum in dicto opidoaa) Aquisgrani debito modo fuerit inunctus et coronatus in regem Romanorumhh) secundum dictasa) consuetudines aprobatas, tamen ipse dominus Iohannes in suis litteris et scriptis per mundum publice divulgatis 48) dixit, pronunciavit et iudicavit de facto, quod adhuc vacabat ii) imperium et quod ipsius imperii regimen ad ipsum Iohannem sivekk) sedem apostolicam pertinebat, asserens, quod prefatus dominus Lud(owicus) non poterat iura imperii ad- ministrare et quod ipse marchionatum Brandeburgen(sem), quem filio suo primogenito contulerat, et cetera, que fecerat tanquam rex Romanorum, conferre ac facere nullatenus potuerat11). Insuper ipse Iohannes in dictis suis litteris et processibus immo verius excessibus mandavit omnibus tam secularibus quam ecclesiasticis per- sonis in virtute * obediencie et sub penismim) excommunicacionis in personas et interdicti in terras eorum nec non sub penis privacionis privilegiorum quorumcunque apostolicorum et imperialium ac feodorum, que ab ecclesia vel imperio optinent, districtius inhibendo eis, ne predicto"n) Lud(owico) in pre- missis vel aliis regimen regni seu°°) imperii tangentibus tamquam regi seu in regem Romanorum electo obedirent, parerent seu intenderent quodque eidem Lud(owico) non preberent auxilium, consilium, vel favorem in ali- quibus spectantibus ad regimen prelibatumPp). Et eciam in ipsis suis
Strana 398
398 Nr. 583 scriptis et litteris ac processibus49) dixit et iudicavit, quod ad comitem Palatinumqq) in aliquox) casu nullatenus pertinebat ad- ministracio vacantis*) imperii sed solum ad sedem apostolicam ipsa administracio pertinebat et ob hoc ipse dominus Iohannes de facto vicarios suos fecit et constituit in Alemania, qui pro ipso Iohanne omnia iura dicti regni et imperii administrarent, et sic ipsum imperium et iura imperialia sibi ipsi usurparerr) conatus est et de facto, quantum potuit, usurpavit contra iura divina et humana et contra consuetudines approbatas et contra iura et libertates dicti imperii et prelatorum ac principum electorum im- perii et in preiudicium dicti comitis Palatini q) et aliorum fidelium 6. Sexto prefatus dominus Iohannes fecit imperii prelibati. quoddam aliud statutam contra appellacionem, quam, ut superius dictum est, prefatus dominus Lud(owicus) fecit et interposuit pro defensione iurium imperii et fidei catholice et veritatis, quam sancta Romana ecclesia catholica et apostolica docet et tradit in decretali Exitss) quia) seminata)' posita Extra De verborum significacionett) 50). Quod statutum, si sic dici potest, per ipsum dominum Iohannem dea) factoa) eta) contra veritatem factum incipit uu): ˛Quia quorundam mentes' 51), in quo statuto erroneo ipse dominus Iohannes de facto pronunciavit omnes illos et singulos, qui dictam appellacionem interposuerunt sive qui talia, ut in ipso libello continentur, dixerunt sive scripserunt seu eos instruxerunt in talibus et, ut contenta in ipso libello facerent, docuerunt in- dampnatam heresin incidisse ac ut hereticosa) evitandos. In quo statuto (Quia quorundam' ipse dominus Iohannes plures hereses contra fidem et veritatem, quam sancta Romana ecclesia tenet, dogmatizat aperte, prout in appellacionibus factis contra dictum vv) 7. Septimo idem ww) dominus statutum ostenditur evidenter. Iohannes in speciali pronunciavit et iudicavit de facto ipsum domi- num Lud(owicum) hereticum*), scismaticum ipsumquexx) de heresi et scismate contra deuma) eta) fidem catholicam condempnavit 52) et in omnes illos, qui eidem domino Lud(owico) aut conplicibus, fautoribus, ministris vel ..a) officialibus suis quocunque nomine censerentur, parerent in aliquo vel eciam intenderent vel eos seu °°) aliquem eorum reciperent vel admitterent aut dea) fructibus vel proventibus quibuscunque ad reg[num]yy) Romanorumhh) vel imperium spectantibus responderent vel alias eis inpenderent auxilium7z) veld) favorem,directe vel indirecte, publice vel occulte in singulares personas, cuiuscunque forenta) preheminencie, condi- cionis, dignitatis vel status ecclesiastici vel mundani, excommuni- cacionis et ina) universitates interdicti sententias promulgavit de facto et comminatus fuit se eciamd) contra patriarchas, archiepi- scopos et episcopos, si contra facere presumerent, ad privacionem dignitatum et prelaturarum ipsorum et ad alias spirituales et temporales penas et sentencias infligendas eisdem absque monicione et citacione alia processurum, quociens sibi videretur, prout in litteris et processibus per ipsum dominuma) Iohannem super hiis factis 53) plenius continetur. Qui quidem omnes processus, asser- a'a) per ciones, pronunciaciones et littere ac omnia et singula, [que
398 Nr. 583 scriptis et litteris ac processibus49) dixit et iudicavit, quod ad comitem Palatinumqq) in aliquox) casu nullatenus pertinebat ad- ministracio vacantis*) imperii sed solum ad sedem apostolicam ipsa administracio pertinebat et ob hoc ipse dominus Iohannes de facto vicarios suos fecit et constituit in Alemania, qui pro ipso Iohanne omnia iura dicti regni et imperii administrarent, et sic ipsum imperium et iura imperialia sibi ipsi usurparerr) conatus est et de facto, quantum potuit, usurpavit contra iura divina et humana et contra consuetudines approbatas et contra iura et libertates dicti imperii et prelatorum ac principum electorum im- perii et in preiudicium dicti comitis Palatini q) et aliorum fidelium 6. Sexto prefatus dominus Iohannes fecit imperii prelibati. quoddam aliud statutam contra appellacionem, quam, ut superius dictum est, prefatus dominus Lud(owicus) fecit et interposuit pro defensione iurium imperii et fidei catholice et veritatis, quam sancta Romana ecclesia catholica et apostolica docet et tradit in decretali Exitss) quia) seminata)' posita Extra De verborum significacionett) 50). Quod statutum, si sic dici potest, per ipsum dominum Iohannem dea) factoa) eta) contra veritatem factum incipit uu): ˛Quia quorundam mentes' 51), in quo statuto erroneo ipse dominus Iohannes de facto pronunciavit omnes illos et singulos, qui dictam appellacionem interposuerunt sive qui talia, ut in ipso libello continentur, dixerunt sive scripserunt seu eos instruxerunt in talibus et, ut contenta in ipso libello facerent, docuerunt in- dampnatam heresin incidisse ac ut hereticosa) evitandos. In quo statuto (Quia quorundam' ipse dominus Iohannes plures hereses contra fidem et veritatem, quam sancta Romana ecclesia tenet, dogmatizat aperte, prout in appellacionibus factis contra dictum vv) 7. Septimo idem ww) dominus statutum ostenditur evidenter. Iohannes in speciali pronunciavit et iudicavit de facto ipsum domi- num Lud(owicum) hereticum*), scismaticum ipsumquexx) de heresi et scismate contra deuma) eta) fidem catholicam condempnavit 52) et in omnes illos, qui eidem domino Lud(owico) aut conplicibus, fautoribus, ministris vel ..a) officialibus suis quocunque nomine censerentur, parerent in aliquo vel eciam intenderent vel eos seu °°) aliquem eorum reciperent vel admitterent aut dea) fructibus vel proventibus quibuscunque ad reg[num]yy) Romanorumhh) vel imperium spectantibus responderent vel alias eis inpenderent auxilium7z) veld) favorem,directe vel indirecte, publice vel occulte in singulares personas, cuiuscunque forenta) preheminencie, condi- cionis, dignitatis vel status ecclesiastici vel mundani, excommuni- cacionis et ina) universitates interdicti sententias promulgavit de facto et comminatus fuit se eciamd) contra patriarchas, archiepi- scopos et episcopos, si contra facere presumerent, ad privacionem dignitatum et prelaturarum ipsorum et ad alias spirituales et temporales penas et sentencias infligendas eisdem absque monicione et citacione alia processurum, quociens sibi videretur, prout in litteris et processibus per ipsum dominuma) Iohannem super hiis factis 53) plenius continetur. Qui quidem omnes processus, asser- a'a) per ciones, pronunciaciones et littere ac omnia et singula, [que
Strana 399
1338 nach Juli 16 399 ipsum Iohannem gesta et attemptata fuisse dicuntur, fuerunt et sunt nullia) eta) nulla ete*) nullius valoris et momenti nec aliquo modo timendi nec servandi nec timenda nec aliqualitera) obser- vandab'b), quin"'e) immo ex ipsis sequitur manifeste, quod ipse Iohannes predicta faciendo et diffinita in predicta decretali Exitss) quia) seminata)'50) heretica iudicando se ipsum proprio iudicio de heresi iudicavit, cum diffinita in ipsa°) decretalid'd) prius aprobavit et in pluribus suisx) statutis plurimum commendavit, prout in appellacionibus factis contra dictos processus immoa) veriusa) excessusa) dicti Iohannis et in allegacionibus factis plenissime 8. Octavo prefatus dominus Iohannes ostenditur et probatur. nitens ad exterminiume'e) imperii eta) omniuma) fideliuma) im- periia) de facto per guerras graves et intollerabiles et per in- cendia acd) depopulaciones et eciam per circumvenciones et fraudes conatus est destruere et delere fideles imperii eta) eosa) subicere faucibus inimicorum suorum, quos filiosf'f) ecclesie nomi- nabat et ipsis fidelibus imperii, qui se defendebant, crimen heresis sivea) fautoriea) heresisa) falso et perperam inponebat, prout predicta sunt adeo notoria et manifesta, quod nulla possunt tergi- versacione negarig'g) et eciam in appellacione per dictum dominum 9. Nono predicti Lud(owicum) interposita continenturh'h). Iohannis successor dictusii) Benedictus papa XII. supradictos pro- cessus immo verius excessus factos contra imperium et imperialesa) eta) contra prefatum dominum Lud(owicum) dek'k) facto aprobans ipsum dominum Lud(owicum) pluriesl1) eta) frequentera) publicea) denunciavit m'm) ac pronunciavit, asseruit et dixit et denunciari ac pronunciari fecitn'n) excommunicatum, hereticum et scismaticum ac de heresi et scismate condempnatum et in discordia electum fuisse ac omni iure, si quod ex ipsa electione in regno vel imperio Romanorum sibi esset quomodolibet acquisitum, fuisse et esse pri- vatum et omnes illos, qui prefato %o) Lud(owico) aut complicibus, fautoribusy), ministrise*) et ..a) officialibus suis quocunque modo parerent in aliquo vel intenderent vel eos aut aliquem eorum reciperent vel admitterent aut de fructibus seu proventibus quibus- cunque ad regnumyy) Romanorum velp'p) imperium spectantibus responderent et alias eis impenderent super hiis auxilium, con- silium veld) favorem directe vel indirecte, cuiuscunque status vel preheminencie aut condicionis ecclesiastici vel qq) mundani existe- rent, dixit et pronunciavit excommunicatos et publice per mundum et diversa regna mandavit et fecit prefatum dominum Lud(owicum) et omnes prebentes sibia) auxiliumzz) veld) favorem, uta) dictum est, denunciari etr'r) publicari excommunicatos et dictas penas et sententias per dictum Iohannem contra eos prolatas incurrisse. Et eciam in suis litteris, quas in Al[ejmania[m]s's) destinavit 52), asseruit et dixit dominum Lud(owicum) in imperio nichil iuris habere et ipsum fore et esse violentum occupatorem dicti regnit't) et per ecclesiam privatum esse dictou'u) regno et imperio et mandavit districte omnibus per suas litteras precipiendo, quod nullus obediret ipsi Lud(owico) nec aliis eius sequacibus, quos w’W) asserebat fore scismaticosv'v) et hereticos et multos induxit
1338 nach Juli 16 399 ipsum Iohannem gesta et attemptata fuisse dicuntur, fuerunt et sunt nullia) eta) nulla ete*) nullius valoris et momenti nec aliquo modo timendi nec servandi nec timenda nec aliqualitera) obser- vandab'b), quin"'e) immo ex ipsis sequitur manifeste, quod ipse Iohannes predicta faciendo et diffinita in predicta decretali Exitss) quia) seminata)'50) heretica iudicando se ipsum proprio iudicio de heresi iudicavit, cum diffinita in ipsa°) decretalid'd) prius aprobavit et in pluribus suisx) statutis plurimum commendavit, prout in appellacionibus factis contra dictos processus immoa) veriusa) excessusa) dicti Iohannis et in allegacionibus factis plenissime 8. Octavo prefatus dominus Iohannes ostenditur et probatur. nitens ad exterminiume'e) imperii eta) omniuma) fideliuma) im- periia) de facto per guerras graves et intollerabiles et per in- cendia acd) depopulaciones et eciam per circumvenciones et fraudes conatus est destruere et delere fideles imperii eta) eosa) subicere faucibus inimicorum suorum, quos filiosf'f) ecclesie nomi- nabat et ipsis fidelibus imperii, qui se defendebant, crimen heresis sivea) fautoriea) heresisa) falso et perperam inponebat, prout predicta sunt adeo notoria et manifesta, quod nulla possunt tergi- versacione negarig'g) et eciam in appellacione per dictum dominum 9. Nono predicti Lud(owicum) interposita continenturh'h). Iohannis successor dictusii) Benedictus papa XII. supradictos pro- cessus immo verius excessus factos contra imperium et imperialesa) eta) contra prefatum dominum Lud(owicum) dek'k) facto aprobans ipsum dominum Lud(owicum) pluriesl1) eta) frequentera) publicea) denunciavit m'm) ac pronunciavit, asseruit et dixit et denunciari ac pronunciari fecitn'n) excommunicatum, hereticum et scismaticum ac de heresi et scismate condempnatum et in discordia electum fuisse ac omni iure, si quod ex ipsa electione in regno vel imperio Romanorum sibi esset quomodolibet acquisitum, fuisse et esse pri- vatum et omnes illos, qui prefato %o) Lud(owico) aut complicibus, fautoribusy), ministrise*) et ..a) officialibus suis quocunque modo parerent in aliquo vel intenderent vel eos aut aliquem eorum reciperent vel admitterent aut de fructibus seu proventibus quibus- cunque ad regnumyy) Romanorum velp'p) imperium spectantibus responderent et alias eis impenderent super hiis auxilium, con- silium veld) favorem directe vel indirecte, cuiuscunque status vel preheminencie aut condicionis ecclesiastici vel qq) mundani existe- rent, dixit et pronunciavit excommunicatos et publice per mundum et diversa regna mandavit et fecit prefatum dominum Lud(owicum) et omnes prebentes sibia) auxiliumzz) veld) favorem, uta) dictum est, denunciari etr'r) publicari excommunicatos et dictas penas et sententias per dictum Iohannem contra eos prolatas incurrisse. Et eciam in suis litteris, quas in Al[ejmania[m]s's) destinavit 52), asseruit et dixit dominum Lud(owicum) in imperio nichil iuris habere et ipsum fore et esse violentum occupatorem dicti regnit't) et per ecclesiam privatum esse dictou'u) regno et imperio et mandavit districte omnibus per suas litteras precipiendo, quod nullus obediret ipsi Lud(owico) nec aliis eius sequacibus, quos w’W) asserebat fore scismaticosv'v) et hereticos et multos induxit
Strana 400
400 Nr. 583—84 et inpulit de facto ad iurandum, quod ipsis non obedirent nec parerent inxx) aliquo et eciam mandavit districte precipiendo, quod nullus alicui alteri tamquam administratori imperii obedirent vel parerent nisi primo foret per ecclesiam aprobatus. Insuper idem Benedictus in suis litteris in Alemania[m]s's) destinatis falso asseruit et dixit dominum Henr(icum)y'y) archiepiscopumx) Ma- gunt(inum) et canonicos ecclesie Moguntinez2) fuisse et esse periuros et excommunicacionis sentencias incurrisse ex eo, ut dixit, quia prefato "'o) Lud(owico) fecerat homagium et eidem fidelitatis prestiteranta'a5) iuramentum et quia eidem participaverant ipsos- queb'b' ..a) archiepiscopum et canonicos ob hoc eciam personaliter citari mandavit, ut infra certum terminum se apostolico conspectui personaliter presentarent, prout hec et alia in ipsius Benedicti litteris 53) continentur. Qui quidem processus facti per ipsum Benedictum fuerunt et sunt nulli ete*) nullius valoris et momenti et nullatenus timendi"'e) nec servandi, prout in processibus et ina) allegacionibus super hiis factis ostenditur manifeste d'd). 10. Decimo idem Benedictus per diversos dolos et multas fraudes conatus est, quantum potuit, sepedictum dominum Lud(owicum) inducere, ut dictis suis et predecessoris sui processibus ac statutis contra imperium et electores imperii ac ipsum dominum Lud(o- wicum) de facto prolatis asentiret et ut ipse dominus Lud(owicus) predictise'e") regno et imperio renunciaretx) totaliter. I) ohne Randbemerkung ; im Register fol. 125a: Articuli, in quibus fit iniuria imperio et principibus: Inferius describuntur articuli de iuribus'. + a) Sub- sequenter N. + b) ponuntur N, add. et describuntur nach articuli. + c) nach dem folgenden Wort N. + d) IIII. add. N. † e) nonnullos summos pont. statt pont. et sequaces N. I. a) Alamanie N. + b) Theuthonicis N. + c) gracia N. + d) fehlt N. + e) illud N. + f) ordinem N. + g) quod N. + h) manuscriptorum N. + i) posset N. + k) q. 1. N. + 1) XIII. N. + m) precedenti add. N., weil Nr. 522 in der Sammlung des Nicolaus Minorita vorhergeht. + n) Ludovicum IIII. Romanorum add. N. † o) et eciam in alle- gacionibus factis per plures magistros in sacra pagina et approbatis'4) plenius continetur add. N. + p) merito N; so auch in einer Ueberlieferung des Weistums. + q) apostolicam N. + r) et K. + s) nach dem folgenden Worte N. + t) Franchenv. N. + u) dicto N. † v) ab omne subi. Rom. imp. obed. statt ob. — subi. N. + w) aliter N. x) exigerit N. + y) nach observatum N. + z) observatum N. † a") prebuerit N. +† b) et N. + c) N (wie Vorlage); obtenta K. + d) Palentinum N. + e1) Alamannie N. + f) tenetur N. + g" a deo N. + h°) IIII. add. N. + i1) nach legitime ergänzt N. + k) prelatorum N. + 1) inmissus N. + m") vassallis N; vasalis K. + n°) Freder. N. + 01) et add. N. + p°) in K. + q1 in add. N. + r) electione N. + s‘) ac N. + t1) Brandeburgensem N. + u1) der ganze Artikel II fehlt in N. + v') Undecimus N. + w*) prescriptus N. + x) tradidit statt docet — credit N. † y") dominum add. N. + z) sive — documenta fehlt N. + aa) pro K. + bb) iura dict i statt dicta iura N. + cc) dicti add. N. + dd) Ludovici N. + ee) imperatorem N. + ff) Franchenfort N. + gg) nach imperii N. † hh) fuerunt N. † ii) proven. K. + kk) quolibet N. II. a) fehlt N. † b) vero add. N. + c) predicta N. + d) et N. + e) imperatoris legitimi add. N. † f) per dominum lohannem XXII. et Benedictum XII. add. N. + g) ut N. + h) fehlt (aber von Böhmer ergänzt) N. + i) sicut — probatum et fehlt K. + k) pro K. + 1) fuerunt N. + m) conpillata N; vgl. Note p. + n) V. N. + o) Viena N. + p) aus conpillatis korr. N. † q) VII. N. † r) gracia N. + s) ipse N. + t*) fehlt K. + t) ex add. N. + u) tenet ur N. + v) illius N. + w) probantis
400 Nr. 583—84 et inpulit de facto ad iurandum, quod ipsis non obedirent nec parerent inxx) aliquo et eciam mandavit districte precipiendo, quod nullus alicui alteri tamquam administratori imperii obedirent vel parerent nisi primo foret per ecclesiam aprobatus. Insuper idem Benedictus in suis litteris in Alemania[m]s's) destinatis falso asseruit et dixit dominum Henr(icum)y'y) archiepiscopumx) Ma- gunt(inum) et canonicos ecclesie Moguntinez2) fuisse et esse periuros et excommunicacionis sentencias incurrisse ex eo, ut dixit, quia prefato "'o) Lud(owico) fecerat homagium et eidem fidelitatis prestiteranta'a5) iuramentum et quia eidem participaverant ipsos- queb'b' ..a) archiepiscopum et canonicos ob hoc eciam personaliter citari mandavit, ut infra certum terminum se apostolico conspectui personaliter presentarent, prout hec et alia in ipsius Benedicti litteris 53) continentur. Qui quidem processus facti per ipsum Benedictum fuerunt et sunt nulli ete*) nullius valoris et momenti et nullatenus timendi"'e) nec servandi, prout in processibus et ina) allegacionibus super hiis factis ostenditur manifeste d'd). 10. Decimo idem Benedictus per diversos dolos et multas fraudes conatus est, quantum potuit, sepedictum dominum Lud(owicum) inducere, ut dictis suis et predecessoris sui processibus ac statutis contra imperium et electores imperii ac ipsum dominum Lud(o- wicum) de facto prolatis asentiret et ut ipse dominus Lud(owicus) predictise'e") regno et imperio renunciaretx) totaliter. I) ohne Randbemerkung ; im Register fol. 125a: Articuli, in quibus fit iniuria imperio et principibus: Inferius describuntur articuli de iuribus'. + a) Sub- sequenter N. + b) ponuntur N, add. et describuntur nach articuli. + c) nach dem folgenden Wort N. + d) IIII. add. N. † e) nonnullos summos pont. statt pont. et sequaces N. I. a) Alamanie N. + b) Theuthonicis N. + c) gracia N. + d) fehlt N. + e) illud N. + f) ordinem N. + g) quod N. + h) manuscriptorum N. + i) posset N. + k) q. 1. N. + 1) XIII. N. + m) precedenti add. N., weil Nr. 522 in der Sammlung des Nicolaus Minorita vorhergeht. + n) Ludovicum IIII. Romanorum add. N. † o) et eciam in alle- gacionibus factis per plures magistros in sacra pagina et approbatis'4) plenius continetur add. N. + p) merito N; so auch in einer Ueberlieferung des Weistums. + q) apostolicam N. + r) et K. + s) nach dem folgenden Worte N. + t) Franchenv. N. + u) dicto N. † v) ab omne subi. Rom. imp. obed. statt ob. — subi. N. + w) aliter N. x) exigerit N. + y) nach observatum N. + z) observatum N. † a") prebuerit N. +† b) et N. + c) N (wie Vorlage); obtenta K. + d) Palentinum N. + e1) Alamannie N. + f) tenetur N. + g" a deo N. + h°) IIII. add. N. + i1) nach legitime ergänzt N. + k) prelatorum N. + 1) inmissus N. + m") vassallis N; vasalis K. + n°) Freder. N. + 01) et add. N. + p°) in K. + q1 in add. N. + r) electione N. + s‘) ac N. + t1) Brandeburgensem N. + u1) der ganze Artikel II fehlt in N. + v') Undecimus N. + w*) prescriptus N. + x) tradidit statt docet — credit N. † y") dominum add. N. + z) sive — documenta fehlt N. + aa) pro K. + bb) iura dict i statt dicta iura N. + cc) dicti add. N. + dd) Ludovici N. + ee) imperatorem N. + ff) Franchenfort N. + gg) nach imperii N. † hh) fuerunt N. † ii) proven. K. + kk) quolibet N. II. a) fehlt N. † b) vero add. N. + c) predicta N. + d) et N. + e) imperatoris legitimi add. N. † f) per dominum lohannem XXII. et Benedictum XII. add. N. + g) ut N. + h) fehlt (aber von Böhmer ergänzt) N. + i) sicut — probatum et fehlt K. + k) pro K. + 1) fuerunt N. + m) conpillata N; vgl. Note p. + n) V. N. + o) Viena N. + p) aus conpillatis korr. N. † q) VII. N. † r) gracia N. + s) ipse N. + t*) fehlt K. + t) ex add. N. + u) tenet ur N. + v) illius N. + w) probantis
Strana 401
1338 nach Juli 16 401 N. + x) nach dem folgenden Wort N. + y) Apul. — Aquileiam fehlt N. + z) septemdecim statt dec. — sept. N. + a1) eciam add. N. + b5) con- regem siliorum N. + c') potest add. N. + d) nunquam N. + e") sed — + g) prescriptus N. Romanorum fehlt N. + e'*) ac N. + f) dicto N. + h1) nach aliud N. + i1) utilis, nach dominus, N; vgl. N. a. † k%) rerum statt regnorum et rex N. + 1) ecclesie add. K. + m5) utile dominium statt tale — omnium N. + n° domini add. N. + o) qui — p*) Romano N. + q XII. N. + r") potest fehlt N (potest ergänzt).+ + t5) scr. et dicta statt d. et scr. N. eius add. N. + s%) omnem add. N. + v5) dictam .... N. + w*) XXII. + u*) ost. et prob. statt pr. et ost. N. y1) et add. N. + z5) prefati N.+ add. N. + x) dominum add. N. + N. + cc) legitimam N. + dd) eius aa) de add. N. + bb) Franchenvort N. + ee) usurpare N. + ff) litterisque statt ac litt. N. † gg) fuit N. hh) Romanum N. + ii) vacavit N. + kk) ad add. N. + 11) potuit N. mm) pena, nach excomm., N. + nn) domino add. N. + o0) vel N. pp) imperii prelibati N. + qq) Palent. N. + rr) nach con. est N. — ss) Exiit N. + tt) libro VI. add. N. + un) quod inc. N. + vv) ip- sum N. + ww) prefatus N. + xx) ipsum quoque N. + yy) regimen K. + zz) consilium add. N. + a'a) fehlt que K, per N. + b'b) servanda N. + c'c) quod N. + d'd) Exiit add. N. + e'e) extremum N. + f'f) fi- deles N. + g'g) celari N. + h'h) continetur N. + i'i) dominus N. + k'k) de — dom. Lud. fehlt N (vgl. N. n n).+ 1'1) plures N. + m'm) pronunc. ac denunc. statt den. — pron. N. + n'n) danach dominum Ludo- vicum ergänzt von Böhmer N (vgl. N. k'k). + ofo) domino add. N. + pp) seu N. + qq) vel — publice fehlt N. + rr) et — contra eos fehlt N. + s's) Alamania K. + t't) imperii N. + utu) de N. † v'v) heret. et scism. statt sc. — her. N. + w’w) impul. et ind. statt ind. inp. N. + x x) in al. vor obed. nec N. + y'y) Heinricum N. + z'z) Maguntinensis N. + a a5) prestiterat N.? † b'b5) ipsoque N. + c'c*) temendi N. + d’d") evi- denter N. + e'e1) predictus N. 1) c. 15, De consecratione D. V. co 2) c. 24, D. XCIII. co 3) c. 45, C. XXIII. q. 4. c0 4) Nov. 6. co 5) c. 6, D. XCVI. c0 6) c. 8, D. XCVI. co 7) c. 11, D. XCVI. co 8) Nov. 73, 1. c0 9) c. 8, D. X. co 10) c. 7, Extra I128. co 11) c. 7, Extra IV 17. c0 12) c. 13, Extra II I. c 13) Cod. VII 37,2. c0 14) Dig. XIV 2, 8. co 15) c. 21, C. XXIII q. 8. co 16) c. 1, D. VIII. co 17) Nov. 105, 4. co 18) die Proklamation Fidem catholicam’ (Nr. 522). c0 19) Das Rhenser Weistum von 1338 Juli 16 (Zeumer: Neues Archiv XXX 110), Vorlage für das Vorhergehende. co 20) Vor- lage die 3. Appellation von 1324, M. G. Const. V nr. 909 f. § 11. co 21) vgl. ebenda § 12. co 22) Vorlage ebenda. co 23) vgl. ebenda § 17. co 24) vgl. ebenda § 25. c0 25) vgl. ebenda § 12. co 26) vgl. ebenda § 13. c0 27) vgl. ebenda § 18. c0 28) vgl. ebenda § 13. co 29) ebenda § 33. co 30) vgl. Const. VI nr. 274 c. 2. co 31) ebenda § 32. co 32) dieser Satz ist wie das ganze c. 14 aus dem Rhenser Kurverein übersetzt, bedeutet also nicht etwa, dass die Artikel unserer Denkschrift von den Kurfürsten beschworen worden seien. 00 33) der Kurverein von Rhens (Nr. 545). co 34) c. un., Clem. II9. c0 35) c. 2, Clem. II2. co 36) Solche Prozesse sind nicht bekannt und deshalb unwahrscheinlich, weil beide Dekretalen erst nach dem Tode Heinrichs VII. veröffentlicht — Pastoralis cura' sogar erst nachher verfasst — worden sind ; vgl. Friedberg Corpus iuris canonici II S. LVIIff. co 37) das trifft nur für Romani principes' zu; vgl. N. 36. c0 38) vgl. Friedberg II S. LX. c0 39) Vorrede zu den Clementinae. 00 40) Riesler Akten nr. 1637 (vgl. zuletzt Hauck Kirchengeschichte V 536 N. 7); das folgende Bruchstück aus der Dekretale ist für die Herstellung des schlecht überlieferten Textes von Bedeutung. 0o 41) gemeint ist wohl das Provinciale, das nach Ländern geordnete Bistumsverzeichnis, das auch einen Bestandteil des papstlichen Kansleibuches bildet (M. Tangl Kanzleiordnungen 3ff.). c0 42) Baluze Miscellanea III 323 ff. (1329 Nov. 16), vgl. K. Müller: Zeitschrift für Kirchengeschichte VI 74 nr. 26). co 43) Ps. 44,2. 44) Luc. 22,29. co 45) Joh. 18,36. co 46) Const. V nr. 824, 836, 909 f. c 47) Const. V nr. 792 c. 2. co 48) ebenda c. 4. co 49) vgl. ebenda nr. 881 c. I. co 50) 00 52) c. 3, Sextus (nicht Extra) V 12. c0 51) c. 5, Extravag, Johannes XXII. 14. vgl. Nrr. 476, 540. co 52a) Const. VI nr. 274. co 53) ebenda nr. 277. c0 54) Nr. 583; die einleitenden Worte sind hier wörtlich wiederholt. 584. [1338 nach Juli 163. Erklärung Subscripta über die Rechte des Reiches. Ficker Kurverein 709 nr. 6) = K I17I1); Heinrich von D 2091) (= Herford Liber de rebus memorabilioribus 260 (H) zum J. 1338 als Bestand- teil der Gesetzgebung des Frankfurter Reichstages vom August (De quibus Nova Alamanniae 26
1338 nach Juli 16 401 N. + x) nach dem folgenden Wort N. + y) Apul. — Aquileiam fehlt N. + z) septemdecim statt dec. — sept. N. + a1) eciam add. N. + b5) con- regem siliorum N. + c') potest add. N. + d) nunquam N. + e") sed — + g) prescriptus N. Romanorum fehlt N. + e'*) ac N. + f) dicto N. + h1) nach aliud N. + i1) utilis, nach dominus, N; vgl. N. a. † k%) rerum statt regnorum et rex N. + 1) ecclesie add. K. + m5) utile dominium statt tale — omnium N. + n° domini add. N. + o) qui — p*) Romano N. + q XII. N. + r") potest fehlt N (potest ergänzt).+ + t5) scr. et dicta statt d. et scr. N. eius add. N. + s%) omnem add. N. + v5) dictam .... N. + w*) XXII. + u*) ost. et prob. statt pr. et ost. N. y1) et add. N. + z5) prefati N.+ add. N. + x) dominum add. N. + N. + cc) legitimam N. + dd) eius aa) de add. N. + bb) Franchenvort N. + ee) usurpare N. + ff) litterisque statt ac litt. N. † gg) fuit N. hh) Romanum N. + ii) vacavit N. + kk) ad add. N. + 11) potuit N. mm) pena, nach excomm., N. + nn) domino add. N. + o0) vel N. pp) imperii prelibati N. + qq) Palent. N. + rr) nach con. est N. — ss) Exiit N. + tt) libro VI. add. N. + un) quod inc. N. + vv) ip- sum N. + ww) prefatus N. + xx) ipsum quoque N. + yy) regimen K. + zz) consilium add. N. + a'a) fehlt que K, per N. + b'b) servanda N. + c'c) quod N. + d'd) Exiit add. N. + e'e) extremum N. + f'f) fi- deles N. + g'g) celari N. + h'h) continetur N. + i'i) dominus N. + k'k) de — dom. Lud. fehlt N (vgl. N. n n).+ 1'1) plures N. + m'm) pronunc. ac denunc. statt den. — pron. N. + n'n) danach dominum Ludo- vicum ergänzt von Böhmer N (vgl. N. k'k). + ofo) domino add. N. + pp) seu N. + qq) vel — publice fehlt N. + rr) et — contra eos fehlt N. + s's) Alamania K. + t't) imperii N. + utu) de N. † v'v) heret. et scism. statt sc. — her. N. + w’w) impul. et ind. statt ind. inp. N. + x x) in al. vor obed. nec N. + y'y) Heinricum N. + z'z) Maguntinensis N. + a a5) prestiterat N.? † b'b5) ipsoque N. + c'c*) temendi N. + d’d") evi- denter N. + e'e1) predictus N. 1) c. 15, De consecratione D. V. co 2) c. 24, D. XCIII. co 3) c. 45, C. XXIII. q. 4. c0 4) Nov. 6. co 5) c. 6, D. XCVI. c0 6) c. 8, D. XCVI. co 7) c. 11, D. XCVI. co 8) Nov. 73, 1. c0 9) c. 8, D. X. co 10) c. 7, Extra I128. co 11) c. 7, Extra IV 17. c0 12) c. 13, Extra II I. c 13) Cod. VII 37,2. c0 14) Dig. XIV 2, 8. co 15) c. 21, C. XXIII q. 8. co 16) c. 1, D. VIII. co 17) Nov. 105, 4. co 18) die Proklamation Fidem catholicam’ (Nr. 522). c0 19) Das Rhenser Weistum von 1338 Juli 16 (Zeumer: Neues Archiv XXX 110), Vorlage für das Vorhergehende. co 20) Vor- lage die 3. Appellation von 1324, M. G. Const. V nr. 909 f. § 11. co 21) vgl. ebenda § 12. co 22) Vorlage ebenda. co 23) vgl. ebenda § 17. co 24) vgl. ebenda § 25. c0 25) vgl. ebenda § 12. co 26) vgl. ebenda § 13. c0 27) vgl. ebenda § 18. c0 28) vgl. ebenda § 13. co 29) ebenda § 33. co 30) vgl. Const. VI nr. 274 c. 2. co 31) ebenda § 32. co 32) dieser Satz ist wie das ganze c. 14 aus dem Rhenser Kurverein übersetzt, bedeutet also nicht etwa, dass die Artikel unserer Denkschrift von den Kurfürsten beschworen worden seien. 00 33) der Kurverein von Rhens (Nr. 545). co 34) c. un., Clem. II9. c0 35) c. 2, Clem. II2. co 36) Solche Prozesse sind nicht bekannt und deshalb unwahrscheinlich, weil beide Dekretalen erst nach dem Tode Heinrichs VII. veröffentlicht — Pastoralis cura' sogar erst nachher verfasst — worden sind ; vgl. Friedberg Corpus iuris canonici II S. LVIIff. co 37) das trifft nur für Romani principes' zu; vgl. N. 36. c0 38) vgl. Friedberg II S. LX. c0 39) Vorrede zu den Clementinae. 00 40) Riesler Akten nr. 1637 (vgl. zuletzt Hauck Kirchengeschichte V 536 N. 7); das folgende Bruchstück aus der Dekretale ist für die Herstellung des schlecht überlieferten Textes von Bedeutung. 0o 41) gemeint ist wohl das Provinciale, das nach Ländern geordnete Bistumsverzeichnis, das auch einen Bestandteil des papstlichen Kansleibuches bildet (M. Tangl Kanzleiordnungen 3ff.). c0 42) Baluze Miscellanea III 323 ff. (1329 Nov. 16), vgl. K. Müller: Zeitschrift für Kirchengeschichte VI 74 nr. 26). co 43) Ps. 44,2. 44) Luc. 22,29. co 45) Joh. 18,36. co 46) Const. V nr. 824, 836, 909 f. c 47) Const. V nr. 792 c. 2. co 48) ebenda c. 4. co 49) vgl. ebenda nr. 881 c. I. co 50) 00 52) c. 3, Sextus (nicht Extra) V 12. c0 51) c. 5, Extravag, Johannes XXII. 14. vgl. Nrr. 476, 540. co 52a) Const. VI nr. 274. co 53) ebenda nr. 277. c0 54) Nr. 583; die einleitenden Worte sind hier wörtlich wiederholt. 584. [1338 nach Juli 163. Erklärung Subscripta über die Rechte des Reiches. Ficker Kurverein 709 nr. 6) = K I17I1); Heinrich von D 2091) (= Herford Liber de rebus memorabilioribus 260 (H) zum J. 1338 als Bestand- teil der Gesetzgebung des Frankfurter Reichstages vom August (De quibus Nova Alamanniae 26
Strana 402
402 Nr. 584 quedam extrahens hic interponere curavi) = Hermann Korner Chronica novella (Eccard Corpus historicum medii aevi II 1052; vgl. Schwalm Chronik 250). — D steht auf einem einseitig beschriebenen Einzelblatt und darf wohl als eine zu amtlichem Gebrauch hergestellte Abschrift bezeichnet werden. Die völlige Gleichzeitigkeit des nur in H überlieferten 6. Artikels mag zweifel- haft sein; viel jünger ist er aber kaum. Die Zeitangaben in H (N. III) sind sehr ungenau: der König von England nahm nur am Koblenzer Tag im September teil ; der Böhme erschien erst auf dem Frankfurter Tag im März 1339 ; erst damals ist auch Rainald von Geldern zum Herzog erhoben worden, was Heinrich von Herford 261 gleichfalls schon auf dem von ihm berichteten Tage geschehen lässt. Wahrscheinlich gehört unser Stück in die 2. Hälfte des J. 1338. Subscriptaa) videntur esse tenenda et observanda pro iuribus, honoribus et consuetudinibus imperii, tam de iure quam de consuetudine, et observata a tempore, cuius in contrarium memoria non existit, maxime post translacionem factam de ipso 1. In primisd), quod ad principes imperio in Theuthonicos “). electores imperii clericos et laycos inmediate pertinet eligere imperatoreme) Roman(orum); probaturf) hoc iure § De conse- cracione distinctionis V. In die', ibi: maxime a tempore, quo Theutonicis concessum regnum ecclesie nostre; Extra De electione Venerabilem'2), ibi: et in preiudicium principum redundaret; De re iudiciaria Ad apostolice' libri VI.3) § ibi autem, cum allegatis ibidem. Consuetudo est notoria nec indiget probacione. 2. Secundo, quod electus per principes predictosg) concorditer vel in discordia, dummodo a maiori parte principumh), efficitur verus imperator seu rex Rom(anorum), quod idem est, quia ista non differunt in essencia, sed in nominibus et1) iuris exercicio, ut probari potest iure et consuetudine. 3. Tercio, quod sic electus potest citra approbacionem, assumpcionem, nominacionem vel confirmacionem sedis apostolice iura imperii exercere et amministrare; sick) tenet consuetudo prescripta et legitime optenta et concordant doctores, maxime Innoc(encius)4) in caput Venerabilem' De electione 2) in glosa ut hic' et in glosa, quia Aquisgrani'. 4. Quarto, quod post electionem huiusmodi sic .. electus et electores debent notificare domino pape, quomodo talem katholicum et ydoneum elegerint ydoneen) etn) legitime in imperatorem petendo cum humilitate, ut sibi°) coronam et inunctionem consuetas impendat. Quod et facere tenetur, nisi eum notorie sciat indignum indignitate notabili, et tunc potest sibi suum officium subtrahere. Et si papa negaret, ipse istas coronam et inunctionem recipere potest ab alio katholicom) et exinde se intytulare imperatorem e) Roman(orum), licet antea in esse ex ipsa electione factus sit verus imperator. Nam isteq) corone et inunctionesr) sunt quedam sollempnitates adinventes) per ecclesiamt), nomina non resu) predictas impen- dentes, in signum devocionis, humilitatis, defensionis ac unionis inter ecclesiam et imperium, sicutv) a deo processerunt et instituta sunt, utw) docent leges et canones. Et sunt in w*) se divisax) sicut spirituale et temporale, que essencialiter nilx*) habent com- mune, sed per accidens unita sunt unione defensionis, quia una potestas alteram defendere tenetur, sicut iura et cronice docent. Et papa maior est imperatore, quia dominus spiritualium et ani-
402 Nr. 584 quedam extrahens hic interponere curavi) = Hermann Korner Chronica novella (Eccard Corpus historicum medii aevi II 1052; vgl. Schwalm Chronik 250). — D steht auf einem einseitig beschriebenen Einzelblatt und darf wohl als eine zu amtlichem Gebrauch hergestellte Abschrift bezeichnet werden. Die völlige Gleichzeitigkeit des nur in H überlieferten 6. Artikels mag zweifel- haft sein; viel jünger ist er aber kaum. Die Zeitangaben in H (N. III) sind sehr ungenau: der König von England nahm nur am Koblenzer Tag im September teil ; der Böhme erschien erst auf dem Frankfurter Tag im März 1339 ; erst damals ist auch Rainald von Geldern zum Herzog erhoben worden, was Heinrich von Herford 261 gleichfalls schon auf dem von ihm berichteten Tage geschehen lässt. Wahrscheinlich gehört unser Stück in die 2. Hälfte des J. 1338. Subscriptaa) videntur esse tenenda et observanda pro iuribus, honoribus et consuetudinibus imperii, tam de iure quam de consuetudine, et observata a tempore, cuius in contrarium memoria non existit, maxime post translacionem factam de ipso 1. In primisd), quod ad principes imperio in Theuthonicos “). electores imperii clericos et laycos inmediate pertinet eligere imperatoreme) Roman(orum); probaturf) hoc iure § De conse- cracione distinctionis V. In die', ibi: maxime a tempore, quo Theutonicis concessum regnum ecclesie nostre; Extra De electione Venerabilem'2), ibi: et in preiudicium principum redundaret; De re iudiciaria Ad apostolice' libri VI.3) § ibi autem, cum allegatis ibidem. Consuetudo est notoria nec indiget probacione. 2. Secundo, quod electus per principes predictosg) concorditer vel in discordia, dummodo a maiori parte principumh), efficitur verus imperator seu rex Rom(anorum), quod idem est, quia ista non differunt in essencia, sed in nominibus et1) iuris exercicio, ut probari potest iure et consuetudine. 3. Tercio, quod sic electus potest citra approbacionem, assumpcionem, nominacionem vel confirmacionem sedis apostolice iura imperii exercere et amministrare; sick) tenet consuetudo prescripta et legitime optenta et concordant doctores, maxime Innoc(encius)4) in caput Venerabilem' De electione 2) in glosa ut hic' et in glosa, quia Aquisgrani'. 4. Quarto, quod post electionem huiusmodi sic .. electus et electores debent notificare domino pape, quomodo talem katholicum et ydoneum elegerint ydoneen) etn) legitime in imperatorem petendo cum humilitate, ut sibi°) coronam et inunctionem consuetas impendat. Quod et facere tenetur, nisi eum notorie sciat indignum indignitate notabili, et tunc potest sibi suum officium subtrahere. Et si papa negaret, ipse istas coronam et inunctionem recipere potest ab alio katholicom) et exinde se intytulare imperatorem e) Roman(orum), licet antea in esse ex ipsa electione factus sit verus imperator. Nam isteq) corone et inunctionesr) sunt quedam sollempnitates adinventes) per ecclesiamt), nomina non resu) predictas impen- dentes, in signum devocionis, humilitatis, defensionis ac unionis inter ecclesiam et imperium, sicutv) a deo processerunt et instituta sunt, utw) docent leges et canones. Et sunt in w*) se divisax) sicut spirituale et temporale, que essencialiter nilx*) habent com- mune, sed per accidens unita sunt unione defensionis, quia una potestas alteram defendere tenetur, sicut iura et cronice docent. Et papa maior est imperatore, quia dominus spiritualium et ani-
Strana 403
1338 nach Juli 16 403 marum. Iste)) vero dominus corporum et rerumz). Et ideo papa imperatorema) corrigere potest de peccato sicut alium 5. Quintum, quodn) sequitur ex christianumb) etn) ceteran). proximo, quode) imperator prestabit iuramentum d) pape et ecclesie defensionis, devocionis et humilitatis, non homagii nece) fidelitatis, quia temporalitatis nihil sibi tribuitf), sed racione peccati ipsum corrigere potest, utn) dictumn) estn). Et hoc iuramentum est obsequium christianitatis et fidei, adeo eciam, quod, si requisiti principes hoc obsequium non prestarent, possent excommunicari (XXIII. q. V.g5) Amministratores)5), nec hoc iuramentum operatur maioritatem in temporalibus eth) cetera. Hec omnia iure et 6. [Sextoi), quod regimen vacantis consuetudine probantur. imperii pertineat ad papam, dixit esse falsissimum et ab omni veritate totaliter alienum et contra consuetudines approbatas et contra sacri imperii libertatem et dignitatem et utilitatem et contra iura et libertates principum imperii electorum ac aliorum. Vacante enim imperio comiti palatino Reni de iure et approbata consuetudine imperii observata hactenus inconcusse presertim in partibus Alemannie et Karoli Magni imperatoris ordinatione, qui imperium in se rapuit a Grecis et in Theutonicos transtulit, sicut et ecclesiam quasi redactam in nichilum resuscitavit et reparavit, debetur ius administrandi imperii iura, feoda ecclesiastica et temporalia conferendi et cetera alia negotia disponendi.] I) Ueberschr. in D: Articuli servandi super imperio. + II) ohne Ueberschr. K. + III) Einleitung in H: Item hoc anno (1338) Lodewicus imperator in Vrankenford sollempnem curiam congregavit, ad quam reges Anglie et Bohemie et principes imperii, id est electores imperatoris, et principes alii, archiepiscopi, episcopi, duces, marchiones, comites, barones et alii ministeriales et milites necnon et doctores utriusque iuris periti, magistri in theologia et alii litterati et in diversis experti quam plurimi, insuper et civitatum legati et hominum aliorum spectabilium multitudo copiosa convenerunt. Horum omnium, quorum interesse poterat, consilio studioque Lodewicus imperator capitula plura ecclesie, sicut dixit, et imperio Romano necessaria et utilia declaravit, constituit auctoritatem, robur et vim legum de plenitudine potestatis imperialis eis indidit et coram his omnibus eis etiam acclamantibus et aggaudentibus publice et sollempniter perpetuis temporibus observanda promulgavit, de quibus quedam extrahens hic interponere curavi. + a) Subscr. — Theutonicos fehlt P. + c) Theutunicos K. + d) Primo st. In pr. H. † e) Rom. imp. H. + f) Et hanc probat multipliciter quamvis notoria sit et non indig eat H st. probatur — indiget. + g) dictos H. + h) electus sit add. H. + — consuetudine fehlt H. + k) sic — Aquisgrani fehlt H. i) et + n) fehlt H. + o) faveat add. H. + p) sibi add. H. + q) cor. omnes H. st. iste cor. + r) unctiones H. + s) adventicie H. + t) invente add. H. + u) rem, von L. zu res korr. K. + v) que H. + w) ut — canones fehlt H. + w*) inter H. + x) diversa H. + x*) nichil H. + y) imperator H. + z) est add. H. + a5) nach peccato H. + b5) davor x (risti) getilgt D (nicht virum). + c)) quia H. + d") nach fidelitatis H. + e1 vel H. + f) que quantum ad omnes procedunt ab imperatore add. H. + g5) c. add. H. + h) et — probantur fehlt H. + i) Sexto — disponendi fehlt D, K. + k") H fügt hinzu: Dixit etiam imperator ista observata fuisse a tempore, cuius in contrarium memoria non existit, et si quid dubii vel defectus esset in hiis, supplere se dicit et vim legum omnibus hiis superimponit de plenitudine potestatis 1) c. 15, De consecracione, D. V. co 2) c. 34, Extra I 6. 00 3) c. 2, Sextus II 14. co 4) Papst Innozenz IV. Apparatus seu commentaria in 5 libros decretalium. c0 5) c. 26, C. XXIII. q. 5. 26*
1338 nach Juli 16 403 marum. Iste)) vero dominus corporum et rerumz). Et ideo papa imperatorema) corrigere potest de peccato sicut alium 5. Quintum, quodn) sequitur ex christianumb) etn) ceteran). proximo, quode) imperator prestabit iuramentum d) pape et ecclesie defensionis, devocionis et humilitatis, non homagii nece) fidelitatis, quia temporalitatis nihil sibi tribuitf), sed racione peccati ipsum corrigere potest, utn) dictumn) estn). Et hoc iuramentum est obsequium christianitatis et fidei, adeo eciam, quod, si requisiti principes hoc obsequium non prestarent, possent excommunicari (XXIII. q. V.g5) Amministratores)5), nec hoc iuramentum operatur maioritatem in temporalibus eth) cetera. Hec omnia iure et 6. [Sextoi), quod regimen vacantis consuetudine probantur. imperii pertineat ad papam, dixit esse falsissimum et ab omni veritate totaliter alienum et contra consuetudines approbatas et contra sacri imperii libertatem et dignitatem et utilitatem et contra iura et libertates principum imperii electorum ac aliorum. Vacante enim imperio comiti palatino Reni de iure et approbata consuetudine imperii observata hactenus inconcusse presertim in partibus Alemannie et Karoli Magni imperatoris ordinatione, qui imperium in se rapuit a Grecis et in Theutonicos transtulit, sicut et ecclesiam quasi redactam in nichilum resuscitavit et reparavit, debetur ius administrandi imperii iura, feoda ecclesiastica et temporalia conferendi et cetera alia negotia disponendi.] I) Ueberschr. in D: Articuli servandi super imperio. + II) ohne Ueberschr. K. + III) Einleitung in H: Item hoc anno (1338) Lodewicus imperator in Vrankenford sollempnem curiam congregavit, ad quam reges Anglie et Bohemie et principes imperii, id est electores imperatoris, et principes alii, archiepiscopi, episcopi, duces, marchiones, comites, barones et alii ministeriales et milites necnon et doctores utriusque iuris periti, magistri in theologia et alii litterati et in diversis experti quam plurimi, insuper et civitatum legati et hominum aliorum spectabilium multitudo copiosa convenerunt. Horum omnium, quorum interesse poterat, consilio studioque Lodewicus imperator capitula plura ecclesie, sicut dixit, et imperio Romano necessaria et utilia declaravit, constituit auctoritatem, robur et vim legum de plenitudine potestatis imperialis eis indidit et coram his omnibus eis etiam acclamantibus et aggaudentibus publice et sollempniter perpetuis temporibus observanda promulgavit, de quibus quedam extrahens hic interponere curavi. + a) Subscr. — Theutonicos fehlt P. + c) Theutunicos K. + d) Primo st. In pr. H. † e) Rom. imp. H. + f) Et hanc probat multipliciter quamvis notoria sit et non indig eat H st. probatur — indiget. + g) dictos H. + h) electus sit add. H. + — consuetudine fehlt H. + k) sic — Aquisgrani fehlt H. i) et + n) fehlt H. + o) faveat add. H. + p) sibi add. H. + q) cor. omnes H. st. iste cor. + r) unctiones H. + s) adventicie H. + t) invente add. H. + u) rem, von L. zu res korr. K. + v) que H. + w) ut — canones fehlt H. + w*) inter H. + x) diversa H. + x*) nichil H. + y) imperator H. + z) est add. H. + a5) nach peccato H. + b5) davor x (risti) getilgt D (nicht virum). + c)) quia H. + d") nach fidelitatis H. + e1 vel H. + f) que quantum ad omnes procedunt ab imperatore add. H. + g5) c. add. H. + h) et — probantur fehlt H. + i) Sexto — disponendi fehlt D, K. + k") H fügt hinzu: Dixit etiam imperator ista observata fuisse a tempore, cuius in contrarium memoria non existit, et si quid dubii vel defectus esset in hiis, supplere se dicit et vim legum omnibus hiis superimponit de plenitudine potestatis 1) c. 15, De consecracione, D. V. co 2) c. 34, Extra I 6. 00 3) c. 2, Sextus II 14. co 4) Papst Innozenz IV. Apparatus seu commentaria in 5 libros decretalium. c0 5) c. 26, C. XXIII. q. 5. 26*
Strana 404
404 Nr. 585—589 [ 13387. 585. Der thesaurarius ecclesie Traiectensis (von Utrecht) als Subdelegat des frommen Herrn Abtes von Egmont (Egmundensis) des mit Anderen vom apostolischen Stuhle den Herren Meister und Bridern hospitalis sancti Iohannis Ierosolimitani bestellten Richters verkündet, dass die frommen Kommendator und Brüder des Trierer Hauses des genannten Ordens die ehrwürdigen Herren Matheus de Eych Dekan und Conradus de Than Domherrn von Trier vor ihn gezogen und durch ihren Prokurator an ihn eine Klagschrift ge- die Beklagten haben den Zaun des Gemüse- richtet haben des Inhalts: gartens (ortus olerum) der Kläger zu Wavern (Waveren; Wavern?) im Werte von 6 Pfund zerstört, sodass durch das eindringende Vieh ein Schaden von 3 Pfund entstanden ist, weigern sich aber Ersatzzahlung zu leisten; ferner haben sie den Klägern im Jahre 1335, vor 3 Jahren, deren Nutzungs- rechte, vulgo dicti deme an den Wäldern im confinium von W. im Werte von 12 Pfund und 2 Wiesen daselbst genannt Voerst und Rore, deren erste ihnen schon 1315 Herr Iofredus de Rodemacra tunc prepositus Treverensis geraubt hatte und deren zweite sie auf Grund einer Schenkung Papst Klemens V. seit dem 2. Mai 1312 (ab anno pontificatus eiusdem VII° VI° nonas maii) besassen, entzogen und ihnen Werte im Betrag von 6 † 3 + 12 + 40 Pfund hinterzogen; der Prokurator bittet, sie zu verurteilen. Thesaurarius — sentenciam condempnari; ohne Datierung. — D 142. 586. Trier [1336—133829. Erzbischof Baldewin an alle Dekane, Erzpriester, Rektoren, öffentlichen Tabellionen und Notare und andere Geistliche, denen dies zu Gesicht kommt: befiehlt ihnen als seinen Untertanen auf Grund einer eingerückten (nur der Anfang ist hier wiedergegeben: Reverende pater domine Trever(ensis)! Vester humilis Thil(mannus) plebanus ecclesie Bacheracen(sis) subditus vobis signi- ficat et cetera) Supplik des bescheidenen Thilmannus plebanus Bacheracensis, Dekan und Kapitel von St. Andreas in Köln in crastinum nativitatis beati Iohannis baptiste proxime (Juni 25) nach Trier vorzuladen, damit er, ob sie kommen oder nicht, in der Sache weiter vorgehe; über die getreuliche Aus- führung sollen sie schriftlich berichten oder diesen Brief besiegelt zurück- senden. Supplicacionem discreti; ohne Datum. — K 467. Die U. bezieht sich auf einen Prozess, den Thilmann von Höchsten mit Unterstützung Baldewins gegen den von St. Andreas als dem Patron auf päpstlichen Befehl präsentierten, virneburgisch gesinnten Dietrich von Essen geführt hat; er begann 1328 und schwebte 1329—1331, dauerte wohl aber noch viel länger, da Thilmann erst 1351 gestattet wurde, Bacharach, wo er nicht durchdringen konnte, mit einer anderen Pfründe zu vertauschen (vgl. Sauerland II nr. 1478, 1672, 1752, 1826, 2079, III nr. 925). Für die Einreihung ist massgebend, dass die ein- heitlich von Hand 5 geschriebene Gruppe K 461—469 im übrigen mit Aus- nahme von K 462 (Nr. 221 vom J. 1330) nur UU. aus den IJ. 1337 und 1338 enthält und dass Rudolf Losse an den Pleban von Bacharach Ende August oder Anfang September 1336 aus Avignon einen Brief geschrieben hat (vgl. Nr. 411 c. 2). 587. [1335—1338/. Wilhelm von Pusterla, cumbarcha der Mailänder Kirche, päpstlicher und böhmischer Kaplan und Rat, verwendet sich bei Erzbischof Baldewin für den Kleriker Christian von Limburg. — Der Briefschreiber ist wohl ein Sohn oder Enkel jenes K 1271). Guillelmus de Pusterla miles civis Medyalani, der 1310 in Gegenwart (Const. IV Baldewins dem König Heinrich VII. das Homagium leistete päpstlicher nr. 522). Er bégegnet 1335—1341 als Domherr von Mailand und Kaplan, 1336 und 1339 auch als Erspriester von Monza und Mailänder Diakon in den Akten Benedikts XII. (vgl. Vidal im Register, K. H. Schäfer Ausgaben der apostolischen Kammer unter Benedikt XII. 24,205), unter Klemens VI. (Riezler nr. 2227, 2232, 2255) als Propst von Pressburg; 1346 wurde er Patriarch von Konstantinopel und starb, 1361 kirchlich nach Mailand versetzt, 1370 (Eubel 12 206, 332). Unter Johannes XXII. scheint er noch nicht an der Kurie nachweisbar zu sein (vgl. Schäfer Ausgaben .. unter Johannes XXII.). Das spricht für 1335 als Terminus post quem. Dazu
404 Nr. 585—589 [ 13387. 585. Der thesaurarius ecclesie Traiectensis (von Utrecht) als Subdelegat des frommen Herrn Abtes von Egmont (Egmundensis) des mit Anderen vom apostolischen Stuhle den Herren Meister und Bridern hospitalis sancti Iohannis Ierosolimitani bestellten Richters verkündet, dass die frommen Kommendator und Brüder des Trierer Hauses des genannten Ordens die ehrwürdigen Herren Matheus de Eych Dekan und Conradus de Than Domherrn von Trier vor ihn gezogen und durch ihren Prokurator an ihn eine Klagschrift ge- die Beklagten haben den Zaun des Gemüse- richtet haben des Inhalts: gartens (ortus olerum) der Kläger zu Wavern (Waveren; Wavern?) im Werte von 6 Pfund zerstört, sodass durch das eindringende Vieh ein Schaden von 3 Pfund entstanden ist, weigern sich aber Ersatzzahlung zu leisten; ferner haben sie den Klägern im Jahre 1335, vor 3 Jahren, deren Nutzungs- rechte, vulgo dicti deme an den Wäldern im confinium von W. im Werte von 12 Pfund und 2 Wiesen daselbst genannt Voerst und Rore, deren erste ihnen schon 1315 Herr Iofredus de Rodemacra tunc prepositus Treverensis geraubt hatte und deren zweite sie auf Grund einer Schenkung Papst Klemens V. seit dem 2. Mai 1312 (ab anno pontificatus eiusdem VII° VI° nonas maii) besassen, entzogen und ihnen Werte im Betrag von 6 † 3 + 12 + 40 Pfund hinterzogen; der Prokurator bittet, sie zu verurteilen. Thesaurarius — sentenciam condempnari; ohne Datierung. — D 142. 586. Trier [1336—133829. Erzbischof Baldewin an alle Dekane, Erzpriester, Rektoren, öffentlichen Tabellionen und Notare und andere Geistliche, denen dies zu Gesicht kommt: befiehlt ihnen als seinen Untertanen auf Grund einer eingerückten (nur der Anfang ist hier wiedergegeben: Reverende pater domine Trever(ensis)! Vester humilis Thil(mannus) plebanus ecclesie Bacheracen(sis) subditus vobis signi- ficat et cetera) Supplik des bescheidenen Thilmannus plebanus Bacheracensis, Dekan und Kapitel von St. Andreas in Köln in crastinum nativitatis beati Iohannis baptiste proxime (Juni 25) nach Trier vorzuladen, damit er, ob sie kommen oder nicht, in der Sache weiter vorgehe; über die getreuliche Aus- führung sollen sie schriftlich berichten oder diesen Brief besiegelt zurück- senden. Supplicacionem discreti; ohne Datum. — K 467. Die U. bezieht sich auf einen Prozess, den Thilmann von Höchsten mit Unterstützung Baldewins gegen den von St. Andreas als dem Patron auf päpstlichen Befehl präsentierten, virneburgisch gesinnten Dietrich von Essen geführt hat; er begann 1328 und schwebte 1329—1331, dauerte wohl aber noch viel länger, da Thilmann erst 1351 gestattet wurde, Bacharach, wo er nicht durchdringen konnte, mit einer anderen Pfründe zu vertauschen (vgl. Sauerland II nr. 1478, 1672, 1752, 1826, 2079, III nr. 925). Für die Einreihung ist massgebend, dass die ein- heitlich von Hand 5 geschriebene Gruppe K 461—469 im übrigen mit Aus- nahme von K 462 (Nr. 221 vom J. 1330) nur UU. aus den IJ. 1337 und 1338 enthält und dass Rudolf Losse an den Pleban von Bacharach Ende August oder Anfang September 1336 aus Avignon einen Brief geschrieben hat (vgl. Nr. 411 c. 2). 587. [1335—1338/. Wilhelm von Pusterla, cumbarcha der Mailänder Kirche, päpstlicher und böhmischer Kaplan und Rat, verwendet sich bei Erzbischof Baldewin für den Kleriker Christian von Limburg. — Der Briefschreiber ist wohl ein Sohn oder Enkel jenes K 1271). Guillelmus de Pusterla miles civis Medyalani, der 1310 in Gegenwart (Const. IV Baldewins dem König Heinrich VII. das Homagium leistete päpstlicher nr. 522). Er bégegnet 1335—1341 als Domherr von Mailand und Kaplan, 1336 und 1339 auch als Erspriester von Monza und Mailänder Diakon in den Akten Benedikts XII. (vgl. Vidal im Register, K. H. Schäfer Ausgaben der apostolischen Kammer unter Benedikt XII. 24,205), unter Klemens VI. (Riezler nr. 2227, 2232, 2255) als Propst von Pressburg; 1346 wurde er Patriarch von Konstantinopel und starb, 1361 kirchlich nach Mailand versetzt, 1370 (Eubel 12 206, 332). Unter Johannes XXII. scheint er noch nicht an der Kurie nachweisbar zu sein (vgl. Schäfer Ausgaben .. unter Johannes XXII.). Das spricht für 1335 als Terminus post quem. Dazu
Strana 405
1338—1339 Januar 10 405 stimmt, dass die in derselben Lage der Handschrift (11) gleichzeitig von gleicher Hand geschriebenen Stücke K 120—129, 131 sämtlich in die Jahre 1335—1338 (überwiegend 1336) gehören. Christian von Limburg kommt noch 1345 und 1346 vor (Sauerland III nr. 512, 524) und ist 1345 gar als Wilhelms von Pusterla Prokurator bezeugt (Riezler nr. 2227). Daraus darf man doch nicht auf spätere Entstehung unseres Briefes schliessen; der Kleriker Christian ist schon 1336 in der Umgebung König Johanns von Böhmen belegt (Nrr. 393, 395, in K dicht bei K 127 überliefert!). Nr. 589 wird also in die Jahre 1335—1338, vielleicht zu 1336 gehören. I. Constancia Reverendissime pater et inclite domine mi! pure devocionis et fidei, quam erga excellentissimum prin- cipem celebris et sancte memorie dominum Henricum impera- torem christianissimum fratrem vestruma) paternitatemque ve- stram et ceteros vestre alme domus principes et barones pro- genitores mei de nostra fideli domuncula de Pusterla et ego ab inchoate discrecionis annis gesserimus et perpetuo gerere inten- dimus, puro corde meum allicit animum et audaciam precibus assistendi subiectivis affectibus in vestre paternitatis conspectu 2. Dignetur animo tamquam presens stilo litteratorio mediante. igitur vestra paternitas me valdeb) minimum servitorem sue gratie recommendatum habere meque, quem nunquam defessum inveniet in suis obsequiis, famulatibus operari. Cui me aliter non offero, quia videretur quodam modo alienum alteri offerre, quod est suum. 3. Preterea, pater et domine, accedit ad presenciam vestrea) paternitatis dilectus familiaris meus Cristianus de Limpurg clericus lator presencium, qui super gratia sibi facta per dominum nostrum papam in forma pauperum vos in exse cutoremc) obtinuit. Cum igitur sue pure fidelitatis et discrecionis meritis ipsum de lauda- bili vita et honesta conversacione valeam commendare, dignetur vestra paternitas super celeri expedicione suorum processuum meorum interventu precaminum recommendatum habere, ut ad me 4. Paternitatem vestram conservet Altissi- cito redire possit. mus, prout optatis. Paternitatis vestre fidelis servitor Guillelmus de Pusterla ec- clesie Mediolanen(sis) cumbarcha et domini nostri pape ac do- mini regis Bohemie nepotis vestria) cappellanus et consiliarius. I) Ueberschr.: Intercessoria pro familia et oblatoria. + a) nostrum bzw. nostre, nostri. + b) valde. + c) excutorem aus excucionem korr. 1339 Januar 2. 588. Der Offizial des Rudolfus de Wertheim Archidiakons von Würzburg (Herbipolensis) an den bescheidenen Pleban von Geysmar (Geis-): schickt zu- ihm die bescheidenen Priester den Meister Bertoldus de (!) Botiler Stiftsherrn in Rastorf (-dorf) und Henricus de Sorpach, die samt Cunradus dictus Spigel Vikar der Kirche von Asch(affenburg) als Prokuratoren des Meisters Rudolfus dictus Losse Pastors der Pfarrkirche in Sleytha (Schleid) für diesen durch den Bischof Otto von Bamberg präsentiert und mit der genannten Kirche investiert worden sind, und befiehlt ihm, dieselben in Besitz zu setzen sowie die Eingesessenen der Pfarrei anzuweisen, dass sie ihnen von deren Ein- nahmen Rechenschaft geben. Discretos viros — D. a. dom. 1339. in crastino circumcisionis eiusdem. — K 201. Fulda 1339 Januar 10. 589. Abt Henricus von Fulda an Propst, Dekan und Kapitel der Kirche vom heiligen Kreuz in Hunefelt (Hinfeld): meldet ihnen, dass er die bei ihnen durch den freiwilligen Verzicht seines ergebenen Klerikers Waltherus offene Pfründe seinem Kleriker Meister Rudolfus dictus Losse verliehen hat,
1338—1339 Januar 10 405 stimmt, dass die in derselben Lage der Handschrift (11) gleichzeitig von gleicher Hand geschriebenen Stücke K 120—129, 131 sämtlich in die Jahre 1335—1338 (überwiegend 1336) gehören. Christian von Limburg kommt noch 1345 und 1346 vor (Sauerland III nr. 512, 524) und ist 1345 gar als Wilhelms von Pusterla Prokurator bezeugt (Riezler nr. 2227). Daraus darf man doch nicht auf spätere Entstehung unseres Briefes schliessen; der Kleriker Christian ist schon 1336 in der Umgebung König Johanns von Böhmen belegt (Nrr. 393, 395, in K dicht bei K 127 überliefert!). Nr. 589 wird also in die Jahre 1335—1338, vielleicht zu 1336 gehören. I. Constancia Reverendissime pater et inclite domine mi! pure devocionis et fidei, quam erga excellentissimum prin- cipem celebris et sancte memorie dominum Henricum impera- torem christianissimum fratrem vestruma) paternitatemque ve- stram et ceteros vestre alme domus principes et barones pro- genitores mei de nostra fideli domuncula de Pusterla et ego ab inchoate discrecionis annis gesserimus et perpetuo gerere inten- dimus, puro corde meum allicit animum et audaciam precibus assistendi subiectivis affectibus in vestre paternitatis conspectu 2. Dignetur animo tamquam presens stilo litteratorio mediante. igitur vestra paternitas me valdeb) minimum servitorem sue gratie recommendatum habere meque, quem nunquam defessum inveniet in suis obsequiis, famulatibus operari. Cui me aliter non offero, quia videretur quodam modo alienum alteri offerre, quod est suum. 3. Preterea, pater et domine, accedit ad presenciam vestrea) paternitatis dilectus familiaris meus Cristianus de Limpurg clericus lator presencium, qui super gratia sibi facta per dominum nostrum papam in forma pauperum vos in exse cutoremc) obtinuit. Cum igitur sue pure fidelitatis et discrecionis meritis ipsum de lauda- bili vita et honesta conversacione valeam commendare, dignetur vestra paternitas super celeri expedicione suorum processuum meorum interventu precaminum recommendatum habere, ut ad me 4. Paternitatem vestram conservet Altissi- cito redire possit. mus, prout optatis. Paternitatis vestre fidelis servitor Guillelmus de Pusterla ec- clesie Mediolanen(sis) cumbarcha et domini nostri pape ac do- mini regis Bohemie nepotis vestria) cappellanus et consiliarius. I) Ueberschr.: Intercessoria pro familia et oblatoria. + a) nostrum bzw. nostre, nostri. + b) valde. + c) excutorem aus excucionem korr. 1339 Januar 2. 588. Der Offizial des Rudolfus de Wertheim Archidiakons von Würzburg (Herbipolensis) an den bescheidenen Pleban von Geysmar (Geis-): schickt zu- ihm die bescheidenen Priester den Meister Bertoldus de (!) Botiler Stiftsherrn in Rastorf (-dorf) und Henricus de Sorpach, die samt Cunradus dictus Spigel Vikar der Kirche von Asch(affenburg) als Prokuratoren des Meisters Rudolfus dictus Losse Pastors der Pfarrkirche in Sleytha (Schleid) für diesen durch den Bischof Otto von Bamberg präsentiert und mit der genannten Kirche investiert worden sind, und befiehlt ihm, dieselben in Besitz zu setzen sowie die Eingesessenen der Pfarrei anzuweisen, dass sie ihnen von deren Ein- nahmen Rechenschaft geben. Discretos viros — D. a. dom. 1339. in crastino circumcisionis eiusdem. — K 201. Fulda 1339 Januar 10. 589. Abt Henricus von Fulda an Propst, Dekan und Kapitel der Kirche vom heiligen Kreuz in Hunefelt (Hinfeld): meldet ihnen, dass er die bei ihnen durch den freiwilligen Verzicht seines ergebenen Klerikers Waltherus offene Pfründe seinem Kleriker Meister Rudolfus dictus Losse verliehen hat,
Strana 406
406 Nr. 590—597 und befiehlt ihnen, denselben oder seinen Prokurator als Stiftsherrn aufzu- nehmen und ihm den Genuss der Einkünfte seiner Pfründe zu verschaffen. Prebendam vacantem — D. Fulde sub nostro sigillo maiore a. dom. 1339. sabbato post festum epiphanie domini. — K 202, durchstrichen. * 1339 Januar 12. 590*. Erzbischof Baldewin für Kollegialstift Oberwesel. K 490 a. Hont- heim II 129 (vgl. Dominicus 421 f. mit falschem Tag), beide aus der inser- ierenden Nr. 591. 1339 Januar 14. 591. Dekan und Kapitel von St. Marien extra muros Wesalienses (Oberwesel) bekennen sich zu den in der eingerückten Nr. 591 enthaltenen Bestimmungen des Erzbischofs Baldewin über die erneute Erhebung ihrer Pfarr- zur Kollegiatkirche und versprechen insbesondere nur von den Erzhischöfen provi- dierte und präsentierte Dekane und Kustoden aufzunehmen. Siegler: die Aussteller mit dem Siegel der Kirche. D. a. dom. 1338. crastino octavarum festi epiphaniarum domini. — K 490; Orig. in Koblenz Abt. 153 nr. 4, vgl. Dominicus 422 N. 1, Westdeutsche Zeitschr. V (1886) Korr.-Bl. 231 nr. 170. 1339 Januar 18. 592. Katherina Witwe des Henricus dictus Ockevenre carnifex Treverensis, ihr Sohn Ludewicus und ihre Töchter Drutwidis, Elyzabet und Iutta (e über u) verkaufen ihr Haus mit Hof, Garten und Gebäuden zu Trier in vico dicto Iudemergasse zwischen den Grundstücken der Herren Fridericus dictus de Beys Pfarrer und Wernherus dictus Leyendecker, welches bis auf einen der Marien (Dom)-kirche in Trier zu zahlenden Jahreszins von 10 Schillingen Trierer Denare abgabenfrei ist, dem bescheidenen Rodolfus dictus Losse Kleriker Mainzer Diözese für bereits gezahlte 26 Pfund guter und rechter Trierer Denare unter Zusage eines herkömmlichen Pfandes (gwarandia) in der Stadt Trier; für die minderjährige Jutta bürgen bis zu ihrer Volljährigkeit ihre Brüder Ludwig, Theodoricus dictus Kaldermunt (o über u) carnifex und Werner Leyendecker, die das für wahr erkennen. Siegler: auf Bitten der Aussteller und Bürgen der Schöffenmeister und die Schöffen von Trier. Zeugen die bescheidenen und ehrsamen Herren: Tristandus de vico sancti Symeonis und Iacobus Ernesti scabini Treverenses a. dom. 1338. in die beate Prisce virginis. — K 271. 593. 1339 Januar 22. Der Offizial der Trierer Kurie beurkundet die persönlich vor ihm ab- gegebene Erklärung des Trierer Klerikers Rodolfus de (von Losse über ge- tilgtem dictus nachgetragen) Losse, dass er sich verpflichte, für eine Rente bestehend in einem Schwein und in 40 kleinen Turnosen lieferbar zu Weih- nachten und zu Johannes des Täufers Geburt (Juni 24), solange er lebe und in Trier wohne, Abt und Konvent des monasterium Wadegociense (Wadgassen) als Sachwalter beizustehen, es sei denn contra dominum Treverensem dominum suum specialem oder gegen seine eigene Ehre; doch sollen sie ihm in be- sonderen Sachen ad speciale salarium verpflichtet sein; er selbst will in keiner Sache gegen sie sein? (später von L. am Rande nachgetragen). Siegler: auf Bitten Rudolfs der Aussteller. D. a. dom. 1338. in crastino beate Agnetis virginis et martiris. Darunter steht von Rudolfs Hand: magister Rodol(fus) dictus Losse. — K 198, Entwurf. Vgl. nr. 580 (z. T. wörtlich benutzte Vorurkunde). 594. 1339 Januar 26. Henricus dictus abbas, Michael prior, Iohannes subprior, Baldewinus quondam abbas, Iohannes custos, Th(eodericus) placitator, Hermannus portarius, Henricus de Mumme(Mumen Or.)-dorf, Iohannes de Epternaco, Ekeh(ardus) (Everhardus Or.), Stephanus, Iohannes Parix, Th€eo]dfericlus capellanus abbatis, Iohannes Medius cellerarius, Gotsch(alkus) de Col(o)n(ia), Iohannes vinitor, Nicholaus (Nicolaus), Math(hias) de Witlich, Iohannes de Treveri, B(er)[wicus sacer]dotes, Th(eodericus), Petrus, Symon diaconus (dyaconi Or.), Petrus de Bydeburg, Mathias subdiaconi, Paulus et Petrus de Kere acoliti monachi et professi des Zisterzienserklosters Hemmenrode (Himmerode) und dessen Mönche verkaufen dem Erzbischof Baldewin zur Bezahlung ihrer Schulden für 1200 floreni de Florenc(ia) zinsfrei auf alle Zeit ihr Haus und Hof genannt dez
406 Nr. 590—597 und befiehlt ihnen, denselben oder seinen Prokurator als Stiftsherrn aufzu- nehmen und ihm den Genuss der Einkünfte seiner Pfründe zu verschaffen. Prebendam vacantem — D. Fulde sub nostro sigillo maiore a. dom. 1339. sabbato post festum epiphanie domini. — K 202, durchstrichen. * 1339 Januar 12. 590*. Erzbischof Baldewin für Kollegialstift Oberwesel. K 490 a. Hont- heim II 129 (vgl. Dominicus 421 f. mit falschem Tag), beide aus der inser- ierenden Nr. 591. 1339 Januar 14. 591. Dekan und Kapitel von St. Marien extra muros Wesalienses (Oberwesel) bekennen sich zu den in der eingerückten Nr. 591 enthaltenen Bestimmungen des Erzbischofs Baldewin über die erneute Erhebung ihrer Pfarr- zur Kollegiatkirche und versprechen insbesondere nur von den Erzhischöfen provi- dierte und präsentierte Dekane und Kustoden aufzunehmen. Siegler: die Aussteller mit dem Siegel der Kirche. D. a. dom. 1338. crastino octavarum festi epiphaniarum domini. — K 490; Orig. in Koblenz Abt. 153 nr. 4, vgl. Dominicus 422 N. 1, Westdeutsche Zeitschr. V (1886) Korr.-Bl. 231 nr. 170. 1339 Januar 18. 592. Katherina Witwe des Henricus dictus Ockevenre carnifex Treverensis, ihr Sohn Ludewicus und ihre Töchter Drutwidis, Elyzabet und Iutta (e über u) verkaufen ihr Haus mit Hof, Garten und Gebäuden zu Trier in vico dicto Iudemergasse zwischen den Grundstücken der Herren Fridericus dictus de Beys Pfarrer und Wernherus dictus Leyendecker, welches bis auf einen der Marien (Dom)-kirche in Trier zu zahlenden Jahreszins von 10 Schillingen Trierer Denare abgabenfrei ist, dem bescheidenen Rodolfus dictus Losse Kleriker Mainzer Diözese für bereits gezahlte 26 Pfund guter und rechter Trierer Denare unter Zusage eines herkömmlichen Pfandes (gwarandia) in der Stadt Trier; für die minderjährige Jutta bürgen bis zu ihrer Volljährigkeit ihre Brüder Ludwig, Theodoricus dictus Kaldermunt (o über u) carnifex und Werner Leyendecker, die das für wahr erkennen. Siegler: auf Bitten der Aussteller und Bürgen der Schöffenmeister und die Schöffen von Trier. Zeugen die bescheidenen und ehrsamen Herren: Tristandus de vico sancti Symeonis und Iacobus Ernesti scabini Treverenses a. dom. 1338. in die beate Prisce virginis. — K 271. 593. 1339 Januar 22. Der Offizial der Trierer Kurie beurkundet die persönlich vor ihm ab- gegebene Erklärung des Trierer Klerikers Rodolfus de (von Losse über ge- tilgtem dictus nachgetragen) Losse, dass er sich verpflichte, für eine Rente bestehend in einem Schwein und in 40 kleinen Turnosen lieferbar zu Weih- nachten und zu Johannes des Täufers Geburt (Juni 24), solange er lebe und in Trier wohne, Abt und Konvent des monasterium Wadegociense (Wadgassen) als Sachwalter beizustehen, es sei denn contra dominum Treverensem dominum suum specialem oder gegen seine eigene Ehre; doch sollen sie ihm in be- sonderen Sachen ad speciale salarium verpflichtet sein; er selbst will in keiner Sache gegen sie sein? (später von L. am Rande nachgetragen). Siegler: auf Bitten Rudolfs der Aussteller. D. a. dom. 1338. in crastino beate Agnetis virginis et martiris. Darunter steht von Rudolfs Hand: magister Rodol(fus) dictus Losse. — K 198, Entwurf. Vgl. nr. 580 (z. T. wörtlich benutzte Vorurkunde). 594. 1339 Januar 26. Henricus dictus abbas, Michael prior, Iohannes subprior, Baldewinus quondam abbas, Iohannes custos, Th(eodericus) placitator, Hermannus portarius, Henricus de Mumme(Mumen Or.)-dorf, Iohannes de Epternaco, Ekeh(ardus) (Everhardus Or.), Stephanus, Iohannes Parix, Th€eo]dfericlus capellanus abbatis, Iohannes Medius cellerarius, Gotsch(alkus) de Col(o)n(ia), Iohannes vinitor, Nicholaus (Nicolaus), Math(hias) de Witlich, Iohannes de Treveri, B(er)[wicus sacer]dotes, Th(eodericus), Petrus, Symon diaconus (dyaconi Or.), Petrus de Bydeburg, Mathias subdiaconi, Paulus et Petrus de Kere acoliti monachi et professi des Zisterzienserklosters Hemmenrode (Himmerode) und dessen Mönche verkaufen dem Erzbischof Baldewin zur Bezahlung ihrer Schulden für 1200 floreni de Florenc(ia) zinsfrei auf alle Zeit ihr Haus und Hof genannt dez
Strana 407
1339 Januar 12—Mitte 407 Budelershus in civitate Treveri in vico dicto uf der Bach (sitas Orig.] ex opposito porte fratrum Minorum, per quam de dicto vico [ad ipsorum] fratrum cimiterium et ecclesiam itur, quibus domui et curie a parte superiori sunt contigue domus et curia dicte zu der Rodenh[osJen (Roderh. Or.), [et ab] inferiori parte domus et curia nostre?. Zeugen: die klugen Iacobus dictus der junge, Bartholomeus dictus Moytz Trierer Schöffen. Siegler: der Aus- steller sowie, auf seine Bitte, der Offizial der Trierer Kurie und, mit dem Siegel der Stadt, die Zeugen. D. a. dom. 1338. die 26. mensis ianuarii. — D 163; 2 Originale in Koblenz Abt. I A I nr. 936 und 1 Aemter u. Ort- schaften Trier nr. 170. 595. Trier 1339 Januar 28. Erzbischof Baldewin ersucht den Erzbischof Heinrich von Mainz, dem Knappen Hermann Losse zwei einst vor Erfurt verlorene Rosse zu vergüten. K 203 a 1), eingerickt in Nr. 596 (siehe dort einige Bemerkungen über Stück). — Von grossen Verlusten Baldewins an Pferden im Erfurter unser (1336) wird auch in Nr. 410 c. 4 berichtet. Vgl. auch K 296 a. Krieg Rogamus et Domine Moguntine amice sincere dilecte! requirimus vos effective, quatinus nos ab impeticione Hermanni dicti Losse armigeri, qui olim in servicio ecclesie Mogunt(ine), dum ei prefuimus, ante Erfordiam unum spadonem et unum equum estimatos ad viginti marcas argenti perdidit, prout in conputacione nostra de expensis et dampnis ibidem factis 1) respicientes suam in hac invenimus, sicut tenemini, acquitetis parte necessitatem et quod fideliter et utiliter servivit tunc temporis, sicut amici nostri tam de vestra quam de nostra dyocesi, qui tunc ibidem fuerunt, nobis de ipso fideliter retulerunt, ipsum in solucione dampnorum huiusmodi aliis servitoribus prepo- nendo, ne nos ab eo iteratas querimonias sustinere contingat, in eo cum hoc, quod ad hoc obligatus existitis, nobis specialiter conplacendo. Datum Trever(is) anno domini M'CCCXXXVIIIb) die XXVIIIa mensis ianuarii. [Baldewinuse) archiepiscopus Trever(ensis)]. I) Ueberschr. des Transsumtes (Nr. 597): Littera Trever(ensis) monitoria ad archiepiscopum Mogunt(inum) pro Herm(anno) dicto Losse super debitis suis. + a) ab eo von L.? nachgetr. + b) dariber die Glosse L.s: secundum stilum curie Trever(ensis), alias 39. secundum stilum Romanum et commune. c) vgl. Nr. 596. 1) unbekannt. Trier 1339 Januar 30. 596. Der Offizial der Trierer Kurie veröffentlicht die vero sigillo magno pendente (von L. über getilgtem secreto a tergo nachgetr.) Erzbischof Baldewins besiegelte Nr. 595, an deren Ende sub eadem manu conscriptum extitit Baldew(inus) archiepiscopus Treverensis' spacio tamen quasi duarum linearum intermedio. Siegler: der Aussteller. D. a. et loco predictis (vgl. Nr. 595) die penultima mensis ianuarii. — K 203; trotz einiger Aenderungen von L.s Hand, die auf nachträglicher Vergleichung mit dem im Familienbesitz befindlichen Original beruhen können, wohl nicht Entwurf. 597. [1338 Dezember—1339 Mitte Januar]. Amtliches Verzeichnis der von Ludwig dem Bayern zu bekennenden Vergehen gegen die Kirche. K 1671), in K. eingeheftete Einzelabschr., abgesetzt geschrieben. — Zufolge der Bemerkung Losses im Register (N. I) gehören diese Artikel zu den Akten der Gesandtschaft Meister Arnalds von Verdalle, der vom Herbst 1338 bis in die sweite Hälfte des Februar in Deutschland war (vgl. Müller II
1339 Januar 12—Mitte 407 Budelershus in civitate Treveri in vico dicto uf der Bach (sitas Orig.] ex opposito porte fratrum Minorum, per quam de dicto vico [ad ipsorum] fratrum cimiterium et ecclesiam itur, quibus domui et curie a parte superiori sunt contigue domus et curia dicte zu der Rodenh[osJen (Roderh. Or.), [et ab] inferiori parte domus et curia nostre?. Zeugen: die klugen Iacobus dictus der junge, Bartholomeus dictus Moytz Trierer Schöffen. Siegler: der Aus- steller sowie, auf seine Bitte, der Offizial der Trierer Kurie und, mit dem Siegel der Stadt, die Zeugen. D. a. dom. 1338. die 26. mensis ianuarii. — D 163; 2 Originale in Koblenz Abt. I A I nr. 936 und 1 Aemter u. Ort- schaften Trier nr. 170. 595. Trier 1339 Januar 28. Erzbischof Baldewin ersucht den Erzbischof Heinrich von Mainz, dem Knappen Hermann Losse zwei einst vor Erfurt verlorene Rosse zu vergüten. K 203 a 1), eingerickt in Nr. 596 (siehe dort einige Bemerkungen über Stück). — Von grossen Verlusten Baldewins an Pferden im Erfurter unser (1336) wird auch in Nr. 410 c. 4 berichtet. Vgl. auch K 296 a. Krieg Rogamus et Domine Moguntine amice sincere dilecte! requirimus vos effective, quatinus nos ab impeticione Hermanni dicti Losse armigeri, qui olim in servicio ecclesie Mogunt(ine), dum ei prefuimus, ante Erfordiam unum spadonem et unum equum estimatos ad viginti marcas argenti perdidit, prout in conputacione nostra de expensis et dampnis ibidem factis 1) respicientes suam in hac invenimus, sicut tenemini, acquitetis parte necessitatem et quod fideliter et utiliter servivit tunc temporis, sicut amici nostri tam de vestra quam de nostra dyocesi, qui tunc ibidem fuerunt, nobis de ipso fideliter retulerunt, ipsum in solucione dampnorum huiusmodi aliis servitoribus prepo- nendo, ne nos ab eo iteratas querimonias sustinere contingat, in eo cum hoc, quod ad hoc obligatus existitis, nobis specialiter conplacendo. Datum Trever(is) anno domini M'CCCXXXVIIIb) die XXVIIIa mensis ianuarii. [Baldewinuse) archiepiscopus Trever(ensis)]. I) Ueberschr. des Transsumtes (Nr. 597): Littera Trever(ensis) monitoria ad archiepiscopum Mogunt(inum) pro Herm(anno) dicto Losse super debitis suis. + a) ab eo von L.? nachgetr. + b) dariber die Glosse L.s: secundum stilum curie Trever(ensis), alias 39. secundum stilum Romanum et commune. c) vgl. Nr. 596. 1) unbekannt. Trier 1339 Januar 30. 596. Der Offizial der Trierer Kurie veröffentlicht die vero sigillo magno pendente (von L. über getilgtem secreto a tergo nachgetr.) Erzbischof Baldewins besiegelte Nr. 595, an deren Ende sub eadem manu conscriptum extitit Baldew(inus) archiepiscopus Treverensis' spacio tamen quasi duarum linearum intermedio. Siegler: der Aussteller. D. a. et loco predictis (vgl. Nr. 595) die penultima mensis ianuarii. — K 203; trotz einiger Aenderungen von L.s Hand, die auf nachträglicher Vergleichung mit dem im Familienbesitz befindlichen Original beruhen können, wohl nicht Entwurf. 597. [1338 Dezember—1339 Mitte Januar]. Amtliches Verzeichnis der von Ludwig dem Bayern zu bekennenden Vergehen gegen die Kirche. K 1671), in K. eingeheftete Einzelabschr., abgesetzt geschrieben. — Zufolge der Bemerkung Losses im Register (N. I) gehören diese Artikel zu den Akten der Gesandtschaft Meister Arnalds von Verdalle, der vom Herbst 1338 bis in die sweite Hälfte des Februar in Deutschland war (vgl. Müller II
Strana 408
408 146 ff., dazu Riezler Akten nr. 1974 ff., 1989, 2001 f., 2013 f., 2024ff. und Schwalm: Neues Archiv XXIII 739 nr. 27). Vielleicht handelt es sich um die bei den Verhandlungen mit dem Kaiser zugrunde zu legende forma, von welcher der Papst am 23. Januar schreibt, dass er sie ihm zuerst mündlich und später schriftlich mitgeteilt habe (vgl. Riezler nr. 2014). Zu beachten ist auch, dass der Papst dem Arnald am 13. December ausser einer Kopie der gegen Michael von Cesena, Bonagratia und ihre Mitschuldigen erlassenen Prozesse (vgl. unten I c. 14) effectum seu puncta processuum aliorum contra dictam personam factorum übersandt hat (vgl. Riezler nr. 2001). I. Isti sunt excessus domini Lud(ewici) contra ecclesiam I. Primo, quod Galeacio de Vicecomitibus et eius commissi. fratribus de Mediolano de heresi condempnatis et nonnullis aliis ecclesie Roman(e) rebellibus favit et eos defendit. 2. Secundo, quod Ferrariensibus, videlicet Reynaldo de Opizonea) et Nicholao natis Yldebrandi marchionis Esten(sis) de heresi condempnato ac rebelli ecclesie Ro(mane) favit et ratione civitatis Ferrarien(sis) ab ipso homagium et fidelitatem recepit. 3. Item quod fecit convocacionem hereticorum et rebellium ecclesie de Mediolano et de Ferraria apud Tridentum, ut posset presidio eorum devotos ecclesie pregravare et examinare. 4. Item quod in contemptum clavium ecclesie divinis officiis audiendis se ingessit et sic ligatus in locis ecclesiastico interdicto suppositis et alios ad non servandum interdictum ecclesiasticum induxit et conpulit et divinum officium ac sacramenta ecclesiastica profanari fecit in locis ecclesiasticis interdictis excommunicatis et interdictis presentibus et admissis. 5. Item quod facta mencione de constitucione domini pape lo(hannis) de Christi paupertate 1) asseruit publice contrarium dicte constitu- cionis esse verum et quendam libellum suo sigillo pendenti sigilla- tum dictos errores continentem 2) misit ad diversa loca Alamanie et Ytalie asserens, quod Christus et apostoli in rebus, quas habuerint, nullum ius habuerint, sed tantum usumfructum et quod dicere contrarium est hereticum, in quo eciam asserit se iurasse premissa et alia in dicto libello contenta esse vera et ipsum libellum fecit poni in locis publicis. 6. Item quod Marsilium et Iohannem de Ia[n]du[ni]b) hereticos dampnatos offerentes ei quendam libellum hereticalem3) ad suam familiaritatemc) admisit et ipsos errores publicari permisit et eis providit, recepit et susti- nuit eosdem. 7. Item quod contra mandata apostolica in Mediolanen(si) civitate de manibus hereticorum seu rebellium ec- clesie coronam ferream recepit et inunccionem regibus Romanorum ibi inpendi consuetas. 8. Item quod Pizam ingrediens ecclesias et personas ecclesiasticas multipliciter aggravavit. 9. Item quod Castruchium de Interminell(is) excommunicatum et de fautoria heresis condempnatum fecit ducem Luchanum. 10. Item quod apud Romam excommunicatus et depositus accedens dedit opem et operam, quôd P(etrus) de Corvaria de ordine fratrum Minorum fuit assumptus in antipapam et fecit multos anticardinales et alios officiales Ro(mane) curie et quod fecit et erejavitd) ac conse- cravit de facto multos episcopos et abbates et intrusit. 1I. Item quod a certis civibus a populo Roman(o) deputatis coronam et a quodam [s]cismaticoe) et inunctionem imperialem recepit et eciam titulum imperialem sic ligatus et depositus assumpsit et eo per Nr. 597
408 146 ff., dazu Riezler Akten nr. 1974 ff., 1989, 2001 f., 2013 f., 2024ff. und Schwalm: Neues Archiv XXIII 739 nr. 27). Vielleicht handelt es sich um die bei den Verhandlungen mit dem Kaiser zugrunde zu legende forma, von welcher der Papst am 23. Januar schreibt, dass er sie ihm zuerst mündlich und später schriftlich mitgeteilt habe (vgl. Riezler nr. 2014). Zu beachten ist auch, dass der Papst dem Arnald am 13. December ausser einer Kopie der gegen Michael von Cesena, Bonagratia und ihre Mitschuldigen erlassenen Prozesse (vgl. unten I c. 14) effectum seu puncta processuum aliorum contra dictam personam factorum übersandt hat (vgl. Riezler nr. 2001). I. Isti sunt excessus domini Lud(ewici) contra ecclesiam I. Primo, quod Galeacio de Vicecomitibus et eius commissi. fratribus de Mediolano de heresi condempnatis et nonnullis aliis ecclesie Roman(e) rebellibus favit et eos defendit. 2. Secundo, quod Ferrariensibus, videlicet Reynaldo de Opizonea) et Nicholao natis Yldebrandi marchionis Esten(sis) de heresi condempnato ac rebelli ecclesie Ro(mane) favit et ratione civitatis Ferrarien(sis) ab ipso homagium et fidelitatem recepit. 3. Item quod fecit convocacionem hereticorum et rebellium ecclesie de Mediolano et de Ferraria apud Tridentum, ut posset presidio eorum devotos ecclesie pregravare et examinare. 4. Item quod in contemptum clavium ecclesie divinis officiis audiendis se ingessit et sic ligatus in locis ecclesiastico interdicto suppositis et alios ad non servandum interdictum ecclesiasticum induxit et conpulit et divinum officium ac sacramenta ecclesiastica profanari fecit in locis ecclesiasticis interdictis excommunicatis et interdictis presentibus et admissis. 5. Item quod facta mencione de constitucione domini pape lo(hannis) de Christi paupertate 1) asseruit publice contrarium dicte constitu- cionis esse verum et quendam libellum suo sigillo pendenti sigilla- tum dictos errores continentem 2) misit ad diversa loca Alamanie et Ytalie asserens, quod Christus et apostoli in rebus, quas habuerint, nullum ius habuerint, sed tantum usumfructum et quod dicere contrarium est hereticum, in quo eciam asserit se iurasse premissa et alia in dicto libello contenta esse vera et ipsum libellum fecit poni in locis publicis. 6. Item quod Marsilium et Iohannem de Ia[n]du[ni]b) hereticos dampnatos offerentes ei quendam libellum hereticalem3) ad suam familiaritatemc) admisit et ipsos errores publicari permisit et eis providit, recepit et susti- nuit eosdem. 7. Item quod contra mandata apostolica in Mediolanen(si) civitate de manibus hereticorum seu rebellium ec- clesie coronam ferream recepit et inunccionem regibus Romanorum ibi inpendi consuetas. 8. Item quod Pizam ingrediens ecclesias et personas ecclesiasticas multipliciter aggravavit. 9. Item quod Castruchium de Interminell(is) excommunicatum et de fautoria heresis condempnatum fecit ducem Luchanum. 10. Item quod apud Romam excommunicatus et depositus accedens dedit opem et operam, quôd P(etrus) de Corvaria de ordine fratrum Minorum fuit assumptus in antipapam et fecit multos anticardinales et alios officiales Ro(mane) curie et quod fecit et erejavitd) ac conse- cravit de facto multos episcopos et abbates et intrusit. 1I. Item quod a certis civibus a populo Roman(o) deputatis coronam et a quodam [s]cismaticoe) et inunctionem imperialem recepit et eciam titulum imperialem sic ligatus et depositus assumpsit et eo per Nr. 597
Strana 409
1338 Dezember—1339 Mitte Januar 409 12. Item quod contra sui potenciam usus fuit et adhuc utitur. sententias latas in capitulo Fundamenta' 4) regimen seu senatum Roman(e) civitatis a populo Romano ut imperator récepit et per annum exercuit per se vel alium. 13. Item asserens, quod ad imperatorem licet depone re]f), existens in urbe Ro(mana) vocato clero et populo urbis publice dominum Io(hannem) papam sententia- 14. Item quod recepit, tenuit et favit fratribus liter deposuit. Minoribus hereticis seu ecclesie rebellibus videlicet Mich(aeli) de Cezena, G(uilelmo) Ocham, Francisco de Marchia, Henrico de Thalem, Bonegratie et sociis ac sequacibus eorum et eorum opinionibus erroneis et appellationibus, blasphemiis ac predica- 15. Item quod multos cionibus erroneis adhesit et eis providit. episcopos et prelatos ac beneficiatos ecclesie per preces aut comminaciones tam seculares quam regulares in ecclesiis intrusit et intrusos sustinuit, licet essent excommunicati, suspensi vel inter- dicti et provisos debito modo per ecclesiam inpedivit seu inpediri 16. Item quod cum excommunicatis, suspensis vel inter- * fecit. dictis participavit et cum eisdem eciam in locis interdictis missas et alia divina officia scienter audivit et celebrari fecit et celebrari coegit et, quando hoc facere nolebant, oppressit multos religiosos 17. Item quod ultimo apud Riense5) et alios clericos seculares. dyocesis fecit multas ordinaciones, declaraciones, ligas seu per principes electores fieri fecit et in eis consenciit, que sunt mani- feste contra Romanam ecclesiam et ecclesiasticam libertatem. II. I. Qui excessus, qui dicuntur esse notorii, debent recognosci per dominum Lud(ewicum) iniuste facti et attemptati et debita 2. Itemh) debet emenda et satisfac[tliog) pro commissis offerri. recognoscere, quod ad ipsum nec ad aliquem [im]pſerlatso]remi) sive regem Romanorum spectat papam deponere vel creare. 3. Item a sententiis iuris vel honoris, quas incurrit occasione premissorum tenetur petere absolucionem in forma iuris. 4. Item quod deponat titulum imperialem iam indebite et in preiudicium Roman(e) ecclesie assumptum et quod eidem totaliter renunciet 5. Item quod anullet et nullak), cassa et et ipsum annullet. irrita pronunciet omnia et singula sub dicto imperiali titulo facta vel quomodolibet ordinata. 6. Item quod omnia et singula facta, concessa vel ordinata per dominum Henricum proximum predecessorem suum et per alios Romanorum imperatores fient 7. Item quod dimisso et ordinentur, petantur et supplicentur. dicto titulo imperiali faciat exhiberi domino pape decretum sue electionis, conpetat se per ipsum in regem Romanorum assumi et personam suam dignam ad imperium reputari et eciam approbari. I) ohne Ueberschr. L.s ; im Register II fol. 125a: Excessus domini L(u)dewici contra ecclesiam commissi; sunt articuli Arnol(di) de Verdala.+ a) Opizopizone. + b) Iaudumo. + c) familiariatentem. + d) cavit. e) cis- matico. + f) deppone, darüber Strich. + g) satisfacio. + h) kein Absats. † i) patrem. † k) über 11 Strich. 1) c. 2, Extravag. Joh. XXII. 14 (Nr. 141). co 2) die Sachsenhäuser Appellation (Nr. 138). co 3) der Defensor pacis. 00 4) c. 17, Sextus I 6. 00 5) danach war vermutlich im Original eine Lücke gelassen für den dem Verfasser wohl un- bekannten Namen der Diözese (Trier), zu der Rhens gehörte.
1338 Dezember—1339 Mitte Januar 409 12. Item quod contra sui potenciam usus fuit et adhuc utitur. sententias latas in capitulo Fundamenta' 4) regimen seu senatum Roman(e) civitatis a populo Romano ut imperator récepit et per annum exercuit per se vel alium. 13. Item asserens, quod ad imperatorem licet depone re]f), existens in urbe Ro(mana) vocato clero et populo urbis publice dominum Io(hannem) papam sententia- 14. Item quod recepit, tenuit et favit fratribus liter deposuit. Minoribus hereticis seu ecclesie rebellibus videlicet Mich(aeli) de Cezena, G(uilelmo) Ocham, Francisco de Marchia, Henrico de Thalem, Bonegratie et sociis ac sequacibus eorum et eorum opinionibus erroneis et appellationibus, blasphemiis ac predica- 15. Item quod multos cionibus erroneis adhesit et eis providit. episcopos et prelatos ac beneficiatos ecclesie per preces aut comminaciones tam seculares quam regulares in ecclesiis intrusit et intrusos sustinuit, licet essent excommunicati, suspensi vel inter- dicti et provisos debito modo per ecclesiam inpedivit seu inpediri 16. Item quod cum excommunicatis, suspensis vel inter- * fecit. dictis participavit et cum eisdem eciam in locis interdictis missas et alia divina officia scienter audivit et celebrari fecit et celebrari coegit et, quando hoc facere nolebant, oppressit multos religiosos 17. Item quod ultimo apud Riense5) et alios clericos seculares. dyocesis fecit multas ordinaciones, declaraciones, ligas seu per principes electores fieri fecit et in eis consenciit, que sunt mani- feste contra Romanam ecclesiam et ecclesiasticam libertatem. II. I. Qui excessus, qui dicuntur esse notorii, debent recognosci per dominum Lud(ewicum) iniuste facti et attemptati et debita 2. Itemh) debet emenda et satisfac[tliog) pro commissis offerri. recognoscere, quod ad ipsum nec ad aliquem [im]pſerlatso]remi) sive regem Romanorum spectat papam deponere vel creare. 3. Item a sententiis iuris vel honoris, quas incurrit occasione premissorum tenetur petere absolucionem in forma iuris. 4. Item quod deponat titulum imperialem iam indebite et in preiudicium Roman(e) ecclesie assumptum et quod eidem totaliter renunciet 5. Item quod anullet et nullak), cassa et et ipsum annullet. irrita pronunciet omnia et singula sub dicto imperiali titulo facta vel quomodolibet ordinata. 6. Item quod omnia et singula facta, concessa vel ordinata per dominum Henricum proximum predecessorem suum et per alios Romanorum imperatores fient 7. Item quod dimisso et ordinentur, petantur et supplicentur. dicto titulo imperiali faciat exhiberi domino pape decretum sue electionis, conpetat se per ipsum in regem Romanorum assumi et personam suam dignam ad imperium reputari et eciam approbari. I) ohne Ueberschr. L.s ; im Register II fol. 125a: Excessus domini L(u)dewici contra ecclesiam commissi; sunt articuli Arnol(di) de Verdala.+ a) Opizopizone. + b) Iaudumo. + c) familiariatentem. + d) cavit. e) cis- matico. + f) deppone, darüber Strich. + g) satisfacio. + h) kein Absats. † i) patrem. † k) über 11 Strich. 1) c. 2, Extravag. Joh. XXII. 14 (Nr. 141). co 2) die Sachsenhäuser Appellation (Nr. 138). co 3) der Defensor pacis. 00 4) c. 17, Sextus I 6. 00 5) danach war vermutlich im Original eine Lücke gelassen für den dem Verfasser wohl un- bekannten Namen der Diözese (Trier), zu der Rhens gehörte.
Strana 410
410 Nr. 598—599 598. [Avignon 1338 Herbst—1339 Anfang Januar]. Papst Benedikt XII. verbietet dem Bischof Otto von Würz- burg, von Ludwig dem Bayern die Lehen zu nehmen. K 3311). — Zur Sache und zur Zeitbestimmung vgl. Müller II 116 f., Hetzenecker 40 f. 1. Per litteras 1) Venerabili fratri episcopo Herbipolen(si). et nuncios tuos nuper ad sedem apostolicam destinatos nobis significari curasti, quod Lud(owicus) de Bavar(ia) tibi atrociter et publice comminatur, quod nisi regalia seu feudalia ecclesie tue, que a Romano imperio, sicut asseris, processerunt, recipias ab eodem, sicut metropolitanum tuum ..archiepiscopum Magunt(inum) et multos alios eius suffraganeos asseris recepisse, item Lud(o- wicus) dicta regalia seu feudalia et specialiter ducatum Franconie ab olim ecclesie tue, sicut scripsisti, Caroli regis magni liberali- tate donatum aliis magnatibus conferret, qui illa sibi conferri desiderabiliter appetunt et poterunt sibi manutenere collata, adiciens, quod propter hec cottidie minatur et proponit hostiliter invadere ecclesiam tuam in personis et bonis ipsius ipsamque destruccioni exponere, nisi super premissis pareas votis eius. 2. Sane te ignorare non credimus, sicut eciam tota Germania, ymmo cuncte fidei Christiane provincie non ignorant, processus diversos et varios dudum per felicis recordationis Iohannem papam XXII. predecessorem nostrum contra prefatum Lud(ewicum) exi- gentibus et excrescentibus gravibus et notoriis eius culpis et ex- cessibus adversus deum et universalem statum ecclesie in cunctorum fidelium scandalum perpetratis cum magna deliberacione et gravi- tate cogente iusticia publice habitos et solempniter publicatos, quibus constat eundem omni nomine et intitulacione omnique iuri regali et imperiali, si quod sibi conpetebat, fuisse privatum, nec eciam latere te credimus, quod idem predecessor universis2) * patriarchis, archiepiscopis et episcopis aliisque personis ecclesiasticis quibus- cunque sub pena suspensionis ab officio et beneficio et excommunicacionis, quam eos incurrere) voluit ipso facto, nisi * inhibicioni1) huiusmodi effi- caciter obedirent *, duxit districcius inhibendum, ne predicto Lud(ewico) tan- quam regi seu in regem Roman(orum) electo super 3) hiis, que ad regnum vel imperium Roman(um) * aut eorum regimen * pertinerent, quovis modo parerent, adhererent vel intenderent seu prestarent per se vel * alios directe vel indirecte, publice vel occulte auxilium, consilium vel favorem neve4. eidem vel alii pro eo de * iuribus regalibus vel imperialibus seu ratione regni vel imperii predictorum aut dominii cuiusvis per eum usurpati in illis responderent vel aliam satisfactionem sub quocunque velamine inpendere attemptarent, quibus5) penis et sententiis adeo ipsos ligari et astringi voluit et decrevit, acsi propriis eorum nominibus nominati fuissent specialiter et 3. Licet igitur ex predictis processibus predecessoris expresse. eiusdem et penis contentis in eis credamus te plenissime informari, qualiter super hiis, ad que prefatus Lud(ewicus) minari et damp norum illacione inducere te conatur, debeas te habere, tamen in hiis, que statum tuum respiciunt et salutem, ad nostre apostolice instructionis et iussionis instantiam utile et necessarium reputantes fraternitati tue taliter respondemus, quod eundem archiepiscopum,
410 Nr. 598—599 598. [Avignon 1338 Herbst—1339 Anfang Januar]. Papst Benedikt XII. verbietet dem Bischof Otto von Würz- burg, von Ludwig dem Bayern die Lehen zu nehmen. K 3311). — Zur Sache und zur Zeitbestimmung vgl. Müller II 116 f., Hetzenecker 40 f. 1. Per litteras 1) Venerabili fratri episcopo Herbipolen(si). et nuncios tuos nuper ad sedem apostolicam destinatos nobis significari curasti, quod Lud(owicus) de Bavar(ia) tibi atrociter et publice comminatur, quod nisi regalia seu feudalia ecclesie tue, que a Romano imperio, sicut asseris, processerunt, recipias ab eodem, sicut metropolitanum tuum ..archiepiscopum Magunt(inum) et multos alios eius suffraganeos asseris recepisse, item Lud(o- wicus) dicta regalia seu feudalia et specialiter ducatum Franconie ab olim ecclesie tue, sicut scripsisti, Caroli regis magni liberali- tate donatum aliis magnatibus conferret, qui illa sibi conferri desiderabiliter appetunt et poterunt sibi manutenere collata, adiciens, quod propter hec cottidie minatur et proponit hostiliter invadere ecclesiam tuam in personis et bonis ipsius ipsamque destruccioni exponere, nisi super premissis pareas votis eius. 2. Sane te ignorare non credimus, sicut eciam tota Germania, ymmo cuncte fidei Christiane provincie non ignorant, processus diversos et varios dudum per felicis recordationis Iohannem papam XXII. predecessorem nostrum contra prefatum Lud(ewicum) exi- gentibus et excrescentibus gravibus et notoriis eius culpis et ex- cessibus adversus deum et universalem statum ecclesie in cunctorum fidelium scandalum perpetratis cum magna deliberacione et gravi- tate cogente iusticia publice habitos et solempniter publicatos, quibus constat eundem omni nomine et intitulacione omnique iuri regali et imperiali, si quod sibi conpetebat, fuisse privatum, nec eciam latere te credimus, quod idem predecessor universis2) * patriarchis, archiepiscopis et episcopis aliisque personis ecclesiasticis quibus- cunque sub pena suspensionis ab officio et beneficio et excommunicacionis, quam eos incurrere) voluit ipso facto, nisi * inhibicioni1) huiusmodi effi- caciter obedirent *, duxit districcius inhibendum, ne predicto Lud(ewico) tan- quam regi seu in regem Roman(orum) electo super 3) hiis, que ad regnum vel imperium Roman(um) * aut eorum regimen * pertinerent, quovis modo parerent, adhererent vel intenderent seu prestarent per se vel * alios directe vel indirecte, publice vel occulte auxilium, consilium vel favorem neve4. eidem vel alii pro eo de * iuribus regalibus vel imperialibus seu ratione regni vel imperii predictorum aut dominii cuiusvis per eum usurpati in illis responderent vel aliam satisfactionem sub quocunque velamine inpendere attemptarent, quibus5) penis et sententiis adeo ipsos ligari et astringi voluit et decrevit, acsi propriis eorum nominibus nominati fuissent specialiter et 3. Licet igitur ex predictis processibus predecessoris expresse. eiusdem et penis contentis in eis credamus te plenissime informari, qualiter super hiis, ad que prefatus Lud(ewicus) minari et damp norum illacione inducere te conatur, debeas te habere, tamen in hiis, que statum tuum respiciunt et salutem, ad nostre apostolice instructionis et iussionis instantiam utile et necessarium reputantes fraternitati tue taliter respondemus, quod eundem archiepiscopum,
Strana 411
1338 Herbst—1339 Februar 3 411 qui non solum indiscrete sed infideliter, si tuis relatibus in hac parte veritas suffraget, se habuit, in premissis nullatenus imiteris, cum talis ymitacio esset a via salutis deviatio et manifesta peri- clitatio status tui, quin ymmo eidem archiepiscopo penis contentis in dictis processibus propterea involuto in nullo pareas vel intendas et, si forte idem Lud(owicus) in tantam prorumperet sacrilege persecucionis audaciam, ut ad premissa hostiliter te requireret vel urgeret, memor apostolice doctrine omnino studeas plus deo quam hominibus obedire 6) in devocione et fidelitate Romane ecclesie firma constancia persistendo, sicut hactenus te credimus perstitisse. Datum. I) Ueberschr.: Littera Benedicti contra Mog(untinum) H(enricum) respondentis etiam super facto Bavari. 1) unbekannt. oo 2) Vorlage bis electo (vor N. 3) Const. V nr. 944 § 2. c0 3) Vor- lage bis favorem (vor N. 4) ebenda § 6. c0 4) Vorlage bis attemptarent (vor N. 5) ebenda § 15. c0 5) Vorlage bis expresse (vor c. 3) ebenda § 6. c0 6) Act. 5,29. [1339 Februar 33. 599. Ludwig von Vianden, Propst zu Miinstereifel, verpflichtet sich, dem Erzbischof Baldewin im Kriege gegen Frankreich mit 20 Rittern und Knappen beizustehen. D 281), Entwurf = Böhmer Acta nr. 1048; bei Dominicus 374 N. I Inhaltsangabe eines Orig. mit der angegebenen Datierung in Koblenz, das dort nicht nachzuweisen ist, obwohl die U. im Repertorium I A I unter nr. 217c (nur nach D2) erwähnt wird. I. Wir Ludewig von Vianden, probest zû Münster iu Eyflen, dun kunt allen luden und erkennen offenliche an disem brive, das mit dem erwirdigem in gote vater und herren unserm herren 4 hern" Baldewine, ertzb(ischofen) zu Trire, sullen dinen, helfen und raden und sunderliche zû der reyse, die das heilege Romesz riche [un]d den kunig von Engelland, der helfer er ist, an get wider das kûnigriche von Francriche, biz das eine sûne zewszen a) in allen den vorgenanten partyen? gentzliche gemachet und vollebracht wirt, mit zwentzig edeln mannen stediklichen rittern und wol geborn knechte? gewapent mit helmen wol ge- 2. Und sal uns dar umb der vorgenant riden und erzüget. unser herre von Trire geben vor ieden ritter derselben lûte hundert «cleine guldenen und vor den edeln knet «hundert seszig gulden cleiner von Florentze oder den wert dan abe und von iedem manne der vorgenanten zcwentziger Kachzehene achtzehene der vorgenanten cleinen guldenen zu solde zu iglichem mande, die wile wir mit den vorgenanten zwentzig mannen mit 3. Auch unserm vorgenanten herren sin in der reyse. Und sal uns unser vorgenant herre von Trire den solt von einen mande vor ' vol? bezalen &ee wir in die reyse riden ......vol [......Jko [......]die [......liete? und dar nach alle zit 4. Und sal uns auch zu angenden «mande) icliches mandes. das ander gelt des vorgenanten ersten geldis? halb scheit geben, ee wir Kin die reyse vollen" riten, und das ander halbe teil nach der reyse zu den ziden und mit solichem paga- mente, beyde vor und auch nach, als ime der vorgenante künig 5. Und en sullen wir hie enbinnen von Engilland bezalet. wider den vorgenanten unsern herren von Trire nit dûn «dan
1338 Herbst—1339 Februar 3 411 qui non solum indiscrete sed infideliter, si tuis relatibus in hac parte veritas suffraget, se habuit, in premissis nullatenus imiteris, cum talis ymitacio esset a via salutis deviatio et manifesta peri- clitatio status tui, quin ymmo eidem archiepiscopo penis contentis in dictis processibus propterea involuto in nullo pareas vel intendas et, si forte idem Lud(owicus) in tantam prorumperet sacrilege persecucionis audaciam, ut ad premissa hostiliter te requireret vel urgeret, memor apostolice doctrine omnino studeas plus deo quam hominibus obedire 6) in devocione et fidelitate Romane ecclesie firma constancia persistendo, sicut hactenus te credimus perstitisse. Datum. I) Ueberschr.: Littera Benedicti contra Mog(untinum) H(enricum) respondentis etiam super facto Bavari. 1) unbekannt. oo 2) Vorlage bis electo (vor N. 3) Const. V nr. 944 § 2. c0 3) Vor- lage bis favorem (vor N. 4) ebenda § 6. c0 4) Vorlage bis attemptarent (vor N. 5) ebenda § 15. c0 5) Vorlage bis expresse (vor c. 3) ebenda § 6. c0 6) Act. 5,29. [1339 Februar 33. 599. Ludwig von Vianden, Propst zu Miinstereifel, verpflichtet sich, dem Erzbischof Baldewin im Kriege gegen Frankreich mit 20 Rittern und Knappen beizustehen. D 281), Entwurf = Böhmer Acta nr. 1048; bei Dominicus 374 N. I Inhaltsangabe eines Orig. mit der angegebenen Datierung in Koblenz, das dort nicht nachzuweisen ist, obwohl die U. im Repertorium I A I unter nr. 217c (nur nach D2) erwähnt wird. I. Wir Ludewig von Vianden, probest zû Münster iu Eyflen, dun kunt allen luden und erkennen offenliche an disem brive, das mit dem erwirdigem in gote vater und herren unserm herren 4 hern" Baldewine, ertzb(ischofen) zu Trire, sullen dinen, helfen und raden und sunderliche zû der reyse, die das heilege Romesz riche [un]d den kunig von Engelland, der helfer er ist, an get wider das kûnigriche von Francriche, biz das eine sûne zewszen a) in allen den vorgenanten partyen? gentzliche gemachet und vollebracht wirt, mit zwentzig edeln mannen stediklichen rittern und wol geborn knechte? gewapent mit helmen wol ge- 2. Und sal uns dar umb der vorgenant riden und erzüget. unser herre von Trire geben vor ieden ritter derselben lûte hundert «cleine guldenen und vor den edeln knet «hundert seszig gulden cleiner von Florentze oder den wert dan abe und von iedem manne der vorgenanten zcwentziger Kachzehene achtzehene der vorgenanten cleinen guldenen zu solde zu iglichem mande, die wile wir mit den vorgenanten zwentzig mannen mit 3. Auch unserm vorgenanten herren sin in der reyse. Und sal uns unser vorgenant herre von Trire den solt von einen mande vor ' vol? bezalen &ee wir in die reyse riden ......vol [......Jko [......]die [......liete? und dar nach alle zit 4. Und sal uns auch zu angenden «mande) icliches mandes. das ander gelt des vorgenanten ersten geldis? halb scheit geben, ee wir Kin die reyse vollen" riten, und das ander halbe teil nach der reyse zu den ziden und mit solichem paga- mente, beyde vor und auch nach, als ime der vorgenante künig 5. Und en sullen wir hie enbinnen von Engilland bezalet. wider den vorgenanten unsern herren von Trire nit dûn «dan
Strana 412
412 Nr. 600—602 vor), sunder wir sullen ime dinen getruweliche, wo er unser 6. Were iz auch, das Kunser bedarf und iz an uns gesinnet. vorgenanter herre von Trire von dem egenanten kunige von Engillant nit geldes enphinge oder das die reyse nit vollen- ginge oder das wir unserm egenanten herren, als vor begriffen ist, nit vollen dieneten, was wir dan geldes von ime enphangen hetten, das sullen wir ime widertun und erstaden an bereytem gelde oder mit manschaft odir dinste? und sin das schuldig zu 7. Alle dune noch drier siner frunde rade, die er dazu schicket. dise vorgescribenen stucke und ir icliches han wir vor uns und unser erben gelobet in guden truwen an eides stat und geloben sie auch an disen brive stete und veste zu haldene «allerle) und zu vollenfurene, allerley argelist und geverde usz gescheiden. Und diser dinge zu urkunde et cetera. I) Ueberschr.: [obliga?]cio ad serviendum pro stipendio. + a) D. Koblenz 1339 Februar 12. 600. Dekan und Kapitel von St. Florin in Koblens verkaufen dem be- scheidenen Meister Rodolfus dictus Losse ihrem concanonicus die Früchte seiner Pfründe daselbst, die nach Ordnung, Satzung und Herkommen 3 am nächsten I. März beginnende Jahre lang zu Gunsten der fabrica oder anderer Bedürfnisse der Kirche zu dienen haben, ausgenommen die täglichen Dar- für reichungen, es sei denn, dass er persönlich bei ihnen wohnen sollte, 5 Pfund gute und rechte Groschen von Tours, von denen ihm aber I Pfund erlassen wird wegen des Dienstes, den er ihnen und der Kirche später er- weisen soll, während er die übrigen 4 schon vor Ausstellung dieser Urkunde an die fabrica entrichtet hat; stirbt er vor Ablauf der 3 Jahre, so soll davon ein entsprechender Bruchteil an seine Erben zurückgezahlt werden. Siegler. die Aussteller mit dem sigillum capituli ad causas. D. Conflue(nci)e a. dom. 1338. die 12. mensis februarii. — K 207, durchstrichen. 601. Trier 1339 Februar 17. Erzbischof Baldewin an den Dekan der Kirche von Karden (Cardonensis), an Henricus Vikar des Johannes-Altars in ecclesia Monasteriensi in Meinfelt (Münstermaifeld), Wilhelmus de Herke prebendatus Cardonensis und Alle, die sonst mit der Sache befasst werden: verleiht die bisher von weiland Gerlacus dictus Moir Kantor von Münstermaifeld besessene Pfarrkirche zu Kerne (Mosel-Kern), deren Verleihung ihm für diesmal durch päpstliche Verleihung zusteht, seinem lieben Meister Rudolphus dictus Losse seinem Kleriker und befiehlt, diesen in Besitz zu setzen, ihm den Gehorsam der Eingesessenen und den Genuss der Einnahmen zu verschaffen. Siegler: der Aussteller. — Cum ecclesiam — D. Treveris die 17. mensis februarii a. dom. 1338. K 209. Zur Sache vgl. Nr. 645 sowie die Glosse L.s zu Nr. 58. [1339 Februar 27]. 602. Bevollmächtigte König Edwards III. von England ver- sprechen dem Erzbischof Baldewin Subsidiengelder und ver- pfänden ihm die englische Reichskrone (Entwurf). D 991) ; aus der Originalausfertigung in London: Rymer Foedera IId 42 (R). Die teils formellen, teils materiellen Abweichungen des Originals von D sind hier durch Sperrdruck, die am Schluss sehr umfänglichen Er- weiterungen durch Kreuze (7) gekennzeichnet. Die am Rande zugefügten Seitenzahlen erleichtern die Vergleichung. Als königliche Bevollmächtigte werden dort im Eingang genannt Henricus episcopus Lincolniensis, Reynaldus comes Gelrie et Zutphenie, Willielmus de Monte Acuto comes Sarum, Henricus de Ferrariis camerarius, Iohannes Darcy senescallus hospicii regis Anglie, Willielmus de la Pole und Paulus de Monte Florum, am Schluss als „kooper- ierend“ Bartholomeus de Burghassh miles; als Bevollmächtigte Baldewins erscheinen dort die nobiles viri domini Iohannes de Brunshorn, Paulus de Eych
412 Nr. 600—602 vor), sunder wir sullen ime dinen getruweliche, wo er unser 6. Were iz auch, das Kunser bedarf und iz an uns gesinnet. vorgenanter herre von Trire von dem egenanten kunige von Engillant nit geldes enphinge oder das die reyse nit vollen- ginge oder das wir unserm egenanten herren, als vor begriffen ist, nit vollen dieneten, was wir dan geldes von ime enphangen hetten, das sullen wir ime widertun und erstaden an bereytem gelde oder mit manschaft odir dinste? und sin das schuldig zu 7. Alle dune noch drier siner frunde rade, die er dazu schicket. dise vorgescribenen stucke und ir icliches han wir vor uns und unser erben gelobet in guden truwen an eides stat und geloben sie auch an disen brive stete und veste zu haldene «allerle) und zu vollenfurene, allerley argelist und geverde usz gescheiden. Und diser dinge zu urkunde et cetera. I) Ueberschr.: [obliga?]cio ad serviendum pro stipendio. + a) D. Koblenz 1339 Februar 12. 600. Dekan und Kapitel von St. Florin in Koblens verkaufen dem be- scheidenen Meister Rodolfus dictus Losse ihrem concanonicus die Früchte seiner Pfründe daselbst, die nach Ordnung, Satzung und Herkommen 3 am nächsten I. März beginnende Jahre lang zu Gunsten der fabrica oder anderer Bedürfnisse der Kirche zu dienen haben, ausgenommen die täglichen Dar- für reichungen, es sei denn, dass er persönlich bei ihnen wohnen sollte, 5 Pfund gute und rechte Groschen von Tours, von denen ihm aber I Pfund erlassen wird wegen des Dienstes, den er ihnen und der Kirche später er- weisen soll, während er die übrigen 4 schon vor Ausstellung dieser Urkunde an die fabrica entrichtet hat; stirbt er vor Ablauf der 3 Jahre, so soll davon ein entsprechender Bruchteil an seine Erben zurückgezahlt werden. Siegler. die Aussteller mit dem sigillum capituli ad causas. D. Conflue(nci)e a. dom. 1338. die 12. mensis februarii. — K 207, durchstrichen. 601. Trier 1339 Februar 17. Erzbischof Baldewin an den Dekan der Kirche von Karden (Cardonensis), an Henricus Vikar des Johannes-Altars in ecclesia Monasteriensi in Meinfelt (Münstermaifeld), Wilhelmus de Herke prebendatus Cardonensis und Alle, die sonst mit der Sache befasst werden: verleiht die bisher von weiland Gerlacus dictus Moir Kantor von Münstermaifeld besessene Pfarrkirche zu Kerne (Mosel-Kern), deren Verleihung ihm für diesmal durch päpstliche Verleihung zusteht, seinem lieben Meister Rudolphus dictus Losse seinem Kleriker und befiehlt, diesen in Besitz zu setzen, ihm den Gehorsam der Eingesessenen und den Genuss der Einnahmen zu verschaffen. Siegler: der Aussteller. — Cum ecclesiam — D. Treveris die 17. mensis februarii a. dom. 1338. K 209. Zur Sache vgl. Nr. 645 sowie die Glosse L.s zu Nr. 58. [1339 Februar 27]. 602. Bevollmächtigte König Edwards III. von England ver- sprechen dem Erzbischof Baldewin Subsidiengelder und ver- pfänden ihm die englische Reichskrone (Entwurf). D 991) ; aus der Originalausfertigung in London: Rymer Foedera IId 42 (R). Die teils formellen, teils materiellen Abweichungen des Originals von D sind hier durch Sperrdruck, die am Schluss sehr umfänglichen Er- weiterungen durch Kreuze (7) gekennzeichnet. Die am Rande zugefügten Seitenzahlen erleichtern die Vergleichung. Als königliche Bevollmächtigte werden dort im Eingang genannt Henricus episcopus Lincolniensis, Reynaldus comes Gelrie et Zutphenie, Willielmus de Monte Acuto comes Sarum, Henricus de Ferrariis camerarius, Iohannes Darcy senescallus hospicii regis Anglie, Willielmus de la Pole und Paulus de Monte Florum, am Schluss als „kooper- ierend“ Bartholomeus de Burghassh miles; als Bevollmächtigte Baldewins erscheinen dort die nobiles viri domini Iohannes de Brunshorn, Paulus de Eych
Strana 413
1339 Februar 12—27 413 milites, Tylmannus de Rodemacra armiger magister coquine, die magistri Wykerus de Birgele, Rudulphus dictus Lusse und Teodericus dictus Hacke clerici domini archiepiscopi Trevirensis. I. Nos tales et tales et cetera speciale et sufficiens ad infra- 42b scripta a serenissimo domino nostro Eduwardo Anglorum rege mandatum habentes recognoscimus “tama) dicti regis † quam nostro nomine' publice per presentes, quod, licet ex parte dicti domini nostri regis cum reverendo in Christo patre ac domino domino Bald(ewino) archiepiscopo Trever(ensi) super auxilio et assistencia sacro Romano imperio et dicto regi per ipsum dominum archiepiscopum ' contra? b) faciendis ac super certis pecuniarum summis eidem archiepiscopo ob hec dandis nonnulle ordinaciones et convenciones facte et habite dinoscanturc) promissionibus et litteris ab utralibet parcium mutuo inde datis, nos tamen Cultra) iuxta illas «pro prefato domino archiepiscopo Xac causam seusd causas vel presentes litteras ab eo habentibus bona fide pro pretactis auxilio et assistencia tam dicti domini regis quam nostrie) nomine efficaciter promisimus et §f) hiis scriptis) promittimus nos procuraturos et facturos, quod Vivelinus Rufus Iudeus de Argentina nomine dicti domini nostri regis L milia florenorum † * de Florencia bonorum et legalium, de quibus in litteris dicti domini nostri regis su? dicto domino archi- alias? datis 1) continetur, et eciam tamg) racione episcopo stipendiorum quam pro §suob hospicio «predicti) 44 domini archiepiscopi undecim milia florenorum ipsius? que † XI mil(ia) flo- pretactorum, «quam summam) renorum?? nos .. comes Gelr(ensis) predictus iuxta potestatem nobis super hoc per dictum dominum regem in pretactis litteris suis datam † racionabiliter moderavimus et presentibus arbitra- »2) dabit et ante festum palmarum proxim(arum) mur, solvet integre? † cum effectu. Quod si hoc non §faciemus) fecerit?, extunc «Vivelinus Iudeus Rufus de Argen- tina 'nos omnes et singuli predicti nomine dicti domini regis ante dominicam Quasimodogeniti' †3) memorato domino archiepiscopo aut causam vel presentes ab eo habenti- bus de pretacta pecunie summa integraliter debebist mus satisfacere et tene tur) mur' †. 2. Insuper promisimus et promittimus ut supra ultra pretactam summam et ob causas pretact as eidem domino archiepiscopo ac causas seu has litteras ab eo habentibus “alia? quinquaginta milia flore- norum pretactorum, ' de quibus eciam in pretactis litteris regiis fit mencio", ante nativitatis beati Iohannis baptiste festum proximum 4) firmiter absque diminucione aliqua nos daturos. Insuper eidem domino archiepiscopo aut causam vel causas seu has litteras ab eo habentibus pro eisdem quando in exped(icion is?) S suis hospicio et stipendio, vel gentis sue [h). ............ , in cuiuslibet mensis principio undecim milia florenorum pretactorum per nos vel alios ex parte dicti domini regis integre dari et persolvi debebunt' 3. Ceterum, si dictum dominum archiepiscopum aut suos oc-
1339 Februar 12—27 413 milites, Tylmannus de Rodemacra armiger magister coquine, die magistri Wykerus de Birgele, Rudulphus dictus Lusse und Teodericus dictus Hacke clerici domini archiepiscopi Trevirensis. I. Nos tales et tales et cetera speciale et sufficiens ad infra- 42b scripta a serenissimo domino nostro Eduwardo Anglorum rege mandatum habentes recognoscimus “tama) dicti regis † quam nostro nomine' publice per presentes, quod, licet ex parte dicti domini nostri regis cum reverendo in Christo patre ac domino domino Bald(ewino) archiepiscopo Trever(ensi) super auxilio et assistencia sacro Romano imperio et dicto regi per ipsum dominum archiepiscopum ' contra? b) faciendis ac super certis pecuniarum summis eidem archiepiscopo ob hec dandis nonnulle ordinaciones et convenciones facte et habite dinoscanturc) promissionibus et litteris ab utralibet parcium mutuo inde datis, nos tamen Cultra) iuxta illas «pro prefato domino archiepiscopo Xac causam seusd causas vel presentes litteras ab eo habentibus bona fide pro pretactis auxilio et assistencia tam dicti domini regis quam nostrie) nomine efficaciter promisimus et §f) hiis scriptis) promittimus nos procuraturos et facturos, quod Vivelinus Rufus Iudeus de Argentina nomine dicti domini nostri regis L milia florenorum † * de Florencia bonorum et legalium, de quibus in litteris dicti domini nostri regis su? dicto domino archi- alias? datis 1) continetur, et eciam tamg) racione episcopo stipendiorum quam pro §suob hospicio «predicti) 44 domini archiepiscopi undecim milia florenorum ipsius? que † XI mil(ia) flo- pretactorum, «quam summam) renorum?? nos .. comes Gelr(ensis) predictus iuxta potestatem nobis super hoc per dictum dominum regem in pretactis litteris suis datam † racionabiliter moderavimus et presentibus arbitra- »2) dabit et ante festum palmarum proxim(arum) mur, solvet integre? † cum effectu. Quod si hoc non §faciemus) fecerit?, extunc «Vivelinus Iudeus Rufus de Argen- tina 'nos omnes et singuli predicti nomine dicti domini regis ante dominicam Quasimodogeniti' †3) memorato domino archiepiscopo aut causam vel presentes ab eo habenti- bus de pretacta pecunie summa integraliter debebist mus satisfacere et tene tur) mur' †. 2. Insuper promisimus et promittimus ut supra ultra pretactam summam et ob causas pretact as eidem domino archiepiscopo ac causas seu has litteras ab eo habentibus “alia? quinquaginta milia flore- norum pretactorum, ' de quibus eciam in pretactis litteris regiis fit mencio", ante nativitatis beati Iohannis baptiste festum proximum 4) firmiter absque diminucione aliqua nos daturos. Insuper eidem domino archiepiscopo aut causam vel causas seu has litteras ab eo habentibus pro eisdem quando in exped(icion is?) S suis hospicio et stipendio, vel gentis sue [h). ............ , in cuiuslibet mensis principio undecim milia florenorum pretactorum per nos vel alios ex parte dicti domini regis integre dari et persolvi debebunt' 3. Ceterum, si dictum dominum archiepiscopum aut suos oc-
Strana 414
414 Nr. 603 43 a casione assistencie et auxilii pretactorum dampna aliqua in hominum suorum captivacionibus, in equorum perdicionibus aut alias qualitercumque «probabiliter) sustinere contigerit, huiusmodi dampna † eciam sibi refundere tenebimur et plenarie 4. Et ut ipsi domino archiepiscopo ac causam resarcire?. vel has litteras ab eo habent es ibus † plus ydonee caveatur, ipsis coronam † domini regis predicti ac regni Anglie hereditariam a c precellenciorem rite et legittime quo supra nomine † titulo pignoris tradidimus et obligavimus et hiis litteris obligamus. Quam coronam, si per nos vel alios ex parte dicti domini nostri regis solucione reali dictorum quinquaginta milium florenorum † «in) ante" prectato um? beati lohannis † fest oum solvendorum? † redempta non fuerit, extunc prefatus dominus archiepiscopus &ac causam) vel ca u' sasi) vel presentes litteras ab eo habentes dictam coronam «integram) Stotam' vel per pecias sive partes usque ad summam pretactorum quinquaginta † milium florenorum Set eciam pro refundendis dampnis pretac- tis, si que prefatum d[ominum] archiepiscopum sustinere contigerit,) aut suos ut premlitltitur, sci) nec[non] pro dampnis eft] interesse, si que ipsum dominum a rchiepiscopum aut ca[usam] vel causas seuh[as]litteras habentes [ab] eo ex ret ar]data solucsione] † sustinere cfonlti- gerit?, poterunt alii vel aliis, prout ipsis placuerit, ulterius obligare † hoc cauto, ne ipsa corona translacione dominii ante lapsum anni inchoandi in dicto beati Iohannis festo «minime) aliquatenus? distrahatur, ut ea nodem infra pretac- tum annum perrealem dictorum quinquaginta milium florenorum let per aliarum pretactorumd) summarum pecunie pro refundendis dictis dampnis gexisten- cium) ac crescencium' solucionem et re[.]nsionem recuperarce»'i? et redimkere»ti? valea«mus't per nos vel alios nomine dicti ..regis. Quod si anno huiusmodi lapso redempta non fuerit, ut premittitur, extunc predictus † archiepiscopus ac causam vel causas seu has litteras ab eo habentes seu is vel hii, quibus corona huiusmodi ulterius iuxta premissa obligata fuerit, eandem coronam ex toto vel per partes li- center alienare possunt dominii translacione, si et prout ipsis videbitur expedire. Et si per huiusmodi coronae alienacionem prefato domino archiepiscopo ac causam vel causas seu has litteras ab eo habentes de pretactis L quinque milibus florenorum “ et aliis «pecuniarum summis iuxta premissa ac crescentibus predictisi)? † satisfactum non fuerit, tunc quicquid ipsis de summ«a)'is huiusmodi defuerit, de hoc dictus dominus rex ac nos ac nostri successores et heredes integre † satisfacere debi) 5.Pre debebimus et? tene bi mur &et debemus�. terea eidem domino .archiepiscopo ac causam vel causas seu has litteras ab eo habentibus stipendiorum
414 Nr. 603 43 a casione assistencie et auxilii pretactorum dampna aliqua in hominum suorum captivacionibus, in equorum perdicionibus aut alias qualitercumque «probabiliter) sustinere contigerit, huiusmodi dampna † eciam sibi refundere tenebimur et plenarie 4. Et ut ipsi domino archiepiscopo ac causam resarcire?. vel has litteras ab eo habent es ibus † plus ydonee caveatur, ipsis coronam † domini regis predicti ac regni Anglie hereditariam a c precellenciorem rite et legittime quo supra nomine † titulo pignoris tradidimus et obligavimus et hiis litteris obligamus. Quam coronam, si per nos vel alios ex parte dicti domini nostri regis solucione reali dictorum quinquaginta milium florenorum † «in) ante" prectato um? beati lohannis † fest oum solvendorum? † redempta non fuerit, extunc prefatus dominus archiepiscopus &ac causam) vel ca u' sasi) vel presentes litteras ab eo habentes dictam coronam «integram) Stotam' vel per pecias sive partes usque ad summam pretactorum quinquaginta † milium florenorum Set eciam pro refundendis dampnis pretac- tis, si que prefatum d[ominum] archiepiscopum sustinere contigerit,) aut suos ut premlitltitur, sci) nec[non] pro dampnis eft] interesse, si que ipsum dominum a rchiepiscopum aut ca[usam] vel causas seuh[as]litteras habentes [ab] eo ex ret ar]data solucsione] † sustinere cfonlti- gerit?, poterunt alii vel aliis, prout ipsis placuerit, ulterius obligare † hoc cauto, ne ipsa corona translacione dominii ante lapsum anni inchoandi in dicto beati Iohannis festo «minime) aliquatenus? distrahatur, ut ea nodem infra pretac- tum annum perrealem dictorum quinquaginta milium florenorum let per aliarum pretactorumd) summarum pecunie pro refundendis dictis dampnis gexisten- cium) ac crescencium' solucionem et re[.]nsionem recuperarce»'i? et redimkere»ti? valea«mus't per nos vel alios nomine dicti ..regis. Quod si anno huiusmodi lapso redempta non fuerit, ut premittitur, extunc predictus † archiepiscopus ac causam vel causas seu has litteras ab eo habentes seu is vel hii, quibus corona huiusmodi ulterius iuxta premissa obligata fuerit, eandem coronam ex toto vel per partes li- center alienare possunt dominii translacione, si et prout ipsis videbitur expedire. Et si per huiusmodi coronae alienacionem prefato domino archiepiscopo ac causam vel causas seu has litteras ab eo habentes de pretactis L quinque milibus florenorum “ et aliis «pecuniarum summis iuxta premissa ac crescentibus predictisi)? † satisfactum non fuerit, tunc quicquid ipsis de summ«a)'is huiusmodi defuerit, de hoc dictus dominus rex ac nos ac nostri successores et heredes integre † satisfacere debi) 5.Pre debebimus et? tene bi mur &et debemus�. terea eidem domino .archiepiscopo ac causam vel causas seu has litteras ab eo habentibus stipendiorum
Strana 415
1338 März 30 oder 1339 März 15 415 no[mine?], cum(2) dictus dominus archiepiscopus aut sui iuxta modos in aliis his dicti domini regis litteris eidem archiepiscopo super hoc traditis5) compre- hensos cum dicto domino rege fuerint, undecim milia florenorum pretactorum in cuiuslibet mensis prin- cipio per nos aut alios ex parte dicti domini regis 6. Estk) insuper integre dari et persolvi debebunt. adiectum et condictum, quod, si dictus dominus? noster rex aut nos premissas ac subscriptas necnon alias factas prefato domino archiepiscopo ac causam vel has litteras ab eo habentibus promissiones et obliga- ciones non compleremus Saut non observaverimus cum effectu aut si expedicio dicti domini regis Angl(ie) in Franciam non procederet», quod pretacta corona memorato domino archiepiscopo Xac causam vel cau- sas seu has litteras ab eo habentibus tam diu rema- nere et esse debebit cum efficacia obligatak) pro † laboribus, sumptibus et apparatibus occasione dicte expedicionis iam per ipsum dominum archiepiscopum et suos factis, † quous- que sibi de viginti † milibus † pretactorum † florenorum † per dictum dominum regem, nos vel alios ex parte ipsius † regis fuerit plenarie et realiter satisfactum †. I) Ueberschr.: De solvendis debitis C milibus flor(enorum) in negocio Angl(ie); darüber die Notiz L.s: Rex d(ebet) 1(itte)r(as) suas, q(uod) eis man- dat(um) ded(er)it et cetera. — Am unteren Rande von fol. 85b der notizartige Nachtrag: q(ue) ar(chiepiscopo) pe(....) promisimus eciam causam ab eo habentibus promit (pronut?) et s(er)va et q(ue) ipse ar(chiepiscopus) iuxta oblig(acionem) et a(re) en(...) (?) et a(1i) a facere poss(et?); darunter blasser: pro ratione (?) (...)ende(...) non debet impeti. + a) diese Worte mit dunklerer Tinte als die übrigen Nachträge geschrieben, sollten urspringlich nach habentes eingeschaltet werden. + b) mit schwärserer Tinte nachgetragen ; danach Philippum pro Fran- corum rege se gerentem in einer modernen Kopie Beyers in Koblens (1 AI nr. 936 b) interpoliert. + c) aus dinoscuntur korr. + d) D. + e) aus nostro korr. + f) mit dunklerer Tinte getilgt. + g) tam — archiepiscopi nach pretactorum, durch Zeichen umgestellt. + h) einige nicht entzifferte Worte. + i) im Nachtrag über der Zeile nachgetr. + k) Verweisungszeichen, am Rande (ohne dasselbe): Pres-dicta LEmilia et XI florenorum ante 9 non sol[...] quod tunc erit sol[..] ab omnibus et co[...] proXX m(arcis?) + k) danach Verweisungszeichen, dem aber kein Nachtrag entspricht. 1) Günther III nr. 239 (1338 September 6), Vorlage für einige Ausdrücke. 00 2) März 21. co 3) April 4. c0 4) Juni 24. 00 5) vgl. N. I. 1338 Märs 30 oder 1339 Märs 15. Iacobus de Dudillindorf Ritter bekennt, seinem Herrn Erzbischof Baldewin 700 Pfund Trierer Pfennige für die während seiner Amtszeit als Burggraf in Kylburch (Killburg) von ihm eingenommenen aber noch nicht ausgezahlten Einkünfte sowie für Baldewins Aufwendungen für die Herstellung der un- bebauten und zerstörten Weingärten J.s in Kontz (Konz) als seine Schuld zahlen zu wollen. Zeugen: die bescheidenen Herren Ordulphus dictus Scholere Schöffenmeister, Arnoldus dictus Wolf, Iacobus dictus Iuvenis, Bartholomeus dictus Meutze (o über u) und Tristandus weiland Gertrudis in vico sancti Symeonis Trierer Schöffen. Siegler: der Aussteller und, mit dem Stadtsiegel, die Zeugen. D. a. d. 1338. in crastino dominice Iudica me deus'. — Orig., mit beiden Siegeln, in Koblenz, Abt. 1 A I nr. 903. Das Datum kann so- wohl mit 1338 Märs 30 als mit 1339 Märs 15 aufgelöst werden. Das Letztere würde gelten, wenn Nr. 603 wirklich mit der in Koblenz beiliegenden Aufrechnung des Ausstellers zusammengehörte. Diese muss aber wohl ins 603.
1338 März 30 oder 1339 März 15 415 no[mine?], cum(2) dictus dominus archiepiscopus aut sui iuxta modos in aliis his dicti domini regis litteris eidem archiepiscopo super hoc traditis5) compre- hensos cum dicto domino rege fuerint, undecim milia florenorum pretactorum in cuiuslibet mensis prin- cipio per nos aut alios ex parte dicti domini regis 6. Estk) insuper integre dari et persolvi debebunt. adiectum et condictum, quod, si dictus dominus? noster rex aut nos premissas ac subscriptas necnon alias factas prefato domino archiepiscopo ac causam vel has litteras ab eo habentibus promissiones et obliga- ciones non compleremus Saut non observaverimus cum effectu aut si expedicio dicti domini regis Angl(ie) in Franciam non procederet», quod pretacta corona memorato domino archiepiscopo Xac causam vel cau- sas seu has litteras ab eo habentibus tam diu rema- nere et esse debebit cum efficacia obligatak) pro † laboribus, sumptibus et apparatibus occasione dicte expedicionis iam per ipsum dominum archiepiscopum et suos factis, † quous- que sibi de viginti † milibus † pretactorum † florenorum † per dictum dominum regem, nos vel alios ex parte ipsius † regis fuerit plenarie et realiter satisfactum †. I) Ueberschr.: De solvendis debitis C milibus flor(enorum) in negocio Angl(ie); darüber die Notiz L.s: Rex d(ebet) 1(itte)r(as) suas, q(uod) eis man- dat(um) ded(er)it et cetera. — Am unteren Rande von fol. 85b der notizartige Nachtrag: q(ue) ar(chiepiscopo) pe(....) promisimus eciam causam ab eo habentibus promit (pronut?) et s(er)va et q(ue) ipse ar(chiepiscopus) iuxta oblig(acionem) et a(re) en(...) (?) et a(1i) a facere poss(et?); darunter blasser: pro ratione (?) (...)ende(...) non debet impeti. + a) diese Worte mit dunklerer Tinte als die übrigen Nachträge geschrieben, sollten urspringlich nach habentes eingeschaltet werden. + b) mit schwärserer Tinte nachgetragen ; danach Philippum pro Fran- corum rege se gerentem in einer modernen Kopie Beyers in Koblens (1 AI nr. 936 b) interpoliert. + c) aus dinoscuntur korr. + d) D. + e) aus nostro korr. + f) mit dunklerer Tinte getilgt. + g) tam — archiepiscopi nach pretactorum, durch Zeichen umgestellt. + h) einige nicht entzifferte Worte. + i) im Nachtrag über der Zeile nachgetr. + k) Verweisungszeichen, am Rande (ohne dasselbe): Pres-dicta LEmilia et XI florenorum ante 9 non sol[...] quod tunc erit sol[..] ab omnibus et co[...] proXX m(arcis?) + k) danach Verweisungszeichen, dem aber kein Nachtrag entspricht. 1) Günther III nr. 239 (1338 September 6), Vorlage für einige Ausdrücke. 00 2) März 21. co 3) April 4. c0 4) Juni 24. 00 5) vgl. N. I. 1338 Märs 30 oder 1339 Märs 15. Iacobus de Dudillindorf Ritter bekennt, seinem Herrn Erzbischof Baldewin 700 Pfund Trierer Pfennige für die während seiner Amtszeit als Burggraf in Kylburch (Killburg) von ihm eingenommenen aber noch nicht ausgezahlten Einkünfte sowie für Baldewins Aufwendungen für die Herstellung der un- bebauten und zerstörten Weingärten J.s in Kontz (Konz) als seine Schuld zahlen zu wollen. Zeugen: die bescheidenen Herren Ordulphus dictus Scholere Schöffenmeister, Arnoldus dictus Wolf, Iacobus dictus Iuvenis, Bartholomeus dictus Meutze (o über u) und Tristandus weiland Gertrudis in vico sancti Symeonis Trierer Schöffen. Siegler: der Aussteller und, mit dem Stadtsiegel, die Zeugen. D. a. d. 1338. in crastino dominice Iudica me deus'. — Orig., mit beiden Siegeln, in Koblenz, Abt. 1 A I nr. 903. Das Datum kann so- wohl mit 1338 Märs 30 als mit 1339 Märs 15 aufgelöst werden. Das Letztere würde gelten, wenn Nr. 603 wirklich mit der in Koblenz beiliegenden Aufrechnung des Ausstellers zusammengehörte. Diese muss aber wohl ins 603.
Strana 416
416 Nr. 604—610 Jahr 1331 gesetzt werden (vgl. die Nachträge); und falls auch in ihrer von Baldewin geschriebenen Glosse (Abschn. IV) die erste Jahreszahl als 39 (statt 30) zu lesen wäre, würde das nach Trierer Stil ins Jahr 1340 führen. Frankfurt 1339 März 18. 604. Iohannes de Isenberg canonicus Nuvenburgensis (Naumburg) bürgt dem bescheidenen Meister Rudolphus dictus Losse seinem concanonicus in ecclesia sancte Marie Ysenacensi dafür, dass die ehrsame matrona Mechtildis die Witwe des gestrengen Iohannes dictus Losse, seine Blutsverwandte, der Lossen Tante (matertera Lossin in der Ueberschrift), persönlich oder durch einen Anderen vertreten feria sexta ante festum penthecostes proximum (Mai 14), wozu sie schon jetzt feria sexta proxima (März 19) gehalten war, vor dem ehrenwerten Herrn Kantor von Trier uls dem Richter im Prozess erscheine, es sei denn, dass es inzwischen zum Austrag (composicio) komme, bei Strafe von I Mark Silbers, die sie oder er dem Rudolf oder seinem Bruder ante festum corporis Christi subsequens (Mai 27) zu zahlen habe. — Siegler: der Aussteller. D. Frankenford XV. kal. april. a. dom. 1339. K 208, durchstrichen. Frankfurt 1339 März 18. 605. Erzbischof Heinrich von Mainz sendet dem Zister- zienserinnenkloster bei Gotha seine erste Bitte für den Kleriker Bertold Gans. K 2131). Henricus dei gracia sancte Mogunt(ine) sedis archiepiscopus sacri imperii per Germaniam archicancellarius dilectis sibi in Christo ..abbatisse et .. conventui monasterii sancte crucis extra muros Gotten(ses) ordinis Cistercien(sis) sine dyocesi salutem in domino sempiternam. I. Predecessorum nostrorum archiepi- scoporum Mogunt(inorum) recolende memorie, qui quodlibet monasterium seu cenobium nostre civitatis et dyocesis Mogunt(ine) habens beneficia conferre vel ad ea presentare seu alias de eis disponere pro una beneficianda persona sub exaudicionis fiducia habebant et consueverunt petere, vestigiis inherentes devocioni vestre pro Bertoldo dicto Gans clerico nostre dyocesis primarias dirigimus in hiis litteris preces nostras vos affectuosa instantia rogantes et attencius requirentes, quatenus ipsi Bertoldo de bene- ficio ecclesiastico cum cura vel sine cura consueto ab olim clericis secularibus assignari, ad vestram collacionem, presentacionem seu quamvis aliam disposicionem spectante communiter vel divisim, si quod vacat ad presens vel quam primum ad id se facultas obtulerit, virtute nostrarum huiusmodi primariarum precum ac nostre consideracionis intuitu dignemini sine difficultate qualibet providere, ut obinde vos ac dictum vestrum monasterium speciali- bus graciis et oportunis favoribus prosequi merito debeamus. 2. Alioquin provisori allodii nostri Erforden(sis) et .. cantori ec- clesie sancti Bartholomei Frafnjkenforden(sis)a) necnon ..plebano in Luppencze et cuilibet eorum insolidum damus hiis litteris potestatem, ut vos ad id auctoritate nostra racione previa con- pellant ecclesiasticam per censuram. 3. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Frankenfort XV. kalendas aprilis anno domini M°CCCmoXXXIX°. I) Ueberschr.: Primarie preces pro Ber(toldo) Gans, quas impetravi eidem. + a) Frarkenf.
416 Nr. 604—610 Jahr 1331 gesetzt werden (vgl. die Nachträge); und falls auch in ihrer von Baldewin geschriebenen Glosse (Abschn. IV) die erste Jahreszahl als 39 (statt 30) zu lesen wäre, würde das nach Trierer Stil ins Jahr 1340 führen. Frankfurt 1339 März 18. 604. Iohannes de Isenberg canonicus Nuvenburgensis (Naumburg) bürgt dem bescheidenen Meister Rudolphus dictus Losse seinem concanonicus in ecclesia sancte Marie Ysenacensi dafür, dass die ehrsame matrona Mechtildis die Witwe des gestrengen Iohannes dictus Losse, seine Blutsverwandte, der Lossen Tante (matertera Lossin in der Ueberschrift), persönlich oder durch einen Anderen vertreten feria sexta ante festum penthecostes proximum (Mai 14), wozu sie schon jetzt feria sexta proxima (März 19) gehalten war, vor dem ehrenwerten Herrn Kantor von Trier uls dem Richter im Prozess erscheine, es sei denn, dass es inzwischen zum Austrag (composicio) komme, bei Strafe von I Mark Silbers, die sie oder er dem Rudolf oder seinem Bruder ante festum corporis Christi subsequens (Mai 27) zu zahlen habe. — Siegler: der Aussteller. D. Frankenford XV. kal. april. a. dom. 1339. K 208, durchstrichen. Frankfurt 1339 März 18. 605. Erzbischof Heinrich von Mainz sendet dem Zister- zienserinnenkloster bei Gotha seine erste Bitte für den Kleriker Bertold Gans. K 2131). Henricus dei gracia sancte Mogunt(ine) sedis archiepiscopus sacri imperii per Germaniam archicancellarius dilectis sibi in Christo ..abbatisse et .. conventui monasterii sancte crucis extra muros Gotten(ses) ordinis Cistercien(sis) sine dyocesi salutem in domino sempiternam. I. Predecessorum nostrorum archiepi- scoporum Mogunt(inorum) recolende memorie, qui quodlibet monasterium seu cenobium nostre civitatis et dyocesis Mogunt(ine) habens beneficia conferre vel ad ea presentare seu alias de eis disponere pro una beneficianda persona sub exaudicionis fiducia habebant et consueverunt petere, vestigiis inherentes devocioni vestre pro Bertoldo dicto Gans clerico nostre dyocesis primarias dirigimus in hiis litteris preces nostras vos affectuosa instantia rogantes et attencius requirentes, quatenus ipsi Bertoldo de bene- ficio ecclesiastico cum cura vel sine cura consueto ab olim clericis secularibus assignari, ad vestram collacionem, presentacionem seu quamvis aliam disposicionem spectante communiter vel divisim, si quod vacat ad presens vel quam primum ad id se facultas obtulerit, virtute nostrarum huiusmodi primariarum precum ac nostre consideracionis intuitu dignemini sine difficultate qualibet providere, ut obinde vos ac dictum vestrum monasterium speciali- bus graciis et oportunis favoribus prosequi merito debeamus. 2. Alioquin provisori allodii nostri Erforden(sis) et .. cantori ec- clesie sancti Bartholomei Frafnjkenforden(sis)a) necnon ..plebano in Luppencze et cuilibet eorum insolidum damus hiis litteris potestatem, ut vos ad id auctoritate nostra racione previa con- pellant ecclesiasticam per censuram. 3. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Frankenfort XV. kalendas aprilis anno domini M°CCCmoXXXIX°. I) Ueberschr.: Primarie preces pro Ber(toldo) Gans, quas impetravi eidem. + a) Frarkenf.
Strana 417
1339 März 18—31 417 606*. Frankfurt 1339 März 20. Erzbischof Baldewin, Herzöge Rudolf von Sachsen und Reynald von Geldern, Markgraf Wilhelm von Jülich für Kaiser Ludwig und König Johann von Böhmen. K 537; aus dem Kesselstadter Balduineum: Felten I1263 nr. 22. 607. Koblenz 1339 März 21. Dekan und Kapitel von St. Florin in Koblenz erlauben dem bescheidenen Meister Rudolfus dictus Losse, ihrem von Herrn Henricus, dem Scolasticus ihrer Kirche, nach der Gewohnheit präsentierten (vgl. Nr. 505) concanonicus, von jedem beliebigen Bischofe die Weihen zu nehmen. D. Confluen(tie) sub sigillo nostro ad causas a. dom. 1338. die XXIa mensis marcii. — K 206, durchstrichen. 608. 1338 [März 25—1339 März 24/. Erzbischof Baldewin: Statut Animarum periculis. K 452; Blattau I nr. 32 (aus Handschriften und Drucken). Eltville 1339 März 23. Ritter Iohannes de Moirspach ernennt den Iohannes de Syberg Stifts- herrn von St. Andreas in Köln zum Prokurator, um vom Generalauditor der römischen Kurie Absolution zu erlangen von der Exkommunikation und anderen Strafen, in die er gefallen wegen Verzugs der Zahlung von 4000 Florentiner Gulden, des Restes von 10000, die er den Gebrüidern Gerardus, Franciscus und Iohannes Davizi Bürgern von Florens schuldet. Actum et d. in Eltevil feria 3. post festum Palmarum' a. dom. 1339. — Orig. in München Mainz Fass. 473 = St. Alban Fasz. 22. *)* 609“. 610. [1339 März]. König Edward III. von England verpfändet dem Erz- bischof Baldewin seine Reichskrone. D 981) = Böhmer Acta nr. 1049. — Wohl ziemlich gleichzeitig auf- gesetzt, wenn auch erst später ausgefertigt wie Nr. 602. Diese hat als Vor- lage gedient ; was abweichend von ihrem Konzept (D) mit der Ausfertigung (R) übereinstimmt, ist in gesperrtem Kleindruck gesetzt. Die Verbesserungen des vorliegenden Entwurfes sind zu mehreren Zeitpunkten erfolgt. 1. Edwardus dei gracia et cetera recognoscimus et tenore presencium constare volumus universis, cum nos reverendo in Christo patri domino Bald(ewino) archiepiscopo Treveren(si) pro assistencia, auxilio et serviciis per ipsum * archiepiscopum sacro Romano imperio et nobis contra Philippum pro Francorum rege se gerentem faciendis et impendendis certas pecuniarum summas solvere teneamur, de quibus quidem pecuniarum summis dicto archiepiscopo vel causam ab ipso habenti seu habentibus solvere debebimus quinquaginta milia florenorum aureorum de Florencia legalium et bonorum in festo “nativi- tatis?a) beati Iohannis babtiste proxim[e]a) futuro, quemadmodum in litteris nostris desuper conscriptis 1) et ipsi archiepiscopo per nos traditis plenius continetur, quod nos pro huiusmodi quinquaginta milibus florenorum predicto archiepiscopo, §b) si ipsum nobiscum cum armatis iuxta condicta in expedicione contra dictum Philippum ire contigerit, in dicto festo nativitatis beati Iohannis baptiste, ut premittitur, persolvendis «salvis nichilominus litteris per nos eidem archiepiscopo prius datis coronam nostram et regni nostri hereditariam et magis preciosam prefato archiepiscopo et causam ab ipso habenti vel habentibus titulo pignoris rite et legitime obligavimus et tradidimus ac tenore presencium obligamus promittentes pro nobis et nostris heredibus ac in nostro regno successoribus universis, quod pretactam coronam per solucionem et numeracionem dic- torum quinquaginta milium) florenorum * erga dictum archi- Nova Alamanniae 27
1339 März 18—31 417 606*. Frankfurt 1339 März 20. Erzbischof Baldewin, Herzöge Rudolf von Sachsen und Reynald von Geldern, Markgraf Wilhelm von Jülich für Kaiser Ludwig und König Johann von Böhmen. K 537; aus dem Kesselstadter Balduineum: Felten I1263 nr. 22. 607. Koblenz 1339 März 21. Dekan und Kapitel von St. Florin in Koblenz erlauben dem bescheidenen Meister Rudolfus dictus Losse, ihrem von Herrn Henricus, dem Scolasticus ihrer Kirche, nach der Gewohnheit präsentierten (vgl. Nr. 505) concanonicus, von jedem beliebigen Bischofe die Weihen zu nehmen. D. Confluen(tie) sub sigillo nostro ad causas a. dom. 1338. die XXIa mensis marcii. — K 206, durchstrichen. 608. 1338 [März 25—1339 März 24/. Erzbischof Baldewin: Statut Animarum periculis. K 452; Blattau I nr. 32 (aus Handschriften und Drucken). Eltville 1339 März 23. Ritter Iohannes de Moirspach ernennt den Iohannes de Syberg Stifts- herrn von St. Andreas in Köln zum Prokurator, um vom Generalauditor der römischen Kurie Absolution zu erlangen von der Exkommunikation und anderen Strafen, in die er gefallen wegen Verzugs der Zahlung von 4000 Florentiner Gulden, des Restes von 10000, die er den Gebrüidern Gerardus, Franciscus und Iohannes Davizi Bürgern von Florens schuldet. Actum et d. in Eltevil feria 3. post festum Palmarum' a. dom. 1339. — Orig. in München Mainz Fass. 473 = St. Alban Fasz. 22. *)* 609“. 610. [1339 März]. König Edward III. von England verpfändet dem Erz- bischof Baldewin seine Reichskrone. D 981) = Böhmer Acta nr. 1049. — Wohl ziemlich gleichzeitig auf- gesetzt, wenn auch erst später ausgefertigt wie Nr. 602. Diese hat als Vor- lage gedient ; was abweichend von ihrem Konzept (D) mit der Ausfertigung (R) übereinstimmt, ist in gesperrtem Kleindruck gesetzt. Die Verbesserungen des vorliegenden Entwurfes sind zu mehreren Zeitpunkten erfolgt. 1. Edwardus dei gracia et cetera recognoscimus et tenore presencium constare volumus universis, cum nos reverendo in Christo patri domino Bald(ewino) archiepiscopo Treveren(si) pro assistencia, auxilio et serviciis per ipsum * archiepiscopum sacro Romano imperio et nobis contra Philippum pro Francorum rege se gerentem faciendis et impendendis certas pecuniarum summas solvere teneamur, de quibus quidem pecuniarum summis dicto archiepiscopo vel causam ab ipso habenti seu habentibus solvere debebimus quinquaginta milia florenorum aureorum de Florencia legalium et bonorum in festo “nativi- tatis?a) beati Iohannis babtiste proxim[e]a) futuro, quemadmodum in litteris nostris desuper conscriptis 1) et ipsi archiepiscopo per nos traditis plenius continetur, quod nos pro huiusmodi quinquaginta milibus florenorum predicto archiepiscopo, §b) si ipsum nobiscum cum armatis iuxta condicta in expedicione contra dictum Philippum ire contigerit, in dicto festo nativitatis beati Iohannis baptiste, ut premittitur, persolvendis «salvis nichilominus litteris per nos eidem archiepiscopo prius datis coronam nostram et regni nostri hereditariam et magis preciosam prefato archiepiscopo et causam ab ipso habenti vel habentibus titulo pignoris rite et legitime obligavimus et tradidimus ac tenore presencium obligamus promittentes pro nobis et nostris heredibus ac in nostro regno successoribus universis, quod pretactam coronam per solucionem et numeracionem dic- torum quinquaginta milium) florenorum * erga dictum archi- Nova Alamanniae 27
Strana 418
418 Nr. 610 episcopum vel causam ab ipso habentem seu habentes liberabimus et redimemus infra §b) hinc et festum assumpcionis beate Marie virginis proxime affuturum Iohannemd) predictumd)? 2. Quod si non fecerimus, extunc memoratus * archiepiscopus vel causam ab ipso habens seu habentes plenam potestatem habere debe bunt dictam coronam insimul totam vel per * partes divisim, prout ipsis placuerit, usque ad summam pretactorum quinquaginta * milium“) florenorum * necnon dampnorum et interesse, si que vel si quod eos ex mora solutionis eiusdem pecunie sustinere contigerit, alii vel aliis ulterius obli- gandi, ita tamen quod ipsa corona a tempore ob infra annum continuum a tempore §obligacionis sic facteIoh(annis)") predicti computandum per translacionem dominii minime distrahatur, §quo anno) quin eandem coronam infra huiusmodi annum per solutionem et numerationem dictorum quinquaginta milium“) florenorum ac de dampnis et interesse, que memoratum archiepiscopum vel causam ab ipso habentem vel habentes ex retardata solucione eiusdem pecunie sustinere contigerit, satisfactionem recuperare et redimere valeamus. 3. Verum si prelibata corona infra dictum annum per nos vel nostros heredes seu in regno nostro successores modo premisso liberata non fuerit vel redempta, extunc antedictus archiepiscopus vel causam * ab ipso habens seu habentes vel ille seu illi, cui vel' qui- bus huiusmodi corona ulterius * obligata fuerit, eandem coronam insimul totam vel per partes divisim, ut et supra de obligacione premittitur, distrahere poterunt et per translacionem dominii penitus alienare, * 4. Et si prenotato archiepiscopo prout ipsis visum fuerit expedire. vel causam * ab ipso habenti seu habentibus de pretaxatis quinquaginta milibus florenorum ac dampnis et interesse, que ipsos ex mora solucionis eiusdem pecunie sustinere contigerit, per obligacionem vel alienacionem dicte corone plene non fuerit satisfactum, nos et nostri heredes) tunc, quicquid ipsis de huiusmodi summa ac dampnis et interesse defuerit et quod minus habuerint, id? nos et nostri * heredes ipsis solvere et de eo satisfacere debebimus integraliter et complete. 5. Et ut prefato archiepiscopo super premissis ac etiam infrascriptis magis ydonee caveatur, eidem archiepiscopo et causam ab ipso habenti vel habentibus super omnibus supra et infra scriptis [ilpsis plene et firmiter observandis tales et tales constituimus in solidum * fideiussores Set principales debitores? ita, quod, si omnia et singula supra et infrascripta dicto archiepiscopo vel- causam ab ipso habenti seu habentibus? plene et integre non fuerint observata, quod «idem archiepiscopus et causam ab ipso habens vel habentes) ipsi propter hoc, quod nos et dictos «nostros) fideiussores «et principali et principales debitores de promissis non observatis inculpare valeant?, bona, 'homines' et res nostras et subditorum nostrorum quorumcumque, quocumque nomine nuncupentur, nec non bona similiter, homines? et res dictorum fideiussorum «nostrorum ac subditorum suorum? et cuius- libet eorum sine alterius cuiuscunque * requisicione, licencia vel auctori- tate * per se vel alios invadere a, occupare, detinere ac se de eis intromittere, ipsasque 1res et bona? alienare et distrahere possint, donec ipsi archiepiscopo et causam ab ipso habenti vel habentibus
418 Nr. 610 episcopum vel causam ab ipso habentem seu habentes liberabimus et redimemus infra §b) hinc et festum assumpcionis beate Marie virginis proxime affuturum Iohannemd) predictumd)? 2. Quod si non fecerimus, extunc memoratus * archiepiscopus vel causam ab ipso habens seu habentes plenam potestatem habere debe bunt dictam coronam insimul totam vel per * partes divisim, prout ipsis placuerit, usque ad summam pretactorum quinquaginta * milium“) florenorum * necnon dampnorum et interesse, si que vel si quod eos ex mora solutionis eiusdem pecunie sustinere contigerit, alii vel aliis ulterius obli- gandi, ita tamen quod ipsa corona a tempore ob infra annum continuum a tempore §obligacionis sic facteIoh(annis)") predicti computandum per translacionem dominii minime distrahatur, §quo anno) quin eandem coronam infra huiusmodi annum per solutionem et numerationem dictorum quinquaginta milium“) florenorum ac de dampnis et interesse, que memoratum archiepiscopum vel causam ab ipso habentem vel habentes ex retardata solucione eiusdem pecunie sustinere contigerit, satisfactionem recuperare et redimere valeamus. 3. Verum si prelibata corona infra dictum annum per nos vel nostros heredes seu in regno nostro successores modo premisso liberata non fuerit vel redempta, extunc antedictus archiepiscopus vel causam * ab ipso habens seu habentes vel ille seu illi, cui vel' qui- bus huiusmodi corona ulterius * obligata fuerit, eandem coronam insimul totam vel per partes divisim, ut et supra de obligacione premittitur, distrahere poterunt et per translacionem dominii penitus alienare, * 4. Et si prenotato archiepiscopo prout ipsis visum fuerit expedire. vel causam * ab ipso habenti seu habentibus de pretaxatis quinquaginta milibus florenorum ac dampnis et interesse, que ipsos ex mora solucionis eiusdem pecunie sustinere contigerit, per obligacionem vel alienacionem dicte corone plene non fuerit satisfactum, nos et nostri heredes) tunc, quicquid ipsis de huiusmodi summa ac dampnis et interesse defuerit et quod minus habuerint, id? nos et nostri * heredes ipsis solvere et de eo satisfacere debebimus integraliter et complete. 5. Et ut prefato archiepiscopo super premissis ac etiam infrascriptis magis ydonee caveatur, eidem archiepiscopo et causam ab ipso habenti vel habentibus super omnibus supra et infra scriptis [ilpsis plene et firmiter observandis tales et tales constituimus in solidum * fideiussores Set principales debitores? ita, quod, si omnia et singula supra et infrascripta dicto archiepiscopo vel- causam ab ipso habenti seu habentibus? plene et integre non fuerint observata, quod «idem archiepiscopus et causam ab ipso habens vel habentes) ipsi propter hoc, quod nos et dictos «nostros) fideiussores «et principali et principales debitores de promissis non observatis inculpare valeant?, bona, 'homines' et res nostras et subditorum nostrorum quorumcumque, quocumque nomine nuncupentur, nec non bona similiter, homines? et res dictorum fideiussorum «nostrorum ac subditorum suorum? et cuius- libet eorum sine alterius cuiuscunque * requisicione, licencia vel auctori- tate * per se vel alios invadere a, occupare, detinere ac se de eis intromittere, ipsasque 1res et bona? alienare et distrahere possint, donec ipsi archiepiscopo et causam ab ipso habenti vel habentibus
Strana 419
1339 März 419 de premissis) super premissis et? de eo, quod ipsis de pretacta summa ac prenotatis dampnis et interesse defuerit et quod minus habuerint , plenarie «satisfactum fuerit satisfactum; &et) quodque nos nichilominus? et dicti nostri fideiussores vel aliquis nostrum nunquam ad regnum nostrum Anglie venire vel transfretaref) debebimus, * nisi prefato * archiepiscopo «de et causam ab ipso habenti vel habentibus * de omnibus et singulis premissis, s...et dicto archiepiscopo detur super quibus simplici eiusdem archi- episcopi «stabimus et dicto stabimus et credere debebimus, 6. Hec omnia et plene ac integre fuerit primitus satisfactum. singula premissa et etiam infrascripta promisimus fide prestita corporali loco et nomine iuramenti et promittimus in hiis scriptis rata et grata ac firma inviolabiliter observare salvis nichilominus litteris per nos dicto archiepiscopo prius datis quodque contra premissa non veniemus nec faciemus“autd) facered), ind) quantumd) poterimusd), per- mittemusd) per nos vel alios publice vel occulte 'nec, in quan- tum in nobis est, fieri a quoquam permittemus? quovis exquisito ingenio vel colore nec etiam aliquam causam vel occasionem qualemcumque nobis assumemus contra premissa quomodolibet veniendi seu prefatum * archiepiscopum in detentione prelibate corone seu eius alienacione vel distractione iuxta superius conscripta impediendi seu obstaculum quomodolibet? interponendi renunciantes pro * nobis et nostris heredibus ac successoribus universis omni iuris beneficio tam canonici quam civilis necnon consuetudinibus et privilegiis * quibuscunque ac omnibus defensioni- bus * et excepcionibus, que * nobis vel nostris heredibus ac dictis etiam nostris fideiussoribus, quominus premissa vel aliquem ipsorum plene observare et adimplere? teneamur et teneantur?, possent in posterum quomodolibet suffragari, dolo et fraude * «in omnibus et singulis premissis) circa omnia et singula premissa reiectis penitus et semotis. 7. Eo etiam addito, condicto et adiecto, quod, si sepedicta corona per nos vel nostros heredes a prefato archiepiscopo per solucionem et satisfactionem pecunie, dampnorum et interesse pretactorum liberata et redempta fuerit, quod idem archiepiscopus nichilominus vel causam ab ipso habens seu habentes ipsam coronam vice et nomine Vivelini Iudei Argentinen(sis) apud se detinere possint, donec eidem Vivelino de hiis, super quibus nostras habet litteras, fuerit satisfactum; cui si infra terminum in dictis nostris litteris comprehensum satisfactum non fuerit, extunc dictam coro- nam obligare'etd) facered) poteritd), utd) ind) litterisd) sibid) perd) nosd) datisd) contineturd), et deinde post annum alienare poterit per omnem modum et formam, quibus est superius com- prehensum. 8. In quorum omnium et singulorum premissorum testimonium sigillum nostrum regium una cum sigillis dictorum fideiussorum per nos dicto archiepiscopo et causam ab ipso habenti vel habentibus constitutorum presentibus est appensum. Et nos tales et tales recognoscimus et tenore presencium publice profitemur, quod ad mandatum et rogatum prefati domini nostri regis et pro ipso erga memoratum dominum Bald(ewinum) archiepiscopum Treveren(sem) et causam ab ipso habentem vel habentes super premissis omnibus et singulis plene observandis 27*
1339 März 419 de premissis) super premissis et? de eo, quod ipsis de pretacta summa ac prenotatis dampnis et interesse defuerit et quod minus habuerint , plenarie «satisfactum fuerit satisfactum; &et) quodque nos nichilominus? et dicti nostri fideiussores vel aliquis nostrum nunquam ad regnum nostrum Anglie venire vel transfretaref) debebimus, * nisi prefato * archiepiscopo «de et causam ab ipso habenti vel habentibus * de omnibus et singulis premissis, s...et dicto archiepiscopo detur super quibus simplici eiusdem archi- episcopi «stabimus et dicto stabimus et credere debebimus, 6. Hec omnia et plene ac integre fuerit primitus satisfactum. singula premissa et etiam infrascripta promisimus fide prestita corporali loco et nomine iuramenti et promittimus in hiis scriptis rata et grata ac firma inviolabiliter observare salvis nichilominus litteris per nos dicto archiepiscopo prius datis quodque contra premissa non veniemus nec faciemus“autd) facered), ind) quantumd) poterimusd), per- mittemusd) per nos vel alios publice vel occulte 'nec, in quan- tum in nobis est, fieri a quoquam permittemus? quovis exquisito ingenio vel colore nec etiam aliquam causam vel occasionem qualemcumque nobis assumemus contra premissa quomodolibet veniendi seu prefatum * archiepiscopum in detentione prelibate corone seu eius alienacione vel distractione iuxta superius conscripta impediendi seu obstaculum quomodolibet? interponendi renunciantes pro * nobis et nostris heredibus ac successoribus universis omni iuris beneficio tam canonici quam civilis necnon consuetudinibus et privilegiis * quibuscunque ac omnibus defensioni- bus * et excepcionibus, que * nobis vel nostris heredibus ac dictis etiam nostris fideiussoribus, quominus premissa vel aliquem ipsorum plene observare et adimplere? teneamur et teneantur?, possent in posterum quomodolibet suffragari, dolo et fraude * «in omnibus et singulis premissis) circa omnia et singula premissa reiectis penitus et semotis. 7. Eo etiam addito, condicto et adiecto, quod, si sepedicta corona per nos vel nostros heredes a prefato archiepiscopo per solucionem et satisfactionem pecunie, dampnorum et interesse pretactorum liberata et redempta fuerit, quod idem archiepiscopus nichilominus vel causam ab ipso habens seu habentes ipsam coronam vice et nomine Vivelini Iudei Argentinen(sis) apud se detinere possint, donec eidem Vivelino de hiis, super quibus nostras habet litteras, fuerit satisfactum; cui si infra terminum in dictis nostris litteris comprehensum satisfactum non fuerit, extunc dictam coro- nam obligare'etd) facered) poteritd), utd) ind) litterisd) sibid) perd) nosd) datisd) contineturd), et deinde post annum alienare poterit per omnem modum et formam, quibus est superius com- prehensum. 8. In quorum omnium et singulorum premissorum testimonium sigillum nostrum regium una cum sigillis dictorum fideiussorum per nos dicto archiepiscopo et causam ab ipso habenti vel habentibus constitutorum presentibus est appensum. Et nos tales et tales recognoscimus et tenore presencium publice profitemur, quod ad mandatum et rogatum prefati domini nostri regis et pro ipso erga memoratum dominum Bald(ewinum) archiepiscopum Treveren(sem) et causam ab ipso habentem vel habentes super premissis omnibus et singulis plene observandis 27*
Strana 420
420 Nr. 611—613 et implendis fideiussores ' et principales debitores? nos in solidum constituimus ac nos«fideiussorie) pro fideiussoribus et prin- cipalibus debitoribus in solidum ac rite et legitime obligavimus et tenore presencium obligamus promittentes per fides nostras corporaliter desuper prestitas vice, similiter et nomine iuramenti premissa omnia et singula, in quantum nos 'tanquam fideiussores et principales debitores respiciunt vel respicere poterunt et prout de nobis superius conscripta sunt, rata et firma inviolabiliter observare ac integre adimplere quodque nos et cuilibet nostrum nunquam ad regnum Anglie venire vel transfretare debebimus, «quod nisi de omnibus et singulis premissis prefato domino Treveren(si) et causam ab ipso habenti vel habentibus plene fuerit satisfactum; ac? eligentes nichilominus, quod sepedictus archi- episcopus et causam ab ipso habens vel habentes bona et res nostras et cuiuslibet nostrum? acg) subditorum nostrorum quas cunque per se vel alios sine cuiusquam alterius requisicione, licencia vel auctoritate invadere, occupare, detinere et se de eis intromittere ac ipsas res et bona alienare possint, donec eidem archiepiscopo et causam ab ipso habenti vel habentibus de omni- bus et' singulis premissis plene fuerit satisfactum, dolo et fraude in premissis et quolibet eorum penitus proculmotis. In quorum omnium et singulorum evidenciam atque robur sigilla nostra una cum sigillo prefati domini nostri regis presenti littere similiter sunt appensa. I) Ueberschr.: Obligacio corone per regem Ang(lie). + a) proximo. + b) durch am Anfang und Ende ibergeschriebenes va-cat getilgt. + c) aus milia korr. + d) von 2.? Hand nachgetragen. + e) von 2. Hand? auf Rasur nach- getragen. † f) aus transfetare korr. † g) aus et? korr. 1) Günther III nr. 239. 611*. [ 1339 März]. Erzbischof Baldewin für Rudolf Pfalzgrafen bei Rhein. D óI (der fehlende Schluss wird auf einem verloren gegangenen Blatte gestanden haben) = Würdtwein: Acta Palatina VI 348 (zu 1332), = Winkelmann nr. 1166 (zu ca. 1349), vgl. Koch-Wille Regesten der Pfalzgrafen I nr. 2176 (zu 1338 Juni 18) u. 6006 (zu ca. 1349). Die richtige Datierung hat v. Winterfeld 115 ff. gefunden; ihre Begründung wird dadurch bestätigt, dass die folgenden Stücke D 62—64 und D 65—67 ins gleiche bzw. ins nächste Jahr gehören. 612. [Frankfurt 1339 März]. Rheinpfalzgraf Rudolf II. verzichtet zu Gunsten Erz- bischof Baldewins auf etwaige Rechte zu Minstermaifeld und bestätigt die demselben und König Johann von Böhmen von Kaiser Ludwig versetzten Pfandorte sowie alle Privilegien des Kaisers. D 1431) Entwurf = Würdtwein: Acta Palatina VI 346 und Böhmer Acta nr. 1050 (beide unzureichend und unvollständig); vgl. Koch-Wille I nr. 2212 Reg. Durch 5 sind L.s eigenhändige Nachträge bezeichnet. I. Wir Rûdulph von gots gnaden pallentzgreve des Rynes, herczoge von Beyern dun kunt allen luden und bekennen offen- liche an disem brive, das wir uf alle reth und vorderungen, ob wir keine hetten oder han mothen an Musnster] in Meynevelt und Turûn und was dar zu gehoret, da der erwirdige in gote vater
420 Nr. 611—613 et implendis fideiussores ' et principales debitores? nos in solidum constituimus ac nos«fideiussorie) pro fideiussoribus et prin- cipalibus debitoribus in solidum ac rite et legitime obligavimus et tenore presencium obligamus promittentes per fides nostras corporaliter desuper prestitas vice, similiter et nomine iuramenti premissa omnia et singula, in quantum nos 'tanquam fideiussores et principales debitores respiciunt vel respicere poterunt et prout de nobis superius conscripta sunt, rata et firma inviolabiliter observare ac integre adimplere quodque nos et cuilibet nostrum nunquam ad regnum Anglie venire vel transfretare debebimus, «quod nisi de omnibus et singulis premissis prefato domino Treveren(si) et causam ab ipso habenti vel habentibus plene fuerit satisfactum; ac? eligentes nichilominus, quod sepedictus archi- episcopus et causam ab ipso habens vel habentes bona et res nostras et cuiuslibet nostrum? acg) subditorum nostrorum quas cunque per se vel alios sine cuiusquam alterius requisicione, licencia vel auctoritate invadere, occupare, detinere et se de eis intromittere ac ipsas res et bona alienare possint, donec eidem archiepiscopo et causam ab ipso habenti vel habentibus de omni- bus et' singulis premissis plene fuerit satisfactum, dolo et fraude in premissis et quolibet eorum penitus proculmotis. In quorum omnium et singulorum evidenciam atque robur sigilla nostra una cum sigillo prefati domini nostri regis presenti littere similiter sunt appensa. I) Ueberschr.: Obligacio corone per regem Ang(lie). + a) proximo. + b) durch am Anfang und Ende ibergeschriebenes va-cat getilgt. + c) aus milia korr. + d) von 2.? Hand nachgetragen. + e) von 2. Hand? auf Rasur nach- getragen. † f) aus transfetare korr. † g) aus et? korr. 1) Günther III nr. 239. 611*. [ 1339 März]. Erzbischof Baldewin für Rudolf Pfalzgrafen bei Rhein. D óI (der fehlende Schluss wird auf einem verloren gegangenen Blatte gestanden haben) = Würdtwein: Acta Palatina VI 348 (zu 1332), = Winkelmann nr. 1166 (zu ca. 1349), vgl. Koch-Wille Regesten der Pfalzgrafen I nr. 2176 (zu 1338 Juni 18) u. 6006 (zu ca. 1349). Die richtige Datierung hat v. Winterfeld 115 ff. gefunden; ihre Begründung wird dadurch bestätigt, dass die folgenden Stücke D 62—64 und D 65—67 ins gleiche bzw. ins nächste Jahr gehören. 612. [Frankfurt 1339 März]. Rheinpfalzgraf Rudolf II. verzichtet zu Gunsten Erz- bischof Baldewins auf etwaige Rechte zu Minstermaifeld und bestätigt die demselben und König Johann von Böhmen von Kaiser Ludwig versetzten Pfandorte sowie alle Privilegien des Kaisers. D 1431) Entwurf = Würdtwein: Acta Palatina VI 346 und Böhmer Acta nr. 1050 (beide unzureichend und unvollständig); vgl. Koch-Wille I nr. 2212 Reg. Durch 5 sind L.s eigenhändige Nachträge bezeichnet. I. Wir Rûdulph von gots gnaden pallentzgreve des Rynes, herczoge von Beyern dun kunt allen luden und bekennen offen- liche an disem brive, das wir uf alle reth und vorderungen, ob wir keine hetten oder han mothen an Musnster] in Meynevelt und Turûn und was dar zu gehoret, da der erwirdige in gote vater
Strana 421
1339 März 421 herre Bald(ewin) erczbischof zu Trire sin stift und sine vorvaren des selben stiftes von langer ziit inne geseszen hant und brath hant geruweliche biz her, han vor uns und unser erben verzigen lutherliche [und] gentzliche und verzihen auch dar uf an disem brive uns und unsern erben nith dar an zu behaldene. 2. Vor[tmer] die pendere, die unser vetter keyser Ludewig, ee das er gecronet wart zu Rome, versetzet hat dem selb[in herren Bald(ewin) erczeb(ischoven) zû Trire und sinem stifte und dem hochgebornen fursten kunig Iohanne von Beheimen und sinen erben?, mit namsen] KScha) Stalberg, Stalecke, Brunshorn und die dele Bacherach und Stegen, Rynbulle und, was zu Rynbulle horet, half, und das nuwegerithe und, was dar zu gehoret, half, glicher wiis, als sie unser muter selige frau[wle Methild her czoginnen zu Beyern und herczoge Adolph selig[en] unser aldeste bruder bestetiget han an iren briven, d€ie] sie dar uber hant dise vorgenanten gegeben “han), als? han wir sie auch ses iar? ' bestediget und bestedigen sie an disem brive und sullen sie die selben? stede halden, als unser vorgen(ant) Und en- 8☜ 3. muter und bruder seligen brive sprechent. sollen «sii an den v die vorgen(ant) pant und waz dar zu gehoret, binnena) dena) vorg(enant)a) sesa) ia ren]a) von dem vorg(enant) erczebischove noch unda) von sinen nach- kom(en) «in keyne wiiz nit fordern entsament oder be- sundern noch sii dar an hinderna) odera) irren heymelich oder b offenbar mit uns selber odir mit andern in keiner hande wise 4. Auch bekennen wir, was unser vorgenant vetter keyser Ludewig von des riches wegen gnade getan hat dem egenant herren Bald(ewin) und sinem stifte und was friheide und privi- leigien er in gegeben oder bestediget? hat, das das unser gute wille und verhengnusze ist, und bestedigen auch das, als verre iz uns als einen küerfursten des ryches an get an disem gegen- wortigen brive. 5. Dise vorgeschribenen stucke han wir vor uns und unser erben" mit guten truwen gelobt und geloben sie auch an? disem brive stete und veste zu haldene und nit dar wider zu tûne noch zu kûmene in keyner hande wise, aller- ley argelistge) und geverde usz gescheiden. 6. Und das dise ding stete und veste sin, so han wir zu eime gezûgnûsse und urkunde unser ingesigel an disen brif gehangen «und han dar zu gebeten et cetera), der geben ist et cetera. I) Ueberschr.: Renunciacio, si quid iuris haberet, et confirmacio sicut princeps imperii; dazu vom Glossator des 16. Jhs.: conformis littera, de qua supra folio 105. + a) im Nachtrag nochmals nachgetr. 613. [Frankfurt 1339 März]. Die deutschen Kurfürsten erklären die Unabhängigkeit der Königswahl und der Kaiserkrönung vom Papste (Entwurf). K I181). — Dass dies merkwürdige Aktenstück, das über die Rhenser Beschlisse weit hinausgeht und durch seine deutsche Formulierung doppelt stark wirkt, zum Frankfurter Reichstag von 1339 gehört, lässt sich sehr wahr- scheinlich machen. Deutlich verrät es sich als der Gegenschlag gegen die in Nr. 597 erhobenen Forderungen der Kurie (vgl. cc. 2—7 mit Nr. 597 II c. 7 (wörtliche Anklänge!), cc. 8 f. mit I cc. 10—12, c. 10 mit I c. 15 und II
1339 März 421 herre Bald(ewin) erczbischof zu Trire sin stift und sine vorvaren des selben stiftes von langer ziit inne geseszen hant und brath hant geruweliche biz her, han vor uns und unser erben verzigen lutherliche [und] gentzliche und verzihen auch dar uf an disem brive uns und unsern erben nith dar an zu behaldene. 2. Vor[tmer] die pendere, die unser vetter keyser Ludewig, ee das er gecronet wart zu Rome, versetzet hat dem selb[in herren Bald(ewin) erczeb(ischoven) zû Trire und sinem stifte und dem hochgebornen fursten kunig Iohanne von Beheimen und sinen erben?, mit namsen] KScha) Stalberg, Stalecke, Brunshorn und die dele Bacherach und Stegen, Rynbulle und, was zu Rynbulle horet, half, und das nuwegerithe und, was dar zu gehoret, half, glicher wiis, als sie unser muter selige frau[wle Methild her czoginnen zu Beyern und herczoge Adolph selig[en] unser aldeste bruder bestetiget han an iren briven, d€ie] sie dar uber hant dise vorgenanten gegeben “han), als? han wir sie auch ses iar? ' bestediget und bestedigen sie an disem brive und sullen sie die selben? stede halden, als unser vorgen(ant) Und en- 8☜ 3. muter und bruder seligen brive sprechent. sollen «sii an den v die vorgen(ant) pant und waz dar zu gehoret, binnena) dena) vorg(enant)a) sesa) ia ren]a) von dem vorg(enant) erczebischove noch unda) von sinen nach- kom(en) «in keyne wiiz nit fordern entsament oder be- sundern noch sii dar an hinderna) odera) irren heymelich oder b offenbar mit uns selber odir mit andern in keiner hande wise 4. Auch bekennen wir, was unser vorgenant vetter keyser Ludewig von des riches wegen gnade getan hat dem egenant herren Bald(ewin) und sinem stifte und was friheide und privi- leigien er in gegeben oder bestediget? hat, das das unser gute wille und verhengnusze ist, und bestedigen auch das, als verre iz uns als einen küerfursten des ryches an get an disem gegen- wortigen brive. 5. Dise vorgeschribenen stucke han wir vor uns und unser erben" mit guten truwen gelobt und geloben sie auch an? disem brive stete und veste zu haldene und nit dar wider zu tûne noch zu kûmene in keyner hande wise, aller- ley argelistge) und geverde usz gescheiden. 6. Und das dise ding stete und veste sin, so han wir zu eime gezûgnûsse und urkunde unser ingesigel an disen brif gehangen «und han dar zu gebeten et cetera), der geben ist et cetera. I) Ueberschr.: Renunciacio, si quid iuris haberet, et confirmacio sicut princeps imperii; dazu vom Glossator des 16. Jhs.: conformis littera, de qua supra folio 105. + a) im Nachtrag nochmals nachgetr. 613. [Frankfurt 1339 März]. Die deutschen Kurfürsten erklären die Unabhängigkeit der Königswahl und der Kaiserkrönung vom Papste (Entwurf). K I181). — Dass dies merkwürdige Aktenstück, das über die Rhenser Beschlisse weit hinausgeht und durch seine deutsche Formulierung doppelt stark wirkt, zum Frankfurter Reichstag von 1339 gehört, lässt sich sehr wahr- scheinlich machen. Deutlich verrät es sich als der Gegenschlag gegen die in Nr. 597 erhobenen Forderungen der Kurie (vgl. cc. 2—7 mit Nr. 597 II c. 7 (wörtliche Anklänge!), cc. 8 f. mit I cc. 10—12, c. 10 mit I c. 15 und II
Strana 422
422 Nr. 613 Cc. 4 f.). Mit Nr. 606 bzw. der gleichzeitigen Gegenurkunde des Kaisers und König Johanns (Emler IV nr. 662) bestehen stilistische Berihrungen (vgl. z. B. die Einleitungen). Zwar nicht von einer kurfürstlichen, aber von einer kaiserlichen Kundgebung „wider die Kirche" auf diesem Reichstage berichtet eine spätere Rede Papst Klemens VI. (Höfler Aus Avignon 18, vgl. Müller II 151 N. 2): ipsum (d. h. Johann von Verdalle, den Ueberbringer von Nr. 597) quadam die vocavit et, quasi vellet aliquid facturum pro ecclesia, in eius presencia vestibus imperialibus se induit et multa enormia contra ecclesiam fecit. In 2 Briefen vom 2. und 23. April an die Könige Philipp und Robert von Frankreich und Sizilien (Riezler nr. 2025 f.) wird auf Grund der Berichte Johanns die Absicht des Kaisers und der Kurfürsten erwähnt, Gesandte super facto reconciliacionis dicti Ludowici nach Avignon zu schicken. Die Fragen, von denen Nr. 613 handelt, sind also in Frankfurt angeschnitten worden. Am 16. März scheint allerdings, nach Riezler nr. 2025 zu schliessen, wie der Schritt des Kaisers so auch die kurfürstliche Erklärung noch nicht erfolgt gewesen zu sein. Dass L. sie nur als Entwurf überliefert, bedeutet natürlich ebenso wenig wie bei Nr. 545, dass sie unveröffentlicht geblieben sei; L. selbst hat sie in seinen Ueberschriften zu Nrr. 613 und 545 ausdrücklich als diffinicio principum bezeichnet. I. Wir die .. kurfursten dun kunt et cetera, daz beyde nu und ouch vore here ufft grosze czweyunge worden sint czwusschen dem pabiste, ..Romischen kuninge und kesere dar umb, daz man nicht rechte wiste, waz eyn Romischer kûnig zu vorderne hatte und ouch dun solde eynem pabiste, da von ouch iczunt grosze gebresten sint in der cristenheyt und ouch vore uft gewesen. 2. Und dar umb, daz so getane czweyunge und gebresten vorbaz understanden werden, sprechen wir und ougen mit desem gegen- werdigen brieve nach wiser und wicziger herren und gelerter lute rade, daz eyn erwelter Romischer konig eynmutlichen oder von dem meren teyle der kurfursten vollen gewolt hat unt ouch in allen landen uben mag und dar umb nicht hat zû vorderne an den pabist weder assumpcien, approbacien, confirmacien noch keynerleye ander sache, wie sie geheyszen ist, als [wir]a) ouch vore hure gesprochen und geouget han zû Rense, als man vindet an den brievenb), di dar uber gemachet sint 1), die in aller irer macht blieben sollen. 3. Dar nach sprechen wir und ougen: so eyn Romescher konig eynmutiglichen von uns oder dem mereren teyle erwelet wirt, daz wir oder erc) daz dem pabiste kunt sollen dun und bieten, daz er den selben vor eynen Romeschen konig haben und allermenlichen haben heysze und die walunge kunde dem volke, und sollen in ouch da mite bieten, daz er ime die keyserlichen cronen gebe, wanne er die an in vordert. s 4. Dar zû sprechen wir und ougen, daz der pabist den konig, der also von uns eynmutiglichen oder von dem meren teyle erwelet wirt oder ist, nicht sol examiniren und bekennen, ob er wirdig sii des keysertûmes und der keyserlichen cronen, daz er keyne bekent- nisse dar ubir sal han. 5. Wir sprechen ouch und ougen, daz weder wir die .. kurfursten noch der Romescher konig, den wir erwelen, nicht ensollen den pabist bieten, daz er in assumire oder entpha zů eyme Romeschen koninge, wan er Romescher konig ist van der walunge. 6. Wir sprechen ouch und ougen, daz er keyne bestetigunge, approbacien noch confirmacien solle nemen von dem pabiste siner walunge oder personen. 7. Dar zů sprechen wir und ougen, daz der Romescher koning den pabiste,
422 Nr. 613 Cc. 4 f.). Mit Nr. 606 bzw. der gleichzeitigen Gegenurkunde des Kaisers und König Johanns (Emler IV nr. 662) bestehen stilistische Berihrungen (vgl. z. B. die Einleitungen). Zwar nicht von einer kurfürstlichen, aber von einer kaiserlichen Kundgebung „wider die Kirche" auf diesem Reichstage berichtet eine spätere Rede Papst Klemens VI. (Höfler Aus Avignon 18, vgl. Müller II 151 N. 2): ipsum (d. h. Johann von Verdalle, den Ueberbringer von Nr. 597) quadam die vocavit et, quasi vellet aliquid facturum pro ecclesia, in eius presencia vestibus imperialibus se induit et multa enormia contra ecclesiam fecit. In 2 Briefen vom 2. und 23. April an die Könige Philipp und Robert von Frankreich und Sizilien (Riezler nr. 2025 f.) wird auf Grund der Berichte Johanns die Absicht des Kaisers und der Kurfürsten erwähnt, Gesandte super facto reconciliacionis dicti Ludowici nach Avignon zu schicken. Die Fragen, von denen Nr. 613 handelt, sind also in Frankfurt angeschnitten worden. Am 16. März scheint allerdings, nach Riezler nr. 2025 zu schliessen, wie der Schritt des Kaisers so auch die kurfürstliche Erklärung noch nicht erfolgt gewesen zu sein. Dass L. sie nur als Entwurf überliefert, bedeutet natürlich ebenso wenig wie bei Nr. 545, dass sie unveröffentlicht geblieben sei; L. selbst hat sie in seinen Ueberschriften zu Nrr. 613 und 545 ausdrücklich als diffinicio principum bezeichnet. I. Wir die .. kurfursten dun kunt et cetera, daz beyde nu und ouch vore here ufft grosze czweyunge worden sint czwusschen dem pabiste, ..Romischen kuninge und kesere dar umb, daz man nicht rechte wiste, waz eyn Romischer kûnig zu vorderne hatte und ouch dun solde eynem pabiste, da von ouch iczunt grosze gebresten sint in der cristenheyt und ouch vore uft gewesen. 2. Und dar umb, daz so getane czweyunge und gebresten vorbaz understanden werden, sprechen wir und ougen mit desem gegen- werdigen brieve nach wiser und wicziger herren und gelerter lute rade, daz eyn erwelter Romischer konig eynmutlichen oder von dem meren teyle der kurfursten vollen gewolt hat unt ouch in allen landen uben mag und dar umb nicht hat zû vorderne an den pabist weder assumpcien, approbacien, confirmacien noch keynerleye ander sache, wie sie geheyszen ist, als [wir]a) ouch vore hure gesprochen und geouget han zû Rense, als man vindet an den brievenb), di dar uber gemachet sint 1), die in aller irer macht blieben sollen. 3. Dar nach sprechen wir und ougen: so eyn Romescher konig eynmutiglichen von uns oder dem mereren teyle erwelet wirt, daz wir oder erc) daz dem pabiste kunt sollen dun und bieten, daz er den selben vor eynen Romeschen konig haben und allermenlichen haben heysze und die walunge kunde dem volke, und sollen in ouch da mite bieten, daz er ime die keyserlichen cronen gebe, wanne er die an in vordert. s 4. Dar zû sprechen wir und ougen, daz der pabist den konig, der also von uns eynmutiglichen oder von dem meren teyle erwelet wirt oder ist, nicht sol examiniren und bekennen, ob er wirdig sii des keysertûmes und der keyserlichen cronen, daz er keyne bekent- nisse dar ubir sal han. 5. Wir sprechen ouch und ougen, daz weder wir die .. kurfursten noch der Romescher konig, den wir erwelen, nicht ensollen den pabist bieten, daz er in assumire oder entpha zů eyme Romeschen koninge, wan er Romescher konig ist van der walunge. 6. Wir sprechen ouch und ougen, daz er keyne bestetigunge, approbacien noch confirmacien solle nemen von dem pabiste siner walunge oder personen. 7. Dar zů sprechen wir und ougen, daz der Romescher koning den pabiste,
Strana 423
1339 März 423 so er gewihet oder cronet zu keysere sol werden, noch vore 8. Wir sprechen ouch und ougen: ob keynen eyt sol sweren. der pabist eyme Romeschen koninge die keyserlichen cronen nicht geben wolde oder yme die verzuge zu gebene, daz er si dan moge genemen von eyme cristene ertzbisschofe oder bisschofe, 9. Wir sprechen ouch und ougen: der yme dar zû gut ist. ob Romer eynen koning nicht wolden laszen in die stat zů Rome, wanne er kûmt uber daz Bartengebirge, daz er dan mag nemen die cronen in welcher stad er ienhalben des selben gebirges wolle. 10. Wir ougen ouch und sprechen mit gemeyner urteyl: ob ieman ist, furste geystlich oder werltlich, greve oder herre, capitel, stede, gemeynde, edel oder unedel, wie si geheyszen sin, die eyme Romeschen koninge, der eynmutiglichen von uns oder von deme meren teyle der kurfursten erwelet wirt, nicht wolde gehorsam sin noch haben vor eynen Romeschen koning oder keyser, ob er gewihet oder gecronet wirt, so in der pabist nicht wihen noch cronen wolde, von eyme cristenen erczbisschofe oder bisschofe, als obene geschrieben ist, daz der mit libe und gute dem selben Romeschen koninge oder keysere und dem riche sol vervallen sin und daz wir yme unt alle des riches fursten, man unt s[t]eted) beholfen sollen sin dar zû, daz er in umb die selben vrevele strafe an liebe und an gute. 11. Wand wir alles, daz hie vor geschrieben ist, bewiset sin, daz ez des riches recht ist und alde gewanheit, sweren wir bi gote und dem heyligen ewangelien vor uns und unser nachkomen, die selben recht und gewanheit zû hanthabene, zû schurene und zû beschirmene und eynander des beholfen sin, als verre wir mit liebe und mit gute vermogen, und sullen des nicht laszen durch keynerleye gebot, processe oder sentencien wegen, sie komen 12. Uns sol ouch von dem pabiste oder von weme sie komen. keyn * absolucien, abolicien, in integrum restitucien noch keynerleye officii oder helfe, wie die genant sint, wider die vorgenant verbuntnisse und unser eyde keynerleye hulfe noch schirm ensin, wir behalden 13. Ez sol ouch unser herre sie als hie vor geschriben ist. keyser Lud(ewig) und eyn iegelicher Romescher koning und keyser nach yme und wir alle fursten geistliche und werltlich, greven, herren, capitel, stede und ander gemeynden oder wer in anders dar zu gut ist, zû uns in die vorgeschrieben verbuntnisse brengen, also verre er und wir vermogen. 14. Er und wir sollen ouch schaffen, als verre wir vermogen, daz die capitel in den stiften, da bischdom sint, keyne zû eyme erczbisschofe oder bisschofe welen, dan die, die in der vorgenant verbuntnisse sin wellen und sweren, daz wir gesworen haben. 15. Wir und ouch unser nachkomen sullen eynen iegelichen Romeschen koning, den wir vorbaz zû dem riche erwelen, dar zu halden und bestricken mit dem eyde, beyde vor und nach der walunge, daz er behalde und beschirme, waz hie vor geschrieben ist. I) Ueberschr.: Diffinicio principum, quid facere possit electus in regem; dazu die Randbemerkung: Vide confederacionem principum 258 (= Nr. 545, auf fol. 261a). + a) fehlt. + b) dazu am Rande L.s Glosse: Ubi sint ille, nescio. + c) aus her korr. † d) sete. 1) Rhenser Weistum von 1338 Juli 16, Vorlage für cc. II und 12.
1339 März 423 so er gewihet oder cronet zu keysere sol werden, noch vore 8. Wir sprechen ouch und ougen: ob keynen eyt sol sweren. der pabist eyme Romeschen koninge die keyserlichen cronen nicht geben wolde oder yme die verzuge zu gebene, daz er si dan moge genemen von eyme cristene ertzbisschofe oder bisschofe, 9. Wir sprechen ouch und ougen: der yme dar zû gut ist. ob Romer eynen koning nicht wolden laszen in die stat zů Rome, wanne er kûmt uber daz Bartengebirge, daz er dan mag nemen die cronen in welcher stad er ienhalben des selben gebirges wolle. 10. Wir ougen ouch und sprechen mit gemeyner urteyl: ob ieman ist, furste geystlich oder werltlich, greve oder herre, capitel, stede, gemeynde, edel oder unedel, wie si geheyszen sin, die eyme Romeschen koninge, der eynmutiglichen von uns oder von deme meren teyle der kurfursten erwelet wirt, nicht wolde gehorsam sin noch haben vor eynen Romeschen koning oder keyser, ob er gewihet oder gecronet wirt, so in der pabist nicht wihen noch cronen wolde, von eyme cristenen erczbisschofe oder bisschofe, als obene geschrieben ist, daz der mit libe und gute dem selben Romeschen koninge oder keysere und dem riche sol vervallen sin und daz wir yme unt alle des riches fursten, man unt s[t]eted) beholfen sollen sin dar zû, daz er in umb die selben vrevele strafe an liebe und an gute. 11. Wand wir alles, daz hie vor geschrieben ist, bewiset sin, daz ez des riches recht ist und alde gewanheit, sweren wir bi gote und dem heyligen ewangelien vor uns und unser nachkomen, die selben recht und gewanheit zû hanthabene, zû schurene und zû beschirmene und eynander des beholfen sin, als verre wir mit liebe und mit gute vermogen, und sullen des nicht laszen durch keynerleye gebot, processe oder sentencien wegen, sie komen 12. Uns sol ouch von dem pabiste oder von weme sie komen. keyn * absolucien, abolicien, in integrum restitucien noch keynerleye officii oder helfe, wie die genant sint, wider die vorgenant verbuntnisse und unser eyde keynerleye hulfe noch schirm ensin, wir behalden 13. Ez sol ouch unser herre sie als hie vor geschriben ist. keyser Lud(ewig) und eyn iegelicher Romescher koning und keyser nach yme und wir alle fursten geistliche und werltlich, greven, herren, capitel, stede und ander gemeynden oder wer in anders dar zu gut ist, zû uns in die vorgeschrieben verbuntnisse brengen, also verre er und wir vermogen. 14. Er und wir sollen ouch schaffen, als verre wir vermogen, daz die capitel in den stiften, da bischdom sint, keyne zû eyme erczbisschofe oder bisschofe welen, dan die, die in der vorgenant verbuntnisse sin wellen und sweren, daz wir gesworen haben. 15. Wir und ouch unser nachkomen sullen eynen iegelichen Romeschen koning, den wir vorbaz zû dem riche erwelen, dar zu halden und bestricken mit dem eyde, beyde vor und nach der walunge, daz er behalde und beschirme, waz hie vor geschrieben ist. I) Ueberschr.: Diffinicio principum, quid facere possit electus in regem; dazu die Randbemerkung: Vide confederacionem principum 258 (= Nr. 545, auf fol. 261a). + a) fehlt. + b) dazu am Rande L.s Glosse: Ubi sint ille, nescio. + c) aus her korr. † d) sete. 1) Rhenser Weistum von 1338 Juli 16, Vorlage für cc. II und 12.
Strana 424
424 Nr. 614—618 614. Trier 1339 April 30. Erzbischof Baldewin an den Priester Henricus de Manderfelt: ernennt ihn, den Henricus de Luczelinburg Pfarrer von Altreya (Altrich) sein Kaplan mit seiner als des Patrons Zustimmung präsentiert hat, zum ständigen Vikar dieser Kirche. D. Treveris sub sigillo nostro secreto — die ultima mensis aprilis a. dom. 1339. — D 189 = Goerz 81 Reg.; fehlt bei Priesack- Schwalm. [Trier] 1339 Mai 20. Der Kleriker Rudolf Losse schenkt Lisa, des Färbers Reynkin Tochter, für treue und unent geltliche Dienste sein Haus in der Jidemergasse zu Trier. K 2741). — Kaum ohne Grund hat Losse in Nrr. 615 f. die von ihm selbst, doch nicht in einem Zuge, geschrieben und dann wieder kassiert worden sind, seinen Namen durch dicke Striche unkenntlich gemacht und in vielen Worten die Vokale durch die nächstfolgenden Konsonanten, arabische Zahlen und Punkte ersetst (vgl. über diese Arten von Geheimschrift A. Meister Die Anfänge der modernen diplomatischen Geheimschrift ƒ1902/ 5 ff.). An der Zartheit seiner Beziehungen zu der Trierer Färberstochter dürfte kein Zweifel sein. Dass er sich nicht scheute, sie vor den Schöffen der Stadt beurkunden zu lassen, ist sittengeschichtlich merkwürdig. 615. Universis presentes litteras inspecturis Kefg o4 «Rpd4l- f(us) d(i)c(t)«u xs «L4ss2) a)1) clericus Mog(untine) dyocesis notum facio, quod attendens fidelitatem expertam, quam semper inveni in Lksi. f3lkb2) quondam Rzynkke33) tinctoris civks4 Trever(ensis), considerans eciam plurima et gratuita servicia mihi ab ipsa hactenus impensa et in futurum, ut spero, impendenda eidem L(ise) d4mxm m2.m 5) cum suis pertinenciis universis sitam in Trever(is) in vico dicto Iud mxrgabsse f 6) contiguam domu ik7) Wern(eri) dicti L2yendfck(er)8) ex parte xn.9) et dumxi Fr3d(erici) 10) de Beys ex lt(er).11) dedi, donavi et tradidi, do, dono et trado in hiis scriptis donacione perfecta et irre- vocabili inter vivos et omne ius et accionem mihi competens et competentem in huiusmodi d4m 4? p12) et eius pertinenci.r(um) 13) cessi et transtuli, cedo et transfero in e.nd2m 11) volens, ut ip(s).15) L(isa) de predicta d(om)o de cetero in futurum faciat, ordinet et disponat pro libito sue voluntatis, prout melius sibi fuerit expedire, promittens bona fide contra huiusmodi donacionem, tradicionem, cessionem et translacionem per me, alium vel alios quavis arte vel ingenio publice vel occulte non venire quomodolibet in futurum. In cuius rei test(imonium) s(igillum) c(iv)i(ta)t(is) T(reverensis) presentibus litteris feci et rogavi apponi. Acta sunt hec pre- sentibus viris discretis et honestis dominis videlicet Iacpb4 EFrn2stk 16) et K4h.n(n).. dic(t)4 :relf sc.b..n3s 17) T(reveren- sibus) tefstkb(us) ..d 18) premissa vocatis specialiter et rogatis. Et nos scabini dicte civitatis ipsius civitatis s(igillum) ad preces Rpd:lfk 19) antedicti hiis litteris recognoscimus appendisse in testimonium omniumb) premissorum. Anno domini 1339 feria V. in septimana penthecostes. I) Ueberschr.: Donacio. + a) dick durchstrichen. + b) undeutlich. 1) Ego Rodolfus dictus Losse. c0 2) Lisa filia. 00 3) Reynkini. 00 4) civis. 00 5) domum meam. 00 6) Iudemurgasse. 00 7) domui. c0 8) Leyendecker. co 9) una. c0 10) domui Friderici. c0 11) altera. c0 12) domo. c0 13) pertinenciarum. 00 14) eandem. co 15) ipsa. c0 16) Iacobo Ernesti. 00 17) Iohanne dicto Ercle scabinis. c0 18) testibus ad. c0 19) Rodulfi.
424 Nr. 614—618 614. Trier 1339 April 30. Erzbischof Baldewin an den Priester Henricus de Manderfelt: ernennt ihn, den Henricus de Luczelinburg Pfarrer von Altreya (Altrich) sein Kaplan mit seiner als des Patrons Zustimmung präsentiert hat, zum ständigen Vikar dieser Kirche. D. Treveris sub sigillo nostro secreto — die ultima mensis aprilis a. dom. 1339. — D 189 = Goerz 81 Reg.; fehlt bei Priesack- Schwalm. [Trier] 1339 Mai 20. Der Kleriker Rudolf Losse schenkt Lisa, des Färbers Reynkin Tochter, für treue und unent geltliche Dienste sein Haus in der Jidemergasse zu Trier. K 2741). — Kaum ohne Grund hat Losse in Nrr. 615 f. die von ihm selbst, doch nicht in einem Zuge, geschrieben und dann wieder kassiert worden sind, seinen Namen durch dicke Striche unkenntlich gemacht und in vielen Worten die Vokale durch die nächstfolgenden Konsonanten, arabische Zahlen und Punkte ersetst (vgl. über diese Arten von Geheimschrift A. Meister Die Anfänge der modernen diplomatischen Geheimschrift ƒ1902/ 5 ff.). An der Zartheit seiner Beziehungen zu der Trierer Färberstochter dürfte kein Zweifel sein. Dass er sich nicht scheute, sie vor den Schöffen der Stadt beurkunden zu lassen, ist sittengeschichtlich merkwürdig. 615. Universis presentes litteras inspecturis Kefg o4 «Rpd4l- f(us) d(i)c(t)«u xs «L4ss2) a)1) clericus Mog(untine) dyocesis notum facio, quod attendens fidelitatem expertam, quam semper inveni in Lksi. f3lkb2) quondam Rzynkke33) tinctoris civks4 Trever(ensis), considerans eciam plurima et gratuita servicia mihi ab ipsa hactenus impensa et in futurum, ut spero, impendenda eidem L(ise) d4mxm m2.m 5) cum suis pertinenciis universis sitam in Trever(is) in vico dicto Iud mxrgabsse f 6) contiguam domu ik7) Wern(eri) dicti L2yendfck(er)8) ex parte xn.9) et dumxi Fr3d(erici) 10) de Beys ex lt(er).11) dedi, donavi et tradidi, do, dono et trado in hiis scriptis donacione perfecta et irre- vocabili inter vivos et omne ius et accionem mihi competens et competentem in huiusmodi d4m 4? p12) et eius pertinenci.r(um) 13) cessi et transtuli, cedo et transfero in e.nd2m 11) volens, ut ip(s).15) L(isa) de predicta d(om)o de cetero in futurum faciat, ordinet et disponat pro libito sue voluntatis, prout melius sibi fuerit expedire, promittens bona fide contra huiusmodi donacionem, tradicionem, cessionem et translacionem per me, alium vel alios quavis arte vel ingenio publice vel occulte non venire quomodolibet in futurum. In cuius rei test(imonium) s(igillum) c(iv)i(ta)t(is) T(reverensis) presentibus litteris feci et rogavi apponi. Acta sunt hec pre- sentibus viris discretis et honestis dominis videlicet Iacpb4 EFrn2stk 16) et K4h.n(n).. dic(t)4 :relf sc.b..n3s 17) T(reveren- sibus) tefstkb(us) ..d 18) premissa vocatis specialiter et rogatis. Et nos scabini dicte civitatis ipsius civitatis s(igillum) ad preces Rpd:lfk 19) antedicti hiis litteris recognoscimus appendisse in testimonium omniumb) premissorum. Anno domini 1339 feria V. in septimana penthecostes. I) Ueberschr.: Donacio. + a) dick durchstrichen. + b) undeutlich. 1) Ego Rodolfus dictus Losse. c0 2) Lisa filia. 00 3) Reynkini. 00 4) civis. 00 5) domum meam. 00 6) Iudemurgasse. 00 7) domui. c0 8) Leyendecker. co 9) una. c0 10) domui Friderici. c0 11) altera. c0 12) domo. c0 13) pertinenciarum. 00 14) eandem. co 15) ipsa. c0 16) Iacobo Ernesti. 00 17) Iohanne dicto Ercle scabinis. c0 18) testibus ad. c0 19) Rodulfi.
Strana 425
1339 April 30—Mai 425 Trier 1339 Mai 20. 616. Lisa, des Färbers Reynkin Tochter, verspricht, den Kleriker Rudolf Losse weder zu beunruhigen noch sein Haus gegen seinen Willen zu betreten noch ihn zu verklagen. K 275 1). — Zur Sache vgl. Nr. 615. Universis presentes litteras inspecturis ego L(isa) filia quon- dam Reynkini tinctoris civis Trever(ensis) notum facio, quod sponte et libere promisi et per presentes promitto bona fide, quod ex nunc inantea, quamdiu vixero, nullo umquam tempore in futurum discretum virum dominum Rodol(fum)a) dictuma) Lussea) clericum Mog(untine) dyocesis inquietare, infamare, molestare vel perturbare debebo verbis, operibus seu factis nec debebo domum, curiam vel habitacionem suas intrare preter eius voluntatem expressam nec eundem dominum Rodol(fum) in causam coram aliquo iudice ecclesiastico vel mundano seu seculari trahere nec trahi facere nec conqueri de eodem volens et sponte arbitrans, quomodocunque, quocie(n)scumque et quandocumque contrarium fecero, quod incidam penam decem librarum Trever(ensium) denariorum bonorum et legalium et ad ipsius pene solucionem pro- media parte scabinis Trever(ensibus) et pro reliqua media parte sculteto Trever(ensi), qui pro tempore fuerit, faciendam volo compelli per scultetum Trever(ensem) pro tempore existentem, tamquam hoc per sentenciam scabinorum Trever(ensium) coram Acta sunt hec premissa eo esset discussum seu diffinitum. presentibus viris discretis et honestis dominis videlicet Iaco(bo) Ernesti et Iohanne dicto Ercle scabinis Trever(ensibus) testibus In cuius rei testimonium sigillum ad premissa vocatis et rogatis. civitatis Trever(ensis) presentibus litteris rogavi apponi. Et nos scabini dicte civitatis ipsius civitatis s(igillum) ad preces L(ise) antedicte hiis litteris recognoscimus appendisse. Datum Trever(is) anno domini 1339 feria V. in septimana penthecostes. I) Ueberschr.: Obligacio sub pena. + a) dick durchstrichen. Trier 1339 Mai 26. 617. Erzbischof Baldewin an Dekan und Kapitel der Kirche in Ditkirchen (Diet-): befiehlt ihnen auf 2 Jahre, einige Mitglieder bei geistlichen Strafen zur Residenz anzuhalten und gegen weltliche oder geistliche Usur- patoren von Pfriinden nach den Statuten seines Trierer Konzils (Nr. 72 c. 88, vgl. 22, 121) zu verfahren, ihn aber von der etwa zu verhängenden Ein- stellung des Gottesdienstes vorher zu verständigen. Cum quidam — D. Treveris sub sigillo nostro secreto — die XXVIa mensis maii a. dom. 1339. D 190 = Goerz 82 Reg. [1338 Juni, Dezember—1339 Januar, April—Mai?]. 618. Richtpunkte für eine Instruktion des zur Verteidigung des Erzbischofs Heinrich von Mains an der römischen Kurie weilenden Stiftsherrn Johannes von Siegburg. Unbesiegeltes Pergamentblatt in München, Mains fasc. 480 = St. Alban fasc. 291). — Die Einreihung des unbehilflich und skizzenhaft stilisierten Schriftstickes ist schwierig. Sicher entstand es vor der Suspension Heinrichs und vor der Eröffnung des auf seine Absetzung gerichteten Prozesses, die beide gegen Ende 1345 erfolgten (vgl. die Absetzungsbulle vom 7. April 1346 bei Raynald 1346 § 11—16 = Sauerland III nr. 525, dazu den Schluss von D 72 vom November 1345). Unter den in der Absetzungsbulle ausführlich
1339 April 30—Mai 425 Trier 1339 Mai 20. 616. Lisa, des Färbers Reynkin Tochter, verspricht, den Kleriker Rudolf Losse weder zu beunruhigen noch sein Haus gegen seinen Willen zu betreten noch ihn zu verklagen. K 275 1). — Zur Sache vgl. Nr. 615. Universis presentes litteras inspecturis ego L(isa) filia quon- dam Reynkini tinctoris civis Trever(ensis) notum facio, quod sponte et libere promisi et per presentes promitto bona fide, quod ex nunc inantea, quamdiu vixero, nullo umquam tempore in futurum discretum virum dominum Rodol(fum)a) dictuma) Lussea) clericum Mog(untine) dyocesis inquietare, infamare, molestare vel perturbare debebo verbis, operibus seu factis nec debebo domum, curiam vel habitacionem suas intrare preter eius voluntatem expressam nec eundem dominum Rodol(fum) in causam coram aliquo iudice ecclesiastico vel mundano seu seculari trahere nec trahi facere nec conqueri de eodem volens et sponte arbitrans, quomodocunque, quocie(n)scumque et quandocumque contrarium fecero, quod incidam penam decem librarum Trever(ensium) denariorum bonorum et legalium et ad ipsius pene solucionem pro- media parte scabinis Trever(ensibus) et pro reliqua media parte sculteto Trever(ensi), qui pro tempore fuerit, faciendam volo compelli per scultetum Trever(ensem) pro tempore existentem, tamquam hoc per sentenciam scabinorum Trever(ensium) coram Acta sunt hec premissa eo esset discussum seu diffinitum. presentibus viris discretis et honestis dominis videlicet Iaco(bo) Ernesti et Iohanne dicto Ercle scabinis Trever(ensibus) testibus In cuius rei testimonium sigillum ad premissa vocatis et rogatis. civitatis Trever(ensis) presentibus litteris rogavi apponi. Et nos scabini dicte civitatis ipsius civitatis s(igillum) ad preces L(ise) antedicte hiis litteris recognoscimus appendisse. Datum Trever(is) anno domini 1339 feria V. in septimana penthecostes. I) Ueberschr.: Obligacio sub pena. + a) dick durchstrichen. Trier 1339 Mai 26. 617. Erzbischof Baldewin an Dekan und Kapitel der Kirche in Ditkirchen (Diet-): befiehlt ihnen auf 2 Jahre, einige Mitglieder bei geistlichen Strafen zur Residenz anzuhalten und gegen weltliche oder geistliche Usur- patoren von Pfriinden nach den Statuten seines Trierer Konzils (Nr. 72 c. 88, vgl. 22, 121) zu verfahren, ihn aber von der etwa zu verhängenden Ein- stellung des Gottesdienstes vorher zu verständigen. Cum quidam — D. Treveris sub sigillo nostro secreto — die XXVIa mensis maii a. dom. 1339. D 190 = Goerz 82 Reg. [1338 Juni, Dezember—1339 Januar, April—Mai?]. 618. Richtpunkte für eine Instruktion des zur Verteidigung des Erzbischofs Heinrich von Mains an der römischen Kurie weilenden Stiftsherrn Johannes von Siegburg. Unbesiegeltes Pergamentblatt in München, Mains fasc. 480 = St. Alban fasc. 291). — Die Einreihung des unbehilflich und skizzenhaft stilisierten Schriftstickes ist schwierig. Sicher entstand es vor der Suspension Heinrichs und vor der Eröffnung des auf seine Absetzung gerichteten Prozesses, die beide gegen Ende 1345 erfolgten (vgl. die Absetzungsbulle vom 7. April 1346 bei Raynald 1346 § 11—16 = Sauerland III nr. 525, dazu den Schluss von D 72 vom November 1345). Unter den in der Absetzungsbulle ausführlich
Strana 426
426 Nr. 619—623 erwähnten Prokuratoren des Erzbischofs aus den Jahren 1344 und 1345 (1. Johann Propst von Xanten und Konrad Scholaster von Aschaffenburg, 2. und 3. Johannes von St. Trond [nicht mit Sauerland III 494 dem Johannes von Siegburg gleichzusetzen/ und Heinrich Katzmann Stiftsherr von Fritzlar) befindet sich unser Johannes von Siegburg nicht. Dagegen ist dieser früher dreimal in Avignon nachzuweisen. Im Juni 1338 erschien er dort ausdrüick- lich zu dem Zweck, das Ausbleiben des Erzbischofs und des Kapitels, die zitiert waren (Nrr. 500 f.), zu entschuldigen (vgl. Schwalm: Neues Archiv XXIII 681 nr. 12, dazu Nr. 532 c. 7). In einer anderen Sache wurde er am 28. November 1338 (Nr. 573) u. a. von Heinrich selbst, am 23. März 1339 vom Ritter Johannes von Morsbach zum Prokurator an der Kurie bestellt, das eine Mal zusammen mit Johannes von St. Trond — dieser wird in der Zitation von 1343 (Raynald 1343 § 68) auch genannt —, das andere Mal allein. Er hatte also auch Ende 1338 und im Frihjahr 1339 Gelegenheit, dort für den Erzbischof zu wirken. Welches der drei Prokuratorien des Johannes — von anderen wissen wir nichts — den Vorzug verdient, lässt sich kaum ent- scheiden. Zum ersten, das er allein ausübte, passt die Tatsache, dass c. 2 von mehreren Gesandten spricht, nur dann, wenn man sie auf die Gesandt- schaft des Speierer Bischofstages mit bezieht; wenigstens zum zweiten würde sie sich gut fügen. Die starke Hervorhebung der Regaliennahme Heinrichs in cc. I und 6 findet, wie in Nr. 476 c. 5 aus dem Spätsommer, so noch in Nr. 598 aus dem Winter 1338/39 ihr Seitenstick. Dass Heinrich trotz Ex- kommunikation und Interdikt die Messe lesen liess — vgl. cc. 15/16 — wissen wir aus einer Urkunde vom Juli 1340 (Günther IIIa nr. 262). Articuli. p I. In primis notandum de ipsius rei geste re- cordacione, ut questiones eliciantur ex hoc. Item quia ex hiis colligi potest in primis, quod, quamquam papa videatur voluisse, quod archiepiscopus consequeretur possessionem, hoc tamen non voluit sic(...)a) sed per suos nuncios. II. Item quia per asse- cucionem possessionis adiunctus est dominus Bavaro et in feudo recepit regalia et alia sibi fecit sacramenta. Hic autem maior punctus et difficultas. III. Item dato ipsum in nullo excessisse negligenciam, tamen et contemptum sibi imputabunt, quia dudum non misit nuncios solempnes. IIII. Item postquam intravit possessionem, non curavit solvere servicium camere saltem in ali- quob). 5. Item ut ad hec apcius veniatur, pro responsione istorum queratur a Ioh(ann)e de Syberg in primis, quid dixerit in curia de introitu domini et cui et quid responsum sibi fuerit et per quem. 6. Item quia dominus «non estimat non aliud movere papam et cardinales contra eum, nisi quod credunt dominum se obligasse iuramento contra sedem apostolicam, exponatur sibi, quod papa directe estimaverit hoc esse contra sedem apostolicam, quod feuda recepit a domino Lud(owico) et sibi iuramenta fecit, cum ecclesia reputet eum capitalissimum inimicum. 7. Item queratur de amicis domini in curia, qui et quolibet sint et quali amicicia sibi eos iunxerit et quare € eis credat?. 8. Item ex- quiratur, quid super hiis dominus et consilium suum cogitaverint et qualiter sibi videatur respondendum ad predictos singulos obiectus. 9. Item quis loquetur factum, si forsan papa mandaret proponi in consistorio. 10. Item curia Romana cautissima et in omni astucia experta forsan dicet ambassiatoribus domini, an aliqua procuratoria habeant ad faciend(um) mandata ecclesie Romane, eciam que sibi videntur possibilia, scilicet quod saltem, et si contra Bavarum non facere velit, quod Bavarum in aliquo non iuvet. II. Item quod contra regem Francie non faciat et similia, que
426 Nr. 619—623 erwähnten Prokuratoren des Erzbischofs aus den Jahren 1344 und 1345 (1. Johann Propst von Xanten und Konrad Scholaster von Aschaffenburg, 2. und 3. Johannes von St. Trond [nicht mit Sauerland III 494 dem Johannes von Siegburg gleichzusetzen/ und Heinrich Katzmann Stiftsherr von Fritzlar) befindet sich unser Johannes von Siegburg nicht. Dagegen ist dieser früher dreimal in Avignon nachzuweisen. Im Juni 1338 erschien er dort ausdrüick- lich zu dem Zweck, das Ausbleiben des Erzbischofs und des Kapitels, die zitiert waren (Nrr. 500 f.), zu entschuldigen (vgl. Schwalm: Neues Archiv XXIII 681 nr. 12, dazu Nr. 532 c. 7). In einer anderen Sache wurde er am 28. November 1338 (Nr. 573) u. a. von Heinrich selbst, am 23. März 1339 vom Ritter Johannes von Morsbach zum Prokurator an der Kurie bestellt, das eine Mal zusammen mit Johannes von St. Trond — dieser wird in der Zitation von 1343 (Raynald 1343 § 68) auch genannt —, das andere Mal allein. Er hatte also auch Ende 1338 und im Frihjahr 1339 Gelegenheit, dort für den Erzbischof zu wirken. Welches der drei Prokuratorien des Johannes — von anderen wissen wir nichts — den Vorzug verdient, lässt sich kaum ent- scheiden. Zum ersten, das er allein ausübte, passt die Tatsache, dass c. 2 von mehreren Gesandten spricht, nur dann, wenn man sie auf die Gesandt- schaft des Speierer Bischofstages mit bezieht; wenigstens zum zweiten würde sie sich gut fügen. Die starke Hervorhebung der Regaliennahme Heinrichs in cc. I und 6 findet, wie in Nr. 476 c. 5 aus dem Spätsommer, so noch in Nr. 598 aus dem Winter 1338/39 ihr Seitenstick. Dass Heinrich trotz Ex- kommunikation und Interdikt die Messe lesen liess — vgl. cc. 15/16 — wissen wir aus einer Urkunde vom Juli 1340 (Günther IIIa nr. 262). Articuli. p I. In primis notandum de ipsius rei geste re- cordacione, ut questiones eliciantur ex hoc. Item quia ex hiis colligi potest in primis, quod, quamquam papa videatur voluisse, quod archiepiscopus consequeretur possessionem, hoc tamen non voluit sic(...)a) sed per suos nuncios. II. Item quia per asse- cucionem possessionis adiunctus est dominus Bavaro et in feudo recepit regalia et alia sibi fecit sacramenta. Hic autem maior punctus et difficultas. III. Item dato ipsum in nullo excessisse negligenciam, tamen et contemptum sibi imputabunt, quia dudum non misit nuncios solempnes. IIII. Item postquam intravit possessionem, non curavit solvere servicium camere saltem in ali- quob). 5. Item ut ad hec apcius veniatur, pro responsione istorum queratur a Ioh(ann)e de Syberg in primis, quid dixerit in curia de introitu domini et cui et quid responsum sibi fuerit et per quem. 6. Item quia dominus «non estimat non aliud movere papam et cardinales contra eum, nisi quod credunt dominum se obligasse iuramento contra sedem apostolicam, exponatur sibi, quod papa directe estimaverit hoc esse contra sedem apostolicam, quod feuda recepit a domino Lud(owico) et sibi iuramenta fecit, cum ecclesia reputet eum capitalissimum inimicum. 7. Item queratur de amicis domini in curia, qui et quolibet sint et quali amicicia sibi eos iunxerit et quare € eis credat?. 8. Item ex- quiratur, quid super hiis dominus et consilium suum cogitaverint et qualiter sibi videatur respondendum ad predictos singulos obiectus. 9. Item quis loquetur factum, si forsan papa mandaret proponi in consistorio. 10. Item curia Romana cautissima et in omni astucia experta forsan dicet ambassiatoribus domini, an aliqua procuratoria habeant ad faciend(um) mandata ecclesie Romane, eciam que sibi videntur possibilia, scilicet quod saltem, et si contra Bavarum non facere velit, quod Bavarum in aliquo non iuvet. II. Item quod contra regem Francie non faciat et similia, que
Strana 427
1339 Juni 1—30 427 12. Item an cogitatum sit, quid super hiis multum occurrent. 13. Item an alique littere sint concepte, quas responderi possit. 14. Item an solum erunt littere credencie an deferent nuncii. 15. Item quod sciens se propter aliquid aliud debeant continere. premissa excomunicatum divinis se ingerit mandans missas coram se dici. 16. Item et sciens totam suam terram interdictam ex hiis causis permittit divina celebrari. I) Aufschr.: Articuli Iohanni de Syberg in curia Romana forte proponendi. + a) rechts darüber Abkürzungszeichen. + b) danach etwa I Zeile Zwischen- raum; der folgende Satz beginnt mit grösserer Initiale. Trier 1339 Juni 1. * 619*. Derselbe an die Bewohner der Diözese Trier: Statut Ex credito. K 343 (D. per copiam sub sigillo .. officialis curie Treverensis mit der Ueber- schrift Statuta domini Treverensis a. dom. 1339. in congregacione cleri- corum) und K 348; Blattau I nr. 35 (aus Handschr. u. Drucken). 1339 Juni 9. 620*. Graf Ruprecht von Virneburg für Erzbischof Baldewin. D 102, viel- fach korrigierter Entwurf (die Sieglernamen Iohannes von Brunshorn und Pauls von Eych sind nachgetragen) ; aus dem Orig. in Koblenz, Abt. 34 nr. 25. Günther IIIa nr. 250. 621. Wallersheim 1339 Juni 20. Erzbischof Heinrich von Mainz ernennt den Meister Rudolf Losse zu seinem Kaplan und Kleriker. K 2121). Henricus dei gracia sancte Mogunt(ine) sedis archiepiscopus sacri imperii per Germaniam archicancellarius dilecto sibi in Christo magistro Rudolpho dicto Losse clerico sue dyocesis salutem I. Exigunt tue probitatis merita tuaque obsequia in domino. grata exposcunt, ut te oportunis favoribus et graciis prosequamur. 2. Hinc est, quod te in nostrum recepimus capellanum et clericum ac graciose recepimus in hiis scriptis et te clericorum ac capel- lanorum nostrorum consorcio et numero aggregamus volentes, ut in quibuscunque negociis et ubique nostre familiaritatis presidio pociaris et ad nos sicut alii nostri clerici ac capellani confidenter 3. In cuius rei testimonium liberum possis habere recursum. sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Walrisheim XII. kalendas iulii anno domini M'CCC- XXXIX°. 1) Ueberschr.: Littera recepcionis in capellanum Mogunt(inum). Trier 1339 Juni 28. 622. Erzbischof Baldewin entscheidet, da von Seiten der Meisterin und des Konvents des Augustinerinnenklosters Lutra (Frau-Lautern) ordinis sancti Augustini auf ihn kompromittiert worden ist, dass eine strittige Pfrinde da- selbst einer der Töchter seines Getreuen des Ritters Conradus de Honberg habili nec defectum pacienti corporale gebühre und das Kloster dieselbe ein- trächtig sur commonacha und Schwester aufnehmen misse, salvis nobis super proxime in dicto monasterio vacatura prebenda nostris precibus offerendis; er verlangt ihre schriftliche Zustimmung und Bereitwilligkeit sub sigillo conventus. Siegler: der Aussteller. D. Treveris in vigilia beatorum Petri et Pauli apostolorum a. dom. 1339. — D 191 = Goerz 82 Reg. [1337 Juli— 1339 Junis. 623. Die Bürgerschaft von Tauberbischofsheim klagt bei Erz- bischof Heinrich von Mains über Gewalttaten der Herren Gott- fried von Hohenlohe und Ulrich von Hanau und deren Amtleute. Unbesiegelter Orig.-Brief auf einem langen Pergamentstreifen in München Mainz fasc. 235 (Nachtr. I fasc. 52). — Die Schrift weist in die 30er oder
1339 Juni 1—30 427 12. Item an cogitatum sit, quid super hiis multum occurrent. 13. Item an alique littere sint concepte, quas responderi possit. 14. Item an solum erunt littere credencie an deferent nuncii. 15. Item quod sciens se propter aliquid aliud debeant continere. premissa excomunicatum divinis se ingerit mandans missas coram se dici. 16. Item et sciens totam suam terram interdictam ex hiis causis permittit divina celebrari. I) Aufschr.: Articuli Iohanni de Syberg in curia Romana forte proponendi. + a) rechts darüber Abkürzungszeichen. + b) danach etwa I Zeile Zwischen- raum; der folgende Satz beginnt mit grösserer Initiale. Trier 1339 Juni 1. * 619*. Derselbe an die Bewohner der Diözese Trier: Statut Ex credito. K 343 (D. per copiam sub sigillo .. officialis curie Treverensis mit der Ueber- schrift Statuta domini Treverensis a. dom. 1339. in congregacione cleri- corum) und K 348; Blattau I nr. 35 (aus Handschr. u. Drucken). 1339 Juni 9. 620*. Graf Ruprecht von Virneburg für Erzbischof Baldewin. D 102, viel- fach korrigierter Entwurf (die Sieglernamen Iohannes von Brunshorn und Pauls von Eych sind nachgetragen) ; aus dem Orig. in Koblenz, Abt. 34 nr. 25. Günther IIIa nr. 250. 621. Wallersheim 1339 Juni 20. Erzbischof Heinrich von Mainz ernennt den Meister Rudolf Losse zu seinem Kaplan und Kleriker. K 2121). Henricus dei gracia sancte Mogunt(ine) sedis archiepiscopus sacri imperii per Germaniam archicancellarius dilecto sibi in Christo magistro Rudolpho dicto Losse clerico sue dyocesis salutem I. Exigunt tue probitatis merita tuaque obsequia in domino. grata exposcunt, ut te oportunis favoribus et graciis prosequamur. 2. Hinc est, quod te in nostrum recepimus capellanum et clericum ac graciose recepimus in hiis scriptis et te clericorum ac capel- lanorum nostrorum consorcio et numero aggregamus volentes, ut in quibuscunque negociis et ubique nostre familiaritatis presidio pociaris et ad nos sicut alii nostri clerici ac capellani confidenter 3. In cuius rei testimonium liberum possis habere recursum. sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Walrisheim XII. kalendas iulii anno domini M'CCC- XXXIX°. 1) Ueberschr.: Littera recepcionis in capellanum Mogunt(inum). Trier 1339 Juni 28. 622. Erzbischof Baldewin entscheidet, da von Seiten der Meisterin und des Konvents des Augustinerinnenklosters Lutra (Frau-Lautern) ordinis sancti Augustini auf ihn kompromittiert worden ist, dass eine strittige Pfrinde da- selbst einer der Töchter seines Getreuen des Ritters Conradus de Honberg habili nec defectum pacienti corporale gebühre und das Kloster dieselbe ein- trächtig sur commonacha und Schwester aufnehmen misse, salvis nobis super proxime in dicto monasterio vacatura prebenda nostris precibus offerendis; er verlangt ihre schriftliche Zustimmung und Bereitwilligkeit sub sigillo conventus. Siegler: der Aussteller. D. Treveris in vigilia beatorum Petri et Pauli apostolorum a. dom. 1339. — D 191 = Goerz 82 Reg. [1337 Juli— 1339 Junis. 623. Die Bürgerschaft von Tauberbischofsheim klagt bei Erz- bischof Heinrich von Mains über Gewalttaten der Herren Gott- fried von Hohenlohe und Ulrich von Hanau und deren Amtleute. Unbesiegelter Orig.-Brief auf einem langen Pergamentstreifen in München Mainz fasc. 235 (Nachtr. I fasc. 52). — Die Schrift weist in die 30er oder
Strana 428
428 Nr. 624—626 in die 40er Jahre. Der Terminus post quem ergibt sich aus dem Namen des Adressaten, der erst am 2. Juli 1337 in Besitz des Erzstifts gelangt ist. Der Herr von Hanau (c. 7) ist wohl Ulrich II. (1306—46). Der oft genannte Gottfried von Hohenlohe starb am 4. August (Weller II nr. 477) 1339 (vgl. Weller nr. 559, 565). Er, der auch Reichenberg (c. 2) besass (Weller II nr. 182, 364), hat seinen Anteil an Kitzingen im Juni 1339 an Würzburg vertauscht (Weller nr. 556, 559 ff., 563). Das bietet einen festen Terminus ante quem. Das Domkapitel wird in einer Weise erwähnt (c. 2), als wäre noch die Zeit seines selbständigen Regimentes gemeint; das würde auf 1337 fihren. Die Namen der genannten Amtmänner findet man bei Weller und in den Monumenta Boica XXXVIII—XLI (vgl. LX Register!), Kraft Ruhen- buch nur 1345 (Mon. B. XLI nr. 54), die Zobel von Giebelstadt in dieser Generation nur bis 1332, Bertolt Birlin Bürger zu Igersheim 1315 und 1331 (Weller nr. 71, 313), Ritter Konrad von Bolzhausen aber von 1316—1344, und zwar gerade am 12. Juni 1339 (Weller nr. 555) als der von Bolthshusen und voget zu Roetingen. Dem hochwirdegen fursten und unserm gnedegen herren herren H(e)nr(ich) von gots gnaden erzbischof zû Mentz enbiet wir die bûrger gemeinlich von Bissch(ovesheim) unsern getruwen dinst und swaz wir virmogen mit liebe und gût. I. Gnedeger herre, wir klagen uch, daz Kraft Rûhenbüch uwer burgman hatte gefangen zwa uwer burgerin von Bissch(ovesheim) und nam in, waz si hatten, und hatte sie aht wochen gefangen in hern Got- fr(ids) torn zu Kitzing(en), wan er des selben Gotfr(id) von Hohen- loch dyner waz und ist. Herre, des hetten wir unsers amptman wol genuszen, daz wir dar wiedir hetten getana), da virboten ez im unser herren von Mencz vom stift. 2. Herre, wir klagen uch auch, daz der iunge Zobil von Gybilstat, hern Gotfr(ids) ampt- man von Hohenloch, ving uwer burger ein von Bissch(ovesheim) und wont in sere und fürt in in" des vorgenanten hern Got- fr(ides) torn zû Richenberg und wolt den wieder uf min noch uf reht uz geben biz an den viczdum und den vogt von Duren. Den gap er in ûz und globt wiedir zû tûn, waz er im getan hette. Des hat er niht getan. 3. Herre, auch klaget Ber(olt) Birlin uwer burger, daz im her Gotfr(id) von Hohenloch zwen hôfe wost lege und im sin phert neme und daz er? im alle zit gerne des rehten gehorsam were. 4. Herre, wiszet auch, daz her Got- fr(id) von Hohenloch einer frauwen und eim man uwern bûrgern hat daz ir genomen zů Sahsinflûr und han wir mit kûntschaft und mit reht obir kummen, da uwer burgman und amptlute by warn, daz er in unreht tût; und wil er des auch niht wieder tûn. 5. Herre, wiszet auch, daz hern Go €t fr(ids) von Hohenloch amptman der von Bulzhusen nam uwer burger eim VIII mal(der) siliginis et tritici, da daz mal(der) zwey phunt galt. Auch ist der selbe amptman eim andern uwerm burger vier phunt schuldig. Herre, des globte her Gotfr(id) von Hohenloch, er wolt daz wiedirtûn und solt dar nach sin amptman umb den schaden tûn, daz reht wer. Herre, den wirtb) wiedir ein noch ander geriht. 6. Herre, wiszet auch, daz er Gotfr(id) von Hohenloch uwer burgman ist zů Bissch(ovesheim) und daz er uns niht als wol und als fast furdert, als wir wol bedorften und notdorftig weren. 7. Herre, wiszet auch, daz herre Ulr(ich) von Hanauwe uwer burger eim unreht tût und daz er im niht wil daz reht lazen
428 Nr. 624—626 in die 40er Jahre. Der Terminus post quem ergibt sich aus dem Namen des Adressaten, der erst am 2. Juli 1337 in Besitz des Erzstifts gelangt ist. Der Herr von Hanau (c. 7) ist wohl Ulrich II. (1306—46). Der oft genannte Gottfried von Hohenlohe starb am 4. August (Weller II nr. 477) 1339 (vgl. Weller nr. 559, 565). Er, der auch Reichenberg (c. 2) besass (Weller II nr. 182, 364), hat seinen Anteil an Kitzingen im Juni 1339 an Würzburg vertauscht (Weller nr. 556, 559 ff., 563). Das bietet einen festen Terminus ante quem. Das Domkapitel wird in einer Weise erwähnt (c. 2), als wäre noch die Zeit seines selbständigen Regimentes gemeint; das würde auf 1337 fihren. Die Namen der genannten Amtmänner findet man bei Weller und in den Monumenta Boica XXXVIII—XLI (vgl. LX Register!), Kraft Ruhen- buch nur 1345 (Mon. B. XLI nr. 54), die Zobel von Giebelstadt in dieser Generation nur bis 1332, Bertolt Birlin Bürger zu Igersheim 1315 und 1331 (Weller nr. 71, 313), Ritter Konrad von Bolzhausen aber von 1316—1344, und zwar gerade am 12. Juni 1339 (Weller nr. 555) als der von Bolthshusen und voget zu Roetingen. Dem hochwirdegen fursten und unserm gnedegen herren herren H(e)nr(ich) von gots gnaden erzbischof zû Mentz enbiet wir die bûrger gemeinlich von Bissch(ovesheim) unsern getruwen dinst und swaz wir virmogen mit liebe und gût. I. Gnedeger herre, wir klagen uch, daz Kraft Rûhenbüch uwer burgman hatte gefangen zwa uwer burgerin von Bissch(ovesheim) und nam in, waz si hatten, und hatte sie aht wochen gefangen in hern Got- fr(ids) torn zu Kitzing(en), wan er des selben Gotfr(id) von Hohen- loch dyner waz und ist. Herre, des hetten wir unsers amptman wol genuszen, daz wir dar wiedir hetten getana), da virboten ez im unser herren von Mencz vom stift. 2. Herre, wir klagen uch auch, daz der iunge Zobil von Gybilstat, hern Gotfr(ids) ampt- man von Hohenloch, ving uwer burger ein von Bissch(ovesheim) und wont in sere und fürt in in" des vorgenanten hern Got- fr(ides) torn zû Richenberg und wolt den wieder uf min noch uf reht uz geben biz an den viczdum und den vogt von Duren. Den gap er in ûz und globt wiedir zû tûn, waz er im getan hette. Des hat er niht getan. 3. Herre, auch klaget Ber(olt) Birlin uwer burger, daz im her Gotfr(id) von Hohenloch zwen hôfe wost lege und im sin phert neme und daz er? im alle zit gerne des rehten gehorsam were. 4. Herre, wiszet auch, daz her Got- fr(id) von Hohenloch einer frauwen und eim man uwern bûrgern hat daz ir genomen zů Sahsinflûr und han wir mit kûntschaft und mit reht obir kummen, da uwer burgman und amptlute by warn, daz er in unreht tût; und wil er des auch niht wieder tûn. 5. Herre, wiszet auch, daz hern Go €t fr(ids) von Hohenloch amptman der von Bulzhusen nam uwer burger eim VIII mal(der) siliginis et tritici, da daz mal(der) zwey phunt galt. Auch ist der selbe amptman eim andern uwerm burger vier phunt schuldig. Herre, des globte her Gotfr(id) von Hohenloch, er wolt daz wiedirtûn und solt dar nach sin amptman umb den schaden tûn, daz reht wer. Herre, den wirtb) wiedir ein noch ander geriht. 6. Herre, wiszet auch, daz er Gotfr(id) von Hohenloch uwer burgman ist zů Bissch(ovesheim) und daz er uns niht als wol und als fast furdert, als wir wol bedorften und notdorftig weren. 7. Herre, wiszet auch, daz herre Ulr(ich) von Hanauwe uwer burger eim unreht tût und daz er im niht wil daz reht lazen
Strana 429
1339 September 8—30 429 fulgen, als sin schepphin zu Wonnek geteilet han, und han ? wir daz mit unserm scholmeister zû zwen malen in sin steten und in des riches steten irfaren. Herre, wol redte der von Hanauwe, daz wir den scholmeister zû im schickten; er wol uwern burger daz reht lazen beschen. Da schikte wir unsern scholmeister dar da wart im niht geriht. Herre, obir daz nymet hern Ulr(ich) von Hanauwe amptman uwerm burger daz sin und enken im kein reht wiedir faren. 8. Gnedeger herre, wir bieten uch auch flizeclich, ob yeman uch iht von uns sage odir gesaget habe umb den schaden, der uch und uns zû Bissch(ovesheim) beschen ist, daz ir niht uf uns glaubet und daz ir unser rede dar umb virhort, wan wir und unser amptman in der sache daz beste han getan mit libe und mit gûte, daz wir mohten, als uwer burgman und uwer amptlute wol wiszen, die da by waren. Herre, wan ir obir daz virhoren wollet, wer an uwerm und unserm schaden schûldig si und da by gewesen si, sô sagen wirs uch gerne. a) o über a. + b) über ir Kürzungsstrich. Trier 1339 September 8. 624. An alle Getreuen Christi der Bruder Iohannes prior provincialis per Aleman(niam) fratrum ordinis beate Marie de monte Carmeli verleiht auf Bitten des Knappen Sifridus (aus Srifidus korr.) de Brunicherode der Seele des wei- land Albertus de Aula, den Siffridus erschlagen hat, die Brüderschaft und Anteil an den Heilsmitteln des Ordens in (den?) 30 Konventen seiner Provinz und gewährt 500 Totenmessen zu ihrem Heile. Siegler: der Aussteller mit dem Siegel seines provincialatus. Cum sancta — D. Treveris a. dom. 1339. in die nativitatis virginis gloriose. — K 204; durchstrichen. Koblenz 1339 September 17. 625. An den verständigen (providus) und ehrbaren Knappen Syfridus de Brunicherode der Bruder Iacobus de Wienna fratrum ordinis predicatorum per provinciam Theuthonie servus indignus: gewährt ihm auf seine durch den ehrwürdigen Herrn Meister Rudolphus Kleriker des Erzbischofs von Trier überbrachte Bitten zum Seelenheil des kläglich erschlagenen Albertus de Aula Anteil an allen Messen und anderen Heilsmitteln der Brüder in der provincia Theuthonie. Siegler: der Aussteller mit dem sigillum officii. Vestris instanciis — D. in Confluencia a. dom. 1339. die beati Lamperti martiris post nostrum capitulum generale. Zusats: Diese Hilfe erstreckt sich nicht nur auf 500 Messen, wie erbeten, sondern, mit Rücksicht auf den Zweck und den Petenten Rudolf, auf mindestens 5000; denn sie bindet die 47 Konvente nicht für einmal sondern für immer. — K 259; durchstrichen. 626. [1339 Mai—September?]. [Erzbischof Baldewin) erkundigt sich bei seinem Neffen [König Johann v. Böhmen| nach dessen Wohlergehen. D 641), Entwurf? — Ist der Brief etwa gleichzeitig mit den ihm in D vorausgehenden Nrr. 632, 630, so muss er in den Sommer 1339 gehören. Denn Baldewin richtet ihn offenbar (vgl. c. 2) nach Böhmen. Dorthin aber ist Johann, nachdem er seit dem Sommer 1337 ununterbrochen im Westen geweilt hatte, im April 1339 abgereist, um Ende August oder im September zurickzukehren; dann hat er Böhmen erst zu Anfang 1341 wieder auf ein Jahr aufgesucht (vgl. Emler IV). 1. Cum statum persone vestre ac Nepos karissime! negociorum vestrorum incrementis felicibus continue prosperari et augeri ex intimis precordiis affectemur, ad vos pro sciendo statu vestro duximus transmittendum cupientes nobis de statu vestro 2. Qua re sinceritatem prospera et felicia assidue intimari. vestram rogamus et requirimus affective, quatenus de statu vestro
1339 September 8—30 429 fulgen, als sin schepphin zu Wonnek geteilet han, und han ? wir daz mit unserm scholmeister zû zwen malen in sin steten und in des riches steten irfaren. Herre, wol redte der von Hanauwe, daz wir den scholmeister zû im schickten; er wol uwern burger daz reht lazen beschen. Da schikte wir unsern scholmeister dar da wart im niht geriht. Herre, obir daz nymet hern Ulr(ich) von Hanauwe amptman uwerm burger daz sin und enken im kein reht wiedir faren. 8. Gnedeger herre, wir bieten uch auch flizeclich, ob yeman uch iht von uns sage odir gesaget habe umb den schaden, der uch und uns zû Bissch(ovesheim) beschen ist, daz ir niht uf uns glaubet und daz ir unser rede dar umb virhort, wan wir und unser amptman in der sache daz beste han getan mit libe und mit gûte, daz wir mohten, als uwer burgman und uwer amptlute wol wiszen, die da by waren. Herre, wan ir obir daz virhoren wollet, wer an uwerm und unserm schaden schûldig si und da by gewesen si, sô sagen wirs uch gerne. a) o über a. + b) über ir Kürzungsstrich. Trier 1339 September 8. 624. An alle Getreuen Christi der Bruder Iohannes prior provincialis per Aleman(niam) fratrum ordinis beate Marie de monte Carmeli verleiht auf Bitten des Knappen Sifridus (aus Srifidus korr.) de Brunicherode der Seele des wei- land Albertus de Aula, den Siffridus erschlagen hat, die Brüderschaft und Anteil an den Heilsmitteln des Ordens in (den?) 30 Konventen seiner Provinz und gewährt 500 Totenmessen zu ihrem Heile. Siegler: der Aussteller mit dem Siegel seines provincialatus. Cum sancta — D. Treveris a. dom. 1339. in die nativitatis virginis gloriose. — K 204; durchstrichen. Koblenz 1339 September 17. 625. An den verständigen (providus) und ehrbaren Knappen Syfridus de Brunicherode der Bruder Iacobus de Wienna fratrum ordinis predicatorum per provinciam Theuthonie servus indignus: gewährt ihm auf seine durch den ehrwürdigen Herrn Meister Rudolphus Kleriker des Erzbischofs von Trier überbrachte Bitten zum Seelenheil des kläglich erschlagenen Albertus de Aula Anteil an allen Messen und anderen Heilsmitteln der Brüder in der provincia Theuthonie. Siegler: der Aussteller mit dem sigillum officii. Vestris instanciis — D. in Confluencia a. dom. 1339. die beati Lamperti martiris post nostrum capitulum generale. Zusats: Diese Hilfe erstreckt sich nicht nur auf 500 Messen, wie erbeten, sondern, mit Rücksicht auf den Zweck und den Petenten Rudolf, auf mindestens 5000; denn sie bindet die 47 Konvente nicht für einmal sondern für immer. — K 259; durchstrichen. 626. [1339 Mai—September?]. [Erzbischof Baldewin) erkundigt sich bei seinem Neffen [König Johann v. Böhmen| nach dessen Wohlergehen. D 641), Entwurf? — Ist der Brief etwa gleichzeitig mit den ihm in D vorausgehenden Nrr. 632, 630, so muss er in den Sommer 1339 gehören. Denn Baldewin richtet ihn offenbar (vgl. c. 2) nach Böhmen. Dorthin aber ist Johann, nachdem er seit dem Sommer 1337 ununterbrochen im Westen geweilt hatte, im April 1339 abgereist, um Ende August oder im September zurickzukehren; dann hat er Böhmen erst zu Anfang 1341 wieder auf ein Jahr aufgesucht (vgl. Emler IV). 1. Cum statum persone vestre ac Nepos karissime! negociorum vestrorum incrementis felicibus continue prosperari et augeri ex intimis precordiis affectemur, ad vos pro sciendo statu vestro duximus transmittendum cupientes nobis de statu vestro 2. Qua re sinceritatem prospera et felicia assidue intimari. vestram rogamus et requirimus affective, quatenus de statu vestro
Strana 430
430 Nr. 627—631 ac negociorum vestrorum, quocienscumque nunciorum de vobis ad nos seu per terras nostras divertenciuma) facultas seu oportunitas se obtulerit, dignemini vestris litteris nos reddere cerciores. 3. Status eciam noster, si eum scire cupitis, per dei graciam competens erat atque bonus, dum hec a nobis littera emanaret. Ceterum ad ea, que vobis honorifica vel acommoda sciverimus, nos expositos offerimus et paratos. I) Ueberschr.: De statu. + a) ? aus dulcencium ? korr. 627. 1339 [um Oktober 9]. Iohannes Abt von Prémontré (Premonastratensis) und das General- kapitel der Aebte des Prämonstratenserordens an die ehrbaren Meister Rodolfus Stiftsherrn von St. Florin in Koblens und den Knappen Hermannus dictus Losse beide dicti de Saxenburg: verleihen ihnen Anteil an allen Heils- mitteln, das heisst die Brüderschaft ihres ganzen Ordens; wenn ihr Tod dem Generalkapitel gemeldet wird, soll ihrer gedacht werden wie eines Bruders. Ex pie devocionis — D. a. dom. 1339. sedente nostro capitulo generali. — K 273. Das Generalkapitel der Prämonstratenser tagte jährlich am 9. Oktober in Prémontré. 628. Trier & 1339 Oktober 12 1340 Juni 12. Rodolphus dictus Lusse canonicus ecclesie sancte crucis in Hunefelt (Hinfeld) sancti Florini Confluentine? Srector ecclesie de Osth(eim) er- nennt die bescheidenen &Bertoldus dictus Gans Set Iohannes de Ettinhusin? Kleriker Mainzer Diözese , (die Herren Wernherus capellanus domine marchionisse Misn(ensis) senioris, Lutigerus dictus Hopphinsac vicarius in ecclesia beate Marie Ysnacensi,'Bertoldus dictus Gans canonicus Or- dorfensis (Ohrdruf), Bertoldus dictus Pordicz vicar(ius; vicarii mit Besug auch auf Lutiger?) in ecclesia sancte Marie Ysnacensi, Henricus dictus de Slaitheym und Iohannes de Abschenelnde Kleriker Mainzer Diözese? zu Prokuratoren, um für ihn zu verzichten auf seine Stiftsstelle und Pfründe in HünfeldS Kirche zu Sleyth(eym) ; wohl verschrieben für Sleyta (Schleid) Osth(eym) in die Hände seines Herrn des Abtes Henricus von FuldaS Svon Dekan und Kapitel zu Hünfeld als den Patronen der Kirche zu Ostheim?. Siegler: auf Bitten Rudolfs der Offizial der Trierer Kirche und Rudolf selbst. D. et actum Treveris die XIIa mensis octobris iunii? a. dom. M'CCCmo XXXIX.S XLP. Unterschrift: Arnoldus de Dinslachin (Notar des Offizials). — K 279, Abschrift eines Stückes vom 12. Oktober 1339, die dann als Unter- lage für den Entwurf eines jüngeren vom 12. Juni 1340 gedient hat. 629. Trier 1339 November 22. Erzbischof Baldewin an den Offizial seiner Trierer Kurie: trägt ihm auf, gegen Arnoldus dictus Wolf Stiftsherrn von St. Simeon in Trier, der an- geblich öffentlich Zins- und andere zumal Geistlichen verbotene Geschäfte treibe und von den Stiftsherren und Personen von St. Simeon gelegentlich einer Visitation Baldewins unter Eid beschuldigt worden ist, dass er die Pfarrkirche von Ryol (Riol) und ihre Einkünfte besitze, ohne zum Priester geweiht zu sein und ohne dort zu wohnen, eine Untersuchung zu führen, die Zeugen durch geistliche Zensur zur Aussage zu zwingen und ihn gegebenen- falls zu bestrafen. Cum fama — D. Treveris a. dom. 1339. die 22. mensis novembris. — D I96. * 630* [1339 Ende]. Visitationsprogramm. D 63 = Winkelmann II nr. 1149. Verbesser- ungen: S. 809 Z. 40 archidiaconus, S. 810 Z. 6 de III annis, Z. 22 Longwion. Nach der Stellung in der Handschrift (vgl. Nrr. 626, 632) gehört das Stück wohl noch ins Jahr 1339. S. 810 Z. 16 f. passt auch inhaltlich zu Nr. 628. Der Z. 21ff. erwähnte Offizial des Archidiakons von Longuyon (vgl. Nr. 246) Johannes Parix scheint damals abgesetzt worden zu sein. In Nr. 634 tritt Johannes Jakelonis, dem in Nr. 636 Rudolf Losse beigeordnet wird, an seine Stelle. 631. 1339 snach September). Spottlied auf Kaiser Ludwigs Rüstungen gegen Frankreich.
430 Nr. 627—631 ac negociorum vestrorum, quocienscumque nunciorum de vobis ad nos seu per terras nostras divertenciuma) facultas seu oportunitas se obtulerit, dignemini vestris litteris nos reddere cerciores. 3. Status eciam noster, si eum scire cupitis, per dei graciam competens erat atque bonus, dum hec a nobis littera emanaret. Ceterum ad ea, que vobis honorifica vel acommoda sciverimus, nos expositos offerimus et paratos. I) Ueberschr.: De statu. + a) ? aus dulcencium ? korr. 627. 1339 [um Oktober 9]. Iohannes Abt von Prémontré (Premonastratensis) und das General- kapitel der Aebte des Prämonstratenserordens an die ehrbaren Meister Rodolfus Stiftsherrn von St. Florin in Koblens und den Knappen Hermannus dictus Losse beide dicti de Saxenburg: verleihen ihnen Anteil an allen Heils- mitteln, das heisst die Brüderschaft ihres ganzen Ordens; wenn ihr Tod dem Generalkapitel gemeldet wird, soll ihrer gedacht werden wie eines Bruders. Ex pie devocionis — D. a. dom. 1339. sedente nostro capitulo generali. — K 273. Das Generalkapitel der Prämonstratenser tagte jährlich am 9. Oktober in Prémontré. 628. Trier & 1339 Oktober 12 1340 Juni 12. Rodolphus dictus Lusse canonicus ecclesie sancte crucis in Hunefelt (Hinfeld) sancti Florini Confluentine? Srector ecclesie de Osth(eim) er- nennt die bescheidenen &Bertoldus dictus Gans Set Iohannes de Ettinhusin? Kleriker Mainzer Diözese , (die Herren Wernherus capellanus domine marchionisse Misn(ensis) senioris, Lutigerus dictus Hopphinsac vicarius in ecclesia beate Marie Ysnacensi,'Bertoldus dictus Gans canonicus Or- dorfensis (Ohrdruf), Bertoldus dictus Pordicz vicar(ius; vicarii mit Besug auch auf Lutiger?) in ecclesia sancte Marie Ysnacensi, Henricus dictus de Slaitheym und Iohannes de Abschenelnde Kleriker Mainzer Diözese? zu Prokuratoren, um für ihn zu verzichten auf seine Stiftsstelle und Pfründe in HünfeldS Kirche zu Sleyth(eym) ; wohl verschrieben für Sleyta (Schleid) Osth(eym) in die Hände seines Herrn des Abtes Henricus von FuldaS Svon Dekan und Kapitel zu Hünfeld als den Patronen der Kirche zu Ostheim?. Siegler: auf Bitten Rudolfs der Offizial der Trierer Kirche und Rudolf selbst. D. et actum Treveris die XIIa mensis octobris iunii? a. dom. M'CCCmo XXXIX.S XLP. Unterschrift: Arnoldus de Dinslachin (Notar des Offizials). — K 279, Abschrift eines Stückes vom 12. Oktober 1339, die dann als Unter- lage für den Entwurf eines jüngeren vom 12. Juni 1340 gedient hat. 629. Trier 1339 November 22. Erzbischof Baldewin an den Offizial seiner Trierer Kurie: trägt ihm auf, gegen Arnoldus dictus Wolf Stiftsherrn von St. Simeon in Trier, der an- geblich öffentlich Zins- und andere zumal Geistlichen verbotene Geschäfte treibe und von den Stiftsherren und Personen von St. Simeon gelegentlich einer Visitation Baldewins unter Eid beschuldigt worden ist, dass er die Pfarrkirche von Ryol (Riol) und ihre Einkünfte besitze, ohne zum Priester geweiht zu sein und ohne dort zu wohnen, eine Untersuchung zu führen, die Zeugen durch geistliche Zensur zur Aussage zu zwingen und ihn gegebenen- falls zu bestrafen. Cum fama — D. Treveris a. dom. 1339. die 22. mensis novembris. — D I96. * 630* [1339 Ende]. Visitationsprogramm. D 63 = Winkelmann II nr. 1149. Verbesser- ungen: S. 809 Z. 40 archidiaconus, S. 810 Z. 6 de III annis, Z. 22 Longwion. Nach der Stellung in der Handschrift (vgl. Nrr. 626, 632) gehört das Stück wohl noch ins Jahr 1339. S. 810 Z. 16 f. passt auch inhaltlich zu Nr. 628. Der Z. 21ff. erwähnte Offizial des Archidiakons von Longuyon (vgl. Nr. 246) Johannes Parix scheint damals abgesetzt worden zu sein. In Nr. 634 tritt Johannes Jakelonis, dem in Nr. 636 Rudolf Losse beigeordnet wird, an seine Stelle. 631. 1339 snach September). Spottlied auf Kaiser Ludwigs Rüstungen gegen Frankreich.
Strana 431
1339 um Oktober 9—Dezember 431 K 5471), das letzte der Carmina versibus Theutonicis K 538—547. Für die zeitliche Einreihung des Schmunzel'-Liedes — so deutet Friedrich Vogt das Carmen Smunzil der Ueberschrift — ist diese Ueberschrift mass- gebend: der Einfall König Edwards in Nordfrankreich erfolgte am 21. Sep- tember 1339. Dazu stimmt der Inhalt; die Stimmung, die das Lied atmet, ähnelt der in Nr. 581 enthaltenen; aber sie ist noch weiter fortgeschritten. Vogt bemerkt, dass der Spott über Ludwigs zaudernde Haltung im beginnenden englisch-französischen Krieg auch anklingt in einem deutschen Gedicht auf des Kaisers Zug für Graf Rudolf von Hohenberg gegen Feldkirch (R. v. Lilien- cron Die historischen Volkslieder der Deutschen vom 13. bis 16. Jahrhundert I [1865/ nr. 11 V. 16 ff.): Ich half dem künig von Engellant; 1 Der war ver- dorben in den grunt, 1 Wer ich im nit in kurzer stunt 1 Ze helfe komen, er wer verlorn! Dessen Entstehung kann übrigens um dieser Beziehung willen keinesfalls vor Ende 1338 erfolgt sein. Ueber die Heimat unseres Liedes urteilt Vogt, der den Text kritisch überprift hat, auf Grund der Sprache folgendermassen: „Im Reim ist V. 9 die allgemein mitteldeutsche Form brenget festgelegt, ebenso V. 36 die Form gesende, wenn V. 35 richtig überliefert ist; V. 28 enthält eine speziell moselfränkisch bezeugte Redensart, die sich ebenso im Ritterpreis' wiederfindet: sin ors gerait nie uber or, wa man des strites wolde spiln (Zeitschr. ƒ. deutsches Altertum XXXVI 215; ähnlich schon Lilien- cron nr. 5 fauch moselfränkisch) V. 287 f., wo ore statt ors zu lesen ist). In der Schreibung weist auch das durchgängig unverschobene up und daneben twichen statt zwischen auf Mittelfranken, während die unverschobenen neutralen t und die v, f statt mittelhochdeutsch b, p auch hier fehlen.“ Am ehesten wird der Ursprung des Liedes wohl im Moselgebiet oder in der Pfaffengasse' des Rheins zu suchen sein. Die letzten Verse beziehen sich auf die kaiserlichen Räte Berthold von Henneberg und Berthold von Neuffen und auf die englischen Subsidien. 5 10 15 20 Man saget aber zware Stille und offenbare Al zu grozen grusen, Upa) den strazen und in den husen Und inme lande ubir al Enhorthe man nie so grozen schal Von stolzer ritter schefte Und von grozer heres krefte, Als nû der .. keyser brenget, Umb daz sin riden was gelenget: Do mûste er syner frunde warten: Thuschanen, Pulle und Lamparten Koment yme mit grozer macht Und brengent manich ors vordacht. Und vil bürganten Künstabel und scharganten Brengent sie usir mazen vil. Man saget, daz mit yme riden wil, Als ich vor war vernomen han, Van Babylonien der soldan; Der wil in siner helfen sin Und brenget yme mangen Sarraz- zyn. Dye alle zû stride sint bereyt. Des her ist eyner mylen breyt 25 Und me dan eyner mylen lanck. Mit ymeb) komit der koning von Zazamanc Und brengit yme mangen stolezen moyr ; Der keynre entrat nie ubirhoyr, Da man striden solde. Mit silber und mit golde Brengent sye sômer vil geladen Und wollent ûp der Franzosen schaden. Zů Urlens ûp der Lere Da nement sie widerkere. Noch ist iz alles eyn gewende. 35 Yme brengit eyn stolcz gesende Der koning uzzer Krichen lant; Der wil selbir mit der hant Dem ..keyser helfen vechten: Mit rittern und mit knechten Und mit al dem, daz er vormach, Wil er leysten sinen dag . . Cunpenigen und Twichen°) Pariis; Das sade mir eyn Templiis. Yme komit der ..koning uz der 45 Servihe Und ander ..koninge drye, Die sint gesezzen by den mer Und brengent yme eyn creftich her. Die Vailwen, Tattelen, Rusen, Zeckele, Lyttauwe, Průsen 30 40 50
1339 um Oktober 9—Dezember 431 K 5471), das letzte der Carmina versibus Theutonicis K 538—547. Für die zeitliche Einreihung des Schmunzel'-Liedes — so deutet Friedrich Vogt das Carmen Smunzil der Ueberschrift — ist diese Ueberschrift mass- gebend: der Einfall König Edwards in Nordfrankreich erfolgte am 21. Sep- tember 1339. Dazu stimmt der Inhalt; die Stimmung, die das Lied atmet, ähnelt der in Nr. 581 enthaltenen; aber sie ist noch weiter fortgeschritten. Vogt bemerkt, dass der Spott über Ludwigs zaudernde Haltung im beginnenden englisch-französischen Krieg auch anklingt in einem deutschen Gedicht auf des Kaisers Zug für Graf Rudolf von Hohenberg gegen Feldkirch (R. v. Lilien- cron Die historischen Volkslieder der Deutschen vom 13. bis 16. Jahrhundert I [1865/ nr. 11 V. 16 ff.): Ich half dem künig von Engellant; 1 Der war ver- dorben in den grunt, 1 Wer ich im nit in kurzer stunt 1 Ze helfe komen, er wer verlorn! Dessen Entstehung kann übrigens um dieser Beziehung willen keinesfalls vor Ende 1338 erfolgt sein. Ueber die Heimat unseres Liedes urteilt Vogt, der den Text kritisch überprift hat, auf Grund der Sprache folgendermassen: „Im Reim ist V. 9 die allgemein mitteldeutsche Form brenget festgelegt, ebenso V. 36 die Form gesende, wenn V. 35 richtig überliefert ist; V. 28 enthält eine speziell moselfränkisch bezeugte Redensart, die sich ebenso im Ritterpreis' wiederfindet: sin ors gerait nie uber or, wa man des strites wolde spiln (Zeitschr. ƒ. deutsches Altertum XXXVI 215; ähnlich schon Lilien- cron nr. 5 fauch moselfränkisch) V. 287 f., wo ore statt ors zu lesen ist). In der Schreibung weist auch das durchgängig unverschobene up und daneben twichen statt zwischen auf Mittelfranken, während die unverschobenen neutralen t und die v, f statt mittelhochdeutsch b, p auch hier fehlen.“ Am ehesten wird der Ursprung des Liedes wohl im Moselgebiet oder in der Pfaffengasse' des Rheins zu suchen sein. Die letzten Verse beziehen sich auf die kaiserlichen Räte Berthold von Henneberg und Berthold von Neuffen und auf die englischen Subsidien. 5 10 15 20 Man saget aber zware Stille und offenbare Al zu grozen grusen, Upa) den strazen und in den husen Und inme lande ubir al Enhorthe man nie so grozen schal Von stolzer ritter schefte Und von grozer heres krefte, Als nû der .. keyser brenget, Umb daz sin riden was gelenget: Do mûste er syner frunde warten: Thuschanen, Pulle und Lamparten Koment yme mit grozer macht Und brengent manich ors vordacht. Und vil bürganten Künstabel und scharganten Brengent sie usir mazen vil. Man saget, daz mit yme riden wil, Als ich vor war vernomen han, Van Babylonien der soldan; Der wil in siner helfen sin Und brenget yme mangen Sarraz- zyn. Dye alle zû stride sint bereyt. Des her ist eyner mylen breyt 25 Und me dan eyner mylen lanck. Mit ymeb) komit der koning von Zazamanc Und brengit yme mangen stolezen moyr ; Der keynre entrat nie ubirhoyr, Da man striden solde. Mit silber und mit golde Brengent sye sômer vil geladen Und wollent ûp der Franzosen schaden. Zů Urlens ûp der Lere Da nement sie widerkere. Noch ist iz alles eyn gewende. 35 Yme brengit eyn stolcz gesende Der koning uzzer Krichen lant; Der wil selbir mit der hant Dem ..keyser helfen vechten: Mit rittern und mit knechten Und mit al dem, daz er vormach, Wil er leysten sinen dag . . Cunpenigen und Twichen°) Pariis; Das sade mir eyn Templiis. Yme komit der ..koning uz der 45 Servihe Und ander ..koninge drye, Die sint gesezzen by den mer Und brengent yme eyn creftich her. Die Vailwen, Tattelen, Rusen, Zeckele, Lyttauwe, Průsen 30 40 50
Strana 432
432 Nr. 632—633 Koment, als sie gesezsen sint Der iglicher eyn brust ist abe gesnedin, Und brengent manger mûder kynt Upa) daz sii wol schysen na yrme In lichten brünichen veste. seden. Die selben stolczen geste Der .. koning von Ungeryhe Wollent sich lazen schouwen Der kûmet mit hers massenyhe In Frankrich und in Pictauwen. Und brengit vil sperknapen und Der .. koning von Denemarken gût geschucze, Brengit yme in schyffen und in barken Daz iz zů stride al zů nůczself). Wo quam ye .. keyser me so wol ? 75 Mangen uzerwelten degen. Synt man iz nu alles reden sol, Von Sweden und von Norwegen Er komit noch nicht zů spade; Die koninge alle beyde Des sal er danken syme edelme Vil koggen und mange galeyde rade: Brengent sie gespyset und ge- Von Hennenberg und von Nyfen mannet wol, Künnent mit den blade pyfen; Des in der .. keyser danken sold). Yr stemme die iz sûze, 65 Ich bin des worden ynnen: Daz in der .. keyser danken mûyze, Von Halûp die koningsinnJene) Die inwil da heyme nit verliben; Und vyndent mangen snellen vont. Daz hait sie geholfen hundirtwerve Sye komit mit zwelf dusent dusent pont. schysenden wiben, I) Ueberschr.: Carmen Smunzil, cum rex Angl(ie) invaserit regem Franc(ie) anno domini 1339. + a) o über u. + b) aus eyme korr. + c) aus Twizchen korr. + d) aus sal korr. + e) koningen, korr., danach ein kurzes Wort radiert. + f) nucx (o über u). [1339 nach März]. 632. Derselbe befiehlt ſseinem geistlichen Vikar?], die durch das Kriegsvolk des Grafen von Bar entweihte Pfarrkirche zu Olizy neu zu weihen. D 621); Entwurf. — Zur Zeitbestimmung vgl. im allgemeinen die in D benachbarte Nrr. 626, 630. Von bald wieder abgebrochenen Kriegsristungen des Königs Johann und des Grafen Heinrich von Bar berichtet Hocsemius Historia pontificum Leodiensium 450 zum Märs 1339; darauf dürften sich auch die Schatzungen Trierischer Kirchen durch den König beziehen, die Ende 1339 in Nr. 627 (Winkelmann II nr. 1149) erwähnt werden. Cum in ecclesia parrochiali de Bald(ewinus) et cetera. Olixei nostre dyocesis tempore guerre inter dominum regem Boem(ie) et comitem Barren(sem) per gentem dicti comitis violencia, spolium et effraccio sint, ut dicitur, perpetrate, tibi committimus et mandamus, quatenus ecclesiam ipsam accedens aqua episcopali benedictione benedicta vice et nomine nostris reconciliando eandem aspergas adhibitis solempnitatibus debitis et consuetis et extunc in eadem ecclesia divina celebrentur, ut prius, si aliud canonicum non obsistat. Datum et cetera. I) Ueberschr.: [BenJedictio. 633. [1332 September—Ende 1339. Wunschzettel des Erzbischofs Baldewin für die Erweiterung des kaiserlichen Sammelprivilegs der Trierer Kirche. K 4771). — Das Stück gewährt einen bedeutsamen Einblick in die Entstehung der grossen Trierer Sammelprivilegien, die Lidicke: Neues Archiv XXXIII 345 ff. mit wörtlichem Abdruck der einzelnen Abschnitte analysiert hat. Es ist die Vorlage für die grosse Bestätigung Karls IV. vom 25. November 1346 (Const. VIII nr. 110), die alle seine Bestimmungen 55 60 80 70
432 Nr. 632—633 Koment, als sie gesezsen sint Der iglicher eyn brust ist abe gesnedin, Und brengent manger mûder kynt Upa) daz sii wol schysen na yrme In lichten brünichen veste. seden. Die selben stolczen geste Der .. koning von Ungeryhe Wollent sich lazen schouwen Der kûmet mit hers massenyhe In Frankrich und in Pictauwen. Und brengit vil sperknapen und Der .. koning von Denemarken gût geschucze, Brengit yme in schyffen und in barken Daz iz zů stride al zů nůczself). Wo quam ye .. keyser me so wol ? 75 Mangen uzerwelten degen. Synt man iz nu alles reden sol, Von Sweden und von Norwegen Er komit noch nicht zů spade; Die koninge alle beyde Des sal er danken syme edelme Vil koggen und mange galeyde rade: Brengent sie gespyset und ge- Von Hennenberg und von Nyfen mannet wol, Künnent mit den blade pyfen; Des in der .. keyser danken sold). Yr stemme die iz sûze, 65 Ich bin des worden ynnen: Daz in der .. keyser danken mûyze, Von Halûp die koningsinnJene) Die inwil da heyme nit verliben; Und vyndent mangen snellen vont. Daz hait sie geholfen hundirtwerve Sye komit mit zwelf dusent dusent pont. schysenden wiben, I) Ueberschr.: Carmen Smunzil, cum rex Angl(ie) invaserit regem Franc(ie) anno domini 1339. + a) o über u. + b) aus eyme korr. + c) aus Twizchen korr. + d) aus sal korr. + e) koningen, korr., danach ein kurzes Wort radiert. + f) nucx (o über u). [1339 nach März]. 632. Derselbe befiehlt ſseinem geistlichen Vikar?], die durch das Kriegsvolk des Grafen von Bar entweihte Pfarrkirche zu Olizy neu zu weihen. D 621); Entwurf. — Zur Zeitbestimmung vgl. im allgemeinen die in D benachbarte Nrr. 626, 630. Von bald wieder abgebrochenen Kriegsristungen des Königs Johann und des Grafen Heinrich von Bar berichtet Hocsemius Historia pontificum Leodiensium 450 zum Märs 1339; darauf dürften sich auch die Schatzungen Trierischer Kirchen durch den König beziehen, die Ende 1339 in Nr. 627 (Winkelmann II nr. 1149) erwähnt werden. Cum in ecclesia parrochiali de Bald(ewinus) et cetera. Olixei nostre dyocesis tempore guerre inter dominum regem Boem(ie) et comitem Barren(sem) per gentem dicti comitis violencia, spolium et effraccio sint, ut dicitur, perpetrate, tibi committimus et mandamus, quatenus ecclesiam ipsam accedens aqua episcopali benedictione benedicta vice et nomine nostris reconciliando eandem aspergas adhibitis solempnitatibus debitis et consuetis et extunc in eadem ecclesia divina celebrentur, ut prius, si aliud canonicum non obsistat. Datum et cetera. I) Ueberschr.: [BenJedictio. 633. [1332 September—Ende 1339. Wunschzettel des Erzbischofs Baldewin für die Erweiterung des kaiserlichen Sammelprivilegs der Trierer Kirche. K 4771). — Das Stück gewährt einen bedeutsamen Einblick in die Entstehung der grossen Trierer Sammelprivilegien, die Lidicke: Neues Archiv XXXIII 345 ff. mit wörtlichem Abdruck der einzelnen Abschnitte analysiert hat. Es ist die Vorlage für die grosse Bestätigung Karls IV. vom 25. November 1346 (Const. VIII nr. 110), die alle seine Bestimmungen 55 60 80 70
Strana 433
1332 September— 1339 433 (ausser cc. 2 und 10) in den bisher frei diktiert erscheinenden Sätzen ihrer Abschnitte II, IVI, XVI,3, XVII2, XVIII I, XXI, XXIII, XXIV I,2, XXV2 mit einigen Erweiterungen meist wörtlich aufgenommen hat. Man möchte es darum nach der vorhergehenden Bestätigung vom 2. März 1339 (Böhmer Ludwig nr. 3432) ansetzen, da diese die Zusätze noch nicht enthält. Als nicht zu den Nachträgen gehörender Bestandteil von K kann es freilich auch kaum jünger als 1339 sein. Muss es demnach auf alle Fälle viele Jahre auf die Bestätigung von 1346 gewartet haben, so ist es möglicher Weise doch erheblich älter und bereits in der auf die nächstältere Bestätigung, das erste Sammelprivileg vom 23. August 1332 (Böhmer nr. 1489), folgenden Zeit entstanden. — Einen interessanten Beitrag zur Litteraturgeschichte der Reichsgesetzgebung liefert der Befund der Vorlagen. Benutst ist in cc. 2, 7, 8, 9, 13 Friedrichs II. Confoederatio cum principibus ecclesiasticis vom J. 1220 (Const. II nr. 73, Vorlage I), was zum grossen Teil schon Lüdicke in der Nachurkunde 1346 hat bemerken können (l. c. 370 N. If., 376 N. I, 381 N. 1, 377 N. 1, 383 N. 1, vgl. 393; doch ist c. 2 dort, wo nur ein un- bestimmter Anklang an die Confoederatio nachwirkt, überhaupt nicht auf- genommen, in der Einzelurkunde von 1354 Januar 7 wenigstens dem Inhalt nach, so aber, dass hier in der Einleitung ein paar Worte der Confoederatio wiederkehren, die in c. 2 noch nicht stehen. Als Vorlage diente ferner Friedrichs II. Edikt gegen die Freiheit der Bischofsstädte von 1231/32 (Const. Il nr. 156, Vorlage II), und swar nicht nur in c. 6 (vgl. Lüdicke 382 N. 1) sondern auch in cc. 1, 5 (starke Anklänge auch in cc. 14 und 15). Dazu kommt als Muster in cc. 4, 10—12 (vgl. auch 13) desselben Kaisers Bestätigung des Statutum in favorem principum vom J. 1232 (Const. II nr. 171, Vorlage III). Das c. 3 endlich berihrt sich wohl teils mit dem Reichsspruch König Rudolfs über nicht gemutete Lehen vom J. 1276 (Const. III nr. 109, Vorlage IV), teils mit dem ronkalischen Lehnsgesetz Friedrichs I. vom J. 1158 (Const. I nr. 177, Vorlage V). Dieses konnte der Verfasser aus den Libri feudorum kennen; von allen anderen der benutzten Reichsgesetze gab es Exemplare im Trierer Archiv. 11). Nec in hoc per nos aut quemvis alium debebunt quo- modolibet inpediri volentes, ut, * ubi * moneta * cuditur, nec mercimonia nec victualia emantur vel vendantur alia pecunia preterquam illis denariis 22). Et excommunicatos huiusmodi, ibi, ut premittitur, fabricatis. dum nobis viva voce ipsorum archiepiscoporum aut per ipsorum litteras suorumve .. officialium denunciati fuerint, vitabimus ipsosque in curia nostra et alibi ab agendo, iudicando, testificando et alio quolibet actu legitimo repelli volumus penitus et excludi. Sed nichilominus 33). Item statuto perpetuo tenebuntur impetentibus respondere. sanctimus, prout eciam ab olim hucusque est obtentum, ut dicte Trever(ensis) ecclesie vasalli, cuiuscunque status vel preeminencie extiterint, feoda sua infra annum et diem a dicte ecclesie archi- episcopo ipso in provincia existente legitime recipere teneantur. Et quod nullus vasallorum huiusmodi absque expresso consensu ipsius . . archiepiscopi feoda ab ipso et Trever(ensi) ecclesia descendencia titulo pignoris aut alio quovis modo presumat alienare in aliumve transferre. Alioquin tam non suscipiens quam alienans, ut premit- titur, a iure feodi cadat et feodum ad dominum ipso facto libere 44). Item * proprietates vel feoda dicti archiepiscopi revertatur. suorumque successorum vel ipsorum subditorum quacunque oc- casione vel causa absque ipsorum consensu per aliquem nolumus occupari et restitui precipimus taliter occupata. Et cum ipsis feoda aliquo pretactorum modorum seu alio quolibet vacaverint vel cum ad ipsos devoluta fuerint seu cum ipsi feoda sua ab aliquo seu aliquibus evicerint, indulgemus et volumus, quod ipsi per se et 28 Nova Alamanniae
1332 September— 1339 433 (ausser cc. 2 und 10) in den bisher frei diktiert erscheinenden Sätzen ihrer Abschnitte II, IVI, XVI,3, XVII2, XVIII I, XXI, XXIII, XXIV I,2, XXV2 mit einigen Erweiterungen meist wörtlich aufgenommen hat. Man möchte es darum nach der vorhergehenden Bestätigung vom 2. März 1339 (Böhmer Ludwig nr. 3432) ansetzen, da diese die Zusätze noch nicht enthält. Als nicht zu den Nachträgen gehörender Bestandteil von K kann es freilich auch kaum jünger als 1339 sein. Muss es demnach auf alle Fälle viele Jahre auf die Bestätigung von 1346 gewartet haben, so ist es möglicher Weise doch erheblich älter und bereits in der auf die nächstältere Bestätigung, das erste Sammelprivileg vom 23. August 1332 (Böhmer nr. 1489), folgenden Zeit entstanden. — Einen interessanten Beitrag zur Litteraturgeschichte der Reichsgesetzgebung liefert der Befund der Vorlagen. Benutst ist in cc. 2, 7, 8, 9, 13 Friedrichs II. Confoederatio cum principibus ecclesiasticis vom J. 1220 (Const. II nr. 73, Vorlage I), was zum grossen Teil schon Lüdicke in der Nachurkunde 1346 hat bemerken können (l. c. 370 N. If., 376 N. I, 381 N. 1, 377 N. 1, 383 N. 1, vgl. 393; doch ist c. 2 dort, wo nur ein un- bestimmter Anklang an die Confoederatio nachwirkt, überhaupt nicht auf- genommen, in der Einzelurkunde von 1354 Januar 7 wenigstens dem Inhalt nach, so aber, dass hier in der Einleitung ein paar Worte der Confoederatio wiederkehren, die in c. 2 noch nicht stehen. Als Vorlage diente ferner Friedrichs II. Edikt gegen die Freiheit der Bischofsstädte von 1231/32 (Const. Il nr. 156, Vorlage II), und swar nicht nur in c. 6 (vgl. Lüdicke 382 N. 1) sondern auch in cc. 1, 5 (starke Anklänge auch in cc. 14 und 15). Dazu kommt als Muster in cc. 4, 10—12 (vgl. auch 13) desselben Kaisers Bestätigung des Statutum in favorem principum vom J. 1232 (Const. II nr. 171, Vorlage III). Das c. 3 endlich berihrt sich wohl teils mit dem Reichsspruch König Rudolfs über nicht gemutete Lehen vom J. 1276 (Const. III nr. 109, Vorlage IV), teils mit dem ronkalischen Lehnsgesetz Friedrichs I. vom J. 1158 (Const. I nr. 177, Vorlage V). Dieses konnte der Verfasser aus den Libri feudorum kennen; von allen anderen der benutzten Reichsgesetze gab es Exemplare im Trierer Archiv. 11). Nec in hoc per nos aut quemvis alium debebunt quo- modolibet inpediri volentes, ut, * ubi * moneta * cuditur, nec mercimonia nec victualia emantur vel vendantur alia pecunia preterquam illis denariis 22). Et excommunicatos huiusmodi, ibi, ut premittitur, fabricatis. dum nobis viva voce ipsorum archiepiscoporum aut per ipsorum litteras suorumve .. officialium denunciati fuerint, vitabimus ipsosque in curia nostra et alibi ab agendo, iudicando, testificando et alio quolibet actu legitimo repelli volumus penitus et excludi. Sed nichilominus 33). Item statuto perpetuo tenebuntur impetentibus respondere. sanctimus, prout eciam ab olim hucusque est obtentum, ut dicte Trever(ensis) ecclesie vasalli, cuiuscunque status vel preeminencie extiterint, feoda sua infra annum et diem a dicte ecclesie archi- episcopo ipso in provincia existente legitime recipere teneantur. Et quod nullus vasallorum huiusmodi absque expresso consensu ipsius . . archiepiscopi feoda ab ipso et Trever(ensi) ecclesia descendencia titulo pignoris aut alio quovis modo presumat alienare in aliumve transferre. Alioquin tam non suscipiens quam alienans, ut premit- titur, a iure feodi cadat et feodum ad dominum ipso facto libere 44). Item * proprietates vel feoda dicti archiepiscopi revertatur. suorumque successorum vel ipsorum subditorum quacunque oc- casione vel causa absque ipsorum consensu per aliquem nolumus occupari et restitui precipimus taliter occupata. Et cum ipsis feoda aliquo pretactorum modorum seu alio quolibet vacaverint vel cum ad ipsos devoluta fuerint seu cum ipsi feoda sua ab aliquo seu aliquibus evicerint, indulgemus et volumus, quod ipsi per se et 28 Nova Alamanniae
Strana 434
434 Nr. 634—635 suos auctoritate propria feoda huiusmodi apprehendere et se modis et viis, quibus poterunt, intromittere valeant de eisdem et per consequens de feodis huiusmodi disponere possint et debeant pro 55). Item eidem archiepiscopo suis- sue beneplacito voluntatis. que successoribus concedimus, ut ipsi in * civitatibus, opidis et villis suis communitates, societates, fraternitates, statuta, consilia * et rectores quibuscunque censeantur nominibus absque beneplacito archiepiscoporum * statutos vel statuendos, quando et quociens ipsis expedire visum fuerit, deponere valeant et cassare. 6 6). Volumus insuper ordinacionem ac disposicionem civitatum, opidorum et bonorum omnium, que ab imperiali celsitudine conferuntur, apud dictum archiepiscopum, suos successores eorumque officiales ab eis specialiter institutos inviola- biliter permanere, cum privilegia, littere et gracie ipsis civitatibus et opidis concesse non eorum sed archiepiscopi et Trever(ensis) ecclesie intuitu indulte verisimiliter censeantur. 7 7. Ceterum bona post obitum ipsorum relicta in quibuscunque rebus consistant, semper successori proximo debebunt integraliter cedere et servari nec ea fisco nostro aut cuiusvis alterius usui vendicabimus nec sustinebimus vendicari sed si de eis aliquod testamentum fecerint, id volumus esse ratum. 88). Preterea inhibemus, ne quis ecclesiam n ipsis subditam in bonis aut rebus suis occasione advocacie aut alias 99). Item ad imitacionem predecessorum dampnificet vel molestet. nostrorum similiter inhibemus, ne quis . officiatorum nostrorum in civi- tatibus, opidis aut villis eorundem archiepiscopi suorumque succes- sorum ius seu iurisdictionem aliquam sive in theloneis *, monetis seu in aliis officiis quibuscunque sibi vendicet nec nos ipsi nobis vendicabimus nisi per octo dies ante curiam nostram ibidem publice indictam et per octo dies post eam finitam et hiis diebus iurisdictionem ipsorum et consuetudines loci excedi nolumus quovis modo. Quociens * autem ad aliquem locorum ipsorum sine nomine publice curie accesserimus, tunc nichil in eo iuris habebimus sed ipsi in e0 plena gaudeant potestate. 10. Item fora nova antiquis ipsorum foris preiudicialia nullatenus inponemus. 1110). Item conductum ipsorum per terras aut districtus eorum * per nos vel * nostros non inpediemus nec infringi ab aliquo paciemur. 1211). Item nolumus, ut quis terre ipsorum dampnosus vel ab ipsis eorumve iudicibus dampnatus aut proscriptus scienter in nostris civitatibus vel opidis aut aliis quibuscunque admittatur, volentes, ut recepti taliter illico expellantur. 13 12). Item firmiter inhibemus, ne homines seu sub- diti dicti .. archiepiscopi suorumque successorum quocunque genere servitutis ipsis astricti * in nostris aut ipsorum seu quorumlibet aliorum civitatibus sive opidis absque pretactorum archiepiscoporum licencia expressa recipiantur vel quomodolibet admittantur, sed si quos taliter recipi contigerit vel admitti, hos ipsi archiepiscopi in statum pristinum revoeare vel ibidem dimittere valeant sub suis consuetis ac debitis obsequiis, iuribus et serviciis et censibus seu pensionibus faciendis et solvendis omnimode sicut prius. 14 13). Et ut pre- misse donaciones, concessiones, indulgencie, voluntates et confir- maciones omnes et singule ex decreto principum per nos pro nobis ac nostris successoribus indulte, facte et concesse, quas perpetuas esse volumus, cunctis temporibus inconvulse permaneant, omnia et
434 Nr. 634—635 suos auctoritate propria feoda huiusmodi apprehendere et se modis et viis, quibus poterunt, intromittere valeant de eisdem et per consequens de feodis huiusmodi disponere possint et debeant pro 55). Item eidem archiepiscopo suis- sue beneplacito voluntatis. que successoribus concedimus, ut ipsi in * civitatibus, opidis et villis suis communitates, societates, fraternitates, statuta, consilia * et rectores quibuscunque censeantur nominibus absque beneplacito archiepiscoporum * statutos vel statuendos, quando et quociens ipsis expedire visum fuerit, deponere valeant et cassare. 6 6). Volumus insuper ordinacionem ac disposicionem civitatum, opidorum et bonorum omnium, que ab imperiali celsitudine conferuntur, apud dictum archiepiscopum, suos successores eorumque officiales ab eis specialiter institutos inviola- biliter permanere, cum privilegia, littere et gracie ipsis civitatibus et opidis concesse non eorum sed archiepiscopi et Trever(ensis) ecclesie intuitu indulte verisimiliter censeantur. 7 7. Ceterum bona post obitum ipsorum relicta in quibuscunque rebus consistant, semper successori proximo debebunt integraliter cedere et servari nec ea fisco nostro aut cuiusvis alterius usui vendicabimus nec sustinebimus vendicari sed si de eis aliquod testamentum fecerint, id volumus esse ratum. 88). Preterea inhibemus, ne quis ecclesiam n ipsis subditam in bonis aut rebus suis occasione advocacie aut alias 99). Item ad imitacionem predecessorum dampnificet vel molestet. nostrorum similiter inhibemus, ne quis . officiatorum nostrorum in civi- tatibus, opidis aut villis eorundem archiepiscopi suorumque succes- sorum ius seu iurisdictionem aliquam sive in theloneis *, monetis seu in aliis officiis quibuscunque sibi vendicet nec nos ipsi nobis vendicabimus nisi per octo dies ante curiam nostram ibidem publice indictam et per octo dies post eam finitam et hiis diebus iurisdictionem ipsorum et consuetudines loci excedi nolumus quovis modo. Quociens * autem ad aliquem locorum ipsorum sine nomine publice curie accesserimus, tunc nichil in eo iuris habebimus sed ipsi in e0 plena gaudeant potestate. 10. Item fora nova antiquis ipsorum foris preiudicialia nullatenus inponemus. 1110). Item conductum ipsorum per terras aut districtus eorum * per nos vel * nostros non inpediemus nec infringi ab aliquo paciemur. 1211). Item nolumus, ut quis terre ipsorum dampnosus vel ab ipsis eorumve iudicibus dampnatus aut proscriptus scienter in nostris civitatibus vel opidis aut aliis quibuscunque admittatur, volentes, ut recepti taliter illico expellantur. 13 12). Item firmiter inhibemus, ne homines seu sub- diti dicti .. archiepiscopi suorumque successorum quocunque genere servitutis ipsis astricti * in nostris aut ipsorum seu quorumlibet aliorum civitatibus sive opidis absque pretactorum archiepiscoporum licencia expressa recipiantur vel quomodolibet admittantur, sed si quos taliter recipi contigerit vel admitti, hos ipsi archiepiscopi in statum pristinum revoeare vel ibidem dimittere valeant sub suis consuetis ac debitis obsequiis, iuribus et serviciis et censibus seu pensionibus faciendis et solvendis omnimode sicut prius. 14 13). Et ut pre- misse donaciones, concessiones, indulgencie, voluntates et confir- maciones omnes et singule ex decreto principum per nos pro nobis ac nostris successoribus indulte, facte et concesse, quas perpetuas esse volumus, cunctis temporibus inconvulse permaneant, omnia et
Strana 435
1340 Januar 15—31 435 singula privilegia et litteras a nobis vel nostris predecessoribus cuicunque persone, loco vel universitati concessas necnon consuetudines quas- libet eciam prescriptas premissis quomodolibet obviantes revocamus, 15 14). Promittimus . cassamus et irrita et inania penitus iudicamus. insuper pro nobis ac nostris .. successoribus, quod nos dictum archiepiscopum suosque .. successores in premissis libertatibus, iuribus et gratiosis concessionibus, in quibus omnibus latissimam interpretacionem fieri volumus, fovere, conservare per nos et nostros volumus et tueri firmiter inhibentes, ne ullus et ceteraa) ecclesiam Trever(ensem), quam, quia Mog(untinam) et Colon(iensem) ec- clesias venerande senectutis prorogativa precellit, et cetera. I) Ueberschr.: Quidam articuli ponendi ad privilegia imperialia.+ a) etc. — etc. (Schluss) von L. bei der Korrektur nachgetragen. 1) = K 46 Abschn. II (nach Lüdickes Einteilung). co 2) Vgl. K 96 XIV sowie die von Lüdicke dort angeführten Nachurkunden. co 3) = K 46 XV I. c0 K 46 4) = K 46 XV 3. co 5) = K 46 XXIII. c0 6) = K 46 XXIII. 00 7) = K 46 XVII 2. co 8) = K 46 XXI. co 9) = K 46 XVIII I (verkürst). co 10) = IV I (erweitert). co 11) = K 46 XXIVI. co 12) = K 46 XXIV2. co 13) = K 46 XXV 2. c0 14) = K 46 XXV2. 634. 1340 Januar 15. Gerhardus de Virneburg dei gracia archidiaconus Gallice terre tituli sancte Agathes in Longwion (Longuyon) in ecclesia Treverensi an den be- scheidenen Iohannes Iakelonis Stiftsherrn von St. Simeon in Trier: überträgt ihm mit Zustimmung Erzbischof Baldewins officialitatem, officialitatis officium, iurisdictionem et universalem causarum cognicionem seines Archidiakonats ihn zu allen Akten der geistlichen Gerichtsbarkeit und Verwaltung ermächtigend und befiehlt der Geistlichkeit, ihm zu gehorchen. Siegler: der Aussteller. De vestra discrecione — Actum et d. 15. die mensis ian. a. dom. 1339. — D 194. Trier 1340 Januar 31. 635. Erzbischof Baldewin bestätigt die Indulgenzen und Privi- legien seiner Vorgänger für das Kloster Killburg und be- rechtigt genannte Weltgeistliche, die Absolution zu erteilen. D I951) ; Datum per copiam sub sigillo curie Treverensis. I. Nos Bald(ewinus) dei gracia sancte Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus, sacri imperii per Galliam archicancellarius omnes indulgencias et privilegia per nostros predecessores quondam Trever(enses) .. archiepiscopos ecclesie beate Marie virginis in Kilbürch nostre dyocesis concessas, prout rite concessa sunt iuxta litteras super hoc confectas 1), approbamus et in dei nomine con- firmamus precipientes eas per nostros subditos firmiter observari et, prout expedit, execucioni debite demendari. 2. Et ut ad contribuendum fabrice ipsius ecclesie atquea) ad interpellandum altissimum pro nostro ac gregis nobis commissi statu prospero et felici per oracionem dominicam et salutacionem angelicam Christi fideles devocius incitentur vosque decani christianitatum nostre dyocesis Trever(ensis) et vos in Confluen(ci)a, in Bacheraco, in Limpurg, Wetflar(ia) ac Montabur plebani et vos Alberice sancti Michahelis in Lutzillinburg plebane, Iohannes in Andernaco vicarie necnon Rûdolpheb) prebendarie ecclesie Bopardien(sis) ipsum nego- cium temporibus suis favorabilius et attencius prosequamini, vobis .. decanis necnon plebanis, vicario ac prebendario predictis damus et concedimus potestatem confessiones audiendi, salutares peni- 28*
1340 Januar 15—31 435 singula privilegia et litteras a nobis vel nostris predecessoribus cuicunque persone, loco vel universitati concessas necnon consuetudines quas- libet eciam prescriptas premissis quomodolibet obviantes revocamus, 15 14). Promittimus . cassamus et irrita et inania penitus iudicamus. insuper pro nobis ac nostris .. successoribus, quod nos dictum archiepiscopum suosque .. successores in premissis libertatibus, iuribus et gratiosis concessionibus, in quibus omnibus latissimam interpretacionem fieri volumus, fovere, conservare per nos et nostros volumus et tueri firmiter inhibentes, ne ullus et ceteraa) ecclesiam Trever(ensem), quam, quia Mog(untinam) et Colon(iensem) ec- clesias venerande senectutis prorogativa precellit, et cetera. I) Ueberschr.: Quidam articuli ponendi ad privilegia imperialia.+ a) etc. — etc. (Schluss) von L. bei der Korrektur nachgetragen. 1) = K 46 Abschn. II (nach Lüdickes Einteilung). co 2) Vgl. K 96 XIV sowie die von Lüdicke dort angeführten Nachurkunden. co 3) = K 46 XV I. c0 K 46 4) = K 46 XV 3. co 5) = K 46 XXIII. c0 6) = K 46 XXIII. 00 7) = K 46 XVII 2. co 8) = K 46 XXI. co 9) = K 46 XVIII I (verkürst). co 10) = IV I (erweitert). co 11) = K 46 XXIVI. co 12) = K 46 XXIV2. co 13) = K 46 XXV 2. c0 14) = K 46 XXV2. 634. 1340 Januar 15. Gerhardus de Virneburg dei gracia archidiaconus Gallice terre tituli sancte Agathes in Longwion (Longuyon) in ecclesia Treverensi an den be- scheidenen Iohannes Iakelonis Stiftsherrn von St. Simeon in Trier: überträgt ihm mit Zustimmung Erzbischof Baldewins officialitatem, officialitatis officium, iurisdictionem et universalem causarum cognicionem seines Archidiakonats ihn zu allen Akten der geistlichen Gerichtsbarkeit und Verwaltung ermächtigend und befiehlt der Geistlichkeit, ihm zu gehorchen. Siegler: der Aussteller. De vestra discrecione — Actum et d. 15. die mensis ian. a. dom. 1339. — D 194. Trier 1340 Januar 31. 635. Erzbischof Baldewin bestätigt die Indulgenzen und Privi- legien seiner Vorgänger für das Kloster Killburg und be- rechtigt genannte Weltgeistliche, die Absolution zu erteilen. D I951) ; Datum per copiam sub sigillo curie Treverensis. I. Nos Bald(ewinus) dei gracia sancte Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus, sacri imperii per Galliam archicancellarius omnes indulgencias et privilegia per nostros predecessores quondam Trever(enses) .. archiepiscopos ecclesie beate Marie virginis in Kilbürch nostre dyocesis concessas, prout rite concessa sunt iuxta litteras super hoc confectas 1), approbamus et in dei nomine con- firmamus precipientes eas per nostros subditos firmiter observari et, prout expedit, execucioni debite demendari. 2. Et ut ad contribuendum fabrice ipsius ecclesie atquea) ad interpellandum altissimum pro nostro ac gregis nobis commissi statu prospero et felici per oracionem dominicam et salutacionem angelicam Christi fideles devocius incitentur vosque decani christianitatum nostre dyocesis Trever(ensis) et vos in Confluen(ci)a, in Bacheraco, in Limpurg, Wetflar(ia) ac Montabur plebani et vos Alberice sancti Michahelis in Lutzillinburg plebane, Iohannes in Andernaco vicarie necnon Rûdolpheb) prebendarie ecclesie Bopardien(sis) ipsum nego- cium temporibus suis favorabilius et attencius prosequamini, vobis .. decanis necnon plebanis, vicario ac prebendario predictis damus et concedimus potestatem confessiones audiendi, salutares peni- 28*
Strana 436
436 Nr. 636—639 tencias iniungendi et absolucionis beneficium imponendi, hominibus utriusque sexus nostre civitatis et dyocesis Treveren(sis) vobis sua peccata confitentibus eciam in casibus nobis a iur(ibus) vel statutis nostris provincialibus reservatis occultis dumtaxat, ita sane, quod vos confitentes huiusmodi super manifestis peccatis suis, que vobis confitebuntur, et eos, qui contra nos forefecerunt, ad nos vel ad .. decanum sancti Florini Confluen(tini) aut ad Iohannem de Dûna canonicum sancti Symeonis Trever(ensis) capellanum nostrum tamquam ad penitenciarios nostros, excommunicatos vero a iure vel ab homine vel statutis nostris provincialibus sentenciam ex- communicacionis infligentibus ipso facto ad nos vel ad officiales curiarum nostrarum Trever(ensis) vel Confluen(tine) remittatis absolvendos vel ad eos, ad quos de iure fuerint remittendi. 3. Nolumus tamen, quod vos huiusmodi penitentibus aliquas litteras detis super ipsorum absolucionibus, sed per litteras vestras eos remittere poteritis, ut pretactum est, ulterius absolvendos. 4. Insuper vobis ..decanis, ..plebanis, prebendario et vicario predictis necnon ceteris plebanis omnibus et singulis nostrarum civitatis et dyocesis predictarum sub pena suspensionis officii vestri et excommunicacionis firmiter et districte inhibemus, ne aliquis vestrum nuncios alios sive negocia alia quecumque per modum sollempnis questus durante per quadragesimam negocio fabrice ecclesie in Kilburg predicte recipiatis vel recipere aut admittere quomodolibet presumatis presentibus post annum minime valituris. Datum Treveris anno domini Mmo CCCmo XXX nono die ultima mensis ianuarii. Io(hannes) c) de Vrysheim. I) Ueberschr.: Const(itucio) in spiritualibus pro Kylburg. † a) irrig zu adque korr. + b) D. + c) davor C = Subskriptionszeichen. 1340 Februar 3. 636. Derselbe ordnet dem Johannes Jakelonis, Siegelführer der Trierer Kurie, Offizial des Gerhard von Virneburg, Archi- diakons von Longuyon, seinen Kleriker Rudolf Losse bei. D 1921). I. Bald(ewinus) dei gracia sancte Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus, sacri imperii per Galliam archicancellarius universis et singulis ..prelatis, .. abbatibus, .. prepositis, .. decanis necnon ecclesiarum et capellarum rectoribus ac ceteris clericis et sub- ditis, cuiuscunque condicionis vel status fuerint, per archidyaconatum dicte nostre ecclesie tituli sancte Agathe de Longwion constitutis devotis suis dilectis salutem et sinceram in domino karitatem. 2. Cum honorabilis vir Gerhardus de Virneburg dicti tituli sancte Agathe de Longwion in predicta nostra ecclesia Trever(ensi) archidyaconus devotus noster dilectus ex certis et legitimis causis tam nos quam ipsum ad hoc moventibus de nostra voluntate, sciencia et consensu ac ad nostrum beneplacitum discretum virum Iohannem Iakelonis curie nostre Trever(ensis) sigilliferum in suum dicti archidyaconatus prefecerit et constituerit ..officialem 1) cognicionem causarum eiusdem archidyaconatus, visitacionem,
436 Nr. 636—639 tencias iniungendi et absolucionis beneficium imponendi, hominibus utriusque sexus nostre civitatis et dyocesis Treveren(sis) vobis sua peccata confitentibus eciam in casibus nobis a iur(ibus) vel statutis nostris provincialibus reservatis occultis dumtaxat, ita sane, quod vos confitentes huiusmodi super manifestis peccatis suis, que vobis confitebuntur, et eos, qui contra nos forefecerunt, ad nos vel ad .. decanum sancti Florini Confluen(tini) aut ad Iohannem de Dûna canonicum sancti Symeonis Trever(ensis) capellanum nostrum tamquam ad penitenciarios nostros, excommunicatos vero a iure vel ab homine vel statutis nostris provincialibus sentenciam ex- communicacionis infligentibus ipso facto ad nos vel ad officiales curiarum nostrarum Trever(ensis) vel Confluen(tine) remittatis absolvendos vel ad eos, ad quos de iure fuerint remittendi. 3. Nolumus tamen, quod vos huiusmodi penitentibus aliquas litteras detis super ipsorum absolucionibus, sed per litteras vestras eos remittere poteritis, ut pretactum est, ulterius absolvendos. 4. Insuper vobis ..decanis, ..plebanis, prebendario et vicario predictis necnon ceteris plebanis omnibus et singulis nostrarum civitatis et dyocesis predictarum sub pena suspensionis officii vestri et excommunicacionis firmiter et districte inhibemus, ne aliquis vestrum nuncios alios sive negocia alia quecumque per modum sollempnis questus durante per quadragesimam negocio fabrice ecclesie in Kilburg predicte recipiatis vel recipere aut admittere quomodolibet presumatis presentibus post annum minime valituris. Datum Treveris anno domini Mmo CCCmo XXX nono die ultima mensis ianuarii. Io(hannes) c) de Vrysheim. I) Ueberschr.: Const(itucio) in spiritualibus pro Kylburg. † a) irrig zu adque korr. + b) D. + c) davor C = Subskriptionszeichen. 1340 Februar 3. 636. Derselbe ordnet dem Johannes Jakelonis, Siegelführer der Trierer Kurie, Offizial des Gerhard von Virneburg, Archi- diakons von Longuyon, seinen Kleriker Rudolf Losse bei. D 1921). I. Bald(ewinus) dei gracia sancte Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus, sacri imperii per Galliam archicancellarius universis et singulis ..prelatis, .. abbatibus, .. prepositis, .. decanis necnon ecclesiarum et capellarum rectoribus ac ceteris clericis et sub- ditis, cuiuscunque condicionis vel status fuerint, per archidyaconatum dicte nostre ecclesie tituli sancte Agathe de Longwion constitutis devotis suis dilectis salutem et sinceram in domino karitatem. 2. Cum honorabilis vir Gerhardus de Virneburg dicti tituli sancte Agathe de Longwion in predicta nostra ecclesia Trever(ensi) archidyaconus devotus noster dilectus ex certis et legitimis causis tam nos quam ipsum ad hoc moventibus de nostra voluntate, sciencia et consensu ac ad nostrum beneplacitum discretum virum Iohannem Iakelonis curie nostre Trever(ensis) sigilliferum in suum dicti archidyaconatus prefecerit et constituerit ..officialem 1) cognicionem causarum eiusdem archidyaconatus, visitacionem,
Strana 437
1340 Februar 3—März 21 437 inquisicionem, correctionem et alia ad huiusmodi officium perti- nencia sibi generaliter committendo, dicto quoque archidyacono ad hec, ut visitacionis officium pronunc infra ipsius archidyaconatus terminos sibi imminens pro statu subditorum eiusdem eo salubrius, utilius et maturius exerceri posset, placuerit idemque archidyaconus in hoc consenserit et voluerit, ut aliquem de nostris clericis in pretacto visitacionis officio dicto Iohanni Iakelonis officiali dicti archidyaconi adiungeremus, qui una cum ipso in huiusmodi visi- tacionis officio procederet et ut ipsi insimul dictum officium, prout saluti et dictorum subditorum utilitati melius convenire noscerent, nos, ut sic ex causis premissis ac de voluntate et exercerent, consensu prefati archidyaconi dilectum nobis in Christo magistrum Rodol(phum) dictum? Losse clericum nostrum exhibitorem presencium predicto Iohanni Iakelonis quoad prelibatum visi- tacionis officium adiungendum duximus et adiungimus per pre- sentes, ita quod idem magister Rodol(phus) una cum dicto Iohanne Iakelonis pretactum visitacionis officium nomine et vice memorati archidyaconi exerceat visitando, inquirendo, corrigendo, emendando ac alia faciendo, que circa huiusmodi visitacionis exercicium necessaria fuerint vel eciam oportuna, nolentes ymmo tenore presencium expressius inhibentes, ne sine prefato magistro Rod(olpho)? in huiusmodi visitacionis officio ad actus aliquos 3. In cuius rei testimonium sigillum nostrum procedatur. presentibus est appensum. Datum anno domini M'CCC XXXIX° die IIIa mensis februarii. I) Ueberschr.: Adiunccio magistri Rodol(phi) in visitacionem seu sinodacionem. 1) vgl. Nr. 631. 637. Trier 1340 März 9. Derselbe an seinen lieben Meister Rodolfus dictus Losse Stiftsherrn von Karden (Cardonensis): erlaubt ihm, sich von jedem Bischof, der die gracia sedis apostolice et execucio sui officii besitst, in den festgesetsten Fristen alle durch seine Pfründe erforderten Weihen zu nehmen. Ut a quocunque — D. Treveris nostro sub secreto a. dom. 1339. die 9. mensis marcii. — K 276. Metz 1340 Märs 11. 638. Bruder Daniel episcopus Motensis (= 2) in pontificalibus vicarius des Ademarius Bischof von Metz hat a. dom. 1339. (dazu die Glosse: scilicet finiente secundum stilum Treverensem, sed XL. secundum stilum Romanum) sabbato proximo post dominicam Invocavit' in ecclesia Carmelitarum Metensium den Meister Rodolfus dictus Losse Stiftsherrn von St. Kastor in Karden zum Subdiakon geweiht. D. anno, die et loco supradictis. — K 277. Trier 1340 März 21. 639. Erzbischof Baldewin überträgt dem Dekan Johannes Jaquelonis, Siegelführer seiner Kurie, und dem Stiftsherrn Meister Rudolf Losse die geistliche Strafgerichtsbarkeit im Archidiakonat Longuyon. D 1931), Entwurf = Görz 82 Reg. Baldewinus dei gracia sancte Trever(ensis) ecclesie archi- episcopus, sacri imperii per Gall(iam) archicancellarius dilectis in Christo Iohanni «Iaquelonisa) canonico ecclesie sancti Paulini Trev(erensis)) deca(no)", curie nostre ibidem sigillifero et magistro? Rudol(pho) canonico ecclesie sancti Florini Confluen- (tine) clerico «et notario nostro domestico? salutem in domino.
