z 483 stránek
Titel
I
II
Editio
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
- s. 16: ...Vratislav kníže umřel. brému vedli a napominali tak, aby se P. Boha báli, své poddané milovali a řádu se přidržali křesťan- ského...
- s. 48: ...nemocní mnozí netoliko křesťané, ale i pohané, hrob je/ho navštěvujíce, P. Boha a sv. Vácslava za zdraví prosíce uzdravováni bývali. Jednoho času...
- s. 49: ...Také obávaje se, aby pro jeho zamordování některé těžkosti od P. Boha naň dopuštěny nebyly, rozkázal kostely, Boleslavský sv. Strachoty, Pražský P....
- s. 69: ...sťanskú cele držal a ji rozšířoval, že za to od P. Boha svého bude míti věčnú odplatu. Boleslav to napomenutí vděčně přijav,...
- s. 70: ...a obránce Če- ského, a tu aby se modlili, prosíce P. Boha za mi- lost a sv. Vácslava za přímluvu, že budú...
- s. 70: ...majíce; ti společně přistúpivše k hrobu muže svatého, s pláčem P. Boha prosili, aby byli uzdraveni, a pravili: »P. Bože, stvořiteli nebe...
- s. 76: ...pilně hledati, takže ve třech letech velikau hojností stříbra od P Boha byla obdařena a zbohacena, neb knížeti do Prahy odtuď jednaki...
- s. 99: ...ubez- pečil. A propustiv císaře, padl před ním, prose pro P. Boha, aby mu to milostivě odpustil a řka: »Poněvadž jest truksas...
- s. 103: ...nakloniti uši, neb P. Buoh jest spravedlivost a kdož miluje P. Boha, spravedliv učiněn bude; všecky zajisté věci milujícím P. Bo- ha...
- s. 103: ...miluje P. Boha, spravedliv učiněn bude; všecky zajisté věci milujícím P. Bo- ha a jeho Božskú spravedlivost nápomocny jsau k dobrému. Dcera naše...
- s. 109: ...přijav do svých rukú, podivil se a řka: »Šťastná od P. Bo- ha země vaše, že takový užitky a kovy v sobě má«...
- s. 111: ...A když tam přijel, plakal s velikým náboženstvím, žádaje od P. Boha milostivého zpravování a svým hří- chům odpuštění; po vykonání pak...
- s. 112: ...jak sem měl sen velmi roz- košný! Neb straje muoj P. Boha milostivého mně dnes na tomto místě učinil. Mámť i já...
- s. 122: ...byla kládba, aby aspoň jsúce v tom potupení a od P. Boha a řádu kře- sťanského zlořečení, sobě usmyslili a obrátíce se...
- s. 131: ...Neratovice, přišel, žádal, aby jej na druhú stranu řeky pro P. Boha převezli. Kteříž to učinili a převezše záplaty, žá- dali od...
- s. 133: ...zemi, a jím přísně přikázali, aby ty tři artykule od P. Boha vydané a od biskupa jím vypověděné pilně a pevně zachovávali,...
- s. 155: ...dělníkův za- ložili sú dům Boží, tak jak jim od P. Boha rozká- záno a uvedli tam bratří řádu sv. Benedikta. To...
- s. 161: ...čas odpustili, že chce jíti a lidu to mu, kterýž P. Boha nezná, slovo Boží kázati a jej učiti a k sv....
- s. 172: ...vydírání. 172 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁA, R. 999—1000. se báti P. Boha, daleko více budeš je moci roz- šířiti.« Boleslav Milostivý umřel....
- s. 180: ...s pláčem a s modlitbami sv., jdúce za karami, zaň P. Boha prosili a jej tu pochovali. A tu při tom mnohá...
- s. 192: ...V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1004. dúcí na tom místě P. Boha prosili. Ten klášter stál v své celosti až do času...
- s. 198: ...jemu veliké zlatté dary. Oldřich kníže jsa toho velmi od P. Boha vděčen, že jest jej ráčil skrze přímluvu sv. Jana z...
- s. 198: ...Hovorú znamení na štítu aby mohl užívati. Císař obávaje se P. Boha, toho, kterýž Oldřicha z vězení vysvobodil a krále Polského před...
- s. 202: ...žádal jich, aby jej do svého bratrství přijali a zaň P. Boha pro- sili a že se v jejich poraučí modlitby. A...
- s. 204: ...maje litost, na to místo šel a mocí sobě od P. Boha půjčenau od toho svazku, kterýmž je P. Buoh,/ sv. Magnus...
- s. 208: ...starší a znamenitější, oznamoval jím i ukázal, kterak jest od P. Boha krásnau manželkau obdařen. Zemané odstúpivše a málo se poradivše, poručili...
- s. 220: ...se všemi svými bránil. A v tom přišla jemu od P. Boha pomoc, že jsau ukrutně a vnáhle ti, kteříž jej oblehli,...
- s. 236: ...KRONIKA ČESKÁ, R. 1026. Otto Bílý hrabě. / 108v od P. Boha obdařený, vždycky svú šlechetnost před jinými sobě rovného věku mládenci...
- s. 242: ...pře- dešlého velmi štěpí objedly, tak mnoho se květu ukázalo, P. Boha z toho chválili. Ovotce veliká hojnost byla času letního, kůš...
- s. 249: ...císařství hrobuov se nedostávalo? Za jiné nemám, než že jsi P. Boha svého některým účiňkem proti sobě hněvivě vzbudil, tak že jest...
- s. 264: ...a stříbra vydávali, obilé lacino, úrod všech jiných dáno od P. Boha bez nedostatku, knížeti všecko se šťastně vedlo, a zvláště v...
- s. 265: ...bude oznámeno. I uznav Břetislav takovými milostmi sebe obdařeného od P. Boha, umínil knížetství své rozšířiti a shro- maždiv lid, táhl k...
- s. 266: ...mi se zdálo a lí- bilo, ale ohlédaje se na P. Boha, nechtěl sem sáh- núti na pomazaného Božího a pána svého,...
- s. 277: ...a třetí měsíce srpna. Ty věci když se tak od P. Boha pořádně a šťastně vedly, některý nešlechetník klevetivý do Říma ku...
- s. 278: ...zprávce a otcové v knihách ži- vota zapsaní, kterýmž od P. Boha puojčena jest moc súditi, i slitovati se, slitujte se nad...
- s. 302: ...rozváživ, co by na ně naložil, ten díl chudým pro P. Boha vydati kázal. /L. 1045. V krajinách Vlaských byl nějaký po-...
- s. 305: ...Rozpomenuv se Břetislav na dobro- (R. 1047) diní sobě od P. Boha učiněné a na to vítězství, kteréž jemu ráčil dáti nad...
- s. 308: ...domu kaž uvésti mnoho lidí chudých, ti aby za tě P. Boha prosili, a což ty nemůžeš vykonati modlit- bami, to aby...
- s. 318: ...znamenitě zlaupil a Českau jích zlattem obohatil. Proto obávám se P. Boha, aby skrze to nade mnau, snad i nad vámi, pomsty...
- s. 321: ...v Českém knížetství panovati. Pro kterúžto věc vás prosím pro P. Boha a pro duostojnost víry vaší, kterúž jste vždycky Bohu a...
- s. 329: ...Již to všecko, co se jest stalo, poruč v ruce P. Boha svého a on to způsobí, že v brzkém času zármutek...
- s. 342: ...byšte tím vinni byli a ta pokuta skrze vás od P. Boha na mú hlavu byla by vložena.« A tak hněviv sa...
- s. 352: ...Ta pak jistá kněžna za dlauhý čas tím zpuosobem od P. Boha trestána byla, až tak život vykonala. (R. 1065) Biskupství Moravské....
- s. 386: ...a spraved- livý, jakž o něm slyším, že se bojí P. Boha. Druhé, že nemám k němu žádné příčiny a třetí, že...
- s. 395: ...mocí Boží a bl. Petra zapovídáme a tebe pro poctivost P. Boha všemohaucího napomínáme, aby takové marné všetečnosti všemi obyčeji od- poren...
- s. 402: ...a naposledy i samého Vratislava. Znám to jistě, že sú P. Boha i svatý jeho těžce rozhněvali tím, že sú do naší...
- s. 405: ...vidúce jejích příkrají život, navštěvovali je, žádajíce, aby za ně P. Boha prosili. Někteří ovšem lidé, lítost nad nimi majíce, peníze jim...
- s. 406: ...jako velicí, staří i děti, nalézti dali a tu aby P. Boha všickni spolu upřímým srdcem prosili, aby ráčil hněv svuoj ukrotiti....
- s. 421: ...počet kanov- níkuov aby tu postavili a ti aby tu P. Boha usta- vičně chválili. A při slavných slavnostech Kristo- vých a...
- s. 425: ...a tomu se všickni jednak radovali a z toho chválili P. Boha. Ale že Jindřich císař toho času byl v Lombardý a...
- s. 437: ...jménem Kroseň, jenž byl muž velmi nábožný a bál se P. Boha, řekl k Letosla- vovi: »Měl sem i já vidění této...
- s. 437: ...povrže,. Ty sa před Bohem budeš chtíti jemu zlořečiti, od P. Boha naň pomsty žádaje; Výkladsnu Letoslavova. = napočítáš. — 2 =...
- s. 438: ...Je- muž Letoslav odpověděl: »Učiniž to, co jest tobě od P. Boha oznámeno a poručeno.« A tu hned za- ložen jest kostel...
- s. 440: ...nechce učiniti; a kdyby to učinil, že by tím rozhněval P. Boha svého, neb jest pro ně neposlal. Poněvadž sú přišli do...
- s. 441: ...země, takovúž škodu aby činili, že jím chce s pomocí P. Boha svého tolikéž uči- niti, co jest prvním učinil. To když...
- s. 446: ...a svatým jeho obětovala, chudé také, jenž za ni ustavičně P. Boha prosili, na své práci měla. Tomu se ona 1 s...
- s. 464: ...a mluvil k němu: »Mu- tino, věz jistě,/ bych se P. Boha nebál, tak jakž si zaslaužil, kázal bych tě hned oslepiti,...
- s. 467: ...vykonal. Při tom času Břetislav kníže, uvažuje moc sobě od P. Boha poručenú a maje péči netoliko o věcech časných, ale také...
- s. 481: ...domy a mezi chudé lidi, ať za mne hříšného prosí P. Boha.« A když to všecko vykonal, co má za duši jeho...
Název:
Václava Hájka z Libočan Kronika česká. II, Zánik pohanství, r. 905-1100
Autor:
Flajšhans, Václav
Rok vydání:
1923
Místo vydání:
Praha
Česká národní bibliografie:
Počet stran celkem:
483
Obsah:
- I: Titel
- 1: Editio
upravit
Strana I
VÁCLAVA HÁJKA Z LIBOČAN KRONIKA ČESKÁ. PODLE ORIGINÁLU Z R. 1541 VYDAL V. FLAJŠHANS. II. ZÁNIK POHANSTVÍ. R. 905—1100. V PRAZE. NÁKLADEM ČESKÉ AKADEMIE VĚD A UMĚNÍ. 1923.
VÁCLAVA HÁJKA Z LIBOČAN KRONIKA ČESKÁ. PODLE ORIGINÁLU Z R. 1541 VYDAL V. FLAJŠHANS. II. ZÁNIK POHANSTVÍ. R. 905—1100. V PRAZE. NÁKLADEM ČESKÉ AKADEMIE VĚD A UMĚNÍ. 1923.
Strana II
STAROCESKA KNIHOVNA. Č. III. = VÁCLAVA HÁJKA Z LIBOČAN KRONIKA ČESKÁ. II. R. 905—1100. ZÁNIK POHANSTVÍ. V PRAZE. NÁKLADEM ČESKÉ AKADEMIE VĚD A UMĚNÍ. 1923.
STAROCESKA KNIHOVNA. Č. III. = VÁCLAVA HÁJKA Z LIBOČAN KRONIKA ČESKÁ. II. R. 905—1100. ZÁNIK POHANSTVÍ. V PRAZE. NÁKLADEM ČESKÉ AKADEMIE VĚD A UMĚNÍ. 1923.
Strana 1
(O Spytihněvovi.) L. 905. Bořivoj kníže a Lidmila, manželka (R. 905) jeho, velmi se od prací světských uchylovali z pří- činy té, aby volněji mohli Pánu Kristu slúžiti; neb některého dne od jitra až do poledne spolu- Pánu Bohu slaužíce a modléce se, v kostele P. Marie před Dvorem, zůstávali. Lid obecný a zvláště pohané, ti, kteří se křtíti nechtěli, to velmi nesli těžce, pravíce, že by sobě Bořivoj peleš udě- lati dal, aby se v ní před lidmi schovával. Kníže pak svolav na Vyšehrad vládyky a zemany i mě- šťany, tu před nimi vzdal své knížetství Spiti- hněvovi, synu svému prvorozenému. A Spiti- hněva poručil k zpravování Dětovi, muži múdré- mu, a Miršovi, svému příteli, a to s povolením všeho lidu. A tu hned Spitihněvovi postúpil pří- bytku svého Vyšehradu, jemu přikázav, aby kře- sťany miloval a víru Kristovu rozmnožoval, vedlé vší své možnosti. A sám se hned s manželkú svú Lidmilú na hrad Tetín obrátil a ten kázal t. j, před Týnem (lat. Laeta curia); mylně; tak starý byl kostel P. Marie na hradě, ale omyl ten nalé- záme ještě u moderních historiků. 1 Kronika. II.
(O Spytihněvovi.) L. 905. Bořivoj kníže a Lidmila, manželka (R. 905) jeho, velmi se od prací světských uchylovali z pří- činy té, aby volněji mohli Pánu Kristu slúžiti; neb některého dne od jitra až do poledne spolu- Pánu Bohu slaužíce a modléce se, v kostele P. Marie před Dvorem, zůstávali. Lid obecný a zvláště pohané, ti, kteří se křtíti nechtěli, to velmi nesli těžce, pravíce, že by sobě Bořivoj peleš udě- lati dal, aby se v ní před lidmi schovával. Kníže pak svolav na Vyšehrad vládyky a zemany i mě- šťany, tu před nimi vzdal své knížetství Spiti- hněvovi, synu svému prvorozenému. A Spiti- hněva poručil k zpravování Dětovi, muži múdré- mu, a Miršovi, svému příteli, a to s povolením všeho lidu. A tu hned Spitihněvovi postúpil pří- bytku svého Vyšehradu, jemu přikázav, aby kře- sťany miloval a víru Kristovu rozmnožoval, vedlé vší své možnosti. A sám se hned s manželkú svú Lidmilú na hrad Tetín obrátil a ten kázal t. j, před Týnem (lat. Laeta curia); mylně; tak starý byl kostel P. Marie na hradě, ale omyl ten nalé- záme ještě u moderních historiků. 1 Kronika. II.
Strana 2
2 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 905—907. Kostel na Budči. sobě dobře opraviti a modly, kteréž tam nalezeny byly, zlámati a spáliti i v niveč obrátiti rozkázal. Toho také roku Spitihněv, mládenec opatrný, následuje šlépějí otce svého, dal kostel k pocti- vosti ss. Petra a Pavla apoštoluov v městě Budči postaviti. A toho času v tom městě veliké učení v literách latínských bylo. Toho města ještě se na jednom velikém vrchu mezi Prahú a Velva- rem příkopové hlubocí nalézají a kostel ss. Petra a Pavla (a druhý P. Marie jako na ryňku) stojí1 / 651 L. 906. Spitihněv, jsa mládenec rozkošný, po- jav s sebú některé své služebníky, jel na Tetín, aby navštívil své rodiče, kteříž milostivě jeho přijali. Když pak od nich chtěl odjeti, Bořivoj jako věrný křesťan, vždy maje věrný křesťany v paměti své, žádal syna i prosil, aby pohanům křivdy nečině, křesťany rozšiřo/val a Děta i Mir- še, jako věrných poručníkuov, poněvadž sú oba křesťané, poddaně poslušen byl a což oni rozkáží na místě otcově, aby tak činil. Spitihněv otcova napomenutí jakoby sobě nic nevážil, odpověděl: »Pohané i křesťané, oboji jsú moji poddaní, pro- tož chci já oboje rozmnožovati. A poněvadž jsem kníže, Dět a Mireš, což já rozkáži, oni tak musí (R. 906) 1 Hájek trochu neeobratně spojil týnský chrám P. M. s budečským ss. Petra a Pavla, jenž ovšem původem až do těch dob sáhá.
2 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 905—907. Kostel na Budči. sobě dobře opraviti a modly, kteréž tam nalezeny byly, zlámati a spáliti i v niveč obrátiti rozkázal. Toho také roku Spitihněv, mládenec opatrný, následuje šlépějí otce svého, dal kostel k pocti- vosti ss. Petra a Pavla apoštoluov v městě Budči postaviti. A toho času v tom městě veliké učení v literách latínských bylo. Toho města ještě se na jednom velikém vrchu mezi Prahú a Velva- rem příkopové hlubocí nalézají a kostel ss. Petra a Pavla (a druhý P. Marie jako na ryňku) stojí1 / 651 L. 906. Spitihněv, jsa mládenec rozkošný, po- jav s sebú některé své služebníky, jel na Tetín, aby navštívil své rodiče, kteříž milostivě jeho přijali. Když pak od nich chtěl odjeti, Bořivoj jako věrný křesťan, vždy maje věrný křesťany v paměti své, žádal syna i prosil, aby pohanům křivdy nečině, křesťany rozšiřo/val a Děta i Mir- še, jako věrných poručníkuov, poněvadž sú oba křesťané, poddaně poslušen byl a což oni rozkáží na místě otcově, aby tak činil. Spitihněv otcova napomenutí jakoby sobě nic nevážil, odpověděl: »Pohané i křesťané, oboji jsú moji poddaní, pro- tož chci já oboje rozmnožovati. A poněvadž jsem kníže, Dět a Mireš, což já rozkáži, oni tak musí (R. 906) 1 Hájek trochu neeobratně spojil týnský chrám P. M. s budečským ss. Petra a Pavla, jenž ovšem původem až do těch dob sáhá.
Strana 3
VLÁDA A SMRT SPYTIHNĚVA I. 3 udělati.« Bořivoj a Lidmila to slyšíce, z toho se velmi zarmautili a oddali jse hned na svaté mod- litby. Spitihněv pak, vzav od ních odpuštění, na Vyšehrad se navracuje, na té cestě v těžkú upadl nemoc a osmého dne na Vyšehradě umřela. A od- tuď poctivě tělo jeho neseno až do kostela P. Ma- rie před Tajnem a tu od křesťanuov poctivě pochováno. Léta téhož kníže Polský Semovít, syn Pi- jastuov, umřel, zuostaviv po sobě syna, jenž slúl Lestko, toho jména Čtvrtý. Lestko mládenček velmi mravný byl a když přišel k věku dokonalej- šímu, slavně knížetství Polské rozšiřoval, Pomo- raný, neb Pomořské země, dobyl a k svému kní- žetství jí přivlastnil. Spitihněv umřel. (905?) Semovít kníže polský. (Volba Vratislavova.) L. 907. Starší a lopotové, vládyky a zemané, (R. 907) sjevše se na Vyšehrad, dlúho spolu o kníže roko- vali. I poslali jsú posly své poctivé do Tetína, žádajíce Bořivoje za kníže míti. Bořivoj vyslyšav poselství, odpověděl, že z té milosti a lásky vlá- dykám i všem jiným na tom sjezdu shromáždě- ným velmi děkuje, ale že on na tomto světě pa- novati nemíní, protož jich snážně žádá, aby syna Někteří historikové přijímají tento rok, jiní kladou smrt Spytihněva k r. 905.
VLÁDA A SMRT SPYTIHNĚVA I. 3 udělati.« Bořivoj a Lidmila to slyšíce, z toho se velmi zarmautili a oddali jse hned na svaté mod- litby. Spitihněv pak, vzav od ních odpuštění, na Vyšehrad se navracuje, na té cestě v těžkú upadl nemoc a osmého dne na Vyšehradě umřela. A od- tuď poctivě tělo jeho neseno až do kostela P. Ma- rie před Tajnem a tu od křesťanuov poctivě pochováno. Léta téhož kníže Polský Semovít, syn Pi- jastuov, umřel, zuostaviv po sobě syna, jenž slúl Lestko, toho jména Čtvrtý. Lestko mládenček velmi mravný byl a když přišel k věku dokonalej- šímu, slavně knížetství Polské rozšiřoval, Pomo- raný, neb Pomořské země, dobyl a k svému kní- žetství jí přivlastnil. Spitihněv umřel. (905?) Semovít kníže polský. (Volba Vratislavova.) L. 907. Starší a lopotové, vládyky a zemané, (R. 907) sjevše se na Vyšehrad, dlúho spolu o kníže roko- vali. I poslali jsú posly své poctivé do Tetína, žádajíce Bořivoje za kníže míti. Bořivoj vyslyšav poselství, odpověděl, že z té milosti a lásky vlá- dykám i všem jiným na tom sjezdu shromáždě- ným velmi děkuje, ale že on na tomto světě pa- novati nemíní, protož jich snážně žádá, aby syna Někteří historikové přijímají tento rok, jiní kladou smrt Spytihněva k r. 905.
Strana 4
4 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 907. putÉ Vratislav volen. / 65v jeho Vratislava na stolici knížetskau posadili. Starší a vládyky vyslyšavše odpověd, povolali Vratislava mládence a vidúce mladau býti osobu jeho, někteří jej za kníže strašili, se přijíti,. Ale jiní pravili: »Bořivoj, otec jeho, bude jej též jako Spitihněva zpravovati.« A tak po dlúhém roko- vání na stolici knížetské Vratislav slavně posa- zen a poklona jemu jako knížeti ode všech či- něna. Třetího dne přijel Bořivoj, aby nového kníže opatřil. A toho času také byl do Čech Me- tudyus (neb Strachota) biskup se zase na/vrátil a u sv. Klimenta na Vyšehradě sv. mši slaužila Bořivoj povolav některých starších a znamenitěj- 1 = strachovali. — 2 = přijmouti. 3 Metoděj ovšem zemřel již r. 885, do Čech nevkročiv.
4 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 907. putÉ Vratislav volen. / 65v jeho Vratislava na stolici knížetskau posadili. Starší a vládyky vyslyšavše odpověd, povolali Vratislava mládence a vidúce mladau býti osobu jeho, někteří jej za kníže strašili, se přijíti,. Ale jiní pravili: »Bořivoj, otec jeho, bude jej též jako Spitihněva zpravovati.« A tak po dlúhém roko- vání na stolici knížetské Vratislav slavně posa- zen a poklona jemu jako knížeti ode všech či- něna. Třetího dne přijel Bořivoj, aby nového kníže opatřil. A toho času také byl do Čech Me- tudyus (neb Strachota) biskup se zase na/vrátil a u sv. Klimenta na Vyšehradě sv. mši slaužila Bořivoj povolav některých starších a znamenitěj- 1 = strachovali. — 2 = přijmouti. 3 Metoděj ovšem zemřel již r. 885, do Čech nevkročiv.
Strana 5
VRATISLAV KNÍŽE. SVATBA S DRAHOMIROU. 5 ších vládyk, před ními synu svému mnohá činil napominání, jeho žádaje i přikazuje, aby se Pána Boha bál a jméno Krista Ježíše v poctivosti měl a víru svatú křesťanskú rozšiřoval a křesťany jako své milé bratry miloval. A tu hned poručil jej Dobrosynovi vládyce, příteli svému, a Stra- chotovi biskupu k zpravování, přikazuje, aby jim byl poddán tak jednomu každému, jako otci své- mu. Při tom času Bořivoj na Tetín odjel a bi- skup po některých krajích České země chodil, káže slovo Boží a víru křesťanskú oznamuje. V tom někteří z vládyk sjevše se, a zvláště lopotové z krajuov, vzali jsú z krajiny Lučanské s hradu, jemuž bylo jméno Lutice, jinak Thodor, dceru Brzoslavovu, pannu velmi krásnú, jíž bylo jmé- no Drahomíra, aby ji dali za manželku Vratisla- vovi. Kteráž chtěci jeho za manžela míti, pokřtíti se slibovala, ale potom křtem sv. pohrdala a den ode dne větší činila ďábluom oběti. Bořivoj a Lid- mila, ač to těžce nesli a jí často napomínali, ni- kterakž jí ovšem nemohli napraviti. Draho- míra. O Drahomíře.) L. 908. Kněžna Drahomíra urodila manželu svému Vratislavovi syna, kterémuž dáno jméno Zpráva jednak vymyšlena, jednak popletena z Kosmo- va data, že Drahomiř pocházela ze Stodor, z kmene (po- labských) Luticů. A rovněž tak popletena další vyprávění.
VRATISLAV KNÍŽE. SVATBA S DRAHOMIROU. 5 ších vládyk, před ními synu svému mnohá činil napominání, jeho žádaje i přikazuje, aby se Pána Boha bál a jméno Krista Ježíše v poctivosti měl a víru svatú křesťanskú rozšiřoval a křesťany jako své milé bratry miloval. A tu hned poručil jej Dobrosynovi vládyce, příteli svému, a Stra- chotovi biskupu k zpravování, přikazuje, aby jim byl poddán tak jednomu každému, jako otci své- mu. Při tom času Bořivoj na Tetín odjel a bi- skup po některých krajích České země chodil, káže slovo Boží a víru křesťanskú oznamuje. V tom někteří z vládyk sjevše se, a zvláště lopotové z krajuov, vzali jsú z krajiny Lučanské s hradu, jemuž bylo jméno Lutice, jinak Thodor, dceru Brzoslavovu, pannu velmi krásnú, jíž bylo jmé- no Drahomíra, aby ji dali za manželku Vratisla- vovi. Kteráž chtěci jeho za manžela míti, pokřtíti se slibovala, ale potom křtem sv. pohrdala a den ode dne větší činila ďábluom oběti. Bořivoj a Lid- mila, ač to těžce nesli a jí často napomínali, ni- kterakž jí ovšem nemohli napraviti. Draho- míra. O Drahomíře.) L. 908. Kněžna Drahomíra urodila manželu svému Vratislavovi syna, kterémuž dáno jméno Zpráva jednak vymyšlena, jednak popletena z Kosmo- va data, že Drahomiř pocházela ze Stodor, z kmene (po- labských) Luticů. A rovněž tak popletena další vyprávění.
Strana 6
6 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 908—909. Václav jse narodil. Vácslav, to jest »větší sláva«. Toho Vratislav byl velmi vděčen a hned od toho dne velmi o to usiloval, aby manželka jeho Drahomíra víru kře- sťanskú přijela a křtíti se dala, a to proto, [aby. poněvadž jest on křesťan, syn jeho aby (ač jest byl z pohanky narozený) z pohanky pokrmu prs- ního nepožíval a ona aby jeho potom od křesťan- ského řádu k modlám a k ďáblům nevedla. Ale ona tvrdší než skála, nikterakž sebau hnauti ne- dala. Biskup ač mnohá kázaní před ní činil, ni- koli srdce jejího nemohl obměkčiti a to proto, neb ve vší zemi České nebylo lidu tvrdšího a víře křesťanské odpornějšího, jako Lučanští t. j. Ža- tečstí, a zvláště okolo Thodor, kdež pak i potom na jposléze a velmi těžce se ta krajina k víře Kri- stově obrátila. Vratislav pak a biskup, nemohúce žádnými té pohanky slovy oblomiti, oba se P. Bo- hu za to nábožně modlévali, aby z toho tvrdého a bodlivého trnu vyšlý květ to, což ona nechce, napravil, totiž Vácslav aby dobrý křesťan byl a když přijde k věku mužskému, více víru sv. aby rozšířil. (R. 909) O sv. Ivanu.) L. 909. Bořivoj Tetínský času jednoho chtě sobě kratochvíl učiniti, pojav některé služebníky své a psy, jel na lov přes řeku, jenž Mízai slove, 1 Místo Mže, podle latinských pramenů.
6 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 908—909. Václav jse narodil. Vácslav, to jest »větší sláva«. Toho Vratislav byl velmi vděčen a hned od toho dne velmi o to usiloval, aby manželka jeho Drahomíra víru kře- sťanskú přijela a křtíti se dala, a to proto, [aby. poněvadž jest on křesťan, syn jeho aby (ač jest byl z pohanky narozený) z pohanky pokrmu prs- ního nepožíval a ona aby jeho potom od křesťan- ského řádu k modlám a k ďáblům nevedla. Ale ona tvrdší než skála, nikterakž sebau hnauti ne- dala. Biskup ač mnohá kázaní před ní činil, ni- koli srdce jejího nemohl obměkčiti a to proto, neb ve vší zemi České nebylo lidu tvrdšího a víře křesťanské odpornějšího, jako Lučanští t. j. Ža- tečstí, a zvláště okolo Thodor, kdež pak i potom na jposléze a velmi těžce se ta krajina k víře Kri- stově obrátila. Vratislav pak a biskup, nemohúce žádnými té pohanky slovy oblomiti, oba se P. Bo- hu za to nábožně modlévali, aby z toho tvrdého a bodlivého trnu vyšlý květ to, což ona nechce, napravil, totiž Vácslav aby dobrý křesťan byl a když přijde k věku mužskému, více víru sv. aby rozšířil. (R. 909) O sv. Ivanu.) L. 909. Bořivoj Tetínský času jednoho chtě sobě kratochvíl učiniti, pojav některé služebníky své a psy, jel na lov přes řeku, jenž Mízai slove, 1 Místo Mže, podle latinských pramenů.
Strana 7
O DRAHOMÍRE A SV. IVANU. do jednoho velikého údolé. A tu sám kníže z svého lučiště postřelil jednu velmi velikú lani, kteráž jsúc postřelena, běžala a kníže za ní s svými psy na koni běžal. A když přiběhla pod jednu vysokú a velikú skálu, z kteréž silný pramen vody teče, do vody vběhla a tu se psuom bránila. Toť Bo- řivoj přiběh a ssed s koně tu jistú lani svým me- čem probodl, kteráž vyšedši z vody, hned tu padla a umřela a z jejího vymene velmi nad obyčej mlé- ko teklo. Bořivoj tu stoje s svými služebníky tomu se počal velmi diviti. Toť muž jeden dosti veliké a velmi hrozné postavy, s holí, v sukni dlúhé bos, vlasy nad oby- čej dlúhé maje, obočí až přes oči převěšené, vyšel z té skály a řka jemu: »Proč jsi mi zabil mé zvířátko?« Bořivoj se velmi ulekl i všickni služeb- níci jeho, neb takové osoby člověka/ prvé nikdá neviděli, domnívajíce se býti nějakú šelmu, kní- žete svého, aby pryč utekl, pobízeli a poodstú- pivše všickni zase se navrátili. Tu Bořivoj jakoby se otřás, vzav zmužilost a blíže k němu přistúpiv, řekl jemu: »Zaklínám tě ve jméno Ježíše Krista, Syna Božího, aby mi pověděl, zléli jsi čili dobré!« Odpověděl muž: »Člověk sem a služebník nehod- ný Ježíše, jenž tuto bydlím ve jméno Trojice sv. s pomocí Krista Ježíše a matky jeho P. Marie a sv. Jana Křtitele.« Řekl Bořivoj: »Prosím tebe, uveď mě do svého příbytku!« Řekl muž: »Podiž / 66r
O DRAHOMÍRE A SV. IVANU. do jednoho velikého údolé. A tu sám kníže z svého lučiště postřelil jednu velmi velikú lani, kteráž jsúc postřelena, běžala a kníže za ní s svými psy na koni běžal. A když přiběhla pod jednu vysokú a velikú skálu, z kteréž silný pramen vody teče, do vody vběhla a tu se psuom bránila. Toť Bo- řivoj přiběh a ssed s koně tu jistú lani svým me- čem probodl, kteráž vyšedši z vody, hned tu padla a umřela a z jejího vymene velmi nad obyčej mlé- ko teklo. Bořivoj tu stoje s svými služebníky tomu se počal velmi diviti. Toť muž jeden dosti veliké a velmi hrozné postavy, s holí, v sukni dlúhé bos, vlasy nad oby- čej dlúhé maje, obočí až přes oči převěšené, vyšel z té skály a řka jemu: »Proč jsi mi zabil mé zvířátko?« Bořivoj se velmi ulekl i všickni služeb- níci jeho, neb takové osoby člověka/ prvé nikdá neviděli, domnívajíce se býti nějakú šelmu, kní- žete svého, aby pryč utekl, pobízeli a poodstú- pivše všickni zase se navrátili. Tu Bořivoj jakoby se otřás, vzav zmužilost a blíže k němu přistúpiv, řekl jemu: »Zaklínám tě ve jméno Ježíše Krista, Syna Božího, aby mi pověděl, zléli jsi čili dobré!« Odpověděl muž: »Člověk sem a služebník nehod- ný Ježíše, jenž tuto bydlím ve jméno Trojice sv. s pomocí Krista Ježíše a matky jeho P. Marie a sv. Jana Křtitele.« Řekl Bořivoj: »Prosím tebe, uveď mě do svého příbytku!« Řekl muž: »Podiž / 66r
Strana 8
8 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 909. Ivan. a ohlédaj« a obrátiv jse, šel do skály a Bořivoj s svými služebníky za ním. A když jsú tam vešli, divili se takovému příbytku. Řekl kníže k němu: »Prosím tebe, pověz mi, které jest tobě jméno?« Odpověděl: »Na křtu dáno mi jméno Ivan.« Řekl Bořivoj: »Odkud si sem přišel a z kterého jsi národu a dávnoli zde bydlíš?« Odpověděl Ivan: »Z země Charvatské sem přišel, otec muoj slúl Gestymulus a mátě Elzabeta. Slyšal jsem, že by Neklan kníže zemi tuto zpravoval toho času, když sem já sem všel. Čtyřicet a dvě létě zde bydlím; již jest let čtrnáct, jakž mne žádný člověk neviděl, aniž jsem z této skály ven vycházel.« I řekl Bořivoj: »Co si měl pak za pokrm?« Odpověděl: »Milost Boží dala mi toto zvířátko, z něhož jsem mléka za pokrm užíval.« Řekl Bořivoj: »Vidím, že jsi muž Boží a svatý. Prosím tebe, vseď, na muoj kuoň a pojeď do mého příbytku a vložíš ruku tvú na hlavu mé manželky a dáš jí požehnání.« Odpo- věděl Ivan: »Neumímť já na koni jezditi, však budeli vuole Boží, tvuoj příbytek uzřím.« Tu hned rozžehnali jsú se spolu žalostivě a Bořivoj zví- řete vzíti nechtěl. Řekl Ivan: »Vezmi a rozděle na kusy, obětuj chudým, ať za naše duše prosí Boha.« = vsedni, od stč. slovesa vsiesti.
8 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 909. Ivan. a ohlédaj« a obrátiv jse, šel do skály a Bořivoj s svými služebníky za ním. A když jsú tam vešli, divili se takovému příbytku. Řekl kníže k němu: »Prosím tebe, pověz mi, které jest tobě jméno?« Odpověděl: »Na křtu dáno mi jméno Ivan.« Řekl Bořivoj: »Odkud si sem přišel a z kterého jsi národu a dávnoli zde bydlíš?« Odpověděl Ivan: »Z země Charvatské sem přišel, otec muoj slúl Gestymulus a mátě Elzabeta. Slyšal jsem, že by Neklan kníže zemi tuto zpravoval toho času, když sem já sem všel. Čtyřicet a dvě létě zde bydlím; již jest let čtrnáct, jakž mne žádný člověk neviděl, aniž jsem z této skály ven vycházel.« I řekl Bořivoj: »Co si měl pak za pokrm?« Odpověděl: »Milost Boží dala mi toto zvířátko, z něhož jsem mléka za pokrm užíval.« Řekl Bořivoj: »Vidím, že jsi muž Boží a svatý. Prosím tebe, vseď, na muoj kuoň a pojeď do mého příbytku a vložíš ruku tvú na hlavu mé manželky a dáš jí požehnání.« Odpo- věděl Ivan: »Neumímť já na koni jezditi, však budeli vuole Boží, tvuoj příbytek uzřím.« Tu hned rozžehnali jsú se spolu žalostivě a Bořivoj zví- řete vzíti nechtěl. Řekl Ivan: »Vezmi a rozděle na kusy, obětuj chudým, ať za naše duše prosí Boha.« = vsedni, od stč. slovesa vsiesti.
Strana 9
BORIVOJ A SV. IVAN. 9 Bořivoj když se na Tetín navrátil, Lidmile manželce své strašlivě, i žalostivě vypravoval o tom, co se jemu na tom lovu přihodilo. A ona to slyšeci plakala a žádostivě žádala viděti muže Božího; a té noci oba sú se snážně P. Bohu mo- dlili. A ráno poslali sú kněze Pavla, kaplana svého, a s ním šest služebníkuov, aby vymluvil, a přivedl do jich příbytku muže a člověka sva- tého. Oni pak přijevše k němu, jej sú na osla vsa- dili a na Tetín poctivě nesli. Bořivoj a Lidmila daleko sú vyšli proti němu, jemu se klanějíce, na svuoj hrad jej uvedli a mnohé před ním polo- žili pokrmy. Nic nechtěl okusiti. A po malém času hned toho dne, vzavše od něho požehnání, jej sú na jeho žádost propustili a zase do jeho příbytku s týmiž služebníky poslali. Kterýž žádal kněze Pavla, aby se třetí den k němu navrátil a jemu tu v jeho příbytku sv. mši slúžil. I učinil tak kaplan na žádost jeho. Tu Ivan P. Bohu a knězi Pavlovi svých jse hříchuov tajně vyznával, potom zjevně oznámil jemu, že jest syn krále Charvat- ského, jemuž bylo jméno Gestymulus; a jsa při svém otci že jest bohomyslný a samotný, život oblíbil a dav svým rodičům políbení, že jest po rozličných pustinách, dolech a horách chodil, hle- 1 = s bázní. — 2 = řečí pohnul, aby vyšel. — = osa- mělý, poustevnický.
BORIVOJ A SV. IVAN. 9 Bořivoj když se na Tetín navrátil, Lidmile manželce své strašlivě, i žalostivě vypravoval o tom, co se jemu na tom lovu přihodilo. A ona to slyšeci plakala a žádostivě žádala viděti muže Božího; a té noci oba sú se snážně P. Bohu mo- dlili. A ráno poslali sú kněze Pavla, kaplana svého, a s ním šest služebníkuov, aby vymluvil, a přivedl do jich příbytku muže a člověka sva- tého. Oni pak přijevše k němu, jej sú na osla vsa- dili a na Tetín poctivě nesli. Bořivoj a Lidmila daleko sú vyšli proti němu, jemu se klanějíce, na svuoj hrad jej uvedli a mnohé před ním polo- žili pokrmy. Nic nechtěl okusiti. A po malém času hned toho dne, vzavše od něho požehnání, jej sú na jeho žádost propustili a zase do jeho příbytku s týmiž služebníky poslali. Kterýž žádal kněze Pavla, aby se třetí den k němu navrátil a jemu tu v jeho příbytku sv. mši slúžil. I učinil tak kaplan na žádost jeho. Tu Ivan P. Bohu a knězi Pavlovi svých jse hříchuov tajně vyznával, potom zjevně oznámil jemu, že jest syn krále Charvat- ského, jemuž bylo jméno Gestymulus; a jsa při svém otci že jest bohomyslný a samotný, život oblíbil a dav svým rodičům políbení, že jest po rozličných pustinách, dolech a horách chodil, hle- 1 = s bázní. — 2 = řečí pohnul, aby vyšel. — = osa- mělý, poustevnický.
Strana 10
10 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 909—910. / 66v daje sobě příbytku, a nikdýž že jest nemohl nalez- núti, až jej anděl Boží na to místo a do té přivedl skály a jemu, aby tu zuostal, rozkázal. Dále pra- vil: »Když sem pak již dvě létě v tomto příbytku veliké a nesnesitedlné protivenství od zlých du- chuov trpěl a od nich jako přemožen sa, šel sem odtuď, abych sobě jiné nalezl obydlé, i potkal mě sv. Jan Křtitel a řekl mi: »Ivane, kdej jdeš?« Řekl sem jemu: »Zlí duchové mi tu bydliti ne- dadí, puojdu a někde jinde bydliti budu.« A on ke mně: »Navrať se zase,,« a dal mi tento kříž, abych jím žehnaje zlé duchy odtuď odehnal. I uči- nil sem tak a navrátil sem se, maje víru v P. Bohu a v slovích křtitele jeho, sv. Jana. Toť oni na mne vyhlédajíce z této skály hroznými hlasy křičeli pravíce: »Ivane, nechoď sem, neb my tuto svú lázni/ a příbytek máme.« I nesl sem kříž před sebú a oni všickni utíkali, jediný toliko a najlitější odjíti nechtěl, a do skály se vtlačiv, na mne velmi škaredě hleďal a hrozně křičal a usta svá otevřel, jako by mne pohltiti chtěl. A já při- blíživ se k němu, tento kříž hodil sem do jeho hrdla a on ještě větší a hroznější křik učiniv uprostřed této celé skály díru udělav, okamžení ven vyleťal a s jinými se pryč bral. A od té chvíle 1 = kam; podnes tak na Moravě. — 2 = zpět. — Tisk nechtěli omylem. —“ = v okamžiku.
10 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 909—910. / 66v daje sobě příbytku, a nikdýž že jest nemohl nalez- núti, až jej anděl Boží na to místo a do té přivedl skály a jemu, aby tu zuostal, rozkázal. Dále pra- vil: »Když sem pak již dvě létě v tomto příbytku veliké a nesnesitedlné protivenství od zlých du- chuov trpěl a od nich jako přemožen sa, šel sem odtuď, abych sobě jiné nalezl obydlé, i potkal mě sv. Jan Křtitel a řekl mi: »Ivane, kdej jdeš?« Řekl sem jemu: »Zlí duchové mi tu bydliti ne- dadí, puojdu a někde jinde bydliti budu.« A on ke mně: »Navrať se zase,,« a dal mi tento kříž, abych jím žehnaje zlé duchy odtuď odehnal. I uči- nil sem tak a navrátil sem se, maje víru v P. Bohu a v slovích křtitele jeho, sv. Jana. Toť oni na mne vyhlédajíce z této skály hroznými hlasy křičeli pravíce: »Ivane, nechoď sem, neb my tuto svú lázni/ a příbytek máme.« I nesl sem kříž před sebú a oni všickni utíkali, jediný toliko a najlitější odjíti nechtěl, a do skály se vtlačiv, na mne velmi škaredě hleďal a hrozně křičal a usta svá otevřel, jako by mne pohltiti chtěl. A já při- blíživ se k němu, tento kříž hodil sem do jeho hrdla a on ještě větší a hroznější křik učiniv uprostřed této celé skály díru udělav, okamžení ven vyleťal a s jinými se pryč bral. A od té chvíle 1 = kam; podnes tak na Moravě. — 2 = zpět. — Tisk nechtěli omylem. —“ = v okamžiku.
Strana 11
SMRT SV. IVANA A METODĚJE. 11 sem neměl takového nepokoje. Protož tento kříž tobě poraučím: dajž jej knížeti svému.« Když pak kněz mši sv. dokonal, Ivan se tělem Božím a krví posilnil, Bohu se snážně modlil a třetí den na cestu života věčného odšel a tu jest na tom místě v té skále (jakž žádal) pohřben,. A Bořivoj tu hned klášter k poctivosti sv. Janu Křtiteli založiti rozkázal a platy nadal a dva kněze světská toliko tu na ten čas posadil. Po- tom pak uvedeni tam byli bratří řádu sv. Bene- dikta. Při tom času narodil se syn Bořivojovi, druhý, kterémuž dáno jméno Boleslav. Bořivoj toho byl nemálo vděčen a kázav povolati kněží a přátel na Tetín, kázal jej pokřtíti a při tom učinil slavné hodování. Klášter sv. Jana v skále. (Smrt Bořivojova.) L. 910. Kníže Bořivoj založiti rozkázal mezi (R. 910) městem Tetínem a týmž hradem ve jméno sv. Michala archanděla a Lidmila, manželka jeho, odtuď nedaleko kostel k poctivosti P. Bohu a sv. panně Kateřině také dala postaviti. A sv. Stra- chota biskup jich posvětiv, odšel do Říma a tam život dokonals. Bořivoj kníže a první křesťan, Kostel sv. Michala na Tetíně. Sv. Kate- řiny. 1 Arci Původ této legendy není dosud zjištěn. — 2 chybně, m. Vratislavovi. — Všechno mylné; Method † na Moravě 6. dubna 885; také datum smrti Bořivojovy mylné.
SMRT SV. IVANA A METODĚJE. 11 sem neměl takového nepokoje. Protož tento kříž tobě poraučím: dajž jej knížeti svému.« Když pak kněz mši sv. dokonal, Ivan se tělem Božím a krví posilnil, Bohu se snážně modlil a třetí den na cestu života věčného odšel a tu jest na tom místě v té skále (jakž žádal) pohřben,. A Bořivoj tu hned klášter k poctivosti sv. Janu Křtiteli založiti rozkázal a platy nadal a dva kněze světská toliko tu na ten čas posadil. Po- tom pak uvedeni tam byli bratří řádu sv. Bene- dikta. Při tom času narodil se syn Bořivojovi, druhý, kterémuž dáno jméno Boleslav. Bořivoj toho byl nemálo vděčen a kázav povolati kněží a přátel na Tetín, kázal jej pokřtíti a při tom učinil slavné hodování. Klášter sv. Jana v skále. (Smrt Bořivojova.) L. 910. Kníže Bořivoj založiti rozkázal mezi (R. 910) městem Tetínem a týmž hradem ve jméno sv. Michala archanděla a Lidmila, manželka jeho, odtuď nedaleko kostel k poctivosti P. Bohu a sv. panně Kateřině také dala postaviti. A sv. Stra- chota biskup jich posvětiv, odšel do Říma a tam život dokonals. Bořivoj kníže a první křesťan, Kostel sv. Michala na Tetíně. Sv. Kate- řiny. 1 Arci Původ této legendy není dosud zjištěn. — 2 chybně, m. Vratislavovi. — Všechno mylné; Method † na Moravě 6. dubna 885; také datum smrti Bořivojovy mylné.
Strana 12
12 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 910—911. Bořivoj umřel. / 671 jenž byl muž ctnostného obcování, vykonav věku svého let třidcet a šest, umřel a Vratislavovi, synu svému, knížetství Pražské zuostavil. Tělo jeho tu na Tetíně v kostele sv. Michala, kterýž on posta- viti dal, s knížetskú poctivostí a s pláčem veli- kým Lidmily kněžny i všeho lidu pochováno. Toho času všecken lid český tak křesťané jako pohané po polích, po lesích mrtvá těla obyčej měli pohřebovati. Spitihněv, syn Bořivojův, v kostele P. Marie před Tajnem v Praze a Bořivoj v ko- stele sv. Michala na Tetíně jsú oni první v koste- lech pohřbeni. /Roku toho Drahomíra urodila dceru a man- žel její Vratislav toho byl velmi vděčen a jako svú zvláštní z toho měl vděčnost a rozkoš, pravě:
12 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 910—911. Bořivoj umřel. / 671 jenž byl muž ctnostného obcování, vykonav věku svého let třidcet a šest, umřel a Vratislavovi, synu svému, knížetství Pražské zuostavil. Tělo jeho tu na Tetíně v kostele sv. Michala, kterýž on posta- viti dal, s knížetskú poctivostí a s pláčem veli- kým Lidmily kněžny i všeho lidu pochováno. Toho času všecken lid český tak křesťané jako pohané po polích, po lesích mrtvá těla obyčej měli pohřebovati. Spitihněv, syn Bořivojův, v kostele P. Marie před Tajnem v Praze a Bořivoj v ko- stele sv. Michala na Tetíně jsú oni první v koste- lech pohřbeni. /Roku toho Drahomíra urodila dceru a man- žel její Vratislav toho byl velmi vděčen a jako svú zvláštní z toho měl vděčnost a rozkoš, pravě:
Strana 13
SMRT BORIVOJOVA. VACLAV U LIDMILY. 13 »Již mi Pán Buoh dal dva syny a jednu dceru: z toho bude má i všeho křesťanstva sláva rozší- řena« i rozkázal jí na křtu dáti jméno Přibyslava. (Vláda Vratislavova.) L. 911. Lidmila, kněžna Tetínská, kázala se (R. 911) vézti na Vyšehrad, aby svú nevěstu Drahomíru navštívila. A při tom jí žádala, poněvadž již má druhého syna, jménem Boleslava, aby jí jednoho k jejímu potěšení dala. Drahomíra uradivši se s Vratislavem svým manželem, učinila tak a dala jí Vácslava a ona súci jemu bába, velmi jeho mi- lovala a pilna byla toho, aby se naučil obyčejům křesťanským. Kněz Pavel, kaplan knížecí, ten jeho pěstaunem byl a na svém loži vedlé sebe Vácslava maje, každého dne ráno pateřům a ji- ným modlitbám jeho učil. A on kněz na každý den když vstal ráno, poklekl na svá kolena, P. Bohu se modlil, za to prose, aby Vácslav dobrý kníže a věrný lidu svého zprávce byl. Kněz Pavel péstaun. L. 912. Vratislav kníže, jsa milovník sv. víry (R. 912) křesťanské, myslil všemi obyčeji o to, aby ji roz- Kostel množil, i oblíbiv sobě místo jedno na vrchu, kteréž sv. Jiří. mělo jméno Svině, aneb Svinský vrch, na kterýmž = otčenášům. —2 Míní se vrch hradčanský, podle přirovnání Kosmova:
SMRT BORIVOJOVA. VACLAV U LIDMILY. 13 »Již mi Pán Buoh dal dva syny a jednu dceru: z toho bude má i všeho křesťanstva sláva rozší- řena« i rozkázal jí na křtu dáti jméno Přibyslava. (Vláda Vratislavova.) L. 911. Lidmila, kněžna Tetínská, kázala se (R. 911) vézti na Vyšehrad, aby svú nevěstu Drahomíru navštívila. A při tom jí žádala, poněvadž již má druhého syna, jménem Boleslava, aby jí jednoho k jejímu potěšení dala. Drahomíra uradivši se s Vratislavem svým manželem, učinila tak a dala jí Vácslava a ona súci jemu bába, velmi jeho mi- lovala a pilna byla toho, aby se naučil obyčejům křesťanským. Kněz Pavel, kaplan knížecí, ten jeho pěstaunem byl a na svém loži vedlé sebe Vácslava maje, každého dne ráno pateřům a ji- ným modlitbám jeho učil. A on kněz na každý den když vstal ráno, poklekl na svá kolena, P. Bohu se modlil, za to prose, aby Vácslav dobrý kníže a věrný lidu svého zprávce byl. Kněz Pavel péstaun. L. 912. Vratislav kníže, jsa milovník sv. víry (R. 912) křesťanské, myslil všemi obyčeji o to, aby ji roz- Kostel množil, i oblíbiv sobě místo jedno na vrchu, kteréž sv. Jiří. mělo jméno Svině, aneb Svinský vrch, na kterýmž = otčenášům. —2 Míní se vrch hradčanský, podle přirovnání Kosmova:
Strana 14
14 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 912—915. (R. 913) (R. 914) Vácslav dán na učení. byla někdy Libuše dům veliký postaviti kázala, duom Boží krásný ve jméno sv. Jiří, mučedlníka Božího, a při něm duom veliký k obývaní pannám služebnicem Božím postaviti dal. A toho času velmi se křesťanstvo v Čechách původem knížete Vratislava rozmáhalo a mezi osobami duchov- ními veliké bylo a sv. náboženství. L. 913. Dokonán jest kostel sv. Jiří skrze ně- jakého Miroboje, výborného kamenika, na kte- réhož kníže velmi byl laskav pro jeho umění a mistrovství. Ten zajisté kostel líbil se Vratisla- vovi; protož povolav svých milých přátel prosebně jich žádal, když by umřel, aby tělo jeho tu v tom kostele milého sv. Jiří pohřebiti dali a ne jinde. Také jest rád chtěl za času svého to způsobiti, aby ten duom Boží mohl býti posvěcen, ale nemohl toho nikterakž vykonati, neb biskupa v své zemi nemaje, jiného odjinud žádného zjednati nemohl, ač na to mnohé a veliké náklady činil. L. 914. Velikú maje on Vratislav milost a lá- sku k svým synům, a zvláště k Vácslavovi, z vuole matky své Lidmily vzav Vácslava, dal jej na uče- ní na Budeč, neb toho času v tom městě, kterěž někdy byl Vlastislav, Žatecký kníže, vypáliti dal, veliké učení literám latinským bylo. Vácslav, kníže mladý, jako poslušný otce svého i své bab- ky, také i svých mistruov, velmi se pilně učil, tak že sú se tomu všickni divili. A jakž kolivěk učení
14 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 912—915. (R. 913) (R. 914) Vácslav dán na učení. byla někdy Libuše dům veliký postaviti kázala, duom Boží krásný ve jméno sv. Jiří, mučedlníka Božího, a při něm duom veliký k obývaní pannám služebnicem Božím postaviti dal. A toho času velmi se křesťanstvo v Čechách původem knížete Vratislava rozmáhalo a mezi osobami duchov- ními veliké bylo a sv. náboženství. L. 913. Dokonán jest kostel sv. Jiří skrze ně- jakého Miroboje, výborného kamenika, na kte- réhož kníže velmi byl laskav pro jeho umění a mistrovství. Ten zajisté kostel líbil se Vratisla- vovi; protož povolav svých milých přátel prosebně jich žádal, když by umřel, aby tělo jeho tu v tom kostele milého sv. Jiří pohřebiti dali a ne jinde. Také jest rád chtěl za času svého to způsobiti, aby ten duom Boží mohl býti posvěcen, ale nemohl toho nikterakž vykonati, neb biskupa v své zemi nemaje, jiného odjinud žádného zjednati nemohl, ač na to mnohé a veliké náklady činil. L. 914. Velikú maje on Vratislav milost a lá- sku k svým synům, a zvláště k Vácslavovi, z vuole matky své Lidmily vzav Vácslava, dal jej na uče- ní na Budeč, neb toho času v tom městě, kterěž někdy byl Vlastislav, Žatecký kníže, vypáliti dal, veliké učení literám latinským bylo. Vácslav, kníže mladý, jako poslušný otce svého i své bab- ky, také i svých mistruov, velmi se pilně učil, tak že sú se tomu všickni divili. A jakž kolivěk učení
Strana 15
VACLAV V BUDČI. SMRT VRATISLAVOVA. 15 pilen byl, však proto modliteb svých obyčejných P. Bohu obětovati nepřestával a na každý den při mši tu na Budči v kostele sv. Petra vínem a světlem posluhovati jest nezmeškal. (Vratislavovo pořízení a smrt.) /L. 915. Vratislav kníže skrze nějaká Božská vnuknutí, kteráž měl (jakž sám to oznamoval) u vidění nočním, založiti a postaviti kázal kostel ve jméno dvú svatých, Crhoty a Strachoty, neb jsú oni mnoho Čechuov na víru Kristovu obrá- tili. A tu kdež ten kostel postaven, pro svého syna mladšího dal tomu místu jméno Boleslav, kteréž až do této chvíle slove Starý Boleslav. A tu u toho kostela posadil probošta, děkana a dva kanov- níky. První probošt toho kostela slúl Bohuslav a děkanovi jméno bylo Všemil. A tu se při tom kostele začalo veliké náboženství, neb on kníže sám bohabojný jsa, všecky lidi ty, jenž se líbiti chtěli P. Bohu, miloval. L. 916. Vratislav, kníže Český, syn Bořivojuov, (R. 916) křesťan velmi nábožný, svolav starší vlá- dyky a zemany, oznámil jím těla svého velikú nemoc a zdraví nedostatek, žádal jích pro- sebně, jestli že by jeho P. Buoh s tohoto světa zavolal, aby jeho syny Vácslava a Boleslava k do- / 67v (R. 915) Boleslav- ský kostel. Hájek nezapomněl ani na svou kapitulu.
VACLAV V BUDČI. SMRT VRATISLAVOVA. 15 pilen byl, však proto modliteb svých obyčejných P. Bohu obětovati nepřestával a na každý den při mši tu na Budči v kostele sv. Petra vínem a světlem posluhovati jest nezmeškal. (Vratislavovo pořízení a smrt.) /L. 915. Vratislav kníže skrze nějaká Božská vnuknutí, kteráž měl (jakž sám to oznamoval) u vidění nočním, založiti a postaviti kázal kostel ve jméno dvú svatých, Crhoty a Strachoty, neb jsú oni mnoho Čechuov na víru Kristovu obrá- tili. A tu kdež ten kostel postaven, pro svého syna mladšího dal tomu místu jméno Boleslav, kteréž až do této chvíle slove Starý Boleslav. A tu u toho kostela posadil probošta, děkana a dva kanov- níky. První probošt toho kostela slúl Bohuslav a děkanovi jméno bylo Všemil. A tu se při tom kostele začalo veliké náboženství, neb on kníže sám bohabojný jsa, všecky lidi ty, jenž se líbiti chtěli P. Bohu, miloval. L. 916. Vratislav, kníže Český, syn Bořivojuov, (R. 916) křesťan velmi nábožný, svolav starší vlá- dyky a zemany, oznámil jím těla svého velikú nemoc a zdraví nedostatek, žádal jích pro- sebně, jestli že by jeho P. Buoh s tohoto světa zavolal, aby jeho syny Vácslava a Boleslava k do- / 67v (R. 915) Boleslav- ský kostel. Hájek nezapomněl ani na svou kapitulu.
Strana 16
16 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 916—917. Vratislav kníže umřel. brému vedli a napominali tak, aby se P. Boha báli, své poddané milovali a řádu se přidržali křesťan- ského a jej rozmnožovali, poněvadž jsau oba jeho rozkázaním ve jméno sv. Trojice pokřtěni. A po- hanuom těm rúhavým, a zvláště Lučanským, jinak Žateckým, aby vuole nedali. Oni vyslyšavše kníže svého, tak učiniti slíbili. Kníže pak takové své dobré vykonav žádosti, těžkú přemožen jsa ne- mocí, dne sedmého umřeli a v kostele sv. Jiří (tak jakž žádal) s velikým pláčem lidu křesťan- ského pochována. / 68r Sjezd. (Vláda Drahomířina.) /L. 917. Drahomíra vdova, manželka někdy Vratislavova, obeslala vládyky, zemany i jiné úředníky, žádajíci jich, poněvadž jest ona rodu znamenitého a po Vratislavovi, manželu svém, pozuostalá kněžna, aby jí toho půjčeno bylo, ona aby zemi zpravovala. A při tom k nim pověděla řkúc: »Však vy sobě knížete žádného voliti ne- můžete, poněvadž synové moji po mém manželu sú pozůstali, oniť nápad k knížetství mají. Ale poněvadž ještě let nemají, komuž jinému má zpra- vování země náležeti až do let jich rozumných, jediné mně jako kněžně, jenž sem mátě jejich.« 1 Podle dějin 13. února 921. — 2 V orig. týž obrázek jako shora, na str. 12., k r. 910.
16 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 916—917. Vratislav kníže umřel. brému vedli a napominali tak, aby se P. Boha báli, své poddané milovali a řádu se přidržali křesťan- ského a jej rozmnožovali, poněvadž jsau oba jeho rozkázaním ve jméno sv. Trojice pokřtěni. A po- hanuom těm rúhavým, a zvláště Lučanským, jinak Žateckým, aby vuole nedali. Oni vyslyšavše kníže svého, tak učiniti slíbili. Kníže pak takové své dobré vykonav žádosti, těžkú přemožen jsa ne- mocí, dne sedmého umřeli a v kostele sv. Jiří (tak jakž žádal) s velikým pláčem lidu křesťan- ského pochována. / 68r Sjezd. (Vláda Drahomířina.) /L. 917. Drahomíra vdova, manželka někdy Vratislavova, obeslala vládyky, zemany i jiné úředníky, žádajíci jich, poněvadž jest ona rodu znamenitého a po Vratislavovi, manželu svém, pozuostalá kněžna, aby jí toho půjčeno bylo, ona aby zemi zpravovala. A při tom k nim pověděla řkúc: »Však vy sobě knížete žádného voliti ne- můžete, poněvadž synové moji po mém manželu sú pozůstali, oniť nápad k knížetství mají. Ale poněvadž ještě let nemají, komuž jinému má zpra- vování země náležeti až do let jich rozumných, jediné mně jako kněžně, jenž sem mátě jejich.« 1 Podle dějin 13. února 921. — 2 V orig. týž obrázek jako shora, na str. 12., k r. 910.
Strana 17
DRAHOMÍRA ZVOLENA VLADAŘKOU. 17 Vládyky a poručníci kšaftu Vratislavova, o to se s staršími poradivše, na tom sú zůstali, aby Dra- homira zemi zpravovala až do let sirotčích, a hned při tom sjezdu mezi sirotky zemi rozdělili, Vácslavovi Pražské, knížetství a tu stranu polední všecku až do mezí Kauřimských, Boleslavovi kra- jiny puolnoční všecky, kteréž sú za Labem, a tak aby se vuole Vratislavova, otce jich, vyplnila: řeka Labe aby jim jako meze byla, Lidmila pak, bába jich, aby na Tetíně na svém věně seděla (a po smrti její aby k Pražskému knížetství Tetín připojen byl), Drahomíra aby Boleslava při sobě na Vyšehradě měla a Vácslav při učení na Budči aby zuostaven byl. Drahomíra pak jsúci žena vel- mi Istivá, ve dne i v noci o to smajšlela, aby syna svého Vácslava a s ním jiné křesťany všecky z Če- ského knížetství vyplenila, a na svú švekruši, Lid- milu (proto že jest Vácslava křesťanským oby- čejům učila) velmi ukrutně nevražila. L. 918. Křesťané puovodem Drahomíry kněž- ny v Praze i okolo Prahy od pohanův veliké ná- tisky trpěli, neb sú je pohané nočně a úkladně na cestách i v městě, také i v jich domích divnými podvody mordovali. Taková věc když byla kněžně Drahomíře oznámena, ona to slyšeci křesťanský Pořízení o kní- žetství. (R. 918) Pohané křesťany mordovali. Tisk Prážské mylně. = tchyně. Kronika. II. 2
DRAHOMÍRA ZVOLENA VLADAŘKOU. 17 Vládyky a poručníci kšaftu Vratislavova, o to se s staršími poradivše, na tom sú zůstali, aby Dra- homira zemi zpravovala až do let sirotčích, a hned při tom sjezdu mezi sirotky zemi rozdělili, Vácslavovi Pražské, knížetství a tu stranu polední všecku až do mezí Kauřimských, Boleslavovi kra- jiny puolnoční všecky, kteréž sú za Labem, a tak aby se vuole Vratislavova, otce jich, vyplnila: řeka Labe aby jim jako meze byla, Lidmila pak, bába jich, aby na Tetíně na svém věně seděla (a po smrti její aby k Pražskému knížetství Tetín připojen byl), Drahomíra aby Boleslava při sobě na Vyšehradě měla a Vácslav při učení na Budči aby zuostaven byl. Drahomíra pak jsúci žena vel- mi Istivá, ve dne i v noci o to smajšlela, aby syna svého Vácslava a s ním jiné křesťany všecky z Če- ského knížetství vyplenila, a na svú švekruši, Lid- milu (proto že jest Vácslava křesťanským oby- čejům učila) velmi ukrutně nevražila. L. 918. Křesťané puovodem Drahomíry kněž- ny v Praze i okolo Prahy od pohanův veliké ná- tisky trpěli, neb sú je pohané nočně a úkladně na cestách i v městě, také i v jich domích divnými podvody mordovali. Taková věc když byla kněžně Drahomíře oznámena, ona to slyšeci křesťanský Pořízení o kní- žetství. (R. 918) Pohané křesťany mordovali. Tisk Prážské mylně. = tchyně. Kronika. II. 2
Strana 18
18 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 918—919. Kníže polský měl syna slepého. mordy velmi lehce u sebe vážila; byl-li jest kdy který pohan zabit, za to ona nad křesťany činila veliké pomsty, tak že za jednoho pohana deset křesťanuov umříti musilo. Roku toho také Lestko, toho jména čtvrtý kní- že Polský, umřel a hned toho času syn jeho Zema- nyslav knížetskú stolici otce svého přijal. A žena jeho jménem Gorka když jemu syna urodila, po- volal mnohých starostuov a vladyk do Gnizna dne dvanáctého a jim hody slavné připraviti dal, jich žádaje i prose, aby se s ním radovali i rmú- tili proto, neb se jemu syn narodil, ale slepý. Když sú pak seděli za stolem hodujíce, v tom posel při- běhl, oznamuje Zemanyslavovi, že syn jeho pro- hlédl a vidí. I rozkázal jej přinésti, aby naň ti hodokvašené všickni pohleděli, a dáno jemu jméno Miesko. A při tom radoval se otec a mátě i všickni hodovníci i služebníci jich. (Pobíjení křesťanů.) (R. 919) / 68v L. 919. Drahomíra kněžna, jsúci zuořiva proti křesťanům, povolala k sobě z Prahy znamenitěj- ších těch, kteříž sú se obyčejuov pohanských při- držali, a v tajné ra/dě s nimi na tom zuostala, 1 Vyprávění tato Hájek čerpal z kronik polských, jako pověsti o Drahomíře z pozdních legend českých, rozmnoživ je svými výmysly.
18 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 918—919. Kníže polský měl syna slepého. mordy velmi lehce u sebe vážila; byl-li jest kdy který pohan zabit, za to ona nad křesťany činila veliké pomsty, tak že za jednoho pohana deset křesťanuov umříti musilo. Roku toho také Lestko, toho jména čtvrtý kní- že Polský, umřel a hned toho času syn jeho Zema- nyslav knížetskú stolici otce svého přijal. A žena jeho jménem Gorka když jemu syna urodila, po- volal mnohých starostuov a vladyk do Gnizna dne dvanáctého a jim hody slavné připraviti dal, jich žádaje i prose, aby se s ním radovali i rmú- tili proto, neb se jemu syn narodil, ale slepý. Když sú pak seděli za stolem hodujíce, v tom posel při- běhl, oznamuje Zemanyslavovi, že syn jeho pro- hlédl a vidí. I rozkázal jej přinésti, aby naň ti hodokvašené všickni pohleděli, a dáno jemu jméno Miesko. A při tom radoval se otec a mátě i všickni hodovníci i služebníci jich. (Pobíjení křesťanů.) (R. 919) / 68v L. 919. Drahomíra kněžna, jsúci zuořiva proti křesťanům, povolala k sobě z Prahy znamenitěj- ších těch, kteříž sú se obyčejuov pohanských při- držali, a v tajné ra/dě s nimi na tom zuostala, 1 Vyprávění tato Hájek čerpal z kronik polských, jako pověsti o Drahomíře z pozdních legend českých, rozmnoživ je svými výmysly.
Strana 19
PALHOJ A DRAHOMIRA VRAŽDÍ KRESTANY. 19 aby toho roku (aneb konečně, druhého) všecky křesťany zkazili a jich, jakžkoli budú moci, aby se zmocnili. I učinila jest v Praze saudci neb rychtáře jednoho pohana, na křesťany velmi ukrutného, jménem Palhoje, kterýž jedný noci, svolav k sobě do svého domu rychtářského na šest set lidu se zbrojí, kázal vybíjeti domy kře- sťanské a v nich všecky křesťany mordovati. Takové tajné a úkladné jednání od některých tajně bylo křesťanuom oznámeno, kterýchž také do jednoho domu se sešlo okolo čtyř set spolu, hotovi jsúce s svau braní, toliko očekávajíce po- čátku. Toť pohané z rychty vyskočivše, okolních Bitva v Praze. ☞O S —1140 A = nejpozději.
PALHOJ A DRAHOMIRA VRAŽDÍ KRESTANY. 19 aby toho roku (aneb konečně, druhého) všecky křesťany zkazili a jich, jakžkoli budú moci, aby se zmocnili. I učinila jest v Praze saudci neb rychtáře jednoho pohana, na křesťany velmi ukrutného, jménem Palhoje, kterýž jedný noci, svolav k sobě do svého domu rychtářského na šest set lidu se zbrojí, kázal vybíjeti domy kře- sťanské a v nich všecky křesťany mordovati. Takové tajné a úkladné jednání od některých tajně bylo křesťanuom oznámeno, kterýchž také do jednoho domu se sešlo okolo čtyř set spolu, hotovi jsúce s svau braní, toliko očekávajíce po- čátku. Toť pohané z rychty vyskočivše, okolních Bitva v Praze. ☞O S —1140 A = nejpozději.
Strana 20
20 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 919. domuov počali vybíjeti. Křesťané to skrze stráž uslyšavše, na ně sú se valně a nenadále vyřítili, hned jích mordovati ukrutně počali. A když křik tak veliký zšel v městě, tu se hned v něm všickni obyvatelé zbauřivše, někteří na pomoc křesťa- nuom a jiní pohanuom běželi. Tu byl takový křik a mord, kterýž v tom městě prvé se nikdá nestal. Ale však pomocí Boží křesťané sú zvítězili a po- hanuov po ulicech a v domích na čtyři sta zbili. Křesťanův také po domích okolo čtyř set zmor- dovaných nalezeno. Domové a ulice města Praž- ského té noci hanebně zkrvaveni byli. Nazajtří pohřebové žalostiví se dáli, pláč a křik hrozný od žen a od dětí dál se po domích a ulicech. To když Drahomíře oznámeno bylo, ptala se na to velmi pilně, s které by strany padlo v té bitvě více lidu; pověděli jí, že málo více jedněch než dru- hých zmordováno. Otázala se: »Palhoj rychtář jestli živ?« Rekli: »On jest z té bitvy utekl a za- vřev se v svém domě, tak jest život před křesťany zachoval.« I řekla Drahomíra: »Přejiť já té smrti mým pohanuom, jediné aby se umdlila moc kře- sťanská.« Potom v krátkém času opět se sešli po- hané tajně do jednoho domu a udeřili nočně na domy křesťanské a zmordovali křesťanuov na tři sta. Drahomíra tím jsúci pozdvižená vítězstvím, vsedši na svuoj vuoz jela a přísahu učinila na
20 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 919. domuov počali vybíjeti. Křesťané to skrze stráž uslyšavše, na ně sú se valně a nenadále vyřítili, hned jích mordovati ukrutně počali. A když křik tak veliký zšel v městě, tu se hned v něm všickni obyvatelé zbauřivše, někteří na pomoc křesťa- nuom a jiní pohanuom běželi. Tu byl takový křik a mord, kterýž v tom městě prvé se nikdá nestal. Ale však pomocí Boží křesťané sú zvítězili a po- hanuov po ulicech a v domích na čtyři sta zbili. Křesťanův také po domích okolo čtyř set zmor- dovaných nalezeno. Domové a ulice města Praž- ského té noci hanebně zkrvaveni byli. Nazajtří pohřebové žalostiví se dáli, pláč a křik hrozný od žen a od dětí dál se po domích a ulicech. To když Drahomíře oznámeno bylo, ptala se na to velmi pilně, s které by strany padlo v té bitvě více lidu; pověděli jí, že málo více jedněch než dru- hých zmordováno. Otázala se: »Palhoj rychtář jestli živ?« Rekli: »On jest z té bitvy utekl a za- vřev se v svém domě, tak jest život před křesťany zachoval.« I řekla Drahomíra: »Přejiť já té smrti mým pohanuom, jediné aby se umdlila moc kře- sťanská.« Potom v krátkém času opět se sešli po- hané tajně do jednoho domu a udeřili nočně na domy křesťanské a zmordovali křesťanuov na tři sta. Drahomíra tím jsúci pozdvižená vítězstvím, vsedši na svuoj vuoz jela a přísahu učinila na
Strana 21
NOVÉ VRAŽDĚNÍ KRESTANŮ V PRAZE. 21 hrobě otce svého Brzoslava, že chce všecky kře- sťany dáti až do jednoho zmordovati, žádného, ani Vácslava, syna svého, neživiti. A navracujíci se zase pravila: »Již jsem jednu přísahu na zá- hubu křesťanům učinila. A když druhau učiním, málo jích zuostavím. Po třetí když k hrobu otce/ svého přistúpím, tu Marsovi a Belloně vzáctnú učiním, obět a žádného křesťana v mém knížetství nezuostavím.« Opět toho roku rozkázala Palhojovi, aby svedl bitvu s křesťany a žádného neživil. Palhoj ne tak úkladně jako prvé, ale jako zjevně sebrav, což najvíce mohl, pohanuov, na křesťany, aby všecky zbil, chtě se valně obořiti, zajtřejšího dne oče- kával. Křesťané znamenavše, že jím smrt na- stává, také jse k bránění přihotovili. I sešla se bitva najvětší na větším rynku Pražském, tak že s obau stran na pět set lidu zbito. Křesťané ovšem, ač jích byl menší počet, však bitvu Boží pomocí obdrželi a Palhoj v svém domu zamor- dován a tu také zakopán. Drahomíra o tom usly- šavši, Palhoje najvíce litovala a hned bez mešká- ní jela po druhé k hrobu otce svého a tu kázala udělati veliký oheň a bohuom svým tu rozličné činila oběti. A navrátivši se na Vyšehrad, kostel P. Marie před Tajnem zapáliti rozkázala, též / 691 Bitva v Praze. Tisk učiniv omylem.
NOVÉ VRAŽDĚNÍ KRESTANŮ V PRAZE. 21 hrobě otce svého Brzoslava, že chce všecky kře- sťany dáti až do jednoho zmordovati, žádného, ani Vácslava, syna svého, neživiti. A navracujíci se zase pravila: »Již jsem jednu přísahu na zá- hubu křesťanům učinila. A když druhau učiním, málo jích zuostavím. Po třetí když k hrobu otce/ svého přistúpím, tu Marsovi a Belloně vzáctnú učiním, obět a žádného křesťana v mém knížetství nezuostavím.« Opět toho roku rozkázala Palhojovi, aby svedl bitvu s křesťany a žádného neživil. Palhoj ne tak úkladně jako prvé, ale jako zjevně sebrav, což najvíce mohl, pohanuov, na křesťany, aby všecky zbil, chtě se valně obořiti, zajtřejšího dne oče- kával. Křesťané znamenavše, že jím smrt na- stává, také jse k bránění přihotovili. I sešla se bitva najvětší na větším rynku Pražském, tak že s obau stran na pět set lidu zbito. Křesťané ovšem, ač jích byl menší počet, však bitvu Boží pomocí obdrželi a Palhoj v svém domu zamor- dován a tu také zakopán. Drahomíra o tom usly- šavši, Palhoje najvíce litovala a hned bez mešká- ní jela po druhé k hrobu otce svého a tu kázala udělati veliký oheň a bohuom svým tu rozličné činila oběti. A navrátivši se na Vyšehrad, kostel P. Marie před Tajnem zapáliti rozkázala, též / 691 Bitva v Praze. Tisk učiniv omylem.
Strana 22
Z2 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 920. i kostel sv. Jiří i sv. Jana na nižším hradě Praž- ském a některé rozbořiti a v některých dvéře za- zditi. Vácslav, syn její, skrze některé dobré a nábožné křesťany o tom zprávu maje, co mátě jeho páše, z toho velmi byl teskliv a na každý den modle jse P. Bohu, aby ta její moc zrušena byla a ten její zlý úmysl Boží mocí byl přetržen a zrušen, prosil. — (R. 920) Tuman a Kuman. (Zavraždění sv. Ludmily.) L. 920. Ta ukrutná Jezábel nikterakž se ne- chtěla upokojiti, ale více zlého ke zlému přidávala. chtěci svuoj zlý úmysl zlým skutkem vykonati. Dne jednoho povolavši k sobě tajně svých dvů služebníkuov vlastních, bratruov Tumana a Ku- mana, jenž byli znamenití, jímž někteří Sviní hla- vy říkali (ti jsú nosili za znamení sviní hlavu proto, neb jsú byli z rodu Bivojova, kterýž byl někdy před dvěma sty lety, totiž léta sedmistého šestnáctého, divokú svini za uši lapiv na Vyšehrad přinesl,), jích žádala, aby na Tetín jeli a pod zpuosobem přátelství a jako by chtěli Tetín hrad a město, kteréž někdy jích předkové držali, ohle- 1 Podle bible, I. Král., kap. 16—21. 2 O tom vyprávěno při r. 716; jména však vrahů Lid- miliných (ač jinak Hájek vymýšlí) blíží se dochova- ným jmenům Tuna a Gomon.
Z2 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 920. i kostel sv. Jiří i sv. Jana na nižším hradě Praž- ském a některé rozbořiti a v některých dvéře za- zditi. Vácslav, syn její, skrze některé dobré a nábožné křesťany o tom zprávu maje, co mátě jeho páše, z toho velmi byl teskliv a na každý den modle jse P. Bohu, aby ta její moc zrušena byla a ten její zlý úmysl Boží mocí byl přetržen a zrušen, prosil. — (R. 920) Tuman a Kuman. (Zavraždění sv. Ludmily.) L. 920. Ta ukrutná Jezábel nikterakž se ne- chtěla upokojiti, ale více zlého ke zlému přidávala. chtěci svuoj zlý úmysl zlým skutkem vykonati. Dne jednoho povolavši k sobě tajně svých dvů služebníkuov vlastních, bratruov Tumana a Ku- mana, jenž byli znamenití, jímž někteří Sviní hla- vy říkali (ti jsú nosili za znamení sviní hlavu proto, neb jsú byli z rodu Bivojova, kterýž byl někdy před dvěma sty lety, totiž léta sedmistého šestnáctého, divokú svini za uši lapiv na Vyšehrad přinesl,), jích žádala, aby na Tetín jeli a pod zpuosobem přátelství a jako by chtěli Tetín hrad a město, kteréž někdy jích předkové držali, ohle- 1 Podle bible, I. Král., kap. 16—21. 2 O tom vyprávěno při r. 716; jména však vrahů Lid- miliných (ač jinak Hájek vymýšlí) blíží se dochova- ným jmenům Tuna a Gomon.
Strana 23
DRAHOMIRA VYSILA VRAHY NA LIDMILU. 23 dati, Lidmilu švekruši její aby, jakž budau moci, života zbavili, za to že jim veliké dary dáti chce. Oni jsúce pohané a daruov žádostiví, slíbili to uči- niti. A když tam nemeškajíce přijeli, ano slunce z hory vycházelo, Lidmila duchem Božím, že jsú to nepřátelé její, poznala; rychle povolavši svého starého a věrného kaplana, kněze Pavla, žádala ho, aby v kaple sv. Michala archanděla sv. mši slúžil. A tu se hned P. Bohu před svým kapla- nem hříchuov svých vyznávala a při té oběti, kteruož kněz P. Bohu obětoval, ona svú duši pánu svému, Kristu Ježíši, poručila a po vykonání té oběti na cestu života věčného se strojeci, tělo a krev P. Ježíše z rukau svého kaplana přijímala a zpravivši věci duchovní, oběd slavný rozkázala připraviti a své vrahy s sebau za stuol posadivši, přátelsky s ními rozmlúvajíc, jím posluhovala. Když se oběd dokonal, vší své kázala zavolati čeledi a každému jeho službu zaplatila a každého zvlášť objavši políbila a spolu se všemi rozže- hnavši, do svého odešla příbytku a P. Bohu se s velikým náboženstvím modlila. Času pak noč- ního na svém položivši se loži, modliti se nepře- stávala. Toť Tuman a Kuman, krevní nájemníci1, znamenavše, v kterém příbytku cná kněžna od- počinutí své mívá, přišli a dvéře na ní vyrazili. Sviní hlava. = najatí vrahové.
DRAHOMIRA VYSILA VRAHY NA LIDMILU. 23 dati, Lidmilu švekruši její aby, jakž budau moci, života zbavili, za to že jim veliké dary dáti chce. Oni jsúce pohané a daruov žádostiví, slíbili to uči- niti. A když tam nemeškajíce přijeli, ano slunce z hory vycházelo, Lidmila duchem Božím, že jsú to nepřátelé její, poznala; rychle povolavši svého starého a věrného kaplana, kněze Pavla, žádala ho, aby v kaple sv. Michala archanděla sv. mši slúžil. A tu se hned P. Bohu před svým kapla- nem hříchuov svých vyznávala a při té oběti, kteruož kněz P. Bohu obětoval, ona svú duši pánu svému, Kristu Ježíši, poručila a po vykonání té oběti na cestu života věčného se strojeci, tělo a krev P. Ježíše z rukau svého kaplana přijímala a zpravivši věci duchovní, oběd slavný rozkázala připraviti a své vrahy s sebau za stuol posadivši, přátelsky s ními rozmlúvajíc, jím posluhovala. Když se oběd dokonal, vší své kázala zavolati čeledi a každému jeho službu zaplatila a každého zvlášť objavši políbila a spolu se všemi rozže- hnavši, do svého odešla příbytku a P. Bohu se s velikým náboženstvím modlila. Času pak noč- ního na svém položivši se loži, modliti se nepře- stávala. Toť Tuman a Kuman, krevní nájemníci1, znamenavše, v kterém příbytku cná kněžna od- počinutí své mívá, přišli a dvéře na ní vyrazili. Sviní hlava. = najatí vrahové.
Strana 24
24 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 920. / 69v Lidmila zamordo- vána. Jímžto ona řekla: »Bratří milí, proč s takovau prchlivostí jste přišli? Však já prvé než Draho- míra sem vám dary veliké dávala a jako milé své syny jsem vás na mém dvoře vychovala.« A oni potupivše slova pokojná, s lože jejího sú ji zstáhli. K nimžto oná řekla: »Prosím vás, ma- ličko počkajte, až já svú modlitbu dokonám.« Do- konavši řekla:/ »O milí synové, prosím vás, ne- zabíjejte mne tak hanebně, abyšte mne měli obě- siti, ale líbíli se vám, setněte mi hlavu, ať já svú také krev vylém, pro mého milého P. Ježíše, jako on pro mne hříšnú ženu.« Oni toho učiniti ne- chtěli, ale zavití, její na jejím hrdle zavázavše, po komoře jí vláčeli; na kterémž ona kamenu kle- kati před ložem obyčej měla, tu jí přivlekše, hla- vau její o ten kamen bili, až krvavé krůpě ská- kaly, kteréž na tom kamenu až do dnešního dne zůstaly; kdo by tomu nechtěl věřiti, muož to každý tu na Tetíně svými opatřiti očima. Kře- sťané pak někteří z čeledi její, zvláště Pavel ka- plan, tělo její na krchově při kostele sv. panny Kateřiny do truhly vloživše, s velikým nábožen- stvím4 a pláčem pohřebili. Tuman a Kuman, při- jevše do Prahy, oznámili Drahomíře smrt sve- = vyliji. — 2 = závoj.— Hájek Tetín, jako karlštejnský děkan bývalý, dobře znal. —“ = nábožností.
24 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 920. / 69v Lidmila zamordo- vána. Jímžto ona řekla: »Bratří milí, proč s takovau prchlivostí jste přišli? Však já prvé než Draho- míra sem vám dary veliké dávala a jako milé své syny jsem vás na mém dvoře vychovala.« A oni potupivše slova pokojná, s lože jejího sú ji zstáhli. K nimžto oná řekla: »Prosím vás, ma- ličko počkajte, až já svú modlitbu dokonám.« Do- konavši řekla:/ »O milí synové, prosím vás, ne- zabíjejte mne tak hanebně, abyšte mne měli obě- siti, ale líbíli se vám, setněte mi hlavu, ať já svú také krev vylém, pro mého milého P. Ježíše, jako on pro mne hříšnú ženu.« Oni toho učiniti ne- chtěli, ale zavití, její na jejím hrdle zavázavše, po komoře jí vláčeli; na kterémž ona kamenu kle- kati před ložem obyčej měla, tu jí přivlekše, hla- vau její o ten kamen bili, až krvavé krůpě ská- kaly, kteréž na tom kamenu až do dnešního dne zůstaly; kdo by tomu nechtěl věřiti, muož to každý tu na Tetíně svými opatřiti očima. Kře- sťané pak někteří z čeledi její, zvláště Pavel ka- plan, tělo její na krchově při kostele sv. panny Kateřiny do truhly vloživše, s velikým nábožen- stvím4 a pláčem pohřebili. Tuman a Kuman, při- jevše do Prahy, oznámili Drahomíře smrt sve- = vyliji. — 2 = závoj.— Hájek Tetín, jako karlštejnský děkan bývalý, dobře znal. —“ = nábožností.
Strana 25
SMRT SV. LIDMILY. 25 kruše její milé sv. Lidmily, kteráž to slyšeci velmi se zradovala a těm nájemným mordéřuom stří- bra i zlatta mnoho dala. Kteřížto odšedše zase do té krajiny polední, neb jsú byli oba dva vychováni na dvoře kněžny Lidmily, i osobili jsú sobě s povolením Draho- míry v knížetství Tetínském hory a lesy, rozdě- lávajíce je v dědiny.. Tuman postaviti sobě roz- kázal dvuor a dal jemu jméno Vranovice, a ně- kteří říkali Vranovská Huorka. Kuman také na jednom vrchu duom dřevěnný postaviti rozká- zal a proto, že jest sebe najprvnějším vládykú jmenoval, tomu domu dal jméno Vládek, jemuž po tom Němci Valdek převzděli. A od těch dvú bratruov ti, jenž se píši Vranovští z Valdeka, sú pošli. A vždycky při věcech bojovných sviní hla- vu černau za znamení obyčej měli v zlattém štítu nositi,. Vranovští z Valdeka. (Sv. Václav ujímá se vlády.) L. 921. Vácslav kníže, syn Vratislavuov z Dra- (R. 921) homíry narozený, bratr starší Boleslavuov, přišed z Budče do Prahy, šel mezi věrné křesťany a obe- 1 = pole. — 2 To všechno ovšem bajka Hájkova; ale datum smrti Lidmiliny k r. 920 přijímají i moderní historikové; jiní arci kladou smrt její k r. 921.
SMRT SV. LIDMILY. 25 kruše její milé sv. Lidmily, kteráž to slyšeci velmi se zradovala a těm nájemným mordéřuom stří- bra i zlatta mnoho dala. Kteřížto odšedše zase do té krajiny polední, neb jsú byli oba dva vychováni na dvoře kněžny Lidmily, i osobili jsú sobě s povolením Draho- míry v knížetství Tetínském hory a lesy, rozdě- lávajíce je v dědiny.. Tuman postaviti sobě roz- kázal dvuor a dal jemu jméno Vranovice, a ně- kteří říkali Vranovská Huorka. Kuman také na jednom vrchu duom dřevěnný postaviti rozká- zal a proto, že jest sebe najprvnějším vládykú jmenoval, tomu domu dal jméno Vládek, jemuž po tom Němci Valdek převzděli. A od těch dvú bratruov ti, jenž se píši Vranovští z Valdeka, sú pošli. A vždycky při věcech bojovných sviní hla- vu černau za znamení obyčej měli v zlattém štítu nositi,. Vranovští z Valdeka. (Sv. Václav ujímá se vlády.) L. 921. Vácslav kníže, syn Vratislavuov z Dra- (R. 921) homíry narozený, bratr starší Boleslavuov, přišed z Budče do Prahy, šel mezi věrné křesťany a obe- 1 = pole. — 2 To všechno ovšem bajka Hájkova; ale datum smrti Lidmiliny k r. 920 přijímají i moderní historikové; jiní arci kladou smrt její k r. 921.
Strana 26
26 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 921—922. Vácslav knížetem učiněn. Stochov. slal k sobě své poručníky a vládyky i jiné ze- many. Oznámil jim, že jemu to možné není trpěti, aby se lidé tak hanebně měli puovodem jeho ma- teře vespolek mordovati. Byla jest také k tomu shromáždění povolána Drahomíra i Boleslav; Vácslav pak stoje mezi jinými na síni paláce Vy- šehradského, řekl jest k své mateři: »Otec muoj, dobré paměti Vratislav, mne jest pořízením své vuole poslední dědicem zuostavil, lopotové, vlá- dyky a zemané tito všickni sú mne za kníže volili. Ty matko seď a dosti měj na svém věně a já budu zemi zpravovati.« Obec všecka zkřikla jedním hlasem řkúc: »Tak míti chcme, Vácslava za kníže míti chome.« Tu hned starší pojavše Vácslava, na Vyšehradské stolici jej posadili, za kníže a pána vyhlásili všemu lidu. A jiní Boleslava do Boleslavi uvedli a té vší krajiny Zálabské, za pána a kníže vyhlásili, někteří pak Drahomíru do Stochova na její věno provodili. Kníže Vácslav dřív než se vládyky a zemané rozjeli, hned své křesťanství přede všemi zjevně oznámil, pravě, že chce křesťany rozmnožovati v Pražském kní- žetství, a ktož by se koli křtíti nechtěl, že má toho vúli, aby šel kde koli (a kam koli) se jemu líbí; on poněvadž jest sám křesťan, křesťany že chce míti v svém knížetství. Při tom hned rozkázal Tištěno zaLabské.
26 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 921—922. Vácslav knížetem učiněn. Stochov. slal k sobě své poručníky a vládyky i jiné ze- many. Oznámil jim, že jemu to možné není trpěti, aby se lidé tak hanebně měli puovodem jeho ma- teře vespolek mordovati. Byla jest také k tomu shromáždění povolána Drahomíra i Boleslav; Vácslav pak stoje mezi jinými na síni paláce Vy- šehradského, řekl jest k své mateři: »Otec muoj, dobré paměti Vratislav, mne jest pořízením své vuole poslední dědicem zuostavil, lopotové, vlá- dyky a zemané tito všickni sú mne za kníže volili. Ty matko seď a dosti měj na svém věně a já budu zemi zpravovati.« Obec všecka zkřikla jedním hlasem řkúc: »Tak míti chcme, Vácslava za kníže míti chome.« Tu hned starší pojavše Vácslava, na Vyšehradské stolici jej posadili, za kníže a pána vyhlásili všemu lidu. A jiní Boleslava do Boleslavi uvedli a té vší krajiny Zálabské, za pána a kníže vyhlásili, někteří pak Drahomíru do Stochova na její věno provodili. Kníže Vácslav dřív než se vládyky a zemané rozjeli, hned své křesťanství přede všemi zjevně oznámil, pravě, že chce křesťany rozmnožovati v Pražském kní- žetství, a ktož by se koli křtíti nechtěl, že má toho vúli, aby šel kde koli (a kam koli) se jemu líbí; on poněvadž jest sám křesťan, křesťany že chce míti v svém knížetství. Při tom hned rozkázal Tištěno zaLabské.
Strana 27
VACLAV NASTOUPIL. SLUHA PODIVEN. 27 zase kostely, domy Boží (kteréž mátě jeho za- vřela, spáliti rozkázala i rozbořiti), opraviti; kněží a žáky, kteréž byla rozehnala, kázal zase svolati. A sám služby Boží a sv. obětí velmi pi- den byl, pšenici mlátil, oplatky pekl, víno tlačil a tak všecky věci k obětem připravoval, kněží v oděvy kostelní obláčel, při oltáři posluhování činil, žaltář pod paždí nosil a své služebníky žal- táři učil, bosýma nohama nočního a zimního času chodil po kostelech, své modlitby P. Bohu obě- tuje. Služebník jeho Podiven, obuv na nohách maje, pro zimu jda/ za ním teskliv byl. Kníže Vácslav k němu pravil: »Staupaj do mých šlapějí tu, kdež já kročím.« Kterýž když to činil, ohří- val se. Podiven. 70r (Přenesení sv. Lidmily.) L. 922. Rozpomenuv se kníže Vácslav na dobré (R. 922) skutky své báby Lidmily i na to také, že jest ho ona najprv dobrým křesťanským obyčejuom učiti počala, shromáždiv kněží, radil se s ními o to, že by chtěl vzíti tělo své milé babky a položiti ji blízko od syna jejího Vratislava, otce svého. I radili jsú jemu, aby tak učinil. Posláni jsú bez meškání kněží, osoby duchovní, i někteří světští na Tetín, aby vuoli a žádost knížete svého vy- plnili. A pojali s sebau kněze Pavla, muže velmi starého, někdy jejího kaplana, on aby ukázal, kde Přenesení SV. Lidmily.
VACLAV NASTOUPIL. SLUHA PODIVEN. 27 zase kostely, domy Boží (kteréž mátě jeho za- vřela, spáliti rozkázala i rozbořiti), opraviti; kněží a žáky, kteréž byla rozehnala, kázal zase svolati. A sám služby Boží a sv. obětí velmi pi- den byl, pšenici mlátil, oplatky pekl, víno tlačil a tak všecky věci k obětem připravoval, kněží v oděvy kostelní obláčel, při oltáři posluhování činil, žaltář pod paždí nosil a své služebníky žal- táři učil, bosýma nohama nočního a zimního času chodil po kostelech, své modlitby P. Bohu obě- tuje. Služebník jeho Podiven, obuv na nohách maje, pro zimu jda/ za ním teskliv byl. Kníže Vácslav k němu pravil: »Staupaj do mých šlapějí tu, kdež já kročím.« Kterýž když to činil, ohří- val se. Podiven. 70r (Přenesení sv. Lidmily.) L. 922. Rozpomenuv se kníže Vácslav na dobré (R. 922) skutky své báby Lidmily i na to také, že jest ho ona najprv dobrým křesťanským obyčejuom učiti počala, shromáždiv kněží, radil se s ními o to, že by chtěl vzíti tělo své milé babky a položiti ji blízko od syna jejího Vratislava, otce svého. I radili jsú jemu, aby tak učinil. Posláni jsú bez meškání kněží, osoby duchovní, i někteří světští na Tetín, aby vuoli a žádost knížete svého vy- plnili. A pojali s sebau kněze Pavla, muže velmi starého, někdy jejího kaplana, on aby ukázal, kde Přenesení SV. Lidmily.
Strana 28
Z8 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 922. jest to tělo pochoval. Kterýž když ukázal místo, kopali sú a nalezli prkno, jímž truhla přikryta byla, již zetlelé a napoly shnilé. I řekli jsú: »Po- něvadž již toto dřevo tak velmi zetlelo, mnohém více tělo: to jest již jistě zpráchnivělo« i chtěli jsú jeho tak nechati. Jímžto řekl kněz Pavel »Jáť otevru a ohledám a najdu-li toliko prach toho těla, pánu a knížeti mému přinesu a vuoli jeho vyplním.« I otevřevše nalezli jsú tělo celé a beze vší poškvrny, tvář toliko něco maličko se proměnila. I vzkřikli jsú všickni řkúce: »Budiž P. Bohu našemu z toho daru chvála na výsosti« a vyňavše tělo, položili jsú je na oltáři sv. panny Kateřiny a tu mši sv. slúžili a všickni se rado- vali. A po vykonání služby Boží, vloživše tělo s truhlau do korby, mezi dvěma koňmi nesli po- ctivě až do kostela sv. Matauše, kterýž byl někdy kázal málo před svau smrtí Spitihněv před bra- nau hradčanskau postaviti. I pověděli jsú to kní- žeti svému, že jest tělo celé nalezeno a přineseno již až do kostela sv. Matúše. Nazajtří pak vyšel kníže s kněžími a zástup veliký lidu křesťanského a vzavše tělo s velikau poctivostí a náboženstvím nesli jsú je s krásným zpívaním, jdúce před tím tělem. A kníže šel v černém oděvu, v své knížetské ozdobě najblíže za tělem a za ním vládykové starší a jeho slu-
Z8 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 922. jest to tělo pochoval. Kterýž když ukázal místo, kopali sú a nalezli prkno, jímž truhla přikryta byla, již zetlelé a napoly shnilé. I řekli jsú: »Po- něvadž již toto dřevo tak velmi zetlelo, mnohém více tělo: to jest již jistě zpráchnivělo« i chtěli jsú jeho tak nechati. Jímžto řekl kněz Pavel »Jáť otevru a ohledám a najdu-li toliko prach toho těla, pánu a knížeti mému přinesu a vuoli jeho vyplním.« I otevřevše nalezli jsú tělo celé a beze vší poškvrny, tvář toliko něco maličko se proměnila. I vzkřikli jsú všickni řkúce: »Budiž P. Bohu našemu z toho daru chvála na výsosti« a vyňavše tělo, položili jsú je na oltáři sv. panny Kateřiny a tu mši sv. slúžili a všickni se rado- vali. A po vykonání služby Boží, vloživše tělo s truhlau do korby, mezi dvěma koňmi nesli po- ctivě až do kostela sv. Matauše, kterýž byl někdy kázal málo před svau smrtí Spitihněv před bra- nau hradčanskau postaviti. I pověděli jsú to kní- žeti svému, že jest tělo celé nalezeno a přineseno již až do kostela sv. Matúše. Nazajtří pak vyšel kníže s kněžími a zástup veliký lidu křesťanského a vzavše tělo s velikau poctivostí a náboženstvím nesli jsú je s krásným zpívaním, jdúce před tím tělem. A kníže šel v černém oděvu, v své knížetské ozdobě najblíže za tělem a za ním vládykové starší a jeho slu-
Strana 29
PŘENESENÍ SV. LIDMILY. 29 žebníci, potom lid obecný až do kostela sv. Jiří — a to bylo desátý den měsíce listopadu.1 Tu pak v kostele sv. Jiří slavné zpívaní o sv. mučedlnících bylo zpíváno; netoliko pak věrní, ale i pohané k tomu divadlu mnozí sú běželi. Kníže pak s kněžími o to se snesli, aby to tělo bylo odkryto a zjevně bez truhly ležalo. Vidúce je všickni pravili, že P. Ježíš Kristus, pro jehož jméno sv. trpěla smrt ukrutnú, zachoval tělo její od porušení, mnozí pak z pohanuov ten div vi- dúce, uvěřili sú v P. Ježíše, a tu hned křest sv. přijali a modly němé opovrhše živému Bohu P. Ježíšovi slúžili. A tak tu jest tělo její sv. (jakož i do dnes leží) poctivě od vnuka jejího pochováno. Tu pak na tom krchově na Tetíně, kdež její sv. tělo najprv bylo pohřbeno, od té chvíle až do dnešního dne žádný pohřben býti nemůž, neb kohožkoli starého neb mladého i dítě tu do hrobu vloží, nazajtří ráno jej na hrobě ležeti najdú. A to jest jistě a v pravdě tak, neb i já, kterýž toto píši, byl sem těch kosteluov Tetínských šest let v držení a od lidí víry hodných toho sem jistú vzal zprávu, neb se to častokrát i nedávno přihodilo. Od toho krchova a kostela sv. P. Kateřiny jest kostel sv. Michala archanděla míně než za půl honův vzdáli a tu se všickni Tetínští obecně a pokojně pohřebují. Těla mrtvá na hrobích. O roku není jistoty; někteří kladou přenesení k r. 924.
PŘENESENÍ SV. LIDMILY. 29 žebníci, potom lid obecný až do kostela sv. Jiří — a to bylo desátý den měsíce listopadu.1 Tu pak v kostele sv. Jiří slavné zpívaní o sv. mučedlnících bylo zpíváno; netoliko pak věrní, ale i pohané k tomu divadlu mnozí sú běželi. Kníže pak s kněžími o to se snesli, aby to tělo bylo odkryto a zjevně bez truhly ležalo. Vidúce je všickni pravili, že P. Ježíš Kristus, pro jehož jméno sv. trpěla smrt ukrutnú, zachoval tělo její od porušení, mnozí pak z pohanuov ten div vi- dúce, uvěřili sú v P. Ježíše, a tu hned křest sv. přijali a modly němé opovrhše živému Bohu P. Ježíšovi slúžili. A tak tu jest tělo její sv. (jakož i do dnes leží) poctivě od vnuka jejího pochováno. Tu pak na tom krchově na Tetíně, kdež její sv. tělo najprv bylo pohřbeno, od té chvíle až do dnešního dne žádný pohřben býti nemůž, neb kohožkoli starého neb mladého i dítě tu do hrobu vloží, nazajtří ráno jej na hrobě ležeti najdú. A to jest jistě a v pravdě tak, neb i já, kterýž toto píši, byl sem těch kosteluov Tetínských šest let v držení a od lidí víry hodných toho sem jistú vzal zprávu, neb se to častokrát i nedávno přihodilo. Od toho krchova a kostela sv. P. Kateřiny jest kostel sv. Michala archanděla míně než za půl honův vzdáli a tu se všickni Tetínští obecně a pokojně pohřebují. Těla mrtvá na hrobích. O roku není jistoty; někteří kladou přenesení k r. 924.
Strana 30
30 V. HAJEK, KRONIKA CESKÁ, R. 923. / 70V Císař Vácslava na svém místě posadil. (Sv. Václav a cís. Jindřich.) L. 923./ Císař Jindřich znamenav, že se k smrti přibližuje, obeslal k sobě mnohé pány a knížata do Řezna, chtě s ními něco o obecné dobré roz- mluviti. Obeslán jest byl také k tomu sjezdu i Vácslav, kníže Český aneb Pražský, a tu při- vítán a přijat s nemalú poctivostí. A tu při tom sjezdu rokováno bylo o císaře budúcího a císař žádal knížat a panuov, aby po jeho smrti císařem byl Otta, syn jeho najstarší, jakož pak i tak se stalo; a to rokování mezi císařem a knížaty trvalo za čtyřmezcítma dní. A tu císař na každý den sedal v své císařské přípravě na stolici a knížata okolo něho v svém pořádku, jeden každý jakož náleželo na svém místě. I přihodilo se dne jed- noho, že kníže Vácslav celú tu noc předešlú, chodě po kostelech, obmeškal se tak, že svých hodin a modliteb, kterýž měl obyčej na každý den činiti, dlúho nevykonal a tak prodlil do raddy přijíti, až císař již se na stolici posadil a z knížat též již každý na svém místě seděl, a tak jednání pro nepřítomnost, knížete Českého se prodlévalo. Cí- sař o to se velmi hněval; přikázal pod svú milostí všem knížatům, aby žádný proti Vácslavovi, kní- žeti Ceskému, nevstával, ani kterakého znamení poctivosti aby jemu nečinil, pod uvarování hněvu (R. 923) 1 Tisk: nepřítomnosti.
30 V. HAJEK, KRONIKA CESKÁ, R. 923. / 70V Císař Vácslava na svém místě posadil. (Sv. Václav a cís. Jindřich.) L. 923./ Císař Jindřich znamenav, že se k smrti přibližuje, obeslal k sobě mnohé pány a knížata do Řezna, chtě s ními něco o obecné dobré roz- mluviti. Obeslán jest byl také k tomu sjezdu i Vácslav, kníže Český aneb Pražský, a tu při- vítán a přijat s nemalú poctivostí. A tu při tom sjezdu rokováno bylo o císaře budúcího a císař žádal knížat a panuov, aby po jeho smrti císařem byl Otta, syn jeho najstarší, jakož pak i tak se stalo; a to rokování mezi císařem a knížaty trvalo za čtyřmezcítma dní. A tu císař na každý den sedal v své císařské přípravě na stolici a knížata okolo něho v svém pořádku, jeden každý jakož náleželo na svém místě. I přihodilo se dne jed- noho, že kníže Vácslav celú tu noc předešlú, chodě po kostelech, obmeškal se tak, že svých hodin a modliteb, kterýž měl obyčej na každý den činiti, dlúho nevykonal a tak prodlil do raddy přijíti, až císař již se na stolici posadil a z knížat též již každý na svém místě seděl, a tak jednání pro nepřítomnost, knížete Českého se prodlévalo. Cí- sař o to se velmi hněval; přikázal pod svú milostí všem knížatům, aby žádný proti Vácslavovi, kní- žeti Ceskému, nevstával, ani kterakého znamení poctivosti aby jemu nečinil, pod uvarování hněvu (R. 923) 1 Tisk: nepřítomnosti.
Strana 31
SV. VÁCLAV U CÍSAŘE JINDRICHA. 31 císařského. A tu hned sú začali věci obecné jed- nati. Toť kníže České otevřev dvéře vstúpí na paláci a stojí a císař rychle vstav s své stolice císařské, jde proti němu a přistúpiv k němu, velmi nízko se před ním uklonil a pojav jej na své stolici po- sadil a sám sedl níže. A tu jest v té raddě roko- váno bylo o věci k císařství náležité, pořád až do hodiny nešporní. A opět ráno sešli sú se k cí- saři jako prvé knížata a kníže Vácslav prodlil. I otázali sú se císaře knížata, proč by včíra tak těžkú zápověd jim o Českém knížeti učinil a sám že jest jemu velikú učinil poctivost. I řekl císař: »Snad ste vy neviděli, ale já sem viďal, že Vácslav kníže jda do dveří, měl jest kříž zlattý velmi stkvúcí na svém čele a dva andělé jej vedli, jdúce okolo něho. A když se on zastavil, z andělův těch dvú každý zdvih prst mně hrozil; nesměl sem toho jinak učiniti, než jej na svém místě posa- diti. A z toho sem jistě poznal, že jest to člověk svatý.« Hned toho dne pozval císař knížete Vácslava k svému obědu a při stole na svém jej posadil místě; a když bylo po obědě, uvedl jej císař do svého příbytku mezi své klénoty a snažně jeho prosil, aby před P. Bohem i před lid- mi byl jeho přítelem; při tom jeho žádal i prosil, = veliká síň.
SV. VÁCLAV U CÍSAŘE JINDRICHA. 31 císařského. A tu hned sú začali věci obecné jed- nati. Toť kníže České otevřev dvéře vstúpí na paláci a stojí a císař rychle vstav s své stolice císařské, jde proti němu a přistúpiv k němu, velmi nízko se před ním uklonil a pojav jej na své stolici po- sadil a sám sedl níže. A tu jest v té raddě roko- váno bylo o věci k císařství náležité, pořád až do hodiny nešporní. A opět ráno sešli sú se k cí- saři jako prvé knížata a kníže Vácslav prodlil. I otázali sú se císaře knížata, proč by včíra tak těžkú zápověd jim o Českém knížeti učinil a sám že jest jemu velikú učinil poctivost. I řekl císař: »Snad ste vy neviděli, ale já sem viďal, že Vácslav kníže jda do dveří, měl jest kříž zlattý velmi stkvúcí na svém čele a dva andělé jej vedli, jdúce okolo něho. A když se on zastavil, z andělův těch dvú každý zdvih prst mně hrozil; nesměl sem toho jinak učiniti, než jej na svém místě posa- diti. A z toho sem jistě poznal, že jest to člověk svatý.« Hned toho dne pozval císař knížete Vácslava k svému obědu a při stole na svém jej posadil místě; a když bylo po obědě, uvedl jej císař do svého příbytku mezi své klénoty a snažně jeho prosil, aby před P. Bohem i před lid- mi byl jeho přítelem; při tom jeho žádal i prosil, = veliká síň.
Strana 32
32 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 923—924. Ruka sv. Víta. Kostel pražský posvěcen. aby z těch klénotuov jeho vzal sobě, cožkoli chce. Ale on pravil, že zlatta a stříbra nepotřebuje. Tu císař velikými jej k tomu nutil prosbami, aby něco aspoň pro památku (na to potom vzhlédaje aby jej císaře měl v své paměti) sobě vzal. I uzřel kníže Vácslav mezi jinými klénoty v stříbře sv. Víta mučedlníka ruku i žádal jest za ni císaře. A císař s velikú ochotností vzav jí políbil a kni- žeti hned do jeho rukú dal; kníže to od něho s vděčností přijal. A třetího dne rozžehnal se s cí- sařem a knížaty, do Čech se obrátil a jakž rychle do Prahy přijel, hned kázal kostel krásný založiti a v něm hrob vysoký učiniti a tu jest položil poctivě ruku sv. Víta. A hned poslal listy své a posly věrné k Volfgankovi, biskupu Řezenskému, aby k němu přijel a kostel založený a postavený k poctivosti P. Bohu a sv. Vítu posvětil. Biskup toho učiniti nemeškal, ale hned s týmiž posly do Prahy přijel a od knížete Vácslava velmi milo- stivě přivítán a ctěn. I prosil jest kníže s veli- kým náboženstvím biskupa, aby toho kostela svými modlitbami vedlé řádu křesťanského po- světil. I řekl biskup: »Nepros, milý kníže, však já to musím učiniti, neb sem u vidění nočním ten kostel viděl od P. Boha mého požehnaný a po- svěcený; a řekl ke mně P. Buoh: »Jediž tam do Prahy a dokonajž mé požehnání, neb ten kostel blahoslaveného Víta bude vší České země hlava
32 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 923—924. Ruka sv. Víta. Kostel pražský posvěcen. aby z těch klénotuov jeho vzal sobě, cožkoli chce. Ale on pravil, že zlatta a stříbra nepotřebuje. Tu císař velikými jej k tomu nutil prosbami, aby něco aspoň pro památku (na to potom vzhlédaje aby jej císaře měl v své paměti) sobě vzal. I uzřel kníže Vácslav mezi jinými klénoty v stříbře sv. Víta mučedlníka ruku i žádal jest za ni císaře. A císař s velikú ochotností vzav jí políbil a kni- žeti hned do jeho rukú dal; kníže to od něho s vděčností přijal. A třetího dne rozžehnal se s cí- sařem a knížaty, do Čech se obrátil a jakž rychle do Prahy přijel, hned kázal kostel krásný založiti a v něm hrob vysoký učiniti a tu jest položil poctivě ruku sv. Víta. A hned poslal listy své a posly věrné k Volfgankovi, biskupu Řezenskému, aby k němu přijel a kostel založený a postavený k poctivosti P. Bohu a sv. Vítu posvětil. Biskup toho učiniti nemeškal, ale hned s týmiž posly do Prahy přijel a od knížete Vácslava velmi milo- stivě přivítán a ctěn. I prosil jest kníže s veli- kým náboženstvím biskupa, aby toho kostela svými modlitbami vedlé řádu křesťanského po- světil. I řekl biskup: »Nepros, milý kníže, však já to musím učiniti, neb sem u vidění nočním ten kostel viděl od P. Boha mého požehnaný a po- svěcený; a řekl ke mně P. Buoh: »Jediž tam do Prahy a dokonajž mé požehnání, neb ten kostel blahoslaveného Víta bude vší České země hlava
Strana 33
DRAHOMIRIN POKUS OTRAVITI VACLAVA. 33 a biskupství a v budúcím času i arcibiskupství.« A tak jest ten kostel posvěcen od sv. Volfganka1. (Smrt Drahomířina.) /L. 924. Vidúci ukrutná Drahomíra, že se její (R. 924) moc zmenšuje a křesťané že se velmi skrze syna jejího Vácslava rozmnožují, počala lstivé úklady o něm jednati, chtěci jej o jeho život připraviti. Času jednoho přijela do příbytku někdy manžela svého Vratislava, jenž byl na nižším hradě, a nalezši tu Vácslava, syna svého, velmi přátelsky s ním rozmlúvala, víru křesťanskú nad obyčej vychvalujíc, že se ráda chce dáti pokřtíti, pravila a majíci s sebú lahvici Vlastiným obyčejem při- praveného traňku a kauzedlného, toho nápoje ča- stokrát synu svému ku pití podávala. Ale on plný jsa Ducha sv., jí jest odpověděl: »Znám to, že si ty mne na svět tento vyvedla a že chceš také mne s světa svésti. Ještě čas nepřišel, aby se tvá vuole vyplnila, odejdiž v pokoji.« Kteráž rozhně- vavši se naň, poslala své věrné posly pohany, kteréž při sobě měla, k Boleslavovi, synu svému, aby nikterakž nedopauštěl živu býti Vácslavovi, bratru svému, ale jakž může, jej s světa sprovodil. A v tom rozhněvání velikú a prokletú přísahu Tyto legendy Hájek již nalezl ve svých předlohách, Co následuje, je však většinou jeho výmysl. Kronika. II. 3
DRAHOMIRIN POKUS OTRAVITI VACLAVA. 33 a biskupství a v budúcím času i arcibiskupství.« A tak jest ten kostel posvěcen od sv. Volfganka1. (Smrt Drahomířina.) /L. 924. Vidúci ukrutná Drahomíra, že se její (R. 924) moc zmenšuje a křesťané že se velmi skrze syna jejího Vácslava rozmnožují, počala lstivé úklady o něm jednati, chtěci jej o jeho život připraviti. Času jednoho přijela do příbytku někdy manžela svého Vratislava, jenž byl na nižším hradě, a nalezši tu Vácslava, syna svého, velmi přátelsky s ním rozmlúvala, víru křesťanskú nad obyčej vychvalujíc, že se ráda chce dáti pokřtíti, pravila a majíci s sebú lahvici Vlastiným obyčejem při- praveného traňku a kauzedlného, toho nápoje ča- stokrát synu svému ku pití podávala. Ale on plný jsa Ducha sv., jí jest odpověděl: »Znám to, že si ty mne na svět tento vyvedla a že chceš také mne s světa svésti. Ještě čas nepřišel, aby se tvá vuole vyplnila, odejdiž v pokoji.« Kteráž rozhně- vavši se naň, poslala své věrné posly pohany, kteréž při sobě měla, k Boleslavovi, synu svému, aby nikterakž nedopauštěl živu býti Vácslavovi, bratru svému, ale jakž může, jej s světa sprovodil. A v tom rozhněvání velikú a prokletú přísahu Tyto legendy Hájek již nalezl ve svých předlohách, Co následuje, je však většinou jeho výmysl. Kronika. II. 3
Strana 34
34 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 924—925. Propadla se. 71V učinila, že hned pojede k hrobu otce svého a bo- hům tu že chce obět vzácnú učiniti a s jich po- mocí všecky křesťany že chce dáti zmordovati. A vsedši na svuoj vuoz formanu svému (jenž velmi nábožný křesťan byl) kázala se do Lucka vésti. A když od sv. Víta k Pohořalé vsi jeli, na té cestě stál kostel sv. Matúše a jeden kněz v něm mši sv. slúžil a k pozdvihání těla Božího se stro- jil; forman kněžnin, že křesťan byl, zvonček v ko- stele uslyšav, s koně skočil a položil bič na zemi, do kostela vběhl a rychle poklekl na kolena. To vi- dúci zlořečená pohanka, nadmíru hanebně zloře- čiti počala a prokletým jazykem lála, tak že hlas její se v tom kostele rozhlašoval. Forman po po- zdvihání z kostela vykročil, toť země se hrozně otevřela a vůz ten i s koňmi i s tau zlořečenau Drahomírau v se požřela. V tom z té propasti ukázal se dajm a oheň a smrad nesnesitedlný vyšel, toť země ta rychle se zase zavřela. Bič to- liko formanuov tu zuostal na zemi, kterýž vzav poklekl na kolena, P. Bohu děkoval, že jest jeho od té náhlé smrti zachoval. Kněz když mši do- konal a z kostela vyšel, tu jesti s ji/nými kře- sťany divný křik a hrozný hlas pod zemí v té já- mě slyšal. Kteráž potom byla za dlauhý čas plo- 1 Snímek celé této stránky v pův. velikosti připojen v příloze.
34 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 924—925. Propadla se. 71V učinila, že hned pojede k hrobu otce svého a bo- hům tu že chce obět vzácnú učiniti a s jich po- mocí všecky křesťany že chce dáti zmordovati. A vsedši na svuoj vuoz formanu svému (jenž velmi nábožný křesťan byl) kázala se do Lucka vésti. A když od sv. Víta k Pohořalé vsi jeli, na té cestě stál kostel sv. Matúše a jeden kněz v něm mši sv. slúžil a k pozdvihání těla Božího se stro- jil; forman kněžnin, že křesťan byl, zvonček v ko- stele uslyšav, s koně skočil a položil bič na zemi, do kostela vběhl a rychle poklekl na kolena. To vi- dúci zlořečená pohanka, nadmíru hanebně zloře- čiti počala a prokletým jazykem lála, tak že hlas její se v tom kostele rozhlašoval. Forman po po- zdvihání z kostela vykročil, toť země se hrozně otevřela a vůz ten i s koňmi i s tau zlořečenau Drahomírau v se požřela. V tom z té propasti ukázal se dajm a oheň a smrad nesnesitedlný vyšel, toť země ta rychle se zase zavřela. Bič to- liko formanuov tu zuostal na zemi, kterýž vzav poklekl na kolena, P. Bohu děkoval, že jest jeho od té náhlé smrti zachoval. Kněz když mši do- konal a z kostela vyšel, tu jesti s ji/nými kře- sťany divný křik a hrozný hlas pod zemí v té já- mě slyšal. Kteráž potom byla za dlauhý čas plo- 1 Snímek celé této stránky v pův. velikosti připojen v příloze.