1340 Februar 3—März 21 437 inquisicionem, correctionem et alia ad huiusmodi officium perti- nencia sibi generaliter committendo, dicto quoque archidyacono ad hec, ut visitacionis officium pronunc infra ipsius archidyaconatus terminos sibi imminens pro statu subditorum eiusdem eo salubrius, utilius et maturius exerceri posset, placuerit idemque archidyaconus in hoc consenserit et voluerit, ut aliquem de nostris clericis in pretacto visitacionis officio dicto Iohanni Iakelonis officiali dicti archidyaconi adiungeremus, qui una cum ipso in huiusmodi visi- tacionis officio procederet et ut ipsi insimul dictum officium, prout saluti et dictorum subditorum utilitati melius convenire noscerent, nos, ut sic ex causis premissis ac de voluntate et exercerent, consensu prefati archidyaconi dilectum nobis in Christo magistrum Rodol(phum) dictum? Losse clericum nostrum exhibitorem presencium predicto Iohanni Iakelonis quoad prelibatum visi- tacionis officium adiungendum duximus et adiungimus per pre- sentes, ita quod idem magister Rodol(phus) una cum dicto Iohanne Iakelonis pretactum visitacionis officium nomine et vice memorati archidyaconi exerceat visitando, inquirendo, corrigendo, emendando ac alia faciendo, que circa huiusmodi visitacionis exercicium necessaria fuerint vel eciam oportuna, nolentes ymmo tenore presencium expressius inhibentes, ne sine prefato magistro Rod(olpho)? in huiusmodi visitacionis officio ad actus aliquos 3. In cuius rei testimonium sigillum nostrum procedatur. presentibus est appensum. Datum anno domini M'CCC XXXIX° die IIIa mensis februarii. I) Ueberschr.: Adiunccio magistri Rodol(phi) in visitacionem seu sinodacionem. 1) vgl. Nr. 631. 637. Trier 1340 März 9. Derselbe an seinen lieben Meister Rodolfus dictus Losse Stiftsherrn von Karden (Cardonensis): erlaubt ihm, sich von jedem Bischof, der die gracia sedis apostolice et execucio sui officii besitst, in den festgesetsten Fristen alle durch seine Pfründe erforderten Weihen zu nehmen. Ut a quocunque — D. Treveris nostro sub secreto a. dom. 1339. die 9. mensis marcii. — K 276. Metz 1340 Märs 11. 638. Bruder Daniel episcopus Motensis (= 2) in pontificalibus vicarius des Ademarius Bischof von Metz hat a. dom. 1339. (dazu die Glosse: scilicet finiente secundum stilum Treverensem, sed XL. secundum stilum Romanum) sabbato proximo post dominicam Invocavit' in ecclesia Carmelitarum Metensium den Meister Rodolfus dictus Losse Stiftsherrn von St. Kastor in Karden zum Subdiakon geweiht. D. anno, die et loco supradictis. — K 277. Trier 1340 März 21. 639. Erzbischof Baldewin überträgt dem Dekan Johannes Jaquelonis, Siegelführer seiner Kurie, und dem Stiftsherrn Meister Rudolf Losse die geistliche Strafgerichtsbarkeit im Archidiakonat Longuyon. D 1931), Entwurf = Görz 82 Reg. Baldewinus dei gracia sancte Trever(ensis) ecclesie archi- episcopus, sacri imperii per Gall(iam) archicancellarius dilectis in Christo Iohanni «Iaquelonisa) canonico ecclesie sancti Paulini Trev(erensis)) deca(no)", curie nostre ibidem sigillifero et magistro? Rudol(pho) canonico ecclesie sancti Florini Confluen- (tine) clerico «et notario nostro domestico? salutem in domino.
Strana 438
Nr. 640—643 438 1. Cum inter sollicitudines continuas et varias nostris humeris inherentes potissime insideat menti nostre, ut vicia et scandala a nostris subditis exstirpentur virtutesque auctore domino inserantur, hinc est, quod, licet alias clerum archidyaconatus tituli sancte Agathe de Longwion in ecclesia nostra Trever(ensi) per certos nostros commissarios visitari fecerimus, adhuc tamen, prout ad nos insinuacione clamosa pervenit, nonnulli, quod dolentes referimus, in suis sordescunt sordibus atque culpis vitam et conversacionem suam nichil aut modicum emendantes et quia parum esset scelera vobis tenore inquirere, nisi adesset correctio debite discipline, presencium committimus et mandamus, quatenus vice et auctori- tate nostra scelera, excessus et vicia tam cleri quam populi in capite et in membris ..prelatorum et aliorum dicti archidyaco- natus, cuiuscumque status, eminencie vel condicionis existant, ad nos vel nostros commissarios seu ad vos alias delatos seu accu- satos aut ad vos exnunc déferendos et eciam illos excessus et vicia, qui se adeo notorie seu publice exhibent, ut non possint aliqua tergiversacione celeri et contumacias illorum, qui alias in pretacta visitacione non fuerint, sollerter corrigere, emendare, penas, penitencias ac mulctas pro huiusmodi excessibus, viciis, contumaciis et defectibus inponere, levare, acquitare et super hiis dispensare, prout iuxta personarum et locorum statum ac delic- torum seu excessuum exigenciam expedire videritis vigili diligencia 2. Ceterum, cum nonnulli in dicto archidyaconatu studeatis. matrimonia proclamacionibus debitis non premissis et clandestine contra canones ac nostra statuta contraxisse dicantur, qui penuria ipsorum propria aut dominorum suorum obsequiis aut infirmitate vel aliis inpedimentis legitimis prepediti nos pro dispensacione et absolucione super hoc a nobis obtinenda comode adire non possunt, volentes eorundem saluti consulere vobis, ut eorundem contra- hencium parcatur laboribus et expensis, dispensandi cum eisdem eosque ab excommunicacionis sentencia, si quam ob hoc incurrerunt, absolvendi, prout expedire videritis, mediante satisfaccione et emenda pecuniaria, quam iuxta faculta tes? suas sufferre poterunt comode singuli, et alias eis per vos iniungendi penitencias salutares damus et concedimus liberam facultatem precipientes omnibus et singulis ..abbatibus, ..abbatissis, .. prioribus, priorissis, capi- tulis et collegiis eorumque prelatis, ..christianitatum .. decanis, ecclesiarum rectoribus, ..pastoribus, .. curatis, .. vicepastoribus, .. vicariis, .. mercenariis, .. presbiteris et .. clericis ac alias, cuius- cunque «status) dignitatis, sexus, status, ordinis aut condicionis existant, subditis dicti archidiaconi, quatenus in premissis omnibus et singulis vobis vice nostra reverenter obediant et intendant, insuper decanîs christianitatum predictis specialiter iniungimus et mandamus, ut una vobiscum negocia nostra, prout eos requisieritis, sollicite promovere procurent, facientes, quod decreveritis, per censuram ecclesiasticam firmiter observari, contradictores et rebelles censura consimili racione previa conpescendo. Datum Treveris anno domini M'CCCXXXIX" die XXIa mensis marcii.
Nr. 640—643 438 1. Cum inter sollicitudines continuas et varias nostris humeris inherentes potissime insideat menti nostre, ut vicia et scandala a nostris subditis exstirpentur virtutesque auctore domino inserantur, hinc est, quod, licet alias clerum archidyaconatus tituli sancte Agathe de Longwion in ecclesia nostra Trever(ensi) per certos nostros commissarios visitari fecerimus, adhuc tamen, prout ad nos insinuacione clamosa pervenit, nonnulli, quod dolentes referimus, in suis sordescunt sordibus atque culpis vitam et conversacionem suam nichil aut modicum emendantes et quia parum esset scelera vobis tenore inquirere, nisi adesset correctio debite discipline, presencium committimus et mandamus, quatenus vice et auctori- tate nostra scelera, excessus et vicia tam cleri quam populi in capite et in membris ..prelatorum et aliorum dicti archidyaco- natus, cuiuscumque status, eminencie vel condicionis existant, ad nos vel nostros commissarios seu ad vos alias delatos seu accu- satos aut ad vos exnunc déferendos et eciam illos excessus et vicia, qui se adeo notorie seu publice exhibent, ut non possint aliqua tergiversacione celeri et contumacias illorum, qui alias in pretacta visitacione non fuerint, sollerter corrigere, emendare, penas, penitencias ac mulctas pro huiusmodi excessibus, viciis, contumaciis et defectibus inponere, levare, acquitare et super hiis dispensare, prout iuxta personarum et locorum statum ac delic- torum seu excessuum exigenciam expedire videritis vigili diligencia 2. Ceterum, cum nonnulli in dicto archidyaconatu studeatis. matrimonia proclamacionibus debitis non premissis et clandestine contra canones ac nostra statuta contraxisse dicantur, qui penuria ipsorum propria aut dominorum suorum obsequiis aut infirmitate vel aliis inpedimentis legitimis prepediti nos pro dispensacione et absolucione super hoc a nobis obtinenda comode adire non possunt, volentes eorundem saluti consulere vobis, ut eorundem contra- hencium parcatur laboribus et expensis, dispensandi cum eisdem eosque ab excommunicacionis sentencia, si quam ob hoc incurrerunt, absolvendi, prout expedire videritis, mediante satisfaccione et emenda pecuniaria, quam iuxta faculta tes? suas sufferre poterunt comode singuli, et alias eis per vos iniungendi penitencias salutares damus et concedimus liberam facultatem precipientes omnibus et singulis ..abbatibus, ..abbatissis, .. prioribus, priorissis, capi- tulis et collegiis eorumque prelatis, ..christianitatum .. decanis, ecclesiarum rectoribus, ..pastoribus, .. curatis, .. vicepastoribus, .. vicariis, .. mercenariis, .. presbiteris et .. clericis ac alias, cuius- cunque «status) dignitatis, sexus, status, ordinis aut condicionis existant, subditis dicti archidiaconi, quatenus in premissis omnibus et singulis vobis vice nostra reverenter obediant et intendant, insuper decanîs christianitatum predictis specialiter iniungimus et mandamus, ut una vobiscum negocia nostra, prout eos requisieritis, sollicite promovere procurent, facientes, quod decreveritis, per censuram ecclesiasticam firmiter observari, contradictores et rebelles censura consimili racione previa conpescendo. Datum Treveris anno domini M'CCCXXXIX" die XXIa mensis marcii.
Strana 439
1340 April 15—22 439 I) Ueberschr.: Potestas dispensandi super pluribus. + a) Iaqueloni mit der- selben Tinte unterstrichen, die deca. übergeschrieben hat. Trier 1340 April 15. 640. Derselbe weiht a. dom. 1340. (Randglosse L.s mit Bezug auf K 277 (Nr. 638): in eodem anno fuit, sed est propter stilum diversum) sabbato sancto pasche in ecclesia Treverensi den Subdiakon Meister Rodolfus dictus Losse canonicus ecclesie Cardonensis (Karden) zum Diakon. D. a., die et loco prenotatis. — K 278. Trier 1340 April 17. 641. Rudolfus dictus Lusse canonicus prebendatus ecclesie sancte crucis in Hunefelt (Hinfeld) ernennt die abwesenden Geistlichen Mainzer Diözese die bescheidenen und ehrbaren Wernerus cappellanus illustris domine domine marchionisse Myssenensis (Meissen) senioris, Bertoldus dictus Pordicz, Bertoldus dictus Gans und Iohannes de Ettinhusin zu Prokuratoren, um für ihn seine Stiftsstelle und Pfründe in Hünfeld denen, welche es angeht, aufzutragen in der Absicht des Tausches mit einer geistlichen Person, die eine einfache Pfründe ohne Seelsorge besitzt, sowie, um Investitur, Einweisung und Ein- künfte der anderen Pfründe für ihn entgegenzunehmen. Siegler: der Aus- steller und, auf dessen Bitte, der Offizial der Trierer Kurie. D. Treveris a. dom. 1340. in crastino sancti pasche. Unterschrift: Arnoldus de Dinslachin. — K 280. [Trier 1340 April 17]. 642. Rudolphus dictus Lusse Stiftsherr von St. Florin in Koblenz ernennt die bescheidenen Wernerus cappellanus domine marchionisse Misnensis (über getilgtem Myss.) senioris, Lutigerus dictus Hophinsag vicarius in ecclesia beate Marie Ysenacensi, Bertoldus dictus Pordicz, Bertoldus dictus Gans und Iohannes de Echinhusin (verschrieben für Ettinh.) Geistliche Mainzer Diözese zu seinen Prokuratoren mit Vollmacht, für ihn eine Pfründe mit oder ohne Seelsorge zu empfangen. Das Eschatokoll, weil gleichlautend ut supra (= Nr. 641), ausgelassen. — K 281. 643. Trier 1340 April 22. Weistum über das Fischrecht des Erzbischofs von Trier in Mosel, Saar und Sauer. Cod. Addit. 19484 aus dem 16. Jahrh. im Britischen Museum zu London, fol. 20 a—21b (Abschr. von Th. Sippell). Ueber die Handschr., die im übrigen Fischereiweistümer aus dem 16. Jahrh. enthält, vgl. Priebsch Die deutschen Handschriften in englischen Bibliotheken II (1901) 180 nr. 212. Haec sunt iura domini Treveren(sis), quae habet in aquaa circa Trev(eros) videlicet Mosella, Sara, Sura et Visschebach, quae universitas piscatorum commorantium intra civitatem Treveren(sem) et in suburbiis eiusdem singulis annis sabbato proximo post domini- cam Quasimodogeniti', quo ipsi omnes in palatio Treveren(si) tenentur convenire, ut sequitur, per iuramenta eorum ostendunt et sententiant et quae sententiaverunt seu ostenderunt concorditer anno domini millesimo trecentesimo quadragesimo sabbato preli- bato in palatio memorato. I. Et primo sciendum, quod singulis annis sabbato post dominicam (Quasimodo' omnes piscatores com- morantes in civitate Treveren(si) et eius suburbiis tenentur con- venire ad palatium ad placitum annuale sine requisitione et man- dato superioris. Et quilibet absens tenetur cellerario palatii VI 2. Et ibi omnes piscatores predicti denarios pro emenda. tenentur eligere concorditer unum magistrum et ipsum cellerarius palatii nomine domini Treveren(sis) tenetur instituere ad officium memoratum. Et si dicti piscatores in electione non essent con- cordes, tunc cellerarius palatii unum magistrum nomine domini Treveren(sis) eligere et confirmare potest sine piscatorum contra-
1340 April 15—22 439 I) Ueberschr.: Potestas dispensandi super pluribus. + a) Iaqueloni mit der- selben Tinte unterstrichen, die deca. übergeschrieben hat. Trier 1340 April 15. 640. Derselbe weiht a. dom. 1340. (Randglosse L.s mit Bezug auf K 277 (Nr. 638): in eodem anno fuit, sed est propter stilum diversum) sabbato sancto pasche in ecclesia Treverensi den Subdiakon Meister Rodolfus dictus Losse canonicus ecclesie Cardonensis (Karden) zum Diakon. D. a., die et loco prenotatis. — K 278. Trier 1340 April 17. 641. Rudolfus dictus Lusse canonicus prebendatus ecclesie sancte crucis in Hunefelt (Hinfeld) ernennt die abwesenden Geistlichen Mainzer Diözese die bescheidenen und ehrbaren Wernerus cappellanus illustris domine domine marchionisse Myssenensis (Meissen) senioris, Bertoldus dictus Pordicz, Bertoldus dictus Gans und Iohannes de Ettinhusin zu Prokuratoren, um für ihn seine Stiftsstelle und Pfründe in Hünfeld denen, welche es angeht, aufzutragen in der Absicht des Tausches mit einer geistlichen Person, die eine einfache Pfründe ohne Seelsorge besitzt, sowie, um Investitur, Einweisung und Ein- künfte der anderen Pfründe für ihn entgegenzunehmen. Siegler: der Aus- steller und, auf dessen Bitte, der Offizial der Trierer Kurie. D. Treveris a. dom. 1340. in crastino sancti pasche. Unterschrift: Arnoldus de Dinslachin. — K 280. [Trier 1340 April 17]. 642. Rudolphus dictus Lusse Stiftsherr von St. Florin in Koblenz ernennt die bescheidenen Wernerus cappellanus domine marchionisse Misnensis (über getilgtem Myss.) senioris, Lutigerus dictus Hophinsag vicarius in ecclesia beate Marie Ysenacensi, Bertoldus dictus Pordicz, Bertoldus dictus Gans und Iohannes de Echinhusin (verschrieben für Ettinh.) Geistliche Mainzer Diözese zu seinen Prokuratoren mit Vollmacht, für ihn eine Pfründe mit oder ohne Seelsorge zu empfangen. Das Eschatokoll, weil gleichlautend ut supra (= Nr. 641), ausgelassen. — K 281. 643. Trier 1340 April 22. Weistum über das Fischrecht des Erzbischofs von Trier in Mosel, Saar und Sauer. Cod. Addit. 19484 aus dem 16. Jahrh. im Britischen Museum zu London, fol. 20 a—21b (Abschr. von Th. Sippell). Ueber die Handschr., die im übrigen Fischereiweistümer aus dem 16. Jahrh. enthält, vgl. Priebsch Die deutschen Handschriften in englischen Bibliotheken II (1901) 180 nr. 212. Haec sunt iura domini Treveren(sis), quae habet in aquaa circa Trev(eros) videlicet Mosella, Sara, Sura et Visschebach, quae universitas piscatorum commorantium intra civitatem Treveren(sem) et in suburbiis eiusdem singulis annis sabbato proximo post domini- cam Quasimodogeniti', quo ipsi omnes in palatio Treveren(si) tenentur convenire, ut sequitur, per iuramenta eorum ostendunt et sententiant et quae sententiaverunt seu ostenderunt concorditer anno domini millesimo trecentesimo quadragesimo sabbato preli- bato in palatio memorato. I. Et primo sciendum, quod singulis annis sabbato post dominicam (Quasimodo' omnes piscatores com- morantes in civitate Treveren(si) et eius suburbiis tenentur con- venire ad palatium ad placitum annuale sine requisitione et man- dato superioris. Et quilibet absens tenetur cellerario palatii VI 2. Et ibi omnes piscatores predicti denarios pro emenda. tenentur eligere concorditer unum magistrum et ipsum cellerarius palatii nomine domini Treveren(sis) tenetur instituere ad officium memoratum. Et si dicti piscatores in electione non essent con- cordes, tunc cellerarius palatii unum magistrum nomine domini Treveren(sis) eligere et confirmare potest sine piscatorum contra-
Strana 440
440 Nr. 644—646 dictione et revocatione et dictus magister iurabit domino fideliter servare omnia iura sua. Et si dicti piscatores essent adeo potentes vel rebelles, quod magistrum per cellerarium ordinatum nollent admittere, extunc magister palatii dictos piscatores ad hoc potest artare, ut magistrum per cellerarium ordinatum admittant. 3. Et dicto sabbato magister ordinatus vel alter piscator vice magistri tenetur in dicto placito facere bannum, ne aliquis loquatur verbum alterius nec sedem alterius possideat sine licentia sui 4. Et dicto die piscatores adiudicant domino Treve- superioris. ren(si) fluvium Mosellę a ripa dicta Dilmersbach prope nemus Remiche usque ad archam sitam in littore Mosellae prope muros Confluen(tinos) et Suram ascendendo usque ad rupem dictum Edinstein prope villam dictam Edingen et Saram a ripa dicta Hesebach prope Sirsbergh usque ad opidum Confluen(tinum) ad archam memoratam. 5. Et si dicti piscatores infra terminos predictos caperentur vel invaderentur, [dominus]b) Treveren(sis) eos liberare tenetur. 6. Pro qua libertate dicti piscatores, qui retibus utuntur, tenentur domino bis in anno piscari et pro qua- libet vice duobus diebus et tertia die dictos pisces dividere, quorum medietas cedit domino et reliqua pars piscatoribus antedictis. Et si contingeret, quod dominus Treveren(sis) haberet hospites solemnes vel quod in aliquam expeditionem esset iturus, tunc dicti piscatores ad rogatum domini pro tertia vice consimili modo prout prius piscari tenentur. Et pro qualibet vice dominus Treveren(sis) tenetur eis dare XII panes curiae partim albos et partim nigros et unum sextarium vini. 7. Et sciendum, quod caeteri pis- catores, qui retibus non utuntur, scilicet rusis piscantur, tenentur domino rusas in Ruvere facere pro piscibus dictis lachs capiendis et dominus Treveren(sis) econtra tenetur dictis piscatoribus rusas facientibus unam siculam vini et unam fertellam cum dimidia panis partim albos partim nigros. 8. Item sciendum, quod piscatores utentes instrumentis dictis kar, cum quibus fundulae capiuntur, tenentur semel in anno per unam noctem sua instrumenta ponere in aquam. Et media pars piscium, quae in dictis instrumentis reperitur, cedit magistro piscatorum et reliqua pars piscatoribus dictos pisces capientibus. 9. Item piscatores Treveren(ses) non debent vendere pisces, nisi prius pro hospitio domini Treveren(sis) fuerint empti ipso domino in civitate Treveren(si) vel eius confi- niis existente. Et quicumque in contrarium faceret, tenetur domino Treveren(si) ad emendam V solidos. 10. Item quandocumque officiati domini Treveren(sis) pro hospicio domini pisces emere vellent super ripam et si piscatores dictos pisces nimis preciose aestimarent, extunc dicti officiati dictos pisces recipere possent secundum aestimationem duorum piscatorum, qui super hoc per officiatos domini mediante eorum iuramento essent requisiti. 1I. Insuper habet dominus bannum in Mosella, qui incipit super, ubi Sara et Mosella conveniunt circa mediam partem pontis de Contz et finitur, ubi ripa, quae dicitur Visschebach, fluit in Mosellam, prope sanctam Mariam apud martyres. In quo banno quicumque piscator salmonem, lachs, luceum, sylurum, lampreydam
440 Nr. 644—646 dictione et revocatione et dictus magister iurabit domino fideliter servare omnia iura sua. Et si dicti piscatores essent adeo potentes vel rebelles, quod magistrum per cellerarium ordinatum nollent admittere, extunc magister palatii dictos piscatores ad hoc potest artare, ut magistrum per cellerarium ordinatum admittant. 3. Et dicto sabbato magister ordinatus vel alter piscator vice magistri tenetur in dicto placito facere bannum, ne aliquis loquatur verbum alterius nec sedem alterius possideat sine licentia sui 4. Et dicto die piscatores adiudicant domino Treve- superioris. ren(si) fluvium Mosellę a ripa dicta Dilmersbach prope nemus Remiche usque ad archam sitam in littore Mosellae prope muros Confluen(tinos) et Suram ascendendo usque ad rupem dictum Edinstein prope villam dictam Edingen et Saram a ripa dicta Hesebach prope Sirsbergh usque ad opidum Confluen(tinum) ad archam memoratam. 5. Et si dicti piscatores infra terminos predictos caperentur vel invaderentur, [dominus]b) Treveren(sis) eos liberare tenetur. 6. Pro qua libertate dicti piscatores, qui retibus utuntur, tenentur domino bis in anno piscari et pro qua- libet vice duobus diebus et tertia die dictos pisces dividere, quorum medietas cedit domino et reliqua pars piscatoribus antedictis. Et si contingeret, quod dominus Treveren(sis) haberet hospites solemnes vel quod in aliquam expeditionem esset iturus, tunc dicti piscatores ad rogatum domini pro tertia vice consimili modo prout prius piscari tenentur. Et pro qualibet vice dominus Treveren(sis) tenetur eis dare XII panes curiae partim albos et partim nigros et unum sextarium vini. 7. Et sciendum, quod caeteri pis- catores, qui retibus non utuntur, scilicet rusis piscantur, tenentur domino rusas in Ruvere facere pro piscibus dictis lachs capiendis et dominus Treveren(sis) econtra tenetur dictis piscatoribus rusas facientibus unam siculam vini et unam fertellam cum dimidia panis partim albos partim nigros. 8. Item sciendum, quod piscatores utentes instrumentis dictis kar, cum quibus fundulae capiuntur, tenentur semel in anno per unam noctem sua instrumenta ponere in aquam. Et media pars piscium, quae in dictis instrumentis reperitur, cedit magistro piscatorum et reliqua pars piscatoribus dictos pisces capientibus. 9. Item piscatores Treveren(ses) non debent vendere pisces, nisi prius pro hospitio domini Treveren(sis) fuerint empti ipso domino in civitate Treveren(si) vel eius confi- niis existente. Et quicumque in contrarium faceret, tenetur domino Treveren(si) ad emendam V solidos. 10. Item quandocumque officiati domini Treveren(sis) pro hospicio domini pisces emere vellent super ripam et si piscatores dictos pisces nimis preciose aestimarent, extunc dicti officiati dictos pisces recipere possent secundum aestimationem duorum piscatorum, qui super hoc per officiatos domini mediante eorum iuramento essent requisiti. 1I. Insuper habet dominus bannum in Mosella, qui incipit super, ubi Sara et Mosella conveniunt circa mediam partem pontis de Contz et finitur, ubi ripa, quae dicitur Visschebach, fluit in Mosellam, prope sanctam Mariam apud martyres. In quo banno quicumque piscator salmonem, lachs, luceum, sylurum, lampreydam
Strana 441
1340 Маi 19 441 vel carponem prendiderit, qui sex denarios vel amplius valuerit, dimidietatem domino archiepiscopo dabit. Et si minus valuerit, nihil dabit. Et quicumque contrarium faceret, esset domino Treveren(si) pro emenda LX solidorum et trium obulorum 12. Item a praedicta ripa Visschebach dicta prope [astrictus]. sanctam Mariam apud martires usque terminum, ubi Kila in Mosel- lam fluit, habet dominus piscaturam, in qua nullus piscator audet piscari, nisi eam habuerit in locato a domino Treveren(si), exceptis piscatoribus Palatiolen(sibus), qui semel in ebdomado possunt piscari in ea cum retibus dictis slanetze et bottec), sed cum reti albeler possunt cotidie piscari in ea. Et sciendum, quod dicta pis- catura quandoque locatur pro XVI libris Treveren(sibus), quando- 13. Item que pro XVIII libris; quandoque plus et minus solvit. habet dominus vennam in Geysfort prope Rubeum montem, quae solvit anuuatim ducentas anguillas et XL solidos anno XL° ultra 14. Item habet dominus vennam in dictas ducentas anguillas. Lyne, quae anno XXXIX. nihil solvit, quae annihilata fuit propter habundantiam aquarum in hyeme, sed pro annis futuris, videlicet per triennium, locata est pro V libris Treveren(sibus) annuatim. Et ille, qui habet eam in locato, tenetur eam reficere suis ex- 15. Item sciendum, quod omnes piscatores prestiterunt pensis. domino iuramentum super eius iure in aqua dicendi. Et quicum- que iuvenis in eorum fraternitatem recipitur, cum ad annos per- venerit, simili modo domino Treveren(si) sive eius cellerario iurare tenetur. Acta sunt haec praesentibus domino Symone cellerario palatii, Renchero de Oyspurg, Henrico Kempone sculteto ac aliis pluribus fide dignis anno, die et loco praenotatis. I) Ueberschr.: Weiszthumb der Fischer uber die Mosel, Sarr unnd Surr. + a) aquia. + b) fehlt. + c) oder bocle. Trier 1340 Mai 19. 644. Erzbischof Baldewin an den decanus christianitatis in Wetflaria (Wetzlar): beauftragt ihn, in seinem Kapitel und wo es sonst angemessen sei, bekannt zu machen, dass er den Ruberus (Rukerus) Knibe dauernden Vikar der Pfarr- kirche in Swappach (wist bei Kröffelbach) Subdiakon, der vom Amte sus- pendiert ist, weil er ohne seine Erlaubnis per quasdam litteras dimissorias falsas quodam sigillo adulterino, quod nostrum secretum sigillum esse credebat, sigillatas seine Weihe zum Subdiakon erhalten hat, wieder zulässt und die Suspension nach Monatsfrist aufhebt, weil Ruker eidlich erklärt hat, nichts davon gewusst zu haben. Ruber(um) — D. Treveris sub sigillo nostro secreto a. 1340. feria 6. post dominicam, qua cantatur Cantate'. — D 197. 1340 Маi 19. 645. Gerlach Graf von Nassowe überträgt seine Lehen zu Kerliche (Kärlich) und Mulnh(eym) (Mülheim), welche deren Inhaber, die von Helfinstein, ohne seinen Willen veräussert haben, dem Erzbischof Baldewin. — — der gegebin ist, do man zalt nach Cristus geburte druczenhundert iar und dar nach in dem vierzigistem iare, des fridages vor sente Urbanes dage. — D 8, Entwurf; Balduineum von Kesselstadt (2) (e über a) nr. 338 (nach einem Darmstädter — Vgl. Nr. 646. Index von D) aus dem Orig. 646. 1340 маi 19. Derselbe und seine Söhne versprechen, den Erzbischof Baldewin nicht mit Zöllen zu kränken, seine geistlichen Ge-
1340 Маi 19 441 vel carponem prendiderit, qui sex denarios vel amplius valuerit, dimidietatem domino archiepiscopo dabit. Et si minus valuerit, nihil dabit. Et quicumque contrarium faceret, esset domino Treveren(si) pro emenda LX solidorum et trium obulorum 12. Item a praedicta ripa Visschebach dicta prope [astrictus]. sanctam Mariam apud martires usque terminum, ubi Kila in Mosel- lam fluit, habet dominus piscaturam, in qua nullus piscator audet piscari, nisi eam habuerit in locato a domino Treveren(si), exceptis piscatoribus Palatiolen(sibus), qui semel in ebdomado possunt piscari in ea cum retibus dictis slanetze et bottec), sed cum reti albeler possunt cotidie piscari in ea. Et sciendum, quod dicta pis- catura quandoque locatur pro XVI libris Treveren(sibus), quando- 13. Item que pro XVIII libris; quandoque plus et minus solvit. habet dominus vennam in Geysfort prope Rubeum montem, quae solvit anuuatim ducentas anguillas et XL solidos anno XL° ultra 14. Item habet dominus vennam in dictas ducentas anguillas. Lyne, quae anno XXXIX. nihil solvit, quae annihilata fuit propter habundantiam aquarum in hyeme, sed pro annis futuris, videlicet per triennium, locata est pro V libris Treveren(sibus) annuatim. Et ille, qui habet eam in locato, tenetur eam reficere suis ex- 15. Item sciendum, quod omnes piscatores prestiterunt pensis. domino iuramentum super eius iure in aqua dicendi. Et quicum- que iuvenis in eorum fraternitatem recipitur, cum ad annos per- venerit, simili modo domino Treveren(si) sive eius cellerario iurare tenetur. Acta sunt haec praesentibus domino Symone cellerario palatii, Renchero de Oyspurg, Henrico Kempone sculteto ac aliis pluribus fide dignis anno, die et loco praenotatis. I) Ueberschr.: Weiszthumb der Fischer uber die Mosel, Sarr unnd Surr. + a) aquia. + b) fehlt. + c) oder bocle. Trier 1340 Mai 19. 644. Erzbischof Baldewin an den decanus christianitatis in Wetflaria (Wetzlar): beauftragt ihn, in seinem Kapitel und wo es sonst angemessen sei, bekannt zu machen, dass er den Ruberus (Rukerus) Knibe dauernden Vikar der Pfarr- kirche in Swappach (wist bei Kröffelbach) Subdiakon, der vom Amte sus- pendiert ist, weil er ohne seine Erlaubnis per quasdam litteras dimissorias falsas quodam sigillo adulterino, quod nostrum secretum sigillum esse credebat, sigillatas seine Weihe zum Subdiakon erhalten hat, wieder zulässt und die Suspension nach Monatsfrist aufhebt, weil Ruker eidlich erklärt hat, nichts davon gewusst zu haben. Ruber(um) — D. Treveris sub sigillo nostro secreto a. 1340. feria 6. post dominicam, qua cantatur Cantate'. — D 197. 1340 Маi 19. 645. Gerlach Graf von Nassowe überträgt seine Lehen zu Kerliche (Kärlich) und Mulnh(eym) (Mülheim), welche deren Inhaber, die von Helfinstein, ohne seinen Willen veräussert haben, dem Erzbischof Baldewin. — — der gegebin ist, do man zalt nach Cristus geburte druczenhundert iar und dar nach in dem vierzigistem iare, des fridages vor sente Urbanes dage. — D 8, Entwurf; Balduineum von Kesselstadt (2) (e über a) nr. 338 (nach einem Darmstädter — Vgl. Nr. 646. Index von D) aus dem Orig. 646. 1340 маi 19. Derselbe und seine Söhne versprechen, den Erzbischof Baldewin nicht mit Zöllen zu kränken, seine geistlichen Ge-
Strana 442
442 Nr. 647—649 richte anzuerkennen und Kirchen und Geistlichkeit nicht zu belästigen. D 5 1), korrigierter Entwurf = Würdtwein Nova subs. XII nr. 15 (schlecht); Orig. (bis auf sprachlich-orthographische Varianten mit D über- einstimmend) in Koblenz, Abt. 1 A I nr. 978. — Die Datierung nach St. Urbans Tag, der 1340 mit Himmelfahrt zusammentraf, fällt auf. I. Wir Gerlach, greve &von) zů? Nassowe dun kunt allen luden und Adolf und Iohan sine sone dun kunt allen luden, daz &wir noch keiner unser erbin umb mangerhande vorder- nisze und gungest, die uns d€ie er" erwerdige in gode vadkeir und herre unser herre her Bald(ewin) ertzb(ischof) zû Trire, dicke gedan hait, und ouch umb sein erwerdicheit, «im) yn?, sine n) nachkomen und desm)n stift von Triren noch keine ire lude oder underdan, geystlich oder werntlich, wir noch keyner unser erben?" nymmer gezollen sullen noch enwillen noch keinen zol oder geleyde? von yn nemen. 2. Und sullen unsern vorgenanten herren und sine nachkomen und den stift von Triren eren und in dinen, und sii und mit namen ire geystlichen gerichte und ire boden? vordern, wo wir mogen, und nit hindern «in k noch lazzen hindern in keynerhande wiis. 3. Und sollin ina) irs geistlichs gerichtis lazzen gebruchen als recht ist und [ouc?]h [als iz] von aldere herkomen ist . 4. Wir ensullen ouch ire godeshus Kund) ire kirchen noch ire pafheyt in keyner hande wiis nit drengen, noch sii besweren wider recht und sullen sii bi irem rechte und vriheyden lazzen. 5. Alle dise vorgenante stucke und ir ichlich besundern han wir vor uns und alle unser erben in guden truwen an eydes stat globit lobt und globin sii ouch an disem brive stede und veste zû haldene und nit da wider zû dune noch lazzen geschehen in keynerhande wiis, uzgescheyden allerleye argelist an allen disen 6. Und des zû ener €ewigen stucken und an yrme ichlichen. stedicheit han wir unsere ingesigele an disen brif gehangen und han gebeden und bidden an disem brive die edeln lûde «greven) herren ? Iohan greben? von Nass(owe), "greven) herren Gotfriden greben von Dytze und "herren? Gerlachen herren von Limpurg, unsere mage, dat sie? ire ingesigele zû den unsern ouch an disen brif wollen henken zu eyme orkunde aller diser stucke. Und wir Iohan greve von Nassowe, Gotfritgen) greve von Dytze und? Gerlach herre « und von Limpurg «uns b? vorgenant bekennen, daz wir durch bede willen de s'r edeln mannes) lude §greven) herren" Gerlaches greben? von Nass(owe) Qund “herrenb)? Adolfs und Iohans siner sone vo unsersn er mage vorgenant? unsere ingesigele zû den iren zû eyme gezugenisze aller diser stucke ouch an disen brif gehangen han, der gegeben ist, do man zalte nach Cristus geburte druczenhundert iar und dar nach in dem vierzigstem iare des fridages vor sente Urbanes dage. I) Ueberschr.: Obligacio comitis Nass(owiensis) et de non recipiendo theloneo. + a) sic Orig. + b) henrn.
442 Nr. 647—649 richte anzuerkennen und Kirchen und Geistlichkeit nicht zu belästigen. D 5 1), korrigierter Entwurf = Würdtwein Nova subs. XII nr. 15 (schlecht); Orig. (bis auf sprachlich-orthographische Varianten mit D über- einstimmend) in Koblenz, Abt. 1 A I nr. 978. — Die Datierung nach St. Urbans Tag, der 1340 mit Himmelfahrt zusammentraf, fällt auf. I. Wir Gerlach, greve &von) zů? Nassowe dun kunt allen luden und Adolf und Iohan sine sone dun kunt allen luden, daz &wir noch keiner unser erbin umb mangerhande vorder- nisze und gungest, die uns d€ie er" erwerdige in gode vadkeir und herre unser herre her Bald(ewin) ertzb(ischof) zû Trire, dicke gedan hait, und ouch umb sein erwerdicheit, «im) yn?, sine n) nachkomen und desm)n stift von Triren noch keine ire lude oder underdan, geystlich oder werntlich, wir noch keyner unser erben?" nymmer gezollen sullen noch enwillen noch keinen zol oder geleyde? von yn nemen. 2. Und sullen unsern vorgenanten herren und sine nachkomen und den stift von Triren eren und in dinen, und sii und mit namen ire geystlichen gerichte und ire boden? vordern, wo wir mogen, und nit hindern «in k noch lazzen hindern in keynerhande wiis. 3. Und sollin ina) irs geistlichs gerichtis lazzen gebruchen als recht ist und [ouc?]h [als iz] von aldere herkomen ist . 4. Wir ensullen ouch ire godeshus Kund) ire kirchen noch ire pafheyt in keyner hande wiis nit drengen, noch sii besweren wider recht und sullen sii bi irem rechte und vriheyden lazzen. 5. Alle dise vorgenante stucke und ir ichlich besundern han wir vor uns und alle unser erben in guden truwen an eydes stat globit lobt und globin sii ouch an disem brive stede und veste zû haldene und nit da wider zû dune noch lazzen geschehen in keynerhande wiis, uzgescheyden allerleye argelist an allen disen 6. Und des zû ener €ewigen stucken und an yrme ichlichen. stedicheit han wir unsere ingesigele an disen brif gehangen und han gebeden und bidden an disem brive die edeln lûde «greven) herren ? Iohan greben? von Nass(owe), "greven) herren Gotfriden greben von Dytze und "herren? Gerlachen herren von Limpurg, unsere mage, dat sie? ire ingesigele zû den unsern ouch an disen brif wollen henken zu eyme orkunde aller diser stucke. Und wir Iohan greve von Nassowe, Gotfritgen) greve von Dytze und? Gerlach herre « und von Limpurg «uns b? vorgenant bekennen, daz wir durch bede willen de s'r edeln mannes) lude §greven) herren" Gerlaches greben? von Nass(owe) Qund “herrenb)? Adolfs und Iohans siner sone vo unsersn er mage vorgenant? unsere ingesigele zû den iren zû eyme gezugenisze aller diser stucke ouch an disen brif gehangen han, der gegeben ist, do man zalte nach Cristus geburte druczenhundert iar und dar nach in dem vierzigstem iare des fridages vor sente Urbanes dage. I) Ueberschr.: Obligacio comitis Nass(owiensis) et de non recipiendo theloneo. + a) sic Orig. + b) henrn.
Strana 443
1340 Juni 12—Juli 1 443 Trier 1340 Juni 12. 647. Rudolf Losse bestellt genannte Prokuratoren für seinen Verzicht auf die Kirche zu Ostheim. — Vgl. Nr. 628. Trier 1340 Juni 22. 648. Nycolaus de Pittinga [Domherr zu Trier, von Erzbischof Baldewin bestellter Richter im Prozess zwischen Rudolf Losse und Johann von Karden um die Pfrinde in Kerne (Mosel-Kern)) bekennt, dass a. d. 1340. in crastino convocacionis seu synodi presbiterorum in Treveri, que fuit dies XXIa mensis iunii, hora prime in ecclesia beate Marie virginis maioris Treverensis, als er daselbst zu Gericht sass, vor ihm Meister Rodol(phus) dictus Losse erschienen ist, seine Gegenpartei, weil sie zu diesem Termin, dem dritten, ausgeblieben sei, für contumax zu erklären gebeten und, nachdem dies geschehen, zum Beweise seines Rechtes 5 mit hängenden Siegeln versehene Urkunden vor- gelegt hat, nämlich zwei unter grossem Siegel weiland Bohemundi [I.] Erz- bischofs von Trier über dessen Verleihung der Kirche zu Mosel-Kern an Herrn Gerlacus dictus Moyr (die eine bei Goerz Mittelrhein. Reg. IV nr. 2546), eine unter geheimem Siegel des Erzbischofs Baldewin super relaxacione sequestri positi in fructus derselben Kirche (unbekannt), eine der Herren Henricus Vikars des Johannes-Altars in ecclesia Monasteriensi in Meynevelt (Münstermaifeld), Stephanus dictus Stolle und Iohannes de Cardono dauernder Vikare zu St. Kastor in Karden super supportacione onerum et recepcione fructuum, obvencionum et iurium durch Rudolf, super reddita racione eidem de fructibus dieser Kirche et super presidencia synodi daselbst namens des Rudolf (un- bekannt), eine des Herrn Nycolaus dauernden Vikars von Mosel-Kern super recognicione intervencionis consensus Rudolfs ad permutacionem zwischen Herrn Johann von Karden und Vikar Nykolaus beziglich der Kirche et super responsione fructuum Rodolpho facienda et super obediencia et reverencia per vicarium Rodolpho prestitis specialiter (unbekannt); auf Bitten Rudolfs setzt er nunmehr auf den 17. Juli (feriam secundam proximam post festum divisionis apostolorum proximum) oder, wenn dies ein Feiertag, auf den folgenden Tag die Findung, auf den nächsten Tag die Verkindung des Urteils an und be- auftragt Nykolaus sowie die Plebane und Rektoren der Kirchen in Monasterio Meynevelt und Laynstein inferiori (Niederlahnstein), den Johannes persönlich oder wenigstens in seiner Wohnung nach Trier peremptorisch vorzuladen und ihm über die Ausführung schriftlich zu berichten oder statt dessen diesen Brief mit ihren Siegeln versehen zuriickzusenden. Comparente coram nobis. — D 213, Entwurf. Eltville 1340 Juli 1. 649. Erzbischof Heinrich und das Domkapitel von Mainz ver- pflichten sich, dem Juden Aaron Davids Sohn von Strassburg von ihrer Schuld an ihn und seinen Bruder Vogelin einen Teil in 5 Jahresraten su zahlen. Inseriert in Nr. 650. I. Wir Heinrich von gotis gnaden des heiligen stuls zu Mentze ertzebyschof, des heiligen Romischen riches in Tutschen lande ertzkantzeler tun kunt uffeliche an disem brieve allen den, dy in sehent oder horent lesen, daz wir und unsir capitil zu Mentze ubir kumen sin mit Aaron Davides sune, einem Iuden zu Strasburg, und sinen erben von der schulde, die wir in schuldig sin, von ersten der summen von siben tusend punden und funfhundert punden, da si einen brief ubir hant, der besigilt ist mit des er- wirdegin in gote vatirs herren Baldewins ertzebischof zu Trire und unsers capitel ingesigel zu Mentze und mit unsirs stiftes und des stiftis von Spire etlichen steten ingesigel und mit anderer herren, rittern und knechten, ingesigel 1), und von der andern summen vierundzwenzig tusent punden, dar ubir si auch unser brief e hant mit unsirm ingesigel besigelt2), schuldig sin zehen
1340 Juni 12—Juli 1 443 Trier 1340 Juni 12. 647. Rudolf Losse bestellt genannte Prokuratoren für seinen Verzicht auf die Kirche zu Ostheim. — Vgl. Nr. 628. Trier 1340 Juni 22. 648. Nycolaus de Pittinga [Domherr zu Trier, von Erzbischof Baldewin bestellter Richter im Prozess zwischen Rudolf Losse und Johann von Karden um die Pfrinde in Kerne (Mosel-Kern)) bekennt, dass a. d. 1340. in crastino convocacionis seu synodi presbiterorum in Treveri, que fuit dies XXIa mensis iunii, hora prime in ecclesia beate Marie virginis maioris Treverensis, als er daselbst zu Gericht sass, vor ihm Meister Rodol(phus) dictus Losse erschienen ist, seine Gegenpartei, weil sie zu diesem Termin, dem dritten, ausgeblieben sei, für contumax zu erklären gebeten und, nachdem dies geschehen, zum Beweise seines Rechtes 5 mit hängenden Siegeln versehene Urkunden vor- gelegt hat, nämlich zwei unter grossem Siegel weiland Bohemundi [I.] Erz- bischofs von Trier über dessen Verleihung der Kirche zu Mosel-Kern an Herrn Gerlacus dictus Moyr (die eine bei Goerz Mittelrhein. Reg. IV nr. 2546), eine unter geheimem Siegel des Erzbischofs Baldewin super relaxacione sequestri positi in fructus derselben Kirche (unbekannt), eine der Herren Henricus Vikars des Johannes-Altars in ecclesia Monasteriensi in Meynevelt (Münstermaifeld), Stephanus dictus Stolle und Iohannes de Cardono dauernder Vikare zu St. Kastor in Karden super supportacione onerum et recepcione fructuum, obvencionum et iurium durch Rudolf, super reddita racione eidem de fructibus dieser Kirche et super presidencia synodi daselbst namens des Rudolf (un- bekannt), eine des Herrn Nycolaus dauernden Vikars von Mosel-Kern super recognicione intervencionis consensus Rudolfs ad permutacionem zwischen Herrn Johann von Karden und Vikar Nykolaus beziglich der Kirche et super responsione fructuum Rodolpho facienda et super obediencia et reverencia per vicarium Rodolpho prestitis specialiter (unbekannt); auf Bitten Rudolfs setzt er nunmehr auf den 17. Juli (feriam secundam proximam post festum divisionis apostolorum proximum) oder, wenn dies ein Feiertag, auf den folgenden Tag die Findung, auf den nächsten Tag die Verkindung des Urteils an und be- auftragt Nykolaus sowie die Plebane und Rektoren der Kirchen in Monasterio Meynevelt und Laynstein inferiori (Niederlahnstein), den Johannes persönlich oder wenigstens in seiner Wohnung nach Trier peremptorisch vorzuladen und ihm über die Ausführung schriftlich zu berichten oder statt dessen diesen Brief mit ihren Siegeln versehen zuriickzusenden. Comparente coram nobis. — D 213, Entwurf. Eltville 1340 Juli 1. 649. Erzbischof Heinrich und das Domkapitel von Mainz ver- pflichten sich, dem Juden Aaron Davids Sohn von Strassburg von ihrer Schuld an ihn und seinen Bruder Vogelin einen Teil in 5 Jahresraten su zahlen. Inseriert in Nr. 650. I. Wir Heinrich von gotis gnaden des heiligen stuls zu Mentze ertzebyschof, des heiligen Romischen riches in Tutschen lande ertzkantzeler tun kunt uffeliche an disem brieve allen den, dy in sehent oder horent lesen, daz wir und unsir capitil zu Mentze ubir kumen sin mit Aaron Davides sune, einem Iuden zu Strasburg, und sinen erben von der schulde, die wir in schuldig sin, von ersten der summen von siben tusend punden und funfhundert punden, da si einen brief ubir hant, der besigilt ist mit des er- wirdegin in gote vatirs herren Baldewins ertzebischof zu Trire und unsers capitel ingesigel zu Mentze und mit unsirs stiftes und des stiftis von Spire etlichen steten ingesigel und mit anderer herren, rittern und knechten, ingesigel 1), und von der andern summen vierundzwenzig tusent punden, dar ubir si auch unser brief e hant mit unsirm ingesigel besigelt2), schuldig sin zehen
Strana 444
444 Nr. 650 tusent punt von des egenanten Aaransa) unn siner erben wegen und achthundert punt von Vogelins wegen sins brûder. 2. Und wir sullen in die egenanten zehentusent und achthundert punt gelden und bezalen in funf iaren nehstkomen iedes iars uff sante Michelstag zweitusent pûnt, hundert punt und sehzig punt haller guter werunge. 3. Und des zu einer merer sicherheit so han wir Aaron vorgenant oder sinen erben, ob er niht in were in- gesetzet, und setzen in mit disem genwortigen brief e? in unsern zol zu Erenvels an sezundzwenzig haller, und die sal man be- sunder in eine kisten legen, da ir bode einen slussel zu habe, also daz der selbe Aaron oder sin erben die selben sezundzwenzig haller dise funf jar in nemen sollen alle iar biz uff zwetusent hundert und sezzig punt haller; und was in iedes iars uff sante Michels tag von der summen brist, daz sullen wir in ervollen und geben von andern unsern gutona) ane geverdea). 4. Wer auch, daz wir oder unsir stift dem vorgenanten Aaron oder sinen erben die egenanten zehentusent aht hundert punt nit bezalt worden, uff ie die zil, als da vor geschriben stet, so sollen wir im oder sinen erben in die vorgenanten sezundzwenzig haller lazzen sitzen gerüclichen als lang, bis in die vorgenante summe geldis bezalt wirt gantz und gar. 5. Wan auch der vorgenant oder sin erben dar zu setzen oder bevelhent die sezundzwenzig haller in zu nemen von dem egenanten zolle, dem selben sollen wir si lazzen vallen, reichen und antwurten, wer dann unser zolner ist, on der Iuden kost und schaden in alle di wiis, als ouch an dem vorgenanten capitels brief e€ beschriben ist, wie man in ir schuld antworten und geben sal ; und sullen wir nah nieman von unser wegen si dar an niht irren noch schaffen zu irren in keinen weg an alle geverd. 6. Unn was in breste zu iedem zil von den vorgenanten summen ieriklich, als vor geschriben stat, so mag der vorgenante Aaron oder sin erbin ir burgen und schuldener umb schaden und houbgut manen und an sprechen in aller wiis mit allen penen und dingen, als ir alde briefe sprechent, die si hant von dem capitil. 7. Zu urkunde der vorgenanten dinge so han wir unser ingesigel an disen brief gehangen und han auch gebeden Iohan dema) tumdechan und Iohan unsern bruder probst zu Xanten, daz si ir ingesigil an disen brif gehangen hant, daz der vorgenant Aaron oder sin erben des di bas getrostet sin der vorgenant dingen. Und wir Iohan dumdechan und Iohan probst zu Xanten han nach unsirs heren hern Heinrichs ertzebischoff zu Mentze in- gesigil unser ingesigil an diesen brief gehangen, der geben ist zu Eltevil, do man zalte nah gods geburte druzehenhundert und vierzig jar, an dem samstage nah sante Peters und Paulis tag. a) so. 1) vgl. Nr. 403 zu N. 2. co 2) unbekannt. 650. Eltville 1340 Juli 2. Der Jude Aaron Davids Sohn von Strassburg verpflichtet sich auf sein Abkommen mit dem Erzbischof Heinrich und dem Domkapitel von Mainz über deren Schuld (Nr. 649) unter
444 Nr. 650 tusent punt von des egenanten Aaransa) unn siner erben wegen und achthundert punt von Vogelins wegen sins brûder. 2. Und wir sullen in die egenanten zehentusent und achthundert punt gelden und bezalen in funf iaren nehstkomen iedes iars uff sante Michelstag zweitusent pûnt, hundert punt und sehzig punt haller guter werunge. 3. Und des zu einer merer sicherheit so han wir Aaron vorgenant oder sinen erben, ob er niht in were in- gesetzet, und setzen in mit disem genwortigen brief e? in unsern zol zu Erenvels an sezundzwenzig haller, und die sal man be- sunder in eine kisten legen, da ir bode einen slussel zu habe, also daz der selbe Aaron oder sin erben die selben sezundzwenzig haller dise funf jar in nemen sollen alle iar biz uff zwetusent hundert und sezzig punt haller; und was in iedes iars uff sante Michels tag von der summen brist, daz sullen wir in ervollen und geben von andern unsern gutona) ane geverdea). 4. Wer auch, daz wir oder unsir stift dem vorgenanten Aaron oder sinen erben die egenanten zehentusent aht hundert punt nit bezalt worden, uff ie die zil, als da vor geschriben stet, so sollen wir im oder sinen erben in die vorgenanten sezundzwenzig haller lazzen sitzen gerüclichen als lang, bis in die vorgenante summe geldis bezalt wirt gantz und gar. 5. Wan auch der vorgenant oder sin erben dar zu setzen oder bevelhent die sezundzwenzig haller in zu nemen von dem egenanten zolle, dem selben sollen wir si lazzen vallen, reichen und antwurten, wer dann unser zolner ist, on der Iuden kost und schaden in alle di wiis, als ouch an dem vorgenanten capitels brief e€ beschriben ist, wie man in ir schuld antworten und geben sal ; und sullen wir nah nieman von unser wegen si dar an niht irren noch schaffen zu irren in keinen weg an alle geverd. 6. Unn was in breste zu iedem zil von den vorgenanten summen ieriklich, als vor geschriben stat, so mag der vorgenante Aaron oder sin erbin ir burgen und schuldener umb schaden und houbgut manen und an sprechen in aller wiis mit allen penen und dingen, als ir alde briefe sprechent, die si hant von dem capitil. 7. Zu urkunde der vorgenanten dinge so han wir unser ingesigel an disen brief gehangen und han auch gebeden Iohan dema) tumdechan und Iohan unsern bruder probst zu Xanten, daz si ir ingesigil an disen brif gehangen hant, daz der vorgenant Aaron oder sin erben des di bas getrostet sin der vorgenant dingen. Und wir Iohan dumdechan und Iohan probst zu Xanten han nach unsirs heren hern Heinrichs ertzebischoff zu Mentze in- gesigil unser ingesigil an diesen brief gehangen, der geben ist zu Eltevil, do man zalte nah gods geburte druzehenhundert und vierzig jar, an dem samstage nah sante Peters und Paulis tag. a) so. 1) vgl. Nr. 403 zu N. 2. co 2) unbekannt. 650. Eltville 1340 Juli 2. Der Jude Aaron Davids Sohn von Strassburg verpflichtet sich auf sein Abkommen mit dem Erzbischof Heinrich und dem Domkapitel von Mainz über deren Schuld (Nr. 649) unter
Strana 445
1340 Juli 2 445 der Bedingung, dass andere genannte Juden ein entsprechendes Abkommen schliessen. Orig. in München, Mainz Fasz. 338 = Domkapitel Fasz. 89 (Abschr. von E. Boer und Hans Hirsch). — Das anhängende schildförmige Siegel des Aaron enthält, wie es scheint, das Bild eines nach heraldisch rechts springenden, vielleicht geflügelten Tieres, von dem 2 Vorderpfoten er- halten sind; von der Legende ist f..J HRA (oder HAR?) s......J AVTf.....J N z. T. unsicher lesbar. Abschrift und Uebersetzung der hebräischen Unter- schrift des in c. 2 genannten Aaron Isaaks Sohn verdanke ich Herrn Staats- archivar Dr. Hösl in München. I. Ich Aaron ein Iude zu Strazburg bekennen uffelich an disem brive, daz ich mit dem erwirden in gote vader und herren hern Heinrich erzebyschofe zu Mentze, dem erbern manne Iohan dem dechan und dem gemeinen capitil des stiftes zu Mentze vor mich und alle min erben von aller miner schulde wegen ubir kûmen bin in aller der wis, also hie nah von worte zu worte 2. Auch sal geschriben stet: Wir Heinrich — Paulis tag'1). und wil ich mit Belen Bendetz witdauwe, Heidegen, Vivelin ge- brudern Gotlibes sune, Aran Ysacs sun, Lea Vilers frauwen, Meier Iacobs sun von Mulsheim, Suze Lazarus wirten und Manne- kint irm sûn, Iuden zu Strazburg, dedingen und ubir kumen sal umme alle schult, die in der vorgenant her Heinrich ertzebischof zu Mentze und sin capitil schuldig sint, des si des erwirdegen herren hern Baldewins ertzebischof zu Trire und des vorgenant capitils und ander herren ritter und knechte besigelte briefe2) hant, also daz die vorgenant Iuden in gnugen sulten lazzen an zihendusent punden und zweinhundert phûnden hallern vor al ir schult, die in der vorgenant min herre von Mentze und daz ge- meine capitil schuldig sint. 3. Ist iz, daz ich mit den vor- genanten Iuden ubir kûmen, als da vor geschriben stet, so sal ich den brief, der da vor geschriben stet, behalden und sal min dedinge stede bliben. Wer abir, daz ich mit den egenanten luden nit ubir ein queme umme die zihendusent und zweihûderta) punt haller, als da e geschriben ist, so in sal ich mich oder min erbin sich mit den brieven, die da obin geschriben sint, nit behelfen und si sullen dot sin und min dedinge sal niht sin, iz in si uns danne liebb) uff beden siten, und sal min vorgenant herre von Mentze und sin capitil ich und min erben bliben bi allen unsern alden brieven und rechten als vor und wir kein dedinge gehabit hetten ane argelist. Zu urkunde dirre vorgenant dingen sa han ich Aaron vor genant min ingesigel an disen brief gehangona), der gegebin ist zu Eltevil, do man zalte nach gods geburte druzehenhûderta) iar und vierzig iar an dem suntage nach sante Peters und Paulis tage. 27 DNO WWN TWbn RRTZ MUWW T7P 28 „ 277 172 7 778 ND78 12c) phyn „ PNY 2RBty a) Or. ,+ b) wohl aus leeb korr. + c) Kürzung mit Kürzungszeichen für n0t 7w21. 1) Nr. 649. c0 2) Nr. 403. co 3) Uebersetzung: Ich bestätige, dass ich beachte diesen Vergleich, wie oben geschrieben steht in fremder Sprache, auf alamannisch (aram’ai) 2, Aaron der Sohn des Morenu Harab Rabbi (diese 3 Worte eine übliche Bezeichnung für Rabbiner, morenu = unser Lehrer und harab Ehren-
1340 Juli 2 445 der Bedingung, dass andere genannte Juden ein entsprechendes Abkommen schliessen. Orig. in München, Mainz Fasz. 338 = Domkapitel Fasz. 89 (Abschr. von E. Boer und Hans Hirsch). — Das anhängende schildförmige Siegel des Aaron enthält, wie es scheint, das Bild eines nach heraldisch rechts springenden, vielleicht geflügelten Tieres, von dem 2 Vorderpfoten er- halten sind; von der Legende ist f..J HRA (oder HAR?) s......J AVTf.....J N z. T. unsicher lesbar. Abschrift und Uebersetzung der hebräischen Unter- schrift des in c. 2 genannten Aaron Isaaks Sohn verdanke ich Herrn Staats- archivar Dr. Hösl in München. I. Ich Aaron ein Iude zu Strazburg bekennen uffelich an disem brive, daz ich mit dem erwirden in gote vader und herren hern Heinrich erzebyschofe zu Mentze, dem erbern manne Iohan dem dechan und dem gemeinen capitil des stiftes zu Mentze vor mich und alle min erben von aller miner schulde wegen ubir kûmen bin in aller der wis, also hie nah von worte zu worte 2. Auch sal geschriben stet: Wir Heinrich — Paulis tag'1). und wil ich mit Belen Bendetz witdauwe, Heidegen, Vivelin ge- brudern Gotlibes sune, Aran Ysacs sun, Lea Vilers frauwen, Meier Iacobs sun von Mulsheim, Suze Lazarus wirten und Manne- kint irm sûn, Iuden zu Strazburg, dedingen und ubir kumen sal umme alle schult, die in der vorgenant her Heinrich ertzebischof zu Mentze und sin capitil schuldig sint, des si des erwirdegen herren hern Baldewins ertzebischof zu Trire und des vorgenant capitils und ander herren ritter und knechte besigelte briefe2) hant, also daz die vorgenant Iuden in gnugen sulten lazzen an zihendusent punden und zweinhundert phûnden hallern vor al ir schult, die in der vorgenant min herre von Mentze und daz ge- meine capitil schuldig sint. 3. Ist iz, daz ich mit den vor- genanten Iuden ubir kûmen, als da vor geschriben stet, so sal ich den brief, der da vor geschriben stet, behalden und sal min dedinge stede bliben. Wer abir, daz ich mit den egenanten luden nit ubir ein queme umme die zihendusent und zweihûderta) punt haller, als da e geschriben ist, so in sal ich mich oder min erbin sich mit den brieven, die da obin geschriben sint, nit behelfen und si sullen dot sin und min dedinge sal niht sin, iz in si uns danne liebb) uff beden siten, und sal min vorgenant herre von Mentze und sin capitil ich und min erben bliben bi allen unsern alden brieven und rechten als vor und wir kein dedinge gehabit hetten ane argelist. Zu urkunde dirre vorgenant dingen sa han ich Aaron vor genant min ingesigel an disen brief gehangona), der gegebin ist zu Eltevil, do man zalte nach gods geburte druzehenhûderta) iar und vierzig iar an dem suntage nach sante Peters und Paulis tage. 27 DNO WWN TWbn RRTZ MUWW T7P 28 „ 277 172 7 778 ND78 12c) phyn „ PNY 2RBty a) Or. ,+ b) wohl aus leeb korr. + c) Kürzung mit Kürzungszeichen für n0t 7w21. 1) Nr. 649. c0 2) Nr. 403. co 3) Uebersetzung: Ich bestätige, dass ich beachte diesen Vergleich, wie oben geschrieben steht in fremder Sprache, auf alamannisch (aram’ai) 2, Aaron der Sohn des Morenu Harab Rabbi (diese 3 Worte eine übliche Bezeichnung für Rabbiner, morenu = unser Lehrer und harab Ehren-
Strana 446
446 Nr. 651—658 prädikate für den Namen eines Rabbiners) Azriel Ishaq. Statt aram ai ist paldo- graphisch nicht etwa zu lesen askenazi (= deutsch)) oder 'alam'ai; es dürfte dialektisch (r = 12) und nasaliert gesprochenes 'alamani (= deutsch') gemeint sein. Die abschliessenden 3 Jod mögen ein Schlusszeichen oder einen Segenswunsch bedeuten. 651. 1340 Juli §18 17. Nicolaus de Pittinga [Domherr von Trier, durch Erzbischof Baldewin bestellter Richter im Prozess zwischen Rudolf Losse und Johann von Karden um die Kirche von Kerne (Mosel-Kern)] bekennt, dass er a. dom. 1340. die XVIII. XVII. mensis iulii, que fuit feria tercia secunda? post festum divisionis apostolorum continuata a feria secunda proxima prece- dente» “hora prime?, als er in ecclesia beate Marie virginis maiori Treve- rensi pro tribunali sass, auf Bitten des Bertramus de Reys Klerikers Kölner Diözese als Prokurators des bescheidenen Meisters Ro(dolphus) dictus Losse die zum angesetzten Termin nicht erschienene Gegenpartei für contumax er- klärt, die Fällung des Urteils aber verschoben hat, weil er den dauernden Vikar von M. und die Plebane und Rektoren in Cardono, in Monasterio Meynevelt (Minstermaifeld) et in Lainstein inferiori (Nieder-Lahnstein) hier- mit beauftragt, den J. persönlich oder wenigstens in seiner Wohnung oder in der Kirche zu Mosel-Kern auf den 27. Oktober (in vigiliam beatorum Symonis et Iude apostolorum) hora prime nach Trier zu der auf alle Fälle erfolgenden Entscheidung vorzuladen und zum Zeichen der Ausfihrung des Befehls diesen Brief mit ihren Siegeln versehen zurickzuschicken. Comparente coram nobis — fideliter per vos facte. — D 214, Entwurf. ƒ1340 August 3—4. 652. Eberhardus de Osenbrucke Prokurator des Erzbischofs Baldewin pro- testiert und appelliert in dessen Namen an den apostolischen Stuhl gegen die von Dynus Erzbischof von Genua (Ianuensis) als angeblich, mit anderen seiner Amtsgenossen, bestelltem Exekutor (vgl. Riezler nr. 2062) auf die Bitte des Salmannus Bischofs von Worms um Exkommunikation Baldewins und einiger Anderer wegen Ungehorsams gegen die zu Salmanns Gunsten ergangenen Prozesse Papst Benedikts XII. (Sauerland II nr. 2274) am 4. Juni in der audiencia publica litterarum auf den 10. Juli nach Avignon in des Dynus hospicium anberaumte Vorladung Baldewins; diese sei hinfällig, weil sie in Baldewins Abwesenheit und fern von seiner Kirche und seinen gewöhnlichen Aufenthaltsorten erlassen, ihn bei den grossen a Romana curia usque ad partes Alamanie et partes dicti Balduini viarum discrimina ihn gar nicht rechtzeitig erreichen konnte, zumal er damals seit mehreren Tagen pro necessitatibus sue ecclesie noch weiter von Avignon ausserhalb seiner Diözese und Provinz weilte, und ihn tatsächlich erst vor noch nicht 10 Tagen, näm- lich die XXV. mensis iulii hora prime erreicht habe ; auch sei das Verfahren des Erzbischofs von Genua unzulässig, weil es formlos und ohne dass Baldewin in den päpstlichen Briefen für den Bischof von Worms (vgl. Riezler nr. 2137) namentlich vorkomme, eingeleitet worden sei. Quia reverendus; Datierung fehlt. — D 88. — Zur Datierung vgl. Müller II 112 f. 653. 1340 August 16. Bertold von Sebeleybin bekennt, dass sein Bruder Lucze dem ehrbaren meyster Rudolphe Lossen und Hermanne sinem bruder, Heinrich von Nacza und ihren Erben verkauft hat vier hufe (e über u) landes gelegen in dem flure zu Thungisbrucken (Thamsbrück), der eyne was hern Gyselers von Salcza und zwu wern Iutten bi der kirchen lengudes und di vierde hern Cunrades schribers, di da eygin ist, und verzieht sich derselben vor Herrn Dyderich von Gruzzen ritter, Herrn Ian von Leingesveld und ver andern biederven luden, di da bi waren. Siegler: der Aussteller. — — der da gegebin ist noch gotes geburte tusint iar drie hundirt iar in dem viertzigistem iare an der neesten mithewochen noch unser frowen dage, als sie zu humele wur (e über u). Dazu bemerkt L.: Sed de illo anno nichil percepi de "bonis seu? fructibus antetactis; ergo nimis care fuerunt empta. — K. 282. 654. Frankfurt 1340 September I. Fridericus Thuringie lantgravius, Misnensis et orientalis marchio dominus- que terre Plisnensis giebt dem fleissigen Meister Rodolphus dictus Losse seinem lieben Kleriker pensatis quam pluribus obsequiorum nobis prestitorum et per amplius exhibendorum indiciis 4 Hufen in pagis opidi nostri Tungis-
446 Nr. 651—658 prädikate für den Namen eines Rabbiners) Azriel Ishaq. Statt aram ai ist paldo- graphisch nicht etwa zu lesen askenazi (= deutsch)) oder 'alam'ai; es dürfte dialektisch (r = 12) und nasaliert gesprochenes 'alamani (= deutsch') gemeint sein. Die abschliessenden 3 Jod mögen ein Schlusszeichen oder einen Segenswunsch bedeuten. 651. 1340 Juli §18 17. Nicolaus de Pittinga [Domherr von Trier, durch Erzbischof Baldewin bestellter Richter im Prozess zwischen Rudolf Losse und Johann von Karden um die Kirche von Kerne (Mosel-Kern)] bekennt, dass er a. dom. 1340. die XVIII. XVII. mensis iulii, que fuit feria tercia secunda? post festum divisionis apostolorum continuata a feria secunda proxima prece- dente» “hora prime?, als er in ecclesia beate Marie virginis maiori Treve- rensi pro tribunali sass, auf Bitten des Bertramus de Reys Klerikers Kölner Diözese als Prokurators des bescheidenen Meisters Ro(dolphus) dictus Losse die zum angesetzten Termin nicht erschienene Gegenpartei für contumax er- klärt, die Fällung des Urteils aber verschoben hat, weil er den dauernden Vikar von M. und die Plebane und Rektoren in Cardono, in Monasterio Meynevelt (Minstermaifeld) et in Lainstein inferiori (Nieder-Lahnstein) hier- mit beauftragt, den J. persönlich oder wenigstens in seiner Wohnung oder in der Kirche zu Mosel-Kern auf den 27. Oktober (in vigiliam beatorum Symonis et Iude apostolorum) hora prime nach Trier zu der auf alle Fälle erfolgenden Entscheidung vorzuladen und zum Zeichen der Ausfihrung des Befehls diesen Brief mit ihren Siegeln versehen zurickzuschicken. Comparente coram nobis — fideliter per vos facte. — D 214, Entwurf. ƒ1340 August 3—4. 652. Eberhardus de Osenbrucke Prokurator des Erzbischofs Baldewin pro- testiert und appelliert in dessen Namen an den apostolischen Stuhl gegen die von Dynus Erzbischof von Genua (Ianuensis) als angeblich, mit anderen seiner Amtsgenossen, bestelltem Exekutor (vgl. Riezler nr. 2062) auf die Bitte des Salmannus Bischofs von Worms um Exkommunikation Baldewins und einiger Anderer wegen Ungehorsams gegen die zu Salmanns Gunsten ergangenen Prozesse Papst Benedikts XII. (Sauerland II nr. 2274) am 4. Juni in der audiencia publica litterarum auf den 10. Juli nach Avignon in des Dynus hospicium anberaumte Vorladung Baldewins; diese sei hinfällig, weil sie in Baldewins Abwesenheit und fern von seiner Kirche und seinen gewöhnlichen Aufenthaltsorten erlassen, ihn bei den grossen a Romana curia usque ad partes Alamanie et partes dicti Balduini viarum discrimina ihn gar nicht rechtzeitig erreichen konnte, zumal er damals seit mehreren Tagen pro necessitatibus sue ecclesie noch weiter von Avignon ausserhalb seiner Diözese und Provinz weilte, und ihn tatsächlich erst vor noch nicht 10 Tagen, näm- lich die XXV. mensis iulii hora prime erreicht habe ; auch sei das Verfahren des Erzbischofs von Genua unzulässig, weil es formlos und ohne dass Baldewin in den päpstlichen Briefen für den Bischof von Worms (vgl. Riezler nr. 2137) namentlich vorkomme, eingeleitet worden sei. Quia reverendus; Datierung fehlt. — D 88. — Zur Datierung vgl. Müller II 112 f. 653. 1340 August 16. Bertold von Sebeleybin bekennt, dass sein Bruder Lucze dem ehrbaren meyster Rudolphe Lossen und Hermanne sinem bruder, Heinrich von Nacza und ihren Erben verkauft hat vier hufe (e über u) landes gelegen in dem flure zu Thungisbrucken (Thamsbrück), der eyne was hern Gyselers von Salcza und zwu wern Iutten bi der kirchen lengudes und di vierde hern Cunrades schribers, di da eygin ist, und verzieht sich derselben vor Herrn Dyderich von Gruzzen ritter, Herrn Ian von Leingesveld und ver andern biederven luden, di da bi waren. Siegler: der Aussteller. — — der da gegebin ist noch gotes geburte tusint iar drie hundirt iar in dem viertzigistem iare an der neesten mithewochen noch unser frowen dage, als sie zu humele wur (e über u). Dazu bemerkt L.: Sed de illo anno nichil percepi de "bonis seu? fructibus antetactis; ergo nimis care fuerunt empta. — K. 282. 654. Frankfurt 1340 September I. Fridericus Thuringie lantgravius, Misnensis et orientalis marchio dominus- que terre Plisnensis giebt dem fleissigen Meister Rodolphus dictus Losse seinem lieben Kleriker pensatis quam pluribus obsequiorum nobis prestitorum et per amplius exhibendorum indiciis 4 Hufen in pagis opidi nostri Tungis-
Strana 447
1340 Juli 17—September 15 447 bruckin (o über u; Thamsbrück), die Rudolf von Ludewicus de Sibeleybin noster ibidem castellanus gekauft hat, zu rechten Lehen unter Vorbehalt des Erbrechtes für seinen Bruder Hermannus Losse. Siegler der für beide Brüder ausgestellten Urkunde der Aussteller sigillo principatus nostri. Actum et d. Frank(enford) in die sancti Egidii confessoris a. dom. 1340. — K 291. — Nrr. 654—656 bezeugen L.s Teilnahme an dem Frankfurter Reichstage, auf dem unter anderem Verträge swischen Erzbischof Baldewin und Pfalzgraf Rudolf zustande kamen (vgl. Böhmer Ludwig, Dominicus 384 f.). Frankfurt 1340 September 4. 655. Gerlacus Graf von Nassowe an den ehrsamen Herrn Henricus (darüber Wilh(elmo) von L. nachgetr.) Dekan der Kirche in Etchinstein (Idstein): präsentiert ihm zu einer der von ihm zu besetzenden 6 Pfründen der Kollegiat- kirche, die Erzbischof Baldewin in Idstein neu errichtet, den peritus vir Meister Ro(dolfus) dictus Losse seinen lieben Kleriker winschend, dass der- selbe zum Stiftsherrn aufgenommen werde und die Einnahmen der Pfründe erhalte. Cum reverendus — D. Frank(enford) sub nostro sigillo presentibus appenso die 4 a mensis septembris a. dom. 1340. — K 293. Erwähnt auch in einem erst von dem Rubrikator des 16. Jh.s durchstrichenen Vermerk Losses über D 71: V(idenda?) (est?) littera comitis Nass(owiensis) super Etchist(eyn) et pro ec(clesia?). 656. Frankfurt 1340 September 5. Pfalzgraf Rudolf ernennt Meister Rudolf Losse zu seinem Kaplan und Hausgeistlichen. K 2921). Nos Rodol(fus) dei gratia comes palatinus Reni dux Bavarie honesto ac perito viro magistro Ro(dolfo) dicto Losse canonico ecclesie sancti Florini Conflu(entini) gratiam suam cum plenitudine 1. Illos digne specialibus favoribus ac graciis omnis boni. liberaliter prevenimus, qui se ipsos commendabiles et se nostre 2. Hinc est, gratie ex suis approbatis actibus aptos reddunt. quod te, qui nobis super pluribus virtuosis et industriosis actibus conmendaris, in nostrum capellanum et clericum familiarem et domesticum favorabiliter hiis litteris recepimus specialem volentes, ut de cetero ubique ad nos et curiam nostram ut noster familiaris clericus et capellanus recursum habeas et respectum et quid nostra protectione et eisdem favoribus, graciis, libertatibus et iuribus, quibus alii nostri clerici domestici gaudent, ubique libere pociaris. 3. In quorum omnium evidenciam et maiorem roboris firmitatem sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum in Frankenf(ort) anno domini M'CCC L' feria tercia ante festum nativitatis beate Marie virginis. I) Ueberschr.: Recepcio Rodol(fi) in clericum Rodol(fi) ducis Bavar(ie). Trier 1340 September 8. 657*. Erzbischof Baldewin für Dekan und Kapitel von St. Kastor in Koblenz. D 198 = Richter Kanzlei 110 nr. 2. Trier 1340 September 15. 658. Rudolfus dictus Lusso notarius domini episcopi TreverensisAcanoni- cus ecclesie sancti Florini Confluentine seu plebanus ecclesie seu capelle de Ostheym? verpachtet dem bescheidenen Herrn? Echardus Pleban in Kinthel(eybin) (Kindleben) seine Kirche zu Ostheim von der nächsten Stuhl- feier Petri (Februar 22) ab Sauf 3 Jahre? für jährlich bis Michaelis? Johannis des Täufers Geburt (Juni 24)? sahlbare 4 Mark reinen Silbers, die Echardus in Ysenacum an Rudolfs Prokurator Herrn Lu(tiger)us dictus Hopfensag entrichten soll; will Rudolf inzwischen über die Kirche anders verfiigen, so sollen sich beide mittels Schiedsspruchs des dominus de Haten- stete und des Henricus de Natza auseinandersetzen; diese soll er Rudolf, seinem Bruder Hermannus Losse oder seinem Prokurator in Ysnacum ent-
1340 Juli 17—September 15 447 bruckin (o über u; Thamsbrück), die Rudolf von Ludewicus de Sibeleybin noster ibidem castellanus gekauft hat, zu rechten Lehen unter Vorbehalt des Erbrechtes für seinen Bruder Hermannus Losse. Siegler der für beide Brüder ausgestellten Urkunde der Aussteller sigillo principatus nostri. Actum et d. Frank(enford) in die sancti Egidii confessoris a. dom. 1340. — K 291. — Nrr. 654—656 bezeugen L.s Teilnahme an dem Frankfurter Reichstage, auf dem unter anderem Verträge swischen Erzbischof Baldewin und Pfalzgraf Rudolf zustande kamen (vgl. Böhmer Ludwig, Dominicus 384 f.). Frankfurt 1340 September 4. 655. Gerlacus Graf von Nassowe an den ehrsamen Herrn Henricus (darüber Wilh(elmo) von L. nachgetr.) Dekan der Kirche in Etchinstein (Idstein): präsentiert ihm zu einer der von ihm zu besetzenden 6 Pfründen der Kollegiat- kirche, die Erzbischof Baldewin in Idstein neu errichtet, den peritus vir Meister Ro(dolfus) dictus Losse seinen lieben Kleriker winschend, dass der- selbe zum Stiftsherrn aufgenommen werde und die Einnahmen der Pfründe erhalte. Cum reverendus — D. Frank(enford) sub nostro sigillo presentibus appenso die 4 a mensis septembris a. dom. 1340. — K 293. Erwähnt auch in einem erst von dem Rubrikator des 16. Jh.s durchstrichenen Vermerk Losses über D 71: V(idenda?) (est?) littera comitis Nass(owiensis) super Etchist(eyn) et pro ec(clesia?). 656. Frankfurt 1340 September 5. Pfalzgraf Rudolf ernennt Meister Rudolf Losse zu seinem Kaplan und Hausgeistlichen. K 2921). Nos Rodol(fus) dei gratia comes palatinus Reni dux Bavarie honesto ac perito viro magistro Ro(dolfo) dicto Losse canonico ecclesie sancti Florini Conflu(entini) gratiam suam cum plenitudine 1. Illos digne specialibus favoribus ac graciis omnis boni. liberaliter prevenimus, qui se ipsos commendabiles et se nostre 2. Hinc est, gratie ex suis approbatis actibus aptos reddunt. quod te, qui nobis super pluribus virtuosis et industriosis actibus conmendaris, in nostrum capellanum et clericum familiarem et domesticum favorabiliter hiis litteris recepimus specialem volentes, ut de cetero ubique ad nos et curiam nostram ut noster familiaris clericus et capellanus recursum habeas et respectum et quid nostra protectione et eisdem favoribus, graciis, libertatibus et iuribus, quibus alii nostri clerici domestici gaudent, ubique libere pociaris. 3. In quorum omnium evidenciam et maiorem roboris firmitatem sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum in Frankenf(ort) anno domini M'CCC L' feria tercia ante festum nativitatis beate Marie virginis. I) Ueberschr.: Recepcio Rodol(fi) in clericum Rodol(fi) ducis Bavar(ie). Trier 1340 September 8. 657*. Erzbischof Baldewin für Dekan und Kapitel von St. Kastor in Koblenz. D 198 = Richter Kanzlei 110 nr. 2. Trier 1340 September 15. 658. Rudolfus dictus Lusso notarius domini episcopi TreverensisAcanoni- cus ecclesie sancti Florini Confluentine seu plebanus ecclesie seu capelle de Ostheym? verpachtet dem bescheidenen Herrn? Echardus Pleban in Kinthel(eybin) (Kindleben) seine Kirche zu Ostheim von der nächsten Stuhl- feier Petri (Februar 22) ab Sauf 3 Jahre? für jährlich bis Michaelis? Johannis des Täufers Geburt (Juni 24)? sahlbare 4 Mark reinen Silbers, die Echardus in Ysenacum an Rudolfs Prokurator Herrn Lu(tiger)us dictus Hopfensag entrichten soll; will Rudolf inzwischen über die Kirche anders verfiigen, so sollen sich beide mittels Schiedsspruchs des dominus de Haten- stete und des Henricus de Natza auseinandersetzen; diese soll er Rudolf, seinem Bruder Hermannus Losse oder seinem Prokurator in Ysnacum ent-
Strana 448
448 Nr. 659—665 richten, ausserdem das Subsidium und etwaige andere Lasten tragen, die Kirche versorgen und ihr Vermögen in Ordnung halten; stirbt Rudolf eines Jahres nach Eingang des Pachtzinses, so soll sein Bruder den Eckard bei seinem Nachfolger für dieses Jahr schadlos halten h ; will Rudolf während der Pachtzeit anders über die Kirche verfüigen, so sollen sich beide mittels Schiedsspruchs des Herrn Conradus de Hattinstede und des Henricus de Nacza auseinandersetzen (zugehörige Notiz: iste plebanus lapsis hiis tribus annis dimittet agros seminatos, ut invenit, pro utilitate mea). Siegler: der Aussteller. D. Treveris in crastino festi exaltacionis sancte crucis a. dom. — K 258, von L. stark durchkorrigierter und erweiterter Entwurf 1340?. einer fremden Hand; die durch eingeschlossenen Stellen hat L. noch etwas später nachgetragen. — Das Entstehungsverhältnis der drei auf gleicher Seite (fol. 165a) stehenden Entwürfe Nrr. 658, 659, 668 (K 288—290) ist von diplomatischem Interesse. Zunächst wurden K 288 und 290, noch undatiert, eingetragen. Gleichzeitig mit den meisten Verbesserungen von K 288 entstand dann der auch noch undatierte Revers K 289, schliesslich zugleich mit dem grossen Nachtrag von K 288 (samt der zeitlich noch etwas unterschiedenen angehängten Notiz) die Datierungen der drei Urkunden. Da K 290 eine bedeutend jüngere Datierung trägt, sind K 288 und 289 also erst lange nach ihrer Handlung ganz fertig geworden. Es muss entweder der Entwurf von K 290 schon bei der Handlung von K 288 vorgefertigt worden sein; er eilte dann seiner eigenen Handlung weit voraus. Oder die Entwürfe von K 288 und 289 stehen der Handlung von K 290 nahe, dann hinken sie hinter ihrer Handlung her. 659. [1340 September 15. Eck(ardus) Pleban der Kirche von Kintheleybin (Kindleben) Mainzer Diözese bekennt, dass er die diesjährigen Einnahmen der Kirche zu Ostheym (-heim), die er zum grösseren Teile bereits gesammelt, von dem ehrbaren Herrn Meister Rodolfus Kleriker des Erzbischofs von Trier und Pleban jener Kirche gekauft hat für 4 Mark reinen Silbers, die R.s Bruder, dem domi- cellus Hermannus dictus Losse armiger oder R.s Prokurator Herrn Lutigerus dictus Hopphinsag in Eisenach bis Michaelis zuziglich einer Mark racione contractus zu entrichten sind; ferner dass er die genannte Kirche nach dem Wortlaut der eingerückten (in der Abschrift ist nur der Anfang zitiert) Verleihungsurkunde (Nr. 658) zu Pacht empfangen hat. Siegler: der Aus- steller. D. et actum die, loco et a., prout in — — Rodolfi littera superius continetur. — K 289, Entwurf. — Ueber dessen Entstehung vgl. Nr. 658. 660. Idstein 1340 Oktober 2. Henricus Dekan der Kirche von Etchinstein (Idstein) nimmt den von seinem Herrn, dem spectabilis dominus Gerlacus Graf von Nassowe, nach Aus- weis seines offenen Briefes Nr. 655 für eine der neuen Pfründen in Idstein präsentierten ehrbaren Meister Rudolfus zum Stiftsherrn auf. Siegter: der Aussteller mit seinem Siegel, cum adhuc sigillo decanatus careamus. D. Etchinstein a. dom. 1340. die II. mensis octobris. — K 294. — Zur Sache vgl. Nr. 658. 661. 1340 Oktober 31. Der Offizial der Trierer Kurie an den Priester Wilhelmus Rektor der Kirche von Ersch (Irsch): beauftragt ihn, da Priester Iohannes Meynardi Rektor der Pfarrkirche sancti Medardi (St. Medard) diese verlassen hat und sich weigert, die persönliche Residens in ihr zu nehmen und sie zu versehen (deservire et officiare), bis auf weiteres mit ihrer Versehung. Cum Iohannes — Datum d. (!) M'CCC XL° vigil(ia) festi omnium sanctorum. Ueberschr.: Commissio vicariatus ecclesie seu officiacio sine regimine. — D 67. 662. Trier 1340 Dezember 9. Nycolaus de Pittinga Trierer Domherr, von Erzbischof Baldewin zum Richter in der Klagesache zwischen Meister Rodolfus dictus Losse Pastor der Kirche von Kerne (Mosel-Kern) und Iohannes scriptor (?) und Kleriker des Herrn Ritters Fridericus dictus Brenner bestimmt, bekennt, er habe die hier einzurückende, der ihm übertragenen Appellation des J. als Transfix bei- gefügte Bestellungsurkunde (Nr. 240; fehlt hier) erhalten, und erklärt auf Antrag Rudolfs, der eine gleichfalls einzuriickende Klageschrift (fehlt hier)
448 Nr. 659—665 richten, ausserdem das Subsidium und etwaige andere Lasten tragen, die Kirche versorgen und ihr Vermögen in Ordnung halten; stirbt Rudolf eines Jahres nach Eingang des Pachtzinses, so soll sein Bruder den Eckard bei seinem Nachfolger für dieses Jahr schadlos halten h ; will Rudolf während der Pachtzeit anders über die Kirche verfüigen, so sollen sich beide mittels Schiedsspruchs des Herrn Conradus de Hattinstede und des Henricus de Nacza auseinandersetzen (zugehörige Notiz: iste plebanus lapsis hiis tribus annis dimittet agros seminatos, ut invenit, pro utilitate mea). Siegler: der Aussteller. D. Treveris in crastino festi exaltacionis sancte crucis a. dom. — K 258, von L. stark durchkorrigierter und erweiterter Entwurf 1340?. einer fremden Hand; die durch eingeschlossenen Stellen hat L. noch etwas später nachgetragen. — Das Entstehungsverhältnis der drei auf gleicher Seite (fol. 165a) stehenden Entwürfe Nrr. 658, 659, 668 (K 288—290) ist von diplomatischem Interesse. Zunächst wurden K 288 und 290, noch undatiert, eingetragen. Gleichzeitig mit den meisten Verbesserungen von K 288 entstand dann der auch noch undatierte Revers K 289, schliesslich zugleich mit dem grossen Nachtrag von K 288 (samt der zeitlich noch etwas unterschiedenen angehängten Notiz) die Datierungen der drei Urkunden. Da K 290 eine bedeutend jüngere Datierung trägt, sind K 288 und 289 also erst lange nach ihrer Handlung ganz fertig geworden. Es muss entweder der Entwurf von K 290 schon bei der Handlung von K 288 vorgefertigt worden sein; er eilte dann seiner eigenen Handlung weit voraus. Oder die Entwürfe von K 288 und 289 stehen der Handlung von K 290 nahe, dann hinken sie hinter ihrer Handlung her. 659. [1340 September 15. Eck(ardus) Pleban der Kirche von Kintheleybin (Kindleben) Mainzer Diözese bekennt, dass er die diesjährigen Einnahmen der Kirche zu Ostheym (-heim), die er zum grösseren Teile bereits gesammelt, von dem ehrbaren Herrn Meister Rodolfus Kleriker des Erzbischofs von Trier und Pleban jener Kirche gekauft hat für 4 Mark reinen Silbers, die R.s Bruder, dem domi- cellus Hermannus dictus Losse armiger oder R.s Prokurator Herrn Lutigerus dictus Hopphinsag in Eisenach bis Michaelis zuziglich einer Mark racione contractus zu entrichten sind; ferner dass er die genannte Kirche nach dem Wortlaut der eingerückten (in der Abschrift ist nur der Anfang zitiert) Verleihungsurkunde (Nr. 658) zu Pacht empfangen hat. Siegler: der Aus- steller. D. et actum die, loco et a., prout in — — Rodolfi littera superius continetur. — K 289, Entwurf. — Ueber dessen Entstehung vgl. Nr. 658. 660. Idstein 1340 Oktober 2. Henricus Dekan der Kirche von Etchinstein (Idstein) nimmt den von seinem Herrn, dem spectabilis dominus Gerlacus Graf von Nassowe, nach Aus- weis seines offenen Briefes Nr. 655 für eine der neuen Pfründen in Idstein präsentierten ehrbaren Meister Rudolfus zum Stiftsherrn auf. Siegter: der Aussteller mit seinem Siegel, cum adhuc sigillo decanatus careamus. D. Etchinstein a. dom. 1340. die II. mensis octobris. — K 294. — Zur Sache vgl. Nr. 658. 661. 1340 Oktober 31. Der Offizial der Trierer Kurie an den Priester Wilhelmus Rektor der Kirche von Ersch (Irsch): beauftragt ihn, da Priester Iohannes Meynardi Rektor der Pfarrkirche sancti Medardi (St. Medard) diese verlassen hat und sich weigert, die persönliche Residens in ihr zu nehmen und sie zu versehen (deservire et officiare), bis auf weiteres mit ihrer Versehung. Cum Iohannes — Datum d. (!) M'CCC XL° vigil(ia) festi omnium sanctorum. Ueberschr.: Commissio vicariatus ecclesie seu officiacio sine regimine. — D 67. 662. Trier 1340 Dezember 9. Nycolaus de Pittinga Trierer Domherr, von Erzbischof Baldewin zum Richter in der Klagesache zwischen Meister Rodolfus dictus Losse Pastor der Kirche von Kerne (Mosel-Kern) und Iohannes scriptor (?) und Kleriker des Herrn Ritters Fridericus dictus Brenner bestimmt, bekennt, er habe die hier einzurückende, der ihm übertragenen Appellation des J. als Transfix bei- gefügte Bestellungsurkunde (Nr. 240; fehlt hier) erhalten, und erklärt auf Antrag Rudolfs, der eine gleichfalls einzuriickende Klageschrift (fehlt hier)
Strana 449
1340 September 15 bis Ende 449 eingereicht, nach weitläufigen Formalien den zum Termin am 9. Dezember 1340 (sabbatem proximum post festum beati Nycolai episcopi, quod finit dies IXa mensis decembris hora post primam) nicht erschienenen Beklagten für contumax, R.s Appellation an den Erzbischof für begründet, die Verleihung der Pfründe von Mosel-Kern an J. durch den Propst von Monasterium in Meynevelt (Münstermaifeld) für ungesetzlich, kassiert sie mit allen ihren Folgen und verurteilt J. zur Zahlung einer Entschädigung an R. Ort des Urteils: ante foras maioris ecclesie Treverensis; Zeugen: die ehrsamen Herren Emudus custos Prumien(sis), magister Colardus de Metis, cantor sancti Symeonis Treverensis, Arnoldus officialis domini archidiaconi de Brandinberg, Martinus de Ceraso. Noveritis nos — loco et hora. — D 144, Entwurf, in der die obige Datierung nachgetragen, der Schluss von anderer Hand mit sehr ver- blasster Tinte. 663. 665. 1340 Dezember 13. Dietrich Meynevelder Domherr und Stiftsherr zu St. Simeon in Trier verspricht dem Erzbischof Baldewin von Trier Treue. D 661). — Orig. in Koblenz 1 D nr. 583. I. Ego Theodericus dictus Meynevelde(re) canonicus ecclesi- arum maioris et sancti Symeonis Trever(ensium) exnunc inantea ero fidelis et obediens in omnibus reverendo in Christo patri ac domino meo domino Bald(ewino) archiepiscopo Trever(ensi). 2. Negocia sua et suorum, que ipse promota per me habere voluerit, quam primum de hiis scivero aux sensero qualitercumque, in predictis ecclesiis ac earum capitulis necnon in aliis ecclesiis, in quibus beneficiatus fuero ac eciam alibi, ubicumque potero verbis et factis, efficaciter et fideliter promovebo. 3. Non ero in consilio aliquo contra honorem ac statum ipsius dampnum, iniurias seu inimicicias sibi inminentes undecumque, cum michi de eis constiterit, in quantum potero, avertam et ipsum dominum meum de eis premuniam cicius qu[o]a) potero. 4. Decenter et honeste me tenebo in statu, tonsura et habitu clericali. 5. Hec omnia et singula premissa promisi et promitto in hiis scriptis per fidem meam loco iuramenti prestitam ipsi domino nostro archi- episcopo predicto me facturum et servaturum, quo ad vixerit idem dominus noster, pro posse et nosse, in quantum umquam potero cum conveniencia et honore. In cuius rei testimonium sigillum meum presentibus est appensum. Datum anno domini M'CCC XLmo in die beate Lucie virginis. I) Ueberschr. in K: Comissum promovendi. † a) quam K. 1340 Dezember 22. 664. An Dekan und Kapitel von Karden ihr Stiftsherr Rodolphus dictus Lusse: stimmt zu, dass sie auf Bitten seines Herrn des Trierer Archidiakons Godefridus de Brandinberg den Akolyten Colinus des Schultheissen von Witlich (Wittlich) Colinus Sohn als Stiftsherrn aufnehmen. Siegler: der Aussteller. Ad hoc quod — A. dom. 1340. in crastino beati Thome apostoli. — K 283. [1340 2]. Forderungen der Herren von Hanstein an das Erz- stift Mainz. Unbesiegelte Aufzeichnung auf Pergam. in München Mains Fasz. 235 = 1. Nachtr. Fass. 52. — Die Schrift weist etwa in das Jahr 1340. Der Domdekan Johann (c. 1) ist 1345 gestorben. Erwähnt werden Erzbischof Baldewins Krieg gegen Erfurt von 1336 und sein thüringischer Aufenthalt von 1335 (c. 3). Die Anführung zweier Reisen, zuerst nach Trier zu Baldewin, dann zu Erzbischof Heinrich (cc. 4, 7) setzt des Letzteren Besitzergreifung von Mains voraus. Wahrscheinlich ist Nr. 665 kurz vor der Urkunde vom Nova Alamanniae 29
1340 September 15 bis Ende 449 eingereicht, nach weitläufigen Formalien den zum Termin am 9. Dezember 1340 (sabbatem proximum post festum beati Nycolai episcopi, quod finit dies IXa mensis decembris hora post primam) nicht erschienenen Beklagten für contumax, R.s Appellation an den Erzbischof für begründet, die Verleihung der Pfründe von Mosel-Kern an J. durch den Propst von Monasterium in Meynevelt (Münstermaifeld) für ungesetzlich, kassiert sie mit allen ihren Folgen und verurteilt J. zur Zahlung einer Entschädigung an R. Ort des Urteils: ante foras maioris ecclesie Treverensis; Zeugen: die ehrsamen Herren Emudus custos Prumien(sis), magister Colardus de Metis, cantor sancti Symeonis Treverensis, Arnoldus officialis domini archidiaconi de Brandinberg, Martinus de Ceraso. Noveritis nos — loco et hora. — D 144, Entwurf, in der die obige Datierung nachgetragen, der Schluss von anderer Hand mit sehr ver- blasster Tinte. 663. 665. 1340 Dezember 13. Dietrich Meynevelder Domherr und Stiftsherr zu St. Simeon in Trier verspricht dem Erzbischof Baldewin von Trier Treue. D 661). — Orig. in Koblenz 1 D nr. 583. I. Ego Theodericus dictus Meynevelde(re) canonicus ecclesi- arum maioris et sancti Symeonis Trever(ensium) exnunc inantea ero fidelis et obediens in omnibus reverendo in Christo patri ac domino meo domino Bald(ewino) archiepiscopo Trever(ensi). 2. Negocia sua et suorum, que ipse promota per me habere voluerit, quam primum de hiis scivero aux sensero qualitercumque, in predictis ecclesiis ac earum capitulis necnon in aliis ecclesiis, in quibus beneficiatus fuero ac eciam alibi, ubicumque potero verbis et factis, efficaciter et fideliter promovebo. 3. Non ero in consilio aliquo contra honorem ac statum ipsius dampnum, iniurias seu inimicicias sibi inminentes undecumque, cum michi de eis constiterit, in quantum potero, avertam et ipsum dominum meum de eis premuniam cicius qu[o]a) potero. 4. Decenter et honeste me tenebo in statu, tonsura et habitu clericali. 5. Hec omnia et singula premissa promisi et promitto in hiis scriptis per fidem meam loco iuramenti prestitam ipsi domino nostro archi- episcopo predicto me facturum et servaturum, quo ad vixerit idem dominus noster, pro posse et nosse, in quantum umquam potero cum conveniencia et honore. In cuius rei testimonium sigillum meum presentibus est appensum. Datum anno domini M'CCC XLmo in die beate Lucie virginis. I) Ueberschr. in K: Comissum promovendi. † a) quam K. 1340 Dezember 22. 664. An Dekan und Kapitel von Karden ihr Stiftsherr Rodolphus dictus Lusse: stimmt zu, dass sie auf Bitten seines Herrn des Trierer Archidiakons Godefridus de Brandinberg den Akolyten Colinus des Schultheissen von Witlich (Wittlich) Colinus Sohn als Stiftsherrn aufnehmen. Siegler: der Aussteller. Ad hoc quod — A. dom. 1340. in crastino beati Thome apostoli. — K 283. [1340 2]. Forderungen der Herren von Hanstein an das Erz- stift Mainz. Unbesiegelte Aufzeichnung auf Pergam. in München Mains Fasz. 235 = 1. Nachtr. Fass. 52. — Die Schrift weist etwa in das Jahr 1340. Der Domdekan Johann (c. 1) ist 1345 gestorben. Erwähnt werden Erzbischof Baldewins Krieg gegen Erfurt von 1336 und sein thüringischer Aufenthalt von 1335 (c. 3). Die Anführung zweier Reisen, zuerst nach Trier zu Baldewin, dann zu Erzbischof Heinrich (cc. 4, 7) setzt des Letzteren Besitzergreifung von Mains voraus. Wahrscheinlich ist Nr. 665 kurz vor der Urkunde vom Nova Alamanniae 29
Strana 450
450 Nr. 666—669 23. Januar 1341 entstanden, in der Heinrich sich den Herren von Hanstein zu einer Schuld von insgesamt 712 Mark bekennt ([v. Hanstein] Urkundliche Geschichte des Geschlechts der von Hanstein I nr. 99). I. Do Iahan von Hansteyne von hern Iahanne deme duma) dechan zu Menze scheyt zu Rudensheym, do bleib daz stifte zu Menze schuldig den von Hanstein vierdehalphundirt marc silbers von des amptes weyn zu Friczlar unde zu Geysmar, di Luppolt von Hanstein gehat hatte. 2. Item druhundirt marc vor daz vitzetumampta) 1) unde vierundzwenzic marc, die en zu Heylgen- stad solden worden sin und nicht enworden. 3. Item vierzig marc soldes von dem krige zu Erforte und vierzic mare vor pherde in demeselbin krige und do unse herre byschof Baldewin in dem lande zu Duringen was. 4. Mer, daz Iahan von Hanstein zwar ist gewest zu Trire eynes selb andir, zu dem andir male sin vettere Henrich unde he mit zwen knechten; daz si do vezzerten, daz ist noch ungerechent. Des was vierdehalp phunt unde vierzig unde eyn geistlich lehen von zehen mark geldes. 5. Darnach, do Fritzsche von Spangenberg Henriche von Hansteyn gevangen hatte, do gab he eme eynen wiszen hengest zu beschatzunge, alse he en gekouft hatte vor funfzehena) marc silbers. He vor los eyn ganz harnasch, daz was vier marc wert. In dem selben gevengnisse verzerte he ses marc. 6. Unde ich Iahan von Hanstein vorlos eynen grawen hengest bi her Bertolde von Worbisze und Iahanne von Winzingerode von funfa) marken. b)[Di vorgenanten schulte] han wi von Hanstein uf genomen seshundirta). 7. Und do ich Iohan c) von Hanstein was bi unseme herren von Menze byschof Henrich, verzerte ich eyn verdung unde dri marc unde dar nach ich Henrich von Hanstein verzerte nach unseme herren vorbenant eynes verdunges min den dri marc. 8. Dirc) vorgenanten schult han wi von Hanstein uf gehaben seshundirt phunt unde funfzehen phunt hallere von dem zolle zu Erenfels, zwenzig phunt haller von unsem herren von Tryre, vierzehen mark silbers unde zwenzig phunt hellere von dem dumdechana) von Menze. a) v über u. + b) diese Zeile (bis seshundirt), die von der vorhergehenden etwas abgehoben ist, ward vor der Niederschrift der nächsten getilgt; sie nahm den Anfang von c. 8 voraus. + c) Orig. 1) vgl. v. Hanstein I nr. 77, 84, 86 f., II 28,61. 666. [1339—1340 2]. Ein Bittsteller schildert der Kanzlei eines Fürsten (Erz- bischof Baldewins?) die Tugend der Freigibigkeit. D 641). — Wohl gleichzeitig mit den umgebenden Nrr. 632, 630, 626, 663, 661 (D 62—64, 66, 67). Magistri mei ac domini venerandi! Nostis, quod gratissima sunt beneficia facillime occurrencia, ubi nulla fuit mora nisi in accipientis verecondia. Optimum est mercedem desiderium cuius- que proximi sequi, illud melius occupare, antequam rogemur. Quia tamen homini probo ad rogandum os occurrit et suffundatur rubor, qui hoc tormentum remittit, multiplicat munus suum. Non tulit gratis, qui, cum rogasset, accepit, quoniam quidem, ut maioribus nostris gravissimis viris visum est, nulla res carius con- stat quam que precibus empta est. Illud beneficium iocundum
450 Nr. 666—669 23. Januar 1341 entstanden, in der Heinrich sich den Herren von Hanstein zu einer Schuld von insgesamt 712 Mark bekennt ([v. Hanstein] Urkundliche Geschichte des Geschlechts der von Hanstein I nr. 99). I. Do Iahan von Hansteyne von hern Iahanne deme duma) dechan zu Menze scheyt zu Rudensheym, do bleib daz stifte zu Menze schuldig den von Hanstein vierdehalphundirt marc silbers von des amptes weyn zu Friczlar unde zu Geysmar, di Luppolt von Hanstein gehat hatte. 2. Item druhundirt marc vor daz vitzetumampta) 1) unde vierundzwenzic marc, die en zu Heylgen- stad solden worden sin und nicht enworden. 3. Item vierzig marc soldes von dem krige zu Erforte und vierzic mare vor pherde in demeselbin krige und do unse herre byschof Baldewin in dem lande zu Duringen was. 4. Mer, daz Iahan von Hanstein zwar ist gewest zu Trire eynes selb andir, zu dem andir male sin vettere Henrich unde he mit zwen knechten; daz si do vezzerten, daz ist noch ungerechent. Des was vierdehalp phunt unde vierzig unde eyn geistlich lehen von zehen mark geldes. 5. Darnach, do Fritzsche von Spangenberg Henriche von Hansteyn gevangen hatte, do gab he eme eynen wiszen hengest zu beschatzunge, alse he en gekouft hatte vor funfzehena) marc silbers. He vor los eyn ganz harnasch, daz was vier marc wert. In dem selben gevengnisse verzerte he ses marc. 6. Unde ich Iahan von Hanstein vorlos eynen grawen hengest bi her Bertolde von Worbisze und Iahanne von Winzingerode von funfa) marken. b)[Di vorgenanten schulte] han wi von Hanstein uf genomen seshundirta). 7. Und do ich Iohan c) von Hanstein was bi unseme herren von Menze byschof Henrich, verzerte ich eyn verdung unde dri marc unde dar nach ich Henrich von Hanstein verzerte nach unseme herren vorbenant eynes verdunges min den dri marc. 8. Dirc) vorgenanten schult han wi von Hanstein uf gehaben seshundirt phunt unde funfzehen phunt hallere von dem zolle zu Erenfels, zwenzig phunt haller von unsem herren von Tryre, vierzehen mark silbers unde zwenzig phunt hellere von dem dumdechana) von Menze. a) v über u. + b) diese Zeile (bis seshundirt), die von der vorhergehenden etwas abgehoben ist, ward vor der Niederschrift der nächsten getilgt; sie nahm den Anfang von c. 8 voraus. + c) Orig. 1) vgl. v. Hanstein I nr. 77, 84, 86 f., II 28,61. 666. [1339—1340 2]. Ein Bittsteller schildert der Kanzlei eines Fürsten (Erz- bischof Baldewins?) die Tugend der Freigibigkeit. D 641). — Wohl gleichzeitig mit den umgebenden Nrr. 632, 630, 626, 663, 661 (D 62—64, 66, 67). Magistri mei ac domini venerandi! Nostis, quod gratissima sunt beneficia facillime occurrencia, ubi nulla fuit mora nisi in accipientis verecondia. Optimum est mercedem desiderium cuius- que proximi sequi, illud melius occupare, antequam rogemur. Quia tamen homini probo ad rogandum os occurrit et suffundatur rubor, qui hoc tormentum remittit, multiplicat munus suum. Non tulit gratis, qui, cum rogasset, accepit, quoniam quidem, ut maioribus nostris gravissimis viris visum est, nulla res carius con- stat quam que precibus empta est. Illud beneficium iocundum
Strana 451
1339—1341 März 15 451 victurumque in animo credas, quod obviam venit, si non contingat prevenire. Plura rogantis verba intercidamus, ne rogati videamur, sed cerciores facti statim promittamus facturos, que, antequam interpellemur, ipsa festivacione probemus. Unde eroganda mihi ex liberalitate domini queso levi fronte planaque tribui procurare. Nam gracius datur, quod facili quam quod plena manu. I) Ueberschr.: [De ? lilberalitate. 1341 Januar 7. 667. Der Ritter Herr Walther von Nesselridin kauft von Herrn Reinhard Propst, Cunegunde Aebtissin, Katherina priorn und dem Konvent von Allendorf für 110 Pfund Heller das Gericht zu Unkinrode (Unkeroda), Nencelsdorf, Strovorte und Wolfisberg (Wolfs-) mit allem Zubehör, ouch daz beseczin und intseczin, einem Jahrzins von 4 Maltern Hafer Eisenacher Masses, 32 Hühner zu Michaelis und 20 zu vastenacht, der vronwese, das halbe Wasser mit der vischweyde zu U., auch daz turste houbit mit dem dinste; nach seinem Tode soll Alles wieder heimfallen, in welchir gewer man is vindit; W. wird mit Rat des Klosters (also daz gerichte stunde zcu irre hant und ouch fugete beydinthalbin) einen Schultheissen mit dem Sitz in U. einsetzen, der die Interessen des Klosters vertritt. Siegler: der Aussteller und die Ratsmeister Conrad Ciginfleysch und Dither Mutchin sowie die Ratmannen (das 2. Siegel ab). Zeugen: die klugen Herren Ditherich Pfarrer zu Salzungin (-gen), Iohannes von Wolfirswenden Priester, Hermann von Cymmern, Heinrich von Nihusin tumherrin zu Eisenach, die gescidin Herren Gotze von Wilprechterode, Berld von Cralucke der alte, Hertnid von Leynbach, Berld von Bernshusin Burgmannen zu Salzungen, Heinrich von Mechtirstete, Ian von Tunna und Giseler von Besa und ander lute me, di des gloubin werdic sin. Gegebin noch gotis geburte dricenhundert iar in dem eyn unde vircigisteme iare an dem ander tage noch dem zwolftin. — Orig. in Gotha, Abt. 00 Ia nr. 137. Trier 1341 Januar 8. 668. Henricus comes Salmen(sis) (Salm) bekeunt, laut einer ausführlicheren offenen Urkunde (unbekannt), dem Erzbischof Baldewin seine ville und Höfe in Bredail (Briedel) cum advocacia earundem, que specialiter a nobis ulterius dependet in feodum, aufgetragen und in feodum ligium erhalten zu haben, und ermächtigt den Erzbischof, von seinen Vorfahren verliehene oder verpfändete Teile zur Masse zurickzuerwerben. Siegler: der Aussteller und, auf seine Bitten, seine Mutter die edle Herrin Philippa comitissa de Salmis. D. Treveris a. XL. die VIII. mens. ian: — D 211, stark verbesserter Entwurf von L.s Hand. 669. Bois de Vincennes 1341 März 15. König Philipp VI. von Frankreich verbündet sich mit Kaiser Ludwig. K 3591); Palacky Ueber Formelbücher nr. 151 (P) aus einer anderen Abschrift, deren Datumzeile die Zeugenliste fehlt. — Vgl. Müller II 154 f. Die vom Kaiser am 24. Januar ausgestellte Eideserklärung (Böhmer Ludwig nr. 2135) ist hier als Vorlage benutzt. I. Summo regi Phil(ippus) Dei gratia Francorum rex. placere credimus, dum pacis consiliaa) querimus, per quam supremus amor acquiritur et quies viventibus preparatur. Et sib) id pro omnibus habeamus in votis, pro illis tamen, qui nobis consanguini- tate vel affinitate [sunt]c) coniuncti, quos specialius affectamus esse sinceros sancte ecclesie filios et devotos, maiorem sumus sollicitudinem impensuri, ut de turbacione d) veniant ad quietem. 2. Cum itaquee) inter felicis memorie Ioh(annem) papam XXII. et apostolicam sedem ex una parte et serenissimum principem Lud(owicum)f) Romanorumg) ex altera gravis ex diversis causis fuit exortah) turbacio, que adhuc durat proch i) dolor non sedata, nos attendentesk) dura dispendia, que ex huiusmodi turbacione 29*
1339—1341 März 15 451 victurumque in animo credas, quod obviam venit, si non contingat prevenire. Plura rogantis verba intercidamus, ne rogati videamur, sed cerciores facti statim promittamus facturos, que, antequam interpellemur, ipsa festivacione probemus. Unde eroganda mihi ex liberalitate domini queso levi fronte planaque tribui procurare. Nam gracius datur, quod facili quam quod plena manu. I) Ueberschr.: [De ? lilberalitate. 1341 Januar 7. 667. Der Ritter Herr Walther von Nesselridin kauft von Herrn Reinhard Propst, Cunegunde Aebtissin, Katherina priorn und dem Konvent von Allendorf für 110 Pfund Heller das Gericht zu Unkinrode (Unkeroda), Nencelsdorf, Strovorte und Wolfisberg (Wolfs-) mit allem Zubehör, ouch daz beseczin und intseczin, einem Jahrzins von 4 Maltern Hafer Eisenacher Masses, 32 Hühner zu Michaelis und 20 zu vastenacht, der vronwese, das halbe Wasser mit der vischweyde zu U., auch daz turste houbit mit dem dinste; nach seinem Tode soll Alles wieder heimfallen, in welchir gewer man is vindit; W. wird mit Rat des Klosters (also daz gerichte stunde zcu irre hant und ouch fugete beydinthalbin) einen Schultheissen mit dem Sitz in U. einsetzen, der die Interessen des Klosters vertritt. Siegler: der Aussteller und die Ratsmeister Conrad Ciginfleysch und Dither Mutchin sowie die Ratmannen (das 2. Siegel ab). Zeugen: die klugen Herren Ditherich Pfarrer zu Salzungin (-gen), Iohannes von Wolfirswenden Priester, Hermann von Cymmern, Heinrich von Nihusin tumherrin zu Eisenach, die gescidin Herren Gotze von Wilprechterode, Berld von Cralucke der alte, Hertnid von Leynbach, Berld von Bernshusin Burgmannen zu Salzungen, Heinrich von Mechtirstete, Ian von Tunna und Giseler von Besa und ander lute me, di des gloubin werdic sin. Gegebin noch gotis geburte dricenhundert iar in dem eyn unde vircigisteme iare an dem ander tage noch dem zwolftin. — Orig. in Gotha, Abt. 00 Ia nr. 137. Trier 1341 Januar 8. 668. Henricus comes Salmen(sis) (Salm) bekeunt, laut einer ausführlicheren offenen Urkunde (unbekannt), dem Erzbischof Baldewin seine ville und Höfe in Bredail (Briedel) cum advocacia earundem, que specialiter a nobis ulterius dependet in feodum, aufgetragen und in feodum ligium erhalten zu haben, und ermächtigt den Erzbischof, von seinen Vorfahren verliehene oder verpfändete Teile zur Masse zurickzuerwerben. Siegler: der Aussteller und, auf seine Bitten, seine Mutter die edle Herrin Philippa comitissa de Salmis. D. Treveris a. XL. die VIII. mens. ian: — D 211, stark verbesserter Entwurf von L.s Hand. 669. Bois de Vincennes 1341 März 15. König Philipp VI. von Frankreich verbündet sich mit Kaiser Ludwig. K 3591); Palacky Ueber Formelbücher nr. 151 (P) aus einer anderen Abschrift, deren Datumzeile die Zeugenliste fehlt. — Vgl. Müller II 154 f. Die vom Kaiser am 24. Januar ausgestellte Eideserklärung (Böhmer Ludwig nr. 2135) ist hier als Vorlage benutzt. I. Summo regi Phil(ippus) Dei gratia Francorum rex. placere credimus, dum pacis consiliaa) querimus, per quam supremus amor acquiritur et quies viventibus preparatur. Et sib) id pro omnibus habeamus in votis, pro illis tamen, qui nobis consanguini- tate vel affinitate [sunt]c) coniuncti, quos specialius affectamus esse sinceros sancte ecclesie filios et devotos, maiorem sumus sollicitudinem impensuri, ut de turbacione d) veniant ad quietem. 2. Cum itaquee) inter felicis memorie Ioh(annem) papam XXII. et apostolicam sedem ex una parte et serenissimum principem Lud(owicum)f) Romanorumg) ex altera gravis ex diversis causis fuit exortah) turbacio, que adhuc durat proch i) dolor non sedata, nos attendentesk) dura dispendia, que ex huiusmodi turbacione 29*
Strana 452
452 Nr. 670—671 provenisse noscuntur et possent in posterum maiora venire1), quod- que dictus imperator summe desiderat cum sanctissimo patre et domino summo pontifice nunc universalim) ecclesie presidente et sede predictan) pacem habere et reconciliari cum ipsis, prout spontanee nobis scripsit1), volens et consenciens, ut de hoc trac- tatum°) velimus assumere, quodque ex reconciliacione huiusmodi posset plurimum terre sancte [presidiis]c) subveniri et universali notum facimus ecclesie provenire serenitatis ) augmentum, universis, quod nos premissorum intuitu ac sue conthoralis neptis nostre karissimer) suorumque liberorums) consideracione vacare ad huiusmodi reconciliacionist) et pacis negotium intendentes interu) ipsum et nos hoc mediante nodum federis et amoris inire profitemur et constare volumus, quod nos ad honorem dei exal- tacionem") catholicew) fidei et propter bonum pacis et tranquilli- tatisX) universalis ecclesie utriusque nostrum ac tocius Christia- nitatis iuravimus)) ad sancta Dei ewangelia manu nostra tacta, quod dicti Lud(owici)z) serenissimi imperatoris nepotis et affinis nostria) karissi- mi) simus ex nunc et esse debeamus et velimus) in perpetuum pro toto tempore vite nostre bonus, fidelis et perfectus amicus alligatus et confederatus et quod omnia et singula ipsius negotia, que facere habet vel in ) futurum habebit ubicumque et cum quibuscunque, promoveamus et procuremus et promovere teneamur pro posse nostro bona fide et absque fictione quacumque per meliores vias, quas possumus dicere, cogitare vel invenire ad ipsius et d' imperii") ac status et honoris sui, terrarum et“') dominiorum et iurium suorum quorumcumque utilitatem et profectum, et quod dampna eius quelibet impediamus et evitemus pro posse nec contra premissa sic iurata vel eorum aliquod veniamus vel ea observare obmittamus nec nos tueamur vel defensemus per vel * propter aliquod auxilium vel defensionem iuris vel facti dispensacionis sedis apostolice aut alicuius alterius, qui super hoce) posset dispensare vel nos in parte aut toto ab huiusmodi absolvere iuramento, sive per vel propter aliquod beneficium restitucionis in integrum aut privilegia vel indulgencias per nos aut) nostro nomine impetratas vel") impetrandas" canonum vel legum auxiliog) aut aliqua“) iura scripta vel non scripta, que nobis, quominus ad observacionem omnium et singulorum per nos iuratorum teneremur, possent aliquatenus suffragari, quibus auxiliis et defensionibus omnibus et singulis nominatim et ex certa * scientia renunciamus expresse. In quorum [omnium]*) testimonium * sigillum nostrum presentibus litteris est appensum. Datum et actum apud [Bloscumh) Vincenum i) presentibus et dilectis et fidelibus consanguineis nostris .. comite Auge .. constabulario Franc(ie), Lod(ewico) comite de Thalamont, Lud(e wico) de Salbaudia, domino de Ubant et dilecto et fideli consiliario nostro domino de Noveriis die XV. marcii anno domini M'CCC XL°. I) Ueberschr.: Confederacio Lud(ewici) imperatoris Romanorum et Phil(ippi) regis Franc(ie) facta anno domini M'CCCOXL°. + a) concilia P. + b) fehlt, licet ergänst P. + c) fehlt K. + d) etiam add. P. + e) ita, zu itaque er- gänst P. † f) Ludvicum P. + g) imperatorem Romanorum P. + h) orta P. + i) proh P. + k) adtendentes P. + 1) provenire, vor maiora P. + m) von hier an auf fol. 222 b K. + n) apostolica P. + o) tractare P. + q) serenitati P. † r) cariss. P. + s) libera, danach Rasur K. + t) pacis et reconcil. statt rec. et pac. P. + u) et inter P. + v) exultacionem K. + w) katholicae P.† x) tranquillitatem P. + y) iuramus P.† z) Ludvici, nach
452 Nr. 670—671 provenisse noscuntur et possent in posterum maiora venire1), quod- que dictus imperator summe desiderat cum sanctissimo patre et domino summo pontifice nunc universalim) ecclesie presidente et sede predictan) pacem habere et reconciliari cum ipsis, prout spontanee nobis scripsit1), volens et consenciens, ut de hoc trac- tatum°) velimus assumere, quodque ex reconciliacione huiusmodi posset plurimum terre sancte [presidiis]c) subveniri et universali notum facimus ecclesie provenire serenitatis ) augmentum, universis, quod nos premissorum intuitu ac sue conthoralis neptis nostre karissimer) suorumque liberorums) consideracione vacare ad huiusmodi reconciliacionist) et pacis negotium intendentes interu) ipsum et nos hoc mediante nodum federis et amoris inire profitemur et constare volumus, quod nos ad honorem dei exal- tacionem") catholicew) fidei et propter bonum pacis et tranquilli- tatisX) universalis ecclesie utriusque nostrum ac tocius Christia- nitatis iuravimus)) ad sancta Dei ewangelia manu nostra tacta, quod dicti Lud(owici)z) serenissimi imperatoris nepotis et affinis nostria) karissi- mi) simus ex nunc et esse debeamus et velimus) in perpetuum pro toto tempore vite nostre bonus, fidelis et perfectus amicus alligatus et confederatus et quod omnia et singula ipsius negotia, que facere habet vel in ) futurum habebit ubicumque et cum quibuscunque, promoveamus et procuremus et promovere teneamur pro posse nostro bona fide et absque fictione quacumque per meliores vias, quas possumus dicere, cogitare vel invenire ad ipsius et d' imperii") ac status et honoris sui, terrarum et“') dominiorum et iurium suorum quorumcumque utilitatem et profectum, et quod dampna eius quelibet impediamus et evitemus pro posse nec contra premissa sic iurata vel eorum aliquod veniamus vel ea observare obmittamus nec nos tueamur vel defensemus per vel * propter aliquod auxilium vel defensionem iuris vel facti dispensacionis sedis apostolice aut alicuius alterius, qui super hoce) posset dispensare vel nos in parte aut toto ab huiusmodi absolvere iuramento, sive per vel propter aliquod beneficium restitucionis in integrum aut privilegia vel indulgencias per nos aut) nostro nomine impetratas vel") impetrandas" canonum vel legum auxiliog) aut aliqua“) iura scripta vel non scripta, que nobis, quominus ad observacionem omnium et singulorum per nos iuratorum teneremur, possent aliquatenus suffragari, quibus auxiliis et defensionibus omnibus et singulis nominatim et ex certa * scientia renunciamus expresse. In quorum [omnium]*) testimonium * sigillum nostrum presentibus litteris est appensum. Datum et actum apud [Bloscumh) Vincenum i) presentibus et dilectis et fidelibus consanguineis nostris .. comite Auge .. constabulario Franc(ie), Lod(ewico) comite de Thalamont, Lud(e wico) de Salbaudia, domino de Ubant et dilecto et fideli consiliario nostro domino de Noveriis die XV. marcii anno domini M'CCC XL°. I) Ueberschr.: Confederacio Lud(ewici) imperatoris Romanorum et Phil(ippi) regis Franc(ie) facta anno domini M'CCCOXL°. + a) concilia P. + b) fehlt, licet ergänst P. + c) fehlt K. + d) etiam add. P. + e) ita, zu itaque er- gänst P. † f) Ludvicum P. + g) imperatorem Romanorum P. + h) orta P. + i) proh P. + k) adtendentes P. + 1) provenire, vor maiora P. + m) von hier an auf fol. 222 b K. + n) apostolica P. + o) tractare P. + q) serenitati P. † r) cariss. P. + s) libera, danach Rasur K. + t) pacis et reconcil. statt rec. et pac. P. + u) et inter P. + v) exultacionem K. + w) katholicae P.† x) tranquillitatem P. + y) iuramus P.† z) Ludvici, nach
Strana 453
1341 März 25—30 453 serenissimi P. + a1) vor et aff. + b°) volumus P. + c) ubicumque habebit in futur. statt in — ubic. P. + d5) fehlt P. + e1) haec P. † f1) P, Böhmer nr. 2135; vel K. + g5 auxilio K. + h*) Goscum K. i) Vincenum — Noveriis fehlt P. + k) Sub. K. 1) unbekannt. Trier 1341 März 25. 670. An den ehrbaren Offizial der Propstei von St. Severus in Erfurt Rudolfus dictus Lusso notarius domini Treverensis canonicus ecclesie sancti Florini Confluentine, capellanus seu rector? plebanus ecclesie Aseu capelle? in Ostheym: bittet ihn, den bescheidenen Herrn Eckardus Pleban in Kinth(eleybin) (Kindleben), dem er seine Kirche zu Ostheim auf 3 Jahre verpachtet habe, für dies Jahr zuzulassen. Obsequiosam cum obe- dienciaD. Treveri sub sigillo meo presentibus appenso VIII. kal. april. a. dom. 1341.? — K 290, von L. verbesserter und mit der Datierung ver- sehener Entwurf; über dessen Entstehung vgl. Nr. 658. Trier 1341 März 30 (“[1349 Herbst/?). Erzbischof Baldewin meldet dem Papste Benedikt XII. die Ernennuug Meister Gerhards von Frankfurt und Heinrichs von Pfaffendorf zu seinen Prokuratoren bei der Kurie. D 2041) = Winkelmann nr. 1151, Sauerland III nr. 1134. L. hat später durch Streichungen und Zusätze aus diesem Stick den Entwurf zu einem eigenen Prokuratorium gemacht Da er sich dort als Trierer Domherrn und noch als Trierer Offizial bezeichnet, muss der Entwurf zwischen Juli 1346 und Februar 1354 gehören. Von seinen beiden Prokuratoren ist Christian von Limburg (vgl. über ihn Nr. 587) 1345 und 1346 als Prokurator an der Kurie bezeugt (Sauerland III nr. 512, 524). Johannes vom Fels er- scheint in gleicher Eigenschaft 1349 (Sauerland III nr. 799 und D 82), dann 1350 nochmals geradezu als Prokurator L.s in seinem Prozess um den Trierer Kanonikat (Sauerland III nr. 1094). Um ihn mag es sich auch hier handeln. Da in gleicher Sache Ende 1347 noch die Pfarrer Heinrich und Arnold von St. Laurenz und St. Gangolf auftreten (D 207), würde Losses Prokuratorium demnach in die Jahre 1348 oder 1349 gesetzt werden dürfen. Als Prokurator L.s für seinen Verzicht auf den Prozess um Cambrai wird Johann vom Fels auch in D 85 genannt. Bezieht sich unser Konzept darauf, so gehört es in den Herbst 1349. Sanctissimo in Christo patri ac domino suo domino «Bene- dicto sacrosancte Romane et universalis ecclesie summo ponti- fici «Bald(ewinus) dei gracia et cetera eius humilis et devotus Rodol(fus) dictus Losse canonicus ecclesie Trever(ensis) ac offi- cialis curie Trever(ensis) devota pedum oscula beatorum I. In curia sanctitatis vestre discretos viros magistr um) os Gerh(ardum) de Frank(enford) et Henr(icum) de Paffindorf, Io(hannem) de Rupe et Christianum de Lympurg? clericos in ipsa curia degentes absentes tamquam presentes et quemlibet eorum in solidum, sic quod non sit occupantis condicio melior, meos facio et constituo procuratores ad inpetrandum et contra- dicendum litteras tam simplices quam legendas graciam vel iusticiam continentes, in loca et in iudices conveniendum et recusandum ratum et eosdem“, alium substituendum et revocandum gratum firmiter habiturus, quidquid per dictos meos procuratores 2. Et in huius vel eorum alterum actum fuerit in premissis. rei evidens testimonium sigillum «meum) curie Trever(ensis), quo utor «in presenti), his? presentibus ad unius anni spacium dumtaxat valituris litteris est appensum. Datum Trever(is) die penultima mensis marcii a(nno) 41. 1) Ueberschr.: Procuratorium ad impetrandum et contradicendum). 671.
1341 März 25—30 453 serenissimi P. + a1) vor et aff. + b°) volumus P. + c) ubicumque habebit in futur. statt in — ubic. P. + d5) fehlt P. + e1) haec P. † f1) P, Böhmer nr. 2135; vel K. + g5 auxilio K. + h*) Goscum K. i) Vincenum — Noveriis fehlt P. + k) Sub. K. 1) unbekannt. Trier 1341 März 25. 670. An den ehrbaren Offizial der Propstei von St. Severus in Erfurt Rudolfus dictus Lusso notarius domini Treverensis canonicus ecclesie sancti Florini Confluentine, capellanus seu rector? plebanus ecclesie Aseu capelle? in Ostheym: bittet ihn, den bescheidenen Herrn Eckardus Pleban in Kinth(eleybin) (Kindleben), dem er seine Kirche zu Ostheim auf 3 Jahre verpachtet habe, für dies Jahr zuzulassen. Obsequiosam cum obe- dienciaD. Treveri sub sigillo meo presentibus appenso VIII. kal. april. a. dom. 1341.? — K 290, von L. verbesserter und mit der Datierung ver- sehener Entwurf; über dessen Entstehung vgl. Nr. 658. Trier 1341 März 30 (“[1349 Herbst/?). Erzbischof Baldewin meldet dem Papste Benedikt XII. die Ernennuug Meister Gerhards von Frankfurt und Heinrichs von Pfaffendorf zu seinen Prokuratoren bei der Kurie. D 2041) = Winkelmann nr. 1151, Sauerland III nr. 1134. L. hat später durch Streichungen und Zusätze aus diesem Stick den Entwurf zu einem eigenen Prokuratorium gemacht Da er sich dort als Trierer Domherrn und noch als Trierer Offizial bezeichnet, muss der Entwurf zwischen Juli 1346 und Februar 1354 gehören. Von seinen beiden Prokuratoren ist Christian von Limburg (vgl. über ihn Nr. 587) 1345 und 1346 als Prokurator an der Kurie bezeugt (Sauerland III nr. 512, 524). Johannes vom Fels er- scheint in gleicher Eigenschaft 1349 (Sauerland III nr. 799 und D 82), dann 1350 nochmals geradezu als Prokurator L.s in seinem Prozess um den Trierer Kanonikat (Sauerland III nr. 1094). Um ihn mag es sich auch hier handeln. Da in gleicher Sache Ende 1347 noch die Pfarrer Heinrich und Arnold von St. Laurenz und St. Gangolf auftreten (D 207), würde Losses Prokuratorium demnach in die Jahre 1348 oder 1349 gesetzt werden dürfen. Als Prokurator L.s für seinen Verzicht auf den Prozess um Cambrai wird Johann vom Fels auch in D 85 genannt. Bezieht sich unser Konzept darauf, so gehört es in den Herbst 1349. Sanctissimo in Christo patri ac domino suo domino «Bene- dicto sacrosancte Romane et universalis ecclesie summo ponti- fici «Bald(ewinus) dei gracia et cetera eius humilis et devotus Rodol(fus) dictus Losse canonicus ecclesie Trever(ensis) ac offi- cialis curie Trever(ensis) devota pedum oscula beatorum I. In curia sanctitatis vestre discretos viros magistr um) os Gerh(ardum) de Frank(enford) et Henr(icum) de Paffindorf, Io(hannem) de Rupe et Christianum de Lympurg? clericos in ipsa curia degentes absentes tamquam presentes et quemlibet eorum in solidum, sic quod non sit occupantis condicio melior, meos facio et constituo procuratores ad inpetrandum et contra- dicendum litteras tam simplices quam legendas graciam vel iusticiam continentes, in loca et in iudices conveniendum et recusandum ratum et eosdem“, alium substituendum et revocandum gratum firmiter habiturus, quidquid per dictos meos procuratores 2. Et in huius vel eorum alterum actum fuerit in premissis. rei evidens testimonium sigillum «meum) curie Trever(ensis), quo utor «in presenti), his? presentibus ad unius anni spacium dumtaxat valituris litteris est appensum. Datum Trever(is) die penultima mensis marcii a(nno) 41. 1) Ueberschr.: Procuratorium ad impetrandum et contradicendum). 671.
Strana 454
454 Nr. 672—677 672. 1341 [Ende März]. Derselbe bittet einen Kardinal, Papst Benedikt XII. für seine Angelegenheiten, über die ihm Rudolf Losse berichten wird, günstig zu stimmen. D 235. — Die zusammengehörenden Nrr. 672—674, von denen Nr. 672 die Jahreszahl 1341 trägt, sind wohl zu dem Prokuratorium Nr. 671 zu stellen, das ihnen auch stilistisch nahesteht. In das Itinerar L.s, der in Nr. 671 als Ueberbringer genannt wird, figt eine Reise nach Avignon sich um diese Zeit ein. Sauerland dachte an das Ende des J. 1341 — der November wäre frei — oder an den Anfang des J. 1342. Beidemal fehlt aber ein sachlicher Anhaltspunkt, wie er hier vorliegt. Die ganze Urkundenreihe bezieht sich offenbar auf die damalige Schwenkung der Reichspolitik des Kaisers, die von Baldewin alsbald mitgemacht wurde und auch der Aussöhnung Ludwigs mit der Kurie dienen sollte (vgl. Müller II 155 ff.). — Von Nr. 672 (D 235) hat Sauerland III 446 N. I (vgl. S. XXII) wegen des schlechten Erhaltungs- zustandes nur cc. 3 und 4 gegeben. Aber es ist viel mehr deutlich erhalten, und auch von dem stark durch Feuchtigkeit mitgenommenen Anfang lässt sich auf einer besonders präparierten Photographie noch Manches erkennen. Pater] rev(erende) et consanguinee carissime! 1. Slicut (?) ...... pro [.. ............]tiva [........] fu[..]a precan[tes], ut apud sanctissimum in Christo patrem et dominum nostrum d .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...] recommendatum habere ipsumque“ dominum nostrum nobis efficefre?] nobis) placabilem et benignum. 2. Sa ............] vestre paternitatis sincſerlitate aftque] instancia requirimus et rogamus, quatenus huiusmodi nostram recommendacionem, prout et quando vobis visum fuerit, continuare et prosequi dignemini affective singula nos concernencia negocia prosecucione paterna favorabiliter promo- vendo, super quibus et aliis nos et statum nostrum contingentibus magister Rodol(fus) dictus Losse canonicus Cardonen(sis) clericus noster domesticus et familiaris exhibitor presencium de nostra intencione conscius vos plenius informabit. 3. Et sic quicquam pro vobis vel vestris «amicis) in partibus nostris vel alibi facere poterimus, super hoc «nobis)) per vos requiri petimus confidenter. 4. Personam vestram nobis caram et statum dignetur conservare altissimus feliciter et longeve. Anno 41. I) Ueberschrift nicht mehr sichtbar. 673. [1341 Ende März]. Derselbe bittet die Kardinäle in Einzelbriefen um Für- sprache bei Papst Benedikt XII. D 2361) = Sauerland III nr. 1133. — Zur Datierung vgl. Nr. 672. Pater reverende! Vestram paternitatem reverendam ex affectu sincero instanter requirimus et rogamus, quatenus per- sonam nostram et statum ac nos concernencia negocia apud sanctissimum patrem et dominum nostrum &dominum Benedictum) ..summum pontificem et alias, ubi et prout occurrerit, vobis velitis suscipere commendatos, prout magister Rod(olfus) dictus Losse canonicus Cardon(ensis) clericus noster domesticus et familiaris exhibitor presencium de nostra intencione conscius vestram poterit re(verenci)am lacius informare. Et si quicquam et cetera ut supra. I) Ueberschr.: Ad card(inales) generaliter.
454 Nr. 672—677 672. 1341 [Ende März]. Derselbe bittet einen Kardinal, Papst Benedikt XII. für seine Angelegenheiten, über die ihm Rudolf Losse berichten wird, günstig zu stimmen. D 235. — Die zusammengehörenden Nrr. 672—674, von denen Nr. 672 die Jahreszahl 1341 trägt, sind wohl zu dem Prokuratorium Nr. 671 zu stellen, das ihnen auch stilistisch nahesteht. In das Itinerar L.s, der in Nr. 671 als Ueberbringer genannt wird, figt eine Reise nach Avignon sich um diese Zeit ein. Sauerland dachte an das Ende des J. 1341 — der November wäre frei — oder an den Anfang des J. 1342. Beidemal fehlt aber ein sachlicher Anhaltspunkt, wie er hier vorliegt. Die ganze Urkundenreihe bezieht sich offenbar auf die damalige Schwenkung der Reichspolitik des Kaisers, die von Baldewin alsbald mitgemacht wurde und auch der Aussöhnung Ludwigs mit der Kurie dienen sollte (vgl. Müller II 155 ff.). — Von Nr. 672 (D 235) hat Sauerland III 446 N. I (vgl. S. XXII) wegen des schlechten Erhaltungs- zustandes nur cc. 3 und 4 gegeben. Aber es ist viel mehr deutlich erhalten, und auch von dem stark durch Feuchtigkeit mitgenommenen Anfang lässt sich auf einer besonders präparierten Photographie noch Manches erkennen. Pater] rev(erende) et consanguinee carissime! 1. Slicut (?) ...... pro [.. ............]tiva [........] fu[..]a precan[tes], ut apud sanctissimum in Christo patrem et dominum nostrum d .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...] recommendatum habere ipsumque“ dominum nostrum nobis efficefre?] nobis) placabilem et benignum. 2. Sa ............] vestre paternitatis sincſerlitate aftque] instancia requirimus et rogamus, quatenus huiusmodi nostram recommendacionem, prout et quando vobis visum fuerit, continuare et prosequi dignemini affective singula nos concernencia negocia prosecucione paterna favorabiliter promo- vendo, super quibus et aliis nos et statum nostrum contingentibus magister Rodol(fus) dictus Losse canonicus Cardonen(sis) clericus noster domesticus et familiaris exhibitor presencium de nostra intencione conscius vos plenius informabit. 3. Et sic quicquam pro vobis vel vestris «amicis) in partibus nostris vel alibi facere poterimus, super hoc «nobis)) per vos requiri petimus confidenter. 4. Personam vestram nobis caram et statum dignetur conservare altissimus feliciter et longeve. Anno 41. I) Ueberschrift nicht mehr sichtbar. 673. [1341 Ende März]. Derselbe bittet die Kardinäle in Einzelbriefen um Für- sprache bei Papst Benedikt XII. D 2361) = Sauerland III nr. 1133. — Zur Datierung vgl. Nr. 672. Pater reverende! Vestram paternitatem reverendam ex affectu sincero instanter requirimus et rogamus, quatenus per- sonam nostram et statum ac nos concernencia negocia apud sanctissimum patrem et dominum nostrum &dominum Benedictum) ..summum pontificem et alias, ubi et prout occurrerit, vobis velitis suscipere commendatos, prout magister Rod(olfus) dictus Losse canonicus Cardon(ensis) clericus noster domesticus et familiaris exhibitor presencium de nostra intencione conscius vestram poterit re(verenci)am lacius informare. Et si quicquam et cetera ut supra. I) Ueberschr.: Ad card(inales) generaliter.
Strana 455
1341 Ende Märs—Mai 30 455 674. [1341 Ende März]. Derselbe versichert den Papst Benedikt XII. seiner Er- gebenheit. D 2371) = Sauerland III ur. 1134. — Zur Datierung vgl. Nr. 672. Sanctissimo in Christo patri ac domino domino Benedicto sacrosancte Romane et universalis ecclesie summo pontifici Bald(ewinus) dei gracia et cetera cum subieccione debita devota I. Bene- Clementissime pater! pedum oscula beatorum. volenciam sanctitatis vestre desiderabiliter scire cupio et semper hactenus scire cupivi, quod in omnibus et singulis offerentibus se negociis pro meo nosce adque posse bona fide beneplacitis vestre sanctitatis ardenter in votis gessi et gero cum omni humilitate et devocione debitis realiter complacere. Et cunctis temporibus iuxta premissum modum paratus esse volo vestris «mandatis) subesse beneplacitis et mandatis. Itaque, sanctissime pater, personam meam atque statum necnon ecclesiam michi creditam preeminencia vestre beatitudinis pie habere dignetur Sanctissimam personam de paterna clemencia recommissam. vestram dignetur altissimus ad eius laudem et honorem feliciter et longeve conservare sue ecclesie sacrosancte. I) Ueberschr.: Ad papam. 1341 April 20. 675. Priorissa und Konvent des Klosters Vallis beate Marie ordinis Predi- catorum (Marienthal) verpflichten sich zu einer Jahrfeier zu Ehren Erz- bischof Baldewins, seiner Vorgänger, Vorfahren und seines Bruders recolende memorie domini Henrici Romanorum imperatoris, für welche Baldewin 180 Pfund kleiner Turnosen, die 9 Pfund jährliche Einkünfte gewähren, gestiftet hat: es soll am ersten Tag, der nicht Feiertag ist, nach Maria Magdalenen und nach den 4 Quatembern je eine Messe gesungen, nach Baldewins Tode an seinem Todestag seine Jahrfeier und an den Quatembermontagen sein Gedächtnis cum octo baw. quatuor candelis seu cereis et cum tapeto unter Glockengeläute begangen und dafür dem Konvent jene 5 + viermal I Pfund, die nötigenfalls de communi granario monasterii zu ergänzen sind, ausgezahlt werden; diese Stiftung ist in communibus libris et kalendariis des Klosters zu verzeichnen. Siegler: die Aussteller. D. a. dom. 1341. die 20. mensis aprilis. — D 217. 676. Eisenach 1341 Mai 19. Gotfrid Schindekopf ritter verkauft meyster Ro(dolf) Lussen, hern Henr(ich) von Nezzilriden und Herman Lussen sime eydem sein Gericht zu Grozzen Lupnitze (Grossen-Lupnitz) für bereits bezahlte nunzen marg lotiges silbers, behält sich aber das Recht des Rückkaufs im Ganzen vor. Zeugen: Herr Ian Goldacker und Herr Lud(ewig) Schindekopf rittere, Gocze sin son und Gocze von Molsdorf knechte. Siegler: der Aussteller. — der gebin ist zu Ysenache, du man czalte noch Cristus geburte druczehenhundirt iar und dar noch in dem eyn und viertzigisten iare des sunabendes noch unsirs herren uffart. — K 297. Eisenach 1341 Mai 30. Die Eheleute Knappe Hermannus dictus Losse und Lutrudis verkaufen Hermanns Bruder dem ehrbaren Meister Rudolfus dictus Losse Stiftsherrn von St. Florin in Koblenz für bereits gezahlte 8 Mark reinen Silbers ihren Teil des Hofes und Hauses in opido Ysnacensi in platea longa, qua itur ad valvam sancte Marie virginis, welche sie frei von Zins, Dienst und Lasten von ihren Vorfahren her allodialiter gemeinsam mit Rudolf besessen haben. Siegler: Hermann sowie, auf dessen und der siegellosen Lutrudis Bitten, die chrbaren Wilhelmus Dekan und Henricus Kustos von St. Marien in Eisenach. D. in Ysnache III° kal. iunii a. dom. 1341. — K 304. 677.
1341 Ende Märs—Mai 30 455 674. [1341 Ende März]. Derselbe versichert den Papst Benedikt XII. seiner Er- gebenheit. D 2371) = Sauerland III ur. 1134. — Zur Datierung vgl. Nr. 672. Sanctissimo in Christo patri ac domino domino Benedicto sacrosancte Romane et universalis ecclesie summo pontifici Bald(ewinus) dei gracia et cetera cum subieccione debita devota I. Bene- Clementissime pater! pedum oscula beatorum. volenciam sanctitatis vestre desiderabiliter scire cupio et semper hactenus scire cupivi, quod in omnibus et singulis offerentibus se negociis pro meo nosce adque posse bona fide beneplacitis vestre sanctitatis ardenter in votis gessi et gero cum omni humilitate et devocione debitis realiter complacere. Et cunctis temporibus iuxta premissum modum paratus esse volo vestris «mandatis) subesse beneplacitis et mandatis. Itaque, sanctissime pater, personam meam atque statum necnon ecclesiam michi creditam preeminencia vestre beatitudinis pie habere dignetur Sanctissimam personam de paterna clemencia recommissam. vestram dignetur altissimus ad eius laudem et honorem feliciter et longeve conservare sue ecclesie sacrosancte. I) Ueberschr.: Ad papam. 1341 April 20. 675. Priorissa und Konvent des Klosters Vallis beate Marie ordinis Predi- catorum (Marienthal) verpflichten sich zu einer Jahrfeier zu Ehren Erz- bischof Baldewins, seiner Vorgänger, Vorfahren und seines Bruders recolende memorie domini Henrici Romanorum imperatoris, für welche Baldewin 180 Pfund kleiner Turnosen, die 9 Pfund jährliche Einkünfte gewähren, gestiftet hat: es soll am ersten Tag, der nicht Feiertag ist, nach Maria Magdalenen und nach den 4 Quatembern je eine Messe gesungen, nach Baldewins Tode an seinem Todestag seine Jahrfeier und an den Quatembermontagen sein Gedächtnis cum octo baw. quatuor candelis seu cereis et cum tapeto unter Glockengeläute begangen und dafür dem Konvent jene 5 + viermal I Pfund, die nötigenfalls de communi granario monasterii zu ergänzen sind, ausgezahlt werden; diese Stiftung ist in communibus libris et kalendariis des Klosters zu verzeichnen. Siegler: die Aussteller. D. a. dom. 1341. die 20. mensis aprilis. — D 217. 676. Eisenach 1341 Mai 19. Gotfrid Schindekopf ritter verkauft meyster Ro(dolf) Lussen, hern Henr(ich) von Nezzilriden und Herman Lussen sime eydem sein Gericht zu Grozzen Lupnitze (Grossen-Lupnitz) für bereits bezahlte nunzen marg lotiges silbers, behält sich aber das Recht des Rückkaufs im Ganzen vor. Zeugen: Herr Ian Goldacker und Herr Lud(ewig) Schindekopf rittere, Gocze sin son und Gocze von Molsdorf knechte. Siegler: der Aussteller. — der gebin ist zu Ysenache, du man czalte noch Cristus geburte druczehenhundirt iar und dar noch in dem eyn und viertzigisten iare des sunabendes noch unsirs herren uffart. — K 297. Eisenach 1341 Mai 30. Die Eheleute Knappe Hermannus dictus Losse und Lutrudis verkaufen Hermanns Bruder dem ehrbaren Meister Rudolfus dictus Losse Stiftsherrn von St. Florin in Koblenz für bereits gezahlte 8 Mark reinen Silbers ihren Teil des Hofes und Hauses in opido Ysnacensi in platea longa, qua itur ad valvam sancte Marie virginis, welche sie frei von Zins, Dienst und Lasten von ihren Vorfahren her allodialiter gemeinsam mit Rudolf besessen haben. Siegler: Hermann sowie, auf dessen und der siegellosen Lutrudis Bitten, die chrbaren Wilhelmus Dekan und Henricus Kustos von St. Marien in Eisenach. D. in Ysnache III° kal. iunii a. dom. 1341. — K 304. 677.
Strana 456
456 Nr. 678—688 678*. Trier 1341 Mai 31. Erzbischof Baldewin an den Klerus der Diözese Trier. K 459a, eingerückt in Nr. 686. Blattau nr. 37 Insert. 679. Eisenach 1341 Juni 2. Tyzel Losse hern Hermans Lossen son verkauft dem ehrbaren meister Rudolf Lossen seinem vetern 5 Malter Hafer Jahresrente von seinem Gute zu Ryden (= 2) für bereits bezahlte 3 Mark lotiges silbers und setzt zum Unter- Pfand 1/2 Hufe in dem velde zu (o über u) grozzen Luppenze (Grossen-Lupnitz). Siegler: auf Bitten des Ausstellers der ehrbare probist von sente Nycolaus zu (o über u) Ysnache. — der gegeben ist zu (o über u) Ysnache du (o über u) man zalte noch Cristus geburthe drutzenhundert iar und dar noch in dem eyn und vierzcigisten iare an dem sunnabende vor sent Bonifacii tage. — K 300. 680. Fulda 1341 Juni 5. Henricus Abt von Fulda verschiebt die ihm übertragene Entscheidung der Klage der persönlich vor ihm erschienenen Meister Rodolfus dictus Losse seines Kaplans und dessen Bruders des Knappen Hermannus seines Getreuen gegen das Nonnenkloster in Aldendorf (Allen-) wegen der ville Unkenrode (Unkeroda), Nenczilsdorf (aus Nenczildorf korr.; wüst), Strofurte (wist) und Wolfesperg (Wolfsberg) und deren Gericht auf den nächsten Martinstag (November 11), falls sich die Parteien nicht inzwischen vergleichen. D. Fuld(e) sub nostro sigillo secreto tergotenus affixo a. dom. 1341. in die beati Bonifacii martiris. — K 295. 681. Frankfurt 1341 Juni II. Henricus Erzbischof von Mainz an Dekan und Kapitel von St. Marien in Eisenach: wiederholt seine Bestätigung Nr. 544 (Vorurkunde) des Dis- penses Erzbischof Baldewins für die Aufnahme seines (Heinrichs) lieben Meisters Rudolfus dictus Losse seines Klerikers und Kaplans zum Stiftsherrn ohne Pfründe und befiehlt ihnen, dem Rudolf ohne Rücksicht auf andere Expektanzen als päpstliche bei erster Gelegenheit eine Pfründe zu verleihen. Dispensacionem per reverendum — D. (das Folgende von Losse erst zugleich mit der Ueberschrift nachgetragen) Frank(enford) a. XLI. Barnabe. — K 284. Zur Sache vgl. Nr. 261. 682. Frankfurt 1341 Juni 12. Derselbe an die Plebane in Sletha (Schleid), Geysa (Geisa), Geysm(ar) (Geism-) und Bremen (B-n): befiehlt ihnen auf den neulichen (nuper) Bericht des honestus et litteratus vir magister Rudolfus dictus Losse Rektors der Pfarrkirche in Sleytha seines lieben Klerikers und Kaplans, dass sie die Rente, die sie ihm jährlich in guter und altherkömmlicher Minze schuldig sind, verweigern unter dem Vorwartde, sie könnten eben Fuldische Denare oder Heller nicht bekommen, dass sie unverziglich in gewohnter Münze zahlen sollen. Retulit nobis — D. Frank(enford) a. dom. 1341. 2. yd. iun. — K 280. Frankfurt 1341 Juni 12. Otto Bischof von Würzburg an den ehrbaren Meister Rudolfus dictus Lusse Rektor der Pfarrkirche in Sletha (Schleid): befreit ihn von heute auy 3 Jahre certis ex causis iustis et racionabilibus te moventibus von der Residenz- pflicht, vorausgesetzt dass die Versorgung der Kirche und der ihr unter- worfenen Kapellen darunter nicht leide. Siegler: der Aussteller mit seinem secretum, quo ad id utimur ista vice. Ut a personali — D. Frank(enford) II. yd. iun. sub a. dom. 1341. pont. vero nostri a. 7. — K 285. 683. Trier 1341 Juni 23. Erzbischof Baldewin erklärt, dass aus der Zeit seiner Mainzer Verwaltung der Knappe Hermann Losse eine noch nicht bezahlte Forderung von 20 Mark Silbers hat. K 296 a; Datum p. copiam auf Papier (M) in München Fasz. 86 (Erzst. Fasz. 84) = C. Beyer II nr. 23 Reg. Wir Baldewin von der gotes gnaden erczebisschof zu Trire, des heligen Romeschen riches durch Welschelant erczecanceller 684.
456 Nr. 678—688 678*. Trier 1341 Mai 31. Erzbischof Baldewin an den Klerus der Diözese Trier. K 459a, eingerückt in Nr. 686. Blattau nr. 37 Insert. 679. Eisenach 1341 Juni 2. Tyzel Losse hern Hermans Lossen son verkauft dem ehrbaren meister Rudolf Lossen seinem vetern 5 Malter Hafer Jahresrente von seinem Gute zu Ryden (= 2) für bereits bezahlte 3 Mark lotiges silbers und setzt zum Unter- Pfand 1/2 Hufe in dem velde zu (o über u) grozzen Luppenze (Grossen-Lupnitz). Siegler: auf Bitten des Ausstellers der ehrbare probist von sente Nycolaus zu (o über u) Ysnache. — der gegeben ist zu (o über u) Ysnache du (o über u) man zalte noch Cristus geburthe drutzenhundert iar und dar noch in dem eyn und vierzcigisten iare an dem sunnabende vor sent Bonifacii tage. — K 300. 680. Fulda 1341 Juni 5. Henricus Abt von Fulda verschiebt die ihm übertragene Entscheidung der Klage der persönlich vor ihm erschienenen Meister Rodolfus dictus Losse seines Kaplans und dessen Bruders des Knappen Hermannus seines Getreuen gegen das Nonnenkloster in Aldendorf (Allen-) wegen der ville Unkenrode (Unkeroda), Nenczilsdorf (aus Nenczildorf korr.; wüst), Strofurte (wist) und Wolfesperg (Wolfsberg) und deren Gericht auf den nächsten Martinstag (November 11), falls sich die Parteien nicht inzwischen vergleichen. D. Fuld(e) sub nostro sigillo secreto tergotenus affixo a. dom. 1341. in die beati Bonifacii martiris. — K 295. 681. Frankfurt 1341 Juni II. Henricus Erzbischof von Mainz an Dekan und Kapitel von St. Marien in Eisenach: wiederholt seine Bestätigung Nr. 544 (Vorurkunde) des Dis- penses Erzbischof Baldewins für die Aufnahme seines (Heinrichs) lieben Meisters Rudolfus dictus Losse seines Klerikers und Kaplans zum Stiftsherrn ohne Pfründe und befiehlt ihnen, dem Rudolf ohne Rücksicht auf andere Expektanzen als päpstliche bei erster Gelegenheit eine Pfründe zu verleihen. Dispensacionem per reverendum — D. (das Folgende von Losse erst zugleich mit der Ueberschrift nachgetragen) Frank(enford) a. XLI. Barnabe. — K 284. Zur Sache vgl. Nr. 261. 682. Frankfurt 1341 Juni 12. Derselbe an die Plebane in Sletha (Schleid), Geysa (Geisa), Geysm(ar) (Geism-) und Bremen (B-n): befiehlt ihnen auf den neulichen (nuper) Bericht des honestus et litteratus vir magister Rudolfus dictus Losse Rektors der Pfarrkirche in Sleytha seines lieben Klerikers und Kaplans, dass sie die Rente, die sie ihm jährlich in guter und altherkömmlicher Minze schuldig sind, verweigern unter dem Vorwartde, sie könnten eben Fuldische Denare oder Heller nicht bekommen, dass sie unverziglich in gewohnter Münze zahlen sollen. Retulit nobis — D. Frank(enford) a. dom. 1341. 2. yd. iun. — K 280. Frankfurt 1341 Juni 12. Otto Bischof von Würzburg an den ehrbaren Meister Rudolfus dictus Lusse Rektor der Pfarrkirche in Sletha (Schleid): befreit ihn von heute auy 3 Jahre certis ex causis iustis et racionabilibus te moventibus von der Residenz- pflicht, vorausgesetzt dass die Versorgung der Kirche und der ihr unter- worfenen Kapellen darunter nicht leide. Siegler: der Aussteller mit seinem secretum, quo ad id utimur ista vice. Ut a personali — D. Frank(enford) II. yd. iun. sub a. dom. 1341. pont. vero nostri a. 7. — K 285. 683. Trier 1341 Juni 23. Erzbischof Baldewin erklärt, dass aus der Zeit seiner Mainzer Verwaltung der Knappe Hermann Losse eine noch nicht bezahlte Forderung von 20 Mark Silbers hat. K 296 a; Datum p. copiam auf Papier (M) in München Fasz. 86 (Erzst. Fasz. 84) = C. Beyer II nr. 23 Reg. Wir Baldewin von der gotes gnaden erczebisschof zu Trire, des heligen Romeschen riches durch Welschelant erczecanceller 684.
Strana 457
1341 Мai 31—Juli 6 457 tun kunt allen luden, daz wir ervaren han an unsern frunden, den darumb kuntlich ist, und ouch an den rechnungen, die zu dem male von kosten und von schaden gemacht und beschriben worden 1), befunden han, daz man zu den zciten, da wir munpar und eyn phleger waren des stiftes von Mencze, schuldig was und schuldig vorleyb von des vorgenanten stiftes wegen von Mencze Herman genant Lossen von Ysnache eyme wol gebornen knechte, der uns und dem stifte von Mencze vorgenant getruwelich und nuczlich dinette, als uns unser frunt uzzer dem bysdom von Trire und von Mencze, di da waren, wole sageten, von eyme perde, daz er zu hove antwerte unsern amptluden, und von eynes wizzen loufers wegen, der yme irstochen wart in deme Brule in deme criege vor Erfurte, da man da vor lag2), czwenzig marg lotiges silbers, der wir nit yme bezalet hatten, da wir den stift uf gaben. Des zu urkunde han wir unser insigil an diesen brief tun henkin, der gegeb(e)n ist zu Trire an sente Iohans bapt(isten) abende, da man czalte noch Cristus gebürte druczehenhundirt ian und dar noch in deme eyn und vierczigestem iare. I) Randvermerk des Transsumpts, das unsere U. als mit Erzbischof Baldewins vero sigillo magno pendente sigillatas bezeichnet: Visio; Randbemerkung zu der transsumierten U.: Recognicio debitorum fratris mei. 1) unbekannt. co 2) am 17. Juli 1336; vgl. Nr. 410 c. 4. [Frankfurt 1341 Juni]. Markgraf [Friedrich von Meissen] schenkt dem Rudolf Losse 60 Pfähle: Item eodem tempore obtinui litteram domini march(ionis) in Fra(n)k(enford) pro 60 stipitibus in foresta, quos duxero eligendos. — K 286 a, Notiz im An- schluss an Nr. 683. 686*. 685. [1341 Juni]. Archidiakon Boemund, der erzbischöf liche Offizial und Nikolaus Scholaster von St. Paulin in Trier, Mandat. K 459 ; Blattau nr. 37 (aus Handschr. u. Drucken). 1341 Juli 1. 687. Der Offizial der Trierer Kurie vidimiert Nr. 684. Siegler: der Aus- steller. A. dom. 1341. die prima mensis iulii. — K 290. 1341 Juli 6. 688. Dietrich von Hammerstein, Propst von St. Florin in Koblenz, schwört dem Erzbischof Baldewin Treue. Orig. mit 3 hängenden Siegeln in Koblenz, Abt. 112 nr. 141. 1. Ego Theodericus de Hamerstein prepositus ecclesie sancti Florini in Confluen(cia) Treveren(sis) dyocesis obediens ero et fidelis inantea omni tempore reverendo in Christo patri domino meo domino Baldewino Treveren(si) archiepiscopo, ex cuius gracia et promocione iamdictam meam preposituram sum adeptus, et ecclesie sue Treverensi melius suum ubique procurabo ac ipsum, suam ecclesiam et .. subditos de dampnis et periculis quampluri- mum hoc scivero, ipsis imminentibus premunire debebo nec um- quam contra prefatum dominum meum ..archiepiscopum, suam ecclesiam vel .. subditos quitquam attemptabo nec attemptare debeo, immo sibi et ecclesie sue cum armis et sine armis, quo- ciens et quando ex parte ipsius requisitus fuero, contra omnem hominem, ubi hoc salvo honore meo et cum conveniencia facere possum, teneor et debeo assistere fideliter et servire, iura et bona pretacte prepositure mee non distraham, non vendam nec
1341 Мai 31—Juli 6 457 tun kunt allen luden, daz wir ervaren han an unsern frunden, den darumb kuntlich ist, und ouch an den rechnungen, die zu dem male von kosten und von schaden gemacht und beschriben worden 1), befunden han, daz man zu den zciten, da wir munpar und eyn phleger waren des stiftes von Mencze, schuldig was und schuldig vorleyb von des vorgenanten stiftes wegen von Mencze Herman genant Lossen von Ysnache eyme wol gebornen knechte, der uns und dem stifte von Mencze vorgenant getruwelich und nuczlich dinette, als uns unser frunt uzzer dem bysdom von Trire und von Mencze, di da waren, wole sageten, von eyme perde, daz er zu hove antwerte unsern amptluden, und von eynes wizzen loufers wegen, der yme irstochen wart in deme Brule in deme criege vor Erfurte, da man da vor lag2), czwenzig marg lotiges silbers, der wir nit yme bezalet hatten, da wir den stift uf gaben. Des zu urkunde han wir unser insigil an diesen brief tun henkin, der gegeb(e)n ist zu Trire an sente Iohans bapt(isten) abende, da man czalte noch Cristus gebürte druczehenhundirt ian und dar noch in deme eyn und vierczigestem iare. I) Randvermerk des Transsumpts, das unsere U. als mit Erzbischof Baldewins vero sigillo magno pendente sigillatas bezeichnet: Visio; Randbemerkung zu der transsumierten U.: Recognicio debitorum fratris mei. 1) unbekannt. co 2) am 17. Juli 1336; vgl. Nr. 410 c. 4. [Frankfurt 1341 Juni]. Markgraf [Friedrich von Meissen] schenkt dem Rudolf Losse 60 Pfähle: Item eodem tempore obtinui litteram domini march(ionis) in Fra(n)k(enford) pro 60 stipitibus in foresta, quos duxero eligendos. — K 286 a, Notiz im An- schluss an Nr. 683. 686*. 685. [1341 Juni]. Archidiakon Boemund, der erzbischöf liche Offizial und Nikolaus Scholaster von St. Paulin in Trier, Mandat. K 459 ; Blattau nr. 37 (aus Handschr. u. Drucken). 1341 Juli 1. 687. Der Offizial der Trierer Kurie vidimiert Nr. 684. Siegler: der Aus- steller. A. dom. 1341. die prima mensis iulii. — K 290. 1341 Juli 6. 688. Dietrich von Hammerstein, Propst von St. Florin in Koblenz, schwört dem Erzbischof Baldewin Treue. Orig. mit 3 hängenden Siegeln in Koblenz, Abt. 112 nr. 141. 1. Ego Theodericus de Hamerstein prepositus ecclesie sancti Florini in Confluen(cia) Treveren(sis) dyocesis obediens ero et fidelis inantea omni tempore reverendo in Christo patri domino meo domino Baldewino Treveren(si) archiepiscopo, ex cuius gracia et promocione iamdictam meam preposituram sum adeptus, et ecclesie sue Treverensi melius suum ubique procurabo ac ipsum, suam ecclesiam et .. subditos de dampnis et periculis quampluri- mum hoc scivero, ipsis imminentibus premunire debebo nec um- quam contra prefatum dominum meum ..archiepiscopum, suam ecclesiam vel .. subditos quitquam attemptabo nec attemptare debeo, immo sibi et ecclesie sue cum armis et sine armis, quo- ciens et quando ex parte ipsius requisitus fuero, contra omnem hominem, ubi hoc salvo honore meo et cum conveniencia facere possum, teneor et debeo assistere fideliter et servire, iura et bona pretacte prepositure mee non distraham, non vendam nec
Strana 458
458 Nr. 689—692 alienabo nec ea ulterius de novo alicui infeodabo perpetue, sed ea pro posse et nosse meo conservabo et distracta vel qualiter- cumque alienata ad ius et proprietatem ipsius mee prepositure reducam, clerum michi subiectum in omni sua libertate, consue- tudine et iure, quibus hucusque gavisus est, manutenebo fideliter et servabo, item ecclesiam parrochialem in Monthabur, cuius collacio et institucio ad me spectat pleno iure, quociens et quando eam vacare contigerit, conferre et providere de ea persone actu sacerdoti aut que infra annum a die provisionis sibi per me faciende ad sacerdocium promoveri valeat, ut predicitur, tenebor et tenebo nominande michi per ipsum dominum meum archiepi- scopum et de ipsa ecclesia disponere totaliter iuxta ipsius bene placitum voluntatis. 2. Prescripta omnia et singula promitto bona fide et iurasse ea me recognosco sollempniter in hiis scriptis inviolabiliter observare fraude ac dolo amotis penitus et exclusis. 3. In cuius rei testimonium sigillum meum presentibus litteris est appensum. Ad maiorem autem roboris firmitatem omnium pre- missorum sigilla honorabilis viri domini Wilhelmi de Helfinstein prepositi ecclesie sancti Castoris in Confluen(cia), nobilis viri domini Godefridi de Seyna consangwineorum meorum necnon Iohannis burgravii in Hamerstein fratris mei ad meas instantes preces presentibus eciam sunt appensa. 4. Et nos Wilhelmus prepositus, Godefridus de Seyna et Iohannes burgravius predicti recognoscimus, quod ad preces prefati domini Theoderici de Hamerstein prepositi ecclesie sancti Florini sigilla nostra apposuimus huic scripto in robur et testimonium omnium premissorum. Datum anno domini M'CCC° quadragesimo primo in octava beatorum Petri et Pauli apostolorum. 689. Paris 1341 Juli 20. Rudolf Losse berichtet demselben seine Erlebnisse am französischen Königshofe. D 2321) = Dominicus 387 N. 2. Bruchst., = Böhmer Acta nr. 1051. — Dass L. selbst der Briefschreiber war, wird durch seine Verbesserungen wahrscheinlich; dass er damals in Frankreich war, ergibt sich aus Nrr. 693 —696. Reverendissime domine! I. Intravimus Parisius die XIa mensis iulii; et stat uim nostr um)o? a d' vent upa) regi Francie? litteratorie1) intimato rescripsit idem rex 1), quod, cum ipse esset apud Montem 'Argi in forestis suis causa solacii, secum suos consiliarios non haberet, assignand um)o nobis terminum ad ipsum veniendi, videlicet aput Meledunuma*) in festo beate Marie Magdalene2) «proxime affuturo) instanti"; et sic ante principium augusti non credimus posse de Francia expediri. 2. Nec 'Et ? dominus Iofridus de Nanceyo primum eodem supervenit «nec scimus aliqua de eodem). 3. Accessi autem medio tempore dominas reginam et ducissam neptem vestram, que stant ad sanctum Germanum sex leuca) i's a Parisius, cuilibet vestras litteras1) presentando; quibus multum gratanter receptis pro vobis et statu vestro inquisiverunt instanter et se de bono
458 Nr. 689—692 alienabo nec ea ulterius de novo alicui infeodabo perpetue, sed ea pro posse et nosse meo conservabo et distracta vel qualiter- cumque alienata ad ius et proprietatem ipsius mee prepositure reducam, clerum michi subiectum in omni sua libertate, consue- tudine et iure, quibus hucusque gavisus est, manutenebo fideliter et servabo, item ecclesiam parrochialem in Monthabur, cuius collacio et institucio ad me spectat pleno iure, quociens et quando eam vacare contigerit, conferre et providere de ea persone actu sacerdoti aut que infra annum a die provisionis sibi per me faciende ad sacerdocium promoveri valeat, ut predicitur, tenebor et tenebo nominande michi per ipsum dominum meum archiepi- scopum et de ipsa ecclesia disponere totaliter iuxta ipsius bene placitum voluntatis. 2. Prescripta omnia et singula promitto bona fide et iurasse ea me recognosco sollempniter in hiis scriptis inviolabiliter observare fraude ac dolo amotis penitus et exclusis. 3. In cuius rei testimonium sigillum meum presentibus litteris est appensum. Ad maiorem autem roboris firmitatem omnium pre- missorum sigilla honorabilis viri domini Wilhelmi de Helfinstein prepositi ecclesie sancti Castoris in Confluen(cia), nobilis viri domini Godefridi de Seyna consangwineorum meorum necnon Iohannis burgravii in Hamerstein fratris mei ad meas instantes preces presentibus eciam sunt appensa. 4. Et nos Wilhelmus prepositus, Godefridus de Seyna et Iohannes burgravius predicti recognoscimus, quod ad preces prefati domini Theoderici de Hamerstein prepositi ecclesie sancti Florini sigilla nostra apposuimus huic scripto in robur et testimonium omnium premissorum. Datum anno domini M'CCC° quadragesimo primo in octava beatorum Petri et Pauli apostolorum. 689. Paris 1341 Juli 20. Rudolf Losse berichtet demselben seine Erlebnisse am französischen Königshofe. D 2321) = Dominicus 387 N. 2. Bruchst., = Böhmer Acta nr. 1051. — Dass L. selbst der Briefschreiber war, wird durch seine Verbesserungen wahrscheinlich; dass er damals in Frankreich war, ergibt sich aus Nrr. 693 —696. Reverendissime domine! I. Intravimus Parisius die XIa mensis iulii; et stat uim nostr um)o? a d' vent upa) regi Francie? litteratorie1) intimato rescripsit idem rex 1), quod, cum ipse esset apud Montem 'Argi in forestis suis causa solacii, secum suos consiliarios non haberet, assignand um)o nobis terminum ad ipsum veniendi, videlicet aput Meledunuma*) in festo beate Marie Magdalene2) «proxime affuturo) instanti"; et sic ante principium augusti non credimus posse de Francia expediri. 2. Nec 'Et ? dominus Iofridus de Nanceyo primum eodem supervenit «nec scimus aliqua de eodem). 3. Accessi autem medio tempore dominas reginam et ducissam neptem vestram, que stant ad sanctum Germanum sex leuca) i's a Parisius, cuilibet vestras litteras1) presentando; quibus multum gratanter receptis pro vobis et statu vestro inquisiverunt instanter et se de bono
Strana 459
1341 Juli 20—September 10 459 statu vestro letas esse dixerunt offerentes se ad quelibet vobis grata. Sed predicta domina ducissa «multum familiariter et) de vobis et de domino rege Boemie, de imperatore, de sorore sua relicta quondam «ducis) domini Henr(ici) ducis Bavarie et de domino papa, de quo dominum regem Francie asserit male contentum, ' mecum multum familiariter' loquebatur«rescribere, que per singula re»scribere longeb) esset. Et ostendit michi tres pulcros suos infantes masculos, qui ipsam, 'ut asserit?, in istis partibus consola re ntur, et se de quarto gravidam fatebatur. Et sperat dominum regem Boemie ad partes istas breviter esse venturum, ut eciam alii Parisius asseverant. Ex omnibus autem dictis et gestis domine ducisse predicte multum affectantis vos videre apparet michi, quod pro vobis prompte faceret, quicquid possit. Item sequitur in alia notula: Datum Parisius 20. iu[lii] a(nno) 41. + I) Ueberschr.: Ad dominum. + a) d aus b, v aus ? korr. † a*) korr. b) aus longa korr. 1) verloren. 0o 2) Juli 22. 690. [1341 etwa Juli?]. Theodericus Hoke (Ueberschr.: Hake) de Wizzense Kleriker Mainzer Diözese meldet [demselben], dass er eine U. vom 27. März 1338 (unbekannt), in der ihn der Erzbischof von Mains als sein Ordinarius im Namen des Papstes vom Makel seiner unehelichen Geburt dispensierte, woraufhin er die Weihen und die Pfarrkirche von Noviant (-and) erhielt, verloren hat, und bittet ihn, durch den Kustos der Kirche von St. Kastor die Rechtsgiltigkeit jenes Dispenses feststellen und erklären zu lassen. Significat sanctitati; ohne Datum. — D 231. Gleichzeitig und von gleicher Hand wie Nr. 689 ein- getragen. Fehlt bei Priesack-Schwalm. 691. 1341 August 24. Matheus dictus de Cruce bekennt, dem Herrn Rodolfus Kaplan des Erz- bischofs Baldewin 14 Pfund Trierer Denare schuldig zu sein für einen Weinverkauf iuxta continenciam vasarum seu vas(is), in quo seu quibus ipsum vinum consistit per maius et minus eo modo, quo (aus quod korr.) dicitur of seyunge; Bürgen der bis zum nächsten Martinstage zahlbaren Schuld sind Herr lacobus Ernesti Schöffe von Trier und Iohannes dictus de Cruce, die gegebenfalls der derzeitige Schultheiss von Trier belangen soll, als wäre ein Schöffenspruch darüber vor ihm ergangen. Zeugen: die Herren Io(hannes) dictus Erkle und Ia(cobus) dictus Iuvenis scabini Treverenses. Siegel des D. a. dom. 1341. in die beati Bartholomei Schultheissen von Trier. apostoli. — K 287. 692. Aschaffenburg 1341 September 10. Erzbischof Heinrich III. von Mains verbindet sich mit König Philipp VI. von Frankreich. Orig. mit hängendem Siegel im Nationalarchiv zu Paris (J 622 nr. 58), hier gegeben nach moderner Abschr. aus dem Archiv in E. Vogts Apparat der Mainzer Regesten. — Erwähnt in der Gegenurkunde vom 30. September bei Schunck Beiträge II 104. Heinricus Dei gratia sancte Moguntinensis sedis archiepi- scopus, sacri imperii per Germaniam archicancellarius. 1. Cum hiis, quos divina gratia solio maiestatis et status sui magnitudine benigne extollit, specialie armicitie ligam libenter contrahimus, per quos nobis ac nostre ecclesie promotiones, utilitates et com- moda pervenire speramus. 2. Notum igitur facimus universis, quod nos serenissimo et preclaro principi domino Philippo Fran-
1341 Juli 20—September 10 459 statu vestro letas esse dixerunt offerentes se ad quelibet vobis grata. Sed predicta domina ducissa «multum familiariter et) de vobis et de domino rege Boemie, de imperatore, de sorore sua relicta quondam «ducis) domini Henr(ici) ducis Bavarie et de domino papa, de quo dominum regem Francie asserit male contentum, ' mecum multum familiariter' loquebatur«rescribere, que per singula re»scribere longeb) esset. Et ostendit michi tres pulcros suos infantes masculos, qui ipsam, 'ut asserit?, in istis partibus consola re ntur, et se de quarto gravidam fatebatur. Et sperat dominum regem Boemie ad partes istas breviter esse venturum, ut eciam alii Parisius asseverant. Ex omnibus autem dictis et gestis domine ducisse predicte multum affectantis vos videre apparet michi, quod pro vobis prompte faceret, quicquid possit. Item sequitur in alia notula: Datum Parisius 20. iu[lii] a(nno) 41. + I) Ueberschr.: Ad dominum. + a) d aus b, v aus ? korr. † a*) korr. b) aus longa korr. 1) verloren. 0o 2) Juli 22. 690. [1341 etwa Juli?]. Theodericus Hoke (Ueberschr.: Hake) de Wizzense Kleriker Mainzer Diözese meldet [demselben], dass er eine U. vom 27. März 1338 (unbekannt), in der ihn der Erzbischof von Mains als sein Ordinarius im Namen des Papstes vom Makel seiner unehelichen Geburt dispensierte, woraufhin er die Weihen und die Pfarrkirche von Noviant (-and) erhielt, verloren hat, und bittet ihn, durch den Kustos der Kirche von St. Kastor die Rechtsgiltigkeit jenes Dispenses feststellen und erklären zu lassen. Significat sanctitati; ohne Datum. — D 231. Gleichzeitig und von gleicher Hand wie Nr. 689 ein- getragen. Fehlt bei Priesack-Schwalm. 691. 1341 August 24. Matheus dictus de Cruce bekennt, dem Herrn Rodolfus Kaplan des Erz- bischofs Baldewin 14 Pfund Trierer Denare schuldig zu sein für einen Weinverkauf iuxta continenciam vasarum seu vas(is), in quo seu quibus ipsum vinum consistit per maius et minus eo modo, quo (aus quod korr.) dicitur of seyunge; Bürgen der bis zum nächsten Martinstage zahlbaren Schuld sind Herr lacobus Ernesti Schöffe von Trier und Iohannes dictus de Cruce, die gegebenfalls der derzeitige Schultheiss von Trier belangen soll, als wäre ein Schöffenspruch darüber vor ihm ergangen. Zeugen: die Herren Io(hannes) dictus Erkle und Ia(cobus) dictus Iuvenis scabini Treverenses. Siegel des D. a. dom. 1341. in die beati Bartholomei Schultheissen von Trier. apostoli. — K 287. 692. Aschaffenburg 1341 September 10. Erzbischof Heinrich III. von Mains verbindet sich mit König Philipp VI. von Frankreich. Orig. mit hängendem Siegel im Nationalarchiv zu Paris (J 622 nr. 58), hier gegeben nach moderner Abschr. aus dem Archiv in E. Vogts Apparat der Mainzer Regesten. — Erwähnt in der Gegenurkunde vom 30. September bei Schunck Beiträge II 104. Heinricus Dei gratia sancte Moguntinensis sedis archiepi- scopus, sacri imperii per Germaniam archicancellarius. 1. Cum hiis, quos divina gratia solio maiestatis et status sui magnitudine benigne extollit, specialie armicitie ligam libenter contrahimus, per quos nobis ac nostre ecclesie promotiones, utilitates et com- moda pervenire speramus. 2. Notum igitur facimus universis, quod nos serenissimo et preclaro principi domino Philippo Fran-
Strana 460
460 Nr. 693—697 corum regi, cuius salutis et honoris continuum incrementum ex iustis et rationabilibus causis nos moventibus ex intimis affectamus, tenore presentium promittimus bona fide, quod ipsius ex nunc simus et esse debeamus et velimus in perpetuum, quamdiu vixerimus, bonus, fidelis et confederatus amicus, ita ut omnia et singula ipsius negotia presentia et futura cum quibuscumque promoveamus et procuremus et eisdem intendamus, quatenus commode poterimus apostolic sedis et nostro honore salvo per meliores vias, quas possimus, invenire seu cogitare ad eiusdem domini regis utilitatem et profectum, et quod dampna eius evitemus et impediamus abs- que fictione omni ingenio malo cessante. 3. In cujus rei testi- monium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Aschaffinburgo IIIJ° idus septembris, anno domini millesimo tricentesimo quadragesimo primo. 693. [Trier 1341 September 137. Erzbischof Baldewin an alle Christi Getreuen: schenkt Abt und Kon- vent des Prämonstratenserklosters Romerstorf (Rommersdorf) zum Seelenheil seiner Vorgänger, Voreltern und seines Bruders Kaiser Heinrichs VII. sein Haus in opido nostro Confluen(tino) in superiore parte vici (nur in vico Orig.) qui Holczschuergazse (Holtzschugazze (o über u) Orig.) vulgariter dicitur, super viam publicam, qua versus litus Moselle itur, ab una parte se extendentem. Dafür sollen sie, solange er lebt, jährlich am nächsten Wochentage vor Mariae Magdalenen für ihn und seine Herde eine Heiligengeist-Messe, später an seinem Todestage eine Seelenmesse samt Vigilien cum tapeto et candelis lesen und ausserdem jährlich an Abt und Konvent des Prämonstratenser- klosters Arnstein (A-n), von denen auch eine urkundliche Erklärung (unbekannt) darüber vorliegt, 2 Pfund Heller zahlen, die sie jederzeit mit in Immobilien oder Renten anzulegenden 32 Pfund Heller oder ebensovielen Schillinge Tourser Groschen abkaufen können. Et si quibuslibet; ohne Datum. — D 218, Entwurf zu der formal etwas veränderten und erweiterten, inhalt- lich wenig abweichenden Urkunde bei Wegeler Die Prämonstratenser-Abtei Rommersdorf b 51 nr. 50 (vgl. Görz 83 Reg.) nach einem der 2 Originale in Koblenz, Abt. 162 nr. 235/236. 694. St. Germain en Laye 1341 September 29. König Philipp VI. von Frankreich ernennt Meister Rudolf Losse zu seinem Hausgeistlichen. K 2991). — Zur Sache vgl. Dominicus 387 f., Böhmer Acta nr. 1051. Der Notar Clavel hat auch die U. über das Bündnis Philipps mit Baldewin von 1341 Juli 30 (Orig. in Koblenz, Abt. 1 A I nr. 1091 a) geschrieben und unterfertigt, ebenso eine U. von 1342 Juli 13 (bei Morel La grande chancellerie royale et l'expedition des lettres royaux 1328—1400 S. 495, vgl. im all- gemeinen S. 155 ff.). Philippus dei gratia Francorum rex dilecto clerico nostro magistro Rodol(fo) dicto Losse salutem et dilectionem. 1. Litter- arum scientia, morum honestas, vite laudabilis conversacio et alia virtutum dona, de quibus persona vestra apud nos multipli- citer fuit insignita, merito nos inducunt, ut eandem personam vestram quam plurimis condignis honoribus attollamus. 2. Hinc est, quod vos in nostrum honor(abilem) clericum recipimus ceterorumque nostrorum clericorum cumulo tenore presencium aggregamus ac privilegiis, franchisiis, libertatibus, graciis et honoribus nostris clericis concessis et quibus nostri in obsequiis nostris continue existentes gaudent et gaudere consueverunt, vos uti de cetero volumus et gaudere. 3. In cuius rei testimonium presentibus litteris nostrum fecimus appendi sigillum.
460 Nr. 693—697 corum regi, cuius salutis et honoris continuum incrementum ex iustis et rationabilibus causis nos moventibus ex intimis affectamus, tenore presentium promittimus bona fide, quod ipsius ex nunc simus et esse debeamus et velimus in perpetuum, quamdiu vixerimus, bonus, fidelis et confederatus amicus, ita ut omnia et singula ipsius negotia presentia et futura cum quibuscumque promoveamus et procuremus et eisdem intendamus, quatenus commode poterimus apostolic sedis et nostro honore salvo per meliores vias, quas possimus, invenire seu cogitare ad eiusdem domini regis utilitatem et profectum, et quod dampna eius evitemus et impediamus abs- que fictione omni ingenio malo cessante. 3. In cujus rei testi- monium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Aschaffinburgo IIIJ° idus septembris, anno domini millesimo tricentesimo quadragesimo primo. 693. [Trier 1341 September 137. Erzbischof Baldewin an alle Christi Getreuen: schenkt Abt und Kon- vent des Prämonstratenserklosters Romerstorf (Rommersdorf) zum Seelenheil seiner Vorgänger, Voreltern und seines Bruders Kaiser Heinrichs VII. sein Haus in opido nostro Confluen(tino) in superiore parte vici (nur in vico Orig.) qui Holczschuergazse (Holtzschugazze (o über u) Orig.) vulgariter dicitur, super viam publicam, qua versus litus Moselle itur, ab una parte se extendentem. Dafür sollen sie, solange er lebt, jährlich am nächsten Wochentage vor Mariae Magdalenen für ihn und seine Herde eine Heiligengeist-Messe, später an seinem Todestage eine Seelenmesse samt Vigilien cum tapeto et candelis lesen und ausserdem jährlich an Abt und Konvent des Prämonstratenser- klosters Arnstein (A-n), von denen auch eine urkundliche Erklärung (unbekannt) darüber vorliegt, 2 Pfund Heller zahlen, die sie jederzeit mit in Immobilien oder Renten anzulegenden 32 Pfund Heller oder ebensovielen Schillinge Tourser Groschen abkaufen können. Et si quibuslibet; ohne Datum. — D 218, Entwurf zu der formal etwas veränderten und erweiterten, inhalt- lich wenig abweichenden Urkunde bei Wegeler Die Prämonstratenser-Abtei Rommersdorf b 51 nr. 50 (vgl. Görz 83 Reg.) nach einem der 2 Originale in Koblenz, Abt. 162 nr. 235/236. 694. St. Germain en Laye 1341 September 29. König Philipp VI. von Frankreich ernennt Meister Rudolf Losse zu seinem Hausgeistlichen. K 2991). — Zur Sache vgl. Dominicus 387 f., Böhmer Acta nr. 1051. Der Notar Clavel hat auch die U. über das Bündnis Philipps mit Baldewin von 1341 Juli 30 (Orig. in Koblenz, Abt. 1 A I nr. 1091 a) geschrieben und unterfertigt, ebenso eine U. von 1342 Juli 13 (bei Morel La grande chancellerie royale et l'expedition des lettres royaux 1328—1400 S. 495, vgl. im all- gemeinen S. 155 ff.). Philippus dei gratia Francorum rex dilecto clerico nostro magistro Rodol(fo) dicto Losse salutem et dilectionem. 1. Litter- arum scientia, morum honestas, vite laudabilis conversacio et alia virtutum dona, de quibus persona vestra apud nos multipli- citer fuit insignita, merito nos inducunt, ut eandem personam vestram quam plurimis condignis honoribus attollamus. 2. Hinc est, quod vos in nostrum honor(abilem) clericum recipimus ceterorumque nostrorum clericorum cumulo tenore presencium aggregamus ac privilegiis, franchisiis, libertatibus, graciis et honoribus nostris clericis concessis et quibus nostri in obsequiis nostris continue existentes gaudent et gaudere consueverunt, vos uti de cetero volumus et gaudere. 3. In cuius rei testimonium presentibus litteris nostrum fecimus appendi sigillum.
Strana 461
1341 September 13—Dezember 3 461 Datum apud sanctum Germanum in Laya die XXIXa sep- tembris anno domini M'CCCmo quadragesimo 1°. Per dominum regem ad relationem vestrama). Clavelb). 1) Ueberschr.: Littera clericatus regis Franc(ie). + a) danach L.s Glosse s(cilicet) cancellarii. + b) danach L.s Glosse nomen notarii. St. Germain en Laye 1341 September 29. 695. Derselbe erteilt Meister Rudolf Losse und anderen Familiaren Erzbischof Baldewins Geleit durch sein Reich. K 300 a, vidimiert in Nr. 695. Ph(ilippe) per la graice de deu rois de France a tous 1. Mastre Rodolf dit Losse clerc noz justits et subgiez salut. et concillier et pluseurs altres familiares de nostre treschier et ame cousin 1 arcevesque de Treves sont venuz et entendent a venir par devers nous et ont a convenir avec aucuns et pluseurs de nos conseilliers en divers lieux en nostre roiaume et dehors pour aucuns besongnes, qui nos touchent, pour lez quel poursuir nous leur avons octroie et voulons, qu il puissent entreir, venir et aler en nostre roiaume et dicellui issir toute foiz et ou mestier 2. Si vous mandons et moigno[n]s estroitement et a serait. chaicun dedons, que ledit maistre Rodolf et touz aultres familiers de nostre dit cousin portans nos presentes lettres leur messme et leurs bienz vous laissiez et soufreiz venir de aler per vos iuriditions et estroiz par nostre roiaume et entrer et issir en icellui senz empeschement et arast aucun et a iceulz et a chacun deulz balliez et faites baillier bon et seur conduit toutefoiz, que il vous en requieront, et ne soufreiz, que aucun empeschement ou arrast en corps ne en biens leur soient faiz, maix leur souffreiz et laissiez porter per et hors de nostre dit roiaume toutes manires de mo[n noiesa) dor et argent neccessaires pour leurs despens et autres necessiteis pour les dites besongnes poursuir. Donn(e) a Sainct Germain en Laye le XXIXe jour de septembre l an de graice mil CCC quarante et un. Iacobus. a) monoies. 696. [Trier] 1341 Oktober 16. Der Offizial der Trierer Kurie vidimiert Nr. 694. K 3001). faisons cognois- Nous ..officialz de la court de Triêves cent a tous, que nous 1 an de grace nostre signour mil troys cens et quarante un lou mardi devant feste sainct Luc ewangeliste veimes, teinimes et de mot en mot leumes une lettres sainnes et entieres, non reizes, non quaisseies, non coroumpnes ne en aucune partie dicelles malmizes saelees dou vrai seel, dou queil elle se Ph(ilippe) dient estre seeleies, des queilez li tenour est teile: — Iacobus. I) am Rande: Conductus regis Francie et deportatio pecunie et copia. Trier 1341 Dezember 3. 697. Jakob Daniels Sohn, Jude und Banquier Erzbischof Baldewins, quittiert dem Rudolf Losse die Rückzahlung des Restes der ihm für eine Reise nach Frankreich gezahlten Summe.
1341 September 13—Dezember 3 461 Datum apud sanctum Germanum in Laya die XXIXa sep- tembris anno domini M'CCCmo quadragesimo 1°. Per dominum regem ad relationem vestrama). Clavelb). 1) Ueberschr.: Littera clericatus regis Franc(ie). + a) danach L.s Glosse s(cilicet) cancellarii. + b) danach L.s Glosse nomen notarii. St. Germain en Laye 1341 September 29. 695. Derselbe erteilt Meister Rudolf Losse und anderen Familiaren Erzbischof Baldewins Geleit durch sein Reich. K 300 a, vidimiert in Nr. 695. Ph(ilippe) per la graice de deu rois de France a tous 1. Mastre Rodolf dit Losse clerc noz justits et subgiez salut. et concillier et pluseurs altres familiares de nostre treschier et ame cousin 1 arcevesque de Treves sont venuz et entendent a venir par devers nous et ont a convenir avec aucuns et pluseurs de nos conseilliers en divers lieux en nostre roiaume et dehors pour aucuns besongnes, qui nos touchent, pour lez quel poursuir nous leur avons octroie et voulons, qu il puissent entreir, venir et aler en nostre roiaume et dicellui issir toute foiz et ou mestier 2. Si vous mandons et moigno[n]s estroitement et a serait. chaicun dedons, que ledit maistre Rodolf et touz aultres familiers de nostre dit cousin portans nos presentes lettres leur messme et leurs bienz vous laissiez et soufreiz venir de aler per vos iuriditions et estroiz par nostre roiaume et entrer et issir en icellui senz empeschement et arast aucun et a iceulz et a chacun deulz balliez et faites baillier bon et seur conduit toutefoiz, que il vous en requieront, et ne soufreiz, que aucun empeschement ou arrast en corps ne en biens leur soient faiz, maix leur souffreiz et laissiez porter per et hors de nostre dit roiaume toutes manires de mo[n noiesa) dor et argent neccessaires pour leurs despens et autres necessiteis pour les dites besongnes poursuir. Donn(e) a Sainct Germain en Laye le XXIXe jour de septembre l an de graice mil CCC quarante et un. Iacobus. a) monoies. 696. [Trier] 1341 Oktober 16. Der Offizial der Trierer Kurie vidimiert Nr. 694. K 3001). faisons cognois- Nous ..officialz de la court de Triêves cent a tous, que nous 1 an de grace nostre signour mil troys cens et quarante un lou mardi devant feste sainct Luc ewangeliste veimes, teinimes et de mot en mot leumes une lettres sainnes et entieres, non reizes, non quaisseies, non coroumpnes ne en aucune partie dicelles malmizes saelees dou vrai seel, dou queil elle se Ph(ilippe) dient estre seeleies, des queilez li tenour est teile: — Iacobus. I) am Rande: Conductus regis Francie et deportatio pecunie et copia. Trier 1341 Dezember 3. 697. Jakob Daniels Sohn, Jude und Banquier Erzbischof Baldewins, quittiert dem Rudolf Losse die Rückzahlung des Restes der ihm für eine Reise nach Frankreich gezahlten Summe.
Strana 462
462 Nr. 698—704 K 3011). — Die hier erwähnte kaiserliche Gesandtschaft ist kaum diejenige, die im Märs 1341 zu dem französischen Bündnis (Nr. 669) führte (vgl. Müller II 155). Eher muss an Rudolfs erste Botschaft nach Frankreich im Juli des Jahres (vgl. Nr. 689) gedacht werden; freilich ist bisher nichts davon bekannt, dass damals auch kaiserliche Gesandte nach Paris gegangen wären. Zum zweiten Male weilte Rudolf im September bei König Philipp (vgl. oben Nr. 694 f.). Ego Iacob Danielis Iudeus Treverensis receptor et distributor recognosco publice in hiis scriptis domini mei Treveren(sis) michi per honorabilem virum dominum magistrum Rodol(fum) dictum Losse clericum familiarem domini mei Treveren(sis) nona- ginta sex scudatos aureos et III grossos esse restitutos de centum et viginti scudatis, quos sibi ex parte domini mei Treveren(sis) tradideram, dum prima vice iret cum ambassiatoribus domini de quibus pe- imperatoris in legacione ad .. regem Francie, cuniarum summis ipsum acquito presentibus litteris mei appensione sigilli firmiter roboratis. Datum Treveris die tercia mensis decembris anno domini M°CCC XLI°. I) Ueberschr., die sich auch auf die beiden Nrr. 698 f. bezieht: Quitancie. Trier 1341 Dezember 3. 698. Derselbe quittiert demselben über die Rückzahlung eines Darlehens. K 3021). Ego Iacob Danielis Iudeus Treverensis receptor et distri- butor domini mei Treverensis recognosco publice in hiis scriptis michi per honorabilem virum dominum magistrum Rodol(fum) dictum Losse clericum familiarem domini mei Trever(ensis) de viginti IIII regalibus aureis sive de triginta solidis grossorum Thuronen(sium), quos sibi in Treveri mutuaveram, pro quibus michi certos .. fideiussores dederat, dudum esse plenarie satis- factum et ipsum dominum Rodol(fum) de huiusmodi pecunie summa acquito per presentes meo sigillo appenso munitas. Datum Treveris die tercia mensis decembris anno domini MCCC XL primo. 1) Ueberschr. siche bei Nr. 696. 699. Trier 1341 Dezember 3. Derselbe quittiert demselben über die Rückzahlung eines Darlehens. K 3031). Ego Iacob Daniel(is) Iudeus Trever(ensis) receptor et distri- butor domini mei Trever(ensis) recognosco publice in hiis scriptis michi per honorabilem virum dominum magistrum Rod(olfum) dictum Losse clericum familiarem domini mei Trever(ensis) de tribus libris grossprum Thuronen(sium), quas sibi ad supplicacionem meam dictus Ulner civis Trever(ensis) in Frankifort in nundinis ibidem mutuaverat, cui de hiis satisfeci, dudum esse plenarie satis- factum et ipsum dominum Rodol(fum) de huiusmodi pecunie summa acquito per presentes meo sigillo appenso munitas. Datum Treveris die IIIa mensis decembris anno domini M°CCC XLI°. I) Ueberschrift siehe bei Nr. 696.
462 Nr. 698—704 K 3011). — Die hier erwähnte kaiserliche Gesandtschaft ist kaum diejenige, die im Märs 1341 zu dem französischen Bündnis (Nr. 669) führte (vgl. Müller II 155). Eher muss an Rudolfs erste Botschaft nach Frankreich im Juli des Jahres (vgl. Nr. 689) gedacht werden; freilich ist bisher nichts davon bekannt, dass damals auch kaiserliche Gesandte nach Paris gegangen wären. Zum zweiten Male weilte Rudolf im September bei König Philipp (vgl. oben Nr. 694 f.). Ego Iacob Danielis Iudeus Treverensis receptor et distributor recognosco publice in hiis scriptis domini mei Treveren(sis) michi per honorabilem virum dominum magistrum Rodol(fum) dictum Losse clericum familiarem domini mei Treveren(sis) nona- ginta sex scudatos aureos et III grossos esse restitutos de centum et viginti scudatis, quos sibi ex parte domini mei Treveren(sis) tradideram, dum prima vice iret cum ambassiatoribus domini de quibus pe- imperatoris in legacione ad .. regem Francie, cuniarum summis ipsum acquito presentibus litteris mei appensione sigilli firmiter roboratis. Datum Treveris die tercia mensis decembris anno domini M°CCC XLI°. I) Ueberschr., die sich auch auf die beiden Nrr. 698 f. bezieht: Quitancie. Trier 1341 Dezember 3. 698. Derselbe quittiert demselben über die Rückzahlung eines Darlehens. K 3021). Ego Iacob Danielis Iudeus Treverensis receptor et distri- butor domini mei Treverensis recognosco publice in hiis scriptis michi per honorabilem virum dominum magistrum Rodol(fum) dictum Losse clericum familiarem domini mei Trever(ensis) de viginti IIII regalibus aureis sive de triginta solidis grossorum Thuronen(sium), quos sibi in Treveri mutuaveram, pro quibus michi certos .. fideiussores dederat, dudum esse plenarie satis- factum et ipsum dominum Rodol(fum) de huiusmodi pecunie summa acquito per presentes meo sigillo appenso munitas. Datum Treveris die tercia mensis decembris anno domini MCCC XL primo. 1) Ueberschr. siche bei Nr. 696. 699. Trier 1341 Dezember 3. Derselbe quittiert demselben über die Rückzahlung eines Darlehens. K 3031). Ego Iacob Daniel(is) Iudeus Trever(ensis) receptor et distri- butor domini mei Trever(ensis) recognosco publice in hiis scriptis michi per honorabilem virum dominum magistrum Rod(olfum) dictum Losse clericum familiarem domini mei Trever(ensis) de tribus libris grossprum Thuronen(sium), quas sibi ad supplicacionem meam dictus Ulner civis Trever(ensis) in Frankifort in nundinis ibidem mutuaverat, cui de hiis satisfeci, dudum esse plenarie satis- factum et ipsum dominum Rodol(fum) de huiusmodi pecunie summa acquito per presentes meo sigillo appenso munitas. Datum Treveris die IIIa mensis decembris anno domini M°CCC XLI°. I) Ueberschrift siehe bei Nr. 696.
Strana 463
1341 Dezember 3—1342 April 22 463 1341 Dezember 22. Erzbischof Baldewin für Kloster Marienthal. K 515 ; van Werveke II nr. 384. 700*. [1341 ?]. Juristisches Gutachten über Aussagen in einem Prozess zwischen (?) Bartholomeus dictus Monze (Mouze?) und Petrus de [Nojviant, der dem dominus Ar(noldus ?) Lupi für 16 ame vini 12 Pfund bezahlt haben soll. — D 210, Entwurf. Auf gleichem Blatte wie Nr. 668 nachträglich, aber kaum viel später, geschrieben. 701. Rossdorf 1342 April 10. An den ehrbaren Herrn Rudolfus de Werth(eim) Archidiakon von Würz- Rudolfus dictus Losse Pfarrer der Mutterkirche in burg (Erbipolensis) Sleyta (Schleid): präsentiert für die Tochterkirche in Geysa (Geisa), die durch den Tod des letzten Rektors oder Kaplans Herrn Henricus offensteht, den Priester Iohannes de Sleitsburg Ueberbringer Dieses und bittet, den- selben mit der Seelsorge zu investieren. Ad ecclesiam — D. Rostrof (!) a. dom. 1342. feria 4. post dominicam Quasimodogeniti' meo proprio sub sigillo. — K 305. 702. [Grossen-[Lupnitz 1342 April 12. An den ehrbaren Herrn Elyas Propst von Monasterium Meynefelt (Münstermaifeld) Rudolfus dictus Losse Pfarrer der infra terminos eiusdem prepositure liegenden Kirche von Kerne (Mosel-Kern): präsentiert ihm für die durch den Tod des jüngsten Vikars Herrn Nycolaus offenstehende Vikarie seiner Kirche seinen lieben Kleriker Henricus de Kutzleibin und bittet den- selben zu investieren sowie mit der Seelsorge und der Hut der Reliquien zu betrauen. Honorificencie vestre — D. in Luppenze sub sigillo meo presentibus appenso die XII. mensis aprilis a. dom. 1342. — K 313. 703. ſum 1338—1342] April [16—22]. 704. Konrad, pfalzgräflicher Notar in Kaub, meldet dem Zoll- schreiber Dithmar in Ehrenfels den Transport verschiedener für die Burg Pfalzgrafenstein bestimmter Baustoffe. Unbesiegeltes Orig. (durchstrichen) in München Mainz Fasz. 175 = Erzstift Fass. 143 b. — Die Nrr. 704, 722, 727—729 gehören zu der Registratur des Zollschreibers Dithmar, von der ein grosser Teil, wohl an 100 Stiïcke, erhalten ist (vornehmlich im Bestand von St. Alban Fass. 20—26, einiges auch Erzst. Fass. 83 a, 143 b, Domkapitel Fasz. 89, Nachtr. Fasz. 25, 29), meist Passierscheine des Erzbischofs Heinrich von Mainz für Schiffslasten mit Korn, Wein, Holz, Mist u. a. oder entsprechende Quittungen der vom Zoll Befreiten — es giebt für die Jahre 1340—42 einen Rechnungsauszug über diese Posten (ebenda St. Alban Fasz. 23 —, aber auch Quittungen über Geldbeträge, die auf die Zolleinnahmen angewiesen waren. Die Mehrzahl dieser Urkunden ist datiert — von ihnen steht ein kleiner Teil bei Sauer IIla — womit sich auch die undatierten einigermassen zeitlich bestimmen lassen. Dithmar scheint erst seit 1338 bezeugt (vgl. Sauer nr. 2114). Zuletst kommt er 1342 September 21 in Frankfurt vor als Bürge des Erzbischofs Heinrich für eine dem Frankfurter Konrad von Löwenstein am Zoll in Ehrenfels an- gewiesene Summe (Orig. St. Alban Fass. 26). Sein Nachfolger Ludwig ist seit dem 17. Januar 1343 bezeugt (Sauer nr. 2292). Damit ist die Einreihung auch der undatierten Stücke, die bei Nrr. 702 und 719 durch Tagesangaben noch etwas näher bestimmt ist, umschrieben. — Den Schreiber der Nrr. 702 und 719 kenne ich noch aus seiner Urkunde von 1333 April 26 (Orig. Wiesbaden, Kl. Eberbach) und aus einem Notariatsinstrument von 1344 Juli 16 f. (München Mains Ersst. Fasz. 87). Der Pfalzgrafenstein ist 1327 bereits im Bau ge- wesen (vgl. Nr. 185 = Const. VI nr. 318). Die beiden, sweifellos jüngeren Briefe zeigen aber, dass er nicht schon damals vollendet war, wie F. Luthmer Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Wiesbaden V (1914) 64 annahm.
1341 Dezember 3—1342 April 22 463 1341 Dezember 22. Erzbischof Baldewin für Kloster Marienthal. K 515 ; van Werveke II nr. 384. 700*. [1341 ?]. Juristisches Gutachten über Aussagen in einem Prozess zwischen (?) Bartholomeus dictus Monze (Mouze?) und Petrus de [Nojviant, der dem dominus Ar(noldus ?) Lupi für 16 ame vini 12 Pfund bezahlt haben soll. — D 210, Entwurf. Auf gleichem Blatte wie Nr. 668 nachträglich, aber kaum viel später, geschrieben. 701. Rossdorf 1342 April 10. An den ehrbaren Herrn Rudolfus de Werth(eim) Archidiakon von Würz- Rudolfus dictus Losse Pfarrer der Mutterkirche in burg (Erbipolensis) Sleyta (Schleid): präsentiert für die Tochterkirche in Geysa (Geisa), die durch den Tod des letzten Rektors oder Kaplans Herrn Henricus offensteht, den Priester Iohannes de Sleitsburg Ueberbringer Dieses und bittet, den- selben mit der Seelsorge zu investieren. Ad ecclesiam — D. Rostrof (!) a. dom. 1342. feria 4. post dominicam Quasimodogeniti' meo proprio sub sigillo. — K 305. 702. [Grossen-[Lupnitz 1342 April 12. An den ehrbaren Herrn Elyas Propst von Monasterium Meynefelt (Münstermaifeld) Rudolfus dictus Losse Pfarrer der infra terminos eiusdem prepositure liegenden Kirche von Kerne (Mosel-Kern): präsentiert ihm für die durch den Tod des jüngsten Vikars Herrn Nycolaus offenstehende Vikarie seiner Kirche seinen lieben Kleriker Henricus de Kutzleibin und bittet den- selben zu investieren sowie mit der Seelsorge und der Hut der Reliquien zu betrauen. Honorificencie vestre — D. in Luppenze sub sigillo meo presentibus appenso die XII. mensis aprilis a. dom. 1342. — K 313. 703. ſum 1338—1342] April [16—22]. 704. Konrad, pfalzgräflicher Notar in Kaub, meldet dem Zoll- schreiber Dithmar in Ehrenfels den Transport verschiedener für die Burg Pfalzgrafenstein bestimmter Baustoffe. Unbesiegeltes Orig. (durchstrichen) in München Mainz Fasz. 175 = Erzstift Fass. 143 b. — Die Nrr. 704, 722, 727—729 gehören zu der Registratur des Zollschreibers Dithmar, von der ein grosser Teil, wohl an 100 Stiïcke, erhalten ist (vornehmlich im Bestand von St. Alban Fass. 20—26, einiges auch Erzst. Fass. 83 a, 143 b, Domkapitel Fasz. 89, Nachtr. Fasz. 25, 29), meist Passierscheine des Erzbischofs Heinrich von Mainz für Schiffslasten mit Korn, Wein, Holz, Mist u. a. oder entsprechende Quittungen der vom Zoll Befreiten — es giebt für die Jahre 1340—42 einen Rechnungsauszug über diese Posten (ebenda St. Alban Fasz. 23 —, aber auch Quittungen über Geldbeträge, die auf die Zolleinnahmen angewiesen waren. Die Mehrzahl dieser Urkunden ist datiert — von ihnen steht ein kleiner Teil bei Sauer IIla — womit sich auch die undatierten einigermassen zeitlich bestimmen lassen. Dithmar scheint erst seit 1338 bezeugt (vgl. Sauer nr. 2114). Zuletst kommt er 1342 September 21 in Frankfurt vor als Bürge des Erzbischofs Heinrich für eine dem Frankfurter Konrad von Löwenstein am Zoll in Ehrenfels an- gewiesene Summe (Orig. St. Alban Fass. 26). Sein Nachfolger Ludwig ist seit dem 17. Januar 1343 bezeugt (Sauer nr. 2292). Damit ist die Einreihung auch der undatierten Stücke, die bei Nrr. 702 und 719 durch Tagesangaben noch etwas näher bestimmt ist, umschrieben. — Den Schreiber der Nrr. 702 und 719 kenne ich noch aus seiner Urkunde von 1333 April 26 (Orig. Wiesbaden, Kl. Eberbach) und aus einem Notariatsinstrument von 1344 Juli 16 f. (München Mains Ersst. Fasz. 87). Der Pfalzgrafenstein ist 1327 bereits im Bau ge- wesen (vgl. Nr. 185 = Const. VI nr. 318). Die beiden, sweifellos jüngeren Briefe zeigen aber, dass er nicht schon damals vollendet war, wie F. Luthmer Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Wiesbaden V (1914) 64 annahm.
Strana 464
464 Nr. 705—709 I. Scias, quod .. exhibitor presencium ducit Dith(mare)! C et L[X] bûden calicis ad structuram dominorum meorum ducum 2. Item Goczo famulus meus nuper duxit in Kuba pertinentes. CXXV bûden calcis et magister Kern. deduxit ligna pro XXV libris H(allensium) empta, que omnia spectant ad structuram 3. Insuper quidam nauta ducet dominorum meorum in Kuba. 4. Item magister breviter undecim M gebakenstein de Spira. Kern iterum ivit ad silvam dictam Gewalt et comparabit ligna 5. Item Hermannus de pro XL libris H(allensium) vel ultra. Bunna famulus domini mei .. comitis de Verneburg ad preces meas ducit in navi domini .. de Virneburg predicti LX kragstein et XXXVI bortt(en) magna, qui omnia ad structuram dominorum meorum ducum in Kuba sunt comparata. Scriptum in Kuba sabbato ante Georgii. Sit manus pro sigillo, quia sigillum meum perdidi. Conr(adus) notarius in Kuba. 1342 April 28. Propst Reynhardus, Aebtissin Konegundis und der Konvent des Nonnen- klosters in Aldindorf (Allendorf) bei Frankensteyn verkaufen dem ehrbaren Herrn Meister Rudolfus dictus Losse Stiftsherrn von Karden und dessen Bruder dem Knappen Hermannus fir bereits gezahlte 12 Mark reinen Silbers auf ihre Lebenszeit jährlich 20 Malter Hafer nach Eisenacher Mass, die sie ihnen im September zu Michaelis in ihrem Hause in Ysnaco (Eisenach) auf eigene Kosten und Gefahr abliefern sollen von ihren Dörfern Unkenrode (Unkeroda), Nenzelsdorf (wist) und Stroforthe (wüst), nötigenfalls auch von anderen Be- sitzungen des Klosters ; beiden Brüdern wollen sie immer in ihren Geschäften behülflich sein; für deren Erben aber gilt dieser Vertrag nicht. Siegler: Propst und Konvent. Actum et d. a. dom. 1342. 4. kal. may. — K 307. Eisenach 1342 April 29. 706. Die Brüder Rodol(fus) dictus Losse Stiftsherr von Karden und Herm(annus) Knappe verzichten zu Ehren des Heilandes und der Jungfrau Maria, denen das Kloster Aldendorf (Allend-) geweiht ist, auf alle ihre An- spriche und Rechte auf die Güter und Gerechtsame der Dörfer Unkenrode (Unkeroda), Nenczelsdorf, Stroforte und Wolfesberg (Wolfsb-), um dem Kloster in seinen Geschäften gefällig zu sein. Siegler: die Aussteller (die verletzten Siegel zeigen nach fast gleichen Stempeln das nach rechts gewandte Brust- bild eines Geharnischten, mit federgeschmücktem Hut; unten ist von der Unterschrift beider noch vs erhalten). D. Ysnaci feria secunda ante festum beatorum Phil(ippi) et Iacobi apostolorum a. dom. 1342. Zeugen: die Herren Meister Bertoldus de Lacu, der Aussteller Blutsverwandter Ritter Gotfridus dictus Schindekoph, Herr Lutigerus dictus Hopphensag, Hartungus dictus Pinkernail und Iohannes de Warza Eisenacher Bürger. D. ut supra. — Orig. in Gotha, Abt. Q0 Ia nr. 143. 707. 705. Aschaffenburg [13422] Juni 6. Konrad, Scholastikus von Aschaffenburg, schreibt an Otto von Nassau in persönlichen Angelegenheiten. Orig. (auf Papier, mit Siegelschnitten, aufgeklebt) in Mainz Stadt- archiv, Kasten Aschaffenburg des Altertumsvereins, = Kindlingers Ab- schriften in Minster, II 136 S. 69 nr. 2. — Ein erzbischöf licher Aufenthalt zu Aschaffenburg am 6. Juni passt, so viel sich sehen lässt, nur 1342 ins Itinerar (Schunck Cod. 259); in diesem Jahr ist Heinrich auch am 21. Juni in Bingen (E. Vogts Apparat der Mainzer Regesten). Konrad wurde Scholastikus von Aschaffenburg nach dem Tode seines Vorgängers (1341 Märs 14) ; am 28. Juni 1344 als Propst von St. Morits in Mains bestätigt (A. Amrhein Die Prälaten und Canoniker des vormaligen Kollegiatstifts St. Peter und Alexander zu Aschaffenburg [1882/ 103), nahm er den Titel dieser Dignität an (vgl. z. B. Sauerland III nr. 703, 993). —
464 Nr. 705—709 I. Scias, quod .. exhibitor presencium ducit Dith(mare)! C et L[X] bûden calicis ad structuram dominorum meorum ducum 2. Item Goczo famulus meus nuper duxit in Kuba pertinentes. CXXV bûden calcis et magister Kern. deduxit ligna pro XXV libris H(allensium) empta, que omnia spectant ad structuram 3. Insuper quidam nauta ducet dominorum meorum in Kuba. 4. Item magister breviter undecim M gebakenstein de Spira. Kern iterum ivit ad silvam dictam Gewalt et comparabit ligna 5. Item Hermannus de pro XL libris H(allensium) vel ultra. Bunna famulus domini mei .. comitis de Verneburg ad preces meas ducit in navi domini .. de Virneburg predicti LX kragstein et XXXVI bortt(en) magna, qui omnia ad structuram dominorum meorum ducum in Kuba sunt comparata. Scriptum in Kuba sabbato ante Georgii. Sit manus pro sigillo, quia sigillum meum perdidi. Conr(adus) notarius in Kuba. 1342 April 28. Propst Reynhardus, Aebtissin Konegundis und der Konvent des Nonnen- klosters in Aldindorf (Allendorf) bei Frankensteyn verkaufen dem ehrbaren Herrn Meister Rudolfus dictus Losse Stiftsherrn von Karden und dessen Bruder dem Knappen Hermannus fir bereits gezahlte 12 Mark reinen Silbers auf ihre Lebenszeit jährlich 20 Malter Hafer nach Eisenacher Mass, die sie ihnen im September zu Michaelis in ihrem Hause in Ysnaco (Eisenach) auf eigene Kosten und Gefahr abliefern sollen von ihren Dörfern Unkenrode (Unkeroda), Nenzelsdorf (wist) und Stroforthe (wüst), nötigenfalls auch von anderen Be- sitzungen des Klosters ; beiden Brüdern wollen sie immer in ihren Geschäften behülflich sein; für deren Erben aber gilt dieser Vertrag nicht. Siegler: Propst und Konvent. Actum et d. a. dom. 1342. 4. kal. may. — K 307. Eisenach 1342 April 29. 706. Die Brüder Rodol(fus) dictus Losse Stiftsherr von Karden und Herm(annus) Knappe verzichten zu Ehren des Heilandes und der Jungfrau Maria, denen das Kloster Aldendorf (Allend-) geweiht ist, auf alle ihre An- spriche und Rechte auf die Güter und Gerechtsame der Dörfer Unkenrode (Unkeroda), Nenczelsdorf, Stroforte und Wolfesberg (Wolfsb-), um dem Kloster in seinen Geschäften gefällig zu sein. Siegler: die Aussteller (die verletzten Siegel zeigen nach fast gleichen Stempeln das nach rechts gewandte Brust- bild eines Geharnischten, mit federgeschmücktem Hut; unten ist von der Unterschrift beider noch vs erhalten). D. Ysnaci feria secunda ante festum beatorum Phil(ippi) et Iacobi apostolorum a. dom. 1342. Zeugen: die Herren Meister Bertoldus de Lacu, der Aussteller Blutsverwandter Ritter Gotfridus dictus Schindekoph, Herr Lutigerus dictus Hopphensag, Hartungus dictus Pinkernail und Iohannes de Warza Eisenacher Bürger. D. ut supra. — Orig. in Gotha, Abt. Q0 Ia nr. 143. 707. 705. Aschaffenburg [13422] Juni 6. Konrad, Scholastikus von Aschaffenburg, schreibt an Otto von Nassau in persönlichen Angelegenheiten. Orig. (auf Papier, mit Siegelschnitten, aufgeklebt) in Mainz Stadt- archiv, Kasten Aschaffenburg des Altertumsvereins, = Kindlingers Ab- schriften in Minster, II 136 S. 69 nr. 2. — Ein erzbischöf licher Aufenthalt zu Aschaffenburg am 6. Juni passt, so viel sich sehen lässt, nur 1342 ins Itinerar (Schunck Cod. 259); in diesem Jahr ist Heinrich auch am 21. Juni in Bingen (E. Vogts Apparat der Mainzer Regesten). Konrad wurde Scholastikus von Aschaffenburg nach dem Tode seines Vorgängers (1341 Märs 14) ; am 28. Juni 1344 als Propst von St. Morits in Mains bestätigt (A. Amrhein Die Prälaten und Canoniker des vormaligen Kollegiatstifts St. Peter und Alexander zu Aschaffenburg [1882/ 103), nahm er den Titel dieser Dignität an (vgl. z. B. Sauerland III nr. 703, 993). —
Strana 465
1342 April 28—Juli 2 465 Domine Otto Sarr(....)a) socie et amice mi dilecte! I. Noveritis, quod dominus meus ibit Pyngw(iam) et ego cum ipso et tunc redibo Assch(affenburg) et circa festum beati Iohannis recedam transeundo montem sancti Ruperti. Unde, si vultis venire, vobis nunciabo, ut saltem unum diem pro nobis 2. Ceterum rogo, ut quantocicius poteritis, habere valeamus. michi VIII regales versus Assch(affenburg) transmittatis, et si ego 3. Et ibi non fuero, tunc domino Alberto presentari faciatis. si potestis habere illas tres libras H(allensium) a domino Theoderico de Margburg, sicut nuper michi retulistis, eas michi eciam trans- 4. Item rogo, ut michi mittatis, quia exilium semper sitit. scribatis, si videritis asinum meum et in quo statu existat. Datum Assch(affenburg) ipsa die corporis Christi. Per Conr(adum) scol(asticum) Assch(affenburgensem). Rückwärts: Honor(abili) viro domino Ottoni de Nassowe socio et amico suo dilecto. a) dazu am Rande Sarepontine sicher irrig Kindlinger. 1342 Juni 17. Rudolfus de Wertheim Archidiakon von Würzburg verkündet, der be- scheidene Priester Iohannes dictus Engelhelm habe versprochen, dem ehrbaren Meister Rudolfus dictus Losse prothonotarius Erzbischof Baldewins, Rektor der Pfarrkirche zu Sleyta (Schleid) von den Einkünften der Vikarie der- selben zu den gewohnten Terminen in alten guten und gängigen Hellern oder in dicken Thurnosen entsprechenden Wertes Rechnung zu legen, und habe an- erkannt, dass bis zum nächsten Walpurgistage (1343 Mai I) Henricus dictus de Celle wicarius bleibe. Siegler: auf Bitten Johanns der Aussteller mit dem Siegel seines Archidiakonats. D. a. dom. 1342. feria 2. post diem beati Viti martyris. — K 3II. 708. 709. Avignon 1342 Juli 2. Papst Klemens VI. an den Propst von St. Marien in Palatiolum (Pfalzel), den Thesauſraſrius von St. Kastor in Koblens und den Scolasticus von St. Symeon zu Trier: befiehlt ihnen, den armen Kleriker Trierer Diözese Lambessonnus Symoneti de Yvodio, der ihn persönlich um eine Pfründe gebeten hat und den er selbst auf seine Kenntnis der Schriften (litteratura) hat prifen lassen, nach Untersuchung seines Lebenswandels, falls er nicht schon eine andere Pfründe besitzt, zu der nächsten vakanten, seinem Ver- dienste entsprechenden und gewöhnlich einem Weltgeistlichen verliehenen, von Dekan und Kapitel der Kirche von St. Paulin ausser den Mauern von Trier zu vergebenden Pfründe in der Diözese Trier zu providieren und, wenn es sich um eine Kollegiatkirche handelt, zum Stiftsherrn aufnehmen zu lassen ohne Rücksicht auf andere Expektanzen, unter der Bedingung, dass er in vorgeschriebener Zeit die Weihen empfange und persönlichen Aufenthalt nehme ; alle ibrigen auf seine Provision beziiglichen päpstlichen oder sonstigen Briefe (unbekannt) und Zusagen sollen ungiltig sein; nicht gilt diese Ver- leihung für Pfründen in cathedrali ecclesia, für mehr als 15 Mark Silbers einbringende Pfründen von Kollegiatkirchen oder andere ohne Seelsorge und für mehr als 20 Mark tragende Pfründen von Pfarrkirchen oder andere mit Seelsorge; der Ertrag der Einkinfte soll geschätst werden, prout de illis secundum taxacionem vel alias pro decima est amplius persolutum; L. kann mit der Pfründe, auch wenn sie tatsächlich hinter diesem Ansats zurückbleibt, providiert werden, falls er sie spätestens einen Monat, nachdem ihm die Vakanz bekannt geworden, annehmen will; Dekan und Kapitel von St. Paulin dürfen in der Zeit zwischen der Bekanntmachung dieser Provision und dem Empfang der Pfründe über dieselbe nicht verfügen; allen befohlenen Mass- regeln muss mindestens einer der Adressaten beiwohnen. Constitutus in presencia — D. Avinion(e) 6. non. iul. pont. n. a. 1. — D 80 = Sauerland III nr. 1135 Reg. Nova Alamanniae 30
1342 April 28—Juli 2 465 Domine Otto Sarr(....)a) socie et amice mi dilecte! I. Noveritis, quod dominus meus ibit Pyngw(iam) et ego cum ipso et tunc redibo Assch(affenburg) et circa festum beati Iohannis recedam transeundo montem sancti Ruperti. Unde, si vultis venire, vobis nunciabo, ut saltem unum diem pro nobis 2. Ceterum rogo, ut quantocicius poteritis, habere valeamus. michi VIII regales versus Assch(affenburg) transmittatis, et si ego 3. Et ibi non fuero, tunc domino Alberto presentari faciatis. si potestis habere illas tres libras H(allensium) a domino Theoderico de Margburg, sicut nuper michi retulistis, eas michi eciam trans- 4. Item rogo, ut michi mittatis, quia exilium semper sitit. scribatis, si videritis asinum meum et in quo statu existat. Datum Assch(affenburg) ipsa die corporis Christi. Per Conr(adum) scol(asticum) Assch(affenburgensem). Rückwärts: Honor(abili) viro domino Ottoni de Nassowe socio et amico suo dilecto. a) dazu am Rande Sarepontine sicher irrig Kindlinger. 1342 Juni 17. Rudolfus de Wertheim Archidiakon von Würzburg verkündet, der be- scheidene Priester Iohannes dictus Engelhelm habe versprochen, dem ehrbaren Meister Rudolfus dictus Losse prothonotarius Erzbischof Baldewins, Rektor der Pfarrkirche zu Sleyta (Schleid) von den Einkünften der Vikarie der- selben zu den gewohnten Terminen in alten guten und gängigen Hellern oder in dicken Thurnosen entsprechenden Wertes Rechnung zu legen, und habe an- erkannt, dass bis zum nächsten Walpurgistage (1343 Mai I) Henricus dictus de Celle wicarius bleibe. Siegler: auf Bitten Johanns der Aussteller mit dem Siegel seines Archidiakonats. D. a. dom. 1342. feria 2. post diem beati Viti martyris. — K 3II. 708. 709. Avignon 1342 Juli 2. Papst Klemens VI. an den Propst von St. Marien in Palatiolum (Pfalzel), den Thesauſraſrius von St. Kastor in Koblens und den Scolasticus von St. Symeon zu Trier: befiehlt ihnen, den armen Kleriker Trierer Diözese Lambessonnus Symoneti de Yvodio, der ihn persönlich um eine Pfründe gebeten hat und den er selbst auf seine Kenntnis der Schriften (litteratura) hat prifen lassen, nach Untersuchung seines Lebenswandels, falls er nicht schon eine andere Pfründe besitzt, zu der nächsten vakanten, seinem Ver- dienste entsprechenden und gewöhnlich einem Weltgeistlichen verliehenen, von Dekan und Kapitel der Kirche von St. Paulin ausser den Mauern von Trier zu vergebenden Pfründe in der Diözese Trier zu providieren und, wenn es sich um eine Kollegiatkirche handelt, zum Stiftsherrn aufnehmen zu lassen ohne Rücksicht auf andere Expektanzen, unter der Bedingung, dass er in vorgeschriebener Zeit die Weihen empfange und persönlichen Aufenthalt nehme ; alle ibrigen auf seine Provision beziiglichen päpstlichen oder sonstigen Briefe (unbekannt) und Zusagen sollen ungiltig sein; nicht gilt diese Ver- leihung für Pfründen in cathedrali ecclesia, für mehr als 15 Mark Silbers einbringende Pfründen von Kollegiatkirchen oder andere ohne Seelsorge und für mehr als 20 Mark tragende Pfründen von Pfarrkirchen oder andere mit Seelsorge; der Ertrag der Einkinfte soll geschätst werden, prout de illis secundum taxacionem vel alias pro decima est amplius persolutum; L. kann mit der Pfründe, auch wenn sie tatsächlich hinter diesem Ansats zurückbleibt, providiert werden, falls er sie spätestens einen Monat, nachdem ihm die Vakanz bekannt geworden, annehmen will; Dekan und Kapitel von St. Paulin dürfen in der Zeit zwischen der Bekanntmachung dieser Provision und dem Empfang der Pfründe über dieselbe nicht verfügen; allen befohlenen Mass- regeln muss mindestens einer der Adressaten beiwohnen. Constitutus in presencia — D. Avinion(e) 6. non. iul. pont. n. a. 1. — D 80 = Sauerland III nr. 1135 Reg. Nova Alamanniae 30
Strana 466
466 Nr. 710—713 710. 1342 Juli 18. Der Offizial der Trierer Kurie bekundet, dass Nikolaus von Püttingen Domherr und Johannes von Luxemburg Stifts herr von St. Simeon in Trier über den Nachlass des Nikolaus von Metz Kantors von St. Simeon Rechnung gelegt haben. D 2331). — Besondere Aufmerksamkeit verdient das Bücherverzeichnis. I. Nos officialis curie Treveren(sis) notum facimus universis presentes litteras visuris, quod anno domini M'CCC XLII° die XVIIIa mensis iulii honorabilis vir dominus Nych(olaus) de Pittinga canonicus ecclesie Treveren(sis) ac Iohannes de Lutzillinburg canonicus ecclesie sancti Symeonis Treveren(sis) executores testa- menti seu ultime voluntatis quondam discreti viri magistri Nycholai de Metis advocati olim iamdicte sancti Symeonis ecclesie canonici et cantoris presenciam accedentes reverendi in Christo patris et domini nostri domini Bald(ewini) sancte Treveren(sis) ecclesie archiepiscopi domino Gerhardo de Bastonia predicte sancti Symeonis ecclesie canonico eiusdem domini Trever(ensis) capellano nomine ipsius domini nostri Trever(ensis) recipienti et eius commissario in hac parte racionem seu conputacionem fecerunt et in scriptis 1) tradiderunt de bonis a dicto defuncto relictis ac per ipsos executores repertis et apprehensis facta quidem coram predicto domino Gerardo conmissario collacione inventarii de bonis huiusmodi per ipsos ordinati 1) ad exposita et necessarie expositura in negocio execucionis memorate. 2. Inventum est secundum eorum computacionem et scripturas1), quas penes nos retinuimus, ipsos executores ultra reperta per eos in hoc casu exposuisse et exposituros esse alios non facturos sexaginta lib(ra) et viginti 3. Et tum quinque denar(ios) Treveren(sium) denar(iorum). restarent levanda quedam credita per dictum defunctum certis personis registrata ad summam centum quinquagintatrium librarum et quindecim denariorum dicte monete, de quibus tamen recupe- 4. Et eciama) libri randis et habendis spes modica habetur. infra notati, qui bono modo iuxta valorem eorumdem vendi non possunt. Quorum librorum nomina [seu]b) tituli sunt hii: Decre- tales2), glose super decretis3), cuestiones super decretis4), glose super Clementinis 5), casus Roberti super iure canonico 6), repertorium super decretis7), liber magistri Petri de Basona8), repertorium magistri Geardic) Duranti9), lectura domini Iacobi de Belviso 10), se- cunda pars casuum compositorum a domino Viviano super Inforciato 11), libellus compositus a domino Ryfredo Boniventano 12), liber magistri Brocardi 13), constituciones domini Symonis cardinalis tituli sanctse]d) Cecilie 14), summa magistri Iohannis de Areis 15), libellus fugitivus compositus a magistro Nepotis 16), ordo iudiciarius 17), liber ewan- geliorum 18), constituciones domini Gregorii pape decimi 19), libellus compositus a domino Roffredo Boniventano 12) et plures alii libri in uno volumine, item alii libri, quorum nomina seu titulie) igno- rantur, item liber Sextus et liber Inforciati 20), qui fuerant dicto defuncto inpignorati. 5. Antedictus dominus noster ipsis indulsit executoribus, ut in creditis huiusmodi, dum ea consequi et de valore dictorum librorum, si et quandocumque eos vendere
466 Nr. 710—713 710. 1342 Juli 18. Der Offizial der Trierer Kurie bekundet, dass Nikolaus von Püttingen Domherr und Johannes von Luxemburg Stifts herr von St. Simeon in Trier über den Nachlass des Nikolaus von Metz Kantors von St. Simeon Rechnung gelegt haben. D 2331). — Besondere Aufmerksamkeit verdient das Bücherverzeichnis. I. Nos officialis curie Treveren(sis) notum facimus universis presentes litteras visuris, quod anno domini M'CCC XLII° die XVIIIa mensis iulii honorabilis vir dominus Nych(olaus) de Pittinga canonicus ecclesie Treveren(sis) ac Iohannes de Lutzillinburg canonicus ecclesie sancti Symeonis Treveren(sis) executores testa- menti seu ultime voluntatis quondam discreti viri magistri Nycholai de Metis advocati olim iamdicte sancti Symeonis ecclesie canonici et cantoris presenciam accedentes reverendi in Christo patris et domini nostri domini Bald(ewini) sancte Treveren(sis) ecclesie archiepiscopi domino Gerhardo de Bastonia predicte sancti Symeonis ecclesie canonico eiusdem domini Trever(ensis) capellano nomine ipsius domini nostri Trever(ensis) recipienti et eius commissario in hac parte racionem seu conputacionem fecerunt et in scriptis 1) tradiderunt de bonis a dicto defuncto relictis ac per ipsos executores repertis et apprehensis facta quidem coram predicto domino Gerardo conmissario collacione inventarii de bonis huiusmodi per ipsos ordinati 1) ad exposita et necessarie expositura in negocio execucionis memorate. 2. Inventum est secundum eorum computacionem et scripturas1), quas penes nos retinuimus, ipsos executores ultra reperta per eos in hoc casu exposuisse et exposituros esse alios non facturos sexaginta lib(ra) et viginti 3. Et tum quinque denar(ios) Treveren(sium) denar(iorum). restarent levanda quedam credita per dictum defunctum certis personis registrata ad summam centum quinquagintatrium librarum et quindecim denariorum dicte monete, de quibus tamen recupe- 4. Et eciama) libri randis et habendis spes modica habetur. infra notati, qui bono modo iuxta valorem eorumdem vendi non possunt. Quorum librorum nomina [seu]b) tituli sunt hii: Decre- tales2), glose super decretis3), cuestiones super decretis4), glose super Clementinis 5), casus Roberti super iure canonico 6), repertorium super decretis7), liber magistri Petri de Basona8), repertorium magistri Geardic) Duranti9), lectura domini Iacobi de Belviso 10), se- cunda pars casuum compositorum a domino Viviano super Inforciato 11), libellus compositus a domino Ryfredo Boniventano 12), liber magistri Brocardi 13), constituciones domini Symonis cardinalis tituli sanctse]d) Cecilie 14), summa magistri Iohannis de Areis 15), libellus fugitivus compositus a magistro Nepotis 16), ordo iudiciarius 17), liber ewan- geliorum 18), constituciones domini Gregorii pape decimi 19), libellus compositus a domino Roffredo Boniventano 12) et plures alii libri in uno volumine, item alii libri, quorum nomina seu titulie) igno- rantur, item liber Sextus et liber Inforciati 20), qui fuerant dicto defuncto inpignorati. 5. Antedictus dominus noster ipsis indulsit executoribus, ut in creditis huiusmodi, dum ea consequi et de valore dictorum librorum, si et quandocumque eos vendere
Strana 467
1342 Juli 18—25 467 poterunt, resumant id, quod ultra reperta exposuerunt, et residuum in salutem anime dicti defuncti convertant, super quo ipse dominus noster conscienciam dictorum executorum duxit onerandas, quem ad modum premissa omnia et singula nobis per amicos domini nostri supradicti eo mandante sunt «re sunt) relata. 6. In quorum premissorum testimonium sigillum dicte curie de mandato speciali domini nostri antedicti hiis litteris duximus apponendum. Datum anno domini et die prenotatis. 1) Ueberschr.: [...J seu recognicio (oder sentencia recognicionis) post testa- mentum. + a) davor et und nachgetragenes li getilgt, dahinter libri nach- getragen. + b) fehlt. + c) lies Guilelmi. + d) sancti. + e) aus titula korr. 1) unbekannt. co 2) wohl der Liber Extra; vgl. v. Schulte II 7. c0 3) nicht fest- stellbar. o 4) Questiones (der Gegenstand wird nicht erwähnt) gab es von Martinus de Fano (vgl. v. Schulte 139) und Jacobus Monachus (l. c. 171). 00 5) ob des Johannes Andreä Apparatus ad Clementinas (l.c. 217)? 00 6) unbekannt. 00 7) vgl. vielleicht v. Schulte 491. c0 8) unbekannt. co 9) vgl. v. Schulte 152ff. c0 10) Lectura zu den Authentica und den Libri feudorum; vgl. v. Savigny VI2 63 ff. co 11) Vivianus Tuscus, Casus in Infortiatum; vgl. v. Savigny V2 339, 347 f. co 12) des Roffredus Epiphanii von Benevent Libelli de iure canonico; vgl. v. Schulte 76 ff. c0 13) vielleicht die Brocarda des Bartholomaeus Brixiensis; vgl. v. Schulte 84. c0 14) Konstitutionen des Simon Mompitius von Brie, Kardinal- priesters von St. Cäcilia (1261—81), nachmaligen Papstes Martin IV. (1281—85), sind sonst unbekannt. co 16) Libellus fugitivus seu pauperum des Napos de Montealbano; vgl. v. Savigny V2 502 ff. 00 17) von den verschiedenen Werken dieses Titels (vgl. v. Schulte 1203ff., II85 f., 141f.) wohl das anonyme, das friher dem Johannes Andreae zugeschrieben wurde; vgl. l. c. 225. 00 18) das neue Testament. 00 19) vgl. v. Schulte 31, 505. c0 20) der 2. Teil der Digesten. Beckingen 1342 Juli 22. Albertus Pfarrer von Nalbach (N-ch) verpachtet dem ehrbaren Herrn Meister Rudolfus dictus Losse und dem Egidius Dekan des Landkapitels von Marcetum (Merzig) von heute auf 2 Jahre seine Kirche zu Naylbach unter Vorbehalt der Ernte dieses Jahres von der dos der Kirche, soweit er sie selbst bestellt hat, doch unter Verzicht auf die der Pachtzeit folgende Ernte von der dos, falls die Pächter sie vorher bestellt haben; die Pachtsumme beträgt 30 Pfund geläufiger, guter und rechter Trierer Denare, die zur Hälfte bereits bezahlt sind, zur anderen am nächsten Jahresanfang bezahlt werden sollen; die Pächter verpflichten sich, die Kirche zu versorgen, die Lasten zu tragen, Dispens von der Residenspflicht zu erlangen und den ent- fremdeten Besitz sowie die dos möglichst herzustellen. Siegler: auf Bitten des Ausstellers der Offizial der Kurie des Trierer Archidiakons. D. in Beckingin in die beate Marie Magdalene a. dom. 1342. — K 309a. [Beckingen 1342 Juli 22]. 712. Rudolfus dictus Losse Kleriker des dominus Treverensis und Egidius Dekan des Landkapitels von Marcetum (Merzig) melden, dass sie die Kirche zu Nahilbach (Nalb-) von deren Pfarrer Herrn Albertus unter den in dessen eingerickter Urkunde (Nr. 711) enthaltenen Bedingungen gepachtet haben. Siegler: die Aussteller. D. loco, a. et die predictis (= Nr. 711). — K 309. Trier 1342 Juli 25. 713. Ritter Iohan von Randecke und Knappe Gerhart von Bolar entscheiden als Schiedsrichter zwischen ihrem Herrn Herrn Erzbischof Baldewin, der die Kirche zu Kerne meyster Rodolff Lossen sinem paffen und dem strengen Ritter Herrn Frideriche Brenner, auf dessen Bitte sie der ehrsame Herr Elyas Propst zu Monster Menevelt (Münstermaifeld) gleichfalls verliehen hat, nach Rechtsweisung der Ritter Herren Iohan und Eberhart vomme Steiine, Ebirhart von Stromberg, Emerich von Merkisheim, Fritz Wale von Waldecke und anderer auf Grund der vorgelegten brive und kuntschaften zugunsten der Vergebung durch Baldewin. Dis sprechin han wir gedan und gesprochen zu Triere uf sente Iacobis dage des heiligen aposteln, do man zalte nach Cristus geburte dusent druhundert iar und dar nach in dem zwey und vyr- zigesten iare und antwerten dise uffe besigelt mit unser beider ingesigele. — Orig, mit 2 hängenden Siegeln in Koblenz, Abt. I A nr. 1138 b = Günther III a nr. 286. 711. *. 30*
1342 Juli 18—25 467 poterunt, resumant id, quod ultra reperta exposuerunt, et residuum in salutem anime dicti defuncti convertant, super quo ipse dominus noster conscienciam dictorum executorum duxit onerandas, quem ad modum premissa omnia et singula nobis per amicos domini nostri supradicti eo mandante sunt «re sunt) relata. 6. In quorum premissorum testimonium sigillum dicte curie de mandato speciali domini nostri antedicti hiis litteris duximus apponendum. Datum anno domini et die prenotatis. 1) Ueberschr.: [...J seu recognicio (oder sentencia recognicionis) post testa- mentum. + a) davor et und nachgetragenes li getilgt, dahinter libri nach- getragen. + b) fehlt. + c) lies Guilelmi. + d) sancti. + e) aus titula korr. 1) unbekannt. co 2) wohl der Liber Extra; vgl. v. Schulte II 7. c0 3) nicht fest- stellbar. o 4) Questiones (der Gegenstand wird nicht erwähnt) gab es von Martinus de Fano (vgl. v. Schulte 139) und Jacobus Monachus (l. c. 171). 00 5) ob des Johannes Andreä Apparatus ad Clementinas (l.c. 217)? 00 6) unbekannt. 00 7) vgl. vielleicht v. Schulte 491. c0 8) unbekannt. co 9) vgl. v. Schulte 152ff. c0 10) Lectura zu den Authentica und den Libri feudorum; vgl. v. Savigny VI2 63 ff. co 11) Vivianus Tuscus, Casus in Infortiatum; vgl. v. Savigny V2 339, 347 f. co 12) des Roffredus Epiphanii von Benevent Libelli de iure canonico; vgl. v. Schulte 76 ff. c0 13) vielleicht die Brocarda des Bartholomaeus Brixiensis; vgl. v. Schulte 84. c0 14) Konstitutionen des Simon Mompitius von Brie, Kardinal- priesters von St. Cäcilia (1261—81), nachmaligen Papstes Martin IV. (1281—85), sind sonst unbekannt. co 16) Libellus fugitivus seu pauperum des Napos de Montealbano; vgl. v. Savigny V2 502 ff. 00 17) von den verschiedenen Werken dieses Titels (vgl. v. Schulte 1203ff., II85 f., 141f.) wohl das anonyme, das friher dem Johannes Andreae zugeschrieben wurde; vgl. l. c. 225. 00 18) das neue Testament. 00 19) vgl. v. Schulte 31, 505. c0 20) der 2. Teil der Digesten. Beckingen 1342 Juli 22. Albertus Pfarrer von Nalbach (N-ch) verpachtet dem ehrbaren Herrn Meister Rudolfus dictus Losse und dem Egidius Dekan des Landkapitels von Marcetum (Merzig) von heute auf 2 Jahre seine Kirche zu Naylbach unter Vorbehalt der Ernte dieses Jahres von der dos der Kirche, soweit er sie selbst bestellt hat, doch unter Verzicht auf die der Pachtzeit folgende Ernte von der dos, falls die Pächter sie vorher bestellt haben; die Pachtsumme beträgt 30 Pfund geläufiger, guter und rechter Trierer Denare, die zur Hälfte bereits bezahlt sind, zur anderen am nächsten Jahresanfang bezahlt werden sollen; die Pächter verpflichten sich, die Kirche zu versorgen, die Lasten zu tragen, Dispens von der Residenspflicht zu erlangen und den ent- fremdeten Besitz sowie die dos möglichst herzustellen. Siegler: auf Bitten des Ausstellers der Offizial der Kurie des Trierer Archidiakons. D. in Beckingin in die beate Marie Magdalene a. dom. 1342. — K 309a. [Beckingen 1342 Juli 22]. 712. Rudolfus dictus Losse Kleriker des dominus Treverensis und Egidius Dekan des Landkapitels von Marcetum (Merzig) melden, dass sie die Kirche zu Nahilbach (Nalb-) von deren Pfarrer Herrn Albertus unter den in dessen eingerickter Urkunde (Nr. 711) enthaltenen Bedingungen gepachtet haben. Siegler: die Aussteller. D. loco, a. et die predictis (= Nr. 711). — K 309. Trier 1342 Juli 25. 713. Ritter Iohan von Randecke und Knappe Gerhart von Bolar entscheiden als Schiedsrichter zwischen ihrem Herrn Herrn Erzbischof Baldewin, der die Kirche zu Kerne meyster Rodolff Lossen sinem paffen und dem strengen Ritter Herrn Frideriche Brenner, auf dessen Bitte sie der ehrsame Herr Elyas Propst zu Monster Menevelt (Münstermaifeld) gleichfalls verliehen hat, nach Rechtsweisung der Ritter Herren Iohan und Eberhart vomme Steiine, Ebirhart von Stromberg, Emerich von Merkisheim, Fritz Wale von Waldecke und anderer auf Grund der vorgelegten brive und kuntschaften zugunsten der Vergebung durch Baldewin. Dis sprechin han wir gedan und gesprochen zu Triere uf sente Iacobis dage des heiligen aposteln, do man zalte nach Cristus geburte dusent druhundert iar und dar nach in dem zwey und vyr- zigesten iare und antwerten dise uffe besigelt mit unser beider ingesigele. — Orig, mit 2 hängenden Siegeln in Koblenz, Abt. I A nr. 1138 b = Günther III a nr. 286. 711. *. 30*
Strana 468
468 Nr. 714—719 714. Trier 1342 August 10. Der Knappe Gerhardus de Triis nimmt von Erzbischof Baldewin ausser seinem Hof und Haus zu Treis und seinem übrigen Besitz inter duas ripas videlicet Flume (Flaumbach) et Dime (Deimbach) vulgariter nuncupatas, die er schon als Lehen der Burg Treis besitzt, als Wohltat für viele Förderung auch noch sein Eigengut über dem Flaumbach-Ufer zu einfachem Lehen, nämlich seinen Garten mit Fischteich, einen Weingarten in loco dicto an den kaderacten und einen anderen darüber. Siegler: der Aussteller und, auf dessen Bitte, Knappe Conradus (Cono) de Conczich (Kunczich). D. Treveris die Xa mensis aug. a. [dom.] XLII. — D 234, Entwurf, zu ungefähr gleichen Teilen von 3 Schreibern herrührend, deren zweiter L. ist; Abschr. in Koblenz, Balduineum II nr. 1081 = I nr. 1072 (B). 715. 1342 September 2. Henricus dictus Natan de Geysa Vikar trium Magorum zu St. Bartholo- meis in Frankfurt und Nycolaus de Cronenberg Vikar der Kirche von Sleytha (Schleid) verbürgen sich bei dem ehrbaren Herrn Meister Rodolfus dictus Losse Pfarrer von Schleid für die Leistung des ihm von der Kirche zu Geysmar (Geism-), Filiale von Schleid, jährlich an bestimmten Terminen in guten Fuldischen Denaren, guten alten Hellern oder in gleichwertiger guter Miinze zu zahlenden Zinses durch Herrn Conradus dictus Nathan Pleban von Geismar gemäss einem Briefe die Bischofs von Würzburg (unbekannt); ferner verspricht Nycolaus, dem Rudolf in Sachen der ihm übertragenen Vikarie von Schleid in licitis et honestis gehorsam zu sein und die gehörige Abgabe in der oben erwähnten Währung zu leisten, wofür sich wiederum Heinrich Natan verbürgt; endlich versprechen beide, den Herrn Henricus zur Zeit Herrn Rudolfs Kaplan während dieses ganzen Jahres, da er Herrn Rudolfs Kaplan ist, nicht zu belästigen und ihm seine Ausgaben für Bauten auf dem Kirchengrund gemäss dem. Briefe Rudolfs (unbekannt) zu erstatten, überhaupt dessen Nutzen nach Kräften zu fördern; jede Uebertretung dieses Vertrags sollen sie mit je 20 Mark reinen Silbers bissen. Siegler: die Aus- steller. D. die II. mensis sept. a. dom. 1342. — K 308. 716. 1342 September 2. Johann von Falkenstein schreibt dem Erzbischof Baldewin über den Zwist zwischen Johann von der Leyen und seiner Stiefmutter Mechthild. Orig. in Koblenz, Abt. I A I nr. 1144. Eyme vortzûme herren und vader in goyd mime herren van Trierin inbiden ich Iohan van Valkinsteyn minen schuldigen dinest zů allin ziden. I. Herre, wizt, als van der ainspragen, di Henrich van der Leygen dede vûr ych as van syner styefmüder vrauwen Mechtolde, dat ich hire hatte doin dagen bit minen mannen, dat si Heynriche antwerde vûr mir zû Bettingen. 2. Da leyste si hiren dach und Heynrich somde den dach und dat urkond vraûwe Mechtolt ain mich und ain mine man und were als rechtz gehorsûme hyeme da gewesten, wy si mine man gewisten hettin, id is zû wissen hern Iohans des alden herren bruder, was van der Veyls, des herren van Hain her Diderichs Swinden van Reterstorf, her Heynrichs van Bydeburch, Henrichs van Byveyls, Iohans van Eytscheit und Ludichs gebruder, Iohans Primen, hern Thillen Ettin, her Laûdolfs und Thilkins in deme marte zů Bydeburg, Iohans Scheyllartz, Iohans Cremena), Welters Durren, Wilkins, Sanderg, Clays an der Linden. 3. Vort me wart si mich wail sicher, also as mine man wisten, ar Heynrich oder eman si vort vôlde ain sprechin, dar si hyeme vôlde vor mir und minen mannen recht doin, und dar umb biden
468 Nr. 714—719 714. Trier 1342 August 10. Der Knappe Gerhardus de Triis nimmt von Erzbischof Baldewin ausser seinem Hof und Haus zu Treis und seinem übrigen Besitz inter duas ripas videlicet Flume (Flaumbach) et Dime (Deimbach) vulgariter nuncupatas, die er schon als Lehen der Burg Treis besitzt, als Wohltat für viele Förderung auch noch sein Eigengut über dem Flaumbach-Ufer zu einfachem Lehen, nämlich seinen Garten mit Fischteich, einen Weingarten in loco dicto an den kaderacten und einen anderen darüber. Siegler: der Aussteller und, auf dessen Bitte, Knappe Conradus (Cono) de Conczich (Kunczich). D. Treveris die Xa mensis aug. a. [dom.] XLII. — D 234, Entwurf, zu ungefähr gleichen Teilen von 3 Schreibern herrührend, deren zweiter L. ist; Abschr. in Koblenz, Balduineum II nr. 1081 = I nr. 1072 (B). 715. 1342 September 2. Henricus dictus Natan de Geysa Vikar trium Magorum zu St. Bartholo- meis in Frankfurt und Nycolaus de Cronenberg Vikar der Kirche von Sleytha (Schleid) verbürgen sich bei dem ehrbaren Herrn Meister Rodolfus dictus Losse Pfarrer von Schleid für die Leistung des ihm von der Kirche zu Geysmar (Geism-), Filiale von Schleid, jährlich an bestimmten Terminen in guten Fuldischen Denaren, guten alten Hellern oder in gleichwertiger guter Miinze zu zahlenden Zinses durch Herrn Conradus dictus Nathan Pleban von Geismar gemäss einem Briefe die Bischofs von Würzburg (unbekannt); ferner verspricht Nycolaus, dem Rudolf in Sachen der ihm übertragenen Vikarie von Schleid in licitis et honestis gehorsam zu sein und die gehörige Abgabe in der oben erwähnten Währung zu leisten, wofür sich wiederum Heinrich Natan verbürgt; endlich versprechen beide, den Herrn Henricus zur Zeit Herrn Rudolfs Kaplan während dieses ganzen Jahres, da er Herrn Rudolfs Kaplan ist, nicht zu belästigen und ihm seine Ausgaben für Bauten auf dem Kirchengrund gemäss dem. Briefe Rudolfs (unbekannt) zu erstatten, überhaupt dessen Nutzen nach Kräften zu fördern; jede Uebertretung dieses Vertrags sollen sie mit je 20 Mark reinen Silbers bissen. Siegler: die Aus- steller. D. die II. mensis sept. a. dom. 1342. — K 308. 716. 1342 September 2. Johann von Falkenstein schreibt dem Erzbischof Baldewin über den Zwist zwischen Johann von der Leyen und seiner Stiefmutter Mechthild. Orig. in Koblenz, Abt. I A I nr. 1144. Eyme vortzûme herren und vader in goyd mime herren van Trierin inbiden ich Iohan van Valkinsteyn minen schuldigen dinest zů allin ziden. I. Herre, wizt, als van der ainspragen, di Henrich van der Leygen dede vûr ych as van syner styefmüder vrauwen Mechtolde, dat ich hire hatte doin dagen bit minen mannen, dat si Heynriche antwerde vûr mir zû Bettingen. 2. Da leyste si hiren dach und Heynrich somde den dach und dat urkond vraûwe Mechtolt ain mich und ain mine man und were als rechtz gehorsûme hyeme da gewesten, wy si mine man gewisten hettin, id is zû wissen hern Iohans des alden herren bruder, was van der Veyls, des herren van Hain her Diderichs Swinden van Reterstorf, her Heynrichs van Bydeburch, Henrichs van Byveyls, Iohans van Eytscheit und Ludichs gebruder, Iohans Primen, hern Thillen Ettin, her Laûdolfs und Thilkins in deme marte zů Bydeburg, Iohans Scheyllartz, Iohans Cremena), Welters Durren, Wilkins, Sanderg, Clays an der Linden. 3. Vort me wart si mich wail sicher, also as mine man wisten, ar Heynrich oder eman si vort vôlde ain sprechin, dar si hyeme vôlde vor mir und minen mannen recht doin, und dar umb biden
Strana 469
1342 August 10—Oktober 7 469 ich uch, dat ir hire willet hir gelt geyn, wand ich geloyfen uch in guden truwen vûr si, dat si Heynriche als rechtz vûr mir und minen mannen gehorsûme is. 4. Und dis zû urkonde han ich Iohan van Valkinsteyn min sigil ain disen brief gehangen, der geven wart, dû man zalte von goytz geburde dusent drû hondert und zwey und vertzich iair, des mayndagis na sancte Paûlines dage. a) oder Creinen, o über m oder i. 1342 September 29. 717. Propst Reinhardus, Aebtissin Kunegundis, Priorissin Katherina von Aldendorf (Allend-) verkaufen dem bescheidenen Meister Rudolfus dictus Losse und seinem Bruder Hermannus für bereits in civitate Ysnacensi gezahlte 16 Mark reinen Silbers die vronewese in campis ville Unkenrode (Unkeroda), deren erstes Gras sie auf eigene Arbeit und Kosten sammeln und den Lossen nach Eisenach anfahren sollen, während diese das Mähen und Breiten selbst zu besorgen haben; vom nächsten Walpurgistag über ein Jahr dürfen sie die Wiese zum gleichen Preise zurickkaufen, so zwar dass, falls sie das nicht vor jenem Tag tun, die Käufer das erste Gras des folgenden Jahres, falls sie es aber bis zu diesem Tage einschliesslich tun, sie selbst die Ernte erhalten. Siegler: Propst und Konvent. Zeugen: die bescheidenen Bürger von Eisenach Henricus Necklo, Har(tungus) Pinkernail und dictus Bothe. D. a. dom. 1342. in die sancti Michaelis archangeli. — K 312. 3* Trier 1342 Oktober 2. 718*. Erzbischof Baldewin für Hilfsbischof Daniel und Archidiakon Boemund von Trier. K 162a; aus dem vatikan. Register zuletst: Sauerland III nr. 70 b. Bessere Lesarten: S. 28 inceperit, c. I exhibebimus, c. 5 presta- bimus, quibuscumque, c. 9 sciencia, sentenciis (fehlt nicht) atque penis si quas, S. 33 Wiszense, Ditmaro, magistris; Schluss vollständig: notarius, quia premisse procuratorum constitucioni et ordinacioni et aliis suprascriptis, dum sic fierent, una cum prenotatis dominis et testibus presens interfui, de ipsis presens instrumentum publicum confeci, quod propria manu conscripsi meoque signo consueto apposito consignavi de mandato supradicti domini archiepiscopi et per ipsum cum instancia requisitus anno, die, mense, hora, indictione, pontificatu et loco superius annotatis. 719. 1342 Oktober 7. Der Blidenmeister Heinrich von Kirchhain gelobt, den Erzbischof Baldewin zu meiden und nichts wider ihn zu tun. Orig. mit hängendem Siegel in Koblenz, Abt. I A I nr. 1146b. I. Ich Henrich von Kircheim der blydenmeister dun kunt allen luden, wan der hochgeborne fürste min herre erczebischof Baldewin von Trire mir erloybet hat und gan von sinen gnaden, daz ich moge ryden, gan und stan, wanen, varen und wandern in sime lande und steden uber al, da ich zu tune hette, so han ich globet und mich verbûnden, daz ich nummer sal komen an die herberge, da min vorgenante herre von Trire ist, noch bie 2. In welicher gaszen oder sinen liip noch an sin gesichte. straze oder anderswa, da ich sin gewar werde oder anders ver- neme, da er were, da sal ich zu hant umbe keren und sinen weg vermieden, also daz ich ieme nicht begeynen sal noch bie en nicht komen, iz enwere danne mit sinem wiszentlichen urloube. 3. Ich en sal ouch nummer gedun, sprechen noch schaffen, daz dem selben mime herren von Trire oder den sinen bose, hynder lich, missewendig oder schedelich mochte sin, mit worten oder mit werken in keynerhande wiis, sunder ich sal mich von minem vorgenanten herren beloben alles gudes, war ich landes varen, 4. Alle dise vorgeschribenen stucke und sal sin beste werben.
1342 August 10—Oktober 7 469 ich uch, dat ir hire willet hir gelt geyn, wand ich geloyfen uch in guden truwen vûr si, dat si Heynriche als rechtz vûr mir und minen mannen gehorsûme is. 4. Und dis zû urkonde han ich Iohan van Valkinsteyn min sigil ain disen brief gehangen, der geven wart, dû man zalte von goytz geburde dusent drû hondert und zwey und vertzich iair, des mayndagis na sancte Paûlines dage. a) oder Creinen, o über m oder i. 1342 September 29. 717. Propst Reinhardus, Aebtissin Kunegundis, Priorissin Katherina von Aldendorf (Allend-) verkaufen dem bescheidenen Meister Rudolfus dictus Losse und seinem Bruder Hermannus für bereits in civitate Ysnacensi gezahlte 16 Mark reinen Silbers die vronewese in campis ville Unkenrode (Unkeroda), deren erstes Gras sie auf eigene Arbeit und Kosten sammeln und den Lossen nach Eisenach anfahren sollen, während diese das Mähen und Breiten selbst zu besorgen haben; vom nächsten Walpurgistag über ein Jahr dürfen sie die Wiese zum gleichen Preise zurickkaufen, so zwar dass, falls sie das nicht vor jenem Tag tun, die Käufer das erste Gras des folgenden Jahres, falls sie es aber bis zu diesem Tage einschliesslich tun, sie selbst die Ernte erhalten. Siegler: Propst und Konvent. Zeugen: die bescheidenen Bürger von Eisenach Henricus Necklo, Har(tungus) Pinkernail und dictus Bothe. D. a. dom. 1342. in die sancti Michaelis archangeli. — K 312. 3* Trier 1342 Oktober 2. 718*. Erzbischof Baldewin für Hilfsbischof Daniel und Archidiakon Boemund von Trier. K 162a; aus dem vatikan. Register zuletst: Sauerland III nr. 70 b. Bessere Lesarten: S. 28 inceperit, c. I exhibebimus, c. 5 presta- bimus, quibuscumque, c. 9 sciencia, sentenciis (fehlt nicht) atque penis si quas, S. 33 Wiszense, Ditmaro, magistris; Schluss vollständig: notarius, quia premisse procuratorum constitucioni et ordinacioni et aliis suprascriptis, dum sic fierent, una cum prenotatis dominis et testibus presens interfui, de ipsis presens instrumentum publicum confeci, quod propria manu conscripsi meoque signo consueto apposito consignavi de mandato supradicti domini archiepiscopi et per ipsum cum instancia requisitus anno, die, mense, hora, indictione, pontificatu et loco superius annotatis. 719. 1342 Oktober 7. Der Blidenmeister Heinrich von Kirchhain gelobt, den Erzbischof Baldewin zu meiden und nichts wider ihn zu tun. Orig. mit hängendem Siegel in Koblenz, Abt. I A I nr. 1146b. I. Ich Henrich von Kircheim der blydenmeister dun kunt allen luden, wan der hochgeborne fürste min herre erczebischof Baldewin von Trire mir erloybet hat und gan von sinen gnaden, daz ich moge ryden, gan und stan, wanen, varen und wandern in sime lande und steden uber al, da ich zu tune hette, so han ich globet und mich verbûnden, daz ich nummer sal komen an die herberge, da min vorgenante herre von Trire ist, noch bie 2. In welicher gaszen oder sinen liip noch an sin gesichte. straze oder anderswa, da ich sin gewar werde oder anders ver- neme, da er were, da sal ich zu hant umbe keren und sinen weg vermieden, also daz ich ieme nicht begeynen sal noch bie en nicht komen, iz enwere danne mit sinem wiszentlichen urloube. 3. Ich en sal ouch nummer gedun, sprechen noch schaffen, daz dem selben mime herren von Trire oder den sinen bose, hynder lich, missewendig oder schedelich mochte sin, mit worten oder mit werken in keynerhande wiis, sunder ich sal mich von minem vorgenanten herren beloben alles gudes, war ich landes varen, 4. Alle dise vorgeschribenen stucke und sal sin beste werben.