Strana 35
DRAHOMIRA SE PROPADLA. 35 tem opletena a kdožkoli zúmyslně přes ten plot na to zlořečené místo všel, zlořečenství toho vždycky toho dne bylo na něm nějaké znamení ukázáno aneb jakž někteří chtí, že jest ten den nějakú hanbu světskú trpěl. Toho času přišly jsú lživé noviny do Boleslavi k Boleslavovi knížeti, kterak by Vácslav, kníže Pražský, úkladně kázal svau a jeho máteř zamor- dovati a do nějaké hluboké (kteruož udělati ká- zal) jámy s vozem i s koňmi vmetati a tam jí zasypati. Boleslav těm řečem u sebe místo dav, slíbil toho účiňku nad svým bratrem pomstiti. (Sv. Václav a Drslav.) L. 925. Kníže Vácslav, již maje pokoj před (R. 925) svú mateří, počal domy Boží rozmnožovati a službu Boží slavně vésti. Šatlavy a žaláře všecky chtěl zrušiti, šibenice kázal posekati, saudcuom, aby saudy spravedlivé činili, přísně přikazoval, o to vždycky najvětší péči měl, aby žádná nevinná krev v knížetství jeho nebyla vylita, a tak všecky tiché a pokojné měl do sebe obyčeje. Vida jej Drzslav, syn někdy Mstiboje, knížete Kauřim- ského, též kníže Kauřimský, jenž prvé Zlicko slúlo, tak pokojného a tichého, počal své knížet- ství Kauřimské rozšiřovati a přes meze dřív vyměřené a příkopy vymetané daleko sahati. Kní- že Vácslav k němu poslal, prose jeho, aby toho Kníže Kauřim- ské.
DRAHOMIRA SE PROPADLA. 35 tem opletena a kdožkoli zúmyslně přes ten plot na to zlořečené místo všel, zlořečenství toho vždycky toho dne bylo na něm nějaké znamení ukázáno aneb jakž někteří chtí, že jest ten den nějakú hanbu světskú trpěl. Toho času přišly jsú lživé noviny do Boleslavi k Boleslavovi knížeti, kterak by Vácslav, kníže Pražský, úkladně kázal svau a jeho máteř zamor- dovati a do nějaké hluboké (kteruož udělati ká- zal) jámy s vozem i s koňmi vmetati a tam jí zasypati. Boleslav těm řečem u sebe místo dav, slíbil toho účiňku nad svým bratrem pomstiti. (Sv. Václav a Drslav.) L. 925. Kníže Vácslav, již maje pokoj před (R. 925) svú mateří, počal domy Boží rozmnožovati a službu Boží slavně vésti. Šatlavy a žaláře všecky chtěl zrušiti, šibenice kázal posekati, saudcuom, aby saudy spravedlivé činili, přísně přikazoval, o to vždycky najvětší péči měl, aby žádná nevinná krev v knížetství jeho nebyla vylita, a tak všecky tiché a pokojné měl do sebe obyčeje. Vida jej Drzslav, syn někdy Mstiboje, knížete Kauřim- ského, též kníže Kauřimský, jenž prvé Zlicko slúlo, tak pokojného a tichého, počal své knížet- ství Kauřimské rozšiřovati a přes meze dřív vyměřené a příkopy vymetané daleko sahati. Kní- že Vácslav k němu poslal, prose jeho, aby toho Kníže Kauřim- ské.
Strana 36
30 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 925. nečinil. I vzkázal jemu Drzslav a řka: »Povězte tomu pletinohovi, ať on hledí na své knihy, a já zatím jeho knížetství sobě podmáním.« A v tom ihned počal velmi násilně Židomiřského dvoru dobývati. Kníže Vácslav, ač byl tich, hned kázal svým všem pohotově býti, pravě, že chce svého knížetství brániti, a pojav lidu sedm set, sám ži- votně, bral se s ními na obranu Židomiřského dvoru. Drzslav to uslyšav, také mnoho lidu z svého knížetství sebral a hned s tím lidem upřímo táhl proti knížeti Pražskému. Uhlédav to kníže Vácslav, řekl k těm, kteříž okolo něho byli: »Ó, jaké tuto bude krve prolití a lidí těchto pro jeho nezbedné srdce zahynutí! Jeďte rychle a povězte jemu, ať lidu svého i mého nedává v za- hynutí. Ale poněvadž mu se mého knížetství tak velmi chce, nechť se se mnau o ně sám osobně tepe a přemůželi mne, obojím knížetstvím vlád- núti bude. Pakli já Boží pomocí nad ním zvítě- zím, také knížetství jeho sobě osobě jím vládnúti budu.« To když Drslavovi oznámeno bylo, velmi se ulekl. Ale však, ač nerad, dal jest k tomu své povolení. A tak skrze posly smluvili, aby žád- nému z ních jeho lidé nepomáhali. I sjeli sú se lid obojí proti vsi, kteráž slove Hruškoklaty2; = osobně. — Nyní Roztoklaty, Chroustoklaty.
30 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 925. nečinil. I vzkázal jemu Drzslav a řka: »Povězte tomu pletinohovi, ať on hledí na své knihy, a já zatím jeho knížetství sobě podmáním.« A v tom ihned počal velmi násilně Židomiřského dvoru dobývati. Kníže Vácslav, ač byl tich, hned kázal svým všem pohotově býti, pravě, že chce svého knížetství brániti, a pojav lidu sedm set, sám ži- votně, bral se s ními na obranu Židomiřského dvoru. Drzslav to uslyšav, také mnoho lidu z svého knížetství sebral a hned s tím lidem upřímo táhl proti knížeti Pražskému. Uhlédav to kníže Vácslav, řekl k těm, kteříž okolo něho byli: »Ó, jaké tuto bude krve prolití a lidí těchto pro jeho nezbedné srdce zahynutí! Jeďte rychle a povězte jemu, ať lidu svého i mého nedává v za- hynutí. Ale poněvadž mu se mého knížetství tak velmi chce, nechť se se mnau o ně sám osobně tepe a přemůželi mne, obojím knížetstvím vlád- núti bude. Pakli já Boží pomocí nad ním zvítě- zím, také knížetství jeho sobě osobě jím vládnúti budu.« To když Drslavovi oznámeno bylo, velmi se ulekl. Ale však, ač nerad, dal jest k tomu své povolení. A tak skrze posly smluvili, aby žád- nému z ních jeho lidé nepomáhali. I sjeli sú se lid obojí proti vsi, kteráž slove Hruškoklaty2; = osobně. — Nyní Roztoklaty, Chroustoklaty.
Strana 37
SOUBOJ VACLAVUV S DRSLAVEM. 37 jedni od druhých tak daleko, jako by mohl s lu- čiště dostřeliti, se položili. Toť na svém koni v krásném odění vyjede kníže Vácslav bez meškání, také z svých vytočí se krásně ozdobený Drzslav. A dřív než Vácslava dojel, až rychle skočil s svého koně a klekl na svá kolena před ním. Meč svuoj vyňav nahý, na zemi položil, řka: »Buď milostiv služebníku své- mu, muži svatý, život můj v tvých rukú jest, za- chovaj mi život, vezmi mé knížetství a mne učiň jedním z menších svých služebníkuov!« To slyše kníže Vácslav jemu odpověděl: »Bratře muoj, z této milosti ne mně, ale Pánu nebeskému děkuj, své knížetství sobě měj a mého mně v pokoji nechaj.« Lid Pražský se domuov navrátil, Drzslavuov se také do Kauřimska obrá- til. Drzslav s Vácslavem jeli spolu do Židomíře, a tu se do konce o všecko smluvili, tak aby ne- bývali nikdá proti soběj. Kníže Vácslav Drslava, tu tajně s ním rozmlú- vaje, u víře napravil, tak že se s svým se vším li- dem slibil pokřtíti, jakož jest potom tak učinil. Když se pak Drzslav do Kauřimského navrátil knížetství, ptali jsú se jeho zemané, proč jest/ se tak lehce poddal knížeti Pražskému. I odpověděl / 721 1 Ve vypravování několik rýmů (z kroniky Dalimi- lovy?).
SOUBOJ VACLAVUV S DRSLAVEM. 37 jedni od druhých tak daleko, jako by mohl s lu- čiště dostřeliti, se položili. Toť na svém koni v krásném odění vyjede kníže Vácslav bez meškání, také z svých vytočí se krásně ozdobený Drzslav. A dřív než Vácslava dojel, až rychle skočil s svého koně a klekl na svá kolena před ním. Meč svuoj vyňav nahý, na zemi položil, řka: »Buď milostiv služebníku své- mu, muži svatý, život můj v tvých rukú jest, za- chovaj mi život, vezmi mé knížetství a mne učiň jedním z menších svých služebníkuov!« To slyše kníže Vácslav jemu odpověděl: »Bratře muoj, z této milosti ne mně, ale Pánu nebeskému děkuj, své knížetství sobě měj a mého mně v pokoji nechaj.« Lid Pražský se domuov navrátil, Drzslavuov se také do Kauřimska obrá- til. Drzslav s Vácslavem jeli spolu do Židomíře, a tu se do konce o všecko smluvili, tak aby ne- bývali nikdá proti soběj. Kníže Vácslav Drslava, tu tajně s ním rozmlú- vaje, u víře napravil, tak že se s svým se vším li- dem slibil pokřtíti, jakož jest potom tak učinil. Když se pak Drzslav do Kauřimského navrátil knížetství, ptali jsú se jeho zemané, proč jest/ se tak lehce poddal knížeti Pražskému. I odpověděl / 721 1 Ve vypravování několik rýmů (z kroniky Dalimi- lovy?).
Strana 38
38 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 926—927. jím: »Jakž jsem vyjel z mého haufu proti němu, tak ruce mé i nohy byly svázaný, neb jsem se vel- mi ulekl, vida kříž zlattý na jeho čele a dva muži jako sv. postavy, ani jej vedú s obau strán držíce. Velikau od ních hrůzau přinucen jsa, musil sem se před ním pokořiti.« Kostel sv. Antonína. (Sv. Václav šíří křesťanství.) L. 926. Kníže Vácslav kázal duom jeden ve- liký u Šarecké brány postaviti a při něm kostel ve jméno sv. Antonína. A do toho domu všecky sirotky chudé kázal uvésti a z knížecí kuchyně jim pokrmy dávati. Neb jest Vácslav ženy neměl i měl jest ty sirotky za syny a dcery a od chudých pohanuov kázal děti kupovati, dal je křtíti a tak víru křesťanskú snažně rozmnožoval. Ale bratr jeho Boleslav, což on dobrého činil, všemu tomu byl na odpor a skrze ponukání zlých pohanův, den ode dne vždycky o jeho smrt smajšleje, pří- činy k tomu hledal. R. t. v krajinách východních mezi křesťany veliké byly války a mnohá krve prolití a zvláště mezi Řeky a Bulgary, neb Symeon, král Bulgar- ský, Řekům činil veliké škody. Ale Romanus, cí sař Řecký, jenž byl muž velmi milostivý, chtě ta- kové krveprolevání přetrhnúti a pokoj způsobiti, poslal své oratoryi k Symeonovi, kteříž tak jed- (R. 926) = vyslance.
38 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 926—927. jím: »Jakž jsem vyjel z mého haufu proti němu, tak ruce mé i nohy byly svázaný, neb jsem se vel- mi ulekl, vida kříž zlattý na jeho čele a dva muži jako sv. postavy, ani jej vedú s obau strán držíce. Velikau od ních hrůzau přinucen jsa, musil sem se před ním pokořiti.« Kostel sv. Antonína. (Sv. Václav šíří křesťanství.) L. 926. Kníže Vácslav kázal duom jeden ve- liký u Šarecké brány postaviti a při něm kostel ve jméno sv. Antonína. A do toho domu všecky sirotky chudé kázal uvésti a z knížecí kuchyně jim pokrmy dávati. Neb jest Vácslav ženy neměl i měl jest ty sirotky za syny a dcery a od chudých pohanuov kázal děti kupovati, dal je křtíti a tak víru křesťanskú snažně rozmnožoval. Ale bratr jeho Boleslav, což on dobrého činil, všemu tomu byl na odpor a skrze ponukání zlých pohanův, den ode dne vždycky o jeho smrt smajšleje, pří- činy k tomu hledal. R. t. v krajinách východních mezi křesťany veliké byly války a mnohá krve prolití a zvláště mezi Řeky a Bulgary, neb Symeon, král Bulgar- ský, Řekům činil veliké škody. Ale Romanus, cí sař Řecký, jenž byl muž velmi milostivý, chtě ta- kové krveprolevání přetrhnúti a pokoj způsobiti, poslal své oratoryi k Symeonovi, kteříž tak jed- (R. 926) = vyslance.
Strana 39
VACLAV ZAKLADÁ KOSTELY. 39 nali, že dcera Krištofova syna jeho, jménem Irene (aneb jakž Liutherandusi v knihách svých třetích, v kap. 9. píše, že by ji na ten čas Irene jméno dáno bylo), usnúbena byla Petrovi, synu Symeonovu, krále Bulgarského, za manželku a tak že sú ty nevole přetrženy. L. 927. Vácslav, kníže Český, měl velikú o to pilnost, aby apoštoluov a jiných sv. jména v jeho knížetství rozhlášena byla. I rozkázal jest s po- volením najvyžšího biskupa křesťanského, na ten čas Jana X., kostel slavný k poctivosti sv. Petrovi a Pavlovi apoštoluom postaviti, blízko řeky Vhlta- vy nad městem Pražským. A hned toho roku po- slal druhé posly k témuž římskému biskupu, žá- daje, aby tomu kostelu milost učinil: kdož by koli na pút pro svých hříchův odpuštění do Říma jíti nemohl, aby přijda do toho kostela a milosti hledaje, aby jí mohl naleznúti a svých míti hří- chuov odpuštění, tak jako v kostele sv. Petra v Ří- mě. To když jest skrze listy obdržal, tomu ko- stelu dal jméno kostel sv. Petra v Římě. A ten kostel byl postaven nedaleko řeky Vhltavy nad městem Pražským, tu kdež nyní voda teče z No- vého města Pražského do řeky na západ slunce, mezi struhami (a také někteří říkali sv. Petra na Strauze a nyní slove v Jirchářích). Druhý ká- (R. 927) Kostel sv. Petra na Strauze. Kostel sv. Vavřince. Míní se italský historik X. stol. Liutprand.
VACLAV ZAKLADÁ KOSTELY. 39 nali, že dcera Krištofova syna jeho, jménem Irene (aneb jakž Liutherandusi v knihách svých třetích, v kap. 9. píše, že by ji na ten čas Irene jméno dáno bylo), usnúbena byla Petrovi, synu Symeonovu, krále Bulgarského, za manželku a tak že sú ty nevole přetrženy. L. 927. Vácslav, kníže Český, měl velikú o to pilnost, aby apoštoluov a jiných sv. jména v jeho knížetství rozhlášena byla. I rozkázal jest s po- volením najvyžšího biskupa křesťanského, na ten čas Jana X., kostel slavný k poctivosti sv. Petrovi a Pavlovi apoštoluom postaviti, blízko řeky Vhlta- vy nad městem Pražským. A hned toho roku po- slal druhé posly k témuž římskému biskupu, žá- daje, aby tomu kostelu milost učinil: kdož by koli na pút pro svých hříchův odpuštění do Říma jíti nemohl, aby přijda do toho kostela a milosti hledaje, aby jí mohl naleznúti a svých míti hří- chuov odpuštění, tak jako v kostele sv. Petra v Ří- mě. To když jest skrze listy obdržal, tomu ko- stelu dal jméno kostel sv. Petra v Římě. A ten kostel byl postaven nedaleko řeky Vhltavy nad městem Pražským, tu kdež nyní voda teče z No- vého města Pražského do řeky na západ slunce, mezi struhami (a také někteří říkali sv. Petra na Strauze a nyní slove v Jirchářích). Druhý ká- (R. 927) Kostel sv. Petra na Strauze. Kostel sv. Vavřince. Míní se italský historik X. stol. Liutprand.
Strana 40
40 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 928. (R. 928) Kostel sv. Kozmy a Damiána. zal postaviti k poctivosti Bohu a sv. Vavřinci, mučedlníku Božímu v Starém městě Pražském, tu kdež nyní jest klášter sv. Anny; a tu ustanovil kněze jednoho, jemuž bylo jméno Letomil, aby tu za kníže i za všecken lid jeho P. Bohu na každý den prosebné i posvátné oběti obětoval a hněv Boží krotil. L. 928. Navrátili sú se poslové knížete Praž- ského z Říma a jemu od Jana, naj/vyžšího bi- skupa, listy a na nich mnohé milosti přinesli, kteréž on přijav s poctivostí, pilně se na nich vy- ptával o náboženství Římským a o řádu při pocti- vosti P. Bohu a svatým jeho; kteříž když sú jemu mnoho pravili o tom, všecko to rád vděčně a mi- lostivě slyšal. A ptal se jich, kterého sú času byli v Římě; i řekli jemu: »Čtyřmezcítmý den měsíce září tam sme přijeli a třetího dne velikú sme a slavnú poctivost P. Bohu činiti viděli v kostele dvau mučedlníkuov, sv. Kozmy a sv. Damiana. Neb ti někdy byvše lékaři, lidská i hovadská, těla hojili a za to žádné časné nechtěli bráti záplaty; a mnohých pohanuov duše, obrátivše je na víru křesťanskú, k spasení přivedli a skrze to své ži- voty složili a najvíce pro jméno P. Ježíše. A toho dne byla jest jich smrt pamatována. Opět třetího dne potom byli sme v kostele sv. Michala arch- 1 = zvířecí. — = zaplacení.
40 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 928. (R. 928) Kostel sv. Kozmy a Damiána. zal postaviti k poctivosti Bohu a sv. Vavřinci, mučedlníku Božímu v Starém městě Pražském, tu kdež nyní jest klášter sv. Anny; a tu ustanovil kněze jednoho, jemuž bylo jméno Letomil, aby tu za kníže i za všecken lid jeho P. Bohu na každý den prosebné i posvátné oběti obětoval a hněv Boží krotil. L. 928. Navrátili sú se poslové knížete Praž- ského z Říma a jemu od Jana, naj/vyžšího bi- skupa, listy a na nich mnohé milosti přinesli, kteréž on přijav s poctivostí, pilně se na nich vy- ptával o náboženství Římským a o řádu při pocti- vosti P. Bohu a svatým jeho; kteříž když sú jemu mnoho pravili o tom, všecko to rád vděčně a mi- lostivě slyšal. A ptal se jich, kterého sú času byli v Římě; i řekli jemu: »Čtyřmezcítmý den měsíce září tam sme přijeli a třetího dne velikú sme a slavnú poctivost P. Bohu činiti viděli v kostele dvau mučedlníkuov, sv. Kozmy a sv. Damiana. Neb ti někdy byvše lékaři, lidská i hovadská, těla hojili a za to žádné časné nechtěli bráti záplaty; a mnohých pohanuov duše, obrátivše je na víru křesťanskú, k spasení přivedli a skrze to své ži- voty složili a najvíce pro jméno P. Ježíše. A toho dne byla jest jich smrt pamatována. Opět třetího dne potom byli sme v kostele sv. Michala arch- 1 = zvířecí. — = zaplacení.
Strana 41
VACLAVOVO POSELSTVÍ DO RIMA. 41 anděla a tu toho dne na sto aneb více mší sv. a obětí P. Bohu k poctivosti a anděluom jeho uči- něno bylo.« To slyše kníže Vácslav zaplakal a řka: »Dajž to milý P. Buoh, aby muoj také den mezi těmi svatými počten byl a v tomto knížetství aby tak hojné služby P. Bohu k poctivosti a svatým jeho aby činěny byly jako v Římě.« A odšed hned kázal kostel jeden mezi Prahau a Vyšehradem na vy- soké skále k poctivosti P. Bohu a ve jméno ss. jeho Kozmy a Damiana postaviti a to s velikau pilností tak, že jest ve čtyřidcíti dnech dokonán. Druhý také kázal hned založiti a pilně stavěti pod Petřínem proti Pohořelici ve jméno sv. Michala archanděla. Ten když byl dokonán, kníže všed do něho, knězi Radoslavovi jej k opatrování po- ručil a sám kníže častokrát nočním časem, s slu- žebníkem svým Podivínem do něho přicházeje, P. Bohu se modlil a sv. Michala, aby po vykonání jeho života duši jeho před P. Bohem obětoval, snážně prosil. Kostel sv. Michala. (Smrt sv. Václava.) L. 929. Kníže Vácslav, nechtěje svého nábo- (R. 929) ženství umenšiti, ale více rozmnožiti, bratra svého Boleslava napomínal, poněvadž jest křesťan, aby byl dobrý křesťan a milostivý. A to jestliže učiní a tu svú ukrutnost, kterúž má obyčej nad svými
VACLAVOVO POSELSTVÍ DO RIMA. 41 anděla a tu toho dne na sto aneb více mší sv. a obětí P. Bohu k poctivosti a anděluom jeho uči- něno bylo.« To slyše kníže Vácslav zaplakal a řka: »Dajž to milý P. Buoh, aby muoj také den mezi těmi svatými počten byl a v tomto knížetství aby tak hojné služby P. Bohu k poctivosti a svatým jeho aby činěny byly jako v Římě.« A odšed hned kázal kostel jeden mezi Prahau a Vyšehradem na vy- soké skále k poctivosti P. Bohu a ve jméno ss. jeho Kozmy a Damiana postaviti a to s velikau pilností tak, že jest ve čtyřidcíti dnech dokonán. Druhý také kázal hned založiti a pilně stavěti pod Petřínem proti Pohořelici ve jméno sv. Michala archanděla. Ten když byl dokonán, kníže všed do něho, knězi Radoslavovi jej k opatrování po- ručil a sám kníže častokrát nočním časem, s slu- žebníkem svým Podivínem do něho přicházeje, P. Bohu se modlil a sv. Michala, aby po vykonání jeho života duši jeho před P. Bohem obětoval, snážně prosil. Kostel sv. Michala. (Smrt sv. Václava.) L. 929. Kníže Vácslav, nechtěje svého nábo- (R. 929) ženství umenšiti, ale více rozmnožiti, bratra svého Boleslava napomínal, poněvadž jest křesťan, aby byl dobrý křesťan a milostivý. A to jestliže učiní a tu svú ukrutnost, kterúž má obyčej nad svými
Strana 42
42 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 929. poddanými provozovati, promění v milostivost, že jemu chce svého knížetství Pražského postúpiti a klášter dada postaviti, tu že chce pod kápí P. Bohu se kořiti a jemu až do své smrti tu slúžiti. Boleslav chtěl jest ovšem rád knížetství Praž- skému, ale ukrutnosti, kteruož měl z přirození a z naučení své mateře, ač sliboval, však, neopustil. Vácslav pak povolav k sobě Křezoboje a Blaži- slava, svých věrných posluov, dav jím listy, žá- dal jích, aby šli do Říma a najvyžšího biskupa křesťanského za to aby žádali, kníže Vácslav aby mohl svuoj stav proměniti, postaupě bratru svému Boleslavovi knížetství Pražského, sám vezma na se zákon a řeholu sv. Benedikta aby mohl P. Bohu svému volně slúžiti. Když jsau pak poslové k jed- nání té věci do Říma odešli, Boleslav jako muž zuořivý a snad ponuknutím ďábelským toho ni- kterakž čekati nechtěl, ale když jeho žena jmé- nem Brzena, jenž byla dcera Krajslavova z Sto- chova, k porodu se přibližovala, chytrost lstivú vymyslil, tak aby bratra svého na křestné hody pozval a tu jakož bude moci, buď tajně neb zjevně o jeho život připravil. Kníže Vácslav jako muž Bohu milý, věda o všem, co se o něm jedná při bratru jeho, dobrovolně pozván jsa šel k své smrti do Boleslavě a na té cestě s svými služebníky měl = přece.
42 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 929. poddanými provozovati, promění v milostivost, že jemu chce svého knížetství Pražského postúpiti a klášter dada postaviti, tu že chce pod kápí P. Bohu se kořiti a jemu až do své smrti tu slúžiti. Boleslav chtěl jest ovšem rád knížetství Praž- skému, ale ukrutnosti, kteruož měl z přirození a z naučení své mateře, ač sliboval, však, neopustil. Vácslav pak povolav k sobě Křezoboje a Blaži- slava, svých věrných posluov, dav jím listy, žá- dal jích, aby šli do Říma a najvyžšího biskupa křesťanského za to aby žádali, kníže Vácslav aby mohl svuoj stav proměniti, postaupě bratru svému Boleslavovi knížetství Pražského, sám vezma na se zákon a řeholu sv. Benedikta aby mohl P. Bohu svému volně slúžiti. Když jsau pak poslové k jed- nání té věci do Říma odešli, Boleslav jako muž zuořivý a snad ponuknutím ďábelským toho ni- kterakž čekati nechtěl, ale když jeho žena jmé- nem Brzena, jenž byla dcera Krajslavova z Sto- chova, k porodu se přibližovala, chytrost lstivú vymyslil, tak aby bratra svého na křestné hody pozval a tu jakož bude moci, buď tajně neb zjevně o jeho život připravil. Kníže Vácslav jako muž Bohu milý, věda o všem, co se o něm jedná při bratru jeho, dobrovolně pozván jsa šel k své smrti do Boleslavě a na té cestě s svými služebníky měl = přece.
Strana 43
VACLAV V BOLESLAVI U BOLESLAVA. 43 jest o víře křesťanské mnohá rozmlúvaní. A když se k Labi přibližoval, jeden bohobojný křesťan jménem Srosť, jeda na koni s ním se potkal a ssed s koně, před knížetem se poklonil a odved jej málo na stranu, pošepmo jemu pověděl a řka: »Rychle vsedni na tento kůň/ a jeď zase do Prahy, neb bratr tvuoj na tom se postavil, jakž k němu přijedeš, aby tebe od sebe nepustil, ale jakžkoli bude moci, aby tě života zbavil.« I řekl jemu kníže: »Příteli milý, z této víry a lásky tobě děkuji, znám to, žeby nerad, aby křesťanská krev, a zvláště knížetská, měla býti vylita na ze- mi. Vímť já to, co bratr muoj o mně ukládá, ale jistě mi věř, že všecko jeho jednání v rukú Božích jest. Položil jest P. Buoh cíl životu mému, kte- réhož já pominúti nemohu; dosti sem byl živ na tomto bídném světě, již na něm více najsem žádostiv býti.« A tak sú se spolu rozešli. A když přišel k Boleslavovi do jeho domu, tu jest od něho ochotně, ale lstivě, přivítán. Když pak přišel čas večeře, kníže Vácslav s některými znamenitějšími obzvláštně za stuol byl posazen. Tu maličko pojedl a vždy v svém srdci tajně se P. Bohu modlil; a otevřev usta svá k spoluse- dícím za stolem svým služebníkům jest mluvil řka: »Přátelé milí moji, jezte, píte a hodujte ve jméno P. Ježíše se mnú dnes, neb více zajisté s vámi pokrmu tělesného na tomto světě požívati V 737
VACLAV V BOLESLAVI U BOLESLAVA. 43 jest o víře křesťanské mnohá rozmlúvaní. A když se k Labi přibližoval, jeden bohobojný křesťan jménem Srosť, jeda na koni s ním se potkal a ssed s koně, před knížetem se poklonil a odved jej málo na stranu, pošepmo jemu pověděl a řka: »Rychle vsedni na tento kůň/ a jeď zase do Prahy, neb bratr tvuoj na tom se postavil, jakž k němu přijedeš, aby tebe od sebe nepustil, ale jakžkoli bude moci, aby tě života zbavil.« I řekl jemu kníže: »Příteli milý, z této víry a lásky tobě děkuji, znám to, žeby nerad, aby křesťanská krev, a zvláště knížetská, měla býti vylita na ze- mi. Vímť já to, co bratr muoj o mně ukládá, ale jistě mi věř, že všecko jeho jednání v rukú Božích jest. Položil jest P. Buoh cíl životu mému, kte- réhož já pominúti nemohu; dosti sem byl živ na tomto bídném světě, již na něm více najsem žádostiv býti.« A tak sú se spolu rozešli. A když přišel k Boleslavovi do jeho domu, tu jest od něho ochotně, ale lstivě, přivítán. Když pak přišel čas večeře, kníže Vácslav s některými znamenitějšími obzvláštně za stuol byl posazen. Tu maličko pojedl a vždy v svém srdci tajně se P. Bohu modlil; a otevřev usta svá k spoluse- dícím za stolem svým služebníkům jest mluvil řka: »Přátelé milí moji, jezte, píte a hodujte ve jméno P. Ježíše se mnú dnes, neb více zajisté s vámi pokrmu tělesného na tomto světě požívati V 737
Strana 44
44 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 929. nebudu; zítra, dá-li P. Buoh, to jest u vigiljí sv. Michala probošta, rajského, pro milost, krále ne- beského, jenž za nás všecky na sv. kříži umříti ráčil, bratří moji milí, smrt umučení mého trpěti budu a sv. Michal duši mú, když jí z těla vy- pustím, Bohu mému, P. Ježíši Kristu, ji do života věčného donese a ohlásí. Protož i z vás každý vypíte tento koflíček vína pro milost, Michala sv. archanděla, ať vaše duše také donese do pří- bytku věčného.« Tu pak vstav od večeře, šel do modlitebnice a tam se velmi snažně a nábožně P. Bohu svému modlil a služebníka svého najmi- lejšího, jménem Podivena, kterýž jako ustavičně při něm byl, zavolav, pro kněze jej poslal. A tu hned P. Bohu se a tomu knězi svých hříchův srdcem skrúšeným vyznával. A tak od úřadu kněžského rozhříšení a s P. Bohem smíření při- jal a odstúpiv od kněze, opět se P. Bohu až do jitřně, modlil. A pobyv při celé jitřni, s kněžími se rozžehnal a u kostelních dveří poklekl na holá kolena, svých rukú k nebi pozdvihaje, aby P. Buoh duši jeho v své ruce přijíti ráčil, nábožně prosil. V tom jeden z kněží do kostela přišel, když svítati počalo. Tu kníže Vácslav žalostivě poklekl před oltářem na holá kolena a kněz jemu 1 = náčelníka, z lat. — 2 = lásku. — = ranní pobožnost, mše.
44 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 929. nebudu; zítra, dá-li P. Buoh, to jest u vigiljí sv. Michala probošta, rajského, pro milost, krále ne- beského, jenž za nás všecky na sv. kříži umříti ráčil, bratří moji milí, smrt umučení mého trpěti budu a sv. Michal duši mú, když jí z těla vy- pustím, Bohu mému, P. Ježíši Kristu, ji do života věčného donese a ohlásí. Protož i z vás každý vypíte tento koflíček vína pro milost, Michala sv. archanděla, ať vaše duše také donese do pří- bytku věčného.« Tu pak vstav od večeře, šel do modlitebnice a tam se velmi snažně a nábožně P. Bohu svému modlil a služebníka svého najmi- lejšího, jménem Podivena, kterýž jako ustavičně při něm byl, zavolav, pro kněze jej poslal. A tu hned P. Bohu se a tomu knězi svých hříchův srdcem skrúšeným vyznával. A tak od úřadu kněžského rozhříšení a s P. Bohem smíření při- jal a odstúpiv od kněze, opět se P. Bohu až do jitřně, modlil. A pobyv při celé jitřni, s kněžími se rozžehnal a u kostelních dveří poklekl na holá kolena, svých rukú k nebi pozdvihaje, aby P. Buoh duši jeho v své ruce přijíti ráčil, nábožně prosil. V tom jeden z kněží do kostela přišel, když svítati počalo. Tu kníže Vácslav žalostivě poklekl před oltářem na holá kolena a kněz jemu 1 = náčelníka, z lat. — 2 = lásku. — = ranní pobožnost, mše.
Strana 45
UMUČENÍ SV. VÁCLAVA. 45 podal tělo P. Ježíše v svátosti velebné na posílení cesty života věčného. Opět odšel a klekl na to místo u dveří kostelních jako prvé a řka: »Již jsem všecky strachy smrti přemohl. Již mne sa- mého P. Bohu mému obětovati hotov jsem.« A ohledl se uzřel, anoi se béře ukrutný Kájn na bratra svého Abele spravedlivého, ochotnau myslí jeho, dobré jitro jemu vinšuje, pozdravil. A Boleslav vytáh meč služebníka Božího chtě za- mordovati, ránu jemu učinil, až jemu ucho jeho uťal; a hned zpátkem postúpiv padl a meč z ru- kau upustil, tak že žádné moci nad ním neměl. A Vácslav, vzav meč za konec, podal jemu a řka: »Vuole tvá budiž v tvých rukau.« A on Boleslav přijav meč od něho, udělal jemu v jeho hřbet bo- denau ránu a ponukl Štyrsy a Hněvsy svých slu- žebníkuov a sám pryč běžal do svého příbytku, an ho žádný nehoní, strašlivě, utíkaje. Štyrsa a Hněvsa toho muže svatého, bratra pána svého, jsú nemilostivě bili, tak až duši jeho k P. Bohu poslavše a tělo tu na zemi pozůstavivše, pryč jsú odešli. Krev pak, kteráž z těla jeho až na stěnu vyskočila, žádným obyčejem nemohla býti zahla- zena. Vidúce, že již muž Boží umrtven, vzkřikli jsú služebníci ti nešlechetní velikými hlasy pra- více: »Toť chtěl Vácslav stoje s dobytým mečem = jak. — = bázlivě. —
UMUČENÍ SV. VÁCLAVA. 45 podal tělo P. Ježíše v svátosti velebné na posílení cesty života věčného. Opět odšel a klekl na to místo u dveří kostelních jako prvé a řka: »Již jsem všecky strachy smrti přemohl. Již mne sa- mého P. Bohu mému obětovati hotov jsem.« A ohledl se uzřel, anoi se béře ukrutný Kájn na bratra svého Abele spravedlivého, ochotnau myslí jeho, dobré jitro jemu vinšuje, pozdravil. A Boleslav vytáh meč služebníka Božího chtě za- mordovati, ránu jemu učinil, až jemu ucho jeho uťal; a hned zpátkem postúpiv padl a meč z ru- kau upustil, tak že žádné moci nad ním neměl. A Vácslav, vzav meč za konec, podal jemu a řka: »Vuole tvá budiž v tvých rukau.« A on Boleslav přijav meč od něho, udělal jemu v jeho hřbet bo- denau ránu a ponukl Štyrsy a Hněvsy svých slu- žebníkuov a sám pryč běžal do svého příbytku, an ho žádný nehoní, strašlivě, utíkaje. Štyrsa a Hněvsa toho muže svatého, bratra pána svého, jsú nemilostivě bili, tak až duši jeho k P. Bohu poslavše a tělo tu na zemi pozůstavivše, pryč jsú odešli. Krev pak, kteráž z těla jeho až na stěnu vyskočila, žádným obyčejem nemohla býti zahla- zena. Vidúce, že již muž Boží umrtven, vzkřikli jsú služebníci ti nešlechetní velikými hlasy pra- více: »Toť chtěl Vácslav stoje s dobytým mečem = jak. — = bázlivě. —
Strana 46
40 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 929. SV. Vácslav. / 73v u dveří, úkladně bratra svého Boleslava, pána na- šeho, jdúcího do modlitebnice zamordovati a my nemohúce jinak pána svého obrániti, musili jsme Vácslava raniti.« Uzřevše služebníci knížete Pražského, že jest jích pán tu úkladně zamor- dován, všickni téhož se bojíce utekli jsú, jediný Podiven komorník při těle pána svého zůstal, s ním umříti žádaje, od něho odjíti nikte/ rakž nechtěl. Z rozkázaní Boleslavova služebníci jeho Podivena od mrtvého těla odtáhše, ven vyvedli a na jednom dubu na haužvi za hrdlo pověsili. Pro- takový pak hanebný účinek, všickni lidé, tak Bo- leslavovi jako Vácslavovi, tak zstrašeni byli, že 149 = čin, skutek.
40 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 929. SV. Vácslav. / 73v u dveří, úkladně bratra svého Boleslava, pána na- šeho, jdúcího do modlitebnice zamordovati a my nemohúce jinak pána svého obrániti, musili jsme Vácslava raniti.« Uzřevše služebníci knížete Pražského, že jest jích pán tu úkladně zamor- dován, všickni téhož se bojíce utekli jsú, jediný Podiven komorník při těle pána svého zůstal, s ním umříti žádaje, od něho odjíti nikte/ rakž nechtěl. Z rozkázaní Boleslavova služebníci jeho Podivena od mrtvého těla odtáhše, ven vyvedli a na jednom dubu na haužvi za hrdlo pověsili. Pro- takový pak hanebný účinek, všickni lidé, tak Bo- leslavovi jako Vácslavovi, tak zstrašeni byli, že 149 = čin, skutek.
Strana 47
ZAZRAKY PO SMRTI SV. VÁCLAVA. 47 chodili jako omámení. I on Boleslav sám se svého skutku zděsil, že jest tak hanebně zabil bratra svého, zvav jej na kvas, i kázal dáti jméno synu svému, kterýž se jemu na ten čas narodil, Strach- kvas, t. j. jako strašlivý kvas. (Zázraky po smrti sv. Václava.) Toho času, když se to dálo, král Dacký, jmé- nem Erykus, jel na vojnu proti svému nepříteli Edvardovi, králi Britanskému. I ukázal se jemu P. Kristus na kříži a řka k němu: »Dnes vítěz- ství tobě dám nad tvým nepřítelem, jestliže mi slíbíš k poctivosti sv. Vácslava, mého mučedlníka, kostel postaviti, kterýž v Čechách smrt pro mé jméno trpěl dnes.« Král Erykus slíbil to učiniti a hned po vítězství navrátiv se, kostel krásný kázal založiti a sv. Vácslavovi k poctivosti jej posvětiti. A hned poslal posly své do Čech, aby jse vyptali, kdo jest byl a jakau smrtí i proč jest a skrze koho umřel ten sv. mučedlník Vác- slav. Poslové navrátivše se, co se stalo tomu muži a ctnému knížeti od bratra jeho, to všecko pořádně králi pánu svému vypravili, kterýž usta- novil, aby ten den ve jméno sv. Vácslava slavně byl pamatován. Jakož pak až do dnešního dne ta slavnost v Dacké zemi na den sv. Vácslava neméně než jako v Čechách se pamatuje. Po smrti pak bratra svého Boleslav v knížetství Pražské Král Dacký.
ZAZRAKY PO SMRTI SV. VÁCLAVA. 47 chodili jako omámení. I on Boleslav sám se svého skutku zděsil, že jest tak hanebně zabil bratra svého, zvav jej na kvas, i kázal dáti jméno synu svému, kterýž se jemu na ten čas narodil, Strach- kvas, t. j. jako strašlivý kvas. (Zázraky po smrti sv. Václava.) Toho času, když se to dálo, král Dacký, jmé- nem Erykus, jel na vojnu proti svému nepříteli Edvardovi, králi Britanskému. I ukázal se jemu P. Kristus na kříži a řka k němu: »Dnes vítěz- ství tobě dám nad tvým nepřítelem, jestliže mi slíbíš k poctivosti sv. Vácslava, mého mučedlníka, kostel postaviti, kterýž v Čechách smrt pro mé jméno trpěl dnes.« Král Erykus slíbil to učiniti a hned po vítězství navrátiv se, kostel krásný kázal založiti a sv. Vácslavovi k poctivosti jej posvětiti. A hned poslal posly své do Čech, aby jse vyptali, kdo jest byl a jakau smrtí i proč jest a skrze koho umřel ten sv. mučedlník Vác- slav. Poslové navrátivše se, co se stalo tomu muži a ctnému knížeti od bratra jeho, to všecko pořádně králi pánu svému vypravili, kterýž usta- novil, aby ten den ve jméno sv. Vácslava slavně byl pamatován. Jakož pak až do dnešního dne ta slavnost v Dacké zemi na den sv. Vácslava neméně než jako v Čechách se pamatuje. Po smrti pak bratra svého Boleslav v knížetství Pražské Král Dacký.
Strana 48
48 V. HAJEK, KRONIKA CESKÁ, R. 930—931. se uvázal a strašlivi jsa pro svuoj zlý účinek, po kojně je spravoval a kostely stavěl a stavené opravovati i rozšiřovati kázal a toho, co jest zlau myslí a lakomau žádostí jsa veden učinil, tajně litoval. Ale však zjevně toho zlého účiňku se vyznati nechtěl. / 74r Kněžna od zimnice uzdravena. L. 930. Při těle a hrobu knížete Vácslava tu v kaple, kdež pohřben byl, velicí ukazovali sú se zázrakové, nemocní mnozí netoliko křesťané, ale i pohané, hrob je/ho navštěvujíce, P. Boha a sv. Vácslava za zdraví prosíce uzdravováni bývali. Jednoho času Brzena, manželka ukrutného Bole- slava, velikú a těžkú zimnicí trápena byla. I vešla do toho příbytku tajně, kdež sv. tělo odpočívalo, obávajíci se ukrutnosti svého manžela, a tu aby se také P. Bohu modlila a prosila za zdraví a sv. Vácslava v tom před P. Bohem za přímluvu. I ukázal se jí sv. Vácslav v té osobě, v kteréž od ní prvé vídán byl, a zdvih ruku, dal jí požehnání. Kteráž před ním uklonivši se až na kolena, podě- kovala; a tu jest hned z toho vidění na svém těle zdraví počila. Kteráž když ze dveří toho pří- bytku vycházela, potkal se s ní litý Boleslav, ptaje se, co by tam dělala. Kteráž odpověděla: »Jakž jsem tam vešla, hned sem od mé ukrutné nemoci (R. 930) = bázlivý, poděšený. —2 = podoba.
48 V. HAJEK, KRONIKA CESKÁ, R. 930—931. se uvázal a strašlivi jsa pro svuoj zlý účinek, po kojně je spravoval a kostely stavěl a stavené opravovati i rozšiřovati kázal a toho, co jest zlau myslí a lakomau žádostí jsa veden učinil, tajně litoval. Ale však zjevně toho zlého účiňku se vyznati nechtěl. / 74r Kněžna od zimnice uzdravena. L. 930. Při těle a hrobu knížete Vácslava tu v kaple, kdež pohřben byl, velicí ukazovali sú se zázrakové, nemocní mnozí netoliko křesťané, ale i pohané, hrob je/ho navštěvujíce, P. Boha a sv. Vácslava za zdraví prosíce uzdravováni bývali. Jednoho času Brzena, manželka ukrutného Bole- slava, velikú a těžkú zimnicí trápena byla. I vešla do toho příbytku tajně, kdež sv. tělo odpočívalo, obávajíci se ukrutnosti svého manžela, a tu aby se také P. Bohu modlila a prosila za zdraví a sv. Vácslava v tom před P. Bohem za přímluvu. I ukázal se jí sv. Vácslav v té osobě, v kteréž od ní prvé vídán byl, a zdvih ruku, dal jí požehnání. Kteráž před ním uklonivši se až na kolena, podě- kovala; a tu jest hned z toho vidění na svém těle zdraví počila. Kteráž když ze dveří toho pří- bytku vycházela, potkal se s ní litý Boleslav, ptaje se, co by tam dělala. Kteráž odpověděla: »Jakž jsem tam vešla, hned sem od mé ukrutné nemoci (R. 930) = bázlivý, poděšený. —2 = podoba.
Strana 49
BRZENA, CHOŤ BOLESLAVOVA UZDRAVENA. 49 uzdravena.« A on k ní řekl: »Nikoli tomu nevě- řím, aby ta těžká zimnice tebe tak lehce ostati měla, leč já jí na svém těle, tu kteruož si ty trpěla, a tím obyčejem učiji..« Tu hned té hodiny zimnice přísná Boleslava těžce trápiti počala a tak za celý rok od něho odstúpiti a jeho ostati nechtěla. (Někteří kronikáři píší, a zvláště Racek, Dobro- horský, že by on Boleslav také byl všel tajně do příbytku, kdež sv. tělo ležalo, a tu že jest uzdra- ven od té zimnice.) L. 931. Boleslav vida skutečně, kterak divné (R. 931) a v té zemi nikdá neslýchané se věci při tom těle bratra jeho ukazují, počal jako odpolu o svatosti Vácslava, bratra svého, věřiti. Také obávaje se, aby pro jeho zamordování některé těžkosti od P. Boha naň dopuštěny nebyly, rozkázal kostely, Boleslavský sv. Strachoty, Pražský P. Marie před Tajnem a sv. Víta na hradě Pražském, opravo- vati a co nebylo dokonáno, to dodělati a kaply některé při témž kostelu dal znovu postaviti. A hned poslal své posly a veliké dary k Micha- lovi, biskupu Řezenskému, žádaje, aby k němu přijel a to, co jest on dal postaviti při kostele sv. Víta, aby posvětil. Biskup, proto že jest on bratra svého lstivě a úkladně zabil, toho na žádost jeho nechtěl učiniti. Sv. Vácslav se jemu ve snách Zimnice na Boleslava přestúpila. = ucítiti. — 2 Jinak neznámý, patrně vymyšlen. Kronika. II.
BRZENA, CHOŤ BOLESLAVOVA UZDRAVENA. 49 uzdravena.« A on k ní řekl: »Nikoli tomu nevě- řím, aby ta těžká zimnice tebe tak lehce ostati měla, leč já jí na svém těle, tu kteruož si ty trpěla, a tím obyčejem učiji..« Tu hned té hodiny zimnice přísná Boleslava těžce trápiti počala a tak za celý rok od něho odstúpiti a jeho ostati nechtěla. (Někteří kronikáři píší, a zvláště Racek, Dobro- horský, že by on Boleslav také byl všel tajně do příbytku, kdež sv. tělo ležalo, a tu že jest uzdra- ven od té zimnice.) L. 931. Boleslav vida skutečně, kterak divné (R. 931) a v té zemi nikdá neslýchané se věci při tom těle bratra jeho ukazují, počal jako odpolu o svatosti Vácslava, bratra svého, věřiti. Také obávaje se, aby pro jeho zamordování některé těžkosti od P. Boha naň dopuštěny nebyly, rozkázal kostely, Boleslavský sv. Strachoty, Pražský P. Marie před Tajnem a sv. Víta na hradě Pražském, opravo- vati a co nebylo dokonáno, to dodělati a kaply některé při témž kostelu dal znovu postaviti. A hned poslal své posly a veliké dary k Micha- lovi, biskupu Řezenskému, žádaje, aby k němu přijel a to, co jest on dal postaviti při kostele sv. Víta, aby posvětil. Biskup, proto že jest on bratra svého lstivě a úkladně zabil, toho na žádost jeho nechtěl učiniti. Sv. Vácslav se jemu ve snách Zimnice na Boleslava přestúpila. = ucítiti. — 2 Jinak neznámý, patrně vymyšlen. Kronika. II.
Strana 50
50 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 931—932. Kostel pražský posvěcen. ukázal, jeho žádaje, aby to učinil. Tím pohnut sa biskup, do Prahy se obrátil. A lid mnohý kře- sťanský z Prahy vyšel proti němu a tak s velikú poctivostí od kněží a žákůví přijat. A tu jest při kostele sv. Víta, co nebylo od Volfganka, blaho- slaveného biskupa, posvěceno, posvětil, první den října měsíce. Při tom posvěcování Boleslav obá- vaje se nějaké od Boha pomsty (aneb zázraku) nebyl, ale když po posvěcení do Prahy přijel, bi- skup jemu napomenutí učinil a řka: »Z té pří- činy, poněvadž jsi bratrobijec, nechtěl jsem toho na tvau žádost, abych jsem jel, učiniti; ale na žádost bratra tvého, kterýž stojí před P. Bohem, musil jsem se zde postaviti a posvětiti místa tyto. A musím také navštěviti místo to, kdež jeho sv. krev jest vylita a tělo jeho sv. odpočívá.« A tak hned bral se do Boleslavě, a vykonav své nábo- ženství, zase do Prahy a odtud do Řezna se na- vrátil. (R. 932) (Přenesení sv. Václava.) L. 932. Mnoho lidí pro uzdravování svých ne- duhův již k tělu sv. Vácslava jíti počalo a někteří své nemocné tam na vozích do Boleslavi vezli a tu P. Bohu pomodléce se a súce uzdraveni, zase se pěšky navracovali. Boleslav kníže tajně svých = jáhnů, duchovních. — 2 = pobožnost. —
50 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 931—932. Kostel pražský posvěcen. ukázal, jeho žádaje, aby to učinil. Tím pohnut sa biskup, do Prahy se obrátil. A lid mnohý kře- sťanský z Prahy vyšel proti němu a tak s velikú poctivostí od kněží a žákůví přijat. A tu jest při kostele sv. Víta, co nebylo od Volfganka, blaho- slaveného biskupa, posvěceno, posvětil, první den října měsíce. Při tom posvěcování Boleslav obá- vaje se nějaké od Boha pomsty (aneb zázraku) nebyl, ale když po posvěcení do Prahy přijel, bi- skup jemu napomenutí učinil a řka: »Z té pří- činy, poněvadž jsi bratrobijec, nechtěl jsem toho na tvau žádost, abych jsem jel, učiniti; ale na žádost bratra tvého, kterýž stojí před P. Bohem, musil jsem se zde postaviti a posvětiti místa tyto. A musím také navštěviti místo to, kdež jeho sv. krev jest vylita a tělo jeho sv. odpočívá.« A tak hned bral se do Boleslavě, a vykonav své nábo- ženství, zase do Prahy a odtud do Řezna se na- vrátil. (R. 932) (Přenesení sv. Václava.) L. 932. Mnoho lidí pro uzdravování svých ne- duhův již k tělu sv. Vácslava jíti počalo a někteří své nemocné tam na vozích do Boleslavi vezli a tu P. Bohu pomodléce se a súce uzdraveni, zase se pěšky navracovali. Boleslav kníže tajně svých = jáhnů, duchovních. — 2 = pobožnost. —
Strana 51
PŘENESENÍ SV. VÁCLAVA. Ol některých služebníkuov povolav, kázal jim, aby to tělo bratra jeho vykopajíce a na vuoz vložíce, do Prahy nočně dovezli a tajně v koste/le sv. Víta pohřebili a to proto, aby se tu v Boleslavi pro pří- tomnost toho těla žádní více nedáli divové a jest- liže by se pak dáli v kostele sv. Víta, poněvadž tu téhož sv. Víta ruka jest položena, to aby moci sv. Víta přičteno bylo. Služebníci pak vuoli a rozkaz pána svého aby vyplnili, času večerního tělo sv. z hrobu vynímajíce, vuoni přechutnú sú učili, a rány zahojené uzřeli; jediná toliko rána, kterúž byl sám Boleslav najprvé svú rukú učinil a ucho jemu uťal, ta jako krvava se ukázala. Vlo- živše tělo sv. na vůz, k Praze se obrátili a po tmě pospíchajíce k řece, jenž slove Labe, přijeli; a tu žádný z nich neví, jakým zpuosobem sú se přes tu širokú vodu přepravili, až poznali, že sú s druhé strany vody. A odtuď jeli až na jedno přívrší, na kterémž se volové zastavili a dále jíti nechtěli, až tu ne dluhú chvíli odpočinuli. Toho času jar- ního potok, jenž slove Rokytnice, byl se velmi rozvodnil, a oni s tím tělem, ano již svítati po- čalo, k němu přijevše, jak by přes ten potok pře- jeti mohli, rozmlúvali. A v tom se jako ohlédli a vuoz s tělem i voly i sebe s druhé strany toho potoka uhlédali a vzdavše chválu P. Bohu z toho, 747 Přenesení těla sv. Vácslava. = ucítili.
PŘENESENÍ SV. VÁCLAVA. Ol některých služebníkuov povolav, kázal jim, aby to tělo bratra jeho vykopajíce a na vuoz vložíce, do Prahy nočně dovezli a tajně v koste/le sv. Víta pohřebili a to proto, aby se tu v Boleslavi pro pří- tomnost toho těla žádní více nedáli divové a jest- liže by se pak dáli v kostele sv. Víta, poněvadž tu téhož sv. Víta ruka jest položena, to aby moci sv. Víta přičteno bylo. Služebníci pak vuoli a rozkaz pána svého aby vyplnili, času večerního tělo sv. z hrobu vynímajíce, vuoni přechutnú sú učili, a rány zahojené uzřeli; jediná toliko rána, kterúž byl sám Boleslav najprvé svú rukú učinil a ucho jemu uťal, ta jako krvava se ukázala. Vlo- živše tělo sv. na vůz, k Praze se obrátili a po tmě pospíchajíce k řece, jenž slove Labe, přijeli; a tu žádný z nich neví, jakým zpuosobem sú se přes tu širokú vodu přepravili, až poznali, že sú s druhé strany vody. A odtuď jeli až na jedno přívrší, na kterémž se volové zastavili a dále jíti nechtěli, až tu ne dluhú chvíli odpočinuli. Toho času jar- ního potok, jenž slove Rokytnice, byl se velmi rozvodnil, a oni s tím tělem, ano již svítati po- čalo, k němu přijevše, jak by přes ten potok pře- jeti mohli, rozmlúvali. A v tom se jako ohlédli a vuoz s tělem i voly i sebe s druhé strany toho potoka uhlédali a vzdavše chválu P. Bohu z toho, 747 Přenesení těla sv. Vácslava. = ucítili.
Strana 52
52 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 932. že sú ty vody přejeli suchú nohú beze vší škody, pospíšili ke vsi, jenž slula. Poříčany. A odtud majíce vjeti do města Pražského Většího, zdálo se jim, že sú v vytržení mysli a že nevědí, kam jedú, sem i tam počali se ohlédati a uhlédavše kostely sv. Víta a sv. Jiří, k hradu Pražskému pospíšili a v tom obrátivše se řeku Vhltavu za sebú uzřeli. A tu jedni druhým řekli: »Jistě divové Boží sú toto, že sme již třetí vodu bez mostu i bez lodí přejeli.« Když pak k jednomu žaláři v Men- ším městě Pražském, v němž mnoho vězňův bylo zavříno, ano slunce z hory vychodí, tělo přive zeno bylo, volové se zastavili a vozem s tím tělem hnúti nemohli. Tu sú mnoho volův i koní při- přáhli a nic sú neprospěli. Tu se jest mnoho lidí k tomu divadlu zběhlo, ptajíce se, co by tak těž- kého vezli; služebníci odpověděli: »Tajné věci pána našeho knížete Boleslava z Boleslavě na tento hrad vezeme.« A když na tom místě těžce pracujíce dlúhú chvíli stáli, někteří z Pražanuov řekli: »By netoliko najtěžší kamení, ale i volovo vezli, tito volové a koni připřežení tímto vozem by snadně hnúti mohli. Ale něco tuto divného jest.« A přistúpivše k vozu, pozdvihli sú přikrytí a truhlu otevřeli a uzřevše tělo sv., svého knížete Vácslava sú tu ležeti poznali, vzkřikli sú velikými = Poříč v Praze.
52 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 932. že sú ty vody přejeli suchú nohú beze vší škody, pospíšili ke vsi, jenž slula. Poříčany. A odtud majíce vjeti do města Pražského Většího, zdálo se jim, že sú v vytržení mysli a že nevědí, kam jedú, sem i tam počali se ohlédati a uhlédavše kostely sv. Víta a sv. Jiří, k hradu Pražskému pospíšili a v tom obrátivše se řeku Vhltavu za sebú uzřeli. A tu jedni druhým řekli: »Jistě divové Boží sú toto, že sme již třetí vodu bez mostu i bez lodí přejeli.« Když pak k jednomu žaláři v Men- ším městě Pražském, v němž mnoho vězňův bylo zavříno, ano slunce z hory vychodí, tělo přive zeno bylo, volové se zastavili a vozem s tím tělem hnúti nemohli. Tu sú mnoho volův i koní při- přáhli a nic sú neprospěli. Tu se jest mnoho lidí k tomu divadlu zběhlo, ptajíce se, co by tak těž- kého vezli; služebníci odpověděli: »Tajné věci pána našeho knížete Boleslava z Boleslavě na tento hrad vezeme.« A když na tom místě těžce pracujíce dlúhú chvíli stáli, někteří z Pražanuov řekli: »By netoliko najtěžší kamení, ale i volovo vezli, tito volové a koni připřežení tímto vozem by snadně hnúti mohli. Ale něco tuto divného jest.« A přistúpivše k vozu, pozdvihli sú přikrytí a truhlu otevřeli a uzřevše tělo sv., svého knížete Vácslava sú tu ležeti poznali, vzkřikli sú velikými = Poříč v Praze.
Strana 53
ZAZRAKY PŘI PŘEVOZU S. VACLAVA. 53 751 hlasy Boha chváléce. Když to uslyšal kněz naj/ vyžší a zprávce kostela sv. Víta, přišel jest tu s svými kněžími a řekl k lidu: »Víte dobře, že tento sv. kníže, dokavadž jeho sv. duše v tomto těle obývala, rád činil skutky milosrdné, zvláště lidem v úzkostech postaveným a žalářným. Pro- tož kažte vězně z vězení tohoto propustiti, vinné i nevinné, neb tento sv. kníže chce i po smrti jim milosrdenství učiniti.« To když sú učinili, hned tělo sv. až do kostela sv. Víta dvěma toliko voly přivezli. Vězňové chválu P. Bohu vzdávali, sv. Vácslavu děkujíce, dva pak z nich, otec a syn, pohané byvše, tu hned se pokřtíti dali a za sv. tělem šli. Když sú pak tělo to sv. s vozu složili a do kostela sv. Víta vnesli, mnozí divové se tu dáli a mnoho lidí od rozličných nemocí uzdra- veno, neb tři dni a tři noci to tělo sv. tu odkryté a nepoškvrněné ležalo. Vidúce pak lidé rány jeho všecky zahojené (sama toliko jediná rána na straně hlavy jeho krvavá a jako v nově učiněna zuostala), tomu se velmi divili a kde by ucho jeho bylo, s pilností se ptali. Přibyslava, sestra sv. Vácslava, panna velmi šlechetná a nábožná, přistúpivši pověděla řkúc: »Této noci, když sem se P. Bohu modlila, oznámeno mi od anděla Božího, že na tom místě, kdež jest zamordován, ucho jeho mezi stěnu a
ZAZRAKY PŘI PŘEVOZU S. VACLAVA. 53 751 hlasy Boha chváléce. Když to uslyšal kněz naj/ vyžší a zprávce kostela sv. Víta, přišel jest tu s svými kněžími a řekl k lidu: »Víte dobře, že tento sv. kníže, dokavadž jeho sv. duše v tomto těle obývala, rád činil skutky milosrdné, zvláště lidem v úzkostech postaveným a žalářným. Pro- tož kažte vězně z vězení tohoto propustiti, vinné i nevinné, neb tento sv. kníže chce i po smrti jim milosrdenství učiniti.« To když sú učinili, hned tělo sv. až do kostela sv. Víta dvěma toliko voly přivezli. Vězňové chválu P. Bohu vzdávali, sv. Vácslavu děkujíce, dva pak z nich, otec a syn, pohané byvše, tu hned se pokřtíti dali a za sv. tělem šli. Když sú pak tělo to sv. s vozu složili a do kostela sv. Víta vnesli, mnozí divové se tu dáli a mnoho lidí od rozličných nemocí uzdra- veno, neb tři dni a tři noci to tělo sv. tu odkryté a nepoškvrněné ležalo. Vidúce pak lidé rány jeho všecky zahojené (sama toliko jediná rána na straně hlavy jeho krvavá a jako v nově učiněna zuostala), tomu se velmi divili a kde by ucho jeho bylo, s pilností se ptali. Přibyslava, sestra sv. Vácslava, panna velmi šlechetná a nábožná, přistúpivši pověděla řkúc: »Této noci, když sem se P. Bohu modlila, oznámeno mi od anděla Božího, že na tom místě, kdež jest zamordován, ucho jeho mezi stěnu a
Strana 54
54 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 932—933. održví, vloženo jest a tu zůstalo.« Kněží kostela sv. Víta rychle sú do Boleslavi poslali a že to ucho, jakž žena praví, přineseno bude, věřili. V tom kněz jeden velmi nábožný a Bohabojící, jménem Hostivod, přistúpiv k tělu knížete sv., poklekl před ním, an na to všecken lid patří, a zaplakav počal s velikým náboženstvím sv. Vác- slava prositi, aby jemu pro svú svatost a jeho snažnú žádost ráčil díl těla svého pro budúcí památku uděliti. Tu hned jeden článek neb hná- tek, z prstu ruky jeho pravé počal se (an na to všecken lid hledí) viklati, až se ven z těla dobyl, L I A IV4 Ze stč. dřvi = dvéře, vrata neporozuměním; podobně k r. 1107 na l. 156 : odřví. — 2 Starší legenda má nehtek; možno, že jen omyl.
54 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 932—933. održví, vloženo jest a tu zůstalo.« Kněží kostela sv. Víta rychle sú do Boleslavi poslali a že to ucho, jakž žena praví, přineseno bude, věřili. V tom kněz jeden velmi nábožný a Bohabojící, jménem Hostivod, přistúpiv k tělu knížete sv., poklekl před ním, an na to všecken lid patří, a zaplakav počal s velikým náboženstvím sv. Vác- slava prositi, aby jemu pro svú svatost a jeho snažnú žádost ráčil díl těla svého pro budúcí památku uděliti. Tu hned jeden článek neb hná- tek, z prstu ruky jeho pravé počal se (an na to všecken lid hledí) viklati, až se ven z těla dobyl, L I A IV4 Ze stč. dřvi = dvéře, vrata neporozuměním; podobně k r. 1107 na l. 156 : odřví. — 2 Starší legenda má nehtek; možno, že jen omyl.
Strana 55
O PODIVENOVI A PŘIBYSLAVÉ. 55 a on vzav jej P. Bohu chválu vzdal a sv. Vácsla- vovi z té milosti poděkování učinil. Když pak bylo ucho jeho přivezeno, tu jsú je přede všemi přístojícími křesťany kněží k jeho hlavě a k té ráně přiměřili, a ono se hned chytilo a zacelalo. To když jsú všickni lidé viděli, P. Bohu chválu vzdavše, tělo to sv. s pláčem velikým jsú do hrobu (jemu poctivě, připraveného) položli, sed- mý den měsíce března. Třetího pak dne potom přivezeno jest tělo komorníka jeho, jemuž bylo jméno Podiven, kteréhož byl kázal ukrutný Bole- slav (jakž se nahoře píše) oběsiti. To tělo jest tři léta v Boleslavě na jednom dubu visalo a zuo- stalo beze vší poškvrny, vlasové hlavy jeho a neh- tové u rukau i u noh dlauzí jsú byli vzrostli. Také to tělo blízko od těla sv. Vácslava poctivě jest položeno. Kteří jsú se pak divové při těle toho sv. knížete dáli na ten čas, to všecko v knihách jenž Pašionála slovú, obšírněji jest popsáno; pro tesknost, čtúcích zdálo mi se o tom tuto ukrátiti. L. 933. Pro ty divy, kteříž se dáli při těle sv. Vácslava v Praze i okolo Prahy, mnozí pohané k víře Kristově se nachylovali a dobrovolně křest sv. přijímali. Ale v krajině Lucké, jinak Žatecké, zatvrdilí byli pohané a to slyšíce snážně o to (4. března 932!) (R. 933) = přiložili. — 2 = nádherně, čestně. — Staročeský Pašionál tištěn již kolem r. 1480 a 1495. — = omrze- lost, nuda.
O PODIVENOVI A PŘIBYSLAVÉ. 55 a on vzav jej P. Bohu chválu vzdal a sv. Vácsla- vovi z té milosti poděkování učinil. Když pak bylo ucho jeho přivezeno, tu jsú je přede všemi přístojícími křesťany kněží k jeho hlavě a k té ráně přiměřili, a ono se hned chytilo a zacelalo. To když jsú všickni lidé viděli, P. Bohu chválu vzdavše, tělo to sv. s pláčem velikým jsú do hrobu (jemu poctivě, připraveného) položli, sed- mý den měsíce března. Třetího pak dne potom přivezeno jest tělo komorníka jeho, jemuž bylo jméno Podiven, kteréhož byl kázal ukrutný Bole- slav (jakž se nahoře píše) oběsiti. To tělo jest tři léta v Boleslavě na jednom dubu visalo a zuo- stalo beze vší poškvrny, vlasové hlavy jeho a neh- tové u rukau i u noh dlauzí jsú byli vzrostli. Také to tělo blízko od těla sv. Vácslava poctivě jest položeno. Kteří jsú se pak divové při těle toho sv. knížete dáli na ten čas, to všecko v knihách jenž Pašionála slovú, obšírněji jest popsáno; pro tesknost, čtúcích zdálo mi se o tom tuto ukrátiti. L. 933. Pro ty divy, kteříž se dáli při těle sv. Vácslava v Praze i okolo Prahy, mnozí pohané k víře Kristově se nachylovali a dobrovolně křest sv. přijímali. Ale v krajině Lucké, jinak Žatecké, zatvrdilí byli pohané a to slyšíce snážně o to (4. března 932!) (R. 933) = přiložili. — 2 = nádherně, čestně. — Staročeský Pašionál tištěn již kolem r. 1480 a 1495. — = omrze- lost, nuda.
Strana 56
50 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 933—934. 75v smajšleli, aby ty divy přetrhli a víru křesťanskú zahladili. Času jednoho sšedše se v Launech spo- lečně, a zvláště mocnější, o tom radu tři dni pořád drželi a naposledy na tom zůstali, aby posláno bylo od ních k Boleslavovi knížeti do Boleslavě a rada aby jemu dána byla, jakž by mohl, aby ty divy přetrhl, zdáloli by se jemu, svolaje všecken lid pohanský i křesťanský, jím obojim aby rozká- zal, o smrti a o divích bratra jeho aby všickni mlčeli a žádný aby jeho nechválil, ale každý aby pravil, že jest Boleslav dobře a spravedlivě uči- nil, že bratra svého zahubil. To poselství když se vykonalo, líbila se ta rada Boleslavovi. Svoláno bylo lidu velmi mnoho k dubu statečného rytíře, t. j. na Tursko k hrobu Štyrovu./ Kníže Boleslav ovšem sám osobně na ten den k tomu místu ur- čenému nepřijel, ale poslal své služebníky, svú vuoli jím oznámiv, rozkázal lidu tak pověděti, že kníže a pán jích Boleslav tak míti chce, aby žádný o jeho bratru mrtvém žádné zmínky nečinil, ale všecka pamět jeho aby zahynula. Pohané slyšíce to a zvláště Lučanští, toho nemálo vděčni byli Ale křesťané a zvláště Pražané, to těžce nesli a na takový rozkaz knížete svého počali se odšedše na stranu raditi a jedni druhým řekli: »Bratří milí, jest velmi těžká věc knížete svého vůli a rozkazu se zprotiviti a také jest věc neslušná pravdy ne- Žatečtí pohané. 1 Viz k r. 869, díl I.
50 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 933—934. 75v smajšleli, aby ty divy přetrhli a víru křesťanskú zahladili. Času jednoho sšedše se v Launech spo- lečně, a zvláště mocnější, o tom radu tři dni pořád drželi a naposledy na tom zůstali, aby posláno bylo od ních k Boleslavovi knížeti do Boleslavě a rada aby jemu dána byla, jakž by mohl, aby ty divy přetrhl, zdáloli by se jemu, svolaje všecken lid pohanský i křesťanský, jím obojim aby rozká- zal, o smrti a o divích bratra jeho aby všickni mlčeli a žádný aby jeho nechválil, ale každý aby pravil, že jest Boleslav dobře a spravedlivě uči- nil, že bratra svého zahubil. To poselství když se vykonalo, líbila se ta rada Boleslavovi. Svoláno bylo lidu velmi mnoho k dubu statečného rytíře, t. j. na Tursko k hrobu Štyrovu./ Kníže Boleslav ovšem sám osobně na ten den k tomu místu ur- čenému nepřijel, ale poslal své služebníky, svú vuoli jím oznámiv, rozkázal lidu tak pověděti, že kníže a pán jích Boleslav tak míti chce, aby žádný o jeho bratru mrtvém žádné zmínky nečinil, ale všecka pamět jeho aby zahynula. Pohané slyšíce to a zvláště Lučanští, toho nemálo vděčni byli Ale křesťané a zvláště Pražané, to těžce nesli a na takový rozkaz knížete svého počali se odšedše na stranu raditi a jedni druhým řekli: »Bratří milí, jest velmi těžká věc knížete svého vůli a rozkazu se zprotiviti a také jest věc neslušná pravdy ne- Žatečtí pohané. 1 Viz k r. 869, díl I.
Strana 57
SNÉM POHANU A KRESTANU. 57 praviti.« Při tom rokování uzřeli jsú všickni tak pohané jako křesťané, an u povětří muž krásný v zlatté zbroji jede na bílém koni a za ním veliký černý oblak od západní strany slunce vzhuoru vstupuje. Tu hned z toho ukázalo se veliké blý- skání a hromobití a příval deště náhlý, tak že každý z toho sněmu utíkal, kdo kam věděl, aby se té ukrutné bauři schoval. Tak někteří píší a zvláště Racek Dobrohorský, že by tu okolo čty- řidcíti osob od hromu zhynulo. A od té chvíle žádný proti svatosti sv. Vácslava více se nesměl Hromobití. postaviti a Boleslav, sám jsa jeho mordéř, jej svatého před některými býti pravil. Sv. Vácslav se ukázal lidu. (Drobné příhody a boje.) L. 934. Boleslav bratrobijec, ač častokrát ve- (R. 934) selau tvář ukazoval před lidmi, však na svém srdci žalost maje té nemohl zatajiti. Někdy před svými služebníky říkával: »Jest mi toho jistě líto, že jsem se tak unáhlil na bratra svého; má mátě Drahomíra jest tím najvinnější.« Napomínán jsa ovšem od některých svých věrných nábožnějších křesťanuov, aby se toho hříchu P. Bohu vyznal a činil pokání, toho nikterakž nechtěl učiniti a P. Bohu se pokořiti, ač častokrát těžká činil vzdy- chání, obávaje se věčného zatracení, však více vážil hanbu světskú než pokutu Božskú. Času jednoho uradiv se s svými přáteli, kázal kostel
SNÉM POHANU A KRESTANU. 57 praviti.« Při tom rokování uzřeli jsú všickni tak pohané jako křesťané, an u povětří muž krásný v zlatté zbroji jede na bílém koni a za ním veliký černý oblak od západní strany slunce vzhuoru vstupuje. Tu hned z toho ukázalo se veliké blý- skání a hromobití a příval deště náhlý, tak že každý z toho sněmu utíkal, kdo kam věděl, aby se té ukrutné bauři schoval. Tak někteří píší a zvláště Racek Dobrohorský, že by tu okolo čty- řidcíti osob od hromu zhynulo. A od té chvíle žádný proti svatosti sv. Vácslava více se nesměl Hromobití. postaviti a Boleslav, sám jsa jeho mordéř, jej svatého před některými býti pravil. Sv. Vácslav se ukázal lidu. (Drobné příhody a boje.) L. 934. Boleslav bratrobijec, ač častokrát ve- (R. 934) selau tvář ukazoval před lidmi, však na svém srdci žalost maje té nemohl zatajiti. Někdy před svými služebníky říkával: »Jest mi toho jistě líto, že jsem se tak unáhlil na bratra svého; má mátě Drahomíra jest tím najvinnější.« Napomínán jsa ovšem od některých svých věrných nábožnějších křesťanuov, aby se toho hříchu P. Bohu vyznal a činil pokání, toho nikterakž nechtěl učiniti a P. Bohu se pokořiti, ač častokrát těžká činil vzdy- chání, obávaje se věčného zatracení, však více vážil hanbu světskú než pokutu Božskú. Času jednoho uradiv se s svými přáteli, kázal kostel
Strana 58
58 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 934—936. Strachkvas dán na učení. (R. 935) Třebenice. Boleslavský nákladně ozdobiti a při tom pomysliv, moh(1)li by jemu syn jeho, jménem Strachkvas, jenž byl mládenček v pátém létě, něco při spasení jeho prospěti, že by jej chtěl duchovním člověkem učiniti a biskupství v svém knížetství slavně zpuo- sobiti a bohatě nadati. I povolav Sudivlada a Křesoboje svých věrných služebníkuov, dav jím dvacet hřiven, poslal je a s ními Strachkvasa do Řezna, jím rozkázav, aby toho dítěte pilně šetřili a ostříhali a jej k tomu vedli, aby se lite- rám latinským snážně učil. Kteříž na žádost a rozkaz pána svého tak jsú učinili. A t. č. již byl Volfgank, biskup Řezenský, muž domněním svatý, kterýž někdy na žádost Boleslava knížete kostel Pražský sv. Víta světil, umřel a na jeho místo za biskupa volen byl Emerammus, jenž také byl muž dobrého i svatého obcování. L. 935. Boleslav kníže, nevím jakým ponuknu- tím, povolav mnoho dělníkuov, poslal je do kra- jiny puolnoční a kázal jim město jedno, jenž bylo v knížetství jeho někdy od Vlastislava knížete začato, ale nedostaveno, obořiti, tak aby znamení tu nezuostalo, by město bylo, a obyvatele jeho po- hany kázal rozehnati. Pohané Vlastislavští, jenž byli lidé velmi zuo- řiví, v jedné vsi, kteráž Dřevnice slula a nyní Třebenice, na ty bořitele města jich čekali a když tudy šli, toliko motyky a nosatce v rukú ma-
58 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 934—936. Strachkvas dán na učení. (R. 935) Třebenice. Boleslavský nákladně ozdobiti a při tom pomysliv, moh(1)li by jemu syn jeho, jménem Strachkvas, jenž byl mládenček v pátém létě, něco při spasení jeho prospěti, že by jej chtěl duchovním člověkem učiniti a biskupství v svém knížetství slavně zpuo- sobiti a bohatě nadati. I povolav Sudivlada a Křesoboje svých věrných služebníkuov, dav jím dvacet hřiven, poslal je a s ními Strachkvasa do Řezna, jím rozkázav, aby toho dítěte pilně šetřili a ostříhali a jej k tomu vedli, aby se lite- rám latinským snážně učil. Kteříž na žádost a rozkaz pána svého tak jsú učinili. A t. č. již byl Volfgank, biskup Řezenský, muž domněním svatý, kterýž někdy na žádost Boleslava knížete kostel Pražský sv. Víta světil, umřel a na jeho místo za biskupa volen byl Emerammus, jenž také byl muž dobrého i svatého obcování. L. 935. Boleslav kníže, nevím jakým ponuknu- tím, povolav mnoho dělníkuov, poslal je do kra- jiny puolnoční a kázal jim město jedno, jenž bylo v knížetství jeho někdy od Vlastislava knížete začato, ale nedostaveno, obořiti, tak aby znamení tu nezuostalo, by město bylo, a obyvatele jeho po- hany kázal rozehnati. Pohané Vlastislavští, jenž byli lidé velmi zuo- řiví, v jedné vsi, kteráž Dřevnice slula a nyní Třebenice, na ty bořitele města jich čekali a když tudy šli, toliko motyky a nosatce v rukú ma-
Strana 59
STRACHKVAS, MĚSTO VLASTISLAV. 59 jíce, na ně nenadále vyskočili a dvadcet a pět jich / tu zabili. Boleslavovi když to oznámeno bylo, velmi se rozhněval a poslav 300 mužuov stateč- nějších, obyvatele města toho a ty mordéře všecky kázal zbíti a město jich vypáliti i rozbořiti tak, aby nezuostal kámen na kameni. Měšťané ti a jiní obyvatelé znamenavše, že by se té moci obrániti nemohli, nočním časem všickni sú ušli a město svuoj konec vzalo. A od toho času žádný jeho zase nestavěl. L. 936. Národ Uherský nepokojný, sebravše (R. 936) se spolu na jedné rovině nedaleko města Budína počet mužuov jako čtyřmezcítma tisíc a tu vy- volivše sobě dva hejtmany, z nichž jeden slaul Lék a druhý Bulchu, táhli sú do krajin Bavorských a okolo Aušpurgku velikú činili škodu, lidi úkladně a napořád mordujíce, věku ani pohlaví žádnému neodpauštějíce, až do Burgundý a do Franské ze- mě protáhli a zase navracujíce se Štrospurk mě- sto oblehli. A tu Erhard, kníže Lotarinský, a Pertolt, kníže Brabantský, mnoho sebravše lidu na ty Uhry se obořili a mnoho jich zbili a některé zjímali: hajtmany Léle a Bulchu javše u Štros- purgku, na šibenici oběsiti rozkázali; po malém času zjímané všecky dali na nových šibenicech a některé na dubí zvěsiti. Sedm jich takto zuosta- vivše kázali jim uši obřezati a do Uher je poslali, jim rozkázavše jiným Uhrům všem pověděti, aby Uhři zvěšeni. Vratislav město zbořeno. / 761
STRACHKVAS, MĚSTO VLASTISLAV. 59 jíce, na ně nenadále vyskočili a dvadcet a pět jich / tu zabili. Boleslavovi když to oznámeno bylo, velmi se rozhněval a poslav 300 mužuov stateč- nějších, obyvatele města toho a ty mordéře všecky kázal zbíti a město jich vypáliti i rozbořiti tak, aby nezuostal kámen na kameni. Měšťané ti a jiní obyvatelé znamenavše, že by se té moci obrániti nemohli, nočním časem všickni sú ušli a město svuoj konec vzalo. A od toho času žádný jeho zase nestavěl. L. 936. Národ Uherský nepokojný, sebravše (R. 936) se spolu na jedné rovině nedaleko města Budína počet mužuov jako čtyřmezcítma tisíc a tu vy- volivše sobě dva hejtmany, z nichž jeden slaul Lék a druhý Bulchu, táhli sú do krajin Bavorských a okolo Aušpurgku velikú činili škodu, lidi úkladně a napořád mordujíce, věku ani pohlaví žádnému neodpauštějíce, až do Burgundý a do Franské ze- mě protáhli a zase navracujíce se Štrospurk mě- sto oblehli. A tu Erhard, kníže Lotarinský, a Pertolt, kníže Brabantský, mnoho sebravše lidu na ty Uhry se obořili a mnoho jich zbili a některé zjímali: hajtmany Léle a Bulchu javše u Štros- purgku, na šibenici oběsiti rozkázali; po malém času zjímané všecky dali na nových šibenicech a některé na dubí zvěsiti. Sedm jich takto zuosta- vivše kázali jim uši obřezati a do Uher je poslali, jim rozkázavše jiným Uhrům všem pověděti, aby Uhři zvěšeni. Vratislav město zbořeno. / 761
Strana 60
60 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 936—937. více do jich země táhnúti se nepokaušeli; pakli by se tak nezachovali, že by chtěli dáti všecky ty, kteříž by přitáhli, u Štrospurgku též zvěsiti. Uhří takové poselství od bezauchých, posluov vysly- šavše, nemálo se rozhněvavše, hned je zjímati roz- kázali a nazajtří zvěsiti, pravíce: »Poněvadž ste nám zlú a nevděčnú přinesli novinu, protož vám za to nevděčnú učiníme odplatu.« (R. 937) (Založení Boleslavě.) L. 937. Boleslav kníže obeslal k sobě vladyky (neb na ten čas sluli vladyky ti, kteříž po knížeti první místo drželi a jinými obecními lidmi vládli; a od toho že vládli, vladyky sluli) a roz- kázal jim, aby k němu do Boleslavě všecken lid svolali a tak aby čtrnáctý den dubna měsíce všickni se před ním postavili. To když se stalo, kázal za sebú mocnějším jíti a lid obecný aby šel s. zadu, i přivedl je na jednu rovinu blízko Labe, tu kdež byl les vysekán. A na tom majtě, zasta- viv se i řekl jim: »Tuto chci a rozkazuji vám, abyšte mi postavili město z kamene tesaného okrúhle, na zpuosob města Rímského, tak veliké, jako tato paseka ukazuje. Zed toliko vysokú po- stavíte a já svým nákladem domy stavěti budu.« Starší a zemané maličko odšedše, poradili sú se = bezuchých. — 2 = mýtina, paseka.
60 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 936—937. více do jich země táhnúti se nepokaušeli; pakli by se tak nezachovali, že by chtěli dáti všecky ty, kteříž by přitáhli, u Štrospurgku též zvěsiti. Uhří takové poselství od bezauchých, posluov vysly- šavše, nemálo se rozhněvavše, hned je zjímati roz- kázali a nazajtří zvěsiti, pravíce: »Poněvadž ste nám zlú a nevděčnú přinesli novinu, protož vám za to nevděčnú učiníme odplatu.« (R. 937) (Založení Boleslavě.) L. 937. Boleslav kníže obeslal k sobě vladyky (neb na ten čas sluli vladyky ti, kteříž po knížeti první místo drželi a jinými obecními lidmi vládli; a od toho že vládli, vladyky sluli) a roz- kázal jim, aby k němu do Boleslavě všecken lid svolali a tak aby čtrnáctý den dubna měsíce všickni se před ním postavili. To když se stalo, kázal za sebú mocnějším jíti a lid obecný aby šel s. zadu, i přivedl je na jednu rovinu blízko Labe, tu kdež byl les vysekán. A na tom majtě, zasta- viv se i řekl jim: »Tuto chci a rozkazuji vám, abyšte mi postavili město z kamene tesaného okrúhle, na zpuosob města Rímského, tak veliké, jako tato paseka ukazuje. Zed toliko vysokú po- stavíte a já svým nákladem domy stavěti budu.« Starší a zemané maličko odšedše, poradili sú se = bezuchých. — 2 = mýtina, paseka.
Strana 61
STAVĚNÍ BOLESLAVĚ. 61 a jednomu, kterýž jiné múdrostí i výmluvností i zbožím převyšoval, jemuž bylo jméno Bratro- mil, obecné vůle potřebu poručili sú před kní- žetem pověděti. Kterýž stoje i řekl: »Ctný kníže, vladyky, jenž sú zprávce lidu, též i zemanstvo tvé a nápravníci, toto sú tobě poručili od sebe i od obce pověděti, že jest prve v této zemi nikdá ta- ková věc nebyla na žádné obyvatele od knížat vzkládána a žádný nikdá z knížat nevelel sobě města stavěti a že by lid tím byl velmi obtížen. Protož praví, že se jim toho nezdá učiniti, při tom prosí, aby nebyli k tomu nuceni, poněvadž otcové naši nikdá toho nečinili.« I vzkřikli jsau někteří řkúce: »Chtěli bychom radějí tvým me- čem zmordováni býti, než tuto nám nesnesitedl- nau práci podniknúti.« To uslyšav Boleslav, pří- lišnou prchlivostí se rozlítiv, na jeden pařez tu stojící vskočil a vytrhl svuoj meč/ a řka: »O ne- šlechetní a nestateční otcuov nešlechetných sy- nové, že jste kdy směli se knížeti svému opříti, pravíce, že chcete radějí mým mečem býti zmor- dováni, nežli té služebnosti se poddati, což pra- víte, hned abyšte skutkem vykonali! Tu hned zvíte, co jest snáze jednomu každému z vás, tuli práci podniknúti, čili hlavu ztratiti.« Těch slov uleklo se všecko množství lidu a strachem veli- / 76v = lenníci.
STAVĚNÍ BOLESLAVĚ. 61 a jednomu, kterýž jiné múdrostí i výmluvností i zbožím převyšoval, jemuž bylo jméno Bratro- mil, obecné vůle potřebu poručili sú před kní- žetem pověděti. Kterýž stoje i řekl: »Ctný kníže, vladyky, jenž sú zprávce lidu, též i zemanstvo tvé a nápravníci, toto sú tobě poručili od sebe i od obce pověděti, že jest prve v této zemi nikdá ta- ková věc nebyla na žádné obyvatele od knížat vzkládána a žádný nikdá z knížat nevelel sobě města stavěti a že by lid tím byl velmi obtížen. Protož praví, že se jim toho nezdá učiniti, při tom prosí, aby nebyli k tomu nuceni, poněvadž otcové naši nikdá toho nečinili.« I vzkřikli jsau někteří řkúce: »Chtěli bychom radějí tvým me- čem zmordováni býti, než tuto nám nesnesitedl- nau práci podniknúti.« To uslyšav Boleslav, pří- lišnou prchlivostí se rozlítiv, na jeden pařez tu stojící vskočil a vytrhl svuoj meč/ a řka: »O ne- šlechetní a nestateční otcuov nešlechetných sy- nové, že jste kdy směli se knížeti svému opříti, pravíce, že chcete radějí mým mečem býti zmor- dováni, nežli té služebnosti se poddati, což pra- víte, hned abyšte skutkem vykonali! Tu hned zvíte, co jest snáze jednomu každému z vás, tuli práci podniknúti, čili hlavu ztratiti.« Těch slov uleklo se všecko množství lidu a strachem veli- / 76v = lenníci.
Strana 62
O2 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 938. Zed okolo Staré Boleslavi. kým všickni byli poraženi; nic méně, než jakoby kníže tisíc rukú a tolikéž mečuov při sobě měl, před ním se třásli. Vida to Boleslav v mužnosti pozdvižen jest a pohleďav na stranu, uhlédal, an Bratromil najblíže od něho stojí, hned jednú ranú jemu hlavu sťal a řka: »Tak učiním a tak chci míti« a obrátiv se k lidu řekl: »Kto více z vás chce se mému rozkázaní protiviti?« Všickni padli sú na zemi před nohy knížete svého; milosti od něho žádajíce, pravili: »O milý kníže, odpust naši vinu, již více tobě nebudem se protiviti; všecko, což nám kážeš, rádi chcme učiniti.« A tu hned zed velikú a vysokú na zpuosob města Římu počali dělati a jakž byla vuole knížete, dokonali. A jméno tomu městu od knížete svého dali Bo- leslav. (R. 938) (Odměna vrahů sv. Václava.) L. 938. Předstúpili sú před kníže Boleslava dva bratří vlastní, služebníci jeho ti, kteříž sú pomáhali jemu Boleslavovi zamordovati bratra jeho milého, sv. Vácslava, jichžto jména byla sú jednomu Štyrsa a druhému Hněvsa, žádajíce, aby jim za jích věrnú službu učinil slušnú odplatu a dal jim někde zemskú dědinu. I dal jest kníže Hněvsovi dědinu na cestě jdúc do Prahy od Bole- slavi. A tu sobě Hněvsa dvuor při jednom přívrší postavil a proto že někteří Hněvsovi bijec a jiní
O2 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 938. Zed okolo Staré Boleslavi. kým všickni byli poraženi; nic méně, než jakoby kníže tisíc rukú a tolikéž mečuov při sobě měl, před ním se třásli. Vida to Boleslav v mužnosti pozdvižen jest a pohleďav na stranu, uhlédal, an Bratromil najblíže od něho stojí, hned jednú ranú jemu hlavu sťal a řka: »Tak učiním a tak chci míti« a obrátiv se k lidu řekl: »Kto více z vás chce se mému rozkázaní protiviti?« Všickni padli sú na zemi před nohy knížete svého; milosti od něho žádajíce, pravili: »O milý kníže, odpust naši vinu, již více tobě nebudem se protiviti; všecko, což nám kážeš, rádi chcme učiniti.« A tu hned zed velikú a vysokú na zpuosob města Římu počali dělati a jakž byla vuole knížete, dokonali. A jméno tomu městu od knížete svého dali Bo- leslav. (R. 938) (Odměna vrahů sv. Václava.) L. 938. Předstúpili sú před kníže Boleslava dva bratří vlastní, služebníci jeho ti, kteříž sú pomáhali jemu Boleslavovi zamordovati bratra jeho milého, sv. Vácslava, jichžto jména byla sú jednomu Štyrsa a druhému Hněvsa, žádajíce, aby jim za jích věrnú službu učinil slušnú odplatu a dal jim někde zemskú dědinu. I dal jest kníže Hněvsovi dědinu na cestě jdúc do Prahy od Bole- slavi. A tu sobě Hněvsa dvuor při jednom přívrší postavil a proto že někteří Hněvsovi bijec a jiní
Strana 63
TRESTY VRAHU HNEVSY A ŠTYRSY. 63 vrah říkali, tomu dvoru dáno jméno Vrahbíi. Kterýžto Hněvsa dlúhý čas na tom dvoře seďal a na každý rok jednoho času za čtyři neděle se zblazňoval a ten nedostatek až do své smrti trpěl. Potom rod jeho, jenž Vrahbští sluli, vždycky tauž těžkost na sobě snad až do dnešního dne mívali. Někteří také píší, jako Jindřich, Duchcovský v své kronyce, že vždycky jeden z toho rodu bez rozumu a jako omámený býti musil a že na pa- mátku vylití nevinné krve sv. Vácslava vlasové jich červení na hlavách některých toho rodu zuo- stali. Vrabští. Druhému pak vrahovi, t. j. Štyrsovi, za ten mord dána jest od Boleslavi dědina na puol noci, kdež jest sobě dvuor nedaleko řeky, jenž Jizera slove, na jedné stráni postavil a dal jemu jméno Stranov. Styrsa pak pro mord muže svatého velmi bolestné nohy měl, tak že sám svých noh smradu snésti nemohl. Ten jednoho času vsed na kůň a pojav psa a vzav jestřáb na ruku, a v sobě v své bolesti potěšení učinil, jel z svého dvoru Stranova k knížeti svému do Boleslavi. A zase, se navracuje, jel skrze les borový. A když na té cestě, veliké a ukrutné bolesti noh svých ne- Stranovští. Hájkovská etymologie jména Vrábí: Podobný neznámý a vymyšlený kronikář jako níže Racek. — = zpět.
TRESTY VRAHU HNEVSY A ŠTYRSY. 63 vrah říkali, tomu dvoru dáno jméno Vrahbíi. Kterýžto Hněvsa dlúhý čas na tom dvoře seďal a na každý rok jednoho času za čtyři neděle se zblazňoval a ten nedostatek až do své smrti trpěl. Potom rod jeho, jenž Vrahbští sluli, vždycky tauž těžkost na sobě snad až do dnešního dne mívali. Někteří také píší, jako Jindřich, Duchcovský v své kronyce, že vždycky jeden z toho rodu bez rozumu a jako omámený býti musil a že na pa- mátku vylití nevinné krve sv. Vácslava vlasové jich červení na hlavách některých toho rodu zuo- stali. Vrabští. Druhému pak vrahovi, t. j. Štyrsovi, za ten mord dána jest od Boleslavi dědina na puol noci, kdež jest sobě dvuor nedaleko řeky, jenž Jizera slove, na jedné stráni postavil a dal jemu jméno Stranov. Styrsa pak pro mord muže svatého velmi bolestné nohy měl, tak že sám svých noh smradu snésti nemohl. Ten jednoho času vsed na kůň a pojav psa a vzav jestřáb na ruku, a v sobě v své bolesti potěšení učinil, jel z svého dvoru Stranova k knížeti svému do Boleslavi. A zase, se navracuje, jel skrze les borový. A když na té cestě, veliké a ukrutné bolesti noh svých ne- Stranovští. Hájkovská etymologie jména Vrábí: Podobný neznámý a vymyšlený kronikář jako níže Racek. — = zpět.
Strana 64
64 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 938—939. moha vytrpěti, s koně ssedl a hanebně lál P. Bo- hu a sv. Vácslavovi, služebníci jeho z daleka sto- jíce, jej trestali, a on více počal se zlobiti a v tom země se otevřela a jeho s koněm, se psem i s je- střábem živého požřela a zase se zavřela, duol to- liko toho skutku zuostal na znamení. Služebníci se domuov na Stranov navrátivše, ženě jeho a synům to, co se přihodilo, oznámili.. Synové pak jeho Bojsa a Dolislav hned toho roku přijali ne- duh otce svého a potom všickni z toho rodu zlé nohy a bolestné mívali a na památku smrti ne- vinné sv. Vácslava vždycky jeden člověk muž- ského pohlaví z toho rodu, jednú toliko v pade- sáti letech, zlú smrtí zahynul. Racek Dobrohor- ský, kanovník kostela Boleslavského, v své kro- nyce, píše, že obyčej měli lidé na den sv. Vác- slava při východu slunce na tu jámu, kdež se Styrsa propadl, choditi a tu pilně poslúchajíc že jsú v té jámě, an kuoň zařehtal, pes zaštěkal a je- střáb zvoncem zazvonil, uslyšali. (R. 939) 771 (Výpravy a boje.) L. 939. Kníže Boleslav, přijev na Vyšehrad, svolati kázal všecky vladyky a starší, kterýmž hned rozkázal na vojnu se připraviti, ale však 3 = napomínali. — 2 Snad podle místní pověsti. — Kronikář i kronika vymyšleni.
64 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 938—939. moha vytrpěti, s koně ssedl a hanebně lál P. Bo- hu a sv. Vácslavovi, služebníci jeho z daleka sto- jíce, jej trestali, a on více počal se zlobiti a v tom země se otevřela a jeho s koněm, se psem i s je- střábem živého požřela a zase se zavřela, duol to- liko toho skutku zuostal na znamení. Služebníci se domuov na Stranov navrátivše, ženě jeho a synům to, co se přihodilo, oznámili.. Synové pak jeho Bojsa a Dolislav hned toho roku přijali ne- duh otce svého a potom všickni z toho rodu zlé nohy a bolestné mívali a na památku smrti ne- vinné sv. Vácslava vždycky jeden člověk muž- ského pohlaví z toho rodu, jednú toliko v pade- sáti letech, zlú smrtí zahynul. Racek Dobrohor- ský, kanovník kostela Boleslavského, v své kro- nyce, píše, že obyčej měli lidé na den sv. Vác- slava při východu slunce na tu jámu, kdež se Styrsa propadl, choditi a tu pilně poslúchajíc že jsú v té jámě, an kuoň zařehtal, pes zaštěkal a je- střáb zvoncem zazvonil, uslyšali. (R. 939) 771 (Výpravy a boje.) L. 939. Kníže Boleslav, přijev na Vyšehrad, svolati kázal všecky vladyky a starší, kterýmž hned rozkázal na vojnu se připraviti, ale však 3 = napomínali. — 2 Snad podle místní pověsti. — Kronikář i kronika vymyšleni.
Strana 65
BOJE S LUČANY. 65 žádnému neoznámil, kam by se obrátiti chtěl. Oni jako poddaní dne osmého u velikém počtu před Vyšehradskou branau se postavili. A on Boleslav pojav z nich toliko 600 ozdobnějších, obrátil se s ními na západ slunce a počal Luckau krajinu velmi hubiti a plundrovati. Jeho ukrut- nosti bojíce se, žádný se nesměl protiviti, ani ni- Žatec. kterakž opříti. Najvyžší pak zprávce té krajiny, jménem Dobromír, posly své poslal k Bolesla- vovi pravě, že se chce před ním pokořiti a jemu se vším mocně poddati. Boleslav toho od něho přijíti nechtěl, pravě že on má sám svau rukau Dobromírovu krev vyliti. Dobromír poselstvím tím zstrašen jsa, do Bavorské krajiny s ženau a s dětmi svými se obrátil. A Boleslav zholdovavi tu všecku krajinu Lucskau, do města vjel, kteréž Žateč slove. Tu hned na místo Dobromíra jed- noho z svých služebníkuov jménem Vorsu posa- dil, přikázav jemu, aby mu na každý rok z té kra- jiny sto a třidcet hřiven dobrých peněz platil; pakli by kterého roku nedal, to hrdlem aby za- platil. A odtuď lid rozpustiv obrátil se k Bole- slavi, aby shlédl, kterak se zed města toho vzdě- lává. L. 940. Vorsa, vládař kraje Žateckého, chtě se (R. 940) pánu svému knížeti Boleslavovi zalíbiti, lidi v té = popleniv, vydrancovav. Kronika II.
BOJE S LUČANY. 65 žádnému neoznámil, kam by se obrátiti chtěl. Oni jako poddaní dne osmého u velikém počtu před Vyšehradskou branau se postavili. A on Boleslav pojav z nich toliko 600 ozdobnějších, obrátil se s ními na západ slunce a počal Luckau krajinu velmi hubiti a plundrovati. Jeho ukrut- nosti bojíce se, žádný se nesměl protiviti, ani ni- Žatec. kterakž opříti. Najvyžší pak zprávce té krajiny, jménem Dobromír, posly své poslal k Bolesla- vovi pravě, že se chce před ním pokořiti a jemu se vším mocně poddati. Boleslav toho od něho přijíti nechtěl, pravě že on má sám svau rukau Dobromírovu krev vyliti. Dobromír poselstvím tím zstrašen jsa, do Bavorské krajiny s ženau a s dětmi svými se obrátil. A Boleslav zholdovavi tu všecku krajinu Lucskau, do města vjel, kteréž Žateč slove. Tu hned na místo Dobromíra jed- noho z svých služebníkuov jménem Vorsu posa- dil, přikázav jemu, aby mu na každý rok z té kra- jiny sto a třidcet hřiven dobrých peněz platil; pakli by kterého roku nedal, to hrdlem aby za- platil. A odtuď lid rozpustiv obrátil se k Bole- slavi, aby shlédl, kterak se zed města toho vzdě- lává. L. 940. Vorsa, vládař kraje Žateckého, chtě se (R. 940) pánu svému knížeti Boleslavovi zalíbiti, lidi v té = popleniv, vydrancovav. Kronika II.
Strana 66
66 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 940—941. Berně v Žateckém kraji. Pražané se knížeti opřeli. krajině velmi obtěžoval berněmi a rozličnými šacuňky; lid sprostný toho sužování snésti ne- mohúce, poslal jest k Boleslavovi, žádajíce pro- sebně, aby je od té zprostil těžkosti. Kterýž vy- slyšav žádost, poslal k Vorsovi, aby dvojími ber- němi je obtěžoval a jemu dvénásobní summu vy- dával. A on tak učinil. Lid Žatecký sšedše se spolu, uradili se tak a Vorsu úkladně zabili. To když bylo oznámeno Boleslavovi, jiného a mno- hem ukrutnějšího vládaře jím dáti slíbil. Ale žádný nechtěl (smrti úkladné se obávaje) té prá- ce na se vzíti. A tak jsú Žatčané bez zprávce za dlúhý čas zuostali. Roku toho také dokonána jest zed města Bo- leslavě a dělníci bojíce se, aby k domuom stavení a tu k bydlení nuceni nebyli, nočním časem pryč se rozkradli. Neb kníže měl při sobě pohanuov služebníkuov více než křesťanuov a ti jsú kře- sťany velmi sužovali a návodem jích kníže se na křesťany velmi zlobil a tak jest žádný v těch — zdech domuov stavěti nechtěl. Času jednoho přijel kníže na Vyšehrad a po- volav k sobě Pražanuov, jím, aby ve zdech Bo- leslavských domy stavěli, rozkázal. Pražanuom se to odporné zdálo a poradivše se spolu, dali jsú knížeti svému odpověd, že jím to není slušné ani = poplatky, vydíráním.
66 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 940—941. Berně v Žateckém kraji. Pražané se knížeti opřeli. krajině velmi obtěžoval berněmi a rozličnými šacuňky; lid sprostný toho sužování snésti ne- mohúce, poslal jest k Boleslavovi, žádajíce pro- sebně, aby je od té zprostil těžkosti. Kterýž vy- slyšav žádost, poslal k Vorsovi, aby dvojími ber- němi je obtěžoval a jemu dvénásobní summu vy- dával. A on tak učinil. Lid Žatecký sšedše se spolu, uradili se tak a Vorsu úkladně zabili. To když bylo oznámeno Boleslavovi, jiného a mno- hem ukrutnějšího vládaře jím dáti slíbil. Ale žádný nechtěl (smrti úkladné se obávaje) té prá- ce na se vzíti. A tak jsú Žatčané bez zprávce za dlúhý čas zuostali. Roku toho také dokonána jest zed města Bo- leslavě a dělníci bojíce se, aby k domuom stavení a tu k bydlení nuceni nebyli, nočním časem pryč se rozkradli. Neb kníže měl při sobě pohanuov služebníkuov více než křesťanuov a ti jsú kře- sťany velmi sužovali a návodem jích kníže se na křesťany velmi zlobil a tak jest žádný v těch — zdech domuov stavěti nechtěl. Času jednoho přijel kníže na Vyšehrad a po- volav k sobě Pražanuov, jím, aby ve zdech Bo- leslavských domy stavěli, rozkázal. Pražanuom se to odporné zdálo a poradivše se spolu, dali jsú knížeti svému odpověd, že jím to není slušné ani = poplatky, vydíráním.
Strana 67
BOJE MEZI POHANY A KRESTANY. 67 možné učiniti proto, že v Praze mnoho stavěti mají a jestliže by Prahu i Boleslav stavěti měli, že by nemohli obému dosti učiniti. Kníže se z toho velmi rozhněval a povolav k sobě tajně ně- kterých pohanuov, vzbudil je na křesťany a slíbil, že chce dáti Prahu zbořiti a do Boleslavě pře- nésti. L. 941. Pohané, sebravše se tajně v Kajském (R. 941) 77v lese a časem nočním vešli do/ Prahy a učinivše křik a hřmot, počali domův křesťanských vybí- jeti (a to se dálo ne bez vědomí knížete Bole- slava). Křesťané to uslyšavše spolu se sběhli a tomu násilí se snažně bránili a na ty své zhaubce se velmi silně valili. Pohané nechavše domuov vybíjení svým odporníkuom se statečně brániti počali, však moci křesťanské nemohauce odolati na utíkaní se oddali, ale však málo jích ušlo. Křestané pak rozlítivše se pohanuom, kteříž v Praze bydlili, také domuov mnoho vybili a statky pobrali a kteréž mohli shledati, zmordo- vali. Když slunce z hory vycházeti počalo, ta- ková bauřka se upokojila, zbité po ryňku a po ulicech, také i v domích shledávali. Křesťanuov tu dobrých mužuov v té potržce třidcet a sedm zamordováno a pohanuov tři sta a třinádct. A ti všickni spolu křesťané i pohané na východní Bitva v Praze.
BOJE MEZI POHANY A KRESTANY. 67 možné učiniti proto, že v Praze mnoho stavěti mají a jestliže by Prahu i Boleslav stavěti měli, že by nemohli obému dosti učiniti. Kníže se z toho velmi rozhněval a povolav k sobě tajně ně- kterých pohanuov, vzbudil je na křesťany a slíbil, že chce dáti Prahu zbořiti a do Boleslavě pře- nésti. L. 941. Pohané, sebravše se tajně v Kajském (R. 941) 77v lese a časem nočním vešli do/ Prahy a učinivše křik a hřmot, počali domův křesťanských vybí- jeti (a to se dálo ne bez vědomí knížete Bole- slava). Křesťané to uslyšavše spolu se sběhli a tomu násilí se snažně bránili a na ty své zhaubce se velmi silně valili. Pohané nechavše domuov vybíjení svým odporníkuom se statečně brániti počali, však moci křesťanské nemohauce odolati na utíkaní se oddali, ale však málo jích ušlo. Křestané pak rozlítivše se pohanuom, kteříž v Praze bydlili, také domuov mnoho vybili a statky pobrali a kteréž mohli shledati, zmordo- vali. Když slunce z hory vycházeti počalo, ta- ková bauřka se upokojila, zbité po ryňku a po ulicech, také i v domích shledávali. Křesťanuov tu dobrých mužuov v té potržce třidcet a sedm zamordováno a pohanuov tři sta a třinádct. A ti všickni spolu křesťané i pohané na východní Bitva v Praze.
Strana 68
68 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 942—943. Boleslav oblehl Prahu. hrobce, v jedné jámě jsú pohrabáni. Kníže to uslyšav, z toho se rozhněval a sebrav okolo pat- nácti set lidu na Letní stráni, na rovině se položil, chtěje Prahu zahubiti, kázal velmi hustě z lučišt do Prahy stříleti. Pátého dne přišly jsau noviny k Boleslavovi, že by Pražané a jiní křesťané tajně a nočně chtěli zed Boleslavskú podkopati a roz- bořiti. I obrátil se kníže s svým lidem k Bole- slavi. Tu opět jiné knížeti oznámeny noviny, že by chtěli Lučanští Pražanuom pomoc lidem proti knížeti učiniti. Z těch řečí (ač byly jalové) kníže nebyl bez strachu a hned na zajtří rozkázal lidu svému na jedné vysoké nad Labem skále hrad přepevný založiti a pilně jej ve dne i v noci sta- věti. A když byl dokonán, dal jemu jméno Bran- naj hrad aneb Brandajsa; a tu pravil, že se chce Pražanuom a Lučanuom i všem Čechům brániti.4 (R. 942) /781 L. 942. Někteří z vladyk a zvláště ti, jenž byli milovníci pokoje, kníže svého pilně namlúvali, aby k svým poddaným pokoj zachoval, až jej k tomu přivedli, že jest jel na Vyšehrad a odtud do Prahy do domu rychtářova, jenž byl u po- lední brány a Pražané jej poctivě jako pána svého přivítali a slavný jemu uči/nili oběd a s ním spolu hodovali. Po takovém hodování vla- = hřbitov. — 2 = na Letné. — Opět Hájkovská ety- V originále obrázek bitvy jako r. 887. mologie. — 4 1.
68 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 942—943. Boleslav oblehl Prahu. hrobce, v jedné jámě jsú pohrabáni. Kníže to uslyšav, z toho se rozhněval a sebrav okolo pat- nácti set lidu na Letní stráni, na rovině se položil, chtěje Prahu zahubiti, kázal velmi hustě z lučišt do Prahy stříleti. Pátého dne přišly jsau noviny k Boleslavovi, že by Pražané a jiní křesťané tajně a nočně chtěli zed Boleslavskú podkopati a roz- bořiti. I obrátil se kníže s svým lidem k Bole- slavi. Tu opět jiné knížeti oznámeny noviny, že by chtěli Lučanští Pražanuom pomoc lidem proti knížeti učiniti. Z těch řečí (ač byly jalové) kníže nebyl bez strachu a hned na zajtří rozkázal lidu svému na jedné vysoké nad Labem skále hrad přepevný založiti a pilně jej ve dne i v noci sta- věti. A když byl dokonán, dal jemu jméno Bran- naj hrad aneb Brandajsa; a tu pravil, že se chce Pražanuom a Lučanuom i všem Čechům brániti.4 (R. 942) /781 L. 942. Někteří z vladyk a zvláště ti, jenž byli milovníci pokoje, kníže svého pilně namlúvali, aby k svým poddaným pokoj zachoval, až jej k tomu přivedli, že jest jel na Vyšehrad a odtud do Prahy do domu rychtářova, jenž byl u po- lední brány a Pražané jej poctivě jako pána svého přivítali a slavný jemu uči/nili oběd a s ním spolu hodovali. Po takovém hodování vla- = hřbitov. — 2 = na Letné. — Opět Hájkovská ety- V originále obrázek bitvy jako r. 887. mologie. — 4 1.
Strana 69
ZALOŽENÍ BRANDYSA. ZLATÉ DOLY. O dyky a Pražané milostivými slovy Boleslava na- pomínali, poněvadž jest křesťan, aby víru kře- sťanskú cele držal a ji rozšířoval, že za to od P. Boha svého bude míti věčnú odplatu. Boleslav to napomenutí vděčně přijav, tak učiniti slíbil a toho na znamení a dokonalé potvrzení blízko hradu Brandajsu kostel krásný na jednom pří- vrší k poctivosti P. Bohu a sv. Petru kázal po- staviti. A ty pohany, kteréž při sobě měl na Bo- leslavi a na Brandajse, jíchžto bylo okolo pat- nácti set, poslal je na hory, kteréž jsau v České zemi mezi polednem a západem slunce okolo Sta- rého hradu, jinák Baubína, a Čižové, aby zlata dobývali, buďto v skalí aneb píscích, a knížeti svému z toho aby desátý díl zlatta dávali. A skrze to v krátkém času kníže Boleslav jest velmi obo- hacen a hrad Vyšehradský znamenitě kázal vy- stavěti. A tu jest toho roku nová mínce zlattá i stří- brná na Vyšehradě s obrazem knížete Boleslava zaražena. Boleslav se s svými poddanými smluvil. Baubín hora. Čížová. Zlata hledali. (Zázraky sv. Václava a Přibyslavy.) L. 943. Kníže od svého bratra zamordovaný, (R. 943) milý sv. Vácslav, divnými a rozličnými obyčeji před svým národem českým svú svatost skrze mnohé divy ukazoval, netoliko při uzdravování Čechuov, ale i z rozličných krajin Němecských
ZALOŽENÍ BRANDYSA. ZLATÉ DOLY. O dyky a Pražané milostivými slovy Boleslava na- pomínali, poněvadž jest křesťan, aby víru kře- sťanskú cele držal a ji rozšířoval, že za to od P. Boha svého bude míti věčnú odplatu. Boleslav to napomenutí vděčně přijav, tak učiniti slíbil a toho na znamení a dokonalé potvrzení blízko hradu Brandajsu kostel krásný na jednom pří- vrší k poctivosti P. Bohu a sv. Petru kázal po- staviti. A ty pohany, kteréž při sobě měl na Bo- leslavi a na Brandajse, jíchžto bylo okolo pat- nácti set, poslal je na hory, kteréž jsau v České zemi mezi polednem a západem slunce okolo Sta- rého hradu, jinák Baubína, a Čižové, aby zlata dobývali, buďto v skalí aneb píscích, a knížeti svému z toho aby desátý díl zlatta dávali. A skrze to v krátkém času kníže Boleslav jest velmi obo- hacen a hrad Vyšehradský znamenitě kázal vy- stavěti. A tu jest toho roku nová mínce zlattá i stří- brná na Vyšehradě s obrazem knížete Boleslava zaražena. Boleslav se s svými poddanými smluvil. Baubín hora. Čížová. Zlata hledali. (Zázraky sv. Václava a Přibyslavy.) L. 943. Kníže od svého bratra zamordovaný, (R. 943) milý sv. Vácslav, divnými a rozličnými obyčeji před svým národem českým svú svatost skrze mnohé divy ukazoval, netoliko při uzdravování Čechuov, ale i z rozličných krajin Němecských
Strana 70
70 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 943—945. Divy činil sv. Vácslav. lidé hlučně, přicházejíce do kostela sv. Víta na pauť, pravili mnozí, že by měli nějaké vnuknutí božské i rozkázaní, aby šli k hrobu jeho mučedl- níka sv., milého Vácslava, dědice a obránce Če- ského, a tu aby se modlili, prosíce P. Boha za mi- lost a sv. Vácslava za přímluvu, že budú od svých nemocí a neduhuov uzdraveni. Vše toho roku přišlo padesát mužuov a třid- cet a pět žen z Francké země bolevokých, hlu- chých, němých a uschlé ruce majíce; ti společně přistúpivše k hrobu muže svatého, s pláčem P. Boha prosili, aby byli uzdraveni, a pravili: »P. Bože, stvořiteli nebe i země, jenž si nás ne- dostatečné obrátil do této krajiny, smiluj se nad námi. A milý sv. Vácslave, jenž jsi trpěl pro P. Boha svého těžké múky, přimluv se za nás před jeho sv. milostí, abychom byli od našich ne- duhův uzdraveni!« A tak žádný z nich odtuď ne- odšel, aby svého neduhu tu nebyl zbaven. Bo- leslav kníže tu byl přístojící a vida to, co se děje, srdečně plakal a dav jednomu každému z nich hojné dary zlatté mince, do jich vlastí je zase propustil. (R. 944) L. 944. Kníže Boleslav oblíbiv sobě byt při Větším městě Pražském, rozkázal dvuor kní- = houfně, v zástupech.
70 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 943—945. Divy činil sv. Vácslav. lidé hlučně, přicházejíce do kostela sv. Víta na pauť, pravili mnozí, že by měli nějaké vnuknutí božské i rozkázaní, aby šli k hrobu jeho mučedl- níka sv., milého Vácslava, dědice a obránce Če- ského, a tu aby se modlili, prosíce P. Boha za mi- lost a sv. Vácslava za přímluvu, že budú od svých nemocí a neduhuov uzdraveni. Vše toho roku přišlo padesát mužuov a třid- cet a pět žen z Francké země bolevokých, hlu- chých, němých a uschlé ruce majíce; ti společně přistúpivše k hrobu muže svatého, s pláčem P. Boha prosili, aby byli uzdraveni, a pravili: »P. Bože, stvořiteli nebe i země, jenž si nás ne- dostatečné obrátil do této krajiny, smiluj se nad námi. A milý sv. Vácslave, jenž jsi trpěl pro P. Boha svého těžké múky, přimluv se za nás před jeho sv. milostí, abychom byli od našich ne- duhův uzdraveni!« A tak žádný z nich odtuď ne- odšel, aby svého neduhu tu nebyl zbaven. Bo- leslav kníže tu byl přístojící a vida to, co se děje, srdečně plakal a dav jednomu každému z nich hojné dary zlatté mince, do jich vlastí je zase propustil. (R. 944) L. 944. Kníže Boleslav oblíbiv sobě byt při Větším městě Pražském, rozkázal dvuor kní- = houfně, v zástupech.
Strana 71
SMRT SV. PRIBYSLAVY. T1 žetský starý opravovati a dvuor Tajněný, rozší- řiti a tu proti dvoru Tajnskému blíže brány Bo- leslavské duom jeden krásný sobě k bydlení dal postaviti. Pražané ovšem, ač to strašlivě, sná- šeli, však milosti u něho hledajíce, toho všeho díla a stavení jemu pomáhali, času pak zimního pilně rozkázali kamení s Letně a s Petřína vo- ziti. Kníže to vida, ano lid s velikú chtivostí toho díla jemu pomáhá, upokojiv se v své zuoři- vosti všemu lidu českému svú milost připověděl a obzvláštně že chce města Prahy obyvatele mi- lovati, pravil a ač byl umínil příkop veliký a hlu- boký mezi svým domem a městem udělati, zna- menav lid k sobě náchylný, od toho úmyslu pře- stal a České knížetství pokojně zpravoval. /L. 945. Kněžna Přibyslava, ctná a velmi šle- chetná, svatá kněžna, dcera někdy Vratislavova a sestra milého sv. Václava a Boleslava, kteráž v krajině puolnoční České země bydlila a veliké i mnohé divy v svým životě i po smrti činila, jed- nu ves velikú, kteráž Jablonná Ves slula, vysokú a širokú z přetvrdého kamene zdí kázala byla obehnati. A tu jest odtud nedaleko svuoj život roku tohoto vykonavši umřela a služebnice její tělo vzavše při její modlitebnici, kteráž byla pod horú, kteráž Krutina slula, postavena, pohřebili, Dvuor kní- žecí v Praze. (R. 945) 78v Sv. Přibyslava. = oplocený (t. j. Týnský). — 2 = s bázní.
SMRT SV. PRIBYSLAVY. T1 žetský starý opravovati a dvuor Tajněný, rozší- řiti a tu proti dvoru Tajnskému blíže brány Bo- leslavské duom jeden krásný sobě k bydlení dal postaviti. Pražané ovšem, ač to strašlivě, sná- šeli, však milosti u něho hledajíce, toho všeho díla a stavení jemu pomáhali, času pak zimního pilně rozkázali kamení s Letně a s Petřína vo- ziti. Kníže to vida, ano lid s velikú chtivostí toho díla jemu pomáhá, upokojiv se v své zuoři- vosti všemu lidu českému svú milost připověděl a obzvláštně že chce města Prahy obyvatele mi- lovati, pravil a ač byl umínil příkop veliký a hlu- boký mezi svým domem a městem udělati, zna- menav lid k sobě náchylný, od toho úmyslu pře- stal a České knížetství pokojně zpravoval. /L. 945. Kněžna Přibyslava, ctná a velmi šle- chetná, svatá kněžna, dcera někdy Vratislavova a sestra milého sv. Václava a Boleslava, kteráž v krajině puolnoční České země bydlila a veliké i mnohé divy v svým životě i po smrti činila, jed- nu ves velikú, kteráž Jablonná Ves slula, vysokú a širokú z přetvrdého kamene zdí kázala byla obehnati. A tu jest odtud nedaleko svuoj život roku tohoto vykonavši umřela a služebnice její tělo vzavše při její modlitebnici, kteráž byla pod horú, kteráž Krutina slula, postavena, pohřebili, Dvuor kní- žecí v Praze. (R. 945) 78v Sv. Přibyslava. = oplocený (t. j. Týnský). — 2 = s bázní.
Strana 72
72 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 946—947. S es 40 A * ně (R. 946) kteréž tu za dlúhý čas leželo. Při něm se dáli mnozí divové: časy některými rozličná se ukazo- vala světla, někdy i andělská zpívaní tu byla slý- chána a skrze takové divy z mnohých ukrutných po- hanuov dobří a nábožní křesťané sú učiněni. Potom po mnohých letech znamenitý, bohatý a nábožný křesťan, jménem Chotislav, dal klášter ve jméno sv. Přibyslavy postaviti a tu v témž kostele roz- kázal poctivě položiti tělo sv. milé Přibyslavy. L. 946. Boleslav kníže, povolav k sobě Divy- slava a jiných rad svých velmi opatrných, radil se s nimi, kterak by mohl zemi svú obohatiti. I dali jemu radu, aby rozkázal v starých letopi- sích a v jiných kronykách písma hledati, co jest S Hájkovým rozmnožením celkem podle Křišťana.
72 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 946—947. S es 40 A * ně (R. 946) kteréž tu za dlúhý čas leželo. Při něm se dáli mnozí divové: časy některými rozličná se ukazo- vala světla, někdy i andělská zpívaní tu byla slý- chána a skrze takové divy z mnohých ukrutných po- hanuov dobří a nábožní křesťané sú učiněni. Potom po mnohých letech znamenitý, bohatý a nábožný křesťan, jménem Chotislav, dal klášter ve jméno sv. Přibyslavy postaviti a tu v témž kostele roz- kázal poctivě položiti tělo sv. milé Přibyslavy. L. 946. Boleslav kníže, povolav k sobě Divy- slava a jiných rad svých velmi opatrných, radil se s nimi, kterak by mohl zemi svú obohatiti. I dali jemu radu, aby rozkázal v starých letopi- sích a v jiných kronykách písma hledati, co jest S Hájkovým rozmnožením celkem podle Křišťana.
Strana 73
NALEZY STRIBRA A ZLATA. 13 někdy Libuše, první kněžna, s Přemyslem kní- žetem o zlattých a stříbrných pokladích podzem- ných prorokovala a lidu budúcímu země této ozna- movala (neb Přemysl byl to všecko litterami slo- vanskými dal a rozkázal písákům zapsati). Protož budeli se moci toho doptati, tudy a tak že bude moci svú zemi obohatiti. Boleslav takovú radu vděčně přijav, kázal se vší pilností se ptáti, po některým pak času nalezeni sú takoví Annálové, v pokladnici Přemyslově na Vyšehradě, i/ na- lezlo se v těch knihách mnoho o vrchu Jílovém, o vrchu Třihřbetém, o vrchu Krupnatém a o vrchu Březovéma. Tu hned kníže poslal na vrch Jílovaj, jenž jest méně než puol dne cesty od Prahy k straně polední, a v brzském času v jámě někdy Rymbošově, kteráž slula Tobola, nalezli sú dělníci širokú vrstvu zlatta a odtuď dávali Bo- leslavovi veliké užitky. A tím jest dolem Česká země toho času byla zbohacena. L. 947. Kníže poslal dělníky na vrch Březový, jenž jest jdúce od Prahy na západ slunce, vzdáli cesty dne jednoho a tu rozkázal pilně starých do- lův dobývati těch, kteříž sú byli někdy od Hory- míře Neumetelského zkaženi a zametáni3. A tu sú se jim ukázali hojní pramenové stříbra, neto- / 791 (R. 947) O horách Příbram- ských. = letopisy. — Viz k r. 733, díl I. —3 = zaházeny, zasypány.
NALEZY STRIBRA A ZLATA. 13 někdy Libuše, první kněžna, s Přemyslem kní- žetem o zlattých a stříbrných pokladích podzem- ných prorokovala a lidu budúcímu země této ozna- movala (neb Přemysl byl to všecko litterami slo- vanskými dal a rozkázal písákům zapsati). Protož budeli se moci toho doptati, tudy a tak že bude moci svú zemi obohatiti. Boleslav takovú radu vděčně přijav, kázal se vší pilností se ptáti, po některým pak času nalezeni sú takoví Annálové, v pokladnici Přemyslově na Vyšehradě, i/ na- lezlo se v těch knihách mnoho o vrchu Jílovém, o vrchu Třihřbetém, o vrchu Krupnatém a o vrchu Březovéma. Tu hned kníže poslal na vrch Jílovaj, jenž jest méně než puol dne cesty od Prahy k straně polední, a v brzském času v jámě někdy Rymbošově, kteráž slula Tobola, nalezli sú dělníci širokú vrstvu zlatta a odtuď dávali Bo- leslavovi veliké užitky. A tím jest dolem Česká země toho času byla zbohacena. L. 947. Kníže poslal dělníky na vrch Březový, jenž jest jdúce od Prahy na západ slunce, vzdáli cesty dne jednoho a tu rozkázal pilně starých do- lův dobývati těch, kteříž sú byli někdy od Hory- míře Neumetelského zkaženi a zametáni3. A tu sú se jim ukázali hojní pramenové stříbra, neto- / 791 (R. 947) O horách Příbram- ských. = letopisy. — Viz k r. 733, díl I. —3 = zaházeny, zasypány.
Strana 74
74 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 948—949. Uhři Moravu hubili. (R. 948) liko tu, ale i okolo Tisové hory u Třebušné i Lá- zu, tak že se tomu všickni divili. Přišlo jest také toho času k tomu dílu i jiných dělníkuov mnoho, kteříž tau službau a prací knížeti svému slúžili a za to od něho brali hojné dary. A tak odtud zlattem a stříbrem země nad míru bohatla. T. 1. přišly sú noviny k knížeti Boleslavovi, že by Uhří v Moravě škodu činili a odtuď že by se chtěli obrátiti do knížetství jeho. Kterýž kázal hned všem spolu tak pohanům jako křesťanům pohotově býti. Pohané obávajíce se, aby to nebyly omylné noviny, pod tím aby snad kníže nebyl na- veden od křesťanuov a tudy pohané zahlazeni aby nebyli, sešli sú se spolu u velikém počtu v Břevňovským lese a tu se spolu proti křesťanům i proti knížeti svému spuntovali; to když kníže zvěděl, od toho času k pohanům chuti neměl, ale křesťany rozmnožovati slíbil a syna svého Bol-- slava, aby více křesťany než pohany miloval, učil a často napomínal. L. 948. Hlad veliký počal Českú zemi hubiti tak, že sú lidé a zvláště chudí pro nedostatek chlebuov hladem mřeli. Lopotové a starší z vla- dyk sjeli sú se na Vyšehrad, neb toho času byl tu kníže přijel z Boleslavi, a žádali jeho, aby ten nedostatek opatřil a napravil. Kterýž odpověděl: »Ten nedostatek nepřišel na tuto zemi mú neopa- trností, ale z Božího dopuštění.« K němu oni
74 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 948—949. Uhři Moravu hubili. (R. 948) liko tu, ale i okolo Tisové hory u Třebušné i Lá- zu, tak že se tomu všickni divili. Přišlo jest také toho času k tomu dílu i jiných dělníkuov mnoho, kteříž tau službau a prací knížeti svému slúžili a za to od něho brali hojné dary. A tak odtud zlattem a stříbrem země nad míru bohatla. T. 1. přišly sú noviny k knížeti Boleslavovi, že by Uhří v Moravě škodu činili a odtuď že by se chtěli obrátiti do knížetství jeho. Kterýž kázal hned všem spolu tak pohanům jako křesťanům pohotově býti. Pohané obávajíce se, aby to nebyly omylné noviny, pod tím aby snad kníže nebyl na- veden od křesťanuov a tudy pohané zahlazeni aby nebyli, sešli sú se spolu u velikém počtu v Břevňovským lese a tu se spolu proti křesťanům i proti knížeti svému spuntovali; to když kníže zvěděl, od toho času k pohanům chuti neměl, ale křesťany rozmnožovati slíbil a syna svého Bol-- slava, aby více křesťany než pohany miloval, učil a často napomínal. L. 948. Hlad veliký počal Českú zemi hubiti tak, že sú lidé a zvláště chudí pro nedostatek chlebuov hladem mřeli. Lopotové a starší z vla- dyk sjeli sú se na Vyšehrad, neb toho času byl tu kníže přijel z Boleslavi, a žádali jeho, aby ten nedostatek opatřil a napravil. Kterýž odpověděl: »Ten nedostatek nepřišel na tuto zemi mú neopa- trností, ale z Božího dopuštění.« K němu oni
Strana 75
HLAD V CECHACH. VPADY UHERSKE. 15 Hlad pro hory. řekli: »P. Buoh toho neučinil, ale tvé lakomství; neb všecken lid ten, kterýž měl obyčej dědiny vora- ti, kázal si obrátiti na zlatté a stříbrné doly a odtud ty sám aby měl hojnost zlatta a stříbra a lid tvuoj všecken aby hladem hynul.« Tu hned kníže roz- kázal obeslati všecky kovkopy i jiné ryžovníky, také i všecky horní a dolové dělníky a přísně jim přikázal, aby od toho díla přestali a dědiny aby pilně voříce osévali. Mnozí z nich, ač neradi, mu- sili se tak, jakž kníže míti chce, zachovati a k svým pluhům se navrátiti. A hned od toho času Česká země počala se chlebem sytiti. L. 949. Uhři velmi silnú mocí vtrhli do Moravy (R. 949) a velikú činili škodu, vsí, městeček i hraduov do- bývajíce. A odtuď pustili se až do Čech, lidi zají- majíce a statky jim berúce. To když uslyšal Bo- leslav, sebrav lid položil se u Čáslavi a Su/di- slav Hrobský, hajtman jeho, s druhým vojskem u Ohbí. A na tom se postavili, aby Uhrům do ze- mě nedali. Uhří ač častokrát se o ta vojska Česká pokaušeli, však sú jich nemohli přemoci. Osm- nácte dní Uherské vojsko proti Českému leželo, až jednoho času Čechové bitvu začali a Uhruov mnoho zjímali a zbili. Uhří znamenavše, že by tu nezvítězili, obrá- tili se do Rakús a odtuď do Korytan, všudy ško- dy činíce; v tom druhé vojsko Uherské jím na pomoc z Uher přitáhlo a strhše se spolu u jed- 79v
HLAD V CECHACH. VPADY UHERSKE. 15 Hlad pro hory. řekli: »P. Buoh toho neučinil, ale tvé lakomství; neb všecken lid ten, kterýž měl obyčej dědiny vora- ti, kázal si obrátiti na zlatté a stříbrné doly a odtud ty sám aby měl hojnost zlatta a stříbra a lid tvuoj všecken aby hladem hynul.« Tu hned kníže roz- kázal obeslati všecky kovkopy i jiné ryžovníky, také i všecky horní a dolové dělníky a přísně jim přikázal, aby od toho díla přestali a dědiny aby pilně voříce osévali. Mnozí z nich, ač neradi, mu- sili se tak, jakž kníže míti chce, zachovati a k svým pluhům se navrátiti. A hned od toho času Česká země počala se chlebem sytiti. L. 949. Uhři velmi silnú mocí vtrhli do Moravy (R. 949) a velikú činili škodu, vsí, městeček i hraduov do- bývajíce. A odtuď pustili se až do Čech, lidi zají- majíce a statky jim berúce. To když uslyšal Bo- leslav, sebrav lid položil se u Čáslavi a Su/di- slav Hrobský, hajtman jeho, s druhým vojskem u Ohbí. A na tom se postavili, aby Uhrům do ze- mě nedali. Uhří ač častokrát se o ta vojska Česká pokaušeli, však sú jich nemohli přemoci. Osm- nácte dní Uherské vojsko proti Českému leželo, až jednoho času Čechové bitvu začali a Uhruov mnoho zjímali a zbili. Uhří znamenavše, že by tu nezvítězili, obrá- tili se do Rakús a odtuď do Korytan, všudy ško- dy činíce; v tom druhé vojsko Uherské jím na pomoc z Uher přitáhlo a strhše se spolu u jed- 79v
Strana 76
76 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 950—951. Uhři do Čech chtěli (R. 950) noho hradu, kterýž Leopoch slove, tu se položili a v té ve vší krajině činili veliké škody a lid hu- bili a svými Uhry osazovali, tu krajinu k své zemi přivlastňujíce. Tu kníže Meranský Gotfry- dus, kníže Korytanský Ebrhardus a kníže Tyrol- ský a s ními spolu Rehoř, Aquilejanský patri- archa, lid mnohý sebravše, s Uhry sú v boj vešli a tu jim mnoho lidu s obú stran zmordováno, však Uhří sú přemoženi a zmordováni tak, že se jich málo do jich země navrátilo. A laupež, kteráž byla skrze Uhry z Moravy i z Čech vynesena, tu v Korytanech zuostala. Čechové také, kteříž byli od Uhruov zjímaní, od toho hradu Leopochu jsú se domuov (jsúce od Korytanských propu- štěni) navrátili. L. 950. Ukázala se opět veliká hojnost stříbra v České zemi na východ slunce, nad Lippnickým potokem, kteréhož lidé z té krajiny velmi bohatě počali užívati. To když Boleslavovi oznámeno bylo, poslav mnoho dělníkuov, kázal třidcet no- vých doluov udělati a v nich pilně hledati, takže ve třech letech velikau hojností stříbra od P Boha byla obdařena a zbohacena, neb knížeti do Prahy odtuď jednaki na každý den stříbro ve- zeno bylo. Takovau hojnost kníže znamenav i rozkázal tajných skrajší na Vyšehradě v zemi = skoro, téměř.
76 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 950—951. Uhři do Čech chtěli (R. 950) noho hradu, kterýž Leopoch slove, tu se položili a v té ve vší krajině činili veliké škody a lid hu- bili a svými Uhry osazovali, tu krajinu k své zemi přivlastňujíce. Tu kníže Meranský Gotfry- dus, kníže Korytanský Ebrhardus a kníže Tyrol- ský a s ními spolu Rehoř, Aquilejanský patri- archa, lid mnohý sebravše, s Uhry sú v boj vešli a tu jim mnoho lidu s obú stran zmordováno, však Uhří sú přemoženi a zmordováni tak, že se jich málo do jich země navrátilo. A laupež, kteráž byla skrze Uhry z Moravy i z Čech vynesena, tu v Korytanech zuostala. Čechové také, kteříž byli od Uhruov zjímaní, od toho hradu Leopochu jsú se domuov (jsúce od Korytanských propu- štěni) navrátili. L. 950. Ukázala se opět veliká hojnost stříbra v České zemi na východ slunce, nad Lippnickým potokem, kteréhož lidé z té krajiny velmi bohatě počali užívati. To když Boleslavovi oznámeno bylo, poslav mnoho dělníkuov, kázal třidcet no- vých doluov udělati a v nich pilně hledati, takže ve třech letech velikau hojností stříbra od P Boha byla obdařena a zbohacena, neb knížeti do Prahy odtuď jednaki na každý den stříbro ve- zeno bylo. Takovau hojnost kníže znamenav i rozkázal tajných skrajší na Vyšehradě v zemi = skoro, téměř.
Strana 77
PRVNÍ PENÍZE RAŽENY. Tí Hóry stříbrné u Lippnice. nadělati a stříbro, kteréž jemu zbývalo, tam roz- kázal schovati a pilně, aby žádný toho nenalezl, opatřiti. To když starší a vládyky uslyšali, sešli jsau se k knížeti svému na Vyšehrad a jeho se ptali, proč by takové poklady, kterýchž jeho poddaní s velikau těžkostí z země dobývají, zase do země klásti rozkázal. Kníže odpověděl: »Jestliže by kdy stříbrní dolové zhynuli, potomkové naši toto za útočiště míti budau.« Starší jeho prosili, aby toho nečinil, ale raději aby hojnau mínci dělati kázal a hrady stavěti dal a dělníkuom denní mzdy polepšil. Někteří píší, že by se jemu sv. Vácslav ukázal a rozkázal minci dělati, tak aby obraz knížete Vácslava na ní byl vyražen. L. 951. Boleslav kníže vedlé raddy svých vlá- (R. 951) dyk rozkázal v Praze duom jeden zvláštní a hoj- ný postaviti a uvedl do něho najmísternější děl- níky, litce a rypáky, (t. j. kteří měď líti uměli) a zlatníky a kázal jím novau mínci zaraziti, t. j. peníz s obau strán cajchovaný, s jedné strany obraz Boleslavův a s druhé strany obraz bratra jeho, knížete Vácslava již mrtvého, tak aby tři peníze, jeden lot vážily. A povolav mnoho dělní- kuov, kázal několik krásných domuov v Praze Mince nová. = rytce. —2 Ty první denáry Boleslavovy vypadají mnohem prostěji.
PRVNÍ PENÍZE RAŽENY. Tí Hóry stříbrné u Lippnice. nadělati a stříbro, kteréž jemu zbývalo, tam roz- kázal schovati a pilně, aby žádný toho nenalezl, opatřiti. To když starší a vládyky uslyšali, sešli jsau se k knížeti svému na Vyšehrad a jeho se ptali, proč by takové poklady, kterýchž jeho poddaní s velikau těžkostí z země dobývají, zase do země klásti rozkázal. Kníže odpověděl: »Jestliže by kdy stříbrní dolové zhynuli, potomkové naši toto za útočiště míti budau.« Starší jeho prosili, aby toho nečinil, ale raději aby hojnau mínci dělati kázal a hrady stavěti dal a dělníkuom denní mzdy polepšil. Někteří píší, že by se jemu sv. Vácslav ukázal a rozkázal minci dělati, tak aby obraz knížete Vácslava na ní byl vyražen. L. 951. Boleslav kníže vedlé raddy svých vlá- (R. 951) dyk rozkázal v Praze duom jeden zvláštní a hoj- ný postaviti a uvedl do něho najmísternější děl- níky, litce a rypáky, (t. j. kteří měď líti uměli) a zlatníky a kázal jím novau mínci zaraziti, t. j. peníz s obau strán cajchovaný, s jedné strany obraz Boleslavův a s druhé strany obraz bratra jeho, knížete Vácslava již mrtvého, tak aby tři peníze, jeden lot vážily. A povolav mnoho dělní- kuov, kázal několik krásných domuov v Praze Mince nová. = rytce. —2 Ty první denáry Boleslavovy vypadají mnohem prostěji.
Strana 78
78 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 952—953. (R. 952) / 801 postaviti, na Vyšehradě také několik rozkázal sklepuov v skále udělati a jednu věži velmi vy- sokú, jíž bylo dáno jméno Boleslavka. Mnoho také dal lesuov okolo Prahy vykopati a spáliti a místo lesuov dědin vorných nadělati. A toho času byla hojnost chleba, stříbra i zlatta. /L. 952. Muž jeden knížeti Boleslavovi velmi milý, jenž byl z rodu Horbojova, syna Květošova, jemuž bylo jméno Dalimil, chtě knížeti svému libost učiniti, se vší pilností oddal se i s svau če- ledí na hledání pramenův stříbrných a zvláště okolo potoka Lippnického. Času jednoho ponuk- nutím své ženy, jenž (jakž Klipta píše v své kro- nyce) věštkyně byla, rozkázal duol v jednom údolí, kdež Ostrý kamen slove, udělati a tu byl od kovkopuov jeho silný pramen stříbra nalezen. po kterémž berúce se do hlubokosti nalezli jst veliký kus stříbra k podobenství koně velikého, jenž byl velmi místerný a samorostlý, tak že jest (jakž píší) žádného mistra tak místerného ne- bylo ve vší té zemi, který by uměl takovú formu učiniti a takový kuoň slíti. Kterýž když jsú z toho dolu rozkázaním Dalimilovým v cele s velikau těžkostí vytáhli, na pevný vuoz vloživše, knížeti jej na Vyšehrad poslali. Kniže Boleslav to vida velmi se divil a pro veliký a v té zemi neslýchaný div, kterýž chtěl aby i jiní Čechové viděli, i roz- kázal jej v prostřed hradu na jednom kameni vel-
78 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 952—953. (R. 952) / 801 postaviti, na Vyšehradě také několik rozkázal sklepuov v skále udělati a jednu věži velmi vy- sokú, jíž bylo dáno jméno Boleslavka. Mnoho také dal lesuov okolo Prahy vykopati a spáliti a místo lesuov dědin vorných nadělati. A toho času byla hojnost chleba, stříbra i zlatta. /L. 952. Muž jeden knížeti Boleslavovi velmi milý, jenž byl z rodu Horbojova, syna Květošova, jemuž bylo jméno Dalimil, chtě knížeti svému libost učiniti, se vší pilností oddal se i s svau če- ledí na hledání pramenův stříbrných a zvláště okolo potoka Lippnického. Času jednoho ponuk- nutím své ženy, jenž (jakž Klipta píše v své kro- nyce) věštkyně byla, rozkázal duol v jednom údolí, kdež Ostrý kamen slove, udělati a tu byl od kovkopuov jeho silný pramen stříbra nalezen. po kterémž berúce se do hlubokosti nalezli jst veliký kus stříbra k podobenství koně velikého, jenž byl velmi místerný a samorostlý, tak že jest (jakž píší) žádného mistra tak místerného ne- bylo ve vší té zemi, který by uměl takovú formu učiniti a takový kuoň slíti. Kterýž když jsú z toho dolu rozkázaním Dalimilovým v cele s velikau těžkostí vytáhli, na pevný vuoz vloživše, knížeti jej na Vyšehrad poslali. Kniže Boleslav to vida velmi se divil a pro veliký a v té zemi neslýchaný div, kterýž chtěl aby i jiní Čechové viděli, i roz- kázal jej v prostřed hradu na jednom kameni vel-
Strana 79
NÁLEZ STŘIBRNÉHO KONĚ. 79 mi velikém postaviti a řka: »Římané jsau mi- vali caballos (neb koně) z mědi v svém městě po- stavené a Čechové z stříbra. Čím dražší stříbro nad měď jest, tím Čechové nad Rímany vzáct- nější budau, neb v slávě i v bohatství větší jméno budau míti.« Když pak ten kuoň stříbrný na ten kámen mistrovstvím řemeslníkův byl postaven, mnozí přicházejíce divili se. Jednoho času sešlo se množství lidu, mezi nimiž byl muž jeden maje ducha věštčího, a ten odevřev usta svá pověděl a řka: »Po čtyřech stech a desíti letech na horách Jílovských mnohém větší kus zlatta nalezen bude.« Kůň stříbrný. (Války s Moravany a s Uhry.) L. 953. Moravané, kteříž byli ještě zuostali po (R. 953) někdy Svatobojovi, králi Moravském, v Moravě okolo Květnice a Bobrového potoku, ti tajně a v nemalém počtu všedše na Žďárské hory, odtud některé špehéře poslali, aby přezvěděli, mnoholi dělníkuov tu na stříbrných dolech a jaký zpuosob při ních jest. Špehéři Moravcuom oznámili, že dělníkuov jest na 400, ale že jích ustavičně vždycky třetina jest pod zemí ve dne i v noci. Tu Moravané, uhlédavše čas příhodný, jedné noci se na ty dělníky obořili a mnoho jích zbili a ro- zehnali, a zvláště ty, kteříž jsú toho času z těch doluov lezli, na pořád je mordovali, tak že zbi- Moravane v Čechách havéře zbili.
NÁLEZ STŘIBRNÉHO KONĚ. 79 mi velikém postaviti a řka: »Římané jsau mi- vali caballos (neb koně) z mědi v svém městě po- stavené a Čechové z stříbra. Čím dražší stříbro nad měď jest, tím Čechové nad Rímany vzáct- nější budau, neb v slávě i v bohatství větší jméno budau míti.« Když pak ten kuoň stříbrný na ten kámen mistrovstvím řemeslníkův byl postaven, mnozí přicházejíce divili se. Jednoho času sešlo se množství lidu, mezi nimiž byl muž jeden maje ducha věštčího, a ten odevřev usta svá pověděl a řka: »Po čtyřech stech a desíti letech na horách Jílovských mnohém větší kus zlatta nalezen bude.« Kůň stříbrný. (Války s Moravany a s Uhry.) L. 953. Moravané, kteříž byli ještě zuostali po (R. 953) někdy Svatobojovi, králi Moravském, v Moravě okolo Květnice a Bobrového potoku, ti tajně a v nemalém počtu všedše na Žďárské hory, odtud některé špehéře poslali, aby přezvěděli, mnoholi dělníkuov tu na stříbrných dolech a jaký zpuosob při ních jest. Špehéři Moravcuom oznámili, že dělníkuov jest na 400, ale že jích ustavičně vždycky třetina jest pod zemí ve dne i v noci. Tu Moravané, uhlédavše čas příhodný, jedné noci se na ty dělníky obořili a mnoho jích zbili a ro- zehnali, a zvláště ty, kteříž jsú toho času z těch doluov lezli, na pořád je mordovali, tak že zbi- Moravane v Čechách havéře zbili.
Strana 80
80 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 954—955. (R. 954) / 80v Uhří do Čech vtrhli. tých 60 do jednoho hlubokého dolu uvrhli. I bylo se tu toho lidu Moravského zběhlo okolo sedmi set a tu jsau hned počali velmi náhle a pilně dě- lati a stříbro vybírajíce, do Moravy je na koních i na vozích posílali. To když uslyšal kníže Bo- leslav, poslal na ty Moravany více než tisíc lidu Českého branného a dobře prošívanicemi odě- ného. Moravané to uslyšavše pryč jsú utekli a kníže jinými svými osadil doly dělníky. L. 954. Přišly jsú noviny k Boleslavovi, že by Moravané a spolu s ními Uhří se sebrali a že chtí táhnúti na záhubu knížetství Českého. Bo- leslav kníže hned bez meškání kázal svým Če- chuom se připraviti a pohotově býti, kázal také /všecky doly stříbrné i zlatté tajně zapěnitii, tak aby jich cizí národové nemohli naleznúti. I při- táhli sú Němci a Uhří a položili se u vsi Opoč- nice a počali velmi pilně dolův hledati, ale však nesměli v nich pro Čechy dělati svobodně; tu po- sekavše mnoho lesu,, kázali sobě velikú udělati obrubu, jako město. A tu se Čechuov obávajíc zavřeli a té obrubě dali jméno Borovsko. Ač ve- likú škodu v tom kraji činili, však kníže rozkázal Malínským i Čáslavským, aby jim dále do země jíti nebránili, že on s Pražany a s jinými lidmi svými bude moci je snadně poraziti. Moravané a = zasypati. —2 = dříví. — =ohradu.
80 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 954—955. (R. 954) / 80v Uhří do Čech vtrhli. tých 60 do jednoho hlubokého dolu uvrhli. I bylo se tu toho lidu Moravského zběhlo okolo sedmi set a tu jsau hned počali velmi náhle a pilně dě- lati a stříbro vybírajíce, do Moravy je na koních i na vozích posílali. To když uslyšal kníže Bo- leslav, poslal na ty Moravany více než tisíc lidu Českého branného a dobře prošívanicemi odě- ného. Moravané to uslyšavše pryč jsú utekli a kníže jinými svými osadil doly dělníky. L. 954. Přišly jsú noviny k Boleslavovi, že by Moravané a spolu s ními Uhří se sebrali a že chtí táhnúti na záhubu knížetství Českého. Bo- leslav kníže hned bez meškání kázal svým Če- chuom se připraviti a pohotově býti, kázal také /všecky doly stříbrné i zlatté tajně zapěnitii, tak aby jich cizí národové nemohli naleznúti. I při- táhli sú Němci a Uhří a položili se u vsi Opoč- nice a počali velmi pilně dolův hledati, ale však nesměli v nich pro Čechy dělati svobodně; tu po- sekavše mnoho lesu,, kázali sobě velikú udělati obrubu, jako město. A tu se Čechuov obávajíc zavřeli a té obrubě dali jméno Borovsko. Ač ve- likú škodu v tom kraji činili, však kníže rozkázal Malínským i Čáslavským, aby jim dále do země jíti nebránili, že on s Pražany a s jinými lidmi svými bude moci je snadně poraziti. Moravané a = zasypati. —2 = dříví. — =ohradu.
Strana 81
BOJE S UHRY. 81 Uhří snad sú to skrze své špehéře zvěděli, neb sú toho roku tu zůstali a dolův dobyvání pilni byli. Ale že pro dlúhé tu jich ležení byli tu krajinu východní všecku pohubili, z Moravy jim za stříbro dodávali chlebuov a jiných obrokuovi- L. 955. Času jarního přibylo jest těm Morava- (R 955) nům a Uhrům na pomoc lidu z Uher okolo 2000 i poslali sú oni ten lid v nově přišlý, aby v Če- chách škodu činili. Opět aspoň po třidcíti dnech přijelo lidu jízdného z Uher bez mála 2000. Ti se také do Čech obrátili a v Zlické, t. j. Kauřim- ské krajině činili velikú škodu. Lid ten Uherský předešlý, jenž byl pěší, tu sú krajinu okolo Labe plundrovali, a Libici, hrad někdy Libušin, vypá- lili a rozbořili. A tak těch Uhrův jízdných i pě- ších vždycky více a více den ode dne do Čech při- bývalo. Vládyky a Pražané kníže napomínali, po- něvadž má lid svuoj pohotově, aby Uhrům tak hanebně své země plundrovati nedal. Kterýž upo- slechl jich rady, sebrav rychle lid, poslal jej na pěší. A Uhří skrze své špehéře to zvěděvše, proti Čechům sšikovavše se táhli a v jednom lese se tajně položili u vsi, kteráž Lhotice slove. A když se Čechové přes Labe přepravili, Uhří vyskočili na ně nenadále a tak je bili, že jich velmi málo ušlo, že jednak všecky zmordovali. A hned se Uhři Čechy porazili. = výživy. —2 = drancovali, plenili. Kronika II.
BOJE S UHRY. 81 Uhří snad sú to skrze své špehéře zvěděli, neb sú toho roku tu zůstali a dolův dobyvání pilni byli. Ale že pro dlúhé tu jich ležení byli tu krajinu východní všecku pohubili, z Moravy jim za stříbro dodávali chlebuov a jiných obrokuovi- L. 955. Času jarního přibylo jest těm Morava- (R 955) nům a Uhrům na pomoc lidu z Uher okolo 2000 i poslali sú oni ten lid v nově přišlý, aby v Če- chách škodu činili. Opět aspoň po třidcíti dnech přijelo lidu jízdného z Uher bez mála 2000. Ti se také do Čech obrátili a v Zlické, t. j. Kauřim- ské krajině činili velikú škodu. Lid ten Uherský předešlý, jenž byl pěší, tu sú krajinu okolo Labe plundrovali, a Libici, hrad někdy Libušin, vypá- lili a rozbořili. A tak těch Uhrův jízdných i pě- ších vždycky více a více den ode dne do Čech při- bývalo. Vládyky a Pražané kníže napomínali, po- něvadž má lid svuoj pohotově, aby Uhrům tak hanebně své země plundrovati nedal. Kterýž upo- slechl jich rady, sebrav rychle lid, poslal jej na pěší. A Uhří skrze své špehéře to zvěděvše, proti Čechům sšikovavše se táhli a v jednom lese se tajně položili u vsi, kteráž Lhotice slove. A když se Čechové přes Labe přepravili, Uhří vyskočili na ně nenadále a tak je bili, že jich velmi málo ušlo, že jednak všecky zmordovali. A hned se Uhři Čechy porazili. = výživy. —2 = drancovali, plenili. Kronika II.
Strana 82
SZ V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 956. (R. 956) Čechové od Uhrů poraženi. vedlé Labe dolův pustili a tu tepruv činili veliké škody na lidech a na statcích; lidi zajímajíce, do Uher je posílali. Ale ohněm žádné nečinili ško- dy proto, neb sú se tu chtěli osazovati. Jízdní pak Uherští, kteří v Kauřimském kraji byli, když o tom, že sú jích pěší nad Čechy zvítězili, usly- šali, tím jsúce pozdviženi, hubiti té krajiny pře- stali a města sobě tu blízko od Kauřimi na jed- nom přívrší stavěti počali a dali jemu jméno Feyrvar, t. j. Bílé Město. Kauřimští pak pro Uhry nikam z města vyjíti nesměli. L. 956. Kníže Český Boleslav, nemalý strach maje při sobě, sebral mnohý počet lidu Českého a učiniv nad nimi hajtmana Zvykoše, syna Krábova, muže velmi statečného, poslal je na ty nezbedné Uhry do kraje Kauřimského. Kteříž když na jed- nu horu, jenž Neklasovina slove, přitáhli, tu se Uhří s nimi potkali a vokřik veliký učinivše, hned do jich vojska vskočili a napořád Čechy mordovali. Někteří z Čechuov obrátili se k lesům, před Uhry utíkajíce, však se jich málo k Boleslavovi navrá- tilo; zahynul také v tom boji Zvykoš hajtman muž velmi statečný, a Hlaváč, hrabě v bojích dosti zvyklý. To knížeti Boleslavovi když oznámeno = maď. Féjervár; všechno ovšem, jakož i celé líčení vpádů uherských, výmysl, časově shodný s bitvou na Leš- ském poli 955.
SZ V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 956. (R. 956) Čechové od Uhrů poraženi. vedlé Labe dolův pustili a tu tepruv činili veliké škody na lidech a na statcích; lidi zajímajíce, do Uher je posílali. Ale ohněm žádné nečinili ško- dy proto, neb sú se tu chtěli osazovati. Jízdní pak Uherští, kteří v Kauřimském kraji byli, když o tom, že sú jích pěší nad Čechy zvítězili, usly- šali, tím jsúce pozdviženi, hubiti té krajiny pře- stali a města sobě tu blízko od Kauřimi na jed- nom přívrší stavěti počali a dali jemu jméno Feyrvar, t. j. Bílé Město. Kauřimští pak pro Uhry nikam z města vyjíti nesměli. L. 956. Kníže Český Boleslav, nemalý strach maje při sobě, sebral mnohý počet lidu Českého a učiniv nad nimi hajtmana Zvykoše, syna Krábova, muže velmi statečného, poslal je na ty nezbedné Uhry do kraje Kauřimského. Kteříž když na jed- nu horu, jenž Neklasovina slove, přitáhli, tu se Uhří s nimi potkali a vokřik veliký učinivše, hned do jich vojska vskočili a napořád Čechy mordovali. Někteří z Čechuov obrátili se k lesům, před Uhry utíkajíce, však se jich málo k Boleslavovi navrá- tilo; zahynul také v tom boji Zvykoš hajtman muž velmi statečný, a Hlaváč, hrabě v bojích dosti zvyklý. To knížeti Boleslavovi když oznámeno = maď. Féjervár; všechno ovšem, jakož i celé líčení vpádů uherských, výmysl, časově shodný s bitvou na Leš- ském poli 955.
Strana 83
UHRI ZALOŽILI VELVARY. 83 bylo, ještě více strašlivi byl. A Uhří se velmi veselili, a v té krajině dědiny, mezi sebú dělili a je osivati počali, na tom se postavivše, že chtí Čechy z té vší země vypleniti. / Léta téhož Uhří pěší od Labe a od Lob- kovica se na západ slunce obrátili, chtějíce se k Solnému neb Slánskému vrchu přiblížiti; neb majíce o té krajině od svých špehéřuov i o tom vrchu zprávu, na tom se postavili, aby sobě tu hrad pevný udělali. Když sú pod jednu ves, kte- ráž Chyržína slove, přišli, v jednom údolí sú odpočívali a nocovali. Nazajtří pak když slunce z hory vycházelo, hajtman jich, jménem Jichan, povolav k sobě starších, řekl k nim: »Měl sem této noci ve spaní vidění, an muž velmi veliký ke mně přišel a přede mnú stál. A střídy chleba čistého mi podával a abych tuto město založil, tak mi rozkázal.« Uhří to uslyšavše, k tomu sú svolili a dřevěnnú obrubu učinivše, tak město založili. A proto že tu malá veska byla, kteráž Huha slula, tomu městu aby jméno dáno bylo Huhas, chtěli. Jichan k tomu nechtěl svoliti a řka: »Poněvadž mi muž ve snách chlebné střídy podával, Střídové město ať jméno má.« I tak sú / 811 = bázlivý. — 2 = pole. — » Tisk Labkowicz. Nyní Chržín, Chřín, dříve též Kyřín. — Nyní Uhy (z Huhy).
UHRI ZALOŽILI VELVARY. 83 bylo, ještě více strašlivi byl. A Uhří se velmi veselili, a v té krajině dědiny, mezi sebú dělili a je osivati počali, na tom se postavivše, že chtí Čechy z té vší země vypleniti. / Léta téhož Uhří pěší od Labe a od Lob- kovica se na západ slunce obrátili, chtějíce se k Solnému neb Slánskému vrchu přiblížiti; neb majíce o té krajině od svých špehéřuov i o tom vrchu zprávu, na tom se postavili, aby sobě tu hrad pevný udělali. Když sú pod jednu ves, kte- ráž Chyržína slove, přišli, v jednom údolí sú odpočívali a nocovali. Nazajtří pak když slunce z hory vycházelo, hajtman jich, jménem Jichan, povolav k sobě starších, řekl k nim: »Měl sem této noci ve spaní vidění, an muž velmi veliký ke mně přišel a přede mnú stál. A střídy chleba čistého mi podával a abych tuto město založil, tak mi rozkázal.« Uhří to uslyšavše, k tomu sú svolili a dřevěnnú obrubu učinivše, tak město založili. A proto že tu malá veska byla, kteráž Huha slula, tomu městu aby jméno dáno bylo Huhas, chtěli. Jichan k tomu nechtěl svoliti a řka: »Poněvadž mi muž ve snách chlebné střídy podával, Střídové město ať jméno má.« I tak sú / 811 = bázlivý. — 2 = pole. — » Tisk Labkowicz. Nyní Chržín, Chřín, dříve též Kyřín. — Nyní Uhy (z Huhy).
Strana 84
84 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 957—958. Velvary město (R. 957) učinili, že uhersky Belvari, t. j. Střídové město jemu jméno dali, kterémuž potom Čechové Vel- var říkali. L. 957. Času jarního kníže Boleslav obeslal k sobě na Vyšehrad vladyky, lopoty a zemany starší z krajiny Lučanské, t. j. Žatecské, a jim rozkázal, aby se, což budú moci najsilněji, na vojnu první den máje měsíce vypravili a k Praze táhli. Kteříž tak učiniti slíbili a učinili; a polo- žili se nad Prahú na Letni. I vyjel jest Boleslav, aby shléd bojovníky; a vida je, jim poděkování učinil a některými osadiv Brandajs a Nehody, sám se obrátil s Pražským a Žatecským lidem na Uhry Belvarské. Uhří, ač byli pěší, však v boji zvyklí, proti knížeti a lidu jeho Českému mužně se postavili a jeho v ohradě městské čekati ne- chtějíce, proti bojovníkům na pastviště vytáhli a s nimi bez meškání a jako žádostiví jsúce toho potkání hned v boj ukrutný hřmotně a s velikým křikem vešli, domnívajíce se jako prvé Čechy sa- mým křikem zastrašiti a přemoci. Tu dlúho bo- jeváno bylo. Čechové jich hbitosti nemohúce vytrpěti, utěkati počali a Uhří je svým dřívím, bodúce a sekajíce přeostrými šavlemi silně mor- dovali. Tu vida Boleslav kníže hned se třmi sty Maď: bél = střevo, jádro, střídka. Všechno ovšem jenom Hájkova bajka. — 2 = kopími.
84 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 957—958. Velvary město (R. 957) učinili, že uhersky Belvari, t. j. Střídové město jemu jméno dali, kterémuž potom Čechové Vel- var říkali. L. 957. Času jarního kníže Boleslav obeslal k sobě na Vyšehrad vladyky, lopoty a zemany starší z krajiny Lučanské, t. j. Žatecské, a jim rozkázal, aby se, což budú moci najsilněji, na vojnu první den máje měsíce vypravili a k Praze táhli. Kteříž tak učiniti slíbili a učinili; a polo- žili se nad Prahú na Letni. I vyjel jest Boleslav, aby shléd bojovníky; a vida je, jim poděkování učinil a některými osadiv Brandajs a Nehody, sám se obrátil s Pražským a Žatecským lidem na Uhry Belvarské. Uhří, ač byli pěší, však v boji zvyklí, proti knížeti a lidu jeho Českému mužně se postavili a jeho v ohradě městské čekati ne- chtějíce, proti bojovníkům na pastviště vytáhli a s nimi bez meškání a jako žádostiví jsúce toho potkání hned v boj ukrutný hřmotně a s velikým křikem vešli, domnívajíce se jako prvé Čechy sa- mým křikem zastrašiti a přemoci. Tu dlúho bo- jeváno bylo. Čechové jich hbitosti nemohúce vytrpěti, utěkati počali a Uhří je svým dřívím, bodúce a sekajíce přeostrými šavlemi silně mor- dovali. Tu vida Boleslav kníže hned se třmi sty Maď: bél = střevo, jádro, střídka. Všechno ovšem jenom Hájkova bajka. — 2 = kopími.
Strana 85
PORÁŽKA UHRU U VELVAR. 85 Uhři u Belvaru poraženi. oděnějších z lesa sám v předním špicu na ty Uhry vyskočil a v bok jim vskočiv, svých Čechuov, kteříž při něm byli, pilně pobízel, pravě, aby se statečně bránili. Čechové utíkající to slyšíce, zase se obrátili a ty Uhry rozrazivše bili bez lítosti. Hajtman Uherský s svými vskočiv do města (neb do té ohrady), velel rychle zavříti. Ale Čechové toho učiniti nedali, ale smísivše se spolu s utíka- jícími a vskočivše do té ohrady, tu je ukrutně mordovali, pravíce: »Do Uher, do Uher! psí hla- vy« a zmocnivše se jich, všecky zbili, ani jednoho živého v té ohradě nenechali. Jízdní pak Uhří, kteříž byli v Kauřimském kraji, to uslyšavše, co se Belvarským přihodilo, ulekli se, ale však od- tuď bráti se pryč nechtěli, ale města svého nového pevnú zdí počali ohrazovati. L. 958. Znamenav Boleslav, že vždycky den (R. 958) ode dne Uhruov a Moravanuov do jeho knížetství přibývá, neb času předešlého zimního mnoho jich do Čech tajně prvním na pomoc přišlo, sebrav opět nemalý počet lidu Českého, táhl s ními na Uhry. Chtěje jim, aby toho města nestavěli, pře- kážku učiniti, položil se s Če/chy na Neklasovině. I řekli jsú Čechové: »O dobrý kníže, však to místo Čechuom neštastné jest.« A on odpověděl: »Ale den bude šťastný nám k bojování, zítra ra- ným jitrem přemuožeme naše všecky nepřátely.« Uhří jsauce boje žádostiví, bez meškání toho dne / 81v
PORÁŽKA UHRU U VELVAR. 85 Uhři u Belvaru poraženi. oděnějších z lesa sám v předním špicu na ty Uhry vyskočil a v bok jim vskočiv, svých Čechuov, kteříž při něm byli, pilně pobízel, pravě, aby se statečně bránili. Čechové utíkající to slyšíce, zase se obrátili a ty Uhry rozrazivše bili bez lítosti. Hajtman Uherský s svými vskočiv do města (neb do té ohrady), velel rychle zavříti. Ale Čechové toho učiniti nedali, ale smísivše se spolu s utíka- jícími a vskočivše do té ohrady, tu je ukrutně mordovali, pravíce: »Do Uher, do Uher! psí hla- vy« a zmocnivše se jich, všecky zbili, ani jednoho živého v té ohradě nenechali. Jízdní pak Uhří, kteříž byli v Kauřimském kraji, to uslyšavše, co se Belvarským přihodilo, ulekli se, ale však od- tuď bráti se pryč nechtěli, ale města svého nového pevnú zdí počali ohrazovati. L. 958. Znamenav Boleslav, že vždycky den (R. 958) ode dne Uhruov a Moravanuov do jeho knížetství přibývá, neb času předešlého zimního mnoho jich do Čech tajně prvním na pomoc přišlo, sebrav opět nemalý počet lidu Českého, táhl s ními na Uhry. Chtěje jim, aby toho města nestavěli, pře- kážku učiniti, položil se s Če/chy na Neklasovině. I řekli jsú Čechové: »O dobrý kníže, však to místo Čechuom neštastné jest.« A on odpověděl: »Ale den bude šťastný nám k bojování, zítra ra- ným jitrem přemuožeme naše všecky nepřátely.« Uhří jsauce boje žádostiví, bez meškání toho dne / 81v
Strana 86
86 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 959—960. Uhří u Kauřimě poraženi. (R. 959) Kauřimští. také přitáhli a od Čechuov se položili nedaleko, majíce veliký počet lidu, ktéréhož se Čechové ne- nadáli. Ale však jích obyčej Čechové již, kterýž měli v bitvě, znali i nadělali jsú nočním časem. mnoho v svém vojště příkopuov, dosti hlubokých a širokých. Ráno pak když svítati počalo, Uhří nevědúce o těch příkopech, křik a hřmot veliký učinivše, do českého vojska rychle jsú vskočili a Čechové se jím rozstúpili. Toť koňové jích na hlavy do těch příkopuov padali a Čechové je řemdihy, bili a mlátili a rychle zásek od Kauřim- ska učinivše, utéci jízdným nedali. A tak obdr- žavše bitvu nazajtří brali se poodpočinuvše k mě- stu Uherskému. A když se blízko položili, žád- ného odporu neznajíce, špehéře tam poslali, kteříž žádného ve zdech nenalezše, oznámili to knížetí, že jsú všickni nočně Uhří pryč utekli. Kníže ká- zal všecko, což tam zuostalo, pobrati a mezi bo- jovníky rozděliti a ty zdi i chalupy rozmetati. L. 959. Kauřimští obyvatelé z svého města vy- šedše knížeti Boleslavovi veliké činili děkování z toho, že jest ty Uhry jích úhlavné od ních ode- hnal nepřátely, pro kteréž jsú nesměli ani z města svého svobodně vyhlednúti. Kníže jím odpověděl a řka: »Pro vás bych toho, poněvadž máte pána jiného, jistě neučinil, ale pro svého knížetství oby- = palice.
86 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 959—960. Uhří u Kauřimě poraženi. (R. 959) Kauřimští. také přitáhli a od Čechuov se položili nedaleko, majíce veliký počet lidu, ktéréhož se Čechové ne- nadáli. Ale však jích obyčej Čechové již, kterýž měli v bitvě, znali i nadělali jsú nočním časem. mnoho v svém vojště příkopuov, dosti hlubokých a širokých. Ráno pak když svítati počalo, Uhří nevědúce o těch příkopech, křik a hřmot veliký učinivše, do českého vojska rychle jsú vskočili a Čechové se jím rozstúpili. Toť koňové jích na hlavy do těch příkopuov padali a Čechové je řemdihy, bili a mlátili a rychle zásek od Kauřim- ska učinivše, utéci jízdným nedali. A tak obdr- žavše bitvu nazajtří brali se poodpočinuvše k mě- stu Uherskému. A když se blízko položili, žád- ného odporu neznajíce, špehéře tam poslali, kteříž žádného ve zdech nenalezše, oznámili to knížetí, že jsú všickni nočně Uhří pryč utekli. Kníže ká- zal všecko, což tam zuostalo, pobrati a mezi bo- jovníky rozděliti a ty zdi i chalupy rozmetati. L. 959. Kauřimští obyvatelé z svého města vy- šedše knížeti Boleslavovi veliké činili děkování z toho, že jest ty Uhry jích úhlavné od ních ode- hnal nepřátely, pro kteréž jsú nesměli ani z města svého svobodně vyhlednúti. Kníže jím odpověděl a řka: »Pro vás bych toho, poněvadž máte pána jiného, jistě neučinil, ale pro svého knížetství oby- = palice.
Strana 87
KOURIM PŘIVTĚLENA. 87 vatele i hrdla mého jsem nelitoval.« A oni rekli: »Pán náš Hostivod, kníže Kauřimský, dávno od nás odjel a nevíme, jestli živ, čili není. A jestli že již jest umřel, tobě jako knížeti jest naším pá- nem býti, neb i Lučané měli jsú pána jiného a když zahynul, všickni tobě jsú poddáni.« Kníže Boleslav znamenav Kauřimských měšťanuov k sobě takovú náchylnost, rozkázal jím, aby z No- vého města, kteréž byli Uhří založili, všecko ka- mení i dříví pobrali a své město tím aby opravo- vali. A oni hned jsú domy městské nákladně sta- věli a jiní Čechové také tu v Kauřimi se osazo- vali. A duom krásný prostřed města dali posta- viti a dali jemu jméno saudný (neb radný) dům a tu jsú také práva někdy od Přemysla a Libuše zřízená položili a jimi se zpravovali, kterýchž jsú také na ten čas netoliko Pražané, ale i jiná mnohá města potřebovali.. A tak v krátkém času město se to velmi pěkným stavením ozdobilo a mezi jinými městy bylo jako slavnější. L. 960. Boleslav kníže, uznav svuoj lid Český (R. 960) býti tak statečný, umínil s ními vtrhnúti do Mo- ravy i do Uher. Rozděliv lid na dvě vojska, jedno poručil Bojslavovi, synu Hrošovu, kterýž při bitvách s Uhry vždycky statečnější mimo jiné nalezen býval; a druhé vojsko Stoškovi, synu Práva v Kauřimi. = užívali.
KOURIM PŘIVTĚLENA. 87 vatele i hrdla mého jsem nelitoval.« A oni rekli: »Pán náš Hostivod, kníže Kauřimský, dávno od nás odjel a nevíme, jestli živ, čili není. A jestli že již jest umřel, tobě jako knížeti jest naším pá- nem býti, neb i Lučané měli jsú pána jiného a když zahynul, všickni tobě jsú poddáni.« Kníže Boleslav znamenav Kauřimských měšťanuov k sobě takovú náchylnost, rozkázal jím, aby z No- vého města, kteréž byli Uhří založili, všecko ka- mení i dříví pobrali a své město tím aby opravo- vali. A oni hned jsú domy městské nákladně sta- věli a jiní Čechové také tu v Kauřimi se osazo- vali. A duom krásný prostřed města dali posta- viti a dali jemu jméno saudný (neb radný) dům a tu jsú také práva někdy od Přemysla a Libuše zřízená položili a jimi se zpravovali, kterýchž jsú také na ten čas netoliko Pražané, ale i jiná mnohá města potřebovali.. A tak v krátkém času město se to velmi pěkným stavením ozdobilo a mezi jinými městy bylo jako slavnější. L. 960. Boleslav kníže, uznav svuoj lid Český (R. 960) býti tak statečný, umínil s ními vtrhnúti do Mo- ravy i do Uher. Rozděliv lid na dvě vojska, jedno poručil Bojslavovi, synu Hrošovu, kterýž při bitvách s Uhry vždycky statečnější mimo jiné nalezen býval; a druhé vojsko Stoškovi, synu Práva v Kauřimi. = užívali.
Strana 88
SS V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 961—962. Lomnice. Deblín Morava oblúpena. Dřevíč nebo Třebíč. Brzomírovu ze Pšova, kázav jím všem jeho jako otce poslušnu býti. I vtrhl jest s lidem sobě poru- čeným Bojslav do Moravy a tu Moravany a jích zemi hubil a dobyv hraduov Deblínu a Lomnice, s velikau se kořistí a laupežem do Čech navrátil a 700 vězňuov svému knížeti z Moravy přivedl. Vůdce pak druhého vojska, Stošek, ten také ve- liký zájem v Moravě učinil a Dřevíče hradu do- byl a odtuď mnoho stříbra přivezl, kteréž jsú byli Moravané zbivše Čechy na dolech okolo Něm. Brodu pobrali. (R. 961) / 821 Mor na Čechy. / L. 961. Času jarního umínil kníže Boleslav sám osobně vtrhnúti do Moravy, chtě jí hubiti i zahubiti z té příčiny, aby jse jemu a jeho tako- vými sjezdy, tak časté nedály škody. A sebrav lidu bojovného nětco přes 2000, položil se pod hradem řečeným Oheb a tu očekával ještě více lidu Ceského. Třetího dne, jakž se tu položil, při- šel na lid velmi veliký a náhlý mor, tak že v šest- nácti dnech přes polovici jemu lidu zemřelo. Tu se všickni v jednom lese, kterýž Hrobice slove, pohřebovali. Vida kníže, co se děje, nechav voj- ny, obrátil se do Boleslavě, lid pak jeho v malým počtu do Prahy se navrátil. A tu hned při jich navracení též mor veliký začal se v Praze, v Kau- = nájezdy. — —— —
SS V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 961—962. Lomnice. Deblín Morava oblúpena. Dřevíč nebo Třebíč. Brzomírovu ze Pšova, kázav jím všem jeho jako otce poslušnu býti. I vtrhl jest s lidem sobě poru- čeným Bojslav do Moravy a tu Moravany a jích zemi hubil a dobyv hraduov Deblínu a Lomnice, s velikau se kořistí a laupežem do Čech navrátil a 700 vězňuov svému knížeti z Moravy přivedl. Vůdce pak druhého vojska, Stošek, ten také ve- liký zájem v Moravě učinil a Dřevíče hradu do- byl a odtuď mnoho stříbra přivezl, kteréž jsú byli Moravané zbivše Čechy na dolech okolo Něm. Brodu pobrali. (R. 961) / 821 Mor na Čechy. / L. 961. Času jarního umínil kníže Boleslav sám osobně vtrhnúti do Moravy, chtě jí hubiti i zahubiti z té příčiny, aby jse jemu a jeho tako- vými sjezdy, tak časté nedály škody. A sebrav lidu bojovného nětco přes 2000, položil se pod hradem řečeným Oheb a tu očekával ještě více lidu Ceského. Třetího dne, jakž se tu položil, při- šel na lid velmi veliký a náhlý mor, tak že v šest- nácti dnech přes polovici jemu lidu zemřelo. Tu se všickni v jednom lese, kterýž Hrobice slove, pohřebovali. Vida kníže, co se děje, nechav voj- ny, obrátil se do Boleslavě, lid pak jeho v malým počtu do Prahy se navrátil. A tu hned při jich navracení též mor veliký začal se v Praze, v Kau- = nájezdy. — —— —
Strana 89
MOR. SUCHO. POVODNĚ. řimi a v jiných městech, také i Lutště t. j. v Žatči, také i ve vsech, a trval celý rok tak, jakž Klipta, píše, že ve vší zemi dva díly lidu [že] by zemřelo a třetí zuostal; aneb ještě někteří domnívali se, že méně. L. 962, jenž byl první rok moru, byla velmi (R. 962) Suchota. veliká suchota, neb celý ten rok žádný dešť ne- pršal ve všem knížetství Českém. Voda Labská i Vhltavská byla se zkazila, pramenové přeschli, studnice vyschly, jezera vyprahly tak, že netoliko hovada lesní, ale i lidé vody k pití míti nemohli. Listopadu pak měsíce den třetí napadl veliký sníh na Českú zemi, tak že lidé mnozí z příbytkuov svých vyjíti nemohli, zvěř lesní pro hlubokost Sníh veliký. sněhu žádná s svého místa se hnúti nemohla, dříví lesní i stromoví se lámalo, krovové mnozí i jiná stavení se bořila. Osmého dne, t. j. jede- náctý den téhož měsíce, velmi náhlý přišel jih, že bylo z toho veliké rozvodnění, tak že netoliko na potocích aneb na řekách, ale najvíce na Labi, až do moře vody lidem velikú činily škodu. Ta- kové věci když se dály, rozkázal je kníže Boleslav pro budúcí pamět písaři svému pilně sepsati a v tajném místě písmo to mezi poklady knížecími položiti. Povodeň. Jih náhlý. Událost vymyšlena i s kronikářem.
MOR. SUCHO. POVODNĚ. řimi a v jiných městech, také i Lutště t. j. v Žatči, také i ve vsech, a trval celý rok tak, jakž Klipta, píše, že ve vší zemi dva díly lidu [že] by zemřelo a třetí zuostal; aneb ještě někteří domnívali se, že méně. L. 962, jenž byl první rok moru, byla velmi (R. 962) Suchota. veliká suchota, neb celý ten rok žádný dešť ne- pršal ve všem knížetství Českém. Voda Labská i Vhltavská byla se zkazila, pramenové přeschli, studnice vyschly, jezera vyprahly tak, že netoliko hovada lesní, ale i lidé vody k pití míti nemohli. Listopadu pak měsíce den třetí napadl veliký sníh na Českú zemi, tak že lidé mnozí z příbytkuov svých vyjíti nemohli, zvěř lesní pro hlubokost Sníh veliký. sněhu žádná s svého místa se hnúti nemohla, dříví lesní i stromoví se lámalo, krovové mnozí i jiná stavení se bořila. Osmého dne, t. j. jede- náctý den téhož měsíce, velmi náhlý přišel jih, že bylo z toho veliké rozvodnění, tak že netoliko na potocích aneb na řekách, ale najvíce na Labi, až do moře vody lidem velikú činily škodu. Ta- kové věci když se dály, rozkázal je kníže Boleslav pro budúcí pamět písaři svému pilně sepsati a v tajném místě písmo to mezi poklady knížecími položiti. Povodeň. Jih náhlý. Událost vymyšlena i s kronikářem.
Strana 90
90 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 963—964. Císař se rozhněval na Boleslava, (Válka Boleslavova s císařem.) L. 963. Otta císař, toho jména I., jenž byl syn Jindřicha císaře z Machyldy narozený, chtě své císařství rozšířiti a upokojiti, mnohá k sobě obe- slal knížata. Obeslal také i Boleslava, kníže Če- ského, do Řezna k osmnáctému dni března mě- síce, jemu přísně přikazuje, aby se před ním po- stavil. Kterýž toho učiniti zanedbal. Císař zna- menav nedbanlivost Boleslavovu, hned své k ně- mu poslal posly, aby jemu pověděli, že císař na něm žádá, aby jemu poddanost, jako jiná knížata činí, učinil a službau hodnau aby císaři svému slaužil. Odpověděl Boleslav: »Knížata Česká, předkové moji, nikdá sú žádnému neslúžili, ani komu jaké činili poddanosti; též i já žádnému ne- jsem slúžiti povinen. Císař, pán váš, jestliže slu- žebníkuov nemá, nechť sobě zjedná. Český kníže jemu slúžiti nebude.« Poslové zdívše, poselství a odpověď vyslyšavše, navrátili se a císaři to vše pořád oznámili. Císař se z toho rozhněval. I pověděli sú poslové před císařem, kterak ten Český kníže velmi zuo- řivý jest a vzhlednutí hrozného a zabiv úkladně bratra svého vlastního jménem Vácslava, muže jistě svatého, tak sobě knížetství jeho osobil a je drží bez povolení císařského. To slyše císař, ještě (R. 963) vykonavše.
90 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 963—964. Císař se rozhněval na Boleslava, (Válka Boleslavova s císařem.) L. 963. Otta císař, toho jména I., jenž byl syn Jindřicha císaře z Machyldy narozený, chtě své císařství rozšířiti a upokojiti, mnohá k sobě obe- slal knížata. Obeslal také i Boleslava, kníže Če- ského, do Řezna k osmnáctému dni března mě- síce, jemu přísně přikazuje, aby se před ním po- stavil. Kterýž toho učiniti zanedbal. Císař zna- menav nedbanlivost Boleslavovu, hned své k ně- mu poslal posly, aby jemu pověděli, že císař na něm žádá, aby jemu poddanost, jako jiná knížata činí, učinil a službau hodnau aby císaři svému slaužil. Odpověděl Boleslav: »Knížata Česká, předkové moji, nikdá sú žádnému neslúžili, ani komu jaké činili poddanosti; též i já žádnému ne- jsem slúžiti povinen. Císař, pán váš, jestliže slu- žebníkuov nemá, nechť sobě zjedná. Český kníže jemu slúžiti nebude.« Poslové zdívše, poselství a odpověď vyslyšavše, navrátili se a císaři to vše pořád oznámili. Císař se z toho rozhněval. I pověděli sú poslové před císařem, kterak ten Český kníže velmi zuo- řivý jest a vzhlednutí hrozného a zabiv úkladně bratra svého vlastního jménem Vácslava, muže jistě svatého, tak sobě knížetství jeho osobil a je drží bez povolení císařského. To slyše císař, ještě (R. 963) vykonavše.
Strana 91
VALKA S ŘIŠI. 91 se více hně/vem rozpálil a více té nevinné smrti muže svatého, nežli té nepoddanosti pomstiti slí- bil. A hned nemeškaje sebral vojsko, chtě je bez meškání na záhubu knížete Českého i všeho lidu jeho poslati. Ale že v ten čas přišli jsú k němu listové z Říma, kterak veliká i škodlivá jest nevole o auřad najvyžšího biskupství mezi Ja- nem XII. a Benediktem VI., i obrátil se hned s tím se vším lidem do Říma, chtě tu nevoli mezi týmiž papeži srovnati. Ale Rímané jeho pustiti do města nechtěli a on oblehl Řím a jeho mocí dobyl, Lva papežem učiniv, do Německých se zemí zase navrátil. L. 964. Císař maje v paměti nezbedná a zůřivá (R. 964) slova knížete Českého, kteráž mluvil před posly jeho, času jarního vojsko veliké z Bavor do Čech vypravil a tu zemi Ceskú hubiti a kníže Boleslava zahubiti rozkázal. Čechové to uslyšavše, před Vyšehrad se všickni znamenitější k Boleslavovi shromáždili a s ním v raddu vešli, majíli se cí- saři brániti, čili se jemu pokořiti. Boleslav jsa muž plný zůřivosti, nikoli se nechtěl kořiti, ani jaké od něho prositi milosti, pravě, než by císaři slaužil, že chce radějí hrdlo ztratiti. Vládyky a zemané, ač nerádi, však proto vojsko na rozkaz knížete svého sebrali a proti císaři je až k horám pomezním Bavorským poslali. Císař znamenav skrze své špehéře, že se chtí Čechové brániti, po- / 827
VALKA S ŘIŠI. 91 se více hně/vem rozpálil a více té nevinné smrti muže svatého, nežli té nepoddanosti pomstiti slí- bil. A hned nemeškaje sebral vojsko, chtě je bez meškání na záhubu knížete Českého i všeho lidu jeho poslati. Ale že v ten čas přišli jsú k němu listové z Říma, kterak veliká i škodlivá jest nevole o auřad najvyžšího biskupství mezi Ja- nem XII. a Benediktem VI., i obrátil se hned s tím se vším lidem do Říma, chtě tu nevoli mezi týmiž papeži srovnati. Ale Rímané jeho pustiti do města nechtěli a on oblehl Řím a jeho mocí dobyl, Lva papežem učiniv, do Německých se zemí zase navrátil. L. 964. Císař maje v paměti nezbedná a zůřivá (R. 964) slova knížete Českého, kteráž mluvil před posly jeho, času jarního vojsko veliké z Bavor do Čech vypravil a tu zemi Ceskú hubiti a kníže Boleslava zahubiti rozkázal. Čechové to uslyšavše, před Vyšehrad se všickni znamenitější k Boleslavovi shromáždili a s ním v raddu vešli, majíli se cí- saři brániti, čili se jemu pokořiti. Boleslav jsa muž plný zůřivosti, nikoli se nechtěl kořiti, ani jaké od něho prositi milosti, pravě, než by císaři slaužil, že chce radějí hrdlo ztratiti. Vládyky a zemané, ač nerádi, však proto vojsko na rozkaz knížete svého sebrali a proti císaři je až k horám pomezním Bavorským poslali. Císař znamenav skrze své špehéře, že se chtí Čechové brániti, po- / 827
Strana 92
92 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 964. slav do Bavor kázal druhé vojsko sebrati a druhú stranau do Čech vtrhnúti. To zvěděvše Čechové, že Němci a rozliční národové se na ně tak silně zbírají, ulekli se a předstúpivše před pána svého jemu radili, poněvadž tak mnohý lid, jakž se slyší, táhne na záhubu České země, aby radějí se císaři pokořil. A že to žádná není hanba, pravili, nižšímu pokořiti se vyžšímu a tak jej k tomu nutili prosbami i hruozami,, o jeho zkáze i bez- životí jemu mnoho vypravujíce, až jej na to na- mluvili, že jest své posly poslal k císaři, aby jemu oznámili, že se chce pokořiti i službu činiti. Cí- sař, vyslyšav posly, nechtěl toho od Boleslava při- jíti, ale více a více hubil Českého knížetství po- mezí. Poslové navrátivše se, oznámili Bolesla- vovi velikú císařskú proti němu i proti všem Čechuom prchlivost. Kníže to slyše na jiném než prvé svau mysl postavil a pojav malý počet svých služebníkuov, jel proti císaři. A rozkázav služeb- níkům v jedné vsi zůstati, sám toliko na svém koni jel před císaře a ssedl s koně, padl před ním na zemi, milosti žádaje. Císař se kázal optati, kdo by byl a proč by žádal milosti a co by učinil. Od- pověděl Boleslav: »Kníže Český jsem a za mi- lost prosím, neb jsem proti P. Bohu a pánu mé- mu císaři provinil; již chci J. Mti. slúžiti a = hrozbami.
92 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 964. slav do Bavor kázal druhé vojsko sebrati a druhú stranau do Čech vtrhnúti. To zvěděvše Čechové, že Němci a rozliční národové se na ně tak silně zbírají, ulekli se a předstúpivše před pána svého jemu radili, poněvadž tak mnohý lid, jakž se slyší, táhne na záhubu České země, aby radějí se císaři pokořil. A že to žádná není hanba, pravili, nižšímu pokořiti se vyžšímu a tak jej k tomu nutili prosbami i hruozami,, o jeho zkáze i bez- životí jemu mnoho vypravujíce, až jej na to na- mluvili, že jest své posly poslal k císaři, aby jemu oznámili, že se chce pokořiti i službu činiti. Cí- sař, vyslyšav posly, nechtěl toho od Boleslava při- jíti, ale více a více hubil Českého knížetství po- mezí. Poslové navrátivše se, oznámili Bolesla- vovi velikú císařskú proti němu i proti všem Čechuom prchlivost. Kníže to slyše na jiném než prvé svau mysl postavil a pojav malý počet svých služebníkuov, jel proti císaři. A rozkázav služeb- níkům v jedné vsi zůstati, sám toliko na svém koni jel před císaře a ssedl s koně, padl před ním na zemi, milosti žádaje. Císař se kázal optati, kdo by byl a proč by žádal milosti a co by učinil. Od- pověděl Boleslav: »Kníže Český jsem a za mi- lost prosím, neb jsem proti P. Bohu a pánu mé- mu císaři provinil; již chci J. Mti. slúžiti a = hrozbami.
Strana 93
BOLESLAV SE CISARI POKORIL. 93 všecko což mi koli J. Mt. Císařská rozkáže, rád učiniti.« Knížata a hrabata i jiní páni zaň se před cí- sařem snažně přimlúvali, milosti mu žádajíce. Císař po dlúhém mlčení odpověděl, že toho ne- muož učiniti; na jích žádost chce jemu svú vinnu odpustiti, ale pro mord muže sv. bratra jeho že chce nad ním těžkú pomstu učiniti. Odpověděla jsú knížata řkúce: »O slavný císaři, ta a taková pomsta nechť jest P. Bohu poručena.« Císař ta- kových přímluv nemoha oslyšeti i ten mord jemu odpustil, ale aby on jemu službu činil i jeho bu- dúcím, rozkázal. Tu hned rozkázal císař Bo- leslavovi, aby kotel nad ohněm v kuchyni císař- ské držel a tu službu aby vždycky císaři činil. Boleslav se pokořil. Kotel nad ohněm. T
BOLESLAV SE CISARI POKORIL. 93 všecko což mi koli J. Mt. Císařská rozkáže, rád učiniti.« Knížata a hrabata i jiní páni zaň se před cí- sařem snažně přimlúvali, milosti mu žádajíce. Císař po dlúhém mlčení odpověděl, že toho ne- muož učiniti; na jích žádost chce jemu svú vinnu odpustiti, ale pro mord muže sv. bratra jeho že chce nad ním těžkú pomstu učiniti. Odpověděla jsú knížata řkúce: »O slavný císaři, ta a taková pomsta nechť jest P. Bohu poručena.« Císař ta- kových přímluv nemoha oslyšeti i ten mord jemu odpustil, ale aby on jemu službu činil i jeho bu- dúcím, rozkázal. Tu hned rozkázal císař Bo- leslavovi, aby kotel nad ohněm v kuchyni císař- ské držel a tu službu aby vždycky císaři činil. Boleslav se pokořil. Kotel nad ohněm. T
Strana 94
94 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 964. / 831 Tusta město. Domazlice. To jest hned tu Boleslav učiniti musil. A když jej dajm mezi oči zarazil a kníže se na špalku drže- kotel posadil, císař řekl jemu: »Tu sta,« t. j. »Ty stuoj.« I musil jest tu státi a ten kotel držeti, dokudž se císaři líbilo. — Kdež císař s svým voj- skem ležal, ta ves slúla Drastov a císař tu z té vsi kázal město učiniti; i dáno jemu jméno Tusta a do dnešního dne Latiníci je jmenují Tusta. A Čechové Domazlice jemu říkají a to proto, neb byl císař svým přikázal, aby tu od toho dne, jakž se Boleslav pokořil, více žádné škody nečinili. A Čechové v to úfajíce, Němce jsú vel- mi sužovali a Němci pravili: »Byšte byli u nás, ne tak byšte jako zde doma zli byli.« Protož Do- mazlice městu převzděli. Boleslav k hajtmanuom vojska svého poslal, aby se s lidem do Prahy navrátili, a císař roz- kázal Boleslavovi s dvadcíti toliko jízdnými do Řezna jeti. A tam opět Boleslav musíl za hodinu kotel na sochoře a sochor na rameni v kuchyni nad ohněm držeti. Knížata opět se zaň (proto že byl mužné postavy) k císaři velmi snážně přimlú- vali, aby jemu polehčení učinil. Císař rozkázal Boleslava povolati a optal se jeho, jakého by zna- mení ode vší své země na věcech bojovných po- žíval. A on řekl: »Vorla černého v bílém štítu vždycky moji předkové požívali.« Císař se otá- zal, řka: »Od koho pak aneb od kterého císaře
94 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 964. / 831 Tusta město. Domazlice. To jest hned tu Boleslav učiniti musil. A když jej dajm mezi oči zarazil a kníže se na špalku drže- kotel posadil, císař řekl jemu: »Tu sta,« t. j. »Ty stuoj.« I musil jest tu státi a ten kotel držeti, dokudž se císaři líbilo. — Kdež císař s svým voj- skem ležal, ta ves slúla Drastov a císař tu z té vsi kázal město učiniti; i dáno jemu jméno Tusta a do dnešního dne Latiníci je jmenují Tusta. A Čechové Domazlice jemu říkají a to proto, neb byl císař svým přikázal, aby tu od toho dne, jakž se Boleslav pokořil, více žádné škody nečinili. A Čechové v to úfajíce, Němce jsú vel- mi sužovali a Němci pravili: »Byšte byli u nás, ne tak byšte jako zde doma zli byli.« Protož Do- mazlice městu převzděli. Boleslav k hajtmanuom vojska svého poslal, aby se s lidem do Prahy navrátili, a císař roz- kázal Boleslavovi s dvadcíti toliko jízdnými do Řezna jeti. A tam opět Boleslav musíl za hodinu kotel na sochoře a sochor na rameni v kuchyni nad ohněm držeti. Knížata opět se zaň (proto že byl mužné postavy) k císaři velmi snážně přimlú- vali, aby jemu polehčení učinil. Císař rozkázal Boleslava povolati a optal se jeho, jakého by zna- mení ode vší své země na věcech bojovných po- žíval. A on řekl: »Vorla černého v bílém štítu vždycky moji předkové požívali.« Císař se otá- zal, řka: »Od koho pak aneb od kterého císaře
Strana 95
KOTEL V ZNAKU ZEMĚ ČESKÉ. 95 aneb z jaké příčiny tomu knížeti takové znamení dáno?« Boleslav odpověděl: »Komu neb od koho by takové znamení dáno bylo, toho já nevím, než za to mám, že jest kníže Čech to znamení s sebau do této krajiny přinesl, kterýž najprvé před třmi sty a čtyřidcíti lety tuto krajinu sobě, do ní vjev, podmanil a svým lidem, kterýž s sebau z Charvátské země přivedl, osadil. A toho jsú znamení požívali i jiní potomkové jeho až do to- hoto času.« I řekl císař: »Ale pro tvuoj zlý úči- nek, a pro tvau nepoddanost nebudau více po- žívati.« Knížata předpověděná opět po třetí za Bole- slava přímluvu činili. Císař odpověděl: »Chci to na přímluvu vaší učiniti, tak aby se vojska zase bez škody do Bavor obrátila, a Boleslava také chci propustiti tak však, aby on Boleslav i jeho budúcí knížata Česká, kdyžbykoli který cisař rozkázal, někoho na svém místě každý k císařovu dvoru poslal a ten aby tu službu císaři v jeho kuchyni činiti povinen byl. A toho na znamení aby každé kníže Český kotel své obyčejné barvy v červeném (neb ohnivém) poli za erb měl.« A s tím Boleslava od sebe propustil, kterýž na štítu i na korauhvi kotel namalovaný do Prahy přinesl a vorel černý s císařem zaletal. Kotel za erb. = čin, skutek.
KOTEL V ZNAKU ZEMĚ ČESKÉ. 95 aneb z jaké příčiny tomu knížeti takové znamení dáno?« Boleslav odpověděl: »Komu neb od koho by takové znamení dáno bylo, toho já nevím, než za to mám, že jest kníže Čech to znamení s sebau do této krajiny přinesl, kterýž najprvé před třmi sty a čtyřidcíti lety tuto krajinu sobě, do ní vjev, podmanil a svým lidem, kterýž s sebau z Charvátské země přivedl, osadil. A toho jsú znamení požívali i jiní potomkové jeho až do to- hoto času.« I řekl císař: »Ale pro tvuoj zlý úči- nek, a pro tvau nepoddanost nebudau více po- žívati.« Knížata předpověděná opět po třetí za Bole- slava přímluvu činili. Císař odpověděl: »Chci to na přímluvu vaší učiniti, tak aby se vojska zase bez škody do Bavor obrátila, a Boleslava také chci propustiti tak však, aby on Boleslav i jeho budúcí knížata Česká, kdyžbykoli který cisař rozkázal, někoho na svém místě každý k císařovu dvoru poslal a ten aby tu službu císaři v jeho kuchyni činiti povinen byl. A toho na znamení aby každé kníže Český kotel své obyčejné barvy v červeném (neb ohnivém) poli za erb měl.« A s tím Boleslava od sebe propustil, kterýž na štítu i na korauhvi kotel namalovaný do Prahy přinesl a vorel černý s císařem zaletal. Kotel za erb. = čin, skutek.
Strana 96
DO V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 965. (R. 965) / 83v Biskupa chtěl Boleslav míti. /L. 965. Spatřiv kníže Boleslav, jaký zpuosob při Ottovi císaři se zachovává a jaká náboženství sú mezi křesťany, domuov se navrátiv počal ko- stel sv. Víta nákladně stavěti, kněží a žáky i jiné duchovní lidi rozmnožovati. A svolav starší a vládyky s nimi se radil, kterak by mohl v svém knížetství biskupství zpuosobiti a odkud by mohl biskupa míti. Starší jemu poradili, aby o to vzal naučení od císaře a najprv, čím by biskup živ býti měl, aby to opatřil. Kníže pravil, že chce sám seděti ustavičně na Vyšehradě a biskupu postú- piti Boleslavi a Zálabského zboží k užívání; star- ší to slyšíce zchválili. Polský kníže Měčislav. (Svatba Doubravky s Měskem.) R. t. také po smrti Zemanyslava Míeska syn jeho na knížetství Polské jest volen, kterýžto obyčejem pohanským žen neřádných mnoho měl. Křesťané pak, kteříž na jeho dvoře jemu slaužili, jej sú velmi milovali a často na to namlúvali, aby opustě ty neřády pohanské, víru sv. křesťanskú na se přijal a některú krásnú pannu zpuosobem křesťanským aby sobě pojal za manželku. Míeska kníže jsa vtipný mládenec, k jich radě povolil, tak však, budeli jemu dána za manželku některého krále aneb knížete dcera. Rychle jeho radyi po- = radové, rádcové.
DO V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 965. (R. 965) / 83v Biskupa chtěl Boleslav míti. /L. 965. Spatřiv kníže Boleslav, jaký zpuosob při Ottovi císaři se zachovává a jaká náboženství sú mezi křesťany, domuov se navrátiv počal ko- stel sv. Víta nákladně stavěti, kněží a žáky i jiné duchovní lidi rozmnožovati. A svolav starší a vládyky s nimi se radil, kterak by mohl v svém knížetství biskupství zpuosobiti a odkud by mohl biskupa míti. Starší jemu poradili, aby o to vzal naučení od císaře a najprv, čím by biskup živ býti měl, aby to opatřil. Kníže pravil, že chce sám seděti ustavičně na Vyšehradě a biskupu postú- piti Boleslavi a Zálabského zboží k užívání; star- ší to slyšíce zchválili. Polský kníže Měčislav. (Svatba Doubravky s Měskem.) R. t. také po smrti Zemanyslava Míeska syn jeho na knížetství Polské jest volen, kterýžto obyčejem pohanským žen neřádných mnoho měl. Křesťané pak, kteříž na jeho dvoře jemu slaužili, jej sú velmi milovali a často na to namlúvali, aby opustě ty neřády pohanské, víru sv. křesťanskú na se přijal a některú krásnú pannu zpuosobem křesťanským aby sobě pojal za manželku. Míeska kníže jsa vtipný mládenec, k jich radě povolil, tak však, budeli jemu dána za manželku některého krále aneb knížete dcera. Rychle jeho radyi po- = radové, rádcové.
Strana 97
SVATBA DOUBRAVKY S MEČISLAVEM. 97 spíšivše, poslali sú k knížeti Českému Bolesla- vovi, žádajíce, aby dceru svú, jíž jméno Důbrav- ka, knížeti Míeskovi dal za manželku. O to i o všecko když se stala smlúva, panna velmi krásná do Gníezdna s velikým věnem a slavně přivezena a hned toho dne při přítomnosti panny Daubravky a mnohých vládyk Českých, jenž byli s ní přijeli, s mnohými svými dal se tu v městě Gnízdně pokřtiti a dáno jemu jméno Měčislav. Nazajtří pak řádně Měčislav s pannú Daubrav- kú v stav manželský vstúpil a tu slavné bylo učiněno hodování, lid pak obecný obojího pohlaví po malém času rozkázaním Měčislavovým všecky modly dřevěnné spálili a kamenné do vody vme- tali a křest sv. na se přijímali s velikým nábožen- stvím.. Ještě až do dnešního dne u Veliké Polště toho na památku činí děti v družebnú neděli. Udělajíce jako obraz, nesú jej na dlúhém dřevě (někde jej na vozečku vezú) a přijdúce k vodě i tam jej uvrhú a odtuď rychle domuov běží. Po nedlúhém času kázal kníže v Gnízdně slavný kostel k poctivosti bl. P. Marie postaviti. A druhý v Krakově na žádost kněžny Daubrav- ky, ve jméno sv. Vácslava, jenž byl vlastní straje její, a jiných pět kosteluov hlavních a biskup- ských, také farních kosteluov mnoho postaviti Daubravka. Obrazy topí v Polště. Kostel sv. Václava v Krakově. = pobožností. — Kronika II.
SVATBA DOUBRAVKY S MEČISLAVEM. 97 spíšivše, poslali sú k knížeti Českému Bolesla- vovi, žádajíce, aby dceru svú, jíž jméno Důbrav- ka, knížeti Míeskovi dal za manželku. O to i o všecko když se stala smlúva, panna velmi krásná do Gníezdna s velikým věnem a slavně přivezena a hned toho dne při přítomnosti panny Daubravky a mnohých vládyk Českých, jenž byli s ní přijeli, s mnohými svými dal se tu v městě Gnízdně pokřtiti a dáno jemu jméno Měčislav. Nazajtří pak řádně Měčislav s pannú Daubrav- kú v stav manželský vstúpil a tu slavné bylo učiněno hodování, lid pak obecný obojího pohlaví po malém času rozkázaním Měčislavovým všecky modly dřevěnné spálili a kamenné do vody vme- tali a křest sv. na se přijímali s velikým nábožen- stvím.. Ještě až do dnešního dne u Veliké Polště toho na památku činí děti v družebnú neděli. Udělajíce jako obraz, nesú jej na dlúhém dřevě (někde jej na vozečku vezú) a přijdúce k vodě i tam jej uvrhú a odtuď rychle domuov běží. Po nedlúhém času kázal kníže v Gnízdně slavný kostel k poctivosti bl. P. Marie postaviti. A druhý v Krakově na žádost kněžny Daubrav- ky, ve jméno sv. Vácslava, jenž byl vlastní straje její, a jiných pět kosteluov hlavních a biskup- ských, také farních kosteluov mnoho postaviti Daubravka. Obrazy topí v Polště. Kostel sv. Václava v Krakově. = pobožností. — Kronika II.
Strana 98
98 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 966. (R. 966) /847 dal a desátky jim oddělil a klénoty je kostelními draze ozdobil a nadal. L. 966. Času postního poslání sau od knížete Boleslava i ode všeho kněžstva k císaři Ottovi poctiví poslové, t. kněz Blohauš Chvojenský a Tobek, vládyka z Strošetic, a s ními jiných deset o biskupa, aby J. Mti prosili od knížete i ode vše- ho lidu, stolice biskupská aby v Praze býti mohla, k tomu aby ráčil dáti své povolení. I při- jeli sú do Říma před slavností Velikonoční a ci- sař byl k tomu dni slavnému pozval mnohých knížat a hrabat, aby s ním hodovali. A když ci- sař na den Velikonoční po vykonání mší sv., přišed z kostela, procházel se sám na síni mezi stoly, v tu chvíli příde truksas císařský a syn jednoho knížete, pacholátko malé, tu běhaje jemu se/ pod nohy vrazí. A truksas toho mládenečka hůlkau v hlavu (snad nechtě) tak velmi udeří, až jemu krev z hlavy skočí. To uhlídav nějaký Hendrych, pěstaun toho pacholátka, i udeřil truksasa v hlavu jednau ranau, až tu hned padl a umřel. Vida to císař, vytrhl svuoj pobočník a chtěl toho pěstauna tu hned zabíti. A on do- sáhla císaře, udeřil jím pod sebe i sedla naň, chtěl císaře zabíti. I zkřikl císař, leže pod ním, na své Císaře se zmocnil pěstaun. = poboční nůž, tesák. — 2 = sáhnuv po . . . — = posadiv se.
98 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 966. (R. 966) /847 dal a desátky jim oddělil a klénoty je kostelními draze ozdobil a nadal. L. 966. Času postního poslání sau od knížete Boleslava i ode všeho kněžstva k císaři Ottovi poctiví poslové, t. kněz Blohauš Chvojenský a Tobek, vládyka z Strošetic, a s ními jiných deset o biskupa, aby J. Mti prosili od knížete i ode vše- ho lidu, stolice biskupská aby v Praze býti mohla, k tomu aby ráčil dáti své povolení. I při- jeli sú do Říma před slavností Velikonoční a ci- sař byl k tomu dni slavnému pozval mnohých knížat a hrabat, aby s ním hodovali. A když ci- sař na den Velikonoční po vykonání mší sv., přišed z kostela, procházel se sám na síni mezi stoly, v tu chvíli příde truksas císařský a syn jednoho knížete, pacholátko malé, tu běhaje jemu se/ pod nohy vrazí. A truksas toho mládenečka hůlkau v hlavu (snad nechtě) tak velmi udeří, až jemu krev z hlavy skočí. To uhlídav nějaký Hendrych, pěstaun toho pacholátka, i udeřil truksasa v hlavu jednau ranau, až tu hned padl a umřel. Vida to císař, vytrhl svuoj pobočník a chtěl toho pěstauna tu hned zabíti. A on do- sáhla císaře, udeřil jím pod sebe i sedla naň, chtěl císaře zabíti. I zkřikl císař, leže pod ním, na své Císaře se zmocnil pěstaun. = poboční nůž, tesák. — 2 = sáhnuv po . . . — = posadiv se.
Strana 99
PŘÍHODA NA DVORE CÍSAŘSKÉM. 99 dvořany a komorníky, aby se jeho nedotýkali, neb rozuměl císař, jestliže by jeho zabíti neb jíti chtěli, že by on prvé zabil císaře. A tak držal cí- saře pod sebú, až jej císař hrdlem i zdravím ubez- pečil. A propustiv císaře, padl před ním, prose pro P. Boha, aby mu to milostivě odpustil a řka: »Poněvadž jest truksas těchto slavných hoduov ani tvé přítomnosti ani tohoto tvého příbytku nešanoval a krev z hlavy tohoto mládenečka a ctného knížete nemilostivě vylil, spravedlivě jest jeho krev dnes vylita na zemi; neb já, což sem učinill, to sem učinil z lítosti pána svého, vida jeho krev bez viny vylitú. A ty, císaři, neměl jsi na mne tak kvapně své brani obnažovati, ale měl si to svým raddám poručiti k spravedlivému rozvážení. Neb císařské velebnosti není náležité nevinného ani vinného zamordovati bez saudu. Protož po druhé i po třetí pokorně prosím, že sem se Tvé (bráně mého života) zprotivil Velebnosti; rač mi to mi- lostivě vážiti a odpustiti.« Císař milostivý roz- váživ příčiny, Hendrycha pěstauna od sebe po- kojně propustil a jemu všecku vinnu odpustil. Poslové pak knížete Českého, chtíce domuov po- spěšiti, v pondělí Velikonoční počali poselství od Boleslava při císaři jednati. A císař, jsa v tom na své mysli roztržení, toho jednání o biskupa Českého do jiného času odložil a posly prázdné domuov propustil.
PŘÍHODA NA DVORE CÍSAŘSKÉM. 99 dvořany a komorníky, aby se jeho nedotýkali, neb rozuměl císař, jestliže by jeho zabíti neb jíti chtěli, že by on prvé zabil císaře. A tak držal cí- saře pod sebú, až jej císař hrdlem i zdravím ubez- pečil. A propustiv císaře, padl před ním, prose pro P. Boha, aby mu to milostivě odpustil a řka: »Poněvadž jest truksas těchto slavných hoduov ani tvé přítomnosti ani tohoto tvého příbytku nešanoval a krev z hlavy tohoto mládenečka a ctného knížete nemilostivě vylil, spravedlivě jest jeho krev dnes vylita na zemi; neb já, což sem učinill, to sem učinil z lítosti pána svého, vida jeho krev bez viny vylitú. A ty, císaři, neměl jsi na mne tak kvapně své brani obnažovati, ale měl si to svým raddám poručiti k spravedlivému rozvážení. Neb císařské velebnosti není náležité nevinného ani vinného zamordovati bez saudu. Protož po druhé i po třetí pokorně prosím, že sem se Tvé (bráně mého života) zprotivil Velebnosti; rač mi to mi- lostivě vážiti a odpustiti.« Císař milostivý roz- váživ příčiny, Hendrycha pěstauna od sebe po- kojně propustil a jemu všecku vinnu odpustil. Poslové pak knížete Českého, chtíce domuov po- spěšiti, v pondělí Velikonoční počali poselství od Boleslava při císaři jednati. A císař, jsa v tom na své mysli roztržení, toho jednání o biskupa Českého do jiného času odložil a posly prázdné domuov propustil.
Strana 100
100 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 967. (R. 967) Boleslav ukrutný umřel. (Boleslav I. †. Boleslav II.) L. 967. Boleslav kníže upadl v těžkú nemoc. Lékaři duchovní i tělesní jeho navštěvovali, však obojí malý učinili prospěch. Duchovní, ač mnohá činili napomínání, pravíce, aby toho zlého účinku a hanebného mordu želel a P. Bohu se pokořil, nic neprospěli, neb on jako ukrutník zatvrdilý v své zuostal neustupnosti. A tak ten vrah zů- staviv po sobě tři syny, t. j. milostivého Bole- slava a Strachkvasa a Křišťana, spolu knížetství i život ztratil. Sedmý den, měsíce října, vykonav věku svého let padesát a sedm, léta knížetství svého třidcátého sedmého a dne osmnáctého umřel a v Boleslavském kostele pohřben. Boleslav milostivý volen. Na jehožto místo vyvolen syn jeho, kterýž měl jméno Milostivý Boleslav. A on byl velmi nerovný otci svému, ač jednoho jména, však v mravích byl veliký rozdíl. Nic jiného [není] než veliká a přílišná milost Božská, kteráž toho času byla se k národu Českému nachýlila, to byla zpuosobila, že z tak bodlivého trnu tak krásná a nad míru vonná ruože vykvetla, z bratrzské krve vylevače velmi nábožný křesťan, z vlka be- ránek, z ukrutníka dobrotivý a z nemilostivého milostivý se narodil Boleslav, kterémužto ani 1 Podle Kosmy 15. července 967; podle jiných až r. 972.
100 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 967. (R. 967) Boleslav ukrutný umřel. (Boleslav I. †. Boleslav II.) L. 967. Boleslav kníže upadl v těžkú nemoc. Lékaři duchovní i tělesní jeho navštěvovali, však obojí malý učinili prospěch. Duchovní, ač mnohá činili napomínání, pravíce, aby toho zlého účinku a hanebného mordu želel a P. Bohu se pokořil, nic neprospěli, neb on jako ukrutník zatvrdilý v své zuostal neustupnosti. A tak ten vrah zů- staviv po sobě tři syny, t. j. milostivého Bole- slava a Strachkvasa a Křišťana, spolu knížetství i život ztratil. Sedmý den, měsíce října, vykonav věku svého let padesát a sedm, léta knížetství svého třidcátého sedmého a dne osmnáctého umřel a v Boleslavském kostele pohřben. Boleslav milostivý volen. Na jehožto místo vyvolen syn jeho, kterýž měl jméno Milostivý Boleslav. A on byl velmi nerovný otci svému, ač jednoho jména, však v mravích byl veliký rozdíl. Nic jiného [není] než veliká a přílišná milost Božská, kteráž toho času byla se k národu Českému nachýlila, to byla zpuosobila, že z tak bodlivého trnu tak krásná a nad míru vonná ruože vykvetla, z bratrzské krve vylevače velmi nábožný křesťan, z vlka be- ránek, z ukrutníka dobrotivý a z nemilostivého milostivý se narodil Boleslav, kterémužto ani 1 Podle Kosmy 15. července 967; podle jiných až r. 972.
Strana 101
BOLESLAV I. †. BOLESLAV II. NASTOUPIL. 101 otcova zůřivost, ani to, že jest byl s ním jedno- stajného jména, nic neuškodilo. Neb v něm nic jiného nebylo než veliká milost k jménu P. Je- žíše Krista a přílišné milování spravedlivosti a řáduov křesťanských. Ten jest byl první v České zemi křesťanské víry rozmnožitel, otec sirotkuov, obránce vdov, smutných potěšení, putujících k hrobu sv. Vácslava milostivý přijimač, koste- luov a chrámův Božích pilný, zakladatel. Neb tak, jakž se čte v privilejích kláštera sv. Jiří, že on sám křesťanskému náboženství z víry dvadcet Boleslav XX kostelů po- staviti dal. 1F40 Celá karakteristika podle Kosmy, jenž opět čerpal s Reginona.
BOLESLAV I. †. BOLESLAV II. NASTOUPIL. 101 otcova zůřivost, ani to, že jest byl s ním jedno- stajného jména, nic neuškodilo. Neb v něm nic jiného nebylo než veliká milost k jménu P. Je- žíše Krista a přílišné milování spravedlivosti a řáduov křesťanských. Ten jest byl první v České zemi křesťanské víry rozmnožitel, otec sirotkuov, obránce vdov, smutných potěšení, putujících k hrobu sv. Vácslava milostivý přijimač, koste- luov a chrámův Božích pilný, zakladatel. Neb tak, jakž se čte v privilejích kláštera sv. Jiří, že on sám křesťanskému náboženství z víry dvadcet Boleslav XX kostelů po- staviti dal. 1F40 Celá karakteristika podle Kosmy, jenž opět čerpal s Reginona.
Strana 102
102 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 967. kosteluov postaviti dal a užitky a potřebami kteréž náležejí k kosteluom, dostatečně je opatřil Mláda kněžna. Abbatyše první klá- štera sv. Jiří. (Mláda abatyše.) Byla jest/ také dcera ukrutného Boleslava a sestra Boleslava milostivého, velmi nábožná pan na, jménem Mláda, v sv. písmě od své mladosti velmi vyučená a v latinském jazyku dospělá. Ta z příčiny náboženství vzavši listy od bratra svého Boleslava, s některými pannami a poctivými slu- žebníky do Říma se obrátila a tu jest od najvyž- šího biskupa křesťanského poctivě přivítána a od něho požehnání přijala a v klášteře jednom pa- nenském, některý čas tu pobyvši, klášterský ži- vot oblíbila a dobrým obyčejům duchovních lidí řádu sv. Benedykta se naučila. Naposledy pak najduostojnější Otec v Kristu, papež, z raddy a vůle svých kardynálův kněžnu Mládu na úřad abbatyšství k klášteru sv. Jiří na hradě Praž- ském posvětil a dal jí jméno Maria, dav jí zákon a řeholu sv. Benedikta a opatskú berlu. Tu nová abbatyše vzavši řeholu a odpuštění od Otce sv. i požehnání, z Říma vyjela a do Čech se s svými brala s velikým veselím, až do Prahy přijela. Tu Boleslav, dávno sestru viděti žádaje, o příjezdu jejím jakž uslyšal, velmi jse zradoval a proti ní vyšel, s velikau jí poctivostí vítaje, a ruce sobě davše spolu do domu vešli. Tu dlauhau chvili /847
102 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 967. kosteluov postaviti dal a užitky a potřebami kteréž náležejí k kosteluom, dostatečně je opatřil Mláda kněžna. Abbatyše první klá- štera sv. Jiří. (Mláda abatyše.) Byla jest/ také dcera ukrutného Boleslava a sestra Boleslava milostivého, velmi nábožná pan na, jménem Mláda, v sv. písmě od své mladosti velmi vyučená a v latinském jazyku dospělá. Ta z příčiny náboženství vzavši listy od bratra svého Boleslava, s některými pannami a poctivými slu- žebníky do Říma se obrátila a tu jest od najvyž- šího biskupa křesťanského poctivě přivítána a od něho požehnání přijala a v klášteře jednom pa- nenském, některý čas tu pobyvši, klášterský ži- vot oblíbila a dobrým obyčejům duchovních lidí řádu sv. Benedykta se naučila. Naposledy pak najduostojnější Otec v Kristu, papež, z raddy a vůle svých kardynálův kněžnu Mládu na úřad abbatyšství k klášteru sv. Jiří na hradě Praž- ském posvětil a dal jí jméno Maria, dav jí zákon a řeholu sv. Benedikta a opatskú berlu. Tu nová abbatyše vzavši řeholu a odpuštění od Otce sv. i požehnání, z Říma vyjela a do Čech se s svými brala s velikým veselím, až do Prahy přijela. Tu Boleslav, dávno sestru viděti žádaje, o příjezdu jejím jakž uslyšal, velmi jse zradoval a proti ní vyšel, s velikau jí poctivostí vítaje, a ruce sobě davše spolu do domu vešli. Tu dlauhau chvili /847
Strana 103
MLADA ABATYSE V RIMĚ. 103 vedlé sebe sedíce, rozličná mezi sebau měli roz- mlúvaní. Ona, co jest v Římě viděla i slyšela, vše pořád, jemu vypravovala a on se divil. V tom hned podala jemu listu od stolice Apoštolské, kterýž byl v tato slova: »Jan, služebník služeb- níkuov Božích, Boleslavovi, víry sv. křesťanské milovníku, Apoštolské požehnání vzkazuje. Spra- vedlivé jest dobrotivých k spravedlivým a sluš- ným prosbám nakloniti uši, neb P. Buoh jest spravedlivost a kdož miluje P. Boha, spravedliv učiněn bude; všecky zajisté věci milujícím P. Bo- ha a jeho Božskú spravedlivost nápomocny jsau k dobrému. Dcera naše milá jménem Mláda, již jsme dali jméno Maria, mezi jinými svého srdce žádostmi jest nám vuoli tvú i svú oznámila vděč- ně, že ty srdečně žádáš, abychom naše povolení k tomu dali, aby v tvém knížetství ke cti P. Bo- hu a k rozšíření církve sv. biskupství býti mohlo. To my zajisté veselým srdcem rádi sme uslyšeli a vděčně přijavše, P. Bohu sme děkování učinili, že svú církev všudy ráčí rozšiřovati a velebiti mezi všemi národy./ Protož my Apoštolské sto- lice a sv. Petra, knížete Apoštolského, jehož (ač- koli nehodný) náměstek, sme, mocí povolení dáváme a zchvalujeme a na budúcí věčné časy stvrzujeme a pevně činíme, aby kostel sv. Víta List papežský. /85v = řádně, po pořádku. —2 = nástupce.
MLADA ABATYSE V RIMĚ. 103 vedlé sebe sedíce, rozličná mezi sebau měli roz- mlúvaní. Ona, co jest v Římě viděla i slyšela, vše pořád, jemu vypravovala a on se divil. V tom hned podala jemu listu od stolice Apoštolské, kterýž byl v tato slova: »Jan, služebník služeb- níkuov Božích, Boleslavovi, víry sv. křesťanské milovníku, Apoštolské požehnání vzkazuje. Spra- vedlivé jest dobrotivých k spravedlivým a sluš- ným prosbám nakloniti uši, neb P. Buoh jest spravedlivost a kdož miluje P. Boha, spravedliv učiněn bude; všecky zajisté věci milujícím P. Bo- ha a jeho Božskú spravedlivost nápomocny jsau k dobrému. Dcera naše milá jménem Mláda, již jsme dali jméno Maria, mezi jinými svého srdce žádostmi jest nám vuoli tvú i svú oznámila vděč- ně, že ty srdečně žádáš, abychom naše povolení k tomu dali, aby v tvém knížetství ke cti P. Bo- hu a k rozšíření církve sv. biskupství býti mohlo. To my zajisté veselým srdcem rádi sme uslyšeli a vděčně přijavše, P. Bohu sme děkování učinili, že svú církev všudy ráčí rozšiřovati a velebiti mezi všemi národy./ Protož my Apoštolské sto- lice a sv. Petra, knížete Apoštolského, jehož (ač- koli nehodný) náměstek, sme, mocí povolení dáváme a zchvalujeme a na budúcí věčné časy stvrzujeme a pevně činíme, aby kostel sv. Víta List papežský. /85v = řádně, po pořádku. —2 = nástupce.
Strana 104
104 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 967—968. a Vácslava, mučedlníkuov Božích, biskupská sto- lice a hlava všech kosteluov Českých byl. Kostelu pak sv. Jiří mučedlníka dáváme tu moc, aby pod řeholú sv. Benedikta a pod poslušenstvím dcery naší milé Marie, v P. Kristu abbatyše, držán a chován byl a shromáždění panen (aneb konvent panenský) aby tu zřízen byl a ustanoven, ale však ne podlé obyčeje jazyku Bulgarského, Rus- kého aneb Slovanského, ale raději vedlé zřízení církve sv. a stolice Appoštolské jednoho někte- rého, mezi jinými hodnějšího, za biskupa aby sobě vyvolili, kterýž by učenější v Latinským ja- zyku byl a v písmích sv. aby měl známost, tak aby radlicí slova Božího v nově z pohanství obrá- cená srdce krojiti, a vorati mohl a pšenici dobrých skutkuov rozsívati i také snopy obilé víry vaší v Kristu P. shromažditi a do jeho stodoly života věčného vnésti. Mějž se dobře!« Tu ihned, jakž papežské stalo se rozkázaní, zřízeno jest od kní- žete a abbatyše, aby kostel sv. Víta náležel k bu- dúcímu biskupu a kostel sv. Jiří mučedlníka pod- dán byl abbatyši, kněžně Mariji, sestře knížete Boleslava, i budúcím.2 Kostel Pražský. = půdu nezdělanou poprvé orati. Listina tato, jakož i celá chronologie, přijata z Kosmy; je nepochybně podvržena teprve v době Kosmově a za- ložení biskupství jistě pozdější; obyčejně se klade k r. 973. 1
104 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 967—968. a Vácslava, mučedlníkuov Božích, biskupská sto- lice a hlava všech kosteluov Českých byl. Kostelu pak sv. Jiří mučedlníka dáváme tu moc, aby pod řeholú sv. Benedikta a pod poslušenstvím dcery naší milé Marie, v P. Kristu abbatyše, držán a chován byl a shromáždění panen (aneb konvent panenský) aby tu zřízen byl a ustanoven, ale však ne podlé obyčeje jazyku Bulgarského, Rus- kého aneb Slovanského, ale raději vedlé zřízení církve sv. a stolice Appoštolské jednoho někte- rého, mezi jinými hodnějšího, za biskupa aby sobě vyvolili, kterýž by učenější v Latinským ja- zyku byl a v písmích sv. aby měl známost, tak aby radlicí slova Božího v nově z pohanství obrá- cená srdce krojiti, a vorati mohl a pšenici dobrých skutkuov rozsívati i také snopy obilé víry vaší v Kristu P. shromažditi a do jeho stodoly života věčného vnésti. Mějž se dobře!« Tu ihned, jakž papežské stalo se rozkázaní, zřízeno jest od kní- žete a abbatyše, aby kostel sv. Víta náležel k bu- dúcímu biskupu a kostel sv. Jiří mučedlníka pod- dán byl abbatyši, kněžně Mariji, sestře knížete Boleslava, i budúcím.2 Kostel Pražský. = půdu nezdělanou poprvé orati. Listina tato, jakož i celá chronologie, přijata z Kosmy; je nepochybně podvržena teprve v době Kosmově a za- ložení biskupství jistě pozdější; obyčejně se klade k r. 973. 1
Strana 105
ZALOŽENÍ BISKUPSTVÍ PRAŽSKÉHO. 105 (Dětmar biskup.) L. 968. Kněz jeden mnich z Saské země, jenž (R. 968) byl muž velikého umění a zběhlý v písmích sv. a krásné výmluvnosti, jménem Dětmar, kterýž málo před tím přišel byl do Prahy na paut k hro- bům sv. Víta a Vácslava, tu aby své modlitby P. Bohu obětoval, ten v krátkém času všel jest v známost knížeti Boleslavovi, tak že u něho proto, že byl muž učený, velikú obdržal milost. A někteří chtí tomu, že najvíce z té příčiny kní- že měl milost k němu, že jest jazyk Slovanský velmi dobře uměl. I povolal jest k sobě kníže Boleslav kněží a žákuov, vládyk a starších země, a napomínal je i za to snažně žádal, aby sobě Dětmara za biskupa volili. Jednoho pak dne, jakž se knížeti líbilo, jednostajnú přívětivost všíckni kněží i žáci k Dětmarovi majíce, jej sú společně a z vuole jednostajné za biskupa zvolili a hned bez odtahuov k Ottovi císaři, jenž byl syn někdy Jindřicha císaře, od knížete i od obú stavuov, duchovního i světského, bylo s listem posláno, kterýžto list byl v tato slova: »O naj- slavnější císaři, křesťanského náboženství naj- větší ctiteli, přijmiž milostivě všeho kněžstva i lidu společně všeho prosby a tohoto může ve všem zkušeného, jménem Dětmara, kteréhož sme sobě za pastýře duchovního vyvolili, věříme že List od Čechů císaři obiskupa.
ZALOŽENÍ BISKUPSTVÍ PRAŽSKÉHO. 105 (Dětmar biskup.) L. 968. Kněz jeden mnich z Saské země, jenž (R. 968) byl muž velikého umění a zběhlý v písmích sv. a krásné výmluvnosti, jménem Dětmar, kterýž málo před tím přišel byl do Prahy na paut k hro- bům sv. Víta a Vácslava, tu aby své modlitby P. Bohu obětoval, ten v krátkém času všel jest v známost knížeti Boleslavovi, tak že u něho proto, že byl muž učený, velikú obdržal milost. A někteří chtí tomu, že najvíce z té příčiny kní- že měl milost k němu, že jest jazyk Slovanský velmi dobře uměl. I povolal jest k sobě kníže Boleslav kněží a žákuov, vládyk a starších země, a napomínal je i za to snažně žádal, aby sobě Dětmara za biskupa volili. Jednoho pak dne, jakž se knížeti líbilo, jednostajnú přívětivost všíckni kněží i žáci k Dětmarovi majíce, jej sú společně a z vuole jednostajné za biskupa zvolili a hned bez odtahuov k Ottovi císaři, jenž byl syn někdy Jindřicha císaře, od knížete i od obú stavuov, duchovního i světského, bylo s listem posláno, kterýžto list byl v tato slova: »O naj- slavnější císaři, křesťanského náboženství naj- větší ctiteli, přijmiž milostivě všeho kněžstva i lidu společně všeho prosby a tohoto může ve všem zkušeného, jménem Dětmara, kteréhož sme sobě za pastýře duchovního vyvolili, věříme že List od Čechů císaři obiskupa.
Strana 106
106 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 968—969. Biskup prv- ní český Dětmar. / 85v nám kážeš na biskupství posvětiti. Za to všickni pokorně prosíme.« Tehdy císař (jakž se o něm čte, že jest byl veliký zákona Božího a řáduov křesťanských mi- lovník) povolav některých arcibiskupuov a bi- skupuov, knížat, hrabat a panuov, s nimi v raddu všel a rozváživ to, co se žádá, že jest velmi uži- tečné pro spasení lidské, aby lid vnově k víře Kristově obrácený mohl zachován býti, rychle a bez odtahuov rozkázal arcibiskupu Mohutské- mu téhož Dětmara na biskupství posvětiti. A při tom sám císař jeho napomenul, aby on jako nový a první toho biskupství biskup, ten nový lid pilně slovem Božím opatroval. Tehdy Dětmar, již jsa korunú biskupskú ozdobený a berlú pastýřství duchovního obdařený, do hlavního města Praž- ského se navrátil a/ do Pražského kostela k oltáři sv. Víta uveden s veliku slávú a pocti- vostí, ano kněží i všecken lid duchovní P. Bohu a jemu k poctivosti »Te deum laudamus« zpí- vají. A lid obecný a prostý ten celý den k pocti- vosti P. Bohu slavně světili a ctili, vedlé jich na ten čas obyčeje zpívajíce »Krlešu, krlešu, alle- luja«. Tu po malém času Dětmar mnoho koste- luov k poctivosti P. Bohu a svatým jeho posvětil a z lidu pohanského mnoho jich víře křesťanské skrze své kázaní naučiv, pokřtil a z nevěřících Kristu P. věrné je učinil.
106 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 968—969. Biskup prv- ní český Dětmar. / 85v nám kážeš na biskupství posvětiti. Za to všickni pokorně prosíme.« Tehdy císař (jakž se o něm čte, že jest byl veliký zákona Božího a řáduov křesťanských mi- lovník) povolav některých arcibiskupuov a bi- skupuov, knížat, hrabat a panuov, s nimi v raddu všel a rozváživ to, co se žádá, že jest velmi uži- tečné pro spasení lidské, aby lid vnově k víře Kristově obrácený mohl zachován býti, rychle a bez odtahuov rozkázal arcibiskupu Mohutské- mu téhož Dětmara na biskupství posvětiti. A při tom sám císař jeho napomenul, aby on jako nový a první toho biskupství biskup, ten nový lid pilně slovem Božím opatroval. Tehdy Dětmar, již jsa korunú biskupskú ozdobený a berlú pastýřství duchovního obdařený, do hlavního města Praž- ského se navrátil a/ do Pražského kostela k oltáři sv. Víta uveden s veliku slávú a pocti- vostí, ano kněží i všecken lid duchovní P. Bohu a jemu k poctivosti »Te deum laudamus« zpí- vají. A lid obecný a prostý ten celý den k pocti- vosti P. Bohu slavně světili a ctili, vedlé jich na ten čas obyčeje zpívajíce »Krlešu, krlešu, alle- luja«. Tu po malém času Dětmar mnoho koste- luov k poctivosti P. Bohu a svatým jeho posvětil a z lidu pohanského mnoho jich víře křesťanské skrze své kázaní naučiv, pokřtil a z nevěřících Kristu P. věrné je učinil.
Strana 107
DÉTMAR, PRVNÍ BISKUP. 107 (Volba sv. Vojtěcha.) L. 969. Poctivý otec Dětmar, jenž byl příklad (R. 969) všech ctností, druhý den ledna měsíce, t. j. v ochtáb sv. Štěpána, hřivnu s užitkem P. Bohu (982!) navrátil a v Pražském kostele pochován, jehožto Biskup prv- všecken lid Český plakal, jeden každý jako otce ní umřel. svého. Času toho přihodilo se, že mládenec jeden z krajin Vlaských přijel do Čech, kterýž před desíti lety byl z Čech na učení vyjel, a mnoho knih s sebú přivezl. A ten byl rodem z České ze- mě, syn Slavníkuov, hraběte Libicského (a mátě jeho Střezislava), jménem Vojtěch, a ten měl bratruov vlastních pět, jichžto jména sú byla Soběbor, Spitimír, Bohuslavi, Bořej, Časlav. Ten jistý mládenec Vojtěch měl jest v řádu kněžském dvoje svěcení. I všel jest jako tichý beránek mezi smutné ovce, any želejí svého pastýře; kterýž s nimi spolu také veliké oběti za jeho duši činil a modlitby hojné a slzavé zaň před P. Bohem vyléval. Kteréhožto kníže Boleslav a jeho raddy v tom dobrém skutku tak nábožného vidúce a na budúcí čas jeho nábožnějšího se býti domní- vajíce, ponuknutím Božským a milostí Ducha sv. mládence polapili, an se velmi tomu zbraňo- Vojtěch syn Slavníkuov. 1 Mylné čtení; Kosmas uvádí Pobraslav (v někt. rkpp. Dobroslav). Rovněž tak Bořej chybně m. Porej.
DÉTMAR, PRVNÍ BISKUP. 107 (Volba sv. Vojtěcha.) L. 969. Poctivý otec Dětmar, jenž byl příklad (R. 969) všech ctností, druhý den ledna měsíce, t. j. v ochtáb sv. Štěpána, hřivnu s užitkem P. Bohu (982!) navrátil a v Pražském kostele pochován, jehožto Biskup prv- všecken lid Český plakal, jeden každý jako otce ní umřel. svého. Času toho přihodilo se, že mládenec jeden z krajin Vlaských přijel do Čech, kterýž před desíti lety byl z Čech na učení vyjel, a mnoho knih s sebú přivezl. A ten byl rodem z České ze- mě, syn Slavníkuov, hraběte Libicského (a mátě jeho Střezislava), jménem Vojtěch, a ten měl bratruov vlastních pět, jichžto jména sú byla Soběbor, Spitimír, Bohuslavi, Bořej, Časlav. Ten jistý mládenec Vojtěch měl jest v řádu kněžském dvoje svěcení. I všel jest jako tichý beránek mezi smutné ovce, any želejí svého pastýře; kterýž s nimi spolu také veliké oběti za jeho duši činil a modlitby hojné a slzavé zaň před P. Bohem vyléval. Kteréhožto kníže Boleslav a jeho raddy v tom dobrém skutku tak nábožného vidúce a na budúcí čas jeho nábožnějšího se býti domní- vajíce, ponuknutím Božským a milostí Ducha sv. mládence polapili, an se velmi tomu zbraňo- Vojtěch syn Slavníkuov. 1 Mylné čtení; Kosmas uvádí Pobraslav (v někt. rkpp. Dobroslav). Rovněž tak Bořej chybně m. Porej.
Strana 108
108 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 969. Vojtěch od lidu za bi- skupa volen. (982!) val, před Boleslava milostivého (kdež jednak, všecken lid byl shromážděn) přivedli a v pro- středku jej postavivše k němu řekli: »Chtěj neb nechtěj, ty naším biskupem býti musíš a Praž- ský bezděčný, biskup slúti budeš. Tvá urozenost a tvoji skutkové i všickni mravové výborně se s biskupským duostojenstvím srovnávají. Ty si nám od vrchu hlavy až do zpodku paty velmi dobře znám, ty budeš nám cestu, po které chodí lidé k věčnému životu, ukazovati a my jako ovce za svým pastýřem půjdeme a rozkázaní tvé vše- mi obyčeji budeme plniti, neb všecken tento zá- stup kněžstva i všecko množství lidu tebe hod- ného biskupství býti praví.« Prostislav, knížetcí komorník, když tyto řeči odmluvil, Vojtěch za- plakav a utřev své slzy, kteréž byly na jeho lí- cích, počal se velmi vymlúvati všemi obyčeji, sebe nehodného toho úřadu a důstojenství biskup- ského býti pravě a že toho na se vzíti nikoli ne- chce, vysokým hlasem odpíral. Ale však toho křiku lidu volajícího: »Vojtěch biskup, Vojtěch biskup!« nikterakž přemoci nemohl; musil umlk- núti a svoliti. To svolení stalo se devatenáctý den února měsíce, léta toho, kteréhož umřel Dětmar. Téhož léta nechtějíce Čechové, aby se taková věc a tak potřebná prodlévala, hned (majíce toho = téměř. —2 = z přinucení.
108 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 969. Vojtěch od lidu za bi- skupa volen. (982!) val, před Boleslava milostivého (kdež jednak, všecken lid byl shromážděn) přivedli a v pro- středku jej postavivše k němu řekli: »Chtěj neb nechtěj, ty naším biskupem býti musíš a Praž- ský bezděčný, biskup slúti budeš. Tvá urozenost a tvoji skutkové i všickni mravové výborně se s biskupským duostojenstvím srovnávají. Ty si nám od vrchu hlavy až do zpodku paty velmi dobře znám, ty budeš nám cestu, po které chodí lidé k věčnému životu, ukazovati a my jako ovce za svým pastýřem půjdeme a rozkázaní tvé vše- mi obyčeji budeme plniti, neb všecken tento zá- stup kněžstva i všecko množství lidu tebe hod- ného biskupství býti praví.« Prostislav, knížetcí komorník, když tyto řeči odmluvil, Vojtěch za- plakav a utřev své slzy, kteréž byly na jeho lí- cích, počal se velmi vymlúvati všemi obyčeji, sebe nehodného toho úřadu a důstojenství biskup- ského býti pravě a že toho na se vzíti nikoli ne- chce, vysokým hlasem odpíral. Ale však toho křiku lidu volajícího: »Vojtěch biskup, Vojtěch biskup!« nikterakž přemoci nemohl; musil umlk- núti a svoliti. To svolení stalo se devatenáctý den února měsíce, léta toho, kteréhož umřel Dětmar. Téhož léta nechtějíce Čechové, aby se taková věc a tak potřebná prodlévala, hned (majíce toho = téměř. —2 = z přinucení.
Strana 109
VOJTÉCH ZVOLEN BISKUPEM. 109 jistú zprávu, že by císař byl v Veroně) poslali sú k němu posly poctivé a s nimi Vojtěcha, bi- skupa voleného. Kteříž když tam přijeli, najprvé císaře od knížete a od stavu duchovního, potom od vládyk a ode všeho lidu obecného pozdravili a nízko se uklonivše, podali daruov od knížete svého, zlatté a stříbrné rudy. Císař přijav do svých rukú, podivil se a řka: »Šťastná od P. Bo- ha země vaše, že takový užitky a kovy v sobě má« a učiniv poděkování, rozkázal, aby žádost knížete svého oznámili. A oni řekli: »Ta jest žádost i prosba, duostojný císaři, knížete našeho i všeho lidu křesťanského v České ze/mi (uká- zavše na Vojtěcha) aby Tvá Velebnost jim tohoto od nich všech spolu voleného biskupa ráčila roz- kázati na ten úřad potvrditi.« Tu milostivý císař, vida jich slušnú žádost a snažnú prosbu, hned tomu ráčil dáti své povolení. A třetí den června měsíce dal jemu prsten a berlu biskupskú. A byl jest tu na ten čas přítomen Villigisus, Mohutský arcibiskup, a Albertus (aneb Albrecht), Magde- burgského kostela arcibiskup. I požádal císař Mohutského arcibiskupa, aby Vojtěcha na bi- skupství posvětil a Magdeburgský aby tu příto- men byl. A on Albertus Magdeburgský tu naj- Adalbertus. prv Vojtěcha křižmem na čele potvrdil, t. j. biřmoval, a dal jemu jméno, aby slul od jeho jména Albertus Adalbertus, jenž se vykládá jako /86r (983!)
VOJTÉCH ZVOLEN BISKUPEM. 109 jistú zprávu, že by císař byl v Veroně) poslali sú k němu posly poctivé a s nimi Vojtěcha, bi- skupa voleného. Kteříž když tam přijeli, najprvé císaře od knížete a od stavu duchovního, potom od vládyk a ode všeho lidu obecného pozdravili a nízko se uklonivše, podali daruov od knížete svého, zlatté a stříbrné rudy. Císař přijav do svých rukú, podivil se a řka: »Šťastná od P. Bo- ha země vaše, že takový užitky a kovy v sobě má« a učiniv poděkování, rozkázal, aby žádost knížete svého oznámili. A oni řekli: »Ta jest žádost i prosba, duostojný císaři, knížete našeho i všeho lidu křesťanského v České ze/mi (uká- zavše na Vojtěcha) aby Tvá Velebnost jim tohoto od nich všech spolu voleného biskupa ráčila roz- kázati na ten úřad potvrditi.« Tu milostivý císař, vida jich slušnú žádost a snažnú prosbu, hned tomu ráčil dáti své povolení. A třetí den června měsíce dal jemu prsten a berlu biskupskú. A byl jest tu na ten čas přítomen Villigisus, Mohutský arcibiskup, a Albertus (aneb Albrecht), Magde- burgského kostela arcibiskup. I požádal císař Mohutského arcibiskupa, aby Vojtěcha na bi- skupství posvětil a Magdeburgský aby tu příto- men byl. A on Albertus Magdeburgský tu naj- Adalbertus. prv Vojtěcha křižmem na čele potvrdil, t. j. biřmoval, a dal jemu jméno, aby slul od jeho jména Albertus Adalbertus, jenž se vykládá jako /86r (983!)