Strana 470
470 Nr. 720—723 han ich globet in guden truwen und dar zu zu den heiligen ge- sworn, stede und veste zu haldene ane allerhande argelist. Und wa ich da wider tede, so han ich gewillekort und willen an disem brive, daz man griffen moge an minen lip und an min gut ane alle widersprache und hindernisse und moge da mite dun zu alle 5. Zu urkonde mines vorgenanten herren von Trire willen. und stedicheit aller diser vorgeschribener stücke, wan ich selber nicht ingesigels en han, so han ich gebeden den erbern man den ..official des hoves zu Trire, daz er sin ingesigel an disen brif welle henken. Und wir der ..official des hoves zu Trire vorgenant er- kennen, daz dise ding vor uns sin geschen und daz wir durch bedde willen des vorgenanten Henrichs von Kircheim des hoves von Trire ingesigel an disen brif han dun henken zu eyme ge- zugnisse aller diser vorgeschribener stücke. Dirre brif ist gegeben nach Cristus geburthe dritzenhundert iar und dar nach in dem zwey und viertzegestem iare uff den mandag aller nehest nach sencte Remigies tage. 720. Trier 1342 November 13. Albertus dictus Finke Pfarrer von Naylbach (Nalb-) verspricht dem ehrbaren Herrn Meister Rudolfus dictus Losse Stiftsherrn von St. Martin in Etchinsteyn (Idstein), der ihn bis auf Widerruf zum Kaplan in Idstein an- genommen, die Kirche zu versorgen, während seiner Kaplanei jährlich zu Mariae Reinigung (Februar 2) und Johannes des Täufers Geburt (Juni 24) 1/3 der Einkünfte abzuliefern, wofür er die Einkünfte seiner Pfarrkirche in N. verpfändet, über den Rest Buch zu führen und dem Rudolf Rechnung zu legen. D. Treveris sub sigillo meo in die beati Brictii a. dom. 1342. — K 310. 721*. Avignon 1342 November 25. Papst Klemens VI. an Erzbischof Baldewin. K 102 ; aus dem vatikan. Register zuletzt: Sauerland III nr. 87. Ergänzungen und bessere Lesarten: S. 38 Sacrosancta mater ecclesia, cuius ubera fragrant dulcedine pietatis, in cunctis suis actibus comitem habet clemenciam, ut viscera gestans pie matris ad singulos semper prompta sit parcere ac misericordia in ea super exaltante iudicium humilitatis et penitentibus filiis, qui ab ipsius ecclesie filiali devo- cione recesserant, benigne, cum ad eius gremium devote redeunt, misericordiam et veniam indulgeat maternalem; S. 39 Z. 9 ex corde, sciencia, Z. 13 inter- fueris, Z. 15 preiudicium redundare, Z. 18 prout ex potestate per te ipsis tradita poterant vor quod tu stabis, Z. 25 canonice intrantibus fidelis eris nobisque vor obedienciam; S. 41 Z. 3 asserentes st. offerentes, Z. 7 v. u. et .. successoribus nostris ecclesieque Romane ac nobis vor et ipsis; S. 42 Z. 4 editas, edendas, Z. 11 v. u. volumus quod, Z. 5 v. u. nostris st. ipsis; S. 43 Z. 7 Nos Bald. — Der Wortlaut ist zum grössten Teil in Nr. 723 wieder- holt worden. 722. fum 1338—1342] November 26. Der pfalzgräfliche Notar Konrad in Kaub bittet den Zöllner Dithmar in Ehrenfels eine für den Bau der Burg Pfalzgrafenstein bestimmte Schiffsladung Holz frei passieren zu lassen. Orig. mit Spur des rückwärts aufgedrickten ovalen Siegels in München, Mainz Fasz. 97 = Ersst. Fasz. 94 (Abschr. von E. Vogt und J. Hösl). — Zur Ueberlieferung und Einreihung vgl. Nr. 704. Dithmare! Scias, quod magister Kern ducit ligna pro LXIIII’r libris H(allensium) comparata ad edificium castri Pfallencz- gravenstein spectancia. Quapropter rogo, quatenus ipsum cum
470 Nr. 720—723 han ich globet in guden truwen und dar zu zu den heiligen ge- sworn, stede und veste zu haldene ane allerhande argelist. Und wa ich da wider tede, so han ich gewillekort und willen an disem brive, daz man griffen moge an minen lip und an min gut ane alle widersprache und hindernisse und moge da mite dun zu alle 5. Zu urkonde mines vorgenanten herren von Trire willen. und stedicheit aller diser vorgeschribener stücke, wan ich selber nicht ingesigels en han, so han ich gebeden den erbern man den ..official des hoves zu Trire, daz er sin ingesigel an disen brif welle henken. Und wir der ..official des hoves zu Trire vorgenant er- kennen, daz dise ding vor uns sin geschen und daz wir durch bedde willen des vorgenanten Henrichs von Kircheim des hoves von Trire ingesigel an disen brif han dun henken zu eyme ge- zugnisse aller diser vorgeschribener stücke. Dirre brif ist gegeben nach Cristus geburthe dritzenhundert iar und dar nach in dem zwey und viertzegestem iare uff den mandag aller nehest nach sencte Remigies tage. 720. Trier 1342 November 13. Albertus dictus Finke Pfarrer von Naylbach (Nalb-) verspricht dem ehrbaren Herrn Meister Rudolfus dictus Losse Stiftsherrn von St. Martin in Etchinsteyn (Idstein), der ihn bis auf Widerruf zum Kaplan in Idstein an- genommen, die Kirche zu versorgen, während seiner Kaplanei jährlich zu Mariae Reinigung (Februar 2) und Johannes des Täufers Geburt (Juni 24) 1/3 der Einkünfte abzuliefern, wofür er die Einkünfte seiner Pfarrkirche in N. verpfändet, über den Rest Buch zu führen und dem Rudolf Rechnung zu legen. D. Treveris sub sigillo meo in die beati Brictii a. dom. 1342. — K 310. 721*. Avignon 1342 November 25. Papst Klemens VI. an Erzbischof Baldewin. K 102 ; aus dem vatikan. Register zuletzt: Sauerland III nr. 87. Ergänzungen und bessere Lesarten: S. 38 Sacrosancta mater ecclesia, cuius ubera fragrant dulcedine pietatis, in cunctis suis actibus comitem habet clemenciam, ut viscera gestans pie matris ad singulos semper prompta sit parcere ac misericordia in ea super exaltante iudicium humilitatis et penitentibus filiis, qui ab ipsius ecclesie filiali devo- cione recesserant, benigne, cum ad eius gremium devote redeunt, misericordiam et veniam indulgeat maternalem; S. 39 Z. 9 ex corde, sciencia, Z. 13 inter- fueris, Z. 15 preiudicium redundare, Z. 18 prout ex potestate per te ipsis tradita poterant vor quod tu stabis, Z. 25 canonice intrantibus fidelis eris nobisque vor obedienciam; S. 41 Z. 3 asserentes st. offerentes, Z. 7 v. u. et .. successoribus nostris ecclesieque Romane ac nobis vor et ipsis; S. 42 Z. 4 editas, edendas, Z. 11 v. u. volumus quod, Z. 5 v. u. nostris st. ipsis; S. 43 Z. 7 Nos Bald. — Der Wortlaut ist zum grössten Teil in Nr. 723 wieder- holt worden. 722. fum 1338—1342] November 26. Der pfalzgräfliche Notar Konrad in Kaub bittet den Zöllner Dithmar in Ehrenfels eine für den Bau der Burg Pfalzgrafenstein bestimmte Schiffsladung Holz frei passieren zu lassen. Orig. mit Spur des rückwärts aufgedrickten ovalen Siegels in München, Mainz Fasz. 97 = Ersst. Fasz. 94 (Abschr. von E. Vogt und J. Hösl). — Zur Ueberlieferung und Einreihung vgl. Nr. 704. Dithmare! Scias, quod magister Kern ducit ligna pro LXIIII’r libris H(allensium) comparata ad edificium castri Pfallencz- gravenstein spectancia. Quapropter rogo, quatenus ipsum cum
Strana 471
1342 November 13—Dezember 10 471 eisdem lignis, cum ad te venerit, absque impedimento transire permittas recepto ab eo, si placuerit, iuramento, quod nihil aliud ducat quam valorem predictorum lignorum. Et scias eciam, quod dedi sibi litteram manu mea scriptam absque sigillo 1) pro XXIIIIor libris H(allensium) ligna emenda, quia credebam totidem ligna sufficere. Scriptum in crastino Katherine virginis. Conr(adus) notarius in Kuba. 1) vgl. Nr. 704 c. 2. Avignon 1342 Dezember 10. 723. Papst Klemens VI. beauftragt Bischof Daniel von Verden, den absolvierten Erzbischof Baldewin nach Ratifizierung seiner Trennung von Ludwig dem Bayern vom Interdikte zu befreien. K 1631); aus dem vatikan. Register zuletzt: Sauerland III nr. 108 Reg. (zu Dez. 11). — Vorlage war Nr. 721. Baldewins Exkommunikation wird hier auf sein Verhältnis zum Kaiser, in Nr. 725 auf seine Haltung in der Mainzer Frage zuriickgeführt. Seine endgiltige Lösung vom Banne erfolgte übrigens erst 1346 (Sauerland III nr. 551), wohl mit Beziehung auf die in Sachen des Wormser Bistums gegen ihn ergangene Sentenz (Nr. 433). Clemens episcopus servus servorum dei venerabili fratri Danieli episcopo Verden(si) salutem et apostolicam benedictionem. I. Nuper venerabilis frater noster Bald(ewinus) archiepiscopus Trever(ensis) cupiens devocionem sinceram, quam ad nos et Rom(anam) gerit ecclesiam et in futurum disponit gerere, per effectum operis demonstrare ac nostrum et apostolice sedis gratiam et benivolenciam inplorare de culpa, que dicebatur adversus dictam sedem commissa per ipsum ex eo, quod Ludowico de Bavaria in certis colloquiis et parlamentis participaverat et adheserat pro te dampnis, ut dicebat, et dispendiis sue ecclesie evitandis, tunc Moten[(sem)]a) episcopum et dilectum filium Boemundum archidyaconum Trever(ensem) capellanum nostrum procuratores et nuncios suos cum certo mandato ad excusandum eum nobis super participacione et adhesione predictis necnon ad petendum absolucionis beneficium a penis et sententiis, si quas propter ea incurrisset, ac ad recognoscendum, confitendum et promittendum nonnulla in certis articulis in instrumento publico super pro- curacione tua et ipsius archidyaconi confectab)1) expressis contenta illaque et quod ipse archiepiscopus paratus erat super omnibus contumaciis, iniuriis et rebellionibus, quas eidem ecclesie Rom(ane) ipsum intulisse et irrogasse seu contra illam commisisse et fecisse constaret, stare et obedire et parere nostris et ecclesie predicte mandatis, * in animam suam 2. Nosque post iurandum, ad nostram presenciam destinavit. certos tractatus nobiscum super hiis per te et dictum archidya- conum habitos ipsius archiepiscopi in hac parte laudabile propo- situm et devocionem sinceram benignius acceptantes cum factis prius per te et ipsum archidyaconum recongnicionibus, confessioni- bus et promissionibus super contentis in articulis supradictis et iuramentis eiusdem archiepiscopi nomine iuxta formam mandati seu procuracionis huiusmodi prestitis super illis ab omnibus et singulis excommunicationum et suspensionum et interdictorum sententiis, quas participando et adherendo dicto Lud(owico) post processus apostolicos habitos contra eum incurrerat, auctoritate apostolica * ab-
1342 November 13—Dezember 10 471 eisdem lignis, cum ad te venerit, absque impedimento transire permittas recepto ab eo, si placuerit, iuramento, quod nihil aliud ducat quam valorem predictorum lignorum. Et scias eciam, quod dedi sibi litteram manu mea scriptam absque sigillo 1) pro XXIIIIor libris H(allensium) ligna emenda, quia credebam totidem ligna sufficere. Scriptum in crastino Katherine virginis. Conr(adus) notarius in Kuba. 1) vgl. Nr. 704 c. 2. Avignon 1342 Dezember 10. 723. Papst Klemens VI. beauftragt Bischof Daniel von Verden, den absolvierten Erzbischof Baldewin nach Ratifizierung seiner Trennung von Ludwig dem Bayern vom Interdikte zu befreien. K 1631); aus dem vatikan. Register zuletzt: Sauerland III nr. 108 Reg. (zu Dez. 11). — Vorlage war Nr. 721. Baldewins Exkommunikation wird hier auf sein Verhältnis zum Kaiser, in Nr. 725 auf seine Haltung in der Mainzer Frage zuriickgeführt. Seine endgiltige Lösung vom Banne erfolgte übrigens erst 1346 (Sauerland III nr. 551), wohl mit Beziehung auf die in Sachen des Wormser Bistums gegen ihn ergangene Sentenz (Nr. 433). Clemens episcopus servus servorum dei venerabili fratri Danieli episcopo Verden(si) salutem et apostolicam benedictionem. I. Nuper venerabilis frater noster Bald(ewinus) archiepiscopus Trever(ensis) cupiens devocionem sinceram, quam ad nos et Rom(anam) gerit ecclesiam et in futurum disponit gerere, per effectum operis demonstrare ac nostrum et apostolice sedis gratiam et benivolenciam inplorare de culpa, que dicebatur adversus dictam sedem commissa per ipsum ex eo, quod Ludowico de Bavaria in certis colloquiis et parlamentis participaverat et adheserat pro te dampnis, ut dicebat, et dispendiis sue ecclesie evitandis, tunc Moten[(sem)]a) episcopum et dilectum filium Boemundum archidyaconum Trever(ensem) capellanum nostrum procuratores et nuncios suos cum certo mandato ad excusandum eum nobis super participacione et adhesione predictis necnon ad petendum absolucionis beneficium a penis et sententiis, si quas propter ea incurrisset, ac ad recognoscendum, confitendum et promittendum nonnulla in certis articulis in instrumento publico super pro- curacione tua et ipsius archidyaconi confectab)1) expressis contenta illaque et quod ipse archiepiscopus paratus erat super omnibus contumaciis, iniuriis et rebellionibus, quas eidem ecclesie Rom(ane) ipsum intulisse et irrogasse seu contra illam commisisse et fecisse constaret, stare et obedire et parere nostris et ecclesie predicte mandatis, * in animam suam 2. Nosque post iurandum, ad nostram presenciam destinavit. certos tractatus nobiscum super hiis per te et dictum archidya- conum habitos ipsius archiepiscopi in hac parte laudabile propo- situm et devocionem sinceram benignius acceptantes cum factis prius per te et ipsum archidyaconum recongnicionibus, confessioni- bus et promissionibus super contentis in articulis supradictis et iuramentis eiusdem archiepiscopi nomine iuxta formam mandati seu procuracionis huiusmodi prestitis super illis ab omnibus et singulis excommunicationum et suspensionum et interdictorum sententiis, quas participando et adherendo dicto Lud(owico) post processus apostolicos habitos contra eum incurrerat, auctoritate apostolica * ab-
Strana 472
472 Nr. 724 solvimus * ac secum super irregularitate, si quam * dictis ligatus sententiis * celebrando divina vel se ipsis alias non tamen in contemptum clavium im- miscendo contraxerat, * duximus dispensandum eidem archiepiscopo in tuam et archidyaconi predicti procuratorum personas ac tibi et ipsi archidyacono eius nomine in virtute sancte obedientie, quam iuravit pro- motus ad dictam ecclesiam Trever(ensem), et in virtute predicti per te et ipsum archidiaconum super dictis * articulis et generaliter de parendo mandatis nostris et dicte ecclesie prestiti * ipsius archiepiscopi nomine iuramenti districtius iniungentes, quod ipse archiepiscopus * sit fidelis et obediens nobis et .. successoribus nostris ecclesieque Rom(ane) ac nobis et ipsis plenam obedientiam et reverenciam exhibeat ac nostris et suc- cessorum nostrorum se conformabit beneplacitis et mandatis fidemque catholicam et omnia alia, que tenet, docet et predicat eadem sacrosancta Romana ecclesia, firmiter teneat et quod hereticum est tenere, asserere, sentire seu predicare papam posse ab imperatore deponi vel * eligi, fieri vel creari * et * talia credentes, tene[n]tes “) et sentientes hereticos fore et quod papatum sancte Roma(ne) ecclesie * ac statuta sanctorum patrum, canones et decreta et constituciones apostolicas * nostraque et ipsius sedis mandata servet et quod cum dicto Lud(owico) * et quibuscunque hereticis per ecclesiam denotatis non participet * nec cum eis vel aliis quibuscunque ligam, confederacionem, conspiracionem aut colligacionem * faciat contra honorem ipsius Roma(ne) ecclesie * vel iniat * aut * factis vel initis * uti presumat et quod * omnes supradictos articulos in dicto * procuratorio seu mandato expressos et ipsius archiepiscopi nomine per te et dictum archidyaconum con- fessatos recongnitos, promissos et iuratos et omnia per te ac ipsum archi- dyaconum * suo nomine circa ista facta ac eciam ea, que per nos ipsi archiepiscopo sunt, ut prefertur, iniuncta, observet, approbet, certificet, affirmet, confirmet et emologet specifice, singulariter et expresse illaque promittat et iuret efffectualiter]d) observare infra septem mensium spacium a data litterarum nostrarum super hiis confectarum2) conputandum et quod de predictis ratificacione, approbacione, confirmacione, emologacione et affir- macione per ipsum archiepiscopum clare, expresse ac specifice necnon promissione et iuramento huiusmodi faciendis nos per instrumentum publicum dictarum litterarum nostrarum seriem continens et manu tabellionis publici scriptum et in publicam formam redactum suoque signatum sigillo infra idem spacium nobis et sedi predicte realiter assignandum certificare curaret * retenta nobis et .. successoribus nostris iniungendi et inponendi sibi pro premissis excessibus atque culpis * penitentiam, de qua nobis et successoribus nostris videbitur plenaria potestate, prout in eisdem nostris litteris plenius et seriosius continetur. T 3. Quare tu et dictus archidyaconus pro parte ipsius archiepiscopi nobis humiliter suppli- castis, ut penitentiam huiusmodi, quam nobis et dictis retinueramus successoribus premissis, eidem archiepiscopo parato illam devote suscipere ac efficaciter adimplere inponere vel inponi facere dignaremur. 4. Nos igitur prefatum archiepiscopum in hiis et aliis, quantum cum deo possumus, paterne dilectionis plenitudine prosequi eumque in sincera fidelitate et constanti devocione, quas ad nos et sedem eandem habere se asserit, confirmare de bono in melius intendentes, gerentes quoque de tue puritate conscientie ac fidelitate prolata in hac parte fiduciam in domino specialem
472 Nr. 724 solvimus * ac secum super irregularitate, si quam * dictis ligatus sententiis * celebrando divina vel se ipsis alias non tamen in contemptum clavium im- miscendo contraxerat, * duximus dispensandum eidem archiepiscopo in tuam et archidyaconi predicti procuratorum personas ac tibi et ipsi archidyacono eius nomine in virtute sancte obedientie, quam iuravit pro- motus ad dictam ecclesiam Trever(ensem), et in virtute predicti per te et ipsum archidiaconum super dictis * articulis et generaliter de parendo mandatis nostris et dicte ecclesie prestiti * ipsius archiepiscopi nomine iuramenti districtius iniungentes, quod ipse archiepiscopus * sit fidelis et obediens nobis et .. successoribus nostris ecclesieque Rom(ane) ac nobis et ipsis plenam obedientiam et reverenciam exhibeat ac nostris et suc- cessorum nostrorum se conformabit beneplacitis et mandatis fidemque catholicam et omnia alia, que tenet, docet et predicat eadem sacrosancta Romana ecclesia, firmiter teneat et quod hereticum est tenere, asserere, sentire seu predicare papam posse ab imperatore deponi vel * eligi, fieri vel creari * et * talia credentes, tene[n]tes “) et sentientes hereticos fore et quod papatum sancte Roma(ne) ecclesie * ac statuta sanctorum patrum, canones et decreta et constituciones apostolicas * nostraque et ipsius sedis mandata servet et quod cum dicto Lud(owico) * et quibuscunque hereticis per ecclesiam denotatis non participet * nec cum eis vel aliis quibuscunque ligam, confederacionem, conspiracionem aut colligacionem * faciat contra honorem ipsius Roma(ne) ecclesie * vel iniat * aut * factis vel initis * uti presumat et quod * omnes supradictos articulos in dicto * procuratorio seu mandato expressos et ipsius archiepiscopi nomine per te et dictum archidyaconum con- fessatos recongnitos, promissos et iuratos et omnia per te ac ipsum archi- dyaconum * suo nomine circa ista facta ac eciam ea, que per nos ipsi archiepiscopo sunt, ut prefertur, iniuncta, observet, approbet, certificet, affirmet, confirmet et emologet specifice, singulariter et expresse illaque promittat et iuret efffectualiter]d) observare infra septem mensium spacium a data litterarum nostrarum super hiis confectarum2) conputandum et quod de predictis ratificacione, approbacione, confirmacione, emologacione et affir- macione per ipsum archiepiscopum clare, expresse ac specifice necnon promissione et iuramento huiusmodi faciendis nos per instrumentum publicum dictarum litterarum nostrarum seriem continens et manu tabellionis publici scriptum et in publicam formam redactum suoque signatum sigillo infra idem spacium nobis et sedi predicte realiter assignandum certificare curaret * retenta nobis et .. successoribus nostris iniungendi et inponendi sibi pro premissis excessibus atque culpis * penitentiam, de qua nobis et successoribus nostris videbitur plenaria potestate, prout in eisdem nostris litteris plenius et seriosius continetur. T 3. Quare tu et dictus archidyaconus pro parte ipsius archiepiscopi nobis humiliter suppli- castis, ut penitentiam huiusmodi, quam nobis et dictis retinueramus successoribus premissis, eidem archiepiscopo parato illam devote suscipere ac efficaciter adimplere inponere vel inponi facere dignaremur. 4. Nos igitur prefatum archiepiscopum in hiis et aliis, quantum cum deo possumus, paterne dilectionis plenitudine prosequi eumque in sincera fidelitate et constanti devocione, quas ad nos et sedem eandem habere se asserit, confirmare de bono in melius intendentes, gerentes quoque de tue puritate conscientie ac fidelitate prolata in hac parte fiduciam in domino specialem
Strana 473
1342 Dezember 11 473 fraternitati tue per apostolica scripta committimus et mandamus, quatenus, postquam dictus archiepiscopus predicta per te et ipsum archidyaconum suo nomine confessata recongnita, promissa et iurata et alia predicta per nos sibi, ut prefertur, iniuncta appro- baverit, confirmaverit, emologaverit, ratificaverit ac ea omnia et singula observare promiserit et iuraverit, ut prefertur, eidem archiepiscopo pro premissis culpis et excessibus participando dicto Lud(owico) de Bavar(ia) et eciam adherendo et alias super contentis in articulis memoratis per eum commissis iuxta quali- tatem et gravitatem ipsorum inponas auctoritate nostra penitentiam salutarem, prout anime sue saluti videris expedire, et nichilominus interdicta quelibet, quibus civitates, opida, castra, ville et loca eiusdem archiepiscopi per dictos processus occasione premissa subiacere noscantur, auctoritate predicta relaxes. Datum Avinion(e) IIII° idus decembr(is) pontificatus nostri anno primo. I) ohne Ueberschr. + a) Moten K. + b) danach a penis — confecto versehent- lich wiederholt K. + c) tenetes K. + d) eciam K. 1) Nr. 718. c0 2) Nr. 721. 724. Avignon 1342 Dezember 11. Derselbe beauftragt denselben, einigen Hausgenossen und Dienern Erzbischof Baldewins ihre Unterstützung Ludwigs des Bayern und der Mainzer Ansprüche Baldewins zu verzeihen. K 1651); aus dem vatikan. Register: Sauerland III nr. 109 Reg. — Zur Sache vgl. Nrr. 723, 725, die eine (c. 4) im Eingang des c. 3, die andere (cc. 4, 3, 5) in c. 2 und am Ende des c. 3 benutst. Bedeutsam ist die Stelle über das Kaisertum und die Forderung, keine Verschwörung gegen die Kirche einzugehen. Clemens episcopus servus servorum dei venerabili fratri Danieli episcopo Verden(si) salutem et apostolicam benedictionem. I. Significavit nobis Bald(ewinus) archiepiscopus Treverensis, quod nonnulli familiares et servitores sui clerici et laici Lud(ewico) de Bavar(ia) tamquam imperatori Roma(norum) post et contra pro- cessus apostolicos contra eum sibique adherentes et communitates sollempniter habitos in ipsius archiepiscopi et ecclesie sue Treve- r(ensis) servicio communicarunt et eidem Baldewino in detencione et occupacione archiepiscopatus Mogunt(ini), quem ipse annis pluribus contra voluntatem et processus sedis apostolice detinuit et etiam occupavit, prestiterunt consilium, auxilium et favorem, propter que penas et sententias in eisdem contentas processibus incurrerunt, qui ducti eiusdem archiepiscopi persuasione ac inducti consilio saniori desiderantur se deinceps ab ipsius Lud(owici) com- munione, participacione et adhesione retrahere ac ab auxilio, favore et consilio cuicunque in predictis vel similibus inpendendis penitus abstinere necnon nostris et ecclesie super hiis parere mandatis et cum humilitate redire ad ecclesie unitatem. 2. Quare prefatus archiepiscopus nobis humiliter supplicavit, ut, cum * nos sibi omnem iniuriam et offensam, quas propter detencionem et occupacionem ipsius archiepiscopatuS adversus sedem commisit eandem, post satisfactionem debitam * remitti eumque ab omnibus excommunicationum, suspensionum et interdictorum sententiis, quas propterea incurrisset, absolvi mandemus,
1342 Dezember 11 473 fraternitati tue per apostolica scripta committimus et mandamus, quatenus, postquam dictus archiepiscopus predicta per te et ipsum archidyaconum suo nomine confessata recongnita, promissa et iurata et alia predicta per nos sibi, ut prefertur, iniuncta appro- baverit, confirmaverit, emologaverit, ratificaverit ac ea omnia et singula observare promiserit et iuraverit, ut prefertur, eidem archiepiscopo pro premissis culpis et excessibus participando dicto Lud(owico) de Bavar(ia) et eciam adherendo et alias super contentis in articulis memoratis per eum commissis iuxta quali- tatem et gravitatem ipsorum inponas auctoritate nostra penitentiam salutarem, prout anime sue saluti videris expedire, et nichilominus interdicta quelibet, quibus civitates, opida, castra, ville et loca eiusdem archiepiscopi per dictos processus occasione premissa subiacere noscantur, auctoritate predicta relaxes. Datum Avinion(e) IIII° idus decembr(is) pontificatus nostri anno primo. I) ohne Ueberschr. + a) Moten K. + b) danach a penis — confecto versehent- lich wiederholt K. + c) tenetes K. + d) eciam K. 1) Nr. 718. c0 2) Nr. 721. 724. Avignon 1342 Dezember 11. Derselbe beauftragt denselben, einigen Hausgenossen und Dienern Erzbischof Baldewins ihre Unterstützung Ludwigs des Bayern und der Mainzer Ansprüche Baldewins zu verzeihen. K 1651); aus dem vatikan. Register: Sauerland III nr. 109 Reg. — Zur Sache vgl. Nrr. 723, 725, die eine (c. 4) im Eingang des c. 3, die andere (cc. 4, 3, 5) in c. 2 und am Ende des c. 3 benutst. Bedeutsam ist die Stelle über das Kaisertum und die Forderung, keine Verschwörung gegen die Kirche einzugehen. Clemens episcopus servus servorum dei venerabili fratri Danieli episcopo Verden(si) salutem et apostolicam benedictionem. I. Significavit nobis Bald(ewinus) archiepiscopus Treverensis, quod nonnulli familiares et servitores sui clerici et laici Lud(ewico) de Bavar(ia) tamquam imperatori Roma(norum) post et contra pro- cessus apostolicos contra eum sibique adherentes et communitates sollempniter habitos in ipsius archiepiscopi et ecclesie sue Treve- r(ensis) servicio communicarunt et eidem Baldewino in detencione et occupacione archiepiscopatus Mogunt(ini), quem ipse annis pluribus contra voluntatem et processus sedis apostolice detinuit et etiam occupavit, prestiterunt consilium, auxilium et favorem, propter que penas et sententias in eisdem contentas processibus incurrerunt, qui ducti eiusdem archiepiscopi persuasione ac inducti consilio saniori desiderantur se deinceps ab ipsius Lud(owici) com- munione, participacione et adhesione retrahere ac ab auxilio, favore et consilio cuicunque in predictis vel similibus inpendendis penitus abstinere necnon nostris et ecclesie super hiis parere mandatis et cum humilitate redire ad ecclesie unitatem. 2. Quare prefatus archiepiscopus nobis humiliter supplicavit, ut, cum * nos sibi omnem iniuriam et offensam, quas propter detencionem et occupacionem ipsius archiepiscopatuS adversus sedem commisit eandem, post satisfactionem debitam * remitti eumque ab omnibus excommunicationum, suspensionum et interdictorum sententiis, quas propterea incurrisset, absolvi mandemus,
Strana 474
474 Nr. 725 per nostras litteras speciales ipsius familiaribus et servitoribus eiusdem archiepiscopi de absolucionis beneficio ab eisdem sententiis atque penis provideri in illis partibus de benignitate apostolica mandaremus. 3. Nos igitur, qui oberrantes filios ad rectitudinis semitas libenter reducimus, animarum predictorum saluti paterne consulere necnon ipsius archiepiscopi supplicacionibus in hac parte annuere favorabiliter intendentes, gerentes quoque de tue puritate con- scientie ac fidelitate sincera fiduciam in domino specialem fraternitati tue per apostolica scripta committimus *, quatinus omnes et singulos familiares et servitores ipsius archiepiscopi clericos et laicos, qui eundem Lud(ewicum), ut prefertur, communicarunt et adheserunt et eidem archiepiscopo in detencione ipsius archiepiscopatus Mog(untini) prestiterunt post processus predictos auxilium, con- silium vel favorem, recepto prius ab eorum quolibet ad sancta dei ewangelia manu tacta corporaliter iuramento, quod ipsi stabunt et parebunt mandatis ecclesie atque nostris super huiusmodi illatis iniuriis, contumaciis, rebellionibus, fautoriis et adhesionibus ac ceteris penis et sentenciis, quas ab homine vel a iure prolatas et inflictas propter premissa et ea tangencia incurrerunt, et quod nobis et successoribus nostris canonice intrantibus fideles erunt de cetero et nobis ac ipsis debitam reverentiam et obedientiam exhibebunt et quod cum prefato Lud(ewico) et sequacibus suis, quamdiu stabunt in rebellione sancte matris ecclesie, seu aliis hereticis et scismaticis aut fautoribus et valitoribus eorundem per dictam ecclesiam denotatis et denotandis in posterum non erunt nec eis seu quibusvis aliis dabunt contra eandem sanctam matrem ecclesiam directe vel indirecte, publice vel occulte auxilium, con- silium vel favorem quodque ipsi nulli ut imperatori imperii Romani obedient nec adherebunt, nisi ille primitus fuerit infulam seu coronam imperialem legitime assecutus, nec eciam cum eodem Lud(ewico) aut aliis quibuscunque in rebellione prefate ecclesie existentibus contra ecclesiam ipsam colligationem seu conspiracionem aliquam facient sive ligam et quod alias alia attemptata per eos vel similia de cetero non presument, ab omnibus et singulis * sententiis atque penis, quas ipsi familiares et servitores propter premissa vel eorum aliquod aut ipsorum occasione vel alicuius eorum quomodolibet incurrerunt, dummodo ipsi familiares et servitores ab huiusmodi sententiis atque penis devote ac humiliter pecierint se absolvi, absolvas hac vice auctoritate apostolica iuxta formam ecclesie consuetam. 4. Et nichilominus cum illis ex eisdem familiaribus et servitoribus, qui clerici existunt, super irregularitate, si quam predictis legati sententiis divina officia celebrando vel alias se ipsis, non tamen in contemptum clavium, immiscendo contraxerunt, auctoritate prédicta dispenses iniunctis cuilibet absolvendorum huiusmodi pro modo culpe salutari penitentia et aliis, que de iure fuerint iniungenda. 5. Volumus autem, quod de prestacione iuramentorum huiusmodi a familiaribus et servitoribus prefatis per te, ut premittitur, absolvendis facias fieri publica instrumenta tuo munita sigillo nobis et sedi predicte quamtocius destinanda quodque ipsi familiares et servitores, si contra predicta iuranda per eos
474 Nr. 725 per nostras litteras speciales ipsius familiaribus et servitoribus eiusdem archiepiscopi de absolucionis beneficio ab eisdem sententiis atque penis provideri in illis partibus de benignitate apostolica mandaremus. 3. Nos igitur, qui oberrantes filios ad rectitudinis semitas libenter reducimus, animarum predictorum saluti paterne consulere necnon ipsius archiepiscopi supplicacionibus in hac parte annuere favorabiliter intendentes, gerentes quoque de tue puritate con- scientie ac fidelitate sincera fiduciam in domino specialem fraternitati tue per apostolica scripta committimus *, quatinus omnes et singulos familiares et servitores ipsius archiepiscopi clericos et laicos, qui eundem Lud(ewicum), ut prefertur, communicarunt et adheserunt et eidem archiepiscopo in detencione ipsius archiepiscopatus Mog(untini) prestiterunt post processus predictos auxilium, con- silium vel favorem, recepto prius ab eorum quolibet ad sancta dei ewangelia manu tacta corporaliter iuramento, quod ipsi stabunt et parebunt mandatis ecclesie atque nostris super huiusmodi illatis iniuriis, contumaciis, rebellionibus, fautoriis et adhesionibus ac ceteris penis et sentenciis, quas ab homine vel a iure prolatas et inflictas propter premissa et ea tangencia incurrerunt, et quod nobis et successoribus nostris canonice intrantibus fideles erunt de cetero et nobis ac ipsis debitam reverentiam et obedientiam exhibebunt et quod cum prefato Lud(ewico) et sequacibus suis, quamdiu stabunt in rebellione sancte matris ecclesie, seu aliis hereticis et scismaticis aut fautoribus et valitoribus eorundem per dictam ecclesiam denotatis et denotandis in posterum non erunt nec eis seu quibusvis aliis dabunt contra eandem sanctam matrem ecclesiam directe vel indirecte, publice vel occulte auxilium, con- silium vel favorem quodque ipsi nulli ut imperatori imperii Romani obedient nec adherebunt, nisi ille primitus fuerit infulam seu coronam imperialem legitime assecutus, nec eciam cum eodem Lud(ewico) aut aliis quibuscunque in rebellione prefate ecclesie existentibus contra ecclesiam ipsam colligationem seu conspiracionem aliquam facient sive ligam et quod alias alia attemptata per eos vel similia de cetero non presument, ab omnibus et singulis * sententiis atque penis, quas ipsi familiares et servitores propter premissa vel eorum aliquod aut ipsorum occasione vel alicuius eorum quomodolibet incurrerunt, dummodo ipsi familiares et servitores ab huiusmodi sententiis atque penis devote ac humiliter pecierint se absolvi, absolvas hac vice auctoritate apostolica iuxta formam ecclesie consuetam. 4. Et nichilominus cum illis ex eisdem familiaribus et servitoribus, qui clerici existunt, super irregularitate, si quam predictis legati sententiis divina officia celebrando vel alias se ipsis, non tamen in contemptum clavium, immiscendo contraxerunt, auctoritate prédicta dispenses iniunctis cuilibet absolvendorum huiusmodi pro modo culpe salutari penitentia et aliis, que de iure fuerint iniungenda. 5. Volumus autem, quod de prestacione iuramentorum huiusmodi a familiaribus et servitoribus prefatis per te, ut premittitur, absolvendis facias fieri publica instrumenta tuo munita sigillo nobis et sedi predicte quamtocius destinanda quodque ipsi familiares et servitores, si contra predicta iuranda per eos
Strana 475
1342 Dezember 11 475 vel eorum aliquod post absolucionem huiusmodi venerint seu fecerint aut ea non observaverint, plenarie cum effectu ipso facto in sententias et penas pristinas relabantur. Datum Avinion(e) III. idus decembr(is) pontificatus nostri anno primo. I) am Rande: Ut familiares domini Trever(ensis) a participacione Bavari pro negotio occupacionis ecclesie Mog(untine) possint absolvi. 725. Avignon 1342 Dezember I1. Derselbe beauftragt denselben, dem absolvierten Erzbischof Baldewin nach Ratifizierung seiner Trennung von Ludwig dem Bayern seine frihere Besetzung des Ersstifts Mains zu vergeben. K 1641); aus dem vatikan. Register: Riezler Akten nr. 2141 unvollst. und Sauerland III nr. 107 Reg. (V). — Zur Sache vgl. die Vorlage Nr. 723. Clemens episcopus servus servorum dei venerabili fratri Danieli episcopo Verden(si) salutem et apostolicam benedictionem. I. Matris ecclesie copiosa benignitas mansuetudinem et clemenciam de innata sibi pietate in cunctis suis actibus libenter exercet et oberrantibus filiis, qui quandoque matrem ipsam in aliarum ec- clesiarum iniuriis irreverenter offendunt, cum per satisfactionem debitam ecclesiis et personis ecclesiasticis, quas leserant, inpen- dendam a[d]a) eius obedientiam et devocionem humiliter redeunt, 2. Nuper siquidem gremium sue misericordie non precludunt. * Bald(ewinus) archiepiscopus Treverensis cupiens devocionem sinceram, quam ad nos et Roma(nam) gerit ecclesiam et in futurum disponit gerere, per effectum operis demonstrare, * te tunc Moten(sem) episcopum et dilectum filium Boemundum archidyaconum Trever(ensem) capellanum nostrum pro- curatores et nuncios suos cum sufficienti mandato 1) ad excusandum eum nobis super certis, in quibus dicebatur Roma(nam) ecclesiam offen- disse, necnon confitendum, recongnoscendum, promittendum et iurandum certos articulos in eodem mandato in publicam formam redacto contentos ac gratiam et benivolenciam nostram et sedis apostolice 3. Et demum non- inplorandum ad nostram presenciam destinavit. nullis tractatibus per te ac ipsum archidyaconum eiusdem archiepiscopi nomine super hiis nobiscum habitis et firmatis nos ipsius archiepiscopi in hac parte laudabile propositum et devocionem sinceram more patris beni- voli acceptantes eum * ad gratiam, benivolenciam et communionem nostras et sedis eiusdem gratiose recepimus de mansuetudine dicte sedis ipsumque ab omnibus et singulis excommunicacionum et suspensionum et interdictorum sententiis, quas participando et adherendo * Ludowico de Bavaria post processus apostolicos habitos contra eum incurrerat, factis * per te [et]b) dictum archidyaconum coram nobis et nonnullis ex fratri- bus nostris sancte Roma(ne) ecclesie cardinalibus honorem et bonum statum ..archiepiscopi predicti zelantibus, confessionibus, recongnicionibus et promissionibus huiusmodi et iuramentis * prestitis super illis iuxta formam mandati prefati perc) titulariter et distincte et de parendo super omnibus et singulis contumaciis et inobedienciis atque culpis, quas ipsum archiepiscopum contra dictam Roma(nam) ecclesiam * commisisse constaret, auctoritate apostolica absolvimus ac secum super irregularitate, si quam dictis ligatus sententiis celebrando divina vel se ipsis
1342 Dezember 11 475 vel eorum aliquod post absolucionem huiusmodi venerint seu fecerint aut ea non observaverint, plenarie cum effectu ipso facto in sententias et penas pristinas relabantur. Datum Avinion(e) III. idus decembr(is) pontificatus nostri anno primo. I) am Rande: Ut familiares domini Trever(ensis) a participacione Bavari pro negotio occupacionis ecclesie Mog(untine) possint absolvi. 725. Avignon 1342 Dezember I1. Derselbe beauftragt denselben, dem absolvierten Erzbischof Baldewin nach Ratifizierung seiner Trennung von Ludwig dem Bayern seine frihere Besetzung des Ersstifts Mains zu vergeben. K 1641); aus dem vatikan. Register: Riezler Akten nr. 2141 unvollst. und Sauerland III nr. 107 Reg. (V). — Zur Sache vgl. die Vorlage Nr. 723. Clemens episcopus servus servorum dei venerabili fratri Danieli episcopo Verden(si) salutem et apostolicam benedictionem. I. Matris ecclesie copiosa benignitas mansuetudinem et clemenciam de innata sibi pietate in cunctis suis actibus libenter exercet et oberrantibus filiis, qui quandoque matrem ipsam in aliarum ec- clesiarum iniuriis irreverenter offendunt, cum per satisfactionem debitam ecclesiis et personis ecclesiasticis, quas leserant, inpen- dendam a[d]a) eius obedientiam et devocionem humiliter redeunt, 2. Nuper siquidem gremium sue misericordie non precludunt. * Bald(ewinus) archiepiscopus Treverensis cupiens devocionem sinceram, quam ad nos et Roma(nam) gerit ecclesiam et in futurum disponit gerere, per effectum operis demonstrare, * te tunc Moten(sem) episcopum et dilectum filium Boemundum archidyaconum Trever(ensem) capellanum nostrum pro- curatores et nuncios suos cum sufficienti mandato 1) ad excusandum eum nobis super certis, in quibus dicebatur Roma(nam) ecclesiam offen- disse, necnon confitendum, recongnoscendum, promittendum et iurandum certos articulos in eodem mandato in publicam formam redacto contentos ac gratiam et benivolenciam nostram et sedis apostolice 3. Et demum non- inplorandum ad nostram presenciam destinavit. nullis tractatibus per te ac ipsum archidyaconum eiusdem archiepiscopi nomine super hiis nobiscum habitis et firmatis nos ipsius archiepiscopi in hac parte laudabile propositum et devocionem sinceram more patris beni- voli acceptantes eum * ad gratiam, benivolenciam et communionem nostras et sedis eiusdem gratiose recepimus de mansuetudine dicte sedis ipsumque ab omnibus et singulis excommunicacionum et suspensionum et interdictorum sententiis, quas participando et adherendo * Ludowico de Bavaria post processus apostolicos habitos contra eum incurrerat, factis * per te [et]b) dictum archidyaconum coram nobis et nonnullis ex fratri- bus nostris sancte Roma(ne) ecclesie cardinalibus honorem et bonum statum ..archiepiscopi predicti zelantibus, confessionibus, recongnicionibus et promissionibus huiusmodi et iuramentis * prestitis super illis iuxta formam mandati prefati perc) titulariter et distincte et de parendo super omnibus et singulis contumaciis et inobedienciis atque culpis, quas ipsum archiepiscopum contra dictam Roma(nam) ecclesiam * commisisse constaret, auctoritate apostolica absolvimus ac secum super irregularitate, si quam dictis ligatus sententiis celebrando divina vel se ipsis
Strana 476
476 Nr. 726 alias non tamen in contemptum clavium immiscendo contraxerat, duximus dis- pensandum eidem archiepiscopo in tuam et ipsius archidyaconi * pro- curatorum personas ac tibi et ipsi archidyacono eius nomine in virtute sancte obedientie, quam iuravit promotus ad dictam ecclesiam Trever(ensem), ac in virtute predicti per te et ipsum archidyaconum super dictis articulis et generaliter de parendo mandatis nostris et dicte ecclesie prestiti ipsius archi- episcopi nomine iuramenti districcius iniungentes, quod ipse archiepiscopus sit fidelis et obediens nobis et .. successoribus nostris ecclesieque Romane ac nobis et ipsis plenam obedienciam et reverenciam exhibeat ac nostris et successorum nostrorum se conformet beneplacitis et mandatis fidemque catholi- cam et omnia alia, que tenet, docet et predicat eadem sacrosancta Roma(na) ecclesia, firmiter teneat et quod hereticum est tenere, sentire, asserere seu predicare papam posse ab imperatore deponi vel eligi, fieri vel creari ac talia credentes, tenentes et sencientes hereticos fore et quod papatum sancte Roma(ne) ecclesie ac statuta, sanctorum patrum canones et decreta et consti- tuciones apostolicas nostraque et ipsius sedis mandata servet et quod cum dicto Lud(owico) et quibuscunque hereticis per ecclesiam denotatis non parti- cipet nec cum eis vel aliis quibuscunque ligam, confederacionem, conspira- cionem, * colligacionem non faciat contra honorem ipsius Roma(ne) ecclesie vel iniat aut factis vel initis uti presumat et quod omnes supradictos articulos in dicto procuratorio seu mandato expressos et ipsius archiepiscopi nomine per te et ipsum archidyaconum confessatos, recongnitos, promissos et iuratos et omnia per te ac ipsum archidyaconum suo nomine circa ista facta ac eciam ea, que per nos ipsi archiepiscopo sunt, ut prefertur, iniuncta, observet, approbet, ratificet, affirmet, confirmet et emologet, specifice, singula- riter et expresse illaque promittat et iuret efffectualiter“) observare infra septem mensium spacium a data litterarum nostrarum super hiis confectarum2) conputandum et quod de predictis ratificacione, approbacione, confirmacione, emologacione et affirmacione per ipsum archiepiscopum clare, expresse ac specifice necnon promissione et iuramento huiusmodi faciendis nos per instru- mentum publicum dictarum litterarum nostrarum seriem continens et manu tabellionis publici scriptum et in publicam formam redactum suoque signatum sigillo infra idem spacium nobis et sedi predicte realiter assignandum certi- ficare curaret *, prout in eisdem nostris litteris plenius et seriosius continetur. 4. Deinde vero tu et dictus archidyaconus * nobis humi- liter supplicastis, ut, cum idem archiepiscopus constanter vellet et disposuisset inherere nostris et eiusdem sedis beneplacitis et man- datis, sibi omnem iniuriam et offensam, quas archiepiscopatum Mog(untinum) contra voluntatem et processus dicte sedis per plures annos detinendo et occupando adversus sedem commisisset eandem, gratiose remittere ipsumque post satisfactionem debitam, cum iam archiepiscopatum ipsum totaliter et realiter dimisisset, ab omnibus sententiis, quas huiusmodi occasione incurrerat, ab- solvi ac interdicta; quibus civitates, opida, castra, terre, ville et loca per dictos processus occasione huiusmodi detencionis et occupacionis ipsius archiepiscopatus Mogunt(ini) per sedem eandem seu auctoritate ipsius habitos subiacebant, tollere et relaxare secumque dispensari super irregularitate inde contracta auctoritate apostolica mandaremus. 5. Nos igitur personam ipsius .. archi- episcopi, qui ad nos eciam in minoribus constitutos semper gessit
476 Nr. 726 alias non tamen in contemptum clavium immiscendo contraxerat, duximus dis- pensandum eidem archiepiscopo in tuam et ipsius archidyaconi * pro- curatorum personas ac tibi et ipsi archidyacono eius nomine in virtute sancte obedientie, quam iuravit promotus ad dictam ecclesiam Trever(ensem), ac in virtute predicti per te et ipsum archidyaconum super dictis articulis et generaliter de parendo mandatis nostris et dicte ecclesie prestiti ipsius archi- episcopi nomine iuramenti districcius iniungentes, quod ipse archiepiscopus sit fidelis et obediens nobis et .. successoribus nostris ecclesieque Romane ac nobis et ipsis plenam obedienciam et reverenciam exhibeat ac nostris et successorum nostrorum se conformet beneplacitis et mandatis fidemque catholi- cam et omnia alia, que tenet, docet et predicat eadem sacrosancta Roma(na) ecclesia, firmiter teneat et quod hereticum est tenere, sentire, asserere seu predicare papam posse ab imperatore deponi vel eligi, fieri vel creari ac talia credentes, tenentes et sencientes hereticos fore et quod papatum sancte Roma(ne) ecclesie ac statuta, sanctorum patrum canones et decreta et consti- tuciones apostolicas nostraque et ipsius sedis mandata servet et quod cum dicto Lud(owico) et quibuscunque hereticis per ecclesiam denotatis non parti- cipet nec cum eis vel aliis quibuscunque ligam, confederacionem, conspira- cionem, * colligacionem non faciat contra honorem ipsius Roma(ne) ecclesie vel iniat aut factis vel initis uti presumat et quod omnes supradictos articulos in dicto procuratorio seu mandato expressos et ipsius archiepiscopi nomine per te et ipsum archidyaconum confessatos, recongnitos, promissos et iuratos et omnia per te ac ipsum archidyaconum suo nomine circa ista facta ac eciam ea, que per nos ipsi archiepiscopo sunt, ut prefertur, iniuncta, observet, approbet, ratificet, affirmet, confirmet et emologet, specifice, singula- riter et expresse illaque promittat et iuret efffectualiter“) observare infra septem mensium spacium a data litterarum nostrarum super hiis confectarum2) conputandum et quod de predictis ratificacione, approbacione, confirmacione, emologacione et affirmacione per ipsum archiepiscopum clare, expresse ac specifice necnon promissione et iuramento huiusmodi faciendis nos per instru- mentum publicum dictarum litterarum nostrarum seriem continens et manu tabellionis publici scriptum et in publicam formam redactum suoque signatum sigillo infra idem spacium nobis et sedi predicte realiter assignandum certi- ficare curaret *, prout in eisdem nostris litteris plenius et seriosius continetur. 4. Deinde vero tu et dictus archidyaconus * nobis humi- liter supplicastis, ut, cum idem archiepiscopus constanter vellet et disposuisset inherere nostris et eiusdem sedis beneplacitis et man- datis, sibi omnem iniuriam et offensam, quas archiepiscopatum Mog(untinum) contra voluntatem et processus dicte sedis per plures annos detinendo et occupando adversus sedem commisisset eandem, gratiose remittere ipsumque post satisfactionem debitam, cum iam archiepiscopatum ipsum totaliter et realiter dimisisset, ab omnibus sententiis, quas huiusmodi occasione incurrerat, ab- solvi ac interdicta; quibus civitates, opida, castra, terre, ville et loca per dictos processus occasione huiusmodi detencionis et occupacionis ipsius archiepiscopatus Mogunt(ini) per sedem eandem seu auctoritate ipsius habitos subiacebant, tollere et relaxare secumque dispensari super irregularitate inde contracta auctoritate apostolica mandaremus. 5. Nos igitur personam ipsius .. archi- episcopi, qui ad nos eciam in minoribus constitutos semper gessit
Strana 477
1342? 477 specialis devocionis affectum, paterna benivolencia prosequentes et propterea credentes firmiter, quod ipse eo constancius eoque solidius in devocione ac fidelitate ipsius sancte Roma(ne) ecclesie roborabitur, quo evidenter congnoverit a dicta sede se uberiori favore et gratia preveniri, gerentes quoque de tue circumspeccionis industria in hiis et aliis fiduciam in domino specialem huiusmodi supplicacionibus inclinati fraternitati tue per apostolica scripta committimus et mandamus, quatenus, postquam dictus archiepiscopus predicta omnia et singula per te et ipsum archidyaconum eiusdem ..archiepiscopi nomine recongnita confessata, promissa et iurata necnon et alia promissa per nos sibi, ut prefertur, iniuncta approbaverit, ratificaverit, confirmaverit, emologa- verit illaque observare promiserit et iuraverit ac perseveraverit in eis- sibi omnem offensam et iniuriam, quas ipse dictum archi- dem, episcopatum Mog(untinum) detinendo et occupando, ut premittitur, adversus dictam sedem noscitur commisisse, auctoritate nostra remittas de ipsius sedis clemencia et gratia speciali et nichilominus ipsum, si super iniuriis et dampnis datis propter occupacionem et detencionem predictas Henrico archiepiscopo Mogunt(ino) vel eius ecclesie satisfecit vel alias, postquam super hiis debite satisfecerit, ab omnibus excommunicationum, suspensionum et interdictorum sententiis, quas occasione detencionis et occupacionis predictarum incurrit, si ab eis pecierit humiliter se absolvi, auctoritate apostolica iuxta ecclesie formam absolvas ac interdicta quelibet, quibus civitates, opida, castra, ville, terre et loca quecunque occasione predicta per dictos processus subiacent, auctoritate relaxes eadem ac insuper cum dicto archiepiscopo super irregularitate, si quam huiusmodi ligatus sentenciis celebrando divina vel se ipsis alias, non tamen in con- temptum clavium, immiscendo contraxerit, auctoritate predicta dis- penses iniunctis ei super hiis salutari penitentia et aliis, que de iure fuerint iniungenda. Datum Avinion(e) III. idus decembr(is) pontificatus nostri anno primo. 1) ohne Ueberschr. + a) ab K. + b) fehlt K. + c) etiam K wie Nr. 723 N. d. [1342?] 726. Erzbischof Baldewin ernennt den Jakob Tristandi zum Schöffen in Trier. Jakobs Vater Tristand ist bis 1342 nachzuweisen D 2181). — (Kentenich 198); die U. fällt wohl noch in dies Jahr. Sie ist ein wichtiger Beleg für die nur schwach bezeugte (vgl. suletst H. Isay Zur Geschichte des Trierer Schöffengerichtes: Trierisches Archiv I ƒ1898/ 78) Ausübung des erzbischöf lichen Schöffenernennungsrechtes. Bald(ewinus) et cetera dilecto sibi in Christo Iacobo quondam Tristandi de vico Carnium civi Trever(ensi) famulo et fideli suo graciam et omne bonum. Officium sive sedem scabinatus nostri Trever(ensis) vacans ad presens per mortem seu resignacionem liberam prefati Tristandi patris tui olim nostri scabini ibidem, cuius scabinatus collacio et disposicio ad nos pertinere dinoscitur pleno iure, tibi contulimus et conferimus in hiis scriptis te scabi- num nostrum Trever(ensem) presentibus ordinando et aliorum scabinorum nostrorum Trever(ensium) consorcio aggregando man-
1342? 477 specialis devocionis affectum, paterna benivolencia prosequentes et propterea credentes firmiter, quod ipse eo constancius eoque solidius in devocione ac fidelitate ipsius sancte Roma(ne) ecclesie roborabitur, quo evidenter congnoverit a dicta sede se uberiori favore et gratia preveniri, gerentes quoque de tue circumspeccionis industria in hiis et aliis fiduciam in domino specialem huiusmodi supplicacionibus inclinati fraternitati tue per apostolica scripta committimus et mandamus, quatenus, postquam dictus archiepiscopus predicta omnia et singula per te et ipsum archidyaconum eiusdem ..archiepiscopi nomine recongnita confessata, promissa et iurata necnon et alia promissa per nos sibi, ut prefertur, iniuncta approbaverit, ratificaverit, confirmaverit, emologa- verit illaque observare promiserit et iuraverit ac perseveraverit in eis- sibi omnem offensam et iniuriam, quas ipse dictum archi- dem, episcopatum Mog(untinum) detinendo et occupando, ut premittitur, adversus dictam sedem noscitur commisisse, auctoritate nostra remittas de ipsius sedis clemencia et gratia speciali et nichilominus ipsum, si super iniuriis et dampnis datis propter occupacionem et detencionem predictas Henrico archiepiscopo Mogunt(ino) vel eius ecclesie satisfecit vel alias, postquam super hiis debite satisfecerit, ab omnibus excommunicationum, suspensionum et interdictorum sententiis, quas occasione detencionis et occupacionis predictarum incurrit, si ab eis pecierit humiliter se absolvi, auctoritate apostolica iuxta ecclesie formam absolvas ac interdicta quelibet, quibus civitates, opida, castra, ville, terre et loca quecunque occasione predicta per dictos processus subiacent, auctoritate relaxes eadem ac insuper cum dicto archiepiscopo super irregularitate, si quam huiusmodi ligatus sentenciis celebrando divina vel se ipsis alias, non tamen in con- temptum clavium, immiscendo contraxerit, auctoritate predicta dis- penses iniunctis ei super hiis salutari penitentia et aliis, que de iure fuerint iniungenda. Datum Avinion(e) III. idus decembr(is) pontificatus nostri anno primo. 1) ohne Ueberschr. + a) ab K. + b) fehlt K. + c) etiam K wie Nr. 723 N. d. [1342?] 726. Erzbischof Baldewin ernennt den Jakob Tristandi zum Schöffen in Trier. Jakobs Vater Tristand ist bis 1342 nachzuweisen D 2181). — (Kentenich 198); die U. fällt wohl noch in dies Jahr. Sie ist ein wichtiger Beleg für die nur schwach bezeugte (vgl. suletst H. Isay Zur Geschichte des Trierer Schöffengerichtes: Trierisches Archiv I ƒ1898/ 78) Ausübung des erzbischöf lichen Schöffenernennungsrechtes. Bald(ewinus) et cetera dilecto sibi in Christo Iacobo quondam Tristandi de vico Carnium civi Trever(ensi) famulo et fideli suo graciam et omne bonum. Officium sive sedem scabinatus nostri Trever(ensis) vacans ad presens per mortem seu resignacionem liberam prefati Tristandi patris tui olim nostri scabini ibidem, cuius scabinatus collacio et disposicio ad nos pertinere dinoscitur pleno iure, tibi contulimus et conferimus in hiis scriptis te scabi- num nostrum Trever(ensem) presentibus ordinando et aliorum scabinorum nostrorum Trever(ensium) consorcio aggregando man-
Strana 478
478 Nr. 727—733 dantes nichilominus .. sculteto nostro Trever(ensi) Ordolfo dicto Schuler magistro scabinorum ac scabinis nostris Trever(ensibus), ut te pro eorum scabino recipiant et admittant. I) Ueberschr.: [S]cabinatus vid. p(r?)e. 727. sum 1338—1342. Notar Albert von Bacherach beglaubigt dem Dithmar, Zollschreiber in Ehrenfels, einen Getreidetransport der Rhein- Pfalzgrafen nach Burg Reichenstein. Orig. mit Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels in München Mainz Fasz. 471 = St. Alban Fasz. 20. — Ueber die Zeitbestimmung vgl. Nr. 704. Es giebt noch Zollbriefe desselben Ausstellers von 1338 September 11 (Sauer nr. 2141) und 1339 November 28 (München Mains St. Alban Fasz. 22, vgl. das undatierte Stück daselbst Fasz. 21). Domine Dytmare! Noveritis, quod lator presencium dedu- cit LXXXV maldra siliginis, XXX saccos avene, unum maldrum pisarum et cepe ad castrum dominorum ducum in Richenstein. Item nuper deduxerat navem cum feno et IIII'r maldra siliginis, Quare ipsum sine recepcione thelonei transire permittatis recepto iuramento solito. Datum meo sub signo. Alb(er)tus not(arius) Bachr(acensis). sum 1338—1342. Arnold Schilwatz und Peter in Kaub deklarieren dem- selben einen von Kauber Zollknechten geführten Transport. Orig. (vom rückwärts aufgedrückten Siegel der Umriss erkennbar) da- selbst Fasz. 474 = St. Alban Fasz. 23. Salutacione servili ac multe dilectionis premissa. Dith(mare) amice noster karissime! Noveritis, quod illa ligna, que magister Hollender, Petrus Vinkelin ac Rode servi telonii in Kuba necnon illa, pro quibus pathera dicta schail fuit obligata ante a) per telonium in Erinvels, deduxerunt ad navem dictam herschif pertinencia ad dominos nostros absque omni dolo ex fraude pertinere. Preterea scientes amam aceti cum scutellis, que Rode predictus deduxit, ad .. Cunradum borkg(raf) cum nupcias filiarum suarum celebrare pretendat, pertinere. Datum sub sigillo comuni in Kuba. Per me Arnoldum dictum Schilwatz ac Petrum in Kuba. a) ante (bei a ein p erkennbar?) per (dies Wort von blasser Tinte) auf Rasur. 729. sum 1338—13429. Dieselben (?) melden demselben ein von Reinbold, Burg- graf in Pfalzgrafenstein, geführtes Schiff. Orig. mit Spuren des rückwärts aufgedrückten Siegels daselbst Fasz. 235 = Nachtr. Fasz. 52 (Abschr. von Hôsl). — Zur Einreihung vgl. Nr. 704. Domine Dith(mare)! Noueritis, quod Reinboldus borgravius in Paltzgrafinstein duxit navem cum feno, cuius media pars ad ipsum pertinebat, item iam tria quartalia siliginis cum L. saccis avene mensure Mogunt(ine) pro expensis suis in Paltzgrafinstein faciendis, prout declaraverit iuramento quecumque ducens, littera ista teste. Datum sub sigillo communitatis Kobe. Rückwärts: Domino Dyth(maro) magistro thel(onii) in Erinvels. 728.
478 Nr. 727—733 dantes nichilominus .. sculteto nostro Trever(ensi) Ordolfo dicto Schuler magistro scabinorum ac scabinis nostris Trever(ensibus), ut te pro eorum scabino recipiant et admittant. I) Ueberschr.: [S]cabinatus vid. p(r?)e. 727. sum 1338—1342. Notar Albert von Bacherach beglaubigt dem Dithmar, Zollschreiber in Ehrenfels, einen Getreidetransport der Rhein- Pfalzgrafen nach Burg Reichenstein. Orig. mit Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels in München Mainz Fasz. 471 = St. Alban Fasz. 20. — Ueber die Zeitbestimmung vgl. Nr. 704. Es giebt noch Zollbriefe desselben Ausstellers von 1338 September 11 (Sauer nr. 2141) und 1339 November 28 (München Mains St. Alban Fasz. 22, vgl. das undatierte Stück daselbst Fasz. 21). Domine Dytmare! Noveritis, quod lator presencium dedu- cit LXXXV maldra siliginis, XXX saccos avene, unum maldrum pisarum et cepe ad castrum dominorum ducum in Richenstein. Item nuper deduxerat navem cum feno et IIII'r maldra siliginis, Quare ipsum sine recepcione thelonei transire permittatis recepto iuramento solito. Datum meo sub signo. Alb(er)tus not(arius) Bachr(acensis). sum 1338—1342. Arnold Schilwatz und Peter in Kaub deklarieren dem- selben einen von Kauber Zollknechten geführten Transport. Orig. (vom rückwärts aufgedrückten Siegel der Umriss erkennbar) da- selbst Fasz. 474 = St. Alban Fasz. 23. Salutacione servili ac multe dilectionis premissa. Dith(mare) amice noster karissime! Noveritis, quod illa ligna, que magister Hollender, Petrus Vinkelin ac Rode servi telonii in Kuba necnon illa, pro quibus pathera dicta schail fuit obligata ante a) per telonium in Erinvels, deduxerunt ad navem dictam herschif pertinencia ad dominos nostros absque omni dolo ex fraude pertinere. Preterea scientes amam aceti cum scutellis, que Rode predictus deduxit, ad .. Cunradum borkg(raf) cum nupcias filiarum suarum celebrare pretendat, pertinere. Datum sub sigillo comuni in Kuba. Per me Arnoldum dictum Schilwatz ac Petrum in Kuba. a) ante (bei a ein p erkennbar?) per (dies Wort von blasser Tinte) auf Rasur. 729. sum 1338—13429. Dieselben (?) melden demselben ein von Reinbold, Burg- graf in Pfalzgrafenstein, geführtes Schiff. Orig. mit Spuren des rückwärts aufgedrückten Siegels daselbst Fasz. 235 = Nachtr. Fasz. 52 (Abschr. von Hôsl). — Zur Einreihung vgl. Nr. 704. Domine Dith(mare)! Noueritis, quod Reinboldus borgravius in Paltzgrafinstein duxit navem cum feno, cuius media pars ad ipsum pertinebat, item iam tria quartalia siliginis cum L. saccis avene mensure Mogunt(ine) pro expensis suis in Paltzgrafinstein faciendis, prout declaraverit iuramento quecumque ducens, littera ista teste. Datum sub sigillo communitatis Kobe. Rückwärts: Domino Dyth(maro) magistro thel(onii) in Erinvels. 728.
Strana 479
1338—1343 Januar 28 479 730. Letwa 1336—13427. Guillelmus [von Pusterla?] canonicus Mediolanensisabbas mona- sterii sancti Martini [in Erfurt?] mahnt auf Grund einer päpstlichen Ver- leihungsurkunde den Erzbischof von Mainz sowie Dekan und Kapitel von St. Severi [in Erfurt], den Reynboto binnen 6 Tagen nach Bekanntwerden dieses Prozesses zum Stiftsherren daselbst zuzulassen, ihm stallum in choro et locum in capitulo anzuweisen und die nächste frei werdende Pfrinde ein- zuräumen bei Gefahr geistlicher Strafen, so zwar, dass dem Erzhischof pro reverencia pontificalis dignitatis zunächst nur das Betreten der Kirche ver- boten, erst für den Fall fortgesetzter Weigerung nach je 6 weiteren Tagen Suspension und Exkommunikation angedroht wird ; mit der Ueberwachung der Ausfihrung, der er infolge von alia ardua negocia in curia Romana seines Klosters? nicht beiwohnen kann, beauftragt er die Plebane sancti Georgii Ysnacensis, in Lupincze (Grossen-Lupnitz), Vacha (V-a), Bruheym (Brüheim), Sunneborn (Sonne-), Golpach (Goldbach), Hocheym (Hoch- heim), sancti Andree, sancti Viti et sancti Benedicti Erfordensis sowie alle Geistlichen und öffentlichen Notare der Diözese Mains?. Post quarum — dyocesis Moguntine. — D 210, Entwurf ; Anfang und Schluss fehlen. — Wie die umgebenden Stücke derselben Lage wohl in die Jahre 1336—42 zu setzen. Der Aussteller ist jedenfalls identisch mit dem Mailänder Domherren Wilhelm von P., der 1345 Propst von Pressburg wurde; vgl. Nr. 587. 731. [Trier 1343 Januar 11 (März 3)]. Rodolphus dictus Losse Epastor et rector ecclesie de Ostheym (-heim) Sleyta (Schleid)? ernennt die abwesenden bescheidenen Herren die Kleriker Mainzer Diözese Bertoldus dictus Gans canonicus Ordorfensis (Ohrdruf), Bertoldus dictus Pordiz vicarius in ecclesia sancte Marie Ysena- censis Henricus? dictus de Slatheym und Iohannes de Abchenelden zu Prokuratoren, um die Kirche zu Ostheim 1) für ihn in die Hände von Dekan und Kapitel der Kirche vom heiligen Kreuz zu Huenfelt (Hinfeld) zu resig- nieren. Siegler: der Aussteller. Datum ut infra (Nr. 732). — D 156, Entwurf. 1) die nachträgliche Ersetzung durch Sleyta wie oben und in Nr. 732 scheint vergessen. 732. Trier 1343 (Januar 118) (März 32. [Rudolf Losse ernennt dieselben Prokuratoren wie in Nr. 731], um den Tausch seiner Kirche zu Sleyta (Schleid) Ostheym (O-heim) mit Kanoni- kat und Pfründe des ehrenwerten Herrn (getilgt?) Henricus de Sula» Hartungus de Northoven? bepfrindeten Stiftsherren von St. Marien in Eisenach. Siegler: der Aussteller und, auf seine Bitte, der Offizial der Trierer Kurie. D. Tre(veris) die XI. III. mensis ianuarii marcii? a. dom. 1342. secundum stilum et consuetudinem civitatis et provincie Treverensis. — D 157, Entwurf nur der 2. Hälfte, während als 1. der An- fang von Nr. 731 dienen sollte. Ebenso wie nr. 731 sweimal benutzt, für die Vertauschung der beiden Pfrinden Schleid und Ostheim). 733. [Trier] 1343 Januar 28. Iohannes Iakelonis Dekan von St. Simeon in Trier macht sein Testament. Unter den zahlreichen Bestimmungen folgende: Item do, lego ad fraternitates tres, civium videlicet necnon cauponum Trever(ensium) et ad illam, que vocatur knappenbruderscaf, ad quamlibet quidem earum viginti solidos Trever(enses), ita quod confratres iam dicte ultime fraternitatis nullas sibi de vestibus meis presumant usurpare. — — Item do, lego reverendo in Christo patri et domino meo domino Baldewino digna dei providencia Trevirorum archiepiscopo omnem avenam, quam reliquero in domo habitacionis mee prelibata sowie seine ur- kundlich festgelegten Anspriche gegen Henricus de Spaynheym Propst von St. Marien in Aachen im Betrag von 45 Pfund Tourser Groschen, die aber nur zur Hälfte geltend gemacht werden sollen. — — Item do, lego reverendo patri domino Danieli olim Moten(si) nunc autem dei et apostolice sedis gracia Verdensi episcopo scalam meam meliorem interius deauratam, medio sui habentem signum theutonice nuschel (e über u) vocatam. Item do, lego venerabilibus viris dominis Iohanni de Celobrio preposito, Boemundo de Sara-
1338—1343 Januar 28 479 730. Letwa 1336—13427. Guillelmus [von Pusterla?] canonicus Mediolanensisabbas mona- sterii sancti Martini [in Erfurt?] mahnt auf Grund einer päpstlichen Ver- leihungsurkunde den Erzbischof von Mainz sowie Dekan und Kapitel von St. Severi [in Erfurt], den Reynboto binnen 6 Tagen nach Bekanntwerden dieses Prozesses zum Stiftsherren daselbst zuzulassen, ihm stallum in choro et locum in capitulo anzuweisen und die nächste frei werdende Pfrinde ein- zuräumen bei Gefahr geistlicher Strafen, so zwar, dass dem Erzhischof pro reverencia pontificalis dignitatis zunächst nur das Betreten der Kirche ver- boten, erst für den Fall fortgesetzter Weigerung nach je 6 weiteren Tagen Suspension und Exkommunikation angedroht wird ; mit der Ueberwachung der Ausfihrung, der er infolge von alia ardua negocia in curia Romana seines Klosters? nicht beiwohnen kann, beauftragt er die Plebane sancti Georgii Ysnacensis, in Lupincze (Grossen-Lupnitz), Vacha (V-a), Bruheym (Brüheim), Sunneborn (Sonne-), Golpach (Goldbach), Hocheym (Hoch- heim), sancti Andree, sancti Viti et sancti Benedicti Erfordensis sowie alle Geistlichen und öffentlichen Notare der Diözese Mains?. Post quarum — dyocesis Moguntine. — D 210, Entwurf ; Anfang und Schluss fehlen. — Wie die umgebenden Stücke derselben Lage wohl in die Jahre 1336—42 zu setzen. Der Aussteller ist jedenfalls identisch mit dem Mailänder Domherren Wilhelm von P., der 1345 Propst von Pressburg wurde; vgl. Nr. 587. 731. [Trier 1343 Januar 11 (März 3)]. Rodolphus dictus Losse Epastor et rector ecclesie de Ostheym (-heim) Sleyta (Schleid)? ernennt die abwesenden bescheidenen Herren die Kleriker Mainzer Diözese Bertoldus dictus Gans canonicus Ordorfensis (Ohrdruf), Bertoldus dictus Pordiz vicarius in ecclesia sancte Marie Ysena- censis Henricus? dictus de Slatheym und Iohannes de Abchenelden zu Prokuratoren, um die Kirche zu Ostheim 1) für ihn in die Hände von Dekan und Kapitel der Kirche vom heiligen Kreuz zu Huenfelt (Hinfeld) zu resig- nieren. Siegler: der Aussteller. Datum ut infra (Nr. 732). — D 156, Entwurf. 1) die nachträgliche Ersetzung durch Sleyta wie oben und in Nr. 732 scheint vergessen. 732. Trier 1343 (Januar 118) (März 32. [Rudolf Losse ernennt dieselben Prokuratoren wie in Nr. 731], um den Tausch seiner Kirche zu Sleyta (Schleid) Ostheym (O-heim) mit Kanoni- kat und Pfründe des ehrenwerten Herrn (getilgt?) Henricus de Sula» Hartungus de Northoven? bepfrindeten Stiftsherren von St. Marien in Eisenach. Siegler: der Aussteller und, auf seine Bitte, der Offizial der Trierer Kurie. D. Tre(veris) die XI. III. mensis ianuarii marcii? a. dom. 1342. secundum stilum et consuetudinem civitatis et provincie Treverensis. — D 157, Entwurf nur der 2. Hälfte, während als 1. der An- fang von Nr. 731 dienen sollte. Ebenso wie nr. 731 sweimal benutzt, für die Vertauschung der beiden Pfrinden Schleid und Ostheim). 733. [Trier] 1343 Januar 28. Iohannes Iakelonis Dekan von St. Simeon in Trier macht sein Testament. Unter den zahlreichen Bestimmungen folgende: Item do, lego ad fraternitates tres, civium videlicet necnon cauponum Trever(ensium) et ad illam, que vocatur knappenbruderscaf, ad quamlibet quidem earum viginti solidos Trever(enses), ita quod confratres iam dicte ultime fraternitatis nullas sibi de vestibus meis presumant usurpare. — — Item do, lego reverendo in Christo patri et domino meo domino Baldewino digna dei providencia Trevirorum archiepiscopo omnem avenam, quam reliquero in domo habitacionis mee prelibata sowie seine ur- kundlich festgelegten Anspriche gegen Henricus de Spaynheym Propst von St. Marien in Aachen im Betrag von 45 Pfund Tourser Groschen, die aber nur zur Hälfte geltend gemacht werden sollen. — — Item do, lego reverendo patri domino Danieli olim Moten(si) nunc autem dei et apostolice sedis gracia Verdensi episcopo scalam meam meliorem interius deauratam, medio sui habentem signum theutonice nuschel (e über u) vocatam. Item do, lego venerabilibus viris dominis Iohanni de Celobrio preposito, Boemundo de Sara-
Strana 480
480 Nr. 734—738 ponte archidyacono ecclesie Trever(ensis), Gerardo de Virnenburch (o über u) archidyacono tituli sancte Agathes de Longuion in ecclesia Trever(ensi) ac Ludolpho de Holvels eiusdem Treveren(sis) ecclesie thesaurario, cuilibet eorum unum de asaccis meis sericis preciosis, dicto quidem preposito Trever(ensi) illum, quem sibi legavi et deputavi, asaccum in continenti exhiberi volo et tradi. Item do, lego honorabili viro domino meo michi sincere dilecto domino Iohanni de Treveri archidyacono in ecclesia Trever(ensi) unam carratam vini specialiter de vinis, si que Treveris in domo sua nuncupata Frenczermont reliquero, recipiendam —. — Item do, lego dominis et amicis meis dilectis michi capellanis reverendi patris domini Treveren(sis) antedicti inferius nomi- natis, videlicet Elye preposito Monasterii in Meynevelt duas flascas stanneas meas maiores, Wynthero ordinis Premonstracen(sis) unum par linteaminum operis extranei serico nigro circondatum, Dytmaro thesaurario ecclesie sancti Castoris Confluen(tini) unum becarium cum coopertorio argenteum michi a dicto domino meo Treveren(si) donatum, quod alias fuit honorabilis viri quon- dam domini Nycolai de Honnoltsteyn olim ecclesie Trever(ensis) prepositi, Wykero thesaurario ecclesie Monasterii in Meynevelt unam scalam intus deauratam, in medio cuius est clipeus armorum, ut videtur, milicie de Cleve, magistro Rodulpho unam scalam operis subtilis, in fundo cuius est stella et in huius stelle medio una rosa, consimilem Wernero scalam necnon Theoderico dicto de Dydisheym de asaccis meis sericis quintum. — — Item do lego fideli michi et dilecto domino Iohanni [Trymel?Jeyt capellano in ecclesia Treveren(si) ausser anderem omnem actionem michi conpetentem in domo Agnetis relicte Arnoldi de Soico (?) civis Treveren(sis) contigua domui habitacionis mee pre- scripte cum universis et singulis vasis, vivariis, vinis et lignis in ipsa dicte Agnetis domo existentibus ac quatuor libras Treveren(sium) denariorum, in quibus dicta Agnes michi tenetur; quam domum idem dominus lohannes per se vel alium, prout voluerit, durantibus annis locacionis eiusdem michi facte libere debebit inhabitare et utifrui eadem; annis quoque huiusmodi finitis volo, quod ipse dominus Iohannes in cameris duabus anterioribus et superioribus prelibate habitacionis mei (so) domus, si eam frater meus dominus Wilhelmus sibi, ut supra ordinavi, locari obtinuerit recepture (!) ab eodem Wilhelmo graciose, quoad vixerit ipse Wilhelmus; et sine quavis offensione seu perturbacione ipse dominus Iohannes cameris eisdem ascendendo vel descendendo per ostium de ipsis cameris tendens ad vicum, secreta quoque superius prope cameras easdem supra coquinam ibidem utatur libere et quiete eundo et redeundo, quociens voluerit, si hoc idem dominus Iohannes pro sui persona velit acceptare et alias non. Et de consimilibus cruselinis do, lego duas Iacobo de Syvereyo clerico Treveren(si) dans eciam et legans Gelekine iam dicti Iacobi filie an- nulum aureum cum lapide saphiri nigre. — — Item do, lego Iohanni de Wyttelich consanguineo meo mecum commoranti scolari quinque libras Treveren(sium) denariorum, ut studio clericali diligenter se exerceat et non alias. Testamentvollstrecker sollen sein die Herren Willielmus und Ioffridus seine Brüder, Gerardus de Bastonia Stiftsherr von St. Simeon, Henricus Gebuyr (o über u) und Iohannes de Franoyt, Fridericus sein Bruder, Iacobus sein Schwestersohn und Mychaelis de Vari(...)domo sein Blutsverwandter, alle Trierer Bürger. Schreiber: Ysembardus de Trymereyo Kleriker, kaiser- lich öffentlicher und Notar der Trierer Kurie. Siegler: auf Bitten des Aus- stellers die Kurien von Trier und der Trierer Archidiakonen Boemundus, Gerardus de Virnemburch (o über u) und Iohannes de Treveris, auch der Dekanat von St. Simeon. Acta sunt hec [in civitate Treverensi? sepedicta presentibus — — una cum dicto Isembardo notario viris discretis et honestis dominis Wilhelmo et Arnoldo de Arluno rectore ecclesie sancti Gangulphi, Henrico dicto Gebuyr (o über u), Ioffrido(Iakelonis et Petro?] dicto Ulesser prenominatis necnon dominis Ordulpho dicto Scholere magistro scabinorum et Bartholomeo dicto Mencze scabinis Treveren(sibus), Iacobo quoque de Syvereyo clerico Katherine mee sororis (?) [.........] marito supradictis testibus ad pre- missa vocatis specialiter (?) et rogatis sub a. — 1342., ind. 10., post. — [Inno- cencii] — sexti — nunc pape a. 1. mensis ianuarii die 28., que fuit feria 3. post festum conversionis beati Pauli apostoli. — Kopie sub sigillo curie Treverensis a. dom. 1352. feria 6. post festum beati Willibordi episcopi (auf 4 aneinandergenähten Pergamentblättern, einst auch mit der U. unten 1352 VII 5 verbunden) in Koblenz Abt. 215 (St. Simeon) Bindel nr. 226/229.
480 Nr. 734—738 ponte archidyacono ecclesie Trever(ensis), Gerardo de Virnenburch (o über u) archidyacono tituli sancte Agathes de Longuion in ecclesia Trever(ensi) ac Ludolpho de Holvels eiusdem Treveren(sis) ecclesie thesaurario, cuilibet eorum unum de asaccis meis sericis preciosis, dicto quidem preposito Trever(ensi) illum, quem sibi legavi et deputavi, asaccum in continenti exhiberi volo et tradi. Item do, lego honorabili viro domino meo michi sincere dilecto domino Iohanni de Treveri archidyacono in ecclesia Trever(ensi) unam carratam vini specialiter de vinis, si que Treveris in domo sua nuncupata Frenczermont reliquero, recipiendam —. — Item do, lego dominis et amicis meis dilectis michi capellanis reverendi patris domini Treveren(sis) antedicti inferius nomi- natis, videlicet Elye preposito Monasterii in Meynevelt duas flascas stanneas meas maiores, Wynthero ordinis Premonstracen(sis) unum par linteaminum operis extranei serico nigro circondatum, Dytmaro thesaurario ecclesie sancti Castoris Confluen(tini) unum becarium cum coopertorio argenteum michi a dicto domino meo Treveren(si) donatum, quod alias fuit honorabilis viri quon- dam domini Nycolai de Honnoltsteyn olim ecclesie Trever(ensis) prepositi, Wykero thesaurario ecclesie Monasterii in Meynevelt unam scalam intus deauratam, in medio cuius est clipeus armorum, ut videtur, milicie de Cleve, magistro Rodulpho unam scalam operis subtilis, in fundo cuius est stella et in huius stelle medio una rosa, consimilem Wernero scalam necnon Theoderico dicto de Dydisheym de asaccis meis sericis quintum. — — Item do lego fideli michi et dilecto domino Iohanni [Trymel?Jeyt capellano in ecclesia Treveren(si) ausser anderem omnem actionem michi conpetentem in domo Agnetis relicte Arnoldi de Soico (?) civis Treveren(sis) contigua domui habitacionis mee pre- scripte cum universis et singulis vasis, vivariis, vinis et lignis in ipsa dicte Agnetis domo existentibus ac quatuor libras Treveren(sium) denariorum, in quibus dicta Agnes michi tenetur; quam domum idem dominus lohannes per se vel alium, prout voluerit, durantibus annis locacionis eiusdem michi facte libere debebit inhabitare et utifrui eadem; annis quoque huiusmodi finitis volo, quod ipse dominus Iohannes in cameris duabus anterioribus et superioribus prelibate habitacionis mei (so) domus, si eam frater meus dominus Wilhelmus sibi, ut supra ordinavi, locari obtinuerit recepture (!) ab eodem Wilhelmo graciose, quoad vixerit ipse Wilhelmus; et sine quavis offensione seu perturbacione ipse dominus Iohannes cameris eisdem ascendendo vel descendendo per ostium de ipsis cameris tendens ad vicum, secreta quoque superius prope cameras easdem supra coquinam ibidem utatur libere et quiete eundo et redeundo, quociens voluerit, si hoc idem dominus Iohannes pro sui persona velit acceptare et alias non. Et de consimilibus cruselinis do, lego duas Iacobo de Syvereyo clerico Treveren(si) dans eciam et legans Gelekine iam dicti Iacobi filie an- nulum aureum cum lapide saphiri nigre. — — Item do, lego Iohanni de Wyttelich consanguineo meo mecum commoranti scolari quinque libras Treveren(sium) denariorum, ut studio clericali diligenter se exerceat et non alias. Testamentvollstrecker sollen sein die Herren Willielmus und Ioffridus seine Brüder, Gerardus de Bastonia Stiftsherr von St. Simeon, Henricus Gebuyr (o über u) und Iohannes de Franoyt, Fridericus sein Bruder, Iacobus sein Schwestersohn und Mychaelis de Vari(...)domo sein Blutsverwandter, alle Trierer Bürger. Schreiber: Ysembardus de Trymereyo Kleriker, kaiser- lich öffentlicher und Notar der Trierer Kurie. Siegler: auf Bitten des Aus- stellers die Kurien von Trier und der Trierer Archidiakonen Boemundus, Gerardus de Virnemburch (o über u) und Iohannes de Treveris, auch der Dekanat von St. Simeon. Acta sunt hec [in civitate Treverensi? sepedicta presentibus — — una cum dicto Isembardo notario viris discretis et honestis dominis Wilhelmo et Arnoldo de Arluno rectore ecclesie sancti Gangulphi, Henrico dicto Gebuyr (o über u), Ioffrido(Iakelonis et Petro?] dicto Ulesser prenominatis necnon dominis Ordulpho dicto Scholere magistro scabinorum et Bartholomeo dicto Mencze scabinis Treveren(sibus), Iacobo quoque de Syvereyo clerico Katherine mee sororis (?) [.........] marito supradictis testibus ad pre- missa vocatis specialiter (?) et rogatis sub a. — 1342., ind. 10., post. — [Inno- cencii] — sexti — nunc pape a. 1. mensis ianuarii die 28., que fuit feria 3. post festum conversionis beati Pauli apostoli. — Kopie sub sigillo curie Treverensis a. dom. 1352. feria 6. post festum beati Willibordi episcopi (auf 4 aneinandergenähten Pergamentblättern, einst auch mit der U. unten 1352 VII 5 verbunden) in Koblenz Abt. 215 (St. Simeon) Bindel nr. 226/229.
Strana 481
1340 Februar 16—1343 Märs ? 481 Avignon [1340—1343/ Februar 16. Der Mainzer Dompropst Bertholin schreibt dem Domherrn Johannes von Friedberg in eigenen Angelegenheiten. Orig. auf Papier (I mal längs, 3 mal quer gefaltet mit Resten des zum Verschluss aufgedrückten roten Siegels und doppelten Siegelschnitten), von einer kurialen Hand mit grauer Tinte geschrieben) in München Mainz Fasz. 408 = Domk. 154 a. — Bertholin, der seit 1338 wegen seiner politischen Haltung mit Erzbischof Heinrich zerfallen war (vgl. Nr. 532 c. 7), hat sich am 6. Juni 1339 mit ihm versöhnt (Schunck Cod. nr. 101). Doch scheint er sich auch nachher vornehmlich in Avignon aufgehalten zu haben. Die beiden UU., die ich noch von ihm aus seinen letzten Jahren kenne, sind am 31. August 1340 und 30. April 1342 dort ausgestellt (Orig. in München, Mains St. Alban Fass. 24 und Joannis II 276). Die in der 2. verbriefte Schenkung hat J. von Friedberg am I. August 1342 als B.s Prokurator, der er auch in Nr. 734 ist, übergeben. Nr. 734 gehört zweifellos in diese Jahre, wahr- scheinlich zu 1342 oder 1343. Gestorben muss Bertholin vor dem Juni 1343 sein, ibrigens extra curiam (vgl. die in das Notariatsinstrument über den Eintritt seines Nachfolgers Johannes de Columpna inserierte U. Klemens VI. vom 22. Juni 1343 (Würdtwein Subsidia I nr. 32). Der prepositus de Saul- nehem ist Hermann von Saulheim Domherr und Propst von St. Marien im Felde, der 1331—1345 begegnet (Ioannis II 276). I. Non credatis, quod ego Domine et amice carissime! velim vos mutare nec removere a procuracione mea, quamvis ego mandaverim, quod pronus esset administrator in curia mea loco Henrici, quia multum melior est ipso, nec volo, quod ipse Henricus stet in curia mea nec in expensis meis. Sed volo, quod semper sitis dominus et magister. 2. Rogo insuper vos, si" cut? «quid) alias vobis mandavi, quod vos et prepositus de Saulnehem consti- tuatis unum officialem in prepositura mea, qui sit gratus domino Magunt(ino), quia nichil potest nobis nocere. Datum Avinion(e) die XVI. februarii sub sigillo parvo fratris mei, cum ad presens meo caream. Rickwärts: Venerabili viro domino Iohanni de Frideberg canonico Mag(untino) B(ertholinus) prepositus Magunt(inus). 735. Trier 1343 März 3. Rudolf Losse ernennt Prokuratoren für die Vertauschung seiner Pfründe in Ostheim. Vgl. Nr. 732. [Trier 1343 März 3/. 736. Derselbe ernennt Prokuratoren für die Auflassung seiner Pfründe in Schleid an Stift Hinfeld. Vgl. Nr. 731. 737. 734. Aschaffenburg 1343 März 28. Henricus Erzbischof von Mainz an die ehrbaren Männer den Abt des Benediktinerklosters Hoinburg (Homburg) und den Scolasticus von St. Marien in Erfurt: beauftragt sie, den von Harthungus de Northoven Stiftsherrn von St. Marien in Eisenach (Ysenacensis) und Rodolfus dictus Losse Rektor der Pfarrkirche in Sleyta (Schleid) gewünschten Pfründentausch nach gehöriger Prifung einzuleiten. In negocio — D. Aschaffinburg V. kal. april. a. dom. 1343. — K 316. [1342 Ende—1343 März 2. 738. Vor dem ehrenwerten Herrn Dekan (Dekan 'Kantor? in D 25) ecclesie sancti Arnualis (St. Arnual in Metz) vom apostolischen Stuhl bestelltem Richter erklärt Theodericus Rektor der Kirche in Wellingen (Saar-W-n) als Pro- kurator des Herrn Meisters Rodolphus (in D 224 durch Rudolphus? ersetzt) dictus Losse canonicus ecclesie Cardonensis gegen Abt und Konvent von Hers- feld, dass diese dem Rudolf £13385 eine lebenslängliche Rente von 10 Scheffeln guten gemischten Wintergetreides nach Erfurter Mass zahlbar am Michaelstag in Ysnacensi opido durch Propst, Priorissin und Konvent des Nova Alamanniae 31
1340 Februar 16—1343 Märs ? 481 Avignon [1340—1343/ Februar 16. Der Mainzer Dompropst Bertholin schreibt dem Domherrn Johannes von Friedberg in eigenen Angelegenheiten. Orig. auf Papier (I mal längs, 3 mal quer gefaltet mit Resten des zum Verschluss aufgedrückten roten Siegels und doppelten Siegelschnitten), von einer kurialen Hand mit grauer Tinte geschrieben) in München Mainz Fasz. 408 = Domk. 154 a. — Bertholin, der seit 1338 wegen seiner politischen Haltung mit Erzbischof Heinrich zerfallen war (vgl. Nr. 532 c. 7), hat sich am 6. Juni 1339 mit ihm versöhnt (Schunck Cod. nr. 101). Doch scheint er sich auch nachher vornehmlich in Avignon aufgehalten zu haben. Die beiden UU., die ich noch von ihm aus seinen letzten Jahren kenne, sind am 31. August 1340 und 30. April 1342 dort ausgestellt (Orig. in München, Mains St. Alban Fass. 24 und Joannis II 276). Die in der 2. verbriefte Schenkung hat J. von Friedberg am I. August 1342 als B.s Prokurator, der er auch in Nr. 734 ist, übergeben. Nr. 734 gehört zweifellos in diese Jahre, wahr- scheinlich zu 1342 oder 1343. Gestorben muss Bertholin vor dem Juni 1343 sein, ibrigens extra curiam (vgl. die in das Notariatsinstrument über den Eintritt seines Nachfolgers Johannes de Columpna inserierte U. Klemens VI. vom 22. Juni 1343 (Würdtwein Subsidia I nr. 32). Der prepositus de Saul- nehem ist Hermann von Saulheim Domherr und Propst von St. Marien im Felde, der 1331—1345 begegnet (Ioannis II 276). I. Non credatis, quod ego Domine et amice carissime! velim vos mutare nec removere a procuracione mea, quamvis ego mandaverim, quod pronus esset administrator in curia mea loco Henrici, quia multum melior est ipso, nec volo, quod ipse Henricus stet in curia mea nec in expensis meis. Sed volo, quod semper sitis dominus et magister. 2. Rogo insuper vos, si" cut? «quid) alias vobis mandavi, quod vos et prepositus de Saulnehem consti- tuatis unum officialem in prepositura mea, qui sit gratus domino Magunt(ino), quia nichil potest nobis nocere. Datum Avinion(e) die XVI. februarii sub sigillo parvo fratris mei, cum ad presens meo caream. Rickwärts: Venerabili viro domino Iohanni de Frideberg canonico Mag(untino) B(ertholinus) prepositus Magunt(inus). 735. Trier 1343 März 3. Rudolf Losse ernennt Prokuratoren für die Vertauschung seiner Pfründe in Ostheim. Vgl. Nr. 732. [Trier 1343 März 3/. 736. Derselbe ernennt Prokuratoren für die Auflassung seiner Pfründe in Schleid an Stift Hinfeld. Vgl. Nr. 731. 737. 734. Aschaffenburg 1343 März 28. Henricus Erzbischof von Mainz an die ehrbaren Männer den Abt des Benediktinerklosters Hoinburg (Homburg) und den Scolasticus von St. Marien in Erfurt: beauftragt sie, den von Harthungus de Northoven Stiftsherrn von St. Marien in Eisenach (Ysenacensis) und Rodolfus dictus Losse Rektor der Pfarrkirche in Sleyta (Schleid) gewünschten Pfründentausch nach gehöriger Prifung einzuleiten. In negocio — D. Aschaffinburg V. kal. april. a. dom. 1343. — K 316. [1342 Ende—1343 März 2. 738. Vor dem ehrenwerten Herrn Dekan (Dekan 'Kantor? in D 25) ecclesie sancti Arnualis (St. Arnual in Metz) vom apostolischen Stuhl bestelltem Richter erklärt Theodericus Rektor der Kirche in Wellingen (Saar-W-n) als Pro- kurator des Herrn Meisters Rodolphus (in D 224 durch Rudolphus? ersetzt) dictus Losse canonicus ecclesie Cardonensis gegen Abt und Konvent von Hers- feld, dass diese dem Rudolf £13385 eine lebenslängliche Rente von 10 Scheffeln guten gemischten Wintergetreides nach Erfurter Mass zahlbar am Michaelstag in Ysnacensi opido durch Propst, Priorissin und Konvent des Nova Alamanniae 31
Strana 482
482 Nr. 739—743 Nonnenklosters in Arnstete (-stadt) für 30 Mark reinen Silbers verkauft haben (Nr. 561), ihm aber schon 1338 11/2 Scheffel und in den 4 folgenden Jahren Alles schuldig geblieben sind, verlangt Zahlung der 411/2 Scheffel, des von Rudolf auf 10 Mark Silbers geschätzten Interesses und des vom Richter fest- zustellenden seit dem Verzug eingetretenen Wertverlustes des Getreides. Coram vobis — semper salvo. D 25 Entwurf (mit der Anweisung von Hd II auf der Rückseite für den Reinschreiber: Adicienda adicite, abicienda abicite, corrigenda corrigite, quia vobis de iure et de facto plene constat) und D 224, Reinentwurf. Die Einreihung stützt sich auf den Inhalt und den Vertrag Nr. 737, der vielleicht die Erledigung dieser Klage voraussetzt. 739. Trier 1343 April 10. Erzbischof Baldewin an Iohannes Dekan von St. Symeon in Trier: be- auftragt ihn, den von seinem Kleriker Meister Rodolfus dictus Losse plebanus seu rector der Pfarrkirche zu Kerne (Mosel-Kern) und Wernherus de Gunt- ravia bepfründetem Stiftsherrn der Kirche in Dyetze (Diez) geplanten Pfründen- tausch nach Prifung der Sache und Zustimmung der Patrone vorzunehmen. In negocio — D. Treveris sub sigillo nostro secreto presentibus appenso die X. mensis aprilis a. dom. 1343. — K 314 a, eingerickt in Nr. 739. 740. 1343 April 22. Der Dekan von St. Simeon in Trier von Erzbischof Baldewin durch die eingerüickte Nr. 738 zu seinem Vertreter in dieser Sache bestellt an die Herren den Abt in Arnstein (A-n) sowie den Kantor und den Pleban in Lympurg (Limburg): versetzt, nachdem ihm Hermannus de Card(on)o Kleriker und Prokurator des Priesters Wernerus Engelberti de Guntravia bepfründeten Stiftsherrn der ecclesia Dytzensis (Diez) und Bernardus dictus Vogil Prokurator des Meisters Rodolfus dictus Losse Rektors der Pfarrkirche in Kerne (Mosel- Kern) in der Absicht des von ihnen näher begrindeten Tausches beide Pfrinden persönlich aufgetragen haben, nach Einholung der Zustimmung der Patrone, Rudolf und Bernard nach Diez, Werner nach Mosel-Kern, investiert Rudolf durch Bernard per librum, quem in manu tenemus, und beauftragt die Adressaten, Rudolf in den Besitz einzuweisen sowie unter Androhung geist- licher Strafen Dekan und Kapitel zu mahnen, dass sie binnen 6 Tagen nach Empfang dieses Prozesses Rudolf zulassen und in Genuss der Pfründe setzen; sie sollen auf diesen Brief über die Ausführung zurückschreiben. Conparenti- bus coram nobis. Siegler: der Aussteller mit dem sigillum curie Treverensis, quo utimur in hac parte, a. dom. 1343., feria 3. post dominicam Quasimodo" mensis aprilis die 22. — K 314. 741. 1343 April 27. Iohannes Abt, Henricus Dekan und der Konvent von Hersfeld ver- kaufen dem bescheidenen und ehrbaren Meister Rudolfus dictus Losse und seinem Bruder Hermannus für bereits gezahlte 50 Mark reinen Silbers eine ihnen durch Propst Hermannus, Priorissin und Konvent der Nonnen zu Collede (Kölleda) a bonis vulguraliter dictis andergebunde sitis ibidem zahl- bare Jahresrente von 6 Mark Erfurter Gewichts, die jene alljährlich in opido Erfordensi zu Martini auf eigene Kosten und Gefahr den Käufern entrichten sollen; Rückkauf zu gleichem Preise bleibt vorbehalten. Siegler: die Aus- steller. Zeugen: Herr Lutig(erus) dictus Hopphensag Vikar von St. Marien zu Eisenach (Ysnacensis), Herr B(ertoldus) dictus Pordicz Pleban in Ostheym (O-heim), Ritter Dyt(ericus) dictus de Hornspurg, Ritter Henricus dictus Harstal und der Eisenacher Bürger Guntherus dictus Gotschalck. D. et actum a. dom. 1343. dominica die Misericordia domini'. Zu der Summe von 50 Mark machte L. die Randglosse: Vero (?) Hersfelden(ses) t(ene)n(tur) pl(u)s, s(cilicet) 11/2 mar(cas), item expen(sas). — K 319. 742. [1339 August 13—1343 Aprils. Hermann von Schweinsberg ersucht Johann von Bellers- heim Amtmann und Otto Kellner in Amöneburg um eine Unterredung. Kindlingers Abschriftensammlung in Münster II 136 S. 72 nr. 7 aus verschollenem Orig. (auf Papier, mit Spur des grinen Wachssiegels). — Die Vorlagen der Sammlung von 13 Papierbriefen, die Kindlinger auf S. 69—75
482 Nr. 739—743 Nonnenklosters in Arnstete (-stadt) für 30 Mark reinen Silbers verkauft haben (Nr. 561), ihm aber schon 1338 11/2 Scheffel und in den 4 folgenden Jahren Alles schuldig geblieben sind, verlangt Zahlung der 411/2 Scheffel, des von Rudolf auf 10 Mark Silbers geschätzten Interesses und des vom Richter fest- zustellenden seit dem Verzug eingetretenen Wertverlustes des Getreides. Coram vobis — semper salvo. D 25 Entwurf (mit der Anweisung von Hd II auf der Rückseite für den Reinschreiber: Adicienda adicite, abicienda abicite, corrigenda corrigite, quia vobis de iure et de facto plene constat) und D 224, Reinentwurf. Die Einreihung stützt sich auf den Inhalt und den Vertrag Nr. 737, der vielleicht die Erledigung dieser Klage voraussetzt. 739. Trier 1343 April 10. Erzbischof Baldewin an Iohannes Dekan von St. Symeon in Trier: be- auftragt ihn, den von seinem Kleriker Meister Rodolfus dictus Losse plebanus seu rector der Pfarrkirche zu Kerne (Mosel-Kern) und Wernherus de Gunt- ravia bepfründetem Stiftsherrn der Kirche in Dyetze (Diez) geplanten Pfründen- tausch nach Prifung der Sache und Zustimmung der Patrone vorzunehmen. In negocio — D. Treveris sub sigillo nostro secreto presentibus appenso die X. mensis aprilis a. dom. 1343. — K 314 a, eingerickt in Nr. 739. 740. 1343 April 22. Der Dekan von St. Simeon in Trier von Erzbischof Baldewin durch die eingerüickte Nr. 738 zu seinem Vertreter in dieser Sache bestellt an die Herren den Abt in Arnstein (A-n) sowie den Kantor und den Pleban in Lympurg (Limburg): versetzt, nachdem ihm Hermannus de Card(on)o Kleriker und Prokurator des Priesters Wernerus Engelberti de Guntravia bepfründeten Stiftsherrn der ecclesia Dytzensis (Diez) und Bernardus dictus Vogil Prokurator des Meisters Rodolfus dictus Losse Rektors der Pfarrkirche in Kerne (Mosel- Kern) in der Absicht des von ihnen näher begrindeten Tausches beide Pfrinden persönlich aufgetragen haben, nach Einholung der Zustimmung der Patrone, Rudolf und Bernard nach Diez, Werner nach Mosel-Kern, investiert Rudolf durch Bernard per librum, quem in manu tenemus, und beauftragt die Adressaten, Rudolf in den Besitz einzuweisen sowie unter Androhung geist- licher Strafen Dekan und Kapitel zu mahnen, dass sie binnen 6 Tagen nach Empfang dieses Prozesses Rudolf zulassen und in Genuss der Pfründe setzen; sie sollen auf diesen Brief über die Ausführung zurückschreiben. Conparenti- bus coram nobis. Siegler: der Aussteller mit dem sigillum curie Treverensis, quo utimur in hac parte, a. dom. 1343., feria 3. post dominicam Quasimodo" mensis aprilis die 22. — K 314. 741. 1343 April 27. Iohannes Abt, Henricus Dekan und der Konvent von Hersfeld ver- kaufen dem bescheidenen und ehrbaren Meister Rudolfus dictus Losse und seinem Bruder Hermannus für bereits gezahlte 50 Mark reinen Silbers eine ihnen durch Propst Hermannus, Priorissin und Konvent der Nonnen zu Collede (Kölleda) a bonis vulguraliter dictis andergebunde sitis ibidem zahl- bare Jahresrente von 6 Mark Erfurter Gewichts, die jene alljährlich in opido Erfordensi zu Martini auf eigene Kosten und Gefahr den Käufern entrichten sollen; Rückkauf zu gleichem Preise bleibt vorbehalten. Siegler: die Aus- steller. Zeugen: Herr Lutig(erus) dictus Hopphensag Vikar von St. Marien zu Eisenach (Ysnacensis), Herr B(ertoldus) dictus Pordicz Pleban in Ostheym (O-heim), Ritter Dyt(ericus) dictus de Hornspurg, Ritter Henricus dictus Harstal und der Eisenacher Bürger Guntherus dictus Gotschalck. D. et actum a. dom. 1343. dominica die Misericordia domini'. Zu der Summe von 50 Mark machte L. die Randglosse: Vero (?) Hersfelden(ses) t(ene)n(tur) pl(u)s, s(cilicet) 11/2 mar(cas), item expen(sas). — K 319. 742. [1339 August 13—1343 Aprils. Hermann von Schweinsberg ersucht Johann von Bellers- heim Amtmann und Otto Kellner in Amöneburg um eine Unterredung. Kindlingers Abschriftensammlung in Münster II 136 S. 72 nr. 7 aus verschollenem Orig. (auf Papier, mit Spur des grinen Wachssiegels). — Die Vorlagen der Sammlung von 13 Papierbriefen, die Kindlinger auf S. 69—75
Strana 483
1343 April 10—Mai 24 483 dieses Urkunden zur Mainzer Geschichte enthaltenden Bandes seiner Kollektaneen oft recht mangelhaft kopiert hat und die in vorliegendem Werke vollständig ver- öffentlicht wird, scheinen bis auf 3 Stücke, die in der Bodmann-Habelschen Sammlung des Marburger Staatsarchivs und als Depot des Mainzer Alter- tumsvereins im Mainzer Stadtarchiv liegen (Nrr. 707 = 748 a, 775 und 797), verschollen zu sein. Keiner der Briefe, die alle ohne Jahrzahl sind, kann über 1356 herabreichen. Einer gehört ins Jahr 1315 (vgl. die Nach- träge), je zwei zu 1343 und 1344 und wohl die meisten anderen auch ins 5. Jahrzchnt. Acht sind an den Amöneburger Kellner Otto gerichtet oder (wohl lauter Entwürfe) von ihm ausgestellt. Aussteller oder Empfänger der 5 anderen Sticke ist Graf Johann von Ziegenhain (1304—1356). Die Verbindung zwischen beiden Gruppen stellen zwei spätestens 1354 entstandene Briefe dar, deren einen der Frankenberger Bürger Johann Friling an den Grafen von Ziegenhain geschrieben hat, während den anderen Otto zugunsten desselben Friling an das Kloster Georgenberg gerichtet hat. Man wird demnach kaum fehlgehen, wenn man die ganze Sammlung auf diesen Mainzer Kellner zurück- führt. — Otto ist 1339 August 13 Kellner geworden (vgl. Orig. in Marburg, Samml. Bodmann-Habel nr. 225). Den in Nr. 742 ausser ihm genannten Amöneburger Amtmanu Johann von Bellersheim finde ich als solchen bezeugt 1342 April 15 (Schunck Beiträge III nr. 63) und 1342 Oktober 31 (Orig. in München, Mainz Domkapitel Fasz. 91b, nach E. Vogts Apparat); sein Nach- folger Albert Holzapfel hat das Amt 1343 Mai 1 angetreten (vgl. Nr. 775). Damit ist die Einreihung von Nr. 741 gegeben. Den Aussteller, der nicht zu den Schenken von Schw. gehört sondern zu einem Zweige derer von Löwenstein, kenne ich aus UU. von 1334 März 1 (Orig. in Marburg, Abt. Kloster Georgenberg) und 1368 (v. Wyss III nr. 1083) sowie — Hinweis von Küch — 1358 März 27 (Orig. daselbst, Abt. v. Falkenberg) und 1365 No- vember 12 (daselbst, Abt. Quittungen). Ueber die Falkenberger vgl. N. a. Vos domine Iohannes de Salutari premissa diligentia. Beldersheym officiate et Otto cellerarie in Ameneburg ! Noveritis, quod super [lite] de facto [Iohanni?]sa) de Falkenberg et me pen- dente michi per vos transmissis vobis nequeo tam(en)b) prius respon- dere, quia omnes et singule huiusmodi negotii circumstantie tediose et difficile[s]c) essent [....] [it]t[eris]d) enarrare. Sed si otio vacare [polteritis et cras mane nuncium vestrum [michlie) transmisſerlitis1), ego in [Kjercha[in]g), ubi ibo [..]s usquam prope, quo volueritis, vobis veniam in occursum enarraturus vobis ea, quod plen...] que circa dictum negotium [michi]h) necessaria sunt recitanda [........] et [...,.... meo] [sub sigilloj. Herm(annus) de Sweynsperg. Rickwärts: Honorandis viris Iohanni de Beldersheym [officiato]i) et Ottonik) cellerario [in1) Ame neburg amicis meis... a) angedeutet p...p(?)..s, dariber Philippus, was wohl falsch; 1342 Februar 26 kommen Johann, Konrad, Tylo und Hermann v. Falkenberg vor (Würdtwein Nova subsidia V 234). + b) Strich über m. + c) difficile. + d) 1t (darüber Strich) or.. K. + e) angedeutet n..a(2)s(2)i; vgl. N. h.+ f) transmisitis. † g) Hercham. + h) angedeutet mia(?)s(2)i ; vgl. N. e. + i) z. T. angedeutet. + k) danach H angedeutet.+† 1) in Ame ergänst K. 1343 Мai 24. 743. Hermannus Abt des Benediktinerklosters Hoinburg (Homburg) Exekutor des Erzbischofs Henricus von Mainz, des Bischofs Otto von Würzburg und des Scolasticus von St. Marien in Erfurt für den Tausch der Pfrinden der ehrbaren Harthungus de Northoven Stiftsherrn von St. Marien in Eisenach (Ysnacensis) und Meisters Rudolfus dictus Losse Plebans der Pfarrkirche in Sleita (Schleid) vollzieht nach gehöriger Prifung und ihm gewordener Auf- lassung der beiderseitigen Pfründen den Tausch zwischen beiden und ver- setzt jenen von Eisenach nach Schleid, diesen von dort nach Eisenach. Lecta et lata est hec sentencia permutacionis a. dom. 1343. sabbato post ascensionem domini. Zeugen: die ehrbaren Herr Th(eodericus) Scolasticus B. 31*
1343 April 10—Mai 24 483 dieses Urkunden zur Mainzer Geschichte enthaltenden Bandes seiner Kollektaneen oft recht mangelhaft kopiert hat und die in vorliegendem Werke vollständig ver- öffentlicht wird, scheinen bis auf 3 Stücke, die in der Bodmann-Habelschen Sammlung des Marburger Staatsarchivs und als Depot des Mainzer Alter- tumsvereins im Mainzer Stadtarchiv liegen (Nrr. 707 = 748 a, 775 und 797), verschollen zu sein. Keiner der Briefe, die alle ohne Jahrzahl sind, kann über 1356 herabreichen. Einer gehört ins Jahr 1315 (vgl. die Nach- träge), je zwei zu 1343 und 1344 und wohl die meisten anderen auch ins 5. Jahrzchnt. Acht sind an den Amöneburger Kellner Otto gerichtet oder (wohl lauter Entwürfe) von ihm ausgestellt. Aussteller oder Empfänger der 5 anderen Sticke ist Graf Johann von Ziegenhain (1304—1356). Die Verbindung zwischen beiden Gruppen stellen zwei spätestens 1354 entstandene Briefe dar, deren einen der Frankenberger Bürger Johann Friling an den Grafen von Ziegenhain geschrieben hat, während den anderen Otto zugunsten desselben Friling an das Kloster Georgenberg gerichtet hat. Man wird demnach kaum fehlgehen, wenn man die ganze Sammlung auf diesen Mainzer Kellner zurück- führt. — Otto ist 1339 August 13 Kellner geworden (vgl. Orig. in Marburg, Samml. Bodmann-Habel nr. 225). Den in Nr. 742 ausser ihm genannten Amöneburger Amtmanu Johann von Bellersheim finde ich als solchen bezeugt 1342 April 15 (Schunck Beiträge III nr. 63) und 1342 Oktober 31 (Orig. in München, Mainz Domkapitel Fasz. 91b, nach E. Vogts Apparat); sein Nach- folger Albert Holzapfel hat das Amt 1343 Mai 1 angetreten (vgl. Nr. 775). Damit ist die Einreihung von Nr. 741 gegeben. Den Aussteller, der nicht zu den Schenken von Schw. gehört sondern zu einem Zweige derer von Löwenstein, kenne ich aus UU. von 1334 März 1 (Orig. in Marburg, Abt. Kloster Georgenberg) und 1368 (v. Wyss III nr. 1083) sowie — Hinweis von Küch — 1358 März 27 (Orig. daselbst, Abt. v. Falkenberg) und 1365 No- vember 12 (daselbst, Abt. Quittungen). Ueber die Falkenberger vgl. N. a. Vos domine Iohannes de Salutari premissa diligentia. Beldersheym officiate et Otto cellerarie in Ameneburg ! Noveritis, quod super [lite] de facto [Iohanni?]sa) de Falkenberg et me pen- dente michi per vos transmissis vobis nequeo tam(en)b) prius respon- dere, quia omnes et singule huiusmodi negotii circumstantie tediose et difficile[s]c) essent [....] [it]t[eris]d) enarrare. Sed si otio vacare [polteritis et cras mane nuncium vestrum [michlie) transmisſerlitis1), ego in [Kjercha[in]g), ubi ibo [..]s usquam prope, quo volueritis, vobis veniam in occursum enarraturus vobis ea, quod plen...] que circa dictum negotium [michi]h) necessaria sunt recitanda [........] et [...,.... meo] [sub sigilloj. Herm(annus) de Sweynsperg. Rickwärts: Honorandis viris Iohanni de Beldersheym [officiato]i) et Ottonik) cellerario [in1) Ame neburg amicis meis... a) angedeutet p...p(?)..s, dariber Philippus, was wohl falsch; 1342 Februar 26 kommen Johann, Konrad, Tylo und Hermann v. Falkenberg vor (Würdtwein Nova subsidia V 234). + b) Strich über m. + c) difficile. + d) 1t (darüber Strich) or.. K. + e) angedeutet n..a(2)s(2)i; vgl. N. h.+ f) transmisitis. † g) Hercham. + h) angedeutet mia(?)s(2)i ; vgl. N. e. + i) z. T. angedeutet. + k) danach H angedeutet.+† 1) in Ame ergänst K. 1343 Мai 24. 743. Hermannus Abt des Benediktinerklosters Hoinburg (Homburg) Exekutor des Erzbischofs Henricus von Mainz, des Bischofs Otto von Würzburg und des Scolasticus von St. Marien in Erfurt für den Tausch der Pfrinden der ehrbaren Harthungus de Northoven Stiftsherrn von St. Marien in Eisenach (Ysnacensis) und Meisters Rudolfus dictus Losse Plebans der Pfarrkirche in Sleita (Schleid) vollzieht nach gehöriger Prifung und ihm gewordener Auf- lassung der beiderseitigen Pfründen den Tausch zwischen beiden und ver- setzt jenen von Eisenach nach Schleid, diesen von dort nach Eisenach. Lecta et lata est hec sentencia permutacionis a. dom. 1343. sabbato post ascensionem domini. Zeugen: die ehrbaren Herr Th(eodericus) Scolasticus B. 31*
Strana 484
484 Nr. 744—750 1343 Маi 24. Derselbe an den Propst der Nonnen von St. Nikolaus in Ysnache (Eisenach): befiehlt ihm, nachdem er im Verfahren Hartung von Eisenach nach Schleid und Rudolf von dort nach Eisenach versetzt hat, den Rudolf oder dessen Prokurator den Kleriker Iohannes de Apphe(n)nelnde einzu- weisen, und bei Dekan und Kapitel seine Aufnahme zu veranlassen; zum Zeichen der Ausfihrung sollen sie diesen Brief besiegelt zuriickschicken. Cum predicto — D. a. dom. 1343. sabato post ascensionem domini. — K 317. Kantor und Her(mannus) de Zcimmern Stiftsherren von St. Marien in Eisenach, Th(eodericus) Schalune rector parvulorum von St. Stephan in Salza (Langen- Salza). Vocatis ad nostri — D. ut supra. — K 318. 744. Diez 1343 Mai 24. An den ehrbaren Dekan von St. Simeon in Trier Kommissar Erz- bischof Baldewins der Dekan und das Kapitel der Kirche von Diez (Dicensis): melden ihm, dass sie sabbato proximo ante diem beati Urbani hora prime a. videlicet dom. 1343. in ihrer Kirche gemäss den Mandaten (Nrr. 739 und 740), denen dieses Transfix beigefigt ist, den bescheidenen Herrn Albertus Priester Vikar der Kirche in Lympurg (Limburg) als Prokurator des Meisters Rudolfus dictus Losse Klerikers des dominus Treverensis zum körperlichen Besits der Stiftsstelle und Pfründe in ihrer Kirche zugelassen haben. Siegler: die Aussteller mit dem Siegel ihrer Kirche. Significandum vobis — Actum et d. ut supra. — K 315. 745. 746. Trier 1343 Mai 25. Instrument des öffentlichen kaiserlichen Notars Ludewicus quondam Hartradi de Cleberch Klerikers Trierer Diözese: a. ab incarnacione dom. 1343., ind. 11., pont. — Clementis — pape sexti a. 1., mensis maii die 25., infra decantacionem summe misse in ecclesia Treverensi hat der bescheidene Meister Rodolfus dictus Losse iurisperitus Kleriker Erzbischof Baldewins eine Erklärung verlesen des Inhalts, dass er in der Hoffnung, von Papst Klemens VI. einige passende Pfründen zu erhalten, als bepfrindeter Stifts- herr der Kirche zu Etchinstein (Idstein) auf diese Pfründe wegen der weiten Entfernung vor ihnen verzichte. Ort: ante fores (!) superiores ecclesie Trever- ensis ex opposito putei consistentis ibidem. Zeugen: die bescheidenen Meister Richardus de Iamay iurisperitus, Iacobus de Sivreyo, Franciscus de Verduno curie Treverensis notarii, Henricus de Kutzeleybin, Henricus de Slatheym und Bernhardus dictus Vogil Mainzer Diözese. — K 321. 747. [1343 Mai 25/. Rodolphus dictus Losse Diakon Mainzer Diözese verzichtet auf seine Kirche zu Ostheim (O-m) bei Gotha (G-a) und ersucht den öffentlichen kaiser- lichen Notar Ludewicus de Cleberch, ein Notariatsinstrument darüber auszu- fertigen. Coram vobis discretis; Datum fehlt. — K 322; offenbar gleich- zeitig mit der unmittelbar vorher abgeschriebenen Nr. 745. Würzburg 1343 Juni 7. Erzbischof Heinrich von Mains befiehlt seinem Zöllner Ludwig und seinem Schultheiss in Hattenheim und Erbach, zu kaufenden Wein von dem Bingener Juden Abraham und dem Schultheiss in Algesheim bezahlen zu lassen. Orig. (auf Papier mit Spur rückseitiger Besiegelung, doch ohne Adresse) in München, Mainz Fasz. 88 = Erzst. Fasz. 86. Lud(ewice) noster in Ern- Archiepiscopus Mogunt(inus). vels theolonearie et ..scultete noster in Hattenheim et Erbach! I. Noueritis nos litteras vestras heri de vespere in castro Herb(i- polens)i recepisse et eas bene intellexisse volentes empcionem 2. Et ideo vinorum, ut nobis scripsistis, habere ratam. vobis iniungimus, ut Abraham nostrum in Pingwia Iudeum et Graule(m) nostrum in Algensheim scultetum personaliter accedatis duo aut unus ex vobis ipsis nostro nomine dicendo, quod vobis 748.
484 Nr. 744—750 1343 Маi 24. Derselbe an den Propst der Nonnen von St. Nikolaus in Ysnache (Eisenach): befiehlt ihm, nachdem er im Verfahren Hartung von Eisenach nach Schleid und Rudolf von dort nach Eisenach versetzt hat, den Rudolf oder dessen Prokurator den Kleriker Iohannes de Apphe(n)nelnde einzu- weisen, und bei Dekan und Kapitel seine Aufnahme zu veranlassen; zum Zeichen der Ausfihrung sollen sie diesen Brief besiegelt zuriickschicken. Cum predicto — D. a. dom. 1343. sabato post ascensionem domini. — K 317. Kantor und Her(mannus) de Zcimmern Stiftsherren von St. Marien in Eisenach, Th(eodericus) Schalune rector parvulorum von St. Stephan in Salza (Langen- Salza). Vocatis ad nostri — D. ut supra. — K 318. 744. Diez 1343 Mai 24. An den ehrbaren Dekan von St. Simeon in Trier Kommissar Erz- bischof Baldewins der Dekan und das Kapitel der Kirche von Diez (Dicensis): melden ihm, dass sie sabbato proximo ante diem beati Urbani hora prime a. videlicet dom. 1343. in ihrer Kirche gemäss den Mandaten (Nrr. 739 und 740), denen dieses Transfix beigefigt ist, den bescheidenen Herrn Albertus Priester Vikar der Kirche in Lympurg (Limburg) als Prokurator des Meisters Rudolfus dictus Losse Klerikers des dominus Treverensis zum körperlichen Besits der Stiftsstelle und Pfründe in ihrer Kirche zugelassen haben. Siegler: die Aussteller mit dem Siegel ihrer Kirche. Significandum vobis — Actum et d. ut supra. — K 315. 745. 746. Trier 1343 Mai 25. Instrument des öffentlichen kaiserlichen Notars Ludewicus quondam Hartradi de Cleberch Klerikers Trierer Diözese: a. ab incarnacione dom. 1343., ind. 11., pont. — Clementis — pape sexti a. 1., mensis maii die 25., infra decantacionem summe misse in ecclesia Treverensi hat der bescheidene Meister Rodolfus dictus Losse iurisperitus Kleriker Erzbischof Baldewins eine Erklärung verlesen des Inhalts, dass er in der Hoffnung, von Papst Klemens VI. einige passende Pfründen zu erhalten, als bepfrindeter Stifts- herr der Kirche zu Etchinstein (Idstein) auf diese Pfründe wegen der weiten Entfernung vor ihnen verzichte. Ort: ante fores (!) superiores ecclesie Trever- ensis ex opposito putei consistentis ibidem. Zeugen: die bescheidenen Meister Richardus de Iamay iurisperitus, Iacobus de Sivreyo, Franciscus de Verduno curie Treverensis notarii, Henricus de Kutzeleybin, Henricus de Slatheym und Bernhardus dictus Vogil Mainzer Diözese. — K 321. 747. [1343 Mai 25/. Rodolphus dictus Losse Diakon Mainzer Diözese verzichtet auf seine Kirche zu Ostheim (O-m) bei Gotha (G-a) und ersucht den öffentlichen kaiser- lichen Notar Ludewicus de Cleberch, ein Notariatsinstrument darüber auszu- fertigen. Coram vobis discretis; Datum fehlt. — K 322; offenbar gleich- zeitig mit der unmittelbar vorher abgeschriebenen Nr. 745. Würzburg 1343 Juni 7. Erzbischof Heinrich von Mains befiehlt seinem Zöllner Ludwig und seinem Schultheiss in Hattenheim und Erbach, zu kaufenden Wein von dem Bingener Juden Abraham und dem Schultheiss in Algesheim bezahlen zu lassen. Orig. (auf Papier mit Spur rückseitiger Besiegelung, doch ohne Adresse) in München, Mainz Fasz. 88 = Erzst. Fasz. 86. Lud(ewice) noster in Ern- Archiepiscopus Mogunt(inus). vels theolonearie et ..scultete noster in Hattenheim et Erbach! I. Noueritis nos litteras vestras heri de vespere in castro Herb(i- polens)i recepisse et eas bene intellexisse volentes empcionem 2. Et ideo vinorum, ut nobis scripsistis, habere ratam. vobis iniungimus, ut Abraham nostrum in Pingwia Iudeum et Graule(m) nostrum in Algensheim scultetum personaliter accedatis duo aut unus ex vobis ipsis nostro nomine dicendo, quod vobis 748.
Strana 485
1343 Mai 24—Juli 5 485 omnem pecuniam, quam habuerint nostram existentem?, vobis pro solucione dictorum vinorum representent. Quibus eciam hoc 3. Et si complete cum dicta idem scribimus litteris nostris. pecunia vobis per dictos scultetum et Iudeum presentanda ipsa vina persolvere non possitis, extunc ipsos scultetum in Algensheim et Iudeum predictos nostro nomine et pro nobis fideiubere faciatis, quousque ad partes Reni proxime pervenire possimus. Extunc indubitanter et? absque protraccione qualibet ipsis debitoribus de non persoluta pecunia satisfaciemus. Datum in castro Herb(ipolens)i sabbato post diem beati Bonifacii anno domini M'CCCXLIII°. Aschaffenburg [1343/ Juni 12. 748a. Der Brief Nr. 707, oben irrig eingereiht, gehört hierher. Erzbischof Heinrich kann in den in Betracht kommenden Jahren 1341—1344 am Fron- leichnamstage nur 1343 in Aschaffenburg gewesen sein, wo er am vorher- gehenden Tage (Juni 11) bezeugt ist (Sauer nr. 2314). Die in unserem Briefe angekündigte Reise an den Rhein erwähnt er auch schon in Nr. 747. Vom 18.—22. Juni lässt er sich in Eltville nachweisen (E. Vogts Apparat der Mainzer Regesten), kann damals also auch Bingen besucht haben. Am 4. Juli finden wir ihn, was zu der Angabe in c. I stimmt, schon wieder in Aschaffenburg (Würdtwein Subsidia V 242). 749. Avignon 1343 Juli 2. An den Minister der Provinz Colonia der Bruder Fortanerius ordinis fratrum Minorum generalis minister et servus: beauftragt ihn auf Bitten der illustris domina Anna comitissa Nassaugie (Nassau), in das von dieser in Berbach (Bärb-) cum necessariis officinis gegründete, ausgestattete und mit einer Anzahl von domine honeste et religiose viventes besetzte Kloster mög- lichst nach persönlicher Besichtigung eine angemessene Zahl von sorores mature et honeste ordinis sancte Clare aus der Nähe einsuführen, eine Aebtissin einzusetzen und Alles, doch unter Zustimmung des Erzbischofs von Trier, su ordnen. Ex parte illustris — D. Avinion(e) IIa die mensis iulii a. dom. 1343. — D 225. 750. 1343 Juli 5. Der Pfarrer Gottfried von Anliers bittet den Dekan von St. Simeon, ihm 4 Ohm Weines und eine Geldsumme zu leihen. Orig.-Brief auf Papier in Koblens (Abt. 215 nr. 469); auf der Rückseite 3zeilige Notiz über einen Kaufvertrag wohl des Empfängers der Nr. 750, von 1344 Februar 21, darüber ein kurzer, bei der Handlung auf- genommener Akt, der nur Namen und Tagesdatum bietet. Reverendea) mi domine decane ecclesie sancti Symeonis Treveren(sis)! Supplico humiliter, quatinus michi per latorem presentium velitis transmittere «duas) quatuor? amas vini anni preteriti nuper 'conpetentis? secundum magis et minus ad quantitatem vasorum et dignemini scire vel ita fideliter conmittere alicui, ut in hoc tantillo possim et debeam vestram infessam benignitatem et gratiam collaudare. Et summam, quam michi ad dictum vestrum destinabitis super hoc, post messem transmittam vel portabo usu et foro loci secundum nunc cum valore vini consideratisb). Vobis solucionem, ut predicitur, solvere bene sine diminutione promitto per fidem meam corporalem loco iuramenti in hac sedulac) papyrea sigillo meo inpressa vobis missam sive datam. Memorantes, quod hoc promisistis michi in Anliers ultimo verbo vestro in recessu gracioso vestro et super hoc confidenter
1343 Mai 24—Juli 5 485 omnem pecuniam, quam habuerint nostram existentem?, vobis pro solucione dictorum vinorum representent. Quibus eciam hoc 3. Et si complete cum dicta idem scribimus litteris nostris. pecunia vobis per dictos scultetum et Iudeum presentanda ipsa vina persolvere non possitis, extunc ipsos scultetum in Algensheim et Iudeum predictos nostro nomine et pro nobis fideiubere faciatis, quousque ad partes Reni proxime pervenire possimus. Extunc indubitanter et? absque protraccione qualibet ipsis debitoribus de non persoluta pecunia satisfaciemus. Datum in castro Herb(ipolens)i sabbato post diem beati Bonifacii anno domini M'CCCXLIII°. Aschaffenburg [1343/ Juni 12. 748a. Der Brief Nr. 707, oben irrig eingereiht, gehört hierher. Erzbischof Heinrich kann in den in Betracht kommenden Jahren 1341—1344 am Fron- leichnamstage nur 1343 in Aschaffenburg gewesen sein, wo er am vorher- gehenden Tage (Juni 11) bezeugt ist (Sauer nr. 2314). Die in unserem Briefe angekündigte Reise an den Rhein erwähnt er auch schon in Nr. 747. Vom 18.—22. Juni lässt er sich in Eltville nachweisen (E. Vogts Apparat der Mainzer Regesten), kann damals also auch Bingen besucht haben. Am 4. Juli finden wir ihn, was zu der Angabe in c. I stimmt, schon wieder in Aschaffenburg (Würdtwein Subsidia V 242). 749. Avignon 1343 Juli 2. An den Minister der Provinz Colonia der Bruder Fortanerius ordinis fratrum Minorum generalis minister et servus: beauftragt ihn auf Bitten der illustris domina Anna comitissa Nassaugie (Nassau), in das von dieser in Berbach (Bärb-) cum necessariis officinis gegründete, ausgestattete und mit einer Anzahl von domine honeste et religiose viventes besetzte Kloster mög- lichst nach persönlicher Besichtigung eine angemessene Zahl von sorores mature et honeste ordinis sancte Clare aus der Nähe einsuführen, eine Aebtissin einzusetzen und Alles, doch unter Zustimmung des Erzbischofs von Trier, su ordnen. Ex parte illustris — D. Avinion(e) IIa die mensis iulii a. dom. 1343. — D 225. 750. 1343 Juli 5. Der Pfarrer Gottfried von Anliers bittet den Dekan von St. Simeon, ihm 4 Ohm Weines und eine Geldsumme zu leihen. Orig.-Brief auf Papier in Koblens (Abt. 215 nr. 469); auf der Rückseite 3zeilige Notiz über einen Kaufvertrag wohl des Empfängers der Nr. 750, von 1344 Februar 21, darüber ein kurzer, bei der Handlung auf- genommener Akt, der nur Namen und Tagesdatum bietet. Reverendea) mi domine decane ecclesie sancti Symeonis Treveren(sis)! Supplico humiliter, quatinus michi per latorem presentium velitis transmittere «duas) quatuor? amas vini anni preteriti nuper 'conpetentis? secundum magis et minus ad quantitatem vasorum et dignemini scire vel ita fideliter conmittere alicui, ut in hoc tantillo possim et debeam vestram infessam benignitatem et gratiam collaudare. Et summam, quam michi ad dictum vestrum destinabitis super hoc, post messem transmittam vel portabo usu et foro loci secundum nunc cum valore vini consideratisb). Vobis solucionem, ut predicitur, solvere bene sine diminutione promitto per fidem meam corporalem loco iuramenti in hac sedulac) papyrea sigillo meo inpressa vobis missam sive datam. Memorantes, quod hoc promisistis michi in Anliers ultimo verbo vestro in recessu gracioso vestro et super hoc confidenter
Strana 486
486 Nr. 751—757 misi; et de hoc obligo in manu vestra me et omnia bona mea presentia cum futuris. Datum anno domini M'CCC° quadragesimo tercio sabbato infra octavas festi beatorum Petri et Pauli apostolorum. Godefridusd) curatus de Anliers vester humilis totus — —— e). Superscriptionem f) quatuor' approbo a) über der I. Zeile noch .Io. + b) considera(tis). + c) Orig. + d) links davon Spur eines kleinen aufgedrückten Siegels. + e) Striche im Orig. + f) über diesem Nachtrag befand sich ein 2. Siegelabdruck. Villeneuve 1343 Juli 16. 751*. Propst Klemens VI. an alle Getreuen Christi. D 216 a (aus dem Orig. in Koblenz = Günther IIIa nr. 293) ; Sauerland III nr. 203 Reg. (aus vatikan. Register, Supplikenregister und dem Orig.). 1343 August 22. 752. Rod(olfus) dictus L(osse) Domherr von Naumburg (Nuenburgensis) er- nennt die ehrenwerten Herren Hartungus de Northoven provisor allodii Er- ford(ensis), Meister Ber(toldus) de Howetail Stiftsherrn von St. Marien und Albertus de Sangirhusen Stiftsherrn von St. Severi in Erfurt sowie den Mainzer Kleriker Henricus de Kutzeleybin zu seinen Prokuratoren und Sachwaltern (negociorum gestores), um die ihm von Papst Klemens VI. durch Provision urkundlich verliehene vakante oder vakant werdende Domherrenpfründe und dignitas, personatus seu officium cum cura vel sine cura an der Kirche zu Naumburg für ihn zu empfangen. Siegler: der Aussteller und, auf dessen Bitten, der Offizial der Trierer Kurie. D. Trever(is) die 22. mensis augusti (die — aug. über getilgtem in vigilia beati Bartholomei apostoli [Aug. 23] nachgetr.) a. dom. XLIII. — D 26, Entwurf. 753. Bingen 1343 September 24. Erzbischof Heinrich von Mainz befiehlt dem Zöllner Ludwig in Ehrenfels, an Walther, Diener Meister Johanns von St. Trond, 10 Pfund Heller zu zahlen. Orig. (mit Spur rückseitiger Besiegelung, ohne Adresse) in München, Mainz Fasz. 478 = St. Alban Fass. 27 (Abschr. von Hösl). — Es besteht wohl ein Zusammenhang zwischen dieser Anweisung und Heinrichs Prozess an der Kurie. Diese erneuerte am 17. Oktober die 1338 gegen ihn erlassene Zitation, nachdem seine eben durch Johann von St. Trond überbrachten Ent- schuldigungen abgewiesen worden waren; vgl. Sauerland III nr. 1117, 1137, Nr. 618 Vorbemerkung. Hen(ricus) archiepiscopus Mogunt(inus). Mandamus tibi Lud(ewico) nostro in Erenvels theoloneario, quatenus Walthero famulo magistri Iohannis de sancto Trudone decem libras Hall(ensi- um) nostro nomine tradas et presentes. Datum Pigw(ie) feria quarta post diem beati Mathei apostoli anno domini MCCC XLIII°. Bingen 1343 Oktober 18. 754. Derselbe quittiert dem Zöllner Ludwig in Ehrenfels über die Bezahlung der vom 14. August bis 15. Oktober am Rheine und im Rheingau gemachten erzbischöflichen Ausgaben. Orig. (ohne das abhängende Siegel) in München, Mainz Fasz. 478 = St. Alban Fasz. 27 (Abschr. von Hösl). Nos Heinr(icus) dei gratia sancte Mogunt(ine) sedis archi- episcopus sacri imperii per Germaniam archicancellarius recog- noscimus per presentes, quod Lud(ewicus) theolonearius noster in Erinvels pro nobis pro expensis, quas cum nostris amicis et a familiaribus diversis vicibus et temporibus habuimus et fecibus apud partes Reni et Ringouwiam a vigilia assumpcionis beate
486 Nr. 751—757 misi; et de hoc obligo in manu vestra me et omnia bona mea presentia cum futuris. Datum anno domini M'CCC° quadragesimo tercio sabbato infra octavas festi beatorum Petri et Pauli apostolorum. Godefridusd) curatus de Anliers vester humilis totus — —— e). Superscriptionem f) quatuor' approbo a) über der I. Zeile noch .Io. + b) considera(tis). + c) Orig. + d) links davon Spur eines kleinen aufgedrückten Siegels. + e) Striche im Orig. + f) über diesem Nachtrag befand sich ein 2. Siegelabdruck. Villeneuve 1343 Juli 16. 751*. Propst Klemens VI. an alle Getreuen Christi. D 216 a (aus dem Orig. in Koblenz = Günther IIIa nr. 293) ; Sauerland III nr. 203 Reg. (aus vatikan. Register, Supplikenregister und dem Orig.). 1343 August 22. 752. Rod(olfus) dictus L(osse) Domherr von Naumburg (Nuenburgensis) er- nennt die ehrenwerten Herren Hartungus de Northoven provisor allodii Er- ford(ensis), Meister Ber(toldus) de Howetail Stiftsherrn von St. Marien und Albertus de Sangirhusen Stiftsherrn von St. Severi in Erfurt sowie den Mainzer Kleriker Henricus de Kutzeleybin zu seinen Prokuratoren und Sachwaltern (negociorum gestores), um die ihm von Papst Klemens VI. durch Provision urkundlich verliehene vakante oder vakant werdende Domherrenpfründe und dignitas, personatus seu officium cum cura vel sine cura an der Kirche zu Naumburg für ihn zu empfangen. Siegler: der Aussteller und, auf dessen Bitten, der Offizial der Trierer Kurie. D. Trever(is) die 22. mensis augusti (die — aug. über getilgtem in vigilia beati Bartholomei apostoli [Aug. 23] nachgetr.) a. dom. XLIII. — D 26, Entwurf. 753. Bingen 1343 September 24. Erzbischof Heinrich von Mainz befiehlt dem Zöllner Ludwig in Ehrenfels, an Walther, Diener Meister Johanns von St. Trond, 10 Pfund Heller zu zahlen. Orig. (mit Spur rückseitiger Besiegelung, ohne Adresse) in München, Mainz Fasz. 478 = St. Alban Fass. 27 (Abschr. von Hösl). — Es besteht wohl ein Zusammenhang zwischen dieser Anweisung und Heinrichs Prozess an der Kurie. Diese erneuerte am 17. Oktober die 1338 gegen ihn erlassene Zitation, nachdem seine eben durch Johann von St. Trond überbrachten Ent- schuldigungen abgewiesen worden waren; vgl. Sauerland III nr. 1117, 1137, Nr. 618 Vorbemerkung. Hen(ricus) archiepiscopus Mogunt(inus). Mandamus tibi Lud(ewico) nostro in Erenvels theoloneario, quatenus Walthero famulo magistri Iohannis de sancto Trudone decem libras Hall(ensi- um) nostro nomine tradas et presentes. Datum Pigw(ie) feria quarta post diem beati Mathei apostoli anno domini MCCC XLIII°. Bingen 1343 Oktober 18. 754. Derselbe quittiert dem Zöllner Ludwig in Ehrenfels über die Bezahlung der vom 14. August bis 15. Oktober am Rheine und im Rheingau gemachten erzbischöflichen Ausgaben. Orig. (ohne das abhängende Siegel) in München, Mainz Fasz. 478 = St. Alban Fasz. 27 (Abschr. von Hösl). Nos Heinr(icus) dei gratia sancte Mogunt(ine) sedis archi- episcopus sacri imperii per Germaniam archicancellarius recog- noscimus per presentes, quod Lud(ewicus) theolonearius noster in Erinvels pro nobis pro expensis, quas cum nostris amicis et a familiaribus diversis vicibus et temporibus habuimus et fecibus apud partes Reni et Ringouwiam a vigilia assumpcionis beate
Strana 487
1343 Juli 16—Dezember 2 487 Marie virginis proxime preteritia) usque in diem beati Galli ex- clusive similiter proxime preteritia) anni presentesa) trecentas quadraginta quinque libras Hall(ensium), tredecim solidos Hallen- (sium) et duos Hall(enses) in diversis locis, ubi expense nostre excredite sunt, persolvit et persolvet, de qua pecunie summa in eventum computacionis per ipsum nobis proxime faciende ipsum Lud(ewicum) quitum dicimus et solituma). Attamen est notandum, quod Humulo de Moguncia et scultetus noster in Eltevil eciam medio tempore aliquas expensas circa Reni partes conquisierunt, quas eis et eorum cuilibet in parte pagavimus et pagabimus, super quo habuerunt seu habent certas scripturas. Hoc tamen hanc [nostrJamb) litteram seu Lud(wicum) penitus nil concernit. Datum Pigw(ie) in die beati Luce ewangeliste anno domini MCCCXLIII. a) Orig. + b) der Schreiber, der nicht lateinisch konnte (vgl. die Noten a) hat die Kürzung nram seiner Vorlage zu mlam verlesen. 1343 Oktober 31. 755. Der Dekan Heinricus und der Offizial sancte Marie prepositure sancti Severi? Erfordensis beurkunden, dass vor ihnen Albertus dictus Kynt verus pastor der Pfarrkirche in Nyhusen (Neuhausen) seine Kirche dem Herrn Crystanus dictus Abbas auf 3 von heute zu rechnende Jahre verpachtet hat für jährlich 5 Mark reinen Silbers Erfurter Gewichts, von denen 3 zu Wal- purgis, 2 zu Michaelis in Erfurt zu zahlen sind; C. übernimmt die iura episcopalia, A. die papalia; C. soll die dos in edificiis bewahren, Aufwend- ungen für nötige Neubauten abziehen dürfen; mit dem vorgefundenen Miste mag er dingen, später mit dem eigenen; im 3. Jahre muss er die Winter- äcker bestellen und pro medietate fructuum, wie es Gewohnheit ist, besäen; stirbt er nach Besäung der Aecker per hyemem et per estatem, so sollen seine Erben die Winter- und Sommerfrucht ernten und die Pacht zahlen; stirbt er schon nach Aussaat nur der Winterfrucht, so soll A. seine Pfarre wieder übernehmen und die Entscheidung über die Ernte 8 von seinen und 8 von C.s amici überlassen oder erlauben, dass C. einen geeigneten Priester su seinem Nachfolger bestellt. Siegler : der Aussteller auf Bitten der Vertragschliessenden mit dem sigillum officialitatis nostre. Sub a. dom. 1343. in vigilia omnium sanctorum. — D I31. 756. Eltville 1343 November 4. Erzbischof Heinrich von Mains befiehlt dem Zöllner Ludwig in Ehrenfels, an den Küchenschreiber Heinrich Geld zu 4 tägiger Versorgung der erzbischöflichen Küche zu zahlen, und bestellt ihn nach Eltville. Orig. (mit Spur rückseitiger Besiegelung, ohne Adresse) in München Mainz Fasz. 478 = St. Alban Fasz. 27 (Abschr. von Hösl). I. Ludwice thelo- Heinricus archiepiscopus Mogunt(inus). nariea) noster in Ernfels! Tibi mandamus, ut Heinrico scriptori co- quine nostre in prompta pecunia et alias quovismodo, prout a te petierit, subvenias, quod pro quatuor diebus coquine nostre 2. Eciam feria sexta mane Eltvil sis necessaria habeamus. constitutus pro competationea) expensarum nostrarum facienda, quia tunc recedere intendimus ad partes superiores. Datum Eltvil feria tercia post omnium sanctorum anno domini M°CCC XLIII°. a) Orig. Trier 1343 Dezember 2. 757. Bischof Daniel von Verden quittiert dem Erzbischof Baldewin über 100 Gulden, die dieser ihm geliehen.
1343 Juli 16—Dezember 2 487 Marie virginis proxime preteritia) usque in diem beati Galli ex- clusive similiter proxime preteritia) anni presentesa) trecentas quadraginta quinque libras Hall(ensium), tredecim solidos Hallen- (sium) et duos Hall(enses) in diversis locis, ubi expense nostre excredite sunt, persolvit et persolvet, de qua pecunie summa in eventum computacionis per ipsum nobis proxime faciende ipsum Lud(ewicum) quitum dicimus et solituma). Attamen est notandum, quod Humulo de Moguncia et scultetus noster in Eltevil eciam medio tempore aliquas expensas circa Reni partes conquisierunt, quas eis et eorum cuilibet in parte pagavimus et pagabimus, super quo habuerunt seu habent certas scripturas. Hoc tamen hanc [nostrJamb) litteram seu Lud(wicum) penitus nil concernit. Datum Pigw(ie) in die beati Luce ewangeliste anno domini MCCCXLIII. a) Orig. + b) der Schreiber, der nicht lateinisch konnte (vgl. die Noten a) hat die Kürzung nram seiner Vorlage zu mlam verlesen. 1343 Oktober 31. 755. Der Dekan Heinricus und der Offizial sancte Marie prepositure sancti Severi? Erfordensis beurkunden, dass vor ihnen Albertus dictus Kynt verus pastor der Pfarrkirche in Nyhusen (Neuhausen) seine Kirche dem Herrn Crystanus dictus Abbas auf 3 von heute zu rechnende Jahre verpachtet hat für jährlich 5 Mark reinen Silbers Erfurter Gewichts, von denen 3 zu Wal- purgis, 2 zu Michaelis in Erfurt zu zahlen sind; C. übernimmt die iura episcopalia, A. die papalia; C. soll die dos in edificiis bewahren, Aufwend- ungen für nötige Neubauten abziehen dürfen; mit dem vorgefundenen Miste mag er dingen, später mit dem eigenen; im 3. Jahre muss er die Winter- äcker bestellen und pro medietate fructuum, wie es Gewohnheit ist, besäen; stirbt er nach Besäung der Aecker per hyemem et per estatem, so sollen seine Erben die Winter- und Sommerfrucht ernten und die Pacht zahlen; stirbt er schon nach Aussaat nur der Winterfrucht, so soll A. seine Pfarre wieder übernehmen und die Entscheidung über die Ernte 8 von seinen und 8 von C.s amici überlassen oder erlauben, dass C. einen geeigneten Priester su seinem Nachfolger bestellt. Siegler : der Aussteller auf Bitten der Vertragschliessenden mit dem sigillum officialitatis nostre. Sub a. dom. 1343. in vigilia omnium sanctorum. — D I31. 756. Eltville 1343 November 4. Erzbischof Heinrich von Mains befiehlt dem Zöllner Ludwig in Ehrenfels, an den Küchenschreiber Heinrich Geld zu 4 tägiger Versorgung der erzbischöflichen Küche zu zahlen, und bestellt ihn nach Eltville. Orig. (mit Spur rückseitiger Besiegelung, ohne Adresse) in München Mainz Fasz. 478 = St. Alban Fasz. 27 (Abschr. von Hösl). I. Ludwice thelo- Heinricus archiepiscopus Mogunt(inus). nariea) noster in Ernfels! Tibi mandamus, ut Heinrico scriptori co- quine nostre in prompta pecunia et alias quovismodo, prout a te petierit, subvenias, quod pro quatuor diebus coquine nostre 2. Eciam feria sexta mane Eltvil sis necessaria habeamus. constitutus pro competationea) expensarum nostrarum facienda, quia tunc recedere intendimus ad partes superiores. Datum Eltvil feria tercia post omnium sanctorum anno domini M°CCC XLIII°. a) Orig. Trier 1343 Dezember 2. 757. Bischof Daniel von Verden quittiert dem Erzbischof Baldewin über 100 Gulden, die dieser ihm geliehen.
Strana 488
488 Nr. 758—764 Orig. in Koblenz (Abt. 1 A nr. 1185a) mit dem hängenden Sekretsiegel des Ausstellers. Nos frater Daniel dei et apostolice sedis gratia episcopus ecclesie Verden(sis) notum facimus universis nos teneri et obligatos fore ex causa veri mutui reverendo in Christo patri ac domino domino Baldewino archiepiscopo Trever(ensi) in centum florenis aureis parvis de Florencia, quam summam pecunie eidem domino archiepiscopo aut causam ab eo vel presentes litteras habenti vel habentibus solvere promittimus tenore presencium in festo penthe- costes proxime affuturo dilacione qualibet procul mota. In cuius rei testimonium sigillum nostrum hiis litteris est appensum. Datum Trever(is) anno domini M'CCCX’L tercio die secunda mensis decembris. 758. Avignon 1343 Dezember 5. Instrument des öffentlichen kaiserlichen Notars Warinus Arnulphi de Linayo Klerikers Trierer Diözese: a. 1343., ind. 11., die 5. mensis decembris, pont. — — Clementis — — pape sexti a. 2. hat der ehrwürdige und bescheidene Rodolfus dictus Losse Stiftsherr der Kirche von Cardonum (Karden) persön- lich anwesend erklärt, dass er auf seine Stiftsstelle in Etchinstein (Idstein) und seine Kirche oder Kapelle in Ostheym (O-heim) samt den Pfründen vor- längst ohne Tausch verzichtet habe, und bittet um Ausstellung des vor- liegenden Instrumentes. Acta sunt hec Avinion(e) in domo habitacionis — des ehrwürdigen Herrn Robertus de Adria Domherrn der ecclesia Neapolitana (Neapel). Zeugen: die bescheidenen und ehrbaren Kleriker Trierer Diözese die Meister Henricus de Confluentia in Romana curia procurator, Thilmannus Hunolt notarius publicus und Walterus de Redelingne. — K 323. Avignon 1344 bald nach Januar 167. Johannes von Rüdesheim an Gebehard Vikar und Hermann von Mers- berg Anwalt des geistlichen Gerichts der Mainzer Kirche. Orig. auf Papier in München Mainz Fasz. 90 (Erzst. Fasz. 88 snicht 86]) = Müller II 367 nr. 14 (ohne die vorausgeschickte Kopie des kaiserlichen Prokuratoriums Böhmer Ludwig nr. 2354). 760. 759* Avignon 1344 Februar 7. Gaucelinus Bischof von Alba (Albanensis) an den Abt von St. Martin ausser den Mauern von Trier: wie der in der Stadt Trier sich aufhaltende Diakon Mainzer Diözese Rodolfus dictus Losse Ueberbringer Dieses ihm dar- gelegt hat, sind vor Jahren durch Erzbischof Baldewin als Verweser von Mainz mit päpstlicher Erlaubnis eine Stiftsstelle und Pfründe von St. Marien in Erfurt, deren Verleihung Baldewin infolge allzulauger Vakanz zustand, dem Rudolf (Nr. 435, als Vorlage benutzt), dann aber, obwohl dieser ein- gewiesen und aufgenommen war, einem gewissen Iacobus verliehen worden, von dem R. nach langem Rechtsstreit sich durch Geld hat abfinden lassen, worauf er, ohne Absolution und Dispens dafür zu besitzen, im übrigen aber kanonisch die Weihen zum Subdiakon und Diakon und andere Pfründen em- pfangen hat. Auf seine Bitte befiehlt nun G. als päpstlicher Pönitentiar dem Empfänger, ihn nach Verzicht auf die Pfrinden und Erstattung des Er- trages derselben zu absolvieren und für die Erlangung anderer Pfründen, auch der alten mit Ausnahme jenes Kanonikates, Dispens zu erteilen. Sua nobis — D. Avinion(e) VII. id. febroarii pont. domini Clementis pape VI. a. 2. — K 324. 761. Avignon 1344 April II. Derselbe an denselben: wie der Stiftsherr von Karden Rodolfus dictus Losse Ueberbringer Dieses ihm dargelegt hat, ist vordem eine vakante Stifts- pfründe zu St. Florin in Koblenz dem Thilmannus de Lainsteyn Kleriker Trierer Diözese von einem ihm durch den Papst zur Erlangung einer Pfründe urkundlich (unbekannt) bestellten Exekutor, dann aber von Dekan und Kapitel daselbst, die sich wegen der gegen ihn erhobenen Einwände weigerten, ihn aufzunehmen, dem R. verliehen worden, der jedoch nach langem Rechtsstreit
488 Nr. 758—764 Orig. in Koblenz (Abt. 1 A nr. 1185a) mit dem hängenden Sekretsiegel des Ausstellers. Nos frater Daniel dei et apostolice sedis gratia episcopus ecclesie Verden(sis) notum facimus universis nos teneri et obligatos fore ex causa veri mutui reverendo in Christo patri ac domino domino Baldewino archiepiscopo Trever(ensi) in centum florenis aureis parvis de Florencia, quam summam pecunie eidem domino archiepiscopo aut causam ab eo vel presentes litteras habenti vel habentibus solvere promittimus tenore presencium in festo penthe- costes proxime affuturo dilacione qualibet procul mota. In cuius rei testimonium sigillum nostrum hiis litteris est appensum. Datum Trever(is) anno domini M'CCCX’L tercio die secunda mensis decembris. 758. Avignon 1343 Dezember 5. Instrument des öffentlichen kaiserlichen Notars Warinus Arnulphi de Linayo Klerikers Trierer Diözese: a. 1343., ind. 11., die 5. mensis decembris, pont. — — Clementis — — pape sexti a. 2. hat der ehrwürdige und bescheidene Rodolfus dictus Losse Stiftsherr der Kirche von Cardonum (Karden) persön- lich anwesend erklärt, dass er auf seine Stiftsstelle in Etchinstein (Idstein) und seine Kirche oder Kapelle in Ostheym (O-heim) samt den Pfründen vor- längst ohne Tausch verzichtet habe, und bittet um Ausstellung des vor- liegenden Instrumentes. Acta sunt hec Avinion(e) in domo habitacionis — des ehrwürdigen Herrn Robertus de Adria Domherrn der ecclesia Neapolitana (Neapel). Zeugen: die bescheidenen und ehrbaren Kleriker Trierer Diözese die Meister Henricus de Confluentia in Romana curia procurator, Thilmannus Hunolt notarius publicus und Walterus de Redelingne. — K 323. Avignon 1344 bald nach Januar 167. Johannes von Rüdesheim an Gebehard Vikar und Hermann von Mers- berg Anwalt des geistlichen Gerichts der Mainzer Kirche. Orig. auf Papier in München Mainz Fasz. 90 (Erzst. Fasz. 88 snicht 86]) = Müller II 367 nr. 14 (ohne die vorausgeschickte Kopie des kaiserlichen Prokuratoriums Böhmer Ludwig nr. 2354). 760. 759* Avignon 1344 Februar 7. Gaucelinus Bischof von Alba (Albanensis) an den Abt von St. Martin ausser den Mauern von Trier: wie der in der Stadt Trier sich aufhaltende Diakon Mainzer Diözese Rodolfus dictus Losse Ueberbringer Dieses ihm dar- gelegt hat, sind vor Jahren durch Erzbischof Baldewin als Verweser von Mainz mit päpstlicher Erlaubnis eine Stiftsstelle und Pfründe von St. Marien in Erfurt, deren Verleihung Baldewin infolge allzulauger Vakanz zustand, dem Rudolf (Nr. 435, als Vorlage benutzt), dann aber, obwohl dieser ein- gewiesen und aufgenommen war, einem gewissen Iacobus verliehen worden, von dem R. nach langem Rechtsstreit sich durch Geld hat abfinden lassen, worauf er, ohne Absolution und Dispens dafür zu besitzen, im übrigen aber kanonisch die Weihen zum Subdiakon und Diakon und andere Pfründen em- pfangen hat. Auf seine Bitte befiehlt nun G. als päpstlicher Pönitentiar dem Empfänger, ihn nach Verzicht auf die Pfrinden und Erstattung des Er- trages derselben zu absolvieren und für die Erlangung anderer Pfründen, auch der alten mit Ausnahme jenes Kanonikates, Dispens zu erteilen. Sua nobis — D. Avinion(e) VII. id. febroarii pont. domini Clementis pape VI. a. 2. — K 324. 761. Avignon 1344 April II. Derselbe an denselben: wie der Stiftsherr von Karden Rodolfus dictus Losse Ueberbringer Dieses ihm dargelegt hat, ist vordem eine vakante Stifts- pfründe zu St. Florin in Koblenz dem Thilmannus de Lainsteyn Kleriker Trierer Diözese von einem ihm durch den Papst zur Erlangung einer Pfründe urkundlich (unbekannt) bestellten Exekutor, dann aber von Dekan und Kapitel daselbst, die sich wegen der gegen ihn erhobenen Einwände weigerten, ihn aufzunehmen, dem R. verliehen worden, der jedoch nach langem Rechtsstreit
Strana 489
1343 Dezember 5—1344 Juni 2 489 mit Th. daselbst und an der römischen Kurie schliesslich in verbotenen Ab- machungen gegen Zahlung einer Geldsumme zu dessen Gunsten verzichtet hat, um dann selbst in Ditze (Diez) und Isnach (Eisenach) Stiftspfründen, ohne von diesem Vergehen gereinigt zu sein, sonst aber kanonisch zu em- pfangen. Auf seine Bitte befiehlt nun G. als päpstlicher Pönitentiar dem Empfänger, ihn (wie in Nr. 761) zu absolvieren und dispensieren. Sua nobis — D. Avinione III. id. april. pont. domini Clementis pape VI. a. 2. — K 325. Oxford 1344 April 22. 762. Wilhelm von Bergeveny, Kanzler der Universität Oxford, bezeugt, dass der Minoritenbruder Hermann Topelstein dort die Würde eines Magisters und Doktors der Theologie er- worben hat. D 31). Universis sancte matris ecclesie filiis, ad quos presentes littere pervenerint, Will(elmu)s de Bergeveny cancellarius uni- versitatis Oxon(iensis) salutem in domino sempiternam. 1. Quia morum veritatem, sciencie profunditatem, vite ac fame odorifere suavitatem eorum, qui in dicta universitate efficacius profecerint, ad communem fidelium noticiam eo fervencius cupimus pervenire, quo conversacionis sue maturitas et laboris assiduitas ad dei laudem proximorum salutem sancte ecclesieque profectum evidencius 2. vobis innotescimus per presentes, quod tendere dinoscuntur, carissimus socius noster et confrater magister Hermannus Topel- steyn frater de ordine Minorum in dicta universitate facultatis sacre teologie studio per sex annos continuos insistendo bene, honeste ac pacifice conversatus in actibus scolasticis iuxta statuta nostra suas vices excellenter perficiens et adimplens ac magistorum de posicione sollempniter approbatus ad dignitatem magistralem in dicta facultate honorif ic]ea) meruit exaltari. 3. Unde, ne calumpniancium invidia aut horab) insidiancium maliciose captata tante perfectionis et honestatis lux splendida pereat, quin pocius aliis in lumen et exemplum lacius diffundatur, ad dicti Hermanni sacre theologie doctoris eximii recommendacionem et testimonium omnium premissorum has litteras nostras testimoniales sigilli officii nostri suis meritis exigentibus consignavimus, ut tenemur. Datum Oxon(ie) X. kalendas maii anno domini M'CCCXLIIIIto I) ohne Ueberschr. + a) honorife. + b) D. 1344 April 30. 763. Meister Rudolf Losse und Herman sein Bruder kaufen von Bernhard Wyl und seinen Erben eine Mark Geldes, die diese von Henrich und Symon gevetern und von Elzebethen und deren Töchtern, die da heysin von der Tannen, gekauft hatten, für neunthalb Mark, die ihnen bewiset ist zu Bruheim (Briheim) an ernzcinsin, an hoven und an anderme guthe, daz da heyset oucler (?), unter Vorbehalt des Rückkaufs durch H. und S. vom nächsten Martinstag über 5 Jahre; entstehen Schwierigkeiten daz sullen sii uns abe neme und uns der lene helfe von dem apte und dem stifte zu (o über u) Fulde, wanne wir sii dar umbe [bitten?], in eime ferteil iars. Siegler: die Aus- steller mit ihrem Siegel. D. a. dom. 1343. in vigilia Philippi et Iacobi apostolorum. — K 320. 764. Eltville [1344) Juni 2. Erzbischof [Heinrich III.J von Mainz heisst Otto, den Kellner von Amöneburg, eine Tagung sin Lich) zu besuchen. Kindlingers Sammlung in Minster II 136 S. 71 nr. 6 aus verschollenem Orig. (auf Papier; das runde Siegel war „wie ein 4 tels Brabänt. Krone
1343 Dezember 5—1344 Juni 2 489 mit Th. daselbst und an der römischen Kurie schliesslich in verbotenen Ab- machungen gegen Zahlung einer Geldsumme zu dessen Gunsten verzichtet hat, um dann selbst in Ditze (Diez) und Isnach (Eisenach) Stiftspfründen, ohne von diesem Vergehen gereinigt zu sein, sonst aber kanonisch zu em- pfangen. Auf seine Bitte befiehlt nun G. als päpstlicher Pönitentiar dem Empfänger, ihn (wie in Nr. 761) zu absolvieren und dispensieren. Sua nobis — D. Avinione III. id. april. pont. domini Clementis pape VI. a. 2. — K 325. Oxford 1344 April 22. 762. Wilhelm von Bergeveny, Kanzler der Universität Oxford, bezeugt, dass der Minoritenbruder Hermann Topelstein dort die Würde eines Magisters und Doktors der Theologie er- worben hat. D 31). Universis sancte matris ecclesie filiis, ad quos presentes littere pervenerint, Will(elmu)s de Bergeveny cancellarius uni- versitatis Oxon(iensis) salutem in domino sempiternam. 1. Quia morum veritatem, sciencie profunditatem, vite ac fame odorifere suavitatem eorum, qui in dicta universitate efficacius profecerint, ad communem fidelium noticiam eo fervencius cupimus pervenire, quo conversacionis sue maturitas et laboris assiduitas ad dei laudem proximorum salutem sancte ecclesieque profectum evidencius 2. vobis innotescimus per presentes, quod tendere dinoscuntur, carissimus socius noster et confrater magister Hermannus Topel- steyn frater de ordine Minorum in dicta universitate facultatis sacre teologie studio per sex annos continuos insistendo bene, honeste ac pacifice conversatus in actibus scolasticis iuxta statuta nostra suas vices excellenter perficiens et adimplens ac magistorum de posicione sollempniter approbatus ad dignitatem magistralem in dicta facultate honorif ic]ea) meruit exaltari. 3. Unde, ne calumpniancium invidia aut horab) insidiancium maliciose captata tante perfectionis et honestatis lux splendida pereat, quin pocius aliis in lumen et exemplum lacius diffundatur, ad dicti Hermanni sacre theologie doctoris eximii recommendacionem et testimonium omnium premissorum has litteras nostras testimoniales sigilli officii nostri suis meritis exigentibus consignavimus, ut tenemur. Datum Oxon(ie) X. kalendas maii anno domini M'CCCXLIIIIto I) ohne Ueberschr. + a) honorife. + b) D. 1344 April 30. 763. Meister Rudolf Losse und Herman sein Bruder kaufen von Bernhard Wyl und seinen Erben eine Mark Geldes, die diese von Henrich und Symon gevetern und von Elzebethen und deren Töchtern, die da heysin von der Tannen, gekauft hatten, für neunthalb Mark, die ihnen bewiset ist zu Bruheim (Briheim) an ernzcinsin, an hoven und an anderme guthe, daz da heyset oucler (?), unter Vorbehalt des Rückkaufs durch H. und S. vom nächsten Martinstag über 5 Jahre; entstehen Schwierigkeiten daz sullen sii uns abe neme und uns der lene helfe von dem apte und dem stifte zu (o über u) Fulde, wanne wir sii dar umbe [bitten?], in eime ferteil iars. Siegler: die Aus- steller mit ihrem Siegel. D. a. dom. 1343. in vigilia Philippi et Iacobi apostolorum. — K 320. 764. Eltville [1344) Juni 2. Erzbischof [Heinrich III.J von Mainz heisst Otto, den Kellner von Amöneburg, eine Tagung sin Lich) zu besuchen. Kindlingers Sammlung in Minster II 136 S. 71 nr. 6 aus verschollenem Orig. (auf Papier; das runde Siegel war „wie ein 4 tels Brabänt. Krone
Strana 490
490 Nr. 765—770 gross"); zur Ueberlieferung vgl. Nr. 742. — Otto war Kellner seit 1339 August 13 (vgl. Nr. 742), Albert Holzapfel Amtmann von Amöneburg von 1343 Mai 1 (sein Revers erst von Juli 13, Würdtwein Nova subsidia V nr. 115) bis 1345 Mai 15; in der über seine Amtszeit erstatteten Rechnung (Orig. in München Mains Ersst. Fasz. 86, hier zitiert nach Vogts Apparat der Mainzer Regesten) bezieht er sich zu 1344 (S. 5) auf die in Nr. 764 angekündigte Tagung: Item feria V. post Bonifacii confessoris erant placita in Lieche, ubi erat dominus comes de Virneburg et summus decanus Mogunt(inus), ubi et dictus Alber(tus) interfuit, consumpsit 7 libras 11 solidos H(allensium). Der Aufenthalt Heinrichs in Eltville am 2. Juni passt auch nur 1344 ins Itinerar. ..Archiepiscopus Mogunt(inus). Otto noster in Ameneburg cellerarie! Scripsit nobis Otto dictus Hund miles nos super quibusdam [. .............. do, de quibus nobis nichil constat, nec umquam relationem s€uam] pſerjcepimusa) de [eisdem]b). [Qujarec) tibi mandamus, quatenus ad aliquem locum, ubi diu]di- candum per ipl..........] s[..] ibique eadem debita plar]tisd recipias, si et quan do pl?Jac ....rint porrigendum, nobis eciam [.......] sl......] dete[.....]e) possumus quam tocius [-Jsme[... .......J5cos volumus [.....Jh[...] deletaf) r....Jcaque cum L[...] et octag[inta .....Jss [...ratf..] adoceo d....Jerit in L [. ... en ql..........] feria quinta post [Blonifacii [...] cum Al- b[erto] Holtzappel et aliis amicis nostris ad eandem convenientibus .......] obmittas. Tracta etiam cum Hermanno Hund, . . . . . . quod Ottoni Hund fratri suo faciat iusticiam expeditam, ad quod per[....] tuas diligentias inclinare. Datum Eltevil feria quarta ante diem beati Bonifacii martiris. Rückwärts: Ottoni cellerario Ameneburg(ensi). a) pcepimus. + b) dies Wort scheint nach K.s Andeutungen möglich; ein anderes passt kaum in den Sinn. + c) nare. † d) ptis. + e) möglich wäre detentore oder detentione. + f) a zweifelhaft. 765*. Avignon 1344 Juni 18. Petrus Patriarch von Jerusalem und Verweser des Bistums Vaison für den Karmelitermönch Nicholaus von Arlon als Bischof von Akkon. D 96 = Sauerland III nr. 1142 Reg. 766. 1344 Juni 23. Iohan (Ian in L.s Ueberschrift) von der Tannen verkauft dem ehrbaren meister Rodolfe Lossen und seinem Bruder Hermanne für bezahlte 8 Mark lotigen Silbers I Mark Pfenniggeldes zu Bruheym (Brüheim), die er ihnen nachgewiesen an seinem bisherigen Zins daselbst, ferner um gleichen Preis 2 Erforte Malter Korngelds, halb Gerste halb Weizen, von 22 Aeckern, in deme velde zu Bruhem, zahlbar jährlich uffe send Michels dage in Ysn(ach) (Eisenach) auf seine kost und erbeit; er will schaffen, dass sein herre von Fulde, von deme vorgen(ante) phenniggulde und korngulde zu lene ruren, zu- stimmt und ihnen die lehen lie und bekenne, und gelobt selbst, sie des gutes zu werne. Grenzbeschreibung: der selbin zwenzig (!) ackir liit eyn gelenge vor funf acker an deme grasewey in deme velde geyn Erfa (Friedrichswerth); so lien hinder dem dorf zu Bruh(eym) geyn Tungede (Tüngeda) wart bii sende Bonifacienborn achte gerin vor zehen ackere; so lien in deme veylde geyn Obirstete (Eberstädt) zwene acker bi enander ober vier stucke von deme Windebach geyn deme dorf Bruh(eym), die stozen uf den Wanger wech und gen nider geyn deme riete; so liit eyn gelenge vor drie akker, de stozit uffe den Wangenh(eymer) weg und wendit an der Honsteden und lien zwene ackir in deme velde gen Tungeden und ortin uf eyn ander und liit eyn an deme Rodir wey und wendet uffe dem Silbervlecke; der andere geyt uf geyn deme Rode. Siegler: der Aussteller. — der gegeben ist, do man zalte nach Cristus (XPC) geborte drutzenhundert iar und dar nach in deme vier und vierzigesteme iare an send lohannes babtisten abint. — K 329.
490 Nr. 765—770 gross"); zur Ueberlieferung vgl. Nr. 742. — Otto war Kellner seit 1339 August 13 (vgl. Nr. 742), Albert Holzapfel Amtmann von Amöneburg von 1343 Mai 1 (sein Revers erst von Juli 13, Würdtwein Nova subsidia V nr. 115) bis 1345 Mai 15; in der über seine Amtszeit erstatteten Rechnung (Orig. in München Mains Ersst. Fasz. 86, hier zitiert nach Vogts Apparat der Mainzer Regesten) bezieht er sich zu 1344 (S. 5) auf die in Nr. 764 angekündigte Tagung: Item feria V. post Bonifacii confessoris erant placita in Lieche, ubi erat dominus comes de Virneburg et summus decanus Mogunt(inus), ubi et dictus Alber(tus) interfuit, consumpsit 7 libras 11 solidos H(allensium). Der Aufenthalt Heinrichs in Eltville am 2. Juni passt auch nur 1344 ins Itinerar. ..Archiepiscopus Mogunt(inus). Otto noster in Ameneburg cellerarie! Scripsit nobis Otto dictus Hund miles nos super quibusdam [. .............. do, de quibus nobis nichil constat, nec umquam relationem s€uam] pſerjcepimusa) de [eisdem]b). [Qujarec) tibi mandamus, quatenus ad aliquem locum, ubi diu]di- candum per ipl..........] s[..] ibique eadem debita plar]tisd recipias, si et quan do pl?Jac ....rint porrigendum, nobis eciam [.......] sl......] dete[.....]e) possumus quam tocius [-Jsme[... .......J5cos volumus [.....Jh[...] deletaf) r....Jcaque cum L[...] et octag[inta .....Jss [...ratf..] adoceo d....Jerit in L [. ... en ql..........] feria quinta post [Blonifacii [...] cum Al- b[erto] Holtzappel et aliis amicis nostris ad eandem convenientibus .......] obmittas. Tracta etiam cum Hermanno Hund, . . . . . . quod Ottoni Hund fratri suo faciat iusticiam expeditam, ad quod per[....] tuas diligentias inclinare. Datum Eltevil feria quarta ante diem beati Bonifacii martiris. Rückwärts: Ottoni cellerario Ameneburg(ensi). a) pcepimus. + b) dies Wort scheint nach K.s Andeutungen möglich; ein anderes passt kaum in den Sinn. + c) nare. † d) ptis. + e) möglich wäre detentore oder detentione. + f) a zweifelhaft. 765*. Avignon 1344 Juni 18. Petrus Patriarch von Jerusalem und Verweser des Bistums Vaison für den Karmelitermönch Nicholaus von Arlon als Bischof von Akkon. D 96 = Sauerland III nr. 1142 Reg. 766. 1344 Juni 23. Iohan (Ian in L.s Ueberschrift) von der Tannen verkauft dem ehrbaren meister Rodolfe Lossen und seinem Bruder Hermanne für bezahlte 8 Mark lotigen Silbers I Mark Pfenniggeldes zu Bruheym (Brüheim), die er ihnen nachgewiesen an seinem bisherigen Zins daselbst, ferner um gleichen Preis 2 Erforte Malter Korngelds, halb Gerste halb Weizen, von 22 Aeckern, in deme velde zu Bruhem, zahlbar jährlich uffe send Michels dage in Ysn(ach) (Eisenach) auf seine kost und erbeit; er will schaffen, dass sein herre von Fulde, von deme vorgen(ante) phenniggulde und korngulde zu lene ruren, zu- stimmt und ihnen die lehen lie und bekenne, und gelobt selbst, sie des gutes zu werne. Grenzbeschreibung: der selbin zwenzig (!) ackir liit eyn gelenge vor funf acker an deme grasewey in deme velde geyn Erfa (Friedrichswerth); so lien hinder dem dorf zu Bruh(eym) geyn Tungede (Tüngeda) wart bii sende Bonifacienborn achte gerin vor zehen ackere; so lien in deme veylde geyn Obirstete (Eberstädt) zwene acker bi enander ober vier stucke von deme Windebach geyn deme dorf Bruh(eym), die stozen uf den Wanger wech und gen nider geyn deme riete; so liit eyn gelenge vor drie akker, de stozit uffe den Wangenh(eymer) weg und wendit an der Honsteden und lien zwene ackir in deme velde gen Tungeden und ortin uf eyn ander und liit eyn an deme Rodir wey und wendet uffe dem Silbervlecke; der andere geyt uf geyn deme Rode. Siegler: der Aussteller. — der gegeben ist, do man zalte nach Cristus (XPC) geborte drutzenhundert iar und dar nach in deme vier und vierzigesteme iare an send lohannes babtisten abint. — K 329.
Strana 491
1344 Juni 18—August 21 491 767*. Avignon 1344 Juni 27. Patriarch Petrus (wie in Nr. 765) für Bischof Nicholaus von Akkon. D IOI = Sauerland III nr. 1143 Reg. 768. [1344] Juni 29. Der Offizial der Trierer Kurie befiehlt im Auftrage des Erzbischofs Baldewin allen geistlichen Personen, die in der Diözese Trier ohne die vor- geschriebene päpstliche Erlaubnis Pfründen errichtet — woraus sich oft Streitigkeiten mit deren Erben über die zur Ausstellung bestimmten Güter ergeben hätten —, und Allen, die solche empfangen haben, besonders seit Baldewins Amtsantritt, sich durch diesen ihre Pfründen bis zum nächsten Remigiusfeste (Oktober I) genehmigen und bestätigen zu lassen, und befiehlt allen Dekanen der Kollegiatkirchen und Landkapitel, dem Erzbischof oder ihm bis zum selben Tage alle solche Pfründen mit Namen schriftlich mitzu- teilen. D. Trever(is) die p(enu)lt(ima) mensis iunii. — D 132, Entwurf. Das Stück steht auch zeitlich gewiss zwischen D 131 und D 133 (Nrr. 755 und 791). * 769". Avignon 1344 Juni 30. Patriarch Petrus (wie in Nr. 765) für Bischof Nicholaus von Akkon. = Sauerland III nr. 1144 Reg. D 97 Eltville 1344 August 21. 770. Erzbischof Heinrich III. von Mains mahnt den Bischof Gerhard von Speyer wiederholt, scine Prozesse gegen das Kloster Obersteinfeld zu wiederrufen. Eingerickt in Nr. 776 ; das Orig. war, wie dort bemerkt ist, rückwärts mit Sekret besiegelt, also wohl ein verschlossener Brief, während die Vor- urkunde (N. I) ausdrücklich als Patent bezeichnet wird. Vener(ande) domine Gerharde electe et confirmate ecclesie Spiren(sis) amice dilecte! I. Nuper ex parte dilectarum in Christo abbatisse et conventus sanctimonialium monasterii in Obersteinvelt vestre dyocesis * exposito nobis querulose, quod, licet prefatum monasterium ac persone eiusdem nobis et ecclesie nostre Mogunt(ine) inmediate sint * subiecti et * a vestra iurisdictione prorsus exempti, vos tamen in personas dicti monasterii * excommunicacionis et ipsum monasterium interdicti sentencias dicimini protulisse pro eo, quod * subsidium * per vos in- positum per vestras civitatem et dyocesim una cum aliis mona- steriis solvere et dare contradicunt recusarunt. 2. Unde, cum hoc in nostri et ecclesie nostre Mogunt(ine) preiudicium et iuris eiusdem tendat lesionem, vos * requirimus * nunc secundario, sicut prius fecimus nostris patentibus litteris vobis presentatis 1), quatenus sententias et processus huiusmodi in dictas abbatissam, * moniales, capel- lanos ibidem et eorum monasterium per vos de facto latas, cum nullam iurisdicionem in eos habeatis, velitis revocare cum effectu in eo nobis exhibe[nte]sa) conplacenciam satis gratam. 3. Si, quod absit, premissa non revocaveritis, pro iuris nostri et ecclesie nostre conservacione ac libertatis monasterii prefati ac personarum eius- dem et pro irritacione processuum vestrorum iusticia suadente procedemus. 4. Super premissis vestram nobis rescribi petimus voluntatem. Datum Eltvil XII° kalendas septembris anno domini M'CCCo. XLmo quarto. Henricus archiepiscopus Moguntinus. a) exhibebimus. 1) Aschaffenburg 1344 Juni 29, gleichfalls eingerückt in Nr. 776; danach sollte der Bischof infra hinc et festum beati Iacobi apostoli proximum (Juli 25) wider- rufen oder in crastino assumpcionis beate Marie virginis proximo (August 16) vor dem Erzbischof durch einen Prokurator erscheinen.
1344 Juni 18—August 21 491 767*. Avignon 1344 Juni 27. Patriarch Petrus (wie in Nr. 765) für Bischof Nicholaus von Akkon. D IOI = Sauerland III nr. 1143 Reg. 768. [1344] Juni 29. Der Offizial der Trierer Kurie befiehlt im Auftrage des Erzbischofs Baldewin allen geistlichen Personen, die in der Diözese Trier ohne die vor- geschriebene päpstliche Erlaubnis Pfründen errichtet — woraus sich oft Streitigkeiten mit deren Erben über die zur Ausstellung bestimmten Güter ergeben hätten —, und Allen, die solche empfangen haben, besonders seit Baldewins Amtsantritt, sich durch diesen ihre Pfründen bis zum nächsten Remigiusfeste (Oktober I) genehmigen und bestätigen zu lassen, und befiehlt allen Dekanen der Kollegiatkirchen und Landkapitel, dem Erzbischof oder ihm bis zum selben Tage alle solche Pfründen mit Namen schriftlich mitzu- teilen. D. Trever(is) die p(enu)lt(ima) mensis iunii. — D 132, Entwurf. Das Stück steht auch zeitlich gewiss zwischen D 131 und D 133 (Nrr. 755 und 791). * 769". Avignon 1344 Juni 30. Patriarch Petrus (wie in Nr. 765) für Bischof Nicholaus von Akkon. = Sauerland III nr. 1144 Reg. D 97 Eltville 1344 August 21. 770. Erzbischof Heinrich III. von Mains mahnt den Bischof Gerhard von Speyer wiederholt, scine Prozesse gegen das Kloster Obersteinfeld zu wiederrufen. Eingerickt in Nr. 776 ; das Orig. war, wie dort bemerkt ist, rückwärts mit Sekret besiegelt, also wohl ein verschlossener Brief, während die Vor- urkunde (N. I) ausdrücklich als Patent bezeichnet wird. Vener(ande) domine Gerharde electe et confirmate ecclesie Spiren(sis) amice dilecte! I. Nuper ex parte dilectarum in Christo abbatisse et conventus sanctimonialium monasterii in Obersteinvelt vestre dyocesis * exposito nobis querulose, quod, licet prefatum monasterium ac persone eiusdem nobis et ecclesie nostre Mogunt(ine) inmediate sint * subiecti et * a vestra iurisdictione prorsus exempti, vos tamen in personas dicti monasterii * excommunicacionis et ipsum monasterium interdicti sentencias dicimini protulisse pro eo, quod * subsidium * per vos in- positum per vestras civitatem et dyocesim una cum aliis mona- steriis solvere et dare contradicunt recusarunt. 2. Unde, cum hoc in nostri et ecclesie nostre Mogunt(ine) preiudicium et iuris eiusdem tendat lesionem, vos * requirimus * nunc secundario, sicut prius fecimus nostris patentibus litteris vobis presentatis 1), quatenus sententias et processus huiusmodi in dictas abbatissam, * moniales, capel- lanos ibidem et eorum monasterium per vos de facto latas, cum nullam iurisdicionem in eos habeatis, velitis revocare cum effectu in eo nobis exhibe[nte]sa) conplacenciam satis gratam. 3. Si, quod absit, premissa non revocaveritis, pro iuris nostri et ecclesie nostre conservacione ac libertatis monasterii prefati ac personarum eius- dem et pro irritacione processuum vestrorum iusticia suadente procedemus. 4. Super premissis vestram nobis rescribi petimus voluntatem. Datum Eltvil XII° kalendas septembris anno domini M'CCCo. XLmo quarto. Henricus archiepiscopus Moguntinus. a) exhibebimus. 1) Aschaffenburg 1344 Juni 29, gleichfalls eingerückt in Nr. 776; danach sollte der Bischof infra hinc et festum beati Iacobi apostoli proximum (Juli 25) wider- rufen oder in crastino assumpcionis beate Marie virginis proximo (August 16) vor dem Erzbischof durch einen Prokurator erscheinen.
Strana 492
492 Nr. 771—772 771. [1344) Juli 31—August 28. Tagebuchnotizen Rudolf Losses über seine Amtstätigkeit als Offizial von Trier. D 1331). — Diese von Priesack und Schwalm nicht verzeichnete Notiz schliesst sich unmittelbar an den Entwurf Nr. 769 an. Hec feci post recessum domini ult(ima) iulii. Consilium scilicet con(sis)tor(ium)? super ist(is). Item consilium super decimaa) contra Turcos. Audi(encia) sine sentenciis. Item app(ellacio)nes novas, quod non teneantur ex ....b)] mand(ata) in V(er)duno. Item ap(pe) (laci)o(ne)s ). Item in s(ancto) M(a)rti(n)o et s(ancto) Symeone. Misi Boem(undum) ad Deluward(um). Plures causas expedivi. D(e) capto in Lo(n)gwich. V. post oct(avas) assumpt(ionis) 1). Affred) redierunt ar(chi)d(iaconus), p(re)p(osi)t(us). I) ohne Ueberschr. + a) X. † b) cq (oder ii?), darüber Kürzung für er. + c) eigentlich = apostolos. † d) 2. 1) August 28. 772. Trier 1344 August 30. Der Trierer Offizial Rudolf Losse erlässt eine Ordnung über Geschäftsgang und Verfahren in den Offizialatsgerichten der Diözese Trier. K 3271). — Diese Statuten sind die ältesten, die man aus Deutschland kennt; die Kölner Kurie erhielt ähnliche am 12. August 1356 (Stein Akten zur Geschichte der Verfassung und Verwaltung der Stadt Köln II nr. 503), solche der Strassburger Kurie von 1388 (vgl. auch die Taxordnung von etwa 1318: Wiegand Strassburger Urkundenbuch II nr. 374) erwähnt Stenzel. Zeitschrift f. Gesch. d. Oberrheins N. F. XXIX 367 N. 2. Ueber das Offizialat vgl. ausser Werminghoff Verfassungsgeschichte der Kirche im Mittelalter2 und Redlich Urkundenlehre 172ff. noch Stenzel l. c. XXIX 365 ff., XXX 52ff. über Strassburg, Riedner: Historisches Jahrbuch XXXV 127 ff. über Köln und Konstanz, Lamprecht Wirtschaftslehre Ib 1279 f. über Trier, Michel: Trierisches Archiv XIX/XX 153 ff. über die Trierer Kurie in Koblenz. Divina gratia invocata nos officialis Trever(ensis) ardenter gerentes in votis quaslibet circa nostre iurisdictionis exercicium calumpnias propellere, iudicia nostra per viam iusticie et pacis dirigere, litibus finem inponere et a laboribus et expensis, quantum possumus, relevare subiectos iurisperitorum plurium eminentem scientiam ac nonnullorum aliorum causarum experienciam habencium freti consilio quasdam ordinaciones salubres pro tranquillitate et pace curie nostre et utilitate subditorum inferius annotatas duximus matura deliberacione prehabita sub brevibus promulgandas, quarum ordinacionum tenor sequitur in hec verba: I. In primis siquidem statuimus et ordinamus, ne quis in curia nostra de una citacione simplici et eius transsumpto ultra duos denarios Trever(enses) presumat exigere. Similiter nec de una simplici contumacia vel agravacione. De citacionibus vero duplicibus et aliis actis iudiciali bus, puta recessibus et similibus, ordinamus, ut moderatum, nullo modo excessuum salarium capiatur labore negocii, qualitate cause et personarum condicionibus sollerter pensatis et attentis, ut partes non iuste possint conqueri se gravatas. 2. Item statuimus et ordinamus, ut quelibet citacio causam petendi contineat vel saltem rem petitam, ut deliberare valeat ad iudicium evocatus. 3. Item nulla scribatur citacio, nisi contineantur in ipsa dierum pro loci
492 Nr. 771—772 771. [1344) Juli 31—August 28. Tagebuchnotizen Rudolf Losses über seine Amtstätigkeit als Offizial von Trier. D 1331). — Diese von Priesack und Schwalm nicht verzeichnete Notiz schliesst sich unmittelbar an den Entwurf Nr. 769 an. Hec feci post recessum domini ult(ima) iulii. Consilium scilicet con(sis)tor(ium)? super ist(is). Item consilium super decimaa) contra Turcos. Audi(encia) sine sentenciis. Item app(ellacio)nes novas, quod non teneantur ex ....b)] mand(ata) in V(er)duno. Item ap(pe) (laci)o(ne)s ). Item in s(ancto) M(a)rti(n)o et s(ancto) Symeone. Misi Boem(undum) ad Deluward(um). Plures causas expedivi. D(e) capto in Lo(n)gwich. V. post oct(avas) assumpt(ionis) 1). Affred) redierunt ar(chi)d(iaconus), p(re)p(osi)t(us). I) ohne Ueberschr. + a) X. † b) cq (oder ii?), darüber Kürzung für er. + c) eigentlich = apostolos. † d) 2. 1) August 28. 772. Trier 1344 August 30. Der Trierer Offizial Rudolf Losse erlässt eine Ordnung über Geschäftsgang und Verfahren in den Offizialatsgerichten der Diözese Trier. K 3271). — Diese Statuten sind die ältesten, die man aus Deutschland kennt; die Kölner Kurie erhielt ähnliche am 12. August 1356 (Stein Akten zur Geschichte der Verfassung und Verwaltung der Stadt Köln II nr. 503), solche der Strassburger Kurie von 1388 (vgl. auch die Taxordnung von etwa 1318: Wiegand Strassburger Urkundenbuch II nr. 374) erwähnt Stenzel. Zeitschrift f. Gesch. d. Oberrheins N. F. XXIX 367 N. 2. Ueber das Offizialat vgl. ausser Werminghoff Verfassungsgeschichte der Kirche im Mittelalter2 und Redlich Urkundenlehre 172ff. noch Stenzel l. c. XXIX 365 ff., XXX 52ff. über Strassburg, Riedner: Historisches Jahrbuch XXXV 127 ff. über Köln und Konstanz, Lamprecht Wirtschaftslehre Ib 1279 f. über Trier, Michel: Trierisches Archiv XIX/XX 153 ff. über die Trierer Kurie in Koblenz. Divina gratia invocata nos officialis Trever(ensis) ardenter gerentes in votis quaslibet circa nostre iurisdictionis exercicium calumpnias propellere, iudicia nostra per viam iusticie et pacis dirigere, litibus finem inponere et a laboribus et expensis, quantum possumus, relevare subiectos iurisperitorum plurium eminentem scientiam ac nonnullorum aliorum causarum experienciam habencium freti consilio quasdam ordinaciones salubres pro tranquillitate et pace curie nostre et utilitate subditorum inferius annotatas duximus matura deliberacione prehabita sub brevibus promulgandas, quarum ordinacionum tenor sequitur in hec verba: I. In primis siquidem statuimus et ordinamus, ne quis in curia nostra de una citacione simplici et eius transsumpto ultra duos denarios Trever(enses) presumat exigere. Similiter nec de una simplici contumacia vel agravacione. De citacionibus vero duplicibus et aliis actis iudiciali bus, puta recessibus et similibus, ordinamus, ut moderatum, nullo modo excessuum salarium capiatur labore negocii, qualitate cause et personarum condicionibus sollerter pensatis et attentis, ut partes non iuste possint conqueri se gravatas. 2. Item statuimus et ordinamus, ut quelibet citacio causam petendi contineat vel saltem rem petitam, ut deliberare valeat ad iudicium evocatus. 3. Item nulla scribatur citacio, nisi contineantur in ipsa dierum pro loci
Strana 493
1344 Juli 31—August 30 493 4. Item statuimus, ne quis distancia conpetentia intervalla. notarius contumaciam scribere presumat, nisi sibi constet, quod fuerit obtenta iudice pro tribunali sedente. 5. Item nullus scribat contumaciam, nisi sibi de execucione citacionis prius evidenter constiterit vel per rescripcionem citantis sui vel alterius sigillo munitam [veljb) per relacionem iurati nuncii, qui citaverit, si 6. Item statuimus et volumus, citatio facta fuerit viva voce. ne aggravacio contra excommunicatum recipiatur nisi demum lapsis adminus quindecim diebus a data et post datam contumacie numerandis et hoc, si excommunicatus infra miliare larem foveat; quodsi ultra miliare habitaverit, lapsus mensis omnimode exspectetur. 7. Item generales citaciones de cetero fieri interdicimus, nisi fiant secundum formam in registro curie nostre novo, quod fieri volumus, inserendam, nec illi citacioni stare volumus, nisi iuxta tenorem mandati rescripcio reportetur. 8. Item nuncii curiarum a rixis, insolenciis, collusionibus et inhonestis societatibus se absti- neant, curialiter se etiam habeant et sollerter in mandatis exequen- dis ac requisicionibus, responsionibus et relacionibus faciendis earundem incurialitate et protervia, si per eos conmissa et per 9. Item volumus et nos conperta fuerit, graviter punienda. ordinamus, ut nuncii et litterarum portatores pro leuca salario duorum denariorum ad plus sint contenti, nisi per nos aut alios offic(iales) seu iudices ex iusta causa merito monente maius 10. Item statuimus et ordinamus, salarium fuerit moderatum. quod quilibet notarius acta iudicialia cause, in qua ad scribendum erit assumptus, apud se ultra biduum non teneat sed infra biduum ea scripta parti tradat requisitus recepto conpetenti salario vel de ipso sibi satisfacto et hoc, nisi tempus prolixius pro modo et qualitate negocii a nobis petitum et per nos sibi specialiter con- cessum fuerit et indultum. 11. Item quilibet notarius aut nun- cius citacionem aut alia acta conscribens nomen suum et cognomen, ut boni inter alios et scriptores ea scribentes cognosci valeant, subscribere teneatur. 12. Item statuimus et ordinamus, ne quis testium examinator in civitate Trever(ensi) vel in suburbiis pro- examinacione unius testis ac scriptura deposicionis eiusdem, si solus fuerit examinator, ultra quatuor Anglicos Trever(enses), si vero cum socio ultra sex capere quovis modo presumat, nisi ex qualitate et quantitate negocii ac pers[o]narumb) condicionibus nos seu alii officiales seu iudices moti aliter decrevimus specialiter 13. Item statuimus et ordinamus, ut ea, que n moderandum. coram nobis vivaf) voce proponentur, in quibus partes persistere voluerint, notarius per partes electus vel per nos datus signet seu summet partibusque, si audire voluerint, legat, antequam de iudicio recedat et priusquam in formam ordinatam et consuetam describat. 14. Item statuimus et ordinamus, ut notarii quelibet iudiciorum acta et scripturas suas ad originalia bene conferant, perlegant et corrigant diligenter, ut nichil viciosum remaneat in eisdem. 15. Item ordinamus, ne cui quisquam de recessu credere teneatur, nisi quatenus per scripturam actis insertam vel litteram sigillatam 16. Item statuimus, ne quis pro summa circa clare constabit.
1344 Juli 31—August 30 493 4. Item statuimus, ne quis distancia conpetentia intervalla. notarius contumaciam scribere presumat, nisi sibi constet, quod fuerit obtenta iudice pro tribunali sedente. 5. Item nullus scribat contumaciam, nisi sibi de execucione citacionis prius evidenter constiterit vel per rescripcionem citantis sui vel alterius sigillo munitam [veljb) per relacionem iurati nuncii, qui citaverit, si 6. Item statuimus et volumus, citatio facta fuerit viva voce. ne aggravacio contra excommunicatum recipiatur nisi demum lapsis adminus quindecim diebus a data et post datam contumacie numerandis et hoc, si excommunicatus infra miliare larem foveat; quodsi ultra miliare habitaverit, lapsus mensis omnimode exspectetur. 7. Item generales citaciones de cetero fieri interdicimus, nisi fiant secundum formam in registro curie nostre novo, quod fieri volumus, inserendam, nec illi citacioni stare volumus, nisi iuxta tenorem mandati rescripcio reportetur. 8. Item nuncii curiarum a rixis, insolenciis, collusionibus et inhonestis societatibus se absti- neant, curialiter se etiam habeant et sollerter in mandatis exequen- dis ac requisicionibus, responsionibus et relacionibus faciendis earundem incurialitate et protervia, si per eos conmissa et per 9. Item volumus et nos conperta fuerit, graviter punienda. ordinamus, ut nuncii et litterarum portatores pro leuca salario duorum denariorum ad plus sint contenti, nisi per nos aut alios offic(iales) seu iudices ex iusta causa merito monente maius 10. Item statuimus et ordinamus, salarium fuerit moderatum. quod quilibet notarius acta iudicialia cause, in qua ad scribendum erit assumptus, apud se ultra biduum non teneat sed infra biduum ea scripta parti tradat requisitus recepto conpetenti salario vel de ipso sibi satisfacto et hoc, nisi tempus prolixius pro modo et qualitate negocii a nobis petitum et per nos sibi specialiter con- cessum fuerit et indultum. 11. Item quilibet notarius aut nun- cius citacionem aut alia acta conscribens nomen suum et cognomen, ut boni inter alios et scriptores ea scribentes cognosci valeant, subscribere teneatur. 12. Item statuimus et ordinamus, ne quis testium examinator in civitate Trever(ensi) vel in suburbiis pro- examinacione unius testis ac scriptura deposicionis eiusdem, si solus fuerit examinator, ultra quatuor Anglicos Trever(enses), si vero cum socio ultra sex capere quovis modo presumat, nisi ex qualitate et quantitate negocii ac pers[o]narumb) condicionibus nos seu alii officiales seu iudices moti aliter decrevimus specialiter 13. Item statuimus et ordinamus, ut ea, que n moderandum. coram nobis vivaf) voce proponentur, in quibus partes persistere voluerint, notarius per partes electus vel per nos datus signet seu summet partibusque, si audire voluerint, legat, antequam de iudicio recedat et priusquam in formam ordinatam et consuetam describat. 14. Item statuimus et ordinamus, ut notarii quelibet iudiciorum acta et scripturas suas ad originalia bene conferant, perlegant et corrigant diligenter, ut nichil viciosum remaneat in eisdem. 15. Item ordinamus, ne cui quisquam de recessu credere teneatur, nisi quatenus per scripturam actis insertam vel litteram sigillatam 16. Item statuimus, ne quis pro summa circa clare constabit.
Strana 494
494 Nr. 773 XXti solid(os) Trever(enses) consistente libellum corrigere con- pellatur; voce viva vero proposita per sinodum simplicis peticionis, ut sciatur, super quibus sententia ferri valeat, in actis redigantur 17. Item parsque rea suis sumptibus copiam habeat de redactis. volumus, quod in termino citacionis reo conparenti libellus offeratur aut saltem ad tardius sequenti die dicto reo, si voluerit, porrigatur. Ulterius autem expectare libellum non teneatur nisi salvis expensis dicti rei. 18. Item statuimus, quod, cum partes acta sua nobis proferenda diffinitiva aut interlocutoria sententia presentare habe bunt, ea sigillata secundum datas temporis ordinabiliter et alias apte conponant. 19. Item volumus et precipimus, ut executores nostrorum mandatorum illa diligenter iuxta tenorem eorundem exequantur singulis diebus dominicis et festivis in missa voce alta in facie ecclesie excommunicatos et aggravatos, qui fuerint nun- ciantes. Alioquin contra ipsos executores ad penas canonicas, prout suadebit ordo iuris, firmiter procedemus. 20. Item statuimus et ordinamus, ne intra cancellos seu parietem curie nostre nobiscum nisi advocati, procuratores et notarii, qui non sunt nuncii, et illi, qui per nos specialiter ad iudiciales actus conscribendos erunt assumpti, introeant quovis modo, nisi eos per nos specialiter vocari contingat. 21. Item hostia cancellorum duo nuncii custodiant, qui partes extra cancellos stantes, cum vocabuntur, admittant, hostiaque per ipsos septimanatim custodientur, ita quod duo prima septimana, duo secunda et sic deinceps fores custodient, et expleto numero revertetur ad primos circulatim. 22. Item precipimus, ut quilibet rector ecclesie registrum ex- communicatorum habeat et habere de cetero non omittat. 23. Predicta statuta et ordinaciones nedum in curia nostra in- violabiliter servari volumus et mandamus, verum eciam in curiis archidyaconorum ecclesie Trever(ensis) et in ecclesia. Quos seu ipsorum iudices rogamus, requirimus et hortamur, quatenus de predictis ordinationibus copiam accipiant et ea secundum quod eorum auditoria paciuntur — quod dicimus propter quedam superius nominata, puta illa, que de cancellis et cancellorum custodibus statuuntur, que forte non possint in suis auditoriis ob- servari —, diligenter observent, ut et ipsi calumpnias pro sua possibilitate depellant, finem litibus imponant ac in uberiori pace et tranquillitate confovere ac a laboribus et expensis valeant relevare subiectos. 24. Insuper districte precipiendo mandamus, ut quilibet coram nobis nuncios, procuratores, notarios et alios, qui has nostras ordinaciones et statuta transgressi fuerint aut ea in toto vel in parte violaverint, accusare seu deferre secrete vel publice teneatis. In quorum omnium evidenciam et maiorem roboris firmitatem presencia statuta huic carte inseri et sigillo curie nostre fecimus conmuniri. Datum Trever(is) anno domini M'CCC XLIIIIto die penul- tima mensis augusti. I) Ueberschr.: Statuta mea prima, cum essem offic(ialis) de novo factus. + a) fehlt. † b) persanarum. † c) K.
494 Nr. 773 XXti solid(os) Trever(enses) consistente libellum corrigere con- pellatur; voce viva vero proposita per sinodum simplicis peticionis, ut sciatur, super quibus sententia ferri valeat, in actis redigantur 17. Item parsque rea suis sumptibus copiam habeat de redactis. volumus, quod in termino citacionis reo conparenti libellus offeratur aut saltem ad tardius sequenti die dicto reo, si voluerit, porrigatur. Ulterius autem expectare libellum non teneatur nisi salvis expensis dicti rei. 18. Item statuimus, quod, cum partes acta sua nobis proferenda diffinitiva aut interlocutoria sententia presentare habe bunt, ea sigillata secundum datas temporis ordinabiliter et alias apte conponant. 19. Item volumus et precipimus, ut executores nostrorum mandatorum illa diligenter iuxta tenorem eorundem exequantur singulis diebus dominicis et festivis in missa voce alta in facie ecclesie excommunicatos et aggravatos, qui fuerint nun- ciantes. Alioquin contra ipsos executores ad penas canonicas, prout suadebit ordo iuris, firmiter procedemus. 20. Item statuimus et ordinamus, ne intra cancellos seu parietem curie nostre nobiscum nisi advocati, procuratores et notarii, qui non sunt nuncii, et illi, qui per nos specialiter ad iudiciales actus conscribendos erunt assumpti, introeant quovis modo, nisi eos per nos specialiter vocari contingat. 21. Item hostia cancellorum duo nuncii custodiant, qui partes extra cancellos stantes, cum vocabuntur, admittant, hostiaque per ipsos septimanatim custodientur, ita quod duo prima septimana, duo secunda et sic deinceps fores custodient, et expleto numero revertetur ad primos circulatim. 22. Item precipimus, ut quilibet rector ecclesie registrum ex- communicatorum habeat et habere de cetero non omittat. 23. Predicta statuta et ordinaciones nedum in curia nostra in- violabiliter servari volumus et mandamus, verum eciam in curiis archidyaconorum ecclesie Trever(ensis) et in ecclesia. Quos seu ipsorum iudices rogamus, requirimus et hortamur, quatenus de predictis ordinationibus copiam accipiant et ea secundum quod eorum auditoria paciuntur — quod dicimus propter quedam superius nominata, puta illa, que de cancellis et cancellorum custodibus statuuntur, que forte non possint in suis auditoriis ob- servari —, diligenter observent, ut et ipsi calumpnias pro sua possibilitate depellant, finem litibus imponant ac in uberiori pace et tranquillitate confovere ac a laboribus et expensis valeant relevare subiectos. 24. Insuper districte precipiendo mandamus, ut quilibet coram nobis nuncios, procuratores, notarios et alios, qui has nostras ordinaciones et statuta transgressi fuerint aut ea in toto vel in parte violaverint, accusare seu deferre secrete vel publice teneatis. In quorum omnium evidenciam et maiorem roboris firmitatem presencia statuta huic carte inseri et sigillo curie nostre fecimus conmuniri. Datum Trever(is) anno domini M'CCC XLIIIIto die penul- tima mensis augusti. I) Ueberschr.: Statuta mea prima, cum essem offic(ialis) de novo factus. + a) fehlt. † b) persanarum. † c) K.
Strana 495
1344 August 495 [1344 August). Bedenken Trierer Ursprungs für den Kölner Fürstentag zu den Kaiser Ludwig von der Kurie gestellten Sühne- bedingungen, glossiert von Rudolf Losse. D 148 (I)I) und D 149 (II und III)11) Urschrift = v. Weech 130 (dasu bei Miller II 332 f. Verbesserungen, die hier vermehrt sind). — Alle Nachträge sind von Einer Hand (Müëller 332 zweifelt daran) und zwar nicht von des Kanzlers Wiker sondern von Losses Hand. Der letzte im I. Teil ist etwas später geschrieben als die anderen, wohl nach den Kölner Verhandlungen. I. Primus preiud(icialis), quia a(......)a) ex diversis I1). 2. Hus con- causis, que non sunt in isto L(udowico) s(....)b). 3. Infra- st(....) et dicti [..]°) omnis in omnibus preiudicial(is). scripti articuli videntur esse preiudiciales electoribus et imperio, videlicet in secundo procuratorio 1) tercius articulus et est bimembris, sed secundum membrum includitur sub priori et est talis si[. Jticens(2)d), scilicet quod quecumque facta per dominum Ludowicum sub titulo imperiali vel regali sint nulla, cassa et irrita, cum 'tamen" adminus pro aliquo tempore valere deberent iuxta iura et consuetudines principum et imperii et diffinitionem factam in Rense ultimo per eosdem 2). 4. Item IIIIus articulus satis includitur sub tercio et sic etiam erit et est preiudicialis? V. Item quintus est preiudicialis in hoc, quod innuit dominum L(udowicum) absolvi debere, quia per hoc tacite confitebitur sententias et processus tenuisse. Item in hoc, quod possit de gracia et beneplacito domini pape prius facta de novo concedere, quasi diceret, quod non possit absque gratia et cetera. 'Primuma) 6. Item sextus videtur membrum huius articuli potest dimitti. preiudicialis propter eius nimiam generalitatem et comprehensionem. Item in hoc specialiter, quod dominus L(udowicus) recognoscet Romam, regna, provincias et cetera in articulo contente ad ius et proprietatem Romane ecclesie cum omni plenitudine et iure plenissimo pertinere, de quibus non constat principibus, unde 7. Item septimus quasi dependens expediret doceri de ipsis?. ex sexto in multis est preiudicialis et specialiter in eo?, quod dicit, quod dominus L(udowicus) nullum dominium, iurisdictionem, prioritatem, superioritatem servit, item potestariam, capitaneatum vel officium quodcunque accipiet vel exercebit per se vel alios in predictis Roma, regnis et cetera nec eciam fidelitatem, recogni- cionem, advocacionem et cetera, eciam si ei offerretur nec ius qualecumque recipiet, acquiret seu exercebit nec concedet recipi et cetera. 8. Item VIIIus in eo, quod dicit domino suo', cum iurisdictiones sint distincte, et videtur papa velle, quod rex Romanorum et imperator eius sit vasallus et sibi ad iuramenta fidelitatis teneatur, contra quod dominus H(enricus) 7us protesta- batur, ut patet in Cle(mentinis) De iureiurando? 3). 9. Item ad 10. 14. Item XIIII. in hoc, quod nonum addatur scienter'. innuit ut extunc latam sentenciam excommunicacionis et interdicti. Item quod papa poterit procedere contra L(udowicum), prout sibi placuerit et videbitur expedire, eciam privando ipsum qualibet dignitate et honore absque alia vocacione vel iuris sollempnitate quocumque momento. Item quod cogetur stare assercioni simplici 773.
1344 August 495 [1344 August). Bedenken Trierer Ursprungs für den Kölner Fürstentag zu den Kaiser Ludwig von der Kurie gestellten Sühne- bedingungen, glossiert von Rudolf Losse. D 148 (I)I) und D 149 (II und III)11) Urschrift = v. Weech 130 (dasu bei Miller II 332 f. Verbesserungen, die hier vermehrt sind). — Alle Nachträge sind von Einer Hand (Müëller 332 zweifelt daran) und zwar nicht von des Kanzlers Wiker sondern von Losses Hand. Der letzte im I. Teil ist etwas später geschrieben als die anderen, wohl nach den Kölner Verhandlungen. I. Primus preiud(icialis), quia a(......)a) ex diversis I1). 2. Hus con- causis, que non sunt in isto L(udowico) s(....)b). 3. Infra- st(....) et dicti [..]°) omnis in omnibus preiudicial(is). scripti articuli videntur esse preiudiciales electoribus et imperio, videlicet in secundo procuratorio 1) tercius articulus et est bimembris, sed secundum membrum includitur sub priori et est talis si[. Jticens(2)d), scilicet quod quecumque facta per dominum Ludowicum sub titulo imperiali vel regali sint nulla, cassa et irrita, cum 'tamen" adminus pro aliquo tempore valere deberent iuxta iura et consuetudines principum et imperii et diffinitionem factam in Rense ultimo per eosdem 2). 4. Item IIIIus articulus satis includitur sub tercio et sic etiam erit et est preiudicialis? V. Item quintus est preiudicialis in hoc, quod innuit dominum L(udowicum) absolvi debere, quia per hoc tacite confitebitur sententias et processus tenuisse. Item in hoc, quod possit de gracia et beneplacito domini pape prius facta de novo concedere, quasi diceret, quod non possit absque gratia et cetera. 'Primuma) 6. Item sextus videtur membrum huius articuli potest dimitti. preiudicialis propter eius nimiam generalitatem et comprehensionem. Item in hoc specialiter, quod dominus L(udowicus) recognoscet Romam, regna, provincias et cetera in articulo contente ad ius et proprietatem Romane ecclesie cum omni plenitudine et iure plenissimo pertinere, de quibus non constat principibus, unde 7. Item septimus quasi dependens expediret doceri de ipsis?. ex sexto in multis est preiudicialis et specialiter in eo?, quod dicit, quod dominus L(udowicus) nullum dominium, iurisdictionem, prioritatem, superioritatem servit, item potestariam, capitaneatum vel officium quodcunque accipiet vel exercebit per se vel alios in predictis Roma, regnis et cetera nec eciam fidelitatem, recogni- cionem, advocacionem et cetera, eciam si ei offerretur nec ius qualecumque recipiet, acquiret seu exercebit nec concedet recipi et cetera. 8. Item VIIIus in eo, quod dicit domino suo', cum iurisdictiones sint distincte, et videtur papa velle, quod rex Romanorum et imperator eius sit vasallus et sibi ad iuramenta fidelitatis teneatur, contra quod dominus H(enricus) 7us protesta- batur, ut patet in Cle(mentinis) De iureiurando? 3). 9. Item ad 10. 14. Item XIIII. in hoc, quod nonum addatur scienter'. innuit ut extunc latam sentenciam excommunicacionis et interdicti. Item quod papa poterit procedere contra L(udowicum), prout sibi placuerit et videbitur expedire, eciam privando ipsum qualibet dignitate et honore absque alia vocacione vel iuris sollempnitate quocumque momento. Item quod cogetur stare assercioni simplici 773.
Strana 496
496 Nr. 773 II. 17. Item XVIIus in hoc, quod recognoscet domini pape. sentencias et processus per felicis recordacionis dominum Henricum ultimum, de quibus nil ad ipsum, vel per ipsum L(udowicum), alium vel alios ipsorum vel alterius eorum nomine latas seu factas in Roma, regnis et cetera fore nulla. Item in hoc quod dicit, si alique fidelitates, homagia, obediencie, advocationes, donationes, occupationes seu concessiones a predicto domino H(enrico) vel L(udowico) facte vel recepte Sexistant? pro Roma, regnis et cetera vel pro quibuslibet rebus et iuribus in eis constitutis a quibuscunque, quod eciam illa sint nulla et cetera. Videtur, quod si L(udowicus) hoc fecerit, quod etiam successorem idem iurare oporteate), quia ista faciat non pro emenda sed ex debito 12. 18. Item XVIIIus in eo, in eius assumptionem et cetera". quod non amministrabit tytulo regali sine pape licencia speciali. 13. 19. Item XIXus, quod oportebit L(udowicum) impetrare a papa licenciam amministrandi, concordat cum tercio et, quia dependet ab ipso, ergo preiudicialis, ut ibi notavi. 14. 20. Item XXus in eo, quod L(udowicus) non ingredietur partes Ytalie nec in eis amministrabit aut disponet sine licencia et cetera. 15. 21. Item XXIus cogit eum subire periurium, cum primo iuraverit principibus et cetera. Item adversus futura videtur viam periuriis apertius aperire, quia contenta in procuratorio vult fore exclusa a factis et faciendis iuramentis, ita quod contenta teneatur servare item obst(antibus) iuramentis prestitis in contrarium «in) preteritis vel futuris, cum priora iuramenta 16. 23. Item XXIIIus licita de iure essent merito observanda. quod L(udowicus) procurabit, quod principes et barones de Ala- mania iurent et litteras dent, quod, si L(udowicus) non servaret omnia, ipsum non iuvent, sed contra eum erunt 'et sic quodam- modo facta per ipsum L(udowicum) approbare videbuntur? 17. 24. Item XXIIII. articulus viam videtur periuriis aperire et fideles imperii ab eius fidelitate abstrahere. 18. 25. Item XXV. mani- feste preiudicialis est in eo, quod omnes precedentes articuli declarationi, interpretationi, correctioni, suppletioni et ordinationi domini pape subiacerent; "sicf) procederet articulus, sicut iacet 19. 26. Item XXVI. articulus dependet ex precedentibus preiudiciali- bus seu complectitur preiudiciales articulos precedentes et videtur preiudicialis in eo maxime, quod ipse L(udowicus) tenebitur domino pape prestare iuramentag), prout ipsi pape prestanda videbuntur, et alias ipse articulus nimis generalis videtur. 20. 28. Item XXVIIIus articulus valde preiudicialis existit propter eius nimiam extensionem et quia omnia contenta in procuratorio ex nunc prout ex tunc rata et indubitata habere debebit et quod omnes promissiones, iuramenta, annullationes, abolitiones, declarationes, emendationes et alia multa, que sui procuratores fecerint aut se? facturos promiserint, ipse L(udowicus) in propria persona coram papa, ubi et quando pape expedire videbitur, de novo firmabit, ratificabit iuramentis et litteris suis et cetera et sic tytulo regali vel im- periali recognoscet et faciet preiudicialia supratacta, postquam erit in statu, et sic successor promittens ea, que fecerunt ante
496 Nr. 773 II. 17. Item XVIIus in hoc, quod recognoscet domini pape. sentencias et processus per felicis recordacionis dominum Henricum ultimum, de quibus nil ad ipsum, vel per ipsum L(udowicum), alium vel alios ipsorum vel alterius eorum nomine latas seu factas in Roma, regnis et cetera fore nulla. Item in hoc quod dicit, si alique fidelitates, homagia, obediencie, advocationes, donationes, occupationes seu concessiones a predicto domino H(enrico) vel L(udowico) facte vel recepte Sexistant? pro Roma, regnis et cetera vel pro quibuslibet rebus et iuribus in eis constitutis a quibuscunque, quod eciam illa sint nulla et cetera. Videtur, quod si L(udowicus) hoc fecerit, quod etiam successorem idem iurare oporteate), quia ista faciat non pro emenda sed ex debito 12. 18. Item XVIIIus in eo, in eius assumptionem et cetera". quod non amministrabit tytulo regali sine pape licencia speciali. 13. 19. Item XIXus, quod oportebit L(udowicum) impetrare a papa licenciam amministrandi, concordat cum tercio et, quia dependet ab ipso, ergo preiudicialis, ut ibi notavi. 14. 20. Item XXus in eo, quod L(udowicus) non ingredietur partes Ytalie nec in eis amministrabit aut disponet sine licencia et cetera. 15. 21. Item XXIus cogit eum subire periurium, cum primo iuraverit principibus et cetera. Item adversus futura videtur viam periuriis apertius aperire, quia contenta in procuratorio vult fore exclusa a factis et faciendis iuramentis, ita quod contenta teneatur servare item obst(antibus) iuramentis prestitis in contrarium «in) preteritis vel futuris, cum priora iuramenta 16. 23. Item XXIIIus licita de iure essent merito observanda. quod L(udowicus) procurabit, quod principes et barones de Ala- mania iurent et litteras dent, quod, si L(udowicus) non servaret omnia, ipsum non iuvent, sed contra eum erunt 'et sic quodam- modo facta per ipsum L(udowicum) approbare videbuntur? 17. 24. Item XXIIII. articulus viam videtur periuriis aperire et fideles imperii ab eius fidelitate abstrahere. 18. 25. Item XXV. mani- feste preiudicialis est in eo, quod omnes precedentes articuli declarationi, interpretationi, correctioni, suppletioni et ordinationi domini pape subiacerent; "sicf) procederet articulus, sicut iacet 19. 26. Item XXVI. articulus dependet ex precedentibus preiudiciali- bus seu complectitur preiudiciales articulos precedentes et videtur preiudicialis in eo maxime, quod ipse L(udowicus) tenebitur domino pape prestare iuramentag), prout ipsi pape prestanda videbuntur, et alias ipse articulus nimis generalis videtur. 20. 28. Item XXVIIIus articulus valde preiudicialis existit propter eius nimiam extensionem et quia omnia contenta in procuratorio ex nunc prout ex tunc rata et indubitata habere debebit et quod omnes promissiones, iuramenta, annullationes, abolitiones, declarationes, emendationes et alia multa, que sui procuratores fecerint aut se? facturos promiserint, ipse L(udowicus) in propria persona coram papa, ubi et quando pape expedire videbitur, de novo firmabit, ratificabit iuramentis et litteris suis et cetera et sic tytulo regali vel im- periali recognoscet et faciet preiudicialia supratacta, postquam erit in statu, et sic successor promittens ea, que fecerunt ante
Strana 497
1344 August 497 21. 29. Item XXIX us cessores, eciam tenebitur ad istud? preiudicialis existit in hoc, quod L(udowicus) supplicabit pro ab- solutione et abolitione «et abolitione omnium sententiarum et processuum promulgatorum per Io(hannem) papam contra ipsum, quia per hoc innuit tenere processus, qui continent ad minus 22. In processibus namque quatuor preiudicialia subscripta. domini Io(hannis) XXII. videtur innui, quod intencionis eius fuerit, quod vacante imperio dominus papa habeat amministrationem regni et imperii. Item quod quis in regem Romanorum electus, maxime in discordia, non possit amministrare, nisi eius sit appro- bata persona et electio admissa per papam. Item quod ante huiusmodi admissionem et approbationem sibi assumere non debeat tytulum regium. Item quod papa puniat et possit punire obedientes et adherentes ipsi electo ut regi. Item quod electus stare debeat iuri coram papa et quod eius arceatur citationibus, eciam si solum in curia publicate existant. Item nota, quod papa intendit, quod imperator sit vasallus ecclesie et quod ei ad h) iuramen ta? fidelitatis teneatur eidem, quamvis sic ab 23. Nota, quod omnes prin- antiquo non fuerit reputatum?. cipes hos articulos et eorum admissionem dissuaserunt. II.II) I. 60. In primo procuratorio 1) preiudicialia videntur inter cetera in eo quod in LX°, articulo innuitur supplicari debere per L(udowicum) pro absolutione et relaxacione sententiarum et processuum Io(hannis) pape, quia et cetera ut supra in XXIX" 2. 62. Item LXIIus articulus in hoc, secundi procuratorii. quod L(udowicus) recognoscet et confitebitur, quod partes Ytalie intravit ibique amministravit contra mandatum Io(hannis) pape XXII.,cum forte «pape rex ei in hoc non teneatur obedire? 3. 64. Item LXIIII. in hoc, quod principes Alamanie eti) baronesi) supplicabunt pro absolutione L(udowici) et sua assumptione ad famam, honorem eti) statum, maxime in hoc, quod dicit statum, sicque quodammodo principes videntur fateri sententias et pro- cessus tenuisse et facta preiudicialia in articul(is) contenta saltem 4. 67. Item LXVIIus in hoc, quod L(udo- tſajcite approbare?. wicus) confessiones, excusationes, promissiones, iuramenta, obli- gationes et cetera faciet propria in persona coram papa vel alias, ubi et quando pape videbitur expedire et ipsas confessiones, pro- missiones, obligationes et cetera de novo firmabit, approbabit et cetera suis iuramentis et litteris, prout placuerit pape. Et sic papa recipiet talia post sublationem omnium sententiarum et pro- cessuum a domino L(udowico) ut a rege Romanorum vel imperatore ac per consequens oportebit? futurum regem vel imperatorem facere et iurare, que eius fecit et iuraverat antecessor. III. Quia igitur in premissis magnum imperio et principibus I. Si enim vertitur periculum, ideo maturius est agendum. dissuaserint principes, ne iuxta articulos procedat reconciliatiok), tunc papa et curia se reputabunt offensos et libertatem Romane ecclesie ac reconciliationemk) per principes impediri. Si vero suaserint et admiserint, tunc imperio et sibi ipsis et ecclesiis suis et principatibus magnum dampnum et preiudicium generabunt Nova Alamanniae 32
1344 August 497 21. 29. Item XXIX us cessores, eciam tenebitur ad istud? preiudicialis existit in hoc, quod L(udowicus) supplicabit pro ab- solutione et abolitione «et abolitione omnium sententiarum et processuum promulgatorum per Io(hannem) papam contra ipsum, quia per hoc innuit tenere processus, qui continent ad minus 22. In processibus namque quatuor preiudicialia subscripta. domini Io(hannis) XXII. videtur innui, quod intencionis eius fuerit, quod vacante imperio dominus papa habeat amministrationem regni et imperii. Item quod quis in regem Romanorum electus, maxime in discordia, non possit amministrare, nisi eius sit appro- bata persona et electio admissa per papam. Item quod ante huiusmodi admissionem et approbationem sibi assumere non debeat tytulum regium. Item quod papa puniat et possit punire obedientes et adherentes ipsi electo ut regi. Item quod electus stare debeat iuri coram papa et quod eius arceatur citationibus, eciam si solum in curia publicate existant. Item nota, quod papa intendit, quod imperator sit vasallus ecclesie et quod ei ad h) iuramen ta? fidelitatis teneatur eidem, quamvis sic ab 23. Nota, quod omnes prin- antiquo non fuerit reputatum?. cipes hos articulos et eorum admissionem dissuaserunt. II.II) I. 60. In primo procuratorio 1) preiudicialia videntur inter cetera in eo quod in LX°, articulo innuitur supplicari debere per L(udowicum) pro absolutione et relaxacione sententiarum et processuum Io(hannis) pape, quia et cetera ut supra in XXIX" 2. 62. Item LXIIus articulus in hoc, secundi procuratorii. quod L(udowicus) recognoscet et confitebitur, quod partes Ytalie intravit ibique amministravit contra mandatum Io(hannis) pape XXII.,cum forte «pape rex ei in hoc non teneatur obedire? 3. 64. Item LXIIII. in hoc, quod principes Alamanie eti) baronesi) supplicabunt pro absolutione L(udowici) et sua assumptione ad famam, honorem eti) statum, maxime in hoc, quod dicit statum, sicque quodammodo principes videntur fateri sententias et pro- cessus tenuisse et facta preiudicialia in articul(is) contenta saltem 4. 67. Item LXVIIus in hoc, quod L(udo- tſajcite approbare?. wicus) confessiones, excusationes, promissiones, iuramenta, obli- gationes et cetera faciet propria in persona coram papa vel alias, ubi et quando pape videbitur expedire et ipsas confessiones, pro- missiones, obligationes et cetera de novo firmabit, approbabit et cetera suis iuramentis et litteris, prout placuerit pape. Et sic papa recipiet talia post sublationem omnium sententiarum et pro- cessuum a domino L(udowico) ut a rege Romanorum vel imperatore ac per consequens oportebit? futurum regem vel imperatorem facere et iurare, que eius fecit et iuraverat antecessor. III. Quia igitur in premissis magnum imperio et principibus I. Si enim vertitur periculum, ideo maturius est agendum. dissuaserint principes, ne iuxta articulos procedat reconciliatiok), tunc papa et curia se reputabunt offensos et libertatem Romane ecclesie ac reconciliationemk) per principes impediri. Si vero suaserint et admiserint, tunc imperio et sibi ipsis et ecclesiis suis et principatibus magnum dampnum et preiudicium generabunt Nova Alamanniae 32
Strana 498
498 Nr. 774—775 non absque eorum infamia, qui nunc presunt. Si autem nullum consilium vel remedium impendiderint aut adhibuerint, tunc formi- dandum est, quod dominus L(udowicus) propter statum suum pacificum premissa aggrediatur et hoc iterum erit imperio et 2. Videtur igitur opor principibus preiudiciale et dampnosum. tere fieri sollempnem ambassiatam ex parte principum ad papam ad informandum eundem de iuribus et consuetudinibus principum et quod nonnullii) articuli procuratoriorum sint nimis preiudiciales eisdem ac iuribus et consuetudinibus imperii et principum. Sil p(ro) q(uia) q(uia) i) quo ad successores eciam non delinquentes ad consequentiam traherentur, et quod si talia procedere deberent, esset destructio 'Germanici populi atque regni, cum non haberent capud defendens aut ius dicens eisdem nec suc[ces so[ri- bus]? permitteretur talia iurare sedi, cum statim post electionem contrarium scilicet de observandis iuribus et consuetudinibus im- perii principibus iuravisset. Quod iuramentum tamquam primum licitum esset merito eciam, si postmodum iuraretur contrarium utique observandum. 3. Item secundo videtur, quod eciam ex- pediat, quod principes pro se et ecclesiis suis inscriptis publice protestentur, quod placeat eis, quod dominus L(udowicus) suos excessus et delicta, quos notorie contra Romanam ecclesiam perpetravit, emendet, ut decet, dummodo emenda huiusmodi et recognitiones, iuramenta et obligationes et cetera in preiudicium electorum principum nec non futurorum regum et imperatorum ad consequentiam non trahantur nec successores ad similia asstringantur?, et quod, si qua sive per dominum papam vel sedem apostolicam sive per dominum L(udowicum) aut suos pro- curatores fierent preiudicialia, quod in illam) ipsi principes non consentiunt, quin immo eis modis et formis, quibus melius fieri poterit, expressius contradicant. 4. Item quod dominus papa sub bulla asserat et protestetur? se velle iura et consuetudines principum et imperii illibata et «in concul) inconcussa ab omnibus perpetuo observari non obstantibus recognitionibus, obligationibus, iuramentis domini L(udowici) predicti et in contextu inserantur. 5. Item ipse dominus L(udowicus) in principio cuiuslibet sui pro- curatorii protestetur id ipsum, videlicet quod propter eius excessus contra sedem apostolicam in hoc, quod fecit antipapam et cetera, perpetratos in emendam deo et sedi apostolice dedit talibus potestatem recognoscendi et cetera protestans expresse in con- textu procuratoriorum, quod pro ea, que ipse aut sui procura- tores? fecit aut fecerint? et facient, non intendat neque velit suis successoribus aut iuribus et consuetudinibus imperii vel prin- cipum preiudicium aliquod generari et i) quodi) nec dominus papa nec ipse velint premissa quoad quosvis alios ad consequentiam ullam trahi, que ipse L(udowicus) propter suos excessus et offens[a]s facit specialiter in emendam. 6. Item ne L(udowicus) recipiat reconciliacionemk) seorsum, poterit caute premuniri, quia, si fecerit et recognoverit processus Io(hannis) veros, per quos omni iure privatus existit, erit in periculo, ne alter contra ipsum illico erigatur, in quo tamen principibus esset periculum facti et iuris
498 Nr. 774—775 non absque eorum infamia, qui nunc presunt. Si autem nullum consilium vel remedium impendiderint aut adhibuerint, tunc formi- dandum est, quod dominus L(udowicus) propter statum suum pacificum premissa aggrediatur et hoc iterum erit imperio et 2. Videtur igitur opor principibus preiudiciale et dampnosum. tere fieri sollempnem ambassiatam ex parte principum ad papam ad informandum eundem de iuribus et consuetudinibus principum et quod nonnullii) articuli procuratoriorum sint nimis preiudiciales eisdem ac iuribus et consuetudinibus imperii et principum. Sil p(ro) q(uia) q(uia) i) quo ad successores eciam non delinquentes ad consequentiam traherentur, et quod si talia procedere deberent, esset destructio 'Germanici populi atque regni, cum non haberent capud defendens aut ius dicens eisdem nec suc[ces so[ri- bus]? permitteretur talia iurare sedi, cum statim post electionem contrarium scilicet de observandis iuribus et consuetudinibus im- perii principibus iuravisset. Quod iuramentum tamquam primum licitum esset merito eciam, si postmodum iuraretur contrarium utique observandum. 3. Item secundo videtur, quod eciam ex- pediat, quod principes pro se et ecclesiis suis inscriptis publice protestentur, quod placeat eis, quod dominus L(udowicus) suos excessus et delicta, quos notorie contra Romanam ecclesiam perpetravit, emendet, ut decet, dummodo emenda huiusmodi et recognitiones, iuramenta et obligationes et cetera in preiudicium electorum principum nec non futurorum regum et imperatorum ad consequentiam non trahantur nec successores ad similia asstringantur?, et quod, si qua sive per dominum papam vel sedem apostolicam sive per dominum L(udowicum) aut suos pro- curatores fierent preiudicialia, quod in illam) ipsi principes non consentiunt, quin immo eis modis et formis, quibus melius fieri poterit, expressius contradicant. 4. Item quod dominus papa sub bulla asserat et protestetur? se velle iura et consuetudines principum et imperii illibata et «in concul) inconcussa ab omnibus perpetuo observari non obstantibus recognitionibus, obligationibus, iuramentis domini L(udowici) predicti et in contextu inserantur. 5. Item ipse dominus L(udowicus) in principio cuiuslibet sui pro- curatorii protestetur id ipsum, videlicet quod propter eius excessus contra sedem apostolicam in hoc, quod fecit antipapam et cetera, perpetratos in emendam deo et sedi apostolice dedit talibus potestatem recognoscendi et cetera protestans expresse in con- textu procuratoriorum, quod pro ea, que ipse aut sui procura- tores? fecit aut fecerint? et facient, non intendat neque velit suis successoribus aut iuribus et consuetudinibus imperii vel prin- cipum preiudicium aliquod generari et i) quodi) nec dominus papa nec ipse velint premissa quoad quosvis alios ad consequentiam ullam trahi, que ipse L(udowicus) propter suos excessus et offens[a]s facit specialiter in emendam. 6. Item ne L(udowicus) recipiat reconciliacionemk) seorsum, poterit caute premuniri, quia, si fecerit et recognoverit processus Io(hannis) veros, per quos omni iure privatus existit, erit in periculo, ne alter contra ipsum illico erigatur, in quo tamen principibus esset periculum facti et iuris
Strana 499
1344 September 16—21 499 pretendente semper sede apostolica, quod talem ex talibus causis, scilicet quia amministravit, privaverit et principes ob hoc alium elegerint, et sic processus apostolicos et in eis contenta receperint 7. Item et admiserint eosque facto realiter approbarint?. ipse L(udowicus) per se et suos sollempnes utique agi et peti faciat, quod preiudiciales articuli omnimodo vel saltem en) parte maxima deponantur et emende personales, quaſs] sufferre poterit, augeantur. I) Ueberschrift (unter den nachgetragenen Kapiteln 1 und 2): Articuli preiudiciales imperio et prin(cipibus) contenti in procur(atoriis), per papam petiti.+ II) Ueberschr.: Articuli preiudiciales principi- bus et imperio (das Folgende wohl etwas später hinsugefigt) et ne fiat concordia et de cautelis.+ a) unlösbare Kürzung (articuli?). + b) sb und danach Kiirzung für er. + c) de(?)i, darüber e (t oder x), danach o(mn)is oder o(n)is. + d) Primum — dimitti am Rand ohne Verweisungszeichen nach- getr. + e) das Folgende ist bisher irrig zum nächsten Artikel gezogen worden. + f) c durch Punkt getilgt? + g) aus iuramentum ? korr. + h) von L. aus aiuramento korr. + i) von 1. Hand nachgetr. + k) aus reconsil. korr. + 1) Si — quia unklar. † m) aus nulla korr. † n) wohl nachgetr. 1) vgl. Müller II 316 ff., 342 f., Rümler 151f. c0 2) das Weistum vom 16. Juli 1338? c0 3) c. un. Clem. II9. 774*. Bernkastel 1344 September 16. Erzbischof Baldewin, Statutum Mauritianum (Dudum quod). K 326; Blattau nr. 39 (aus Handschriften u. Drucken). Eltville [1344] September 21. 775. Erzbischof Heiurich III. von Mainz gibl Otto, dem Kellner in Amöneburg, Anweisung für eine dortige Tagung. Orig. auf Papier (je 2 mal quer und längs gefaltet, ohne erkennbare Verschlussschnitte und ohne Spuren des rückwärts aufgedrückt gewesenen Siegels) in Mainz, Stadthibliothek, Depot des Altertumsvereins im Stadtarchiv = Abschr. in Kindlingers Sammlungen in Minster II 136 (vgl. Nr. 741) S. 73 nr. 10. — Terminus post quem für die Einreihung ist des Adressaten Amtsantritt am 13. August 1339 (vgl. Nr. 741). Ein Aufenthalt des Aus- stellers zu Eltville ist in den folgenden Jahren nur 1340, 1343 und 1344 möglich oder bezeugt. Die Entscheidung für 1344 bringt eine Wetzlarer Stadtrechnung dieses Jahres, die einige Zeit vor ihrem zu Martini erfolgendem Abschluss der Amöneburger Tagung gedenkt (Wiese Urkundenbuch der Reichs- stadt Wetzlar I f1911] 598 c. 3: Item Conrado de Caczinfurt et Conrado centurioni IIII libras, dum iverunt Ameneburg ad placitum domini Moguntini et ad civitates). Heinr(icus) archiepiscopus Mogunt(inus). Otto noster in Ameneburg cellerarie! 1. Tibi mandamus, quatenus d'illigencius disponas in opido nostro ibidem, quod nulli homines armati pro die placiti instanti, que erit in die beati Ieronimi1), ante adventum nostrorum amicorum per nos illuc ad eandem diem destinandorum intromittantur exceptis nostris officiatis et familiaribus, qui, si 2. Scias eciam, quod [velnerint et quando, debebunt intromitti. Rupertus comes de Virnenburg ad diem placiti predictam non veniet, sed mittemus illuc Iohannem de Waldecke nostrum mar- schalcum et Iohanne[m] de Beldirsheim. 3. Volumus eciam, ut runcinos quoscunque tibi dea) partibus Thuringie presentandos recipias [nomilne [nost ro et conserves, qusojusque a nobis aliud receperis in mandatis. Datum Eltevil ipſsa] die beati Mathei apostoli et ewangeliste. Rückwärts: Ottoni nostro in Ameneburg cellerario. 32*
1344 September 16—21 499 pretendente semper sede apostolica, quod talem ex talibus causis, scilicet quia amministravit, privaverit et principes ob hoc alium elegerint, et sic processus apostolicos et in eis contenta receperint 7. Item et admiserint eosque facto realiter approbarint?. ipse L(udowicus) per se et suos sollempnes utique agi et peti faciat, quod preiudiciales articuli omnimodo vel saltem en) parte maxima deponantur et emende personales, quaſs] sufferre poterit, augeantur. I) Ueberschrift (unter den nachgetragenen Kapiteln 1 und 2): Articuli preiudiciales imperio et prin(cipibus) contenti in procur(atoriis), per papam petiti.+ II) Ueberschr.: Articuli preiudiciales principi- bus et imperio (das Folgende wohl etwas später hinsugefigt) et ne fiat concordia et de cautelis.+ a) unlösbare Kürzung (articuli?). + b) sb und danach Kiirzung für er. + c) de(?)i, darüber e (t oder x), danach o(mn)is oder o(n)is. + d) Primum — dimitti am Rand ohne Verweisungszeichen nach- getr. + e) das Folgende ist bisher irrig zum nächsten Artikel gezogen worden. + f) c durch Punkt getilgt? + g) aus iuramentum ? korr. + h) von L. aus aiuramento korr. + i) von 1. Hand nachgetr. + k) aus reconsil. korr. + 1) Si — quia unklar. † m) aus nulla korr. † n) wohl nachgetr. 1) vgl. Müller II 316 ff., 342 f., Rümler 151f. c0 2) das Weistum vom 16. Juli 1338? c0 3) c. un. Clem. II9. 774*. Bernkastel 1344 September 16. Erzbischof Baldewin, Statutum Mauritianum (Dudum quod). K 326; Blattau nr. 39 (aus Handschriften u. Drucken). Eltville [1344] September 21. 775. Erzbischof Heiurich III. von Mainz gibl Otto, dem Kellner in Amöneburg, Anweisung für eine dortige Tagung. Orig. auf Papier (je 2 mal quer und längs gefaltet, ohne erkennbare Verschlussschnitte und ohne Spuren des rückwärts aufgedrückt gewesenen Siegels) in Mainz, Stadthibliothek, Depot des Altertumsvereins im Stadtarchiv = Abschr. in Kindlingers Sammlungen in Minster II 136 (vgl. Nr. 741) S. 73 nr. 10. — Terminus post quem für die Einreihung ist des Adressaten Amtsantritt am 13. August 1339 (vgl. Nr. 741). Ein Aufenthalt des Aus- stellers zu Eltville ist in den folgenden Jahren nur 1340, 1343 und 1344 möglich oder bezeugt. Die Entscheidung für 1344 bringt eine Wetzlarer Stadtrechnung dieses Jahres, die einige Zeit vor ihrem zu Martini erfolgendem Abschluss der Amöneburger Tagung gedenkt (Wiese Urkundenbuch der Reichs- stadt Wetzlar I f1911] 598 c. 3: Item Conrado de Caczinfurt et Conrado centurioni IIII libras, dum iverunt Ameneburg ad placitum domini Moguntini et ad civitates). Heinr(icus) archiepiscopus Mogunt(inus). Otto noster in Ameneburg cellerarie! 1. Tibi mandamus, quatenus d'illigencius disponas in opido nostro ibidem, quod nulli homines armati pro die placiti instanti, que erit in die beati Ieronimi1), ante adventum nostrorum amicorum per nos illuc ad eandem diem destinandorum intromittantur exceptis nostris officiatis et familiaribus, qui, si 2. Scias eciam, quod [velnerint et quando, debebunt intromitti. Rupertus comes de Virnenburg ad diem placiti predictam non veniet, sed mittemus illuc Iohannem de Waldecke nostrum mar- schalcum et Iohanne[m] de Beldirsheim. 3. Volumus eciam, ut runcinos quoscunque tibi dea) partibus Thuringie presentandos recipias [nomilne [nost ro et conserves, qusojusque a nobis aliud receperis in mandatis. Datum Eltevil ipſsa] die beati Mathei apostoli et ewangeliste. Rückwärts: Ottoni nostro in Ameneburg cellerario. 32*
Strana 500
500 Nr. 776—778 a) d aus p korr. † b) am unteren Rande von anderer Hand p presentetur (?) Ottoni cellerario in Ameneburg quiario oder pniario (darüber ur-Zeichen; gemeint questuario 2)S. 1) September 30. 1344 September 24. 776. Notariatsinstrument über die Ablehnung zweier Briefe des Erzbischofs Heinrich von Mains durch den Bischof Gerhard von Speyer. Orig. (das Notariatssignet ein Pentagramm mit aufgelegter Blume, auf der Basis Ulrici so über V]) in Stuttgart, Stift Oberstenfeld. In nomine domini amen. I. Per hoc presens publicum instrumentum cunctis pateat evidenter, quod anno a nativitate domini millesimo CCC° XLmo quarto, indictione XIIIa, pontificatus sanctissimi in Christo patris ac domini domini Clementis pape sexti anno tercio, octavo kalendas octobris, quod fuit vicesima quarta die mensis septembris, orto iam sole in antemurali castri dicti Kestenburg vulgariter vorhof dicto ante domum, que dicitur iuncherren Arnoldes hus von Engazzen, coram reverendo in Christo patre et domino domino Gerhardo electo et confirmato ecclesie Spiren(sis) in mei notarii infrascripti ac testium sub- scriptorum presencia constitutus Fridericus Rüggeri Wimpin(...) clericus coniugatus nuncius specialis pro tunc, ut asserebat, reve- rendi in Christo patris ac domini domini Heinr(ici) sancte sedis Mogunt(ine) archiepiscopi quandam litteram ipsi domino Spiren(si) ex parte domini Mogunt(ini) memorat i presen tavit, cuius tenor per omnia fuit in hec verba: — quarto' 1). Preterea Venerande — fuit scriptum (Heinr(ieus) archiepiscopus Mogunt(inus)'. 2. Quam litteram ipse dominus Spiren(sis) propria manu tractavit et per- legit necnon reservavit. Tunc Fridericus nuncius prelibatus quesivit ab eo responsum. Tunc dominus Spiren(sis) dixit hec verba: Ich wil tûn, daz reht ist, und wil ez vor minen herren von Meyncze selber verantwürten'. V 3. Fuit autem eadem littera sigillata sigillo rotundo ex virida cera tergotenus appresso continens in medio ymaginem episcopi infulati et ornat(ibus) episcopalibus induti usque ad partem quasi umblici habens a parte cordis rotam et fuit circumscripcio in hec verba: ˛Ѕigillum secretum Heinr(ici) Mog(untini) archiepiscopi'. 4. Hiis habitis Fridericus nuncius sepedictus aliam litteram sive mandatum quoddam2) tenuit in manu pendenti sigillo sigillatam eodem, quo et prima, quam ex- hibuit eciam domino Spiren(si) sepedicto dicens: Domine, vidistis illam eciam prius'. Ad quod nichil respondit, nisi quod dixit hec verba: Ich ker mich nihtz an iuch procuratores ; ich wil minem herren von Meyntz selber antwürten, als er mir geschriben hat; wol dan mit mir iegenot zû im!' Et statim arripuit iter versus Frankenfurt, ut dicebatur. 5. Fuit autem littera eadem, quam recipere noluit nec legere, continencie in hec verba: Heinr(icus) — — quarto 2). 6. Acta sunt hec, ut premittitur, anno, mense, die, hora et loco prenotatis presentibus discretis viris domino dicto Volrot capellano domini Spiren(sis) et Ebirhardo de Kyrch- husen armigero ad premissa vocatis pro testibus et rogatis.
500 Nr. 776—778 a) d aus p korr. † b) am unteren Rande von anderer Hand p presentetur (?) Ottoni cellerario in Ameneburg quiario oder pniario (darüber ur-Zeichen; gemeint questuario 2)S. 1) September 30. 1344 September 24. 776. Notariatsinstrument über die Ablehnung zweier Briefe des Erzbischofs Heinrich von Mains durch den Bischof Gerhard von Speyer. Orig. (das Notariatssignet ein Pentagramm mit aufgelegter Blume, auf der Basis Ulrici so über V]) in Stuttgart, Stift Oberstenfeld. In nomine domini amen. I. Per hoc presens publicum instrumentum cunctis pateat evidenter, quod anno a nativitate domini millesimo CCC° XLmo quarto, indictione XIIIa, pontificatus sanctissimi in Christo patris ac domini domini Clementis pape sexti anno tercio, octavo kalendas octobris, quod fuit vicesima quarta die mensis septembris, orto iam sole in antemurali castri dicti Kestenburg vulgariter vorhof dicto ante domum, que dicitur iuncherren Arnoldes hus von Engazzen, coram reverendo in Christo patre et domino domino Gerhardo electo et confirmato ecclesie Spiren(sis) in mei notarii infrascripti ac testium sub- scriptorum presencia constitutus Fridericus Rüggeri Wimpin(...) clericus coniugatus nuncius specialis pro tunc, ut asserebat, reve- rendi in Christo patris ac domini domini Heinr(ici) sancte sedis Mogunt(ine) archiepiscopi quandam litteram ipsi domino Spiren(si) ex parte domini Mogunt(ini) memorat i presen tavit, cuius tenor per omnia fuit in hec verba: — quarto' 1). Preterea Venerande — fuit scriptum (Heinr(ieus) archiepiscopus Mogunt(inus)'. 2. Quam litteram ipse dominus Spiren(sis) propria manu tractavit et per- legit necnon reservavit. Tunc Fridericus nuncius prelibatus quesivit ab eo responsum. Tunc dominus Spiren(sis) dixit hec verba: Ich wil tûn, daz reht ist, und wil ez vor minen herren von Meyncze selber verantwürten'. V 3. Fuit autem eadem littera sigillata sigillo rotundo ex virida cera tergotenus appresso continens in medio ymaginem episcopi infulati et ornat(ibus) episcopalibus induti usque ad partem quasi umblici habens a parte cordis rotam et fuit circumscripcio in hec verba: ˛Ѕigillum secretum Heinr(ici) Mog(untini) archiepiscopi'. 4. Hiis habitis Fridericus nuncius sepedictus aliam litteram sive mandatum quoddam2) tenuit in manu pendenti sigillo sigillatam eodem, quo et prima, quam ex- hibuit eciam domino Spiren(si) sepedicto dicens: Domine, vidistis illam eciam prius'. Ad quod nichil respondit, nisi quod dixit hec verba: Ich ker mich nihtz an iuch procuratores ; ich wil minem herren von Meyntz selber antwürten, als er mir geschriben hat; wol dan mit mir iegenot zû im!' Et statim arripuit iter versus Frankenfurt, ut dicebatur. 5. Fuit autem littera eadem, quam recipere noluit nec legere, continencie in hec verba: Heinr(icus) — — quarto 2). 6. Acta sunt hec, ut premittitur, anno, mense, die, hora et loco prenotatis presentibus discretis viris domino dicto Volrot capellano domini Spiren(sis) et Ebirhardo de Kyrch- husen armigero ad premissa vocatis pro testibus et rogatis.
Strana 501
1344 September 24—November 16 501 Et ego Ulricusa) dictus Husar de Gamundia Aug(ustensis) dyocesis publicus imperiali auctoritate notarius, quia premissis omnibus, videlicet litterarum presentacioni et responsionibus ad eas factis, una cum dictis testibus presens interfui, vidi et audivi ea sic fieri, ideo presens instrumentum propria manu conscripsi et litteras predictas vidi, legi et manibus meis tractavi et ipsas exemplavi atque copiavi considerans sigilla cum circumferenciis earum de verbo ad verbum nil addendo nec minuendo, quod alteri parcium prodesse poterit vel obesse, et in hanc publicam formam redegi signoque meo solito signavi rogatus et requisitus in testi- monium super eo. a) o über V. 1) Nr. 770. co 2) vgl. Nr. 770 N. I. 777. 1344 November 9. Bruder Heinricus Prior des Karthäuser-Marienhauses von Macourt (M-t) bei Valench(ene) (Valenciennes) und der Konvent machen ihren teuersten Herrn Erzbischof Baldewin zum Danke dafür, dass er ihrem Orden so zu- getan sei, dass ad ipsum tamquam ad singulare refugium in terris omnes persone ordinis accedentes eum propicium reperiunt et suorum negociorum fidelissimum promotorem, sicut nuper in negocio, quod apud dominum regem Bohemie habebamus, certo didicimus experimento, aller ihrer geistlichen Güter gleich den Gründern ihrer Kirche teilhaftig und verheissen, ihn nach seinem Hingang, quem dominus prosperum faciat et felicem, in ihre Bücher einzutragen und sein Anniversar zu begehen. D. cum apposicione sigilli — — a. d. 1344. feria tercia ante festum beati Martini episcopi — domus nostre I — Orig. (mit hängendem Siegel) in Koblenz, Abt. I A hyemalis. nr. 1202e. 778. 1344 November 16. Richm(ut?) vom Hain Ritter Heynm(ans) vom Hain Witwe, ihr Eidam Cr(istian) von Kutzeleben sowie Elzeb(eth) und Heynman dessen Frau und ältester Sohn verkaufen dem erbern manne meistere Rod(olf) Lossen obirste offic(ial) und richtere der stat und des stiftes zu (o über u) Triren, dessen Bruder Herman und ihren Erben mit Gericht, Dienst und allen Rechten sechsthalb Hufen eygens landes uf dem velde, daz man nennit an dem Ramsela, by Metebach (M�ch) gelegin, 22 Schillinge, 22 Hühner und 11 Gänse; von einer weiteren Hufe zahlt der Iutte (e iber u) Almern 4 Schillinge zu zwen geziiten, 4 Hihner und 2 Gänse zu St. Michael, von je einer weiteren halben Lud(wig) Sne, Rysscheit der smyt, Wynrisleib, Fruweuf (o über 1. u, e un- deutlich), More, Herman Bysschof und Huvener (o über u) je 2 Schillinge, halb und halb zu St. Walpurgis und St. Michael, 2 Hühner und I Gans auf St. Michael; der Kaufpreis beträgt sechs lodige marg ane eynen virdung im Werte von 35 Schillingen weniger 2 Pfennige; auf zehn Jahre erhalten die Käufer als Unterpfand für das letztgenannte Gut 3/4 vom Besitz der Ver- käufer zu wennigin Balnhusen (Klein-Ballhausen) in dem felde, für das Gut zum (o über u) Ramsela 35 Schillinge an den dren virdeiln landis, der zen acker gent in den Heibach, funfe orten dar uf und achte ackere die gent uf daz gehege zu (o über u) grozzin Balnhusen (Gross-Ballhausen) und stozzint uf den dorf grabin. Siegler: auf Bitten der Aussteller, die kein Siegel haben, zum Zeugnis deren liebe Freunde und Magen die erbern und gestrengen lute her Kon(rad) von Stuternheym, der Balnhusen itzunt inne hat, Dytherus von Beringen knecht und bruder Lud(wig) von Gruzzen (o über u) kummertur zu Tophstete, die beiden letsteren Neffen ihrer mumen (o über u) Richm(ut?). Datierung: Der gegebin ist do man zalte nach Cr(isti) geborte dritzen- hundert iar und dar nach in deme vir und virzig(esten) iare des nehesten dinsdages vor sent Elzeb(ethes) dage der heiligin frowin. Ueberschr.: Scripte sunt (Nr. 778 also wohl Reinentwurf); [hjas (oder [du]as?) litteras habet P(er)dicz (lies Pordicz) ab utraque parte. — D 70.
1344 September 24—November 16 501 Et ego Ulricusa) dictus Husar de Gamundia Aug(ustensis) dyocesis publicus imperiali auctoritate notarius, quia premissis omnibus, videlicet litterarum presentacioni et responsionibus ad eas factis, una cum dictis testibus presens interfui, vidi et audivi ea sic fieri, ideo presens instrumentum propria manu conscripsi et litteras predictas vidi, legi et manibus meis tractavi et ipsas exemplavi atque copiavi considerans sigilla cum circumferenciis earum de verbo ad verbum nil addendo nec minuendo, quod alteri parcium prodesse poterit vel obesse, et in hanc publicam formam redegi signoque meo solito signavi rogatus et requisitus in testi- monium super eo. a) o über V. 1) Nr. 770. co 2) vgl. Nr. 770 N. I. 777. 1344 November 9. Bruder Heinricus Prior des Karthäuser-Marienhauses von Macourt (M-t) bei Valench(ene) (Valenciennes) und der Konvent machen ihren teuersten Herrn Erzbischof Baldewin zum Danke dafür, dass er ihrem Orden so zu- getan sei, dass ad ipsum tamquam ad singulare refugium in terris omnes persone ordinis accedentes eum propicium reperiunt et suorum negociorum fidelissimum promotorem, sicut nuper in negocio, quod apud dominum regem Bohemie habebamus, certo didicimus experimento, aller ihrer geistlichen Güter gleich den Gründern ihrer Kirche teilhaftig und verheissen, ihn nach seinem Hingang, quem dominus prosperum faciat et felicem, in ihre Bücher einzutragen und sein Anniversar zu begehen. D. cum apposicione sigilli — — a. d. 1344. feria tercia ante festum beati Martini episcopi — domus nostre I — Orig. (mit hängendem Siegel) in Koblenz, Abt. I A hyemalis. nr. 1202e. 778. 1344 November 16. Richm(ut?) vom Hain Ritter Heynm(ans) vom Hain Witwe, ihr Eidam Cr(istian) von Kutzeleben sowie Elzeb(eth) und Heynman dessen Frau und ältester Sohn verkaufen dem erbern manne meistere Rod(olf) Lossen obirste offic(ial) und richtere der stat und des stiftes zu (o über u) Triren, dessen Bruder Herman und ihren Erben mit Gericht, Dienst und allen Rechten sechsthalb Hufen eygens landes uf dem velde, daz man nennit an dem Ramsela, by Metebach (M�ch) gelegin, 22 Schillinge, 22 Hühner und 11 Gänse; von einer weiteren Hufe zahlt der Iutte (e iber u) Almern 4 Schillinge zu zwen geziiten, 4 Hihner und 2 Gänse zu St. Michael, von je einer weiteren halben Lud(wig) Sne, Rysscheit der smyt, Wynrisleib, Fruweuf (o über 1. u, e un- deutlich), More, Herman Bysschof und Huvener (o über u) je 2 Schillinge, halb und halb zu St. Walpurgis und St. Michael, 2 Hühner und I Gans auf St. Michael; der Kaufpreis beträgt sechs lodige marg ane eynen virdung im Werte von 35 Schillingen weniger 2 Pfennige; auf zehn Jahre erhalten die Käufer als Unterpfand für das letztgenannte Gut 3/4 vom Besitz der Ver- käufer zu wennigin Balnhusen (Klein-Ballhausen) in dem felde, für das Gut zum (o über u) Ramsela 35 Schillinge an den dren virdeiln landis, der zen acker gent in den Heibach, funfe orten dar uf und achte ackere die gent uf daz gehege zu (o über u) grozzin Balnhusen (Gross-Ballhausen) und stozzint uf den dorf grabin. Siegler: auf Bitten der Aussteller, die kein Siegel haben, zum Zeugnis deren liebe Freunde und Magen die erbern und gestrengen lute her Kon(rad) von Stuternheym, der Balnhusen itzunt inne hat, Dytherus von Beringen knecht und bruder Lud(wig) von Gruzzen (o über u) kummertur zu Tophstete, die beiden letsteren Neffen ihrer mumen (o über u) Richm(ut?). Datierung: Der gegebin ist do man zalte nach Cr(isti) geborte dritzen- hundert iar und dar nach in deme vir und virzig(esten) iare des nehesten dinsdages vor sent Elzeb(ethes) dage der heiligin frowin. Ueberschr.: Scripte sunt (Nr. 778 also wohl Reinentwurf); [hjas (oder [du]as?) litteras habet P(er)dicz (lies Pordicz) ab utraque parte. — D 70.
Strana 502
502 Nr. 779—784 Fulda 1344 Dezember 1. Abt Heinrich VII. von Fulda teilt dem Trierer Offizial Rudolf mit, unter welchen Bedingungen er die Pfarre in Florstadt erhalten und Fuldische Giter in Sonneborn pachten könne. 779. K 3361). Honorabilis magister Salutacione nostra debita premissa. Rudol(fe) Lozse, offic(ialis) curie Treverensis, clerice noster I. De promptitudine obsequii vestri quantumcunque dilecte! eciam laboriosi semper certi fuimus et adhuc sumus et vellemus huiusmodi obsequii promptitudinem, quando facultas nobis adesset, nostris libenter favorabilibus et effectivis promocionibus repensare. 2. Scire vos affectantes, quod ecclesia parrochialis in Flachstat vacans ex morte quondam magistri Dithmari dicti Mûlen nepotis vestri, ut nobis scripsistis 1), collata est illi de Stekilnberga) canonico Mogunt(ino) per prepositum monasterii Novi montis prope Fuldam nobis subiecti, ad quem ius patronatus eiusdem ecclesie dinoscitur pertinere, ita quod de provisione ipsius prob) nunc disponere nil habemus. Sed si per viam inpetracionis in Romana curia aliquod ius vel eciam gratiam acquirere possetis, ad hoc vos vellemus multa promptitudine promovere, presertim cum ipsum beneficium vos gauderemus pre cunctis aliis“) nostris clericis et 3. Noveritis eciam, quod magister familiaribus possidere. Bertoldus de Frymaria cantor Ysenacen(sis) clericus noster et Hermannus frater vester concordaverunt mutuo contractu emp- cionis bonorum in Sûnneborn ad nos ex morte quondam Henr(ici) de Hayn concanonici vestri ibidem devolutorum ita quod pro- empcione eorundem dabitis octoginta et quatuor marcas argenti puri et possidebitis ea pleno iure, sicut idem Henr(icus) ad tem- hoc adiecto solum, quod redditus et pro- pora vite vestre, ventus dictorum bonorum qualitercumque cedentes, si infra annum a tempore solucionis pecunie et consumacionis contractus huius- modi, quod absit, ab hac luce vos migrare contingerit, vestris disposicionibus penitus relinquantur et quod municiones nostre vobis et fratri vestro contra illos de Wangeheym et alios quos- cunque sint aperte, qui vobis in dictis bonis seu redditibus iniuriari presumpserint aliqualiter seu conentur. 4. Unde super contractu premisso et aliis articulis circa ipsum scilicet necessariis, prout cautus esse volueritis, poteritis conficere notulam etc) ad trans- scribendum ac ingrossandum eandem nobis, quandotocius hoc fieri placuerit, destinare. Nam graciosius et remissius propter affectum, quem ad vos specialem gerimus, quam alicui nobis noto vobis vendidimus eadem bona nostra. Datum Fulde nostro sub secreto ind) crastino beati Andr(ee) apostoli. I) Ueberschr.: Hanc misit michi dominus Fulden(sis) anno 44. (bis hierher mit hellerer Tinte geschrieben) super Flarstad et empcione bonorum in Sunneborn. + a) aus Stokilnberg korr. + b) pro nunc über getilgtem ad presens nachgetr. + c) nachgetr. † d) in — apostoli nachgetr. 1) Brief unbekannt.
502 Nr. 779—784 Fulda 1344 Dezember 1. Abt Heinrich VII. von Fulda teilt dem Trierer Offizial Rudolf mit, unter welchen Bedingungen er die Pfarre in Florstadt erhalten und Fuldische Giter in Sonneborn pachten könne. 779. K 3361). Honorabilis magister Salutacione nostra debita premissa. Rudol(fe) Lozse, offic(ialis) curie Treverensis, clerice noster I. De promptitudine obsequii vestri quantumcunque dilecte! eciam laboriosi semper certi fuimus et adhuc sumus et vellemus huiusmodi obsequii promptitudinem, quando facultas nobis adesset, nostris libenter favorabilibus et effectivis promocionibus repensare. 2. Scire vos affectantes, quod ecclesia parrochialis in Flachstat vacans ex morte quondam magistri Dithmari dicti Mûlen nepotis vestri, ut nobis scripsistis 1), collata est illi de Stekilnberga) canonico Mogunt(ino) per prepositum monasterii Novi montis prope Fuldam nobis subiecti, ad quem ius patronatus eiusdem ecclesie dinoscitur pertinere, ita quod de provisione ipsius prob) nunc disponere nil habemus. Sed si per viam inpetracionis in Romana curia aliquod ius vel eciam gratiam acquirere possetis, ad hoc vos vellemus multa promptitudine promovere, presertim cum ipsum beneficium vos gauderemus pre cunctis aliis“) nostris clericis et 3. Noveritis eciam, quod magister familiaribus possidere. Bertoldus de Frymaria cantor Ysenacen(sis) clericus noster et Hermannus frater vester concordaverunt mutuo contractu emp- cionis bonorum in Sûnneborn ad nos ex morte quondam Henr(ici) de Hayn concanonici vestri ibidem devolutorum ita quod pro- empcione eorundem dabitis octoginta et quatuor marcas argenti puri et possidebitis ea pleno iure, sicut idem Henr(icus) ad tem- hoc adiecto solum, quod redditus et pro- pora vite vestre, ventus dictorum bonorum qualitercumque cedentes, si infra annum a tempore solucionis pecunie et consumacionis contractus huius- modi, quod absit, ab hac luce vos migrare contingerit, vestris disposicionibus penitus relinquantur et quod municiones nostre vobis et fratri vestro contra illos de Wangeheym et alios quos- cunque sint aperte, qui vobis in dictis bonis seu redditibus iniuriari presumpserint aliqualiter seu conentur. 4. Unde super contractu premisso et aliis articulis circa ipsum scilicet necessariis, prout cautus esse volueritis, poteritis conficere notulam etc) ad trans- scribendum ac ingrossandum eandem nobis, quandotocius hoc fieri placuerit, destinare. Nam graciosius et remissius propter affectum, quem ad vos specialem gerimus, quam alicui nobis noto vobis vendidimus eadem bona nostra. Datum Fulde nostro sub secreto ind) crastino beati Andr(ee) apostoli. I) Ueberschr.: Hanc misit michi dominus Fulden(sis) anno 44. (bis hierher mit hellerer Tinte geschrieben) super Flarstad et empcione bonorum in Sunneborn. + a) aus Stokilnberg korr. + b) pro nunc über getilgtem ad presens nachgetr. + c) nachgetr. † d) in — apostoli nachgetr. 1) Brief unbekannt.
Strana 503
1344 Dezember 1—Ende 503 Trier 1344 Dezember 16. Erzbischof Baldewin an den Klerus der Diözese Trier. D 126 = Winkelmann II nr. 1157, vgl. Sauerland III nr. 1145 Reg. 781. 780*. 1344 nach Juni]. Gutachten eines Ungenannten an den Offizial der Trierer Kurie in dem vor ihm schwebenden Prozess zwischen Cristina und Hennekinus lohannes Kelner: C. ist a. dom. 1343. von H. super matrimonio per verba de presenti vor den Offizial von Koblenz (Confluentinus) gezogen und dem H. als Gattin zugesprochen worden, da H.s Zeugen alle aussagten, der Vertrag beider sei 1339 oder 1338 erfolgt, während für C.s Behauptung, dass sie schon vorher mit Henricus dictus Vrie de Beye contraxit, nur ein Zeuge ein- trat; bei ihrer Appellation hat sie nun aber mit noch anderen Zeugen be- wiesen, dass sie bereits 1336 mit Henricus per verba de presenti carnali copula contraxit; da die erhobenen Einwände nicht Stich halten, ist zu Gunsten C.s zu entscheiden. Quoniam ex facto —— benigne supplentes; ohne Datierung. — D 145, Entwurf. — Nrr. 781 f. sind überliefert in einer Lage, die, abgesehen von der Mitte (fol. 101—105), fast nur Stücke aus den Jahren 1337—1344 enthält. Da sie offenbar zu den Offizialatsakten L.s ge- hören, missen sie nach dem Eintritt L.s in sein neues Amt (Sommer 1344) angesetzt werden. Dasu stimmt, dass in Nr. 781 das Jahr 1343 wohl als abgelaufen erwähnt wird. [1344 nach Junis. 782. Gutachten eines Ungenannten in der Streitsache zwischen einem abbas und einem Herrn' Gotfridus, der in die Kosten verurteilt ist. Item non obstat — sufficiant de presenti; ohne Datum. — D 146. — Zur Datierung vgl. Nr. 781. [1338—1344]. 783. Engelbertus de Marka Propst von St. Martin in Worms (Wormaciensis) verpachtet die zu seiner Propstei gehörenden Zinsen und Güter in opido Bopardiensi (Boppard) samt dem zugehörigen Hof daselbst, die jetst dem ehrenwerten Herrn Levoldus canonicus ecclesie nostre Leodyensis (Lüttich) auf Lebenszeit verliehen sind, nach dessen Tode auf sechs Jahre für je am Feste Reinigung Mariae fällige 400 floreni aurei parvi de Florencia dem Erzbischof Baldewin; dabei soll dieser (B.) synodaticum, kathedraticum, exactiones, procurationes, subsidia u. s. w. zahlen, das edificium vel torcularia seu dolea der Propstei wenn nötig auf seine Kosten ausbessern. Bürgen sind die ansehnlichen und adligen Herren Wilhelmus et Iohannes Grafen von Kaczenelboch(en), Gerlacus Herr von Lymperg, Godef(ridus) von Syena Herr von Falendir und Robinus von Seyna Propst der Kirche von Wetzlar (Wet- flariensis) consanguinei nostri sowie die strengen Ritter Herren Iohannes de Elcz, Conradus de Esch et Philippus de Schonecke, welche im Falle zwei- jähriger Versitzung der Pachtsumme obstagium in opido Confluens (Koblenz) in domo hospitis eis demonstrandi more bonorum fideiussorum observabunt, und zwar persönlich oder die Adligen unter ihnen per duos famulos bone nocionis cum duobus equis, die anderen mit 1 Diener und I Pferd, bis der Erzbischof zahlt. — D 222; der Schluss mit dem Datum fehlt. — Anhalts- punkte für die Datierung bieten die Erwähnung des Johann von Elz, die erst nach dessen Sihne mit Baldewin vom 30. Dezember 1337 (Nr. 492) denkbar ist, und die Titulatur des Ausstellers, der am 23. Februar 1345 Bischof von Lüttich wurde (Sauerland III nr. 427). Inhaltlich scheint über- einzustimmen eine zur Zeit unzugängliche U. im Kesselstädter Balduineum vom 2. Dezember 1340; da sie aber — laut brieflicher Auskunft von E. Schaus — unter den Bürgen auch den Grafen Ruprecht von Virneburg enthält, der in Nr. 783 fehlt, kann sie mit dieser kaum identisch sein. — Bemerkens- wert ist die bisher unbekannte Nachricht sur Lebensgeschichte des Chronisten Levold von Northof (vgl. über ihn suletzt E. Fittig L. v. N. Diss. Bonn 1906, W. Levison: Neues Archiv XXXII 385 ff., XXXIV 771 ff.). 784. letwa 1338—1344/. [Erzbischof Baldewin? befiehlt Ungenannten, Ungenannte zu schirmen wie seine anderen Untertanen und ihren Wünschen (placita) nachzukommen. Mandamus quatinus — — bono animo et cetera. — K 451; bruchstickhafter Entwurf, nachgetragen spätestens zur Zeit des Abschlusses der Sammlung K.
1344 Dezember 1—Ende 503 Trier 1344 Dezember 16. Erzbischof Baldewin an den Klerus der Diözese Trier. D 126 = Winkelmann II nr. 1157, vgl. Sauerland III nr. 1145 Reg. 781. 780*. 1344 nach Juni]. Gutachten eines Ungenannten an den Offizial der Trierer Kurie in dem vor ihm schwebenden Prozess zwischen Cristina und Hennekinus lohannes Kelner: C. ist a. dom. 1343. von H. super matrimonio per verba de presenti vor den Offizial von Koblenz (Confluentinus) gezogen und dem H. als Gattin zugesprochen worden, da H.s Zeugen alle aussagten, der Vertrag beider sei 1339 oder 1338 erfolgt, während für C.s Behauptung, dass sie schon vorher mit Henricus dictus Vrie de Beye contraxit, nur ein Zeuge ein- trat; bei ihrer Appellation hat sie nun aber mit noch anderen Zeugen be- wiesen, dass sie bereits 1336 mit Henricus per verba de presenti carnali copula contraxit; da die erhobenen Einwände nicht Stich halten, ist zu Gunsten C.s zu entscheiden. Quoniam ex facto —— benigne supplentes; ohne Datierung. — D 145, Entwurf. — Nrr. 781 f. sind überliefert in einer Lage, die, abgesehen von der Mitte (fol. 101—105), fast nur Stücke aus den Jahren 1337—1344 enthält. Da sie offenbar zu den Offizialatsakten L.s ge- hören, missen sie nach dem Eintritt L.s in sein neues Amt (Sommer 1344) angesetzt werden. Dasu stimmt, dass in Nr. 781 das Jahr 1343 wohl als abgelaufen erwähnt wird. [1344 nach Junis. 782. Gutachten eines Ungenannten in der Streitsache zwischen einem abbas und einem Herrn' Gotfridus, der in die Kosten verurteilt ist. Item non obstat — sufficiant de presenti; ohne Datum. — D 146. — Zur Datierung vgl. Nr. 781. [1338—1344]. 783. Engelbertus de Marka Propst von St. Martin in Worms (Wormaciensis) verpachtet die zu seiner Propstei gehörenden Zinsen und Güter in opido Bopardiensi (Boppard) samt dem zugehörigen Hof daselbst, die jetst dem ehrenwerten Herrn Levoldus canonicus ecclesie nostre Leodyensis (Lüttich) auf Lebenszeit verliehen sind, nach dessen Tode auf sechs Jahre für je am Feste Reinigung Mariae fällige 400 floreni aurei parvi de Florencia dem Erzbischof Baldewin; dabei soll dieser (B.) synodaticum, kathedraticum, exactiones, procurationes, subsidia u. s. w. zahlen, das edificium vel torcularia seu dolea der Propstei wenn nötig auf seine Kosten ausbessern. Bürgen sind die ansehnlichen und adligen Herren Wilhelmus et Iohannes Grafen von Kaczenelboch(en), Gerlacus Herr von Lymperg, Godef(ridus) von Syena Herr von Falendir und Robinus von Seyna Propst der Kirche von Wetzlar (Wet- flariensis) consanguinei nostri sowie die strengen Ritter Herren Iohannes de Elcz, Conradus de Esch et Philippus de Schonecke, welche im Falle zwei- jähriger Versitzung der Pachtsumme obstagium in opido Confluens (Koblenz) in domo hospitis eis demonstrandi more bonorum fideiussorum observabunt, und zwar persönlich oder die Adligen unter ihnen per duos famulos bone nocionis cum duobus equis, die anderen mit 1 Diener und I Pferd, bis der Erzbischof zahlt. — D 222; der Schluss mit dem Datum fehlt. — Anhalts- punkte für die Datierung bieten die Erwähnung des Johann von Elz, die erst nach dessen Sihne mit Baldewin vom 30. Dezember 1337 (Nr. 492) denkbar ist, und die Titulatur des Ausstellers, der am 23. Februar 1345 Bischof von Lüttich wurde (Sauerland III nr. 427). Inhaltlich scheint über- einzustimmen eine zur Zeit unzugängliche U. im Kesselstädter Balduineum vom 2. Dezember 1340; da sie aber — laut brieflicher Auskunft von E. Schaus — unter den Bürgen auch den Grafen Ruprecht von Virneburg enthält, der in Nr. 783 fehlt, kann sie mit dieser kaum identisch sein. — Bemerkens- wert ist die bisher unbekannte Nachricht sur Lebensgeschichte des Chronisten Levold von Northof (vgl. über ihn suletzt E. Fittig L. v. N. Diss. Bonn 1906, W. Levison: Neues Archiv XXXII 385 ff., XXXIV 771 ff.). 784. letwa 1338—1344/. [Erzbischof Baldewin? befiehlt Ungenannten, Ungenannte zu schirmen wie seine anderen Untertanen und ihren Wünschen (placita) nachzukommen. Mandamus quatinus — — bono animo et cetera. — K 451; bruchstickhafter Entwurf, nachgetragen spätestens zur Zeit des Abschlusses der Sammlung K.