Strana 110
110 V. HÁJEK, KRONIKA CESKÁ, R. 969—970. k Albrechtovi přidán aneb druhý Albrecht. Po- svěcen jest Vojtěch na biskupství jedenáctý den měsíce června a poděkovav on i poslové císaři i arcibiskupuom, dne třetího z Verony vyjeli a do Čech jse štastně navrátili. A když přijeli na Bílú horu, biskup ssed s svého koně a sňav obuv, bosými nohami a upřímným srdcem bral se s ná- boženstvím a s pláčem nehodného sebe býti pravě toho biskupského úřadu, až přišel k kostelu sv. Víta. Kněží a žáci zpívajíce a veselíce se šli sú před ním; a když do kostela vešli, najvyžší kněží na biskupské stolici ho posadili. Tu pak po vy- konání těch slavností milostivý Boleslav, povo- lav k sobě biskupa svého a Marie abbatyše, sestry své, dal jim moc, což by koli on k svému biskup- ství aneb ona k svému abbatyšství z časných věcí, sobě osobili a přispojili, toho aby žádný kníže, král, císař ani papež neodcizoval, ani kto z duchovních neb světských aby toho nebral, ani odkupoval, ani na to půjčiti směl. A to svými listy potvrdil a upevnil; biskup pak své ovce ne- zbedné velmi těžce a tesklivě zpravoval, neb kře- sťané ač byli velmi se obyčejuov křesťanských při- držali, někteří pak vnuknutím ďábelským křtu se zase odpovídali.2 = světské statky, podle lat. temporaliá. = zříkali.
110 V. HÁJEK, KRONIKA CESKÁ, R. 969—970. k Albrechtovi přidán aneb druhý Albrecht. Po- svěcen jest Vojtěch na biskupství jedenáctý den měsíce června a poděkovav on i poslové císaři i arcibiskupuom, dne třetího z Verony vyjeli a do Čech jse štastně navrátili. A když přijeli na Bílú horu, biskup ssed s svého koně a sňav obuv, bosými nohami a upřímným srdcem bral se s ná- boženstvím a s pláčem nehodného sebe býti pravě toho biskupského úřadu, až přišel k kostelu sv. Víta. Kněží a žáci zpívajíce a veselíce se šli sú před ním; a když do kostela vešli, najvyžší kněží na biskupské stolici ho posadili. Tu pak po vy- konání těch slavností milostivý Boleslav, povo- lav k sobě biskupa svého a Marie abbatyše, sestry své, dal jim moc, což by koli on k svému biskup- ství aneb ona k svému abbatyšství z časných věcí, sobě osobili a přispojili, toho aby žádný kníže, král, císař ani papež neodcizoval, ani kto z duchovních neb světských aby toho nebral, ani odkupoval, ani na to půjčiti směl. A to svými listy potvrdil a upevnil; biskup pak své ovce ne- zbedné velmi těžce a tesklivě zpravoval, neb kře- sťané ač byli velmi se obyčejuov křesťanských při- držali, někteří pak vnuknutím ďábelským křtu se zase odpovídali.2 = světské statky, podle lat. temporaliá. = zříkali.
Strana 111
VOJTÉCH POTVRZEN A INTRONISOVAN. 111 (Založení kostela na Proseku.) L. 970. Kníže Boleslav času letního, pojav ně- (R. 970) které své služebníky, obrátil se s nimi do Bole- slavi z příčiny náboženství, aby místo to, kdež sv. krev strejce jeho vylita byla, navštívil. A když tam přijel, plakal s velikým náboženstvím, žádaje od P. Boha milostivého zpravování a svým hří- chům odpuštění; po vykonání pak svého nábo- ženství vsed na kuoň, zase se do Prahy navra- coval. A když přijel na to místo, kdež sau ně- kdy vezúce tělo sv. Vácslava odpočívali, veliká naň přišla dřímota i řekl služebníkům svým, Krotislavovi a Jarobojovi: »Víteli kudy bližší cestu ku Praze? Tudy se obratte a pospěšte, neb mě sen velmi obtěžuje.« I řekl Jaroboj: »Vímť já stezku v lese prosekanú, jenž slove Prosík, kudyž mají obyčej toliko pěší choditi; ta nás velmi brzo na Libenského dvora lauky přivede a odtuď do Poříčan, nedaleko jest.« I pospíšili jsau velmi pilně tím lesem, knížeti (aby nespal) kratochvilné věci rozprávějíce. Když se pak měli doluov s vrchu spustiti, řekl kníže: »Již se ne- mohu snu obrániti, neb jsem od něho přemožen« a ssed s koně, na zemi se posadil. A služebníci své koně zvázavše2, své pláště jemu prostřevše, aby snu = Poříč v Praze. — 2 = uvázavše.
VOJTÉCH POTVRZEN A INTRONISOVAN. 111 (Založení kostela na Proseku.) L. 970. Kníže Boleslav času letního, pojav ně- (R. 970) které své služebníky, obrátil se s nimi do Bole- slavi z příčiny náboženství, aby místo to, kdež sv. krev strejce jeho vylita byla, navštívil. A když tam přijel, plakal s velikým náboženstvím, žádaje od P. Boha milostivého zpravování a svým hří- chům odpuštění; po vykonání pak svého nábo- ženství vsed na kuoň, zase se do Prahy navra- coval. A když přijel na to místo, kdež sau ně- kdy vezúce tělo sv. Vácslava odpočívali, veliká naň přišla dřímota i řekl služebníkům svým, Krotislavovi a Jarobojovi: »Víteli kudy bližší cestu ku Praze? Tudy se obratte a pospěšte, neb mě sen velmi obtěžuje.« I řekl Jaroboj: »Vímť já stezku v lese prosekanú, jenž slove Prosík, kudyž mají obyčej toliko pěší choditi; ta nás velmi brzo na Libenského dvora lauky přivede a odtuď do Poříčan, nedaleko jest.« I pospíšili jsau velmi pilně tím lesem, knížeti (aby nespal) kratochvilné věci rozprávějíce. Když se pak měli doluov s vrchu spustiti, řekl kníže: »Již se ne- mohu snu obrániti, neb jsem od něho přemožen« a ssed s koně, na zemi se posadil. A služebníci své koně zvázavše2, své pláště jemu prostřevše, aby snu = Poříč v Praze. — 2 = uvázavše.
Strana 112
112 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 970—971. Kostel sv. Vácslava na Prosiku. povolil a odpočinul, připravili a sami také odtuď nedaleko se položili a zesnuli. I spal jest kníže málo více než jednu hodinu a procítiv řekl svým služebníkuom: »O jak sem měl sen velmi roz- košný! Neb straje muoj P. Boha milostivého mně dnes na tomto místě učinil. Mámť i já slušnú jemu učiniti odplatu na místě tomto bez meškání. Protož kamen veliký vezměte a na tomto místě položte a kříže sv. znamení na něm mým poboč- ním nožem učiňte.« A s tím vsedavše na koně, k Praze se brali. /Čtvrtého dne Boleslav, pojav kameníky a zedníky z Prahy, vedl je na to místo a tu kázal kostel postaviti. I založil jest první kamen toho kostela on sám kníže svú vlastní rukau tři- náctý den června měsíce a dokonán jest den sedmnáctý měsíce září a posvěcen od biskupa Vojtěcha k poctivosti P. Bohu a ve jméno sv. Vácslava, a to při přítomnosti knížete Boleslava a mnoho jiných dobrých křesťanuov. A to po- svěcování stalo se v neděli, první den října měsíce. (R. 971) (Kostel sv. Matěje v Šárce.) L. 971. Služebníci knížete Boleslava, zname- navše pána svého býti muže nábožného, kterýž svú zvláštní kratochvíl zakládal v modlitbách
112 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 970—971. Kostel sv. Vácslava na Prosiku. povolil a odpočinul, připravili a sami také odtuď nedaleko se položili a zesnuli. I spal jest kníže málo více než jednu hodinu a procítiv řekl svým služebníkuom: »O jak sem měl sen velmi roz- košný! Neb straje muoj P. Boha milostivého mně dnes na tomto místě učinil. Mámť i já slušnú jemu učiniti odplatu na místě tomto bez meškání. Protož kamen veliký vezměte a na tomto místě položte a kříže sv. znamení na něm mým poboč- ním nožem učiňte.« A s tím vsedavše na koně, k Praze se brali. /Čtvrtého dne Boleslav, pojav kameníky a zedníky z Prahy, vedl je na to místo a tu kázal kostel postaviti. I založil jest první kamen toho kostela on sám kníže svú vlastní rukau tři- náctý den června měsíce a dokonán jest den sedmnáctý měsíce září a posvěcen od biskupa Vojtěcha k poctivosti P. Bohu a ve jméno sv. Vácslava, a to při přítomnosti knížete Boleslava a mnoho jiných dobrých křesťanuov. A to po- svěcování stalo se v neděli, první den října měsíce. (R. 971) (Kostel sv. Matěje v Šárce.) L. 971. Služebníci knížete Boleslava, zname- navše pána svého býti muže nábožného, kterýž svú zvláštní kratochvíl zakládal v modlitbách
Strana 113
ZALOŽENÍ KOSTELA NA PROSEKU. 113 svatých a při stavení kosteluov a tu častá činíval vzdychání ku P. Bohu, času letního přistúpivše k němu společně, žádali jeho (a zvláště ti, jenž byli křesťané) aby ten účinek, otce svého z své mysli vypustil a P. Bohu svému aby se toho dů- věrně důvěřil, že jemu to jako milostivý a milo- srdný Pán bude milostivě vážiti a pro přímluvu bratra jeho že mu to, co jest z náhlosti učiniti rozkázal a učinil, dobrotivě odpustí. Kterýž stoje a vyslyšav je zaplakal a řka: »Moji milí věrní služebníci a v víře Kristově bratří! Známť já, žeť jest P. Buoh náš pán milo- stivý a hotovější jednomu každému hříšnému svau milost dáti, nežli on ho za ní žádati. Ale jistě vám pravím, jako svým milým přátelům, žádný z vás toho sobě lehce nevaž, vylíti krev křesťanskú na zemi a zvláště až do smrti a nad to více bratra vlastního dobrého a spravedlivého a beze vší příčiny, neb taková krev, jako krev Abelova, volá na pomstu k P. Bohu. I obávám se toho, aby P. Buoh, ač jest milostivý, svých slov [na mně] (kteráž mluviti ráčil v zákoně starém, a řka: »Jáť sem P. Buoh, kterýž navštěvuji ne- pravost otcuov nad syny, do třetího a čtvrtého pokolení«) na mně nevyplnil. Protož lépe jest = skutek. — Exod. XX. 5. Kronika II.
ZALOŽENÍ KOSTELA NA PROSEKU. 113 svatých a při stavení kosteluov a tu častá činíval vzdychání ku P. Bohu, času letního přistúpivše k němu společně, žádali jeho (a zvláště ti, jenž byli křesťané) aby ten účinek, otce svého z své mysli vypustil a P. Bohu svému aby se toho dů- věrně důvěřil, že jemu to jako milostivý a milo- srdný Pán bude milostivě vážiti a pro přímluvu bratra jeho že mu to, co jest z náhlosti učiniti rozkázal a učinil, dobrotivě odpustí. Kterýž stoje a vyslyšav je zaplakal a řka: »Moji milí věrní služebníci a v víře Kristově bratří! Známť já, žeť jest P. Buoh náš pán milo- stivý a hotovější jednomu každému hříšnému svau milost dáti, nežli on ho za ní žádati. Ale jistě vám pravím, jako svým milým přátelům, žádný z vás toho sobě lehce nevaž, vylíti krev křesťanskú na zemi a zvláště až do smrti a nad to více bratra vlastního dobrého a spravedlivého a beze vší příčiny, neb taková krev, jako krev Abelova, volá na pomstu k P. Bohu. I obávám se toho, aby P. Buoh, ač jest milostivý, svých slov [na mně] (kteráž mluviti ráčil v zákoně starém, a řka: »Jáť sem P. Buoh, kterýž navštěvuji ne- pravost otcuov nad syny, do třetího a čtvrtého pokolení«) na mně nevyplnil. Protož lépe jest = skutek. — Exod. XX. 5. Kronika II.
Strana 114
114 ...V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 971. nám zde zarmúcenu býti a k němu volati, nežli pro zlé účinky od něho zde i v budaucím životě na sebe pomsty čekati. Ale však dosti buď mně na mém zarmúcení, vy buďte veseli.« A nazajtří chtě svým služebníkům kratochvíl učiniti, jel na lov do jednoho lesu, kterýž Šárka slove. A tu roz- táhše teneta, volavce, zavedli, aby zvěř hnali, a kníže zůstal na jednom vrchu sám toliko s jed- ním služebníkem. I ukázal se jemu velmi veliký nedvěd, an jde k němu. I řekl jemu služebník: »O milý kníže, běž pryč, ať by toto lité zvíře tebe nezadávilo.« A kníže znamenav se znamením kříže sv., stál tu nepohnutedlně, maje tu naději, že pro znamení sv. kříže nic jemu to zvíře ne- bude moci uškoditi. A tak přišel nedvěd ten až blízko k němu. Strach ovšem, kterýž byl na srdci knížete, proměnil tvář jeho. I ukázal se jest jemu v tu chvíli člověk, stoje před ním, jako sv. postavy, maje huol dlúhau, i udeřil jest to zvíře, kteréž ihned pryč se obrátilo a odešlo. I řekl kníže: »Mějděk, muži dobrý, z toho, že jsi mne této šeredné zbavil šelmy.« I řekl muž: »Tato šelma pekelná, kteráž tobě ukázala se v tohoto hrozného zvířete osoběs, chtěla tebe odsuď ode- hnati; neb ona tuto při těchto hrobích, na níchž 1 = honce. — 2 = Díky, sláva! — = podoba.
114 ...V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 971. nám zde zarmúcenu býti a k němu volati, nežli pro zlé účinky od něho zde i v budaucím životě na sebe pomsty čekati. Ale však dosti buď mně na mém zarmúcení, vy buďte veseli.« A nazajtří chtě svým služebníkům kratochvíl učiniti, jel na lov do jednoho lesu, kterýž Šárka slove. A tu roz- táhše teneta, volavce, zavedli, aby zvěř hnali, a kníže zůstal na jednom vrchu sám toliko s jed- ním služebníkem. I ukázal se jemu velmi veliký nedvěd, an jde k němu. I řekl jemu služebník: »O milý kníže, běž pryč, ať by toto lité zvíře tebe nezadávilo.« A kníže znamenav se znamením kříže sv., stál tu nepohnutedlně, maje tu naději, že pro znamení sv. kříže nic jemu to zvíře ne- bude moci uškoditi. A tak přišel nedvěd ten až blízko k němu. Strach ovšem, kterýž byl na srdci knížete, proměnil tvář jeho. I ukázal se jest jemu v tu chvíli člověk, stoje před ním, jako sv. postavy, maje huol dlúhau, i udeřil jest to zvíře, kteréž ihned pryč se obrátilo a odešlo. I řekl kníže: »Mějděk, muži dobrý, z toho, že jsi mne této šeredné zbavil šelmy.« I řekl muž: »Tato šelma pekelná, kteráž tobě ukázala se v tohoto hrozného zvířete osoběs, chtěla tebe odsuď ode- hnati; neb ona tuto při těchto hrobích, na níchž 1 = honce. — 2 = Díky, sláva! — = podoba.
Strana 115
ZALOŽENÍ KOSTELA SV. MATĚJE. 115 ty stojíš, svú zvláštní (nad těly mrtvých lidí ve jméno sv. Trojice nepokřtěných) rozkoš má.« Otázal se kníže: »Číž sú tuto hrobové?« I řekl muž: »Těch, jenž jsú kauzedlný nápoj pili.« Řekl jemu kníže: »Prosím tebe, kdo sú to byli?« Od- pověděl muž: »Služebníci Ctiradovi, syna Pro- šova, jenž jest je dívčí ruka zmordovala; a tomu jest dnes, jak se to stalo, dvě stě a třidcet let.« I řekl kníže: »Kterak ty to víš? Však osoba tvého věku ukazuje, žes ty toho času na světě nebyl.« I odpověděl muž: »Všecky věci, které se na světě dály toho času i před tím i nyní se dějí, mně známé jsau.« Řekl jemu kníže: »Pro- sím tebe, kdo si ty a které jest tvé jméno?« Muž odpověděl a řka:/»Služebník jsem a apoštol Je- žíše Krista, jménem Matěj« a s tím hned od něho odstúpil a v nějakú se světlost proměniv, zmizal. Kníže obrátiv se k svému služebníku, řekl: »Vi- dělli si toho muže?« Služebník odpověděl: »Vi- děl sem, ale vzdálil sem se od něho, neb sem pro veliký blesk tváři jeho naň nemohl patřiti.« Když se pak kníže domův navrátil, vidění to, které se jemu ukázalo, biskupu svému pořád vypravil. I řekl biskup: »Synu muoj, vzdaj chválu P. Bohu a na tom mistě postaviti rozkaž modlitebnici ve jméno apoštola jeho, sv. Matěje, a on tvûj také / 871
ZALOŽENÍ KOSTELA SV. MATĚJE. 115 ty stojíš, svú zvláštní (nad těly mrtvých lidí ve jméno sv. Trojice nepokřtěných) rozkoš má.« Otázal se kníže: »Číž sú tuto hrobové?« I řekl muž: »Těch, jenž jsú kauzedlný nápoj pili.« Řekl jemu kníže: »Prosím tebe, kdo sú to byli?« Od- pověděl muž: »Služebníci Ctiradovi, syna Pro- šova, jenž jest je dívčí ruka zmordovala; a tomu jest dnes, jak se to stalo, dvě stě a třidcet let.« I řekl kníže: »Kterak ty to víš? Však osoba tvého věku ukazuje, žes ty toho času na světě nebyl.« I odpověděl muž: »Všecky věci, které se na světě dály toho času i před tím i nyní se dějí, mně známé jsau.« Řekl jemu kníže: »Pro- sím tebe, kdo si ty a které jest tvé jméno?« Muž odpověděl a řka:/»Služebník jsem a apoštol Je- žíše Krista, jménem Matěj« a s tím hned od něho odstúpil a v nějakú se světlost proměniv, zmizal. Kníže obrátiv se k svému služebníku, řekl: »Vi- dělli si toho muže?« Služebník odpověděl: »Vi- děl sem, ale vzdálil sem se od něho, neb sem pro veliký blesk tváři jeho naň nemohl patřiti.« Když se pak kníže domův navrátil, vidění to, které se jemu ukázalo, biskupu svému pořád vypravil. I řekl biskup: »Synu muoj, vzdaj chválu P. Bohu a na tom mistě postaviti rozkaž modlitebnici ve jméno apoštola jeho, sv. Matěje, a on tvûj také / 871
Strana 116
116 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 972. zvláštní před P. Bohem přímluvce bude.« Tu kníže hned bez meškání povolav dělníkův, sám dům Boží založil, postavil i dokonal a biskup Vojtěch k poctivosti P. Bohu a sv. Matějovi tu na Šárce ten kostel posvětil. (Vojtěch v Přerově.) L. 972. Byli jsú se pohané v České zemi velmi pozdvihli a spolu spuntovali proti křesťanům, chtíce je jako z země ven vypleniti. Ale biskup, jako muž nábožný, ustavičně křesťany a zvláště kníže Boleslava napomínal, aby jse P. Bohu modlili, domy Boží stavěli, službu Boží všemi obyčeji rozmnožovali, a sám toho najvíce pilen byl. Pohané vidúce to, co se děje skrze biskupa, velmi naň nevražili; a zvláště ti, kteříž jako mocnější nad jiné byli a hrady neb tvrze i dvory držali, křtíti se nikoli nechtěli, tajně o to jedna- jíce mezi sebú, aby biskupa, toho muže cného, z země vyhladili a Boleslava milostivého k své obrátili nevěře. I přihodilo se toho času, že Slav- ník, hrabě Libický, a Střežislava, manželka jeho, požádali sú biskupa, syna svého, aby přišel k ním do Libice. Kterýž vzav na se dlúhau sukni a velikú kuklu, bosýma nohama šel lesem do lesa, až přišel k otci svému a k svým bratřím. A tu druhého dne posvětil kostela, kterýž málo před (R. 972)
116 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 972. zvláštní před P. Bohem přímluvce bude.« Tu kníže hned bez meškání povolav dělníkův, sám dům Boží založil, postavil i dokonal a biskup Vojtěch k poctivosti P. Bohu a sv. Matějovi tu na Šárce ten kostel posvětil. (Vojtěch v Přerově.) L. 972. Byli jsú se pohané v České zemi velmi pozdvihli a spolu spuntovali proti křesťanům, chtíce je jako z země ven vypleniti. Ale biskup, jako muž nábožný, ustavičně křesťany a zvláště kníže Boleslava napomínal, aby jse P. Bohu modlili, domy Boží stavěli, službu Boží všemi obyčeji rozmnožovali, a sám toho najvíce pilen byl. Pohané vidúce to, co se děje skrze biskupa, velmi naň nevražili; a zvláště ti, kteříž jako mocnější nad jiné byli a hrady neb tvrze i dvory držali, křtíti se nikoli nechtěli, tajně o to jedna- jíce mezi sebú, aby biskupa, toho muže cného, z země vyhladili a Boleslava milostivého k své obrátili nevěře. I přihodilo se toho času, že Slav- ník, hrabě Libický, a Střežislava, manželka jeho, požádali sú biskupa, syna svého, aby přišel k ním do Libice. Kterýž vzav na se dlúhau sukni a velikú kuklu, bosýma nohama šel lesem do lesa, až přišel k otci svému a k svým bratřím. A tu druhého dne posvětil kostela, kterýž málo před (R. 972)
Strana 117
SV. VOJTĚCH V PŘEROVĚ. 117 tím Slavník byl rozkázal jeho ponuknutím posta- viti. A při tom posvěcení on Slavník učinil bi- skupu a jiným synům svým veliké hodování. Čtvrtého pak dne biskup, dav otci a mateři i bra- třím požehnání, odšel tajně, obávaje se pohanův, a uchýliv se od cesty, skrze husté lesy se obrátil a náhodau přišel až k jedné vsi, kteráž sluje Ze- lenka, v níž obývali pohané. Kteříž uhlédavše jej, všickni jednák, vyběhli proti němu a pola- pivše jej, ptali se jeho, kdo by byl a odkud neb kam by šel? Kterýž řekl: »Člověk vám podobný sem, z Libice města jdu do Prahy.« A oni za kuklu jím trhajíce, vedli jej až do Přerova; neb tu jeden muž v tom dvoře bydlil znamenitý, jmé- nem Brodislav, z rodu Tunákova, kterýž vida jej, mnohé na něm činil otázky, ale muž pokojný nechtěl jemu mnoho odpovědati. Kterýž zname- nav, že jest křesťan, povolav svých služebníkuov, kázal jím kuklu s něho svléci a jemu dobře při- biti, a propustiti. Kterýž když byl propuštěn, odšel a obrátiv se zase k dvoru Brotislavovu, řekl: »Tu jest mi má kukla vzata a mému hřbetu bez příčiny dluh zaplacen. Dajž P. Buoh, aby každý, kdož ten dvuor držeti bude, vždycky byl dlužen a toho dluhu nikdá nezaplatil." — Přerov dvůr. = téměř. — 2 = natlouci.
SV. VOJTĚCH V PŘEROVĚ. 117 tím Slavník byl rozkázal jeho ponuknutím posta- viti. A při tom posvěcení on Slavník učinil bi- skupu a jiným synům svým veliké hodování. Čtvrtého pak dne biskup, dav otci a mateři i bra- třím požehnání, odšel tajně, obávaje se pohanův, a uchýliv se od cesty, skrze husté lesy se obrátil a náhodau přišel až k jedné vsi, kteráž sluje Ze- lenka, v níž obývali pohané. Kteříž uhlédavše jej, všickni jednák, vyběhli proti němu a pola- pivše jej, ptali se jeho, kdo by byl a odkud neb kam by šel? Kterýž řekl: »Člověk vám podobný sem, z Libice města jdu do Prahy.« A oni za kuklu jím trhajíce, vedli jej až do Přerova; neb tu jeden muž v tom dvoře bydlil znamenitý, jmé- nem Brodislav, z rodu Tunákova, kterýž vida jej, mnohé na něm činil otázky, ale muž pokojný nechtěl jemu mnoho odpovědati. Kterýž zname- nav, že jest křesťan, povolav svých služebníkuov, kázal jím kuklu s něho svléci a jemu dobře při- biti, a propustiti. Kterýž když byl propuštěn, odšel a obrátiv se zase k dvoru Brotislavovu, řekl: »Tu jest mi má kukla vzata a mému hřbetu bez příčiny dluh zaplacen. Dajž P. Buoh, aby každý, kdož ten dvuor držeti bude, vždycky byl dlužen a toho dluhu nikdá nezaplatil." — Přerov dvůr. = téměř. — 2 = natlouci.
Strana 118
118 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 973. /877 (Boje s pohany.) L. 973. Boleslav kníže, znamenav skrze jistau zprávu křesťanskau, že se pohané velmi pozdvi- hují a křesťany sužují, umínil je skrotiti a se- brav lidu křesťanského nemalý počet, umínil s nimi táhnútí do kraje Luckého, chtě ty své poddané, ale nezbedné, neb k víře Kristově obrá- titi aneb zahubiti. Ale biskup nechtěl k tomu svoliti, řka: »Nečiň toho, můj synu, neb věc sluš- ná není, aby pro zlú krev pohanskú dobrých kře- sťanův měla býti krev vylita — a také aby ty, snad chtěje vypleniti kaukol, nevykořenil spolu i pšenice. Lépe jest, abych já pěkným a milosti- vým napomináním je na cestu spasení uvedl; pakli by nechtěli, kladbu na ně učiním. I bude lehčejí v den poslední zemi Sodomské, nežli to- mu lidu nezbednému. Protož rozpusť lid křesťan- ský, a z povolnosti i věrnosti jím poděkuj.« / I učinil jest kníže vedlé raddy otce svého du- chovního a biskup kázal tak pohanuom jako kře- sťanuom a tak rozšiřoval pilně sv. víru křesťan- skú skrze svu pokoru a hojné vylevání slova Božího. A kdož jeho poslušen býti nechtěl, du- chovními klatbami jej pokutoval. Téhož léta pohané, uslyšavše o tom, že by kníže Boleslav sebral byl lid křesťanský na po- hany a zase jej rozpustil, z toho domnívali se, že (R 973)
118 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 973. /877 (Boje s pohany.) L. 973. Boleslav kníže, znamenav skrze jistau zprávu křesťanskau, že se pohané velmi pozdvi- hují a křesťany sužují, umínil je skrotiti a se- brav lidu křesťanského nemalý počet, umínil s nimi táhnútí do kraje Luckého, chtě ty své poddané, ale nezbedné, neb k víře Kristově obrá- titi aneb zahubiti. Ale biskup nechtěl k tomu svoliti, řka: »Nečiň toho, můj synu, neb věc sluš- ná není, aby pro zlú krev pohanskú dobrých kře- sťanův měla býti krev vylita — a také aby ty, snad chtěje vypleniti kaukol, nevykořenil spolu i pšenice. Lépe jest, abych já pěkným a milosti- vým napomináním je na cestu spasení uvedl; pakli by nechtěli, kladbu na ně učiním. I bude lehčejí v den poslední zemi Sodomské, nežli to- mu lidu nezbednému. Protož rozpusť lid křesťan- ský, a z povolnosti i věrnosti jím poděkuj.« / I učinil jest kníže vedlé raddy otce svého du- chovního a biskup kázal tak pohanuom jako kře- sťanuom a tak rozšiřoval pilně sv. víru křesťan- skú skrze svu pokoru a hojné vylevání slova Božího. A kdož jeho poslušen býti nechtěl, du- chovními klatbami jej pokutoval. Téhož léta pohané, uslyšavše o tom, že by kníže Boleslav sebral byl lid křesťanský na po- hany a zase jej rozpustil, z toho domnívali se, že (R 973)
Strana 119
VÁLKY S POHANY. 119 by se nesměl, z kraje Pražského do žádného ji- ného na pohany pustiti, z toho více se pozdvihli, netoliko proti poddaným jeho křesťanuom, ale i proti osobě samého knížete svého, o to jedna- jíce, aby byl zahuben. A zvláště ti, kteříž byli na puolnoci, okolo Zámostí a Stranova, vyvolivše sobě místo jedno nedaleko od řeky, kteráž slove Jizera, na jedné hoře se širokými příkopy oko- pali a valy širokými i dosti vysokými se osy- pavše, tu se mocně položili a odtuď veliké činili (až blízko ku Praze po cestách i po vsech) kře- sťanuom škody. Křesťané, kteříž okolo Labe ře- ky bydlili, snésti toho, co se jim od pohanuov děje, nemohúce, na kníže to vznášeli. Kníže uro- zuměv skrze špehéře, že lid ten od toho zlého za- čatého přestati nemíní, uradiv jse s Vojtěchem biskupem, sebral opět vojsko a kázal na ty své i všech svých křesťanuov zhaubce táhnúti. I po- ložili jsú se křesťané vedlé těch zákopuov od vý- chodu slunce a od puol noci a tu ležali až do dne čtvrtého. Pohané pro nedostatek potravy v zá- kopích déle ležeti nemohúce, vytáhli na pole ra- ným jitrem, dřív než slunce z hory vycházeti po- čalo a hned svedli bitvu s křesťany. Křesťané proto, že jsú na ně tak nenadále pohané uspíšili, Bitva mezi křesťany a pohany u Stranova. = odvážiti se. a —8m.
VÁLKY S POHANY. 119 by se nesměl, z kraje Pražského do žádného ji- ného na pohany pustiti, z toho více se pozdvihli, netoliko proti poddaným jeho křesťanuom, ale i proti osobě samého knížete svého, o to jedna- jíce, aby byl zahuben. A zvláště ti, kteříž byli na puolnoci, okolo Zámostí a Stranova, vyvolivše sobě místo jedno nedaleko od řeky, kteráž slove Jizera, na jedné hoře se širokými příkopy oko- pali a valy širokými i dosti vysokými se osy- pavše, tu se mocně položili a odtuď veliké činili (až blízko ku Praze po cestách i po vsech) kře- sťanuom škody. Křesťané, kteříž okolo Labe ře- ky bydlili, snésti toho, co se jim od pohanuov děje, nemohúce, na kníže to vznášeli. Kníže uro- zuměv skrze špehéře, že lid ten od toho zlého za- čatého přestati nemíní, uradiv jse s Vojtěchem biskupem, sebral opět vojsko a kázal na ty své i všech svých křesťanuov zhaubce táhnúti. I po- ložili jsú se křesťané vedlé těch zákopuov od vý- chodu slunce a od puol noci a tu ležali až do dne čtvrtého. Pohané pro nedostatek potravy v zá- kopích déle ležeti nemohúce, vytáhli na pole ra- ným jitrem, dřív než slunce z hory vycházeti po- čalo a hned svedli bitvu s křesťany. Křesťané proto, že jsú na ně tak nenadále pohané uspíšili, Bitva mezi křesťany a pohany u Stranova. = odvážiti se. a —8m.
Strana 120
120 = V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 973. — 15. 40 — postupovati, počali. Ale vůdce vojska jejích, jenž slul Bratřimil z Hrušova, vzkřikl na své křesťa- ny a sám první vskočil mezi pohany na svém bujném koni a jejích hauf a šik rozrazil; za nim statečnější jako Béra Kovánský a Hrozek Před- miřský, Koloslav z Kluku a jiní mnozí, ukrutně nepřátely porážejíce, za nímiž se křesťané všickni jako zed na pohany řítili. Bitva ovšem až do po- ledne trvala, křesťané pole obdržali, pohanuov mnoho zbili, někteří z přemožených utekli a roz- kryli se po hustých lesích. Po takovém vítězství kníže svým bojovníkům kázal kořisti a laupeže pohanské rovným dílem rozděliti. = ustupovati.
120 = V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 973. — 15. 40 — postupovati, počali. Ale vůdce vojska jejích, jenž slul Bratřimil z Hrušova, vzkřikl na své křesťa- ny a sám první vskočil mezi pohany na svém bujném koni a jejích hauf a šik rozrazil; za nim statečnější jako Béra Kovánský a Hrozek Před- miřský, Koloslav z Kluku a jiní mnozí, ukrutně nepřátely porážejíce, za nímiž se křesťané všickni jako zed na pohany řítili. Bitva ovšem až do po- ledne trvala, křesťané pole obdržali, pohanuov mnoho zbili, někteří z přemožených utekli a roz- kryli se po hustých lesích. Po takovém vítězství kníže svým bojovníkům kázal kořisti a laupeže pohanské rovným dílem rozděliti. = ustupovati.
Strana 121
VÍTÉZSTVÍ NAD POHANY U STRANOVA. 121 Kníže Boleslav mi/lostivý, aby poděkováni/ 88r P. Bohu z takového vítězství učinil, zůstal jest tu na tom místě i s svými bojovníky za několik dní a tu se společně P. Bohu modlili a radovali. Při tom času jedné noci ukázalo se jest nějaké vidění Boleslavovi, kterýž dne jednoho vstav ráno, povolal rad svých duchovních i světských a řekl k ním: »Moji milí věrní rádce, oznamuji vám, že jsem měl této předešlé noci divné od P. Boha mého ukázaní, tak jako bych s jeho sv. milostí osobně rozmlauval. I rozkázal mi Pán, abych jemu k poctivosti dal město v místě pří- hodném postaviti. Protož bez meškání kažte hledati místa, na němž bych mohl vuoli pána mého vyplniti.« Oni hned toho dne na všecky strany po lesích a horách rozeslali; někteří pak hned toho dne navrátili se, pravíce býti místo jedno příhodné nad řekau na té hoře, kteráž Hrobka slove, kdež obyčej měli všickni pohané té krajiny svá těla pohřebovati. Nazajtří pak ráno uvedli jsú kníže na tu horu, kterýž kázal hned lesy posekati a řka: »Jistě toto místo jest, kteréž jsem viděl u vidění nočním.« I založeno jest tu město a hrad vlastní rukau knížete Bole- slava a dáno jest jméno městu Hrobka a hradu jméno uloženo Mladý Boleslav. A tak na budau- cí věčné časy aby jmenováno bylo, kníže rozká- zal. Při tom založil také Boleslav i kostel k po- Město a hrad Mladý Boleslav.
VÍTÉZSTVÍ NAD POHANY U STRANOVA. 121 Kníže Boleslav mi/lostivý, aby poděkováni/ 88r P. Bohu z takového vítězství učinil, zůstal jest tu na tom místě i s svými bojovníky za několik dní a tu se společně P. Bohu modlili a radovali. Při tom času jedné noci ukázalo se jest nějaké vidění Boleslavovi, kterýž dne jednoho vstav ráno, povolal rad svých duchovních i světských a řekl k ním: »Moji milí věrní rádce, oznamuji vám, že jsem měl této předešlé noci divné od P. Boha mého ukázaní, tak jako bych s jeho sv. milostí osobně rozmlauval. I rozkázal mi Pán, abych jemu k poctivosti dal město v místě pří- hodném postaviti. Protož bez meškání kažte hledati místa, na němž bych mohl vuoli pána mého vyplniti.« Oni hned toho dne na všecky strany po lesích a horách rozeslali; někteří pak hned toho dne navrátili se, pravíce býti místo jedno příhodné nad řekau na té hoře, kteráž Hrobka slove, kdež obyčej měli všickni pohané té krajiny svá těla pohřebovati. Nazajtří pak ráno uvedli jsú kníže na tu horu, kterýž kázal hned lesy posekati a řka: »Jistě toto místo jest, kteréž jsem viděl u vidění nočním.« I založeno jest tu město a hrad vlastní rukau knížete Bole- slava a dáno jest jméno městu Hrobka a hradu jméno uloženo Mladý Boleslav. A tak na budau- cí věčné časy aby jmenováno bylo, kníže rozká- zal. Při tom založil také Boleslav i kostel k po- Město a hrad Mladý Boleslav.
Strana 122
122 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 974—975. (R. 974) Dáblové pro křest ne- chtěli pomá- hati. ctivosti P. Bohu a matce jeho. A když se pak kníže s křesťany svými do Prahy navrátil, biskup Vojtěch s kněžími a žáky vyšel proti němu, jeho vděčně i radostně vítaje, uvedl jej do kostela sv. Víta a tu oba spolu P. Bohu se kořili, jemu z ví- tězství, kteréž jim ráčil dáti nad pohany, dě- kujíce. e L. 974. Opět v Českém knížetství mnozí při- javše křest, zase k pohanským skutkuom se obra- celi a to proto, neb skrze křest zlí duchové od nich odstupovali a v křesťanství jím k jích ča- ruom a kauzluom i věštbám napomocni býti e- chtěli, ale jakž se křtu odřekli, hned jím v těch věcech pomáhali. A tak jích mnoho od sv. víry odstaupilo. Biskup s některými věrnými kněžími snážně lidu tomu slovo Boží oznamovali, ale ďá- bel srdce lidská nad míru zatvrzoval. A tak uznav Vojtěch biskup, že žádného při tom lidu užitku učiniti nemuož, obávaje se také, aby spolu s nimi své duše nezahubil, oznámiv Boleslavovi knížeti, zdvihl se a šel bosými nohami až do Ří- ma. A tu se dožádal na najvyžším biskupu kře- sťanským, aby na lid ten neposlušný pro jich nezbednú zuřivost vydána byla kládba, aby aspoň jsúce v tom potupení a od P. Boha a řádu kře- sťanského zlořečení, sobě usmyslili a obrátíce se od své té cesty zlé P. Bohu se pokořili. Papež vyslyšav a příčiny ty, že sú proti P. Bohu, roz-
122 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 974—975. (R. 974) Dáblové pro křest ne- chtěli pomá- hati. ctivosti P. Bohu a matce jeho. A když se pak kníže s křesťany svými do Prahy navrátil, biskup Vojtěch s kněžími a žáky vyšel proti němu, jeho vděčně i radostně vítaje, uvedl jej do kostela sv. Víta a tu oba spolu P. Bohu se kořili, jemu z ví- tězství, kteréž jim ráčil dáti nad pohany, dě- kujíce. e L. 974. Opět v Českém knížetství mnozí při- javše křest, zase k pohanským skutkuom se obra- celi a to proto, neb skrze křest zlí duchové od nich odstupovali a v křesťanství jím k jích ča- ruom a kauzluom i věštbám napomocni býti e- chtěli, ale jakž se křtu odřekli, hned jím v těch věcech pomáhali. A tak jích mnoho od sv. víry odstaupilo. Biskup s některými věrnými kněžími snážně lidu tomu slovo Boží oznamovali, ale ďá- bel srdce lidská nad míru zatvrzoval. A tak uznav Vojtěch biskup, že žádného při tom lidu užitku učiniti nemuož, obávaje se také, aby spolu s nimi své duše nezahubil, oznámiv Boleslavovi knížeti, zdvihl se a šel bosými nohami až do Ří- ma. A tu se dožádal na najvyžším biskupu kře- sťanským, aby na lid ten neposlušný pro jich nezbednú zuřivost vydána byla kládba, aby aspoň jsúce v tom potupení a od P. Boha a řádu kře- sťanského zlořečení, sobě usmyslili a obrátíce se od své té cesty zlé P. Bohu se pokořili. Papež vyslyšav a příčiny ty, že sú proti P. Bohu, roz-
Strana 123
PRVNÍ ODCHOD VOJTÉCHUV Z ČECH. 123 váživ, tak jest učinil. I odšel jest Vojtěch s po- volením papežským do kláštera sv. Alexí a tu jako neznámý a host neb nějaký konvrši všem bratřím posluhování činil a mezi ně aby přijat byl, za to snážně žádal. Opat pak, vida jeho ná- boženství a ustavičné P. Bohu modlení, a ne- věda, kto by byl, jeho za bratra do kláštera při- jal a mnichem učiniv, práci posledního bratra jemu poručil. L. 975. Veliké bylo roztržení v Českém knížet- ství i mordové rozliční dáli se kře/sťanuom od ukrutných pohanuov, tak že se knížeti milosti- vému Boleslavovi velmi stajskalo,, však proto, pokudž mohl najvíce, víry křesťanské s kněžími od Vojtěcha posvěcenými bránil. A sebrav mno- ho lidu, do Lucké krajiny se obrátil a tam po- hany bezděčně, k víře křesťanské nutil a nechtě- jící mordovati rozkázal. A když tu krajinu po- hanskú velmi pohubil, zase se navracuje, pohané se spolu sebrali a cestu knižeti s lidem jeho v jed- nom lese zasekali a nenadále vyskočivše, udeřili na křesťany a mnoho jich zmordovali proto, neb se křesťané ubezpečivše, své lučiště i meče vklad- li na vozy. I vzkřikl kníže na křesťany a řka: »Beřte braň a braňte se!« a oni tak učinili, k vo- (R. 975) /88v = bratr, fráter (z lat. conversus). — 2 = mrzelo, líto bylo. — = násilím.
PRVNÍ ODCHOD VOJTÉCHUV Z ČECH. 123 váživ, tak jest učinil. I odšel jest Vojtěch s po- volením papežským do kláštera sv. Alexí a tu jako neznámý a host neb nějaký konvrši všem bratřím posluhování činil a mezi ně aby přijat byl, za to snážně žádal. Opat pak, vida jeho ná- boženství a ustavičné P. Bohu modlení, a ne- věda, kto by byl, jeho za bratra do kláštera při- jal a mnichem učiniv, práci posledního bratra jemu poručil. L. 975. Veliké bylo roztržení v Českém knížet- ství i mordové rozliční dáli se kře/sťanuom od ukrutných pohanuov, tak že se knížeti milosti- vému Boleslavovi velmi stajskalo,, však proto, pokudž mohl najvíce, víry křesťanské s kněžími od Vojtěcha posvěcenými bránil. A sebrav mno- ho lidu, do Lucké krajiny se obrátil a tam po- hany bezděčně, k víře křesťanské nutil a nechtě- jící mordovati rozkázal. A když tu krajinu po- hanskú velmi pohubil, zase se navracuje, pohané se spolu sebrali a cestu knižeti s lidem jeho v jed- nom lese zasekali a nenadále vyskočivše, udeřili na křesťany a mnoho jich zmordovali proto, neb se křesťané ubezpečivše, své lučiště i meče vklad- li na vozy. I vzkřikl kníže na křesťany a řka: »Beřte braň a braňte se!« a oni tak učinili, k vo- (R. 975) /88v = bratr, fráter (z lat. conversus). — 2 = mrzelo, líto bylo. — = násilím.
Strana 124
124 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 976. Auředník proti knížeti svému. Brandajs les. zům pospíšivše a braň pochytivše, na pohany se silně řítili a statečně je mordovali, tak že jich tu na tom místě v tom lese tři sta a dvadcet zů- stalo a jiní se na různo rozběhli. Tu kníže svým poděkování učiniv, rozkázal těla všech křesťanův i pohanův na tom místě do země zakopati. Mezi nimižto nalezeno jest tělo Mrázkovo, kterýž by auředník a milostník knížete Boleslava, které- muž kníže na Lučany jeda, Pražskú krajinu byl poručil. Ten najvíce ty pohany na křesťany i na kníže Boleslava vzbudil, neb sám pohan byl a kníže pána svého zamordovati mínil. A ta bitva stala se mezi Prahú a Slanajm a tomu lesu dá- no jméno Brandajs proto, že sú se tu křesťané lstivým pohanům statečně bránili a nad nimi svítězili. (R. 976.) Dešt nepršal. (Sv. Vojtěcha první odchod a návrat.) L. 976. Léta toho i prvního, t. j. předešlého, veliká suchota byla v České zemi, neb od té chví- le, jakž biskup Vojtěch do Říma všel a na P. Bohu a papeži na Čechy kladbu vyžádal, žád- ný déšt na Českú zemi nepršal, než častá mrač- na a rozličná hromobití sú se dála. Ač veliká horka časem letním nebyla, však proto země za- pojení dešťového potřebovala, tráva, listí i dříví 1 Všechno ovšem bajka.
124 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 976. Auředník proti knížeti svému. Brandajs les. zům pospíšivše a braň pochytivše, na pohany se silně řítili a statečně je mordovali, tak že jich tu na tom místě v tom lese tři sta a dvadcet zů- stalo a jiní se na různo rozběhli. Tu kníže svým poděkování učiniv, rozkázal těla všech křesťanův i pohanův na tom místě do země zakopati. Mezi nimižto nalezeno jest tělo Mrázkovo, kterýž by auředník a milostník knížete Boleslava, které- muž kníže na Lučany jeda, Pražskú krajinu byl poručil. Ten najvíce ty pohany na křesťany i na kníže Boleslava vzbudil, neb sám pohan byl a kníže pána svého zamordovati mínil. A ta bitva stala se mezi Prahú a Slanajm a tomu lesu dá- no jméno Brandajs proto, že sú se tu křesťané lstivým pohanům statečně bránili a nad nimi svítězili. (R. 976.) Dešt nepršal. (Sv. Vojtěcha první odchod a návrat.) L. 976. Léta toho i prvního, t. j. předešlého, veliká suchota byla v České zemi, neb od té chví- le, jakž biskup Vojtěch do Říma všel a na P. Bohu a papeži na Čechy kladbu vyžádal, žád- ný déšt na Českú zemi nepršal, než častá mrač- na a rozličná hromobití sú se dála. Ač veliká horka časem letním nebyla, však proto země za- pojení dešťového potřebovala, tráva, listí i dříví 1 Všechno ovšem bajka.
Strana 125
POSELSTVÍ ČECHU ZA VOJTĚCHEM. 125 lesní schnúti počalo. Lidé to vidúce, ne málo sobě stýskali, neb z toho i hlad býti počal v té zemi. Pohané někteří múdřejší vidúce, že jest těžko lidem moci Boží se protiviti, hlad trpíce, k víře křesťanské se dobrovolně obraceli, křtíti se velejíce. Křesťané též takovú ránu Boží vi- dúce nad sebú, slova Božího pilni byli a ku P. Bohu svému volali. Času jednoho kníže Bo- leslav z příčiny náboženství v jednu noc všel do kostela sv. Víta. A když se horlivě modlil P. Bo- hu, jeho za milost a strajce svého za přímluvu žádaje v tom, aby jeho sv. milost ráčil svuoj hněv od toho lidu v nově k víře jeho sv. obrá- ceného odvrátiti a dáti déšť na zemi, aby lid ten uhlédaje takový div, mohl více se při té sv. víře upevniti, toho času ukázalo se jemu nějaké div- né vidění a oznámeno jemu, že suchota nepomi- ne a déšť v zemi jeho České pršeti nebude dotuď, dokudž biskup jich zase nebude navrácen a od toho svazku, kterýmž řád křesťanský jej svázal, lid ten zase rozvázán nebude; a kdyžkoli on a Čechové jeho od té kládby budú rozvázáni, že jim dá P. Buoh hojný déšť na zemi. Kníže povolav kněží a žákův takovú věc, která se jemu při modlení přihodila, jim oznámil. A oni spolu s ním uradivše se, aby pro Vojtěcha do Říma po- sláno bylo, na tom zůstali. Vidění knížete.
POSELSTVÍ ČECHU ZA VOJTĚCHEM. 125 lesní schnúti počalo. Lidé to vidúce, ne málo sobě stýskali, neb z toho i hlad býti počal v té zemi. Pohané někteří múdřejší vidúce, že jest těžko lidem moci Boží se protiviti, hlad trpíce, k víře křesťanské se dobrovolně obraceli, křtíti se velejíce. Křesťané též takovú ránu Boží vi- dúce nad sebú, slova Božího pilni byli a ku P. Bohu svému volali. Času jednoho kníže Bo- leslav z příčiny náboženství v jednu noc všel do kostela sv. Víta. A když se horlivě modlil P. Bo- hu, jeho za milost a strajce svého za přímluvu žádaje v tom, aby jeho sv. milost ráčil svuoj hněv od toho lidu v nově k víře jeho sv. obrá- ceného odvrátiti a dáti déšť na zemi, aby lid ten uhlédaje takový div, mohl více se při té sv. víře upevniti, toho času ukázalo se jemu nějaké div- né vidění a oznámeno jemu, že suchota nepomi- ne a déšť v zemi jeho České pršeti nebude dotuď, dokudž biskup jich zase nebude navrácen a od toho svazku, kterýmž řád křesťanský jej svázal, lid ten zase rozvázán nebude; a kdyžkoli on a Čechové jeho od té kládby budú rozvázáni, že jim dá P. Buoh hojný déšť na zemi. Kníže povolav kněží a žákův takovú věc, která se jemu při modlení přihodila, jim oznámil. A oni spolu s ním uradivše se, aby pro Vojtěcha do Říma po- sláno bylo, na tom zůstali. Vidění knížete.
Strana 126
126 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 977. Polský kníže. (R. 977) / 891 Poslové do Říma. Téhož léta knížeti Měčislavovi Polskému, jenž byl první křesťan mezi knížaty Polskými, z Dombravky, kteráž byla dcera ukrutného a se- stra milostivého Boleslava, narodil se syn, kte- rémuž na žádost její dáno jméno Boleslav, jenž potom slúl Boleslav Chabrý; a on byl první král Polský, o kterémž bude na svém místě obšírněji povědíno. L. 977./ Dubna měsíce, posláno jest od kní- žete i ode vší země šest osob poctivých do Říma k Benediktovi papeži (jenž byl toho jména VII.) s listy věřícími, aby při jeho stolici to jednali, biskup jich Vojtěch jim zase aby byl navrácen, tak jim poručili. Když sú pak ti věrní poslové, totiž kněz Bolehost a kněz Myslibor, Křivan, Rosislav, Vnymír a Jarek do Říma přišli, všudy se ptali na biskupa Vojtěcha aneb Adalberta, ale nikdíž sú se jeho doptati nemohli, až sú se před papeže dostali a před ním se velmi pokořili a od knížete svého i ode všeho lidu Českého žádo- stivého listu podali. Papež, když přečetl list, řekl: »Žádný o vašem biskupu v tomto městě nic neví, my toliko o něm vědomost máme. Jdětež do klá- štera sv. Alexí, na bratra Adalberta se ptejte. Tu svého biskupa v kápi naleznete.« Kteříž když sú do toho kláštera přišli, Vojtěcha z daleka sú uzřeli a padše na zemi před ním, jemu se velmi poctivě klaněli. To uzřevše jiní bratří i řekli opa-
126 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 977. Polský kníže. (R. 977) / 891 Poslové do Říma. Téhož léta knížeti Měčislavovi Polskému, jenž byl první křesťan mezi knížaty Polskými, z Dombravky, kteráž byla dcera ukrutného a se- stra milostivého Boleslava, narodil se syn, kte- rémuž na žádost její dáno jméno Boleslav, jenž potom slúl Boleslav Chabrý; a on byl první král Polský, o kterémž bude na svém místě obšírněji povědíno. L. 977./ Dubna měsíce, posláno jest od kní- žete i ode vší země šest osob poctivých do Říma k Benediktovi papeži (jenž byl toho jména VII.) s listy věřícími, aby při jeho stolici to jednali, biskup jich Vojtěch jim zase aby byl navrácen, tak jim poručili. Když sú pak ti věrní poslové, totiž kněz Bolehost a kněz Myslibor, Křivan, Rosislav, Vnymír a Jarek do Říma přišli, všudy se ptali na biskupa Vojtěcha aneb Adalberta, ale nikdíž sú se jeho doptati nemohli, až sú se před papeže dostali a před ním se velmi pokořili a od knížete svého i ode všeho lidu Českého žádo- stivého listu podali. Papež, když přečetl list, řekl: »Žádný o vašem biskupu v tomto městě nic neví, my toliko o něm vědomost máme. Jdětež do klá- štera sv. Alexí, na bratra Adalberta se ptejte. Tu svého biskupa v kápi naleznete.« Kteříž když sú do toho kláštera přišli, Vojtěcha z daleka sú uzřeli a padše na zemi před ním, jemu se velmi poctivě klaněli. To uzřevše jiní bratří i řekli opa-
Strana 127
ČECHOVÉ ZA VOJTÉCHEM V ŘÍMĚ. 127 tovi svému: »Otče poctivýi, oznamujeme tobě, že nějací lidé do kláštera našeho přišli, našemu slu- žebníku velmi pokorně se klanějí.« I rozkázal jich opat před sebe i všecken konvent povolati, kteříž předstúpivše, nízko se uklonili. A on řekl jim: »Vy kdo a odkud ste, že služebníku našemu tak poctivě se klaníte?« I odpověděl kněz Mysli- bor: »Otče důstojný, dva sme kněží a čtyří světští. Z naší České země sem sme přišli od knížete na- šeho, i (o)de všeho lidu Českého jsúce posláni, abychom« (ukázav naň prstem) »tohoto ctného muže Vojtěcha, biskupa našeho, hledali, a teď hle u vás zde sme jeho nalezli.« Opat pohleďav na všecky své bratří, řekl jemu: »O Vojtěše, co si nám učinil, jsa biskupem, že si tělesnú služebnost mně i všem bratřím činil?« A obrátiv se k poslům řekl: »Pročiž jeho hledáte?« A oni odpověděli: »Proto, neb jest on pro naše hříchy a že sme jeho nechtěli poslúchati, od nás (již dvě letě minuly), zaklev zemi, odšel. A P. Buoh nad námi nebe zavřel a od toho času, jakž on odšel, dešť na naši zemi nepršal.« I řekl opat k němu: »Jdiž rychle domuov a daj lidu svému požehnání!« I šel Vojtěch k papeži, žádaje od něho, co má činiti, naučení. I řekl jemu papež: »Navrať se k lidu svému a rozvěž jej od toho zlořečení.« = ctihodný. — 2 = rozvaž.
ČECHOVÉ ZA VOJTÉCHEM V ŘÍMĚ. 127 tovi svému: »Otče poctivýi, oznamujeme tobě, že nějací lidé do kláštera našeho přišli, našemu slu- žebníku velmi pokorně se klanějí.« I rozkázal jich opat před sebe i všecken konvent povolati, kteříž předstúpivše, nízko se uklonili. A on řekl jim: »Vy kdo a odkud ste, že služebníku našemu tak poctivě se klaníte?« I odpověděl kněz Mysli- bor: »Otče důstojný, dva sme kněží a čtyří světští. Z naší České země sem sme přišli od knížete na- šeho, i (o)de všeho lidu Českého jsúce posláni, abychom« (ukázav naň prstem) »tohoto ctného muže Vojtěcha, biskupa našeho, hledali, a teď hle u vás zde sme jeho nalezli.« Opat pohleďav na všecky své bratří, řekl jemu: »O Vojtěše, co si nám učinil, jsa biskupem, že si tělesnú služebnost mně i všem bratřím činil?« A obrátiv se k poslům řekl: »Pročiž jeho hledáte?« A oni odpověděli: »Proto, neb jest on pro naše hříchy a že sme jeho nechtěli poslúchati, od nás (již dvě letě minuly), zaklev zemi, odšel. A P. Buoh nad námi nebe zavřel a od toho času, jakž on odšel, dešť na naši zemi nepršal.« I řekl opat k němu: »Jdiž rychle domuov a daj lidu svému požehnání!« I šel Vojtěch k papeži, žádaje od něho, co má činiti, naučení. I řekl jemu papež: »Navrať se k lidu svému a rozvěž jej od toho zlořečení.« = ctihodný. — 2 = rozvaž.
Strana 128
128 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 977. Vojtěch jako poslušný rozžehnav se s papežem a s opatem i se všemi bratřími svými duchovními, vyšel z kláštera sv. Alexí a bral se s posly velmi pokorně. Po odjití jeho opat, povolav bratří svých, řekl jim: »Bratří milí! Jistě Adalbertus, bratr náš, biskup Český, jest člověk svatý, neb mnohá znamení svatosti na něm viďal sem. Ně- kterého času rozkázal sem jemu, aby mi sklenici vína přinesl, kterýž hned pospěšně to učinil. A když mi podati měl, ďábel (tak jakž sem tomu srozuměl) v osobě, psa černého ukázav se, jemu nohy podrazil tak, až na zemi upadl, víno rozlil, a sklenici rozbil. A vstav od země, sklenici zdvihl a požehnal a mně podal, ana plna vína a cela byla. I velmi sem se tomu podivil, však sem toho divu žádnému do té chvíle neoznámil.« I řekli sú bra- tří: »Otče poctivý, i my sme při něm mnohá zna- mení svatosti viděli. Ale kto by a odkuď byl, toho sme nevěděli.« Navracujíce se pak poslové s svým biskupem do Čech, najprv sú jej do kláštera P. Marie (kterýž byl od nějakého paustedníka na Zelené Hoře založen, ale ne dokonán) přivedli. A pau- stedník ten, jménem Břimota, s svými bratřími jej i je milostivě přijal a do svého uvedl příbytku. A tu on začal a bratří jeho také i poslové zpívali = podobě.
128 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 977. Vojtěch jako poslušný rozžehnav se s papežem a s opatem i se všemi bratřími svými duchovními, vyšel z kláštera sv. Alexí a bral se s posly velmi pokorně. Po odjití jeho opat, povolav bratří svých, řekl jim: »Bratří milí! Jistě Adalbertus, bratr náš, biskup Český, jest člověk svatý, neb mnohá znamení svatosti na něm viďal sem. Ně- kterého času rozkázal sem jemu, aby mi sklenici vína přinesl, kterýž hned pospěšně to učinil. A když mi podati měl, ďábel (tak jakž sem tomu srozuměl) v osobě, psa černého ukázav se, jemu nohy podrazil tak, až na zemi upadl, víno rozlil, a sklenici rozbil. A vstav od země, sklenici zdvihl a požehnal a mně podal, ana plna vína a cela byla. I velmi sem se tomu podivil, však sem toho divu žádnému do té chvíle neoznámil.« I řekli sú bra- tří: »Otče poctivý, i my sme při něm mnohá zna- mení svatosti viděli. Ale kto by a odkuď byl, toho sme nevěděli.« Navracujíce se pak poslové s svým biskupem do Čech, najprv sú jej do kláštera P. Marie (kterýž byl od nějakého paustedníka na Zelené Hoře založen, ale ne dokonán) přivedli. A pau- stedník ten, jménem Břimota, s svými bratřími jej i je milostivě přijal a do svého uvedl příbytku. A tu on začal a bratří jeho také i poslové zpívali = podobě.
Strana 129
SV. VOJTĚCH NA BILÉ HORE. 129 »Te deum laudamus« až do konce. A on biskup stoje na té hoře dal požehnání vší České zemi a hned té hodiny vylil se jest tichý a hojný déšt na tu všecku zemi. Z toho sú všickni křesťané po- znali, že jest jim biskup jich navrácen a že z jeho požehnání takové přišlo vod rozhojnění a tak každé dřevo i tráva jeho příští se radovala. Když pak přišel do kostela biskupského sv. Víta, kníže proti němu vyšel a pokloniv se, jeho políbil ruku a vděčně i milostivě přijav, poddanost jemu i s svým lidem zachovati slíbil. Tu biskup všemu lidu oznámil, že jest na P. Bohu a na otci sv. / vyžádal, aby dopuštěno bylo zpěvati »Kyryelej- son« jazykem Slovanským v kostele sv. Víta na každý den a pro to zpívaní že jest slíbil P. Buoh Vojtěchovi více se proti Čechům nezatvrzovati, ani nebe od deště zavěrati, tak však, budúli se hříchův zvláště smrtedlných varovati. I řekl i lid všecken: »Otče duostojný! Jakéž jest to zpívaní, chceme je rádi zpěvati a všech hříchův těžkých a P. Bohu našemu i tobě protimyslných se varo- vati.« A biskup řekl: »Amen, tak daj P. Buoh, milí synové.« A vyňav z své mošny krajíc chleba plesnivý a češi, z kteréž měl obyčej píti, vyňal také i list, jenž byl z skopové kůže učiněný a uká- zal jim, na němž bylo napsáno a notami ozdo- beno toto zpívaní: / 89v Slovanský zpívaní. Kronika II.
SV. VOJTĚCH NA BILÉ HORE. 129 »Te deum laudamus« až do konce. A on biskup stoje na té hoře dal požehnání vší České zemi a hned té hodiny vylil se jest tichý a hojný déšt na tu všecku zemi. Z toho sú všickni křesťané po- znali, že jest jim biskup jich navrácen a že z jeho požehnání takové přišlo vod rozhojnění a tak každé dřevo i tráva jeho příští se radovala. Když pak přišel do kostela biskupského sv. Víta, kníže proti němu vyšel a pokloniv se, jeho políbil ruku a vděčně i milostivě přijav, poddanost jemu i s svým lidem zachovati slíbil. Tu biskup všemu lidu oznámil, že jest na P. Bohu a na otci sv. / vyžádal, aby dopuštěno bylo zpěvati »Kyryelej- son« jazykem Slovanským v kostele sv. Víta na každý den a pro to zpívaní že jest slíbil P. Buoh Vojtěchovi více se proti Čechům nezatvrzovati, ani nebe od deště zavěrati, tak však, budúli se hříchův zvláště smrtedlných varovati. I řekl i lid všecken: »Otče duostojný! Jakéž jest to zpívaní, chceme je rádi zpěvati a všech hříchův těžkých a P. Bohu našemu i tobě protimyslných se varo- vati.« A biskup řekl: »Amen, tak daj P. Buoh, milí synové.« A vyňav z své mošny krajíc chleba plesnivý a češi, z kteréž měl obyčej píti, vyňal také i list, jenž byl z skopové kůže učiněný a uká- zal jim, na němž bylo napsáno a notami ozdo- beno toto zpívaní: / 89v Slovanský zpívaní. Kronika II.
Strana 130
130 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 977—978. »Hospodine, pomiluj ný! Jezu Kriste, pomiluj ný! tys spása všeho mira, Spasiž ný i uslyšiž, Hospodine, hlasy náše! Daj nám všem, Hospodine, žížeň a mir v zemi! Krleš! Krleš! Krleš« Téhož léta ctná žena, jménem Dumbravka,, jenž byla dcera Ukrutného a sestra Milostivého Boleslava a manželka Měčislava, knížete Pol- ského, a mátě Boleslava, řečeného Chabrý2, prvního krále Polského, umřela. (R. 978) (Sv. Vojtěch v Neratovicích.) L. 978. Biskup, jako muž Boha bojící, všelikú maje o své poddané pečlivost, volání činil k P. Bohu a místa P. Bohu oddaná často navštěvoval a v nich se P. Bohu modlil. Měsíce září den dvad- cátý a sedmý šel jest na paut do kostela sv. Koz- my a Damiana, neb ten den jich slavnost pama- tována byla. Kterýžto kostel někdy před lety pa- desáti byl dal kníže Vácslav k poctivosti P. Bohu a týmž sv. mučedlníkům postaviti, mezi Prahú a Vyšehradem, kterýž až do dnes stojí na krchově Z polských pramenů, místo č. Doubravka — a to místo pův. Dobrava. — 2 Tak, bez -r-, stč. i stpol. Nč. Chrabrý.
130 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 977—978. »Hospodine, pomiluj ný! Jezu Kriste, pomiluj ný! tys spása všeho mira, Spasiž ný i uslyšiž, Hospodine, hlasy náše! Daj nám všem, Hospodine, žížeň a mir v zemi! Krleš! Krleš! Krleš« Téhož léta ctná žena, jménem Dumbravka,, jenž byla dcera Ukrutného a sestra Milostivého Boleslava a manželka Měčislava, knížete Pol- ského, a mátě Boleslava, řečeného Chabrý2, prvního krále Polského, umřela. (R. 978) (Sv. Vojtěch v Neratovicích.) L. 978. Biskup, jako muž Boha bojící, všelikú maje o své poddané pečlivost, volání činil k P. Bohu a místa P. Bohu oddaná často navštěvoval a v nich se P. Bohu modlil. Měsíce září den dvad- cátý a sedmý šel jest na paut do kostela sv. Koz- my a Damiana, neb ten den jich slavnost pama- tována byla. Kterýžto kostel někdy před lety pa- desáti byl dal kníže Vácslav k poctivosti P. Bohu a týmž sv. mučedlníkům postaviti, mezi Prahú a Vyšehradem, kterýž až do dnes stojí na krchově Z polských pramenů, místo č. Doubravka — a to místo pův. Dobrava. — 2 Tak, bez -r-, stč. i stpol. Nč. Chrabrý.
Strana 131
SV. VOJTÉCH V NERATOVICÍCH. 131 kláštera Slovanského. Po vykonání pak mší sv. on biskup, dav lidu požehnání, odtuď obrátil se do Boleslavě, aby se tam na tom místě P. Bohu té noci modlil, kdež jest sv. Vácslav zamordován. Ale však pro strach pohanuovi nesměl zjevně cho- diti, ale vždycky šel lesem, až přišel na to místo, kdež sv. kníže zamordován byl i pohřben. A tu té celé noci za sebe i za lid svuoj modlitby sv. P. Bohu obětoval a po vykonání těch věcí maličko mezi kněžími pojedl, hned se doluov vedlé Labe řeky obrátil a jako za jednu míli šel, aby od lidí poznán nebyl. A když do jedné vsi, kteráž na břehu Labském leží, jménem Neratovice, přišel, žádal, aby jej na druhú stranu řeky pro P. Boha převezli. Kteříž to učinili a převezše záplaty, žá- dali od přívozu; a on pravil: »Synové milí, já zlatta ani stříbra nemám, než za práci vaši slovo Boží chci vám kázati a požehnání dušem vašim učiním.« Kteřížto nic se na to neobrátili, ale porazivše jej na zemi, střevíce s noh jeho szuli a tím sobě zaplatili. Vstav a obrátiv se k ním bi- skup řekl: »Daj vám P. Buoh místo požehnání zlořečení tak, abyšte vždycky chleba nedostatek měli.« Od toho času až do dnešního dne někteří sú z těch plavcův (neb přívozníkuov) rodu zů- Neratovice ves. Oblaupil biskupa Vojtěcha. = před pohany. —2 = zaplacení.
SV. VOJTÉCH V NERATOVICÍCH. 131 kláštera Slovanského. Po vykonání pak mší sv. on biskup, dav lidu požehnání, odtuď obrátil se do Boleslavě, aby se tam na tom místě P. Bohu té noci modlil, kdež jest sv. Vácslav zamordován. Ale však pro strach pohanuovi nesměl zjevně cho- diti, ale vždycky šel lesem, až přišel na to místo, kdež sv. kníže zamordován byl i pohřben. A tu té celé noci za sebe i za lid svuoj modlitby sv. P. Bohu obětoval a po vykonání těch věcí maličko mezi kněžími pojedl, hned se doluov vedlé Labe řeky obrátil a jako za jednu míli šel, aby od lidí poznán nebyl. A když do jedné vsi, kteráž na břehu Labském leží, jménem Neratovice, přišel, žádal, aby jej na druhú stranu řeky pro P. Boha převezli. Kteříž to učinili a převezše záplaty, žá- dali od přívozu; a on pravil: »Synové milí, já zlatta ani stříbra nemám, než za práci vaši slovo Boží chci vám kázati a požehnání dušem vašim učiním.« Kteřížto nic se na to neobrátili, ale porazivše jej na zemi, střevíce s noh jeho szuli a tím sobě zaplatili. Vstav a obrátiv se k ním bi- skup řekl: »Daj vám P. Buoh místo požehnání zlořečení tak, abyšte vždycky chleba nedostatek měli.« Od toho času až do dnešního dne někteří sú z těch plavcův (neb přívozníkuov) rodu zů- Neratovice ves. Oblaupil biskupa Vojtěcha. = před pohany. —2 = zaplacení.
Strana 132
132 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 978—979. / 90r stali a ti vždycky mají před žněmi chleba nedo- statek a žádný z nich v stodole žita až do nového míti nemuož; i by ho mnohem více než s svau po- třebu tu nechal, někam se jemu poděje a zmizí. Protož obyčej mají hned brzo mlátiti a prodávati, neb musí před žněmi odjinud chléb kupovati. A tak biskup bosýma nohama odtuď až do Prahy jíti musil. Téhož léta biskup mnoho žákův posvětil na kněžství, kteříž času jednoho spolu sšedše se na tom zuostali, aby na se vzali řád a řeholu sv. Be- ne/dikta. A bylo jích v počtu dvadcet a sedm; i vešli sú do domu biskupova, jeho za to, aby jím duom k bydlení ukázal, že tu chtí nábožně P. Bohu slúžiti, prosili. Biskup jích vuoli a žádost vyslyšav, šel k knížeti a tu se spolu uradivše, jím že je chtí opatřiti, oznámili. A po malém času uká- záno knížeti Boleslavovi skrze andělské vnuknutí místo na jednom ostrově, kterýž jest v řece Vhltavě nad Prahú jako puol třetí míle. Tu on bez meškání opatřiv místo, kázal klášter založiti k poctivosti P. Bohu a sv. Janu Křtiteli. A hned druhého roku času jarního uvedeni jsú tam ti bratří zákona sv. Benedikta a poctivau živností od knížete opatřeni. Jeden z ních, jménem Bohu- mil, skrze biskupa nad ními opatem učiněn, jenž byl lidským domněním jistě člověk svatý.
132 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 978—979. / 90r stali a ti vždycky mají před žněmi chleba nedo- statek a žádný z nich v stodole žita až do nového míti nemuož; i by ho mnohem více než s svau po- třebu tu nechal, někam se jemu poděje a zmizí. Protož obyčej mají hned brzo mlátiti a prodávati, neb musí před žněmi odjinud chléb kupovati. A tak biskup bosýma nohama odtuď až do Prahy jíti musil. Téhož léta biskup mnoho žákův posvětil na kněžství, kteříž času jednoho spolu sšedše se na tom zuostali, aby na se vzali řád a řeholu sv. Be- ne/dikta. A bylo jích v počtu dvadcet a sedm; i vešli sú do domu biskupova, jeho za to, aby jím duom k bydlení ukázal, že tu chtí nábožně P. Bohu slúžiti, prosili. Biskup jích vuoli a žádost vyslyšav, šel k knížeti a tu se spolu uradivše, jím že je chtí opatřiti, oznámili. A po malém času uká- záno knížeti Boleslavovi skrze andělské vnuknutí místo na jednom ostrově, kterýž jest v řece Vhltavě nad Prahú jako puol třetí míle. Tu on bez meškání opatřiv místo, kázal klášter založiti k poctivosti P. Bohu a sv. Janu Křtiteli. A hned druhého roku času jarního uvedeni jsú tam ti bratří zákona sv. Benedikta a poctivau živností od knížete opatřeni. Jeden z ních, jménem Bohu- mil, skrze biskupa nad ními opatem učiněn, jenž byl lidským domněním jistě člověk svatý.
Strana 133
ZALOŽENÍ KLAŠTERA OSTROVSKÉHO. 133 (Sv. Vojtěch opět odchází do Říma.) L. 979. Boleslav kníže a Vojtěch biskup svolali jsú jednák všecken lid pokřtěný, kterýž byl v té zemi, a jím přísně přikázali, aby ty tři artykule od P. Boha vydané a od biskupa jím vypověděné pilně a pevně zachovávali, jích nikterakž nepře- stupujíce. První: aby v neděli sv. žádného trhu nemívali, nic neprodávali ani kupovali, poněvadž jest den svátečni Boži, aby tak jakž jest Bohem přikázáno, jej ctili. — Druhé: aby skrze úřad du- chovní v řád manželský vstupovali a právě i kře- sťansky aby manželství držali. — Třetí: aby u svatých, a na místech posvátných svá těla po- hřebovati dali a více nikdíž na žádných polích, ani v lesích, ani na hrobkách pohanských aby se nepohřebovali, obětí duchuom aby nečinili, ani jakých ohňuov na hrobích pálili. Starší a vládyky slíbili to učiniti, ale lid obec- ný nikoli toho držeti nechtěl. Kníže pro svau pří- lišnau dobrotivost a jích nešlechetnost nikoli jich nemohl skrotiti, až z toho velmi teskliv byl. Bi- skup dav na ně kladbu a zlořečenstvo, šel do Říma opět P. Bohu a biskupu najvyžšímu křesťanskému na ně žalovat. A když tam přišel, žádal raddy od papeže; a on vyslyšav příčiny, pro které jest vyšel (R. 979) Biskupské zřízení Če- chům usta- veno. = na hřbitově.
ZALOŽENÍ KLAŠTERA OSTROVSKÉHO. 133 (Sv. Vojtěch opět odchází do Říma.) L. 979. Boleslav kníže a Vojtěch biskup svolali jsú jednák všecken lid pokřtěný, kterýž byl v té zemi, a jím přísně přikázali, aby ty tři artykule od P. Boha vydané a od biskupa jím vypověděné pilně a pevně zachovávali, jích nikterakž nepře- stupujíce. První: aby v neděli sv. žádného trhu nemívali, nic neprodávali ani kupovali, poněvadž jest den svátečni Boži, aby tak jakž jest Bohem přikázáno, jej ctili. — Druhé: aby skrze úřad du- chovní v řád manželský vstupovali a právě i kře- sťansky aby manželství držali. — Třetí: aby u svatých, a na místech posvátných svá těla po- hřebovati dali a více nikdíž na žádných polích, ani v lesích, ani na hrobkách pohanských aby se nepohřebovali, obětí duchuom aby nečinili, ani jakých ohňuov na hrobích pálili. Starší a vládyky slíbili to učiniti, ale lid obec- ný nikoli toho držeti nechtěl. Kníže pro svau pří- lišnau dobrotivost a jích nešlechetnost nikoli jich nemohl skrotiti, až z toho velmi teskliv byl. Bi- skup dav na ně kladbu a zlořečenstvo, šel do Říma opět P. Bohu a biskupu najvyžšímu křesťanskému na ně žalovat. A když tam přišel, žádal raddy od papeže; a on vyslyšav příčiny, pro které jest vyšel (R. 979) Biskupské zřízení Če- chům usta- veno. = na hřbitově.
Strana 134
134 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 979—980. z svého biskupství, dal jemu tuto odpověd: »Po- něvadž znáš, milý synu, že tam nemuožeš žád- ného užitku ani prospěchu učiniti, lépe jest tobě od ních odstúpiti a zachovati svú duši.« Biskup Vojtěch, vzav od papeže odpuštění, umínil jíti do Jeruzalema, chtě hrob Pána svého navštěviti, ale toho nemohl vykonati. Však proto po někte- rých sv. místech pochodiv, do Říma se navrátil a v klášteře sv. Alexí spolu s bratrem svým du- chovním Gaudenciem (jinak Radimem) tu P. Bohu slaužil a P Buoh toho času, suchotau, hla- dem i morem Českau zemi sužoval. (R 980) Mši slaužil biskup Voj- těch před biskupem. (Sv. Vojtěch z Říma při mši přenesen do Libice.) L. 980. Požádal jest papež Vojtěcha biskupa, aby před ním slavně sv. mši slaužil, a on to rád s velikým náboženstvím učinil. I stalo se jest, když po pozdvihání Těla Božího při oltáři v ta- jemství, stál, tak dlúho prodlil, že se tomu papež i jiní všickni (kteříž při té mši byli) divili a ne- mohúce se toho mlčení konce dočekati i rozkázal jím papež potrhnúti. A on ohledl, se pověděl, že nemá než jednu rukavici, prosil, aby mu druhé kázali půjčiti, tak aby mohl sv. mši vykonati. Po vykonání pak těch věcí pojal papež biskupa do = mlčení. — 2 = ohled, ohlédnuv se.
134 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 979—980. z svého biskupství, dal jemu tuto odpověd: »Po- něvadž znáš, milý synu, že tam nemuožeš žád- ného užitku ani prospěchu učiniti, lépe jest tobě od ních odstúpiti a zachovati svú duši.« Biskup Vojtěch, vzav od papeže odpuštění, umínil jíti do Jeruzalema, chtě hrob Pána svého navštěviti, ale toho nemohl vykonati. Však proto po někte- rých sv. místech pochodiv, do Říma se navrátil a v klášteře sv. Alexí spolu s bratrem svým du- chovním Gaudenciem (jinak Radimem) tu P. Bohu slaužil a P Buoh toho času, suchotau, hla- dem i morem Českau zemi sužoval. (R 980) Mši slaužil biskup Voj- těch před biskupem. (Sv. Vojtěch z Říma při mši přenesen do Libice.) L. 980. Požádal jest papež Vojtěcha biskupa, aby před ním slavně sv. mši slaužil, a on to rád s velikým náboženstvím učinil. I stalo se jest, když po pozdvihání Těla Božího při oltáři v ta- jemství, stál, tak dlúho prodlil, že se tomu papež i jiní všickni (kteříž při té mši byli) divili a ne- mohúce se toho mlčení konce dočekati i rozkázal jím papež potrhnúti. A on ohledl, se pověděl, že nemá než jednu rukavici, prosil, aby mu druhé kázali půjčiti, tak aby mohl sv. mši vykonati. Po vykonání pak těch věcí pojal papež biskupa do = mlčení. — 2 = ohled, ohlédnuv se.
Strana 135
VOJTĚCH OPÉT ODEŠEL Z ČECH. 135 svého domu a tu před svými kardinály počal jeho trestatii a řka: »Otče dobrý, proč si směl,/ při mši sv. dřímati?« Odpověděl biskup: »Otče sv., o snu já nic nevím, ale byl jsem na ten čas v vytržení. Neb včera bratří moji pro víru Pána našeho, Ježíše Krista, jsú od pohanuov zmordo- váni a až do dneška nepohřbení ležali. I kázal mi P. Buoh těl jejích posvětiti, protož musil jsem se toho času v Čechách postaviti a mé bratry tě- lesné, syny otce mého, pohřebiti. Ale proto, že jste mnú tak brzo kázali potrhnúti, pospíchaje za- pomněl sem v Libicském kostele na oltáři P. Marie rukavice.« Papež chtě se tím lépe ujistiti, své věrné posly do Čech poslal, aby se pilně vy- ptali, jsúli zbiti od pohanuov synové Slavníkovi, bratří biskupovi, a kterého dne se to stalo. Po- slové když se navrátili, všecko pořád papežovi vypravovali a oznámili, že jsú jistě tak a na ten den (jakž biskup Vojtěch pravil) zbiti. A on bi- skup Vojtěch že jest při jích pohřbu ode všeho lidu tu přítomného v Libicském kostele viděn byl. Toho na ujištění přinesli jsú biskupovu rukavici a jednu k druhé přirovnavše, že jest ta, kteruož měl v Římě při mši, poznali. Z toho znamenav pa- pež, že jest to člověk svatý, vzav o to radu s svými Rukavice biskup v Čechách zapomněl. / 90v = kárati. — = se opovážil.
VOJTĚCH OPÉT ODEŠEL Z ČECH. 135 svého domu a tu před svými kardinály počal jeho trestatii a řka: »Otče dobrý, proč si směl,/ při mši sv. dřímati?« Odpověděl biskup: »Otče sv., o snu já nic nevím, ale byl jsem na ten čas v vytržení. Neb včera bratří moji pro víru Pána našeho, Ježíše Krista, jsú od pohanuov zmordo- váni a až do dneška nepohřbení ležali. I kázal mi P. Buoh těl jejích posvětiti, protož musil jsem se toho času v Čechách postaviti a mé bratry tě- lesné, syny otce mého, pohřebiti. Ale proto, že jste mnú tak brzo kázali potrhnúti, pospíchaje za- pomněl sem v Libicském kostele na oltáři P. Marie rukavice.« Papež chtě se tím lépe ujistiti, své věrné posly do Čech poslal, aby se pilně vy- ptali, jsúli zbiti od pohanuov synové Slavníkovi, bratří biskupovi, a kterého dne se to stalo. Po- slové když se navrátili, všecko pořád papežovi vypravovali a oznámili, že jsú jistě tak a na ten den (jakž biskup Vojtěch pravil) zbiti. A on bi- skup Vojtěch že jest při jích pohřbu ode všeho lidu tu přítomného v Libicském kostele viděn byl. Toho na ujištění přinesli jsú biskupovu rukavici a jednu k druhé přirovnavše, že jest ta, kteruož měl v Římě při mši, poznali. Z toho znamenav pa- pež, že jest to člověk svatý, vzav o to radu s svými Rukavice biskup v Čechách zapomněl. / 90v = kárati. — = se opovážil.
Strana 136
136 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 981. bratřími, rozkázal biskupu Vojtěchovi se do Čech navrátiti, aby ještě pokusil, bude-li moci v tom tvrdém lidu jaký prospěch učiniti. (Nový návrat Vojtěchův do Čech.) L. 981. Vojtěch biskup z rozkázaní papežova pojav s sebau bratra Gaudencia s povolením opata a bratři kláštera sv. Alexí, vyšel z Říma den sedmnáctý měsíce března a obrátil se k Če- chuom. Opat jako muž nábožný velmi po něm teskliv byl, bratří všickni jednák, plakali. Dru- hého dne po odjití jeho předstúpilo šest bratruov těch před opata svého, jíchžto jsau byla jména Benedikt, Matauš, Izák, Jan, Krystýn, Barnabáš, žádajíce, aby je odpustil z kláštera, že chtí muže toho sv. provoditi a budeli vuole Boží, že se chtí zase navrátiti. Opat nemoha jích srdečné a plač- tivé žádosti oslyšeti, dal jest v tom povolení, kte- říž pospíchajíce šli a Vojtěcha také i Gaudencia v městě v Viterbí v kostele sv. Maryna nalezli. A přistúpivše řekli: »Otče biskupe, nikoli jsme po tobě zůstati nemohli, od staršího našeho odpu- štění vzavše, za tebau jsme pospíšili, jako posluš- né ovce tebe budeme následovati svého pastýře, neb víme, že znáš cestu života věčného.« Jímžto on odpověděl: »Synové milí, lépe jest vám bylo (R. 981) = téměř.
136 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 981. bratřími, rozkázal biskupu Vojtěchovi se do Čech navrátiti, aby ještě pokusil, bude-li moci v tom tvrdém lidu jaký prospěch učiniti. (Nový návrat Vojtěchův do Čech.) L. 981. Vojtěch biskup z rozkázaní papežova pojav s sebau bratra Gaudencia s povolením opata a bratři kláštera sv. Alexí, vyšel z Říma den sedmnáctý měsíce března a obrátil se k Če- chuom. Opat jako muž nábožný velmi po něm teskliv byl, bratří všickni jednák, plakali. Dru- hého dne po odjití jeho předstúpilo šest bratruov těch před opata svého, jíchžto jsau byla jména Benedikt, Matauš, Izák, Jan, Krystýn, Barnabáš, žádajíce, aby je odpustil z kláštera, že chtí muže toho sv. provoditi a budeli vuole Boží, že se chtí zase navrátiti. Opat nemoha jích srdečné a plač- tivé žádosti oslyšeti, dal jest v tom povolení, kte- říž pospíchajíce šli a Vojtěcha také i Gaudencia v městě v Viterbí v kostele sv. Maryna nalezli. A přistúpivše řekli: »Otče biskupe, nikoli jsme po tobě zůstati nemohli, od staršího našeho odpu- štění vzavše, za tebau jsme pospíšili, jako posluš- né ovce tebe budeme následovati svého pastýře, neb víme, že znáš cestu života věčného.« Jímžto on odpověděl: »Synové milí, lépe jest vám bylo (R. 981) = téměř.
Strana 137
VOJTÉCHUV OPÉTNÝ NAVRAT DO CECH. 137 v klášteře ostati, ale poněvadž se vám tak líbí, budiž jméno P. Boha našeho pochváleno.« I šlo jest spolu osm mužuov velmi nábožných a na té cestě jdúce kterýžkoli kostel uzřeli, žádného ne- pominuli, při každém zastavíce se na svých kle- čali kolenú., P. Bohu své duše obětujíce za od- puštění svých hříchuov prosili a toho svatého, v jehožto jménu ten dům Boží byl založen, v tom žadajíce za přímluvu. A když přišli do Čech měsíce června, tvrdostí cesty utrápeni jsúce při jednom lese na poli u vsi, kteráž Milaveč slove, v kraji Domažlickém, tu sú se položili a zesnuli. Toť z té vsi pastýř stádo žena uzřev je, že spí, traubu k hlavě a k uchu Vojtěcha biskupa (kterýž obvláštně ležel) přičiniv, hlasitě zatraubil a on se velmi lekl a v náhle schytiv se, řekl: »Dajž Buoh, aby vohlech, ty i takoví, kdož to činí.« Tu hned do- puštěním Božím ten pastýř hluchotau byl pora- žen; a od toho času každý pastýř, kterýž v té vsi jest a zatrúbí, hned ohlechne. Protož obyva- telé té vsi, když sobě pastýře jednají, to jemu předpovídají, aby bičem práskal, ale netraubil. Někteří pak to za věc posměšnau a básnivau2 ma- jíce, traubili a hned hluchotau bývali poraženi a k sluchu až do smrti nebyli navráceni. Biskup Pastýř zatrúbil. Tisk Kolenuow omylem pravopisným. — 2 = báchorku.
VOJTÉCHUV OPÉTNÝ NAVRAT DO CECH. 137 v klášteře ostati, ale poněvadž se vám tak líbí, budiž jméno P. Boha našeho pochváleno.« I šlo jest spolu osm mužuov velmi nábožných a na té cestě jdúce kterýžkoli kostel uzřeli, žádného ne- pominuli, při každém zastavíce se na svých kle- čali kolenú., P. Bohu své duše obětujíce za od- puštění svých hříchuov prosili a toho svatého, v jehožto jménu ten dům Boží byl založen, v tom žadajíce za přímluvu. A když přišli do Čech měsíce června, tvrdostí cesty utrápeni jsúce při jednom lese na poli u vsi, kteráž Milaveč slove, v kraji Domažlickém, tu sú se položili a zesnuli. Toť z té vsi pastýř stádo žena uzřev je, že spí, traubu k hlavě a k uchu Vojtěcha biskupa (kterýž obvláštně ležel) přičiniv, hlasitě zatraubil a on se velmi lekl a v náhle schytiv se, řekl: »Dajž Buoh, aby vohlech, ty i takoví, kdož to činí.« Tu hned do- puštěním Božím ten pastýř hluchotau byl pora- žen; a od toho času každý pastýř, kterýž v té vsi jest a zatrúbí, hned ohlechne. Protož obyva- telé té vsi, když sobě pastýře jednají, to jemu předpovídají, aby bičem práskal, ale netraubil. Někteří pak to za věc posměšnau a básnivau2 ma- jíce, traubili a hned hluchotau bývali poraženi a k sluchu až do smrti nebyli navráceni. Biskup Pastýř zatrúbil. Tisk Kolenuow omylem pravopisným. — 2 = báchorku.
Strana 138
138 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 982. / 911 pak když se do Prahy na/vrátil, od knížete svého milostivě byl přivítán a přívětivě přijat. Tu opět Čechům snažně kázal slovo Boží a víru sv. kře- sťanskú i všecky řády vychvaluje, ukazoval jim cestu života věčného, ale velmi malý prospěch učinil. (R. 982) (Vojtěch opět odchází do Říma.) L. 982. Biskup Vojtěch znamenav přílišnú tvrdost českého lidu, vzav tajnú raddu s knížetem a zanechav mníškův předpověděných, v klášteře sv. Jana na Ostrově, pojav bratra Gaudencia opět se do Říma obrátil a kněžím zprávcům duchov- ním ten lid tvrdý šíje poručiv rozkázal, aby slova Božího pilni byli až do jeho navrácení. I vyšel jest z Prahy den sedmý října měsíce. (Válka Otty II. s Turky.) Léta téhož císař Otto toho jména II., nechav Otty syna svého v Sasích, s manželkú svú a s ve- likým lidem jel skrze Lombardý a Vlaskau zemi až do Ríma a tu od papeže přivítán poctivě a při- jat milostivě a slavně korunován. A tak veliké bylo toho času mezi papežem a císařem i vším křesťanstvem upokojení. = dříve jmenovaných.
138 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 982. / 911 pak když se do Prahy na/vrátil, od knížete svého milostivě byl přivítán a přívětivě přijat. Tu opět Čechům snažně kázal slovo Boží a víru sv. kře- sťanskú i všecky řády vychvaluje, ukazoval jim cestu života věčného, ale velmi malý prospěch učinil. (R. 982) (Vojtěch opět odchází do Říma.) L. 982. Biskup Vojtěch znamenav přílišnú tvrdost českého lidu, vzav tajnú raddu s knížetem a zanechav mníškův předpověděných, v klášteře sv. Jana na Ostrově, pojav bratra Gaudencia opět se do Říma obrátil a kněžím zprávcům duchov- ním ten lid tvrdý šíje poručiv rozkázal, aby slova Božího pilni byli až do jeho navrácení. I vyšel jest z Prahy den sedmý října měsíce. (Válka Otty II. s Turky.) Léta téhož císař Otto toho jména II., nechav Otty syna svého v Sasích, s manželkú svú a s ve- likým lidem jel skrze Lombardý a Vlaskau zemi až do Ríma a tu od papeže přivítán poctivě a při- jat milostivě a slavně korunován. A tak veliké bylo toho času mezi papežem a císařem i vším křesťanstvem upokojení. = dříve jmenovaných.
Strana 139
PŘÍHODA OTTY II. 139 Přihodilo se času toho, že z Barbarýi také i od Konstantynopole mnoho Řekův a Turkův do Ka- labrý přitáhlo a připlavilo se po moři a ti křesťa- nům velikú škodu ohněm a mečem činili. Císař o tom uslyšav lítost měl nad křesťany a pojav Němce, Francúzy a Rímany táhl s nimi do Ka- labrý a oni to uslyšavše, hned se proti němu vy- pravili. A když se spolu sjeli a bitva se začala, Římané a jiní Vlachové hned sú utekli, Rekové a Turci všecky Němce a jiné křesťany hanebně zmordovali; císař sám toliko k moři přiběhl a Řekův prosil, aby jeho na lodí vzali, pravě býti se jedním z rytířův císaře Římského. Ti, kteří byli na lodí, znamenavše způsob jeho i ozdobu, mluvili sú řecky (mnějíce by nerozuměl), že by on byl císař, že ho chtí doplaviti do Konstanty- nopole k císaři svému a za to že budú bohatě darováni. Císař to slyše teskliv byl: však sobě jednu chytrost v potřebu vymysliv pravě jim, že má veliký skrytý poklad v Sicilií, tudy aby ma- ličko zajeli, aby jej vzíti mohl; že hned s nimi vesele se poplaví. To sú oni rádi učinili a k bře- hu přistali, Sicilští pak Turkův obávajíce se na břehu mořském zbrojně sú stáli, mezi nimiž byl ve zbroji biskup, jménem Cesus, kterémuž se cí- sař Latinským jazykem oznámil a jeho na ty Císař Otto od Turkuov a Rekuov poražen. Císař ušel z vězení. = země nevzdělané, divošské.
PŘÍHODA OTTY II. 139 Přihodilo se času toho, že z Barbarýi také i od Konstantynopole mnoho Řekův a Turkův do Ka- labrý přitáhlo a připlavilo se po moři a ti křesťa- nům velikú škodu ohněm a mečem činili. Císař o tom uslyšav lítost měl nad křesťany a pojav Němce, Francúzy a Rímany táhl s nimi do Ka- labrý a oni to uslyšavše, hned se proti němu vy- pravili. A když se spolu sjeli a bitva se začala, Římané a jiní Vlachové hned sú utekli, Rekové a Turci všecky Němce a jiné křesťany hanebně zmordovali; císař sám toliko k moři přiběhl a Řekův prosil, aby jeho na lodí vzali, pravě býti se jedním z rytířův císaře Římského. Ti, kteří byli na lodí, znamenavše způsob jeho i ozdobu, mluvili sú řecky (mnějíce by nerozuměl), že by on byl císař, že ho chtí doplaviti do Konstanty- nopole k císaři svému a za to že budú bohatě darováni. Císař to slyše teskliv byl: však sobě jednu chytrost v potřebu vymysliv pravě jim, že má veliký skrytý poklad v Sicilií, tudy aby ma- ličko zajeli, aby jej vzíti mohl; že hned s nimi vesele se poplaví. To sú oni rádi učinili a k bře- hu přistali, Sicilští pak Turkův obávajíce se na břehu mořském zbrojně sú stáli, mezi nimiž byl ve zbroji biskup, jménem Cesus, kterémuž se cí- sař Latinským jazykem oznámil a jeho na ty Císař Otto od Turkuov a Rekuov poražen. Císař ušel z vězení. = země nevzdělané, divošské.
Strana 140
140 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 983. plavce ponuk. A když sú všickni plavci z lodí vyšli, Cesus biskup s svými pomocníky rychle se na ně obořil a od lodí je zaskočil a tak Sicilští s biskupem těch plavcův tu na břehu čtyřidcet zabili, tak že žádný z nich neušel. Tu císař P. Bohu a sv. Petru (jehož vždycky za pomoc žá- dal) poděkovav, biskupa Cesa s sebú pojav na jednu lodí vsedl a odtuď se k Římu plaviti kázal — a tu jest k své manželce a k svému synu Otto- vi šťastně a vděčně se navrátil a biskupa Cesa velikými dary daroval, také i mnohými (proto, že jest jej vysvobodil) obdařil svobodami. (R. 983) / 91V (Válka Boleslava II. Smrt Slavníkova.) L. 983. V knížetství Českém mnozí rozliční a úkladní dáli se mordové. Neb pohané častokrát scházejíce se spolu radili se, kterak by mohli kře- sťany z té země vyhladiti, a nemohúce toho mocí vykonati, chtěli po jednom neb po dvú na cestách je mordujíce tak vykořeniti. Kníže to, co se děje, slyše, teskliv byl, ale však nechtěl tomu, aby lid- ská krev i těch zlých pohanův měla býti vylévá- na; některé kázal vě/zením trestati a některé ji- nak a jinak pokutovati, chtěje zachovati v své zemi pokoj. Častokrát svolávaje k sobě vladyky, zemany a hrabata s nimi se o to radil, v tom jich i za pomoc žádaje — a oni jemu radili, aby zlým za zlé odplacoval a zlé a nepo(ko)jné pohany ty
140 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 983. plavce ponuk. A když sú všickni plavci z lodí vyšli, Cesus biskup s svými pomocníky rychle se na ně obořil a od lodí je zaskočil a tak Sicilští s biskupem těch plavcův tu na břehu čtyřidcet zabili, tak že žádný z nich neušel. Tu císař P. Bohu a sv. Petru (jehož vždycky za pomoc žá- dal) poděkovav, biskupa Cesa s sebú pojav na jednu lodí vsedl a odtuď se k Římu plaviti kázal — a tu jest k své manželce a k svému synu Otto- vi šťastně a vděčně se navrátil a biskupa Cesa velikými dary daroval, také i mnohými (proto, že jest jej vysvobodil) obdařil svobodami. (R. 983) / 91V (Válka Boleslava II. Smrt Slavníkova.) L. 983. V knížetství Českém mnozí rozliční a úkladní dáli se mordové. Neb pohané častokrát scházejíce se spolu radili se, kterak by mohli kře- sťany z té země vyhladiti, a nemohúce toho mocí vykonati, chtěli po jednom neb po dvú na cestách je mordujíce tak vykořeniti. Kníže to, co se děje, slyše, teskliv byl, ale však nechtěl tomu, aby lid- ská krev i těch zlých pohanův měla býti vylévá- na; některé kázal vě/zením trestati a některé ji- nak a jinak pokutovati, chtěje zachovati v své zemi pokoj. Častokrát svolávaje k sobě vladyky, zemany a hrabata s nimi se o to radil, v tom jich i za pomoc žádaje — a oni jemu radili, aby zlým za zlé odplacoval a zlé a nepo(ko)jné pohany ty
Strana 141
SMRT SLAVNÍKOVA. 141 krve křesťanské prolevače hubil — a on vedlé jich rady musil tak učiniti. Téhož času byl jest v té zemi muž jeden mezi jinými velmi znamenitý, otec biskupuov, jemuž bylo jméno Slavník. — A ten jistě dobře toho jména zaslúžil, aby slúl Slavník, neb jest byl ve- likých a slavných skutkův. A byl muž veselé tváři a k lidem velmi přívětivý, v saudu upřímný, spra- vedlivý, obránce sirotkův a vdov milostivý. Byt jeho byl na hradě při městě, kteréž Libice slove tu, kdež potok, Cidlina jménem, v Labe vpadá a tu své jméno tratí. A okolo sebe měl jest své panství neb hrabství rozšiřené na všecky strany. Na západ slunce bylo jeho panství až do potoka, jenž slove Suřina a až do hradu, kterýž byl po- staven na hoře, kteráž slula Oseka. K polední krajina, jeho byla až do městečka, kteréž slulo Chajnov, Daudleby a Netolice až do půl lesa. Na puol noci až do Kladska a do potoka, jenž Nysa jména más. — Ten Slavník, pokavadž živ byl, šťastně živ byl. Toho roku umřel pro velikú tesk- nost, tak jakž někteří píší, skrze to kterúž měl, že sú synové jeho od pohanůva pro sv. víru zmor- dováni a on toho času doma nebyl. V kostele Slavníkovo hrabství.1 Otec sv. Vojtěcha umřel. 1 Tisk Hratstwi omylem. — 2 Tisk Kragině omylem. — a Popis Slavníkova panství podle Kosmy. — 4 Tisk po- honuw omylem.
SMRT SLAVNÍKOVA. 141 krve křesťanské prolevače hubil — a on vedlé jich rady musil tak učiniti. Téhož času byl jest v té zemi muž jeden mezi jinými velmi znamenitý, otec biskupuov, jemuž bylo jméno Slavník. — A ten jistě dobře toho jména zaslúžil, aby slúl Slavník, neb jest byl ve- likých a slavných skutkův. A byl muž veselé tváři a k lidem velmi přívětivý, v saudu upřímný, spra- vedlivý, obránce sirotkův a vdov milostivý. Byt jeho byl na hradě při městě, kteréž Libice slove tu, kdež potok, Cidlina jménem, v Labe vpadá a tu své jméno tratí. A okolo sebe měl jest své panství neb hrabství rozšiřené na všecky strany. Na západ slunce bylo jeho panství až do potoka, jenž slove Suřina a až do hradu, kterýž byl po- staven na hoře, kteráž slula Oseka. K polední krajina, jeho byla až do městečka, kteréž slulo Chajnov, Daudleby a Netolice až do půl lesa. Na puol noci až do Kladska a do potoka, jenž Nysa jména más. — Ten Slavník, pokavadž živ byl, šťastně živ byl. Toho roku umřel pro velikú tesk- nost, tak jakž někteří píší, skrze to kterúž měl, že sú synové jeho od pohanůva pro sv. víru zmor- dováni a on toho času doma nebyl. V kostele Slavníkovo hrabství.1 Otec sv. Vojtěcha umřel. 1 Tisk Hratstwi omylem. — 2 Tisk Kragině omylem. — a Popis Slavníkova panství podle Kosmy. — 4 Tisk po- honuw omylem.
Strana 142
142 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 984—985. P. Marie tu v Libici pohřben jest, jehožto hrob potom za mnohá léta na den sv. Vojtěcha chutnú vůni z sebe vydával. Biskup Vojtěch před císa- řem mši slaužil. (Smrt Otty II. Otto III.) L. 984. Císař Otto času postního vyjel z Ríma, aby slavný den velikon(oční slavil v Cáchách a pojav s sebú z Ríma Vojtěcha, biskupa Českého. A tu na ten den on biskup před císařem a přede všemi jinými biskupy sv. mši slaužil, ješto to ne- náleželo než arcibiskupům, ale císař tak míti chtěl proto, neb k Vojtěchovi zvláštní měl milost. Když se pak ty slavnosti velikonoční vykonaly, Vojtěch vzav od císaře odpuštění, do Čech se navrátiti umínil. Císař zavolav jeho tajně do kaple císařské, svých hříchův se P. Bohu před ním vyznával, za ně které by měl činiti pokání, od něho naučení žádal a jeho jako náměstka Božího v tom žádal za rozhřešení. A dav jemu drahý ornát, albu, dal- matyky, kápí kůrní a jiné přípravy, kterýchž při oltáři v ty hody velikonoční požíval, jeho se mo- dlitbám poručiv jej od sebe žalostivě propustil, slzavými prosbami žádaje, aby naň nezapomínal, a před P. Bohem aby byl jemu přítelem. Kteréžto ozdoby až do dnešního dne v Pražském kostele (R. 984) Tisk nezapaminal omylem.
142 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 984—985. P. Marie tu v Libici pohřben jest, jehožto hrob potom za mnohá léta na den sv. Vojtěcha chutnú vůni z sebe vydával. Biskup Vojtěch před císa- řem mši slaužil. (Smrt Otty II. Otto III.) L. 984. Císař Otto času postního vyjel z Ríma, aby slavný den velikon(oční slavil v Cáchách a pojav s sebú z Ríma Vojtěcha, biskupa Českého. A tu na ten den on biskup před císařem a přede všemi jinými biskupy sv. mši slaužil, ješto to ne- náleželo než arcibiskupům, ale císař tak míti chtěl proto, neb k Vojtěchovi zvláštní měl milost. Když se pak ty slavnosti velikonoční vykonaly, Vojtěch vzav od císaře odpuštění, do Čech se navrátiti umínil. Císař zavolav jeho tajně do kaple císařské, svých hříchův se P. Bohu před ním vyznával, za ně které by měl činiti pokání, od něho naučení žádal a jeho jako náměstka Božího v tom žádal za rozhřešení. A dav jemu drahý ornát, albu, dal- matyky, kápí kůrní a jiné přípravy, kterýchž při oltáři v ty hody velikonoční požíval, jeho se mo- dlitbám poručiv jej od sebe žalostivě propustil, slzavými prosbami žádaje, aby naň nezapomínal, a před P. Bohem aby byl jemu přítelem. Kteréžto ozdoby až do dnešního dne v Pražském kostele (R. 984) Tisk nezapaminal omylem.
Strana 143
OPÉTNÝ NAVRAT VOJTÉCHUV DO CECH. 143 u veliké poctivosti se chovají a slovú přípravy sv. Vojtěcha. Císař pak, navrátiv se zase do Říma, sedmý den měsíce srpna, zůstaviv po sobě Ottu, syna svého, umřel. Vojtěch pak biskup obrátil se do rozličných zemí a měst, navštěvuje místa svatá, putoval velmi nábožně. (Vojtěch v Praze. Smrt Střezislavy.) L. 985. Biskup Český do Prahy se navrátil a (R. 985) milostivě přijat od knížete Boleslava i od kněž- stva a žákův i také ode všeho lidu křesťanského. Kteřížto křesťané času jednoho spolu sšedše se žádali jeho velikými prosbami, aby od nich ne- odcházel, slibujíce všickni vůli Boží a jeho plniti. Kterýžto vyslyšav žádost jich řekl: »Milí synové! Za to vás prosím, plňte vůli Boží a rádi poslau- chajte slova jeho a on P. Buoh váš dá vám všecko dobré: zde pokoj a v budúcím ži/votě věčné od- počinutí. Já zůstanu s vámi, jako pastýř s svými ovcemi. Pakli byšte slova Božího poslúchati ne- chtěli, opět bych se musil obrátiti k lidu jinému, v kterémž bych mohl prospěch učiniti.« A tu hned počal snážně slovo Boží kázati, netoliko v koste- lích, ale i po polích a po lukách, také i ve vsech křesťanských, a najvíce v kostele sv. Víta. / 927
OPÉTNÝ NAVRAT VOJTÉCHUV DO CECH. 143 u veliké poctivosti se chovají a slovú přípravy sv. Vojtěcha. Císař pak, navrátiv se zase do Říma, sedmý den měsíce srpna, zůstaviv po sobě Ottu, syna svého, umřel. Vojtěch pak biskup obrátil se do rozličných zemí a měst, navštěvuje místa svatá, putoval velmi nábožně. (Vojtěch v Praze. Smrt Střezislavy.) L. 985. Biskup Český do Prahy se navrátil a (R. 985) milostivě přijat od knížete Boleslava i od kněž- stva a žákův i také ode všeho lidu křesťanského. Kteřížto křesťané času jednoho spolu sšedše se žádali jeho velikými prosbami, aby od nich ne- odcházel, slibujíce všickni vůli Boží a jeho plniti. Kterýžto vyslyšav žádost jich řekl: »Milí synové! Za to vás prosím, plňte vůli Boží a rádi poslau- chajte slova jeho a on P. Buoh váš dá vám všecko dobré: zde pokoj a v budúcím ži/votě věčné od- počinutí. Já zůstanu s vámi, jako pastýř s svými ovcemi. Pakli byšte slova Božího poslúchati ne- chtěli, opět bych se musil obrátiti k lidu jinému, v kterémž bych mohl prospěch učiniti.« A tu hned počal snážně slovo Boží kázati, netoliko v koste- lích, ale i po polích a po lukách, také i ve vsech křesťanských, a najvíce v kostele sv. Víta. / 927
Strana 144
144 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 986—987. Otta císař toho jména Třetí. T. č. připadlo císařství Rímské na Ottu, syna Ottova, a to byl pořád toho jména III. Ten když přijel do Říma, od Rehoře papeže, jenž byl toho jména V., milostivě přijat a na císařství koru- nován. A hned toho roku jel z příčiny nábožen- ství do Apulí k sv. Andělu na paut a jeda skrze Benevent, vzal tu tělo sv. Paulina biskupa a do Říma je přinesl. Obrazové Božího umučení na branách. L. 986. Veliké vznikly nevole mezi křesťany a mezi pohany a pohané někdy zberúce se, jako by oni byli křesťané, rozličné činili laupeže i mor- dy. Kníže Boleslav uradiv se s biskupem, roz- kázal, aby křesťané znamení sv. kříže nosili na svých oděvích tak, aby mohli rozeznáni býti od pohanův a to z té příčiny, aby více pohané jmé- nem se křesťanským nepřikrývali a těch haneb- ností neprovozovali nad křesťany. Rozkázáno jest také, aby na každé bráně mě- sta křesťanského znamení umučení Božího na- malováno aneb vytesáno bylo a v každé vsi kře- sťanské aby též znamení na slaupě buď kamen- ném neb dřevěnném postaveno bylo. A tak sú se křesťané zachovali a ještě zachovávají až do dnešního dne. Při tom času ctná vdova Střezislava, jenž byla mátě Vojtěcha biskupa, umřela a v kostele (R. 986)
144 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 986—987. Otta císař toho jména Třetí. T. č. připadlo císařství Rímské na Ottu, syna Ottova, a to byl pořád toho jména III. Ten když přijel do Říma, od Rehoře papeže, jenž byl toho jména V., milostivě přijat a na císařství koru- nován. A hned toho roku jel z příčiny nábožen- ství do Apulí k sv. Andělu na paut a jeda skrze Benevent, vzal tu tělo sv. Paulina biskupa a do Říma je přinesl. Obrazové Božího umučení na branách. L. 986. Veliké vznikly nevole mezi křesťany a mezi pohany a pohané někdy zberúce se, jako by oni byli křesťané, rozličné činili laupeže i mor- dy. Kníže Boleslav uradiv se s biskupem, roz- kázal, aby křesťané znamení sv. kříže nosili na svých oděvích tak, aby mohli rozeznáni býti od pohanův a to z té příčiny, aby více pohané jmé- nem se křesťanským nepřikrývali a těch haneb- ností neprovozovali nad křesťany. Rozkázáno jest také, aby na každé bráně mě- sta křesťanského znamení umučení Božího na- malováno aneb vytesáno bylo a v každé vsi kře- sťanské aby též znamení na slaupě buď kamen- ném neb dřevěnném postaveno bylo. A tak sú se křesťané zachovali a ještě zachovávají až do dnešního dne. Při tom času ctná vdova Střezislava, jenž byla mátě Vojtěcha biskupa, umřela a v kostele (R. 986)
Strana 145
SMRT STŘEZISLAVÍNA. 145 P. Marie tu v Libici vedlé Slavníka, manžela svého, slavně při přítomnosti syna svého, bi- skupa Vojtěcha, pochována. A při tom biskup s mnohými kněžími za duši její a otce svého i svých bratruov mnohé činil P. Bohu oběti. L. 987. Opět veliký neřád počal se v České ze- (R. 987) Neřád mi rozmáhati tak, že u duchovních ani u svět- v Čechách. ských kázaní a napomínaní biskupovo nic váženo nebylo, ale více z toho posměch. Manželství tak křesťané jako pohané zle požívali. V den sváteční netoliko tržili, ale i mnohá díla dělali, pohřebo- vali se po polích a po lesích i v domích, křtu málo sobě vážili, křivdu jakúž mohli, jedni druhým činili, rozličná páchali zlodějství. Kníže takové přestupníky milostivě napomínal a některé přísně trestal. Biskup také počal takové nezbedné hor- livě a příkře trestati, však nic jiného tím nezpů- sobil, než že sú se proti němu i proti všemu řádu křesťanskému více zakyselili a někteří smrtí jemu hrozili a častokrát netoliko pohané ale i křesťané mnohá před ním kladli osidla, chtíce jej zahubiti. On pak vida, že žádného učiniti nemůž prospě- chu, opět umínil jíti do Říma, ale že, tvrdá zima a velikost sněhu jej zdržovala; a tak toho, což umínil, nemohl vykonati. = jenže. Kronika II. 10
SMRT STŘEZISLAVÍNA. 145 P. Marie tu v Libici vedlé Slavníka, manžela svého, slavně při přítomnosti syna svého, bi- skupa Vojtěcha, pochována. A při tom biskup s mnohými kněžími za duši její a otce svého i svých bratruov mnohé činil P. Bohu oběti. L. 987. Opět veliký neřád počal se v České ze- (R. 987) Neřád mi rozmáhati tak, že u duchovních ani u svět- v Čechách. ských kázaní a napomínaní biskupovo nic váženo nebylo, ale více z toho posměch. Manželství tak křesťané jako pohané zle požívali. V den sváteční netoliko tržili, ale i mnohá díla dělali, pohřebo- vali se po polích a po lesích i v domích, křtu málo sobě vážili, křivdu jakúž mohli, jedni druhým činili, rozličná páchali zlodějství. Kníže takové přestupníky milostivě napomínal a některé přísně trestal. Biskup také počal takové nezbedné hor- livě a příkře trestati, však nic jiného tím nezpů- sobil, než že sú se proti němu i proti všemu řádu křesťanskému více zakyselili a někteří smrtí jemu hrozili a častokrát netoliko pohané ale i křesťané mnohá před ním kladli osidla, chtíce jej zahubiti. On pak vida, že žádného učiniti nemůž prospě- chu, opět umínil jíti do Říma, ale že, tvrdá zima a velikost sněhu jej zdržovala; a tak toho, což umínil, nemohl vykonati. = jenže. Kronika II. 10
Strana 146
146 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 988. (Vojtěch a Strachkvas.) (R. 988) / 92v Biskup Vojtěch chtěl vzdáti biskupství jinému. L. 988. Přihodilo se, že Strachkvas, bratr kní- žete Boleslava milostivého, ten, na jehožto křtin- kách sv. Vácslav skrze bratra svého ukrutného Boleslava zamordován, jakož o tom napřed po- vědíno, z Řezna přišel do Prahy. Neb před tím dán byl od otce svého, Boleslava Ukrutného, do Řezna na učení a byl tam mnohá léta, až se do- stal do kláštera sv. Emeramma, kdež sú byli bratří řádu sv. Benedikta, a tu oděv mnichovský a ře- holu na se přijal a z dopuštění opata svého, aby navštívil bratry své Boleslava a Křišťana a svú vlast, do Prahy přišel./ O jehožto příští biskup Vojtěch když zvěděl, tajně jeho k sobě povolav, k němu tuto řeč učinil: »O milý synu, poněvadž tebe vidím, muže rodem osvíceného a bratra slav- ného knížete Českého, oznamujiť velikau nezbed- nost stáda mně poručeného a já že jsem mdlý pastýř a lidu toho nikterakž skrotiti nemohu, ani v ních jakého učiniti užitku. Neb nevěra, ne- pravost a neřád veliký jest v tom lidu Českém, neposlušenství a nedbánlivost nad obyčej v kněž stvu, pajcha a zůřivost přílišná mezi povýšenými již jest vzrostla, aniž já jích mohu napraviti. Pro- tož umínil jsem do Říma jíti a tam chci zůstati a k lidu tomuto převrácenemu nikdá se nechci navrátiti. Ty pak, poněvadž jsi bratr knížete
146 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 988. (Vojtěch a Strachkvas.) (R. 988) / 92v Biskup Vojtěch chtěl vzdáti biskupství jinému. L. 988. Přihodilo se, že Strachkvas, bratr kní- žete Boleslava milostivého, ten, na jehožto křtin- kách sv. Vácslav skrze bratra svého ukrutného Boleslava zamordován, jakož o tom napřed po- vědíno, z Řezna přišel do Prahy. Neb před tím dán byl od otce svého, Boleslava Ukrutného, do Řezna na učení a byl tam mnohá léta, až se do- stal do kláštera sv. Emeramma, kdež sú byli bratří řádu sv. Benedikta, a tu oděv mnichovský a ře- holu na se přijal a z dopuštění opata svého, aby navštívil bratry své Boleslava a Křišťana a svú vlast, do Prahy přišel./ O jehožto příští biskup Vojtěch když zvěděl, tajně jeho k sobě povolav, k němu tuto řeč učinil: »O milý synu, poněvadž tebe vidím, muže rodem osvíceného a bratra slav- ného knížete Českého, oznamujiť velikau nezbed- nost stáda mně poručeného a já že jsem mdlý pastýř a lidu toho nikterakž skrotiti nemohu, ani v ních jakého učiniti užitku. Neb nevěra, ne- pravost a neřád veliký jest v tom lidu Českém, neposlušenství a nedbánlivost nad obyčej v kněž stvu, pajcha a zůřivost přílišná mezi povýšenými již jest vzrostla, aniž já jích mohu napraviti. Pro- tož umínil jsem do Říma jíti a tam chci zůstati a k lidu tomuto převrácenemu nikdá se nechci navrátiti. Ty pak, poněvadž jsi bratr knížete
Strana 147
VOJTĚCH A STRACHKVAS. 147 této země, snad lid tento větší tobě než mně pod- danost zachovávati bude, neb ty radau i pomocí bratra svého nevěřící napravovati, neposlušné tre- stati, pyšné a zůřivé skrotiti moci budeš, v tom stádu i v církvi sv. mnohý prospěch budeš moci učiniti. Teď hle pastýřství mého berlu v tvé luo- no stavím a biskupství mého tobě postúpiti sli- buji a to aby řádem šlo za dnuov života mého, to na papeži tobě obdržím.« Strachkvas to vyslyšav biskupskú berlu, kteráž před ním postavena byla, na zemi hněvivě povrhl a lstivě pověděl: »Nežá- dámť já míti poctivosti na světě, ale před ní utí- kám. Nehoden jsem já biskupského důstojenství, aniž toho břemene snésti bych mohl. Mnich jsem, mrtvý jsem. Protož mrtvý mrtvých pohřebovati nemohu.« Vojtěch pak, jsa plný milosti Ducha sv., jina- čejší úmysl Strachkvasuov, než sú slova, býti poznav, řekl: »Věziž, bratře, čehož nyní, dobře a pořádně učiniti moha, nechceš, potom s veli- kým svým zlým učiníš.« A vida biskup, že žád- ného prospěchu u Strachkvasa ani u lidu učiniti nemuož, opět do Řííma se obrátil a od stolice Apo- štolské naučení vzav, aby radějí svú duši zacho- val a lid nezbedný opustě k ním se nenavracoval. Boleslav pak vzav radu s kněžími a s znamenitěj- šími, psaní k papeži i k Mohutskému arcibiskupu učinil, žádaje, nebo aby Vojtěch k navrácení do
VOJTĚCH A STRACHKVAS. 147 této země, snad lid tento větší tobě než mně pod- danost zachovávati bude, neb ty radau i pomocí bratra svého nevěřící napravovati, neposlušné tre- stati, pyšné a zůřivé skrotiti moci budeš, v tom stádu i v církvi sv. mnohý prospěch budeš moci učiniti. Teď hle pastýřství mého berlu v tvé luo- no stavím a biskupství mého tobě postúpiti sli- buji a to aby řádem šlo za dnuov života mého, to na papeži tobě obdržím.« Strachkvas to vyslyšav biskupskú berlu, kteráž před ním postavena byla, na zemi hněvivě povrhl a lstivě pověděl: »Nežá- dámť já míti poctivosti na světě, ale před ní utí- kám. Nehoden jsem já biskupského důstojenství, aniž toho břemene snésti bych mohl. Mnich jsem, mrtvý jsem. Protož mrtvý mrtvých pohřebovati nemohu.« Vojtěch pak, jsa plný milosti Ducha sv., jina- čejší úmysl Strachkvasuov, než sú slova, býti poznav, řekl: »Věziž, bratře, čehož nyní, dobře a pořádně učiniti moha, nechceš, potom s veli- kým svým zlým učiníš.« A vida biskup, že žád- ného prospěchu u Strachkvasa ani u lidu učiniti nemuož, opět do Řííma se obrátil a od stolice Apo- štolské naučení vzav, aby radějí svú duši zacho- val a lid nezbedný opustě k ním se nenavracoval. Boleslav pak vzav radu s kněžími a s znamenitěj- šími, psaní k papeži i k Mohutskému arcibiskupu učinil, žádaje, nebo aby Vojtěch k navrácení do
Strana 148
148 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 989—990. (R. 989) Ceské země přinucen byl, aneb jiný biskup na jeho místo byl do Čech poslán. L. 989. Strachkvas, bratr Boleslava knížete, vida že biskup odšel a že jej ten lid nešlechetný svau nezbedností od sebe odehnal, jako by to do- bře a pořádně i spravedlivě učiněno bylo, nadutú myslí jemu se zalíbilo býti Českým biskupem a poněvadž chtějícího snadné jest nutiti a kdož čemu chce, dá se jedním vlasem přitáhnúti, lid ten sršatý a v svém neřádu zerzavělý sšedše se spolu, Strachkvasa na biskupskú stolici vyvolili. Neb tak P. Buoh své Božské dobroty snesitedl- nost ukazovati ráčí, že někdy lidu zlému v jeho zlých skutcích prospěch ráčí dávati, aby se jeho zlost k těžšímu pádu jeho vykonati mohla. Strach- kvas pak lstivý pozdráhav se jako by nechtěl, ale jako Jidáš lakomstvím sa veden, žádostí pajchy a poctivosti, jsa přemožen, biskupské důstojenství (usty nerád, ale srdcem toho velmi jsa žádostiv) sobě osoboval a do Mohuce k arcibiskupu po- spíšil, od něho posvěcení na biskupství žádaje. Arcibiskup (tak, jakž někteří píší, dary porušen jsa) toho učiniti nemeškal. A když byly připraveny všecky věci, kteréž k tomu náležaly a Strachkvas stál při oltáři před arcibiskupem mezi dvěma suffragány a tu oči svých sem i tam obraceti = cti, slávy.