Strana 504
504 Nr. 785—789 785. Kutzleben 1345 März 7. Henricus de Slatheim bepfründeter Stiftsherr der Kirche von Jechaburg (Yhicheburgensis) verpflichtet sich, dem ehrenwerten seinem Herrn Meister Rodolfus dictus Losse officialis curie et tocius provincie Treverensis ihm ge- liehene 2 Mark reinen Silbers am nächsten Michaelstage zuriickzuzahlen, und ernennt zu Bürgen und etwaigen debitores principales die gestrengen Henricus de Suntheim seinen avunculus, Theodericus Rynkeleiben und seinen (oder dessen?) Bruder Syfridus, die sich demgemäss verpflichten. Siegler: auf Bitten der siegellosen Aussteller und Bürgen der gestrenge Th(eodericus) de Beringen. D. Kutzel(eibin) a. dom. 1345. die VII. mensis marcii. — D 71. Aschaffenburg 1345 Mai 31. 786. Erzbischof Heinrich von Mains heisst die Stadt Frank- furt, mit ihm geschuldetem Gelde seinen Frankfurter Wirt Konrad von Löwenstein zu bezahlen. Orig. (auf Perg., 2 mal längs, I mal quer gefaltet, ohne Verschluss- schnitte, rückwärts mit aufgedrücktem Siegel unter Papier, das vielleicht der Rest eines Verschlussstreifens) in Frankfurt, Stadtarchiv, Ugb. Rep. B 65 Rentenamt P 8 (Abschr. der Nrr. 786 f. von E. Vogt und E. Klibanski). Ir die burge- ..Heinr(icus) archiepiscopus Mog(untinus). meistere, scheffin und ..rat der stat zu Frankenvort! Lieben frunt! Wir begern und heizzen uch, daz ir von dem gelde, daz uns von uch uff sante Urbans tag, der virgangen ist allirnehst, von dem ungelde vallent ist, Cûnrad von Leonstein unserm wirtte zu Frankenvort funfhundert und virzig phunt haller bezalint und gebent, und wanne ir daz getünt, so sagen wir uch der selben summen geldis quiit und los mit disem brief. Datum Asch(affenburg) feria tertia post corporis Christi anno domini MCCCXLV. Nidda 1345 Juni 6. 787. Derselbe heisst dieselbe, ihm geschuldetes Geld an Johanns von Rockenberg Witwe zu zahlen. Orig. (auf Perg., je 2 mal längs und quer gefaltet, ohne Verschluss- schnitte, rückwärts mit Spuren 2er aufgedrückter Siegel, deren eines zum Verschluss diente) daselbst P 9. Vgl. Nr. 786. ..Heinr(icus) archiepiscopus Mog(untinus). Ir die ..burge- meistere, ..scheffin und ..rat der stat zu Frankenvort! Lieben frunde! Wir biden und heyzzen uch, daz ir von dem gelde, daz ir uns uff sante Urbans tag, der virgangen ist, ge- gebent soldent han, gegeben etswanne Iohans vona) Rockenberg witiwen hundert und zweinzig phunt haller bezalint, und wanne ir daz getund, so sagen wir uch der selbin summen geldis quiit, ledig und los mit disem brief, der geben ist zu Nydehe des montages nach sante Bonifacii tag, do man zalt nach Cristus geburte drizehenhundert und in dem funfundvirzigstem iar. a) doppelt. 788. 1345 Juni 18. [Ein Beauftragter des Erzbischofs Baldewin seines Herrn (= Rudolf Losse als Offizial?) erklärt einen Nikolaus nach gehöriger Untersuchung, Protokollierung und Veröffentlichung derselben für geeignet, im päpstlichen Auftrag durch den Erzbischof, wie er wünscht, (vom Makel unehelicher Ge- burt/ dispensiert zu werden, um sämtliche Weihen und eine Pfründe, auch mit Seelsorge, erhalten zu können. Besiegelungsformel abgekürzt. D. et pronunciatum et cetera presentibus Ysinb(ardo?), Io(hanne) de Vienna et Iohanne Trymeleit ac Eckb(erto) curie Trever(ensis) procur(atoribus) et notar(iis) anno XLV. die XVIII. mensis iunii, que fuit sabbato post Viti. — D 133 a,
504 Nr. 785—789 785. Kutzleben 1345 März 7. Henricus de Slatheim bepfründeter Stiftsherr der Kirche von Jechaburg (Yhicheburgensis) verpflichtet sich, dem ehrenwerten seinem Herrn Meister Rodolfus dictus Losse officialis curie et tocius provincie Treverensis ihm ge- liehene 2 Mark reinen Silbers am nächsten Michaelstage zuriickzuzahlen, und ernennt zu Bürgen und etwaigen debitores principales die gestrengen Henricus de Suntheim seinen avunculus, Theodericus Rynkeleiben und seinen (oder dessen?) Bruder Syfridus, die sich demgemäss verpflichten. Siegler: auf Bitten der siegellosen Aussteller und Bürgen der gestrenge Th(eodericus) de Beringen. D. Kutzel(eibin) a. dom. 1345. die VII. mensis marcii. — D 71. Aschaffenburg 1345 Mai 31. 786. Erzbischof Heinrich von Mains heisst die Stadt Frank- furt, mit ihm geschuldetem Gelde seinen Frankfurter Wirt Konrad von Löwenstein zu bezahlen. Orig. (auf Perg., 2 mal längs, I mal quer gefaltet, ohne Verschluss- schnitte, rückwärts mit aufgedrücktem Siegel unter Papier, das vielleicht der Rest eines Verschlussstreifens) in Frankfurt, Stadtarchiv, Ugb. Rep. B 65 Rentenamt P 8 (Abschr. der Nrr. 786 f. von E. Vogt und E. Klibanski). Ir die burge- ..Heinr(icus) archiepiscopus Mog(untinus). meistere, scheffin und ..rat der stat zu Frankenvort! Lieben frunt! Wir begern und heizzen uch, daz ir von dem gelde, daz uns von uch uff sante Urbans tag, der virgangen ist allirnehst, von dem ungelde vallent ist, Cûnrad von Leonstein unserm wirtte zu Frankenvort funfhundert und virzig phunt haller bezalint und gebent, und wanne ir daz getünt, so sagen wir uch der selben summen geldis quiit und los mit disem brief. Datum Asch(affenburg) feria tertia post corporis Christi anno domini MCCCXLV. Nidda 1345 Juni 6. 787. Derselbe heisst dieselbe, ihm geschuldetes Geld an Johanns von Rockenberg Witwe zu zahlen. Orig. (auf Perg., je 2 mal längs und quer gefaltet, ohne Verschluss- schnitte, rückwärts mit Spuren 2er aufgedrückter Siegel, deren eines zum Verschluss diente) daselbst P 9. Vgl. Nr. 786. ..Heinr(icus) archiepiscopus Mog(untinus). Ir die ..burge- meistere, ..scheffin und ..rat der stat zu Frankenvort! Lieben frunde! Wir biden und heyzzen uch, daz ir von dem gelde, daz ir uns uff sante Urbans tag, der virgangen ist, ge- gebent soldent han, gegeben etswanne Iohans vona) Rockenberg witiwen hundert und zweinzig phunt haller bezalint, und wanne ir daz getund, so sagen wir uch der selbin summen geldis quiit, ledig und los mit disem brief, der geben ist zu Nydehe des montages nach sante Bonifacii tag, do man zalt nach Cristus geburte drizehenhundert und in dem funfundvirzigstem iar. a) doppelt. 788. 1345 Juni 18. [Ein Beauftragter des Erzbischofs Baldewin seines Herrn (= Rudolf Losse als Offizial?) erklärt einen Nikolaus nach gehöriger Untersuchung, Protokollierung und Veröffentlichung derselben für geeignet, im päpstlichen Auftrag durch den Erzbischof, wie er wünscht, (vom Makel unehelicher Ge- burt/ dispensiert zu werden, um sämtliche Weihen und eine Pfründe, auch mit Seelsorge, erhalten zu können. Besiegelungsformel abgekürzt. D. et pronunciatum et cetera presentibus Ysinb(ardo?), Io(hanne) de Vienna et Iohanne Trymeleit ac Eckb(erto) curie Trever(ensis) procur(atoribus) et notar(iis) anno XLV. die XVIII. mensis iunii, que fuit sabbato post Viti. — D 133 a,
Strana 505
1345 März 7—November 25 505 Entwurf, verkehrt stehend, infolge Beschneidung des unteren Randes am Anfang verstümmelt; das Eschatokoll ist in zwei oder drei neuen Feder- ansätzen wohl von anderer Hand nachgetragen. — Dass es sich um einen Dispens vom Makel unehelicher Geburt handelt, ergiebt sich aus der in den päpstlichen Dispensen ständigen Formel et paterne non fore incontinencie sectatorem. [1345 etwa November 15—25]. 789. König Johann von Böhmen schreibt seinen Boten in Avignon über seine Verhandlungen mit Kaiser Ludwig; sie sollten bei dem Papst für die Königswahl des Markgrafen Karl eintreten; der Erzbischof von Mainz betreibe seine Ver- söhnung mit der Kirche nur zu dem Zwecke, seiner politischen Isolierung zu entgehen. D 721) = Böhmer: Jahrbuch für vaterländische Geschichte 1860 S. 207, = Böhmer Acta nr. 1052 (= Emler IV nr. 1615) = Sauerland III nr. 1149, = Const. VIII nr. 1. Reg.: Böhmer Reg. Johanns nr. 902, Koch-Wille I nr. 2547. 1. Sicut alias vobis per 'Pet- Familiares nostri dilecti! r(um)' clericum nostrum significavimus, fecimus pridie in Kyrch- berg apud dominum Rupertum? ducem Ba(varie) et Walra- mum" co(mitem) de Spanh(eim) tractantes nobiscum de concordia inter nos et Bavarum ordinanda. Et licet eandem concordiam «multum, ut ex gestu eorum perpendimus, multum affectent, tamen votis eorundem ' nisi audiendo" annuere non voluimus pro- hac vice, ut medio tempore intencionem domini nostri pape circa exterminium dicti Bavari, prout a nobis recessistis, scire posse- mus". Quod competencius et commodius fieri posse non credimus quam per electionem nostri primogeniti in Romanorum regem, quia extunc potestatia) dicti Bavari «per recedecresceret per recessum a dicto Bavar(o)" fidelium imperii videncium se habere caput aliud recessum ab ipso) ' et eciam causam rece- dendi ab ipso Bavaro non obstantibus iuramentis sibi prestitis Alias etenim, si dominus papa et ecclesia ad hoc nobis suos favores et promociones ' efficaciter non inpenderent, cum nedum per dictum Bavar(um) et eius filios?, quin ymo per Cracovie regem 'et alios eciam ecclesie subditos? et plurimos Sarracenos eorumque adiutores' hostiliter inpugnemur, ut de rege Ungar(ie) taceamus, soli semper, cumque nullum preterea de regno et terris nostris adiutorium habuerimus nec habemus, commode resistere et dampna magna inferre adversario" non possemus. Unde abhinc infra mensem "ad tardius in Luczel(inburg)? nobis intencionem dicti domini pape ' finalem, in quantum eam scire poteritis?, circa premissa fideliter rescribatis, ut per hoc in agendis caucius dirigamur?. Nam extunc consiliarii nostri cum predictis duce et comite forte convenient 'iterato?, et Bavar(us) se Frank(envort) conferet et nos eciam fortassis appropinquabimur ad audiendum oblata. Sed penitus nullum finem sumemus, nisi nos et marchio filius noster? dominum nostrum papam primitus alloquamur, apud quem 'ambo vel alter nostrum esse intendimus circa nativitatem Christi instantem 1) ad capiendum finem, «in) prout expedit in premissis, scientes insuper, quod nullas «treugas)
1345 März 7—November 25 505 Entwurf, verkehrt stehend, infolge Beschneidung des unteren Randes am Anfang verstümmelt; das Eschatokoll ist in zwei oder drei neuen Feder- ansätzen wohl von anderer Hand nachgetragen. — Dass es sich um einen Dispens vom Makel unehelicher Geburt handelt, ergiebt sich aus der in den päpstlichen Dispensen ständigen Formel et paterne non fore incontinencie sectatorem. [1345 etwa November 15—25]. 789. König Johann von Böhmen schreibt seinen Boten in Avignon über seine Verhandlungen mit Kaiser Ludwig; sie sollten bei dem Papst für die Königswahl des Markgrafen Karl eintreten; der Erzbischof von Mainz betreibe seine Ver- söhnung mit der Kirche nur zu dem Zwecke, seiner politischen Isolierung zu entgehen. D 721) = Böhmer: Jahrbuch für vaterländische Geschichte 1860 S. 207, = Böhmer Acta nr. 1052 (= Emler IV nr. 1615) = Sauerland III nr. 1149, = Const. VIII nr. 1. Reg.: Böhmer Reg. Johanns nr. 902, Koch-Wille I nr. 2547. 1. Sicut alias vobis per 'Pet- Familiares nostri dilecti! r(um)' clericum nostrum significavimus, fecimus pridie in Kyrch- berg apud dominum Rupertum? ducem Ba(varie) et Walra- mum" co(mitem) de Spanh(eim) tractantes nobiscum de concordia inter nos et Bavarum ordinanda. Et licet eandem concordiam «multum, ut ex gestu eorum perpendimus, multum affectent, tamen votis eorundem ' nisi audiendo" annuere non voluimus pro- hac vice, ut medio tempore intencionem domini nostri pape circa exterminium dicti Bavari, prout a nobis recessistis, scire posse- mus". Quod competencius et commodius fieri posse non credimus quam per electionem nostri primogeniti in Romanorum regem, quia extunc potestatia) dicti Bavari «per recedecresceret per recessum a dicto Bavar(o)" fidelium imperii videncium se habere caput aliud recessum ab ipso) ' et eciam causam rece- dendi ab ipso Bavaro non obstantibus iuramentis sibi prestitis Alias etenim, si dominus papa et ecclesia ad hoc nobis suos favores et promociones ' efficaciter non inpenderent, cum nedum per dictum Bavar(um) et eius filios?, quin ymo per Cracovie regem 'et alios eciam ecclesie subditos? et plurimos Sarracenos eorumque adiutores' hostiliter inpugnemur, ut de rege Ungar(ie) taceamus, soli semper, cumque nullum preterea de regno et terris nostris adiutorium habuerimus nec habemus, commode resistere et dampna magna inferre adversario" non possemus. Unde abhinc infra mensem "ad tardius in Luczel(inburg)? nobis intencionem dicti domini pape ' finalem, in quantum eam scire poteritis?, circa premissa fideliter rescribatis, ut per hoc in agendis caucius dirigamur?. Nam extunc consiliarii nostri cum predictis duce et comite forte convenient 'iterato?, et Bavar(us) se Frank(envort) conferet et nos eciam fortassis appropinquabimur ad audiendum oblata. Sed penitus nullum finem sumemus, nisi nos et marchio filius noster? dominum nostrum papam primitus alloquamur, apud quem 'ambo vel alter nostrum esse intendimus circa nativitatem Christi instantem 1) ad capiendum finem, «in) prout expedit in premissis, scientes insuper, quod nullas «treugas)
Strana 506
506 Nr. 790 cum Bavar(o) aut cum aliis inimicis nostris treugas habemus, sed omnes in festo beati Mart(in)i 2) proxime expirarunt. Item in crastino sancti Andr(ee) 3) exequiis recolende memorie domini quondam comi- tis Holl(andie) cons(anquinei) nostri karissimi intendimus interesse, maxime ad impediendum, ne Bavar(us) optineat partes illas? 2. Porro non lateat vos, quod, licet dominus Mog(untinus) suos nuncios super eius reconciliacione ad curiam destinarit et sue ab- solucioni intendat, hoc tamen non fit ex devocione seu inclinacione, quam habeat ad ecclesiam, sed magis ex eo, quia se per Bavarum videt relictum et inimicis, videlicet dicto duce et marchione Miss(e)n(ensi), lantgravio Hassie et de Spanh(eim) et Nassow(e) comitibus, undique circumdatum. Unde advertat dominus noster papa et ecclesia, ut idem Mog(untinus) quoad suam reconcilia- cionem ante nostrum vel dicti filii nostri? ad eos adventum [responsuma)] habere non valea n t quovis modo, quia de multis viva voce informare poterimus, de quibus scribere nobis non ex- pedit pro hac vice. I) ohne Ueberschr. † a) lies potestas. + b) fehlt. 1) Dezember 25. c0 2) November 11. c0 3) Dezember I. 790. [1337—1345) Dezember 18. Vogt, Schultheiss, Schöffen und Rat von Seligenstadt teilen Erzbischof Heinrich von Mainz das Recht ihrer Stadt und des dortigen Klosters mit. Orig. (mit hängendem Siegel) in München, Mainz Fasz. 409 = Dom- kapitel Fass. 160 (Abschr. von H. Hirsch). — Aufenthalte Erzbischof Heinrichs in S., auf deren einen hier in c. I angespielt wird, sind seit 1337 bis 1343 fast alljährlich bezeugt, gut möglich auch 1344/45, seit 1346 aber unwahr- scheinlich. Venerabili in Christo patri ac domino nostro gracioso domino Heinr(ico) archiepiscopo sancte sedis Mogunt(ine) sacri imperii per Germaniam archicancellario .. advocatus, .. schulth(etus), ..scabini et .. consules opidi Selgenstad cum corporibus et rebus ad omnia vestra beneplacita se benivolos et subiectos. 1. Prout vestra veneranda paternitas nos ad conscribendum iura vestraa) monasterii necnon opidi Selgenstad iamdicti precipiendo persona- liter requisivit, dicimus bona fide per nostrum iuramentum primo et principaliter, quod vos, pater et domine reverende, habetis in iure opidi Selgen(stad) predicti advocaciam ac advocatum ipsis opidanis seu opido preficere nomine vestro, qui debet et potest iudicare de furtis, homicidiis, vulneribus, falsis mensuris seu libris et hiis, que fiunt in sinagoga Iudeorum necnon in comicia seu in territorio vestro extra opidum predictum. d 2. Quorum tercia pars penarum cedere debet advocato nomine vestro, relique due partes .. schulth(eto) monasterii Selg(enstad) predicti. 3. Item tercia pars theolonii in nundinis, que fiunt in palmis, cedet ad- vocato, residue due partes monasterio predicto. 4. Item tercia pars thelonii cedentis in Mogono per duas septimanas ante diem beatorum Marcellini et Petri et per quindenam post illum diem cedet advocato per modum ut prius. 5. Ceterum insinuamus vestre dominacioni per nostrum sacramentum ut supra, quod
506 Nr. 790 cum Bavar(o) aut cum aliis inimicis nostris treugas habemus, sed omnes in festo beati Mart(in)i 2) proxime expirarunt. Item in crastino sancti Andr(ee) 3) exequiis recolende memorie domini quondam comi- tis Holl(andie) cons(anquinei) nostri karissimi intendimus interesse, maxime ad impediendum, ne Bavar(us) optineat partes illas? 2. Porro non lateat vos, quod, licet dominus Mog(untinus) suos nuncios super eius reconciliacione ad curiam destinarit et sue ab- solucioni intendat, hoc tamen non fit ex devocione seu inclinacione, quam habeat ad ecclesiam, sed magis ex eo, quia se per Bavarum videt relictum et inimicis, videlicet dicto duce et marchione Miss(e)n(ensi), lantgravio Hassie et de Spanh(eim) et Nassow(e) comitibus, undique circumdatum. Unde advertat dominus noster papa et ecclesia, ut idem Mog(untinus) quoad suam reconcilia- cionem ante nostrum vel dicti filii nostri? ad eos adventum [responsuma)] habere non valea n t quovis modo, quia de multis viva voce informare poterimus, de quibus scribere nobis non ex- pedit pro hac vice. I) ohne Ueberschr. † a) lies potestas. + b) fehlt. 1) Dezember 25. c0 2) November 11. c0 3) Dezember I. 790. [1337—1345) Dezember 18. Vogt, Schultheiss, Schöffen und Rat von Seligenstadt teilen Erzbischof Heinrich von Mainz das Recht ihrer Stadt und des dortigen Klosters mit. Orig. (mit hängendem Siegel) in München, Mainz Fasz. 409 = Dom- kapitel Fass. 160 (Abschr. von H. Hirsch). — Aufenthalte Erzbischof Heinrichs in S., auf deren einen hier in c. I angespielt wird, sind seit 1337 bis 1343 fast alljährlich bezeugt, gut möglich auch 1344/45, seit 1346 aber unwahr- scheinlich. Venerabili in Christo patri ac domino nostro gracioso domino Heinr(ico) archiepiscopo sancte sedis Mogunt(ine) sacri imperii per Germaniam archicancellario .. advocatus, .. schulth(etus), ..scabini et .. consules opidi Selgenstad cum corporibus et rebus ad omnia vestra beneplacita se benivolos et subiectos. 1. Prout vestra veneranda paternitas nos ad conscribendum iura vestraa) monasterii necnon opidi Selgenstad iamdicti precipiendo persona- liter requisivit, dicimus bona fide per nostrum iuramentum primo et principaliter, quod vos, pater et domine reverende, habetis in iure opidi Selgen(stad) predicti advocaciam ac advocatum ipsis opidanis seu opido preficere nomine vestro, qui debet et potest iudicare de furtis, homicidiis, vulneribus, falsis mensuris seu libris et hiis, que fiunt in sinagoga Iudeorum necnon in comicia seu in territorio vestro extra opidum predictum. d 2. Quorum tercia pars penarum cedere debet advocato nomine vestro, relique due partes .. schulth(eto) monasterii Selg(enstad) predicti. 3. Item tercia pars theolonii in nundinis, que fiunt in palmis, cedet ad- vocato, residue due partes monasterio predicto. 4. Item tercia pars thelonii cedentis in Mogono per duas septimanas ante diem beatorum Marcellini et Petri et per quindenam post illum diem cedet advocato per modum ut prius. 5. Ceterum insinuamus vestre dominacioni per nostrum sacramentum ut supra, quod
Strana 507
1337—1345 Dezember 18 507 monasterium Selgenstaden(se) prefatum habet in iure proprietatem nemoris dicti der Selgenstader vorst, similiter in aquis, in silvis, in arvis et nicholominusa) intra muros opidi sepedicti silvis autem dictis di Kortenbach, daz Erlech, daz Brůch et dy weyde dumtaxat exceptis, quorum proprietas solum pertinet ad opidanos ad muniendum et meliorandum ipsum opidum et omnino ad monasterium sepedictum; hereditas autem nemoris predicti, simi- liter aquarum, silvarum et arvarum intra opidum et extra pertinet ad opidanos et ad opidum Selg(enstad) pretactum. 6. Item dicimus loco iuramenti nomine quo supra, quod dominus ..abbas, qui pro tempore fuerit, debet proprietatem totaliterb) illesam reservare, 7. Item quod hereditas ipsius [ijn aliqua sui parte non vicietur. dicimus ut supra, quod dominus abbas debet dare unicuique opi- dano novam domum edificanti VII ligna, ad orreum novum IIII ligna et? ad restaurationem veteris domus tria ligna. 8. Item opidum seu opidani Selgen(stadenses) habeta) in iure a festo Mich(aelis) archangeli usque ad diem beati Petri duas dies dictas in volgari wetdage in septimana, quibus poterunt deducere seu secare ligna non nociva dicta orholze, post diem vero beati Petri usque 9. Item dici- Michah(elis) unum diem huiusmodi ligna secanda. mus quo supra nomine, quod, quandocunque aliquis locus in dicto nemore erit vacans, ubi possunt novalia fieri, illa dominus abbas uni opidano in opido nostro sepedicto in exactionibus ac iuribus suis domino ..Mogunt(ino) servienti et nulli alteri quodlibet iu- ger(um) pro tribus denariis levibus concedere seu locare debet nec ipse dominus abbas per se laborare vel aliquo modo in usum 10. Item dicimus, quod tenemur dare suum convertere debet. domino ..abbati decimas in opido nostro et extra, videlicet in campis, in ortis et pratis et pecoribus iunioribus nobis a domino deo concedenti[bus; econtra?] dominus abbas dabit opido nostro unum bovem validum, unum aperum et unum arietem ; sin autem in aliquo istorum secus fieret, [domino abbati plecorum decimam non daremus quo usque, donec premissa totaliter adimpleret. II. Item dicimus ut supra, quod dictus dominus ..abbas debet habere ad [...........Js pecorum unum pastorem de curia sua per se; si autem voluerit, quod pastor opidi custodiat, extunc pre- bendam suam pro su is pecud?libus det sicut alter. 12. Item dicimus loco iuramenti, quod, cum opidanus vel alienus nobilis vel ignobilis viam universe carnis ingressus fuerit, domino ..abbati melius caput pecorum suorum quadrupedum, si habet, preter dextrarium et caballum equebonum ministrabit; sed si mulier obierit, extunc meliorem vestem lineam, quam ipsa forcipe sua sarcire debebat, sepedicto domino abbati presentabit. 13. Item dicimus, quod opidani nostri currus habentes tempore veris, quo ligna succum habent, possunt in nemore secare vel deducere qui- vis unum plaustrum lignorum proprie lindenholz cum quatuor equis; alter bigam habens cum biga potest deducere, alter vero non habens, quantum semel in dorso suo ferre potest, nullo contra- dicente possunt deportare. 14. Item dicimus per nostrum iura- mentum, ut premittitur, quod nos ..scabini predicti tres viros
1337—1345 Dezember 18 507 monasterium Selgenstaden(se) prefatum habet in iure proprietatem nemoris dicti der Selgenstader vorst, similiter in aquis, in silvis, in arvis et nicholominusa) intra muros opidi sepedicti silvis autem dictis di Kortenbach, daz Erlech, daz Brůch et dy weyde dumtaxat exceptis, quorum proprietas solum pertinet ad opidanos ad muniendum et meliorandum ipsum opidum et omnino ad monasterium sepedictum; hereditas autem nemoris predicti, simi- liter aquarum, silvarum et arvarum intra opidum et extra pertinet ad opidanos et ad opidum Selg(enstad) pretactum. 6. Item dicimus loco iuramenti nomine quo supra, quod dominus ..abbas, qui pro tempore fuerit, debet proprietatem totaliterb) illesam reservare, 7. Item quod hereditas ipsius [ijn aliqua sui parte non vicietur. dicimus ut supra, quod dominus abbas debet dare unicuique opi- dano novam domum edificanti VII ligna, ad orreum novum IIII ligna et? ad restaurationem veteris domus tria ligna. 8. Item opidum seu opidani Selgen(stadenses) habeta) in iure a festo Mich(aelis) archangeli usque ad diem beati Petri duas dies dictas in volgari wetdage in septimana, quibus poterunt deducere seu secare ligna non nociva dicta orholze, post diem vero beati Petri usque 9. Item dici- Michah(elis) unum diem huiusmodi ligna secanda. mus quo supra nomine, quod, quandocunque aliquis locus in dicto nemore erit vacans, ubi possunt novalia fieri, illa dominus abbas uni opidano in opido nostro sepedicto in exactionibus ac iuribus suis domino ..Mogunt(ino) servienti et nulli alteri quodlibet iu- ger(um) pro tribus denariis levibus concedere seu locare debet nec ipse dominus abbas per se laborare vel aliquo modo in usum 10. Item dicimus, quod tenemur dare suum convertere debet. domino ..abbati decimas in opido nostro et extra, videlicet in campis, in ortis et pratis et pecoribus iunioribus nobis a domino deo concedenti[bus; econtra?] dominus abbas dabit opido nostro unum bovem validum, unum aperum et unum arietem ; sin autem in aliquo istorum secus fieret, [domino abbati plecorum decimam non daremus quo usque, donec premissa totaliter adimpleret. II. Item dicimus ut supra, quod dictus dominus ..abbas debet habere ad [...........Js pecorum unum pastorem de curia sua per se; si autem voluerit, quod pastor opidi custodiat, extunc pre- bendam suam pro su is pecud?libus det sicut alter. 12. Item dicimus loco iuramenti, quod, cum opidanus vel alienus nobilis vel ignobilis viam universe carnis ingressus fuerit, domino ..abbati melius caput pecorum suorum quadrupedum, si habet, preter dextrarium et caballum equebonum ministrabit; sed si mulier obierit, extunc meliorem vestem lineam, quam ipsa forcipe sua sarcire debebat, sepedicto domino abbati presentabit. 13. Item dicimus, quod opidani nostri currus habentes tempore veris, quo ligna succum habent, possunt in nemore secare vel deducere qui- vis unum plaustrum lignorum proprie lindenholz cum quatuor equis; alter bigam habens cum biga potest deducere, alter vero non habens, quantum semel in dorso suo ferre potest, nullo contra- dicente possunt deportare. 14. Item dicimus per nostrum iura- mentum, ut premittitur, quod nos ..scabini predicti tres viros
Strana 508
508 Nr. 791 ydoneos ex nostris coopidanis eligere debemus, quos in die beati Thome apostoli domino ..abbati presentare debemus, quorum unum in schulthetum sepefati opidi et nullum alium preficere debet; qui schulthetus a domino ..abbatia) taliter confirmatus ipso die beati Thome vinum bannitum ponere debet in sepedicto opido Selg(enstad), quod vinum durabit usque ad pulsum vesperarum [festi] nativitatis Christi; et quicumque ab illo festo vinum propinaverit, de quolibet vase parvo vel magno usque ad quin- denam ante diem [..........] schultheto unum quartale vini mini- strabit et tunc iterum a festo beati Martini usque Thome propinans seu cau ... .......] tale dabit ut prius; quapropter idem ..schul- th(etus) cellerario monasterii memorati, qui pro tempore fuerit, unam libram denariorum [........Joram piperis presentabit. 15. Preterea dicimus nomine quo supra, quod pro lignis inutilibus seu comburibilibus, que deducu[ntur blis in septimana, ut predi- citur, quivis currus dabit schultheto nomine abbatis unum pullum et X ova et biga X ova in festo beati Martini. 16. Item quod ..scabini in ultimo iudicio 'veris domini ..abbatis proprie dicto in dem afterdinge debent eligere villicum seu heymburgonem, quem dominus ..abbas debet confirmare, qui tempore messis ipsi domino ..ab(bati) bundas suas metere ac abcidere debet, propter quod dominus abbas sibi satis tempestive IIII°r maldra siliginis et postea, quando avenam abcidere debet, III maldra siliginis presentabit. 17. Item idem heymburgo servo opidi sibi assumpto de qualibet domo II1/2 c) denarios exigat pro laboribus suis clericis vero, nobilibus ac Iudeis, advocato, ..schultheto et scabinis ex- emptis; quapropter dabit domino ..abbati X solidos denariorum levium, .. schultheto suo V solidos, scabinis XLa denarios leves. 18. Item idem heymburgo debet metere domino ..abbati unum pratum dictum zû dem wyches tempore suo, si voluerit, si non, tunc pro eo dabit domino ..abbati XXXa denarios leves. 19. Item cum idem villicus de mane tempore messis suis laboranti- bus prandium portaverit, tunc in bunda ..abbatis debet facere duos funiculos in longitudine duarum? mensurarum dictarum schenkele et debet ligare duos manipulos, quanto poterit meliores, et tempore meridiei id similiter. 20. Item in in bunda avene longiorem funiculam in una parte accipiat? suo tempore prout supra. 21. Insuper dicimus nomine [quo supra, quod?] pro eo, quod secamus ligna nemoris, ut prefertur, debent opidani currus habentes secare XXIIII baculos sepis cum [............Jnentibus illo tem- pore, quo bunda sepefati abbatis cum siligine seminata fuerit, et bigas habentes XII baculos [......... simliliter et bundam sibi ante diem beati Martini sepire clericis, nobilibus ac aliis predictis exceptis. 22. Item nostri [opidani] aratra habentes pro lignis nemoris deducendis, cum ipsis effectualiter indicatum fuerit, fenum ipsius ..abbatis [.......] prato ferre debent; si quis in hoc negligens inventus fuerit, domino ..abbati fenum suum, si quid amiserat, solvere teneretur. 23. Hec omnia, ut premissa sunt, dicimus per nostram iuramentum, ut prius et vobis venerabili patri et domino nostro gracioso conscripsimus, prout multis annis
508 Nr. 791 ydoneos ex nostris coopidanis eligere debemus, quos in die beati Thome apostoli domino ..abbati presentare debemus, quorum unum in schulthetum sepefati opidi et nullum alium preficere debet; qui schulthetus a domino ..abbatia) taliter confirmatus ipso die beati Thome vinum bannitum ponere debet in sepedicto opido Selg(enstad), quod vinum durabit usque ad pulsum vesperarum [festi] nativitatis Christi; et quicumque ab illo festo vinum propinaverit, de quolibet vase parvo vel magno usque ad quin- denam ante diem [..........] schultheto unum quartale vini mini- strabit et tunc iterum a festo beati Martini usque Thome propinans seu cau ... .......] tale dabit ut prius; quapropter idem ..schul- th(etus) cellerario monasterii memorati, qui pro tempore fuerit, unam libram denariorum [........Joram piperis presentabit. 15. Preterea dicimus nomine quo supra, quod pro lignis inutilibus seu comburibilibus, que deducu[ntur blis in septimana, ut predi- citur, quivis currus dabit schultheto nomine abbatis unum pullum et X ova et biga X ova in festo beati Martini. 16. Item quod ..scabini in ultimo iudicio 'veris domini ..abbatis proprie dicto in dem afterdinge debent eligere villicum seu heymburgonem, quem dominus ..abbas debet confirmare, qui tempore messis ipsi domino ..ab(bati) bundas suas metere ac abcidere debet, propter quod dominus abbas sibi satis tempestive IIII°r maldra siliginis et postea, quando avenam abcidere debet, III maldra siliginis presentabit. 17. Item idem heymburgo servo opidi sibi assumpto de qualibet domo II1/2 c) denarios exigat pro laboribus suis clericis vero, nobilibus ac Iudeis, advocato, ..schultheto et scabinis ex- emptis; quapropter dabit domino ..abbati X solidos denariorum levium, .. schultheto suo V solidos, scabinis XLa denarios leves. 18. Item idem heymburgo debet metere domino ..abbati unum pratum dictum zû dem wyches tempore suo, si voluerit, si non, tunc pro eo dabit domino ..abbati XXXa denarios leves. 19. Item cum idem villicus de mane tempore messis suis laboranti- bus prandium portaverit, tunc in bunda ..abbatis debet facere duos funiculos in longitudine duarum? mensurarum dictarum schenkele et debet ligare duos manipulos, quanto poterit meliores, et tempore meridiei id similiter. 20. Item in in bunda avene longiorem funiculam in una parte accipiat? suo tempore prout supra. 21. Insuper dicimus nomine [quo supra, quod?] pro eo, quod secamus ligna nemoris, ut prefertur, debent opidani currus habentes secare XXIIII baculos sepis cum [............Jnentibus illo tem- pore, quo bunda sepefati abbatis cum siligine seminata fuerit, et bigas habentes XII baculos [......... simliliter et bundam sibi ante diem beati Martini sepire clericis, nobilibus ac aliis predictis exceptis. 22. Item nostri [opidani] aratra habentes pro lignis nemoris deducendis, cum ipsis effectualiter indicatum fuerit, fenum ipsius ..abbatis [.......] prato ferre debent; si quis in hoc negligens inventus fuerit, domino ..abbati fenum suum, si quid amiserat, solvere teneretur. 23. Hec omnia, ut premissa sunt, dicimus per nostram iuramentum, ut prius et vobis venerabili patri et domino nostro gracioso conscripsimus, prout multis annis
Strana 509
1345 Ende Mai bis Dezember 509 et retroactis temporibus a nostris predecessoribus didicimus et servavimus. Quare vestre dominacioni flexis genibus humiliter supplicamus, quatenus nostri perpetui servitii intuitu vestra vene- randa paternitas nos et nostrum opidum apud iura antiquitus ob- servata dignetur permittered) graciose. 24. In quorum testi- monium evidens et roboris firmitatem sigillum opidi nostri Selgen- stad sepefati apposuimus huic scripto. Datum Selgenst(ad) XV° kalendas ianuarii. Superscriptionem vocabulorum videlicet longiorem funiculum in una parte accipiat' presentibus approbamus. Datum ut supra. a) Orig. † b) t(ot)al(ite)r. + c) III; 3. Einheit durchstrichen. + d) statt persistere. [1345 Ende Mai bis Dezember]. 791. Im Namen Erzbischof Baldewins verfasste Denkschrift gegen Bischof Salmann von Worms (Entwurf). D 31l) = Schannat Historia episcopatus Wormatiensis II (1734) 168 ff. nr. 195 (kleines Bruchst.); vgl. Müller II 109 (mit N. I) ff., 233 N. 3. — Das Stick ist auf einer Lage von ursprünglich 9 Doppelblättern, deren 2 halb entfernt sind, von einer Hand geschrieben worden, die auch in Nrr. 826 und 810 begegnet; die cc. 50/51 Schluss rühren von einem Anderen her (nicht von dem Hauptkorrektor, wie Müller annahm). Von den beiden Korrektoren hat der eine ausser Verbesserungen im Text (mit b bezeichnet) namentlich die sehr aus- führlichen Glossen beigesteuert (hier in die Noten verwiesen), der andere nur einzelne Korrekturen (mit§4 ? bezeichnet). Der eine von ihnen ist mit dem Absender, dem Schreiber der am Schluss stehenden Adresse, identisch, der andere Korrektor ist nicht Losse selbst gewesen. Die Denkschrift, die einen gegen eine verlorene Anklageschrift Bischof Salmanns gerichteten apologetischen Ueberblick über die I6 jährigen Wirren im Wormser Bistum seit 1329 zu Gunsten der Politik Baldewins geben will, wäre nach Müller II 109 N. I erst 1346 entstanden; das von ihm dafür angezogene c. 33 nennt aber 1345 als jüngstes J. Noch deutlicher wird im c. 38 dies J. als presens bezeichnet. Dazu stimmt, dass Erzbischof Heinrich von Mainz laut cc. 8 und 18 noch nicht abgesetzt ist, dass Baldewin in c. 8 als erklärter Gegner Kaiser Ludwigs erscheint, was er seit dem 24. Mai 1345 war (Const. VIII nr. 41), dass in c. 18 der am 1. Mai 1345 (Kisky 150) erfolgte Tod des Mainzer Domdekans Johannes Underschopf erwähnt wird. — Beim Abdruck sind hier die zahlreichen formalen Wiederholungen ausgelassen worden. Posiciones et articulos infrascriptos dat «facit a) et exhibet .. procurator ac procuratorio nomine reverendi in Christo patris domini Baldewini archiepiscopi Treveren(sis) in causa, quam movet seu movere intendit contra eum Salmannus episcopus Worma- cien(sis) et ponit et dat contenta in eis tam coniunctim quam divisim et de quolibet et sic petit per partem adversam responderi eisdem. I. In primis ponit et probare intendit, quod de anno domini M'CCCXXIX. XV. kalendas iulii, que fuit XXI. dies mensis iunii dicti anni, pontificatus felicis recordacionis domini Iohannis pape XXII. anno XIII°b) provisum fuit domino Salmanno predicto de episcopatu Wormacien(si) per felicis recordacionis dominum lohannem papam XXII. tunc vacante per obitum bone memorie quondam domini Cunonis inmediati predecessoris dicti domini II. Item quod anno domini et mense predictis Salmanni 1). decanus et capitulum ecclesie Wormacien(sis) 'ignari penitus huiusmodi provisionis et &a) reservacionis dicti episcopatus, si qua etiam ignorantes penitus quam- precessit, penitus ignari c)
1345 Ende Mai bis Dezember 509 et retroactis temporibus a nostris predecessoribus didicimus et servavimus. Quare vestre dominacioni flexis genibus humiliter supplicamus, quatenus nostri perpetui servitii intuitu vestra vene- randa paternitas nos et nostrum opidum apud iura antiquitus ob- servata dignetur permittered) graciose. 24. In quorum testi- monium evidens et roboris firmitatem sigillum opidi nostri Selgen- stad sepefati apposuimus huic scripto. Datum Selgenst(ad) XV° kalendas ianuarii. Superscriptionem vocabulorum videlicet longiorem funiculum in una parte accipiat' presentibus approbamus. Datum ut supra. a) Orig. † b) t(ot)al(ite)r. + c) III; 3. Einheit durchstrichen. + d) statt persistere. [1345 Ende Mai bis Dezember]. 791. Im Namen Erzbischof Baldewins verfasste Denkschrift gegen Bischof Salmann von Worms (Entwurf). D 31l) = Schannat Historia episcopatus Wormatiensis II (1734) 168 ff. nr. 195 (kleines Bruchst.); vgl. Müller II 109 (mit N. I) ff., 233 N. 3. — Das Stick ist auf einer Lage von ursprünglich 9 Doppelblättern, deren 2 halb entfernt sind, von einer Hand geschrieben worden, die auch in Nrr. 826 und 810 begegnet; die cc. 50/51 Schluss rühren von einem Anderen her (nicht von dem Hauptkorrektor, wie Müller annahm). Von den beiden Korrektoren hat der eine ausser Verbesserungen im Text (mit b bezeichnet) namentlich die sehr aus- führlichen Glossen beigesteuert (hier in die Noten verwiesen), der andere nur einzelne Korrekturen (mit§4 ? bezeichnet). Der eine von ihnen ist mit dem Absender, dem Schreiber der am Schluss stehenden Adresse, identisch, der andere Korrektor ist nicht Losse selbst gewesen. Die Denkschrift, die einen gegen eine verlorene Anklageschrift Bischof Salmanns gerichteten apologetischen Ueberblick über die I6 jährigen Wirren im Wormser Bistum seit 1329 zu Gunsten der Politik Baldewins geben will, wäre nach Müller II 109 N. I erst 1346 entstanden; das von ihm dafür angezogene c. 33 nennt aber 1345 als jüngstes J. Noch deutlicher wird im c. 38 dies J. als presens bezeichnet. Dazu stimmt, dass Erzbischof Heinrich von Mainz laut cc. 8 und 18 noch nicht abgesetzt ist, dass Baldewin in c. 8 als erklärter Gegner Kaiser Ludwigs erscheint, was er seit dem 24. Mai 1345 war (Const. VIII nr. 41), dass in c. 18 der am 1. Mai 1345 (Kisky 150) erfolgte Tod des Mainzer Domdekans Johannes Underschopf erwähnt wird. — Beim Abdruck sind hier die zahlreichen formalen Wiederholungen ausgelassen worden. Posiciones et articulos infrascriptos dat «facit a) et exhibet .. procurator ac procuratorio nomine reverendi in Christo patris domini Baldewini archiepiscopi Treveren(sis) in causa, quam movet seu movere intendit contra eum Salmannus episcopus Worma- cien(sis) et ponit et dat contenta in eis tam coniunctim quam divisim et de quolibet et sic petit per partem adversam responderi eisdem. I. In primis ponit et probare intendit, quod de anno domini M'CCCXXIX. XV. kalendas iulii, que fuit XXI. dies mensis iunii dicti anni, pontificatus felicis recordacionis domini Iohannis pape XXII. anno XIII°b) provisum fuit domino Salmanno predicto de episcopatu Wormacien(si) per felicis recordacionis dominum lohannem papam XXII. tunc vacante per obitum bone memorie quondam domini Cunonis inmediati predecessoris dicti domini II. Item quod anno domini et mense predictis Salmanni 1). decanus et capitulum ecclesie Wormacien(sis) 'ignari penitus huiusmodi provisionis et &a) reservacionis dicti episcopatus, si qua etiam ignorantes penitus quam- precessit, penitus ignari c)
Strana 510
510 Nr. 791 cumque reservacionem factam per felicis recordationis dominum lohannem papam XXII. de dicto episcopatu et eciam ante 4 omnem? provisionem dicto domino Salmanno de huiusmodi episcopatu factam quondam dominum Gerlacum pincernam prepo- situm ecclesie sancte trinitatis Spiren(sis) et canonicum ecclesie Spiren(sis) in episcopum Wormacien(sem) concorditer elegerunt quodque idem Gerlacus per dominos decanum et capitulum ec- clesie Maguntinen(sis) metropolitane dicte ecclesie Wormacien(sis) eius suffraganie ipsa ecclesia Maguntinen(si) tunc vacante pastore huiusmodi provisionis et reservacionis, si «quad) que? «pre- cessitd) precesserunt, eciam penitus ignaros confirmatus fuit quodque possessionem corporalem fortalitiorum et munitionum dicte ecclesie Wormacien(sis) realiter et corporaliter adeptus fuit. III. Item quod de predictis omnibus et singulis fuit et est publica vox et fama in civitate et diocesi Wormacien(si) et locis vicinis. IIII. Item ponit et probare intendit dictus procurator, quod com- munis et publica vox et fama, opinio, reputatio atque dictum erat, fuit et est in civitate et diocesi Wormacie(nsi) et locis vicinis quodque fuit et est verum, quod idem quondam Gerlacus pincerna per tres annos cum dimidio vel circae) post electionem et confir- macionem et in possessionem missionem predictas dumtaxat vixit et universa castra?, municiones et fortalicia dicti episcopatus solus et insolidum per dictum tempus tenuit et possedit ac reddi- tus, obventiones et proventus universos ex eis provenientes solus f et insolidum percepit et levavit. V. Item quod communis —— verum, quod post dictum tempus dicto quondam domino Gerlaco bone memorie viam universe carnis ingresso inmediate et illico capitulum ecclesie Wormat(iensis) ordinavit, constituit et deputavit prima vice dominos Fridericum de Isenburg, Iohannem de Lumers- heym ac Hermannum de Schonecke canonicos ecclesie Worma- cien(sis) amministratores, gubernatores et dispensatores omnium castrorum, municionum ac fortaliciorum episcopatus Wormacien(sis) quodque dicti tres canonici Wormacien(ses) predictam ammini- stracionem et gubernacionem castrorum in se susceperunt et per tres annos vel circa continue universos redditus et proventus castrorum et municionum dicti episcopatus Wormacien(sis) soli et insolidum nomine dicti capituli Worma(ciensis) receperunt et levaverunt et conpotum legalem ipsi capitulo de receptis fecerunt. VI. Item — —f) verum, quod postmodum dicto tempore elapso predicti canonici huiusmodi amministracionem dimiserunt quodque prefatum capitulum Wormacien(se) illico deputavit, constituit et ordinavit dominos Theodericum de Meckenheym et quondam Theodericum de Rorbach bone memorie tunc canonicos ecclesie Wormacien(sis) amministratores — —— g) fecerunt. VII. Item ——h) dimiserunt quodque deinceps inmediate domini Eberhardus de Hyrtzhorn et Iohannes dictus Bube canonici dicte ecclesie Wormatien(sis) per capitulum dicte ecclesie Wormat(iensis) con- corditer deputati, constituti et ordinati fuerunt gubernatores — — g) per duos annos — —g) fecerunt quodque postmodum inmediate reverendus in Christo pater dominus Dynus archiepiscopus Ianuen(sis)
510 Nr. 791 cumque reservacionem factam per felicis recordationis dominum lohannem papam XXII. de dicto episcopatu et eciam ante 4 omnem? provisionem dicto domino Salmanno de huiusmodi episcopatu factam quondam dominum Gerlacum pincernam prepo- situm ecclesie sancte trinitatis Spiren(sis) et canonicum ecclesie Spiren(sis) in episcopum Wormacien(sem) concorditer elegerunt quodque idem Gerlacus per dominos decanum et capitulum ec- clesie Maguntinen(sis) metropolitane dicte ecclesie Wormacien(sis) eius suffraganie ipsa ecclesia Maguntinen(si) tunc vacante pastore huiusmodi provisionis et reservacionis, si «quad) que? «pre- cessitd) precesserunt, eciam penitus ignaros confirmatus fuit quodque possessionem corporalem fortalitiorum et munitionum dicte ecclesie Wormacien(sis) realiter et corporaliter adeptus fuit. III. Item quod de predictis omnibus et singulis fuit et est publica vox et fama in civitate et diocesi Wormacien(si) et locis vicinis. IIII. Item ponit et probare intendit dictus procurator, quod com- munis et publica vox et fama, opinio, reputatio atque dictum erat, fuit et est in civitate et diocesi Wormacie(nsi) et locis vicinis quodque fuit et est verum, quod idem quondam Gerlacus pincerna per tres annos cum dimidio vel circae) post electionem et confir- macionem et in possessionem missionem predictas dumtaxat vixit et universa castra?, municiones et fortalicia dicti episcopatus solus et insolidum per dictum tempus tenuit et possedit ac reddi- tus, obventiones et proventus universos ex eis provenientes solus f et insolidum percepit et levavit. V. Item quod communis —— verum, quod post dictum tempus dicto quondam domino Gerlaco bone memorie viam universe carnis ingresso inmediate et illico capitulum ecclesie Wormat(iensis) ordinavit, constituit et deputavit prima vice dominos Fridericum de Isenburg, Iohannem de Lumers- heym ac Hermannum de Schonecke canonicos ecclesie Worma- cien(sis) amministratores, gubernatores et dispensatores omnium castrorum, municionum ac fortaliciorum episcopatus Wormacien(sis) quodque dicti tres canonici Wormacien(ses) predictam ammini- stracionem et gubernacionem castrorum in se susceperunt et per tres annos vel circa continue universos redditus et proventus castrorum et municionum dicti episcopatus Wormacien(sis) soli et insolidum nomine dicti capituli Worma(ciensis) receperunt et levaverunt et conpotum legalem ipsi capitulo de receptis fecerunt. VI. Item — —f) verum, quod postmodum dicto tempore elapso predicti canonici huiusmodi amministracionem dimiserunt quodque prefatum capitulum Wormacien(se) illico deputavit, constituit et ordinavit dominos Theodericum de Meckenheym et quondam Theodericum de Rorbach bone memorie tunc canonicos ecclesie Wormacien(sis) amministratores — —— g) fecerunt. VII. Item ——h) dimiserunt quodque deinceps inmediate domini Eberhardus de Hyrtzhorn et Iohannes dictus Bube canonici dicte ecclesie Wormatien(sis) per capitulum dicte ecclesie Wormat(iensis) con- corditer deputati, constituti et ordinati fuerunt gubernatores — — g) per duos annos — —g) fecerunt quodque postmodum inmediate reverendus in Christo pater dominus Dynus archiepiscopus Ianuen(sis)
Strana 511
1345 Ende Mai bis Dezember 511 executor tunc a sede apostolica deputatus super provisione dicto domino Salmanno facta de episcopatu Wormacien(si) processus quosdam 2) in partibus illis publicari ac legi fecit contra detentores castrorum ac municionum ac collectores fructuum dicti episcopatus quodque extunc illico dicti domini Eberhardus de Hyrtzhorn et Iohannes dictus Bube canonici predicti dictam amministracionem VIII. Item — —f) verum, castrorum dimiserunt et resignarunt. quod inmediate et illico post publicationem dictorum processuum domini Iohannes de Bopardia et Conradus pincerna frater quon- dam domini Gerlaci electi confirmati premortui milites soli et in- solidum de iussu et mandato domini Ludowici de Bavaria, qui se dicit in illis partibus Romanorum imperatorem, ac domini Henrici archiepiscopi Maguntinen(sis) tenuerunt et possederunt castrum dictum ad Lapidem episcopatus Worma(tiensis) et ex eo soli et insolidum universos fructus et reditus susceperunt et levaverunt quodque inmediate et illico post publicacionem eorun- dem processuum domini Boemundus de Dal sh eym et Mengotus dictus Bube milites dicte diocesis soli et insolidum de iussu et mandato et iniunctione dominorum Ludovici et Henrici predictorum tenuerunt et possederunt castrum Dyrmesteyn episcopatus seu ecclesie Wormacien(sis) et redditus, proventus ac obventiones universos ex eo perceperunt quodque inmediate et illico post publicacionem processuum predictorum dominus Iohannes dictus de Hyrtzhorn miles de iussu et mandato eorundem dominorum Ludovici et Henrici tenuit solus et insolidum castrum dictum Schadecke episcopatus Wormacien(sis) quodque fructus et redditus spectantes ad illud solus et insolidum percepit ac levavit quodque — — i) processuum opidani seu burgenses opidi Lauden- inmediate burg episcopatus Wormatien(sis) per se et de se tenuerunt dictum opidum et redditus ad ipsum spectantes soli et insolidum leva- IX. Item — —f) verum, quod dicta verunt et perceperunt. quatuor castra per predictas personas modo quo supra detenta et redditus ad ea spectantes percepti continue?' fuerunt us- que ad tempus receptionis et admissionis pacifice et quiete et plene et libere dicti domini Salmanni ad episcopatum suum Wormacien(sem) facte per suos subditos tam clerum quam populum civitatis et diocesis Wormacien(sis). X. Item — —f) verum, quod ecclesia seu episcopatus Wormacien(sis) predicta castra, opida seu municiones scilicet opidum Laudenburg, castrum Dyrme- steyn et castrum ad Lapidem et castrum Schadecke habet et tenetk) eaque ad ipsam ecclesiam Worm(atiensem) a dicto tem- pore et citra spectaverunt et? spectant quodque nulla alia nisi predicta castra ad eam spectant nec spectare nec pertinere con- citra. et XI. Item1) in eventu sueverunt a XVI annis et casu, quo pertinenter et admissibiliterm) per partem adversam daretur et poneretur, ita quod ad probandum admitteretur aut alias constaret, quod prefatus reverendus in Christo pater dominus Baldewinus archiepiscopus Treveren(sis) recepisset et habuisset aliquam pecunie quantitatem a capitulo ecclesie Wormatien(sis) durante lite, quam habuit dictus episcopus Wormatien(sis) super
1345 Ende Mai bis Dezember 511 executor tunc a sede apostolica deputatus super provisione dicto domino Salmanno facta de episcopatu Wormacien(si) processus quosdam 2) in partibus illis publicari ac legi fecit contra detentores castrorum ac municionum ac collectores fructuum dicti episcopatus quodque extunc illico dicti domini Eberhardus de Hyrtzhorn et Iohannes dictus Bube canonici predicti dictam amministracionem VIII. Item — —f) verum, castrorum dimiserunt et resignarunt. quod inmediate et illico post publicationem dictorum processuum domini Iohannes de Bopardia et Conradus pincerna frater quon- dam domini Gerlaci electi confirmati premortui milites soli et in- solidum de iussu et mandato domini Ludowici de Bavaria, qui se dicit in illis partibus Romanorum imperatorem, ac domini Henrici archiepiscopi Maguntinen(sis) tenuerunt et possederunt castrum dictum ad Lapidem episcopatus Worma(tiensis) et ex eo soli et insolidum universos fructus et reditus susceperunt et levaverunt quodque inmediate et illico post publicacionem eorun- dem processuum domini Boemundus de Dal sh eym et Mengotus dictus Bube milites dicte diocesis soli et insolidum de iussu et mandato et iniunctione dominorum Ludovici et Henrici predictorum tenuerunt et possederunt castrum Dyrmesteyn episcopatus seu ecclesie Wormacien(sis) et redditus, proventus ac obventiones universos ex eo perceperunt quodque inmediate et illico post publicacionem processuum predictorum dominus Iohannes dictus de Hyrtzhorn miles de iussu et mandato eorundem dominorum Ludovici et Henrici tenuit solus et insolidum castrum dictum Schadecke episcopatus Wormacien(sis) quodque fructus et redditus spectantes ad illud solus et insolidum percepit ac levavit quodque — — i) processuum opidani seu burgenses opidi Lauden- inmediate burg episcopatus Wormatien(sis) per se et de se tenuerunt dictum opidum et redditus ad ipsum spectantes soli et insolidum leva- IX. Item — —f) verum, quod dicta verunt et perceperunt. quatuor castra per predictas personas modo quo supra detenta et redditus ad ea spectantes percepti continue?' fuerunt us- que ad tempus receptionis et admissionis pacifice et quiete et plene et libere dicti domini Salmanni ad episcopatum suum Wormacien(sem) facte per suos subditos tam clerum quam populum civitatis et diocesis Wormacien(sis). X. Item — —f) verum, quod ecclesia seu episcopatus Wormacien(sis) predicta castra, opida seu municiones scilicet opidum Laudenburg, castrum Dyrme- steyn et castrum ad Lapidem et castrum Schadecke habet et tenetk) eaque ad ipsam ecclesiam Worm(atiensem) a dicto tem- pore et citra spectaverunt et? spectant quodque nulla alia nisi predicta castra ad eam spectant nec spectare nec pertinere con- citra. et XI. Item1) in eventu sueverunt a XVI annis et casu, quo pertinenter et admissibiliterm) per partem adversam daretur et poneretur, ita quod ad probandum admitteretur aut alias constaret, quod prefatus reverendus in Christo pater dominus Baldewinus archiepiscopus Treveren(sis) recepisset et habuisset aliquam pecunie quantitatem a capitulo ecclesie Wormatien(sis) durante lite, quam habuit dictus episcopus Wormatien(sis) super
Strana 512
512 Nr. 791 episcopatu suo predicto non intendens per ea, que subiciuntur de intentione partis adverse tacite vel expresse, directe vel indirecte aliquid confiteri, ponit ac probare intendit dictus procurator, quod ac recepit et habuit nomine ecclesie illam pecuniam recepisset Vormac(iensis) et pro ipsa ecclesia» et pro tuicione et defensione et protectione ecclesie predicte non animo preiudicandi in aliquo dicto domino Salmanno nec in contemptum mandatorum apostoli- corum? n) sed animo defensandi dictam ecclesiam ab incursu et molestatione predonum et malefactorum et, ne dicta ecclesia Wormatien(sis) dampna gravia et irrecuperabilia incurrisset, quod- que per multa°) tempora pro ipsa ecclesia Wormacien(si) ad defensandum eam ab opposicionibus) oppressionibus? male- factorum et predonum iuxta ordinationem communem principum, baronum et civitatum pacis generalis Reni ad resistendum male- factoribus, predonibus tenebatur dictus dominus archiepiscopus, dum habuit amministracionem ecclesie Maguntinen(sis) ad certos equites galeatos mittendos ad expediciones publicas quodque in obsidioneP) castri Wylensteyn diocesis Wormacien(sis) et eius demolicionem seu subversionem et destructionem, ubi multi male- factores recolligebantur, qui gravia dampna dicte ecclesie Worma- tien(sis) et pluribus aliis civitatibus, opidis, castris et villis infere- bant, magnos et notabiles sumptus fecit pro ecclesia Worm(ati- XII. Item quod de predictis omnibus et singulis ensi) predicta. fuit et est publica vox et fama in civitatibus et diocesibus Treveren(si), Maguntinen(si) et Wormacien(si) et locis vicinis. r) admitteretur et probaret aut quocumque XIII.q) Item — — modo constarets), quod in perceptione fructuum prepositure ec clesie sancti Stephani Maguntinen(sis) fuisset dicta pars adversa tempore, quo dictus dominus archiepiscopus habuit administrationem ecclesie Maguntinen(sis), aliquando impedita, non intendens per ea, que subiciuntur, aliquid confiteri de intentione partis adverse, ponit ac probare intendit dictus procurator, quod hoc fuit factum per quendam Gerardum de Dente cognomine clericum Magunti- num, qui dictam preposituram a sede apostolica impetravit et obtinuit et aliquamdiu tenuit et possedit et fructus suo no- mine et per se? ex ea levavit et percepit. XIIIIt). XV. Item u) constaret, quod dictus dominus archiepiscopus dicto — domino ..episcopo Wormatien(si) in aliquo a retroactis temporibus fuisset obligatus non intendens tamen per ea, que subiciuntur, aliquid confiteri de intentione partis adverse tacite vel expresse, directe vel indirecte ponit ac probare intendit dictus procurator, quod ipse dominus episcopus Wormacien(sis) omnibus accionibus, questionibus ac litibus, si que sibi conpetiissent contra dictum dominum archiepiscopum, iam dudum §a) de anno domini millesimo CCC° XXXV. de mense iunii in oppido Oppinheym Magunti- nen(sis) diocesis pure et simpliciter et ex certa scientia et non per errorem renuntiavit. XVI.t) XVIIV). Item — — u) con- staret, quod dampna aliqua sustinuisset ipsa pars adversa ex con- silio, auxilio et favore impensis, ut asserit, per dictum dominum archiepiscopum Treveren(sem) quondam domino Gerlaco pincerne
512 Nr. 791 episcopatu suo predicto non intendens per ea, que subiciuntur de intentione partis adverse tacite vel expresse, directe vel indirecte aliquid confiteri, ponit ac probare intendit dictus procurator, quod ac recepit et habuit nomine ecclesie illam pecuniam recepisset Vormac(iensis) et pro ipsa ecclesia» et pro tuicione et defensione et protectione ecclesie predicte non animo preiudicandi in aliquo dicto domino Salmanno nec in contemptum mandatorum apostoli- corum? n) sed animo defensandi dictam ecclesiam ab incursu et molestatione predonum et malefactorum et, ne dicta ecclesia Wormatien(sis) dampna gravia et irrecuperabilia incurrisset, quod- que per multa°) tempora pro ipsa ecclesia Wormacien(si) ad defensandum eam ab opposicionibus) oppressionibus? male- factorum et predonum iuxta ordinationem communem principum, baronum et civitatum pacis generalis Reni ad resistendum male- factoribus, predonibus tenebatur dictus dominus archiepiscopus, dum habuit amministracionem ecclesie Maguntinen(sis) ad certos equites galeatos mittendos ad expediciones publicas quodque in obsidioneP) castri Wylensteyn diocesis Wormacien(sis) et eius demolicionem seu subversionem et destructionem, ubi multi male- factores recolligebantur, qui gravia dampna dicte ecclesie Worma- tien(sis) et pluribus aliis civitatibus, opidis, castris et villis infere- bant, magnos et notabiles sumptus fecit pro ecclesia Worm(ati- XII. Item quod de predictis omnibus et singulis ensi) predicta. fuit et est publica vox et fama in civitatibus et diocesibus Treveren(si), Maguntinen(si) et Wormacien(si) et locis vicinis. r) admitteretur et probaret aut quocumque XIII.q) Item — — modo constarets), quod in perceptione fructuum prepositure ec clesie sancti Stephani Maguntinen(sis) fuisset dicta pars adversa tempore, quo dictus dominus archiepiscopus habuit administrationem ecclesie Maguntinen(sis), aliquando impedita, non intendens per ea, que subiciuntur, aliquid confiteri de intentione partis adverse, ponit ac probare intendit dictus procurator, quod hoc fuit factum per quendam Gerardum de Dente cognomine clericum Magunti- num, qui dictam preposituram a sede apostolica impetravit et obtinuit et aliquamdiu tenuit et possedit et fructus suo no- mine et per se? ex ea levavit et percepit. XIIIIt). XV. Item u) constaret, quod dictus dominus archiepiscopus dicto — domino ..episcopo Wormatien(si) in aliquo a retroactis temporibus fuisset obligatus non intendens tamen per ea, que subiciuntur, aliquid confiteri de intentione partis adverse tacite vel expresse, directe vel indirecte ponit ac probare intendit dictus procurator, quod ipse dominus episcopus Wormacien(sis) omnibus accionibus, questionibus ac litibus, si que sibi conpetiissent contra dictum dominum archiepiscopum, iam dudum §a) de anno domini millesimo CCC° XXXV. de mense iunii in oppido Oppinheym Magunti- nen(sis) diocesis pure et simpliciter et ex certa scientia et non per errorem renuntiavit. XVI.t) XVIIV). Item — — u) con- staret, quod dampna aliqua sustinuisset ipsa pars adversa ex con- silio, auxilio et favore impensis, ut asserit, per dictum dominum archiepiscopum Treveren(sem) quondam domino Gerlaco pincerne
Strana 513
1345 Ende Mai bis Dezember 513 bone memorie iam dudum licet de facto electo ad ecclesiam Wormatien(sem) non intendens — —a) procurator, quod idem dominus episcopus Wormatien(sis) de anno domini millesimo CCC XLIII" de mense martii ratificavit, gratificavit et approbavit omnia et singula facta et gesta per dictum quondam dominum Gerlacum pincernam tempore vite sue quodque renunciavit libere, sponte et simpliciter om ni bus et singulis questionibus, accioni- bus et impedicionibus sibi conpetentibus contra dictum quondam Gerlacum, si vixisset, et dominum Conradum fratrem suum necnon omnes et singulos consanguineos, amicos, servitores aut fautores ipsius quondam domini Gerlaci nec non contra quoscumque alios, qui astitissent eidem Gerlaco consilio, auxilio et favore per se vel alios publice vel occulte. Ad cuius articuli declaracionem dat procurator predictus tres articulos proxime subsequentes. XVIII?. Et primo ponit ac probare intendit dictus procurator, quod de anno domini millesimo CCC XLIII° de dicto mense marcii die lune proxima ante dominicam, qua cantatur in ecclesia dei Reminiscere', dictus dominus Salmannus episcopus Wormacien(sis) nomine suo et ecclesie sue Wormacien(sis) ex parte una et dictus Conradus Pincerna de Erpach miles, Engilhadus 'Pincerna" pre- positus ecclesie sancte trinitatis Spiren(sis), fratres dicti quon- dam Gerlaci nomine suo et dicti fratris premortui ac omnium amicorum, fautorum et servitorum suorum, qui umquam eis astiterunt? in adeptione et retencione dicti episcopatus Wormacien(sis) consilio, auxilio vel favore, ex parte altera super omnibus dissensionibus et discordiis inter eos occasione dicti epi- scopatus Wormacien(sis) habitis abx) anno domini M'CCC XXIX. a XXI. die mensis iunii scilicet ab ipsa die provisionis dicto domino Salmanno de dicto episcopatu facte et per annos subsequentes scilicet XXX, XXXI, XXXII, XXXIII et d sic deinceps usque ad annum domini MmCCCmXLIII. et usque ad dictum mensem martii et citra et per ipsa tempora in reverendum in Christo patrem ac dominum dominum Henricum dei et apostolice sedis gratia nunc et tunc archiepiscopum Maguntinen(sem), Wolframum de NKawenellenburg)) magistrum ac preceptorem ordinis fratrum Teutonicorumcc) in regno Alamanie ac quondam dominum Iohannem decanum ecclesie Maguntinen(sis) bone memorie? tamquam in arbitros, arbitratores ac amicabiles compositores sponte et libere XIX . Item quod pre- et ex certa scientia compromiserunt. dicti 'tres? arbitri, arbitratores ac amicabiles compositores dictum compromissum in se voluntarie susceperunt quodque cause cognitione et deliberatione ' matura? z) prehabitis de anno domini M'CCC XLIII. sabbato ante dictam diem dominicam, qua 4a? 3) suum arbitrium ac arbitralem cantatur Reminiscere' 2), in XL sententiam protulerunt et super omnibus controversiis et dissensioni- bus predictis easdem partes concordaverunt et pacificarunt quod- que ipse partes dictum arbitrium ac sententiam arbitralem lauda- verunt et approbaverunt ac emologaverunt. Cuiusquidem pro- nuntiationis et arbitrii tenor sequitur in hoc2*) verba: Nos XVIIIX. aa) dei gratia' et cetera usque in finemaa)4) Henricus Nova Alamanniae 33
1345 Ende Mai bis Dezember 513 bone memorie iam dudum licet de facto electo ad ecclesiam Wormatien(sem) non intendens — —a) procurator, quod idem dominus episcopus Wormatien(sis) de anno domini millesimo CCC XLIII" de mense martii ratificavit, gratificavit et approbavit omnia et singula facta et gesta per dictum quondam dominum Gerlacum pincernam tempore vite sue quodque renunciavit libere, sponte et simpliciter om ni bus et singulis questionibus, accioni- bus et impedicionibus sibi conpetentibus contra dictum quondam Gerlacum, si vixisset, et dominum Conradum fratrem suum necnon omnes et singulos consanguineos, amicos, servitores aut fautores ipsius quondam domini Gerlaci nec non contra quoscumque alios, qui astitissent eidem Gerlaco consilio, auxilio et favore per se vel alios publice vel occulte. Ad cuius articuli declaracionem dat procurator predictus tres articulos proxime subsequentes. XVIII?. Et primo ponit ac probare intendit dictus procurator, quod de anno domini millesimo CCC XLIII° de dicto mense marcii die lune proxima ante dominicam, qua cantatur in ecclesia dei Reminiscere', dictus dominus Salmannus episcopus Wormacien(sis) nomine suo et ecclesie sue Wormacien(sis) ex parte una et dictus Conradus Pincerna de Erpach miles, Engilhadus 'Pincerna" pre- positus ecclesie sancte trinitatis Spiren(sis), fratres dicti quon- dam Gerlaci nomine suo et dicti fratris premortui ac omnium amicorum, fautorum et servitorum suorum, qui umquam eis astiterunt? in adeptione et retencione dicti episcopatus Wormacien(sis) consilio, auxilio vel favore, ex parte altera super omnibus dissensionibus et discordiis inter eos occasione dicti epi- scopatus Wormacien(sis) habitis abx) anno domini M'CCC XXIX. a XXI. die mensis iunii scilicet ab ipsa die provisionis dicto domino Salmanno de dicto episcopatu facte et per annos subsequentes scilicet XXX, XXXI, XXXII, XXXIII et d sic deinceps usque ad annum domini MmCCCmXLIII. et usque ad dictum mensem martii et citra et per ipsa tempora in reverendum in Christo patrem ac dominum dominum Henricum dei et apostolice sedis gratia nunc et tunc archiepiscopum Maguntinen(sem), Wolframum de NKawenellenburg)) magistrum ac preceptorem ordinis fratrum Teutonicorumcc) in regno Alamanie ac quondam dominum Iohannem decanum ecclesie Maguntinen(sis) bone memorie? tamquam in arbitros, arbitratores ac amicabiles compositores sponte et libere XIX . Item quod pre- et ex certa scientia compromiserunt. dicti 'tres? arbitri, arbitratores ac amicabiles compositores dictum compromissum in se voluntarie susceperunt quodque cause cognitione et deliberatione ' matura? z) prehabitis de anno domini M'CCC XLIII. sabbato ante dictam diem dominicam, qua 4a? 3) suum arbitrium ac arbitralem cantatur Reminiscere' 2), in XL sententiam protulerunt et super omnibus controversiis et dissensioni- bus predictis easdem partes concordaverunt et pacificarunt quod- que ipse partes dictum arbitrium ac sententiam arbitralem lauda- verunt et approbaverunt ac emologaverunt. Cuiusquidem pro- nuntiationis et arbitrii tenor sequitur in hoc2*) verba: Nos XVIIIX. aa) dei gratia' et cetera usque in finemaa)4) Henricus Nova Alamanniae 33
Strana 514
514 Nr. 791 XIX. XXI. Item — — u) constaret vel con- XX t). stare posset, quod dictus dominus archiepiscopus Treveren(sis) in aliquo fuisset vel esset obnoxius vel obligatus dicto episcopo w) procurator, quod hoc fuisset Wormatien(si) non intendens — — et esset occasione amministrationis ecclesie Maguntinen(sis), quam idem dominus archiepiscopus olim habuit quodque super universis et singulis gestis, amministratis et factis per eundem dominum archiepiscopum durante amministratione fuit et est dudum secum per sedem apostolicam legitime dispensatum. XX. XXII. t) XXIS. XXIII?a*). Item — — bb) posset, quod dictus dominus archiepiscopus aliqua fecisset contra dictum dominum episcopum Worm(atiensem) temporibus retroactis ex quo posset sibi obnoxius —w) procurator, esse vel obligatus in aliquo non intendens — quod hoc fecisset et egisset nomine et vice capituli Wormacien(sis) et ipso capitulo Wormacien(si) sciente, volente, instantecc) et supplicante, firmum, gratum et ratum habente et approbante quod- que dictus dominus episcopus Wormacien(sis) iam dudum de anno domini M'CCC XLIII° XVIa die mensis renunciavitdd) sponte, libere et ex certa scientia omnibus accionibus, questionibus et im- petitionibus sibi competentibus contra capitulum Worm(atiense) nec non contra omnes, qui dicto capitulo Worm(atiensi) astiterunt durante lite domini Salmanni predicti super episcopatu predicto consilio, auxilio vel favore per se vel per alios publice vel oc- XXIX. XXIIII t). XXIII.XXV ee). Item culte 4). bb) posset, quod dominus archiepiscopus Treveren(sis) alias — — inhibuerit vel inhiberi fecerit, ne quis in civitate et diocesi Trever- en(si) legeret seu publicaret litteras apostolicas, nisi ipse eas prius viderit vel videri fecerit, ex eius sigillo approbaverit et licentiam w) dederit easdem litteras publicandi et eis utendi non intendens — — procurator, quod hoc inhibuisset et inhiberi fecisset ad evitandum crimen falsi et ad obviandum fraudibus falsariorum litterarum apostolicarum et ad examinandum ipsas litteras in bulla, carta, filo, stilo, ne false pro veris admitterentur, prout pluries simplices presbiteri rurales in illis partibus per dictas litteras alias sunt decepti. «XXIIIIS. XXVI t). XXVS.XXVII? — constaret eciam, quod prefatus reverendus in Christo Item — pater dominus Baldewinus archiepiscopus Treveren(sis) tamquam gubernator et amministrator ecclesie Maguntinen(sis) in aliquo dampnificasset dominum Salmannum episcopum Wormatien(sem) manutenendo et defendendo decanu«se m et capitulum ecclesie Wormacien(sis) durante lite, quam habuit dictus dominus episcopus Wormacien(sis) cum decano et capitulo ecclesie Wormac(iensis) w) pro- predicte super episcopatu suo predicto non intendens — — curator, quod dictus dominus archiepiscopus administrationem ec- clesie Maguntin(ensis)cc) prefate dimisit de anno M'CCC'XXXVIIff). de mense septembris in manibus reverendorum patrum dominorum Guidonis de sancto Germano tunc Aniciensis ac Nicolai Capo- ciie de urbe sancti Adomari de sancto Adomaro Morinen(sis) diocesis ecclesiarum prepositorum, cappellanorum et nunciorum tunc temporis felicis recordationis domini Benedicti
514 Nr. 791 XIX. XXI. Item — — u) constaret vel con- XX t). stare posset, quod dictus dominus archiepiscopus Treveren(sis) in aliquo fuisset vel esset obnoxius vel obligatus dicto episcopo w) procurator, quod hoc fuisset Wormatien(si) non intendens — — et esset occasione amministrationis ecclesie Maguntinen(sis), quam idem dominus archiepiscopus olim habuit quodque super universis et singulis gestis, amministratis et factis per eundem dominum archiepiscopum durante amministratione fuit et est dudum secum per sedem apostolicam legitime dispensatum. XX. XXII. t) XXIS. XXIII?a*). Item — — bb) posset, quod dictus dominus archiepiscopus aliqua fecisset contra dictum dominum episcopum Worm(atiensem) temporibus retroactis ex quo posset sibi obnoxius —w) procurator, esse vel obligatus in aliquo non intendens — quod hoc fecisset et egisset nomine et vice capituli Wormacien(sis) et ipso capitulo Wormacien(si) sciente, volente, instantecc) et supplicante, firmum, gratum et ratum habente et approbante quod- que dictus dominus episcopus Wormacien(sis) iam dudum de anno domini M'CCC XLIII° XVIa die mensis renunciavitdd) sponte, libere et ex certa scientia omnibus accionibus, questionibus et im- petitionibus sibi competentibus contra capitulum Worm(atiense) nec non contra omnes, qui dicto capitulo Worm(atiensi) astiterunt durante lite domini Salmanni predicti super episcopatu predicto consilio, auxilio vel favore per se vel per alios publice vel oc- XXIX. XXIIII t). XXIII.XXV ee). Item culte 4). bb) posset, quod dominus archiepiscopus Treveren(sis) alias — — inhibuerit vel inhiberi fecerit, ne quis in civitate et diocesi Trever- en(si) legeret seu publicaret litteras apostolicas, nisi ipse eas prius viderit vel videri fecerit, ex eius sigillo approbaverit et licentiam w) dederit easdem litteras publicandi et eis utendi non intendens — — procurator, quod hoc inhibuisset et inhiberi fecisset ad evitandum crimen falsi et ad obviandum fraudibus falsariorum litterarum apostolicarum et ad examinandum ipsas litteras in bulla, carta, filo, stilo, ne false pro veris admitterentur, prout pluries simplices presbiteri rurales in illis partibus per dictas litteras alias sunt decepti. «XXIIIIS. XXVI t). XXVS.XXVII? — constaret eciam, quod prefatus reverendus in Christo Item — pater dominus Baldewinus archiepiscopus Treveren(sis) tamquam gubernator et amministrator ecclesie Maguntinen(sis) in aliquo dampnificasset dominum Salmannum episcopum Wormatien(sem) manutenendo et defendendo decanu«se m et capitulum ecclesie Wormacien(sis) durante lite, quam habuit dictus dominus episcopus Wormacien(sis) cum decano et capitulo ecclesie Wormac(iensis) w) pro- predicte super episcopatu suo predicto non intendens — — curator, quod dictus dominus archiepiscopus administrationem ec- clesie Maguntin(ensis)cc) prefate dimisit de anno M'CCC'XXXVIIff). de mense septembris in manibus reverendorum patrum dominorum Guidonis de sancto Germano tunc Aniciensis ac Nicolai Capo- ciie de urbe sancti Adomari de sancto Adomaro Morinen(sis) diocesis ecclesiarum prepositorum, cappellanorum et nunciorum tunc temporis felicis recordationis domini Benedicti
Strana 515
1345 Ende Mai bis Dezember 515 pape «XXXII. ad Almaniam transmissorum ad recipiendum de mandato dicti domini Benedicti pape resignationem amministrationis predicte a prefato domino archiepiscopo quodque extunc, etiam si antea in aliquo dampnosus fuisset prefatus dominus archiepiscopus episcopo Wormacien(si) tamquam amministrator ecclesie Magunti- n(ensis) metropolitane ipsius ecclesie Worm(atiensis) eius suffra- ganiez*) decanum et capitulum ecclesie Wormacien(sis) manutenendo et defendendo, quod negatur, deinceps 'tamen? in nullo se intro- misit de amministracione dicte ecclesie Maguntinen(sis) nec defen- sione, manutenentia et protectione decani et capituli Wormacien(sis) predictorum, sed extuncgg) nunc dominus Henricus archiepiscopus Maguntinen(sis) dictam ecclesiam Maguntinen(sem) adeptus fuit et defensionem ecclesie Wormac(iensis) eius suffraganee nec non decani et capituli Worm(atiensium) predictorum sibi assumpsit. XXVIIS.XXVIIII°. Item t). XXVI XXVIII ——f) in civitatibus et diocesibus Maguntin(ensi), Treveren(si) et Wormatien(si) et locis vicinis quodque fuit et est verum, quod Eckardus sancti Iohannis et Henricus eiusdem ac Iohannes sancti Petri ecclesiarum Maguntinen(sis) precentores sunt consanguinei et propinqui etiam infra quartum consanguiniltatishh) gradum domini Salmanni episcopi Wormatien(sis) quodque ipsi ab anno domini M'CCC'XXX. XXXI°, XXXII°, XxXIII°, XXXIIII°, XXXVoii), XXXVI., XXXVII. et citra et per ipsa tempora erant, fuerunt et adhuc hodie sunt nimia familiaritate et affectione dicto domino Salmanno coniuncti, ita quod verisimiliter, quidquid sibi placerent, fecissent et adhuc hodie facerent, in quo sibi crederent XXVIIIS. XXX . Item — —kk) verum, conplacere. 11) sancti Augustini quod Sigelocc) dictuscc) Rodecc) canonicusce) — conplacere ecclesiecc) Wormacien(sis)cc) dece) anno domini mm), XXXVII°, XXXVIII. et citra millesimo CCCXXXV., XXXVI. et per ipsa tempora et adhuc hodie erat, fuit et est clericus secretarius et"n) familiaris et iuratus domini Salmanni episcopi Wormacien(sis) nimia affectione et familiaritate sibi coniunctus, ita quod verisimiliter fecisset et adhuc hodie faceret, in quocum- XXIX. XXXI que dicto episcopo crederet complacere. Item — — kk) verum, quod frater Iohannes ordinis heremitarum sancti August(ini), qui se dicit episcopum sancte Marie in Cam- pis) Capios' de anno domini M'CCCXXXVIII., XXXIX., XL.°°), XLI. et per ipsa tempora continue fuit vicarius in spiri- tualibus domini Salmanni episcopi Worma(tiensis) et ordines de mandato ipsius in opido Lutra et in opido Nauenstulpp) et in villa Hocspire Wormacien(sis) diocesis celebravit ac sibi nimia familiaritate coniunctus fuit, ita quod verisimiliter fecisset omnia, in quibus credidisset dicto domino episcopo complacere etiam — kk) XXX. XXXII . Item — contra quemcumque. verum, quod Conradus Marquardi de Asschaffenburgz*) clericus Maguntinen(sis) diocesis de anno domini millesimo CCC° XL., XLI., XLII.qq), XLIII., XLIIII., XLV. et per ipsa tempora fuit et erat et hodie est clericus familiaris domesticus secretarius et iuratus dicti domini Salmanni episcopi Wormacien(sis) nimia sibi 33*
1345 Ende Mai bis Dezember 515 pape «XXXII. ad Almaniam transmissorum ad recipiendum de mandato dicti domini Benedicti pape resignationem amministrationis predicte a prefato domino archiepiscopo quodque extunc, etiam si antea in aliquo dampnosus fuisset prefatus dominus archiepiscopus episcopo Wormacien(si) tamquam amministrator ecclesie Magunti- n(ensis) metropolitane ipsius ecclesie Worm(atiensis) eius suffra- ganiez*) decanum et capitulum ecclesie Wormacien(sis) manutenendo et defendendo, quod negatur, deinceps 'tamen? in nullo se intro- misit de amministracione dicte ecclesie Maguntinen(sis) nec defen- sione, manutenentia et protectione decani et capituli Wormacien(sis) predictorum, sed extuncgg) nunc dominus Henricus archiepiscopus Maguntinen(sis) dictam ecclesiam Maguntinen(sem) adeptus fuit et defensionem ecclesie Wormac(iensis) eius suffraganee nec non decani et capituli Worm(atiensium) predictorum sibi assumpsit. XXVIIS.XXVIIII°. Item t). XXVI XXVIII ——f) in civitatibus et diocesibus Maguntin(ensi), Treveren(si) et Wormatien(si) et locis vicinis quodque fuit et est verum, quod Eckardus sancti Iohannis et Henricus eiusdem ac Iohannes sancti Petri ecclesiarum Maguntinen(sis) precentores sunt consanguinei et propinqui etiam infra quartum consanguiniltatishh) gradum domini Salmanni episcopi Wormatien(sis) quodque ipsi ab anno domini M'CCC'XXX. XXXI°, XXXII°, XxXIII°, XXXIIII°, XXXVoii), XXXVI., XXXVII. et citra et per ipsa tempora erant, fuerunt et adhuc hodie sunt nimia familiaritate et affectione dicto domino Salmanno coniuncti, ita quod verisimiliter, quidquid sibi placerent, fecissent et adhuc hodie facerent, in quo sibi crederent XXVIIIS. XXX . Item — —kk) verum, conplacere. 11) sancti Augustini quod Sigelocc) dictuscc) Rodecc) canonicusce) — conplacere ecclesiecc) Wormacien(sis)cc) dece) anno domini mm), XXXVII°, XXXVIII. et citra millesimo CCCXXXV., XXXVI. et per ipsa tempora et adhuc hodie erat, fuit et est clericus secretarius et"n) familiaris et iuratus domini Salmanni episcopi Wormacien(sis) nimia affectione et familiaritate sibi coniunctus, ita quod verisimiliter fecisset et adhuc hodie faceret, in quocum- XXIX. XXXI que dicto episcopo crederet complacere. Item — — kk) verum, quod frater Iohannes ordinis heremitarum sancti August(ini), qui se dicit episcopum sancte Marie in Cam- pis) Capios' de anno domini M'CCCXXXVIII., XXXIX., XL.°°), XLI. et per ipsa tempora continue fuit vicarius in spiri- tualibus domini Salmanni episcopi Worma(tiensis) et ordines de mandato ipsius in opido Lutra et in opido Nauenstulpp) et in villa Hocspire Wormacien(sis) diocesis celebravit ac sibi nimia familiaritate coniunctus fuit, ita quod verisimiliter fecisset omnia, in quibus credidisset dicto domino episcopo complacere etiam — kk) XXX. XXXII . Item — contra quemcumque. verum, quod Conradus Marquardi de Asschaffenburgz*) clericus Maguntinen(sis) diocesis de anno domini millesimo CCC° XL., XLI., XLII.qq), XLIII., XLIIII., XLV. et per ipsa tempora fuit et erat et hodie est clericus familiaris domesticus secretarius et iuratus dicti domini Salmanni episcopi Wormacien(sis) nimia sibi 33*
Strana 516
516 Nr. 791 affectione et familiaritate coniunctus quodque sibi per dicta tem pora et hodie habuit et habet precipere et imparare quodque idem Conradus verisimiliter fecisset per dicta tempora et adhuc hodie faceret etiam contra quemcumque omnia, in quibus dicto domino — t) fuit et- Salmanno episcopo crederet complacere. Item rr) — kk XXXIX. XXXIIIss). Item cetera etcetera . verum, quod dictus dominus episcopus Wormacien(sis) de anno domini M'CCC° XXIX°, XXX°, XXXI°, XXXII° et sic deinceps de annis nativitatis domini currentibus usque adtt) annum domini M'CCC° XLV. inclusive et a XLVI. annis et citra et ante et per ipsa tempora'potuisset et potuit? et adhuc hodie poterat, potuisset et adhuc hodie posset secure venire et mittere tute et libere?, quandocumque sibi placeret, ad presenciam domini archiepiscopi 'Treveren(sis) et suorum tam in civitate quam diocesi Treveren(si) et alibi, ubi pro tempore esset dictus dominus archiepiscopus, et ad castra, municiones et fortalicia et villas ipsius et vasallorum et officiatorum et subditorum suorum quod- que dictus episcopus Wormatien(sis) de anno domini M'CCC XLIIII. de mense septembr(is) dicti anni, dum novissime equitavit ad Roman(am) curiam, ivit per terram dicti domini archiepiscopi Treveren(sis) et per districtum suum et territoria et opida et castella quodque in civitate Treveren(si) una nocte dicti mensis pernoctavit ipso domino archiepiscopo tunc in dicta civitate exi- stente quodque ibi tractatus et honoratus fuit amicabiliter et honorifice per cives et subditos dicti domini Treveren(sis) quodque in7) vestigioz) sequenti die transitum fecit ad Romana(m) curiam veniendi «et per comitatum Luzzelenburgen(sem) et eiusdem comitatus districtus et territoria quodque dictus comitatus pertinet et a XXX annis et? citra et ultra et per ipsa tempora §et adhuc hodie pertinuit, pertinere consuevit et hodie pertinet ad illustrem principem dominum regem Bohemieuu) nepotem dicti domini archiepiscopi filium quondam divevv) memorievv) magni- fici principis domini Henrici Romanorum imperatoris quondam fratris germani dicti domini archiepiscopi quodque ibidem dictus dominus episcopus Wormacien(sis) amicabiliter et benigniter ww). receptus, tractatus et honoratus fuit. XXXIIX. XXXIIII Item — — kk) verum, quod opidum Nauenstul et castrum desuper situatum Wormaien(sis) diocesis a LX annis et citra fuerunt et? sunt in loco solitario, nemoroso et vasto situata et a' congregation(ibus) hominum remota et a civitate Treveren(si) multum eciam ultra dicta distantia quodque ibi dumtaxat a dictis partibus et citra fuit et est una ecclesia parrochialis et eius parrochiani absque omni alio collegio seculari &et) ' vel regulari quodque cause inter homines dictorum locorum pro tem- pore exorte a sede apostolica committende a dictis partibus et citra? consueverunt committi et committuntur? in civitatibus Maguntinen(si), Treveren(si), Wormacien(si), Meten(si) et aliis locis insignibus? et non in dicto loco quodque ibi «non a dictis partibus et citra non fuerunt neque? sunt aliqui iurisperiti quodque dictum opidum cum castro adiacente pro loco solitario
516 Nr. 791 affectione et familiaritate coniunctus quodque sibi per dicta tem pora et hodie habuit et habet precipere et imparare quodque idem Conradus verisimiliter fecisset per dicta tempora et adhuc hodie faceret etiam contra quemcumque omnia, in quibus dicto domino — t) fuit et- Salmanno episcopo crederet complacere. Item rr) — kk XXXIX. XXXIIIss). Item cetera etcetera . verum, quod dictus dominus episcopus Wormacien(sis) de anno domini M'CCC° XXIX°, XXX°, XXXI°, XXXII° et sic deinceps de annis nativitatis domini currentibus usque adtt) annum domini M'CCC° XLV. inclusive et a XLVI. annis et citra et ante et per ipsa tempora'potuisset et potuit? et adhuc hodie poterat, potuisset et adhuc hodie posset secure venire et mittere tute et libere?, quandocumque sibi placeret, ad presenciam domini archiepiscopi 'Treveren(sis) et suorum tam in civitate quam diocesi Treveren(si) et alibi, ubi pro tempore esset dictus dominus archiepiscopus, et ad castra, municiones et fortalicia et villas ipsius et vasallorum et officiatorum et subditorum suorum quod- que dictus episcopus Wormatien(sis) de anno domini M'CCC XLIIII. de mense septembr(is) dicti anni, dum novissime equitavit ad Roman(am) curiam, ivit per terram dicti domini archiepiscopi Treveren(sis) et per districtum suum et territoria et opida et castella quodque in civitate Treveren(si) una nocte dicti mensis pernoctavit ipso domino archiepiscopo tunc in dicta civitate exi- stente quodque ibi tractatus et honoratus fuit amicabiliter et honorifice per cives et subditos dicti domini Treveren(sis) quodque in7) vestigioz) sequenti die transitum fecit ad Romana(m) curiam veniendi «et per comitatum Luzzelenburgen(sem) et eiusdem comitatus districtus et territoria quodque dictus comitatus pertinet et a XXX annis et? citra et ultra et per ipsa tempora §et adhuc hodie pertinuit, pertinere consuevit et hodie pertinet ad illustrem principem dominum regem Bohemieuu) nepotem dicti domini archiepiscopi filium quondam divevv) memorievv) magni- fici principis domini Henrici Romanorum imperatoris quondam fratris germani dicti domini archiepiscopi quodque ibidem dictus dominus episcopus Wormacien(sis) amicabiliter et benigniter ww). receptus, tractatus et honoratus fuit. XXXIIX. XXXIIII Item — — kk) verum, quod opidum Nauenstul et castrum desuper situatum Wormaien(sis) diocesis a LX annis et citra fuerunt et? sunt in loco solitario, nemoroso et vasto situata et a' congregation(ibus) hominum remota et a civitate Treveren(si) multum eciam ultra dicta distantia quodque ibi dumtaxat a dictis partibus et citra fuit et est una ecclesia parrochialis et eius parrochiani absque omni alio collegio seculari &et) ' vel regulari quodque cause inter homines dictorum locorum pro tem- pore exorte a sede apostolica committende a dictis partibus et citra? consueverunt committi et committuntur? in civitatibus Maguntinen(si), Treveren(si), Wormacien(si), Meten(si) et aliis locis insignibus? et non in dicto loco quodque ibi «non a dictis partibus et citra non fuerunt neque? sunt aliqui iurisperiti quodque dictum opidum cum castro adiacente pro loco solitario
Strana 517
1345 Ende Mai bis Dezember 517 humili et modice reputationisXx) reputatum fuit et reputari con- suevit a LX annis citra et ultra et per ipsa tempora et adhodie XXXXIIIX. XXXV? yy). Item ponit et pro tali reputatur. probare intendit dictus procurator, quod opidum Lut“ r? en- (se) Wormatiensis diocesis est opidum solitarium in loco nemoroso situatum et vicinitate sollempnium locorum et insignium remotum quodque cause inter homines ipsius opidi pro tempore exorte ad ecclesiasticum forum pertinentes de consuetudine vel de iure ex delegatione ordinaria vel apostolica in civitatibus vicinis et non ibidem a LX annis citra et per ipsa tempora et adhuc hodie tractatus fuerunt et tractabantur et adhuc hodie tractantur quod- que ibi nulli sunt iurisperiti quodque pro loco solitario humili et modice reputacionis repuftajtum z2) fuit et reputari consuevit a LX annis et citra et ultra et per ipsa tempora et adhuc hodie pro tali reputatur communiter quodque dictum opidum spectat ad regem Alamanie, qui est pro tempore, quodque de predictis omnibus et singulis fuit et est publica vox et fama, opinio, reputatio atque dictum in partibus Alamanie et civitatibus Maguntinen(si), Treve- XXXIIII. ren(si), Wormacien(si), Meten(si) et locis vicinis. b5) opidum Wesalien(se) est opidum parvum XXXVIPa5). Item — — b'y b5) communiter quodque — —— ac modicum quodque cause b) opidum) vicinis. «XXXXVS. XXXXVII (!)c). Item — XXXVIX. XXXVIII e). Item —d) vicinis. Syrk est — — — t) diocesibus Treveren(si), Maguntinen(si), Colonien(si), Worma- tien(si) et locis vicinis quodque fuit et est verum, quod in civitate ac diocesi Treveren(si) etiam coram dicto domino archiepiscopo Treveren(si) et suis fautoribus mandata apostolica ab anno domini M°CCC° XXIX., XXX., XXXI., XXXII. et sic deinceps a dictis annis usque ad annum presentem XLV. inclusive et citra et ultra et per ipsa tempora continue et adhuc hodie, quandocumque casus et locus se offere quilibet poterat, potuit et potest legere et? publicare litteras apostolicas et processus quoscumque tute, secure ac libere coram dicto domino archiepiscopo Treve- ren(si), clero et populo dicte civitatis et diocesis Treveren(sis) dictaque mandata apostolica et processus' recepta et recepti fuerunt et audita et auditi" a dicto tempore et citra et ultra et per dictum tempus cum omni reverencia et honore et eis paritum et obtemperatum et obeditum paretur, obtemperatur et obeditur nisi legitima fuissent appellacione suspensa vel Setiam u XXXVIIIS. XXXVIIII . ltem — suspendantur. constaret, quod decani et capitula ac prebendariif) seu beneficiati tam maioris quam aliarum ecclesiarum collegiatarum civitatis et diocesis Worm(atiensis) ac rectores seu etiam)curati par rochialium ecclesiarum tam civitatis quam diocesis Wormacien(sis) et clerus ac populus civitatis et diocesis Worm(atiensis) se ipsos, res et bona sua, castra, municiones ac fortalicia cum suis perti- nentiis tempore litis iam dudum habite per dominum episcopum Wormacien(sem) predictum super episcopatu suo adipiscendo sub- misissent se protectioni et tuitioni ac defensioni dicti domini archi- episcopi Treveren(sis) et ipse eos ad suam protectionem, tuicionem
1345 Ende Mai bis Dezember 517 humili et modice reputationisXx) reputatum fuit et reputari con- suevit a LX annis citra et ultra et per ipsa tempora et adhodie XXXXIIIX. XXXV? yy). Item ponit et pro tali reputatur. probare intendit dictus procurator, quod opidum Lut“ r? en- (se) Wormatiensis diocesis est opidum solitarium in loco nemoroso situatum et vicinitate sollempnium locorum et insignium remotum quodque cause inter homines ipsius opidi pro tempore exorte ad ecclesiasticum forum pertinentes de consuetudine vel de iure ex delegatione ordinaria vel apostolica in civitatibus vicinis et non ibidem a LX annis citra et per ipsa tempora et adhuc hodie tractatus fuerunt et tractabantur et adhuc hodie tractantur quod- que ibi nulli sunt iurisperiti quodque pro loco solitario humili et modice reputacionis repuftajtum z2) fuit et reputari consuevit a LX annis et citra et ultra et per ipsa tempora et adhuc hodie pro tali reputatur communiter quodque dictum opidum spectat ad regem Alamanie, qui est pro tempore, quodque de predictis omnibus et singulis fuit et est publica vox et fama, opinio, reputatio atque dictum in partibus Alamanie et civitatibus Maguntinen(si), Treve- XXXIIII. ren(si), Wormacien(si), Meten(si) et locis vicinis. b5) opidum Wesalien(se) est opidum parvum XXXVIPa5). Item — — b'y b5) communiter quodque — —— ac modicum quodque cause b) opidum) vicinis. «XXXXVS. XXXXVII (!)c). Item — XXXVIX. XXXVIII e). Item —d) vicinis. Syrk est — — — t) diocesibus Treveren(si), Maguntinen(si), Colonien(si), Worma- tien(si) et locis vicinis quodque fuit et est verum, quod in civitate ac diocesi Treveren(si) etiam coram dicto domino archiepiscopo Treveren(si) et suis fautoribus mandata apostolica ab anno domini M°CCC° XXIX., XXX., XXXI., XXXII. et sic deinceps a dictis annis usque ad annum presentem XLV. inclusive et citra et ultra et per ipsa tempora continue et adhuc hodie, quandocumque casus et locus se offere quilibet poterat, potuit et potest legere et? publicare litteras apostolicas et processus quoscumque tute, secure ac libere coram dicto domino archiepiscopo Treve- ren(si), clero et populo dicte civitatis et diocesis Treveren(sis) dictaque mandata apostolica et processus' recepta et recepti fuerunt et audita et auditi" a dicto tempore et citra et ultra et per dictum tempus cum omni reverencia et honore et eis paritum et obtemperatum et obeditum paretur, obtemperatur et obeditur nisi legitima fuissent appellacione suspensa vel Setiam u XXXVIIIS. XXXVIIII . ltem — suspendantur. constaret, quod decani et capitula ac prebendariif) seu beneficiati tam maioris quam aliarum ecclesiarum collegiatarum civitatis et diocesis Worm(atiensis) ac rectores seu etiam)curati par rochialium ecclesiarum tam civitatis quam diocesis Wormacien(sis) et clerus ac populus civitatis et diocesis Worm(atiensis) se ipsos, res et bona sua, castra, municiones ac fortalicia cum suis perti- nentiis tempore litis iam dudum habite per dominum episcopum Wormacien(sem) predictum super episcopatu suo adipiscendo sub- misissent se protectioni et tuitioni ac defensioni dicti domini archi- episcopi Treveren(sis) et ipse eos ad suam protectionem, tuicionem
Strana 518
518 Nr. 791 et defensionem recepisset et quod exz) hoc dictus dominus epi- scopus Wormatien(sis) in aliquo dampnificatus fuisset et iniurias, contumelias, expensas, sumptus, labores aliquos sustinuisset ac —w) partis adverse, sed solum inno- fecisset non intendens — cenciamg) suam dicti domini archiepiscopi' tueri et defendere et ad defensionem et tuicionem iuris «sui) dicti domini archi- episcopi et declarandum innocentiam «dictidomini Treverensis sepedicti et ad ostendendum, quod ipse dicto domino episcopo in nullo est penitus obligatus, ponit ac probare intendit dictus procurator, quod dicti decani et capitula, prebendarii seu bene- ficiati, rectores seu curati et alius clerus et populus civitatis et diocesis Wormacien(sis) predictarum eidem domino Salmanno pro- omnibus iniuriis, contumeliis, dampnis, laboribus, ' vex' acionibush5), sumptibus et expensis tam per se ipsos quam per suos in hac parte adiutores, consiliarios et fautores quomodocumque et qualiter- cumque tempore predicte litis sibi illatis et irrogatis dederunt et solverunt per summas particulares"e) et singulares usque XVIi'. milia florenorum auri de Florentia et 'ipsam summam? quodque dictus episcopus eosdem suos subditos predictos ac omnes eorum in hac parte fautores, consiliarios et adiutores quoscumque, qui ipsis &et) ' in' premissis dederunt auxilium, consilium et favorem publice vel occulte per se vel alios, pro dictis XVI milibus per eum ab eis receptis et sibi solutis ac numeratis et in utilitatem suam conversis ab omnibus iniuriis, contumeliis, dampnis, expensis ac sumptibus, laboribus per ipsum occasione premisse litis passis quitavit et liberavit et quitos et liberos dimisit quodque de pre t) vicinis et ad declaracionem huius articuli — — dictis dat procurator predictus articulos, «que qu'i seque ntur. XXXIXS.XXXX. Et primo ponit et probare intendit dictus procurator, quod ex causis in proximo “articulo' descriptis dictus dominus episcopus de anno domini M°CCC XLIII° de mense octobris habuit et recepit mille florenos auri boni ac iusti ponderis ac conii Florentini a capitulo maioris ecclesie Wormaciensis sibi missos ad ' Romanam" curiam per dominos Ottonem de Schonen burg ac Willechonem de Stega canonicos dicte ecclesie nomine dicti capituli quodque postmodum de anno domini M'CCC XLIII. predictis de mense aprilis, maii et iunii, dum dictus dominus esset in partibus Alamanie et possessionem sui episcopatus adeptus fuisset, habuit et recepit a dicto capitulo ex causis in proximo articulo contentis tria milia florenorum auri boni ac iusti ponderis ac conii Florentini quodque de predictis ——t) Spirensi ac Treve- XLS. XLI". Item ponit et probare rensi — —t) vicinis. intendit dictus procurator, quod idem dominus episcopus de anno et mensibus prédictis habuit ac recepit ex causis in dicto XXXVII. XXXVIIII. articulo descriptis a capitulis et sancti Martini et beate personis beneficiatis sancti Andreek), Marie extra muros Wormacien(ses) ecclesiarum noningentos florenos auri boni ac iusti ponderis ac conii Florentini ex arbitrio, arbitratu seu arbitrali sententia consulum et ipsorum ' virorum XVI civitatis Wormacien(sis)") quodque de predictis —
518 Nr. 791 et defensionem recepisset et quod exz) hoc dictus dominus epi- scopus Wormatien(sis) in aliquo dampnificatus fuisset et iniurias, contumelias, expensas, sumptus, labores aliquos sustinuisset ac —w) partis adverse, sed solum inno- fecisset non intendens — cenciamg) suam dicti domini archiepiscopi' tueri et defendere et ad defensionem et tuicionem iuris «sui) dicti domini archi- episcopi et declarandum innocentiam «dictidomini Treverensis sepedicti et ad ostendendum, quod ipse dicto domino episcopo in nullo est penitus obligatus, ponit ac probare intendit dictus procurator, quod dicti decani et capitula, prebendarii seu bene- ficiati, rectores seu curati et alius clerus et populus civitatis et diocesis Wormacien(sis) predictarum eidem domino Salmanno pro- omnibus iniuriis, contumeliis, dampnis, laboribus, ' vex' acionibush5), sumptibus et expensis tam per se ipsos quam per suos in hac parte adiutores, consiliarios et fautores quomodocumque et qualiter- cumque tempore predicte litis sibi illatis et irrogatis dederunt et solverunt per summas particulares"e) et singulares usque XVIi'. milia florenorum auri de Florentia et 'ipsam summam? quodque dictus episcopus eosdem suos subditos predictos ac omnes eorum in hac parte fautores, consiliarios et adiutores quoscumque, qui ipsis &et) ' in' premissis dederunt auxilium, consilium et favorem publice vel occulte per se vel alios, pro dictis XVI milibus per eum ab eis receptis et sibi solutis ac numeratis et in utilitatem suam conversis ab omnibus iniuriis, contumeliis, dampnis, expensis ac sumptibus, laboribus per ipsum occasione premisse litis passis quitavit et liberavit et quitos et liberos dimisit quodque de pre t) vicinis et ad declaracionem huius articuli — — dictis dat procurator predictus articulos, «que qu'i seque ntur. XXXIXS.XXXX. Et primo ponit et probare intendit dictus procurator, quod ex causis in proximo “articulo' descriptis dictus dominus episcopus de anno domini M°CCC XLIII° de mense octobris habuit et recepit mille florenos auri boni ac iusti ponderis ac conii Florentini a capitulo maioris ecclesie Wormaciensis sibi missos ad ' Romanam" curiam per dominos Ottonem de Schonen burg ac Willechonem de Stega canonicos dicte ecclesie nomine dicti capituli quodque postmodum de anno domini M'CCC XLIII. predictis de mense aprilis, maii et iunii, dum dictus dominus esset in partibus Alamanie et possessionem sui episcopatus adeptus fuisset, habuit et recepit a dicto capitulo ex causis in proximo articulo contentis tria milia florenorum auri boni ac iusti ponderis ac conii Florentini quodque de predictis ——t) Spirensi ac Treve- XLS. XLI". Item ponit et probare rensi — —t) vicinis. intendit dictus procurator, quod idem dominus episcopus de anno et mensibus prédictis habuit ac recepit ex causis in dicto XXXVII. XXXVIIII. articulo descriptis a capitulis et sancti Martini et beate personis beneficiatis sancti Andreek), Marie extra muros Wormacien(ses) ecclesiarum noningentos florenos auri boni ac iusti ponderis ac conii Florentini ex arbitrio, arbitratu seu arbitrali sententia consulum et ipsorum ' virorum XVI civitatis Wormacien(sis)") quodque de predictis —
Strana 519
1345 Ende Mai bis Dezember 519 «XLIS. XLIIS. — —t) vicinis. Treverensi et Spirensi ac Item ponit et probare intendit dictus procurator, quod idem dominus episcopus Wormaciensis ex causis in dicto «XXXVIIS. XXXVIIII.' articulo contentis recepit et habuit de anno domini et mensibus predictis a plebanis seu rectoribus ecclesiarum par- rochialium et vicariis et capellanis eorundem civitatis et suburbii Wormacien(sis) consulibus ac universitate dicte civitatis Worma- cien(sis) nomine dictorum plebanorum seu rectorum «seu capellanorum ac vicariorum numerantibus ac solventibus §sep tentos) ' sexcentos? florenos auri de Florentia boni ac iusti m5) vicinis. XXLIIS. XLIII. ponderis quodque de predictis — Item — —n5) contentis et descriptis habuit ac recepit de anno domini et mensibus predictis a decano et capitulo ac prebendariis ecclesie sancti Ciriaci Nuhusen(sis) extra muros Wormacien(ses) septingentos florenos auri de Florentia boni ac iusti ponderis XXLIIIX.'XLIIII. —m )f) vicinis. quodque de predictis n') articulo descriptis habuit anno et mensibus predictis Item — — a decano et capitulo et vicariis seu prebendariis ecclesie sancti Pauli Wormacien(sis) quingentos florenos auri quodque de pre- XXLIIIIS. XLV . Item — —n") m') vicinis. dictis — — episcopus ex causis in XXXXVII. XXXVIIII. articulo ante- dicto descriptis? &et habuit et recepit anno et mensibus prenotatis a decano et capitulo, vicariis seu prebendariis ecclesie Winpinen(sis) Wormacien(sis) diocesis sexcentos florenos auri quod- «XLVS. XLVI . Item —m5) vicinis. que de predictis — — — %5) causis prescriptis in articulo XXXVII. XXXVIIII. prenominato habuit et recepit anno et mensibus antedictis C et XX florenos auri a preposito montis sancti Georgii prope opidum Phedernheym Wormacien(sis) diocesis quodque de predictis —°) mensibus XLVIS. XLVII . Item — ——m5) vicinis. prenotatis a capitulis sacerdotum ruralium villarum Ryszersheym P) et Asselnheym ) et Nannenstul in territorio prepositure Worma- o) preno- tien(sis) situatarum quadringentos florenos auri quodque de pre- — — XXLVIIS. XLVIII . Item — m5). dictis — tatis a plebanis seu rectoribus ecclesiarum parrochialium ruralium situatarum in territorio prepositure ecclesie Nuhusen(sis) extra muros Wormatien(ses) trecentos et quinquaginta florenos auri de «XLVIIS. S Florentia quodque de predictis — — m5) vicinis. — —°5) prenotatis a capitulis sacerdotum 4 XLVIIII°. Item ruralium in villis Mesnorgestad et in Hyllensheym in territorio prepositure ecclesie sancti Pauli Wormacien(sis) situatis ducentos et septuaginta florenos auri de Florencia quodque de predictis o5) descriptis dictis dominus Lr). Item m') vicinis. — episcopus habuit, levavit ac recepit annis et mensibus prenotatis a populo ville Oysthoven Wormacien(sis) dyocesis XX florenos; item a populo ville Meckinheym dicte dyocesis tres florenos, item a populo ville Rindurincheym dicte dyocesis II florenos, item a populo ville Eychen dicte dyocesis III florenos, item a populo ville Gynisheym eiusdem dyocesis X florenos, item a populo opidi Oppinheyms) commorante in parte illa dicti opidi, [que?] est
1345 Ende Mai bis Dezember 519 «XLIS. XLIIS. — —t) vicinis. Treverensi et Spirensi ac Item ponit et probare intendit dictus procurator, quod idem dominus episcopus Wormaciensis ex causis in dicto «XXXVIIS. XXXVIIII.' articulo contentis recepit et habuit de anno domini et mensibus predictis a plebanis seu rectoribus ecclesiarum par- rochialium et vicariis et capellanis eorundem civitatis et suburbii Wormacien(sis) consulibus ac universitate dicte civitatis Worma- cien(sis) nomine dictorum plebanorum seu rectorum «seu capellanorum ac vicariorum numerantibus ac solventibus §sep tentos) ' sexcentos? florenos auri de Florentia boni ac iusti m5) vicinis. XXLIIS. XLIII. ponderis quodque de predictis — Item — —n5) contentis et descriptis habuit ac recepit de anno domini et mensibus predictis a decano et capitulo ac prebendariis ecclesie sancti Ciriaci Nuhusen(sis) extra muros Wormacien(ses) septingentos florenos auri de Florentia boni ac iusti ponderis XXLIIIX.'XLIIII. —m )f) vicinis. quodque de predictis n') articulo descriptis habuit anno et mensibus predictis Item — — a decano et capitulo et vicariis seu prebendariis ecclesie sancti Pauli Wormacien(sis) quingentos florenos auri quodque de pre- XXLIIIIS. XLV . Item — —n") m') vicinis. dictis — — episcopus ex causis in XXXXVII. XXXVIIII. articulo ante- dicto descriptis? &et habuit et recepit anno et mensibus prenotatis a decano et capitulo, vicariis seu prebendariis ecclesie Winpinen(sis) Wormacien(sis) diocesis sexcentos florenos auri quod- «XLVS. XLVI . Item —m5) vicinis. que de predictis — — — %5) causis prescriptis in articulo XXXVII. XXXVIIII. prenominato habuit et recepit anno et mensibus antedictis C et XX florenos auri a preposito montis sancti Georgii prope opidum Phedernheym Wormacien(sis) diocesis quodque de predictis —°) mensibus XLVIS. XLVII . Item — ——m5) vicinis. prenotatis a capitulis sacerdotum ruralium villarum Ryszersheym P) et Asselnheym ) et Nannenstul in territorio prepositure Worma- o) preno- tien(sis) situatarum quadringentos florenos auri quodque de pre- — — XXLVIIS. XLVIII . Item — m5). dictis — tatis a plebanis seu rectoribus ecclesiarum parrochialium ruralium situatarum in territorio prepositure ecclesie Nuhusen(sis) extra muros Wormatien(ses) trecentos et quinquaginta florenos auri de «XLVIIS. S Florentia quodque de predictis — — m5) vicinis. — —°5) prenotatis a capitulis sacerdotum 4 XLVIIII°. Item ruralium in villis Mesnorgestad et in Hyllensheym in territorio prepositure ecclesie sancti Pauli Wormacien(sis) situatis ducentos et septuaginta florenos auri de Florencia quodque de predictis o5) descriptis dictis dominus Lr). Item m') vicinis. — episcopus habuit, levavit ac recepit annis et mensibus prenotatis a populo ville Oysthoven Wormacien(sis) dyocesis XX florenos; item a populo ville Meckinheym dicte dyocesis tres florenos, item a populo ville Rindurincheym dicte dyocesis II florenos, item a populo ville Eychen dicte dyocesis III florenos, item a populo ville Gynisheym eiusdem dyocesis X florenos, item a populo opidi Oppinheyms) commorante in parte illa dicti opidi, [que?] est
Strana 520
520 Nr. 791 W[orma]cien[sis] dy ocesis]", XI florenos, item a villa Ulvensheym dicte dyocesis V florenos, item a populo ville Winoltzheym dicte dyocesis III florenos, item a populo ville Bertheym dicte dyocesis XX florenos, item a populo ville «OrWesthoven XX florenos, item a populo ville Gundramsheym d. d. V florenos, i. a p. villarum Wissen et Bledinsheym d. d. VI florenos, i. a. p. v. Eppilnheymt) d. d. IX florenos, i. a. p. v. Düntzinsheym d. d. XXI florenos) grossos, i. a p. ville Flamburn d. d. VIII florenos, i. a p. v. Obirnflersheym d. d. IIIIor florenos, i. a p. v. Milins- heym d. d. X florenos, i. a p. rurali v. Wachinsheym d. d. IIIIor florenos, i. a p. r. v. Nidernflersheym d. d. VIII florenos, i. a p. r. v. Guntheym d. d. IIIIor florenos, i. a p. v. Mergestad d. d. III florenos, i. a p. r. v. Abinheym d. d. IIIIor florenos, i. a p. opidi Phedirnsheym d. d. XXV florenos, i. a p. v. Oppinheym") d.s) d. II florenos, i. a p. v. Heppinheym d. d. VII fl., i. a p. v. Vstheym'Vfsteyn? d. d. III fl., i. a p. v. maioris Bocgin- heym d. d. X fl., i. a p. v. minoris Bocginheym d. d. VII fl., i. a p. v. Horsultze d. d. III fl., i. a p. v. Gossinheym d. d. XX grossos Turonen(ses), i. a p. v. Bubinheym d. d. III fl., i. a p. v. Businheym d. d. III fl., i. a p. rurali villarum Quernheym, Lucers- heym, Ebroltzheym et Mendinsheym d. d. XIII fl., i. a p. v. Kerntzinheym d. d. IIIIor fl., i. a p. v. Ysinburg d. d. VIII fl., i. a p. v. Assilnheym d. d. XII fl., i. a p. v. Alinsheym d. d. IIII°r fl,, i. a p. v. Mul(e)nheym d. d. II fl., i. a p. villarum Kolginsteyn et Obirnheym d. d. X fl., i. a p. v. Susinheym d. d. VII fl., i. a p. v. Sultzen d. d. III fl., i. a p. rurali v. Kircheym d. d. VI fl., i. a p. v. Bissergisheym d. d. V fl., i. a p. v. Dackinheym d. d. II fl., i. a p. v. Hergesheym d. d. XXVIII grossos? Turonen(ses), i. a villis ruralibus minori Karlebach et Babinheym d. d. III fl., i. a p. villarum ruralium Wissinheym et Luszilstad d. d. III fl., i. a p. r. villarum campestrium Kalstad et Unxsteyn d. d. VIII fl., i. a p. v. ruralis Frensheym d. d. VIII fl., i. a p. villarum ruralium Lûmersheym et KC Karle- bach d. d. XVII fl., i. a p. r. v. Dyrmesteyn d. d. XX fl., i. a p. v. Gerultheym d. d. III fl., i. a p. v. Ebesteyn d. d. III fl., i. a p. v. Flamersheym d. d. II fl., i. a villanis v. Hesheym d. d. III fl., i. a villanis v. Benkirsheym d. d. III fl., i. a villanis v. Rexheym et Babinheym d. d. IIII fl., i. a. rusticis v. Nickinsheym III fl., i. a villanis v. Gundirsblumen d. d. XI fl., i. a rusticis v. Alsheym d. d. IIIIor fl., i. a villanis v. Grindestad d. d. XXX fl., i. a villanis v. dicte Crisheym d. d. IIIIor fl., i. a villanis v. de Monsheym VIII fl., i. a villanis v. dicte Lamsheym VIII fl. LI. Item ponit ac probare intendit, quod de predictis in proximo articulo descriptis est communis et publica vox et fama, opinio, reputacio atque dictum eaque sunt notoria in civitate et dyocesi Worma(ciensi) et locis vicinis. LII. Et u5) protestatur predictus pro- curator, quod possit predictos posiciones et articulos corrigere, declarare ac reformare, interpretari, resolvere et emendare et alios, si opus fuerit, de novo dare, et quod, si aliqua in eis est contrarietas, eam exnunc tollit et vult haberi pro non data et
520 Nr. 791 W[orma]cien[sis] dy ocesis]", XI florenos, item a villa Ulvensheym dicte dyocesis V florenos, item a populo ville Winoltzheym dicte dyocesis III florenos, item a populo ville Bertheym dicte dyocesis XX florenos, item a populo ville «OrWesthoven XX florenos, item a populo ville Gundramsheym d. d. V florenos, i. a p. villarum Wissen et Bledinsheym d. d. VI florenos, i. a. p. v. Eppilnheymt) d. d. IX florenos, i. a. p. v. Düntzinsheym d. d. XXI florenos) grossos, i. a p. ville Flamburn d. d. VIII florenos, i. a p. v. Obirnflersheym d. d. IIIIor florenos, i. a p. v. Milins- heym d. d. X florenos, i. a p. rurali v. Wachinsheym d. d. IIIIor florenos, i. a p. r. v. Nidernflersheym d. d. VIII florenos, i. a p. r. v. Guntheym d. d. IIIIor florenos, i. a p. v. Mergestad d. d. III florenos, i. a p. r. v. Abinheym d. d. IIIIor florenos, i. a p. opidi Phedirnsheym d. d. XXV florenos, i. a p. v. Oppinheym") d.s) d. II florenos, i. a p. v. Heppinheym d. d. VII fl., i. a p. v. Vstheym'Vfsteyn? d. d. III fl., i. a p. v. maioris Bocgin- heym d. d. X fl., i. a p. v. minoris Bocginheym d. d. VII fl., i. a p. v. Horsultze d. d. III fl., i. a p. v. Gossinheym d. d. XX grossos Turonen(ses), i. a p. v. Bubinheym d. d. III fl., i. a p. v. Businheym d. d. III fl., i. a p. rurali villarum Quernheym, Lucers- heym, Ebroltzheym et Mendinsheym d. d. XIII fl., i. a p. v. Kerntzinheym d. d. IIIIor fl., i. a p. v. Ysinburg d. d. VIII fl., i. a p. v. Assilnheym d. d. XII fl., i. a p. v. Alinsheym d. d. IIII°r fl,, i. a p. v. Mul(e)nheym d. d. II fl., i. a p. villarum Kolginsteyn et Obirnheym d. d. X fl., i. a p. v. Susinheym d. d. VII fl., i. a p. v. Sultzen d. d. III fl., i. a p. rurali v. Kircheym d. d. VI fl., i. a p. v. Bissergisheym d. d. V fl., i. a p. v. Dackinheym d. d. II fl., i. a p. v. Hergesheym d. d. XXVIII grossos? Turonen(ses), i. a villis ruralibus minori Karlebach et Babinheym d. d. III fl., i. a p. villarum ruralium Wissinheym et Luszilstad d. d. III fl., i. a p. r. villarum campestrium Kalstad et Unxsteyn d. d. VIII fl., i. a p. v. ruralis Frensheym d. d. VIII fl., i. a p. villarum ruralium Lûmersheym et KC Karle- bach d. d. XVII fl., i. a p. r. v. Dyrmesteyn d. d. XX fl., i. a p. v. Gerultheym d. d. III fl., i. a p. v. Ebesteyn d. d. III fl., i. a p. v. Flamersheym d. d. II fl., i. a villanis v. Hesheym d. d. III fl., i. a villanis v. Benkirsheym d. d. III fl., i. a villanis v. Rexheym et Babinheym d. d. IIII fl., i. a. rusticis v. Nickinsheym III fl., i. a villanis v. Gundirsblumen d. d. XI fl., i. a rusticis v. Alsheym d. d. IIIIor fl., i. a villanis v. Grindestad d. d. XXX fl., i. a villanis v. dicte Crisheym d. d. IIIIor fl., i. a villanis v. de Monsheym VIII fl., i. a villanis v. dicte Lamsheym VIII fl. LI. Item ponit ac probare intendit, quod de predictis in proximo articulo descriptis est communis et publica vox et fama, opinio, reputacio atque dictum eaque sunt notoria in civitate et dyocesi Worma(ciensi) et locis vicinis. LII. Et u5) protestatur predictus pro- curator, quod possit predictos posiciones et articulos corrigere, declarare ac reformare, interpretari, resolvere et emendare et alios, si opus fuerit, de novo dare, et quod, si aliqua in eis est contrarietas, eam exnunc tollit et vult haberi pro non data et
Strana 521
1345 Ende Mai bis Dezember 521 tamquam datam et positam per errorem nec astringit se ad pro- bandum, nisi sue intentioni dumtaxat necessaria ex premissis. minis magistris Wylzero Adresse: Honorabilibus viris dov*) clerico in Munstermeyne- thesaurario et officiali archiepiscopalis curie veld ac «domino Rudolfov*) Treverensis. a) vom Nebenkorrektor gestrichen. † b) dazu Glosse: Ideo dat episcopus Wormacien(sis) in suo IIII° articulo. † c) Glosse: Contrarium dat episcopus in suo IIII. vel V. articulis (bezieht sich auch auf das Folgende bis penitus ignaros).+ d) vom Hauptkorrektor getilgt. + e) Glosse: Ideo fatetur episcopus Wormacien(sis) in suo X° articulo et fatetur in suo XX. articulo, quod dictus pincerna mortuus fuerit de anno domini M'CCC'XXXII. circa nativitatem domini. + f) wie in IIII. + g) fast buchstäblich wie in V. + h) wie in VI.+ i) wie eben zuvor. + k) Glosse: Et illa sola habuit et tenuit a XVI annis et citra.+ 1) Glosse: Hic venit aliud genus articulorum; etiam precedentes articuli videntur colorari per ea, que leguntur et notantur Extra de festibus capite Ex tenore 5) et in lege Oportunam Codicis De contra- henda et committenda stipulatione6). + m) Glosse: Attendendum, si hii articuli, qui sequuntur, concludant, et quod non dicantur in pertinentes, quia posito, quod episcopus Wormacien(sis) renunciasset actionibus et impeticionibus et cetera contra dominum Treverens(em) habendis et contra capitulum Worma- cien(se) et eius tunc fautores et cetera et quondam Gerlacum pincernam et eius tunc fautores et cetera, tamen, si dominus Treverens(is) ratione inpedi- mentorum episcopi Wormacien(sis) fuisset aliquibus sentenciis innodatus, iste propter hoc non essent sublate, nisi secuta fuisset absolutio et cetera, ut in capitis (Cum desideres' primo responso et finali De sententia excommunicationis"). Item sedes apostolica forte reputaret se in hiis offensam et quoad illam renunciacio episcopi nos non relevaret. Fac(....) quod legitur et notatur De arbitris Cum tempore's) et quia cardinalis in hac causa procedit ex officio et cetera; sed huic obviari potest allegando, quod absolucio et dispensacio, quam habet dominus Treveren(sis) a domino Clemente papa, qui nunc presidet, que tollit omnia, que fecit, dum fuit amministrator ecclesie Magunt(ine), ratione cuius amministracionis secundum met episcopum Wormacien(sem), si que facta fuerunt contra ipsum, perpetrata fuerunt, tollit offensam cardinalis et proficit nobis, quod sedes apostolica non potest hic prosequi nec debet aliquem contemptum nec aliquod suum interesse, etiam si probabitur renunciacio, de qua datur contra episcopum, etiam si dominus Treverens(is) fuisset ex hoc ligatus ali- quibus sentenciis, veniret necessario sine difficultate aliqua non obstante contradicione episcopi absolvendus et ita remanebunt dicti articuli pertinentes. + n) Glosse: Attendendum, quod hic articulus deservit contra quandam relationem, quam faciunt tres prelati contra dominum Treverensem dantes, quod dominus Treveren(sis) sibi assumpserit defensionem ecclesie Wormacien- (sis) in subversionem mandatorum apostolicorum et in preiudicium et contra volun- tatem dicti domini Salmanni et ecclesie Wormacien(sis) et etiam deservit contra XXXVI. articulum episcopi.+ o) Glosse: Da de tempore! p) Glosse: Exprime! † q) Glosse: Iste articulus obviat XXI. articulo episcopi Worma- cien(sis). † r) wie XI. + s) Glosse: Attendendum, si expedit dare contra spoliacionem dicte prepositure, quam dictus episcopus pretendit in dicto XXI. articulo. † t) wie XII. + u) wie XIII. + v) Glosse: Iste articulus tollit articulos episcopi Wormatien(sis) dato etiam, quod iam essent XVII. et LIX. probati. + w) wie in XV. + x) ab — ipsa von der 1. Hand selbst nachgetr. + y) von der 1. Hand korrigiert.+ z) vom Hauptkorrektor in Lücke nach- getr.+ z*) D. + aa) Glosse: Hic videatur dicta pronunciato, que est in § aliquo? alio quaterno (huic quaterno inposito? in Sunleserlich hoc? signo (darunter Verweisungszeichen). + aa*) Randglosse des Hauptkorrektors: Iste articulus probatus exsufflat XVII. articulum episcopi Wormacien(sis) dato, quod etiam esset verus. + bb) wie in XXI. + cc) auf Rasur. + dd) Glosse. Ad hoc probandum?, si placet, producatur littera, que incipit Nos Salmannus'4), que est in tali signo, in quatuor foliis hic inpositis, et est advertendum, si faciat pro nobis, quia nihil dicit de domino archiepiscopo Treverensi. † ee) Glosse : Iste articulus datur ad evadendum data per episcopum Wormacien(sem)
1345 Ende Mai bis Dezember 521 tamquam datam et positam per errorem nec astringit se ad pro- bandum, nisi sue intentioni dumtaxat necessaria ex premissis. minis magistris Wylzero Adresse: Honorabilibus viris dov*) clerico in Munstermeyne- thesaurario et officiali archiepiscopalis curie veld ac «domino Rudolfov*) Treverensis. a) vom Nebenkorrektor gestrichen. † b) dazu Glosse: Ideo dat episcopus Wormacien(sis) in suo IIII° articulo. † c) Glosse: Contrarium dat episcopus in suo IIII. vel V. articulis (bezieht sich auch auf das Folgende bis penitus ignaros).+ d) vom Hauptkorrektor getilgt. + e) Glosse: Ideo fatetur episcopus Wormacien(sis) in suo X° articulo et fatetur in suo XX. articulo, quod dictus pincerna mortuus fuerit de anno domini M'CCC'XXXII. circa nativitatem domini. + f) wie in IIII. + g) fast buchstäblich wie in V. + h) wie in VI.+ i) wie eben zuvor. + k) Glosse: Et illa sola habuit et tenuit a XVI annis et citra.+ 1) Glosse: Hic venit aliud genus articulorum; etiam precedentes articuli videntur colorari per ea, que leguntur et notantur Extra de festibus capite Ex tenore 5) et in lege Oportunam Codicis De contra- henda et committenda stipulatione6). + m) Glosse: Attendendum, si hii articuli, qui sequuntur, concludant, et quod non dicantur in pertinentes, quia posito, quod episcopus Wormacien(sis) renunciasset actionibus et impeticionibus et cetera contra dominum Treverens(em) habendis et contra capitulum Worma- cien(se) et eius tunc fautores et cetera et quondam Gerlacum pincernam et eius tunc fautores et cetera, tamen, si dominus Treverens(is) ratione inpedi- mentorum episcopi Wormacien(sis) fuisset aliquibus sentenciis innodatus, iste propter hoc non essent sublate, nisi secuta fuisset absolutio et cetera, ut in capitis (Cum desideres' primo responso et finali De sententia excommunicationis"). Item sedes apostolica forte reputaret se in hiis offensam et quoad illam renunciacio episcopi nos non relevaret. Fac(....) quod legitur et notatur De arbitris Cum tempore's) et quia cardinalis in hac causa procedit ex officio et cetera; sed huic obviari potest allegando, quod absolucio et dispensacio, quam habet dominus Treveren(sis) a domino Clemente papa, qui nunc presidet, que tollit omnia, que fecit, dum fuit amministrator ecclesie Magunt(ine), ratione cuius amministracionis secundum met episcopum Wormacien(sem), si que facta fuerunt contra ipsum, perpetrata fuerunt, tollit offensam cardinalis et proficit nobis, quod sedes apostolica non potest hic prosequi nec debet aliquem contemptum nec aliquod suum interesse, etiam si probabitur renunciacio, de qua datur contra episcopum, etiam si dominus Treverens(is) fuisset ex hoc ligatus ali- quibus sentenciis, veniret necessario sine difficultate aliqua non obstante contradicione episcopi absolvendus et ita remanebunt dicti articuli pertinentes. + n) Glosse: Attendendum, quod hic articulus deservit contra quandam relationem, quam faciunt tres prelati contra dominum Treverensem dantes, quod dominus Treveren(sis) sibi assumpserit defensionem ecclesie Wormacien- (sis) in subversionem mandatorum apostolicorum et in preiudicium et contra volun- tatem dicti domini Salmanni et ecclesie Wormacien(sis) et etiam deservit contra XXXVI. articulum episcopi.+ o) Glosse: Da de tempore! p) Glosse: Exprime! † q) Glosse: Iste articulus obviat XXI. articulo episcopi Worma- cien(sis). † r) wie XI. + s) Glosse: Attendendum, si expedit dare contra spoliacionem dicte prepositure, quam dictus episcopus pretendit in dicto XXI. articulo. † t) wie XII. + u) wie XIII. + v) Glosse: Iste articulus tollit articulos episcopi Wormatien(sis) dato etiam, quod iam essent XVII. et LIX. probati. + w) wie in XV. + x) ab — ipsa von der 1. Hand selbst nachgetr. + y) von der 1. Hand korrigiert.+ z) vom Hauptkorrektor in Lücke nach- getr.+ z*) D. + aa) Glosse: Hic videatur dicta pronunciato, que est in § aliquo? alio quaterno (huic quaterno inposito? in Sunleserlich hoc? signo (darunter Verweisungszeichen). + aa*) Randglosse des Hauptkorrektors: Iste articulus probatus exsufflat XVII. articulum episcopi Wormacien(sis) dato, quod etiam esset verus. + bb) wie in XXI. + cc) auf Rasur. + dd) Glosse. Ad hoc probandum?, si placet, producatur littera, que incipit Nos Salmannus'4), que est in tali signo, in quatuor foliis hic inpositis, et est advertendum, si faciat pro nobis, quia nihil dicit de domino archiepiscopo Treverensi. † ee) Glosse : Iste articulus datur ad evadendum data per episcopum Wormacien(sem)
Strana 522
522 Nr. 792 in suo XXVII° articulo et ad evadendum relationem malam 4) episcopi Capien- (sis) et Conradi Marquardi de Aschaffinburg. † ff) Glosse: Attendendum, quod episcopus Wormacien(sis) dicit in suo XXXVI° articulo, quod dominus Treverens(is) de anno domini M'CCCXXXV° de mense novembris tamquam gubernator ecclesie Maguntine metropolitane ecclesie Wormacien(sis) assump- serit ecclesiam Wormacien(sem) et eius castra et municiones defensioni sue; ergo, cum anno XXXVII" sequenti, ut probabitur suo tempore, et hoc etiam innuit episcopus Wormacien(sis) in suo XXXIX. articulo, si bene advertatur, Maguntinen(sem) ecclesiam dimiserit et per consequens defensionem ecclesie Wormacien(sis), etiam si eam habuisset, quod non fatemur, et dominus Henr(icus) nunc archiepiscopus Magunt(inensis) extunc episcopatum Magunt(inensem) subintraverit, non teneretur dominus Treverens(is) dicte Wormaciensi ad peius nisi de duobus annis, etiam si alias essent vera, que dantur per episcopum predictum, quod negatur. + gg) tunc nachgetragen. + hh) consanguitatis. + ii) Glosse: Hoc anno XXXV° hii tres retulerunt contra dominum Treveren- (sem). + kk) wie in XXVIIII. + 11) das Eingeklammerte in XXXI wieder- kehrend, von der I. Hand gestrichen; iber dem ersten und letzten Wort va — cat. + mm) Glosse: Hoc anno iste Sigelo protestatus est aliqua, que sunt in actis, que contrariantur domino Treverensi. + nn) nachgetr. + oo) Glosse: Hoc anno iste fecit relationem contrariam domino Treveren(si). + pp) Nuenstul in XXX. + qq) Glosse: Hoc anno XLII° iste fecit relationem contrariam domino Treveren(si). † rr) Item — etc. vom Nebenkorrektor nach- getragen. + ss) Glosse: Iste articulus optime deservit contra articulum LXIX. episcopi Wormacien(sis). + tt) doppelt. + uu) h nachgetragen. + vv) die e korr. + ww) Glosse: Huius contrarium dat episcopus in suo LXIII° articulo et datur hic articulus ad obviandum dicto articulo episcopi. xx) Glosse: Iste articulus coloratur per glo(sam) positam per dominum cardi(nalem) in c. Statutum’ De rescriptis libro VI°9) super verbo insignibus'. + yy) Randglosse: Huius contrarium dat episcopus in suo LXIIII°. articulo et datur hic articulus ad elidendum dictum articulum episcopi. + zz) reputum.+ a ) Glosse: Huius contrarium dat pars adversa in suo LXVII° articulo et datur iste articulus ad elidendum illum articulum. + b') fast buchstäblich wie in XXXV. + c') Glosse: Et attendendum, quod episcopus Wormacien(sis) in suis articulis canonizat dicta loca, in quantum potest, quia in eis sunt processus sui publicati, nec invenio in actis nec reperitur in actis, quod umquam aliqua publicacio eorum apprehenderit dominum Treveren(sem); vult ergo innuere, quod ad noticiam eius pervenerint, ex quo in dictis locis insignibus secundum se fuerunt publi- cati fat(....) De electione capite Causam' in Clementinis 10) circa medium et que ibi notatur, et ergo nos dicta loca decanonizamus ad obviandum dicte subtilitati. + d') fast buchstäblich wie in XXXVI. + e)) Glosse: Hic articulus deservit contra LXX. articulum episcopi. + f°) aus prebendam? korr. † g) aus innoticiam korr. + h°) vex vom Hauptkorrektor in Lücke nachgetr. + i") Glosse: Computentur summe minute infrascripte et videantur, ad quantum ascendant.+ k5) wohl vom Nebenkorrektor unterstrichen.† 1) Glosse. Attendendum, an ad huius articuli colorationem producantur duo instrumenta publica de hac materia loquencia, que sunt in tali signo (darunter Ver- weisungszeichen) in quaterno alio huic imposito. + m") wie in XLI.† n5) wie in XLII. + o1) wie in XLVI. + p*) zweites s auf Rasur. + q4 n korr. + r) die beiden nächsten Kapitel von anderer Hand auf fol. 31a—31b nach- getr. und durch Verweiszeichen mit der Glosse Queratur in tali signo vom Nebenkorrektor als hierher gehörig bezeichnet.+ s5) darüber Verweiszeichen, mit Bezug darauf, dass Oppenheim hier zweimal, mit verschiedenen Zahlen, vorkommt. + t’) aus Opp. korr. + u5) der Schluss von der 1. Hand. + v') hier lief die Schnur durch, die das I mal gefaltete Aktenstück lose umschloss, darunter Spur dés sie festhaltenden kleinen roten runden Siegels. 1) U. unbekannt. co 2) vgl. Riezler nr. 2062. co 3) 1343 März 8. 00 4) unbekannt. co 5) c. 35, Extra II 20. c0 6) C. VIII 38. c0 7) c. 15, Extra V 39. c0 8) c. 5, Extra I 43. co 9) c. 9, Sextus I 3. c0 10) c. 3, Clement. I3. 792. [1339 Sommer—Ende 1345/. Apologie der Politik Erzbischof Heinrichs von Mains bis zum Kurverein von Rhens.
522 Nr. 792 in suo XXVII° articulo et ad evadendum relationem malam 4) episcopi Capien- (sis) et Conradi Marquardi de Aschaffinburg. † ff) Glosse: Attendendum, quod episcopus Wormacien(sis) dicit in suo XXXVI° articulo, quod dominus Treverens(is) de anno domini M'CCCXXXV° de mense novembris tamquam gubernator ecclesie Maguntine metropolitane ecclesie Wormacien(sis) assump- serit ecclesiam Wormacien(sem) et eius castra et municiones defensioni sue; ergo, cum anno XXXVII" sequenti, ut probabitur suo tempore, et hoc etiam innuit episcopus Wormacien(sis) in suo XXXIX. articulo, si bene advertatur, Maguntinen(sem) ecclesiam dimiserit et per consequens defensionem ecclesie Wormacien(sis), etiam si eam habuisset, quod non fatemur, et dominus Henr(icus) nunc archiepiscopus Magunt(inensis) extunc episcopatum Magunt(inensem) subintraverit, non teneretur dominus Treverens(is) dicte Wormaciensi ad peius nisi de duobus annis, etiam si alias essent vera, que dantur per episcopum predictum, quod negatur. + gg) tunc nachgetragen. + hh) consanguitatis. + ii) Glosse: Hoc anno XXXV° hii tres retulerunt contra dominum Treveren- (sem). + kk) wie in XXVIIII. + 11) das Eingeklammerte in XXXI wieder- kehrend, von der I. Hand gestrichen; iber dem ersten und letzten Wort va — cat. + mm) Glosse: Hoc anno iste Sigelo protestatus est aliqua, que sunt in actis, que contrariantur domino Treverensi. + nn) nachgetr. + oo) Glosse: Hoc anno iste fecit relationem contrariam domino Treveren(si). + pp) Nuenstul in XXX. + qq) Glosse: Hoc anno XLII° iste fecit relationem contrariam domino Treveren(si). † rr) Item — etc. vom Nebenkorrektor nach- getragen. + ss) Glosse: Iste articulus optime deservit contra articulum LXIX. episcopi Wormacien(sis). + tt) doppelt. + uu) h nachgetragen. + vv) die e korr. + ww) Glosse: Huius contrarium dat episcopus in suo LXIII° articulo et datur hic articulus ad obviandum dicto articulo episcopi. xx) Glosse: Iste articulus coloratur per glo(sam) positam per dominum cardi(nalem) in c. Statutum’ De rescriptis libro VI°9) super verbo insignibus'. + yy) Randglosse: Huius contrarium dat episcopus in suo LXIIII°. articulo et datur hic articulus ad elidendum dictum articulum episcopi. + zz) reputum.+ a ) Glosse: Huius contrarium dat pars adversa in suo LXVII° articulo et datur iste articulus ad elidendum illum articulum. + b') fast buchstäblich wie in XXXV. + c') Glosse: Et attendendum, quod episcopus Wormacien(sis) in suis articulis canonizat dicta loca, in quantum potest, quia in eis sunt processus sui publicati, nec invenio in actis nec reperitur in actis, quod umquam aliqua publicacio eorum apprehenderit dominum Treveren(sem); vult ergo innuere, quod ad noticiam eius pervenerint, ex quo in dictis locis insignibus secundum se fuerunt publi- cati fat(....) De electione capite Causam' in Clementinis 10) circa medium et que ibi notatur, et ergo nos dicta loca decanonizamus ad obviandum dicte subtilitati. + d') fast buchstäblich wie in XXXVI. + e)) Glosse: Hic articulus deservit contra LXX. articulum episcopi. + f°) aus prebendam? korr. † g) aus innoticiam korr. + h°) vex vom Hauptkorrektor in Lücke nachgetr. + i") Glosse: Computentur summe minute infrascripte et videantur, ad quantum ascendant.+ k5) wohl vom Nebenkorrektor unterstrichen.† 1) Glosse. Attendendum, an ad huius articuli colorationem producantur duo instrumenta publica de hac materia loquencia, que sunt in tali signo (darunter Ver- weisungszeichen) in quaterno alio huic imposito. + m") wie in XLI.† n5) wie in XLII. + o1) wie in XLVI. + p*) zweites s auf Rasur. + q4 n korr. + r) die beiden nächsten Kapitel von anderer Hand auf fol. 31a—31b nach- getr. und durch Verweiszeichen mit der Glosse Queratur in tali signo vom Nebenkorrektor als hierher gehörig bezeichnet.+ s5) darüber Verweiszeichen, mit Bezug darauf, dass Oppenheim hier zweimal, mit verschiedenen Zahlen, vorkommt. + t’) aus Opp. korr. + u5) der Schluss von der 1. Hand. + v') hier lief die Schnur durch, die das I mal gefaltete Aktenstück lose umschloss, darunter Spur dés sie festhaltenden kleinen roten runden Siegels. 1) U. unbekannt. co 2) vgl. Riezler nr. 2062. co 3) 1343 März 8. 00 4) unbekannt. co 5) c. 35, Extra II 20. c0 6) C. VIII 38. c0 7) c. 15, Extra V 39. c0 8) c. 5, Extra I 43. co 9) c. 9, Sextus I 3. c0 10) c. 3, Clement. I3. 792. [1339 Sommer—Ende 1345/. Apologie der Politik Erzbischof Heinrichs von Mains bis zum Kurverein von Rhens.
Strana 523
1339 Sommer— Ende 1345 523 Gleichzeitige Aufzeichnung (Reinkonzept oder Konzeptabschrift?) auf Das Pergament in München Mainz fasc. 408 (Domkapitel Fasz. 154a). — merkwürdige Stick (zu c. 7 vgl. N. 12) ist durch seine irreführende Ein- kleidung bisher vor der Entdeckung geschützt worden. Sein eigentlicher Sinn enthüllt sich, sobald aus dem Fridericus quondam Sycilie rex Ludwig der Bayer wird, aus der metropolitana ecclesia Panormitana — wofür dem Ver- fasser einmal Maguntina entschlüpfte — die Mainzer Kirche, aus deren provisus C Erzbischof Heinrich und aus ihrem postulierten Verweser G Erz- bischof Baldewin. Es schildert die Ereignisse zwar nur bis zum Juni 1338. Dass es aber erheblich jinger ist, zeigt in c. 12 ausser dem hodie die Ver- sicherung, Heinrich habe auch nachher iterum atque iterum um die Gnade der Kurie gefleht. Das ist zuerst wohl im Herbst 1338 und im Frühjahr 1339 geschehen (vgl. die Vorbemerkung zu Nr. 618). Ueber 3 Jahre lang ruht die Mainzer Frage dann so gut wie ganz. Erst die zweite Vorladung Heinrichs im Oktober 1343 veranlasst diesen wieder zu neuen Entschuldigungs- versuchen. Vielleicht hatte sie schon ein Vorspiel in einer voraufgehenden Sendung Meister Johanns von St. Trond (vgl. Nr. 753). Im Januar 1344 bittet eine kaiserliche Gesandtschaft den Papst unter anderem auch darum, quod archiepiscopum Maguntinum ad suam graciam recipere dignaretur (Nr. 759 = Bericht des Johannes von Rüdesheim nach Mainz bei Miller II 368 zu N. 2). Gleichzeitig (presente rege Bohemie, Delfino et aliis supra nomi- natis nunciis predicti Ludewici) unterwarf sich auch Heinrich per suos pro- curatores ad hoc missos gracie apostolice sedis (Heinrich von Diessenhoven bei Böhmer Fontes IV 44). Es handelt sich hier um die Sendung des Propstes Johann von Xanten und des Scholasters Konrad von Aschaffenburg, die wir aus der Absetzungsbulle Klemens VI. kennen (Raynald 1346 § 12). Statt persönlich zu erscheinen, hat der Erzbischof dann noch 2 mal Johann von St. Trond und den Fritzlarer Stiftsherrn Heinrich Katzmann zur Verhand- lung nach Avignon geschickt (ebenda § 13), suerst etwa Anfang Juni (vgl. den päpstlichen Geleitsbrief Riezler nr. 2183 N. I), dann im Frühherbst 1344; bei ihrer 2. Anwesenheit (Raynald § 13) kam es am 15. Oktober zur Sus- pension Heinrichs (vgl. die päpstliche Konsistorialrede bei Schunck Beiträge II 332 ff.). Entweder schon in das vorhergehende Jahr oder erst in die folgende Zeit des kanonischeu Prozesses (Raynald § 13) wird unser Aktenstück, dessen Schluss den Prozess wenn nicht im Gange so doch im Ansuge zeigt, mit Wahrscheinlichkeit gesetst werden dürfen. Die letsten Versuche, zur Re- konziliation und Absolution zu gelangen, die Heinrich bis Ende November 1345 namentlich durch eine nochmalige Gesandtschaft seines Bruders, des Propstes von Xanten und einiger Anderer an die Kurie, unternahm (Nr. 789 c. 2, dasu die Konsistorialrede bei Schunck Beiträge II 359 f.), wird auch für Nr. 792 den letzten Termin der Einreihung bieten; denn seitdem nahm, bis zum 7. April 1346, das Verhängnis seinen unaufhaltsamen Lauf. 1. Fridericus In nomine domini amen. Casus talis est. quondam Sycilie rex 1) fuit excommunicatus per sedem apostolicam ex eo et pro eo, quod nec approbatus nec coronatus ab ecclesia Romana contra antiquam et prescriptam in ipso regno consuetu- dinem ministrabat et se regem nominabat ac tenebat. Quam excommunicationem tam diu animoa) sustinuit indurato, quod ec- clesia Ro(man)a ipsum scismaticum et vehementer suspectum de heresi iudicavit et sententialiter condempnavit et demum sua exigente contumacia omni iure, si quod habuit in regno prefato, per sententiam privavit absolvens omnes homines dicti regni a fidelitate et obedientia dicti F(riderici) sententiam nichilominus excommunicationis ferens in omnes, qui eum regem temere nominarent vel tenerent pro rege seu ei sicut regi seu ammini- stratori regni sub quovis tytulo responderent. Tulit eciam Romana ecclesia prefata sententiam interdicti in terras omnium dominorum tam ecclesiasticorum quam secularium, qui contra premissa ipsum
1339 Sommer— Ende 1345 523 Gleichzeitige Aufzeichnung (Reinkonzept oder Konzeptabschrift?) auf Das Pergament in München Mainz fasc. 408 (Domkapitel Fasz. 154a). — merkwürdige Stick (zu c. 7 vgl. N. 12) ist durch seine irreführende Ein- kleidung bisher vor der Entdeckung geschützt worden. Sein eigentlicher Sinn enthüllt sich, sobald aus dem Fridericus quondam Sycilie rex Ludwig der Bayer wird, aus der metropolitana ecclesia Panormitana — wofür dem Ver- fasser einmal Maguntina entschlüpfte — die Mainzer Kirche, aus deren provisus C Erzbischof Heinrich und aus ihrem postulierten Verweser G Erz- bischof Baldewin. Es schildert die Ereignisse zwar nur bis zum Juni 1338. Dass es aber erheblich jinger ist, zeigt in c. 12 ausser dem hodie die Ver- sicherung, Heinrich habe auch nachher iterum atque iterum um die Gnade der Kurie gefleht. Das ist zuerst wohl im Herbst 1338 und im Frühjahr 1339 geschehen (vgl. die Vorbemerkung zu Nr. 618). Ueber 3 Jahre lang ruht die Mainzer Frage dann so gut wie ganz. Erst die zweite Vorladung Heinrichs im Oktober 1343 veranlasst diesen wieder zu neuen Entschuldigungs- versuchen. Vielleicht hatte sie schon ein Vorspiel in einer voraufgehenden Sendung Meister Johanns von St. Trond (vgl. Nr. 753). Im Januar 1344 bittet eine kaiserliche Gesandtschaft den Papst unter anderem auch darum, quod archiepiscopum Maguntinum ad suam graciam recipere dignaretur (Nr. 759 = Bericht des Johannes von Rüdesheim nach Mainz bei Miller II 368 zu N. 2). Gleichzeitig (presente rege Bohemie, Delfino et aliis supra nomi- natis nunciis predicti Ludewici) unterwarf sich auch Heinrich per suos pro- curatores ad hoc missos gracie apostolice sedis (Heinrich von Diessenhoven bei Böhmer Fontes IV 44). Es handelt sich hier um die Sendung des Propstes Johann von Xanten und des Scholasters Konrad von Aschaffenburg, die wir aus der Absetzungsbulle Klemens VI. kennen (Raynald 1346 § 12). Statt persönlich zu erscheinen, hat der Erzbischof dann noch 2 mal Johann von St. Trond und den Fritzlarer Stiftsherrn Heinrich Katzmann zur Verhand- lung nach Avignon geschickt (ebenda § 13), suerst etwa Anfang Juni (vgl. den päpstlichen Geleitsbrief Riezler nr. 2183 N. I), dann im Frühherbst 1344; bei ihrer 2. Anwesenheit (Raynald § 13) kam es am 15. Oktober zur Sus- pension Heinrichs (vgl. die päpstliche Konsistorialrede bei Schunck Beiträge II 332 ff.). Entweder schon in das vorhergehende Jahr oder erst in die folgende Zeit des kanonischeu Prozesses (Raynald § 13) wird unser Aktenstück, dessen Schluss den Prozess wenn nicht im Gange so doch im Ansuge zeigt, mit Wahrscheinlichkeit gesetst werden dürfen. Die letsten Versuche, zur Re- konziliation und Absolution zu gelangen, die Heinrich bis Ende November 1345 namentlich durch eine nochmalige Gesandtschaft seines Bruders, des Propstes von Xanten und einiger Anderer an die Kurie, unternahm (Nr. 789 c. 2, dasu die Konsistorialrede bei Schunck Beiträge II 359 f.), wird auch für Nr. 792 den letzten Termin der Einreihung bieten; denn seitdem nahm, bis zum 7. April 1346, das Verhängnis seinen unaufhaltsamen Lauf. 1. Fridericus In nomine domini amen. Casus talis est. quondam Sycilie rex 1) fuit excommunicatus per sedem apostolicam ex eo et pro eo, quod nec approbatus nec coronatus ab ecclesia Romana contra antiquam et prescriptam in ipso regno consuetu- dinem ministrabat et se regem nominabat ac tenebat. Quam excommunicationem tam diu animoa) sustinuit indurato, quod ec- clesia Ro(man)a ipsum scismaticum et vehementer suspectum de heresi iudicavit et sententialiter condempnavit et demum sua exigente contumacia omni iure, si quod habuit in regno prefato, per sententiam privavit absolvens omnes homines dicti regni a fidelitate et obedientia dicti F(riderici) sententiam nichilominus excommunicationis ferens in omnes, qui eum regem temere nominarent vel tenerent pro rege seu ei sicut regi seu ammini- stratori regni sub quovis tytulo responderent. Tulit eciam Romana ecclesia prefata sententiam interdicti in terras omnium dominorum tam ecclesiasticorum quam secularium, qui contra premissa ipsum
Strana 524
524 Nr. 792 F(ridericum) regem temere nominarent, tenerent vel haberent pro rege vel sub quovis tytulo pro legitimo regni amministratore. Propter que nonnulli prelati regni illius precipue principaliores et potenciores dicto F(riderico) per plura tempora cum nonnullis dominis secularibus, terris ac civitatibus restit(er)unt. 2. Unde consequenter accidit, quod vacante quadam ecclesia metropolitana quasi pociore de dicto regno2) videns dominus papa quendam nobilem et strenuum virum in dicto regno3) ipsi de maturo con- silio de dicta ecclesia providebat omnino credens et sperans, quod per illum et quendam alium archiepiscopum consangwineum dicti provisi 4) deberet ipsius F(riderici) potestatem enervare. 3. Qui eciam consangwineus et archiepiscopus dicto F(riderico) dudum strenuissime resisterat et de possessione pacifica dicti regni con- stanter impediverat et sententias sedis apostolice contra ipsum F(ridericum) constantissime tam per se quam per suos suffraga- ne o' s dudum fuerat executus. Quo facto ille archiepiscopus dicti provisi consanguineus et in hoc casu strennuus coadiutor 3 4. Non multo tempore post 5) pre- diem clausit extremum5). missa 6) canonici vero metropolitane ecclesie, de qua provisum erat illi strenuo viro, qui verbi gratia vocetur C provisus, quendam alium archiepiscopum valde potentem 7) postulaverunt et eum pro- tutore et amministratore dicte ecclesie elegerunt castra, municiones et omnia iura, prestancias dicti archiepiscopatus, de quo dicto nobili C provisum fuerat, illi alii archiepiscopo, qui vocetur H., resignantes, tradentes et in plenariam possessionem ipsum ponentes. 5. Propter que omnia dictus C. provisus et ipsi F(riderico) et canonicis ecclesie, de qua sibi provisum fuerat, non minus con- stanter tam per execucionem sententiarum et processuum sedis apostolice quam omni alio modo, quo poterat, per plures annos strenuissime resistebat in tantum, quod omnia bona sua mobilia et inmobilia, redditus et patrimonium, castra, terras, villas, sua et suorum fratrum bona omnia ac aliorum consanguineorum et ami- corum possessiones et res quaslibet in hac resistencia iam ex- penderat et tam ipse quam sui consanguinei et amici deducti fuerant ad ultimam paupertatem, ita quod aliqui eciam pre an- gustia de suis consanguineis extra terminos exulantes mortui fuerunt, precipue unus suus patruus 8) homo strenuissimus germanus dicti quondam archiepiscopi sui consangwinei et sibi in hac causa fidelis valde et utilis et alii quam omnes sui consanguinei et amici, quid pre inedia facerent, ignorabant. 6. Demum ecclesia Romana ad instantiam ipsius C provisi processit contra dictum G se pro tutore ecclesie, de qua sibi provisum fuerat, que vocetur ex- empli gratia Panormitana9), gerente et tantum processus aggrava- verat 10), quod ipse G. tutor ipsam ecclesiam Panor(mitan)am et eius possessionem in manus nunciorum ecclesie Romane resignare voluit cum effectu 11). t 7. Quod audientes canonici dicte ecclesie ipsum F(ridericum) pro rege se gerentem vocaverunt et ab ipso G. ex iuramento eis prestito possessionem dicte ecclesie repetiverunt et obtinuerunt per potestatem ipsius F(riderici), qui F(ridericus) unum totaliter rebellem Romane ecclesie et suum principalem
524 Nr. 792 F(ridericum) regem temere nominarent, tenerent vel haberent pro rege vel sub quovis tytulo pro legitimo regni amministratore. Propter que nonnulli prelati regni illius precipue principaliores et potenciores dicto F(riderico) per plura tempora cum nonnullis dominis secularibus, terris ac civitatibus restit(er)unt. 2. Unde consequenter accidit, quod vacante quadam ecclesia metropolitana quasi pociore de dicto regno2) videns dominus papa quendam nobilem et strenuum virum in dicto regno3) ipsi de maturo con- silio de dicta ecclesia providebat omnino credens et sperans, quod per illum et quendam alium archiepiscopum consangwineum dicti provisi 4) deberet ipsius F(riderici) potestatem enervare. 3. Qui eciam consangwineus et archiepiscopus dicto F(riderico) dudum strenuissime resisterat et de possessione pacifica dicti regni con- stanter impediverat et sententias sedis apostolice contra ipsum F(ridericum) constantissime tam per se quam per suos suffraga- ne o' s dudum fuerat executus. Quo facto ille archiepiscopus dicti provisi consanguineus et in hoc casu strennuus coadiutor 3 4. Non multo tempore post 5) pre- diem clausit extremum5). missa 6) canonici vero metropolitane ecclesie, de qua provisum erat illi strenuo viro, qui verbi gratia vocetur C provisus, quendam alium archiepiscopum valde potentem 7) postulaverunt et eum pro- tutore et amministratore dicte ecclesie elegerunt castra, municiones et omnia iura, prestancias dicti archiepiscopatus, de quo dicto nobili C provisum fuerat, illi alii archiepiscopo, qui vocetur H., resignantes, tradentes et in plenariam possessionem ipsum ponentes. 5. Propter que omnia dictus C. provisus et ipsi F(riderico) et canonicis ecclesie, de qua sibi provisum fuerat, non minus con- stanter tam per execucionem sententiarum et processuum sedis apostolice quam omni alio modo, quo poterat, per plures annos strenuissime resistebat in tantum, quod omnia bona sua mobilia et inmobilia, redditus et patrimonium, castra, terras, villas, sua et suorum fratrum bona omnia ac aliorum consanguineorum et ami- corum possessiones et res quaslibet in hac resistencia iam ex- penderat et tam ipse quam sui consanguinei et amici deducti fuerant ad ultimam paupertatem, ita quod aliqui eciam pre an- gustia de suis consanguineis extra terminos exulantes mortui fuerunt, precipue unus suus patruus 8) homo strenuissimus germanus dicti quondam archiepiscopi sui consangwinei et sibi in hac causa fidelis valde et utilis et alii quam omnes sui consanguinei et amici, quid pre inedia facerent, ignorabant. 6. Demum ecclesia Romana ad instantiam ipsius C provisi processit contra dictum G se pro tutore ecclesie, de qua sibi provisum fuerat, que vocetur ex- empli gratia Panormitana9), gerente et tantum processus aggrava- verat 10), quod ipse G. tutor ipsam ecclesiam Panor(mitan)am et eius possessionem in manus nunciorum ecclesie Romane resignare voluit cum effectu 11). t 7. Quod audientes canonici dicte ecclesie ipsum F(ridericum) pro rege se gerentem vocaverunt et ab ipso G. ex iuramento eis prestito possessionem dicte ecclesie repetiverunt et obtinuerunt per potestatem ipsius F(riderici), qui F(ridericus) unum totaliter rebellem Romane ecclesie et suum principalem
Strana 525
1339 Sommer—Ende 1345 525 fautorem in dictam ecclesiam intrudere nitebatur per potestatem 8. Unde proposita fuit dicto C proviso, quod vel laycalem 12). dicto F(riderico) ammodo non resisteret, sed ipsum sicut alii in regem recognosceret et reciperet vel sine omni spe de dicta ecclesia in perpetuum exularet. Qui videns gregem sibi com- missum naufragie salutis indubitato et senciens Romanam ecclesiam ex hoc sua intencione totaliter frustrari et se et suos videns ani- marum et corporum perpetuo exterminio subiacere metu iustissimo, scilicet quia videbat gregis sibi commissi inminere naufragium in salute ecclesie, de qua sibi provisum fuerat, dissipacionem irre- cuperabilemque iacturam suam et suorum extremam in corpore et in anima confusionem et miseriam, dicto F(riderico) homagium fecit 12a), obedientia tamen ecclesie Romane in omnibus aliis semper salva cogitans provide, quod per humilitatem suam et circum- speccionem dictum F(ridericum) ad obedienciam Romane ecclesie cicius posset reducere quam per resistenciam, quam iam ullam ammodo facere prevalebat, ymmo necmet cum suis miserabiliter 9. Unde accidit, sine omni resistencia presumebat subsistere. quod statim ipsum F(ridericum) induxit, quod se ecclesie Ro(man)e plus quam unquam ante fecerat, humiliabat et caucionem prestitit iuratoriam suis apertis litteris 13) sigillatam sibi et quibusdam suis certis suffraganeis ad hoc specialiter convocatis per fidem suam et per iur amentum promittens ad sancta dei ewangelia iurans, quod vellet stare mandatis ecclesie Romane secundum suum et novem aliorum episcoporum dictamen, qui eciam episcopi fere omnes erant facti et instituti per Rom(an)am ecclesiam et ipsius 10. Et ultra hoc idem ecclesie fideles et humiles creature. F(ridericus) inductus per dictum C provisum obtulit duas alias 14) sufficientissimas, per quas omnes suos consangwineos cauciones et omnes proceres, nobiles et barones, terras, civitates sibi assistentes de dicto regno vinculo iurisiurandi fideliter et sine omni vara astringere promittebat, quod, si non obtemperaret Ro(man)e ecclesie secundum dictamen prelibati C archiepiscopi sic provisi et aliorum episcoporum premissorum, quod omnes prefati proceres, consanguinei, nobiles terre et civitates eo ipso, quo de hoc committeretur, omnes essent a sua iurisdictione ab- 1I. Et super soluti nec deberent eum regem ammodo reputare. hiis omnibus idem archiepiscopus C provisus sollempnes nuncios, scilicet unum de suis suffraganeis episcopis prelibatis 15) cum uno 16) sollempni comite, qui et ipse filius regis cuiusdam olim fuit 16), cum uno magistro in theologia 17) misit ad dominum papam et ad curiam Romanam humiliter petens eum aliis episcopis suis suffra- ganeis seu et prelatis sue provincie, quod super premissis duo cardinales vel alii auctentici nuncii sedis apostolice mitterentur, qui reconciliacioni dicti F(riderici) et premissa omnia effectui manciparent 18), cum hoc humiliter supplicans, quod sua scilicet C. archiepiscopi provisi excusacio saltem audiretur, qualiter conpulsus fuerit ad premissa et quam iustissimo metu et quam humiliter in fidelitate Ro(ma)ne ecclesie in omnibus aliis constantissime perse- veraret et quomodo eciam id, quod fecerat, omnino factum fuit
1339 Sommer—Ende 1345 525 fautorem in dictam ecclesiam intrudere nitebatur per potestatem 8. Unde proposita fuit dicto C proviso, quod vel laycalem 12). dicto F(riderico) ammodo non resisteret, sed ipsum sicut alii in regem recognosceret et reciperet vel sine omni spe de dicta ecclesia in perpetuum exularet. Qui videns gregem sibi com- missum naufragie salutis indubitato et senciens Romanam ecclesiam ex hoc sua intencione totaliter frustrari et se et suos videns ani- marum et corporum perpetuo exterminio subiacere metu iustissimo, scilicet quia videbat gregis sibi commissi inminere naufragium in salute ecclesie, de qua sibi provisum fuerat, dissipacionem irre- cuperabilemque iacturam suam et suorum extremam in corpore et in anima confusionem et miseriam, dicto F(riderico) homagium fecit 12a), obedientia tamen ecclesie Romane in omnibus aliis semper salva cogitans provide, quod per humilitatem suam et circum- speccionem dictum F(ridericum) ad obedienciam Romane ecclesie cicius posset reducere quam per resistenciam, quam iam ullam ammodo facere prevalebat, ymmo necmet cum suis miserabiliter 9. Unde accidit, sine omni resistencia presumebat subsistere. quod statim ipsum F(ridericum) induxit, quod se ecclesie Ro(man)e plus quam unquam ante fecerat, humiliabat et caucionem prestitit iuratoriam suis apertis litteris 13) sigillatam sibi et quibusdam suis certis suffraganeis ad hoc specialiter convocatis per fidem suam et per iur amentum promittens ad sancta dei ewangelia iurans, quod vellet stare mandatis ecclesie Romane secundum suum et novem aliorum episcoporum dictamen, qui eciam episcopi fere omnes erant facti et instituti per Rom(an)am ecclesiam et ipsius 10. Et ultra hoc idem ecclesie fideles et humiles creature. F(ridericus) inductus per dictum C provisum obtulit duas alias 14) sufficientissimas, per quas omnes suos consangwineos cauciones et omnes proceres, nobiles et barones, terras, civitates sibi assistentes de dicto regno vinculo iurisiurandi fideliter et sine omni vara astringere promittebat, quod, si non obtemperaret Ro(man)e ecclesie secundum dictamen prelibati C archiepiscopi sic provisi et aliorum episcoporum premissorum, quod omnes prefati proceres, consanguinei, nobiles terre et civitates eo ipso, quo de hoc committeretur, omnes essent a sua iurisdictione ab- 1I. Et super soluti nec deberent eum regem ammodo reputare. hiis omnibus idem archiepiscopus C provisus sollempnes nuncios, scilicet unum de suis suffraganeis episcopis prelibatis 15) cum uno 16) sollempni comite, qui et ipse filius regis cuiusdam olim fuit 16), cum uno magistro in theologia 17) misit ad dominum papam et ad curiam Romanam humiliter petens eum aliis episcopis suis suffra- ganeis seu et prelatis sue provincie, quod super premissis duo cardinales vel alii auctentici nuncii sedis apostolice mitterentur, qui reconciliacioni dicti F(riderici) et premissa omnia effectui manciparent 18), cum hoc humiliter supplicans, quod sua scilicet C. archiepiscopi provisi excusacio saltem audiretur, qualiter conpulsus fuerit ad premissa et quam iustissimo metu et quam humiliter in fidelitate Ro(ma)ne ecclesie in omnibus aliis constantissime perse- veraret et quomodo eciam id, quod fecerat, omnino factum fuit
Strana 526
526 Nr. 793 ad favorem sancte ecclesie Mag(untine) quam ex ingratitudine et eciam quomodo paratus fuerat super istis personaliter ad domini pape presenciam accessisse nisi et infirmitate evidenti et gravi et metu fuisset iustissimo prepeditus 19). 12. In qua tamen peticione non meruit exaudiri nec ad aliquam excusacionis gratiam sibi fuit introitus patefactus sed nuncii reversi fuerunt nec secum cardinales reducentes nec responsa auctentica nisi forte in quibus- dam papiri cedulis 20) reportantes. Propter quod tamen idem C. archiepiscopus non cessavit sedem apostolicam humiliter iterum atque iterum inplorare, quatenus suam excusacionem saltem audiret, si legitima esset, et aliquam sibi viam gracie patefaceret, ne hoc, quod omnino pro meliori fecerat, sicut rei evidencia poterat et potest hodie comprobare, sibi verteretur ad noxam, protestans, quod in tali humilitate semper vellet persistere, in quantum posset, et sancte apostolice sedis obedientiam perservare, donec uberiorem invenire gratiam mereretur. 13. Modo queritur, an dictus epis- copus ecclesie Panormitane inciderit processus domini pape, et videtur omnino, quod sic, per rationes tam doctorum de Tholosa quam de Montepess(ulano), qui omnes pro hac parte eum iuris allegacionibus hic ponantur. 14. In contrarium videtur, quia qui processibus pape obedit secundum rectam intencionem domini pape et secundum mentem eius, non videtur incidere penam pro- cessuum, eciam si videatur superficialiter facere contra verba; et ista probatur tam per sacram scripturam quam per sacros canones multipl(icite)r. Sed iste archiepiscopus obedivit processibus secun- dum mentem pape, quia faciendo, ut fecit, magis inflectebat dictum F(ridericum) ad apostolice sedis obedientiam, quam alias contrarium faciendo flectere potuisset. 15. Item se ipsum magis habilitavit ad resistenciam dicti F(riderici). Sed papa per processus suos nichil aliud intendebat, nisi quod predictus F(ridericus) sedi apostolice obediret et de forefactis emendaret. Item intendebat, quod iste archiepiscopus sibi resisteret, quod nullo modo poterat exclus(us) a possessione sue ecclesie, sed multum bene potuit et potest in possessione plena et pacifica sue ecclesie constitutus, quod evidens magistra rerum efficax experiencia manifestat. Ergo et cetera. t 16. Ad hoc sunt plures rationes et allegationes doctorum superius expressorum, que eciam cum suis allegacionibus hic ponantur. 1) Indorsate des 15. Jh.s: 1) Excommunicacio; 2) Qualiter F rex Sicilie ex- communicatus fuit, eo quod non obedivit ecclesie Romane et qualiter propterea episcopi regni Sicilie magnam tribulacionem passi sunt.† a) doppelt nach sustinuit. 1) König Ludwig der Bayer. 00 2) Mainz. co 3) Heinrich von Virneburg. oc 4) Erzbischof Heinrich II. von Köln. co 5) 1332 Januar 6. 00 6) das ist ein Irrtum. co 7) Baldewin von Trier. co 8) damit kann nur der Deutschordenskomthur Eberhard von Virneburg, ein Bruder des Kölner Erzbischofs Heinrich gemeint sein; vgl. Kisky Reg. 11, 516. 00 9) = Moguntna. c0 10) vgl. Nr. 414. c0 11) vgl. Nr. 420. co 12) der Ausdruck weist deutlich auf die minoritische Gefolgschaft Ludwigs des Bayern hin. Ich denke nicht so sehr an die Ausländer Ockam, Michael von Cesena oder Bonagratia sondern an den Bayern Heinrich von Thalheim (vgl. über ihn K. Eubel Geschichte der oberdeutschen [Strassburger] Minoriten-Provins [1886] 48, 52, 102, 268), der während des Romsuges als kaiserlicher Kanzler tätig gewesen war (vgl. zuletst Bresslau I2 532) und von damals her noch eine Art Anwartschaft auf ein Bistum, wie es Ludwigs andere Kanzler erlangt hatten, haben mochte. Der noch von Hauck V 528 wiederholte Irrtum, dass er sich schon 1333 der Kurie unterworfen hätte, ist bereits von
526 Nr. 793 ad favorem sancte ecclesie Mag(untine) quam ex ingratitudine et eciam quomodo paratus fuerat super istis personaliter ad domini pape presenciam accessisse nisi et infirmitate evidenti et gravi et metu fuisset iustissimo prepeditus 19). 12. In qua tamen peticione non meruit exaudiri nec ad aliquam excusacionis gratiam sibi fuit introitus patefactus sed nuncii reversi fuerunt nec secum cardinales reducentes nec responsa auctentica nisi forte in quibus- dam papiri cedulis 20) reportantes. Propter quod tamen idem C. archiepiscopus non cessavit sedem apostolicam humiliter iterum atque iterum inplorare, quatenus suam excusacionem saltem audiret, si legitima esset, et aliquam sibi viam gracie patefaceret, ne hoc, quod omnino pro meliori fecerat, sicut rei evidencia poterat et potest hodie comprobare, sibi verteretur ad noxam, protestans, quod in tali humilitate semper vellet persistere, in quantum posset, et sancte apostolice sedis obedientiam perservare, donec uberiorem invenire gratiam mereretur. 13. Modo queritur, an dictus epis- copus ecclesie Panormitane inciderit processus domini pape, et videtur omnino, quod sic, per rationes tam doctorum de Tholosa quam de Montepess(ulano), qui omnes pro hac parte eum iuris allegacionibus hic ponantur. 14. In contrarium videtur, quia qui processibus pape obedit secundum rectam intencionem domini pape et secundum mentem eius, non videtur incidere penam pro- cessuum, eciam si videatur superficialiter facere contra verba; et ista probatur tam per sacram scripturam quam per sacros canones multipl(icite)r. Sed iste archiepiscopus obedivit processibus secun- dum mentem pape, quia faciendo, ut fecit, magis inflectebat dictum F(ridericum) ad apostolice sedis obedientiam, quam alias contrarium faciendo flectere potuisset. 15. Item se ipsum magis habilitavit ad resistenciam dicti F(riderici). Sed papa per processus suos nichil aliud intendebat, nisi quod predictus F(ridericus) sedi apostolice obediret et de forefactis emendaret. Item intendebat, quod iste archiepiscopus sibi resisteret, quod nullo modo poterat exclus(us) a possessione sue ecclesie, sed multum bene potuit et potest in possessione plena et pacifica sue ecclesie constitutus, quod evidens magistra rerum efficax experiencia manifestat. Ergo et cetera. t 16. Ad hoc sunt plures rationes et allegationes doctorum superius expressorum, que eciam cum suis allegacionibus hic ponantur. 1) Indorsate des 15. Jh.s: 1) Excommunicacio; 2) Qualiter F rex Sicilie ex- communicatus fuit, eo quod non obedivit ecclesie Romane et qualiter propterea episcopi regni Sicilie magnam tribulacionem passi sunt.† a) doppelt nach sustinuit. 1) König Ludwig der Bayer. 00 2) Mainz. co 3) Heinrich von Virneburg. oc 4) Erzbischof Heinrich II. von Köln. co 5) 1332 Januar 6. 00 6) das ist ein Irrtum. co 7) Baldewin von Trier. co 8) damit kann nur der Deutschordenskomthur Eberhard von Virneburg, ein Bruder des Kölner Erzbischofs Heinrich gemeint sein; vgl. Kisky Reg. 11, 516. 00 9) = Moguntna. c0 10) vgl. Nr. 414. c0 11) vgl. Nr. 420. co 12) der Ausdruck weist deutlich auf die minoritische Gefolgschaft Ludwigs des Bayern hin. Ich denke nicht so sehr an die Ausländer Ockam, Michael von Cesena oder Bonagratia sondern an den Bayern Heinrich von Thalheim (vgl. über ihn K. Eubel Geschichte der oberdeutschen [Strassburger] Minoriten-Provins [1886] 48, 52, 102, 268), der während des Romsuges als kaiserlicher Kanzler tätig gewesen war (vgl. zuletst Bresslau I2 532) und von damals her noch eine Art Anwartschaft auf ein Bistum, wie es Ludwigs andere Kanzler erlangt hatten, haben mochte. Der noch von Hauck V 528 wiederholte Irrtum, dass er sich schon 1333 der Kurie unterworfen hätte, ist bereits von
Strana 527
1345 August—1346 Anfang 527 S. Riesler Die literarischen Widersacher der Papste (1874) 123 N. 3 widerlegt worden. Vielmehr haben ihn die Papste noch 1339 (Nr. 597 c. 14) und 1343 (Gewold Defensio Ludovici IV. imperatoris [1618] 184) amtlich zu den minoriti- schen heretici seu ecclesie rebelles et socii ac sequaces eorum — man beachte den deutlichen Anklang unserer Stelle an diese Terminologie — gerechnet. Er lebte damals in Augsburg (vgl. Johann v. Winterthur 88), wo er 1338 als Lektor be- zeugt ist (Monumenta Boica XXII 292). Und in Augsburg ist der Kaiser am 7. Januar 1337, d. h. genau in der für seinen Plan in Betracht kommenden Zeit gewesen (Böhmer Ludwig nr. 1807)! c0 12a) Vgl. Böhmer Ludwig Nr. 1836 (Schrohe Heinrich 29ff.), Nrr. 471 c. 1, 476 c. 5. 00 13) vgl. Nr. 509 c. 2, woran die Stelle wörtlich anklingt. c0 14) sie scheinen ebenda erwähnt zu sein. c 15) Ulrich von Chur. oo 16) Graf Gerlach von Nassau, König Adolfs Sohn. 00 17) vgl. Nr. 532 c. 3. c0 18) vgl. Nrr. 509 c. 4, 511 c. 1, 532 c. 3. c0 19) vgl. Schwalm: Neues Archiv XXIII 681 nr. 12 (bereits bei Würdtwein Nova subsidia IV nr. 53). c0 20) vgl. Nr. 540 c. 4 vor I. 793. [1345 August—1346 Anfang]. Beschwerden des Erzbischofs Heinrich von Mainz gegen den Landgrafen Heinrich von Hessen. Orig.-Aufzeichnung in München, Mainz Fasz. 408 bsw. Domk. Fass. 154 a; unbesiegelter, 2 Meter langer Rotulus auf 6 zusammengehefteten, verschieden langen und breiten Blättern, deren eines seitlich angefigt ist, geschrieben von 3 Händen (vgl. die NN. n, o) samt Nachträgen im Text von einer 4., mit den etwa gleichzeitigen Riickvermerken Hic continentur articuli, quibus domi- nus H(einricus) impeciit lantgravium terre Hassie und Ad Hassiam R. (Abschr. von F. Rosenfeld im Besits der historischen Kommission für Hessen und Waldeck). — Ausser diesen ausführlichen Gravamina, die das höchst merk- wiirdige Denkmal einer unruhigen Zeit sind, giebt es noch kürzere (Orig. in Minchen, Mainz Fasz. 474 bzw. St. Alban Fass. 23 = Würdtwein Dioecesis III 577), die mit einigen Abschnitten unseres Stückes übereinstimmen (vgl. A cc. 1—3, 7, 8, B c. 1) und wohl nicht dessen Vorlage sind sondern ein vielleicht erst später aus ihm zur bequemeren Uebersicht der noch strittigen Hauptpunkte hergestellter Auszug, da sie an 2 Stellen auch seine nachträg- lichen Aenderungen aufweisen (vgl. NN. a und k). Für die Datierung bieten Ausgangspunkte nicht so sehr die Erbauung des Hessensteins (A c. 2) spätestens 1328 (vgl. Gätjen: Hessenland XXV 17) oder der Neustadt Frankenberg (c. 3) 1335 (Orig. in Marburg, Depos. der Stadt Fr.; Hinweise von Kiich) sondern die Befestigung Kirchhains (c. 1). Von ihr berichtet wie von einem neuen Ereignis zum Jahre 1344 im Anschluss an eine Notiz vom 15. November ein Eintrag in der Rechnung des Amöneburger Amtmanns Albert Holzapfel (Orig. in München Mainz Erzst. Fass. 86 S. 7: Item cum dominus lantgravius assumpsit sibi Kirchen construendo ibi castrum, dictus Albertus ex iussu et consilio domini Moguntini et amicorum suorum statim ordinavit amicorum suorum X armatos in Ameneburg et X in Battenburg propter meliorem terre defensionem, qui sedule existebant in istis locis usque ad festum beate Katherine virginis — —). Kurs vorher (S. 6) erzählt Holz- apfel von sich: Item feria VI. post Michaelis (Oktober I) ivit ad dominum Moguntinum in Frankenford ea de causa, quod treuge fuerunt resignate per dominum lantgravium. Auf diesem grossen Frankfurter Reichstag wird der Hochmeister des deutschen Ordens die Klage vor Kaiser, Fürsten und Herren von der in c. 1 die Rede ist, vorgebracht haben; darauf lässt auch eine Erklärung des Landgrafen vom 20. Oktober schliessen, welche, die An- gelegenheit im übrigen von der Gegenseite zeigend, das Marburger Deutsch- haus von der durch den Erzbischof behaupteten Mitwissenschaft um den Kirchhainer Bau entlasten soll (v. Wyss II nr. 771). Wann nach diesen Er- eignissen die längere Beschwerde entstanden ist, dafür bietet einen Anhalt unter zahlreichen Einzelheiten, aus denen die lokale Spezialforschung noch zeitliche Beziehungen gewinnen wird (zur Geismarer Fehde in B vgl. die Schöneberger Gegenrechnung im Vergleich von 1346 Juni 30 bei Wenck IIb 362 N., iber die Raubfahrten aus Burg Lichtenau in A c. 5 und C c. 9 eine land- gräfliche U. von 1346 April 3 (v. Wyss II nr. 798), zunächst in B c. 5 die Erwähnung eines Friedens, den mit Graf Ruprecht von Virneburg der dum- dechan gesetzt habe, d. h. der am I. Mai 1345 gestorbene (Kisky Dom- kapitel 150) Mainzer Domdekan Johannes Underschopf, dessen von der Kurie providierter Nachfolger, Heinrichs künftiger Gegenbischof Gerlach von Nassau,
1345 August—1346 Anfang 527 S. Riesler Die literarischen Widersacher der Papste (1874) 123 N. 3 widerlegt worden. Vielmehr haben ihn die Papste noch 1339 (Nr. 597 c. 14) und 1343 (Gewold Defensio Ludovici IV. imperatoris [1618] 184) amtlich zu den minoriti- schen heretici seu ecclesie rebelles et socii ac sequaces eorum — man beachte den deutlichen Anklang unserer Stelle an diese Terminologie — gerechnet. Er lebte damals in Augsburg (vgl. Johann v. Winterthur 88), wo er 1338 als Lektor be- zeugt ist (Monumenta Boica XXII 292). Und in Augsburg ist der Kaiser am 7. Januar 1337, d. h. genau in der für seinen Plan in Betracht kommenden Zeit gewesen (Böhmer Ludwig nr. 1807)! c0 12a) Vgl. Böhmer Ludwig Nr. 1836 (Schrohe Heinrich 29ff.), Nrr. 471 c. 1, 476 c. 5. 00 13) vgl. Nr. 509 c. 2, woran die Stelle wörtlich anklingt. c0 14) sie scheinen ebenda erwähnt zu sein. c 15) Ulrich von Chur. oo 16) Graf Gerlach von Nassau, König Adolfs Sohn. 00 17) vgl. Nr. 532 c. 3. c0 18) vgl. Nrr. 509 c. 4, 511 c. 1, 532 c. 3. c0 19) vgl. Schwalm: Neues Archiv XXIII 681 nr. 12 (bereits bei Würdtwein Nova subsidia IV nr. 53). c0 20) vgl. Nr. 540 c. 4 vor I. 793. [1345 August—1346 Anfang]. Beschwerden des Erzbischofs Heinrich von Mainz gegen den Landgrafen Heinrich von Hessen. Orig.-Aufzeichnung in München, Mainz Fasz. 408 bsw. Domk. Fass. 154 a; unbesiegelter, 2 Meter langer Rotulus auf 6 zusammengehefteten, verschieden langen und breiten Blättern, deren eines seitlich angefigt ist, geschrieben von 3 Händen (vgl. die NN. n, o) samt Nachträgen im Text von einer 4., mit den etwa gleichzeitigen Riickvermerken Hic continentur articuli, quibus domi- nus H(einricus) impeciit lantgravium terre Hassie und Ad Hassiam R. (Abschr. von F. Rosenfeld im Besits der historischen Kommission für Hessen und Waldeck). — Ausser diesen ausführlichen Gravamina, die das höchst merk- wiirdige Denkmal einer unruhigen Zeit sind, giebt es noch kürzere (Orig. in Minchen, Mainz Fasz. 474 bzw. St. Alban Fass. 23 = Würdtwein Dioecesis III 577), die mit einigen Abschnitten unseres Stückes übereinstimmen (vgl. A cc. 1—3, 7, 8, B c. 1) und wohl nicht dessen Vorlage sind sondern ein vielleicht erst später aus ihm zur bequemeren Uebersicht der noch strittigen Hauptpunkte hergestellter Auszug, da sie an 2 Stellen auch seine nachträg- lichen Aenderungen aufweisen (vgl. NN. a und k). Für die Datierung bieten Ausgangspunkte nicht so sehr die Erbauung des Hessensteins (A c. 2) spätestens 1328 (vgl. Gätjen: Hessenland XXV 17) oder der Neustadt Frankenberg (c. 3) 1335 (Orig. in Marburg, Depos. der Stadt Fr.; Hinweise von Kiich) sondern die Befestigung Kirchhains (c. 1). Von ihr berichtet wie von einem neuen Ereignis zum Jahre 1344 im Anschluss an eine Notiz vom 15. November ein Eintrag in der Rechnung des Amöneburger Amtmanns Albert Holzapfel (Orig. in München Mainz Erzst. Fass. 86 S. 7: Item cum dominus lantgravius assumpsit sibi Kirchen construendo ibi castrum, dictus Albertus ex iussu et consilio domini Moguntini et amicorum suorum statim ordinavit amicorum suorum X armatos in Ameneburg et X in Battenburg propter meliorem terre defensionem, qui sedule existebant in istis locis usque ad festum beate Katherine virginis — —). Kurs vorher (S. 6) erzählt Holz- apfel von sich: Item feria VI. post Michaelis (Oktober I) ivit ad dominum Moguntinum in Frankenford ea de causa, quod treuge fuerunt resignate per dominum lantgravium. Auf diesem grossen Frankfurter Reichstag wird der Hochmeister des deutschen Ordens die Klage vor Kaiser, Fürsten und Herren von der in c. 1 die Rede ist, vorgebracht haben; darauf lässt auch eine Erklärung des Landgrafen vom 20. Oktober schliessen, welche, die An- gelegenheit im übrigen von der Gegenseite zeigend, das Marburger Deutsch- haus von der durch den Erzbischof behaupteten Mitwissenschaft um den Kirchhainer Bau entlasten soll (v. Wyss II nr. 771). Wann nach diesen Er- eignissen die längere Beschwerde entstanden ist, dafür bietet einen Anhalt unter zahlreichen Einzelheiten, aus denen die lokale Spezialforschung noch zeitliche Beziehungen gewinnen wird (zur Geismarer Fehde in B vgl. die Schöneberger Gegenrechnung im Vergleich von 1346 Juni 30 bei Wenck IIb 362 N., iber die Raubfahrten aus Burg Lichtenau in A c. 5 und C c. 9 eine land- gräfliche U. von 1346 April 3 (v. Wyss II nr. 798), zunächst in B c. 5 die Erwähnung eines Friedens, den mit Graf Ruprecht von Virneburg der dum- dechan gesetzt habe, d. h. der am I. Mai 1345 gestorbene (Kisky Dom- kapitel 150) Mainzer Domdekan Johannes Underschopf, dessen von der Kurie providierter Nachfolger, Heinrichs künftiger Gegenbischof Gerlach von Nassau,
Strana 528
528 Nr. 794 hier natürlich nicht gemeint sein kann. Die Art der Erwähnung Johanns nötigt, auch die Entstehung des Schriftstückes selbst nicht allzu lange nach seinem Tode, jedenfalls spätestens zu Anfang 1345 zu setzen. Bestimmter noch führt in gleiche Richtung die 2 malige Anführung eines Fuldaer Friedens zwischen Hessen und Mainz (B cc. 8 und 12), dessen Fristsetzung (bis Wal- purgis über 3 Jahre) wörtlich übereinstimmt mit einem durch den Abt von Fulda daselbst am 24. Juni 1345 vermittelten vorläufigen Abkommen (vgl. N. 2). Unzweifelhaft ist es gemeint. Hier war in Aussicht genommen, waz zweunge und ufleuffe zuschen uns oder den unsern ieweder siit geschen mochten oder geschen hie zuschen und daz wir und der egenante lantgraf allirschirst zu samen komen, die sollent unsir beder amptlude, mit namen Herman von Liebsberg unsir amptman zu Ameneburg und Heynrich von Eysinbach amptman des lantgrevin zu Alsvelt, mit ein und under ein (be€- rahten (aus rechten korr.), als recht und gewonlich ist. Für diese Aus- einandersetzung über bisherige und künftige „Zweiungen und Aufläufe" ist Nr. 793 als Verhandlungsgrundlage von der einen Partei aufgesetzt worden. Der Zeitpunkt bestimmt sich noch genauer durch die Angabe in dem nach- getragenen Schlusspassus (C c. 15) über den Strassenraub von Schnapphähnen und landgräflichen Leuten zu Gudensberg, dass er nu an sante Margareten tag (Juli 13) geschehen sei. Das kann man sich schon im August geschrieben denken. Aber was alles laut B cc. 8—14 noch nach dem Frieden des 24. Juni geschehen ist, mahnt doch, die Grenze etwas weiter zu stecken. Wenn in A c. II erwähnt wird, dass Volpracht von Dernbach den ihm auferlegten „Teil gerichtet" habe, so geht das vielleicht auf die Totschlagsühne seines Bruders Heidenreich von D. vom 9. November 1345, bei der Volpracht den Mörder vertrat (v. Wyss II nr. 790). Auch abgesehen davon mag das Jahresende die wahrscheinlichste Zeit der Abfassung sein. Wir dehnen den Spielraum besser noch etwas aus. Denn erst der am 29. Mai 1346 beur- kundete neue mainzisch-hessische Schiedsspruch des Fuldaer Abtes vom 28. April (Orig. mit gleichzeitiger Abschr. in Marburg, Samtarch. Lade 46 nr. 12; Abschr. oder Entwurf [mit April 30?] nach E. Vogt in München, Mainz Erzst. Fasz. 89) bedeutet für Nr. 794 einen letzten Terminus ante quem. In ihm ist das von beiden Parteien vorgebrachte Material so frei verarbeitet, dass grössere Uebereinstimmungen mit Nr. 794 nicht auftreten. Immerhin ist bemerkenswert, dass der neue Schied, indem er in c. I die Unterhändler in yren briven, di si uns bracht han, reden lässt von fridebriven und von andern briven und von kuntschaft und gewer, damit einen Ausdruck auf- nimmt, der in II c. 13 der Nr. 794 gebraucht ist. — Auch der Fulder Friede von 1346 bedeutete übrigens keinen Abschluss; er war nur der Auftakt zu neuen Wirren, die schliesslich im Frihjahr 1347 zum offenen Kriege zwischen Hessen und Mainz mit der für das Erzstift ungliicklichen Schlacht bei Gudensberg führten (vgl. Pfeil 38 f.; dass die Schlacht schon im März oder Anfang April stattgefunden hat, ergibt sich aus zahlreichen, am 4. April ausgestellten Reversen von Ziegenhainer Edelknechten über im Kampf gegen Hessen erlittene Verluste, Origg. in Marburg, Ziegenhain). A. Diz sind die fredebruche, die wir Heinrich ertzebischof zû Meintze klagin von unsere und unsers stiftes wegen, die uns geschehen sint, an uns und an den unsern von deme lantgreven von Hessen, von sinen amptluden und sinen dynern und frunden, die ime zû verantwertene stient in deme ampte zû Ameneburg und daz da zû gehôret in werntlichen und geistlichen sachen, und heyschen und bidden, daz uns und unserme stifte und den unsern dise nachgeschriben fredebruche von dem lantgreven gerichtet und widertan werden, als recht ist. Ius. Zû deme ersten klagen wir, daz der lantgreve von Hessen und sine amptlude hant einen burglichen bûwe gebůwet uf den gewiheten kirchof zů dem Kirchane unsers bischetûmes und an den kirchof mit gemureten khemenaten, berfriden, erkern, blanken graben und zogebrucken, also als uf derselben pherre zû der ziit gegenwortig was godes
528 Nr. 794 hier natürlich nicht gemeint sein kann. Die Art der Erwähnung Johanns nötigt, auch die Entstehung des Schriftstückes selbst nicht allzu lange nach seinem Tode, jedenfalls spätestens zu Anfang 1345 zu setzen. Bestimmter noch führt in gleiche Richtung die 2 malige Anführung eines Fuldaer Friedens zwischen Hessen und Mainz (B cc. 8 und 12), dessen Fristsetzung (bis Wal- purgis über 3 Jahre) wörtlich übereinstimmt mit einem durch den Abt von Fulda daselbst am 24. Juni 1345 vermittelten vorläufigen Abkommen (vgl. N. 2). Unzweifelhaft ist es gemeint. Hier war in Aussicht genommen, waz zweunge und ufleuffe zuschen uns oder den unsern ieweder siit geschen mochten oder geschen hie zuschen und daz wir und der egenante lantgraf allirschirst zu samen komen, die sollent unsir beder amptlude, mit namen Herman von Liebsberg unsir amptman zu Ameneburg und Heynrich von Eysinbach amptman des lantgrevin zu Alsvelt, mit ein und under ein (be€- rahten (aus rechten korr.), als recht und gewonlich ist. Für diese Aus- einandersetzung über bisherige und künftige „Zweiungen und Aufläufe" ist Nr. 793 als Verhandlungsgrundlage von der einen Partei aufgesetzt worden. Der Zeitpunkt bestimmt sich noch genauer durch die Angabe in dem nach- getragenen Schlusspassus (C c. 15) über den Strassenraub von Schnapphähnen und landgräflichen Leuten zu Gudensberg, dass er nu an sante Margareten tag (Juli 13) geschehen sei. Das kann man sich schon im August geschrieben denken. Aber was alles laut B cc. 8—14 noch nach dem Frieden des 24. Juni geschehen ist, mahnt doch, die Grenze etwas weiter zu stecken. Wenn in A c. II erwähnt wird, dass Volpracht von Dernbach den ihm auferlegten „Teil gerichtet" habe, so geht das vielleicht auf die Totschlagsühne seines Bruders Heidenreich von D. vom 9. November 1345, bei der Volpracht den Mörder vertrat (v. Wyss II nr. 790). Auch abgesehen davon mag das Jahresende die wahrscheinlichste Zeit der Abfassung sein. Wir dehnen den Spielraum besser noch etwas aus. Denn erst der am 29. Mai 1346 beur- kundete neue mainzisch-hessische Schiedsspruch des Fuldaer Abtes vom 28. April (Orig. mit gleichzeitiger Abschr. in Marburg, Samtarch. Lade 46 nr. 12; Abschr. oder Entwurf [mit April 30?] nach E. Vogt in München, Mainz Erzst. Fasz. 89) bedeutet für Nr. 794 einen letzten Terminus ante quem. In ihm ist das von beiden Parteien vorgebrachte Material so frei verarbeitet, dass grössere Uebereinstimmungen mit Nr. 794 nicht auftreten. Immerhin ist bemerkenswert, dass der neue Schied, indem er in c. I die Unterhändler in yren briven, di si uns bracht han, reden lässt von fridebriven und von andern briven und von kuntschaft und gewer, damit einen Ausdruck auf- nimmt, der in II c. 13 der Nr. 794 gebraucht ist. — Auch der Fulder Friede von 1346 bedeutete übrigens keinen Abschluss; er war nur der Auftakt zu neuen Wirren, die schliesslich im Frihjahr 1347 zum offenen Kriege zwischen Hessen und Mainz mit der für das Erzstift ungliicklichen Schlacht bei Gudensberg führten (vgl. Pfeil 38 f.; dass die Schlacht schon im März oder Anfang April stattgefunden hat, ergibt sich aus zahlreichen, am 4. April ausgestellten Reversen von Ziegenhainer Edelknechten über im Kampf gegen Hessen erlittene Verluste, Origg. in Marburg, Ziegenhain). A. Diz sind die fredebruche, die wir Heinrich ertzebischof zû Meintze klagin von unsere und unsers stiftes wegen, die uns geschehen sint, an uns und an den unsern von deme lantgreven von Hessen, von sinen amptluden und sinen dynern und frunden, die ime zû verantwertene stient in deme ampte zû Ameneburg und daz da zû gehôret in werntlichen und geistlichen sachen, und heyschen und bidden, daz uns und unserme stifte und den unsern dise nachgeschriben fredebruche von dem lantgreven gerichtet und widertan werden, als recht ist. Ius. Zû deme ersten klagen wir, daz der lantgreve von Hessen und sine amptlude hant einen burglichen bûwe gebůwet uf den gewiheten kirchof zů dem Kirchane unsers bischetûmes und an den kirchof mit gemureten khemenaten, berfriden, erkern, blanken graben und zogebrucken, also als uf derselben pherre zû der ziit gegenwortig was godes
Strana 529
1345 August—1346 Anfang 529 licham, der dauf, der kreseme und die graft der toden 1), und hant daz getan uff der geystlichen lude gût des dûtschen ordens, als ouch der meyster von dutschen landen des ordens selber uns ge- klaget hat vor dem kheysere und vor andern ..fürsten und herren 1) und mit namen vor den ..drin, die wir uber unsern friden gekorn hattena), und heischen und bidden, daz der lant- greve uns den vorgenanten burglichen buw an der kirchen, an deſm] kirchove dar bi und dar ane abe dû gar und gentzlichen, want unser fridebrieve, die zwischen uns beydersite gegeben sint, haldent, daz beider herren frunt und undertan geistlich und werlt- lich sullent bliben sitzen in iren gerichten, in iren gûden, in iren friheiden und eren, als si von alder und vor dem krige sazen und mit namen vor dem friden. Hus. Ouch klagen wir, daz der vor- genante lantgreve und sine gewalt hant gebûwet de Hessinstein uf der geistlichen lude eygen gût von Heyne, die uns und unserme stifte verntlich und geystlich stient zu verantworten und ir kloister mit demselben bûwe ewelichen verderbet ist, und heischen, daz der lantgreve uns den buw abe dû, want ez in den fridebrieven versprochen ist, als vorgeschriben steit, und ist uch daz vorgenante hus gebuwet in die faudie, die von uns und unserme stifte zû lehen gient. IIIus. Ouch klagen wir, daz der vorgenante lant- greve die Nuwestad zů Frankenberg gebuwet hat in unsere graschaft zû Battinberg in unser herschaf gericht und eygen und heischen, daz der lantgreve uns die abe dů. IIIIus. Ouch klagen wir, daz der vorgenant lantgreve daz hus Arnsstein uffe uns und uf unsers stifts eygen gebuwet hat, und heischen, daz er uns daz abe dů. Vus. Ouch klagen wir, daz Iohan von Lymeb), Eckehart von Kappele, Wintze von der Liechtenowe, Walther von Gyffilcze und andere, die des lantgreven burgmanne und dienere sint, Heynrichen von Bylstein unsern dynere und broydessere und unsers kelners maig und knecht zû Ameneburg gevangen hant und sine füsse in eyme stocke abe gefûlet hant, daz der vor- genante Heinrich umme dûsint marg nicht gelidden wolde han, und ist ouch noch ir gevangen und hant ouch deme vorgenanten unserme kelnere zû Ameneburg zû schaden bracht mit disem ge- venkenisse, daz er kuntlichen bewisen wil, an verluste uf dem felde, an artzeten und kosten me dan zweyhundert phunt heller, und riden die vorgenanten sine burgmanne zû der ziit ussere sinen slossen und wider dar in und ligent noch alletage da inne zů Gudinsberg, Rodenberg, Milsungen zu der Liechtenowe1) und anderswo, wa si wollen, und heischen und bidden, daz uns der VIus. Ouch klagen wir, daz die lantgreve daz richte und kere. Heylgenberge, unser und unsers stiftes verzalten, die uns nacht- birrent, zwo kirchen abe gebrant hant, priestere gevangen hant, unsere lude in stocken gedodet und gelemet hant, und alletage roubint und birrent wider recht, als si kheine schulde zû uns und zû unserme stifte hant, in des lantgreven slossen ligent und ge- legin hant und iren phenning da inne verzerint, wo si wollent in sime lande, und heischen, daz der lantgreve uns daz riechte, als recht ist, want in den fredebrieven geschriben steit, daz die Nova Alamanniae 34
1345 August—1346 Anfang 529 licham, der dauf, der kreseme und die graft der toden 1), und hant daz getan uff der geystlichen lude gût des dûtschen ordens, als ouch der meyster von dutschen landen des ordens selber uns ge- klaget hat vor dem kheysere und vor andern ..fürsten und herren 1) und mit namen vor den ..drin, die wir uber unsern friden gekorn hattena), und heischen und bidden, daz der lant- greve uns den vorgenanten burglichen buw an der kirchen, an deſm] kirchove dar bi und dar ane abe dû gar und gentzlichen, want unser fridebrieve, die zwischen uns beydersite gegeben sint, haldent, daz beider herren frunt und undertan geistlich und werlt- lich sullent bliben sitzen in iren gerichten, in iren gûden, in iren friheiden und eren, als si von alder und vor dem krige sazen und mit namen vor dem friden. Hus. Ouch klagen wir, daz der vor- genante lantgreve und sine gewalt hant gebûwet de Hessinstein uf der geistlichen lude eygen gût von Heyne, die uns und unserme stifte verntlich und geystlich stient zu verantworten und ir kloister mit demselben bûwe ewelichen verderbet ist, und heischen, daz der lantgreve uns den buw abe dû, want ez in den fridebrieven versprochen ist, als vorgeschriben steit, und ist uch daz vorgenante hus gebuwet in die faudie, die von uns und unserme stifte zû lehen gient. IIIus. Ouch klagen wir, daz der vorgenante lant- greve die Nuwestad zů Frankenberg gebuwet hat in unsere graschaft zû Battinberg in unser herschaf gericht und eygen und heischen, daz der lantgreve uns die abe dů. IIIIus. Ouch klagen wir, daz der vorgenant lantgreve daz hus Arnsstein uffe uns und uf unsers stifts eygen gebuwet hat, und heischen, daz er uns daz abe dů. Vus. Ouch klagen wir, daz Iohan von Lymeb), Eckehart von Kappele, Wintze von der Liechtenowe, Walther von Gyffilcze und andere, die des lantgreven burgmanne und dienere sint, Heynrichen von Bylstein unsern dynere und broydessere und unsers kelners maig und knecht zû Ameneburg gevangen hant und sine füsse in eyme stocke abe gefûlet hant, daz der vor- genante Heinrich umme dûsint marg nicht gelidden wolde han, und ist ouch noch ir gevangen und hant ouch deme vorgenanten unserme kelnere zû Ameneburg zû schaden bracht mit disem ge- venkenisse, daz er kuntlichen bewisen wil, an verluste uf dem felde, an artzeten und kosten me dan zweyhundert phunt heller, und riden die vorgenanten sine burgmanne zû der ziit ussere sinen slossen und wider dar in und ligent noch alletage da inne zů Gudinsberg, Rodenberg, Milsungen zu der Liechtenowe1) und anderswo, wa si wollen, und heischen und bidden, daz uns der VIus. Ouch klagen wir, daz die lantgreve daz richte und kere. Heylgenberge, unser und unsers stiftes verzalten, die uns nacht- birrent, zwo kirchen abe gebrant hant, priestere gevangen hant, unsere lude in stocken gedodet und gelemet hant, und alletage roubint und birrent wider recht, als si kheine schulde zû uns und zû unserme stifte hant, in des lantgreven slossen ligent und ge- legin hant und iren phenning da inne verzerint, wo si wollent in sime lande, und heischen, daz der lantgreve uns daz riechte, als recht ist, want in den fredebrieven geschriben steit, daz die Nova Alamanniae 34
Strana 530
530 Nr. 793 amptlude geswornc) hant, daz iederman des andern gût beschudden sulle als sin selbesd), und schadet uns und den unsern daz me dan dusint marg silbers. VIIus. Ouch klagen wir, daz der lant- greve unsern paffen gemeynlich zû Hessen verboden hat, daz si uns niht indienen, als si von rechte und von alter getan hant biz her, und hat si dar zû gehalden, daz mit namen in den frede- briven versprochene) ist, und han dez me dan anderhalphundert lodige marg schaden und heyschend), daz der lantgreve uns daz widerkhere und sich an kheynen stucken wider uns unser paffen underzihe und ane neme. VIIIus. Ouch klagen wir, daz der lan t greve verboden hat und verbûdet, daz alle klôstere zû Hessen, Hasungen, Breydinowe, Kappele und andere, wie sie ge- nant sin, uns niht endienten mit fûre und mit anderme dienste, als si von alter getan hant und als ez zû Werkele und anders zû zweyn malen von den drin geteilet ist, daz alle geystliche lûte uns und unserme stifte zû verantwortene und zû verdedingen sten und nieman anders nach den fredebrieven, und heischen, daz uns der lantgreve das riechte und daz gebot abe dû und uns besserunge dar umme dû. VIIIIus. Ouch klagen wir, daz die von Lewenstein sich mit iren husen Lewenstein und Ittere zû uns und unserme stifte verbunden hant, und die der lantgreve an sich zûhet und gezoget hat, als wir hoffen, daz er dez zû rechte icht getûn moge, und heischen, daz uns der lantgreve daz abe dû, want ez in dem frieden geschehin ist. Xus. Ouch klagen wir, daz der lantgreve fehebede genomen hat und schatzungen von unsern paffen geystlich und werltlich, daz nieme geschach, und heischen, daz er uns daz riechte. XIus. Ouch klagen wir, dû der Kirchain gebuwet wart, daz des lantgreven amptlude und in gesinde unsern undertanen, burgmannen, bûrgern, paffen und andern luden uf dem kirchove und in deme geriechte groz gût genomen hant und schaden getan hant und des nicht widertan ist, dan daz her Volpracht von Derimbach sin teil gerichtet hat, als ime geteylet wart 1), und heischen, daz der lantgreve uns und den unsern daz wolle riechten. XIIus. Ouch klagen wir, daz Adolf Schurenflozf) Flecken unserme burgere zû Ameneburg sine schafe geweldekliche genomen hat, und kan ime khein recht darum widerfaren und bidden, daz der lantgreve uns daz kere und riechte. (g)XIIIus. Ouch klagen wir, daz Bl......] von Ve[......] des lantgreven burgman zu Dr.....] und andere [...............] geriden sint uff unsern walt zů [All ? ]indor[f] mit gewappenter hant und mit gewalt und hant dazh) uz ge[fulret zů [....................] vol holtzes, und bidden, daz uns der I ajn tigreve daz kere ). XIIIIus. Ouch klagen wir, daz der lant- greve hiez widersagen sine amptlude dem amptmanne von der Nuwenstad umme daz, daz er die fûrlûde, die uffe der straze farent, kheret durch die Nuwestad, als biz here und bi namen me wan achtzig iare daz gewonheit ist gewest, als wir und unser amptman zû der Nuwenstad daz wol bringen wollen, und bidden, daz der lantgreve uns daz abe du, want in den fridebrieven ge- redet ist, daz di straze sal gien, als si von alter getan hat.
530 Nr. 793 amptlude geswornc) hant, daz iederman des andern gût beschudden sulle als sin selbesd), und schadet uns und den unsern daz me dan dusint marg silbers. VIIus. Ouch klagen wir, daz der lant- greve unsern paffen gemeynlich zû Hessen verboden hat, daz si uns niht indienen, als si von rechte und von alter getan hant biz her, und hat si dar zû gehalden, daz mit namen in den frede- briven versprochene) ist, und han dez me dan anderhalphundert lodige marg schaden und heyschend), daz der lantgreve uns daz widerkhere und sich an kheynen stucken wider uns unser paffen underzihe und ane neme. VIIIus. Ouch klagen wir, daz der lan t greve verboden hat und verbûdet, daz alle klôstere zû Hessen, Hasungen, Breydinowe, Kappele und andere, wie sie ge- nant sin, uns niht endienten mit fûre und mit anderme dienste, als si von alter getan hant und als ez zû Werkele und anders zû zweyn malen von den drin geteilet ist, daz alle geystliche lûte uns und unserme stifte zû verantwortene und zû verdedingen sten und nieman anders nach den fredebrieven, und heischen, daz uns der lantgreve das riechte und daz gebot abe dû und uns besserunge dar umme dû. VIIIIus. Ouch klagen wir, daz die von Lewenstein sich mit iren husen Lewenstein und Ittere zû uns und unserme stifte verbunden hant, und die der lantgreve an sich zûhet und gezoget hat, als wir hoffen, daz er dez zû rechte icht getûn moge, und heischen, daz uns der lantgreve daz abe dû, want ez in dem frieden geschehin ist. Xus. Ouch klagen wir, daz der lantgreve fehebede genomen hat und schatzungen von unsern paffen geystlich und werltlich, daz nieme geschach, und heischen, daz er uns daz riechte. XIus. Ouch klagen wir, dû der Kirchain gebuwet wart, daz des lantgreven amptlude und in gesinde unsern undertanen, burgmannen, bûrgern, paffen und andern luden uf dem kirchove und in deme geriechte groz gût genomen hant und schaden getan hant und des nicht widertan ist, dan daz her Volpracht von Derimbach sin teil gerichtet hat, als ime geteylet wart 1), und heischen, daz der lantgreve uns und den unsern daz wolle riechten. XIIus. Ouch klagen wir, daz Adolf Schurenflozf) Flecken unserme burgere zû Ameneburg sine schafe geweldekliche genomen hat, und kan ime khein recht darum widerfaren und bidden, daz der lantgreve uns daz kere und riechte. (g)XIIIus. Ouch klagen wir, daz Bl......] von Ve[......] des lantgreven burgman zu Dr.....] und andere [...............] geriden sint uff unsern walt zů [All ? ]indor[f] mit gewappenter hant und mit gewalt und hant dazh) uz ge[fulret zů [....................] vol holtzes, und bidden, daz uns der I ajn tigreve daz kere ). XIIIIus. Ouch klagen wir, daz der lant- greve hiez widersagen sine amptlude dem amptmanne von der Nuwenstad umme daz, daz er die fûrlûde, die uffe der straze farent, kheret durch die Nuwestad, als biz here und bi namen me wan achtzig iare daz gewonheit ist gewest, als wir und unser amptman zû der Nuwenstad daz wol bringen wollen, und bidden, daz der lantgreve uns daz abe du, want in den fridebrieven ge- redet ist, daz di straze sal gien, als si von alter getan hat.
Strana 531
1345 August—1346 Anfang 531 XVus. Ouch klagen wir, daz wir von Ulrichstein h*) gebrant und uns genomen ist vor Nyddehe, und heischen, daz uns der lantgreve daz riechte; den schaden achten wir zû unserme teyle wol an vierhundert phunt heller. B.ht) Dit sint die fredebruche, die wir Heinrich erezbischof zu Mentze clagen von unsers und unsirs stiftis wene, die uns geschen sint an uns und an den unsern von dem lantgreben von Hessin und sinen amptluden und sinen dynern, die yme zu virantworttene steynt, in deme ampte zu Geismar und daz dar zu gehoret, in werntlichen und in geystlichen sachen, und eyschin und bidden, das uns und ûnserme stifte und den unsern dese nachgescribenen fredebruche von deme lantgreben geryhted und wider tan werden, I. Zu deme erstin clagin wir, daz der lantgrebe als reht ist. und sine gewalt unser burgman, burgere zu Geismar, paffin und leyen in ûnserm lande gesessin des Reynhartwaldis nicht lazzent gebruchen, als sy daz von alder her bracht hant und als in den fredebriven begriffin ist, und des biden und heyschin wir, daz uns das der lantgrebe abetu und uns und den unsern richte den schaden, der uns da von geschen ist, den wir aichin und hoffen zu bewisene an 1i)dusent marg silbersi*). 2.1) Ouch clagin wir, daz Conrad herre zu Schonenberg veynk unser burgere von Geys- mar und naym in ire perde uffe unseme walde in guden truwin, also als sy yme geschenkit hattin in unser stad zu Geismar; di- gevangene worden geloist uz dem stocke und die perde wider gekouft vor zweihundert und zwentzig und aiche marg penninge, dar bobin mûstin die selbin burgere zu den heilgin swerin, daz si" yme vier lodige marg geben, ob sy ûmer also riche würden, die hant die ûme bezalit noch der erstin besatzunge und eyschin, das der lantgrebe uns und unsen burgern daz weder kere und allen den schaden, der unsern burgern da von komen ist. Ouch clagen wir, daz der selbe Conrad herre von Schonenberg intsedde unsern burgern von Geismar und schadete en uffe dem velde vor der stad an perden, an kûwen und andern stucken, als sy daz be- wisin mogen, zu zweinhundertten marken pennygen, und eyschin, daz der lantgrebe uns und unsern burgern daz weder kerin. 3. Ouch clagen wir, daz er uns und den unsern zu schaden getan hat an brande, an roube kirchen und kirchobe und an dorfern mit namen zu Godisburen dûsint marg pennyge, zu Wulversin und an dem hene vor der Zappinburg zwei hundert marg pennyge, zu Beynstorf zwei hundert marg pennyge, zu Bebirbecke zwei hundert marg pennyge, zu Lebike dri hundert marg pennyge, zu Humbresschin zwei hundert marg pennyge, zu Rüderssin ander halp hundert marg pennyge, zu Nortgeismar andirhalp hundert marg pennyge, zu Humme und zu Haldunge andirhalp hundert marg pennyge, zû Meissir vier hundert marg pennyge, und eyschin und biden, daz der lantgrebe uns und unsern burgern daz wider tu und kere und auch den schaden, den wir da von (i) han? und die unsern; i)ouch ist geschadet zu Kelcze und zu 4. In desir Bunnencheim an zweyhundert marg penninge?. veyde inpoit her Iohan von Beldirsheim ritter unsern vor- 34*
1345 August—1346 Anfang 531 XVus. Ouch klagen wir, daz wir von Ulrichstein h*) gebrant und uns genomen ist vor Nyddehe, und heischen, daz uns der lantgreve daz riechte; den schaden achten wir zû unserme teyle wol an vierhundert phunt heller. B.ht) Dit sint die fredebruche, die wir Heinrich erezbischof zu Mentze clagen von unsers und unsirs stiftis wene, die uns geschen sint an uns und an den unsern von dem lantgreben von Hessin und sinen amptluden und sinen dynern, die yme zu virantworttene steynt, in deme ampte zu Geismar und daz dar zu gehoret, in werntlichen und in geystlichen sachen, und eyschin und bidden, das uns und ûnserme stifte und den unsern dese nachgescribenen fredebruche von deme lantgreben geryhted und wider tan werden, I. Zu deme erstin clagin wir, daz der lantgrebe als reht ist. und sine gewalt unser burgman, burgere zu Geismar, paffin und leyen in ûnserm lande gesessin des Reynhartwaldis nicht lazzent gebruchen, als sy daz von alder her bracht hant und als in den fredebriven begriffin ist, und des biden und heyschin wir, daz uns das der lantgrebe abetu und uns und den unsern richte den schaden, der uns da von geschen ist, den wir aichin und hoffen zu bewisene an 1i)dusent marg silbersi*). 2.1) Ouch clagin wir, daz Conrad herre zu Schonenberg veynk unser burgere von Geys- mar und naym in ire perde uffe unseme walde in guden truwin, also als sy yme geschenkit hattin in unser stad zu Geismar; di- gevangene worden geloist uz dem stocke und die perde wider gekouft vor zweihundert und zwentzig und aiche marg penninge, dar bobin mûstin die selbin burgere zu den heilgin swerin, daz si" yme vier lodige marg geben, ob sy ûmer also riche würden, die hant die ûme bezalit noch der erstin besatzunge und eyschin, das der lantgrebe uns und unsen burgern daz weder kere und allen den schaden, der unsern burgern da von komen ist. Ouch clagen wir, daz der selbe Conrad herre von Schonenberg intsedde unsern burgern von Geismar und schadete en uffe dem velde vor der stad an perden, an kûwen und andern stucken, als sy daz be- wisin mogen, zu zweinhundertten marken pennygen, und eyschin, daz der lantgrebe uns und unsern burgern daz weder kerin. 3. Ouch clagen wir, daz er uns und den unsern zu schaden getan hat an brande, an roube kirchen und kirchobe und an dorfern mit namen zu Godisburen dûsint marg pennyge, zu Wulversin und an dem hene vor der Zappinburg zwei hundert marg pennyge, zu Beynstorf zwei hundert marg pennyge, zu Bebirbecke zwei hundert marg pennyge, zu Lebike dri hundert marg pennyge, zu Humbresschin zwei hundert marg pennyge, zu Rüderssin ander halp hundert marg pennyge, zu Nortgeismar andirhalp hundert marg pennyge, zu Humme und zu Haldunge andirhalp hundert marg pennyge, zû Meissir vier hundert marg pennyge, und eyschin und biden, daz der lantgrebe uns und unsern burgern daz wider tu und kere und auch den schaden, den wir da von (i) han? und die unsern; i)ouch ist geschadet zu Kelcze und zu 4. In desir Bunnencheim an zweyhundert marg penninge?. veyde inpoit her Iohan von Beldirsheim ritter unsern vor- 34*
Strana 532
532 Nr. 793 genanten burgern eyn vryde aiche tag zu haltene; in deme vryde vink der vorgenante Conrad von Schonenberg unsir burgere drý von Geismar und naym en zwei und zwentzig perd und intfurte eyme unseme burgere da selbis sinen zehinden; daz biden win und eyschin, daz der lantgrebe uns und unsern burgern wider kerin, als reht ist; den schaden aichen unsere vorgenanten burgere 4 1) an sessig marg penninge ?. 5. Dar nach enboit unsern burgern, die vorgenant sint, der dumdechan und der grebe von Firnenburg unser bruder eynen fride vierzen tage zu haltene, der zû Folde gemachit wart; in dem selbin vriede fyng he unser burgere von Geismar eylfe, der hait aiche geschatzid an zwentzig marg, die andern dri, die hat he noch mit den andern, die he uns auch ab gevangin hat; ouch nam he unsern burgere zwentzig perde und ses morgen habern in deme selbin frede und eyschin, daz man uns dit wider kere und wider tu, als reht ist; den schaden und die namen aichen wir an 8i) funfzig marg penninge. e 6. Ouch clagen wir, daz der selbe Conrad von Schonenberg rante vor unse stad zû Geismar, da hilden des lantgreben burgman hinder und sine gebrodetin knethek) und sines sones knehte und wolden unse burgere virhouwen han und dedin daz uz iren husen und wider drin, also als unse herrin in vrede sassen mit einander: uff dem selbin rýde nam sie unsern armen luten drû perde zu Lepbeke; dit biden wir, daz der lantgrebe uns weder kerin, als reht ist ; die name aichen wir an 8i) ses marg penninge. 7. Wir clagen ouch, daz Wintze rante vor unse stad zu Geismar und nam zwei pert uud wûnde drii unser burgere; das waren aber des lantgrebin burgman und sine knehte myde, und eyschin, daz der lantgrebe uns und unsern burgern daz wider kerin, als reht ist; daz aichin wir an “1)zwenczig marg penninge?. 8. Ouch clagek) wir, daz unse frûnde intpoden unsern burgern von Geismar bii Otten von Falkenberg, daz sie zû Folde einen vrede * gemachit hettin mit des lantgrebin frunden, als nu zu sente Walpurge tage wirt obir dri * iar2), und solden mit dem dickenanten Conrad herren von Schonenberg einen frede gebin vier wochin; binnen dem fredin solden unse frûnt zu tage komen und solden wir endin, als unse frûnt firfaszit hetdin, das dadin sie gerne; des selbin tagis, do si" den vrede gebin solden, dû lag der lantgrebe bii en uffe eine halbin myle und hatde sine were und wolde unsern burgern in fruht vorderbit han und wolde fur zûtenk*) geschozzin han ; des hant sii zû schaden zweihundert mang an irer frûht, die sie zu unziit müstin enbringen und ouch an andern stucken, und eyschin Kuns), 1)daz uns und in? der lantgrebe en daz weder kerin. 9. Ouch clage wir, daz Sander von den Husen unse burgman gefangin wart und wart gefürt zu der Drendinborg und wart da ges ‘ 1)ch' atz an zwo und siefzig lodige marg; dit eysche wir, daz uns und yme der lantgrebe daz weder kere, als reht ist. Ouch fienk Conrad von Schoneberg Friderichin von Bûla unsen burgman und schatzete en an vier und zwentzig marg sylbers, und eischin, daz der lantgrebe uns und yme daz wederkere, als reht ist. 10. Ouch clage wir, daz Stebin von Haldessin unse amptman doit geslen
532 Nr. 793 genanten burgern eyn vryde aiche tag zu haltene; in deme vryde vink der vorgenante Conrad von Schonenberg unsir burgere drý von Geismar und naym en zwei und zwentzig perd und intfurte eyme unseme burgere da selbis sinen zehinden; daz biden win und eyschin, daz der lantgrebe uns und unsern burgern wider kerin, als reht ist; den schaden aichen unsere vorgenanten burgere 4 1) an sessig marg penninge ?. 5. Dar nach enboit unsern burgern, die vorgenant sint, der dumdechan und der grebe von Firnenburg unser bruder eynen fride vierzen tage zu haltene, der zû Folde gemachit wart; in dem selbin vriede fyng he unser burgere von Geismar eylfe, der hait aiche geschatzid an zwentzig marg, die andern dri, die hat he noch mit den andern, die he uns auch ab gevangin hat; ouch nam he unsern burgere zwentzig perde und ses morgen habern in deme selbin frede und eyschin, daz man uns dit wider kere und wider tu, als reht ist; den schaden und die namen aichen wir an 8i) funfzig marg penninge. e 6. Ouch clagen wir, daz der selbe Conrad von Schonenberg rante vor unse stad zû Geismar, da hilden des lantgreben burgman hinder und sine gebrodetin knethek) und sines sones knehte und wolden unse burgere virhouwen han und dedin daz uz iren husen und wider drin, also als unse herrin in vrede sassen mit einander: uff dem selbin rýde nam sie unsern armen luten drû perde zu Lepbeke; dit biden wir, daz der lantgrebe uns weder kerin, als reht ist ; die name aichen wir an 8i) ses marg penninge. 7. Wir clagen ouch, daz Wintze rante vor unse stad zu Geismar und nam zwei pert uud wûnde drii unser burgere; das waren aber des lantgrebin burgman und sine knehte myde, und eyschin, daz der lantgrebe uns und unsern burgern daz wider kerin, als reht ist; daz aichin wir an “1)zwenczig marg penninge?. 8. Ouch clagek) wir, daz unse frûnde intpoden unsern burgern von Geismar bii Otten von Falkenberg, daz sie zû Folde einen vrede * gemachit hettin mit des lantgrebin frunden, als nu zu sente Walpurge tage wirt obir dri * iar2), und solden mit dem dickenanten Conrad herren von Schonenberg einen frede gebin vier wochin; binnen dem fredin solden unse frûnt zu tage komen und solden wir endin, als unse frûnt firfaszit hetdin, das dadin sie gerne; des selbin tagis, do si" den vrede gebin solden, dû lag der lantgrebe bii en uffe eine halbin myle und hatde sine were und wolde unsern burgern in fruht vorderbit han und wolde fur zûtenk*) geschozzin han ; des hant sii zû schaden zweihundert mang an irer frûht, die sie zu unziit müstin enbringen und ouch an andern stucken, und eyschin Kuns), 1)daz uns und in? der lantgrebe en daz weder kerin. 9. Ouch clage wir, daz Sander von den Husen unse burgman gefangin wart und wart gefürt zu der Drendinborg und wart da ges ‘ 1)ch' atz an zwo und siefzig lodige marg; dit eysche wir, daz uns und yme der lantgrebe daz weder kere, als reht ist. Ouch fienk Conrad von Schoneberg Friderichin von Bûla unsen burgman und schatzete en an vier und zwentzig marg sylbers, und eischin, daz der lantgrebe uns und yme daz wederkere, als reht ist. 10. Ouch clage wir, daz Stebin von Haldessin unse amptman doit geslen
Strana 533
1345 August—1346 Anfang 533 ist in desin dingen und unser burger drii von Geismar, der ein teil in den stocken dot blebin ist; dit eischin wir, daz der lant- grebe uns daz rehte und weder kere nach deme, daz unser frede- brive sprechint. Dit ist der schade, der uns und unsen burgern und den unsen widervarn ist, den wir und sie kuntliche bewisen II. Ouch clage wir, daz der lant- mogen in der kuntschaft. grebe hat uz gegebin zu roden die strüt zů Udenhasen, da wir in geerbit sin von unsis stiftis wene, und biden und eyschin, daz uns und unseme stifte der lantgrebe daz widerkere, als reht ist, und abe tů. 1)12. Ouch clagen wir, daz sint der ziit, daz man fruntliche zuschen uns und dem lantgreben tedinget und tage zu Fulde leisten und in guden frede mit em sitzen, daz unser dorf Kalden kirchen und kirchobe verbrant sint, daz des lantgreben burgman und dienern getan hanté) uze) sinene) slozzene) und wider dar in, den schaden achten wir an dusent lodige marg silbers ane die doden, und eischen, daz der lantgrebe uns daz wider dû und kere. 13. Ouch clagen wir, daz des lantgreben gebûre uff der Ane uns alda selbis zu Kalden zwene man dot geslagen han um daz, daz si penden in irme holcze, und eischen, daz der lantgrebe uns daz kere und richten. 14. Ouch clagen wir, daz bin deset selber ziit des lantgreben burgman funfe von Rodenberg mit 8 sine namen Erwin und Heinrich von Rûmerode und andere geredin burgman" " mit unsern viende dem von Heringen" sint und hulfen da schaden uns dûn me dan an hundert marg, und heischin, daz uns der lantgrebe den richte?. C. Dit schuldege wir Heinrich erczebischoff zů Mencze dy amtpludem) von Gûdinsberg von unser stat von Fritslar weyne. I. Zû erstin, daz Iohan von Linne in gedrengnisse queme mit den von Fritslar, und daz quam zû dagen vor dý dri unde wart Iohanne geteilt, daz he den von Fritslar vierzig phunt pheninge wydir dûn sûlde, und des en tet he nicht; dar nach entseide he en und wart ir vient unirklagit und unirvolget, also als si eme ny rechtis ûz gegingen, und daz vart ûf beyde siden gesazt an di dri und dar uf gelobede Iohan eyne rechte sûne ûf di dri recht zû nemene und zû gebende und gaben dar uf den dren ýre sache ûf beyde syden beschriben und daz des an den von Fritslar ny brûch wart; da en poben entseide he en ander weit und hat in hindirsal getan me wan zû dren hundirt lodigen markin und beheldit sich des zû Gûdinsberg und zû der Aldin- brůg und andirs in des lantgreven slozzin, und eyschin, daz der lantgrave uns daz von fryde wegen kere. II. Ouch schuldege ich die selben amtplude von der von Fritslar weyn, daz Conrad von Wichdorf eynen borger vieng uf der straze und fürte den zu Gûdinsberg und antworte en Iohanne von Lymne, dý fürte en zû der Aldinburg und slûg en in eyn stog, und mûsten yme den abe rechtin, des namen dý von Fritslar und der arme burger wol fûmzig phunt pheninge zû hindirnisse an den smerzen, den he leit, in eyme gûden frede, und eischen, daz der lantgrave uns daz richte. III. Oûch klagen wir, daz Conrad Sasse und Iohan von Lynne, bûrgmanne zû Gudinsberg, fingen eyn unsern burger
1345 August—1346 Anfang 533 ist in desin dingen und unser burger drii von Geismar, der ein teil in den stocken dot blebin ist; dit eischin wir, daz der lant- grebe uns daz rehte und weder kere nach deme, daz unser frede- brive sprechint. Dit ist der schade, der uns und unsen burgern und den unsen widervarn ist, den wir und sie kuntliche bewisen II. Ouch clage wir, daz der lant- mogen in der kuntschaft. grebe hat uz gegebin zu roden die strüt zů Udenhasen, da wir in geerbit sin von unsis stiftis wene, und biden und eyschin, daz uns und unseme stifte der lantgrebe daz widerkere, als reht ist, und abe tů. 1)12. Ouch clagen wir, daz sint der ziit, daz man fruntliche zuschen uns und dem lantgreben tedinget und tage zu Fulde leisten und in guden frede mit em sitzen, daz unser dorf Kalden kirchen und kirchobe verbrant sint, daz des lantgreben burgman und dienern getan hanté) uze) sinene) slozzene) und wider dar in, den schaden achten wir an dusent lodige marg silbers ane die doden, und eischen, daz der lantgrebe uns daz wider dû und kere. 13. Ouch clagen wir, daz des lantgreben gebûre uff der Ane uns alda selbis zu Kalden zwene man dot geslagen han um daz, daz si penden in irme holcze, und eischen, daz der lantgrebe uns daz kere und richten. 14. Ouch clagen wir, daz bin deset selber ziit des lantgreben burgman funfe von Rodenberg mit 8 sine namen Erwin und Heinrich von Rûmerode und andere geredin burgman" " mit unsern viende dem von Heringen" sint und hulfen da schaden uns dûn me dan an hundert marg, und heischin, daz uns der lantgrebe den richte?. C. Dit schuldege wir Heinrich erczebischoff zů Mencze dy amtpludem) von Gûdinsberg von unser stat von Fritslar weyne. I. Zû erstin, daz Iohan von Linne in gedrengnisse queme mit den von Fritslar, und daz quam zû dagen vor dý dri unde wart Iohanne geteilt, daz he den von Fritslar vierzig phunt pheninge wydir dûn sûlde, und des en tet he nicht; dar nach entseide he en und wart ir vient unirklagit und unirvolget, also als si eme ny rechtis ûz gegingen, und daz vart ûf beyde siden gesazt an di dri und dar uf gelobede Iohan eyne rechte sûne ûf di dri recht zû nemene und zû gebende und gaben dar uf den dren ýre sache ûf beyde syden beschriben und daz des an den von Fritslar ny brûch wart; da en poben entseide he en ander weit und hat in hindirsal getan me wan zû dren hundirt lodigen markin und beheldit sich des zû Gûdinsberg und zû der Aldin- brůg und andirs in des lantgreven slozzin, und eyschin, daz der lantgrave uns daz von fryde wegen kere. II. Ouch schuldege ich die selben amtplude von der von Fritslar weyn, daz Conrad von Wichdorf eynen borger vieng uf der straze und fürte den zu Gûdinsberg und antworte en Iohanne von Lymne, dý fürte en zû der Aldinburg und slûg en in eyn stog, und mûsten yme den abe rechtin, des namen dý von Fritslar und der arme burger wol fûmzig phunt pheninge zû hindirnisse an den smerzen, den he leit, in eyme gûden frede, und eischen, daz der lantgrave uns daz richte. III. Oûch klagen wir, daz Conrad Sasse und Iohan von Lynne, bûrgmanne zû Gudinsberg, fingen eyn unsern burger
Strana 534
534 Nr. 794 von Fritslar und blutheden und schazeden den also, als sie keyne schûlde zû den von Fritslar en hatten, und hat der arme burger des zu schaden funfzig lodige marg silbers, und eischen, daz der lantgrebe uns daz richte und wydirkere von fredes wegen. IIII. Oûch klagen wir, daz Conrad von Wichdorf drengit dy burger von Fritslar, dý erbe han zû Werkele und zů Werhene, wan si ir gût eren oder snyden sollen, so legit he is en in kommer und hat daz getan syder der ziit, daz he dy gerechte hat gehat, und hat en da bennen abe geschaczit wol zwey hundirt phunt Hessir ..phenninge, also als is von aldir nicht gewesit ist, und eischen, daz der lantgrebe uns daz richte und wyderkere von fredes wegen. V. Ouch han wir eyne gemeyde zû Werkle, der under windit sich Conrad von Wichdorf, und mehit dy und fûrt sie heim und han wir und unse armen lude des hundirt phunt zû hindirnisse und eischen, daz uns der lantgrebe daz richte und widerkere. VI. Ouch namen die burger zu Cassele eyme unsem burger zu Fritslar zwelf maldir fruchte in dem dorf zů Nedirn Melderich und furten d’ zu Gûdinsberg, und eischen, daz der lantgrebe uns das richte. VII. Ouch klagen wir, daz Tylo von Werhene eyner burgerschin zû Fritslar nam ses maldir kornes und heisz der lantgrebe daz wydir geben, und en ist noch nichte) geschen; daz eischen wir, daz uns der lantgrebe daz richte und wydirkere. VIII. Ouch klagen wir, daz dý von Gudinsberg und anders lantgraven steden halden unser viende Iohanne von Linne, Helgenbergen, Strekefuszin und ere geselleschaf uf unsern und unser stede zû Fritslar und al unsers landes schaden und hindirnisse, und eischen, daz der lantgrebe uns daz wyderkere und richte. IX. Ouch klagen wir, daz Friczoe) von Rorinfurt eyn burgman zû Milsungen hat eym burger zû Fritslar sine phert genomen und hat dy gefurt zû der Lichinowe1) und hat si da vorkauft, des hat der burger zû hindirnisse zehen phunt Hessir phenninge, und eischen, daz der lantgrebe uns daz richte und wyderkere. X. Ouch klagen wir, daz des ryches straze von alder habe gegange durch unse stad zu Fritslar, des hat der lant- grebe und dire amtplude dy straze mit gewalt gewysit von den von Fritslar durch sin lant hin, des hant dy von Fritslar me wan tûsinte) phunt phenninge zû hindirnisse, und eischen, daz der lantgrebe uns daz richte und kere. XI. Ouch klagen wir, daz Iohan von Linne ûz des lantgreben sloszen den von Fritslar vor bûdit und wûstet ir gût, wo is ligit in des lantgrebe gerechtin: des hant si zu hindirnisse me wan hundirt marg lotiges silbers, und eischen, daz der lantgrebe daz wider tû und kere. 12. Ouch klage wir, daz dy von Gûdinsberg halden Ywan und Summer felden und Ruben und ere geselleschaft, dy unser stad von Frits- lar ingesigel gefelschit hatten und han, und 8i)ouch han wir si vor dem ryche erwonnen, und Si)ouch? vorzalt waren und sint, und hant dý zû dagen gefurt und vor antworten dý vor und nach, und hant dý von Fritslar en der felscher zû gemûdit, als eyn recht ist, und en han uns der niht") geantwort; daz eischen wir, daz uns der lantgref daz richte und widerkere; und hant ouch
534 Nr. 794 von Fritslar und blutheden und schazeden den also, als sie keyne schûlde zû den von Fritslar en hatten, und hat der arme burger des zu schaden funfzig lodige marg silbers, und eischen, daz der lantgrebe uns daz richte und wydirkere von fredes wegen. IIII. Oûch klagen wir, daz Conrad von Wichdorf drengit dy burger von Fritslar, dý erbe han zû Werkele und zů Werhene, wan si ir gût eren oder snyden sollen, so legit he is en in kommer und hat daz getan syder der ziit, daz he dy gerechte hat gehat, und hat en da bennen abe geschaczit wol zwey hundirt phunt Hessir ..phenninge, also als is von aldir nicht gewesit ist, und eischen, daz der lantgrebe uns daz richte und wyderkere von fredes wegen. V. Ouch han wir eyne gemeyde zû Werkle, der under windit sich Conrad von Wichdorf, und mehit dy und fûrt sie heim und han wir und unse armen lude des hundirt phunt zû hindirnisse und eischen, daz uns der lantgrebe daz richte und widerkere. VI. Ouch namen die burger zu Cassele eyme unsem burger zu Fritslar zwelf maldir fruchte in dem dorf zů Nedirn Melderich und furten d’ zu Gûdinsberg, und eischen, daz der lantgrebe uns das richte. VII. Ouch klagen wir, daz Tylo von Werhene eyner burgerschin zû Fritslar nam ses maldir kornes und heisz der lantgrebe daz wydir geben, und en ist noch nichte) geschen; daz eischen wir, daz uns der lantgrebe daz richte und wydirkere. VIII. Ouch klagen wir, daz dý von Gudinsberg und anders lantgraven steden halden unser viende Iohanne von Linne, Helgenbergen, Strekefuszin und ere geselleschaf uf unsern und unser stede zû Fritslar und al unsers landes schaden und hindirnisse, und eischen, daz der lantgrebe uns daz wyderkere und richte. IX. Ouch klagen wir, daz Friczoe) von Rorinfurt eyn burgman zû Milsungen hat eym burger zû Fritslar sine phert genomen und hat dy gefurt zû der Lichinowe1) und hat si da vorkauft, des hat der burger zû hindirnisse zehen phunt Hessir phenninge, und eischen, daz der lantgrebe uns daz richte und wyderkere. X. Ouch klagen wir, daz des ryches straze von alder habe gegange durch unse stad zu Fritslar, des hat der lant- grebe und dire amtplude dy straze mit gewalt gewysit von den von Fritslar durch sin lant hin, des hant dy von Fritslar me wan tûsinte) phunt phenninge zû hindirnisse, und eischen, daz der lantgrebe uns daz richte und kere. XI. Ouch klagen wir, daz Iohan von Linne ûz des lantgreben sloszen den von Fritslar vor bûdit und wûstet ir gût, wo is ligit in des lantgrebe gerechtin: des hant si zu hindirnisse me wan hundirt marg lotiges silbers, und eischen, daz der lantgrebe daz wider tû und kere. 12. Ouch klage wir, daz dy von Gûdinsberg halden Ywan und Summer felden und Ruben und ere geselleschaft, dy unser stad von Frits- lar ingesigel gefelschit hatten und han, und 8i)ouch han wir si vor dem ryche erwonnen, und Si)ouch? vorzalt waren und sint, und hant dý zû dagen gefurt und vor antworten dý vor und nach, und hant dý von Fritslar en der felscher zû gemûdit, als eyn recht ist, und en han uns der niht") geantwort; daz eischen wir, daz uns der lantgref daz richte und widerkere; und hant ouch
Strana 535
1341—1346 Januar 24—Februar 13 535 die von Gudensberg die vorgenanten velscher verantwortit und gehalden als lange, biz si uzer irer stat reden des selben tages 40)XV. und fûr in unser stat zu Fritschelar (ge»schozzen. Furbas clage wir, daz unsir stat zu Fritslar mit Iohan von Linne und Heilgenberger und ir geselleschaf zwerunt zu tagen sint ge- west und buden in recht umb recht zu tun, daz virslugen sii und wolden io uz setzin raub und brant, des enwolden dy von Fritslar nicht tûn; ouch wolden dy von Fritslar han gesaczt ir sache an zwene und daz Iohan von Linne ouch iz hatte geseczt an zwene und an einen funften, daz virslug her und wolde des nicht tûn; dar nach hat Iohan von Linne und Heilgenberg und anders in geselleschaft und des lantgravin burgman und sin gebroten knechte, die da by waren, daz zu Gutinsberg nů an sante Margareten tag 3) in der stat in den zingelen und uff der straze daz ir ge- nomen wart und unsir burgere wol funfzehen oder sehzehen ge- vangen wurden, also als ein fry jarmarte da waz; ouch namen sii in des lantgraven dorfen phert, da sii die gevangen uff furten uff sin hus zu Boemelburg, und halden die da in stocken, und eischen, daz der lantgrave uns daz richte und widertuwe. a) aus han von der 4. Hand korr.; hatten auch in der kürzeren Fassung (vgl. die Vorbemerkung). + b) gemeint ist Lynne. + c) ge auf Rasur.+ d) doppelt. † e) auf Rasur. + f) gemeint Schurensloz. + g) durchstr. und s. T. radiert; ich habe die Rische Abschrift nach einer Photographie dieser Stelle ergänzt. † h) z schon vor der Streichung des c. 13 radiert.+ h*) o über V. + h†) nach Hösl von besonderer, also 5. Hand, was in der Vor- bemerkung nachzutragen ist. + i) nach Hösl von der 3. Hand. + i*) auch diese nachgetragenen Worte in der kürzeren Fassung; vgl. die Vorbemerkung. + k) Or. + k*) = ziiten? + 1) cc. 12—14 auf an B seitlich angeheftetem Zettel von der 3. Hand nachgetr. (Hösl). + m) Orig. + n) von hier an wieder die 3. Hand. + o) c. 15 (die irrige Zählung scheint sich an B c. 14 anzu- schliessen) von der 4. Hand auf an C angeheftetem Zettel. 1) vgl. die Vorbemerkung. co 2) vgl. die hier wörtlich anklingende U. des Abtes Heinrich von Fulda von 1345 Juni 24 (Orig. und gleichzeitige Abschr. in Marburg, Samtarch. Lade 46 nr. 20), dazu die Vorbemerkung. co 3) Juli 13; vgl. die Vor- bemerkung. 794. [1341—1346 Januar 24—Februar 13/ ([1342) Januar 282). Graf Siegfried von Wittgenstein, Graf Johann und der Fritzlarer Propst Otto von Ziegenhain erklären dem Erz- bischof Heinrich von Mainz gelegentlich der Hochzeit des Grafen Boppo II. von Eberstein, für diesen die Burg Kraut- heim einlösen zu wollen. Orig.-Entwurf (auf Papier, von einem Bucheinband, vgl. den modernen Rückvermerk „S. in Kindlingers Lebensgeschichte die auseinandergetrennte Buchdecke“) = Kindlingers Abschriften in Münster II 136 S. 74 nr. 12 (diese Nummer auch auf der Rickseite des Entwurfs). Vgl. Nr. 742. — Für die Einreihung kommt die Zeit von Heinrichs Uebernahme des Erzstifts (Sommer 1337) bis zum Antritt der 5 Vormünder (September 1346) in Betracht. Alle Aussteller sind während dieser Jahre im Amt. Den Vater Boppos II., Graf Boppo I., kennt G. H. Krieg v. Hochfelden Geschichte der Grafen von Eber- stein in Schwaben (1836) bis 1340. Von Krautheim war seit 1329 die Hälfte mainzisch (Würdtwein Subsidia IV 242); nach Th. Humpert Die territoriale Entwicklung von Kurmainz zwischen Main und Neckar (Diss. Würzburg 1913) 53 N. 2 ist sie vor 1350 zurückgekauft worden. Schon 1342 März 10 haben sich Boppos I. Witwe Hedwig und ihre Söhne Boppo II. und Johann mit allen ihren Birgen dem Erzbischof Heinrich verbiindet (Regesta Boica VII 331,
1341—1346 Januar 24—Februar 13 535 die von Gudensberg die vorgenanten velscher verantwortit und gehalden als lange, biz si uzer irer stat reden des selben tages 40)XV. und fûr in unser stat zu Fritschelar (ge»schozzen. Furbas clage wir, daz unsir stat zu Fritslar mit Iohan von Linne und Heilgenberger und ir geselleschaf zwerunt zu tagen sint ge- west und buden in recht umb recht zu tun, daz virslugen sii und wolden io uz setzin raub und brant, des enwolden dy von Fritslar nicht tûn; ouch wolden dy von Fritslar han gesaczt ir sache an zwene und daz Iohan von Linne ouch iz hatte geseczt an zwene und an einen funften, daz virslug her und wolde des nicht tûn; dar nach hat Iohan von Linne und Heilgenberg und anders in geselleschaft und des lantgravin burgman und sin gebroten knechte, die da by waren, daz zu Gutinsberg nů an sante Margareten tag 3) in der stat in den zingelen und uff der straze daz ir ge- nomen wart und unsir burgere wol funfzehen oder sehzehen ge- vangen wurden, also als ein fry jarmarte da waz; ouch namen sii in des lantgraven dorfen phert, da sii die gevangen uff furten uff sin hus zu Boemelburg, und halden die da in stocken, und eischen, daz der lantgrave uns daz richte und widertuwe. a) aus han von der 4. Hand korr.; hatten auch in der kürzeren Fassung (vgl. die Vorbemerkung). + b) gemeint ist Lynne. + c) ge auf Rasur.+ d) doppelt. † e) auf Rasur. + f) gemeint Schurensloz. + g) durchstr. und s. T. radiert; ich habe die Rische Abschrift nach einer Photographie dieser Stelle ergänzt. † h) z schon vor der Streichung des c. 13 radiert.+ h*) o über V. + h†) nach Hösl von besonderer, also 5. Hand, was in der Vor- bemerkung nachzutragen ist. + i) nach Hösl von der 3. Hand. + i*) auch diese nachgetragenen Worte in der kürzeren Fassung; vgl. die Vorbemerkung. + k) Or. + k*) = ziiten? + 1) cc. 12—14 auf an B seitlich angeheftetem Zettel von der 3. Hand nachgetr. (Hösl). + m) Orig. + n) von hier an wieder die 3. Hand. + o) c. 15 (die irrige Zählung scheint sich an B c. 14 anzu- schliessen) von der 4. Hand auf an C angeheftetem Zettel. 1) vgl. die Vorbemerkung. co 2) vgl. die hier wörtlich anklingende U. des Abtes Heinrich von Fulda von 1345 Juni 24 (Orig. und gleichzeitige Abschr. in Marburg, Samtarch. Lade 46 nr. 20), dazu die Vorbemerkung. co 3) Juli 13; vgl. die Vor- bemerkung. 794. [1341—1346 Januar 24—Februar 13/ ([1342) Januar 282). Graf Siegfried von Wittgenstein, Graf Johann und der Fritzlarer Propst Otto von Ziegenhain erklären dem Erz- bischof Heinrich von Mainz gelegentlich der Hochzeit des Grafen Boppo II. von Eberstein, für diesen die Burg Kraut- heim einlösen zu wollen. Orig.-Entwurf (auf Papier, von einem Bucheinband, vgl. den modernen Rückvermerk „S. in Kindlingers Lebensgeschichte die auseinandergetrennte Buchdecke“) = Kindlingers Abschriften in Münster II 136 S. 74 nr. 12 (diese Nummer auch auf der Rickseite des Entwurfs). Vgl. Nr. 742. — Für die Einreihung kommt die Zeit von Heinrichs Uebernahme des Erzstifts (Sommer 1337) bis zum Antritt der 5 Vormünder (September 1346) in Betracht. Alle Aussteller sind während dieser Jahre im Amt. Den Vater Boppos II., Graf Boppo I., kennt G. H. Krieg v. Hochfelden Geschichte der Grafen von Eber- stein in Schwaben (1836) bis 1340. Von Krautheim war seit 1329 die Hälfte mainzisch (Würdtwein Subsidia IV 242); nach Th. Humpert Die territoriale Entwicklung von Kurmainz zwischen Main und Neckar (Diss. Würzburg 1913) 53 N. 2 ist sie vor 1350 zurückgekauft worden. Schon 1342 März 10 haben sich Boppos I. Witwe Hedwig und ihre Söhne Boppo II. und Johann mit allen ihren Birgen dem Erzbischof Heinrich verbiindet (Regesta Boica VII 331,
Strana 536
536 Nr. 795—797 Orig. nach E. Vogt in München Mainz Domk. Fasz. 91a), ohne dass bei Krautheim nur von einer Hälfte die Rede wäre. Vielleicht ist Nr. 794 un- mittelbar vorher anzusetzen. Dass Boppos II. Gattin Irmgard, nach Krieg „aus unbekanntem Geschlechte“, dem Wittgensteiner Hause angehörte, ist genealogisch interessant. Durch Nr. 794 erklärt es sich nun auch, wenn 1365 beim Wiederverkauf der Hälfte von Krautheim an Mains Irmgard als Mit- besitzerin erscheint (Humpert 87 nr. 8) und wenn sie 1359 einen Anteil an der Grafschaft Ziegenhain hat, dessen Vorkaufsrecht sie damals mit Boppo dem Grafen Gottfried von Ziegenhain, übrigens Boppos Schwager (vgl. Stammtafel I bei Krieg), überlässt (Wenck IIb nr. 384). Reverendo in Christo patri ac domino domino Henr(ico) archiepiscopo Mogunt(ino) Iohannes comes de Cygenhain, Syfr(idus) comes de Wydechenst(ein) et Otto de Cygenh[(ain)] prepositus ecclesie Fritslar(iensis) obsequium in omnibus tam debitum quam I. Noverit vestra paternitas reverenda, quod Boppo paratum. comes dictus de Ebirst(ein) pecuniama) suam per me Syfridum comitem de Wydechenstein eidem promissam nate mee condor- miendo et huiusmodi nupciis celebratis deservivit. 2. Quare vestre gracie diligenter supplicamus, cum nos nomine dicti Bopponis castrum et opidum Crutheym cum ceteris redditibus et bonis cum hoc vobis et ecclesie vestre obligatis a vobis redimere intendamus, vestris litteris per ..latorem presencium nobis velitis intimareb), ubi et in quo loco, utrum apud nos in partibus huius- modi pecuniam in usus vestros convertere velitis, prout nobiscum, videlicet cum comite de Wydechenst(ein) et .. preposito predictis magis contulistis, aut superius apud vos de hac pagari volueritis, ut secundum hoc regere nos possimus. 3. Insuper petimus, ut infra ebdomadam inter duas dominicas Reminiscere' et Oculi' proximas locum et diem vestram presenciam per nos accedendi super solucione huiusmodi et eciam aliis necessario inminentibus vobiscum tractaturi" similiter litteris vestris nobis velitis assig nare et nos huic termino ad vos utique veniemus. Datum Wydechenst(ein) sub sigillis «mei[..?] nostris feria secunda proxima post dominicam ˛Circumdederunt'. a) feminam Kindl. + b) davor 1—2 Buchstaben radiert. 795. [1345 Mai 16—1346 März]. Otto Kellner von Amöneburg unterstützt bei dem Wetzlarer Stiftsherrn Wygand von B. die Forderungen des Mainzer Burgmanns Ludwig von Radenhausen. Kindlingers Sammlung in Minster II 136 S. 70 nr. 4 aus verschollenem Orig. auf Papier. Zur Ueberlieferung vgl. Nr. 742. — Entscheidend für die Einreihung ist der Name des Amöneburger Amtmanns Hermann von Lissberg, der nach dem Abgang des Albert Holzapfel am 15. Mai 1345 (vgl. Nr. 764 Vorbem.) Amtmann wurde, als solcher 1345 Juni 24 genannt wird (Orig. in Marburg Samtarchiv Lade 46 nr. 20) und spätestens am 27. März 1346 ab- trat, da an diesem Tage das Amt Amöneburg samt Rosenthal an die Brüder Konrad und Werner Milchling verpfändet wurde (Orig. in München, Mainz Erzstift Nachtr. Fassl 31; Werner M. erscheint z. B. 1352 Juli 19 als Amt- mann sv. Wyss III nr. 1324]). Ueber den Aussteller vgl. Nr. 742. Ludwig von Radenhausen kenne ich aus UU. von 1339 September 1 (v. Wyss III nr. 681) und 1351 Oktober 5 (Orig. in Marburg Abt. Radenhausen); auch im Nach- trag einer U. von 1344 März 9 im Amöneburger Stadtbuch (deponiert in Marburg) kommt er vor. Domine Wygande de B€.......Ja) canonice ecclesie Wet- larien(sis)") amice dilecte! Sciatis Ludewicum de Radehus(en)
536 Nr. 795—797 Orig. nach E. Vogt in München Mainz Domk. Fasz. 91a), ohne dass bei Krautheim nur von einer Hälfte die Rede wäre. Vielleicht ist Nr. 794 un- mittelbar vorher anzusetzen. Dass Boppos II. Gattin Irmgard, nach Krieg „aus unbekanntem Geschlechte“, dem Wittgensteiner Hause angehörte, ist genealogisch interessant. Durch Nr. 794 erklärt es sich nun auch, wenn 1365 beim Wiederverkauf der Hälfte von Krautheim an Mains Irmgard als Mit- besitzerin erscheint (Humpert 87 nr. 8) und wenn sie 1359 einen Anteil an der Grafschaft Ziegenhain hat, dessen Vorkaufsrecht sie damals mit Boppo dem Grafen Gottfried von Ziegenhain, übrigens Boppos Schwager (vgl. Stammtafel I bei Krieg), überlässt (Wenck IIb nr. 384). Reverendo in Christo patri ac domino domino Henr(ico) archiepiscopo Mogunt(ino) Iohannes comes de Cygenhain, Syfr(idus) comes de Wydechenst(ein) et Otto de Cygenh[(ain)] prepositus ecclesie Fritslar(iensis) obsequium in omnibus tam debitum quam I. Noverit vestra paternitas reverenda, quod Boppo paratum. comes dictus de Ebirst(ein) pecuniama) suam per me Syfridum comitem de Wydechenstein eidem promissam nate mee condor- miendo et huiusmodi nupciis celebratis deservivit. 2. Quare vestre gracie diligenter supplicamus, cum nos nomine dicti Bopponis castrum et opidum Crutheym cum ceteris redditibus et bonis cum hoc vobis et ecclesie vestre obligatis a vobis redimere intendamus, vestris litteris per ..latorem presencium nobis velitis intimareb), ubi et in quo loco, utrum apud nos in partibus huius- modi pecuniam in usus vestros convertere velitis, prout nobiscum, videlicet cum comite de Wydechenst(ein) et .. preposito predictis magis contulistis, aut superius apud vos de hac pagari volueritis, ut secundum hoc regere nos possimus. 3. Insuper petimus, ut infra ebdomadam inter duas dominicas Reminiscere' et Oculi' proximas locum et diem vestram presenciam per nos accedendi super solucione huiusmodi et eciam aliis necessario inminentibus vobiscum tractaturi" similiter litteris vestris nobis velitis assig nare et nos huic termino ad vos utique veniemus. Datum Wydechenst(ein) sub sigillis «mei[..?] nostris feria secunda proxima post dominicam ˛Circumdederunt'. a) feminam Kindl. + b) davor 1—2 Buchstaben radiert. 795. [1345 Mai 16—1346 März]. Otto Kellner von Amöneburg unterstützt bei dem Wetzlarer Stiftsherrn Wygand von B. die Forderungen des Mainzer Burgmanns Ludwig von Radenhausen. Kindlingers Sammlung in Minster II 136 S. 70 nr. 4 aus verschollenem Orig. auf Papier. Zur Ueberlieferung vgl. Nr. 742. — Entscheidend für die Einreihung ist der Name des Amöneburger Amtmanns Hermann von Lissberg, der nach dem Abgang des Albert Holzapfel am 15. Mai 1345 (vgl. Nr. 764 Vorbem.) Amtmann wurde, als solcher 1345 Juni 24 genannt wird (Orig. in Marburg Samtarchiv Lade 46 nr. 20) und spätestens am 27. März 1346 ab- trat, da an diesem Tage das Amt Amöneburg samt Rosenthal an die Brüder Konrad und Werner Milchling verpfändet wurde (Orig. in München, Mainz Erzstift Nachtr. Fassl 31; Werner M. erscheint z. B. 1352 Juli 19 als Amt- mann sv. Wyss III nr. 1324]). Ueber den Aussteller vgl. Nr. 742. Ludwig von Radenhausen kenne ich aus UU. von 1339 September 1 (v. Wyss III nr. 681) und 1351 Oktober 5 (Orig. in Marburg Abt. Radenhausen); auch im Nach- trag einer U. von 1344 März 9 im Amöneburger Stadtbuch (deponiert in Marburg) kommt er vor. Domine Wygande de B€.......Ja) canonice ecclesie Wet- larien(sis)") amice dilecte! Sciatis Ludewicum de Radehus(en)
Strana 537
1345 Mai 16—1346 April 28 537 castrensem domini Mogunt(ini) apud me fuisse et michi cum querela significasse, quod vos apud quondam socerum ipsius bona [....]°) et attraxeritis, super quibus uxor dicti Ludewici nec etiam ipse nunquam renuntiaverunt. Quare rogo vos instanter una cum ipsis, quatenus sibi de hiis impedimentum aliquod amplius non faciatis ab huiusmodi vexatione desistendo vel saltem ipsi diem placiti coram spiritualibus vel secularibus iudicibus, videlicet domino de Lliebs]berg vel etiam me cellerario seu domino decano sedis in Ameneburg, prefigatis, quem respicere voluerit, quando vobis placuerit, et secundum quod illi dictaverint et finierint, velit esse contentus et recipere auris iusticie complementum secundum con- scientes, si hoc facere petitionem et vestrum responsum recusaveritis et extunc idem Lud(ewicus) vos impetierit vel forsan a [. ... ..]d) alias ex....] s(er)ite), quod ipsum pro suo iure exeundo et intrando apud dominum Mogunt(inum) proloqui et defendere debeo, prout alios castrenses domini mei Mog(untini) predicti. Vestram voluntatem peto michi rescribi. Otto cell(erarius) in Ameneburg canonicus Frizl(ariensis). a) Br(?)...(er)me, iber e getilgtes (2) ur-Zeichen Kindlinger. + b) Wet- laren oder Wetlaien K. + c) ausgefallen offenbar mindestens ein dem folgenden attraxeritis nebengeordnetes Verb, d. h. mehr als die Lücke andeutet. † d) über gestrichenem molestaverit : a und danach Lesungsversuch g(2oc(?)aus. + e) deutlich in K.s Transskription ex und serit (seit mit übergeschriebenem er-Zeichen), dazwischen 3 undeutliche Buchstaben mit Mittellängen (darüber Kiirzungsstrich); K.s Lesung ex tunc scitis ist sicher falsch. Avignon 1346 April 24. 796. Papst Klemens VI. an den Erzbischof von Trier, den Abt von Fulda und den Dekan der ecclesia saucti Ilarii Pictavensis (Poitiers): verleiht auf Grund der vorlängst von ihm ausgesprochenen Reservation aller vakanten Pfründen des Mainzer Stuhls den vom Erzbischof Gerlachus bis zu seiner Provision durch den Papst besessenen Dekanat von Mainz zum Zeichen be- sonderer Gunst dem Rudolfus dictus Losse Domherrn und Dekan von Mainz, qui, sicut asseritur, iurisperitus existit, inanbetracht seiner Würdigkeit und der Verwendung des Königs Johann von Böhmen, dessen Kaplan er ist. Kein Hindernis sollen bilden die Mainzer Statuten und Gewohnheiten oder die Expektanzen Anderer oder Befreiungen des Domkapitels von päpstlichen Provisionen oder die Ableistung des Eides auf die Statuten durch einen Ver- treter Rudolfs, der sie eben später persönlich nachholen soll, oder dass Rudolf bereits zu St. Kastor in Karden das simplex cantorie officium, da- selbst, zu St. Kastor in Koblens und zu St. Marien in Eisenach bepfründete, zu St. Florin in Koblenz, zu St. Paulin ausser den Mauern von Trier und zu Nuemburg (Naumburg) künftig bepfründete Stiftsstellen sowie die päpstliche, beurkundete (Sauerland III nrr. 216 u. 356) Expektanz auf Dignität, Personat oder Amt zu Naumburg besitzt und um den Dekanat von St. Martin in Oberwesel (Wesaliensis) einen Prozess führt; in Besits darf Rudolf, womit er sich selbst einverstanden erklärt hat, erst kommen, sobald Erzbischof Gerlach die Verwaltuug seines Erzbistums erlangt hat; zugleich hat er auf den Dekanat von Oberwesel und die Naumburger Würde, falls ihm beide inzwischen zu- fallen, zu verzichten; die Adressaten sollen ihn oder seinen Prokurator, so- bald der Dekanat frei wird, einweisen. Nobilitas generis — D. Avinion(e) VIII. kal. maii pont. n. a. 4. — D 10. — Gleichlautend mit Sauerland III nr. 541 (Ausfertigung für L. selbst) und dort erwähnt. 7* Avignon 1346 April 28. 797*. Derselbe an Rodolphus dictus Losse Stiftsherrn von Cardonum (Karden): bestätigt ihm die ihm am 16. Juli 1343 erteilte Befreiung von Irregularität wegen Pfriindenhäufung (Sauerland III nr. 215, vgl. die Nachträge) unter Berichtigung des damals wegen L.s Abwesenheit von der römischen Kurie
1345 Mai 16—1346 April 28 537 castrensem domini Mogunt(ini) apud me fuisse et michi cum querela significasse, quod vos apud quondam socerum ipsius bona [....]°) et attraxeritis, super quibus uxor dicti Ludewici nec etiam ipse nunquam renuntiaverunt. Quare rogo vos instanter una cum ipsis, quatenus sibi de hiis impedimentum aliquod amplius non faciatis ab huiusmodi vexatione desistendo vel saltem ipsi diem placiti coram spiritualibus vel secularibus iudicibus, videlicet domino de Lliebs]berg vel etiam me cellerario seu domino decano sedis in Ameneburg, prefigatis, quem respicere voluerit, quando vobis placuerit, et secundum quod illi dictaverint et finierint, velit esse contentus et recipere auris iusticie complementum secundum con- scientes, si hoc facere petitionem et vestrum responsum recusaveritis et extunc idem Lud(ewicus) vos impetierit vel forsan a [. ... ..]d) alias ex....] s(er)ite), quod ipsum pro suo iure exeundo et intrando apud dominum Mogunt(inum) proloqui et defendere debeo, prout alios castrenses domini mei Mog(untini) predicti. Vestram voluntatem peto michi rescribi. Otto cell(erarius) in Ameneburg canonicus Frizl(ariensis). a) Br(?)...(er)me, iber e getilgtes (2) ur-Zeichen Kindlinger. + b) Wet- laren oder Wetlaien K. + c) ausgefallen offenbar mindestens ein dem folgenden attraxeritis nebengeordnetes Verb, d. h. mehr als die Lücke andeutet. † d) über gestrichenem molestaverit : a und danach Lesungsversuch g(2oc(?)aus. + e) deutlich in K.s Transskription ex und serit (seit mit übergeschriebenem er-Zeichen), dazwischen 3 undeutliche Buchstaben mit Mittellängen (darüber Kiirzungsstrich); K.s Lesung ex tunc scitis ist sicher falsch. Avignon 1346 April 24. 796. Papst Klemens VI. an den Erzbischof von Trier, den Abt von Fulda und den Dekan der ecclesia saucti Ilarii Pictavensis (Poitiers): verleiht auf Grund der vorlängst von ihm ausgesprochenen Reservation aller vakanten Pfründen des Mainzer Stuhls den vom Erzbischof Gerlachus bis zu seiner Provision durch den Papst besessenen Dekanat von Mainz zum Zeichen be- sonderer Gunst dem Rudolfus dictus Losse Domherrn und Dekan von Mainz, qui, sicut asseritur, iurisperitus existit, inanbetracht seiner Würdigkeit und der Verwendung des Königs Johann von Böhmen, dessen Kaplan er ist. Kein Hindernis sollen bilden die Mainzer Statuten und Gewohnheiten oder die Expektanzen Anderer oder Befreiungen des Domkapitels von päpstlichen Provisionen oder die Ableistung des Eides auf die Statuten durch einen Ver- treter Rudolfs, der sie eben später persönlich nachholen soll, oder dass Rudolf bereits zu St. Kastor in Karden das simplex cantorie officium, da- selbst, zu St. Kastor in Koblens und zu St. Marien in Eisenach bepfründete, zu St. Florin in Koblenz, zu St. Paulin ausser den Mauern von Trier und zu Nuemburg (Naumburg) künftig bepfründete Stiftsstellen sowie die päpstliche, beurkundete (Sauerland III nrr. 216 u. 356) Expektanz auf Dignität, Personat oder Amt zu Naumburg besitzt und um den Dekanat von St. Martin in Oberwesel (Wesaliensis) einen Prozess führt; in Besits darf Rudolf, womit er sich selbst einverstanden erklärt hat, erst kommen, sobald Erzbischof Gerlach die Verwaltuug seines Erzbistums erlangt hat; zugleich hat er auf den Dekanat von Oberwesel und die Naumburger Würde, falls ihm beide inzwischen zu- fallen, zu verzichten; die Adressaten sollen ihn oder seinen Prokurator, so- bald der Dekanat frei wird, einweisen. Nobilitas generis — D. Avinion(e) VIII. kal. maii pont. n. a. 4. — D 10. — Gleichlautend mit Sauerland III nr. 541 (Ausfertigung für L. selbst) und dort erwähnt. 7* Avignon 1346 April 28. 797*. Derselbe an Rodolphus dictus Losse Stiftsherrn von Cardonum (Karden): bestätigt ihm die ihm am 16. Juli 1343 erteilte Befreiung von Irregularität wegen Pfriindenhäufung (Sauerland III nr. 215, vgl. die Nachträge) unter Berichtigung des damals wegen L.s Abwesenheit von der römischen Kurie
Strana 538
538 Nr. 798—809 unterlaufenen Irrtums, als hätte L. die Kirche in Sleyta (Schleid) frei auf- gegeben, während er sie mit der Eisenacher Stiftspfrinde vertauscht hatte. Aus vatikan. Register: Sauerland III nr. 562. 798. [1346 April 23. Notiz über die Absetzung des Erzbischofs Heinrich von Mainz und die Erhebung Gerlachs (........ in depositum Henricum de Virneburg archiepis- copum M(oguntinum) [..... Gelrlacum de Nassawe subrogavi(t; oder -mus?). D 84, Bruchstück auf einem Papierfetzen. 799. [1338—1346 Mai 11—31 (1342 Mai 152]. Landgraf Heinrich von Hessen beglaubigt beim Erzbischof von Mains seinen Diener Johannes Liederbach. Abschrift aus dem 18. Jh. von J. P. Schunck in dessen Papieren „1300—1400" nr. 231/2 auf der Stadtbibliothek zu Mainz. Nach Sch. gehörte das ihm vorliegende Original „unzweifelhaft in die Mitte des 14. Jh.s". — — Für die Einreihung kommen wohl nur wie bei Nr. 794 die Jahre 1338 bis 1346 in Betracht. Zu den 1345/46 besonders gespannten Beziehungen der beiden Fürsten passt freilich die freundliche Form schlecht. Dagegen giebt es aus 1342 mehrere Verträge zwischen Mainz und Hessen, vom 5. Januar, worauf schon Schunck verweist (Würdtwein Subsidia IV 262), vom 5. Februar (Orig, in Marburg, Samtarch. Verträge m. Mainz) und vom 6. September (Orig. daselbst). Einen Knappen Johannes von Liederbach, Sohn des verstorbenen Werner von L., kenne ich aus einer U. von 1346 November 11 (in Marburg, Kloster Haina). Servitiis nostris premissis. Ad vos reverendum in Christo patrem ac dominum dominum ecclesie Maguntine archiepiscopum dominum nostrum sincerum Iohannem Lyderbach servitorem nostrum portitorem presencium duximus transmittendum rogantes multum affectanter et obnixe, quatenus eidem nostris in negotiis vobis referendis fidem adhibere dignemini credulam tanquam nobis. Datum Cass(ele) quarta feria ante penth(ecosten) sub secreto nostro tergotenus affixo. Heinricus lantgravius Hassie. 800*. Rhens 1346 Juli II. König Karl IV. an die Grafen von Zollern. D 172 = Böhmer Acta nr. 837, = Const. VIII nr. 70 (mit Nr. 801); vgl. Huber nr. 235, Emler IV nr. 1739 Regg. * 801*. Derse nr. 70 (m * 802*. [Rhens 1346 Juli 11]. elbe an die Stadt Biberach. D 173, Bruchst. = Const. VIII nit Nr. 795). Rhens 1346 Juli II. Erzbischof Baldewin an dieselbe. D 174 = Böhmer Acta nr. 1054 = IV nr. 1740, = Const. VIII nr. 71; vgl. Huber Reichssachen nr. 7. Emler 803*. [1346 Juli I1J. König Karl IV. an Papst Klemens VI.: erbittet für seinen Hauskaplan den ritterbürtigen rechtserfahrenen Meister Rudolfus dictus Losse officialis principalis curie Treverensis die offenstehende Domherrnstelle des weiland Reynardus de Westirburg ungeachtet der in Nr. 796 genannten Hindernisse zuziglich des Mainzer Dekanats. Die Supplik wird genehmigt am 22. Juli. — Aus vatikan. Supplikenregister: Sauerland III nr. 590. Vgl. Nr. 805. 804. [1346 (2) Juli 17—21/. Harthung von Nordhofen, Verwalter des Mainzer Allods in Erfurt, unterrichtet Otto, Kellner in Amöneburg, von feind- seligen Plänen des Markgrafen Friedrich von Meissen. Kindlingers Sammlung in Münster II 136 S. 75 nr. 13 aus ver- schollenem Orig. (auf Papier, mit Spur des zum Verschluss aufgedrückten Siegels); zur Ueberlieferung siche Nr. 742. — Zur Sache vgl. das Bindnis des Markgrafen mit dem Grafen von Gleichen gegen Erzbischof Heinrich
538 Nr. 798—809 unterlaufenen Irrtums, als hätte L. die Kirche in Sleyta (Schleid) frei auf- gegeben, während er sie mit der Eisenacher Stiftspfrinde vertauscht hatte. Aus vatikan. Register: Sauerland III nr. 562. 798. [1346 April 23. Notiz über die Absetzung des Erzbischofs Heinrich von Mainz und die Erhebung Gerlachs (........ in depositum Henricum de Virneburg archiepis- copum M(oguntinum) [..... Gelrlacum de Nassawe subrogavi(t; oder -mus?). D 84, Bruchstück auf einem Papierfetzen. 799. [1338—1346 Mai 11—31 (1342 Mai 152]. Landgraf Heinrich von Hessen beglaubigt beim Erzbischof von Mains seinen Diener Johannes Liederbach. Abschrift aus dem 18. Jh. von J. P. Schunck in dessen Papieren „1300—1400" nr. 231/2 auf der Stadtbibliothek zu Mainz. Nach Sch. gehörte das ihm vorliegende Original „unzweifelhaft in die Mitte des 14. Jh.s". — — Für die Einreihung kommen wohl nur wie bei Nr. 794 die Jahre 1338 bis 1346 in Betracht. Zu den 1345/46 besonders gespannten Beziehungen der beiden Fürsten passt freilich die freundliche Form schlecht. Dagegen giebt es aus 1342 mehrere Verträge zwischen Mainz und Hessen, vom 5. Januar, worauf schon Schunck verweist (Würdtwein Subsidia IV 262), vom 5. Februar (Orig, in Marburg, Samtarch. Verträge m. Mainz) und vom 6. September (Orig. daselbst). Einen Knappen Johannes von Liederbach, Sohn des verstorbenen Werner von L., kenne ich aus einer U. von 1346 November 11 (in Marburg, Kloster Haina). Servitiis nostris premissis. Ad vos reverendum in Christo patrem ac dominum dominum ecclesie Maguntine archiepiscopum dominum nostrum sincerum Iohannem Lyderbach servitorem nostrum portitorem presencium duximus transmittendum rogantes multum affectanter et obnixe, quatenus eidem nostris in negotiis vobis referendis fidem adhibere dignemini credulam tanquam nobis. Datum Cass(ele) quarta feria ante penth(ecosten) sub secreto nostro tergotenus affixo. Heinricus lantgravius Hassie. 800*. Rhens 1346 Juli II. König Karl IV. an die Grafen von Zollern. D 172 = Böhmer Acta nr. 837, = Const. VIII nr. 70 (mit Nr. 801); vgl. Huber nr. 235, Emler IV nr. 1739 Regg. * 801*. Derse nr. 70 (m * 802*. [Rhens 1346 Juli 11]. elbe an die Stadt Biberach. D 173, Bruchst. = Const. VIII nit Nr. 795). Rhens 1346 Juli II. Erzbischof Baldewin an dieselbe. D 174 = Böhmer Acta nr. 1054 = IV nr. 1740, = Const. VIII nr. 71; vgl. Huber Reichssachen nr. 7. Emler 803*. [1346 Juli I1J. König Karl IV. an Papst Klemens VI.: erbittet für seinen Hauskaplan den ritterbürtigen rechtserfahrenen Meister Rudolfus dictus Losse officialis principalis curie Treverensis die offenstehende Domherrnstelle des weiland Reynardus de Westirburg ungeachtet der in Nr. 796 genannten Hindernisse zuziglich des Mainzer Dekanats. Die Supplik wird genehmigt am 22. Juli. — Aus vatikan. Supplikenregister: Sauerland III nr. 590. Vgl. Nr. 805. 804. [1346 (2) Juli 17—21/. Harthung von Nordhofen, Verwalter des Mainzer Allods in Erfurt, unterrichtet Otto, Kellner in Amöneburg, von feind- seligen Plänen des Markgrafen Friedrich von Meissen. Kindlingers Sammlung in Münster II 136 S. 75 nr. 13 aus ver- schollenem Orig. (auf Papier, mit Spur des zum Verschluss aufgedrückten Siegels); zur Ueberlieferung siche Nr. 742. — Zur Sache vgl. das Bindnis des Markgrafen mit dem Grafen von Gleichen gegen Erzbischof Heinrich
Strana 539
1338—1346 Oktober 7 539 vom 22./28. Juni 1346 (Orig. bzw. Abschr. in Weimar und Dresden; nach E. Vogts Apparat der Mainzer Regesten). Damit bestimmt sich woll die Einreihung, für die Ottos Amtsantritt 1339 August (vgl. Nr. 742) und der Tod des Markgrafen am 18. November baw. das Auftreten von Harthungs Nach- folger seit dem 11. Juli 1349 (C. Beyer II ur. 318) die weitesten Grenzen setzen. ......... Cellerarie Premissis servitiis indefessis [...... Noveritis dominum Fridersicum ............. amice dilecte! habere congregationem omnium suorum amicorum et besne] infor- matus [...] premunit, ad quod in Ammeneburg vel [a).......... ..............Jt intend ijt contra dominum nostrum Mogunt(inum) iterum impignorare [.... re. Sitis valde cautus et ista solum- modo officiatis etiam iuratis intimetis, ut secundum hec se regere valeant valde secreto atque caute. Datum Erfordie].......] feria ante Marie Magdal(ene). Per Harth(ungum) de Northove[n] provisorem. Rückwärts: Honorabili viro domino .. Ottoni cellerario Mogunt(ino) in Ammeneburg amico s[uo] sspeciali] d(etur). a) angedeutet von K sacieris und velti. + b) ob verlesen für impugnare? 805.* Avignon 1346 Juli 27. Papst Klemens VI. verleiht dem Rodolfus dictus Losse die Domherrn- des kürslich extra Romanam curiam verstorbenen Renardus de Westir- stelle burg päpstlichen Kaplans, ungeachtet der in Nr. 796 erwähnten Hinder- nisse. — Aus vatikan. Register (mit Erwähnung eines entsprechenden Mandates an den Abt von St. Martin bei Trier, den Dekan von Fulda und den Sakristen der Kirche von Avignon): Sauerland III nr. 592 Reg. ƒ1346 August 20/. 3* 806*. Erzbischof Baldewin für Bischof Nikolaus von Akkon. D 182, Entwurf = Holzer 37 (mit willkürlich ergänztem Datum), vgl. Sauerland III nr. 1151 Reg. — Nrr. 806/807 von gleicher Hand auf demselben Blatt mit der Ueber- schrift Nova notula de vicariatu Trever(ensi) und der Unterschrift als An- weisung für L.. ..Offic(ialis), videatis istam notulam, que est iuxta mentem domini nostri salva correctione vestra circa ipsam! Der Text, namentlich von Nr. 806, wurde dementsprechend von L. mit Zusätzen und Streichungen versehen. 1346 August 20. 7* 807*. Bischof Nikolaus von Akkon für Erzbischof Baldewin. D 183, Entwurf = Sauerland III nr. 1152 verkürst = nr. 394 Reg. — Vgl. Nr. 806. Verdun 1346 September 30. 808*. König Karl IV. an Papst Klemens VI.: beglaubigt in 3 Prokuratorien unter anderen den Trierer Offizial bzw. Mainzer Dekan Rodulphus dictus Loize als Boten an die römische Kurie. — Aus Transsumten bzw. Orig, in Rom: Const. VIII nr. 95—97. 809. [1346 Oktober 7]. Johann Walrave kündet dem Grafen Johann von Sponheim als dem Feinde Erzbischof Baldewins, seines Herrn, ein Mann- lehen auf. Orig. (auf Papier, gefaltet, aber nicht verschlossen gewesen, mit Spuren des vorne aufgedrückt gewesenen kleinen grünen Siegels) in Koblenz, Abt. 33 nr. 100 c. — Bei der „Feindschaft“ des Adressaten mit dem Ers- bischof Baldewin handelt es sich wohl eher um den Zwist, der am 13. April 1347 beigelegt wurde (Günther IIIa nr. 337) als um den Gegensatz, der von 1342 bis Frühjahr 1343 dauerte (Dominicus 510, dazu das Freundschafts- versprechen von 1344 bei Günther nr. 307). Johann Walrav, Schultheiss und Schöffenmeister von Trier, kenne ich von 1346 bis 1364 (vgl. z. B. Trieri- sches Archiv Ergh. XI 4 nr. 13, Kentenich 218, 240), Wilhelm von Mander- scheid 1339, 1340, 1342, 1344, 1349 (Lamprecht III nr. 291 S. 424 f., nr. 178, Würdtwein Nova subsidia V 201, Günther nr. 288, 301).
1338—1346 Oktober 7 539 vom 22./28. Juni 1346 (Orig. bzw. Abschr. in Weimar und Dresden; nach E. Vogts Apparat der Mainzer Regesten). Damit bestimmt sich woll die Einreihung, für die Ottos Amtsantritt 1339 August (vgl. Nr. 742) und der Tod des Markgrafen am 18. November baw. das Auftreten von Harthungs Nach- folger seit dem 11. Juli 1349 (C. Beyer II ur. 318) die weitesten Grenzen setzen. ......... Cellerarie Premissis servitiis indefessis [...... Noveritis dominum Fridersicum ............. amice dilecte! habere congregationem omnium suorum amicorum et besne] infor- matus [...] premunit, ad quod in Ammeneburg vel [a).......... ..............Jt intend ijt contra dominum nostrum Mogunt(inum) iterum impignorare [.... re. Sitis valde cautus et ista solum- modo officiatis etiam iuratis intimetis, ut secundum hec se regere valeant valde secreto atque caute. Datum Erfordie].......] feria ante Marie Magdal(ene). Per Harth(ungum) de Northove[n] provisorem. Rückwärts: Honorabili viro domino .. Ottoni cellerario Mogunt(ino) in Ammeneburg amico s[uo] sspeciali] d(etur). a) angedeutet von K sacieris und velti. + b) ob verlesen für impugnare? 805.* Avignon 1346 Juli 27. Papst Klemens VI. verleiht dem Rodolfus dictus Losse die Domherrn- des kürslich extra Romanam curiam verstorbenen Renardus de Westir- stelle burg päpstlichen Kaplans, ungeachtet der in Nr. 796 erwähnten Hinder- nisse. — Aus vatikan. Register (mit Erwähnung eines entsprechenden Mandates an den Abt von St. Martin bei Trier, den Dekan von Fulda und den Sakristen der Kirche von Avignon): Sauerland III nr. 592 Reg. ƒ1346 August 20/. 3* 806*. Erzbischof Baldewin für Bischof Nikolaus von Akkon. D 182, Entwurf = Holzer 37 (mit willkürlich ergänztem Datum), vgl. Sauerland III nr. 1151 Reg. — Nrr. 806/807 von gleicher Hand auf demselben Blatt mit der Ueber- schrift Nova notula de vicariatu Trever(ensi) und der Unterschrift als An- weisung für L.. ..Offic(ialis), videatis istam notulam, que est iuxta mentem domini nostri salva correctione vestra circa ipsam! Der Text, namentlich von Nr. 806, wurde dementsprechend von L. mit Zusätzen und Streichungen versehen. 1346 August 20. 7* 807*. Bischof Nikolaus von Akkon für Erzbischof Baldewin. D 183, Entwurf = Sauerland III nr. 1152 verkürst = nr. 394 Reg. — Vgl. Nr. 806. Verdun 1346 September 30. 808*. König Karl IV. an Papst Klemens VI.: beglaubigt in 3 Prokuratorien unter anderen den Trierer Offizial bzw. Mainzer Dekan Rodulphus dictus Loize als Boten an die römische Kurie. — Aus Transsumten bzw. Orig, in Rom: Const. VIII nr. 95—97. 809. [1346 Oktober 7]. Johann Walrave kündet dem Grafen Johann von Sponheim als dem Feinde Erzbischof Baldewins, seines Herrn, ein Mann- lehen auf. Orig. (auf Papier, gefaltet, aber nicht verschlossen gewesen, mit Spuren des vorne aufgedrückt gewesenen kleinen grünen Siegels) in Koblenz, Abt. 33 nr. 100 c. — Bei der „Feindschaft“ des Adressaten mit dem Ers- bischof Baldewin handelt es sich wohl eher um den Zwist, der am 13. April 1347 beigelegt wurde (Günther IIIa nr. 337) als um den Gegensatz, der von 1342 bis Frühjahr 1343 dauerte (Dominicus 510, dazu das Freundschafts- versprechen von 1344 bei Günther nr. 307). Johann Walrav, Schultheiss und Schöffenmeister von Trier, kenne ich von 1346 bis 1364 (vgl. z. B. Trieri- sches Archiv Ergh. XI 4 nr. 13, Kentenich 218, 240), Wilhelm von Mander- scheid 1339, 1340, 1342, 1344, 1349 (Lamprecht III nr. 291 S. 424 f., nr. 178, Würdtwein Nova subsidia V 201, Günther nr. 288, 301).
Strana 540
540 Nr. 810—816 Lieve herre grebe Iohan von Spanheym ! Wiszent, daz ich virnomen hain, daz ir in viantschaft komen sint mit mime hern von Trire, und dünckit mich, daz ich min eyt neit wol bewaren kûnne, alz it nu geleghen ist. Dar umbe senden ich uch hundert guldin mit hern Wilhelme von Manderscheyt, dy ich von uch zû manlehene hatte, und senden uch da mit ouwer manlehen uff. Und ist mir daz werlich leyt, daz iz also gevallen ist, daz ich daz doin moys, want ich «mi deme gestifte von Trire also virbünden bin. Dar umbe bieden ich uch, daz ir minen breiff mit hern Wilhelme von Manderscheyt wider sendet. Gegeben dez samstaghis nach sente Remeys daghe under mime ingesigel uff des briebes rucke gedruckit. Iohannes Walr(ave) Trever(ensis). 810*. Trier 1346 Oktober 9. Notariatsinstrument über die wiederholte Beglaubigung unter anderen des Trierer Offizials und Mainzer Dekans Rodulphus dictus Loysse als Boten an die römische Kurie durch König Karl IV. — Aus Transsumt in Rom: Const. VIII nr. 98. — Vgl. Nr. 808. 811. [1346?7 Oktober 10. Kuno von Falkenstein und Nikolaus von Stein, Mainzer Domherren und Vorminder, heissen den Zöllner Ludwig in Ehrenfels, dem Zöllner Paul in Lahnstein das dort haltende erzhischöfliche Schiff zu senden. Abschrift in Schuncks Papieren aus dem 18. ſh. in Mainz Stadt- bibliothek, „1300—1400" zum J. 1346 ur. 39 (aus verschollenem Orig. im Archiv von Mainz-St. Alban mit rückwärts aufgedrücktem Siegel. — Ueber das Jahr der Einreihung vgl. Nr. 813. Per nos Cunonem de Valkinsteyn et Nycolaum de Lapide canonicos ecclesie Mogunt(ine). Ludewich unse zülner und scrieber zu Erinfelz! Wir heiszen dich, so wanne Pavils unse zülner zu Laynstein zu dir sendet nach unsers herren schif, dat da haldit, so sendet ieme, obe du is inberren macht; laz it Pavils wiedir wiszen bit diisme gewortigen boden! Datum Laynstein in crastino Dyonisii sub sigillo nostrorum quinque. Constabat autem Ping(wie) in custodia III lib(ras) H(allensium). 812*. Avignon 1346 November 67. Rodulphus dictus Loyze Trierer Offizial mit anderen an Papst Klemens VI.: schwört ihm namens König Karls IV. einen Sicherheitseid. — Eingerickt in Const. VIII nr. 101 (aus Kopie in Rom). — Vgl. noch Const. nr. 102—104. 813. Eltville [1346?] November 26. Johann von Bellersheim, Vormund der Mainzer Kirche, bittet den Zöllner Ludwig, genannten Mainzer Vassallen den Besuch einer Tagung zu widerraten. Orig.-Brief (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten, doch ohne Siegelspur) in München, Mains Fasz. 175 = Erzst. Fass. 143 b. — Der Brief gehört wohl in die Zeit der Verwaltung der 5 Vormünder (1346 September 14—1347 August 8, vgl. Pfeil 22, 40), die allerdings auch nach ihrer Abdankung zugunsten Konrads noch gelegent- lich, wenn auch in zweiter Linie erwähnt werden. Iohannes de Beldirsheim provisor ecclesie Mogunt(ine). Ludewig zolner zu Erenvils! Wizze, den dag, den die vûnfe
540 Nr. 810—816 Lieve herre grebe Iohan von Spanheym ! Wiszent, daz ich virnomen hain, daz ir in viantschaft komen sint mit mime hern von Trire, und dünckit mich, daz ich min eyt neit wol bewaren kûnne, alz it nu geleghen ist. Dar umbe senden ich uch hundert guldin mit hern Wilhelme von Manderscheyt, dy ich von uch zû manlehene hatte, und senden uch da mit ouwer manlehen uff. Und ist mir daz werlich leyt, daz iz also gevallen ist, daz ich daz doin moys, want ich «mi deme gestifte von Trire also virbünden bin. Dar umbe bieden ich uch, daz ir minen breiff mit hern Wilhelme von Manderscheyt wider sendet. Gegeben dez samstaghis nach sente Remeys daghe under mime ingesigel uff des briebes rucke gedruckit. Iohannes Walr(ave) Trever(ensis). 810*. Trier 1346 Oktober 9. Notariatsinstrument über die wiederholte Beglaubigung unter anderen des Trierer Offizials und Mainzer Dekans Rodulphus dictus Loysse als Boten an die römische Kurie durch König Karl IV. — Aus Transsumt in Rom: Const. VIII nr. 98. — Vgl. Nr. 808. 811. [1346?7 Oktober 10. Kuno von Falkenstein und Nikolaus von Stein, Mainzer Domherren und Vorminder, heissen den Zöllner Ludwig in Ehrenfels, dem Zöllner Paul in Lahnstein das dort haltende erzhischöfliche Schiff zu senden. Abschrift in Schuncks Papieren aus dem 18. ſh. in Mainz Stadt- bibliothek, „1300—1400" zum J. 1346 ur. 39 (aus verschollenem Orig. im Archiv von Mainz-St. Alban mit rückwärts aufgedrücktem Siegel. — Ueber das Jahr der Einreihung vgl. Nr. 813. Per nos Cunonem de Valkinsteyn et Nycolaum de Lapide canonicos ecclesie Mogunt(ine). Ludewich unse zülner und scrieber zu Erinfelz! Wir heiszen dich, so wanne Pavils unse zülner zu Laynstein zu dir sendet nach unsers herren schif, dat da haldit, so sendet ieme, obe du is inberren macht; laz it Pavils wiedir wiszen bit diisme gewortigen boden! Datum Laynstein in crastino Dyonisii sub sigillo nostrorum quinque. Constabat autem Ping(wie) in custodia III lib(ras) H(allensium). 812*. Avignon 1346 November 67. Rodulphus dictus Loyze Trierer Offizial mit anderen an Papst Klemens VI.: schwört ihm namens König Karls IV. einen Sicherheitseid. — Eingerickt in Const. VIII nr. 101 (aus Kopie in Rom). — Vgl. noch Const. nr. 102—104. 813. Eltville [1346?] November 26. Johann von Bellersheim, Vormund der Mainzer Kirche, bittet den Zöllner Ludwig, genannten Mainzer Vassallen den Besuch einer Tagung zu widerraten. Orig.-Brief (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten, doch ohne Siegelspur) in München, Mains Fasz. 175 = Erzst. Fass. 143 b. — Der Brief gehört wohl in die Zeit der Verwaltung der 5 Vormünder (1346 September 14—1347 August 8, vgl. Pfeil 22, 40), die allerdings auch nach ihrer Abdankung zugunsten Konrads noch gelegent- lich, wenn auch in zweiter Linie erwähnt werden. Iohannes de Beldirsheim provisor ecclesie Mogunt(ine). Ludewig zolner zu Erenvils! Wizze, den dag, den die vûnfe
Strana 541
1346 Oktober 9—1347 Februar 17 541 greve Emechin und grave Iohan von Nassauwe nû biz dinstag gein Erbach bescheidin hatten, den selben dag han wir gemacht nu biz dinstfa]g gein Frankenford. Dar umme laz nit, dů wydir- bedes de(m) marschalke, her Frideriche Brenner und her Brommezzer, so dag so nacht, daz sii des dages wedir zu Erbach noch zu Frankinford warten dorfen. Und laz des nit. Datum Eltevil. in crastino beate Katherine sub sigillo mei lohannis predicti Con(radi) prepositi sancti Mauricii. 4 a)VIII. s(olidos) H(allensium) Rückwärts: Honor(abili) viro domino Lud(ewico) theolonario in Erenvils amico suo dilecto. a) von anderer Hand nachgetr. [1346 2. 814. [Im Prozess des Rudolf Losse] um den Dekanat von St. Martin in Oberwesel (Wesaliensis) verfasste Widerlegung einer Prozessschrift der Gegen- partei. Diese behauptete unter anderem, der dem Abte sancti Martini prope muros Treverens(es) erteilte erzbischöfliche Auftrag zur Untersuchung sei stillschweigend aufgehoben durch die unmittelbare Ladung der Gegenpartei seitens des Erzbischofs, die zwar auch vom selben Tage datiert, aber später als jener gegeben sei, ut patet in primo folio actorum in verbo commisimus' et in verbo mandamus'; dieser Schluss ist falsch. Auch die Berufung auf die Dekretale Execrabilem' (c. 4, Extravag, comm. III2) geht fehl, da Kanonikat und Pfrüinde, um die es sich handelt, seit der Umwandlung der Kirche in ein Kollegiatstift nicht mehr notwendig mit Seelsorge verbunden sind. — D 76 mit der Ueberschrift In causa decanatus. — L.s Prozess um den Dekanat von Oberwesel wird am 24. April, 11. und 27. Juli 1346 erwähnt (Nrr. 796, 803 und 805), nicht mehr in einer Aufzählung seiner Pfrinden am 3. Februar 1350 (Sauerland nr. 811). Die Gruppe D74—78 gehört in die Jahre 1346/49. Der Schreiber von D 76 kommt noch in Nrr. 791 und 829 vor, die aus den Jahren 1345/47 stammen. Ich bin geneigt, das Stiick in das Jahr 1346 zu setzen. 1347 Februar 3. 815. Nikolaus von Stein, Mainzer Domherr und Vormünder, heisst den Zöllner Ludwig von Ehrenfels, zwei dortigen Turm- wächtern insgeheim 2 Pfund Heller zu zahlen. Orig.-Brief (auf Papier, offen, mit Spur des rückwärts aufgedriickten Siegels) in Marburg, Bodmann-Habel nr. 252. . . Nicolaus de Lapide canonicus ecclesie Mog(untine). Ludewice theolonarie in Erinvels! Ex conscitu et consensu meorum conprovisorum te iubeo duobus servis turrim in Erinvels custodientibus cuilibet duas libras dare et porrigere nec alicui quitquam inde reveles quam soli domino de Ryetperg. Datum meo sub sigillo anno domini M'CCC XL septimo in crastino purificacionis beate Mar(ie) virginis. IIII ((i)b(ras) H(allensium). 1347 Februar 17. 816. Der Offizial der Trierer Kurie (Rudolf Losse) verbietet in den Trierer Kirchen, Klöstern und seinem Konsistorium Holzschuhe zu gebrauchen. Abschr. in Koblenz, Kopialbuch 1 D 4415 aus dem 18. Jh. S. 429 = Blattau I nr. 41. Officialis curie Treverensis discretis viris burdecano Treve rensi ac universis et singulis ecclesiarum rectoribus in civitate et suburbio Trevirensi constitutis, ad quos presentes littere per
1346 Oktober 9—1347 Februar 17 541 greve Emechin und grave Iohan von Nassauwe nû biz dinstag gein Erbach bescheidin hatten, den selben dag han wir gemacht nu biz dinstfa]g gein Frankenford. Dar umme laz nit, dů wydir- bedes de(m) marschalke, her Frideriche Brenner und her Brommezzer, so dag so nacht, daz sii des dages wedir zu Erbach noch zu Frankinford warten dorfen. Und laz des nit. Datum Eltevil. in crastino beate Katherine sub sigillo mei lohannis predicti Con(radi) prepositi sancti Mauricii. 4 a)VIII. s(olidos) H(allensium) Rückwärts: Honor(abili) viro domino Lud(ewico) theolonario in Erenvils amico suo dilecto. a) von anderer Hand nachgetr. [1346 2. 814. [Im Prozess des Rudolf Losse] um den Dekanat von St. Martin in Oberwesel (Wesaliensis) verfasste Widerlegung einer Prozessschrift der Gegen- partei. Diese behauptete unter anderem, der dem Abte sancti Martini prope muros Treverens(es) erteilte erzbischöfliche Auftrag zur Untersuchung sei stillschweigend aufgehoben durch die unmittelbare Ladung der Gegenpartei seitens des Erzbischofs, die zwar auch vom selben Tage datiert, aber später als jener gegeben sei, ut patet in primo folio actorum in verbo commisimus' et in verbo mandamus'; dieser Schluss ist falsch. Auch die Berufung auf die Dekretale Execrabilem' (c. 4, Extravag, comm. III2) geht fehl, da Kanonikat und Pfrüinde, um die es sich handelt, seit der Umwandlung der Kirche in ein Kollegiatstift nicht mehr notwendig mit Seelsorge verbunden sind. — D 76 mit der Ueberschrift In causa decanatus. — L.s Prozess um den Dekanat von Oberwesel wird am 24. April, 11. und 27. Juli 1346 erwähnt (Nrr. 796, 803 und 805), nicht mehr in einer Aufzählung seiner Pfrinden am 3. Februar 1350 (Sauerland nr. 811). Die Gruppe D74—78 gehört in die Jahre 1346/49. Der Schreiber von D 76 kommt noch in Nrr. 791 und 829 vor, die aus den Jahren 1345/47 stammen. Ich bin geneigt, das Stiick in das Jahr 1346 zu setzen. 1347 Februar 3. 815. Nikolaus von Stein, Mainzer Domherr und Vormünder, heisst den Zöllner Ludwig von Ehrenfels, zwei dortigen Turm- wächtern insgeheim 2 Pfund Heller zu zahlen. Orig.-Brief (auf Papier, offen, mit Spur des rückwärts aufgedriickten Siegels) in Marburg, Bodmann-Habel nr. 252. . . Nicolaus de Lapide canonicus ecclesie Mog(untine). Ludewice theolonarie in Erinvels! Ex conscitu et consensu meorum conprovisorum te iubeo duobus servis turrim in Erinvels custodientibus cuilibet duas libras dare et porrigere nec alicui quitquam inde reveles quam soli domino de Ryetperg. Datum meo sub sigillo anno domini M'CCC XL septimo in crastino purificacionis beate Mar(ie) virginis. IIII ((i)b(ras) H(allensium). 1347 Februar 17. 816. Der Offizial der Trierer Kurie (Rudolf Losse) verbietet in den Trierer Kirchen, Klöstern und seinem Konsistorium Holzschuhe zu gebrauchen. Abschr. in Koblenz, Kopialbuch 1 D 4415 aus dem 18. Jh. S. 429 = Blattau I nr. 41. Officialis curie Treverensis discretis viris burdecano Treve rensi ac universis et singulis ecclesiarum rectoribus in civitate et suburbio Trevirensi constitutis, ad quos presentes littere per
Strana 542
542 Nr. 817 venerint, salutem in domino. 1. Sciant, quorum interest, uni- versi, quod [ad]a) audientiam reverendi in Christo patris et domini nostri domini Bald[ewlinib) sancte Treverensis ecclesie archiepis- copi nuper pervenit, quod utriusque sexus homines ecclesiastici et secularis status in civitate et suburbio predictis degentes in tantum usum calopedum de novo acceperunt, quod etiam in ecclesia maiori Treverensi et in aliis ecclesiis et monasteriis in dictis civitate et suburbio constitutis et in nostro consistorio passim et communiter cum calopedibus tam ferratis quam non ferratis incedere non sine temeritate presumunt et quod per huiusmodi incessum non solum in dictis locis strepitum inordinatum et sonitum faciunt, cultum et officium divinum confundunt et impediunt, sed etiam ecclesiarum et monasteriorum et consistorii predictorum pavimenta ad perpetuam durationem laboriose et artificiose facta cum dictorum calopedum calcationibus, impressionibus et obtusioni- bus excavant, conterunt, ledunt, corrumpunt et in suum pulverem materialem irreparabiliter resolvunt, sic quod in pristinum statum aliquali arte moderna reformari nequeunt, in ipsarum ecclesiarum, monasteriorum et consistorii preiudicium non modicum et gravamen. 2. Igitur, cum huiusmodi res sit adeo notoria, quod non potest aliqua tergiversatione celari, et ea, que tendunt ad ecclesiarum utilitatem et decorem et dei et sanctorum suorum honorem, sint pie promovenda et ea, que in contrarium cedunt, sint propere et sollicite amovenda, vobis omnibus et singulis, qui super hoc tenore presentium fueritis requisiti, districte precipientes mandamus, qua- tenus vos omnes et singuli omnes subditos vestros tam clericos quam laicos publice et solemniter in ecclesiis vestris singulis in genere moneatis, quos et nos ex speciali mandato dicti reverendi patris vive vocis oraculo nobis facto et ex auctoritate nostra ordinaria monemus in hiis scriptis, ut ipsi moniti omnes et singuli infrascripti sex dies post monitionem vestram, quam ipsis statim visis presentibus fieri volumus, immediate sequentes, quorum duos pro primo, duos pro secundo et duos pro tertio termino peremp- torio et preciso ipsis assignamus, ab huiusmodi incessu et calopedum tam ferratorum quam non ferratorum usu in dictis ecclesiis, monasteriis et consistorio penitus et cum effectu desistant, cum intimatione iuris debita et consueta, quod, si ipsi vel eorum aliqui huiusmodi nostre monitioni infra dictum terminum per contumaciam cum effectu non paruerint, nos ex tunc contra contumaces in hoc casu et rebelles per censuram ecclesiasticam, prout dictaverit ordo iuris, tam in genere quam in specie procedemus, donec resipiscant et a sua rebellione desistant et dicte monitioni nostre immo dicti patris reverendi domini nostri pareant cum effectu. 3. In his exequendis alter vestrum alterum non expectet et quid inde feceritis, vos, qui hoc mandatum nostrum executi fueritis, et diem vestre executionis vestris litteris presenti nostro mandato trans- fixis fideliter rescribatis. Datum anno domini millesimo trecentesimo quadragesimo septimo sabbato post diem cineris. a) fehlt. † b) Balduini.
542 Nr. 817 venerint, salutem in domino. 1. Sciant, quorum interest, uni- versi, quod [ad]a) audientiam reverendi in Christo patris et domini nostri domini Bald[ewlinib) sancte Treverensis ecclesie archiepis- copi nuper pervenit, quod utriusque sexus homines ecclesiastici et secularis status in civitate et suburbio predictis degentes in tantum usum calopedum de novo acceperunt, quod etiam in ecclesia maiori Treverensi et in aliis ecclesiis et monasteriis in dictis civitate et suburbio constitutis et in nostro consistorio passim et communiter cum calopedibus tam ferratis quam non ferratis incedere non sine temeritate presumunt et quod per huiusmodi incessum non solum in dictis locis strepitum inordinatum et sonitum faciunt, cultum et officium divinum confundunt et impediunt, sed etiam ecclesiarum et monasteriorum et consistorii predictorum pavimenta ad perpetuam durationem laboriose et artificiose facta cum dictorum calopedum calcationibus, impressionibus et obtusioni- bus excavant, conterunt, ledunt, corrumpunt et in suum pulverem materialem irreparabiliter resolvunt, sic quod in pristinum statum aliquali arte moderna reformari nequeunt, in ipsarum ecclesiarum, monasteriorum et consistorii preiudicium non modicum et gravamen. 2. Igitur, cum huiusmodi res sit adeo notoria, quod non potest aliqua tergiversatione celari, et ea, que tendunt ad ecclesiarum utilitatem et decorem et dei et sanctorum suorum honorem, sint pie promovenda et ea, que in contrarium cedunt, sint propere et sollicite amovenda, vobis omnibus et singulis, qui super hoc tenore presentium fueritis requisiti, districte precipientes mandamus, qua- tenus vos omnes et singuli omnes subditos vestros tam clericos quam laicos publice et solemniter in ecclesiis vestris singulis in genere moneatis, quos et nos ex speciali mandato dicti reverendi patris vive vocis oraculo nobis facto et ex auctoritate nostra ordinaria monemus in hiis scriptis, ut ipsi moniti omnes et singuli infrascripti sex dies post monitionem vestram, quam ipsis statim visis presentibus fieri volumus, immediate sequentes, quorum duos pro primo, duos pro secundo et duos pro tertio termino peremp- torio et preciso ipsis assignamus, ab huiusmodi incessu et calopedum tam ferratorum quam non ferratorum usu in dictis ecclesiis, monasteriis et consistorio penitus et cum effectu desistant, cum intimatione iuris debita et consueta, quod, si ipsi vel eorum aliqui huiusmodi nostre monitioni infra dictum terminum per contumaciam cum effectu non paruerint, nos ex tunc contra contumaces in hoc casu et rebelles per censuram ecclesiasticam, prout dictaverit ordo iuris, tam in genere quam in specie procedemus, donec resipiscant et a sua rebellione desistant et dicte monitioni nostre immo dicti patris reverendi domini nostri pareant cum effectu. 3. In his exequendis alter vestrum alterum non expectet et quid inde feceritis, vos, qui hoc mandatum nostrum executi fueritis, et diem vestre executionis vestris litteris presenti nostro mandato trans- fixis fideliter rescribatis. Datum anno domini millesimo trecentesimo quadragesimo septimo sabbato post diem cineris. a) fehlt. † b) Balduini.
Strana 543
1347 Juni 14 543 817. [1347 Juni 149. Dytherus bestätigter Erwählter des Klosters Prüm überträgt nach — mehrfachen Kapitelverhandlungen im Einverständnis mit Dekan und Konvent die vielfach bedrückte und verschuldete Abtei seines Klosters (abbacia — monasterii) mit Burgen, Befestigungen, Herrschaften, Burgleuten u. s. w. samt der vollen geistlichen und weltlichen Regierung an den Erzbischof Baldewin und die Trierer Kirche sich und seinen Nachfolgern zum Unter- halt nur vorbehaltend die Giter, in deren Besitz der Erzbischof sie stets schützen soll, zu Arwilre (Ahrweiler) mit den beiden Bacheim (Nieder-, Ober- Bachheim), Gusten (Güsten), Rembach (Reimb. Orig.; Rimbach?) und Kesz- lich (Kesseling), ferner in sancto Goare (St. Goar) mit Palczfelt (Pfalzfeld), Biberheym (Byberheim Orig.; Biebernh-), Baychel (Becheln) und Nasteden (Nastätten) sowie die nicht zu den Burgleuten gehörenden Vasallen, die je- doch dem Erzbischof in des Abtes Namen untertan sein sollen, was er ihnen noch in allgemeinen und besonderen Briefen (Dominicus 542 N. 2 nr. h = Forst: Westdeutsche Zeitschr. XX 270 N. 91 nr. 4 c) befehlen will, und die Vergebung der Lehen ausserhalb des Klosters. Die von ihm oder seinen Vorgängern unter Konventsiegel erteilten Lehenbriefe bleiben in Kraft. Klostergüter, die zur Deckung von Geldforderungen an Vasallen zu Lehen assignata vel demonstrata sind, dürfen zu gleichem Preis zurickgekauft werden, bleiben aber Lehen, bis den Inhabern die betreffende Schuld ab- getragen ist. Verpfändeter Besitz ist ebenso zu behandeln. Abt Heinrich und der Konvent stimmen einer binnen 5 Jahren vom apostolischen Stuhl zu- vollziehenden Inkorporation des Klosters in das Erzbistum Trier zu, doch unter Vorbehalt aller Rechte und Einkünfte von Konvent, officiati und Anderen. Insbesondere darf der Besitz der officia, so des officium hospitularii, nicht geschmälert werden. Kommt die Inkorporation zustande, so sind, damit der Dekan seine Pflichten circa curam et observanciam regularum et discipline tam in choro quam extra erfüllen kann, die Einkünfte des Dekanats um 50 (40 Orig.) Malter tritici aus der villa Bachheim und ihrem Zubehör prope Coloniam (Köln) zu erhöhen, die der anderen officia und officiati um 50 aurei, qui dicuntur regales, aus den Einkünften der villa Güsten, die Pfründen der Mönche und Personen, auch wenn die Inkorporation nicht er- folgt, um vorläufig noch verpfändete 6 Pfund alter königlicher Groschen von Tours von der Hälfte der Güter in Arenheim (Arnh-) und in dem zur Abtei gehörenden foirst, deren andere Hälfte der Konvent bereits besitzt; was von den Einkünften der genannten Giter übrig bleibe, fällt an den Erzbischof. Die Pfründen werden auf die alte Zahl von 32 beschränkt. Der Erzbischof soll die ganze geistliche und weltliche Gewalt des Abtes übernehmen, nament- lich die Vasallen iuxta consuetudinem et iure — — et ad instar unius abbatis ipsius monasterii investiren, officia et beneficia tam in dicto monasterio quam extra conferre, corrigere ac defectus — — supplere. Doch mögen im Falle der Inkorporation Dekan und Konvent allein ohne den Erzbischof die Pfründen verleihen. Die Vasallen, insbesondere der Bruder des Ausstellers, Graf Guilhelmus de Kaczenelebogen, sind nicht über das herkömmliche Mass zu belasten. Den Dekan und den Konvent werden die Erzbischöfe schützen, nötigenfalls in die Burgen und Festen der Abtei aufnehmen oder von ihren dortigen Amtleuten (officiati) aufnehmen und die officiati, die sie (die Erzbischöfe) daselbst einsetzen werden, darauf schwören lassen, vorausgesetst, dass den Festen keine Gefährdung daraus erwächst. Wenn ein Mönch ein peculium conquisiverit vel reliquerit, quod hoc ad usus et necessitates [dictorum con- ventus et monasterii devolvatur. Kommt die Inkorporation sustande, so soll der Abt die ihm reservierten Besitzungen auch nach Ablauf der 5 Jahre bis zu seinem Tod oder seiner Versetzung, in welchem Falle sie an die in- korporierte Abtei fallen, behalten dürfen; will er dann die Verwaltung der Abtei wieder übernehmen, so soll der Erzbischof zuvor 7000 Florentiner Gulden, die er dem Abt zur Begleichung von drückenden Schulden und zur Auslösung verpfändeter Besitzungen geliehen hat, sowie die von ihm für Bauten u. s. w. verausgabten Summen bis zum Höchstbetrag von 1000 Gulden, der nur mit seiner und des Konventes Zustimmung überschritten werden darf, — wobei 300 auf die Bauten entfallen müssen —, bar zurückerhalten und daraufhin, unbeschadet der Inkorporation, ihm die Abtei zurickerstatten.
1347 Juni 14 543 817. [1347 Juni 149. Dytherus bestätigter Erwählter des Klosters Prüm überträgt nach — mehrfachen Kapitelverhandlungen im Einverständnis mit Dekan und Konvent die vielfach bedrückte und verschuldete Abtei seines Klosters (abbacia — monasterii) mit Burgen, Befestigungen, Herrschaften, Burgleuten u. s. w. samt der vollen geistlichen und weltlichen Regierung an den Erzbischof Baldewin und die Trierer Kirche sich und seinen Nachfolgern zum Unter- halt nur vorbehaltend die Giter, in deren Besitz der Erzbischof sie stets schützen soll, zu Arwilre (Ahrweiler) mit den beiden Bacheim (Nieder-, Ober- Bachheim), Gusten (Güsten), Rembach (Reimb. Orig.; Rimbach?) und Kesz- lich (Kesseling), ferner in sancto Goare (St. Goar) mit Palczfelt (Pfalzfeld), Biberheym (Byberheim Orig.; Biebernh-), Baychel (Becheln) und Nasteden (Nastätten) sowie die nicht zu den Burgleuten gehörenden Vasallen, die je- doch dem Erzbischof in des Abtes Namen untertan sein sollen, was er ihnen noch in allgemeinen und besonderen Briefen (Dominicus 542 N. 2 nr. h = Forst: Westdeutsche Zeitschr. XX 270 N. 91 nr. 4 c) befehlen will, und die Vergebung der Lehen ausserhalb des Klosters. Die von ihm oder seinen Vorgängern unter Konventsiegel erteilten Lehenbriefe bleiben in Kraft. Klostergüter, die zur Deckung von Geldforderungen an Vasallen zu Lehen assignata vel demonstrata sind, dürfen zu gleichem Preis zurickgekauft werden, bleiben aber Lehen, bis den Inhabern die betreffende Schuld ab- getragen ist. Verpfändeter Besitz ist ebenso zu behandeln. Abt Heinrich und der Konvent stimmen einer binnen 5 Jahren vom apostolischen Stuhl zu- vollziehenden Inkorporation des Klosters in das Erzbistum Trier zu, doch unter Vorbehalt aller Rechte und Einkünfte von Konvent, officiati und Anderen. Insbesondere darf der Besitz der officia, so des officium hospitularii, nicht geschmälert werden. Kommt die Inkorporation zustande, so sind, damit der Dekan seine Pflichten circa curam et observanciam regularum et discipline tam in choro quam extra erfüllen kann, die Einkünfte des Dekanats um 50 (40 Orig.) Malter tritici aus der villa Bachheim und ihrem Zubehör prope Coloniam (Köln) zu erhöhen, die der anderen officia und officiati um 50 aurei, qui dicuntur regales, aus den Einkünften der villa Güsten, die Pfründen der Mönche und Personen, auch wenn die Inkorporation nicht er- folgt, um vorläufig noch verpfändete 6 Pfund alter königlicher Groschen von Tours von der Hälfte der Güter in Arenheim (Arnh-) und in dem zur Abtei gehörenden foirst, deren andere Hälfte der Konvent bereits besitzt; was von den Einkünften der genannten Giter übrig bleibe, fällt an den Erzbischof. Die Pfründen werden auf die alte Zahl von 32 beschränkt. Der Erzbischof soll die ganze geistliche und weltliche Gewalt des Abtes übernehmen, nament- lich die Vasallen iuxta consuetudinem et iure — — et ad instar unius abbatis ipsius monasterii investiren, officia et beneficia tam in dicto monasterio quam extra conferre, corrigere ac defectus — — supplere. Doch mögen im Falle der Inkorporation Dekan und Konvent allein ohne den Erzbischof die Pfründen verleihen. Die Vasallen, insbesondere der Bruder des Ausstellers, Graf Guilhelmus de Kaczenelebogen, sind nicht über das herkömmliche Mass zu belasten. Den Dekan und den Konvent werden die Erzbischöfe schützen, nötigenfalls in die Burgen und Festen der Abtei aufnehmen oder von ihren dortigen Amtleuten (officiati) aufnehmen und die officiati, die sie (die Erzbischöfe) daselbst einsetzen werden, darauf schwören lassen, vorausgesetst, dass den Festen keine Gefährdung daraus erwächst. Wenn ein Mönch ein peculium conquisiverit vel reliquerit, quod hoc ad usus et necessitates [dictorum con- ventus et monasterii devolvatur. Kommt die Inkorporation sustande, so soll der Abt die ihm reservierten Besitzungen auch nach Ablauf der 5 Jahre bis zu seinem Tod oder seiner Versetzung, in welchem Falle sie an die in- korporierte Abtei fallen, behalten dürfen; will er dann die Verwaltung der Abtei wieder übernehmen, so soll der Erzbischof zuvor 7000 Florentiner Gulden, die er dem Abt zur Begleichung von drückenden Schulden und zur Auslösung verpfändeter Besitzungen geliehen hat, sowie die von ihm für Bauten u. s. w. verausgabten Summen bis zum Höchstbetrag von 1000 Gulden, der nur mit seiner und des Konventes Zustimmung überschritten werden darf, — wobei 300 auf die Bauten entfallen müssen —, bar zurückerhalten und daraufhin, unbeschadet der Inkorporation, ihm die Abtei zurickerstatten.
Strana 544
544 Nr. 818—821 Erfolgt die Inkorporation nicht, so wird das Gleiche geschehen, auf alle Fälle aber der Erzbischof die Abtei während der 5 Jahre und darüber hin- aus bis zur genannten Zahlung behalten. Sein etwaiger Nachfolger muss in diesen Vertrag eintreten und sich vor seiner Aufnahme auf ihn verpflichten. Siegler: bekräftigend der Aussteller, Dekan Ingebrandus und Konvent. D. die XIIII. mensis iunii a. dom. 1347./. — D 127 a inseriert in Nr. 819, unvollst. (aus Orig. in Koblenz Abt. 18 nr. 67); Orig. ebenda nr. 66 mit Konvent-, ohne Abtsiegel (vgl. Dominicus 542 N. 2, Forst l. c. 270 N. 91). 818. München [1339, 1344, 1346 oder 1347] Juni 17—14]. Kaiser Ludwig ladet Graf Heinrich von Hohenstein zu einem Reichstag nach Frankfurt. Orig.-Brief (offen, ohne Verschlussschnitte, mit rückwärts aufgedrücktem Sekretsiegel, vgl. W. Lippert fder mich auch persönlich unterrichtete]: Mitteil. d. Inst. XIII 606 f.) in Dresden nr. 2990 (Abschr. von E. Boer). — Formal passt der Brief innerhalb der Jahre 1336—1347, in die er um seines Titels willen gehören muss (vgl. H. Grauert: Kaiserurkunden in Abbildungen Text 334), nur 1339 und 1347 ohne weiteres ins kaiserliche Itinerar; aber in beiden Jahren hat es einen Frankfurter Aufenthalt oder gar Reichstag zu Anfang September nicht gegeben. 1346 kann Ludwig nur dann am 12. Juni noch in München gewesen sein, wo er bisher nur bis zum 29. Mai nachgewiesen ist, wenn er für die Reise nach Bozen, wo er spätestens am 17./18. Juni war (vgl. Const. VIII 104 N. 1), höchstens 6 Tage gebraucht hat, was allenfalls möglich, doch nicht eben wahrscheinlich ist; ein Reichstag hat in Frankfurt damals im September tatsächlich stattgefunden (vgl. Böhmer Ludwig nr. 2522, dazu Müller II223, 348). Am liebsten möchte man unsere Ladung auf den berihmten Reichstag von 1344 beziehen; die Worte iber der Kurfürsten Rat und über den Zweck der Tagung würden für dies Jahr besonders gut passen. Aber vom 9. bis 22. und nachgewiesenermassen gerade auch am 14. Juni, zu dem das Stück gehören würde, war der Kaiser in Nürnberg; um ihn noch in Minchen zu treffen, misste man schon einen chronologischen Irrtum des Schreibers bei der Festtagsberechnung annehmen und um 1 Woche auf den 7. Juni zuriickgehen. Solange sich eine Auflösung dieser Schwierigkeit nicht ergibt, sei der Brief also zu Ludwigs letztem Jahr gestellt. Von uns dem keyser. Graf Heinr(ich) von Hônstein! Wan wir mit gûter betrahtung unde nach der kürfürsten und herrn rat ze rat worden sien, daz wir got ze lob, der kristenheit ze frum unde dem Rômischen rich ze einer erhôhung unde wider- bringung allen des richs fürsten geistlichen unde weltlichen, grafen unde herren, unsern unde des richs getriwen, mit gewon- licher schônheit einen gemainen hof geboten unde gesprochen haben gen Frankenford ze komen unde ze sûchen uf den nehsten donerstag vor unsrer frawn tag, als si geboren wart, der schirst kûmt, mônen wir dich unde gebieten dir ernstlichen, bi allen den friheiten, lehen unde rehten, die du von uns und dem rich hast, daz du uf dem selben tag bi uns ze Frankenford siest unde uns mit andern fursten unde herren, die zû uns dar kôment, ratest unde wisest umme alle sache unde gebresten, die daz rich riwen oder im an ligen, nach dinen triwen daz best, daz du künnest. Geben ze Munchen am montag vor Viti etc. etc. [1347 Juni 187. Erzbischof Baldewin bekennt sich zu dem in der eingerückten Nr. 817 beurkundeten Vertrag mit dem Abte Dietrich über die Uebertragung der Verwaltung des Klosters Priim an Trier. [Siegler: der Aussteller und das mit Propst Johannes und Dekan Matheus bekräftigende Domkapitel. D 127 (nur der Anfang samt dem grössten Teile von Nr. 817). Orig. mit 2 an- hängenden Siegeln in Koblenz Abt. 18 nr. 67; vgl. Dominicus 542 N. 2 nr. b; Forst: Westd. Zeitschr. XX 270 N. 91 nr. 2. 819.
544 Nr. 818—821 Erfolgt die Inkorporation nicht, so wird das Gleiche geschehen, auf alle Fälle aber der Erzbischof die Abtei während der 5 Jahre und darüber hin- aus bis zur genannten Zahlung behalten. Sein etwaiger Nachfolger muss in diesen Vertrag eintreten und sich vor seiner Aufnahme auf ihn verpflichten. Siegler: bekräftigend der Aussteller, Dekan Ingebrandus und Konvent. D. die XIIII. mensis iunii a. dom. 1347./. — D 127 a inseriert in Nr. 819, unvollst. (aus Orig. in Koblenz Abt. 18 nr. 67); Orig. ebenda nr. 66 mit Konvent-, ohne Abtsiegel (vgl. Dominicus 542 N. 2, Forst l. c. 270 N. 91). 818. München [1339, 1344, 1346 oder 1347] Juni 17—14]. Kaiser Ludwig ladet Graf Heinrich von Hohenstein zu einem Reichstag nach Frankfurt. Orig.-Brief (offen, ohne Verschlussschnitte, mit rückwärts aufgedrücktem Sekretsiegel, vgl. W. Lippert fder mich auch persönlich unterrichtete]: Mitteil. d. Inst. XIII 606 f.) in Dresden nr. 2990 (Abschr. von E. Boer). — Formal passt der Brief innerhalb der Jahre 1336—1347, in die er um seines Titels willen gehören muss (vgl. H. Grauert: Kaiserurkunden in Abbildungen Text 334), nur 1339 und 1347 ohne weiteres ins kaiserliche Itinerar; aber in beiden Jahren hat es einen Frankfurter Aufenthalt oder gar Reichstag zu Anfang September nicht gegeben. 1346 kann Ludwig nur dann am 12. Juni noch in München gewesen sein, wo er bisher nur bis zum 29. Mai nachgewiesen ist, wenn er für die Reise nach Bozen, wo er spätestens am 17./18. Juni war (vgl. Const. VIII 104 N. 1), höchstens 6 Tage gebraucht hat, was allenfalls möglich, doch nicht eben wahrscheinlich ist; ein Reichstag hat in Frankfurt damals im September tatsächlich stattgefunden (vgl. Böhmer Ludwig nr. 2522, dazu Müller II223, 348). Am liebsten möchte man unsere Ladung auf den berihmten Reichstag von 1344 beziehen; die Worte iber der Kurfürsten Rat und über den Zweck der Tagung würden für dies Jahr besonders gut passen. Aber vom 9. bis 22. und nachgewiesenermassen gerade auch am 14. Juni, zu dem das Stück gehören würde, war der Kaiser in Nürnberg; um ihn noch in Minchen zu treffen, misste man schon einen chronologischen Irrtum des Schreibers bei der Festtagsberechnung annehmen und um 1 Woche auf den 7. Juni zuriickgehen. Solange sich eine Auflösung dieser Schwierigkeit nicht ergibt, sei der Brief also zu Ludwigs letztem Jahr gestellt. Von uns dem keyser. Graf Heinr(ich) von Hônstein! Wan wir mit gûter betrahtung unde nach der kürfürsten und herrn rat ze rat worden sien, daz wir got ze lob, der kristenheit ze frum unde dem Rômischen rich ze einer erhôhung unde wider- bringung allen des richs fürsten geistlichen unde weltlichen, grafen unde herren, unsern unde des richs getriwen, mit gewon- licher schônheit einen gemainen hof geboten unde gesprochen haben gen Frankenford ze komen unde ze sûchen uf den nehsten donerstag vor unsrer frawn tag, als si geboren wart, der schirst kûmt, mônen wir dich unde gebieten dir ernstlichen, bi allen den friheiten, lehen unde rehten, die du von uns und dem rich hast, daz du uf dem selben tag bi uns ze Frankenford siest unde uns mit andern fursten unde herren, die zû uns dar kôment, ratest unde wisest umme alle sache unde gebresten, die daz rich riwen oder im an ligen, nach dinen triwen daz best, daz du künnest. Geben ze Munchen am montag vor Viti etc. etc. [1347 Juni 187. Erzbischof Baldewin bekennt sich zu dem in der eingerückten Nr. 817 beurkundeten Vertrag mit dem Abte Dietrich über die Uebertragung der Verwaltung des Klosters Priim an Trier. [Siegler: der Aussteller und das mit Propst Johannes und Dekan Matheus bekräftigende Domkapitel. D 127 (nur der Anfang samt dem grössten Teile von Nr. 817). Orig. mit 2 an- hängenden Siegeln in Koblenz Abt. 18 nr. 67; vgl. Dominicus 542 N. 2 nr. b; Forst: Westd. Zeitschr. XX 270 N. 91 nr. 2. 819.
Strana 545
1339—1347 Juni 25 545 [1347 vor Juni 253. 820. Generalprior, Prioren und Seelsorger des Karthäuserordens bitten Papst Klemens VI. um mündliche, urkundenlose Er- teilung des Rechtes zu absolvieren und zu dispensieren. D I37b, eingerückt in Nr. 821. — Zur Sache vgl. dort. Supplicant s(anctitatem) v(estram) devoti et humiles oratores vestri prior Cart(usie) ceteriquea) priores necnon fratres in domibus monialium curam animarum habentes ordinis Cart(usiensis), quatenus de gratia speciali verbo tantum et sine litteris indulgere dignemini, ut quilibet ipsorum possit pro hac vice auctoritate vestra personas eiusdem ordinis sibi comissas absolvere tam ab omnibus suis peccatis cum salutari penitentia quam generalibus excommuni- catsionlisb), suspensionis et interdictorum sentenciis iuris et homin[um]c), a quibus eciam absolvere foret sedi apostolice nec non et cum eisdemd) super irregularitate et reservatum; inhabilitate qualibete) preterquam pro voluntaria morte ac mutsi] lacionef) seu debilitacione membrorum contracta misericorditer dispensare, ut iam promoti valeant insusceptis ordinibus ministrare et non promoti ad omnes ordines promoveri non obstantibus constitucionibus quibuscumque; et quod idem fieri possit eis- dem suspensisg) per ipsos, qui eorum curam habuerint, vel illis forte legatis per alios sui ordinis, quos duxerint eligendos; quodque gratiah) huiusmodi usque ad ipsius noticiam et post per unum mensem omnibus personis dicti ordinis salva sit et valeat super omnibus, que commiserint et incurrerint ante et infra tempus vel terminum sic statutum. a) ceterisque. + b) excommunicatis. † c) homines. + d) eiusdem. † e) quam- libet. † f) mutul. + g) suspensionibus. † h) gratiam. Avignon 1347 Juni 25. 821. Kardinal Talayrand von Périgord bekundet, dass Papst Klemens VI. die Supplik Nr. 820 genehmigt habe. D I37a, eingerückt in Nr. 822. — Von diplomatischem Interesse nicht nur als Beispiel für die Vorlegung einer Supplik durch einen Kardinal, wovon wir durch die päpstlichen Kanzleiordnungen wissen (vgl. Bresslau" II 9). Es handelt sich hier zugleich um einen Dispens von der Beurkundung, wofür man bisher erst aus dem 15. Jahrhundert Beispiele kannte. Die Supplik (Nr. 820), deren Winsche hiermit erfüllt wurden, kennt allerdings noch nicht den später gebräuchlichen Ausdruck supplicationis sola signatura sufficiat absque aliarum litterarum desuper confectione (vgl. Bresslau2 II24) sondern spricht von verbo tantum et sine litteris; und die unterbleibende Be- urkundung seitens der päpstlichen Kanzlei wird noch durch eine urkundliche Mitteilung des fürsprechenden Kardinals ersetzt. I. Noverint universi, quod nos Talayrandusa) miseracione divina tituli sancti Petri ad vincula presbyter cardinalis sanctissi- b mſo]a*) in Christo patri nostro Clementi divina providencia papſe) d VI. tradidimus supplicacionem, cuius tenorc) sequitur in hec Ѕupplicant — — statutum'. 2. In fine cuius suppli- verba. cacionis prefatus dominus noster premissa concedendo manu propria scripsit verba, que secuntur: Fiat hac vice, alias in forma ut puta, Si est restitucio alicui facienda quod fiat; iterum Si non sit ad inst(anciam) partis; et fiat per priores vel confessores 3. Post que et eis suspens(is) ad tempus et alias in forma'. 35 Nova Alamanniae
1339—1347 Juni 25 545 [1347 vor Juni 253. 820. Generalprior, Prioren und Seelsorger des Karthäuserordens bitten Papst Klemens VI. um mündliche, urkundenlose Er- teilung des Rechtes zu absolvieren und zu dispensieren. D I37b, eingerückt in Nr. 821. — Zur Sache vgl. dort. Supplicant s(anctitatem) v(estram) devoti et humiles oratores vestri prior Cart(usie) ceteriquea) priores necnon fratres in domibus monialium curam animarum habentes ordinis Cart(usiensis), quatenus de gratia speciali verbo tantum et sine litteris indulgere dignemini, ut quilibet ipsorum possit pro hac vice auctoritate vestra personas eiusdem ordinis sibi comissas absolvere tam ab omnibus suis peccatis cum salutari penitentia quam generalibus excommuni- catsionlisb), suspensionis et interdictorum sentenciis iuris et homin[um]c), a quibus eciam absolvere foret sedi apostolice nec non et cum eisdemd) super irregularitate et reservatum; inhabilitate qualibete) preterquam pro voluntaria morte ac mutsi] lacionef) seu debilitacione membrorum contracta misericorditer dispensare, ut iam promoti valeant insusceptis ordinibus ministrare et non promoti ad omnes ordines promoveri non obstantibus constitucionibus quibuscumque; et quod idem fieri possit eis- dem suspensisg) per ipsos, qui eorum curam habuerint, vel illis forte legatis per alios sui ordinis, quos duxerint eligendos; quodque gratiah) huiusmodi usque ad ipsius noticiam et post per unum mensem omnibus personis dicti ordinis salva sit et valeat super omnibus, que commiserint et incurrerint ante et infra tempus vel terminum sic statutum. a) ceterisque. + b) excommunicatis. † c) homines. + d) eiusdem. † e) quam- libet. † f) mutul. + g) suspensionibus. † h) gratiam. Avignon 1347 Juni 25. 821. Kardinal Talayrand von Périgord bekundet, dass Papst Klemens VI. die Supplik Nr. 820 genehmigt habe. D I37a, eingerückt in Nr. 822. — Von diplomatischem Interesse nicht nur als Beispiel für die Vorlegung einer Supplik durch einen Kardinal, wovon wir durch die päpstlichen Kanzleiordnungen wissen (vgl. Bresslau" II 9). Es handelt sich hier zugleich um einen Dispens von der Beurkundung, wofür man bisher erst aus dem 15. Jahrhundert Beispiele kannte. Die Supplik (Nr. 820), deren Winsche hiermit erfüllt wurden, kennt allerdings noch nicht den später gebräuchlichen Ausdruck supplicationis sola signatura sufficiat absque aliarum litterarum desuper confectione (vgl. Bresslau2 II24) sondern spricht von verbo tantum et sine litteris; und die unterbleibende Be- urkundung seitens der päpstlichen Kanzlei wird noch durch eine urkundliche Mitteilung des fürsprechenden Kardinals ersetzt. I. Noverint universi, quod nos Talayrandusa) miseracione divina tituli sancti Petri ad vincula presbyter cardinalis sanctissi- b mſo]a*) in Christo patri nostro Clementi divina providencia papſe) d VI. tradidimus supplicacionem, cuius tenorc) sequitur in hec Ѕupplicant — — statutum'. 2. In fine cuius suppli- verba. cacionis prefatus dominus noster premissa concedendo manu propria scripsit verba, que secuntur: Fiat hac vice, alias in forma ut puta, Si est restitucio alicui facienda quod fiat; iterum Si non sit ad inst(anciam) partis; et fiat per priores vel confessores 3. Post que et eis suspens(is) ad tempus et alias in forma'. 35 Nova Alamanniae
Strana 546
546 Nr. 822—828 ad inst(anciam) et supplicacionem dilecti nobisd) in Christo fratris Helye prepositi clerici redditi et procuratoris ordinis Cart(usiensis) de licentia et voluntate expressa domini nostrie) pape prefati ad maiorem roboris firmitatem presentes litteras testi- moniales nostri sigilli appensione munitas concessimus in testi- monium premissorum. Datum Avinion(e) XXV. die mensis iunii anno domini O- M'CCCXLVII. Feliciter in domino valeatis. a) Taylayr. + a*) sanctissimi. † b) papa. + c) tenore. + d) doppelt. + e) von L. nachgetr. 822. [1347] Juli 10. An Prioren, Vikare und Konvente seines Ordens Iohannes prior Cart(usie)." meldet den Empfang der wörtlich eingerickten Nr. 821; Jeder soll die Nachricht den benachbarten Häusern des Ordens weitergeben. Siegler: der Aussteller mit dem sigillum domus Cart(usie). Litteras reverendissimi — Xa die mensis iulii a. quo supra. Angeschlossen ist durch den Aussteller eine Erläuterung des verliehenen Rechtes mit der Absolutions- und Dispensations- formel (Et quia infrascripta), deren Schluss fehlt. — D 137. 823. [1347] Juli 27. Erzbischof Gerlach von Mainz meldet Johann von Falken- stein, dass er seine Anhänger dessen Bruder Kuno Fehde hat ansagen lassen. Etwa gleichzeitige Papierkopie in München, Mains Fass. = Domk. Fasz. 97 ; Kopien in Würzburg, Mainzer Ingrossaturbuch IV fol. 7b und III fol. 8b (Abschr. von Vogt). — Der Brief gehört jedenfalls in das Jahr, in dem Erzbischof Gerlach den Kampf um das Erzstift begann (vgl. Pfeil 35 ff.). Wisze Iohan, daza) wir umb solich groz unrech und gewalt, die Cûne dyn bruder wider [recht]b) und bescheidenheit an uns und unse frûnt, die uns gehorsam han getan, lange hat geleget und noch leget frevelichen alle dage, uns unsern stifft mit gewalt vor- zubehaldene und yn uns zu mûthc) rûmen iemerlichen zu ver- derben, daz wir allen unsern heren, frunden und mage und allen guden luden muzen klagen, han wir unser frunt und helfer eyme heizen widersagen. Wers, daz di dich ader yman anders wider bescheidin- heid und zu unrecht angriffen, daz were uns leit, wa daz geschege. Datum feria VI. post Iacobi. I) Ueberschr.: Littera missa Iohanni von Falckensthien (l). + a) daz wir doppelt. + b) fehlt. � c) muth (oder much) rumen wohl ein Wort. 824. Trier 1347 September 28. Instrument eines öffentlichen Notars (Iacobus; der Name ist sweimal im Text genannt, einmal aber radiert; die Unterschrift am Schluss fehlt]: a. 1347. ind. 15. mensis vero septembris die 28. post decantacionem summe misse hora sexte in ecclesia Treverensi prope altare beati Mathie apostoli — pontificatus — Clementis — pape VIti a. 6. haben die bescheidenen und ehr- baren Herren Henricus und Arnoldus Rektoren und Plebane der Trierer Pfarr- kirchen von St. Lorenz und St. Gangolf, Prokuratoren des ehrwürdigen Rudolfus (o über u) Losse apostolice sedis capellanus bestellt von dem ehrwürdigen Herrn Aymericus Hugonis utriusque iuris professor canonicus Pictavensis (Poitiers) auditor sacri pallacii causarum und in der Appellations- sache zwischen den ehrenwerten Herren R. L. Domherr von Trier einer-, dem Domkapitel von Trier und Simon Brunzer (Brynczer, Brunszer ſe über u]) alias de Rudensheim (Rudinsheim so über u]) anderseits um eine Trierer Domherrenstelle und Pfründe den Herrn Iohannes Brunzer Domherrn von Trier auf Grund eines weiter unten einzurickenden Mandates des Aymerich mittels einer unten eingeriickten Erklärung gemahnt, die Appellation des Domkapitels und die zugehörigen Aktenstücke binnen 12 Tagen auf Kosten
546 Nr. 822—828 ad inst(anciam) et supplicacionem dilecti nobisd) in Christo fratris Helye prepositi clerici redditi et procuratoris ordinis Cart(usiensis) de licentia et voluntate expressa domini nostrie) pape prefati ad maiorem roboris firmitatem presentes litteras testi- moniales nostri sigilli appensione munitas concessimus in testi- monium premissorum. Datum Avinion(e) XXV. die mensis iunii anno domini O- M'CCCXLVII. Feliciter in domino valeatis. a) Taylayr. + a*) sanctissimi. † b) papa. + c) tenore. + d) doppelt. + e) von L. nachgetr. 822. [1347] Juli 10. An Prioren, Vikare und Konvente seines Ordens Iohannes prior Cart(usie)." meldet den Empfang der wörtlich eingerickten Nr. 821; Jeder soll die Nachricht den benachbarten Häusern des Ordens weitergeben. Siegler: der Aussteller mit dem sigillum domus Cart(usie). Litteras reverendissimi — Xa die mensis iulii a. quo supra. Angeschlossen ist durch den Aussteller eine Erläuterung des verliehenen Rechtes mit der Absolutions- und Dispensations- formel (Et quia infrascripta), deren Schluss fehlt. — D 137. 823. [1347] Juli 27. Erzbischof Gerlach von Mainz meldet Johann von Falken- stein, dass er seine Anhänger dessen Bruder Kuno Fehde hat ansagen lassen. Etwa gleichzeitige Papierkopie in München, Mains Fass. = Domk. Fasz. 97 ; Kopien in Würzburg, Mainzer Ingrossaturbuch IV fol. 7b und III fol. 8b (Abschr. von Vogt). — Der Brief gehört jedenfalls in das Jahr, in dem Erzbischof Gerlach den Kampf um das Erzstift begann (vgl. Pfeil 35 ff.). Wisze Iohan, daza) wir umb solich groz unrech und gewalt, die Cûne dyn bruder wider [recht]b) und bescheidenheit an uns und unse frûnt, die uns gehorsam han getan, lange hat geleget und noch leget frevelichen alle dage, uns unsern stifft mit gewalt vor- zubehaldene und yn uns zu mûthc) rûmen iemerlichen zu ver- derben, daz wir allen unsern heren, frunden und mage und allen guden luden muzen klagen, han wir unser frunt und helfer eyme heizen widersagen. Wers, daz di dich ader yman anders wider bescheidin- heid und zu unrecht angriffen, daz were uns leit, wa daz geschege. Datum feria VI. post Iacobi. I) Ueberschr.: Littera missa Iohanni von Falckensthien (l). + a) daz wir doppelt. + b) fehlt. � c) muth (oder much) rumen wohl ein Wort. 824. Trier 1347 September 28. Instrument eines öffentlichen Notars (Iacobus; der Name ist sweimal im Text genannt, einmal aber radiert; die Unterschrift am Schluss fehlt]: a. 1347. ind. 15. mensis vero septembris die 28. post decantacionem summe misse hora sexte in ecclesia Treverensi prope altare beati Mathie apostoli — pontificatus — Clementis — pape VIti a. 6. haben die bescheidenen und ehr- baren Herren Henricus und Arnoldus Rektoren und Plebane der Trierer Pfarr- kirchen von St. Lorenz und St. Gangolf, Prokuratoren des ehrwürdigen Rudolfus (o über u) Losse apostolice sedis capellanus bestellt von dem ehrwürdigen Herrn Aymericus Hugonis utriusque iuris professor canonicus Pictavensis (Poitiers) auditor sacri pallacii causarum und in der Appellations- sache zwischen den ehrenwerten Herren R. L. Domherr von Trier einer-, dem Domkapitel von Trier und Simon Brunzer (Brynczer, Brunszer ſe über u]) alias de Rudensheim (Rudinsheim so über u]) anderseits um eine Trierer Domherrenstelle und Pfründe den Herrn Iohannes Brunzer Domherrn von Trier auf Grund eines weiter unten einzurickenden Mandates des Aymerich mittels einer unten eingeriickten Erklärung gemahnt, die Appellation des Domkapitels und die zugehörigen Aktenstücke binnen 12 Tagen auf Kosten
Strana 547
1347 Juli 10—Ende 547 Rudolfs, der sich dazu erboten hat, durch Vermittelung des von ihnen dazu benannten Fridericus de Erfordia Klerikers der Trierer Kurie und nuncius fidelis, (des Verfassers dieser Erklärung; denn es ist in erster Person von ihm die Rede) dem Auditor oder seinem Stellvertreter bei Strafe der Ex- kommunikation einzuhändigen. Johannes hat darauf erwidert, eine Abschrift der Appellation misse Rudolf sich bei der römischen Kurie, an die er sie geschickt habe, besorgen; er besitze keine; auch handele es sich nicht bloss um ihn allein sondern um das ganze Kapitel. Zeugen: die bescheidenen Iohannes dictus Foss(is) de Yvodio, Ecbertus de Ecberge clerici notarii publici, Iohannes dictus Arcz Vilhelmus de Bunna clerici curie (civitatis?) t(er)m (Treverensis?) notarii (vocati?). — D 207, Entwurf mit Korrekturen L.s. Prag 1347 Oktober I1. 825. König Karl IV. verleiht dem ehrenwerten Rudolphus dictus Losse Dekan der Mainzer Kirche, Offisial von Trier, seinem geliebten Rat zum Dank für bereitwillig und erfolgreich ihm anlässlich seiner Wahl und Approbation sowie vor- und nachher geleistete willkommene Dienste die vom Reiche lehnbaren Schulen bei den Kirchen von St. Blasius und St. Marien in der Alt- und Neustadt seiner Stadt Molhusen (Mihlhausen) mit allen Rechten und investiert ihn durch seinen Ring, soweit es R.s Abwesenheit zulässt, ihn bevollmächtigend, die rectores seu puerorum informatores nach eigenem Urteil iber ihre Tauglichkeit ein- und abzusetzen; er befiehlt Komthur und Konvent der Deutschherren sowie der Stadt Mihlhausen, dem R. in allen seinen Rechten an den Schulen (scole et scolastrie) zu entsprechen. D. Prage V. id. oct. a. dom. 1347. ind. 15. regnorum nostrorum a. 2. — Orig. (mit dem Rück- vermerk von L.s Hand Super scolastria Molhusensi collatio) in Dresden nr. 3014 = Const. VIII nr. 262. 826*. Avignon 1347 Oktober 26. Papst Klemens VI. an die Landgräfin Elisabeth von Thüringen. aus Kopialbuch in Magdeburg: Schmidt I 379 nr. 144. D 9; [13477 Dezember 6. 827. Der Generalprior der Karthäuser meldet seinem Orden, dass Papst Klemens VI. das Absolutions- und Dispensations- recht auf 10 Jahre verlängert habe. D I361). Dilectis in [Christola) fratribus, prioribus, vicariis et conventibus ordinis Cart(usiensis) prior Cart(usiensis) salutem et consolacionem in domino lesu Christo. Noveritis, quod gracia nobis hoc anno pro semel consces]s[a]a) per dominum nostrum papam super abso- lucione et dispensacione facienda 1) noviter est nobis sub eadem forma prorogata ad X annos. Et quia eius copiam aſlijasa) vidistis, ideo non mittimus vobis eam. Rogate pro prefato domino nostro papla]b) et pro domino nostro cardinali Petragoricen(si), qui im- petravit, et pro nobis et nostris! Datum VI. die decembris sub sigillo domus nostre in dorso et cetera. I) Ueberschr.: Gracia mag(na?) nova superhabundans. + a) zerstört. + b) pape. 1) vgl. Nr. 821. 828. [1346 Mai—1347]. Ein Ungenannter giebt dem Herrn Dyetmarus ſvon Meckbach] Rat- schläge, wie er nach dem bevorstehenden Eintreffen der Provisionsurkunde gegen seinen Gegner Io(hannes) [Bottim von Trier] den Besitz der ihm von Papst Klemens VI. verliehenen Propstei von St. Marien in Erfurt durchsetzen könne, unter ausführlicher Schilderung des einzuschlagenden Rechtsweges und Beifiigung des Entwurfes eines an die [Mainzer Richter] zu adressiereuden Prokuratoriums. Er schliesst an unverbindliche Bemerkungen über die Stellung der ecclesia Asschaffinburgensis: deren Propstei, Dekanat und Scholastrie seien seit jeher vom Erzbischof und dem Domkapitel von Mainz und dem Kapitel des Marienstifts als Dignitäten — Propstei und Dekanat 35*
1347 Juli 10—Ende 547 Rudolfs, der sich dazu erboten hat, durch Vermittelung des von ihnen dazu benannten Fridericus de Erfordia Klerikers der Trierer Kurie und nuncius fidelis, (des Verfassers dieser Erklärung; denn es ist in erster Person von ihm die Rede) dem Auditor oder seinem Stellvertreter bei Strafe der Ex- kommunikation einzuhändigen. Johannes hat darauf erwidert, eine Abschrift der Appellation misse Rudolf sich bei der römischen Kurie, an die er sie geschickt habe, besorgen; er besitze keine; auch handele es sich nicht bloss um ihn allein sondern um das ganze Kapitel. Zeugen: die bescheidenen Iohannes dictus Foss(is) de Yvodio, Ecbertus de Ecberge clerici notarii publici, Iohannes dictus Arcz Vilhelmus de Bunna clerici curie (civitatis?) t(er)m (Treverensis?) notarii (vocati?). — D 207, Entwurf mit Korrekturen L.s. Prag 1347 Oktober I1. 825. König Karl IV. verleiht dem ehrenwerten Rudolphus dictus Losse Dekan der Mainzer Kirche, Offisial von Trier, seinem geliebten Rat zum Dank für bereitwillig und erfolgreich ihm anlässlich seiner Wahl und Approbation sowie vor- und nachher geleistete willkommene Dienste die vom Reiche lehnbaren Schulen bei den Kirchen von St. Blasius und St. Marien in der Alt- und Neustadt seiner Stadt Molhusen (Mihlhausen) mit allen Rechten und investiert ihn durch seinen Ring, soweit es R.s Abwesenheit zulässt, ihn bevollmächtigend, die rectores seu puerorum informatores nach eigenem Urteil iber ihre Tauglichkeit ein- und abzusetzen; er befiehlt Komthur und Konvent der Deutschherren sowie der Stadt Mihlhausen, dem R. in allen seinen Rechten an den Schulen (scole et scolastrie) zu entsprechen. D. Prage V. id. oct. a. dom. 1347. ind. 15. regnorum nostrorum a. 2. — Orig. (mit dem Rück- vermerk von L.s Hand Super scolastria Molhusensi collatio) in Dresden nr. 3014 = Const. VIII nr. 262. 826*. Avignon 1347 Oktober 26. Papst Klemens VI. an die Landgräfin Elisabeth von Thüringen. aus Kopialbuch in Magdeburg: Schmidt I 379 nr. 144. D 9; [13477 Dezember 6. 827. Der Generalprior der Karthäuser meldet seinem Orden, dass Papst Klemens VI. das Absolutions- und Dispensations- recht auf 10 Jahre verlängert habe. D I361). Dilectis in [Christola) fratribus, prioribus, vicariis et conventibus ordinis Cart(usiensis) prior Cart(usiensis) salutem et consolacionem in domino lesu Christo. Noveritis, quod gracia nobis hoc anno pro semel consces]s[a]a) per dominum nostrum papam super abso- lucione et dispensacione facienda 1) noviter est nobis sub eadem forma prorogata ad X annos. Et quia eius copiam aſlijasa) vidistis, ideo non mittimus vobis eam. Rogate pro prefato domino nostro papla]b) et pro domino nostro cardinali Petragoricen(si), qui im- petravit, et pro nobis et nostris! Datum VI. die decembris sub sigillo domus nostre in dorso et cetera. I) Ueberschr.: Gracia mag(na?) nova superhabundans. + a) zerstört. + b) pape. 1) vgl. Nr. 821. 828. [1346 Mai—1347]. Ein Ungenannter giebt dem Herrn Dyetmarus ſvon Meckbach] Rat- schläge, wie er nach dem bevorstehenden Eintreffen der Provisionsurkunde gegen seinen Gegner Io(hannes) [Bottim von Trier] den Besitz der ihm von Papst Klemens VI. verliehenen Propstei von St. Marien in Erfurt durchsetzen könne, unter ausführlicher Schilderung des einzuschlagenden Rechtsweges und Beifiigung des Entwurfes eines an die [Mainzer Richter] zu adressiereuden Prokuratoriums. Er schliesst an unverbindliche Bemerkungen über die Stellung der ecclesia Asschaffinburgensis: deren Propstei, Dekanat und Scholastrie seien seit jeher vom Erzbischof und dem Domkapitel von Mainz und dem Kapitel des Marienstifts als Dignitäten — Propstei und Dekanat 35*
Strana 548
548 Nr. 829—834 hiessen so auch in scripturis et in libris antiquis von Aschaffenburg — und von Dekan und Kapitel von Mainz stets velud in dignitate ac dignitatem in ipsa ecclesia sancte Marie obtinentes anerkannt, die Pröpste als Prälaten angeschen worden; diese hätten im Namen des apostolischen Stuhls als iudices in causis gewirkt; innerhalb der Grenzen des Stiftes lägen über 10 ihm unterstehende Pfarreidörfer; überhaupt besässe es in seinem Gebiete die Ge- richtsbarkeit in Sachen jeder Art, ohne dass Erzbischof und Kapitel von Mainz je widersprochen hätten. Endlich heisst es: Io(hannes) habe die beiden Propsteien von [Aschaffenburg und St. Marien in Erfurt über 8 Jahre ohne Dispens besessen; Dyt(mar) sei seit 1345/47 im Besitz des clericatus, trage öffentlich Tonsur und geistliche Gewänder, sei über 30 Jahre alt und einer Pfründe würdig. Domine Dyetmare! Quam cito habebitis litteras vestras; ohne Datierung. — D 93. — Das Aktenstück, das jetzt in Nr. 829 eingeschaltet und vielleicht gleichzeitig mit derselben verschickt worden ist, bezieht sich auf die am 8. April 1346 erfolgte Beförderung Ditmars zu der Propstei von St. Marien in Erfurt, die durch die (tatsächlich schon vor Jahr- zehnten erfolgte) Beförderung des Johann Bottim, eines Neffen Peters von Aspelt (vgl. Sauerland I nr. 190, 210), zur Propstei von Aschaffenburg frei geworden war (Schmidt I Clemens VI. nr. 91). Johann hatte bereits 1326 einmal verzichtet (Schmidt I Joh. XXII. nr. 220) und nochmals 1344 zu Gunsten Gerlachs von Nassau (Schmidt Clem. VI. nr. 250, 49, Sauerlaud III nr. 362 f.), der dann 1345 Dekan und nun, am 7. April, Erzbischof von Mainz geworden war. Da Ditmars Provisionsurkunde noch nicht eingetroffen ist (vgl. oben), möchte man unsere Aufzeichnung nicht für viel jinger halten; doch zwingt die ausdrüickliche Erwähnung des Jahres 1347 zu etwas späterem Ansatz. 829. 1346—13477. Ein Ungenannter übersendet honorabili viro domino ac amico suo speciali domino ac magistro Rudolfo officiali archiepiscopalis curie Treverensis d(an)d(um) ein Aktenstiick folgenden Inhalts: a) Er- klärung des Prokurators Chunradus dictus Prapech Rektors der Pfarrkirche in Puhel (Bihl) diocesis Pataviensis in Sachen der gegen diesen von Gerungus Hartmanni erhobenen Klage wegen der seit über 60 Jahren und seit Menschen- gedenken gleich den anderen Pfründen der Diözese P. nicht zur Zehntzahlung herangezogenen und taxierten, auf jährlich 50 Mark Silbers geschätzten Kirche in B., welche G. bei ihrer letzten Vakanz wissentlich nicht binnen Monatsfrist angenommen hat. b) Erklärung eines Prokurators, dass eine ungenannte Pfründe der Trierer Diözese seit Menschengedenken für die Zehntzahlung auf 20 Mark Silbers geschätzt und zu einem Zehnten von 2 Mark veranlagt ist, dass seit alters taxaciones ecclesiarum et beneficiorum predictorum seu fructuum, reddituum et proventuum eorundem civitatis et diocesis Treverensis fuerunt et sunt scripte et quod scriptura inde fuit et est, reperta fuit et reperitur in ecclesia et archiepiscopatu Treverensi (vgl. Mittelrheinisches Urkundenbuch II427 f., Trierisches Archiv VIII Iff.) et eidem scripture ut auttentice et publice super dictis taxacionibus et de illis fides adhibita fuit et adhibetur per archiepiscopum et canonicos et capitulum ecclesie Treverensis et rectores ecclesiarum et beneficiatos beneficiorum, canonicos prebendarios et capellanos et clericos civitatis et diocesis Treverensis et per collectores et receptores eiusdem decime tam auctoritate apostolica quam ordinaria quando- cumque deputatos et ordinatos et alios palam publice et communiter, dass in dieser Liste auch die Veranlagung der genannten Pfründe steht und den päpstlichen Kollektoren als Massstab dient. C) Erklärung eines Prokurators. nachdem Papst Johannes XXII. die nicht auf eine feste Summe veranschlagten sondern 10 Prozent des jedesmaligen Wertes betragenden Zehnten von den Einkiinften der Diözese Bremen im Januar 1329 dem Erzbischof Borchardus von Bremen zur Exleichterung seiner Schuldenlast urkundlich (unbekannt) überlassen, und dieser daraufhin im Mai 1330 die bescheidenen Herren Giltmarus und Ludewicus de Bentheim perpetuii vicarii an der Kirche in Bremen zu Kollektoren der Zehnten ernannt hatte, sind von Gotfridus de Werpe, damals Rektor der Kirche von St. Egidien in Berna (-ne), im Oktober 1330 an jene 51/2 Mark Silbers oder ihr Wert und im März 1339 für dessen Nachfolger Eghardus de Deme durch Hermannus Frambalch Priester Verdener
548 Nr. 829—834 hiessen so auch in scripturis et in libris antiquis von Aschaffenburg — und von Dekan und Kapitel von Mainz stets velud in dignitate ac dignitatem in ipsa ecclesia sancte Marie obtinentes anerkannt, die Pröpste als Prälaten angeschen worden; diese hätten im Namen des apostolischen Stuhls als iudices in causis gewirkt; innerhalb der Grenzen des Stiftes lägen über 10 ihm unterstehende Pfarreidörfer; überhaupt besässe es in seinem Gebiete die Ge- richtsbarkeit in Sachen jeder Art, ohne dass Erzbischof und Kapitel von Mainz je widersprochen hätten. Endlich heisst es: Io(hannes) habe die beiden Propsteien von [Aschaffenburg und St. Marien in Erfurt über 8 Jahre ohne Dispens besessen; Dyt(mar) sei seit 1345/47 im Besitz des clericatus, trage öffentlich Tonsur und geistliche Gewänder, sei über 30 Jahre alt und einer Pfründe würdig. Domine Dyetmare! Quam cito habebitis litteras vestras; ohne Datierung. — D 93. — Das Aktenstück, das jetzt in Nr. 829 eingeschaltet und vielleicht gleichzeitig mit derselben verschickt worden ist, bezieht sich auf die am 8. April 1346 erfolgte Beförderung Ditmars zu der Propstei von St. Marien in Erfurt, die durch die (tatsächlich schon vor Jahr- zehnten erfolgte) Beförderung des Johann Bottim, eines Neffen Peters von Aspelt (vgl. Sauerland I nr. 190, 210), zur Propstei von Aschaffenburg frei geworden war (Schmidt I Clemens VI. nr. 91). Johann hatte bereits 1326 einmal verzichtet (Schmidt I Joh. XXII. nr. 220) und nochmals 1344 zu Gunsten Gerlachs von Nassau (Schmidt Clem. VI. nr. 250, 49, Sauerlaud III nr. 362 f.), der dann 1345 Dekan und nun, am 7. April, Erzbischof von Mainz geworden war. Da Ditmars Provisionsurkunde noch nicht eingetroffen ist (vgl. oben), möchte man unsere Aufzeichnung nicht für viel jinger halten; doch zwingt die ausdrüickliche Erwähnung des Jahres 1347 zu etwas späterem Ansatz. 829. 1346—13477. Ein Ungenannter übersendet honorabili viro domino ac amico suo speciali domino ac magistro Rudolfo officiali archiepiscopalis curie Treverensis d(an)d(um) ein Aktenstiick folgenden Inhalts: a) Er- klärung des Prokurators Chunradus dictus Prapech Rektors der Pfarrkirche in Puhel (Bihl) diocesis Pataviensis in Sachen der gegen diesen von Gerungus Hartmanni erhobenen Klage wegen der seit über 60 Jahren und seit Menschen- gedenken gleich den anderen Pfründen der Diözese P. nicht zur Zehntzahlung herangezogenen und taxierten, auf jährlich 50 Mark Silbers geschätzten Kirche in B., welche G. bei ihrer letzten Vakanz wissentlich nicht binnen Monatsfrist angenommen hat. b) Erklärung eines Prokurators, dass eine ungenannte Pfründe der Trierer Diözese seit Menschengedenken für die Zehntzahlung auf 20 Mark Silbers geschätzt und zu einem Zehnten von 2 Mark veranlagt ist, dass seit alters taxaciones ecclesiarum et beneficiorum predictorum seu fructuum, reddituum et proventuum eorundem civitatis et diocesis Treverensis fuerunt et sunt scripte et quod scriptura inde fuit et est, reperta fuit et reperitur in ecclesia et archiepiscopatu Treverensi (vgl. Mittelrheinisches Urkundenbuch II427 f., Trierisches Archiv VIII Iff.) et eidem scripture ut auttentice et publice super dictis taxacionibus et de illis fides adhibita fuit et adhibetur per archiepiscopum et canonicos et capitulum ecclesie Treverensis et rectores ecclesiarum et beneficiatos beneficiorum, canonicos prebendarios et capellanos et clericos civitatis et diocesis Treverensis et per collectores et receptores eiusdem decime tam auctoritate apostolica quam ordinaria quando- cumque deputatos et ordinatos et alios palam publice et communiter, dass in dieser Liste auch die Veranlagung der genannten Pfründe steht und den päpstlichen Kollektoren als Massstab dient. C) Erklärung eines Prokurators. nachdem Papst Johannes XXII. die nicht auf eine feste Summe veranschlagten sondern 10 Prozent des jedesmaligen Wertes betragenden Zehnten von den Einkiinften der Diözese Bremen im Januar 1329 dem Erzbischof Borchardus von Bremen zur Exleichterung seiner Schuldenlast urkundlich (unbekannt) überlassen, und dieser daraufhin im Mai 1330 die bescheidenen Herren Giltmarus und Ludewicus de Bentheim perpetuii vicarii an der Kirche in Bremen zu Kollektoren der Zehnten ernannt hatte, sind von Gotfridus de Werpe, damals Rektor der Kirche von St. Egidien in Berna (-ne), im Oktober 1330 an jene 51/2 Mark Silbers oder ihr Wert und im März 1339 für dessen Nachfolger Eghardus de Deme durch Hermannus Frambalch Priester Verdener
Strana 549
1346—1348 etwa April 549 Diözese Rektor der Kirche in Westen (W-n) als seinen Prokurator und Richardus de Motzele Bremer Bürger seinen hospes eben so viel geltende 10 Bremische Mark an Erzbischof Borchard gezahlt worden; im Einklang mit dem Brauche, dass die Benefiziaten der Diözese Br. bei 2 jähriger Ver- pachtung ihrer Pfründen ein Drittel oder die Hälfte der Einkünfte behalten, hat sodann Herr Gotfrid (im Februar?) 1331 Berne Herrn Iohannes de Sterenberg cellerarius des Klosters Portus sancte Marie in Huda (Hude) Bremer Diözese und dem Laien gleicher Diözese und Pfarreingesessenen (parrochianus) von Berne Iohannes dictus Suffericke auf 2 Jahre sowie dem Iacobus dictus de Berna Priester Bremer Diözese in den Jahren 1333—1336 für jährlich 50 Bremische Mark = 271/2 Mark Silbers verpachtet, so zwar, dass nach Abzug der Pachtsumme noch die Hälfte des Ertrags im Werte der In nomine domini amen. Posiciones et gleichen Summe ihm verbleibt. articulos infrascriptos. — D 92, Quaternio, dreimal gefaltet, nach der 2. Faltung mit Siegelschnitten versehen und mit 2 wohl gleichen jetzt ab- gefallenen roten Siegeln verschlossen. — Der Text stammt von derselben Hand, die auch Nr. 814 schrieb, die Adresse des zusammengefalteten Bündels (vgl. oben im Anfang) vom gleichen Manne wie in Nr. 791; L., der Empfänger versah das Ganze mit Artikelzahlen und hie und da mit Verbesserungen. Der jetzt eingeheftete Ternio D 93 = Nr. 828 ist wohl als Einlage von Nr. 829 mit verschickt gewesen. Jedenfalls ist diese etwa gleichzeitig mit ihm an- zusetzen. [ 1344 Mai—13472. 830. Gutachten eines Ungenannten über das Recht des Erzbischofs Baldewin von Trier, seine Provinz durch Andere visitieren zu lassen und auch dann die Prokurationen zu erheben. Quod dominus noster — — procurationes recipiat moderatas; ohne Datum. — D 130. Die Lage von D, welcher Nr. 830 an- gehört, enthält im übrigen nur Stücke aus den Jahren 1337—1347. Anderer- seits beruht das erwähnte Recht auf einem päpstlichen Indult, das wohl zuerst 1344 April 20 verliehen wurde (Sauerland III uv. 339, vgl. nr. 849 von 1350 Mai 31). An einer Stelle wird der Einwurf erwähnt ipsum dominum Treverensem suam nunquam visitasse provinciam. * 831*. [1347 Märs 25—1348 März 24]. Erzbischof Baldewin an Bischof Gerwig von Basel. D 6 = Holzer 42, vgl. Goerz 87, Sauerland III nr. 1153 Regg. * Westminster 1348 April 23. 832*. König Edward III. von England für König Karl IV. Aus jetzt ver- lorenem Blatt von D: Würdtwein Nova subsidia XI nr. 14 = Const. VIII nr. 569 (zugleich aus 3 Ableitungen einer böhmischen Ueberlieferung). [1347 Oktober—1348 etwa April]. 833. Ersbischof Baldewin bevollmächtigt den Rudolf Losse und den Prager Domherrn Welko, die Stadt Nürnberg zu absolvieren. — Die jetzt verlorene U. wird als Bestandteil von D erwähnt durch den Glossator des 16. Jahr- hunderts in seiner Bemerkung zu D 77 (Nr. 834): Processus absolucionis in [...] commissionis, de qua supra folio 61., pro his, quod Lod(owic)o Bavaro adheserunt. Sie war in der Originalausfertigung der Nr. 834 ein- gerückt. 834. [1347 November—1348 etwa Aprils. Rodolphus dictus Losse Mainzer Dekan, Offizial der Trierer Kurie, Kaplan des apostolischen Stuhls und Welko Prager Domherr Kapläne des römischen und böhmischen Königs Karl, Subdelegaten Erzbischof Baldewins an die frommen Prior und Lektor der domus Norembergensis (Nürnberg) der Predigerbriider: kürzlich in Besitz einer eingerüickten (tatsächlich nur das I. Wort) Delegations-U. Baldewins (sonst unbekannt) gelangt, haben sie auf Bitten der Laien und der Gemeinde von Nürnberg, die weiland dem Herrn Ludowicus de Bavaria nicht in Häresie sondern, Bürger und Einwohner der königlichen und kaiserlichen Stadt N., als ihrem Kaiser und Herrn und anderswie anhingen, doch von dem kürzlich (nuper) Verstorbenen sich ab- gewandt und König Karl huldam, fidelitatem, omagium et obedientiam cum iuramentis consuetis et debitis geleistet haben, auf Grund ihrer delegierten Gewalt gemäss dem ihnen übergebenen Formular, nachdem sie vom Könige
1346—1348 etwa April 549 Diözese Rektor der Kirche in Westen (W-n) als seinen Prokurator und Richardus de Motzele Bremer Bürger seinen hospes eben so viel geltende 10 Bremische Mark an Erzbischof Borchard gezahlt worden; im Einklang mit dem Brauche, dass die Benefiziaten der Diözese Br. bei 2 jähriger Ver- pachtung ihrer Pfründen ein Drittel oder die Hälfte der Einkünfte behalten, hat sodann Herr Gotfrid (im Februar?) 1331 Berne Herrn Iohannes de Sterenberg cellerarius des Klosters Portus sancte Marie in Huda (Hude) Bremer Diözese und dem Laien gleicher Diözese und Pfarreingesessenen (parrochianus) von Berne Iohannes dictus Suffericke auf 2 Jahre sowie dem Iacobus dictus de Berna Priester Bremer Diözese in den Jahren 1333—1336 für jährlich 50 Bremische Mark = 271/2 Mark Silbers verpachtet, so zwar, dass nach Abzug der Pachtsumme noch die Hälfte des Ertrags im Werte der In nomine domini amen. Posiciones et gleichen Summe ihm verbleibt. articulos infrascriptos. — D 92, Quaternio, dreimal gefaltet, nach der 2. Faltung mit Siegelschnitten versehen und mit 2 wohl gleichen jetzt ab- gefallenen roten Siegeln verschlossen. — Der Text stammt von derselben Hand, die auch Nr. 814 schrieb, die Adresse des zusammengefalteten Bündels (vgl. oben im Anfang) vom gleichen Manne wie in Nr. 791; L., der Empfänger versah das Ganze mit Artikelzahlen und hie und da mit Verbesserungen. Der jetzt eingeheftete Ternio D 93 = Nr. 828 ist wohl als Einlage von Nr. 829 mit verschickt gewesen. Jedenfalls ist diese etwa gleichzeitig mit ihm an- zusetzen. [ 1344 Mai—13472. 830. Gutachten eines Ungenannten über das Recht des Erzbischofs Baldewin von Trier, seine Provinz durch Andere visitieren zu lassen und auch dann die Prokurationen zu erheben. Quod dominus noster — — procurationes recipiat moderatas; ohne Datum. — D 130. Die Lage von D, welcher Nr. 830 an- gehört, enthält im übrigen nur Stücke aus den Jahren 1337—1347. Anderer- seits beruht das erwähnte Recht auf einem päpstlichen Indult, das wohl zuerst 1344 April 20 verliehen wurde (Sauerland III uv. 339, vgl. nr. 849 von 1350 Mai 31). An einer Stelle wird der Einwurf erwähnt ipsum dominum Treverensem suam nunquam visitasse provinciam. * 831*. [1347 Märs 25—1348 März 24]. Erzbischof Baldewin an Bischof Gerwig von Basel. D 6 = Holzer 42, vgl. Goerz 87, Sauerland III nr. 1153 Regg. * Westminster 1348 April 23. 832*. König Edward III. von England für König Karl IV. Aus jetzt ver- lorenem Blatt von D: Würdtwein Nova subsidia XI nr. 14 = Const. VIII nr. 569 (zugleich aus 3 Ableitungen einer böhmischen Ueberlieferung). [1347 Oktober—1348 etwa April]. 833. Ersbischof Baldewin bevollmächtigt den Rudolf Losse und den Prager Domherrn Welko, die Stadt Nürnberg zu absolvieren. — Die jetzt verlorene U. wird als Bestandteil von D erwähnt durch den Glossator des 16. Jahr- hunderts in seiner Bemerkung zu D 77 (Nr. 834): Processus absolucionis in [...] commissionis, de qua supra folio 61., pro his, quod Lod(owic)o Bavaro adheserunt. Sie war in der Originalausfertigung der Nr. 834 ein- gerückt. 834. [1347 November—1348 etwa Aprils. Rodolphus dictus Losse Mainzer Dekan, Offizial der Trierer Kurie, Kaplan des apostolischen Stuhls und Welko Prager Domherr Kapläne des römischen und böhmischen Königs Karl, Subdelegaten Erzbischof Baldewins an die frommen Prior und Lektor der domus Norembergensis (Nürnberg) der Predigerbriider: kürzlich in Besitz einer eingerüickten (tatsächlich nur das I. Wort) Delegations-U. Baldewins (sonst unbekannt) gelangt, haben sie auf Bitten der Laien und der Gemeinde von Nürnberg, die weiland dem Herrn Ludowicus de Bavaria nicht in Häresie sondern, Bürger und Einwohner der königlichen und kaiserlichen Stadt N., als ihrem Kaiser und Herrn und anderswie anhingen, doch von dem kürzlich (nuper) Verstorbenen sich ab- gewandt und König Karl huldam, fidelitatem, omagium et obedientiam cum iuramentis consuetis et debitis geleistet haben, auf Grund ihrer delegierten Gewalt gemäss dem ihnen übergebenen Formular, nachdem sie vom Könige
Strana 550
550 Nr. 835—839 angegangen und darüber, was dem Könige not tue, unterrichtet worden waren, die Genaunten nach Empfang der von jenen oder ihrem sindicus geleisteten Sicherheitseide und namens der römischen Kirche einer angemessenen Busse von allen kirchlichen Strafen gelöst, die Interdikte usque in crastinum octa- varum epiphanie domini proxime nunc venturum (Januar 14) suspendiert, bis dahin den Gottesdienst mit Ausschluss der Exkommunizierten und namentlich Interdizierten in N. und an nicht interdizierten Orten gestattend, und sie von allem Makel befreit; darum heissen sie die Adressaten, bei ihren Predigten zu Klerus und Volk die Genannten für absolviert zu erklären und mit an- gemessenen Bussen zu belegen und diesen Brief zum Zeichen der Antwort zurückzusenden. — D 77 = Const. VIII nr. 538. Entwurf mit Nachträgen, die fast ohne Ausnahme von L. selbst herrühren. Wesentliche Ergänzungen: S. 549 Z. 34 vor predicti der Hörfehler & Benedicti , S. 550 Z. 38 dictis supplicantibus. Der Schluss lautet mit Umstellung einiger Sätze: Quare vobis in virtute sancte obediencie districte precipiendo mandamus, quatenus [. .. ...Jitus ad cautelam [.......] nostris certi teno[ris litteris] duximus absol[vendos ...] processibus obedire [....Jastis, eosdem supplicantes sic per nos?, ut pretangitur, absolutosin ecclesia vestra et alias? in sermoni- bus, quos facietis ad 'clerum vel? populum absolutos a dictis sentenciis et interdicta usque ad pretactum crastinum suspensa ipsosque in integrum restitutos publice nuncietis et memorjatis supplicantibus super [.....Jssibus, adhesione, fau[to]ria et participacione huiusmodi et excessibus huiusmodi considerata culpa cuiuslibet ea, que secundum deum iniungenda videritis, iniungetis?. Am oberen Rande die Bemerkung: Vid[..Jpel....] s(ente)n(ci)a[m (oder suam?), it(em) for(mam) not(arii) pub(lici) ap(u)d m(a)g(ist)r(u)m Frideri- — R. Salomon hat in Const. VIII das Stück im cum; vgl. auch Nr. 833. Hinblick auf die päpstliche Beauftragung Baldewins mit der Absolution (Const. VIII nr. 537) nach dem Februar 1348 angesetzt. Die in ihm sich findende Bezugnahme auf den „demnächst“ bevorstehenden 14. Januar, auf den „hürzlichen“ Tod Ludwigs des Bayern († 1347 Oktober II) will dazu freilich nicht passen. Vielleicht ist die U. also doch schon während des Nürnberger Aufenthaltes Karls IV. vom 31. Oktober bis 3. Dezember, in den auch die Hulde der Stadt Nürnberg fällt, entstanden ; dann müsste Baldewin freilich auf Grund einer anderen, unbekannten Vollmacht des Papstes ge- handelt haben. 835. 1348 Juli 15. Iohans Abt von Hersfeld bekennt, dass vor ihm sein getreuer Sintram von Ruwintal zugleich namens seiner Mutter Helwigis sowie seiner Brüder Heinzen, Iohansis, Apelen und Bertoldis erklärten, durch rechte not ihr Gut zu Ellenbach (Ober-, Nieder-E—ch), das sie von ihm und dem Stifte haben, für 50 Mark an Gernod Bürger von Rotinberg (Rotenburg) und dessen Frau Katherine verkauft zu haben; er gibt seine Zustimmung, nimmt das Gut von S. und seinen Brüdern auf und leiht es dem G. Siegler: der Aussteller. — — nach Cristis geburtin 1348 an der zwelfbotden tage, also sie zusand worden. — Orig. (mit anhängendem Siegel) in Marburg, Stift Hersfeld. — Auf der Rückseite steht von der Hand des Schreibers: Ist dirre koufman ein bidir man, so seindit her deme scriber ein gud hos tuch (e iber den 3 letzten Vokalen), — auch ein Taxvermerk! 836. [1348 Juni—Julij. Erzbischof Baldewin an König Karl IV., Entwurf. D 74 = Winkel- mann II nr. 1169, = Const. VIII nr. 694; vgl. Huber Päpste nr. 220, Wauters X 130, Sauerland III nr. 755. Ergänzungen zu Const.: S. 703 Z. 38 nos Sego?; S. 794 Z. 5—7 prout — — contineri; Z. 11 quam — — transmitt-imus o; Z. 12 ut eo — — haberetis (st. haberet); Z. 13 ipsis dicto; Z. 14—17 Insuper pro iure vestro ampliando et con- servando devoto vestro 'magistro? Rodol(fo) officiali meo Treverensi de canonicatu et prebenda in ecclesia Cameracen(si) predicta vacantibus nomine vestro providi? sub vestro secreto; Z. 20 qsit malie? regiminis et perinde votos vobis et non ad plenum fideles Set per consilium non bonum? regatur; Z. 24 faciendis; Z. 26 iuxta duas, (se?; Z. 27 arS- episcopi, Set? unam; Z. 28 (magistro?; Z. 30 post Svestrum? obitum missam exnunc perpetuam in ecclesia Cameracen(si)?; Z. 32 ftem l...ja.