148 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 989—990. (R. 989) Ceské země přinucen byl, aneb jiný biskup na jeho místo byl do Čech poslán. L. 989. Strachkvas, bratr Boleslava knížete, vida že biskup odšel a že jej ten lid nešlechetný svau nezbedností od sebe odehnal, jako by to do- bře a pořádně i spravedlivě učiněno bylo, nadutú myslí jemu se zalíbilo býti Českým biskupem a poněvadž chtějícího snadné jest nutiti a kdož čemu chce, dá se jedním vlasem přitáhnúti, lid ten sršatý a v svém neřádu zerzavělý sšedše se spolu, Strachkvasa na biskupskú stolici vyvolili. Neb tak P. Buoh své Božské dobroty snesitedl- nost ukazovati ráčí, že někdy lidu zlému v jeho zlých skutcích prospěch ráčí dávati, aby se jeho zlost k těžšímu pádu jeho vykonati mohla. Strach- kvas pak lstivý pozdráhav se jako by nechtěl, ale jako Jidáš lakomstvím sa veden, žádostí pajchy a poctivosti, jsa přemožen, biskupské důstojenství (usty nerád, ale srdcem toho velmi jsa žádostiv) sobě osoboval a do Mohuce k arcibiskupu po- spíšil, od něho posvěcení na biskupství žádaje. Arcibiskup (tak, jakž někteří píší, dary porušen jsa) toho učiniti nemeškal. A když byly připraveny všecky věci, kteréž k tomu náležaly a Strachkvas stál při oltáři před arcibiskupem mezi dvěma suffragány a tu oči svých sem i tam obraceti = cti, slávy.
Strana 149
SMRT STRACHKVASOVA. 149 počal. A když se vedlé obyčeje na zemi před ol- tářem rozprostřel, toť na znamení, že jest neho- den toho duostojenství, ďábel do něho vstúpil a hrozně jím lomcoval a od něho neodšel, až z něho duši vypudil. A to proto, poněvadž jest, když jemu bylo z vůle Boží to biskupství od Vojtěcha podáváno, přijíti jeho nechtěl, již spravedlivým saudem Božím neštastnau smrtí zachvácen sa, že jest jeho dosáhnúti nemohl. A vůle jeho vše- tečná a neupřímá jest přetržena proto, aby sv. biskup ten, i nepřítomný jsa, po všeckny dni ži- vota svého biskupem Pražským byl. Biskupa voleného zlý duch za- dávil. (Vojtěch v Uhrách.) / L. 990. Biskup Vojtěch předstúpiv před papeže Jana, jenž byl toho jménaXVI., oznamoval jemu svú příhodu, která se jemu stala při jeho nočním modlení, že se jemu ukázal P. Ježíš na kříži a rozkázal jemu, aby šel do svého biskupství, aby navštívil Uhry a Slováky a toho jinák aby ne- činil. Papež vyslyšav jej, řekl: »Otče sv., což jest tobě rozkázáno od Pána tvého, toho jinák nečiň.« Kterýžto dav políbení papeži, odšel a s opatem v klášteře sv. Alexí se i se všemi bratřími žalo- stivě rozžehnav a každého z ních obzvláštně po- líbiv, z Ríma vyšel a k horámi se obrátil. A když / 921 (R. 990) Míní se ovšem Apenniny. —
SMRT STRACHKVASOVA. 149 počal. A když se vedlé obyčeje na zemi před ol- tářem rozprostřel, toť na znamení, že jest neho- den toho duostojenství, ďábel do něho vstúpil a hrozně jím lomcoval a od něho neodšel, až z něho duši vypudil. A to proto, poněvadž jest, když jemu bylo z vůle Boží to biskupství od Vojtěcha podáváno, přijíti jeho nechtěl, již spravedlivým saudem Božím neštastnau smrtí zachvácen sa, že jest jeho dosáhnúti nemohl. A vůle jeho vše- tečná a neupřímá jest přetržena proto, aby sv. biskup ten, i nepřítomný jsa, po všeckny dni ži- vota svého biskupem Pražským byl. Biskupa voleného zlý duch za- dávil. (Vojtěch v Uhrách.) / L. 990. Biskup Vojtěch předstúpiv před papeže Jana, jenž byl toho jménaXVI., oznamoval jemu svú příhodu, která se jemu stala při jeho nočním modlení, že se jemu ukázal P. Ježíš na kříži a rozkázal jemu, aby šel do svého biskupství, aby navštívil Uhry a Slováky a toho jinák aby ne- činil. Papež vyslyšav jej, řekl: »Otče sv., což jest tobě rozkázáno od Pána tvého, toho jinák nečiň.« Kterýžto dav políbení papeži, odšel a s opatem v klášteře sv. Alexí se i se všemi bratřími žalo- stivě rozžehnav a každého z ních obzvláštně po- líbiv, z Ríma vyšel a k horámi se obrátil. A když / 921 (R. 990) Míní se ovšem Apenniny. —
Strana 150
150 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 990—991. Klášter Tata. hory přešel, přišel až do města Ancony a tu vsed na lodí, plavil se s jinými až do Scardony a do země Charvatské. A všed do města Modruše, učil a kázal slovo Boží a lid ten sprostný Char- vatský s pilností poslúchal. Tu on Vojtěch bi- skup (jakož kronika Opatovská, ukazuje) mnohé činil divy a Bajenus, král Bulgarský, o něm usly- šav, chtěl jej rád viděti. Ale biskup z vnuknutí Božího zprávu maje, že by král Uherský nětco od víry sv. křesťanské poblaudil, k němu pospíšil a z Charvatské Modruše až do Modruše Uherské třetího dne přišel a odtud do Ostřehoma a tu na- lezl krále a před ním jazykem Latinským kázal slovo Boží, takže jej při víře sv. křesťanské utvrdil. Tu nějaký člověk velmi znamenitý a bohatý, kterýž byl nedávno před tím přibral se z Apulí z hrabství sv. Severyna do Uherské země, jémuž jméno bylo Deodatus, ten byl toho času postavil slavný klášter v Uherské zemi i dožádal se na bi- skupu Vojtěchovi, aby mu toho kláštera posvětil (a on to velmi rád učinil) a byl na Vojtěcha velmi laskav. Na ten čas byli přišli z České země dva mládenci do království Uherského a uzřevše svého biskupa, poctivě se jemu klaněli. To vida Deo- datus otázal se jích, kdo by byli, a oni řekli: »Če- 1 Dnes nezachovaná.
150 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 990—991. Klášter Tata. hory přešel, přišel až do města Ancony a tu vsed na lodí, plavil se s jinými až do Scardony a do země Charvatské. A všed do města Modruše, učil a kázal slovo Boží a lid ten sprostný Char- vatský s pilností poslúchal. Tu on Vojtěch bi- skup (jakož kronika Opatovská, ukazuje) mnohé činil divy a Bajenus, král Bulgarský, o něm usly- šav, chtěl jej rád viděti. Ale biskup z vnuknutí Božího zprávu maje, že by král Uherský nětco od víry sv. křesťanské poblaudil, k němu pospíšil a z Charvatské Modruše až do Modruše Uherské třetího dne přišel a odtud do Ostřehoma a tu na- lezl krále a před ním jazykem Latinským kázal slovo Boží, takže jej při víře sv. křesťanské utvrdil. Tu nějaký člověk velmi znamenitý a bohatý, kterýž byl nedávno před tím přibral se z Apulí z hrabství sv. Severyna do Uherské země, jémuž jméno bylo Deodatus, ten byl toho času postavil slavný klášter v Uherské zemi i dožádal se na bi- skupu Vojtěchovi, aby mu toho kláštera posvětil (a on to velmi rád učinil) a byl na Vojtěcha velmi laskav. Na ten čas byli přišli z České země dva mládenci do království Uherského a uzřevše svého biskupa, poctivě se jemu klaněli. To vida Deo- datus otázal se jích, kdo by byli, a oni řekli: »Če- 1 Dnes nezachovaná.
Strana 151
SV. VOJTÉCH V UHRÁCH. 151 chové sme; po školách vandrujíce sem sme se do- stali.« A on jím řekl: »Kdo jest tento biskup?« A oni řekli: »To jest náš táta.« A on Deodatus říkal jemu »Tata«. A od toho jména také tomu klášteru dáno jméno Tata. Biskup pak obrátiv tu mnoho lidu k víře křesťanské a pokřtiv je ve jmé- na Trojice sv., rozkázaním Božským do svého se biskupství navrátil a knížeti svému list od Jana papeže přinesl, v kterémž témuž Boleslavovi dává se svoboda, chtělli by kde v své zemi jaký kostel neb klášter postaviti a nadati, to volně a svobodně aby mohl učiniti. (Zbytky pohanství v Praze vyhubeny.) L. 991. Město Pražské křesťané i pohané snáž- (R. 991) ně stavěli z té příčiny, neb sú znali, že jest kníže Boleslav toho vděčen, neb i on sám v stavení a zvláště domův Božích zvláštní rozkoš měl a děl- níky takové nad jiné miloval. Času toho na hoře, kteráž Petřín slove, mnoho lámali kamení a do města podávali. Ti pak kteříž tu skálu lámali, u jednoho velikého dubu příbytek jako dům sobě postavili a tu času zimního veliký dělali oheň, aby se hříli; a v tom ohni divní způsobové tvářností lidských sú se jím ukazovali. Ti pak, jenž byli náchylnější k pohanství, tomu ohni činili velikú poctivost a jemu se klaněli, totéž i křesťané ně- Oheň na Petříně.
SV. VOJTÉCH V UHRÁCH. 151 chové sme; po školách vandrujíce sem sme se do- stali.« A on jím řekl: »Kdo jest tento biskup?« A oni řekli: »To jest náš táta.« A on Deodatus říkal jemu »Tata«. A od toho jména také tomu klášteru dáno jméno Tata. Biskup pak obrátiv tu mnoho lidu k víře křesťanské a pokřtiv je ve jmé- na Trojice sv., rozkázaním Božským do svého se biskupství navrátil a knížeti svému list od Jana papeže přinesl, v kterémž témuž Boleslavovi dává se svoboda, chtělli by kde v své zemi jaký kostel neb klášter postaviti a nadati, to volně a svobodně aby mohl učiniti. (Zbytky pohanství v Praze vyhubeny.) L. 991. Město Pražské křesťané i pohané snáž- (R. 991) ně stavěli z té příčiny, neb sú znali, že jest kníže Boleslav toho vděčen, neb i on sám v stavení a zvláště domův Božích zvláštní rozkoš měl a děl- níky takové nad jiné miloval. Času toho na hoře, kteráž Petřín slove, mnoho lámali kamení a do města podávali. Ti pak kteříž tu skálu lámali, u jednoho velikého dubu příbytek jako dům sobě postavili a tu času zimního veliký dělali oheň, aby se hříli; a v tom ohni divní způsobové tvářností lidských sú se jím ukazovali. Ti pak, jenž byli náchylnější k pohanství, tomu ohni činili velikú poctivost a jemu se klaněli, totéž i křesťané ně- Oheň na Petříně.
Strana 152
152 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 992. Kostel sv. Vavřince na Petříně. (R. 992) I (931) kteří s ními spolu činili. Když pak více a více taková věc se při tom ohni ukazovala, tak jakoby tu něco svatého bylo, velmi se to rozhlásilo a po- hané i křesťané někteří časem nočním tam běha- jíce dříví na oheň přikládali a vidúce takové lidi v tom ohni a k sobě podobné, pravili, že by tu otcův a předkův jich duše od hříchů se čistily, někteří pak chleby a jiní peníze za ně obětujíc na ten oheň metali. Kníže Boleslav, když o tom usly- šal, znamenav z naučení kněžského, žeby se tu ďá- blové v tvářnostech lidských ukazovali, služeb- níky své tam poslav, oheň zhasiti a dub podsekati rozkázal. Pohané to velmi těžce nesli a často se na to místo navracujíce, oheň tu zapalovali. L. 992. Času jarního na tom místě jako prvé opět někdo oheň zapálil a lid pohanský tam valně běžal a chtíce toho jako mocí brániti, aby ten oheň od žádného udušen nebyl, jedni druhým pravili, že mnohém kražší osoby v tom ohni toho času, než léta předešlého, se ukazují. Kníže jako pán křesťanský z vuole biskupa svého poslav tam mnohem větší počet než prvé služebníkuov, kázal oheň udusiti a jámu zasauti a hned bez meškání rozkázal na tom místě kostel ve jméno sv. Va- vřince založiti a rychle dokonati. A to proto, po- něvadž takovau chtivost má lid pohanský se ohni (jako někdy Kaldeové) klaněti, aby radějí pocti- vost i obět činěna byla tomu, kterýž skrze trápení
152 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 992. Kostel sv. Vavřince na Petříně. (R. 992) I (931) kteří s ními spolu činili. Když pak více a více taková věc se při tom ohni ukazovala, tak jakoby tu něco svatého bylo, velmi se to rozhlásilo a po- hané i křesťané někteří časem nočním tam běha- jíce dříví na oheň přikládali a vidúce takové lidi v tom ohni a k sobě podobné, pravili, že by tu otcův a předkův jich duše od hříchů se čistily, někteří pak chleby a jiní peníze za ně obětujíc na ten oheň metali. Kníže Boleslav, když o tom usly- šal, znamenav z naučení kněžského, žeby se tu ďá- blové v tvářnostech lidských ukazovali, služeb- níky své tam poslav, oheň zhasiti a dub podsekati rozkázal. Pohané to velmi těžce nesli a často se na to místo navracujíce, oheň tu zapalovali. L. 992. Času jarního na tom místě jako prvé opět někdo oheň zapálil a lid pohanský tam valně běžal a chtíce toho jako mocí brániti, aby ten oheň od žádného udušen nebyl, jedni druhým pravili, že mnohém kražší osoby v tom ohni toho času, než léta předešlého, se ukazují. Kníže jako pán křesťanský z vuole biskupa svého poslav tam mnohem větší počet než prvé služebníkuov, kázal oheň udusiti a jámu zasauti a hned bez meškání rozkázal na tom místě kostel ve jméno sv. Va- vřince založiti a rychle dokonati. A to proto, po- něvadž takovau chtivost má lid pohanský se ohni (jako někdy Kaldeové) klaněti, aby radějí pocti- vost i obět činěna byla tomu, kterýž skrze trápení
Strana 153
ZBYTKY POHANSTVÍ V ČECHÁCH. 153 ohně mučedlníky své k sobě přijímal, jakožto sv. Vavřince. T. č. kněz jeden z národu Českého v zá- koně Božím velmi vyučený, jménem Prosti- voj, lid ten sprostný velmi pilně zákonu Božímu a řáduom křesťanským učil a mnoho pohanuov k sv. čtení obrátil. A toho kníže byl velmi vdě- čen a kněze Prostivoje nad jiné miloval. I přiho- dilo se, že muž jeden velmi znamenitý a bohatý z Vršovic jmenem Hrabodoj, aby knížeti proti- myslnost učinil, Prostivoje k sobě pod způsobem náboženství do Ruzyně pozval a když od něho šel, na té cestě jej zabiti a zakopati rozkázal. Takový účinek když byl oznámen knížeti, kázal jeho pilně hledati a když tělo jeho pod jedním dubem zako- pané nalezeno bylo, odtuď jest vzato a v kostele sv. Matauše pohřebeno. A na tom místě, kde jest Prostivoj kněz zamordován, kázal kníže k pocti- vosti P. Marie a sv. Fabiana a Šebestiana ko- stel kamenný postaviti nad vsí, kteráž slula Li- boc, a potom jej kázal i posvětiti. Kněz Pro- stivoj zabit. Ruzyně. Kostel v Libotci. (Založení kláštera břevnovského.) L. 993. Boleslav milostivý a Vojtěch biskup, (R. 993) muž svatý, často se spolu scházeli a rozličná mezi sebú o rozmnožení sv. víry křesťanské mívali roz- mlúvaní, až dne jednoho jdúce z kostela sv. Víta, Sen biskupův.
ZBYTKY POHANSTVÍ V ČECHÁCH. 153 ohně mučedlníky své k sobě přijímal, jakožto sv. Vavřince. T. č. kněz jeden z národu Českého v zá- koně Božím velmi vyučený, jménem Prosti- voj, lid ten sprostný velmi pilně zákonu Božímu a řáduom křesťanským učil a mnoho pohanuov k sv. čtení obrátil. A toho kníže byl velmi vdě- čen a kněze Prostivoje nad jiné miloval. I přiho- dilo se, že muž jeden velmi znamenitý a bohatý z Vršovic jmenem Hrabodoj, aby knížeti proti- myslnost učinil, Prostivoje k sobě pod způsobem náboženství do Ruzyně pozval a když od něho šel, na té cestě jej zabiti a zakopati rozkázal. Takový účinek když byl oznámen knížeti, kázal jeho pilně hledati a když tělo jeho pod jedním dubem zako- pané nalezeno bylo, odtuď jest vzato a v kostele sv. Matauše pohřebeno. A na tom místě, kde jest Prostivoj kněz zamordován, kázal kníže k pocti- vosti P. Marie a sv. Fabiana a Šebestiana ko- stel kamenný postaviti nad vsí, kteráž slula Li- boc, a potom jej kázal i posvětiti. Kněz Pro- stivoj zabit. Ruzyně. Kostel v Libotci. (Založení kláštera břevnovského.) L. 993. Boleslav milostivý a Vojtěch biskup, (R. 993) muž svatý, často se spolu scházeli a rozličná mezi sebú o rozmnožení sv. víry křesťanské mívali roz- mlúvaní, až dne jednoho jdúce z kostela sv. Víta, Sen biskupův.
Strana 154
154 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 993. Sen knížete. / 941 kázali vší čeledi doma zůstati; pojavše se za ruce vedli se spolu do jednoho lesa, kterýž slúl Břev- ňov. A když přišli k místu jednomu, tak jakž byli duchem Božím naučeni, zastavili se a uzřeli pra- men vody. I řekl biskup: »Milý synu, nyní jsem vzpomenul, že časem nočním ukázal mi P. Buoh tuto vodu a rozkázal mi při ní kostel ve jméno sv. Benedikta postaviti a jej posvětiti a uvésti do něho bratří zákona sv. Benedikta.« I odpověděl kníže a řekl: »Milý otče, oznámímť i já tobě také, jaké jsem této noci vidění viděl, a vidí mi se, že více na jevě než ve spaní zdálo mi se, ano andělé služebníci Boží pojavše mne vedli mě před stolici Božské velebnosti. I řekl ke mně ten, kterýž se- děl na truonu: „Vidíš tyto lesy a hory?"« a já padl jsem před ním, a řekl jsem: »"Milostivý pa- »ne, vidím."« I řekl ke mně: »„Vstaň rychle a »jdi a rozkaž kostel ve jménu mém a sv. Bene- »dikta postaviti na tom místě, kdež najdeš hojný »pramen vody studené."« I řekl sem: »„Pane, »půjdu, a tak učiním."« Protož, milý otče, snad tento jest pramen, k kterémuž jsme tuto skrze anděla jeho přivedeni.« A v tom rychle vyprajštil se pramen a u/kázal se mnohém hojnější než prvé byl. I řekl biskup: »To jest vuole Boží, protož na- vraťme se a zítra v tuto hodinu na tomto místě postavíce se s dělníky vykonáme to, což míti ráčí P. Buoh.« ae-
154 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 993. Sen knížete. / 941 kázali vší čeledi doma zůstati; pojavše se za ruce vedli se spolu do jednoho lesa, kterýž slúl Břev- ňov. A když přišli k místu jednomu, tak jakž byli duchem Božím naučeni, zastavili se a uzřeli pra- men vody. I řekl biskup: »Milý synu, nyní jsem vzpomenul, že časem nočním ukázal mi P. Buoh tuto vodu a rozkázal mi při ní kostel ve jméno sv. Benedikta postaviti a jej posvětiti a uvésti do něho bratří zákona sv. Benedikta.« I odpověděl kníže a řekl: »Milý otče, oznámímť i já tobě také, jaké jsem této noci vidění viděl, a vidí mi se, že více na jevě než ve spaní zdálo mi se, ano andělé služebníci Boží pojavše mne vedli mě před stolici Božské velebnosti. I řekl ke mně ten, kterýž se- děl na truonu: „Vidíš tyto lesy a hory?"« a já padl jsem před ním, a řekl jsem: »"Milostivý pa- »ne, vidím."« I řekl ke mně: »„Vstaň rychle a »jdi a rozkaž kostel ve jménu mém a sv. Bene- »dikta postaviti na tom místě, kdež najdeš hojný »pramen vody studené."« I řekl sem: »„Pane, »půjdu, a tak učiním."« Protož, milý otče, snad tento jest pramen, k kterémuž jsme tuto skrze anděla jeho přivedeni.« A v tom rychle vyprajštil se pramen a u/kázal se mnohém hojnější než prvé byl. I řekl biskup: »To jest vuole Boží, protož na- vraťme se a zítra v tuto hodinu na tomto místě postavíce se s dělníky vykonáme to, což míti ráčí P. Buoh.« ae-
Strana 155
ZALOŽENÍ KLÁŠTERA BŘEVNOVSKÉHO. 155 Druhého pak dne pojavše mnoho dělníkův za- ložili sú dům Boží, tak jak jim od P. Boha rozká- záno a uvedli tam bratří řádu sv. Benedikta. To když uslyšal lid křesťanský, toho díla velmi po- mocni byli, tak že toho roku i kostel i duom bra- tr[z]ský dokonán, také i od biskupa posvěcen. A kníže ty bratří opatřil časnú živností,, nadání veliké učiniv, a to všecko listem pod svú pečetí upevnil, kterýžto list zůstal až do dnešního dne a byl také v mých rukú, a jest napsán slovy la- tinskými, kterýž se takto vykládá,: »Ve jméno sv. a nerozdílné Trojice. Amen. Boleslav, Boží milostí kníže Český, všem tento list čtúcím vzka- zuje pozdraveni v tom, jenž jest všech spasení. Aby ty věci, kteréž se opatrně působí, z paměti nevyšly, ale psaním a svědky aby upevněny byly, protož známo buď všem, tak přítomným jako bu- dúcím, že já Božským vnuknutím sa nucen, pro mé duše spasení i všech předkův mých, klášter Břevňovský spolu s ctihodným otcem, p. Vojtě- chem, Pražským biskupem, s povolením Jana pa- peže, chvalitebně jsem postaviti rozkázal k obý- vání mnichuom, tu aby oni své P. Bohu modlitby obětovali, a nadal. Dal sem jim ves Břevňov jmé- nem, tu před klášterem se všemi obyvateli a k to- Kostel sv. Benedikta na Břevňově. List klá- štera Břev- ňovského. = vezdejšími potřebami. — 2 List tento, podnes za- chovaný, jest však na r. 993 padělán v I. pol. XIII. stol.
ZALOŽENÍ KLÁŠTERA BŘEVNOVSKÉHO. 155 Druhého pak dne pojavše mnoho dělníkův za- ložili sú dům Boží, tak jak jim od P. Boha rozká- záno a uvedli tam bratří řádu sv. Benedikta. To když uslyšal lid křesťanský, toho díla velmi po- mocni byli, tak že toho roku i kostel i duom bra- tr[z]ský dokonán, také i od biskupa posvěcen. A kníže ty bratří opatřil časnú živností,, nadání veliké učiniv, a to všecko listem pod svú pečetí upevnil, kterýžto list zůstal až do dnešního dne a byl také v mých rukú, a jest napsán slovy la- tinskými, kterýž se takto vykládá,: »Ve jméno sv. a nerozdílné Trojice. Amen. Boleslav, Boží milostí kníže Český, všem tento list čtúcím vzka- zuje pozdraveni v tom, jenž jest všech spasení. Aby ty věci, kteréž se opatrně působí, z paměti nevyšly, ale psaním a svědky aby upevněny byly, protož známo buď všem, tak přítomným jako bu- dúcím, že já Božským vnuknutím sa nucen, pro mé duše spasení i všech předkův mých, klášter Břevňovský spolu s ctihodným otcem, p. Vojtě- chem, Pražským biskupem, s povolením Jana pa- peže, chvalitebně jsem postaviti rozkázal k obý- vání mnichuom, tu aby oni své P. Bohu modlitby obětovali, a nadal. Dal sem jim ves Břevňov jmé- nem, tu před klášterem se všemi obyvateli a k to- Kostel sv. Benedikta na Břevňově. List klá- štera Břev- ňovského. = vezdejšími potřebami. — 2 List tento, podnes za- chovaný, jest však na r. 993 padělán v I. pol. XIII. stol.
Strana 156
IOb V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 993. mu země hojný okrslek, také i horu nevoranú, kteráž se od kláštera k poledni vztahuje, počnúc od nějakého místa, jenž slove Žernovnice,, tu kdež se mlajnské láme kamení, až do Lestce, od Lestce až do kamene velikého, kterýž jest položen vedlé cesty, kterauž se jede k městu Praze. Ves také, kteráž Veleslavín slove, se všemi obyvateli. Také aby mohli vinice vzdělávati, dává se jim hojná země i s tím lesem jenž slove Šatov, také i tu horu velikú nevornú ode vsi Křešovic až do vsi řečené Liboc, i s tím lesem k tomu náležitým, řečeným Malejov. Ves také Ruzyni s dědinami, s lukami i se vší náležitostí; ve vsi řečené Ku- romrtice, tři člověky, s hojnými dědinami4. V mě- stě Praze desátý trh a desátý peníz saudu a de- sátého člověka vězně a třidcet osedlých člověkův i s jejich domy, jenž by byli rozliční řemeslníci, dva mlýny pod hradem Pražským a kus řeky Vhltavy až po tři jezy mlýnské; tu také ves, kteráž slove na Vraním s osadními i s kostelem, k kterémuž kostelu desátý díl ze všech věcí z dvoru našeho v Rodotíně, sme způsobili; z La- hovic rybáře všecky i s tau vsí i s řekau; dali sme, počnúc od Královy hory, oba potoky, Duben a Nyní zaniklé. — 2 Text listiny Kuromirtvice, dnes 4 = pole. — Text zaniklé. — 3 = poddané sedláky. — listiny správně Radotín. —
IOb V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 993. mu země hojný okrslek, také i horu nevoranú, kteráž se od kláštera k poledni vztahuje, počnúc od nějakého místa, jenž slove Žernovnice,, tu kdež se mlajnské láme kamení, až do Lestce, od Lestce až do kamene velikého, kterýž jest položen vedlé cesty, kterauž se jede k městu Praze. Ves také, kteráž Veleslavín slove, se všemi obyvateli. Také aby mohli vinice vzdělávati, dává se jim hojná země i s tím lesem jenž slove Šatov, také i tu horu velikú nevornú ode vsi Křešovic až do vsi řečené Liboc, i s tím lesem k tomu náležitým, řečeným Malejov. Ves také Ruzyni s dědinami, s lukami i se vší náležitostí; ve vsi řečené Ku- romrtice, tři člověky, s hojnými dědinami4. V mě- stě Praze desátý trh a desátý peníz saudu a de- sátého člověka vězně a třidcet osedlých člověkův i s jejich domy, jenž by byli rozliční řemeslníci, dva mlýny pod hradem Pražským a kus řeky Vhltavy až po tři jezy mlýnské; tu také ves, kteráž slove na Vraním s osadními i s kostelem, k kterémuž kostelu desátý díl ze všech věcí z dvoru našeho v Rodotíně, sme způsobili; z La- hovic rybáře všecky i s tau vsí i s řekau; dali sme, počnúc od Královy hory, oba potoky, Duben a Nyní zaniklé. — 2 Text listiny Kuromirtvice, dnes 4 = pole. — Text zaniklé. — 3 = poddané sedláky. — listiny správně Radotín. —
Strana 157
ZAKLÁDACÍ LISTINA BŘEVNOVSKA. 157 Šala, s řekau Vhltavú, s druhé strany též řeky, od Budynice až do Křešova a až do vsi, jenž slove Slaptice,, desátky ze všech dědin našich ve vsi Poříčí i ve dvoře, jenž náležejí k Rybníku, a les všecken na břehu té řeky k stavení stodol i jez k vzdělání mlajnuov, Libčice ves s řekau, s ry- báři, s dědinami i s lesem počna od toho místa, jenž slove Strahov, až do Podhotís. V Plzen- ském kraji ves řečenú Oprnice a druhú Němčice, s jejich náležitostmi. V Chrudimském kraji dvě vsi Střebestovice blízko od Sacké s dědinami, s lukami i s jezery, druhau Mračenice se všemi dědinami hojnými mezi lesy, vůkol toho vrchu, jenž slove Křech, i s lukami. V Chocebuzi kostel s dvěma dvory a hojnú zemi i s horau, řečenau Ostrov. V kraji také Litoměřicském dal sem ves řečenú Hřidel, s lidmi, s lesem, k tomu náležitým, s tůněmi a s řekau Ohří až do Labe. A ves Vlej- roh, se všemi náležitostmi, nad to také aby kaž- dého roku, k posvícení toho kostela svrchu psa- ného, purgkrabě Pražský kterýž by byl, aby byl povinen platiti 300 peněz, kamen vosku na svíce k témuž kostelu neb klášteru a 3 vědra medu, 1 Text listiny Slapčice. —2 Míní se osady, nyní pražské části, Poříč a Na rybníčku. — Dnes čtou se ta jména Strabol, Podhrodce. — 4 Nyní les Keřsko. — Nyní se čte Hrdly a V Lencích (dnes St. Mlýnce).
ZAKLÁDACÍ LISTINA BŘEVNOVSKA. 157 Šala, s řekau Vhltavú, s druhé strany též řeky, od Budynice až do Křešova a až do vsi, jenž slove Slaptice,, desátky ze všech dědin našich ve vsi Poříčí i ve dvoře, jenž náležejí k Rybníku, a les všecken na břehu té řeky k stavení stodol i jez k vzdělání mlajnuov, Libčice ves s řekau, s ry- báři, s dědinami i s lesem počna od toho místa, jenž slove Strahov, až do Podhotís. V Plzen- ském kraji ves řečenú Oprnice a druhú Němčice, s jejich náležitostmi. V Chrudimském kraji dvě vsi Střebestovice blízko od Sacké s dědinami, s lukami i s jezery, druhau Mračenice se všemi dědinami hojnými mezi lesy, vůkol toho vrchu, jenž slove Křech, i s lukami. V Chocebuzi kostel s dvěma dvory a hojnú zemi i s horau, řečenau Ostrov. V kraji také Litoměřicském dal sem ves řečenú Hřidel, s lidmi, s lesem, k tomu náležitým, s tůněmi a s řekau Ohří až do Labe. A ves Vlej- roh, se všemi náležitostmi, nad to také aby kaž- dého roku, k posvícení toho kostela svrchu psa- ného, purgkrabě Pražský kterýž by byl, aby byl povinen platiti 300 peněz, kamen vosku na svíce k témuž kostelu neb klášteru a 3 vědra medu, 1 Text listiny Slapčice. —2 Míní se osady, nyní pražské části, Poříč a Na rybníčku. — Dnes čtou se ta jména Strabol, Podhrodce. — 4 Nyní les Keřsko. — Nyní se čte Hrdly a V Lencích (dnes St. Mlýnce).
Strana 158
158 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 993—994. / 94V 30 sýrův a 70 chlebův. Auředník pak kraje Plzenského k slavnosti Velikonoční 300 peněz ať platí i při slav/nosti sv. Ducha též 300 a na sv. Michala tolikéž. Ustanovil sem a zřídil, aby ze všech cel vší České země desátý tajden k užitku Břevňovského kostela obrácen byl, totiž v Doma- žlicích, v Kralupech, v Chlumci, na Strážnicii, v Litoměřicích, v Austí na Labi. Nadto ještě sem přidal desátý trh, desátý peníz z každého saudu v těchto městech, totiž v Slaném, v Plzni, v Li- toměřicích, v Kauřimi, v Chrudimi. Zdálo mi se také i toto v přítomnosti znamenitějších této země ustanoviti, aby všickni lidé Břevňovského kostela v každém kraji od jich práva svobodni a vyňati byli, aby jim nebylo náležité městeček, stavěti, ani mostův opravovati ani k žádnému saudu před kterúžkoli mocnú osobú, jediné před svým opa- tem státi, ani k jakému kde saudu aby nebyli po- tahováni, myslivcův ani jakých této země zname- nitých aby pohostinu do kláštera nepřijímali, je- diné leč z dobré vůle to učiniti že by chtěli. Toto poslední také sem pevně zřídil, aby což by koli lidé Břevňovského kláštera po vodách vší České země aneb po cestách k užitku mnichovskému, vezli, před každým právem a od každého cla aby Dnes čteme Na Sternici = na Třtěnici u Litomyšle. Míní se hrady. — = mnichů, klášternímu. —
158 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 993—994. / 94V 30 sýrův a 70 chlebův. Auředník pak kraje Plzenského k slavnosti Velikonoční 300 peněz ať platí i při slav/nosti sv. Ducha též 300 a na sv. Michala tolikéž. Ustanovil sem a zřídil, aby ze všech cel vší České země desátý tajden k užitku Břevňovského kostela obrácen byl, totiž v Doma- žlicích, v Kralupech, v Chlumci, na Strážnicii, v Litoměřicích, v Austí na Labi. Nadto ještě sem přidal desátý trh, desátý peníz z každého saudu v těchto městech, totiž v Slaném, v Plzni, v Li- toměřicích, v Kauřimi, v Chrudimi. Zdálo mi se také i toto v přítomnosti znamenitějších této země ustanoviti, aby všickni lidé Břevňovského kostela v každém kraji od jich práva svobodni a vyňati byli, aby jim nebylo náležité městeček, stavěti, ani mostův opravovati ani k žádnému saudu před kterúžkoli mocnú osobú, jediné před svým opa- tem státi, ani k jakému kde saudu aby nebyli po- tahováni, myslivcův ani jakých této země zname- nitých aby pohostinu do kláštera nepřijímali, je- diné leč z dobré vůle to učiniti že by chtěli. Toto poslední také sem pevně zřídil, aby což by koli lidé Břevňovského kláštera po vodách vší České země aneb po cestách k užitku mnichovskému, vezli, před každým právem a od každého cla aby Dnes čteme Na Sternici = na Třtěnici u Litomyšle. Míní se hrady. — = mnichů, klášternímu. —
Strana 159
VPÁDY POLÁKU DO ČECH. 159 svobodni byli a žádnému aby nic neplatili. Takú, zajisté svobodu, na žádost poctivého muže p. Voj- těcha biskupa Břevňovskému klášteru na věčnost puojčenú a tímto listem stvrzenú a pečeti mé při- věšením upevnil sem a utvrdil a na oltář sv. Be- nedikta mými vlastními rukama sem položil, prose, aby všecky odporníky a tohoto listu pře- rušitele on biskup v kladbu dal a on toho tu hned učiniti neobmeškal. Dán skrze ruce pána Křišťana de Scala, bratra osvíceného knížete Bo- leslava, leta milosti devětistého devadesátého třetího, ten den při posvícení kláštera svrchu psaného.« (Vpády Poláků.) L. 994. Měčislav, kníže Polské, kterýž měl ně- (R. 994) kdy za manželku Dumbravku, sestru vlastní kní- žete Boleslava Milostivého, zapomenuv se nad příbuzností, mnohé s svými Poláky činil škody Čechům okolo Kladska a v těch krajinách České země půlnočních a východních. Kníže Boleslav často činil k němu psaní, jeho prose, aby svým Polákům zapověděl těch škod činiti, ale on toho zanedbal. A v tom Vladomir, kterýž po smrti otce svého Svantoslava zabil svá dva bratry, Olha, a Jaropolka, zbauřiv se proti Měčislavovi, Poláci v Če- chách škodu činili. 1 Tisk Take; originál Hanc. — 2 Tisk Olhu.
VPÁDY POLÁKU DO ČECH. 159 svobodni byli a žádnému aby nic neplatili. Takú, zajisté svobodu, na žádost poctivého muže p. Voj- těcha biskupa Břevňovskému klášteru na věčnost puojčenú a tímto listem stvrzenú a pečeti mé při- věšením upevnil sem a utvrdil a na oltář sv. Be- nedikta mými vlastními rukama sem položil, prose, aby všecky odporníky a tohoto listu pře- rušitele on biskup v kladbu dal a on toho tu hned učiniti neobmeškal. Dán skrze ruce pána Křišťana de Scala, bratra osvíceného knížete Bo- leslava, leta milosti devětistého devadesátého třetího, ten den při posvícení kláštera svrchu psaného.« (Vpády Poláků.) L. 994. Měčislav, kníže Polské, kterýž měl ně- (R. 994) kdy za manželku Dumbravku, sestru vlastní kní- žete Boleslava Milostivého, zapomenuv se nad příbuzností, mnohé s svými Poláky činil škody Čechům okolo Kladska a v těch krajinách České země půlnočních a východních. Kníže Boleslav často činil k němu psaní, jeho prose, aby svým Polákům zapověděl těch škod činiti, ale on toho zanedbal. A v tom Vladomir, kterýž po smrti otce svého Svantoslava zabil svá dva bratry, Olha, a Jaropolka, zbauřiv se proti Měčislavovi, Poláci v Če- chách škodu činili. 1 Tisk Take; originál Hanc. — 2 Tisk Olhu.
Strana 160
160 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 994—995. Čechové hu- bili Polskú zemi. velikau jemu v Polště činil škodu a dobyl jemu hradu, jenž slove Přemysl, a hradu řečeného Čir- ven a tak pomalu jednák všecku Radimickú kra- jinu sobě podmanil. Uslyšav Boleslav, že takovú znamenitú škodu Vladomir v Polště činí, sebrav vojsko Čechův, poslal je na Měčislava, svého švagra a nepřítele; ale on maje s Vladomirem dosti činiti, Čechům nemohl odpěrati. Krásata pak Sukoradský, jenž byl vůdce a hajtman voj- ska Českého, velikú škodu ohněm a železem Po- lákům činil, tak že v brzkém času dobyl města Krakova a posádku, kteráž nad ním byla na vrchu, jenž slove Wawel, také opanoval a svými je Čechy osadil. V tom přišly noviny nepravé do knížetství Polského, že by Boleslav, kníže Český, táhl se všemi Čechy, chtě všecku zemi Polskú opanovati. To když uslyšal Měčislav, ujel s svým synem Boleslavem i s haufy na veliké lesy. Ale když od svých špehéřův uslyšal, že ty noviny ne- jsú pravé, zase se k Krakovu obrátil a Čechům činil velikú škodu. Krasata z Sukorad rychle posly věrné vypravil do Čech k knížeti svému, jeho, aby retovati poslal, žádaje, a špíže na Kra- kov podal, při tom oznamuje, že jsú Poláci Bo- leslava, syna Mečislavova, sobě za kníže volili. Boleslav vyslyšav posly, žádost Krasatovu i ji- Tisk retowal.
160 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 994—995. Čechové hu- bili Polskú zemi. velikau jemu v Polště činil škodu a dobyl jemu hradu, jenž slove Přemysl, a hradu řečeného Čir- ven a tak pomalu jednák všecku Radimickú kra- jinu sobě podmanil. Uslyšav Boleslav, že takovú znamenitú škodu Vladomir v Polště činí, sebrav vojsko Čechův, poslal je na Měčislava, svého švagra a nepřítele; ale on maje s Vladomirem dosti činiti, Čechům nemohl odpěrati. Krásata pak Sukoradský, jenž byl vůdce a hajtman voj- ska Českého, velikú škodu ohněm a železem Po- lákům činil, tak že v brzkém času dobyl města Krakova a posádku, kteráž nad ním byla na vrchu, jenž slove Wawel, také opanoval a svými je Čechy osadil. V tom přišly noviny nepravé do knížetství Polského, že by Boleslav, kníže Český, táhl se všemi Čechy, chtě všecku zemi Polskú opanovati. To když uslyšal Měčislav, ujel s svým synem Boleslavem i s haufy na veliké lesy. Ale když od svých špehéřův uslyšal, že ty noviny ne- jsú pravé, zase se k Krakovu obrátil a Čechům činil velikú škodu. Krasata z Sukorad rychle posly věrné vypravil do Čech k knížeti svému, jeho, aby retovati poslal, žádaje, a špíže na Kra- kov podal, při tom oznamuje, že jsú Poláci Bo- leslava, syna Mečislavova, sobě za kníže volili. Boleslav vyslyšav posly, žádost Krasatovu i ji- Tisk retowal.
Strana 161
ČECHOVÉ A POLACI. 161 ných všech Čechuov, na Krakově obývajících, hned aby vyplnil, pilně pospíšil a dvanáct set lidu z Čech do Polsky vypravil a Krakov i jiné hrady opatřil hojnú špíží. (Vojtěch a Gaudencius.) / L. 995. Biskup Vojtěch znamenav, že chce to (R. 995) / 951 od něho míti P. Buoh, aby jemu hřivnu sobě svě- řenú navrátil, svolav kněží, žádal jich, aby jeho a na malý čas odpustili, že chce jíti a lidu to mu, kterýž P. Boha nezná, slovo Boží kázati a jej učiti a k sv. víře křesťanské přivésti. Oni pak nemohúce jeho slušné žádosti odepříti, dali jemu v tom povolení, kterýž hned nemeškaje a pojav bratra Gaudencia, vyšel z Prahy měsíce dubna den sedmnáctý. Uslyšavše o tom mníškové, kte- říž byli vyšli s Vojtěchem z Říma z kláštera sv. Alexí a na ten čas obývali v klášteře sv. Jana na Ostrově, rychle pospíšili, aby jej ještě v Pra- ze mohli zastihnúti, ale nenaležše jeho plakali a za ním jako synové za svým otcem duchovním běželi a uhonili jej v Kladště a nalezli v kaple sv. Petra, an se tu P. Bohu modlí a Gaudencius před ním mši slauží. I řekli jemu: »Otče sv., kamž se bez nás bé- řeš? Však my sme s tebú jíti hotovi a tebe ni- kterakž neopustíme.« A on řekl: »Synové milí, Kronika II. Sv. Vojtěch vyšel z Prahy do Polsky. 11
ČECHOVÉ A POLACI. 161 ných všech Čechuov, na Krakově obývajících, hned aby vyplnil, pilně pospíšil a dvanáct set lidu z Čech do Polsky vypravil a Krakov i jiné hrady opatřil hojnú špíží. (Vojtěch a Gaudencius.) / L. 995. Biskup Vojtěch znamenav, že chce to (R. 995) / 951 od něho míti P. Buoh, aby jemu hřivnu sobě svě- řenú navrátil, svolav kněží, žádal jich, aby jeho a na malý čas odpustili, že chce jíti a lidu to mu, kterýž P. Boha nezná, slovo Boží kázati a jej učiti a k sv. víře křesťanské přivésti. Oni pak nemohúce jeho slušné žádosti odepříti, dali jemu v tom povolení, kterýž hned nemeškaje a pojav bratra Gaudencia, vyšel z Prahy měsíce dubna den sedmnáctý. Uslyšavše o tom mníškové, kte- říž byli vyšli s Vojtěchem z Říma z kláštera sv. Alexí a na ten čas obývali v klášteře sv. Jana na Ostrově, rychle pospíšili, aby jej ještě v Pra- ze mohli zastihnúti, ale nenaležše jeho plakali a za ním jako synové za svým otcem duchovním běželi a uhonili jej v Kladště a nalezli v kaple sv. Petra, an se tu P. Bohu modlí a Gaudencius před ním mši slauží. I řekli jemu: »Otče sv., kamž se bez nás bé- řeš? Však my sme s tebú jíti hotovi a tebe ni- kterakž neopustíme.« A on řekl: »Synové milí, Kronika II. Sv. Vojtěch vyšel z Prahy do Polsky. 11
Strana 162
162 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 995. Pět bratrův svatých. vůli Boží žádný z nás nemuož se protiviti. Pro- tož poďtež, ale nedaleko, a kdež vám ukáži, tu zůstanete, až já se k vám navrátím, neb já vím, kterého času mám se s vámi před P. Bohem shle- dati.« A když jsú spolu šli skrze Slezskú zemi až na Polské pomezí a přišli do jednoho velikého lesu, nedaleko od Kazimíře, jenž jest v Větši Polště, řekl Vojtěch k svým bratřím: »Synové milí, pod poslušenstvím vám rozkazuji, zuostaňte tuto. Zachováteli mé přikázaní, život věčný jistě míti budete.« Kteříž tak učinili a v jednom místě, oblíbivše sobě paušť, tu bydlili, P. Bohu slaužíce ve dne i v noci. Vojtěch pak a Gaudencius do Polské země přišedše, kázali slovo Boží a když přišli do Gnízdna, tu Vojtěch Gaudencia v tom městě místo biskupa učinil a práci duchovní jemu po- ručiv, sám odšel a po městečkách, po vsech chodě víru Kristovu oznamoval a mnoho Polákuov po- křtil. — (Boje pohanů s křesťany.) Léta téhož, vidúce pohané ti, kteříž v Praze a okolo Prahy bydlili, že je tak velmi sužují kře- sťané, poslali sú do kraje Tetínského (neb tu najvíce pohanův bylo) jich žádajíce, aby jim na pomoc proti Pražským křesťanům přitáhli. Tu po malém času Samoslav Vranovský a Rotboj
162 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 995. Pět bratrův svatých. vůli Boží žádný z nás nemuož se protiviti. Pro- tož poďtež, ale nedaleko, a kdež vám ukáži, tu zůstanete, až já se k vám navrátím, neb já vím, kterého času mám se s vámi před P. Bohem shle- dati.« A když jsú spolu šli skrze Slezskú zemi až na Polské pomezí a přišli do jednoho velikého lesu, nedaleko od Kazimíře, jenž jest v Větši Polště, řekl Vojtěch k svým bratřím: »Synové milí, pod poslušenstvím vám rozkazuji, zuostaňte tuto. Zachováteli mé přikázaní, život věčný jistě míti budete.« Kteříž tak učinili a v jednom místě, oblíbivše sobě paušť, tu bydlili, P. Bohu slaužíce ve dne i v noci. Vojtěch pak a Gaudencius do Polské země přišedše, kázali slovo Boží a když přišli do Gnízdna, tu Vojtěch Gaudencia v tom městě místo biskupa učinil a práci duchovní jemu po- ručiv, sám odšel a po městečkách, po vsech chodě víru Kristovu oznamoval a mnoho Polákuov po- křtil. — (Boje pohanů s křesťany.) Léta téhož, vidúce pohané ti, kteříž v Praze a okolo Prahy bydlili, že je tak velmi sužují kře- sťané, poslali sú do kraje Tetínského (neb tu najvíce pohanův bylo) jich žádajíce, aby jim na pomoc proti Pražským křesťanům přitáhli. Tu po malém času Samoslav Vranovský a Rotboj
Strana 163
BOJE KRESTANU S ŽIDY. 163 Vladecký s mnohým počtem pohanův sú při- táhli a na jednom vrchu, jenž Srnobog slove, proti Klukovu se položili a zdmi se odělali, vysokými a ty zdi valy osypali. Pohané Pražští a Boleslav- ští to zvěďavše, hned jim na pomoc přibyli a zna- menavše, to místo že jest nedobyté a přístupu křesťané že k němu žádného míti nemohú, i po- čali velikú škodu okolo Prahy činiti, stáda zají- majíc, křesťany mordujíc tak, že se křesťanům velmi stýskalo. Ač to kníže Boleslav dobře vě- ďal, že křesťané těžkost mají, ale však bojem po- hanův utkati nesměl, neb se bál jich moci. Ač se křesťané často pohanův s toho vrchu sehnati po- kaušeli, však jích nemohli přemoci ani odtuď vy- tisknúti. Času pak podzimního, když již počalo velmi chladno a studeno býti, pohané nočním ča- sem při ohních sú ubezpečivše se leželi. Tu kře- sťané všecku svú sílu sebravše, vzavše i židy na pomoc, nenadále a hřmotně na pohany udeřili a dřív než pohané k svým lukům a střelám dospěli, až je křesťané mordovali velmi ukrutně. Samo- slav a Rotboj s malým počtem ušli a po lesích se rozschovali. Ráno pak Lidoslav, hajtman a vůdce lidu křesťanského, nemoha Samoslava a Rotboje mezi zjímanými ani zmordovanými nalézti, pilně je honiti kázal a všudy po lesích hledati. Samo- Pohané poraženi. Židé po- mohli kře- sťanuom na pohany. = ohradili.
BOJE KRESTANU S ŽIDY. 163 Vladecký s mnohým počtem pohanův sú při- táhli a na jednom vrchu, jenž Srnobog slove, proti Klukovu se položili a zdmi se odělali, vysokými a ty zdi valy osypali. Pohané Pražští a Boleslav- ští to zvěďavše, hned jim na pomoc přibyli a zna- menavše, to místo že jest nedobyté a přístupu křesťané že k němu žádného míti nemohú, i po- čali velikú škodu okolo Prahy činiti, stáda zají- majíc, křesťany mordujíc tak, že se křesťanům velmi stýskalo. Ač to kníže Boleslav dobře vě- ďal, že křesťané těžkost mají, ale však bojem po- hanův utkati nesměl, neb se bál jich moci. Ač se křesťané často pohanův s toho vrchu sehnati po- kaušeli, však jích nemohli přemoci ani odtuď vy- tisknúti. Času pak podzimního, když již počalo velmi chladno a studeno býti, pohané nočním ča- sem při ohních sú ubezpečivše se leželi. Tu kře- sťané všecku svú sílu sebravše, vzavše i židy na pomoc, nenadále a hřmotně na pohany udeřili a dřív než pohané k svým lukům a střelám dospěli, až je křesťané mordovali velmi ukrutně. Samo- slav a Rotboj s malým počtem ušli a po lesích se rozschovali. Ráno pak Lidoslav, hajtman a vůdce lidu křesťanského, nemoha Samoslava a Rotboje mezi zjímanými ani zmordovanými nalézti, pilně je honiti kázal a všudy po lesích hledati. Samo- Pohané poraženi. Židé po- mohli kře- sťanuom na pohany. = ohradili.
Strana 164
164 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 996. Židovská škola. / 957 slav sa na vysokém smrku a Rotboj na jedlí od- tuď nedaleko všemu tomu, co se dálo, dívali se. Tu že sú židé nad pohany statečnost ukázali, z té příčiny dopuštěno jim, aby sobě mezi kře- sťany na břehu řeky Vhltavy školu postavili a to místo v Menším městě Pražském pod klášterem P. Marie nad mostem, kdež byla ta škola posta- vena, ukazuje se. Od toho času již sú pohané více hlavy pozdvihnúti nesměli, neb jich/ moci den ode dne vždycky se umenšovalo. Tajně toliko mordy nad křesťany a pokautně, kdež mohli, pro- vozovali a tak po málu sú zahlazeni. Však proto jejích věštby, hádaní a kauzla za dlúhý čas mezi křesťany trvala. (R. 996) Vojtěch bi- skup sv. za- mordován. (Smrt sv. Vojtěcha.) L. 996. Biskup Český Vojtěch mnoho lidu po- hanského v Polště obrátiv k víře Kristově a po- křtiv je, do Prus se obrátil a tam semeno slova Božího pilně rozsíval a lid prostý se k němu vel- mi hrnul a měl s sebú velmi dobrého řečí vykla- dače. Když pak přišel k řece, kteráž slove Ossa, žádal, aby jej druhú stranu přeplavili. A když neměl co dáti od přívozu, přívozník dal jemu v hlavu veslem velikú ránu, až upadl na zemi. A vstav řekl: »To jest první rána pro jméno P. Ježíše.« A když přišel na jednu horu, k městečku řečenému Feszhauzh, tu když sv. mši slaužil, po-
164 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 996. Židovská škola. / 957 slav sa na vysokém smrku a Rotboj na jedlí od- tuď nedaleko všemu tomu, co se dálo, dívali se. Tu že sú židé nad pohany statečnost ukázali, z té příčiny dopuštěno jim, aby sobě mezi kře- sťany na břehu řeky Vhltavy školu postavili a to místo v Menším městě Pražském pod klášterem P. Marie nad mostem, kdež byla ta škola posta- vena, ukazuje se. Od toho času již sú pohané více hlavy pozdvihnúti nesměli, neb jich/ moci den ode dne vždycky se umenšovalo. Tajně toliko mordy nad křesťany a pokautně, kdež mohli, pro- vozovali a tak po málu sú zahlazeni. Však proto jejích věštby, hádaní a kauzla za dlúhý čas mezi křesťany trvala. (R. 996) Vojtěch bi- skup sv. za- mordován. (Smrt sv. Vojtěcha.) L. 996. Biskup Český Vojtěch mnoho lidu po- hanského v Polště obrátiv k víře Kristově a po- křtiv je, do Prus se obrátil a tam semeno slova Božího pilně rozsíval a lid prostý se k němu vel- mi hrnul a měl s sebú velmi dobrého řečí vykla- dače. Když pak přišel k řece, kteráž slove Ossa, žádal, aby jej druhú stranu přeplavili. A když neměl co dáti od přívozu, přívozník dal jemu v hlavu veslem velikú ránu, až upadl na zemi. A vstav řekl: »To jest první rána pro jméno P. Ježíše.« A když přišel na jednu horu, k městečku řečenému Feszhauzh, tu když sv. mši slaužil, po-
Strana 165
SMRT SV. VOJTĚCHA. 165 hané se naň obořili a sedmkrát nějakými oštípy jeho sv. tělo probodli a potom jemu hlavu sťali. Nějaký pak dobrý muž hospodář, u něhož byl muž sv. po hostinu, tělo jeho sv. poctivě pohřbil. A to se stalo třímezcítmý den dubna měsíce. Téhož léta kníže Český, maje pokoj v své ze- mi i před cizími nepřátely i před domácími po- hany, oddal se všecken P. Bohu k služeb- nosti slovy i skutkem. Někdy od jitra až do poledne v kostele sv. Víta ustavičně se P. Bohu modlil a pooběduje s svými služebníky, hned šel, aby ohledal, kterak jeho dělníci domy Boží stavějí. A přijda mezi ně pilně jim přika- zoval, aby pěkné okrasy k poctivosti P. Bohu a svatým jeho dělali, že jim chce (pravil) dobře platiti a žádných peněz ani svých najmilejších a najdražších pokladuov nelitovati. A tak svýn nákladem mnoho dal postaviti kosteluov. (23. IV. 997!) (Biskup Thiddagg.) L. 997. Sešly sú se společně všecky osoby stavu (R. 997) duchovního, jenž byly v Pražském biskupství, k staršímu svému, kterýž měl svuoj byť při ko- stele sv. Víta, jemuž bylo jméno kněz Pokořín, neb byl (dobré paměti) Vojtěch biskup, když měl z České země vyjíti, jemu zprávu duchovní i všeho kněžstva na místě svém poručil. A tu Sněm duchovní.
SMRT SV. VOJTĚCHA. 165 hané se naň obořili a sedmkrát nějakými oštípy jeho sv. tělo probodli a potom jemu hlavu sťali. Nějaký pak dobrý muž hospodář, u něhož byl muž sv. po hostinu, tělo jeho sv. poctivě pohřbil. A to se stalo třímezcítmý den dubna měsíce. Téhož léta kníže Český, maje pokoj v své ze- mi i před cizími nepřátely i před domácími po- hany, oddal se všecken P. Bohu k služeb- nosti slovy i skutkem. Někdy od jitra až do poledne v kostele sv. Víta ustavičně se P. Bohu modlil a pooběduje s svými služebníky, hned šel, aby ohledal, kterak jeho dělníci domy Boží stavějí. A přijda mezi ně pilně jim přika- zoval, aby pěkné okrasy k poctivosti P. Bohu a svatým jeho dělali, že jim chce (pravil) dobře platiti a žádných peněz ani svých najmilejších a najdražších pokladuov nelitovati. A tak svýn nákladem mnoho dal postaviti kosteluov. (23. IV. 997!) (Biskup Thiddagg.) L. 997. Sešly sú se společně všecky osoby stavu (R. 997) duchovního, jenž byly v Pražském biskupství, k staršímu svému, kterýž měl svuoj byť při ko- stele sv. Víta, jemuž bylo jméno kněz Pokořín, neb byl (dobré paměti) Vojtěch biskup, když měl z České země vyjíti, jemu zprávu duchovní i všeho kněžstva na místě svém poručil. A tu Sněm duchovní.
Strana 166
166 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 997. Poselství o biskupa k císaři. společně uradivše se, žádali sú knížete Boleslava, aby o to pomyslil neprodlévaje, kterak by mohl biskup v té České zemi ustanoven býti. I odpo- věděl kníže: »Otcové milí! jistě mi věřte, že sem ne málo teskliv a zarmúcení mnohá mé srdce obtěžují ve dne i v noci pro smrt mého milého tatíka Vojtěcha biskupa; neb sem nikdá po odjití otci mém tělesném s tohoto světa takovými tesk- nostmi nebyl obtěžován. Neb netoliko minulé, ale i budúcí věci rozvažuji a obávám se, aby lid tento náš Český, v nově na víru Kristovu obrácený, v bludy pohanské zase nevšel. Protož zač žádáte, chtěl bych rád učiniti, ale neumím k tomu vyhle- dati žádné cesty. I víli kto z vás ve vší zemi ja- kého muže toho úřadu hodného, nechť tuto před námi všemi oznámí: chcme jeho rádi voliti.« Du- chovníci vyslyšavše řeč knížete svého, žádali do zajtřejšího dne prodlení. Ráno pak uradivše se, z vůle jednostajné žá- dali sú Boleslava, aby psaní učinil a listy poslal k Ottovi císaři, jenž byl toho jména III., jeho žádaje, aby to biskupství mužem hodným opatřil. Rada ta a žádost jich velmi se dobře knížeti lí- bila a to zač, žádali, hned bez meškání učinil. Cí- sař vyslyšav posly a ohledav listy, vida slušnú žádost knížete Ceského a stavu duchovního Tisk žač omylem.
166 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 997. Poselství o biskupa k císaři. společně uradivše se, žádali sú knížete Boleslava, aby o to pomyslil neprodlévaje, kterak by mohl biskup v té České zemi ustanoven býti. I odpo- věděl kníže: »Otcové milí! jistě mi věřte, že sem ne málo teskliv a zarmúcení mnohá mé srdce obtěžují ve dne i v noci pro smrt mého milého tatíka Vojtěcha biskupa; neb sem nikdá po odjití otci mém tělesném s tohoto světa takovými tesk- nostmi nebyl obtěžován. Neb netoliko minulé, ale i budúcí věci rozvažuji a obávám se, aby lid tento náš Český, v nově na víru Kristovu obrácený, v bludy pohanské zase nevšel. Protož zač žádáte, chtěl bych rád učiniti, ale neumím k tomu vyhle- dati žádné cesty. I víli kto z vás ve vší zemi ja- kého muže toho úřadu hodného, nechť tuto před námi všemi oznámí: chcme jeho rádi voliti.« Du- chovníci vyslyšavše řeč knížete svého, žádali do zajtřejšího dne prodlení. Ráno pak uradivše se, z vůle jednostajné žá- dali sú Boleslava, aby psaní učinil a listy poslal k Ottovi císaři, jenž byl toho jména III., jeho žádaje, aby to biskupství mužem hodným opatřil. Rada ta a žádost jich velmi se dobře knížeti lí- bila a to zač, žádali, hned bez meškání učinil. Cí- sař vyslyšav posly a ohledav listy, vida slušnú žádost knížete Ceského a stavu duchovního Tisk žač omylem.
Strana 167
BISKUP THIDDAGG. 167 i vše/ho lidu křesťanského v tom knížetství obý- vajícího, hned svých rad věrných kázal povolati a na nich se pilně vyptával, věděli(li) by koho toho úřadu hodného. Po dlúhým rokování císař najhodnějšího toho úřadu uznal býti kaplana svého, jemuž jméno Deodatus, a toho hned bez prodlévaní kázal na biskupský úřad posvětiti a do Čech jej s týmiž posly vypravil. Kteréhož Bo- leslav a stav duchovní vděčně přijali, též i lid všecken z příští jeho se radoval. Ale však že lidu obecnému to jméno odporné bylo, někteří Teg- dardus a jiní Bohdal, jemu říkali. Ten muž byl rodem z Saské země a velmi učený a nad jiné vý- mluvností obdařený, Slovanský jazyk výborně uměl. Protož Čechové obvláštní k němu měli lá- sku. A ten byl již třetí biskup Pražský. L. 998. Země Česká počala se při řádích kře- (R. 998) sťanských velmi šlechtiti a rozšiřovati. Neb Deo- datus, jinák Bohdal, biskup, nad tím velmi bedliv byl a žákův mnoho na kněžství světil a kněží k ná- boženství a k poctivosti přidržoval a sám také šle- chetně živ byl. Lid obecný to vida a tím se zpra- vuje, také šlepěje jich v skutcích dobrých násle- doval. Kníže Boleslav také časem své poddané napomínal, aby tomu dobrému otci biskupu své- mu poddanost a poslušenství zachovali a jeho ne- / 96r Vlastně slul Thiddagg.
BISKUP THIDDAGG. 167 i vše/ho lidu křesťanského v tom knížetství obý- vajícího, hned svých rad věrných kázal povolati a na nich se pilně vyptával, věděli(li) by koho toho úřadu hodného. Po dlúhým rokování císař najhodnějšího toho úřadu uznal býti kaplana svého, jemuž jméno Deodatus, a toho hned bez prodlévaní kázal na biskupský úřad posvětiti a do Čech jej s týmiž posly vypravil. Kteréhož Bo- leslav a stav duchovní vděčně přijali, též i lid všecken z příští jeho se radoval. Ale však že lidu obecnému to jméno odporné bylo, někteří Teg- dardus a jiní Bohdal, jemu říkali. Ten muž byl rodem z Saské země a velmi učený a nad jiné vý- mluvností obdařený, Slovanský jazyk výborně uměl. Protož Čechové obvláštní k němu měli lá- sku. A ten byl již třetí biskup Pražský. L. 998. Země Česká počala se při řádích kře- (R. 998) sťanských velmi šlechtiti a rozšiřovati. Neb Deo- datus, jinák Bohdal, biskup, nad tím velmi bedliv byl a žákův mnoho na kněžství světil a kněží k ná- boženství a k poctivosti přidržoval a sám také šle- chetně živ byl. Lid obecný to vida a tím se zpra- vuje, také šlepěje jich v skutcích dobrých násle- doval. Kníže Boleslav také časem své poddané napomínal, aby tomu dobrému otci biskupu své- mu poddanost a poslušenství zachovali a jeho ne- / 96r Vlastně slul Thiddagg.
Strana 168
168 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 998—999. Jílovaj dal hojnost zlatta. Země- třesení. hněvali, aby jich P. Buoh také těžce netrestal, jako pro Vojtěcha. A oni všickni slibovali, že se chtí P. Bohu i jemu také rádi zachovati. Téhož léta na horách Jílovských veliká hojnost zlatta nalezeno bylo. Důl jeden, kterýž slúl To- bola, pramen, zlatta široký, dlúhý v sobě ukázal, z kteréhož více než na 100.000 hřiven zlatta t. r. do knížecí komory vloženo a kníže milostivý velmi štědře se tím zlattem s P. Bohem a s chudými lidmi zděloval. R. t. také okolo města Slavošova, jinak Be- rauna, hrozné bylo země třesení, tak že lidé ně- kteří na svých nohách státi nemohli a na někte- rých se místech stavení bořilo. A to trvalo osm dní a osm nocí. Biskup ctný jakž o tom uslyšal, povolav kněží nábožnějších, všel s nimi do mo- dlitebnice a tu spolu s nimi slzavé modlitby P. Bohu obětoval, prose, aby svuoj hněv ukrotiti rá- čil. A tak se jest stalo. (R. 999) (Smrt Boleslava II.) Leta devětistého devadesátého devátého. Kníže Boleslav Milostivý, jenž byl člověk velikých a chvalitebných skutkův a ozdobnými stkvěl se mra- vy, neb on po všecky časy svého zpravování byl v mnohých věcech šťasný v bojích vítězitel, pokoje 1 Tisk pramem omylem.
168 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 998—999. Jílovaj dal hojnost zlatta. Země- třesení. hněvali, aby jich P. Buoh také těžce netrestal, jako pro Vojtěcha. A oni všickni slibovali, že se chtí P. Bohu i jemu také rádi zachovati. Téhož léta na horách Jílovských veliká hojnost zlatta nalezeno bylo. Důl jeden, kterýž slúl To- bola, pramen, zlatta široký, dlúhý v sobě ukázal, z kteréhož více než na 100.000 hřiven zlatta t. r. do knížecí komory vloženo a kníže milostivý velmi štědře se tím zlattem s P. Bohem a s chudými lidmi zděloval. R. t. také okolo města Slavošova, jinak Be- rauna, hrozné bylo země třesení, tak že lidé ně- kteří na svých nohách státi nemohli a na někte- rých se místech stavení bořilo. A to trvalo osm dní a osm nocí. Biskup ctný jakž o tom uslyšal, povolav kněží nábožnějších, všel s nimi do mo- dlitebnice a tu spolu s nimi slzavé modlitby P. Bohu obětoval, prose, aby svuoj hněv ukrotiti rá- čil. A tak se jest stalo. (R. 999) (Smrt Boleslava II.) Leta devětistého devadesátého devátého. Kníže Boleslav Milostivý, jenž byl člověk velikých a chvalitebných skutkův a ozdobnými stkvěl se mra- vy, neb on po všecky časy svého zpravování byl v mnohých věcech šťasný v bojích vítězitel, pokoje 1 Tisk pramem omylem.
Strana 169
NALEZY ZLATA. ZEMĚTRESENI. 169 a náboženství křesťanského najvětší milovník, spravedlivosti horlivý plnitel a nade všecky své poddané milosrdenství ukazoval, k svým služeb- níkom velmi přívětivý, nepřátelům vždycky se hrozný postavoval... Měl jest také tento slavný kníže manželku rodu znamenitého a velmi nábož- ných skutkův, jejížto ruce na každý den k chu- dým almužnami sv. se vztahovaly, jejížto jméno bylo Hemma. Kteráž jemu na svět vyvedla dva syny, jednoho Vácslava a druhého Boleslava. Vác- slav, nemocí přemožen sa, v mladém věku ži- vot vykonal; Boleslav pak po otci svém knížetem byl. Znamenav Boleslav Milostivý, že se přibli- žují dnové, v kterýchž měl časný za věčný život proměniti, povolav Boleslava syna svého, při pří- tomnosti manželky své Hemmy, biskupa a svých vnukuov Jaromíra a/ Oldřicha, lopotuov, vládyk a starších země toto napomenutí a těmito slovy synu svému učinil a řka: »Synu můj, jakož není slušné mateři mléka prsí svých dítěti svému zapříti, tak i slušné jest otci každému některé synu svému dáti dary. I poněvadž někdy P. Buoh zdělovati se ráčil a zděluje dary svými a milostmi s lidmi, chtěje tomu, aby jich jiným udělovali, jako Noe, Abraamovi, Izákovi, Jákobovi a Tobiášovi i Mathatiášovi tak, že komuž oni dobrořečili, i P. Buoh dal jemu své požehnání, a kohož k zpravo- vání světských věcí zřídili, jako Samuel Davida Hemma manželka Boleslava. / 96v Boleslav syna svého napomínal
NALEZY ZLATA. ZEMĚTRESENI. 169 a náboženství křesťanského najvětší milovník, spravedlivosti horlivý plnitel a nade všecky své poddané milosrdenství ukazoval, k svým služeb- níkom velmi přívětivý, nepřátelům vždycky se hrozný postavoval... Měl jest také tento slavný kníže manželku rodu znamenitého a velmi nábož- ných skutkův, jejížto ruce na každý den k chu- dým almužnami sv. se vztahovaly, jejížto jméno bylo Hemma. Kteráž jemu na svět vyvedla dva syny, jednoho Vácslava a druhého Boleslava. Vác- slav, nemocí přemožen sa, v mladém věku ži- vot vykonal; Boleslav pak po otci svém knížetem byl. Znamenav Boleslav Milostivý, že se přibli- žují dnové, v kterýchž měl časný za věčný život proměniti, povolav Boleslava syna svého, při pří- tomnosti manželky své Hemmy, biskupa a svých vnukuov Jaromíra a/ Oldřicha, lopotuov, vládyk a starších země toto napomenutí a těmito slovy synu svému učinil a řka: »Synu můj, jakož není slušné mateři mléka prsí svých dítěti svému zapříti, tak i slušné jest otci každému některé synu svému dáti dary. I poněvadž někdy P. Buoh zdělovati se ráčil a zděluje dary svými a milostmi s lidmi, chtěje tomu, aby jich jiným udělovali, jako Noe, Abraamovi, Izákovi, Jákobovi a Tobiášovi i Mathatiášovi tak, že komuž oni dobrořečili, i P. Buoh dal jemu své požehnání, a kohož k zpravo- vání světských věcí zřídili, jako Samuel Davida Hemma manželka Boleslava. / 96v Boleslav syna svého napomínal
Strana 170
170 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 999. a jiní, i to P. Buoh tvrditi ráčil (a takové lidi po- žehnané i řádně volené, svú zvláštní zpravoval milostí) protož synu, věziž, že jest mne P. Buoh z své Božské dobrotivosti a pro snažnú přímluvu strajce mého sv. paměti Vácslava, bratra děda tvého, svú obvláštní milostí zpravoval až do to- hoto mého věku a do tohoto dne. Již tomu roz- umím, že se ten cíl přibližuje, kteréhož já (bych chtěl) pominúti nemohu; tebe z vůle Boží na svém místě ustanovuji, tobě požehnání činím a pokoj zuostavuji a milost Boží aby v tvém srdci byla, za to prosím. Neb jistě věz: nebudeli Bož- ská milost v srdci tvém, toto daremné bude mé tebe napomenutí. Zprávcí si ustanoven: praví P. Buoh: nechtěj se vyvyšovati, ale bud jako jeden z nich. Kdyžkoli, že si nad jiné povýšený, po- myslíš, rozvaž a poznaj také, že si smrtedlný, ne- patř na duostojenství světa tohoto, ale na skutky, kteréž s sebú na onen svět vzíti máš. Přikázaní Boží v svém srdci napiš a jich pilně ostříhaj a na- pomenutí otce tvého nezapomínaj, P. Bohu k po- ctivosti a svatým jeho kostely (v nichž by se jemu chvála a poctivost činila) stavěj a jich obra- ňuj a často je k rozmlúvaní s P. Bohem navště- vuj a v nich se měj nábožně, a tu, nejinde, P. Bohu svému se snažně a poctivě klaněj, kněží služeb- níky jeho měj v poctivosti, s nimi se zděluj a od bezpraví jích obraňuj. Nebývaj múdrým sám
170 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 999. a jiní, i to P. Buoh tvrditi ráčil (a takové lidi po- žehnané i řádně volené, svú zvláštní zpravoval milostí) protož synu, věziž, že jest mne P. Buoh z své Božské dobrotivosti a pro snažnú přímluvu strajce mého sv. paměti Vácslava, bratra děda tvého, svú obvláštní milostí zpravoval až do to- hoto mého věku a do tohoto dne. Již tomu roz- umím, že se ten cíl přibližuje, kteréhož já (bych chtěl) pominúti nemohu; tebe z vůle Boží na svém místě ustanovuji, tobě požehnání činím a pokoj zuostavuji a milost Boží aby v tvém srdci byla, za to prosím. Neb jistě věz: nebudeli Bož- ská milost v srdci tvém, toto daremné bude mé tebe napomenutí. Zprávcí si ustanoven: praví P. Buoh: nechtěj se vyvyšovati, ale bud jako jeden z nich. Kdyžkoli, že si nad jiné povýšený, po- myslíš, rozvaž a poznaj také, že si smrtedlný, ne- patř na duostojenství světa tohoto, ale na skutky, kteréž s sebú na onen svět vzíti máš. Přikázaní Boží v svém srdci napiš a jich pilně ostříhaj a na- pomenutí otce tvého nezapomínaj, P. Bohu k po- ctivosti a svatým jeho kostely (v nichž by se jemu chvála a poctivost činila) stavěj a jich obra- ňuj a často je k rozmlúvaní s P. Bohem navště- vuj a v nich se měj nábožně, a tu, nejinde, P. Bohu svému se snažně a poctivě klaněj, kněží služeb- níky jeho měj v poctivosti, s nimi se zděluj a od bezpraví jích obraňuj. Nebývaj múdrým sám
Strana 171
BOLESLAV II. NAPOMINÁ SYNA. 171 u sebe, o každý skutek dřív, než jej učiníš, raď se s jinými a zvláště s přátely. Saudy čiň spra- vedlivé, ale ne bez milosrdenství; vdov a sirotkův neopauštěj, služebníky své miluj, panování své spravedlivě rozmnožuj, peníze střídmě shromaž- ďuj, práva, jenž by neřád učiniti mělo, neusta- novuj, mince nepohoršuj, neb někdy Kareli, král múdrý a mocný, jemuž my rovní nejsme, po sobě ustanovuje syna svého Filippa, velikým jeho zá- vazkem zavázal, aby v jeho zemi podvodné váhy O zlé minci. šacuňk, nebyl ani lehčejší mince. Neb jistě žádný mor, ani žádná válka, ani nepřátelské země plun- drování a pálení nemohú tak lidem dobrým uško- diti, jako časté měnění a lstivé mince pohoršo- vání; neb taková nepravost chudí a laupí kře- sťany. Však potom když zvetší spravedlivost a rozmůž se nepravost, povstanú knížata, ne knížata, ale laupežníci svých poddaných, ne zprávce, ale dráči nemilostiví a lakomci bez milosrdenství, lidi, ano na to P. Buoh hledí, nestydatě a bez bázně Boží obtěžujíce berněmi, dvakrát neb tři- krát v jednom roce minci měniti budú na záhubu lidu svého a tudy zpustí knížetství toto a umenší jeho, kteréž sem já rozšířil pomocí Boží až za Krakov, do hor, které Tatry slovú. A ty, budeš li O berních budúcích. 1 Míní se Karel Veliký. — 2 = vydírání.
BOLESLAV II. NAPOMINÁ SYNA. 171 u sebe, o každý skutek dřív, než jej učiníš, raď se s jinými a zvláště s přátely. Saudy čiň spra- vedlivé, ale ne bez milosrdenství; vdov a sirotkův neopauštěj, služebníky své miluj, panování své spravedlivě rozmnožuj, peníze střídmě shromaž- ďuj, práva, jenž by neřád učiniti mělo, neusta- novuj, mince nepohoršuj, neb někdy Kareli, král múdrý a mocný, jemuž my rovní nejsme, po sobě ustanovuje syna svého Filippa, velikým jeho zá- vazkem zavázal, aby v jeho zemi podvodné váhy O zlé minci. šacuňk, nebyl ani lehčejší mince. Neb jistě žádný mor, ani žádná válka, ani nepřátelské země plun- drování a pálení nemohú tak lidem dobrým uško- diti, jako časté měnění a lstivé mince pohoršo- vání; neb taková nepravost chudí a laupí kře- sťany. Však potom když zvetší spravedlivost a rozmůž se nepravost, povstanú knížata, ne knížata, ale laupežníci svých poddaných, ne zprávce, ale dráči nemilostiví a lakomci bez milosrdenství, lidi, ano na to P. Buoh hledí, nestydatě a bez bázně Boží obtěžujíce berněmi, dvakrát neb tři- krát v jednom roce minci měniti budú na záhubu lidu svého a tudy zpustí knížetství toto a umenší jeho, kteréž sem já rozšířil pomocí Boží až za Krakov, do hor, které Tatry slovú. A ty, budeš li O berních budúcích. 1 Míní se Karel Veliký. — 2 = vydírání.
Strana 172
172 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁA, R. 999—1000. se báti P. Boha, daleko více budeš je moci roz- šířiti.« Boleslav Milostivý umřel. Mnohem více byl by mluvil, ale poslední ho- dina jeho jej k mlčení přivedla, tak že jest den sedmý února měsíce léta devětistého devadesá- tého devátého, zpravování knížetství svého léta třidcátého prvního umřel. Pláč a křik veliký pro smrt jeho v České zemi učiněn byl, tak že každý ne méně, než jako smrti otce svého plakal. V ko- stele sv. Víta na hradě Pražském pochován. Téhož léta Gaudencius, jenž byl bratr du- chovní a v náboženství tovaryš Vojtěcha někdy biskupa Českého, ten jest na biskupství Gnizd- nenské vyzdvižen a tu biskupem (tak jakž se sv. Vojtěchu líbilo) učiněn. / 971 (Boleslav III.) / Léta také toho Boleslav, muž krásný, syn Milostivého Boleslava, jenž měl let věku svého čtyřidcet a čtyři, za kníže od biskupa vyhlášen. A byla jest před tím dána jemu manželka rodu znamenitého, jejíž jméno bylo Čemuslava,, z kte- réž někdy měl dva syny, Oldřicha a Jaromíra: Oldřich od své mladosti byl na císařově dvoře, 1 Výmysl a omyl; Oldřich a Jaromír byli bratří Bole- slava III.
172 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁA, R. 999—1000. se báti P. Boha, daleko více budeš je moci roz- šířiti.« Boleslav Milostivý umřel. Mnohem více byl by mluvil, ale poslední ho- dina jeho jej k mlčení přivedla, tak že jest den sedmý února měsíce léta devětistého devadesá- tého devátého, zpravování knížetství svého léta třidcátého prvního umřel. Pláč a křik veliký pro smrt jeho v České zemi učiněn byl, tak že každý ne méně, než jako smrti otce svého plakal. V ko- stele sv. Víta na hradě Pražském pochován. Téhož léta Gaudencius, jenž byl bratr du- chovní a v náboženství tovaryš Vojtěcha někdy biskupa Českého, ten jest na biskupství Gnizd- nenské vyzdvižen a tu biskupem (tak jakž se sv. Vojtěchu líbilo) učiněn. / 971 (Boleslav III.) / Léta také toho Boleslav, muž krásný, syn Milostivého Boleslava, jenž měl let věku svého čtyřidcet a čtyři, za kníže od biskupa vyhlášen. A byla jest před tím dána jemu manželka rodu znamenitého, jejíž jméno bylo Čemuslava,, z kte- réž někdy měl dva syny, Oldřicha a Jaromíra: Oldřich od své mladosti byl na císařově dvoře, 1 Výmysl a omyl; Oldřich a Jaromír byli bratří Bole- slava III.
Strana 173
SMRT BOLESLAVA II. BOLESLAV III. 173 proto aby se tam německé řeči a ctnostným oby- čejům naučil, ale Jaromír při otci jsa chován, v la- tinském jazyku a v umění svobodném velmi zběhlý byl. (Utok Poláků na Čechy.) Leta tisícího. Mečislav, kníže Polský starý, (R. 1000) také i Boleslav syn jeho, vzavše o tom zprávu, že by kníže Český, Boleslav Milostivý, umřel a syn jeho Boleslav že by mdel byl, sebrav mnoho Polákuov, velikau škodu Čechuom okolo Krakova činil. Sukoradský s svými Čechy, nevěda tomu co činiti, rychle poslal k Boleslavovi, knížeti mla- dému, jeho žádaje, aby jím retuňk, učinil a špíže na Krakov podal. Kníže Boleslav, jako člověk mladý, neuměje takových rozvažovati příhod, dlúho tím prodléval, až druhé i třetí poselství z Polsky přišlo; s strany také některé skaupost jej zdržovala. To když Polská knížata skrze své pilné špehéře přezvěděvše uznali, na Čechy vší mocí se obořili. Sukoradský Krasata časem noč- ním rozkázav pustiti Brzomila, syna svého, s Krakova, do Čech jemu jeti rozkázal, aby kní- žeti mladému přísně mluvil, aby rychle a což můž najrychlejí, retuňk Čechům do Polsky vy- = záchrana, pomoc.
SMRT BOLESLAVA II. BOLESLAV III. 173 proto aby se tam německé řeči a ctnostným oby- čejům naučil, ale Jaromír při otci jsa chován, v la- tinském jazyku a v umění svobodném velmi zběhlý byl. (Utok Poláků na Čechy.) Leta tisícího. Mečislav, kníže Polský starý, (R. 1000) také i Boleslav syn jeho, vzavše o tom zprávu, že by kníže Český, Boleslav Milostivý, umřel a syn jeho Boleslav že by mdel byl, sebrav mnoho Polákuov, velikau škodu Čechuom okolo Krakova činil. Sukoradský s svými Čechy, nevěda tomu co činiti, rychle poslal k Boleslavovi, knížeti mla- dému, jeho žádaje, aby jím retuňk, učinil a špíže na Krakov podal. Kníže Boleslav, jako člověk mladý, neuměje takových rozvažovati příhod, dlúho tím prodléval, až druhé i třetí poselství z Polsky přišlo; s strany také některé skaupost jej zdržovala. To když Polská knížata skrze své pilné špehéře přezvěděvše uznali, na Čechy vší mocí se obořili. Sukoradský Krasata časem noč- ním rozkázav pustiti Brzomila, syna svého, s Krakova, do Čech jemu jeti rozkázal, aby kní- žeti mladému přísně mluvil, aby rychle a což můž najrychlejí, retuňk Čechům do Polsky vy- = záchrana, pomoc.
Strana 174
174 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1001. Krakov Čechové ztratili. vyslyšav syna Sukoradova, pravil. Boleslav, jinák Krásatova, kázal lid povýšený svolati a s ními se o to radil a tím velmi dlúho pro- dlil. V tom Poláci obávajíce se retuňku, pospí- šili a mnoho tvrzí zdobývali a v krátkém času i Krakova dobyli a což tam Čechův zbylo, všecky zbili a tvrze i Krakov osadili svými Poláky. Kní- že Boleslav byl tam toho času nětco lidu chater- ného Čechuom na retuňk poslal a ti dřív, než sú Krakov uhlédali, až jsú zmordováni hanebně. Téhož léta vnuknutím Božským Otta císař, toho jména III., vydal se na mnohá putování, navštěvuje místa sv., a těluom svatých, jenž jsú zde pozůstavena, velikú činil poctivost a některá sám s místa na místo přenášel a dary velikými je ozdoboval. (R. 1001) (Cizoložná choť Otty III.) L. 1001. Přihodilo se, že císař Otta, jenž byl muž jistě nábožný a spravedlvý, měl ženu velmi k skutkuom tělesným náchylnau a smilnau. I po- žádala jest jednoho hrabí, když cisař doma nebyl, aby spal s ní, kterýž aby pánu svému císaři věr- nost zachoval, toho učiniti nechtěl. A ona rozhně- vavši se, když se císař navrátil, obžalovala jej z toho, že by chtěl s ní proti pánu svému a sv. manželství neřádnau věc učiniti a ona že jest
174 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1001. Krakov Čechové ztratili. vyslyšav syna Sukoradova, pravil. Boleslav, jinák Krásatova, kázal lid povýšený svolati a s ními se o to radil a tím velmi dlúho pro- dlil. V tom Poláci obávajíce se retuňku, pospí- šili a mnoho tvrzí zdobývali a v krátkém času i Krakova dobyli a což tam Čechův zbylo, všecky zbili a tvrze i Krakov osadili svými Poláky. Kní- že Boleslav byl tam toho času nětco lidu chater- ného Čechuom na retuňk poslal a ti dřív, než sú Krakov uhlédali, až jsú zmordováni hanebně. Téhož léta vnuknutím Božským Otta císař, toho jména III., vydal se na mnohá putování, navštěvuje místa sv., a těluom svatých, jenž jsú zde pozůstavena, velikú činil poctivost a některá sám s místa na místo přenášel a dary velikými je ozdoboval. (R. 1001) (Cizoložná choť Otty III.) L. 1001. Přihodilo se, že císař Otta, jenž byl muž jistě nábožný a spravedlvý, měl ženu velmi k skutkuom tělesným náchylnau a smilnau. I po- žádala jest jednoho hrabí, když cisař doma nebyl, aby spal s ní, kterýž aby pánu svému císaři věr- nost zachoval, toho učiniti nechtěl. A ona rozhně- vavši se, když se císař navrátil, obžalovala jej z toho, že by chtěl s ní proti pánu svému a sv. manželství neřádnau věc učiniti a ona že jest
Strana 175
CIZOLOŽNÁ CÍSAROVNA A VĚRNÝ HRABĚ. 175 jako věrná manželka, aby věrnost svému manželu zachovala a stavu Bohem a řádem křesťanským ustanoveného aby nepřestúpila, nechtěla k tomu svoliti. Z toho se císař velmi rozhněval a jej jíti a ihned beze všeho slyšení stíti rozkázal, toliko jemu ta milost učiněna, aby mohl s svau ženau volně a tajně rozmluviti. I oznámil hrabě své že- ně všecko v pravdě, jak se jest stalo a jak se jemu to bez viny přihodilo a že při tom nic vinen není. A při tom ji žádal, [aby] pro jeho manželské víry zachování, když on umře, aby jeho smrt a nevinu vedlé práva horkým železem zpravila. A tak hrabě konec života vzal. Po malém pak času kázal cí- sař jmenovitý den provolati, že chce sám na sau- dě seděti, sirotky a vdovy slyšeti. / Na ten den přišla také vdova, manželka ně-/ 97v kdy hraběte předpověděného, k saudu a tajně pod pláštěm hlavu manžela svého přinesla i optala se císaře a řkúci: »Co za právo jest aneb které smrti hoden jest ten, kterýž by člověka spravedli- vého a nevinného beze vší příčiny smrtí zabil?« Odpověděl císař: »Má jemu hlava sťata býti.« A ona řekla: »Císaři, tys ten, ještos mého milého manžela nevinně zahubil a na křivé obžalování své smilné ženy jemu jsi hlavu stíti kázal nespra- vedlivě. To já na tě hned ukázati chci a vedlé práva toho všeho ohnivým železem dolíčiti.« I rozkázal císař, aby se tak stalo. To když ona Hrabě na smrt odsauzen. Zpráva horkým železem.
CIZOLOŽNÁ CÍSAROVNA A VĚRNÝ HRABĚ. 175 jako věrná manželka, aby věrnost svému manželu zachovala a stavu Bohem a řádem křesťanským ustanoveného aby nepřestúpila, nechtěla k tomu svoliti. Z toho se císař velmi rozhněval a jej jíti a ihned beze všeho slyšení stíti rozkázal, toliko jemu ta milost učiněna, aby mohl s svau ženau volně a tajně rozmluviti. I oznámil hrabě své že- ně všecko v pravdě, jak se jest stalo a jak se jemu to bez viny přihodilo a že při tom nic vinen není. A při tom ji žádal, [aby] pro jeho manželské víry zachování, když on umře, aby jeho smrt a nevinu vedlé práva horkým železem zpravila. A tak hrabě konec života vzal. Po malém pak času kázal cí- sař jmenovitý den provolati, že chce sám na sau- dě seděti, sirotky a vdovy slyšeti. / Na ten den přišla také vdova, manželka ně-/ 97v kdy hraběte předpověděného, k saudu a tajně pod pláštěm hlavu manžela svého přinesla i optala se císaře a řkúci: »Co za právo jest aneb které smrti hoden jest ten, kterýž by člověka spravedli- vého a nevinného beze vší příčiny smrtí zabil?« Odpověděl císař: »Má jemu hlava sťata býti.« A ona řekla: »Císaři, tys ten, ještos mého milého manžela nevinně zahubil a na křivé obžalování své smilné ženy jemu jsi hlavu stíti kázal nespra- vedlivě. To já na tě hned ukázati chci a vedlé práva toho všeho ohnivým železem dolíčiti.« I rozkázal císař, aby se tak stalo. To když ona Hrabě na smrt odsauzen. Zpráva horkým železem.
Strana 176
176 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1001. Císař se sám na smrt od- súdil. všecko pořadem práva zpravila a vykonala, ká- zal císař své neřádné ženy zavolati a přikázal jí, jestliže jest právě neb nepravě toho hrabí obžalo- vala a jestli že ona tím hříchem (jakž se slyší) vinna není, to aby též horkým železem zpravila. Kteráž když toho nic učiniti nemohla a pro hor- kost železa ani se jeho dotknúti, v tom žena sto- jeci vyňala z podpláští hlavu muže svého a řekla: »Hle toť ta hlava, kteráž volá na pomstu.« I ulek se císař a seděl jako omámený a tu hned sebe sa- mého na hrdlo odsaudil a řka: »Hodné i spra- vedlivé jest, abych byl života zbaven, tak ať mi jest hlava sťata, pro nespravedlivý rozsudek a zlý účinek mordu.« A tu hned dal se té paní v její moc a řka: »Milá paní, již můj život v tvých ru- kú jest, můžeš mne, chcešli, obživiti, chcešli, i za- mordovati.« Knížata a hrabata i mnozí páni před- stúpivše před ní, žádali jsú jí, aby dala prodlení smrti císařově za deset dní a že chce císař i oni, takž jakž kněží raditi budau, smrt jejího manžela napraviti. A když čas vycházel, prosili jsú pro- dlení za osm dní a opět prosili za šest dní. A když to všecko pominulo, a ta paní s knížaty na místě císařském v smlauvu vešla, kázal císař svau ženu zjevně živú do hrobu vložiti a zahrabati a svuoj život od té jisté paní vyplatil čtyřmi hrady, kteříž slovau do dnes hradové z Cíle.
176 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1001. Císař se sám na smrt od- súdil. všecko pořadem práva zpravila a vykonala, ká- zal císař své neřádné ženy zavolati a přikázal jí, jestliže jest právě neb nepravě toho hrabí obžalo- vala a jestli že ona tím hříchem (jakž se slyší) vinna není, to aby též horkým železem zpravila. Kteráž když toho nic učiniti nemohla a pro hor- kost železa ani se jeho dotknúti, v tom žena sto- jeci vyňala z podpláští hlavu muže svého a řekla: »Hle toť ta hlava, kteráž volá na pomstu.« I ulek se císař a seděl jako omámený a tu hned sebe sa- mého na hrdlo odsaudil a řka: »Hodné i spra- vedlivé jest, abych byl života zbaven, tak ať mi jest hlava sťata, pro nespravedlivý rozsudek a zlý účinek mordu.« A tu hned dal se té paní v její moc a řka: »Milá paní, již můj život v tvých ru- kú jest, můžeš mne, chcešli, obživiti, chcešli, i za- mordovati.« Knížata a hrabata i mnozí páni před- stúpivše před ní, žádali jsú jí, aby dala prodlení smrti císařově za deset dní a že chce císař i oni, takž jakž kněží raditi budau, smrt jejího manžela napraviti. A když čas vycházel, prosili jsú pro- dlení za osm dní a opět prosili za šest dní. A když to všecko pominulo, a ta paní s knížaty na místě císařském v smlauvu vešla, kázal císař svau ženu zjevně živú do hrobu vložiti a zahrabati a svuoj život od té jisté paní vyplatil čtyřmi hrady, kteříž slovau do dnes hradové z Cíle.
Strana 177
CISAR OTTO U HROBU S. VOJTECHA. 177 (Otto III. v Hnězdně.) T. r. hned brzo potom týž císař maje zprávu od některých nábožnějších křesťanuov, že by nějaký muž a biskup sv., jménem Vojtěch, jenž byl z národu Českého, a ten když slovo Boží ká- zal v Prusích, byl od Prušanuov nedávno zamor- dován a tohoto léta že jest tělo jeho sv. v Gnez- nenském kostele poctivě pochováno a tu že se mnozí dějí divové, i zdvihl se s svým dvorem a tam se obrátil. Uslyšav o tom Boleslav Chabrý, kníže Polský, syn někdy Mečislavuov, poctivě vyjel proti němu, jej jako pána svého slavně ví- taje, až jej uvedl do kostela, tu kdež bylo jeho rozkázaním položeno tělo to svaté. Císař, jsa pán křesťanský a milovník služby Boží, mnohé tu skutečně ukazoval na sobě náboženství a za ně- kolik dní klekaje na holá kolena před tím tělem sv. velikú jemu činil poctivost. A po vykonání sv. obětí a modliteb císařských kníže Boleslav pojal císaře na svůj palác a tu jej se vším jeho dvorem slavně ctil a dary jemu od stříbra a zlatta veliké dával, tak že se tomu podivil císař a přijal je od něho s velikau vděčností. A povolav svých rad řekl jím: »Kterú odplatu dáme tomuto ctné- mu a štědrému knížeti?« A oni řekli: »Milostivý císaři, i my jsme také všickni jeden každý z nás vedlé hodnosti a duostojenství i naši služebníci Kronika II. 12
CISAR OTTO U HROBU S. VOJTECHA. 177 (Otto III. v Hnězdně.) T. r. hned brzo potom týž císař maje zprávu od některých nábožnějších křesťanuov, že by nějaký muž a biskup sv., jménem Vojtěch, jenž byl z národu Českého, a ten když slovo Boží ká- zal v Prusích, byl od Prušanuov nedávno zamor- dován a tohoto léta že jest tělo jeho sv. v Gnez- nenském kostele poctivě pochováno a tu že se mnozí dějí divové, i zdvihl se s svým dvorem a tam se obrátil. Uslyšav o tom Boleslav Chabrý, kníže Polský, syn někdy Mečislavuov, poctivě vyjel proti němu, jej jako pána svého slavně ví- taje, až jej uvedl do kostela, tu kdež bylo jeho rozkázaním položeno tělo to svaté. Císař, jsa pán křesťanský a milovník služby Boží, mnohé tu skutečně ukazoval na sobě náboženství a za ně- kolik dní klekaje na holá kolena před tím tělem sv. velikú jemu činil poctivost. A po vykonání sv. obětí a modliteb císařských kníže Boleslav pojal císaře na svůj palác a tu jej se vším jeho dvorem slavně ctil a dary jemu od stříbra a zlatta veliké dával, tak že se tomu podivil císař a přijal je od něho s velikau vděčností. A povolav svých rad řekl jím: »Kterú odplatu dáme tomuto ctné- mu a štědrému knížeti?« A oni řekli: »Milostivý císaři, i my jsme také všickni jeden každý z nás vedlé hodnosti a duostojenství i naši služebníci Kronika II. 12
Strana 178
178 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1001. Král Polský první. i ti vozkové od něho štědře a hojnými dary da- rováni.« Odpověděl císař: »Vstavíme korunu zlatú na hlavu jeho a té aby požíval on i budúci jeho.« I stalo se jest nazajtří, že v kostele hlavním tu v Gnízdně, při přítomnosti sv. Gaudencia, Gneznenského kostela biskupa, a jiných pánuov a rytířuov Polských, kníže Boleslav Chabrý jest slavně korunau královskau korunován. A po vy- konání těch věcí císař se k Majtburku obrátil a král Boleslav jej až z své země ven slavně a poctivě vy- provodil. / 98r Papež se dáblu po- ručil. (O papeži Silvestrovi.) / Léta téhož papež Silvester, toho jména II., konec života vzal. O kterémžto Silvestrovi čte se toto, že jest byl rodem z Franské země, kterémuž prvé říkali Gilbertus a byl veliký milovník uče- ní. I učiněn jest mnichem v klášteře Floriacen- ském v biskupství Aurelianském. Jednoho času vyběhl z kláštera svého bez povolení i vědomí svého staršího a přišel do Hyspalí, jenž jest město v Hyspanské zemi, a tu se tak pilně učil, žá- dostiv sa poctivosti, až se dáblu poručil, kterýž jemu pomáhal, aby svau žádost mohl vyplniti. I učiněn jest Remenským biskupem a potom i k Ravenskému panování přišel a tak ďábelskau pomocí skrze Ottu císaře a krále Roberta dosáhl stolice najvyžšího biskupa Rímského. Však na
178 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1001. Král Polský první. i ti vozkové od něho štědře a hojnými dary da- rováni.« Odpověděl císař: »Vstavíme korunu zlatú na hlavu jeho a té aby požíval on i budúci jeho.« I stalo se jest nazajtří, že v kostele hlavním tu v Gnízdně, při přítomnosti sv. Gaudencia, Gneznenského kostela biskupa, a jiných pánuov a rytířuov Polských, kníže Boleslav Chabrý jest slavně korunau královskau korunován. A po vy- konání těch věcí císař se k Majtburku obrátil a král Boleslav jej až z své země ven slavně a poctivě vy- provodil. / 98r Papež se dáblu po- ručil. (O papeži Silvestrovi.) / Léta téhož papež Silvester, toho jména II., konec života vzal. O kterémžto Silvestrovi čte se toto, že jest byl rodem z Franské země, kterémuž prvé říkali Gilbertus a byl veliký milovník uče- ní. I učiněn jest mnichem v klášteře Floriacen- ském v biskupství Aurelianském. Jednoho času vyběhl z kláštera svého bez povolení i vědomí svého staršího a přišel do Hyspalí, jenž jest město v Hyspanské zemi, a tu se tak pilně učil, žá- dostiv sa poctivosti, až se dáblu poručil, kterýž jemu pomáhal, aby svau žádost mohl vyplniti. I učiněn jest Remenským biskupem a potom i k Ravenskému panování přišel a tak ďábelskau pomocí skrze Ottu císaře a krále Roberta dosáhl stolice najvyžšího biskupa Rímského. Však na
Strana 179
O PAPEŽI SILVESTROVI. 179 ten způsob ďábel jemu k tomu dopomohl, aby jeho byl všecken. A když již dosáhl papežství, otázal se ďábla, dlauholi v tom duostojenství trvati bude. Kterýž jemu odpověděl: »Dotuď živ budeš, do- kuď mše v Jeruzalemě slúžiti nebudeš.« A on ne- maje úmyslu přes moře se plaviti, dlauho že živ bude, tak se dom(níval. Čtvrtého pak léta papež- ství svého času postního šel slúžit mše do kostela Lateranenského a když slúžil v kaple sv. Kříže tu v Římě, jenž slove v Jeruzalemě, vnuknutím Božským, kterýž nechce smrti hříšného, uslyšal, ano se ďáblové štěkcí, a tlukau, jeho duše čeka- jíce, vzpomenul na to, že se jest sám ďáblu oběto- val, a jsa hnut pokáním, toho srdečně želel. A ká- zav lid svolati, vstúpiv na kazatedlníci, přede všemi lidmi svého hříchu se P. Bohu vyznával, při tom žádaje, aby se zaň P. Bohu modlili a on že chce P. Bohu slúžiti a od ďábla odstúpiti a P. Bohu se obětovati a jeho býti mučedlníkem. Prosil také, aby tělo jeho po smrti bylo na káry vloženo a hovada aby byla neznámá, a té práci nezvyklá do ní zapřežena a kamž koli je povezau, aby tu bylo pohřbeno. A jakž do domu papežského při- šel, dal se na puost a na veliké modlení až do osmi dní. Osmého pak dne, chtě svau duši i tělo P. Bohu obětovati a svau krev vyliti za své hříchy = klepají, srážejí. — 2 = vozík, kára. — 3 = jež dosud netahala.
O PAPEŽI SILVESTROVI. 179 ten způsob ďábel jemu k tomu dopomohl, aby jeho byl všecken. A když již dosáhl papežství, otázal se ďábla, dlauholi v tom duostojenství trvati bude. Kterýž jemu odpověděl: »Dotuď živ budeš, do- kuď mše v Jeruzalemě slúžiti nebudeš.« A on ne- maje úmyslu přes moře se plaviti, dlauho že živ bude, tak se dom(níval. Čtvrtého pak léta papež- ství svého času postního šel slúžit mše do kostela Lateranenského a když slúžil v kaple sv. Kříže tu v Římě, jenž slove v Jeruzalemě, vnuknutím Božským, kterýž nechce smrti hříšného, uslyšal, ano se ďáblové štěkcí, a tlukau, jeho duše čeka- jíce, vzpomenul na to, že se jest sám ďáblu oběto- val, a jsa hnut pokáním, toho srdečně želel. A ká- zav lid svolati, vstúpiv na kazatedlníci, přede všemi lidmi svého hříchu se P. Bohu vyznával, při tom žádaje, aby se zaň P. Bohu modlili a on že chce P. Bohu slúžiti a od ďábla odstúpiti a P. Bohu se obětovati a jeho býti mučedlníkem. Prosil také, aby tělo jeho po smrti bylo na káry vloženo a hovada aby byla neznámá, a té práci nezvyklá do ní zapřežena a kamž koli je povezau, aby tu bylo pohřbeno. A jakž do domu papežského při- šel, dal se na puost a na veliké modlení až do osmi dní. Osmého pak dne, chtě svau duši i tělo P. Bohu obětovati a svau krev vyliti za své hříchy = klepají, srážejí. — 2 = vozík, kára. — 3 = jež dosud netahala.
Strana 180
180 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1002. a pro jméno P. Ježíše, rozkázal sobě všecky audy, t. j. ruce i nohy osekati. A tak se jest stalo a tělo jeho již mrtvé tu ležalo. Vložili jsú je na káry a dva koně plachá upřáhše, pustili jsú je, aby šli, kamž je osudové povedau. I šli sú velmi tíše až do kostela sv. Jana, jenž slove v Lateránu, tu kdež se měli obyčej na ten čas papežové pohřebo- vati a lid s pláčem a s modlitbami sv., jdúce za karami, zaň P. Boha prosili a jej tu pochovali. A tu při tom mnohá jsú se ukázala znamení, že jest před P. Bohem došel milosrdenství, jakož to všecko až do dnešního dne jest na jeho hrobě na- psáno. (R. 1002) (Ustanovení kurfiřtů v Říši.) L. 1002. Tak častí dešťové v knížetství Českém pršali, že sobě lidé velmi stýskali a zvláště času letního všecka obilí vsitá nemohla se sžíti, zů- stala na poli, povodňové velicí byli na Pražské řece i na Labi. Lidé pro přílišnau vlhkost povětří i také hladem mřeli. T. č. byl obyčej v křesťanství, že císařství Rímské šlo po rodích, t. j. od otce mrtvého při- cházelo na syna, tak jakž se čte v kronykách ci- sařských, že císař Otta III., jenž byl syn Otty císaře, syna Ottova ... I zdálo se tomu císaři Ottovi III., že po jeho smrti veliké roztržky a války v křesťanství budau proto, že jest žádného
180 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1002. a pro jméno P. Ježíše, rozkázal sobě všecky audy, t. j. ruce i nohy osekati. A tak se jest stalo a tělo jeho již mrtvé tu ležalo. Vložili jsú je na káry a dva koně plachá upřáhše, pustili jsú je, aby šli, kamž je osudové povedau. I šli sú velmi tíše až do kostela sv. Jana, jenž slove v Lateránu, tu kdež se měli obyčej na ten čas papežové pohřebo- vati a lid s pláčem a s modlitbami sv., jdúce za karami, zaň P. Boha prosili a jej tu pochovali. A tu při tom mnohá jsú se ukázala znamení, že jest před P. Bohem došel milosrdenství, jakož to všecko až do dnešního dne jest na jeho hrobě na- psáno. (R. 1002) (Ustanovení kurfiřtů v Říši.) L. 1002. Tak častí dešťové v knížetství Českém pršali, že sobě lidé velmi stýskali a zvláště času letního všecka obilí vsitá nemohla se sžíti, zů- stala na poli, povodňové velicí byli na Pražské řece i na Labi. Lidé pro přílišnau vlhkost povětří i také hladem mřeli. T. č. byl obyčej v křesťanství, že císařství Rímské šlo po rodích, t. j. od otce mrtvého při- cházelo na syna, tak jakž se čte v kronykách ci- sařských, že císař Otta III., jenž byl syn Otty císaře, syna Ottova ... I zdálo se tomu císaři Ottovi III., že po jeho smrti veliké roztržky a války v křesťanství budau proto, že jest žádného
Strana 181
USTANOVENÍ KURFIRTU. 181 syna neměl ani přítele ani erbovníka, ani jakého nápadníka, a že by mnozí císařství chtěli sobě osobovati a tudy že by mohla Říše hned k pádu přijíti. Jakož by se bylo jistě tak stalo, kdy by byl on toho tak neopatřil. / Protož obeslal k sobě mnohé potestáty, to jest najmocnější knížata, hrabata a pány Říše, du- chovní i světské, a předkládal jím to, že po jeho smrti budau mnozí chtíti důstojenství císařské na sebe vztahovati a skrze to že budú války a mor- dové a tudy země křesťanské budau hynauti a jest se obávati, aby tudy křesťanstvo k pádu nepřišlo. Při tom radil jím, aby z sebe některé volili knížata hned bez odtahuov a ti v malém počtu aby mohli bez hadruňkuov, a dalších o to nesnází císaře voliti. Tu po mnohém o to roko- vání a dlúhém té věci rozvažování společně jsau se o to snesli a urovnali, aby ze vší Ríše šest osob bylo voleno a zřízeno, to jím i jích budúcím a ná- městkuom aby bylo poručeno a mocí papežskau, císařskau i vší Říše utvrzeno. Ti aby moc měli cí- saře voliti a kdož by koli byl od ních zvolen a naň že by od ních ukázáno neb zavoláno bylo, ten a ne jiný aby důstojenství císařské obdržel. A ti aby sluli korfěrštové neb volenci, a aby byli tří duchovní a tří světští. První z ních aby byl arci- / 98v = dědice. — 2 = sporů.
USTANOVENÍ KURFIRTU. 181 syna neměl ani přítele ani erbovníka, ani jakého nápadníka, a že by mnozí císařství chtěli sobě osobovati a tudy že by mohla Říše hned k pádu přijíti. Jakož by se bylo jistě tak stalo, kdy by byl on toho tak neopatřil. / Protož obeslal k sobě mnohé potestáty, to jest najmocnější knížata, hrabata a pány Říše, du- chovní i světské, a předkládal jím to, že po jeho smrti budau mnozí chtíti důstojenství císařské na sebe vztahovati a skrze to že budú války a mor- dové a tudy země křesťanské budau hynauti a jest se obávati, aby tudy křesťanstvo k pádu nepřišlo. Při tom radil jím, aby z sebe některé volili knížata hned bez odtahuov a ti v malém počtu aby mohli bez hadruňkuov, a dalších o to nesnází císaře voliti. Tu po mnohém o to roko- vání a dlúhém té věci rozvažování společně jsau se o to snesli a urovnali, aby ze vší Ríše šest osob bylo voleno a zřízeno, to jím i jích budúcím a ná- městkuom aby bylo poručeno a mocí papežskau, císařskau i vší Říše utvrzeno. Ti aby moc měli cí- saře voliti a kdož by koli byl od ních zvolen a naň že by od ních ukázáno neb zavoláno bylo, ten a ne jiný aby důstojenství císařské obdržel. A ti aby sluli korfěrštové neb volenci, a aby byli tří duchovní a tří světští. První z ních aby byl arci- / 98v = dědice. — 2 = sporů.
Strana 182
1o2 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1002. Císař Otta umřel. Král Český kurfěršt. biskup Mohutský, ten aby byl najvyžší kancléř Říský a těch všech krajin v Germanýi, mezi Uherskau zemí a Římem. Druhý aby byl arci- biskup Treverský a ten aby byl najvyžší v též Germaný kancléř všech zemí a krajin, jenž sau mezi Frantskau zemí a Lombardý. Třetí pak arcibiskup Kolínský ten též aby byl kancléř naj- vyžší krajin a zemí od hor Tyrolských až po všech zeměch Vlaských. Jiní pak světští korfirštové aby byli tito: První falekrabě z Rajnu, ten aby byl najvyžší při volení císaře truksas Říský. Druhý korfěršt aby byl kníže Saský a ten aby slul najvyžší maršálek Říský, kterýž meč nosí. Třetí pak volenec aby byl margkrabě Bramburský, ten aby slul najvyžší komorník Ríský a císařský. A těch šest aby byli a sluli najvyžší auředníci v Říši a ti toliko aby moc měli císaře voliti vždycky, kolikrát by toho koli potřeba byla. T. r. když se ty všecky věci obecní zřídily a narovnaly, Otta císař, kterýž byl syn Otty ci- saře a cisařoval let osmnáct, umřel. Král pak Český potom, po dvú stech letech, po osmdesáti a osmi letech, od Rudolfa císaře také korfěrštem učiněn, tak jakž toho na potvrzení list jest od téhož Rudolfa učiněn, kteréhož hledaj léta 1290. 1 Tisk Gerwany omylem.
1o2 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1002. Císař Otta umřel. Král Český kurfěršt. biskup Mohutský, ten aby byl najvyžší kancléř Říský a těch všech krajin v Germanýi, mezi Uherskau zemí a Římem. Druhý aby byl arci- biskup Treverský a ten aby byl najvyžší v též Germaný kancléř všech zemí a krajin, jenž sau mezi Frantskau zemí a Lombardý. Třetí pak arcibiskup Kolínský ten též aby byl kancléř naj- vyžší krajin a zemí od hor Tyrolských až po všech zeměch Vlaských. Jiní pak světští korfirštové aby byli tito: První falekrabě z Rajnu, ten aby byl najvyžší při volení císaře truksas Říský. Druhý korfěršt aby byl kníže Saský a ten aby slul najvyžší maršálek Říský, kterýž meč nosí. Třetí pak volenec aby byl margkrabě Bramburský, ten aby slul najvyžší komorník Ríský a císařský. A těch šest aby byli a sluli najvyžší auředníci v Říši a ti toliko aby moc měli císaře voliti vždycky, kolikrát by toho koli potřeba byla. T. r. když se ty všecky věci obecní zřídily a narovnaly, Otta císař, kterýž byl syn Otty ci- saře a cisařoval let osmnáct, umřel. Král pak Český potom, po dvú stech letech, po osmdesáti a osmi letech, od Rudolfa císaře také korfěrštem učiněn, tak jakž toho na potvrzení list jest od téhož Rudolfa učiněn, kteréhož hledaj léta 1290. 1 Tisk Gerwany omylem.
Strana 183
BOLESLAV CHABRY A BOLESLAV III. 183 (Boleslav III. a Poláci.) Boleslav Chabrý, král Polský. Téhož leta král Polský, Boleslav Chabrý, maje již Krakov v své moci, a vida že se jemu všecky věci vedau pokojně a po jeho vuoli, sebrav nějaký počet lidu vtrhl do Slézské krajiny a tu činil ne- malú škodu laupežem a šacuňkem, i rozličným holdováním, lidu toho Slézského. Boleslav pak, kníže Ceský, zprávu o tom maje, co se děje v Sle- zích, počal vojska zběrati, aby bránil svých zemí. Ale že byl veliký peněz a pokladuov milovník a nad míru skúpý, ta skaupost, což umínil, nedala mu toho vykonati. V tom král Polský poslal do Prahy posly své k knížeti Boleslavovi, kteříž oznamovali, že chce král Chabrý rád s Bolesla- vem, Českým knížetem, přiměří učiniti a pokoj na věčnost utvrditi, toliko aby on, Boleslav kníže, přijel osobně v malém počtu, jemu věře, na místo jemu jmenované nedaleko od Krakova. Boleslav kníže rozličné příhody rozvažuje, s strany jedné obával se krále Polského a jemu nedůvěřil, s strany druhé aby tam jel a přiměří učinil a na bojovníky nenakládal, vedla jej k tomu jeho při- lišná skaupost. A Vršovci, rádce jeho, ale neupřímí, aby tam jel, k tomu jemu radili a on jích ponuknutím, / 991 1 = vydíráním. — 2 = pleněním.
BOLESLAV CHABRY A BOLESLAV III. 183 (Boleslav III. a Poláci.) Boleslav Chabrý, král Polský. Téhož leta král Polský, Boleslav Chabrý, maje již Krakov v své moci, a vida že se jemu všecky věci vedau pokojně a po jeho vuoli, sebrav nějaký počet lidu vtrhl do Slézské krajiny a tu činil ne- malú škodu laupežem a šacuňkem, i rozličným holdováním, lidu toho Slézského. Boleslav pak, kníže Ceský, zprávu o tom maje, co se děje v Sle- zích, počal vojska zběrati, aby bránil svých zemí. Ale že byl veliký peněz a pokladuov milovník a nad míru skúpý, ta skaupost, což umínil, nedala mu toho vykonati. V tom král Polský poslal do Prahy posly své k knížeti Boleslavovi, kteříž oznamovali, že chce král Chabrý rád s Bolesla- vem, Českým knížetem, přiměří učiniti a pokoj na věčnost utvrditi, toliko aby on, Boleslav kníže, přijel osobně v malém počtu, jemu věře, na místo jemu jmenované nedaleko od Krakova. Boleslav kníže rozličné příhody rozvažuje, s strany jedné obával se krále Polského a jemu nedůvěřil, s strany druhé aby tam jel a přiměří učinil a na bojovníky nenakládal, vedla jej k tomu jeho při- lišná skaupost. A Vršovci, rádce jeho, ale neupřímí, aby tam jel, k tomu jemu radili a on jích ponuknutím, / 991 1 = vydíráním. — 2 = pleněním.
Strana 184
184 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1002. ustavičným nabádaním jsa přemožen, všecky starší a vladyky České země k sobě obeslal a jím svuoj úmysl oznámil. Kteříž vyslyšavše a na to se uradivše, jemu, aby tam do jiné země na smlauvu nejezdil, radili i přikazovali. Ale Vršov- ci s svau zlau raddau ustavičně jemu v uších le- žali. Kterýž pověděl: »Již jsem se na tom posta- vil a toho nemohu změniti. Však jestliže by mi se tam v Polště něco mimo mú naději přihodilo, syna mého Jaromíra a jiného žádného abyšte sobě za kníže volili.« To oni vyslyšavše učiniti slíbili. Polský král glajtu ne- zdržel. Boleslav, způsobiv své knížetství České a vzav s sebau nemalý počet lidu výborného, přijel až do městečka řečeného Čarnice a odtuď hned druhého dne poslal výborné oratory, k Bolesla- vovi králi do Krakova, listuov glajtovních od něho žádaje. I dáni jsu jemu listové a glajt bez- pečný. Třetího pak dne přijel král Polský do Čar- nice osobně, svého sauseda a hostě vítaje velmi přívětivě. A když všel král do krásného stanu knížete Českého, dal knížeti Českému políbení a tu jest bylo mezi ními přátelsky za celá dva dni rokováno. A v tom žádal král knížete, aby s ním jel až do Krakova, pravě, že jej chce ctíti přá- telsky. A on přiloživ svau víru k jeho nevěře, jel = vyslance.
184 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1002. ustavičným nabádaním jsa přemožen, všecky starší a vladyky České země k sobě obeslal a jím svuoj úmysl oznámil. Kteříž vyslyšavše a na to se uradivše, jemu, aby tam do jiné země na smlauvu nejezdil, radili i přikazovali. Ale Vršov- ci s svau zlau raddau ustavičně jemu v uších le- žali. Kterýž pověděl: »Již jsem se na tom posta- vil a toho nemohu změniti. Však jestliže by mi se tam v Polště něco mimo mú naději přihodilo, syna mého Jaromíra a jiného žádného abyšte sobě za kníže volili.« To oni vyslyšavše učiniti slíbili. Polský král glajtu ne- zdržel. Boleslav, způsobiv své knížetství České a vzav s sebau nemalý počet lidu výborného, přijel až do městečka řečeného Čarnice a odtuď hned druhého dne poslal výborné oratory, k Bolesla- vovi králi do Krakova, listuov glajtovních od něho žádaje. I dáni jsu jemu listové a glajt bez- pečný. Třetího pak dne přijel král Polský do Čar- nice osobně, svého sauseda a hostě vítaje velmi přívětivě. A když všel král do krásného stanu knížete Českého, dal knížeti Českému políbení a tu jest bylo mezi ními přátelsky za celá dva dni rokováno. A v tom žádal král knížete, aby s ním jel až do Krakova, pravě, že jej chce ctíti přá- telsky. A on přiloživ svau víru k jeho nevěře, jel = vyslance.
Strana 185
ZAJETÍ A OSLEPENÍ BOLESLAVA III. 185 za ním. A když do Krakova přijeli, skvostný i slavný byl jím oběd připraven a tu společné jích bylo za jedním stolem hodování. Po vyko- nání pak obědu, dřív než od stolu vstali, až slu- žebníci královští Boleslava jali a svázavše do temného žaláře zavřeli, služebníky jeho též zjí- mavše, stínati a jinák zmordovati král rozkázal. Vršovci, kteříž sú na ten čas při králi byli, toho skutku byli jsú přední původcové; jiní pak z té- hož rodu Vršovského, kteříž s Boleslavem přijeli, při zdraví jsú zachováni. V tom přišli jsú listové z Čech, také od Vršov- cuov (a zvláště od Kochana, jenž byl přední toho skutku pachatel a mezi jinými mocnější), aby Boleslav kníže nikterakž nebyl ve zdraví do Čech navracen. Třetí den kníže Český vyveden jest z toho vězení na jednu síň, kdež uhlé rozpále- ného veliká hromada byla, v tom železné rozpa- lujíce plechy, Boleslavovi před oči blízko před- kládali, a aby na ně otevřenýma očima hleděl, přísně přikázali, jej k tomu slovy, hrůzami i bi- tím nutili. A tím jemu všecko vidění z zřítedlnic bleskem a horkem vytáhli, tak že jest hleděl a nic neviděl. Potom byl z Polsky již slepý jsa pro- puštěn a do Čech se navrátiv, v té slepotě dlauhý čas trval. Ti kteříž byli s ním tam do Polsky jeli, málo se jích do Čech navrátilo. Boleslav kníže v Pol- ště oslepen.
ZAJETÍ A OSLEPENÍ BOLESLAVA III. 185 za ním. A když do Krakova přijeli, skvostný i slavný byl jím oběd připraven a tu společné jích bylo za jedním stolem hodování. Po vyko- nání pak obědu, dřív než od stolu vstali, až slu- žebníci královští Boleslava jali a svázavše do temného žaláře zavřeli, služebníky jeho též zjí- mavše, stínati a jinák zmordovati král rozkázal. Vršovci, kteříž sú na ten čas při králi byli, toho skutku byli jsú přední původcové; jiní pak z té- hož rodu Vršovského, kteříž s Boleslavem přijeli, při zdraví jsú zachováni. V tom přišli jsú listové z Čech, také od Vršov- cuov (a zvláště od Kochana, jenž byl přední toho skutku pachatel a mezi jinými mocnější), aby Boleslav kníže nikterakž nebyl ve zdraví do Čech navracen. Třetí den kníže Český vyveden jest z toho vězení na jednu síň, kdež uhlé rozpále- ného veliká hromada byla, v tom železné rozpa- lujíce plechy, Boleslavovi před oči blízko před- kládali, a aby na ně otevřenýma očima hleděl, přísně přikázali, jej k tomu slovy, hrůzami i bi- tím nutili. A tím jemu všecko vidění z zřítedlnic bleskem a horkem vytáhli, tak že jest hleděl a nic neviděl. Potom byl z Polsky již slepý jsa pro- puštěn a do Čech se navrátiv, v té slepotě dlauhý čas trval. Ti kteříž byli s ním tam do Polsky jeli, málo se jích do Čech navrátilo. Boleslav kníže v Pol- ště oslepen.
Strana 186
I80 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1003. Jaromír knížetem učiněn. Vršovských rod. / 99 (Vršovci a Jaromír.) L. 1003. Čechové aby naplnili žádost již sle- pého knížete svého Boleslava, spolu jsú se na Vyšehrad sebrali a s povolením i rozkázaním té- hož Boleslava, knížete svého, volili jsú sobě za pána a kníže Jaromíra, syna Boleslavova, a po- sadivše jej na knížetské stolici činili jemu pocti- vost. Času toho byli sú mezi Čechy Vršovci páni najznamenitější a bohatstvím i rodem nad jiné vyvajšeni, neb jsú byli od nějakého Vrše hraběte pošli, kterýž byl někdy mnohými před lety s kní- žaty Charvatskými, totiž Čechem a Lechem bratry vlastními, do té zemi z Charvat přijel. A ten jistý hrabě na svém štítu zlatté vrše v modrém poli požíval; a když byl v České zemi, rod jeho velmi se rozšiřil a zmocnil i nad jiné vyvajšil, neb mnoho tvrzí i některé hrady držali a velmi příliš důstojenství knížetského byli žá- dostiví a vždycky den ode dne se spolu o to ra- dili, aby někdo z nich zemi zpravoval. A zvláště Kochanovi to všickni vinšovali, tudy a tak chtíce knížetský rod všecken udusiti a zahladiti. /Přihodilo se dne jednoho letního, když den- nice z hory vycházela, přijeli jsú Vršovci na dvuor knížete svého velmi vesele, žádajíce Jaro- míra knížete, aby se na projížku, a na lov vy- (R. 1003) = projíždku.
I80 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1003. Jaromír knížetem učiněn. Vršovských rod. / 99 (Vršovci a Jaromír.) L. 1003. Čechové aby naplnili žádost již sle- pého knížete svého Boleslava, spolu jsú se na Vyšehrad sebrali a s povolením i rozkázaním té- hož Boleslava, knížete svého, volili jsú sobě za pána a kníže Jaromíra, syna Boleslavova, a po- sadivše jej na knížetské stolici činili jemu pocti- vost. Času toho byli sú mezi Čechy Vršovci páni najznamenitější a bohatstvím i rodem nad jiné vyvajšeni, neb jsú byli od nějakého Vrše hraběte pošli, kterýž byl někdy mnohými před lety s kní- žaty Charvatskými, totiž Čechem a Lechem bratry vlastními, do té zemi z Charvat přijel. A ten jistý hrabě na svém štítu zlatté vrše v modrém poli požíval; a když byl v České zemi, rod jeho velmi se rozšiřil a zmocnil i nad jiné vyvajšil, neb mnoho tvrzí i některé hrady držali a velmi příliš důstojenství knížetského byli žá- dostiví a vždycky den ode dne se spolu o to ra- dili, aby někdo z nich zemi zpravoval. A zvláště Kochanovi to všickni vinšovali, tudy a tak chtíce knížetský rod všecken udusiti a zahladiti. /Přihodilo se dne jednoho letního, když den- nice z hory vycházela, přijeli jsú Vršovci na dvuor knížete svého velmi vesele, žádajíce Jaro- míra knížete, aby se na projížku, a na lov vy- (R. 1003) = projíždku.
Strana 187
JAROMÍR PŘEPADEN VRŠOVCI. 187 pravil, pravíce, že světlost dennice ten den jasný znamenává. Mládenec upřímý dal se namluviti, pojav svá dva myslivce, Hovoru a Hřivce, jel s Vršovci do lesuov až přes řeku, jenž Míza, slove. Po odjetí pak knížete manželka jeho Střiz- ka sama toliko na loži ležeci usnula. I viděla jest u vidění, an sv. Jan Křtitel před ní stojí mluvě k ní: »Rychle vstaň a pošli do Prahy a rozkaž, ať padesát mužuov za knížetem bez meškání až do Heskova jedau a odtuď jím cesta až k knížeti ukázana bude. Neb tohoto dne veliká a hrozná osidla Jaromírovi jsú připravena.« Střizka, davši místo v svém srdci slovům muže sv., bez meškání Pražany, aby knížete hledali, vypravila. Když jsú se lovci po lesích rozjeli, Vršovci kní- žete velmi šetřili, a když na jedné hoře, kteráž Veliz slove, s ním se potkali, kuoň pod ním chy- tivše, s koně jej strhli a svlékše jej až do nahoty, ruce i nohy jemu svázali. Kolé do země vbivše, kníže na hřbet položili a k tomu kolí přivázavše na koně vsedali a rozbíhajíce se, počali přes kníže skákati, v tom velikau a radostnau kra- tochvíl sobě zakládajíce. Jaromír nevěda, co by měl učiniti, k P. Bohu a k sv. Janu Křtiteli, kte- rémuž obvláštně mimo jiné svaté poctivost činí- val, počal volati. Vršovci jemu se posmívajíce Vršovci kníže na lov namluvili. = Mže. — 2 = pozor dávali na...
JAROMÍR PŘEPADEN VRŠOVCI. 187 pravil, pravíce, že světlost dennice ten den jasný znamenává. Mládenec upřímý dal se namluviti, pojav svá dva myslivce, Hovoru a Hřivce, jel s Vršovci do lesuov až přes řeku, jenž Míza, slove. Po odjetí pak knížete manželka jeho Střiz- ka sama toliko na loži ležeci usnula. I viděla jest u vidění, an sv. Jan Křtitel před ní stojí mluvě k ní: »Rychle vstaň a pošli do Prahy a rozkaž, ať padesát mužuov za knížetem bez meškání až do Heskova jedau a odtuď jím cesta až k knížeti ukázana bude. Neb tohoto dne veliká a hrozná osidla Jaromírovi jsú připravena.« Střizka, davši místo v svém srdci slovům muže sv., bez meškání Pražany, aby knížete hledali, vypravila. Když jsú se lovci po lesích rozjeli, Vršovci kní- žete velmi šetřili, a když na jedné hoře, kteráž Veliz slove, s ním se potkali, kuoň pod ním chy- tivše, s koně jej strhli a svlékše jej až do nahoty, ruce i nohy jemu svázali. Kolé do země vbivše, kníže na hřbet položili a k tomu kolí přivázavše na koně vsedali a rozbíhajíce se, počali přes kníže skákati, v tom velikau a radostnau kra- tochvíl sobě zakládajíce. Jaromír nevěda, co by měl učiniti, k P. Bohu a k sv. Janu Křtiteli, kte- rémuž obvláštně mimo jiné svaté poctivost činí- val, počal volati. Vršovci jemu se posmívajíce Vršovci kníže na lov namluvili. = Mže. — 2 = pozor dávali na...
Strana 188
188 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1003. Hovora myslivec. Vršovci k knížeti stříleli. pravili: »Ani Jan, ani Buoh tebe z našich rukau již nemuož vysvoboditi.« Když se pak té krato- chvíle dosti napáchali, knížeti nohy rozvázavše, vzhuoru od země jej vyzdvihli. V ten čas přiběhl náhodau myslivec jeden knížecí, jménem Hovo- ra, a uzřev kníže nahého velmi se ulekl, a zabod svuoj kuoň pryč běžal, hledaje, moh(l)li by jaký knížeti svému retuňk učiniti. I potkal se v náhle s Pražany, ani koně své v jedné vsi zvázavše, po hustých lesích pěšky hledají knížete svého. I řekl jím: »Rychle za mnau pospěšte, neb se pánu našemu zle děje. Já na koni rychlejí poběhnu a na tuto mú trúbu loveckú trúbiti bu- du.« V tom Vršovci kníže k jednomu dubu na- hého přivázavše, k němu z lučišť jako k cíli stří- leli. Ale on kníže viděl sv. Jana Křtitele, an před ním stojí a všecky šípy Vršovcův na svůj plášt béře, tak že žádná rána jích nic knížeti uškoditi nemohla. Toť Hovora na svém koni ukáže se a Vršovci chytivše jej, aby toho skutku jích na jevo nevynesl, Hřivcovi knížecímu druhému my- slivci (kteryž byl také k zahubení knížete Vršov- cuom povolil) Hovoru věrného v moc dali a aby jej tu před ními na jednom dubu oběsil, rozká- zali. Hovora prosil Vršovcuov za milost a to v tom, že chce jích vuoli rád vyplniti, toliko aby jemu dopustili, třikrát aby mohl na svú trúbu trúbiti. A oni zasmávše se, k tomu svolili. Když
188 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1003. Hovora myslivec. Vršovci k knížeti stříleli. pravili: »Ani Jan, ani Buoh tebe z našich rukau již nemuož vysvoboditi.« Když se pak té krato- chvíle dosti napáchali, knížeti nohy rozvázavše, vzhuoru od země jej vyzdvihli. V ten čas přiběhl náhodau myslivec jeden knížecí, jménem Hovo- ra, a uzřev kníže nahého velmi se ulekl, a zabod svuoj kuoň pryč běžal, hledaje, moh(l)li by jaký knížeti svému retuňk učiniti. I potkal se v náhle s Pražany, ani koně své v jedné vsi zvázavše, po hustých lesích pěšky hledají knížete svého. I řekl jím: »Rychle za mnau pospěšte, neb se pánu našemu zle děje. Já na koni rychlejí poběhnu a na tuto mú trúbu loveckú trúbiti bu- du.« V tom Vršovci kníže k jednomu dubu na- hého přivázavše, k němu z lučišť jako k cíli stří- leli. Ale on kníže viděl sv. Jana Křtitele, an před ním stojí a všecky šípy Vršovcův na svůj plášt béře, tak že žádná rána jích nic knížeti uškoditi nemohla. Toť Hovora na svém koni ukáže se a Vršovci chytivše jej, aby toho skutku jích na jevo nevynesl, Hřivcovi knížecímu druhému my- slivci (kteryž byl také k zahubení knížete Vršov- cuom povolil) Hovoru věrného v moc dali a aby jej tu před ními na jednom dubu oběsil, rozká- zali. Hovora prosil Vršovcuov za milost a to v tom, že chce jích vuoli rád vyplniti, toliko aby jemu dopustili, třikrát aby mohl na svú trúbu trúbiti. A oni zasmávše se, k tomu svolili. Když
Strana 189
HOVORA ZACHRÁNIL JAROMIRA. 189 jest trúbil jednú, hned po trúbení haužev a smeč- ka lyčená jemu na hrdlo vložena a aby na dub vstúpil, rozkázali. A sami Vršovci jemu tam po- mahajíc, aby svým trúbením nemeškal, jeho po- bízeli. Po druhém trúbení počal kšaft činiti a svému kmotru Hřivcovi své dítky poraučeje, mu- sil hned vajše vstúpiti. Kochan hněvivě přistúpiv k němu, počal mluviti a řka: »Kdes ty byl této hodiny, aby oznámil? Neb jsem já tě nedávno za- zřel, a ty k nám přiběhl a zase kuoň obrátiv, pryč si běžal. Neoznámíš-li a pravdy nepovíš, arcine- šlechetníče, hned tuto mú střelu (lučiště na- táhna) do tvého vstřelím srdce.« Hovora dlúhý- mi slovy vypravoval svú nevinu. Tu Hřivec ká- zal jemu po třetí trúbiti a on velmi dlauho tím traubením prodlil, až jemu Hřivec trúbu z ruky vytrhl. Toť Hovora počal se sem i tam a tak na všecky strany ohlédati. V tom Pražané slyšíce traubeni blízko se přiblížili a rychle vyskočivše, Vršovce na různo rozrazili a některé zjímali, jiné utíkajíce sstíhali. A tak všech Vršovských tu třináct jali; Hřivce čtrnáctého, kterýž byl jsa strachem poražen doluov s dubu upadl a nohu zlámal, vésti jeho/ s sebú do Prahy nemohúce, Hovorovi jej na tom dubu, na kterémž měl Ho- vora od Hřivce, svého kmotra, býti oběšen, obě- Kochan Vršovský. 100r = zahlédl, jaks...
HOVORA ZACHRÁNIL JAROMIRA. 189 jest trúbil jednú, hned po trúbení haužev a smeč- ka lyčená jemu na hrdlo vložena a aby na dub vstúpil, rozkázali. A sami Vršovci jemu tam po- mahajíc, aby svým trúbením nemeškal, jeho po- bízeli. Po druhém trúbení počal kšaft činiti a svému kmotru Hřivcovi své dítky poraučeje, mu- sil hned vajše vstúpiti. Kochan hněvivě přistúpiv k němu, počal mluviti a řka: »Kdes ty byl této hodiny, aby oznámil? Neb jsem já tě nedávno za- zřel, a ty k nám přiběhl a zase kuoň obrátiv, pryč si běžal. Neoznámíš-li a pravdy nepovíš, arcine- šlechetníče, hned tuto mú střelu (lučiště na- táhna) do tvého vstřelím srdce.« Hovora dlúhý- mi slovy vypravoval svú nevinu. Tu Hřivec ká- zal jemu po třetí trúbiti a on velmi dlauho tím traubením prodlil, až jemu Hřivec trúbu z ruky vytrhl. Toť Hovora počal se sem i tam a tak na všecky strany ohlédati. V tom Pražané slyšíce traubeni blízko se přiblížili a rychle vyskočivše, Vršovce na různo rozrazili a některé zjímali, jiné utíkajíce sstíhali. A tak všech Vršovských tu třináct jali; Hřivce čtrnáctého, kterýž byl jsa strachem poražen doluov s dubu upadl a nohu zlámal, vésti jeho/ s sebú do Prahy nemohúce, Hovorovi jej na tom dubu, na kterémž měl Ho- vora od Hřivce, svého kmotra, býti oběšen, obě- Kochan Vršovský. 100r = zahlédl, jaks...
Strana 190
190 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1003. První pán v Čechách. siti rozkázali. Kochan pak, jenž byl té vší nešle- chetnosti původ najvětší, vryl se pod jednu ve- likú skálu a listím se přihrabav, tak se tu ukryl. Pražané velmi rychle počali se Hovory, kdeby kníže byl, ptáti, a jestli živ, že by rádi věděli. Hovora s ními na jedno místo v lese běžev, kniže Jaromíra u dubu přivázaného ukázal. Když sú k němu všickni přišli, nahého a na poly mrtvého kníže sú uzřeli, neb jej byli k tomu dubu tuze smečkami přivázali a velmi ukrutně jej byly mauchy a hovadové uštípali. Odvázavše jej sú oblekli a s velikú radostí s ním jeli do Prahy. Tu hned na té cestě kníže Hovorovi za tu věr- nost a pomoc mnoho sliboval a potom více skut- kem vyplnil, vsi od svého dvora Kublov, Brau- my, Trubín a Hudlice jemu darem dal. Když sú pak s knížetem do Prahy přijeli, klaněli se jemu všickni a jako by se znovu na svět narodil, tak se radovali. Kníže Jaromír, aby dobrodiní nebyl nevděčen, kázal všudy biřicům provolati, aby všickni Hovoru ctili a jemu se klaněli, neb jej kníže i s jeho potomky za pána vyzdvihuje, prv- ního mezi jinými činí, tak aby on slul druhý po knížeti a rod jeho tú chvalú aby se radoval až na věky. Nad to úřad lovcovství, kteréž prvé k Stebnu bylo, to jest Hovorovi a jeho rodu na věčnost zapsáno. Pražané kníže od smrti obránili.
190 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1003. První pán v Čechách. siti rozkázali. Kochan pak, jenž byl té vší nešle- chetnosti původ najvětší, vryl se pod jednu ve- likú skálu a listím se přihrabav, tak se tu ukryl. Pražané velmi rychle počali se Hovory, kdeby kníže byl, ptáti, a jestli živ, že by rádi věděli. Hovora s ními na jedno místo v lese běžev, kniže Jaromíra u dubu přivázaného ukázal. Když sú k němu všickni přišli, nahého a na poly mrtvého kníže sú uzřeli, neb jej byli k tomu dubu tuze smečkami přivázali a velmi ukrutně jej byly mauchy a hovadové uštípali. Odvázavše jej sú oblekli a s velikú radostí s ním jeli do Prahy. Tu hned na té cestě kníže Hovorovi za tu věr- nost a pomoc mnoho sliboval a potom více skut- kem vyplnil, vsi od svého dvora Kublov, Brau- my, Trubín a Hudlice jemu darem dal. Když sú pak s knížetem do Prahy přijeli, klaněli se jemu všickni a jako by se znovu na svět narodil, tak se radovali. Kníže Jaromír, aby dobrodiní nebyl nevděčen, kázal všudy biřicům provolati, aby všickni Hovoru ctili a jemu se klaněli, neb jej kníže i s jeho potomky za pána vyzdvihuje, prv- ního mezi jinými činí, tak aby on slul druhý po knížeti a rod jeho tú chvalú aby se radoval až na věky. Nad to úřad lovcovství, kteréž prvé k Stebnu bylo, to jest Hovorovi a jeho rodu na věčnost zapsáno. Pražané kníže od smrti obránili.
Strana 191
HOVORA PRVNÍ PÁN ČESKY. 191 Po malém pak času kázal kníže svolati vla- dyky a zemany, oznamuje jim, kterak věrný Ho- vora byl těžce a nebezpečně svého hrdla pro za- chování knížecího života povážil a při tom jich, kterak by ještě výše Hovoru i s jeho rodem mohl vyzdvihnúti, za radu žádal. A oni jemu radili, aby netoliko knížetskú milostí, ale i císařskú byl obdarován. Jaromír vedlé jich raddy učinil a posly své s Hovorú bez odtahuov do Řezna na svuoj náklad poslal, Jindřicha, toho jména II., cí- saře žádaje, aby on pro ten skutek a pro tu služ- bu, kterúž učinil knížeti svému Hovora, jej svú milostí obdařil. Císař nový, jenž byl velmi milo- stivý rád a vděčně to na žádost Jaromírovu uči- nil a Hovorovo panství svú milostí a majestátem obdařil, jemu rozkázal, aby na svém štítu nosil dvě černé ostrvi na kříž přeložené tak, aby každá ostrevi měla pět sukův a to v zlattém poli, a to znamení on aby užíval i s svými budúcími až na věky, pro budúcí věčnú tohoto skutku pa- mět. — Když se ty věci vykonaly, kázal kníže Jaro- mír ten dub, k kterémuž byl přivázán, vykopati a na tom místě oltář a klášter k poctivosti P. Bohu a sv. Janu Křtiteli postaviti. A dal tam uvésti kněží řádu sv. Benedikta, opatřiv je dostatečně tělesnú potřebú, žádal jich, aby tu oni i jich bu- = osekaný kmen.
HOVORA PRVNÍ PÁN ČESKY. 191 Po malém pak času kázal kníže svolati vla- dyky a zemany, oznamuje jim, kterak věrný Ho- vora byl těžce a nebezpečně svého hrdla pro za- chování knížecího života povážil a při tom jich, kterak by ještě výše Hovoru i s jeho rodem mohl vyzdvihnúti, za radu žádal. A oni jemu radili, aby netoliko knížetskú milostí, ale i císařskú byl obdarován. Jaromír vedlé jich raddy učinil a posly své s Hovorú bez odtahuov do Řezna na svuoj náklad poslal, Jindřicha, toho jména II., cí- saře žádaje, aby on pro ten skutek a pro tu služ- bu, kterúž učinil knížeti svému Hovora, jej svú milostí obdařil. Císař nový, jenž byl velmi milo- stivý rád a vděčně to na žádost Jaromírovu uči- nil a Hovorovo panství svú milostí a majestátem obdařil, jemu rozkázal, aby na svém štítu nosil dvě černé ostrvi na kříž přeložené tak, aby každá ostrevi měla pět sukův a to v zlattém poli, a to znamení on aby užíval i s svými budúcími až na věky, pro budúcí věčnú tohoto skutku pa- mět. — Když se ty věci vykonaly, kázal kníže Jaro- mír ten dub, k kterémuž byl přivázán, vykopati a na tom místě oltář a klášter k poctivosti P. Bohu a sv. Janu Křtiteli postaviti. A dal tam uvésti kněží řádu sv. Benedikta, opatřiv je dostatečně tělesnú potřebú, žádal jich, aby tu oni i jich bu- = osekaný kmen.
Strana 192
192 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1004. dúcí na tom místě P. Boha prosili. Ten klášter stál v své celosti až do času krále Vácslava, syna Karlova, a tu rozbořen, jehožto ještě se ukazují veliké zříceniny. A slul svatého klášter Jana na Velizu. Vršovci stínáni. Kníže opět svolav zemany, s nimi v radu všel, dotazuje se jich, co má s těmi Vršovci činiti. A tak z vůle jednostajné kázali Vršovce po jed- nom na lauku Bořinu voditi a každému sekerau stíti hlavu. Kochan pak z daleka veliké knížeti pohrůžky činil, pravě, že se chce pomstiti. (R. 1004) 100V (Oldřich mezi Němci.) L. 1004. Kníže Oldřich, kterýž byl při císaři Ottovi od dávného času až do jeho smrti, když Otta umřel, poddal se v službu Jindřichovi Ba- vorskému, novému císaři. A byl muž velmi vtip- ný a z té příčiny velice milován byl od císaře a byl na jeho dvoře jako první mezi knížaty. Ten když uslyšal od některých poslův z České země, co se přihodilo otci jeho Boleslavovi a jeho bratru Jaromírovi, nemálo z toho teskliv byl. Času jed- noho otázal se jeho císař a řka: »Oldřiše, kníže Český, pověz mi, proč já tebe od několiko dnuov již mimo předešlý tvůj obyčej/ smutnějšího vi- dím?« A on odpověděl: »Císaři milostivý, kterak mohu vesel býti, ano král Polský Boleslav, vy-
192 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1004. dúcí na tom místě P. Boha prosili. Ten klášter stál v své celosti až do času krále Vácslava, syna Karlova, a tu rozbořen, jehožto ještě se ukazují veliké zříceniny. A slul svatého klášter Jana na Velizu. Vršovci stínáni. Kníže opět svolav zemany, s nimi v radu všel, dotazuje se jich, co má s těmi Vršovci činiti. A tak z vůle jednostajné kázali Vršovce po jed- nom na lauku Bořinu voditi a každému sekerau stíti hlavu. Kochan pak z daleka veliké knížeti pohrůžky činil, pravě, že se chce pomstiti. (R. 1004) 100V (Oldřich mezi Němci.) L. 1004. Kníže Oldřich, kterýž byl při císaři Ottovi od dávného času až do jeho smrti, když Otta umřel, poddal se v službu Jindřichovi Ba- vorskému, novému císaři. A byl muž velmi vtip- ný a z té příčiny velice milován byl od císaře a byl na jeho dvoře jako první mezi knížaty. Ten když uslyšal od některých poslův z České země, co se přihodilo otci jeho Boleslavovi a jeho bratru Jaromírovi, nemálo z toho teskliv byl. Času jed- noho otázal se jeho císař a řka: »Oldřiše, kníže Český, pověz mi, proč já tebe od několiko dnuov již mimo předešlý tvůj obyčej/ smutnějšího vi- dím?« A on odpověděl: »Císaři milostivý, kterak mohu vesel býti, ano král Polský Boleslav, vy-
Strana 193
OLDRICH V ZAJETÍ NĚMECKÉM. 193 mluviv k sobě otce mého, podvodně a pod glaj- tem dal jej oslepiti, domácí pak České země oby- vatelé, lstivě na lov vymluvivše bratra mého Ja- romíra, tam jej chtěli úkladně a hanebně zamor- dovati?« Císař odpověděl: »Bratr tvuoj dobře i spra- vedlivě muož sám své poddané takové nešlechet- níky trestati. A bylali by jemu toho ta potřeba, že by s ně nemohl býti, chci já jemu pomoc uči- niti. Otec pak tvuoj, bude-li mi toho, co se jemu od krále Polského přihodilo, žalovati, chci já sám osobně zbera vojsko na takového úkladníka a slibuov nedržitele táhnauti a jej zahubiti.« Oldřich učiniv poděkování, nízko se uklonil. T. č. Kochan Vršovský poddal se v službu Boleslavovi, králi Polskému, a jemu pilně radil, aby knížetství České sobě podmanil. Král častým jeho nabádaním pohnut sa, dal k tomu své povo- lení, aby své království mohl rozšířiti. Dne jed- noho povolav Kochana do svého příbytku, s ním se o to radil, kterak by mohl k tomu Českému knížetství přijíti. Kochan odpověděl: »Chcešli to pořádně učiniti, musíš najprvé Oldřicha, kníže Ceského, syna Boleslavova, a bratra Jaromírova (kterýž nyní jest při císaři Jindřichovi) o jeho hlavu připraviti, neb ač Jaromír mdel jest, ale však někteří Čechové v Oldřichovi naději mají.« Král tau radau sa pohnut, shromáždiv mnoho Kronika II. 13
OLDRICH V ZAJETÍ NĚMECKÉM. 193 mluviv k sobě otce mého, podvodně a pod glaj- tem dal jej oslepiti, domácí pak České země oby- vatelé, lstivě na lov vymluvivše bratra mého Ja- romíra, tam jej chtěli úkladně a hanebně zamor- dovati?« Císař odpověděl: »Bratr tvuoj dobře i spra- vedlivě muož sám své poddané takové nešlechet- níky trestati. A bylali by jemu toho ta potřeba, že by s ně nemohl býti, chci já jemu pomoc uči- niti. Otec pak tvuoj, bude-li mi toho, co se jemu od krále Polského přihodilo, žalovati, chci já sám osobně zbera vojsko na takového úkladníka a slibuov nedržitele táhnauti a jej zahubiti.« Oldřich učiniv poděkování, nízko se uklonil. T. č. Kochan Vršovský poddal se v službu Boleslavovi, králi Polskému, a jemu pilně radil, aby knížetství České sobě podmanil. Král častým jeho nabádaním pohnut sa, dal k tomu své povo- lení, aby své království mohl rozšířiti. Dne jed- noho povolav Kochana do svého příbytku, s ním se o to radil, kterak by mohl k tomu Českému knížetství přijíti. Kochan odpověděl: »Chcešli to pořádně učiniti, musíš najprvé Oldřicha, kníže Ceského, syna Boleslavova, a bratra Jaromírova (kterýž nyní jest při císaři Jindřichovi) o jeho hlavu připraviti, neb ač Jaromír mdel jest, ale však někteří Čechové v Oldřichovi naději mají.« Král tau radau sa pohnut, shromáždiv mnoho Kronika II. 13
Strana 194
194 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1004. Oldřich kníže dán do vězení. Král Polský dobyl Prahy. zlatta a způsobiv věrné posly, císaři poslal ve- liké a mnohé zlatté dary a nad to ještě mnohem větší dáti slibuje, toliko aby Oldřichovi knížeti Českému život odjíti rozkázal. Císař, ač byl muž dobrý, potom i svatý, těž- kostí zlatta porušen sa, kázal Oldřicha nevin- ného do věže jedné hluboké spustiti a králi Pol- skému pověděti, že Oldřich nikda více nemá z té věže vyjíti a nevyjde. Král Polský, když jemu to bylo oznámeno, s raddú a pomocí Vršovských sebrav mnoho lidu Polského i táhl silně do Čech a dobyl mnoho měst a tvrzí, až se dobral Prahy, města hlavního, a té jest také skrze zradu dobyl a všecko okolo pohubil, Vyšehrad toliko sám v své ohradě a celosti zůstal a kníže Jaromír na něm strašlivě, seděl, neb odnikudž nečekal po- moci. Oldřich sa v zámutku postaven a znaje, že žádná ruka lidská z moci císařovy a z toho vě- zení jeho nemůž vysvoboditi, i počal velmi snaž- ně P. Bohu slaužiti a sv. Jana Křtitele prositi za pomoc a aby ho jako bratra jeho od té úkladné smrti vysvoboditi ráčil. V tom modlení byl jako v vytržení mysli a hned té noci postaven jest v Čechách na jedné rovině. A když slunce z hory vycházelo, uhlédal kníže voráče a přistúpiv k ně- Oldřich kníže vyšel z vězení. = s bázní, strachem.
194 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1004. Oldřich kníže dán do vězení. Král Polský dobyl Prahy. zlatta a způsobiv věrné posly, císaři poslal ve- liké a mnohé zlatté dary a nad to ještě mnohem větší dáti slibuje, toliko aby Oldřichovi knížeti Českému život odjíti rozkázal. Císař, ač byl muž dobrý, potom i svatý, těž- kostí zlatta porušen sa, kázal Oldřicha nevin- ného do věže jedné hluboké spustiti a králi Pol- skému pověděti, že Oldřich nikda více nemá z té věže vyjíti a nevyjde. Král Polský, když jemu to bylo oznámeno, s raddú a pomocí Vršovských sebrav mnoho lidu Polského i táhl silně do Čech a dobyl mnoho měst a tvrzí, až se dobral Prahy, města hlavního, a té jest také skrze zradu dobyl a všecko okolo pohubil, Vyšehrad toliko sám v své ohradě a celosti zůstal a kníže Jaromír na něm strašlivě, seděl, neb odnikudž nečekal po- moci. Oldřich sa v zámutku postaven a znaje, že žádná ruka lidská z moci císařovy a z toho vě- zení jeho nemůž vysvoboditi, i počal velmi snaž- ně P. Bohu slaužiti a sv. Jana Křtitele prositi za pomoc a aby ho jako bratra jeho od té úkladné smrti vysvoboditi ráčil. V tom modlení byl jako v vytržení mysli a hned té noci postaven jest v Čechách na jedné rovině. A když slunce z hory vycházelo, uhlédal kníže voráče a přistúpiv k ně- Oldřich kníže vyšel z vězení. = s bázní, strachem.
Strana 195
OLDRICH VYSVOBOZEN OD SV. JANA. 195 mu, ptal se jeho, jaká by to krajina byla a kto by z lidí povýšených tu blízko bydlil. A on ukázal jemu hrad velmi pevný, jménem Dřevíč, a pána na něm Berkovce býti oznámil. Oldřich s daufá- ním všel na ten hrad a pánu tomu pod svěřeními knížetem se Českým skrze pečet býti oznámil. Berkovec jako věrný věrně a vděčně pána svého přijal a poctivú jemu činil službu. I radili sú se spolu o Poláky, kterak by Poláky z Prahy vy- hnali. Berkovec na Dřevíči (Vyhnání Poláků z Prahy.) V brzkém času mnoho lidu sebravše, táhli spolu kníže Oldřich a Berkovec a tajně se něko- lika cestami skrze husté lesy pustili, tak jakž je jich vuodcové vedli, a na jedné hoře, kteráž slula Žíži,, proti Pohořelci se v hustých lesích položili. A někteří na Petříně ležali a stráž držali na té hoře, kteráž na ten čas slúla Stráž a nyní Stra- hov jmenuje se. A odtuď kníže a Berkovec tajně poslali své špehéře dva do Prahy, aby město i obyvatele v něm spatřili. Špehéři, aby věc sobě poručenú dobře zřídili, času poledního do pastý- řovy chalupy vešli a na něm činili mnohé otázky a v dlúhú řeč s nim všedše, smlúvu s nim činili, mnohé dary jemu slibujíce, chtělli by Prahu zra- diti. Pastýř ten byl Čech a na Poláky byl velmi Pastýř zradil Prahu. = důvěrné. —2 U Kosmy Zizi, jméno podnes záhadné.
OLDRICH VYSVOBOZEN OD SV. JANA. 195 mu, ptal se jeho, jaká by to krajina byla a kto by z lidí povýšených tu blízko bydlil. A on ukázal jemu hrad velmi pevný, jménem Dřevíč, a pána na něm Berkovce býti oznámil. Oldřich s daufá- ním všel na ten hrad a pánu tomu pod svěřeními knížetem se Českým skrze pečet býti oznámil. Berkovec jako věrný věrně a vděčně pána svého přijal a poctivú jemu činil službu. I radili sú se spolu o Poláky, kterak by Poláky z Prahy vy- hnali. Berkovec na Dřevíči (Vyhnání Poláků z Prahy.) V brzkém času mnoho lidu sebravše, táhli spolu kníže Oldřich a Berkovec a tajně se něko- lika cestami skrze husté lesy pustili, tak jakž je jich vuodcové vedli, a na jedné hoře, kteráž slula Žíži,, proti Pohořelci se v hustých lesích položili. A někteří na Petříně ležali a stráž držali na té hoře, kteráž na ten čas slúla Stráž a nyní Stra- hov jmenuje se. A odtuď kníže a Berkovec tajně poslali své špehéře dva do Prahy, aby město i obyvatele v něm spatřili. Špehéři, aby věc sobě poručenú dobře zřídili, času poledního do pastý- řovy chalupy vešli a na něm činili mnohé otázky a v dlúhú řeč s nim všedše, smlúvu s nim činili, mnohé dary jemu slibujíce, chtělli by Prahu zra- diti. Pastýř ten byl Čech a na Poláky byl velmi Pastýř zradil Prahu. = důvěrné. —2 U Kosmy Zizi, jméno podnes záhadné.
Strana 196
196 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1004. hněviv, také stříbra a zlatta nemálo sa žádostiv, jim slíbil, že to/ chce učiniti a toho velikými sliby potvrdil. Špehéřové navrátivše se, knížeti a Berkovcovi oznámili, že v Praze pokoj a Po- láci sú bezpečni, také na nižádného nepřítele že péče nemají, aniž o něm co vědí. Při tom ozná- mili, že již s pastýřem narovnání učinili, aby tím raněji stádo žena kázal most spustiti. To slyšíce hajtmané Oldřichovi, jakž denice vzešla, kázali se lidu přihotoviti. Když pak svítati počalo, lid ten Český jízdný i pěší pomaličku sstupoval s hory skrze Menší město Pražské až na most dřevěnný a Berkovec s nimi. A tu stáli pokojně blízko od mostu zdvih- nutého (neb byla mlha), očekávajíce spuštění mostu. Lid kterýž byl pod hradem v Menším městě, také se byl upokojil, tak že jich málo o tom, co se děje, vědělo. Toť pastýř na branného volá, stádo žena, aby most spustil bez meškání! A on jemu počal velmi horlivě domlúvati, proč by směl tak ráno stádo hnáti. Když most spuštěn byl, pastýř vstúpiv na most, počal velmi hlasitě trúbiti, Čechům návěští dávaje. V tom rychle Če- chové na most vskočivše a majíce veliké bubny, hřmot učinili, vysokými hlasy volajíce: »Poláci běží, Poláci běží« tak sú pravili. Poláci to sly- šíce velmi se ulekli a strach takový na ně přišel, že větší jich polovice nazí utíkajíce pryč sú bě- / 101I
196 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1004. hněviv, také stříbra a zlatta nemálo sa žádostiv, jim slíbil, že to/ chce učiniti a toho velikými sliby potvrdil. Špehéřové navrátivše se, knížeti a Berkovcovi oznámili, že v Praze pokoj a Po- láci sú bezpečni, také na nižádného nepřítele že péče nemají, aniž o něm co vědí. Při tom ozná- mili, že již s pastýřem narovnání učinili, aby tím raněji stádo žena kázal most spustiti. To slyšíce hajtmané Oldřichovi, jakž denice vzešla, kázali se lidu přihotoviti. Když pak svítati počalo, lid ten Český jízdný i pěší pomaličku sstupoval s hory skrze Menší město Pražské až na most dřevěnný a Berkovec s nimi. A tu stáli pokojně blízko od mostu zdvih- nutého (neb byla mlha), očekávajíce spuštění mostu. Lid kterýž byl pod hradem v Menším městě, také se byl upokojil, tak že jich málo o tom, co se děje, vědělo. Toť pastýř na branného volá, stádo žena, aby most spustil bez meškání! A on jemu počal velmi horlivě domlúvati, proč by směl tak ráno stádo hnáti. Když most spuštěn byl, pastýř vstúpiv na most, počal velmi hlasitě trúbiti, Čechům návěští dávaje. V tom rychle Če- chové na most vskočivše a majíce veliké bubny, hřmot učinili, vysokými hlasy volajíce: »Poláci běží, Poláci běží« tak sú pravili. Poláci to sly- šíce velmi se ulekli a strach takový na ně přišel, že větší jich polovice nazí utíkajíce pryč sú bě- / 101I
Strana 197
VYHNÁNÍ POLÁKU Z PRAHY. 197 žali, brani i vší zbroje zapomněvše, toliko aby životy zachovali; někteří pak do vody běžíce, mnozí sú ztonuli. Sám ten pastucha na ně volal a utíkání jejich se posmíval a řka: »Běgajtě, bě- gajtě!« Mnozí také tu zuostali a někteří ležali nazí, zvláště ti, kteříž ulekše se toho hřmotu, ven z oken místo dveří skákali, ruce neb nohy a někteří i hlavy slámali. Boleslav Chabrý s malým počtem Polákův skrze Poříčany, utíkaje běžal, neb se jemu zdálo, že kamení i skalé, tráva, listí i dříví za ním křičeci běží. A tak král Polský ne- upřímý, kterýž pod glajtem bezpečnosti kníže České Boleslava dal oslepiti, z dopuštění Božího strachem velikým sa poražen, s svými některými z Prahy ušel, šeradně usmradiv své nohavice, přisáhl, že nepojede do Prahy více2. Poláci z Prahy utekli. Oldřich pak kníže s nějakým počtem lidu ne velikým zuostal byl v stanu na Strahově, ale že jemu z kraje Žateckého mnoho lidu přibývalo, nazajtří poctivě přijel do Prahy a od Jaromíra, bratra svého, a od otce svého Boleslava, také i od Berkovce, statečného rytíře, jest milostivě při- vítán. A tu bylo slavné hodování. Auředníci pak najvyžší města Prahy přišli sú na Vyšehrad, poctivě vítajíce kníže Oldřicha a = Poříč v Praze. — V textu zbytky veršování.
VYHNÁNÍ POLÁKU Z PRAHY. 197 žali, brani i vší zbroje zapomněvše, toliko aby životy zachovali; někteří pak do vody běžíce, mnozí sú ztonuli. Sám ten pastucha na ně volal a utíkání jejich se posmíval a řka: »Běgajtě, bě- gajtě!« Mnozí také tu zuostali a někteří ležali nazí, zvláště ti, kteříž ulekše se toho hřmotu, ven z oken místo dveří skákali, ruce neb nohy a někteří i hlavy slámali. Boleslav Chabrý s malým počtem Polákův skrze Poříčany, utíkaje běžal, neb se jemu zdálo, že kamení i skalé, tráva, listí i dříví za ním křičeci běží. A tak král Polský ne- upřímý, kterýž pod glajtem bezpečnosti kníže České Boleslava dal oslepiti, z dopuštění Božího strachem velikým sa poražen, s svými některými z Prahy ušel, šeradně usmradiv své nohavice, přisáhl, že nepojede do Prahy více2. Poláci z Prahy utekli. Oldřich pak kníže s nějakým počtem lidu ne velikým zuostal byl v stanu na Strahově, ale že jemu z kraje Žateckého mnoho lidu přibývalo, nazajtří poctivě přijel do Prahy a od Jaromíra, bratra svého, a od otce svého Boleslava, také i od Berkovce, statečného rytíře, jest milostivě při- vítán. A tu bylo slavné hodování. Auředníci pak najvyžší města Prahy přišli sú na Vyšehrad, poctivě vítajíce kníže Oldřicha a = Poříč v Praze. — V textu zbytky veršování.
Strana 198
198 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1004. Berkovec pánem učiněn. jemu z toho, že jest je od toho ukrutníka Bo- leslava, krále Polského, vysvobodil, děkovali. Takové děkování učinili i Berkovcovi rytíři z to- ho, že jest svú mužností takového jich nepřítele od nich odehnal; a při tom dali jemu veliké zlatté dary. Oldřich kníže jsa toho velmi od P. Boha vděčen, že jest jej ráčil skrze přímluvu sv. Jana z toho císařského vězení vysvoboditi a nadto že mu ráčil dáti tu milost, že jest v malém počtu lidu takového mocného krále Polského z Prahy i z České země vystrašil, chtěje aby taková věc i císaře tajná nebyla, poslal k němu své posly, jeho žádaje, od sebe i od Jaromíra bratra svého, aby Berkovce svu milostí obdařil, tak aby on byl ve všech zemích císařství Římskému poddaných pánem jmenován a jednostajného spolu s pánem Hovorú znamení na štítu aby mohl užívati. Císař obávaje se P. Boha, toho, kterýž Oldřicha z vězení vysvobodil a krále Polského před ním takovým porazil strachem, vděčně vyslyšav posly, pově- děl, že to chce rád učiniti. A tak Berkovec s ve- likú poctivostí se do Čech od císaře navrátil. A knížata a Oldřich dali jemu tu všecku krajinu puolnoční zálabskú. (od Boleslavi až do hor Srbských,) aby ji držal na časy budúcí. 1 Tisk za Labsku. — 2 = t. j. Lužických; hory Jizerské.
198 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1004. Berkovec pánem učiněn. jemu z toho, že jest je od toho ukrutníka Bo- leslava, krále Polského, vysvobodil, děkovali. Takové děkování učinili i Berkovcovi rytíři z to- ho, že jest svú mužností takového jich nepřítele od nich odehnal; a při tom dali jemu veliké zlatté dary. Oldřich kníže jsa toho velmi od P. Boha vděčen, že jest jej ráčil skrze přímluvu sv. Jana z toho císařského vězení vysvoboditi a nadto že mu ráčil dáti tu milost, že jest v malém počtu lidu takového mocného krále Polského z Prahy i z České země vystrašil, chtěje aby taková věc i císaře tajná nebyla, poslal k němu své posly, jeho žádaje, od sebe i od Jaromíra bratra svého, aby Berkovce svu milostí obdařil, tak aby on byl ve všech zemích císařství Římskému poddaných pánem jmenován a jednostajného spolu s pánem Hovorú znamení na štítu aby mohl užívati. Císař obávaje se P. Boha, toho, kterýž Oldřicha z vězení vysvobodil a krále Polského před ním takovým porazil strachem, vděčně vyslyšav posly, pově- děl, že to chce rád učiniti. A tak Berkovec s ve- likú poctivostí se do Čech od císaře navrátil. A knížata a Oldřich dali jemu tu všecku krajinu puolnoční zálabskú. (od Boleslavi až do hor Srbských,) aby ji držal na časy budúcí. 1 Tisk za Labsku. — 2 = t. j. Lužických; hory Jizerské.
Strana 199
OSLEPENÍ JAROMÍRA. 199 (Oslepení Jaromírovo.) Kochan pak Vršovský, jenž byl člověk velmi lstivý, ten jako liška lísal se pomalu k knížeti Oldřichovi a jako nenadále, v brzkém času všecky Vršovce s Oldřichem spříznil, kteříž počali na Jaromíra před Oldřichem sočiti, pravíce,/ že by Jaromír nebyl toho vděčen, že jest Oldřich Po- láky z země vyhnal, ale že by byl raději viděl, aby zuostal tam v té věži, do kteréž jest jej dal císař Jindřich vsaditi. Oldřich sa mládenec upřímý, všemu tomu, což neupřímí mluvili, dav víru, proti bratru svému velikú měl jest nenávist. A oni to znamenavše, ještě více zlého ke zlému přidávali, tak až je do konce spolu zkyselili. Naj- posléze pak pravili Oldřichovi, že by jej chtěl Ja- romír úkladně zamordovati. Oldřich uhlédav čas příhodný, rozkázal jíti Jaromíra a nazajtří jej dal oslepiti. Tu hned Vršovci k němu mlu- vili: »Již, milý Oldřiše, sám budeš bezpečně kní- žetství České zpravovati.« Ale o to se Vršovci pilně a tajně radili, kterak by tím dřív s světa Oldřicha svedli a sami sobě osobili duostojenství knížetské. Jaromír nebohý, sa v té bídě a slepotě postavený, velmi byl teskliv a častokrát mluvil bratru svému: »Bratře milý, ač ty si mne mého / 10IV 1 Tisk nenádale.
OSLEPENÍ JAROMÍRA. 199 (Oslepení Jaromírovo.) Kochan pak Vršovský, jenž byl člověk velmi lstivý, ten jako liška lísal se pomalu k knížeti Oldřichovi a jako nenadále, v brzkém času všecky Vršovce s Oldřichem spříznil, kteříž počali na Jaromíra před Oldřichem sočiti, pravíce,/ že by Jaromír nebyl toho vděčen, že jest Oldřich Po- láky z země vyhnal, ale že by byl raději viděl, aby zuostal tam v té věži, do kteréž jest jej dal císař Jindřich vsaditi. Oldřich sa mládenec upřímý, všemu tomu, což neupřímí mluvili, dav víru, proti bratru svému velikú měl jest nenávist. A oni to znamenavše, ještě více zlého ke zlému přidávali, tak až je do konce spolu zkyselili. Naj- posléze pak pravili Oldřichovi, že by jej chtěl Ja- romír úkladně zamordovati. Oldřich uhlédav čas příhodný, rozkázal jíti Jaromíra a nazajtří jej dal oslepiti. Tu hned Vršovci k němu mlu- vili: »Již, milý Oldřiše, sám budeš bezpečně kní- žetství České zpravovati.« Ale o to se Vršovci pilně a tajně radili, kterak by tím dřív s světa Oldřicha svedli a sami sobě osobili duostojenství knížetské. Jaromír nebohý, sa v té bídě a slepotě postavený, velmi byl teskliv a častokrát mluvil bratru svému: »Bratře milý, ač ty si mne mého / 10IV 1 Tisk nenádale.
Strana 200
200 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1004. A Jaromír Oslepen. zbavil zraku, však víš, že sem proti tobě nic ne- zavinil. Vím že sú tebe Vršovci vzbudili proti mně, hleď pilně, ať by tobě zle neposlúžili.« (O sv. pěti bratřích.) R. t. a při tom času v Větší Polště v jednom lese obývalo spolu šest mužuov velmi nábožných paustevníkuov, jichžto jména sú byla Benedikt, Matúš, Isák, Jan, Krystýn a Barnabáš. Odkud by byli aneb kto by byli jejich rodičové neb při- rození přátelé, toho žádný nepravil, ani nepsal, než Klipta, v své kronyce pokládá, že by ti byli, kteréž Vojtěch, biskup Český, s sebú z Ríma, Známý vymyšlený kronikář.
200 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1004. A Jaromír Oslepen. zbavil zraku, však víš, že sem proti tobě nic ne- zavinil. Vím že sú tebe Vršovci vzbudili proti mně, hleď pilně, ať by tobě zle neposlúžili.« (O sv. pěti bratřích.) R. t. a při tom času v Větší Polště v jednom lese obývalo spolu šest mužuov velmi nábožných paustevníkuov, jichžto jména sú byla Benedikt, Matúš, Isák, Jan, Krystýn a Barnabáš. Odkud by byli aneb kto by byli jejich rodičové neb při- rození přátelé, toho žádný nepravil, ani nepsal, než Klipta, v své kronyce pokládá, že by ti byli, kteréž Vojtěch, biskup Český, s sebú z Ríma, Známý vymyšlený kronikář.
Strana 201
O SV. PĚTI BRATŘÍCH. 201 z kláštera sv. Alexí do Čech přivedl a za některý čas zanechal jich v klášteře sv. Jana na Ostrově. A když se do Polsky a do Prus obrátil, že jest jich tu zanechal a jim rozkázal, paustenický ži- vot aby vedli a odtuď neodcházeli, až se on k nim zase navrátí. Kteřížto tak se zachovali a velmi úzký a trpký vedli život, žádného massa, chleba toliko časem a zelíčka, aneb bylin lesních, za po- krm požívali, vodu za nápoj měli a nic jiného, vždycky jako ustavičně se P. Bohu modlili, na zemi toliko na rohožích a kamení pod hlavy pod- kládajíce tak léhali. Když se mezi lidi takové jich náboženství rozhlašovalo, Boleslav, syn Mě- čislavuov, král Polský, širokú o jich náboženství a té bohomyslnosti zprávu maje, žádostiv byl jích viděti osoby i příbytky. Pojav toliko dva svá služebníky, do těch lesuov změ/niv oděv, se obrátil a když před jich příbytek přijel, žádal, aby ho do svého obydlé pustili. Oni, ač neradi mimo své náboženství koho jiného v svém obydlí viděli, otevřevše dveře mládence přivítali. Tu král rozmluviv s nimi, podivil se jich obco- vání a trpkému životu a chtě od nich odjíti řekl: »Bratří milí a otcové, jestli vám to možné uči- niti, vyjděte z tohoto příbytku a na jiné místo se obraťte. Já poněvadž sem král, chci vám poctivý klášter rozkázati postaviti a živností vám nále- žitú opatřiti.« Oni odpověděli: »Ctný králi, ni- Král Polský navštívil pět bratrův. / 1021
O SV. PĚTI BRATŘÍCH. 201 z kláštera sv. Alexí do Čech přivedl a za některý čas zanechal jich v klášteře sv. Jana na Ostrově. A když se do Polsky a do Prus obrátil, že jest jich tu zanechal a jim rozkázal, paustenický ži- vot aby vedli a odtuď neodcházeli, až se on k nim zase navrátí. Kteřížto tak se zachovali a velmi úzký a trpký vedli život, žádného massa, chleba toliko časem a zelíčka, aneb bylin lesních, za po- krm požívali, vodu za nápoj měli a nic jiného, vždycky jako ustavičně se P. Bohu modlili, na zemi toliko na rohožích a kamení pod hlavy pod- kládajíce tak léhali. Když se mezi lidi takové jich náboženství rozhlašovalo, Boleslav, syn Mě- čislavuov, král Polský, širokú o jich náboženství a té bohomyslnosti zprávu maje, žádostiv byl jích viděti osoby i příbytky. Pojav toliko dva svá služebníky, do těch lesuov změ/niv oděv, se obrátil a když před jich příbytek přijel, žádal, aby ho do svého obydlé pustili. Oni, ač neradi mimo své náboženství koho jiného v svém obydlí viděli, otevřevše dveře mládence přivítali. Tu král rozmluviv s nimi, podivil se jich obco- vání a trpkému životu a chtě od nich odjíti řekl: »Bratří milí a otcové, jestli vám to možné uči- niti, vyjděte z tohoto příbytku a na jiné místo se obraťte. Já poněvadž sem král, chci vám poctivý klášter rozkázati postaviti a živností vám nále- žitú opatřiti.« Oni odpověděli: »Ctný králi, ni- Král Polský navštívil pět bratrův. / 1021
Strana 202
202 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1004—1005. koli toho nemůžeme změniti, neb sme slíbili P. Bohu a P. Kristu, Spasiteli našemu, na místě tomto slúžiti a za náše nepravosti činiti pokání. A tu máme také zemříti.« Král znamenav, že jich odtuď on ani žádný nevymluví, žádal jich, aby jej do svého bratrství přijali a zaň P. Boha pro- sili a že se v jejich poraučí modlitby. A vyňav opasek peněz jako sto hřiven, jich snážně prosil, aby to od něho přijali a tím aby svým životům pokrmuov polepšili. A oni to uzřevše, hned od toho daru odvrátili své oči. Král pak rozžehnav se s nimi, těch peněz jim tu nechal. Oni uhlé- davše, že tu peníze zuostaly, pravili vespolek: »Čemuž jest nám tato zátopa duše? Však my toho nepotřebujem.« I žádali sú společně bratra Barnabáše, aby tu mamonu odnesl a králi zase navrátil. A on vzav bral se s tím až do Krakova. I jest věc obyčejná, což činí páni zname- nití, že to vědí mnozí. Ač král tajně to činil, vyšlo na jevo, že král pausteníkům mnoho do- nesl peněz. Sedláci někteří v té krajině o tom uslyšavše, na ně se sebrali, nočně a nenadále vskočivše do jich příbytku peněz hledali. A oni jim pověděli, že sú Barnabáše, bratra svého šes- tého, s těmi penězi do Krakova, aby je králi na- vrátil, poslali. Sedláci tomu nechtíce věřiti, hned na ně hřmot učinivše, svázali je a po jednom je ohněm mučili a bodúce noži i špicemi pře-
202 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1004—1005. koli toho nemůžeme změniti, neb sme slíbili P. Bohu a P. Kristu, Spasiteli našemu, na místě tomto slúžiti a za náše nepravosti činiti pokání. A tu máme také zemříti.« Král znamenav, že jich odtuď on ani žádný nevymluví, žádal jich, aby jej do svého bratrství přijali a zaň P. Boha pro- sili a že se v jejich poraučí modlitby. A vyňav opasek peněz jako sto hřiven, jich snážně prosil, aby to od něho přijali a tím aby svým životům pokrmuov polepšili. A oni to uzřevše, hned od toho daru odvrátili své oči. Král pak rozžehnav se s nimi, těch peněz jim tu nechal. Oni uhlé- davše, že tu peníze zuostaly, pravili vespolek: »Čemuž jest nám tato zátopa duše? Však my toho nepotřebujem.« I žádali sú společně bratra Barnabáše, aby tu mamonu odnesl a králi zase navrátil. A on vzav bral se s tím až do Krakova. I jest věc obyčejná, což činí páni zname- nití, že to vědí mnozí. Ač král tajně to činil, vyšlo na jevo, že král pausteníkům mnoho do- nesl peněz. Sedláci někteří v té krajině o tom uslyšavše, na ně se sebrali, nočně a nenadále vskočivše do jich příbytku peněz hledali. A oni jim pověděli, že sú Barnabáše, bratra svého šes- tého, s těmi penězi do Krakova, aby je králi na- vrátil, poslali. Sedláci tomu nechtíce věřiti, hned na ně hřmot učinivše, svázali je a po jednom je ohněm mučili a bodúce noži i špicemi pře-
Strana 203
UMUČENÍ SV. PĚTI BRATŘI. 203 ostrými, na peníze se ptali. Oni nebozí byli by se rádi tím, což jim nenáleželo, vyplatili. A sed- láci jim toho věřiti nechtíce, po dlúhých mukách každému z nich hrdlo podřezali a tak těch pět sv. pausteníkuov poslali k P. Bohu. Kto by chtěl o nich čísti, najde to obšírněji v jich legendě napsáno, kteráž se čte na den je- jich umučení, t. j. ten den po sv. Martinu. L. 1005. Rozpomenuv se kníže Oldřich na do- (R. 1005) brodiní sobě učiněné od milého sv. Jana, že jest jej z toho vězení císařského vysvobodil, i roz- kázal kostel velmi veliký a krásně ozdobený k poctivosti P. Bohu a sv. Janu Křtiteli božímu v Oldřiši postaviti a služebníky Boží v něm ustanoviv, poctivú živností tělesnú je opatřiti rozkázal. Pět bratrův svatých. Kostel v Oldřiši. (Příhody v Německu.) Téhož léta přihodilo se v Saské zemi v bi- skupství Magdeburském, v jedné vsi, prostřed kteréž byl kostel postaven, ve jmeno sv. Magna, že jest farář tu v kostele sv. mši slúžil. Toho času přišlo osmnáct mládencův a s nimi patnáct mladic i začali tanec na tom krchově a vysoký- mi hlasy počali výskati, knězi tomu při službě Boží překážku činíce. Kterýž poslal k ním slu- žebníka oltářního, jich žádaje, aby od toho křiku přestali. Kteříž dali za odpověd, aby on své dílo Tanečníci rok tancovali.
UMUČENÍ SV. PĚTI BRATŘI. 203 ostrými, na peníze se ptali. Oni nebozí byli by se rádi tím, což jim nenáleželo, vyplatili. A sed- láci jim toho věřiti nechtíce, po dlúhých mukách každému z nich hrdlo podřezali a tak těch pět sv. pausteníkuov poslali k P. Bohu. Kto by chtěl o nich čísti, najde to obšírněji v jich legendě napsáno, kteráž se čte na den je- jich umučení, t. j. ten den po sv. Martinu. L. 1005. Rozpomenuv se kníže Oldřich na do- (R. 1005) brodiní sobě učiněné od milého sv. Jana, že jest jej z toho vězení císařského vysvobodil, i roz- kázal kostel velmi veliký a krásně ozdobený k poctivosti P. Bohu a sv. Janu Křtiteli božímu v Oldřiši postaviti a služebníky Boží v něm ustanoviv, poctivú živností tělesnú je opatřiti rozkázal. Pět bratrův svatých. Kostel v Oldřiši. (Příhody v Německu.) Téhož léta přihodilo se v Saské zemi v bi- skupství Magdeburském, v jedné vsi, prostřed kteréž byl kostel postaven, ve jmeno sv. Magna, že jest farář tu v kostele sv. mši slúžil. Toho času přišlo osmnáct mládencův a s nimi patnáct mladic i začali tanec na tom krchově a vysoký- mi hlasy počali výskati, knězi tomu při službě Boží překážku činíce. Kterýž poslal k ním slu- žebníka oltářního, jich žádaje, aby od toho křiku přestali. Kteříž dali za odpověd, aby on své dílo Tanečníci rok tancovali.
Strana 204
204 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1005—1006. 1027 Mohutský arcibiskup proč nese kolo. puosobil a oni že chtí svého hleděti tance. I řekl kněz: »Dajž P. Buoh a sv. Magnus, abyšte tak až do roka vajskali tancujíce.« I stalo se tak, že sú tu zůstali tancujíce bezmálo rok. A za ten všecken čas ani rosa ani dešt na ně nepršel, aniž jest kto z nich ustal, ani hlad, ani žížeň na ně nepřišel, oděvové a rúcha jich sú nezvetšela, aniž se jim ztrhaly třevíce. Herbertus pak biskup, v jehož taková věc biskupství se přihodila, nad nimi maje litost, na to místo šel a mocí sobě od P. Boha půjčenau od toho svazku, kterýmž je P. Buoh,/ sv. Magnus a farář svázal, rozvázal je, tak že sú tancovati přestali. A hned toho dne dcera téhož faráře s jinými dvěma umřela, ně- kteří z nich pořád tři dni a tři noci spali, ně- kteří pak brzo potom zemřeli, některým se nohy jich až do smrti třásly a tak všickni ne dlúhý čas trvali. T. č. byl jest Villegisius, arcibiskup Mohut- ský, kterýž stkvěl se dobrými a sv. skutky a byl nízkého řádu, syn jednoho koláře, kterýž kázal sobě tu v Mohuci zvláštní příbytek postaviti, a od něho toliko sám klíč měl a kázal v něm mnoho kol vozních namalovati a jedno kolo od vozu na straně pověsiti a nad ním napsati tato slova: »Villegise, pamatuj, odkud si přišel a nepaj- = umdlel.
204 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1005—1006. 1027 Mohutský arcibiskup proč nese kolo. puosobil a oni že chtí svého hleděti tance. I řekl kněz: »Dajž P. Buoh a sv. Magnus, abyšte tak až do roka vajskali tancujíce.« I stalo se tak, že sú tu zůstali tancujíce bezmálo rok. A za ten všecken čas ani rosa ani dešt na ně nepršel, aniž jest kto z nich ustal, ani hlad, ani žížeň na ně nepřišel, oděvové a rúcha jich sú nezvetšela, aniž se jim ztrhaly třevíce. Herbertus pak biskup, v jehož taková věc biskupství se přihodila, nad nimi maje litost, na to místo šel a mocí sobě od P. Boha půjčenau od toho svazku, kterýmž je P. Buoh,/ sv. Magnus a farář svázal, rozvázal je, tak že sú tancovati přestali. A hned toho dne dcera téhož faráře s jinými dvěma umřela, ně- kteří z nich pořád tři dni a tři noci spali, ně- kteří pak brzo potom zemřeli, některým se nohy jich až do smrti třásly a tak všickni ne dlúhý čas trvali. T. č. byl jest Villegisius, arcibiskup Mohut- ský, kterýž stkvěl se dobrými a sv. skutky a byl nízkého řádu, syn jednoho koláře, kterýž kázal sobě tu v Mohuci zvláštní příbytek postaviti, a od něho toliko sám klíč měl a kázal v něm mnoho kol vozních namalovati a jedno kolo od vozu na straně pověsiti a nad ním napsati tato slova: »Villegise, pamatuj, odkud si přišel a nepaj- = umdlel.
Strana 205
KNĚŽNA EMMA ZEMŘELA. 205 chaj.« A to písmo často četl, proto aby z kterého jest byl stavu k tomu duostojenství povolán, pa- matoval. A od toho času každý arcibiskup Mo- hutský znamení rodu svého opustě, kolo za znamení až do dnešního dne míti musí. (Emma zemřela.) L. 1006. Kněžna vdova, pozůstalá po někdy (R. 1006) Boleslavovi Milostivém, jménem Hemma, umřela, Hemma kněžna jenž byla mátě Boleslava III., a ta byla žena po- umřela. ctivé postavy, milosrdná, nábožná i svatá, a po- ctivě a jako s královskú poctivostí pohřbena v kostele sv. Víta na hradě Pražském. Nad je- jímžto hrobem byl nápis, jenž slove: Epitaphium, těmito slovy: Que fuit ut gemma, Vilis iacet en cinis Hemma: Dic, precor: »Huic anime Da veniam, Domine.« Jenž se česky vykládá takto: Kteráž byla jako perla, mrzký leží, hle, popel Hemma. Rci, prosím: »Této duši buď milostiv, Pane«. Téhož leta veliká byla bitva mezi Štěpánem, králem Uherským, a Giulau, vajvodú Zaleským, kteréhož král Uherský v té bitvě jal a do Uher
KNĚŽNA EMMA ZEMŘELA. 205 chaj.« A to písmo často četl, proto aby z kterého jest byl stavu k tomu duostojenství povolán, pa- matoval. A od toho času každý arcibiskup Mo- hutský znamení rodu svého opustě, kolo za znamení až do dnešního dne míti musí. (Emma zemřela.) L. 1006. Kněžna vdova, pozůstalá po někdy (R. 1006) Boleslavovi Milostivém, jménem Hemma, umřela, Hemma kněžna jenž byla mátě Boleslava III., a ta byla žena po- umřela. ctivé postavy, milosrdná, nábožná i svatá, a po- ctivě a jako s královskú poctivostí pohřbena v kostele sv. Víta na hradě Pražském. Nad je- jímžto hrobem byl nápis, jenž slove: Epitaphium, těmito slovy: Que fuit ut gemma, Vilis iacet en cinis Hemma: Dic, precor: »Huic anime Da veniam, Domine.« Jenž se česky vykládá takto: Kteráž byla jako perla, mrzký leží, hle, popel Hemma. Rci, prosím: »Této duši buď milostiv, Pane«. Téhož leta veliká byla bitva mezi Štěpánem, králem Uherským, a Giulau, vajvodú Zaleským, kteréhož král Uherský v té bitvě jal a do Uher
Strana 206
206 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1007. jej poslal. Toho hradu, na kterémž on seděl, do- byl, kterémuž Uhři říkali Erdéleni. A tu nalez manželku Giulovu a dva syny jeho a zmocniv se té vší země, najprvé Giulu a ženu jeho, také i jeho syny, potom i ten všecken lid Transsylvan- ský k víře Kristově obrátil. (R. 1007) (Oldřich a Božena.) L. 1007. Kníže Český Oldřich času jarního, chtě sobě a svým služebníkům kratochvíl uči- niti, jel až do Postoloprt a odtuď častokrát vyjíž- děje do lesuov, s jeleny a s jinú lesní zvěří mnohé provozoval kratochvíle. I přihodilo se dne jednoho, když se s lovu na- vracoval a jel skrze jednu ves, jížto bylo jméno Opučna, i uhlédal prostřed vsi, ana stojí u stud- nice dívka velmi krásné postavy, praní šatuov nechavši, tvář svú na kníže a jeho služebníky obrátila. I řekl jest kníže svým služebníkům: »Vidíteli tuto krásnú pannu?« I odpověděli: »Ctný kníže a pane náš, vidíme.« A on jim řekl: »Věřte mi jistě, že jest toto div nemalý, že tato véska velmi chaterná mohla takové krásné stvo- ření uroditi. Optajte se jí, prosím vás, které jest = Transylvanský, Sedmihradský (rumunsky Transsyl- vania: Ardeal; maďarsky Erdély).
206 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1007. jej poslal. Toho hradu, na kterémž on seděl, do- byl, kterémuž Uhři říkali Erdéleni. A tu nalez manželku Giulovu a dva syny jeho a zmocniv se té vší země, najprvé Giulu a ženu jeho, také i jeho syny, potom i ten všecken lid Transsylvan- ský k víře Kristově obrátil. (R. 1007) (Oldřich a Božena.) L. 1007. Kníže Český Oldřich času jarního, chtě sobě a svým služebníkům kratochvíl uči- niti, jel až do Postoloprt a odtuď častokrát vyjíž- děje do lesuov, s jeleny a s jinú lesní zvěří mnohé provozoval kratochvíle. I přihodilo se dne jednoho, když se s lovu na- vracoval a jel skrze jednu ves, jížto bylo jméno Opučna, i uhlédal prostřed vsi, ana stojí u stud- nice dívka velmi krásné postavy, praní šatuov nechavši, tvář svú na kníže a jeho služebníky obrátila. I řekl jest kníže svým služebníkům: »Vidíteli tuto krásnú pannu?« I odpověděli: »Ctný kníže a pane náš, vidíme.« A on jim řekl: »Věřte mi jistě, že jest toto div nemalý, že tato véska velmi chaterná mohla takové krásné stvo- ření uroditi. Optajte se jí, prosím vás, které jest = Transylvanský, Sedmihradský (rumunsky Transsyl- vania: Ardeal; maďarsky Erdély).
Strana 207
OLDRICH A BOŽENA. 207 její jméno.« To oni když sú učinili, ochotnú tváří odpověděla řkúc: »Jest mé jméno Božena.« Obrá- tiv se kníže k svým služebníkům řekl: »Jistě vám pravím, že tato Božena bude má žena.« Dru- hého pak dne kníže povolav k sobě vladyk zname- nitějších, rozkázal jim jeti do vsi tu, kdež jest stála děvečka perúci. I řekli jemu: »Nevíme, které jest té vsi jméno« a on jim řekl: »Ptajte se, kde jest stála včíra dívka u studnice jménem Božena, toho času, když/ jsem já se s lovčími a s holoty s lovu navracoval.« A oni přijevše do Opučné, ptali se obyvateluov, řkúce: »Včíra když kníže, pán náš, jel skrze tuto ves, která jest dívka ma- jíci na sobě čechel, stála u studnice perúci, jenž má jméno Božena?« A oni řekli: »Dcera Doma- rodova, souseda našeho.« A povolavše jí, jím ji ukázali. Kteřížto opověděvše se Domarodovi, otci jejímu, a Samoborce, její mateři, a vuoli knížete oznámivše dívku chtěj aneb nechtěj na kuoň přistřený vsadivše, na dvuor knížete do Po- stoloprt přinesli. A že se zalíbila knížeti perúc, té vsi dali jméno Perúc. Ženy pak poctivější oblék- ly sú ji v rúcho, kteréž kněžnám náleží, a před Oldřicha ji přivedly. A on pojav ji za ruku, hned s ní před kněze předstúpil a tu hned vstúpil v sv. / 103" Ves Perúc. = psáři, psovodi. — = spodní roucho, košile.
OLDRICH A BOŽENA. 207 její jméno.« To oni když sú učinili, ochotnú tváří odpověděla řkúc: »Jest mé jméno Božena.« Obrá- tiv se kníže k svým služebníkům řekl: »Jistě vám pravím, že tato Božena bude má žena.« Dru- hého pak dne kníže povolav k sobě vladyk zname- nitějších, rozkázal jim jeti do vsi tu, kdež jest stála děvečka perúci. I řekli jemu: »Nevíme, které jest té vsi jméno« a on jim řekl: »Ptajte se, kde jest stála včíra dívka u studnice jménem Božena, toho času, když/ jsem já se s lovčími a s holoty s lovu navracoval.« A oni přijevše do Opučné, ptali se obyvateluov, řkúce: »Včíra když kníže, pán náš, jel skrze tuto ves, která jest dívka ma- jíci na sobě čechel, stála u studnice perúci, jenž má jméno Božena?« A oni řekli: »Dcera Doma- rodova, souseda našeho.« A povolavše jí, jím ji ukázali. Kteřížto opověděvše se Domarodovi, otci jejímu, a Samoborce, její mateři, a vuoli knížete oznámivše dívku chtěj aneb nechtěj na kuoň přistřený vsadivše, na dvuor knížete do Po- stoloprt přinesli. A že se zalíbila knížeti perúc, té vsi dali jméno Perúc. Ženy pak poctivější oblék- ly sú ji v rúcho, kteréž kněžnám náleží, a před Oldřicha ji přivedly. A on pojav ji za ruku, hned s ní před kněze předstúpil a tu hned vstúpil v sv. / 103" Ves Perúc. = psáři, psovodi. — = spodní roucho, košile.
Strana 208
208 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1007. Zemané kněžny sedlky míti nechtěli. stav manželský. A povolav některých vladyk obojího pohlaví skvostný jím učinil oběd. Třetího pak dne na Vyšehrad se obrátil a nazajtří svolav starší a znamenitější, oznamoval jím i ukázal, kterak jest od P. Boha krásnau manželkau obdařen. Zemané odstúpivše a málo se poradivše, poručili sú Hořinovi Borovskému (jenž byl muž krásomluvný) obecnú potřebu před knížetem oznámiti. Kterýž stoje před jinými, řekl: »Veleslavený kníže a pane náš! Všecka společnost tuto shromážděných poručila jest tobě obecnú potřebu pověděti, že jest jím to s nema- lým podivením, že řádové za tvého zpravování již takového průchodu jako prvé nemají. Neb poč- núc od Nezamysla, syna Přemyslova, vždycky byl ten obyčej, že jsú lopotové a starší z vladyk knížata svá dobrými, hodnými a jim náležitými manželkami opatrovali, až do tohoto času. A po- něvadž se ten řád (jenž jest chvalitebný) zacho- vával za pohanuov, mnohém více za křesťanuov měl by v své celosti držán býti. Protož aby jistě věděl, že jsi směl tak kvapně, zúmyslně i své- volně sobě manželku bez jích rady a povolení vzíti (a nad to sedlákovu dceru), tím že jsi ve- liké duostojenství knížetskému učinil polehčení, a svým poddaným nemalau protimyslnost. Zdaliž = opatřovali. — 2 = zlehčení, ublížení.
208 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1007. Zemané kněžny sedlky míti nechtěli. stav manželský. A povolav některých vladyk obojího pohlaví skvostný jím učinil oběd. Třetího pak dne na Vyšehrad se obrátil a nazajtří svolav starší a znamenitější, oznamoval jím i ukázal, kterak jest od P. Boha krásnau manželkau obdařen. Zemané odstúpivše a málo se poradivše, poručili sú Hořinovi Borovskému (jenž byl muž krásomluvný) obecnú potřebu před knížetem oznámiti. Kterýž stoje před jinými, řekl: »Veleslavený kníže a pane náš! Všecka společnost tuto shromážděných poručila jest tobě obecnú potřebu pověděti, že jest jím to s nema- lým podivením, že řádové za tvého zpravování již takového průchodu jako prvé nemají. Neb poč- núc od Nezamysla, syna Přemyslova, vždycky byl ten obyčej, že jsú lopotové a starší z vladyk knížata svá dobrými, hodnými a jim náležitými manželkami opatrovali, až do tohoto času. A po- něvadž se ten řád (jenž jest chvalitebný) zacho- vával za pohanuov, mnohém více za křesťanuov měl by v své celosti držán býti. Protož aby jistě věděl, že jsi směl tak kvapně, zúmyslně i své- volně sobě manželku bez jích rady a povolení vzíti (a nad to sedlákovu dceru), tím že jsi ve- liké duostojenství knížetskému učinil polehčení, a svým poddaným nemalau protimyslnost. Zdaliž = opatřovali. — 2 = zlehčení, ublížení.
Strana 209
BOŽENA KNĚŽNOU. 209 není hrabat, vladyk v tvém knížetství? však již i pány máš v své zemi: byl by mohl duostojnějším obdařen býti manželstvím i ještě muožeš to sluš- ně učiniti.« Kníže vyslyšav to, co se k němu mlu- vilo, nemálo se hněvem zapáliv, odpověděl: »O ne- smyslní, Čechové, ale dlúholi vás taková hlúpost zpravovati bude, že minulých věcí, ani budúcích nechcete rozvážiti? Pohleďte na mé a vaše před- ky a považte, prosím, pilně, kdo a odkuď jest byl Krok, první saudce a zprávce této země? Kdo jest byl předek muoj Přemysl, zdali jest nebyl z rodu chlapského? A proto se Libušinému kní- žetství připojil a knížetem učiněn. I poněvadž jest také její neurozenost s mým knížetstvím smíšena, jistě vězte, že tato Božena musí býti až do smrti má milá žena. Méněť jsem vám uško- dil, že jsem Českau sedlku pojal, než bych Ně- meckého císaře dceru sobě za manželku vzal. Kde byšte chtěli bráti tlumočníky, kdybyšte měli každý z vás (když bych já doma nebyl) nětco před svú kněžnau činiti? Němkyně chtěla by Něme- ckau čeled míti a já z vašich statkův musil bych jím hojnau platiti službu2. Pro hojnau službu mnoho by Němcův naběhlo do této země, kteréž Odpověd knížete. 1 = nerozumní. — 2 V řeči zbytky rýmů z Dalimilovy kroniky. Kronika II. 14
BOŽENA KNĚŽNOU. 209 není hrabat, vladyk v tvém knížetství? však již i pány máš v své zemi: byl by mohl duostojnějším obdařen býti manželstvím i ještě muožeš to sluš- ně učiniti.« Kníže vyslyšav to, co se k němu mlu- vilo, nemálo se hněvem zapáliv, odpověděl: »O ne- smyslní, Čechové, ale dlúholi vás taková hlúpost zpravovati bude, že minulých věcí, ani budúcích nechcete rozvážiti? Pohleďte na mé a vaše před- ky a považte, prosím, pilně, kdo a odkuď jest byl Krok, první saudce a zprávce této země? Kdo jest byl předek muoj Přemysl, zdali jest nebyl z rodu chlapského? A proto se Libušinému kní- žetství připojil a knížetem učiněn. I poněvadž jest také její neurozenost s mým knížetstvím smíšena, jistě vězte, že tato Božena musí býti až do smrti má milá žena. Méněť jsem vám uško- dil, že jsem Českau sedlku pojal, než bych Ně- meckého císaře dceru sobě za manželku vzal. Kde byšte chtěli bráti tlumočníky, kdybyšte měli každý z vás (když bych já doma nebyl) nětco před svú kněžnau činiti? Němkyně chtěla by Něme- ckau čeled míti a já z vašich statkův musil bych jím hojnau platiti službu2. Pro hojnau službu mnoho by Němcův naběhlo do této země, kteréž Odpověd knížete. 1 = nerozumní. — 2 V řeči zbytky rýmů z Dalimilovy kroniky. Kronika II. 14
Strana 210
210 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1008. Břetislav jse narodil. bych já potom i s vámi těžce (jako řepíky, z kon- ské hřívy) z této země vyplenil. Ač jste dali od sebe pověděti že jsem mohl některého hraběte pána neb vladyky Ceského dceru pojíti: poněvadž jest vám, abyšte sobě manželky volili, ta svoboda půjčena, proč bych já jsa kníže neměl té svobody užíti?« Vladyky urozuměvše, že toho nemohau roz- rušiti, knížete svého při jeho vuoli zanechali. Božena kněžna velmi šlechetná byla, kteráž tak mravně a poctivě uměla se k jednomu každému zachovati, jako by od svého dětinství netoliko na knížecím, ale i na císařském dvoře byla vycho- vána. Hned toho roku Božena, ctná kněžna, Oldři- chovi krásného syna urodila, kterémuž dáno jméno Břetislav. (R. 1008) I 1037 (Rozšiřování Prahy.) / L. 1008. Oldřich kníže znamenav, že otec jeho, poněvadž jest zraku zbaven, nebude moci zpra- vovati, též i Jaromír, umínil se dokonale v kní- žetství České jako dědic uvázati a knížetství to rozšířiti. Dne jednoho povolav měšťanuov města Prahy těch, kteří jsú byli na západní straně řeky Vhltavy, rozkázal jím, aby se na druhau stranu = lopuchové úbory (»žebrácké knoflíky«).
210 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1008. Břetislav jse narodil. bych já potom i s vámi těžce (jako řepíky, z kon- ské hřívy) z této země vyplenil. Ač jste dali od sebe pověděti že jsem mohl některého hraběte pána neb vladyky Ceského dceru pojíti: poněvadž jest vám, abyšte sobě manželky volili, ta svoboda půjčena, proč bych já jsa kníže neměl té svobody užíti?« Vladyky urozuměvše, že toho nemohau roz- rušiti, knížete svého při jeho vuoli zanechali. Božena kněžna velmi šlechetná byla, kteráž tak mravně a poctivě uměla se k jednomu každému zachovati, jako by od svého dětinství netoliko na knížecím, ale i na císařském dvoře byla vycho- vána. Hned toho roku Božena, ctná kněžna, Oldři- chovi krásného syna urodila, kterémuž dáno jméno Břetislav. (R. 1008) I 1037 (Rozšiřování Prahy.) / L. 1008. Oldřich kníže znamenav, že otec jeho, poněvadž jest zraku zbaven, nebude moci zpra- vovati, též i Jaromír, umínil se dokonale v kní- žetství České jako dědic uvázati a knížetství to rozšířiti. Dne jednoho povolav měšťanuov města Prahy těch, kteří jsú byli na západní straně řeky Vhltavy, rozkázal jím, aby se na druhau stranu = lopuchové úbory (»žebrácké knoflíky«).
Strana 211
ROZŠIROVÁNÍ PRAHY. 211 řeky, opustíce své domy aneb jinými osadíce obyvateli, stěhovali a tu aby sobě stavěli domy pevnější a širší, než jsú prvé byli, žádných od ních poplatuov že bráti nechce, jím sliboval, nad to, i most dřevěnný a velmi pevný že chce dáti udělati. Oni vyslyšavše kníže a jeho k sobě tako- vú přívětivost rozváživše, to hned slíbili učiniti a učinili a to město Větší Pražské velmi rozšiřo- vali. A kníže pro takové jich poslušenství mimo jích všecku naději pomoci jím veliké činil, neb toho času dolové zlattí velikau hojnost z sebe zlatta vydávali. Jednoho času Oldřich přišed mezi dělníky povolal všech měšťanuov, a rozká- zal jím delší i širší ryňk udělati, ulice také aby rozšířeny byly, přikázal a sám vyměřoval; zdi do- mové vysoké se stavěly, sklepové, pevní se vzdě- lávali, tak že jiní lidé tam přijdúce tomu dílu ne- málo se divili. T. r. také Oldřich dal na Vyšehradě krásný palác postaviti, na němž byl stuol z bílého mra- moru a na vyžším místě postaven a lavice z čer- veného mramoru krásným dílem kamenickým zdobené. (O hradu Přimdě.) L. 1009. Kníže Oldřich času letního vypravil se na lov do dalekých lesuov, neb on té krato- = klenutí.
ROZŠIROVÁNÍ PRAHY. 211 řeky, opustíce své domy aneb jinými osadíce obyvateli, stěhovali a tu aby sobě stavěli domy pevnější a širší, než jsú prvé byli, žádných od ních poplatuov že bráti nechce, jím sliboval, nad to, i most dřevěnný a velmi pevný že chce dáti udělati. Oni vyslyšavše kníže a jeho k sobě tako- vú přívětivost rozváživše, to hned slíbili učiniti a učinili a to město Větší Pražské velmi rozšiřo- vali. A kníže pro takové jich poslušenství mimo jích všecku naději pomoci jím veliké činil, neb toho času dolové zlattí velikau hojnost z sebe zlatta vydávali. Jednoho času Oldřich přišed mezi dělníky povolal všech měšťanuov, a rozká- zal jím delší i širší ryňk udělati, ulice také aby rozšířeny byly, přikázal a sám vyměřoval; zdi do- mové vysoké se stavěly, sklepové, pevní se vzdě- lávali, tak že jiní lidé tam přijdúce tomu dílu ne- málo se divili. T. r. také Oldřich dal na Vyšehradě krásný palác postaviti, na němž byl stuol z bílého mra- moru a na vyžším místě postaven a lavice z čer- veného mramoru krásným dílem kamenickým zdobené. (O hradu Přimdě.) L. 1009. Kníže Oldřich času letního vypravil se na lov do dalekých lesuov, neb on té krato- = klenutí.
Strana 212
212 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1009. Kníže Oldřich zablaudil. chvíle velmi pilen byl. Jeden z vládyk velmi bo- hatý uvedl jest kníže na svuoj hrad, kterýž slul Drštka, a odtuď častokrát spolu na lov jezdili. I přihodilo se dne jednoho, že kníže žena se po- zvěři, od svých služebníkův se v lese raným ji- trem odrazil tak, až v tom lese zablaudil. I vyjev na jeden vrch pilně hleděl, zdali by kde mohl jakú ves uhlédati; a nemoha pro vysoké a husté dříví, nic spatřiti, svuoj kuoň přivázav, vlezl na jedno vysoké dřevo, smrkové a na něm jsa, pilně se počal ohlédati, až uzřel jeden hrad na vysoké hoře postavený. Upamatovav se a položení jeho dobře sobě znamenav, vsed na svuoj kuoň, rychle k němu pospíšil, ale však že všudy okolo něho hustí byli lesové, opět ssedl s koně a přivázav jej, mečem cestu sobě klestil. A když byl blízko od hradu, počal vysokým hlasem volati, ale žádný se jemu neozval. A on vzav jednu velikú ostreva, přistaviv jí, lezl po ní až k jednomu sklepovému oknu a tudy všel do toho hradu. A najprv šel k bráně a nalezl tu zdvižený most, potom všel do sklepuov a suduov mnoho vína tam uhlédal, zbroje a raucha zetlelého tu také mnoho nalezl. Ohledav to všecko, zase se týmž spustil oknem a navrátiv se k tomu místu, s kteréhož najprv spa- Hrad Drštka. I = stromoví. — 2 = strom. — 3 = kmen s přitesanými větvemi.
212 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1009. Kníže Oldřich zablaudil. chvíle velmi pilen byl. Jeden z vládyk velmi bo- hatý uvedl jest kníže na svuoj hrad, kterýž slul Drštka, a odtuď častokrát spolu na lov jezdili. I přihodilo se dne jednoho, že kníže žena se po- zvěři, od svých služebníkův se v lese raným ji- trem odrazil tak, až v tom lese zablaudil. I vyjev na jeden vrch pilně hleděl, zdali by kde mohl jakú ves uhlédati; a nemoha pro vysoké a husté dříví, nic spatřiti, svuoj kuoň přivázav, vlezl na jedno vysoké dřevo, smrkové a na něm jsa, pilně se počal ohlédati, až uzřel jeden hrad na vysoké hoře postavený. Upamatovav se a položení jeho dobře sobě znamenav, vsed na svuoj kuoň, rychle k němu pospíšil, ale však že všudy okolo něho hustí byli lesové, opět ssedl s koně a přivázav jej, mečem cestu sobě klestil. A když byl blízko od hradu, počal vysokým hlasem volati, ale žádný se jemu neozval. A on vzav jednu velikú ostreva, přistaviv jí, lezl po ní až k jednomu sklepovému oknu a tudy všel do toho hradu. A najprv šel k bráně a nalezl tu zdvižený most, potom všel do sklepuov a suduov mnoho vína tam uhlédal, zbroje a raucha zetlelého tu také mnoho nalezl. Ohledav to všecko, zase se týmž spustil oknem a navrátiv se k tomu místu, s kteréhož najprv spa- Hrad Drštka. I = stromoví. — 2 = strom. — 3 = kmen s přitesanými větvemi.
Strana 213
OLDRICH NALEZL PŘIMDU. 213 třil ten hrad, po paměti k straně východní jel a tak času večerního k svým na hrad Drštku se na- vrátil. Kteříž ač málo před tím pro nepřítomnost knížete smutni byli, vidauce jej, z toho jse všickni radovali. 1041 / Kníže posadiv se za stuol počal večeřeti, a tu se ptal Vepřka, držitele hradu Drštky, vě- dělli by co o jakém pustém hradu. A on odpo- věděl, že neví, aniž jest kdy od koho slyšel, aby tu v těch lesích a puštinách jaký měl hrad býti. A kníže hned tu přede všemi všecku svú příhodu pořád, vypravoval; tomu se všickni divili. Jsa tu z přístojících jeho služebníkuov jeden jménem Přím, nízko se poklonil, mnohými budúcími se knížeti svými službami zakazuje, jeho za ten hrad prosil. Oldřich, jako pán štědrý, svého služebníka nechtě oslyšeti, jemu jej darem dal a od toho slu- žebníka knížecího tomu hradu dáno jméno Přím a potom Přimda. Kdo by pak ten hrad stavěti dal, zpráva se o tom činí v kronykách Německých, tak že by císař Jindřich, toho jména I., kteréhožto Jin- dřicha někteří kronykáři nepíší, ale Eusebius a Paulus Konstantinus, také i Achiles Gassarus, jeho nepominuli, pravíce, že by císařovati počal léta od narození Kristova 920. a císařoval let Hrad Přimda. = po pořádku, jedno po druhém.
OLDRICH NALEZL PŘIMDU. 213 třil ten hrad, po paměti k straně východní jel a tak času večerního k svým na hrad Drštku se na- vrátil. Kteříž ač málo před tím pro nepřítomnost knížete smutni byli, vidauce jej, z toho jse všickni radovali. 1041 / Kníže posadiv se za stuol počal večeřeti, a tu se ptal Vepřka, držitele hradu Drštky, vě- dělli by co o jakém pustém hradu. A on odpo- věděl, že neví, aniž jest kdy od koho slyšel, aby tu v těch lesích a puštinách jaký měl hrad býti. A kníže hned tu přede všemi všecku svú příhodu pořád, vypravoval; tomu se všickni divili. Jsa tu z přístojících jeho služebníkuov jeden jménem Přím, nízko se poklonil, mnohými budúcími se knížeti svými službami zakazuje, jeho za ten hrad prosil. Oldřich, jako pán štědrý, svého služebníka nechtě oslyšeti, jemu jej darem dal a od toho slu- žebníka knížecího tomu hradu dáno jméno Přím a potom Přimda. Kdo by pak ten hrad stavěti dal, zpráva se o tom činí v kronykách Německých, tak že by císař Jindřich, toho jména I., kteréhožto Jin- dřicha někteří kronykáři nepíší, ale Eusebius a Paulus Konstantinus, také i Achiles Gassarus, jeho nepominuli, pravíce, že by císařovati počal léta od narození Kristova 920. a císařoval let Hrad Přimda. = po pořádku, jedno po druhém.
Strana 214
214 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1009. osmnáct ... a ten měl dceru velmi pěknú, jmenem Elenku, jížto frejoval Albrecht, hrabě z Aldem- burku, kterýž toho času slaužil na císařově dvo- ře, a ona neméně jeho milovala a ráda chtěla jej za manžela míti. On pak znamenav, že svým ro- dem dceři císařově není roven a že by se taková věc nikoli sjíti, nemohla, Aldemburské zboží cí- saři prodal a shromaždiv peníze i počal po lesích a po puštinách jezditi, příhodného místa, kde by tajně hrad sobě mohl postaviti, hledaje. A když se jemu zdálo místo to najpříhodnější, přivedl mnoho dělníkuov a tu kázal lesy planiti, kamení lámati, vápno páliti, zdi a sklepy, věže i jiné pří- bytky na rychlost stavěti. A když byl ten hrad dokonán, rozkázal jej dobře špíží opatřiti, tak aby tu mohl sám desát, za sto let o té ztravě živ býti. Když pak všecky věci k tomu náležité, braně i střelby připraveny byly, jednoho dne svolav všecky dělníky i jinú čeled do jedné jizdby na předhradí, zavřev je pevně i zapálil svau vlastní rukau. A tak všecky zhubiv, sám toliko jediný na tom hradě zuostal a to proto učinil, aby žádný o tom hradu nevěděl. A pobyv tam málo, na dvuor císařský se navrátil a tu opět počal císaři jako prvé dvořiti3. Času jednoho, když dcera císařova 1 = zdařiti. — 2 = sám s devíti jinými. — = dvorskou službu konati.
214 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1009. osmnáct ... a ten měl dceru velmi pěknú, jmenem Elenku, jížto frejoval Albrecht, hrabě z Aldem- burku, kterýž toho času slaužil na císařově dvo- ře, a ona neméně jeho milovala a ráda chtěla jej za manžela míti. On pak znamenav, že svým ro- dem dceři císařově není roven a že by se taková věc nikoli sjíti, nemohla, Aldemburské zboží cí- saři prodal a shromaždiv peníze i počal po lesích a po puštinách jezditi, příhodného místa, kde by tajně hrad sobě mohl postaviti, hledaje. A když se jemu zdálo místo to najpříhodnější, přivedl mnoho dělníkuov a tu kázal lesy planiti, kamení lámati, vápno páliti, zdi a sklepy, věže i jiné pří- bytky na rychlost stavěti. A když byl ten hrad dokonán, rozkázal jej dobře špíží opatřiti, tak aby tu mohl sám desát, za sto let o té ztravě živ býti. Když pak všecky věci k tomu náležité, braně i střelby připraveny byly, jednoho dne svolav všecky dělníky i jinú čeled do jedné jizdby na předhradí, zavřev je pevně i zapálil svau vlastní rukau. A tak všecky zhubiv, sám toliko jediný na tom hradě zuostal a to proto učinil, aby žádný o tom hradu nevěděl. A pobyv tam málo, na dvuor císařský se navrátil a tu opět počal císaři jako prvé dvořiti3. Času jednoho, když dcera císařova 1 = zdařiti. — 2 = sám s devíti jinými. — = dvorskou službu konati.
Strana 215
HRABÉ Z ALDEMBURKA A KRASNÁ ELENA. 215 (majíci s hrabětem srozumění) před hrad ten, na kterémž císař bydlil, vyšla, tu jest od toho hra- běte polapena a vsedši ráda zaň na jeho kůň jeho se pilně držala a jeho, aby rychle pryč pospíšil, pilně napomínala, otce ani mateře nepožehnavšil, jakoby z nějakého ohně utíkajíc pospíchala. Když sú pak po lesích blúdíce, toho hradu (neb k němu cesty nebylo) dlúho hledali, v jeden den velmi ráno přijeli až k vratuom jeho; všedše tam jsau s veselím přebývali a což sobě byl hrabě prvé připravil, toho požívali. A to se stalo léta 925. Po pěti pak letech císař Jindřich byl dvorem v Řezně a jednoho času vyjel na lov s svými dvo- řany na veliké lesy a hory. I přihodilo se jemu, že jest na svém koni za jedním nad míru rohatým zvířetem běžel tak dlúho, až své všecky dvořany roztratil a sám zase nikterakž k ním nemohl uho- diti, a pro den mračný nevěda, na kterau by se stranu obrátiti měl, přijev k jednomu potoku, jel po něm nahoru, zdali by kde jakau mohl nalézti ves. I udá se jemu na horu skrze husté lesy po- hleděti i uzřel hrad zdaleka. Zradovav se, k němu (aby ho tma večerní nezachvátila) pospíšil, ale však pro husté lesy a veliké skalé nebrzo jeho dojel. Když se pak smrkati a tmíti počalo, do- bral se vrat a mostu toho hradu; počal volati = nerozloučivši se s... — 2 = trefiti.
HRABÉ Z ALDEMBURKA A KRASNÁ ELENA. 215 (majíci s hrabětem srozumění) před hrad ten, na kterémž císař bydlil, vyšla, tu jest od toho hra- běte polapena a vsedši ráda zaň na jeho kůň jeho se pilně držala a jeho, aby rychle pryč pospíšil, pilně napomínala, otce ani mateře nepožehnavšil, jakoby z nějakého ohně utíkajíc pospíchala. Když sú pak po lesích blúdíce, toho hradu (neb k němu cesty nebylo) dlúho hledali, v jeden den velmi ráno přijeli až k vratuom jeho; všedše tam jsau s veselím přebývali a což sobě byl hrabě prvé připravil, toho požívali. A to se stalo léta 925. Po pěti pak letech císař Jindřich byl dvorem v Řezně a jednoho času vyjel na lov s svými dvo- řany na veliké lesy a hory. I přihodilo se jemu, že jest na svém koni za jedním nad míru rohatým zvířetem běžel tak dlúho, až své všecky dvořany roztratil a sám zase nikterakž k ním nemohl uho- diti, a pro den mračný nevěda, na kterau by se stranu obrátiti měl, přijev k jednomu potoku, jel po něm nahoru, zdali by kde jakau mohl nalézti ves. I udá se jemu na horu skrze husté lesy po- hleděti i uzřel hrad zdaleka. Zradovav se, k němu (aby ho tma večerní nezachvátila) pospíšil, ale však pro husté lesy a veliké skalé nebrzo jeho dojel. Když se pak smrkati a tmíti počalo, do- bral se vrat a mostu toho hradu; počal volati = nerozloučivši se s... — 2 = trefiti.
Strana 216
216 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1009. / 104V Císař nalezl dceru. jako bez přestání proto, neb již byl tři dni nic nejedl a studeným deštěm velmi umokl. / Albrecht a Elenka, obyvatelé zámku toho, uslyšavše ulekli se, avšak hrabě vyšed na parkán, a nad mostnicí, k němu promluvil a koho by hle dal, se otázal. A on odpověděl: »Zablaudil jsem; prosím vás, chleba mi toliko dnes dajte, ať se ma- ličko posilním a zítra mi cestu, po kteréž já se ptám, ukažte.« Elenka také žádostivá jsúci člo- věka viděti, vyběhla a tu spolu uradivše se, pu- stili hostě na zámek, jenž měl velikau, hustau a dlúhau bradu. Neb těch pět let, jakž dceru ztratil, brady své holiti pro zámutek nedal. Protož jsú oni jeho nepoznali, ale on dceru i zetě velmi dobře poznal, však jest sebe jím nikoli oznámiti nesměl, obávaje se od ních zlé příhody. I osvítivše světlo, ctili jsú jej s velikú ochotností, neb jím již člověk velmi vděčen, byl. I ptali sú se jeho, kdo by on a odkud byl. Kterýž pozměniv hlasu, pravil se býti rytířem z Uherské země a že jest po dobro- družství jezdil a peníze všecky utratil a do své krajiny že by se rád navrátiti chtěl. I ptali jsú se jeho na noviny a Elenka jemu řekla: »Prosím tebe, ctný rytíři, pověz nám, co slyšíš o Jindřichovi císaři?« Kterýžto chytře od- povídaje řekl: »A což toho nevíte? Však již tomu 1 = hradební zeď. — 2 = zdvižený most. — 3 = milý.
216 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1009. / 104V Císař nalezl dceru. jako bez přestání proto, neb již byl tři dni nic nejedl a studeným deštěm velmi umokl. / Albrecht a Elenka, obyvatelé zámku toho, uslyšavše ulekli se, avšak hrabě vyšed na parkán, a nad mostnicí, k němu promluvil a koho by hle dal, se otázal. A on odpověděl: »Zablaudil jsem; prosím vás, chleba mi toliko dnes dajte, ať se ma- ličko posilním a zítra mi cestu, po kteréž já se ptám, ukažte.« Elenka také žádostivá jsúci člo- věka viděti, vyběhla a tu spolu uradivše se, pu- stili hostě na zámek, jenž měl velikau, hustau a dlúhau bradu. Neb těch pět let, jakž dceru ztratil, brady své holiti pro zámutek nedal. Protož jsú oni jeho nepoznali, ale on dceru i zetě velmi dobře poznal, však jest sebe jím nikoli oznámiti nesměl, obávaje se od ních zlé příhody. I osvítivše světlo, ctili jsú jej s velikú ochotností, neb jím již člověk velmi vděčen, byl. I ptali sú se jeho, kdo by on a odkud byl. Kterýž pozměniv hlasu, pravil se býti rytířem z Uherské země a že jest po dobro- družství jezdil a peníze všecky utratil a do své krajiny že by se rád navrátiti chtěl. I ptali jsú se jeho na noviny a Elenka jemu řekla: »Prosím tebe, ctný rytíři, pověz nám, co slyšíš o Jindřichovi císaři?« Kterýžto chytře od- povídaje řekl: »A což toho nevíte? Však již tomu 1 = hradební zeď. — 2 = zdvižený most. — 3 = milý.
Strana 217
ZALOŽENÍ HRADU PŘIMDY. 21í jest rok minul, jakž císař umřel.« Elenka odpo- věděla: »O co to velmi ráda slyším, že jsi mi tak dobrau pověděl novinu. Chciť za to sama svau ru- kau krásné lože ustlati, aby na něm jako ctný rytíř odpočinul a dobrý sen maje spal až do zajtří. Neb jistě jemu toho ráda přeji, tolikéž bych přála i všemu rodu mému, neb by mému milému i mně nastala taková svoboda, v níž bych se radovala, tak jako bych se znovu na svět narodila.« I řekl císař: »Jižť jest císař dávno, kde milý P. Buoh jeho duši obrátil. Ale prosím, paní milá, nerač mi jako hosti za zlé míti, že jsa s tebau v nezná- mosti a snad jsem tebe (a bez pochyby) jak živ neviděl, že se všetečně optám, kdyby ty v své moci, tak jakž mne máš, císaře nebožtíka míti mohla, kterak by chtěla jeho ctíti?« A ona odpo- věděla: »Chtěla bych to s svým milým zpuoso- biti, že by do zajtřka nemohl živ býti.« Druhého dne když jsú ráno vstali, host poděkování hospo- dáři a hospodyni z té přívětivosti učiniv, vzal od ních odpuštění a oni jej poctivě až před vrata hradu svého provodivše, přátelsky se s ním roz- žehnali a jej od sebe pustili. Císař, znamenav mí- sto a hor položení dobře spatřiv, neb ten den již jasnější byl, k poledni se obrátil. A když do Řezna přijel, s velikau radostí všeho lidu přijat. I sjeli sau se k němu mnohá knížata, aby jej jako ztraceného vítáli a jeho se
ZALOŽENÍ HRADU PŘIMDY. 21í jest rok minul, jakž císař umřel.« Elenka odpo- věděla: »O co to velmi ráda slyším, že jsi mi tak dobrau pověděl novinu. Chciť za to sama svau ru- kau krásné lože ustlati, aby na něm jako ctný rytíř odpočinul a dobrý sen maje spal až do zajtří. Neb jistě jemu toho ráda přeji, tolikéž bych přála i všemu rodu mému, neb by mému milému i mně nastala taková svoboda, v níž bych se radovala, tak jako bych se znovu na svět narodila.« I řekl císař: »Jižť jest císař dávno, kde milý P. Buoh jeho duši obrátil. Ale prosím, paní milá, nerač mi jako hosti za zlé míti, že jsa s tebau v nezná- mosti a snad jsem tebe (a bez pochyby) jak živ neviděl, že se všetečně optám, kdyby ty v své moci, tak jakž mne máš, císaře nebožtíka míti mohla, kterak by chtěla jeho ctíti?« A ona odpo- věděla: »Chtěla bych to s svým milým zpuoso- biti, že by do zajtřka nemohl živ býti.« Druhého dne když jsú ráno vstali, host poděkování hospo- dáři a hospodyni z té přívětivosti učiniv, vzal od ních odpuštění a oni jej poctivě až před vrata hradu svého provodivše, přátelsky se s ním roz- žehnali a jej od sebe pustili. Císař, znamenav mí- sto a hor položení dobře spatřiv, neb ten den již jasnější byl, k poledni se obrátil. A když do Řezna přijel, s velikau radostí všeho lidu přijat. I sjeli sau se k němu mnohá knížata, aby jej jako ztraceného vítáli a jeho se
Strana 218
218 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1009. Hradu Přindy ci- sař Jindřich dobýval. / 1051 navrácení radovali. A on poděkování jím učiniv, po několika dnech požádal jích, aby s ním na vojnu jeli, že on chce jednoho hradu dobývati. Kteříž bez meškání tak jsau učinili. I rozkázal císař mnoho seker nabrati a když se lid spolu sjel do Řezna, sám císař toho lidu vůdcí byl. A když lid ten byl přiveden až na to místo, kdež žádných cest nebylo, kázal císař dříví veliké potínati a tak cestu klestiti až k tomu hradu. Když jsau se pak u toho hradu položili, ptali jsau se knížata císaře, kdoby tu byl na tom hradě jeho nepřítel. A on jím odpověděl: »Tu máte mého bezděčného zetě, s mau mně neposlušnau a nepoddanau dcerau.« Hrabě uslyšav hřmot, běžal na most a ptal se, co by to bylo. Povědíno jemu, že »Císař Jindřich, kterýž nedávno byl u tebe na tomto hradě, kte- réhož jsi ty pro dlúhost brady nepoznal, když jest s tebau tvuoj jedl chléb, tobě i své dceři rozkázal hned na hrdlo odpověděti..« Odpověděl hrabě, že se brániti chce. Ale neměl čím, neb všecky kuše zetlely a tětivy shnily a z čeho by jiné udělal, ne- měl; kamením toliko se brániti počal. Elenka rychle na zábradla nad most běžavši, vysokým hlasem volati počala, řkúci:/ »Vězte to všickni, že já po svém milém pánu hraběti živa býti ne- chci, nezabíli mne kdo jiný, chci se sama zabíti.« = prohlásiti nepřátelství.
218 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1009. Hradu Přindy ci- sař Jindřich dobýval. / 1051 navrácení radovali. A on poděkování jím učiniv, po několika dnech požádal jích, aby s ním na vojnu jeli, že on chce jednoho hradu dobývati. Kteříž bez meškání tak jsau učinili. I rozkázal císař mnoho seker nabrati a když se lid spolu sjel do Řezna, sám císař toho lidu vůdcí byl. A když lid ten byl přiveden až na to místo, kdež žádných cest nebylo, kázal císař dříví veliké potínati a tak cestu klestiti až k tomu hradu. Když jsau se pak u toho hradu položili, ptali jsau se knížata císaře, kdoby tu byl na tom hradě jeho nepřítel. A on jím odpověděl: »Tu máte mého bezděčného zetě, s mau mně neposlušnau a nepoddanau dcerau.« Hrabě uslyšav hřmot, běžal na most a ptal se, co by to bylo. Povědíno jemu, že »Císař Jindřich, kterýž nedávno byl u tebe na tomto hradě, kte- réhož jsi ty pro dlúhost brady nepoznal, když jest s tebau tvuoj jedl chléb, tobě i své dceři rozkázal hned na hrdlo odpověděti..« Odpověděl hrabě, že se brániti chce. Ale neměl čím, neb všecky kuše zetlely a tětivy shnily a z čeho by jiné udělal, ne- měl; kamením toliko se brániti počal. Elenka rychle na zábradla nad most běžavši, vysokým hlasem volati počala, řkúci:/ »Vězte to všickni, že já po svém milém pánu hraběti živa býti ne- chci, nezabíli mne kdo jiný, chci se sama zabíti.« = prohlásiti nepřátelství.
Strana 219
PŘIMDA SPUSTLA, DAROVANA PŘIMOVI. 219 Knížata počali se před císařem za ně přimlúvati, aby jím ráčil dáti milost. Tak dlauho prosba trvala, až císař (neb sám také frejíř byl) zapla- kal a řka: »O milosti,, jak máš mnoho rozličných příhod!« Tu příměří učiněno, smlauva hraběti oznámena. Hrabě a Elenka spustivše most před- stúpili před císaře a padše na své tváři, milosti prosili. Císař jako pán milostivý, všecku vinu jím odpustil a hned aby s ním jeli do Řezna, roz- kázal. A oni vzavše své poklady, kteréž měli před síní zakopané, zdvihli sú most a hrad po sobě (vy- šedše ven) zavřeli, s císařem a s knížaty obrátili se k Bavorům,. A to se dálo 1. 930. A tak ten hrad byl pustý zůstaven, až jej kníže Oldřich též za- blúdiv nalez a potom, jakž se nahoře píše, slu- žebníku svému Přimovi darem dal. (Vpády Poláků.) L. 1010. Boleslav Chabrý, první král Polský, (R. 1010) pamětliv jsa, co se jemu od Oldřicha, knížete Ce- ského, v Čechách přihodilo, uradiv se s raddami svými, pomstiti se umínil a sebrav mnoho lidu v Krakově a okolo Krakova, času postního s ni- mi se vypravil, pravě, že chce všecku Ceskú zemi Král Polský chtěl táhnau- ti do Čech. 1 = láska. — 2 Vyprávěno podle Dalimila, z něhož zů- staly některé rýmy. v
PŘIMDA SPUSTLA, DAROVANA PŘIMOVI. 219 Knížata počali se před císařem za ně přimlúvati, aby jím ráčil dáti milost. Tak dlauho prosba trvala, až císař (neb sám také frejíř byl) zapla- kal a řka: »O milosti,, jak máš mnoho rozličných příhod!« Tu příměří učiněno, smlauva hraběti oznámena. Hrabě a Elenka spustivše most před- stúpili před císaře a padše na své tváři, milosti prosili. Císař jako pán milostivý, všecku vinu jím odpustil a hned aby s ním jeli do Řezna, roz- kázal. A oni vzavše své poklady, kteréž měli před síní zakopané, zdvihli sú most a hrad po sobě (vy- šedše ven) zavřeli, s císařem a s knížaty obrátili se k Bavorům,. A to se dálo 1. 930. A tak ten hrad byl pustý zůstaven, až jej kníže Oldřich též za- blúdiv nalez a potom, jakž se nahoře píše, slu- žebníku svému Přimovi darem dal. (Vpády Poláků.) L. 1010. Boleslav Chabrý, první král Polský, (R. 1010) pamětliv jsa, co se jemu od Oldřicha, knížete Ce- ského, v Čechách přihodilo, uradiv se s raddami svými, pomstiti se umínil a sebrav mnoho lidu v Krakově a okolo Krakova, času postního s ni- mi se vypravil, pravě, že chce všecku Ceskú zemi Král Polský chtěl táhnau- ti do Čech. 1 = láska. — 2 Vyprávěno podle Dalimila, z něhož zů- staly některé rýmy. v
Strana 220
220 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1010—1011. v popel obrátiti. Taková ovšem věc Oldřicha tajná nebyla, kterýž znamenitější obeslav, kázal jím po hotově býti a řka: »Času předešlého toho pyš- ného Poláka jsem z této země horlivě vyprovodil, již jeho musím i s jeho pomocníky zde nechati.« Král Polský, když byl již s svým lidem devět mil od Krakova, upadl v těžkú nemoc, kterúž sa těžce trápen proto Čechům hroziti nepřestal, pravě, že chce zbíti všecky Čechy. A Poláci též mluvili, že chtí Prahu z kořen vyvrátiti. Ale jakž král Bo- leslav pro svú velikú nemoc zase se obrátil, tak ty všecky pohruožky přestaly a každý se do svého příbytku navrátil. Téhož léta král Polský, k zdraví jsa navrácen, opět lid u velikém počtu shromáždil a upřímo do Čech táhl. A když se Kladska dobral, počal jeho ukrutně a vnáhle ti, kteříž jej oblehli, počali knížete Oldřicha muž velmi statečný z rodu Vla- deckých, jinák Valdeckých, jménem Rodek, ten se tu mužně a statečně se všemi svými bránil. A v tom přišla jemu od P. Boha pomoc, že jsau ukrutně a vnáhle ti, kteříž jej oblehli, počali mříti, tak že jich v osmnácti dnech umřelo půl druhého tisíce. Král obávaje se té náhlé smrti, napřed před jinými se do Polsky obrátil a lidu všemu tomu bojovnému také se kázal zase na- vrátiti.
220 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1010—1011. v popel obrátiti. Taková ovšem věc Oldřicha tajná nebyla, kterýž znamenitější obeslav, kázal jím po hotově býti a řka: »Času předešlého toho pyš- ného Poláka jsem z této země horlivě vyprovodil, již jeho musím i s jeho pomocníky zde nechati.« Král Polský, když byl již s svým lidem devět mil od Krakova, upadl v těžkú nemoc, kterúž sa těžce trápen proto Čechům hroziti nepřestal, pravě, že chce zbíti všecky Čechy. A Poláci též mluvili, že chtí Prahu z kořen vyvrátiti. Ale jakž král Bo- leslav pro svú velikú nemoc zase se obrátil, tak ty všecky pohruožky přestaly a každý se do svého příbytku navrátil. Téhož léta král Polský, k zdraví jsa navrácen, opět lid u velikém počtu shromáždil a upřímo do Čech táhl. A když se Kladska dobral, počal jeho ukrutně a vnáhle ti, kteříž jej oblehli, počali knížete Oldřicha muž velmi statečný z rodu Vla- deckých, jinák Valdeckých, jménem Rodek, ten se tu mužně a statečně se všemi svými bránil. A v tom přišla jemu od P. Boha pomoc, že jsau ukrutně a vnáhle ti, kteříž jej oblehli, počali mříti, tak že jich v osmnácti dnech umřelo půl druhého tisíce. Král obávaje se té náhlé smrti, napřed před jinými se do Polsky obrátil a lidu všemu tomu bojovnému také se kázal zase na- vrátiti.
Strana 221
VALKA POLSKA. ZAZRAK KRÁLE ROBERTA. 221 (Zázrak krále Roberta.) L. 1011. Volen byl na království Franské ně- (R. 1011) jaký Robertus, kterýž jistě tak svatý jako králov- ský život vedl a uměním písem sv. všecky jiné krále křesťanské převyšoval, neb v vykládaní sv. písem toho času žádný jemu rovný nebyl. A ta- kový služby Boží byl milovník, kolikrátžkoli pro válku uprázdniti se mohl, vždycky s kněžími hodiny v kuoru zpíval. Když byl jednoho času s vojskem svým oblehl jedno město, kteréž se jemu protivilo, jednoho dne, když slunce z hory vycházelo, své hodiny s velikým náboženstvím říkal./ Hned toho času všecky zdi okolo toho města padly a bojovníci jeho bez odporu do něho vešli a jeho se zmocnili, kterýž rychle ne mordo- vati ale jímati rozkázal. A po takovém vítězství domův se navrátiv, učinil zpívaní o Duchu sv., kteréhož při mši sv. sv. církev křesťanská až do dnešního dne užívá, té prosy, neb sequencí, jenž se počíná: »Sancti Spiritus assit nobis gratia.« Neb se o něm také čte, že jest byl výborný mu- sicus, t. j. skladatel zpívaní. Král Franský S. 105v (Vpády Poláků.) L. 1012. Král Polský Boleslav, sa předešle ne- (R. 1012) mocí a morem utrápen, však od válek a laupežuov nechtěl přestati. Shromaždiv lid Polský pustil se
VALKA POLSKA. ZAZRAK KRÁLE ROBERTA. 221 (Zázrak krále Roberta.) L. 1011. Volen byl na království Franské ně- (R. 1011) jaký Robertus, kterýž jistě tak svatý jako králov- ský život vedl a uměním písem sv. všecky jiné krále křesťanské převyšoval, neb v vykládaní sv. písem toho času žádný jemu rovný nebyl. A ta- kový služby Boží byl milovník, kolikrátžkoli pro válku uprázdniti se mohl, vždycky s kněžími hodiny v kuoru zpíval. Když byl jednoho času s vojskem svým oblehl jedno město, kteréž se jemu protivilo, jednoho dne, když slunce z hory vycházelo, své hodiny s velikým náboženstvím říkal./ Hned toho času všecky zdi okolo toho města padly a bojovníci jeho bez odporu do něho vešli a jeho se zmocnili, kterýž rychle ne mordo- vati ale jímati rozkázal. A po takovém vítězství domův se navrátiv, učinil zpívaní o Duchu sv., kteréhož při mši sv. sv. církev křesťanská až do dnešního dne užívá, té prosy, neb sequencí, jenž se počíná: »Sancti Spiritus assit nobis gratia.« Neb se o něm také čte, že jest byl výborný mu- sicus, t. j. skladatel zpívaní. Král Franský S. 105v (Vpády Poláků.) L. 1012. Král Polský Boleslav, sa předešle ne- (R. 1012) mocí a morem utrápen, však od válek a laupežuov nechtěl přestati. Shromaždiv lid Polský pustil se
Strana 222
222 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1012—1014. V Poláci Moravě škodu činili. s ním do Moravy a tu činil vsí pálením a laupe- žem i rozličnými šacuňky velikú škodu, až jed- nák, všecku Moravskú zemi zplundroval. Uhří o tom uslyšavše a zvláště ti, kteříž najbližší byli pomezí Moravského, sebravše se, velikú škodu Polákuom činili a to proto, neb jsú se byli Poláci daleko jedni od druhých rozjeli. Ale však pro- roztržitost, víry Uhří doma válku začavše, Po- lákuov z Moravy vyhnati nemohli. Čechové, jaké se od Polákuov škody dějí v Moravě, o tom usly- šavše, s povolením knížete svého Oldřicha do Mo- ravy se Moravanům na pomoc vypravili a svedše bitvu u Bystrého, s hanbau se do Čech navrátili. (R 1013) Znamení a zázra- kové. (Divy a zázraky.) L. 1013. V krajinách poledních divní a neoby- čejní se divové ukazovali na slunci a na měsíci, mimo jích běh přirozený, a země třesení veliké bylo. Měsíc po několik nocí v krev se promě- ňoval. Času jednoho letního veliká (jako svíce neb pochodně hořící) světlost, jako by nějaká věže hořala, ukazovala se a stála jako za třidcet dní každé noci a potom hrozně doluov zasvítivši se upadla. A toho najvětčí spatření bylo v Vlaské zemi a okolo Římu a v Neapoli. V vajchodních = skoro. — = rozštěpení.