550 Nr. 835—839 angegangen und darüber, was dem Könige not tue, unterrichtet worden waren, die Genaunten nach Empfang der von jenen oder ihrem sindicus geleisteten Sicherheitseide und namens der römischen Kirche einer angemessenen Busse von allen kirchlichen Strafen gelöst, die Interdikte usque in crastinum octa- varum epiphanie domini proxime nunc venturum (Januar 14) suspendiert, bis dahin den Gottesdienst mit Ausschluss der Exkommunizierten und namentlich Interdizierten in N. und an nicht interdizierten Orten gestattend, und sie von allem Makel befreit; darum heissen sie die Adressaten, bei ihren Predigten zu Klerus und Volk die Genannten für absolviert zu erklären und mit an- gemessenen Bussen zu belegen und diesen Brief zum Zeichen der Antwort zurückzusenden. — D 77 = Const. VIII nr. 538. Entwurf mit Nachträgen, die fast ohne Ausnahme von L. selbst herrühren. Wesentliche Ergänzungen: S. 549 Z. 34 vor predicti der Hörfehler & Benedicti , S. 550 Z. 38 dictis supplicantibus. Der Schluss lautet mit Umstellung einiger Sätze: Quare vobis in virtute sancte obediencie districte precipiendo mandamus, quatenus [. .. ...Jitus ad cautelam [.......] nostris certi teno[ris litteris] duximus absol[vendos ...] processibus obedire [....Jastis, eosdem supplicantes sic per nos?, ut pretangitur, absolutosin ecclesia vestra et alias? in sermoni- bus, quos facietis ad 'clerum vel? populum absolutos a dictis sentenciis et interdicta usque ad pretactum crastinum suspensa ipsosque in integrum restitutos publice nuncietis et memorjatis supplicantibus super [.....Jssibus, adhesione, fau[to]ria et participacione huiusmodi et excessibus huiusmodi considerata culpa cuiuslibet ea, que secundum deum iniungenda videritis, iniungetis?. Am oberen Rande die Bemerkung: Vid[..Jpel....] s(ente)n(ci)a[m (oder suam?), it(em) for(mam) not(arii) pub(lici) ap(u)d m(a)g(ist)r(u)m Frideri- — R. Salomon hat in Const. VIII das Stück im cum; vgl. auch Nr. 833. Hinblick auf die päpstliche Beauftragung Baldewins mit der Absolution (Const. VIII nr. 537) nach dem Februar 1348 angesetzt. Die in ihm sich findende Bezugnahme auf den „demnächst“ bevorstehenden 14. Januar, auf den „hürzlichen“ Tod Ludwigs des Bayern († 1347 Oktober II) will dazu freilich nicht passen. Vielleicht ist die U. also doch schon während des Nürnberger Aufenthaltes Karls IV. vom 31. Oktober bis 3. Dezember, in den auch die Hulde der Stadt Nürnberg fällt, entstanden ; dann müsste Baldewin freilich auf Grund einer anderen, unbekannten Vollmacht des Papstes ge- handelt haben. 835. 1348 Juli 15. Iohans Abt von Hersfeld bekennt, dass vor ihm sein getreuer Sintram von Ruwintal zugleich namens seiner Mutter Helwigis sowie seiner Brüder Heinzen, Iohansis, Apelen und Bertoldis erklärten, durch rechte not ihr Gut zu Ellenbach (Ober-, Nieder-E—ch), das sie von ihm und dem Stifte haben, für 50 Mark an Gernod Bürger von Rotinberg (Rotenburg) und dessen Frau Katherine verkauft zu haben; er gibt seine Zustimmung, nimmt das Gut von S. und seinen Brüdern auf und leiht es dem G. Siegler: der Aussteller. — — nach Cristis geburtin 1348 an der zwelfbotden tage, also sie zusand worden. — Orig. (mit anhängendem Siegel) in Marburg, Stift Hersfeld. — Auf der Rückseite steht von der Hand des Schreibers: Ist dirre koufman ein bidir man, so seindit her deme scriber ein gud hos tuch (e iber den 3 letzten Vokalen), — auch ein Taxvermerk! 836. [1348 Juni—Julij. Erzbischof Baldewin an König Karl IV., Entwurf. D 74 = Winkel- mann II nr. 1169, = Const. VIII nr. 694; vgl. Huber Päpste nr. 220, Wauters X 130, Sauerland III nr. 755. Ergänzungen zu Const.: S. 703 Z. 38 nos Sego?; S. 794 Z. 5—7 prout — — contineri; Z. 11 quam — — transmitt-imus o; Z. 12 ut eo — — haberetis (st. haberet); Z. 13 ipsis dicto; Z. 14—17 Insuper pro iure vestro ampliando et con- servando devoto vestro 'magistro? Rodol(fo) officiali meo Treverensi de canonicatu et prebenda in ecclesia Cameracen(si) predicta vacantibus nomine vestro providi? sub vestro secreto; Z. 20 qsit malie? regiminis et perinde votos vobis et non ad plenum fideles Set per consilium non bonum? regatur; Z. 24 faciendis; Z. 26 iuxta duas, (se?; Z. 27 arS- episcopi, Set? unam; Z. 28 (magistro?; Z. 30 post Svestrum? obitum missam exnunc perpetuam in ecclesia Cameracen(si)?; Z. 32 ftem l...ja.
Strana 551
1348 Juli 15—Dezember 15 551 post h(ec) post publ. predictam?; Z. 33 ipsum se; Z. 36 [eidlem episcopo, crastinum assumpcionis; Z. 37 "certo prefixi; Z. 38 [adS tractand-dum-i et concordandi; S. 705 Z. 4 conservet exer[...] Item Gelr(ensis) [..] et ; Z. 8 ad &vos S; Z. 11 super hiis?; Z. 13 Svestris; z. 14—16 Siure et iam in actum deducta inviolabiliter perseveretis, donec causa cognita et iure —— sublata? hec in vestram previdi noticiam previdimus deducenda consulen-te's bona fide? et rogan tes attente?; Z. 18 aut ep. Vird. vel cuiquam? alteri quid- bona fide quid; Z. 19 profectibus?; Z. 20 §nostre (mee?; Z. 20 invigil amus)o absque — — laboris?; «intendimus diligenter intendo?; Z. 26 habui st. huiusmodi (porrexi also unnötig); Z. 28 et conservando?; Z. 29 graci[o se st. congnatum, Sut — — conquiretis?; Z. 31 cred imus o, §plures membranas alias — — plures?; Z. 39 IIe st. hec. Losse, der die 3 letsten Absätze selbst schrieb, hat S. 704 Z. 29 Item dictum bis S. 705 Z. 12 per- feruntur erst später nachgetragen. Trier 1348 Oktober 3. 837. Der Offizial der Trierer Kurie (Rudolf Losse) beurkundet: vor ihm sind in Trier erschienen Dekan und Kanoniker der Marienkirche in Kilburg (Killb-g) einer-, deren Mitkanoniker Henricus dictus Wange andererseits, und der Dekan hat geklagt gegen H., dass er sich wider Gott und Gerechtigkeit weigere, die ecclesia curata in K. aufzugeben, obwohl die Seelsorge beim Dekan ruhe, H. auf Kirche und Seelsorge nach Befehl Erzbischof Baldewins in dessen Hände gegen eine laut einer (hinter der Datierung eingerückten) Urkunde von Dekan und Kapitel (von 1338 März 14) jährlich aus dem Kapitelgut zahlbare Rente von je 3 Scheffeln Weizen und Hafer verzichtet habe oder die Seelsorge Dekan und Kapitel inkorporiert sei und obendrein H. noch eine mit Seelsorge verbundene Pfarrkirche in Luck (o über u; Lütz (?)) besitze; die Kläger haben des Ausstellers officium gebeten, den Beklagten durch Urteil zu zwingen, dass er die Kirche räume, jener zwar zugegeben, dass die Seelsorge dem Stift inkorporiert sei und dass er die beiden Kirchen in K. und L. besitze und gemeinsam mit einem Genossen verwalte, aber be- stritten, dass er gegen die genannte Pension auf K. verzichtet habe, vielmehr erklärt, dass er verzichtet hätte und noch bereit sei zu verzichten gegen eine andere, ihm von Baldewin ausgesetzte Rente von 3 Scheffeln Korn, 3 Weizen und 6 Hafer, wofür er sich berief auf einige Urkunden ohne Siegel (Aus- steller: Dekan u. Kapitel von K. bzw. der Erzbischof; Daten: 1337 März 13 und 14, gleichfalls am Ende eingerückt), deren eine nach seiner Versicherung einst (alias) mit dem rückwärts aufgedrückten Siegel des Erzbischofs be- siegelt gewesen sei, während die andere das Handzeichen (signum) des Herrn Propstes von Pfalzel (Palatiolensis) weiland Trierer Offizials aufwies, ut prima facie apparuit; diesen Urkunden haben die Kläger die Glaubwürdigkeit abgesprochen, wogegen die Gegenpartei sich verwahrte ; daraufhin hat der Aussteller ad audiendum deliberacionem et voluntatem nostram super istis als Termin sabbatum post octavas Remigii anberaumt. D. a. dom. 1348. feria 6. post Remigii episcopi. Unterschrift: Ecbertus. — Orig, mit hängendem Pergamentstreifen des abgefallenen Offizialssiegels in Koblenz Abt. 102 nr. 13. Wittenberg 1348 Dezember 3. 838. König Karl IV. an den Trierer Archidiakon Boemundus: ersucht ihn, mit allen Kräften dafür zu sorgen, dass der ehrenwerte Mainzer Dekan Rudolfus, sein geliebter Rat, der ihm getreu Gehorsam bewiesen habe und täglich beweise, die ihm im Trierer Kapitel, zu dessen principaliores B. ge- höre, vom apostolischen Stuhl, dem die Verfügung zustand, auf königliche Bitten, doch bisher umsonst, als ob sich das Kapitel um die königliche Gnade gar nicht kümmere, verliehene Domherrenstelle endlich erlange ; R. sei bereit, vor ihm oder einigen Domherren den gegen ihn erhobenen Einspruch zu wider- legen. — Orig. in Koblenz, Abt. I D = Const. VIII nr. 685, vgl. Huber nr. 6552. 839. Pirna 1348 Dezember 15. König Karl IV. gibt zu den längst fälligen Summen von 200 Mark lötigen Silbers, die er seinem lieben Rat und Pfaffen Rudolf genant Lossen techant zu (o über u) Mentze, und von 53 Schock böhmischer Groschen, die er seinem lieben getreuen dem strengen Ritter Hermann Losse schuldet, zu-
1348 Juli 15—Dezember 15 551 post h(ec) post publ. predictam?; Z. 33 ipsum se; Z. 36 [eidlem episcopo, crastinum assumpcionis; Z. 37 "certo prefixi; Z. 38 [adS tractand-dum-i et concordandi; S. 705 Z. 4 conservet exer[...] Item Gelr(ensis) [..] et ; Z. 8 ad &vos S; Z. 11 super hiis?; Z. 13 Svestris; z. 14—16 Siure et iam in actum deducta inviolabiliter perseveretis, donec causa cognita et iure —— sublata? hec in vestram previdi noticiam previdimus deducenda consulen-te's bona fide? et rogan tes attente?; Z. 18 aut ep. Vird. vel cuiquam? alteri quid- bona fide quid; Z. 19 profectibus?; Z. 20 §nostre (mee?; Z. 20 invigil amus)o absque — — laboris?; «intendimus diligenter intendo?; Z. 26 habui st. huiusmodi (porrexi also unnötig); Z. 28 et conservando?; Z. 29 graci[o se st. congnatum, Sut — — conquiretis?; Z. 31 cred imus o, §plures membranas alias — — plures?; Z. 39 IIe st. hec. Losse, der die 3 letsten Absätze selbst schrieb, hat S. 704 Z. 29 Item dictum bis S. 705 Z. 12 per- feruntur erst später nachgetragen. Trier 1348 Oktober 3. 837. Der Offizial der Trierer Kurie (Rudolf Losse) beurkundet: vor ihm sind in Trier erschienen Dekan und Kanoniker der Marienkirche in Kilburg (Killb-g) einer-, deren Mitkanoniker Henricus dictus Wange andererseits, und der Dekan hat geklagt gegen H., dass er sich wider Gott und Gerechtigkeit weigere, die ecclesia curata in K. aufzugeben, obwohl die Seelsorge beim Dekan ruhe, H. auf Kirche und Seelsorge nach Befehl Erzbischof Baldewins in dessen Hände gegen eine laut einer (hinter der Datierung eingerückten) Urkunde von Dekan und Kapitel (von 1338 März 14) jährlich aus dem Kapitelgut zahlbare Rente von je 3 Scheffeln Weizen und Hafer verzichtet habe oder die Seelsorge Dekan und Kapitel inkorporiert sei und obendrein H. noch eine mit Seelsorge verbundene Pfarrkirche in Luck (o über u; Lütz (?)) besitze; die Kläger haben des Ausstellers officium gebeten, den Beklagten durch Urteil zu zwingen, dass er die Kirche räume, jener zwar zugegeben, dass die Seelsorge dem Stift inkorporiert sei und dass er die beiden Kirchen in K. und L. besitze und gemeinsam mit einem Genossen verwalte, aber be- stritten, dass er gegen die genannte Pension auf K. verzichtet habe, vielmehr erklärt, dass er verzichtet hätte und noch bereit sei zu verzichten gegen eine andere, ihm von Baldewin ausgesetzte Rente von 3 Scheffeln Korn, 3 Weizen und 6 Hafer, wofür er sich berief auf einige Urkunden ohne Siegel (Aus- steller: Dekan u. Kapitel von K. bzw. der Erzbischof; Daten: 1337 März 13 und 14, gleichfalls am Ende eingerückt), deren eine nach seiner Versicherung einst (alias) mit dem rückwärts aufgedrückten Siegel des Erzbischofs be- siegelt gewesen sei, während die andere das Handzeichen (signum) des Herrn Propstes von Pfalzel (Palatiolensis) weiland Trierer Offizials aufwies, ut prima facie apparuit; diesen Urkunden haben die Kläger die Glaubwürdigkeit abgesprochen, wogegen die Gegenpartei sich verwahrte ; daraufhin hat der Aussteller ad audiendum deliberacionem et voluntatem nostram super istis als Termin sabbatum post octavas Remigii anberaumt. D. a. dom. 1348. feria 6. post Remigii episcopi. Unterschrift: Ecbertus. — Orig, mit hängendem Pergamentstreifen des abgefallenen Offizialssiegels in Koblenz Abt. 102 nr. 13. Wittenberg 1348 Dezember 3. 838. König Karl IV. an den Trierer Archidiakon Boemundus: ersucht ihn, mit allen Kräften dafür zu sorgen, dass der ehrenwerte Mainzer Dekan Rudolfus, sein geliebter Rat, der ihm getreu Gehorsam bewiesen habe und täglich beweise, die ihm im Trierer Kapitel, zu dessen principaliores B. ge- höre, vom apostolischen Stuhl, dem die Verfügung zustand, auf königliche Bitten, doch bisher umsonst, als ob sich das Kapitel um die königliche Gnade gar nicht kümmere, verliehene Domherrenstelle endlich erlange ; R. sei bereit, vor ihm oder einigen Domherren den gegen ihn erhobenen Einspruch zu wider- legen. — Orig. in Koblenz, Abt. I D = Const. VIII nr. 685, vgl. Huber nr. 6552. 839. Pirna 1348 Dezember 15. König Karl IV. gibt zu den längst fälligen Summen von 200 Mark lötigen Silbers, die er seinem lieben Rat und Pfaffen Rudolf genant Lossen techant zu (o über u) Mentze, und von 53 Schock böhmischer Groschen, die er seinem lieben getreuen dem strengen Ritter Hermann Losse schuldet, zu-
Strana 552
552 Nr. 840—841 mal umb den schinbern dinst, den si uns und unsern richen [sie]der getruwe- lich geben haben, und vor den schaden und kost, die si in den vorgenanten dinsten entphangen und geton haben, dem R. noch 30 Schock böhmischer Groschen hinzu, will die gesamte Schuld von dem nächsten aus Böhmen oder deutschen Landen bei ihm eingehenden Gelde bezahlen und gestattet allen Pfandinhabern, sie auf die Pfänder, die sie von ihm (Karl) haben, zu schlagen. — Abschr. in Würzburg, Falkensteiner Kopialbuch des 15. Jh.s (Mainser Bücher verschiedenen Inhalts nr. 70) fol. 235 b = v. d. Ropp: Neues Archiv XVI 626 (wo ebendaher das Zitat einer U. von U. von 1391 [1351?] November 22 [232, nach der Johann Moitzbach von Dirmstein /= J. Wormsperg von D. bei Baur III nr. 1451?] die genannte Summe auf Philipps von Falkenstein Pfandschaft zu Pfeddersheim schlägt), = Const. VIII nr. 716. 840. [1348 nach Februar 2]. Johann von Hirschhorn klagt bei Kuno von Falkenstein und dem Domkapitel um eine erzstiftische Schuld. Orig. (auf Papier, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschluss- schnitten und Spuren des rückwärts aufgedrückten grünen Siegels) in München, Mainz Fasz. 455 = St. Alban Fasz. 4 (Abschr. von E. Vogt und J. Hösl). — Der Brief fällt gewiss in die Zeit der Stiftsverweserschaft Kunos von F. und wohl bald nach der Gefangennahme Konrads von Kirkel, die um den 10. Februar 1348 erfolgte (Pfeil 46). Den ersam wisin hern min liebin gnedigin hern ..dem von Valkinstein und .. dem custer und .. dem cappitele gemeinclichen zů Mentze inpith ich Iohans vom Hirzhorn min dinst flizclichen und waz ich gûthis und eren vermag. I. Ich tůn uch kůnt, daz ich zu schadin sten umme den schadin und kost, dy ich von den ..styftes wegin hab in e', daz wol zwolffe uf mich leistin dar umme, daz habe ich vorzagina) sidder unser frauwin tage biz here, und mag iz nit lengir vorzyhen und vorchte, daz is vor- derbe mûzze. Dy sûmmen und mine schult dy hat der von .. Kirkele und habe ym daz geclagit. 2. Des bithe ich uch flizclichen, an weme daz lyt, daz ir mich dar umme richted, umme dy schult und den schadin. Daz wil ich allezit umme den styft vordinen. Und wezzit, daz ich ungerne widder den styft tûn. Werez iz nit min vorderbnisse, sal ich den styft dar umme ane griffin. Daz in tûn ich nit gerne und mag des nit abe gesin, ich in werde danb) gerichted. Rückwärts: Den ersam wisin hern, min liebin gnedigin hern, dem von valkinstein vnd dem custer vnd dem ..cappitele gemeinclichen zu Mentze. a) o über a. + b) e über a. 841. [um 1330—13487. Der Kleriker Hennig Lamberti bittet den päpstlichen Vizekanzler (?), die ihm gemachte päpstliche Verleihung in der Diözese Havelberg wiederherzustellen. D 121), Entwurf (dreimal quer und einmal hoch gefaltet gewesen). — Der in c. 2 gepannte Prokurator Gherardus ist wohl mit Gerhard von Frankfurt identisch, der vor dem 20. Dezember 1348 an der Pest starb (vgl. Sauerland III nr. 746, Schwalm Bucglant S. XXXI); einen anderen Anhaltspunkt für die Einreihung finde ich nicht. Pater reverendissime! Licet vestra generosa paternitas adeo sit circumspecta, quod informacione iuris non indigeatis, tamen, quia presens negocium in facto aliquantulum consistit, vestram discrecionem ad sollicitandum et informandama) dat et exibet Hennig(us) Lamb(er)ti pauper clericus Havelberg(ensis)
552 Nr. 840—841 mal umb den schinbern dinst, den si uns und unsern richen [sie]der getruwe- lich geben haben, und vor den schaden und kost, die si in den vorgenanten dinsten entphangen und geton haben, dem R. noch 30 Schock böhmischer Groschen hinzu, will die gesamte Schuld von dem nächsten aus Böhmen oder deutschen Landen bei ihm eingehenden Gelde bezahlen und gestattet allen Pfandinhabern, sie auf die Pfänder, die sie von ihm (Karl) haben, zu schlagen. — Abschr. in Würzburg, Falkensteiner Kopialbuch des 15. Jh.s (Mainser Bücher verschiedenen Inhalts nr. 70) fol. 235 b = v. d. Ropp: Neues Archiv XVI 626 (wo ebendaher das Zitat einer U. von U. von 1391 [1351?] November 22 [232, nach der Johann Moitzbach von Dirmstein /= J. Wormsperg von D. bei Baur III nr. 1451?] die genannte Summe auf Philipps von Falkenstein Pfandschaft zu Pfeddersheim schlägt), = Const. VIII nr. 716. 840. [1348 nach Februar 2]. Johann von Hirschhorn klagt bei Kuno von Falkenstein und dem Domkapitel um eine erzstiftische Schuld. Orig. (auf Papier, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschluss- schnitten und Spuren des rückwärts aufgedrückten grünen Siegels) in München, Mainz Fasz. 455 = St. Alban Fasz. 4 (Abschr. von E. Vogt und J. Hösl). — Der Brief fällt gewiss in die Zeit der Stiftsverweserschaft Kunos von F. und wohl bald nach der Gefangennahme Konrads von Kirkel, die um den 10. Februar 1348 erfolgte (Pfeil 46). Den ersam wisin hern min liebin gnedigin hern ..dem von Valkinstein und .. dem custer und .. dem cappitele gemeinclichen zů Mentze inpith ich Iohans vom Hirzhorn min dinst flizclichen und waz ich gûthis und eren vermag. I. Ich tůn uch kůnt, daz ich zu schadin sten umme den schadin und kost, dy ich von den ..styftes wegin hab in e', daz wol zwolffe uf mich leistin dar umme, daz habe ich vorzagina) sidder unser frauwin tage biz here, und mag iz nit lengir vorzyhen und vorchte, daz is vor- derbe mûzze. Dy sûmmen und mine schult dy hat der von .. Kirkele und habe ym daz geclagit. 2. Des bithe ich uch flizclichen, an weme daz lyt, daz ir mich dar umme richted, umme dy schult und den schadin. Daz wil ich allezit umme den styft vordinen. Und wezzit, daz ich ungerne widder den styft tûn. Werez iz nit min vorderbnisse, sal ich den styft dar umme ane griffin. Daz in tûn ich nit gerne und mag des nit abe gesin, ich in werde danb) gerichted. Rückwärts: Den ersam wisin hern, min liebin gnedigin hern, dem von valkinstein vnd dem custer vnd dem ..cappitele gemeinclichen zu Mentze. a) o über a. + b) e über a. 841. [um 1330—13487. Der Kleriker Hennig Lamberti bittet den päpstlichen Vizekanzler (?), die ihm gemachte päpstliche Verleihung in der Diözese Havelberg wiederherzustellen. D 121), Entwurf (dreimal quer und einmal hoch gefaltet gewesen). — Der in c. 2 gepannte Prokurator Gherardus ist wohl mit Gerhard von Frankfurt identisch, der vor dem 20. Dezember 1348 an der Pest starb (vgl. Sauerland III nr. 746, Schwalm Bucglant S. XXXI); einen anderen Anhaltspunkt für die Einreihung finde ich nicht. Pater reverendissime! Licet vestra generosa paternitas adeo sit circumspecta, quod informacione iuris non indigeatis, tamen, quia presens negocium in facto aliquantulum consistit, vestram discrecionem ad sollicitandum et informandama) dat et exibet Hennig(us) Lamb(er)ti pauper clericus Havelberg(ensis)
Strana 553
1348 nach Februar—Ende 553 1. Primo dicit se pre- dyocesis pro parte sua infra scripta. ferendum suo concurrente, eo quod ipse est Havelberg(ensis) diocesis tam racione originis quam racione domicilii, in qua sita est collacio sibi a paternitatibus vestris assignata, et concurrens suus omnino sit diocesis aliene, cum iura dicunt talem nulla racione institui debere ad aliquod beneficium, eo quod sit honestati contrarium et a sanctorum patrum institucionibus alienum et, quod plus est, licitum est tales iam institutos removere «nisi ex) (ut in capitulo finali De clericis peregrinis 1) et per totum illum titulum, adhuc eciam facta) De postu(lacione) prela(torum) capitulo ˛Bone' II.2) circa finem). Nec eciam de alienis ecclesiis assumendus est prelatus, quamdiu reperitur ydoneus in eadem (LXI. distinctionis canone Nullus'3), adhibetur eciam facta) De electione capitulo ˛Cum inter canonicos'4) et quod notatur per doc(umenta?) ibidem). 2. Item constat de reformacione alterius, quam dominus Gherardusa*), qui dicit se pro- cur(atorem), quod tamen non conceditur, fieri procuravitb) parte sua absente“) minus quam infra XIIII dies, ut refert reverendus vir et dominus magister Kylianusd) notarius vester, qui hoc in registro collacionum reperit, quod maxime advertendum est, quod ante temporae) illa scivit, ut probabo, dictam collacionem alteri assig- natam?. Que reformacio ad...Jturf) et est surrepticie optenta. Nam si paternitati vestre predicta sic expresisseta) in reformacione obtenta, videlicet illum fuisse aliene dyocesis et istum proprie et cetera, ut premittitur, numquam illam collacionem habuisset. Et ideo, cum subpressit veritatem, in sue perversitatis penam merito non debet commodum ex predictisg) consequi et habere (ut 3. Item posito et De rescriptis capitulo ˛Ѕuper litteris')5) non concesso, quod predictus Gherard(us) procur(ator) esset con- currentis ad litteras gracie sue procurandas, tamen procuratorium illud ad reformacionem gracie se ex(te)ndere nequaquam potest, cumh) ista sint valde diversa graciam datam prosequi et aliam 4. Item isti iam videtur ius acqui- graciam de novo inpetrare. situm ex litteris suis iam bullatis et ex sentencia diffinitive pro- lata per dominum abbatem condelegatum vestrum, que retractari non potest et pro qua presumi debet propter auctoritatem iudici- ariam, quod omnia legitime et rite sint acta per capitulum Cum sicut' 6) et capitulum (Cum inter vos' 7) De sentencia et reiudicata 5. Igitur, pater et De renunciacione capitulo In presencia' 8). reverendissime, ex predictis breviter concluditur, quod paternitas vestra predictum Hennig(u)m indigenam racione originis et domi- cilii in collacione sibi assignata, quam pro maximis laboribus et expensis est prosequtusa) ad finem et bullatam ad partes iam trans- misit, maxime cum predicta, in quantum sibi sunt necessaria et oportuna, in continenti se offert probatur(us), merito debet confo- vere et tueri in collacione sibi assignata, cum ius et racio hec evidenter exposcant, et nullatenus inpedirei), cum paratus est coram paternitate vestra ad sancta dei ewangelia iurare, quod paupertate et fame tanta iam gravatur, quod timetk) mori, si nunc inpeditus cum sociis suis iam paratis, qui sibi expensas facere in via promiserunt, neglexerit ad partes remeare.
1348 nach Februar—Ende 553 1. Primo dicit se pre- dyocesis pro parte sua infra scripta. ferendum suo concurrente, eo quod ipse est Havelberg(ensis) diocesis tam racione originis quam racione domicilii, in qua sita est collacio sibi a paternitatibus vestris assignata, et concurrens suus omnino sit diocesis aliene, cum iura dicunt talem nulla racione institui debere ad aliquod beneficium, eo quod sit honestati contrarium et a sanctorum patrum institucionibus alienum et, quod plus est, licitum est tales iam institutos removere «nisi ex) (ut in capitulo finali De clericis peregrinis 1) et per totum illum titulum, adhuc eciam facta) De postu(lacione) prela(torum) capitulo ˛Bone' II.2) circa finem). Nec eciam de alienis ecclesiis assumendus est prelatus, quamdiu reperitur ydoneus in eadem (LXI. distinctionis canone Nullus'3), adhibetur eciam facta) De electione capitulo ˛Cum inter canonicos'4) et quod notatur per doc(umenta?) ibidem). 2. Item constat de reformacione alterius, quam dominus Gherardusa*), qui dicit se pro- cur(atorem), quod tamen non conceditur, fieri procuravitb) parte sua absente“) minus quam infra XIIII dies, ut refert reverendus vir et dominus magister Kylianusd) notarius vester, qui hoc in registro collacionum reperit, quod maxime advertendum est, quod ante temporae) illa scivit, ut probabo, dictam collacionem alteri assig- natam?. Que reformacio ad...Jturf) et est surrepticie optenta. Nam si paternitati vestre predicta sic expresisseta) in reformacione obtenta, videlicet illum fuisse aliene dyocesis et istum proprie et cetera, ut premittitur, numquam illam collacionem habuisset. Et ideo, cum subpressit veritatem, in sue perversitatis penam merito non debet commodum ex predictisg) consequi et habere (ut 3. Item posito et De rescriptis capitulo ˛Ѕuper litteris')5) non concesso, quod predictus Gherard(us) procur(ator) esset con- currentis ad litteras gracie sue procurandas, tamen procuratorium illud ad reformacionem gracie se ex(te)ndere nequaquam potest, cumh) ista sint valde diversa graciam datam prosequi et aliam 4. Item isti iam videtur ius acqui- graciam de novo inpetrare. situm ex litteris suis iam bullatis et ex sentencia diffinitive pro- lata per dominum abbatem condelegatum vestrum, que retractari non potest et pro qua presumi debet propter auctoritatem iudici- ariam, quod omnia legitime et rite sint acta per capitulum Cum sicut' 6) et capitulum (Cum inter vos' 7) De sentencia et reiudicata 5. Igitur, pater et De renunciacione capitulo In presencia' 8). reverendissime, ex predictis breviter concluditur, quod paternitas vestra predictum Hennig(u)m indigenam racione originis et domi- cilii in collacione sibi assignata, quam pro maximis laboribus et expensis est prosequtusa) ad finem et bullatam ad partes iam trans- misit, maxime cum predicta, in quantum sibi sunt necessaria et oportuna, in continenti se offert probatur(us), merito debet confo- vere et tueri in collacione sibi assignata, cum ius et racio hec evidenter exposcant, et nullatenus inpedirei), cum paratus est coram paternitate vestra ad sancta dei ewangelia iurare, quod paupertate et fame tanta iam gravatur, quod timetk) mori, si nunc inpeditus cum sociis suis iam paratis, qui sibi expensas facere in via promiserunt, neglexerit ad partes remeare.
Strana 554
554 Nr. 842 I) auf der leeren Rückseite das Wort generosa (vgl. Z. 1). + a) D. + a*) danach 2 (ma?) oder 3 Buchstaben getilgt. + b) procuravit(is). + c) davor verschriebenes ab(se)nte getilgt. + d) davor ch getilgt. + e) aus tempus korr.? + f) un- leserlich. + g) danach ein Wort oder Zeichen zerstört oder getilgt. † h) davor nochmals cum getilgt. + i) inped(er)e. + k) timet(is). 1) c. 4, Extra 122. c0 2) c. 4, Extra I5. c0 3) c. 13, D. 61. c0 4) c. 21, Extra I6. c0 5) c. 20, Extra I3. c0 6) c. 2, Extra II 15. co 7) c. 13, Extra I127. 00 8) c. 6, Extra 19. 842. [1348—1349 Januar]. König Karl IV. bestätigt dem Herzog Johann von Brabant die Lehen, unter Hinzufigung der Vogtei von Aachen, sowie die Privilegien, verleiht für den Fall seiner Romfahrt dessen Sohne Heinrich den im Einvernehmen mit Erzbischof Baldewin auszuübenden Reichsvikariat in Deutschland, verspricht und verlangt Entschädigung für die gegenseitig zu leistende Heereshilfe. D 230, (von L. vielfach verbesserter Entwurf) = Winkelmann II nr. 716. — Für die Einreihung ist wegen c. I mit Winkelmann die Huldigung von Köln am 7. Februar 1349 (vgl. Werunsky IIa 156) als Terminus ante quem anzunehmen. Ob und wie weit das Stück bis 1348 zurückreicht, vermag ich nicht zu ent- scheiden. Herstellung von königlichen Diplomen in Baldewins Kanzlei, wie sie in diesem Falle vorliegt, ist schon Mitte 1348 bezeugt (Const. VIII nr. 694 = Nr. 833), nicht erst durch die Verleihung vom 25. Juli 1349 (Huber ur. 1097) andererseits wird Losse am 13./14. Februar 1349 in Kanzleivermerken (per officialem Treverensem Dytmarus) von zu Köln ausgestellten Diplomen ge- nannt (vgl. Huber nr. 865, 867 ; Orig. bzw. Kopie in Marburg). I. Karolus dei gracia Romanorum rex semper augustus et Boem(ie) rex «notum facimus) universis et singulis «nobis) sibi et sacro«nostro“ suo" imperio fidelibus «et subiectis) graciam regiam cum salute? , quod, cum illustris Iohannes Brabanciea*) dux, princeps fidelis et consang(uineus) noster dilectus, nos pro rege Romanorum et domino “ suo" recongnoverit, “ teneat et tenere debeat et a nobis dux ipse et illustris Henr(icus) eius primo- genitusa*), princeps fidelis et con(sanguineus) noster dilectus, feoda sua a nobis seu sacro Romano regno dependencia, prout est iuris et consuetudinis, infra" recipere debeant et tenere nosque extunc et inantea" iuvare et proloqui et nobis velud Romanorum regi obsequia nobis et sacro Romano imperio per principem imperii debita inpendere et, quoscunque poterit, toto nisu ad nostram obedienciam inducere et Aquen(ses) et Colon(ienses) tanquam nobis et sacro imperio rebelles «ad)), quamdiu in rebellione huiusmodi perstiterint, diffidare et ipsis in opidis, villis et terris suis dampna et, que poterit, inpedimenta inferrea*); item si ultra premissanobis certum armatorum numerum per prefatum .. ducem desideraverimus nobis mitti et si pro hoc erga dictum ducem fecerimus, quod contentetur, nobis tenebitur destinareb)), nos grata vicissitudine prefato duci eiusque filio pretacto. 2. Illos ) libenter regalis culminis regie «nostre cle mencie? munificencia culminis ac nostre celsitudinis condigno » participio prevenimus, qui se nostre maiestatis et sacri 3 nostri? Romani imperii beneplacitis et honoribus student diligencius coaptare. Hinc ad illustrem Iohannem «Lothar(ingie) et) Brabanc(ie) ducem, principem S fidelem et con(sangui-
554 Nr. 842 I) auf der leeren Rückseite das Wort generosa (vgl. Z. 1). + a) D. + a*) danach 2 (ma?) oder 3 Buchstaben getilgt. + b) procuravit(is). + c) davor verschriebenes ab(se)nte getilgt. + d) davor ch getilgt. + e) aus tempus korr.? + f) un- leserlich. + g) danach ein Wort oder Zeichen zerstört oder getilgt. † h) davor nochmals cum getilgt. + i) inped(er)e. + k) timet(is). 1) c. 4, Extra 122. c0 2) c. 4, Extra I5. c0 3) c. 13, D. 61. c0 4) c. 21, Extra I6. c0 5) c. 20, Extra I3. c0 6) c. 2, Extra II 15. co 7) c. 13, Extra I127. 00 8) c. 6, Extra 19. 842. [1348—1349 Januar]. König Karl IV. bestätigt dem Herzog Johann von Brabant die Lehen, unter Hinzufigung der Vogtei von Aachen, sowie die Privilegien, verleiht für den Fall seiner Romfahrt dessen Sohne Heinrich den im Einvernehmen mit Erzbischof Baldewin auszuübenden Reichsvikariat in Deutschland, verspricht und verlangt Entschädigung für die gegenseitig zu leistende Heereshilfe. D 230, (von L. vielfach verbesserter Entwurf) = Winkelmann II nr. 716. — Für die Einreihung ist wegen c. I mit Winkelmann die Huldigung von Köln am 7. Februar 1349 (vgl. Werunsky IIa 156) als Terminus ante quem anzunehmen. Ob und wie weit das Stück bis 1348 zurückreicht, vermag ich nicht zu ent- scheiden. Herstellung von königlichen Diplomen in Baldewins Kanzlei, wie sie in diesem Falle vorliegt, ist schon Mitte 1348 bezeugt (Const. VIII nr. 694 = Nr. 833), nicht erst durch die Verleihung vom 25. Juli 1349 (Huber ur. 1097) andererseits wird Losse am 13./14. Februar 1349 in Kanzleivermerken (per officialem Treverensem Dytmarus) von zu Köln ausgestellten Diplomen ge- nannt (vgl. Huber nr. 865, 867 ; Orig. bzw. Kopie in Marburg). I. Karolus dei gracia Romanorum rex semper augustus et Boem(ie) rex «notum facimus) universis et singulis «nobis) sibi et sacro«nostro“ suo" imperio fidelibus «et subiectis) graciam regiam cum salute? , quod, cum illustris Iohannes Brabanciea*) dux, princeps fidelis et consang(uineus) noster dilectus, nos pro rege Romanorum et domino “ suo" recongnoverit, “ teneat et tenere debeat et a nobis dux ipse et illustris Henr(icus) eius primo- genitusa*), princeps fidelis et con(sanguineus) noster dilectus, feoda sua a nobis seu sacro Romano regno dependencia, prout est iuris et consuetudinis, infra" recipere debeant et tenere nosque extunc et inantea" iuvare et proloqui et nobis velud Romanorum regi obsequia nobis et sacro Romano imperio per principem imperii debita inpendere et, quoscunque poterit, toto nisu ad nostram obedienciam inducere et Aquen(ses) et Colon(ienses) tanquam nobis et sacro imperio rebelles «ad)), quamdiu in rebellione huiusmodi perstiterint, diffidare et ipsis in opidis, villis et terris suis dampna et, que poterit, inpedimenta inferrea*); item si ultra premissanobis certum armatorum numerum per prefatum .. ducem desideraverimus nobis mitti et si pro hoc erga dictum ducem fecerimus, quod contentetur, nobis tenebitur destinareb)), nos grata vicissitudine prefato duci eiusque filio pretacto. 2. Illos ) libenter regalis culminis regie «nostre cle mencie? munificencia culminis ac nostre celsitudinis condigno » participio prevenimus, qui se nostre maiestatis et sacri 3 nostri? Romani imperii beneplacitis et honoribus student diligencius coaptare. Hinc ad illustrem Iohannem «Lothar(ingie) et) Brabanc(ie) ducem, principem S fidelem et con(sangui-
Strana 555
1348—1349 Januar 555 premissa 8 nedum? neum) nostrum dilectum, quem nobis 4 sed?' et sanguinis ydemptitas carum reddunt, nostre liberali- tatis dexteram extendentes, sibi «et illustri Henrico eius primo- genito, principi fideli et con(sanguineo) nostro dilecto), feodad) s ipse sua a nobis et sacro imperio dependencia,[qule dux et [pro]genitores [sui a] Romanorum [regibus ........] an(te) [. .....] hactenus [tenuerun]t?, cum sollempnitate'consueta et debita conferemus et exnunc conferimus in hiis scriptis et ultra hec Reosdem) €eundem? ducem in pretactorum feodorum suorum augmentum ad vitam suam" de uberiori nostre clemencie dono de maioria et advocacia Aquen(si) sine iniuria alicui inferenda in feodorum suorum augmentum infeodare debebimus et eciam infeudamus a). 3. Et si prefatus dux pretactas advocaciam et maioriam redimere voluerit, hoc sibi, 'cum voluerit", sicut nobis ipsis licebit, et ultra hoc infra biennium quindecim milia scud(a- torum) tenebimur sibi dare aut ' sibi huiusmodi summam pecunie assignare? super certa bona in nostro Romanorum? regno seu imperio a prope Brabanc(iam) situata, que nobis vitam ducentibus in humanis ab ipso .. duce minime redimemus, “iure imperii «iure per omnia tamen" salvo, per quam eciam pecunie summam videlicet quindecim milia scudatorum per suc- cessores nostros Romanorum imperatores aut reges pretacta 4. Item prefato .. duci maioria et advocacia poterunt liberari". et eius filio predicto omnia sua privilegia et litteras ipsis per divos Romanorum imperatores et reges «datas), nostros ante- cessores, datas et concessas ratificamus, approbamus et liberalitate regia confirmamus; contenta vero in "patentibus" litteris sigillo pendente quondam Lud(ewici) de Bavar(ia) dicto .. duci per pre- fatum Lud(ewicum) aut eius vicarios datis, ipsi duci de novo dabimus ' et innovabimus ex liberalitate regia" sub nostre maie- 5. Item memoratum)Ceterum spectabilem statis sigillo. Henr(icum) memorati ducis primogenitum, dominum Lymburg (ensem), fidelem et con(sanguineum) nostrum dilectum), &vicarium nostrum et regie celsitudinis nobis ultra Alpes existentibus in regno nostro Romanorum regno per Germaniam vicarium? constituimus et creamuse), in quo seu Theutoniam quidem vicariatu memoratus Henr(icus) «nobis ultra Alpes existentibus de consilio venerabilis Bald(ewini) archiepiscopi Trever(ensis), principis et patrui nostri karissimi, tenebitur, prout huiusmodi vicariatus exigit?, operari ac facere et disponere in pre- S eodem ' ipsumque vicariatum manutenere et exercere, dicto domino rege nobis ultra Alpes, ut premittitur, existenti- bus?', prout ipse vicariatus exigit et ad huiusmodi vicarium dinoscitur pertinere?, de quo eciam vicariatu ipsum Henr(icum) non destituemus, sed ipsum in eodem «vicariatu conservabimus, in quantum hec facere poterimus cum honore. 6. Et si &for- tassis) prefati archiepiscopus et Henr(icus) super aliquo negocio sacrum nostrum imperium sive regnum respiciente forsitan dis- cordarent, hoc litteris suis in regalis ' nostre? excellencie noticiam perferre debebunt et, sicut quicquid' tunc super hoc ordi-
1348—1349 Januar 555 premissa 8 nedum? neum) nostrum dilectum, quem nobis 4 sed?' et sanguinis ydemptitas carum reddunt, nostre liberali- tatis dexteram extendentes, sibi «et illustri Henrico eius primo- genito, principi fideli et con(sanguineo) nostro dilecto), feodad) s ipse sua a nobis et sacro imperio dependencia,[qule dux et [pro]genitores [sui a] Romanorum [regibus ........] an(te) [. .....] hactenus [tenuerun]t?, cum sollempnitate'consueta et debita conferemus et exnunc conferimus in hiis scriptis et ultra hec Reosdem) €eundem? ducem in pretactorum feodorum suorum augmentum ad vitam suam" de uberiori nostre clemencie dono de maioria et advocacia Aquen(si) sine iniuria alicui inferenda in feodorum suorum augmentum infeodare debebimus et eciam infeudamus a). 3. Et si prefatus dux pretactas advocaciam et maioriam redimere voluerit, hoc sibi, 'cum voluerit", sicut nobis ipsis licebit, et ultra hoc infra biennium quindecim milia scud(a- torum) tenebimur sibi dare aut ' sibi huiusmodi summam pecunie assignare? super certa bona in nostro Romanorum? regno seu imperio a prope Brabanc(iam) situata, que nobis vitam ducentibus in humanis ab ipso .. duce minime redimemus, “iure imperii «iure per omnia tamen" salvo, per quam eciam pecunie summam videlicet quindecim milia scudatorum per suc- cessores nostros Romanorum imperatores aut reges pretacta 4. Item prefato .. duci maioria et advocacia poterunt liberari". et eius filio predicto omnia sua privilegia et litteras ipsis per divos Romanorum imperatores et reges «datas), nostros ante- cessores, datas et concessas ratificamus, approbamus et liberalitate regia confirmamus; contenta vero in "patentibus" litteris sigillo pendente quondam Lud(ewici) de Bavar(ia) dicto .. duci per pre- fatum Lud(ewicum) aut eius vicarios datis, ipsi duci de novo dabimus ' et innovabimus ex liberalitate regia" sub nostre maie- 5. Item memoratum)Ceterum spectabilem statis sigillo. Henr(icum) memorati ducis primogenitum, dominum Lymburg (ensem), fidelem et con(sanguineum) nostrum dilectum), &vicarium nostrum et regie celsitudinis nobis ultra Alpes existentibus in regno nostro Romanorum regno per Germaniam vicarium? constituimus et creamuse), in quo seu Theutoniam quidem vicariatu memoratus Henr(icus) «nobis ultra Alpes existentibus de consilio venerabilis Bald(ewini) archiepiscopi Trever(ensis), principis et patrui nostri karissimi, tenebitur, prout huiusmodi vicariatus exigit?, operari ac facere et disponere in pre- S eodem ' ipsumque vicariatum manutenere et exercere, dicto domino rege nobis ultra Alpes, ut premittitur, existenti- bus?', prout ipse vicariatus exigit et ad huiusmodi vicarium dinoscitur pertinere?, de quo eciam vicariatu ipsum Henr(icum) non destituemus, sed ipsum in eodem «vicariatu conservabimus, in quantum hec facere poterimus cum honore. 6. Et si &for- tassis) prefati archiepiscopus et Henr(icus) super aliquo negocio sacrum nostrum imperium sive regnum respiciente forsitan dis- cordarent, hoc litteris suis in regalis ' nostre? excellencie noticiam perferre debebunt et, sicut quicquid' tunc super hoc ordi-
Strana 556
Nr. 843—849 556 nandum duxerimus, id inviolabiliter teneri et observari debebita)f). 7. Item si ad requisicionem 'regiam? memoratus Henr(icus) cum cérto obsequencium numero in nostrum regium ierit obsequium, tunc sibi et suis tenebimur ad expensas, et si in huiusmodi regiis obsequiis equos aut mobilia sua perdiderint aut si captiverentur, hoc restaurari debebit eisdema). 8. Item si «prefatus dux) nos aut locum nostrum tenentem &seu officiatos in comitatu Lutzill(enburgensi) dux antefatus? «pro terris dicti suipro ducatus)' suo? et eius terminis defendendis per certos nuncios suos aut eius litteras requisierit, tunc ipsi duci ducentos equites armatos in expensis nostris mittere debebimus ad predictos du- catum et terminos defendendos, sed ipsis ibidem existentibus dux ipse de expensis providere debebit; et similiter ipse dux nobis pro comitatu nostro Luczill(enburgensi) et eius terminis defen- dendis mittere debebit ducentos consimiles vice versaa). 9. Porro super Comnibus et singulis quolibet dictorum negociorum memorato duci eiusque filio, postquam “ a nostra regali excellencia dux ipse «a nobis) personaliter sua, ut premittitur, «receperit feoda et eius filius predictus pretactum vicariatum cum iura- mentis et solempnitatibus debitis et [consuletis recesperit], nostras dabimus sub regie maiestatis sigillo in bonis et aptis formis litteras speciales, prout stilus nostre cancellarie et natura nego- ciorum huiusmodi postulant et admittuntb). 10. Item omnia et singulade nobis"pre tacta &sunt accipienda et intelligenda existunt, in quantum cum discrecione fieri poterit et honore, dolo et fraude exclusis in omnibus et singulis suprascriptisb). 11. Dantes et «consu) concedentes honorabili R(odolfo) decano Mog(untino), of(ficiali) T(reverensi), nuncio nostro dilecto », et strennuo Kmiliti Wilh(elm)o de Urley militi necnon Petro Sarrac(in) «fi- delibus [...Jditis consiliariis dilectis?, nostris ambassiatoribus, potestatem et mandatum speciale nostro et sacri nostri imperii nomine a memorato Henr(ico) nostro, ut premittitur, vicario recipiendi promissionem et corporale &eciam iuramentum) obe- diencie et fidelitatis Kracione? de huiusmodi vicariatu con- suetum et debitum iuramentum et quod g) ipse H(enricus) in eodem vicariatu de consilio et cetera usque ibi pertinere, omnia- que alia et singula, que pro «con expedicione et consumacione supra et infra tactorum necessariah) vel oportuna fuerint, nostro regio nomine? faciendi et expediendi, eciam si man- datum exigerent speciale, de quo eciam et cetera. I) ohne Ueberschr. + a*) Lücke. + a) danach Absatz. + b) danach Absatz und freier Raum. + c) Illos — dilecto steht auf fol. 161b ; darauf ist oben nach salutem mit Verte verwiesen. + d) von feoda an wieder auf fol. 161 a im Anschluss an filio pretacto. + e) danach Nachtragszeichen ohne Nachtrag. + f) von den folgenden 4 Abschnitten folgte urspringlich der 1. auf den 2., während der 3. erst nachträglich hinter den 4. eingeschaltet ist. + g) doppelt. + h) dasu der getilgte Vermerk iunge post! * 843*. [Köln 1349 Februar 177. Derselbe an die Bewohner von Diedenhofen. D 152, Entwurf (mit der Ueberschr. Mandatur nobilibus, ut huldent et obediant) = Winkelmann II ur. 721. Von den Korrekturen rihrt nur Z. 8 und den lantleuten richen und armen von L. her. Vgl. Nr. 844, die 2. Fassung.
Nr. 843—849 556 nandum duxerimus, id inviolabiliter teneri et observari debebita)f). 7. Item si ad requisicionem 'regiam? memoratus Henr(icus) cum cérto obsequencium numero in nostrum regium ierit obsequium, tunc sibi et suis tenebimur ad expensas, et si in huiusmodi regiis obsequiis equos aut mobilia sua perdiderint aut si captiverentur, hoc restaurari debebit eisdema). 8. Item si «prefatus dux) nos aut locum nostrum tenentem &seu officiatos in comitatu Lutzill(enburgensi) dux antefatus? «pro terris dicti suipro ducatus)' suo? et eius terminis defendendis per certos nuncios suos aut eius litteras requisierit, tunc ipsi duci ducentos equites armatos in expensis nostris mittere debebimus ad predictos du- catum et terminos defendendos, sed ipsis ibidem existentibus dux ipse de expensis providere debebit; et similiter ipse dux nobis pro comitatu nostro Luczill(enburgensi) et eius terminis defen- dendis mittere debebit ducentos consimiles vice versaa). 9. Porro super Comnibus et singulis quolibet dictorum negociorum memorato duci eiusque filio, postquam “ a nostra regali excellencia dux ipse «a nobis) personaliter sua, ut premittitur, «receperit feoda et eius filius predictus pretactum vicariatum cum iura- mentis et solempnitatibus debitis et [consuletis recesperit], nostras dabimus sub regie maiestatis sigillo in bonis et aptis formis litteras speciales, prout stilus nostre cancellarie et natura nego- ciorum huiusmodi postulant et admittuntb). 10. Item omnia et singulade nobis"pre tacta &sunt accipienda et intelligenda existunt, in quantum cum discrecione fieri poterit et honore, dolo et fraude exclusis in omnibus et singulis suprascriptisb). 11. Dantes et «consu) concedentes honorabili R(odolfo) decano Mog(untino), of(ficiali) T(reverensi), nuncio nostro dilecto », et strennuo Kmiliti Wilh(elm)o de Urley militi necnon Petro Sarrac(in) «fi- delibus [...Jditis consiliariis dilectis?, nostris ambassiatoribus, potestatem et mandatum speciale nostro et sacri nostri imperii nomine a memorato Henr(ico) nostro, ut premittitur, vicario recipiendi promissionem et corporale &eciam iuramentum) obe- diencie et fidelitatis Kracione? de huiusmodi vicariatu con- suetum et debitum iuramentum et quod g) ipse H(enricus) in eodem vicariatu de consilio et cetera usque ibi pertinere, omnia- que alia et singula, que pro «con expedicione et consumacione supra et infra tactorum necessariah) vel oportuna fuerint, nostro regio nomine? faciendi et expediendi, eciam si man- datum exigerent speciale, de quo eciam et cetera. I) ohne Ueberschr. + a*) Lücke. + a) danach Absatz. + b) danach Absatz und freier Raum. + c) Illos — dilecto steht auf fol. 161b ; darauf ist oben nach salutem mit Verte verwiesen. + d) von feoda an wieder auf fol. 161 a im Anschluss an filio pretacto. + e) danach Nachtragszeichen ohne Nachtrag. + f) von den folgenden 4 Abschnitten folgte urspringlich der 1. auf den 2., während der 3. erst nachträglich hinter den 4. eingeschaltet ist. + g) doppelt. + h) dasu der getilgte Vermerk iunge post! * 843*. [Köln 1349 Februar 177. Derselbe an die Bewohner von Diedenhofen. D 152, Entwurf (mit der Ueberschr. Mandatur nobilibus, ut huldent et obediant) = Winkelmann II ur. 721. Von den Korrekturen rihrt nur Z. 8 und den lantleuten richen und armen von L. her. Vgl. Nr. 844, die 2. Fassung.
Strana 557
1349 Februar 17—Ende Mai? 557 844*. [Köln 1349 Februar 17]. Derselbe an dieselben. D 151, Entwurf (mit der Ueberschr. Mandatur opido, ut huldet et obediat domino Trever(ensi)) = Winkelmann nr. 722; aus dem Orig. in Trier, Abt. 1 A: Huber nr. 870 Reg. — Die Korrekturen in D rühren nicht von L. her. Köln 1349 Februar 17. 845*. Erzbischof Baldewin für König Karl IV. D 150, Entwurf (ohne Be- teiligung L.s) = Würdtwein Nova subsidia XII nr. 74, = Böhmer Acta nr. 1056. Avignon 1349 Februar 17. 846*. Papst Klemens VI. an denselben. D 68 (mit der Ueberschr. [Reco]- mendatoria papalis ad Karolum pro novo episcopo Cameracen(si)) = Winkel- mann nr. 1168. 7*/ 847“. [1348 September 9—1349 Februar]. Artikel Priusquam episcopus zugunsten Walrams von Luxemburg. D 79 = Winkelmann II nr. 1177, = Const. VIII nr. 706. Vgl. dort die Einreihung. [1348 September 9—1349 Februar]. 848*. Denkschrift an Erzbischof Baldewin. D 69 = Winkelmann Il nr. 1178, = Const. VIII nr. 707 (Z. 27 lies impletis que, NN. a—c angu, si, et). Ein- zureihen wie Nr. 847. [1349 Ende Mai 2]. 849. König Karl IV. weist dem von ihm zum Ritter ge- schlagenen Hermann Losse auf die Reichsstadt Nordhausen 10 Mark jährliche, jederzeit mit 100 Mark ablösbare Ein- künfte an. D 781) (von L. bearbeiteter Entwurf) = Winkelmann II nr. 734. — Die U. gehört jedenfalls in die 1. Hälfte des J.s 1349, wo Erzbischof Baldewin, wie schon 1348, auch andere Diplame im Namen Karls IV. aus- gefertigt hat. Die beiden Schlachten, an denen Hermann L. laut c. I teil- genommen hat, sind demnach des Königs zwei Siege über Giinther von Schwarzburg vom Mai 1349, nach denen viele Mitkämpfer den Ritterschlag erhielten (Werunsky II 177). I. Karolus et ceteraa) recognoscimus publice in hiis scriptis, quod nos grata et fidelia nobis et maiestati regie sacroque nostro Romano regno et imperio, obsequia pluries per strenuum Her- m(annum) dictum Losse militem nostrum domesticum, qui nobis- cum in bell(is) [.]pestribus (2) laudabiliter [et] strennue extitit nostra maiestas regia? tamquam [bene biſna] vice quemque natum et probatum dux it? milicie cingulo [.Jen[..] deco- randum?, utiliter inpensa in nostre consideracionis aciem favora- biliter adducentes eidem Hermanno suisque heredibus in recom- pensam et remuneracionem condignam eorumdem obsequiorum X marcarum argenti puri redditus annuos sibi aut procuratori suo dictique Herm(anni) heredibus de universis et singulis nostris ac sacri imperii atque regni Romani redditibus, proventibus, fructibus, emolumentis, censibus, sturis, exaccionibus, monetis, precariis, theloniis et obvencionibus quibuscumque nobis et dicto regno et imperio in opido nostro North(use)n Mog(untine) dyocesis aut extra quocumque termino vel tempore? debitis, cedentibus vel cedere debentibus, dari aut prestari solitis aut debitis per civitatem ' seu opidum Northusen(se)? aut magistrum consulum et consules seu ceteros cives et incolas seu per Christianos vel Iudeos ibidem aut al(ias) quovis modo annis singulis in festis
1349 Februar 17—Ende Mai? 557 844*. [Köln 1349 Februar 17]. Derselbe an dieselben. D 151, Entwurf (mit der Ueberschr. Mandatur opido, ut huldet et obediat domino Trever(ensi)) = Winkelmann nr. 722; aus dem Orig. in Trier, Abt. 1 A: Huber nr. 870 Reg. — Die Korrekturen in D rühren nicht von L. her. Köln 1349 Februar 17. 845*. Erzbischof Baldewin für König Karl IV. D 150, Entwurf (ohne Be- teiligung L.s) = Würdtwein Nova subsidia XII nr. 74, = Böhmer Acta nr. 1056. Avignon 1349 Februar 17. 846*. Papst Klemens VI. an denselben. D 68 (mit der Ueberschr. [Reco]- mendatoria papalis ad Karolum pro novo episcopo Cameracen(si)) = Winkel- mann nr. 1168. 7*/ 847“. [1348 September 9—1349 Februar]. Artikel Priusquam episcopus zugunsten Walrams von Luxemburg. D 79 = Winkelmann II nr. 1177, = Const. VIII nr. 706. Vgl. dort die Einreihung. [1348 September 9—1349 Februar]. 848*. Denkschrift an Erzbischof Baldewin. D 69 = Winkelmann Il nr. 1178, = Const. VIII nr. 707 (Z. 27 lies impletis que, NN. a—c angu, si, et). Ein- zureihen wie Nr. 847. [1349 Ende Mai 2]. 849. König Karl IV. weist dem von ihm zum Ritter ge- schlagenen Hermann Losse auf die Reichsstadt Nordhausen 10 Mark jährliche, jederzeit mit 100 Mark ablösbare Ein- künfte an. D 781) (von L. bearbeiteter Entwurf) = Winkelmann II nr. 734. — Die U. gehört jedenfalls in die 1. Hälfte des J.s 1349, wo Erzbischof Baldewin, wie schon 1348, auch andere Diplame im Namen Karls IV. aus- gefertigt hat. Die beiden Schlachten, an denen Hermann L. laut c. I teil- genommen hat, sind demnach des Königs zwei Siege über Giinther von Schwarzburg vom Mai 1349, nach denen viele Mitkämpfer den Ritterschlag erhielten (Werunsky II 177). I. Karolus et ceteraa) recognoscimus publice in hiis scriptis, quod nos grata et fidelia nobis et maiestati regie sacroque nostro Romano regno et imperio, obsequia pluries per strenuum Her- m(annum) dictum Losse militem nostrum domesticum, qui nobis- cum in bell(is) [.]pestribus (2) laudabiliter [et] strennue extitit nostra maiestas regia? tamquam [bene biſna] vice quemque natum et probatum dux it? milicie cingulo [.Jen[..] deco- randum?, utiliter inpensa in nostre consideracionis aciem favora- biliter adducentes eidem Hermanno suisque heredibus in recom- pensam et remuneracionem condignam eorumdem obsequiorum X marcarum argenti puri redditus annuos sibi aut procuratori suo dictique Herm(anni) heredibus de universis et singulis nostris ac sacri imperii atque regni Romani redditibus, proventibus, fructibus, emolumentis, censibus, sturis, exaccionibus, monetis, precariis, theloniis et obvencionibus quibuscumque nobis et dicto regno et imperio in opido nostro North(use)n Mog(untine) dyocesis aut extra quocumque termino vel tempore? debitis, cedentibus vel cedere debentibus, dari aut prestari solitis aut debitis per civitatem ' seu opidum Northusen(se)? aut magistrum consulum et consules seu ceteros cives et incolas seu per Christianos vel Iudeos ibidem aut al(ias) quovis modo annis singulis in festis
Strana 558
558 Nr. 850—852 beate Walpurgis virginis et sancti Michahel(is) ministrandos, dandos et porrigendos per illum vel illos, qui ad solucionem huiusmodi nobis et sacro imperio sive regno quandocumque aut quomodo- cumque? tenentur, liberalitate regia contulimus et conferimus, damus et assig[nlamusb) legitime in hiis scriptis non obstante, si forte pretacti nostri redditus per ipsos cives vel alios racione obligacionis aut alias hactenus forsitan sint recepti vel si per nos aliis obligentur aut conferantur vel assignentur, quia dictum Herm(annum) et eius heredes in percepcione huiusmodi X mar- carum volumus omnibus anteferri et eosdem in dictis redditibus 2.Et si contingat nos eos redditus manuteneri et defendi. vel aliſos ilbidem aliis forsi[tan] assignare vel obli[gare], per hoc tamen prefato [Her]m(anno) et suis heredibus, [quols in percep- cione huiusmodi [rjeddituum ex muniffilcencia nostri culminis 3. Man- [ante ferimus, nolumus pre iu]dicium aliquod [genJerari". damus igitur sculteto nostro, qui pro tempore fuerit, et officiatis n ' ostris? aliis necnon memoratis magistris consulum, consulibus et universitati «Molhusen(si)North(use)n(si)" et illi ac illis, qui ad solucionem seu prestacionem pretactorum nostrorum reddituum tenentur aut tenebuntur et qui ea ex nostra commissione vel alias nunc vel in posterum receperint aut collegerint, quibus- cumque nominibus censeantur?, ut predicto Herm(anno) et heredi- bus suis aut suo procuratori de pretactis X marcarum argenti redditibus annuis vice regia in dictis terminis sine difficultate qualibet et absque alio nostro mandato respondeant, pareant et intendant et eos plene persolvant. 4. Poterimus autem nos et successores nostri Romanorum ®es) imperatores aut reges supradictos X marcarum redditus recuperare per solucionem et tradicionem centum marcarum argenti dicto Herm(anno) «de vel suis heredibus integraliter et plen ari? e faciendam, ita sane, quod a solucione pretactorum reddituum X marcarum cessari non debeat, donec ipse Her(mannus) aut sui heredes de supradictis centum marcis fuerint integre persoluti et de solucione huiusmodi per confessionem liberam dicti Her(manni) et suorum heredum aut litteras patentes et sigillatas ipsorum constiterit lucide atque clare. In quorum omnium evidenciam et maiorem roboris firmitatem presentes exinde conscribi et maiestatis nostre sigillo iussimus consignari. I) Ueberschr.: [..] super X mar(carum) redditibus. + a) dazu die Glosse id est Gensefuz. † b) assigmamus. 850. [1349—September]. Bericht ſan Erzbischof Baldewin über die Verhandlung der vom Domdekan, Archidiakon und Domkapitel zu Trier bei der römischen Kurie eingelegten Appellation gegen die auf Bitten des Erzbischofs Baldewin (die Supplik verzeichnet bei Sauerland III nr. 225) dem Nicolaus Tilmanni de Rodemacra von Papst [Klemens VI./ erteilte Provision (Sauerland III nr. 225) mit einer Trierer Domherrnstelle, die Tilmann auch nach der durch den Tod des Domherrn Iohannes de Gerlevinga verweigert worden ist. Die den Prozess nach einander leitenden Auditoren sind Bernardus de Cardalhaco, Guilelmus de Campinio und Gilbertus Flamingi, die Prokuratoren des Nikolaus zuerst Rodulphus de Eliers, nach dessen Tode Meister Iohannes de Rupe und von ihm substituiert Warinus de Lynayo, Prokuratoren des Kapitels Godescalcus
558 Nr. 850—852 beate Walpurgis virginis et sancti Michahel(is) ministrandos, dandos et porrigendos per illum vel illos, qui ad solucionem huiusmodi nobis et sacro imperio sive regno quandocumque aut quomodo- cumque? tenentur, liberalitate regia contulimus et conferimus, damus et assig[nlamusb) legitime in hiis scriptis non obstante, si forte pretacti nostri redditus per ipsos cives vel alios racione obligacionis aut alias hactenus forsitan sint recepti vel si per nos aliis obligentur aut conferantur vel assignentur, quia dictum Herm(annum) et eius heredes in percepcione huiusmodi X mar- carum volumus omnibus anteferri et eosdem in dictis redditibus 2.Et si contingat nos eos redditus manuteneri et defendi. vel aliſos ilbidem aliis forsi[tan] assignare vel obli[gare], per hoc tamen prefato [Her]m(anno) et suis heredibus, [quols in percep- cione huiusmodi [rjeddituum ex muniffilcencia nostri culminis 3. Man- [ante ferimus, nolumus pre iu]dicium aliquod [genJerari". damus igitur sculteto nostro, qui pro tempore fuerit, et officiatis n ' ostris? aliis necnon memoratis magistris consulum, consulibus et universitati «Molhusen(si)North(use)n(si)" et illi ac illis, qui ad solucionem seu prestacionem pretactorum nostrorum reddituum tenentur aut tenebuntur et qui ea ex nostra commissione vel alias nunc vel in posterum receperint aut collegerint, quibus- cumque nominibus censeantur?, ut predicto Herm(anno) et heredi- bus suis aut suo procuratori de pretactis X marcarum argenti redditibus annuis vice regia in dictis terminis sine difficultate qualibet et absque alio nostro mandato respondeant, pareant et intendant et eos plene persolvant. 4. Poterimus autem nos et successores nostri Romanorum ®es) imperatores aut reges supradictos X marcarum redditus recuperare per solucionem et tradicionem centum marcarum argenti dicto Herm(anno) «de vel suis heredibus integraliter et plen ari? e faciendam, ita sane, quod a solucione pretactorum reddituum X marcarum cessari non debeat, donec ipse Her(mannus) aut sui heredes de supradictis centum marcis fuerint integre persoluti et de solucione huiusmodi per confessionem liberam dicti Her(manni) et suorum heredum aut litteras patentes et sigillatas ipsorum constiterit lucide atque clare. In quorum omnium evidenciam et maiorem roboris firmitatem presentes exinde conscribi et maiestatis nostre sigillo iussimus consignari. I) Ueberschr.: [..] super X mar(carum) redditibus. + a) dazu die Glosse id est Gensefuz. † b) assigmamus. 850. [1349—September]. Bericht ſan Erzbischof Baldewin über die Verhandlung der vom Domdekan, Archidiakon und Domkapitel zu Trier bei der römischen Kurie eingelegten Appellation gegen die auf Bitten des Erzbischofs Baldewin (die Supplik verzeichnet bei Sauerland III nr. 225) dem Nicolaus Tilmanni de Rodemacra von Papst [Klemens VI./ erteilte Provision (Sauerland III nr. 225) mit einer Trierer Domherrnstelle, die Tilmann auch nach der durch den Tod des Domherrn Iohannes de Gerlevinga verweigert worden ist. Die den Prozess nach einander leitenden Auditoren sind Bernardus de Cardalhaco, Guilelmus de Campinio und Gilbertus Flamingi, die Prokuratoren des Nikolaus zuerst Rodulphus de Eliers, nach dessen Tode Meister Iohannes de Rupe und von ihm substituiert Warinus de Lynayo, Prokuratoren des Kapitels Godescalcus
Strana 559
1349—Oktober 16 559 de Sigen, Meister Wilelmus Paris. Die Appellation des Kapitels berief sich einerseits darauf, dass der Erzbischof für Nikolaus weder gebeten habe noch habe bitten wollen; vor allem aber auf den a fundacione ipsius ecclesie oder wenigstens seit Menschengedenken beobachteten Brauch, quod nullus recipitur in ipsa ecclesia nisi nobilis ab utraque gente; dem N. fehle die nobilitas ex una parte, was er bei der Erlangung seines Briefes betrügerisch verschwiegen habe. Am Schluss heisst es: Verum quia ab aliquibus dubitatur, ne executoria in cancellaria impediri debeat, ex quo causa super prebenda non est pronunciata devoluta, dignetur reverenda paternitas vestra ipsam pronunciare devolutam. Anfang: Dudum ad supplicacionem; ohne Datierung. D 82. — Für die Einreihung ist Ausgangspunkt das Datum der er- — wähnten päpstlichen Verleihungsurkunde (1343 Juli 16), Endpunkt der Ver- zicht des Nikolaus am 19. Oktober 1349 (Orig. in Koblenz, Abt. I D) und der kurz vor 1344 Dezember 2 erfolgte Tod des Domherren Johann von Gerlfangen (Sauerland III nr. 416). B. de Cadilhac sacri palatii causarum auditor und der Prokurator I. de Rupe werden 1349 Oktober—November ge- nannt (Nr. 852 und Sauerland III nr. 799), der letztere auch als Prokurator L.s in dessen Prozess um seine Trierer Domherrenstelle, und swar nicht schon 1347 (vgl. Nr. 824) sondern erst 1350 (vgl. Nrr. 861, 865, 867 f., 873, Sauerland VII nr. 1094). Die Denkschrift wird demnach in die 3 ersten Viertel des Jahres 1349 gesetzt werden dürfen. 1349 Oktober 10. 851. Der Knappe Welcher von Atzerath verbindet sich zur Sihne eines Totschlags dem Erzbischof Baldewin und dem Trierer Domkapitel bis Kriegsende sur Hilfe. Orig. mit 2 anhängenden Siegeln in Koblenz Abt. 1 A nr. 1478. Zu unterscheiden von Welchers gleichzeitiger und zu gleicher Sihne erfolgender Mannschaftserklärung (Orig. ebenda nr. 1478 = Kesselstädter Balduineum S. 440 = Lamprecht III nr. 178), mit der unsere U. im Anfang und am Schluss ibereinstimmt, weshalb sie hier gekürzt wird. Ich Welcher von Aczenrot eyn wolgeborn knecht dun kunt allen luden, wan der hochgeborn furste und herre min herre her Baldewin ertzbisschoff zu) Trire uff mich als umb den doitslach, den ich in Prumeschem 2) geriechte, daz min egenanter herre inne hait, han gedan, gnedecliche vertziegen hait, daz ich mich dar umb yme und sime stifte zů Trire verbunden han und verbinden an dysem brieve, daz ich yn selb ander mit panczern und huben wol gewapent und gerieden sal dynen und helfen in yren criegen, die sie itzunt han wieder alle die, die in den criegen yre viende itzunt sin und hernameles werden, als lange, biz die criege gentzliche gesunet werden, und sal stedec liche in den criegen ligen, wan man mich daz heiszet, und sal mime herren und sime stifte vorgenant die criege dienen uff yre kost und mine verlust ane daz, were iz, daz mines herren oder sines stiftes viende mir mine habe anegewonnen oder mir myne perde durch schuszen oder doit stechen in mines vorgenanten herren oder sines stiftes dinste oder mich da inne fingen, so sal min herre oder sin stift minen schaden mir riechten und mich ledig machen, als er andern sinen dynern pleget zû dûne. Und wan ich eygens ingesiegels nyt enhan, — — an dysen brieff han gehangen, der gegeben ist nach Cristus geburt2) drutzenhundirt und nun“) und viertzich iare an dem zehenden dage des mandes, der zu€) latyne october ist genant. a) o über u. 852. 1349 Oktober 16. Rudolf Losse verzichtet auf die Durchfüihrung seines vor der Kurie schwebenden Prozesses um eine Domherrnstelle in
1349—Oktober 16 559 de Sigen, Meister Wilelmus Paris. Die Appellation des Kapitels berief sich einerseits darauf, dass der Erzbischof für Nikolaus weder gebeten habe noch habe bitten wollen; vor allem aber auf den a fundacione ipsius ecclesie oder wenigstens seit Menschengedenken beobachteten Brauch, quod nullus recipitur in ipsa ecclesia nisi nobilis ab utraque gente; dem N. fehle die nobilitas ex una parte, was er bei der Erlangung seines Briefes betrügerisch verschwiegen habe. Am Schluss heisst es: Verum quia ab aliquibus dubitatur, ne executoria in cancellaria impediri debeat, ex quo causa super prebenda non est pronunciata devoluta, dignetur reverenda paternitas vestra ipsam pronunciare devolutam. Anfang: Dudum ad supplicacionem; ohne Datierung. D 82. — Für die Einreihung ist Ausgangspunkt das Datum der er- — wähnten päpstlichen Verleihungsurkunde (1343 Juli 16), Endpunkt der Ver- zicht des Nikolaus am 19. Oktober 1349 (Orig. in Koblenz, Abt. I D) und der kurz vor 1344 Dezember 2 erfolgte Tod des Domherren Johann von Gerlfangen (Sauerland III nr. 416). B. de Cadilhac sacri palatii causarum auditor und der Prokurator I. de Rupe werden 1349 Oktober—November ge- nannt (Nr. 852 und Sauerland III nr. 799), der letztere auch als Prokurator L.s in dessen Prozess um seine Trierer Domherrenstelle, und swar nicht schon 1347 (vgl. Nr. 824) sondern erst 1350 (vgl. Nrr. 861, 865, 867 f., 873, Sauerland VII nr. 1094). Die Denkschrift wird demnach in die 3 ersten Viertel des Jahres 1349 gesetzt werden dürfen. 1349 Oktober 10. 851. Der Knappe Welcher von Atzerath verbindet sich zur Sihne eines Totschlags dem Erzbischof Baldewin und dem Trierer Domkapitel bis Kriegsende sur Hilfe. Orig. mit 2 anhängenden Siegeln in Koblenz Abt. 1 A nr. 1478. Zu unterscheiden von Welchers gleichzeitiger und zu gleicher Sihne erfolgender Mannschaftserklärung (Orig. ebenda nr. 1478 = Kesselstädter Balduineum S. 440 = Lamprecht III nr. 178), mit der unsere U. im Anfang und am Schluss ibereinstimmt, weshalb sie hier gekürzt wird. Ich Welcher von Aczenrot eyn wolgeborn knecht dun kunt allen luden, wan der hochgeborn furste und herre min herre her Baldewin ertzbisschoff zu) Trire uff mich als umb den doitslach, den ich in Prumeschem 2) geriechte, daz min egenanter herre inne hait, han gedan, gnedecliche vertziegen hait, daz ich mich dar umb yme und sime stifte zů Trire verbunden han und verbinden an dysem brieve, daz ich yn selb ander mit panczern und huben wol gewapent und gerieden sal dynen und helfen in yren criegen, die sie itzunt han wieder alle die, die in den criegen yre viende itzunt sin und hernameles werden, als lange, biz die criege gentzliche gesunet werden, und sal stedec liche in den criegen ligen, wan man mich daz heiszet, und sal mime herren und sime stifte vorgenant die criege dienen uff yre kost und mine verlust ane daz, were iz, daz mines herren oder sines stiftes viende mir mine habe anegewonnen oder mir myne perde durch schuszen oder doit stechen in mines vorgenanten herren oder sines stiftes dinste oder mich da inne fingen, so sal min herre oder sin stift minen schaden mir riechten und mich ledig machen, als er andern sinen dynern pleget zû dûne. Und wan ich eygens ingesiegels nyt enhan, — — an dysen brieff han gehangen, der gegeben ist nach Cristus geburt2) drutzenhundirt und nun“) und viertzich iare an dem zehenden dage des mandes, der zu€) latyne october ist genant. a) o über u. 852. 1349 Oktober 16. Rudolf Losse verzichtet auf die Durchfüihrung seines vor der Kurie schwebenden Prozesses um eine Domherrnstelle in
Strana 560
560 Nr. 853—855 Cambrai, weil ihm auf der Reise nach Avignon seine Rechts- titel geraubt worden sind. D 85 1) = Winkelmann nr. 1173. — Von L. verbesserter Entwurf In nomine domini amen. Anno a nativitate eiusdem M'CCCXLIX., indictione secunda, die XVI. mensis octobris, pontificatus et cetera. In mei notarii publici et testium sub scriptorum presencia venerabilis vir dominus Rodolfus dictus Losse decanus ecclesie Magunt(ine) dixit et assuerit, quod serenissimus princeps dominus Karolus dei gracia Romanorum rex dudum sibi providit certo iure tunc sibi, ut dicebatur, conpetenti de canoni- catu et prebenda ecclesie Cameracen(sis) tunc certo modo vacanti bus, cuius provisionis pretextu idem Rodolfus in persona pro- curatoris sui ad hoc constituti" fuit in illorum possessionem in- ductus corporalem et per decanum et capitulum dicte ecclesie concorditer admissus. Postmodum autem pluribus elapsis mensibus quidem dominus Florencius de Iutfaes asserens sibi de ipsis canonicatu et prebenda per sanctissimum in Christo patrem dominum nostrum papam predictum, qui nunc est, tamquam de reservatis fuisse provisum, et super ipsis canonicatu et prebenda et eorum occasione inter ipsos dominos Rodolfum et Florencium lis seu causa pendet in curia Romana coram venerabili et circum- b)? de Cardilhaco specto viro domino Bertrandoa) Petro ma sacri palatii causarum auditori; cum autem ipse Rodolfus hid in curia" non possit nec intendat de ipsis canonicatu et prebenda litigare, eo quod ipse hoc anno die II. mensis iunii in itinere ad Romanam curiam veniendi prope castrum Schadecke Magunt(ine) dyocesis litteris regiis et instrumentis publicis ac aliis munimentis super huiusmodi regia provisione de dictis canonicatu et prebenda pretacto Rodolfo facta et super eius admissione et recepcione per capitulum Cameracen(se) pretactum confectis fuerit per dictum ..Rouch de Dalburg et dictum Swab de Rudinsheym armigeros Magunt(ine) dyocesis et alios eorum conplices publice spoliatus nec adhuc restitutus et sic de iure suo et regio hac vice non potest docere, sed spoliacionem pretactam bene probaret, ad quam probandam se offerte) suum verum et legitimum fecit et constituit procuratorem et nuncium specialem, videlicet magistrum Iohannem da Rupe in curia Romana procuratorem, ad renunciandum liti et cause, quam seu quas habet et quomodolibet habere posset super prefatis canonicatu et prebenda coram prefato domino auditore, iure imperiali et Romani regni et imperii ac predicti domini regis, quibus non potest nec intendit derogare, in omnibus et per omnia semper salvo; ratum et gratum habere promittens totum et quic quid fuerit per predictum procuratorem in premissis et circa pre- missa factum et procuratum, sub suorum bonorum ypotheca. I) Ueberschr.: Procuratorium ad renunciandum liti in causa Cameracen(si) per dominum Ro(dolfum). † a) nicht ausdriicklich getilgt. + b) über Bertrando. + c) so. ƒ1349 bis Oktober 2 Der Trierer Domherr und Offizial Rudolf Losse beglaubigt beim Papst die Kleriker Johann vom Fels und Christian von Limburg als seine Prokuratoren. — Vgl. Nr. 671. Das Stick gehört vielleicht zu Nr. 852. 853.
560 Nr. 853—855 Cambrai, weil ihm auf der Reise nach Avignon seine Rechts- titel geraubt worden sind. D 85 1) = Winkelmann nr. 1173. — Von L. verbesserter Entwurf In nomine domini amen. Anno a nativitate eiusdem M'CCCXLIX., indictione secunda, die XVI. mensis octobris, pontificatus et cetera. In mei notarii publici et testium sub scriptorum presencia venerabilis vir dominus Rodolfus dictus Losse decanus ecclesie Magunt(ine) dixit et assuerit, quod serenissimus princeps dominus Karolus dei gracia Romanorum rex dudum sibi providit certo iure tunc sibi, ut dicebatur, conpetenti de canoni- catu et prebenda ecclesie Cameracen(sis) tunc certo modo vacanti bus, cuius provisionis pretextu idem Rodolfus in persona pro- curatoris sui ad hoc constituti" fuit in illorum possessionem in- ductus corporalem et per decanum et capitulum dicte ecclesie concorditer admissus. Postmodum autem pluribus elapsis mensibus quidem dominus Florencius de Iutfaes asserens sibi de ipsis canonicatu et prebenda per sanctissimum in Christo patrem dominum nostrum papam predictum, qui nunc est, tamquam de reservatis fuisse provisum, et super ipsis canonicatu et prebenda et eorum occasione inter ipsos dominos Rodolfum et Florencium lis seu causa pendet in curia Romana coram venerabili et circum- b)? de Cardilhaco specto viro domino Bertrandoa) Petro ma sacri palatii causarum auditori; cum autem ipse Rodolfus hid in curia" non possit nec intendat de ipsis canonicatu et prebenda litigare, eo quod ipse hoc anno die II. mensis iunii in itinere ad Romanam curiam veniendi prope castrum Schadecke Magunt(ine) dyocesis litteris regiis et instrumentis publicis ac aliis munimentis super huiusmodi regia provisione de dictis canonicatu et prebenda pretacto Rodolfo facta et super eius admissione et recepcione per capitulum Cameracen(se) pretactum confectis fuerit per dictum ..Rouch de Dalburg et dictum Swab de Rudinsheym armigeros Magunt(ine) dyocesis et alios eorum conplices publice spoliatus nec adhuc restitutus et sic de iure suo et regio hac vice non potest docere, sed spoliacionem pretactam bene probaret, ad quam probandam se offerte) suum verum et legitimum fecit et constituit procuratorem et nuncium specialem, videlicet magistrum Iohannem da Rupe in curia Romana procuratorem, ad renunciandum liti et cause, quam seu quas habet et quomodolibet habere posset super prefatis canonicatu et prebenda coram prefato domino auditore, iure imperiali et Romani regni et imperii ac predicti domini regis, quibus non potest nec intendit derogare, in omnibus et per omnia semper salvo; ratum et gratum habere promittens totum et quic quid fuerit per predictum procuratorem in premissis et circa pre- missa factum et procuratum, sub suorum bonorum ypotheca. I) Ueberschr.: Procuratorium ad renunciandum liti in causa Cameracen(si) per dominum Ro(dolfum). † a) nicht ausdriicklich getilgt. + b) über Bertrando. + c) so. ƒ1349 bis Oktober 2 Der Trierer Domherr und Offizial Rudolf Losse beglaubigt beim Papst die Kleriker Johann vom Fels und Christian von Limburg als seine Prokuratoren. — Vgl. Nr. 671. Das Stick gehört vielleicht zu Nr. 852. 853.
Strana 561
1349—vor November 561 [1349 Oktober]. Aussage des Rudolf Losse, dass er auf die Verteidigung seiner Domherrenpfrinde zu Cambrai verzichten misse, weil er seine Rechtstitel durch räuberischen Ueberfall verloren hat. D 861), Entwurf. Wesentlich inhaltsgleich mit Nr. 852. Dicit «procurator) R(odolfus) de .., quod ipse canonicatum et prebendam tunc per obitum ... in ecclesia Camer(acensi) va- cantes et eorum possessionem libere, pacifice et canonice asse cutus et ipso in eorum d(umtaxa)t can(onicatus) et prebende possessionema) pacifice et quiete ex(iste)nte, cumb) Flo(rencius) de ..ipsum R(odolfum) dictis canonicatu et prebenda et eorum possessione temere et violenter spoliavit et quode) post ipsam spoliacionem et propter eam nec non sui iuris prosecucionem quo ad canonicatum et prebendam eosdem et alia sibi incumbencia cum scripturis iuris titulum, possessionem et spali(aci)onema) predictos continentibus ac de? et super eis confectis arripuit iter ad curiam veniendi mensed) ..., et ipso in itinere equitandi et veniendi ad curiam, ut est premissum, in diocesi Mag(untina) prope castrum ... dicte diocesis extitit «spoliatus) equis, pecuniis, scripturis predictis et aliis extitita) miserabiliter spoliatus, propter que hactenus nec se defendere nec ius suum prosequi potuit nec hodie potest [unde?] oportet ipsum cause et liti predictis renunciare et renunciat omnino, non tamen propterea «cuiquam alterius iuri) 4 vult? f) cuiquam alteri preiudicium generari. I) Ueberschr.: Declaracio (2) contra Flo(rencium) super Cam(er)ac(ensi).+ a) D. + b) zu dum korr.? + c) 2. � d) davor d getilgt. [1349 vor November]. 855. Erzbischof Baldewin richtet an Papst Klemens VI. eine Reihe von Suppliken. D 103—122, Entwurf (mit hier nicht wiedergegebenen Ueberschriften über den einzelnen Teilen) = Sauerland III nr. 1157 (unvollständiger Aus- zug). Nrr. 855—857 sind auƒ 2 susammengenähten Blättern gleichzeitig (zu- erst wohl Nr. 856) entstanden. Nr. 855 ist geschrieben von 2, verbessert bzw. glossiert von 3 Händen, deren 1. (hier mit 4 k ? gekennzeichnet) mit dem Nebenkorrektor der Nr. 791 und deren 2. (8 *) mit Losse identisch ist. Die Suppliken 6, 8(2), 9, 16—20 sind schon im Konzept gestrichen; ein Vermerk zu 14 bedeutet wohl, dass die Erledigung der Petition noch ausstand; eine Anzahl von Stücken sollte in der Reinschrift umgestellt werden (vgl. die NN. a, c, e, ƒ, g, o*). — In der am 31. Mai 1350 genehmigten endgiltigen Fassung (Sauerland III nr. 849, vgl. nr. 850—856) kehren die Suppliken 4 (samt Begründung von 1), 2, 3, 5, 7, 14 (verändert) z. T. abgeschwächt wieder. Ausserdem ist die Genehmigung der 15. von 1345 November 8 bekannt (Sauer- land III nr. 800, vgl. 801). Die Gesamtsupplik muss also spätestens im Oktober 1349 eingereicht worden sein. Vielleicht hängt c. 8 mit der in Nr. 864 erwähnten Reservation vom 3. August zusammen. 1.a) Supplicat s(anctitati) v(estre) devotus filius vester Baldewinus archiepiscopus Treveren(sis), quatenus, cum ipse pro defensione honoris sancte Roman(e) et sue Treveren(sis) ecclesiarum ad resistendum earum rebellibus et inpugnandum eosdem et hereticos ac scismaticos et ob causas premissas multa et magna subierit et ipsum adhuc cotidie subire oporteat onera expensarum, eidem ad fructus, redditus et proventus primi anni omnium bene- ficiorum ecclesiasticorum, secularium et regularium, eciam si digni- 36 tates, personatus vel officia existant et curam habeant animarum Nova Alamanniae 854.
1349—vor November 561 [1349 Oktober]. Aussage des Rudolf Losse, dass er auf die Verteidigung seiner Domherrenpfrinde zu Cambrai verzichten misse, weil er seine Rechtstitel durch räuberischen Ueberfall verloren hat. D 861), Entwurf. Wesentlich inhaltsgleich mit Nr. 852. Dicit «procurator) R(odolfus) de .., quod ipse canonicatum et prebendam tunc per obitum ... in ecclesia Camer(acensi) va- cantes et eorum possessionem libere, pacifice et canonice asse cutus et ipso in eorum d(umtaxa)t can(onicatus) et prebende possessionema) pacifice et quiete ex(iste)nte, cumb) Flo(rencius) de ..ipsum R(odolfum) dictis canonicatu et prebenda et eorum possessione temere et violenter spoliavit et quode) post ipsam spoliacionem et propter eam nec non sui iuris prosecucionem quo ad canonicatum et prebendam eosdem et alia sibi incumbencia cum scripturis iuris titulum, possessionem et spali(aci)onema) predictos continentibus ac de? et super eis confectis arripuit iter ad curiam veniendi mensed) ..., et ipso in itinere equitandi et veniendi ad curiam, ut est premissum, in diocesi Mag(untina) prope castrum ... dicte diocesis extitit «spoliatus) equis, pecuniis, scripturis predictis et aliis extitita) miserabiliter spoliatus, propter que hactenus nec se defendere nec ius suum prosequi potuit nec hodie potest [unde?] oportet ipsum cause et liti predictis renunciare et renunciat omnino, non tamen propterea «cuiquam alterius iuri) 4 vult? f) cuiquam alteri preiudicium generari. I) Ueberschr.: Declaracio (2) contra Flo(rencium) super Cam(er)ac(ensi).+ a) D. + b) zu dum korr.? + c) 2. � d) davor d getilgt. [1349 vor November]. 855. Erzbischof Baldewin richtet an Papst Klemens VI. eine Reihe von Suppliken. D 103—122, Entwurf (mit hier nicht wiedergegebenen Ueberschriften über den einzelnen Teilen) = Sauerland III nr. 1157 (unvollständiger Aus- zug). Nrr. 855—857 sind auƒ 2 susammengenähten Blättern gleichzeitig (zu- erst wohl Nr. 856) entstanden. Nr. 855 ist geschrieben von 2, verbessert bzw. glossiert von 3 Händen, deren 1. (hier mit 4 k ? gekennzeichnet) mit dem Nebenkorrektor der Nr. 791 und deren 2. (8 *) mit Losse identisch ist. Die Suppliken 6, 8(2), 9, 16—20 sind schon im Konzept gestrichen; ein Vermerk zu 14 bedeutet wohl, dass die Erledigung der Petition noch ausstand; eine Anzahl von Stücken sollte in der Reinschrift umgestellt werden (vgl. die NN. a, c, e, ƒ, g, o*). — In der am 31. Mai 1350 genehmigten endgiltigen Fassung (Sauerland III nr. 849, vgl. nr. 850—856) kehren die Suppliken 4 (samt Begründung von 1), 2, 3, 5, 7, 14 (verändert) z. T. abgeschwächt wieder. Ausserdem ist die Genehmigung der 15. von 1345 November 8 bekannt (Sauer- land III nr. 800, vgl. 801). Die Gesamtsupplik muss also spätestens im Oktober 1349 eingereicht worden sein. Vielleicht hängt c. 8 mit der in Nr. 864 erwähnten Reservation vom 3. August zusammen. 1.a) Supplicat s(anctitati) v(estre) devotus filius vester Baldewinus archiepiscopus Treveren(sis), quatenus, cum ipse pro defensione honoris sancte Roman(e) et sue Treveren(sis) ecclesiarum ad resistendum earum rebellibus et inpugnandum eosdem et hereticos ac scismaticos et ob causas premissas multa et magna subierit et ipsum adhuc cotidie subire oporteat onera expensarum, eidem ad fructus, redditus et proventus primi anni omnium bene- ficiorum ecclesiasticorum, secularium et regularium, eciam si digni- 36 tates, personatus vel officia existant et curam habeant animarum Nova Alamanniae 854.
Strana 562
562 Nr. 855 in civitate et diocesi Treveren(si) adb) presensb) vacancium et inantea vacaturorum usque ad triennium in dictarum auxilium ex- pensarum percipere et usibus suis applicare auctoritate apostolica valeat dignemini de speciali gratia eidem indulgere. 2.c) Item supplicat, quatenus sibi ad hoc, ut servientes eidem presertim in defensione et resistencia prelibatis valeat premiare et alios ad hoc prompcius animare, providendi auctoritate aposto- lica in omnibus et singulis cathedralibus et collegiatis ecclesiis suarum civitatis et diocesis ac provincie Trever(ensis), in earum videlicet singulis, singulis personis ydoneis eciam «ultra)“unumd)? duo «vel) tria 'autd) plurad) beneficia ecclesiastica se alias compaciencia obtinentibus de singulis canonicatibus necnon singulas prebendas eisdem et singulas dignitates, personatus vel officia, eciam si in cathedralibus maiores et in collegiatis? «si principalsior es existant et ad eas per electionem consueverit quis assumi, si qu'a e vel si qua? in eisdem ecclesiis tunc va- cab it unt ? , eisdem vel aliis conferendos vel conferenda 4 vel?, cum simul aut successive vacaverint,'conferendi, reser vandi 'eisdem personis? cum acceptacionibus, «reservacionibus, inhibicionibus «et) decretis et anteferri' clausulis et aliis clausulis et non obstantibus oportunis plenam concedere dignemini facul- tatem et cum execut(oribus) ut in forma. 3.e) Item similem sibi 4 faciendi auctoritate predicta in singulis gratiam facientes virorum in monachos aut canonicos et in fratres et in singulis mulierum monasteriis quorumcumque ordinum, eciam si exempti fuerint, civitatis et diocesis ac provincie predictarum in monachas aut in canonicas et sorores singulas personas ydoneas recipi et «in eis regularem habitum exhiberi ut in forma concedere dignemini facultatem. 4. Item supplicat, quatenus quod pro- vinciam suam Treveren(sem) per alium seu alios visitare et pro- curaciones integras in pecunia numerata hinc ad triennium auctori- tate apostolica recipere possit Benedicti XII.1) et alia quacumque constitutione contraria non obstante, dignemini eidem indulgere cum exec(utoribus) et clausulis ac non obstantibus oportun(is) &non obstante, quod alias similem gratiam ad certum tempus) pro illa vice? eidem concessistis, cuius pretextu inter ipsum ..archiepiscopum ex una et ..abbatem et conventum monasterii sancti Vitonis Virdunen(sis) ordinis sancti Benedicti ex altera parte in vestre s(anctita)tis curia coram certo auditore a v(estra) s(ancti- 5.g) Item ta)te ipsis partibus deputato litigge) a tur)f). supplicat, quatenus quod cum illis suarum civitatis et diocesis, qui scienter vel ignoranter in quarto seu tercio consanguinitatis vel affinitatis gradu hactenus matrimonium clandestine vel in facie ecclesie, ut moris est, contraxerunt vel qui hinc ad quinque annos predicto impedimento prepediti contrahere voluerint &h) ut predicta matrimonia iam contracta et eciam contrahenda, ut premittitur, et proles suscepte et suscipiende ex eis legitima sint et reputentur §...predictis non obstantibus dispensare &et excommunicatos propter ipsa matrimonia clandestine contracta absolvere auctori- tate apostolica valeat, dignemini eidem indulgere cum clausulis et
562 Nr. 855 in civitate et diocesi Treveren(si) adb) presensb) vacancium et inantea vacaturorum usque ad triennium in dictarum auxilium ex- pensarum percipere et usibus suis applicare auctoritate apostolica valeat dignemini de speciali gratia eidem indulgere. 2.c) Item supplicat, quatenus sibi ad hoc, ut servientes eidem presertim in defensione et resistencia prelibatis valeat premiare et alios ad hoc prompcius animare, providendi auctoritate aposto- lica in omnibus et singulis cathedralibus et collegiatis ecclesiis suarum civitatis et diocesis ac provincie Trever(ensis), in earum videlicet singulis, singulis personis ydoneis eciam «ultra)“unumd)? duo «vel) tria 'autd) plurad) beneficia ecclesiastica se alias compaciencia obtinentibus de singulis canonicatibus necnon singulas prebendas eisdem et singulas dignitates, personatus vel officia, eciam si in cathedralibus maiores et in collegiatis? «si principalsior es existant et ad eas per electionem consueverit quis assumi, si qu'a e vel si qua? in eisdem ecclesiis tunc va- cab it unt ? , eisdem vel aliis conferendos vel conferenda 4 vel?, cum simul aut successive vacaverint,'conferendi, reser vandi 'eisdem personis? cum acceptacionibus, «reservacionibus, inhibicionibus «et) decretis et anteferri' clausulis et aliis clausulis et non obstantibus oportunis plenam concedere dignemini facul- tatem et cum execut(oribus) ut in forma. 3.e) Item similem sibi 4 faciendi auctoritate predicta in singulis gratiam facientes virorum in monachos aut canonicos et in fratres et in singulis mulierum monasteriis quorumcumque ordinum, eciam si exempti fuerint, civitatis et diocesis ac provincie predictarum in monachas aut in canonicas et sorores singulas personas ydoneas recipi et «in eis regularem habitum exhiberi ut in forma concedere dignemini facultatem. 4. Item supplicat, quatenus quod pro- vinciam suam Treveren(sem) per alium seu alios visitare et pro- curaciones integras in pecunia numerata hinc ad triennium auctori- tate apostolica recipere possit Benedicti XII.1) et alia quacumque constitutione contraria non obstante, dignemini eidem indulgere cum exec(utoribus) et clausulis ac non obstantibus oportun(is) &non obstante, quod alias similem gratiam ad certum tempus) pro illa vice? eidem concessistis, cuius pretextu inter ipsum ..archiepiscopum ex una et ..abbatem et conventum monasterii sancti Vitonis Virdunen(sis) ordinis sancti Benedicti ex altera parte in vestre s(anctita)tis curia coram certo auditore a v(estra) s(ancti- 5.g) Item ta)te ipsis partibus deputato litigge) a tur)f). supplicat, quatenus quod cum illis suarum civitatis et diocesis, qui scienter vel ignoranter in quarto seu tercio consanguinitatis vel affinitatis gradu hactenus matrimonium clandestine vel in facie ecclesie, ut moris est, contraxerunt vel qui hinc ad quinque annos predicto impedimento prepediti contrahere voluerint &h) ut predicta matrimonia iam contracta et eciam contrahenda, ut premittitur, et proles suscepte et suscipiende ex eis legitima sint et reputentur §...predictis non obstantibus dispensare &et excommunicatos propter ipsa matrimonia clandestine contracta absolvere auctori- tate apostolica valeat, dignemini eidem indulgere cum clausulis et
Strana 563
1349 vor November 563 6. «i) Item supplicat, quatenus non obstantibus oportunis. omnes possessiones et thelonia, quas et que a divis Roman(orum) imperatoribus seu regibus pacifice obtinet, sibi et sue ecclesie dignemini ex certa sciencia confirmare «certis eis executoribus 7. Item supplicat, quatenus quod cappellani et deputatis. clerici seuk) servitores sui sui domestici commensales? presentes et futuri suis serviciis ubicumque insistentes fructus suorum beneficiorum omnium, que obtinent seu obtinebunt in posterumcum cura vel sine cura, eciam si dignitates, persona- tus vel officia sint, in absencia usque ad quinquennium reci- pere valeant statutis et consuetudinibus de prima residencia et aliis quibuscumque et quocumque iuramento non obstantibus digne- mini eidem indulgere cum exec(utoribus), clausulis et non obstantibus oportunis. 8. Item, pater sanctissime, cum pridem ad devotam instanciam dicti archiepiscopi Rodolpho dicto Losse nunc decano Maguntino, officiali Trever(ensi) specialem gratiam facientes sibi de canonicatu ecclesie Nuenburgen(sis) providendum ac prebendam nec- non dignitatem, personatum vel officium cum cura vel sine cura, eci am si ad dignitatem ipsam per electionem consueverit quis assumi, si quis, si qua vel si quod in dicta ecclesia Nuesn' m' burgen(si) tunc vacabat vel cum vacaret, conferendas, conferendos seu con- ferenda dicto Rodolpho duxeritis reservandum, cancellaria tamen vestra predictam gratiam restringendo posuerit clausulam in litteris super dicta gratia confectis 2), videlicet dummodo huiusmodi dignitas post episcopalem principalis non existat', supplicat, ut huiusmodi clausulam dignemini tolli mandare in s(anctitatis) v(estre) littera speciali, maxime cum pro eodem Rodolpho devotissimus vester dominus Karolus Roman(orum) rex, cuius familiaris con- siliarius existit, s(anctita)ti v(estre) pluries? instantissime suppli- carit). §9. Item supplicat idem archiepiscopus, quatenus eidem Rodolpho concedere dignemini, quod dignitatem, personatum seu officium huiusmodi possit vigore dicte gratie acceptare sibique de illa vel illo facere provideri reservacione quacumque per s(anctitatem) v(estram) vel predecessores vestros de huiusmodi dignitate, personatu vel officio factaseu assecucione decana tjus Magunt(ini) predicti, si [ilpsum medio tempore assecutus fuerit?, aliquatenus non obstante). 10.m) Item supplicat, quatenus cum predicto Rodolpho, qui in negociis sacrosancte Roman(e) ecclesie ac serenissimi principis domini Karoli Roman(orum) regis fideliter et exacta diligencia longo tempore laboravit quibuscumque dis- pendiis et periculis non parcendo quique de bona militari prosapia traxit originem, cum eodem, quod predictum decanatum Magun- tinum et dignitatem, personatum vel officium huiusmodi? in ecclesia Nuemburgen(si) predicta seu alias duas dignitates, per- sonatus seu officia aut duo alia quecumque beneficia ecclesiastica curata seu unam dignitatem eciam curatam et unum beneficium curatum, eciam si ad dignitates ipsas per electionem consueverit quis assumi, et eciam, si dignitates ipse maiores post epi- scopales in cathedralibus et in collegiatis ecclesiis principales existant, 36* una cum canonicatibus et prebendis ac aliis quibuscumque beneficiis
1349 vor November 563 6. «i) Item supplicat, quatenus non obstantibus oportunis. omnes possessiones et thelonia, quas et que a divis Roman(orum) imperatoribus seu regibus pacifice obtinet, sibi et sue ecclesie dignemini ex certa sciencia confirmare «certis eis executoribus 7. Item supplicat, quatenus quod cappellani et deputatis. clerici seuk) servitores sui sui domestici commensales? presentes et futuri suis serviciis ubicumque insistentes fructus suorum beneficiorum omnium, que obtinent seu obtinebunt in posterumcum cura vel sine cura, eciam si dignitates, persona- tus vel officia sint, in absencia usque ad quinquennium reci- pere valeant statutis et consuetudinibus de prima residencia et aliis quibuscumque et quocumque iuramento non obstantibus digne- mini eidem indulgere cum exec(utoribus), clausulis et non obstantibus oportunis. 8. Item, pater sanctissime, cum pridem ad devotam instanciam dicti archiepiscopi Rodolpho dicto Losse nunc decano Maguntino, officiali Trever(ensi) specialem gratiam facientes sibi de canonicatu ecclesie Nuenburgen(sis) providendum ac prebendam nec- non dignitatem, personatum vel officium cum cura vel sine cura, eci am si ad dignitatem ipsam per electionem consueverit quis assumi, si quis, si qua vel si quod in dicta ecclesia Nuesn' m' burgen(si) tunc vacabat vel cum vacaret, conferendas, conferendos seu con- ferenda dicto Rodolpho duxeritis reservandum, cancellaria tamen vestra predictam gratiam restringendo posuerit clausulam in litteris super dicta gratia confectis 2), videlicet dummodo huiusmodi dignitas post episcopalem principalis non existat', supplicat, ut huiusmodi clausulam dignemini tolli mandare in s(anctitatis) v(estre) littera speciali, maxime cum pro eodem Rodolpho devotissimus vester dominus Karolus Roman(orum) rex, cuius familiaris con- siliarius existit, s(anctita)ti v(estre) pluries? instantissime suppli- carit). §9. Item supplicat idem archiepiscopus, quatenus eidem Rodolpho concedere dignemini, quod dignitatem, personatum seu officium huiusmodi possit vigore dicte gratie acceptare sibique de illa vel illo facere provideri reservacione quacumque per s(anctitatem) v(estram) vel predecessores vestros de huiusmodi dignitate, personatu vel officio factaseu assecucione decana tjus Magunt(ini) predicti, si [ilpsum medio tempore assecutus fuerit?, aliquatenus non obstante). 10.m) Item supplicat, quatenus cum predicto Rodolpho, qui in negociis sacrosancte Roman(e) ecclesie ac serenissimi principis domini Karoli Roman(orum) regis fideliter et exacta diligencia longo tempore laboravit quibuscumque dis- pendiis et periculis non parcendo quique de bona militari prosapia traxit originem, cum eodem, quod predictum decanatum Magun- tinum et dignitatem, personatum vel officium huiusmodi? in ecclesia Nuemburgen(si) predicta seu alias duas dignitates, per- sonatus seu officia aut duo alia quecumque beneficia ecclesiastica curata seu unam dignitatem eciam curatam et unum beneficium curatum, eciam si ad dignitates ipsas per electionem consueverit quis assumi, et eciam, si dignitates ipse maiores post epi- scopales in cathedralibus et in collegiatis ecclesiis principales existant, 36* una cum canonicatibus et prebendis ac aliis quibuscumque beneficiis
Strana 564
564 Nr. 856 ecclesiasticis, quotcumque fuerint, quos et que nunc obtinet, quos et que eciam? habere dignemini specialiter pro expressis et inposterum ipsum obtinere continget, dum tamen beneficiorum ipsorum omnium fructus, redditus et proventus trecentarum1) marcharum argenti secundum taxumn) decime valorem an- nuum non excedant non obstantibus generalis consiliin) et quibus- cumque aliis constitucionibus apostolicis seu statutis aut consue- tudinibus ecclesiarum, in quibus dignitates et beneficia ipsa fuerint, dummodo alias sibi canonice conferantur, libere recipere et simul retinere licite valeat, dignemini misericorditer dispensare cum omnibus aliis non obstantibus et clausulis oportunis et execut(oribus). * 12.m*) Item supplicat, quatenus II. Hic sequitur domini G. Rodolpho de Bisschoverade clerico Maguntin(ensis) diocesis specialem gratiam facientes eidem de canonicatu sub expectacione prebende ecclesie sancti Severi°) Erforden(sis) dicte diocesis ibidem) vacantis vel vacature cum acceptacione, reservacione, decreto et clausula anteferri' dignemini providere, cum non ob- stantibus et clausulis oportunis et executoribus. 13.c) Item Th(eoderico) dicto Mule de Slatheym de canonicatu et prebenda ecclesie sancte Marie ad gradus Magunt(ine) ut supra in forma . 14.°) Item supplicatp), quatenusP) Henrico Gileti de Lutzillenburgh clerico Treveren(sis) diocesis de canonicatu ecclesie sancti Symeonis Treveren(sis) cum reservacione prebende et aliis ut supra ' digne- miniP) providerep)? 15.a) Item significat eidem sanctitati idem .. archiepiscopus, quod ipse olim suo dilecto tunc clerico et nunc secretario et cappellano Gerardo de Bastonia de parroch(iali) ecclesia de Sletwilre diocesis Treveren(sis) providit, cuius provisionis pretextu fuit ipse possessionem illius pacificam assecutus. Verum quia) idem Gerardus diversis et arduis ipsius archiepiscopi negociis prepeditus non fecit se primo sed secundo anno a die sibi ipsius ecclesie 'commissi regiminis in presbiterum ordinari et insuper ipsam ecclesiam pro canonicatu et prebenda ecclesie sancti Paulini prope muros Treveren(ses) cum Henrico de Philo- mena auctoritate ordinaria permutavit, cuius pretextu Gerardus canonicatus et prebende ac Henricus prefati ecclesie parrochialis predictorum extiterunt possessionem pacificam assecuti. Ideo humiliter supplicat v(estre) s(anctitati), quatenus predictam permutacionem et quecumque inde secuta dignemini ex certa scientia concilii generalis et quibuscumque aliis constitucionibus contrariis non obstantibus approbare et confirmare vel Gerardo de canonicatu et prebenda ac Henrico prefatis de parrochiali ec- clesia predictis de novo providere fructusque per dictum Gerardum ex parrochiali ecelesia et canonicatu et prebenda predictis de novo providere perceptos ggraci ener ose remittere et donare ' non obstantibus, quod in predictam sancti [Plaulini cantoriam modici [vajloris, que officium exis tit] sine cura necnon in sancti Sy[meo]nis, in Mon(asterio) Meyne[veld] et in sancto Goare ec- [clesias] et prebendas ac parrochialem [eciam] de Coverna Trever- (ensis) civiltatis et dyocesis nosci[tur opltinere cum ceteris? cum omnibus non obstantibus et clausulis oportunis et execut(oribus)
564 Nr. 856 ecclesiasticis, quotcumque fuerint, quos et que nunc obtinet, quos et que eciam? habere dignemini specialiter pro expressis et inposterum ipsum obtinere continget, dum tamen beneficiorum ipsorum omnium fructus, redditus et proventus trecentarum1) marcharum argenti secundum taxumn) decime valorem an- nuum non excedant non obstantibus generalis consiliin) et quibus- cumque aliis constitucionibus apostolicis seu statutis aut consue- tudinibus ecclesiarum, in quibus dignitates et beneficia ipsa fuerint, dummodo alias sibi canonice conferantur, libere recipere et simul retinere licite valeat, dignemini misericorditer dispensare cum omnibus aliis non obstantibus et clausulis oportunis et execut(oribus). * 12.m*) Item supplicat, quatenus II. Hic sequitur domini G. Rodolpho de Bisschoverade clerico Maguntin(ensis) diocesis specialem gratiam facientes eidem de canonicatu sub expectacione prebende ecclesie sancti Severi°) Erforden(sis) dicte diocesis ibidem) vacantis vel vacature cum acceptacione, reservacione, decreto et clausula anteferri' dignemini providere, cum non ob- stantibus et clausulis oportunis et executoribus. 13.c) Item Th(eoderico) dicto Mule de Slatheym de canonicatu et prebenda ecclesie sancte Marie ad gradus Magunt(ine) ut supra in forma . 14.°) Item supplicatp), quatenusP) Henrico Gileti de Lutzillenburgh clerico Treveren(sis) diocesis de canonicatu ecclesie sancti Symeonis Treveren(sis) cum reservacione prebende et aliis ut supra ' digne- miniP) providerep)? 15.a) Item significat eidem sanctitati idem .. archiepiscopus, quod ipse olim suo dilecto tunc clerico et nunc secretario et cappellano Gerardo de Bastonia de parroch(iali) ecclesia de Sletwilre diocesis Treveren(sis) providit, cuius provisionis pretextu fuit ipse possessionem illius pacificam assecutus. Verum quia) idem Gerardus diversis et arduis ipsius archiepiscopi negociis prepeditus non fecit se primo sed secundo anno a die sibi ipsius ecclesie 'commissi regiminis in presbiterum ordinari et insuper ipsam ecclesiam pro canonicatu et prebenda ecclesie sancti Paulini prope muros Treveren(ses) cum Henrico de Philo- mena auctoritate ordinaria permutavit, cuius pretextu Gerardus canonicatus et prebende ac Henricus prefati ecclesie parrochialis predictorum extiterunt possessionem pacificam assecuti. Ideo humiliter supplicat v(estre) s(anctitati), quatenus predictam permutacionem et quecumque inde secuta dignemini ex certa scientia concilii generalis et quibuscumque aliis constitucionibus contrariis non obstantibus approbare et confirmare vel Gerardo de canonicatu et prebenda ac Henrico prefatis de parrochiali ec- clesia predictis de novo providere fructusque per dictum Gerardum ex parrochiali ecelesia et canonicatu et prebenda predictis de novo providere perceptos ggraci ener ose remittere et donare ' non obstantibus, quod in predictam sancti [Plaulini cantoriam modici [vajloris, que officium exis tit] sine cura necnon in sancti Sy[meo]nis, in Mon(asterio) Meyne[veld] et in sancto Goare ec- [clesias] et prebendas ac parrochialem [eciam] de Coverna Trever- (ensis) civiltatis et dyocesis nosci[tur opltinere cum ceteris? cum omnibus non obstantibus et clausulis oportunis et execut(oribus)
Strana 565
1349 vor November 565 h) 16. Item «non obstante, quod Prumien(sis) et Confluen(tine) ecclesiarum canonicatus et prebendas noscitur obtinere). supplicat, quatenus Goffineto Gosseti de Rupe filio clerico Leodien(sis) diocesis de beneficio eeclesiastico sine cura ad collationem et cetera ..episcopi, ..prepositi, .. decani et capituli ecclesie Leodien(sis) communiter vel divisim spectante, si quod in ecclesia Leodien(si) vel extra vacat vel cum vacabit, usque ad valorem XX marcharum argenti secundum decime taxacionem 17.p*) Supplicat d dignemini providere et cetera ut supra). s(anctitati) v(estre) devotissimus filius vester Bald(ewinus) archiepi- scopus Treveren(sis), quatinus dilecto suo secretario et capellano Gerardo de Bastonia de canonicatu ecclesie sancti Servacii Traiecten(sis) Leodien(sis) diocesis et prebenda una cum officio sine cura ipsius ecclesie, si nunc vacant, vel cum simili aut suc- cessive vacabunt cum acceptacione et clausula anteferi'n) et — q — — omnibus non obstantibus et clausulis oportunis et executoribus dignemini providere non obstante, quod in sancti Paulini 18. Item supplicat, quatenus Raymundo Will(elm)i optinere). Parvi de Nauseyo filio clerico Tullen(sis) diocesis de canonicatu et prebenda ecclesie sancti Gengulphir) «extra muros des) Tullen(..) vacanti vel vacatura cum non obstantibus et clausulis ut supra dignemini providere). §19. Item supplicat, quatenus Iohanni Bartholomei de Viselisio filio clerico Tullen(sis) diocesis de canoni- catu et prebenda vacante vel vacatura ecclesie «de Luberduno beates) Marie de sancto Deodato diocesis Tullen(sis) et cetera §20. Item supplicat, quatenus ut supra dignemini providere). Iohanni Nycolai de Syrkes filio clerico de canonicatu et prebenda ecclesie sancti Arnualis Meten(sis) dyocesis et cetera ut supra 21.g) Item supplicat, quatenus propter dignemini providere. discrimina viarum committere dignemini predictorum examen ad Et quod transeant sine alia lectione. partes. a) am Rande a. + b) getilgte Dittographie. + c) am Rande c. + d) auch vom I. Korrektor am Rande. † e) am Rande d. + f) am Rande b und von der 3. korrigierenden Hand, die diese Buchstaben schrieb : Ista nescit corrigefre?], quia nescit, si prima durat adhuc visitatio nec punctum iuris.+ g) am Rande e. + h) durch va-cat getilgt. + i) Vermerk L.s: Hec non est, quia nec cancellaria daret litteram; am Rande noch eine unleserliche Ev- gänzung. + k) seu — sui getilgt und dann wieder hergestellt. + 1) dazu ein Zeichen am Rande. † m) am Rande s. + m*) am Rande b. + n) D. + o) in Lücke vom 3. Korrektor nachgetr. + o*) am Rande d, ausserdem Super est. + p) von dem 3. Korrektor nachgetr. + p*) von hier an die 2. Hand. + q) wie in c. 13. + r) korr. + s) b. — Deod. von gleicher Hand nachgetr. 1) Nr. 425. co 2) Sauerland III nr. 356. o0 3) unbekannt, doch vgl. Nr. 864. [1349 vor November]. 856*. König Karl IV. und Erzbischof Baldewin an Papst Klemens VI. Ent- wurf. D 123 = Const. VIII nr. 485. Ergänzungen: 1) S. 510 Z. 21 f. et iuramenti — — prestiti; 2) Z. 31 capitulari pluries ; 3) Z. 32 distincta st. districta; 4) Z. 34 domino altissimo; 5) Z. 36 adu ordinarii; 6) Z. 38 f.et abbaciam — — monasterii", bona ad mensam dicti abbatis? mense eiusdem — — uniri; 7) Z. 40—S. 511 Z. 5 archiepi- — — conventum prefatos — — pertinenciis" scopus, 'quatenus? qui super reservatis Stamen? redditibus tamen ad decanum — — spectanti- bus ipsis?, ut premittitur, reservatis? dignemini — — unire — — non curam? et regimen dicti monasterii cum obstanteabbaciam,
1349 vor November 565 h) 16. Item «non obstante, quod Prumien(sis) et Confluen(tine) ecclesiarum canonicatus et prebendas noscitur obtinere). supplicat, quatenus Goffineto Gosseti de Rupe filio clerico Leodien(sis) diocesis de beneficio eeclesiastico sine cura ad collationem et cetera ..episcopi, ..prepositi, .. decani et capituli ecclesie Leodien(sis) communiter vel divisim spectante, si quod in ecclesia Leodien(si) vel extra vacat vel cum vacabit, usque ad valorem XX marcharum argenti secundum decime taxacionem 17.p*) Supplicat d dignemini providere et cetera ut supra). s(anctitati) v(estre) devotissimus filius vester Bald(ewinus) archiepi- scopus Treveren(sis), quatinus dilecto suo secretario et capellano Gerardo de Bastonia de canonicatu ecclesie sancti Servacii Traiecten(sis) Leodien(sis) diocesis et prebenda una cum officio sine cura ipsius ecclesie, si nunc vacant, vel cum simili aut suc- cessive vacabunt cum acceptacione et clausula anteferi'n) et — q — — omnibus non obstantibus et clausulis oportunis et executoribus dignemini providere non obstante, quod in sancti Paulini 18. Item supplicat, quatenus Raymundo Will(elm)i optinere). Parvi de Nauseyo filio clerico Tullen(sis) diocesis de canonicatu et prebenda ecclesie sancti Gengulphir) «extra muros des) Tullen(..) vacanti vel vacatura cum non obstantibus et clausulis ut supra dignemini providere). §19. Item supplicat, quatenus Iohanni Bartholomei de Viselisio filio clerico Tullen(sis) diocesis de canoni- catu et prebenda vacante vel vacatura ecclesie «de Luberduno beates) Marie de sancto Deodato diocesis Tullen(sis) et cetera §20. Item supplicat, quatenus ut supra dignemini providere). Iohanni Nycolai de Syrkes filio clerico de canonicatu et prebenda ecclesie sancti Arnualis Meten(sis) dyocesis et cetera ut supra 21.g) Item supplicat, quatenus propter dignemini providere. discrimina viarum committere dignemini predictorum examen ad Et quod transeant sine alia lectione. partes. a) am Rande a. + b) getilgte Dittographie. + c) am Rande c. + d) auch vom I. Korrektor am Rande. † e) am Rande d. + f) am Rande b und von der 3. korrigierenden Hand, die diese Buchstaben schrieb : Ista nescit corrigefre?], quia nescit, si prima durat adhuc visitatio nec punctum iuris.+ g) am Rande e. + h) durch va-cat getilgt. + i) Vermerk L.s: Hec non est, quia nec cancellaria daret litteram; am Rande noch eine unleserliche Ev- gänzung. + k) seu — sui getilgt und dann wieder hergestellt. + 1) dazu ein Zeichen am Rande. † m) am Rande s. + m*) am Rande b. + n) D. + o) in Lücke vom 3. Korrektor nachgetr. + o*) am Rande d, ausserdem Super est. + p) von dem 3. Korrektor nachgetr. + p*) von hier an die 2. Hand. + q) wie in c. 13. + r) korr. + s) b. — Deod. von gleicher Hand nachgetr. 1) Nr. 425. co 2) Sauerland III nr. 356. o0 3) unbekannt, doch vgl. Nr. 864. [1349 vor November]. 856*. König Karl IV. und Erzbischof Baldewin an Papst Klemens VI. Ent- wurf. D 123 = Const. VIII nr. 485. Ergänzungen: 1) S. 510 Z. 21 f. et iuramenti — — prestiti; 2) Z. 31 capitulari pluries ; 3) Z. 32 distincta st. districta; 4) Z. 34 domino altissimo; 5) Z. 36 adu ordinarii; 6) Z. 38 f.et abbaciam — — monasterii", bona ad mensam dicti abbatis? mense eiusdem — — uniri; 7) Z. 40—S. 511 Z. 5 archiepi- — — conventum prefatos — — pertinenciis" scopus, 'quatenus? qui super reservatis Stamen? redditibus tamen ad decanum — — spectanti- bus ipsis?, ut premittitur, reservatis? dignemini — — unire — — non curam? et regimen dicti monasterii cum obstanteabbaciam,
Strana 566
566 Nr. 857—860 * iuribus et pertinenciis ipsius? in spiritualibus et temporalibus eidem archiepiscopo Treveren(si) et successoribus suis [......]; 8) S. 511 Z. 1 Sita reciper[e] — — usus videlicet, quod — — abbate ipse archiepiscopus — — et ecclesie Treveren(sis)? convertere; 9) Z. 6 personarum st. presbi- suos terorum; 10) Z. 7 ipsorum st. prepositorum. Die Zahl der Tilgungen ist also viel beträchtlicher als es bisher schien; das Kernstick, die Bitte um die In- korporation der Abtei Prüm, ist in beiden versuchten Formulierungen ge- strichen; auf die unbekannte endgiltige Fassung hat der I. Schreiber mit der Randbemerkung Videatis conclusionem in alia cedula hingewiesen. — Vgl. Nr. 856. Die Supplik kann kaum mit Salomon schon zum Januar 1348 gesetzt werden, kaum älter sein als Const. nr. 715 vom 12. Dezember. Wahrscheinlich gehört sie in das J. 1349; als Terminus ante quem muss mit der auf gleichem Blatt offenbar gleichzeitig entstandenen Nr. 857 der November 1349 angesehen werden. Der Text sowie die Ergänzung ita — — usus suos (oben in 8) rührt von der I. Hand der Nr. 855, bona — — abbatis (oben in 6) und abbaciam — — usus suos (in 7) rühren von deren 1. Korrektor, wohl alle anderen Er- gänzungen des Entwurfs von Losse selbst her. 857. [1349 vor November]. Erzbischof Baldewin) König Karl IV. bittet den- selben, die Pfarrkirchen su Filzdorf, Sierck, Freisdorf, Wallerchen und Bettingen mit dem Kloster Busendorf zu vereinigen. D 124—125 = Sauerland Lothringen II nr. 1573 Reg. — Auf gleichem Doppelblatt und von derselben Hand wie Nrr. 855 f. offenbar gleichzeitig geschrieben, und zwar nach der Korrektur der Nr. 858; verbessert und er- gänzt von den Korrektoren der Nr. 855 und von L. selbst. I. Item supplicat idem «archiepiscopus) a) rex', quatinus, cum ..abbas et conventus monasterii de Busonisvilla Meten(sis) diocesis ordinis sancti Benedicti adeo tenues habeant redditus et exiles, quod non possunt 8a) ex eis? commode sustentari et onera eis incumbencia supportare, dignemini parrochialem ecclesiam de §F1 Filzdorf dicte diocesis prope ipsum monasterium situatam et ad ipsorum collacionem seu presentacionem spectantem ipsi «perpet monasterio perpetuo annectare et unire reservata con- grua porcione pro perpetuo vicario §b) in illa instituendo ?' «illius) ad decretum .. ordinarii loci taxanda, ita tamen, quod cedente vel decedente ipsius ecclesie rectore ipsi .. abbas et conventus pre- dictam ecclesiam eis incorporatam cum ipsius redditibus apprehen- dere propria auctoritate possint ordinariis loci minime requisitis cum 2. Item clausulis et non obstantibus oportunis et executor(ibus). supplicat, quatenus quod ipsi ..abbas et conventus parrochiales ecclesias de Syrkis, de Freystorf, de Waldrica, de Bettinga c) Meten(sis) diocesis de iure patronatus eorum existentes? per monachos eorum monasterii, quos ad hoc duxerint eligendos, cedentibus vel decedentibus ipsarum rectoribus facere officiari possint iure ordinariorum et cetera in omnibus semper salvo dignemini ipsis indulgere constitutione quacunque contraria non c) quod per seculares presbiteros consueverint hac obstante, [. ......] conservari", cum clausulis, execut(oribus) et non ob- stantibus oportunis. a) von L. + b) vom 3. Korrektor der Nr. 855. + c) von dem I. Korrektor der Nr. 855. Goslar ƒ1349/ November 5. 858. Hermann von Sehlde schreibt seinem Bruder Johann über die Möglichkeit eines Austausches von Pfründen und fragt ihn, ob er mit ihm zum ſubiläum nach Rom reisen wolle.
566 Nr. 857—860 * iuribus et pertinenciis ipsius? in spiritualibus et temporalibus eidem archiepiscopo Treveren(si) et successoribus suis [......]; 8) S. 511 Z. 1 Sita reciper[e] — — usus videlicet, quod — — abbate ipse archiepiscopus — — et ecclesie Treveren(sis)? convertere; 9) Z. 6 personarum st. presbi- suos terorum; 10) Z. 7 ipsorum st. prepositorum. Die Zahl der Tilgungen ist also viel beträchtlicher als es bisher schien; das Kernstick, die Bitte um die In- korporation der Abtei Prüm, ist in beiden versuchten Formulierungen ge- strichen; auf die unbekannte endgiltige Fassung hat der I. Schreiber mit der Randbemerkung Videatis conclusionem in alia cedula hingewiesen. — Vgl. Nr. 856. Die Supplik kann kaum mit Salomon schon zum Januar 1348 gesetzt werden, kaum älter sein als Const. nr. 715 vom 12. Dezember. Wahrscheinlich gehört sie in das J. 1349; als Terminus ante quem muss mit der auf gleichem Blatt offenbar gleichzeitig entstandenen Nr. 857 der November 1349 angesehen werden. Der Text sowie die Ergänzung ita — — usus suos (oben in 8) rührt von der I. Hand der Nr. 855, bona — — abbatis (oben in 6) und abbaciam — — usus suos (in 7) rühren von deren 1. Korrektor, wohl alle anderen Er- gänzungen des Entwurfs von Losse selbst her. 857. [1349 vor November]. Erzbischof Baldewin) König Karl IV. bittet den- selben, die Pfarrkirchen su Filzdorf, Sierck, Freisdorf, Wallerchen und Bettingen mit dem Kloster Busendorf zu vereinigen. D 124—125 = Sauerland Lothringen II nr. 1573 Reg. — Auf gleichem Doppelblatt und von derselben Hand wie Nrr. 855 f. offenbar gleichzeitig geschrieben, und zwar nach der Korrektur der Nr. 858; verbessert und er- gänzt von den Korrektoren der Nr. 855 und von L. selbst. I. Item supplicat idem «archiepiscopus) a) rex', quatinus, cum ..abbas et conventus monasterii de Busonisvilla Meten(sis) diocesis ordinis sancti Benedicti adeo tenues habeant redditus et exiles, quod non possunt 8a) ex eis? commode sustentari et onera eis incumbencia supportare, dignemini parrochialem ecclesiam de §F1 Filzdorf dicte diocesis prope ipsum monasterium situatam et ad ipsorum collacionem seu presentacionem spectantem ipsi «perpet monasterio perpetuo annectare et unire reservata con- grua porcione pro perpetuo vicario §b) in illa instituendo ?' «illius) ad decretum .. ordinarii loci taxanda, ita tamen, quod cedente vel decedente ipsius ecclesie rectore ipsi .. abbas et conventus pre- dictam ecclesiam eis incorporatam cum ipsius redditibus apprehen- dere propria auctoritate possint ordinariis loci minime requisitis cum 2. Item clausulis et non obstantibus oportunis et executor(ibus). supplicat, quatenus quod ipsi ..abbas et conventus parrochiales ecclesias de Syrkis, de Freystorf, de Waldrica, de Bettinga c) Meten(sis) diocesis de iure patronatus eorum existentes? per monachos eorum monasterii, quos ad hoc duxerint eligendos, cedentibus vel decedentibus ipsarum rectoribus facere officiari possint iure ordinariorum et cetera in omnibus semper salvo dignemini ipsis indulgere constitutione quacunque contraria non c) quod per seculares presbiteros consueverint hac obstante, [. ......] conservari", cum clausulis, execut(oribus) et non ob- stantibus oportunis. a) von L. + b) vom 3. Korrektor der Nr. 855. + c) von dem I. Korrektor der Nr. 855. Goslar ƒ1349/ November 5. 858. Hermann von Sehlde schreibt seinem Bruder Johann über die Möglichkeit eines Austausches von Pfründen und fragt ihn, ob er mit ihm zum ſubiläum nach Rom reisen wolle.
Strana 567
1340—1349 567 Orig. (auf Papier, je 2 mal längs und quer gefaltet, mit Verschluss- schnitten und Resten des rückseitig aufgedrückten Siegels) in München, Mainz Fasz. 477 = St. Alban Fasz. 26. — Den Anlass für den Plan der Romreise (c. 3) hat gewiss die einen Ablass verheissende Verkündigung des Annus iubilaeus vom 18. August 1349 (vgl. Sauerland III nr. 786) gegeben. Was den in cc. I und 4 berührten Plan betrifft, so ist er auch sonst bezeugt. Am 3. März 1351 gestattete Papst Klemens VI. den beiden Brüdern Hermann und Johann von Sehlde, unseren Korrespondenten, ihre Pfründen, die Kustodie vom heiligen Kreuz in Nordhausen und ein Kanonikat zu St. Simon und Juda in Goslar zu tauschen (Schmidt-Kehr I 407 nr. 196) ; dabei wurde erwähnt, dass Hermann u. a. auch eine Vikarie an der Marienkapelle zu Goslar besitze. I. Sedulam huic inclusam misit Iohannes frater dilecte ! mihi tuus capellanus dominus Iohannes Mathie et miror satis, quid sua vel tua in hoc sit intencio, utrum ita cogitetis, quod vos redditus custodie recipere debeatis et ego necessaria ipsius meis donariis procurare, quia dixisti mihi in recessu tuo, quod preca- 2. Item peto, visses istam et velles adhuc omnia precavere. sicut per nuncium Goslariensem tibi scripsi, quod mihi rescribas, utrum possis vel velis michi executorias super graciis awnculorum a nostrorum ordinare, quia sine executoriis gracie parum valent, 3. Eciam libenter scirem, sicut per sicut pluries tibi scripsi. Wernerum Copman et predictum nuncium tibi scripsi, utrum intenderes mecum ire versus Romam, sicut a me recessisti, et si facere velles, quando vellemus arripere iter, quia secundum hoc de nobis neccessariis in via cogitarem, et certe iam dampnum magnum recepimus, quod voluntatem tuam ignoravi, quia pagi- mentum nobis competens non cambivi, quia iam Floreni et alii aurei et Turonenses nobiscum venales non inveniuntur. Si scires, quod domino preposito Northusensi et suis amicis vellet cadere pagimentum nobis competens de theoloniis in Maguncia et Franken- vord, ut pecuniam nobiscum redderemus, de hoc posses cogitare. Si vero tu non es mecum iturus, ut a me recessisti, hoc mihi scribas; tunc de alia societate cogitabo. 4. Si cogitares, quod de redditibus capelle posses habere necessaria custodie, in hoc decipieris, quia timeo, quod isto anno de capella vix tibi III marce velint derivari propter gwerram et malum statum terre nobiscum, et si omnia pertinencia ad capellam possem recipere, adhuc non rehaberem mediam partem pecunie ex parte capelle expositam. Datum Goslar(ie) feria sexta ante Martini. Rückwärts: Magistro Iohanni custodi in Northusen detur in curia domini Wilhelmi de Sawelinheim. [1346—13492. Juristisches Gutachten eines Ungenannten an einen [Pfarrer?H(enricus), dass die auf gewissen Wiesen lastenden Zehnten einer Pfarrkirche auch von den Einkünften aus dem Gewerbebetrieb (artificium) einer auf ihnen betriebenen Wäscherei (candoraria, candoreria, candomeria) gezahlt werden muss. Quamvis multa pulcra. — D 75; Schluss fehlt. — Das Stück gehört offenbar zu Losses Offizialitäts-Akten. Die Zeitbestimmung ergibt sich nur unsicher aus der Stellung in der Gruppe D 74—78 (Nrr. 836, 814, 834, 849). 859. [1340—1349. Vor dem Offizial der Trierer Kirche erscheint der Trierer Kleriker Fran(ciscus?) de Verduno Prokurator der Schöffen Trierer Diözese Arnoldus Villicus, Iacobus dictus Legeme(ter?) und Franco de Geronvilla 860.
1340—1349 567 Orig. (auf Papier, je 2 mal längs und quer gefaltet, mit Verschluss- schnitten und Resten des rückseitig aufgedrückten Siegels) in München, Mainz Fasz. 477 = St. Alban Fasz. 26. — Den Anlass für den Plan der Romreise (c. 3) hat gewiss die einen Ablass verheissende Verkündigung des Annus iubilaeus vom 18. August 1349 (vgl. Sauerland III nr. 786) gegeben. Was den in cc. I und 4 berührten Plan betrifft, so ist er auch sonst bezeugt. Am 3. März 1351 gestattete Papst Klemens VI. den beiden Brüdern Hermann und Johann von Sehlde, unseren Korrespondenten, ihre Pfründen, die Kustodie vom heiligen Kreuz in Nordhausen und ein Kanonikat zu St. Simon und Juda in Goslar zu tauschen (Schmidt-Kehr I 407 nr. 196) ; dabei wurde erwähnt, dass Hermann u. a. auch eine Vikarie an der Marienkapelle zu Goslar besitze. I. Sedulam huic inclusam misit Iohannes frater dilecte ! mihi tuus capellanus dominus Iohannes Mathie et miror satis, quid sua vel tua in hoc sit intencio, utrum ita cogitetis, quod vos redditus custodie recipere debeatis et ego necessaria ipsius meis donariis procurare, quia dixisti mihi in recessu tuo, quod preca- 2. Item peto, visses istam et velles adhuc omnia precavere. sicut per nuncium Goslariensem tibi scripsi, quod mihi rescribas, utrum possis vel velis michi executorias super graciis awnculorum a nostrorum ordinare, quia sine executoriis gracie parum valent, 3. Eciam libenter scirem, sicut per sicut pluries tibi scripsi. Wernerum Copman et predictum nuncium tibi scripsi, utrum intenderes mecum ire versus Romam, sicut a me recessisti, et si facere velles, quando vellemus arripere iter, quia secundum hoc de nobis neccessariis in via cogitarem, et certe iam dampnum magnum recepimus, quod voluntatem tuam ignoravi, quia pagi- mentum nobis competens non cambivi, quia iam Floreni et alii aurei et Turonenses nobiscum venales non inveniuntur. Si scires, quod domino preposito Northusensi et suis amicis vellet cadere pagimentum nobis competens de theoloniis in Maguncia et Franken- vord, ut pecuniam nobiscum redderemus, de hoc posses cogitare. Si vero tu non es mecum iturus, ut a me recessisti, hoc mihi scribas; tunc de alia societate cogitabo. 4. Si cogitares, quod de redditibus capelle posses habere necessaria custodie, in hoc decipieris, quia timeo, quod isto anno de capella vix tibi III marce velint derivari propter gwerram et malum statum terre nobiscum, et si omnia pertinencia ad capellam possem recipere, adhuc non rehaberem mediam partem pecunie ex parte capelle expositam. Datum Goslar(ie) feria sexta ante Martini. Rückwärts: Magistro Iohanni custodi in Northusen detur in curia domini Wilhelmi de Sawelinheim. [1346—13492. Juristisches Gutachten eines Ungenannten an einen [Pfarrer?H(enricus), dass die auf gewissen Wiesen lastenden Zehnten einer Pfarrkirche auch von den Einkünften aus dem Gewerbebetrieb (artificium) einer auf ihnen betriebenen Wäscherei (candoraria, candoreria, candomeria) gezahlt werden muss. Quamvis multa pulcra. — D 75; Schluss fehlt. — Das Stück gehört offenbar zu Losses Offizialitäts-Akten. Die Zeitbestimmung ergibt sich nur unsicher aus der Stellung in der Gruppe D 74—78 (Nrr. 836, 814, 834, 849). 859. [1340—1349. Vor dem Offizial der Trierer Kirche erscheint der Trierer Kleriker Fran(ciscus?) de Verduno Prokurator der Schöffen Trierer Diözese Arnoldus Villicus, Iacobus dictus Legeme(ter?) und Franco de Geronvilla 860.
Strana 568
568 Nr. 861—864 (Gérouville), welche Kläger sind gegen Io(hannes) de Villari, der sich Kleriker nennt, und gegen jedweden seinen gesetzlichen Vertreter (intervenientem), weil er gegen sie vor dem Offizial oder Richter Ge(rhardus) de Virneburch, Archidiakon der Trierer Kirche von St. Agathen zu Longuyon (L-n) wegen angeblichen Raubes von drei franchard(a) Feinmehls (siliginis) im Betrage eines halben Scheffels gegen sie infolge der Unfähigkeit oder Gleichgiltigkeit ihres Verteidigers ein Urteil auf Einstellung des Gottesdienstes und Interdikt zu Gérouville mit unberechtigter Berufung auf die statuta sacri consilii (!) Trev(er)en(sis) contra spoliatores clericorum edita erwirkt und durch seinen Sachwalter den Trierer Kleriker Iohannes Foyss(is?) de Yvodio die Eröffnung der Akten (acta) über die von neuem angestrengte Unter- suchung verhindert und den in einem Monat zu beendenden Prozess ungefähr 2 Jahre verschleppt und schliesslich an den Trierer Offizial appelliert habe, und bittet ihn zu Gunsten seiner Herren zu entscheiden, den Beklagten in die Kosten des Prozesses zu verurteilen und die über die Kläger verhängte Strafe aufzuheben. Coram vobis venerabili viro domino officiali curie Trev(er)en(sis). — D 23, Reinkonzept? Auf der Rückseite steht von gleicher Hand der wohl auf D 23 bezigliche Bescheid D 24: Supp(licacio)nem istam, ut in principali negocio s(ecundum) retro(?)acta procedatur, admittimus. — Für die Einreihung kommt in Betracht, dass der Archidiakonat Longuyon 1350 neu besetzt worden ist (Sauerland III nr. 898) und dass Losse dort seit 1340 tätig war (vgl. Nrr. 636, 639); wahrscheinlich fällt das Stick doch erst in die Zeit seines Offizialats. 861. [1349 August—1350 Anfang Januars. An Papst Klemens VI. König Karl IV.: bitten seinen Familiaren und Rat Rudolf Losse Trierischen Offizial und päpstlichen Kaplan mit der durch den Tod des Ulricus de Frekeleyvin erledigten Naumburger Propstei zu providieren, obwohl er bereits bepfründete Kanonikate zu St. Florin und St. Kastor in Koblenz, zu St. Kastor in Karden, St. Marien in Eisenach und einen vorläufig unbepfründeten zu St. Paulin in Trier besitzt, um bepfründete Domherrnstellen in Trier und Cambrai prozessiert und mit einer solchen in Mainz samt dem dortigen Dekanat providiert ist. Am 3. Februar 1350 ge- nehmigte (vgl. auch Nr. 864) Supplik. — Aus vatikan. Supplikenregister: Schmidt-Kehr I 438 nr. 315, Mon. Vat. I nr. 1217. — Die Einreihung ergibt sich aus der Angabe in Nr. 864, dass Ulrich von Freckleben am 3. August 1349 noch lebte. 862. Avignon Pfalz 1350 Januar 15. In dem Appellationsprozess um eine Domherrnstelle zwischen Herrn Rudolphus dictus Losse einer-, Propst, Dekan und Kapitel von Trier und dem sich Kleriker Mainzer Diözese nennenden Symon Sohn des gestrengen Ritters Herrn Symon Brunser de Rudensheim andererseits hatte in 1. Instans Herr Aymericus Hugonis beider Rechte Professor Domherr von Poitiers (Pictavensis) des Papstes Kaplan und sacri palacii causarum auditor auf Er- suchen R.s bzw. seines Prokurators vom Papst Klemens VI. mit der Sache betraut für R. und gegen die Gegenpartei entschieden; die Erledigung der von der letsteren eingebrachten Appellation hat auf deren Ersuchen der Papst dem (in 1. Person redenden) Thomas Fastolf legum doctor Archidiakon von Wells (Wellensis) des Papstes Kaplan und sacri palacii causarum auditor ibertragen; dieser hat den auf Antrag des Iohannes de Rudensheym Pro- kurators der Gegenpartei von ihm mit jenem 2 mal, zur Geltendmachung etwaigen Einspruchs gegen die Uebertragung, geladenen aber nicht erschiene- nen Iohannes de Rupe Prokurator Rudolfs für contumax erklärt, worauf von beiden Prokuratoren im 3. Termin wörtlich eingerückte Petitionen vor- gelegt wurden; nach 9 weiteren Terminen hat Th. im 13. auf Antrag des I. de Rupe das Urteil der 1. Instans bestätigt, nachdem zuvor A.s Schreiber der Notar Meister Hugo mit Bezug auf einen im 11. Termin erfolgten Protest des J. von Ridesheim in dessen Gegenwart eidlich erklärte, dass er den Namen des Iohannes Baumgerter (-gerther), der den J. von Rüdesheim während seiner Abwesenheit von der römischen Kurie im 5. bis 10. Termin als sein Substitut auf Grund eines damals vorgelegten und in actis coram nobis habitis et factis registrierten Instrumentes vertreten hatte, fideliter in regestro coram nobis habito geschrieben habe ; J. von R. hat gegen dies Urteil
568 Nr. 861—864 (Gérouville), welche Kläger sind gegen Io(hannes) de Villari, der sich Kleriker nennt, und gegen jedweden seinen gesetzlichen Vertreter (intervenientem), weil er gegen sie vor dem Offizial oder Richter Ge(rhardus) de Virneburch, Archidiakon der Trierer Kirche von St. Agathen zu Longuyon (L-n) wegen angeblichen Raubes von drei franchard(a) Feinmehls (siliginis) im Betrage eines halben Scheffels gegen sie infolge der Unfähigkeit oder Gleichgiltigkeit ihres Verteidigers ein Urteil auf Einstellung des Gottesdienstes und Interdikt zu Gérouville mit unberechtigter Berufung auf die statuta sacri consilii (!) Trev(er)en(sis) contra spoliatores clericorum edita erwirkt und durch seinen Sachwalter den Trierer Kleriker Iohannes Foyss(is?) de Yvodio die Eröffnung der Akten (acta) über die von neuem angestrengte Unter- suchung verhindert und den in einem Monat zu beendenden Prozess ungefähr 2 Jahre verschleppt und schliesslich an den Trierer Offizial appelliert habe, und bittet ihn zu Gunsten seiner Herren zu entscheiden, den Beklagten in die Kosten des Prozesses zu verurteilen und die über die Kläger verhängte Strafe aufzuheben. Coram vobis venerabili viro domino officiali curie Trev(er)en(sis). — D 23, Reinkonzept? Auf der Rückseite steht von gleicher Hand der wohl auf D 23 bezigliche Bescheid D 24: Supp(licacio)nem istam, ut in principali negocio s(ecundum) retro(?)acta procedatur, admittimus. — Für die Einreihung kommt in Betracht, dass der Archidiakonat Longuyon 1350 neu besetzt worden ist (Sauerland III nr. 898) und dass Losse dort seit 1340 tätig war (vgl. Nrr. 636, 639); wahrscheinlich fällt das Stick doch erst in die Zeit seines Offizialats. 861. [1349 August—1350 Anfang Januars. An Papst Klemens VI. König Karl IV.: bitten seinen Familiaren und Rat Rudolf Losse Trierischen Offizial und päpstlichen Kaplan mit der durch den Tod des Ulricus de Frekeleyvin erledigten Naumburger Propstei zu providieren, obwohl er bereits bepfründete Kanonikate zu St. Florin und St. Kastor in Koblenz, zu St. Kastor in Karden, St. Marien in Eisenach und einen vorläufig unbepfründeten zu St. Paulin in Trier besitzt, um bepfründete Domherrnstellen in Trier und Cambrai prozessiert und mit einer solchen in Mainz samt dem dortigen Dekanat providiert ist. Am 3. Februar 1350 ge- nehmigte (vgl. auch Nr. 864) Supplik. — Aus vatikan. Supplikenregister: Schmidt-Kehr I 438 nr. 315, Mon. Vat. I nr. 1217. — Die Einreihung ergibt sich aus der Angabe in Nr. 864, dass Ulrich von Freckleben am 3. August 1349 noch lebte. 862. Avignon Pfalz 1350 Januar 15. In dem Appellationsprozess um eine Domherrnstelle zwischen Herrn Rudolphus dictus Losse einer-, Propst, Dekan und Kapitel von Trier und dem sich Kleriker Mainzer Diözese nennenden Symon Sohn des gestrengen Ritters Herrn Symon Brunser de Rudensheim andererseits hatte in 1. Instans Herr Aymericus Hugonis beider Rechte Professor Domherr von Poitiers (Pictavensis) des Papstes Kaplan und sacri palacii causarum auditor auf Er- suchen R.s bzw. seines Prokurators vom Papst Klemens VI. mit der Sache betraut für R. und gegen die Gegenpartei entschieden; die Erledigung der von der letsteren eingebrachten Appellation hat auf deren Ersuchen der Papst dem (in 1. Person redenden) Thomas Fastolf legum doctor Archidiakon von Wells (Wellensis) des Papstes Kaplan und sacri palacii causarum auditor ibertragen; dieser hat den auf Antrag des Iohannes de Rudensheym Pro- kurators der Gegenpartei von ihm mit jenem 2 mal, zur Geltendmachung etwaigen Einspruchs gegen die Uebertragung, geladenen aber nicht erschiene- nen Iohannes de Rupe Prokurator Rudolfs für contumax erklärt, worauf von beiden Prokuratoren im 3. Termin wörtlich eingerückte Petitionen vor- gelegt wurden; nach 9 weiteren Terminen hat Th. im 13. auf Antrag des I. de Rupe das Urteil der 1. Instans bestätigt, nachdem zuvor A.s Schreiber der Notar Meister Hugo mit Bezug auf einen im 11. Termin erfolgten Protest des J. von Ridesheim in dessen Gegenwart eidlich erklärte, dass er den Namen des Iohannes Baumgerter (-gerther), der den J. von Rüdesheim während seiner Abwesenheit von der römischen Kurie im 5. bis 10. Termin als sein Substitut auf Grund eines damals vorgelegten und in actis coram nobis habitis et factis registrierten Instrumentes vertreten hatte, fideliter in regestro coram nobis habito geschrieben habe ; J. von R. hat gegen dies Urteil
Strana 569
1349 August—1350 Februar 3 569 protestiert. Siegler: Thomas. Dudum sanctissimus — — Lecta —— fuit presens sentencia per dictum dominum auditorem Avin. in domo fratrum Predicatorum in palacio apostolico, ubi iura redduntur, in loco nostro solito pro tribunali sedentes die veneris, XV. mensis ianuarii a. a nat. d. 1350., ind. 3., pont. — — Clementis pape VI. a. 8. presentibus venerabilibus viris dominis Acurcio de Mediolano iurisperito in Romana curia advocato; magistro Goswino de Castro notario publico et sancti Andree Coloniensis canonico et Iohanne Grimaldi clerico Coloniensis et Ruthenensis (Rhodes) diocesium testibus rogatis. Die U. geht erst gegen Ende in die Form des Instrumentes über; der öffentliche apostolische Notar Hugo Raembaldi des Auditors Schreiber (vgl. oben) hat sie, aliis diversis negociis occupatus, einschliesslich der Formel seiner Unter- schrift schreiben lassen und nur sein Signet, rogatus specialiter et requisitus per procuratorem domini Rudolphi dicti Losse, eigenhändig hinzugefügt. — Orig. in Koblenz Abt. I D mit wohl erhaltenem Siegel und den Indorsaten 1) II. sentencia, 2) Secunda sentencia in causa Treveren(si) und 3) Secunda sentencia diffinitiva pro domino Rodol(fo) dicto Losse super canonicatu et prebenda Trever(ensi), I von Losse, 2 und 3 wohl auf seine Veranlassung geschrieben. [1340 Januar 27—etwa 1350 Januar 283. 863. Landgraf Heinrich von Hessen schreibt dem Otto, Kellner in Amöneburg, zugunsten des Albert Rukersfelde, Bürger- meisters von Homberg. Kindlingers Sammlung in Münster II 136 S. 72 nr. 8 aus verschollenem Orig. (auf Papier, mit rundem Siegel); zur Ueberlieferung vgl. Nr. 742. Den Homberger Bürgermeister A. R. habe ich noch 1342 April 8 und 1343 Juni 23 als Zeugen genannt gefunden (Origg. in Marburg, Abt. Grafsch. Ziegenhain); Otto ist am 13. August 1339 Kellner in A. geworden (vgl. Nr. 742). Der Brief wird also wohl wie die meisten Stücke der Gruppe, zu der er gehört, ins 5. Jahrzehnt gehören, vielleicht in die Jahre 1342/43. Ein Ludwig Crenselin wird 1338 März I zu Amöneburg erwähnt (Orig. in Marburg, Kl. Haina). Favorabili salut[ationle H[enricjus lantgravius Hassie. nostra premissa. Vos Ottonem cell(erarium) in Ameneburg specialem nobis affectanter rogamus iuxta quod etiam pluries meminimus vos rogass[e .....], ut Henricum dictum Crencelin servitorem nostrum ula) ....] velitisb) [....] vestri [....] inspicere efficaciter, quod a spiritualfi]c) iudi[cio ........Jass]..] Albertum [dictum] Rûkersfelde magistrum civium in Hohimberg [....] audi- tum [........] desistat [..............] in opido nostro Hohin- berg coram consulibus [..] absque strepitu iudiciario, prout in placit ..], quo [..............] Hohinberg [........] noster vobis- cum observabit [.......] quod [.....Jris [...Jco sicuti [....] vobis plene confidimus facientes. Datum et actum feria Va ante purificacio[nis]d) Marie sub nostro sſecreto]. Rückwärts: Honorabili viro cellerario archiepiscopi Mogun- tini in Ameneburg speciali. a) 2. + b) Strich über tis. + c) spiritual. + d) purificacio. Avignon 1350 Februar 3. 864. Papst Klemens VI. an den päpstlichen Kaplan Rudolf Losse: verleiht ihm die durch den Tod des Ulricus de Freckleybin erledigte, zu dessen Leb- zeiten am 3. August 1349 dem apostolischen Stuhl reservierte Naumburger Propstei ungeachtet der in Nr. 861 erwähnten kanonischen Hindernisse. Attributa tibi. — Aus vatikan. Register, wo ein gleichlautendes Mandat an die mit der Ausführung betrauten Aebte von St. Mathias bei Trier und St. Jakob zu Erfurt sowie den Sakristen von Avignon erwähnt wird: Schmidt- Kehr I 395 nr. 177, Sauerland III nr. 811 Regg. Vgl. Nr. 861.
1349 August—1350 Februar 3 569 protestiert. Siegler: Thomas. Dudum sanctissimus — — Lecta —— fuit presens sentencia per dictum dominum auditorem Avin. in domo fratrum Predicatorum in palacio apostolico, ubi iura redduntur, in loco nostro solito pro tribunali sedentes die veneris, XV. mensis ianuarii a. a nat. d. 1350., ind. 3., pont. — — Clementis pape VI. a. 8. presentibus venerabilibus viris dominis Acurcio de Mediolano iurisperito in Romana curia advocato; magistro Goswino de Castro notario publico et sancti Andree Coloniensis canonico et Iohanne Grimaldi clerico Coloniensis et Ruthenensis (Rhodes) diocesium testibus rogatis. Die U. geht erst gegen Ende in die Form des Instrumentes über; der öffentliche apostolische Notar Hugo Raembaldi des Auditors Schreiber (vgl. oben) hat sie, aliis diversis negociis occupatus, einschliesslich der Formel seiner Unter- schrift schreiben lassen und nur sein Signet, rogatus specialiter et requisitus per procuratorem domini Rudolphi dicti Losse, eigenhändig hinzugefügt. — Orig. in Koblenz Abt. I D mit wohl erhaltenem Siegel und den Indorsaten 1) II. sentencia, 2) Secunda sentencia in causa Treveren(si) und 3) Secunda sentencia diffinitiva pro domino Rodol(fo) dicto Losse super canonicatu et prebenda Trever(ensi), I von Losse, 2 und 3 wohl auf seine Veranlassung geschrieben. [1340 Januar 27—etwa 1350 Januar 283. 863. Landgraf Heinrich von Hessen schreibt dem Otto, Kellner in Amöneburg, zugunsten des Albert Rukersfelde, Bürger- meisters von Homberg. Kindlingers Sammlung in Münster II 136 S. 72 nr. 8 aus verschollenem Orig. (auf Papier, mit rundem Siegel); zur Ueberlieferung vgl. Nr. 742. Den Homberger Bürgermeister A. R. habe ich noch 1342 April 8 und 1343 Juni 23 als Zeugen genannt gefunden (Origg. in Marburg, Abt. Grafsch. Ziegenhain); Otto ist am 13. August 1339 Kellner in A. geworden (vgl. Nr. 742). Der Brief wird also wohl wie die meisten Stücke der Gruppe, zu der er gehört, ins 5. Jahrzehnt gehören, vielleicht in die Jahre 1342/43. Ein Ludwig Crenselin wird 1338 März I zu Amöneburg erwähnt (Orig. in Marburg, Kl. Haina). Favorabili salut[ationle H[enricjus lantgravius Hassie. nostra premissa. Vos Ottonem cell(erarium) in Ameneburg specialem nobis affectanter rogamus iuxta quod etiam pluries meminimus vos rogass[e .....], ut Henricum dictum Crencelin servitorem nostrum ula) ....] velitisb) [....] vestri [....] inspicere efficaciter, quod a spiritualfi]c) iudi[cio ........Jass]..] Albertum [dictum] Rûkersfelde magistrum civium in Hohimberg [....] audi- tum [........] desistat [..............] in opido nostro Hohin- berg coram consulibus [..] absque strepitu iudiciario, prout in placit ..], quo [..............] Hohinberg [........] noster vobis- cum observabit [.......] quod [.....Jris [...Jco sicuti [....] vobis plene confidimus facientes. Datum et actum feria Va ante purificacio[nis]d) Marie sub nostro sſecreto]. Rückwärts: Honorabili viro cellerario archiepiscopi Mogun- tini in Ameneburg speciali. a) 2. + b) Strich über tis. + c) spiritual. + d) purificacio. Avignon 1350 Februar 3. 864. Papst Klemens VI. an den päpstlichen Kaplan Rudolf Losse: verleiht ihm die durch den Tod des Ulricus de Freckleybin erledigte, zu dessen Leb- zeiten am 3. August 1349 dem apostolischen Stuhl reservierte Naumburger Propstei ungeachtet der in Nr. 861 erwähnten kanonischen Hindernisse. Attributa tibi. — Aus vatikan. Register, wo ein gleichlautendes Mandat an die mit der Ausführung betrauten Aebte von St. Mathias bei Trier und St. Jakob zu Erfurt sowie den Sakristen von Avignon erwähnt wird: Schmidt- Kehr I 395 nr. 177, Sauerland III nr. 811 Regg. Vgl. Nr. 861.
Strana 570
570 865. Nr. 865—869 1350 März 5. Der Offizial der Trierer Kurie (R. Losse) an den Burdekan und alle anderen Rektoren, Vikare und Merzenare in der Stadt Trier und deren Vororten. auf Klage der Meisterin und des Konvents des Klosters in Orreo (Oeren) zu T., dass Etliche die Fahrhabe von kürzlich verstorbenen Pfründnern des Klosters, die den Nonnen angeblich anfallen misste, widerrechtlich zurückhalten (quod nonnulli bona mobilia a dicti monsterii prebendariis nuper deo per- mittefnte] de medio repentine sublatis, que ipsis dominabus, ut asserunt, cedere debuerunt, tamen quodam impetu diripuerunt, distraxerunt et extra potestatem dictarum dominarum asportarunt et asportata occuparunt et detinent occupata contra deum et iusticiam et ipsarum dominarum preiudicium et scandalum plurimorum), und auf ihre Bitte um Abhilfe befiehlt er den Adressaten unter Androhung des Bannes, alle ihre Untergebenen in ihren öffentlichen Kirchen öffentlich zu mahnen, dass sie binnen 8 Tagen die be- sessenen Giter ausliefern oder ihre Inhaber bekannt geben; wenn Personen welche rechtlich zu besitzen glauben, sollen sie unter Vorladung der Herrinnen binnen der genannten Frist seine Sache vor ihm anbringen et iure suo gaudeant, in quantum de iure gaudere debebunt; die Adressaten haben über die Ausführung mittels Transfixes zu berichten. Conqueste sunt — — D. a. dom. 1349. feria 6. post dominicam Oculi'. Abschr. im Chartular von St. Irmin in der Stadtbibliothek zu Trier, hist. 406 (2099) (vgl. Keuffer- Kentenich VIII 211) fol. 185b—186 a mit der Notiz Item hec littera antedicta habet multa sigilla per executores appensa. 866. Avignon Pfalz 1350 Mai 9 (102). In dem Appellationsprozess um eine Domherrnstelle zwischen dem Trierer Domherrn Herrn Rodolfus Losse einer-, Propst, Dekan und Kapitel von Trier und dem sich Kleriker Mainzer Diözese nennenden Symon Brumser de Rudensheim andererseits hatte in erster Instanz Herr Aymericus Hugonis beider Rechte Professor, Domherr von Poitiers (Pictavensis), päpstlicher Kaplan und auditor sacri palacii, auf Ersuchen der Seite R.s von Papst Klemens VI. mit der Sache betraut, zunächst in der audiencia publica litterarum contradictarum festgestellt, dass die Sache vor die römische Kurie gehöre, sodann in der Verhandlung, während der ein Schriftsatz und mehrere päpstliche und öffentliche Urkunden von Seiten des Meisters Iohannes de Rupe des Prokurators Rudolfs vorgelegt und von ihm vorgebrachte Zeugen protokollarisch vernommen wurden, schliesslich für Rudolf entschieden, seine Gegner verurteilt, ihm seine Unkosten und die ihm entgangenen Einnahmen der Pfründen zu ersetzen, und die Entfernung des S. oder irgend eines Anderen von derselben angeordnet; auf die Appellation der Verurteilten hatte der auf deren Ersuchen vom Papste mit der Sache betraute Auditor Herr Thomas Fastolf Archidiakon von Wells (Wellensis) und päpstlicher Kaplan in 2. Instanz das Urteil A.s bestätigt; auf neue Appellation der Verurteilten ist nunmehr in letzter Instans auf Ersuchen von R.s Prokurator die Sache dem Auditor Oliverius de Cerzeto Dekan von St. Ilarius in Poitiers und päpstlichem Kaplan (in erster Person redend!) übergeben worden; dieser hat den zum I. Termin durch einen päpstlichen Läufer geladenen, aber aus- gebliebenen Prokurator der Verurteilten J. von Rüdesheim auf Antrag des Prokurators I. de Rupe für widerspenstig erklärt; im 2. Termin haben beide erschienene Prokuratoren einen (eingerückten) Schriftsatz vorgelegt, in dem der eine ersucht, das Urteil des Th. zu bestätigen, der andere, es aufzuheben und der neuen Appellation des Kapitels und des Symon Sohnes des gestrengen Ritters Symon dictus Brumser de Rudinsheim gegen einen Gewissen, der sich Rodolfus dictus Losse de Ysenaco nenne und als Offizial der Trierer Kurie bezeichne, stattzugeben ; nach weiteren Terminen, von denen J. von Rüdesheim den ersten und die beiden letzten wieder versäumte — Meister Herbordus de Spangenberg erscheint damals als Prokurator R.s, ohne dass damit dessen andere Prokuratoren abberufen sein sollen — erklärt O. schliesslich im 9. Termin auf Antrag des I. de Rupe im Einvernehmen mit seinen Koauditoren, nach Anrufung des Namens Christi, vor dem Tribunal sitzend, Gott vor Augen das Urteil des Th. für rechtskräftig. Erst am Ende als Notariatsinstrument bezeichnet, unterschrieben und signiert von Nicolaus Iacobi Braquis Kleriker Reimser Diözese, apostolischer und kaiserlicher öffentlicher Notar, des Auditors
570 865. Nr. 865—869 1350 März 5. Der Offizial der Trierer Kurie (R. Losse) an den Burdekan und alle anderen Rektoren, Vikare und Merzenare in der Stadt Trier und deren Vororten. auf Klage der Meisterin und des Konvents des Klosters in Orreo (Oeren) zu T., dass Etliche die Fahrhabe von kürzlich verstorbenen Pfründnern des Klosters, die den Nonnen angeblich anfallen misste, widerrechtlich zurückhalten (quod nonnulli bona mobilia a dicti monsterii prebendariis nuper deo per- mittefnte] de medio repentine sublatis, que ipsis dominabus, ut asserunt, cedere debuerunt, tamen quodam impetu diripuerunt, distraxerunt et extra potestatem dictarum dominarum asportarunt et asportata occuparunt et detinent occupata contra deum et iusticiam et ipsarum dominarum preiudicium et scandalum plurimorum), und auf ihre Bitte um Abhilfe befiehlt er den Adressaten unter Androhung des Bannes, alle ihre Untergebenen in ihren öffentlichen Kirchen öffentlich zu mahnen, dass sie binnen 8 Tagen die be- sessenen Giter ausliefern oder ihre Inhaber bekannt geben; wenn Personen welche rechtlich zu besitzen glauben, sollen sie unter Vorladung der Herrinnen binnen der genannten Frist seine Sache vor ihm anbringen et iure suo gaudeant, in quantum de iure gaudere debebunt; die Adressaten haben über die Ausführung mittels Transfixes zu berichten. Conqueste sunt — — D. a. dom. 1349. feria 6. post dominicam Oculi'. Abschr. im Chartular von St. Irmin in der Stadtbibliothek zu Trier, hist. 406 (2099) (vgl. Keuffer- Kentenich VIII 211) fol. 185b—186 a mit der Notiz Item hec littera antedicta habet multa sigilla per executores appensa. 866. Avignon Pfalz 1350 Mai 9 (102). In dem Appellationsprozess um eine Domherrnstelle zwischen dem Trierer Domherrn Herrn Rodolfus Losse einer-, Propst, Dekan und Kapitel von Trier und dem sich Kleriker Mainzer Diözese nennenden Symon Brumser de Rudensheim andererseits hatte in erster Instanz Herr Aymericus Hugonis beider Rechte Professor, Domherr von Poitiers (Pictavensis), päpstlicher Kaplan und auditor sacri palacii, auf Ersuchen der Seite R.s von Papst Klemens VI. mit der Sache betraut, zunächst in der audiencia publica litterarum contradictarum festgestellt, dass die Sache vor die römische Kurie gehöre, sodann in der Verhandlung, während der ein Schriftsatz und mehrere päpstliche und öffentliche Urkunden von Seiten des Meisters Iohannes de Rupe des Prokurators Rudolfs vorgelegt und von ihm vorgebrachte Zeugen protokollarisch vernommen wurden, schliesslich für Rudolf entschieden, seine Gegner verurteilt, ihm seine Unkosten und die ihm entgangenen Einnahmen der Pfründen zu ersetzen, und die Entfernung des S. oder irgend eines Anderen von derselben angeordnet; auf die Appellation der Verurteilten hatte der auf deren Ersuchen vom Papste mit der Sache betraute Auditor Herr Thomas Fastolf Archidiakon von Wells (Wellensis) und päpstlicher Kaplan in 2. Instanz das Urteil A.s bestätigt; auf neue Appellation der Verurteilten ist nunmehr in letzter Instans auf Ersuchen von R.s Prokurator die Sache dem Auditor Oliverius de Cerzeto Dekan von St. Ilarius in Poitiers und päpstlichem Kaplan (in erster Person redend!) übergeben worden; dieser hat den zum I. Termin durch einen päpstlichen Läufer geladenen, aber aus- gebliebenen Prokurator der Verurteilten J. von Rüdesheim auf Antrag des Prokurators I. de Rupe für widerspenstig erklärt; im 2. Termin haben beide erschienene Prokuratoren einen (eingerückten) Schriftsatz vorgelegt, in dem der eine ersucht, das Urteil des Th. zu bestätigen, der andere, es aufzuheben und der neuen Appellation des Kapitels und des Symon Sohnes des gestrengen Ritters Symon dictus Brumser de Rudinsheim gegen einen Gewissen, der sich Rodolfus dictus Losse de Ysenaco nenne und als Offizial der Trierer Kurie bezeichne, stattzugeben ; nach weiteren Terminen, von denen J. von Rüdesheim den ersten und die beiden letzten wieder versäumte — Meister Herbordus de Spangenberg erscheint damals als Prokurator R.s, ohne dass damit dessen andere Prokuratoren abberufen sein sollen — erklärt O. schliesslich im 9. Termin auf Antrag des I. de Rupe im Einvernehmen mit seinen Koauditoren, nach Anrufung des Namens Christi, vor dem Tribunal sitzend, Gott vor Augen das Urteil des Th. für rechtskräftig. Erst am Ende als Notariatsinstrument bezeichnet, unterschrieben und signiert von Nicolaus Iacobi Braquis Kleriker Reimser Diözese, apostolischer und kaiserlicher öffentlicher Notar, des Auditors
Strana 571
1350 März 5—Ende Mai 571 Oliverius und dieser Sache Schreiber; Siegler: Oliverius. Dudum sanctissimus — — Lecta, lata et in scriptis pronunciata fuit suprascripta diffinitiva sententia per nos Oliverium auditorem prefatum Avinione in palacio apostolico, in quo eiusdem palacii causarum auditores ad iura reddendum sedere consueverunt, nobis ibidem mane hora causarum loco nostro solito pro tribunali sedentibus sub a. a nativ. d. 1350., ind. 3., die lune, 9. mensis maii, pont. — — Clementis —— pape VI. supradicti a. 8. presentibus discretis viris dominis Henrico de Ast, Alberto de Placencia in Romana curia advocatis, magistris Godefrido de Iandrato, Gaufrido magistri, Philippo Gosse et Echardo de Lubeke in dicta curia procuratoribus necnon Gwilelmo de Vitulo, Gwilelmo Vergneyo et Gob- lino Manisse de Ramavilla clericis notariis publicis testibus — — vocatis. — Orig. (mit anhängendem rotem Wachsiegel des Oliverius in gelber Schüssel an grüner Seide) in Koblenz, Abt. I D; Indorsat Tercia diffinitiva sentencia super canonicatu et prebenda Treveren(si) von Losses Hand. [1349 Sommer—1350 Anfang Maiſ. 867. An Papst Klemens VI. Wilhelm erwählter Erzbischof von Köln: bittet, dem Trierer Offizial Rodolfus dictus Losse die ihm durch den römischen König verliehene seit dem Tode des Iacobus de Mellodio offen stehende be- pfründete Domherrenstelle in Cambrai, um die R. mit Florentius de Iutfaes an der Kurie prozessiert, von neuem zu verleihen. Am 30. Mai 1350 ge- nehmigte Supplik. — Aus vatikan. Supplikenregister: Analecta Vaticano- Balgica I nr. 1384 Sauerland III nr. 848 Reg. — Möglicher, doch nicht notwendiger Weise noch etwas älter als Nrr. 852/54. 868. Avignon Pfalz 1350 Mai 31. Thomas Fastolf legum doctor Archidiakon von Wells (Wellensis) hat Meister Iohannes de Rudensheim Prokurator des Trierer Domkapitels und des Symon Sohnes des gestrengen Ritters Herrn Symon dictus Brum(m)eszer de Rudensheim auf Antrag von Meister Iohannes de Rupe Prokurator des be- pfrindeten Trierer Domherrn Rudolphus dictus Losse amtlich vor sein Gericht geladen zur Feststellung der Gerichtskosten, die jene als die durch ihn in der 2. Instans des Prozesses um eine Trierer Domherrnstelle nach Ausweis des Urteils (Nr. 862) verurteilte Partei zu tragen habe; den ausgebliebenen erklärt er für halsstarrig und taxiert die Kosten auf Grund der eidlichen Erklärung des I. de Rupe, dass er so viel und mehr ausgegeben habe, auf 331/2 Gulden sowie auch das vorliegende Instrument. Siegler: der Aussteller. Dudum sanctissimus —— D. et actum Avin. in domo fratrum Predicatorum in palacio apostolico, ubi iura redduntur, die lune ultima mensis maii sub a. a nat. d. 1350. ind. 3. pont. — — Clementis — — pape VI. a. I. presentibus honestis et discretis viris magistris Goswino de Castro notario publico Coloniensis diocesis, Thoma de Ove ac Carlino de Cinnis notariis publicis et scribis nostris testibus — — rogatis. Die U. heisst erst gegen Ende publicum instrumentum des öffentlichen apostolischen Notars Hugo Raembaldi Ruthenensis (Rhodes) diocesis, der sie einschliesslich seiner Unterschrift hat schreiben und, aliis diversis negociis occupatus, nur sein Signet, rogatus specialiter et requisitus per magistrum I. de Rupe procuratorem domini officialis predicti, hinzu- gefiigt hat. — Orig. in Koblenz (Abt. 1 D) mit dem Indorsat Instrumentum taxacionis expensarum coram domino Fastolf in secunda instancia von Losses Hd.; das Siegel ist abgerissen. 869. [1350 Ende Maiſ. Johann Lichtenberg giebt dem Erzbischof Baldewin Nach- richten über dessen eigene und Reichsangelegenheiten. Orig. auf Papier (je 2 mal längs und quer gefaltet, mit den beiden durchgehenden Schnitten des zum Verschluss aufgedrückten, jetzt verlorenen Siegels) in Koblenz Abt. 1 A I nr. 1497b. — In c. 5 wird der schwäbische Landfrieden erwähnt, der in der 2. Hälfte des Mai su Nürnberg beschworen wurde (vgl. Werunsky IIa 233 f.); daraus ergibt sich die Einreihung des Briefes. Was c. 6 betrifft, so war Karls IV. Bruder Johann Markgraf von Mähren seit dem 26. Dezember 1349; seine Heirat mit Margarete, der Tochter des Herzogs von Troppau, scheint nicht, wie Werunsky IIb 337 an- nimmt, schon vorher sondern erst etwa im Mai erfolgt zu sein.
1350 März 5—Ende Mai 571 Oliverius und dieser Sache Schreiber; Siegler: Oliverius. Dudum sanctissimus — — Lecta, lata et in scriptis pronunciata fuit suprascripta diffinitiva sententia per nos Oliverium auditorem prefatum Avinione in palacio apostolico, in quo eiusdem palacii causarum auditores ad iura reddendum sedere consueverunt, nobis ibidem mane hora causarum loco nostro solito pro tribunali sedentibus sub a. a nativ. d. 1350., ind. 3., die lune, 9. mensis maii, pont. — — Clementis —— pape VI. supradicti a. 8. presentibus discretis viris dominis Henrico de Ast, Alberto de Placencia in Romana curia advocatis, magistris Godefrido de Iandrato, Gaufrido magistri, Philippo Gosse et Echardo de Lubeke in dicta curia procuratoribus necnon Gwilelmo de Vitulo, Gwilelmo Vergneyo et Gob- lino Manisse de Ramavilla clericis notariis publicis testibus — — vocatis. — Orig. (mit anhängendem rotem Wachsiegel des Oliverius in gelber Schüssel an grüner Seide) in Koblenz, Abt. I D; Indorsat Tercia diffinitiva sentencia super canonicatu et prebenda Treveren(si) von Losses Hand. [1349 Sommer—1350 Anfang Maiſ. 867. An Papst Klemens VI. Wilhelm erwählter Erzbischof von Köln: bittet, dem Trierer Offizial Rodolfus dictus Losse die ihm durch den römischen König verliehene seit dem Tode des Iacobus de Mellodio offen stehende be- pfründete Domherrenstelle in Cambrai, um die R. mit Florentius de Iutfaes an der Kurie prozessiert, von neuem zu verleihen. Am 30. Mai 1350 ge- nehmigte Supplik. — Aus vatikan. Supplikenregister: Analecta Vaticano- Balgica I nr. 1384 Sauerland III nr. 848 Reg. — Möglicher, doch nicht notwendiger Weise noch etwas älter als Nrr. 852/54. 868. Avignon Pfalz 1350 Mai 31. Thomas Fastolf legum doctor Archidiakon von Wells (Wellensis) hat Meister Iohannes de Rudensheim Prokurator des Trierer Domkapitels und des Symon Sohnes des gestrengen Ritters Herrn Symon dictus Brum(m)eszer de Rudensheim auf Antrag von Meister Iohannes de Rupe Prokurator des be- pfrindeten Trierer Domherrn Rudolphus dictus Losse amtlich vor sein Gericht geladen zur Feststellung der Gerichtskosten, die jene als die durch ihn in der 2. Instans des Prozesses um eine Trierer Domherrnstelle nach Ausweis des Urteils (Nr. 862) verurteilte Partei zu tragen habe; den ausgebliebenen erklärt er für halsstarrig und taxiert die Kosten auf Grund der eidlichen Erklärung des I. de Rupe, dass er so viel und mehr ausgegeben habe, auf 331/2 Gulden sowie auch das vorliegende Instrument. Siegler: der Aussteller. Dudum sanctissimus —— D. et actum Avin. in domo fratrum Predicatorum in palacio apostolico, ubi iura redduntur, die lune ultima mensis maii sub a. a nat. d. 1350. ind. 3. pont. — — Clementis — — pape VI. a. I. presentibus honestis et discretis viris magistris Goswino de Castro notario publico Coloniensis diocesis, Thoma de Ove ac Carlino de Cinnis notariis publicis et scribis nostris testibus — — rogatis. Die U. heisst erst gegen Ende publicum instrumentum des öffentlichen apostolischen Notars Hugo Raembaldi Ruthenensis (Rhodes) diocesis, der sie einschliesslich seiner Unterschrift hat schreiben und, aliis diversis negociis occupatus, nur sein Signet, rogatus specialiter et requisitus per magistrum I. de Rupe procuratorem domini officialis predicti, hinzu- gefiigt hat. — Orig. in Koblenz (Abt. 1 D) mit dem Indorsat Instrumentum taxacionis expensarum coram domino Fastolf in secunda instancia von Losses Hd.; das Siegel ist abgerissen. 869. [1350 Ende Maiſ. Johann Lichtenberg giebt dem Erzbischof Baldewin Nach- richten über dessen eigene und Reichsangelegenheiten. Orig. auf Papier (je 2 mal längs und quer gefaltet, mit den beiden durchgehenden Schnitten des zum Verschluss aufgedrückten, jetzt verlorenen Siegels) in Koblenz Abt. 1 A I nr. 1497b. — In c. 5 wird der schwäbische Landfrieden erwähnt, der in der 2. Hälfte des Mai su Nürnberg beschworen wurde (vgl. Werunsky IIa 233 f.); daraus ergibt sich die Einreihung des Briefes. Was c. 6 betrifft, so war Karls IV. Bruder Johann Markgraf von Mähren seit dem 26. Dezember 1349; seine Heirat mit Margarete, der Tochter des Herzogs von Troppau, scheint nicht, wie Werunsky IIb 337 an- nimmt, schon vorher sondern erst etwa im Mai erfolgt zu sein.
Strana 572
572 Nr. 870—873 Genediger herre! I. Umb die artikel, die ir mir enpfolhen het, die hab ich us braht, daz ewa) mein herre ein antwûrt sendet versigelt mit allen stucken umb die brief und ouch umbe and ere brief, die ich noch bey mir hab. 2. Ouch wizzet umb Dythmare den schriber, daz ir dem kein schuld durfent geben an ewern sachen, wann er allewegen bereit ist ewa) zû dienen, als verre er mag und kan, mit allen dingen. 3. Wizzent ouch von Clasen von Gymnick umb die sache, die er ietzunt werbent waz von ewern wegen, daz er dorzû ernstlichen getan hat mit mir, daz wir ez doch zû einem ende bracht haben, als ich iuch ouch wol underweisen sol. 4. Auch umb die commissen hab ich bey mir versigelt recht, als diw not saget; der gedorst ich ewa) niht senden bey disem boten. 5. Ander niwer mer waiz ich niht, dann daz alle herren von Francken, von Swaben und ouch alle stet von Swaben ze Nurnb(erg) gewesen sein bey meinem herren dem kunig;" die habent alle undereinander ein fride ge- sworn ze halten, als dann gewonlich und reht ist. 6. Mer wizzet, daz meins herren dez kunigs bruder margraf ze Merhen herczog Nyclas tohter von Troppow genomen hat zû einem elichen weib. 7. Wizzet ouch, daz ich noch bei vier tagen scheid von meinem herren dem kunig und zû ewa) mût han ze reiten und euch dan underweisen wil aller sache und stuck gencz- lichen und gar. 8. Wizzent ouch umb alles gelt, daz ich und Clas von Gymnick gevordern haben von ewern wegen, daz wir darumb kein ûs rihtunge haben. Darnach rihtent euch. Doch so reit Clas gen Prage und wil besehen, ob er iht geschafen müge und tûn daz beste, daz er kan und mag. Ioh(annes) de Liehtenberg prepositus Argent(inus). Rückwärts: Reverendissimo in Christo patri ac domino suo gracioso" domino Baldewino archiepiscopo Treveren(si) d(etur). a) ein 2. e über w. 870. [1350 vor Junis. An Papst Klemens VI. König Karl IV.: bittet, dem Rodolfus dictus Losse Trierer Offizial und Rat des Königs zu gestatten, dass er von der durch Erzbischof Gerlach bis zu seiner Erhebung und Weihe innegehabten Mainzer Domherrnstelle und dem Dekanat, mit denen er vom Papste providiert sei, so zwar, dass er sie erst besitzen solle, sobald Gerlach die Verwaltung des Erzstifts erlangt habe, Besits ergreife unter Vorbehalt der grossi fructus für Gerlach, bis er die grössere Hälfte der Verwaltung erlange. Am 15. Juni 1350 genehmigte Supplik. — Aus vatikan. Supplikenregister: Mon. Vat. I nr. 1252 Sauerland III nr. 876 Reg. 871. Avignon Pfalz 1350 Juni 2. Oliverius de Cerzeto Dekan von St. Hilarius in Poitiers des Papstes Kaplan und sacri palacii causarum auditor, Richter in 3. Instans des Prozesses um eine Trierer Domhernstelle (wie in Nr. 866) hat, nachdem er eine Supplik erhalten, auf Antrag des Meisters Iohannes de Rupe Prokurators Rudolfs den Meister Iohannes de Rudensheym Prokurator der Gegenpartei zur Taxierung der von dieser zu tragenden Prozesskosten vorgeladen und im 2. Termin, wo der nicht erschienene für contumax erklärt wurde, als Kosten der I. Instanz vor dem Auditor Aymericus 80 und der 2. vor ihm selbst 45 Gulden festgesetzt auf Grund der eidlichen Erklärung des I. de Rupe, dass er diese Summen ausgegeben. Erst am Ende als Notariatsinstrument bezeichnet, auf Befehl des Oliverius ganz geschrieben von Nicolaus Iacobi de Braquis u. s. w. (wie in Nr. 866); Siegler: Oliverius. Dudum sanctissimus
572 Nr. 870—873 Genediger herre! I. Umb die artikel, die ir mir enpfolhen het, die hab ich us braht, daz ewa) mein herre ein antwûrt sendet versigelt mit allen stucken umb die brief und ouch umbe and ere brief, die ich noch bey mir hab. 2. Ouch wizzet umb Dythmare den schriber, daz ir dem kein schuld durfent geben an ewern sachen, wann er allewegen bereit ist ewa) zû dienen, als verre er mag und kan, mit allen dingen. 3. Wizzent ouch von Clasen von Gymnick umb die sache, die er ietzunt werbent waz von ewern wegen, daz er dorzû ernstlichen getan hat mit mir, daz wir ez doch zû einem ende bracht haben, als ich iuch ouch wol underweisen sol. 4. Auch umb die commissen hab ich bey mir versigelt recht, als diw not saget; der gedorst ich ewa) niht senden bey disem boten. 5. Ander niwer mer waiz ich niht, dann daz alle herren von Francken, von Swaben und ouch alle stet von Swaben ze Nurnb(erg) gewesen sein bey meinem herren dem kunig;" die habent alle undereinander ein fride ge- sworn ze halten, als dann gewonlich und reht ist. 6. Mer wizzet, daz meins herren dez kunigs bruder margraf ze Merhen herczog Nyclas tohter von Troppow genomen hat zû einem elichen weib. 7. Wizzet ouch, daz ich noch bei vier tagen scheid von meinem herren dem kunig und zû ewa) mût han ze reiten und euch dan underweisen wil aller sache und stuck gencz- lichen und gar. 8. Wizzent ouch umb alles gelt, daz ich und Clas von Gymnick gevordern haben von ewern wegen, daz wir darumb kein ûs rihtunge haben. Darnach rihtent euch. Doch so reit Clas gen Prage und wil besehen, ob er iht geschafen müge und tûn daz beste, daz er kan und mag. Ioh(annes) de Liehtenberg prepositus Argent(inus). Rückwärts: Reverendissimo in Christo patri ac domino suo gracioso" domino Baldewino archiepiscopo Treveren(si) d(etur). a) ein 2. e über w. 870. [1350 vor Junis. An Papst Klemens VI. König Karl IV.: bittet, dem Rodolfus dictus Losse Trierer Offizial und Rat des Königs zu gestatten, dass er von der durch Erzbischof Gerlach bis zu seiner Erhebung und Weihe innegehabten Mainzer Domherrnstelle und dem Dekanat, mit denen er vom Papste providiert sei, so zwar, dass er sie erst besitzen solle, sobald Gerlach die Verwaltung des Erzstifts erlangt habe, Besits ergreife unter Vorbehalt der grossi fructus für Gerlach, bis er die grössere Hälfte der Verwaltung erlange. Am 15. Juni 1350 genehmigte Supplik. — Aus vatikan. Supplikenregister: Mon. Vat. I nr. 1252 Sauerland III nr. 876 Reg. 871. Avignon Pfalz 1350 Juni 2. Oliverius de Cerzeto Dekan von St. Hilarius in Poitiers des Papstes Kaplan und sacri palacii causarum auditor, Richter in 3. Instans des Prozesses um eine Trierer Domhernstelle (wie in Nr. 866) hat, nachdem er eine Supplik erhalten, auf Antrag des Meisters Iohannes de Rupe Prokurators Rudolfs den Meister Iohannes de Rudensheym Prokurator der Gegenpartei zur Taxierung der von dieser zu tragenden Prozesskosten vorgeladen und im 2. Termin, wo der nicht erschienene für contumax erklärt wurde, als Kosten der I. Instanz vor dem Auditor Aymericus 80 und der 2. vor ihm selbst 45 Gulden festgesetzt auf Grund der eidlichen Erklärung des I. de Rupe, dass er diese Summen ausgegeben. Erst am Ende als Notariatsinstrument bezeichnet, auf Befehl des Oliverius ganz geschrieben von Nicolaus Iacobi de Braquis u. s. w. (wie in Nr. 866); Siegler: Oliverius. Dudum sanctissimus
Strana 573
1350—Juni 573 — D. et actum Avin. in palacio apostolico, in quo eiusdem palacii causarum auditores ad iura redden(da) sedere consueverunt, nobis ibidem mane hora causarum pro tribunali sedentibus sub a. a nat. d. 1350., ind. 3., die Mercurii secunda mensis iunii, pont. — — Clem. — — sexti a. 9. presentibus discretis viris magistris Guilelmo de Vergneyo rectore parrochialis ecclesie de Romayne (Romain) Pictavensis (Poitiers) dyoc., Gobino Iohannis Manisse de Ranavilla et Guilelmo Maxineti de Vitulo clericis notariis publicis Remensis et Tullensis dyocesis testibus — — rogatis. Orig., mit wohlerhaltenem Siegel und dem Indorsat Instrumentum taxacionis expensarum prime et tercie instancie in causa Trever(ensi) von L.s Hd., in Koblenz, Abt. I D. 872. Avignon 1350 Juni 17. Papst Klemens VI. an den Abt von St. Mathias bei Trier, den Dekan von St. Marien in Erfurt und den Sakristen der Kirche von Avignon: befiehlt, den von ihm zu der bepfrindeten Trierer Domherrenstelle des verstorbenen Reynardus de Westerburg providierten Trierer Domherren und päpstlichen Kaplan Rudolf Losse, unter Ausschluss des von Propst Iohannes, Dekan Matheus und dem Domkapitel intrudierten angeblichen Mainzer Klerikers — Aus dem Insert der Symon Brumser, in Besits zu setzen. Peticio dilecti. Nr. 874: Sauerland III nr. 878. 873. [1346 August— 1350 Junis. Der Prokurator des Trierer Domherrn Rudolf Losse ver- teidigt vor dem Kölner Offizial als päpstlichem Delegaten seine Widerlegung der Einreden Juttas von Eckstedt und ihrer Söhne wider Rudolfs Klage. D 901), Entwurf mit Nachträgen L.s. — Ausser der Einleitung folgt von den 4 Artikeln dieser Prozessschrift hier nur der I., der, um die Schwäche des gegnerischen Prokuratoriums zu beweisen, die kanonistischen und die deutsch- rechtlichen Auffassungen von der Beweiskraft des Siegels und der Urkunde (vgl. Bresslau 12 718ff., 721ff., Redlich 111ff.) lehrreich erörtert. Der II. setzt auseinander, J.s Söhne hätten persönlich erscheinen missen, um er- kennen zu lassen, ob sie noch nicht 25 Jahre alt sind und deshalb noch keine Prokuratoren bestellen könnten, abgesehen davon, dass dann doch ihr Vormund hätte handeln missen und dass sie, weil es sich um ihre Eigenschaft als Erben ihres Vaters handele, non gaudent privilegio minoris quoad eorum commodum, sondern ohne weiteres vor Gericht geladen werden können. Nach dem III. Artikel sind die Prokuratoren der Gegenpartei nicht genigend be- kannt, namentlich dem Kläger nicht. Nach dem IV. legt die Gegenpartei eine Schlussklausel ihres Prokuratoriums falsch aus. — Für die Einreihung des undatierten Stückes kommt zunächst in Betracht, dass es von der 2. Hand der Nr. 884 geschrieben ist, von dessen 1. Hand noch stammen die Nrr. 885 und 738 (D 25 ; die Einreihung zu 1342/43 bedeutet nur einen sicheren Terminus a quo; die U. könnte doch jünger sein). Trierer Domherr war L. seit dem 22./27. Juli 1346 (vgl. Nr. 803, 805), wenn er auch erst 1350 wirk- lich durchdrang (vgl. Nrr. 862 ff.). Seine gleichfalls 1346 erworbene (Nr. 796) Anwartschaft auf den Mainzer Dekanat wurde 1350 Juni 15 in theoretischen Besitz verwandelt (vgl. Nr. 870). Seitdem nennt er sich Dekan, während er hier nur den Domherrntitel führt. Dadurch werden die Grenzen der Einreihung unseres Stückes bestimmt. Ad ea, que novissime replicando proposita sunt 1) coram vobis .. venerabili viro domino officiali Colon(iensi) iudice a sede apostolica delegato pro parte Iutte relicte quondam domini Heinrici de Ecstete militis et Herma(n)ni et Iohannis eius filiorum “reorum in causa, que inter ipsos ex una parte et ..honorabilem virum dominum Rodolphum Losse canonicum Treveren(sem) actorem vertitur coram vobis seu verti speratur, dicti domini Rodulphi procurator protestacione premissa, quod ' ipse actor? partes assumere fugiendo non querit, sed quod agendo iudicio legitime quod ea, que excipiendo non fundato formidat et pavescit,
1350—Juni 573 — D. et actum Avin. in palacio apostolico, in quo eiusdem palacii causarum auditores ad iura redden(da) sedere consueverunt, nobis ibidem mane hora causarum pro tribunali sedentibus sub a. a nat. d. 1350., ind. 3., die Mercurii secunda mensis iunii, pont. — — Clem. — — sexti a. 9. presentibus discretis viris magistris Guilelmo de Vergneyo rectore parrochialis ecclesie de Romayne (Romain) Pictavensis (Poitiers) dyoc., Gobino Iohannis Manisse de Ranavilla et Guilelmo Maxineti de Vitulo clericis notariis publicis Remensis et Tullensis dyocesis testibus — — rogatis. Orig., mit wohlerhaltenem Siegel und dem Indorsat Instrumentum taxacionis expensarum prime et tercie instancie in causa Trever(ensi) von L.s Hd., in Koblenz, Abt. I D. 872. Avignon 1350 Juni 17. Papst Klemens VI. an den Abt von St. Mathias bei Trier, den Dekan von St. Marien in Erfurt und den Sakristen der Kirche von Avignon: befiehlt, den von ihm zu der bepfrindeten Trierer Domherrenstelle des verstorbenen Reynardus de Westerburg providierten Trierer Domherren und päpstlichen Kaplan Rudolf Losse, unter Ausschluss des von Propst Iohannes, Dekan Matheus und dem Domkapitel intrudierten angeblichen Mainzer Klerikers — Aus dem Insert der Symon Brumser, in Besits zu setzen. Peticio dilecti. Nr. 874: Sauerland III nr. 878. 873. [1346 August— 1350 Junis. Der Prokurator des Trierer Domherrn Rudolf Losse ver- teidigt vor dem Kölner Offizial als päpstlichem Delegaten seine Widerlegung der Einreden Juttas von Eckstedt und ihrer Söhne wider Rudolfs Klage. D 901), Entwurf mit Nachträgen L.s. — Ausser der Einleitung folgt von den 4 Artikeln dieser Prozessschrift hier nur der I., der, um die Schwäche des gegnerischen Prokuratoriums zu beweisen, die kanonistischen und die deutsch- rechtlichen Auffassungen von der Beweiskraft des Siegels und der Urkunde (vgl. Bresslau 12 718ff., 721ff., Redlich 111ff.) lehrreich erörtert. Der II. setzt auseinander, J.s Söhne hätten persönlich erscheinen missen, um er- kennen zu lassen, ob sie noch nicht 25 Jahre alt sind und deshalb noch keine Prokuratoren bestellen könnten, abgesehen davon, dass dann doch ihr Vormund hätte handeln missen und dass sie, weil es sich um ihre Eigenschaft als Erben ihres Vaters handele, non gaudent privilegio minoris quoad eorum commodum, sondern ohne weiteres vor Gericht geladen werden können. Nach dem III. Artikel sind die Prokuratoren der Gegenpartei nicht genigend be- kannt, namentlich dem Kläger nicht. Nach dem IV. legt die Gegenpartei eine Schlussklausel ihres Prokuratoriums falsch aus. — Für die Einreihung des undatierten Stückes kommt zunächst in Betracht, dass es von der 2. Hand der Nr. 884 geschrieben ist, von dessen 1. Hand noch stammen die Nrr. 885 und 738 (D 25 ; die Einreihung zu 1342/43 bedeutet nur einen sicheren Terminus a quo; die U. könnte doch jünger sein). Trierer Domherr war L. seit dem 22./27. Juli 1346 (vgl. Nr. 803, 805), wenn er auch erst 1350 wirk- lich durchdrang (vgl. Nrr. 862 ff.). Seine gleichfalls 1346 erworbene (Nr. 796) Anwartschaft auf den Mainzer Dekanat wurde 1350 Juni 15 in theoretischen Besitz verwandelt (vgl. Nr. 870). Seitdem nennt er sich Dekan, während er hier nur den Domherrntitel führt. Dadurch werden die Grenzen der Einreihung unseres Stückes bestimmt. Ad ea, que novissime replicando proposita sunt 1) coram vobis .. venerabili viro domino officiali Colon(iensi) iudice a sede apostolica delegato pro parte Iutte relicte quondam domini Heinrici de Ecstete militis et Herma(n)ni et Iohannis eius filiorum “reorum in causa, que inter ipsos ex una parte et ..honorabilem virum dominum Rodolphum Losse canonicum Treveren(sem) actorem vertitur coram vobis seu verti speratur, dicti domini Rodulphi procurator protestacione premissa, quod ' ipse actor? partes assumere fugiendo non querit, sed quod agendo iudicio legitime quod ea, que excipiendo non fundato formidat et pavescit,
Strana 574
574 Nr. 874 proposuit efficacia replicataque, inutilia et inefficacia sint, ostendit. I. I. Excipiendo namque pars dicti actoris contra procuratorium reorum 1) proposuit, quod, cum esset manu privata scriptum, sine subscripcione testium, non sigillatum eciam autentico sigillo, non erat fides ei de iure adhibenda. Ad quod pars rea respondit, quod sigillum cantoris sancti Severi Erforden(sis), cuius sigillo sigillatum dicitur, de consuetudine approbata est autenticum et reputatur et maxime in procuratoriis quo ad iudicium exercendum. 2. Modo insistamus circa istam posicionem et istam responsionem! Certum est, quod de iure tenetur, quod non creditur sigillo minoris prelati quam sit episcopus, et adhuc, utrum credatur litteris epi- scopi et sigillo, multi dubitarunt et dubitant. Certum est etiam, quod dictus dominus ..cantor, dato sed in preiudicium non concesso?, quod istud procuratorium ipsius sigillo esset sigillatum, de quo non constat actori, non est episcopus, sed si est prelatus, minor est prelatus episcopo. Igitur litteris suis non creditur de iure. Si autem creditur de consuetudine, hoc ignorare potest dictus actor probabiliter et non est sufficiens quo ad hoc repli- cacio, cum dicitur, quod ei creditur de consuetudine approbata, non determinando, ubi sit approbata, quia, cum consuetudo talis sit stricti iuris, quia contra iura non debet extendi et non sequitur, quod, si illi sigillo de consuetudine credatur in Erfordia et quoad iudicium exercendum, quod intelligo coram eo, ex quo dicit iudicium simpliciter et in singulari in casu, ubi esset iudex ad certam vel certas causas delegatus vel ordinarius, quod crederetur sibi in aliis iudiciis. Cum igitur non dicatur, quod dicto sigillo credatur de consuetudine Erfordie et in dyocesi Mogunt(ina) ac vicinis locis, puta Colonie, et maxime quoad procuratoria sigillanda et iudicia exercenda in dictis locis, non tangit replicacio excep- cionem in hac parte, sed tenebatur dictum replicantis stricte, sicut teneri debet, ut, si huiusmodi sigillum sit autenticum, hec sit Erfordie et in hiis, que in suo foro aguntur. Et tamen, quod dictum sigillum dicti cantoris sit autenticum, in quantum facere posset contra actorem, non credit, quia, quod de iure non sit autenticum, constat, quod de consuetudine sit, ignorat et negat. 3. Adiciebatur etiam in replicatione circa istum articulum, quod sigillum privatum sufficit in procuratoriis et littere private faciunt fidem, quod «verum est' posset esse verum?, ubi pars litteras suo sigillo, quod suum esse scitur et quod notum est alteri parti, sigillatas scribit et mittit, ut lege ˛Ѕi procuratorem' FF. De procuratori bus 2). Sed hic non est sic. Pars non scribit nec cognoscit iste actor, cuius sit hec littera, non etiam sigillat, ut patet, sed nar- ratur alterius quam partis esse sigillum. Et ideo, antequam tale sigillum et talis littera faciant fidem, oportet bene de illis constare. Constat autem de ista littera, quod est privata de iure et quod non est sigillata sigillo reorum et quod non est per eos scripta, nec apparet, quod per aliquem ipsorum. Unde illi non credetur de iure. Et maxime, ubi aliquis sigillat sigillo alterius, ut dicit Inno(centius)3), ipse debet exprimere causam, puta quia sigillum non habet vel simpliciter vel in loco. Modo non dicunt hic rei
574 Nr. 874 proposuit efficacia replicataque, inutilia et inefficacia sint, ostendit. I. I. Excipiendo namque pars dicti actoris contra procuratorium reorum 1) proposuit, quod, cum esset manu privata scriptum, sine subscripcione testium, non sigillatum eciam autentico sigillo, non erat fides ei de iure adhibenda. Ad quod pars rea respondit, quod sigillum cantoris sancti Severi Erforden(sis), cuius sigillo sigillatum dicitur, de consuetudine approbata est autenticum et reputatur et maxime in procuratoriis quo ad iudicium exercendum. 2. Modo insistamus circa istam posicionem et istam responsionem! Certum est, quod de iure tenetur, quod non creditur sigillo minoris prelati quam sit episcopus, et adhuc, utrum credatur litteris epi- scopi et sigillo, multi dubitarunt et dubitant. Certum est etiam, quod dictus dominus ..cantor, dato sed in preiudicium non concesso?, quod istud procuratorium ipsius sigillo esset sigillatum, de quo non constat actori, non est episcopus, sed si est prelatus, minor est prelatus episcopo. Igitur litteris suis non creditur de iure. Si autem creditur de consuetudine, hoc ignorare potest dictus actor probabiliter et non est sufficiens quo ad hoc repli- cacio, cum dicitur, quod ei creditur de consuetudine approbata, non determinando, ubi sit approbata, quia, cum consuetudo talis sit stricti iuris, quia contra iura non debet extendi et non sequitur, quod, si illi sigillo de consuetudine credatur in Erfordia et quoad iudicium exercendum, quod intelligo coram eo, ex quo dicit iudicium simpliciter et in singulari in casu, ubi esset iudex ad certam vel certas causas delegatus vel ordinarius, quod crederetur sibi in aliis iudiciis. Cum igitur non dicatur, quod dicto sigillo credatur de consuetudine Erfordie et in dyocesi Mogunt(ina) ac vicinis locis, puta Colonie, et maxime quoad procuratoria sigillanda et iudicia exercenda in dictis locis, non tangit replicacio excep- cionem in hac parte, sed tenebatur dictum replicantis stricte, sicut teneri debet, ut, si huiusmodi sigillum sit autenticum, hec sit Erfordie et in hiis, que in suo foro aguntur. Et tamen, quod dictum sigillum dicti cantoris sit autenticum, in quantum facere posset contra actorem, non credit, quia, quod de iure non sit autenticum, constat, quod de consuetudine sit, ignorat et negat. 3. Adiciebatur etiam in replicatione circa istum articulum, quod sigillum privatum sufficit in procuratoriis et littere private faciunt fidem, quod «verum est' posset esse verum?, ubi pars litteras suo sigillo, quod suum esse scitur et quod notum est alteri parti, sigillatas scribit et mittit, ut lege ˛Ѕi procuratorem' FF. De procuratori bus 2). Sed hic non est sic. Pars non scribit nec cognoscit iste actor, cuius sit hec littera, non etiam sigillat, ut patet, sed nar- ratur alterius quam partis esse sigillum. Et ideo, antequam tale sigillum et talis littera faciant fidem, oportet bene de illis constare. Constat autem de ista littera, quod est privata de iure et quod non est sigillata sigillo reorum et quod non est per eos scripta, nec apparet, quod per aliquem ipsorum. Unde illi non credetur de iure. Et maxime, ubi aliquis sigillat sigillo alterius, ut dicit Inno(centius)3), ipse debet exprimere causam, puta quia sigillum non habet vel simpliciter vel in loco. Modo non dicunt hic rei
Strana 575
1350 August 14 575 aliquam excusacionem et ergo periculum esset eos cum isto procuratorio admittere, quia, si iudicaretur, omnes contra eos possent negare huiusmodi procuratorium, quia nec littera eorum est nec sigillum nec testes sunt in eo et non faceret fidem, quod dicitur, quod ad preces et c(eter)a est sigillatum, quia verba sunt narrativa et per unum enunciata, cui non creditur. Sic patet, quod replicacio excepcionem non tangit in hac parte. — — — — —. — — I) ohne Ueberschr. 1) unbekannt. co 2) vielmehr Dig. III3, 65. co 3) wohl Papst Innozenz IV., Apparatus super quinque libris decretalium; vgl. Bresslau 12 718 f. 874. Avignon 1350 August 14. An den Erzbischof und die bescheidenen Herren Propst, Dekan, Archi- diakon, Kapitel und Domherren von Trier, den sich dem Vernehmen nach als Mainzer Kleriker gebenden Symon Bru(m)ser und alle, die es angeht, Raymundus Isnardi sacrista der Kirche von Avignon mit seinen unterzeichneten Kollegen zum Exekutor in dieser Sache bestellt: er hat das Original eines zum Teil hier eingerückten Briefes Papst Klemens VI. (Nr. 872), 3 Notariats- instrumente mit den Urteilen der päpstlichen Kapläne Herren Aymericus Hugonis (vgl. Nr. 862), Thomas Fastolf (Nr. 862) und Oliverius de Cerzeto (Nr. 866) zu Gunsten des Trierer Domherrn und apostolischen Kaplans Rodolphus dictus Losse und gegen das Domkapitel und S. in Sachen der Pfründe weiland des Domherrn und apostolischen Kaplans Raynardus de Weysterborg sowie 2 Instrumente mit den Taxen der Prozesskosten pro parte Rudolfs erhalten, teilt sie den Adressaten mit, mahnt die Adressaten peremp- torisch, R., den er in Besitz setzt, binnen 6 Tagen nach der Veröffentlichung aufzunehmen und ihm die Pfründe einsuräumen, enthebt S. von der Stelle und verbietet ihm, sich weiter um sie zu kümmern, befiehlt allen Adressaten, den R. für die von der Pfrinde bezogenen Einkünfte und die durch Thomas auf 331/2 Gulden in 2. Instans sowie durch Oliverius auf 80 Gulden in der 1. Instanz des damals abwesenden Aymerich und auƒ 45 in der 3. Instanz vor ihm taxierten Prozesskosten, im Ganzen 1581/2 Gulden binnen 30 Tagen zu entschädigen, widrigenfalls er gegen sie mit Suspension, Interdikt und Exkommunikation vorgehen wird, gegen den Erzbischof mit der letzteren erst nach vorhergehendem 2 mal 6 tägigem Verbot des Kirchenbesuches und gegebenenfalls 6 tägiger Suspension; durch andere dringende Geschäfte an der römischen Kurie festgehalten beauftragt er mit der Ausführung die be- scheidenen Herren die Aebte von St. Marien in Lucembourg, St. Marien bei den Märtyrern, St. Martin, deren Prioren und die von St. Maximin und St. Mathias bei Trier, die Dekane, Kantoren und Scholaster von St. Paulin und St. Simeon daselbst, den Burdekan, die Plebane von St. Gangulph, St. Laurencius, Gervasius und St. Paulus, die Dekane, Plebane, Pastoren, Vizepastoren, Rektoren, Merzenare und Kapläne der Landkapitel Maresch (Mersch), Marvilla (Merville), Lucilbourg, Ple (!; Perl), Arlunum (Arlon), Cellae (Zell), in Ham(m)one (=?), Pispoit (Pisport) und Voadrella (Wadrill), endlich Isembardus de Tremereyo und Iohannes de Trimileto, Fridericus de Erfordia, Lambertus de Arluno Notare der Trierer Kurie und Kleriker sowie alle anderen Priester und öffentlichen Notare der Stadt und Diözese Trier und heisst sie, auf Verlangen R.s oder dessen Prokurators binnen 6 Tagen alle diese Sache betreffenden Schriftstücke, die gegen den Willen R.s oder seines Prokurators nicht von den Adressaten sondern von jenen selbst auf- bewahrt werden sollen, wo es gewinscht wird, zu veröffentlichen und R. in Besitz der Pfründe und der genannten Entschädigungen zu setzen, ohne etwas zu R.s Ungunsten zu ändern, indem er sich jederzeitiges Eingreifen vorbehält, und unbeschadet des Rechtes seiner Kollegen auf eigenes Vor- gehen. Eigenhändig geschrieben, unterschrieben und signiert ist die erst am Ende als Notariatsinstrument bezeichnete U. von Iohannes Nicolai dictus Chivet de Philomena Kleriker Trierer Diözese öffentlichem apostolischen und
1350 August 14 575 aliquam excusacionem et ergo periculum esset eos cum isto procuratorio admittere, quia, si iudicaretur, omnes contra eos possent negare huiusmodi procuratorium, quia nec littera eorum est nec sigillum nec testes sunt in eo et non faceret fidem, quod dicitur, quod ad preces et c(eter)a est sigillatum, quia verba sunt narrativa et per unum enunciata, cui non creditur. Sic patet, quod replicacio excepcionem non tangit in hac parte. — — — — —. — — I) ohne Ueberschr. 1) unbekannt. co 2) vielmehr Dig. III3, 65. co 3) wohl Papst Innozenz IV., Apparatus super quinque libris decretalium; vgl. Bresslau 12 718 f. 874. Avignon 1350 August 14. An den Erzbischof und die bescheidenen Herren Propst, Dekan, Archi- diakon, Kapitel und Domherren von Trier, den sich dem Vernehmen nach als Mainzer Kleriker gebenden Symon Bru(m)ser und alle, die es angeht, Raymundus Isnardi sacrista der Kirche von Avignon mit seinen unterzeichneten Kollegen zum Exekutor in dieser Sache bestellt: er hat das Original eines zum Teil hier eingerückten Briefes Papst Klemens VI. (Nr. 872), 3 Notariats- instrumente mit den Urteilen der päpstlichen Kapläne Herren Aymericus Hugonis (vgl. Nr. 862), Thomas Fastolf (Nr. 862) und Oliverius de Cerzeto (Nr. 866) zu Gunsten des Trierer Domherrn und apostolischen Kaplans Rodolphus dictus Losse und gegen das Domkapitel und S. in Sachen der Pfründe weiland des Domherrn und apostolischen Kaplans Raynardus de Weysterborg sowie 2 Instrumente mit den Taxen der Prozesskosten pro parte Rudolfs erhalten, teilt sie den Adressaten mit, mahnt die Adressaten peremp- torisch, R., den er in Besitz setzt, binnen 6 Tagen nach der Veröffentlichung aufzunehmen und ihm die Pfründe einsuräumen, enthebt S. von der Stelle und verbietet ihm, sich weiter um sie zu kümmern, befiehlt allen Adressaten, den R. für die von der Pfrinde bezogenen Einkünfte und die durch Thomas auf 331/2 Gulden in 2. Instans sowie durch Oliverius auf 80 Gulden in der 1. Instanz des damals abwesenden Aymerich und auƒ 45 in der 3. Instanz vor ihm taxierten Prozesskosten, im Ganzen 1581/2 Gulden binnen 30 Tagen zu entschädigen, widrigenfalls er gegen sie mit Suspension, Interdikt und Exkommunikation vorgehen wird, gegen den Erzbischof mit der letzteren erst nach vorhergehendem 2 mal 6 tägigem Verbot des Kirchenbesuches und gegebenenfalls 6 tägiger Suspension; durch andere dringende Geschäfte an der römischen Kurie festgehalten beauftragt er mit der Ausführung die be- scheidenen Herren die Aebte von St. Marien in Lucembourg, St. Marien bei den Märtyrern, St. Martin, deren Prioren und die von St. Maximin und St. Mathias bei Trier, die Dekane, Kantoren und Scholaster von St. Paulin und St. Simeon daselbst, den Burdekan, die Plebane von St. Gangulph, St. Laurencius, Gervasius und St. Paulus, die Dekane, Plebane, Pastoren, Vizepastoren, Rektoren, Merzenare und Kapläne der Landkapitel Maresch (Mersch), Marvilla (Merville), Lucilbourg, Ple (!; Perl), Arlunum (Arlon), Cellae (Zell), in Ham(m)one (=?), Pispoit (Pisport) und Voadrella (Wadrill), endlich Isembardus de Tremereyo und Iohannes de Trimileto, Fridericus de Erfordia, Lambertus de Arluno Notare der Trierer Kurie und Kleriker sowie alle anderen Priester und öffentlichen Notare der Stadt und Diözese Trier und heisst sie, auf Verlangen R.s oder dessen Prokurators binnen 6 Tagen alle diese Sache betreffenden Schriftstücke, die gegen den Willen R.s oder seines Prokurators nicht von den Adressaten sondern von jenen selbst auf- bewahrt werden sollen, wo es gewinscht wird, zu veröffentlichen und R. in Besitz der Pfründe und der genannten Entschädigungen zu setzen, ohne etwas zu R.s Ungunsten zu ändern, indem er sich jederzeitiges Eingreifen vorbehält, und unbeschadet des Rechtes seiner Kollegen auf eigenes Vor- gehen. Eigenhändig geschrieben, unterschrieben und signiert ist die erst am Ende als Notariatsinstrument bezeichnete U. von Iohannes Nicolai dictus Chivet de Philomena Kleriker Trierer Diözese öffentlichem apostolischen und
Strana 576
576 Nr. 875—876 kaiserlichen Notar auf Befehl des Ausstellers. Siegler: der letztere. Litteras apostolicas — — D. et actum Avin. in claustro ecclesie Avinionensis sub a. d. a nativ. 1350., ind. 3. et die quartadecima mensis augusti, pont. pred. — — pape a. 9. presentibus venerabilibus et discretis viris videlicet Rostagno Giranni decano prefate eccl. Avin. et magistris Iohanne Freyso de Butspach, Roberto de sancto Martino notariis publicis ac Evrardo de Archania clericis Magunt. et Leodiens. — — dioc. testibus — — rogatis. — Orig., mit wohl- erhaltenem Siegel und dem verblichenen Indorsat Processus super execucione officialis (?) Treverensis von Losses Hand, in Koblenz, Abt. 1 D; vgl. Sauer- land III nr. 892 Reg. 875. 1350 August 20. Gottfried von Sponheim, Archidiakon von St. Agathen zu Longuyon, schwört dem Erzbischof Baldewin Treue. Abschrift im Kesselstadter Balduineum nach beglaubigter Abschrift Beyers in Koblenz Abt. I A I. I. Ego Godefridus de Spanheim tituli sancte Agathes in Longwion archidiaconus in ecclesia Trevirensi notum facio uni- versis, quod, cum ex speciali gratia et favore reverendi in Christo patris et domini mei domini Baldewini archiepiscopi Trevir(ensis) ad archidiaconatum predictum liberaliter sum promotus, dignum quoque existat, ut hii, quibus magna committuntur, ad plurima per debite reconpensationis effectum multipliciter teneantur, hinc est, quod iuravi eidem domino meo archiepiscopo suisque successoribus in omnibus et singulis licitis et honestis fidelis et obediens esse cunctis temporibus vite mee. 2. Statuta quoque ipsius domini mei et suorum successorum servabo presentia et futura et specialiter in hoc, quod me exnunc inantea clericaliter tenebo iuxta eorundem domini mei continenciam statutorum. 3. Faciam quoque me in proximis quatuor temporibus ad sacros ordines, videlicet ad subdyaconatus primo, deinde ad dyaconatus promoveri, nisi mecum super eo per sedem apostolicam fuerit dispensatum, de qua quidem dispensacione facere debebo eidem domino meo plenam fidem. 4. Item quevis predicti domini archiepiscopi negotia in capitulis ecclesiarum, in quibus beneficiatus sum vel fuero, et alibi fideliter pro viribus promovebo ipsumque dominum meum suosque successores iuvabo ipsisque consilium dabo et serviam nec contra eos faciam quovis modo. ipsos de dampnis suis premuniam ipsaque dampna pro posse 5. Item avertam. 6. Item super quibusdam causis vel negociis ec- clesiasticis vel mundanis, de quibus agere habeo vel habuero in futurum cum prefato domino meo et suis successoribus aut eorundem familiaribus vel subditis quibuscunque, quos proloqui voluerint vel ipsi mecum, stabo et parebo iusticie et amicitie coram prefato domino meo et suis successoribus aut coram illis personis, quas ad hoc duxerint deputandas. 7. Et si, quod deus avertat, in aliquo contra prefatum dominum aut suos successores excessero, hunc et hos excessus condigne emendabo. 8. Preterea bona mei archidyaconatus nulli infeodabo nec alienabo quoquo modo sine expressa licentia archiepiscopi Trevir(ensis). 9. Clerum michi subiectum in honoribus et iuribus suis debitis et consuetis fideliter conservabo iuxta posse nec eos artabo nec gravabo aut artari vel gravari permittam ultra hoc, quod per ipsos erga suos
576 Nr. 875—876 kaiserlichen Notar auf Befehl des Ausstellers. Siegler: der letztere. Litteras apostolicas — — D. et actum Avin. in claustro ecclesie Avinionensis sub a. d. a nativ. 1350., ind. 3. et die quartadecima mensis augusti, pont. pred. — — pape a. 9. presentibus venerabilibus et discretis viris videlicet Rostagno Giranni decano prefate eccl. Avin. et magistris Iohanne Freyso de Butspach, Roberto de sancto Martino notariis publicis ac Evrardo de Archania clericis Magunt. et Leodiens. — — dioc. testibus — — rogatis. — Orig., mit wohl- erhaltenem Siegel und dem verblichenen Indorsat Processus super execucione officialis (?) Treverensis von Losses Hand, in Koblenz, Abt. 1 D; vgl. Sauer- land III nr. 892 Reg. 875. 1350 August 20. Gottfried von Sponheim, Archidiakon von St. Agathen zu Longuyon, schwört dem Erzbischof Baldewin Treue. Abschrift im Kesselstadter Balduineum nach beglaubigter Abschrift Beyers in Koblenz Abt. I A I. I. Ego Godefridus de Spanheim tituli sancte Agathes in Longwion archidiaconus in ecclesia Trevirensi notum facio uni- versis, quod, cum ex speciali gratia et favore reverendi in Christo patris et domini mei domini Baldewini archiepiscopi Trevir(ensis) ad archidiaconatum predictum liberaliter sum promotus, dignum quoque existat, ut hii, quibus magna committuntur, ad plurima per debite reconpensationis effectum multipliciter teneantur, hinc est, quod iuravi eidem domino meo archiepiscopo suisque successoribus in omnibus et singulis licitis et honestis fidelis et obediens esse cunctis temporibus vite mee. 2. Statuta quoque ipsius domini mei et suorum successorum servabo presentia et futura et specialiter in hoc, quod me exnunc inantea clericaliter tenebo iuxta eorundem domini mei continenciam statutorum. 3. Faciam quoque me in proximis quatuor temporibus ad sacros ordines, videlicet ad subdyaconatus primo, deinde ad dyaconatus promoveri, nisi mecum super eo per sedem apostolicam fuerit dispensatum, de qua quidem dispensacione facere debebo eidem domino meo plenam fidem. 4. Item quevis predicti domini archiepiscopi negotia in capitulis ecclesiarum, in quibus beneficiatus sum vel fuero, et alibi fideliter pro viribus promovebo ipsumque dominum meum suosque successores iuvabo ipsisque consilium dabo et serviam nec contra eos faciam quovis modo. ipsos de dampnis suis premuniam ipsaque dampna pro posse 5. Item avertam. 6. Item super quibusdam causis vel negociis ec- clesiasticis vel mundanis, de quibus agere habeo vel habuero in futurum cum prefato domino meo et suis successoribus aut eorundem familiaribus vel subditis quibuscunque, quos proloqui voluerint vel ipsi mecum, stabo et parebo iusticie et amicitie coram prefato domino meo et suis successoribus aut coram illis personis, quas ad hoc duxerint deputandas. 7. Et si, quod deus avertat, in aliquo contra prefatum dominum aut suos successores excessero, hunc et hos excessus condigne emendabo. 8. Preterea bona mei archidyaconatus nulli infeodabo nec alienabo quoquo modo sine expressa licentia archiepiscopi Trevir(ensis). 9. Clerum michi subiectum in honoribus et iuribus suis debitis et consuetis fideliter conservabo iuxta posse nec eos artabo nec gravabo aut artari vel gravari permittam ultra hoc, quod per ipsos erga suos
Strana 577
1350 August 20—24 577 archydiaconosa) predecessores meos ab olim fieri est consuetum. 10. Item in Treveri aut in loco, ubi ipse dominus meus archi- episcopus aut sui successores iurisdictionem suam ordinariam exer- cuerint, et non alibi iurisdictionem meam ecclesiasticam per me, alium vel alios legitime exercebo. II. Item de clericorum mei archidiaconatus ad sacros ordines vel eorum aliquem promo- vendorum aut ordinandorum examinatione, approbatione vel re- probatione, cum hec ad prefatum dominum meum archiepiscopum aut cui vel quibus id commiserit, pertineant, me directe vel in- directe nullatenus intromittam. 12. Examinatoribus tamen per dictum dominum meum ad premissa deputatis potero per me vel officialem curie mee presentialiter assidere et dictorum clericorum mei archidiaconatus defectus et impedimenta notificare, ne ipsos per subreptionem promoveri contingat. 13. Item ultra que michi a iure permittitur, archidyaconatum in euma) seu aliquam eius partem non visitabo nec contra aliquem dicti mei archidiaconatus clericum cuiuscunque ordinis, status vel condicionis fuerit, inquiram per me, alium vel alios quovis modo, sed, si iure vel consuetu- dine permittente visitavero vel inquisiero, tunc per huiusmodi meas visitationes vel inquisitionem nullum debebit prefato domino meo suisve successoribus impedimentum vel preiudicium gravari. 14. Premissa omnia et singula promisi et promitto in hiis scriptis in manibus prefati domini mei archiepiscopi firmiter et inviolabi- liter observare. 15. In quorum omnium evidentiam atque robur sigillum meum presentibus est appensum. 16. Et rogavi et rogo in hiis scriptis carissimos fratres meos germanos, videlicet specta- bilem virum Ioh(annem) comitem de Spanheim ac dominum Henri- cum de Spanheim prepositum ecclesie Argentinensis necnon venerabiles viros dominos Ioh(annem) de Celobrio prepositum et dominum Nycolaum de Pittinga decanum ecclesie Trevir(ensis) predicte pro maiori premissorum omnium certitudine sigilla sua appendere ad presentes. Et nos et cetera. Datum anno domini MCCCL. die XX. mensis augusti. I) Randvermerk: Littera originalis cancellata est per dominum Boemundum et alia sibi data. † a) so. 876. Mühlhausen 1350 August 24. Instrument des F(ri)d(ericus) d(e) Er(fordia) cl(er)i(cus) M(oguntine) dyocesis, p(u)b(licus) i(mperiali) a(uctoritate) n(otarius): a. 1350. 24. die mensis augusti pont. —— Clementis pape sexti a. 9. ind. 3. — — in opido Mulhusen — statim? post horam vesperarum et iam vespertino officio in ecclesia sancte Marie Mulhusensi decantato in curia seu domo? habitacionis religiosorum virorum commendatoris, fratrum et conventus ordinis hospitalis Ierosolomitani beate Marie Teoutonicorum in refectorio dicte domus, ubi commendator et fratres iam dicti prandere et commedere sunt consweti, hat in Gegenwart der frommen Brüder Heinricus dictus de Wendelnrode Pleban von St. Marien, Vertreters, wie er sagt, des abwesenden commendator, und Hermannus de Erfordia gleichen Ordens der ehrbare und bescheidene Herr Hermannus de Indagine Propst des Brückenklosters in Molhusen als executor des ehrwürdigen Herrn Rodolfus dictus Losse Mainser Dekans des apostolischen Stuhles Kaplans eine auctoritate venerabilis viri domini Thome Fastolf legum doctoris archy- diaconi Wellen(sis) (Wells) domini pape capellani et ipsius sacri palacii cau- sarum und dieses Prozesses a sede apostolica deputati auditoris unterschriebene, Nova Alamanniae. 37
1350 August 20—24 577 archydiaconosa) predecessores meos ab olim fieri est consuetum. 10. Item in Treveri aut in loco, ubi ipse dominus meus archi- episcopus aut sui successores iurisdictionem suam ordinariam exer- cuerint, et non alibi iurisdictionem meam ecclesiasticam per me, alium vel alios legitime exercebo. II. Item de clericorum mei archidiaconatus ad sacros ordines vel eorum aliquem promo- vendorum aut ordinandorum examinatione, approbatione vel re- probatione, cum hec ad prefatum dominum meum archiepiscopum aut cui vel quibus id commiserit, pertineant, me directe vel in- directe nullatenus intromittam. 12. Examinatoribus tamen per dictum dominum meum ad premissa deputatis potero per me vel officialem curie mee presentialiter assidere et dictorum clericorum mei archidiaconatus defectus et impedimenta notificare, ne ipsos per subreptionem promoveri contingat. 13. Item ultra que michi a iure permittitur, archidyaconatum in euma) seu aliquam eius partem non visitabo nec contra aliquem dicti mei archidiaconatus clericum cuiuscunque ordinis, status vel condicionis fuerit, inquiram per me, alium vel alios quovis modo, sed, si iure vel consuetu- dine permittente visitavero vel inquisiero, tunc per huiusmodi meas visitationes vel inquisitionem nullum debebit prefato domino meo suisve successoribus impedimentum vel preiudicium gravari. 14. Premissa omnia et singula promisi et promitto in hiis scriptis in manibus prefati domini mei archiepiscopi firmiter et inviolabi- liter observare. 15. In quorum omnium evidentiam atque robur sigillum meum presentibus est appensum. 16. Et rogavi et rogo in hiis scriptis carissimos fratres meos germanos, videlicet specta- bilem virum Ioh(annem) comitem de Spanheim ac dominum Henri- cum de Spanheim prepositum ecclesie Argentinensis necnon venerabiles viros dominos Ioh(annem) de Celobrio prepositum et dominum Nycolaum de Pittinga decanum ecclesie Trevir(ensis) predicte pro maiori premissorum omnium certitudine sigilla sua appendere ad presentes. Et nos et cetera. Datum anno domini MCCCL. die XX. mensis augusti. I) Randvermerk: Littera originalis cancellata est per dominum Boemundum et alia sibi data. † a) so. 876. Mühlhausen 1350 August 24. Instrument des F(ri)d(ericus) d(e) Er(fordia) cl(er)i(cus) M(oguntine) dyocesis, p(u)b(licus) i(mperiali) a(uctoritate) n(otarius): a. 1350. 24. die mensis augusti pont. —— Clementis pape sexti a. 9. ind. 3. — — in opido Mulhusen — statim? post horam vesperarum et iam vespertino officio in ecclesia sancte Marie Mulhusensi decantato in curia seu domo? habitacionis religiosorum virorum commendatoris, fratrum et conventus ordinis hospitalis Ierosolomitani beate Marie Teoutonicorum in refectorio dicte domus, ubi commendator et fratres iam dicti prandere et commedere sunt consweti, hat in Gegenwart der frommen Brüder Heinricus dictus de Wendelnrode Pleban von St. Marien, Vertreters, wie er sagt, des abwesenden commendator, und Hermannus de Erfordia gleichen Ordens der ehrbare und bescheidene Herr Hermannus de Indagine Propst des Brückenklosters in Molhusen als executor des ehrwürdigen Herrn Rodolfus dictus Losse Mainser Dekans des apostolischen Stuhles Kaplans eine auctoritate venerabilis viri domini Thome Fastolf legum doctoris archy- diaconi Wellen(sis) (Wells) domini pape capellani et ipsius sacri palacii cau- sarum und dieses Prozesses a sede apostolica deputati auditoris unterschriebene, Nova Alamanniae. 37
Strana 578
578 Nr. 877—880 mit dessen Siegel besiegelte de manu publici notarii, de quo infra in dicta littera fit mencio, geschriebene littera commissionis et citacionis?, welche eine forma citacionis? von Seiten Rudolfs gegen die Deutschherren von Mihlhausen enthält, dem Hermann SHeinrich? von Wendelnrode vor- gelegt und durch den Priester Herrn Iohannes de Apchinel de? Vikar der Kirche von St. Marien in Eisenach, da er selbst non bene posset legere propter suorum, ut dicebat, tenebrositatem seu caliginem? oculorum, ver- lesen lassen und sodann die Deutschherren mittels einer hier eingerückten Erklärung peremptorisch geladen, am 30. Tage, si dies ipsa iuridica fuerit et prefatum dominum Thomam ad iura reddendum sedere contigerit, sonst am nächsten Gerichtstage, Avinion(e) vel alibi, ubicumque Romanam curiam sedere contigerit, in palacio apostolico mane hora causarum persönlich oder durch Prokuratoren zu erscheinen, sowie, nachdem Heinrich das Einverständ- nis der Gegenpartei erklärt, sich eodem die hora completorii vel quasi ad curiam 'seu domum? habitacionis der Deutschherren iuxta ecclesiam sancti Blasii von Mühlhausen begeben und daselbst ante refectorium in Gegenwart des 'frater? dictusdux herzoge? des Stellvertreters des frater Her- mannus de Saltza Plebans von St. Blasius, qui loco commendatoris dicte domus habebatur, der fratres Guntherus de Kula (o über u) und Theodericus Keysers- heyn, des Heynricus de Aldendorf dictus Luterschalk scolarum eiusdem ecclesie seu veteris civitatis Molhusensis rector und des Albertus Balneator notarius publicus Brief und Zettel nochmals durch den ausstellenden Notar unter Mit- wirkung des Vikars Johannes, da er selbst nicht sehen könne, verlesen lassen und die Ladung wiederholt. Zeugen: die bescheidenen und ehrsamen Herr Hermannus Cerdo presbiter dictorum fratrum capellanus, der erwähnte Herr Iohannes de Apchenelle, Helwicus Doleator clericus familiaris des Propstes Hermann, Reynhardus de Bysschoss - Bissofferode, Heinricus et Hartungus dicti Thopilstein armigeri Slaici Maguntine dyocesis?. — D 206. Stark verbesserter Entwurf. 877. 1350 Oktober 8. Sengeschure von Partenheim, Henseln von Worms und Henkin Bache widersagen um des Vitztums von Alzei Heinrich Hornbach, ihres Hauptmanns, willen dem Erzbischof Heinrich von Mainz. Orig. (auf Papier mit Wasserzeichen ähnlich wie Briquet 2943, offen, mit Rest des rückwärts aufgedrückten Siegels) in München, Mainz Fasz. 488 = St. Alban Fasz. 37. Dem ersam wisen herren bishofa) Heinrich, erzigbishofa) zu Mentze widersagen ich Sengeschure von Partenh(eim) und Henseln von Worm(es) und Henkin Bach(e) und wollent uwer fient sin umme daz unreth, daz ir dunt unserm herrin hern Heinrich Hornbach viczdum zu Alzey, wan wir in liber han dan uch, und wollen uns gen uch in disem brife wol bewart han und han gebedin unsern herren, hern Heinrich Hornbach fviczdum zu Alzey und unser houbitman, daz er sin ingesigel vor uns of disen brif gedrücket hat. Datum anno domini MCCCL. feria sexta post Remigii confessoris. a) Orig. + b) us-Haken. 878. Trier 1350 November I. Erzbischof Baldewin bezeugt, dass er seinen Offizial, Meister Rudolf Losse, auf Grund urkundlichen Zeugnisses von thüringischen Fürsten, Herren und Städten sowie persönlicher Kenntnis seines Geschlechtes für ritterbürtig halte. Orig. (mit hängendem Siegel) in Trier R 8 = Sauerland V nr. 1312 Reg.
578 Nr. 877—880 mit dessen Siegel besiegelte de manu publici notarii, de quo infra in dicta littera fit mencio, geschriebene littera commissionis et citacionis?, welche eine forma citacionis? von Seiten Rudolfs gegen die Deutschherren von Mihlhausen enthält, dem Hermann SHeinrich? von Wendelnrode vor- gelegt und durch den Priester Herrn Iohannes de Apchinel de? Vikar der Kirche von St. Marien in Eisenach, da er selbst non bene posset legere propter suorum, ut dicebat, tenebrositatem seu caliginem? oculorum, ver- lesen lassen und sodann die Deutschherren mittels einer hier eingerückten Erklärung peremptorisch geladen, am 30. Tage, si dies ipsa iuridica fuerit et prefatum dominum Thomam ad iura reddendum sedere contigerit, sonst am nächsten Gerichtstage, Avinion(e) vel alibi, ubicumque Romanam curiam sedere contigerit, in palacio apostolico mane hora causarum persönlich oder durch Prokuratoren zu erscheinen, sowie, nachdem Heinrich das Einverständ- nis der Gegenpartei erklärt, sich eodem die hora completorii vel quasi ad curiam 'seu domum? habitacionis der Deutschherren iuxta ecclesiam sancti Blasii von Mühlhausen begeben und daselbst ante refectorium in Gegenwart des 'frater? dictusdux herzoge? des Stellvertreters des frater Her- mannus de Saltza Plebans von St. Blasius, qui loco commendatoris dicte domus habebatur, der fratres Guntherus de Kula (o über u) und Theodericus Keysers- heyn, des Heynricus de Aldendorf dictus Luterschalk scolarum eiusdem ecclesie seu veteris civitatis Molhusensis rector und des Albertus Balneator notarius publicus Brief und Zettel nochmals durch den ausstellenden Notar unter Mit- wirkung des Vikars Johannes, da er selbst nicht sehen könne, verlesen lassen und die Ladung wiederholt. Zeugen: die bescheidenen und ehrsamen Herr Hermannus Cerdo presbiter dictorum fratrum capellanus, der erwähnte Herr Iohannes de Apchenelle, Helwicus Doleator clericus familiaris des Propstes Hermann, Reynhardus de Bysschoss - Bissofferode, Heinricus et Hartungus dicti Thopilstein armigeri Slaici Maguntine dyocesis?. — D 206. Stark verbesserter Entwurf. 877. 1350 Oktober 8. Sengeschure von Partenheim, Henseln von Worms und Henkin Bache widersagen um des Vitztums von Alzei Heinrich Hornbach, ihres Hauptmanns, willen dem Erzbischof Heinrich von Mainz. Orig. (auf Papier mit Wasserzeichen ähnlich wie Briquet 2943, offen, mit Rest des rückwärts aufgedrückten Siegels) in München, Mainz Fasz. 488 = St. Alban Fasz. 37. Dem ersam wisen herren bishofa) Heinrich, erzigbishofa) zu Mentze widersagen ich Sengeschure von Partenh(eim) und Henseln von Worm(es) und Henkin Bach(e) und wollent uwer fient sin umme daz unreth, daz ir dunt unserm herrin hern Heinrich Hornbach viczdum zu Alzey, wan wir in liber han dan uch, und wollen uns gen uch in disem brife wol bewart han und han gebedin unsern herren, hern Heinrich Hornbach fviczdum zu Alzey und unser houbitman, daz er sin ingesigel vor uns of disen brif gedrücket hat. Datum anno domini MCCCL. feria sexta post Remigii confessoris. a) Orig. + b) us-Haken. 878. Trier 1350 November I. Erzbischof Baldewin bezeugt, dass er seinen Offizial, Meister Rudolf Losse, auf Grund urkundlichen Zeugnisses von thüringischen Fürsten, Herren und Städten sowie persönlicher Kenntnis seines Geschlechtes für ritterbürtig halte. Orig. (mit hängendem Siegel) in Trier R 8 = Sauerland V nr. 1312 Reg.
Strana 579
1350 Oktober 8—Ende 579 Baldewinus dei gracia sancte Treverensis ecclesie archiepi- scopus sacri imperii per Galliam archicancellarius notum facimus universis, quod, cum nos nonnullorum prelatorum necnon .. marchionis et .. marchionisse Misnen(sis) ac spectabilium .. comi- tum et ..baronum, consulum quoque et universitatum Molhusen(sis) et Ysnacen(sis) opidorum Mogunt(ine) dyocesis super genealogia magistri Rodolphi dicti Losse officialis nostri Trever(ensis) ipsum officialem nostrum de quatuora) avis suis et aviis ex militibus et militaribus nobilitate militari nobilibus procreatum testificancium patentes litteras ipsorum ipsorum sigillis pendentibus sigillatas 1) viderimus et, cum retroactis temporibus in Thuringie et illarum confinium partibus personaliter fuerimus, pretacti officialis nostri consanguineos et amicos milites et armigeros se pro talibus gerentes et per alios tales reputatos et habitos viderimus et in- super Hermannum dictum Losse militem fratrem suum, qui noster famulus et de nostris vestibus fuerat, speciali noticia cognoverimus, quare ipsum magistrum Rodolphum pro tali utique recognoscimus et tenemus. In cuius rei evidens testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Trever(is) anno domini M'CCC° quinquagesimo prima die mensis novembris. a) so. 1) unbekannt. Avignon 1350 Dezember 18. 879. Stephanus Kardinalpriester von St. Johannes und Paulus an den Abt von St. Martin zu Trier: laut ihm überbrachter Bitte von Dekan, Domherren, Kapitel und einzelnen Personen der Trierer Kirche haben diese einst die Verleihung einer Domherrnstelle an Rodolfus dictus Losse Stiftsherrn von St. Kastor in Koblenz durch Papst Klemens VI., obwohl R. sie ihnen amtlich mitteilen liess, abgelehnt und an den apostolischen Stuhl appelliert, dann aber den im Prozess vor 3 sacri palacii auditores zu Gunsten R.s und gegen sie ergangenen 3 Urteilen gehorcht, sich mit R. verglichen, ihn für seinen Schaden entschädigt und als Domherrn aufgenommen; auf ihre Bitte befiehlt der Aussteller als Pönitentiar des Papstes dem Adressaten, sie von den geistlichen Strafen, in die sie wegen Nichtbeachtung jener päpstlichen Ver- leihung, doch gutgläubig, gefallen waren, unter Auferlegung billiger Bussen zu absolvieren. Ex parte decani — — D. Avin. XV. kal. ian. pont. dom. Clementis pape VI. a. 9. — Orig. in Koblenz (Abt. I D) mit dem Siegel des Ausstellers an roter Seide und den Kanzleivermerken: links vom Titel ben, auf dem Umbug Registrata [....] Iac(obus) de Valle, rückwärts Iohannes de Lege proc(urator?) iur(is? oder mo) ; das Indorsat Absolucio pro decano et capi- tulo Trever(ensi) postquam obediverint von Losses Hand (Duktus und Tinte wie im Register K fol. 2b); vgl. Sauerland III nr. 913 Reg. Auch inseriert in Nr. 882. 880. [1337—etwa 1350/. Schöffenmeister, Schöffen und Bürger von Trier schreiben dem Grafen Walrav von Sponheim-Kreuznach wegen der Auf- nahme seines eigenen Amtmannes Johann von Kirchberg in ihre Stadt. Orig.-Brief (auf Papier, 2 mal quer gefaltet, mit Verschlussschnitten und Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Koblenz, Abt. 33 nr. 69. — Graf W. regierte 1337—1380. J. von K. war am 29. Dezember 1338 laut eigener Erklärung 14 Jahre im Amt (vgl. J. G. Lehmann Die Grafschaft und die Grafen von Sponheim I ƒ1869] 182). Für die Einreihung des Briefes ist also wohl das J. 1350 die äusserste Grenze. Auch der Schrift nach ge- hört er ins 4. oder 5. Jahrzehnt. 37*
1350 Oktober 8—Ende 579 Baldewinus dei gracia sancte Treverensis ecclesie archiepi- scopus sacri imperii per Galliam archicancellarius notum facimus universis, quod, cum nos nonnullorum prelatorum necnon .. marchionis et .. marchionisse Misnen(sis) ac spectabilium .. comi- tum et ..baronum, consulum quoque et universitatum Molhusen(sis) et Ysnacen(sis) opidorum Mogunt(ine) dyocesis super genealogia magistri Rodolphi dicti Losse officialis nostri Trever(ensis) ipsum officialem nostrum de quatuora) avis suis et aviis ex militibus et militaribus nobilitate militari nobilibus procreatum testificancium patentes litteras ipsorum ipsorum sigillis pendentibus sigillatas 1) viderimus et, cum retroactis temporibus in Thuringie et illarum confinium partibus personaliter fuerimus, pretacti officialis nostri consanguineos et amicos milites et armigeros se pro talibus gerentes et per alios tales reputatos et habitos viderimus et in- super Hermannum dictum Losse militem fratrem suum, qui noster famulus et de nostris vestibus fuerat, speciali noticia cognoverimus, quare ipsum magistrum Rodolphum pro tali utique recognoscimus et tenemus. In cuius rei evidens testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Trever(is) anno domini M'CCC° quinquagesimo prima die mensis novembris. a) so. 1) unbekannt. Avignon 1350 Dezember 18. 879. Stephanus Kardinalpriester von St. Johannes und Paulus an den Abt von St. Martin zu Trier: laut ihm überbrachter Bitte von Dekan, Domherren, Kapitel und einzelnen Personen der Trierer Kirche haben diese einst die Verleihung einer Domherrnstelle an Rodolfus dictus Losse Stiftsherrn von St. Kastor in Koblenz durch Papst Klemens VI., obwohl R. sie ihnen amtlich mitteilen liess, abgelehnt und an den apostolischen Stuhl appelliert, dann aber den im Prozess vor 3 sacri palacii auditores zu Gunsten R.s und gegen sie ergangenen 3 Urteilen gehorcht, sich mit R. verglichen, ihn für seinen Schaden entschädigt und als Domherrn aufgenommen; auf ihre Bitte befiehlt der Aussteller als Pönitentiar des Papstes dem Adressaten, sie von den geistlichen Strafen, in die sie wegen Nichtbeachtung jener päpstlichen Ver- leihung, doch gutgläubig, gefallen waren, unter Auferlegung billiger Bussen zu absolvieren. Ex parte decani — — D. Avin. XV. kal. ian. pont. dom. Clementis pape VI. a. 9. — Orig. in Koblenz (Abt. I D) mit dem Siegel des Ausstellers an roter Seide und den Kanzleivermerken: links vom Titel ben, auf dem Umbug Registrata [....] Iac(obus) de Valle, rückwärts Iohannes de Lege proc(urator?) iur(is? oder mo) ; das Indorsat Absolucio pro decano et capi- tulo Trever(ensi) postquam obediverint von Losses Hand (Duktus und Tinte wie im Register K fol. 2b); vgl. Sauerland III nr. 913 Reg. Auch inseriert in Nr. 882. 880. [1337—etwa 1350/. Schöffenmeister, Schöffen und Bürger von Trier schreiben dem Grafen Walrav von Sponheim-Kreuznach wegen der Auf- nahme seines eigenen Amtmannes Johann von Kirchberg in ihre Stadt. Orig.-Brief (auf Papier, 2 mal quer gefaltet, mit Verschlussschnitten und Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Koblenz, Abt. 33 nr. 69. — Graf W. regierte 1337—1380. J. von K. war am 29. Dezember 1338 laut eigener Erklärung 14 Jahre im Amt (vgl. J. G. Lehmann Die Grafschaft und die Grafen von Sponheim I ƒ1869] 182). Für die Einreihung des Briefes ist also wohl das J. 1350 die äusserste Grenze. Auch der Schrift nach ge- hört er ins 4. oder 5. Jahrzehnt. 37*
Strana 580
580 Nr. 881—887 Herre Walrave greve van Spanheym, .. wir scheffin meister, die scheffene und die burgere gemeinlichen der stede van Trieren dun uch groszen fruntlichen und enbeiden uch unsen deinsta). Wizzent, daz wir ure briefe [elnfangen han unde genzelichen ver- standen han als van Iacobs wegen van Kirperch, so wey er solte sin ur eigen man unde ur ungerechent amptman. Da wissent, du Iacob zû Trieren quam unde unseren vriheit gesan, uns as so seire ane soche unde as so dicke ane sucken dede, dat wir eyme mit beheiltenes unser vriheit nit dere versagen inmogchen noch in- kunden, al so infingen wir den selben Iacob, as id reht unde ge- wanet ist, unser vriheit unde hetten doch wale unde vileifere ge- wolten, dat er da heyme were verliven. Nû wist, leive herre, dat dat geriche in unser vriheit ist users herren van Trieren. Wilt ir of fuget id uch, dat ir zu Trieren sendet oder kûmen willet unde ist al so, as ir uns geschriven hait, unde den selben Iacob vuer kumet, as dat geriche siit, dat reht ist. So in kerin wir uns an Iacobs stucke nit vordere noch me, dan as an eynen vrenden man, want wir neyman verbeiden in mogen, er in vare zu Trieren us und in ûp sin reht, as id uch selvere wale kundich mach sin. Me wissent, dat wir seire node wider ûch sulden dûne, of kein unrehte zu begriven. Got sii mit ûch. Datum sub nostro secreto. Rückwärts. Herrin Walraven greven van Spanheym [.. d(an)d(um). a) oder denist. 881. [1335 Mai—etwa 1350. Ein Ungenannter beklagt sich bei [dem Erzbischof von Mains?] über Gewalttaten des Konrad von Heimberg. Unbesiegeltes Orig. in Würzburg, G 16 134 (aus Mainzer Bestand). — Der Schrift nach eher ins 5. als 4. Jahrzehnt zu setzen. Neckar-Sulm war seit dem 2. Mai 1335 mainzisch (vgl. Humpert 47 f.); 1342 März 7 werden dort 2 Amtleute bestellt (Orig. in München, Domk. Fasz. 91a nach G. Vogts Apparat der Mainzer Regesten). Aus dem Geschlecht, das sich nach der benachbarten Heimburg nannte, kenne ich Heinrich und Ludwig 1319 (Weller II nr. 144), Kraft 1351—71 (ebenda III nr. 427, 361, 364), Heinrich 1349 (Monumenta Boica XLI 410), einen Konrad erst 1374 (Knupfer UU.-Buch der Stadt Heilbronn I ƒ1904] nr. 267 a, b). Wiszent ouch, daz Cûnr(ad) von Hainberg mir Herre! min arme lute hat gevangen und gebluthet und hat sie gefuret in di stat ze Sulm und tût das unbillichen, wan ich im minn und reht wer gehorsam, das er mirs ouch tetde. Und dûncket mich unbillich, das irs im gestatdent ze tunna) gen Sulm, wan ich schaden gnug het, das ich nit rehtes kan bekumen umb min erbe. a) so?, 2. n (2) aus o (2) korr. 882. Trier 1351 Januar 27. Wernerus Abt von St. Martin bei den Mauern von Trier an die ehr- baren Herren Dekan und Kapitel der Trierer Kirche: löst sie und ihre Kirche als Subdelegat des Stephanus Kardinalpriesters von St. Johannes und Paulus päpstlichen Pönitentiars auf Grund der eingerückten Nr. 879 nach Feststellung der Wahrheit des darin enthaltenen Berichtes von Exkommuni- kation, Suspension und Interdikt. Siegler: der Aussteller. Litteras reveren- dissimi — — D. in monasterio nostro die 27. mensis ianuarii a. d. 1350. — Orig, mit Siegel an Pressel in Koblens, Abt. ID; ohne Riickvermerk Losses.
580 Nr. 881—887 Herre Walrave greve van Spanheym, .. wir scheffin meister, die scheffene und die burgere gemeinlichen der stede van Trieren dun uch groszen fruntlichen und enbeiden uch unsen deinsta). Wizzent, daz wir ure briefe [elnfangen han unde genzelichen ver- standen han als van Iacobs wegen van Kirperch, so wey er solte sin ur eigen man unde ur ungerechent amptman. Da wissent, du Iacob zû Trieren quam unde unseren vriheit gesan, uns as so seire ane soche unde as so dicke ane sucken dede, dat wir eyme mit beheiltenes unser vriheit nit dere versagen inmogchen noch in- kunden, al so infingen wir den selben Iacob, as id reht unde ge- wanet ist, unser vriheit unde hetten doch wale unde vileifere ge- wolten, dat er da heyme were verliven. Nû wist, leive herre, dat dat geriche in unser vriheit ist users herren van Trieren. Wilt ir of fuget id uch, dat ir zu Trieren sendet oder kûmen willet unde ist al so, as ir uns geschriven hait, unde den selben Iacob vuer kumet, as dat geriche siit, dat reht ist. So in kerin wir uns an Iacobs stucke nit vordere noch me, dan as an eynen vrenden man, want wir neyman verbeiden in mogen, er in vare zu Trieren us und in ûp sin reht, as id uch selvere wale kundich mach sin. Me wissent, dat wir seire node wider ûch sulden dûne, of kein unrehte zu begriven. Got sii mit ûch. Datum sub nostro secreto. Rückwärts. Herrin Walraven greven van Spanheym [.. d(an)d(um). a) oder denist. 881. [1335 Mai—etwa 1350. Ein Ungenannter beklagt sich bei [dem Erzbischof von Mains?] über Gewalttaten des Konrad von Heimberg. Unbesiegeltes Orig. in Würzburg, G 16 134 (aus Mainzer Bestand). — Der Schrift nach eher ins 5. als 4. Jahrzehnt zu setzen. Neckar-Sulm war seit dem 2. Mai 1335 mainzisch (vgl. Humpert 47 f.); 1342 März 7 werden dort 2 Amtleute bestellt (Orig. in München, Domk. Fasz. 91a nach G. Vogts Apparat der Mainzer Regesten). Aus dem Geschlecht, das sich nach der benachbarten Heimburg nannte, kenne ich Heinrich und Ludwig 1319 (Weller II nr. 144), Kraft 1351—71 (ebenda III nr. 427, 361, 364), Heinrich 1349 (Monumenta Boica XLI 410), einen Konrad erst 1374 (Knupfer UU.-Buch der Stadt Heilbronn I ƒ1904] nr. 267 a, b). Wiszent ouch, daz Cûnr(ad) von Hainberg mir Herre! min arme lute hat gevangen und gebluthet und hat sie gefuret in di stat ze Sulm und tût das unbillichen, wan ich im minn und reht wer gehorsam, das er mirs ouch tetde. Und dûncket mich unbillich, das irs im gestatdent ze tunna) gen Sulm, wan ich schaden gnug het, das ich nit rehtes kan bekumen umb min erbe. a) so?, 2. n (2) aus o (2) korr. 882. Trier 1351 Januar 27. Wernerus Abt von St. Martin bei den Mauern von Trier an die ehr- baren Herren Dekan und Kapitel der Trierer Kirche: löst sie und ihre Kirche als Subdelegat des Stephanus Kardinalpriesters von St. Johannes und Paulus päpstlichen Pönitentiars auf Grund der eingerückten Nr. 879 nach Feststellung der Wahrheit des darin enthaltenen Berichtes von Exkommuni- kation, Suspension und Interdikt. Siegler: der Aussteller. Litteras reveren- dissimi — — D. in monasterio nostro die 27. mensis ianuarii a. d. 1350. — Orig, mit Siegel an Pressel in Koblens, Abt. ID; ohne Riickvermerk Losses.
Strana 581
1335 Mai—1351 Juli 28 581 [1351 vor Julij. Kanonistisches Gutachten eines Ungenannten in der Streitsache zwischen den Nonnen de Prumia inferiori (Niederprim) und den vicepastores ſvon Pronsfeld, Rommersheim und Mehring], welche behaupten, weder seien jene zur Antwort auf ihre eigenen 3 supplicaciones zusulassen noch brauchten sie selbst auf die 3 libelli der Nonnen zu antworten: das ist abzuweisen. Quorundum ecclesiarum — — discrecio iudicantis ; ohne Datierung. — D 158; Entwurf von der ersten Hand der hierher gehörigen Nr. 884. Ueber die Einreihung vgl. dort; Nr. 883 ist etwas älter, da hier von der in Nr. 884 erwähnten gemeinsamen Bittschrift der 3 Visepastoren noch nicht die Rede ist. 883. 884. [1351 vor Julis. Kanonistisches Gutachten eines Unbekannten für [Rudolf Losse] Offizial svon Trier] zur Fällung eines Vorurteils in einem Rechtsstreit zwischen den Nonnen des Klosters Prumia inferior (Niederprim) und den Vizepastoren der diesem inkorporierten Pfarrkirchen von Prunsvelt (Pronsfeld), Rumers heilm (Rommersheim) und Merniche (Mehring), welche, von Erzbischof [Baldewin] von Trier zur Entrichtung des auf sie entfallenden Anteils am Subsidium aufgefordert, zuerst in drei Bittschriften (libelli supplicatorii) jeder für sich, dann in einer gemeinsam verlangt haben, dass die beklagten Nonnen ihnen, den Klägern, zu jenem Subsidium beizusteuern oder ihre Einkünfte (porciones) zu erhöhen hätten, worauf die Partei der Beklagten in ihrer Einrede den Klägern, die genigende Einkünfte hätten, die Verpflichtung zur Entrichtung des Subsidium und der anderen iura episcopalia suschob, während die Partei der Kläger in ihrer Widerrede sich darauf berief, dass sie, seit über vierzig Jahren im Besitz, immer nur eine Drittelrate gezahlt hätten, wobei beide Parteien bereit sind, ihre Einrede und Widerrede zu beweisen, die der Kläger aber den Vorzug beansprucht: es sei für die Beklagten, gegen die Kläger zu entscheiden. Domine officialis reverende! — D II; Entwurf, dessen 1. berichtender Teil von anderer Hand als der 2., gutachtende, aber von derselben, die auch die hierher gehörende Nr. 884 geschrieben hat. — Der Vizepastor Heinrich von Mehring hat am 26. Juli 1351 auf Grund eines Schiedsspruchs (Orig. Koblenz Abt. 148 nr. 41) für sich auf seine Forderung an Niederprüm verzichtet (Orig, ebenda nr. 42); Nrr. 883 f. sind also einige Zeit früher zu setzen. Strassburg 1351 Juli 2. 885. Bertoldus episcopus Argentin(ensis) conservator iurium et privilegiorum magistri et fratrum hospitalis beate Marie Theutunicorum Ierosolomitanensis an den ehrenwerten Herrn Henricus decanus ecclesie Merseburgensis: unter- sagt ihm die Fortsetzung des von dem früheren Dekan Herrn Engelbertus auf Betreiben des Bruders Fredericus de Drivordia provincialis fratrum et domorum (!) des Deutschordens per baliam Thuringie gegen den ehrenwerten Herrn Rudolfus dictus Losse decanus ecclesie Moguntine eingeleiteten geist- lichen Strafverfahrens und widerruft die verhängten Sentenzen. Siegler: der Aussteller mit seinem Siegel in causis. Discrecioni vestre — — D. Argent(ine) die sabbati proxima ante festum beati Udalrici sub a. dom. 1351. mit der Ueberschrift: Copia revocatorie per episcopum Argent(inensem) conservatorem — D 227; am Original dieser U. hängen Nrr. 887 und Theuth(unicorum). 886 als Transfixe. Erfurt 1351 Juli 23. 886. Der Offizial der Propstei von St. Marien in Erfurt an alle Plebane und Rektoren zu E. und im Gebiet der Propstei: befiehlt ihnen, die Nr. 883, der dieser Brief als Transfix beigefügt ist, zu veröffentlichen. Vobis districte — D. Erfordie in crastino beate Marie Magdalene a. dom. 1351. — D 229. Erfurt 1351 Juli 28. 887. Die iudices generales von Gerlacus Erzbischof von Mainz per Thuringiam constituti an alle Plebane und Rektoren in Erfordia und Thüringen: befehlen ihnen, die Nr. 883, der dieser Brief als Transfix angefiigt ist, zu veröffent- lichen. Vobis districte — — D. Erfordie a. dom. 1351. V° kal. augusti. D 228.
1335 Mai—1351 Juli 28 581 [1351 vor Julij. Kanonistisches Gutachten eines Ungenannten in der Streitsache zwischen den Nonnen de Prumia inferiori (Niederprim) und den vicepastores ſvon Pronsfeld, Rommersheim und Mehring], welche behaupten, weder seien jene zur Antwort auf ihre eigenen 3 supplicaciones zusulassen noch brauchten sie selbst auf die 3 libelli der Nonnen zu antworten: das ist abzuweisen. Quorundum ecclesiarum — — discrecio iudicantis ; ohne Datierung. — D 158; Entwurf von der ersten Hand der hierher gehörigen Nr. 884. Ueber die Einreihung vgl. dort; Nr. 883 ist etwas älter, da hier von der in Nr. 884 erwähnten gemeinsamen Bittschrift der 3 Visepastoren noch nicht die Rede ist. 883. 884. [1351 vor Julis. Kanonistisches Gutachten eines Unbekannten für [Rudolf Losse] Offizial svon Trier] zur Fällung eines Vorurteils in einem Rechtsstreit zwischen den Nonnen des Klosters Prumia inferior (Niederprim) und den Vizepastoren der diesem inkorporierten Pfarrkirchen von Prunsvelt (Pronsfeld), Rumers heilm (Rommersheim) und Merniche (Mehring), welche, von Erzbischof [Baldewin] von Trier zur Entrichtung des auf sie entfallenden Anteils am Subsidium aufgefordert, zuerst in drei Bittschriften (libelli supplicatorii) jeder für sich, dann in einer gemeinsam verlangt haben, dass die beklagten Nonnen ihnen, den Klägern, zu jenem Subsidium beizusteuern oder ihre Einkünfte (porciones) zu erhöhen hätten, worauf die Partei der Beklagten in ihrer Einrede den Klägern, die genigende Einkünfte hätten, die Verpflichtung zur Entrichtung des Subsidium und der anderen iura episcopalia suschob, während die Partei der Kläger in ihrer Widerrede sich darauf berief, dass sie, seit über vierzig Jahren im Besitz, immer nur eine Drittelrate gezahlt hätten, wobei beide Parteien bereit sind, ihre Einrede und Widerrede zu beweisen, die der Kläger aber den Vorzug beansprucht: es sei für die Beklagten, gegen die Kläger zu entscheiden. Domine officialis reverende! — D II; Entwurf, dessen 1. berichtender Teil von anderer Hand als der 2., gutachtende, aber von derselben, die auch die hierher gehörende Nr. 884 geschrieben hat. — Der Vizepastor Heinrich von Mehring hat am 26. Juli 1351 auf Grund eines Schiedsspruchs (Orig. Koblenz Abt. 148 nr. 41) für sich auf seine Forderung an Niederprüm verzichtet (Orig, ebenda nr. 42); Nrr. 883 f. sind also einige Zeit früher zu setzen. Strassburg 1351 Juli 2. 885. Bertoldus episcopus Argentin(ensis) conservator iurium et privilegiorum magistri et fratrum hospitalis beate Marie Theutunicorum Ierosolomitanensis an den ehrenwerten Herrn Henricus decanus ecclesie Merseburgensis: unter- sagt ihm die Fortsetzung des von dem früheren Dekan Herrn Engelbertus auf Betreiben des Bruders Fredericus de Drivordia provincialis fratrum et domorum (!) des Deutschordens per baliam Thuringie gegen den ehrenwerten Herrn Rudolfus dictus Losse decanus ecclesie Moguntine eingeleiteten geist- lichen Strafverfahrens und widerruft die verhängten Sentenzen. Siegler: der Aussteller mit seinem Siegel in causis. Discrecioni vestre — — D. Argent(ine) die sabbati proxima ante festum beati Udalrici sub a. dom. 1351. mit der Ueberschrift: Copia revocatorie per episcopum Argent(inensem) conservatorem — D 227; am Original dieser U. hängen Nrr. 887 und Theuth(unicorum). 886 als Transfixe. Erfurt 1351 Juli 23. 886. Der Offizial der Propstei von St. Marien in Erfurt an alle Plebane und Rektoren zu E. und im Gebiet der Propstei: befiehlt ihnen, die Nr. 883, der dieser Brief als Transfix beigefügt ist, zu veröffentlichen. Vobis districte — D. Erfordie in crastino beate Marie Magdalene a. dom. 1351. — D 229. Erfurt 1351 Juli 28. 887. Die iudices generales von Gerlacus Erzbischof von Mainz per Thuringiam constituti an alle Plebane und Rektoren in Erfordia und Thüringen: befehlen ihnen, die Nr. 883, der dieser Brief als Transfix angefiigt ist, zu veröffent- lichen. Vobis districte — — D. Erfordie a. dom. 1351. V° kal. augusti. D 228.
Strana 582
582 Nr. 888—893 888. [Erfurt 1351 Juli 307. Heinricus Dekan der Marienkirche in Erfurt (Erfordensis) Subdelegat der Herren Aebte der Erfurter Klöster der Schotten (Scotorum) von St. Jakob und von St. Peter sowie der Dekan der Kirche von St. Severus in Erfurt be- kundet, dass er auf Grund von wörtlich einzurückenden Urkunden Papst Klemens VI. — diese ist vera bulla plumbea in filo canapis more Romane curie bulliert? — und der drei genannten Delegaten nach Bitten Herrn Rudolf [Losses] als Klägers den Dekan von Merseburg und den Bruder Fridericus de Drivordia commendator vorgeladen und auf dem Wege des Prozesses, in dem Rudolf eine einzurückende Klagschrift vorgelegt und sich durch Iohannes 'Saxo? dictus Schermer hat vertreten lassen, die von Engel- bertus und Heinricus Merseburger Dekanen gegen Rudolf verhängte Ex- kommunikation und Suspension für ungiltig erklärt und den nicht erschienenen Friedrich, der an dieser Massregel schuld war, verurteilt hat, Rudolf dafür zu entschädigen. Dudum comissionis — — in posterum reservata; ohne Datierung. — D 223, Entwurf. Offenbar gleichzeitig mit Nr. 889. 889. Erfurt 1351 Juli 30. Derselbe an die ehrenwerten Herren die Dekane, Skolastiker, Kantoren und Stiftsherrn von St. Marien ad Gradus, St. Stephan und St. Johannes in Mainz, von St. Marien und St. Severus in Erfurt, St. Marien in Eisenach, von Gotha (Gothensis), Dorla (Dorlanensis), Jechaburg (Iecheburgensis), die Plebane sanctorum Quintini, Ignacii sowie in Erfordia, Ysnach, Mul- husen (Mühlhausen), Northusen (Nordhausen), Iecheburg, Slatheim (Schlotheim), Wangeheim (Wangenh-), Luppinicze (Grossen-Lupnitz), Botilstete (Buttel- stedt), Wizsense (Weissensee), Eckirsberge (Eckartsberga), Appoldia (Apolda) und alle anderen Pfarrer und öffentlichen Notare der Diözesen Mainz, Trier, Magdeburg, Naumburg (Nuenburgensis) und Merseburg: verkündet ihnen, dass er in der Sache zwischen dem ehrenwerten Herrn Rudolfus dictus Losse Dekans von Mainz Domherrn von Trier und dem frommen Bruder Fridericus de Drivordia Provinzialkomthur der Ballei Thüringen des deutschen Ordens auf dem Prozesswege die gegen Rudolf von den Herren Engilbertus, dann Henricus Dekanen von Merseburg verhängten Suspensions- und Exkommuni- kations-Sentenzen für ungiltig erklärt sowie Friedrich zur Zahlung einer Ent- schädigung an Rudolf verurteilt hat, befiehlt ihnen diese Entscheidung zu veröffentlichen und des zum Zeichen diesen Brief mit ihren Siegeln zurück- zuschicken ; der Ueberbringer hat Vollmacht, Alle, die dawider handeln, vor ihn zu laden. Siegler: der Aussteller. Cum nos — — D. Erfordie III. kal. augusti a. dom. 1351. — D 226. 890. 1351 August 9. Bertoldus Bischof von Strassburg durch den apostolischen Stuhl mit dem Erzbischofe von Mainz und dem Bischofe von Würzburg zum conser- vator privilegiorum der Brüder des deutschen Ordens bestellt an die Aebte, Prioren, Pröpste, Dekane, Scholastiker, Kantoren, Kustoden, Kanoniker, Vikare, Offiziale, Plebane, Rektoren sowie Klerus und Laien der Diözesen Mainz, Trier, Naumburg (Nuwenburgensis) und Merseburg: der ehren- werte Herr Rudolfus [Ljusse (Kusse Kopie) Dekan der Mainzer Kirche hat ihm kürzlich litteris suis (unbekannt) geklagt, dass er von dem ehrenwerten Herrn Dekan der Merseburger Kirche, dem B. früher (olim retroactis temporibus) auf Ansuchen des genannten Ordens die Vertretung (vices nostras) seines conservatorium bis zum Widerruf übertragen hatte, daraufhin und auf Ansuchen des Bruders Fridericus de Drivordia commendator generalis genannten Ordens per balyam Thuringie mit Exkommunikations- und anderen Sentenzen beschwert sei, bittend, die Vertretung zu widerrufen und dem Merseburger Dekan weitere Schritte zu untersagen; B. hat zugestimmt (vgl. Nr. 883), erklärt aber, dass sich der Widerruf nur auf den vorliegenden Fall beziche und dass er die ergangenen Sentenzen des Dekans nicht habe für ungiltig erklären wollen, unter Vorbehalt seiner gerichtlichen Befugnis für den Fall, dass es zwischen den Parteien zum Prozess komme. Vestra et vestrum — — D. in opido nostro Sulcze in vigilia beati Laurencii a. dom. 1351. — Abschr. im Kopialbuch nr. 64 (enthaltend UU. der Deutschordens- ballei Thüringen) in Dresden, fol. 52 (nach Abschr. von E. Boer).
582 Nr. 888—893 888. [Erfurt 1351 Juli 307. Heinricus Dekan der Marienkirche in Erfurt (Erfordensis) Subdelegat der Herren Aebte der Erfurter Klöster der Schotten (Scotorum) von St. Jakob und von St. Peter sowie der Dekan der Kirche von St. Severus in Erfurt be- kundet, dass er auf Grund von wörtlich einzurückenden Urkunden Papst Klemens VI. — diese ist vera bulla plumbea in filo canapis more Romane curie bulliert? — und der drei genannten Delegaten nach Bitten Herrn Rudolf [Losses] als Klägers den Dekan von Merseburg und den Bruder Fridericus de Drivordia commendator vorgeladen und auf dem Wege des Prozesses, in dem Rudolf eine einzurückende Klagschrift vorgelegt und sich durch Iohannes 'Saxo? dictus Schermer hat vertreten lassen, die von Engel- bertus und Heinricus Merseburger Dekanen gegen Rudolf verhängte Ex- kommunikation und Suspension für ungiltig erklärt und den nicht erschienenen Friedrich, der an dieser Massregel schuld war, verurteilt hat, Rudolf dafür zu entschädigen. Dudum comissionis — — in posterum reservata; ohne Datierung. — D 223, Entwurf. Offenbar gleichzeitig mit Nr. 889. 889. Erfurt 1351 Juli 30. Derselbe an die ehrenwerten Herren die Dekane, Skolastiker, Kantoren und Stiftsherrn von St. Marien ad Gradus, St. Stephan und St. Johannes in Mainz, von St. Marien und St. Severus in Erfurt, St. Marien in Eisenach, von Gotha (Gothensis), Dorla (Dorlanensis), Jechaburg (Iecheburgensis), die Plebane sanctorum Quintini, Ignacii sowie in Erfordia, Ysnach, Mul- husen (Mühlhausen), Northusen (Nordhausen), Iecheburg, Slatheim (Schlotheim), Wangeheim (Wangenh-), Luppinicze (Grossen-Lupnitz), Botilstete (Buttel- stedt), Wizsense (Weissensee), Eckirsberge (Eckartsberga), Appoldia (Apolda) und alle anderen Pfarrer und öffentlichen Notare der Diözesen Mainz, Trier, Magdeburg, Naumburg (Nuenburgensis) und Merseburg: verkündet ihnen, dass er in der Sache zwischen dem ehrenwerten Herrn Rudolfus dictus Losse Dekans von Mainz Domherrn von Trier und dem frommen Bruder Fridericus de Drivordia Provinzialkomthur der Ballei Thüringen des deutschen Ordens auf dem Prozesswege die gegen Rudolf von den Herren Engilbertus, dann Henricus Dekanen von Merseburg verhängten Suspensions- und Exkommuni- kations-Sentenzen für ungiltig erklärt sowie Friedrich zur Zahlung einer Ent- schädigung an Rudolf verurteilt hat, befiehlt ihnen diese Entscheidung zu veröffentlichen und des zum Zeichen diesen Brief mit ihren Siegeln zurück- zuschicken ; der Ueberbringer hat Vollmacht, Alle, die dawider handeln, vor ihn zu laden. Siegler: der Aussteller. Cum nos — — D. Erfordie III. kal. augusti a. dom. 1351. — D 226. 890. 1351 August 9. Bertoldus Bischof von Strassburg durch den apostolischen Stuhl mit dem Erzbischofe von Mainz und dem Bischofe von Würzburg zum conser- vator privilegiorum der Brüder des deutschen Ordens bestellt an die Aebte, Prioren, Pröpste, Dekane, Scholastiker, Kantoren, Kustoden, Kanoniker, Vikare, Offiziale, Plebane, Rektoren sowie Klerus und Laien der Diözesen Mainz, Trier, Naumburg (Nuwenburgensis) und Merseburg: der ehren- werte Herr Rudolfus [Ljusse (Kusse Kopie) Dekan der Mainzer Kirche hat ihm kürzlich litteris suis (unbekannt) geklagt, dass er von dem ehrenwerten Herrn Dekan der Merseburger Kirche, dem B. früher (olim retroactis temporibus) auf Ansuchen des genannten Ordens die Vertretung (vices nostras) seines conservatorium bis zum Widerruf übertragen hatte, daraufhin und auf Ansuchen des Bruders Fridericus de Drivordia commendator generalis genannten Ordens per balyam Thuringie mit Exkommunikations- und anderen Sentenzen beschwert sei, bittend, die Vertretung zu widerrufen und dem Merseburger Dekan weitere Schritte zu untersagen; B. hat zugestimmt (vgl. Nr. 883), erklärt aber, dass sich der Widerruf nur auf den vorliegenden Fall beziche und dass er die ergangenen Sentenzen des Dekans nicht habe für ungiltig erklären wollen, unter Vorbehalt seiner gerichtlichen Befugnis für den Fall, dass es zwischen den Parteien zum Prozess komme. Vestra et vestrum — — D. in opido nostro Sulcze in vigilia beati Laurencii a. dom. 1351. — Abschr. im Kopialbuch nr. 64 (enthaltend UU. der Deutschordens- ballei Thüringen) in Dresden, fol. 52 (nach Abschr. von E. Boer).
Strana 583
1351 Juli 30 —November 28 583 891. Tull 1351 Oktober 3. Instrument des Symon Petri de Bainvilla supra Madonem Klerikers Tuller Diözese kaiserlich öffentlichen Notars und curie Tullensis iuratus, er habe a. 1351. die 3. mensis octobris hora ipsius diei circa terciam in curia Tullensi, ubi dominus officialis curie Tullensis ad iur(a) reddendum pro tribunali sedere consuevit, indiccione 5., pont. — — Clementis — — pape sexti a. 10. von Colinus Vnquentarius dictus Liomtiers filius quondam Iohannis dicti Lumtier (?) civis Tullensis eine cedula papirea erhalten mit dessen Appellation an den officialis curie Treverensis iudex metropoliticus des Inhalts: C. hat sweimal von dem Tuller Offizial bei ihm appelliert gegen Fourquignon Iohannis de Pangneyo apud Vodyum (Void) Tullensis diocesis commorantem, seine Appellationen aber nicht verfolgen können propter guerras notorias et manifestas, que diu mote fuerunt inter gentes ducis Lothor(ingie) ac dominos de Comilceyo (Commercy) et de Dompno Ponte, Gallice de Dons Pons (=2), ac quam plurimos Theotonicos ex parte una et reverendum patrem dominum Metensem episcopum gentesque comitis Barren(sis) (Bar) nec non cives Meten(ses) ex parte altera et dominum comitem de Waudemonte (Vaudémont) et dominum Humbertum de Bullignevilla (Bulgneville) ac Chrerionum (?) de Manonvilla armigerum ex parte una et cives Tullen(ses) ex altera, que quidem guerre fuerunt et adhuc sunt ita graves et periculose, notorie et manifeste —, quod cives Tullen(ses) non audebant exire civitatem Tullensem sine periculo proprii corporis eorundem nec adhuc audent, sodass auch er et propter viarum pericula et nuncios infideles seine Appellationen nicht in Trier haben vertreten können; trotzdem ist von dem Trierer Offizial, obwohl doch der Graf von Vaudémont viele Bürger von Tull gefangen hält, gegen ihn ent- schieden und er, der doch Bürger von Tull ist, ohne die mehrfach erbetene Abschrift der Prozesse zu erhalten, in die Kosten, viel zu hoch übrigens, verurteilt, und formlos zur Zahlung gemahnt worden; er bittet ihn daher, seine irrigen Massregeln zurickzuziehen und appelliere gegen ihn und Fourquignon an den apostolischen Stuhl. Zeugen des Instruments: die be- scheidenen Herr Ludovicus de Frimels (?) et Iaquobus de Mavillere (Main- villers?) iuxta Tholoy (Tholey) Tull(e)n(sium) parrochialium ecclesiarum rectores, Steph(an)us de Alompno clericus und Perrinus Baillardi de Tullo curie Tullensis notarius. D. per copiam — — in testimonium premissorum. Ohne Datum. — D 153. Avignon 1351 November II. 892. Guilelmus [Pinchon] Dompropst an Dekan und Kapitel von Mainz: überträgt der Mainzer Kirche die Pfarrkirchen in Bischoffheim (Tauber- Bischofsheim), Burgestad (Bürgstadt), Beckelnheim (Wald-Böckelheim), Wal- sted (Gross-Wallstadt), Sulburg (Seulberg), Liderbach (Ober-Liederbach) und in Fontena (Finthen) mit allen Einkünften, doch ausgenommen, was der Erz- bischof ihren Vikaren, deren Präsentation sich der Aussteller auf Grund seines Patronates wahrt, für deren Unterhaltung und sur Leistung der kirch- lichen Abgaben vorbehält. Siegler: der Aussteller mit dem Siegel seiner Propstei. Gravis iam dudum — — D. Avinione in festo gloriosissimi confessoris domini nostri sancti Martini predicte sancte ecclesie Maguntine patroni videli- cet undecima die mensis novembris a. d. 1351. — Eingerickt in die Be- stätigung durch Erzbischof Gerlach Avignon 1351 Nov. 16, Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 19 fol. 169b = Sauer ur. 2625 ; vgl. die Inkorporations- UU. Erzbischof Gerlachs von 1351 Dezember 16 (ausser Sauer nr. 2629 f. Vigener Dompropstei 6 N. 4). 893. Trier 1351 November 28. Erzbischof Baldewin ladet den Ritter Heinrich Beier den Alten, vor sein Mannengericht. Eingerückt in Nr. 896. — Ueber den Prozess gegen das mächtige Ge- schlecht der Beier von Boppard unterrichten (vgl. schon Dominicus 544 ff.) die Nrr. 893—900 und ein übrigens auch die Nrr. 899 f. enthaltendes ausführliches Sammelprotokoll über die 4 Sitzungen des Mannengerichts (vgl. zur Ueberlieferung unten Nr. 898) vom 28. November, 10. und 29. Dezember 1351 sowie 14. Januar 1352, in deren letzter der alte Beier unter dem Vorsitz des Symon von dem Walde, Ritters und erzhischöflichen
1351 Juli 30 —November 28 583 891. Tull 1351 Oktober 3. Instrument des Symon Petri de Bainvilla supra Madonem Klerikers Tuller Diözese kaiserlich öffentlichen Notars und curie Tullensis iuratus, er habe a. 1351. die 3. mensis octobris hora ipsius diei circa terciam in curia Tullensi, ubi dominus officialis curie Tullensis ad iur(a) reddendum pro tribunali sedere consuevit, indiccione 5., pont. — — Clementis — — pape sexti a. 10. von Colinus Vnquentarius dictus Liomtiers filius quondam Iohannis dicti Lumtier (?) civis Tullensis eine cedula papirea erhalten mit dessen Appellation an den officialis curie Treverensis iudex metropoliticus des Inhalts: C. hat sweimal von dem Tuller Offizial bei ihm appelliert gegen Fourquignon Iohannis de Pangneyo apud Vodyum (Void) Tullensis diocesis commorantem, seine Appellationen aber nicht verfolgen können propter guerras notorias et manifestas, que diu mote fuerunt inter gentes ducis Lothor(ingie) ac dominos de Comilceyo (Commercy) et de Dompno Ponte, Gallice de Dons Pons (=2), ac quam plurimos Theotonicos ex parte una et reverendum patrem dominum Metensem episcopum gentesque comitis Barren(sis) (Bar) nec non cives Meten(ses) ex parte altera et dominum comitem de Waudemonte (Vaudémont) et dominum Humbertum de Bullignevilla (Bulgneville) ac Chrerionum (?) de Manonvilla armigerum ex parte una et cives Tullen(ses) ex altera, que quidem guerre fuerunt et adhuc sunt ita graves et periculose, notorie et manifeste —, quod cives Tullen(ses) non audebant exire civitatem Tullensem sine periculo proprii corporis eorundem nec adhuc audent, sodass auch er et propter viarum pericula et nuncios infideles seine Appellationen nicht in Trier haben vertreten können; trotzdem ist von dem Trierer Offizial, obwohl doch der Graf von Vaudémont viele Bürger von Tull gefangen hält, gegen ihn ent- schieden und er, der doch Bürger von Tull ist, ohne die mehrfach erbetene Abschrift der Prozesse zu erhalten, in die Kosten, viel zu hoch übrigens, verurteilt, und formlos zur Zahlung gemahnt worden; er bittet ihn daher, seine irrigen Massregeln zurickzuziehen und appelliere gegen ihn und Fourquignon an den apostolischen Stuhl. Zeugen des Instruments: die be- scheidenen Herr Ludovicus de Frimels (?) et Iaquobus de Mavillere (Main- villers?) iuxta Tholoy (Tholey) Tull(e)n(sium) parrochialium ecclesiarum rectores, Steph(an)us de Alompno clericus und Perrinus Baillardi de Tullo curie Tullensis notarius. D. per copiam — — in testimonium premissorum. Ohne Datum. — D 153. Avignon 1351 November II. 892. Guilelmus [Pinchon] Dompropst an Dekan und Kapitel von Mainz: überträgt der Mainzer Kirche die Pfarrkirchen in Bischoffheim (Tauber- Bischofsheim), Burgestad (Bürgstadt), Beckelnheim (Wald-Böckelheim), Wal- sted (Gross-Wallstadt), Sulburg (Seulberg), Liderbach (Ober-Liederbach) und in Fontena (Finthen) mit allen Einkünften, doch ausgenommen, was der Erz- bischof ihren Vikaren, deren Präsentation sich der Aussteller auf Grund seines Patronates wahrt, für deren Unterhaltung und sur Leistung der kirch- lichen Abgaben vorbehält. Siegler: der Aussteller mit dem Siegel seiner Propstei. Gravis iam dudum — — D. Avinione in festo gloriosissimi confessoris domini nostri sancti Martini predicte sancte ecclesie Maguntine patroni videli- cet undecima die mensis novembris a. d. 1351. — Eingerickt in die Be- stätigung durch Erzbischof Gerlach Avignon 1351 Nov. 16, Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 19 fol. 169b = Sauer ur. 2625 ; vgl. die Inkorporations- UU. Erzbischof Gerlachs von 1351 Dezember 16 (ausser Sauer nr. 2629 f. Vigener Dompropstei 6 N. 4). 893. Trier 1351 November 28. Erzbischof Baldewin ladet den Ritter Heinrich Beier den Alten, vor sein Mannengericht. Eingerückt in Nr. 896. — Ueber den Prozess gegen das mächtige Ge- schlecht der Beier von Boppard unterrichten (vgl. schon Dominicus 544 ff.) die Nrr. 893—900 und ein übrigens auch die Nrr. 899 f. enthaltendes ausführliches Sammelprotokoll über die 4 Sitzungen des Mannengerichts (vgl. zur Ueberlieferung unten Nr. 898) vom 28. November, 10. und 29. Dezember 1351 sowie 14. Januar 1352, in deren letzter der alte Beier unter dem Vorsitz des Symon von dem Walde, Ritters und erzhischöflichen
Strana 584
584 Nr. 894—897 Hofmeisters, und u. a. in Anwesenheit des Rodolf Losse canonich und official als eines der Zeugen zur Absetzung verurteilt wurde (über den dann doch noch vermittelten Vergleich vom 19. Januar und die weiteren Hergänge vgl. Dominicus 548ff.). Archiepiscopus Treveren(sis). Henrich Beier der alde von Boparten ritter! Wir machen dir eynen richtlichen dag an dieseme brive zû leistene vor ûns von morne uber vierzehen dage als von der ampte wegen, die dû von uns hast. Datum Trever(is) anno domini millesimo CCC° quinqua- gesimo primo die XXVIIIa novembris. 894. 1351 November 28. Derselbe ladet desselben Söhne vor. Insert in Nr. 896. — Vgl. Nr. 893. Archiepiscopus Treveren(sis). Henrich probist zû Franken- fürt, Symon, Philips, Henrich rittere, Iohan pastoir zû Diepurg sone Henrich Beiers des alden von Boparten! Umb sache, die wir mit uch zû schaffene han, machen wir uch und uwer iglichem uff sin recht eynen richtlichen dag vor ûns zû leistene von morne über vierczen dage. Datum Trever(is) anno domini millesimo CCCL primo die XXVIIIa novembris. 895. 1351 November 29. Derselbe heisst denselben, dafür zu sorgen, dass dessen Enkel Heinrich vor dem Trierischen Manngericht erscheine. Eingerückt in Nr. 896. — Vgl. Nr. 893. Archiepiscopus Treveren(sis). Henrich Beier der alde von Boparten! Wisze, daz wir gistert mit unser manne urteile uff dich ervolget han alle die clagen, die wir gistert uff dich daden, und daz du schaffen sulles, daz Henrich Symon Beiers son, der mit syme mûtwillen unser vient worden ist, vor ûns recht nemen und uns daruber nit sulle schaden. Da von enbieden wir dir an diesem brieve, daz dû den selben Henrich dar zuo haldes. Dede Henrich oder sine helfere ûns oder den unsern dar uber yet schaden, des wullen wir uns an dir und dem dynen erholen. Datum Trever(is) anno domini millesimo CCCL primo die penultima novembris. 896. Ворpard 1352 Januar 7. Jakob Dunre Kellner zu Boppard, Jakob von Kruft und Jakob von Diedenhofen berichten über die gerichtliche Ladung der Beyer von Boppard vor Erzbischof Baldewin. Orig. mit den Spuren von 3 rückwärts aufgedrückt gewesenen Siegeln in Koblenz, Abt. I A I nr. 1543. I. Wir Iacob Dunre kelner zů Boparten, Iacob von Cruffte und Iacob von Diedenhoven dûn kunt allen luden, daz wir uff den nehesten fritag nach sante Andreas dage nehest waz 1) zû Boparten in Henkin Bunchersa) huse scheffenen da selbs in gegen- wortigheid des selben Hennekins, siner muder und husfrauwen, hern Clays cappellans des heiligen crucis elters, Peter Hillens- heymers von Bacherach, Merboden hern Symons Beiers knechtis und Iohans Dûnre von Boparten und ander erbere lude tzvene
584 Nr. 894—897 Hofmeisters, und u. a. in Anwesenheit des Rodolf Losse canonich und official als eines der Zeugen zur Absetzung verurteilt wurde (über den dann doch noch vermittelten Vergleich vom 19. Januar und die weiteren Hergänge vgl. Dominicus 548ff.). Archiepiscopus Treveren(sis). Henrich Beier der alde von Boparten ritter! Wir machen dir eynen richtlichen dag an dieseme brive zû leistene vor ûns von morne uber vierzehen dage als von der ampte wegen, die dû von uns hast. Datum Trever(is) anno domini millesimo CCC° quinqua- gesimo primo die XXVIIIa novembris. 894. 1351 November 28. Derselbe ladet desselben Söhne vor. Insert in Nr. 896. — Vgl. Nr. 893. Archiepiscopus Treveren(sis). Henrich probist zû Franken- fürt, Symon, Philips, Henrich rittere, Iohan pastoir zû Diepurg sone Henrich Beiers des alden von Boparten! Umb sache, die wir mit uch zû schaffene han, machen wir uch und uwer iglichem uff sin recht eynen richtlichen dag vor ûns zû leistene von morne über vierczen dage. Datum Trever(is) anno domini millesimo CCCL primo die XXVIIIa novembris. 895. 1351 November 29. Derselbe heisst denselben, dafür zu sorgen, dass dessen Enkel Heinrich vor dem Trierischen Manngericht erscheine. Eingerückt in Nr. 896. — Vgl. Nr. 893. Archiepiscopus Treveren(sis). Henrich Beier der alde von Boparten! Wisze, daz wir gistert mit unser manne urteile uff dich ervolget han alle die clagen, die wir gistert uff dich daden, und daz du schaffen sulles, daz Henrich Symon Beiers son, der mit syme mûtwillen unser vient worden ist, vor ûns recht nemen und uns daruber nit sulle schaden. Da von enbieden wir dir an diesem brieve, daz dû den selben Henrich dar zuo haldes. Dede Henrich oder sine helfere ûns oder den unsern dar uber yet schaden, des wullen wir uns an dir und dem dynen erholen. Datum Trever(is) anno domini millesimo CCCL primo die penultima novembris. 896. Ворpard 1352 Januar 7. Jakob Dunre Kellner zu Boppard, Jakob von Kruft und Jakob von Diedenhofen berichten über die gerichtliche Ladung der Beyer von Boppard vor Erzbischof Baldewin. Orig. mit den Spuren von 3 rückwärts aufgedrückt gewesenen Siegeln in Koblenz, Abt. I A I nr. 1543. I. Wir Iacob Dunre kelner zů Boparten, Iacob von Cruffte und Iacob von Diedenhoven dûn kunt allen luden, daz wir uff den nehesten fritag nach sante Andreas dage nehest waz 1) zû Boparten in Henkin Bunchersa) huse scheffenen da selbs in gegen- wortigheid des selben Hennekins, siner muder und husfrauwen, hern Clays cappellans des heiligen crucis elters, Peter Hillens- heymers von Bacherach, Merboden hern Symons Beiers knechtis und Iohans Dûnre von Boparten und ander erbere lude tzvene
Strana 585
1351 November 28—1352 Januar 7 585 unsers herren von Triere uffene brieve mit synem heymlichen ingesigele zû rucke gedrucket, die ich Iacob vorgenant verstent- lichen lasz in Dûtschen, hern Henriche dem alden Beiere gaben und antwerteden und verkunden yme da myde eynen richtlichen dag vor unsern herren von Triere zu komene, als in den brieven waz begriffen, die hie nach sint von worte zû worte geschrieben: Archiepiscopus — — novembris'2), item Archiepiscopus — — novembris'3). Und nam her Henrich Beier in sine gewalt die 2. Auch laz ich Iacob vorgenant eynen uffenen selben brieve. brieff unsers herren von Triere mit syme heymlichen ingesigel zû rucke gedrücket hern Symone Beiere und hern Hentzen syme brudere und verkundete yn da myde eynen richtlichen dag da- selbes von unsers herren wegen von Triere und als in dem selben brieve waz begriffen, der hie nach von worte zû worte ist geschrieben: Archiepiscopus — — novembris'4). Und nam her Symon Beier den brieff und do wir den brieff wieder hieszhen, daz wir ýn furbaz yren andern bruderen muchten senden, do sprachen sie, der brieff were yn gesant. Sie wulden yn halden. Durfften wir andere brieve, daz wir die zû Triere holeten, ob wir wulden. 3. Auch sagen wir und horeten dar nach, daz meister Henrich von Wesel cappelan und paffe unsers herren von Triere uff den heiligen tzvolften dag5) in der burg zû Boparten und in gegenwortigheid hern Peters an der Porten, ritters Iohan Holen von Covelencze, Diethers von Waldecke, Winants von Synheym wepelinge, Iohans von Rense, Rulen uff deme Hove und Sifrid Schulers scheffen daselbs Hennekin Bunchere a) fragete und manete von unsers herren von Triere wegen, ob yme kuntlich were, daz wir diese vorgenanten brieve lesen und antwerten hern Henriche Beiere dem alden und hern Symone und hern Heinczen sinen sonen in syme huse, als vorgeschrieben ist; und bekante sich Henkin Bunchera) vorgenant derselben sachen, als vor ist begriffen. 4. Daz begriifen ich Iacob Dunre uff myn priester ampt und wir Iacob von Crüffte und Iacob von Diedenhoven uff unsere eide und also ho, als wir alle drii daz billiche sullen oder mogen begrifen. 5. Des zû urkunde han wir Iacob Dûnre und Iaccob von Cruffte unsere ingesigele an diesen brieff gedrucket und ich Iacob von Diedenhoven han ge- beden und byden mit diesem brieve iunghern Iohan Holen vor- genant, daz er sin ingesigel vor mich an diesen brieff hait ge- drücket. 6. Das ich Iohan Hole vorgenant mich erkennen und auch daz ich bin gewesit bii diesen lesten sachen und fragungen meyster Henrichs von Wesel und der antwerten Hennekin Bunchers und han des zû urkunde myn ingesigel an diesen brieff gedrucket. Datum crastino epiphanie anno domini millesimo CCC° quin- quagesimo primo iuxta consuetudinem ecclesie Treveren(sis). a) oder Bunth. 1) 1351 Dezember 2. co 2) Nr. 893. c0 3) Nr. 894. c0 4) Nr. 895. co 5) Januar 6. 897. Köln 1352 Januar 7. Ritter Symon Beyer von Boppard entschuldigt sich bei Erzbischof Baldewin durch seinen Knecht Hermann.