222 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1012—1014. V Poláci Moravě škodu činili. s ním do Moravy a tu činil vsí pálením a laupe- žem i rozličnými šacuňky velikú škodu, až jed- nák, všecku Moravskú zemi zplundroval. Uhří o tom uslyšavše a zvláště ti, kteříž najbližší byli pomezí Moravského, sebravše se, velikú škodu Polákuom činili a to proto, neb jsú se byli Poláci daleko jedni od druhých rozjeli. Ale však pro- roztržitost, víry Uhří doma válku začavše, Po- lákuov z Moravy vyhnati nemohli. Čechové, jaké se od Polákuov škody dějí v Moravě, o tom usly- šavše, s povolením knížete svého Oldřicha do Mo- ravy se Moravanům na pomoc vypravili a svedše bitvu u Bystrého, s hanbau se do Čech navrátili. (R 1013) Znamení a zázra- kové. (Divy a zázraky.) L. 1013. V krajinách poledních divní a neoby- čejní se divové ukazovali na slunci a na měsíci, mimo jích běh přirozený, a země třesení veliké bylo. Měsíc po několik nocí v krev se promě- ňoval. Času jednoho letního veliká (jako svíce neb pochodně hořící) světlost, jako by nějaká věže hořala, ukazovala se a stála jako za třidcet dní každé noci a potom hrozně doluov zasvítivši se upadla. A toho najvětčí spatření bylo v Vlaské zemi a okolo Římu a v Neapoli. V vajchodních = skoro. — = rozštěpení.
Strana 223
DIVY A ZAZRAKY. 223 pak krajinách také mnoho hrozných světel bylo vidíno, kteráž doluov na zemi padala. V Čechách a v zemích puolnočních ovšem nebylo těch exa- lací, tak mnoho, však proto lidem v noci i ve dne rozličné se i strašlivé obludy ukazovaly. L. 1014. V České zemi veliká suchota byla a (R. 1014) toho celého času letního veliká byla horkost: od slavnosti Velikonoční až do sv. Jana hlavy stětí žádný déšt nepršal, obilé vsitá velmi ztenčela, trávy uschly, dobytkuov mnoho zemřelo, potokové i studnice přeschly mnohé, v jezerách a rybnících, někde i v řekách vody se zsmradily, ryby zemřely, lidé sobě velmi stejskali, země na mnohých mí- Suchota stech se pro horkost zapalovala a hořala. Biskup Deodatus, svolav všecky kněží do kostela sv. Víta na hradě Pražském dolejším, rozkázal jim čísti žaltář vysokymi hlasy, kteříž to činili trva- jíce v kostele ve dne i v noci bez přestání, od 18. dne července až do 28. dne měsíce srpna. A tu na den sv. Augustina dal P. Buoh hojný déšt na zemi, kterémuž všecko stvoření v té zemi se ra- dovalo. / R. t. také kníže Oldřich rozkázal slavný kostel ve vsi Kyjích postaviti a to proto, neb jest nějaké skrze ducha Božího měl znamení i rozká- zaní, aby tak učinil. / 106r = výbuchů, zjevů.
DIVY A ZAZRAKY. 223 pak krajinách také mnoho hrozných světel bylo vidíno, kteráž doluov na zemi padala. V Čechách a v zemích puolnočních ovšem nebylo těch exa- lací, tak mnoho, však proto lidem v noci i ve dne rozličné se i strašlivé obludy ukazovaly. L. 1014. V České zemi veliká suchota byla a (R. 1014) toho celého času letního veliká byla horkost: od slavnosti Velikonoční až do sv. Jana hlavy stětí žádný déšt nepršal, obilé vsitá velmi ztenčela, trávy uschly, dobytkuov mnoho zemřelo, potokové i studnice přeschly mnohé, v jezerách a rybnících, někde i v řekách vody se zsmradily, ryby zemřely, lidé sobě velmi stejskali, země na mnohých mí- Suchota stech se pro horkost zapalovala a hořala. Biskup Deodatus, svolav všecky kněží do kostela sv. Víta na hradě Pražském dolejším, rozkázal jim čísti žaltář vysokymi hlasy, kteříž to činili trva- jíce v kostele ve dne i v noci bez přestání, od 18. dne července až do 28. dne měsíce srpna. A tu na den sv. Augustina dal P. Buoh hojný déšt na zemi, kterémuž všecko stvoření v té zemi se ra- dovalo. / R. t. také kníže Oldřich rozkázal slavný kostel ve vsi Kyjích postaviti a to proto, neb jest nějaké skrze ducha Božího měl znamení i rozká- zaní, aby tak učinil. / 106r = výbuchů, zjevů.
Strana 224
224 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1015—1016. (Válka Poláků s císařem) L. 1015. Boleslav, král Polský, jako nepokojný, shromáždiv mnoho lidu bojovného obrátil se do Saské krajiny a tu od Veliké Polsky skrze Ně- meckú zemi mimo Brandeburgk častokrát vska- kuje, činil veliké škody. Saský margkrabě, obá- vaje se Polské moci, vznesl takovú svú těžkost na Jindřicha císaře, kterýž posly své znamenité poslal k králi Polskému, jeho žádaje, aby škody svévolně a zúmyslně margkrabí Saskému, podda- nému jeho, nečinil. Král Polský, neuctiv posluov jakž náleželo, císaři rozkázal pověděti, že chce své království Polský rozšiřovati, tak jakž jest jemu někdy puojčeno a dopuštěno od Otty císaře toho jména III., předka Jindřichova, a že jest té naděje, že v brzkém času k svému království připojí ty všecky země západní až do mezí Fran- ského království a nad to ještě i do Britaný, tak že i moře, kteréž slove Oceanus Germanicus, pod jeho zpravú bude, aby jeho panování poddána byla ta strana světa půlnoční od východu až do západu slunce. Poslové vyslyšavše slova taková, císaři pánu svému to oznámili, kterýž z toho ne- málo se rozhněval a hned téhož leta sebrav lid na Boleslava táhl a v Polské zemi až nedaleko Krakova činil veliké škody až za dva měsíce. Bo- leslav v tom času přihotoviv se, s svými Poláky (R 1015)
224 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1015—1016. (Válka Poláků s císařem) L. 1015. Boleslav, král Polský, jako nepokojný, shromáždiv mnoho lidu bojovného obrátil se do Saské krajiny a tu od Veliké Polsky skrze Ně- meckú zemi mimo Brandeburgk častokrát vska- kuje, činil veliké škody. Saský margkrabě, obá- vaje se Polské moci, vznesl takovú svú těžkost na Jindřicha císaře, kterýž posly své znamenité poslal k králi Polskému, jeho žádaje, aby škody svévolně a zúmyslně margkrabí Saskému, podda- nému jeho, nečinil. Král Polský, neuctiv posluov jakž náleželo, císaři rozkázal pověděti, že chce své království Polský rozšiřovati, tak jakž jest jemu někdy puojčeno a dopuštěno od Otty císaře toho jména III., předka Jindřichova, a že jest té naděje, že v brzkém času k svému království připojí ty všecky země západní až do mezí Fran- ského království a nad to ještě i do Britaný, tak že i moře, kteréž slove Oceanus Germanicus, pod jeho zpravú bude, aby jeho panování poddána byla ta strana světa půlnoční od východu až do západu slunce. Poslové vyslyšavše slova taková, císaři pánu svému to oznámili, kterýž z toho ne- málo se rozhněval a hned téhož leta sebrav lid na Boleslava táhl a v Polské zemi až nedaleko Krakova činil veliké škody až za dva měsíce. Bo- leslav v tom času přihotoviv se, s svými Poláky (R 1015)
Strana 225
BITVA POLÁKU S NĚMCI. Z25 naň se obořil a mužně se s císařem potkal a tak byla s obú stran veliká bitva; ale že se před ve- čerem začala, noc bitvu rozvedla. Nazajtří ráno císař nemaje k vítězství naděje, neb Litvanuov ku pomoci Polákům přibývalo, svú osobú v osm- desáti koních pryč ujel a hajtmanům svým bitvu poručil. Tu opět bitva dlúho trvala tak, že sú cí- sařští byli Němci od Polákuov na hlavu pora- ženi. V tom některak spravivše se, na Poláky silně třeli,, až v té poslední bitvě, žádný neví ja- kým způsobem, jali krále Boleslava a počali s ním utíkati. Poláci někteří domnívajíce se, že by ještě král byl mezi svými, Němcův honiti přestali. I při- vedli sú jej až k císaři a tu byl dán do vězení. A druhého roku sebravše s sebe velikú summu peněz od císaře jej vyplatili. Král Polský byl jat. (O moru.) L. 1016. Mor veliký (tak jakž se tomu z mno- (R. 1016) hých kronyk vyrozumělo) jednak, byl po všem světě. V České zemi pak taková rána Boží byla, že lidé v náhle mřeli a živí mrtvé pohřebujíce, na ně padali a tu mřeli, vsí i městeček mnoho pu- stých zůstalo, jakž Jaroslav Hradištský, bratr kláštera Strahovského, v své kronyce, píše, že = dotírali. — 2 = téměř. —3 Míní se asi letopisy Hradištské. Kronika II. 15
BITVA POLÁKU S NĚMCI. Z25 naň se obořil a mužně se s císařem potkal a tak byla s obú stran veliká bitva; ale že se před ve- čerem začala, noc bitvu rozvedla. Nazajtří ráno císař nemaje k vítězství naděje, neb Litvanuov ku pomoci Polákům přibývalo, svú osobú v osm- desáti koních pryč ujel a hajtmanům svým bitvu poručil. Tu opět bitva dlúho trvala tak, že sú cí- sařští byli Němci od Polákuov na hlavu pora- ženi. V tom některak spravivše se, na Poláky silně třeli,, až v té poslední bitvě, žádný neví ja- kým způsobem, jali krále Boleslava a počali s ním utíkati. Poláci někteří domnívajíce se, že by ještě král byl mezi svými, Němcův honiti přestali. I při- vedli sú jej až k císaři a tu byl dán do vězení. A druhého roku sebravše s sebe velikú summu peněz od císaře jej vyplatili. Král Polský byl jat. (O moru.) L. 1016. Mor veliký (tak jakž se tomu z mno- (R. 1016) hých kronyk vyrozumělo) jednak, byl po všem světě. V České zemi pak taková rána Boží byla, že lidé v náhle mřeli a živí mrtvé pohřebujíce, na ně padali a tu mřeli, vsí i městeček mnoho pu- stých zůstalo, jakž Jaroslav Hradištský, bratr kláštera Strahovského, v své kronyce, píše, že = dotírali. — 2 = téměř. —3 Míní se asi letopisy Hradištské. Kronika II. 15
Strana 226
226 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1016—1018. taková náhlost moru v Praze začala se den čtvrtý února měsíce a trvala až do měsíce září. A ně- kteří že by se tak domnívali, desátý díl lidu že by po moru toliko v tom hlavním městě zůstal, neb mnozí domové pustí zůstaveni byli. R. t. a času morního kníže Oldřich rozkázal mnoho lesuov okolo Prahy a zvláště okolo Vy- šehradu posekati a to dříví zapalovati, proto aby ti dýmové lesní a smolnatí to nakažené povětří opravovali. A když se ti dýmové najvíce roz- mohli, taková náhlost moru přestala. Mnozí se domnívali, že by ten mor od toho kauření přestal. (R. 1017) / 106r Biskup Bohdal umřel. (Biskup Deodat a Helikard.) / L. 1017. Deodatus, jinak Bohdal, třetí biskup- Pražský, kterýž byl první po sv. Vojtěchu, umřel. A byl jistě muž velikého náboženství a v mno- hých skutcích následoval předka svého sv. Voj- těcha. Čechové ovšem někteří měli jej v nenávisti, zvláště ti, kteříž po zlé cestě chodili, a on je od ní odvozoval a byl veliký protivník hříchuov a příkrý kazatel na hříchy. Někteří o něm tak psali, že mnohém přísněji trestal slovy neposlušné Če- chy než sv. Vojtěch. Času jednoho byli se proti němu někteří spun- tovali, aby jej zabili. Taková věc když byla zvě- dína, Oldřich kníže chtěl je dáti jako úkladníky
226 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1016—1018. taková náhlost moru v Praze začala se den čtvrtý února měsíce a trvala až do měsíce září. A ně- kteří že by se tak domnívali, desátý díl lidu že by po moru toliko v tom hlavním městě zůstal, neb mnozí domové pustí zůstaveni byli. R. t. a času morního kníže Oldřich rozkázal mnoho lesuov okolo Prahy a zvláště okolo Vy- šehradu posekati a to dříví zapalovati, proto aby ti dýmové lesní a smolnatí to nakažené povětří opravovali. A když se ti dýmové najvíce roz- mohli, taková náhlost moru přestala. Mnozí se domnívali, že by ten mor od toho kauření přestal. (R. 1017) / 106r Biskup Bohdal umřel. (Biskup Deodat a Helikard.) / L. 1017. Deodatus, jinak Bohdal, třetí biskup- Pražský, kterýž byl první po sv. Vojtěchu, umřel. A byl jistě muž velikého náboženství a v mno- hých skutcích následoval předka svého sv. Voj- těcha. Čechové ovšem někteří měli jej v nenávisti, zvláště ti, kteříž po zlé cestě chodili, a on je od ní odvozoval a byl veliký protivník hříchuov a příkrý kazatel na hříchy. Někteří o něm tak psali, že mnohém přísněji trestal slovy neposlušné Če- chy než sv. Vojtěch. Času jednoho byli se proti němu někteří spun- tovali, aby jej zabili. Taková věc když byla zvě- dína, Oldřich kníže chtěl je dáti jako úkladníky
Strana 227
VLIDNOST BISKUPA DEODATA. 227 na hrdlech jich trestati, ale biskup jako muž mi- lostivý nedopustil. Kteříž jsúce slovy příkrými od knížete trestáni, nenapravili, ale vymyslivše jinú cestu, jako tajnější, chtěli to, což umínili, vykonati. Kníže zvěďav, kázal je zjímati a do temného žaláře zavříti: a než biskup, že sú zjí- náni, zvěděl, až, sú oni tam hladem zmořeni. Bi- skup o tom uslyšav toho želel a plačtivé pokání činil. Statek pak, kterýž byl shromaždil, biskup Deodatus, dřív než umřel, všecken na kostel sv. Víta a na chudé křesťany a potřebné řemeslníky vynaloživ, duši P. Bohu poručiv, v kostele sv. Víta pochován, třináctý den měsíce června. L. 1018, měsíce března, Oldřich kníže povolav (R. 1018) k sobě vládyk a jiných znamenitějších, oznamoval jim, že jest té vůle, aby v knížetství Českém jiný biskup byl volen. A oni odpověděli: »Poněvadž sme křesťané, jest nám slušné, abychom měli hla- vu duchovní.« I oznámeno od knížete osobám duchovním, aby se spolu sešli v kostele sv. Víta, že se tu také kníže Oldřich i s staršími nalézti dá; tu z vůle jednostajné aby byl volen biskup. Když sú se pak spolu sešli, veliké rozepře mezi nimi byly; neb duchovní chtěli míti Helikarda Němce a kníže chtěl míti Příbu, jinak Přibislava, kaplana svého, lid obecný míti chtěl Horše Biskup Helikardus volen. = nenapravili se? — 2 = již.
VLIDNOST BISKUPA DEODATA. 227 na hrdlech jich trestati, ale biskup jako muž mi- lostivý nedopustil. Kteříž jsúce slovy příkrými od knížete trestáni, nenapravili, ale vymyslivše jinú cestu, jako tajnější, chtěli to, což umínili, vykonati. Kníže zvěďav, kázal je zjímati a do temného žaláře zavříti: a než biskup, že sú zjí- náni, zvěděl, až, sú oni tam hladem zmořeni. Bi- skup o tom uslyšav toho želel a plačtivé pokání činil. Statek pak, kterýž byl shromaždil, biskup Deodatus, dřív než umřel, všecken na kostel sv. Víta a na chudé křesťany a potřebné řemeslníky vynaloživ, duši P. Bohu poručiv, v kostele sv. Víta pochován, třináctý den měsíce června. L. 1018, měsíce března, Oldřich kníže povolav (R. 1018) k sobě vládyk a jiných znamenitějších, oznamoval jim, že jest té vůle, aby v knížetství Českém jiný biskup byl volen. A oni odpověděli: »Poněvadž sme křesťané, jest nám slušné, abychom měli hla- vu duchovní.« I oznámeno od knížete osobám duchovním, aby se spolu sešli v kostele sv. Víta, že se tu také kníže Oldřich i s staršími nalézti dá; tu z vůle jednostajné aby byl volen biskup. Když sú se pak spolu sešli, veliké rozepře mezi nimi byly; neb duchovní chtěli míti Helikarda Němce a kníže chtěl míti Příbu, jinak Přibislava, kaplana svého, lid obecný míti chtěl Horše Biskup Helikardus volen. = nenapravili se? — 2 = již.
Strana 228
228 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1018—1019. z Budče, také muže učeného. Po dlúhém pak ro- kování na tom zůstali, aby byl Helikardus z té příčiny, že jest byl člověk velmi učený, ač Němec, ale však jazyk Slovanský velmi dobře uměl, slovo Boží dobře, nábožně i užitečně rozsíval. Lid obec- ný říkali jemu Okard. Brzo po volení davše jemu listy od stavu duchovního, od knížete i od stavu světského a průvod poctivý, jej k Jindřichovi ci- saři vypravili. Kterýž když tam přijel, listy císaři ukázav, ukázal od knížete svého zlatté dary, kteréž císař vděčně přijav, berlú a prstenem jej obdařiv, k arcibiskupu Mohutskému vypravil, od kteréhož sa Helikardus přijat milostivě a po- svěcen řádně, do Čech se vděčně navrátil. (Vršovci a Oldřich) Vršovci. Litoměřice. L. 1019. Vršovci, rod neskrocený, nikterakž se nemohli proti knížecí krvi v svých srdcích upo- kojiti, ale častokrát se scházejíce na místa sobě uložená po tvrzích, časem některým i po lesích, o to se radili a na tom společně zůstali, aby Ol- dřicha knížete i s jeho rodem vyhladili, ale však aby prvé město své Litoměřice pevnú zdí ohra- dili, jestliže by na ně přišla nějaká těžkost, tu aby se knížeti i vší zemi brániti mohli. Knížete ovšem takové jich schůze i rady tajné nebyly, (R. 1019)
228 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1018—1019. z Budče, také muže učeného. Po dlúhém pak ro- kování na tom zůstali, aby byl Helikardus z té příčiny, že jest byl člověk velmi učený, ač Němec, ale však jazyk Slovanský velmi dobře uměl, slovo Boží dobře, nábožně i užitečně rozsíval. Lid obec- ný říkali jemu Okard. Brzo po volení davše jemu listy od stavu duchovního, od knížete i od stavu světského a průvod poctivý, jej k Jindřichovi ci- saři vypravili. Kterýž když tam přijel, listy císaři ukázav, ukázal od knížete svého zlatté dary, kteréž císař vděčně přijav, berlú a prstenem jej obdařiv, k arcibiskupu Mohutskému vypravil, od kteréhož sa Helikardus přijat milostivě a po- svěcen řádně, do Čech se vděčně navrátil. (Vršovci a Oldřich) Vršovci. Litoměřice. L. 1019. Vršovci, rod neskrocený, nikterakž se nemohli proti knížecí krvi v svých srdcích upo- kojiti, ale častokrát se scházejíce na místa sobě uložená po tvrzích, časem některým i po lesích, o to se radili a na tom společně zůstali, aby Ol- dřicha knížete i s jeho rodem vyhladili, ale však aby prvé město své Litoměřice pevnú zdí ohra- dili, jestliže by na ně přišla nějaká těžkost, tu aby se knížeti i vší zemi brániti mohli. Knížete ovšem takové jich schůze i rady tajné nebyly, (R. 1019)
Strana 229
UKLADY VRŠOVCU OLDRICHOVI. ZZ9 ale jako milostivý pán, moha to přetrhnúti a za- staviti, všecko to milostivě snášel. / Času jednoho Šíba Vršovský, jenž byl muž slušné postavy a krásomluvný nade všecky jiné toho rodu, přijel na Vyšehrad, žádaje i prose kní- žete svého, aby k němu přijel do Střižovic, že jej chce poctivě jako pána svého milostivého ctíti. Oldřich rozváživ mnohé předešlé příhody, kteréž sú se jeho předkům přiházely od toho rodu Vršovského, učiniv Šíbovi poděkování, pravil, že chce raději doma chleba s tvarohem pojesti. než u sauseda mnohými a rozličnými krměmi býti nasycen: »Neb mohla by mi se některá ta krmě nelíbiti, že bych mohl z ní až do smrti ne- chutenství míti.« Šíba Střížovský porozuměv slovům, do svého (rozžehnav se s knížetem) pří- bytku se navrátil, slova ta všecka knížete svého [a] jiným Vršovcům oznámil. To slyše Brzoslav Vršovský odpověděl: »Bratří milí, já sám chci té cesty pohledati, že Oldřichovi ty krmě netoliko nechutné, ale i přesedavé, až do smrti musí býti.« L. 1020. Helikardus neb Okard, biskup Praž- ský, uradiv se s knížetem a s staršími z stavu duchovního a vzav od nich listy, do Ríma se obrátil a tu při Benediktovi, jenž byl toho jména VIII., mnohé obecné a potřebné knížetství Ce- 1071 (R. 1020) Biskup Okard při- jel do Říma. = hnusné, odporné. 5 m
UKLADY VRŠOVCU OLDRICHOVI. ZZ9 ale jako milostivý pán, moha to přetrhnúti a za- staviti, všecko to milostivě snášel. / Času jednoho Šíba Vršovský, jenž byl muž slušné postavy a krásomluvný nade všecky jiné toho rodu, přijel na Vyšehrad, žádaje i prose kní- žete svého, aby k němu přijel do Střižovic, že jej chce poctivě jako pána svého milostivého ctíti. Oldřich rozváživ mnohé předešlé příhody, kteréž sú se jeho předkům přiházely od toho rodu Vršovského, učiniv Šíbovi poděkování, pravil, že chce raději doma chleba s tvarohem pojesti. než u sauseda mnohými a rozličnými krměmi býti nasycen: »Neb mohla by mi se některá ta krmě nelíbiti, že bych mohl z ní až do smrti ne- chutenství míti.« Šíba Střížovský porozuměv slovům, do svého (rozžehnav se s knížetem) pří- bytku se navrátil, slova ta všecka knížete svého [a] jiným Vršovcům oznámil. To slyše Brzoslav Vršovský odpověděl: »Bratří milí, já sám chci té cesty pohledati, že Oldřichovi ty krmě netoliko nechutné, ale i přesedavé, až do smrti musí býti.« L. 1020. Helikardus neb Okard, biskup Praž- ský, uradiv se s knížetem a s staršími z stavu duchovního a vzav od nich listy, do Ríma se obrátil a tu při Benediktovi, jenž byl toho jména VIII., mnohé obecné a potřebné knížetství Ce- 1071 (R. 1020) Biskup Okard při- jel do Říma. = hnusné, odporné. 5 m
Strana 230
230 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1020—1021. (R. 1021) Knížechtěli zastřeliti. ského věci jednal. A vykonav svá putování i jiné všecky věci, zase když se navracoval, kníže Oldřich vyjel proti němu poctivě až na Bílau Ho- ru, též i kněží i žáci vyšli s poctivú procesí a při tom lid mnohý. A dočkavše jeho, kníže ssedl s svého koně a biskup také; kníže pojav biskupa za ruku, vedl jej až do kostela sv. Víta; kněží a žáci jdúce před nimi zpívali »Te deum lauda- mus«, a lid obecný, jda za ním, velikými hlasy volali: »Hospodine, pomiluj ný.« V kostele pak biskup, vstúpiv na kazatelnici, oznamoval lidu všecky ty milosti a svobody, kteréž jest zjednal v Římě kostelu Pražskému; a tu dal všemu lidu papežské požehnání. L. 1021. Přihodilo se, že obyčej měl Oldřich kníže, časem nočním vstana a osvítě světlo, žal- tář čísti a P. Bohu se modliti. Toť někdo ne- nadále, přistaviv velikú ostrev k jeho oknu, jíz- livú a s nálepem, střelu tím oknem naň vstřelil a mimo samú hlavu jeho do jednoho slaupu vstřelil tak silně, až se tomu všickni divili. Kní- že se nemálo ulekl a zhasiv světlo a P. Bohu po- děkovav, zase se na svém loži položil. Při tom skutku Vršovci nebyli bez podezření; neb málo před tím, když již bylo slunce zapadlo, Herauš Vršovský vidín byl, an odtuď nedaleko chodil. = otrávenou a jedem napuštěnou.
230 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1020—1021. (R. 1021) Knížechtěli zastřeliti. ského věci jednal. A vykonav svá putování i jiné všecky věci, zase když se navracoval, kníže Oldřich vyjel proti němu poctivě až na Bílau Ho- ru, též i kněží i žáci vyšli s poctivú procesí a při tom lid mnohý. A dočkavše jeho, kníže ssedl s svého koně a biskup také; kníže pojav biskupa za ruku, vedl jej až do kostela sv. Víta; kněží a žáci jdúce před nimi zpívali »Te deum lauda- mus«, a lid obecný, jda za ním, velikými hlasy volali: »Hospodine, pomiluj ný.« V kostele pak biskup, vstúpiv na kazatelnici, oznamoval lidu všecky ty milosti a svobody, kteréž jest zjednal v Římě kostelu Pražskému; a tu dal všemu lidu papežské požehnání. L. 1021. Přihodilo se, že obyčej měl Oldřich kníže, časem nočním vstana a osvítě světlo, žal- tář čísti a P. Bohu se modliti. Toť někdo ne- nadále, přistaviv velikú ostrev k jeho oknu, jíz- livú a s nálepem, střelu tím oknem naň vstřelil a mimo samú hlavu jeho do jednoho slaupu vstřelil tak silně, až se tomu všickni divili. Kní- že se nemálo ulekl a zhasiv světlo a P. Bohu po- děkovav, zase se na svém loži položil. Při tom skutku Vršovci nebyli bez podezření; neb málo před tím, když již bylo slunce zapadlo, Herauš Vršovský vidín byl, an odtuď nedaleko chodil. = otrávenou a jedem napuštěnou.
Strana 231
PÁD JERUZALEMA. 231 Kníže nemeškav, kázal sobě jiný příbytek na skále Vyšehradské blíže k vodě stavěti, chtě to- mu, aby žádnému nepříteli přístup k němu ne- mohl býti. (Dobytí Jeruzalema a jiné příhody.) Téhož léta město sv. Jeruzalem dopuštěním Božím od Turkuov dobyto a křesťanuov v něm mnoho tisícův pro sv. víru křesťansku zmordo- váno. Tu hanebně pro nedbanlivost křesťanskú hrob Pána našeho Ježíše Krista v ruce a v moc nevěrných pohanův přišel, chrám postavený na hoře Sion a Betlém vybojovavše, k svým mrzkým a hanebným skutkům sú je oddali. Židé někteří sú z těch krajin vyhnáni a jiní zmordo- váni. Strach veliký byl po všech krajinách toho času na Židech; mnoho tisíc se jich pokřtilo, ně- kteří pak z nich opustivše křest k své nedověře se navrátili a křtu s. se rauhali. /L. 1022. Okard biskup a kníže Oldřich roz- kázali sú všecky dědiny vorné ve vší České zemi měřiti a to proto, neb Dětmar, biskup předešlý, byl ustanovil, aby každý, kdož voře, dával svému faráři desátú kuopu a kůpa aby měla o sobě pa- desát snopuov jakéhožkoli obilí. I rozměřeno jest na lány a k tomu měření ustanoven byl mě- řič knížecí, velikú přísahú obtížený. Tu hned jest Jeruzalém dobyt. 1071 (R. 1022) Desátky.
PÁD JERUZALEMA. 231 Kníže nemeškav, kázal sobě jiný příbytek na skále Vyšehradské blíže k vodě stavěti, chtě to- mu, aby žádnému nepříteli přístup k němu ne- mohl býti. (Dobytí Jeruzalema a jiné příhody.) Téhož léta město sv. Jeruzalem dopuštěním Božím od Turkuov dobyto a křesťanuov v něm mnoho tisícův pro sv. víru křesťansku zmordo- váno. Tu hanebně pro nedbanlivost křesťanskú hrob Pána našeho Ježíše Krista v ruce a v moc nevěrných pohanův přišel, chrám postavený na hoře Sion a Betlém vybojovavše, k svým mrzkým a hanebným skutkům sú je oddali. Židé někteří sú z těch krajin vyhnáni a jiní zmordo- váni. Strach veliký byl po všech krajinách toho času na Židech; mnoho tisíc se jich pokřtilo, ně- kteří pak z nich opustivše křest k své nedověře se navrátili a křtu s. se rauhali. /L. 1022. Okard biskup a kníže Oldřich roz- kázali sú všecky dědiny vorné ve vší České zemi měřiti a to proto, neb Dětmar, biskup předešlý, byl ustanovil, aby každý, kdož voře, dával svému faráři desátú kuopu a kůpa aby měla o sobě pa- desát snopuov jakéhožkoli obilí. I rozměřeno jest na lány a k tomu měření ustanoven byl mě- řič knížecí, velikú přísahú obtížený. Tu hned jest Jeruzalém dobyt. 1071 (R. 1022) Desátky.
Strana 232
232 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1022—1024. Koruna Uherská. (R. 1023) Fumalia neb podymné. ustanoveno i rozkázáno knížetským a biskup- ským rozkázaním, aby z každého lánu dáno bylo faráři jeden strych pšenice a druhý ovsa. A strych aby byla nádoba okrúhlá, tří pědí z šíři a pěti pědí z vajší a nad to dvú prstův. A ta míra aby byla knížecím s jedné strany a s druhé biskupo- vým znamením horkým železem znamenána. R. t. sv. Štěpán, král Uherský, synu svému Emerýkovi vyžádal na P. Bohu, aby jemu dána byla koruna z nebe. Kterážto až do dnešního dne v Uherský zemi zůstala a tau sv. korunau krá- lové Uherští obyčej mají se korunovati. L. 1023. Biskup Pražský, jsa muž velmi opa- trný a pilný náboženství kostelního, chtěje po- malu řád rozmnožiti, ustanovil, aby každý farář najméně jednau v rok se před ním postavil osob- ně, jako pastýř dobrý z svých ovcí počet učinil a od každého hospodáře z své fary vezma dva peníze, biskupovi od nich na znamení přiznání přinesl a před ním položil (a ty peníze sluly fu- malia, neb podymné peníze), kolik dvorův v té faře bylo neb dymů vycházelo, aby biskupovi zná- mo bylo, mnoholi má poddaných pod svú zprávu v svém biskupství. A za to každý farář aby vzal od biskupa křižmo a olej posvátný k pomazování těch, jenž se křtí, i těch, kteříž z tohoto světa vykročiti mají. Míry v Čechách.
232 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1022—1024. Koruna Uherská. (R. 1023) Fumalia neb podymné. ustanoveno i rozkázáno knížetským a biskup- ským rozkázaním, aby z každého lánu dáno bylo faráři jeden strych pšenice a druhý ovsa. A strych aby byla nádoba okrúhlá, tří pědí z šíři a pěti pědí z vajší a nad to dvú prstův. A ta míra aby byla knížecím s jedné strany a s druhé biskupo- vým znamením horkým železem znamenána. R. t. sv. Štěpán, král Uherský, synu svému Emerýkovi vyžádal na P. Bohu, aby jemu dána byla koruna z nebe. Kterážto až do dnešního dne v Uherský zemi zůstala a tau sv. korunau krá- lové Uherští obyčej mají se korunovati. L. 1023. Biskup Pražský, jsa muž velmi opa- trný a pilný náboženství kostelního, chtěje po- malu řád rozmnožiti, ustanovil, aby každý farář najméně jednau v rok se před ním postavil osob- ně, jako pastýř dobrý z svých ovcí počet učinil a od každého hospodáře z své fary vezma dva peníze, biskupovi od nich na znamení přiznání přinesl a před ním položil (a ty peníze sluly fu- malia, neb podymné peníze), kolik dvorův v té faře bylo neb dymů vycházelo, aby biskupovi zná- mo bylo, mnoholi má poddaných pod svú zprávu v svém biskupství. A za to každý farář aby vzal od biskupa křižmo a olej posvátný k pomazování těch, jenž se křtí, i těch, kteříž z tohoto světa vykročiti mají. Míry v Čechách.
Strana 233
O BISKUPU OKARDOVI. 233 Téhož léta císař Jindřich toho jmena II. (ač někteří onoho prvního, kterýž byl po Konrádovi císařem, mezi císaři nepočítají, ale Eusebius a jiní jej v počtu položili) umřel, po jehožto smrti, pro roztržítosti korferstuov, volení císaře jiného se prodlilo. Císař Jindřich zemřel. (Biskup Okard †; Yzo volen.) L. 1024. Helikardus neb Okard, biskup Praž- (R. 1024) ský, umřel, jenž byl člověk nábožný a dobrého obcování, štědrý a lítostivý. Kteréhožto Oldřich kníže želel, kněží velmi litovali a lid obecný pla- kal, proto, neb jest byl slova Božího výborný roz- sevač a což jiným kázal, to že jest sám skutečně plnil a svým poddaným byl upřímý vůdce, pra- vú ukazuje cestu k životu věčnému. Na jeho pak stolici biskupskú, sšedše se kněží spolu s kníže- tem a staršími, volili sú pořádně jednoho muže, velmi v písmích sv. zběhlého a učeného, jemuž bylo jmeno. Yzo; obecný lid jemu říkal Hýza; ten hned jakž byl na biskupství Pražské volen, od knížete, od kněží i od starších byl k Mohut- skému arcibiskupu vypraven proto, neb císaře Římského na ten čas nebylo. Když se pak zase zdravě a štastně navrátil, kníže opět proti němu Biskupem učiněn Izo. Biskup Okard umřel. = rozštěpení.
O BISKUPU OKARDOVI. 233 Téhož léta císař Jindřich toho jmena II. (ač někteří onoho prvního, kterýž byl po Konrádovi císařem, mezi císaři nepočítají, ale Eusebius a jiní jej v počtu položili) umřel, po jehožto smrti, pro roztržítosti korferstuov, volení císaře jiného se prodlilo. Císař Jindřich zemřel. (Biskup Okard †; Yzo volen.) L. 1024. Helikardus neb Okard, biskup Praž- (R. 1024) ský, umřel, jenž byl člověk nábožný a dobrého obcování, štědrý a lítostivý. Kteréhožto Oldřich kníže želel, kněží velmi litovali a lid obecný pla- kal, proto, neb jest byl slova Božího výborný roz- sevač a což jiným kázal, to že jest sám skutečně plnil a svým poddaným byl upřímý vůdce, pra- vú ukazuje cestu k životu věčnému. Na jeho pak stolici biskupskú, sšedše se kněží spolu s kníže- tem a staršími, volili sú pořádně jednoho muže, velmi v písmích sv. zběhlého a učeného, jemuž bylo jmeno. Yzo; obecný lid jemu říkal Hýza; ten hned jakž byl na biskupství Pražské volen, od knížete, od kněží i od starších byl k Mohut- skému arcibiskupu vypraven proto, neb císaře Římského na ten čas nebylo. Když se pak zase zdravě a štastně navrátil, kníže opět proti němu Biskupem učiněn Izo. Biskup Okard umřel. = rozštěpení.
Strana 234
234 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1025. 108r vyšel s kněžími i lid obecný, poctivě jej vítajíce a jeho radujíce se příští zpívali »Te deum lau- damus« a lid obecný »Hospodine, pomiluj ný« a »Krlešu«. Posazen sa pak na biskupské stolici, výborně to biskupství zpravoval, ten toliko nedo- statek při něm byl, že neměl prostranné a svo- bodné řeči. (Císař Konrád.) Císařem Konrad učiněn (R. 1025) Kunrád na císařství korunován T. r. také při konci po dlúhých roztržkách snesli sú se o to kurferštové a z vůle jednostajné volili za císaře Konráda, jenž byl rodem z Šváb a při císaři Jindřichovi předešlém sa, mnoho ry- tířských skutkuov v bojích provozoval. L. 1025. Kunrád císař volený shromaždiv lid, obrátil se do Říma a jakž tam přijel, hned bez odporu od Jana papeže, jenž byl toho jména XX., poctivě korunován. Tu mezi papežem a císařem mnoho bylo o rozmnožení sv. víry křesťanské rokováno a zvláště o vysvobození města Jeruza- lema a hrobu Pána našeho. Když sú se pak spolu rozžehnali a císař se do. Německých zemí na- vrátil, velmi snažně císařství rozmnožovati po- čal. A hned toho roku město jedno znamenité blízko Rajnu založil a Spira neb Špajr je na- zval a biskupství v něm vyzdvihl a znamenitými platy nadal. On také mnohá práva a řády v říši ustanovil proto, neb pokoje byl veliký milovník.
234 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1025. 108r vyšel s kněžími i lid obecný, poctivě jej vítajíce a jeho radujíce se příští zpívali »Te deum lau- damus« a lid obecný »Hospodine, pomiluj ný« a »Krlešu«. Posazen sa pak na biskupské stolici, výborně to biskupství zpravoval, ten toliko nedo- statek při něm byl, že neměl prostranné a svo- bodné řeči. (Císař Konrád.) Císařem Konrad učiněn (R. 1025) Kunrád na císařství korunován T. r. také při konci po dlúhých roztržkách snesli sú se o to kurferštové a z vůle jednostajné volili za císaře Konráda, jenž byl rodem z Šváb a při císaři Jindřichovi předešlém sa, mnoho ry- tířských skutkuov v bojích provozoval. L. 1025. Kunrád císař volený shromaždiv lid, obrátil se do Říma a jakž tam přijel, hned bez odporu od Jana papeže, jenž byl toho jména XX., poctivě korunován. Tu mezi papežem a císařem mnoho bylo o rozmnožení sv. víry křesťanské rokováno a zvláště o vysvobození města Jeruza- lema a hrobu Pána našeho. Když sú se pak spolu rozžehnali a císař se do. Německých zemí na- vrátil, velmi snažně císařství rozmnožovati po- čal. A hned toho roku město jedno znamenité blízko Rajnu založil a Spira neb Špajr je na- zval a biskupství v něm vyzdvihl a znamenitými platy nadal. On také mnohá práva a řády v říši ustanovil proto, neb pokoje byl veliký milovník.
Strana 235
O CÍSAŘI KONRÁDOVI. 235 A také za jeho dnuov v křesťanství bylo veliké upokojení. Od mnohých ovšem k válkám byl na- pomínán, zvláště od Švábských knížat; nikoli se nechtěl dáti na mordy navésti, žádný jím po- hnúti nemohl. A potom nějaký Otto hrabě, kte- rýž slul Otta Bílý, ten jej na Čechy vzbudil, ale však i tu krve prolití se žádného nestalo. Téhož leta slavný a první král Polský Bo- leslav umřel, třetí den měsíce dubna, věku svého leta padesátého osmého a kralování svého leta dvadcátého pátého; v Poznanském kostele pocho- ván. Ten byl za svých dnuov první v Polském lidu rozmnožitel víry křesťanské a výborný klá- šter sv. Kříže na Lysé Hoře dal postaviti a dru- hý v Častochově a uvedl do něho bratří zákona a řádu sv. Benedikta. Hned toho roku na království Polský volen jest syn jeho Měsko, jinak Měčislav, a v Gniz- něnském kostele na den slavnosti Ducha S. slav- ně skrze Ypolita arcibiskupa na království Pol- ský korunú, kteráž byla dána od císaře otci jeho, korunován, on i Rychza, manželka jeho. Král Polský Boleslav umřel. Král Polský Měčislav. (Břetislav a Jitka.) L. 1026. Břetislav, syn Oldřicha, knížete Ce- (R. 1026) ského, mládenec krásné postavy a nad jiné ctnostmi i všemi jinými dobrými skutky a mravy —
O CÍSAŘI KONRÁDOVI. 235 A také za jeho dnuov v křesťanství bylo veliké upokojení. Od mnohých ovšem k válkám byl na- pomínán, zvláště od Švábských knížat; nikoli se nechtěl dáti na mordy navésti, žádný jím po- hnúti nemohl. A potom nějaký Otto hrabě, kte- rýž slul Otta Bílý, ten jej na Čechy vzbudil, ale však i tu krve prolití se žádného nestalo. Téhož leta slavný a první král Polský Bo- leslav umřel, třetí den měsíce dubna, věku svého leta padesátého osmého a kralování svého leta dvadcátého pátého; v Poznanském kostele pocho- ván. Ten byl za svých dnuov první v Polském lidu rozmnožitel víry křesťanské a výborný klá- šter sv. Kříže na Lysé Hoře dal postaviti a dru- hý v Častochově a uvedl do něho bratří zákona a řádu sv. Benedikta. Hned toho roku na království Polský volen jest syn jeho Měsko, jinak Měčislav, a v Gniz- něnském kostele na den slavnosti Ducha S. slav- ně skrze Ypolita arcibiskupa na království Pol- ský korunú, kteráž byla dána od císaře otci jeho, korunován, on i Rychza, manželka jeho. Král Polský Boleslav umřel. Král Polský Měčislav. (Břetislav a Jitka.) L. 1026. Břetislav, syn Oldřicha, knížete Ce- (R. 1026) ského, mládenec krásné postavy a nad jiné ctnostmi i všemi jinými dobrými skutky a mravy —
Strana 236
Z30 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1026. Otto Bílý hrabě. / 108v od P. Boha obdařený, vždycky svú šlechetnost před jinými sobě rovného věku mládenci ukazo- val, v kolbách a honbách i jiných rytířských skutcích velmi se cvičil a své služebníky témuž učil. — T. č. byl jest v Německých krajinách hrabě jeden velmi mocný, z císařské krve naro- zený, jemuž bylo jméno Otto Bílý. Ten měl dceru velmi krásnú, kteráž jiné jednak všecky té kra- jiny panny krásau a pokorau převyšovala, jmé- nem Judyt, jinak Jitka. To vidúce otec její a má- tě, dali sú jí do města Řezna do jednoho kláštera velmi ohrazeného, řečeného Zumprod, tam aby se literám a žaltáři mezi jinými pannami učila. Krása pak její a cnostných mravův/ obyčejové i v jiných krajinách se rozhlašovali. To když od mnohých a zvláště pautníkuov slyšal, Břetislav, syn Oldřichův, přemyšloval v svém srdci ustavičně, kterak by mohl tu tak krásnú pannu viděti a že by ještě tomu radše byl, aby jí mohl za manželku míti. Času jednoho uvážil to v své mysli, aby od otce jeho Oldřicha byli o tu pannu k témuž hraběti Ottovi poctivi snaubce posláni, aby jemu Břetislavovi za man- želku dána byla; s strany druhé rozvažoval, kterak lidé Bavorské krajiny sú velmi pyšní a Němci ti že velikú nechut k Slovanskému jazyku Vzniklo špatným čtením (Dalimilova?) Svin(í) Brod.
Z30 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1026. Otto Bílý hrabě. / 108v od P. Boha obdařený, vždycky svú šlechetnost před jinými sobě rovného věku mládenci ukazo- val, v kolbách a honbách i jiných rytířských skutcích velmi se cvičil a své služebníky témuž učil. — T. č. byl jest v Německých krajinách hrabě jeden velmi mocný, z císařské krve naro- zený, jemuž bylo jméno Otto Bílý. Ten měl dceru velmi krásnú, kteráž jiné jednak všecky té kra- jiny panny krásau a pokorau převyšovala, jmé- nem Judyt, jinak Jitka. To vidúce otec její a má- tě, dali sú jí do města Řezna do jednoho kláštera velmi ohrazeného, řečeného Zumprod, tam aby se literám a žaltáři mezi jinými pannami učila. Krása pak její a cnostných mravův/ obyčejové i v jiných krajinách se rozhlašovali. To když od mnohých a zvláště pautníkuov slyšal, Břetislav, syn Oldřichův, přemyšloval v svém srdci ustavičně, kterak by mohl tu tak krásnú pannu viděti a že by ještě tomu radše byl, aby jí mohl za manželku míti. Času jednoho uvážil to v své mysli, aby od otce jeho Oldřicha byli o tu pannu k témuž hraběti Ottovi poctivi snaubce posláni, aby jemu Břetislavovi za man- želku dána byla; s strany druhé rozvažoval, kterak lidé Bavorské krajiny sú velmi pyšní a Němci ti že velikú nechut k Slovanskému jazyku Vzniklo špatným čtením (Dalimilova?) Svin(í) Brod.
Strana 237
BRETISLAV A JITKA. 237 mají; náklad i práce poslův, že by byla nadarmo učiněna, urozuměl. Přistúpiv před otce svého, že chce k císaři jeti, oznámil. Otec, aby syn jeho prohléd ty krajiny a obyčej jiných národův spa- třil, dal k tomu své povolení. Břetislav vybrav třidcet mužuov statečněj ších, s chvátaním se k Bavorům obrátil a na té cestě přikázal služebníkům svým všem, aby ho žádný knížetem nejmenoval, ani kto (aby on by kníže) komu pravil, také žádného znamení pocti- vosti aby jemu před Němci nečinili, ale jako by on jeden z nich byl a jim rovný, tak aby se k ně- mu chovali. Služebníci jako poslušní zachovali se tak, jak jim rozkázáno, ale tomu se jeho chvá- taní převelmi divili. Když sú pak přijeli tu, kdež mysl knížete ustavičně byla, hned prvního noc- lehu kníže sám (jako vlk lačný obyčej má ovčín obcházeti, chtě některú ovci polapiti) obcházel klášter, hledaje do něho přístupu aneb zdali by mohl tu krásnú uhlédati pannu. Mysl jedna byla, aby mocí klášter vybil, ale nesměl proto, neb v malém počtu přijel; druhá pak mysl jeho byla, aby tajně vejda do kláštera, pannu polapil a s ní jakž bude moci, pryč utekl. V tom nazajtří štěstí svůj obličej k němu obrátilo, že byl den sváteční a abatyše pannám mladším rozkázala, aby ne- špor zvonily, s nimiž jest také šla Jitka. Všel jest také toho času i kníže do kostela a tu hned po-
BRETISLAV A JITKA. 237 mají; náklad i práce poslův, že by byla nadarmo učiněna, urozuměl. Přistúpiv před otce svého, že chce k císaři jeti, oznámil. Otec, aby syn jeho prohléd ty krajiny a obyčej jiných národův spa- třil, dal k tomu své povolení. Břetislav vybrav třidcet mužuov statečněj ších, s chvátaním se k Bavorům obrátil a na té cestě přikázal služebníkům svým všem, aby ho žádný knížetem nejmenoval, ani kto (aby on by kníže) komu pravil, také žádného znamení pocti- vosti aby jemu před Němci nečinili, ale jako by on jeden z nich byl a jim rovný, tak aby se k ně- mu chovali. Služebníci jako poslušní zachovali se tak, jak jim rozkázáno, ale tomu se jeho chvá- taní převelmi divili. Když sú pak přijeli tu, kdež mysl knížete ustavičně byla, hned prvního noc- lehu kníže sám (jako vlk lačný obyčej má ovčín obcházeti, chtě některú ovci polapiti) obcházel klášter, hledaje do něho přístupu aneb zdali by mohl tu krásnú uhlédati pannu. Mysl jedna byla, aby mocí klášter vybil, ale nesměl proto, neb v malém počtu přijel; druhá pak mysl jeho byla, aby tajně vejda do kláštera, pannu polapil a s ní jakž bude moci, pryč utekl. V tom nazajtří štěstí svůj obličej k němu obrátilo, že byl den sváteční a abatyše pannám mladším rozkázala, aby ne- špor zvonily, s nimiž jest také šla Jitka. Všel jest také toho času i kníže do kostela a tu hned po-
Strana 238
238 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1026. Břetislav vzal Jitku v klášteře. znal pannu Jitku po její kráse a po šarlatové kápi; na kterúž počal velmi mile zhlédati a okem, že ji miluje, návěští, dával. A ona také vidúci krásného mládence, neméně naň vzhlédala a ve- selú ukazovala jemu svú tvář, tak jakoby jej dávno znala. Kterýž přiblíživ se, pannu pochytil a s ní z kostela ven běžal, kteráž tomu velmi ma- ličko na odpor byla. A rychle vsed na svuoj kůň, pannu za sebú posadil a z toho kláštera pospíšil. To když holomci a jiní klášterští služebníci usly- šali, kteříž toho času na klášteře byli, dolův sběhše, řetěz velmi tlustý přes vrata přeložili a zamkli. Kníže jiné rady neznaje, vytrhl svůj meč a jím ten řetěz přetlustý jako třísku přetal a rychle utíkaje na běh se s pannú oddal. Vidúce a slyšíce to, co se děje, jeho služebníci, pospí- chajíc na koně vsedali, aby za svým knížetem také běžali. Klášterští holomci, již v zbroji byli a služebníkuov Břetislavových počali bíti; ale oni dopadše koní, statečně se těm Němcům bránili a mnoho jich zranili a uhlédavše, že Němcův při- bajvá, jedním skokem týmiž vraty, kdež byl ře- těz přetat, ven pospíšili. Dřív než holomci k ko- ňům dospěli, až Břetislavovi v hustých lesích byli — v tom noc temná honícím překážku uči- nila. Kníže pak první i druhý nocleh měl v hu- = znamení. —2 Tisk dawat. — = sluhové.
238 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1026. Břetislav vzal Jitku v klášteře. znal pannu Jitku po její kráse a po šarlatové kápi; na kterúž počal velmi mile zhlédati a okem, že ji miluje, návěští, dával. A ona také vidúci krásného mládence, neméně naň vzhlédala a ve- selú ukazovala jemu svú tvář, tak jakoby jej dávno znala. Kterýž přiblíživ se, pannu pochytil a s ní z kostela ven běžal, kteráž tomu velmi ma- ličko na odpor byla. A rychle vsed na svuoj kůň, pannu za sebú posadil a z toho kláštera pospíšil. To když holomci a jiní klášterští služebníci usly- šali, kteříž toho času na klášteře byli, dolův sběhše, řetěz velmi tlustý přes vrata přeložili a zamkli. Kníže jiné rady neznaje, vytrhl svůj meč a jím ten řetěz přetlustý jako třísku přetal a rychle utíkaje na běh se s pannú oddal. Vidúce a slyšíce to, co se děje, jeho služebníci, pospí- chajíc na koně vsedali, aby za svým knížetem také běžali. Klášterští holomci, již v zbroji byli a služebníkuov Břetislavových počali bíti; ale oni dopadše koní, statečně se těm Němcům bránili a mnoho jich zranili a uhlédavše, že Němcův při- bajvá, jedním skokem týmiž vraty, kdež byl ře- těz přetat, ven pospíšili. Dřív než holomci k ko- ňům dospěli, až Břetislavovi v hustých lesích byli — v tom noc temná honícím překážku uči- nila. Kníže pak první i druhý nocleh měl v hu- = znamení. —2 Tisk dawat. — = sluhové.
Strana 239
SVATBA JITČINA S BRETISLAVEM. 239 stém lese, třetího pak dne na České meze přijel a z toho i s pannú byl velmi radosten. Holomci pak, vzavše článek přetatého řetězu, jej sú všem lidem ukazovali a divnú sílu takového rytíře (ktož jest koli) vypravovali. Ten článek potom v témž klášteře za mnohá léta chován byl a uka- zován, tak že i potomní lidé takovému se skutku divili. Břetislav když přijel k otci svému, všecku tu příhodu, která se jemu stala, pořád vypravoval. Oldřich pak, milostivý otec, že syn jeho z tako- vých nebezpečenství vyšel, velmi se radoval a biskupa žádal, aby jeho syna Břetislava s pannú Jitkú k s. manželství potvrdil. Kterýž toho ne- meškal učiniti. Poslal jest rychle Břetislav do Řezna posly své tajně, aby vyšpehovali tam, co o tom skutku neb účinku jeho lidé smajšlejí. Kteříž navrátivše se pověděli, že hrabě Otto Bílý velmi své dcery lituje a císaře žádá snažně, aby té, která se jemu /stala, křivdy pomstil. Císař Jindřich, ač byl muž pokojný, ale ustavičnými prosbami Otty hraběte přemožen sa, slibil to učiniti a pro tu milosti, kterúž k Ottovi měl, i pro ten posměch, kterýž se stal jemu i dceři jeho, přísahau se za- vázal, že chce otce i syna z Čech vypuditi a svau 109r = přízeň, lásku.
SVATBA JITČINA S BRETISLAVEM. 239 stém lese, třetího pak dne na České meze přijel a z toho i s pannú byl velmi radosten. Holomci pak, vzavše článek přetatého řetězu, jej sú všem lidem ukazovali a divnú sílu takového rytíře (ktož jest koli) vypravovali. Ten článek potom v témž klášteře za mnohá léta chován byl a uka- zován, tak že i potomní lidé takovému se skutku divili. Břetislav když přijel k otci svému, všecku tu příhodu, která se jemu stala, pořád vypravoval. Oldřich pak, milostivý otec, že syn jeho z tako- vých nebezpečenství vyšel, velmi se radoval a biskupa žádal, aby jeho syna Břetislava s pannú Jitkú k s. manželství potvrdil. Kterýž toho ne- meškal učiniti. Poslal jest rychle Břetislav do Řezna posly své tajně, aby vyšpehovali tam, co o tom skutku neb účinku jeho lidé smajšlejí. Kteříž navrátivše se pověděli, že hrabě Otto Bílý velmi své dcery lituje a císaře žádá snažně, aby té, která se jemu /stala, křivdy pomstil. Císař Jindřich, ač byl muž pokojný, ale ustavičnými prosbami Otty hraběte přemožen sa, slibil to učiniti a pro tu milosti, kterúž k Ottovi měl, i pro ten posměch, kterýž se stal jemu i dceři jeho, přísahau se za- vázal, že chce otce i syna z Čech vypuditi a svau 109r = přízeň, lásku.
Strana 240
240 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1026—1027. stolici prostřed Ceské země postaviti a sám jse na ní mocně posaditi. To uslyšav Oldřich kníže, velmi se ulekl, ale Břetislav mužské maje srdce, nic se z toho nestrachoval. Avšak, aby příčiny ke zlému nedal, požehnav otce s manželkú svau Jitkú (jíž někteří Judytka a jiní Gutka říkali) do Moravy se obrátil, kterúžto málo před tím jemu otec jeho darem dal. Drobné příhody.) Poláci z Moravy vyhnáni. (R. 1027) T. č. a málo před tím Poláci sebravše se, jed- nák vší Moravy, jako někdy Prahy, dobyli a města hrazená, kterých zdobajvali, osadili. Sly- šíce pak o příjezdu Břetislavovu, silně se strojili jemu odpěrati. Toho on jistú maje zprávu, shro- maždiv z Čech mnoho lidu s povolením otce svého, na ty Poláky se rozlitil a v náhle jích na městech dobajval. Tu Polákuov (jakž Filipus Calimachus, též i Cricius píší) mnoho zbito a zjímáno jích mnoho tisíců, kteréž Břetislav ká- zal po stu vázati a do Uher je hnáti, tam aby byli k věčné robotě prodáváni. A tak je všecky z Moravy vyplenil. L. 1027. V České zemi veliká hojnost byla obilé tak, že se tomu mnozí divili, neb míra usta- novená, t. j. strych neb korec žíta, platil půl tře-
240 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1026—1027. stolici prostřed Ceské země postaviti a sám jse na ní mocně posaditi. To uslyšav Oldřich kníže, velmi se ulekl, ale Břetislav mužské maje srdce, nic se z toho nestrachoval. Avšak, aby příčiny ke zlému nedal, požehnav otce s manželkú svau Jitkú (jíž někteří Judytka a jiní Gutka říkali) do Moravy se obrátil, kterúžto málo před tím jemu otec jeho darem dal. Drobné příhody.) Poláci z Moravy vyhnáni. (R. 1027) T. č. a málo před tím Poláci sebravše se, jed- nák vší Moravy, jako někdy Prahy, dobyli a města hrazená, kterých zdobajvali, osadili. Sly- šíce pak o příjezdu Břetislavovu, silně se strojili jemu odpěrati. Toho on jistú maje zprávu, shro- maždiv z Čech mnoho lidu s povolením otce svého, na ty Poláky se rozlitil a v náhle jích na městech dobajval. Tu Polákuov (jakž Filipus Calimachus, též i Cricius píší) mnoho zbito a zjímáno jích mnoho tisíců, kteréž Břetislav ká- zal po stu vázati a do Uher je hnáti, tam aby byli k věčné robotě prodáváni. A tak je všecky z Moravy vyplenil. L. 1027. V České zemi veliká hojnost byla obilé tak, že se tomu mnozí divili, neb míra usta- novená, t. j. strych neb korec žíta, platil půl tře-
Strana 241
URODA A NEURODA V ČECHACH. 241 Lacino v Čechách. tího groše, húsce, chleba, kteréž se šest mužuov mohlo najesti, byla za jeden peníz. A v Uherské zemi byla taková drahota, že za jeden zlatý Uherský chleba osoba jedna pojednau najesti se nemohla až do sytosti; mnoho lidu okolo Nitry a Šemnice hladem zemřelo. R. t. také biskup Pražský Yzo mnoho žákuov na kněžství posvětil a každého opatřil s povole- ním knížete svého poctivau živností. L. 1028. Času jarního v Čechách veliké husté a tmavé mlhy jednak každého dne bývaly, post- ního pak času veliký z nich pocházel smrad. Z toho po slavnosti Velikonoční nad míru mno- ho narodilo se hausenek, kobylek a bílých mo- tajluov. Hausenky listí všecko na štěpí i na dříví lesním objedly, kobylky trávu na lukách i jed- nák, každau bylinu zahubily a potom kobylky i hausenky do domuov k lidem lezly a ohyzdně smrděly. Motajlové pak, kde na bláto připadli, tu zůstali, jako by sněhu na to místo napadlo, tak jích mnoho bylo. A když mřeli, též velmi smrděli, až všecko povětří tím smradem bylo nakaženo. Při času s. Havla lidé velmi hustě a v náhle mříti počali, též i hovada, neb se byla od trávy nakažené a smrduté také hovada naka- zila; potom od těch dobytkův zmrlých i psi mřeli. (R. 1028) Hausenky, kobylky a motejlové. 1 = houska, bochník. — 2 = skoro, téměř. Kronika II. 16
URODA A NEURODA V ČECHACH. 241 Lacino v Čechách. tího groše, húsce, chleba, kteréž se šest mužuov mohlo najesti, byla za jeden peníz. A v Uherské zemi byla taková drahota, že za jeden zlatý Uherský chleba osoba jedna pojednau najesti se nemohla až do sytosti; mnoho lidu okolo Nitry a Šemnice hladem zemřelo. R. t. také biskup Pražský Yzo mnoho žákuov na kněžství posvětil a každého opatřil s povole- ním knížete svého poctivau živností. L. 1028. Času jarního v Čechách veliké husté a tmavé mlhy jednak každého dne bývaly, post- ního pak času veliký z nich pocházel smrad. Z toho po slavnosti Velikonoční nad míru mno- ho narodilo se hausenek, kobylek a bílých mo- tajluov. Hausenky listí všecko na štěpí i na dříví lesním objedly, kobylky trávu na lukách i jed- nák, každau bylinu zahubily a potom kobylky i hausenky do domuov k lidem lezly a ohyzdně smrděly. Motajlové pak, kde na bláto připadli, tu zůstali, jako by sněhu na to místo napadlo, tak jích mnoho bylo. A když mřeli, též velmi smrděli, až všecko povětří tím smradem bylo nakaženo. Při času s. Havla lidé velmi hustě a v náhle mříti počali, též i hovada, neb se byla od trávy nakažené a smrduté také hovada naka- zila; potom od těch dobytkův zmrlých i psi mřeli. (R. 1028) Hausenky, kobylky a motejlové. 1 = houska, bochník. — 2 = skoro, téměř. Kronika II. 16
Strana 242
242 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1029—1030. Ovotcí hojnost. / 1097 Mor v Čechách. Obludy chodily. L. 1029. Zima ukrutná byla. Sněhu nad míru v mnoho napadlo. Vod rozhojnění bylo veliké, tak že mnoho mlynův při větších řekách voda zachvátivši pryč nesla a zvláště okolo Prahy a Berauna. Času pak jarního velmi rozkvetli ště- pové, ješto taková věc byla lidem s nemalým podivením, že po hausenkách, jež byly roku pře- dešlého velmi štěpí objedly, tak mnoho se květu ukázalo, P. Boha z toho chválili. Ovotce veliká hojnost byla času letního, kůš hrušek dosti ve- liký jako ve tři vědra na zahradách i na ryňku Pražském dával se za dva peníze, jablek za jeden peníz. / Při slavnosti s. Vácslava lidé zhusta mříti počali na červenau nemoc a úplavici, okolo s. Martina všudy v Čechách obecně na bolesti morní lidi mřeli. A trval ten mor až do středo- postí. Při tom času morním mnoho lidí rozlič- ných vídali obludností, choditi po městech i po vsech, tak, že sú se jích někteří lidé děsívali až (R. 1029) Povodeň. na smrt. (R. 1030) Biskup Yzo umřel. (Biskup Yzo †. Severus volen.) L. 1030. Měsíce února Yzo neb Hyza, biskup Pražský pátý, umřel, kteréhož všickni kněží i žáci plakali jeden každý jako svého otce proto, neb = strašidel.
242 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1029—1030. Ovotcí hojnost. / 1097 Mor v Čechách. Obludy chodily. L. 1029. Zima ukrutná byla. Sněhu nad míru v mnoho napadlo. Vod rozhojnění bylo veliké, tak že mnoho mlynův při větších řekách voda zachvátivši pryč nesla a zvláště okolo Prahy a Berauna. Času pak jarního velmi rozkvetli ště- pové, ješto taková věc byla lidem s nemalým podivením, že po hausenkách, jež byly roku pře- dešlého velmi štěpí objedly, tak mnoho se květu ukázalo, P. Boha z toho chválili. Ovotce veliká hojnost byla času letního, kůš hrušek dosti ve- liký jako ve tři vědra na zahradách i na ryňku Pražském dával se za dva peníze, jablek za jeden peníz. / Při slavnosti s. Vácslava lidé zhusta mříti počali na červenau nemoc a úplavici, okolo s. Martina všudy v Čechách obecně na bolesti morní lidi mřeli. A trval ten mor až do středo- postí. Při tom času morním mnoho lidí rozlič- ných vídali obludností, choditi po městech i po vsech, tak, že sú se jích někteří lidé děsívali až (R. 1029) Povodeň. na smrt. (R. 1030) Biskup Yzo umřel. (Biskup Yzo †. Severus volen.) L. 1030. Měsíce února Yzo neb Hyza, biskup Pražský pátý, umřel, kteréhož všickni kněží i žáci plakali jeden každý jako svého otce proto, neb = strašidel.
Strana 243
O BISKUPU YZOVI. 243 byl velmi milosrdný a cožkoli jiným činiti velel, to vždy sám prvé činil. Chudí lidé také jeho velmi plakali a jeho smrt svým hříchům přičítali, neb on vždycky na každý den u svého dvoru na ztra- vě čtyřidcet chudých měl a sám vždycky v šesti neb v sedmi dnech k ním přihlédal, aby poctivě oděvem a pokrmem opatřeni byli a při svých ne- mocech aby netrpěli žádných těžkostí a nedo- statkuov. A časem výda mezi ně, činil jím po- žehnání a na stoly pokrmuov častokrát svau rukau podával, žaláře i šatlavy sám navštěvoval a vězňuom veliké činil pohodlé. A byl muž starý i výborné postavy a hlavu měl bílú jako sníh, protož jemu někteří »bílý Hyza« říkali. Po- tom hned toho roku času letního volen na biskup- ství Pražské Severus a ten byl šestý biskup ko- stela Pražského, jemuž laikové neb lid obecný ří- kali Šebíř. Biskup Severus volen. (Vpády Uhrů. Uklady Vršovců.) Léta téhož po slavnosti na nebe vstúpení P. Krista Uhří silnau mocí vskočivše do Moravy, lidu mnoho zajali a vedli jej do své země. To když oznámeno bylo Břetislavovi knížeti, nemálo se rozhněval a sebrav mnoho lidu v Čechách i v Moravě, vtrhl také beze vší opovědi do Uher- ského království a tu činil velikú škodu, tak že až do Ostřehoma všecko vybral a spálil a lid do Uhří zlúpili Moravu.
O BISKUPU YZOVI. 243 byl velmi milosrdný a cožkoli jiným činiti velel, to vždy sám prvé činil. Chudí lidé také jeho velmi plakali a jeho smrt svým hříchům přičítali, neb on vždycky na každý den u svého dvoru na ztra- vě čtyřidcet chudých měl a sám vždycky v šesti neb v sedmi dnech k ním přihlédal, aby poctivě oděvem a pokrmem opatřeni byli a při svých ne- mocech aby netrpěli žádných těžkostí a nedo- statkuov. A časem výda mezi ně, činil jím po- žehnání a na stoly pokrmuov častokrát svau rukau podával, žaláře i šatlavy sám navštěvoval a vězňuom veliké činil pohodlé. A byl muž starý i výborné postavy a hlavu měl bílú jako sníh, protož jemu někteří »bílý Hyza« říkali. Po- tom hned toho roku času letního volen na biskup- ství Pražské Severus a ten byl šestý biskup ko- stela Pražského, jemuž laikové neb lid obecný ří- kali Šebíř. Biskup Severus volen. (Vpády Uhrů. Uklady Vršovců.) Léta téhož po slavnosti na nebe vstúpení P. Krista Uhří silnau mocí vskočivše do Moravy, lidu mnoho zajali a vedli jej do své země. To když oznámeno bylo Břetislavovi knížeti, nemálo se rozhněval a sebrav mnoho lidu v Čechách i v Moravě, vtrhl také beze vší opovědi do Uher- ského království a tu činil velikú škodu, tak že až do Ostřehoma všecko vybral a spálil a lid do Uhří zlúpili Moravu.
Strana 244
244 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1031. Břetislav zlúpil Uherskú zemi. (R. 1031) Vršovci chtěli Oldřicha zabíti. Moravy zajal a v věčnú je podrobil službu. Ště- pán, král Uherský, toho, co se děje, zprávu maje, hned posly do Moravy vypravil, žádaje Břeti- slava, aby v jeho království té a takové škody více nečinil. Kníže posluom odpověděl: »Povězte pánu svému, ať svým Uhruom rozkáže, aby oni mně a poddaným mým v Moravě škody nečinili; a to když se stane, také já se k králi a k podda- ným jeho pokojně zachovám. Pakli ještě jedinau. Uhří takovau svau vuoli budau chtíti v Moravě provozovati, pomyslím já o to s pomocí Boží, že já toho pána vašeho i s vámi z té země vyženu.« Poslové pověděli, že to chtí králi Štěpánovi rádi oznámiti a jemu raditi, aby pokoj zachoval. L. 1031. Jeden z Vršovských, jménem Přeslav, žádostiv sa knížetství Českého, původem Kocha- novým a jiných Vršovcův umínil zabiti kníže Břetislava. A obrátiv se do Moravy, blízko Vele- hradu dlúhý čas se pokrýval, hledaje přístupu, aby svůj úmysl vykonal, mezi sedláky ve vsech i v lesích své stanoviště maje, času příhodného očekával. To když oznámeno bylo Břetislavovi, že by nějakých osob šest po lesích líhali a z lesuov časem po jednom vycházejíce, zase se schovávali i rozkázal kníže takové špehéře honiti a je zjí- mati. Ale Přeslav byl v své věci dosti opatrný; = jedinkrát.
244 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1031. Břetislav zlúpil Uherskú zemi. (R. 1031) Vršovci chtěli Oldřicha zabíti. Moravy zajal a v věčnú je podrobil službu. Ště- pán, král Uherský, toho, co se děje, zprávu maje, hned posly do Moravy vypravil, žádaje Břeti- slava, aby v jeho království té a takové škody více nečinil. Kníže posluom odpověděl: »Povězte pánu svému, ať svým Uhruom rozkáže, aby oni mně a poddaným mým v Moravě škody nečinili; a to když se stane, také já se k králi a k podda- ným jeho pokojně zachovám. Pakli ještě jedinau. Uhří takovau svau vuoli budau chtíti v Moravě provozovati, pomyslím já o to s pomocí Boží, že já toho pána vašeho i s vámi z té země vyženu.« Poslové pověděli, že to chtí králi Štěpánovi rádi oznámiti a jemu raditi, aby pokoj zachoval. L. 1031. Jeden z Vršovských, jménem Přeslav, žádostiv sa knížetství Českého, původem Kocha- novým a jiných Vršovcův umínil zabiti kníže Břetislava. A obrátiv se do Moravy, blízko Vele- hradu dlúhý čas se pokrýval, hledaje přístupu, aby svůj úmysl vykonal, mezi sedláky ve vsech i v lesích své stanoviště maje, času příhodného očekával. To když oznámeno bylo Břetislavovi, že by nějakých osob šest po lesích líhali a z lesuov časem po jednom vycházejíce, zase se schovávali i rozkázal kníže takové špehéře honiti a je zjí- mati. Ale Přeslav byl v své věci dosti opatrný; = jedinkrát.
Strana 245
ÚKLADY VRŠOVCU BŘETISLAVOVI. 245 když jízdné i pěší z daleka uzřel, utečením sobě poradil. Však proto jeden z služebníkův jeho od honících polapen, kterýž všecko pořád (trápen sa cvečky za nehty) oznámil, že jest Přeslav Bře- tislava buď tajně neb zjevně umínil zamordovati. Břetislav toho hned oznámiti nemeškal Oldři- chovi, knížeti Českému, otci svému, žádaje, aby pilen byl toho, zdali by mohl jíti Přeslava, toho úkladníka. Ale však což činí velikomocní, ne- rádo tajné bývá; protož taková věc skrze Vršovce Přeslavovi byla oznámena. Kochan pak dal jemu raddu, aby se k císaři obrátil a nějakau žalobu na těžkost Oldřicha a Břetislava učinil. / I bylo se přihodilo toho času, že sú hor-/ 110r níci na Jílovém vrchu kopajíce, velikú hojnost zlatta nalezli a přepalujíce je do knížecí podávali komory. I povědíno jest to Kunrádovi císaři od Přeslava Vršovského a nadto, že by mnoho cent- nýřuov zlata bylo v komoře a v pokladnici kní- žete Českého a že by proto chovati je rozkázal, když by uhlédal čas příhodný, aby zbera lid do Německých jej zemí obrátil. Také že pozdvižen jsa tau hojností zlatta, že o to myslí a s svými radami jedná, aby císaře s císařské ssadil stolice. Císař dav v svém srdci místo řečem Přeslavo- vým, velmi se hněvem roznítil. Ač byl pokoje mi- lovník, však obával se toho, aby o císařství ne- Zlatta mnoho na Jilovým nalezeno.
ÚKLADY VRŠOVCU BŘETISLAVOVI. 245 když jízdné i pěší z daleka uzřel, utečením sobě poradil. Však proto jeden z služebníkův jeho od honících polapen, kterýž všecko pořád (trápen sa cvečky za nehty) oznámil, že jest Přeslav Bře- tislava buď tajně neb zjevně umínil zamordovati. Břetislav toho hned oznámiti nemeškal Oldři- chovi, knížeti Českému, otci svému, žádaje, aby pilen byl toho, zdali by mohl jíti Přeslava, toho úkladníka. Ale však což činí velikomocní, ne- rádo tajné bývá; protož taková věc skrze Vršovce Přeslavovi byla oznámena. Kochan pak dal jemu raddu, aby se k císaři obrátil a nějakau žalobu na těžkost Oldřicha a Břetislava učinil. / I bylo se přihodilo toho času, že sú hor-/ 110r níci na Jílovém vrchu kopajíce, velikú hojnost zlatta nalezli a přepalujíce je do knížecí podávali komory. I povědíno jest to Kunrádovi císaři od Přeslava Vršovského a nadto, že by mnoho cent- nýřuov zlata bylo v komoře a v pokladnici kní- žete Českého a že by proto chovati je rozkázal, když by uhlédal čas příhodný, aby zbera lid do Německých jej zemí obrátil. Také že pozdvižen jsa tau hojností zlatta, že o to myslí a s svými radami jedná, aby císaře s císařské ssadil stolice. Císař dav v svém srdci místo řečem Přeslavo- vým, velmi se hněvem roznítil. Ač byl pokoje mi- lovník, však obával se toho, aby o císařství ne- Zlatta mnoho na Jilovým nalezeno.
Strana 246
246 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1032. přišel, protož lid zběrati rozkázal a slib ten (že nebude proti knížeti Českému) zrušiti uminil, ale proč by to učinil, slušné příčiny neměl. Hned toho času Přeslav obrátil se k Ottovi, hraběti Bílému, radu jemu dávaje, aby k císaři jel a za raddu a pomoc aby jeho žádal, vždy té křivdy a hanby, která se jemu stala, od Břeti- slava, syna Oldřichova, knížete Českého, aby li- toval, že jest jemu bezprávně a bezděčně i ne- slušným způsobem dcera jeho z kláštera vzata. Otta hrabě, maje ponuknutí od jednoho Čecha znamenitého hraběte Vršovskýho, hned toho uči- niti vedlé rady jeho nemeškal a císaře za pomstu žádaje velikými prosbami prosil. (Válka s Němci.) L. 1032. Kunrad císař, pohnut jsa přílišnými žádostmi a prosbami Otty Bílého, hraběte svého, a na zprávu Přeslava Vršovce, také i žádostí zlatta pozdvižen, vzav za příčinu, že chce dobýti Jitky, dcery hraběte svého, poslal posly své k kní- žeti Břetislavovi a k otci jeho Oldřichovi, roz- kazuje jím, aby dceru Ottovi navrátili a jemu jako pánu svému a císaři dva centnéře zlatta za vinu poslali. Pakli by toho nechtěli učiniti, že on chce Jitky mocí dobýti a Českau zemi všecku po- pleniti ohněm a železem a svau císařskau stolici (R. 1032)
246 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1032. přišel, protož lid zběrati rozkázal a slib ten (že nebude proti knížeti Českému) zrušiti uminil, ale proč by to učinil, slušné příčiny neměl. Hned toho času Přeslav obrátil se k Ottovi, hraběti Bílému, radu jemu dávaje, aby k císaři jel a za raddu a pomoc aby jeho žádal, vždy té křivdy a hanby, která se jemu stala, od Břeti- slava, syna Oldřichova, knížete Českého, aby li- toval, že jest jemu bezprávně a bezděčně i ne- slušným způsobem dcera jeho z kláštera vzata. Otta hrabě, maje ponuknutí od jednoho Čecha znamenitého hraběte Vršovskýho, hned toho uči- niti vedlé rady jeho nemeškal a císaře za pomstu žádaje velikými prosbami prosil. (Válka s Němci.) L. 1032. Kunrad císař, pohnut jsa přílišnými žádostmi a prosbami Otty Bílého, hraběte svého, a na zprávu Přeslava Vršovce, také i žádostí zlatta pozdvižen, vzav za příčinu, že chce dobýti Jitky, dcery hraběte svého, poslal posly své k kní- žeti Břetislavovi a k otci jeho Oldřichovi, roz- kazuje jím, aby dceru Ottovi navrátili a jemu jako pánu svému a císaři dva centnéře zlatta za vinu poslali. Pakli by toho nechtěli učiniti, že on chce Jitky mocí dobýti a Českau zemi všecku po- pleniti ohněm a železem a svau císařskau stolici (R. 1032)
Strana 247
CÍSAR TAHNE PROTI CECHUM. 247 v Starém Boleslavi, jenž prostřed České země jest, postaviti. Poselství vyslyšavše otec a syn, knížata Česká, v raddu jsú vešli. I mluvil jest Oldřich Břetislavovi synu svému: »O milý sy- nu, jak mi veliké nastává nebezpečenství pro tvé manželství neslušné, neb slyším, že císař shro- maždil mnoho lidu od západu slunce, chtěje mne i tebe i všecken lid náš Český zahladiti.« Břeti- slav odpověděl: »Otče milý, není to neslušné man- želství, poněvadž jsem té panně své panictví za- choval do toho času a dne, až jsem s ní vedlé řádu křesťanského knězem řádným řádně potvrzen. I vidí mi se, že sem ne neslušně, ale slušně a pořádně učinil, neb mně knížeti slušnějí bylo za manželku vzíti dceru hrabětovu, než tobě, jenž jsi též kníže, sedlákovu. Nebojímť já se hruozy císařovy, poněvadž na tvú a mú i všeho lidu na- šeho záhubu do naší země lid vede bez příčiny, toliko praví, že na žádost hraběte. Ale jistě věz, otče milý, žeť mu není Jitka tak milá (neb ji za ženu míti nebude), aby měl pro ní s námi bojo- vati, ale žádostiv jest tvého zlatta. Daj mi lid, jistě to poznáš, žeť já ty Němce jako sršeň mau- chy z Čech vystraším a ty Německé země mečem a ohněm poplením a budeli vuole Boží, že mi ten císař v mé přijde ruce, mým vlastním jej za- hladím mečem.« Císař Kunrád vtrhl do Čech.
CÍSAR TAHNE PROTI CECHUM. 247 v Starém Boleslavi, jenž prostřed České země jest, postaviti. Poselství vyslyšavše otec a syn, knížata Česká, v raddu jsú vešli. I mluvil jest Oldřich Břetislavovi synu svému: »O milý sy- nu, jak mi veliké nastává nebezpečenství pro tvé manželství neslušné, neb slyším, že císař shro- maždil mnoho lidu od západu slunce, chtěje mne i tebe i všecken lid náš Český zahladiti.« Břeti- slav odpověděl: »Otče milý, není to neslušné man- želství, poněvadž jsem té panně své panictví za- choval do toho času a dne, až jsem s ní vedlé řádu křesťanského knězem řádným řádně potvrzen. I vidí mi se, že sem ne neslušně, ale slušně a pořádně učinil, neb mně knížeti slušnějí bylo za manželku vzíti dceru hrabětovu, než tobě, jenž jsi též kníže, sedlákovu. Nebojímť já se hruozy císařovy, poněvadž na tvú a mú i všeho lidu na- šeho záhubu do naší země lid vede bez příčiny, toliko praví, že na žádost hraběte. Ale jistě věz, otče milý, žeť mu není Jitka tak milá (neb ji za ženu míti nebude), aby měl pro ní s námi bojo- vati, ale žádostiv jest tvého zlatta. Daj mi lid, jistě to poznáš, žeť já ty Němce jako sršeň mau- chy z Čech vystraším a ty Německé země mečem a ohněm poplením a budeli vuole Boží, že mi ten císař v mé přijde ruce, mým vlastním jej za- hladím mečem.« Císař Kunrád vtrhl do Čech.
Strana 248
248 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1032. / 110V Toť rychle noviny přijdau, že císař s bez- číslným počtem Bavoruov, Sasicuov, Mišnaruov a jiných rozličných Němcuov se přes řeku u Be- rauna plaví. Druhého pak dne vojska císařská položila sú se na jednom vysokém vrchu, jenž slove Kezel, mezi Hostyní a Tetínem, a tu se okopali a osypali valy širokými a vysokými. To když se oznámilo od špehéřův Břetislavovi, s ve- likými húfy Čechů vypravil se proti císaři a lidu jeho až pod jednu horu a ke vsi, kteráž Vraž slo- ve, a řka: »Tuto se s nimi zavraždíme, a málo dále všecky Němce porazíme, císaři ani Ottovi neodpustíme.« Císař skrze špehéře znamenav, že síla veliká Čechuov proti němu jse valí, nemálo jse ulekl a příliš jse divil, neb jse domníval, že Čechové ni- kdíž ve zdech měst/ských jeho nebudau smíti dočekati. A oni pak velmi mužně vyjeli proti němu, žádostiví jsúce se s ním potkati. Tu Bře- tislav nedaleko od vojska císařova se s svým voj- skem přiblíživ položil, tak jako by mohl po tři- krát z kuše dostřeliti. Obávaje se ovšem, aby od císaře nebyl přemožen, na své mysli mnoho roz- važoval a znaje, že štěstí boje a vítězství jest na omylu2. V tom jeho přemyšlování rychle přijela 1 = popadneme, do boje dáme. — = v pochybnosti.
248 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1032. / 110V Toť rychle noviny přijdau, že císař s bez- číslným počtem Bavoruov, Sasicuov, Mišnaruov a jiných rozličných Němcuov se přes řeku u Be- rauna plaví. Druhého pak dne vojska císařská položila sú se na jednom vysokém vrchu, jenž slove Kezel, mezi Hostyní a Tetínem, a tu se okopali a osypali valy širokými a vysokými. To když se oznámilo od špehéřův Břetislavovi, s ve- likými húfy Čechů vypravil se proti císaři a lidu jeho až pod jednu horu a ke vsi, kteráž Vraž slo- ve, a řka: »Tuto se s nimi zavraždíme, a málo dále všecky Němce porazíme, císaři ani Ottovi neodpustíme.« Císař skrze špehéře znamenav, že síla veliká Čechuov proti němu jse valí, nemálo jse ulekl a příliš jse divil, neb jse domníval, že Čechové ni- kdíž ve zdech měst/ských jeho nebudau smíti dočekati. A oni pak velmi mužně vyjeli proti němu, žádostiví jsúce se s ním potkati. Tu Bře- tislav nedaleko od vojska císařova se s svým voj- skem přiblíživ položil, tak jako by mohl po tři- krát z kuše dostřeliti. Obávaje se ovšem, aby od císaře nebyl přemožen, na své mysli mnoho roz- važoval a znaje, že štěstí boje a vítězství jest na omylu2. V tom jeho přemyšlování rychle přijela 1 = popadneme, do boje dáme. — = v pochybnosti.
Strana 249
VALKA ČECHU S NĚMCI. 249 Jitka, manželka jeho, a před ním se uprostřed vojska jeho postavila, žádajíci, aby bitvy svésti nepospíchal. A odtuď hned k císaři a k Ottovi, otci svému, posly své věrné (žádajíc od ních glajtu bezpečného přijeti i odjeti) poslala. Otta hrabě, uslyšav jméno dcery své, nemálo se zra- doval, neb se také zavedení lidu a vojska císa- řova obával. A tak císař i Otta nebyli před Břeti- slavem a lidem jeho, jsúce v jeho zemi, bez veli- kého strachu; byli by se rádi s Břetislavem smlu- vili a ještě radějí zase navrátili, ale neuměli žád- né cesty slušné k tomu vymysliti. Uslyšavše, že Jitka glejtu žádá, hned jsú to vděčně učinili a císař sám svými usty skrze též posly Jitce bez- pečnost přípověděl. Kteráž když před císaře před- stúpila, německými slovy tuto řeč k němu uči- nila: »O císařská velebnosti, odpusť, služebnici své před sebau slovo pověděti. Prosím, pověz, od- kuď tobě ta smělost přišla, že jsi sebe samého vydal dnes na zahubení, lid svuoj přivedl jsi do země této; zdaliž jím v tvém císařství hrobuov se nedostávalo? Za jiné nemám, než že jsi P. Boha svého některým účiňkem proti sobě hněvivě vzbudil, tak že jest tobě dnes a životu tvému i všemu lidu tomuto konec a cíl smrti položil. O nesmyslný člověk ten, kterýž tobě k tomu ra- Jitka výmluvná. = dovol.
VALKA ČECHU S NĚMCI. 249 Jitka, manželka jeho, a před ním se uprostřed vojska jeho postavila, žádajíci, aby bitvy svésti nepospíchal. A odtuď hned k císaři a k Ottovi, otci svému, posly své věrné (žádajíc od ních glajtu bezpečného přijeti i odjeti) poslala. Otta hrabě, uslyšav jméno dcery své, nemálo se zra- doval, neb se také zavedení lidu a vojska císa- řova obával. A tak císař i Otta nebyli před Břeti- slavem a lidem jeho, jsúce v jeho zemi, bez veli- kého strachu; byli by se rádi s Břetislavem smlu- vili a ještě radějí zase navrátili, ale neuměli žád- né cesty slušné k tomu vymysliti. Uslyšavše, že Jitka glejtu žádá, hned jsú to vděčně učinili a císař sám svými usty skrze též posly Jitce bez- pečnost přípověděl. Kteráž když před císaře před- stúpila, německými slovy tuto řeč k němu uči- nila: »O císařská velebnosti, odpusť, služebnici své před sebau slovo pověděti. Prosím, pověz, od- kuď tobě ta smělost přišla, že jsi sebe samého vydal dnes na zahubení, lid svuoj přivedl jsi do země této; zdaliž jím v tvém císařství hrobuov se nedostávalo? Za jiné nemám, než že jsi P. Boha svého některým účiňkem proti sobě hněvivě vzbudil, tak že jest tobě dnes a životu tvému i všemu lidu tomuto konec a cíl smrti položil. O nesmyslný člověk ten, kterýž tobě k tomu ra- Jitka výmluvná. = dovol.
Strana 250
250 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1032. dil, aby ty svuoj život, i lid tento nešťastný, v to- to uvedl nebezpečenství! Zdaliž nevidíš, kterak manžel muoj bezčislný počet lidu Českého a Mo- ravského výborného jest proti tobě vypravil? Hle hyní stojí obnažené majíce meče, všickni tvé a tvého lidu žádostiví jsúce krve. Zdaliž toho ne- znáš, že tvoji špehéři tobě pověděti nesmějí, že lid Český mnohý již za tebau jest a cesty zase- kali, aniž muožeš již, by chtěl, se zase s lidem tímto do svých zemí navrátiti.« A ohlédši se na otce svého, řekla jemu: »Pro tvau prchlivost a zlau žádost císařská krev bude vylita na zemi dnes; nyní tebe, otče muoj, živého vidím, dnes tebe mrtvého plakati budu.« A obrátivši se k cí- saři řekla: »Prosím tebe, ohlédni se na svau cí- sařskú velebnost, zachovaj život; jestliže pak která vina jest při mém muži aneb při mně; vy- pusť hněv z srdce tvého a já to způsobím, že man- žel muoj a já (ač sme již jisti vítězstvím) před tvau milostí i před otcem mým se pokoříme.« Císař k ní odpověděl: »Nebojímť já se moci lidu Českého, ale to jistě znám, že císaři jest věc ná- ležitá ty, jenž se před ním koří, přijímati k mi- losti. Chtěl bych to učiniti, manžela tvého i tebe přijíti na milost. Ale velikú jsem přísahu uči- nil, že chci Ceskau zemi sobě podmaniti a stolici = tam.
250 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1032. dil, aby ty svuoj život, i lid tento nešťastný, v to- to uvedl nebezpečenství! Zdaliž nevidíš, kterak manžel muoj bezčislný počet lidu Českého a Mo- ravského výborného jest proti tobě vypravil? Hle hyní stojí obnažené majíce meče, všickni tvé a tvého lidu žádostiví jsúce krve. Zdaliž toho ne- znáš, že tvoji špehéři tobě pověděti nesmějí, že lid Český mnohý již za tebau jest a cesty zase- kali, aniž muožeš již, by chtěl, se zase s lidem tímto do svých zemí navrátiti.« A ohlédši se na otce svého, řekla jemu: »Pro tvau prchlivost a zlau žádost císařská krev bude vylita na zemi dnes; nyní tebe, otče muoj, živého vidím, dnes tebe mrtvého plakati budu.« A obrátivši se k cí- saři řekla: »Prosím tebe, ohlédni se na svau cí- sařskú velebnost, zachovaj život; jestliže pak která vina jest při mém muži aneb při mně; vy- pusť hněv z srdce tvého a já to způsobím, že man- žel muoj a já (ač sme již jisti vítězstvím) před tvau milostí i před otcem mým se pokoříme.« Císař k ní odpověděl: »Nebojímť já se moci lidu Českého, ale to jistě znám, že císaři jest věc ná- ležitá ty, jenž se před ním koří, přijímati k mi- losti. Chtěl bych to učiniti, manžela tvého i tebe přijíti na milost. Ale velikú jsem přísahu uči- nil, že chci Ceskau zemi sobě podmaniti a stolici = tam.
Strana 251
JITKA PROSTŘEDKUJE MIR. 251 mú císařskú uprostřed té země v Boleslavi po- staviti a přísaha císařská měniti se nemuož.« Jitka jemu odpověděla: »Zdaliž jest i manžel muoj tak veliké neučinil přísahy, že chce všecky země Německé ohněm zahubiti? Však takové pří- sahy, jenž se ke zlému vztahují, držány býti ne- mají. Já při manželu mém té pohledám cesty a za to mám, že jeho ukrotím prchlivost a to že způsobím, že budeš dobrovolně puštěn až do Bo- leslavi, jenž prostřed Ceské země jest, a tu tvau stolici mocně postavíš a na ní se slavně posadíš, a tudy své dosti učiníš přísaze. S strany druhé také manžel můj/ některé vsi v tvé zemi ohněm pohubí a tak svú vyplní přísahu.« Císaři i Ottovi hraběti ta řeč příjemná i vděčná byla, slíbil jí, že to chce učiniti, tak však, jestliže se chce manžel její před ním pokořiti skutečně, učině jemu po- klonu, jako císaři pánu svému. Jitka pověděla, že to chce manželu svému oznámiti a bude-li to jemu příjemné i učiniti slušné, že bez meškání se k císaři navrátí a vůli Břetislavovu oznámí. Kteráž když se navrátila k manželu svému, jemu pořád všecko vypravovala, netoliko příměří, ale smlúvu dokonalú mezi ním a císařem že jest způsobila. On též jako i císař, obávaje se ne- šťastného pádu, to vděčně přijal a povolav svých rad s nimi o tu pokoru rozmlúval. Boleslav Starý prostřed Ceské zemi.
JITKA PROSTŘEDKUJE MIR. 251 mú císařskú uprostřed té země v Boleslavi po- staviti a přísaha císařská měniti se nemuož.« Jitka jemu odpověděla: »Zdaliž jest i manžel muoj tak veliké neučinil přísahy, že chce všecky země Německé ohněm zahubiti? Však takové pří- sahy, jenž se ke zlému vztahují, držány býti ne- mají. Já při manželu mém té pohledám cesty a za to mám, že jeho ukrotím prchlivost a to že způsobím, že budeš dobrovolně puštěn až do Bo- leslavi, jenž prostřed Ceské země jest, a tu tvau stolici mocně postavíš a na ní se slavně posadíš, a tudy své dosti učiníš přísaze. S strany druhé také manžel můj/ některé vsi v tvé zemi ohněm pohubí a tak svú vyplní přísahu.« Císaři i Ottovi hraběti ta řeč příjemná i vděčná byla, slíbil jí, že to chce učiniti, tak však, jestliže se chce manžel její před ním pokořiti skutečně, učině jemu po- klonu, jako císaři pánu svému. Jitka pověděla, že to chce manželu svému oznámiti a bude-li to jemu příjemné i učiniti slušné, že bez meškání se k císaři navrátí a vůli Břetislavovu oznámí. Kteráž když se navrátila k manželu svému, jemu pořád všecko vypravovala, netoliko příměří, ale smlúvu dokonalú mezi ním a císařem že jest způsobila. On též jako i císař, obávaje se ne- šťastného pádu, to vděčně přijal a povolav svých rad s nimi o tu pokoru rozmlúval. Boleslav Starý prostřed Ceské zemi.
Strana 252
Z5Z V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1032. / Starší Čechové uradivše se, dali odpověd knížeti svému řkúce: »Lépe jest se pokořiti než krev křesťanskú vylévati, nad to pak že nevíme komu jest P. Bůh přisaudil vítězství dnes.« To když podáno bylo na některé hajtmany, nikoli k tomu nechtěli svoliti, aby kníže a pán jích maje císaře v své moci měl se před ním kořiti, že se chtí radějí hned s těmi Němci potkati a že jsau se tím velmi dobře v svých srdcích ujistili, že ví- tězství míti budau. Když o to v vojště Českém počal veliký rozbroj a hluk jíti, císař slyše hlu- čení lidu Českého, velmi strašlivi byl sedě v svém stanu. Hajtmané, setníci a desátníci lid upoko- jivše, starším to (aby, jakž se líbí knížeti, učinili) poručili. Smlauva aby učiněna byla, proti tomu že nejsau, ale kníže jích aby se měl (poněvadž jest císař na jeho záhubu do jeho země přijel) před ním kořiti2, k tomu svoliti že nechtí nikoli. Jitka opět se k císaři navrátila, oznamujíci, že manžel její dal vuoli ke všemu tomu, což jest ona prvé mluvila, než pokořiti se nechce proto, jako by se měl vinného neb přemoženého lidu svému ukázati. Raddy císařské to slyšíce v to se vložili takto, aby vuole císařská i knížete Českého, kte- ráž jest skrze Jitku učiněna, aby] v své celosti / 1111 = ustrašen. —2 Tisk kořysti.
Z5Z V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1032. / Starší Čechové uradivše se, dali odpověd knížeti svému řkúce: »Lépe jest se pokořiti než krev křesťanskú vylévati, nad to pak že nevíme komu jest P. Bůh přisaudil vítězství dnes.« To když podáno bylo na některé hajtmany, nikoli k tomu nechtěli svoliti, aby kníže a pán jích maje císaře v své moci měl se před ním kořiti, že se chtí radějí hned s těmi Němci potkati a že jsau se tím velmi dobře v svých srdcích ujistili, že ví- tězství míti budau. Když o to v vojště Českém počal veliký rozbroj a hluk jíti, císař slyše hlu- čení lidu Českého, velmi strašlivi byl sedě v svém stanu. Hajtmané, setníci a desátníci lid upoko- jivše, starším to (aby, jakž se líbí knížeti, učinili) poručili. Smlauva aby učiněna byla, proti tomu že nejsau, ale kníže jích aby se měl (poněvadž jest císař na jeho záhubu do jeho země přijel) před ním kořiti2, k tomu svoliti že nechtí nikoli. Jitka opět se k císaři navrátila, oznamujíci, že manžel její dal vuoli ke všemu tomu, což jest ona prvé mluvila, než pokořiti se nechce proto, jako by se měl vinného neb přemoženého lidu svému ukázati. Raddy císařské to slyšíce v to se vložili takto, aby vuole císařská i knížete Českého, kte- ráž jest skrze Jitku učiněna, aby] v své celosti / 1111 = ustrašen. —2 Tisk kořysti.
Strana 253
BRETISLAV SE POKOŘIL CÍSAŘI. 8 253 zůstala, před lidem Českým i Německým aby dnes světle byla vyhlášena, pokoj i dokonalé přá- telství a nazajtří Břetislav přijda v malém počtu, poklonu před císařem učinil, tak jakž ná- leží. Jitka k tomu pro upokojení lidu Českého svolila, svolil také i kníže Břetislav. V tu hodinu vojska Česká a Německá, kteráž se potýkati měla, vespolek přátelsky se pozdravovala; špíže hojná od Čechuov Němcuom podávána byla do jích vojska, neb již Čechové od Němcuov toliko ob je- den neveliký příkop ležali. Nazajtří pak Břeti- slav, jenž byl muž velikého vzrostu a výborné postavy, všel slavně do císařského stanu a uhlé- dal císaře sedícího na vysokém místě, jemu z prken připraveném, více než člověka zvajši (a drahými koberci přistříno bylo, i ta stolice, na kteréž seděl císař). Uveden jest Břetislav od ko- morníkuov císařských po stupních osmi až před císaře a tu jemu rozkázali, aby se svému pánu pokořil a poklekl na holá kolena. Kterýž pro upo- kojení obecného dobrého tak učinil. V tom hned lstiví Němci potrhli stanem, kterýž byl na to a k tomu připraven, že všecken spadl doluov, takže jest císař sedící a Břetislav před ním klečící byl obnažen a ode všeho lidu Českého i Německého vidín, že se před císařem koří. To vida všecken lid Český tu přítomný, takovú se prchlivostí za- Němci kní- žeti Ceskému posměch učinili.
BRETISLAV SE POKOŘIL CÍSAŘI. 8 253 zůstala, před lidem Českým i Německým aby dnes světle byla vyhlášena, pokoj i dokonalé přá- telství a nazajtří Břetislav přijda v malém počtu, poklonu před císařem učinil, tak jakž ná- leží. Jitka k tomu pro upokojení lidu Českého svolila, svolil také i kníže Břetislav. V tu hodinu vojska Česká a Německá, kteráž se potýkati měla, vespolek přátelsky se pozdravovala; špíže hojná od Čechuov Němcuom podávána byla do jích vojska, neb již Čechové od Němcuov toliko ob je- den neveliký příkop ležali. Nazajtří pak Břeti- slav, jenž byl muž velikého vzrostu a výborné postavy, všel slavně do císařského stanu a uhlé- dal císaře sedícího na vysokém místě, jemu z prken připraveném, více než člověka zvajši (a drahými koberci přistříno bylo, i ta stolice, na kteréž seděl císař). Uveden jest Břetislav od ko- morníkuov císařských po stupních osmi až před císaře a tu jemu rozkázali, aby se svému pánu pokořil a poklekl na holá kolena. Kterýž pro upo- kojení obecného dobrého tak učinil. V tom hned lstiví Němci potrhli stanem, kterýž byl na to a k tomu připraven, že všecken spadl doluov, takže jest císař sedící a Břetislav před ním klečící byl obnažen a ode všeho lidu Českého i Německého vidín, že se před císařem koří. To vida všecken lid Český tu přítomný, takovú se prchlivostí za- Němci kní- žeti Ceskému posměch učinili.
Strana 254
254 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1032—1034. pálil, takže sú se hned s Němci potýkati chtěli a křičali vysokými hlasy: »Na Němce, na Němce!« Tu opět císař nebyl bez strachu i všecken lid jeho. Břetislav nechav poklony mezi své do Českého vojska běžel a tu starším rozkázav lid krotiti, sám také napomínal, prosil, aby se lid krotil; a tak s velikau těžkostí Čechové se upokojili. Břetislav rozkázal hned toho dne lid ten ne- pokojný rozpustiti a všickni aby se do svých pří- bytkuov navrátili. A pojav s sebau císaře, do Prahy a na Vyšehrad jej slavně uvedl a ctil po- ctivě, tak jakž knížeti císaře ctíti náležalo. Na- zajtří pak přijeli jsú spolu do Starého Boleslavi a tu císař posadil se na kamenné stolici jemu k tomu připravené a Břetislav se před ním nízko uklonil. Tu císař Břetislava k milosti přijal a mnohými milostmi i novým štítem jej obdařil, kuchynné služby a kotla jej zbavil, tak aby on v bílém štítu černú orlici jako plamenem prorá- žející na věčnau pamět jako předkové jeho nosil. Poslal jest Břetislav hned své rytíře, aby jeho slib vyplnili a v Němcích některé vsi, dvě neb tři, ohněm spálili. A tak se císař Kunrád a Otta hrabě přátelsky s Břetislavem a Jitkau rozžeh- navše, [se] pokojně domuov navrátili. A Přeslav Vršovský, když se vedlé raddy a vuole jeho ne- stalo, do Polsky se obrátil.
254 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1032—1034. pálil, takže sú se hned s Němci potýkati chtěli a křičali vysokými hlasy: »Na Němce, na Němce!« Tu opět císař nebyl bez strachu i všecken lid jeho. Břetislav nechav poklony mezi své do Českého vojska běžel a tu starším rozkázav lid krotiti, sám také napomínal, prosil, aby se lid krotil; a tak s velikau těžkostí Čechové se upokojili. Břetislav rozkázal hned toho dne lid ten ne- pokojný rozpustiti a všickni aby se do svých pří- bytkuov navrátili. A pojav s sebau císaře, do Prahy a na Vyšehrad jej slavně uvedl a ctil po- ctivě, tak jakž knížeti císaře ctíti náležalo. Na- zajtří pak přijeli jsú spolu do Starého Boleslavi a tu císař posadil se na kamenné stolici jemu k tomu připravené a Břetislav se před ním nízko uklonil. Tu císař Břetislava k milosti přijal a mnohými milostmi i novým štítem jej obdařil, kuchynné služby a kotla jej zbavil, tak aby on v bílém štítu černú orlici jako plamenem prorá- žející na věčnau pamět jako předkové jeho nosil. Poslal jest Břetislav hned své rytíře, aby jeho slib vyplnili a v Němcích některé vsi, dvě neb tři, ohněm spálili. A tak se císař Kunrád a Otta hrabě přátelsky s Břetislavem a Jitkau rozžeh- navše, [se] pokojně domuov navrátili. A Přeslav Vršovský, když se vedlé raddy a vuole jeho ne- stalo, do Polsky se obrátil.
Strana 255
S. PROKOP. POHŘEB KOSTÍ PODIVNOVÝCH. 255 (Sv. Prokop a kláster sázavsky.) L. 1033. Kněz, jeden světský, rodem ze vsí Chotauně, jménem Prokop, přijal na se zákon a oděv s. Benedikta a oblíbiv sobě místo jedno v skále nad řekau Sázavů, odtuď tisíc ďabluov, jenž tu. přebývali, vypudil a shromaždiv některé nábožnější kněží týmž oděvem je odíl a pod ře- holau jím býti ustanovil a spolu s nimi tu klášter ve jméno: Blahoslavené P. Marie, sv. královny a - s. Jana Křtitele založil a velmi trpký a nábožný život vedl, tak że se tomu bratří tu s ním oby- vajíce divili a jeho svatým modlitbám se po- raučeli. | e . L. 1034. Biskup Pražský Severus (aneb jakž jej někteří jmenovali, Šebíř) veliků milost maje k télu s. leniZete Vácslava, dal tu kaplu, v kteréž byl hrob téhož knížete, rozšířiti a krásně vysta- věti. Tu jsúů nalezeny nedaleko od toho hrobu kosti Podivnovy, jenž byl služebník věrný s. Vácslava. Ty kázal vzíti a do jedné truhly v zá- křiště, položiti, pravě, že chce dáti tomu služeb- níku zvláštní hrob udělati. | Téhož leta při slavnosti ss. Petra a Pavla apoštoluov duha velmi veliká a jasná ukázala se nad Vyšehradem a trvala tři dni pořád bez pro měny. To lidé vidúce všickni se divili a modlili l Tisk kniež. — * — sakristie, (R. 1033) / 111v Prokop z Chotauně. (R. 1034) Podivnovy kosti nalezeny. Duha nad Vyše- hradem.
S. PROKOP. POHŘEB KOSTÍ PODIVNOVÝCH. 255 (Sv. Prokop a kláster sázavsky.) L. 1033. Kněz, jeden světský, rodem ze vsí Chotauně, jménem Prokop, přijal na se zákon a oděv s. Benedikta a oblíbiv sobě místo jedno v skále nad řekau Sázavů, odtuď tisíc ďabluov, jenž tu. přebývali, vypudil a shromaždiv některé nábožnější kněží týmž oděvem je odíl a pod ře- holau jím býti ustanovil a spolu s nimi tu klášter ve jméno: Blahoslavené P. Marie, sv. královny a - s. Jana Křtitele založil a velmi trpký a nábožný život vedl, tak że se tomu bratří tu s ním oby- vajíce divili a jeho svatým modlitbám se po- raučeli. | e . L. 1034. Biskup Pražský Severus (aneb jakž jej někteří jmenovali, Šebíř) veliků milost maje k télu s. leniZete Vácslava, dal tu kaplu, v kteréž byl hrob téhož knížete, rozšířiti a krásně vysta- věti. Tu jsúů nalezeny nedaleko od toho hrobu kosti Podivnovy, jenž byl služebník věrný s. Vácslava. Ty kázal vzíti a do jedné truhly v zá- křiště, položiti, pravě, že chce dáti tomu služeb- níku zvláštní hrob udělati. | Téhož leta při slavnosti ss. Petra a Pavla apoštoluov duha velmi veliká a jasná ukázala se nad Vyšehradem a trvala tři dni pořád bez pro měny. To lidé vidúce všickni se divili a modlili l Tisk kniež. — * — sakristie, (R. 1033) / 111v Prokop z Chotauně. (R. 1034) Podivnovy kosti nalezeny. Duha nad Vyše- hradem.
Strana 256
Z00 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1035. Král Polský Měsko umřel. (R. 1035) Klášter u s. Prokopa vystaven. se P. Bohu, žádajíce, aby takový zázrak ráčil v dobré obrátiti. A hned okolo s. Bartoloměje velicí dešťové pršali a z toho veliké rozhojnění vod trvalo až do s. Vácslava. R. t. také Měčislav (jinák Měsko), král Pol- ský druhý, umřel, na jehožto místo volen syn jeho, jmenem Kazimír, krásný mláde ec, let maje věku svého dvadcet. Ten byl velmi nábož- ný a k milosrdným skutkuom náchylný, ale válek nedbanlivý, za jehožto času Čechové v Polště ve- likú činili škodu. L. 1035. Břetislav kníže dne jednoho, povolav k sobě milostníka svého biskupa Šebíře, oznamo- val jemu svú velikú a hroznú příhodu, která jse jemu té předešlé noci přihodila tak, že jest k ně- mu přišel anděl Boží, jemu vuoli Božskú ozna- muje i přikazuje, aby hned bez meškání rozkázal kostel P. Marie a s. Jana Křtitele na Sázavě svým nákladem dostavěti. Biskup vyslyšav to všecko obšírně od Břetislava, jemu řekl: »Milý synu, vzdaj chválu P. Bohu a učiň tak. Jisté jest znamení, žeť P. Buoh chce za ten časný náklad příbytek věčný dáti.« A on kníže vedlé rozkazu anděla Božího a rady biskupovy svolav dělníky jednáka ze vší České země, kázal tu slavný a velmi nákladný klášter postaviti a dal k němu = znamení. — 2 =skoro, téměř.
Z00 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1035. Král Polský Měsko umřel. (R. 1035) Klášter u s. Prokopa vystaven. se P. Bohu, žádajíce, aby takový zázrak ráčil v dobré obrátiti. A hned okolo s. Bartoloměje velicí dešťové pršali a z toho veliké rozhojnění vod trvalo až do s. Vácslava. R. t. také Měčislav (jinák Měsko), král Pol- ský druhý, umřel, na jehožto místo volen syn jeho, jmenem Kazimír, krásný mláde ec, let maje věku svého dvadcet. Ten byl velmi nábož- ný a k milosrdným skutkuom náchylný, ale válek nedbanlivý, za jehožto času Čechové v Polště ve- likú činili škodu. L. 1035. Břetislav kníže dne jednoho, povolav k sobě milostníka svého biskupa Šebíře, oznamo- val jemu svú velikú a hroznú příhodu, která jse jemu té předešlé noci přihodila tak, že jest k ně- mu přišel anděl Boží, jemu vuoli Božskú ozna- muje i přikazuje, aby hned bez meškání rozkázal kostel P. Marie a s. Jana Křtitele na Sázavě svým nákladem dostavěti. Biskup vyslyšav to všecko obšírně od Břetislava, jemu řekl: »Milý synu, vzdaj chválu P. Bohu a učiň tak. Jisté jest znamení, žeť P. Buoh chce za ten časný náklad příbytek věčný dáti.« A on kníže vedlé rozkazu anděla Božího a rady biskupovy svolav dělníky jednáka ze vší České země, kázal tu slavný a velmi nákladný klášter postaviti a dal k němu = znamení. — 2 =skoro, téměř.
Strana 257
ZALOŽENÍ KLAŠTERA SÁZAVSKÉHO. 257 mnoho vsí a městeček a listy svými to dostatečně upevnil a biskupovi Severovi toho potvrditi roz- kázal a bratra Prokopa Chotaunského tu hned on biskup opatem učinil, bratří a ten klášter k zpravování jemu poručil. Břetislav stoje tu v kostele P. Marie řekl: »Otče poctivý Prokope a bratře řádu s. Bene- dikta, vám dávám i vašim budúcím, všecky tyto listy mými pečetmi utvrzené a teď, je na oltář kladu bl. P. Marie, abyšte je odtuď v své ruce přijali a všecka zboží v nich napsaná a ode mne vám daná abyšte držali, jich užívali vy i vaši bu- dúcí až na věky. Jestliže by pak kdo této mé vám učíněné milosti na odpor býti chtěl a vám toto zboží buď na díle a/neb všecko odjíti a sobě oso- biti chtěl aneb osobil a je držal, takový aby upadl v hněv Boží a P. Buoh aby jej slepotú a chudobú trestal, tak aby nedostatek na zdraví on i rod- jeho, též i na statku on i rod jeho aby trpěl do- tuď, dokudž by neuznal P. Boha svého a jemu jeho zboží ode mne nadaného zase nedal a ne- navrátil.« Kladba na držitele zboží klášter- ského. / 1121 Biskup Severus tu přítomen sa plakal. A když kníže řeč svú dokonal, biskup řekl: »Amen, staň se tak.« = nástupci. —2 = tu, zde. Kronika II. 17
ZALOŽENÍ KLAŠTERA SÁZAVSKÉHO. 257 mnoho vsí a městeček a listy svými to dostatečně upevnil a biskupovi Severovi toho potvrditi roz- kázal a bratra Prokopa Chotaunského tu hned on biskup opatem učinil, bratří a ten klášter k zpravování jemu poručil. Břetislav stoje tu v kostele P. Marie řekl: »Otče poctivý Prokope a bratře řádu s. Bene- dikta, vám dávám i vašim budúcím, všecky tyto listy mými pečetmi utvrzené a teď, je na oltář kladu bl. P. Marie, abyšte je odtuď v své ruce přijali a všecka zboží v nich napsaná a ode mne vám daná abyšte držali, jich užívali vy i vaši bu- dúcí až na věky. Jestliže by pak kdo této mé vám učíněné milosti na odpor býti chtěl a vám toto zboží buď na díle a/neb všecko odjíti a sobě oso- biti chtěl aneb osobil a je držal, takový aby upadl v hněv Boží a P. Buoh aby jej slepotú a chudobú trestal, tak aby nedostatek na zdraví on i rod- jeho, též i na statku on i rod jeho aby trpěl do- tuď, dokudž by neuznal P. Boha svého a jemu jeho zboží ode mne nadaného zase nedal a ne- navrátil.« Kladba na držitele zboží klášter- ského. / 1121 Biskup Severus tu přítomen sa plakal. A když kníže řeč svú dokonal, biskup řekl: »Amen, staň se tak.« = nástupci. —2 = tu, zde. Kronika II. 17
Strana 258
258 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1036—1037. (R. 1036) Země třesení. Hrabě Otta umřel. L. 1036. Země třesení veliké v České zemi bylo měsíce listopadu, tak že sú se lidé skonání světa býti domnívali; a trvalo tři dni a tři noci. Severus biskup lidem půst uložil a sám se na zemi prostřev P. Bohu se modlil, nejedl ani pil, až P. Buoh svůj hněv ukrotiti ráčil. Tím země třesení(m) padla věže velmi vysoká, kterúž byl někdy Neklan kníže dal postaviti, nad branú Vyšehradskau a ta až do toho času slula Ne- klanka. R. t. také Otta, hrabě Bavorský, otec kněžny Jitky, umřel, a v Gumpochu pochován. Jitka o tom uslyšavši, mnoho kněží a žákův do kostela s. Víta na hrad Pražský kázala zavolati a tu aby se za otce jejího, hrabi Ottu Bílého, ☞
258 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1036—1037. (R. 1036) Země třesení. Hrabě Otta umřel. L. 1036. Země třesení veliké v České zemi bylo měsíce listopadu, tak že sú se lidé skonání světa býti domnívali; a trvalo tři dni a tři noci. Severus biskup lidem půst uložil a sám se na zemi prostřev P. Bohu se modlil, nejedl ani pil, až P. Buoh svůj hněv ukrotiti ráčil. Tím země třesení(m) padla věže velmi vysoká, kterúž byl někdy Neklan kníže dal postaviti, nad branú Vyšehradskau a ta až do toho času slula Ne- klanka. R. t. také Otta, hrabě Bavorský, otec kněžny Jitky, umřel, a v Gumpochu pochován. Jitka o tom uslyšavši, mnoho kněží a žákův do kostela s. Víta na hrad Pražský kázala zavolati a tu aby se za otce jejího, hrabi Ottu Bílého, ☞
Strana 259
HR. OTTA BILY ZEMREL. 259 P. Bohu modlili, jich prosila a sama také polo- živši se před oltářem s. Víta, více než tři hodiny ležala, slzavé modlitby zaň před P. Bohem vyle- vajíc, co jest proti němu k vůli Břetislavovi uči- nila, toho želela. L. 1037. Boleslav, kníže Český slepý, otec Oldřichuov a Jaromírův a děd Břetislavuov, kte- réhož někdy král Polský Boleslav Chabrý návo- dem Vršovských dal oslepiti, v té slepotě živ sa let třidcet a čtyři, umřel. (R. 1037) Boleslav Slepý umřel. (Oldřich †. Břetislav nastoupil.) /Téhož léta měsíce listopadu druhý kníže Český Oldřich, bratr Jaromírův a otec Břeti- slavův, kterýž byl dal puovodem Vršovských / 1127 Oldřich kníže umřel. 1140
HR. OTTA BILY ZEMREL. 259 P. Bohu modlili, jich prosila a sama také polo- živši se před oltářem s. Víta, více než tři hodiny ležala, slzavé modlitby zaň před P. Bohem vyle- vajíc, co jest proti němu k vůli Břetislavovi uči- nila, toho želela. L. 1037. Boleslav, kníže Český slepý, otec Oldřichuov a Jaromírův a děd Břetislavuov, kte- réhož někdy král Polský Boleslav Chabrý návo- dem Vršovských dal oslepiti, v té slepotě živ sa let třidcet a čtyři, umřel. (R. 1037) Boleslav Slepý umřel. (Oldřich †. Břetislav nastoupil.) /Téhož léta měsíce listopadu druhý kníže Český Oldřich, bratr Jaromírův a otec Břeti- slavův, kterýž byl dal puovodem Vršovských / 1127 Oldřich kníže umřel. 1140
Strana 260
260 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1037. Naříkaní Jaromíra Slepého. bratra svého Jaromíra oslepiti, umřeli. Jaromír pak slepý, o kterémž napřed mnoho psáno stojí, byl na ten čas na Lysé u vězení. Jakž uslyšal, že Oldřich, bratr jeho, umřel, hned se kázal do Pra- hy na voze vézti a tu nalezl Oldřicha, bratra svého, již do kláštera s. Jiří na hradě Pražském přineseného a ležícího na marách. A pomakav rukú jeho obličej, vzkřikl a řka: »Ach muoj milý bratře, ach přeukrutná smrti, ach již ležíš na ma- rách, ty mne ani já tebe viděti nemohu. Dnes třetí den byl si kníže znamenitý a již, teď2 ležíš jako špalek nepohnutedlný, zítra pokrm červův budeš, pozajtří v prach se obrátíš, potom toliko marná pověst v ústech lidských o tobě zuostane. Světla si mne zbavil, nemiloval si bratra, jakž náležalo bratru; neučinil by nyní, by živ byl, co si učinil prvé, znám to jistě, by mohl, že by mi rád navrátil oči, neb již zjevně vidíš, dobřelis čili zle učinil. Všecko to já tobě z celého odpauštím srdce, aby svú milostivostí P. Buoh všemohaucí tvé tobě odpustil hříchy a duše tvá aby u věčném odpočívala pokoji, žádám.« Když pak ten pohřeb vykonal se pořádně, Bře- tislav ujav strajce svého Jaromíra za ruku, vedl jej a posadil na knížetské stolici. A v tom, jakž 1 Novější historikové kladou smrt Oldřichovu dříve. — = nyní zde.