1351 November 28—1352 Januar 7 585 unsers herren von Triere uffene brieve mit synem heymlichen ingesigele zû rucke gedrucket, die ich Iacob vorgenant verstent- lichen lasz in Dûtschen, hern Henriche dem alden Beiere gaben und antwerteden und verkunden yme da myde eynen richtlichen dag vor unsern herren von Triere zu komene, als in den brieven waz begriffen, die hie nach sint von worte zû worte geschrieben: Archiepiscopus — — novembris'2), item Archiepiscopus — — novembris'3). Und nam her Henrich Beier in sine gewalt die 2. Auch laz ich Iacob vorgenant eynen uffenen selben brieve. brieff unsers herren von Triere mit syme heymlichen ingesigel zû rucke gedrücket hern Symone Beiere und hern Hentzen syme brudere und verkundete yn da myde eynen richtlichen dag da- selbes von unsers herren wegen von Triere und als in dem selben brieve waz begriffen, der hie nach von worte zû worte ist geschrieben: Archiepiscopus — — novembris'4). Und nam her Symon Beier den brieff und do wir den brieff wieder hieszhen, daz wir ýn furbaz yren andern bruderen muchten senden, do sprachen sie, der brieff were yn gesant. Sie wulden yn halden. Durfften wir andere brieve, daz wir die zû Triere holeten, ob wir wulden. 3. Auch sagen wir und horeten dar nach, daz meister Henrich von Wesel cappelan und paffe unsers herren von Triere uff den heiligen tzvolften dag5) in der burg zû Boparten und in gegenwortigheid hern Peters an der Porten, ritters Iohan Holen von Covelencze, Diethers von Waldecke, Winants von Synheym wepelinge, Iohans von Rense, Rulen uff deme Hove und Sifrid Schulers scheffen daselbs Hennekin Bunchere a) fragete und manete von unsers herren von Triere wegen, ob yme kuntlich were, daz wir diese vorgenanten brieve lesen und antwerten hern Henriche Beiere dem alden und hern Symone und hern Heinczen sinen sonen in syme huse, als vorgeschrieben ist; und bekante sich Henkin Bunchera) vorgenant derselben sachen, als vor ist begriffen. 4. Daz begriifen ich Iacob Dunre uff myn priester ampt und wir Iacob von Crüffte und Iacob von Diedenhoven uff unsere eide und also ho, als wir alle drii daz billiche sullen oder mogen begrifen. 5. Des zû urkunde han wir Iacob Dûnre und Iaccob von Cruffte unsere ingesigele an diesen brieff gedrucket und ich Iacob von Diedenhoven han ge- beden und byden mit diesem brieve iunghern Iohan Holen vor- genant, daz er sin ingesigel vor mich an diesen brieff hait ge- drücket. 6. Das ich Iohan Hole vorgenant mich erkennen und auch daz ich bin gewesit bii diesen lesten sachen und fragungen meyster Henrichs von Wesel und der antwerten Hennekin Bunchers und han des zû urkunde myn ingesigel an diesen brieff gedrucket. Datum crastino epiphanie anno domini millesimo CCC° quin- quagesimo primo iuxta consuetudinem ecclesie Treveren(sis). a) oder Bunth. 1) 1351 Dezember 2. co 2) Nr. 893. c0 3) Nr. 894. c0 4) Nr. 895. co 5) Januar 6. 897. Köln 1352 Januar 7. Ritter Symon Beyer von Boppard entschuldigt sich bei Erzbischof Baldewin durch seinen Knecht Hermann.
Strana 586
586 Nr. 898—901 Orig.-Brief mit rückwärts aufgedrücktem Siegel unter Koblenz, Abt. 1 A I nr. 1543a; auch eingerückt im Protokoll (vgl. Nr. 898). Papierdecke in Vgl. Nr. 893. Hermann heisst im Bericht des Protokolls „Henkin Conzes Sohn von Stege". Kûnt sie allen den, die disen brieve sehent oder hôrent lesen, daz ich Symon Beyer von Boparten ein ritder Herman mime kneht, der disen brieve antvortet, vollen kraft und maht gib und gen mit disem brieve mich zû enzunnen und entschulden vor mime herren von Triere, daz ich vor lips und herren notd zû disen ziten mich nit kan noch mag verantvorthen. Und dez zû urkunde han ich min ingesigel gedruket uff den ruggen disz brieves, der geben ist ze Kôlne an dem nehsten tag nach dem drizehensten tag. 898. 1352 Januar 8. Der Amtmann Heinrich Beyer entschuldigt bei demselben durch den Schüler Peter seine Versäumnis der gerichtlichen Ladung. Eingerickt im 4. Teil des manngerichtlichen Protokolls über den Prozess gegen die Beyer im Kesselstatter Balduineum nach modernem Aussug in Koblenz Abt. I A I (hinter 1539 a); ebenda sind auch Nrr. 897, 899 f. eingerückt. Peter heisst im Bericht des Protokolls „von Lorch“. — Nach Ablehnung dieses Briefes, der von 2 Lorcher Pfaffen noch beglaubigt wurde, durch das Gericht wurde der andere Brief Nr. 899 vorgelegt, gleichfalls ohne Erfolg. Gnediger herre von Trier! Wand ich von crankeyde mines liebes noch vor vyantschaft, ob ich wol gesunt were, daz got wol weisz, daz ich mich eimes liebes nit vermach, uff den dag, den ir biz donrestag nahest koment mir vor uch bescheiden hat, nit komen enmach, so senden uwer gnedigen herschaft Peter minen schûler, der ein wiser ist diser genwertigen brieve, daz mich der gen uwere gnedige herschaft mit dem eyde entsunne, als man yn wiset, daz eyn recht ist. Datum meo proprio a tergo dominica post epiphaniam. Henricus Beyer officiatus vester. 1352 Januar 8. Derselbe entschuldigt sich bei demselben durch seinen Knecht Lamprecht. Orig.-Brief mit rückwärts aufgedrücktem Siegel in Koblenz Abt. 1AI ur. 1343b; auch überliefert in Protokoll (vgl. Nr. 898). — Zur Sache vgl. Nr. 893 und 898. Gnediger herre von Triere! Wan ich vor cranchayt mins libes noch vor fintschaff uff den dag, den ir mir bit dûnrestag nehest kompt vor uch bescheiden hait, nyt komen enmag, so senden ich uwer erwerdigen herschaff ..Lampbrecht minen ge- sworn knecht, daz "m ich der gen uwer gnedikeyde mit dem eyde entsûndige, als man ýn wiset, daz eyn recht ist. Datum dominica post epiphaniam domini meo proprio a tergo inpresso. 899. Heinricus Beier officiatus vester. 900. [1352] Januar 10. Heinrich Beyer der Junge beglaubigt für die Verhandlung des Manngerichts seinen Knecht Peter Renner als Zaunboten an seiner Statt.
586 Nr. 898—901 Orig.-Brief mit rückwärts aufgedrücktem Siegel unter Koblenz, Abt. 1 A I nr. 1543a; auch eingerückt im Protokoll (vgl. Nr. 898). Papierdecke in Vgl. Nr. 893. Hermann heisst im Bericht des Protokolls „Henkin Conzes Sohn von Stege". Kûnt sie allen den, die disen brieve sehent oder hôrent lesen, daz ich Symon Beyer von Boparten ein ritder Herman mime kneht, der disen brieve antvortet, vollen kraft und maht gib und gen mit disem brieve mich zû enzunnen und entschulden vor mime herren von Triere, daz ich vor lips und herren notd zû disen ziten mich nit kan noch mag verantvorthen. Und dez zû urkunde han ich min ingesigel gedruket uff den ruggen disz brieves, der geben ist ze Kôlne an dem nehsten tag nach dem drizehensten tag. 898. 1352 Januar 8. Der Amtmann Heinrich Beyer entschuldigt bei demselben durch den Schüler Peter seine Versäumnis der gerichtlichen Ladung. Eingerickt im 4. Teil des manngerichtlichen Protokolls über den Prozess gegen die Beyer im Kesselstatter Balduineum nach modernem Aussug in Koblenz Abt. I A I (hinter 1539 a); ebenda sind auch Nrr. 897, 899 f. eingerückt. Peter heisst im Bericht des Protokolls „von Lorch“. — Nach Ablehnung dieses Briefes, der von 2 Lorcher Pfaffen noch beglaubigt wurde, durch das Gericht wurde der andere Brief Nr. 899 vorgelegt, gleichfalls ohne Erfolg. Gnediger herre von Trier! Wand ich von crankeyde mines liebes noch vor vyantschaft, ob ich wol gesunt were, daz got wol weisz, daz ich mich eimes liebes nit vermach, uff den dag, den ir biz donrestag nahest koment mir vor uch bescheiden hat, nit komen enmach, so senden uwer gnedigen herschaft Peter minen schûler, der ein wiser ist diser genwertigen brieve, daz mich der gen uwere gnedige herschaft mit dem eyde entsunne, als man yn wiset, daz eyn recht ist. Datum meo proprio a tergo dominica post epiphaniam. Henricus Beyer officiatus vester. 1352 Januar 8. Derselbe entschuldigt sich bei demselben durch seinen Knecht Lamprecht. Orig.-Brief mit rückwärts aufgedrücktem Siegel in Koblenz Abt. 1AI ur. 1343b; auch überliefert in Protokoll (vgl. Nr. 898). — Zur Sache vgl. Nr. 893 und 898. Gnediger herre von Triere! Wan ich vor cranchayt mins libes noch vor fintschaff uff den dag, den ir mir bit dûnrestag nehest kompt vor uch bescheiden hait, nyt komen enmag, so senden ich uwer erwerdigen herschaff ..Lampbrecht minen ge- sworn knecht, daz "m ich der gen uwer gnedikeyde mit dem eyde entsûndige, als man ýn wiset, daz eyn recht ist. Datum dominica post epiphaniam domini meo proprio a tergo inpresso. 899. Heinricus Beier officiatus vester. 900. [1352] Januar 10. Heinrich Beyer der Junge beglaubigt für die Verhandlung des Manngerichts seinen Knecht Peter Renner als Zaunboten an seiner Statt.
Strana 587
1352 Januar 8—Маi 10 587 Orig.-Brief mit rückwärts aufgedrücktem Siegel in Koblenz Abt. IAI nr. 1543°; auch eingerückt im Protokoll (vgl. Nr. 898). — Vgl. Nr. 893. Ich Henr(ich) Beyer der junge hern Henr(ich) Beyerz sûn des alden von Bopart bekennen mich an dysme offen bryef, daz Peter Renner min knecht ist min zunbode an mins herre gerechte von Triere, want ich vorgenant Henr(ich) vor libes node noch vor herren node zu dyser ziit nit da sin in mag. Urkunde dis bryef besigilt uf den rucke mit mime eygen ingesigel geben des dinstages vor dem achzeenden dage. 901. Trier 1352 Mai 10. Ritter Johann von der Fels verkündet als Richter Erz- bischof Baldewins eine 2. Ladung Friedrichs von Ehrenberg, nachdem er der I. nicht gefolgt. Orig. (mit anhängendem Siegel) in Koblenz Abt. 1 A nr. 1558. — Vgl. Nrr. 902, 905 und Günther III nr. 396. I. Ich Iohan von der Vels der alde ritter und man myns herren von Triere dûn kunt allen luden und bekennen uffenlich mit diesem brieve, daz in den iaren unsers herren, do man tzalte nach gots geburte dusent druhundert und tzwey und funfeig iair an dem tzehenten dage in dem meie, daz was antdag dez heiligen crucis dagea), als iz wart vonden, der erwirdege myn herre her Baldewin ..ertzbiss(choff) zů Triere mich in synem palase zů Triere zů rechter tziit saste zû eyme riechter zû urteilene umb sachen und ansprachen, dar umb der strenge ritter her Symon von dem Walde, Henrich von Clotten burggreve zû Cochme und meister Henrich von Wesel uff eyme dage, den sie zû fûrentz uber viertzehen dage zů Müden geleistet hatten mit hern Friederiche von Eremberg uber mitz etzlichen gemeynere von Waldecke, Schonecke und Eltze von myns herren wegen von Triere, deme selben hern Friederiche von Eremberg diesen hutigen dag zû eyme irsten rechtlichen dage vor mynen herren von Triere, als die verbûnts brieve 1) von den výre bûrgen haldent, hatten be- scheiden. 2. Da sasz ich zu rechter cziit mit uffenen unbesloszenen dûren von den egenanten sachen und ansprachen wegen zû ge- richte, und verfursprechte sich da selbs myn herre von Triere und gewan mit urteil hern Peter Sarraszin von Echternache zů syme fursprechen, dez ich yme gonde, und hiesz mich der selbe fursprechge dun rûfen drii werbe mit underdinge, obe her Friderich von Eremberg oder yman von synen wegen da were, daz sie vor gerichte quemen und yren irsten riechtlichen dag nach clagen und ansprachen myns herren von Triere da selbs hûten. 3. Alda selbs und vor dem palase rieff Iohan Plickin von myme geheisze driistûnt verstentlich, obe her Frider(ich) von Eremberg oder yman von sinen wegen da weren, daz sie, als ým bescheiden was und geanamet hette uff deme dage zû Müdene, vor gerichte quemen. Und do her Friderich von Eremberg vorgenant noch yman von sinen wegen vor gerichte quam noch entsunne boden vor gerichte nit erschienen, do verurkûnte der vurspreche daz selbe und bat mich an der manne urteil stellen, sint her Friederich vor gerichte uff sinen irsten riechtlichen dag, als yme bescheiden was zû
1352 Januar 8—Маi 10 587 Orig.-Brief mit rückwärts aufgedrücktem Siegel in Koblenz Abt. IAI nr. 1543°; auch eingerückt im Protokoll (vgl. Nr. 898). — Vgl. Nr. 893. Ich Henr(ich) Beyer der junge hern Henr(ich) Beyerz sûn des alden von Bopart bekennen mich an dysme offen bryef, daz Peter Renner min knecht ist min zunbode an mins herre gerechte von Triere, want ich vorgenant Henr(ich) vor libes node noch vor herren node zu dyser ziit nit da sin in mag. Urkunde dis bryef besigilt uf den rucke mit mime eygen ingesigel geben des dinstages vor dem achzeenden dage. 901. Trier 1352 Mai 10. Ritter Johann von der Fels verkündet als Richter Erz- bischof Baldewins eine 2. Ladung Friedrichs von Ehrenberg, nachdem er der I. nicht gefolgt. Orig. (mit anhängendem Siegel) in Koblenz Abt. 1 A nr. 1558. — Vgl. Nrr. 902, 905 und Günther III nr. 396. I. Ich Iohan von der Vels der alde ritter und man myns herren von Triere dûn kunt allen luden und bekennen uffenlich mit diesem brieve, daz in den iaren unsers herren, do man tzalte nach gots geburte dusent druhundert und tzwey und funfeig iair an dem tzehenten dage in dem meie, daz was antdag dez heiligen crucis dagea), als iz wart vonden, der erwirdege myn herre her Baldewin ..ertzbiss(choff) zů Triere mich in synem palase zů Triere zů rechter tziit saste zû eyme riechter zû urteilene umb sachen und ansprachen, dar umb der strenge ritter her Symon von dem Walde, Henrich von Clotten burggreve zû Cochme und meister Henrich von Wesel uff eyme dage, den sie zû fûrentz uber viertzehen dage zů Müden geleistet hatten mit hern Friederiche von Eremberg uber mitz etzlichen gemeynere von Waldecke, Schonecke und Eltze von myns herren wegen von Triere, deme selben hern Friederiche von Eremberg diesen hutigen dag zû eyme irsten rechtlichen dage vor mynen herren von Triere, als die verbûnts brieve 1) von den výre bûrgen haldent, hatten be- scheiden. 2. Da sasz ich zu rechter cziit mit uffenen unbesloszenen dûren von den egenanten sachen und ansprachen wegen zû ge- richte, und verfursprechte sich da selbs myn herre von Triere und gewan mit urteil hern Peter Sarraszin von Echternache zů syme fursprechen, dez ich yme gonde, und hiesz mich der selbe fursprechge dun rûfen drii werbe mit underdinge, obe her Friderich von Eremberg oder yman von synen wegen da were, daz sie vor gerichte quemen und yren irsten riechtlichen dag nach clagen und ansprachen myns herren von Triere da selbs hûten. 3. Alda selbs und vor dem palase rieff Iohan Plickin von myme geheisze driistûnt verstentlich, obe her Frider(ich) von Eremberg oder yman von sinen wegen da weren, daz sie, als ým bescheiden was und geanamet hette uff deme dage zû Müdene, vor gerichte quemen. Und do her Friderich von Eremberg vorgenant noch yman von sinen wegen vor gerichte quam noch entsunne boden vor gerichte nit erschienen, do verurkûnte der vurspreche daz selbe und bat mich an der manne urteil stellen, sint her Friederich vor gerichte uff sinen irsten riechtlichen dag, als yme bescheiden was zû
Strana 588
588 Nr. 902—904 Müdene und ane wydersprache geannamet hette, nit komen were noch entsunne boden gesant, waz myme herren von Triere furbasz wyder yn sulde geschyen und erfaren. 4. Dez urteils belût ich hern Thieleman von Rodemach(er) kuchenmeister, der gieng ûz mit anderen myns herren von Triere nageschriebenen mannen und brachte wyder eyn urteil und sprach uff sinen eid vor eyn recht, als yn die anderen myns herren von Triere manne vor eyn recht wiseten und deileten, daz man yme eynen anderen tzweyten richt- lichen dag uber viertzehen dage wyder vor mynen herren von Triere sulde machen. Daz verurkünde der furspreche und wart yme daselbs eyn ander tzweyte richtlich dag wyder vor mynen herren von Triere, wo er dan were uber viertzehen dage, daz was uff den nehesten fritag vor pingsten2), bescheiden undb) wartb) hern b) Frýdericheb) kuntliche der dagb) verbodetb) und b) auchb) vor gerichte von Iohanne Plickin vorgenant gekundet und gerûfen. 5. Diese vorgeschrieben urteil und recht und auch, daz man zû rechter tziit zû gerichte sasz und von gerichte schiet, hant gewiset und gedeilet diese nageschrieben myns herren manne von Trire: her Thilman von Rodemacha) kuchenmeister vorgenant, her Iohan von Brantscheit, her Iohan von der Vels der iunge, Peter von der Leyen, Thiele von Munster kelner myns herren von Triere da selbs, Iacob burgreve zû Kilburg, Reyner von Ois- burg, Henrich Fullepot und Iohan Blicki vorgenant und waren bii diesem gerichte und urteilen und bescheidungen dez tzweiten richtlichen dages die ersame herren der apt von Busindorff, der apt von Tholey, her Henrich von Spanheym ..probst zů Munster, her Beumond von Sarbrucke corbisschoff zû Triere, her Rudolff Losse official und canonich da selbs und andere viel ersame bierve lude. Dez zû urkunde han ich myn ingesigel an diesen brieff gehangen, der gegeben ist uff die vorgenanten iair und dag unsers herren. a) Orig. + b) auf Rasur. 1) unbekannt. c0 2) Mai 25. 902. [1352] Мai 22. Friedrich von Ehrenburg erklärt dem Erzbischof Baldewin, dass er keinen in seinem Geleite stehenden Gefangenen, aber Forderungen an seine Amtleute und das Ersstift Mains habe. Originalbrief (auf Papier, 2 mal quer gefaltet mit Spuren des auf- gedrückten grünen Siegels und doppelten Verschlussschnitten in Koblenz, Abt. I A I nr. 1566b). — Zur Einreihung vgl. Nr. 901. Minen schûldigen dienst. Wiszient, gnediger herre, als in mir gescriebin hain, dat ich dien gevangen habe gefangin in ewerm geleyde, dat ich keynen geleydes man vant bii mine, der spreche, dat der fangin in owerem gleyde were, und wone, dat ich gen uch da myde y[t?] h[alp gedan. Ouch han ich und min oymhme, dem god gnedich sii, uch geclagyt und irvolgit, dat mir sy schade gescheyn van diem biscopdům von Mencze und ný mir geracht konde gewerdin. Ouch han ich uch geclagit und ir- volgit von brochin, dy mir ower amptlude han gedan und mir dý ny gerechtet konden werden, als uns verbůta) steyt. Da umb bidden ich ower gnade, dat ir bestellet, dat mir dye broyche geracht werdin, dy ich irvolgit han. Wan mir dat geschiet, sû
588 Nr. 902—904 Müdene und ane wydersprache geannamet hette, nit komen were noch entsunne boden gesant, waz myme herren von Triere furbasz wyder yn sulde geschyen und erfaren. 4. Dez urteils belût ich hern Thieleman von Rodemach(er) kuchenmeister, der gieng ûz mit anderen myns herren von Triere nageschriebenen mannen und brachte wyder eyn urteil und sprach uff sinen eid vor eyn recht, als yn die anderen myns herren von Triere manne vor eyn recht wiseten und deileten, daz man yme eynen anderen tzweyten richt- lichen dag uber viertzehen dage wyder vor mynen herren von Triere sulde machen. Daz verurkünde der furspreche und wart yme daselbs eyn ander tzweyte richtlich dag wyder vor mynen herren von Triere, wo er dan were uber viertzehen dage, daz was uff den nehesten fritag vor pingsten2), bescheiden undb) wartb) hern b) Frýdericheb) kuntliche der dagb) verbodetb) und b) auchb) vor gerichte von Iohanne Plickin vorgenant gekundet und gerûfen. 5. Diese vorgeschrieben urteil und recht und auch, daz man zû rechter tziit zû gerichte sasz und von gerichte schiet, hant gewiset und gedeilet diese nageschrieben myns herren manne von Trire: her Thilman von Rodemacha) kuchenmeister vorgenant, her Iohan von Brantscheit, her Iohan von der Vels der iunge, Peter von der Leyen, Thiele von Munster kelner myns herren von Triere da selbs, Iacob burgreve zû Kilburg, Reyner von Ois- burg, Henrich Fullepot und Iohan Blicki vorgenant und waren bii diesem gerichte und urteilen und bescheidungen dez tzweiten richtlichen dages die ersame herren der apt von Busindorff, der apt von Tholey, her Henrich von Spanheym ..probst zů Munster, her Beumond von Sarbrucke corbisschoff zû Triere, her Rudolff Losse official und canonich da selbs und andere viel ersame bierve lude. Dez zû urkunde han ich myn ingesigel an diesen brieff gehangen, der gegeben ist uff die vorgenanten iair und dag unsers herren. a) Orig. + b) auf Rasur. 1) unbekannt. c0 2) Mai 25. 902. [1352] Мai 22. Friedrich von Ehrenburg erklärt dem Erzbischof Baldewin, dass er keinen in seinem Geleite stehenden Gefangenen, aber Forderungen an seine Amtleute und das Ersstift Mains habe. Originalbrief (auf Papier, 2 mal quer gefaltet mit Spuren des auf- gedrückten grünen Siegels und doppelten Verschlussschnitten in Koblenz, Abt. I A I nr. 1566b). — Zur Einreihung vgl. Nr. 901. Minen schûldigen dienst. Wiszient, gnediger herre, als in mir gescriebin hain, dat ich dien gevangen habe gefangin in ewerm geleyde, dat ich keynen geleydes man vant bii mine, der spreche, dat der fangin in owerem gleyde were, und wone, dat ich gen uch da myde y[t?] h[alp gedan. Ouch han ich und min oymhme, dem god gnedich sii, uch geclagyt und irvolgit, dat mir sy schade gescheyn van diem biscopdům von Mencze und ný mir geracht konde gewerdin. Ouch han ich uch geclagit und ir- volgit von brochin, dy mir ower amptlude han gedan und mir dý ny gerechtet konden werden, als uns verbůta) steyt. Da umb bidden ich ower gnade, dat ir bestellet, dat mir dye broyche geracht werdin, dy ich irvolgit han. Wan mir dat geschiet, sû
Strana 589
1352 Mai 22—Juli 31 589 wil ich uch dûn al, dat ich uch van rechte dûn sal van der bûnt- nysse wegin. Ouch hoffin ich, dat ich nyt schûldich sii vor uch zû ryden als so lange, als mir de broyche nyt gerechtet syn, dý ich irvolgit han na unsen verbündes breven. Datum vicesima secunda die mensis maii sub sigillo fratris mei Lusardi, cum meo proprio ad presens careo. Fredericus dominus in Erinborch. Venerabili in Christo patri ac domino domino .. archiepi- scopo ..Treverensi domino meo gracioso deturb). a) 2. + b) dd(ur). Trier 1352 Juli 5. 903. Instrument mehrerer öffentlicher Notare: a. 1352., ind. 5., pont. Benedicti — — pape VI. a. II., die 5. mensis iulii, hora vesperarum vel paulo post, in domo habitacionis venerabilis viri domini Iakelonis decani ecclesie sancti Symeonis Trever(ensis) in aula eiusdem habitacionis ante (?) stupam versus viridarium hat der genannte J. sein Testament Nr. 733, dem dieser Nachtrag angehängt wird, eingehend ergänzt und verändert, u. a. durch folgende Bestimmung: Item quicquid in dicto testamento per ipsum dominum decanum testatorem alias condito domino Danieli episcopo, dominis Rodulpho et Wernero capellanis domini Trever(ensis) predicti et Ei[kilne (= Gelkine) filie Iacobi de Slyvereio] legatum fuit, totum sustulit et revocavit ex certa eum, ut dixit, movente causa; illud vero, quod legatum fuit domino Theodorico de Dydensheym, mutavit et illi domino Theodorico dedit et legavit unum ca[...] argenteum [.....] dl.]s meliorem salvo hoc, quod ipse dominus Theod(oricus) solvat dicto testatori aut eius executoribus debita, in quibus sibi tenetur. — — Item dedit et legavit reverendo domino suo domino Trever(ensi) flescam suam argenteam, decem carratas vini autumpno proximo venturi, viginti maldra siliginis et totidem avene, ut ipse dominus Trever(ensis) testa- mentum promoveret et ipsum exequi permitteret [....], rogavit [.........] et sui servicii permitti. — Gleichzeitige Kopie (der Trierer Kurie?), schwer les- bar, am Ende zerrissen und fast zerstört, ohne das einst anhängende Siegel, früher zusammengenäht gewesen mit Nr. 733) in Koblenz, Abt. 215 (St. Simeon), Bündel nr. 226/229. 904. Koblenz 1352 Juli 31. Der Reichslandvogt Johann zu der Schleiden gestattet dem Erzbischof Baldewin, sich an Herrn Reinhard von Westerburg und dessen Geiseln, nachdem er sein Recht vor dem Landgericht erklagt, schadlos zu halten. Orig. mit anhängendem Landgerichtssiegel ([S?] PACIS GENERAL. REG. ROMAN. INT. [RENVM ET MOSAM]) in Koblenz Abt. I AI nr. 1575. I. Wir Iohan herre zû der Sleiden lantfoyt des Romschen riiches lantfrieden tzusschen Rin und Mase dûn kunt allen luden, wan der erwirdige unser her Baldewin ..erczbiss(chof) zû Triere den edelin man hern Reynharden herren zu Westirburg als eynen heubtman und die edelen lude und strengen rittere hern Wilhelm .. greven zû Wyde, hern Herman ..herren zu Wildemberg, hern Henrichen von Calsmünt den alden, hern Iohan Schonhals, hern Dyederich Crauwesel und hern Wilhelm Wolff Bücher als gisele des selben herna) Reynartsa) umba) giselschaffa), als sie an eydis stad gelobt hant zû dûne mit und vor den vorgenanten hern Reynard und in yren brieven begriffen ist, vor daz lantgerichte geladen und da selbes sine clage und ansprache uff sie und in yglichen besunder ervolget hait und, als recht ist, erclaget. 2. Dar umb erleuben und urloben wir deme vorgenanten unserm herren von Triere, daz er mit sines selbs gewalt und moge, ane
1352 Mai 22—Juli 31 589 wil ich uch dûn al, dat ich uch van rechte dûn sal van der bûnt- nysse wegin. Ouch hoffin ich, dat ich nyt schûldich sii vor uch zû ryden als so lange, als mir de broyche nyt gerechtet syn, dý ich irvolgit han na unsen verbündes breven. Datum vicesima secunda die mensis maii sub sigillo fratris mei Lusardi, cum meo proprio ad presens careo. Fredericus dominus in Erinborch. Venerabili in Christo patri ac domino domino .. archiepi- scopo ..Treverensi domino meo gracioso deturb). a) 2. + b) dd(ur). Trier 1352 Juli 5. 903. Instrument mehrerer öffentlicher Notare: a. 1352., ind. 5., pont. Benedicti — — pape VI. a. II., die 5. mensis iulii, hora vesperarum vel paulo post, in domo habitacionis venerabilis viri domini Iakelonis decani ecclesie sancti Symeonis Trever(ensis) in aula eiusdem habitacionis ante (?) stupam versus viridarium hat der genannte J. sein Testament Nr. 733, dem dieser Nachtrag angehängt wird, eingehend ergänzt und verändert, u. a. durch folgende Bestimmung: Item quicquid in dicto testamento per ipsum dominum decanum testatorem alias condito domino Danieli episcopo, dominis Rodulpho et Wernero capellanis domini Trever(ensis) predicti et Ei[kilne (= Gelkine) filie Iacobi de Slyvereio] legatum fuit, totum sustulit et revocavit ex certa eum, ut dixit, movente causa; illud vero, quod legatum fuit domino Theodorico de Dydensheym, mutavit et illi domino Theodorico dedit et legavit unum ca[...] argenteum [.....] dl.]s meliorem salvo hoc, quod ipse dominus Theod(oricus) solvat dicto testatori aut eius executoribus debita, in quibus sibi tenetur. — — Item dedit et legavit reverendo domino suo domino Trever(ensi) flescam suam argenteam, decem carratas vini autumpno proximo venturi, viginti maldra siliginis et totidem avene, ut ipse dominus Trever(ensis) testa- mentum promoveret et ipsum exequi permitteret [....], rogavit [.........] et sui servicii permitti. — Gleichzeitige Kopie (der Trierer Kurie?), schwer les- bar, am Ende zerrissen und fast zerstört, ohne das einst anhängende Siegel, früher zusammengenäht gewesen mit Nr. 733) in Koblenz, Abt. 215 (St. Simeon), Bündel nr. 226/229. 904. Koblenz 1352 Juli 31. Der Reichslandvogt Johann zu der Schleiden gestattet dem Erzbischof Baldewin, sich an Herrn Reinhard von Westerburg und dessen Geiseln, nachdem er sein Recht vor dem Landgericht erklagt, schadlos zu halten. Orig. mit anhängendem Landgerichtssiegel ([S?] PACIS GENERAL. REG. ROMAN. INT. [RENVM ET MOSAM]) in Koblenz Abt. I AI nr. 1575. I. Wir Iohan herre zû der Sleiden lantfoyt des Romschen riiches lantfrieden tzusschen Rin und Mase dûn kunt allen luden, wan der erwirdige unser her Baldewin ..erczbiss(chof) zû Triere den edelin man hern Reynharden herren zu Westirburg als eynen heubtman und die edelen lude und strengen rittere hern Wilhelm .. greven zû Wyde, hern Herman ..herren zu Wildemberg, hern Henrichen von Calsmünt den alden, hern Iohan Schonhals, hern Dyederich Crauwesel und hern Wilhelm Wolff Bücher als gisele des selben herna) Reynartsa) umba) giselschaffa), als sie an eydis stad gelobt hant zû dûne mit und vor den vorgenanten hern Reynard und in yren brieven begriffen ist, vor daz lantgerichte geladen und da selbes sine clage und ansprache uff sie und in yglichen besunder ervolget hait und, als recht ist, erclaget. 2. Dar umb erleuben und urloben wir deme vorgenanten unserm herren von Triere, daz er mit sines selbs gewalt und moge, ane
Strana 590
590 Nr. 905—906 unrechte zů důne dem Romsch(en)a) richea), den lantfrýden zů krenkene und auch hern Reynarte, hern Wilhelm dem greven, hern Henricheb), hern Henriche, hern Iohanne, hern Dyderiche und hern Wilhelme vorgenant oder ymanne andirs an sie, die yren und daz yre moge dûn an grifen und ane wyderstant zů dûne, antasten als lange, biz yme gentzlichen vollen dan werden solichen clagen und ansprachen, die er uff sie und iglichen vor deme lant- gerichte erclaget hait und ervolget, und alle andere schaden und kost, die unser herre von Triere und die sine dar umb gedan hant und gelyden und furbasz werdent liden, auch gentzlich gerichtet werdent und vergolden. 3. Dez zû urkunde han wir dez lant- frieden ingesigel an diesen brieff dûn henken, der gegeben ist zů Covelencze uff dem lantdage nach gots geburte dusent dru- hundert und czwey und funfezig iair des nehesten dinstagis nach dez heiligen aposteln sante Iacobs dage. a) auf Rasur. + b) so. 905. [1352 vor August 20). Ritter Friedrich von Ehrenberg lehnt die gerichtliche Ladung des Landvogtes Johann von der Schleiden ab. Orig. (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet gewesen, mit zum Verschluss aufgedrücktem Siegel des Ausstellers) in Koblenz Abt. 1 A I nr. 1566c. — Der Brief gehört inhaltlich su Nrr. 901 f. Mit dem in c. 1 genannten Frauentag ist wohl der 15. Juli gemeint. Min willich deynst vorgesecziit. Her Iohan here zû der Sleyden unde lantvait! 1. Als ir myr geschrieben haint van myns heren wegin von Trer(e), mich zu verantwertene vor dem lanthgereichte des nehstin mandagis nach unser frowen dage nû nehst, des wiszint, daz myn here van Trer(e) unde ich sûne briefe unde verbûntnis briefe under eyn han, die ich vor iairin unde vor dagen erclagit unde erfolgit hain, die myr nie gehalden mochtin werden, unde hoffin wol, daz ich nach den briefin it anderswa myme heren schuldig sii zû antwertene. 2. Me sprichit myr myn here von Trer[(e)] zû umbe eynen gefangin, den ich in reichter vihentschaft gefangin hain unde ee der lantfriede ge- machit wurde, unde umb den selben gefangin genugit mir mit rechte wol van dem stifte van Mencze, dem er zû gehorit. 3. Me so wiszint umbe den selben gefangin, daz ich daz vor aucha) erfolgiit hain nach unseren verbûntnis briefin. 4. Ouch bietin ich uch dienstlichen, daz ir vor dem lantfrieden künden und sagen wollint, daz myr mit alme rechte unde bescheydenheyde genugit nach dem, als unser verbuntnisse briefe stenth, dye min here van Trer(e) unde ich under eyn gegeben unde ich an ieme erfolgit hain. 5. Vort me so wiszint, voldea) myn here die verbuntnis briefe lazin dodin unde brechen, ich wolde gerne ryden vor daz lantgerichte, also daz man mych versicherte dar unde dannen. Unde wolde myme heren aller bescheidenheyde unde gerechtis gehorsam sin nach ansprache und wieder redde, wie sie her komen sinth. Ex parte Freder(ici) militis domini in Erinberch. Rückwärts: F(ri)d(ericus) de Erinberg. Heren Ioha(n)n herren zû Sleyden unde lantfaydde det(ur). a) Orig.
590 Nr. 905—906 unrechte zů důne dem Romsch(en)a) richea), den lantfrýden zů krenkene und auch hern Reynarte, hern Wilhelm dem greven, hern Henricheb), hern Henriche, hern Iohanne, hern Dyderiche und hern Wilhelme vorgenant oder ymanne andirs an sie, die yren und daz yre moge dûn an grifen und ane wyderstant zů dûne, antasten als lange, biz yme gentzlichen vollen dan werden solichen clagen und ansprachen, die er uff sie und iglichen vor deme lant- gerichte erclaget hait und ervolget, und alle andere schaden und kost, die unser herre von Triere und die sine dar umb gedan hant und gelyden und furbasz werdent liden, auch gentzlich gerichtet werdent und vergolden. 3. Dez zû urkunde han wir dez lant- frieden ingesigel an diesen brieff dûn henken, der gegeben ist zů Covelencze uff dem lantdage nach gots geburte dusent dru- hundert und czwey und funfezig iair des nehesten dinstagis nach dez heiligen aposteln sante Iacobs dage. a) auf Rasur. + b) so. 905. [1352 vor August 20). Ritter Friedrich von Ehrenberg lehnt die gerichtliche Ladung des Landvogtes Johann von der Schleiden ab. Orig. (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet gewesen, mit zum Verschluss aufgedrücktem Siegel des Ausstellers) in Koblenz Abt. 1 A I nr. 1566c. — Der Brief gehört inhaltlich su Nrr. 901 f. Mit dem in c. 1 genannten Frauentag ist wohl der 15. Juli gemeint. Min willich deynst vorgesecziit. Her Iohan here zû der Sleyden unde lantvait! 1. Als ir myr geschrieben haint van myns heren wegin von Trer(e), mich zu verantwertene vor dem lanthgereichte des nehstin mandagis nach unser frowen dage nû nehst, des wiszint, daz myn here van Trer(e) unde ich sûne briefe unde verbûntnis briefe under eyn han, die ich vor iairin unde vor dagen erclagit unde erfolgit hain, die myr nie gehalden mochtin werden, unde hoffin wol, daz ich nach den briefin it anderswa myme heren schuldig sii zû antwertene. 2. Me sprichit myr myn here von Trer[(e)] zû umbe eynen gefangin, den ich in reichter vihentschaft gefangin hain unde ee der lantfriede ge- machit wurde, unde umb den selben gefangin genugit mir mit rechte wol van dem stifte van Mencze, dem er zû gehorit. 3. Me so wiszint umbe den selben gefangin, daz ich daz vor aucha) erfolgiit hain nach unseren verbûntnis briefin. 4. Ouch bietin ich uch dienstlichen, daz ir vor dem lantfrieden künden und sagen wollint, daz myr mit alme rechte unde bescheydenheyde genugit nach dem, als unser verbuntnisse briefe stenth, dye min here van Trer(e) unde ich under eyn gegeben unde ich an ieme erfolgit hain. 5. Vort me so wiszint, voldea) myn here die verbuntnis briefe lazin dodin unde brechen, ich wolde gerne ryden vor daz lantgerichte, also daz man mych versicherte dar unde dannen. Unde wolde myme heren aller bescheidenheyde unde gerechtis gehorsam sin nach ansprache und wieder redde, wie sie her komen sinth. Ex parte Freder(ici) militis domini in Erinberch. Rückwärts: F(ri)d(ericus) de Erinberg. Heren Ioha(n)n herren zû Sleyden unde lantfaydde det(ur). a) Orig.
Strana 591
1352 vor August 20—September 18 591 906. Avignon 1352 September 18. Notariatsinstrument über eine Testamentserneuerung des Johannes Jaquelonis, Dekans von St. Simeon in Trier. Kopie (sub sigillo curie Treverensis, das jedoch abgefallen ist, mit der Nachschrift Collacio est facta cum originali littera) in Koblenz, Abt. 215 (St. Simeon), Bündel nr. 526/529. In dei nomine amen. Anno a nativitate eiusdem M'CCC LII" indictione quinta, die vero decima octava mensis septembris, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Clementis divina providentia pape sexti anno undecimo in presencia mei notarii publici subscripti et testium infra scriptorum ad hoc specialiter vocatorum et rogatorum .. venerabilis et circumspectus vir dominus Iohannes Iaquelonis decanus ecclesie sancti Symeonis Trever(ensis) .. infirmus corpore, mente tamen et conscientia sanus considerans et attendens nichil esse incercius morte et ipsius hora nichil incercius, non revocando tamen testamentum alias per ipsum factum seu ordinatum 1) sed ipsum pocius confirmando et eidem addendo fecit, condidit et ordinavit suum testamentum seu ultimam voluntatem per modum codicilli in hunc modum. 1. In primis, si ipsum ab hac luce migrare contigerit, commendavit animam suam altissimo creatori et beate Marie virgini eius matri totique curie celesti ac omnibus sanctis. 2. Item elegit sepul- turam suam in claustro heremitarum fratrum sancti Augustini Avinion(ensis), in quo confratres confratrie beati Nycholai, cuius confratrie idem testator existit, consueverunt sepeliri. 2. Item legavit camere domini nostri pape unum Florentium auri. 3. Item legavit supradicte confratrie pro missis et oracionibus confratrum ipsius confratrie acquirendis tres scutat(os) auri. 4. Item legavit dictis fratribus sancti Augustini insimul duos Florenos. w 5. Item cuilibet dictorum fratrum, qui interfuerit sepulture sue, unum grossum. 6. Item legavit cuilibet aliorum 7. Item ordinum mendicancium in Avinion(e) unum Florenum. addendo testamento suo alias per ipsum ordinato legavit domum suam dictam Spytrich fratri suo Arnoldo, ita quod in ea mansionem facere teneatur, et si per annum in ea morari desierit, domini canonici sancti Symeonis Trever(ensis) possint de eadem domo disponere pro libito voluntatis. Si vero idem Arnoldus toto tem- pore vite sue in eadem domo moratus fuerit et eam bene et laudabiliter gubernaverit, post decessum ipsius Arnoldi census eiusdem domus per executores dicti primi sui testamenti ordinandus ad capellam dicte ecclesie sancti Symeonis perpetuo applicetur. Et si idem Arnoldus contra premissa vel aliquod premissorum in aliquo contradiceret seu veniret, idem testator voluit et expresse ordinavit ipsum Arnoldum privari et privandum fore eadem domo et omni alio iure sibi conpetenti et conpetituro in legatis alterius sui testamenti predicti. 8. Item legavit Katherine sorori sue domum suam vocatam Longum stabulum retro magnam domum dictam Hauweschiltzhůs, ita tamen, quod ipsa Katherina teneatur solvere capitulo ecclesie sancti Paulini extra muros Trever(enses) viginti solidos annuatim et quod ipsa Katherina seu heredes sui 9. Residua non possint dictam domum vendere seu alienare.
1352 vor August 20—September 18 591 906. Avignon 1352 September 18. Notariatsinstrument über eine Testamentserneuerung des Johannes Jaquelonis, Dekans von St. Simeon in Trier. Kopie (sub sigillo curie Treverensis, das jedoch abgefallen ist, mit der Nachschrift Collacio est facta cum originali littera) in Koblenz, Abt. 215 (St. Simeon), Bündel nr. 526/529. In dei nomine amen. Anno a nativitate eiusdem M'CCC LII" indictione quinta, die vero decima octava mensis septembris, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Clementis divina providentia pape sexti anno undecimo in presencia mei notarii publici subscripti et testium infra scriptorum ad hoc specialiter vocatorum et rogatorum .. venerabilis et circumspectus vir dominus Iohannes Iaquelonis decanus ecclesie sancti Symeonis Trever(ensis) .. infirmus corpore, mente tamen et conscientia sanus considerans et attendens nichil esse incercius morte et ipsius hora nichil incercius, non revocando tamen testamentum alias per ipsum factum seu ordinatum 1) sed ipsum pocius confirmando et eidem addendo fecit, condidit et ordinavit suum testamentum seu ultimam voluntatem per modum codicilli in hunc modum. 1. In primis, si ipsum ab hac luce migrare contigerit, commendavit animam suam altissimo creatori et beate Marie virgini eius matri totique curie celesti ac omnibus sanctis. 2. Item elegit sepul- turam suam in claustro heremitarum fratrum sancti Augustini Avinion(ensis), in quo confratres confratrie beati Nycholai, cuius confratrie idem testator existit, consueverunt sepeliri. 2. Item legavit camere domini nostri pape unum Florentium auri. 3. Item legavit supradicte confratrie pro missis et oracionibus confratrum ipsius confratrie acquirendis tres scutat(os) auri. 4. Item legavit dictis fratribus sancti Augustini insimul duos Florenos. w 5. Item cuilibet dictorum fratrum, qui interfuerit sepulture sue, unum grossum. 6. Item legavit cuilibet aliorum 7. Item ordinum mendicancium in Avinion(e) unum Florenum. addendo testamento suo alias per ipsum ordinato legavit domum suam dictam Spytrich fratri suo Arnoldo, ita quod in ea mansionem facere teneatur, et si per annum in ea morari desierit, domini canonici sancti Symeonis Trever(ensis) possint de eadem domo disponere pro libito voluntatis. Si vero idem Arnoldus toto tem- pore vite sue in eadem domo moratus fuerit et eam bene et laudabiliter gubernaverit, post decessum ipsius Arnoldi census eiusdem domus per executores dicti primi sui testamenti ordinandus ad capellam dicte ecclesie sancti Symeonis perpetuo applicetur. Et si idem Arnoldus contra premissa vel aliquod premissorum in aliquo contradiceret seu veniret, idem testator voluit et expresse ordinavit ipsum Arnoldum privari et privandum fore eadem domo et omni alio iure sibi conpetenti et conpetituro in legatis alterius sui testamenti predicti. 8. Item legavit Katherine sorori sue domum suam vocatam Longum stabulum retro magnam domum dictam Hauweschiltzhůs, ita tamen, quod ipsa Katherina teneatur solvere capitulo ecclesie sancti Paulini extra muros Trever(enses) viginti solidos annuatim et quod ipsa Katherina seu heredes sui 9. Residua non possint dictam domum vendere seu alienare.
Strana 592
592 Nr. 907—911 vero bona sua omnia et singula, que penes se habebat in Romana curia, legavit domino Iohanni de Montemadeyo decano christiani- tatis de Longwium dilecto capellano suo et servitori continuo pro- gratis et laudabilibus obsequiis per ipsum sibi impensis. 10. Et ad complendum et execucioni debite demandandum dictum suum testamentum et omnia et singula supradicta idem testator fecit, constituit et ordinavit suos veros legitimos procuratores et eiusdem testamenti executores .. dominum Iohannem decanum predictum et Iohannem de Phylomena capellanum altaris beate Marie in ecclesia sancti Symeonis predicta ibidem presentes et quemlibet eorum in solidum ponens in manibus eorum omnia et singula bona sua in dicta Romana curia existencia, dans et concedens ipsis et eorum cuilibet potestatem plenariam de dictis bonis ordinandi et disponendi pro finali adimplecionia) dicti sui testamenti, quod voluit esse ultimam voluntatem et ordinacionem suam ac valere per modum codicilli virtute iuris canonici vel civilis et alias meliori et forciori modo et forma, quibus de iure valere potest et debet. 11. De quibus omnibus et singulis dictus dominus Iohannes Iaquelonis decanus testator requisivit et rogavit sibi fieri publicum instru- mentum per me notarium infrascriptum. 12. Acta fuerunt hec in dicta Romana curia in burgo novo prope Augustinen(ses) in domo, quam tunc inhabitabat idem testator, anno, indictione, die, mense et pontificatu, quibus supra, presentibus religiosis et discretis viris fratre Andrea de Vogelzanke domini nostri pape penitenciario, fratre Iohanne Philippi de provincia Dacie de comi- tatu Symocen(si) ordinis fratrum predicatorum Upsalen(sis) dyo- cesis, Iohanne de Leye canonico in Monasterio Meynevelt, dominis Waltero rectore parrochialis ecclesie de Liettorf, Nycholao Honde- lenges prebyteris, Iacobo Wilhelmi dicti Cürtris de Marvilla canonici ecclesie sancti Paulini extra muros Trever(enses), Wilhelmo Lorardi de Summa Thona clerico et Symone de Theonisvilla laico habitans a) Avinion(em) Trever(ensis) dyocesis testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Et ego Ludewicus Iohannis de Montemadeyo Trever(ensis) dyocesis publicus apostolica et imperiali auctoritate notarius supra- scriptis omnibus et singulis una cum prenominatis testibus interfui eaque aliis occupatus scribi feci et in hanc publicam formam redegi ac signum meum consuetum apposui requisitus et rogatus in testimonium omnium premissorumb). a) so. † b) danach Datum anno et crastino beati Iacobi (darunter von anderer Hand : Mathei) supradicti (wohl Datum der Kopie). 1) Nr. 733. 907. Avignon 1352 November 23. Salmannus von Gottes und des apostolischen Stuhles Gnaden Bischof von Worms an alle Getreuen Christi: erteilt allen, die an zahlreichen, ge- nannten Tagen die Kirche des Nikolausklosters in Eisenach besuchen, durch Beisteuern zur fabrica, zur Unterstützung der Nonnen und Stiftungen ihre Frömmigkeit bezeugen und für den ehrenwerten Herrn Rodolphus Losse Mainzer Dekan presentis indulgentie impetrator sowie für dessen lebende und verstorbene parentes Gott anflehen, 40 tägigen Ablass von den ihnen auf- erlegten Bussen, ebensolchen ad intercessionem desselben Dekans ad capellam in curia Lossonum Isnacensem fundatam et constructam, ad ecclesias beati
592 Nr. 907—911 vero bona sua omnia et singula, que penes se habebat in Romana curia, legavit domino Iohanni de Montemadeyo decano christiani- tatis de Longwium dilecto capellano suo et servitori continuo pro- gratis et laudabilibus obsequiis per ipsum sibi impensis. 10. Et ad complendum et execucioni debite demandandum dictum suum testamentum et omnia et singula supradicta idem testator fecit, constituit et ordinavit suos veros legitimos procuratores et eiusdem testamenti executores .. dominum Iohannem decanum predictum et Iohannem de Phylomena capellanum altaris beate Marie in ecclesia sancti Symeonis predicta ibidem presentes et quemlibet eorum in solidum ponens in manibus eorum omnia et singula bona sua in dicta Romana curia existencia, dans et concedens ipsis et eorum cuilibet potestatem plenariam de dictis bonis ordinandi et disponendi pro finali adimplecionia) dicti sui testamenti, quod voluit esse ultimam voluntatem et ordinacionem suam ac valere per modum codicilli virtute iuris canonici vel civilis et alias meliori et forciori modo et forma, quibus de iure valere potest et debet. 11. De quibus omnibus et singulis dictus dominus Iohannes Iaquelonis decanus testator requisivit et rogavit sibi fieri publicum instru- mentum per me notarium infrascriptum. 12. Acta fuerunt hec in dicta Romana curia in burgo novo prope Augustinen(ses) in domo, quam tunc inhabitabat idem testator, anno, indictione, die, mense et pontificatu, quibus supra, presentibus religiosis et discretis viris fratre Andrea de Vogelzanke domini nostri pape penitenciario, fratre Iohanne Philippi de provincia Dacie de comi- tatu Symocen(si) ordinis fratrum predicatorum Upsalen(sis) dyo- cesis, Iohanne de Leye canonico in Monasterio Meynevelt, dominis Waltero rectore parrochialis ecclesie de Liettorf, Nycholao Honde- lenges prebyteris, Iacobo Wilhelmi dicti Cürtris de Marvilla canonici ecclesie sancti Paulini extra muros Trever(enses), Wilhelmo Lorardi de Summa Thona clerico et Symone de Theonisvilla laico habitans a) Avinion(em) Trever(ensis) dyocesis testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Et ego Ludewicus Iohannis de Montemadeyo Trever(ensis) dyocesis publicus apostolica et imperiali auctoritate notarius supra- scriptis omnibus et singulis una cum prenominatis testibus interfui eaque aliis occupatus scribi feci et in hanc publicam formam redegi ac signum meum consuetum apposui requisitus et rogatus in testimonium omnium premissorumb). a) so. † b) danach Datum anno et crastino beati Iacobi (darunter von anderer Hand : Mathei) supradicti (wohl Datum der Kopie). 1) Nr. 733. 907. Avignon 1352 November 23. Salmannus von Gottes und des apostolischen Stuhles Gnaden Bischof von Worms an alle Getreuen Christi: erteilt allen, die an zahlreichen, ge- nannten Tagen die Kirche des Nikolausklosters in Eisenach besuchen, durch Beisteuern zur fabrica, zur Unterstützung der Nonnen und Stiftungen ihre Frömmigkeit bezeugen und für den ehrenwerten Herrn Rodolphus Losse Mainzer Dekan presentis indulgentie impetrator sowie für dessen lebende und verstorbene parentes Gott anflehen, 40 tägigen Ablass von den ihnen auf- erlegten Bussen, ebensolchen ad intercessionem desselben Dekans ad capellam in curia Lossonum Isnacensem fundatam et constructam, ad ecclesias beati
Strana 593
1352 November 23—1353 April 17 593 Petri et sanctorum Cosme et Damiani in villis de Lupnitze (Grossen- und Wenigen-L-tz) necnon ad capellas opidi Botelsted (Biittelstedt) et Blancstrude (wist bei Eisenach?). Nos igitur — — D. Avinione a. d. 1352. die 23. mensis novembris. — Orig. in Weimar mit abhängendem Siegel und dem wohl etwas jüngeren Rückvermerk Indulgencia pro ecclesia sancti Nycholay domini sancti- monialium in Ysnach et consimilis indulgencia pro capella Lossonum in curia sua Isnach(ensi) (nach Mitteilung von V. Würth und A. Tille). 1352 nach Dezember 11. 908. Datum per copiam sub sigillo curie Treverensis dreier Kaufbriefe von 1342 Januar 28 (1341 feria 2. ante festum purificacionis Marie), 1342 Sep- tember II (feria 4. post festum nativitatis Marie) und 1352 Dezember 12 (feria 4. post festum beati Nycolai episcopi) in Koblens, Abt. 215 (Trier St. Simeon) Bündel nr. 427—61. Darunter die eigenhändigen Unterschriften des Notars Isembardus und des Schreibers Hartlevus mit dem Zusats quia scripsit von Losses Hand. 1353 Januar 2. 909. Die von Erzbischof Gerlach bestellten Richter des Mainzer Stuhls be- kennen, dass die Begine Gudela Tochter des weiland Rudolfus dictus Trierer den ehrenwerten Herren Dekan und das Kapitel von Mainz für ihre unter Domherren und Vikare zu verteilenden Präsenzen Jahreszinsen verkauft hat, im Betrag von 4 Pfund Hellern weniger 2 Schillinge, die sie besass von Häusern in orto Cerusorum Magunt(ino) infra emunitatem seu libertatem dicte ecclesie Maguntine in cono seu acie sitis seu situatis, nämlich super domo dicta ad sanctum Cristoforum 12 binnen 1 Monate nach St. Andreas zahlbarer Schillinge, die bisher der Mainzer Weber Hennekinus zahlt, von einem an- stossenden Hause 3 Pfund 6 Schillinge (21 Schillinge zu Mariae Verkündigung, 2 Pfund 5 Schillinge zwischen Himmelfahrt und Mariae Geburt oder I Monat später fällig), die der Mainzer Weber Hennekinus dictus Witterstedere zahlt; der erlegte Kaufpreis beträgt 78 Pfund Heller; sie hat die Zinsen auf- gelassen und versprochen, warandiam dictam vulgariter gewerschaft per an- num et diem facere iuxta consuetudinem civitatis Moguntine debitam et con- suetam. Siegler: die Aussteller. Acta sunt hec a. d. nativitatis 1353. ind. 6., sanctissimo — — Clemente felicis recordacionis papa sexto noviter defuncto nec alio in eiu]s locum in papam, de quo constet in istis partibus, subrogato, die secunda mensis ianuarii, que fuit in crastino circumcisionis domini, hora diei prime. Zeugen: die bescheidenen Meister Gebehardus de Flersheym und Heinricus de Frankenford Vikare des Doms, die beiden Hennekin, die sich zur Zahlung des Zinses bekennen, Hennekinus dictus Schilling Mainzer Färber (colorator) und Emercho Diener des ehrbaren Herrn Hermannus de Bybera Mainzer Domherren. Schreiber: auf Bitten der Aussteller der unterfertigende und signierende Ulricus quondam Marquardi de Frisinga commorans Moguntie kaiserlich öffentlicher und des heiligen Mainzer Stuhls geschworener Notar. — Abschr. in Würzburg Mainzer Bücher versch. Inhalts nr. 29 fol. 50a. Mainz 1353 April 17. 910. Erzbischof Gerlachus von Mains erteilt dem Ritter Conradus dictus Worm und seiner Ehefrau mit Rücksicht auf den ehrenwerten Rodolfus Losse, des Papstes Kaplan, seinen lieben Getreuen, ihren Genossen an Burg, Stadt (opidum) und Bann (districtus) zu Büttelstedt (Bodelsted) die besondere Gunst auf 2 Jahre, mit 2 familiares domestici auch im Falle eines durch ihn oder seine Richter verhängten Interdiktes oder einer Einstellung des Gottes- dienstes, vorausgesetzt, dass sie nicht selbst die Ursache dazu sind, die Messe zu hören und dem Gottesdienste beizuwohnen. Siegler: der Aussteller mit seinem geheimen Siegel. D. Mogunc(ie) XV. kal. magi a. dom. 1353. — D I9, dem Brief Nr. 913 vorgesetzte Kopie (Scriptum per copiam) = Abschr. von Beyer in Magdeburg, Cop. 18 nr. 120 und Cop. 1374 nr. 13. 911. Mainz 1353 April 17. Erzbischof Gerlachus von Mainz erteilt der vom ehrenwerten Rodolfus Losse, des apostolischen Stuhles Kaplan, seinem lieben Getreuen auf dessen Hof (curia) zu Eisenach neulich gegründeten Kapelle (in der Ueberschrift. capella Lossonum) auf 2 Jahre die Gunst, dass in ihr auch zur Zeit durch ihn oder seine Richter verhängten Interdiktes oder Einstellung des Gottes- Nova Alamanniae 38
1352 November 23—1353 April 17 593 Petri et sanctorum Cosme et Damiani in villis de Lupnitze (Grossen- und Wenigen-L-tz) necnon ad capellas opidi Botelsted (Biittelstedt) et Blancstrude (wist bei Eisenach?). Nos igitur — — D. Avinione a. d. 1352. die 23. mensis novembris. — Orig. in Weimar mit abhängendem Siegel und dem wohl etwas jüngeren Rückvermerk Indulgencia pro ecclesia sancti Nycholay domini sancti- monialium in Ysnach et consimilis indulgencia pro capella Lossonum in curia sua Isnach(ensi) (nach Mitteilung von V. Würth und A. Tille). 1352 nach Dezember 11. 908. Datum per copiam sub sigillo curie Treverensis dreier Kaufbriefe von 1342 Januar 28 (1341 feria 2. ante festum purificacionis Marie), 1342 Sep- tember II (feria 4. post festum nativitatis Marie) und 1352 Dezember 12 (feria 4. post festum beati Nycolai episcopi) in Koblens, Abt. 215 (Trier St. Simeon) Bündel nr. 427—61. Darunter die eigenhändigen Unterschriften des Notars Isembardus und des Schreibers Hartlevus mit dem Zusats quia scripsit von Losses Hand. 1353 Januar 2. 909. Die von Erzbischof Gerlach bestellten Richter des Mainzer Stuhls be- kennen, dass die Begine Gudela Tochter des weiland Rudolfus dictus Trierer den ehrenwerten Herren Dekan und das Kapitel von Mainz für ihre unter Domherren und Vikare zu verteilenden Präsenzen Jahreszinsen verkauft hat, im Betrag von 4 Pfund Hellern weniger 2 Schillinge, die sie besass von Häusern in orto Cerusorum Magunt(ino) infra emunitatem seu libertatem dicte ecclesie Maguntine in cono seu acie sitis seu situatis, nämlich super domo dicta ad sanctum Cristoforum 12 binnen 1 Monate nach St. Andreas zahlbarer Schillinge, die bisher der Mainzer Weber Hennekinus zahlt, von einem an- stossenden Hause 3 Pfund 6 Schillinge (21 Schillinge zu Mariae Verkündigung, 2 Pfund 5 Schillinge zwischen Himmelfahrt und Mariae Geburt oder I Monat später fällig), die der Mainzer Weber Hennekinus dictus Witterstedere zahlt; der erlegte Kaufpreis beträgt 78 Pfund Heller; sie hat die Zinsen auf- gelassen und versprochen, warandiam dictam vulgariter gewerschaft per an- num et diem facere iuxta consuetudinem civitatis Moguntine debitam et con- suetam. Siegler: die Aussteller. Acta sunt hec a. d. nativitatis 1353. ind. 6., sanctissimo — — Clemente felicis recordacionis papa sexto noviter defuncto nec alio in eiu]s locum in papam, de quo constet in istis partibus, subrogato, die secunda mensis ianuarii, que fuit in crastino circumcisionis domini, hora diei prime. Zeugen: die bescheidenen Meister Gebehardus de Flersheym und Heinricus de Frankenford Vikare des Doms, die beiden Hennekin, die sich zur Zahlung des Zinses bekennen, Hennekinus dictus Schilling Mainzer Färber (colorator) und Emercho Diener des ehrbaren Herrn Hermannus de Bybera Mainzer Domherren. Schreiber: auf Bitten der Aussteller der unterfertigende und signierende Ulricus quondam Marquardi de Frisinga commorans Moguntie kaiserlich öffentlicher und des heiligen Mainzer Stuhls geschworener Notar. — Abschr. in Würzburg Mainzer Bücher versch. Inhalts nr. 29 fol. 50a. Mainz 1353 April 17. 910. Erzbischof Gerlachus von Mains erteilt dem Ritter Conradus dictus Worm und seiner Ehefrau mit Rücksicht auf den ehrenwerten Rodolfus Losse, des Papstes Kaplan, seinen lieben Getreuen, ihren Genossen an Burg, Stadt (opidum) und Bann (districtus) zu Büttelstedt (Bodelsted) die besondere Gunst auf 2 Jahre, mit 2 familiares domestici auch im Falle eines durch ihn oder seine Richter verhängten Interdiktes oder einer Einstellung des Gottes- dienstes, vorausgesetzt, dass sie nicht selbst die Ursache dazu sind, die Messe zu hören und dem Gottesdienste beizuwohnen. Siegler: der Aussteller mit seinem geheimen Siegel. D. Mogunc(ie) XV. kal. magi a. dom. 1353. — D I9, dem Brief Nr. 913 vorgesetzte Kopie (Scriptum per copiam) = Abschr. von Beyer in Magdeburg, Cop. 18 nr. 120 und Cop. 1374 nr. 13. 911. Mainz 1353 April 17. Erzbischof Gerlachus von Mainz erteilt der vom ehrenwerten Rodolfus Losse, des apostolischen Stuhles Kaplan, seinem lieben Getreuen auf dessen Hof (curia) zu Eisenach neulich gegründeten Kapelle (in der Ueberschrift. capella Lossonum) auf 2 Jahre die Gunst, dass in ihr auch zur Zeit durch ihn oder seine Richter verhängten Interdiktes oder Einstellung des Gottes- Nova Alamanniae 38
Strana 594
594 Nr. 912—914 dienstes bis zu 10 nicht exkommunizierte, suspendierte oder interdizierte Personen den Messen beiwohnen diirfen. Besiegelung und Datum wie in Nr. 91I. — D 20, dem Brief Nr. 913 vorgesetzte Kopie. 912. [1346 Juli—1353 April 223. Abt Nikolaus von Eberbach bittet den Zöllner von Ehren- fels, zu entschuldigen, dass sein Schiff, nur aus Irrtum, mehr Fässer geladen habe, als angekündigt waren. Orig. (mit abhängendem Siegel) in München, Mainz Fasz. 236 = Nachtr. Fass. 53 (Abschr. von J. Hösl). — Die Einreihung wird durch die Regierungszeit des Abtes Nikolaus (vgl. Rossel Urkundenbuch der Abtei Eberbach) bestimmt. Nos frater Nycolaus abbas monasterii Ebirbacen(sis) amico nostro dilecto thelonario in Erenvels in domino salutem. I. Noverit vestra discretio et amicitia specialis, quod in nuperrima littera nostra scripsimus vobis centum esse vasa in navi nostra per theloneum domini Mogunt(ini) hic in Erenvels deducenda, sed quod superfuerunt XXti vasa, hoc non fallacie nec decepcioni sed errori et oblivioni nostre deputandum esse decernimus. 2. Quapropter vestram amicitiam seriose deprecamur, quatenus nautam nostrum Heilmannum exhibitorem presencium ab obligacione fideiussionis, qua tenetur, liberum faciatis ac nuncietis scientes nobis in hoc fieri obsequium generosum. In cuius excusacionis nostri erroris ac supplicacionis firmitatem sigillum nostrum huic cedule dignum duximus appendendum. Valeat et vigeat salus vestra. XXXII s(olidi) H(allensium). Mains [1353) Mai 17. 913. Der Kleriker Friedrich schreibt dem Dekan Rudolf über dessen Angelegenheit im Zusammenhange mit der Lage des Mainzer Ersstiftes. D 211), Orig.-Brief (je 3 mal längs und quer gefaltet gewesen mit doppelten Verschlussschnitten, ohne Siegelspur), dem die Kopien Nrr. 910 f. vorangeschrieben sind. Nur cc. 1, 2 und das Eschatokoll gedruckt bei Winkelmann II nr. 1187. Reverende domine! I. Noveritis me litteras vestras 1) vobis per copiam prescriptas et per dominum Magunt(inum) sigil- latas et scolasticum sancti Iohannis correctas per dominum Heyn- r(icum) de Kûczeleybin, canonicum sancte Marie Erforden(sis), in Ysenacum vestro fratri vel scriptori feria sexta post pentecosten2) transmisisse presentandas. Et noveritis, quod dominus noster Magunt(inus) vobis litteras ipsas, sicut per vos fuerunt facte, dedisset et sigillasset, si idem solasticusa) permisisset, qui vos, ut a Beringero accepi et eciam personaliter consideravi, vidi et audivi, et eciam vestros nititur impedire, quia ipse «re, cum dominus mandavit, quod littere sigillarentur, ipsas recepit et de novo scribi fecit et correxit, ut in copiis ipsarum videntur conti- neri, in vestrum et vestrorum preiudicium, unde cogitetis, qualiter sue malicie resistere possitis. Nec credo suum dominium ali- quamdiu adhuc durare, quia publica vox est hic et fama de ad- ventu indilato domini nostri regis Romanorum, qui eciam et sui ipsum habent odio magno. 2. Dixit mihi eciam Beringerus, quod vobis suo nomine scriberem et intimarem dominum nostrum regem esse in via veniendi et quod dominus Iohannes comes de
594 Nr. 912—914 dienstes bis zu 10 nicht exkommunizierte, suspendierte oder interdizierte Personen den Messen beiwohnen diirfen. Besiegelung und Datum wie in Nr. 91I. — D 20, dem Brief Nr. 913 vorgesetzte Kopie. 912. [1346 Juli—1353 April 223. Abt Nikolaus von Eberbach bittet den Zöllner von Ehren- fels, zu entschuldigen, dass sein Schiff, nur aus Irrtum, mehr Fässer geladen habe, als angekündigt waren. Orig. (mit abhängendem Siegel) in München, Mainz Fasz. 236 = Nachtr. Fass. 53 (Abschr. von J. Hösl). — Die Einreihung wird durch die Regierungszeit des Abtes Nikolaus (vgl. Rossel Urkundenbuch der Abtei Eberbach) bestimmt. Nos frater Nycolaus abbas monasterii Ebirbacen(sis) amico nostro dilecto thelonario in Erenvels in domino salutem. I. Noverit vestra discretio et amicitia specialis, quod in nuperrima littera nostra scripsimus vobis centum esse vasa in navi nostra per theloneum domini Mogunt(ini) hic in Erenvels deducenda, sed quod superfuerunt XXti vasa, hoc non fallacie nec decepcioni sed errori et oblivioni nostre deputandum esse decernimus. 2. Quapropter vestram amicitiam seriose deprecamur, quatenus nautam nostrum Heilmannum exhibitorem presencium ab obligacione fideiussionis, qua tenetur, liberum faciatis ac nuncietis scientes nobis in hoc fieri obsequium generosum. In cuius excusacionis nostri erroris ac supplicacionis firmitatem sigillum nostrum huic cedule dignum duximus appendendum. Valeat et vigeat salus vestra. XXXII s(olidi) H(allensium). Mains [1353) Mai 17. 913. Der Kleriker Friedrich schreibt dem Dekan Rudolf über dessen Angelegenheit im Zusammenhange mit der Lage des Mainzer Ersstiftes. D 211), Orig.-Brief (je 3 mal längs und quer gefaltet gewesen mit doppelten Verschlussschnitten, ohne Siegelspur), dem die Kopien Nrr. 910 f. vorangeschrieben sind. Nur cc. 1, 2 und das Eschatokoll gedruckt bei Winkelmann II nr. 1187. Reverende domine! I. Noveritis me litteras vestras 1) vobis per copiam prescriptas et per dominum Magunt(inum) sigil- latas et scolasticum sancti Iohannis correctas per dominum Heyn- r(icum) de Kûczeleybin, canonicum sancte Marie Erforden(sis), in Ysenacum vestro fratri vel scriptori feria sexta post pentecosten2) transmisisse presentandas. Et noveritis, quod dominus noster Magunt(inus) vobis litteras ipsas, sicut per vos fuerunt facte, dedisset et sigillasset, si idem solasticusa) permisisset, qui vos, ut a Beringero accepi et eciam personaliter consideravi, vidi et audivi, et eciam vestros nititur impedire, quia ipse «re, cum dominus mandavit, quod littere sigillarentur, ipsas recepit et de novo scribi fecit et correxit, ut in copiis ipsarum videntur conti- neri, in vestrum et vestrorum preiudicium, unde cogitetis, qualiter sue malicie resistere possitis. Nec credo suum dominium ali- quamdiu adhuc durare, quia publica vox est hic et fama de ad- ventu indilato domini nostri regis Romanorum, qui eciam et sui ipsum habent odio magno. 2. Dixit mihi eciam Beringerus, quod vobis suo nomine scriberem et intimarem dominum nostrum regem esse in via veniendi et quod dominus Iohannes comes de
Strana 595
1353 April 22—Мai 19 595 Merenberg sit apud ipsum, quem dimittere nullaten us voluit, sed secum venire intendat. Sunt eciam Maguntinen(ses) cottidie in precinctia) sibi dandi Qoviam obviam et habent suos nuncios in Nurinberg iacentes cum nunciis domini Magunt(ini) ipsum 3. Item noveritis, quod dominum regem cottidie expectantes. in vigilia ascensionisb) domini3) sanus et per dei graciam et recesa) in Magunc(iam) ab hunce) perveni nec dominum nostrum Magunt(inum) nec episcopum Wormacien(sem) hic in civitate in- veni. Set misi episcopo Wormacien(si) litteram vestram 4) in Laudenborgd) cum littera mea4), per quam responsionem rescribi vestro nomine huc in Magunc(ia) pecii nec adhuc aliquid obtinui ab eodem. Sed bene intellexi ab amicis ipsius episcopi, quod ipsee) cum Theod(eri)co dicto Dingilstete de Molhusen ad [cJuriam pro vobise*) et aliis suis debitoribus centum et quinque Florenos transmiserit. 4. Item sciatis, quod dixit mihi Beringerus, quod, licet fuerit domino nostro Magunt(ino) locutus de negociis sibi [etf) decano Erforden(si) per vos comissis de decanajtu vestro, tamen dominus Mogunt(inus) nullum respon[sumf) sibi dedit et libenter dedisset, si hec scolasticus sanclti Io(hannis) maledictus 5. Ceterum, pater et domine mi [non f) impedivisset]g). reverendissime, personam vestram ex intimis rogitandam duxi et rogandam, quatenus litteram, quam domino Heynr(ico) Ylleybin sacerdoti pro mea et mei fratris gracia una cum presentibus vobis duxi transmittendam4), ipsi Henr(ico) per aliquem vestrum familiarem presentari facereh) et nichilominus sibi pro expedicione ipsarum graciarum loqui dignemini et velitis, quod ipsas, si non misit, quam tocius mittat, cum pecuniam sibi cum minutis ante 6. Ut abinde vestram meum recessum in prompto reliqui. personam et statum altissimus conservare dignetur per tempora longiora. Datum Magunc(ie) feria sexta post penthecosten. Scieritis eciam, quod adhuc nichil sum de promissionibus domini scolastici sancti Mauricii et suis litteris 4) consecutus. Vestra humilis creatura Fridericus. Reverendo patri ac domino domino R(udolfo) decano Magun- t(ino) domino meo gracioso. I) ohne Ueberschrift. † a) D. + b) c aus s corr. + c) undeutlich. + d) über g noch ein Kürzungszeichen (c2). + e) nachgetr. + e*) eher als f) das Eingeklammerte sehr undeutlich und z. T. unsicher. + g) da- nobis.+ ganze Rest der letzten Zeile der Seite ausgestrichen und unleserlich, nach der ebenso 3 Buchstaben am Kopfe der nächsten Seite. + h) danach d (2). 1) Nrr. 910f. o0 2) Mai 17. c0 3) Mai 1. co 4) unbekannt. 914. [1345—1353 Маi [19—22]. Propst Konrad von St. Moritz in Mainz bittet den Zöllner Ludwig von Ehrenfels, dem Propst von Xanten einen wichtigen Brief zu übermitteln. Orig.-Brief (auf Papier, mit Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, doch ohne Verschlussschnitte) in München, Mainz Fass. 478 = St. Alban Fasz. 27 (Abschr. von E. Vogt und J. Hösl). — Für die Datierung ist Ausgangspunkt die Bestätigung des Ausstellers in St. Moritz Juni 1344 (vgl. Nr. 707 = 748a), Terminus ad quem das Jahr des Todes Erzbischofs Heinrichs (1353 Dezember 21), dessen Bruder und, wenig 38*
1353 April 22—Мai 19 595 Merenberg sit apud ipsum, quem dimittere nullaten us voluit, sed secum venire intendat. Sunt eciam Maguntinen(ses) cottidie in precinctia) sibi dandi Qoviam obviam et habent suos nuncios in Nurinberg iacentes cum nunciis domini Magunt(ini) ipsum 3. Item noveritis, quod dominum regem cottidie expectantes. in vigilia ascensionisb) domini3) sanus et per dei graciam et recesa) in Magunc(iam) ab hunce) perveni nec dominum nostrum Magunt(inum) nec episcopum Wormacien(sem) hic in civitate in- veni. Set misi episcopo Wormacien(si) litteram vestram 4) in Laudenborgd) cum littera mea4), per quam responsionem rescribi vestro nomine huc in Magunc(ia) pecii nec adhuc aliquid obtinui ab eodem. Sed bene intellexi ab amicis ipsius episcopi, quod ipsee) cum Theod(eri)co dicto Dingilstete de Molhusen ad [cJuriam pro vobise*) et aliis suis debitoribus centum et quinque Florenos transmiserit. 4. Item sciatis, quod dixit mihi Beringerus, quod, licet fuerit domino nostro Magunt(ino) locutus de negociis sibi [etf) decano Erforden(si) per vos comissis de decanajtu vestro, tamen dominus Mogunt(inus) nullum respon[sumf) sibi dedit et libenter dedisset, si hec scolasticus sanclti Io(hannis) maledictus 5. Ceterum, pater et domine mi [non f) impedivisset]g). reverendissime, personam vestram ex intimis rogitandam duxi et rogandam, quatenus litteram, quam domino Heynr(ico) Ylleybin sacerdoti pro mea et mei fratris gracia una cum presentibus vobis duxi transmittendam4), ipsi Henr(ico) per aliquem vestrum familiarem presentari facereh) et nichilominus sibi pro expedicione ipsarum graciarum loqui dignemini et velitis, quod ipsas, si non misit, quam tocius mittat, cum pecuniam sibi cum minutis ante 6. Ut abinde vestram meum recessum in prompto reliqui. personam et statum altissimus conservare dignetur per tempora longiora. Datum Magunc(ie) feria sexta post penthecosten. Scieritis eciam, quod adhuc nichil sum de promissionibus domini scolastici sancti Mauricii et suis litteris 4) consecutus. Vestra humilis creatura Fridericus. Reverendo patri ac domino domino R(udolfo) decano Magun- t(ino) domino meo gracioso. I) ohne Ueberschrift. † a) D. + b) c aus s corr. + c) undeutlich. + d) über g noch ein Kürzungszeichen (c2). + e) nachgetr. + e*) eher als f) das Eingeklammerte sehr undeutlich und z. T. unsicher. + g) da- nobis.+ ganze Rest der letzten Zeile der Seite ausgestrichen und unleserlich, nach der ebenso 3 Buchstaben am Kopfe der nächsten Seite. + h) danach d (2). 1) Nrr. 910f. o0 2) Mai 17. c0 3) Mai 1. co 4) unbekannt. 914. [1345—1353 Маi [19—22]. Propst Konrad von St. Moritz in Mainz bittet den Zöllner Ludwig von Ehrenfels, dem Propst von Xanten einen wichtigen Brief zu übermitteln. Orig.-Brief (auf Papier, mit Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, doch ohne Verschlussschnitte) in München, Mainz Fass. 478 = St. Alban Fasz. 27 (Abschr. von E. Vogt und J. Hösl). — Für die Datierung ist Ausgangspunkt die Bestätigung des Ausstellers in St. Moritz Juni 1344 (vgl. Nr. 707 = 748a), Terminus ad quem das Jahr des Todes Erzbischofs Heinrichs (1353 Dezember 21), dessen Bruder und, wenig 38*
Strana 596
596 Nr. 915—921 stens bis 1345/46, ständiger Berater der Propst von Xanten war. Den Zöllner Ludwig kann ich bis zum 9. September 1350 verfolgen (Sauer nr. 2598). Domine Lud(ewice) theol(onearie) in Erenvenvelsa), amice mi dilecte! Noueritis, quod mitto litteras domino meo preposito Xantten(si), que tangunt statum et honorem ipsius, quas vobis lator presencium dabit. Illas sibi statim et absque mora per certum et expeditum nuncium transmittatis. Hoc rogo instantia, quanta possum. Datum Maguntie ipsa die trinitatis. Conr(adus) prepositus sancti Mauritii. Nuntio Schelhard V s(olidos) H(allensium) Rückwärts: Honorabili viro domino Lud(ovico) theolonar(io) in Erenvels amico dilecto. a) Orig. 915. 1353 vor Juni. An Papst Innozenz VI. Rodolphus dictus Losse de militari prosapia genitus Mainzer Dekan, seiner Heiligkeit Kaplan, examinator clericorum pauperum de Alamania: bittet, ihn mit der Pfarrkirche in Kytzingen (Kitz-), die der Kleriker Bertholdus de Grunbach, schon im Besitz der Pfarrkirche in Rugeheym (Rügheim), wider die Konstitution Execrabilis' (c. 4, Extr. comm. III 2) inne hat, zu providieren, ungeachtet, dass er bereits in Trier, Nuenburg (Naumburg), St. Florin und St. Kastor zu Koblenz sowie in Karden bepfrindete Kanonikate besitzt und mit einer bepfründeten Domherrnstelle sowie dem Dekanat in Mains providiert ist, die er aber noch nicht besitzt, da Erzbischof Gerlach von Mains noch in ihrem Genusse steht. Am 18. Juni 1553 genehmigte Supplik. — Aus vatikan. Supplikenregister: Sauerland IV nr. 52. 916. Villeneuve 1353 Juni 26. Papst Innozenz VI. an Erzbischof Gerlach von Mainz: beauftragt ihn, eine bepfründete Stiftsherrnstelle zu St. Marien in Eisenach, auf die Rodolphus dictus Losse in die Hände des Kardinaldiakons Nicolaus tituli sancte Marie in via lata verzichtet hat, dem Rodolphus de Bischoverode nicht bepfründeten Stiftsherrn zu St. Florin in Koblenz zu verleihen. Dignum arbitramur — D. apud Villamnovam Avinionensis diocesis 6. kal. iul. a. 1. — Aus vatikan. Register: Sauerland IV nr. 57 Reg. (ergänzt durch Aussug in E. Vogts Apparat der Mainzer Regesten). 917. Avignon 1353 Juli 3. Egidius Kardinal-Priester von St. Klemens erlaubt als päpstlicher Pönitentiar dem von Alter geschwächten Erzbischof Baldewin, sowohl in der Fastenzeit als an anderen Fasttagen Eier- und Milchspeisen zu geniessen. Exhibita nobis. Orig. (mit hängendem Siegel) in Koblenz, Abt. I A nr. 1573 = Sauerland IV nr. 58 Reg. Dort sind die interessanten Vermerke (der 1. auf dem Umbug, die anderen rückwärts) übersehen: 1) Iac(obus) d(e) Legali, 2) Iohannes de Mintzenberg procurator iuratus, 3) (von Baldewins Hand) quod edam lacticinia 53, 4) (von Losses Hand) pro domino meo Treveren(si). 918. [1343—1353] Juli [1—7]. Hugo, Siegelbewahrer der Mainzer Kirche, ersucht den Zöllner Ludwig von Ehrenfels, eine Last Steine frei passieren zu lassen. Orig. (am rechten Rande stark verletzt, mit Spuren eines rückwärts zum Verschluss aufgedrückten Siegels) in München, Mainz Fasz. 479 = St. Alban Fasz. 28 (Abschr. von J. Hösl). — Für die Einreihung ist mass- gebend, dass Ludwig seit 1343 (vgl. Nr. 704) und mindestens bis 1350 (vgl. Nr. 914), Hugo, der am 12. Februar 1348 und 26. Februar 1352 unter den von der Kurie verfolgten Anhängern Erzbischof Heinrichs genannt wird (Sauerland III nr. 703, 994), wohl bis zu dessen Tode (Ende 1353) im Amte war; Hugo kommt schon 1339 vor (Böhmer-Lau II nr. 681).
596 Nr. 915—921 stens bis 1345/46, ständiger Berater der Propst von Xanten war. Den Zöllner Ludwig kann ich bis zum 9. September 1350 verfolgen (Sauer nr. 2598). Domine Lud(ewice) theol(onearie) in Erenvenvelsa), amice mi dilecte! Noueritis, quod mitto litteras domino meo preposito Xantten(si), que tangunt statum et honorem ipsius, quas vobis lator presencium dabit. Illas sibi statim et absque mora per certum et expeditum nuncium transmittatis. Hoc rogo instantia, quanta possum. Datum Maguntie ipsa die trinitatis. Conr(adus) prepositus sancti Mauritii. Nuntio Schelhard V s(olidos) H(allensium) Rückwärts: Honorabili viro domino Lud(ovico) theolonar(io) in Erenvels amico dilecto. a) Orig. 915. 1353 vor Juni. An Papst Innozenz VI. Rodolphus dictus Losse de militari prosapia genitus Mainzer Dekan, seiner Heiligkeit Kaplan, examinator clericorum pauperum de Alamania: bittet, ihn mit der Pfarrkirche in Kytzingen (Kitz-), die der Kleriker Bertholdus de Grunbach, schon im Besitz der Pfarrkirche in Rugeheym (Rügheim), wider die Konstitution Execrabilis' (c. 4, Extr. comm. III 2) inne hat, zu providieren, ungeachtet, dass er bereits in Trier, Nuenburg (Naumburg), St. Florin und St. Kastor zu Koblenz sowie in Karden bepfrindete Kanonikate besitzt und mit einer bepfründeten Domherrnstelle sowie dem Dekanat in Mains providiert ist, die er aber noch nicht besitzt, da Erzbischof Gerlach von Mains noch in ihrem Genusse steht. Am 18. Juni 1553 genehmigte Supplik. — Aus vatikan. Supplikenregister: Sauerland IV nr. 52. 916. Villeneuve 1353 Juni 26. Papst Innozenz VI. an Erzbischof Gerlach von Mainz: beauftragt ihn, eine bepfründete Stiftsherrnstelle zu St. Marien in Eisenach, auf die Rodolphus dictus Losse in die Hände des Kardinaldiakons Nicolaus tituli sancte Marie in via lata verzichtet hat, dem Rodolphus de Bischoverode nicht bepfründeten Stiftsherrn zu St. Florin in Koblenz zu verleihen. Dignum arbitramur — D. apud Villamnovam Avinionensis diocesis 6. kal. iul. a. 1. — Aus vatikan. Register: Sauerland IV nr. 57 Reg. (ergänzt durch Aussug in E. Vogts Apparat der Mainzer Regesten). 917. Avignon 1353 Juli 3. Egidius Kardinal-Priester von St. Klemens erlaubt als päpstlicher Pönitentiar dem von Alter geschwächten Erzbischof Baldewin, sowohl in der Fastenzeit als an anderen Fasttagen Eier- und Milchspeisen zu geniessen. Exhibita nobis. Orig. (mit hängendem Siegel) in Koblenz, Abt. I A nr. 1573 = Sauerland IV nr. 58 Reg. Dort sind die interessanten Vermerke (der 1. auf dem Umbug, die anderen rückwärts) übersehen: 1) Iac(obus) d(e) Legali, 2) Iohannes de Mintzenberg procurator iuratus, 3) (von Baldewins Hand) quod edam lacticinia 53, 4) (von Losses Hand) pro domino meo Treveren(si). 918. [1343—1353] Juli [1—7]. Hugo, Siegelbewahrer der Mainzer Kirche, ersucht den Zöllner Ludwig von Ehrenfels, eine Last Steine frei passieren zu lassen. Orig. (am rechten Rande stark verletzt, mit Spuren eines rückwärts zum Verschluss aufgedrückten Siegels) in München, Mainz Fasz. 479 = St. Alban Fasz. 28 (Abschr. von J. Hösl). — Für die Einreihung ist mass- gebend, dass Ludwig seit 1343 (vgl. Nr. 704) und mindestens bis 1350 (vgl. Nr. 914), Hugo, der am 12. Februar 1348 und 26. Februar 1352 unter den von der Kurie verfolgten Anhängern Erzbischof Heinrichs genannt wird (Sauerland III nr. 703, 994), wohl bis zu dessen Tode (Ende 1353) im Amte war; Hugo kommt schon 1339 vor (Böhmer-Lau II nr. 681).
Strana 597
1353 vor Juni—nach Juli 9 597 Ex parte Hugonis sigilliferi sancte sedis Mogunt(ine). Salu- tacione prehabita diligenti. Domine Ludewice! Noveritis petras, quas Henne Klin? nebacke nauta lator presencium duxit navigio suo, ad usus cuiusdam nomine [......] opid(ani) Eltevilen(sis pervenisse, idemque nauta similiter ad usus «proprios) meos permisit mihi petras [quantiltatem &ry duodecim rystarum velle presentarea) Eltevil, quas sine thelonio transfire per]mittatis, quod cupio deservire, scientes eciam, quod de voluntate domini nostri" Mogunt(ini) ex [. ......] pluries intellexi, quod petre, que Eltevil ducuntur ad usus opidanorum, [.......] et deducantur absque exaccione theolonii. Scriptum feria sexta ante Kyllian sub silgillo sedis predicte. VI s(olidi) [H(allensium)] Rückwärts: Discreto viro domino Ludewico scriptori in theolonio Erenfels. 919. [Montivelti bei Avignon 1353 Juli 97. Petrus [Ostiensis et Velletrensis episcopus sacre Romane ecclesie] cardinalis und prepositus ecclesie sancti Martini Wormaciensis verpachtet dem Erzbischof Baldewin auf beider Lebenszeit die Verwaltung seiner Propstei und der damit unierten ecclesia Bopardiensis (Boppard) mit allen Rechten (u. a. ad ponendum quoque, instituendum et deputandum in dicta prepositura nostra et pertinenciis dicto nomine nostro officiarios et servitores quoscumque ac personas alias — — et eas, quociens expedierit, amovendum) für jährlich 600 floreni, wozu sich der Erzbischof urkundlich (vgl. Nr. 921) verpflichten wird. /D. in domo nostro Montisalta prope Avenioni sub a. a nativ. dom. — — Innocentii pape VI. a. 1./. — 1353., ind. 6., die 9. mensis iulii, pont. D 177, vom Schreiber der Nr. 921 korrigierter, undatierter Entwurf, ge- schrieben auf den 3 ersten Seiten eines Doppelblattes, das nach Eintragung der Nr. 921 (auf der 4. Seite) gefaltet, mit 3 jetst abgefallenen roten Siegeln, welche wohl eine das Ganze kreusweise umschliessende Schnur festhielten, besiegelt wurde, um schliesslich auf beiden Aussenseiten (jetzt unten auf fol. 128b) den beidemal fast gleichlautenden Vermerk zu erhalten: Presen- tetur ad curiam domini Rodol(fi) decani Magunt(ini) in Confluen(cia) vel Treveri (bzw. in Tr.) vel ubi cicius reperitur (poterit inveniri). Io(hannes) Stock; Orig. mit hängendem Siegel in Koblenz, Abt. 74 nr. 53; Sauerland IV nr. 59 Reg. — Die beiden Entwürfe sind also vor der Abreise Losses an Baldewins Hofe aufgesetzt und von L. nach Avignon mitgenommen worden. Nach dem I. wurde dort das erhaltene Original ausgefertigt. Die dem 2. entsprechende Original-Erklärung Baldewins, die wir nicht besitzen, mag L. schon fertig mitgebracht haben; oder sie ist erst nach seiner Rückkehr nach Trier hergestellt worden. 920. Trier 1353 Dezember 7. Rodolfus Dekan der Mainzer Kirche, Stiftsherr von St. Kastor in Koblenz bekennt, von den ehrenwerten Herren Dekan und Kapitel zu St. Kastor in Koblenz 100 Florentiner Gulden für seine an der römischen Kurie in Sachen der Bestätigung der Inkorporation der Stiftspropstei aufgewendeten Bemihungen und Unkosten erhalten zu haben. Siegler: der Aussteller. D. Trever(is) a. dom. 1353. die VII. mensis decembris. — Orig. mit an- hängendem schlecht ausgeprägtem, durch Papierdecke geschütztem rotem Wachssiegel (Bild: fliegender Engel; Legende: RO. DECA. [ECCL. MAG.?]) in Koblens Abt. 109 nr. 189. — Erzbischof Baldewins Benrkundung der ge- nannten Inkorporation von 1347 September 20 in 4 Exemplaren zu Koblens Abt. 109 nr. 153—156. [1353 nach Juli 97. 921. Erzbischof Baldewin für Petrus Kardinalbischof von Ostia-Velletri und Propst von St. Martin in Worms. D 178 (Entwurf) = Sauerland IV nr. 60. Vgl. Nr. 919.
1353 vor Juni—nach Juli 9 597 Ex parte Hugonis sigilliferi sancte sedis Mogunt(ine). Salu- tacione prehabita diligenti. Domine Ludewice! Noveritis petras, quas Henne Klin? nebacke nauta lator presencium duxit navigio suo, ad usus cuiusdam nomine [......] opid(ani) Eltevilen(sis pervenisse, idemque nauta similiter ad usus «proprios) meos permisit mihi petras [quantiltatem &ry duodecim rystarum velle presentarea) Eltevil, quas sine thelonio transfire per]mittatis, quod cupio deservire, scientes eciam, quod de voluntate domini nostri" Mogunt(ini) ex [. ......] pluries intellexi, quod petre, que Eltevil ducuntur ad usus opidanorum, [.......] et deducantur absque exaccione theolonii. Scriptum feria sexta ante Kyllian sub silgillo sedis predicte. VI s(olidi) [H(allensium)] Rückwärts: Discreto viro domino Ludewico scriptori in theolonio Erenfels. 919. [Montivelti bei Avignon 1353 Juli 97. Petrus [Ostiensis et Velletrensis episcopus sacre Romane ecclesie] cardinalis und prepositus ecclesie sancti Martini Wormaciensis verpachtet dem Erzbischof Baldewin auf beider Lebenszeit die Verwaltung seiner Propstei und der damit unierten ecclesia Bopardiensis (Boppard) mit allen Rechten (u. a. ad ponendum quoque, instituendum et deputandum in dicta prepositura nostra et pertinenciis dicto nomine nostro officiarios et servitores quoscumque ac personas alias — — et eas, quociens expedierit, amovendum) für jährlich 600 floreni, wozu sich der Erzbischof urkundlich (vgl. Nr. 921) verpflichten wird. /D. in domo nostro Montisalta prope Avenioni sub a. a nativ. dom. — — Innocentii pape VI. a. 1./. — 1353., ind. 6., die 9. mensis iulii, pont. D 177, vom Schreiber der Nr. 921 korrigierter, undatierter Entwurf, ge- schrieben auf den 3 ersten Seiten eines Doppelblattes, das nach Eintragung der Nr. 921 (auf der 4. Seite) gefaltet, mit 3 jetst abgefallenen roten Siegeln, welche wohl eine das Ganze kreusweise umschliessende Schnur festhielten, besiegelt wurde, um schliesslich auf beiden Aussenseiten (jetzt unten auf fol. 128b) den beidemal fast gleichlautenden Vermerk zu erhalten: Presen- tetur ad curiam domini Rodol(fi) decani Magunt(ini) in Confluen(cia) vel Treveri (bzw. in Tr.) vel ubi cicius reperitur (poterit inveniri). Io(hannes) Stock; Orig. mit hängendem Siegel in Koblenz, Abt. 74 nr. 53; Sauerland IV nr. 59 Reg. — Die beiden Entwürfe sind also vor der Abreise Losses an Baldewins Hofe aufgesetzt und von L. nach Avignon mitgenommen worden. Nach dem I. wurde dort das erhaltene Original ausgefertigt. Die dem 2. entsprechende Original-Erklärung Baldewins, die wir nicht besitzen, mag L. schon fertig mitgebracht haben; oder sie ist erst nach seiner Rückkehr nach Trier hergestellt worden. 920. Trier 1353 Dezember 7. Rodolfus Dekan der Mainzer Kirche, Stiftsherr von St. Kastor in Koblenz bekennt, von den ehrenwerten Herren Dekan und Kapitel zu St. Kastor in Koblenz 100 Florentiner Gulden für seine an der römischen Kurie in Sachen der Bestätigung der Inkorporation der Stiftspropstei aufgewendeten Bemihungen und Unkosten erhalten zu haben. Siegler: der Aussteller. D. Trever(is) a. dom. 1353. die VII. mensis decembris. — Orig. mit an- hängendem schlecht ausgeprägtem, durch Papierdecke geschütztem rotem Wachssiegel (Bild: fliegender Engel; Legende: RO. DECA. [ECCL. MAG.?]) in Koblens Abt. 109 nr. 189. — Erzbischof Baldewins Benrkundung der ge- nannten Inkorporation von 1347 September 20 in 4 Exemplaren zu Koblens Abt. 109 nr. 153—156. [1353 nach Juli 97. 921. Erzbischof Baldewin für Petrus Kardinalbischof von Ostia-Velletri und Propst von St. Martin in Worms. D 178 (Entwurf) = Sauerland IV nr. 60. Vgl. Nr. 919.
Strana 598
598 Nr. 922—924 922. [1337—13382, 1344—135327. Gutachten eines Ungenannten [für den Offizial von Trier] in dem Rechtsstreit zwischen dem jetzt verstorbenen Priester Herrn Gobelo bezw. dem Ritter Herrn Arnoldus dictus de Rupe (Fels), der als Patron diesen für die Kirche zu Waltpillich (Waldbillig) präsentiert hatte, und dem Wilhelmus Baseler, der nachträglich vom domicellus Arnoldus de Sirsberch präsentiert zu sein behauptet, wogegen Arnold vom Fels mit Zeugen dargetan hat, dass schon früher Herr Iohannes de Karpena und sein eigener Bruder der jetzige Ritter Herr Iohannes de Rupe präsentiert worden sind. Super ecclesia — — — Am ehesten möchte man das Stick zu assessoris discrecio. — D I0I. Losses Offizialitätsakten rechnen. /vor 1354/. 923. Juristische Argumente, die in der Sache de Meligneyo (Méligny) inter Edelinam appellandam et spoliatam et Ioffridum, Iohannem et consortes spoliatores appellantes von Seiten der Verletzten für die Bestätigung des vom officialis Tullensis gegen die Verletzer gefällten Urteils geltend gemacht werden. In causa — — discrecio iudicantis; ohne Datierung. — D 241. — Letzter Terminus ante quem ist das Ende von Losses Amtszeit als Offizial. [ 1310— 13533. 924. Erzbischof Baldewin gebietet, dass in seiner Diözese an genannten Festtagen die Arbeit überhaupt, an anderen nach Belieben ruhen solle. D 291) = Schannat-Hartzheim IV (nach schlechter, verkürzter Abschr. mit Interpolation der Datierung von Nr. 514) = Blattau nr. 30. — Ein ver- wandtes Statut Baldewins vom I. Juni 1339 (Blattau nr. 35) richtet sich um- gekehrt gegen die Arbeitsruhe an den nicht als besonders feierlich anerkannten Festen. Ob ihm unser Stick vorangeht oder nachfolgt, wage ich nicht zu entscheiden. Auch das Protokoll bietet für die Datierung keinen sicheren Anhalt: die Kombination der älteren (per regnum Arelatense) und der jüngeren (per Galliam) Titulatur des trierischen Erskanzlers finde ich, in umgekehrter Reihenfolge und in deutscher Sprache, noch 1347 (Const. VIII nr. 370), den Gruss in omnium salvatore nur noch 1323 (Blattau nr. 23), vermag unser Statut darum nur durch das Provinzialkonzil von 1310 und Baldewins Tod (21. Januar 1354) zu begrenzen. Bald(ewinus) dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus, sacri imperii per regnum Arelaten(se) et Galliam archicancellarius universis ac singulis per suas Trever(ensem) civitatem et dyocesim consistentibus salutem in omnium salvatore. 1. Dignissimum arbitrantes et iustum, ut, et si creatori omnium, qui omnipotenti sua virtute nos eius servos indignos formare ad suam ymaginem 1) est dignatus cuiusque erga nos fuit et est munificencia copiosa, [perla) cunctorum temporum curricula, laudes et veneraciones debite per creaturas referri debeant et inpendi, eib) tamen specialis b) in certis per anni circulum diebus per sacrosanctam ecclesiam non absque misticis rationibus denotatis et per orthodoxe fidei professores acceptis et inconcusse servatis eiusdem creatoris laudibus, preconiis et votivis divinarum veneracionum celebracionibus ac festivis solempnitatibus propensius et votivius insistendo et a cunctis huius mundi illecebris et seculi varietatibus adquec) pompis omnino vacando specialium exhibiciones honorum et exquisitarum veneracionum grates et laudes altissimo intimius persolvantur, ne quis igitur racione ingnorancie sacrorum dierum huiusmodi, quorum tamen dierum ignorancia crassa foret omnimode et supina, a celebracione et observancia ipsorum dierum festivorum huiusmodi, quorum tamen dierum ignorancia crassa foret omnimode et supina a celebracione et observancia ipsorum dierum festivorum huiusmodi
598 Nr. 922—924 922. [1337—13382, 1344—135327. Gutachten eines Ungenannten [für den Offizial von Trier] in dem Rechtsstreit zwischen dem jetzt verstorbenen Priester Herrn Gobelo bezw. dem Ritter Herrn Arnoldus dictus de Rupe (Fels), der als Patron diesen für die Kirche zu Waltpillich (Waldbillig) präsentiert hatte, und dem Wilhelmus Baseler, der nachträglich vom domicellus Arnoldus de Sirsberch präsentiert zu sein behauptet, wogegen Arnold vom Fels mit Zeugen dargetan hat, dass schon früher Herr Iohannes de Karpena und sein eigener Bruder der jetzige Ritter Herr Iohannes de Rupe präsentiert worden sind. Super ecclesia — — — Am ehesten möchte man das Stick zu assessoris discrecio. — D I0I. Losses Offizialitätsakten rechnen. /vor 1354/. 923. Juristische Argumente, die in der Sache de Meligneyo (Méligny) inter Edelinam appellandam et spoliatam et Ioffridum, Iohannem et consortes spoliatores appellantes von Seiten der Verletzten für die Bestätigung des vom officialis Tullensis gegen die Verletzer gefällten Urteils geltend gemacht werden. In causa — — discrecio iudicantis; ohne Datierung. — D 241. — Letzter Terminus ante quem ist das Ende von Losses Amtszeit als Offizial. [ 1310— 13533. 924. Erzbischof Baldewin gebietet, dass in seiner Diözese an genannten Festtagen die Arbeit überhaupt, an anderen nach Belieben ruhen solle. D 291) = Schannat-Hartzheim IV (nach schlechter, verkürzter Abschr. mit Interpolation der Datierung von Nr. 514) = Blattau nr. 30. — Ein ver- wandtes Statut Baldewins vom I. Juni 1339 (Blattau nr. 35) richtet sich um- gekehrt gegen die Arbeitsruhe an den nicht als besonders feierlich anerkannten Festen. Ob ihm unser Stick vorangeht oder nachfolgt, wage ich nicht zu entscheiden. Auch das Protokoll bietet für die Datierung keinen sicheren Anhalt: die Kombination der älteren (per regnum Arelatense) und der jüngeren (per Galliam) Titulatur des trierischen Erskanzlers finde ich, in umgekehrter Reihenfolge und in deutscher Sprache, noch 1347 (Const. VIII nr. 370), den Gruss in omnium salvatore nur noch 1323 (Blattau nr. 23), vermag unser Statut darum nur durch das Provinzialkonzil von 1310 und Baldewins Tod (21. Januar 1354) zu begrenzen. Bald(ewinus) dei gratia sancte Trever(ensis) ecclesie archiepiscopus, sacri imperii per regnum Arelaten(se) et Galliam archicancellarius universis ac singulis per suas Trever(ensem) civitatem et dyocesim consistentibus salutem in omnium salvatore. 1. Dignissimum arbitrantes et iustum, ut, et si creatori omnium, qui omnipotenti sua virtute nos eius servos indignos formare ad suam ymaginem 1) est dignatus cuiusque erga nos fuit et est munificencia copiosa, [perla) cunctorum temporum curricula, laudes et veneraciones debite per creaturas referri debeant et inpendi, eib) tamen specialis b) in certis per anni circulum diebus per sacrosanctam ecclesiam non absque misticis rationibus denotatis et per orthodoxe fidei professores acceptis et inconcusse servatis eiusdem creatoris laudibus, preconiis et votivis divinarum veneracionum celebracionibus ac festivis solempnitatibus propensius et votivius insistendo et a cunctis huius mundi illecebris et seculi varietatibus adquec) pompis omnino vacando specialium exhibiciones honorum et exquisitarum veneracionum grates et laudes altissimo intimius persolvantur, ne quis igitur racione ingnorancie sacrorum dierum huiusmodi, quorum tamen dierum ignorancia crassa foret omnimode et supina, a celebracione et observancia ipsorum dierum festivorum huiusmodi, quorum tamen dierum ignorancia crassa foret omnimode et supina a celebracione et observancia ipsorum dierum festivorum huiusmodi
Strana 599
1353 599 se quomodolibet valeat excusare et ut ab omnibus per civitatem et dyocesim nostras predictas celebriter et uniformiter observentur, 2. Pronunciantes eosdem dies festivos et sollempnes hac scripti serie sano et maturo prehabito consilio duximus exprimendos. itaque festivitates, que ob dei reverenciam specialiter statute noscuntur, videlicet nativitatis domini, circumcisionis eiusdem, epiphanie, resurrectionis cum tribus diebus sequentibus, ascensionis diei solius, penthecostes cum duobus diebus proximis sequentibus, preciosissimi corporis Christi, omnium dierum dominicorum septi- manatim et nativitatis, annunciacionis, purificacionis et assumpcionis virginis gloriosissime, dedicacionis sancti Michael(is), nativitatis sancti Iohannis baptiste, beatorum Petri et Pauli, die penultima mensis iunii, Iohannis ewa[n gelistec), qui est in crastino sancti Ste phani prothomartiris, Iacobi, Andree, Mathei, Phillippib) et Iacobi, Bartholomei, Symonis et Iude, Thome et Mathie apostolorum necnon invencionis sancte crucis, sancti Stephani prothomartiris, qui est in crastino nativitatis Christi, sancti Laurencii martiris atque sanctorum Innocentum, sancti Marthinib) episcopi, qui par censetur apostolis, sancte Marie Magdalene, sancte Katherine virginis et martiris, solempnitatis quoque omnium sanctorum prima die novembris bannireb) bannasteb). 3. Et in diebus festivis huiusmodi iam enumeratis et quolibet eorum firmiter precipiendo decernimus [....]d) fore cum summa celebritate per universos et singu- los utriusque sexus in pretactis nostris civitate et dyocesi venerandas et in ipsis diebus ab omni opere illicito et servili, prout sancta mater statuit ecclesia, esse cum dei reverencia debita abstinendum et divino officio in dedicatis ecclesiis, ad quas specialiter illis diebus convenire debebunt, et oracionibus, contemplacionibus spiritualibus et misericordie operibus mentibus ad sponsalia ele- 4. Quos quidem dies omnes et vatis esse devote vacandum. singulos per quemlibet parrochialem presbyterum aut eius vices gerentem ut [ajut f) per subiectos eisdem solempniter, ut premittitur, 5. Et in eisdem ab omni opere servili cessetur, celebrentur. nisi instans necessitas, que legem non habet, ut pote, si esset res tempore pitivamg) laborand(a), urgeret, ne commoditatem celesti 6. Hac provisione concessam modico momento perire contingat, aut si pietas in eisdem diebus suaderet aliquid faciendum. tamen adhibita moderaminis cautela, ut maiores anni solempnitates precipuis honoribus et summis festivacionibus venerentur [quos]a) in ambone cuiuslibet ecclesie fidelium populo publice insinuari et 7. Id ipsum eciam in diebus [de di- precipi volumus ac iubemus. cacionish) et patroni principalis cuiuslibet parrochialis matricis vel filialis ecclesie et sancti, si quis forsan in huiusmodi corporaliter requiescit ecclesia, nostrarum civitatis et dyocesis predictarum per parrochianosi) et subditos eiusdem parrochialis vel filialis ecclesie infra earundem terminos, si et prout ab olim in ipsis parrochiis dinoscitur observatum, quoad veneracionem, celebritatem et ab illicitis et servilibus operibus vacacionem festive decernimus 8. Ceteros autem festos dies sub venera- observand(um). cione et celebritate debito in divino officio, oracionibus
1353 599 se quomodolibet valeat excusare et ut ab omnibus per civitatem et dyocesim nostras predictas celebriter et uniformiter observentur, 2. Pronunciantes eosdem dies festivos et sollempnes hac scripti serie sano et maturo prehabito consilio duximus exprimendos. itaque festivitates, que ob dei reverenciam specialiter statute noscuntur, videlicet nativitatis domini, circumcisionis eiusdem, epiphanie, resurrectionis cum tribus diebus sequentibus, ascensionis diei solius, penthecostes cum duobus diebus proximis sequentibus, preciosissimi corporis Christi, omnium dierum dominicorum septi- manatim et nativitatis, annunciacionis, purificacionis et assumpcionis virginis gloriosissime, dedicacionis sancti Michael(is), nativitatis sancti Iohannis baptiste, beatorum Petri et Pauli, die penultima mensis iunii, Iohannis ewa[n gelistec), qui est in crastino sancti Ste phani prothomartiris, Iacobi, Andree, Mathei, Phillippib) et Iacobi, Bartholomei, Symonis et Iude, Thome et Mathie apostolorum necnon invencionis sancte crucis, sancti Stephani prothomartiris, qui est in crastino nativitatis Christi, sancti Laurencii martiris atque sanctorum Innocentum, sancti Marthinib) episcopi, qui par censetur apostolis, sancte Marie Magdalene, sancte Katherine virginis et martiris, solempnitatis quoque omnium sanctorum prima die novembris bannireb) bannasteb). 3. Et in diebus festivis huiusmodi iam enumeratis et quolibet eorum firmiter precipiendo decernimus [....]d) fore cum summa celebritate per universos et singu- los utriusque sexus in pretactis nostris civitate et dyocesi venerandas et in ipsis diebus ab omni opere illicito et servili, prout sancta mater statuit ecclesia, esse cum dei reverencia debita abstinendum et divino officio in dedicatis ecclesiis, ad quas specialiter illis diebus convenire debebunt, et oracionibus, contemplacionibus spiritualibus et misericordie operibus mentibus ad sponsalia ele- 4. Quos quidem dies omnes et vatis esse devote vacandum. singulos per quemlibet parrochialem presbyterum aut eius vices gerentem ut [ajut f) per subiectos eisdem solempniter, ut premittitur, 5. Et in eisdem ab omni opere servili cessetur, celebrentur. nisi instans necessitas, que legem non habet, ut pote, si esset res tempore pitivamg) laborand(a), urgeret, ne commoditatem celesti 6. Hac provisione concessam modico momento perire contingat, aut si pietas in eisdem diebus suaderet aliquid faciendum. tamen adhibita moderaminis cautela, ut maiores anni solempnitates precipuis honoribus et summis festivacionibus venerentur [quos]a) in ambone cuiuslibet ecclesie fidelium populo publice insinuari et 7. Id ipsum eciam in diebus [de di- precipi volumus ac iubemus. cacionish) et patroni principalis cuiuslibet parrochialis matricis vel filialis ecclesie et sancti, si quis forsan in huiusmodi corporaliter requiescit ecclesia, nostrarum civitatis et dyocesis predictarum per parrochianosi) et subditos eiusdem parrochialis vel filialis ecclesie infra earundem terminos, si et prout ab olim in ipsis parrochiis dinoscitur observatum, quoad veneracionem, celebritatem et ab illicitis et servilibus operibus vacacionem festive decernimus 8. Ceteros autem festos dies sub venera- observand(um). cione et celebritate debito in divino officio, oracionibus
Strana 600
600 Nr. 925—928 et misericordie operibus et divine gracie invocacione volumus et statuimus peragi et ab omni illicito operek) cessari in ipsis inhibentes districte universis et singulis nobis subiectis presbyteris, ne quis eorundem in huiusmodi diebus a laboribus licitis esse cessandum vel summe celebritati vacandum denunciet aut precipiat quovis modo, ne per simplicitatem populum decipiant [et]a) celebritatem propter eius nimiam iteracionem et frequenciam vilescere aut minui seu refrigerari contingat. 9. Unde, si quis in diebus festorum huiusmodi agriculture aut vinearum pllantationil) aut fossure arti vel operi mechanico aut alias pro se vel aliis victum querendo licite intendere voluerit, hoc declaramus licere eisdem, nec ob hoc sunt per qempiam corripiendi, accusandi aut alias directe vel indirecte quomodolibet prohibendi. 10. Devocionem tamen quorum- cunque eciam in pretactis festis ab omni servili opere vacare vel cessare volencium, ne ipsorum devocionem contingat refrigescere ob divini nominis gloriam vel sanctorum in celestibus regnis consistencium, nullatenus inprobamus, dummodo ipsi de huiusmodi sua festivacione seu verius ociositate et voluptate, quab) antiquus hostis ad miseras captivandas animas arivab) esse noscunturb), maneb) minime glorientur et laborantes seu victum arte vel manu iuxta doctrinam apostoli querentes suis labiis aut sentenciis non condemp- nent. 11. Nec estimentur hii deum debite revereri aut sua et sanc- torum suorum festa sollicitis ac debitis honorare et celebrare studiis, qui iuxta irreligiosam quorundam consuetudinem saltacionibus turpibus invigilant et cantica mala cantantes viciis et dissolucioni- bus assiduis et superfluis commestacionibus et ingurgitacionibus eciam ultra suarum exienciam naturarum, interdum eciam ultra quam vires suarum sufficere valeant facultatum, accuracius quam aliis diebus insistunt, a quibus siquidem pravis consuetudinibus sunt per presbyteros in eorum sermonibus et alias verbo et exemplo solicite retrahendi. I) Ueberschr.: De diebus certis non festivandis. † a) fehlt. + b) D. + c) ewag. + d) ein Akkusativ ausgefallen. † e) ut. + f) Prädikat ausgefallen. + g) oder pitruam. + h) dicac. + i) parorchianos. + k) op(re).+ 1) petacioni. 1) vgl. Gen. 1,27; 2,7. 925. 1354 Januar 3. Die Ritter Amtmann Antelman und Vitztum Ulrich von Kronberg berichten, dass ein Teil ihres Volks im falkensteinischen Nied statt zu Höchst genächtigt habe. Kopie in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 70 fol. 51 (nicht 71), Abschr. von E. Klibansky; vgl. Vigener I nr. 6 Reg. (mit Angabe einer 2. Kopie in Rossla). Ich Antelman amptman zu Bickelnheim und Ulrich von Cronenberg vizdum in deme Rinkauwe ritter erkennen uns uffin- lich in dieseme brieve, das wir uff diese nacht, als dieser brieff gegeben ist, in dienste unsirs herren von Menze quamen ridende in das dorff zu Hoeste mit anders unsirs herren frunden und dienern und das des folckes uff die selben nacht ane unsern wiszen und willin durch des oberdaches willen ein deil gerachte in das dorffe zu Nyde, vond sie sich zu Hoeste nyt under dache mochtin behalden, und die nacht da bliben, nit von keyme rechte unsers herren von Mencze oder unsir, dan von vlizseger bede willin, das wir dar umbe baden Heinrichen von Nassauwe ampt-
600 Nr. 925—928 et misericordie operibus et divine gracie invocacione volumus et statuimus peragi et ab omni illicito operek) cessari in ipsis inhibentes districte universis et singulis nobis subiectis presbyteris, ne quis eorundem in huiusmodi diebus a laboribus licitis esse cessandum vel summe celebritati vacandum denunciet aut precipiat quovis modo, ne per simplicitatem populum decipiant [et]a) celebritatem propter eius nimiam iteracionem et frequenciam vilescere aut minui seu refrigerari contingat. 9. Unde, si quis in diebus festorum huiusmodi agriculture aut vinearum pllantationil) aut fossure arti vel operi mechanico aut alias pro se vel aliis victum querendo licite intendere voluerit, hoc declaramus licere eisdem, nec ob hoc sunt per qempiam corripiendi, accusandi aut alias directe vel indirecte quomodolibet prohibendi. 10. Devocionem tamen quorum- cunque eciam in pretactis festis ab omni servili opere vacare vel cessare volencium, ne ipsorum devocionem contingat refrigescere ob divini nominis gloriam vel sanctorum in celestibus regnis consistencium, nullatenus inprobamus, dummodo ipsi de huiusmodi sua festivacione seu verius ociositate et voluptate, quab) antiquus hostis ad miseras captivandas animas arivab) esse noscunturb), maneb) minime glorientur et laborantes seu victum arte vel manu iuxta doctrinam apostoli querentes suis labiis aut sentenciis non condemp- nent. 11. Nec estimentur hii deum debite revereri aut sua et sanc- torum suorum festa sollicitis ac debitis honorare et celebrare studiis, qui iuxta irreligiosam quorundam consuetudinem saltacionibus turpibus invigilant et cantica mala cantantes viciis et dissolucioni- bus assiduis et superfluis commestacionibus et ingurgitacionibus eciam ultra suarum exienciam naturarum, interdum eciam ultra quam vires suarum sufficere valeant facultatum, accuracius quam aliis diebus insistunt, a quibus siquidem pravis consuetudinibus sunt per presbyteros in eorum sermonibus et alias verbo et exemplo solicite retrahendi. I) Ueberschr.: De diebus certis non festivandis. † a) fehlt. + b) D. + c) ewag. + d) ein Akkusativ ausgefallen. † e) ut. + f) Prädikat ausgefallen. + g) oder pitruam. + h) dicac. + i) parorchianos. + k) op(re).+ 1) petacioni. 1) vgl. Gen. 1,27; 2,7. 925. 1354 Januar 3. Die Ritter Amtmann Antelman und Vitztum Ulrich von Kronberg berichten, dass ein Teil ihres Volks im falkensteinischen Nied statt zu Höchst genächtigt habe. Kopie in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 70 fol. 51 (nicht 71), Abschr. von E. Klibansky; vgl. Vigener I nr. 6 Reg. (mit Angabe einer 2. Kopie in Rossla). Ich Antelman amptman zu Bickelnheim und Ulrich von Cronenberg vizdum in deme Rinkauwe ritter erkennen uns uffin- lich in dieseme brieve, das wir uff diese nacht, als dieser brieff gegeben ist, in dienste unsirs herren von Menze quamen ridende in das dorff zu Hoeste mit anders unsirs herren frunden und dienern und das des folckes uff die selben nacht ane unsern wiszen und willin durch des oberdaches willen ein deil gerachte in das dorffe zu Nyde, vond sie sich zu Hoeste nyt under dache mochtin behalden, und die nacht da bliben, nit von keyme rechte unsers herren von Mencze oder unsir, dan von vlizseger bede willin, das wir dar umbe baden Heinrichen von Nassauwe ampt-
Strana 601
1354 Januar 3—Februar 23 601 man zu Konigistein, unsirs jungherren Philips von Falkenstein des eldisten herren zu Minczenberg, also das wir deme volke, das da selbis zu Nyde die nacht lag, andelageten und gaben von Hoest, wes sie bedorften an spise, dranke, habern und hauwe, an allen schaden der armen lude. Mit orkunde unsir ingesigele [dri- zehinhundert iar in deme vier und funfzigisten iare an deme friitage vor deme czwolften dagea). a) Datierung in der 2. Abschr.. D. a. dom. 1354. feria sexta ante epiphaniam eiusdem in crepusculo. 926. 1354 Januar 24. Domdekan und Domkapitel von Trier an die Domherren Iohannes de Sarwerde, Iohannes Brumzer, Rudolphus Mainzer Domdekan und Fredericus de Schonenburch: meldet ihnen, dass sie nach Erzbischof Baldewins Tod die Neuwahl auf den 3. Februar festgesetst, und laden sie zur Teilnahme. Aus Orig. in Koblenz (Abt. 1 D): R. Salomon: Trierisches Archiv XIV 13. 926 a. 1354 Januar 29. Heinrich von Münstermaifeld Rektor zu Igel an Dompropst, -dekan und -kapitel von Trier: meldet, die Adressaten der Nr. 926 persönlich, nur Dekan Meister Rudolph durch eigenen Boten geladen zu haben. Aus Orig. in Kob- lens: Salomon: Trierisches Archiv XIV 14. — Dass Losse nicht teilnahm er- gibt sich aus dem Wahldekret (Salomon 14, vgl. Sauerland IV nr. 86 a). Trier 1354 Februar 17. 927. König Karl IV. bittet Erzbischof Gerlach von Mainz, den Amtleuten in Tauberbischofsheim die Besteuerung der sur Ausstattung eines Hospitals gestifteten Giiter zu untersagen. Orig. (mit doppelten Siegelschnitten und Spuren des rickwärts zum Verschluss aufgedrückten Sekretsiegels) in München, Mainz Fass. 100 bzw. Ersst. Fasz. 97 (Abschr. von J. Hösl); vgl. Vigener I nr. 84 Reg. Karolus dei gratia Roman(orum) rex semper augustus et 1. Ad nostre Princeps et devote dilecte! Boem(ie) rex. celsitudinis audientiam pervenit, quod relicta quondam dicti Lieb- hart civis opidi tui Bisschofsheim pia deuocione mota omnia bona sua temporalia in dotacionem unius hospitalis ibidem converterit, de quibus bonis deo dicatis cives dicti loci solucionem steurarum et vigilialium petere non cessarunt. 2. Idcirco devocionem tuam affectuose requirimus et rogamus, quatenus propter aug- mentacionem divini cultus et nostre celsitudinis intuitu offic(iatis) dicti loci mandare velis, quod steuras et vigiliales de prefatis bonis nullatenus recipere debeant et eam in huiusmodi bonis non impe- diant vel molestent, magnam nobis in hoc complacenciam faciendo. Datum Trever(is) XVII. die mensis februarii regnorum nostrorum anno octavo. Rückwärts: Venerabili Gerlaco archiepiscopo Moguntin(ensi) principi et consanguineo nostro dilecto. 928. Trier 1354 Februar 23. König Karl IV. ersucht das Mainzer Domkapitel, seinen Rat Rudolf als Dekan aufzunehmen. Orig. (mit Resten des vorn unten aufgedrückten roten Sekretsiegels) in München, Mainz Fasz. 360 = Domk. Fasz. 108a; vgl. Huber nr. 1794, Vigener nr. 86. Karolus dei gratia Romanorum rex semper augustus et Boemie rex honorabili .. capitulo singularibusque canonicis fratribus capitularibus ecclesie Moguntinen(sis) devotis nostris dilectis
1354 Januar 3—Februar 23 601 man zu Konigistein, unsirs jungherren Philips von Falkenstein des eldisten herren zu Minczenberg, also das wir deme volke, das da selbis zu Nyde die nacht lag, andelageten und gaben von Hoest, wes sie bedorften an spise, dranke, habern und hauwe, an allen schaden der armen lude. Mit orkunde unsir ingesigele [dri- zehinhundert iar in deme vier und funfzigisten iare an deme friitage vor deme czwolften dagea). a) Datierung in der 2. Abschr.. D. a. dom. 1354. feria sexta ante epiphaniam eiusdem in crepusculo. 926. 1354 Januar 24. Domdekan und Domkapitel von Trier an die Domherren Iohannes de Sarwerde, Iohannes Brumzer, Rudolphus Mainzer Domdekan und Fredericus de Schonenburch: meldet ihnen, dass sie nach Erzbischof Baldewins Tod die Neuwahl auf den 3. Februar festgesetst, und laden sie zur Teilnahme. Aus Orig. in Koblenz (Abt. 1 D): R. Salomon: Trierisches Archiv XIV 13. 926 a. 1354 Januar 29. Heinrich von Münstermaifeld Rektor zu Igel an Dompropst, -dekan und -kapitel von Trier: meldet, die Adressaten der Nr. 926 persönlich, nur Dekan Meister Rudolph durch eigenen Boten geladen zu haben. Aus Orig. in Kob- lens: Salomon: Trierisches Archiv XIV 14. — Dass Losse nicht teilnahm er- gibt sich aus dem Wahldekret (Salomon 14, vgl. Sauerland IV nr. 86 a). Trier 1354 Februar 17. 927. König Karl IV. bittet Erzbischof Gerlach von Mainz, den Amtleuten in Tauberbischofsheim die Besteuerung der sur Ausstattung eines Hospitals gestifteten Giiter zu untersagen. Orig. (mit doppelten Siegelschnitten und Spuren des rickwärts zum Verschluss aufgedrückten Sekretsiegels) in München, Mainz Fass. 100 bzw. Ersst. Fasz. 97 (Abschr. von J. Hösl); vgl. Vigener I nr. 84 Reg. Karolus dei gratia Roman(orum) rex semper augustus et 1. Ad nostre Princeps et devote dilecte! Boem(ie) rex. celsitudinis audientiam pervenit, quod relicta quondam dicti Lieb- hart civis opidi tui Bisschofsheim pia deuocione mota omnia bona sua temporalia in dotacionem unius hospitalis ibidem converterit, de quibus bonis deo dicatis cives dicti loci solucionem steurarum et vigilialium petere non cessarunt. 2. Idcirco devocionem tuam affectuose requirimus et rogamus, quatenus propter aug- mentacionem divini cultus et nostre celsitudinis intuitu offic(iatis) dicti loci mandare velis, quod steuras et vigiliales de prefatis bonis nullatenus recipere debeant et eam in huiusmodi bonis non impe- diant vel molestent, magnam nobis in hoc complacenciam faciendo. Datum Trever(is) XVII. die mensis februarii regnorum nostrorum anno octavo. Rückwärts: Venerabili Gerlaco archiepiscopo Moguntin(ensi) principi et consanguineo nostro dilecto. 928. Trier 1354 Februar 23. König Karl IV. ersucht das Mainzer Domkapitel, seinen Rat Rudolf als Dekan aufzunehmen. Orig. (mit Resten des vorn unten aufgedrückten roten Sekretsiegels) in München, Mainz Fasz. 360 = Domk. Fasz. 108a; vgl. Huber nr. 1794, Vigener nr. 86. Karolus dei gratia Romanorum rex semper augustus et Boemie rex honorabili .. capitulo singularibusque canonicis fratribus capitularibus ecclesie Moguntinen(sis) devotis nostris dilectis
Strana 602
602 Nr. 929—930 gratiam regiam et omne bonum. 1. Cum venerabilis Gerlacus archiepiscopus Moguntinensis, princeps et consangwineus noster dilectus, ad decanatum, canonicatum et prebendam, quos ipse ... archiepiscopus in pretacta ecclesia Moguntinensi tempore sue promocionis et postea obtinebat, honorabilem Rudolfum decanum Mogunt(inensem) consiliarium nostrum dilectum, qui regiis obse- quiis fervencius insudare non desinit et regio culmini suis legali- tate et virtuosis actibus carum reddit, interpositione nostrarum parcium et ordinacione nuper, ut tenebatur, receperit et admiserit generose, de quibus quidem canonicatu, prebenda et decanatu per apostolicam sedem ad nostram impetracionem predicto Rudolfo canonice est provisum, devocionem vestram et cuiuslibet vestrum sincerissimis affectibus attenta et seriosa instancia requirimus et rogamus iustitie et equitatis intuitu omnino volentes, quatenus eundem Rudolfum vel procuratorem suum pro ipso ad predictos canonicatum, prebendam et decanatum absque dilationibus ampliori- bus quibuslibet subterfugiis et impedimentis sublatis, ut tenemini, recipiatis concorditer et pro regie celsitudinis reverencia benivole admittatis. 2. Nam regiam non deceret amplius sustinere clemenciam, ut ipse Rudolfus noster clericus et servitor probatus effectu gratie sue per nos impetrate eidem contra iusticiam pro inordinata quorundam voluntate diucius fraudaretur, in qua ipsum manutenere volumus, et de regie benignitatis clemencia graciosius conservare. 3. Voluntatem vestram nobis rescribi volumus in premissis. Datum Treveris XXIIIa die mensis februarii regnorum nostrorum anno octavo. Per d(ominum) cancell(arium)a) H(enricus)b). a) cenall. + b) vgl. Vigener N. 1. 929. [1354 Februar 2]. Graf Johann von Ziegenhain bittet den Erzbischof Gerlach von Mains, dem Johann von Eschwege, Pfarrer von Laubach, gegen Klaus von der Krähen beizustehen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spuren des aufgedrückten Siegels) in München, Mainz Fasz. 236 (Nachtr. I Fasz. 53) = Vigener nr. 2704 Reg. — Der Brief ist jedenfalls vor Nr. 931 anzusetzen. Terminus post quem ist Gerlachs Regierungsantritt (1354 Januar 3). Des Erzbischofs I. Aufenthalt zu Aschaffenburg, wo ihn laut c. 2 Graf Johann verfehlte, ist vom 21.—27. Januar bezeugt (vgl. Vigener nr. 62 ff.). Der Brief wird also im Februar geschrieben worden sein, kaum später, da ein durch ihn veranlasster Brief des Erzbischofs zwischen ihn und Nr. 931 fallen dürfte. Nach c. I ist Johann von E. seit 3 Jahren im Kampf um seine Pfarre; tatsächlich ist er, als J. Ayfeyld von E. Vikar des Moritzaltars in Nordhausen bezeichnet, gerade am 3. März 1351 mit ihr providiert worden (vgl. Schmidt-Kehr I 407 nr. 197). Unsern schuldigen dinst zů vorn. Liebir herre von Mencze. 1. Wizzet, daz her Iohan von Eschenewege, pastor von Loupach, unsers herren schriber von Hersfelde und unsir phaffe, sich alczû sere beclaget von Clause von der Crân von Grünenberg, daz ym der wol drû iar grozen schaden habe getan und hinder nisse an der selben siner kirchen und habe ym sinen knecht ge- howen und gestochen, daz he mit nod sie genesen und habe ym und den sinen gedrowet und als dicke gehalden, daz he oder kein
602 Nr. 929—930 gratiam regiam et omne bonum. 1. Cum venerabilis Gerlacus archiepiscopus Moguntinensis, princeps et consangwineus noster dilectus, ad decanatum, canonicatum et prebendam, quos ipse ... archiepiscopus in pretacta ecclesia Moguntinensi tempore sue promocionis et postea obtinebat, honorabilem Rudolfum decanum Mogunt(inensem) consiliarium nostrum dilectum, qui regiis obse- quiis fervencius insudare non desinit et regio culmini suis legali- tate et virtuosis actibus carum reddit, interpositione nostrarum parcium et ordinacione nuper, ut tenebatur, receperit et admiserit generose, de quibus quidem canonicatu, prebenda et decanatu per apostolicam sedem ad nostram impetracionem predicto Rudolfo canonice est provisum, devocionem vestram et cuiuslibet vestrum sincerissimis affectibus attenta et seriosa instancia requirimus et rogamus iustitie et equitatis intuitu omnino volentes, quatenus eundem Rudolfum vel procuratorem suum pro ipso ad predictos canonicatum, prebendam et decanatum absque dilationibus ampliori- bus quibuslibet subterfugiis et impedimentis sublatis, ut tenemini, recipiatis concorditer et pro regie celsitudinis reverencia benivole admittatis. 2. Nam regiam non deceret amplius sustinere clemenciam, ut ipse Rudolfus noster clericus et servitor probatus effectu gratie sue per nos impetrate eidem contra iusticiam pro inordinata quorundam voluntate diucius fraudaretur, in qua ipsum manutenere volumus, et de regie benignitatis clemencia graciosius conservare. 3. Voluntatem vestram nobis rescribi volumus in premissis. Datum Treveris XXIIIa die mensis februarii regnorum nostrorum anno octavo. Per d(ominum) cancell(arium)a) H(enricus)b). a) cenall. + b) vgl. Vigener N. 1. 929. [1354 Februar 2]. Graf Johann von Ziegenhain bittet den Erzbischof Gerlach von Mains, dem Johann von Eschwege, Pfarrer von Laubach, gegen Klaus von der Krähen beizustehen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spuren des aufgedrückten Siegels) in München, Mainz Fasz. 236 (Nachtr. I Fasz. 53) = Vigener nr. 2704 Reg. — Der Brief ist jedenfalls vor Nr. 931 anzusetzen. Terminus post quem ist Gerlachs Regierungsantritt (1354 Januar 3). Des Erzbischofs I. Aufenthalt zu Aschaffenburg, wo ihn laut c. 2 Graf Johann verfehlte, ist vom 21.—27. Januar bezeugt (vgl. Vigener nr. 62 ff.). Der Brief wird also im Februar geschrieben worden sein, kaum später, da ein durch ihn veranlasster Brief des Erzbischofs zwischen ihn und Nr. 931 fallen dürfte. Nach c. I ist Johann von E. seit 3 Jahren im Kampf um seine Pfarre; tatsächlich ist er, als J. Ayfeyld von E. Vikar des Moritzaltars in Nordhausen bezeichnet, gerade am 3. März 1351 mit ihr providiert worden (vgl. Schmidt-Kehr I 407 nr. 197). Unsern schuldigen dinst zů vorn. Liebir herre von Mencze. 1. Wizzet, daz her Iohan von Eschenewege, pastor von Loupach, unsers herren schriber von Hersfelde und unsir phaffe, sich alczû sere beclaget von Clause von der Crân von Grünenberg, daz ym der wol drû iar grozen schaden habe getan und hinder nisse an der selben siner kirchen und habe ym sinen knecht ge- howen und gestochen, daz he mit nod sie genesen und habe ym und den sinen gedrowet und als dicke gehalden, daz he oder kein
Strana 603
1354 Februar ?—März 17 603 andir prister me dan bie eyme iare ny getorsten binnen der kirchwarte zû Loupach ubir daz velt gen odir riden, gotis dinst zû tûnde odir sacramente zû reichene, ane gesellschaft odir mit guder gewere, und inkunne yn zu keyner bescheidinheit brengen mit keinem banne, alleine man alle gotisrecht in siner kegen- wertikeit und dar nach zehen tage 1) iczu(n)s lange habe gelazzen. 2. Ouch saget her, daz uch unser herren von Hersfelde vil bribe darumme habe gesant 2), daz ym kein antworte darvonne sie wurden. Des was he mit uns nu geriden zu Asschaffenburg, vona) he zû uch alleine vor Clause nicht tûrste riden, daz her uch gerne selber sin nod geclait hette. Du ir da nicht inworet, clagete he daz vor meister Nyclause dem probeste zu sente Victore. Bidden wir uch mit alme dinste, daz ir den selben hern Iohan des lazzet genizzen, daz he grozzen schaden nam als von uwerme krige, als w(er) han vernummen, und helfet ym frides von dem selben Nyclause und daz gotis dinst in sinner pharre nicht lenger gehindert werde mit solcher umbescheidinheit. Daz wulltenb) w(ir) gerne umme uch virdienen. Datum Cygenhain sub secreto nostro. Io(hannes) comes de Cyinh(ain). Rückwärts: Reverendo in Christo patri [ac domino?] domino G(erlaco) sancte [Mag]unt(ine) [ecclesie] archiepiscopo domino nostro gracioso. a) = wan. + b) wulleen. 1) vgl. Nr. 931 N. 3. [1326—1354 März 179. 930. Die Bewohner von Orb beschweren sich beim Erzbischof von Mains über ihren Pfarrer, den Mainzer Domherrn Konrad von Steckelberg. Abschrift (aus verlorenem Orig.) in Mainz in J. P. Schuncks Papieren vom Ende des 18. Jahrhunderts, „1300—1400" nr. 181/2. — K. von St. war Domherr seit 1326 (Kisky 147) ; als Pastor in Orb kommt er 1348 und 1349 vor (G. v. Schenk zu Schweinsberg: Hessenland XXII ƒ1908] 330) ; gestorben ist er am 17. März 1354 (seine Grabschrift bei Bickel: Bau- und Kunst- denkmäler im Reg.-Bezirk Kassel Ia [1901] 179). Schunck setzte das Original auf „ca. 1330“ an. 1. Conqueruntur illi de Urba, quod, licet nec pastor ecclesie parochialis in Urba nec aliquis suo nomine sinodum in Urba celebraverit a tempore, cuius principii non est memoria, usque modo nisi solum ille, qui pro tempore curam dicte gessit parochie et ibidem fecit sic residentiam et regendo ipsam ecclesiam in di- vinis officiis et principaliter regimine debito, personaliter et presentialiter et actualiter gubernando, et quod, licet ipsi parochiani semper parati sint et fuerint illis, qui dictam ecclesiam personali residentia officiaverint, ut premittitur, in celebrationibus sinodi reverenter obedire et super accusationibus eis factis in sinodis emendam facere congruentem, dominus autem Cunradus de Scheckelnberga) canonicus Mogunt(inus) rector ecclesie predicte, licet non resideat in eadem, pretendit eisdem parochianis in Urba infringere consuetudinem huiusmodi antiquam hactenus observatam a tempore, cuius non est memoria, volens celebrare dictam sinodum et super accusationibus emendam accipere in grave
1354 Februar ?—März 17 603 andir prister me dan bie eyme iare ny getorsten binnen der kirchwarte zû Loupach ubir daz velt gen odir riden, gotis dinst zû tûnde odir sacramente zû reichene, ane gesellschaft odir mit guder gewere, und inkunne yn zu keyner bescheidinheit brengen mit keinem banne, alleine man alle gotisrecht in siner kegen- wertikeit und dar nach zehen tage 1) iczu(n)s lange habe gelazzen. 2. Ouch saget her, daz uch unser herren von Hersfelde vil bribe darumme habe gesant 2), daz ym kein antworte darvonne sie wurden. Des was he mit uns nu geriden zu Asschaffenburg, vona) he zû uch alleine vor Clause nicht tûrste riden, daz her uch gerne selber sin nod geclait hette. Du ir da nicht inworet, clagete he daz vor meister Nyclause dem probeste zu sente Victore. Bidden wir uch mit alme dinste, daz ir den selben hern Iohan des lazzet genizzen, daz he grozzen schaden nam als von uwerme krige, als w(er) han vernummen, und helfet ym frides von dem selben Nyclause und daz gotis dinst in sinner pharre nicht lenger gehindert werde mit solcher umbescheidinheit. Daz wulltenb) w(ir) gerne umme uch virdienen. Datum Cygenhain sub secreto nostro. Io(hannes) comes de Cyinh(ain). Rückwärts: Reverendo in Christo patri [ac domino?] domino G(erlaco) sancte [Mag]unt(ine) [ecclesie] archiepiscopo domino nostro gracioso. a) = wan. + b) wulleen. 1) vgl. Nr. 931 N. 3. [1326—1354 März 179. 930. Die Bewohner von Orb beschweren sich beim Erzbischof von Mains über ihren Pfarrer, den Mainzer Domherrn Konrad von Steckelberg. Abschrift (aus verlorenem Orig.) in Mainz in J. P. Schuncks Papieren vom Ende des 18. Jahrhunderts, „1300—1400" nr. 181/2. — K. von St. war Domherr seit 1326 (Kisky 147) ; als Pastor in Orb kommt er 1348 und 1349 vor (G. v. Schenk zu Schweinsberg: Hessenland XXII ƒ1908] 330) ; gestorben ist er am 17. März 1354 (seine Grabschrift bei Bickel: Bau- und Kunst- denkmäler im Reg.-Bezirk Kassel Ia [1901] 179). Schunck setzte das Original auf „ca. 1330“ an. 1. Conqueruntur illi de Urba, quod, licet nec pastor ecclesie parochialis in Urba nec aliquis suo nomine sinodum in Urba celebraverit a tempore, cuius principii non est memoria, usque modo nisi solum ille, qui pro tempore curam dicte gessit parochie et ibidem fecit sic residentiam et regendo ipsam ecclesiam in di- vinis officiis et principaliter regimine debito, personaliter et presentialiter et actualiter gubernando, et quod, licet ipsi parochiani semper parati sint et fuerint illis, qui dictam ecclesiam personali residentia officiaverint, ut premittitur, in celebrationibus sinodi reverenter obedire et super accusationibus eis factis in sinodis emendam facere congruentem, dominus autem Cunradus de Scheckelnberga) canonicus Mogunt(inus) rector ecclesie predicte, licet non resideat in eadem, pretendit eisdem parochianis in Urba infringere consuetudinem huiusmodi antiquam hactenus observatam a tempore, cuius non est memoria, volens celebrare dictam sinodum et super accusationibus emendam accipere in grave
Strana 604
604 Nr. 931 preiudicium parochialium predictorum. 2. Item conqueruntur, quod, licet a tempore, cuius memoria non existit, nunquam ipsi nec sui progenitores minutam decimam pastoribus dare vel am- ministrare consueverint nec unquam dederint, idem tamen dominus Cunradus hoc non advertens nunc minutam decimam ab ipsis parochianis nititur indebite et contra iustitiam extorquere in non modicum dictorum parochialium preiudicium et gravamen. 3. Unde supplicant, ut idem dominus pastor per dominum, sicut domino melius videbitur, informetur, ut ipse dictos parochiales non trahat ad inconveniens, celebrationem dicte sinodi officianti in Urba residenti et principaliter gubernanti ibidem relinquat, sicut hactenus est consuetum, cui et ipsi volunt in dicta sinodo debita reverentia obedire, et quod antiqua contentus consuetudine ab extorsione minute decime hactenus nullo unquam tempore date vel porrecte desistat et eandem minutam decimam ab eisdem petere indebite ammodo non presumat, quia ipsi in ea steterunt consuetudine tam pastores quam parochiales predicti et eam obser- varunt quiete et pacifice usque modo. a) so nach Sch. im Orig. 931. 1354 April 4. Berthold von dem See, Hermann von Zella Pfarrer zu Grebenau, Konrad Probist und Dytmar von Hopfgarten be- richten dem Erzbischof Gerlach von Mainz (2) über die vergeb- lichen Verhandlungen zwischen Johann Pfarrer von Laubach und Klaus von der Krähen. Am Anfang unvollständiges Insert im Bruchstück einer Original-U. (Notariatsinstrument?) vom hinteren Deckel der Handschr. nr. 46 in Mains (jetzt losgelöst). — Der verlorene Eingang lässt sich z. T. nach c. 9 rekon- struieren. Empfänger war, wenn nicht der Erzbischof, so ein anderer Mainzer Geistlicher. Es handelt sich um die Antwort auf eine Anfrage desselben, die wohl durch Nr. 929 veranlasst war. 1. — undir yn geredt was unde ob sy dûnke, daz her Iohan dy selben penen unde dy sache da mide verlorn habe, ab he sich czu sinre kirchen getzoch adir irer gulde adir sich dar in lize vor eynen pastor verkunden adir da sang adir las, era) he mit Clause gentzlichen gerichtet wôrde, adir ab he Clausen uf eyne tzit hette gelazen uz dem banne, also tun wir uch czu wizzene, daz uns der selbe uwer bryf 1) geoûgit ist. 2. Unde, wir bekennen an diseme selben bryve unde sprechen ez uffe unse ampt, unsin eyt unde unse ere, daz wir mit vile guden luden da by waren an sente Laurenc(ien) abinde, des hure eyn iar was 2), zu Alsfeylt, daz her Iohan unde Claus, dy vorgenant sind, du alda eynen dag leysteden mit eyn ander; unde uffe deme dage schuldigete her Iohan Clausen, he hette yme sinre kirchen czu Loupach, gulde unde gevelle roub- lichen genommen unde yn ouch andirs mancherleye wiis an der selben sinre kirchen gehindert mit worten und mit werken unde hette yn geiaget unde yme gelagetb) unde yme andirs grozen schadin unde veede gemachet weddir bescheydenheyt unde rechte, darumme he en hette bracht in den ban alse verre, daz men alle godsrecht muste lazen in sinre kegenwordikeyt unde dar noch czeenc) dage3); ouch hette he geschicket, daz her Albrecht
604 Nr. 931 preiudicium parochialium predictorum. 2. Item conqueruntur, quod, licet a tempore, cuius memoria non existit, nunquam ipsi nec sui progenitores minutam decimam pastoribus dare vel am- ministrare consueverint nec unquam dederint, idem tamen dominus Cunradus hoc non advertens nunc minutam decimam ab ipsis parochianis nititur indebite et contra iustitiam extorquere in non modicum dictorum parochialium preiudicium et gravamen. 3. Unde supplicant, ut idem dominus pastor per dominum, sicut domino melius videbitur, informetur, ut ipse dictos parochiales non trahat ad inconveniens, celebrationem dicte sinodi officianti in Urba residenti et principaliter gubernanti ibidem relinquat, sicut hactenus est consuetum, cui et ipsi volunt in dicta sinodo debita reverentia obedire, et quod antiqua contentus consuetudine ab extorsione minute decime hactenus nullo unquam tempore date vel porrecte desistat et eandem minutam decimam ab eisdem petere indebite ammodo non presumat, quia ipsi in ea steterunt consuetudine tam pastores quam parochiales predicti et eam obser- varunt quiete et pacifice usque modo. a) so nach Sch. im Orig. 931. 1354 April 4. Berthold von dem See, Hermann von Zella Pfarrer zu Grebenau, Konrad Probist und Dytmar von Hopfgarten be- richten dem Erzbischof Gerlach von Mainz (2) über die vergeb- lichen Verhandlungen zwischen Johann Pfarrer von Laubach und Klaus von der Krähen. Am Anfang unvollständiges Insert im Bruchstück einer Original-U. (Notariatsinstrument?) vom hinteren Deckel der Handschr. nr. 46 in Mains (jetzt losgelöst). — Der verlorene Eingang lässt sich z. T. nach c. 9 rekon- struieren. Empfänger war, wenn nicht der Erzbischof, so ein anderer Mainzer Geistlicher. Es handelt sich um die Antwort auf eine Anfrage desselben, die wohl durch Nr. 929 veranlasst war. 1. — undir yn geredt was unde ob sy dûnke, daz her Iohan dy selben penen unde dy sache da mide verlorn habe, ab he sich czu sinre kirchen getzoch adir irer gulde adir sich dar in lize vor eynen pastor verkunden adir da sang adir las, era) he mit Clause gentzlichen gerichtet wôrde, adir ab he Clausen uf eyne tzit hette gelazen uz dem banne, also tun wir uch czu wizzene, daz uns der selbe uwer bryf 1) geoûgit ist. 2. Unde, wir bekennen an diseme selben bryve unde sprechen ez uffe unse ampt, unsin eyt unde unse ere, daz wir mit vile guden luden da by waren an sente Laurenc(ien) abinde, des hure eyn iar was 2), zu Alsfeylt, daz her Iohan unde Claus, dy vorgenant sind, du alda eynen dag leysteden mit eyn ander; unde uffe deme dage schuldigete her Iohan Clausen, he hette yme sinre kirchen czu Loupach, gulde unde gevelle roub- lichen genommen unde yn ouch andirs mancherleye wiis an der selben sinre kirchen gehindert mit worten und mit werken unde hette yn geiaget unde yme gelagetb) unde yme andirs grozen schadin unde veede gemachet weddir bescheydenheyt unde rechte, darumme he en hette bracht in den ban alse verre, daz men alle godsrecht muste lazen in sinre kegenwordikeyt unde dar noch czeenc) dage3); ouch hette he geschicket, daz her Albrecht
Strana 605
1554 April 4 605 Holtzapphil selb drizigiste darumme entsayt hette sinen herren unde fründen unde yme; darumme he ouch dy selben dryzig unde andere Clausis helfere hette in den selben? ban bracht mit rechte unde woylde yme gerne darumme an aller bescheydenheyt unde rechte lazen genugen, kûndis yme von Clause unde sinen 3. Dar czu sprach Claus, her Iohan helferen widdervaren. tede yme unrecht mit sinem banne, wan, waz he gedan hette, daz hette he unde sine helfere mit gudeme rechte gedan, wan dy kirche tzu Loupach were sin czu rechte unde wôylde daz wol erwisin. 4. Des machte wir unde vile andere gude lude under yn eynen gantze stede sune, uffe daz der veede unde des bannes icht me wôrde. Dy sune gelobten sy truw[e] unde swuren sy ouch tzu den heylgen ümme alle yre czweyunge unde alle stucke, dy sich czuschen en bez? uffe dy czit hotten beloufin, stede unde veste czu haldene, also daz sy solden undir yn eynes tages ubirkomme by den neestend) virczentagen4) an der selben stad czu leystene unde czwene yrer fründe aldar czu brengene, dy solden eynes gemeynen obirmannes obirkommen, ob sy des be- dorften. Werden sich dy dar ane czweyende, so solde unsir herre der lantgreve eynen geben; wy sy dy schyden mit fruntschaf adir mit rechte vor sente Michels tage, der neest kommende was 5), daz solden sy stede unde veste halden by funfczig gulden unde by der sache unde by dem eyde unde by den truwen, dy sy dar obir taden, also vor ist geschrieben. Ouch solden dy früchte der kirchen czu Loupach dy wile in hern Tammen von Rudenhusen hant steen alse eyns gemeynen getruwen mannes. Unde solde sich yr cheynre vor dem andern czu den selben fruchten geczyen also lange, bselz sy gescheyden worden, daz ý solde geschyen vor sente Michels tage. Wan geschee des nicht, so endorfte her lohan der fruchte siner kirchen, dy he du in der gewere hatte, nicht lengir uz sinre hant laze. Ouch endorfte he sich dy wile von sinre kirchen nicht czyen darumme an s€ijngene adir an lesene adir an cheynen andern sachen, sundern sy sôlden beyde darczu erbeyden mit vlyze, daz dy selben? früchte in hern Tammen hant quemen. Ouch solden sy uffe beyden siden ban unde veede abedun, dy sich da vone hatten beloufin. 5. Ubir dy richtunge machte wir czu hant eynen bryf 1) mit grozer ylunge, wan Claus y dennoch sinen weg wolde riden, unde lyzen dy virczentage unde sente Michels tag dar in ungeschreben ane ge- verde, wan wir unde sy sprachen, men soldes necht vergezzen, wes in dem bryve nicht enstünde. Dar noch vernome wir, daz her lohan den ban czu hant abeted uffe allir heylgen tag 6) uffe dy richtunge, dy vor sente Michels tage solde ende nemen, uf daz he en denne vollen abegetun môchte, wan sy vollenbracht wôrde. Ouch vernome wir, daz he Clause den bryf der lesunge sante unde en bat unde lyz bidden, daz he ouch dy veede abe tede unde beschyde yme eynen tag, wanne he woylde, by den virczentagen, alse daz geredt were by truwen unde by eyden, unde daz Claus des tagis nicht bescheyden woylde, ümme daz ez in den sunebryb nicht geschreben were, ab he abir dy veede abe
1554 April 4 605 Holtzapphil selb drizigiste darumme entsayt hette sinen herren unde fründen unde yme; darumme he ouch dy selben dryzig unde andere Clausis helfere hette in den selben? ban bracht mit rechte unde woylde yme gerne darumme an aller bescheydenheyt unde rechte lazen genugen, kûndis yme von Clause unde sinen 3. Dar czu sprach Claus, her Iohan helferen widdervaren. tede yme unrecht mit sinem banne, wan, waz he gedan hette, daz hette he unde sine helfere mit gudeme rechte gedan, wan dy kirche tzu Loupach were sin czu rechte unde wôylde daz wol erwisin. 4. Des machte wir unde vile andere gude lude under yn eynen gantze stede sune, uffe daz der veede unde des bannes icht me wôrde. Dy sune gelobten sy truw[e] unde swuren sy ouch tzu den heylgen ümme alle yre czweyunge unde alle stucke, dy sich czuschen en bez? uffe dy czit hotten beloufin, stede unde veste czu haldene, also daz sy solden undir yn eynes tages ubirkomme by den neestend) virczentagen4) an der selben stad czu leystene unde czwene yrer fründe aldar czu brengene, dy solden eynes gemeynen obirmannes obirkommen, ob sy des be- dorften. Werden sich dy dar ane czweyende, so solde unsir herre der lantgreve eynen geben; wy sy dy schyden mit fruntschaf adir mit rechte vor sente Michels tage, der neest kommende was 5), daz solden sy stede unde veste halden by funfczig gulden unde by der sache unde by dem eyde unde by den truwen, dy sy dar obir taden, also vor ist geschrieben. Ouch solden dy früchte der kirchen czu Loupach dy wile in hern Tammen von Rudenhusen hant steen alse eyns gemeynen getruwen mannes. Unde solde sich yr cheynre vor dem andern czu den selben fruchten geczyen also lange, bselz sy gescheyden worden, daz ý solde geschyen vor sente Michels tage. Wan geschee des nicht, so endorfte her lohan der fruchte siner kirchen, dy he du in der gewere hatte, nicht lengir uz sinre hant laze. Ouch endorfte he sich dy wile von sinre kirchen nicht czyen darumme an s€ijngene adir an lesene adir an cheynen andern sachen, sundern sy sôlden beyde darczu erbeyden mit vlyze, daz dy selben? früchte in hern Tammen hant quemen. Ouch solden sy uffe beyden siden ban unde veede abedun, dy sich da vone hatten beloufin. 5. Ubir dy richtunge machte wir czu hant eynen bryf 1) mit grozer ylunge, wan Claus y dennoch sinen weg wolde riden, unde lyzen dy virczentage unde sente Michels tag dar in ungeschreben ane ge- verde, wan wir unde sy sprachen, men soldes necht vergezzen, wes in dem bryve nicht enstünde. Dar noch vernome wir, daz her lohan den ban czu hant abeted uffe allir heylgen tag 6) uffe dy richtunge, dy vor sente Michels tage solde ende nemen, uf daz he en denne vollen abegetun môchte, wan sy vollenbracht wôrde. Ouch vernome wir, daz he Clause den bryf der lesunge sante unde en bat unde lyz bidden, daz he ouch dy veede abe tede unde beschyde yme eynen tag, wanne he woylde, by den virczentagen, alse daz geredt were by truwen unde by eyden, unde daz Claus des tagis nicht bescheyden woylde, ümme daz ez in den sunebryb nicht geschreben were, ab he abir dy veede abe
Strana 606
606 Nr. 932—933 tede, des enhabe wir nicht vernommen. 6. Dar noch lange an deme dinstage vor sente Michels tage 7) ware wir Cunrad, Bertold unde Herman vorgenant uffe eyme tage, den Claus hern Iohanne hatte bescheyden unde den her Iohan von sines herren von Hers- felde geschefnisse uzzwenig landes czu schickene nicht gewarten mochte, sundern den sine frund, dy sin volle macht hatten, mit Clause zu Alsfeylt leysteden. Uffe deme tage gebrach des nicht uf hern Iohannes siden, daz dy richtunge dennoch vor sente Michels tage hette ende genommen, alse ez vor geredt was, sundern Claus trug alse vil anderere) rede dar in, daz des nicht gesin mochte. Darumme redte wir unde andere lûde, dy da by waren, daz sy dy czit lengeden uffe allir heylgen dag, alse der lese bryf stund, unde dy wile solden dy vorgenanten früchte in hern Tammen hand bliben unde sy solden eynen tag leysten vor unseme herren von Hersfelde, wan her Iohan her heym queme. Künden sy da nicht gutlichen gescheyden werde, so solden sy eyntrechtlichen riden vor hern Bertramen unsis herren des lant- greven obirste schriber unde sôlden vor den alle yre orkunde unde kuntschaf brengen unde solden yn fliziclichen bidden, daz he sy dar obir schyde vor allir heylgen tage mit me rechten; unde wy he sy schyde vor der czit, daz solden sy stede halden by der pene, alse vor ist geschreben. Sy solden ouch schicken, daz daz geschee, so sy verres mochten, by irme eyde unde ge- lobde ane geverde. 7. Dar noch ware wir abir da by, daz sy den fenclichen" dag leysteden vor unseme herren von Hers- felde. Uf deme tage mochte men undir en eyne fruntliche richtunge treffin. Du bat her Iohan Clausen uffinberlichen, daz he wôlde mit yme riden vor hern Bertrame[n], alse ez geredt were. Des enwolde Claus nicht tun. Du bot yme her Iohan, woylde he iz tun, he woylde dy kost vor in gelden; woylde he iz abir nicht tun, daz he yme dar czu eynen andirn tag beschyde, wan he woylde. Des enwoylde Claus allez nicht tun, sundern he sprach, he woylde czu hern Bertra(men) komme, wan iz yme fugete unde he mochte. Des bat her Iohan uns unde alle, dy da waren, daz wir es indenke weren, daz es an yme nicht gebreeche, daz dy richtunge abir vor allir heylgen tage tzu cheyme ende queme. Ouch wôylde he von stad ane czu hern Bertrame riden mit alle sinen bryven unde kuntschaf unde woylde alliz daz tun, daz yme gebôrte noch deme, alse czuschen yn geredt were. An welcheme des vorder gebrechee*), daz ist uns nicht wizlich. 8. Doch vernome wir dar noch, daz her Iohan czu hant czu Cassele seyt unde brachte ' by' hern Bertramen alle sine orkunde unde bryve unde sazte sine vormunden da, dy Clausis warten solden tzuschen aller heylgen tage, unde solden dy wile czu allir czit hern Bertramen bidden, ab Claus ouch darumme bede, daz he sy woylde vor der czit noch irer beyder kuntschaf scheyden. 9. Ouch alse ir in uwern bryven gebeden hat, daz wir ..uch schriben, ab uns dunke noch der vor ge schreben richtunge, daz her Iohan dy selben penen unde dy sache da mide verlorn habe, ab he sich czu sinre kirchen geczoch adir irer gûlde adir sich
606 Nr. 932—933 tede, des enhabe wir nicht vernommen. 6. Dar noch lange an deme dinstage vor sente Michels tage 7) ware wir Cunrad, Bertold unde Herman vorgenant uffe eyme tage, den Claus hern Iohanne hatte bescheyden unde den her Iohan von sines herren von Hers- felde geschefnisse uzzwenig landes czu schickene nicht gewarten mochte, sundern den sine frund, dy sin volle macht hatten, mit Clause zu Alsfeylt leysteden. Uffe deme tage gebrach des nicht uf hern Iohannes siden, daz dy richtunge dennoch vor sente Michels tage hette ende genommen, alse ez vor geredt was, sundern Claus trug alse vil anderere) rede dar in, daz des nicht gesin mochte. Darumme redte wir unde andere lûde, dy da by waren, daz sy dy czit lengeden uffe allir heylgen dag, alse der lese bryf stund, unde dy wile solden dy vorgenanten früchte in hern Tammen hand bliben unde sy solden eynen tag leysten vor unseme herren von Hersfelde, wan her Iohan her heym queme. Künden sy da nicht gutlichen gescheyden werde, so solden sy eyntrechtlichen riden vor hern Bertramen unsis herren des lant- greven obirste schriber unde sôlden vor den alle yre orkunde unde kuntschaf brengen unde solden yn fliziclichen bidden, daz he sy dar obir schyde vor allir heylgen tage mit me rechten; unde wy he sy schyde vor der czit, daz solden sy stede halden by der pene, alse vor ist geschreben. Sy solden ouch schicken, daz daz geschee, so sy verres mochten, by irme eyde unde ge- lobde ane geverde. 7. Dar noch ware wir abir da by, daz sy den fenclichen" dag leysteden vor unseme herren von Hers- felde. Uf deme tage mochte men undir en eyne fruntliche richtunge treffin. Du bat her Iohan Clausen uffinberlichen, daz he wôlde mit yme riden vor hern Bertrame[n], alse ez geredt were. Des enwolde Claus nicht tun. Du bot yme her Iohan, woylde he iz tun, he woylde dy kost vor in gelden; woylde he iz abir nicht tun, daz he yme dar czu eynen andirn tag beschyde, wan he woylde. Des enwoylde Claus allez nicht tun, sundern he sprach, he woylde czu hern Bertra(men) komme, wan iz yme fugete unde he mochte. Des bat her Iohan uns unde alle, dy da waren, daz wir es indenke weren, daz es an yme nicht gebreeche, daz dy richtunge abir vor allir heylgen tage tzu cheyme ende queme. Ouch wôylde he von stad ane czu hern Bertrame riden mit alle sinen bryven unde kuntschaf unde woylde alliz daz tun, daz yme gebôrte noch deme, alse czuschen yn geredt were. An welcheme des vorder gebrechee*), daz ist uns nicht wizlich. 8. Doch vernome wir dar noch, daz her Iohan czu hant czu Cassele seyt unde brachte ' by' hern Bertramen alle sine orkunde unde bryve unde sazte sine vormunden da, dy Clausis warten solden tzuschen aller heylgen tage, unde solden dy wile czu allir czit hern Bertramen bidden, ab Claus ouch darumme bede, daz he sy woylde vor der czit noch irer beyder kuntschaf scheyden. 9. Ouch alse ir in uwern bryven gebeden hat, daz wir ..uch schriben, ab uns dunke noch der vor ge schreben richtunge, daz her Iohan dy selben penen unde dy sache da mide verlorn habe, ab he sich czu sinre kirchen geczoch adir irer gûlde adir sich
Strana 607
1354 Mai 23—September 7 607 darinne liz vorkundsejn vor eynen pastor adir da sang adir las, era) he mit Clause genczlichen gerichtent worde, adir ab he Clausen uf eyne czit hette uz dem banne gelazen, des wizzet, daz uns des nicht endünket, wan he sich nicht me dorfte von der kirchen geczyen, wan daz he dy früchte uz sinre hant ly[z] czuschen den cziden, alse vor ist geschreben. Ouch mochte he yme von eynre czit in dy andern wol uz deme banne helfen ane geverde. Ouch dunket uns, daz he yme nicht wole mochte uz dem banne gehulfen habe mit rechte, dy richtunge hette den ende genommen. 10. Alle dise vorgeschreben(en) rede schribe wir uch unde sprechen sy by unsin ampten, eyden unde eren unde haben des czu or- kûnde .. wir Bertold unde Herman vorgenant unse eygene in- gesegil unde wir Cunrad probist [alndirf) Ebrhard(en) a) Varchis ingesegil unde ich Dytmar ouch vorgenant hern Henrichs des ertzeprysters tzu Luternbach ingesegil, der wir gebruchen, wan wir eygener nicht enhaben, diseme selben bryve gedruckit uf den růcke. Datum anno domini M'CCC LIIII° feria seſxjtas) proxima ante diem palmarum. [Rückwärts/h): Ego Henricus archipresbyter sedis in Lutern- bach recognosco me sigillum meum ad preces domini Dytmari de Hopfgartin in testimonium retroscriptorum presentibus appres- sisse propriaque manu hec scripsisse. Ich Herman von Celle pherner czu Grebenowe bekenne alle der rede, dy an dem andern ende dises bryves ist geschreben, [.............] mit ingesegiln hern Bertoldes von dem See unde der andern, dy hy by min ge- druck et sin..... a) so. + b) oder geleget. + c) z aus 1 korr. + d) n. v. aus v. n. um- gestellt. + e) auf Rasur. + e*) e über 2. e. + f) vor a ausgefallen 2 Buch- staben mit Mittel-, I mit Oberlänge (b2), I mit Mittellänge und vielleicht r. + g) seta.+ h) A tergo autem eiusdem littere propter dictorum sigillorum appressionem fuit scriptum, ut sequitur. 1) unbekannt. co 2) 1353 August 9. c0 3) vgl. Nr. 929 c. 1. co 4) etwa August 23. c0 5) September 29. c0 6) November 1. co 7) September 24. 932. Eisenach 1354 Mai 23. Rodolf dechen zu Mencze und Herman ritter gebrudere genant Lossen bekennen 10 Mark Erfurter Gewichts jährlicher Gülte an dem Kloster zu Collede (Kölleda) von Gut, das heisst an der gebunde, gekauft zu haben von den ehrbaren Herren Abt und Konvent des Stifts Hersfeld, die sie jährlich bis Walpurgis, wenn nicht die nächste Gülte zu Martini fällig werden soll, für 90 Mark Silbers wiederkaufen können. Siegler: die Aussteller. Zeugen: die gestrengen knechte Tytzel Losse, Lucze von Nessilriden und Herman Schindecoph. Dieser brief ist gegebin zu Ysnach, do man zcalte noch Cristus geburt druczenhundirt iar, dar nach in dem vier und funfzigistem iare des andern tagis noch unsers herren uffvart tage. — Orig. (mit Hermanns Siegel, während das Rudolfs abgefallen ist) in Marburg, Stift Hersfeld. Eltville ƒ13547 August 14 (September 72). Erzbischof Gerlach von Mainz ersucht Clemm von Homburg um Herausgabe des gefangenen Lesemeisters der Barfüsser von Speyer. Orig. (auf Papier mit Spur des rückseitig zum Verschluss aufgedrückten Siegels) in Würzburg, G 16 117 (nach einem Hinweis von J. Schwalm). — Der Vorfall, um den es sich hier handelt, wird auch in den Frankfurter Rechenbüchern zum 5. Oktober 1354 und zum 18. Januar 1355 erwähnt (vgl. 933.
1354 Mai 23—September 7 607 darinne liz vorkundsejn vor eynen pastor adir da sang adir las, era) he mit Clause genczlichen gerichtent worde, adir ab he Clausen uf eyne czit hette uz dem banne gelazen, des wizzet, daz uns des nicht endünket, wan he sich nicht me dorfte von der kirchen geczyen, wan daz he dy früchte uz sinre hant ly[z] czuschen den cziden, alse vor ist geschreben. Ouch mochte he yme von eynre czit in dy andern wol uz deme banne helfen ane geverde. Ouch dunket uns, daz he yme nicht wole mochte uz dem banne gehulfen habe mit rechte, dy richtunge hette den ende genommen. 10. Alle dise vorgeschreben(en) rede schribe wir uch unde sprechen sy by unsin ampten, eyden unde eren unde haben des czu or- kûnde .. wir Bertold unde Herman vorgenant unse eygene in- gesegil unde wir Cunrad probist [alndirf) Ebrhard(en) a) Varchis ingesegil unde ich Dytmar ouch vorgenant hern Henrichs des ertzeprysters tzu Luternbach ingesegil, der wir gebruchen, wan wir eygener nicht enhaben, diseme selben bryve gedruckit uf den růcke. Datum anno domini M'CCC LIIII° feria seſxjtas) proxima ante diem palmarum. [Rückwärts/h): Ego Henricus archipresbyter sedis in Lutern- bach recognosco me sigillum meum ad preces domini Dytmari de Hopfgartin in testimonium retroscriptorum presentibus appres- sisse propriaque manu hec scripsisse. Ich Herman von Celle pherner czu Grebenowe bekenne alle der rede, dy an dem andern ende dises bryves ist geschreben, [.............] mit ingesegiln hern Bertoldes von dem See unde der andern, dy hy by min ge- druck et sin..... a) so. + b) oder geleget. + c) z aus 1 korr. + d) n. v. aus v. n. um- gestellt. + e) auf Rasur. + e*) e über 2. e. + f) vor a ausgefallen 2 Buch- staben mit Mittel-, I mit Oberlänge (b2), I mit Mittellänge und vielleicht r. + g) seta.+ h) A tergo autem eiusdem littere propter dictorum sigillorum appressionem fuit scriptum, ut sequitur. 1) unbekannt. co 2) 1353 August 9. c0 3) vgl. Nr. 929 c. 1. co 4) etwa August 23. c0 5) September 29. c0 6) November 1. co 7) September 24. 932. Eisenach 1354 Mai 23. Rodolf dechen zu Mencze und Herman ritter gebrudere genant Lossen bekennen 10 Mark Erfurter Gewichts jährlicher Gülte an dem Kloster zu Collede (Kölleda) von Gut, das heisst an der gebunde, gekauft zu haben von den ehrbaren Herren Abt und Konvent des Stifts Hersfeld, die sie jährlich bis Walpurgis, wenn nicht die nächste Gülte zu Martini fällig werden soll, für 90 Mark Silbers wiederkaufen können. Siegler: die Aussteller. Zeugen: die gestrengen knechte Tytzel Losse, Lucze von Nessilriden und Herman Schindecoph. Dieser brief ist gegebin zu Ysnach, do man zcalte noch Cristus geburt druczenhundirt iar, dar nach in dem vier und funfzigistem iare des andern tagis noch unsers herren uffvart tage. — Orig. (mit Hermanns Siegel, während das Rudolfs abgefallen ist) in Marburg, Stift Hersfeld. Eltville ƒ13547 August 14 (September 72). Erzbischof Gerlach von Mainz ersucht Clemm von Homburg um Herausgabe des gefangenen Lesemeisters der Barfüsser von Speyer. Orig. (auf Papier mit Spur des rückseitig zum Verschluss aufgedrückten Siegels) in Würzburg, G 16 117 (nach einem Hinweis von J. Schwalm). — Der Vorfall, um den es sich hier handelt, wird auch in den Frankfurter Rechenbüchern zum 5. Oktober 1354 und zum 18. Januar 1355 erwähnt (vgl. 933.
Strana 608
608 Nr. 934—937 Vigener I nrr. 202 und 274). Am 14. August 1354 war der Erzbischof in Mainz (Vigener nr. 180). Der Brief ist also vom Vitztum Ulrich im Namen seines abwesenden Herrn ausgestellt worden, wenn man sein Datum, obwohl nicht ausdrücklich von Mariae Geburt die Rede ist, nicht lieber auf den 7. September beziehen will. a Clemme van ..Gerlacus archiepiscopus Mogunt(inus). Homberg! Wir han virstandin, du habist gevangin den lesemestir van Spire, der ein geordint man ist unde unsir phaffe unde mit der stait noch mitme stifte zu Wormisse nusnit zu schaffinde hait. Dez biden wir dich unde wollin, daz du uns unsern phaffin ledig widir gebist. Dediz du dez nit, sa musten wir andirs dar zu dun, daz wir bilche dedin. Datum Eltevil vigilia Marie virginis gloriose sigillo Ulrici de Cronenberg vicedomini nostri in Rincgouw. Rückseitig: Clemmen van Homberg. 934. [1339 August 13—1354 August 2]. Otto, Kellner in Amöneburg, bittet das Kloster Georgen- berg um Aufnahme der Tochter des Frankenberger Bürgers Johann Fryling. Kindlingers Sammlung in Minster II 136 S. 72 nr. 9 aus verschollenem Orig. (auf Papier, mit unleserlicher Adresse) ; zur Ueberlieferung vgl. Nr. 742. Kellner Otto war seit 1339 August 13 im Amt (vgl. Nr. 742). In den Georgenberger Urkunden (Orig. in Marburg) kommen seit dem Anfang des 14. Jahrhunderts häufig Werner und Siegfried Fryling vor, Johannes Fr. erst seit 1339 Juni 11. Am 21. September 1354 urkundet ein Frilinc, der sich seinen Sohn nennt; Johannes, der seitdem nicht mehr vorkommt, war damals also vielleicht schon tot. Die in der letztgenannten U. als verstorben erwähnten Geschwister Gelude und Ane Fr., Nonen zu Yorienberg, scheinen eher seine Schwestern als seine Töchter gewesen zu sein. Domine preposite, domina ..abbatissa et conventus monasterii beati Georgii extra muros oppidi Franckinberg(ensis) sinceri mei dilecti! Vestram ho[nes]t(atem) presentibus exorandam duxi studiose, quatenus mei servitii perhennalis ob interventuma) natam Iohannis dicti Fryling in dicto oppido Franck(enberg) oppidani in consororem et monacham in vestrum monasterium et conventum recipiatis inpedimenta, que super eo vobis a domino nostro .. Mogunt(ino) possent incumbere, non timentes; nam illa apud eun- dem dominum nostrum decenti modulo volo prevenire. Data meo sub s(igillo). Otto cell(erarius) in Ameneburg canonicus ecclesie Fritslar(iensis). a) lies intuitum? 935. [um 1339—1354 August 23. Johannes Fryling, Bürger in Frankenberg, mahnt den Grafen Johann von Ziegenhain wegen einer Schuld. Kindlingers Sammlung in Münster II 136 S. 73 nr. II aus Orig. (auf Papier, mit Spur, des aufgedrückten runden Siegels); zur Ueberlieferung vgl. Nr. 742. — Interessant ist das Standesprädikat, das der Aussteller dem Adressaten gibt: es liegt eine Anspielung auf seinen eigen Namen darin. Ingenuo domino .. domino Iohanni comiti de Cyginheyn .. Iohannes dictus Fryling opidanus in Franckinberg honoris et servitii [.....Jja) incrementum. Ingenuitatis vestre serenitatem, prout persepe feci, [........ elt moneo [...............] mee intuitu quantitatem debiti, in quo [..............Jri dilfectilone
608 Nr. 934—937 Vigener I nrr. 202 und 274). Am 14. August 1354 war der Erzbischof in Mainz (Vigener nr. 180). Der Brief ist also vom Vitztum Ulrich im Namen seines abwesenden Herrn ausgestellt worden, wenn man sein Datum, obwohl nicht ausdrücklich von Mariae Geburt die Rede ist, nicht lieber auf den 7. September beziehen will. a Clemme van ..Gerlacus archiepiscopus Mogunt(inus). Homberg! Wir han virstandin, du habist gevangin den lesemestir van Spire, der ein geordint man ist unde unsir phaffe unde mit der stait noch mitme stifte zu Wormisse nusnit zu schaffinde hait. Dez biden wir dich unde wollin, daz du uns unsern phaffin ledig widir gebist. Dediz du dez nit, sa musten wir andirs dar zu dun, daz wir bilche dedin. Datum Eltevil vigilia Marie virginis gloriose sigillo Ulrici de Cronenberg vicedomini nostri in Rincgouw. Rückseitig: Clemmen van Homberg. 934. [1339 August 13—1354 August 2]. Otto, Kellner in Amöneburg, bittet das Kloster Georgen- berg um Aufnahme der Tochter des Frankenberger Bürgers Johann Fryling. Kindlingers Sammlung in Minster II 136 S. 72 nr. 9 aus verschollenem Orig. (auf Papier, mit unleserlicher Adresse) ; zur Ueberlieferung vgl. Nr. 742. Kellner Otto war seit 1339 August 13 im Amt (vgl. Nr. 742). In den Georgenberger Urkunden (Orig. in Marburg) kommen seit dem Anfang des 14. Jahrhunderts häufig Werner und Siegfried Fryling vor, Johannes Fr. erst seit 1339 Juni 11. Am 21. September 1354 urkundet ein Frilinc, der sich seinen Sohn nennt; Johannes, der seitdem nicht mehr vorkommt, war damals also vielleicht schon tot. Die in der letztgenannten U. als verstorben erwähnten Geschwister Gelude und Ane Fr., Nonen zu Yorienberg, scheinen eher seine Schwestern als seine Töchter gewesen zu sein. Domine preposite, domina ..abbatissa et conventus monasterii beati Georgii extra muros oppidi Franckinberg(ensis) sinceri mei dilecti! Vestram ho[nes]t(atem) presentibus exorandam duxi studiose, quatenus mei servitii perhennalis ob interventuma) natam Iohannis dicti Fryling in dicto oppido Franck(enberg) oppidani in consororem et monacham in vestrum monasterium et conventum recipiatis inpedimenta, que super eo vobis a domino nostro .. Mogunt(ino) possent incumbere, non timentes; nam illa apud eun- dem dominum nostrum decenti modulo volo prevenire. Data meo sub s(igillo). Otto cell(erarius) in Ameneburg canonicus ecclesie Fritslar(iensis). a) lies intuitum? 935. [um 1339—1354 August 23. Johannes Fryling, Bürger in Frankenberg, mahnt den Grafen Johann von Ziegenhain wegen einer Schuld. Kindlingers Sammlung in Münster II 136 S. 73 nr. II aus Orig. (auf Papier, mit Spur, des aufgedrückten runden Siegels); zur Ueberlieferung vgl. Nr. 742. — Interessant ist das Standesprädikat, das der Aussteller dem Adressaten gibt: es liegt eine Anspielung auf seinen eigen Namen darin. Ingenuo domino .. domino Iohanni comiti de Cyginheyn .. Iohannes dictus Fryling opidanus in Franckinberg honoris et servitii [.....Jja) incrementum. Ingenuitatis vestre serenitatem, prout persepe feci, [........ elt moneo [...............] mee intuitu quantitatem debiti, in quo [..............Jri dilfectilone
Strana 609
August 1354—Oktober I 609 posl. ........... . . .. .. . . . . ......] de vobis geri[mus ........ firmiorem. Hoc erga v[....................] conabor sumopere deservire. Quod autem si non feceritis, op ........] magf......Je necessitatis instantiam fideiussores vestros ad obstagium, licet valde invitus monitionibus [......] seriosis, quod cupio per vos solutione debita pervenirſe]. Signo utor proprio. Rückwärts: Ingenuo domino .. domino ..Iohanni comiti de Czyginhayn domino suo dilecto detur. 1354 September 20. 936. Erzbischof Boemund und 5 beauftragte Mitglieder des Domkapitels von Trier verteilen die vakanten Einkünfte des Kapitels an genannte Dom- herren, darunter den Hof Pisport (Pies-) an Arnoldus de Sareponte, Iohannes Brumzer und Rodolphus Loisse, wovon sie jährlich dem Walterus de Amanica 10 Pfund Trierer Denare geben sollen. Orig. in Koblenz, Abt. I D = Lamprecht III nr. 192. 1354 Oktober I. 937. Samuel von Ehrenbreitstein, trierischer erbeigener Jude, erklärt, wegen loser Reden wider Erzbischof Boemund auf alle seine Habe verzichtet und nur den Lebensunterhalt geliehen erhalten zu haben. Orig. mit 1 (des Offizials) von ursprünglich 2 anhängenden Siegeln in Koblenz, Abt. I A II nr. 46a. I. Ich Samuel von Erinbrechtstein erff eygen Iude myns herren des erczb(isschofes) und des stifftes zû Triere tun kunt allen Cristen und Iuden und bekennen offenlichen mit diesem brieve, daz ich mit voira) radea) undb) wolbedachtem mûde, frihen willen, unbetwongen und ungedrungen in allen sachen mines libes und gudes oder obnemunge der selben in gegenwortikeit dieser nageschrieben herren und wiser erber lude umb manch- veldige gunst und gnaden, die mir, minen alderen, vader, mûder, susteren, frunden und magen min herre seliger her Baldewin fur- mals erczb(isschof) zû Triere dicke gnedeclich hait getan und be- wiset und ouch uff gnade mines herren hern Boemunds ercz- b(isschofes) zů Triere und umb daz ich mich gegen dem selben mime herren und sinen frunden mit uberingen, unzuchtigen, dorechtigen worten nyt wol bewaret han, als ich billich solde, dovon so han ich vor mich und alle mine kinde, erben, nakomen, frunde und mage genczlich und luterlich vercziegen und usz- gegangen alle der gûde und gulde an eygen, erfe, schulden brieven, husen, hofe, vorderunge und ansproche, die ich hette iczunt und her namals sulde und muchte gewinnen, sie weren von mime herren, der verfaren ist oder der itzunt ist, synem stiffte, yren amptluden und undertenigen geistlich und werntlich, wiszende und unwiszende behalden, ufgehaben, beseszen, unbeseszen oder in ander wiis undergedrucket und furgehalden, wie man die ge- nennen muchte, die noch furhanden weren, ungefordert, ungefallen und ungehaben sin, sie weren oben oder under der erden, und han die selben und allet, daz ich han und gewinnen mag, ein- feldiclich und luterlich an minen herren und sinen stifft von Triere gewant und gekeret und yn dieselben mit allen brieffen und hant- festen von fursten, greben, fryhen herren, steden, gemeinden, 39 Nova Alamanniae
August 1354—Oktober I 609 posl. ........... . . .. .. . . . . ......] de vobis geri[mus ........ firmiorem. Hoc erga v[....................] conabor sumopere deservire. Quod autem si non feceritis, op ........] magf......Je necessitatis instantiam fideiussores vestros ad obstagium, licet valde invitus monitionibus [......] seriosis, quod cupio per vos solutione debita pervenirſe]. Signo utor proprio. Rückwärts: Ingenuo domino .. domino ..Iohanni comiti de Czyginhayn domino suo dilecto detur. 1354 September 20. 936. Erzbischof Boemund und 5 beauftragte Mitglieder des Domkapitels von Trier verteilen die vakanten Einkünfte des Kapitels an genannte Dom- herren, darunter den Hof Pisport (Pies-) an Arnoldus de Sareponte, Iohannes Brumzer und Rodolphus Loisse, wovon sie jährlich dem Walterus de Amanica 10 Pfund Trierer Denare geben sollen. Orig. in Koblenz, Abt. I D = Lamprecht III nr. 192. 1354 Oktober I. 937. Samuel von Ehrenbreitstein, trierischer erbeigener Jude, erklärt, wegen loser Reden wider Erzbischof Boemund auf alle seine Habe verzichtet und nur den Lebensunterhalt geliehen erhalten zu haben. Orig. mit 1 (des Offizials) von ursprünglich 2 anhängenden Siegeln in Koblenz, Abt. I A II nr. 46a. I. Ich Samuel von Erinbrechtstein erff eygen Iude myns herren des erczb(isschofes) und des stifftes zû Triere tun kunt allen Cristen und Iuden und bekennen offenlichen mit diesem brieve, daz ich mit voira) radea) undb) wolbedachtem mûde, frihen willen, unbetwongen und ungedrungen in allen sachen mines libes und gudes oder obnemunge der selben in gegenwortikeit dieser nageschrieben herren und wiser erber lude umb manch- veldige gunst und gnaden, die mir, minen alderen, vader, mûder, susteren, frunden und magen min herre seliger her Baldewin fur- mals erczb(isschof) zû Triere dicke gnedeclich hait getan und be- wiset und ouch uff gnade mines herren hern Boemunds ercz- b(isschofes) zů Triere und umb daz ich mich gegen dem selben mime herren und sinen frunden mit uberingen, unzuchtigen, dorechtigen worten nyt wol bewaret han, als ich billich solde, dovon so han ich vor mich und alle mine kinde, erben, nakomen, frunde und mage genczlich und luterlich vercziegen und usz- gegangen alle der gûde und gulde an eygen, erfe, schulden brieven, husen, hofe, vorderunge und ansproche, die ich hette iczunt und her namals sulde und muchte gewinnen, sie weren von mime herren, der verfaren ist oder der itzunt ist, synem stiffte, yren amptluden und undertenigen geistlich und werntlich, wiszende und unwiszende behalden, ufgehaben, beseszen, unbeseszen oder in ander wiis undergedrucket und furgehalden, wie man die ge- nennen muchte, die noch furhanden weren, ungefordert, ungefallen und ungehaben sin, sie weren oben oder under der erden, und han die selben und allet, daz ich han und gewinnen mag, ein- feldiclich und luterlich an minen herren und sinen stifft von Triere gewant und gekeret und yn dieselben mit allen brieffen und hant- festen von fursten, greben, fryhen herren, steden, gemeinden, 39 Nova Alamanniae
Strana 610
610 Nr. 938 paffen, leyen und Iuden ufgetragen ledeclich und einfeldiclich, also daz ich mine kinde, erben, nakomen, frunde und mage uns nyt behalden han, daz uns nutzen und unserm herren, sinem stiffte, 2. Und umb yren amptluden und undertenigen schaden mochte. alle diese vor und nageschrieben stucke und artikel und uff daz ich und mine kinde uns diebas generen mogen yn bescheidenheit, so hait mir myn herre von Triere uff eyn wiedergeben von be sunderen sinen gnaden tûn lihen czwey und sechtzig phunt Triers, nuntzehen malder korns, tzwentzig malder kerne, tzehen malder haveren, funftehalff fuder wines und achtzig hunre mit solichem underscheide: were iz, daz ich Samuel mich in dienst mins herren dit iair also nuczlich und getruwelich bewisete, sine scholt in zû gewinnen, der ich mich doch nyt undernemen sal an sinen kunt- lichen wiszen, willen und sunderlich gebot, daz er mir yt von diesen geluwen gude zû volleist abeslahen und laszen wulde, daz mag er tûn zû sinen gnaden; und daruber ensal noch enmag ich nyt furbaz an yn, sinen stifft, yre amptlude und undertanen zû diesem und ouch anderen iaren vorderen noch heisschen. 3. Ich geloben ouch mit€) minen Iudesschen ewe, eyden und eren, daz ich, mine kinde, erben, nakomen, frunde und mage oder yman von unsern wegen wieder diese vorgeschrieben punte und artikel samentlich oder besunder an eynigen fursten, herren, geist- lichen oder werntlichen, steden, gemeinden, Cristen oder Iuden nymer schirm, friheit, helfe, raid oder dait sullen noch enwullen suchen, erwerben noch gewinnen, noch uns mit yn behelfen heim- 4. Were iz, daz ich Samuel mich in diesem lich oder uffenbar. iare zû willen und gnaden mines herren von Triere nyt gutlich verdragen muchte oder daz ich oder ymant von minen wegen wieder eingen oder eyn teil dieszer vorgenanten punte und artikel yt dede oder understunde zû tune mit worten oder der dait, so sal ich mich dan zû stunt und ouch von diesem dage uber eyn iar ane gnade in dem palais von Triere antwerten, beslaszen laszen und inc) dem palaise verliben zû gebode unsers herren von Triere und siner amptlude und erkiesen dar zû, daz ich mines gudes und aller ander sachen entfallen sii und dar zû miner eren und eyde bloisz an allen landen uff wasser und erden, wo ich bin zû der ziit und furbas komed) und daz mir her wieder nyt helfen sal noch enmag eynige frihet, schirm, geleide oder friede der fursten, herren, steden, des gemeynen landes oder eyniges gerichtes geistlich oder werntlich, wan ich derselben aller vertziegen han luterlich und vertzihen ouch mit diesem brieve. 5. Und alle diese vorgenanten sachen, punte und artikele han ich vor mich, mine kinde, erben, nakomen, frunde und mege bii miner Iudeschen ewe, eyden und eren in guden truwen gelobt, gesichert und gesworen, als Iuden in ir ee plegent zû sweren, zû sichern und zû geloben, daz ich sie stede und veste un- verbruchlich halden und volfûren sal und wil und nyt dar wieder tûn in eynige wiis heimlich oder offenbar. 6. Ouch han ich mich aller dieszer vorgenanten sachen willenclich erkant vor den ersamen herren dem official, hern Iohanne Wolff scheffenmeister
610 Nr. 938 paffen, leyen und Iuden ufgetragen ledeclich und einfeldiclich, also daz ich mine kinde, erben, nakomen, frunde und mage uns nyt behalden han, daz uns nutzen und unserm herren, sinem stiffte, 2. Und umb yren amptluden und undertenigen schaden mochte. alle diese vor und nageschrieben stucke und artikel und uff daz ich und mine kinde uns diebas generen mogen yn bescheidenheit, so hait mir myn herre von Triere uff eyn wiedergeben von be sunderen sinen gnaden tûn lihen czwey und sechtzig phunt Triers, nuntzehen malder korns, tzwentzig malder kerne, tzehen malder haveren, funftehalff fuder wines und achtzig hunre mit solichem underscheide: were iz, daz ich Samuel mich in dienst mins herren dit iair also nuczlich und getruwelich bewisete, sine scholt in zû gewinnen, der ich mich doch nyt undernemen sal an sinen kunt- lichen wiszen, willen und sunderlich gebot, daz er mir yt von diesen geluwen gude zû volleist abeslahen und laszen wulde, daz mag er tûn zû sinen gnaden; und daruber ensal noch enmag ich nyt furbaz an yn, sinen stifft, yre amptlude und undertanen zû diesem und ouch anderen iaren vorderen noch heisschen. 3. Ich geloben ouch mit€) minen Iudesschen ewe, eyden und eren, daz ich, mine kinde, erben, nakomen, frunde und mage oder yman von unsern wegen wieder diese vorgeschrieben punte und artikel samentlich oder besunder an eynigen fursten, herren, geist- lichen oder werntlichen, steden, gemeinden, Cristen oder Iuden nymer schirm, friheit, helfe, raid oder dait sullen noch enwullen suchen, erwerben noch gewinnen, noch uns mit yn behelfen heim- 4. Were iz, daz ich Samuel mich in diesem lich oder uffenbar. iare zû willen und gnaden mines herren von Triere nyt gutlich verdragen muchte oder daz ich oder ymant von minen wegen wieder eingen oder eyn teil dieszer vorgenanten punte und artikel yt dede oder understunde zû tune mit worten oder der dait, so sal ich mich dan zû stunt und ouch von diesem dage uber eyn iar ane gnade in dem palais von Triere antwerten, beslaszen laszen und inc) dem palaise verliben zû gebode unsers herren von Triere und siner amptlude und erkiesen dar zû, daz ich mines gudes und aller ander sachen entfallen sii und dar zû miner eren und eyde bloisz an allen landen uff wasser und erden, wo ich bin zû der ziit und furbas komed) und daz mir her wieder nyt helfen sal noch enmag eynige frihet, schirm, geleide oder friede der fursten, herren, steden, des gemeynen landes oder eyniges gerichtes geistlich oder werntlich, wan ich derselben aller vertziegen han luterlich und vertzihen ouch mit diesem brieve. 5. Und alle diese vorgenanten sachen, punte und artikele han ich vor mich, mine kinde, erben, nakomen, frunde und mege bii miner Iudeschen ewe, eyden und eren in guden truwen gelobt, gesichert und gesworen, als Iuden in ir ee plegent zû sweren, zû sichern und zû geloben, daz ich sie stede und veste un- verbruchlich halden und volfûren sal und wil und nyt dar wieder tûn in eynige wiis heimlich oder offenbar. 6. Ouch han ich mich aller dieszer vorgenanten sachen willenclich erkant vor den ersamen herren dem official, hern Iohanne Wolff scheffenmeister
Strana 611
1354 Oktober 9 611 und scheffen, hern Iohanne Walraven scheffen zů Triere und vil 7. Und zu urkunde und ewiger ander herren und erber lude. warheide und stedikeit so ist durch unser vliszeger bede wille des hoves ingesiegel und der stad von Triere an diesen brieff gehangen. Und wir official, Iohan Wolff und Iohan Walrave vorgenante bekennen uns aller sachen, die hie furgeschrieben sint, und daz des hoves und der stad von Triere ingesiegele an diesen brieff sint gehangen, der geben ist nach gots geburt dusent druhundert und vier und funffezig iair an sant Remigius dag. a) auf Rasur. + b) aus mit ? korr. + c) nachgetr. + d) aus komen korr. Trier 1354 Oktober 9. 938. Erzbischof Boemund von Trier nimmt den Judenarzt Meister Simon und dessen Gesinde in seinen Schirm und leiht ihm ein Haus zu Trier. Inseriert in Nr. 939. I. Wir Boemund von gots gnaden ertzeb(isschof) zů Triere dez heyligen Romischen richs durch Welschland ertzcanceller dun kunt allen luden, daz wir meister Symonden Iuden artz umb ge- truwer dienste wille siner kûnst von ertzedyhen, die er uns und unserm hovegesinde ane geverde sal dûn, wanne und zû welchen ziiden daz wir oder unser hovegesinde sin bedurfena) und yme daz enbieden, und darumb so han wir dem selben meyster Symon alle sin innig hûsgesinde und ir gût in unsern schirm und geleide entphangen und ouch, daz er in unser stad zû Triere oder in andern steden unsers stiftes mit sinem husgesinde und mit solicher fryheit, als furmales andere des stiftes Iuden plagen zû han, wanen mag, wo er wil und wanne ym daz fûget. 2. Und han ym darzů umb getrûwen dienst und arbeyt, die er uns und unserm gesinde also tûn sal, eyn unser hûs gelegen in der Iuden gaszen zû Triere, daz wilne waz dez alden Vydemans von Sarburg und sich czûget hinden uz in sante Iacobs gasze tusschen eyn hûs genant Erembrechtstein und eyn andern, daz wilne was Moskines, daz uns und unserm stifte ervallen ist von Vydeman vorgenant, gelûwen achte iair nehest volgende von diesem dage, und lihens yme mit diesem brieve umb fûnf schillinge Trie[r]schs alle iars zû geben und unserm kelner unsers palais zû Triere zû antwertene an sente Mertinsdag uber ander zinse, ob iczûnt eynche uz dem selben hûs ander luden gevallen zû orkunde rechter eygenschaft, die wir uns und unserm stifte an dem selben hůs han behalden. Und sullen meyster Symon und sin hûsgesinde daz hûs alle cziit der achte iair in beszerm bûwe, dan iz itzûnt ist, halden ane ge verde. 3. Wir han auch von besundern unsern gnaden meyster Symon vorgenant gefryhet und ledich gelaszen diese selben achte iair von allen beden, stûren, volleist und schetzüngen, die uns ader [unsermb) stifteb)] unser Iuden in unserm stifte geseszen plegen und schuldich sint ze geben, und mit solichem underscheide und vor- werten, daz meyster Symon keyne sachen mit ymanne, wer sii weren, understain, machen oder begrifen sal noch enmach, die uns oder unserm stifte hinderlich oder schedelich mochten sin an unserm recht 39*
1354 Oktober 9 611 und scheffen, hern Iohanne Walraven scheffen zů Triere und vil 7. Und zu urkunde und ewiger ander herren und erber lude. warheide und stedikeit so ist durch unser vliszeger bede wille des hoves ingesiegel und der stad von Triere an diesen brieff gehangen. Und wir official, Iohan Wolff und Iohan Walrave vorgenante bekennen uns aller sachen, die hie furgeschrieben sint, und daz des hoves und der stad von Triere ingesiegele an diesen brieff sint gehangen, der geben ist nach gots geburt dusent druhundert und vier und funffezig iair an sant Remigius dag. a) auf Rasur. + b) aus mit ? korr. + c) nachgetr. + d) aus komen korr. Trier 1354 Oktober 9. 938. Erzbischof Boemund von Trier nimmt den Judenarzt Meister Simon und dessen Gesinde in seinen Schirm und leiht ihm ein Haus zu Trier. Inseriert in Nr. 939. I. Wir Boemund von gots gnaden ertzeb(isschof) zů Triere dez heyligen Romischen richs durch Welschland ertzcanceller dun kunt allen luden, daz wir meister Symonden Iuden artz umb ge- truwer dienste wille siner kûnst von ertzedyhen, die er uns und unserm hovegesinde ane geverde sal dûn, wanne und zû welchen ziiden daz wir oder unser hovegesinde sin bedurfena) und yme daz enbieden, und darumb so han wir dem selben meyster Symon alle sin innig hûsgesinde und ir gût in unsern schirm und geleide entphangen und ouch, daz er in unser stad zû Triere oder in andern steden unsers stiftes mit sinem husgesinde und mit solicher fryheit, als furmales andere des stiftes Iuden plagen zû han, wanen mag, wo er wil und wanne ym daz fûget. 2. Und han ym darzů umb getrûwen dienst und arbeyt, die er uns und unserm gesinde also tûn sal, eyn unser hûs gelegen in der Iuden gaszen zû Triere, daz wilne waz dez alden Vydemans von Sarburg und sich czûget hinden uz in sante Iacobs gasze tusschen eyn hûs genant Erembrechtstein und eyn andern, daz wilne was Moskines, daz uns und unserm stifte ervallen ist von Vydeman vorgenant, gelûwen achte iair nehest volgende von diesem dage, und lihens yme mit diesem brieve umb fûnf schillinge Trie[r]schs alle iars zû geben und unserm kelner unsers palais zû Triere zû antwertene an sente Mertinsdag uber ander zinse, ob iczûnt eynche uz dem selben hûs ander luden gevallen zû orkunde rechter eygenschaft, die wir uns und unserm stifte an dem selben hůs han behalden. Und sullen meyster Symon und sin hûsgesinde daz hûs alle cziit der achte iair in beszerm bûwe, dan iz itzûnt ist, halden ane ge verde. 3. Wir han auch von besundern unsern gnaden meyster Symon vorgenant gefryhet und ledich gelaszen diese selben achte iair von allen beden, stûren, volleist und schetzüngen, die uns ader [unsermb) stifteb)] unser Iuden in unserm stifte geseszen plegen und schuldich sint ze geben, und mit solichem underscheide und vor- werten, daz meyster Symon keyne sachen mit ymanne, wer sii weren, understain, machen oder begrifen sal noch enmach, die uns oder unserm stifte hinderlich oder schedelich mochten sin an unserm recht 39*
Strana 612
612 Nr. 939—942 und fryheit, die wir han an Cristen oder Iuden ane geverde. 4. Und geschege ez, daz er eynche der vorgeschrieben sachen nit gentzlichen hielde oder yt dar wider tede, so sal er dan zû stunt und iczûnt alle der gnaden und friheit entphallen sin, die in diesem Und dez zû orkunde han wir unser in- brieve sint begriffen. gesiegel an diesen brief tun henken, der geben ist zû Triere nach Cristus gebûrte dûsent drûhûndert und vier und fûnfzich iair an des heyligen sente Dyonisius dag und siner gesellen. a) v über u. + b) fehlt. 939. 1354 Oktober 18. Symon, des Judenarztes Jakob Sohn, gelobt, dem Erz- bischof Boemund von Trier getreu zu dienen. Orig. (mit 2 anhängenden Siegeln) in Koblenz Abt. I A IInr. 48. Lesung und Uebersetzung der hebräischen Unterschrift von Dr. Cohn und E. Klibansky. I. Ich Symon meister Iacobs son des Iuden artz von Triere bekennen offenliche an diesem brieve, wan der erwerdige in gode vader und min gnediger herre her Boemund ertzebisschof zû Triere von besunderen sinen gnaden mich und myn ingesinde in sinen schirm und geleyde genomen hait, darumb globen uch in guden truwen und bii miner Iudisschen ee, daz ich ane argelist dem selben minem herren von Triere und sinem hovegesinde getruwe- lich dienen und alle sachen dûn und follenfüren sal, die begriffen und geschrieben sint in sinen brieven, die er mir von sinen gnaden gegeben hat, die von worte zû worte herna sint geschrieben: Wir Boemund — — gesellen'. 2. Und dez zů urkunde han ich mich mit Iudisschen bustevena) unden an diesen brief geschrieben und han gebeden die ersame birvenb) herren min herren hern Iohan von Zolver doimproist und hern Nycolaus von Pittingen doimdechan zû Triere, daz sii durch min bede yre ingesiegele an diesen brief willen henken. Des wir doymproist und .. doymdechen vorgenante uns er- kennen und han darumb durch bede wille meyster Symons vor- genant unser ingesiegele an diesen brief gehangen, der geben ist, do man zalte na gots gebûrte dûsent druhundert vier und fünfzich iar uf sente Lucas dag dez heyligen ewangelisten. D7 pDAn p2N TyW D'PP MS DDDD TN7 151 MN V.TE — OTW DD PWWOTD NED' &7 TANYT I Dwyz sby vUn TWN N7 1) 77yn Wea min =) yOVN DN T"T a DOWD DNSM a) v über u. + b) so. 1) „Ich erkläre ſhiermit für jeden, der diesen Brief sieht, aufrecht zu halten die Verpflichtung gegen unsern Herrn, den Hegemon’ (= Erzbischof) — erhöht werde sein Glanz! —, die er mir auferlegt hat zu tun, und er soll keinen Vor- wand finden, mich zu Fall zu bringen, wie er gelobt hat durch seine Unterschrift. Wort fdes M'schulam, Sohn des Gelehrten, Rabbi Chajim, des Arztes ſ..], möge seine Seele im Paradiese ruhen!“ Das vorletzte der mit Punkten bezeichneten —— Worte ist unklar; vielleicht ist statt zu lesen nl = pen on = Schlachter und Prüfer (des Fleischs)). 940. [1354] November 16. Herbord von Hechtsheim bittet den Lahnsteiner Zöllner Johannes von Eichen, ihm eine fällige Zahlung gegen Quittung und die künftigen Zahlungen gegen Generalvollmacht Kunos von Falkenstein zu entrichten.
612 Nr. 939—942 und fryheit, die wir han an Cristen oder Iuden ane geverde. 4. Und geschege ez, daz er eynche der vorgeschrieben sachen nit gentzlichen hielde oder yt dar wider tede, so sal er dan zû stunt und iczûnt alle der gnaden und friheit entphallen sin, die in diesem Und dez zû orkunde han wir unser in- brieve sint begriffen. gesiegel an diesen brief tun henken, der geben ist zû Triere nach Cristus gebûrte dûsent drûhûndert und vier und fûnfzich iair an des heyligen sente Dyonisius dag und siner gesellen. a) v über u. + b) fehlt. 939. 1354 Oktober 18. Symon, des Judenarztes Jakob Sohn, gelobt, dem Erz- bischof Boemund von Trier getreu zu dienen. Orig. (mit 2 anhängenden Siegeln) in Koblenz Abt. I A IInr. 48. Lesung und Uebersetzung der hebräischen Unterschrift von Dr. Cohn und E. Klibansky. I. Ich Symon meister Iacobs son des Iuden artz von Triere bekennen offenliche an diesem brieve, wan der erwerdige in gode vader und min gnediger herre her Boemund ertzebisschof zû Triere von besunderen sinen gnaden mich und myn ingesinde in sinen schirm und geleyde genomen hait, darumb globen uch in guden truwen und bii miner Iudisschen ee, daz ich ane argelist dem selben minem herren von Triere und sinem hovegesinde getruwe- lich dienen und alle sachen dûn und follenfüren sal, die begriffen und geschrieben sint in sinen brieven, die er mir von sinen gnaden gegeben hat, die von worte zû worte herna sint geschrieben: Wir Boemund — — gesellen'. 2. Und dez zů urkunde han ich mich mit Iudisschen bustevena) unden an diesen brief geschrieben und han gebeden die ersame birvenb) herren min herren hern Iohan von Zolver doimproist und hern Nycolaus von Pittingen doimdechan zû Triere, daz sii durch min bede yre ingesiegele an diesen brief willen henken. Des wir doymproist und .. doymdechen vorgenante uns er- kennen und han darumb durch bede wille meyster Symons vor- genant unser ingesiegele an diesen brief gehangen, der geben ist, do man zalte na gots gebûrte dûsent druhundert vier und fünfzich iar uf sente Lucas dag dez heyligen ewangelisten. D7 pDAn p2N TyW D'PP MS DDDD TN7 151 MN V.TE — OTW DD PWWOTD NED' &7 TANYT I Dwyz sby vUn TWN N7 1) 77yn Wea min =) yOVN DN T"T a DOWD DNSM a) v über u. + b) so. 1) „Ich erkläre ſhiermit für jeden, der diesen Brief sieht, aufrecht zu halten die Verpflichtung gegen unsern Herrn, den Hegemon’ (= Erzbischof) — erhöht werde sein Glanz! —, die er mir auferlegt hat zu tun, und er soll keinen Vor- wand finden, mich zu Fall zu bringen, wie er gelobt hat durch seine Unterschrift. Wort fdes M'schulam, Sohn des Gelehrten, Rabbi Chajim, des Arztes ſ..], möge seine Seele im Paradiese ruhen!“ Das vorletzte der mit Punkten bezeichneten —— Worte ist unklar; vielleicht ist statt zu lesen nl = pen on = Schlachter und Prüfer (des Fleischs)). 940. [1354] November 16. Herbord von Hechtsheim bittet den Lahnsteiner Zöllner Johannes von Eichen, ihm eine fällige Zahlung gegen Quittung und die künftigen Zahlungen gegen Generalvollmacht Kunos von Falkenstein zu entrichten.
Strana 613
1354 Oktober 18—Dezember 24 613 Orig. auf Papier (I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mil doppelten Siegelschnitten und Spur des aufgedrückten kleinen Siegels) in München, Mainz Fasz. 408 = Domkapitel Fasz. 154a. — Die Einreihung ergibt sich aus der Beziehung auf Vigener I nr. 231 (nach einer Bemerkung in den handschriftlichen Nachträgen V.s). ..Minen fruntlichen grûz zû vore. Iohannes lieber frund ! I. Wizze, do min herre en weg reyd, do liez er mir zwo quitancien von zwilf wochen 1), der sante ich dir lest eyne uff den mantag nach sant Franciscus tage2). So senden ich dir nû die anderen und bitden dich, daz dû mir die nunczig guldin, die sich von sehs wochen gebûrent, mit dýsen bodden sendis. So sal er dir den 2. Ouch weriz din wille, so wulde ich zû quit brief geben 3). mime herren senden umbe eynen uffin" brief, daz er dich hieze, waz geldis also fürbaz gevefellit, daz dû mir daz ant- würte«s n suldiz und mine quitancien dar übir nemes und war ûbir ich dir mine quitancien gebe, daz er dich des quid sagete. Darumbe bitden ich dich, ist &iDez, daz dir do midde gnüglich ist, daz schrib mir widder, so wiel ich zû mime herren umbe den brief senden, wand mir swerlich ist zu yclicher zciit nach quitancien zů ýme zů sendene. 3. Ouch bidden ich dich, daz dů mir mit dysem bodden widder schribes nach mines herren quitancien, wie viele dû mir des geldis geantwürtes habes daz ich besehe, ob ich iz ouch recht beschrieben habe. Do tûs dû mir besundern liebe ane. Datum dominica post diem beati Martini episcopi. ..Herbordus de Hexheim. Rückwärts: Honesto viro Iohanni de Eycſh]a) scriptori theol(on)ei in Lonst[eyn]a) amico suo sincere dilecto. a) Von der Adresse ist ein Stück abgeschnitten. 1) unbekannt. 0o 2) Oktober 6. c0 3) Vigener I nr. 231. 941. 1354 Dezember 5. Rudolphus von Gottes Gnaden Dekan und das Domkapitel von Mains verpachten dem Iohannes einst Pleban von St. Christophorus, Vikar des Mainzer Doms und dessen Bruderssohne Iohannes Priester von Ingelnheim (Ingelheim) Vikar von St. Ignatius das Haus ihrer Präsenz dictam ad Sellam sitam retro domum capitularem ecclesie nostre ex opposito curie Langnase auf Lebenszeit mit Unterhaltspflicht für 18 zu St. Martin (im Winter) an die Kammer ihrer Kirche zahlbare Schillinge Heller und je I zu Weihnachten und Johannis Bapt. an den Pleban ihrer Kirche zahlbares Pfund Heller, so zwar, dass der Pleban nach ihrem Ableben 3 Pfund Heller zu denselben Zeiten erhalten soll; nach ihrem Ableben wird das Haus heimfallen; 3 Pfund Heller von dem Zins sollen immerdar zur Feier der Anniversare der verstorbenen Domherren Hermannus de Schonecken (e über o) und Conradus Brumser (e über u), von deren Geld das Haus erbaut und gestiftet ist, verwendet werden. Dieselben Aussteller verpachten dem genannten jüngeren Johannes und der Agnes Begine von Ygstat (I-dt) das Haus ihrer Präsens ad Stellam contiguam prefate domui ad Sellam auƒ Lebenszeit für I zu Michaelis zahlbares Pfund Heller. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel. Sub a. d. 1354. in crastino Barbare virginis. — Orig. in Mainz nr. III 785 = Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 29 fol. 31 b (ähn- liche Verträge des Kapitels, doch ohne ausdrückliche Erwähnung des Dekans, von 1358 März 12, April 5 und 1359 Mai 25 ebenda fol. 32b, 33a, 148b und 73b). 1354 Dezember 24. 942. Ritter Heynrich von Erlkeym und Iohan Schultheiss von Wynheim (Weinheim) Ratleute von dem strengen Ritter Herrn Heylman von Watten- heym einer- und Herrn Rudolf Dekan und dem Mainzer Kapitel andererseits
1354 Oktober 18—Dezember 24 613 Orig. auf Papier (I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mil doppelten Siegelschnitten und Spur des aufgedrückten kleinen Siegels) in München, Mainz Fasz. 408 = Domkapitel Fasz. 154a. — Die Einreihung ergibt sich aus der Beziehung auf Vigener I nr. 231 (nach einer Bemerkung in den handschriftlichen Nachträgen V.s). ..Minen fruntlichen grûz zû vore. Iohannes lieber frund ! I. Wizze, do min herre en weg reyd, do liez er mir zwo quitancien von zwilf wochen 1), der sante ich dir lest eyne uff den mantag nach sant Franciscus tage2). So senden ich dir nû die anderen und bitden dich, daz dû mir die nunczig guldin, die sich von sehs wochen gebûrent, mit dýsen bodden sendis. So sal er dir den 2. Ouch weriz din wille, so wulde ich zû quit brief geben 3). mime herren senden umbe eynen uffin" brief, daz er dich hieze, waz geldis also fürbaz gevefellit, daz dû mir daz ant- würte«s n suldiz und mine quitancien dar übir nemes und war ûbir ich dir mine quitancien gebe, daz er dich des quid sagete. Darumbe bitden ich dich, ist &iDez, daz dir do midde gnüglich ist, daz schrib mir widder, so wiel ich zû mime herren umbe den brief senden, wand mir swerlich ist zu yclicher zciit nach quitancien zů ýme zů sendene. 3. Ouch bidden ich dich, daz dů mir mit dysem bodden widder schribes nach mines herren quitancien, wie viele dû mir des geldis geantwürtes habes daz ich besehe, ob ich iz ouch recht beschrieben habe. Do tûs dû mir besundern liebe ane. Datum dominica post diem beati Martini episcopi. ..Herbordus de Hexheim. Rückwärts: Honesto viro Iohanni de Eycſh]a) scriptori theol(on)ei in Lonst[eyn]a) amico suo sincere dilecto. a) Von der Adresse ist ein Stück abgeschnitten. 1) unbekannt. 0o 2) Oktober 6. c0 3) Vigener I nr. 231. 941. 1354 Dezember 5. Rudolphus von Gottes Gnaden Dekan und das Domkapitel von Mains verpachten dem Iohannes einst Pleban von St. Christophorus, Vikar des Mainzer Doms und dessen Bruderssohne Iohannes Priester von Ingelnheim (Ingelheim) Vikar von St. Ignatius das Haus ihrer Präsenz dictam ad Sellam sitam retro domum capitularem ecclesie nostre ex opposito curie Langnase auf Lebenszeit mit Unterhaltspflicht für 18 zu St. Martin (im Winter) an die Kammer ihrer Kirche zahlbare Schillinge Heller und je I zu Weihnachten und Johannis Bapt. an den Pleban ihrer Kirche zahlbares Pfund Heller, so zwar, dass der Pleban nach ihrem Ableben 3 Pfund Heller zu denselben Zeiten erhalten soll; nach ihrem Ableben wird das Haus heimfallen; 3 Pfund Heller von dem Zins sollen immerdar zur Feier der Anniversare der verstorbenen Domherren Hermannus de Schonecken (e über o) und Conradus Brumser (e über u), von deren Geld das Haus erbaut und gestiftet ist, verwendet werden. Dieselben Aussteller verpachten dem genannten jüngeren Johannes und der Agnes Begine von Ygstat (I-dt) das Haus ihrer Präsens ad Stellam contiguam prefate domui ad Sellam auƒ Lebenszeit für I zu Michaelis zahlbares Pfund Heller. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel. Sub a. d. 1354. in crastino Barbare virginis. — Orig. in Mainz nr. III 785 = Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 29 fol. 31 b (ähn- liche Verträge des Kapitels, doch ohne ausdrückliche Erwähnung des Dekans, von 1358 März 12, April 5 und 1359 Mai 25 ebenda fol. 32b, 33a, 148b und 73b). 1354 Dezember 24. 942. Ritter Heynrich von Erlkeym und Iohan Schultheiss von Wynheim (Weinheim) Ratleute von dem strengen Ritter Herrn Heylman von Watten- heym einer- und Herrn Rudolf Dekan und dem Mainzer Kapitel andererseits
Strana 614
614 Nr. 943—944 sowie Conrad Rudde (o über u) Burggraf zu Starkenberg (St-burg) Obmann von denselben gemeinsam bestellt und in ihrem Rechtsstreit zu minne unde zu dem rehte angegangen entscheiden, dass Dekan und Kapitel dem Heylmann 400 kleine Florentiner Gulden halb auf St. Georgen, halb auf St. Jakob sahlen und alsdann alle ihre Briefe über das Dorf W. von ihm wieder- bekommen sollen. Siegler: die Aussteller. — — der gegebin ist an des heilgen Cristes abende, do man zalt 1354. — Orig. (mit 3 hängenden Siegeln) in München, Mainz Fasz. 218 (Nachtr. I Fasz. 35) = Abschrift in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 19 fol. 279b. 943. 1355 Januar 26. Gottfried von Sponheim, Trierer Archidiakon in Longuyon, schwört dem Erzbischof Boemund mit bestimmten Verpflichtungen Treue. Orig. (mit 3 anhängenden Siegeln) in Koblenz Abt. 1 A II nr. 64. 1. Ego Godefridus de Spainheim tituli sancte Agathes in Longwion archidyaconus in ecclesia Trever(ensi) notum facio uni- versis, quod reverendo in Christo patri et domino meo domino Boemundo archiepiscopo Treveren(si) in omnibus et singulis licitis et honestis ero fidelis et obediens cunctis temporibus vite mee, quibus archidyaconus permansero. 2. Statuta quoque domini mei Treveren(sis) et suorum successorum servabo presencia et 3. Item ipsos de dampnis suis premuniam. 4. Et futura. si, quod absit, in aliquo contra prefatum dominum meum aut suos 5. Preterea successores excessero, hoc condigne emendabo. bona archidyaconatus mei nulli infeodabo nec alienabo quoquo 6. Clerum michi modo, nisi in quantum iura permittunt. subiectum in honoribus et iuribus suis debitis et consuetis con- servabo fideliter iuxta posse nec eos artabo neque gravabo aut artari vel gravari permittam ab aliis ex parte mei ultra ea, que ipsos erga suos archidyaconos predecessoresque meos ab olim 7. Item in Treveri aut alio loco, facere et fieri est consuetum. ubi dominus meus archiepiscopus et sui successores iurisdictionem suam ordinariam exercuerint, ibidem et non alibi iurisdictionem meam ecclesiasticam per me, alium vel alios fideliter exercebo. 8. Que omnia et singula premissa ac alia, que archidyaconi tituli sancte Agathes prescripti suis dominis archiepiscopis Treveren(sibus) de iure vel consuetudine tenentur, promitto me bona fide firmiter et inviolabiliter servaturum. 9. In quorum omnium testimonium et roboris firmitatem sigillum meum presentibus est appensum. Et rogavi instanter et in hiis scriptis rogo spectabilem virum dominum Iohannem comitem de Spainheim et dominum Henr(icum) prepositum ecclesie Monasterii in Meynefelt fratres meos karissi- mos, ut ad maiorem certitudinem omnium premissorum una mecum velint appendere presentibus sua sigilla. Et nos Iohannes comes de Spainheim et Henr(icus) prepositus Monasterii predicti recognoscimus, quod ad preces instantes honora- bilis viri domini Godefridi de Spainheim fratris nostri karissimi archidyaconi prescripti sigilla nostra hiis litteris appendimus in evidens testimonium et veritatem omnium premissorum. Datum anno domini millesimo CCC° quinquagesimo quarto die XXVIa mensis ianuarii.
614 Nr. 943—944 sowie Conrad Rudde (o über u) Burggraf zu Starkenberg (St-burg) Obmann von denselben gemeinsam bestellt und in ihrem Rechtsstreit zu minne unde zu dem rehte angegangen entscheiden, dass Dekan und Kapitel dem Heylmann 400 kleine Florentiner Gulden halb auf St. Georgen, halb auf St. Jakob sahlen und alsdann alle ihre Briefe über das Dorf W. von ihm wieder- bekommen sollen. Siegler: die Aussteller. — — der gegebin ist an des heilgen Cristes abende, do man zalt 1354. — Orig. (mit 3 hängenden Siegeln) in München, Mainz Fasz. 218 (Nachtr. I Fasz. 35) = Abschrift in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 19 fol. 279b. 943. 1355 Januar 26. Gottfried von Sponheim, Trierer Archidiakon in Longuyon, schwört dem Erzbischof Boemund mit bestimmten Verpflichtungen Treue. Orig. (mit 3 anhängenden Siegeln) in Koblenz Abt. 1 A II nr. 64. 1. Ego Godefridus de Spainheim tituli sancte Agathes in Longwion archidyaconus in ecclesia Trever(ensi) notum facio uni- versis, quod reverendo in Christo patri et domino meo domino Boemundo archiepiscopo Treveren(si) in omnibus et singulis licitis et honestis ero fidelis et obediens cunctis temporibus vite mee, quibus archidyaconus permansero. 2. Statuta quoque domini mei Treveren(sis) et suorum successorum servabo presencia et 3. Item ipsos de dampnis suis premuniam. 4. Et futura. si, quod absit, in aliquo contra prefatum dominum meum aut suos 5. Preterea successores excessero, hoc condigne emendabo. bona archidyaconatus mei nulli infeodabo nec alienabo quoquo 6. Clerum michi modo, nisi in quantum iura permittunt. subiectum in honoribus et iuribus suis debitis et consuetis con- servabo fideliter iuxta posse nec eos artabo neque gravabo aut artari vel gravari permittam ab aliis ex parte mei ultra ea, que ipsos erga suos archidyaconos predecessoresque meos ab olim 7. Item in Treveri aut alio loco, facere et fieri est consuetum. ubi dominus meus archiepiscopus et sui successores iurisdictionem suam ordinariam exercuerint, ibidem et non alibi iurisdictionem meam ecclesiasticam per me, alium vel alios fideliter exercebo. 8. Que omnia et singula premissa ac alia, que archidyaconi tituli sancte Agathes prescripti suis dominis archiepiscopis Treveren(sibus) de iure vel consuetudine tenentur, promitto me bona fide firmiter et inviolabiliter servaturum. 9. In quorum omnium testimonium et roboris firmitatem sigillum meum presentibus est appensum. Et rogavi instanter et in hiis scriptis rogo spectabilem virum dominum Iohannem comitem de Spainheim et dominum Henr(icum) prepositum ecclesie Monasterii in Meynefelt fratres meos karissi- mos, ut ad maiorem certitudinem omnium premissorum una mecum velint appendere presentibus sua sigilla. Et nos Iohannes comes de Spainheim et Henr(icus) prepositus Monasterii predicti recognoscimus, quod ad preces instantes honora- bilis viri domini Godefridi de Spainheim fratris nostri karissimi archidyaconi prescripti sigilla nostra hiis litteris appendimus in evidens testimonium et veritatem omnium premissorum. Datum anno domini millesimo CCC° quinquagesimo quarto die XXVIa mensis ianuarii.
Strana 615
1355 Januar 26—März 3 615 1355 März 3. 944. Erzbischof Gerlach von Mainz beschränkt die Zahl der Nonnen des Klosters Worbis auf 40. Orig. (mit hängendem Siegel) in München, Mains Fasz. 101 bzw. Erzst. Fasz. 98 a (Abschr. von J. Hösl]; vgl. Vigener I nr. 298 Reg. Gerlacus dei gratia sancte Maguntine sedis archiepiscopus sacri imperii per Germaniam archicancellarius preposito abbatisse et conventui monasterii sancti Pet(ri) ordinis sancti Augustini in Wervesse nostre dyocesis devotis nostris dilectis salutem in I. Ex parte vestra nobis oblata peticio domino sempiternam. continebat, ut, cum vos diligenti deliberacione prehabita con- corditer non solum propter utilitatem verum eciam necessitatem vestri monasterii in hoc liberaliter consenseritis et provide statueritis sub certis penis in vestro statuto insertis, ut numerum personarum monasterii vestri, qui hactenus se extendebat usque ad triginta quinque personas iuxta institutionem primevam mona- sterii vestri predicti, usque ad quadraginta personas tantum et non ultra ampliarentur et salubriter augerentur, ita quod de cetero vobis eciam quibuscumque causis intervenientibus non liceret aliquam in monacham vel sororem recipere vel ipsum numerum in augmentando excedere quovismodo, predictaque inter alia ex eo statueritis, quod multi sint nobiles spectabiles ac viri strenui, qui filias eorum longe ultra numerum predictum in ipsum monasterium intrudere et numerum antedictum augere et multi- plicare diversis excogitatis versuciis conentur multipliciter et laborent, ex quibus cum tanta pluritas personarum ex redditibus et proventibus monasterii vestri sustentari non posset, dictum vestrum monasterium annichiletur, disturbetur et plurimum aggra- vetur, supplicantes, ut predictum statutum vestrum confirmare et vobis sub certis penis nostra auctoritate ordinaria inhibere tam efficaciter dignaremur, quod in recipiendo monachas et sorores ultra numerum predictum nullam haberetis potestatem et veniendo contra nostram confirmationem et inhibitionem absque nostra dispensacione et licencia speciali penas incideritis predictas et eisdem essetis astricti arcius et ligati, s nos igitur considerantes vestram piam devocionem et fidelitatem, quam ad monasterium vestrum vos habere cognoscimus et ob hoc ad peticionem et supplicacionem vestram predictam sumus favorabiliter inclinati, statutum vestrum antedictum provide factum super premissis auctoritate nostra ordinaria ex causis antedictis, de quibus sumus plenius informati, collaudamus, approbamus et presentibus confir- mamus inhibentes omnibus et singulis vobis et omnibus personis vestri monasterii pro nunc vel in posterum in ipso monasterio seu conventu constitutis seu receptis vel recipiendis sub pena excommunicationis late sentencie, quam extunc prout ex nunc proferimus in contrarium facientes, ne predictum numerum quadragenarium, ad cuius sustentacionem redditus et proventus ipsius monasterii vix sufficiunt et sufficere poterunt, nisi ex contri- bucione fidelium in posterum augeantur, aliquam personam in monacham vel sororem recipiatis absque nostra auctoritate et
1355 Januar 26—März 3 615 1355 März 3. 944. Erzbischof Gerlach von Mainz beschränkt die Zahl der Nonnen des Klosters Worbis auf 40. Orig. (mit hängendem Siegel) in München, Mains Fasz. 101 bzw. Erzst. Fasz. 98 a (Abschr. von J. Hösl]; vgl. Vigener I nr. 298 Reg. Gerlacus dei gratia sancte Maguntine sedis archiepiscopus sacri imperii per Germaniam archicancellarius preposito abbatisse et conventui monasterii sancti Pet(ri) ordinis sancti Augustini in Wervesse nostre dyocesis devotis nostris dilectis salutem in I. Ex parte vestra nobis oblata peticio domino sempiternam. continebat, ut, cum vos diligenti deliberacione prehabita con- corditer non solum propter utilitatem verum eciam necessitatem vestri monasterii in hoc liberaliter consenseritis et provide statueritis sub certis penis in vestro statuto insertis, ut numerum personarum monasterii vestri, qui hactenus se extendebat usque ad triginta quinque personas iuxta institutionem primevam mona- sterii vestri predicti, usque ad quadraginta personas tantum et non ultra ampliarentur et salubriter augerentur, ita quod de cetero vobis eciam quibuscumque causis intervenientibus non liceret aliquam in monacham vel sororem recipere vel ipsum numerum in augmentando excedere quovismodo, predictaque inter alia ex eo statueritis, quod multi sint nobiles spectabiles ac viri strenui, qui filias eorum longe ultra numerum predictum in ipsum monasterium intrudere et numerum antedictum augere et multi- plicare diversis excogitatis versuciis conentur multipliciter et laborent, ex quibus cum tanta pluritas personarum ex redditibus et proventibus monasterii vestri sustentari non posset, dictum vestrum monasterium annichiletur, disturbetur et plurimum aggra- vetur, supplicantes, ut predictum statutum vestrum confirmare et vobis sub certis penis nostra auctoritate ordinaria inhibere tam efficaciter dignaremur, quod in recipiendo monachas et sorores ultra numerum predictum nullam haberetis potestatem et veniendo contra nostram confirmationem et inhibitionem absque nostra dispensacione et licencia speciali penas incideritis predictas et eisdem essetis astricti arcius et ligati, s nos igitur considerantes vestram piam devocionem et fidelitatem, quam ad monasterium vestrum vos habere cognoscimus et ob hoc ad peticionem et supplicacionem vestram predictam sumus favorabiliter inclinati, statutum vestrum antedictum provide factum super premissis auctoritate nostra ordinaria ex causis antedictis, de quibus sumus plenius informati, collaudamus, approbamus et presentibus confir- mamus inhibentes omnibus et singulis vobis et omnibus personis vestri monasterii pro nunc vel in posterum in ipso monasterio seu conventu constitutis seu receptis vel recipiendis sub pena excommunicationis late sentencie, quam extunc prout ex nunc proferimus in contrarium facientes, ne predictum numerum quadragenarium, ad cuius sustentacionem redditus et proventus ipsius monasterii vix sufficiunt et sufficere poterunt, nisi ex contri- bucione fidelium in posterum augeantur, aliquam personam in monacham vel sororem recipiatis absque nostra auctoritate et
Strana 616
Nr. 645—649 616 licencia speciali, decernentes ex nunc irritum et inane, si per quemquam nunc et in posterum in contrarium contingetur attemptare. Datum Vt° nonas martii anno domini millesimo CCCmo quin- quagesimo quinto. 945. Avignon 1355 März 23. Papst Innozens VI. an alle Getreuen Christi: erteilt 140 Tage Ablass denen, welche am Peter- und Paulstage die von Rudolf Losse Domdekan von Mainz und päpstlichem Kaplan auf seinem allodialen Hof in Eisenach zu Ehren der Apostel Peter und Paul erbaute Kapelle besuchen. Splendor paterne. Aus Abschr. im vatikan. Register: Schmidt-Kehr II23 nr. 78 Reg. 946. 1355 März 31. Die Richter des Mainzer Stuhles bekennen, dass sie die ihnen durch den Mainzer Domdekan Rudolf in eigenem und des Kapitels Namen über- gebene U. der Oppenheimer Burgmannen und Ritter Heinrich von Lorch, Konrad Fülleschissel, Dilman von Nackenheim und Herman Hunt vom 26. Juni 1351 gelesen haben und auf R.s Bitte durch den kaiserlich-öffent- lichen Notar Ulrich von Freising unter ihrem Siegel haben einrüicken lassen; nach der hier wieder eingerückten U. des Erzbischofs Heinrich und des Dompropstes Kuno vom 21. Juni 1351 sollten in eine etwa erfolgende Sühne zwischen Erzbischof Gerlach und den Ausstellern eingeschlossen sein Burg und Stadt Oppenheim sowie der dortige Schultheiss Herbord Ryng, dem Heinrich von seinen Burglehen das zu O. wiederleihen wollte, während ihm das zu Gaualgesheim nur zufallen sollte, wenn es von anderen lehenrührig sei, und für das zu Olm weder ein Verzicht Herbords noch eine Zusage Heinrichs ausgesprochen war. — Aus Orig. in München: Vigener nr. 306 Reg. 947“. 1355 Мai 17. Das Kölner an das Mainzer Domkapitel. D 87 = Sauerland IV nr. 232. Verbesserungen: S. 93 Z. 6 v. u. defens andis; S. 94 Z. 13 subactis; Z. 15 concepimus. 948. 1355 Juni 1. Rudolfus von Gottes Gnaden Dekan, Heinricus de Brensbach Kustos und das Domkapitel von Mainz verpachten ihr Haus in oppido Pingwensi (Bingen) ex opposito olim Iohannis sculteti ibidem sitam, das der weiland ehrbare Herr Conradus de Ryetpperg ihr Mitdomherr für die gemeinen Präsenzen oder täglichen Reichungen inter vivos gestiftet hat, dem Knappen Wigandus dictus Brosschilt und seiner Frau Nese de Pingwia auf Lebenszeit gegen einen zu Martini fälligen Zins von 4 Pfund und 10 Schillingen Heller mit der Verpflichtung, es in Stand zu halten, sie und ihre Amtmänner, wenn sie nach Bingen kommen, zu beherbergen und die aus Bingen und Umgegend einkommenden Fruchtzinse in den Speichern (granariis) des Hauses zu bergen; den herkömmlichen Hauszins sollen sie abziehen ; versitzen sie die Abgabe oder sterben sie, erlischt der Vertrag. Siegler: die Aussteller mit dem Siegel des Kapitels ad causas. D. et actum a. d. 1355. feria secunda proxima post domini- cam Trinitatis'. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 29 fol. 161a. 949. Mainz [1355] Juni 16. Genannte Mainzer Kapitel und Konvente laden Frank- furter Kapitel zu gemeinsamer Beratung über den päpstlichen Zehnten. Orig. in Frankfurt, St. Bartholomäus nr. 3427, auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet mit doppelten Verschlussschnitten und rickwärtigen Spuren der zum Verschluss aufgedrückten Siegel von St. Stephan und Maria (durch Stephanus und Maria bezeichnet) sowie des daswischen gedrückten Siegels des Domkapitels (bezeichnet durch Martinus). — Zur Einreihung vgl. Nrr. 951—953. Honorabiles viri domini et amici nostri dilecti! 1. Non absque grandi animorum perturbacione subscriptas novitates, eo quod iacula previsa minus feriant, in vestram curavimus noticiam
Nr. 645—649 616 licencia speciali, decernentes ex nunc irritum et inane, si per quemquam nunc et in posterum in contrarium contingetur attemptare. Datum Vt° nonas martii anno domini millesimo CCCmo quin- quagesimo quinto. 945. Avignon 1355 März 23. Papst Innozens VI. an alle Getreuen Christi: erteilt 140 Tage Ablass denen, welche am Peter- und Paulstage die von Rudolf Losse Domdekan von Mainz und päpstlichem Kaplan auf seinem allodialen Hof in Eisenach zu Ehren der Apostel Peter und Paul erbaute Kapelle besuchen. Splendor paterne. Aus Abschr. im vatikan. Register: Schmidt-Kehr II23 nr. 78 Reg. 946. 1355 März 31. Die Richter des Mainzer Stuhles bekennen, dass sie die ihnen durch den Mainzer Domdekan Rudolf in eigenem und des Kapitels Namen über- gebene U. der Oppenheimer Burgmannen und Ritter Heinrich von Lorch, Konrad Fülleschissel, Dilman von Nackenheim und Herman Hunt vom 26. Juni 1351 gelesen haben und auf R.s Bitte durch den kaiserlich-öffent- lichen Notar Ulrich von Freising unter ihrem Siegel haben einrüicken lassen; nach der hier wieder eingerückten U. des Erzbischofs Heinrich und des Dompropstes Kuno vom 21. Juni 1351 sollten in eine etwa erfolgende Sühne zwischen Erzbischof Gerlach und den Ausstellern eingeschlossen sein Burg und Stadt Oppenheim sowie der dortige Schultheiss Herbord Ryng, dem Heinrich von seinen Burglehen das zu O. wiederleihen wollte, während ihm das zu Gaualgesheim nur zufallen sollte, wenn es von anderen lehenrührig sei, und für das zu Olm weder ein Verzicht Herbords noch eine Zusage Heinrichs ausgesprochen war. — Aus Orig. in München: Vigener nr. 306 Reg. 947“. 1355 Мai 17. Das Kölner an das Mainzer Domkapitel. D 87 = Sauerland IV nr. 232. Verbesserungen: S. 93 Z. 6 v. u. defens andis; S. 94 Z. 13 subactis; Z. 15 concepimus. 948. 1355 Juni 1. Rudolfus von Gottes Gnaden Dekan, Heinricus de Brensbach Kustos und das Domkapitel von Mainz verpachten ihr Haus in oppido Pingwensi (Bingen) ex opposito olim Iohannis sculteti ibidem sitam, das der weiland ehrbare Herr Conradus de Ryetpperg ihr Mitdomherr für die gemeinen Präsenzen oder täglichen Reichungen inter vivos gestiftet hat, dem Knappen Wigandus dictus Brosschilt und seiner Frau Nese de Pingwia auf Lebenszeit gegen einen zu Martini fälligen Zins von 4 Pfund und 10 Schillingen Heller mit der Verpflichtung, es in Stand zu halten, sie und ihre Amtmänner, wenn sie nach Bingen kommen, zu beherbergen und die aus Bingen und Umgegend einkommenden Fruchtzinse in den Speichern (granariis) des Hauses zu bergen; den herkömmlichen Hauszins sollen sie abziehen ; versitzen sie die Abgabe oder sterben sie, erlischt der Vertrag. Siegler: die Aussteller mit dem Siegel des Kapitels ad causas. D. et actum a. d. 1355. feria secunda proxima post domini- cam Trinitatis'. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 29 fol. 161a. 949. Mainz [1355] Juni 16. Genannte Mainzer Kapitel und Konvente laden Frank- furter Kapitel zu gemeinsamer Beratung über den päpstlichen Zehnten. Orig. in Frankfurt, St. Bartholomäus nr. 3427, auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet mit doppelten Verschlussschnitten und rickwärtigen Spuren der zum Verschluss aufgedrückten Siegel von St. Stephan und Maria (durch Stephanus und Maria bezeichnet) sowie des daswischen gedrückten Siegels des Domkapitels (bezeichnet durch Martinus). — Zur Einreihung vgl. Nrr. 951—953. Honorabiles viri domini et amici nostri dilecti! 1. Non absque grandi animorum perturbacione subscriptas novitates, eo quod iacula previsa minus feriant, in vestram curavimus noticiam
Strana 617
1355 März 23—Juni 16 617 perducere per presentes, quod nos reclamacione proborum veridica et argumentis evidentissimis percepimus sanctissimum in Christo patrem et dominum nostrum dominum Innocencium papam .. clerum parcium Alamanie presertim trium provinciarum videlicet Mogunt(ine) Trever(ensis) et Colonien(sis) exaccionibus seu prestacionibus gravibus et insolitis, ut pote recepcione fructuum primi anni beneficiorum vacancium per ipsum dominum nostrum papam et per pie memorie dominum Clementem eius predecessorem collatorum vel de cetero per dictum dominum nostrum Innocencium papam conferendorum velle talliare, item exaccione inconsueta decimarum inportabilium eciam .. clerum Alamanie diversimode pregravare super hiis bullis et litteris ad has partes transmissis et eciam .. collectoribus et .. executoribus iam desuper deputatis presumentibus nihilominus et formidantibus nonnullis expertis, quod premissa gravamina nedum pronunc sed et futuris temporibus semper et hereditarie semper permaneant, immo eciam graviora 2. Dicitur itaque, quod idem dominus noster .. subsequantur. papa bona omnium clericorum decedencium sive testatorum sive intestatorum camere apostolice proponat confiscare. Cupientes itaque nos et universum .. clerum maxime provincie Mogunt(ine) ab huiusmodi insolitis exaccionibus libertate pristina modis et viis omnibus, quibus poterimus, licitis conservare et periculis immi- nentibus, ne sero medicina paretur 1), matura deliberacione et consiliis salubriter obviare quidam ex nobis sollempnes per nos ad hoc missi una cum certis legatis .. cleri civitatis et dyocesis, immo tocius provincie Colon(iensis) pro ipsis et nobis hinc inde certo loco videlicet opido Confluent(ibus) Trever(ensis) dyocesis nuper convenientes vinculo indissolubili ad obviandum premissis supp(li- can)do, informando causas et raciones exprimendo firmiter con- cordarunt sperantes insuper et firmiter credentes .. clerum tocius provincie Trever(ensis), ad quem certos nostros legatos iam super eo transmisimus, similiter nobiscum ad id idem faciendum debere 3. Cum itaque ea, que omnia pregravant, ab concordare. omnibus expediat subportari 2) et virtus unita sit forcior se dis- persa 2), dilectionem vestram non tantum pro nostra, immo eciam vestra utilitate, si perinde attendatur, rogamus, requirimus et hortamur, quatenus premissis et eorum sequelis in vestre dis- cussionis aciem consideranter adductis aliquos ex vobis ydoneos plene instructos cum mandato tractandi, terminandi, faciendi et concordandi ea, que ad removendum pretacta pericula in foribus existencia oportuna videbuntur, ad nos in Mogunc(iam) in festum beati Petri ad vincula proximum3) dignemini destinare, in quos diem et locum ..episcopi, ..capitula et .. clerus ecclesiarum suffraganearum aliarum ecclesie Mogunt(ine) vocati ad hoc per nos suos amicos ydoneos plenius informatos destinabunt, ut pluri- morum consilio vie saluberrime ad hoc apte inveniri valeant et effectui debito mancipari. Voluntatem vestram nobis rescribi petimus presencium per latorem. Datum Mogunc(ie) XVIa die mensis iunii sub sigillis maioris, sanctorum Stephani et Marie ad Gradus ecclesiarum
1355 März 23—Juni 16 617 perducere per presentes, quod nos reclamacione proborum veridica et argumentis evidentissimis percepimus sanctissimum in Christo patrem et dominum nostrum dominum Innocencium papam .. clerum parcium Alamanie presertim trium provinciarum videlicet Mogunt(ine) Trever(ensis) et Colonien(sis) exaccionibus seu prestacionibus gravibus et insolitis, ut pote recepcione fructuum primi anni beneficiorum vacancium per ipsum dominum nostrum papam et per pie memorie dominum Clementem eius predecessorem collatorum vel de cetero per dictum dominum nostrum Innocencium papam conferendorum velle talliare, item exaccione inconsueta decimarum inportabilium eciam .. clerum Alamanie diversimode pregravare super hiis bullis et litteris ad has partes transmissis et eciam .. collectoribus et .. executoribus iam desuper deputatis presumentibus nihilominus et formidantibus nonnullis expertis, quod premissa gravamina nedum pronunc sed et futuris temporibus semper et hereditarie semper permaneant, immo eciam graviora 2. Dicitur itaque, quod idem dominus noster .. subsequantur. papa bona omnium clericorum decedencium sive testatorum sive intestatorum camere apostolice proponat confiscare. Cupientes itaque nos et universum .. clerum maxime provincie Mogunt(ine) ab huiusmodi insolitis exaccionibus libertate pristina modis et viis omnibus, quibus poterimus, licitis conservare et periculis immi- nentibus, ne sero medicina paretur 1), matura deliberacione et consiliis salubriter obviare quidam ex nobis sollempnes per nos ad hoc missi una cum certis legatis .. cleri civitatis et dyocesis, immo tocius provincie Colon(iensis) pro ipsis et nobis hinc inde certo loco videlicet opido Confluent(ibus) Trever(ensis) dyocesis nuper convenientes vinculo indissolubili ad obviandum premissis supp(li- can)do, informando causas et raciones exprimendo firmiter con- cordarunt sperantes insuper et firmiter credentes .. clerum tocius provincie Trever(ensis), ad quem certos nostros legatos iam super eo transmisimus, similiter nobiscum ad id idem faciendum debere 3. Cum itaque ea, que omnia pregravant, ab concordare. omnibus expediat subportari 2) et virtus unita sit forcior se dis- persa 2), dilectionem vestram non tantum pro nostra, immo eciam vestra utilitate, si perinde attendatur, rogamus, requirimus et hortamur, quatenus premissis et eorum sequelis in vestre dis- cussionis aciem consideranter adductis aliquos ex vobis ydoneos plene instructos cum mandato tractandi, terminandi, faciendi et concordandi ea, que ad removendum pretacta pericula in foribus existencia oportuna videbuntur, ad nos in Mogunc(iam) in festum beati Petri ad vincula proximum3) dignemini destinare, in quos diem et locum ..episcopi, ..capitula et .. clerus ecclesiarum suffraganearum aliarum ecclesie Mogunt(ine) vocati ad hoc per nos suos amicos ydoneos plenius informatos destinabunt, ut pluri- morum consilio vie saluberrime ad hoc apte inveniri valeant et effectui debito mancipari. Voluntatem vestram nobis rescribi petimus presencium per latorem. Datum Mogunc(ie) XVIa die mensis iunii sub sigillis maioris, sanctorum Stephani et Marie ad Gradus ecclesiarum
Strana 618
Nr. 950—956 618 Mogunt(inarum) ad causas, quibus et nos alie subscripti utimur in hac parte. ..Decanus et .. capitulum maioris, sanctorum Albani et Iacobi monasteriorum ..abbates et .. conventus sanctorum Petri, Stephani, Victoris, Marie in Campis, Marie ad Gradus, Iohannis, Mauricii et Gingolfi ..ecclesiarum decani et capitula ceterique .. clerici intra et extra civitatem Mogunt(inam). Rückwärts: Honorabilibus viris dominis sanctorum Bartholo- mei, Georgii et Marie necnon Montis sancte Marie ecclesiarum Frankinforden(sium) .. decanis et .. capitulis amicis nostris dilectes. 1) Ovid Remedia amoris v. 91. c0 2) unbekanntes Zitat. 0o 3) August 1. 950. [1355/ Jиli 24. Werner Knebel, rheinpfalzgräflicher Burggraf in Stahl- beklagt sich bei Erzbischof Gerlach von Mainz wegen berg, eines Ueberfalls durch Johann Marschall von Waldeck und dessen Bruder Emrich Rost. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Resten des 2 mal aufgedrückten Siegels) in München, Mainz Fasz. 490 = St. Alban Fasz. 39; vgl. Vigener nr. 2718. — Ueber die Einreihung vgl. Vigener l. c. Minen wilgen dinst zû aller zit bereit. Lieber genedeger herre! Ich laszen ure gnade wiszen, als ir wol woszent, wie min herre unde der von Valkenstein mit €ein" gededingent hant 1), unde des zoch" ich unde mins herren gesinde usz den Linpat offen vor Sanechke «offen ane hindernissen unde wosten den grafen zû Sprendeling(en) unde brantden in da und anders wa off deme Gaue. Genedeger herre, da wir da heim zogen, da worden wart von Sanechke unde off deme Linpade von Marschalke unde von Roste sine brûder unde von irren diner zû mins herren diner unde zû den hengesten geschoszen sere un(de) vil unde hetten uns gern her mordet, abe sie kont hetten. Genedeger herre, da biden ich urre gnade umme, daz ir sie be- senden wellent unde bestellen wollent, daz uns des nûmme not geschie, wan iz off deme Linpade ist unde uns niet bilche ge- schin ensolde. Genedeger herre, ure antwort lant mich widder wiszen! Datum in vigilia santi Iacobi apostoli. Wernherus Knebil burchgravius in Stalberg vester totus servitor. Rückwärts: Deme edelen hochgeboren fürsten unde mime lieben genedegen herren herren Gerlach erzbischob zu Menze des heilgen Romshen riches arzkanzeler uber dûsze land. 1) vgl. Koch-Wille I nr. 2872, 2875 (1355 Juli 13). 951. [1355 Anfang August]. Entwurf eines Notariatsinstrumentes über die Ernennung und spezi- fizierte Bevollmächtigung zweier Prokuratoren und Gesandten durch einen Erzbischof, die zur römischen Kurie reisen sollen (ad - — — iter ad sedem apostolicam arripiendum), um gegen die erschlichene Ausschreibung eines kirchlichen Zehnten für seine Diözese zu protestieren und zu appellieren. In presencia me[i] notarii et testium et cetera constitutus talis. — D 51. Abschrift des Konzepts, in dem die Daten und Namen noch fehlen, mit der Ueberschrift Ia(cobi) de Zeva procuratorium. Auf Mains kann sich unser Stück
Nr. 950—956 618 Mogunt(inarum) ad causas, quibus et nos alie subscripti utimur in hac parte. ..Decanus et .. capitulum maioris, sanctorum Albani et Iacobi monasteriorum ..abbates et .. conventus sanctorum Petri, Stephani, Victoris, Marie in Campis, Marie ad Gradus, Iohannis, Mauricii et Gingolfi ..ecclesiarum decani et capitula ceterique .. clerici intra et extra civitatem Mogunt(inam). Rückwärts: Honorabilibus viris dominis sanctorum Bartholo- mei, Georgii et Marie necnon Montis sancte Marie ecclesiarum Frankinforden(sium) .. decanis et .. capitulis amicis nostris dilectes. 1) Ovid Remedia amoris v. 91. c0 2) unbekanntes Zitat. 0o 3) August 1. 950. [1355/ Jиli 24. Werner Knebel, rheinpfalzgräflicher Burggraf in Stahl- beklagt sich bei Erzbischof Gerlach von Mainz wegen berg, eines Ueberfalls durch Johann Marschall von Waldeck und dessen Bruder Emrich Rost. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Resten des 2 mal aufgedrückten Siegels) in München, Mainz Fasz. 490 = St. Alban Fasz. 39; vgl. Vigener nr. 2718. — Ueber die Einreihung vgl. Vigener l. c. Minen wilgen dinst zû aller zit bereit. Lieber genedeger herre! Ich laszen ure gnade wiszen, als ir wol woszent, wie min herre unde der von Valkenstein mit €ein" gededingent hant 1), unde des zoch" ich unde mins herren gesinde usz den Linpat offen vor Sanechke «offen ane hindernissen unde wosten den grafen zû Sprendeling(en) unde brantden in da und anders wa off deme Gaue. Genedeger herre, da wir da heim zogen, da worden wart von Sanechke unde off deme Linpade von Marschalke unde von Roste sine brûder unde von irren diner zû mins herren diner unde zû den hengesten geschoszen sere un(de) vil unde hetten uns gern her mordet, abe sie kont hetten. Genedeger herre, da biden ich urre gnade umme, daz ir sie be- senden wellent unde bestellen wollent, daz uns des nûmme not geschie, wan iz off deme Linpade ist unde uns niet bilche ge- schin ensolde. Genedeger herre, ure antwort lant mich widder wiszen! Datum in vigilia santi Iacobi apostoli. Wernherus Knebil burchgravius in Stalberg vester totus servitor. Rückwärts: Deme edelen hochgeboren fürsten unde mime lieben genedegen herren herren Gerlach erzbischob zu Menze des heilgen Romshen riches arzkanzeler uber dûsze land. 1) vgl. Koch-Wille I nr. 2872, 2875 (1355 Juli 13). 951. [1355 Anfang August]. Entwurf eines Notariatsinstrumentes über die Ernennung und spezi- fizierte Bevollmächtigung zweier Prokuratoren und Gesandten durch einen Erzbischof, die zur römischen Kurie reisen sollen (ad - — — iter ad sedem apostolicam arripiendum), um gegen die erschlichene Ausschreibung eines kirchlichen Zehnten für seine Diözese zu protestieren und zu appellieren. In presencia me[i] notarii et testium et cetera constitutus talis. — D 51. Abschrift des Konzepts, in dem die Daten und Namen noch fehlen, mit der Ueberschrift Ia(cobi) de Zeva procuratorium. Auf Mains kann sich unser Stück
Strana 619
1355 Juli 24—September 8 619 nicht beziehen, da von hier in der Zehntsache drei Prokuratoren — unter ihnen auch Losse selbst — nach Avignon gegangen sind (vgl. Nr. 959), ebensowenig auf Trier, das nur einen schickte (vgl. Sauerland IV nr. 254), sondern Köln mit zweien (vgl. Sauerland nr. 268), zu denen übrigens der auch in den Ueberschriften des Protestes Nr. 952 und der Appellation Nr. 951 genannte Jakob von Zeven nicht gehört hat; vielmehr ist er es, der Protest, Appellation und die Bestellung der Prokuratoren veranlasst hat. Diese beiden Entwürfe von ähnlicher Hand bilden mit Nr. 951 in D eine Einheit. Auch sie beziehen sich auf Köln, was sich aus der Angabe in Nr. 952 c. I ergibt, dass die Diözese des protestierenden Klerus geschlossen Gegner Ludwigs des Bayern gewesen sei. * [1355 Anfang August]. 952*. [Kölner] Klerus an einen päpstlichen Exekutor. D 52 Entwurf = Winkelmann nr. 1181 (Ergänzung der Ueberschr.: Et loquuntur de cleris Alamanie, oben von der Texthand, kaum sichtbar: per Ia(cobum) Zeve) = Sauerland IV nr. 256 Reg. Vgl. Nr. 951. ƒ1355 Anfang August]. 953*. Derselbe an denselben. D 50 Entwurf (mit Korrekturen und der Ueberschr. Appellacio, neben der Iac(obus) Zeve schwach sichtbar, vom Schreiber der Nrr. 951 f., nicht Losse) = Winkelmann nr. 1182, = Sauerland IV nr. 257 Reg. Vgl. Nr. 951. 954. Mainz 1355 August 3. Erzbischof Gerlach von Mainz verkauft Rudolf Dekan, Heinrich Küster, Gerhart Schulmeister und dem Domkapitel von Mains 160 Malter Gülte zu — — geben zu Mentze uff sancte Stephans tag des heiligen Gernsheim (G-m). mertelers, als er erfunden wart. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 35 fol. 206 b. Mains [1354—1355] August [18—19]. 955. Erzbischof Gerlach von Mains bittet die Frankfurter Schöffen, seinem Pfaffen Johann Seidenfaden und dessen Nichte bei einem Frankfurter Bürger Recht zu schaffen. Orig. (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefallet, mit doppelten Verschlussschnitten und Resten des riickwärts aufgedrückten grünen Sekret- siegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 36d; vgl. Grotefend-Jung I3, Vigener I nr. 2719 Reg. ..Gerlacus archiepiscopus Maguntin(us). Unsern frûntlichen grûsz bevor. Hertwin zům Rebestocke scheffen zů Frankefürt und andir sine gesellen scheffen da selbes besûndern frûnde! Uns hat geauget der el.....] Iohan Sydenfad[en ........] paffe und heymelicher d[...............Js innehab [............] siner nyftelen wen, daz ir gel.........] sprechen sûltet umb soliche stucke und geschichte, die sich verlauffen hant zûschen ir und eyme bûrger zû Frankefürt, die den selben Iohan und sine ge- swistere und alle sine frûnde hoelich in rûrent und treffent. Her umbe bieden wir uch mit allem ernste und liebe, daz ir dem obgenanten Iohan, siner nyfteln und iren frunden daz urteil sprechen wûllet unverzogelichen, wand daz uwir wisheit und bescheiden- heit wol zymelich ist und uns besûnder frûntschaft dar ane bewiset. Datum Magunc(ie) feria tercia ante Barthol(omei). Rückwärts: Den wisen bescheiden luten Hertwin zum Rebe- stocke scheffen zů Frank(efûrt) und andern sinen gesellen scheffen da selbes sinen besundern frûnden. Mainz 1355 September 8. 956. An Propst, Dekan, Subdekan, Chorbischof, Scholaster und das ganze Domkapitel von Köln ihre teuersten Mitbrüder und Freunde Propst, Dekan,
1355 Juli 24—September 8 619 nicht beziehen, da von hier in der Zehntsache drei Prokuratoren — unter ihnen auch Losse selbst — nach Avignon gegangen sind (vgl. Nr. 959), ebensowenig auf Trier, das nur einen schickte (vgl. Sauerland IV nr. 254), sondern Köln mit zweien (vgl. Sauerland nr. 268), zu denen übrigens der auch in den Ueberschriften des Protestes Nr. 952 und der Appellation Nr. 951 genannte Jakob von Zeven nicht gehört hat; vielmehr ist er es, der Protest, Appellation und die Bestellung der Prokuratoren veranlasst hat. Diese beiden Entwürfe von ähnlicher Hand bilden mit Nr. 951 in D eine Einheit. Auch sie beziehen sich auf Köln, was sich aus der Angabe in Nr. 952 c. I ergibt, dass die Diözese des protestierenden Klerus geschlossen Gegner Ludwigs des Bayern gewesen sei. * [1355 Anfang August]. 952*. [Kölner] Klerus an einen päpstlichen Exekutor. D 52 Entwurf = Winkelmann nr. 1181 (Ergänzung der Ueberschr.: Et loquuntur de cleris Alamanie, oben von der Texthand, kaum sichtbar: per Ia(cobum) Zeve) = Sauerland IV nr. 256 Reg. Vgl. Nr. 951. ƒ1355 Anfang August]. 953*. Derselbe an denselben. D 50 Entwurf (mit Korrekturen und der Ueberschr. Appellacio, neben der Iac(obus) Zeve schwach sichtbar, vom Schreiber der Nrr. 951 f., nicht Losse) = Winkelmann nr. 1182, = Sauerland IV nr. 257 Reg. Vgl. Nr. 951. 954. Mainz 1355 August 3. Erzbischof Gerlach von Mainz verkauft Rudolf Dekan, Heinrich Küster, Gerhart Schulmeister und dem Domkapitel von Mains 160 Malter Gülte zu — — geben zu Mentze uff sancte Stephans tag des heiligen Gernsheim (G-m). mertelers, als er erfunden wart. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 35 fol. 206 b. Mains [1354—1355] August [18—19]. 955. Erzbischof Gerlach von Mains bittet die Frankfurter Schöffen, seinem Pfaffen Johann Seidenfaden und dessen Nichte bei einem Frankfurter Bürger Recht zu schaffen. Orig. (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefallet, mit doppelten Verschlussschnitten und Resten des riickwärts aufgedrückten grünen Sekret- siegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 36d; vgl. Grotefend-Jung I3, Vigener I nr. 2719 Reg. ..Gerlacus archiepiscopus Maguntin(us). Unsern frûntlichen grûsz bevor. Hertwin zům Rebestocke scheffen zů Frankefürt und andir sine gesellen scheffen da selbes besûndern frûnde! Uns hat geauget der el.....] Iohan Sydenfad[en ........] paffe und heymelicher d[...............Js innehab [............] siner nyftelen wen, daz ir gel.........] sprechen sûltet umb soliche stucke und geschichte, die sich verlauffen hant zûschen ir und eyme bûrger zû Frankefürt, die den selben Iohan und sine ge- swistere und alle sine frûnde hoelich in rûrent und treffent. Her umbe bieden wir uch mit allem ernste und liebe, daz ir dem obgenanten Iohan, siner nyfteln und iren frunden daz urteil sprechen wûllet unverzogelichen, wand daz uwir wisheit und bescheiden- heit wol zymelich ist und uns besûnder frûntschaft dar ane bewiset. Datum Magunc(ie) feria tercia ante Barthol(omei). Rückwärts: Den wisen bescheiden luten Hertwin zum Rebe- stocke scheffen zů Frank(efûrt) und andern sinen gesellen scheffen da selbes sinen besundern frûnden. Mainz 1355 September 8. 956. An Propst, Dekan, Subdekan, Chorbischof, Scholaster und das ganze Domkapitel von Köln ihre teuersten Mitbrüder und Freunde Propst, Dekan,
Strana 620
Nr. 957—960 620 Kustos, Scholaster, Kantor und das ganze Domkapitel von Mainz: treten mit ihnen in Brüderschaft ihnen die Gemeinschaft an allen Heilsmitteln ver- leihend; jeden bepfründeten Kölner Domherrn sollen sie bei einem Besuch in Mainz, auch wenn er dort selbst bepfründet ist, wohl aufnehmen und ihm 3 Tage lang täglich je 2 grosse und Weizenbrote, I Sextar Wein von 4 Quarten Gehalt nach Mainzer Mass und 4 alte Groschen reichen, von Personaten das Doppelte, bei Wiederkehr nach Prälaten oder Inhaber mindestens 1 Monat 1 Brot und dasselbe Geld; gegen Anfechtung ihrer Gerechtsame wollen sie ihnen Beistand leisten und bei Appellationen an den apostolischen Stuhl oder kaiserlich-königliche Erhabenheit (celsitudo) auf Vorladung (requisiti) anhängen (adherere). Siegler: das Kapitel. Cum divina eloquia — — D. Moguntie a. d. 1356. in die nativitatis beate Marie virginis. — Abschr. in Würzburg Mainzer Bücher nr. 19 fol. 97b mit der Ueberschr. Item littera confraternitatis dominorum decani et capituli Maguntini facta decano et capitulo ecclesie Coloniensis. * 957*. Eltville 1355 September 17. Erzbischof Gerlach von Mainz bestätigt Domdekan und Domkapitel von Mains das Dorf Mombach. — 2 Orig. in Darmstadt, Abschriften in Würzburg; Gudenus III nr. 273, vgl. Vigener I nr. 389. 958. Heimbach 1355 Oktober 4. Instrument des kaiserlich-öffentlichen Notars Iohannes dictus Wydemeyer de Wolfhagen Klerikers Mainzer Diözese: a. d. incarn. 1355., ind. 8., pont. — — Innocentii — — pape sexti a. 3. die quarta mensis octabris (!) hora eiusdem diei circa horam nonam vel citra in villa Heimbach et in curia des Dekans und des Kapitels von Mainz haben Cristanus Cristani und Patza seine Frau an Dekan und Kapitel für bar bezahlte 18 Mark Kölner Heller einen Jahres- zins von 1 Mark Pfennige — den Pfennig zu 3 Hellern gerechnet — ver- kauft, der, sur Präsenz beim Anniversar des verstorbenen Domvikars Wortwinus Bergel bestimmt, zu Weihnachten pünktlich zu zahlen ist; zur Sicherheit hat er vor Schultheiss und Schöffen I Weinberg in monte vulgariter dicto de Rapenhelde situatam ante vineam Iohannis dicti(!) Auwelynklyngelnberg nuncupatam und I, der an den des Cristanus dictus Kypschilt oben unmittelbar grenzt, zum Pfand gesetzt. Zeugen: die bescheidenen Fridericus Schultheiss und Gerlacus dictus Kypschilt, Arnoldus dictus Vaysz Schöffen in H., Gerhardus de Drechtingeshusen, der Diener des Kapitels Iohannes dictus Bytzel, Cristanus dictus Sydenfaden. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 29 fol. 131b. 959. Avignon 1355 Oktober 26. Papst Innozenz VI. an den Erzbischof von Mainz: befiehlt ihm, die Mainzer Geistlichkeit, deren Gesandte Rudolfus Domdekan, Gotfridus Dekan von St. Stephan und Iohannes Pincerna Domherr ihn mit erfundenen Angaben über deren Armut um Befreiung von dem ausgeschriebenen Zjährigen Zehnten gebeten hätten, zur Zahlung des Zehntens anzuhalten. Aus vatikan. Register zuletzt: Vigener I nr. 411 Reg. 960. 1355 November 10. Erzbischof Gerlach von Mains bedroht die bei seiner Visitation der Diözese Speyer aufgedeckten Ausschreitungen mit Strafen. Orig. (mit 2 hängenden Siegeln) in München, Mainz Fasz. 363 bzw. Domkapitel Fasz. 109b ; vgl. Vigener I nr. 418 Reg. Gerlacus dei gratia sancte Maguntin(e) sedis archiepiscopus sacri imperii per Germaniam archicancellarius. I. Notum esse volumus universis tam presentibus quam futuris, quod, cum alias anno domini millesimo trecentesimo quinquagesimo quinto in quadragesima proxime preterita in visitatione celebrata circa clerum tam ecclesie Spiren(sis) quam aliarum ecclesiarum et monasteriorum civitatis et diocesis Spiren(sis) auctoritate nostra iure nostro metropolitico inter alia aliqui prelati pluresque alie persone ecclesiastice sint et fuerint nobis delate super negligenciis
Nr. 957—960 620 Kustos, Scholaster, Kantor und das ganze Domkapitel von Mainz: treten mit ihnen in Brüderschaft ihnen die Gemeinschaft an allen Heilsmitteln ver- leihend; jeden bepfründeten Kölner Domherrn sollen sie bei einem Besuch in Mainz, auch wenn er dort selbst bepfründet ist, wohl aufnehmen und ihm 3 Tage lang täglich je 2 grosse und Weizenbrote, I Sextar Wein von 4 Quarten Gehalt nach Mainzer Mass und 4 alte Groschen reichen, von Personaten das Doppelte, bei Wiederkehr nach Prälaten oder Inhaber mindestens 1 Monat 1 Brot und dasselbe Geld; gegen Anfechtung ihrer Gerechtsame wollen sie ihnen Beistand leisten und bei Appellationen an den apostolischen Stuhl oder kaiserlich-königliche Erhabenheit (celsitudo) auf Vorladung (requisiti) anhängen (adherere). Siegler: das Kapitel. Cum divina eloquia — — D. Moguntie a. d. 1356. in die nativitatis beate Marie virginis. — Abschr. in Würzburg Mainzer Bücher nr. 19 fol. 97b mit der Ueberschr. Item littera confraternitatis dominorum decani et capituli Maguntini facta decano et capitulo ecclesie Coloniensis. * 957*. Eltville 1355 September 17. Erzbischof Gerlach von Mainz bestätigt Domdekan und Domkapitel von Mains das Dorf Mombach. — 2 Orig. in Darmstadt, Abschriften in Würzburg; Gudenus III nr. 273, vgl. Vigener I nr. 389. 958. Heimbach 1355 Oktober 4. Instrument des kaiserlich-öffentlichen Notars Iohannes dictus Wydemeyer de Wolfhagen Klerikers Mainzer Diözese: a. d. incarn. 1355., ind. 8., pont. — — Innocentii — — pape sexti a. 3. die quarta mensis octabris (!) hora eiusdem diei circa horam nonam vel citra in villa Heimbach et in curia des Dekans und des Kapitels von Mainz haben Cristanus Cristani und Patza seine Frau an Dekan und Kapitel für bar bezahlte 18 Mark Kölner Heller einen Jahres- zins von 1 Mark Pfennige — den Pfennig zu 3 Hellern gerechnet — ver- kauft, der, sur Präsenz beim Anniversar des verstorbenen Domvikars Wortwinus Bergel bestimmt, zu Weihnachten pünktlich zu zahlen ist; zur Sicherheit hat er vor Schultheiss und Schöffen I Weinberg in monte vulgariter dicto de Rapenhelde situatam ante vineam Iohannis dicti(!) Auwelynklyngelnberg nuncupatam und I, der an den des Cristanus dictus Kypschilt oben unmittelbar grenzt, zum Pfand gesetzt. Zeugen: die bescheidenen Fridericus Schultheiss und Gerlacus dictus Kypschilt, Arnoldus dictus Vaysz Schöffen in H., Gerhardus de Drechtingeshusen, der Diener des Kapitels Iohannes dictus Bytzel, Cristanus dictus Sydenfaden. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 29 fol. 131b. 959. Avignon 1355 Oktober 26. Papst Innozenz VI. an den Erzbischof von Mainz: befiehlt ihm, die Mainzer Geistlichkeit, deren Gesandte Rudolfus Domdekan, Gotfridus Dekan von St. Stephan und Iohannes Pincerna Domherr ihn mit erfundenen Angaben über deren Armut um Befreiung von dem ausgeschriebenen Zjährigen Zehnten gebeten hätten, zur Zahlung des Zehntens anzuhalten. Aus vatikan. Register zuletzt: Vigener I nr. 411 Reg. 960. 1355 November 10. Erzbischof Gerlach von Mains bedroht die bei seiner Visitation der Diözese Speyer aufgedeckten Ausschreitungen mit Strafen. Orig. (mit 2 hängenden Siegeln) in München, Mainz Fasz. 363 bzw. Domkapitel Fasz. 109b ; vgl. Vigener I nr. 418 Reg. Gerlacus dei gratia sancte Maguntin(e) sedis archiepiscopus sacri imperii per Germaniam archicancellarius. I. Notum esse volumus universis tam presentibus quam futuris, quod, cum alias anno domini millesimo trecentesimo quinquagesimo quinto in quadragesima proxime preterita in visitatione celebrata circa clerum tam ecclesie Spiren(sis) quam aliarum ecclesiarum et monasteriorum civitatis et diocesis Spiren(sis) auctoritate nostra iure nostro metropolitico inter alia aliqui prelati pluresque alie persone ecclesiastice sint et fuerint nobis delate super negligenciis
Strana 621
1355 September 17—November 10 621 et excessibus notorie per ipsas personas commissis tam circa dignitates et officia eorum quam eciam circa ea, que in cultu divino et clericali habitu respiciunt statum, honestatem et dis- ciplinam ecclesiasticam veluti in non frequentando chorum et ecclesias, ac ibidem, prout tenentur, sicut intitulari consue- verunt ac moris est ecclesie, non legendo vel cantando seu ordinem in progrediendo, stando vel sedendo servando ac se in invicem in divis vitando et in non deferendo tonsuram et habitum clericales, in quibus et omnibus et singulis tonsura pretermissa omnino et habitu indecenti delato plures ex eis notabiliter et notorie excesserunt deferendo in civitate Spir(ensi), quod gravius est, caputia et vestimenta in extremitatibus scissa et circumdata zonis sericis deargentatis vel deauratis cingulosque in superiori tunica abscisa circa medium et rugata cum longis cultellis fixoriis publice absque palleo, que tunica eciam ultra genua protendi deberet, deportando, predicte quoque persone omnes et singule coram honorabilibus Wilhelmo de Sauwelnheym canonico ecclesie nostre Maguntin(e), Nicolao preposito sancti Victoris et Iohanne scolastico sancti Iohannis intra et extra muros ecclesiarum Maguntin(arum), quos ad corrigendum predictos excessus et alia quecumque, in quibus delate seu accusate fuerunt, sea) obtulerint humiliter et devote ad emendacionem vite eorum et conversationis honeste, precipue circa premissa per eos in posterum observanda, nos exemplo Christi incitati, qui potius voluit penitentibus miseri- cordiam fieri quam iudicium irrogari ipsisque adhibere mansue- tudinem temperancie quam rigorem minime discipline, tale remedium circa premissa de consilio consiliariorum nostrorum predictorum invenire curavimus, ut in corrigendo non inveniamur nimium rigorosi nec in adhibenda cura debita, ut a talibus desistatur, 2. Quapropter sub spe emen- reputemur desides vel remissi. dacionis vite et morum eorumdem maxime cura premissa omnia et singula, ut firmiter credimus, interveniende a correccione fervida et rigorosa super commissis ad presens supersedere intendimus et ipsam correccionem hactenus circa talia commissa nobis in eum eventum, quod deinceps abstinentur a talibus in posterum, reservare et presentibus reservamus, ut predicte persone delate inveniantur in talibus excessibus veluti vere penitentes devoto compunccionis studio emendate, quod super corrigendis commissis cum ipsis micius agatur et eis talia benignius remit- tantur, estimantes hunc modum corrigendi esse utilem ac eum fructuosum et sufficientem arbitrantes, per quam a committendis excessibus unusquisque retrahi poterit et quadam lenitate placida prohiberi. 3. Si autem aliquis, quod absit, vitam suam emendare presertim circa premissa et se corrigere noluerit, quod extunc idem debita monicione premissa tamquam super notorio per nos secundum debitam iuris exigenciam sine proscripcione temporis non obstante 'littera? alias per nostros commissarios desuper data, sive clericus civitatis vel diocesis fuerit, in eadem civitate absque cognicione alia corrigatur. 4. Super aliis autem excessibus quibuscumque ad auctoritatem et potestatem nostram pertinentibus
1355 September 17—November 10 621 et excessibus notorie per ipsas personas commissis tam circa dignitates et officia eorum quam eciam circa ea, que in cultu divino et clericali habitu respiciunt statum, honestatem et dis- ciplinam ecclesiasticam veluti in non frequentando chorum et ecclesias, ac ibidem, prout tenentur, sicut intitulari consue- verunt ac moris est ecclesie, non legendo vel cantando seu ordinem in progrediendo, stando vel sedendo servando ac se in invicem in divis vitando et in non deferendo tonsuram et habitum clericales, in quibus et omnibus et singulis tonsura pretermissa omnino et habitu indecenti delato plures ex eis notabiliter et notorie excesserunt deferendo in civitate Spir(ensi), quod gravius est, caputia et vestimenta in extremitatibus scissa et circumdata zonis sericis deargentatis vel deauratis cingulosque in superiori tunica abscisa circa medium et rugata cum longis cultellis fixoriis publice absque palleo, que tunica eciam ultra genua protendi deberet, deportando, predicte quoque persone omnes et singule coram honorabilibus Wilhelmo de Sauwelnheym canonico ecclesie nostre Maguntin(e), Nicolao preposito sancti Victoris et Iohanne scolastico sancti Iohannis intra et extra muros ecclesiarum Maguntin(arum), quos ad corrigendum predictos excessus et alia quecumque, in quibus delate seu accusate fuerunt, sea) obtulerint humiliter et devote ad emendacionem vite eorum et conversationis honeste, precipue circa premissa per eos in posterum observanda, nos exemplo Christi incitati, qui potius voluit penitentibus miseri- cordiam fieri quam iudicium irrogari ipsisque adhibere mansue- tudinem temperancie quam rigorem minime discipline, tale remedium circa premissa de consilio consiliariorum nostrorum predictorum invenire curavimus, ut in corrigendo non inveniamur nimium rigorosi nec in adhibenda cura debita, ut a talibus desistatur, 2. Quapropter sub spe emen- reputemur desides vel remissi. dacionis vite et morum eorumdem maxime cura premissa omnia et singula, ut firmiter credimus, interveniende a correccione fervida et rigorosa super commissis ad presens supersedere intendimus et ipsam correccionem hactenus circa talia commissa nobis in eum eventum, quod deinceps abstinentur a talibus in posterum, reservare et presentibus reservamus, ut predicte persone delate inveniantur in talibus excessibus veluti vere penitentes devoto compunccionis studio emendate, quod super corrigendis commissis cum ipsis micius agatur et eis talia benignius remit- tantur, estimantes hunc modum corrigendi esse utilem ac eum fructuosum et sufficientem arbitrantes, per quam a committendis excessibus unusquisque retrahi poterit et quadam lenitate placida prohiberi. 3. Si autem aliquis, quod absit, vitam suam emendare presertim circa premissa et se corrigere noluerit, quod extunc idem debita monicione premissa tamquam super notorio per nos secundum debitam iuris exigenciam sine proscripcione temporis non obstante 'littera? alias per nostros commissarios desuper data, sive clericus civitatis vel diocesis fuerit, in eadem civitate absque cognicione alia corrigatur. 4. Super aliis autem excessibus quibuscumque ad auctoritatem et potestatem nostram pertinentibus
Strana 622
622 Nr. 961—963 in dicta visitacione delatis seu accusatis, sive certas personas concernat sive sint generales, talem diligentiam et curam iuxta consilium predictorum nostrorum consiliariorum adhibere volumus salvis semper causis seu processibus sedis apostolice, quod carita- tive corrigendo per nos vel per alios eis nunc penas spirituales inponamus, nunc dispensaciones indigentibus exhibeamus, nunc eciam in aliquibus ex certis causis dissimulemus, quod accusati vel delati sentire poterunt merito et gaudere per nos taliter se correctos, quod ad bonorum spiritualium augmentum et non temporalium aviditatem vota nostra direxerimus et nostris monitis et mandatis salubribus in eis, que spectant ad laudem dei et salutem animarum, eos desideremus more pii patris refici et spiritualiter consolari. 5. In quorum omnium testimonium hanc presentem litteram sigillo nostro volumus communiri. Et nos Ebirhardus decanus totumque ..capitulum ecclesie Spiren(sis) nomine nostro tociusque cleri civitatis et diocesis Spiren(sis) recognoscimus nos taliter cum prefato domino nostro domino Gerlaco archiepiscopo Maguntin(o) et suis commissariis concordasse ac omnia et singula premissa vera et ita acta esse et in testi- monium eorum hanc presentem litteram sigillo nostri capituli ad causas fore debite communitam. Actum et datum feria tertia ante festum beati Martini anno domini millesimo trecentesimo quinquagesimo quinto. a) davor fehlt etwa constituimus. 961. 1355 November 19. Das Mainzer Domkapitel übernimmt etwaige Ansprüche der Erben des Juden Meyngesz von Bingen an die Stadt Mainz auf den von Erzbischof Peter dem Ersstift geschenkten Thronstuhl, den es im Falle von Zweiungen mit der Bürger- schaft nicht aus der Stadt flüchten wird. Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 75 fol. 12b (mitgeteilt von der Archivverwaltung). I. Wir Rudolff von gottes gnaden dechan, Heinr(ich) custer und das capittel gemeynlich des stifftes zcu Mentz thun kunt allen luden, die diesen brieff sehent oder horen lesen, daz wir globt han und globen in diesem brieff mit guten truwen den wiisen bescheyden luden den burgermeistern, dem rade, den burgern gemeynlich der stat zu Mentz und sunderlichen Hermanne Schillinge und sinen erben: weres, daz Meyngesz von Bingen etwan eyns Iuddes zu Mentzen erben die vorgenanten burger meistere, d'en rlat a), die burgere, Herman Schillinge oder sine erben gemeinlich oder besundern ansprechen und furderten den stuol, den der erwirdige in gode herre und vader her Peter etwann ertzbischoff zu Mentzen, dem got gnedig sii, uns und unserm stiffte gab ewiglichen bii unserm stiffte verlibende zu zu eyner zirde1), daz wir die obgenanten burgermeistere, rat, burgere, Herman Schilling und sin erben besampt und besunder der an- sprach und furderunge mit dem rechten ledig machen und ent- heben sollent uff unser kost und schaden one allerley argelist und geverde. 2. Auch han wir yen versprochen und versprechen
622 Nr. 961—963 in dicta visitacione delatis seu accusatis, sive certas personas concernat sive sint generales, talem diligentiam et curam iuxta consilium predictorum nostrorum consiliariorum adhibere volumus salvis semper causis seu processibus sedis apostolice, quod carita- tive corrigendo per nos vel per alios eis nunc penas spirituales inponamus, nunc dispensaciones indigentibus exhibeamus, nunc eciam in aliquibus ex certis causis dissimulemus, quod accusati vel delati sentire poterunt merito et gaudere per nos taliter se correctos, quod ad bonorum spiritualium augmentum et non temporalium aviditatem vota nostra direxerimus et nostris monitis et mandatis salubribus in eis, que spectant ad laudem dei et salutem animarum, eos desideremus more pii patris refici et spiritualiter consolari. 5. In quorum omnium testimonium hanc presentem litteram sigillo nostro volumus communiri. Et nos Ebirhardus decanus totumque ..capitulum ecclesie Spiren(sis) nomine nostro tociusque cleri civitatis et diocesis Spiren(sis) recognoscimus nos taliter cum prefato domino nostro domino Gerlaco archiepiscopo Maguntin(o) et suis commissariis concordasse ac omnia et singula premissa vera et ita acta esse et in testi- monium eorum hanc presentem litteram sigillo nostri capituli ad causas fore debite communitam. Actum et datum feria tertia ante festum beati Martini anno domini millesimo trecentesimo quinquagesimo quinto. a) davor fehlt etwa constituimus. 961. 1355 November 19. Das Mainzer Domkapitel übernimmt etwaige Ansprüche der Erben des Juden Meyngesz von Bingen an die Stadt Mainz auf den von Erzbischof Peter dem Ersstift geschenkten Thronstuhl, den es im Falle von Zweiungen mit der Bürger- schaft nicht aus der Stadt flüchten wird. Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 75 fol. 12b (mitgeteilt von der Archivverwaltung). I. Wir Rudolff von gottes gnaden dechan, Heinr(ich) custer und das capittel gemeynlich des stifftes zcu Mentz thun kunt allen luden, die diesen brieff sehent oder horen lesen, daz wir globt han und globen in diesem brieff mit guten truwen den wiisen bescheyden luden den burgermeistern, dem rade, den burgern gemeynlich der stat zu Mentz und sunderlichen Hermanne Schillinge und sinen erben: weres, daz Meyngesz von Bingen etwan eyns Iuddes zu Mentzen erben die vorgenanten burger meistere, d'en rlat a), die burgere, Herman Schillinge oder sine erben gemeinlich oder besundern ansprechen und furderten den stuol, den der erwirdige in gode herre und vader her Peter etwann ertzbischoff zu Mentzen, dem got gnedig sii, uns und unserm stiffte gab ewiglichen bii unserm stiffte verlibende zu zu eyner zirde1), daz wir die obgenanten burgermeistere, rat, burgere, Herman Schilling und sin erben besampt und besunder der an- sprach und furderunge mit dem rechten ledig machen und ent- heben sollent uff unser kost und schaden one allerley argelist und geverde. 2. Auch han wir yen versprochen und versprechen
Strana 623
1355 November 19—Ende 623 mit diesem selben brieffe: weresz, daz die keynerley zweyunge oder uffleiufft gesche zuschen uns und der stadt, daz got verbiede, daz wir denselben stuol uszer der stat nit schicken oder fromen sollen inn dekeyner hande wiise auch uszgescheyden allerley argelist und geverde. Detz zu urkunde han wir unser ingesiegel zu den sachen an diesen brieff gehangen, der gegeben ist nach gottes geburt drutzehenhundert iare inn dem funff und funftzigisten iare uff sant Elisabetten tag. a) die stat. 1) vgl. Vogt I nr. 2086 c. 3. 1355 Dezember 5 (6?). 962. Erzbischof Gerlach gelobt mit Zustimmung des Kustos Heinrich, des Schulmeisters Gerhard und des Domkapitels von Mainz, nachdem der ver- storbene Ritter Heinrich Vitztum von Egstete von einer ihm durch Erzbischof Heinrich für 227 Mark lötiges Silber verkauften Rente von 28 Mark, die da gevallen von unserm holze und walde gelegen by Erfurt genannt der Waweyd und durch den holczhey (Waldhüter) oder Förster jährlich zu zahlen sind, mit Zustimmung seiner Gattin Iutte, seines Sohnes Hartmut und aller Erben 14 Mark an Rudolf Mainzer Domdekan und dessen Bruder Ritter Hermann genant Losse erzbischöflichen Burgmann zu Guttern (Grossen-Got-) weiter verkauft hat, den Brüdern die Rente zu zahlen, und weist Waldwärter und Förster entsprechend an; Rückkauf soll jährlich vor Michaelis um 1131/2 Mark möglich sein. Siegler: Aussteller und Kapitel. 1) Eingerückt in Nr. 967 mit der Datierung: geben uf sente Niclaus obent des heyligen bischofs 1355, 2) (Konzept-?)Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher, 4. Mainzer Ingrossatur- buch fol. 151b mit der Datierung D. die beati Nicolai episcopi a. dom. 1355. — Regg.: C. Beyer II nr. 441 (nach 2), Vigener I nr. 433. [Ende 1355/. 963. Denkschrift für ſdas Mainzer Domkapitelj in Sachen seines Streites mit der Stadt Mainz. D 221) = Orig.? (mehrfach gefaltet gewesen, Rückseite leer); der Text, dessen zahlreiche kanonistische Zitate hier ausgelassen sind, ist skizzenhaft und vielfach schwer verständlich. — Offenbar bezieht sich das Stiück auf die auch in Vigener I nr. 571 angezogene städtische Verfügung, die vor das dort erwähnte Urteil der weltlichen Richter des Erzbischofs vom 16. Januar 1356, also jedenfalls noch ins Jahr 1355 fällt, weshalb die in c. 8 angeführte compositio zwischen Stadt und Kapitel nicht mit dem in Vigener nr. 571 ge- meinten Vergleich identisch sein kann. Was in c. 7 von einer abgeschlagenen peticio der Kurie gesagt ist, führt in das letste Viertel des J. 1355 (vgl. Nrr. 949, 951 ff., 959). Ueber den etwa gleichzeitigen Wormser Konflikt (c. 3) vgl. Nr. 1002. Der in c. 7 erwähnte Kölner Streit spielte von 1346—1351 (vgl. Wiesehoff Die Tätigkeit der Bettelorden in den deutschen freien Reichs- städten des Mittelalters [Diss. Münster 1905/ 60 f., dazu Sauerland III nr. 606 f., 648 f., 673, 738, 790, 794, 1160, 877). 1. Vos, venerabiles patres et domini, ad hortandum vestram honorandam turbam clericorum pro requirendo celeri et oportuno remedio contra impetuosum et iniuriosum laicorum Magunt(inensium) insultum assumere possum verbum beate Susanne: Angustie mihi sunt undique' 1). Unde, licet de tempore indigeremus, ut quid maturius ageremus 2) — —, tamen brevitas temporis fortiter obstare videtur ; 2. Amirandum est ergo summe, qua re fiat, quod poterit. quod tantum vestra oportuna et necessaria ad predicta invenire remedia distulistis, cum sciatis, quod quia, sicut intra iudiciuma appellatur, sic extra — — et appellandum est infra X dies — et debet appellareb) a tempore noticie gravaminis — —, et
1355 November 19—Ende 623 mit diesem selben brieffe: weresz, daz die keynerley zweyunge oder uffleiufft gesche zuschen uns und der stadt, daz got verbiede, daz wir denselben stuol uszer der stat nit schicken oder fromen sollen inn dekeyner hande wiise auch uszgescheyden allerley argelist und geverde. Detz zu urkunde han wir unser ingesiegel zu den sachen an diesen brieff gehangen, der gegeben ist nach gottes geburt drutzehenhundert iare inn dem funff und funftzigisten iare uff sant Elisabetten tag. a) die stat. 1) vgl. Vogt I nr. 2086 c. 3. 1355 Dezember 5 (6?). 962. Erzbischof Gerlach gelobt mit Zustimmung des Kustos Heinrich, des Schulmeisters Gerhard und des Domkapitels von Mainz, nachdem der ver- storbene Ritter Heinrich Vitztum von Egstete von einer ihm durch Erzbischof Heinrich für 227 Mark lötiges Silber verkauften Rente von 28 Mark, die da gevallen von unserm holze und walde gelegen by Erfurt genannt der Waweyd und durch den holczhey (Waldhüter) oder Förster jährlich zu zahlen sind, mit Zustimmung seiner Gattin Iutte, seines Sohnes Hartmut und aller Erben 14 Mark an Rudolf Mainzer Domdekan und dessen Bruder Ritter Hermann genant Losse erzbischöflichen Burgmann zu Guttern (Grossen-Got-) weiter verkauft hat, den Brüdern die Rente zu zahlen, und weist Waldwärter und Förster entsprechend an; Rückkauf soll jährlich vor Michaelis um 1131/2 Mark möglich sein. Siegler: Aussteller und Kapitel. 1) Eingerückt in Nr. 967 mit der Datierung: geben uf sente Niclaus obent des heyligen bischofs 1355, 2) (Konzept-?)Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher, 4. Mainzer Ingrossatur- buch fol. 151b mit der Datierung D. die beati Nicolai episcopi a. dom. 1355. — Regg.: C. Beyer II nr. 441 (nach 2), Vigener I nr. 433. [Ende 1355/. 963. Denkschrift für ſdas Mainzer Domkapitelj in Sachen seines Streites mit der Stadt Mainz. D 221) = Orig.? (mehrfach gefaltet gewesen, Rückseite leer); der Text, dessen zahlreiche kanonistische Zitate hier ausgelassen sind, ist skizzenhaft und vielfach schwer verständlich. — Offenbar bezieht sich das Stiück auf die auch in Vigener I nr. 571 angezogene städtische Verfügung, die vor das dort erwähnte Urteil der weltlichen Richter des Erzbischofs vom 16. Januar 1356, also jedenfalls noch ins Jahr 1355 fällt, weshalb die in c. 8 angeführte compositio zwischen Stadt und Kapitel nicht mit dem in Vigener nr. 571 ge- meinten Vergleich identisch sein kann. Was in c. 7 von einer abgeschlagenen peticio der Kurie gesagt ist, führt in das letste Viertel des J. 1355 (vgl. Nrr. 949, 951 ff., 959). Ueber den etwa gleichzeitigen Wormser Konflikt (c. 3) vgl. Nr. 1002. Der in c. 7 erwähnte Kölner Streit spielte von 1346—1351 (vgl. Wiesehoff Die Tätigkeit der Bettelorden in den deutschen freien Reichs- städten des Mittelalters [Diss. Münster 1905/ 60 f., dazu Sauerland III nr. 606 f., 648 f., 673, 738, 790, 794, 1160, 877). 1. Vos, venerabiles patres et domini, ad hortandum vestram honorandam turbam clericorum pro requirendo celeri et oportuno remedio contra impetuosum et iniuriosum laicorum Magunt(inensium) insultum assumere possum verbum beate Susanne: Angustie mihi sunt undique' 1). Unde, licet de tempore indigeremus, ut quid maturius ageremus 2) — —, tamen brevitas temporis fortiter obstare videtur ; 2. Amirandum est ergo summe, qua re fiat, quod poterit. quod tantum vestra oportuna et necessaria ad predicta invenire remedia distulistis, cum sciatis, quod quia, sicut intra iudiciuma appellatur, sic extra — — et appellandum est infra X dies — et debet appellareb) a tempore noticie gravaminis — —, et
Strana 624
624 Nr. 964—965 cumb*) dicatur: res, que publice fit, merito esse nota debet nec quis se hoc ignorare dicere potest — — nec est necessarium 3. Et quia tunc illud ius cuiuslibet auribus inculcare — —. municipale, quod in proximis promulgatum est publice et cum magna solempnitate in publico iudicio 3), ignorare non poteramus, appellandum erat infra X dies a tempore gravaminis illato, ne 3 tantus clerus scandalizetur, sicut cum processibus Wormac(iensium)3 contigit modo in proximis, maxime cum sit melius prevenire et cetera, et sic preiudicium perpetuum incurrant. 4. Nec forte dictum ius constitutum valet contra privilegia et libertatem cleri- corum — —, quia, licet non emanaverit per modum statuti sed cautulosius pro certo, quia ad requisicionem plebis et responsionem magistratus et pretoris civitatis predicte in publico sigillisc) appensis et sic magna solempnitasd) ergo per modum iuris ema- nasse videtur — — forte volentes sibi cavere de iuribus loquenti- bus de sal...jt(is)d*), quia in odiosis et in penis rigor, non —, tamen nichil est, quia statuta ius ampliacio est attendenda — — 5. Tamen quidquid sit, ponatur, quod nullum esset sunt — ius predictum municipale statutum, per apposicionem negocium devolvetur ad curiam Romanam et predictos cives per censuras ecclesiasticas artabimus ad errorem eorum revocandum plus quam per centum mille cessaciones a divinis, quam tamen vos necessario —. facere oportebit —— 6. Unde pro certo constituentes auxilium, consilium, prestantes dictum municipalee) ius contra libertatem ecclesie excommunicati sunt ipso facto — — et est sentencia canonis, quod patet, quiaf), si papa aliud intellexisset, hoc ex- — et istud est timendum, quia, ubi magis periculum, pressisset — ibi caucius agendum — —. Et si tunc sunt excommunicati et nos eos ad divina admiserimus, suspensi efficiemur ipso iure —, et si suspensi intromiserimus nos divinis amministrando semel in —. ordine nostro, irregulares efficiemur indubitanter — 7. Et illo supposito pro vero, sicut est pro certo, quia vidi duabus vicibus ferre sentencias in curia Romana ing) eodem punctoh), videamus, si habeamus personas standi in iudicio tamquam actores per nostros procuratores, quia infames maxime, sicut vos non latet, quoniam curia nobis iam valde est adversa propter negacio- nem peticionis sue 3), si colorem mundi poterunt habere burgenses, sua pecunia se contra nos defendant, sicut fuit in Colonia cum fratribus predicatoribus 3), a qua civitate Magunt(inenses) ceperunt audaciam. Nec eciam dubitetis, quia plebani et mendicantes omnes vobiscumi) cessare oportebit; alias essent excommunicati —. 8. Consulo ergo super omnia statim concepii*) bonam apposicionem et per yconiumk) vestre universitatis 4) statim inter- poni, postquam cives post vestram requisicionem nolunt errorem eorum revocare, quod tenentur maxime racione ordinacionis seu composicionis inter vos et eos habite3), cum ex pacto factam legem accipiant et sint servanda, ubi non sunt contra leges —— 9. Et fiat noticia domino Magunt(ino) immediate et plene cum periculo more, ne ipsum contra vos contingat in posterum allegare, 10. Vestra dis- si eundem requisiveritis; aliter vos liberasset.
624 Nr. 964—965 cumb*) dicatur: res, que publice fit, merito esse nota debet nec quis se hoc ignorare dicere potest — — nec est necessarium 3. Et quia tunc illud ius cuiuslibet auribus inculcare — —. municipale, quod in proximis promulgatum est publice et cum magna solempnitate in publico iudicio 3), ignorare non poteramus, appellandum erat infra X dies a tempore gravaminis illato, ne 3 tantus clerus scandalizetur, sicut cum processibus Wormac(iensium)3 contigit modo in proximis, maxime cum sit melius prevenire et cetera, et sic preiudicium perpetuum incurrant. 4. Nec forte dictum ius constitutum valet contra privilegia et libertatem cleri- corum — —, quia, licet non emanaverit per modum statuti sed cautulosius pro certo, quia ad requisicionem plebis et responsionem magistratus et pretoris civitatis predicte in publico sigillisc) appensis et sic magna solempnitasd) ergo per modum iuris ema- nasse videtur — — forte volentes sibi cavere de iuribus loquenti- bus de sal...jt(is)d*), quia in odiosis et in penis rigor, non —, tamen nichil est, quia statuta ius ampliacio est attendenda — — 5. Tamen quidquid sit, ponatur, quod nullum esset sunt — ius predictum municipale statutum, per apposicionem negocium devolvetur ad curiam Romanam et predictos cives per censuras ecclesiasticas artabimus ad errorem eorum revocandum plus quam per centum mille cessaciones a divinis, quam tamen vos necessario —. facere oportebit —— 6. Unde pro certo constituentes auxilium, consilium, prestantes dictum municipalee) ius contra libertatem ecclesie excommunicati sunt ipso facto — — et est sentencia canonis, quod patet, quiaf), si papa aliud intellexisset, hoc ex- — et istud est timendum, quia, ubi magis periculum, pressisset — ibi caucius agendum — —. Et si tunc sunt excommunicati et nos eos ad divina admiserimus, suspensi efficiemur ipso iure —, et si suspensi intromiserimus nos divinis amministrando semel in —. ordine nostro, irregulares efficiemur indubitanter — 7. Et illo supposito pro vero, sicut est pro certo, quia vidi duabus vicibus ferre sentencias in curia Romana ing) eodem punctoh), videamus, si habeamus personas standi in iudicio tamquam actores per nostros procuratores, quia infames maxime, sicut vos non latet, quoniam curia nobis iam valde est adversa propter negacio- nem peticionis sue 3), si colorem mundi poterunt habere burgenses, sua pecunia se contra nos defendant, sicut fuit in Colonia cum fratribus predicatoribus 3), a qua civitate Magunt(inenses) ceperunt audaciam. Nec eciam dubitetis, quia plebani et mendicantes omnes vobiscumi) cessare oportebit; alias essent excommunicati —. 8. Consulo ergo super omnia statim concepii*) bonam apposicionem et per yconiumk) vestre universitatis 4) statim inter- poni, postquam cives post vestram requisicionem nolunt errorem eorum revocare, quod tenentur maxime racione ordinacionis seu composicionis inter vos et eos habite3), cum ex pacto factam legem accipiant et sint servanda, ubi non sunt contra leges —— 9. Et fiat noticia domino Magunt(ino) immediate et plene cum periculo more, ne ipsum contra vos contingat in posterum allegare, 10. Vestra dis- si eundem requisiveritis; aliter vos liberasset.
Strana 625
1355—1356 Januar I 625 crecio in hiis inordinatis allegacionibus mihi parcat participationem ad eandem inductus, ut notatur in dicto capitulo Ponderet' libri di(stinctionum)5). I) Ueberschr.: Allegaciones, quod statim deberemus cessare ac aliquid facere. + a) aus iudicio korr. + b) appellare. + b*) zu dum korr.? + c) davor am Zeilenanfang ad nachgetr. † d) davor subtilitas getilgt. + d*) 3 Buchstaben unleserlich; sacratis?. + e) e nachgetr. + f) davor si papa getilgt. + + i) davor vob(is)co(m)? getilgt.+ g) nachgetr. + h) davor in getilgt. i*) K. † k) yconiu(m)m. 1) Dan. 13,22. c0 2) vgl. c. 14, D. 50. co 3) vgl. die Vorbemerkung. 00 4) d. h. wohl das Siegel des Domkapitels. 00 5) c. 4, D. 50. 964. 1355. Rudolf, Dekan von Mains, bestellt seine Treuhänder. Mainzer Bicher nr. 99 in Würzburg enthaltend gleichzeitige Ein- tragungen der jährlichen Constituciones testamentariorum der Mainzer Dom- herren, beginnend mit 1343 und 1341, erst von 1354 an regelmässig fort- gefihrt bis 1438) fol. 7 a. — Undatiert, wahrscheinlich aber wie die meisten anderen Bestallungen auf den Thomastag (Dezember 21) oder dessen Vigilie anzusetzen. Auf Losse beziehen sich noch Einträge der Jahre 1358—1361. Die manufideles der Nr. 964 haben vielleicht bei Nr. 972 mitgewirkt. Constitucio manufidelium dominorum canonicorum ecclesie Mogunt(ine) sub anno domini M'CCC’L quinto. Primo dominus Rudolphus decanus constituit Ottonem de Zygenhayn, dominum Wilh(elmum) de Sauwelnheyna), Craftonem et magistrum Gebe- hardum vicari(os?) Mog(untinos?) — a) am Rande canonicus. Nürnberg 1356 Januar 1. 965. Kaiser Karl. IV. verbietet dem Grafen Walram von Spon- heim, den Erzbischof Gerlach von Mains zu beschweren bis zum Austrag vor ihm und den Kurfürsten. Kopie von 1741 in München, Geh. Staatsarchiv, 2. Sponheimer Kopialbuch (K blau 383/12) fol. 308 (Abschr. von W. Heins); vgl. Vigener I nr. 469. — Die Orthographie der Kopie ist beibehalten. Wir Karl von gottes gnaden Römischer kaiser zu allen zeiten merer des reichs und kunig zu Beheim, entbieten dem edeln Walramen grafen zu Sponheim, unserm lieben neven und getrewen, unsere genad und alles gute wisse. Um die sachen, die zwischen dem erwirdigen Gerlachen ertzbischoffen zu Maintz, unserm lieben mage und fürsten, uf ein und dir uf die ander seit gewant ist und die vor unser und den kurfürsten gehandelt ist, dasz wir desselben ertzbischofs gentzlich und wol gewaltig sin zu allen rechten dar zu thun, und er uns daran on alle widerred gevolgig ist, und darum gebieten wir dir ernstlichen, dasz du den vorgenannten ertzbischof zu Maintz um alle sache, die zwischen dir und im gewent sind, fürbasz nicht ergeren oder leidigen solt und wider in nichtes tun mit worten oder mit wercken als lang, bisz dasz dieselb sache vor unser und den kurfürsten uszgetragen wird. Und wollest du dowider icht tun, so wolten wir in als unserer und des heiligen reichs kurfürsten und unserm mage fürantworten und fürsprechen an aller stat, als des billig und recht ist. Geben zu Nürmberg an dem iarstage, unserer reiche in dem echtzehenden iara) und des kaiserthums in dem ersten. a) so statt czehenden. Nova Alamanniae 40
1355—1356 Januar I 625 crecio in hiis inordinatis allegacionibus mihi parcat participationem ad eandem inductus, ut notatur in dicto capitulo Ponderet' libri di(stinctionum)5). I) Ueberschr.: Allegaciones, quod statim deberemus cessare ac aliquid facere. + a) aus iudicio korr. + b) appellare. + b*) zu dum korr.? + c) davor am Zeilenanfang ad nachgetr. † d) davor subtilitas getilgt. + d*) 3 Buchstaben unleserlich; sacratis?. + e) e nachgetr. + f) davor si papa getilgt. + + i) davor vob(is)co(m)? getilgt.+ g) nachgetr. + h) davor in getilgt. i*) K. † k) yconiu(m)m. 1) Dan. 13,22. c0 2) vgl. c. 14, D. 50. co 3) vgl. die Vorbemerkung. 00 4) d. h. wohl das Siegel des Domkapitels. 00 5) c. 4, D. 50. 964. 1355. Rudolf, Dekan von Mains, bestellt seine Treuhänder. Mainzer Bicher nr. 99 in Würzburg enthaltend gleichzeitige Ein- tragungen der jährlichen Constituciones testamentariorum der Mainzer Dom- herren, beginnend mit 1343 und 1341, erst von 1354 an regelmässig fort- gefihrt bis 1438) fol. 7 a. — Undatiert, wahrscheinlich aber wie die meisten anderen Bestallungen auf den Thomastag (Dezember 21) oder dessen Vigilie anzusetzen. Auf Losse beziehen sich noch Einträge der Jahre 1358—1361. Die manufideles der Nr. 964 haben vielleicht bei Nr. 972 mitgewirkt. Constitucio manufidelium dominorum canonicorum ecclesie Mogunt(ine) sub anno domini M'CCC’L quinto. Primo dominus Rudolphus decanus constituit Ottonem de Zygenhayn, dominum Wilh(elmum) de Sauwelnheyna), Craftonem et magistrum Gebe- hardum vicari(os?) Mog(untinos?) — a) am Rande canonicus. Nürnberg 1356 Januar 1. 965. Kaiser Karl. IV. verbietet dem Grafen Walram von Spon- heim, den Erzbischof Gerlach von Mains zu beschweren bis zum Austrag vor ihm und den Kurfürsten. Kopie von 1741 in München, Geh. Staatsarchiv, 2. Sponheimer Kopialbuch (K blau 383/12) fol. 308 (Abschr. von W. Heins); vgl. Vigener I nr. 469. — Die Orthographie der Kopie ist beibehalten. Wir Karl von gottes gnaden Römischer kaiser zu allen zeiten merer des reichs und kunig zu Beheim, entbieten dem edeln Walramen grafen zu Sponheim, unserm lieben neven und getrewen, unsere genad und alles gute wisse. Um die sachen, die zwischen dem erwirdigen Gerlachen ertzbischoffen zu Maintz, unserm lieben mage und fürsten, uf ein und dir uf die ander seit gewant ist und die vor unser und den kurfürsten gehandelt ist, dasz wir desselben ertzbischofs gentzlich und wol gewaltig sin zu allen rechten dar zu thun, und er uns daran on alle widerred gevolgig ist, und darum gebieten wir dir ernstlichen, dasz du den vorgenannten ertzbischof zu Maintz um alle sache, die zwischen dir und im gewent sind, fürbasz nicht ergeren oder leidigen solt und wider in nichtes tun mit worten oder mit wercken als lang, bisz dasz dieselb sache vor unser und den kurfürsten uszgetragen wird. Und wollest du dowider icht tun, so wolten wir in als unserer und des heiligen reichs kurfürsten und unserm mage fürantworten und fürsprechen an aller stat, als des billig und recht ist. Geben zu Nürmberg an dem iarstage, unserer reiche in dem echtzehenden iara) und des kaiserthums in dem ersten. a) so statt czehenden. Nova Alamanniae 40
Strana 626
626 Nr. 966—972 966. Ober-Erlenbach 1356 Januar 13. Weistum der Schöffen von Erlenbach über das Recht des Abtes von Hersfeld, daselbst zu nächtigen. Eingerückt in ein Instrument (Orig. in Marburg, Stift Hersfeld) des öffentlichen kaiserlichen Notars Klerikers Mainzer Diözese Nycolaus Heinrici (Datum: a. dom. inc. 1356. ind. 9., pont. — — Innocencii — — pape sexti a. ipsius 3., die vero 13. mensis ianuarii — — in villa Erlebach superiori et in curia plebani ibidem ; Namen der Schöffen: Kulo uff deme Wasin, Fikelo dictus Muschin, Gerlacus dictus Walderat, Kulo filius der Zulin uff deme Werde, Conradus dictus Karle, Heilo dictus Gruschin, Conradus Sutor; Zeugen. Herr Stephanus Dekan der Hersfelder Kirche, Priester Gyso de Steinfurt, Dylmannus Pleban in Ober-Erlenbach, Conradus dictus Behem Ritter, Gotfridus de Steinfurt, Ebirhardus dictus Wonbult, Iohannes dictus de Drahe Arg(er?)i (über r noch ein Haken), Heinricus dictus Swinde de Grunenberg; die Aus- fertigung erfolgt ad requisicionem Rulonis filii Drutmari zu Rosinecke. .. Wir sprechent sementliche und mit ein andir uff unsirn eyt, als wir fomalisa) geteilet han und auch noch dûn woldin, wanne wir dar zû gedrûngen und geheiszen werden von unsern herren deme abte zû Hersvelden und von deme..dechen und deme capitele des egen(anten) stiftes, der gots lehen wir sin und horin auch in gots hûs ane, sa ensal nyemant uff erden zû Erle- bach keynen lager han danne unsir herre der apt zû Hersvelden, wanne er riden wil zû deme babiste, zû keysern und zů künigen dar und dannen. Wanne er daz dût und eme not dût, sa sal er sich fûdirn uff der Bûnde; funde er adir sine frûnt da ûffe niet zû fûdirn, er solde der sleiffen noch folgen 1). We eme da ge- breche, er mag uns alle ane griffen, die in deme dorfe geseczsen sint, und sal daz dûn, alse dicke es not eme geschiht. Auch sal wazzer, weide und holt gemeine sin arm und riche und aller der, die da ane horint daz gots hûs und die zû Erlebach gesezsin sint. a) so. 967. 1) wohl Redensart; vgl. J. Grimm Wörterbuch IX 590 n. 8. 1356 Januar 21. Rodolf von Gottes Gnaden Domdekan von Mains und sein Bruder Ritter Herman genant Losse Burgmann zu Guttern (Grossengottern) bekennen die eingerückte Nr. 962 erhalten zu haben, und verpflichten sich, die 14 Mark-Rente aus dem Forst Wanwede gegen 1131/2 Mark lötiges Silber dem Erzbischof Gerlach oder dem Domkapitel von Mains zurückzugeben. Siegler: die Aus- steller. — — der gegeben ist, do man zcalte nach Cristus geburt 1356 iar an sante Agneten tage der heyligen iungfrowin. — Orig. mit Resten des 1. der 2 Siegel und dem Indorsat Reversa domini Ro(dolfi) decani Mogunt(ini) et domini Herm(anni) Losse militis fratris sui von L.s Hand in Magdeburg, Abt. Erfurt A XXXII nr. 1; vgl. C. Beyer II nr. 455, Vigener I nr. 433 N. 968. Heimbach 1356 Februar I1. Instrument des kaiserlich-öffentlichen Notars Fridericus de Glymendal Klerikers Mainzer Diözese: a. inc. d. 1356., ind. 9., pont. — — Innocencii pape sexti a. 4. undecima die mensis februarii (hora quasi vesperarum am Ende) in inferiori Heymbach super collem prope Renum apud domum dicti Happe (Heppe) haben der bescheidene Gerlacus, der domicella dicta Godelib Sohn, Schöffe in H. und dessen Frau Greda an Dekan und Kapitel von Mains fir 32 Mark in bono repagulo bar bezahlter Kölner Pfennige Ein- künfte von 2 Mark — den Pfennig zu 3 Hellern gerechnet — verkauft und zur Sicherheit der pünktlichen Zahlung zu Weihnachten das von ihnen be- wohnte Haus in Nieder-H. am Brunnen, I Weinberg dahinter, I Garten oder Weinberg in der auwen versus superiorem H. iuxta ortos Hennekini dicti Lange a parte inferiori zum Pfande gesetzt; Gülte und Pfänder haben sie dem bescheidenen Herrn Iohannes dictus Swab Domvikar und verus censuarius der Präsenzen als Vertreter ore et calamo aufgelassen, der dies Instrument
626 Nr. 966—972 966. Ober-Erlenbach 1356 Januar 13. Weistum der Schöffen von Erlenbach über das Recht des Abtes von Hersfeld, daselbst zu nächtigen. Eingerückt in ein Instrument (Orig. in Marburg, Stift Hersfeld) des öffentlichen kaiserlichen Notars Klerikers Mainzer Diözese Nycolaus Heinrici (Datum: a. dom. inc. 1356. ind. 9., pont. — — Innocencii — — pape sexti a. ipsius 3., die vero 13. mensis ianuarii — — in villa Erlebach superiori et in curia plebani ibidem ; Namen der Schöffen: Kulo uff deme Wasin, Fikelo dictus Muschin, Gerlacus dictus Walderat, Kulo filius der Zulin uff deme Werde, Conradus dictus Karle, Heilo dictus Gruschin, Conradus Sutor; Zeugen. Herr Stephanus Dekan der Hersfelder Kirche, Priester Gyso de Steinfurt, Dylmannus Pleban in Ober-Erlenbach, Conradus dictus Behem Ritter, Gotfridus de Steinfurt, Ebirhardus dictus Wonbult, Iohannes dictus de Drahe Arg(er?)i (über r noch ein Haken), Heinricus dictus Swinde de Grunenberg; die Aus- fertigung erfolgt ad requisicionem Rulonis filii Drutmari zu Rosinecke. .. Wir sprechent sementliche und mit ein andir uff unsirn eyt, als wir fomalisa) geteilet han und auch noch dûn woldin, wanne wir dar zû gedrûngen und geheiszen werden von unsern herren deme abte zû Hersvelden und von deme..dechen und deme capitele des egen(anten) stiftes, der gots lehen wir sin und horin auch in gots hûs ane, sa ensal nyemant uff erden zû Erle- bach keynen lager han danne unsir herre der apt zû Hersvelden, wanne er riden wil zû deme babiste, zû keysern und zů künigen dar und dannen. Wanne er daz dût und eme not dût, sa sal er sich fûdirn uff der Bûnde; funde er adir sine frûnt da ûffe niet zû fûdirn, er solde der sleiffen noch folgen 1). We eme da ge- breche, er mag uns alle ane griffen, die in deme dorfe geseczsen sint, und sal daz dûn, alse dicke es not eme geschiht. Auch sal wazzer, weide und holt gemeine sin arm und riche und aller der, die da ane horint daz gots hûs und die zû Erlebach gesezsin sint. a) so. 967. 1) wohl Redensart; vgl. J. Grimm Wörterbuch IX 590 n. 8. 1356 Januar 21. Rodolf von Gottes Gnaden Domdekan von Mains und sein Bruder Ritter Herman genant Losse Burgmann zu Guttern (Grossengottern) bekennen die eingerückte Nr. 962 erhalten zu haben, und verpflichten sich, die 14 Mark-Rente aus dem Forst Wanwede gegen 1131/2 Mark lötiges Silber dem Erzbischof Gerlach oder dem Domkapitel von Mains zurückzugeben. Siegler: die Aus- steller. — — der gegeben ist, do man zcalte nach Cristus geburt 1356 iar an sante Agneten tage der heyligen iungfrowin. — Orig. mit Resten des 1. der 2 Siegel und dem Indorsat Reversa domini Ro(dolfi) decani Mogunt(ini) et domini Herm(anni) Losse militis fratris sui von L.s Hand in Magdeburg, Abt. Erfurt A XXXII nr. 1; vgl. C. Beyer II nr. 455, Vigener I nr. 433 N. 968. Heimbach 1356 Februar I1. Instrument des kaiserlich-öffentlichen Notars Fridericus de Glymendal Klerikers Mainzer Diözese: a. inc. d. 1356., ind. 9., pont. — — Innocencii pape sexti a. 4. undecima die mensis februarii (hora quasi vesperarum am Ende) in inferiori Heymbach super collem prope Renum apud domum dicti Happe (Heppe) haben der bescheidene Gerlacus, der domicella dicta Godelib Sohn, Schöffe in H. und dessen Frau Greda an Dekan und Kapitel von Mains fir 32 Mark in bono repagulo bar bezahlter Kölner Pfennige Ein- künfte von 2 Mark — den Pfennig zu 3 Hellern gerechnet — verkauft und zur Sicherheit der pünktlichen Zahlung zu Weihnachten das von ihnen be- wohnte Haus in Nieder-H. am Brunnen, I Weinberg dahinter, I Garten oder Weinberg in der auwen versus superiorem H. iuxta ortos Hennekini dicti Lange a parte inferiori zum Pfande gesetzt; Gülte und Pfänder haben sie dem bescheidenen Herrn Iohannes dictus Swab Domvikar und verus censuarius der Präsenzen als Vertreter ore et calamo aufgelassen, der dies Instrument
Strana 627
1356 Januar 13—März 627 dariber veranlasst hat. Zeugen: Herr Arnoldus Pleban und Fridericus Schultheiss, Arnoldus Nulle (Nolle), Conradus de Hasemanshusen Schöffen in N.-H., Iacobus Nycolai sculteti Kleriker, Iohannes Iungen, Iohannes Byczeln (Byczelen) son und Emerichs Schaffnit. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bicher nr. 29 fol. 133b und 136b. 969. 1356 Februar 25. Notariatsinstrument über Giter zu Massenheim, die zur Präsenz des Mainzer Domkapitels gehören, abgefasst im Namen von Dekan und Kapitel. Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 35 fol. 151a. 970. 1356 März 17. Rodolfus Dekan und das Domkapitel von Mains bestätigen die durch Erzbischof Gerlach vollzogene Inkorporation der Pfarrkirchen superior et inferior Stetefelt (Stadtfeld) zu Gunsten von Dekan und Kapitel der Marien- kirche in Eisenach. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel a. d. 1356. XVI° kal. mensis aprilis. — Orig. in Weimar. 971. 1356 März 22. Wigant Brosschilt von Griedele und Nese seine Frau Biirger zu Binge (-gen) haben von Dekan und Kapitel zu Mains deren Haus zu B. an Wenze Kyppes huse gein der schultheiszen hobe ubir umb drithalbe marg phennunge dri heller vor einen phenning zu rechende ierlicher gulde, wovon 11/2 Mark Budenzins sind, während 1 Mark zu Martini fällig ist, auf Lebenszeit mit Unterhaltspflicht gepachtet, so zwar, dass die Domherren und deren Amt- leute nach Belieben drin wohnen können, und sollent und mogent off daz selbe hus legen welicher leige korngulde in umb die stat zu B. vellet, iz hore zu prunden oder presencien; wenn sie sterben oder den Zins 14 Tage ver- sitzen, fällt das Haus heim. Siegler: Wigant, auch für seine Frau. — — der gegeben ist, do man zalte von Cristus geburte druzehenhundert iare in dem sehs und funftzigistem iare an dem nehsten dinstage nach sancte Benedictus dage des heyligen bichthers. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bicher nr. 29 fol. 113a. 972. [1355 April—1356 Märs 2]. Rodolfus dei gracia decanus Maguntinus canonicus Treverensis, sancte sedis apostolice capellanus hat auf seiner allodialis et paterna curia Ysina- censis libera et immunis in parte anteriori pro maiori parte lapidea sita in longa platea de valva beate Marie virginis versus castrum Ysnacense pro- cedente inter domos Tilonis de Frankenhusin et Iohannis de Warca opidanorum Ysnacensium quoad partes collaterales anteriores, sed in parte posteriori collateraliter inter quondam Iohannis Lossen armigeri patrui nostri et dicte Ubel Cunne ortos et inter ortum nostrum, quem actu Conradus dictus Meyn- goz colit et nostro nomine possidet et directe protenditur ad viam iuxta murum opidi Ysnacensis infra parrochie beate Marie ibidem limites, welche, seit jeher im Besitz seiner strennui progenitores der Lossones, kürzlich an ihn gefallen ist, durch Vermittlung Gerlaci archiepiscopi Maguntini loci ordinarii schon friher eine Kapelle gegründet (vgl. Nrr. 907, 911), sie ganz auf eigene Kosten, prout in tenera nostra etate conceperamus, erbaut, hat Ablässe von Papst Innozenz VI. (Nr. 945), sub quo apud sedem apostolicam pauperum clericorum de regnis Almanie, Lotharingie, Boemie, Ungarie, Polonie, Dacie, “Norwegie? et Swecie una cum ceteris venerabilibus? patribus aliis exauditores fuimus deputati, und inmunitatem et privilegia ab excellentissimo domino Karolo Romanorum imperatore quarto (unbekannt), cum quo alias in Romana curia, in Thuringia et alibi et subsequenter in eius electione (ver- schrieben zu ulcione) (vgl. Nrr. 800—803) et pro cuius approbacione apud felicis recordacionis dominum Clementem VI. fueramus (vgl. Nrr. 808, 810), für sie erlangt und sie im Einverständnis cum strennuis viris domino Hermanno Losse milite fratre nostro germano et Lutrude nata quondam Henrici de Nezzilriden militis eius coniuge, Alheyde eorundem coniugum unica filia ac Hermanno de Erishusen milite dicte Alheydis marito, Iohanne et Teoderico fratribus et Hermanno de Sewe dictis Losse armigeris et nonnullis aliis nostris consanguineis et affinibus folgendermassen, ut persona secularis, non ut ecclesiastica, ausgestattet: 1. zur ständigen Unterhaltung eines Kaplans und zur Ausstattung eines custos oder ecclesiasticus und eines portenarius der curia, für sein in der Kapelle oder in anderen Kirchen zu begehendes Anni- versar und Gedächtnis und für andere Leistungen weist er an die jährlichen 40*
1356 Januar 13—März 627 dariber veranlasst hat. Zeugen: Herr Arnoldus Pleban und Fridericus Schultheiss, Arnoldus Nulle (Nolle), Conradus de Hasemanshusen Schöffen in N.-H., Iacobus Nycolai sculteti Kleriker, Iohannes Iungen, Iohannes Byczeln (Byczelen) son und Emerichs Schaffnit. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bicher nr. 29 fol. 133b und 136b. 969. 1356 Februar 25. Notariatsinstrument über Giter zu Massenheim, die zur Präsenz des Mainzer Domkapitels gehören, abgefasst im Namen von Dekan und Kapitel. Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 35 fol. 151a. 970. 1356 März 17. Rodolfus Dekan und das Domkapitel von Mains bestätigen die durch Erzbischof Gerlach vollzogene Inkorporation der Pfarrkirchen superior et inferior Stetefelt (Stadtfeld) zu Gunsten von Dekan und Kapitel der Marien- kirche in Eisenach. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel a. d. 1356. XVI° kal. mensis aprilis. — Orig. in Weimar. 971. 1356 März 22. Wigant Brosschilt von Griedele und Nese seine Frau Biirger zu Binge (-gen) haben von Dekan und Kapitel zu Mains deren Haus zu B. an Wenze Kyppes huse gein der schultheiszen hobe ubir umb drithalbe marg phennunge dri heller vor einen phenning zu rechende ierlicher gulde, wovon 11/2 Mark Budenzins sind, während 1 Mark zu Martini fällig ist, auf Lebenszeit mit Unterhaltspflicht gepachtet, so zwar, dass die Domherren und deren Amt- leute nach Belieben drin wohnen können, und sollent und mogent off daz selbe hus legen welicher leige korngulde in umb die stat zu B. vellet, iz hore zu prunden oder presencien; wenn sie sterben oder den Zins 14 Tage ver- sitzen, fällt das Haus heim. Siegler: Wigant, auch für seine Frau. — — der gegeben ist, do man zalte von Cristus geburte druzehenhundert iare in dem sehs und funftzigistem iare an dem nehsten dinstage nach sancte Benedictus dage des heyligen bichthers. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bicher nr. 29 fol. 113a. 972. [1355 April—1356 Märs 2]. Rodolfus dei gracia decanus Maguntinus canonicus Treverensis, sancte sedis apostolice capellanus hat auf seiner allodialis et paterna curia Ysina- censis libera et immunis in parte anteriori pro maiori parte lapidea sita in longa platea de valva beate Marie virginis versus castrum Ysnacense pro- cedente inter domos Tilonis de Frankenhusin et Iohannis de Warca opidanorum Ysnacensium quoad partes collaterales anteriores, sed in parte posteriori collateraliter inter quondam Iohannis Lossen armigeri patrui nostri et dicte Ubel Cunne ortos et inter ortum nostrum, quem actu Conradus dictus Meyn- goz colit et nostro nomine possidet et directe protenditur ad viam iuxta murum opidi Ysnacensis infra parrochie beate Marie ibidem limites, welche, seit jeher im Besitz seiner strennui progenitores der Lossones, kürzlich an ihn gefallen ist, durch Vermittlung Gerlaci archiepiscopi Maguntini loci ordinarii schon friher eine Kapelle gegründet (vgl. Nrr. 907, 911), sie ganz auf eigene Kosten, prout in tenera nostra etate conceperamus, erbaut, hat Ablässe von Papst Innozenz VI. (Nr. 945), sub quo apud sedem apostolicam pauperum clericorum de regnis Almanie, Lotharingie, Boemie, Ungarie, Polonie, Dacie, “Norwegie? et Swecie una cum ceteris venerabilibus? patribus aliis exauditores fuimus deputati, und inmunitatem et privilegia ab excellentissimo domino Karolo Romanorum imperatore quarto (unbekannt), cum quo alias in Romana curia, in Thuringia et alibi et subsequenter in eius electione (ver- schrieben zu ulcione) (vgl. Nrr. 800—803) et pro cuius approbacione apud felicis recordacionis dominum Clementem VI. fueramus (vgl. Nrr. 808, 810), für sie erlangt und sie im Einverständnis cum strennuis viris domino Hermanno Losse milite fratre nostro germano et Lutrude nata quondam Henrici de Nezzilriden militis eius coniuge, Alheyde eorundem coniugum unica filia ac Hermanno de Erishusen milite dicte Alheydis marito, Iohanne et Teoderico fratribus et Hermanno de Sewe dictis Losse armigeris et nonnullis aliis nostris consanguineis et affinibus folgendermassen, ut persona secularis, non ut ecclesiastica, ausgestattet: 1. zur ständigen Unterhaltung eines Kaplans und zur Ausstattung eines custos oder ecclesiasticus und eines portenarius der curia, für sein in der Kapelle oder in anderen Kirchen zu begehendes Anni- versar und Gedächtnis und für andere Leistungen weist er an die jährlichen 40*
Strana 628
628 Nr. 973—974 Einkünfte von 10 Mark reinen Silbers nach Erfurter Gewicht, die er vor mehreren Jahren von Abt, Dekan und gesamtem Konvent der Hersfelder Kirche gekauft hat und in Gestalt einer bis dahin jenen geleisteten Zahlung von Propst, Aebtissin und Konvent des Nonnenklosters opidi seu ville in Collede (Kölleda) jährlich erhält de bonis vulgariter dictis an der Gebunde sitis in campis von Kölleda, was durch die Briefe der beiden Klöster (vgl. Nr. 932) und durch Zeugenaussage jederzeit bewiesen werden kann; im Falle des Rückkaufs dieser sollen die dafür eintretenden Einkünfte der Kapelle gehören oder solange keine solchen im Zusammenhang zu kaufen sind, die Wiederkaufsumme durch den Kaplan und den Patron bsw., falls diese ausser- halb der Mainzer Diözese wohnen, durch andere Teilhaber der Curia be- scheinigt werden (consignetur) et idem faciam apud personas ecclesiasticas ad manum fidelem ; 2. ferner schenkt er 2 Hufen in pago maioris ville Lupnicze (Grossen-Lupnitz) und I in Leymbach (Leimb�), welche einst durch ihn von weiland Teodericus de Wartperg und Ludewicus dictus Grebes opidani Ysnacenses gekauft sind und seit mehreren Jahren durch seinen Bruder, Herrn Ritter Hermann, bebaut werden, dazu seinen alten (väterlichen) Hof in Lupnitz cum domo, propugnaculis seu caminatis et aliis edificiis et perti- nenciis iuxta flumen Nezze (Nesse) prope pontem ligneum, ein Haus mit Garten und Zubehör sitam in Ysnaco in dicta parrochia beate Marie prope dictam curiam nostram Ysnacensem inter domos Henrici de Holundern et Thilonis de Frankenhusen in parte anteriori et in parte posteriori quoad ortum dicte domus contiguam orto nostro, Zins, Rente und Dienst von diesem Haus und Garten und ihren Besitzern, unum quartale sepi unius centenarii, das ihm jährlich zu Weihnachten gebührt de macello Ysnacensi sito ex opposito lapidie domus seu caminate Iohannis dicti Sterre quarte in ordine numerando et in- cipiendo ab introitu ex Smerczergazze ad macella, welches Nicholaus de Cruczeburg carnifex actu von ihm besitzt, extra muros Ysnacenses sub monte dicto der Abentsteyn in loco dicto an dem Crummelbach ortum nostrum magnum multos ferentem arbores et fontem scaturientem ac pratellum in se habentem, den er von Conradus Mey[n goys gekauft hat, die von ihm auf seiner Curia errichteten Gebäude inter domum supra portas anteriores et inter capellam, den Plats subtus dictam domum portenariam a dextris, ubi per portam maiorem per valvam cum curru intratur, et totum illud orti spacium, quod est inter terram exaggeratam et elevatam et orreum et ante viam arenosam ducentem ad ipsum orreum et eam orti partem, quam alias ortulano inquilino nostro deputavimus, Alles zur Verfigung des Kaplans, vorausgesetst dass er und der Pförtner persönlich wohnen bleiben, solange es dem Patron der Kapelle und Prinzipal der Kurie beliebt ; der Keller unter der Kapelle soll in erster Linie dem Kaplan gehören, der Patron und die übrigen Teil- haber aber je 2 bzw. I kleine Gefässe einstellen dürfen. Als Gegenleistung hat der Kaplan a) von den Einkünften alljährlich zu Philippi und Jakobi (Mai 1) dem Patron, der immer ein consanguineus oder affinis Rudolfs sein muss, in signum dominii 2 Mark reinen Silbers, jedem der Teilhaber, er mag noch so entfernt verwandt sein, I Quart Wein zu Rudolfs dauerndem Ge- dächtnis, dem portenarius oder ecclesiasticus zu Weihnachten 2 Scheffel Roggen, 1 Gerste und I Hafer und vor Johannes des Täufers Geburt (Juni 24) I Pfund Denare von Eisenacher Mass und Münze zu liefern, b) alljährlich an 7 Tagen, spätestens am Tage vor Rudolfs Anniversar 2 Talente Denare an die Stiftsherren, Vikare und Priester, die in der Marienkirche oder in der Kapelle den Seelenvigilien und -Messen beiwohnen, gleichmässig zu verteilen, abziglich von 2 Schillingen Denaren, die dem das Anniversar Rudolfs — das seines Bruders Hermann ist ebenso zu be- gehen — abhaltenden Ordens- oder Weltgeistlichen, von 6 Denaren, die rectori scolarium, und von 6, die ecclesiastico tam sero quam in mane, ut moris est in quibusdam ecclesiis, solempniter conpulsanti gebïhren, c) spätestens 7 Tage vor Rudolfs Anniversar 10 Schillinge Eisenacher gebräuchlicher Denare dem Prior und Konvent der Eisenacher Prediger, 6 dem Gardian und Konvent der dortigen Minderbrider, 2 dem Prior und den Bridern der Zelle Johannes des Täufers, 2 dem Gardian und den Brüdern der Zelle St. Elisabeths pro pitancia speciali, 2 dem Propst von St. Nikolaus und dessen Kaplänen und Priestern, 2 dem Pleban von St. Georg und dessen Kaplänen
628 Nr. 973—974 Einkünfte von 10 Mark reinen Silbers nach Erfurter Gewicht, die er vor mehreren Jahren von Abt, Dekan und gesamtem Konvent der Hersfelder Kirche gekauft hat und in Gestalt einer bis dahin jenen geleisteten Zahlung von Propst, Aebtissin und Konvent des Nonnenklosters opidi seu ville in Collede (Kölleda) jährlich erhält de bonis vulgariter dictis an der Gebunde sitis in campis von Kölleda, was durch die Briefe der beiden Klöster (vgl. Nr. 932) und durch Zeugenaussage jederzeit bewiesen werden kann; im Falle des Rückkaufs dieser sollen die dafür eintretenden Einkünfte der Kapelle gehören oder solange keine solchen im Zusammenhang zu kaufen sind, die Wiederkaufsumme durch den Kaplan und den Patron bsw., falls diese ausser- halb der Mainzer Diözese wohnen, durch andere Teilhaber der Curia be- scheinigt werden (consignetur) et idem faciam apud personas ecclesiasticas ad manum fidelem ; 2. ferner schenkt er 2 Hufen in pago maioris ville Lupnicze (Grossen-Lupnitz) und I in Leymbach (Leimb�), welche einst durch ihn von weiland Teodericus de Wartperg und Ludewicus dictus Grebes opidani Ysnacenses gekauft sind und seit mehreren Jahren durch seinen Bruder, Herrn Ritter Hermann, bebaut werden, dazu seinen alten (väterlichen) Hof in Lupnitz cum domo, propugnaculis seu caminatis et aliis edificiis et perti- nenciis iuxta flumen Nezze (Nesse) prope pontem ligneum, ein Haus mit Garten und Zubehör sitam in Ysnaco in dicta parrochia beate Marie prope dictam curiam nostram Ysnacensem inter domos Henrici de Holundern et Thilonis de Frankenhusen in parte anteriori et in parte posteriori quoad ortum dicte domus contiguam orto nostro, Zins, Rente und Dienst von diesem Haus und Garten und ihren Besitzern, unum quartale sepi unius centenarii, das ihm jährlich zu Weihnachten gebührt de macello Ysnacensi sito ex opposito lapidie domus seu caminate Iohannis dicti Sterre quarte in ordine numerando et in- cipiendo ab introitu ex Smerczergazze ad macella, welches Nicholaus de Cruczeburg carnifex actu von ihm besitzt, extra muros Ysnacenses sub monte dicto der Abentsteyn in loco dicto an dem Crummelbach ortum nostrum magnum multos ferentem arbores et fontem scaturientem ac pratellum in se habentem, den er von Conradus Mey[n goys gekauft hat, die von ihm auf seiner Curia errichteten Gebäude inter domum supra portas anteriores et inter capellam, den Plats subtus dictam domum portenariam a dextris, ubi per portam maiorem per valvam cum curru intratur, et totum illud orti spacium, quod est inter terram exaggeratam et elevatam et orreum et ante viam arenosam ducentem ad ipsum orreum et eam orti partem, quam alias ortulano inquilino nostro deputavimus, Alles zur Verfigung des Kaplans, vorausgesetst dass er und der Pförtner persönlich wohnen bleiben, solange es dem Patron der Kapelle und Prinzipal der Kurie beliebt ; der Keller unter der Kapelle soll in erster Linie dem Kaplan gehören, der Patron und die übrigen Teil- haber aber je 2 bzw. I kleine Gefässe einstellen dürfen. Als Gegenleistung hat der Kaplan a) von den Einkünften alljährlich zu Philippi und Jakobi (Mai 1) dem Patron, der immer ein consanguineus oder affinis Rudolfs sein muss, in signum dominii 2 Mark reinen Silbers, jedem der Teilhaber, er mag noch so entfernt verwandt sein, I Quart Wein zu Rudolfs dauerndem Ge- dächtnis, dem portenarius oder ecclesiasticus zu Weihnachten 2 Scheffel Roggen, 1 Gerste und I Hafer und vor Johannes des Täufers Geburt (Juni 24) I Pfund Denare von Eisenacher Mass und Münze zu liefern, b) alljährlich an 7 Tagen, spätestens am Tage vor Rudolfs Anniversar 2 Talente Denare an die Stiftsherren, Vikare und Priester, die in der Marienkirche oder in der Kapelle den Seelenvigilien und -Messen beiwohnen, gleichmässig zu verteilen, abziglich von 2 Schillingen Denaren, die dem das Anniversar Rudolfs — das seines Bruders Hermann ist ebenso zu be- gehen — abhaltenden Ordens- oder Weltgeistlichen, von 6 Denaren, die rectori scolarium, und von 6, die ecclesiastico tam sero quam in mane, ut moris est in quibusdam ecclesiis, solempniter conpulsanti gebïhren, c) spätestens 7 Tage vor Rudolfs Anniversar 10 Schillinge Eisenacher gebräuchlicher Denare dem Prior und Konvent der Eisenacher Prediger, 6 dem Gardian und Konvent der dortigen Minderbrider, 2 dem Prior und den Bridern der Zelle Johannes des Täufers, 2 dem Gardian und den Brüdern der Zelle St. Elisabeths pro pitancia speciali, 2 dem Propst von St. Nikolaus und dessen Kaplänen und Priestern, 2 dem Pleban von St. Georg und dessen Kaplänen
Strana 629
1356 April 25—Juni 1 629 und Priestern für ihre Teilnahme am Anniversar, je 1 Schilling derzeit gebräuchlicher und geläufiger Eisenacher Denare den Plebanen der oberen und der unteren Kirche in maiori Lupnicze (Grossen-Lupnitz) und ihren Kaplänen, die gleichfalls das Anniversar begehen sollen, je 10 den Aebtissinnen und den Konventen der Klöster von St. Katerinen ausserhalb und von St. Nikolaus innerhalb der Mauern von Eisenach auszuzahlen, d) am Tage des Anniversars 2 Scheffel frumenti mixti pistaci unter die Armen, vornehm- lich an die litterati ac scolasticis insudantes disciplinis et debiles ad laborem impotentes zu verteilen stipam generalem publice faciendo, e) für Oel auf die Lampe in der Kapelle mit Wissen des Patrons oder eines anderen Teil- habers jährlich 10 Schillinge auszugeben, f) alljährlich, wenn Rudolfs Wunsch entsprechend die Prälaten und der Klerus der Marienkirche oder, falls diese nicht wollen, der Pleban von St. Georgen mit ihren Kaplänen und Schülern an einem der Peterstage in feierlicher Prozession in die Kapelle ziehen und ein Messe singen zu Ehren Gottes und des heiligen Petrus, der racione sancte Treverensis ecclesie Rudolfs Patron ist, Jedem von ihnen und dem bei Aus- und Rückzug der Prozession läutenden ecclesiasticus I Schilling, den scolares und novicii I Heller auszuzahlen, so zwar, dass die genannte Geistlichkeit, wenn sie Anniversar und Prozession feiert, den Kaplan wegen Nichtzahlung verklagen, selbst aber auch vom Kaplan und Patron zur Pflichtleistung an- Patronat und principalitas der Kapelle und gehalten werden darf. der Kurie sollen, wenn Rudolfs Bruder und Schwester ohne Söhne sterben, an Theodericus Losse und dann an dessen jetst noch nicht mannbaren Söhne Iohannes und Hermannus, dessen noch nicht mannbare und etwa noch nachgeborene Söhne, alsdann immer an einen der Lossones, er mag alt oder jung an Jahren sein, fallen, nach deren Aussterben an Rudolfs nächsten consanguineus, der den grössten bebauten oder unbebauten Anteil an Kurie und Garten hat, falls Mehrere gleich grosse Anteile getrennt oder gemein- sam besitzen, an den älteren; jeder Patron gewordene Losse muss im Ein- vernehmen mit den übrigen Teilhabern binnen 4 Monaten nach Bekannt- werden einer Erledigung der Kapelle, wenn möglich aus Rudolfs Verwandt- schaft männlicher oder auch weiblicher Linie, gratis et absque omni munere einen Kaplan bestellen, der ihm vor Empfang der Verwaltung Pfand- und Bürgschaften für die Erfüllung der Ordnungen Rudolfs zu leisten hat; jeder Nachfolger in principalitate et maioritate curie soll binnen Monatsfrist im Einvernehmen mit den übrigen Teilhabern und dem Kaplan das officium custodie seu portenarii wenn möglich einer persona litterata et saltim aliquid scribere seu litteris signare scientis verleihen; Kaplan und Kustos haben sich gegen Patron und Teilhaber demitig und willfährig zu erweisen und sich gut miteinander zu vertragen; der custos seu portenarius soll in treuer Pflichterfüllung den Teilhabern als seinen Herren untertan sein; denjenigen Teilhabern, qui plus aliis, maxime in partibus extraneis, laboraverunt et ex- perti seu exerciti (überliefert: ex coicati) sunt, gebührt grösseres Ansehen als den anderen; der principalis und patronus gewordene Losse sive heres hat jährlich zu Pfingsten I Schilling et in festo beati (hier bricht der Text ab). — D 201, Bruchstück. — Die U. ist nach der Kaiserkrönung Karls IV., aber vor Nr. 989, in der sie als dudum erteilt erwähnt und wörtlich benutzt wird (cc. 19—22), entstanden, vielleicht im Januar 1356, als Losse wohl in Thüringen war (vgl. Nr. 967). 1356 April 25. 973. Rudolfus von Gottes Gnaden Dekan und das Kapitel von Mainz geben dem Wenzo Glöckner (campanarius) in Bysschoffesheim Gauwie (Gau-Bischofsh-) und dessen Erben 2 Morgen in Weinland umzuwandelnden Ackers daselbst in loco vulgariter dicto der plenczer consulcanea agris ecclesie sancti Iohannis Maguntine für einen in der Woche nach Martini in Mainz an die Präsenz des Domes fälligen Zins von 12 Schillingen Heller; versitzen sie den Zins, fällt das Gut heim. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel — ad causas. D. et actum a. dom. 1356. feria proxima post festum pasche. Abschr. in Würzburg, Mainzer Bicher nr. 29 fol. 162a. 1356 Juni 1. 974. Rodolphus von Gottes Gnaden Dekan, Reynhardus de Hanowe Küster und das Domkapitel von Mains versprechen für sich und ihre Nachfolger
1356 April 25—Juni 1 629 und Priestern für ihre Teilnahme am Anniversar, je 1 Schilling derzeit gebräuchlicher und geläufiger Eisenacher Denare den Plebanen der oberen und der unteren Kirche in maiori Lupnicze (Grossen-Lupnitz) und ihren Kaplänen, die gleichfalls das Anniversar begehen sollen, je 10 den Aebtissinnen und den Konventen der Klöster von St. Katerinen ausserhalb und von St. Nikolaus innerhalb der Mauern von Eisenach auszuzahlen, d) am Tage des Anniversars 2 Scheffel frumenti mixti pistaci unter die Armen, vornehm- lich an die litterati ac scolasticis insudantes disciplinis et debiles ad laborem impotentes zu verteilen stipam generalem publice faciendo, e) für Oel auf die Lampe in der Kapelle mit Wissen des Patrons oder eines anderen Teil- habers jährlich 10 Schillinge auszugeben, f) alljährlich, wenn Rudolfs Wunsch entsprechend die Prälaten und der Klerus der Marienkirche oder, falls diese nicht wollen, der Pleban von St. Georgen mit ihren Kaplänen und Schülern an einem der Peterstage in feierlicher Prozession in die Kapelle ziehen und ein Messe singen zu Ehren Gottes und des heiligen Petrus, der racione sancte Treverensis ecclesie Rudolfs Patron ist, Jedem von ihnen und dem bei Aus- und Rückzug der Prozession läutenden ecclesiasticus I Schilling, den scolares und novicii I Heller auszuzahlen, so zwar, dass die genannte Geistlichkeit, wenn sie Anniversar und Prozession feiert, den Kaplan wegen Nichtzahlung verklagen, selbst aber auch vom Kaplan und Patron zur Pflichtleistung an- Patronat und principalitas der Kapelle und gehalten werden darf. der Kurie sollen, wenn Rudolfs Bruder und Schwester ohne Söhne sterben, an Theodericus Losse und dann an dessen jetst noch nicht mannbaren Söhne Iohannes und Hermannus, dessen noch nicht mannbare und etwa noch nachgeborene Söhne, alsdann immer an einen der Lossones, er mag alt oder jung an Jahren sein, fallen, nach deren Aussterben an Rudolfs nächsten consanguineus, der den grössten bebauten oder unbebauten Anteil an Kurie und Garten hat, falls Mehrere gleich grosse Anteile getrennt oder gemein- sam besitzen, an den älteren; jeder Patron gewordene Losse muss im Ein- vernehmen mit den übrigen Teilhabern binnen 4 Monaten nach Bekannt- werden einer Erledigung der Kapelle, wenn möglich aus Rudolfs Verwandt- schaft männlicher oder auch weiblicher Linie, gratis et absque omni munere einen Kaplan bestellen, der ihm vor Empfang der Verwaltung Pfand- und Bürgschaften für die Erfüllung der Ordnungen Rudolfs zu leisten hat; jeder Nachfolger in principalitate et maioritate curie soll binnen Monatsfrist im Einvernehmen mit den übrigen Teilhabern und dem Kaplan das officium custodie seu portenarii wenn möglich einer persona litterata et saltim aliquid scribere seu litteris signare scientis verleihen; Kaplan und Kustos haben sich gegen Patron und Teilhaber demitig und willfährig zu erweisen und sich gut miteinander zu vertragen; der custos seu portenarius soll in treuer Pflichterfüllung den Teilhabern als seinen Herren untertan sein; denjenigen Teilhabern, qui plus aliis, maxime in partibus extraneis, laboraverunt et ex- perti seu exerciti (überliefert: ex coicati) sunt, gebührt grösseres Ansehen als den anderen; der principalis und patronus gewordene Losse sive heres hat jährlich zu Pfingsten I Schilling et in festo beati (hier bricht der Text ab). — D 201, Bruchstück. — Die U. ist nach der Kaiserkrönung Karls IV., aber vor Nr. 989, in der sie als dudum erteilt erwähnt und wörtlich benutzt wird (cc. 19—22), entstanden, vielleicht im Januar 1356, als Losse wohl in Thüringen war (vgl. Nr. 967). 1356 April 25. 973. Rudolfus von Gottes Gnaden Dekan und das Kapitel von Mainz geben dem Wenzo Glöckner (campanarius) in Bysschoffesheim Gauwie (Gau-Bischofsh-) und dessen Erben 2 Morgen in Weinland umzuwandelnden Ackers daselbst in loco vulgariter dicto der plenczer consulcanea agris ecclesie sancti Iohannis Maguntine für einen in der Woche nach Martini in Mainz an die Präsenz des Domes fälligen Zins von 12 Schillingen Heller; versitzen sie den Zins, fällt das Gut heim. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel — ad causas. D. et actum a. dom. 1356. feria proxima post festum pasche. Abschr. in Würzburg, Mainzer Bicher nr. 29 fol. 162a. 1356 Juni 1. 974. Rodolphus von Gottes Gnaden Dekan, Reynhardus de Hanowe Küster und das Domkapitel von Mains versprechen für sich und ihre Nachfolger
Strana 630
630 Nr. 975—979 zur Vergeltung für willkommene Gefälligkeiten, die der ehrbare Herr Adolphus de Virnenburg Kölner Domherr aus besonderer Gunst und Zuneigung ihnen und der Mainzer Kirche erwiesen hat, demselben auf seine Lebenszeit 50 gute und gesetzliche Florentiner Gulden jährlich binnen 8 Tagen nach Martini ohne Währung (sine vara) von den Präsenzgütern ihrer Kirche zu zahlen, und zwar, so oft er oder seine Prokuratoren oder dasu gesandten Boten die Summe nicht in der Stadt Mainz selbst empfangen wollen, an seiner Statt und mit seinem ausdrücklichen Willen an den gottesfürchtigen Gardian des Konventes der Minderbrüder in Andernachus (A-ch); Unkosten, die ihm durch seine Botschaften bei Zahlungsverzug erwachsen, werden sie tragen. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel ad causas. D. et actum a. dom. 1356. kal. iunii. — Orig. in München, Mainz Fasz. 220 = Erzst. Nachtr. I Fasz. 37. 975. 1356 Juni 29. Iohan von Udesheim Stiftsherr zu St. Peter bei Mainz, veltmeister und richter von Dekan und Domkapitel beurkundet die durch den Domvikar und Amtmann Gebehart vollzogene Verpachtung eines wier zu Gunsten der Präsenz des Doms. 1356. in die passionis beatissimorum Petri et Pauli apostolorum. Abschr. in Würzburg, Mainzer Büch. nr. 29 fol. 92b. 976. [Eltville 1356] August 13. Erzbischof Gerlach von Mains schreibt der Stadt Frank- furt über die Möglichkeit, sich vermittels der Grafen von Württemberg mit dem von Heinrieth auszusöhnen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Resten des rückwärts aufgedrückten grünen Sekret- siegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 62; vgl. Grotefend-Jung I 5, Vigener I nr. 631 Reg. mit Bemerkungen über die Einreihung. Gerlacus archiepiscopus Magunt(inus). Unsern fruntlichen gruz bevor. Lieben frunde! I. Als ir uns geschribin hat von dem von Hehinriet umb die vorwart, sullet ir wisze, daz wir letste waren zu Gundilsheim off dem Nekir mit den von Wirtenberg und voreyneten und sûneten uns mit den von Wirtenberg und namen wir uz der eynunge 1) den von Hehinryt und den Storm- feder. 2. Doch machten wir ein vorwart mit dem vorgenanten von Hehinryt, daz sulde steen zuschen unser frauwen tag, also daz die von Wirtenberg da binnen zuschen Suns? reden sulden, ob sie uns konden versunen. Geschiet aber des nit, so sal iz steen zuschen unda) und dem von Hehinryt als vor. Datum Eltevil sabbato ante assumpcionem beate Mar(ie) virginis. Rückwärts: Den ersamen wysen luten burgermeistern, scheffin und rad der stad Frankinfu€rd] unsern lieben frunden. a) so. 1) unbekannt, doch vgl. Vigener nr. 620f. 977. [1356 September]. Der Rat von Frankfurt sendet Kaiser Karl IV. Briefe der Städte Löwen und Brüssel mit Nachrichten über den Krieg in Flandern. Orig.-Entwurf in Frankfurt, Reichssachen Nachtr. nr. 5 (auf Papier, von der häufigen Hand eines Stadtschreibers); vgl. Grotefend-Jung II 138 — Der Adressat ergibt sich aus der Form der Anrede und („са. 1350"). seiner Bezeichnung als Bruder des Herzogs von Brabant, des Luxemburgers Wenzel. Diesem meldete am 15. Juni 1356 Graf Ludwig Maele von Flandern seine Ansprüche auf einen Teil von Flandern an, schlug am 17. August die Bürgerheere von Löwen und Brüssel und rickte in Brüssel und anderen Städten ein, worauf Wenzel nach Limburg flüchtete (vgl. H. Pirenne Ge-
630 Nr. 975—979 zur Vergeltung für willkommene Gefälligkeiten, die der ehrbare Herr Adolphus de Virnenburg Kölner Domherr aus besonderer Gunst und Zuneigung ihnen und der Mainzer Kirche erwiesen hat, demselben auf seine Lebenszeit 50 gute und gesetzliche Florentiner Gulden jährlich binnen 8 Tagen nach Martini ohne Währung (sine vara) von den Präsenzgütern ihrer Kirche zu zahlen, und zwar, so oft er oder seine Prokuratoren oder dasu gesandten Boten die Summe nicht in der Stadt Mainz selbst empfangen wollen, an seiner Statt und mit seinem ausdrücklichen Willen an den gottesfürchtigen Gardian des Konventes der Minderbrüder in Andernachus (A-ch); Unkosten, die ihm durch seine Botschaften bei Zahlungsverzug erwachsen, werden sie tragen. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel ad causas. D. et actum a. dom. 1356. kal. iunii. — Orig. in München, Mainz Fasz. 220 = Erzst. Nachtr. I Fasz. 37. 975. 1356 Juni 29. Iohan von Udesheim Stiftsherr zu St. Peter bei Mainz, veltmeister und richter von Dekan und Domkapitel beurkundet die durch den Domvikar und Amtmann Gebehart vollzogene Verpachtung eines wier zu Gunsten der Präsenz des Doms. 1356. in die passionis beatissimorum Petri et Pauli apostolorum. Abschr. in Würzburg, Mainzer Büch. nr. 29 fol. 92b. 976. [Eltville 1356] August 13. Erzbischof Gerlach von Mains schreibt der Stadt Frank- furt über die Möglichkeit, sich vermittels der Grafen von Württemberg mit dem von Heinrieth auszusöhnen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Resten des rückwärts aufgedrückten grünen Sekret- siegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 62; vgl. Grotefend-Jung I 5, Vigener I nr. 631 Reg. mit Bemerkungen über die Einreihung. Gerlacus archiepiscopus Magunt(inus). Unsern fruntlichen gruz bevor. Lieben frunde! I. Als ir uns geschribin hat von dem von Hehinriet umb die vorwart, sullet ir wisze, daz wir letste waren zu Gundilsheim off dem Nekir mit den von Wirtenberg und voreyneten und sûneten uns mit den von Wirtenberg und namen wir uz der eynunge 1) den von Hehinryt und den Storm- feder. 2. Doch machten wir ein vorwart mit dem vorgenanten von Hehinryt, daz sulde steen zuschen unser frauwen tag, also daz die von Wirtenberg da binnen zuschen Suns? reden sulden, ob sie uns konden versunen. Geschiet aber des nit, so sal iz steen zuschen unda) und dem von Hehinryt als vor. Datum Eltevil sabbato ante assumpcionem beate Mar(ie) virginis. Rückwärts: Den ersamen wysen luten burgermeistern, scheffin und rad der stad Frankinfu€rd] unsern lieben frunden. a) so. 1) unbekannt, doch vgl. Vigener nr. 620f. 977. [1356 September]. Der Rat von Frankfurt sendet Kaiser Karl IV. Briefe der Städte Löwen und Brüssel mit Nachrichten über den Krieg in Flandern. Orig.-Entwurf in Frankfurt, Reichssachen Nachtr. nr. 5 (auf Papier, von der häufigen Hand eines Stadtschreibers); vgl. Grotefend-Jung II 138 — Der Adressat ergibt sich aus der Form der Anrede und („са. 1350"). seiner Bezeichnung als Bruder des Herzogs von Brabant, des Luxemburgers Wenzel. Diesem meldete am 15. Juni 1356 Graf Ludwig Maele von Flandern seine Ansprüche auf einen Teil von Flandern an, schlug am 17. August die Bürgerheere von Löwen und Brüssel und rickte in Brüssel und anderen Städten ein, worauf Wenzel nach Limburg flüchtete (vgl. H. Pirenne Ge-
Strana 631
1356 Juni 29—Oktober 26 631 schichte Belgiens II 212—214, Werunsky III 149 f.). An diese Ereignisse Kenntnis von der am 24. Oktober erfolgenden knipft unser Schreiben an. Die Räumung Brüssels durch die Flandrer liegt nach dem letzten Satz zu schliessen aber noch nicht vor. Vielleicht hat die Frankfurter Gesandtschaft an den Kaiser, deren Abreise in Nr. 978 erwähnt wird, unser Schreiben mitgenommen. I. Uwern gnaden tun wir kûnt, Lyber gnediger herre ! dů uns zû wizsene ward um soliche geschicht, alse in Brafand ist were? geschehin, das uns) das wir dû unser boten und bryfe santen an die erbern wisen lute die scheffen und an die rete der stede zû Lovene und zû Brüssele und baden sie, das sie uns widder wolden? lazsen virsten mit iren bryfen, wy es zuschen den durchluchtigen fursten und herren dem herczogen von Brafand uwerm brudere und dem grefen von Flandren und in und den andern steden, die umb sie gelegin were sint, gelegin were. Des schreben sie uns ire bryfe widder. 2. Die selben bryfe senden wir uch in dysem bryffe beslozsen. Dar nach moget ir uch Ken) richten, was uwir gnade €dunket und besinnet, das dar zu nucze und gud sii und ebene kome. 3. Auch sal uwir gnade wizsen, was uch und den uwern zů widdirmude widdirfüre, das uns das trüweliche leid ist, wo wir gefreysschen adir virnemen. 978. [1356?] Oktober 2. Der Rat von Friedberg meldet der Stadt Frankfurt, dass er an einer Gesandtschaft an Kaiser Karl IV. nicht teilnehmen könne. Orig. (auf Papier mit Wasserzeichen etwa wie Briquet nr. 3172, 3181, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Schnitten und Resten des rückwärts auf- gedrückten grinen Siegels) in Frankfurt, Reichssachen Nachtr. nr. 267. — Der Brief, der Schrift nach kaum jiinger als das 6. Jahrzehnt, gehört wegen der Erwähnung der kaiserlichen Regierung frühestens ins J. 1355. Die wohl bestehende Beziehung zu den in Nr. 979 angeführten Verhandlungen weist ihn mit Wahrscheinlichkeit ins J. 1356. Unserna) früntlichen grůz bevôrnt. Lýben frunde, wýszit, als ir ûns geschrýben hat, daz wir unser frûnd bi ein zû dirre zit und also kürtzlich nit brengen mogen und ouch unser frund nit gebyden kûnnen, d’ wir gerne hetten und uns nôtze weren, mit uwern frunden zû ridene zû unserm herren dem ..keisere, dan wir byden uch altzů dýnstlich, daz ir uwern frunden dý ir sendende werdit, bevelit, daz sy von unsern wegen als von uwern wegen daz beste vôrkeren, beide von lantfryde odir von andern sachen, want iz uns zû dirre zit also lit, daz unser dehein gerne zů dýsme unserm iarmerkete uz sim hus ist. Des důt, als wir uch glôuben. Datum in crastino beati Remig(ii) nostro sub sigillo ad causas. . .Consules Fridebergen(ses). Rückwärts: Erberen wisen lûden den ..bürgermeisteren und dem ..rade zu Frankenfurd. a) o über U. [1356] Oktober 26. 979. Die Stadt Frankfurt ersucht die Stadt Friedberg, wegen des bevorstehenden kaiserlichen Besuches Boten nach Frankfurt zu senden.
1356 Juni 29—Oktober 26 631 schichte Belgiens II 212—214, Werunsky III 149 f.). An diese Ereignisse Kenntnis von der am 24. Oktober erfolgenden knipft unser Schreiben an. Die Räumung Brüssels durch die Flandrer liegt nach dem letzten Satz zu schliessen aber noch nicht vor. Vielleicht hat die Frankfurter Gesandtschaft an den Kaiser, deren Abreise in Nr. 978 erwähnt wird, unser Schreiben mitgenommen. I. Uwern gnaden tun wir kûnt, Lyber gnediger herre ! dů uns zû wizsene ward um soliche geschicht, alse in Brafand ist were? geschehin, das uns) das wir dû unser boten und bryfe santen an die erbern wisen lute die scheffen und an die rete der stede zû Lovene und zû Brüssele und baden sie, das sie uns widder wolden? lazsen virsten mit iren bryfen, wy es zuschen den durchluchtigen fursten und herren dem herczogen von Brafand uwerm brudere und dem grefen von Flandren und in und den andern steden, die umb sie gelegin were sint, gelegin were. Des schreben sie uns ire bryfe widder. 2. Die selben bryfe senden wir uch in dysem bryffe beslozsen. Dar nach moget ir uch Ken) richten, was uwir gnade €dunket und besinnet, das dar zu nucze und gud sii und ebene kome. 3. Auch sal uwir gnade wizsen, was uch und den uwern zů widdirmude widdirfüre, das uns das trüweliche leid ist, wo wir gefreysschen adir virnemen. 978. [1356?] Oktober 2. Der Rat von Friedberg meldet der Stadt Frankfurt, dass er an einer Gesandtschaft an Kaiser Karl IV. nicht teilnehmen könne. Orig. (auf Papier mit Wasserzeichen etwa wie Briquet nr. 3172, 3181, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Schnitten und Resten des rückwärts auf- gedrückten grinen Siegels) in Frankfurt, Reichssachen Nachtr. nr. 267. — Der Brief, der Schrift nach kaum jiinger als das 6. Jahrzehnt, gehört wegen der Erwähnung der kaiserlichen Regierung frühestens ins J. 1355. Die wohl bestehende Beziehung zu den in Nr. 979 angeführten Verhandlungen weist ihn mit Wahrscheinlichkeit ins J. 1356. Unserna) früntlichen grůz bevôrnt. Lýben frunde, wýszit, als ir ûns geschrýben hat, daz wir unser frûnd bi ein zû dirre zit und also kürtzlich nit brengen mogen und ouch unser frund nit gebyden kûnnen, d’ wir gerne hetten und uns nôtze weren, mit uwern frunden zû ridene zû unserm herren dem ..keisere, dan wir byden uch altzů dýnstlich, daz ir uwern frunden dý ir sendende werdit, bevelit, daz sy von unsern wegen als von uwern wegen daz beste vôrkeren, beide von lantfryde odir von andern sachen, want iz uns zû dirre zit also lit, daz unser dehein gerne zů dýsme unserm iarmerkete uz sim hus ist. Des důt, als wir uch glôuben. Datum in crastino beati Remig(ii) nostro sub sigillo ad causas. . .Consules Fridebergen(ses). Rückwärts: Erberen wisen lûden den ..bürgermeisteren und dem ..rade zu Frankenfurd. a) o über U. [1356] Oktober 26. 979. Die Stadt Frankfurt ersucht die Stadt Friedberg, wegen des bevorstehenden kaiserlichen Besuches Boten nach Frankfurt zu senden.
Strana 632
632 Nr. 980—985 Orig.-Entwurf (auf Papier) in Frankfurt, Reichssachen Nachtr. nr. 116, von der Stadtschreiberhand der Nr. 977. — Von allen Frankfurter Aufent- halten Karls IV. passt nur der von 1356 zum Tagesdatum dieses Briefes. Der Rat ist damals eben am 26. Oktober davon unterrichtet worden, dass der Kaiser am 30. kommen werde. Liben frund, Ir burgermeistere und rat zû Fredeberg! wir tun uch kunt, das wir han virnomen, das der allir durch- luchtige furste unsir liber gnediger herre der Romissche keyser Karl und kunyng zů Beheim kurczliche by uns zu Frank(envord) wolle komen. Des schriben wir uch, das ir nicht enlazset, in sendet uwir ratbern frund by uns zů Frank(envord) «wollit senden, das sie nû bis frytdag 1) zû abent by uns zů Frank(en- vord) sin und das «man wir? da mit einander zû rade werden, was wir an den vorgenanten unsern liben gnedigen herren bringen wollen, beide um des lantfride n) z wegen? und um des landes nod. Auch wizset, daz wir dyt den von Wetflar und den von Geilnh(usen) auch hant a) geschrebin uwern willen. Schribet uns widdir mit dysem botin. Datum feria quarta ante Symonis et Iude apostolorum a) nt zweifelhaft. 1) Oktober 28. Eltville 1356 November 12. Erzbischof Gerlach von Mainz an Bürgermeister und Rat seiner Stadt Mainz: heisst sie, die ihm für die dortigen Juden jährlich schuldigen 112 Mark Pfennige wie früher an Dekan und Kapitel von Mains zu zahlen. — Aus Orig. in Darmstadt: Vigener nr. 658 Reg. 980. 981. Avignon 1356 — Dezember 16S. Nicolaus Suanensis (Soana) sepiscopus) erteilt der ecclesia sancte Marie in Goltpach (Goldbach) et sancti Petri apostoli extra villam in Golt- pache invicem annexa'capella in curia aliodiali Lossonum in opido Ysna- censi zu Ehren der Heiligen Petrus, Paulus und Anthonius und der ecclesia sanctorum Petri ac Cosme et Damiani in villa de Lupnicze (Grossen-Lupnitz) einen 40 tägigen Ablass, als dessen confirmator und impetrator der Erzbischof von Mainz €der ehrwürdige Herr Rodolfus Losse decanus ec- clesie Maguntine sedis apostolice capellanus? bezeichnet wird. D. Avinion(e) die EXVI.S mensis decembris a. dom. 1356. ind. quinta et domino Innocencio sexto ad summi apostolatus apicem sublimato. — D 221, Abschrift und Entwurf. Das Datum bezieht sich auf die Verleihung für Goldbach. Die Urkunde für die Lossenkapelle kann um Jahre jünger sein. 982. 1356 Dezember 26. Iohan zum Sterren Schultheiss, Iohann von Bubinheim Pauelsen, Werner Halpsteder, Herkeln zum Lamme, Hiltwin, Iacob von Aspisheim, Hennekin Knecht und Peter von Kemmede Schöffen des Gerichts zu Algensheim (Als-) bekennen, dass Symon genant Bommeler und seine Frau Agnes (Nese) dem Dekan und Kapitel von Mainz zu deren Präsenz 3 Pfund jährlich zwischen Martini und Weihnachten zahlbaren Zinses verkauft und dafür zu Pfand gesetzt 1 Morgen Weinberg an dem Slidewege neben hern Bernharte, der gibet hubenzins, 1/2 Morgen Ackers ebenda, 11/2 an dem Dychbach neben Bernhart, I Zweiteil Ackers an dem Sporkenheimer (v über o) wege, neben B., I Garten bei Ditzen, alles mit hubenzins, ihr Haus nur (!) der hobe- stad in der Bunden under dem baume in Katherin Mulen hoff mit budenzins; sie haben die Gülte aufgelassen mit hant und mit halm nach des gerichtes recht und gewonheit und den Schultheissen veranlasst, den Halm zu nehmen und den Domvikar Herrn Iohan Swabe von des Stifts wegen mit der Gülte zu erben und in frid und ban daruber tun nach des gerichtes recht und ge- wonheid, woriber er den Ausstellern sin recht und urkunde gegeben hat nach des gerichtes recht und gewonheit. Siegler: auf Bitten von Symon und Agnes der Schultheiss. — — der gegeben ist des iares, da man [zalte] von Cristus
632 Nr. 980—985 Orig.-Entwurf (auf Papier) in Frankfurt, Reichssachen Nachtr. nr. 116, von der Stadtschreiberhand der Nr. 977. — Von allen Frankfurter Aufent- halten Karls IV. passt nur der von 1356 zum Tagesdatum dieses Briefes. Der Rat ist damals eben am 26. Oktober davon unterrichtet worden, dass der Kaiser am 30. kommen werde. Liben frund, Ir burgermeistere und rat zû Fredeberg! wir tun uch kunt, das wir han virnomen, das der allir durch- luchtige furste unsir liber gnediger herre der Romissche keyser Karl und kunyng zů Beheim kurczliche by uns zu Frank(envord) wolle komen. Des schriben wir uch, das ir nicht enlazset, in sendet uwir ratbern frund by uns zů Frank(envord) «wollit senden, das sie nû bis frytdag 1) zû abent by uns zů Frank(en- vord) sin und das «man wir? da mit einander zû rade werden, was wir an den vorgenanten unsern liben gnedigen herren bringen wollen, beide um des lantfride n) z wegen? und um des landes nod. Auch wizset, daz wir dyt den von Wetflar und den von Geilnh(usen) auch hant a) geschrebin uwern willen. Schribet uns widdir mit dysem botin. Datum feria quarta ante Symonis et Iude apostolorum a) nt zweifelhaft. 1) Oktober 28. Eltville 1356 November 12. Erzbischof Gerlach von Mainz an Bürgermeister und Rat seiner Stadt Mainz: heisst sie, die ihm für die dortigen Juden jährlich schuldigen 112 Mark Pfennige wie früher an Dekan und Kapitel von Mains zu zahlen. — Aus Orig. in Darmstadt: Vigener nr. 658 Reg. 980. 981. Avignon 1356 — Dezember 16S. Nicolaus Suanensis (Soana) sepiscopus) erteilt der ecclesia sancte Marie in Goltpach (Goldbach) et sancti Petri apostoli extra villam in Golt- pache invicem annexa'capella in curia aliodiali Lossonum in opido Ysna- censi zu Ehren der Heiligen Petrus, Paulus und Anthonius und der ecclesia sanctorum Petri ac Cosme et Damiani in villa de Lupnicze (Grossen-Lupnitz) einen 40 tägigen Ablass, als dessen confirmator und impetrator der Erzbischof von Mainz €der ehrwürdige Herr Rodolfus Losse decanus ec- clesie Maguntine sedis apostolice capellanus? bezeichnet wird. D. Avinion(e) die EXVI.S mensis decembris a. dom. 1356. ind. quinta et domino Innocencio sexto ad summi apostolatus apicem sublimato. — D 221, Abschrift und Entwurf. Das Datum bezieht sich auf die Verleihung für Goldbach. Die Urkunde für die Lossenkapelle kann um Jahre jünger sein. 982. 1356 Dezember 26. Iohan zum Sterren Schultheiss, Iohann von Bubinheim Pauelsen, Werner Halpsteder, Herkeln zum Lamme, Hiltwin, Iacob von Aspisheim, Hennekin Knecht und Peter von Kemmede Schöffen des Gerichts zu Algensheim (Als-) bekennen, dass Symon genant Bommeler und seine Frau Agnes (Nese) dem Dekan und Kapitel von Mainz zu deren Präsenz 3 Pfund jährlich zwischen Martini und Weihnachten zahlbaren Zinses verkauft und dafür zu Pfand gesetzt 1 Morgen Weinberg an dem Slidewege neben hern Bernharte, der gibet hubenzins, 1/2 Morgen Ackers ebenda, 11/2 an dem Dychbach neben Bernhart, I Zweiteil Ackers an dem Sporkenheimer (v über o) wege, neben B., I Garten bei Ditzen, alles mit hubenzins, ihr Haus nur (!) der hobe- stad in der Bunden under dem baume in Katherin Mulen hoff mit budenzins; sie haben die Gülte aufgelassen mit hant und mit halm nach des gerichtes recht und gewonheit und den Schultheissen veranlasst, den Halm zu nehmen und den Domvikar Herrn Iohan Swabe von des Stifts wegen mit der Gülte zu erben und in frid und ban daruber tun nach des gerichtes recht und ge- wonheid, woriber er den Ausstellern sin recht und urkunde gegeben hat nach des gerichtes recht und gewonheit. Siegler: auf Bitten von Symon und Agnes der Schultheiss. — — der gegeben ist des iares, da man [zalte] von Cristus
Strana 633
1356 November 12—1357 Januar 23 633 geburte drutzenhundert iar und sehes und funtzig iar des nehsten mantages nach dem Cristage. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 29 fol. 112a. Ueber den Mainzer Jahresanfang vgl. Vigener I nr. 1351. Die Verkaufs- — urkunde des Symon und der Agnes vom selben Tage ebenda fol. 113a. 983. [1304—569. Graf Johann von Ziegenhain beglaubigt einen Boten bei Abt Heinrich VI. von Fulda. Abschrift (um 1800) in Kindlingers Sammlung zu Münster II 136 S. 70 nr. 3 aus verschollenem Orig. auf Papier; vgl. Nr. 742. — Der Brief, einreihbar nur in die Regierungszeit Graf Johanns — unter dem Fuldaer Abt kann sowohl Heinrich V. als VI. oder VII. verstanden sein —, mag mit einem anderen zusammenhängen, der zum J. 1315 gehört (siche die Nachträge). Reverende in Christo pater et domine domine Henr(rice) abbas ecclesie Fulden(sis)! Vestrea) presentium mittimus osten- sorem rogantes fideliter et attente, quatenus verbis suis, quea* [vobis ex parte nostra?] retulerit, fidem adhibere dignemini creditivam, tamquam si vobis propria lin[guab) loqueremur?]. Datum Cyginhain nostro sub secreto. Iohannes comes de Cyginhain. Rückwärts: Reverendo in Christo patri ac domino suo domino Henr(ico) abbati ecclesie Fuld(ensis). a) fehlt Substantiv. + a*) vel (davor noch längerer Einzelschaft, 1 mit Kürzungsstrich) Kindl. † b) nach lin Rest der Zeile frei Kindl. 984. [1304—13563. Ein Abt von Hersfeld mahnt Graf Johann von Ziegenhain zugunsten gefangener Bauern. Abschrift (um 1800) in Kindlingers Sammlung in Münster II 136 S. 7I nr. 5 aus verschollenem Orig. auf Papier mit frückwärts aufgedriicktem/ rundem Siegel. — Zur Ueberlieferung vgl. Nr. 742. Für die Einreihung gibt die Erwähnung des Empfängers den einzigen Anhalt. [.....] dei gratia abbas cenobii Hersfeldens(is) generoso viro domino Io[hanni comiti de] Cygenhaina) s[a) ................Jndi voluntatem cum salute. Prout nuper litteras vobis direximus, s[criben]dob) vos rogamus et monemus, quatenus [...Jwinum dictum [.....Jiziges servitorem [vestrum] talem disponere velitis, ut rusticos cenobiorum nostrorum [in?] Cruceberg ac) de L[......], quos captivos detinet, cum rebus [....Jtis eisdem libere reddat et solutos. Hoc apud vos remerebimus locis temporibusque [..... ........ . . . . . . . . . .J. Datum sub nostro secreto [. ..... .. .. . ... .]. Rückwärts: Nobili Io(hanni) comiti et domino de Cygenhain. a) Lesungsversuch K.s: sint ta(m) ... ribus (2), danach noch Licke von etwa 7 Buchstaben. + b) criben von K kleiner nachgetr. + c) a de gewiss falsch, vielmehr eine Konjunktion zu vermuten; der folgende Name bleibt ungewiss, da mit L keines der Hersfeldischen Klöster beginnt; sonst wäre etwa an Blankenheim oder Kornberg zu denken. Winkel und Oestrich 1357 Januar 23. 985. Instrument des kaiserlich-öffentlichen Mainzer Notars Iohannes Ulrichs son von Freisingen: des iares 1357 des nesten mandages nach sente Agnesen dage der heiligen iuncfrauwen um mittin dage in dem dorffe zu Winkele under dem spilhuse daselbes by der kyrchen, da der schultheysze und die scheffen ir gerieh[tJe spulgen zu halden, haben vor den bescheidenen Dylman Visscher Schultheiss, Hennekin, Gebehart, Sybil, Schiffmann, Dyle genant Nebelong, Herman Nydecke und Iacobis dem Haffe Schöffen zu Vynkele, dem unterschriebenen Notar und den Zeugen die bescheidenen Ieckel von Munster,
1356 November 12—1357 Januar 23 633 geburte drutzenhundert iar und sehes und funtzig iar des nehsten mantages nach dem Cristage. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 29 fol. 112a. Ueber den Mainzer Jahresanfang vgl. Vigener I nr. 1351. Die Verkaufs- — urkunde des Symon und der Agnes vom selben Tage ebenda fol. 113a. 983. [1304—569. Graf Johann von Ziegenhain beglaubigt einen Boten bei Abt Heinrich VI. von Fulda. Abschrift (um 1800) in Kindlingers Sammlung zu Münster II 136 S. 70 nr. 3 aus verschollenem Orig. auf Papier; vgl. Nr. 742. — Der Brief, einreihbar nur in die Regierungszeit Graf Johanns — unter dem Fuldaer Abt kann sowohl Heinrich V. als VI. oder VII. verstanden sein —, mag mit einem anderen zusammenhängen, der zum J. 1315 gehört (siche die Nachträge). Reverende in Christo pater et domine domine Henr(rice) abbas ecclesie Fulden(sis)! Vestrea) presentium mittimus osten- sorem rogantes fideliter et attente, quatenus verbis suis, quea* [vobis ex parte nostra?] retulerit, fidem adhibere dignemini creditivam, tamquam si vobis propria lin[guab) loqueremur?]. Datum Cyginhain nostro sub secreto. Iohannes comes de Cyginhain. Rückwärts: Reverendo in Christo patri ac domino suo domino Henr(ico) abbati ecclesie Fuld(ensis). a) fehlt Substantiv. + a*) vel (davor noch längerer Einzelschaft, 1 mit Kürzungsstrich) Kindl. † b) nach lin Rest der Zeile frei Kindl. 984. [1304—13563. Ein Abt von Hersfeld mahnt Graf Johann von Ziegenhain zugunsten gefangener Bauern. Abschrift (um 1800) in Kindlingers Sammlung in Münster II 136 S. 7I nr. 5 aus verschollenem Orig. auf Papier mit frückwärts aufgedriicktem/ rundem Siegel. — Zur Ueberlieferung vgl. Nr. 742. Für die Einreihung gibt die Erwähnung des Empfängers den einzigen Anhalt. [.....] dei gratia abbas cenobii Hersfeldens(is) generoso viro domino Io[hanni comiti de] Cygenhaina) s[a) ................Jndi voluntatem cum salute. Prout nuper litteras vobis direximus, s[criben]dob) vos rogamus et monemus, quatenus [...Jwinum dictum [.....Jiziges servitorem [vestrum] talem disponere velitis, ut rusticos cenobiorum nostrorum [in?] Cruceberg ac) de L[......], quos captivos detinet, cum rebus [....Jtis eisdem libere reddat et solutos. Hoc apud vos remerebimus locis temporibusque [..... ........ . . . . . . . . . .J. Datum sub nostro secreto [. ..... .. .. . ... .]. Rückwärts: Nobili Io(hanni) comiti et domino de Cygenhain. a) Lesungsversuch K.s: sint ta(m) ... ribus (2), danach noch Licke von etwa 7 Buchstaben. + b) criben von K kleiner nachgetr. + c) a de gewiss falsch, vielmehr eine Konjunktion zu vermuten; der folgende Name bleibt ungewiss, da mit L keines der Hersfeldischen Klöster beginnt; sonst wäre etwa an Blankenheim oder Kornberg zu denken. Winkel und Oestrich 1357 Januar 23. 985. Instrument des kaiserlich-öffentlichen Mainzer Notars Iohannes Ulrichs son von Freisingen: des iares 1357 des nesten mandages nach sente Agnesen dage der heiligen iuncfrauwen um mittin dage in dem dorffe zu Winkele under dem spilhuse daselbes by der kyrchen, da der schultheysze und die scheffen ir gerieh[tJe spulgen zu halden, haben vor den bescheidenen Dylman Visscher Schultheiss, Hennekin, Gebehart, Sybil, Schiffmann, Dyle genant Nebelong, Herman Nydecke und Iacobis dem Haffe Schöffen zu Vynkele, dem unterschriebenen Notar und den Zeugen die bescheidenen Ieckel von Munster,
Strana 634
634 Nr. 986 seine Frau Dyne, Lutze zu dem Rade und seine Frau Grede Bürger zu Mainz an Dekan und Kapitel von Mainz für die Präsenz 5 Pfund Geldes Gülte — J. 4 und L. 1 — von dem Gut, daz da heiszet der frauwen gut von Olmen (Nieder-Ober-Olm), verkauft, sie samt den Unterpfändern dem Schult- heissen mit Hand und Halm aufgelassen und den bescheidenen Herrn Iohanne Swabe von Costentze Domvikar als Vertreter des Kapitels durch den Schult- heissen, der ihm den Halm in die Hand gab, „erbeten" und in Gewere setzen lassen im Beisein der Zeugen Heinrich Brumszer, Herman Rusze, Henne Cunrades son und Henne Kunen son. Dar nach dez selben dages uber ein kleyne wyle in dem dorffe zu Ostrich under der halle haben vor den be- scheidenen Burkart Schultheiss, Conze Schmied und Bechtolf Wirt Schöffen zu Oe., dem unterfertigten Notar und den Zeugen Jeckel Monsterer und seine Frau D., L. und seine Frau G. sich Gülte und Unterpfänder nochmals auf- gelassen und J. Swab in Gewerschaft setzen lassen, worüber dieser an beiden Gerichten sein „Recht und Urkunde“ gab, im Beisein der Zeugen Richwin Zimmermann, Philman Wolfhase und Emmerche iuncfrauwen Nesen eyden. Die Unterpfänder sind : in Dorf und Mark Winkel I Morgen Ackers an dem engen wege by dem huser baume an Sibil Schifman, ferner an dem Adyche stucke 2 Morgen Ackers by herren Frideriche Griffenclawe, I grosses Stück Ackers an dem Frisendale by hern Frideriche, in Dorf und Feld Oestrich 9 Morgen Ackers an dem Spyrbaume uff der Geszelen, 101/2 Morgen Ackers in dem Leydeloche, 2 Morgen Weingarten an dem Gensebaum, der Freienhof zu Mittelnheim (M-lheim). — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher versch. Inhalts nr. 29 fol. 159b. 986. Trier 1357 Februar 1. Der Mainzer Dekan und Trierer Domherr Rudolf Losse macht sein Testament. D 2021). — Die Testamentsvollstrecker begegnen erst in Nr. 1028, vgl. Nr. 1017. In nomine sancte et individue trinitatis, patris et filii et spiritus sancti amen. Ego Rodolphus dictus Losse decanus Magunt(ine) et canonicus Treveren(sis) ecclesiarum per dei graciam mente sanus, quamvis parumper in manibus debilis consideranter attendens dictum ewangelicum Vigilate, quia nescitis diem neque horam'1) et in ardentibus votis gerens, dum racio regit mentem, quam sepe ne dum langwor obnubilat sed et circumstancium personarum avaricia et inportunitas necnon emergencia et incumbencia negocia in tantum opprimunt et inpediunt, ut non solum spiritualium et persone proprie verum eciam rerum temporalium cogant langworis vehemencia et circumstancium et negociorum oppressio dolorosius oblivisci condicionis humane inevitabile debitum, ne intestatus decedam, salubriter prevenire et vigilando disponere de bonis et rebus meis a deo mihi collatis et per inmensos labores meos con- quisitis et eciam in parte de hiis, que progenitorum meorum suc- cessio ad me devolvit, et de hiis, que conparavi de ipsis ad laudem Altissimi et ad consolacionem proximorum fidelium de ipsis bonis et rebus meis per presens testamentum meum disposui et ordino in hunc modum. I. In primis siquidem in altera pretactarum ecclesiarum Magunt(ina) aut Treveren(si), cui vicinior quantum ad locum decessero, meam eligo ecclesiasticam sepulturam dans et legans cuilibet predictarum ecclesiarum Magunt(ine) et Treveren(si) ad perhennem dei gloriam centum florenos pro redditibus annuis conparandis in meo anniversario inter canonicos, vicarios et capellanos, qui vigiliis misse et commemoracioni pro defunctis interfuerint, annis singulis equaliter dividendis salva tamen de eisdem in qualibet dictarum ecclesiarum campanario seu
634 Nr. 986 seine Frau Dyne, Lutze zu dem Rade und seine Frau Grede Bürger zu Mainz an Dekan und Kapitel von Mainz für die Präsenz 5 Pfund Geldes Gülte — J. 4 und L. 1 — von dem Gut, daz da heiszet der frauwen gut von Olmen (Nieder-Ober-Olm), verkauft, sie samt den Unterpfändern dem Schult- heissen mit Hand und Halm aufgelassen und den bescheidenen Herrn Iohanne Swabe von Costentze Domvikar als Vertreter des Kapitels durch den Schult- heissen, der ihm den Halm in die Hand gab, „erbeten" und in Gewere setzen lassen im Beisein der Zeugen Heinrich Brumszer, Herman Rusze, Henne Cunrades son und Henne Kunen son. Dar nach dez selben dages uber ein kleyne wyle in dem dorffe zu Ostrich under der halle haben vor den be- scheidenen Burkart Schultheiss, Conze Schmied und Bechtolf Wirt Schöffen zu Oe., dem unterfertigten Notar und den Zeugen Jeckel Monsterer und seine Frau D., L. und seine Frau G. sich Gülte und Unterpfänder nochmals auf- gelassen und J. Swab in Gewerschaft setzen lassen, worüber dieser an beiden Gerichten sein „Recht und Urkunde“ gab, im Beisein der Zeugen Richwin Zimmermann, Philman Wolfhase und Emmerche iuncfrauwen Nesen eyden. Die Unterpfänder sind : in Dorf und Mark Winkel I Morgen Ackers an dem engen wege by dem huser baume an Sibil Schifman, ferner an dem Adyche stucke 2 Morgen Ackers by herren Frideriche Griffenclawe, I grosses Stück Ackers an dem Frisendale by hern Frideriche, in Dorf und Feld Oestrich 9 Morgen Ackers an dem Spyrbaume uff der Geszelen, 101/2 Morgen Ackers in dem Leydeloche, 2 Morgen Weingarten an dem Gensebaum, der Freienhof zu Mittelnheim (M-lheim). — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher versch. Inhalts nr. 29 fol. 159b. 986. Trier 1357 Februar 1. Der Mainzer Dekan und Trierer Domherr Rudolf Losse macht sein Testament. D 2021). — Die Testamentsvollstrecker begegnen erst in Nr. 1028, vgl. Nr. 1017. In nomine sancte et individue trinitatis, patris et filii et spiritus sancti amen. Ego Rodolphus dictus Losse decanus Magunt(ine) et canonicus Treveren(sis) ecclesiarum per dei graciam mente sanus, quamvis parumper in manibus debilis consideranter attendens dictum ewangelicum Vigilate, quia nescitis diem neque horam'1) et in ardentibus votis gerens, dum racio regit mentem, quam sepe ne dum langwor obnubilat sed et circumstancium personarum avaricia et inportunitas necnon emergencia et incumbencia negocia in tantum opprimunt et inpediunt, ut non solum spiritualium et persone proprie verum eciam rerum temporalium cogant langworis vehemencia et circumstancium et negociorum oppressio dolorosius oblivisci condicionis humane inevitabile debitum, ne intestatus decedam, salubriter prevenire et vigilando disponere de bonis et rebus meis a deo mihi collatis et per inmensos labores meos con- quisitis et eciam in parte de hiis, que progenitorum meorum suc- cessio ad me devolvit, et de hiis, que conparavi de ipsis ad laudem Altissimi et ad consolacionem proximorum fidelium de ipsis bonis et rebus meis per presens testamentum meum disposui et ordino in hunc modum. I. In primis siquidem in altera pretactarum ecclesiarum Magunt(ina) aut Treveren(si), cui vicinior quantum ad locum decessero, meam eligo ecclesiasticam sepulturam dans et legans cuilibet predictarum ecclesiarum Magunt(ine) et Treveren(si) ad perhennem dei gloriam centum florenos pro redditibus annuis conparandis in meo anniversario inter canonicos, vicarios et capellanos, qui vigiliis misse et commemoracioni pro defunctis interfuerint, annis singulis equaliter dividendis salva tamen de eisdem in qualibet dictarum ecclesiarum campanario seu
Strana 635
1357 Februar 1 635 custodi propter debitam conpulsacionem annuatim in diebus anni- versarii mei faciendam et eciam magistro rectori parvulorum, si ipse vigiliis et misse pretactis interfuerit, qui eciam per se vel per alium diem mei anniversarii kalendariis seu libris choralibus annotare aut annotatam videre debebit congrua porcione. 2. Item fructus et redditus decanatus et prebendarum Magunt(ine) et Treveren(sis) ecclesiarum pretactarum et aliorum beneficiorum meorum post obitum meum extantes pro manibus mihi non solutos nec deliberatos solutis tamen de ipsis et supportatis prius oneribus et expensis, si que racione huiusmodi beneficiorum forsitan in[mlinerenta), dimitto et lego ipsis ecclesiis, a quibus huiusmodi fructus et redditus mihi cesserunt vel cedere aut provenire seu solvi debuerunt ac debebant eciam pro conparandis et augendis annuis redditibus cum reliquis distribuendis, ut pingwiores singu- lorum fiant porciones, in meo anniversario, ut iam supra proxime est expressum, ita sane, si pretact[o]rumb) fructuum et reddituum solucio mihi facienda in vita mea sub spe obitus mei aut alias fraudulenter non fuerit retardata alioquin ipsi fructus et redditus meis executoribus infrascriptis persolvi et assignari debebunt ad opus testamenti mei presentis. 3. Item volo et mando, quod singula debita, in quibus me teneri apparuerit et iniuste acquisita, recepta vel retenta per me vel meo nomine, si extant, restituantur. Sed si non extant, tunc eorundem valores de bonis et relictis meis mobilibus et in eorum defectum de immobilibus ubicumque consistant, usque ad satisfacionemb*) congruam solvantur et meis creditoribus benivole satisfiat vel saltem cum creditoribus meis per conpensacionem, transactionem, donacionem, remissionem, acceptilacionem seu per conposicionem vel alias concordetur. 4. Item cum multa bona mihi pervenerint racione ecclesie Trever(ensis) predicte et sub ea, ego tamquam gratus do et lego ad ipsam ecclesiam centum florenos pro ornatu sanctarum reli- quiarum et altarium in ecclesia supradicta, ut subscripti executores presentis testamenti mei ipsos florenos, ubi plus ad honorem dei oportunum visum fuerit et saluti anime mee magis congruere viderint, distribuant et convertant. 5. Item do et lego et sancti Castoris Cardonen(sis) et sancti Castoris et sancti Florini Confluen(tini) necnon sancti Symeonis Treveren(sis) ecclesiis C florenos, videlicet cuilibet ipsarum ecclesiarum quinquaginta florenos bonos pro redditibus perpetuis, quamtocius fieri poterit, conparandis et in meo anniversario annis singulis in ipsis ecclesiis inter canonicos, presbyteros, vicarios seu capellanos, qui missis et vigiliis in ipsis ecclesiis interfuerint, equaliter distribuendis salvis eciam rectore parvulorum, qui eciam ad annotacionem et presenciam, ut supra de alio conscriptum est, teneatur et custodibus seu campanariis pro faciendis devotis conpulsacionibus porcionibus congruentibus, prout decet. 6. Item monasterio beati Mathie apostoli extra muros Treveren(ses) ordinis sancti Benedicti ad ornatum sanctarum beati Mathie apostoli reliquiarum aut saltem eius sepulchri aut pro emendis annuis redditibus seu censibus in meo anniversario inter monachos ibidem tunc vigiliis et misse
1357 Februar 1 635 custodi propter debitam conpulsacionem annuatim in diebus anni- versarii mei faciendam et eciam magistro rectori parvulorum, si ipse vigiliis et misse pretactis interfuerit, qui eciam per se vel per alium diem mei anniversarii kalendariis seu libris choralibus annotare aut annotatam videre debebit congrua porcione. 2. Item fructus et redditus decanatus et prebendarum Magunt(ine) et Treveren(sis) ecclesiarum pretactarum et aliorum beneficiorum meorum post obitum meum extantes pro manibus mihi non solutos nec deliberatos solutis tamen de ipsis et supportatis prius oneribus et expensis, si que racione huiusmodi beneficiorum forsitan in[mlinerenta), dimitto et lego ipsis ecclesiis, a quibus huiusmodi fructus et redditus mihi cesserunt vel cedere aut provenire seu solvi debuerunt ac debebant eciam pro conparandis et augendis annuis redditibus cum reliquis distribuendis, ut pingwiores singu- lorum fiant porciones, in meo anniversario, ut iam supra proxime est expressum, ita sane, si pretact[o]rumb) fructuum et reddituum solucio mihi facienda in vita mea sub spe obitus mei aut alias fraudulenter non fuerit retardata alioquin ipsi fructus et redditus meis executoribus infrascriptis persolvi et assignari debebunt ad opus testamenti mei presentis. 3. Item volo et mando, quod singula debita, in quibus me teneri apparuerit et iniuste acquisita, recepta vel retenta per me vel meo nomine, si extant, restituantur. Sed si non extant, tunc eorundem valores de bonis et relictis meis mobilibus et in eorum defectum de immobilibus ubicumque consistant, usque ad satisfacionemb*) congruam solvantur et meis creditoribus benivole satisfiat vel saltem cum creditoribus meis per conpensacionem, transactionem, donacionem, remissionem, acceptilacionem seu per conposicionem vel alias concordetur. 4. Item cum multa bona mihi pervenerint racione ecclesie Trever(ensis) predicte et sub ea, ego tamquam gratus do et lego ad ipsam ecclesiam centum florenos pro ornatu sanctarum reli- quiarum et altarium in ecclesia supradicta, ut subscripti executores presentis testamenti mei ipsos florenos, ubi plus ad honorem dei oportunum visum fuerit et saluti anime mee magis congruere viderint, distribuant et convertant. 5. Item do et lego et sancti Castoris Cardonen(sis) et sancti Castoris et sancti Florini Confluen(tini) necnon sancti Symeonis Treveren(sis) ecclesiis C florenos, videlicet cuilibet ipsarum ecclesiarum quinquaginta florenos bonos pro redditibus perpetuis, quamtocius fieri poterit, conparandis et in meo anniversario annis singulis in ipsis ecclesiis inter canonicos, presbyteros, vicarios seu capellanos, qui missis et vigiliis in ipsis ecclesiis interfuerint, equaliter distribuendis salvis eciam rectore parvulorum, qui eciam ad annotacionem et presenciam, ut supra de alio conscriptum est, teneatur et custodibus seu campanariis pro faciendis devotis conpulsacionibus porcionibus congruentibus, prout decet. 6. Item monasterio beati Mathie apostoli extra muros Treveren(ses) ordinis sancti Benedicti ad ornatum sanctarum beati Mathie apostoli reliquiarum aut saltem eius sepulchri aut pro emendis annuis redditibus seu censibus in meo anniversario inter monachos ibidem tunc vigiliis et misse
Strana 636
Nr. 986 636 interessentibus distribuendis sex casseas argenteas meas mediocres seu viginti florenos pro eisdem. 7. Item do et lego priori et fratribus Carth(usie)n(sibus) domus sancti Albani extra muros Treveren(ses) omnia et singula utensilia mea, que die obitus mei habuero in domo seu curia habitacionis mee Trever(ensis), preter ea, que infra aut in aliis litteris meis alii vel aliis legavero nomi- natim, et preter ea, que mecum de aliis partibus in Treverim adduxi seu feci apportari; quam quidem curiam et domum ad ius eorundem fratrum pertinere publice recognosco. 8. Item eis- dem fratribus Carth(usie)n(sibus) do et lego ultra premissa meli- oraciones meas et inpensas, quas in edificiis in curia mee habita- cionis pretacta seu domo eorundem feci aut inpendi, ut largicione mea de pretacta curia et domo ampliores census annuos quam hucusque perceperint, possint habere. 9. Et ultra hoc eisdem fratribus Carth(usie)n(sibus) do et lego quinquaginta florenos pro redditibus conparandis perpetuis, ut in die anniversarii mei ad gloriam Altissimi post decantacionem vigiliarum et missarum et factam conmemoracionem de censibus pretactarum per me factarum melioracionum et edificiorum et reddituum conparandorum con- venienter pitancia pro amplioribus divinis laudibus valeant recreari. 10. Item hospitali beate Elizabeth prope sanctum Maximinum extra muros Trever(enses) meliorem lectum meum cum pulvinari et maiori sarsa viridi ad ipsum lectum apta aut viginti quatuor florenos pro ipsis ad emendum redditus annuos inter presbyterum vigilias et missam die mei anniversarii cantantem et concelebrantes et inter pauperes ipsius hospitalis deum suis oracionibus pro me inplorantibus distribuendos pro pia recreacione humana. II. Exe- cutoribus autem meis subscriptis iniungo firmiter et committo, ut ab ecclesiis, monasteriis et hospitali, in quibus meus iuxta presens testamentum meum debet peragi anniversarius seu conmemoracio, ante effectualem et realem pecuniarum aut aliarum rerum solu- cionem recipiant litteras de peragendis meis in eorum ecclesiis et monasteriis anniversariis obligatorias et recognitorias in forma conpetenti et plana. Et nichilominus diem mei anniversarii suis kalendariis seu libris missalibus inseri faciant et ipsi executores seu aliqui aut alter ex eis insertam videant et conscriptam. 12. Item do et lego fratribus predicatoribus conventus Treveren(sis) librum de natur(is) rerum 2) in primis foliis monstruosis hominibus depictum, item ultra hoc eisdem viginti florenos. 13. ltem fratrum Minorum, Augustin(orum) et Carmelitarum conventibus cuilibet quinque libras denariorum Treveren(sium), ut ipsi, maxime fratres prediſcaltoresc), perpetuo deum pro anima mea celebrando missas et decantando vigilias pro defunctis intimius deprecentur et me oracionibus fidelium in suis sermonibus recommendent. 14. Item beate Marie in Orreo Trever(ensi), sancte Katherine intra et in Leonis ponte et sancte Barbare extra muros Treve- r(enses) sanctimonialium monasteriis seu abbatisse, magistris et conventibus eorundem cuilibet quatuor libras denariorum Treve- r(ensium), ut et ipse vigilias pro me psallant et missas pro de- functis celebrari et altissimum pro me devotissime inplorent ac
Nr. 986 636 interessentibus distribuendis sex casseas argenteas meas mediocres seu viginti florenos pro eisdem. 7. Item do et lego priori et fratribus Carth(usie)n(sibus) domus sancti Albani extra muros Treveren(ses) omnia et singula utensilia mea, que die obitus mei habuero in domo seu curia habitacionis mee Trever(ensis), preter ea, que infra aut in aliis litteris meis alii vel aliis legavero nomi- natim, et preter ea, que mecum de aliis partibus in Treverim adduxi seu feci apportari; quam quidem curiam et domum ad ius eorundem fratrum pertinere publice recognosco. 8. Item eis- dem fratribus Carth(usie)n(sibus) do et lego ultra premissa meli- oraciones meas et inpensas, quas in edificiis in curia mee habita- cionis pretacta seu domo eorundem feci aut inpendi, ut largicione mea de pretacta curia et domo ampliores census annuos quam hucusque perceperint, possint habere. 9. Et ultra hoc eisdem fratribus Carth(usie)n(sibus) do et lego quinquaginta florenos pro redditibus conparandis perpetuis, ut in die anniversarii mei ad gloriam Altissimi post decantacionem vigiliarum et missarum et factam conmemoracionem de censibus pretactarum per me factarum melioracionum et edificiorum et reddituum conparandorum con- venienter pitancia pro amplioribus divinis laudibus valeant recreari. 10. Item hospitali beate Elizabeth prope sanctum Maximinum extra muros Trever(enses) meliorem lectum meum cum pulvinari et maiori sarsa viridi ad ipsum lectum apta aut viginti quatuor florenos pro ipsis ad emendum redditus annuos inter presbyterum vigilias et missam die mei anniversarii cantantem et concelebrantes et inter pauperes ipsius hospitalis deum suis oracionibus pro me inplorantibus distribuendos pro pia recreacione humana. II. Exe- cutoribus autem meis subscriptis iniungo firmiter et committo, ut ab ecclesiis, monasteriis et hospitali, in quibus meus iuxta presens testamentum meum debet peragi anniversarius seu conmemoracio, ante effectualem et realem pecuniarum aut aliarum rerum solu- cionem recipiant litteras de peragendis meis in eorum ecclesiis et monasteriis anniversariis obligatorias et recognitorias in forma conpetenti et plana. Et nichilominus diem mei anniversarii suis kalendariis seu libris missalibus inseri faciant et ipsi executores seu aliqui aut alter ex eis insertam videant et conscriptam. 12. Item do et lego fratribus predicatoribus conventus Treveren(sis) librum de natur(is) rerum 2) in primis foliis monstruosis hominibus depictum, item ultra hoc eisdem viginti florenos. 13. ltem fratrum Minorum, Augustin(orum) et Carmelitarum conventibus cuilibet quinque libras denariorum Treveren(sium), ut ipsi, maxime fratres prediſcaltoresc), perpetuo deum pro anima mea celebrando missas et decantando vigilias pro defunctis intimius deprecentur et me oracionibus fidelium in suis sermonibus recommendent. 14. Item beate Marie in Orreo Trever(ensi), sancte Katherine intra et in Leonis ponte et sancte Barbare extra muros Treve- r(enses) sanctimonialium monasteriis seu abbatisse, magistris et conventibus eorundem cuilibet quatuor libras denariorum Treve- r(ensium), ut et ipse vigilias pro me psallant et missas pro de- functis celebrari et altissimum pro me devotissime inplorent ac
Strana 637
1357 Februar 1 637 faciant deprecari et eo fervencius laudibus divinis insistant. 15. Item do et lego decem maldra siliginis Trever(ensia) pro- faciendis in Treveri die deposicionis seu sepulture mee et eciam in septimo et tricesimo stipis communibus cunctis Christi pauperi- bus elemosina indigentibus, eciam si hostiatim victum non querant, dummodo manuum labores eos seu eas commode nutrire non possint, volens, ut panes de predictis bladis decem maldrorum faciendi omnimode inter ipsos expendantur. 16. Item do et lego sexaginta florenos bonos et ultra, si opus fuerit, usque ad centum florenos ad emendum in continenti post obitum meum aut eciam ante spe evasionis cessante pannos nigros non preciosos neque magni precii pro faciendis vestibus lugubribus, quibus omnes et singuli familiares mei, qui voluerint, et ultra hoc duodecim clerici pauperes ante et in die deposicionis mee et in diebus se- quentibus induantur et corpus meum in die sepulture mee concum- mitentur'*) divinam misericordiam suis pro me gemitibus invocantes. Et est intencionis mee, quod pro pauperibus et eciam pro inferi- oribus famulis meis panni emi valeant ad induendum eo plures 17. Item breviarium in duobus voluminibus precii levioris. magne scripture et alii libri quamvis parvi et modici valoris mihi assignati, dum essem officialis Treverensis, ut de ipsis saluti ani- marum eorum, quorum fuerunt, prospiciatur, qui sunt Trever(is), dentur et assignentur illi vel illis, quibus iure debentur. Sed si tales ignorentur, tunc reverendo in Christo patri domino .. archi- episcopo Trever(ensi), qui pro tempore fuerit, assignentur, ut de ipsis secundum deum auctoritate ordinarie ordinet et disponat. 18. Item heredibus seu executoribus ultime voluntatis quondam Druchewindis textricis super ripam Treveren(sem) aut pro anima eiusdem viginti quinque solidos denariorum Trever(ensium). 19. Item do et lego Bertholdo de Nebre ultra unum maldrum pro me prius assignatum eidem duo maldra bladi, tritici, siliginis et ordei mensure Erford(ensis) reddituum annuorum, item equum meum secundarium scilicet post unum meliorem, ut eo melius contentatus onera matrimonii levius sufferre aut sorores suas conveniencius valeat marita[r]ed). 20. Item Harthungo famulo meo unum maldrum dictorum bladorum mensure annuorum reddi- tuum mihi annis singulis de villa Hocheym prope Wangeheym proveniencium et eciam litteras super hoc confectas 3) et si for- tassis dictos redditus reemi contingat, volo, quod pecunia reemp- cionis predictis meis legatariis ad emendum alios redditus annuos pro rata integre persolvatur, ne in dictis redditibus et legato 21. Sed si predicti Bertoldus aliquatenus valeant defraudari. et Harthungus tempore obitus mei in obsequiis meis non fuerunt, tunc eis predicta legata adimo in hiis scriptis, nisi per litteras meas aut alias constiterit, quod eos velim nichilominus legata 22. Item domino Henrico de Kuczeleibin v habere pretacta. canonico in Etchinst(ein) meliores decretales meas 4), ut possit canones addiscere et sorores eo melius maritare. Quod si habitis decretalibus canones non didicerit aut si sorores suas non marita- verit, volo, quod dictas decretales meas alicui de consanguineis
1357 Februar 1 637 faciant deprecari et eo fervencius laudibus divinis insistant. 15. Item do et lego decem maldra siliginis Trever(ensia) pro- faciendis in Treveri die deposicionis seu sepulture mee et eciam in septimo et tricesimo stipis communibus cunctis Christi pauperi- bus elemosina indigentibus, eciam si hostiatim victum non querant, dummodo manuum labores eos seu eas commode nutrire non possint, volens, ut panes de predictis bladis decem maldrorum faciendi omnimode inter ipsos expendantur. 16. Item do et lego sexaginta florenos bonos et ultra, si opus fuerit, usque ad centum florenos ad emendum in continenti post obitum meum aut eciam ante spe evasionis cessante pannos nigros non preciosos neque magni precii pro faciendis vestibus lugubribus, quibus omnes et singuli familiares mei, qui voluerint, et ultra hoc duodecim clerici pauperes ante et in die deposicionis mee et in diebus se- quentibus induantur et corpus meum in die sepulture mee concum- mitentur'*) divinam misericordiam suis pro me gemitibus invocantes. Et est intencionis mee, quod pro pauperibus et eciam pro inferi- oribus famulis meis panni emi valeant ad induendum eo plures 17. Item breviarium in duobus voluminibus precii levioris. magne scripture et alii libri quamvis parvi et modici valoris mihi assignati, dum essem officialis Treverensis, ut de ipsis saluti ani- marum eorum, quorum fuerunt, prospiciatur, qui sunt Trever(is), dentur et assignentur illi vel illis, quibus iure debentur. Sed si tales ignorentur, tunc reverendo in Christo patri domino .. archi- episcopo Trever(ensi), qui pro tempore fuerit, assignentur, ut de ipsis secundum deum auctoritate ordinarie ordinet et disponat. 18. Item heredibus seu executoribus ultime voluntatis quondam Druchewindis textricis super ripam Treveren(sem) aut pro anima eiusdem viginti quinque solidos denariorum Trever(ensium). 19. Item do et lego Bertholdo de Nebre ultra unum maldrum pro me prius assignatum eidem duo maldra bladi, tritici, siliginis et ordei mensure Erford(ensis) reddituum annuorum, item equum meum secundarium scilicet post unum meliorem, ut eo melius contentatus onera matrimonii levius sufferre aut sorores suas conveniencius valeat marita[r]ed). 20. Item Harthungo famulo meo unum maldrum dictorum bladorum mensure annuorum reddi- tuum mihi annis singulis de villa Hocheym prope Wangeheym proveniencium et eciam litteras super hoc confectas 3) et si for- tassis dictos redditus reemi contingat, volo, quod pecunia reemp- cionis predictis meis legatariis ad emendum alios redditus annuos pro rata integre persolvatur, ne in dictis redditibus et legato 21. Sed si predicti Bertoldus aliquatenus valeant defraudari. et Harthungus tempore obitus mei in obsequiis meis non fuerunt, tunc eis predicta legata adimo in hiis scriptis, nisi per litteras meas aut alias constiterit, quod eos velim nichilominus legata 22. Item domino Henrico de Kuczeleibin v habere pretacta. canonico in Etchinst(ein) meliores decretales meas 4), ut possit canones addiscere et sorores eo melius maritare. Quod si habitis decretalibus canones non didicerit aut si sorores suas non marita- verit, volo, quod dictas decretales meas alicui de consanguineis
Strana 638
638 Nr. 986 meis ante obitum suum dare aut relinquere teneatur. 23. Item cuilibet familiari meo domestico, cui vel quibus specialiter nichil legavi nec legavero, quatuor libras denariorum Trever(ensium). 24. Placet tamen, ut ancillis et garcionibus meis raube et vestes mee, clericulis vero libri gramaticales et alii eis apti aut quedam aut aliquid ex eis ad largam estimacionem quatuor librarum pro persona qualibet tribuantur. 25. Et ut hec omnia et singula supra et infra scripta felicem sorciantur effectum, honorabiles viros dominos Ottonem de Cygenhayn concanonicum meum Magunt(inum), Ebirhardum scolasticum sancti Symeonis Trever (ensis), Gebehardum vicarium in ecclesia Mag(untina), Theodericum dictum Mule sancti Castoris in Cardono et Reynbotonem dictum Schaf sancti Symeonis Trever(ensis) predicte ecclesiarum canonicos, de quorum fide et sincera amicicia experta et probata argumenta suscepi, huiusmodi mei testamenti seu extreme voluntatis mee executores seu manufideles facio et ordino in hiis scriptis ita sane, si omnes huiusmodi execucioni intendere vel interesse non potuerint aut fortassis non voluerint aut non interfuerint, tunc quatuor, tres, duo aut unus eorum hanc meam voluntatem ultimam nichilominus libere exequatur et illis realiter exequentibus et hiis intendentibus per coexecutores alios pretactos, qui haberi poterunt, de bonis meis expense necessarie, ne propriis stipendiis eos militare oporteat. Et ut presentis execucionis officium eis dampnosum existat et ut eo prompcius se de execucioni huiusmodi intromittant, do et lego domino Ottoni tria mea meliora, 26. domino Ebirhardo tria secundaria, post hec meliora mea picaria argentea, 27. domino Gebehardo lecturam fratris Nicholai de Lira super psalterium5), ita tamen ut ea post obitum suum pro sacristia ecclesie Mag(untine) ad erudicionem canonicorum et sociorum psalmos intelligere affec- tancium relinquere teneatur, 28. item Reynbotoni bibliam meam meliorem, qui tamen habita per eum dicta biblia taliter disponere et ordinare debeb[ijte), quod post eius obitum pretacta biblia capellano capelle mee Ysnac(ensis), qui pro tempore fuerit et ipsi capelle realiter assignetur, quia ipsam bibliam et eius dominium aput capellam eandem volo perpetuo remanere, 29. item Theoderico dicto Mule canonicis predictis decretum meum medi- ocre 6), quod pro utiliori reputo, rosarium seu et lecturam Archi- dyaconi super eo 7), 30. item Iohanni dicto Stock canonico sancti Paulini Trever(ensis) Sextum meum et Clementinas per me ipsum auditos et signatosg); 31. qui Theodericus et Io(hannes) eosdem libros uni aut pluribus ex consanguineis meis, cui voluerint, qui eciam ipsorum consanguineus esse poterit, legare, dare vel relinquere teneantur. 32. Quod si predicti restitucione gravati aut aliter eorum premissa non fecerint, volo, quod dominium pretactorum librorum et rerum ad filios legitimos Alheydis filie domini Hermanni Losse fratris mei militis, conthoralis domini Hermanni de Erish(use)n militis sororii mei aut eis deficientibus ad filios Thederici Losse armigeri patruelis mei eo ipso libere devolvatur eisque et eorum cuilibet actio efficax ad repetendum res et libros predictos a quocumque possessore aut detentore ex
638 Nr. 986 meis ante obitum suum dare aut relinquere teneatur. 23. Item cuilibet familiari meo domestico, cui vel quibus specialiter nichil legavi nec legavero, quatuor libras denariorum Trever(ensium). 24. Placet tamen, ut ancillis et garcionibus meis raube et vestes mee, clericulis vero libri gramaticales et alii eis apti aut quedam aut aliquid ex eis ad largam estimacionem quatuor librarum pro persona qualibet tribuantur. 25. Et ut hec omnia et singula supra et infra scripta felicem sorciantur effectum, honorabiles viros dominos Ottonem de Cygenhayn concanonicum meum Magunt(inum), Ebirhardum scolasticum sancti Symeonis Trever (ensis), Gebehardum vicarium in ecclesia Mag(untina), Theodericum dictum Mule sancti Castoris in Cardono et Reynbotonem dictum Schaf sancti Symeonis Trever(ensis) predicte ecclesiarum canonicos, de quorum fide et sincera amicicia experta et probata argumenta suscepi, huiusmodi mei testamenti seu extreme voluntatis mee executores seu manufideles facio et ordino in hiis scriptis ita sane, si omnes huiusmodi execucioni intendere vel interesse non potuerint aut fortassis non voluerint aut non interfuerint, tunc quatuor, tres, duo aut unus eorum hanc meam voluntatem ultimam nichilominus libere exequatur et illis realiter exequentibus et hiis intendentibus per coexecutores alios pretactos, qui haberi poterunt, de bonis meis expense necessarie, ne propriis stipendiis eos militare oporteat. Et ut presentis execucionis officium eis dampnosum existat et ut eo prompcius se de execucioni huiusmodi intromittant, do et lego domino Ottoni tria mea meliora, 26. domino Ebirhardo tria secundaria, post hec meliora mea picaria argentea, 27. domino Gebehardo lecturam fratris Nicholai de Lira super psalterium5), ita tamen ut ea post obitum suum pro sacristia ecclesie Mag(untine) ad erudicionem canonicorum et sociorum psalmos intelligere affec- tancium relinquere teneatur, 28. item Reynbotoni bibliam meam meliorem, qui tamen habita per eum dicta biblia taliter disponere et ordinare debeb[ijte), quod post eius obitum pretacta biblia capellano capelle mee Ysnac(ensis), qui pro tempore fuerit et ipsi capelle realiter assignetur, quia ipsam bibliam et eius dominium aput capellam eandem volo perpetuo remanere, 29. item Theoderico dicto Mule canonicis predictis decretum meum medi- ocre 6), quod pro utiliori reputo, rosarium seu et lecturam Archi- dyaconi super eo 7), 30. item Iohanni dicto Stock canonico sancti Paulini Trever(ensis) Sextum meum et Clementinas per me ipsum auditos et signatosg); 31. qui Theodericus et Io(hannes) eosdem libros uni aut pluribus ex consanguineis meis, cui voluerint, qui eciam ipsorum consanguineus esse poterit, legare, dare vel relinquere teneantur. 32. Quod si predicti restitucione gravati aut aliter eorum premissa non fecerint, volo, quod dominium pretactorum librorum et rerum ad filios legitimos Alheydis filie domini Hermanni Losse fratris mei militis, conthoralis domini Hermanni de Erish(use)n militis sororii mei aut eis deficientibus ad filios Thederici Losse armigeri patruelis mei eo ipso libere devolvatur eisque et eorum cuilibet actio efficax ad repetendum res et libros predictos a quocumque possessore aut detentore ex
Strana 639
1357 Februar 1 639 hac mea disposicione ultima oriatur. 33. Insuper gravo et onero omnes et singulos legatores meos eisdem firmiter iniungendo, ut nullus in vita sua quidquam horum, que alicui ex eis legavi, que servande servari possunt preter pecunias numeratas alienare valeat quovis modo, ut mei, cuius donum quanto frequencius aspiciunt, tanto prompciorem memoriam firmius habeant erga deum et ut cooperentur hanc meam voluntatem ultimam fideliter desiderate execucioni mandare. 34. Illis autem, qui culpabiles in morte aut infirmitatibus meis fuerint aut eciam qui scienter contra hoc meum testamentum fecerint aut venerint publice vel occulte, facto aut verbis et eorum cuilibet legata seu donata eis per me facta et eciam facienda adimo et revoco specifice in hiis scriptis. 35. Reliquorum vero bonorum meorum disposicionem, que in civi- tate vel dyocesi Trever(ensi) habeo et eciam extra, dum tamen ad me pertineant racione beneficiorum meorum ecclesiasticorum, de quibus specialiter non disposui nec ante obitum meum omnino disposuero, ordinacioni suprascriptorum meorum executorum com- mitto mandans et volens, quod in continenti post obitum meum omnia et singula bona mea pretacta et alia per se vel alios rea- liter apprehendant et omnia et singula mihi debita repetant et recipiant et hii inter ipsos, qui mihi tenentur, aliis meis executori- bus pretactis meo nomine persolvant et de hiis omnibus et singulis factis prius de ipsis inventariis, prout secundum deum et saluti anime mee magis expedire viderint, sua naturali discrecione disponant. 36. Hanc igitur meam voluntatem ultimam esse volo, quam valere volo iure testamenti et si, ut sic non valet, valeat saltem iure codicellorum vel cuifu]slibetf) alterius ultime voluntatis semper tamen, quo advixero, addendi, minuendi, mu- ta[n]dig), cor[rligendih), declarandi ac quolibet alio iuris beneficio mihi salvo, dummodo id, quod dixero vel ordinavero extra vel preter ordinacionem meam hic conscriptam in scriptis vel sine scriptis valeat duorum testimonio vel sub mei appensione sigilli, cui stare volo vel alias per scripturam auctenticam conprobari salvis nichilominus aliis testamentis, donacionibus, codicillis, presta cionibus et ordinacionibus meis maxime in partibus Thuringie8), quibus per hoc meum testamentum aut isti per illa non volo aliquas derogari, sed singula in suo robore iuxta ultimam meam disposicionem volo realiter in suo robore perdurare. 37. In quorum omnium evidenciam et maiorem roboris firmitatem sigillum meum presentibus est appensum. Et rogavi et in hiis scriptis rogo pretactos meos executores in premissorum evidens testimonium et specialiter in signum execucionis in se suscepte necnon dominos Treveren(sis) principalis et domini archidiaconi Trever(ensis) curiarum officiales ad maiorem premissorum evidenciam sigilla 38. Et nos Otto Cyganhayn"*), sua appendere ad presentes. Ebirhardus scolasticus, Gebehardus vicarius, Theodericus Mule et Reynboto canonici predicti in signum execucionis presentis testa- menti honorabilis viri domini Rodol(fi) decani Mag(untini) predicti in nos assumpte et in premissorum omnium evidens testimonium, nos quoque Trevferjen(sis)i) principalis, nos domini archidiaconi
1357 Februar 1 639 hac mea disposicione ultima oriatur. 33. Insuper gravo et onero omnes et singulos legatores meos eisdem firmiter iniungendo, ut nullus in vita sua quidquam horum, que alicui ex eis legavi, que servande servari possunt preter pecunias numeratas alienare valeat quovis modo, ut mei, cuius donum quanto frequencius aspiciunt, tanto prompciorem memoriam firmius habeant erga deum et ut cooperentur hanc meam voluntatem ultimam fideliter desiderate execucioni mandare. 34. Illis autem, qui culpabiles in morte aut infirmitatibus meis fuerint aut eciam qui scienter contra hoc meum testamentum fecerint aut venerint publice vel occulte, facto aut verbis et eorum cuilibet legata seu donata eis per me facta et eciam facienda adimo et revoco specifice in hiis scriptis. 35. Reliquorum vero bonorum meorum disposicionem, que in civi- tate vel dyocesi Trever(ensi) habeo et eciam extra, dum tamen ad me pertineant racione beneficiorum meorum ecclesiasticorum, de quibus specialiter non disposui nec ante obitum meum omnino disposuero, ordinacioni suprascriptorum meorum executorum com- mitto mandans et volens, quod in continenti post obitum meum omnia et singula bona mea pretacta et alia per se vel alios rea- liter apprehendant et omnia et singula mihi debita repetant et recipiant et hii inter ipsos, qui mihi tenentur, aliis meis executori- bus pretactis meo nomine persolvant et de hiis omnibus et singulis factis prius de ipsis inventariis, prout secundum deum et saluti anime mee magis expedire viderint, sua naturali discrecione disponant. 36. Hanc igitur meam voluntatem ultimam esse volo, quam valere volo iure testamenti et si, ut sic non valet, valeat saltem iure codicellorum vel cuifu]slibetf) alterius ultime voluntatis semper tamen, quo advixero, addendi, minuendi, mu- ta[n]dig), cor[rligendih), declarandi ac quolibet alio iuris beneficio mihi salvo, dummodo id, quod dixero vel ordinavero extra vel preter ordinacionem meam hic conscriptam in scriptis vel sine scriptis valeat duorum testimonio vel sub mei appensione sigilli, cui stare volo vel alias per scripturam auctenticam conprobari salvis nichilominus aliis testamentis, donacionibus, codicillis, presta cionibus et ordinacionibus meis maxime in partibus Thuringie8), quibus per hoc meum testamentum aut isti per illa non volo aliquas derogari, sed singula in suo robore iuxta ultimam meam disposicionem volo realiter in suo robore perdurare. 37. In quorum omnium evidenciam et maiorem roboris firmitatem sigillum meum presentibus est appensum. Et rogavi et in hiis scriptis rogo pretactos meos executores in premissorum evidens testimonium et specialiter in signum execucionis in se suscepte necnon dominos Treveren(sis) principalis et domini archidiaconi Trever(ensis) curiarum officiales ad maiorem premissorum evidenciam sigilla 38. Et nos Otto Cyganhayn"*), sua appendere ad presentes. Ebirhardus scolasticus, Gebehardus vicarius, Theodericus Mule et Reynboto canonici predicti in signum execucionis presentis testa- menti honorabilis viri domini Rodol(fi) decani Mag(untini) predicti in nos assumpte et in premissorum omnium evidens testimonium, nos quoque Trevferjen(sis)i) principalis, nos domini archidiaconi
Strana 640
640 Nr. 987—989 Trever(ensis) curiarum officiales supradicti ad maiorem premissorum evidenciam recognoscimus nos sigilla nostra ad preces memorati domini Rodol(fi) decani Magunt(ini) presentibus eciam appendisse. Actum et datum Trever(is) in domo habitacionis mee die prima mensis februarii anno domini M'CCC LVI. secundum stilum civitatis et provincie Trever(ensis)k). I) Ueberschrift: Testamentum domini Rudolphi decani Magunt(ini) ordinatum Trever(is) anno LVI. die prima mensis februarii. + a) inniner. + b) pre- tactar. + b*) D. + c) predictor. † d) maritale. + e) debebat. + f) cuiulibet. g) mutadi. + h) corig. + i) Treven(sis). + k) danach finis testamenti. 1) Matth. 25, 13. co 2) des Thomas von Cantimpré; vgl. J. V. Carus Geschichte d. Zoologie (1872) 211ff. co 3) Nr. . 00 4) vgl. Nr. 369. c0 5) vielleicht erhalten in Mains Stadtbibliothek nr. 1I72. co 6) sonst nicht bezeugt. 00 7) vgl. v. Schulte II 186 ff. c0 8) Nr. 972. + 987. 1357 Februar 10. Herman Losse Ritter erklärt, dass sein gnädiger Herr Abt Henrich zu Fulda seinem Bruder dem ehrbaren Herren Rodolphe Lossen tumtechen zu Mencze, Iohanse und Thiczele Lossen Gebridern und Herman Lussen ge- nant von Sewe 11/2 Hufen Landes zu grozzen Lupnicze (Gr.-L-tz) und die Wistung zu Blindenrode mit Zubehör bekannt hat zeu rechten erbe ewiclich zeu habene, daz uf uns irstorben ist von Iohanse Lossen unsem vettern, vor- behaltlich etwaiger Anspriche des Stiftes oder anderer; wanne her uns denne sine botschaft darumme tut, so sullen wir vor en riten unvorzcogliche adir ich vorgenant Herm(an) mit macht von uns aller wen und daz us trage geyn yme adir andirn luten, dy dar zeu sprechen, mit deme rechten. Siegler. der Aussteller zugleich für R., J., T. und H. Dirre brif iz gegebin noch gotez gebort dryczen hundert iar in deme syben und fumfzcigisten iare an sant Scolastigen tage. — Orig. (mit abhängendem etwas verletztem Siegel) in Marburg, Stift Fulda Lehen Losse. 988. Burg Diemerstein [1357 Januar 9—Februar?]. Kuno von Falkenstein warnt die Bürger von Frankfurt, Gut der Mainzer Dompropstei zu pachten. Orig. (auf Papier, 2 mal quer gefaltet, mit Verschlussschnitten und Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 149; vgl. Grotefend-Jung 12, Vigener: Mitteilungen des Oberhess. Geschichts- vereins XIV 29 N. I mit Bemerkungen über die Einreihung. Cuno de Valkenstein. Unsirn frûntlichen grûz zû vor gesacz. Ir die borgermeyster und 8der? rat zu Frankenfort! Wir biedin uch, abe keinre üwer borger der dumpropstehen gût bestanden hetten ader noch besten wolden von dem bischoffe von Mencz ader von sinen amptlûden, daz ir sy dez heizzet abe sin und wa sy dez nit in deden, mûsten wir sy danne schedegen sa in wolden wir wydir uch nit gedan han. Datum Dymerstein. Rickwärts: Den erbaren wisen luden den borgermeistern und dem rade zů Frankenfort d(an)d(um)a). a) weiter unten von anderer Hand: Frankinfort. 989. 1357 April 1 (1359 Juni 23). Der Mainzer Dekan und Trierer Domherr Rudolf Losse vermacht seiner. Blutsverwandtschaft seinen Hof zu Eisenach als dauerndes Gesamteigen mit Bestimmungen, insbesondere über den Patronat des Hofes und der zugehörigen Kapelle. D I991), Abschrift des nach der 1. Ausfertigung hergestellten Ent- wurfes der jüngeren Fassung. Rodolfus dei gracia decanus Magunt(inus), canonicus Treve- ren(sis), sancte sedis apostolice capellanus. 1. Notum facimus universis recognoscentes publice in hiis scriptis, quod nos con-
640 Nr. 987—989 Trever(ensis) curiarum officiales supradicti ad maiorem premissorum evidenciam recognoscimus nos sigilla nostra ad preces memorati domini Rodol(fi) decani Magunt(ini) presentibus eciam appendisse. Actum et datum Trever(is) in domo habitacionis mee die prima mensis februarii anno domini M'CCC LVI. secundum stilum civitatis et provincie Trever(ensis)k). I) Ueberschrift: Testamentum domini Rudolphi decani Magunt(ini) ordinatum Trever(is) anno LVI. die prima mensis februarii. + a) inniner. + b) pre- tactar. + b*) D. + c) predictor. † d) maritale. + e) debebat. + f) cuiulibet. g) mutadi. + h) corig. + i) Treven(sis). + k) danach finis testamenti. 1) Matth. 25, 13. co 2) des Thomas von Cantimpré; vgl. J. V. Carus Geschichte d. Zoologie (1872) 211ff. co 3) Nr. . 00 4) vgl. Nr. 369. c0 5) vielleicht erhalten in Mains Stadtbibliothek nr. 1I72. co 6) sonst nicht bezeugt. 00 7) vgl. v. Schulte II 186 ff. c0 8) Nr. 972. + 987. 1357 Februar 10. Herman Losse Ritter erklärt, dass sein gnädiger Herr Abt Henrich zu Fulda seinem Bruder dem ehrbaren Herren Rodolphe Lossen tumtechen zu Mencze, Iohanse und Thiczele Lossen Gebridern und Herman Lussen ge- nant von Sewe 11/2 Hufen Landes zu grozzen Lupnicze (Gr.-L-tz) und die Wistung zu Blindenrode mit Zubehör bekannt hat zeu rechten erbe ewiclich zeu habene, daz uf uns irstorben ist von Iohanse Lossen unsem vettern, vor- behaltlich etwaiger Anspriche des Stiftes oder anderer; wanne her uns denne sine botschaft darumme tut, so sullen wir vor en riten unvorzcogliche adir ich vorgenant Herm(an) mit macht von uns aller wen und daz us trage geyn yme adir andirn luten, dy dar zeu sprechen, mit deme rechten. Siegler. der Aussteller zugleich für R., J., T. und H. Dirre brif iz gegebin noch gotez gebort dryczen hundert iar in deme syben und fumfzcigisten iare an sant Scolastigen tage. — Orig. (mit abhängendem etwas verletztem Siegel) in Marburg, Stift Fulda Lehen Losse. 988. Burg Diemerstein [1357 Januar 9—Februar?]. Kuno von Falkenstein warnt die Bürger von Frankfurt, Gut der Mainzer Dompropstei zu pachten. Orig. (auf Papier, 2 mal quer gefaltet, mit Verschlussschnitten und Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 149; vgl. Grotefend-Jung 12, Vigener: Mitteilungen des Oberhess. Geschichts- vereins XIV 29 N. I mit Bemerkungen über die Einreihung. Cuno de Valkenstein. Unsirn frûntlichen grûz zû vor gesacz. Ir die borgermeyster und 8der? rat zu Frankenfort! Wir biedin uch, abe keinre üwer borger der dumpropstehen gût bestanden hetten ader noch besten wolden von dem bischoffe von Mencz ader von sinen amptlûden, daz ir sy dez heizzet abe sin und wa sy dez nit in deden, mûsten wir sy danne schedegen sa in wolden wir wydir uch nit gedan han. Datum Dymerstein. Rickwärts: Den erbaren wisen luden den borgermeistern und dem rade zů Frankenfort d(an)d(um)a). a) weiter unten von anderer Hand: Frankinfort. 989. 1357 April 1 (1359 Juni 23). Der Mainzer Dekan und Trierer Domherr Rudolf Losse vermacht seiner. Blutsverwandtschaft seinen Hof zu Eisenach als dauerndes Gesamteigen mit Bestimmungen, insbesondere über den Patronat des Hofes und der zugehörigen Kapelle. D I991), Abschrift des nach der 1. Ausfertigung hergestellten Ent- wurfes der jüngeren Fassung. Rodolfus dei gracia decanus Magunt(inus), canonicus Treve- ren(sis), sancte sedis apostolice capellanus. 1. Notum facimus universis recognoscentes publice in hiis scriptis, quod nos con-
Strana 641
1357 Januar 9—April I 641 sideranter attendentes auctoritatèm- apostoli dicentis: Neminem umquam habuisse odio carnem suam'1) et dictum beati Augusti(ni) asserentis Qui exheredatis nepotibus ecclesiam satagit instituere, alium querat, non Augustinum'2), item beati Ambrosii dicentis Proximos seminis tui ne despicias, * quibus pudor est ab aliis * subsidium postulare 2), volentes itaque prout hec eciam sacris canonibus sunt inserta 4), consanguineis nostris aliquid caritativum subsidium ad laudem dei specialiter inpertiri et in aciem nostre consideracionis sollercius adducentes, quod curiam nostram Ysnac(ensem) ab omni servitute et onere eciam ab antiquo immunem et liberam sitam in longa platea de valva nostre domine beate Marie procedente usque ad castrum Ysnac(ense) ad manum dextram in parte anteriori pro parte maiori lapideam inter domos Thylonis de Frankenh(use)n et quondam?a) Iohannis de Wartza opidanorum Ysn(acensium), quoad partes collaterales et se retro cum ortis et edificiis appertinentibus usque ad viam apud muros opidi Ysnac(ensis) protendentem, quam quidem curiam ad ' nos? in parte paterna devolvit successio quamque pro reliqua parte strennuo milite domino Hermanno Losse fratre nostro germano et pro certa parte a Iohanne et Theod(erico) Losse armigeris eorumque sororibus scilicet Iutta Iohannis de Melre et Elsa quondam Reynhardi de Bischoverode uxoribus, necnon ortum retro versus murum ab infra eidem curie adiacentem et ipsi curie contiguum et ammuria- tumb) situm inter quondam Iohannis Losse et dicte Ubel Kunne ortos cum? domunculis et aliis pertinenciis suis, super quem ortum quondam Rodol(fus) dictus Losse miles certum censum annuum filiabus suis quondam Hanne priorisse et Berthe Lossen moniali in Cruczeburg assignaverat, in quo orto orreum sollempne et vivarium de novo nos constat exstruxisse, promptis nostris pecuniis conparavimus et ipsam, eo quod tota curia cum fundo, edificiis, ortis et aliis suis pertinenciis ad progenitores nostros Lossones pertinuisse et ipsos in eis pacifica possessione fuissed) constat a tanto tempore, quod de eius contrario memoria hominum non existit, provide refecimus in edificiis antiquis ruinam minanti- bus lapideisc) et aliis et de novo in ipsa curia domum supra portas, item domum inter antiquam caminatam et domum Iohannis de Wartza sitam, item domum dictam Ritterhus, item dictam Fridehof cum suis appendiciis non absque impensis gravibus et laboribus sumptuose edificavimus et nichilominus in eadem curia ad gloriam altissimi pro conservacione nostri generis et nominis capellam de novo fundavimus, instauravimus, exstruximus et dota[vilmusd) nec non cameras et habitaciones inter domum supra portas et capellam extrui fecimus pro capellano perpetuo et eciam pro custode seu ecclesiastico perpetue tenendis ibidem. Nos itaque matura deliberacione et digestis prehabitis consiliis memo- ratam curiam nostram cum pretactis capella, iure patronatus, domibus, edificiis, ortis, vivario, libertatibus et universis et singulis suis pertinenciis et iuribus damus et legamus intuitu pietatis divine et sincere caritatis post obitum nostrum memoratis domino Hermanno militi fratri nostro eiusque liberis masculis in perpetuum 41 Nova Alamanniae
1357 Januar 9—April I 641 sideranter attendentes auctoritatèm- apostoli dicentis: Neminem umquam habuisse odio carnem suam'1) et dictum beati Augusti(ni) asserentis Qui exheredatis nepotibus ecclesiam satagit instituere, alium querat, non Augustinum'2), item beati Ambrosii dicentis Proximos seminis tui ne despicias, * quibus pudor est ab aliis * subsidium postulare 2), volentes itaque prout hec eciam sacris canonibus sunt inserta 4), consanguineis nostris aliquid caritativum subsidium ad laudem dei specialiter inpertiri et in aciem nostre consideracionis sollercius adducentes, quod curiam nostram Ysnac(ensem) ab omni servitute et onere eciam ab antiquo immunem et liberam sitam in longa platea de valva nostre domine beate Marie procedente usque ad castrum Ysnac(ense) ad manum dextram in parte anteriori pro parte maiori lapideam inter domos Thylonis de Frankenh(use)n et quondam?a) Iohannis de Wartza opidanorum Ysn(acensium), quoad partes collaterales et se retro cum ortis et edificiis appertinentibus usque ad viam apud muros opidi Ysnac(ensis) protendentem, quam quidem curiam ad ' nos? in parte paterna devolvit successio quamque pro reliqua parte strennuo milite domino Hermanno Losse fratre nostro germano et pro certa parte a Iohanne et Theod(erico) Losse armigeris eorumque sororibus scilicet Iutta Iohannis de Melre et Elsa quondam Reynhardi de Bischoverode uxoribus, necnon ortum retro versus murum ab infra eidem curie adiacentem et ipsi curie contiguum et ammuria- tumb) situm inter quondam Iohannis Losse et dicte Ubel Kunne ortos cum? domunculis et aliis pertinenciis suis, super quem ortum quondam Rodol(fus) dictus Losse miles certum censum annuum filiabus suis quondam Hanne priorisse et Berthe Lossen moniali in Cruczeburg assignaverat, in quo orto orreum sollempne et vivarium de novo nos constat exstruxisse, promptis nostris pecuniis conparavimus et ipsam, eo quod tota curia cum fundo, edificiis, ortis et aliis suis pertinenciis ad progenitores nostros Lossones pertinuisse et ipsos in eis pacifica possessione fuissed) constat a tanto tempore, quod de eius contrario memoria hominum non existit, provide refecimus in edificiis antiquis ruinam minanti- bus lapideisc) et aliis et de novo in ipsa curia domum supra portas, item domum inter antiquam caminatam et domum Iohannis de Wartza sitam, item domum dictam Ritterhus, item dictam Fridehof cum suis appendiciis non absque impensis gravibus et laboribus sumptuose edificavimus et nichilominus in eadem curia ad gloriam altissimi pro conservacione nostri generis et nominis capellam de novo fundavimus, instauravimus, exstruximus et dota[vilmusd) nec non cameras et habitaciones inter domum supra portas et capellam extrui fecimus pro capellano perpetuo et eciam pro custode seu ecclesiastico perpetue tenendis ibidem. Nos itaque matura deliberacione et digestis prehabitis consiliis memo- ratam curiam nostram cum pretactis capella, iure patronatus, domibus, edificiis, ortis, vivario, libertatibus et universis et singulis suis pertinenciis et iuribus damus et legamus intuitu pietatis divine et sincere caritatis post obitum nostrum memoratis domino Hermanno militi fratri nostro eiusque liberis masculis in perpetuum 41 Nova Alamanniae
Strana 642
642 Nr. 989 et Lutrudi de Nezzilriden eius conthorali sorori nostre dilecte necnon in certis partibus inferius designandis Alheydi filie fratris nostri predicti et racione persone eiusdem strennuo militi Hermanno de Erish(use)n eius marito, quamdiu ipsa Alheidis vixerit et eciam ea defuncta, si et quamdiu ipse Hermannus partum vivum ex eadem Alheyde habuerit et non alias, item Theoderico Losse predicto et Else eiusdem Theoderici conthorali filie quondam Theoderici dicti Schaf de Wangeheym ante pontem armigeri nostri avunculi materni et «Hermanno et IohanniIohanni, Hermanno et Rodolfo? impuberibus ac aliis dictorum Theoderici et Else liberis masculis presentibus et posteris nec non Iohanni fratri dicti Theoderici et Hermanno nato quondam Hermanni Losse dicto de Sewe armigeris patruelibus nostris sub modis, formis, partibus, particionibus et condicionibus infrascriptis. 2. Videlicet ut ipse Hermannus frater noster et post eum eius liberi masculi vel masculus et Lutrudis predicta, quamdiu ipsa in viduitate absque viro viva permanserit, eciam si ex fratre nostro lib[elrose) non habuerit, principale dominium totius curie habeant et in ipsa curia cum omnibus ipsius curie iuribus et patronatu capelle et aliorum principales existant. 3. Sed predicti frater et soror et fratris nostri liberi pretacti pro usu et habitacione eorum specialiter pretactas domum supra portas et totam cami- natam antiquam cum cellario ante et retro, subtus et supra, item domum dictam Fridehof pro media parte vel quasi eiusdem domus scilicet a curia Iohannis de Warcza predicti usque ad finem ab- sidis versus ortum Tylonis pretacti super torritorium per nos constructum iam dicte domui appense et ipsam absidem totam cum torritorio, item orreum pretactum et domunculas, vivarium, ortum et totale residuum predicte curie, quod alii aut aliis infra non dederimus nec deputaverimus. 4. Sed Alheidis neptis nostra pretacta et Hermannus maritus eius, quamdiu ipsa Alheydis vixerit, et eciam post obitum eius liberi masculi de eiusdem Alheydis corpore procreati, sed 'si? Alheydis eos aut eum non habuerit, tunc eius filie et earum liberi et posteri et ipsis liberis vel uno ex eis viventibus eciam Hermannus de Erishusen predictus quoad vixerit et non amplius domum anteriorem proximam domui Iohannis de Warcza, quef) quondam fuit Gerwici Losse patrui nostri, sed per nos quasi funditus restaurata cum abside super estuarium et spacio curie a dicta abside descendendo viginti duorum et a fine curie Iohannis de Wartza XV pedum conpu- tando. 5. Dicti autem Theod(ericus) et Elsa et eorum liberi masculi, alioquin hiis deficientibus eciam femelle domum dictam das ritterhus et de curia adiacente eidem inferius usque ad stilli- cidium domus dicte Fridehof et sedecim pedum a muro eiusdem domus ritterhus versus curiam Iohannis de Wartza mensurandorum salvo tamen Iohanni eiusdem Theoderici fratri et suis liberis de suo corpore procreatis, si eos legitime habuerit, tercia parte seu quasi in eadem domo ritterhus, tertio stabulo versus Fridehof sub eadem domo ritterhus constructo ab infimo usque ad summum eiusdem domus et a muro dividente ipsum ab alio stabulo et ultra
642 Nr. 989 et Lutrudi de Nezzilriden eius conthorali sorori nostre dilecte necnon in certis partibus inferius designandis Alheydi filie fratris nostri predicti et racione persone eiusdem strennuo militi Hermanno de Erish(use)n eius marito, quamdiu ipsa Alheidis vixerit et eciam ea defuncta, si et quamdiu ipse Hermannus partum vivum ex eadem Alheyde habuerit et non alias, item Theoderico Losse predicto et Else eiusdem Theoderici conthorali filie quondam Theoderici dicti Schaf de Wangeheym ante pontem armigeri nostri avunculi materni et «Hermanno et IohanniIohanni, Hermanno et Rodolfo? impuberibus ac aliis dictorum Theoderici et Else liberis masculis presentibus et posteris nec non Iohanni fratri dicti Theoderici et Hermanno nato quondam Hermanni Losse dicto de Sewe armigeris patruelibus nostris sub modis, formis, partibus, particionibus et condicionibus infrascriptis. 2. Videlicet ut ipse Hermannus frater noster et post eum eius liberi masculi vel masculus et Lutrudis predicta, quamdiu ipsa in viduitate absque viro viva permanserit, eciam si ex fratre nostro lib[elrose) non habuerit, principale dominium totius curie habeant et in ipsa curia cum omnibus ipsius curie iuribus et patronatu capelle et aliorum principales existant. 3. Sed predicti frater et soror et fratris nostri liberi pretacti pro usu et habitacione eorum specialiter pretactas domum supra portas et totam cami- natam antiquam cum cellario ante et retro, subtus et supra, item domum dictam Fridehof pro media parte vel quasi eiusdem domus scilicet a curia Iohannis de Warcza predicti usque ad finem ab- sidis versus ortum Tylonis pretacti super torritorium per nos constructum iam dicte domui appense et ipsam absidem totam cum torritorio, item orreum pretactum et domunculas, vivarium, ortum et totale residuum predicte curie, quod alii aut aliis infra non dederimus nec deputaverimus. 4. Sed Alheidis neptis nostra pretacta et Hermannus maritus eius, quamdiu ipsa Alheydis vixerit, et eciam post obitum eius liberi masculi de eiusdem Alheydis corpore procreati, sed 'si? Alheydis eos aut eum non habuerit, tunc eius filie et earum liberi et posteri et ipsis liberis vel uno ex eis viventibus eciam Hermannus de Erishusen predictus quoad vixerit et non amplius domum anteriorem proximam domui Iohannis de Warcza, quef) quondam fuit Gerwici Losse patrui nostri, sed per nos quasi funditus restaurata cum abside super estuarium et spacio curie a dicta abside descendendo viginti duorum et a fine curie Iohannis de Wartza XV pedum conpu- tando. 5. Dicti autem Theod(ericus) et Elsa et eorum liberi masculi, alioquin hiis deficientibus eciam femelle domum dictam das ritterhus et de curia adiacente eidem inferius usque ad stilli- cidium domus dicte Fridehof et sedecim pedum a muro eiusdem domus ritterhus versus curiam Iohannis de Wartza mensurandorum salvo tamen Iohanni eiusdem Theoderici fratri et suis liberis de suo corpore procreatis, si eos legitime habuerit, tercia parte seu quasi in eadem domo ritterhus, tertio stabulo versus Fridehof sub eadem domo ritterhus constructo ab infimo usque ad summum eiusdem domus et a muro dividente ipsum ab alio stabulo et ultra
Strana 643
1357 April 1 643 usque ad tecta ascendendo. Sed eo absque liberis masculis vel feminis mortuo dicta pars sua ad dictos Theodericum fratrem eius et Elsam eorum liberos omnimode devolvatur. 6. Hermannus vero Losse armiger predictus et eius 'liberi?g) reliquam partem mediam domus Fridehof sumendam ab orto Thilonis de Franken- h(use)n predicti usque ad edificium seu dictam absidem pro- torritorio factam et de orto a fine dicte absidis et eius absidis, que est super cloacam, usque ad medium terre de fundamento capelle adducte et elevando exaggeratso) e? usque ad ortum Tilonis predicti libere habere et inhabitare et quilibet cum suis familiaribus parte sua consuete uti et gaudere valeant pacifice et quiete. 7. Decedente vero predicto germano nostro sine liberis masculis tunc post dicte Lutrudis obitum principalitas et tota curia, in quantum eandem pro dictis fratre nostro et Lutrude deputavimus, ad Theod(ericum) Losse et Elsam coniuges predictos et Iohannem", Hermannum et IohannemRodolfum' natos eorum impuberes et alios liberos eorum masculos de suo corpore immediate vel mediate genitos «et) vel? nascituros, eciam si ipse'Th(eodericus)? premortuus fuerit, devolvantur. Et ex tunc domus ritterhus tota, in quantum eandem dicto Theod(erico) assignavimus, ad Iohannem Losse predictum, si supervixerit, et eius liberos masculos, si eos reliquerit, illico devolvatur salva nichilominus ipsi Iohanni et eius liberis parte sua prius sibi per nos assignata in ipsa. Item ipso Iohanne defuncto absque liberis memorati Theod(ericus) et eius liberi succedant eidem. Decedente vero dicto Theod(erico) et absque huiusmodi liberis masculis tunc memorati Alheidis, Elsa uxor Theod(erici) et Iohannes armiger et eorum liberi succedant masculi vel eis non extantibus femelle de ipsorum corporibus immediate vel mediate procreatis in totale ius et in locum nostrum ac memorati fratris nostri et eiusdem Theod(erici) et totale dominium dicte curie, ita tamen ut omnes et singulas ordinaciones nostras semper observent, secundum capita inter ipsos dividende succedant. Et extunc Hermanno Losse armigero predicto et suis liberis de eius corpore procreatis tota domus ritterhus, sicut eam Iohanni et Theod(erico) assignaveramus, eo ipso accedat. Sed partem suam in Fridehof et orto inter pretactos nostros heredes dividendam relinquere tenselaturh) et memorate Alheydis eiusque liberis pars sibi per nos assignata nichilominus semper ' salva? consistat. Hermanno autem de Sewe predicto absque liberis decedente tunc predicti Alheyd(is) et Theod(ericus) eorumque liberi equaliter succedant 8. Item volumus et ordinamus, quod Theoderici et eidem. Hermanni armigerorum predictorum uxores et cum suis liberis quibuslibet et famulis et ancillis, si maritos suos pretactos super- vixerint, in partibus curie eorundem ad vitam earum, quando voluerint, valeant residere nostris tamen ordinacionibus semper salvis. Et poterit semper quilibet partem suam per nos desi- gnatam eidem ab aliorum partibus muro, pariete, edificio vel alias distingwere et in parte sua ipsam meliorando edificare et ea uti et frui, prout sibi videbitur, absque tamen alterius indebita vel 41*
1357 April 1 643 usque ad tecta ascendendo. Sed eo absque liberis masculis vel feminis mortuo dicta pars sua ad dictos Theodericum fratrem eius et Elsam eorum liberos omnimode devolvatur. 6. Hermannus vero Losse armiger predictus et eius 'liberi?g) reliquam partem mediam domus Fridehof sumendam ab orto Thilonis de Franken- h(use)n predicti usque ad edificium seu dictam absidem pro- torritorio factam et de orto a fine dicte absidis et eius absidis, que est super cloacam, usque ad medium terre de fundamento capelle adducte et elevando exaggeratso) e? usque ad ortum Tilonis predicti libere habere et inhabitare et quilibet cum suis familiaribus parte sua consuete uti et gaudere valeant pacifice et quiete. 7. Decedente vero predicto germano nostro sine liberis masculis tunc post dicte Lutrudis obitum principalitas et tota curia, in quantum eandem pro dictis fratre nostro et Lutrude deputavimus, ad Theod(ericum) Losse et Elsam coniuges predictos et Iohannem", Hermannum et IohannemRodolfum' natos eorum impuberes et alios liberos eorum masculos de suo corpore immediate vel mediate genitos «et) vel? nascituros, eciam si ipse'Th(eodericus)? premortuus fuerit, devolvantur. Et ex tunc domus ritterhus tota, in quantum eandem dicto Theod(erico) assignavimus, ad Iohannem Losse predictum, si supervixerit, et eius liberos masculos, si eos reliquerit, illico devolvatur salva nichilominus ipsi Iohanni et eius liberis parte sua prius sibi per nos assignata in ipsa. Item ipso Iohanne defuncto absque liberis memorati Theod(ericus) et eius liberi succedant eidem. Decedente vero dicto Theod(erico) et absque huiusmodi liberis masculis tunc memorati Alheidis, Elsa uxor Theod(erici) et Iohannes armiger et eorum liberi succedant masculi vel eis non extantibus femelle de ipsorum corporibus immediate vel mediate procreatis in totale ius et in locum nostrum ac memorati fratris nostri et eiusdem Theod(erici) et totale dominium dicte curie, ita tamen ut omnes et singulas ordinaciones nostras semper observent, secundum capita inter ipsos dividende succedant. Et extunc Hermanno Losse armigero predicto et suis liberis de eius corpore procreatis tota domus ritterhus, sicut eam Iohanni et Theod(erico) assignaveramus, eo ipso accedat. Sed partem suam in Fridehof et orto inter pretactos nostros heredes dividendam relinquere tenselaturh) et memorate Alheydis eiusque liberis pars sibi per nos assignata nichilominus semper ' salva? consistat. Hermanno autem de Sewe predicto absque liberis decedente tunc predicti Alheyd(is) et Theod(ericus) eorumque liberi equaliter succedant 8. Item volumus et ordinamus, quod Theoderici et eidem. Hermanni armigerorum predictorum uxores et cum suis liberis quibuslibet et famulis et ancillis, si maritos suos pretactos super- vixerint, in partibus curie eorundem ad vitam earum, quando voluerint, valeant residere nostris tamen ordinacionibus semper salvis. Et poterit semper quilibet partem suam per nos desi- gnatam eidem ab aliorum partibus muro, pariete, edificio vel alias distingwere et in parte sua ipsam meliorando edificare et ea uti et frui, prout sibi videbitur, absque tamen alterius indebita vel 41*
Strana 644
644 Nr. 989 inhonesta lesione et gravamine inconsueto. Et is vel hii, qui in dicta curia nostra pro tempore resident, possunt et debent tunc non residencium spaciis et partibus et eciam edificiis vacuis salva tamen non residenti una camera et granario specialibus uti et frui honeste, donec ipsi eciam voluerint cum effectu personaliter residere. 9. «Item damus et deputamus lapides et ligna secta seu aptata et non aptata et alia edificabilia cuilibet dictorum nostrorum heredum, prout ea in parte cuiuslibet tempore obitus nostri contigerit inveniri, ita ut quilibet, in cuius loco sibi per nos depu- tato tunc reperta fuerint, cum ipsis edificare et ad dicta'curieg) edificiag)? convertere ten[elatur nec ea neque aliquam eorum partem extra dictam curiam deduci vel alias distrahi serviat aut faciat quovis modo). 10. Sed si ipsi vel eorum aliquis edi- ficare voluerit orreum vel domum aliam pro se vel pro suis liberis, hoc ipsis in areis seu spaciis eis designatis superius et eciam in orti spacio ab orto Iohannis de Warcza et a vivario usque ad finem orti versus murum opidi et inter viam arenosam exaggeratam et orreum et sepem orti quondam Iohannis Losse predicti proporcionabiliter licere debebit, ita videlicet, ut quam primum aliquisg)?' eorum “taliterg)? edificare voluerit, tunc statim huiusmodi terreg)? spacium in tot partes, quot sunt tunc persone eiusdem curie, conparticipes equaliter dividatur. Sed ipsum spacium atque terram, quousque ibi actualiter edificatum fuerit, pertineant ad Hermannum fratrem nostrum vel illum vel illam, qui pro tempore iuxta ordinacionem nostram presentem super hoc factam dicte curie fuerit principalis et capelle patronus. Sed si ipse frater noster vel alius aut alia principalis in dicta curia edificare voluerit, hoc faciat in aliis suis spaciis et vacuis curie supradicte. II. Quod si predicti dominus Hermannus Losse, Iohannes, Theod(ericus) et Hermannus Losse, Alheydis et Elsa uxor Theoderici omnes absque liberis de eorum corporibus procreatis vivis permanentibus decesserint, tunc memorata curia nostra cum iure patronatus et cum qualibet eius parte et totali dominio, sicut eam dei gracia actu possidemus, ad consanguineos et heredes nobis ipsi eciam si non alteri proximos paternos et maternos utriusque sexus, eciam si ultimo dicte curie possessori non essent ita propinqui, ut nobis vel eciam si nobis infra aut eciam ultra decimum gradum attineant, cum solum copule carnalis prohibicio sed non consanguinitatis vinculum usque ad quartum gradum consanguinitatis sit restricta, semper cum suis honoribus et oneribus et salvis nostris ordinacionibus legitime devolvatur, ita quod propinquiores nobis in gradu quoad principalitatem et ius patronatus remociores excludant. Et si plures nobis in eadem linea sive gradu eque propinque attinuerint, eciam eque succedant et tunc senior inter eque succedentes huiusmodi principalitatem 12. Edificia autem, curie et ius patronatus capelle habebit. qu' e? sunt inter domum supra portas anteriores et capellam, item locum, qui est subtus dictam domum porthenariam a dextris, ubi per portam maiorem seu per valvam cum curru intratur, dudum' deputavimus, dedimus et legavimus cum parte orti in
644 Nr. 989 inhonesta lesione et gravamine inconsueto. Et is vel hii, qui in dicta curia nostra pro tempore resident, possunt et debent tunc non residencium spaciis et partibus et eciam edificiis vacuis salva tamen non residenti una camera et granario specialibus uti et frui honeste, donec ipsi eciam voluerint cum effectu personaliter residere. 9. «Item damus et deputamus lapides et ligna secta seu aptata et non aptata et alia edificabilia cuilibet dictorum nostrorum heredum, prout ea in parte cuiuslibet tempore obitus nostri contigerit inveniri, ita ut quilibet, in cuius loco sibi per nos depu- tato tunc reperta fuerint, cum ipsis edificare et ad dicta'curieg) edificiag)? convertere ten[elatur nec ea neque aliquam eorum partem extra dictam curiam deduci vel alias distrahi serviat aut faciat quovis modo). 10. Sed si ipsi vel eorum aliquis edi- ficare voluerit orreum vel domum aliam pro se vel pro suis liberis, hoc ipsis in areis seu spaciis eis designatis superius et eciam in orti spacio ab orto Iohannis de Warcza et a vivario usque ad finem orti versus murum opidi et inter viam arenosam exaggeratam et orreum et sepem orti quondam Iohannis Losse predicti proporcionabiliter licere debebit, ita videlicet, ut quam primum aliquisg)?' eorum “taliterg)? edificare voluerit, tunc statim huiusmodi terreg)? spacium in tot partes, quot sunt tunc persone eiusdem curie, conparticipes equaliter dividatur. Sed ipsum spacium atque terram, quousque ibi actualiter edificatum fuerit, pertineant ad Hermannum fratrem nostrum vel illum vel illam, qui pro tempore iuxta ordinacionem nostram presentem super hoc factam dicte curie fuerit principalis et capelle patronus. Sed si ipse frater noster vel alius aut alia principalis in dicta curia edificare voluerit, hoc faciat in aliis suis spaciis et vacuis curie supradicte. II. Quod si predicti dominus Hermannus Losse, Iohannes, Theod(ericus) et Hermannus Losse, Alheydis et Elsa uxor Theoderici omnes absque liberis de eorum corporibus procreatis vivis permanentibus decesserint, tunc memorata curia nostra cum iure patronatus et cum qualibet eius parte et totali dominio, sicut eam dei gracia actu possidemus, ad consanguineos et heredes nobis ipsi eciam si non alteri proximos paternos et maternos utriusque sexus, eciam si ultimo dicte curie possessori non essent ita propinqui, ut nobis vel eciam si nobis infra aut eciam ultra decimum gradum attineant, cum solum copule carnalis prohibicio sed non consanguinitatis vinculum usque ad quartum gradum consanguinitatis sit restricta, semper cum suis honoribus et oneribus et salvis nostris ordinacionibus legitime devolvatur, ita quod propinquiores nobis in gradu quoad principalitatem et ius patronatus remociores excludant. Et si plures nobis in eadem linea sive gradu eque propinque attinuerint, eciam eque succedant et tunc senior inter eque succedentes huiusmodi principalitatem 12. Edificia autem, curie et ius patronatus capelle habebit. qu' e? sunt inter domum supra portas anteriores et capellam, item locum, qui est subtus dictam domum porthenariam a dextris, ubi per portam maiorem seu per valvam cum curru intratur, dudum' deputavimus, dedimus et legavimus cum parte orti in
Strana 645
1357 April I 645 13. Porro aliis litteris nostris5) descripte ad capellam eandem. volumus et ordinamus, quod omnes porte et ianue ante et retro ad vias publicas et ad capellam et via currus de valva seu porta anteriori directe inter capellam et caminatam et subtus Fridehof et retro per orreum usque ad murum, insuper putei, coquina, itinera et transitus de domo seu habitacione et parte cuiuslibet ad capellam et ad domum seu habitacionem cuiuslibet et ad puteos, coquinam et ad cloacam contiguam subtus sed non supra Fridehof ipsis conparticipibus et eciam capellano et custodi et suis familiaribus temporibus debitis, absque tamen notabili dampno et incommodo cuiuslibet communes existant et ad clausuras, refectionem et reparacionem illorum pro rata communiter teneantur, nisi aliquis in culpa dampni esset, qui tunc solus reparare et reficere teneatur, 14. Item donec super premissis inter se aliter mutuo ordinarint. quilibet conparticipum et eciam capellanus residere volentes unum, duo vel tria vasa ultra duas carratas vini aut cervisie insimul non continencia possit ad cellarium sub caminata testudinatum vel ad aliud anterius eidem contiguum pro usu suo et pro sua residencia reponere et de ipsis pro oportunitate sua gaudere. 15. Preterea prenominati nostri heredes, cappellanus et alii predictam curiam in toto vel in parte habituri ipsam et quilibet partem suam in structuris et edificiis debitis cum ipsa curia presertim tempore gwerrarum et eciam seniik) refugium et ad obsequium divinum et alias ipsis et suis esse valeat multipliciter fructuosa solerti vigilencia iugiter conservare. Et super defectu seu negli- gencia huiusmodi alter alterum inter se seu conparticipes curie et coheredes in actu vel potencia accusare perpetuo et culpare debebunt. 16. Ceterum neque presentes heredes et consanguinei nostri superius expressi neque posteri memoratam curiam in toto vel in parte extra nostre consanguinitatis genus eciam pro qua- cumque necessitate captivitatis, paupertatis, indigencie vel adverse fortune vel alia de causa vel occasione quacunque vendere, dare, alienare aut relinquere vel dimittere vel censualem aut deterioris condicionis facere valeant quovismodo nec aliquis dictam curiam vel eius partem obliget nec se super eam exactionari permittat, sed faciat, ac si eam numquam habuisset, quia in tali casu, ubi contrarium fieret, damus exnunc ut extunc dictam curiam quoad partem taliter agentis aliis conparticipibus vel conparticipi ius suum in dicta curia conservantibus aut conservanti inter eos, si plures fuerint, equaliter dividenda rogantes tamen exnunc, ut liberatus in ius suum pristinum, maxime si in culpa non fuerit, admittatur. Unde aliquo capto statim pars sua in dicta curia per capellanum assumetur ad reservandum et restituendum captivo, si se super hanc exactionari1) non permiserit, ut est tactum. 17. Et si quis vel si qui cuiuscumque status vel preeminencie fuerint, per se vel per alium directe vel indirecte ab eisdem nostris heredibus vel semine eorum hanc curiam in toto vel in parte commutacione, precio, vi vel occasione quacumque vel causa, quod deus avertat, auferre voluerit, ipsi nostri consanguinei et heredes de dei adiutorio et sanctorum meritis confisi hereditatem
1357 April I 645 13. Porro aliis litteris nostris5) descripte ad capellam eandem. volumus et ordinamus, quod omnes porte et ianue ante et retro ad vias publicas et ad capellam et via currus de valva seu porta anteriori directe inter capellam et caminatam et subtus Fridehof et retro per orreum usque ad murum, insuper putei, coquina, itinera et transitus de domo seu habitacione et parte cuiuslibet ad capellam et ad domum seu habitacionem cuiuslibet et ad puteos, coquinam et ad cloacam contiguam subtus sed non supra Fridehof ipsis conparticipibus et eciam capellano et custodi et suis familiaribus temporibus debitis, absque tamen notabili dampno et incommodo cuiuslibet communes existant et ad clausuras, refectionem et reparacionem illorum pro rata communiter teneantur, nisi aliquis in culpa dampni esset, qui tunc solus reparare et reficere teneatur, 14. Item donec super premissis inter se aliter mutuo ordinarint. quilibet conparticipum et eciam capellanus residere volentes unum, duo vel tria vasa ultra duas carratas vini aut cervisie insimul non continencia possit ad cellarium sub caminata testudinatum vel ad aliud anterius eidem contiguum pro usu suo et pro sua residencia reponere et de ipsis pro oportunitate sua gaudere. 15. Preterea prenominati nostri heredes, cappellanus et alii predictam curiam in toto vel in parte habituri ipsam et quilibet partem suam in structuris et edificiis debitis cum ipsa curia presertim tempore gwerrarum et eciam seniik) refugium et ad obsequium divinum et alias ipsis et suis esse valeat multipliciter fructuosa solerti vigilencia iugiter conservare. Et super defectu seu negli- gencia huiusmodi alter alterum inter se seu conparticipes curie et coheredes in actu vel potencia accusare perpetuo et culpare debebunt. 16. Ceterum neque presentes heredes et consanguinei nostri superius expressi neque posteri memoratam curiam in toto vel in parte extra nostre consanguinitatis genus eciam pro qua- cumque necessitate captivitatis, paupertatis, indigencie vel adverse fortune vel alia de causa vel occasione quacunque vendere, dare, alienare aut relinquere vel dimittere vel censualem aut deterioris condicionis facere valeant quovismodo nec aliquis dictam curiam vel eius partem obliget nec se super eam exactionari permittat, sed faciat, ac si eam numquam habuisset, quia in tali casu, ubi contrarium fieret, damus exnunc ut extunc dictam curiam quoad partem taliter agentis aliis conparticipibus vel conparticipi ius suum in dicta curia conservantibus aut conservanti inter eos, si plures fuerint, equaliter dividenda rogantes tamen exnunc, ut liberatus in ius suum pristinum, maxime si in culpa non fuerit, admittatur. Unde aliquo capto statim pars sua in dicta curia per capellanum assumetur ad reservandum et restituendum captivo, si se super hanc exactionari1) non permiserit, ut est tactum. 17. Et si quis vel si qui cuiuscumque status vel preeminencie fuerint, per se vel per alium directe vel indirecte ab eisdem nostris heredibus vel semine eorum hanc curiam in toto vel in parte commutacione, precio, vi vel occasione quacumque vel causa, quod deus avertat, auferre voluerit, ipsi nostri consanguinei et heredes de dei adiutorio et sanctorum meritis confisi hereditatem
Strana 646
646 Nr. 989 patrum nostrorum et suorum ymmo suam non dent nec auferri sinant nec alienent nec €eis' renuncient nec consenciant quovis- modo, sed sint memores, quod nullum violentum perpetuum nec durabile et quod sanctus vir Naboth éciam regi Achab exigenti et frendenti suam vineam denegavit et usque ad sanguinem restitit et ad mortem defendit et ultor omnipotens violentum regem 'Iesrahel? et Iezabel eius uxorem decipientem dicte vinee possessores iniquos ymmo et eorum filios tradidit dire morti sed et canes linxerunt sanguinem eorundem6). Consolentur itaque nostri heredes in domino deom) nostro, cui super omnia servient, et sint robusti, quia non est differencia in conspectu dei liberare in multis et in paucis. Poterunt tamen predicti partem in dicta curia habituri unus alteri inter se sed nullo modo extraneo ius suum vel partem suam ad certos annos concedere, dare, vendere vel locare. 18. Insuper quelibet persona, sive fuerit de con- sanguinitate nostra vel non, dominium, usum vel habitacionem ad tempus vel inperpetuum in dicta curia vel eius parte habitura, quecumque fuerit, sive resideat sive non, servis, ancillis et iuvenibus septennio, minoribus dumtaxat exceptis, teneatur dare anno quolibet in medio quadragesime sex et in medio adventus domini sex denarios usuales Ysnac(enses) aut sex Hallenses bonos et dativos adminus, capellano capelle predicte et custodi dicte capelle seu porthenario dicte curie duos denarios seu Hallenses pro nostri et filicis recordacionis dominorum Alberti Losse patris et domine Alheydis matris necnon Hermanni Losse de Blauestrude et Berthey Schaf de Wangeheym ante pontem necnon Uthe de Melsdorf et Elizabeth nate quondam dicti Hecht militum avorum et aliorum progenitorum nostrorum memoria feria quarta vel sexta post dominicam Letare' et feria quarta vel sexta post dominicam Populus Syon' in dicta capella ultra alias memorias et anniversaria specialiter et sollempniter cum vigiliis et missis devocione debita perpetue peragenda. Sed quelibet persona in ipsa curia commorans et nichilominus quelibet in eadem participium habens seu conparti- cipans actu vel potencia, ubicumque constituta fuerit, singulis diebus ultra consuetas suas oraciones unum Pater noster' cum tribus Ave Maria' in dei et ipsius virginis ac beatorum apostolorum Petri et Pauli et sancti Anthonii honorem et laudem quolibet mane pro conservacione sui et nostri generis adque domus seu nostre cognationis bono statu dicere devote debebit. 197). Denique volumus, quod ius patronatus predicte capelle et dicte curie nostre principalitas post nos et predictos fratrem et sororem nostros semper pertineat ad Lossonem aliquem, ' sive maior? sive minor annis fuerit, quamdiu Lossonum vel suorum liberorum aliquis de pretactis in humanis fuerit. Sed eis et de ipsorum corporibus procreatis liberis deficientibus tunc ad consanguineum nostrum proximum, qui in dicta curia et orto maius fundi spacium edifi- catum vel vacuum habuerit, eciam si per vim vel alias inique destitutus fuerit. 20. Sed collacio officii custodie seu porthe- narii ad illum vel illos, qui pretacto patrono et principali non exeunti in patronatu succederent, et si plures fuerint, tunc ad
646 Nr. 989 patrum nostrorum et suorum ymmo suam non dent nec auferri sinant nec alienent nec €eis' renuncient nec consenciant quovis- modo, sed sint memores, quod nullum violentum perpetuum nec durabile et quod sanctus vir Naboth éciam regi Achab exigenti et frendenti suam vineam denegavit et usque ad sanguinem restitit et ad mortem defendit et ultor omnipotens violentum regem 'Iesrahel? et Iezabel eius uxorem decipientem dicte vinee possessores iniquos ymmo et eorum filios tradidit dire morti sed et canes linxerunt sanguinem eorundem6). Consolentur itaque nostri heredes in domino deom) nostro, cui super omnia servient, et sint robusti, quia non est differencia in conspectu dei liberare in multis et in paucis. Poterunt tamen predicti partem in dicta curia habituri unus alteri inter se sed nullo modo extraneo ius suum vel partem suam ad certos annos concedere, dare, vendere vel locare. 18. Insuper quelibet persona, sive fuerit de con- sanguinitate nostra vel non, dominium, usum vel habitacionem ad tempus vel inperpetuum in dicta curia vel eius parte habitura, quecumque fuerit, sive resideat sive non, servis, ancillis et iuvenibus septennio, minoribus dumtaxat exceptis, teneatur dare anno quolibet in medio quadragesime sex et in medio adventus domini sex denarios usuales Ysnac(enses) aut sex Hallenses bonos et dativos adminus, capellano capelle predicte et custodi dicte capelle seu porthenario dicte curie duos denarios seu Hallenses pro nostri et filicis recordacionis dominorum Alberti Losse patris et domine Alheydis matris necnon Hermanni Losse de Blauestrude et Berthey Schaf de Wangeheym ante pontem necnon Uthe de Melsdorf et Elizabeth nate quondam dicti Hecht militum avorum et aliorum progenitorum nostrorum memoria feria quarta vel sexta post dominicam Letare' et feria quarta vel sexta post dominicam Populus Syon' in dicta capella ultra alias memorias et anniversaria specialiter et sollempniter cum vigiliis et missis devocione debita perpetue peragenda. Sed quelibet persona in ipsa curia commorans et nichilominus quelibet in eadem participium habens seu conparti- cipans actu vel potencia, ubicumque constituta fuerit, singulis diebus ultra consuetas suas oraciones unum Pater noster' cum tribus Ave Maria' in dei et ipsius virginis ac beatorum apostolorum Petri et Pauli et sancti Anthonii honorem et laudem quolibet mane pro conservacione sui et nostri generis adque domus seu nostre cognationis bono statu dicere devote debebit. 197). Denique volumus, quod ius patronatus predicte capelle et dicte curie nostre principalitas post nos et predictos fratrem et sororem nostros semper pertineat ad Lossonem aliquem, ' sive maior? sive minor annis fuerit, quamdiu Lossonum vel suorum liberorum aliquis de pretactis in humanis fuerit. Sed eis et de ipsorum corporibus procreatis liberis deficientibus tunc ad consanguineum nostrum proximum, qui in dicta curia et orto maius fundi spacium edifi- catum vel vacuum habuerit, eciam si per vim vel alias inique destitutus fuerit. 20. Sed collacio officii custodie seu porthe- narii ad illum vel illos, qui pretacto patrono et principali non exeunti in patronatu succederent, et si plures fuerint, tunc ad
Strana 647
1357 April I 647 seniorem inter eos, et si plures equalia spacia divisim vel con- iunctim tenuerint seu possiderent, tunc ad seniorem inter illos solum et in solidum ad vitandum discordias inter eos spectent ac sibi salva consistant, qui patronus ipsam capellam requisito tamen prius conparticipum dicte curie consilio et tractatu cum ipsis prehabito persone ydonee maxime de genere nostro paterno vel saltem materno, si ydonea de nostra consanguinitate haberi poterit, que in hac parte personis aliis merito debebit preferri, infra quatuor menses a noticia vacacionis eiusdem capelle pure propter deum et animarum nostrarum omnium salutem simpliciter, gratis et absque omni munere conferre provide teneatur. 21. Et quia sunt nonnulli, qui commoda amplexantes onera verbis subeunt, que postmodum lucris perceptis sufferre recusant, volumus et ordinamus, quod patronus super adimplendis, observandis et faciendis dictis nostris ordinacionibus et prestacionibus a memorato capellano, antequam admittatur, ydoneam videlicet pignoraticiam, fideiussoriam aut aliam recipiat caucionem, quam eciam ipse cappellanus prestare et facere, eciam si alias probus et legalis existat, omnimode teneatur. 22. Iste vero Losso seu heres, ad quem iuxta premissa officium custodie seu porthenarii pertinebit, ipsum persone litterate et saltem aliquid scribere seu litteris signare scienti aut in huiusmodi defectum alteri tamen ydoneo infra mensem, postquam vacaverit, teneatur conferre, ' prout hec in litteris super obtacione capelle pretacte5) fusius, eciam lacius sunt expressa?. 23. Item quicumque in locum patroni seu principalis vel secundarii, qui est seu erit proximus post princi- palem et patronum, aut eciam cuiuslibet conparticipis quocumque modo successerit, talis et tales, sive actu morentur in curia sive non, tamen statim infra quatuor ebdomadas litteras de observandis nostris ordinacionibus secundum formam et intencionem presencium capellano, qui tunc fuerit, dare solum mutatis suis nominibus et data litterarum utique teneantur sub suis propriis, si habeant, alioquin' sub" duorum proborum sigillis. Qui capellanus easdem litteras debet cum diligencia et sub fido proborum testimonio 24. Qui vero nunc vel in posterum premissa vel reservare. eorum aliqua non observaverit, sed contra ea scienter et maliciose fecerit seu in exequendis et faciendis secundum ordinaciones nostras negligens vel remissus fuerit, primo graviter per quem- libet senem et iuvenem proximum et remotum nostrum con- sanguineum vel affinem sepius arguatur; quod si? nec sic premissa observare aut neglecta facere emendare et supplere et execucioni mandare curaverit et hoc per alios conparticipes aut per iudicem conpetentem arbitratum, pronunciatum seu dictum fuerit, is statim a parte sua dicte curie et eciam hereditatum, reddituum et bonorum predictorum, quos seu que a nobis seu racione") nostra habet, eo ipse cadat parte sua tam in curia quam in bonis et redditibus pretactis ad alios has et alias nostras ordi- naciones observantes ipso facto translata. Sed si ipsi conparti- cipes omnes, quod deus avertat, premissa violarent seu ea adim- plere negligerent nec curarent, tunc dicta curia nostra et omnes
1357 April I 647 seniorem inter eos, et si plures equalia spacia divisim vel con- iunctim tenuerint seu possiderent, tunc ad seniorem inter illos solum et in solidum ad vitandum discordias inter eos spectent ac sibi salva consistant, qui patronus ipsam capellam requisito tamen prius conparticipum dicte curie consilio et tractatu cum ipsis prehabito persone ydonee maxime de genere nostro paterno vel saltem materno, si ydonea de nostra consanguinitate haberi poterit, que in hac parte personis aliis merito debebit preferri, infra quatuor menses a noticia vacacionis eiusdem capelle pure propter deum et animarum nostrarum omnium salutem simpliciter, gratis et absque omni munere conferre provide teneatur. 21. Et quia sunt nonnulli, qui commoda amplexantes onera verbis subeunt, que postmodum lucris perceptis sufferre recusant, volumus et ordinamus, quod patronus super adimplendis, observandis et faciendis dictis nostris ordinacionibus et prestacionibus a memorato capellano, antequam admittatur, ydoneam videlicet pignoraticiam, fideiussoriam aut aliam recipiat caucionem, quam eciam ipse cappellanus prestare et facere, eciam si alias probus et legalis existat, omnimode teneatur. 22. Iste vero Losso seu heres, ad quem iuxta premissa officium custodie seu porthenarii pertinebit, ipsum persone litterate et saltem aliquid scribere seu litteris signare scienti aut in huiusmodi defectum alteri tamen ydoneo infra mensem, postquam vacaverit, teneatur conferre, ' prout hec in litteris super obtacione capelle pretacte5) fusius, eciam lacius sunt expressa?. 23. Item quicumque in locum patroni seu principalis vel secundarii, qui est seu erit proximus post princi- palem et patronum, aut eciam cuiuslibet conparticipis quocumque modo successerit, talis et tales, sive actu morentur in curia sive non, tamen statim infra quatuor ebdomadas litteras de observandis nostris ordinacionibus secundum formam et intencionem presencium capellano, qui tunc fuerit, dare solum mutatis suis nominibus et data litterarum utique teneantur sub suis propriis, si habeant, alioquin' sub" duorum proborum sigillis. Qui capellanus easdem litteras debet cum diligencia et sub fido proborum testimonio 24. Qui vero nunc vel in posterum premissa vel reservare. eorum aliqua non observaverit, sed contra ea scienter et maliciose fecerit seu in exequendis et faciendis secundum ordinaciones nostras negligens vel remissus fuerit, primo graviter per quem- libet senem et iuvenem proximum et remotum nostrum con- sanguineum vel affinem sepius arguatur; quod si? nec sic premissa observare aut neglecta facere emendare et supplere et execucioni mandare curaverit et hoc per alios conparticipes aut per iudicem conpetentem arbitratum, pronunciatum seu dictum fuerit, is statim a parte sua dicte curie et eciam hereditatum, reddituum et bonorum predictorum, quos seu que a nobis seu racione") nostra habet, eo ipse cadat parte sua tam in curia quam in bonis et redditibus pretactis ad alios has et alias nostras ordi- naciones observantes ipso facto translata. Sed si ipsi conparti- cipes omnes, quod deus avertat, premissa violarent seu ea adim- plere negligerent nec curarent, tunc dicta curia nostra et omnes
Strana 648
648 Nr. 989 possessiones, hereditates, redditus adque bona, qui seu que eis a nobis vel racione nostre persone obvenerunt, cum suis libertatibus, honoribus, iuribus et pertinenciis quibuscumque ad alios con- sanguineos nostros post eos nobis proximos premissa attendere et diligenter servare et adimplere cum effectu ' volentes? legitime et cum suis oneribus per nos inpositis devolvantur, qui se de ipsis eciam auctoritate propria intromittere et eorum possessionem nancisci valeant effective. 25. Preterea omnes illi et singuli, ad quos vel ad quem premissa quocumque et quibuscumque modis vel titulis pervenerint, in toto vel in parte teneantur eosque teneri volumus, eciam si nostri non essent consanguinei, ad omnia et singula facienda, prestanda et exequenda superius per nos inposita et expressa, quia res et bona cum suis oneribus ad quem- 26. Has igitur nostras donaciones et libet transire noscuntur. ordinaciones inviolabiliter volumus perpetuo observari salvo tamen nobis, quoad vixerimus, quod de dicta curia et qualibet eius parte amplius edificanda, vendenda, alienanda et oneranda aliter et aliter pro iure voluntatis beneplacito disponere et ordinare possimus. 27. In quorum omnium evidenciam et maiorem valoris firmitatem sigillum nostrum presentibus duximus appendendum rogantes 'RogavimusP) quoque et in eos sume°) ex dotacione 8)!. hiis scriptis rogamus discretos viros Theodericum dictum Mule Cardon(ensis) et Reynb(otonem) Schaf sancti Symeonis Trever(ensis) ecclesiarum canonicos et Bertoldum de Nebre armigerum con- sanguineos nostros dilectos, ut ipsi eciam sigilla sua in testi monium ad presentes appendant. 28. Et nos predicti Hermannus Losse et Hermannus de Erish(usen) mil it es, Iohannes Tyzelo et Hermannus de Sewe" nosque Lutridis, Alheydis et Elsa pro nobis et nostris heredibus in perpetuum recognoscimus publice in hiis scriptis, quod premissis et aliis donacionibus, legatis et ordinacionibus omnibus et singulis per venerabilem virum dominum nostrum Rudolphum decanum Mag(untinum) de sua pretacta curia, que ad ipsum solum et in solidum pertinet, et de aliis suis heredibus, hereditatibus, posses- sionibus adque bonis pro nobis seu quolibet nostrum et pro capella sua Ysn(acensi) et pro quibuslibet personis, ecclesiis, monasteriis vel locis aliis in presenti aut aliis litteris suis factis nostrum ex- pressum consensum et liberum adhibuimus et presentibus adhibemus et bona fide promisimus et promittimus ' et nichilominus iuravimus universa et singula supratacta" rata et grata et inconvulsa nos velle et debere perpetuo attendere et ea facere et exequi et inviolabiliter observare nec contra ea in toto vel in parte clam aut palam quavis occasione vel causa facere aut venire renunciantes pro nobis et nostris heredibus predictis expresse et ex certa nostra sciencia de iure nostro certificati novarum constitucionum et epistole divi Adriani iuris ypothece cedendarum accionum et restitucionis in integrum beneficiis condicioni indebite et sine causa actioni in factum, excepcioni doli, mali, rei aliter geste quam scripte condicioni incerti, privilegio fori nec non omnibus aliis et singulis beneficiis, auxiliis, excepcionibus et
648 Nr. 989 possessiones, hereditates, redditus adque bona, qui seu que eis a nobis vel racione nostre persone obvenerunt, cum suis libertatibus, honoribus, iuribus et pertinenciis quibuscumque ad alios con- sanguineos nostros post eos nobis proximos premissa attendere et diligenter servare et adimplere cum effectu ' volentes? legitime et cum suis oneribus per nos inpositis devolvantur, qui se de ipsis eciam auctoritate propria intromittere et eorum possessionem nancisci valeant effective. 25. Preterea omnes illi et singuli, ad quos vel ad quem premissa quocumque et quibuscumque modis vel titulis pervenerint, in toto vel in parte teneantur eosque teneri volumus, eciam si nostri non essent consanguinei, ad omnia et singula facienda, prestanda et exequenda superius per nos inposita et expressa, quia res et bona cum suis oneribus ad quem- 26. Has igitur nostras donaciones et libet transire noscuntur. ordinaciones inviolabiliter volumus perpetuo observari salvo tamen nobis, quoad vixerimus, quod de dicta curia et qualibet eius parte amplius edificanda, vendenda, alienanda et oneranda aliter et aliter pro iure voluntatis beneplacito disponere et ordinare possimus. 27. In quorum omnium evidenciam et maiorem valoris firmitatem sigillum nostrum presentibus duximus appendendum rogantes 'RogavimusP) quoque et in eos sume°) ex dotacione 8)!. hiis scriptis rogamus discretos viros Theodericum dictum Mule Cardon(ensis) et Reynb(otonem) Schaf sancti Symeonis Trever(ensis) ecclesiarum canonicos et Bertoldum de Nebre armigerum con- sanguineos nostros dilectos, ut ipsi eciam sigilla sua in testi monium ad presentes appendant. 28. Et nos predicti Hermannus Losse et Hermannus de Erish(usen) mil it es, Iohannes Tyzelo et Hermannus de Sewe" nosque Lutridis, Alheydis et Elsa pro nobis et nostris heredibus in perpetuum recognoscimus publice in hiis scriptis, quod premissis et aliis donacionibus, legatis et ordinacionibus omnibus et singulis per venerabilem virum dominum nostrum Rudolphum decanum Mag(untinum) de sua pretacta curia, que ad ipsum solum et in solidum pertinet, et de aliis suis heredibus, hereditatibus, posses- sionibus adque bonis pro nobis seu quolibet nostrum et pro capella sua Ysn(acensi) et pro quibuslibet personis, ecclesiis, monasteriis vel locis aliis in presenti aut aliis litteris suis factis nostrum ex- pressum consensum et liberum adhibuimus et presentibus adhibemus et bona fide promisimus et promittimus ' et nichilominus iuravimus universa et singula supratacta" rata et grata et inconvulsa nos velle et debere perpetuo attendere et ea facere et exequi et inviolabiliter observare nec contra ea in toto vel in parte clam aut palam quavis occasione vel causa facere aut venire renunciantes pro nobis et nostris heredibus predictis expresse et ex certa nostra sciencia de iure nostro certificati novarum constitucionum et epistole divi Adriani iuris ypothece cedendarum accionum et restitucionis in integrum beneficiis condicioni indebite et sine causa actioni in factum, excepcioni doli, mali, rei aliter geste quam scripte condicioni incerti, privilegio fori nec non omnibus aliis et singulis beneficiis, auxiliis, excepcionibus et
Strana 649
1357 April I 649 defensionibus iuris canonici et civilis ac consuetudinibus, eciam si ipsorum renunciacio specialis foret necessaria, quibus contra premissa aut eorum aliquid? quomodolibet iuvari possemus aut facere vel venire et eciam omni iuri nobis aut alteri ex nobis in predictis curia et hereditatibus sive bonis et eorum pertinenciis ultra nobis per prefatum dominum decanum deputata superius conpetenti et conpetituro litteris impetratis et impetrandis et specialiter iuribus dicentibus generalem renunciacionem non valere volentes eciam quantum ad hoc omnes et singulas renunciaciones excogitabiles pro specialiter expressis et enumeratis haberi et debebunt heredes nostri post nos in dicta curia hereditatibus, bonis vel possessionibus aliquam partem habituri statim, postquam quartum decimum sue etatis annum compleverint, similiter pro- mittere et iurare in presencia proborum virorum, qui pro eis, si propria sigilla non habuerint, consimiles litteras sigillent, quas quilibet nostrum heredum pro se dabit, se omnia et singula supra scripta fideliter et firmiter servaturos. Et in premissorum omnium evidens testimonium sigilla nostrum Hermanni et Hermanni militum et Theoderici Losse una cum sigillo memorati domini decani presentibus sunt appensa. Et quia nos lohannes et Hermannus Losse armigeri et nos Lutrudilsq), Alheydis et Elsa predicti propria non habemus sigilla, sigillacioni predictorum stamus con- tenti et nichilominus rogavimus et in hiis scriptis rogamus dominos 4 Bertoldum Pordicz decanum ecclesie sancte Marie «Ysn(acensis) et), Gyselerum prepositum monasterii sancti Nicolai «et Henri- cu(m) custodem ecclesie sancte Marie Ysnac(ensis)) Ysn(a- censis) et Reynb(otonem) dictum Schaff de Wangeh(eim) sigilla sua? in testimonium eciam appendere ad presentes. 29. Nos quoque «Th(eodericus) et Reynb(oto) canonici et Ber(tolfus) de Nebere predicti ad sepedicti domini nostri Rudolphi decani et nos) 4 Bertoldus decanus', Gyselerus prepositus et « Henricus custos) Reynb(oto)? predicti ad" predictorum Iohannis et Herma(n)ni armigerorum et dominarum Lutrudisr), Alheydis et Else preces recognoscimus nos in premissorum evidens testimonium sigilla nostra presentibus eciam appendisse. Datum et actum anno domini M'CCCmo L«VII. die prima mensis aprilis)'IX. in vigilia «beati nativitatis beati Iohannis baptiste 2 r). I) Ueberschriften: Super disposicione curie Isnacen(sis) (soweit mit lichterer Tinte von L.s Hand, der Rest vom Schreiber des Textes) domini Rodolfi decani Mogunt(ini) et divisione eiusdem inter heredes suos. + a) über ge- tilgtem Iohanne. + b) a(n)u(ur)atum. + c) lapideiis.+ d) dotamus. + e) libros. + f) davor XV. getilgt. † g) von L. in Lücke nachgetr. + h) tenatur. + i) durch va-cat von L. getilgt. + k) darüber Kürzungsstrich von L. getilgt.+ 1) exactinorari. + m) danach das getilgte Bruchstück Nr. 1021. + n) racoie. + o) sume ex dotacione offenbar eine aus dem Konsept übernommene Anweisung für den Reinschreiber. + p) Rogav. appendant von L. nachgetr., dann wieder durch va-cat getilgt.† q) Lutrudus. + r) am unteren Rande: Quod bona empta sunt domini Rudolphi non obstante ex- pressione domini Hermanni et heredum facta in littera. 1) Eph. 5, 29. 00 2) Augusti Serm. 355 c. 5. c0 3) Ambrosius De officiis 130 = . 00 5) Nr. 972. 00 6) vgl. 3. Reg. 21. c0 7) cc. 19—22 c. 16, D. 86. 00 4) D. wörtlich aus Nr. 972. c0 8) Nr. 972, wo aber der hier in Betracht kommende Schluss fehlt.
1357 April I 649 defensionibus iuris canonici et civilis ac consuetudinibus, eciam si ipsorum renunciacio specialis foret necessaria, quibus contra premissa aut eorum aliquid? quomodolibet iuvari possemus aut facere vel venire et eciam omni iuri nobis aut alteri ex nobis in predictis curia et hereditatibus sive bonis et eorum pertinenciis ultra nobis per prefatum dominum decanum deputata superius conpetenti et conpetituro litteris impetratis et impetrandis et specialiter iuribus dicentibus generalem renunciacionem non valere volentes eciam quantum ad hoc omnes et singulas renunciaciones excogitabiles pro specialiter expressis et enumeratis haberi et debebunt heredes nostri post nos in dicta curia hereditatibus, bonis vel possessionibus aliquam partem habituri statim, postquam quartum decimum sue etatis annum compleverint, similiter pro- mittere et iurare in presencia proborum virorum, qui pro eis, si propria sigilla non habuerint, consimiles litteras sigillent, quas quilibet nostrum heredum pro se dabit, se omnia et singula supra scripta fideliter et firmiter servaturos. Et in premissorum omnium evidens testimonium sigilla nostrum Hermanni et Hermanni militum et Theoderici Losse una cum sigillo memorati domini decani presentibus sunt appensa. Et quia nos lohannes et Hermannus Losse armigeri et nos Lutrudilsq), Alheydis et Elsa predicti propria non habemus sigilla, sigillacioni predictorum stamus con- tenti et nichilominus rogavimus et in hiis scriptis rogamus dominos 4 Bertoldum Pordicz decanum ecclesie sancte Marie «Ysn(acensis) et), Gyselerum prepositum monasterii sancti Nicolai «et Henri- cu(m) custodem ecclesie sancte Marie Ysnac(ensis)) Ysn(a- censis) et Reynb(otonem) dictum Schaff de Wangeh(eim) sigilla sua? in testimonium eciam appendere ad presentes. 29. Nos quoque «Th(eodericus) et Reynb(oto) canonici et Ber(tolfus) de Nebere predicti ad sepedicti domini nostri Rudolphi decani et nos) 4 Bertoldus decanus', Gyselerus prepositus et « Henricus custos) Reynb(oto)? predicti ad" predictorum Iohannis et Herma(n)ni armigerorum et dominarum Lutrudisr), Alheydis et Else preces recognoscimus nos in premissorum evidens testimonium sigilla nostra presentibus eciam appendisse. Datum et actum anno domini M'CCCmo L«VII. die prima mensis aprilis)'IX. in vigilia «beati nativitatis beati Iohannis baptiste 2 r). I) Ueberschriften: Super disposicione curie Isnacen(sis) (soweit mit lichterer Tinte von L.s Hand, der Rest vom Schreiber des Textes) domini Rodolfi decani Mogunt(ini) et divisione eiusdem inter heredes suos. + a) über ge- tilgtem Iohanne. + b) a(n)u(ur)atum. + c) lapideiis.+ d) dotamus. + e) libros. + f) davor XV. getilgt. † g) von L. in Lücke nachgetr. + h) tenatur. + i) durch va-cat von L. getilgt. + k) darüber Kürzungsstrich von L. getilgt.+ 1) exactinorari. + m) danach das getilgte Bruchstück Nr. 1021. + n) racoie. + o) sume ex dotacione offenbar eine aus dem Konsept übernommene Anweisung für den Reinschreiber. + p) Rogav. appendant von L. nachgetr., dann wieder durch va-cat getilgt.† q) Lutrudus. + r) am unteren Rande: Quod bona empta sunt domini Rudolphi non obstante ex- pressione domini Hermanni et heredum facta in littera. 1) Eph. 5, 29. 00 2) Augusti Serm. 355 c. 5. c0 3) Ambrosius De officiis 130 = . 00 5) Nr. 972. 00 6) vgl. 3. Reg. 21. c0 7) cc. 19—22 c. 16, D. 86. 00 4) D. wörtlich aus Nr. 972. c0 8) Nr. 972, wo aber der hier in Betracht kommende Schluss fehlt.
Strana 650
650 Nr. 990—995 Ritter Arnolt genant Dymare (e über y) von Dyppach verkauft an 1357 April 5. Domdekan und -kapitel von Mains für deren Präsenz seine auwe im Rhein in der Mark Schirstein (Schierst-) mit näheren Angaben über die Lage für 130 kleine Gulden. 1357 in der nebsten mittewochen for dem heiligen oster- tage. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 35 fol. 127a. 991. 990. Eltville ƒ1357] Mai 17. Erzbischof Gerlach von Mainz bittet die Stadt Frankfurt, die von Nürnberg zur Annahme seiner Vermittlung swischen ihnen und seinem Eltviller Bürger Christian Fürer zu bewegen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spuren des rückwärts aufgedrickten grünen Sekret- siegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 63; vgl. Grotefend-Jung I5, Vigener D nr. 2735 mit Bemerkungen über die Einreihung. Der Brief steht doch wohl in unmittelbarer Beziehung zu Vigener ur. 947, sodass an seiner Zugehörig. keit zu 1357 kaum ein Zweifel ist. Gerlacus archiepiscopus Magunt(inus). Unsern fruntlichen grusz bevor. Burgirmeistir, burgir und rad der stad Frankinfurd, lieben frunde! Wiszent, daz wir den von Nürenberg geschriben han, daz sie Cristan Furir unserm burger zû Eltevil einen gut- lichen dag zû Frankinfurd adir zů Mildenberg wullen bescheidin. Dar by wullen wir unsir frunde senden, die alle gutlichkeit zuschen yn suchen sollen. Des begern wir und bieden uch fliszlichen, daz ir die von Nurenberg undirrichtin wullit, daz sie dem vor- genanten unserm burgir einen gûtlichen dagge) bescheidin wullin an die vorgenanten stede und beschin lazin, abe sie unsir frund mit minne und fruntschaffte gerichten mogen. Datum Eltevil in vigilia ascensionis domini. Rückwärts: Den erbern wysen luden den burgirmeistern, burgern und rade der stad Frankinfurd unsern besundern fründen. 992. Windsheim [1357] Juni 9. Der Reichskanzler Johann, Bischof von Leitomischl, bittet die Stadt Frankfurt, der Kanzlei das beifolgende Weggeld- privileg zu vergelten. Orig. (auf Papier, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschluss- schnitten und Resten des rückwärts aufgedriickten roten Lacksiegels) in Frankfurt, Reichssachen Nachtr. nr. 662; vgl. Grotefend-Jung II 174 (zu ca. 1390). Die Einreihung wird durch das angeführte Privileg (N. I) bestimmt. Iohannes episcopus Luthomislen(sis) imperialis aule can- cellarius. Lieben frund und burger von Frankenfurt! senden uch von besunder fruntschafft und liebe uwern brief vón Wir dem wegelte zû Frideberg 1) und han wir und meister Henr(ich) von Wesil unsern ernst darzů getan und bestellet, daz ir uns und den gesellen von der cancellarien von dem briefe und anderen, die ir genomen hait, also tut?, daz uns alle zeit luste dienst und vorderung zû tûn in uwern sachen, wann wir nicht gerne sehen, daz ir i a 'n uwern sachen sultet hindernuzz han, wo wir daz berichten muchten. Geben zû Windensheim am freitag nach unsers herren lichnams dag. Rückwärts: Den erbern weisen luten dem burgernmeistern, dem rot und burgeren von Frankenfurt, unsern lieben frunden. 1) Huber nr. 2668.
650 Nr. 990—995 Ritter Arnolt genant Dymare (e über y) von Dyppach verkauft an 1357 April 5. Domdekan und -kapitel von Mains für deren Präsenz seine auwe im Rhein in der Mark Schirstein (Schierst-) mit näheren Angaben über die Lage für 130 kleine Gulden. 1357 in der nebsten mittewochen for dem heiligen oster- tage. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 35 fol. 127a. 991. 990. Eltville ƒ1357] Mai 17. Erzbischof Gerlach von Mainz bittet die Stadt Frankfurt, die von Nürnberg zur Annahme seiner Vermittlung swischen ihnen und seinem Eltviller Bürger Christian Fürer zu bewegen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spuren des rückwärts aufgedrickten grünen Sekret- siegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 63; vgl. Grotefend-Jung I5, Vigener D nr. 2735 mit Bemerkungen über die Einreihung. Der Brief steht doch wohl in unmittelbarer Beziehung zu Vigener ur. 947, sodass an seiner Zugehörig. keit zu 1357 kaum ein Zweifel ist. Gerlacus archiepiscopus Magunt(inus). Unsern fruntlichen grusz bevor. Burgirmeistir, burgir und rad der stad Frankinfurd, lieben frunde! Wiszent, daz wir den von Nürenberg geschriben han, daz sie Cristan Furir unserm burger zû Eltevil einen gut- lichen dag zû Frankinfurd adir zů Mildenberg wullen bescheidin. Dar by wullen wir unsir frunde senden, die alle gutlichkeit zuschen yn suchen sollen. Des begern wir und bieden uch fliszlichen, daz ir die von Nurenberg undirrichtin wullit, daz sie dem vor- genanten unserm burgir einen gûtlichen dagge) bescheidin wullin an die vorgenanten stede und beschin lazin, abe sie unsir frund mit minne und fruntschaffte gerichten mogen. Datum Eltevil in vigilia ascensionis domini. Rückwärts: Den erbern wysen luden den burgirmeistern, burgern und rade der stad Frankinfurd unsern besundern fründen. 992. Windsheim [1357] Juni 9. Der Reichskanzler Johann, Bischof von Leitomischl, bittet die Stadt Frankfurt, der Kanzlei das beifolgende Weggeld- privileg zu vergelten. Orig. (auf Papier, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschluss- schnitten und Resten des rückwärts aufgedriickten roten Lacksiegels) in Frankfurt, Reichssachen Nachtr. nr. 662; vgl. Grotefend-Jung II 174 (zu ca. 1390). Die Einreihung wird durch das angeführte Privileg (N. I) bestimmt. Iohannes episcopus Luthomislen(sis) imperialis aule can- cellarius. Lieben frund und burger von Frankenfurt! senden uch von besunder fruntschafft und liebe uwern brief vón Wir dem wegelte zû Frideberg 1) und han wir und meister Henr(ich) von Wesil unsern ernst darzů getan und bestellet, daz ir uns und den gesellen von der cancellarien von dem briefe und anderen, die ir genomen hait, also tut?, daz uns alle zeit luste dienst und vorderung zû tûn in uwern sachen, wann wir nicht gerne sehen, daz ir i a 'n uwern sachen sultet hindernuzz han, wo wir daz berichten muchten. Geben zû Windensheim am freitag nach unsers herren lichnams dag. Rückwärts: Den erbern weisen luten dem burgernmeistern, dem rot und burgeren von Frankenfurt, unsern lieben frunden. 1) Huber nr. 2668.
Strana 651
1357 April 5—Juli 17 651 993. Sulzbach 1357 Juni 12. Kaiser Karl IV. befiehlt dem Domdekan und -kapitel von Mains, ihm ihre urkundlichen Rechtstitel über ihre Pfandschaft Oppenheim aussuliefern. Eingerückt in Nr. 999; Vigener I ur. 828 Reg. ..Karle von gotes gnaden Rômischer keiser zû allen ziiten merer des riches unde kûnig zû Beheim. Lieben andachtigen! Wie wol wir vor langen ziiten uch oft unde dicke ermant und auch nuwelich unsir ernstlich briefe 1) gesant haben, daz ir uns solich brieve, als ir von dem riche hinder uch noch habent ubin Oppenheim unde waz dar zu gehoret, sultent senden und ant- werten odir uwer quitancienbriefe gebin, daz die obegenanten briefe, ob sie ymmer zû liechte quemen, keine macht nach craft solten noch môgen haben, als ir uns daz geretd unde gelobit hant unde uns daz noch nyt hant volendit, davon so manen wir uwer truwe unde wollin auch mýt ganczem ernste, daz ir uns noch die briefe odir quitancien, als ob geschribin ist, ane hindernisse unde verczog sollent antwerten und gebin, wand, wo ir des nyt tetent, so habin wir ieczint unsirm schûltheizen von Oppinheim unde alle unsirn .. burgmannen unde dienern da selbis unde andirswo ge- heizen und yn ernstlich gebotten, daz sie uwer und der kirckin gût unde gûlte von unsirn wegen sûllen und môgen angriffen also lange, uncz daz uns umb die briefe von uch recht mag wider varn. Gebin zů Sûlczpach an dem nehstin mantag nach unsirs herren lichames tag unsirrea) riche in dem eylften unde des keisirstumsa) in dem drietten iare. Rückwärts2): Den ersamen dem dechan und dem capitel des stiftes zû Mencze unsirn liebin andachtigen. a) so. 1) unbekannt. co 2) vgl. Nr. 999 c. 3. 994. Koblenz 1357 Juli 6. Rodolfus von Gottes Gnaden Dekan der Mainzer Kirche quittiert dem ehrenwerten Herrn Godefridus Wynter Dekan und dem Kapitel von St. Kastor in Koblenz über 10 gute und rechte Florentiner Gulden. Siegler: der Aus- steller. D. Confluen(ci)e a. dom. 1357. die VIa mensis iulii. — Orig. mit an- hängendem sehr beschädigtem Siegel (Bild: Martin und der Bettler, darunter Schild mit Helmkopf) in Koblenz Abt. 109 Bündel nr. 167—177. 995. Znaim 1357 Juli 17. Kaiser Karl IV. fordert wiederholt vom Mainzer Dom- dekan und -kapitel deren Oppenheimer Urkunden. Eingerückt in Nr. 999; Vigener I nr. 851 Reg. Liebin andachtigen! Als wir uch vormalis ernstlich ge- schribin han 1), daz ir uns geben unde antwerten soltent eynen quitancziesbrieff, als von Oppinheim, Odirnheim, Swabisperg unde waz dar zû gehoret, also embieten wir uch ernstlich, daz ir nyt enlazent, ir engebint unde antwertent die selbin quitanczien zû stûnt unsirm liebin getruwen Heinczen zům Iûngen, unsirm schûlth(eizen) zû Oppinheim, der uch wol underweisen sol, wie in uns die quitanczien gebin sollint. Wo ir des nyt tetent, so han wir gebotten dem selbin unsirm schûlth(eizen), daz er an uwer gût griffen sol unde sich des underwinden als lange, biz ir uns
1357 April 5—Juli 17 651 993. Sulzbach 1357 Juni 12. Kaiser Karl IV. befiehlt dem Domdekan und -kapitel von Mains, ihm ihre urkundlichen Rechtstitel über ihre Pfandschaft Oppenheim aussuliefern. Eingerückt in Nr. 999; Vigener I ur. 828 Reg. ..Karle von gotes gnaden Rômischer keiser zû allen ziiten merer des riches unde kûnig zû Beheim. Lieben andachtigen! Wie wol wir vor langen ziiten uch oft unde dicke ermant und auch nuwelich unsir ernstlich briefe 1) gesant haben, daz ir uns solich brieve, als ir von dem riche hinder uch noch habent ubin Oppenheim unde waz dar zu gehoret, sultent senden und ant- werten odir uwer quitancienbriefe gebin, daz die obegenanten briefe, ob sie ymmer zû liechte quemen, keine macht nach craft solten noch môgen haben, als ir uns daz geretd unde gelobit hant unde uns daz noch nyt hant volendit, davon so manen wir uwer truwe unde wollin auch mýt ganczem ernste, daz ir uns noch die briefe odir quitancien, als ob geschribin ist, ane hindernisse unde verczog sollent antwerten und gebin, wand, wo ir des nyt tetent, so habin wir ieczint unsirm schûltheizen von Oppinheim unde alle unsirn .. burgmannen unde dienern da selbis unde andirswo ge- heizen und yn ernstlich gebotten, daz sie uwer und der kirckin gût unde gûlte von unsirn wegen sûllen und môgen angriffen also lange, uncz daz uns umb die briefe von uch recht mag wider varn. Gebin zů Sûlczpach an dem nehstin mantag nach unsirs herren lichames tag unsirrea) riche in dem eylften unde des keisirstumsa) in dem drietten iare. Rückwärts2): Den ersamen dem dechan und dem capitel des stiftes zû Mencze unsirn liebin andachtigen. a) so. 1) unbekannt. co 2) vgl. Nr. 999 c. 3. 994. Koblenz 1357 Juli 6. Rodolfus von Gottes Gnaden Dekan der Mainzer Kirche quittiert dem ehrenwerten Herrn Godefridus Wynter Dekan und dem Kapitel von St. Kastor in Koblenz über 10 gute und rechte Florentiner Gulden. Siegler: der Aus- steller. D. Confluen(ci)e a. dom. 1357. die VIa mensis iulii. — Orig. mit an- hängendem sehr beschädigtem Siegel (Bild: Martin und der Bettler, darunter Schild mit Helmkopf) in Koblenz Abt. 109 Bündel nr. 167—177. 995. Znaim 1357 Juli 17. Kaiser Karl IV. fordert wiederholt vom Mainzer Dom- dekan und -kapitel deren Oppenheimer Urkunden. Eingerückt in Nr. 999; Vigener I nr. 851 Reg. Liebin andachtigen! Als wir uch vormalis ernstlich ge- schribin han 1), daz ir uns geben unde antwerten soltent eynen quitancziesbrieff, als von Oppinheim, Odirnheim, Swabisperg unde waz dar zû gehoret, also embieten wir uch ernstlich, daz ir nyt enlazent, ir engebint unde antwertent die selbin quitanczien zû stûnt unsirm liebin getruwen Heinczen zům Iûngen, unsirm schûlth(eizen) zû Oppinheim, der uch wol underweisen sol, wie in uns die quitanczien gebin sollint. Wo ir des nyt tetent, so han wir gebotten dem selbin unsirm schûlth(eizen), daz er an uwer gût griffen sol unde sich des underwinden als lange, biz ir uns
Strana 652
652 Nr. 996—999 die qwitancien gegebint, als uns daz geret ist zû tûnde. Unde wizzent, daz uns die sache lang gnûg ist verzogin. Gebin zu Sneyme an dem nehstin mantage nach sante Margareten tag, unsirre riche des Rômischen in dem zwolften, des Beheymessin in dem eilften unde des keisertûmes in dem dritten jare. Rückwärts2): Den ersamen dechan unde dem gemeinen capitel zů dem důme zů Mencze unsirn liebin andachtigen. 1) vgl. Nr. 993. co 2) vgl. Nr. 999 c. 3. 996. Eltville [1355—1357] Juli [19, 17, 16]. Erzbischof Gerlach von Mainz bittet die Stadt Frankfurt, zwei ihrer Bürger anzuhalten, dass sie die von ihnen besetzten Besitzungen seines abwesenden Neffen Gottfried von Eppstein räumen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spuren des rückwärts aufgedriückten Siegels) in Frankfurt, Reichss. Nachtr. nr. 159; vgl. Grotefend-Jung II 147, Vigener I nr. 2726. Gerlacus archiepiscopus Magunt(inus). Ir die burger meister und scheffin und rad gemeinlich der stad Frankinfurd lieben frunde! I. Wiszint, daz Gotfrid herre zů Eppinstein unsir lieber neve und diener, der ytzunt uszwendig landis ist, uns sin lant, lude und gûd zue schuren, schirmen und virtedingen bevolen had. Des han wir virnomen, daz Ioerge Prunsacz uwir burgin des egenanten unsirs neven gûd zu° Ruwinheim inne haben und auch Kaldebechir, der uwer burger ist, als in" dem gerichte wol kuntlich ist, da daz gût gelegin ist. 2. Des bieden wit uch ernstlichen, daz ir die vorgenanten uwir burgir solich haldin wullit und underrichten, daz sie unserm egenanten neven daz gud ligen lazen und yn dar ane lazen ungehindert. Tede sie des nit so müsten und wollen unsers neven frund dar ane griffen, als daz gerichte da irteilit und gewisit, und wollen des vorgenanten unsers neven frund zu° irme rechten virtedingen. Ubirgriffen sie abir unwiszentlich dar ubir, so wulden wir sie abir zûm rechten halden. Datum Eltevil dominica post divisionem apostolorum. Rückwärts: Den erbern wysen lûten den burgermeistern, scheffin und radt der stad Frankinfurd unsern lieben frunden. 997. Burg Bürglitz 1357 August 4. Kaiser Karl IV. erinnert Dekan Rudolf und Domkapitel von Mainz, ihren Verzicht auf die Pfandschaft von Oppenheim und anderen Städten zu erklären und dem Schultheissen Heinrich zum Jungen einzuhändigen. Eingerickt in.Nr. 999; Vigener I nr. 856 Reg. In Nr. 999 c. 3 wird behauptet, der Titel hätte auf der Aussenseite gestanden; andererseits ist da von einer Adresse nicht die Rede. Karolus quartus divina favente clemencia Romanorum impe- rator semper augustus et Boem(ie) rexa). Devoti dilecti! Ad memoriam devocioni vestre reducimus, quomodo voluntate et voto unanimi civitates seu opida Oppinheim, Odirnheim, Swabisperg, Ingilnheim et Winterheim et eorumdem opidorum ac terre
652 Nr. 996—999 die qwitancien gegebint, als uns daz geret ist zû tûnde. Unde wizzent, daz uns die sache lang gnûg ist verzogin. Gebin zu Sneyme an dem nehstin mantage nach sante Margareten tag, unsirre riche des Rômischen in dem zwolften, des Beheymessin in dem eilften unde des keisertûmes in dem dritten jare. Rückwärts2): Den ersamen dechan unde dem gemeinen capitel zů dem důme zů Mencze unsirn liebin andachtigen. 1) vgl. Nr. 993. co 2) vgl. Nr. 999 c. 3. 996. Eltville [1355—1357] Juli [19, 17, 16]. Erzbischof Gerlach von Mainz bittet die Stadt Frankfurt, zwei ihrer Bürger anzuhalten, dass sie die von ihnen besetzten Besitzungen seines abwesenden Neffen Gottfried von Eppstein räumen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spuren des rückwärts aufgedriückten Siegels) in Frankfurt, Reichss. Nachtr. nr. 159; vgl. Grotefend-Jung II 147, Vigener I nr. 2726. Gerlacus archiepiscopus Magunt(inus). Ir die burger meister und scheffin und rad gemeinlich der stad Frankinfurd lieben frunde! I. Wiszint, daz Gotfrid herre zů Eppinstein unsir lieber neve und diener, der ytzunt uszwendig landis ist, uns sin lant, lude und gûd zue schuren, schirmen und virtedingen bevolen had. Des han wir virnomen, daz Ioerge Prunsacz uwir burgin des egenanten unsirs neven gûd zu° Ruwinheim inne haben und auch Kaldebechir, der uwer burger ist, als in" dem gerichte wol kuntlich ist, da daz gût gelegin ist. 2. Des bieden wit uch ernstlichen, daz ir die vorgenanten uwir burgir solich haldin wullit und underrichten, daz sie unserm egenanten neven daz gud ligen lazen und yn dar ane lazen ungehindert. Tede sie des nit so müsten und wollen unsers neven frund dar ane griffen, als daz gerichte da irteilit und gewisit, und wollen des vorgenanten unsers neven frund zu° irme rechten virtedingen. Ubirgriffen sie abir unwiszentlich dar ubir, so wulden wir sie abir zûm rechten halden. Datum Eltevil dominica post divisionem apostolorum. Rückwärts: Den erbern wysen lûten den burgermeistern, scheffin und radt der stad Frankinfurd unsern lieben frunden. 997. Burg Bürglitz 1357 August 4. Kaiser Karl IV. erinnert Dekan Rudolf und Domkapitel von Mainz, ihren Verzicht auf die Pfandschaft von Oppenheim und anderen Städten zu erklären und dem Schultheissen Heinrich zum Jungen einzuhändigen. Eingerickt in.Nr. 999; Vigener I nr. 856 Reg. In Nr. 999 c. 3 wird behauptet, der Titel hätte auf der Aussenseite gestanden; andererseits ist da von einer Adresse nicht die Rede. Karolus quartus divina favente clemencia Romanorum impe- rator semper augustus et Boem(ie) rexa). Devoti dilecti! Ad memoriam devocioni vestre reducimus, quomodo voluntate et voto unanimi civitates seu opida Oppinheim, Odirnheim, Swabisperg, Ingilnheim et Winterheim et eorumdem opidorum ac terre
Strana 653
1355 Juli 19—1357 August 22 653 castrenses, consilia, cives et homines ab universis iuramentis at- que promissis vobis per eos factis velletis dimittere quitos et eciam absolutos litterasque, quas super eis habere dicimini 1), nobis restituere et expresse renunciare omni iuri, quod in premissis quavis occasione vel forma vobis competeret et in posterum posset competere quovismodo, eidemque devocioni notulam super eo confectam2) interclusam presentibus transmittentes attencius vos requirimus presentibus et seriose monemus, quatenus huius- modi premissi vestri memores notulam eandem ingrossatam et sigillo capituli vestri pendenti signatam3) fideli nostro dilecto Heinrico dicto zûm Iûngen sculteto in Oppinheim et civi Magunt(ino) statim sine contradictione qualibet nostro nomine presentetis facturi taliter, quod premissorum vestrorum erga maiestatem nostram, sicut confidimus, exigente constancia pocius de legali- tate vos commendare quam de varietate promissi reprehendere valeamus. Datum in castro nostro Burgeleyns die IIIIa mensis augusti regnorum nostrorum anno Roman(i) XII. Boemi(ci) XI., imperii vero tercio. 1) wie Nr. 999 N. I. co 2) wie Nr. 999 N. 3. Mainz 1357 August 21. 998. Rodolff techand, Gerhard scholaster und das Domkapitel von Mainz entlassen Burgleute, Rat und Bürgerschaft der Städte und Burgen Oppen- heim, Odernheim, Swabsberg (Schwabsburg), Ingelnheim (Ober-Nieder-Ingel-) und Winterheim (Gross-Winternh-) aus der Reichs-Pfandschaft und geloben, sie, den allerdurchlauchtigsten Kaiser Karl ihren lieben gnädigen Herrn oder künftige Inhaber der Pfandschaft nicht wieder darum zu fordern. Siegler die Aussteller mit dem Kapitelsiegel. — der gegeben ist zu Mencze off den mandag vor sancte Batholomes dage in deme iare do man zalte nach Cristus geburte druczenhundert iar in dem sebennten und funfczigesten iare. — Eingerickt in Originalquittung des Hencze zum Iungen Schultheissen zu Oppenheim vom selben Tage in München Mainz Domkapitel Fasz. III; Vigener I nr. 865 Reg. Mainz 1357 August 22. 999. Notariatsinstrument iiber den Protest des Dekans Rudolf und des Domkapitels von Mains gegen ihren durch Kaiser Karl IV. erzwungenen Verzicht auf die Pfandschaft Oppenheim. Orig. in München, Mainz Fasz. 365 (Domk. Fasz. III); Vigener I nr. 867 Reg. In nomine domini amen. I. Per hoc presens instrumentum publicum universis inspectoribus, maxime autem hiis, quorum interest aut intererit quomodolibet in futurum, pateat evidenter, quod anno nativitatis eiusdem millesimo trecentesimo quinqua- gesimo septimo indictione Xa die vicesima secunda mensis augusti, que fuerit feria tercia proxima post festum assumpcionis beate Marie virginis, hora terciarum eiusdem diei vel quasi in armario seu sacristia ecclesie Magunt(ine) conggregatis in unum capitulariter propter subscripta perficienda honorabilibus viris dominis Rodolffo decano et .. capitulo ecclesie Magunt(ine) prenotate me notario publico et testibus subscriptis vocatis ad hoc requisitis memoratus dominus Rodolphus decanus suo et aliorum suorum concanonicorum ac totius capituli dicte ecclesie Magunt(ine) nomine protestando coram me proposuit et in publicum deduxit, quod serenissimus
1355 Juli 19—1357 August 22 653 castrenses, consilia, cives et homines ab universis iuramentis at- que promissis vobis per eos factis velletis dimittere quitos et eciam absolutos litterasque, quas super eis habere dicimini 1), nobis restituere et expresse renunciare omni iuri, quod in premissis quavis occasione vel forma vobis competeret et in posterum posset competere quovismodo, eidemque devocioni notulam super eo confectam2) interclusam presentibus transmittentes attencius vos requirimus presentibus et seriose monemus, quatenus huius- modi premissi vestri memores notulam eandem ingrossatam et sigillo capituli vestri pendenti signatam3) fideli nostro dilecto Heinrico dicto zûm Iûngen sculteto in Oppinheim et civi Magunt(ino) statim sine contradictione qualibet nostro nomine presentetis facturi taliter, quod premissorum vestrorum erga maiestatem nostram, sicut confidimus, exigente constancia pocius de legali- tate vos commendare quam de varietate promissi reprehendere valeamus. Datum in castro nostro Burgeleyns die IIIIa mensis augusti regnorum nostrorum anno Roman(i) XII. Boemi(ci) XI., imperii vero tercio. 1) wie Nr. 999 N. I. co 2) wie Nr. 999 N. 3. Mainz 1357 August 21. 998. Rodolff techand, Gerhard scholaster und das Domkapitel von Mainz entlassen Burgleute, Rat und Bürgerschaft der Städte und Burgen Oppen- heim, Odernheim, Swabsberg (Schwabsburg), Ingelnheim (Ober-Nieder-Ingel-) und Winterheim (Gross-Winternh-) aus der Reichs-Pfandschaft und geloben, sie, den allerdurchlauchtigsten Kaiser Karl ihren lieben gnädigen Herrn oder künftige Inhaber der Pfandschaft nicht wieder darum zu fordern. Siegler die Aussteller mit dem Kapitelsiegel. — der gegeben ist zu Mencze off den mandag vor sancte Batholomes dage in deme iare do man zalte nach Cristus geburte druczenhundert iar in dem sebennten und funfczigesten iare. — Eingerickt in Originalquittung des Hencze zum Iungen Schultheissen zu Oppenheim vom selben Tage in München Mainz Domkapitel Fasz. III; Vigener I nr. 865 Reg. Mainz 1357 August 22. 999. Notariatsinstrument iiber den Protest des Dekans Rudolf und des Domkapitels von Mains gegen ihren durch Kaiser Karl IV. erzwungenen Verzicht auf die Pfandschaft Oppenheim. Orig. in München, Mainz Fasz. 365 (Domk. Fasz. III); Vigener I nr. 867 Reg. In nomine domini amen. I. Per hoc presens instrumentum publicum universis inspectoribus, maxime autem hiis, quorum interest aut intererit quomodolibet in futurum, pateat evidenter, quod anno nativitatis eiusdem millesimo trecentesimo quinqua- gesimo septimo indictione Xa die vicesima secunda mensis augusti, que fuerit feria tercia proxima post festum assumpcionis beate Marie virginis, hora terciarum eiusdem diei vel quasi in armario seu sacristia ecclesie Magunt(ine) conggregatis in unum capitulariter propter subscripta perficienda honorabilibus viris dominis Rodolffo decano et .. capitulo ecclesie Magunt(ine) prenotate me notario publico et testibus subscriptis vocatis ad hoc requisitis memoratus dominus Rodolphus decanus suo et aliorum suorum concanonicorum ac totius capituli dicte ecclesie Magunt(ine) nomine protestando coram me proposuit et in publicum deduxit, quod serenissimus
Strana 654
654 Nr. 999 dominus noster dominus Karulusa) Romanorum imperator eisdem dominis decano et ..capitulo et ad ipsos dominos solempnem ac specialem suum nuncium videlicet strenuuma) virum dominum Heinricum militem de Hackinberg magistrum curie illustris ducis Austrie familiarem ipsius domini imperatoris cum litteris suis requisitorisa) et comminatoriis valde perhorrendis sigillo suo imperiali secreto, ut apparebat, sigillatis iam pluries direxisset, cum quibus eosdem dominos ..Rodolphum decanum et .. capitulum acriter monuisset et requisivisset, ut sibi quasdam litteras obli- gatorias originales super impignoracione seu obligacione castrorum, municionum et opidorum Oppinheim, Odirnheim, Swabisperg necnon villarum superioris et inferioris Ingilnheim, Wackirnheim, Winter- heim maioris ac omnium iurium et pertinenciarum earumdem olim per quosdam ipsius domini Karoli in Romano regno et imperio predecessores prenotate ecclesie Magunt(ine) pro magna pecunie summa obligatorum traditas et assignatas 1) sine dilacione restituerent et assignarent vel alias, si dicte originales littere obligatorie haberea) non possent, quod ipsi domini ..decanus et .. capitulum prescripti pro se ac suis in dicta ecclesia Magunt(ina) successoribus universis litteras renunciatorias seu quitatorias, quas prefatus dominus Karolus imperator in certa forma ad sue voluntatis bene- placitum in quadam notula 2) concipi et scribi ac suis litteris in- cludi fecerat necnon easdem per honestum virum dominum Hennricuma) dictum zûm lûngen officiatum suum in Oppinheim ipsis dominis ..decano et ..capitulo ecclesie Magunt(ine) destinavit, ut ipsi domini decanusb) ..Rodolphus et capitulum huiusmodi litteras renunciatorias eis, ut predicitur, in notula destinatas ingrossari facerent et sigillo copitulia) sui magno sigillarent ipsas que litteras3) imperiali nomine memorato Heinrico zûm lûngen traderent sigillatas. 2. In quibus quidem litteris renunciatoriis ac quitatoriis huiusmodi predictis dominis decano et capitulo in nota, ut predicitur, destinatis inter cetera continebatur, quod supra- dicti domini.. decanus et .. capitulum pro se suisque successoribus universis omni tytulo ac iuri, quod ipsis .. dominis et ecclesie sue Mag(untine) in prenotatis castris, opidis et villis atque iuribus et pertinenciis eorumdem nunc vel in futurum occasione pretacte obligacionis seu impignoracionis atque litterarum super eis factarum quovismodo competeret, totaliter, renunciare deberent, prout hec et alia graviora magis magisque perhorrenda in dictis litteris imperialibus comminatoriis continebantur ac eciam clarius et ex- pressius per dictos domini imperatoris nuncios oretenus dicebantur seu exprimebantur. 3. Quarum quidem litterarum imperialium requisitoriarum et comminatoriarum michi notario publico ad legendum ibidem exhibitarum tenores cum suis tytulis ac super- scripcionibus de verbo ad verbum inferius per ordinem sunt con- scripti. Et primo tytulus seu tenor superscripcionis prime littere4 exterius appositus talis est: Karolus — rex', ' interius vero sic Devoti — tercio'. Item tenor secunde littere 5) imperialis predictis dominis ..decano et capitulo per memoratum dominum Carolum transmisse primo in superscripcione a tergo ascriptus talis est:
654 Nr. 999 dominus noster dominus Karulusa) Romanorum imperator eisdem dominis decano et ..capitulo et ad ipsos dominos solempnem ac specialem suum nuncium videlicet strenuuma) virum dominum Heinricum militem de Hackinberg magistrum curie illustris ducis Austrie familiarem ipsius domini imperatoris cum litteris suis requisitorisa) et comminatoriis valde perhorrendis sigillo suo imperiali secreto, ut apparebat, sigillatis iam pluries direxisset, cum quibus eosdem dominos ..Rodolphum decanum et .. capitulum acriter monuisset et requisivisset, ut sibi quasdam litteras obli- gatorias originales super impignoracione seu obligacione castrorum, municionum et opidorum Oppinheim, Odirnheim, Swabisperg necnon villarum superioris et inferioris Ingilnheim, Wackirnheim, Winter- heim maioris ac omnium iurium et pertinenciarum earumdem olim per quosdam ipsius domini Karoli in Romano regno et imperio predecessores prenotate ecclesie Magunt(ine) pro magna pecunie summa obligatorum traditas et assignatas 1) sine dilacione restituerent et assignarent vel alias, si dicte originales littere obligatorie haberea) non possent, quod ipsi domini ..decanus et .. capitulum prescripti pro se ac suis in dicta ecclesia Magunt(ina) successoribus universis litteras renunciatorias seu quitatorias, quas prefatus dominus Karolus imperator in certa forma ad sue voluntatis bene- placitum in quadam notula 2) concipi et scribi ac suis litteris in- cludi fecerat necnon easdem per honestum virum dominum Hennricuma) dictum zûm lûngen officiatum suum in Oppinheim ipsis dominis ..decano et ..capitulo ecclesie Magunt(ine) destinavit, ut ipsi domini decanusb) ..Rodolphus et capitulum huiusmodi litteras renunciatorias eis, ut predicitur, in notula destinatas ingrossari facerent et sigillo copitulia) sui magno sigillarent ipsas que litteras3) imperiali nomine memorato Heinrico zûm lûngen traderent sigillatas. 2. In quibus quidem litteris renunciatoriis ac quitatoriis huiusmodi predictis dominis decano et capitulo in nota, ut predicitur, destinatis inter cetera continebatur, quod supra- dicti domini.. decanus et .. capitulum pro se suisque successoribus universis omni tytulo ac iuri, quod ipsis .. dominis et ecclesie sue Mag(untine) in prenotatis castris, opidis et villis atque iuribus et pertinenciis eorumdem nunc vel in futurum occasione pretacte obligacionis seu impignoracionis atque litterarum super eis factarum quovismodo competeret, totaliter, renunciare deberent, prout hec et alia graviora magis magisque perhorrenda in dictis litteris imperialibus comminatoriis continebantur ac eciam clarius et ex- pressius per dictos domini imperatoris nuncios oretenus dicebantur seu exprimebantur. 3. Quarum quidem litterarum imperialium requisitoriarum et comminatoriarum michi notario publico ad legendum ibidem exhibitarum tenores cum suis tytulis ac super- scripcionibus de verbo ad verbum inferius per ordinem sunt con- scripti. Et primo tytulus seu tenor superscripcionis prime littere4 exterius appositus talis est: Karolus — rex', ' interius vero sic Devoti — tercio'. Item tenor secunde littere 5) imperialis predictis dominis ..decano et capitulo per memoratum dominum Carolum transmisse primo in superscripcione a tergo ascriptus talis est:
Strana 655
1357 August 22 655 Den ersamen —— andachtigen'. Interius vero sic, ut subscribitur, fuit et est talis: Karle — — drietten iare'. Item tenor tercie littere imperialis 6) et primo superscripcio in exteriori parte a tergo facta talis est: Den ersamen — — andachtigen'. Interius — vero earundem litterarum imperialium talis est: Liebin — iare'. 4. Quibus vero litteris imperialibus coram predictis dominis ..decano et .. capitulo ac testibus infrascriptis sonora et intelligibili voce ad intellectum lectis et promulgatis iidem domini ..decanus et .. capitulum suspiriosis gemitibus dolentes perintime ac metu vehementissimo, qui merito cadere potest in viros con- stantes, graviter perterriti, indignacionem imperialem diutius ferre non valentes, prefati domini Karoli .. imperatoris suorumque fautorum potenciam, quam evadere non posse dicebant, execrabiliter formidantes tamquam omni protectionis seu defensionis auxilio principaliter reverendi in Christo patris ac domini nostri domini Gerlaci archiepiscopi Magunt(ini), quem ipse dominus Karolus imperator asseruit eciam suas litteras renunciatorias consimiles sub sigillo suo pontificali magno sibi dedisse sigillatas 7), penitus destituti atque desolati, de dampnis irrecuperabilibus ac destructione ecclesie Magunt(ine) necnon periculis corporum et rerum suarum verisimiliter timentes contra prefatas litteras imperiales sec) iuris racione vel auxilio defendere non audebant nec audent quovis- modo, publice et expresse fuerunt et sunt coram me protestati omnes et singuli suo ac totius capituli prefate ecclesie nomine ac pro ipsa ecclesia Mag(untina) suisque .. successoribus universis, scilicet quod, si ipsos dominos aliquas litteras renunciatorias seu quitatorias super resignacione prescriptorum castrorum, opidorum ac villarum omniumque iurium et pertinenciarum suarum prefato domino .. imperatori seu cuicumque alteri eius nomine, prout ipse dominus .. imperator ab eisdem dominis .. decano et .. capitulo vi imperiali nititur extorquere, sub sigillo sui capituli quocumque modo dare contigerit sigillatas publice vel occulte, quod tamquam metu legitimo compulsi ad hoc, permaxime eciam propter gravis- sima dampna irrecuperabilia, ymo tocius ecclesie Magunt(ine) de- structionem ac corporum atque rerum suarum pericula notoria in prompto imminencia precavenda teste ipsis summo deo in suas consciencias ac per iuramenta sua dicte ecclesie Magunt(ine) prestita verissime approbando dicebant et protestati sunt expresse se super recusacione dictarum litterarum quitatoriarum per dictum dominum .. imperatorem ab eis petitarum ac vi imperiali, ut predicitur, extorquendarum opponere vel ipso) i domino imperatori in hiis contradicere non audere ulla racione. 5. Vo- lentes tamen et protestantes publice et expresse ut supra nomine, quod huiusmodi littere renunciatorie seu quitatorie per ipsos memorato domino imperatori seu cuicumque alteri ipsius nomine sub sigillo .. capituli sui tradite seu in futurum tradende, cuius- cumque eciam tenoris fuerint, ipsis dominis et eorum .. successori bus universis atque ipse ecclesie Magunt(ine) in omni iure, quod habent in prescriptis castris, municionibus, oppidis et villis ac eorundem pertinenciis et iuribus quibuscumque, in aliquo non
1357 August 22 655 Den ersamen —— andachtigen'. Interius vero sic, ut subscribitur, fuit et est talis: Karle — — drietten iare'. Item tenor tercie littere imperialis 6) et primo superscripcio in exteriori parte a tergo facta talis est: Den ersamen — — andachtigen'. Interius — vero earundem litterarum imperialium talis est: Liebin — iare'. 4. Quibus vero litteris imperialibus coram predictis dominis ..decano et .. capitulo ac testibus infrascriptis sonora et intelligibili voce ad intellectum lectis et promulgatis iidem domini ..decanus et .. capitulum suspiriosis gemitibus dolentes perintime ac metu vehementissimo, qui merito cadere potest in viros con- stantes, graviter perterriti, indignacionem imperialem diutius ferre non valentes, prefati domini Karoli .. imperatoris suorumque fautorum potenciam, quam evadere non posse dicebant, execrabiliter formidantes tamquam omni protectionis seu defensionis auxilio principaliter reverendi in Christo patris ac domini nostri domini Gerlaci archiepiscopi Magunt(ini), quem ipse dominus Karolus imperator asseruit eciam suas litteras renunciatorias consimiles sub sigillo suo pontificali magno sibi dedisse sigillatas 7), penitus destituti atque desolati, de dampnis irrecuperabilibus ac destructione ecclesie Magunt(ine) necnon periculis corporum et rerum suarum verisimiliter timentes contra prefatas litteras imperiales sec) iuris racione vel auxilio defendere non audebant nec audent quovis- modo, publice et expresse fuerunt et sunt coram me protestati omnes et singuli suo ac totius capituli prefate ecclesie nomine ac pro ipsa ecclesia Mag(untina) suisque .. successoribus universis, scilicet quod, si ipsos dominos aliquas litteras renunciatorias seu quitatorias super resignacione prescriptorum castrorum, opidorum ac villarum omniumque iurium et pertinenciarum suarum prefato domino .. imperatori seu cuicumque alteri eius nomine, prout ipse dominus .. imperator ab eisdem dominis .. decano et .. capitulo vi imperiali nititur extorquere, sub sigillo sui capituli quocumque modo dare contigerit sigillatas publice vel occulte, quod tamquam metu legitimo compulsi ad hoc, permaxime eciam propter gravis- sima dampna irrecuperabilia, ymo tocius ecclesie Magunt(ine) de- structionem ac corporum atque rerum suarum pericula notoria in prompto imminencia precavenda teste ipsis summo deo in suas consciencias ac per iuramenta sua dicte ecclesie Magunt(ine) prestita verissime approbando dicebant et protestati sunt expresse se super recusacione dictarum litterarum quitatoriarum per dictum dominum .. imperatorem ab eis petitarum ac vi imperiali, ut predicitur, extorquendarum opponere vel ipso) i domino imperatori in hiis contradicere non audere ulla racione. 5. Vo- lentes tamen et protestantes publice et expresse ut supra nomine, quod huiusmodi littere renunciatorie seu quitatorie per ipsos memorato domino imperatori seu cuicumque alteri ipsius nomine sub sigillo .. capituli sui tradite seu in futurum tradende, cuius- cumque eciam tenoris fuerint, ipsis dominis et eorum .. successori bus universis atque ipse ecclesie Magunt(ine) in omni iure, quod habent in prescriptis castris, municionibus, oppidis et villis ac eorundem pertinenciis et iuribus quibuscumque, in aliquo non
Strana 656
656 Nr. 1000—1001 preiudicent seu iudicare vel obesse valeant quovismodo, sed quod ipsis dominis et eorum ..successoribus semper salvum sit ius repetendi castra, opida et villas huiusmodi cum omnibus suis iuribus et pertinenciis loco et tempore congruis et oportunis, requisiverunt cum instancia me notarium publicum, ut super hiis omnibus premissis eis, si necesse foret, unum vel plura conficerem publica instrumenta. Acta sunt hec premissa anno, indictione, mense, die, hora, loco et pontificatu premissis presentibus honestis et discretis viris dominis Gebehardo et Dylone de Lymppurg, Heinrico de Roda et Reynhardo vicariis ecclesie Magunt(ine) prelibate pro testibus ad premissa vocatis pariter et rogatis. Et ego Petrus quondam Hennicia) dicti Grozheinczen de Ocdirnheina) clericus Magunt(ine) dyocesis publicus imperiali auctorea) notarius, quia premissis protestacioni, litterarum in- perialium lecture ac aliis omnibus prescriptis, dum agerentur et fierent, una cum prenotatis testibus presens interfui, ea sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum exinde confeci et in hanc publicam formam redegi, manu propria con- scripsi signoque meo solito et consueto signavi requisitus et rogatus in evidens testimonium veritatis premissorum. a) so. † b) urspringlich dec. Rod. + c) vor se scheint eine kausale Kon- junktion ausgefallen zu sein. 1) vgl. Const. V nr. 204 f. (dazu 206, 220), 759. c0 2) unbekannt, wohl Vorlage für Nr. 998. c0 3) Nr. 998. c0 4) Nr. 993. c0 5) Nr. 995. co 6) Nr. 997. 00 7) Vigener I nr. 441. 1000. [1357] August 23. Heinrich Geiling, Vitztum zu Aschaffenburg meldet dem Jurger von Sulzbach den Abschluss eines von ihm vermittelten Friedens mit einem von Sulzbach und die Abrede einer in Seligenstadt zu haltenden Tagung. Orig. auf Papier (offen, aufgezogen und darum ohne erkennbare Spur des rückwärtigen Siegels) in Frankfurt, Reichssachen Nachtr. nr. 4; vgl. Grotefend-Jung II 138. — Der Aussteller wurde Vitztum am 14. Oktober 1354 und wird als solcher noch am 15. April 1360 genannt (Vogts Apparat der Mainzer Regesten nach 3.—5. Ingrossaturbuch in Würzburg), während sein Nachfolger Eberhard von Fechenbach zuerst am 24. Mai 1361 erscheint (Reimer III nr. 383). Während der für die Datierung demnach in Betracht kommenden Jahre 1355—1360 ist nur einmal, 1357, die Bartholomäusvigilie und deren Oktave ein Mittwoch. Mime libin sweher hern Iurger von Solczbach enbyden ich myn dinst fleizlich und waz ich gudes vermag. Wizzet, libin herre, daz ich Hartmûden min swager gesprochen han uwer sûn um ein fryde zû halden geyn den von Solczbach. Des enwolde en keinen fryde mit yn halden, danne daz ich fûr yn sprechen mûst und sprechen fûr yn eyn fryde zu halden und der fryde gee noch hût an und werre bis nû sûndage nest komet ubir aht dage und den dag allen on allerley geverde. Aûch daz wir noch hut ubir aht dage ein gûtlichen dag leisten zu Selygenstat «data); den dag sal man leisten uff dye nesten mytwochen noch sancte Bartolomees abent in dem undirn.
656 Nr. 1000—1001 preiudicent seu iudicare vel obesse valeant quovismodo, sed quod ipsis dominis et eorum ..successoribus semper salvum sit ius repetendi castra, opida et villas huiusmodi cum omnibus suis iuribus et pertinenciis loco et tempore congruis et oportunis, requisiverunt cum instancia me notarium publicum, ut super hiis omnibus premissis eis, si necesse foret, unum vel plura conficerem publica instrumenta. Acta sunt hec premissa anno, indictione, mense, die, hora, loco et pontificatu premissis presentibus honestis et discretis viris dominis Gebehardo et Dylone de Lymppurg, Heinrico de Roda et Reynhardo vicariis ecclesie Magunt(ine) prelibate pro testibus ad premissa vocatis pariter et rogatis. Et ego Petrus quondam Hennicia) dicti Grozheinczen de Ocdirnheina) clericus Magunt(ine) dyocesis publicus imperiali auctorea) notarius, quia premissis protestacioni, litterarum in- perialium lecture ac aliis omnibus prescriptis, dum agerentur et fierent, una cum prenotatis testibus presens interfui, ea sic fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum exinde confeci et in hanc publicam formam redegi, manu propria con- scripsi signoque meo solito et consueto signavi requisitus et rogatus in evidens testimonium veritatis premissorum. a) so. † b) urspringlich dec. Rod. + c) vor se scheint eine kausale Kon- junktion ausgefallen zu sein. 1) vgl. Const. V nr. 204 f. (dazu 206, 220), 759. c0 2) unbekannt, wohl Vorlage für Nr. 998. c0 3) Nr. 998. c0 4) Nr. 993. c0 5) Nr. 995. co 6) Nr. 997. 00 7) Vigener I nr. 441. 1000. [1357] August 23. Heinrich Geiling, Vitztum zu Aschaffenburg meldet dem Jurger von Sulzbach den Abschluss eines von ihm vermittelten Friedens mit einem von Sulzbach und die Abrede einer in Seligenstadt zu haltenden Tagung. Orig. auf Papier (offen, aufgezogen und darum ohne erkennbare Spur des rückwärtigen Siegels) in Frankfurt, Reichssachen Nachtr. nr. 4; vgl. Grotefend-Jung II 138. — Der Aussteller wurde Vitztum am 14. Oktober 1354 und wird als solcher noch am 15. April 1360 genannt (Vogts Apparat der Mainzer Regesten nach 3.—5. Ingrossaturbuch in Würzburg), während sein Nachfolger Eberhard von Fechenbach zuerst am 24. Mai 1361 erscheint (Reimer III nr. 383). Während der für die Datierung demnach in Betracht kommenden Jahre 1355—1360 ist nur einmal, 1357, die Bartholomäusvigilie und deren Oktave ein Mittwoch. Mime libin sweher hern Iurger von Solczbach enbyden ich myn dinst fleizlich und waz ich gudes vermag. Wizzet, libin herre, daz ich Hartmûden min swager gesprochen han uwer sûn um ein fryde zû halden geyn den von Solczbach. Des enwolde en keinen fryde mit yn halden, danne daz ich fûr yn sprechen mûst und sprechen fûr yn eyn fryde zu halden und der fryde gee noch hût an und werre bis nû sûndage nest komet ubir aht dage und den dag allen on allerley geverde. Aûch daz wir noch hut ubir aht dage ein gûtlichen dag leisten zu Selygenstat «data); den dag sal man leisten uff dye nesten mytwochen noch sancte Bartolomees abent in dem undirn.
Strana 657
1357 August 23—Oktober 23 657 Datum ipsa in fygilia Bartolomey «ip undir myme in- gesygel uff den rûk gedrücket. Von mir Heinrich Geiling viczdum zu Asch(affenburg). a) 2. [1354?—1357] Oktober 23. 1001. Bischof Salmann von Worms bittet Erzbischof Gerlach von Mains um Beistand gegen den Wormser Kantor Nikolaus. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet gewesen, mit doppelten Siegelschnitten und Resten des zum Verschluss aufgedrückten grünen Siegels) in München, Mainz Nachtr. I Fasz. 53. — Schon 1351 hat die päpstliche Kammer eine Commissio gegen das vom Wormser Kantor und dem Abt von Schönau erlassene Sequester der Wormser Bischofsgüter vor- genommen (Sauerland III nr. 973). Wurde damals Erzbischof Baldewin mit der Sache betraut, so erscheint nun Gerlach damit befasst; offenbar ist er also im Vollbesitz des Erzbistums zu denken. Da Salmann, der im Früh- jahr 1359 starb, am 23. Oktober 1358 wegen Altersschwäche einen Koadjutor erhielt (Vigener I nr. 1080), kann der Brief um diese Zeit kaum mehr ge- schrieben sein. Wahrscheinlich stammt er aus den Jahren 1355 oder 1356 (vgl. die Erwähnung der Wormser Händel in Nr. 963 c. 3). Reverendissime pater et domine mi! Devoti vestri humili 1. Scit paternitas vestra, quomodo recommendacione premissa. Wormacienses ab antiquo fuerint rebelles et infideles. Et propterea ego meaque ecclesia suffraganea vestrama) multa propter maliciam temporum fuimus passi et patimur. Et propter hoc sseldsels apostolica processit et fecit contra ipsos, quidquid potuit, eciam proprio motu et ex officio propter iniurias eidem sedi eciam factas et, cum non posset ultra facere, invocavit brachium seculare, prout sunt publica et notoria. Et processus super hoc factos vobis ad requisicionem paternitatis vestre per dominum Rodegerum clericum vestrum pro vestri informacione transmisimus et, cum schultetus et schabini in Lorchyn sint requisiti per dictos processus, ut capiant bona et personam Nycolai de Appenheym, qui se de facto gerit pro cantore Wormac(iensi) et plebano in Lorchyn, qui est caput omnium rebellionum et propter hoc et alios excessus suos fuit et est «spoliatus) diversis penis et sentenciis involutus, qui responderunt, quod circa hoc, quidquid paternitas vestra eis mandabit, facient. 2. Quare supplico paternitati vestre, quatinus michi et ecclesie mee suffraganee vestre, prout fecerunt pre- cessores vestri, succurrere et adiuvare velitis, quoa) sine auxilio vestro resurgere non potest, quatinus ob reverenciam dei et sedis apostolice, cuius auctoritate fuistis et estis rogatus et requisitus, mandare dignemini, quod predicta capiantur et arrestentur et alia fient, prout per predictos processus precipitur et mandatur, et tam diu deteneantur predicta, donec per paternitatem vestram de consilio clericorum vestrorum fuerit discussum et ordinatum, quid de iure sit faciendum supra premissis et aliis. 3. Gerkino latori presencium fidem ex parte mei adhibeatis et voluntatem vestram michi remandetis. Datum ipsa die beati Severini episcopi. Ex parte Salmanni episcopi Wormac(iensis). Rückwärts: Reverendissimo in Christo patri ac domino domino suo .. Gerlaco archiepiscopo Mogunt(ino). a) so. Nova Alamanniae 42
1357 August 23—Oktober 23 657 Datum ipsa in fygilia Bartolomey «ip undir myme in- gesygel uff den rûk gedrücket. Von mir Heinrich Geiling viczdum zu Asch(affenburg). a) 2. [1354?—1357] Oktober 23. 1001. Bischof Salmann von Worms bittet Erzbischof Gerlach von Mains um Beistand gegen den Wormser Kantor Nikolaus. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet gewesen, mit doppelten Siegelschnitten und Resten des zum Verschluss aufgedrückten grünen Siegels) in München, Mainz Nachtr. I Fasz. 53. — Schon 1351 hat die päpstliche Kammer eine Commissio gegen das vom Wormser Kantor und dem Abt von Schönau erlassene Sequester der Wormser Bischofsgüter vor- genommen (Sauerland III nr. 973). Wurde damals Erzbischof Baldewin mit der Sache betraut, so erscheint nun Gerlach damit befasst; offenbar ist er also im Vollbesitz des Erzbistums zu denken. Da Salmann, der im Früh- jahr 1359 starb, am 23. Oktober 1358 wegen Altersschwäche einen Koadjutor erhielt (Vigener I nr. 1080), kann der Brief um diese Zeit kaum mehr ge- schrieben sein. Wahrscheinlich stammt er aus den Jahren 1355 oder 1356 (vgl. die Erwähnung der Wormser Händel in Nr. 963 c. 3). Reverendissime pater et domine mi! Devoti vestri humili 1. Scit paternitas vestra, quomodo recommendacione premissa. Wormacienses ab antiquo fuerint rebelles et infideles. Et propterea ego meaque ecclesia suffraganea vestrama) multa propter maliciam temporum fuimus passi et patimur. Et propter hoc sseldsels apostolica processit et fecit contra ipsos, quidquid potuit, eciam proprio motu et ex officio propter iniurias eidem sedi eciam factas et, cum non posset ultra facere, invocavit brachium seculare, prout sunt publica et notoria. Et processus super hoc factos vobis ad requisicionem paternitatis vestre per dominum Rodegerum clericum vestrum pro vestri informacione transmisimus et, cum schultetus et schabini in Lorchyn sint requisiti per dictos processus, ut capiant bona et personam Nycolai de Appenheym, qui se de facto gerit pro cantore Wormac(iensi) et plebano in Lorchyn, qui est caput omnium rebellionum et propter hoc et alios excessus suos fuit et est «spoliatus) diversis penis et sentenciis involutus, qui responderunt, quod circa hoc, quidquid paternitas vestra eis mandabit, facient. 2. Quare supplico paternitati vestre, quatinus michi et ecclesie mee suffraganee vestre, prout fecerunt pre- cessores vestri, succurrere et adiuvare velitis, quoa) sine auxilio vestro resurgere non potest, quatinus ob reverenciam dei et sedis apostolice, cuius auctoritate fuistis et estis rogatus et requisitus, mandare dignemini, quod predicta capiantur et arrestentur et alia fient, prout per predictos processus precipitur et mandatur, et tam diu deteneantur predicta, donec per paternitatem vestram de consilio clericorum vestrorum fuerit discussum et ordinatum, quid de iure sit faciendum supra premissis et aliis. 3. Gerkino latori presencium fidem ex parte mei adhibeatis et voluntatem vestram michi remandetis. Datum ipsa die beati Severini episcopi. Ex parte Salmanni episcopi Wormac(iensis). Rückwärts: Reverendissimo in Christo patri ac domino domino suo .. Gerlaco archiepiscopo Mogunt(ino). a) so. Nova Alamanniae 42
Strana 658
658 Nr. 1002—1003 Avignon 1357 November 21. Papst Innozenz VI. an Iohannes Henrici Barbitonsoris Stiftsherrn von St. Kastor in Koblenz: bestätigt die ihm von Iacobus Dekan von St. Florin daselbst zuteil gewordene Verleihung einer Stiftspfründe zu St. Kastor, nach- dem Rodulphus dictus Losse dieselbe und Johannes die St. Michaelskapelle auf dem Friedhof der Pfarrkirche von Andernach (-acensis) dem vom Trierer Erzbischof damit beauftragten Jakob aufgelassen haben. — Aus vatikan. Register: Sauerland IV nr. 458 Reg. 1002. 1003. Avignon [1358/ Februar 10. Der Mainzer Domdekan Rudolf bittet das Domkapitel von Mainz auf den Rat des Kardinals von Toulouse, zur Be- kämpfung ihres Gegners „Ofenstock“ den Johannes von Chatelet schleunigst als Domherrn aufzunehmen und sein Prokuratorium an die Kurie schicken zu lassen, sich aber um die Machenschaften des Bischofs von Worms nicht zu sorgen. Orig. (auf Papier, 2 mal quer gefaltet, rückwärts mit Resten des auf- gedrückten roten runden Siegels von 3,5 cm Durchmesser) in München, Mainz Fasz. 482 = St. Alban Fasz. 31. — Die merkwürdigen Briefe Nrr. 1003 f., 1007 f., die ich, wie auch die zugehörige Nr. 10II zunächst J. Schwalm ver- danke, rihren zwar nicht von Losse, aber alle von gleicher Hand her (anders die gleichzeitige Nr. 1008). Sie missen noch dem 6. Jahrzehnt angehören, da unter dem oft genannten Wormser Bischof nur Salmann verstanden sein kann, der 1360 starb, nachdem er schon 1359 einen Koadjutor erhalten hatte. Die in Nr. 1003 erwähnten Kardinäle Uticensis und Tholosanus sind Elias de s. Eredio, der im Dezember 1356 und Raimundus de Canhiliaco, der 1350 Kardinal wurde (Eubel 12 19 nrr. 19, 2). Anfang 1359 war Losse wohl in Mainz (vgl. Nrr. 1014 f., 1019), im Februar 1357 in Trier (Nr. 986); im Februar und März 1358 ist er nachweislich nicht in Mains gewesen: Verträge des Domkapitels vom 15. Februar, 12. und 26. März, 4. April, 5. Mai (vgl. Vigener I nrr. 970, 983, Nova Nr. 941, Baur III nr. 1308) wurden nicht von ihm sondern dem Dom- scholaster abgeschlossen. Tatsächlich hat im Einklang mit den Angaben unserer Briefe Erzbischof Gerlach am 20. Märs 1358 auf Bitten des Domkapitels für Johann von Châtelet Kleriker Tuller Diözese, dem, wie er erfahren, die vakante Priester-Pfründe des Franciscus de Synibaldis (so ist zu lesen) vom Papste ibertragen sei, einen Dispens veranlasst (Vigener I nr. 982) ; Johann erscheint noch 1360 im Besitze einer Priesterpfründe (Würdtwein Subsidia XII 117). Der von L. im Namen des Domkapitels bekämpfte „Ofenstock" dürfte der Gerhard Alberti von Lübbecke der Nr. 1005 sein ; und in diesem Entwurf wird man den nach Nr. 1008 c. 1 und Nr. 1009 c. 2 von „Ofenstock" an- gestellten päpstlichen Prozess zu sehen haben. Domini et amici dilectissimi! I. Receptis per me vestris litteris 1) per S(yfridum)2) Sydenvadem die VI. huius mensis februarii michi presentatis accessi die tertia3) cum tranquillitate dominum Tholosanum cardinalem referens sibi, in quantum licuit, quod Iohannes de Castelleto, quem credebam in pestilencia vel al(ias) ab hoc medio vocatum, apud vos fuerit et est. Ipse dominus gaudebat asserens, quod ille Ovenstak sibi illuserit et eum dece- perit asserendo se eius ordinacioni stare velle et postmodum contra hec veniens ipsum cardinalem eciam accedere recusabat eius alloquia evitando. 2. Unde consuluit ipse cardinalis ex- pressis verbis, quod visis per nos litteris pretacti Iohannis 4) statim sine omni protestacione, ne ficticium videatur, meo et vestro nomine ipsum recipiatis et eciam admittatis, gracie et litteris obediendo eiusdem, et eo recepto, si non vult aut si non potest statim personaliter huc venire, tunc statim mittat huc unum
658 Nr. 1002—1003 Avignon 1357 November 21. Papst Innozenz VI. an Iohannes Henrici Barbitonsoris Stiftsherrn von St. Kastor in Koblenz: bestätigt die ihm von Iacobus Dekan von St. Florin daselbst zuteil gewordene Verleihung einer Stiftspfründe zu St. Kastor, nach- dem Rodulphus dictus Losse dieselbe und Johannes die St. Michaelskapelle auf dem Friedhof der Pfarrkirche von Andernach (-acensis) dem vom Trierer Erzbischof damit beauftragten Jakob aufgelassen haben. — Aus vatikan. Register: Sauerland IV nr. 458 Reg. 1002. 1003. Avignon [1358/ Februar 10. Der Mainzer Domdekan Rudolf bittet das Domkapitel von Mainz auf den Rat des Kardinals von Toulouse, zur Be- kämpfung ihres Gegners „Ofenstock“ den Johannes von Chatelet schleunigst als Domherrn aufzunehmen und sein Prokuratorium an die Kurie schicken zu lassen, sich aber um die Machenschaften des Bischofs von Worms nicht zu sorgen. Orig. (auf Papier, 2 mal quer gefaltet, rückwärts mit Resten des auf- gedrückten roten runden Siegels von 3,5 cm Durchmesser) in München, Mainz Fasz. 482 = St. Alban Fasz. 31. — Die merkwürdigen Briefe Nrr. 1003 f., 1007 f., die ich, wie auch die zugehörige Nr. 10II zunächst J. Schwalm ver- danke, rihren zwar nicht von Losse, aber alle von gleicher Hand her (anders die gleichzeitige Nr. 1008). Sie missen noch dem 6. Jahrzehnt angehören, da unter dem oft genannten Wormser Bischof nur Salmann verstanden sein kann, der 1360 starb, nachdem er schon 1359 einen Koadjutor erhalten hatte. Die in Nr. 1003 erwähnten Kardinäle Uticensis und Tholosanus sind Elias de s. Eredio, der im Dezember 1356 und Raimundus de Canhiliaco, der 1350 Kardinal wurde (Eubel 12 19 nrr. 19, 2). Anfang 1359 war Losse wohl in Mainz (vgl. Nrr. 1014 f., 1019), im Februar 1357 in Trier (Nr. 986); im Februar und März 1358 ist er nachweislich nicht in Mains gewesen: Verträge des Domkapitels vom 15. Februar, 12. und 26. März, 4. April, 5. Mai (vgl. Vigener I nrr. 970, 983, Nova Nr. 941, Baur III nr. 1308) wurden nicht von ihm sondern dem Dom- scholaster abgeschlossen. Tatsächlich hat im Einklang mit den Angaben unserer Briefe Erzbischof Gerlach am 20. Märs 1358 auf Bitten des Domkapitels für Johann von Châtelet Kleriker Tuller Diözese, dem, wie er erfahren, die vakante Priester-Pfründe des Franciscus de Synibaldis (so ist zu lesen) vom Papste ibertragen sei, einen Dispens veranlasst (Vigener I nr. 982) ; Johann erscheint noch 1360 im Besitze einer Priesterpfründe (Würdtwein Subsidia XII 117). Der von L. im Namen des Domkapitels bekämpfte „Ofenstock" dürfte der Gerhard Alberti von Lübbecke der Nr. 1005 sein ; und in diesem Entwurf wird man den nach Nr. 1008 c. 1 und Nr. 1009 c. 2 von „Ofenstock" an- gestellten päpstlichen Prozess zu sehen haben. Domini et amici dilectissimi! I. Receptis per me vestris litteris 1) per S(yfridum)2) Sydenvadem die VI. huius mensis februarii michi presentatis accessi die tertia3) cum tranquillitate dominum Tholosanum cardinalem referens sibi, in quantum licuit, quod Iohannes de Castelleto, quem credebam in pestilencia vel al(ias) ab hoc medio vocatum, apud vos fuerit et est. Ipse dominus gaudebat asserens, quod ille Ovenstak sibi illuserit et eum dece- perit asserendo se eius ordinacioni stare velle et postmodum contra hec veniens ipsum cardinalem eciam accedere recusabat eius alloquia evitando. 2. Unde consuluit ipse cardinalis ex- pressis verbis, quod visis per nos litteris pretacti Iohannis 4) statim sine omni protestacione, ne ficticium videatur, meo et vestro nomine ipsum recipiatis et eciam admittatis, gracie et litteris obediendo eiusdem, et eo recepto, si non vult aut si non potest statim personaliter huc venire, tunc statim mittat huc unum
Strana 659
1357 November 21—1358 Februar 10 659 sufficiens procuratorium, in quo tamen nullum de nostris set suos aut alios bonos viros nobis non ingratos poni faciatis. 3. Set si propter expens(is) mittere recusaverit, vos ipsum procuratorium una cum litteris et processibus suis michi mittatis pro ipso et impetrabimus eius nomine auditorem. Quo facto clarissime apparebit nos et capitulum cunctasque nostre ecclesie personas per Ovenstak esse gravatos et molestatos inique et aut per proposicionem in consistorio publico aut per informacionem domino nostro pape in camera faciendam retractacionem omnium sentenciarum honora- bilem et absolucionem saltem ad cautelam poterimus obtinere, qua obtenta nos quinimo et quelibet persona nostre ecclesie ipsum Ovenstak super iniuriis, dampnis et gravaminibus poterit impetere, 4. Et licet citare et multipliciter, sicut nos fecerat, tribulare. de quibusdam aliis viis cogitatum et deliberatum fuerit et ego ab hoc iam de mea realit(er) iam exposuerim XL Flor(enos) et ultra, tamen hec via est solempnior et prestantior nobisque sufficiention ad excludendum molestatorem iniquum. Et ex hac via is, qui multa recusaverat, nedum de nostro nichil habebit, ymmo ab eo tamquam male merito id, quod habet, ubilibet auferetur, sicut 5. Set multum bene scio deducere et luculencius declarare. displicet, quod talia, quorum copiam nobis misistis, sibi, scilicet Iohanni", sub capituli sigillo 4) dedistis, quia nimis expresse contra nos ipsos et in multis articulis et etiam contra dictum lohannem pro Ovenstak expressistis; et melius fuisset ea silencio fuisse commissa nec scripta. Unde quoquomodo poteritis, intendatis ad hoc, quod huiusmodi scripta rehabeatis omnino; ego etiam, ut ab eo, si venerit aut miserit, habere et recuperare valeam cum effectu, intendam. 6. Item dixi eidem domino cardinali, quod dominus cardinalis Uticensis, quem episcopus Wormacien(sis) contra nos pro iudice impetraverat, causam ipsam et totum negocium tamquam valens dominus sinistras informaciones et verba Wormacien(sis) predicti ad nostram informacionem non advertens remisit ad vicecancellariam et quod dubitarem, ne causa alteri, qui tamquam incautus aut iuris ignarus et per dictum Worma- cien(sem) illectus et deceptus contra nos ad aggravaciones aliquas properaret. Qui dominus Tolosanus cardinalis subridens asseruit: Si fatuisabit, nichil ad nos, set remedium curabimus adhibere'. Quare, si aliqua contraria vobis dicta vel scripta fuerint, non moveamini nec credatis, quia in quantum deo placuerit, quibus libet contrarietatibus congrua remedia adhibebo et adhibui. Nec hoc latet adversarios. Quare se cohibent et de facili nil attemp- tant. Ex hac et ex alia littera mea, quam cum aliis vobis scribo4), singula congnoscere poteritis evidenter. Dat(um) Avinion(e) die decima februarii. Rodolfus decanus Maguntin(us). Rückwärts: Honorabilibus viris dominis scolastico et capitulo ecclesie Maguntin(e) amicis karissimis. 1) verloren. oo 2) Domvikar 1355 (vgl. Vigener I nr. 383), Stiftsherr von St. Maria ad Gradus 1364 Januar 7 (Orig. in Mainz, Stadtarch. nr. 335). co 3) Februar 8. co 4) bisher unbekannt. 42*)
1357 November 21—1358 Februar 10 659 sufficiens procuratorium, in quo tamen nullum de nostris set suos aut alios bonos viros nobis non ingratos poni faciatis. 3. Set si propter expens(is) mittere recusaverit, vos ipsum procuratorium una cum litteris et processibus suis michi mittatis pro ipso et impetrabimus eius nomine auditorem. Quo facto clarissime apparebit nos et capitulum cunctasque nostre ecclesie personas per Ovenstak esse gravatos et molestatos inique et aut per proposicionem in consistorio publico aut per informacionem domino nostro pape in camera faciendam retractacionem omnium sentenciarum honora- bilem et absolucionem saltem ad cautelam poterimus obtinere, qua obtenta nos quinimo et quelibet persona nostre ecclesie ipsum Ovenstak super iniuriis, dampnis et gravaminibus poterit impetere, 4. Et licet citare et multipliciter, sicut nos fecerat, tribulare. de quibusdam aliis viis cogitatum et deliberatum fuerit et ego ab hoc iam de mea realit(er) iam exposuerim XL Flor(enos) et ultra, tamen hec via est solempnior et prestantior nobisque sufficiention ad excludendum molestatorem iniquum. Et ex hac via is, qui multa recusaverat, nedum de nostro nichil habebit, ymmo ab eo tamquam male merito id, quod habet, ubilibet auferetur, sicut 5. Set multum bene scio deducere et luculencius declarare. displicet, quod talia, quorum copiam nobis misistis, sibi, scilicet Iohanni", sub capituli sigillo 4) dedistis, quia nimis expresse contra nos ipsos et in multis articulis et etiam contra dictum lohannem pro Ovenstak expressistis; et melius fuisset ea silencio fuisse commissa nec scripta. Unde quoquomodo poteritis, intendatis ad hoc, quod huiusmodi scripta rehabeatis omnino; ego etiam, ut ab eo, si venerit aut miserit, habere et recuperare valeam cum effectu, intendam. 6. Item dixi eidem domino cardinali, quod dominus cardinalis Uticensis, quem episcopus Wormacien(sis) contra nos pro iudice impetraverat, causam ipsam et totum negocium tamquam valens dominus sinistras informaciones et verba Wormacien(sis) predicti ad nostram informacionem non advertens remisit ad vicecancellariam et quod dubitarem, ne causa alteri, qui tamquam incautus aut iuris ignarus et per dictum Worma- cien(sem) illectus et deceptus contra nos ad aggravaciones aliquas properaret. Qui dominus Tolosanus cardinalis subridens asseruit: Si fatuisabit, nichil ad nos, set remedium curabimus adhibere'. Quare, si aliqua contraria vobis dicta vel scripta fuerint, non moveamini nec credatis, quia in quantum deo placuerit, quibus libet contrarietatibus congrua remedia adhibebo et adhibui. Nec hoc latet adversarios. Quare se cohibent et de facili nil attemp- tant. Ex hac et ex alia littera mea, quam cum aliis vobis scribo4), singula congnoscere poteritis evidenter. Dat(um) Avinion(e) die decima februarii. Rodolfus decanus Maguntin(us). Rückwärts: Honorabilibus viris dominis scolastico et capitulo ecclesie Maguntin(e) amicis karissimis. 1) verloren. oo 2) Domvikar 1355 (vgl. Vigener I nr. 383), Stiftsherr von St. Maria ad Gradus 1364 Januar 7 (Orig. in Mainz, Stadtarch. nr. 335). co 3) Februar 8. co 4) bisher unbekannt. 42*)
Strana 660
660 Nr. 1004—1005 1004. Avignon [1358 Februar 197. Derselbe bittet dasselbe wiederholt, das Prokuratorium für Johann von Châtelet zu schicken und in der Sache gegen Bischof Salmann von Worms nicht zu verzagen. Orig. (auf Papier mit Wasserzeichen „Axt“, ähnlich wie Briquet nr. 7511, vgl. nrr. 7504, 7508, 7510, 7512, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spuren des rückseitigen roten Siegels) in Mainz, Schuncks Papiere. — Vgl. Nr. 1003 Vorbemerkung. Domini et amici karissimi! 1. Sicut pridie seorsum et eciam cum aliis vobis scripsi 1), illi vie, per quam Fornacis Baculus per lohannem de Castelleto tamquam precedentem ipsum Baculum in data 2) potest excludi, firmiter inherentes procuratorium nomine ipsius Iohannis solempnizatum et autenticatum iuxta copiam per nos ultimo transmissam1), quantotius unquam poteritis, utendo felici duplomate transmittatis. Tunc nos, capitulum et personas miserabiliter et reputatione hominum involutos per dei gratiam bono fine et breviter a pretacto nostro adversario liberabo et nichilominus per consequens non nullis nobis secundum consue- tudinem et statuta capituli nostri dissimilibus et inexpedientibus ausum iam impetrata prosequendi et impetrandi de cetero ad nostram ecclesiam precludemus. Qui procedente et effectum habente via alia per me cogitata sub spe consequendi et habendi saltem aliquid a nobis contra nos et capitulum nostrum facilius inchoassent; unde hec via tam plana est et salubris, quod eciam domini cardinales et alii amici nostri pretactum procuratorium vix expectant. Et ego ob hanc viam renunciavi et dissolvo, quantum possum, alia intendimenta et vias nos de manibus et inquietationibus ac diffamationibus pretacti nostri adversarii eruendi, ne ratione earum a nobis aliquid valeat extorqueri. Unde quamvis capitulum nostrum multos sumptus ad hunc liberationis finem fecerit, modo tamen nullo modo parcamus, quia parum prosunt nobis et per me et alios inchoata, si finis laudabilis non sequatur. Et re vera alter finis ab isto vix cum quingentis Flor(enis) obtineri potuisset. 2. De causa tamen episcopi nostri vicini 3), licet nobis, dum essem apud vos et eciam hic, multi terrores et tremores incussi essent et incuterentur, si timidus essem aut si vos timidi inveniri velitis, nichil tamen video nec sencio dubitandum. Sed estote bene consolati et viri perfecti et loquendo de me ipso non trepid antes', ubi timor minime reperitur. Unde ego, qui libenter viderem profectum, honorem et commodum capituli nostri sicut et quilibet vestrum et qui pecuniis capituli peperci et parco, rogo vos, ut laborem, fidem et diligentiam meam, efficaciter respiciatis, sicut vobis videbitur oportunum et sicut fuerit rationis. Voluntatem vestram michi queso rescribi. Datum Avinion(e) crastina die Invocavit'. Rodolfus decanus Maguntin(us). Rückwärts. Venerabilibus viris dominis scolastico et capitulo ecclesie Maguntin(ensis) amicis dilectissimis. 1) unbekannt. oo 2) d. h. die päpstliche Behörde. co 3) offenbar Salmanns von Worms.
660 Nr. 1004—1005 1004. Avignon [1358 Februar 197. Derselbe bittet dasselbe wiederholt, das Prokuratorium für Johann von Châtelet zu schicken und in der Sache gegen Bischof Salmann von Worms nicht zu verzagen. Orig. (auf Papier mit Wasserzeichen „Axt“, ähnlich wie Briquet nr. 7511, vgl. nrr. 7504, 7508, 7510, 7512, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spuren des rückseitigen roten Siegels) in Mainz, Schuncks Papiere. — Vgl. Nr. 1003 Vorbemerkung. Domini et amici karissimi! 1. Sicut pridie seorsum et eciam cum aliis vobis scripsi 1), illi vie, per quam Fornacis Baculus per lohannem de Castelleto tamquam precedentem ipsum Baculum in data 2) potest excludi, firmiter inherentes procuratorium nomine ipsius Iohannis solempnizatum et autenticatum iuxta copiam per nos ultimo transmissam1), quantotius unquam poteritis, utendo felici duplomate transmittatis. Tunc nos, capitulum et personas miserabiliter et reputatione hominum involutos per dei gratiam bono fine et breviter a pretacto nostro adversario liberabo et nichilominus per consequens non nullis nobis secundum consue- tudinem et statuta capituli nostri dissimilibus et inexpedientibus ausum iam impetrata prosequendi et impetrandi de cetero ad nostram ecclesiam precludemus. Qui procedente et effectum habente via alia per me cogitata sub spe consequendi et habendi saltem aliquid a nobis contra nos et capitulum nostrum facilius inchoassent; unde hec via tam plana est et salubris, quod eciam domini cardinales et alii amici nostri pretactum procuratorium vix expectant. Et ego ob hanc viam renunciavi et dissolvo, quantum possum, alia intendimenta et vias nos de manibus et inquietationibus ac diffamationibus pretacti nostri adversarii eruendi, ne ratione earum a nobis aliquid valeat extorqueri. Unde quamvis capitulum nostrum multos sumptus ad hunc liberationis finem fecerit, modo tamen nullo modo parcamus, quia parum prosunt nobis et per me et alios inchoata, si finis laudabilis non sequatur. Et re vera alter finis ab isto vix cum quingentis Flor(enis) obtineri potuisset. 2. De causa tamen episcopi nostri vicini 3), licet nobis, dum essem apud vos et eciam hic, multi terrores et tremores incussi essent et incuterentur, si timidus essem aut si vos timidi inveniri velitis, nichil tamen video nec sencio dubitandum. Sed estote bene consolati et viri perfecti et loquendo de me ipso non trepid antes', ubi timor minime reperitur. Unde ego, qui libenter viderem profectum, honorem et commodum capituli nostri sicut et quilibet vestrum et qui pecuniis capituli peperci et parco, rogo vos, ut laborem, fidem et diligentiam meam, efficaciter respiciatis, sicut vobis videbitur oportunum et sicut fuerit rationis. Voluntatem vestram michi queso rescribi. Datum Avinion(e) crastina die Invocavit'. Rodolfus decanus Maguntin(us). Rückwärts. Venerabilibus viris dominis scolastico et capitulo ecclesie Maguntin(ensis) amicis dilectissimis. 1) unbekannt. oo 2) d. h. die päpstliche Behörde. co 3) offenbar Salmanns von Worms.
Strana 661
1358 Februar 19—Ende Februar 661 1005. [1358 vor Ende Februar]. Papst Innozenz VI. an seine geliebten Söhne den precentor Valentinensis (Valence), Guilelmus Cadoreti und Gerardus Buch (o über u) Domherren von Dol (Dolensis) und Osnabrück (-burgensis): einst ist ihm zugunsten seines geliebten Sohnes des Mainzer Domherrn Gerhardus (später auch Gerardus, I mal Geraldus) Alberti de Lubbeke auseinandergesetzt worden, dass in einem Prozess zwischen ihm und weiland (quondam) Hermannus de Bybera Kleriker Mainzer Diözese um die dem G. kanonisch verliehene, aber von H. wider- rechtlich bis heute (!) eingenommene (occupaverat et detinuerat et detinebat, prout detinet) Domherrnstelle samt Priesterpfründe nach längeren Verhand- lungen vor verschiedenen auditores causarum palatii apostolici G. nach ein- ander 3 Entscheidungen für sich und gegen H. und ein päpstliches Aus- führungsmandat (unbekannt) ohne Namensnennung an den Bischof von Speyer, den Dekan von St. Martin in Minden und den Sakristen von Avignon erlangt hatte, dass aber die Exkommunikations-, Suspensions- und Interdikts-Prozesse, die daraufhin Bischof Iacobus von Gap (Vapicensis) damals Sakrist von Avignon gegen H. und einige andere mit Namen genannte Rebellen erlassen, wegen der Bosheit und der Macht H.s, seiner Anhänger sowie des Dekans Rodolphus und des Domkapitels, die H. mit Rat und Tat beistanden, dort nicht veröffentlicht werden konnten, dass vielmehr R., H. und das Kapitel über 4 Jahre lang verhärtet in ihrer Halsstarrigkeit verharrten; darauf hatte der Aussteller den Bischof von Elne (Elnensis) sowie den Dekan von Minden und den Sakristen von Avignon schriftlich (unbekannt) beauftragt, falls die genaunten Angaben sich bestätigten, die Prozesse und gegebenen- falls Verschärfungen derselben an die Tiren der Kirche oder des palatium apostolicum von Avignon anzuschlagen oder in der audiencia publica litterarum apostolicarum in seinem Namen feierlich verlesen zu lassen, und hatte ver- fiigt, dass die Prozesse dann nach Ablauf der in ihnen gesetsten Fristen in Kraft treten sollten; danach hat nach Ausweis der seitens des G. vorgelegten Bitte Bozo de Turre Sakrist von Avignon festgestellt, dass die Prozesse wegen der Bosheit des H. und der Mainzer Domherren Propst Wilelmus Pinchon, Dekan Rodolphus Losse, Scholastikus Gerardus de Vivaria (!), Iohannes de Wantenberg (= Warten-), Wilelmus de Scowelnheim, Henricus de Bienbach, Otto de Zegenhaghen, Conradus de Karkil, Eberardus de Hirczhorn, Herewicus de Scauwela(!)heim, Andreas de Brunecke, Roricus de Stenberg (= Sternb-), Iohannes Pincerna de Erpach, Thidericus Beyer, Thidericus (= Fridericus?) Spech, Raynardus de Hanowe, Emeko de Nassowe, Henricus dictus Steczillin de Loicke (= Lorche), Iohannes de Werneberg, Eberhardus de Oppensteyn, Iohannes de Brunswich, Bitherus (= Lutherus) de Bicherio, Iohannes de Werten- berg, Henricus de Salmus (= Solmis), Nycolaus de Lapide, [Eberhardus (fehlt)) de Hirczhorn und einiger ihnen Anhängender nicht veröffentlicht werden konnten, hat dieselben gemahnt, dass H. binnen einer peremptorischen Frist die Pfründe dem G. überlasse und dass sie selbst dem G. erlaubten, den Besitz anzutreten, und hat für den Weigerungsfall gegen sie und die Mainzer Kirche Exkommunikation, Suspension und Interdikt verkündet; da sie trotzdem bei ihrer Weigerung beharren, Bozo aus bestimmten Gründen in der Sache nicht weiter auftreten und G., qui pro huiusmodi prosecucione negocii apud sedem apostolicam dudum traxit et trahit personaliter moram, den Bischof von Elne und den Dekan von St. Martin in Minden, die beide von der Kurie abwesend sind, nicht wohl aufsuchen kann, befiehlt auf seine Bitten der Aussteller den Adressaten, unter Wahrung der Prozesse Jakobs und Bozos gemäss seinem friheren Briefe weiter vorzugehen. Datum. — Abschr. auf Doppelblatt von Papier (Wasserzeichen ,grosse Schere“) in München, Mainz Fasz. 490 = St. Alban Fasz. 39, geschrieben von einer kurialen Kanzlei- hand, mit den Unterschriften Io(hannes) de Seduno (darüber Agratis pro deo?) und A de Novimagio (darüber copia auscultata cum littera originali et con- cordat" vielleicht von der Texthand und R(egistratum?) grat(is) St. (2) de Salvag. wohl von andrer Hand; die Namen der Mainzer Domherren sind z. T. verderbt. Einen Mainzer Domherrn Gerhard Alberti von Lübbecke kenne ich sonst nicht; sein Konkurrent Hermann von Bibra kann mit dem gleich- namigen langjährigen, doch nur bis 1353 vorkommenden Domherrn (vgl. Kisky 115, C. Beyer Il nr. 273 f., 277) natürlich nicht identisch sein; über
1358 Februar 19—Ende Februar 661 1005. [1358 vor Ende Februar]. Papst Innozenz VI. an seine geliebten Söhne den precentor Valentinensis (Valence), Guilelmus Cadoreti und Gerardus Buch (o über u) Domherren von Dol (Dolensis) und Osnabrück (-burgensis): einst ist ihm zugunsten seines geliebten Sohnes des Mainzer Domherrn Gerhardus (später auch Gerardus, I mal Geraldus) Alberti de Lubbeke auseinandergesetzt worden, dass in einem Prozess zwischen ihm und weiland (quondam) Hermannus de Bybera Kleriker Mainzer Diözese um die dem G. kanonisch verliehene, aber von H. wider- rechtlich bis heute (!) eingenommene (occupaverat et detinuerat et detinebat, prout detinet) Domherrnstelle samt Priesterpfründe nach längeren Verhand- lungen vor verschiedenen auditores causarum palatii apostolici G. nach ein- ander 3 Entscheidungen für sich und gegen H. und ein päpstliches Aus- führungsmandat (unbekannt) ohne Namensnennung an den Bischof von Speyer, den Dekan von St. Martin in Minden und den Sakristen von Avignon erlangt hatte, dass aber die Exkommunikations-, Suspensions- und Interdikts-Prozesse, die daraufhin Bischof Iacobus von Gap (Vapicensis) damals Sakrist von Avignon gegen H. und einige andere mit Namen genannte Rebellen erlassen, wegen der Bosheit und der Macht H.s, seiner Anhänger sowie des Dekans Rodolphus und des Domkapitels, die H. mit Rat und Tat beistanden, dort nicht veröffentlicht werden konnten, dass vielmehr R., H. und das Kapitel über 4 Jahre lang verhärtet in ihrer Halsstarrigkeit verharrten; darauf hatte der Aussteller den Bischof von Elne (Elnensis) sowie den Dekan von Minden und den Sakristen von Avignon schriftlich (unbekannt) beauftragt, falls die genaunten Angaben sich bestätigten, die Prozesse und gegebenen- falls Verschärfungen derselben an die Tiren der Kirche oder des palatium apostolicum von Avignon anzuschlagen oder in der audiencia publica litterarum apostolicarum in seinem Namen feierlich verlesen zu lassen, und hatte ver- fiigt, dass die Prozesse dann nach Ablauf der in ihnen gesetsten Fristen in Kraft treten sollten; danach hat nach Ausweis der seitens des G. vorgelegten Bitte Bozo de Turre Sakrist von Avignon festgestellt, dass die Prozesse wegen der Bosheit des H. und der Mainzer Domherren Propst Wilelmus Pinchon, Dekan Rodolphus Losse, Scholastikus Gerardus de Vivaria (!), Iohannes de Wantenberg (= Warten-), Wilelmus de Scowelnheim, Henricus de Bienbach, Otto de Zegenhaghen, Conradus de Karkil, Eberardus de Hirczhorn, Herewicus de Scauwela(!)heim, Andreas de Brunecke, Roricus de Stenberg (= Sternb-), Iohannes Pincerna de Erpach, Thidericus Beyer, Thidericus (= Fridericus?) Spech, Raynardus de Hanowe, Emeko de Nassowe, Henricus dictus Steczillin de Loicke (= Lorche), Iohannes de Werneberg, Eberhardus de Oppensteyn, Iohannes de Brunswich, Bitherus (= Lutherus) de Bicherio, Iohannes de Werten- berg, Henricus de Salmus (= Solmis), Nycolaus de Lapide, [Eberhardus (fehlt)) de Hirczhorn und einiger ihnen Anhängender nicht veröffentlicht werden konnten, hat dieselben gemahnt, dass H. binnen einer peremptorischen Frist die Pfründe dem G. überlasse und dass sie selbst dem G. erlaubten, den Besitz anzutreten, und hat für den Weigerungsfall gegen sie und die Mainzer Kirche Exkommunikation, Suspension und Interdikt verkündet; da sie trotzdem bei ihrer Weigerung beharren, Bozo aus bestimmten Gründen in der Sache nicht weiter auftreten und G., qui pro huiusmodi prosecucione negocii apud sedem apostolicam dudum traxit et trahit personaliter moram, den Bischof von Elne und den Dekan von St. Martin in Minden, die beide von der Kurie abwesend sind, nicht wohl aufsuchen kann, befiehlt auf seine Bitten der Aussteller den Adressaten, unter Wahrung der Prozesse Jakobs und Bozos gemäss seinem friheren Briefe weiter vorzugehen. Datum. — Abschr. auf Doppelblatt von Papier (Wasserzeichen ,grosse Schere“) in München, Mainz Fasz. 490 = St. Alban Fasz. 39, geschrieben von einer kurialen Kanzlei- hand, mit den Unterschriften Io(hannes) de Seduno (darüber Agratis pro deo?) und A de Novimagio (darüber copia auscultata cum littera originali et con- cordat" vielleicht von der Texthand und R(egistratum?) grat(is) St. (2) de Salvag. wohl von andrer Hand; die Namen der Mainzer Domherren sind z. T. verderbt. Einen Mainzer Domherrn Gerhard Alberti von Lübbecke kenne ich sonst nicht; sein Konkurrent Hermann von Bibra kann mit dem gleich- namigen langjährigen, doch nur bis 1353 vorkommenden Domherrn (vgl. Kisky 115, C. Beyer Il nr. 273 f., 277) natürlich nicht identisch sein; über
Strana 662
662 Nr. 1006—1007 Franciscus de Synibaldis gibt es nur sehr spärliche Nachrichten (vgl. Joannis II 398 mit Kisky 146, Vigener I nr. 982). Für den Erlass des Sakristen Jakob ist dessen Erhebung zum Bischof von Montauban am 24. Dezember 1355 (der im Mandat genannte Dekan von St. Martin in Minden wird auch in Sauerland IV nr. 170 von 1354 August 5 beauftragt), für das über 4 Jahre jüngere 2. päpstliche Exekutionsmandat also etwa der Anfang 1360 spätester Terminus ante quem. Tatsächlich ist das letztere viel älter, da im folgenden Exekutorium des Sakristen Bozo unter den Mainzer Domherren noch Heinrich von Bimbach genannt ist, der, nach Vigener I nr. 965 zu schliessen, spätestens wohl im November 1357 gestorben ist, vielleicht sogar früher, da die von ihm innegehabte Kustodie schon am 7. Mai auf Reinhard von Hanau über- gegangen war (Sauerland IV nr. 400) ; auch der Exekutor Bozo ist mindestens im Juni 1357 im Amte nachweisbar (Mecklenburgisches Urkundenbuch XIV nr. 8348, vgl. Vigener nr. 839). Für die zeitliche Begrenzung des Entwurfes selbst ist Ausgangspunkt die Bezeichnung des früheren Sakristen Jakob als Bischof von Gap ; dorthin ist er von Montauban am 21. August 1357 versetzt worden. Von den Subskribenten ist Johann von Sitten als päpstlicher Skriptor 1354—1360 belegt (Göller-Schäfer III 557, 655, 705, 758). Die Todesdaten einiger der genannten Domherren (über Heinrich von Bimbach vgl. oben, Konrad von Kirkel † 1360 August I, Wilhelm Pinchon † 1360 Oktober 7, vgl. Kisky) können für die Einreihung nicht verwertet werden, da nicht fest- steht, ob der Verfasser des Entwurfs so genau auf dem Laufenden war. Entscheidend ist aber der unverkennbare Zusammenhang mit Nrr. 1003 f., 1006 f., nach denen im Februar und März 1358 an der Kurie von Mainz aus die Provision eines Dritten mit der strittigen Pfründe betrieben wurde, des Johannes von Châtelet, der sie auch wirklich erhielt und noch 1360 innehatte (vgl. die Vorbemerkung zu Nr. 1003). Tatsächlich darf man unsere Nr. 1005 wohl in dem Prozess wiedererkennen, dessen Durchsetzung laut Nr. 1006 c. 1, Nr. 1007 c. 2 der demnach mit Gerhard Alberti von Lübbeke identische „Ofenstock" an der Kurie betrieben hat. Dazu stimmt, dass Nr. 1005 durch die nur angedeutete Datumzeile sich als Entwurf kenn- zeichnet; die vorliegende Kopie ist offenbar die Abschrift, die nach Nr. 1007 c. 2 Losse selbst sich verschafft hat. [1358/ Februar 28. 1006. Der Mainzer Domdekan Rudolf berichtet seinem Kapitel von „Ofenstocks" neuen Machenschaften, verlangt nochmals das gewinschte Prokuratorium, bittet um Geld und tadelt ihre Schreibfaulheit. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit Verschluss- schnitten und Spuren des rückseitigen roten Siegels) in München, Mains Fass. 481 = St. Alban Fasz. 30. — Vgl. Nr. 1003 Vorbemerkung. ..Domini et amici karissimi! I. Fornacis Baculus mani- feste videns et considerans, quod omnes laqueos suos, quibus nos irretire hactenus conabatur, evadere studuimus et per nostre veritatis assercionem sua iniqua figmenta et nobis periculosa et scandalosa vituperia conterere et dissolvere laboramus, intercepit denuo, licet clanculo et valde secrete, per evidentissima mendacia, cum al(ias) non posset nec sibi concederentur, contra nos novos processus 1) eta) a domino nostro specialiter impetrare. Sed per dei graciam fecimus et faciemus amplius, in quantum iure poterimus, impediri et eciam, prout spero firmiter, eciam, postquam bullati fuerint, retractari. 2. Verumtamen ad parcendum nostris laboribus et expensis nostrorum omnium et ut cicius perveniamus ad finem deo acceptum, transmittatis nobis procuratorium Iohannis de Castelleto concanonici nostri prebendati, sicut iam trina vice et solus et cum aliis vobis scripsi2); et ad cautelam mitto vobis copiam procuratorii iterato. Quare, sicut honorem vestrum et
662 Nr. 1006—1007 Franciscus de Synibaldis gibt es nur sehr spärliche Nachrichten (vgl. Joannis II 398 mit Kisky 146, Vigener I nr. 982). Für den Erlass des Sakristen Jakob ist dessen Erhebung zum Bischof von Montauban am 24. Dezember 1355 (der im Mandat genannte Dekan von St. Martin in Minden wird auch in Sauerland IV nr. 170 von 1354 August 5 beauftragt), für das über 4 Jahre jüngere 2. päpstliche Exekutionsmandat also etwa der Anfang 1360 spätester Terminus ante quem. Tatsächlich ist das letztere viel älter, da im folgenden Exekutorium des Sakristen Bozo unter den Mainzer Domherren noch Heinrich von Bimbach genannt ist, der, nach Vigener I nr. 965 zu schliessen, spätestens wohl im November 1357 gestorben ist, vielleicht sogar früher, da die von ihm innegehabte Kustodie schon am 7. Mai auf Reinhard von Hanau über- gegangen war (Sauerland IV nr. 400) ; auch der Exekutor Bozo ist mindestens im Juni 1357 im Amte nachweisbar (Mecklenburgisches Urkundenbuch XIV nr. 8348, vgl. Vigener nr. 839). Für die zeitliche Begrenzung des Entwurfes selbst ist Ausgangspunkt die Bezeichnung des früheren Sakristen Jakob als Bischof von Gap ; dorthin ist er von Montauban am 21. August 1357 versetzt worden. Von den Subskribenten ist Johann von Sitten als päpstlicher Skriptor 1354—1360 belegt (Göller-Schäfer III 557, 655, 705, 758). Die Todesdaten einiger der genannten Domherren (über Heinrich von Bimbach vgl. oben, Konrad von Kirkel † 1360 August I, Wilhelm Pinchon † 1360 Oktober 7, vgl. Kisky) können für die Einreihung nicht verwertet werden, da nicht fest- steht, ob der Verfasser des Entwurfs so genau auf dem Laufenden war. Entscheidend ist aber der unverkennbare Zusammenhang mit Nrr. 1003 f., 1006 f., nach denen im Februar und März 1358 an der Kurie von Mainz aus die Provision eines Dritten mit der strittigen Pfründe betrieben wurde, des Johannes von Châtelet, der sie auch wirklich erhielt und noch 1360 innehatte (vgl. die Vorbemerkung zu Nr. 1003). Tatsächlich darf man unsere Nr. 1005 wohl in dem Prozess wiedererkennen, dessen Durchsetzung laut Nr. 1006 c. 1, Nr. 1007 c. 2 der demnach mit Gerhard Alberti von Lübbeke identische „Ofenstock" an der Kurie betrieben hat. Dazu stimmt, dass Nr. 1005 durch die nur angedeutete Datumzeile sich als Entwurf kenn- zeichnet; die vorliegende Kopie ist offenbar die Abschrift, die nach Nr. 1007 c. 2 Losse selbst sich verschafft hat. [1358/ Februar 28. 1006. Der Mainzer Domdekan Rudolf berichtet seinem Kapitel von „Ofenstocks" neuen Machenschaften, verlangt nochmals das gewinschte Prokuratorium, bittet um Geld und tadelt ihre Schreibfaulheit. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit Verschluss- schnitten und Spuren des rückseitigen roten Siegels) in München, Mains Fass. 481 = St. Alban Fasz. 30. — Vgl. Nr. 1003 Vorbemerkung. ..Domini et amici karissimi! I. Fornacis Baculus mani- feste videns et considerans, quod omnes laqueos suos, quibus nos irretire hactenus conabatur, evadere studuimus et per nostre veritatis assercionem sua iniqua figmenta et nobis periculosa et scandalosa vituperia conterere et dissolvere laboramus, intercepit denuo, licet clanculo et valde secrete, per evidentissima mendacia, cum al(ias) non posset nec sibi concederentur, contra nos novos processus 1) eta) a domino nostro specialiter impetrare. Sed per dei graciam fecimus et faciemus amplius, in quantum iure poterimus, impediri et eciam, prout spero firmiter, eciam, postquam bullati fuerint, retractari. 2. Verumtamen ad parcendum nostris laboribus et expensis nostrorum omnium et ut cicius perveniamus ad finem deo acceptum, transmittatis nobis procuratorium Iohannis de Castelleto concanonici nostri prebendati, sicut iam trina vice et solus et cum aliis vobis scripsi2); et ad cautelam mitto vobis copiam procuratorii iterato. Quare, sicut honorem vestrum et
Strana 663
1358 Februar 28—März 4 663 capituli diligitis, non tardetis, quia hic semper stare michi non expedit, sicut considerare potestis. 3. Ceterum scripsi domino ..preposito sancti Andree Wormac(iensis), sicut michi scripsistis, ut magistro Iohanni procuratori nostro illos LXXX Flor(enos) dare non tardet. Sed de me videmini nec recordari nec curare, quia nec a vobis recepi quidquam post recessum meum nec aliquas litteras preterquam per ..Sydenvadin apportatas 3). Quare non sitis ita pigri saltem in rescribendo et faciendo, que potestis, ubi de omnium nostrum commodo agitur et honore. Nolite terreri, eciam si aliqui de pretactis processibus aut aliis contra nos labia aperirent, sed faciatis inedia et commodo facta vestra. Datum Avinion(e) die ultima februarii. Rodolfus decanus Magunt(inus). Rückwärts: Honorabilibus viris ..capitulo ecclesie Magun- t(ine) amicis nostris karissimis. a) eher als eciam. 1) Nr. 1005. co 2) vgl. Nrr. 1003 c. 2 und 1004 c. 1, 1006 c. 2. co 3) vgl. Nr. 1005 c. 1. Avignon [1358) März 4. 1007. Derselbe fordert von demselben seine Präsenzgelder und erinnert sie wiederum an das gegen „Ofenstock“ benötigte Prokuratorium. Orig. (auf Papier, 2 mal längs gefaltet, mit Verschlussschnitten und Spuren des rickwärtigen grünen Siegels) in München, Mainz Fasz. 483 = St. Alban Fasz. 32. — Vgl. Nr. 1003 Vorbemerkung. 1. Cum multa in causis et Domini et amici karissimi! negociis ecclesie nostre, capituli et personarum, plus solito in hac quadragesima contra nos et capitulum moveantur et eciam attemptentur tam per Fornacis Baculum, quam eciam per epi- scopum nobis vicinum, per que non modicum impedior et al(ias) fatigor et laboro pro ecclesie, capituli et personarum defensione fideli, ut oportunis remediis et salubribus ipsorum adversariorum machinamentis quibuslibet obvietur, dignum profecto esset, ut me etiam presenciarum dudum participem fecissetis. Quibus nec renuncio nec eas ab invitis extorquere intendo; set vos, qui multociens huiusmodi presencias personis pluribus etiam quandoque pauca pro ecclesia nostra facientibus condividistis et impertiri vidistis, etiam mei, si vobis oportunum videretur, recordari possetis, saltem de communibus reconpensam aliquam faciendo. 2. Verum- tamen de illis prorsus nullam vim facio, sed ad habendum bonum finem in causis ipsis toto posse laboro, quia certe Fornacis Baculus novos contra nos virtute nove bulle 1), cuius copiam habeo, ad quam etiam inpediendam dominum auditorem contradictarum ipsum informando multipliciter sum personaliter allocutus. Et oportebit pro defensione nostra novos labores assumi et per in- vocacionem dominorum nostrorum et racionum induccionem et allegationem, ne diffamemur, nova antidota adhibere. Et sive credatis sive non, necesse est pro nobis omnibus, ut scribatis michi, an viam per me vobis descriptam de Iohanne de Castelleto velitis per nos hic prosequi et an procuratorium, cuius duplicem copiam vobis bina vice misi2), ab ipso lohanne habere possitis,
1358 Februar 28—März 4 663 capituli diligitis, non tardetis, quia hic semper stare michi non expedit, sicut considerare potestis. 3. Ceterum scripsi domino ..preposito sancti Andree Wormac(iensis), sicut michi scripsistis, ut magistro Iohanni procuratori nostro illos LXXX Flor(enos) dare non tardet. Sed de me videmini nec recordari nec curare, quia nec a vobis recepi quidquam post recessum meum nec aliquas litteras preterquam per ..Sydenvadin apportatas 3). Quare non sitis ita pigri saltem in rescribendo et faciendo, que potestis, ubi de omnium nostrum commodo agitur et honore. Nolite terreri, eciam si aliqui de pretactis processibus aut aliis contra nos labia aperirent, sed faciatis inedia et commodo facta vestra. Datum Avinion(e) die ultima februarii. Rodolfus decanus Magunt(inus). Rückwärts: Honorabilibus viris ..capitulo ecclesie Magun- t(ine) amicis nostris karissimis. a) eher als eciam. 1) Nr. 1005. co 2) vgl. Nrr. 1003 c. 2 und 1004 c. 1, 1006 c. 2. co 3) vgl. Nr. 1005 c. 1. Avignon [1358) März 4. 1007. Derselbe fordert von demselben seine Präsenzgelder und erinnert sie wiederum an das gegen „Ofenstock“ benötigte Prokuratorium. Orig. (auf Papier, 2 mal längs gefaltet, mit Verschlussschnitten und Spuren des rickwärtigen grünen Siegels) in München, Mainz Fasz. 483 = St. Alban Fasz. 32. — Vgl. Nr. 1003 Vorbemerkung. 1. Cum multa in causis et Domini et amici karissimi! negociis ecclesie nostre, capituli et personarum, plus solito in hac quadragesima contra nos et capitulum moveantur et eciam attemptentur tam per Fornacis Baculum, quam eciam per epi- scopum nobis vicinum, per que non modicum impedior et al(ias) fatigor et laboro pro ecclesie, capituli et personarum defensione fideli, ut oportunis remediis et salubribus ipsorum adversariorum machinamentis quibuslibet obvietur, dignum profecto esset, ut me etiam presenciarum dudum participem fecissetis. Quibus nec renuncio nec eas ab invitis extorquere intendo; set vos, qui multociens huiusmodi presencias personis pluribus etiam quandoque pauca pro ecclesia nostra facientibus condividistis et impertiri vidistis, etiam mei, si vobis oportunum videretur, recordari possetis, saltem de communibus reconpensam aliquam faciendo. 2. Verum- tamen de illis prorsus nullam vim facio, sed ad habendum bonum finem in causis ipsis toto posse laboro, quia certe Fornacis Baculus novos contra nos virtute nove bulle 1), cuius copiam habeo, ad quam etiam inpediendam dominum auditorem contradictarum ipsum informando multipliciter sum personaliter allocutus. Et oportebit pro defensione nostra novos labores assumi et per in- vocacionem dominorum nostrorum et racionum induccionem et allegationem, ne diffamemur, nova antidota adhibere. Et sive credatis sive non, necesse est pro nobis omnibus, ut scribatis michi, an viam per me vobis descriptam de Iohanne de Castelleto velitis per nos hic prosequi et an procuratorium, cuius duplicem copiam vobis bina vice misi2), ab ipso lohanne habere possitis,
Strana 664
664 Nr. 1008—1010 an oporteat aliam viam ad effectum perduci, ne inter duas sedes recusatas seu neglectas nos sedere contingat inepte. Attamen, et si quoquomodo vellemus, non permitteremur quiescere nec 3. Porro sciatis michi constare, quod dominus Hert- sedere. (wicus) 3) prepositus misit magistro Iohanni LXX Florenos recenter. Item non recepi a vobis aliquam litteram neque quidquam ultra litteras per Sydenfadem apportatas 4). Datum Avinion(e) dominica (Oculi'. Rodolfus decanus Maguntin(us). Riickwärts: Honorabilibus viris dominis scolastico et capitulo ecclesie Maguntin(e) dominis et amicis karissimis. 1) Nr. 1005. c0 2) vgl. Nrr. 1004 c. 1, 1006 c. 2. 00 3) von St. Andreas in Worms; vgl. Nr. 1006 c. 3, Schannat Historia episcopatus Wormatiensis I (1734) 130. 00 4) vgl. Nr. 1007 c. 3. Avignon [1358/ März 5. 1008. Der Mainzer Domdekan Rudolf ermahnt sein Kapitel, während seiner durch Krankheit und Geschäfte der Mainzer Kirche bedingten Abwesenheit die gottesdienstlichen Pflichten nicht zu vernachlässigen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit Verschluss- schnitten und Spuren des rückwärtigen grünen Siegels) in München, Mainz Fasz. 348 = Domk. Fasz. 97. — Der Brief ist zwar von einer anderen, wie es scheint, kurialen Hand als Nrr. 1003 f., 1006 f., aber zweifellos in der- selben Zeit geschrieben wie diese (vgl. über deren Einreihung die Vorbemerkung der Nr. 1003), wozu auch stimmt, dass er gleich dem letzten (Nr. 1007) der Gruppe, die im ibrigen rote Siegel trugen, mit grünem Wachs besiegelt war. Vorher ist gar keine Möglichkeit, ihn einzureihen. Nachher wäre allenfalls im ersten Vierteljahr von 1362 ein Aufenthalt Losses in Avignon denkbar. Aber es gibt keinen Anlass, ihn anzunehmen. ..Rodolfus dei gratia decanus ecclesie Magunt(inensis) honorabilibus viris dominis .. capitulo ecclesie Magunt(inensis) suis confratribus sincere dilectis salutem in omnium salvatore. 1. Non absque grandi cordis displicencia nuper intelleximus, quod nonnulli ex vobis circa chori debitam frequentacionem sint negli- gentes proch dolor et remissi. Cum tamen divino intuitu et amore virtutum hoc presertim tempore, quo in pretacta nostra ecclesia vobis hactenus commanere non potuimus neque adhuc commode possumus propter nostri corporis necessitatem, que legem non habet et que apud deum et homines super residentiam nos excusat, et eciam propter causas et negocia nos omnes et ceteras nostre ecclesie personas multum involventia et gravancia adhuc ad finem non perducta nec ad statum ommino reposita non deberetis a divinis laudibus et vobis incumbentibus vos ab- ducere nec reddere graviores. 2. Quare honorificentiam vestram nobis caram seriosa instancia et ex cordis nostri intimis requirimus et rogamus vobisque omnibus et singulis in domino vos exhortando iniungimus et mandamus, quatenus tempore nostre absencie adhuc ultra tempora medicine nobis adhibende congrua non multum, ut speramus, durature divinis officiis, prout moris est, legitimis vestris impedimentis cessantibus diligencius et frequencius quam, si es- semus presentes, alacribus mentibus iniungenda legendo et can- tando interesse curetis, et in hiis alter alterum vice nostra cari-
664 Nr. 1008—1010 an oporteat aliam viam ad effectum perduci, ne inter duas sedes recusatas seu neglectas nos sedere contingat inepte. Attamen, et si quoquomodo vellemus, non permitteremur quiescere nec 3. Porro sciatis michi constare, quod dominus Hert- sedere. (wicus) 3) prepositus misit magistro Iohanni LXX Florenos recenter. Item non recepi a vobis aliquam litteram neque quidquam ultra litteras per Sydenfadem apportatas 4). Datum Avinion(e) dominica (Oculi'. Rodolfus decanus Maguntin(us). Riickwärts: Honorabilibus viris dominis scolastico et capitulo ecclesie Maguntin(e) dominis et amicis karissimis. 1) Nr. 1005. c0 2) vgl. Nrr. 1004 c. 1, 1006 c. 2. 00 3) von St. Andreas in Worms; vgl. Nr. 1006 c. 3, Schannat Historia episcopatus Wormatiensis I (1734) 130. 00 4) vgl. Nr. 1007 c. 3. Avignon [1358/ März 5. 1008. Der Mainzer Domdekan Rudolf ermahnt sein Kapitel, während seiner durch Krankheit und Geschäfte der Mainzer Kirche bedingten Abwesenheit die gottesdienstlichen Pflichten nicht zu vernachlässigen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit Verschluss- schnitten und Spuren des rückwärtigen grünen Siegels) in München, Mainz Fasz. 348 = Domk. Fasz. 97. — Der Brief ist zwar von einer anderen, wie es scheint, kurialen Hand als Nrr. 1003 f., 1006 f., aber zweifellos in der- selben Zeit geschrieben wie diese (vgl. über deren Einreihung die Vorbemerkung der Nr. 1003), wozu auch stimmt, dass er gleich dem letzten (Nr. 1007) der Gruppe, die im ibrigen rote Siegel trugen, mit grünem Wachs besiegelt war. Vorher ist gar keine Möglichkeit, ihn einzureihen. Nachher wäre allenfalls im ersten Vierteljahr von 1362 ein Aufenthalt Losses in Avignon denkbar. Aber es gibt keinen Anlass, ihn anzunehmen. ..Rodolfus dei gratia decanus ecclesie Magunt(inensis) honorabilibus viris dominis .. capitulo ecclesie Magunt(inensis) suis confratribus sincere dilectis salutem in omnium salvatore. 1. Non absque grandi cordis displicencia nuper intelleximus, quod nonnulli ex vobis circa chori debitam frequentacionem sint negli- gentes proch dolor et remissi. Cum tamen divino intuitu et amore virtutum hoc presertim tempore, quo in pretacta nostra ecclesia vobis hactenus commanere non potuimus neque adhuc commode possumus propter nostri corporis necessitatem, que legem non habet et que apud deum et homines super residentiam nos excusat, et eciam propter causas et negocia nos omnes et ceteras nostre ecclesie personas multum involventia et gravancia adhuc ad finem non perducta nec ad statum ommino reposita non deberetis a divinis laudibus et vobis incumbentibus vos ab- ducere nec reddere graviores. 2. Quare honorificentiam vestram nobis caram seriosa instancia et ex cordis nostri intimis requirimus et rogamus vobisque omnibus et singulis in domino vos exhortando iniungimus et mandamus, quatenus tempore nostre absencie adhuc ultra tempora medicine nobis adhibende congrua non multum, ut speramus, durature divinis officiis, prout moris est, legitimis vestris impedimentis cessantibus diligencius et frequencius quam, si es- semus presentes, alacribus mentibus iniungenda legendo et can- tando interesse curetis, et in hiis alter alterum vice nostra cari-
Strana 665
1358 März 5—Juni 25 665 tative ac fraterne moneat et inducat et eciam alter alterius caritativam et fraternam ammonicionem et inductionem benigne suscipiat et virtuose ad actum perducat, ut ultra divinum meritum nos ad speciales gratiarum actiones et ad singula vestra bene- 3. Namque inten- placita vobis forcius astringatis firmissime. cionis nostre et intimisi) desiderii est sanitate pristina fere per nos omnino ut prius resumpta et pretactis negociis et causis expeditis aut saltem ad statum bonum positis vobiscum apud ec- clesiam nostram velle ad dei laudem iuxta possibilitatem nostram honorifice ac perpetuo residere nostri officii debitum exequendo. Placeat itaque dilectioni vestre salubri nostre exhortacioni acquie- scere in hac parte. Datum Avinion(e) die Va marcii. Rückwärts: Honorabilibus viris dominis .. capitulo ecclesie Maguntinensis amicis karissimis. Eltville [1357—1358?] April 120—212]. 1009. Erzbischof Gerlach von Mainz ersucht durch Wyker, Scholastikus von St. Bartholomäus, die Stadt Frankfurt, sich unverziglich zu entscheiden, ob sie die Vereinbarung über Höhe und Frist einer Geldzahlung einhalten wollen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spuren des rickwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 48 (Abschr. von E. Klibansky); vgl. Grotefend-Jung 14, Vigener I nr. 2714 Reg. — Aeusserste Grenzen für die Einreihung sind Gerlachs Antritts- und Wykers Todesjahr (1354—1363); doch scheiden die Jahre 1359—61 aus, und die Jahre 1357—58 sind weitaus am wahrschein- lichsten, da es sich wohl um Verhandlungen über die Frankfurter Juden handelt, die sowohl im April 1357 (Vigener nr. 791) als 1358 (Vigener nr. 998) geschwebt haben und im August 1358 (Vigener nr. 1052, 1062) zum Abschluss kamen. Vgl. Vigener l. c. Gerlacus archiepiscopus Magunt(inus). Scol(astice) devote dilecte! Petimus cum instantia, ut procures nobis responsum per te vel alium sine dilatione super condictas inter nos et cives Frankenfordenses. Nam ex quo condescendimus eis in pecunia et in termino videlicet quatuordecim dierum post pascha petito, ut aut condicta perficiant aut a condictis recedant per eorum responsum, quod exspectamus. Nam si non perficient, tunc salvum volumus habere nostram actionem. Datum Eltevil feria sexta ante Georgii. Rickwärts: Hono(rabili) Wykero scolastico ecclesie sancti Stephani Maguntin(e) devoto nostro dilecto. [1358 vor Juni 25/. 1010. Frankfurter Boten berichten ihrer Stadt, dass sie mit anderen Städteboten zu Nürnberg auf des Kaisers Ankunft warten. Orig.-Bruchstück (auf Papier, mit Verschlussschnitten, jetzt aufgezogen) in Frankfurt, Kaiserbriefe nr. 74); vgl. Grotefend-Jung III 43. Wohl von gleicher Hand und ziemlich gleichzeitig wie Winkelmann II nr. 1200 (Kaiser- briefe nr. 73). Aus dem Vergleich beider Briefe ergibt sich, dass wohl nur das Jahr 1358 in Betracht kommt. Damals ist der Kaiser von Prag spätestens am 25. Juni nach Nürnberg gekommen ; vgl. Huber nr. 2790. Von dem Original sind die oberste Zeile (wohl nicht mehr) und je ein Streifen links von etwa 10 Buchstaben, rechts von nur ein paar Buchstaben Breite zerstört.
1358 März 5—Juni 25 665 tative ac fraterne moneat et inducat et eciam alter alterius caritativam et fraternam ammonicionem et inductionem benigne suscipiat et virtuose ad actum perducat, ut ultra divinum meritum nos ad speciales gratiarum actiones et ad singula vestra bene- 3. Namque inten- placita vobis forcius astringatis firmissime. cionis nostre et intimisi) desiderii est sanitate pristina fere per nos omnino ut prius resumpta et pretactis negociis et causis expeditis aut saltem ad statum bonum positis vobiscum apud ec- clesiam nostram velle ad dei laudem iuxta possibilitatem nostram honorifice ac perpetuo residere nostri officii debitum exequendo. Placeat itaque dilectioni vestre salubri nostre exhortacioni acquie- scere in hac parte. Datum Avinion(e) die Va marcii. Rückwärts: Honorabilibus viris dominis .. capitulo ecclesie Maguntinensis amicis karissimis. Eltville [1357—1358?] April 120—212]. 1009. Erzbischof Gerlach von Mainz ersucht durch Wyker, Scholastikus von St. Bartholomäus, die Stadt Frankfurt, sich unverziglich zu entscheiden, ob sie die Vereinbarung über Höhe und Frist einer Geldzahlung einhalten wollen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spuren des rickwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 48 (Abschr. von E. Klibansky); vgl. Grotefend-Jung 14, Vigener I nr. 2714 Reg. — Aeusserste Grenzen für die Einreihung sind Gerlachs Antritts- und Wykers Todesjahr (1354—1363); doch scheiden die Jahre 1359—61 aus, und die Jahre 1357—58 sind weitaus am wahrschein- lichsten, da es sich wohl um Verhandlungen über die Frankfurter Juden handelt, die sowohl im April 1357 (Vigener nr. 791) als 1358 (Vigener nr. 998) geschwebt haben und im August 1358 (Vigener nr. 1052, 1062) zum Abschluss kamen. Vgl. Vigener l. c. Gerlacus archiepiscopus Magunt(inus). Scol(astice) devote dilecte! Petimus cum instantia, ut procures nobis responsum per te vel alium sine dilatione super condictas inter nos et cives Frankenfordenses. Nam ex quo condescendimus eis in pecunia et in termino videlicet quatuordecim dierum post pascha petito, ut aut condicta perficiant aut a condictis recedant per eorum responsum, quod exspectamus. Nam si non perficient, tunc salvum volumus habere nostram actionem. Datum Eltevil feria sexta ante Georgii. Rickwärts: Hono(rabili) Wykero scolastico ecclesie sancti Stephani Maguntin(e) devoto nostro dilecto. [1358 vor Juni 25/. 1010. Frankfurter Boten berichten ihrer Stadt, dass sie mit anderen Städteboten zu Nürnberg auf des Kaisers Ankunft warten. Orig.-Bruchstück (auf Papier, mit Verschlussschnitten, jetzt aufgezogen) in Frankfurt, Kaiserbriefe nr. 74); vgl. Grotefend-Jung III 43. Wohl von gleicher Hand und ziemlich gleichzeitig wie Winkelmann II nr. 1200 (Kaiser- briefe nr. 73). Aus dem Vergleich beider Briefe ergibt sich, dass wohl nur das Jahr 1358 in Betracht kommt. Damals ist der Kaiser von Prag spätestens am 25. Juni nach Nürnberg gekommen ; vgl. Huber nr. 2790. Von dem Original sind die oberste Zeile (wohl nicht mehr) und je ein Streifen links von etwa 10 Buchstaben, rechts von nur ein paar Buchstaben Breite zerstört.
Strana 666
666 Nr. 1011—1014 [. . ........ ...Jclichin u[nd] inwas da noch nyman von frustina) noch von herrin noch von [....... die] von Fredeberch und die Wetselar und die von Geylinhûsin die quamen nal.. [..........] auch davon zu Norinberch quamen, daz wir da zu stunt an deme andirin talge] [.....] eynen bodin santtin gein Prage zu her Henrich unseme schriber, wy is stunde u[mb] [unsers herrijn des keyseres zukunft, wan wir keyne ware mere irfarin kun[tin] [..........J. Auch wissit, daz wir her Henrich unseme schriber geschribin han, da[z] [..........tjû unseme herrin kunt, daz wir zu Norinberch sin und warttin syne [..........] he uns geschriben hat. Hore wir etc. andir merre, die lan wir Ca)uch auch vo[n] [..........Jrst mogin. Got sy mit uch und auch mit uns. [Von] mir Iacobe Clobelauch und Iohan von Hoilzhûs und Iohan in deme Sale [un]d Endiris der burgermeyster. Rückwärts: [Djen burgermeysterin und dem rade zu Frankinfrůta). a) so. 1011. [Avignon 1357/58] August 8. Der Bacalaureus Konrad von Geisenheim gibt Domdekan und kapitel von Mainz Ratschläge für ihren Prozess mit „Ofenstock". Orig. (auf Papier mit Wasserzeichen „Armbrust" [vgl. Briquet nrr. 704, 701, 706, 709 und Resten des rückwärts zum Verschluss aufgedrückten Siegels) in Würzburg, Misc. nr. 1811. — Der Aussteller ist von 1358 bis Ende März (vgl. Sauer nr. 3012 f.) 1361 Notar und wiederum seit 1370 Protonotar Karls IV. gewesen (vgl. Lindner Urkundenwesen Karls IV. 23, Huber Er- gänzungsh. S. VII). Da er im Frihjahr 1361 als kaiserlicher Gesandter an die Kurie gegangen ist (Huber Päpste nr. 74), wo er am 9. Mai vorkommt (Sauer nr. 3021), könnte man geneigt sein, unseren Brief in dieses Jahr zu setzen. Die inhaltliche Beziehung zu Nrr. 1003—1007 gibt aber fiür 1357158 den Ausschlag. Da K. 1358 nur in einem Kanzleivermerk vom 30. Juni auf- tritt (Huber nr. 2808), kann er sehr wohl Ende Juli und im August in Mont- pellier gewesen sein. Dazu kommt, dass der in c. 3 erwähnte Johann von Sehlde (vgl. über ihn Nr. 858) am 6. September 1358 in Avignon eine Pfründe erhalten hat (Schmidt-Kehr II nr. 280); Johann von Neuss ist am 18. Juli 1357 als Prokurator an der Kurie bezeugt (Sauerland IV nr. 422). Servitio meo premisso indefesso. I. Noveritis, domini mei reverendi, quod dominus Conr(adus) lator presencium michi unum procurator(ium) per vos ad And(ream) fratrem nuper presentavit. Cui cum intendere non possem, prout ego habui in mandatis, ex pertum et litteratum virum magistrum Iohannem de Nusia sub- stitui sperans incunctanter vestra negocia per ipsum taliter defendi, sicut de mea persona humili confisi fuistis. 2. Sed cum, reverendi domini mei, quoad presens vexemini per unum hominem inprobum et ribaldum, videlicet Ovenstag, et vos, domine decane, michi scripsistis 1), quod directiones meas vobis significarem, noveritis, quod ante omnia consulo, si vobis cordi est negocium, quod bonos advocatos habeatis. Nam cum reverencia michi non placet unus de advocatis, quos actu habetis, que lator presencium vobis reserabit. 3. Secundo michi videretur bonum, quod copiam actorum haberetis, quia multum confuse registra sunt con- scripta, ymo nec conpleta. Et ad habendum illa non obmittatis,
666 Nr. 1011—1014 [. . ........ ...Jclichin u[nd] inwas da noch nyman von frustina) noch von herrin noch von [....... die] von Fredeberch und die Wetselar und die von Geylinhûsin die quamen nal.. [..........] auch davon zu Norinberch quamen, daz wir da zu stunt an deme andirin talge] [.....] eynen bodin santtin gein Prage zu her Henrich unseme schriber, wy is stunde u[mb] [unsers herrijn des keyseres zukunft, wan wir keyne ware mere irfarin kun[tin] [..........J. Auch wissit, daz wir her Henrich unseme schriber geschribin han, da[z] [..........tjû unseme herrin kunt, daz wir zu Norinberch sin und warttin syne [..........] he uns geschriben hat. Hore wir etc. andir merre, die lan wir Ca)uch auch vo[n] [..........Jrst mogin. Got sy mit uch und auch mit uns. [Von] mir Iacobe Clobelauch und Iohan von Hoilzhûs und Iohan in deme Sale [un]d Endiris der burgermeyster. Rückwärts: [Djen burgermeysterin und dem rade zu Frankinfrůta). a) so. 1011. [Avignon 1357/58] August 8. Der Bacalaureus Konrad von Geisenheim gibt Domdekan und kapitel von Mainz Ratschläge für ihren Prozess mit „Ofenstock". Orig. (auf Papier mit Wasserzeichen „Armbrust" [vgl. Briquet nrr. 704, 701, 706, 709 und Resten des rückwärts zum Verschluss aufgedrückten Siegels) in Würzburg, Misc. nr. 1811. — Der Aussteller ist von 1358 bis Ende März (vgl. Sauer nr. 3012 f.) 1361 Notar und wiederum seit 1370 Protonotar Karls IV. gewesen (vgl. Lindner Urkundenwesen Karls IV. 23, Huber Er- gänzungsh. S. VII). Da er im Frihjahr 1361 als kaiserlicher Gesandter an die Kurie gegangen ist (Huber Päpste nr. 74), wo er am 9. Mai vorkommt (Sauer nr. 3021), könnte man geneigt sein, unseren Brief in dieses Jahr zu setzen. Die inhaltliche Beziehung zu Nrr. 1003—1007 gibt aber fiür 1357158 den Ausschlag. Da K. 1358 nur in einem Kanzleivermerk vom 30. Juni auf- tritt (Huber nr. 2808), kann er sehr wohl Ende Juli und im August in Mont- pellier gewesen sein. Dazu kommt, dass der in c. 3 erwähnte Johann von Sehlde (vgl. über ihn Nr. 858) am 6. September 1358 in Avignon eine Pfründe erhalten hat (Schmidt-Kehr II nr. 280); Johann von Neuss ist am 18. Juli 1357 als Prokurator an der Kurie bezeugt (Sauerland IV nr. 422). Servitio meo premisso indefesso. I. Noveritis, domini mei reverendi, quod dominus Conr(adus) lator presencium michi unum procurator(ium) per vos ad And(ream) fratrem nuper presentavit. Cui cum intendere non possem, prout ego habui in mandatis, ex pertum et litteratum virum magistrum Iohannem de Nusia sub- stitui sperans incunctanter vestra negocia per ipsum taliter defendi, sicut de mea persona humili confisi fuistis. 2. Sed cum, reverendi domini mei, quoad presens vexemini per unum hominem inprobum et ribaldum, videlicet Ovenstag, et vos, domine decane, michi scripsistis 1), quod directiones meas vobis significarem, noveritis, quod ante omnia consulo, si vobis cordi est negocium, quod bonos advocatos habeatis. Nam cum reverencia michi non placet unus de advocatis, quos actu habetis, que lator presencium vobis reserabit. 3. Secundo michi videretur bonum, quod copiam actorum haberetis, quia multum confuse registra sunt con- scripta, ymo nec conpleta. Et ad habendum illa non obmittatis,
Strana 667
1358 August 8—Dezember 19 667 quia scribatis magistro Iohanni de Selden vicario vestre ecclesie. Nam iuxta suum et consilium magistri Eckardi de Lubecke, cui eciam omnibus modis scribatis, dicta acta poteritis habere. 4. Tercio vellem et consulo, quod faciatis, quod mitteretis unum de ecclesia cum pecunia sufficienti ad sollicitandum negocium, quia per animam meam dubito, quod, quantumcumque mittatis de pecunia, quod nunquam negocium cum effectu defendetur, nisi per personam, cui sit cordi honor et utilitas ecclesie Mag(untine). 5. Ego pro certo bina vice sto in Avin(ione), ita quod veni de Montepessulano ad finem, quod libenter negocia vestra ponerem in utilitate et honore premissis. Consulo, ymo si ausus essem, mandarem, quod statim visis presentibus expediatis. Nam pro- certo, si non feceritis, timeo, quod sustinebitis aliqua, de quibus vos et ecclesia habebitis verecundiam et gravamen, michi pre- cipientes uti vestro humili servitori. Datum die sancti Ciriaci. Cetera lator. Vester totus C(onradus) de Gysinh(eim) bacallarius in decretis. Rückwärts: Honorabilibus viris dominisque suis graciosis dominis decano et capitulo ecclesie Magunt(ine) d(an)d(um)a). a) doppelt. 1358 September 9. 1012. Ebirhardus des Iacobus dictus Isenmenger Sohn und seine Frau Agnes Bürger von Mainz pachten von Dekan und Kapitel zu Mainz 5 Morgen Acker und I Morgen Weinland bei Mainz. D. et actum a. inc. dom. 1358. in crastino nativitatis Marie virginis gloriose. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 35 fol. 1b. 1358 Oktober 7. 1013. Ritter Herman Losse und seine Erben kaufen von Propst, Aebtissin, Priorissin und Konvent des Klosters Aldindorf (Allend-) die Gerichte in den Dörfern Unkinrode (Unkeroda), Nenzilsdorf, Strofurte und 12 Malter Hafer- gülte Eisenacher Masses sowie je 12 jährlich zu Michaelis und Fastnacht lieferbarer Hühner für 45 Pfund guter alter Heller, die sie binnen 3 Jahren wiederkaufen können, nach Ausweis der auch von ihnen darüber gegebenen Urkunde. Siegler: der Aussteller; Zeugen: Hermanns eydim Herr Herman von Erershusin Ritter, Gebrider Iohans und Tizil Lussen H.s Vettern und Gebrüder Henze und Petze von Nezzilridin H.s Schwäger. Gegebin noch gotis gebort 1358. an deme nestin suntage noch der gemeintwochin. — Orig. (mit hängendem Siegel) in Gotha, Abt. O0 1a nr. 247. 1358 Dezember 19. 1014. Rodolphus Dekan und das Kapitel der Mainzer Kirche präsentieren auf Grund ihres Patronatsrechtes zum Rektor der erledigten Pfarrkirche in Obirnhehinheim (Ober-Ehnh-) dem ehrenwerten Herrn Propst der Strassburger Kirche als dem Archidiakon der erledigten Pfarrkirche, der zur Einsetzung des Rektors urkundlich berechtigt ist, den edlen Herrn Iohannes de Lyningen Domherrn von Strassburg, Speier und Worms und ernennen zur Durchsetzung ihres Rechtes gegen den von Aebtissin und Konvent des Augustinerinnen- klosters in superiori Hohinburg (Hohenb-, Obermünster) auf Grund ihres an- geblichen Patronatsrechtes gleichfalls präsentierten Strassburger Domherren Iohannes de Ohssinstein zu Prokuratoren die bescheidenen Iohannes dictus Ostirdag Benefiziaten an der Strassburger Kirche und Heinricus dictus Probist mit der vollkommenen Vollmacht, die Sache durchzuführen. Actum et d. sub a. dom. 1359. XIIII. kal. ian. Eingerickt in der Erklärung des Johannes von L. von 1359 Februar 6, Orig. in Minchen, Mainz Fasz. 367 (Domkapitel Fasz. 113).
1358 August 8—Dezember 19 667 quia scribatis magistro Iohanni de Selden vicario vestre ecclesie. Nam iuxta suum et consilium magistri Eckardi de Lubecke, cui eciam omnibus modis scribatis, dicta acta poteritis habere. 4. Tercio vellem et consulo, quod faciatis, quod mitteretis unum de ecclesia cum pecunia sufficienti ad sollicitandum negocium, quia per animam meam dubito, quod, quantumcumque mittatis de pecunia, quod nunquam negocium cum effectu defendetur, nisi per personam, cui sit cordi honor et utilitas ecclesie Mag(untine). 5. Ego pro certo bina vice sto in Avin(ione), ita quod veni de Montepessulano ad finem, quod libenter negocia vestra ponerem in utilitate et honore premissis. Consulo, ymo si ausus essem, mandarem, quod statim visis presentibus expediatis. Nam pro- certo, si non feceritis, timeo, quod sustinebitis aliqua, de quibus vos et ecclesia habebitis verecundiam et gravamen, michi pre- cipientes uti vestro humili servitori. Datum die sancti Ciriaci. Cetera lator. Vester totus C(onradus) de Gysinh(eim) bacallarius in decretis. Rückwärts: Honorabilibus viris dominisque suis graciosis dominis decano et capitulo ecclesie Magunt(ine) d(an)d(um)a). a) doppelt. 1358 September 9. 1012. Ebirhardus des Iacobus dictus Isenmenger Sohn und seine Frau Agnes Bürger von Mainz pachten von Dekan und Kapitel zu Mainz 5 Morgen Acker und I Morgen Weinland bei Mainz. D. et actum a. inc. dom. 1358. in crastino nativitatis Marie virginis gloriose. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 35 fol. 1b. 1358 Oktober 7. 1013. Ritter Herman Losse und seine Erben kaufen von Propst, Aebtissin, Priorissin und Konvent des Klosters Aldindorf (Allend-) die Gerichte in den Dörfern Unkinrode (Unkeroda), Nenzilsdorf, Strofurte und 12 Malter Hafer- gülte Eisenacher Masses sowie je 12 jährlich zu Michaelis und Fastnacht lieferbarer Hühner für 45 Pfund guter alter Heller, die sie binnen 3 Jahren wiederkaufen können, nach Ausweis der auch von ihnen darüber gegebenen Urkunde. Siegler: der Aussteller; Zeugen: Hermanns eydim Herr Herman von Erershusin Ritter, Gebrider Iohans und Tizil Lussen H.s Vettern und Gebrüder Henze und Petze von Nezzilridin H.s Schwäger. Gegebin noch gotis gebort 1358. an deme nestin suntage noch der gemeintwochin. — Orig. (mit hängendem Siegel) in Gotha, Abt. O0 1a nr. 247. 1358 Dezember 19. 1014. Rodolphus Dekan und das Kapitel der Mainzer Kirche präsentieren auf Grund ihres Patronatsrechtes zum Rektor der erledigten Pfarrkirche in Obirnhehinheim (Ober-Ehnh-) dem ehrenwerten Herrn Propst der Strassburger Kirche als dem Archidiakon der erledigten Pfarrkirche, der zur Einsetzung des Rektors urkundlich berechtigt ist, den edlen Herrn Iohannes de Lyningen Domherrn von Strassburg, Speier und Worms und ernennen zur Durchsetzung ihres Rechtes gegen den von Aebtissin und Konvent des Augustinerinnen- klosters in superiori Hohinburg (Hohenb-, Obermünster) auf Grund ihres an- geblichen Patronatsrechtes gleichfalls präsentierten Strassburger Domherren Iohannes de Ohssinstein zu Prokuratoren die bescheidenen Iohannes dictus Ostirdag Benefiziaten an der Strassburger Kirche und Heinricus dictus Probist mit der vollkommenen Vollmacht, die Sache durchzuführen. Actum et d. sub a. dom. 1359. XIIII. kal. ian. Eingerickt in der Erklärung des Johannes von L. von 1359 Februar 6, Orig. in Minchen, Mainz Fasz. 367 (Domkapitel Fasz. 113).
Strana 668
668 Nr. 1015—1022 1015. 1358 Dezember 20. Rudolf Domdekan von Mainz bestätigt seine Testamentsvollstrecker (Item dominus decanus approbat priores). — Mainzer Bücher nr. 99 in Würz- burg fol. 10b; vgl. Nr. 964. — Der Eintrag sollte, da solche aus den Jahren 956/57 für Losse fehlen, auƒ Nr. 964 bezogen werden. Da aber bereits am 1. Februar 1357 teilweise andere testamentarii als dort erscheinen (Nr. 986 c. 25), muss man wohl annehmen, dass diese, Ende 1356 eingesetzt, auch in Nr. 1015 gemeint sind. 1016. Naumburg 1359 Januar 30. Instrument des Renczko quondam Weleslai dicti Ostirman Klerikers de Budissin (Bautzen) Misnensis (Meissen) diocesis kaiserlich öffentlichen Notars: a. 1359. ind. 12. penultima die mensis ianuarii, hora quasi terciarum in pirali domus habitacionis honor(abilis) viri magistri Lutoldi dicti Precz custodis ecclesie Nuemburgen(sis) (Naumburg), pont. — — Innocencii — — pape VI. a. 7. hat der edle Herr Begohardus Sohn des edlen Herren Guntherus Grafen von Swarczburg Domherr von Mainz die abwesenden bescheidenen Henricus de Dorlan, Guntherus de Remde, Otto de Luychin, Withego de Kossebode und Wigandus de (Lücke) Kleriker Mainzer und Meissener Diözese su seinen Prokuratoren und besondern Boten bestellt mit der Vollmacht, die Urkunde der ihm gewordenen päpstlichen Verleihung eines Mainzer Kanonikates sub expectacione prebende und den zugehörigen Prozess dem Kapitel gehörig mitzuteilen, Kopien herzustellen, für ihn den Eid auf die Statuten zu leisten, Platz in Chor und Kapitel zu erbitten und die künftige Pfründe in Empfang zu nehmen. Zeugen: die bescheidenen Hermannus de Hogemste, Theodericus Berchther de Eychecht Stiftsherren der Naumburger Kirche und Iohannes dictus Pustir Kleriker Mainzer Diözese. Von R. geschriebenes Orig. (Signet: R im Rahmen auf Säule über 4 stufiger Basis) in München, Mainz Fasz. 112 = Ersst. Fasz. 102a. 1017. Dieburg 1359 April 14. Kaiser Karl IV. bittet die Stadt Frankfurt, Eberhard von Eppstein bei seinem Reichslehen auf die Frankfurter Juden zu belassen. Orig. (auf Pergament, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschluss- schnitten und Spuren des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 29; vgl. Grotefend-Jung I3. ..Karl von gots gnaden Romischer keyser czû allen cziten merer des richs und kunig zû Beheim. Lieben getruwen! Wir enbieten uch ernstlich, daz ir den eteln Eberharten von Eppin- steyn bii sime lehen, daz er off den Iuden zu Frankeford von uns und dem riche hatte, verliben loszet ungehindert und beczalt ym auch, waz yme hinderstellig blebin ist von dem selbin lehen. Geben czû Diepurg an dem palmtage unsrer rich in dem driczenden und des keysertums in dem verden iare. Rückwärts: .. Den burgermeistern und dem rade czů Frankeford unsern lieben getruwen. 1018. Mainz [1354—1359) Mai [3, 7, 11, 15, 23, 26]. Ulrich, Vitztum im Rheingau, heisst Johann, Zollschreiber in Lahnstein, dem Ueberbringer Ywan Geschütze und Geschosse für den Mainzer Erzbischof auszuliefern oder zu verschaffen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Resten des rückseitigen Siegels) in München, Mainz Fass. 490 = St. Alban Fasz. 39 (Abschr. von H. Hirsch); vgl. Vigener nr. 2716 Reg. mit Bemerkungen über die Einreihung. I Ulricus de Cro[nbJerg vicedominus in Rincoya. Ioh(an) „ lieber frunt! Ich hese dich von myns herren weyn von Menzce, was dir Ywan, der dir dissen brieff brenget, heischet von arm-
668 Nr. 1015—1022 1015. 1358 Dezember 20. Rudolf Domdekan von Mainz bestätigt seine Testamentsvollstrecker (Item dominus decanus approbat priores). — Mainzer Bücher nr. 99 in Würz- burg fol. 10b; vgl. Nr. 964. — Der Eintrag sollte, da solche aus den Jahren 956/57 für Losse fehlen, auƒ Nr. 964 bezogen werden. Da aber bereits am 1. Februar 1357 teilweise andere testamentarii als dort erscheinen (Nr. 986 c. 25), muss man wohl annehmen, dass diese, Ende 1356 eingesetzt, auch in Nr. 1015 gemeint sind. 1016. Naumburg 1359 Januar 30. Instrument des Renczko quondam Weleslai dicti Ostirman Klerikers de Budissin (Bautzen) Misnensis (Meissen) diocesis kaiserlich öffentlichen Notars: a. 1359. ind. 12. penultima die mensis ianuarii, hora quasi terciarum in pirali domus habitacionis honor(abilis) viri magistri Lutoldi dicti Precz custodis ecclesie Nuemburgen(sis) (Naumburg), pont. — — Innocencii — — pape VI. a. 7. hat der edle Herr Begohardus Sohn des edlen Herren Guntherus Grafen von Swarczburg Domherr von Mainz die abwesenden bescheidenen Henricus de Dorlan, Guntherus de Remde, Otto de Luychin, Withego de Kossebode und Wigandus de (Lücke) Kleriker Mainzer und Meissener Diözese su seinen Prokuratoren und besondern Boten bestellt mit der Vollmacht, die Urkunde der ihm gewordenen päpstlichen Verleihung eines Mainzer Kanonikates sub expectacione prebende und den zugehörigen Prozess dem Kapitel gehörig mitzuteilen, Kopien herzustellen, für ihn den Eid auf die Statuten zu leisten, Platz in Chor und Kapitel zu erbitten und die künftige Pfründe in Empfang zu nehmen. Zeugen: die bescheidenen Hermannus de Hogemste, Theodericus Berchther de Eychecht Stiftsherren der Naumburger Kirche und Iohannes dictus Pustir Kleriker Mainzer Diözese. Von R. geschriebenes Orig. (Signet: R im Rahmen auf Säule über 4 stufiger Basis) in München, Mainz Fasz. 112 = Ersst. Fasz. 102a. 1017. Dieburg 1359 April 14. Kaiser Karl IV. bittet die Stadt Frankfurt, Eberhard von Eppstein bei seinem Reichslehen auf die Frankfurter Juden zu belassen. Orig. (auf Pergament, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschluss- schnitten und Spuren des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 29; vgl. Grotefend-Jung I3. ..Karl von gots gnaden Romischer keyser czû allen cziten merer des richs und kunig zû Beheim. Lieben getruwen! Wir enbieten uch ernstlich, daz ir den eteln Eberharten von Eppin- steyn bii sime lehen, daz er off den Iuden zu Frankeford von uns und dem riche hatte, verliben loszet ungehindert und beczalt ym auch, waz yme hinderstellig blebin ist von dem selbin lehen. Geben czû Diepurg an dem palmtage unsrer rich in dem driczenden und des keysertums in dem verden iare. Rückwärts: .. Den burgermeistern und dem rade czů Frankeford unsern lieben getruwen. 1018. Mainz [1354—1359) Mai [3, 7, 11, 15, 23, 26]. Ulrich, Vitztum im Rheingau, heisst Johann, Zollschreiber in Lahnstein, dem Ueberbringer Ywan Geschütze und Geschosse für den Mainzer Erzbischof auszuliefern oder zu verschaffen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Resten des rückseitigen Siegels) in München, Mainz Fass. 490 = St. Alban Fasz. 39 (Abschr. von H. Hirsch); vgl. Vigener nr. 2716 Reg. mit Bemerkungen über die Einreihung. I Ulricus de Cro[nbJerg vicedominus in Rincoya. Ioh(an) „ lieber frunt! Ich hese dich von myns herren weyn von Menzce, was dir Ywan, der dir dissen brieff brenget, heischet von arm-
Strana 669
1358 Dezember 20—1359 ſuli 6 669 brosten odir von spangorteln und von pylen odir waz zů geschozze horet, daz du yme daz gebest odir helfez, daz eza) yme werde, wo dû ez nit enhoist, abe ez uff der burg zû Lanecke ist ens.. tels?, wans myn herre zu dirre zyt hie abene zů notdorff bedarfft. Datum Mog(uncie) feria quinta post ˛Cantate'. Riickwärts: Ioh(an) scriber dez zols zû Lonsten mime liben frunde. a) en ?. 1019. 1359 Мai 25. Rodolfus Dekan und das Domkapitel von Mainz leihen die Hofstätte ihrer Präsenz zu dem Eszigmeyngen in foro lini in der Stadt Mainz dem Syfridus dictus zu dem Eszigmenigen, seiner Gattin Greda und deren Kindern Heinricus und Gertrudis für jährlich 14 rechte Kölner Schillinge (3 Heller für 1 Pfennig gerechnet), die je halb zu Johannis dem Täufer und Joh. dem Ewangelisten zu zahlen sind ; doch sollen sie wegen des nötigen Wiederaufbaus des Hofes 7 Jahre zinsfrei bleiben. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitel- siegel ad causas. D. a. dom. 1359. ipso die beati Urbani episcopi et martiris. — Orig. in Mainz, Stadtarchiv nr. III 520 (dabei der Revers der Pächter vom gleichen Tage). letwa 1355—1359 Juni 233. Der Mainzer Dekan Rudolf Losse macht eine fromme Schenkung (Bruchstück). D 200, durchstrichenes Fragment inmitten der Nr. 998. — Ungefähr gleichzeitig mit Nrr. 972, 986, 989, 1021; einen Terminus ante quem ergibt, dass das Stück inmitten der Nr. 989 steht, die zum Entwurf Nr. 1021 um- gearbeitet ist. 1020. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Nos Rudolphus dei gracia decanus Magunt(inus), canonicus Trever(ensis), sancte sedis apostolice capellanus notum facimus universis, quod nos ad laudem et gloriam perpetuam nostri creatoris habundanter bona omnia ultra nostra merita tribuentis in votis gerentes ardentibus saltem aliquid de collatis nobis graciose per ipsum ac de inmensis nostris laboribus, quos in eius dumtaxat virtute alias nostris humeris impertabilisa) peregimus, ipsi creatori nostro quantumlibet exiguum respectu eius precelse magnitudinis munusculum in eius gazaphilacium cum paupertela mittendo devote offerre, ut ipse eo frequencius — a) so. 1021. 1359 Juni 23. Rudolf Losse erneuert sein Vermächtnis Nr. 989. Vgl. dort. 1359 Juli 6. 1022. Contze genant Rusze Schneider zu Mentze, seine Frau Nese und ihre Tochter Alheid haben von Dekan und Domkapitel daselbst irre presencien hus daz endelste aller neist by dem borne under den drin husern zu dem engele uff dem lichove zu Meintze auf Lebenszeit für einen halb zu Ostern, halb zu Michaelis zu zahlenden Zins von 8 Pfund Heller geliehen erhalten, so dass sie hovelichen und zemelichen drin wohnen und es in Stand halten sollen, doch ohne anderes Recht zu deme hoveschine dan den gang zu dem borne; wenn sie sterben oder den Zins versitzen, soll es heimfallen. Siegler. auf Bitten der Aussteller Iacob weltlicher Richter zu Mains. D. a. d. 1359, ipso (!) die octava beatorum Petri et Pauli apostolorum. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bicher nr. 29 fol. 25a.
1358 Dezember 20—1359 ſuli 6 669 brosten odir von spangorteln und von pylen odir waz zů geschozze horet, daz du yme daz gebest odir helfez, daz eza) yme werde, wo dû ez nit enhoist, abe ez uff der burg zû Lanecke ist ens.. tels?, wans myn herre zu dirre zyt hie abene zů notdorff bedarfft. Datum Mog(uncie) feria quinta post ˛Cantate'. Riickwärts: Ioh(an) scriber dez zols zû Lonsten mime liben frunde. a) en ?. 1019. 1359 Мai 25. Rodolfus Dekan und das Domkapitel von Mainz leihen die Hofstätte ihrer Präsenz zu dem Eszigmeyngen in foro lini in der Stadt Mainz dem Syfridus dictus zu dem Eszigmenigen, seiner Gattin Greda und deren Kindern Heinricus und Gertrudis für jährlich 14 rechte Kölner Schillinge (3 Heller für 1 Pfennig gerechnet), die je halb zu Johannis dem Täufer und Joh. dem Ewangelisten zu zahlen sind ; doch sollen sie wegen des nötigen Wiederaufbaus des Hofes 7 Jahre zinsfrei bleiben. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitel- siegel ad causas. D. a. dom. 1359. ipso die beati Urbani episcopi et martiris. — Orig. in Mainz, Stadtarchiv nr. III 520 (dabei der Revers der Pächter vom gleichen Tage). letwa 1355—1359 Juni 233. Der Mainzer Dekan Rudolf Losse macht eine fromme Schenkung (Bruchstück). D 200, durchstrichenes Fragment inmitten der Nr. 998. — Ungefähr gleichzeitig mit Nrr. 972, 986, 989, 1021; einen Terminus ante quem ergibt, dass das Stück inmitten der Nr. 989 steht, die zum Entwurf Nr. 1021 um- gearbeitet ist. 1020. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Nos Rudolphus dei gracia decanus Magunt(inus), canonicus Trever(ensis), sancte sedis apostolice capellanus notum facimus universis, quod nos ad laudem et gloriam perpetuam nostri creatoris habundanter bona omnia ultra nostra merita tribuentis in votis gerentes ardentibus saltem aliquid de collatis nobis graciose per ipsum ac de inmensis nostris laboribus, quos in eius dumtaxat virtute alias nostris humeris impertabilisa) peregimus, ipsi creatori nostro quantumlibet exiguum respectu eius precelse magnitudinis munusculum in eius gazaphilacium cum paupertela mittendo devote offerre, ut ipse eo frequencius — a) so. 1021. 1359 Juni 23. Rudolf Losse erneuert sein Vermächtnis Nr. 989. Vgl. dort. 1359 Juli 6. 1022. Contze genant Rusze Schneider zu Mentze, seine Frau Nese und ihre Tochter Alheid haben von Dekan und Domkapitel daselbst irre presencien hus daz endelste aller neist by dem borne under den drin husern zu dem engele uff dem lichove zu Meintze auf Lebenszeit für einen halb zu Ostern, halb zu Michaelis zu zahlenden Zins von 8 Pfund Heller geliehen erhalten, so dass sie hovelichen und zemelichen drin wohnen und es in Stand halten sollen, doch ohne anderes Recht zu deme hoveschine dan den gang zu dem borne; wenn sie sterben oder den Zins versitzen, soll es heimfallen. Siegler. auf Bitten der Aussteller Iacob weltlicher Richter zu Mains. D. a. d. 1359, ipso (!) die octava beatorum Petri et Pauli apostolorum. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bicher nr. 29 fol. 25a.
Strana 670
670 Nr. 1023—1027 1023. [1354—1359 Juli 22. Der Kleriker Rudolf bittet seinen Herrn, den Erzbischof von Mainz, seinen „Englischen“ am Zoll zu Lahnstein auf Tylo von Lahnstein, Stiftsherrn zu St. Florin in Koblenz, übertragen zu dürfen. Orig. (auf Pergament, 2 mal quer gefaltet mit Verschlussschnitten und Eindruck des rückwärtigen Siegels) in München, Mainz Fasz. 492 bzw. St. Alban Fasz. 41 = Vigener I nr. 2717 Reg.; nachverglichene Abschr. von J. Schwalm. — Ueber die Einreihung vgl. Vigener nr. 2716. Der Aussteller kann natürlich mit Losse nicht identisch sein; ein Kleriker R. Notar Philipps von Falkenstein wird 1355 genannt (Vigener nr. 286). Lieber gnediger herre! Ich biede ure gnade, daz ir herr Iohanne urem scribere zů Lanstein wullet tun scriben, daz er hern Tylen von Laenstein canonike zu sente Florine zů Covelenzea) von mynen wegen antwurten wulle «solit, waz geldis mir were gevallen von dem Engilzen, den ich han von uren gnaden zû Laenstein. Wo uch daz abir? iit wiederwere, waz ir dan dedet, do begnunteb) mir mide. Her Ulr(ich) uwer vicztum sal uch wol alle mere sagen, die ich uch nit darff scriben. Scriptum in die Marie Magdalene. Devotus vester clericus Rûd(olfus). Rückwärts: Reverendissimo domino suo gracioso domino Mogunt(ino). a) z = q, während der Schreiber sonst die normale Form gebraucht. + b) Schwalm las begun(n)re. 1024. 1359 August 6. Pedir von Aschaffenburg Bürger zu Mentze, seine Frau Else und ihre Tochter Kather(ina) haben von denselben deren von ihnen (den Ausstellern) bewohnten presencien krami gelegen hinden an deme spitzen thorne zu dem dume, der etzwanne was Humels zu dem Marschalke, für halb zu Johannes Evangelisten- und halb zu -Täuferstage zahlbaren 14 Pfund Heller auf Lebenszeit geliehen erhalten, so zwar, dass sie binnen I Jahres 30 Pfund Heller daran verbauen ; brennt der Kram ab, so sollen sie dem Kapitel eben- soviel zum Wiederaufbau geben; wenn sie sterben oder den Zins versitzen, soll der Kram heimfallen. Siegler: derselbe. Sub a. d. 1359. tercia feria ante diem beati Laurencii martyris proxima. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bicher nr. 29 fol. 29b. 1025. 1359 September 30. Rudolfus Dekan und das Mainzer Kapitel: der ehrbare Herr Iohannes de Treveri Dekan von St. Severus in Erfurt hat für 850 Gulden 92 Malter Weizen Gülte erworben von der Mihle, die sie von Iohannes zum Dusburger (e iber 2. u) und Katherine seiner Frau Mainzer Bürgern zwischen ihrer Mühle in monte dicto Hattinberg in der Flur Mumbach (Momb-) gekauft haben; und er hat davon 24 am Severustage zu zahlende Malter zur häufigeren und devoteren Feier des Severusfestes, an dem bisher für die Präsenz nur 1 panis rubeus verteilt wurde, angewiesen, um 1 grosses Brot und 1/2 Viertel Wein zu verteilen und das Fest mit 9 Lektionen zu begehen, prout de cetero in registro chori nostri debet assignari; ferner hat er je 8 Malter zur Be- gehung des Gedächtnisses Mariae am Samstag vor Septuagesima und am Samstag nach Quasimodogeniti angewiesen; den Rest von 52 Maltern soll er zeitlebens durch den magister presenciarum ex granario presenciarum nostrarum erhalten, 4 mal im Jahre je 13; nach seinem Tode sollen sie gemäss seinen Bestimmungen ad festa sanctorum vel anniversaria verwendet werden; zum Dank für seine ungewöhnliche Liebe und Gunst gegen die Aussteller nehmen sie ihn zum consors und socius ihrer Präsenzen an, derart dass er, wo er auch sei, an allen Präsenzen der Aussteller oder socii chori teilnimmt, sive consistat in vino, in blado, in pecunia, in pane, sive veniant de gracia vel de
670 Nr. 1023—1027 1023. [1354—1359 Juli 22. Der Kleriker Rudolf bittet seinen Herrn, den Erzbischof von Mainz, seinen „Englischen“ am Zoll zu Lahnstein auf Tylo von Lahnstein, Stiftsherrn zu St. Florin in Koblenz, übertragen zu dürfen. Orig. (auf Pergament, 2 mal quer gefaltet mit Verschlussschnitten und Eindruck des rückwärtigen Siegels) in München, Mainz Fasz. 492 bzw. St. Alban Fasz. 41 = Vigener I nr. 2717 Reg.; nachverglichene Abschr. von J. Schwalm. — Ueber die Einreihung vgl. Vigener nr. 2716. Der Aussteller kann natürlich mit Losse nicht identisch sein; ein Kleriker R. Notar Philipps von Falkenstein wird 1355 genannt (Vigener nr. 286). Lieber gnediger herre! Ich biede ure gnade, daz ir herr Iohanne urem scribere zů Lanstein wullet tun scriben, daz er hern Tylen von Laenstein canonike zu sente Florine zů Covelenzea) von mynen wegen antwurten wulle «solit, waz geldis mir were gevallen von dem Engilzen, den ich han von uren gnaden zû Laenstein. Wo uch daz abir? iit wiederwere, waz ir dan dedet, do begnunteb) mir mide. Her Ulr(ich) uwer vicztum sal uch wol alle mere sagen, die ich uch nit darff scriben. Scriptum in die Marie Magdalene. Devotus vester clericus Rûd(olfus). Rückwärts: Reverendissimo domino suo gracioso domino Mogunt(ino). a) z = q, während der Schreiber sonst die normale Form gebraucht. + b) Schwalm las begun(n)re. 1024. 1359 August 6. Pedir von Aschaffenburg Bürger zu Mentze, seine Frau Else und ihre Tochter Kather(ina) haben von denselben deren von ihnen (den Ausstellern) bewohnten presencien krami gelegen hinden an deme spitzen thorne zu dem dume, der etzwanne was Humels zu dem Marschalke, für halb zu Johannes Evangelisten- und halb zu -Täuferstage zahlbaren 14 Pfund Heller auf Lebenszeit geliehen erhalten, so zwar, dass sie binnen I Jahres 30 Pfund Heller daran verbauen ; brennt der Kram ab, so sollen sie dem Kapitel eben- soviel zum Wiederaufbau geben; wenn sie sterben oder den Zins versitzen, soll der Kram heimfallen. Siegler: derselbe. Sub a. d. 1359. tercia feria ante diem beati Laurencii martyris proxima. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bicher nr. 29 fol. 29b. 1025. 1359 September 30. Rudolfus Dekan und das Mainzer Kapitel: der ehrbare Herr Iohannes de Treveri Dekan von St. Severus in Erfurt hat für 850 Gulden 92 Malter Weizen Gülte erworben von der Mihle, die sie von Iohannes zum Dusburger (e iber 2. u) und Katherine seiner Frau Mainzer Bürgern zwischen ihrer Mühle in monte dicto Hattinberg in der Flur Mumbach (Momb-) gekauft haben; und er hat davon 24 am Severustage zu zahlende Malter zur häufigeren und devoteren Feier des Severusfestes, an dem bisher für die Präsenz nur 1 panis rubeus verteilt wurde, angewiesen, um 1 grosses Brot und 1/2 Viertel Wein zu verteilen und das Fest mit 9 Lektionen zu begehen, prout de cetero in registro chori nostri debet assignari; ferner hat er je 8 Malter zur Be- gehung des Gedächtnisses Mariae am Samstag vor Septuagesima und am Samstag nach Quasimodogeniti angewiesen; den Rest von 52 Maltern soll er zeitlebens durch den magister presenciarum ex granario presenciarum nostrarum erhalten, 4 mal im Jahre je 13; nach seinem Tode sollen sie gemäss seinen Bestimmungen ad festa sanctorum vel anniversaria verwendet werden; zum Dank für seine ungewöhnliche Liebe und Gunst gegen die Aussteller nehmen sie ihn zum consors und socius ihrer Präsenzen an, derart dass er, wo er auch sei, an allen Präsenzen der Aussteller oder socii chori teilnimmt, sive consistat in vino, in blado, in pecunia, in pane, sive veniant de gracia vel de
Strana 671
1359 Juli 22—November 8 671 iure, indem sie dem bescheidenen Hermannus de Cassel magister presenciarum befehlen, sie ihm zu reichen; endlich versprechen sie ihm ein freiwerdendes hospicium oder eine Kurie in der Stadt Mains für angemessenen Preis an- zuweisen, dummodo tamen hospicium curia canonicalis non existat. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel. Actum et d. a. d. 1359. in crastino sancti Mychaelis archangeli. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 35 fol. 14b. — Vgl. Vigener I nr. 1196 f. 1026. [13592] November 3. Herzog Wilhelm von Jülich bittet die Städte Frankfurt, Friedberg, Wetzlar und Gelnhausen, dem Herrn von der Schleiden dessen Forderung als einstigem Landvogt des Kob- lenzer Landfriedens zu bezahlen. Orig. (auf Papier, mit I fachem Verschlussschnitt und rückwärts Resten je eines zum Verschluss und eines daneben aufgedrickten Siegels) in Frank- furt Reichss. Nachtr. nr. 127; vgl. Grotefend-Jung II 145. — Geschrieben von gleicher Hand wie Nr. 1027, wohl auch wie Lacomblet III nr. 577 (1358 Januar 18); nur die Adresse hat ein Anderer geschrieben. — Für die Einreihung der Gruppe Nrr. 1026 f., 1033—1036 kommen folgende Momente in Betracht. Gerhard von Jülich starb am 18. Mai 1360 (Vogtel-Cohn Stammtafeln 1211); Wilhelm wurde Herzog im Desember 1356; Montjoie fiel 1356/57 an Jülich (vgl. Kretschmer Historische Geographie 252, Lacom- blet III nr. 561, 570); Nr. 1033, die jedenfalls jünger ist als Nrr. 1026 f., passt 1358 und 1360 allenfalls, nicht aber 1359 ins Itinerar des Erz- bischofs Boemund, 1358 aber wird dadurch unwahrscheinlich, dass Nrr. 1026 f., zu 1357 (wie auch zu 1358) gesetzt, umgekehrt filiiert sein müssten als wohl anzunchmen ist. Die Nrr. 1034—1036 können nur ungefähr eingereiht werden. Herzoge Willem van Guylghe greve zo Valkenbürch ind hereze Mûmauwe. Fruntlichge groysse vûrg(enant). Leyve frunt ! Wir bidden uch, dat ir unsme getruwen dem heren van der Sleyden siin gelt geyven wilt, dat ir eme schuldich siit van synre kost, dat hey unse lantfaet zo Caevelens was zuey iaere, want ir eme as wale inbinnen eychlichgen iaere IIe schilde geyven sûylt, dû ir in den lantfreden quaemt als wir und dye ander heren des lantfreden. Got sy mit uch. Datum dominico die post festum omnium sanctorum. Rückwärts: An dye ersame wiise bescheyden lude, unse leyve frunt, dye burgermeyster, scheffen ind raet der steyde van Franckenvoy r ' t, Freytberg, Wetslaere ind Geylenhusen. [135927 November 8. 1027. Graf Gerhard von Jülich, Berg und Ravensberg bittet dieselben um dasselbe. Orig. (auf Papier, mit einfachen Verschlussschnitten und Resten je eines zum Verschluss und eines daneben aufgedrückten Siegels) in Frank- furt, Reichss. Nachtr. 127; vgl. Grotefend-Jung II 145. — Ueber Schreiber und Einreihung vgl. Nr. 1026. Ger(hard) elstegeboren sûn van Guylghe, van dem Berghe ind van Ravensberg greve. Unse fruntlichge groysse vurg(enant)a). Leyve frunt! Wir bidden uch fruntlichgen mit gantzme eyrnste, dat ir durch ûnser beyden wille unsme neyven dem heren van der Sleyden genoych dûyn wilt van syme gelde, dat ir eme noch schuldich siit van der ziit, dat hey unse lantfaet zo Caevelentz was, * want uns wole kundich ist, dû ir mit ûns in den lantfreden quaemt, dat ir eme van den zven iaeren vûr syne kost as vele gheyven soylt als wir of der anderre heren eyn des vûrschr(eben) lantfreden, dat is zo wissen IIII° schilde, dat wir ind yrre ychlichb) eme gaeven. Got sy mit uch.
1359 Juli 22—November 8 671 iure, indem sie dem bescheidenen Hermannus de Cassel magister presenciarum befehlen, sie ihm zu reichen; endlich versprechen sie ihm ein freiwerdendes hospicium oder eine Kurie in der Stadt Mains für angemessenen Preis an- zuweisen, dummodo tamen hospicium curia canonicalis non existat. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel. Actum et d. a. d. 1359. in crastino sancti Mychaelis archangeli. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 35 fol. 14b. — Vgl. Vigener I nr. 1196 f. 1026. [13592] November 3. Herzog Wilhelm von Jülich bittet die Städte Frankfurt, Friedberg, Wetzlar und Gelnhausen, dem Herrn von der Schleiden dessen Forderung als einstigem Landvogt des Kob- lenzer Landfriedens zu bezahlen. Orig. (auf Papier, mit I fachem Verschlussschnitt und rückwärts Resten je eines zum Verschluss und eines daneben aufgedrickten Siegels) in Frank- furt Reichss. Nachtr. nr. 127; vgl. Grotefend-Jung II 145. — Geschrieben von gleicher Hand wie Nr. 1027, wohl auch wie Lacomblet III nr. 577 (1358 Januar 18); nur die Adresse hat ein Anderer geschrieben. — Für die Einreihung der Gruppe Nrr. 1026 f., 1033—1036 kommen folgende Momente in Betracht. Gerhard von Jülich starb am 18. Mai 1360 (Vogtel-Cohn Stammtafeln 1211); Wilhelm wurde Herzog im Desember 1356; Montjoie fiel 1356/57 an Jülich (vgl. Kretschmer Historische Geographie 252, Lacom- blet III nr. 561, 570); Nr. 1033, die jedenfalls jünger ist als Nrr. 1026 f., passt 1358 und 1360 allenfalls, nicht aber 1359 ins Itinerar des Erz- bischofs Boemund, 1358 aber wird dadurch unwahrscheinlich, dass Nrr. 1026 f., zu 1357 (wie auch zu 1358) gesetzt, umgekehrt filiiert sein müssten als wohl anzunchmen ist. Die Nrr. 1034—1036 können nur ungefähr eingereiht werden. Herzoge Willem van Guylghe greve zo Valkenbürch ind hereze Mûmauwe. Fruntlichge groysse vûrg(enant). Leyve frunt ! Wir bidden uch, dat ir unsme getruwen dem heren van der Sleyden siin gelt geyven wilt, dat ir eme schuldich siit van synre kost, dat hey unse lantfaet zo Caevelens was zuey iaere, want ir eme as wale inbinnen eychlichgen iaere IIe schilde geyven sûylt, dû ir in den lantfreden quaemt als wir und dye ander heren des lantfreden. Got sy mit uch. Datum dominico die post festum omnium sanctorum. Rückwärts: An dye ersame wiise bescheyden lude, unse leyve frunt, dye burgermeyster, scheffen ind raet der steyde van Franckenvoy r ' t, Freytberg, Wetslaere ind Geylenhusen. [135927 November 8. 1027. Graf Gerhard von Jülich, Berg und Ravensberg bittet dieselben um dasselbe. Orig. (auf Papier, mit einfachen Verschlussschnitten und Resten je eines zum Verschluss und eines daneben aufgedrückten Siegels) in Frank- furt, Reichss. Nachtr. 127; vgl. Grotefend-Jung II 145. — Ueber Schreiber und Einreihung vgl. Nr. 1026. Ger(hard) elstegeboren sûn van Guylghe, van dem Berghe ind van Ravensberg greve. Unse fruntlichge groysse vurg(enant)a). Leyve frunt! Wir bidden uch fruntlichgen mit gantzme eyrnste, dat ir durch ûnser beyden wille unsme neyven dem heren van der Sleyden genoych dûyn wilt van syme gelde, dat ir eme noch schuldich siit van der ziit, dat hey unse lantfaet zo Caevelentz was, * want uns wole kundich ist, dû ir mit ûns in den lantfreden quaemt, dat ir eme van den zven iaeren vûr syne kost as vele gheyven soylt als wir of der anderre heren eyn des vûrschr(eben) lantfreden, dat is zo wissen IIII° schilde, dat wir ind yrre ychlichb) eme gaeven. Got sy mit uch.
Strana 672
672 Nr. 1028—1029 Datum sexta feria post festum Omnium sanctorum. Riickwärts: An dye erbere wiise bescheiden lude ûnse leyve frunt dye burgermeister ind rait der steyde van Frankenfoirt Wetflor, Freetberg ind Geylenhusen. a) e über u. + b) e über y. 1028. 1359 Dezember 20. Rudolf Domdekan von Mains bestellt seine Treuhänder. Aus der Liste der Mainzer Testamentarii in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 99 fol. 12a. — Vgl. Nr. 964. Item dominus ..decanus Mogunt(inus) constituit dominos .. Othtonema) de Cygenhayn, ..Ebirh(ardum) scolasticum, .. Reyn- botonem ..canonicum ecclesie sancti Symeonis Trever(ensis) et magistrum Gebehardum vicarium Mogunt(inum) cum clausula Quod si non omnes, duo tamen ex hiis' et cetera. a) so. 1029. 1360 Februar 23. Notariatsinstrument über eine Erklärung, in der Guda, des Jakob von Basel Tochter, sich und ihren Sohn Symon als Erbjuden des Erzbischofs Boemund von Trier bekennt. Orig. mit 1 (des Trierer Offizials) von urspringlich 2 Siegeln und dem Signet des Notars Lambert (LAMB(ER)TUS im Stern auf 3 Stufen) in Koblenz Abt. I A II nr. 420a. Lesung und Uebersetzung der hebräischen Unterschriften, von denen die der Bürgen links unter dem Notariatssignet, die des einen mit für den anderen subskribierenden Zeugen rechts, unter der Unterschrift des Notars, steht, von Dr. Cohn und E. Klibansky. In nomine domini amen. 1. Per hoc presens publicum instrumentum cunctis pateat evidenter, quod anno ab incarnacione eiusdem millesimo trecentesimo quinquagesimo nono, indictione XII. iuxta modum et stilum scribendi in civitate Trever(ensi), pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Innocencii divina providencia pape VI. anno VIII., mensis februarii die XXIII., hora statim vel quasi post decantacionem vesperarum in curia habitacionis domus mei Lamberti de Arluno clerici notarii subscripti in presencia honorabilium virorum dominorum Heinrici Kempe cellerarii, Theoderici dicti Mûle capellani domestici domini nostri Trever(ensis) mei notarii supradicti et testium Christianorum et Iudeorum infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum propter hoc personaliter constitutus dominus Theodericus tenens in suis manibus unam cedulam papiream in lingua materna, scilicet theutonica, scriptam, cuius tenor inferius continetur de verbo ad verbum, in presencia Gude filiia) Iacobi de Basel, Iacobi filii dicti Bonfants de Confluencia et Moysi ipsius Bonfants filii alta voce et intelligibili perlegit, qua perlecta, audita et intellecta dicta Guda presentato sibi quo- dam libro Iudaico et eodem sibi aperto et, ut a Iudeis circum- stantibus dicebatur, decem preceptis dei ibidem scriptis sibi ostensis manum suam dextram super eadem decem precepta dei apposuit et verbis iuramenti, de quo in eadem cedula fit mencio, primitus per dictum dominum Theodericum et postea seu secun- dario per Iacobum Bonfants recitatis et per eandem Gudam post prolacionem eiusdem Iacobi prolatis et dictis personaliter iuravit iuxta seriem eorundem verborum seu iuramenti et huiusmodi
672 Nr. 1028—1029 Datum sexta feria post festum Omnium sanctorum. Riickwärts: An dye erbere wiise bescheiden lude ûnse leyve frunt dye burgermeister ind rait der steyde van Frankenfoirt Wetflor, Freetberg ind Geylenhusen. a) e über u. + b) e über y. 1028. 1359 Dezember 20. Rudolf Domdekan von Mains bestellt seine Treuhänder. Aus der Liste der Mainzer Testamentarii in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 99 fol. 12a. — Vgl. Nr. 964. Item dominus ..decanus Mogunt(inus) constituit dominos .. Othtonema) de Cygenhayn, ..Ebirh(ardum) scolasticum, .. Reyn- botonem ..canonicum ecclesie sancti Symeonis Trever(ensis) et magistrum Gebehardum vicarium Mogunt(inum) cum clausula Quod si non omnes, duo tamen ex hiis' et cetera. a) so. 1029. 1360 Februar 23. Notariatsinstrument über eine Erklärung, in der Guda, des Jakob von Basel Tochter, sich und ihren Sohn Symon als Erbjuden des Erzbischofs Boemund von Trier bekennt. Orig. mit 1 (des Trierer Offizials) von urspringlich 2 Siegeln und dem Signet des Notars Lambert (LAMB(ER)TUS im Stern auf 3 Stufen) in Koblenz Abt. I A II nr. 420a. Lesung und Uebersetzung der hebräischen Unterschriften, von denen die der Bürgen links unter dem Notariatssignet, die des einen mit für den anderen subskribierenden Zeugen rechts, unter der Unterschrift des Notars, steht, von Dr. Cohn und E. Klibansky. In nomine domini amen. 1. Per hoc presens publicum instrumentum cunctis pateat evidenter, quod anno ab incarnacione eiusdem millesimo trecentesimo quinquagesimo nono, indictione XII. iuxta modum et stilum scribendi in civitate Trever(ensi), pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Innocencii divina providencia pape VI. anno VIII., mensis februarii die XXIII., hora statim vel quasi post decantacionem vesperarum in curia habitacionis domus mei Lamberti de Arluno clerici notarii subscripti in presencia honorabilium virorum dominorum Heinrici Kempe cellerarii, Theoderici dicti Mûle capellani domestici domini nostri Trever(ensis) mei notarii supradicti et testium Christianorum et Iudeorum infrascriptorum ad hoc vocatorum specialiter et rogatorum propter hoc personaliter constitutus dominus Theodericus tenens in suis manibus unam cedulam papiream in lingua materna, scilicet theutonica, scriptam, cuius tenor inferius continetur de verbo ad verbum, in presencia Gude filiia) Iacobi de Basel, Iacobi filii dicti Bonfants de Confluencia et Moysi ipsius Bonfants filii alta voce et intelligibili perlegit, qua perlecta, audita et intellecta dicta Guda presentato sibi quo- dam libro Iudaico et eodem sibi aperto et, ut a Iudeis circum- stantibus dicebatur, decem preceptis dei ibidem scriptis sibi ostensis manum suam dextram super eadem decem precepta dei apposuit et verbis iuramenti, de quo in eadem cedula fit mencio, primitus per dictum dominum Theodericum et postea seu secun- dario per Iacobum Bonfants recitatis et per eandem Gudam post prolacionem eiusdem Iacobi prolatis et dictis personaliter iuravit iuxta seriem eorundem verborum seu iuramenti et huiusmodi
Strana 673
1360 Februar 23 673 iuramento prestito sub eodem iuramento et penis in eadem cedula contentis promisit ipsa Guda ut debitrix principalis et dicti Iacobus et Moyses et eorum quilibet insolidum ut fideiussores, prout re- cogniciones, obligaciones, promissiones et alia in eadem cedula contenta concernunt et tangunt seu concernere et tangere possunt quomodolibet in futurum, promiserunt firmiter observare ac contra ea seu eorum aliqua non venire vel facere per se vel alium directe vel indirecte quocumque colore quesito vel querendo, super quibus omnibus et singulis dicti domini Heinr(icus) et Theddericusa) nomine domini nostri Trever(ensis) requesierunta) a me notario publico subscripto unum vel plura, si opus esset, publica fieri instrumenta et huiusmodi instrumentum seu instru- menta sigillis curiarum Treveren(sium) et honorabilis viri domini Arnoldi archidiaconi Trever(ensis) communiri. 2. Tenor vero cedule papiree, de qua supra fit mencio, per omnia sequitur in hec verba: I. Ich Gude Iacobs dochter von Basel eyne Iudinne wanhaftig zu Sarburg dun kunt allen luden, daz ich mit gantzem willen mynes mudes und mynes sinnes ungevangen, un- gebunden und umbetwungen umb myns frieden willen, umb myner eren willen und umb myner narûnge willen han ich dez gebeden und bieden und begert, daz ich mich erkennen uffenliche an dysem brieve und globen daz in guden truwen und mit also starkem eyde, als ee Iude oder Iudinne ee gedet oder gedûn mochte in dyser maszen: II. Ich Gude sweren und begrifen bii dem groiszen namen gots und bii der heiligen ee und ge- schriefft, di got gab uff dem berge von Synai, und bii den zehen geboderna), di da inne steent geschrieben, und bii allen andern geboderna), di in der heiligen ee geschriben steent von gode, so wille mir got helfen und di heilige ee zû staden stan, und alle die gebode(re), di dar inne steent, mir und mynen kindern an liff und an sele, an gude und an ere in diser werlde und in der andern, daz ich daz stede sal halden, daz herna geschr(ieben) steet. Ob ich daz verbreche, so bieden ich got von hymele und daz heilige schriefft und di zehen geboderea), daruff ich gesworn han, daz der wolle worache, plage und verdůmnůsze legen an min liff, myne sele, min gût und min ere mir und mynen kindern in dyser werlde und in der andern ane vercziegnusze. III. Und dit meynen ich uszgedan allerhande argelist und bieden dez di Iuden, di hi steent, mit namen meister Symond den artzt und Fromelin den goltsmit von Zabern, daz si dez getzug sin myme herren hern Boemunde erczb(isschofe) zû Trire, sinen nakomen und stieffte zû beszerm ervolgnisze in der Iudischer ee, und bieden auch dise Cristen, di hi steent, mit namen hern Arnold kirchherren zû sancte Laurenciis zů Trire, hern Arnold von Dinslachen pastoir zů Flaswilre, hern Iofrid riechter des koir- bisschoves von Trire und Ioh(an) von Friesheim in Criestem rechte zu beszerm erfolgnisze und kuntschaft mynes libes und mynes gûdes. Wo ich dit breche, daz got verbiede, daz ich da voir ge sworn han und herna beslieszen sal, uff daz min vorgenanter herre, sine nakomen und stiefft mynes libes und gudes wol sicher Nova Alamanniae 43
1360 Februar 23 673 iuramento prestito sub eodem iuramento et penis in eadem cedula contentis promisit ipsa Guda ut debitrix principalis et dicti Iacobus et Moyses et eorum quilibet insolidum ut fideiussores, prout re- cogniciones, obligaciones, promissiones et alia in eadem cedula contenta concernunt et tangunt seu concernere et tangere possunt quomodolibet in futurum, promiserunt firmiter observare ac contra ea seu eorum aliqua non venire vel facere per se vel alium directe vel indirecte quocumque colore quesito vel querendo, super quibus omnibus et singulis dicti domini Heinr(icus) et Theddericusa) nomine domini nostri Trever(ensis) requesierunta) a me notario publico subscripto unum vel plura, si opus esset, publica fieri instrumenta et huiusmodi instrumentum seu instru- menta sigillis curiarum Treveren(sium) et honorabilis viri domini Arnoldi archidiaconi Trever(ensis) communiri. 2. Tenor vero cedule papiree, de qua supra fit mencio, per omnia sequitur in hec verba: I. Ich Gude Iacobs dochter von Basel eyne Iudinne wanhaftig zu Sarburg dun kunt allen luden, daz ich mit gantzem willen mynes mudes und mynes sinnes ungevangen, un- gebunden und umbetwungen umb myns frieden willen, umb myner eren willen und umb myner narûnge willen han ich dez gebeden und bieden und begert, daz ich mich erkennen uffenliche an dysem brieve und globen daz in guden truwen und mit also starkem eyde, als ee Iude oder Iudinne ee gedet oder gedûn mochte in dyser maszen: II. Ich Gude sweren und begrifen bii dem groiszen namen gots und bii der heiligen ee und ge- schriefft, di got gab uff dem berge von Synai, und bii den zehen geboderna), di da inne steent geschrieben, und bii allen andern geboderna), di in der heiligen ee geschriben steent von gode, so wille mir got helfen und di heilige ee zû staden stan, und alle die gebode(re), di dar inne steent, mir und mynen kindern an liff und an sele, an gude und an ere in diser werlde und in der andern, daz ich daz stede sal halden, daz herna geschr(ieben) steet. Ob ich daz verbreche, so bieden ich got von hymele und daz heilige schriefft und di zehen geboderea), daruff ich gesworn han, daz der wolle worache, plage und verdůmnůsze legen an min liff, myne sele, min gût und min ere mir und mynen kindern in dyser werlde und in der andern ane vercziegnusze. III. Und dit meynen ich uszgedan allerhande argelist und bieden dez di Iuden, di hi steent, mit namen meister Symond den artzt und Fromelin den goltsmit von Zabern, daz si dez getzug sin myme herren hern Boemunde erczb(isschofe) zû Trire, sinen nakomen und stieffte zû beszerm ervolgnisze in der Iudischer ee, und bieden auch dise Cristen, di hi steent, mit namen hern Arnold kirchherren zû sancte Laurenciis zů Trire, hern Arnold von Dinslachen pastoir zů Flaswilre, hern Iofrid riechter des koir- bisschoves von Trire und Ioh(an) von Friesheim in Criestem rechte zu beszerm erfolgnisze und kuntschaft mynes libes und mynes gûdes. Wo ich dit breche, daz got verbiede, daz ich da voir ge sworn han und herna beslieszen sal, uff daz min vorgenanter herre, sine nakomen und stiefft mynes libes und gudes wol sicher Nova Alamanniae 43
Strana 674
674 Nr. 1029—1030 sin. IV. Daz ist zû wiszene, daz ich mich erkennen und erkant han uffenliche an dysem brieve vor den vorgenanten getzugen, Iuden und Cristen, di da vor genant sint, daz ich und Symon min son erffiuden sin libes und gudes myns vorgenanten herren, siner nakomen und stiefftes und darzů myne kindere, di ich noch haben mûchte, und unse lib und gût nymer von myme herren, sinen nakomen oder stieffte zů scheidene noch zů sundern noch zů suchen keyne behendekeit, di uns darzu helfen muchte noch von Criesten noch von Iuden noch mit geistlichem noch mit wernt- lichem geriechten oder rechte, und wil und begern und globen daz in guden truwen, daz wir nit enwûllen, daz kein iudenmeister uns dysen eyt erleuben muge zû brechene noch darwider zû důne. V. Und wo wir darwyder deden, daz god verbiede, so bekennen wir uns uffenliche vor den getzugen, di vorgeschr(ieben) sint, daz wir meyneidig, truweloisz und erloisz weren und unser lib und gût und ere were ervallen unserm vorgenanten herren und sime stieffte und wullen und begern, daz man uns nît vûr Iuden enhalde noch keyn Iudes recht endû und daz man uns halde gliicherwiis als verandert von Iudischer ee, ob wir dit brechen. VI. Vortme so bekennen wir uns, daz wir ervallen weren in mynes herren achte, libes und gudes und eren und in dez keisers und aller herren achte und wullen wir, daz uns keyne friheit, di da sii, uff uffb) waszere oder uff weide, in der werlde nit zû staden komen mochte noch zû enthalt noch daz kein herre ere ercriegen muchte uns zû enthaldene, zû troistene oder zû helfene, umb daz wir truweloisz, erloisz und meyneidich weren in Criestener ee und Iudscher ee, als vor begrieffen ist. VII. Und herüff han ich Gude gebeden Iacob Bonfantz son von Covelencze und Mossetz sinen son des egenanten unsers herren erffiuden sementlichen und ir iclichen vor all, daz si dez burgen sin vor mich, Symon mynen son und andere kinde, di ich von Mossetz vorgenant mag gewinnen, vûr di vorgenanten globde, di ich gesworn han, und hant si also hoe begrieffen, als si begrifen mochten, wo wir dîse vorgenanten stucke brechen, daz sî dan unserm vorgenanten herren ervallen weren vor zwielff hundirt gûlden. Und wo si gewar wurden, daz wir disz brechen wulden, daz sulden si unserm vorgenanten herren melden. VIII. Auch han ich Gude vor mich und myne kindere und alle dy myne vercziegen uff mynen vor- genanten herren von Trire, sinen nakomen und stiefft und uff alle di iene, di darbii sint gewest Criesten oder Iuden, da dyse stucke uszgedragen sint, daz ich daz nummer gerechen sal mit Cristem rechte oder Iudischem rechte uff Cristen noch uff Iuden. Und wo ich oder ymand in myne(m) wegen daz brechen, so were ich meyneydich, als vore ist geschr(ieben), und were ervallen in di achte und alle penen, di in dysem brieve sind geschr(ieben), allerley argelist uszgescheiden. IX. Und wir Iacob Bonfants son und Mosset sin son bekennen, daz wir burgen worden sin in aller der wiise, als vorgeschr(ieben) ist, und han globt und gesworn, als hô wir globen oder sweren mochten di burgzucht stede und veste zû haldene ane alle argelist und
674 Nr. 1029—1030 sin. IV. Daz ist zû wiszene, daz ich mich erkennen und erkant han uffenliche an dysem brieve vor den vorgenanten getzugen, Iuden und Cristen, di da vor genant sint, daz ich und Symon min son erffiuden sin libes und gudes myns vorgenanten herren, siner nakomen und stiefftes und darzů myne kindere, di ich noch haben mûchte, und unse lib und gût nymer von myme herren, sinen nakomen oder stieffte zů scheidene noch zů sundern noch zů suchen keyne behendekeit, di uns darzu helfen muchte noch von Criesten noch von Iuden noch mit geistlichem noch mit wernt- lichem geriechten oder rechte, und wil und begern und globen daz in guden truwen, daz wir nit enwûllen, daz kein iudenmeister uns dysen eyt erleuben muge zû brechene noch darwider zû důne. V. Und wo wir darwyder deden, daz god verbiede, so bekennen wir uns uffenliche vor den getzugen, di vorgeschr(ieben) sint, daz wir meyneidig, truweloisz und erloisz weren und unser lib und gût und ere were ervallen unserm vorgenanten herren und sime stieffte und wullen und begern, daz man uns nît vûr Iuden enhalde noch keyn Iudes recht endû und daz man uns halde gliicherwiis als verandert von Iudischer ee, ob wir dit brechen. VI. Vortme so bekennen wir uns, daz wir ervallen weren in mynes herren achte, libes und gudes und eren und in dez keisers und aller herren achte und wullen wir, daz uns keyne friheit, di da sii, uff uffb) waszere oder uff weide, in der werlde nit zû staden komen mochte noch zû enthalt noch daz kein herre ere ercriegen muchte uns zû enthaldene, zû troistene oder zû helfene, umb daz wir truweloisz, erloisz und meyneidich weren in Criestener ee und Iudscher ee, als vor begrieffen ist. VII. Und herüff han ich Gude gebeden Iacob Bonfantz son von Covelencze und Mossetz sinen son des egenanten unsers herren erffiuden sementlichen und ir iclichen vor all, daz si dez burgen sin vor mich, Symon mynen son und andere kinde, di ich von Mossetz vorgenant mag gewinnen, vûr di vorgenanten globde, di ich gesworn han, und hant si also hoe begrieffen, als si begrifen mochten, wo wir dîse vorgenanten stucke brechen, daz sî dan unserm vorgenanten herren ervallen weren vor zwielff hundirt gûlden. Und wo si gewar wurden, daz wir disz brechen wulden, daz sulden si unserm vorgenanten herren melden. VIII. Auch han ich Gude vor mich und myne kindere und alle dy myne vercziegen uff mynen vor- genanten herren von Trire, sinen nakomen und stiefft und uff alle di iene, di darbii sint gewest Criesten oder Iuden, da dyse stucke uszgedragen sint, daz ich daz nummer gerechen sal mit Cristem rechte oder Iudischem rechte uff Cristen noch uff Iuden. Und wo ich oder ymand in myne(m) wegen daz brechen, so were ich meyneydich, als vore ist geschr(ieben), und were ervallen in di achte und alle penen, di in dysem brieve sind geschr(ieben), allerley argelist uszgescheiden. IX. Und wir Iacob Bonfants son und Mosset sin son bekennen, daz wir burgen worden sin in aller der wiise, als vorgeschr(ieben) ist, und han globt und gesworn, als hô wir globen oder sweren mochten di burgzucht stede und veste zû haldene ane alle argelist und
Strana 675
1360 Februar 23—März 7 675 geverde'. 3. Acta sunt hec anno dominice incarnacionis, indictione, pontificatus, mense, die, hora et loco suprascriptis presentibus ibidem honestis viris dominis Iofrido iudice seu causarum auditore curie domini Arnoldi archidiaconi suprascripti, Arnoldo rectore ecclesie sancti Laurencii Treveren(sis), Arnoldo pastore de Flaswylre, Iohanne de Friesheim Christianis, magistro Symon(e) phisico et Fromelino de Zabern Iudeis pro testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Et nos .. officialis curie Treveren(sis) et .. iudex curie domini archidiaconi Treverensis predicti recognoscimus, quod ad preces tam dictorum dominorum Heinrici Kempe et Theoderici Mûl nomine domini Treverensis quam Gude Iudee, Iacobi et Mosset Iudeorum prescriptorum sigilla curiarum predictarum presentibus appendi fecimus in testimonium omnium premissorum. Datum et actum ut supra. Et ego Lambertus de Arluno clericus Treveren(sis) dyocesis publicus imperiali auctoritate et curie Trever(ensis) predicte notarius, quia lectioni, recognocionibus, promissionibus, requisi- cionibus ac omnibus aliis et singulis suprascriptis, dum fierent et agerentur, una cum dictis testibus interfui eaque fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum aliis occupatus per alium scribi feci et in hanc publicam formam redegi, eidem eciam me subscripsi meoque signo solito et consueto signavi rogatus et requisitus in testimonium premissorum. nynwa 7W8O NVNN 1 5x8 13 5 DTD) BTVP DNN DN. „ DN1 32 —7 127 121 5y7 n0n voHr 1 1209 75 Ty 172P3 DD2N 722 nOwp22) n72w2 1 B'2ny bwy2 Dx 7w* DDND pwy B DeNDNE DeN 1288171 P15t na —7 70 D2Z 127 wnh vył BPI T't Py v - Pry Ww DPt 72 m2y 78T. 2Py TTE MMMNND D'TN =) inx 2py 2nn 72 nw2 s D.N27 72 7EN 1"7 83 1 75 2 STyn prs 7y7 DTy D3N2 — U p — — 17 — V2 TU NONE DPN T"TN 72 DWE DND ((7y2 Wod var =) a) so. 1) „Wir Unterzeichneten bezeugen und gestehen, dass wir waren bei der Frau, als sie den Eid leistete und auf sich nahm die ganze Schwere der Beschliisse, wie oben geschrieben, und die ganse Sache war ohne Zwang, geschehen in Wahr- heit und Recht, und auch verbürgten wir uns für sie und auf ihre Bitte, ganz wie oben geschrieben. Und damit dies sei zum Gedächtnis und Beweis, unter- schreiben wir mit der Unterschrift unserer Hände, dass alles sei fest und be- ständig: Jakob Jechiel Jona, Sohn des Chiskija Rosental; Moses, Sohn des Rabbi Jakob, möge er, der Gerechte in seiner Frömmigkeit leben!“ co 2) „Wie alles oben geschrieben ist, bezeugen wir, dass es so ist; und wir waren bei allen Dingen als Zeugen: Wort sdes) M'schulam — —“ u. s. w. wie in Nr. 939 N. I). 1360 März 7. 1030. Erzbischof Gerlach an Dekan Rudolf und Domkapitel von Mainz: in- korporiert ihnen die Pfarrkirche zu Dieburg, deren Einkünfte mit Ausschluss des für den Vikar sicherzustellenden Einkommens sie nach Abgang des 43*
1360 Februar 23—März 7 675 geverde'. 3. Acta sunt hec anno dominice incarnacionis, indictione, pontificatus, mense, die, hora et loco suprascriptis presentibus ibidem honestis viris dominis Iofrido iudice seu causarum auditore curie domini Arnoldi archidiaconi suprascripti, Arnoldo rectore ecclesie sancti Laurencii Treveren(sis), Arnoldo pastore de Flaswylre, Iohanne de Friesheim Christianis, magistro Symon(e) phisico et Fromelino de Zabern Iudeis pro testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis. Et nos .. officialis curie Treveren(sis) et .. iudex curie domini archidiaconi Treverensis predicti recognoscimus, quod ad preces tam dictorum dominorum Heinrici Kempe et Theoderici Mûl nomine domini Treverensis quam Gude Iudee, Iacobi et Mosset Iudeorum prescriptorum sigilla curiarum predictarum presentibus appendi fecimus in testimonium omnium premissorum. Datum et actum ut supra. Et ego Lambertus de Arluno clericus Treveren(sis) dyocesis publicus imperiali auctoritate et curie Trever(ensis) predicte notarius, quia lectioni, recognocionibus, promissionibus, requisi- cionibus ac omnibus aliis et singulis suprascriptis, dum fierent et agerentur, una cum dictis testibus interfui eaque fieri vidi et audivi, ideo hoc presens publicum instrumentum aliis occupatus per alium scribi feci et in hanc publicam formam redegi, eidem eciam me subscripsi meoque signo solito et consueto signavi rogatus et requisitus in testimonium premissorum. nynwa 7W8O NVNN 1 5x8 13 5 DTD) BTVP DNN DN. „ DN1 32 —7 127 121 5y7 n0n voHr 1 1209 75 Ty 172P3 DD2N 722 nOwp22) n72w2 1 B'2ny bwy2 Dx 7w* DDND pwy B DeNDNE DeN 1288171 P15t na —7 70 D2Z 127 wnh vył BPI T't Py v - Pry Ww DPt 72 m2y 78T. 2Py TTE MMMNND D'TN =) inx 2py 2nn 72 nw2 s D.N27 72 7EN 1"7 83 1 75 2 STyn prs 7y7 DTy D3N2 — U p — — 17 — V2 TU NONE DPN T"TN 72 DWE DND ((7y2 Wod var =) a) so. 1) „Wir Unterzeichneten bezeugen und gestehen, dass wir waren bei der Frau, als sie den Eid leistete und auf sich nahm die ganze Schwere der Beschliisse, wie oben geschrieben, und die ganse Sache war ohne Zwang, geschehen in Wahr- heit und Recht, und auch verbürgten wir uns für sie und auf ihre Bitte, ganz wie oben geschrieben. Und damit dies sei zum Gedächtnis und Beweis, unter- schreiben wir mit der Unterschrift unserer Hände, dass alles sei fest und be- ständig: Jakob Jechiel Jona, Sohn des Chiskija Rosental; Moses, Sohn des Rabbi Jakob, möge er, der Gerechte in seiner Frömmigkeit leben!“ co 2) „Wie alles oben geschrieben ist, bezeugen wir, dass es so ist; und wir waren bei allen Dingen als Zeugen: Wort sdes) M'schulam — —“ u. s. w. wie in Nr. 939 N. I). 1360 März 7. 1030. Erzbischof Gerlach an Dekan Rudolf und Domkapitel von Mainz: in- korporiert ihnen die Pfarrkirche zu Dieburg, deren Einkünfte mit Ausschluss des für den Vikar sicherzustellenden Einkommens sie nach Abgang des 43*
Strana 676
676 Nr. 1031—1038 jetzigen Pfarrers in üblicher Weise unter sich verteilen sollen mit der Ver- pflichtung, für ihn zu beten und sein Gedächtnis zu begehen. — Aus Orig. in München: v. Gudenus III nr. 300, vgl. Vigener I nr. 1255 Reg. 1360 vor März 30. 1031. Papst Innozenz VI. wird gebeten, den Tilmannus dictus Winbuch aus Münstermeifeld von neuem mit einer Stiftspfründe zu St. Florin in Koblenz zu providieren, die er tauschweise von dem Mainzer Dekan Rudolphus dictus Losse erworben hat. Am 30. Märs genehmigte Supplik. — Aus vatikan. Supplikenregister: Sauerland IV nr. 624. Koblenz [1360?] April 27. 1032. Erzbischof [Boemund] von Trier verspricht der Stadt Frankfurt, dem von der Schleiden zuzureden, dass er sich mit ihr vertrage. Orig. (auf Perg., mil doppelten Verschlussschnitten und Spur des rück- wärtigen Sekretsiegels) in Frankfurt, Reichss. Nachtr. 134; vgl. Grotefend- Jung II 145. — Ueber die Einreihung vgl. Nr. 1026. ..Bürgermeistere, scheffen ..Archiepiscopus Trever(ensis). und rat von Frankenford unser lieben frunt! Wir han wol ver- standen, daz ir uns hat geschrieben, und lasze uch wiszen, daz der von der Sleyden, von deme ir uns geschrieben hat, in unserm lande noch bischdume nicht geseszen ist und ouch unser man nicht enist. Doch wollen wir umb uwer bete willen zu den stucken gerne tun, was wir mogen, und in dar umb sprechen, ob er bi uns komet, daz er der vientschaft enperen wolte und sich lasze von uch mit bescheidenheit begnugen. Datum Confluen(cie) feria secunda proxima post dominicam Iubilate. Rückwärts: Prudentibus viris magistris civium, ..scabinis ac consulibus opidi Frankenforden(sis) amicis nostris dilectis. [1359? November—etwa 1360? Maiſ. 1033. Der Rat von Wetzlar schickt an Frankfurt, Friedberg und Gelnhausen ein Rundschreiben zurück samt einer Abschrift des Koblenzer Landfriedens und erklärt sich zu einer Tagung in Friedberg bereit. Orig. (auf Papier, offen, rückwärts mit Resten des grossen Stadtsiegels) in Frankfurt, Reichss. Nachtr. nr. 115; vgl. Grotefend-Jung II 144. — Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 1026. Burgermestir, scheffen Unser frundlichen grûz zû vornt. und rat zů Franckinfurt, Fred(e)berg und Geylinh(usen), lyben frund! Saliche bryve1), alz ir uns gesant hat von dez herren wegin von der Sleiden, dye han wir geuffent und gelezsen, alz ir uns geschreben hat, und sendin uch dye selben bryve mit eynre abe- schrift des lantfreden zû Covelen(z)e 2) wedir mit dizme gen- wurtegim bodin und wullen auch gerne dar um bye uch rydin zů Fredeberg, wan uch das eben fugit und uns das bevor lat wizsen. Datum nostro secreto. Von uns dem rade zu Wetflar. 1) unbekannt. oo 2) wohl die Beitrittserklärung der wetterauischen Reichsstädte Günther IIIb nr. 398. [1359? November—etwa 1360? Maiſ. Die Stadt Gelnhausen antwortet Frankfurt, dass sie wegen Johanns von der Schleiden an Friedberg geschrieben habe. 1034.
676 Nr. 1031—1038 jetzigen Pfarrers in üblicher Weise unter sich verteilen sollen mit der Ver- pflichtung, für ihn zu beten und sein Gedächtnis zu begehen. — Aus Orig. in München: v. Gudenus III nr. 300, vgl. Vigener I nr. 1255 Reg. 1360 vor März 30. 1031. Papst Innozenz VI. wird gebeten, den Tilmannus dictus Winbuch aus Münstermeifeld von neuem mit einer Stiftspfründe zu St. Florin in Koblenz zu providieren, die er tauschweise von dem Mainzer Dekan Rudolphus dictus Losse erworben hat. Am 30. Märs genehmigte Supplik. — Aus vatikan. Supplikenregister: Sauerland IV nr. 624. Koblenz [1360?] April 27. 1032. Erzbischof [Boemund] von Trier verspricht der Stadt Frankfurt, dem von der Schleiden zuzureden, dass er sich mit ihr vertrage. Orig. (auf Perg., mil doppelten Verschlussschnitten und Spur des rück- wärtigen Sekretsiegels) in Frankfurt, Reichss. Nachtr. 134; vgl. Grotefend- Jung II 145. — Ueber die Einreihung vgl. Nr. 1026. ..Bürgermeistere, scheffen ..Archiepiscopus Trever(ensis). und rat von Frankenford unser lieben frunt! Wir han wol ver- standen, daz ir uns hat geschrieben, und lasze uch wiszen, daz der von der Sleyden, von deme ir uns geschrieben hat, in unserm lande noch bischdume nicht geseszen ist und ouch unser man nicht enist. Doch wollen wir umb uwer bete willen zu den stucken gerne tun, was wir mogen, und in dar umb sprechen, ob er bi uns komet, daz er der vientschaft enperen wolte und sich lasze von uch mit bescheidenheit begnugen. Datum Confluen(cie) feria secunda proxima post dominicam Iubilate. Rückwärts: Prudentibus viris magistris civium, ..scabinis ac consulibus opidi Frankenforden(sis) amicis nostris dilectis. [1359? November—etwa 1360? Maiſ. 1033. Der Rat von Wetzlar schickt an Frankfurt, Friedberg und Gelnhausen ein Rundschreiben zurück samt einer Abschrift des Koblenzer Landfriedens und erklärt sich zu einer Tagung in Friedberg bereit. Orig. (auf Papier, offen, rückwärts mit Resten des grossen Stadtsiegels) in Frankfurt, Reichss. Nachtr. nr. 115; vgl. Grotefend-Jung II 144. — Zur Zeitbestimmung vgl. Nr. 1026. Burgermestir, scheffen Unser frundlichen grûz zû vornt. und rat zů Franckinfurt, Fred(e)berg und Geylinh(usen), lyben frund! Saliche bryve1), alz ir uns gesant hat von dez herren wegin von der Sleiden, dye han wir geuffent und gelezsen, alz ir uns geschreben hat, und sendin uch dye selben bryve mit eynre abe- schrift des lantfreden zû Covelen(z)e 2) wedir mit dizme gen- wurtegim bodin und wullen auch gerne dar um bye uch rydin zů Fredeberg, wan uch das eben fugit und uns das bevor lat wizsen. Datum nostro secreto. Von uns dem rade zu Wetflar. 1) unbekannt. oo 2) wohl die Beitrittserklärung der wetterauischen Reichsstädte Günther IIIb nr. 398. [1359? November—etwa 1360? Maiſ. Die Stadt Gelnhausen antwortet Frankfurt, dass sie wegen Johanns von der Schleiden an Friedberg geschrieben habe. 1034.
Strana 677
1360 vor März 30—September 26 677 Orig. (auf Papier, 2 mal gefaltet, mit einfachen Verschlusschnitten und rückwärts mit verletztem grünem Sekretsiegel) in Frankfurt, Reichss. Nachtr. nr. 379; vgl. Grotefend-Jung II 158. — Ueber die Einreihung vgl. Nr. 1026. ..Unser fruntlichen grûz zû vor. .. Alz ir uns geschreben hant von dez edeln hern Ioh(annes) wen von der Sleyde, han wir wol verstanden. ..Solt ir wizsen, daz wir dez unser antwerte weder geschreben han und han dy gesant den von Fredeberg; ob sy dy verherter gefirtiget haben, dez enwizsen wir nit. ..Opidum Geylnh(usen). Rückwärts: ..Ersam wisen lůden, uns(ern) lýben frunden ..den burgermeistern, scheffen und dem rade zu Frank(envord). [1360 bis Mai?]. 1035. Die Stadt Wetzlar meldet Frankfurt, dass sie den Herrn von der Schleiden gemäss dem Abschied des letzten Fried- berger Städtetags bescheiden will. Orig. (auf Papier, mit Verschlussschnitten und Spuren des rückseitigen Siegels) in Frankfurt, Reichss. Nachtr. 394 (Abschr. von Ruppersberg); vgl. Grotefend-Jung II 159. — Vgl. Nr. 1026. Burgermester, scheffen und rat zů Franckinfurt, lyben frunt ! Als ir uns geschreven hat, das han wir wol verstandin und dûn uch wizsen, das wir uff salichir antwurthe dem herren von der Sleidin zû dûne vorlyven wullen, alz uwir, der andern stede und unser frund no zû lest von Frideberg da von sint ge- scheidin. Datum nostro secreto. Opidum Wetslar. Rückwärts: Burgermestern, scheffen und rad zů Franckin- furd unsen lyben frunden. Villeneuve 1360 Juni 27. 1036. Papst Innozenz VI. bestätigt dem Priester Hermannus Arnoldi von Kochem Inhaber eines Altars im dortigen Heiligengeist- und Elisabeth- hospital die ihm durch den Trierer Offizial Iohannes, in dessen Hände H. den Kreuzaltar in der Pfarrkirche zu Bildstein (Bil-) und der päpstliche Kaplan Rodolphus dictus Losse seine Stiftspfründe zu St. Kastor in Karden Tausches halber aufgelassen haben, zuteilgewordene Verleihung der genannten Pfründe. — Aus vatikan. Register: Sauerland IV nr. 654 mit Erwähnung der Supplik im Supplikenregister und einer 2., vom 24. Juli datierten des- selben Petenten. 1360 September 20. 1037. Philipps von Bolanden Herr zu der alden Beymburg (Baum�), Mene seine Frau und Conrad sein Bruder verkaufen Herrn Rodolph Dekan und dem Kapitel von Mains an dessen Präsenz ihr halbes Gericht gancz dez dorffes zu Sulczheim (Sulz-) bi Werstad (Wörrstadt) im Mainzer Bistum für bar bezahlte 800 kleine Florentiner Gulden, lassen es mit Mund, gesamter Hand und Halm auf vor Schultheiss, Schöffen und Dingleuten zu S. ; handeln sie dawider, so sollen sie binnen Monatsfrist nach geschehener Mahnung zu Mainz in einer ihnen vom Kapitel angewiesenen Herberge Einlager halten, bis sie den Schaden vergelten. Siegler: die Aussteller und auf deren Bitte die Richter des Mainzer Stuhls. Diz geschach und wart diser brif gegeben 1360 an sant Matheus abend des heiligen apostels und ewangelistes. — Abschr. in Würzburg Mainzer Bücher nr. 29 fol. 177b. — Vgl. die den Kirchsatz zu S. und W. betreffende U. Philipps vom 9. August (Vigener I nr. 1314). 1360 September 26. Wilhelmus von Gottes Gnaden Propst und das Kapitel von Mains be- kennen, dass ihnen der ehrbare Herr Rudolphus Dekan der Mainzer Kirche 1038.
1360 vor März 30—September 26 677 Orig. (auf Papier, 2 mal gefaltet, mit einfachen Verschlusschnitten und rückwärts mit verletztem grünem Sekretsiegel) in Frankfurt, Reichss. Nachtr. nr. 379; vgl. Grotefend-Jung II 158. — Ueber die Einreihung vgl. Nr. 1026. ..Unser fruntlichen grûz zû vor. .. Alz ir uns geschreben hant von dez edeln hern Ioh(annes) wen von der Sleyde, han wir wol verstanden. ..Solt ir wizsen, daz wir dez unser antwerte weder geschreben han und han dy gesant den von Fredeberg; ob sy dy verherter gefirtiget haben, dez enwizsen wir nit. ..Opidum Geylnh(usen). Rückwärts: ..Ersam wisen lůden, uns(ern) lýben frunden ..den burgermeistern, scheffen und dem rade zu Frank(envord). [1360 bis Mai?]. 1035. Die Stadt Wetzlar meldet Frankfurt, dass sie den Herrn von der Schleiden gemäss dem Abschied des letzten Fried- berger Städtetags bescheiden will. Orig. (auf Papier, mit Verschlussschnitten und Spuren des rückseitigen Siegels) in Frankfurt, Reichss. Nachtr. 394 (Abschr. von Ruppersberg); vgl. Grotefend-Jung II 159. — Vgl. Nr. 1026. Burgermester, scheffen und rat zů Franckinfurt, lyben frunt ! Als ir uns geschreven hat, das han wir wol verstandin und dûn uch wizsen, das wir uff salichir antwurthe dem herren von der Sleidin zû dûne vorlyven wullen, alz uwir, der andern stede und unser frund no zû lest von Frideberg da von sint ge- scheidin. Datum nostro secreto. Opidum Wetslar. Rückwärts: Burgermestern, scheffen und rad zů Franckin- furd unsen lyben frunden. Villeneuve 1360 Juni 27. 1036. Papst Innozenz VI. bestätigt dem Priester Hermannus Arnoldi von Kochem Inhaber eines Altars im dortigen Heiligengeist- und Elisabeth- hospital die ihm durch den Trierer Offizial Iohannes, in dessen Hände H. den Kreuzaltar in der Pfarrkirche zu Bildstein (Bil-) und der päpstliche Kaplan Rodolphus dictus Losse seine Stiftspfründe zu St. Kastor in Karden Tausches halber aufgelassen haben, zuteilgewordene Verleihung der genannten Pfründe. — Aus vatikan. Register: Sauerland IV nr. 654 mit Erwähnung der Supplik im Supplikenregister und einer 2., vom 24. Juli datierten des- selben Petenten. 1360 September 20. 1037. Philipps von Bolanden Herr zu der alden Beymburg (Baum�), Mene seine Frau und Conrad sein Bruder verkaufen Herrn Rodolph Dekan und dem Kapitel von Mains an dessen Präsenz ihr halbes Gericht gancz dez dorffes zu Sulczheim (Sulz-) bi Werstad (Wörrstadt) im Mainzer Bistum für bar bezahlte 800 kleine Florentiner Gulden, lassen es mit Mund, gesamter Hand und Halm auf vor Schultheiss, Schöffen und Dingleuten zu S. ; handeln sie dawider, so sollen sie binnen Monatsfrist nach geschehener Mahnung zu Mainz in einer ihnen vom Kapitel angewiesenen Herberge Einlager halten, bis sie den Schaden vergelten. Siegler: die Aussteller und auf deren Bitte die Richter des Mainzer Stuhls. Diz geschach und wart diser brif gegeben 1360 an sant Matheus abend des heiligen apostels und ewangelistes. — Abschr. in Würzburg Mainzer Bücher nr. 29 fol. 177b. — Vgl. die den Kirchsatz zu S. und W. betreffende U. Philipps vom 9. August (Vigener I nr. 1314). 1360 September 26. Wilhelmus von Gottes Gnaden Propst und das Kapitel von Mains be- kennen, dass ihnen der ehrbare Herr Rudolphus Dekan der Mainzer Kirche 1038.
Strana 678
678 Nr. 1039—1043 aus besonderer Gunst für die Kirche und namentlich die Präsenzen des Chors 900 Gulden angewiesen hat, um davon das halbe Dorf Soltzheim (Subz-) samt dem Patronat von dem edeln Herren Philipp von Bolanden Herrn in Alten-Baumburg, seiner Frau Mena und dem Domizell Conradus seinem Bruder für die Präsenzen zu kaufen; sie sichern R. eine Präsenz zu; alle Einkünfte aus S. und Werstadt (Wörrstadt) sollen nach Anordnung R.s oder seiner Testamentarier, wenn er selbst nicht verfügt hat, verteilt werden; die Hälfte soll er erhalten, auch für die Vikarien in S. und W. präsentieren dürfen; im Fall des Rückkaufs soll das Geld R. oder seinen Treuhändern wieder zufallen, von denen er die Hälfte für eine neue Erwerbung verwenden wird, während die andere Hälfte ihm für Lebenszeit bleibt. D. a. dom. 1360. sabbato proxima ante festum beati Michaelis archangeli. Dekan R. hängt sein Siegel an a. et die quo supra. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 38 fol. 86 a. 1039. 1360 Oktober 19. Heinricus de Ludenbach Dekan, Conradus Rektor des Altars der heiligen Bilhildis und die übrigen convicarii seu cappellani seculares im Kloster Alten- (vetus cella) in der Stadt Mainz verkünden, dass die ehrenwerten münster Männer Herr Rudolfus Dekan, Fredericus dictus Specht und Lutherus de Bucheiz Domherren zu Mains als manufideles und testamentarii des ver- storbenen Heinricus de Byenbach weiland Kustos des Mainzer Doms eine jährliche pensio von I Pfund Heller für sie und ihre Präsenzen erworben haben, wie genauer aus einer anderen Urkunde erhelle ; darum lassen sie die Priester Syfridus de Cassele ihren convicarius, früher servitor et capellanus des Kustos Heinrich, und seine Nachfolger in der Vikarie an ihren Präsenzen und Einkünften teilnehmen, solange er Vigilien, Messen und Gebete wie Einer von ihnen versieht. Siegler auf Bitten der Aussteller: Aebtissin Greda und der Nonnenkonvent von Altenmünster. Sub a. dom. 1360. crastino beati Luce ewangeliste. Zusatz: Et nota emptio unius libre Hallensium est XVIII lib(re) Hall(ensium). Sed pro littera et sigillo decani sancti Petri X sol(idi) Hal- ((ensium). Item pro littera secularis iudicis IIIIor sol(idi) Hall(ensium) cum IIIor Hall(ensibus). Item pro seneto (?) VI sol(idi) quantumlibet lib(re) IIIIor Hall(ensium). Item pro vinicopia XVI Hall(enses). Generaliter pro litteris XXII solidi preter IIIIor Hallenses. Sed sunt pro toto XIX lib(re) Hall(ensium) cum II sol(idis). Ueberschrift: Quod dominus Rud(olfus) decanus Mogunt(inus) et c(etera) emit unam libram Hallensium per XVIII Florenos, ut Sifridus et successores percipiant pre(se)ncias in Veteri Monasterio. — D 54. 1040. Scheuerberg [1360] November 25, Erzbischof Gerlach schreibt der Stadt Frankfurt, er werde angeforderte 400 Gulden an den wetterauischen Landfrieden zahlen, wenn ihm für eine ältere Zahlung quittiert werde. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spuren des rickwärts aufgedrickten Siegels) in Frankfurt, Reichss. Nachtr. nr. 161; vgl. Grotefend-Jung II 147. — Gerlach ist im November 1367 in der Nähe der Burg Scheuerberg (bei Neckar-Sulm) nachweisbar, aber wie am 17., 21. und 29. so am 24. in Niedenau, sodass ein Besuch in Sch. am 25. kaum möglich erscheint. Denkbar wäre er 1361; aber es fehlt jeder bestimmte Anhalt. Dagegen spricht für 1360 nicht nur das Itinerar sondern auch die Tatsache, dass Gerlach damals am 29. November den Konrad von Talheim zum Burgmann auf Sch. bestellt hat und dass im Juni Juli die Burg aus der Verpfändung gelöst worden ist (vgl. Vigener I nr. 1340, 1304 f.). Neun Geschworene, von denen unser Brief redet, haben nur die wetterauischen Landfrieden von 1337/39 und 1359/61 (vgl. E. Fischer Die Landfriedensverfassung unter Karl IV. [Diss. Göttingen 18837 57). Für den Landfrieden von 1359 hat der Kaiser 2 Turnosen auf die mainzischen Rheinzölle angewiesen (Vigener I nr. 1136); darauf bezieht sich offenbar unser Brief. Gerlach erczb(isschof) zu Mencze. Unsern fruntlichen gruz bevor. Ersamen wisen lute, lieben frund! Als ir uns geschriben
678 Nr. 1039—1043 aus besonderer Gunst für die Kirche und namentlich die Präsenzen des Chors 900 Gulden angewiesen hat, um davon das halbe Dorf Soltzheim (Subz-) samt dem Patronat von dem edeln Herren Philipp von Bolanden Herrn in Alten-Baumburg, seiner Frau Mena und dem Domizell Conradus seinem Bruder für die Präsenzen zu kaufen; sie sichern R. eine Präsenz zu; alle Einkünfte aus S. und Werstadt (Wörrstadt) sollen nach Anordnung R.s oder seiner Testamentarier, wenn er selbst nicht verfügt hat, verteilt werden; die Hälfte soll er erhalten, auch für die Vikarien in S. und W. präsentieren dürfen; im Fall des Rückkaufs soll das Geld R. oder seinen Treuhändern wieder zufallen, von denen er die Hälfte für eine neue Erwerbung verwenden wird, während die andere Hälfte ihm für Lebenszeit bleibt. D. a. dom. 1360. sabbato proxima ante festum beati Michaelis archangeli. Dekan R. hängt sein Siegel an a. et die quo supra. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 38 fol. 86 a. 1039. 1360 Oktober 19. Heinricus de Ludenbach Dekan, Conradus Rektor des Altars der heiligen Bilhildis und die übrigen convicarii seu cappellani seculares im Kloster Alten- (vetus cella) in der Stadt Mainz verkünden, dass die ehrenwerten münster Männer Herr Rudolfus Dekan, Fredericus dictus Specht und Lutherus de Bucheiz Domherren zu Mains als manufideles und testamentarii des ver- storbenen Heinricus de Byenbach weiland Kustos des Mainzer Doms eine jährliche pensio von I Pfund Heller für sie und ihre Präsenzen erworben haben, wie genauer aus einer anderen Urkunde erhelle ; darum lassen sie die Priester Syfridus de Cassele ihren convicarius, früher servitor et capellanus des Kustos Heinrich, und seine Nachfolger in der Vikarie an ihren Präsenzen und Einkünften teilnehmen, solange er Vigilien, Messen und Gebete wie Einer von ihnen versieht. Siegler auf Bitten der Aussteller: Aebtissin Greda und der Nonnenkonvent von Altenmünster. Sub a. dom. 1360. crastino beati Luce ewangeliste. Zusatz: Et nota emptio unius libre Hallensium est XVIII lib(re) Hall(ensium). Sed pro littera et sigillo decani sancti Petri X sol(idi) Hal- ((ensium). Item pro littera secularis iudicis IIIIor sol(idi) Hall(ensium) cum IIIor Hall(ensibus). Item pro seneto (?) VI sol(idi) quantumlibet lib(re) IIIIor Hall(ensium). Item pro vinicopia XVI Hall(enses). Generaliter pro litteris XXII solidi preter IIIIor Hallenses. Sed sunt pro toto XIX lib(re) Hall(ensium) cum II sol(idis). Ueberschrift: Quod dominus Rud(olfus) decanus Mogunt(inus) et c(etera) emit unam libram Hallensium per XVIII Florenos, ut Sifridus et successores percipiant pre(se)ncias in Veteri Monasterio. — D 54. 1040. Scheuerberg [1360] November 25, Erzbischof Gerlach schreibt der Stadt Frankfurt, er werde angeforderte 400 Gulden an den wetterauischen Landfrieden zahlen, wenn ihm für eine ältere Zahlung quittiert werde. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spuren des rickwärts aufgedrickten Siegels) in Frankfurt, Reichss. Nachtr. nr. 161; vgl. Grotefend-Jung II 147. — Gerlach ist im November 1367 in der Nähe der Burg Scheuerberg (bei Neckar-Sulm) nachweisbar, aber wie am 17., 21. und 29. so am 24. in Niedenau, sodass ein Besuch in Sch. am 25. kaum möglich erscheint. Denkbar wäre er 1361; aber es fehlt jeder bestimmte Anhalt. Dagegen spricht für 1360 nicht nur das Itinerar sondern auch die Tatsache, dass Gerlach damals am 29. November den Konrad von Talheim zum Burgmann auf Sch. bestellt hat und dass im Juni Juli die Burg aus der Verpfändung gelöst worden ist (vgl. Vigener I nr. 1340, 1304 f.). Neun Geschworene, von denen unser Brief redet, haben nur die wetterauischen Landfrieden von 1337/39 und 1359/61 (vgl. E. Fischer Die Landfriedensverfassung unter Karl IV. [Diss. Göttingen 18837 57). Für den Landfrieden von 1359 hat der Kaiser 2 Turnosen auf die mainzischen Rheinzölle angewiesen (Vigener I nr. 1136); darauf bezieht sich offenbar unser Brief. Gerlach erczb(isschof) zu Mencze. Unsern fruntlichen gruz bevor. Ersamen wisen lute, lieben frund! Als ir uns geschriben
Strana 679
1360 Oktober 19—Dezember 20 679 hat 1), wy daz uch des lantfriden schriber Berthold habe zewissen getan, daz vierhundert gulden dem lantfriden am zolle gevallen sin und dem lantfriden sulden werden und daz wir die dem lant- fride lazen fallen zu bezalen, solich gelt, daz der lantfride schuldig ist, han wir wol verstanden. Und wonden wir, daz die nune zu andern ziten die schulde, die sie virgiselt und virburget hant von des lantfriden wegen, von des zolles gelde lange sulden bezalet han, und han wir yn darumb zu andern ziten auch geschriben 1), daz sie bestelten, daz wir und Ulrich von Cronemberg unsir vicztum und unsir burge von unsir wegen der schulde und burge schaft ledig und loz gesagit worden. Des konde uns noch nye antwert von yn werden. Begeren wir von uch", daz ir daz an den obg(enanten) nunen werben und bestellen wollet, daz wir und unser stift und Ulr(ich) vorgenant und unser burgen des egenanten geldes und schulde nach ledig und loz gesaget werden. Und so daz geschiet, so wollen wir dann uch und den andern vom lantfriden gutlich antwerten von den egenanten vierhundert gulden, darum ir uns geschriben hant. Datum Schurberg ipsa die beate Katherine virginis et matris. Rückwärts: Den ersamen wisen luten .. burgermeistern und ..rade der stad Frankenford unsern lieben besundern frunden. 1) unbekannt. 1360 Dezember 1. 1041. Rudolphus von Gottes Gnaden Dekan und das Kapitel von Mainz empfangen testamentarisch von dem ehrbaren Herrn Herbordus Dekan von St. Katherinen in Oppinheim (Oppenh-) 220 Pfund Heller, um damit eine Rente von 11 Pfund Heller zu erwerben, die dem Herbord zu Philippi Jacobi durch den magister presenciarum (presencionarius) zu zahlen ist; wenn dieser säumt, sollen ihn die Richter des Mainzer Stuhls nach 8 tägiger Mahnung durch Exkommunikation unter Einstellung aller anderen richterlichen Tätigkeit dazu zwingen; nach Herbords Tode ist im Dom jährlich am Sonnabend vor dem I. Advent von Freitag Abend ab unter Absingung bestimmter Gesänge das Gedächtnis Mariae zu begehen und 8 von den 11 Pfund Hellern unter die presentes chori zu verteilen, der Rest beim Anniversar H.s, das mit einer Messe für ihn, seine Eltern Heinricus und Elisabeth und seine Vorfahren herkömmlich zu feiern ist. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel und, auf deren Bitten, die Richter des Mainzer Stuhls. D. et actum a. dom. 1360. feria tercia post diem beate Katherine virginis et martyris proxima. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bicher nr. 29 fol. 188b. 1360 Dezember 8. 1042. Erzbischof Gerlach von Mainz bestätigt die Inkorporation der Pfarr- kirchen zu Sulzheim und Wörrstadt durch Philipp von Bolanden, seine Gattin Mena und seinen Bruder Konrad in die Präsenzen des Mainzer Domkapitels; dieses soll nach den Anweisungen des ehrenwerten Domdekans Rudolphus, der die Schenkung ganz besonders mit Rat und Tat gefördert hat, oder seiner Treuhänder nach seinem Tode bei seinem Jahrgedächtnis über die Einkünfte verfigen und die beiden Vikare präsentieren, für die der kleine Zehnte beider Dörfer und 1191/4 Morgen Landes, für den zu Wörrstadt I Fuder Wein aus- zusetzen sind. v. Gudenus III nr. 302; aus Orig. und mehreren Abschriften: Vigener I nr. 1343 Reg. 1360 Dezember 20. 1043. Der Mainzer Domdekan bestellt seine Treuhänder (—— Primo dominus decanus approbat priores, quibus addit Wilhelmum camerarium Moguntinum, d. h. den Domherrn W. von Saulheim). — Mainzer Bücher nr. 99 in Würs- burg fol. 11a; vgl. Nr. 964.
1360 Oktober 19—Dezember 20 679 hat 1), wy daz uch des lantfriden schriber Berthold habe zewissen getan, daz vierhundert gulden dem lantfriden am zolle gevallen sin und dem lantfriden sulden werden und daz wir die dem lant- fride lazen fallen zu bezalen, solich gelt, daz der lantfride schuldig ist, han wir wol verstanden. Und wonden wir, daz die nune zu andern ziten die schulde, die sie virgiselt und virburget hant von des lantfriden wegen, von des zolles gelde lange sulden bezalet han, und han wir yn darumb zu andern ziten auch geschriben 1), daz sie bestelten, daz wir und Ulrich von Cronemberg unsir vicztum und unsir burge von unsir wegen der schulde und burge schaft ledig und loz gesagit worden. Des konde uns noch nye antwert von yn werden. Begeren wir von uch", daz ir daz an den obg(enanten) nunen werben und bestellen wollet, daz wir und unser stift und Ulr(ich) vorgenant und unser burgen des egenanten geldes und schulde nach ledig und loz gesaget werden. Und so daz geschiet, so wollen wir dann uch und den andern vom lantfriden gutlich antwerten von den egenanten vierhundert gulden, darum ir uns geschriben hant. Datum Schurberg ipsa die beate Katherine virginis et matris. Rückwärts: Den ersamen wisen luten .. burgermeistern und ..rade der stad Frankenford unsern lieben besundern frunden. 1) unbekannt. 1360 Dezember 1. 1041. Rudolphus von Gottes Gnaden Dekan und das Kapitel von Mainz empfangen testamentarisch von dem ehrbaren Herrn Herbordus Dekan von St. Katherinen in Oppinheim (Oppenh-) 220 Pfund Heller, um damit eine Rente von 11 Pfund Heller zu erwerben, die dem Herbord zu Philippi Jacobi durch den magister presenciarum (presencionarius) zu zahlen ist; wenn dieser säumt, sollen ihn die Richter des Mainzer Stuhls nach 8 tägiger Mahnung durch Exkommunikation unter Einstellung aller anderen richterlichen Tätigkeit dazu zwingen; nach Herbords Tode ist im Dom jährlich am Sonnabend vor dem I. Advent von Freitag Abend ab unter Absingung bestimmter Gesänge das Gedächtnis Mariae zu begehen und 8 von den 11 Pfund Hellern unter die presentes chori zu verteilen, der Rest beim Anniversar H.s, das mit einer Messe für ihn, seine Eltern Heinricus und Elisabeth und seine Vorfahren herkömmlich zu feiern ist. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel und, auf deren Bitten, die Richter des Mainzer Stuhls. D. et actum a. dom. 1360. feria tercia post diem beate Katherine virginis et martyris proxima. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bicher nr. 29 fol. 188b. 1360 Dezember 8. 1042. Erzbischof Gerlach von Mainz bestätigt die Inkorporation der Pfarr- kirchen zu Sulzheim und Wörrstadt durch Philipp von Bolanden, seine Gattin Mena und seinen Bruder Konrad in die Präsenzen des Mainzer Domkapitels; dieses soll nach den Anweisungen des ehrenwerten Domdekans Rudolphus, der die Schenkung ganz besonders mit Rat und Tat gefördert hat, oder seiner Treuhänder nach seinem Tode bei seinem Jahrgedächtnis über die Einkünfte verfigen und die beiden Vikare präsentieren, für die der kleine Zehnte beider Dörfer und 1191/4 Morgen Landes, für den zu Wörrstadt I Fuder Wein aus- zusetzen sind. v. Gudenus III nr. 302; aus Orig. und mehreren Abschriften: Vigener I nr. 1343 Reg. 1360 Dezember 20. 1043. Der Mainzer Domdekan bestellt seine Treuhänder (—— Primo dominus decanus approbat priores, quibus addit Wilhelmum camerarium Moguntinum, d. h. den Domherrn W. von Saulheim). — Mainzer Bücher nr. 99 in Würs- burg fol. 11a; vgl. Nr. 964.
Strana 680
680 Nr. 1044—1050 1044. 1360 Dezember 26. Das Mainzer Domkapitel verkauft dem ehrenwerten Herrn Dekan Rodolphus auf seine Lebenszeit für 300 bereits gezahlte gute und gesetzliche Gulden unter Befreiung von aller pensio Hof und Allod in villa Olmen in- feriori (Nieder-Olm), die er auf eigene Kosten erneuert und bisher schon innegehabt, derart dass sie nach seinem Tode oder freiwilligen Rücktritt mit allem lebendem und totem Inventar heimfallen. Siegler: der Aussteller. D. a. dom. 1360. in die beati Stephani prothomartiris. — Eingerickt in Nr. 1045. Gehört wohl eher zu 1360 als zu 1359; vgl. Nr. 982, wo nachzutragen ist, dass die Weihnachtsdatierung in erzbischöf lich mainzischen UU. doch gelegentlich, freilich wohl nur unter dem Einfluss der Reichs- kanzlei, vorkommt (vgl. Vigener I nr. 461, 693). 1045. [1360 Dezember 26/. Rodolphus von Gottes Gnaden Domdekan von Mainz bestätigt den ein- gerückten, mit seinem Willen und Wissen zustandegekommenen Vertrag — Orig. mit Nr. 1044 a. et die quibus supra. Siegler: der Aussteller. hängendem, beschädigtem Siegel (3. Stempel L.s) in München, Mainz Fasz. 368 = Ersst. Fasz. 114. [1354—etwa 136023. 1046. Die Stadt Bensheim bittet Domdekan und -kapitel von Mainz, sich in einer Schuldsache für sie zu verwenden. Orig. (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spur des rückwärts aufgedrückten Stadtsiegels von 51/2 cm Durchmesser) in München, Mainz Fass. 406 = Domk. Fasz. 152. — Der Brief ist der Schrift nach nicht vor die Mitte des Jahrhunderts zu setzen; dass Mainz erst seit 1359 wieder einen amtierenden Dekan hatte, gibt noch näheren Anhalt. Etwas späterer Ansatz als 1360 erscheint allen- falls möglich. Unsern schuldigen dinst bevor mit flisse und waz wir er b)en Wissent, lyben herren, daz daz zil umb und gudes vermogen. Vermecze Swendin gelt bis nû sonnetage ist, «daz) der da nest kummet, und wil auch der kein zil me geben und hat sich dez verheyssen. Byden wir uwer genade, daz ir wollent bestellen, daz ez gefalle vor dem sonnetage nest kument. Wo daz nit ge- schehe, so mûsten unser sechczehen uz der stat faren und leysten in eyn ander stat. Daz were uns schedelichen und verderblich(en) und mocht schade do von kummen, der unsern herren und dem stifte schedelichen were. Were auch, sollent ir wissen, daz wir yczunt gemant sin umb daz selbe gelt. Dar umb so kerent uwer genade dar zû, als wir uch dez besunder gelauben und getruwen; daz wollen wir alle zit umb uwer genade verdynen. Von uns den burgermeystern, scholth(eissen), scheffen und rat der stat Bensheim. Rückwärts: Erwirdigen herren dem dechan und dem capittel dez stiftes zů Mencze unsern lyben genedigen hern d(an)d(um). letwa 1350—1360 (1356 Oktober—November?)). 1047. Berdold Brickenmeister berichtet den Meistern Hartmann und Urtwin in Frankfurt von seiner Gefangennahme durch mainzische Diener und bittet, durch den Rat beim Erzbischof seine Lösung zu veranlassen. Orig. (auf Papier, offen und unbesiegelt, wohl eigenhändig) in Frank- furt, Reichss. Nachtr. nr. 132 ; vgl. Grotefend-Jung II 145. — Der Schrift nach gehört der Brief am ehesten ins 6. Jahrzehnt. Die erwähnte Burg Hassloch ist offenbar nicht als mainzisch zu denken. Im November 1356
680 Nr. 1044—1050 1044. 1360 Dezember 26. Das Mainzer Domkapitel verkauft dem ehrenwerten Herrn Dekan Rodolphus auf seine Lebenszeit für 300 bereits gezahlte gute und gesetzliche Gulden unter Befreiung von aller pensio Hof und Allod in villa Olmen in- feriori (Nieder-Olm), die er auf eigene Kosten erneuert und bisher schon innegehabt, derart dass sie nach seinem Tode oder freiwilligen Rücktritt mit allem lebendem und totem Inventar heimfallen. Siegler: der Aussteller. D. a. dom. 1360. in die beati Stephani prothomartiris. — Eingerickt in Nr. 1045. Gehört wohl eher zu 1360 als zu 1359; vgl. Nr. 982, wo nachzutragen ist, dass die Weihnachtsdatierung in erzbischöf lich mainzischen UU. doch gelegentlich, freilich wohl nur unter dem Einfluss der Reichs- kanzlei, vorkommt (vgl. Vigener I nr. 461, 693). 1045. [1360 Dezember 26/. Rodolphus von Gottes Gnaden Domdekan von Mainz bestätigt den ein- gerückten, mit seinem Willen und Wissen zustandegekommenen Vertrag — Orig. mit Nr. 1044 a. et die quibus supra. Siegler: der Aussteller. hängendem, beschädigtem Siegel (3. Stempel L.s) in München, Mainz Fasz. 368 = Ersst. Fasz. 114. [1354—etwa 136023. 1046. Die Stadt Bensheim bittet Domdekan und -kapitel von Mainz, sich in einer Schuldsache für sie zu verwenden. Orig. (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spur des rückwärts aufgedrückten Stadtsiegels von 51/2 cm Durchmesser) in München, Mainz Fass. 406 = Domk. Fasz. 152. — Der Brief ist der Schrift nach nicht vor die Mitte des Jahrhunderts zu setzen; dass Mainz erst seit 1359 wieder einen amtierenden Dekan hatte, gibt noch näheren Anhalt. Etwas späterer Ansatz als 1360 erscheint allen- falls möglich. Unsern schuldigen dinst bevor mit flisse und waz wir er b)en Wissent, lyben herren, daz daz zil umb und gudes vermogen. Vermecze Swendin gelt bis nû sonnetage ist, «daz) der da nest kummet, und wil auch der kein zil me geben und hat sich dez verheyssen. Byden wir uwer genade, daz ir wollent bestellen, daz ez gefalle vor dem sonnetage nest kument. Wo daz nit ge- schehe, so mûsten unser sechczehen uz der stat faren und leysten in eyn ander stat. Daz were uns schedelichen und verderblich(en) und mocht schade do von kummen, der unsern herren und dem stifte schedelichen were. Were auch, sollent ir wissen, daz wir yczunt gemant sin umb daz selbe gelt. Dar umb so kerent uwer genade dar zû, als wir uch dez besunder gelauben und getruwen; daz wollen wir alle zit umb uwer genade verdynen. Von uns den burgermeystern, scholth(eissen), scheffen und rat der stat Bensheim. Rückwärts: Erwirdigen herren dem dechan und dem capittel dez stiftes zů Mencze unsern lyben genedigen hern d(an)d(um). letwa 1350—1360 (1356 Oktober—November?)). 1047. Berdold Brickenmeister berichtet den Meistern Hartmann und Urtwin in Frankfurt von seiner Gefangennahme durch mainzische Diener und bittet, durch den Rat beim Erzbischof seine Lösung zu veranlassen. Orig. (auf Papier, offen und unbesiegelt, wohl eigenhändig) in Frank- furt, Reichss. Nachtr. nr. 132 ; vgl. Grotefend-Jung II 145. — Der Schrift nach gehört der Brief am ehesten ins 6. Jahrzehnt. Die erwähnte Burg Hassloch ist offenbar nicht als mainzisch zu denken. Im November 1356
Strana 681
1360 Dezember 26—31 681 wurde sie von Erzbischof Gerlach erobert (vgl. Vigener: Mitteil. d. ober- hessischen Geschichtsvereins XIV 23 ff.); Nrr. 1047 f. mögen also in die Zeit der Belagerung fallen. Aber seit dem Frieden von 1358 erscheint die Burg, obwohl sie schliesslich bei Mainz verblieben ist, zunächst wieder als falken- steinisch (Vigener l. c. 37 f.); so ist auch ein etwas späterer Ansatz möglich. Min dinst bevor. Lyber meyster Hartman und meyster I. Wiszent, daz ich was zů dem heylgen crůze czů Urtwin ! Menze miner bydevart und quam da her wyder off. Da ich zů Edersheym quam, da hilt gesellen da, dye mich wol kanten, und ryfen mir zû yn und gabena) mir drinken. Die waren von Haseloch und solden win und bier dar fûren. Under des quamen des bischofes dyner und namen den win und waz da was, und fingenb) mich dar zû und furten mich zô Eltevil und ligent in den torn und sprechent, ich wulde zû Haseloch und sie sin dyner. 2. Her umme so byden ich uch, daz ir unsen herren saget, daz sie dem byschove schriben vor mich, daz ich ledig werde, wan ich unschuldig bin, und hoffen, daz mich schuldegen moge, daz ich rat oder dat habe dar an dûit her zû, als ich ûch gleuben und getruwen. Berdoldus dictus Bruckenmeyster. Seitwärtsc): Hart(mannus) (et)d) Urtwinus m(agistri)d). a) b aus y korr. † b) so. + c) von anderer Hand. + d) 2. setwa 1350—1360 (1356 Oktober—November 2)3. 1048. (?) Emmerche Notiz über die Beraubung des Frankfurters Feffer durch das Gesinde des Mainzer Erzbischofs vor Hassloch. Unbesiegelter Pergamentzettel in Frankfurt, Reichss. Nachtr. nr. 140; vgl. Grotefend-Jung II 146. — Ueber die Einreihung vgl. Nr. 1047. Emmerche Feffer hat eine kot virlorn zů Kaelsterbach; die nam eme dez bessafes gesende vor Haseloch. Jetwa 1340—1345 Anfang, 1354—etwa 1360]. 1049. Eberhart, Ermolt und Hans Truchsess sagen um ihres Herrn Konrad von Frankenstein willen Dekan und Kapitel von Mainz Fehde an. Orig. (auf Papier, offen, mit Spur des rückwärts aufgedrickten Siegels) in München, Mainz Fasz. 351 = Domkapitel Fasz. 99. — Der Brief gehört der Schrift nach eher ins 5. als ins 6. Jahrzehnt, von denen, da es vom I. Mai 1345 (vgl. oben S. 527) bis 1353 keinen amtierenden Dekan gab, die Jahre 1345—1353 ausscheiden. Wiszent, herre dechan unde daz cappetel zû dem dûme zû Mentze, daz ich Eberhart, Ermolt unde Hans Drûsheisz wollen uwer fint sine" unde uwer helfer von unser herre wegen herre Conrat von Frankensteyn unde wollen in sime frede unde unfrede sine unde wollen uns dez bewaret hane unde Iüncker Heinchin insigel von Rodinsteyn, van wir keyns by uns inhan. Auch wil ich Ulrich Wazmuta) sone auch uwer fint asse dy ander a) was mut. setwa 1335—1360]. 1050. Der Erfurter Bürger Thilo von Sachsa empfiehlt dem Domscholaster von Mains die Sache seines Kaplans. Orig. (auf Papier I mal längs und 2 mal quer gefaltet, ohne Verschluss- schnitte mit Rest des grünen Siegels) in München, Mainz Fass. 409 = Domkap. Fass. 154b. — Der Brief gehört der Schrift nach frühestens ins 4., spätestens
1360 Dezember 26—31 681 wurde sie von Erzbischof Gerlach erobert (vgl. Vigener: Mitteil. d. ober- hessischen Geschichtsvereins XIV 23 ff.); Nrr. 1047 f. mögen also in die Zeit der Belagerung fallen. Aber seit dem Frieden von 1358 erscheint die Burg, obwohl sie schliesslich bei Mainz verblieben ist, zunächst wieder als falken- steinisch (Vigener l. c. 37 f.); so ist auch ein etwas späterer Ansatz möglich. Min dinst bevor. Lyber meyster Hartman und meyster I. Wiszent, daz ich was zů dem heylgen crůze czů Urtwin ! Menze miner bydevart und quam da her wyder off. Da ich zů Edersheym quam, da hilt gesellen da, dye mich wol kanten, und ryfen mir zû yn und gabena) mir drinken. Die waren von Haseloch und solden win und bier dar fûren. Under des quamen des bischofes dyner und namen den win und waz da was, und fingenb) mich dar zû und furten mich zô Eltevil und ligent in den torn und sprechent, ich wulde zû Haseloch und sie sin dyner. 2. Her umme so byden ich uch, daz ir unsen herren saget, daz sie dem byschove schriben vor mich, daz ich ledig werde, wan ich unschuldig bin, und hoffen, daz mich schuldegen moge, daz ich rat oder dat habe dar an dûit her zû, als ich ûch gleuben und getruwen. Berdoldus dictus Bruckenmeyster. Seitwärtsc): Hart(mannus) (et)d) Urtwinus m(agistri)d). a) b aus y korr. † b) so. + c) von anderer Hand. + d) 2. setwa 1350—1360 (1356 Oktober—November 2)3. 1048. (?) Emmerche Notiz über die Beraubung des Frankfurters Feffer durch das Gesinde des Mainzer Erzbischofs vor Hassloch. Unbesiegelter Pergamentzettel in Frankfurt, Reichss. Nachtr. nr. 140; vgl. Grotefend-Jung II 146. — Ueber die Einreihung vgl. Nr. 1047. Emmerche Feffer hat eine kot virlorn zů Kaelsterbach; die nam eme dez bessafes gesende vor Haseloch. Jetwa 1340—1345 Anfang, 1354—etwa 1360]. 1049. Eberhart, Ermolt und Hans Truchsess sagen um ihres Herrn Konrad von Frankenstein willen Dekan und Kapitel von Mainz Fehde an. Orig. (auf Papier, offen, mit Spur des rückwärts aufgedrickten Siegels) in München, Mainz Fasz. 351 = Domkapitel Fasz. 99. — Der Brief gehört der Schrift nach eher ins 5. als ins 6. Jahrzehnt, von denen, da es vom I. Mai 1345 (vgl. oben S. 527) bis 1353 keinen amtierenden Dekan gab, die Jahre 1345—1353 ausscheiden. Wiszent, herre dechan unde daz cappetel zû dem dûme zû Mentze, daz ich Eberhart, Ermolt unde Hans Drûsheisz wollen uwer fint sine" unde uwer helfer von unser herre wegen herre Conrat von Frankensteyn unde wollen in sime frede unde unfrede sine unde wollen uns dez bewaret hane unde Iüncker Heinchin insigel von Rodinsteyn, van wir keyns by uns inhan. Auch wil ich Ulrich Wazmuta) sone auch uwer fint asse dy ander a) was mut. setwa 1335—1360]. 1050. Der Erfurter Bürger Thilo von Sachsa empfiehlt dem Domscholaster von Mains die Sache seines Kaplans. Orig. (auf Papier I mal längs und 2 mal quer gefaltet, ohne Verschluss- schnitte mit Rest des grünen Siegels) in München, Mainz Fass. 409 = Domkap. Fass. 154b. — Der Brief gehört der Schrift nach frühestens ins 4., spätestens
Strana 682
682 Nr. 1051—1057 ins 6., am ehesten ins 5. Jahrzehnt. Der Name des Ausstellers kommt von 1335—1357 sehr oft, dann erst wieder von 1368—1381 vor (vgl. C. Beyer II). Min willegen dinst myt ganczem flicze. Liber gnedeger herre! Ich bite uch fliczlichen, daz ir disem genwerdigen prister myme cappelan gnedig syt czu siner sache, die her vor uch czu enden hat. Unde vordert yn geyn andern myn herren ynde(n) cappitil yn der sache, daz yme des eyn gutlich ende unde hir ane gefordert were durch mynen willen. Daz werde ich gerne, ab ich mochte umme uch wider dyne. Thilo de Sachsa civis Erford(ensis). Rückwärts: Honorabili et gracioso viro ac domino scolastico maioris ecclesie in Mog(uncia) d(et)ur l(ittera). 1051. [1361 vor Januar 63. Ortwin Krebs von Sachsenhausen erklärt, sich einem durch Damme von Praunheim, Hofmeister des Erzbischofs Gerlach von Mainz, vor den Frankfurter Schöffen für seine angebliche Geldschuld zu führenden Beweis zu unterwerfen. Orig. (auf Papier, unbesiegelt) in Frankfurt, Reichss. nr. 33 c (Abschr. von E. Klibansky); vgl. Grotefend-Jung 13, Vigener I nr. 1356 mit N. I, nrr. 1329, 1341, 1362. I. Notetur, alse jüncherre Damme von Průmheim hobe- meister des erwerdegin herren herren Gerlachis von gots gnaden ertzebischoff zû Mentze und ertzekentzelere des heilegen Romi- schen richs? in dutzschen landen mynis liebin gnedegin herren mich Ortwinen Crebischen von Sassinhusin ansprach zů Frankin- ford an gerichte umb das, das ich deme vorgenanten syme herren entphûrd und entfremdet solle haben von deme hûse Erenfels in den dingen, als ich das vorred solle habin, das das deme vor- genanten syme herren schad dûsint marg silbirs, des antworete a ich, were des unschûldig. 2. Dar uff antworte juncherre Damme, he wolde mich des von des selbin synis herren wegin beredin mit briffen und mit lebene di gen gezûgin. Dû sprach ich, be- red man mich des mit solichen briffen und mit lebenegena) ge 3. Die sache ansproche und widdir- zûgen, so mûs ich is lydin. redde han wir beidir siit gestalt und gewiltkorit an die erbern wisen und rad zů Frankinford zûr mynne und zûme rechtin, und was sie dar umb sprechin zûr mynne adir zûm rechtin, das wir das beidir siit sollen und wollen haldin. a) so. 1052. Mainz 1361 Januar 8. Rudolf Dekan und das Domkapitel von Mainz einer-, Nikolaus Propst zu St. Viktor andererseits verbinden sich mit Willen des Erzbischofs Gerlach ihres lieben gnädigen Herren zu gegenseitigem Beistand, es sei denn gegen den Papst und ihre Herren den Kaiser und den Erzbischof. Siegler: die Aussteller und der zustimmende Erzbischof. — Aus dem Orig. in Minchen: Vigener I nr. 1361 Reg. 1053. 1361 Janиar 15. Rodolph Dekan und das Domkapitel von Mains leihen dem ehrbaren Heinrich von Solmesen Mitdomherrn den zu der sengerie gehörenden Hof um 8 gute kleine jährlich am 1. Sonntage in der Fasten (Invocavit) zahlbare Gulden und den bodenzins myt namen zehen schillinge Mentze; er soll binnen 2 Jahren 80 Pfund Heller verbauen; kommt ein Sänger, der soll Heinrich die Summe erstatten, wenn er den Hof haben will; stirbt H., fällt sie ans Kapitel, dessen residenspflichtige Mitglieder sie sich teilen sollen; wird
682 Nr. 1051—1057 ins 6., am ehesten ins 5. Jahrzehnt. Der Name des Ausstellers kommt von 1335—1357 sehr oft, dann erst wieder von 1368—1381 vor (vgl. C. Beyer II). Min willegen dinst myt ganczem flicze. Liber gnedeger herre! Ich bite uch fliczlichen, daz ir disem genwerdigen prister myme cappelan gnedig syt czu siner sache, die her vor uch czu enden hat. Unde vordert yn geyn andern myn herren ynde(n) cappitil yn der sache, daz yme des eyn gutlich ende unde hir ane gefordert were durch mynen willen. Daz werde ich gerne, ab ich mochte umme uch wider dyne. Thilo de Sachsa civis Erford(ensis). Rückwärts: Honorabili et gracioso viro ac domino scolastico maioris ecclesie in Mog(uncia) d(et)ur l(ittera). 1051. [1361 vor Januar 63. Ortwin Krebs von Sachsenhausen erklärt, sich einem durch Damme von Praunheim, Hofmeister des Erzbischofs Gerlach von Mainz, vor den Frankfurter Schöffen für seine angebliche Geldschuld zu führenden Beweis zu unterwerfen. Orig. (auf Papier, unbesiegelt) in Frankfurt, Reichss. nr. 33 c (Abschr. von E. Klibansky); vgl. Grotefend-Jung 13, Vigener I nr. 1356 mit N. I, nrr. 1329, 1341, 1362. I. Notetur, alse jüncherre Damme von Průmheim hobe- meister des erwerdegin herren herren Gerlachis von gots gnaden ertzebischoff zû Mentze und ertzekentzelere des heilegen Romi- schen richs? in dutzschen landen mynis liebin gnedegin herren mich Ortwinen Crebischen von Sassinhusin ansprach zů Frankin- ford an gerichte umb das, das ich deme vorgenanten syme herren entphûrd und entfremdet solle haben von deme hûse Erenfels in den dingen, als ich das vorred solle habin, das das deme vor- genanten syme herren schad dûsint marg silbirs, des antworete a ich, were des unschûldig. 2. Dar uff antworte juncherre Damme, he wolde mich des von des selbin synis herren wegin beredin mit briffen und mit lebene di gen gezûgin. Dû sprach ich, be- red man mich des mit solichen briffen und mit lebenegena) ge 3. Die sache ansproche und widdir- zûgen, so mûs ich is lydin. redde han wir beidir siit gestalt und gewiltkorit an die erbern wisen und rad zů Frankinford zûr mynne und zûme rechtin, und was sie dar umb sprechin zûr mynne adir zûm rechtin, das wir das beidir siit sollen und wollen haldin. a) so. 1052. Mainz 1361 Januar 8. Rudolf Dekan und das Domkapitel von Mainz einer-, Nikolaus Propst zu St. Viktor andererseits verbinden sich mit Willen des Erzbischofs Gerlach ihres lieben gnädigen Herren zu gegenseitigem Beistand, es sei denn gegen den Papst und ihre Herren den Kaiser und den Erzbischof. Siegler: die Aussteller und der zustimmende Erzbischof. — Aus dem Orig. in Minchen: Vigener I nr. 1361 Reg. 1053. 1361 Janиar 15. Rodolph Dekan und das Domkapitel von Mains leihen dem ehrbaren Heinrich von Solmesen Mitdomherrn den zu der sengerie gehörenden Hof um 8 gute kleine jährlich am 1. Sonntage in der Fasten (Invocavit) zahlbare Gulden und den bodenzins myt namen zehen schillinge Mentze; er soll binnen 2 Jahren 80 Pfund Heller verbauen; kommt ein Sänger, der soll Heinrich die Summe erstatten, wenn er den Hof haben will; stirbt H., fällt sie ans Kapitel, dessen residenspflichtige Mitglieder sie sich teilen sollen; wird
Strana 683
1361 vor Januar 6—März 21 683 ihm ein anderer, ledig werdender Hof zuteil, so soll das Kapitel die sengerie einem andern Domherrn leihen. Siegler: die Aussteller mit unsirm ingesigel, — — gegeben des nesten fritages nach das wir gebruchen zu unserer sache. dem achtzehendisten tage 1361. Orig. mit anhängendem beschädigtem Siegel in München, Mainz Fasz. 221 = Nachtr. I Fass. 38. 1361 (Januar 233. 1054*. Papst Innozenz VI., Bulle Romana ecclesia. D 154, Abschr. des Ent- wurfs = Würdtwein Nova subsidia XI nr. 17, = Winkelmann II nr. 1205 (wo im Regest irrig von Klemens VI. die Rede ist). 1361 Januar 29. 1055. Raugraf Rupprecht Herr zu der alden Beynburg, seine Frau Katherine und ihr Sohn Heinrich verkaufen an Herrn Rudolph Dekan und das Kapitel von Mainz für die Präsens ihr Viertel des Dorfes (Gerichtes) Sultzheyn (Sulzheim) bei Wirstat (Wörrstadt) im Mainzer Bistum für bar bezahlte 355 Pfund Heller, lassen es mit gesamter Hand, mit Mund und Halm auf vor Schultheiss, Schöffen und Dingleuten zu S. Siegler: die Aussteller. — — der gegeben wart 1361 uf den fritag vor unser frauwen dage, alse man die kerzen wihet. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 29 fol. 172a. Nürnberg 1361 März 21. 1056. Kaiser Karl IV. bittet die Stadt Frankfurt, beifolgende Briefe zu befördern. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet mit doppelten Verschlussschnitten und Spur des rickwärts aufgedrückten Sekretsiegels) in Frankfurt, Kaiserschr. nr. 56 (Abschr. von E. Klibansky); vgl. Huber nr. 3602, Grotefend-Jung III 45. Karl von gotes genaden Romischer keyser ze allen zeiten Lieben getrewen! merer des reichs und kunig ze Beheim. Wir empfehlen euch ernstlich und vesticlich, das ir? die brive, die wir euch mit dysem brieff senden1), sullet unverzogenlich senden, wo sie hin gehôren, als ir an iren übirschrifften werdet sehen; doran tut ir uns sunderlichen dinst. Geben ze Nuremberg am suntag, als man singet Domine ne longe', unser riche in dem funfezenden und des keysertums in dem sechsten iare. Rückwärts: Dem burgermeister, dem rate und den burgern gemeinlich der stad zu Frankenford, unsern lieben getrewen. 1) unbekannt. Nürnberg 1361 März 21. 1057. Derselbe ermahnt dieselbe, seinen Diener Rudolf von Fried- im Besitz des Reichsgutes an der Marbach nicht zu hindern. berg Orig. (auf Papier, offen, mit Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Kaiserschr. nr. 54 (Abschr. von E. Klibansky); vgl. Huber nr. 3603, Grotefend-Jung III 45. Wir Karl von gots gnaden Romischer keiser zû allen zeiten merer des riches und kunig zû Beheim embieten den burger- meistern, dem rate und den burgern gemeynlich zu Frankefort unsirn und des heiligen riches lieben getrewen unser gnade und Lieben getrewen! Vormals baden wir uch in unsirm allez gût. brieve1) mit ernste, wie wol wir doch daz selber dûn mochten mit recht, als wir noch wenin, [daz]a) yr Rudolphen unsirn diener von Frideberg ungehindert woldet laszen an der Marpach bii uns und dem riche gelegen und die unser und des richs noch ist, als uns Rudolph und auch ander biderbe [lutea) han]a) gesagt. Und wann wir den egen(anten) unsirn diener bii sime rechte wollen
1361 vor Januar 6—März 21 683 ihm ein anderer, ledig werdender Hof zuteil, so soll das Kapitel die sengerie einem andern Domherrn leihen. Siegler: die Aussteller mit unsirm ingesigel, — — gegeben des nesten fritages nach das wir gebruchen zu unserer sache. dem achtzehendisten tage 1361. Orig. mit anhängendem beschädigtem Siegel in München, Mainz Fasz. 221 = Nachtr. I Fass. 38. 1361 (Januar 233. 1054*. Papst Innozenz VI., Bulle Romana ecclesia. D 154, Abschr. des Ent- wurfs = Würdtwein Nova subsidia XI nr. 17, = Winkelmann II nr. 1205 (wo im Regest irrig von Klemens VI. die Rede ist). 1361 Januar 29. 1055. Raugraf Rupprecht Herr zu der alden Beynburg, seine Frau Katherine und ihr Sohn Heinrich verkaufen an Herrn Rudolph Dekan und das Kapitel von Mainz für die Präsens ihr Viertel des Dorfes (Gerichtes) Sultzheyn (Sulzheim) bei Wirstat (Wörrstadt) im Mainzer Bistum für bar bezahlte 355 Pfund Heller, lassen es mit gesamter Hand, mit Mund und Halm auf vor Schultheiss, Schöffen und Dingleuten zu S. Siegler: die Aussteller. — — der gegeben wart 1361 uf den fritag vor unser frauwen dage, alse man die kerzen wihet. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 29 fol. 172a. Nürnberg 1361 März 21. 1056. Kaiser Karl IV. bittet die Stadt Frankfurt, beifolgende Briefe zu befördern. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet mit doppelten Verschlussschnitten und Spur des rickwärts aufgedrückten Sekretsiegels) in Frankfurt, Kaiserschr. nr. 56 (Abschr. von E. Klibansky); vgl. Huber nr. 3602, Grotefend-Jung III 45. Karl von gotes genaden Romischer keyser ze allen zeiten Lieben getrewen! merer des reichs und kunig ze Beheim. Wir empfehlen euch ernstlich und vesticlich, das ir? die brive, die wir euch mit dysem brieff senden1), sullet unverzogenlich senden, wo sie hin gehôren, als ir an iren übirschrifften werdet sehen; doran tut ir uns sunderlichen dinst. Geben ze Nuremberg am suntag, als man singet Domine ne longe', unser riche in dem funfezenden und des keysertums in dem sechsten iare. Rückwärts: Dem burgermeister, dem rate und den burgern gemeinlich der stad zu Frankenford, unsern lieben getrewen. 1) unbekannt. Nürnberg 1361 März 21. 1057. Derselbe ermahnt dieselbe, seinen Diener Rudolf von Fried- im Besitz des Reichsgutes an der Marbach nicht zu hindern. berg Orig. (auf Papier, offen, mit Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Kaiserschr. nr. 54 (Abschr. von E. Klibansky); vgl. Huber nr. 3603, Grotefend-Jung III 45. Wir Karl von gots gnaden Romischer keiser zû allen zeiten merer des riches und kunig zû Beheim embieten den burger- meistern, dem rate und den burgern gemeynlich zu Frankefort unsirn und des heiligen riches lieben getrewen unser gnade und Lieben getrewen! Vormals baden wir uch in unsirm allez gût. brieve1) mit ernste, wie wol wir doch daz selber dûn mochten mit recht, als wir noch wenin, [daz]a) yr Rudolphen unsirn diener von Frideberg ungehindert woldet laszen an der Marpach bii uns und dem riche gelegen und die unser und des richs noch ist, als uns Rudolph und auch ander biderbe [lutea) han]a) gesagt. Und wann wir den egen(anten) unsirn diener bii sime rechte wollen
Strana 684
684 Nr. 1058—1062 behalten, so bieten wir uch ernstliche, daz yr in bii derselben Marpach bliben lazzt ungehindert durch unsirn wiln, also daz yr uns daz lazt wieder wiszen mit uwern uffen brieven und uwerm eygen boden uff den nehesten dinstag nach dem sundage, als man singet Quasi modo geniti'2). Wolt er aber unser beiden nicht erhoren, wann ez dann Rudolph vôrdert, so laszen wir ym und uch recht wieder varen in der sachen. Geben zû Nur(emberg) an dem heiligen palmtage, unser riche in dem funfzehenden und des keysertums in dem sechsten. a) Per dominum imperatorem Io(hannes) Eysteten(sis). a) am Zeilenende verblichen. + b) von 2. Hand. 1) Orig. ebenda nr. 47 von 1360 Märs 3 (Grotefend-Jung III 44); vgl. die gleich- zeitige Ausfertigung für Ulrich von Hanau, Huber nr. 3088 = Reimer III nr. 322. 00 2) April 6. 1058. Erfurt 1361 Juni 6. Instrument des Cristianus dictus Swab de Arnstete (-stadt) Klerikers Mainzer Diözese kaiserlich föffentlichen/ Notars: der gestrenge Hartmannus Knappe Mainzer Diözese Sohn des weiland Ritters Henricus vicedominus de Ecstete (Eckstedt) alias dictus de Wittirde bestellt in der Sache, welche der ehrwürdige Herr Rodolfus Dekan der Mainzer Kirche vor den Richtern des Mainzer Stuhles aus Anlass von deren Prozessen gegen die Herrin Iutta Hartmanns Mutter gegen ihn in Gang gebracht hat, auf Andringen Rudolfs als seine rechten Prokuratoren und besonderen Boten den abwesenden ehr- baren und bescheidenen Porphirius de Argentina Prokurator des Mainzer Stuhls und den Lodewicus dictus de Kassele, der seine Unschuld an der ihm vorgeworfenen Bekämpfung der genannten Prozesse dartun will. Acta sunt hec a. nativitatis domini 1361. ind. 14., pont. — — Innocencii — — pape VIti a. 9. sexta die mensis iunii hora eiusdem diei quasi terciarum in opido Erforden(si) Moguntine diocesis in curia habitacionis honorabilis viri domini Hartungi decani ecclesie sancte Marie ibidem. Zeugen: honorabiles viri domini Theod(ericus) de Nacza, Hermannus de Lapide Kanoniker von St. Marien und Albertus de Archivelt Kleriker Mainzer Diözese. — D 89 mit der Ueber- schrift: Copia procuratorii Hartmanni vicedomini et debet in proximo termino inpugnari et super subscripte supplicacioni responderi. 1059. 1361 Juni 21. Ritter Clas Hut und seine Gattin Gertrud verkaufen Dekan und Kapitel von Mainz Gut zu Aspensheim (Aspis-). 1361. des nehste mantages vor sante lohannis tage des deyffers, als er geboren wart. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 35 fol. 287a. 1060. 1361 Juni 23. Agnes von Liningen die Witwe weiland des Raugrafen Phylips von der nuwen Beynburg und ihr ältester Sohn Phylips verkaufen denselben ihr Viertel (wie in Nr. 1055) und ihre namentlich genannten armen Leute zu Wörrstadt auf 20 Jahre und 1 Tag für 240 Pfund Heller, die ihre Erben wiedergeben sollen, wenn sie nicht in den Vertrag eintreten wollen. Siegler: die Aussteller und, auf deren Bitte, Graf Emeche von Liningen der Agnes Bruder, der strenge Ritter Herr Bertolf Stange, der edele Knecht Gerlach Stange und die Burgmannen zu der neuen Beynburg. — der gegeben ist 1361 uf sente Iohans baptisten abent, als er geboren wart, der gelegen ist mitten in deme summere. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 29 ebenda fol. 174a. 1061. 1361 Juli 2. Ritter Herbord Ring von Saulheim (2) antwortet Dom- dekan und -kapitel von Mains und stellt ihnen namens seines Eidams Heinrich Hornbach anheim, ob sie seinen Fehdeverzicht nicht annehmen wollen.
684 Nr. 1058—1062 behalten, so bieten wir uch ernstliche, daz yr in bii derselben Marpach bliben lazzt ungehindert durch unsirn wiln, also daz yr uns daz lazt wieder wiszen mit uwern uffen brieven und uwerm eygen boden uff den nehesten dinstag nach dem sundage, als man singet Quasi modo geniti'2). Wolt er aber unser beiden nicht erhoren, wann ez dann Rudolph vôrdert, so laszen wir ym und uch recht wieder varen in der sachen. Geben zû Nur(emberg) an dem heiligen palmtage, unser riche in dem funfzehenden und des keysertums in dem sechsten. a) Per dominum imperatorem Io(hannes) Eysteten(sis). a) am Zeilenende verblichen. + b) von 2. Hand. 1) Orig. ebenda nr. 47 von 1360 Märs 3 (Grotefend-Jung III 44); vgl. die gleich- zeitige Ausfertigung für Ulrich von Hanau, Huber nr. 3088 = Reimer III nr. 322. 00 2) April 6. 1058. Erfurt 1361 Juni 6. Instrument des Cristianus dictus Swab de Arnstete (-stadt) Klerikers Mainzer Diözese kaiserlich föffentlichen/ Notars: der gestrenge Hartmannus Knappe Mainzer Diözese Sohn des weiland Ritters Henricus vicedominus de Ecstete (Eckstedt) alias dictus de Wittirde bestellt in der Sache, welche der ehrwürdige Herr Rodolfus Dekan der Mainzer Kirche vor den Richtern des Mainzer Stuhles aus Anlass von deren Prozessen gegen die Herrin Iutta Hartmanns Mutter gegen ihn in Gang gebracht hat, auf Andringen Rudolfs als seine rechten Prokuratoren und besonderen Boten den abwesenden ehr- baren und bescheidenen Porphirius de Argentina Prokurator des Mainzer Stuhls und den Lodewicus dictus de Kassele, der seine Unschuld an der ihm vorgeworfenen Bekämpfung der genannten Prozesse dartun will. Acta sunt hec a. nativitatis domini 1361. ind. 14., pont. — — Innocencii — — pape VIti a. 9. sexta die mensis iunii hora eiusdem diei quasi terciarum in opido Erforden(si) Moguntine diocesis in curia habitacionis honorabilis viri domini Hartungi decani ecclesie sancte Marie ibidem. Zeugen: honorabiles viri domini Theod(ericus) de Nacza, Hermannus de Lapide Kanoniker von St. Marien und Albertus de Archivelt Kleriker Mainzer Diözese. — D 89 mit der Ueber- schrift: Copia procuratorii Hartmanni vicedomini et debet in proximo termino inpugnari et super subscripte supplicacioni responderi. 1059. 1361 Juni 21. Ritter Clas Hut und seine Gattin Gertrud verkaufen Dekan und Kapitel von Mainz Gut zu Aspensheim (Aspis-). 1361. des nehste mantages vor sante lohannis tage des deyffers, als er geboren wart. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 35 fol. 287a. 1060. 1361 Juni 23. Agnes von Liningen die Witwe weiland des Raugrafen Phylips von der nuwen Beynburg und ihr ältester Sohn Phylips verkaufen denselben ihr Viertel (wie in Nr. 1055) und ihre namentlich genannten armen Leute zu Wörrstadt auf 20 Jahre und 1 Tag für 240 Pfund Heller, die ihre Erben wiedergeben sollen, wenn sie nicht in den Vertrag eintreten wollen. Siegler: die Aussteller und, auf deren Bitte, Graf Emeche von Liningen der Agnes Bruder, der strenge Ritter Herr Bertolf Stange, der edele Knecht Gerlach Stange und die Burgmannen zu der neuen Beynburg. — der gegeben ist 1361 uf sente Iohans baptisten abent, als er geboren wart, der gelegen ist mitten in deme summere. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 29 ebenda fol. 174a. 1061. 1361 Juli 2. Ritter Herbord Ring von Saulheim (2) antwortet Dom- dekan und -kapitel von Mains und stellt ihnen namens seines Eidams Heinrich Hornbach anheim, ob sie seinen Fehdeverzicht nicht annehmen wollen.
Strana 685
1361 Juni 6—Anfang September 685 Orig. (auf Papier, je 2 mal längs und quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spur des rückwärtigen gelben Siegels) in Mainz, Schuncks Papiere 14. ſh. Her dechan von dem dûme und dem gemeynen capitel zû Menczen! I. Uwern brief han ich wol vorstanden und lan uch wuszen alsolichen bescheit, als ir mit myr hant. Als ir iehent, daz dûnkit mich, daz mir dar an nit gehalden sie, als ich «als) trůwen zů wysen in uwern offen briefen. Do bi laszen ich uch wuszen, daz ich vollen bracht han, waz myr geborte zů důn zů dem bescheit, als ich uch trûwen zû bewysen, als man mich 2. Auch hait Heinrich Hornbach wyset, als ich bilche dûn sal. gesaget myn eydin, daz alsoliche fyntschaft, als er mit uch hait, abe gedan hatte bit syme offen brife und yr die nit wuldent laszen abe sin. Des meynet er, daz er sich mûsze uwer fynt- schaft gedrosten, wan yr synen brief nit nemen wuldent, do in er die fyntschaft abe hatte gedan; und dede er uch dar ûber keynen schaden. Des gan ich eine wol €e', daz er daz wole kûnne vorantwerten. Und dar über han ich uwer keyn sorge nit, yr insaget myr iz dan in uwern offen brifen, und biden uch alwege, daz yr myr soliche schûlt und schaden geldent und gebent, als ich uwern offin brief han under uwers capitels ingesygel. Datum anno domini M'CCC'LXI° sexta ante Udolrici sub sygillo Hirbordi dicti Ryng militis senioris de Sauwelnheim. Rückwärts: Den erbern wysen herrin dem dechan und dem gemeynen capitel zů Mencze zů dem dûme d(et)ur l(itte)ra. Trier [1354—1361] September [10—13]. 1062. Erzbischof Boemund von Trier schreibt der Stadt Frank- furt, dass Philipp von Isenburg-Grensau sich in einem ver- lorenen Briefe über sie und andere Reichsstädte beklagt habe. Orig. (auf Papier mit Wasserzeichen wie Briquet nr. 3155 ff., 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spur des rickwärts auf- gedrückten grünen Sekretsiegels) in Frankfurt, Reichssachen nr. 41; vgl. Grotefend-Jung I4. — Der Brief ist nach der Regierung Boemunds ein- gereiht. Das Datum fällt 1355 und 1360 mit Kreuzerhöhung, 1354 und 1359 mit Montag nach Kreuzerhöhung zusammen; diese 4 Jahre werden dadurch weniger wahrscheinlich. . Lieben frunde, ..Boem(und) ertzb(isschof) zů Trire. als ir uns geschrieben hait von eynem brieve oder brieven, di her Philips von Ysemburg herre zû Grensauwe uns sulle han ge- sant 1), laszen wir uwer fruntschaft wiszen, daz der brieff verlacht ist von sûmnûsze unser schriber. Doch dûnket uns und unser frûnd, als verre wir uns kunnen bedenken, daz er in dem brieve sich sere bekûmetea) von uch und andern dez richs steden, so wie ir yme groiszen verderfflichen schaden getan habet binnen den dingen, daz er uch ny leid gedede und ir selber gesprechen habet, daz ir yme unrechte dedet. ..Gegeben zu Trire uff mandag na unser frauwen dag, als si ward geborn. Rückwärts. .. Den erbern wisen luden den burgermeistern, scheffen und burgern gemeynlichen zu Frankenfurd unsern lieben fründen. a) so. 1) unbekannt.
1361 Juni 6—Anfang September 685 Orig. (auf Papier, je 2 mal längs und quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spur des rückwärtigen gelben Siegels) in Mainz, Schuncks Papiere 14. ſh. Her dechan von dem dûme und dem gemeynen capitel zû Menczen! I. Uwern brief han ich wol vorstanden und lan uch wuszen alsolichen bescheit, als ir mit myr hant. Als ir iehent, daz dûnkit mich, daz mir dar an nit gehalden sie, als ich «als) trůwen zů wysen in uwern offen briefen. Do bi laszen ich uch wuszen, daz ich vollen bracht han, waz myr geborte zů důn zů dem bescheit, als ich uch trûwen zû bewysen, als man mich 2. Auch hait Heinrich Hornbach wyset, als ich bilche dûn sal. gesaget myn eydin, daz alsoliche fyntschaft, als er mit uch hait, abe gedan hatte bit syme offen brife und yr die nit wuldent laszen abe sin. Des meynet er, daz er sich mûsze uwer fynt- schaft gedrosten, wan yr synen brief nit nemen wuldent, do in er die fyntschaft abe hatte gedan; und dede er uch dar ûber keynen schaden. Des gan ich eine wol €e', daz er daz wole kûnne vorantwerten. Und dar über han ich uwer keyn sorge nit, yr insaget myr iz dan in uwern offen brifen, und biden uch alwege, daz yr myr soliche schûlt und schaden geldent und gebent, als ich uwern offin brief han under uwers capitels ingesygel. Datum anno domini M'CCC'LXI° sexta ante Udolrici sub sygillo Hirbordi dicti Ryng militis senioris de Sauwelnheim. Rückwärts: Den erbern wysen herrin dem dechan und dem gemeynen capitel zů Mencze zů dem dûme d(et)ur l(itte)ra. Trier [1354—1361] September [10—13]. 1062. Erzbischof Boemund von Trier schreibt der Stadt Frank- furt, dass Philipp von Isenburg-Grensau sich in einem ver- lorenen Briefe über sie und andere Reichsstädte beklagt habe. Orig. (auf Papier mit Wasserzeichen wie Briquet nr. 3155 ff., 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spur des rickwärts auf- gedrückten grünen Sekretsiegels) in Frankfurt, Reichssachen nr. 41; vgl. Grotefend-Jung I4. — Der Brief ist nach der Regierung Boemunds ein- gereiht. Das Datum fällt 1355 und 1360 mit Kreuzerhöhung, 1354 und 1359 mit Montag nach Kreuzerhöhung zusammen; diese 4 Jahre werden dadurch weniger wahrscheinlich. . Lieben frunde, ..Boem(und) ertzb(isschof) zů Trire. als ir uns geschrieben hait von eynem brieve oder brieven, di her Philips von Ysemburg herre zû Grensauwe uns sulle han ge- sant 1), laszen wir uwer fruntschaft wiszen, daz der brieff verlacht ist von sûmnûsze unser schriber. Doch dûnket uns und unser frûnd, als verre wir uns kunnen bedenken, daz er in dem brieve sich sere bekûmetea) von uch und andern dez richs steden, so wie ir yme groiszen verderfflichen schaden getan habet binnen den dingen, daz er uch ny leid gedede und ir selber gesprechen habet, daz ir yme unrechte dedet. ..Gegeben zu Trire uff mandag na unser frauwen dag, als si ward geborn. Rückwärts. .. Den erbern wisen luden den burgermeistern, scheffen und burgern gemeynlichen zu Frankenfurd unsern lieben fründen. a) so. 1) unbekannt.
Strana 686
686 Nr. 1063—1069 1063. Nürnberg 1361 November 2. Kaiser Karl IV. wiederholt seine Mahnung Nr. 1057 an Frankfurt. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet mit doppelten Ver- schlussschnitten und Spur des rückwärts aufgedrückten Sekretsiegels) in Frank- furt, Kaiserschr. nr. 58 (Abschr. von E. Klibansky); vgl. Grotefend-Jung III 45. Karl von gots gnaden Romischer keiser zu allen zeiten merer des richs und kunig zu Behem. Als Lieben getrewen! wir zu andern zeiten unsir keiserliche brieve han gegeben und an uch tun schriben, daz ir dem ersamen Rudolfe probst zu Wetslar unsirm heimlichen diener an zehen huben landes, die wir im bei Frankenfurt geben haben, nicht hindern sullet, als er daz an uch wirt fordern, also embieten wir uch aber ernstlich, daz ir daz nu ane verzog deme egenanten Rudolfe endet, wann er selber dar bei vor nicht kumen mochte, wann er in unsirm dienste geriden waz. Und dut also dor zu, daz uns Rudolf zu danken habe, und sich von euch belobe. Dorumb wollen wir uch auch gnedeclich bedenken. Geben zu Nuremberg am dinstag nach dem aller heiligen tag, unsir riche in dem funfezenden und des keisertums in dem sechsten iare. a ) Per dominum imperatorem Conr(adus) de Gysinheim. Rückwärts: Den burgermeistern und deme rate gemeinliche zu Frankenfurt, unsirn und des heilgen richs lieben getruwen. a) von anderer Hand. 1064. Nürnberg [1361/ November 2. Bischof Johann von Olmütz unterstützt die kaiserliche Mahnung Nr. 1063 an dieselbe zugunsten seines Freundes Meister Rudolf von Friedberg. Orig. (auf Papier, 2 mal quer gefaltet mit doppelten Verschluss- schnitten und Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Kaiserschr. nr. 79 (Abschr. von E. Klibansky) ; vgl. Grotefend-Jung III 45. Lieben frunde! Wann der allerdurchluchtigiste furste und herre her Karl Romischer keiser zu allen zeiten merer des richs und kunig zu Beheim unsir gnediger herre geben hat deme er- samen manne meister Rudolfe von Frideberg probste zu Wetslan unsirm lieben frunde zehen huben landes bei Frankenfurt gelegen, als wir im daz an unsirm egenanten herren dem keiser zu andern zeiten hulfen uztragen, dovon bitten wir euch ernstlich und mit allem flizze, daz ir demselben meister Rudolfe doran seit gunstig und doran nicht hindert und im auch ewer brieve doruber gebet, als er die an euch wert vordern, wann meister Rudolf daz wol gein unsirm herren,dem keiser und dem riche verdienet hat, tege lich verdienet und noch nutzlich verdienen sol in kunftigen zeiten, und bieten euch, daz ir uns doran erhoret, also daz er befinde, daz wir yn gein uch gevordert haben in der sache. Dorumb wollen wir gerne tun, waz uch liep und ewer stat nutze ist, und sol auch der egenant probst daz umb uch alle zeit verdienen. Geben zu Nuremberg am dinstag nach aller heiligen tag. a) Iohan bisschopp zu Olomuncz.
686 Nr. 1063—1069 1063. Nürnberg 1361 November 2. Kaiser Karl IV. wiederholt seine Mahnung Nr. 1057 an Frankfurt. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet mit doppelten Ver- schlussschnitten und Spur des rückwärts aufgedrückten Sekretsiegels) in Frank- furt, Kaiserschr. nr. 58 (Abschr. von E. Klibansky); vgl. Grotefend-Jung III 45. Karl von gots gnaden Romischer keiser zu allen zeiten merer des richs und kunig zu Behem. Als Lieben getrewen! wir zu andern zeiten unsir keiserliche brieve han gegeben und an uch tun schriben, daz ir dem ersamen Rudolfe probst zu Wetslar unsirm heimlichen diener an zehen huben landes, die wir im bei Frankenfurt geben haben, nicht hindern sullet, als er daz an uch wirt fordern, also embieten wir uch aber ernstlich, daz ir daz nu ane verzog deme egenanten Rudolfe endet, wann er selber dar bei vor nicht kumen mochte, wann er in unsirm dienste geriden waz. Und dut also dor zu, daz uns Rudolf zu danken habe, und sich von euch belobe. Dorumb wollen wir uch auch gnedeclich bedenken. Geben zu Nuremberg am dinstag nach dem aller heiligen tag, unsir riche in dem funfezenden und des keisertums in dem sechsten iare. a ) Per dominum imperatorem Conr(adus) de Gysinheim. Rückwärts: Den burgermeistern und deme rate gemeinliche zu Frankenfurt, unsirn und des heilgen richs lieben getruwen. a) von anderer Hand. 1064. Nürnberg [1361/ November 2. Bischof Johann von Olmütz unterstützt die kaiserliche Mahnung Nr. 1063 an dieselbe zugunsten seines Freundes Meister Rudolf von Friedberg. Orig. (auf Papier, 2 mal quer gefaltet mit doppelten Verschluss- schnitten und Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Kaiserschr. nr. 79 (Abschr. von E. Klibansky) ; vgl. Grotefend-Jung III 45. Lieben frunde! Wann der allerdurchluchtigiste furste und herre her Karl Romischer keiser zu allen zeiten merer des richs und kunig zu Beheim unsir gnediger herre geben hat deme er- samen manne meister Rudolfe von Frideberg probste zu Wetslan unsirm lieben frunde zehen huben landes bei Frankenfurt gelegen, als wir im daz an unsirm egenanten herren dem keiser zu andern zeiten hulfen uztragen, dovon bitten wir euch ernstlich und mit allem flizze, daz ir demselben meister Rudolfe doran seit gunstig und doran nicht hindert und im auch ewer brieve doruber gebet, als er die an euch wert vordern, wann meister Rudolf daz wol gein unsirm herren,dem keiser und dem riche verdienet hat, tege lich verdienet und noch nutzlich verdienen sol in kunftigen zeiten, und bieten euch, daz ir uns doran erhoret, also daz er befinde, daz wir yn gein uch gevordert haben in der sache. Dorumb wollen wir gerne tun, waz uch liep und ewer stat nutze ist, und sol auch der egenant probst daz umb uch alle zeit verdienen. Geben zu Nuremberg am dinstag nach aller heiligen tag. a) Iohan bisschopp zu Olomuncz.
Strana 687
1361 November 2—11 687 Rückwärts: Den erbern wisen luten den burgermeistern und dem rate gemeinliche zu Frankenfurt, unsirn sundirlichen lieben frunden. a) von anderer Hand. 1065. Aschaffenburg 1361 November 4. Erzbischof Gerlach von Mains erhebt mit Rat und Zustimmung des Domdekans Rudolf und des Kapitels die Kirche zum heiligen Brunnen in Erfurt zur Kollegiatkirche. — Aus Orig. in München: Würdtwein Dioecesis Comm. XI nr. 42, Vigener I nr. 1447 Reg. (mit Erwähnung der Kopieen). 1066. Disibodenberg 1361 November 8. Bruder Iacobus Abt und der Konvent von Mons sancti Dysebodi (Disibodenberg) bekennt: Herr Rudolfus Dekan und das ganse Kapitel von Mains haben ihnen ihren Zehnten in Sobirnheim (Sobern-) und den zugehörigen Dörfern, der an der dortigen Pfarre haftet, für jährlich zwischen Weih- nachten und Reinigung Mariae in Mainz zahlbare 160 Gulden verpachtet; der Genuss von 2/3 fällt den Domherren zu, sobald und solange der Zins rückständig bleibt; sind sie nicht alle in Mainz, wird ihnen der Zins nach Massgabe ihrer Zahl zu Mainz und Pingwea (Bingen) gezahlt; Pfarrer und Glöckner in S. werden die Aussteller in ihren bisherigen Einkünften und Rechten erhalten, sich bei Appellationen gegen die Pfarrei und Dekanie von S. verteidigen, sind im Falle der Verurteilung vom Zins befreit, bis sie den Zehnten wiedererlangen; die Kirche werden sie mit einem Weltpriester be- setzen und die kirchlichen Lasten tragen. Siegler: die Aussteller und Cunr(ad) (o iber u) Rode Burggraf zu Starkenberg (St-burg) als oberman. D. et actum in monasterio nostro predicto a. d. 1361. feria 2. proxima post festum Omnium sanctorum. — Abschrift in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 19 fol. 249b. 1067. Disibodenberg 1361 November 8. Dieselben haben von denselben gegen ihre Vikarie im Mainzer Dom, die ihr Vikar Heyle Ysenmenger innehat, deren Vikarie in Sobernheim eingetauscht; ihr dortiger Vikar soll stets bis 3 Tage lang bis 5 Domherrn, wenn sie S. besuchen, bewirten, ohne dass Unbilliges von ihm verlangt werden darf. Siegler: die Aussteller. Datum wie oben. — Abschr. ebendort fol. 292a. 1068. [1354 Januar 28—1356 November II oder 1359 April 8—1361 November 11/. Ritter Heinrich von Krummenau verspricht dem Erzbischof Gerlach von Mainz, vors Landgericht nach Frankfurt zu reiten. Orig. (2 mal gefaltet, mit Siegelschnitten und Eindruck des rückwärts aufgedrückten Siegels) in München, Mainz Fasz. 492 (St. Alban Fasz. 41) = Vigener I nr. 2712 Reg. mit Bemerkungen über die Einreihung. Dem hoichgelobitten furstin und dem ediln heren Gerlach erczbisof zu Menze impedin ich Henrich von Crumnauwe ritter minen schuldigen dinst zu aller ziit. Wiszet, genediger here, also als ir mir gescribin hait in urem brefe, daz ich ride an das lantgereichte, daz wil ich nu gerne dûn dorch uren willen, want ich willen hatte, daz ich nit me dar ridin wolde und ich urer vorderûnge allewege wol bedarf, sa wil ich dorch uren willen nu biz fridag gerne ridîn zu Frankinfort. Min dinst sal uch zu aller ziit bereit sin under mime insgesigel. Rückwärts: Dem hoichgelobitten furstin und dem ediln heren Gerlach erczbisoff zu Mencze. Frankfurt [1344—57, 1359—61] sum November 11]. 1069. [Wiker Frosch) Scholaster von St. Stephan in Mainz reklamiert bei der Aebtissin von Hachborn den Rest des ihm unvollständig gezahlten Martinzinses.
1361 November 2—11 687 Rückwärts: Den erbern wisen luten den burgermeistern und dem rate gemeinliche zu Frankenfurt, unsirn sundirlichen lieben frunden. a) von anderer Hand. 1065. Aschaffenburg 1361 November 4. Erzbischof Gerlach von Mains erhebt mit Rat und Zustimmung des Domdekans Rudolf und des Kapitels die Kirche zum heiligen Brunnen in Erfurt zur Kollegiatkirche. — Aus Orig. in München: Würdtwein Dioecesis Comm. XI nr. 42, Vigener I nr. 1447 Reg. (mit Erwähnung der Kopieen). 1066. Disibodenberg 1361 November 8. Bruder Iacobus Abt und der Konvent von Mons sancti Dysebodi (Disibodenberg) bekennt: Herr Rudolfus Dekan und das ganse Kapitel von Mains haben ihnen ihren Zehnten in Sobirnheim (Sobern-) und den zugehörigen Dörfern, der an der dortigen Pfarre haftet, für jährlich zwischen Weih- nachten und Reinigung Mariae in Mainz zahlbare 160 Gulden verpachtet; der Genuss von 2/3 fällt den Domherren zu, sobald und solange der Zins rückständig bleibt; sind sie nicht alle in Mainz, wird ihnen der Zins nach Massgabe ihrer Zahl zu Mainz und Pingwea (Bingen) gezahlt; Pfarrer und Glöckner in S. werden die Aussteller in ihren bisherigen Einkünften und Rechten erhalten, sich bei Appellationen gegen die Pfarrei und Dekanie von S. verteidigen, sind im Falle der Verurteilung vom Zins befreit, bis sie den Zehnten wiedererlangen; die Kirche werden sie mit einem Weltpriester be- setzen und die kirchlichen Lasten tragen. Siegler: die Aussteller und Cunr(ad) (o iber u) Rode Burggraf zu Starkenberg (St-burg) als oberman. D. et actum in monasterio nostro predicto a. d. 1361. feria 2. proxima post festum Omnium sanctorum. — Abschrift in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 19 fol. 249b. 1067. Disibodenberg 1361 November 8. Dieselben haben von denselben gegen ihre Vikarie im Mainzer Dom, die ihr Vikar Heyle Ysenmenger innehat, deren Vikarie in Sobernheim eingetauscht; ihr dortiger Vikar soll stets bis 3 Tage lang bis 5 Domherrn, wenn sie S. besuchen, bewirten, ohne dass Unbilliges von ihm verlangt werden darf. Siegler: die Aussteller. Datum wie oben. — Abschr. ebendort fol. 292a. 1068. [1354 Januar 28—1356 November II oder 1359 April 8—1361 November 11/. Ritter Heinrich von Krummenau verspricht dem Erzbischof Gerlach von Mainz, vors Landgericht nach Frankfurt zu reiten. Orig. (2 mal gefaltet, mit Siegelschnitten und Eindruck des rückwärts aufgedrückten Siegels) in München, Mainz Fasz. 492 (St. Alban Fasz. 41) = Vigener I nr. 2712 Reg. mit Bemerkungen über die Einreihung. Dem hoichgelobitten furstin und dem ediln heren Gerlach erczbisof zu Menze impedin ich Henrich von Crumnauwe ritter minen schuldigen dinst zu aller ziit. Wiszet, genediger here, also als ir mir gescribin hait in urem brefe, daz ich ride an das lantgereichte, daz wil ich nu gerne dûn dorch uren willen, want ich willen hatte, daz ich nit me dar ridin wolde und ich urer vorderûnge allewege wol bedarf, sa wil ich dorch uren willen nu biz fridag gerne ridîn zu Frankinfort. Min dinst sal uch zu aller ziit bereit sin under mime insgesigel. Rückwärts: Dem hoichgelobitten furstin und dem ediln heren Gerlach erczbisoff zu Mencze. Frankfurt [1344—57, 1359—61] sum November 11]. 1069. [Wiker Frosch) Scholaster von St. Stephan in Mainz reklamiert bei der Aebtissin von Hachborn den Rest des ihm unvollständig gezahlten Martinzinses.
Strana 688
688 Nr. 1070—74 Orig. (auf Papier, offen, mit geringer Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Marburg, Kloster Hachborn. — Der Ausstellort lehrt, dass der Brief von dem bekannten früheren Kantor bei St. Bartholomäus in Frankfurt ausgestellt ist, der seinem am I. März 1341 gestorbenen Vorgänger, dem Scholaster Heinrich, spätestens im August 1341 gefolgt (vgl. Joannis II 561) und wenige Tage nach dem 28. September 1363 gestorben ist (vgl. Vigener I nrr. 1724 N. 1, 2125 N. 1). Den in der Woche nach Martini zu entrichtenden Zins von 3 Mark, der seit dem 2. November 1267 bestand, hat Wiker durch ein Vidimus von 1342 September 9 (in Marburg, Kl. Hachborn) neu belebt. Ueber die Zahlung gibt es Quittungen W.s vom 11. bzw. 13. November 1342, 1343, 1358 und 1362 (ebenda); diese Jahre scheiden für die Einreihung der Nr. 1069 also aus. Deren Schrift ist am nächsten mit der der Quittung von 1358 verwandt, sodass man an die letzten Jahre Wikers denken darf. Frauwe meistern zu Hache- Minen dinst zuvor gesast. burne! Alse ir Wilhelm uwern boden zu mir? hat gesant umme minen zins zu gebene, dez hat her mir gegeben V gulden unde XV Turnose, die en dun nit vollen dri marg pennenge wan re die marg die dût XXXVI schillinge Haller, sa gildet ein gulden XV schillinge Haller vnd ein Turnoz XVIII Haller. Wan man no die gulden vnd die Turnose rechent, iclichez zu sime werde, so gebrichet da an den drien marken me dan IX schillinge Hallere. Darumme byden ich uch, daz ir uch darumme gutlich beradet unde mir sendet daz uberge, daz da gebrichet, e dan ich drumme musze clagen mit gerihte. Datum Frank(enfort) meo sub secreto a tergo. Cetera lator . ..Scol(asticus) sancti Stephani Mog(untini). 1361 November 29. 1070. Die Schöffen von Miltenberg machen eine Satzung über die Bauweise in einem Teile der Stadt. Orig. (mit anhängendem Siegel) in München, Mains Fasz. 370 = Domkap. Fasz. 116; fehlt in der Ausgabe der oberrheinischen Stadtrechte I, Abt. IV. I. Wir die scheffin der stad Miltenberg bekennen uns mit eynander und unser iglicher besunder ôffenlichen an dieszem brife und tun kunt allen luden, die yn sehen oder horen lesen, daz wir eyntrechtlich mit vereyntem willen urteil haben gesprochen und geteilt czû dem rechten vor dem schultheiszen Herman Barben an offen gerichte, daz alle die lude, die do geseszen sin in der Iuden stad undewendig dez weges, kein gewar sollen haben hinder sich gein Guckorns hûsern gelegen an dem Meûne weder von miste, von holtz uff czu slahen, czu machen nach uff czu legen in keinerley wyse, waz daz wer, also daz ez do blibe ligende. Si môgen aber wol usz und in tragen, abelegen und uff czu laden, also daz sie daz czu hant hinweg schicken on alliz geverde, waz T 2. Auch môgen sie mit der stede willen und gunst daz ist. tûre und fenster brechen und machen czu irm nutz usz und yn 3. Wir czu gende und anderm irm gescheffte on geverde. haben auch daz geteilt umb die sache, daz nymen wolde hinder sich buwen von den vorgenanten luten, da Guckorns huser nicht gebuwet waren und ledige hoffstede waren; do underwant sich her Guckorn vorgenant der hoffstede und bûwete die. Dor umbe haben wir ym, synen erben oder wer die huser inne hat, die ge
688 Nr. 1070—74 Orig. (auf Papier, offen, mit geringer Spur des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Marburg, Kloster Hachborn. — Der Ausstellort lehrt, dass der Brief von dem bekannten früheren Kantor bei St. Bartholomäus in Frankfurt ausgestellt ist, der seinem am I. März 1341 gestorbenen Vorgänger, dem Scholaster Heinrich, spätestens im August 1341 gefolgt (vgl. Joannis II 561) und wenige Tage nach dem 28. September 1363 gestorben ist (vgl. Vigener I nrr. 1724 N. 1, 2125 N. 1). Den in der Woche nach Martini zu entrichtenden Zins von 3 Mark, der seit dem 2. November 1267 bestand, hat Wiker durch ein Vidimus von 1342 September 9 (in Marburg, Kl. Hachborn) neu belebt. Ueber die Zahlung gibt es Quittungen W.s vom 11. bzw. 13. November 1342, 1343, 1358 und 1362 (ebenda); diese Jahre scheiden für die Einreihung der Nr. 1069 also aus. Deren Schrift ist am nächsten mit der der Quittung von 1358 verwandt, sodass man an die letzten Jahre Wikers denken darf. Frauwe meistern zu Hache- Minen dinst zuvor gesast. burne! Alse ir Wilhelm uwern boden zu mir? hat gesant umme minen zins zu gebene, dez hat her mir gegeben V gulden unde XV Turnose, die en dun nit vollen dri marg pennenge wan re die marg die dût XXXVI schillinge Haller, sa gildet ein gulden XV schillinge Haller vnd ein Turnoz XVIII Haller. Wan man no die gulden vnd die Turnose rechent, iclichez zu sime werde, so gebrichet da an den drien marken me dan IX schillinge Hallere. Darumme byden ich uch, daz ir uch darumme gutlich beradet unde mir sendet daz uberge, daz da gebrichet, e dan ich drumme musze clagen mit gerihte. Datum Frank(enfort) meo sub secreto a tergo. Cetera lator . ..Scol(asticus) sancti Stephani Mog(untini). 1361 November 29. 1070. Die Schöffen von Miltenberg machen eine Satzung über die Bauweise in einem Teile der Stadt. Orig. (mit anhängendem Siegel) in München, Mains Fasz. 370 = Domkap. Fasz. 116; fehlt in der Ausgabe der oberrheinischen Stadtrechte I, Abt. IV. I. Wir die scheffin der stad Miltenberg bekennen uns mit eynander und unser iglicher besunder ôffenlichen an dieszem brife und tun kunt allen luden, die yn sehen oder horen lesen, daz wir eyntrechtlich mit vereyntem willen urteil haben gesprochen und geteilt czû dem rechten vor dem schultheiszen Herman Barben an offen gerichte, daz alle die lude, die do geseszen sin in der Iuden stad undewendig dez weges, kein gewar sollen haben hinder sich gein Guckorns hûsern gelegen an dem Meûne weder von miste, von holtz uff czu slahen, czu machen nach uff czu legen in keinerley wyse, waz daz wer, also daz ez do blibe ligende. Si môgen aber wol usz und in tragen, abelegen und uff czu laden, also daz sie daz czu hant hinweg schicken on alliz geverde, waz T 2. Auch môgen sie mit der stede willen und gunst daz ist. tûre und fenster brechen und machen czu irm nutz usz und yn 3. Wir czu gende und anderm irm gescheffte on geverde. haben auch daz geteilt umb die sache, daz nymen wolde hinder sich buwen von den vorgenanten luten, da Guckorns huser nicht gebuwet waren und ledige hoffstede waren; do underwant sich her Guckorn vorgenant der hoffstede und bûwete die. Dor umbe haben wir ym, synen erben oder wer die huser inne hat, die ge
Strana 689
1361 November 29—1362 März 25 689 4. Dez war vorgenant geteilt in aller masz vorgeschriben. czu eym waren urkunde geben wir ym und sinen erben diszen brieff verfestiget mit unserm stede Miltenberg grôszerm ingesigel, daz wir die burgermeistere der stad Miltenberg vorgenant von heiszen wegen dez schultheiszen und scheffen vorgenant mit unserm guten wiszen und willen durch merer sicherheit und ge- czugnisse der vorgeschriben urteil und sache haben an dieszen brieff gehangen. Datum anno domini M'CCCLX' primo in vigilia sancti Andree apostoli. Eltville 1361 Dezember 10. 1071. Erzbischof Gerlach von Mains an das Zistersienserkloster Reifenstein: inkorporiert ihm nach Beratung mit Domdekan Rudolf und dem Domkapitel sowie dem Archidiakon von Jechaburg und mit deren Zustimmung die Pfarr- kirchen zu Ammern (samt der Danielskapelle) und Schwerstedt. Aus Insert in Vigener I nr. 1470: Vigener nr. 1449 Reg. 1361 Dezember 20. Rudolf Mainzer Domdekan bestellt seine Treuhänder. Aus der Liste der Mainzer Testamentarii in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 99 fol. 12a. — Vgl. Nr. 964. Constitutio testamentariorum dominorum canonicorum et vicariorum sub anno domini M'CCCLX° primo in vigilia beati — — Dominus Rûdolphus decanus constituit Thome apostoli. dominos ..Othtonem de Schonenburg, Craftonem prebendarium et magistrum Gebehardum vicarium ecclesie Mog(untine). Erfurt 1362 März 21. 1073. Genannte Kapläne der Kapelle zum heiligen Brunnen in Erfurt an Erzbischof Gerlach, Dekan und Kapitel von Mains: protestieren gegen die wider ihr Wissen und Wollen auf Betreiben ihres Mitkaplans Konrad von Kölleda verfügte Erhebung ihrer Kapelle zur Kollegiatkirche. — Aus Orig. — in Erfurt, Domarchiv: Vigener I nr. 1484 Reg. Vgl. Nr. 1075 und Vigener nr. 1575. 1072. 1074. 1362 März 25. Gerhard von Weyer, Domscholaster in Mainz, bittet das Kapitel, seinen Verwandten Rüdiger von Genhof als Domherrn aufzunehmen. Orig. (2 mal längs and 3 mal quer gefaltet, mit doppelten Siegel- Fasz. 221 = Nachtr. Fasz. 38; schnitten; Siegel fehlt) in München, Mains (zunächst nach Abschr. von J. Schwalm). — Zur Sache vgl. Nrr. 1076 f. und die wohl gleichzeitige Bitte Herzog Wilhelms von Jülich (Würdtwein Sub- sidia IV 143, dazu Kisky 130). Cum dilectus noster consanguineus et amicus Rutgherus de Geynhûven canonicatum et prebendam in ecclesia vestra Maguntina, prout nobis expositum est, via permutacionis in Romana curia canonic«o) e? sit consecutus, amicitiam vestram rogamus affectuose omni diligentia, qua possimusa), quatenus eundem Rut- gherum in sua recepcione et aliis, que circa premissa occurrerint, dei et nostri contemplacione benivole tractare dignemini. Ad que, ut speramus, vos racionabiles cause inducent, ut puta merita sue vite et genelogiaa) maxime, cum ex parte omnium progenitorum suorum ex vera et antiqua militia descendere noscatur, que eciam vobis per nostras patentes litteras sub sigillis nostris propriis presentibus appensis 1) notificamus. Nova Alamanniae 44
1361 November 29—1362 März 25 689 4. Dez war vorgenant geteilt in aller masz vorgeschriben. czu eym waren urkunde geben wir ym und sinen erben diszen brieff verfestiget mit unserm stede Miltenberg grôszerm ingesigel, daz wir die burgermeistere der stad Miltenberg vorgenant von heiszen wegen dez schultheiszen und scheffen vorgenant mit unserm guten wiszen und willen durch merer sicherheit und ge- czugnisse der vorgeschriben urteil und sache haben an dieszen brieff gehangen. Datum anno domini M'CCCLX' primo in vigilia sancti Andree apostoli. Eltville 1361 Dezember 10. 1071. Erzbischof Gerlach von Mains an das Zistersienserkloster Reifenstein: inkorporiert ihm nach Beratung mit Domdekan Rudolf und dem Domkapitel sowie dem Archidiakon von Jechaburg und mit deren Zustimmung die Pfarr- kirchen zu Ammern (samt der Danielskapelle) und Schwerstedt. Aus Insert in Vigener I nr. 1470: Vigener nr. 1449 Reg. 1361 Dezember 20. Rudolf Mainzer Domdekan bestellt seine Treuhänder. Aus der Liste der Mainzer Testamentarii in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 99 fol. 12a. — Vgl. Nr. 964. Constitutio testamentariorum dominorum canonicorum et vicariorum sub anno domini M'CCCLX° primo in vigilia beati — — Dominus Rûdolphus decanus constituit Thome apostoli. dominos ..Othtonem de Schonenburg, Craftonem prebendarium et magistrum Gebehardum vicarium ecclesie Mog(untine). Erfurt 1362 März 21. 1073. Genannte Kapläne der Kapelle zum heiligen Brunnen in Erfurt an Erzbischof Gerlach, Dekan und Kapitel von Mains: protestieren gegen die wider ihr Wissen und Wollen auf Betreiben ihres Mitkaplans Konrad von Kölleda verfügte Erhebung ihrer Kapelle zur Kollegiatkirche. — Aus Orig. — in Erfurt, Domarchiv: Vigener I nr. 1484 Reg. Vgl. Nr. 1075 und Vigener nr. 1575. 1072. 1074. 1362 März 25. Gerhard von Weyer, Domscholaster in Mainz, bittet das Kapitel, seinen Verwandten Rüdiger von Genhof als Domherrn aufzunehmen. Orig. (2 mal längs and 3 mal quer gefaltet, mit doppelten Siegel- Fasz. 221 = Nachtr. Fasz. 38; schnitten; Siegel fehlt) in München, Mains (zunächst nach Abschr. von J. Schwalm). — Zur Sache vgl. Nrr. 1076 f. und die wohl gleichzeitige Bitte Herzog Wilhelms von Jülich (Würdtwein Sub- sidia IV 143, dazu Kisky 130). Cum dilectus noster consanguineus et amicus Rutgherus de Geynhûven canonicatum et prebendam in ecclesia vestra Maguntina, prout nobis expositum est, via permutacionis in Romana curia canonic«o) e? sit consecutus, amicitiam vestram rogamus affectuose omni diligentia, qua possimusa), quatenus eundem Rut- gherum in sua recepcione et aliis, que circa premissa occurrerint, dei et nostri contemplacione benivole tractare dignemini. Ad que, ut speramus, vos racionabiles cause inducent, ut puta merita sue vite et genelogiaa) maxime, cum ex parte omnium progenitorum suorum ex vera et antiqua militia descendere noscatur, que eciam vobis per nostras patentes litteras sub sigillis nostris propriis presentibus appensis 1) notificamus. Nova Alamanniae 44
Strana 690
690 Nr. 1075—1078 Datum anno a nativitate domini millesimo CCCLX" secundo, ipso die annunciacionis beate Marie virginis. a) so. 1) unbekannt; vgl. Nr. 1077 N. 3. 1075. 1362 März 31. Bertold von Tiefental Kaplan der Kapelle zum heiligen Brunnen in Erfurt an Erzbischof Gerlach, Dekan und Kapitel von Mainz: stimmt nach- träglich der Nr. 1073 zu. — Aus Transfix zu Nr. 1073: Vigener I nr. 1492 Reg. 1076. Mainz [1362 März 28—April 9]. Rudolf Dekan und das Domkapitel von Mainz bitten den Domscholaster Gerhard von Weyer, seinen Verwandten Rüdiger zu bewegen, dass er von seinem Versuch ablasse, an der römischen Kurie eine Domherrnstelle zu erlangen, da er nicht ebenbürtig sei. Schunck Codex nr. 147 (aus verlorenem Orig. des Mainzer Archivs). — Die Einreihung ergibt sich daraus, dass die Nr. 1074 von Köln nach Mains mindestens 3 Tage und Nr. 1076, die durch Nr. 1077 am 11. April beantwortet wurde, von Mainz nach Köln mindestens 2 Tage unterwegs gewesen sein muss. Rodolphus decanus et capitulum ecclesie Moguntine salutatione condigna premissa. Domine scolastice reverende! Intellexi- mus, quod Rutigerus consanguineus vester olim in ecclesia nostra prebendarius vestros canonicatum et prebendam, quos tenetis in ecclesia nostra, impetraverit aut impetrare conetur per vestram promotionem in curia Romana, de quo omnes miramur et pro magno recipimus inconvenienti, eo quod est incongruentis ge[njeo- Iogliea) ad huiusmodi in dicta nostra ecclesia obtinenda, et hoc factum maxime vergere videatur contra consuetudines et statuta capituli nostri iuratas, quas et que una nobiscum personaliter iurastis observanda, quam ob rem obnixius vos deprecantes, quatinus ipsum Rutigerum, ut ab huiusmodi cepto proposito desi- stat, inducere velitis, ne sic per suam assertam impetrationem, quam tamen surda aure preterire non intendimus, nos et ecclesia nostra per malam consequentiam cum aliis personis consimilibus et minus dignis imposterum aggravemur. Vestrum responsum nobis rescribi petimus presencium per latorem. Datum Maguncie sub sigillo capituli nostri ad causas. Rückwärts: Venerabili viro domino Gerh(ardo) de Vi[vJariob) scolastico et prelato nostro sincere dilecto. a) geuolie; vgl. Nrr. 1074, 1077. + b) Vinario. 1077. Köln [1362] April II. Gerhard von Weyer, Propst von St. Aposteln in Köln bittet wiederum, seinen Verwandten Meister Rüdiger von Genhof, der dennoch ritterbürtig sei, als Domherrn aufzunehmen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit Spuren des rückwärts aufgedrückten Siegels) in München, Mainz Fasz. 492 = St. Alban Fasz. 41 (zunächst nach Abschr. von J. Schwalm). — Zur Sache und Ein- reihung vgl. Nrr. 1074, 1076, auch Vigener I nr. 1885 N. 2. Reverendi domini et amici dilecti! 1. Super littera vestra nuper michi missa et sigillo capituli vestri sigillata 1) mencionem faciente de geneologiaa) magistri Rutgeri de Ginhoven, mei consanguinei et vestri concanonici, vobis respondeo, quod idem magister Rutgerus et ego ante plures annos consuetudines ecclesie Moguntine 'scivimus? et maxime illam, qua cavetur, quod nullus
690 Nr. 1075—1078 Datum anno a nativitate domini millesimo CCCLX" secundo, ipso die annunciacionis beate Marie virginis. a) so. 1) unbekannt; vgl. Nr. 1077 N. 3. 1075. 1362 März 31. Bertold von Tiefental Kaplan der Kapelle zum heiligen Brunnen in Erfurt an Erzbischof Gerlach, Dekan und Kapitel von Mainz: stimmt nach- träglich der Nr. 1073 zu. — Aus Transfix zu Nr. 1073: Vigener I nr. 1492 Reg. 1076. Mainz [1362 März 28—April 9]. Rudolf Dekan und das Domkapitel von Mainz bitten den Domscholaster Gerhard von Weyer, seinen Verwandten Rüdiger zu bewegen, dass er von seinem Versuch ablasse, an der römischen Kurie eine Domherrnstelle zu erlangen, da er nicht ebenbürtig sei. Schunck Codex nr. 147 (aus verlorenem Orig. des Mainzer Archivs). — Die Einreihung ergibt sich daraus, dass die Nr. 1074 von Köln nach Mains mindestens 3 Tage und Nr. 1076, die durch Nr. 1077 am 11. April beantwortet wurde, von Mainz nach Köln mindestens 2 Tage unterwegs gewesen sein muss. Rodolphus decanus et capitulum ecclesie Moguntine salutatione condigna premissa. Domine scolastice reverende! Intellexi- mus, quod Rutigerus consanguineus vester olim in ecclesia nostra prebendarius vestros canonicatum et prebendam, quos tenetis in ecclesia nostra, impetraverit aut impetrare conetur per vestram promotionem in curia Romana, de quo omnes miramur et pro magno recipimus inconvenienti, eo quod est incongruentis ge[njeo- Iogliea) ad huiusmodi in dicta nostra ecclesia obtinenda, et hoc factum maxime vergere videatur contra consuetudines et statuta capituli nostri iuratas, quas et que una nobiscum personaliter iurastis observanda, quam ob rem obnixius vos deprecantes, quatinus ipsum Rutigerum, ut ab huiusmodi cepto proposito desi- stat, inducere velitis, ne sic per suam assertam impetrationem, quam tamen surda aure preterire non intendimus, nos et ecclesia nostra per malam consequentiam cum aliis personis consimilibus et minus dignis imposterum aggravemur. Vestrum responsum nobis rescribi petimus presencium per latorem. Datum Maguncie sub sigillo capituli nostri ad causas. Rückwärts: Venerabili viro domino Gerh(ardo) de Vi[vJariob) scolastico et prelato nostro sincere dilecto. a) geuolie; vgl. Nrr. 1074, 1077. + b) Vinario. 1077. Köln [1362] April II. Gerhard von Weyer, Propst von St. Aposteln in Köln bittet wiederum, seinen Verwandten Meister Rüdiger von Genhof, der dennoch ritterbürtig sei, als Domherrn aufzunehmen. Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit Spuren des rückwärts aufgedrückten Siegels) in München, Mainz Fasz. 492 = St. Alban Fasz. 41 (zunächst nach Abschr. von J. Schwalm). — Zur Sache und Ein- reihung vgl. Nrr. 1074, 1076, auch Vigener I nr. 1885 N. 2. Reverendi domini et amici dilecti! 1. Super littera vestra nuper michi missa et sigillo capituli vestri sigillata 1) mencionem faciente de geneologiaa) magistri Rutgeri de Ginhoven, mei consanguinei et vestri concanonici, vobis respondeo, quod idem magister Rutgerus et ego ante plures annos consuetudines ecclesie Moguntine 'scivimus? et maxime illam, qua cavetur, quod nullus
Strana 691
1362 März 31—Anfang April 691 potest vel debet esse vester concanonicus, nisi sit ex omni parente militaris 2). 2. Et quia idem magister Rutgerus clare et lucide probare et docere ' poterit' per testimonium et litteras multorum fide dignorum nobilium, illustrium, baronum, prelatorum ac aliorum militum sue et mee patrie, quod sit ex omni parente de vera et non ficta milicia procreatus, prout eciam in littera mea aperta sigillo prepositure mee sigillata 3) videre poteritis contineri, supp lico, ut pro dei misericordia ab ipsius infamacione velitis desistere et ipsum graciose admittere, quia firmiter spero, quod ipse casu se offerente ecclesie vestre plus servire possit quam forte duo alii multa clamantes et pauca probantes. 3. Et re vera, si premissa michi non essent nota, de ipsis testimonium non perhi- berem. Eciam perpendere poteritis, si ipse magister Rutgerus se in aliquo dubitasset se non fuisse geneologiea) militaris, nunquam mecum pro prebenda sua apud sanctum Victorem per mutasset. 4. In hiis amore mei facere dignemini, quod iuris est. Hoc ipse et ego erga vos pro posse nostro semper volumus promereri. Valete. Datum Colonie, in crastino palmarum sub sigillo preposi- ture mee. Geyrhardus de Vivario prepositus ecclesie sanctorum apostolorum Colon(iensis) vester totus. Rückwärts: Venerabilibus viris ac dominis .. decano totique capitulo ecclesie Mogunt(ine) amicis suis dilectis. a) Orig. 1) Nr. 1076. co 2) vgl. Vogt Reg. I nr. 269I. c0 3) unbekannt; vgl. Nr. 1074 N. I. 1078. [1362 Ende Märs—Anfang April 2]. Das Mainzer Domkapitel bittet Kaiser Karl IV. um Schutz gegen unebenbürtige Eindringlinge. Orig.-Entwurf (auf Papier) in Würzburg, Mains neuregistrierte Urk. 39, Kast. 104 = Vigener I nr. 2725 Reg. — Für die Einreihung des merk- würdigen Sticks, das der Schrift nach ins 3. Viertel des 14. Jh.s gehört, sind Karls IV. Kaiserkrönung und Erzbischof Gerlachs Ende Grenzpunkte. Da für einen Mainzer Dekan Johannes in diesem Zeitraum kein Platz ist, war Vigener geneigt, den Brief für eine Stilübung zu halten. Stilübungen pflegen aber nicht in Archiven aufbewahrt zu werden. Ausserdem ist der Name getilgt. Vermutlich ist der Entwurf ausserhalb von Mainz ent- standen, etwa im Bereiche einer der beiden anderen kurfürstlichen Metropolitan- kirchen, von denen die Rede ist. In Köln war seit dem 9. Mai 1360 (Sauer- land IV nr. 637, wonach Kisky 100 zu berichtigen) Domdekan Johannes von Virneburg bis zu seiner Erhebung zum Bischof von Minster am 21. Juni 1363 (nach nicht bestätigter Wahl zum Erzbischof von Köln). Darf man den ge- tilgten Namen auf ihn beziehen, so passt der Brief vortrefflich zu den Nrr. 1074, 1076 f. Damals war Erzbischof Gerlach beim Kaiser zum Besuch des Nürnberger Reichstages, der etwa bis Mitte April gedauert hat (vgl. Huber nrr. 3835 ff., Vigener nrr. 1472 ff.); und einen solchen Aufenthalt setzt der Schreiber unseres Briefes in c. 2 voraus. Gloriosissimo et invictissimo principi domino Karol(o) Rom(a- norum) imperatori, semper augusto et Bohem(ie) regi serenissimo devotissimi cesaree summitatis oratores Ioh(annes)) decanus et capitulum ecclesie Maguntinen(sis) subdicionem debitam cum oracionibus in eterna protensis. 1. Constans subiectorum de- vocionis intensioa) tanto fiduciorem suplicandia) contingit audaciam, quanto maiorem de principis clemencia suspirantis desiderii sperat 44*
1362 März 31—Anfang April 691 potest vel debet esse vester concanonicus, nisi sit ex omni parente militaris 2). 2. Et quia idem magister Rutgerus clare et lucide probare et docere ' poterit' per testimonium et litteras multorum fide dignorum nobilium, illustrium, baronum, prelatorum ac aliorum militum sue et mee patrie, quod sit ex omni parente de vera et non ficta milicia procreatus, prout eciam in littera mea aperta sigillo prepositure mee sigillata 3) videre poteritis contineri, supp lico, ut pro dei misericordia ab ipsius infamacione velitis desistere et ipsum graciose admittere, quia firmiter spero, quod ipse casu se offerente ecclesie vestre plus servire possit quam forte duo alii multa clamantes et pauca probantes. 3. Et re vera, si premissa michi non essent nota, de ipsis testimonium non perhi- berem. Eciam perpendere poteritis, si ipse magister Rutgerus se in aliquo dubitasset se non fuisse geneologiea) militaris, nunquam mecum pro prebenda sua apud sanctum Victorem per mutasset. 4. In hiis amore mei facere dignemini, quod iuris est. Hoc ipse et ego erga vos pro posse nostro semper volumus promereri. Valete. Datum Colonie, in crastino palmarum sub sigillo preposi- ture mee. Geyrhardus de Vivario prepositus ecclesie sanctorum apostolorum Colon(iensis) vester totus. Rückwärts: Venerabilibus viris ac dominis .. decano totique capitulo ecclesie Mogunt(ine) amicis suis dilectis. a) Orig. 1) Nr. 1076. co 2) vgl. Vogt Reg. I nr. 269I. c0 3) unbekannt; vgl. Nr. 1074 N. I. 1078. [1362 Ende Märs—Anfang April 2]. Das Mainzer Domkapitel bittet Kaiser Karl IV. um Schutz gegen unebenbürtige Eindringlinge. Orig.-Entwurf (auf Papier) in Würzburg, Mains neuregistrierte Urk. 39, Kast. 104 = Vigener I nr. 2725 Reg. — Für die Einreihung des merk- würdigen Sticks, das der Schrift nach ins 3. Viertel des 14. Jh.s gehört, sind Karls IV. Kaiserkrönung und Erzbischof Gerlachs Ende Grenzpunkte. Da für einen Mainzer Dekan Johannes in diesem Zeitraum kein Platz ist, war Vigener geneigt, den Brief für eine Stilübung zu halten. Stilübungen pflegen aber nicht in Archiven aufbewahrt zu werden. Ausserdem ist der Name getilgt. Vermutlich ist der Entwurf ausserhalb von Mainz ent- standen, etwa im Bereiche einer der beiden anderen kurfürstlichen Metropolitan- kirchen, von denen die Rede ist. In Köln war seit dem 9. Mai 1360 (Sauer- land IV nr. 637, wonach Kisky 100 zu berichtigen) Domdekan Johannes von Virneburg bis zu seiner Erhebung zum Bischof von Minster am 21. Juni 1363 (nach nicht bestätigter Wahl zum Erzbischof von Köln). Darf man den ge- tilgten Namen auf ihn beziehen, so passt der Brief vortrefflich zu den Nrr. 1074, 1076 f. Damals war Erzbischof Gerlach beim Kaiser zum Besuch des Nürnberger Reichstages, der etwa bis Mitte April gedauert hat (vgl. Huber nrr. 3835 ff., Vigener nrr. 1472 ff.); und einen solchen Aufenthalt setzt der Schreiber unseres Briefes in c. 2 voraus. Gloriosissimo et invictissimo principi domino Karol(o) Rom(a- norum) imperatori, semper augusto et Bohem(ie) regi serenissimo devotissimi cesaree summitatis oratores Ioh(annes)) decanus et capitulum ecclesie Maguntinen(sis) subdicionem debitam cum oracionibus in eterna protensis. 1. Constans subiectorum de- vocionis intensioa) tanto fiduciorem suplicandia) contingit audaciam, quanto maiorem de principis clemencia suspirantis desiderii sperat 44*
Strana 692
692 Nr. 1079—1082 efficaciam impetrare. 2. Cum igitur, o summe principum, venerabilis ecclesia Magunt(inensis) sacri Romani imperii fidele, catholicum et nobile membrum, hiis proch dolor temporibus ad- versus tam suam quam aliarum metropoliticarum sedium electionem imperii optinencium vetustam et iuratam? consuetudinem, qua eciam a suarum institucionum exordiis et citra ipse sedes metro- politice per divos principes imperatores et reges? Romanos favorabiliter manutente singulari condicionis personarum in ipsis ecclesiis pro tempore? canonicandarum gen(er)ose venerabili- tatisb) privilegio claruisse noscuntur, per nonnullorum in eisdem ecclesiis eciam sub nomine imper i ailis connivencie canoni- cari petencium presumptuosas «in in stantias graviter in- festetur, imperialis typum celsitudinis ad" sacrorum pedum eius scabella cernuis provoluti cordibus suppliciter exoramus, quatenus ad supplicatoriam informacionem reverendissimi in Christo patris domini nostri domini G(erlaci) sancte Magunt(inensis) sedis archi- episcopi vestre clemencie desuper faciendam velc) cedule presenti- bus ex c(aus)a (?) taliter intercluse dictorum infestancium presumptuo- sam incuriam ipsa vestra clemencia tam efficaciter dignetur avertere, quod vestre magnificencie presidioso munimine dicta? Magunt(i- nensis) ecclesia, vestra devotissima, contra versutos adversanci- us m estus seud) gaudeat feliciter obumbratam. a) so. + b) ven(er)tis, (er) z. T. radiert. + c) vel — — intercluse unterstrichen; getilgt? + d) statt se? Mainz 1362 April 15. 1079. Die Richter des Mainzer Stuhles an die bescheidenen Plebane und Vizeplebane in Erfordia, (Sunneborn (Sonneborn), Molburg (Mühlberg), Arnstete (-stadt), Botelstete (Buttelstedt), Iene (Jena), Saltza (Langen- Salza), Wie (Wiehe), Wimar (Weim-), Wangeheim (Wangen-), Erpha (Friedrichswerth), Beringen (Behr-), Hayn (Teil von Katterfeld), Isnach (Eise-), Gotha Waltershusen (-hausen), Wandersleiben (-leben), Cruceburg (Kreus-), Witirde (Witterda) sowie der anderen Pfarrkirchen in Stadt und Land und die Tabellionen und öffentlichen Notare der Diözese Mains: schon früher haben sie Iutta, die Witwe des Henricus vicedominus de Ecstete (Eckstedt) alias de Witerde den Jüngeren Ritter verurteilt, dem Rodolfus Dekan von Mainz Einkünfte an Sommer- und Winterweizen, Gerste (tritico, siligine et ordeo), Vieh und Käse zu Sonneborn und Bruheim (Brü-) zu erstatten, sie dann wegen Widersätzlichkeit exkommuniziert, bestimmte Orte ihrer Pfarrei mit mehrtägiger Einstellung des Gottesdienstes sowie ihre Aufenthaltsorte mit dem personalen Interdikt belegt und gegen ihre pharaonische Hart- näckigkeit in einem anderen Prozess den weltlichen Arm angerufen; weil aber die gestrengen Fridericus de Wangeheim Ritter und dessen Bruder Ludewicus de W. Knappe domini iurisdictionis et potestatis, wie es heisst, der Dörfer Sonneborn und Brüheim, in deren Gebiet und districtus iuridicus Rudolfs Giter liegen, Hartmannus, Juttas Sohn und ihres patrimonii, bonorum, possessionum et negociorum manutentor, ut dicitur, et actualis defensor sowie Ritter Conr(adus) dictus Worm J.s hospitator et retentor ihr beigestanden haben und beistehen; zum Schaden Rudolfs und Spott der Gerichtsbarkeit der Aussteller, befehlen diese den Adressaten, die vier Genannten dringend zu mahnen, dass sie innerhalb 18 in 3 Termine geteilten Tagen davon ab- lassen sowie dem Rudolf und den Ausstellern eidliche und andere Sicherheit für die Erstattung des von ihnen verursachten Schadens geben, bei Gefahr der sofortigen grossen Exkommunikation, denen sich noch schwerere iuris antidota und das Lokalinterdikt anschliessen würden; sie erwarten besiegelte Antwort über den Vollzug und bevollmächtigen den (die?) Ueberbringer dieses Prozesses, dessen etwaige Verächter vorzuladen und ihnen darüber
692 Nr. 1079—1082 efficaciam impetrare. 2. Cum igitur, o summe principum, venerabilis ecclesia Magunt(inensis) sacri Romani imperii fidele, catholicum et nobile membrum, hiis proch dolor temporibus ad- versus tam suam quam aliarum metropoliticarum sedium electionem imperii optinencium vetustam et iuratam? consuetudinem, qua eciam a suarum institucionum exordiis et citra ipse sedes metro- politice per divos principes imperatores et reges? Romanos favorabiliter manutente singulari condicionis personarum in ipsis ecclesiis pro tempore? canonicandarum gen(er)ose venerabili- tatisb) privilegio claruisse noscuntur, per nonnullorum in eisdem ecclesiis eciam sub nomine imper i ailis connivencie canoni- cari petencium presumptuosas «in in stantias graviter in- festetur, imperialis typum celsitudinis ad" sacrorum pedum eius scabella cernuis provoluti cordibus suppliciter exoramus, quatenus ad supplicatoriam informacionem reverendissimi in Christo patris domini nostri domini G(erlaci) sancte Magunt(inensis) sedis archi- episcopi vestre clemencie desuper faciendam velc) cedule presenti- bus ex c(aus)a (?) taliter intercluse dictorum infestancium presumptuo- sam incuriam ipsa vestra clemencia tam efficaciter dignetur avertere, quod vestre magnificencie presidioso munimine dicta? Magunt(i- nensis) ecclesia, vestra devotissima, contra versutos adversanci- us m estus seud) gaudeat feliciter obumbratam. a) so. + b) ven(er)tis, (er) z. T. radiert. + c) vel — — intercluse unterstrichen; getilgt? + d) statt se? Mainz 1362 April 15. 1079. Die Richter des Mainzer Stuhles an die bescheidenen Plebane und Vizeplebane in Erfordia, (Sunneborn (Sonneborn), Molburg (Mühlberg), Arnstete (-stadt), Botelstete (Buttelstedt), Iene (Jena), Saltza (Langen- Salza), Wie (Wiehe), Wimar (Weim-), Wangeheim (Wangen-), Erpha (Friedrichswerth), Beringen (Behr-), Hayn (Teil von Katterfeld), Isnach (Eise-), Gotha Waltershusen (-hausen), Wandersleiben (-leben), Cruceburg (Kreus-), Witirde (Witterda) sowie der anderen Pfarrkirchen in Stadt und Land und die Tabellionen und öffentlichen Notare der Diözese Mains: schon früher haben sie Iutta, die Witwe des Henricus vicedominus de Ecstete (Eckstedt) alias de Witerde den Jüngeren Ritter verurteilt, dem Rodolfus Dekan von Mainz Einkünfte an Sommer- und Winterweizen, Gerste (tritico, siligine et ordeo), Vieh und Käse zu Sonneborn und Bruheim (Brü-) zu erstatten, sie dann wegen Widersätzlichkeit exkommuniziert, bestimmte Orte ihrer Pfarrei mit mehrtägiger Einstellung des Gottesdienstes sowie ihre Aufenthaltsorte mit dem personalen Interdikt belegt und gegen ihre pharaonische Hart- näckigkeit in einem anderen Prozess den weltlichen Arm angerufen; weil aber die gestrengen Fridericus de Wangeheim Ritter und dessen Bruder Ludewicus de W. Knappe domini iurisdictionis et potestatis, wie es heisst, der Dörfer Sonneborn und Brüheim, in deren Gebiet und districtus iuridicus Rudolfs Giter liegen, Hartmannus, Juttas Sohn und ihres patrimonii, bonorum, possessionum et negociorum manutentor, ut dicitur, et actualis defensor sowie Ritter Conr(adus) dictus Worm J.s hospitator et retentor ihr beigestanden haben und beistehen; zum Schaden Rudolfs und Spott der Gerichtsbarkeit der Aussteller, befehlen diese den Adressaten, die vier Genannten dringend zu mahnen, dass sie innerhalb 18 in 3 Termine geteilten Tagen davon ab- lassen sowie dem Rudolf und den Ausstellern eidliche und andere Sicherheit für die Erstattung des von ihnen verursachten Schadens geben, bei Gefahr der sofortigen grossen Exkommunikation, denen sich noch schwerere iuris antidota und das Lokalinterdikt anschliessen würden; sie erwarten besiegelte Antwort über den Vollzug und bevollmächtigen den (die?) Ueberbringer dieses Prozesses, dessen etwaige Verächter vorzuladen und ihnen darüber
Strana 693
1362 April 15—Dezember 18 693 sowie dem Rudolf über sein interesse zu berichten. Dudum Olim? pro venerando — — D. Mog(oncie) XVII. kal. maii a. dom. M'CCC LXI°, wohl zu LXII° korr. Am unteren Rande von fol. 54b die gestrichene Bemerkung: Contra contentos in isto processu petitur durior fieri processus. Item caveri, ne, possint absolvi sub iur(e?). Ueberschrift: Iste processus contra Hartmannum vicedominum et illos de Wangeheim est solempniter executum (1). — D 60. 1362 August 25. 1080. Ticzil Lusse Bürger von Eisenach erstgenannter Zeuge in Kaufvertrags- U. des Gyselerus de Besa und seiner Söhne für Heinrich Vyncke Bürger daselbst. — Orig. in Weimar, Eisenach-St. Marien. Trier 1362 Oktober 19. 1081. Arnoldus Archidiakon von Trier und Rodolfus Dekan von Mainz Dom- herr vergleichen sich durch Vermittelung ihrer Freunde in Gegenwart der Trierer Domherren dahin, dass A. von einer bis dahin beiden gemeinsam, künftig A. allein gehörenden Rente in Pisport (Piesp-) dem R., wo er auch sein wird, oder seinem Bevollmächtigten jährlich in der Stadt Trier tags nach St. Thomas 20 Pfund gerade gangbarer guter und giltiger Pfennige und 4 Malter Hafer nach Trierer Mass, tags nach Quasimodogeniti nochmals 20 Pfund Pfennige liefern, doch alle an der Rente haftenden Lasten, wie prestaciones, pensiones, propine, census, anniversaria selbst tragen wird; später soll der Ueberlebende von Beiden, nach Beider Tode das Domkapitel die Rente besitzen. Siegler: die Aussteller und, auf deren Bitte, das Domkapitel. Actum et d. Trever(is) in generali nostro capitulo usque in hodiernum diem continuato a. dom. 1362. in crastino beati Luce ewangeliste. — Orig. (nur noch mit dem wenig verletzten 3. Siegel Rudolfs) in Koblenz, Abt. ID. [1360—1362] Dezember [16—183. 1082. Gerlach von Ysenburg bittet die Stadt Frankfurt, für ihn die Bezahlung einer Schuld des Kaisers bei diesem zu betreiben. Orig. (auf Papier, unverschlossen, mit Rest des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt Reichssachen Nachträge nr. 251; übergeschriebene o und e sind paläographisch nicht differenziert. — Am 20. Februar 1357 be- kannte Karl IV. sich Gerlach III. von Ysenburg-Limburg zu einer Schuld von 2000 Gulden (Huber nr. 2612). Dezemberaufenthalte des Kaisers im Reiche gab es bis zu Gerlachs Tode am I. April 1365 (vgl. H. B. Wenck Ia- 406, Ib nr. 130) nur 1360—1362. Den ersamen wysen lûdin schult(heiszen), bürgermeistir, rade, scheffin und bürgern gemeynlich zû Frankevort mynen lyven frûnden inbydin ich mynen früntlichen grûz und wat ich erin und gûtz alle ziit virmach. Lyve fründ! Wist, dat myn herre der keyser mir groys gelt ist schuldich, des ich syne bryve han und oûch eyns deyls gûde kûntschaff, und han dar umb groiszen schaden gelydin und noch lydin und des lange geleyt woyl zû myns herren moyszen, also dat mich nů alsolich schade dar zů dryngt, dat ich ys nyt lang geleidin inkan. Dar umb byden ich uch früntlich, dat ir mynen herren den keyser dar umb wilt vir- bodin und bydden umb syne genade, dy wylea) he bynnen lancz ys, dat he mich dar umb begenadige, want ich mynen herren dicke und vyl dar umb han virboyt und gebedin und inkûnde mir dar umb nye keyne genade wyder varen und weit, dat mir dar ûmb keyne genade mochte geschen, ee dan myn herre nû ûs dem lande ryde, so in mochte ich ys nyt aff gesyn, ich in moiste dem ryche dar umb zû sprechen und moiste mich da ane ercoveren, bys als lange, dat mir dar umb genade odir bescheidinheit wyder vore. Uwerb) gûtliche und früntliche antwerte und oûch in welcher wiis ir myme herren den keyser da von schribit, laist
1362 April 15—Dezember 18 693 sowie dem Rudolf über sein interesse zu berichten. Dudum Olim? pro venerando — — D. Mog(oncie) XVII. kal. maii a. dom. M'CCC LXI°, wohl zu LXII° korr. Am unteren Rande von fol. 54b die gestrichene Bemerkung: Contra contentos in isto processu petitur durior fieri processus. Item caveri, ne, possint absolvi sub iur(e?). Ueberschrift: Iste processus contra Hartmannum vicedominum et illos de Wangeheim est solempniter executum (1). — D 60. 1362 August 25. 1080. Ticzil Lusse Bürger von Eisenach erstgenannter Zeuge in Kaufvertrags- U. des Gyselerus de Besa und seiner Söhne für Heinrich Vyncke Bürger daselbst. — Orig. in Weimar, Eisenach-St. Marien. Trier 1362 Oktober 19. 1081. Arnoldus Archidiakon von Trier und Rodolfus Dekan von Mainz Dom- herr vergleichen sich durch Vermittelung ihrer Freunde in Gegenwart der Trierer Domherren dahin, dass A. von einer bis dahin beiden gemeinsam, künftig A. allein gehörenden Rente in Pisport (Piesp-) dem R., wo er auch sein wird, oder seinem Bevollmächtigten jährlich in der Stadt Trier tags nach St. Thomas 20 Pfund gerade gangbarer guter und giltiger Pfennige und 4 Malter Hafer nach Trierer Mass, tags nach Quasimodogeniti nochmals 20 Pfund Pfennige liefern, doch alle an der Rente haftenden Lasten, wie prestaciones, pensiones, propine, census, anniversaria selbst tragen wird; später soll der Ueberlebende von Beiden, nach Beider Tode das Domkapitel die Rente besitzen. Siegler: die Aussteller und, auf deren Bitte, das Domkapitel. Actum et d. Trever(is) in generali nostro capitulo usque in hodiernum diem continuato a. dom. 1362. in crastino beati Luce ewangeliste. — Orig. (nur noch mit dem wenig verletzten 3. Siegel Rudolfs) in Koblenz, Abt. ID. [1360—1362] Dezember [16—183. 1082. Gerlach von Ysenburg bittet die Stadt Frankfurt, für ihn die Bezahlung einer Schuld des Kaisers bei diesem zu betreiben. Orig. (auf Papier, unverschlossen, mit Rest des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt Reichssachen Nachträge nr. 251; übergeschriebene o und e sind paläographisch nicht differenziert. — Am 20. Februar 1357 be- kannte Karl IV. sich Gerlach III. von Ysenburg-Limburg zu einer Schuld von 2000 Gulden (Huber nr. 2612). Dezemberaufenthalte des Kaisers im Reiche gab es bis zu Gerlachs Tode am I. April 1365 (vgl. H. B. Wenck Ia- 406, Ib nr. 130) nur 1360—1362. Den ersamen wysen lûdin schult(heiszen), bürgermeistir, rade, scheffin und bürgern gemeynlich zû Frankevort mynen lyven frûnden inbydin ich mynen früntlichen grûz und wat ich erin und gûtz alle ziit virmach. Lyve fründ! Wist, dat myn herre der keyser mir groys gelt ist schuldich, des ich syne bryve han und oûch eyns deyls gûde kûntschaff, und han dar umb groiszen schaden gelydin und noch lydin und des lange geleyt woyl zû myns herren moyszen, also dat mich nů alsolich schade dar zů dryngt, dat ich ys nyt lang geleidin inkan. Dar umb byden ich uch früntlich, dat ir mynen herren den keyser dar umb wilt vir- bodin und bydden umb syne genade, dy wylea) he bynnen lancz ys, dat he mich dar umb begenadige, want ich mynen herren dicke und vyl dar umb han virboyt und gebedin und inkûnde mir dar umb nye keyne genade wyder varen und weit, dat mir dar ûmb keyne genade mochte geschen, ee dan myn herre nû ûs dem lande ryde, so in mochte ich ys nyt aff gesyn, ich in moiste dem ryche dar umb zû sprechen und moiste mich da ane ercoveren, bys als lange, dat mir dar umb genade odir bescheidinheit wyder vore. Uwerb) gûtliche und früntliche antwerte und oûch in welcher wiis ir myme herren den keyser da von schribit, laist
Strana 694
694 Nr. 1083—1093 mich wyder wyszen mit dysem bodin, umb dat ich mich bynnen ziit dar na moge rychten. Datum meo sub sigillo a tergo feria sexta post beate Lucie virginis. Gerlach herre zů Ysinbürch. a) aus wyll korr. + b) e über U. [1363 vor Januar 16?. 1083. Rud(olf) von Gottes Gnaden Dekan sund das Kapitel von Mainz] stimmen zu, dass Erzbischof G(erlach) zur Ablösung seiner und des Kapitels Schulden 3000 Pfund Geldes zu Leibgedinge oder Wiederkauf und abzulösen auf seine Städte, Dörfer oder Zölle verkauft, doch unter der Bedingung, dass sie die darüber auszustellende U. lesen, bessern und besiegeln dürfen. Ohne Datum. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 5 fol. 517a = Vigener I nr. 1722 mit Bemerkung über die Einreihung. 1084. 1363 Februar 23. Rodolff dechand, Otto schulmeister (o über u) und das Domkapitel von Mains leihen den bescheidenen Phillips Priester, Iacob, Wenczo und Katherina, Wenczen Rorheymers Kindern auf Lebenszeit ihre Präsenzhäuser zum Rosingarthen und zum affen in der Grefen gazzen, mit der Bedingung, dass Vater Wenczo oder seine Erben in Jahresfrist das Haus sum Affen für 200 Pfund Heller neu bauen und einen zu Walpurgis und Michaelis fälligen jährlichen Zins von 15 Pfund Heller entrichten. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel — — in dem iare 1363 in vigilia beati Mathie apostoli. Eingerückt in dem von den Mainzer Richtern besiegelten Revers der Ror- heymer von 1363 in crastino beati Mathie apostoli. — Orig. in Marburg, Bodmann-Habel nrr. 301/02. 1085. 1363 vor Mai I. Iohannes dictus Schonhals Sohn des Knappen Wernerus dictus Sack Kleriker Trierer Diözese bittet Papst Urban V., ihn von neuem mit einer Stiftspfrinde zu St. Florin in Koblenz zu providieren, der er von Philippus Bischof von Cavaillon (Cavallicensis) päpstlichem Boten in Deutschland kraft der diesem von Papst Innozens VI. übertragenen Autorität empfangen ohne zu wissen, dass sie dem päpstlichen Stuhle reserviert war, weil ihr Inhaber Rodolphus dictus Losse damals päpstlicher Kaplan sie ohne päpstliche Er- laubnis gegen eine Stiftspfründe zu St. Simeon in Trier vertauscht hatte. — Am I. Mai 1363 genehmigte Supplik. — Aus vatikan. Supplikenregister. Sauerland V nr. 139 Reg. 1086. Avignon 1363 Mai I. Papst Urban V. verleiht dem Iohannes dictus Schonhals Sohn des edeln Wernerus dictus Sack von neuem eine durch den Tod (!) des päpstlichen Kaplans Rodulphus dictus Losse offenstehende Stiftspfründe zu St. Florin in Koblenz mit Einkünften von nicht über 15 Mark Silbers. — Aus vatikan. Register (mit Erwähnung des Exekutiousmandats an [Propst?] von St. Martin in Wesel, Dekan von St. Agricolus in Avignon und Scholastikus von St. Gereon in Köln): Sauerland V nr. 140 Reg. — Ueber den Sachverhalt unterrichtet richtiger Nr. 1085. 1363 August 22. Rodolff von godes gnaden [Dekan], Otto Schulmeister und das Mainzer Kapitel leihen dem Peder Gobeln son ihr Präsenzgut in der Mark Flersheim (Flörs-), so dass er ihnen die halbe Ernte liefert und mit dem vermisteten Stroh der Aussteller Aecker dingt; wenn er oder seine Erben das Gut teilen oder unbebaut liegen lassen, das Stroh verbrennen oder verkaufen, wird der Vertrag hinfällig. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel. — der gegeben ist des nesten dinstages nach unser frauwen tag als sii zu hymel fur, 1363. Eingerickt in der gleichzeitigen (feria 3. post assumpcionem) Rekognition des Petrus Gobelonis. Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 35 fol. 232b. 1087.
694 Nr. 1083—1093 mich wyder wyszen mit dysem bodin, umb dat ich mich bynnen ziit dar na moge rychten. Datum meo sub sigillo a tergo feria sexta post beate Lucie virginis. Gerlach herre zů Ysinbürch. a) aus wyll korr. + b) e über U. [1363 vor Januar 16?. 1083. Rud(olf) von Gottes Gnaden Dekan sund das Kapitel von Mainz] stimmen zu, dass Erzbischof G(erlach) zur Ablösung seiner und des Kapitels Schulden 3000 Pfund Geldes zu Leibgedinge oder Wiederkauf und abzulösen auf seine Städte, Dörfer oder Zölle verkauft, doch unter der Bedingung, dass sie die darüber auszustellende U. lesen, bessern und besiegeln dürfen. Ohne Datum. — Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 5 fol. 517a = Vigener I nr. 1722 mit Bemerkung über die Einreihung. 1084. 1363 Februar 23. Rodolff dechand, Otto schulmeister (o über u) und das Domkapitel von Mains leihen den bescheidenen Phillips Priester, Iacob, Wenczo und Katherina, Wenczen Rorheymers Kindern auf Lebenszeit ihre Präsenzhäuser zum Rosingarthen und zum affen in der Grefen gazzen, mit der Bedingung, dass Vater Wenczo oder seine Erben in Jahresfrist das Haus sum Affen für 200 Pfund Heller neu bauen und einen zu Walpurgis und Michaelis fälligen jährlichen Zins von 15 Pfund Heller entrichten. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel — — in dem iare 1363 in vigilia beati Mathie apostoli. Eingerückt in dem von den Mainzer Richtern besiegelten Revers der Ror- heymer von 1363 in crastino beati Mathie apostoli. — Orig. in Marburg, Bodmann-Habel nrr. 301/02. 1085. 1363 vor Mai I. Iohannes dictus Schonhals Sohn des Knappen Wernerus dictus Sack Kleriker Trierer Diözese bittet Papst Urban V., ihn von neuem mit einer Stiftspfrinde zu St. Florin in Koblenz zu providieren, der er von Philippus Bischof von Cavaillon (Cavallicensis) päpstlichem Boten in Deutschland kraft der diesem von Papst Innozens VI. übertragenen Autorität empfangen ohne zu wissen, dass sie dem päpstlichen Stuhle reserviert war, weil ihr Inhaber Rodolphus dictus Losse damals päpstlicher Kaplan sie ohne päpstliche Er- laubnis gegen eine Stiftspfründe zu St. Simeon in Trier vertauscht hatte. — Am I. Mai 1363 genehmigte Supplik. — Aus vatikan. Supplikenregister. Sauerland V nr. 139 Reg. 1086. Avignon 1363 Mai I. Papst Urban V. verleiht dem Iohannes dictus Schonhals Sohn des edeln Wernerus dictus Sack von neuem eine durch den Tod (!) des päpstlichen Kaplans Rodulphus dictus Losse offenstehende Stiftspfründe zu St. Florin in Koblenz mit Einkünften von nicht über 15 Mark Silbers. — Aus vatikan. Register (mit Erwähnung des Exekutiousmandats an [Propst?] von St. Martin in Wesel, Dekan von St. Agricolus in Avignon und Scholastikus von St. Gereon in Köln): Sauerland V nr. 140 Reg. — Ueber den Sachverhalt unterrichtet richtiger Nr. 1085. 1363 August 22. Rodolff von godes gnaden [Dekan], Otto Schulmeister und das Mainzer Kapitel leihen dem Peder Gobeln son ihr Präsenzgut in der Mark Flersheim (Flörs-), so dass er ihnen die halbe Ernte liefert und mit dem vermisteten Stroh der Aussteller Aecker dingt; wenn er oder seine Erben das Gut teilen oder unbebaut liegen lassen, das Stroh verbrennen oder verkaufen, wird der Vertrag hinfällig. Siegler: die Aussteller mit dem Kapitelsiegel. — der gegeben ist des nesten dinstages nach unser frauwen tag als sii zu hymel fur, 1363. Eingerickt in der gleichzeitigen (feria 3. post assumpcionem) Rekognition des Petrus Gobelonis. Abschr. in Würzburg, Mainzer Bücher nr. 35 fol. 232b. 1087.
Strana 695
1363 vor Januar 16—1365 März 26 695 1363 Dezember 22. 1088. Rodolphus Mainzer Dekan Trierer Domherr bekennt, von dem ehrbaren Herrn Arnoldus de Saraponte Trierer Archidiakon 20 Pfund Trierer Pfennige und 2 Malter Hafer als von Pisport (Pies-) am Thomastage fällige Rente erhalten zu haben und quittiert ihm für Alles, was er von ihm bis heute zu erhalten hat. Siegler: der Aussteller. D. a. dom. 1363. crastino beati Thome apostoli. — Orig. (mit Pressel ohne das Siegel) in Koblenz, Abt. I D. Avignon 1364 Februar 9. 1089. Papst Urban V. providiert den bacallarius in decretis Otto Sohn weiland des Burggrafen Otto de Witten (Wettin) mit dem durch den Tod des Rudolf Losse erledigten Mainzer Dekanat mit Einkiinften von 200 Florenen, obwohl er in Mainz eine Domherrnpfründe mit der Kantorei, die er aufgeben soll, besitzt. Aus vatikan. Register: Schmidt-Kehr II nr. 584 Reg. mit Erwähnung der Supplik O.s und eines Ausführungsmandates an den Bischof von Meissen, den Propst von Fritslar und den Dekan von St. Agricoli in Avignon. 1364 Februar 22. 1090. Arnoldus Rektor der Pfarrkirche von St. Lorens in Trier und Cristanus de Slatheym Rektor der Kirche in Minori Tentstete (Tennstedt) Vollstrecker des letzten Willens weiland des ehrbaren Herrn Rodulphus Domdekans von Mainz und Domherrn von Trier in Bezug auf dessen Hinterlassenschaft in Stadt und Diösese Trier haben von Dekan und Kapitel der Trierer Kirche statt der Entrichtung einer fälligen Getreiderente von 55 Maltern Trierer Masses, die diese jenem an sich schuldeten, aber nicht zahlen wollten, weil er weder persönlich residiert noch, wie erforderlich, selbst oder durch einen Vertreter kirchliche Handlungen geleitet hatte, vergleichsweise mit 55 voll- wichtigen Gulden abfinden lassen. Siegler: auf Bitten der Aussteller die Trierer Kurie ; quod nos officialis predictus ad relacionem magistri Baldewini de Confluen(cia) nostri locum tenentis, cui in hiis et aliis longe maioribus plenam adhibemus fidem, latemur (st. fatemur) esse verum. D. a. dom. 1363. vicesima secunda die mensis februarii. — Orig. mit Pressel ohne das Siegel in Koblenz, Abt. ID. 1364 März 6. 1091. Hermannus Dekan von St. Stephan in Mainz von dem Exekutor Bozo Sakristen der Kirche zu Avignon bestellter Subexekutor der durch weiland Papst Innozens VI. dem jetzigen Trierer Dompropst Conradus de Spigelberg zuteil gewordenen früheren Trierer Domstiftspfrinde des Iohannes de Virne- burg löst Nicolaus de Pittinga Dekan, Arnoldus de Saraponte Archidiakon von Trier, Rupertus de Saraponte Archidiakon von Karden, Rubinus de Isenburg Archidiakon von St. Lubentius in Ditkirchen (Diet-), Theodericus de Duna Kustos, Egidius Scholastikus, Iohannes de Hamerstein Kantor, Theodericus de Hamerstein, Herbrandus de Differdingen, Waltherus de Amancia, Symon Lussey, Iohannes de Holfils, Rudolfus Losse und Fridericus de Schonenburg Trierer Domherren von den Exkommunikations-, Suspensions- und Interdikts- sentenzen, die Iacobus Huser sein Vorgänger als Dekan und Subexekutor Bozos gegen sie verhängt hatte. — Aus Orig. in Koblenz, Abt. I D: Sauer- land V nr. 242 Reg. Avignon 1365 März 6. 1092. Papst Urban V. providiert den bacallarius in decretis, Kaiser Karls IV. Kaplan, commensalis continuus und Sekretär Otto de Witten Sohn weiland des Burggrafen Otto mit der durch den Tod des päpstlichen Kaplans Rudolf Losse erledigten Trierer Domherrenpfründe, obwohl er auch in Mains eine solche und den Dekanat besitst. Aus vatikan. Register: Schmidt-Kehr II nr. 663 Reg. und Sauerland V nr. 360 Reg. mit Erwähnung eines Aus- führungsmandates an den Erzbischof von Mains und die Dekane von St. Stephan in Mains und St. Agricoli in Avignon. [1362—etwa 13657 März [2, 11, 22, 26]. 1093. Antilman, Burggraf zu Böckelheim, bittet das Domkapitel von Mains, für die von Knechten des Rheingrafen Konrad beraubten Bürger von Sobernheim einzutreten.
1363 vor Januar 16—1365 März 26 695 1363 Dezember 22. 1088. Rodolphus Mainzer Dekan Trierer Domherr bekennt, von dem ehrbaren Herrn Arnoldus de Saraponte Trierer Archidiakon 20 Pfund Trierer Pfennige und 2 Malter Hafer als von Pisport (Pies-) am Thomastage fällige Rente erhalten zu haben und quittiert ihm für Alles, was er von ihm bis heute zu erhalten hat. Siegler: der Aussteller. D. a. dom. 1363. crastino beati Thome apostoli. — Orig. (mit Pressel ohne das Siegel) in Koblenz, Abt. I D. Avignon 1364 Februar 9. 1089. Papst Urban V. providiert den bacallarius in decretis Otto Sohn weiland des Burggrafen Otto de Witten (Wettin) mit dem durch den Tod des Rudolf Losse erledigten Mainzer Dekanat mit Einkiinften von 200 Florenen, obwohl er in Mainz eine Domherrnpfründe mit der Kantorei, die er aufgeben soll, besitzt. Aus vatikan. Register: Schmidt-Kehr II nr. 584 Reg. mit Erwähnung der Supplik O.s und eines Ausführungsmandates an den Bischof von Meissen, den Propst von Fritslar und den Dekan von St. Agricoli in Avignon. 1364 Februar 22. 1090. Arnoldus Rektor der Pfarrkirche von St. Lorens in Trier und Cristanus de Slatheym Rektor der Kirche in Minori Tentstete (Tennstedt) Vollstrecker des letzten Willens weiland des ehrbaren Herrn Rodulphus Domdekans von Mainz und Domherrn von Trier in Bezug auf dessen Hinterlassenschaft in Stadt und Diösese Trier haben von Dekan und Kapitel der Trierer Kirche statt der Entrichtung einer fälligen Getreiderente von 55 Maltern Trierer Masses, die diese jenem an sich schuldeten, aber nicht zahlen wollten, weil er weder persönlich residiert noch, wie erforderlich, selbst oder durch einen Vertreter kirchliche Handlungen geleitet hatte, vergleichsweise mit 55 voll- wichtigen Gulden abfinden lassen. Siegler: auf Bitten der Aussteller die Trierer Kurie ; quod nos officialis predictus ad relacionem magistri Baldewini de Confluen(cia) nostri locum tenentis, cui in hiis et aliis longe maioribus plenam adhibemus fidem, latemur (st. fatemur) esse verum. D. a. dom. 1363. vicesima secunda die mensis februarii. — Orig. mit Pressel ohne das Siegel in Koblenz, Abt. ID. 1364 März 6. 1091. Hermannus Dekan von St. Stephan in Mainz von dem Exekutor Bozo Sakristen der Kirche zu Avignon bestellter Subexekutor der durch weiland Papst Innozens VI. dem jetzigen Trierer Dompropst Conradus de Spigelberg zuteil gewordenen früheren Trierer Domstiftspfrinde des Iohannes de Virne- burg löst Nicolaus de Pittinga Dekan, Arnoldus de Saraponte Archidiakon von Trier, Rupertus de Saraponte Archidiakon von Karden, Rubinus de Isenburg Archidiakon von St. Lubentius in Ditkirchen (Diet-), Theodericus de Duna Kustos, Egidius Scholastikus, Iohannes de Hamerstein Kantor, Theodericus de Hamerstein, Herbrandus de Differdingen, Waltherus de Amancia, Symon Lussey, Iohannes de Holfils, Rudolfus Losse und Fridericus de Schonenburg Trierer Domherren von den Exkommunikations-, Suspensions- und Interdikts- sentenzen, die Iacobus Huser sein Vorgänger als Dekan und Subexekutor Bozos gegen sie verhängt hatte. — Aus Orig. in Koblenz, Abt. I D: Sauer- land V nr. 242 Reg. Avignon 1365 März 6. 1092. Papst Urban V. providiert den bacallarius in decretis, Kaiser Karls IV. Kaplan, commensalis continuus und Sekretär Otto de Witten Sohn weiland des Burggrafen Otto mit der durch den Tod des päpstlichen Kaplans Rudolf Losse erledigten Trierer Domherrenpfründe, obwohl er auch in Mains eine solche und den Dekanat besitst. Aus vatikan. Register: Schmidt-Kehr II nr. 663 Reg. und Sauerland V nr. 360 Reg. mit Erwähnung eines Aus- führungsmandates an den Erzbischof von Mains und die Dekane von St. Stephan in Mains und St. Agricoli in Avignon. [1362—etwa 13657 März [2, 11, 22, 26]. 1093. Antilman, Burggraf zu Böckelheim, bittet das Domkapitel von Mains, für die von Knechten des Rheingrafen Konrad beraubten Bürger von Sobernheim einzutreten.
Strana 696
696 Nr. 1094—1103 Orig. (auf Papier, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschluss- schnitten und Resten des rückseitigen grossen Siegels) in München, Mainz Fass. 351 = Domk. Fasz. 99. — Ausgangspunkt für die Einreihung ist, dass Ritter A. den burggräflichen Titel erst seit dem 24. April 1361 geführt hat (vgl. Vigener I nr. 1392). Der Schriftcharakter verbietet, den Brief viel später anzusetzen, obwohl A. noch 1373 vorkommt (Sauer III nr. 3413). Minen wilgen dinst zû allen ziten bereit. Lieben herren ! I. Wiszent, daz uwere arme borger von Sobernheim faren solden zů Frankenfort in dye messe umbe ir kaûfman schacz als yen unde uwern anderen borgern des nod ist, wan sye sich anders nit wole begen mogent. Des quamen iuncker Condes ryngrafen knehte in der nacht an sye unde namen den selben üwern armen borgern sesse unde seszeg dûche. 2. Lyeben herren, darumb(e) so denkent etwie dar zû, daz yema) sin gelt werde unde daz den armen lûden ýr dûche wieder werden. Des dût den armen luden nod, wan yen beszer genomen ist, wan daz gelt ist, daz yema) zû dyeser zid schinen deb) ist. Unde wo dye arme lûde dye dûche also verliesent, so mûszent yer wol fünfzen odere me lant růmeg werden. 3. Lieben herren, dar umb(e) so bedenkent uweres stiftes ..ere unde not! Des dorffent awere arme borger wole. Datum sabito die ante dominica Letare'. Antylman von Graseweg borgrave zů Beckelnh(eim). Riickwärts: Den erbern wisen lûden dem decheme unde dem ganczen cappittel zum dûme zû Mencze mynen lieben herren d(an)da lit(ter)a. a) so. + b) oder schmende. April 6—Mai 4]. 1094. [1357—1365 Ulrich von Hanau sendet der Stadt Frankfurt einen Kaufmann betreffende Briefe des Kaisers und des Notars Johann von Eichstädt. Orig. (auf Papier, mit doppelten Siegelschnitten und Resten des zum Verschluss aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Reichssachen Nachtr. nr. 192; vgl. Reimer III nr. 516, wo die Einreihung nach dem Vorkommen des Schreibers bestimmt ist. Ulricus dominus in Hanawa). Unsern fruntlichin gruz bevor. Burgermeistere, scheffin und der rat zû Frankinfurd, lieben frunt! Wizzet, daz uns unser herre der keyser disen brif hat gesant, den wir uch mit unserm brife senden und (h) auch her Iohannes brif von Eystet. Darumb nit enlazet, ir erfarit an dem kaufman, wan ir und he dy brif gehorit, ob he daz also verenden wolle odir nit, und lazet uns daz wider wizzen. Auch wan ir dy briffe geleset, so sent sie uns zestûnt her wider uz und tud herzů, als wir uch getruwen. Datum sabbato ante dominicam Misericordia domini' nostro sub sigillo. Rückwärts: Den burgermeistern, den scheffin und dem rat zů Frankinfurd dandum. a) e über w.
696 Nr. 1094—1103 Orig. (auf Papier, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschluss- schnitten und Resten des rückseitigen grossen Siegels) in München, Mainz Fass. 351 = Domk. Fasz. 99. — Ausgangspunkt für die Einreihung ist, dass Ritter A. den burggräflichen Titel erst seit dem 24. April 1361 geführt hat (vgl. Vigener I nr. 1392). Der Schriftcharakter verbietet, den Brief viel später anzusetzen, obwohl A. noch 1373 vorkommt (Sauer III nr. 3413). Minen wilgen dinst zû allen ziten bereit. Lieben herren ! I. Wiszent, daz uwere arme borger von Sobernheim faren solden zů Frankenfort in dye messe umbe ir kaûfman schacz als yen unde uwern anderen borgern des nod ist, wan sye sich anders nit wole begen mogent. Des quamen iuncker Condes ryngrafen knehte in der nacht an sye unde namen den selben üwern armen borgern sesse unde seszeg dûche. 2. Lyeben herren, darumb(e) so denkent etwie dar zû, daz yema) sin gelt werde unde daz den armen lûden ýr dûche wieder werden. Des dût den armen luden nod, wan yen beszer genomen ist, wan daz gelt ist, daz yema) zû dyeser zid schinen deb) ist. Unde wo dye arme lûde dye dûche also verliesent, so mûszent yer wol fünfzen odere me lant růmeg werden. 3. Lieben herren, dar umb(e) so bedenkent uweres stiftes ..ere unde not! Des dorffent awere arme borger wole. Datum sabito die ante dominica Letare'. Antylman von Graseweg borgrave zů Beckelnh(eim). Riickwärts: Den erbern wisen lûden dem decheme unde dem ganczen cappittel zum dûme zû Mencze mynen lieben herren d(an)da lit(ter)a. a) so. + b) oder schmende. April 6—Mai 4]. 1094. [1357—1365 Ulrich von Hanau sendet der Stadt Frankfurt einen Kaufmann betreffende Briefe des Kaisers und des Notars Johann von Eichstädt. Orig. (auf Papier, mit doppelten Siegelschnitten und Resten des zum Verschluss aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Reichssachen Nachtr. nr. 192; vgl. Reimer III nr. 516, wo die Einreihung nach dem Vorkommen des Schreibers bestimmt ist. Ulricus dominus in Hanawa). Unsern fruntlichin gruz bevor. Burgermeistere, scheffin und der rat zû Frankinfurd, lieben frunt! Wizzet, daz uns unser herre der keyser disen brif hat gesant, den wir uch mit unserm brife senden und (h) auch her Iohannes brif von Eystet. Darumb nit enlazet, ir erfarit an dem kaufman, wan ir und he dy brif gehorit, ob he daz also verenden wolle odir nit, und lazet uns daz wider wizzen. Auch wan ir dy briffe geleset, so sent sie uns zestûnt her wider uz und tud herzů, als wir uch getruwen. Datum sabbato ante dominicam Misericordia domini' nostro sub sigillo. Rückwärts: Den burgermeistern, den scheffin und dem rat zů Frankinfurd dandum. a) e über w.
Strana 697
vor 1365 Mai 4—1369 Märs 25 697 1366 Juni 18. 1095. Hermann Lusse Ritter Zeuge in U. der Brüder Albrecht und Wylhelm Hovemeister. — Orig. in Weimar, Eisenach-St. Marien. 1366 September 23. 1096. Abt Iohannes von Hersfeld bekennt, dass sein Getreuer Herman Hove- meister von seinem halben von Hersfeld lehenrührigen Dorfe zu Nydirnstete- velt (Stadtfeld) dem Ritter Herman Lossce und dem Priester Iohanse Boppin Pfarrer in Eschwege 3 Mark Zins verkauft haben. — Orig, daselbst. 1366 September 29. 1097. Dytzel Schyndekopf verkauft Iohan Poppen Pfarrer in Eschwege und dem Ritter Herman Lusse 2 Mark Zinsen daselbst. — Orig. daselbst. 1367 September 21. 1098. Ritter Herman Losse und seine Erben bekennen, dass Karl von Bibera Propst des Klosters Allendorf im Namen des Klosters ihnen das Gericht zu Unkinrode (Unkeroda), Nenzilsdorf und Strovorte mit der Jahresgülte von 12 Maltern Hafer und 12 Hühnern für 45 bar bezahlte Pfund Heller surickgekauft hat, worüber er, da er die Urkunde des Klosters verloren hat — doch wird er sie zurickstellen, sobald er sie findet — hiermit quittiert. Siegler: der Aus- steller und dessen eydim Albrecht Hovemeistir von betewegin hern H.s Lossin mynes sweris. Gegebin noch gotis gebort 1367 an sancti Mathei tage des heilgin apostiln. — Orig. mit beiden Siegeln in Gotha, Abt. 00 Ia nr. 258. 1099. Gotha [1360 März—1367 Oktober]. Ritter Harthung von Erpha schreibt dem Ritter Ulrich von Kronberg, er werde über seinen von diesem beschuldigten Mann Reinhard von Weberstedt nach Verhör befinden. Kopie in Würzburg, 5. Ingrossaturbuch fol. 771b (Abschr. von E. Klibansky). — Die Einreihung ergibt sich aus der Amtszeit des Vitstums Ulrich als Landvogt (vgl. Vigener I nrr. 1248 und 2305); H. von E. kommt 1352 vor (C. Beyer II nr. 381). Ulricha) Harthungus de Erfa senior dominus in ibi miles. von Cronenberg ritter! Ume unsern man und dyner Reynhart von Webirstete, als dû uns geschryben hast, wisze, daz wir en dar umb besenden wullen und sine antwûrte virhoren, wanne wir der sachen nycht enwiszen. Waz uns danne nach siner antwûrte gebûrt zû tûne, daz wollen wir tûn, alsz verre als wir mogen, und daz unser man und dyner bii rechte blibe. Gebin zû Gotha undir unserme ingesygele. a) o über U. 1367 November 23. 1100. Herman Lusse Ritter Zeuge in U. der Gebrüder Albrecht und Wilhelm Hofemeister. — Orig. in Weimar, Eisenach-St. Marien. 1368 März 21. 1101. Erzbischof Gerlach von Mainz bestätigt die Stiftung einer Altarvikarie zu St. Marien in Eisenach durch Iohannes Bopponis Pleban in Eschwege und Ritter Hermannus dictus Losse; 3mal soll letzterem, dann dem Kapitel von St. Marien das Patronatsrecht zu stehen. — Aus Orig. in Weimar: Vigener I nr. 2393 Reg. — Vgl. die U. des Kapitels von 1369 März 1, Orig. daselbst. 1368 Juni 22. 1102. Ritter Hermann Lusse Zeuge in U. des Rates von Eisenach. — Orig. daselbst; vgl. Strenge und Devrient Stadtrechte von Eisenach und Walters- hausen 34 nr. 16. Eltville [1356—61, 1364, 1366—69] Märs 25. 1103. Erzbischof Gerlach empfiehlt der Stadt Frankfurt die kaiserliche Schenkung eines dortigen Hofes. Orig. (auf Papier, von dem links ein unbeschriebener, breiter Streifen abgeschnitten sein muss, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten
vor 1365 Mai 4—1369 Märs 25 697 1366 Juni 18. 1095. Hermann Lusse Ritter Zeuge in U. der Brüder Albrecht und Wylhelm Hovemeister. — Orig. in Weimar, Eisenach-St. Marien. 1366 September 23. 1096. Abt Iohannes von Hersfeld bekennt, dass sein Getreuer Herman Hove- meister von seinem halben von Hersfeld lehenrührigen Dorfe zu Nydirnstete- velt (Stadtfeld) dem Ritter Herman Lossce und dem Priester Iohanse Boppin Pfarrer in Eschwege 3 Mark Zins verkauft haben. — Orig, daselbst. 1366 September 29. 1097. Dytzel Schyndekopf verkauft Iohan Poppen Pfarrer in Eschwege und dem Ritter Herman Lusse 2 Mark Zinsen daselbst. — Orig. daselbst. 1367 September 21. 1098. Ritter Herman Losse und seine Erben bekennen, dass Karl von Bibera Propst des Klosters Allendorf im Namen des Klosters ihnen das Gericht zu Unkinrode (Unkeroda), Nenzilsdorf und Strovorte mit der Jahresgülte von 12 Maltern Hafer und 12 Hühnern für 45 bar bezahlte Pfund Heller surickgekauft hat, worüber er, da er die Urkunde des Klosters verloren hat — doch wird er sie zurickstellen, sobald er sie findet — hiermit quittiert. Siegler: der Aus- steller und dessen eydim Albrecht Hovemeistir von betewegin hern H.s Lossin mynes sweris. Gegebin noch gotis gebort 1367 an sancti Mathei tage des heilgin apostiln. — Orig. mit beiden Siegeln in Gotha, Abt. 00 Ia nr. 258. 1099. Gotha [1360 März—1367 Oktober]. Ritter Harthung von Erpha schreibt dem Ritter Ulrich von Kronberg, er werde über seinen von diesem beschuldigten Mann Reinhard von Weberstedt nach Verhör befinden. Kopie in Würzburg, 5. Ingrossaturbuch fol. 771b (Abschr. von E. Klibansky). — Die Einreihung ergibt sich aus der Amtszeit des Vitstums Ulrich als Landvogt (vgl. Vigener I nrr. 1248 und 2305); H. von E. kommt 1352 vor (C. Beyer II nr. 381). Ulricha) Harthungus de Erfa senior dominus in ibi miles. von Cronenberg ritter! Ume unsern man und dyner Reynhart von Webirstete, als dû uns geschryben hast, wisze, daz wir en dar umb besenden wullen und sine antwûrte virhoren, wanne wir der sachen nycht enwiszen. Waz uns danne nach siner antwûrte gebûrt zû tûne, daz wollen wir tûn, alsz verre als wir mogen, und daz unser man und dyner bii rechte blibe. Gebin zû Gotha undir unserme ingesygele. a) o über U. 1367 November 23. 1100. Herman Lusse Ritter Zeuge in U. der Gebrüder Albrecht und Wilhelm Hofemeister. — Orig. in Weimar, Eisenach-St. Marien. 1368 März 21. 1101. Erzbischof Gerlach von Mainz bestätigt die Stiftung einer Altarvikarie zu St. Marien in Eisenach durch Iohannes Bopponis Pleban in Eschwege und Ritter Hermannus dictus Losse; 3mal soll letzterem, dann dem Kapitel von St. Marien das Patronatsrecht zu stehen. — Aus Orig. in Weimar: Vigener I nr. 2393 Reg. — Vgl. die U. des Kapitels von 1369 März 1, Orig. daselbst. 1368 Juni 22. 1102. Ritter Hermann Lusse Zeuge in U. des Rates von Eisenach. — Orig. daselbst; vgl. Strenge und Devrient Stadtrechte von Eisenach und Walters- hausen 34 nr. 16. Eltville [1356—61, 1364, 1366—69] Märs 25. 1103. Erzbischof Gerlach empfiehlt der Stadt Frankfurt die kaiserliche Schenkung eines dortigen Hofes. Orig. (auf Papier, von dem links ein unbeschriebener, breiter Streifen abgeschnitten sein muss, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten
Strana 698
698 Nr. 1104—1108 Verschlussschnitten und Spur des rückwärts aufgedrückten Sekretsiegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 47; vgl. Grotefend-Jung I 4, Vigener I nr. 2730 Reg. mit Bemerkungen über die Einreihung. Gerlach ertzb(isschof) ze Mentze. Unsern fruntlichen gruz bevor. Ersamen, wisen lute und lieben frunde! Uns hat gesait und geauget Ruprecht grave zu Nassau, unsir lieber bruder, wy daz unsir herre der keyser ym by uch zu Frankenford «habe) von siner kuniglichen und keiserlichen gewalt eynen hoff und hûs gegeben habe als von der Iuden tode wegen. Biden wir uwer liebe mit flicze, daz ir uch fruntlich und gunstlich gegen unserm bruder umb den hoff von unsers vorgenanten herren des keysers wegen umb unsir bede willen irzeygen und bewisen wollent, und lazet uns uwern willen mit wider wissen mit desem boden. Datum Eltevil ipsa die annunciacionis beate virginis Marie. Rückwärts: Den ersamen wisen luten ..burgermeistern, ..rade und .. burgsern] der stad Frankenford unsern liebin be- sundern frunden. 1370 Februar 24. 1104. Ritter Hermann Lusse bekennt, dass Iakob Cremel und dessen Gattin Mecze dem Herrn Heinrich von Mutesfelt Sangherrn zu St. Marien in Eisenach 1/2 Mark Zins von 3 Hufen im Felde zu Stochusen (Stockhausen), von welchen sie ihm jährlich 3 Pfund Pfennige, 3 Gänse und 9 Hihner als Erbzins zahlen, für 5 Mark Silbers wiederverkäuflich verkauft haben. Siegler: der Aussteller. — Orig. (mit hängendem Siegel) in Weimar, Eisenach-St. Marien. Eltville ƒ1354—63, 1366—67, 1369—70] 1105. [März 19—April 19]. Erzbischof Gerlach von Mainz bittet die Stadt Frankfurt, dem Arnolt zum Gyszubil die Verleumdung des erzbischöflichen Pfaffen Heylmann zu untersagen. Orig. (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Resten des rückwärts aufgedrückten Sekretsiegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 64; vgl. Grotefend-Jung I5, Vigener I nr. 2713 Reg. mit Bemerkungen über die Einreihung. Gerlacus archiepiscopus Magunt(inus). Unsern fruntlichen gruz bevor. Ersamen wysen lude, burgermeistere, scheffen und rat der stat Frankenfurt, lieben frunde! Als wir uch nuweliches schriben 1), wie daz Arnolt zum Gyszubil virzalt hatte Heylmannen unsern phaffen, des doch nyt “sin" insolde, und uns des bryves kein antwerte weydir wart, des byden wir uch ernstlichen, daz ir Arnolden underwisen wollet, daz er die virzelunge abetu, wan der vorgenante Heylman ym allis rechten gehorsam sal sin an der stat, daz erz bilche dût. Und lat uns des auch uwere ant- werte wyder wiszen und kein gerichte ubir unsere phaffen lazet gen. Datum Eltvil feria tercia post festum palmarum. Rückwärts: Den ersamen wisen luden den .. burgermeistern, ..scheffen und ..rat der stat Frank(enfurt) unsern besundern frunden. 1) unbekannt. Ehrenfels [1358, 1365, 1370] Juli [6, 4, 5]. 1106. Derselbe bittet dieselbe, ihm 3000 Gulden Judengeld zu senden.
698 Nr. 1104—1108 Verschlussschnitten und Spur des rückwärts aufgedrückten Sekretsiegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 47; vgl. Grotefend-Jung I 4, Vigener I nr. 2730 Reg. mit Bemerkungen über die Einreihung. Gerlach ertzb(isschof) ze Mentze. Unsern fruntlichen gruz bevor. Ersamen, wisen lute und lieben frunde! Uns hat gesait und geauget Ruprecht grave zu Nassau, unsir lieber bruder, wy daz unsir herre der keyser ym by uch zu Frankenford «habe) von siner kuniglichen und keiserlichen gewalt eynen hoff und hûs gegeben habe als von der Iuden tode wegen. Biden wir uwer liebe mit flicze, daz ir uch fruntlich und gunstlich gegen unserm bruder umb den hoff von unsers vorgenanten herren des keysers wegen umb unsir bede willen irzeygen und bewisen wollent, und lazet uns uwern willen mit wider wissen mit desem boden. Datum Eltevil ipsa die annunciacionis beate virginis Marie. Rückwärts: Den ersamen wisen luten ..burgermeistern, ..rade und .. burgsern] der stad Frankenford unsern liebin be- sundern frunden. 1370 Februar 24. 1104. Ritter Hermann Lusse bekennt, dass Iakob Cremel und dessen Gattin Mecze dem Herrn Heinrich von Mutesfelt Sangherrn zu St. Marien in Eisenach 1/2 Mark Zins von 3 Hufen im Felde zu Stochusen (Stockhausen), von welchen sie ihm jährlich 3 Pfund Pfennige, 3 Gänse und 9 Hihner als Erbzins zahlen, für 5 Mark Silbers wiederverkäuflich verkauft haben. Siegler: der Aussteller. — Orig. (mit hängendem Siegel) in Weimar, Eisenach-St. Marien. Eltville ƒ1354—63, 1366—67, 1369—70] 1105. [März 19—April 19]. Erzbischof Gerlach von Mainz bittet die Stadt Frankfurt, dem Arnolt zum Gyszubil die Verleumdung des erzbischöflichen Pfaffen Heylmann zu untersagen. Orig. (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Resten des rückwärts aufgedrückten Sekretsiegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 64; vgl. Grotefend-Jung I5, Vigener I nr. 2713 Reg. mit Bemerkungen über die Einreihung. Gerlacus archiepiscopus Magunt(inus). Unsern fruntlichen gruz bevor. Ersamen wysen lude, burgermeistere, scheffen und rat der stat Frankenfurt, lieben frunde! Als wir uch nuweliches schriben 1), wie daz Arnolt zum Gyszubil virzalt hatte Heylmannen unsern phaffen, des doch nyt “sin" insolde, und uns des bryves kein antwerte weydir wart, des byden wir uch ernstlichen, daz ir Arnolden underwisen wollet, daz er die virzelunge abetu, wan der vorgenante Heylman ym allis rechten gehorsam sal sin an der stat, daz erz bilche dût. Und lat uns des auch uwere ant- werte wyder wiszen und kein gerichte ubir unsere phaffen lazet gen. Datum Eltvil feria tercia post festum palmarum. Rückwärts: Den ersamen wisen luden den .. burgermeistern, ..scheffen und ..rat der stat Frank(enfurt) unsern besundern frunden. 1) unbekannt. Ehrenfels [1358, 1365, 1370] Juli [6, 4, 5]. 1106. Derselbe bittet dieselbe, ihm 3000 Gulden Judengeld zu senden.
Strana 699
1370 Februar 24—Dezember 8 699 Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spuren des rückwärts aufgedrickten Sekretsiegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 65; vgl. Grotefend-Jung I5. — Der Brief passt ausser 1358 und 1365 nur 1370 ins Itinerar. Gerlacus archiepiscopus Maguntin(us). Burgermeister und rad gemeynlichen der stad Frankinford, lieben besunder fründe! Umbe alsoliche summe geldis, als uwir frunde mit uns ubirkomen sint von uwern und uwer stete wegen als von des Iuden geldis wegen, daz uns und unserm stifte in uwer stad vallende waz, der uns nû uff sente lohans tag nehest waz drutusent gulden gevallen solden sin, wann wir die selben drutusent gulden uff die ziit virwisit han, bideta) wir uch mit ernste, daz ir uns die vor- genanten drutusent gulden senden wollit mit Nicolao unserm kelner zû Miltenberg desem genwortigen boden und yme auch glouben wollit, waz er uch von unsern wegen her ubir saget. ..Datum Ernvels feria sexta post Petri et Pauli. Rückwärts: Den erbern wysen luten .. burgermeistern und dem rade gemeynlichen der [sltad Frankinford unsern besundern fründen. a) so. 1107. Eltville [1355, 1359—60, 1362, 1364, 1366, 1369—70] [Juli 31—August 57. Derselbe bittet dieselbe, ihren Bürger Eckel an der Ver- brennung der Kirchenfrüchte zu Merxheim zu hindern. Orig. (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Siegelschnitten und Resten des rickwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Reichss. Nachtr. nr. 160; vgl. Grotefend-Jung II 147, Vigener I nr. 2727 Reg. mit Bemerkungen über die Einreihung. G(erlach) ertzeb(isschof) zů Mencze. Unsern fruntlichen grüsz bevor. Ersamen wisen lude, besundern frunde! Uns ist vor- komen, daz Eckel uwir schuldener und burger gedrauwit habe zu virbûrnen die fruchte der kirchen zů Merxheim. Want nů die uns zûgehorent diese zwey iar und waz dar zû geschee, daz ge- schee uns, so begern wir, daz ir den egenanten Eckeln solich halden wuld) “1' it, daz er keinen drang odir schaden du dar) zû der kirchen odir der fruchte. Duchte ouch yn, daz yme yt darzû «habe gebore ze sprechen, darzu wu‘ 1 den wir yme bescheidinlich antwerten. Datum Eltvil dominica ante Sixti pape. Rückwärts: Den ersamen wysen luden ..burgermeistern und rade der stad Frankenf(ord) unsern besundern frunden. Aschaffenburg [1359, 1362—64, 1366, 1370] Dezember 8. Derselbe befiehlt seinem Verwandten Johann Herrn von Limburg, für die Kirche von Gambach, da Heinrich von Wester- burg sich nicht hat zum Priester weihen lassen, einen Anderen zu präsentieren. Orig. (2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Um- riss des rückwärts aufgedrückten grossen Siegels) in München, Mains Fass. 408 = Domkap. Fasz. 154a. — Der Schriftcharakter passt nach H. Hirsch und Riedner am besten zu dem ersten der angegebenen, durch das Itinerar gebotenen Jahre. 1108.
1370 Februar 24—Dezember 8 699 Orig. (auf Papier, I mal längs und 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Spuren des rückwärts aufgedrickten Sekretsiegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 65; vgl. Grotefend-Jung I5. — Der Brief passt ausser 1358 und 1365 nur 1370 ins Itinerar. Gerlacus archiepiscopus Maguntin(us). Burgermeister und rad gemeynlichen der stad Frankinford, lieben besunder fründe! Umbe alsoliche summe geldis, als uwir frunde mit uns ubirkomen sint von uwern und uwer stete wegen als von des Iuden geldis wegen, daz uns und unserm stifte in uwer stad vallende waz, der uns nû uff sente lohans tag nehest waz drutusent gulden gevallen solden sin, wann wir die selben drutusent gulden uff die ziit virwisit han, bideta) wir uch mit ernste, daz ir uns die vor- genanten drutusent gulden senden wollit mit Nicolao unserm kelner zû Miltenberg desem genwortigen boden und yme auch glouben wollit, waz er uch von unsern wegen her ubir saget. ..Datum Ernvels feria sexta post Petri et Pauli. Rückwärts: Den erbern wysen luten .. burgermeistern und dem rade gemeynlichen der [sltad Frankinford unsern besundern fründen. a) so. 1107. Eltville [1355, 1359—60, 1362, 1364, 1366, 1369—70] [Juli 31—August 57. Derselbe bittet dieselbe, ihren Bürger Eckel an der Ver- brennung der Kirchenfrüchte zu Merxheim zu hindern. Orig. (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Siegelschnitten und Resten des rickwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Reichss. Nachtr. nr. 160; vgl. Grotefend-Jung II 147, Vigener I nr. 2727 Reg. mit Bemerkungen über die Einreihung. G(erlach) ertzeb(isschof) zů Mencze. Unsern fruntlichen grüsz bevor. Ersamen wisen lude, besundern frunde! Uns ist vor- komen, daz Eckel uwir schuldener und burger gedrauwit habe zu virbûrnen die fruchte der kirchen zů Merxheim. Want nů die uns zûgehorent diese zwey iar und waz dar zû geschee, daz ge- schee uns, so begern wir, daz ir den egenanten Eckeln solich halden wuld) “1' it, daz er keinen drang odir schaden du dar) zû der kirchen odir der fruchte. Duchte ouch yn, daz yme yt darzû «habe gebore ze sprechen, darzu wu‘ 1 den wir yme bescheidinlich antwerten. Datum Eltvil dominica ante Sixti pape. Rückwärts: Den ersamen wysen luden ..burgermeistern und rade der stad Frankenf(ord) unsern besundern frunden. Aschaffenburg [1359, 1362—64, 1366, 1370] Dezember 8. Derselbe befiehlt seinem Verwandten Johann Herrn von Limburg, für die Kirche von Gambach, da Heinrich von Wester- burg sich nicht hat zum Priester weihen lassen, einen Anderen zu präsentieren. Orig. (2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Um- riss des rückwärts aufgedrückten grossen Siegels) in München, Mains Fass. 408 = Domkap. Fasz. 154a. — Der Schriftcharakter passt nach H. Hirsch und Riedner am besten zu dem ersten der angegebenen, durch das Itinerar gebotenen Jahre. 1108.
Strana 700
700 Nr. 1109—1112 G(erlacus) dei gratia sancte Magunt(ine) sedis archiepiscopus sacri imperii per German(iam) archicancellarius nobili viro Io(hanni) domino de Limpurg consanguineo suo dilecto salutem et omne bonum. Cum Henricus de Westerburg gerens se pro rectore ecclesie in Gambach dyocesis Magunt(ine), quam ipse diu contra iusticiam detinuit occupatam, cuius ad te ius patronatus dicitur pertinere, infra annum a die, quo recepit eandem ecclesiam, statutum a iure ad sacros et presbiteratus ordines secundum eius- dem ecclesie curam et exigenciam minime sic promotus, super eo et aliis citatus peremptorie coram nobis non curaverit comparere per se vel per aliquem responsalem, ex quo ecclesia ipsa vacat, tibi mandamus, quatenus pro conservacione iuris tui alium mox presentes archidiacono loci ad ecclesiam memoratam. Alioquin nos eandem ecclesiam alii auctoritate ordinaria conferemus. Datum Asch(affenburg) VI. idus decembris. Rückwärts: Nobili viro Io(hanni) domino de Limpurg con- sanguineo nostro dilecto. 1109. Eltville ƒ1354, 1357—61, 1364, 1366—70] Dezember 13. Derselbe bittet die Stadt Frankfurt, zu sorgen, dass dem Maternus Glaser, Vikar su St. Bartholomäus, und seiner Schwester Katharine ihre Geschwister ihr Erbteil nicht vorenthalten. Orig. (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Resten des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 36e; vgl. Grotefend-Jung 13, Vigener I nr. 2723 Reg. mit Bemerkungen über die Einreihung. Gerlach ertzeb(isschof) zu Mentze. Unsern fruntlichen grůz bevor. Lieben frunde! Uns hat geouget unser paffe Maternus vicarius zû sente Barthelmeus, wie daz Iacob sin brûder und Else sin suster eczwann Gotzen Glesers selgen kinde yme und Katherinen irre suster virsagent teylunge des erbes und anders anfalles, daz uff sie miteynander virvallen ist als von irs vorgenanten vaders tode und haben yme und der vorgenanten Katherinen die teylunge lange vorgezogen und noch vorzihent wider recht und bescheydin- heyt. Herumbe so begeren wir ernstlichen, daz ir die vorgenanten Iacob und Elsen darzû haldet, daz sie dem vorgenanten Materno und Katherinen siner suster ir teyl geben von dem vorgenanten anfalle, als recht ist. Daz ist uns von uch wol zû danke und dût herzů, als wir uch glouben, daz wir keyne rede? me von yme daruber dorfen horen. Datum Eltevil in die beate Lucie virginis. Rückwärts: Den erbern wisen luden .. burgermeistern, scheffin und rade der stad Frankenford unsern lieben besundern runden. 1110. ſum 13707. Der Ritter Lusse hat von Dietrich von Mechterstedt 6 Hufen samt I bewohnbaren Hofe zu Lehen. — Lippert-Beschorner Das Lehnbuch Friedrichs des Strengen (1903) 245; über die Datierung der Stelle vgl. daselbst S. CXCIV.
700 Nr. 1109—1112 G(erlacus) dei gratia sancte Magunt(ine) sedis archiepiscopus sacri imperii per German(iam) archicancellarius nobili viro Io(hanni) domino de Limpurg consanguineo suo dilecto salutem et omne bonum. Cum Henricus de Westerburg gerens se pro rectore ecclesie in Gambach dyocesis Magunt(ine), quam ipse diu contra iusticiam detinuit occupatam, cuius ad te ius patronatus dicitur pertinere, infra annum a die, quo recepit eandem ecclesiam, statutum a iure ad sacros et presbiteratus ordines secundum eius- dem ecclesie curam et exigenciam minime sic promotus, super eo et aliis citatus peremptorie coram nobis non curaverit comparere per se vel per aliquem responsalem, ex quo ecclesia ipsa vacat, tibi mandamus, quatenus pro conservacione iuris tui alium mox presentes archidiacono loci ad ecclesiam memoratam. Alioquin nos eandem ecclesiam alii auctoritate ordinaria conferemus. Datum Asch(affenburg) VI. idus decembris. Rückwärts: Nobili viro Io(hanni) domino de Limpurg con- sanguineo nostro dilecto. 1109. Eltville ƒ1354, 1357—61, 1364, 1366—70] Dezember 13. Derselbe bittet die Stadt Frankfurt, zu sorgen, dass dem Maternus Glaser, Vikar su St. Bartholomäus, und seiner Schwester Katharine ihre Geschwister ihr Erbteil nicht vorenthalten. Orig. (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, mit doppelten Verschlussschnitten und Resten des rückwärts aufgedrückten Siegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 36e; vgl. Grotefend-Jung 13, Vigener I nr. 2723 Reg. mit Bemerkungen über die Einreihung. Gerlach ertzeb(isschof) zu Mentze. Unsern fruntlichen grůz bevor. Lieben frunde! Uns hat geouget unser paffe Maternus vicarius zû sente Barthelmeus, wie daz Iacob sin brûder und Else sin suster eczwann Gotzen Glesers selgen kinde yme und Katherinen irre suster virsagent teylunge des erbes und anders anfalles, daz uff sie miteynander virvallen ist als von irs vorgenanten vaders tode und haben yme und der vorgenanten Katherinen die teylunge lange vorgezogen und noch vorzihent wider recht und bescheydin- heyt. Herumbe so begeren wir ernstlichen, daz ir die vorgenanten Iacob und Elsen darzû haldet, daz sie dem vorgenanten Materno und Katherinen siner suster ir teyl geben von dem vorgenanten anfalle, als recht ist. Daz ist uns von uch wol zû danke und dût herzů, als wir uch glouben, daz wir keyne rede? me von yme daruber dorfen horen. Datum Eltevil in die beate Lucie virginis. Rückwärts: Den erbern wisen luden .. burgermeistern, scheffin und rade der stad Frankenford unsern lieben besundern runden. 1110. ſum 13707. Der Ritter Lusse hat von Dietrich von Mechterstedt 6 Hufen samt I bewohnbaren Hofe zu Lehen. — Lippert-Beschorner Das Lehnbuch Friedrichs des Strengen (1903) 245; über die Datierung der Stelle vgl. daselbst S. CXCIV.
Strana 701
vor 1370 Dezember 13—1371 Februar 701 [1354—1371 Januars. 1111. Erzbischof Gerlach von Mainz bittet die Stadt Frankfurt, ihm den Priester Herman, Gastkellner in Eberbach zur Be- strafung aussuliefern. Orig. (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, mit Resten des rückwärts aufgedrückten Sekretsiegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 66; vgl. Grotefend-Jung I5, Vigener I nr. 2707 Reg.; die Datierung eines späten Indorsators auƒ 1358 halte ich für bedeutungslos. Gerlacus archiepiscopus Maguntin(us). Unsern früntlichen Ir burgermeister und der rat zu Frankenfürt! grůz befůr. Wir han vernomen, daz by uch gevangen sy in uwer stad slozze ein pryster, heizzet her Herman, und ist Heinriches sûn von Nordelingen, der ein gastkelner ist zu Erbach. Ubera) den selben prystere han wir zu richten und nieman anders, ob er mizzetan hat. Bitten wir uwer bescheidinheit ernstlich, daz ir uns den antwertet ane letzung sins libes zu Scharpenstein in unsern kerkere oder in uns haldet, biz daz in unser diener by uch holn, wan wir in züchtigen wollen nach dem, als er verschult hat. Und dût im zu dem libe nit, wan uch daz nit zu gehôrt. Datum nostro sub secreto. Rückwärts: Den wisen lûden ..den burgermeistern und dem rade zu Frankenfürt. a) e über U. Erfurt [1354—1371 Februar]. 1112. Albert von Beichlingen, Bischof von Hippus, bittet den Erzbischof Gerlach von Mainz, den Erfurter Pfarrklerus zu bewegen, dass die Minderbrüder ihnen die Quartabgabe nach der in Mainz herkömmlichen Art leisten. Abschrift aus dem 18. Jh. in Mainz, J. P. Schuncks Papiere „1300 bis 1400" nr. 34 aus verschollenem Orig. — Für die Einreihung ist massgebend Gerlachs Regierung. Der Streit swischen Pfarrklerus und Minoriten um die quarta funeralium ist in Erfurt erst seit 1373 bezeugt (C. Beyer II nr. 702, 709, 716,770, Schmidt-Kehr II nr. 1149); von Misshelligkeiten ist aber schon 1364 und 1370 die Rede (Beyer II nr. 575, 654). Bischof Albert, der übrigens bei den Minoriten begraben wurde, starb am 9. April 1371 (Eubel I2 277). Subiectione et reverencia debitis devotis cum orationibus prelibatis. Reverendissime pater ac domine! I. Noveritis, quod nuper inter rectores et plebanos ecclesiarum Erfordens(ium) ex una et gardianum et conventum ordinis fratrum Minorum ibidem parte ex altera super questione pro quarta, prout vos credimus non latere, exorta pro commodo et utilitate partium predictarum totiusque cleri intervenimus mediator, sic quod dicti gardianus et conventus mandatis apostolicis super dicta quarta parere cupiunt et intendunt condicione illa nihilominus apposita, quod prefati gardianus et conventus dictam quartam inantea acquisiti volunt tribuere et presentare rectoribus et plebanis, quorum interest vel interesse poterit in futurum, secundum modum et formam con- suetudinis conventuum religiosarum personarum ordinum mendi- cantium ecclesie et civitatis vestre Mogunt(ine) memorate, cui quidem consuetudini clerus, plebani et rectores Erforden(ses) pre- 2. Cum igitur ecclesia sancte dicti simpliciter contradicunt. sedis Magunt(ine) per diocesim et provinciam vestras optineat principatum, paternitati vestre presentibus una cum gardiano et
vor 1370 Dezember 13—1371 Februar 701 [1354—1371 Januars. 1111. Erzbischof Gerlach von Mainz bittet die Stadt Frankfurt, ihm den Priester Herman, Gastkellner in Eberbach zur Be- strafung aussuliefern. Orig. (auf Papier, I mal längs, 2 mal quer gefaltet, mit Resten des rückwärts aufgedrückten Sekretsiegels) in Frankfurt, Reichss. nr. 66; vgl. Grotefend-Jung I5, Vigener I nr. 2707 Reg.; die Datierung eines späten Indorsators auƒ 1358 halte ich für bedeutungslos. Gerlacus archiepiscopus Maguntin(us). Unsern früntlichen Ir burgermeister und der rat zu Frankenfürt! grůz befůr. Wir han vernomen, daz by uch gevangen sy in uwer stad slozze ein pryster, heizzet her Herman, und ist Heinriches sûn von Nordelingen, der ein gastkelner ist zu Erbach. Ubera) den selben prystere han wir zu richten und nieman anders, ob er mizzetan hat. Bitten wir uwer bescheidinheit ernstlich, daz ir uns den antwertet ane letzung sins libes zu Scharpenstein in unsern kerkere oder in uns haldet, biz daz in unser diener by uch holn, wan wir in züchtigen wollen nach dem, als er verschult hat. Und dût im zu dem libe nit, wan uch daz nit zu gehôrt. Datum nostro sub secreto. Rückwärts: Den wisen lûden ..den burgermeistern und dem rade zu Frankenfürt. a) e über U. Erfurt [1354—1371 Februar]. 1112. Albert von Beichlingen, Bischof von Hippus, bittet den Erzbischof Gerlach von Mainz, den Erfurter Pfarrklerus zu bewegen, dass die Minderbrüder ihnen die Quartabgabe nach der in Mainz herkömmlichen Art leisten. Abschrift aus dem 18. Jh. in Mainz, J. P. Schuncks Papiere „1300 bis 1400" nr. 34 aus verschollenem Orig. — Für die Einreihung ist massgebend Gerlachs Regierung. Der Streit swischen Pfarrklerus und Minoriten um die quarta funeralium ist in Erfurt erst seit 1373 bezeugt (C. Beyer II nr. 702, 709, 716,770, Schmidt-Kehr II nr. 1149); von Misshelligkeiten ist aber schon 1364 und 1370 die Rede (Beyer II nr. 575, 654). Bischof Albert, der übrigens bei den Minoriten begraben wurde, starb am 9. April 1371 (Eubel I2 277). Subiectione et reverencia debitis devotis cum orationibus prelibatis. Reverendissime pater ac domine! I. Noveritis, quod nuper inter rectores et plebanos ecclesiarum Erfordens(ium) ex una et gardianum et conventum ordinis fratrum Minorum ibidem parte ex altera super questione pro quarta, prout vos credimus non latere, exorta pro commodo et utilitate partium predictarum totiusque cleri intervenimus mediator, sic quod dicti gardianus et conventus mandatis apostolicis super dicta quarta parere cupiunt et intendunt condicione illa nihilominus apposita, quod prefati gardianus et conventus dictam quartam inantea acquisiti volunt tribuere et presentare rectoribus et plebanis, quorum interest vel interesse poterit in futurum, secundum modum et formam con- suetudinis conventuum religiosarum personarum ordinum mendi- cantium ecclesie et civitatis vestre Mogunt(ine) memorate, cui quidem consuetudini clerus, plebani et rectores Erforden(ses) pre- 2. Cum igitur ecclesia sancte dicti simpliciter contradicunt. sedis Magunt(ine) per diocesim et provinciam vestras optineat principatum, paternitati vestre presentibus una cum gardiano et
Strana 702
702 Nr. 1113—1122 conventu predictis et pro ipsis devocius supplicamus, quatenus dei ac nostri ipsorumque oracionum continuarum ob respectum vestris litteris efficacibus honorabili .. decano ecclesie sancte Marie et ..provisori allodii vestri Erford(ensis), potissime vero plebanis et rectoribus ecclesiarum parochialium Erford(ensium) scribere et apud eosdem intercedere effective dignemini, ut dictam quartam secundum consuetudinem ecclesie civitatis vestre Magunt(ine) recipiant ipsamque consuetudinem in petendis et recipiendis quartis huius, in quantum gracie vestre convenit, non excedant, animad- vertentes pure et simpliciter propter deum, quod ipsa quarta tempore predecessorum vestrorum minime, ut nunc exigitur, est exacta. Precipite obedientie nostre semper. Datum Erford(ie). Frater Albertus de Bychelingen episcopus ecclesie Ippus- s(ensis) devotus vester vicarius et sincerus. Rückwärts: Reverendissimo in Christo patri ac domino domino Gerl(aco) archiepiscopo Magunt(ino) domino nobis semper gracioso. ſum 1350—1371 September]. 1113. Anshelm Meibuger fragt den Mainzer Domvikar Dythmar von Treis nach der Ordnung der Angelegenheiten seines ver- storbenen Herren. Orig. (auf Papier mit Wasserzeichen „Ochsenkopf“, 2 mal quer ge- faltet, mit einfachen Verschlussschnitten und Spur des kleinen, rückwärts aufgedrückten Siegels) in Minchen, Mainz Fass. 409 = Domk. Fass. 154b. — Für die Einreihung des Briefes, der auch der Schrift nach etwa ins 6. oder 7. Jahrzehnt gehört, ist die Erwähnung des Grafen Johann von Nassau (1346 Oktober—1371 September 20) massgebend. Wäre der verstorbene Herr des Ausstellers der Erzbischof Gerlach selbst, so ergäbe sich das Jahr 1371. Den Adressaten kenne ich sonst nicht; der Doktor des kanonischen Rechts Dytmar Dreisze, der 1423 mit anderen Vertretern aus Worms auf dem Mainzer Konzil erschien (Handschr. 91 im Staatsarchiv Darmstadt fol. 110a), ist natürlich ein anderer. Servicium meum cum omni diligencia. Lieber herre Ich bitten ûch fliszclichen, daz ir mir enbieten Dythmar! wollent, wie esz umbe myn s? herren selgen sache gelegen sii, obe die lûte alle betzale sin oder nit, wye esz üch mit den wynen gangen sii, abe ac auch grave Iohan von Naschauwe die vertzig gûlden betzalt habe odir nit, unde wye Nesz? umbe alle ding gelegen sii, daz wûste ich gerne. Auch enbiedent mir, welhe tziit ich nach dýsem hirbste zů üch kommen solle. Valete in Christo. Datum. Anshelmus Meibug(er) vester totus. Rückwärts: Honorabili viro domino Dýthmarea) de Treysa vicorio ecclesie Mog(untine) suo multum dilecto d(etur) littera. a) so. 1372. 1114. Iohannes Lusso schenkt 1/2 Mark an St. Marien in Eisenach. — Heusinger Opuscula I 248 N. d Zitat. 1377 Juni 12. 1115. Ritter Hermann Losse neben Bertold Gansouge Siegler in U. des letzteren, seiner Frau und seiner Söhne für St. Marien in Eisenach. — Orig. in Weimar, Eisenach-St. Marien.
702 Nr. 1113—1122 conventu predictis et pro ipsis devocius supplicamus, quatenus dei ac nostri ipsorumque oracionum continuarum ob respectum vestris litteris efficacibus honorabili .. decano ecclesie sancte Marie et ..provisori allodii vestri Erford(ensis), potissime vero plebanis et rectoribus ecclesiarum parochialium Erford(ensium) scribere et apud eosdem intercedere effective dignemini, ut dictam quartam secundum consuetudinem ecclesie civitatis vestre Magunt(ine) recipiant ipsamque consuetudinem in petendis et recipiendis quartis huius, in quantum gracie vestre convenit, non excedant, animad- vertentes pure et simpliciter propter deum, quod ipsa quarta tempore predecessorum vestrorum minime, ut nunc exigitur, est exacta. Precipite obedientie nostre semper. Datum Erford(ie). Frater Albertus de Bychelingen episcopus ecclesie Ippus- s(ensis) devotus vester vicarius et sincerus. Rückwärts: Reverendissimo in Christo patri ac domino domino Gerl(aco) archiepiscopo Magunt(ino) domino nobis semper gracioso. ſum 1350—1371 September]. 1113. Anshelm Meibuger fragt den Mainzer Domvikar Dythmar von Treis nach der Ordnung der Angelegenheiten seines ver- storbenen Herren. Orig. (auf Papier mit Wasserzeichen „Ochsenkopf“, 2 mal quer ge- faltet, mit einfachen Verschlussschnitten und Spur des kleinen, rückwärts aufgedrückten Siegels) in Minchen, Mainz Fass. 409 = Domk. Fass. 154b. — Für die Einreihung des Briefes, der auch der Schrift nach etwa ins 6. oder 7. Jahrzehnt gehört, ist die Erwähnung des Grafen Johann von Nassau (1346 Oktober—1371 September 20) massgebend. Wäre der verstorbene Herr des Ausstellers der Erzbischof Gerlach selbst, so ergäbe sich das Jahr 1371. Den Adressaten kenne ich sonst nicht; der Doktor des kanonischen Rechts Dytmar Dreisze, der 1423 mit anderen Vertretern aus Worms auf dem Mainzer Konzil erschien (Handschr. 91 im Staatsarchiv Darmstadt fol. 110a), ist natürlich ein anderer. Servicium meum cum omni diligencia. Lieber herre Ich bitten ûch fliszclichen, daz ir mir enbieten Dythmar! wollent, wie esz umbe myn s? herren selgen sache gelegen sii, obe die lûte alle betzale sin oder nit, wye esz üch mit den wynen gangen sii, abe ac auch grave Iohan von Naschauwe die vertzig gûlden betzalt habe odir nit, unde wye Nesz? umbe alle ding gelegen sii, daz wûste ich gerne. Auch enbiedent mir, welhe tziit ich nach dýsem hirbste zů üch kommen solle. Valete in Christo. Datum. Anshelmus Meibug(er) vester totus. Rückwärts: Honorabili viro domino Dýthmarea) de Treysa vicorio ecclesie Mog(untine) suo multum dilecto d(etur) littera. a) so. 1372. 1114. Iohannes Lusso schenkt 1/2 Mark an St. Marien in Eisenach. — Heusinger Opuscula I 248 N. d Zitat. 1377 Juni 12. 1115. Ritter Hermann Losse neben Bertold Gansouge Siegler in U. des letzteren, seiner Frau und seiner Söhne für St. Marien in Eisenach. — Orig. in Weimar, Eisenach-St. Marien.
Strana 703
vor 1371 September—1406 Dezember 21 703 Nürnberg 1387 Juli 23. 1116. König Wenzel bestätigt Philipp Herrn zu Münzenberg und Falkenstein seine Pfandschaften, insbesondere diejenige zu Pfeddersheim, die er vom Reiche besitzt, und dass er eine Schuld von 200 Mark Silbers und 83 Schock böhmischer Groschen, die die ehrbaren weiland Rudolff Domdekan zu Mainz und dessen Bruder Herman Losse Ritter vom Reiche hatten, auf Grund der darüber bestehenden U. (vgl. Nr. 839) auf jene Pfandschaft geschlagen hat. — Aus Orig. in Darmstadt: Bauer III nr. 1476. 1388. 1117. Iohannes Lusse Vikar zu St. Nikolaus in Eisenach Aussteller einer U. — Heusinger Opuscula I 97 Zitat. 1392 März 21. 1118. Gunther von Saltza sowie seine Vettern Hermann und Hans Herren zu Tulstete (Döllstedt) bekennen, dass der Priester Hannsz Lusze mit Zustimmung seines Bruders Hermann dem Berlt Gutbere Bürger zu Saltza (Langen-Salza) einen Zins von 1 Hufe daselbst verkauft hat. — J. K. Seidemann Geschichte der Familie Gutbier, nach den Quellensammlungen des Herrn Av. L. Th. Gutbier in Dresden (1867) Beilage 3 nr. 4. 1395 Маi I1. 1119. Iohan Losse Priester verkauft dem Marienstift in Eisenach 30 Schillinge Zins von 3 Hufen zu Stoghusen, welche Ebirhart Halbein, Grosse Hans und Iacob Kremel gegen einen Zins von 3 Pfund, 3 Gänsen, 6 Michelshühnern und 3 Fastnachtshühnern besitzen, für 6 Pfund, verspricht die Genehmigungs- U. des Grafen Heinrich von Hennenberg beizubringen und stellt als Bürgen seinen mog Caspar Hofemeyster. Siegler: der Aussteller. — Orig. (mit hängendem Siegel, auf dem erkennbar Schild im Kreise und die Umschrift S. IOHANNIS LOCCE, als Bild vielleicht ein nach rechts gewandter Vogel) in Weimar, Eisenach-St. Marien. 1397 November 19. 1120. Derselbe verkauft dem Conrad Thuntzebach Dekan zu Ysenach von den zustimmenden Herren von Henneberg lehenrihrige Zinsen, nämlich 6 Schillinge Pfennige und I Lammsbauch Zins, den Hermann Langgraffe von I Hufe zu Blynderade (wist) bei Grossen-Lupnitz, I Schilling, den Grosse Hans von I Hufe und von Höfen zu Stockhausen geben, und 6 Pfennige, die er von dem Spitale vor dem Iorgentore von Gütern zu Wenigen-Madelungen (M.-n) hat. Siegler: der Aussteller. — Orig. (ohne Siegel) daselbst. 1398 März 13. 1121. Conrad Dekan und das Kapitel von St. Marien zu Isenache kaufen I. von den gestrengen Hermann von Ershusen und Caspar Hoffemeystir Brüdern für 15 Mark Silbers Geldzinse von 21/2 Pfund Geldes, 4 Michels- hühnern, 2 Fastnachtshühnern und 2 Gänsen, wovon Heinrich Bromel 2 Pfund, die Hühner und Gänse von 2 Hufen zu Stockhausen, die Eisenacher Bürger Hans Reymbar und Herman Herling von Gut zu Meynhardizhusen (wist) im Eisenacher Feld 10 Schillinge Pfennige zinsen, 2. von dem ehrbaren Priester Iohanse Lussen für 24 Gulden 30 Schillinge Zins, deren 25 Ebirhard Holbeyn, 5 Iacob Kremel von 11/2 Hufen zu Stockhausen zinsen; Graf Heinrich von Henneberg, von dem die Zinse lehenrührig sind, soll sie auf Petri Stuhlfeier für die genannten Kaufsummen, worüber die Aussteller die UU. der beiden Verkäufer haben (vgl. Nr. 1119), lösen können. — Brückner Hennebergisches Urkundenbuch IV (1861) nr. 101 aus Orig. in Meiningen. 2 1406 Dezember 21. 1122. Priester Iohannes Losze Zeuge in U. des Albrecht von Gruszin für St. Marien in Eisenach. — Orig. in Weimar, Eisenach-St. Marien.
vor 1371 September—1406 Dezember 21 703 Nürnberg 1387 Juli 23. 1116. König Wenzel bestätigt Philipp Herrn zu Münzenberg und Falkenstein seine Pfandschaften, insbesondere diejenige zu Pfeddersheim, die er vom Reiche besitzt, und dass er eine Schuld von 200 Mark Silbers und 83 Schock böhmischer Groschen, die die ehrbaren weiland Rudolff Domdekan zu Mainz und dessen Bruder Herman Losse Ritter vom Reiche hatten, auf Grund der darüber bestehenden U. (vgl. Nr. 839) auf jene Pfandschaft geschlagen hat. — Aus Orig. in Darmstadt: Bauer III nr. 1476. 1388. 1117. Iohannes Lusse Vikar zu St. Nikolaus in Eisenach Aussteller einer U. — Heusinger Opuscula I 97 Zitat. 1392 März 21. 1118. Gunther von Saltza sowie seine Vettern Hermann und Hans Herren zu Tulstete (Döllstedt) bekennen, dass der Priester Hannsz Lusze mit Zustimmung seines Bruders Hermann dem Berlt Gutbere Bürger zu Saltza (Langen-Salza) einen Zins von 1 Hufe daselbst verkauft hat. — J. K. Seidemann Geschichte der Familie Gutbier, nach den Quellensammlungen des Herrn Av. L. Th. Gutbier in Dresden (1867) Beilage 3 nr. 4. 1395 Маi I1. 1119. Iohan Losse Priester verkauft dem Marienstift in Eisenach 30 Schillinge Zins von 3 Hufen zu Stoghusen, welche Ebirhart Halbein, Grosse Hans und Iacob Kremel gegen einen Zins von 3 Pfund, 3 Gänsen, 6 Michelshühnern und 3 Fastnachtshühnern besitzen, für 6 Pfund, verspricht die Genehmigungs- U. des Grafen Heinrich von Hennenberg beizubringen und stellt als Bürgen seinen mog Caspar Hofemeyster. Siegler: der Aussteller. — Orig. (mit hängendem Siegel, auf dem erkennbar Schild im Kreise und die Umschrift S. IOHANNIS LOCCE, als Bild vielleicht ein nach rechts gewandter Vogel) in Weimar, Eisenach-St. Marien. 1397 November 19. 1120. Derselbe verkauft dem Conrad Thuntzebach Dekan zu Ysenach von den zustimmenden Herren von Henneberg lehenrihrige Zinsen, nämlich 6 Schillinge Pfennige und I Lammsbauch Zins, den Hermann Langgraffe von I Hufe zu Blynderade (wist) bei Grossen-Lupnitz, I Schilling, den Grosse Hans von I Hufe und von Höfen zu Stockhausen geben, und 6 Pfennige, die er von dem Spitale vor dem Iorgentore von Gütern zu Wenigen-Madelungen (M.-n) hat. Siegler: der Aussteller. — Orig. (ohne Siegel) daselbst. 1398 März 13. 1121. Conrad Dekan und das Kapitel von St. Marien zu Isenache kaufen I. von den gestrengen Hermann von Ershusen und Caspar Hoffemeystir Brüdern für 15 Mark Silbers Geldzinse von 21/2 Pfund Geldes, 4 Michels- hühnern, 2 Fastnachtshühnern und 2 Gänsen, wovon Heinrich Bromel 2 Pfund, die Hühner und Gänse von 2 Hufen zu Stockhausen, die Eisenacher Bürger Hans Reymbar und Herman Herling von Gut zu Meynhardizhusen (wist) im Eisenacher Feld 10 Schillinge Pfennige zinsen, 2. von dem ehrbaren Priester Iohanse Lussen für 24 Gulden 30 Schillinge Zins, deren 25 Ebirhard Holbeyn, 5 Iacob Kremel von 11/2 Hufen zu Stockhausen zinsen; Graf Heinrich von Henneberg, von dem die Zinse lehenrührig sind, soll sie auf Petri Stuhlfeier für die genannten Kaufsummen, worüber die Aussteller die UU. der beiden Verkäufer haben (vgl. Nr. 1119), lösen können. — Brückner Hennebergisches Urkundenbuch IV (1861) nr. 101 aus Orig. in Meiningen. 2 1406 Dezember 21. 1122. Priester Iohannes Losze Zeuge in U. des Albrecht von Gruszin für St. Marien in Eisenach. — Orig. in Weimar, Eisenach-St. Marien.
Strana 704
- Ia: Titel
- I: Einführung
- 1: Edition