260 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1037. Naříkaní Jaromíra Slepého. bratra svého Jaromíra oslepiti, umřeli. Jaromír pak slepý, o kterémž napřed mnoho psáno stojí, byl na ten čas na Lysé u vězení. Jakž uslyšal, že Oldřich, bratr jeho, umřel, hned se kázal do Pra- hy na voze vézti a tu nalezl Oldřicha, bratra svého, již do kláštera s. Jiří na hradě Pražském přineseného a ležícího na marách. A pomakav rukú jeho obličej, vzkřikl a řka: »Ach muoj milý bratře, ach přeukrutná smrti, ach již ležíš na ma- rách, ty mne ani já tebe viděti nemohu. Dnes třetí den byl si kníže znamenitý a již, teď2 ležíš jako špalek nepohnutedlný, zítra pokrm červův budeš, pozajtří v prach se obrátíš, potom toliko marná pověst v ústech lidských o tobě zuostane. Světla si mne zbavil, nemiloval si bratra, jakž náležalo bratru; neučinil by nyní, by živ byl, co si učinil prvé, znám to jistě, by mohl, že by mi rád navrátil oči, neb již zjevně vidíš, dobřelis čili zle učinil. Všecko to já tobě z celého odpauštím srdce, aby svú milostivostí P. Buoh všemohaucí tvé tobě odpustil hříchy a duše tvá aby u věčném odpočívala pokoji, žádám.« Když pak ten pohřeb vykonal se pořádně, Bře- tislav ujav strajce svého Jaromíra za ruku, vedl jej a posadil na knížetské stolici. A v tom, jakž 1 Novější historikové kladou smrt Oldřichovu dříve. — = nyní zde.
Strana 261
OLDRICH ZEMREL. BRETISLAV NASTOUPIL. 261 vždycky obyčej jest, že při volení knížete z hořej- ších oken palácových sypí peníze lidem až do de- síti tisícuov aneb více proto, aby se lidé na kníže sedícího na stolici netlačili a překážky nečinili, ale radějí peníze chvátalii, též rozkázal sypati. Jaromír sedě na stolici a drže levú rukú Břeti- slava, syna bratra svého, pravú rukú naň ukázal a řka k lidu: »Hle toť váš kníže.« I zkříkli tu všickni: »Břetislav kníže náš!« a začali píseň s. Vojtěcha »Hospodine pomiluj ný« a zpívali až do konce, řkúce: »Krleš, krleš, krleš.« A když dokonali, řekl Jaromír: »Přistupte sem blíže!« A kteréž znal býti věrnější, múdřejší a mocnější, Břetislav knížetem učiněn. = chytati.
OLDRICH ZEMREL. BRETISLAV NASTOUPIL. 261 vždycky obyčej jest, že při volení knížete z hořej- ších oken palácových sypí peníze lidem až do de- síti tisícuov aneb více proto, aby se lidé na kníže sedícího na stolici netlačili a překážky nečinili, ale radějí peníze chvátalii, též rozkázal sypati. Jaromír sedě na stolici a drže levú rukú Břeti- slava, syna bratra svého, pravú rukú naň ukázal a řka k lidu: »Hle toť váš kníže.« I zkříkli tu všickni: »Břetislav kníže náš!« a začali píseň s. Vojtěcha »Hospodine pomiluj ný« a zpívali až do konce, řkúce: »Krleš, krleš, krleš.« A když dokonali, řekl Jaromír: »Přistupte sem blíže!« A kteréž znal býti věrnější, múdřejší a mocnější, Břetislav knížetem učiněn. = chytati.
Strana 262
262 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1037. / 1131 Vršovští. Kladba na Vršovce. zejména jich zavolal. A jakž učil,, že jsú tu při- stúpili, řekl: »Poněvadž mně moji osudové sú toho nedopustili, abych byl na tento čas kníže- tem vaším, tohoto vám ustanovuji za kníže a pro- sím, jeho poslauchejte a jemu věrnost zacho- vajte, tak jakž náleží knížeti svému.« A obrátiv se k Břetislavovi řekl: »A tebe, milý synu, na- pomínám: tyto cti jako své/ milé otce a miluj jako bratry a ve všech tvých potřebách jich uží- vaj rady, neb skrze tebe a tyto knížetství České státi bude až na věky. Ty pak, jenž slovú Vršov- ští, ješto, sú nepravých otcův nešlechetní synové, našeho rodu domácí nepřátelé, v nenávisti měj a jich se jako ublatěného kola střez. Neb mne ne- vinného a svého kníže najprvé sú svázali, po- směch ze mne měli, k dřevus přivázali, cílstat, ze mne učinivše ke mně stříleli, naposledy svými lstivými raddami to zjednali, že jest bratr bratra mne mého zbavil zraku. Synu můj, měj to v pa- měti, že s. Vojtěch kladbu na ně vydal pro jich ukrutné skutky, aby třikrát padli. Pádové jich zpuosobem Božím již sú se jednau těžce vyko- nali, tak že sú o své životy hanebně přišli, ještě se dvakrát vykonají.« V ršovští přítomni súce a to slyšíce velmi se hněvali a zubami skřípěli na něho. = zpozoroval. — 2 = co, kteří. — = stromu. — z německého Zielstat = terč, novon. Zielscheibe.
262 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1037. / 1131 Vršovští. Kladba na Vršovce. zejména jich zavolal. A jakž učil,, že jsú tu při- stúpili, řekl: »Poněvadž mně moji osudové sú toho nedopustili, abych byl na tento čas kníže- tem vaším, tohoto vám ustanovuji za kníže a pro- sím, jeho poslauchejte a jemu věrnost zacho- vajte, tak jakž náleží knížeti svému.« A obrátiv se k Břetislavovi řekl: »A tebe, milý synu, na- pomínám: tyto cti jako své/ milé otce a miluj jako bratry a ve všech tvých potřebách jich uží- vaj rady, neb skrze tebe a tyto knížetství České státi bude až na věky. Ty pak, jenž slovú Vršov- ští, ješto, sú nepravých otcův nešlechetní synové, našeho rodu domácí nepřátelé, v nenávisti měj a jich se jako ublatěného kola střez. Neb mne ne- vinného a svého kníže najprvé sú svázali, po- směch ze mne měli, k dřevus přivázali, cílstat, ze mne učinivše ke mně stříleli, naposledy svými lstivými raddami to zjednali, že jest bratr bratra mne mého zbavil zraku. Synu můj, měj to v pa- měti, že s. Vojtěch kladbu na ně vydal pro jich ukrutné skutky, aby třikrát padli. Pádové jich zpuosobem Božím již sú se jednau těžce vyko- nali, tak že sú o své životy hanebně přišli, ještě se dvakrát vykonají.« V ršovští přítomni súce a to slyšíce velmi se hněvali a zubami skřípěli na něho. = zpozoroval. — 2 = co, kteří. — = stromu. — z německého Zielstat = terč, novon. Zielscheibe.
Strana 263
SMRT JAROMIROVA. KOCHAN POTRESTAN. 263 (Vražda Jaromírova. Trest Kochanův.) Když se pak ten pohřeb Oldřichuov i slav- nost knížete Břetislava vykonala, toť ne po mno- hých dnech starý nešlechetník Kochan Vršovský, kterýž byl vždycky všech zlých věcí najvětší puo- vod, způsobil jednoho nešlechetníka, aby pod zá- chodem čekal. A když času nočního kníže Jaro- mír Slepý šel, aby svému životu polehčení učinil, a když se na stolici záchodní posadil, toť ten ne- šlechetník oštípem velmi břitkým jej hanebně promrštil tak, až tu padl a hned umřel. Tím zpuo- sobem ten muž dobrý a spravedlivý, kníže Český Jaromír, jako mučedlník Boží svůj život vykonal. Opět po některém dni přišla řeč tajná k Bře- tislavovi knížeti, že by Kochan Vršovský chtěl jeho úkladně a tajně zabiti. Břetislav jako muž múdrý doptav se toho vpravdě a to skutečně vy- hledav, z toho se velmi rozhněval a poslav mocnú rukú pro Kochana, kázal jej v náhle (aby opět do Polsky neujel) jíti. A když byl předeň přive- den, řekl k němu: »Víšliž, ty arcinešlechetníče že já o tom dobrú mám vědomost, žes ty mne zbavil děda i strajce mého a mne také že si chtěl zbaviti mého života? Věziž nyní, žeť já se toho nedopustími, ale tebe hned zbavím života tvého.« Jaromír Slepý zabit na záchodě. = k tomu se neodhodlám.
SMRT JAROMIROVA. KOCHAN POTRESTAN. 263 (Vražda Jaromírova. Trest Kochanův.) Když se pak ten pohřeb Oldřichuov i slav- nost knížete Břetislava vykonala, toť ne po mno- hých dnech starý nešlechetník Kochan Vršovský, kterýž byl vždycky všech zlých věcí najvětší puo- vod, způsobil jednoho nešlechetníka, aby pod zá- chodem čekal. A když času nočního kníže Jaro- mír Slepý šel, aby svému životu polehčení učinil, a když se na stolici záchodní posadil, toť ten ne- šlechetník oštípem velmi břitkým jej hanebně promrštil tak, až tu padl a hned umřel. Tím zpuo- sobem ten muž dobrý a spravedlivý, kníže Český Jaromír, jako mučedlník Boží svůj život vykonal. Opět po některém dni přišla řeč tajná k Bře- tislavovi knížeti, že by Kochan Vršovský chtěl jeho úkladně a tajně zabiti. Břetislav jako muž múdrý doptav se toho vpravdě a to skutečně vy- hledav, z toho se velmi rozhněval a poslav mocnú rukú pro Kochana, kázal jej v náhle (aby opět do Polsky neujel) jíti. A když byl předeň přive- den, řekl k němu: »Víšliž, ty arcinešlechetníče že já o tom dobrú mám vědomost, žes ty mne zbavil děda i strajce mého a mne také že si chtěl zbaviti mého života? Věziž nyní, žeť já se toho nedopustími, ale tebe hned zbavím života tvého.« Jaromír Slepý zabit na záchodě. = k tomu se neodhodlám.
Strana 264
204 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1038. Kochan Vršovský konec vzal. 1137 A tu bez meškání kázav jej chytiti, dal jemu nos uřezati a oči vylúpiti a potom do vody uvrci a jej tam pohřížiti, ale ne utopiti. Potom kázal jemu pupek vyřezati a k slaupu přibiti a jej okolo toho slaupu voditi tak dlúho, až sú všecka jeho střeva z něho vytažena. Vršovci tu stojíce to sú viděli, však se k tomu nesměli mnoho přimluviti.. Ko- chan když okolo slaupu chodil, ke všem tu pří- stojícím mluvil tato slova: »Páni a přátelé milí, přijměte ode mne raddu v tuto/ mú poslední ho- dinu. Neúfaj, žádný z vás v svůj statek ani v ve- liký rod ani v svú chytrost! Já sem se domníval, že v Čechách všecky zmorduji a zahubím knížata protož mi dána za to slušná tato odplata;.« (R. 1038) Synové Břeti- slavovi. (Válka s Uhry a Němci.) L. 1038. Česká země se upokojila. Vršovští, knížat Českých nepřátelé, na ten čas nesměli hlav svých pozdvihnúti, země bohatla, zlatí dolové i stříbrní hojnost z sebe zlatta a stříbra vydávali, obilé lacino, úrod všech jiných dáno od P. Boha bez nedostatku, knížeti všecko se šťastně vedlo, a zvláště v věcech božských a při stavení chrámův Božích. Jitka urodila jemu pět synův, velmi krás- 1 = k tomu promluviti, projeviti své mínění. — = nespoléhej. —3 = Tyto verše zbyly z Dalimila.
204 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1038. Kochan Vršovský konec vzal. 1137 A tu bez meškání kázav jej chytiti, dal jemu nos uřezati a oči vylúpiti a potom do vody uvrci a jej tam pohřížiti, ale ne utopiti. Potom kázal jemu pupek vyřezati a k slaupu přibiti a jej okolo toho slaupu voditi tak dlúho, až sú všecka jeho střeva z něho vytažena. Vršovci tu stojíce to sú viděli, však se k tomu nesměli mnoho přimluviti.. Ko- chan když okolo slaupu chodil, ke všem tu pří- stojícím mluvil tato slova: »Páni a přátelé milí, přijměte ode mne raddu v tuto/ mú poslední ho- dinu. Neúfaj, žádný z vás v svůj statek ani v ve- liký rod ani v svú chytrost! Já sem se domníval, že v Čechách všecky zmorduji a zahubím knížata protož mi dána za to slušná tato odplata;.« (R. 1038) Synové Břeti- slavovi. (Válka s Uhry a Němci.) L. 1038. Česká země se upokojila. Vršovští, knížat Českých nepřátelé, na ten čas nesměli hlav svých pozdvihnúti, země bohatla, zlatí dolové i stříbrní hojnost z sebe zlatta a stříbra vydávali, obilé lacino, úrod všech jiných dáno od P. Boha bez nedostatku, knížeti všecko se šťastně vedlo, a zvláště v věcech božských a při stavení chrámův Božích. Jitka urodila jemu pět synův, velmi krás- 1 = k tomu promluviti, projeviti své mínění. — = nespoléhej. —3 = Tyto verše zbyly z Dalimila.
Strana 265
VÁLKA S UHRY. 265 ných, jichžto jména byla sú tato: Prvorozený Spitihněv, druhý Vratislav, třetí Kunrád, čtvrtý Jaromír, pátý a poslední Otta neb Otík; o tom jednom každém, jakého sú byli obcování neb ži- vota, na svých místech bude oznámeno. I uznav Břetislav takovými milostmi sebe obdařeného od P. Boha, umínil knížetství své rozšířiti a shro- maždiv lid, táhl k Moravě a odtuď vtrhl do Uherské země z té příčiny, neb již byl ten muž dobrý a svatý, král Uherský Štěpán, umřel a po jeho smrti byla v zpravování království Uher- ského vdova jedna, dosti nepořádná, jménem Kajsla, s bratrem svým Petrem Němcem, kterýž potom byl králem Uherským. A tak Břetislav kníže pohubil a zlaupil s svými Čechy zemi Uher- skú opět až do Ostřehoma. Kajsla a Petr, jsúce Němci, utekli se k císaři Kunrádovi, skrze své posly na Břetislava žalujíce. Císař jich žalobu za příčinu vzav, čehož nemohl před šesti lety vyplniti a České země i Břetislava sobě podmaniti, chtěl to na ten čas vykonati. Poslal posly své rychle Břetislavovi i všemu lidu Českému odpovídaje, kázal pověděti, že se již tak lehce jako prve nedá ustrašiti, ale že chce mnohem více lidu zbera bo- jovného, do Čech s nimi mocně přitáhnúti a tu že chce zemi všecku popleniti a položiti popelem. Břetislav vyslyšav posly odpověděl: »Jeďtež Císař opět chtěl na Čechy táhnúti.
VÁLKA S UHRY. 265 ných, jichžto jména byla sú tato: Prvorozený Spitihněv, druhý Vratislav, třetí Kunrád, čtvrtý Jaromír, pátý a poslední Otta neb Otík; o tom jednom každém, jakého sú byli obcování neb ži- vota, na svých místech bude oznámeno. I uznav Břetislav takovými milostmi sebe obdařeného od P. Boha, umínil knížetství své rozšířiti a shro- maždiv lid, táhl k Moravě a odtuď vtrhl do Uherské země z té příčiny, neb již byl ten muž dobrý a svatý, král Uherský Štěpán, umřel a po jeho smrti byla v zpravování království Uher- ského vdova jedna, dosti nepořádná, jménem Kajsla, s bratrem svým Petrem Němcem, kterýž potom byl králem Uherským. A tak Břetislav kníže pohubil a zlaupil s svými Čechy zemi Uher- skú opět až do Ostřehoma. Kajsla a Petr, jsúce Němci, utekli se k císaři Kunrádovi, skrze své posly na Břetislava žalujíce. Císař jich žalobu za příčinu vzav, čehož nemohl před šesti lety vyplniti a České země i Břetislava sobě podmaniti, chtěl to na ten čas vykonati. Poslal posly své rychle Břetislavovi i všemu lidu Českému odpovídaje, kázal pověděti, že se již tak lehce jako prve nedá ustrašiti, ale že chce mnohem více lidu zbera bo- jovného, do Čech s nimi mocně přitáhnúti a tu že chce zemi všecku popleniti a položiti popelem. Břetislav vyslyšav posly odpověděl: »Jeďtež Císař opět chtěl na Čechy táhnúti.
Strana 266
200 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1039. Císař Jindřich volen. rychle a tomu císaři povězte: ví to on dobře, že jsem ho měl v mých rukú a mohl sem s ním uči- niti i se všemi jeho Němci, což mi se zdálo a lí- bilo, ale ohlédaje se na P. Boha, nechtěl sem sáh- núti na pomazaného Božího a pána svého, nebyl sem toho také žádostiv, aby krev lidská a zvláště těch nestatečných Němcův měla býti v mé zemi vylévána. Ale již toho neučiním; nechť sem přijde a se mnú svede bitvu. Já mým vlastním mečem hlavy jeho na něm nenechám a víceli sem těch Němcuov přivede, více jich zde zuostane. Chci to tak opatřiti, žeť mi ani jeden neujde.« Poslové to vyslyšavše, císaři pánu svému to všecko pořádně a v týchž slovích oznámili. Tu on hned kázal lid v Bavořích zběrati a v tom smrt v to vkročivši, hned tomu konec učinila. Neb císař Kunrád toho roku umřel a brzo potom téhož léta Jindřich, toho jména III., na císařství volen. (Válka s Polskem.) (R. 1039) Břetislav s svými raddu držal. L. 1039. Břetislav, maje lid shromažděný proti císaři Kunrádovi, kterémuž smrt toho, což umí- nil, vykonati nedala, povolav rad svých, kam by se s tím lidem obrátiti měl, jich v tom za radu žádal. A oni někteří jemu radili, poněvadž jest císař umřel a žalobník zůstal, aby táhl na Petra, zprávci Uherského. A jiní radili, aby se do Bavor
200 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1039. Císař Jindřich volen. rychle a tomu císaři povězte: ví to on dobře, že jsem ho měl v mých rukú a mohl sem s ním uči- niti i se všemi jeho Němci, což mi se zdálo a lí- bilo, ale ohlédaje se na P. Boha, nechtěl sem sáh- núti na pomazaného Božího a pána svého, nebyl sem toho také žádostiv, aby krev lidská a zvláště těch nestatečných Němcův měla býti v mé zemi vylévána. Ale již toho neučiním; nechť sem přijde a se mnú svede bitvu. Já mým vlastním mečem hlavy jeho na něm nenechám a víceli sem těch Němcuov přivede, více jich zde zuostane. Chci to tak opatřiti, žeť mi ani jeden neujde.« Poslové to vyslyšavše, císaři pánu svému to všecko pořádně a v týchž slovích oznámili. Tu on hned kázal lid v Bavořích zběrati a v tom smrt v to vkročivši, hned tomu konec učinila. Neb císař Kunrád toho roku umřel a brzo potom téhož léta Jindřich, toho jména III., na císařství volen. (Válka s Polskem.) (R. 1039) Břetislav s svými raddu držal. L. 1039. Břetislav, maje lid shromažděný proti císaři Kunrádovi, kterémuž smrt toho, což umí- nil, vykonati nedala, povolav rad svých, kam by se s tím lidem obrátiti měl, jich v tom za radu žádal. A oni někteří jemu radili, poněvadž jest císař umřel a žalobník zůstal, aby táhl na Petra, zprávci Uherského. A jiní radili, aby se do Bavor
Strana 267
BRETISLAV A NEMCI. 267 pustil a pod způsobem té odpovědi,, kterúž jemu císař Kunrád učinil, aby zájem v Bavořích učině, do Čech se navrátil a tu pokojně seďal s svú man- želkú a s svými syny. Kníže raddy vyslyšav, odpověděl: »Země Uherská již jest pohubena až k Ostřehomu, malý bych tu vzal s vámi užitek; dále bych měl/ tam táhnúti, obávám se, abych lidu mého Českého a Moravského nezavedl a také nemám k nim veliké a jednak, žádné příčiny. Bych se měl pak do Ba- vorských zemí za příčinau předešlého císaře od- povědi pustiti, věda, že jest umřel, snad bych ne- pořádnú věc učinil a císaře nového Jindřicha bych na sebe i na Českú zemi vzbudil. Ale raději po- táhnu já na Poláky neb mám k ním mnohé příčiny. Nejprvé to, že někdy král jich Boleslav nepořádně a nešlechetně, povolav k sobě za příměřím děda mého Boleslava, na žádost Vršovských kázal jej oslepiti, potom císaře stříbrem porušiv, dožádal se toho, aby otec muoj byl v věži hladem umořen. nad to pohubil veliký díl České země a města Prahy se zmocnil, nepřátely všeho rodu mého i vaše u sebe fedroval a ještě někteří tam až do dnešního dne zůstali a jmenují se od nich Ur- sovští, ale my víme, že sú Vršovští. Měčislav pak, syn Boleslavuov, též král Polský, mnohá otci mému 1141 Záloha Břetisla- vova na Poláky. = vyhlášení války. — 2 = téměř.
BRETISLAV A NEMCI. 267 pustil a pod způsobem té odpovědi,, kterúž jemu císař Kunrád učinil, aby zájem v Bavořích učině, do Čech se navrátil a tu pokojně seďal s svú man- želkú a s svými syny. Kníže raddy vyslyšav, odpověděl: »Země Uherská již jest pohubena až k Ostřehomu, malý bych tu vzal s vámi užitek; dále bych měl/ tam táhnúti, obávám se, abych lidu mého Českého a Moravského nezavedl a také nemám k nim veliké a jednak, žádné příčiny. Bych se měl pak do Ba- vorských zemí za příčinau předešlého císaře od- povědi pustiti, věda, že jest umřel, snad bych ne- pořádnú věc učinil a císaře nového Jindřicha bych na sebe i na Českú zemi vzbudil. Ale raději po- táhnu já na Poláky neb mám k ním mnohé příčiny. Nejprvé to, že někdy král jich Boleslav nepořádně a nešlechetně, povolav k sobě za příměřím děda mého Boleslava, na žádost Vršovských kázal jej oslepiti, potom císaře stříbrem porušiv, dožádal se toho, aby otec muoj byl v věži hladem umořen. nad to pohubil veliký díl České země a města Prahy se zmocnil, nepřátely všeho rodu mého i vaše u sebe fedroval a ještě někteří tam až do dnešního dne zůstali a jmenují se od nich Ur- sovští, ale my víme, že sú Vršovští. Měčislav pak, syn Boleslavuov, též král Polský, mnohá otci mému 1141 Záloha Břetisla- vova na Poláky. = vyhlášení války. — 2 = téměř.
Strana 268
268 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1040. Oldřichovi ukazoval nepřátelství, ježto vy sami o tom dobrú vědomost máte. Tento pak Kazimír, syn Měčislavuov, kterýž ještě není korunovaný, by měl moc (tak jakž já toho zprávu mám, že se jest o tom slyšeti dal), že by chtěl všecky Čechy této země vypleniti a připoje jí k svému krá- lovství svými osaditi Poláky. Protož každý z vás v osmi dnech aby hotov byl a za mnú táhl, vám přikazuji.« Krakov město od Čechů zlaupeno. A tam slavně jeda přijel na pomezí Polské a dřív než přes meze přejel, poslal své posly k králi Kazimírovi, aby hotov byl a jeho čekal, v brzkém času že jej navštíviti chce. Kazimír to uslyšav, do dalekých krajin (Českého knížete se obávaje) odjel. Boleslavi od svých špehéřuov o tom zprávu maje, hned své posly zase do Čech poslal a při tom haužev lýčenú, na znamení svého rozkázaní, aby všickni, kteříž mohau mečem vlásti, za ním táhli, a ktož by koli netáhl aneb z vojska se zase navrátil, že má takovú haužví býti oběšen na šibenici. I táhlo jest za ním lidu veliké množství až do města hlavního Polského Krakova, kteréž sú hned vzali i jako z kořen vyvrátili a všecky věci, kteréž v něm byly, po- brali, nad to i starodávné poklady zlatta a stříbra od starých někdy knížat Polských shromážděné, 1 = Totiž Břetislav. — 2 = provaz z lýčí.
268 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1040. Oldřichovi ukazoval nepřátelství, ježto vy sami o tom dobrú vědomost máte. Tento pak Kazimír, syn Měčislavuov, kterýž ještě není korunovaný, by měl moc (tak jakž já toho zprávu mám, že se jest o tom slyšeti dal), že by chtěl všecky Čechy této země vypleniti a připoje jí k svému krá- lovství svými osaditi Poláky. Protož každý z vás v osmi dnech aby hotov byl a za mnú táhl, vám přikazuji.« Krakov město od Čechů zlaupeno. A tam slavně jeda přijel na pomezí Polské a dřív než přes meze přejel, poslal své posly k králi Kazimírovi, aby hotov byl a jeho čekal, v brzkém času že jej navštíviti chce. Kazimír to uslyšav, do dalekých krajin (Českého knížete se obávaje) odjel. Boleslavi od svých špehéřuov o tom zprávu maje, hned své posly zase do Čech poslal a při tom haužev lýčenú, na znamení svého rozkázaní, aby všickni, kteříž mohau mečem vlásti, za ním táhli, a ktož by koli netáhl aneb z vojska se zase navrátil, že má takovú haužví býti oběšen na šibenici. I táhlo jest za ním lidu veliké množství až do města hlavního Polského Krakova, kteréž sú hned vzali i jako z kořen vyvrátili a všecky věci, kteréž v něm byly, po- brali, nad to i starodávné poklady zlatta a stříbra od starých někdy knížat Polských shromážděné, 1 = Totiž Břetislav. — 2 = provaz z lýčí.
Strana 269
BRETISLAV VALČÍ S POLÁKY. 269 v skrytých místech sú nalezli a před oči knížete svého přinesše položili. Odtuď táhli sú až k jednomu hradu dosti pev- nému, při němž bylo městečko jménem Bdeki- A tu se bylo ze vsí okolních mnoho zběhlo lidu Polského; a ti vidúce, že se nemohú síle České obrániti, poslali sú šest mužuov starých výborné a jako poctivé postavy proti Břetislavovi, kteříž zlatté hůlky nesúce v svých rukú na znamení pod- dání, před ním klekli, milosti prosíce, aby je s jich dobytky, a nábytky, pokojně do Čech po- slal, všickni že chtí jemu poddáni býti a slúžiti až na věky. Kníže jako pán milostivý, ohlédl se na ně, přijal je na milost a rozkázal, aby byli do Čech bez škody se všemi svými statky a nábytky, i dobytky, pokojně dovedeni. Potom pak když se kníže do Čech navrátil, dal jim v Čechách k straně západní, jdúc do Prahy, jeden les, kterýž slove Čiřína, aby jej sobě planili a dědiny vorné z něho dělali. A ustanovil nad nimi jednoho zprávce a saudci, jménem Lochovec; kteříž potom nad potokem a za potokem domy a chalupy sobě stavěli a jako městečko k podobenství Bdeku postavili. Po některých pak letech dali sobě tu kostel pěkný v jmeno s. Stanislava po- Čiřín les. Špatné čtení m. Gdek, Gdeč. — 2 = jmění, majetek. Špatné čtení m. Černín.
BRETISLAV VALČÍ S POLÁKY. 269 v skrytých místech sú nalezli a před oči knížete svého přinesše položili. Odtuď táhli sú až k jednomu hradu dosti pev- nému, při němž bylo městečko jménem Bdeki- A tu se bylo ze vsí okolních mnoho zběhlo lidu Polského; a ti vidúce, že se nemohú síle České obrániti, poslali sú šest mužuov starých výborné a jako poctivé postavy proti Břetislavovi, kteříž zlatté hůlky nesúce v svých rukú na znamení pod- dání, před ním klekli, milosti prosíce, aby je s jich dobytky, a nábytky, pokojně do Čech po- slal, všickni že chtí jemu poddáni býti a slúžiti až na věky. Kníže jako pán milostivý, ohlédl se na ně, přijal je na milost a rozkázal, aby byli do Čech bez škody se všemi svými statky a nábytky, i dobytky, pokojně dovedeni. Potom pak když se kníže do Čech navrátil, dal jim v Čechách k straně západní, jdúc do Prahy, jeden les, kterýž slove Čiřína, aby jej sobě planili a dědiny vorné z něho dělali. A ustanovil nad nimi jednoho zprávce a saudci, jménem Lochovec; kteříž potom nad potokem a za potokem domy a chalupy sobě stavěli a jako městečko k podobenství Bdeku postavili. Po některých pak letech dali sobě tu kostel pěkný v jmeno s. Stanislava po- Čiřín les. Špatné čtení m. Gdek, Gdeč. — 2 = jmění, majetek. Špatné čtení m. Černín.
Strana 270
270 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1039. Lochovice. staviti. A dokuď ti lidé trvali, vždy Bdekové, slauli a od zprávce jich také tomu místu dali jmeno Lochovice. (Čechové v Hnězdně.) 1147 Od Bdeku pak hnul se kníže s lidem Českým až k městu, kteréž Gnízdno slove, v kterémž málo obyvatelův nalezeno a žádný jeho nebránil. Byl jest toho času tu kostel krásný bl. P. Marie, v němž byl drahý položen poklad, tělo sv. Voj- těcha, biskupa někdy Českého a mučedlníka. O tom, že tu leží sv. Vojtěch, jakž uslyšal všecken lid Ceský, vzkřikli sú pravíce: »Poďme a vezmeme tělo s. biskupa našeho.« Severus biskup, slyše hřmot lidu a znamenav jich všeteč/nost, žádal jich, aby se upokojili a jeho řeč slyšeli. A když se stalo mlčení, vstúpiv na vyžší místo, počal k nim mluviti a řka: »Bratří moji a synové církve S., ne takovým hřmotem a prchlivostí má vzato býti tělo s., jenž jest Božských mocí plné. Kto z vás smrtedlných lidí smí se jeho všetečně a ne- vážně dotýkati? Bojím se, že bychom byli Božskú pokutú skrze to přísně trestáni. Proto učiňme prvé pokání z hříchuov našich a půst na se při- Podle Kosmy Gedčané — a podnes tak slovou místa ta Hedčany.
270 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1039. Lochovice. staviti. A dokuď ti lidé trvali, vždy Bdekové, slauli a od zprávce jich také tomu místu dali jmeno Lochovice. (Čechové v Hnězdně.) 1147 Od Bdeku pak hnul se kníže s lidem Českým až k městu, kteréž Gnízdno slove, v kterémž málo obyvatelův nalezeno a žádný jeho nebránil. Byl jest toho času tu kostel krásný bl. P. Marie, v němž byl drahý položen poklad, tělo sv. Voj- těcha, biskupa někdy Českého a mučedlníka. O tom, že tu leží sv. Vojtěch, jakž uslyšal všecken lid Ceský, vzkřikli sú pravíce: »Poďme a vezmeme tělo s. biskupa našeho.« Severus biskup, slyše hřmot lidu a znamenav jich všeteč/nost, žádal jich, aby se upokojili a jeho řeč slyšeli. A když se stalo mlčení, vstúpiv na vyžší místo, počal k nim mluviti a řka: »Bratří moji a synové církve S., ne takovým hřmotem a prchlivostí má vzato býti tělo s., jenž jest Božských mocí plné. Kto z vás smrtedlných lidí smí se jeho všetečně a ne- vážně dotýkati? Bojím se, že bychom byli Božskú pokutú skrze to přísně trestáni. Proto učiňme prvé pokání z hříchuov našich a půst na se při- Podle Kosmy Gedčané — a podnes tak slovou místa ta Hedčany.
Strana 271
ČECHOVÉ V HNĚZDNĚ. 271 jměme a všech odpovězme se, ohavností a P. Bohu našemu, že toho více činiti nebudeme, musíme se zavázati a slíbiti. Mámť já tu jistě naději v P. Bohu a v s. dědici našem Vojtěchovi, jestli že to učiníme, ty všecky věci, kterýchž máte žádost, že se nám povedú šťastně.« Lidu pak tomu Ceskému zdála sú se slova biskupova býti posměšná, za- opavše uši křičali a vběhše do kostela, oltáře veli- kého, v kterémž bylo tělo s. biskupa, lámati počali. A tu hned božskú mocí poraženi a zmámeni, že sú všickni padli na zemi, a tu jako za tři hodiny bez smysla ležali. Tu pak Božským smilováním povstali a biskupa (pokáním hnuti súce), aby jim puost uložil a za ně se P. Bohu modlil, žádali. Kníže i biskup, také i lid všecken, tři dni sú za- chovali puost, toliko maličko chleba jeden každý okusil a napil se vody. Třetí pak noci s. Vojtěch ukázal se v vidění biskupovi Severovi, a řka: »Pověz knížeti a jeho rytířům, že otec nebeský dá vám, zač prosíte, jest- liže P. Bohu, čehož ste se na křtu odříkali, za- chovati slibovali, zachováte.« To když ráno ozná- mil biskup knížeti a raddám jeho, hned všedše do kostela P. Marie před oltářem a hrobem s. Vojtěcha sú se všickni rozprostřeli a tak se P. Bohu dlúho modlili. I povstav kníže mluvil Česká ne- ústupnost. = odřekněme se.
ČECHOVÉ V HNĚZDNĚ. 271 jměme a všech odpovězme se, ohavností a P. Bohu našemu, že toho více činiti nebudeme, musíme se zavázati a slíbiti. Mámť já tu jistě naději v P. Bohu a v s. dědici našem Vojtěchovi, jestli že to učiníme, ty všecky věci, kterýchž máte žádost, že se nám povedú šťastně.« Lidu pak tomu Ceskému zdála sú se slova biskupova býti posměšná, za- opavše uši křičali a vběhše do kostela, oltáře veli- kého, v kterémž bylo tělo s. biskupa, lámati počali. A tu hned božskú mocí poraženi a zmámeni, že sú všickni padli na zemi, a tu jako za tři hodiny bez smysla ležali. Tu pak Božským smilováním povstali a biskupa (pokáním hnuti súce), aby jim puost uložil a za ně se P. Bohu modlil, žádali. Kníže i biskup, také i lid všecken, tři dni sú za- chovali puost, toliko maličko chleba jeden každý okusil a napil se vody. Třetí pak noci s. Vojtěch ukázal se v vidění biskupovi Severovi, a řka: »Pověz knížeti a jeho rytířům, že otec nebeský dá vám, zač prosíte, jest- liže P. Bohu, čehož ste se na křtu odříkali, za- chovati slibovali, zachováte.« To když ráno ozná- mil biskup knížeti a raddám jeho, hned všedše do kostela P. Marie před oltářem a hrobem s. Vojtěcha sú se všickni rozprostřeli a tak se P. Bohu dlúho modlili. I povstav kníže mluvil Česká ne- ústupnost. = odřekněme se.
Strana 272
272 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1039. k lidu: »Chceteliž vajstupky vaše napraviti, a od zlých přestati skutkuov?« A oni vzkřikli všickni s pláčem: »Napraviti hotovi sme všecko, cožkoli otcové naší i my proti P. Bohu a s. muži tomuto sme zuořivě činili a ode všech zlých skutkův chceme a slibujeme za nás i za naše budúcí pře- stati.« Manželství Čechové držeti slíbili. Tehdy kníže vztáhl svú ruku a položil na hrob, řka k lidu: »Zdvihniž každý z vás k P. Bohu svú pravú ruku a vztěhni dva prsty a po- slúchajte všickni mých řečí, kterýchž chci abyšte vaší věrau potvrdili. Toto jest mé veliké a první vám z vuole Božské přikázaní a ustanovení, abyšte vaše manželské spojení, kteréž ste až do této chvíle měli a držali nevěstčím zpuosobem aneb jako nerozumná hovada — již držali vedlé ustanovení Božího a řádu církve s., bez rozvodu a rozvozování, jeden každý až do smrti, tak aby jeden muž měl jednu manželku a jedna žena též jednoho přidržala se muže a jinému se nikterakž nepřiměšovala a muž též aby dosti na své měl. Pakli by se kto z nich tak nezachoval, buď kte- réhožkoli pohlaví, vedlé obyčeje země naší a práva duchovního i světského ať jest metlami umrskán a v věčnú službu do Uher prodán a od- tuď aby žádnými penězi se nemohl vykúpiti, ani do své země České se směl navrátiti, proto aby
272 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1039. k lidu: »Chceteliž vajstupky vaše napraviti, a od zlých přestati skutkuov?« A oni vzkřikli všickni s pláčem: »Napraviti hotovi sme všecko, cožkoli otcové naší i my proti P. Bohu a s. muži tomuto sme zuořivě činili a ode všech zlých skutkův chceme a slibujeme za nás i za naše budúcí pře- stati.« Manželství Čechové držeti slíbili. Tehdy kníže vztáhl svú ruku a položil na hrob, řka k lidu: »Zdvihniž každý z vás k P. Bohu svú pravú ruku a vztěhni dva prsty a po- slúchajte všickni mých řečí, kterýchž chci abyšte vaší věrau potvrdili. Toto jest mé veliké a první vám z vuole Božské přikázaní a ustanovení, abyšte vaše manželské spojení, kteréž ste až do této chvíle měli a držali nevěstčím zpuosobem aneb jako nerozumná hovada — již držali vedlé ustanovení Božího a řádu církve s., bez rozvodu a rozvozování, jeden každý až do smrti, tak aby jeden muž měl jednu manželku a jedna žena též jednoho přidržala se muže a jinému se nikterakž nepřiměšovala a muž též aby dosti na své měl. Pakli by se kto z nich tak nezachoval, buď kte- réhožkoli pohlaví, vedlé obyčeje země naší a práva duchovního i světského ať jest metlami umrskán a v věčnú službu do Uher prodán a od- tuď aby žádnými penězi se nemohl vykúpiti, ani do své země České se směl navrátiti, proto aby
Strana 273
ZAKONY BRETISLAVOVY. 273 jeho nešlechetností jiné ovce v stádě Kristově se nekazily a nezprašivěly.« A Severus biskup řekl: »Kto by jinák učinil, budiž v kladbě.« Řekl kníže: »Tauž pokutau ať sau pokutovány panny i vdovy, kteréž by stavu svého nezacho- valy; poněvadž mají svobodu se vdávati, pročiž smějí nešlechetnost páchati, plod hanebně udu- šovati a jiné při tom provozovati neřády? Jestli že by pak žaloval muž na manželku neb manželka na manžela, že s ní nemilostivě a nemanželsky nakládá, ať sú jim dány losy, a na kohož los padne, že jest vinen, ať tauž pokutu nese.« Biskup řekl: »Staň se tak.« »Kto by bil otce svého, buď tělesného buď duchovního, aneb svú matku, kteráž jeho uro- dila, ať jest to knížeti oznámeno, takový aby byl jat, ukován, potom z země vyveden a v věčnau robotu prodán.« Biskup řekl: »Staň se tak.« Řekl kníže: »Krčmy, jenž sú kořen zlých věcí a zápal všech nešlechetností, ješto odtuď vycházejí laupežové, vraždy, mordové, cizoložství i jiné mnohé nepravosti, kto by je stavěl a na ně naklá- dal, v nich šeňkoval, ten nákladník a krčmář aby vzat byl jako přestupník tohoto ustanovení a aby byl oholen a uprostřed ryňku k slaupu přivá- zán a od biřice mrskán, až do ošklivosti. Statek jeho jemu ovšem vzat nebude do knížecí poklad- Pokuta na panny a na vdovy. Pokuta na krčmy a na ožralce. 1151 Kronika H. 18
ZAKONY BRETISLAVOVY. 273 jeho nešlechetností jiné ovce v stádě Kristově se nekazily a nezprašivěly.« A Severus biskup řekl: »Kto by jinák učinil, budiž v kladbě.« Řekl kníže: »Tauž pokutau ať sau pokutovány panny i vdovy, kteréž by stavu svého nezacho- valy; poněvadž mají svobodu se vdávati, pročiž smějí nešlechetnost páchati, plod hanebně udu- šovati a jiné při tom provozovati neřády? Jestli že by pak žaloval muž na manželku neb manželka na manžela, že s ní nemilostivě a nemanželsky nakládá, ať sú jim dány losy, a na kohož los padne, že jest vinen, ať tauž pokutu nese.« Biskup řekl: »Staň se tak.« »Kto by bil otce svého, buď tělesného buď duchovního, aneb svú matku, kteráž jeho uro- dila, ať jest to knížeti oznámeno, takový aby byl jat, ukován, potom z země vyveden a v věčnau robotu prodán.« Biskup řekl: »Staň se tak.« Řekl kníže: »Krčmy, jenž sú kořen zlých věcí a zápal všech nešlechetností, ješto odtuď vycházejí laupežové, vraždy, mordové, cizoložství i jiné mnohé nepravosti, kto by je stavěl a na ně naklá- dal, v nich šeňkoval, ten nákladník a krčmář aby vzat byl jako přestupník tohoto ustanovení a aby byl oholen a uprostřed ryňku k slaupu přivá- zán a od biřice mrskán, až do ošklivosti. Statek jeho jemu ovšem vzat nebude do knížecí poklad- Pokuta na panny a na vdovy. Pokuta na krčmy a na ožralce. 1151 Kronika H. 18
Strana 274
274 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1039. Trhové v neděli aby ne- bývali. nice, toliko nápoj ten, kterýž jest šeňkoval, na zemi vylit bude, proto aby se žádný dobrý tím ohyzdným nápojem (pije jej) nepoškvrnil. Pitelé jestliže by v krčmě nalezeni byli, aby byli vzati do vězení a odtuď aby žádný nevyšel, až by prve jeden každý, do pokladnice knížecí tři sta peněz položil.« Biskup řekl: »Což kníže ustanovuje, toho má moc potvrzuje.« Ještě kníže řekl: »Trhové v neděli s. a v den sváteční v České zemi aby nebajvali, přikazujeme a zapovídáme; jestli že by pak kdo v neděli a neb v den sváteční nětco prodával, to jemu vzato buď do komory biskupovy, kuoň, kráva i všecko jiné, a do knížecí pokladnice nad to ten trhoděj tři sta peněz aby dal. Toto také ustanovujeme: Kdož by koli své mrtvé na poli neb v lese pohřeboval, alcipřištovi, ať dá vola za vinu a do knížecí pokladnice 300 pe- něz; ale na krchově na místě posvátném, tak jakž milý s. Vojtěch rozkázal, aby se pohřebovali. Neb tyto jsú věci jistě, kteréž má v nenávisti P. Bůh, pro něž je častokrát náš milý biskup tento s. Vojtěch své opauštěl ovce a k jiným se obracel národuom. Těch abychom více nečinili, slibujem = archipresbyter, arcijáhen; asi jako náš vikář.
274 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1039. Trhové v neděli aby ne- bývali. nice, toliko nápoj ten, kterýž jest šeňkoval, na zemi vylit bude, proto aby se žádný dobrý tím ohyzdným nápojem (pije jej) nepoškvrnil. Pitelé jestliže by v krčmě nalezeni byli, aby byli vzati do vězení a odtuď aby žádný nevyšel, až by prve jeden každý, do pokladnice knížecí tři sta peněz položil.« Biskup řekl: »Což kníže ustanovuje, toho má moc potvrzuje.« Ještě kníže řekl: »Trhové v neděli s. a v den sváteční v České zemi aby nebajvali, přikazujeme a zapovídáme; jestli že by pak kdo v neděli a neb v den sváteční nětco prodával, to jemu vzato buď do komory biskupovy, kuoň, kráva i všecko jiné, a do knížecí pokladnice nad to ten trhoděj tři sta peněz aby dal. Toto také ustanovujeme: Kdož by koli své mrtvé na poli neb v lese pohřeboval, alcipřištovi, ať dá vola za vinu a do knížecí pokladnice 300 pe- něz; ale na krchově na místě posvátném, tak jakž milý s. Vojtěch rozkázal, aby se pohřebovali. Neb tyto jsú věci jistě, kteréž má v nenávisti P. Bůh, pro něž je častokrát náš milý biskup tento s. Vojtěch své opauštěl ovce a k jiným se obracel národuom. Těch abychom více nečinili, slibujem = archipresbyter, arcijáhen; asi jako náš vikář.
Strana 275
VYZDVIŽENÍ TĚLA SV. VOJTÉCHA. Zl5 za nás všecky přítomné i za naše budaucí a toho naší i vaší a vás všech věrau potvrzujeme.« Tu ihned kníže a biskup vzavše kladivo a požehnavše oltáře ve jmeno S. Trojice a kněží tu stojíce, i jiné osoby duchovní, sedm žalmuov ka- jících říkali, a kníže pomalu lámal pod oltář, až se toho drahého dobral pokladu. A když hrob ote- vřeli, všickni kdož v kostele byli, velmi krásnau a chutnau vuoní jsú naplněni, tak jako by syti byli, na pokrmy tělesné zapomněli a mnozí ne- mocní, kteříž tu mezi ními byli, byli jsú uzdra- veni. Tehdy kníže a biskup a někteří znameni- tější pohleděli tam, aby viděli svatého Božího, i uzřeli jsau tvář jeho tak zdravau a krásnau, jako by dnes s. mši P. Bohu slaužil, též i tělo bez příškvrny. Biskup začal »Te deum laudamus« a lid obecný zpíval »Hospodine, pomiluj ný« a hla- sové jích tak zvučeli, jakoby se o nebesa obrá- želi. I položili jsú tělo svaté na oltáři a kníže za- plakav i řekl: »O Kristuov mučedlníče, blaho- slavený Vojtěše, kterýž až do této chvíle nás svau milostí milostivě jsi zpravoval, ještě tauž milostí na nás vzhlédni a nám hříšným milostiv buď a na svú stolici biskupskú kostela Pražského nám ovšem, hříšným sebe milostivě donesti dopusť, za to prosíme; neb jsme všickni té naděje, že = velmi, zcela.
VYZDVIŽENÍ TĚLA SV. VOJTÉCHA. Zl5 za nás všecky přítomné i za naše budaucí a toho naší i vaší a vás všech věrau potvrzujeme.« Tu ihned kníže a biskup vzavše kladivo a požehnavše oltáře ve jmeno S. Trojice a kněží tu stojíce, i jiné osoby duchovní, sedm žalmuov ka- jících říkali, a kníže pomalu lámal pod oltář, až se toho drahého dobral pokladu. A když hrob ote- vřeli, všickni kdož v kostele byli, velmi krásnau a chutnau vuoní jsú naplněni, tak jako by syti byli, na pokrmy tělesné zapomněli a mnozí ne- mocní, kteříž tu mezi ními byli, byli jsú uzdra- veni. Tehdy kníže a biskup a někteří znameni- tější pohleděli tam, aby viděli svatého Božího, i uzřeli jsau tvář jeho tak zdravau a krásnau, jako by dnes s. mši P. Bohu slaužil, též i tělo bez příškvrny. Biskup začal »Te deum laudamus« a lid obecný zpíval »Hospodine, pomiluj ný« a hla- sové jích tak zvučeli, jakoby se o nebesa obrá- želi. I položili jsú tělo svaté na oltáři a kníže za- plakav i řekl: »O Kristuov mučedlníče, blaho- slavený Vojtěše, kterýž až do této chvíle nás svau milostí milostivě jsi zpravoval, ještě tauž milostí na nás vzhlédni a nám hříšným milostiv buď a na svú stolici biskupskú kostela Pražského nám ovšem, hříšným sebe milostivě donesti dopusť, za to prosíme; neb jsme všickni té naděje, že = velmi, zcela.
Strana 276
276 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1039. před P. Bohem my i naši budúcí tebe milostivého a užitečného přímluvci míti budeme.« A biskup řekl: »Amen, dajž to P. Bůh.« (Přenesení sv. Vojtěcha.) Tělo s. Gaudencia. Procesí slavná do Prahy. Vzali jsú také i tělo s. Gaudencia, kterýž byl někdy biskupem, téhož kostela Gníznenského a v témž kostele pochován. Byla sú také těla ss. pěti bratruov v témž městě, ale v jiném kostele položena, tu jsú také vyzdvižena. Když jsú pak již šťastně a vesele s takovými slavnými věcmi do Čech přijeli, u jednoho potoka, jenž Rokytnice slove, nedaleko od Prahy se položili. Nazajtří ráno, to jest u vigiljí s. Bartoloměje, kněží, žáci i všecken lid proti ním jsú z Prahy vyšli a je mi- lostivě, a velmi poctivě vítali. A obrátivše se, šli jsú zase napřed s korúhvemi a za ními žáci zpí- vajíce. A opět za ními kněží v drahých oděvích kostelních, svíce veliké hořící nesúce. Za ními pak kníže Břetislav, biskup Severus a kněžna abatyše od s. Jiří a Prokop, opat Sázavský, ne- súce tělo s. Vojtěcha. A za ními čtyři preláti, ne- súce tělo s. Gaudencia. Za nimi Helinandus opat Ostrovský, a Miroslav, opat Břevňovský, a Kli- ment, opat Skalský, a jiní vyžší kněží, nesúce těla ss. pěti bratrův./ Potom výborných a silných / 115v = s láskou.
276 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1039. před P. Bohem my i naši budúcí tebe milostivého a užitečného přímluvci míti budeme.« A biskup řekl: »Amen, dajž to P. Bůh.« (Přenesení sv. Vojtěcha.) Tělo s. Gaudencia. Procesí slavná do Prahy. Vzali jsú také i tělo s. Gaudencia, kterýž byl někdy biskupem, téhož kostela Gníznenského a v témž kostele pochován. Byla sú také těla ss. pěti bratruov v témž městě, ale v jiném kostele položena, tu jsú také vyzdvižena. Když jsú pak již šťastně a vesele s takovými slavnými věcmi do Čech přijeli, u jednoho potoka, jenž Rokytnice slove, nedaleko od Prahy se položili. Nazajtří ráno, to jest u vigiljí s. Bartoloměje, kněží, žáci i všecken lid proti ním jsú z Prahy vyšli a je mi- lostivě, a velmi poctivě vítali. A obrátivše se, šli jsú zase napřed s korúhvemi a za ními žáci zpí- vajíce. A opět za ními kněží v drahých oděvích kostelních, svíce veliké hořící nesúce. Za ními pak kníže Břetislav, biskup Severus a kněžna abatyše od s. Jiří a Prokop, opat Sázavský, ne- súce tělo s. Vojtěcha. A za ními čtyři preláti, ne- súce tělo s. Gaudencia. Za nimi Helinandus opat Ostrovský, a Miroslav, opat Břevňovský, a Kli- ment, opat Skalský, a jiní vyžší kněží, nesúce těla ss. pěti bratrův./ Potom výborných a silných / 115v = s láskou.
Strana 277
VÍTÉZNY NAVRAT CECHU DO PRAHY. 277 dvanácte mužuov kněží, kteříž nesli obraz zlatý Božího umučení, neb jej byl dal král Polský první Boleslav tak veliký z holého zlatta udělati, kterýmžto zlattem mohl se po třikrát převážiti. Za ními opět byly neseny tři tabule veliké, kteréž byly z samého zlatta udělány, z níchžto jedna byla najvětší, pět loket vzdýlí a desíti pědí z šíří, velmi krásně drahým kamením ozdobena, a bylo na ní na straně napsáno: »Tři sta liber zlatta váží tabule tato.« Za ním pak lid všecken Praž- ský, zpívajíce »Hospodine, pomiluj ný«. Opět za ními vezli sto vozuov zvonův. Za ními potom bezčíslný počet lidu znamenitého, ani mají všickni řetězy svázané ruce a pauty železnými okovaná hrdla. Mezi kterýmižto (tak jakž Pol- ská ukazuje kronyka) nemalý počet byl i kněží. Jistě ten den všem Čechuom jest paměti hodný, jenž jest dvadcátý a třetí měsíce srpna. Ty věci když se tak od P. Boha pořádně a šťastně vedly, některý nešlechetník klevetivý do Říma ku papeži jel a to, co se stalo, jemu pořádně vypravoval i nad to přidal, kterak by Břetislav kníže a biskup Severus ustanovení otcův svatých přerušili a hajbali svátostmi bez jeho povolení a vědomí; a jestliže by papež to mlčením pominul, jiní též o to že by se pokaušeli a svátostmi bez povolení papežova hajbali a je, kam by se jím líbilo, přenášeli i brali a tak že by řád křesťanský Břetislav obžalován před pape- žem pro svátosti.
VÍTÉZNY NAVRAT CECHU DO PRAHY. 277 dvanácte mužuov kněží, kteříž nesli obraz zlatý Božího umučení, neb jej byl dal král Polský první Boleslav tak veliký z holého zlatta udělati, kterýmžto zlattem mohl se po třikrát převážiti. Za ními opět byly neseny tři tabule veliké, kteréž byly z samého zlatta udělány, z níchžto jedna byla najvětší, pět loket vzdýlí a desíti pědí z šíří, velmi krásně drahým kamením ozdobena, a bylo na ní na straně napsáno: »Tři sta liber zlatta váží tabule tato.« Za ním pak lid všecken Praž- ský, zpívajíce »Hospodine, pomiluj ný«. Opět za ními vezli sto vozuov zvonův. Za ními potom bezčíslný počet lidu znamenitého, ani mají všickni řetězy svázané ruce a pauty železnými okovaná hrdla. Mezi kterýmižto (tak jakž Pol- ská ukazuje kronyka) nemalý počet byl i kněží. Jistě ten den všem Čechuom jest paměti hodný, jenž jest dvadcátý a třetí měsíce srpna. Ty věci když se tak od P. Boha pořádně a šťastně vedly, některý nešlechetník klevetivý do Říma ku papeži jel a to, co se stalo, jemu pořádně vypravoval i nad to přidal, kterak by Břetislav kníže a biskup Severus ustanovení otcův svatých přerušili a hajbali svátostmi bez jeho povolení a vědomí; a jestliže by papež to mlčením pominul, jiní též o to že by se pokaušeli a svátostmi bez povolení papežova hajbali a je, kam by se jím líbilo, přenášeli i brali a tak že by řád křesťanský Břetislav obžalován před pape- žem pro svátosti.
Strana 278
278 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1039. Výmluva Čechuov před papežem. se lehčil a poslušenství papeži jako najvyžšímu biskupu zahynulo. To uslyšavše otec s. Bene- diktus, jenž byl toho jména IX., též i jeho kardi- nálové, arcibiskupové a biskupové, spolu se o to sešli a vedlé obyčeje svého se poradivše, práva a zřízení křesťanská ohledovali, písma sv. čísti ká- zali a je rozvažovali s velikú pilností. Kníže Český a biskup Pražský, ač tu nebyli, všetečností od ních byli obtěžováni.. Někteří z ních radili, aby kníže svého duostojenství za tři léta, zbaven byl a biskupu také aby do času služba Boží zastavena byla. Jiní pak, aby kníže věčně pro ten účinek důstojenství knížetského byl zbaven a biskup až do smrti v klášteře aby byl mnichem a tu aby za ten hřích pokání činil. V tom poslové od knížete Českého a od bi- skupa i ode všeho lidu do Říma přijeli, majíce listy mocné, aby jích věci před papežem slovy i dary jednali. Kterýmž když byl dán čas k mlu- vení před papežem a přísedícími kardinály i přede vším zborem, takto jemu své poselství jednali a mluvili: »Víry křesťanské a stolice Apo- štolské najsvětější zprávce a otcové v knihách ži- vota zapsaní, kterýmž od P. Boha puojčena jest moc súditi, i slitovati se, slitujte se nad těmi, jenž se zjevně vyznávají, odpusťte pokání činícím = viněni. — 2 = po tři léta. — Tisk studiti.
278 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1039. Výmluva Čechuov před papežem. se lehčil a poslušenství papeži jako najvyžšímu biskupu zahynulo. To uslyšavše otec s. Bene- diktus, jenž byl toho jména IX., též i jeho kardi- nálové, arcibiskupové a biskupové, spolu se o to sešli a vedlé obyčeje svého se poradivše, práva a zřízení křesťanská ohledovali, písma sv. čísti ká- zali a je rozvažovali s velikú pilností. Kníže Český a biskup Pražský, ač tu nebyli, všetečností od ních byli obtěžováni.. Někteří z ních radili, aby kníže svého duostojenství za tři léta, zbaven byl a biskupu také aby do času služba Boží zastavena byla. Jiní pak, aby kníže věčně pro ten účinek důstojenství knížetského byl zbaven a biskup až do smrti v klášteře aby byl mnichem a tu aby za ten hřích pokání činil. V tom poslové od knížete Českého a od bi- skupa i ode všeho lidu do Říma přijeli, majíce listy mocné, aby jích věci před papežem slovy i dary jednali. Kterýmž když byl dán čas k mlu- vení před papežem a přísedícími kardinály i přede vším zborem, takto jemu své poselství jednali a mluvili: »Víry křesťanské a stolice Apo- štolské najsvětější zprávce a otcové v knihách ži- vota zapsaní, kterýmž od P. Boha puojčena jest moc súditi, i slitovati se, slitujte se nad těmi, jenž se zjevně vyznávají, odpusťte pokání činícím = viněni. — 2 = po tři léta. — Tisk studiti.
Strana 279
ŽALOBA NA ČECHY U PAPEŽE. 279 a za milost žádajícím nám, neb známe se, že neslušnau věc sme učinili proti ustanovení a právu. Ale račte znáti, že tak z dalekých krajin tak v krátkém času, v té svaté potřebě k Vašemu duostojenství nemohli sme učiniti poselství. Pro- tož to, což kolivěk jsme učinili, račte jistě věděti, o sv. otcové, že ne z všetečnosti, ani Vaších duo- stojenství z potupy, ale pro veliký užitek křesťan- ského náboženství a jistě dobrým úmyslem to sme učinili. Ač snad někdy i dobrý úmysl při- chází v hřích, o najsvětější otcové, vedlé Vašeho, rozsauzení hotovi jsme napraviti, kterakž nám koli rozkázati ráčíte.« K tomu papež krátkými slovy řekl: »Milo- stivý jest P. Buoh, milostiváť jest stolice Appo- štolská lidem těm, jenž se zlých vyznávají účiň- kuov a jích litují.« Tu hned poslové Čeští, nízko se uklonivše, odešli jsau do hospody a hned jím skrze posla toho dne oznámeno a rozkázáno, aby se nazajtří před saudem zase postavili. Tu oni hned té noci šedše do domu jednoho každého kar- dinála, jích chytrost jsau penězi porušili a spra- vedlnost zlattem potlačili, kaupili za peníze mi- lost a saudný nález zlehčili dary. / Nazajtří pak ráno papež a kardinálové v saudném místě se poradili a Ceského knížete 1161 = opovážlivost. — 2 Tisk wasse.
ŽALOBA NA ČECHY U PAPEŽE. 279 a za milost žádajícím nám, neb známe se, že neslušnau věc sme učinili proti ustanovení a právu. Ale račte znáti, že tak z dalekých krajin tak v krátkém času, v té svaté potřebě k Vašemu duostojenství nemohli sme učiniti poselství. Pro- tož to, což kolivěk jsme učinili, račte jistě věděti, o sv. otcové, že ne z všetečnosti, ani Vaších duo- stojenství z potupy, ale pro veliký užitek křesťan- ského náboženství a jistě dobrým úmyslem to sme učinili. Ač snad někdy i dobrý úmysl při- chází v hřích, o najsvětější otcové, vedlé Vašeho, rozsauzení hotovi jsme napraviti, kterakž nám koli rozkázati ráčíte.« K tomu papež krátkými slovy řekl: »Milo- stivý jest P. Buoh, milostiváť jest stolice Appo- štolská lidem těm, jenž se zlých vyznávají účiň- kuov a jích litují.« Tu hned poslové Čeští, nízko se uklonivše, odešli jsau do hospody a hned jím skrze posla toho dne oznámeno a rozkázáno, aby se nazajtří před saudem zase postavili. Tu oni hned té noci šedše do domu jednoho každého kar- dinála, jích chytrost jsau penězi porušili a spra- vedlnost zlattem potlačili, kaupili za peníze mi- lost a saudný nález zlehčili dary. / Nazajtří pak ráno papež a kardinálové v saudném místě se poradili a Ceského knížete 1161 = opovážlivost. — 2 Tisk wasse.
Strana 280
280 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1039. Nález papežský Čechuom. i biskupa i toho všeho lidu účinek, také i slova posluov rozvažovali a po dlúhé chvíli dáno jest posluom vstaupení. Tu odevřev usta svá papež vážnými slovy mluvil a povlovnú řečí k ním slova tato: »Všetečným zajisté lidem a neváž- ným neřádní a neslušní i nemilostiví skutkové jích a účinkové nemálo mají váženi býti a přísná pomsta má nad ními býti učiněna. Ale těm, jenž se v tom uznávají, toho litujíce pokání žádají, my milostivau raddu dáti povinni jsme. Velikýť jest jistě hřích cizí věci bráti a větší křesťany netoliko lúpiti, ale i jímati a svázané jako hovada prodávati a to všecko (jakž nám skrze jisté posly oznámeno) vy jste v Polště páchali. Nad to pak poněvadž žádnému bez našeho zvláštního povo- lení a dopuštění i vědomí není slušné těla sv. s místa na místo přenášeti, ani jimi hýbati, tak jakž práva naše to všecko v sobě obšírnějí zaví- rají, tak kdož by to koli z všetečnosti učinil, aby mečem kladby byl pokutován. Ale poněvadž vy pravíte, že ste to ne z všetečnosti, ale z nevědomí práv naších a pokuty na to vydané neznajíce a dobrým úmyslem, z milosti, té, kteruož jste měli k dědici vašemu a někdy k biskupu s. Vojtěchu, učinili, však proto nikoli se to státi bez vědomí našeho nemělo. Rozkazujeme i přikazujeme a 1 = pomalý, vlídný. — = z lásky.
280 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1039. Nález papežský Čechuom. i biskupa i toho všeho lidu účinek, také i slova posluov rozvažovali a po dlúhé chvíli dáno jest posluom vstaupení. Tu odevřev usta svá papež vážnými slovy mluvil a povlovnú řečí k ním slova tato: »Všetečným zajisté lidem a neváž- ným neřádní a neslušní i nemilostiví skutkové jích a účinkové nemálo mají váženi býti a přísná pomsta má nad ními býti učiněna. Ale těm, jenž se v tom uznávají, toho litujíce pokání žádají, my milostivau raddu dáti povinni jsme. Velikýť jest jistě hřích cizí věci bráti a větší křesťany netoliko lúpiti, ale i jímati a svázané jako hovada prodávati a to všecko (jakž nám skrze jisté posly oznámeno) vy jste v Polště páchali. Nad to pak poněvadž žádnému bez našeho zvláštního povo- lení a dopuštění i vědomí není slušné těla sv. s místa na místo přenášeti, ani jimi hýbati, tak jakž práva naše to všecko v sobě obšírnějí zaví- rají, tak kdož by to koli z všetečnosti učinil, aby mečem kladby byl pokutován. Ale poněvadž vy pravíte, že ste to ne z všetečnosti, ale z nevědomí práv naších a pokuty na to vydané neznajíce a dobrým úmyslem, z milosti, té, kteruož jste měli k dědici vašemu a někdy k biskupu s. Vojtěchu, učinili, však proto nikoli se to státi bez vědomí našeho nemělo. Rozkazujeme i přikazujeme a 1 = pomalý, vlídný. — = z lásky.
Strana 281
SOUD S ČECHY V ŘÍMĚ. 281 poraučíme za takový účinek knížeti vašemu a biskupu kostel někde v slušném místě poctivý aby postavili, milostmi a poctivostmi jej dostatečně opatříce rozšířili a ohradili, osobami duchovními, proboštem, děkanem a kanovníky i zpěváky k rozmnožení chvály Boží aby osadili, vedlé oby- čeje a řádu, tak aby tu chvála P. Bohu našemu a služba Boží za živé i za mrtvé dála se až na věky, aby tudy z milosti jeho sv. vám vaše vina byla od- puštěna.« Z té milosti poděkovavše, a vzavše poctivě odpuštění, poslové s veselím se do Čech navrátili, vuoli a rozkaz Otce s. knížeti a biskupu oznámili. A oni přijavše to vděčně, hned kostel veliký a nákladný ve jméno s. Vácslava knížete a mučedlníka, tu kdež trpěl, v Starém Boleslavi založiti a dokonati i nadati rozkázali. Jakož pak do dnešního dne to se světle ukazuje. Kostel v Starém Boleslavi. (O králi Kazimírovi.) R. t. také když jsau Čechové,tak hanebně zlau- pivše Polskau zemi, ven vyjeli a do Čech se obrá- tili, hned bez meškání od východu slunce Ja- roslav, vajvoda Ruský, do Polsky mocně vtrhl a při pomezí Mazoveckém velikú škodu ohněm a laupežem činil a zajav jako bez počtu lidu obo- jího pohlaví, do Rusi svobodně se (ano jemu žádný nebránil) navrátil. Palatinové a vládyky Rusové hubili Polskú zemi.
SOUD S ČECHY V ŘÍMĚ. 281 poraučíme za takový účinek knížeti vašemu a biskupu kostel někde v slušném místě poctivý aby postavili, milostmi a poctivostmi jej dostatečně opatříce rozšířili a ohradili, osobami duchovními, proboštem, děkanem a kanovníky i zpěváky k rozmnožení chvály Boží aby osadili, vedlé oby- čeje a řádu, tak aby tu chvála P. Bohu našemu a služba Boží za živé i za mrtvé dála se až na věky, aby tudy z milosti jeho sv. vám vaše vina byla od- puštěna.« Z té milosti poděkovavše, a vzavše poctivě odpuštění, poslové s veselím se do Čech navrátili, vuoli a rozkaz Otce s. knížeti a biskupu oznámili. A oni přijavše to vděčně, hned kostel veliký a nákladný ve jméno s. Vácslava knížete a mučedlníka, tu kdež trpěl, v Starém Boleslavi založiti a dokonati i nadati rozkázali. Jakož pak do dnešního dne to se světle ukazuje. Kostel v Starém Boleslavi. (O králi Kazimírovi.) R. t. také když jsau Čechové,tak hanebně zlau- pivše Polskau zemi, ven vyjeli a do Čech se obrá- tili, hned bez meškání od východu slunce Ja- roslav, vajvoda Ruský, do Polsky mocně vtrhl a při pomezí Mazoveckém velikú škodu ohněm a laupežem činil a zajav jako bez počtu lidu obo- jího pohlaví, do Rusi svobodně se (ano jemu žádný nebránil) navrátil. Palatinové a vládyky Rusové hubili Polskú zemi.
Strana 282
282 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1039. Král Polský mnichem učiněn. / 116v toho království Polského, znamenavše, že pokoje míti nebudau, leč král jích Kazimír do království svého navrácen bude, snesše se o to, poslali posly své po krajinách Německých, aby se na krále ptali. Kteříž když přijeli do Brunšvigku, královnu Rychzu, manželku někdy Měčislavovu a matku Kazimírovu, tu jsú nalezli, kteráž jím oznámila, aby nadarmo nepracovali a krále Kazimíra ne- hledali, že již opustiv duostojenství královské, v klášteře Klunyacenském učiněn jest mnichem. Páni vyslaní poslové, neobrátivše se na řeč Rychzy královny, do Klunyaku se obrátili a tu dožádali se na opatovi, jenž slaul Odilio, aby s bratrem Kazimírem mohli promluviti. A uhlé- davše krále svého v mnichovské kukle, s pláčem se jeho chopili prosíce, aby svého lidu neopauštěl, ale navrátil se do svého království. Kterýž od- vrátiv se od ních, nikoli toho nechtěl učiniti. Oni pak přistúpivše před opata velikými a ustavičnými prosbami plačivě, prosili, pravíce, že jest lépe, aby on z kláštera vyšel a svuoj slib zrušil, nežli by lid ten Polský všecek zahynul. / Opat rozváživ prosby i příčiny, poslal do Říma rychle k Benediktovi, najvyžšímu biskupu, od něho raddy žádaje. Papež pováživ slov jeho 1 Snad m. plačtivě.
282 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1039. Král Polský mnichem učiněn. / 116v toho království Polského, znamenavše, že pokoje míti nebudau, leč král jích Kazimír do království svého navrácen bude, snesše se o to, poslali posly své po krajinách Německých, aby se na krále ptali. Kteříž když přijeli do Brunšvigku, královnu Rychzu, manželku někdy Měčislavovu a matku Kazimírovu, tu jsú nalezli, kteráž jím oznámila, aby nadarmo nepracovali a krále Kazimíra ne- hledali, že již opustiv duostojenství královské, v klášteře Klunyacenském učiněn jest mnichem. Páni vyslaní poslové, neobrátivše se na řeč Rychzy královny, do Klunyaku se obrátili a tu dožádali se na opatovi, jenž slaul Odilio, aby s bratrem Kazimírem mohli promluviti. A uhlé- davše krále svého v mnichovské kukle, s pláčem se jeho chopili prosíce, aby svého lidu neopauštěl, ale navrátil se do svého království. Kterýž od- vrátiv se od ních, nikoli toho nechtěl učiniti. Oni pak přistúpivše před opata velikými a ustavičnými prosbami plačivě, prosili, pravíce, že jest lépe, aby on z kláštera vyšel a svuoj slib zrušil, nežli by lid ten Polský všecek zahynul. / Opat rozváživ prosby i příčiny, poslal do Říma rychle k Benediktovi, najvyžšímu biskupu, od něho raddy žádaje. Papež pováživ slov jeho 1 Snad m. plačtivě.
Strana 283
O KAZIMÍRU, KRÁLI POLSKÉM. 283 napsaných, dal k tomu povolení, aby Kazimír byl propuštěn a do svého království aby se navrátil. Tu opět mnicha svého již oblečeného, kterýž měl v řádu kněžském třetí svěcení, mocí Božskau a najvyžšího biskupa z toho závazku a z té kápě i z toho posvěcení rozvázal a propustil. Páni po- slové Polští, pojavše Kazimíra, již ne mnicha, ale krále svého, rychle s ním do Brunšvigku k jeho mateři pospíšili. Kteráž tajně jeho namluvila, aby do Polsky nikoli nejezdil, ale on, poněvadž jest z té příčiny z kláštera vyšel, že jinák nesmí a nemuož učiniti, pravil. Někteří pak páni a rytíř- stvo z těch krajin Německých jej jsú slavně až do toho hanebně zlaupeného a spáleného králov- ství Polského provodili. Kterýž málo pobyv v Krakově, pojav některé své věrné, obrátil se zase do Německých zemí, ptaje se po císaři, kte- réhož nalezl na Ostrově s. Sviperta. Tu přistúpiv osobně, velikú a širokú činil žalobu na Břetislava, kníže Českého, proto že jest mu jeho zemi pohubil a zlaupil beze vší příčiny, při tom žádaje jeho císařské milosti, aby jeho ráčil litovati, opovídaje se také, že se chce nad Břetislavem pomstíti a císař jako pán jeho milostivý aby ráčil býti jemu proti témuž Břetislavovi pomocníkem. Císař vyslyšav žalobu i žádost, slíbil to učiniti a nad to přidal, že chce toho Břetislava skrotiti. Žaloba krále Polského na Břetislava.
O KAZIMÍRU, KRÁLI POLSKÉM. 283 napsaných, dal k tomu povolení, aby Kazimír byl propuštěn a do svého království aby se navrátil. Tu opět mnicha svého již oblečeného, kterýž měl v řádu kněžském třetí svěcení, mocí Božskau a najvyžšího biskupa z toho závazku a z té kápě i z toho posvěcení rozvázal a propustil. Páni po- slové Polští, pojavše Kazimíra, již ne mnicha, ale krále svého, rychle s ním do Brunšvigku k jeho mateři pospíšili. Kteráž tajně jeho namluvila, aby do Polsky nikoli nejezdil, ale on, poněvadž jest z té příčiny z kláštera vyšel, že jinák nesmí a nemuož učiniti, pravil. Někteří pak páni a rytíř- stvo z těch krajin Německých jej jsú slavně až do toho hanebně zlaupeného a spáleného králov- ství Polského provodili. Kterýž málo pobyv v Krakově, pojav některé své věrné, obrátil se zase do Německých zemí, ptaje se po císaři, kte- réhož nalezl na Ostrově s. Sviperta. Tu přistúpiv osobně, velikú a širokú činil žalobu na Břetislava, kníže Českého, proto že jest mu jeho zemi pohubil a zlaupil beze vší příčiny, při tom žádaje jeho císařské milosti, aby jeho ráčil litovati, opovídaje se také, že se chce nad Břetislavem pomstíti a císař jako pán jeho milostivý aby ráčil býti jemu proti témuž Břetislavovi pomocníkem. Císař vyslyšav žalobu i žádost, slíbil to učiniti a nad to přidal, že chce toho Břetislava skrotiti. Žaloba krále Polského na Břetislava.
Strana 284
284 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1040. (Válka s Němci.) Vršovci poslali k císaři. Císař Jindřich poslal do Čech. L. 1040. Jindřich císař zprávu maje od krále Polského i od jiných, že Břetislav kníže s svými Čechy tak hanebně pohubil a zlaupil království Polské a odtud že jest odnesl veliké zlatté a stří- brné i jiné poklady a ty že jest do své země uvezl a nad to že s velikau a neobyčejnau pajchou vjel do města svého Prahy, učiniv slavnau procesí, tak napodobně, jako někdy Julius Císař, do Říma vje po vítězství, umínil jest on Jindřich jemu Břeti- slavovi všecko to mocí pobrati. Vršovští ti do- mácí a úhlavní knížete svého nepřátelé, jakž o té žalobě, kteráž se dála na Břetislava před císařem, uslyšeli, hned rychle sšedše se u Drahauše, syna někdy Kochanova v Sytolibi,, nedaleko od Launy, tu společně uradivše se poslali z sebe dva, totiž Rohovína Drašovského a Vyšeslava Bržvan- skéhos k císaři do Ajchštetu. Kteříž pozdravivše císaře jemu o té příhodě, která se v Polště stala, mnoho vypravovali a mluvili, že by toho, co jest tam pobráno, více stokrát bylo, než to, co jest v pravdě do Prahy přivezeno. Císař žádostiv jsa zlatta a stříbra, poslal posly své do Čech k Bře- tislavovi a ke všemu lidu Českému, aby to všecko, což jest v Polště vzato a do Čech přivezeno a přineseno, jemu v jednom měsíci posláno a dáno (R. 1040) = Jul. Caesar. — 2 = Citoliby. — = Břvanského.
284 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1040. (Válka s Němci.) Vršovci poslali k císaři. Císař Jindřich poslal do Čech. L. 1040. Jindřich císař zprávu maje od krále Polského i od jiných, že Břetislav kníže s svými Čechy tak hanebně pohubil a zlaupil království Polské a odtud že jest odnesl veliké zlatté a stří- brné i jiné poklady a ty že jest do své země uvezl a nad to že s velikau a neobyčejnau pajchou vjel do města svého Prahy, učiniv slavnau procesí, tak napodobně, jako někdy Julius Císař, do Říma vje po vítězství, umínil jest on Jindřich jemu Břeti- slavovi všecko to mocí pobrati. Vršovští ti do- mácí a úhlavní knížete svého nepřátelé, jakž o té žalobě, kteráž se dála na Břetislava před císařem, uslyšeli, hned rychle sšedše se u Drahauše, syna někdy Kochanova v Sytolibi,, nedaleko od Launy, tu společně uradivše se poslali z sebe dva, totiž Rohovína Drašovského a Vyšeslava Bržvan- skéhos k císaři do Ajchštetu. Kteříž pozdravivše císaře jemu o té příhodě, která se v Polště stala, mnoho vypravovali a mluvili, že by toho, co jest tam pobráno, více stokrát bylo, než to, co jest v pravdě do Prahy přivezeno. Císař žádostiv jsa zlatta a stříbra, poslal posly své do Čech k Bře- tislavovi a ke všemu lidu Českému, aby to všecko, což jest v Polště vzato a do Čech přivezeno a přineseno, jemu v jednom měsíci posláno a dáno (R. 1040) = Jul. Caesar. — 2 = Citoliby. — = Břvanského.
Strana 285
CÍSAR ŽADA POLSKOU KORIST Z CECH. 285 bylo. Pakli by toho neučinili, že on chce toho všeho mocí dobýti a jích statkuov všech se zmoc- niti. Čechové vyslyšavše posly císařské a s kní- žetem svým v raddu všedše, dali jsau tuto odpo- věd: »Císař Jindřich J. Mt. o tom má dobrau vědomost, že kníže a pán náš i my vždycky jsme jemu i předkuom jeho všelikterakú poctivost a poddanost činili a v ničemž jsme se neprotivili. Protož vidí se pánu a knížeti našemu i nám všem od JMtiCís. k nám býti toto zbytečné poselství, poněvadž jsme od toho času, jakž nám někdy Karel císař, toho jména III., jenž slaul Širokaj, za dnuov Bořivoje, knížete našeho a prvního kře- sťana, plat z této země uložil, tak abychom jemu i císařuom budúcím [dávali] na znamení přiznání a poddanosti sto a dvadcet voluov výborných a 500 hřiven peněz stříbrných (hřivna mínce naší aby platila 200 peněz) obecně berných dávali a platili, tu summu předkuom jeho platili jsme též i jemu na každý rok a platiti chcme bez od- poru i jeho budúcím./ Pakli by JMtCská nás mimo ten obyčej a nad to obtěžovati chtěl, kníže a pán náš pověděti jemu rozkázal a my též to od nás ode všech pravíme, umříti radějí hotovi sme, než nám neobyčejné dáti na se uložiti břemeno.« Poslové vyslyšavše Českú odpověd, odjeli a navrátivše se do Bavor, všecko to pořádně císaři (co jsú dali Čechové i s svým knížetem za odpo- Čechové dali odpověd posluom císařovým. Čech ové plat platili císaři. / 1171
CÍSAR ŽADA POLSKOU KORIST Z CECH. 285 bylo. Pakli by toho neučinili, že on chce toho všeho mocí dobýti a jích statkuov všech se zmoc- niti. Čechové vyslyšavše posly císařské a s kní- žetem svým v raddu všedše, dali jsau tuto odpo- věd: »Císař Jindřich J. Mt. o tom má dobrau vědomost, že kníže a pán náš i my vždycky jsme jemu i předkuom jeho všelikterakú poctivost a poddanost činili a v ničemž jsme se neprotivili. Protož vidí se pánu a knížeti našemu i nám všem od JMtiCís. k nám býti toto zbytečné poselství, poněvadž jsme od toho času, jakž nám někdy Karel císař, toho jména III., jenž slaul Širokaj, za dnuov Bořivoje, knížete našeho a prvního kře- sťana, plat z této země uložil, tak abychom jemu i císařuom budúcím [dávali] na znamení přiznání a poddanosti sto a dvadcet voluov výborných a 500 hřiven peněz stříbrných (hřivna mínce naší aby platila 200 peněz) obecně berných dávali a platili, tu summu předkuom jeho platili jsme též i jemu na každý rok a platiti chcme bez od- poru i jeho budúcím./ Pakli by JMtCská nás mimo ten obyčej a nad to obtěžovati chtěl, kníže a pán náš pověděti jemu rozkázal a my též to od nás ode všech pravíme, umříti radějí hotovi sme, než nám neobyčejné dáti na se uložiti břemeno.« Poslové vyslyšavše Českú odpověd, odjeli a navrátivše se do Bavor, všecko to pořádně císaři (co jsú dali Čechové i s svým knížetem za odpo- Čechové dali odpověd posluom císařovým. Čech ové plat platili císaři. / 1171
Strana 286
280 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1040. věd) oznámili. Z toho se velmi rozhněval a hned nazajtří jiné do Čech vypravil posly, aby tomu Břetislavovi i všem Čechům pověděli: »Že se právy žádnými, ani prvními ustanoveními ne- zpravují císařové, ale oni, císařové, práva usta- novují a rozšiřují. Karel Široký učinil, což se jemu líbilo, a my také, což se nám zdá, učiníme, hned, co chcme míti, neučiniteli.« Poslové když mluviti přestali, Čechové sšedše se okolo knížete svého, uradili se a týmž poslům dali odpověd, že císaři, pánu svému vrchnímu, chtí rádi všeli- kteraké poslušenství zachovati a za to J. Mti prosí, aby nebyli od něho k nemožné věci pota- hováni. Poslové odpověděli: »Učiňte tak, jakž pra- víte, a dajte zlatto a stříbro, kteréž ste v Polště pobrali, tím najvíce vuoli pána našeho císaře vy- plníte. Neučiníteli toho, což on míti chce, hned vám J. Mt. chce poslati a ukázati, kolik má štítuov malovaných. A co muož učiniti moc císařská s svými rytíři, to hned poznáte.« Břetislav k té řeči sám svými usty dal tuto odpověd: »Poně- vadž se císaři Jindřichovi chce tak velmi Pol- ského zlatta a pravíte, že by jeho chtěl na mně dobýti s svými rytíři, nemáť on tolik rytířuov aby nemohli býti v Čechách pohřbeni. Kunrád předek jeho byl s velikými haufy Němcuov při- jel na mú i všech Čechuov záhubu do této země:
280 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1040. věd) oznámili. Z toho se velmi rozhněval a hned nazajtří jiné do Čech vypravil posly, aby tomu Břetislavovi i všem Čechům pověděli: »Že se právy žádnými, ani prvními ustanoveními ne- zpravují císařové, ale oni, císařové, práva usta- novují a rozšiřují. Karel Široký učinil, což se jemu líbilo, a my také, což se nám zdá, učiníme, hned, co chcme míti, neučiniteli.« Poslové když mluviti přestali, Čechové sšedše se okolo knížete svého, uradili se a týmž poslům dali odpověd, že císaři, pánu svému vrchnímu, chtí rádi všeli- kteraké poslušenství zachovati a za to J. Mti prosí, aby nebyli od něho k nemožné věci pota- hováni. Poslové odpověděli: »Učiňte tak, jakž pra- víte, a dajte zlatto a stříbro, kteréž ste v Polště pobrali, tím najvíce vuoli pána našeho císaře vy- plníte. Neučiníteli toho, což on míti chce, hned vám J. Mt. chce poslati a ukázati, kolik má štítuov malovaných. A co muož učiniti moc císařská s svými rytíři, to hned poznáte.« Břetislav k té řeči sám svými usty dal tuto odpověd: »Poně- vadž se císaři Jindřichovi chce tak velmi Pol- ského zlatta a pravíte, že by jeho chtěl na mně dobýti s svými rytíři, nemáť on tolik rytířuov aby nemohli býti v Čechách pohřbeni. Kunrád předek jeho byl s velikými haufy Němcuov při- jel na mú i všech Čechuov záhubu do této země:
Strana 287
ODPOVÉD CECHU CISARI. 287 a by nebylo mé ženy, byl by zde všech svých (s kterýmiž přitáhl) rytířuov i svého života ne- chal. Pověztež jemu, ať v svých zemích s svými rytíři zůstane a mne s mými Čechy v této zemi při pokoji nechá, že jeho za to prosím. Pakli by mne s mými chtěl zahubiti, musili bychom se to- mu bezpráví brániti.« Poslové vzavše dary poctivé od knížete, k ci- saři se navrátili, všecko to jemu, co jím dáno v Čechách za odpověd, pořád vypravujíce. Císař posly a tu knížete Českého i všech Čechuov od- pověd vyslyšav, hned nazajtří listy své po kraji- nách Německých rozeslal a v brzkém času mno- ho shromaždil lidu bojovného a vypravil se s ní- mi do Bavor až k horám Českým. A druhý hauf lidu poslal do Čech od Srbuovi. A Saský kníže, jménem Helikardus, s třetím haufem od Míšně ponuknutím císařským též mnoho vedl lidu. Oznámeno jest skrze posly věrné Břetislavovi knížeti, že císař sám osobně s velikými haufy Němcuov položil se u potoka, kterémuž Němcí říkají Regen, a Čechové Rezen. Tu hned bez meškání kníže Břetislav, ty noviny slyše, lid Český na rychlost shromaždil a pojav pány a ry- tíře znamenitější, táhl s ním k Domažlicuom a Císař Jindřich vtrhl do Čech. 1 Totiž Lužických.. — Tisk Rogen omylem.
ODPOVÉD CECHU CISARI. 287 a by nebylo mé ženy, byl by zde všech svých (s kterýmiž přitáhl) rytířuov i svého života ne- chal. Pověztež jemu, ať v svých zemích s svými rytíři zůstane a mne s mými Čechy v této zemi při pokoji nechá, že jeho za to prosím. Pakli by mne s mými chtěl zahubiti, musili bychom se to- mu bezpráví brániti.« Poslové vzavše dary poctivé od knížete, k ci- saři se navrátili, všecko to jemu, co jím dáno v Čechách za odpověd, pořád vypravujíce. Císař posly a tu knížete Českého i všech Čechuov od- pověd vyslyšav, hned nazajtří listy své po kraji- nách Německých rozeslal a v brzkém času mno- ho shromaždil lidu bojovného a vypravil se s ní- mi do Bavor až k horám Českým. A druhý hauf lidu poslal do Čech od Srbuovi. A Saský kníže, jménem Helikardus, s třetím haufem od Míšně ponuknutím císařským též mnoho vedl lidu. Oznámeno jest skrze posly věrné Břetislavovi knížeti, že císař sám osobně s velikými haufy Němcuov položil se u potoka, kterémuž Němcí říkají Regen, a Čechové Rezen. Tu hned bez meškání kníže Břetislav, ty noviny slyše, lid Český na rychlost shromaždil a pojav pány a ry- tíře znamenitější, táhl s ním k Domažlicuom a Císař Jindřich vtrhl do Čech. 1 Totiž Lužických.. — Tisk Rogen omylem.
Strana 288
288 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1040. Prkoš Bilinský. / 117V položil se s ními pod Lesemi. V tom přišly jsú noviny a jistá zpráva, že by Helikardus, kníže Saský, s velikými haufy vtrhl do Ceské země a to rozkázaním císařovým, že chce ohněm a že- lezem tu zemi popleniti. Břetislav jako muž opatrný, povolav Prkoše Bilinského, jenž byl z vládyk najznamenitější a nad jiné bohatý, jemu rozkázal, aby pojma lid z krajiny Litoměřické, s tím knížetem se statečně potkal a ité krajiny, do kteréž jest vtrhl, plundro- vati nedal a jej jakž bude moci, aby vyhnal z Če- ské země. A řka jemu: »Já pak když se navrá- tím, tobě to dobře zaplatím, kraje Žateckého tobě udělím a tvú znamenitě rozšířím Bilinskú kra- jinu a nad jiné tebe obohatím.« Kterýž slova kní- žete svého vděčně přijav, slíbil to učiniti. A hned obrátiv se zase od Domažlic, sebral lid okolo Bí- liny a Litoměřic, ale však knížeti Helikardovi v Čechách škodu činícímu neodpíral. Břetislav hned po odjezdu Prkošově nazajtří u Ronova, jinak Ronšperku, se s svými Čechy po- ložil. Lid ten pak všecken, kterýž byl v té krajině Domažlické, zběhli sú se k knížeti svému, Něm- cův se obávajíce./ Kníže vybrav z ních pět set mužuov silnějších, jenž byli v těch horách dobře svědomi, poslal je, jím rozkázav, aby všecky ce- 1 T. j. Bavorský les, nyní Šumava.
288 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1040. Prkoš Bilinský. / 117V položil se s ními pod Lesemi. V tom přišly jsú noviny a jistá zpráva, že by Helikardus, kníže Saský, s velikými haufy vtrhl do Ceské země a to rozkázaním císařovým, že chce ohněm a že- lezem tu zemi popleniti. Břetislav jako muž opatrný, povolav Prkoše Bilinského, jenž byl z vládyk najznamenitější a nad jiné bohatý, jemu rozkázal, aby pojma lid z krajiny Litoměřické, s tím knížetem se statečně potkal a ité krajiny, do kteréž jest vtrhl, plundro- vati nedal a jej jakž bude moci, aby vyhnal z Če- ské země. A řka jemu: »Já pak když se navrá- tím, tobě to dobře zaplatím, kraje Žateckého tobě udělím a tvú znamenitě rozšířím Bilinskú kra- jinu a nad jiné tebe obohatím.« Kterýž slova kní- žete svého vděčně přijav, slíbil to učiniti. A hned obrátiv se zase od Domažlic, sebral lid okolo Bí- liny a Litoměřic, ale však knížeti Helikardovi v Čechách škodu činícímu neodpíral. Břetislav hned po odjezdu Prkošově nazajtří u Ronova, jinak Ronšperku, se s svými Čechy po- ložil. Lid ten pak všecken, kterýž byl v té krajině Domažlické, zběhli sú se k knížeti svému, Něm- cův se obávajíce./ Kníže vybrav z ních pět set mužuov silnějších, jenž byli v těch horách dobře svědomi, poslal je, jím rozkázav, aby všecky ce- 1 T. j. Bavorský les, nyní Šumava.
Strana 289
POCHOD NEMCU ŠUMAVOU DO CECH. 289 sty, ty kteréž jdau z Bavor do Čech a zvláště od Řezna a od Šontalu, zasekali, dřevo, na dřevo porážejíc aby srovnali, tak aby žádný jízdný ani pěší tudy nemohl proniknúti. S strany pak dru- hé, od Čech, také kázal za sebau veliké záseky zdělati. V tom jemu někteří Čechové znamenitější velmi za zlé měli, pravíce: »Milostivý kníže, ne- dobře si to kázal učiniti, a to proto, poněvadž se slyší, že Němcuov těch síla veliká na nás táhne. Nebudeme-li my jích moci přemoci, kudy chceš zase ujíti?« Kterýmžto kníže hněvivě odpověděl »Což vás již budau Němci (dřív než je uzříte) strašiti? Kteříž máte ženská srdce, ale hned utí- kajte, a kteří jste mně i svému národu věrní, po- hleďte a rozvažte, že nemáme mečuov lípových, ani lučišť borových. Toť musí ten Německý císař brzo poznati, co umí muoj meč, to já uhlédám dnes, mlékoli či krev z toho císaře poteče. A tak abyšte jistě věděli, že jsem to proto kázal učiniti, neb se braňte, neb se dajte zbiti,.« Císař také s své strany hnul se s vojskem svým mimo hrad, kterýž slove Kambergk; a po- stavila jsau se vojska císařova na jedné vysoké hoře, jenž jest mezi Českau a Bavorskau zemí, a tu na té planí kázal císař rozestříti své vor- Kníže se kázal od Čech zasekati. strom. — Ve vyprávění zbyly některé verše z Da- limila. Kronika. II. 19
POCHOD NEMCU ŠUMAVOU DO CECH. 289 sty, ty kteréž jdau z Bavor do Čech a zvláště od Řezna a od Šontalu, zasekali, dřevo, na dřevo porážejíc aby srovnali, tak aby žádný jízdný ani pěší tudy nemohl proniknúti. S strany pak dru- hé, od Čech, také kázal za sebau veliké záseky zdělati. V tom jemu někteří Čechové znamenitější velmi za zlé měli, pravíce: »Milostivý kníže, ne- dobře si to kázal učiniti, a to proto, poněvadž se slyší, že Němcuov těch síla veliká na nás táhne. Nebudeme-li my jích moci přemoci, kudy chceš zase ujíti?« Kterýmžto kníže hněvivě odpověděl »Což vás již budau Němci (dřív než je uzříte) strašiti? Kteříž máte ženská srdce, ale hned utí- kajte, a kteří jste mně i svému národu věrní, po- hleďte a rozvažte, že nemáme mečuov lípových, ani lučišť borových. Toť musí ten Německý císař brzo poznati, co umí muoj meč, to já uhlédám dnes, mlékoli či krev z toho císaře poteče. A tak abyšte jistě věděli, že jsem to proto kázal učiniti, neb se braňte, neb se dajte zbiti,.« Císař také s své strany hnul se s vojskem svým mimo hrad, kterýž slove Kambergk; a po- stavila jsau se vojska císařova na jedné vysoké hoře, jenž jest mezi Českau a Bavorskau zemí, a tu na té planí kázal císař rozestříti své vor- Kníže se kázal od Čech zasekati. strom. — Ve vyprávění zbyly některé verše z Da- limila. Kronika. II. 19
Strana 290
290 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1040. Císař Čechům hrozil. lice. A jakž poznal, že Čechové cesty v lesích zasekali, velmi nadmíru se rozhněval a pomlčav málo, třikrát se pěstí a články v hlavu udeřil, a řka: »Byť pak netoliko tyto záseky, ale i zdi okolo sebe udělali vyšší než tito lesové, a věže v ních do oblakuov, to jest, jako by postavili síti před ptáky, kteří mají křídla. Neb jistě nic není tak vysokého v Čechách, čehož by nemohli dosáhnúti Němci, ani tak pevného, čehož by nedobyli sami Bavoří. Byť pak pod nebesa vlezli, nic bídným Čechuom nespomuož.« To když pověděl, hned kázal prolomiti záseky a sám napřed jda, vstaupil až na najvyžší místo té hory a pohleděv do Čech, obrátil se k svým a řka: »Co sem nyní opatřil mýma očima, nic mého není a dnes všecko mé bude.« Po malé chvíli pak, posadiv se na trénohé stolici i řekl k okolo sebe přístojícím knížatuom, hrabatuom, panuom i ji- ným rytířuom: »Zprávu mám jistú, že v tomto údolí bídný lid Český se tají jako myši v svých daupatech.« (Ale zlá zpráva dána byla císaři, neb jsau Čechové byli v jiném údolí.) Tehdy jed- noho každého císař pojmenovav zejména, najprv knížata, hrabata, pány a rytíře, i jiné znameni- tější a statečnější, rozkázal jím pěšky jíti k bitvě a řka: »Nebudeť vám s nimi práce, slibujiť já vám dnes vítězství, neb jistě vím, že utekú před vámi strachem súce poraženi a snésti nemohúce
290 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1040. Císař Čechům hrozil. lice. A jakž poznal, že Čechové cesty v lesích zasekali, velmi nadmíru se rozhněval a pomlčav málo, třikrát se pěstí a články v hlavu udeřil, a řka: »Byť pak netoliko tyto záseky, ale i zdi okolo sebe udělali vyšší než tito lesové, a věže v ních do oblakuov, to jest, jako by postavili síti před ptáky, kteří mají křídla. Neb jistě nic není tak vysokého v Čechách, čehož by nemohli dosáhnúti Němci, ani tak pevného, čehož by nedobyli sami Bavoří. Byť pak pod nebesa vlezli, nic bídným Čechuom nespomuož.« To když pověděl, hned kázal prolomiti záseky a sám napřed jda, vstaupil až na najvyžší místo té hory a pohleděv do Čech, obrátil se k svým a řka: »Co sem nyní opatřil mýma očima, nic mého není a dnes všecko mé bude.« Po malé chvíli pak, posadiv se na trénohé stolici i řekl k okolo sebe přístojícím knížatuom, hrabatuom, panuom i ji- ným rytířuom: »Zprávu mám jistú, že v tomto údolí bídný lid Český se tají jako myši v svých daupatech.« (Ale zlá zpráva dána byla císaři, neb jsau Čechové byli v jiném údolí.) Tehdy jed- noho každého císař pojmenovav zejména, najprv knížata, hrabata, pány a rytíře, i jiné znameni- tější a statečnější, rozkázal jím pěšky jíti k bitvě a řka: »Nebudeť vám s nimi práce, slibujiť já vám dnes vítězství, neb jistě vím, že utekú před vámi strachem súce poraženi a snésti nemohúce
Strana 291
UTOK NEMCU NA CECHY. 291 hřmotu odění vašeho a blesku, kterýž se obráží na zbroji vaší od slunce. Jdětež, moji milí lvové, a lapajte lesní zvířata! Běžte, moji milí vlcí, roz- razte stáda strašlivých, ovcí, lette milí sokolové, a zlapajte bázlivé holubice! A žádný z vás nic ne- jez, až oskubete všecko peří jejich a rozdělíte laupeže a kořisti, kteréž sú vám přinesli!« Toť hned k rozkázaní císařovu valé se odění haufové, napřed knížata, margkrabové a rytíři v bojích zvyklí, tak jako by se led valil s té hory doluov, a blesk slunečný od zbroje až dříví, osvě- coval. Sstaupivše až do údolé, žádného sú ne- nalezli a vždy tím dále huští, lesové před ními byli tak, že se těžce mohli protlačiti. Přední tak sú byli velmi ustalia, že by se byli rádi zase, vrá- tili, ale (jakž obyčej v boji) zadní lehčejší, ne tak odění, je před sebú tlačili, tak že sú bezděčně, móžte neb nemóžte, na druhú horu jíti musili, až je opět do druhého údolé vtlačili. Tu již jsúce horkem a žížní přemoženi a nad míru umdleni, zastaviti se nemohúce, štíty a pancíře i zbroje po- mítalis, někteří pak stáli, na dříví se zpodpíra- jíce, jiní jako špalkové ležali, neb sú z nich byli někteří rozkošné krve zrození a v rozkoších vy- chovaní, jako knížata a hrabata i jiní panští sy- = bázlivých. — = stromoví. — = umdleli. — = zpět. — odhazovali. — “ = hustší.
UTOK NEMCU NA CECHY. 291 hřmotu odění vašeho a blesku, kterýž se obráží na zbroji vaší od slunce. Jdětež, moji milí lvové, a lapajte lesní zvířata! Běžte, moji milí vlcí, roz- razte stáda strašlivých, ovcí, lette milí sokolové, a zlapajte bázlivé holubice! A žádný z vás nic ne- jez, až oskubete všecko peří jejich a rozdělíte laupeže a kořisti, kteréž sú vám přinesli!« Toť hned k rozkázaní císařovu valé se odění haufové, napřed knížata, margkrabové a rytíři v bojích zvyklí, tak jako by se led valil s té hory doluov, a blesk slunečný od zbroje až dříví, osvě- coval. Sstaupivše až do údolé, žádného sú ne- nalezli a vždy tím dále huští, lesové před ními byli tak, že se těžce mohli protlačiti. Přední tak sú byli velmi ustalia, že by se byli rádi zase, vrá- tili, ale (jakž obyčej v boji) zadní lehčejší, ne tak odění, je před sebú tlačili, tak že sú bezděčně, móžte neb nemóžte, na druhú horu jíti musili, až je opět do druhého údolé vtlačili. Tu již jsúce horkem a žížní přemoženi a nad míru umdleni, zastaviti se nemohúce, štíty a pancíře i zbroje po- mítalis, někteří pak stáli, na dříví se zpodpíra- jíce, jiní jako špalkové ležali, neb sú z nich byli někteří rozkošné krve zrození a v rozkoších vy- chovaní, jako knížata a hrabata i jiní panští sy- = bázlivých. — = stromoví. — = umdleli. — = zpět. — odhazovali. — “ = hustší.
Strana 292
292 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1040. / 118r Bitva Čechů s Němci. nové, někteří tlustí a zádušiví, jako hrabě z Ba- den, a jiní žížniví, a pěšky bojovati zvyklosti ne- majíce, zastavivše se pak všickni se rozhosti/li,, pára z jich těl až nad lesy se kauřila. To Čechové znamenavše, hned se upokojili a po malu šikovali,. A když uznali, že nepřátelé jich tak sú umdleni, znamenavše se jeden každý znamením kříže s., pomalu se k nim přibližovali a zmužilost i smě- lost dávala jim sestra Štěstí, jménem Bellona. Uhlédavše čas příhodný, na ubezpečené se nepřá- tely tak hřmotně obořili, že někteří Němci ustá- ním a strachem jsúce poraženi, ani od země ne- vstali, až je Čechové zmordovali. Taková ukrutná tu bitva byla, kteráž od desátý až do jedenmez- cítmé4 hodiny trvala. Tu byl veliký třeskot od me- čuov a ještě větší od cepův a řemdihův, který- miž Čechové silně na Německú zbroj bili, bubnové Čeští ustavičně hřměli. Tu sú Chodové s svými sekyrami ukázali svú statečnost. Císař stoje před svým stanem, dobré očekával noviny a nemálo se divil, že jeho rytíři, tepúce Čechy, takovú a tak dlúhú práci mají. Když sú pak již jako všickni císařští bojovníci tu na placu; a v těch lesích zuostali, kteří pak ještě málo čerstvější byli, na = svlékli, pohodlí si učinili. —2 Zde v orig. týž obrá- zek jako na l. 22 v díle I. — 3 únavou. — 4 Asi od 6. hod. ranní do 5 hod. odpol. podle našeho počtu. — = bojiště.
292 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1040. / 118r Bitva Čechů s Němci. nové, někteří tlustí a zádušiví, jako hrabě z Ba- den, a jiní žížniví, a pěšky bojovati zvyklosti ne- majíce, zastavivše se pak všickni se rozhosti/li,, pára z jich těl až nad lesy se kauřila. To Čechové znamenavše, hned se upokojili a po malu šikovali,. A když uznali, že nepřátelé jich tak sú umdleni, znamenavše se jeden každý znamením kříže s., pomalu se k nim přibližovali a zmužilost i smě- lost dávala jim sestra Štěstí, jménem Bellona. Uhlédavše čas příhodný, na ubezpečené se nepřá- tely tak hřmotně obořili, že někteří Němci ustá- ním a strachem jsúce poraženi, ani od země ne- vstali, až je Čechové zmordovali. Taková ukrutná tu bitva byla, kteráž od desátý až do jedenmez- cítmé4 hodiny trvala. Tu byl veliký třeskot od me- čuov a ještě větší od cepův a řemdihův, který- miž Čechové silně na Německú zbroj bili, bubnové Čeští ustavičně hřměli. Tu sú Chodové s svými sekyrami ukázali svú statečnost. Císař stoje před svým stanem, dobré očekával noviny a nemálo se divil, že jeho rytíři, tepúce Čechy, takovú a tak dlúhú práci mají. Když sú pak již jako všickni císařští bojovníci tu na placu; a v těch lesích zuostali, kteří pak ještě málo čerstvější byli, na = svlékli, pohodlí si učinili. —2 Zde v orig. týž obrá- zek jako na l. 22 v díle I. — 3 únavou. — 4 Asi od 6. hod. ranní do 5 hod. odpol. podle našeho počtu. — = bojiště.
Strana 293
VELIKÁ PORÁŽKA NĚMCU. 293 utíkaní se oddali a Čechové je až právě k císa- řovu stanu honili a kteréhožkoli dostihli, mla- dého ani starého nechtěli živiti. Tu příhodu od neslýchaného neštěstí poznav císař, velmi se ulekl a sám svú rukú dosáh svého (kterýž tu byl osedlaný) koně, do střimenu, vstaupiv a puol pravé nohy přes kuoň přeloživ, hřívy se drže, hned v slabinu bodl, pospichaje k Bavorům se obrátil a s malým počtem se navrátil. A již byl na Polské zlatto zapomněl. A by, tu jeho kuoň v stanu tak na hotově nebyl, byl by jistě Jindřich císař ten den do pekla uhodil.3 Zůstal jest tu Břetislav až do druhého dne na tom místě s svými Čechy. Nazajtří pak ráno roz- kázal zbroje s zbitých těl sebrati a hluboké vy- kopati jámy a těla mrtvá poctivě pohřebiti. A všecko zlatto i stříbro i jiné kořisti všecky ká- zal mezi své věrné bojovníky věrně a právě na rovný díl rozděliti a sám nic jiného nevzal, než prsten zlattý s diamantem, kterýž byl sňat s ruky a s prstu knížete Markomira z Woserburgkhu. O jak jest tu byl boj velmi ukrutný a neoby- čejná porážka! Neb knížat a pánův znamenitých mnozí sú tu padli a zhynuli rodové, tak jich mnoho a tak znamenitých tu zuostalo, že o tom psáti není slušné. Císař z Čech utíkal. / 118v 1 = třmen. — 2 = kdyby. — 3 = trefil.
VELIKÁ PORÁŽKA NĚMCU. 293 utíkaní se oddali a Čechové je až právě k císa- řovu stanu honili a kteréhožkoli dostihli, mla- dého ani starého nechtěli živiti. Tu příhodu od neslýchaného neštěstí poznav císař, velmi se ulekl a sám svú rukú dosáh svého (kterýž tu byl osedlaný) koně, do střimenu, vstaupiv a puol pravé nohy přes kuoň přeloživ, hřívy se drže, hned v slabinu bodl, pospichaje k Bavorům se obrátil a s malým počtem se navrátil. A již byl na Polské zlatto zapomněl. A by, tu jeho kuoň v stanu tak na hotově nebyl, byl by jistě Jindřich císař ten den do pekla uhodil.3 Zůstal jest tu Břetislav až do druhého dne na tom místě s svými Čechy. Nazajtří pak ráno roz- kázal zbroje s zbitých těl sebrati a hluboké vy- kopati jámy a těla mrtvá poctivě pohřebiti. A všecko zlatto i stříbro i jiné kořisti všecky ká- zal mezi své věrné bojovníky věrně a právě na rovný díl rozděliti a sám nic jiného nevzal, než prsten zlattý s diamantem, kterýž byl sňat s ruky a s prstu knížete Markomira z Woserburgkhu. O jak jest tu byl boj velmi ukrutný a neoby- čejná porážka! Neb knížat a pánův znamenitých mnozí sú tu padli a zhynuli rodové, tak jich mnoho a tak znamenitých tu zuostalo, že o tom psáti není slušné. Císař z Čech utíkal. / 118v 1 = třmen. — 2 = kdyby. — 3 = trefil.
Strana 294
294 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1040. Poslové knížete Saského. T. č. předstúpili sú před kníže Břetislava muží polesní, kteříž sú záseky dělali, milosti od něho žádajíce. Břetislav jako pán milostivý, hned jest ty lidi osvobodil a na budúcí věčné časy je svobodné svými listy učinil, tak aby oni i jich budúcí žádnému žádným platem povinni nebyli, toliko aby lesuov a hor pilni byli, jestli že by kdy chtěli Němci do České země vtrhnúti nepřátelsky, aby oni záseky dělali. A ti lidé až do dnešního dne slovu Chodové, od toho aby po lesích chodili a od nepřátel opatrovali. Po takovým vítězství Břetislav navrátil se do Prahy a na Vyšehrad a tu jemu povědino, kterak Bléz, hajtman lidu císařova, toho kterýž od Srbské krajiny byl vtrhl do Čech a sstrhl se s lidem Míšenským, kterýž přivedl Helikardus, kníže Saský, též na záhubu Břetislavovu i všeho lidu Ceského ... a ty obě vojska že sú velikú činily v Čechách škodu a na ten čas že ještě společně leží u mostu, kterýž slove Gněvini, při řece Bí- lině. V tom přijeli sú poslové od knížete Mí- šenského a Saského na Vyšehrad k Břetislavovi. kteréž on poctivě přivítal, a oni poklonivše se, i mluvili tato slova: »Ctný kníže a vítěziteli nad císařem, kníže a pán náš, Helikardus, kníže Saský a Míšenský, toto tobě kázal pověděti. Vím, Chodové vysazeni. 1 Tisk Gnewin, z Kosmy. Nyní Most.
294 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1040. Poslové knížete Saského. T. č. předstúpili sú před kníže Břetislava muží polesní, kteříž sú záseky dělali, milosti od něho žádajíce. Břetislav jako pán milostivý, hned jest ty lidi osvobodil a na budúcí věčné časy je svobodné svými listy učinil, tak aby oni i jich budúcí žádnému žádným platem povinni nebyli, toliko aby lesuov a hor pilni byli, jestli že by kdy chtěli Němci do České země vtrhnúti nepřátelsky, aby oni záseky dělali. A ti lidé až do dnešního dne slovu Chodové, od toho aby po lesích chodili a od nepřátel opatrovali. Po takovým vítězství Břetislav navrátil se do Prahy a na Vyšehrad a tu jemu povědino, kterak Bléz, hajtman lidu císařova, toho kterýž od Srbské krajiny byl vtrhl do Čech a sstrhl se s lidem Míšenským, kterýž přivedl Helikardus, kníže Saský, též na záhubu Břetislavovu i všeho lidu Ceského ... a ty obě vojska že sú velikú činily v Čechách škodu a na ten čas že ještě společně leží u mostu, kterýž slove Gněvini, při řece Bí- lině. V tom přijeli sú poslové od knížete Mí- šenského a Saského na Vyšehrad k Břetislavovi. kteréž on poctivě přivítal, a oni poklonivše se, i mluvili tato slova: »Ctný kníže a vítěziteli nad císařem, kníže a pán náš, Helikardus, kníže Saský a Míšenský, toto tobě kázal pověděti. Vím, Chodové vysazeni. 1 Tisk Gnewin, z Kosmy. Nyní Most.
Strana 295
O CHODECH. POSELSTVÍ HELIKARDOVO. 295 že se z vítězství raduješ, ale on jako tvuoj přítel tebe žádá: Nevyvyšuj se, neb císař (jakž znáš že jest pán mocný a lidu, kdyžkoli chce, muož míti sto tisíc) měv lítost nad tebú a nad tvú zemí, v malém počtu vtrhl do Čech, jako chtě tebe pře- strašiti. Protož pán náš, Helikardus kníže, tobě radí, poddaj a pokoř se pánu svému císaři, neb si jeho velice popudil k hněvu. A jestliže se tobě zdá, pán náš kníže mezi císařem a tebú bude smiřcí, ač jestli že jeho žádati chceš. Pakli by se s ním skrze přátely nechtěl smluviti, dada je- mu zlatto a stříbro, kteréž od tebe míti žádá, tím jej ukrotíš. Pakli by i toho učiniti nechtěl, jistě věz, že (by) brzo hněv jeho nad sebú učili. Pro- tož cožkoli chceš učiniti, to aby pánu našemu skrze nás bez meškání oznámil.« Vyslyšav po- selství Břetislav, velmi se hněvem zapálil a chy- tiv se za svuoj meč řekl: »Pověztež tomu svému Helikardovi, ať on Sasicům svým raddí, ale ne mně. Jestližeť mi z mé země do třetího dne ne- vyjede, přísahám skrze stolici Českého knížet- ství, že tímto mečem jemu svú vlastní rukau hlavu setnu a k jeho řiti ji přiložím.« Poslové z odpovědi nepoděkovavše, s paláce Vyšehrad- ského pospíšili. To když bylo od nich Helikar- = pocítil.
O CHODECH. POSELSTVÍ HELIKARDOVO. 295 že se z vítězství raduješ, ale on jako tvuoj přítel tebe žádá: Nevyvyšuj se, neb císař (jakž znáš že jest pán mocný a lidu, kdyžkoli chce, muož míti sto tisíc) měv lítost nad tebú a nad tvú zemí, v malém počtu vtrhl do Čech, jako chtě tebe pře- strašiti. Protož pán náš, Helikardus kníže, tobě radí, poddaj a pokoř se pánu svému císaři, neb si jeho velice popudil k hněvu. A jestliže se tobě zdá, pán náš kníže mezi císařem a tebú bude smiřcí, ač jestli že jeho žádati chceš. Pakli by se s ním skrze přátely nechtěl smluviti, dada je- mu zlatto a stříbro, kteréž od tebe míti žádá, tím jej ukrotíš. Pakli by i toho učiniti nechtěl, jistě věz, že (by) brzo hněv jeho nad sebú učili. Pro- tož cožkoli chceš učiniti, to aby pánu našemu skrze nás bez meškání oznámil.« Vyslyšav po- selství Břetislav, velmi se hněvem zapálil a chy- tiv se za svuoj meč řekl: »Pověztež tomu svému Helikardovi, ať on Sasicům svým raddí, ale ne mně. Jestližeť mi z mé země do třetího dne ne- vyjede, přísahám skrze stolici Českého knížet- ství, že tímto mečem jemu svú vlastní rukau hlavu setnu a k jeho řiti ji přiložím.« Poslové z odpovědi nepoděkovavše, s paláce Vyšehrad- ského pospíšili. To když bylo od nich Helikar- = pocítil.
Strana 296
ZO V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1041. Prkoš ne- věrný konec života vzal. Král Polský Kazimír korunován. (R. 1041) dovi povědíno, hned bez meškání k Míšni se obrátil a třetího dne nedočkal. L. 1041. Břetislav nedlúhý čas v Praze pobyv, do kraje Žateckého se obrátil, aby ohledal, jakú Helikardus, kníže Saské, škodu v Čechách uči- nil. A když byl v té krajině, povědíno jemu, že pán Prkoš Bílinský od Helikarda mnoho peněz vzal proto, aby jemu při tom plundrování. České země překážky nečinil a protož pán Prkoš jemu na odpor nebyl a on Helikardus také Prkošovi kraje Bílinského nehubil. I zasmál se tomu Bře- tislav a řka: »Neb jest snad Prkoš s něho moci ne- měl.« Druhého dne kázal kníže Břetislav své sta- ny nedaleko od Bíliny rozbíti a povolav Prkoše, hned jej tu jíti kázal a dal jemu obě oči vylúpiti, potom ruce i nohy utíti a do té řeky, jenž Bílina slove, uvrci a utopiti. A hned rozkázal, aby všu- dy bylo skrze biřice provoláno, že se má tolikéž a tak státi každému, svému pánu nevěrnému. Téhož léta Kazimír, král Polský, dávno vo- lený, kterýž z toho království vyhnán sa skrze Břetislava, kníže Českého, do kláštera Klunya- cenského se obrátil a tu mnichem byl učiněn, ja- kož se o tom nahoře píše, ten přijel do Gnízdna a tu pány a biskupy svolav, od Štěpána, na ten / 119r čas arcibiskupa Gnízenského, slav/ně korunován. = plenění.
ZO V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1041. Prkoš ne- věrný konec života vzal. Král Polský Kazimír korunován. (R. 1041) dovi povědíno, hned bez meškání k Míšni se obrátil a třetího dne nedočkal. L. 1041. Břetislav nedlúhý čas v Praze pobyv, do kraje Žateckého se obrátil, aby ohledal, jakú Helikardus, kníže Saské, škodu v Čechách uči- nil. A když byl v té krajině, povědíno jemu, že pán Prkoš Bílinský od Helikarda mnoho peněz vzal proto, aby jemu při tom plundrování. České země překážky nečinil a protož pán Prkoš jemu na odpor nebyl a on Helikardus také Prkošovi kraje Bílinského nehubil. I zasmál se tomu Bře- tislav a řka: »Neb jest snad Prkoš s něho moci ne- měl.« Druhého dne kázal kníže Břetislav své sta- ny nedaleko od Bíliny rozbíti a povolav Prkoše, hned jej tu jíti kázal a dal jemu obě oči vylúpiti, potom ruce i nohy utíti a do té řeky, jenž Bílina slove, uvrci a utopiti. A hned rozkázal, aby všu- dy bylo skrze biřice provoláno, že se má tolikéž a tak státi každému, svému pánu nevěrnému. Téhož léta Kazimír, král Polský, dávno vo- lený, kterýž z toho království vyhnán sa skrze Břetislava, kníže Českého, do kláštera Klunya- cenského se obrátil a tu mnichem byl učiněn, ja- kož se o tom nahoře píše, ten přijel do Gnízdna a tu pány a biskupy svolav, od Štěpána, na ten / 119r čas arcibiskupa Gnízenského, slav/ně korunován. = plenění.
Strana 297
TREST PRKOŠUV. KORUNOVACE KAZIMIROVA. 297 A při tom páni Polští v raddu sú vešli, aby mohl od Kazimíra krále dědic zplozen býti. Král vedle jich raddy vzal sobě za manželku Mariji, sestru Jaroslavovu, vévody Ruského, dceru někdy Vla- dimírovu, kterážto Maria byla někdy narozena z Anny, sestry Bazilia a Konstantina, císařův Řeckých. Svadba slavná byla jim v Krakově uči- něna a spolu s ní velíká věna na zlattě a stříbře i jiných klenotích sú přivezena. Jaroslav také všelikteraké přátelství Kazimírovi a pomoc proti všem nepřátelům připověděl, Kazimír pak všecky zámky, kteréž někdy Boleslav, děd jeho, v Ru- sích zdobýval, na znamení přátelství Jaroslavovi navrátil. Maria pak opovrhši řád a zpuosob Recké víry, řád Rímského kostela na se přijala a v kostele Krakovském pokřtěna a místo toho jména Maria dáno jí jméno Dobrogněva. Potom — také v Gnízně Polskú korunú korunována. Divná se jistě věc zběhla, z mnicha král učiněn a ten, kterýž v klášteře čistotu zachovati slíbil, v manželský stav vstúpil. Však nic divného: neb i takové se věci prve přiházely tak, jakž se v kronykách Hispanských nalézá, že vyhnavše pro neslušnost Petra Tares, království Aragon- ského obyvatelé, jednosvorně o to se snežše, po- volali z kláštera Ramira, mnicha kněze, jenž byl syn pořádný Sancia, krále Aragonského, kte- rémuž (obdržavše to u stolice Apoštolské) dali
TREST PRKOŠUV. KORUNOVACE KAZIMIROVA. 297 A při tom páni Polští v raddu sú vešli, aby mohl od Kazimíra krále dědic zplozen býti. Král vedle jich raddy vzal sobě za manželku Mariji, sestru Jaroslavovu, vévody Ruského, dceru někdy Vla- dimírovu, kterážto Maria byla někdy narozena z Anny, sestry Bazilia a Konstantina, císařův Řeckých. Svadba slavná byla jim v Krakově uči- něna a spolu s ní velíká věna na zlattě a stříbře i jiných klenotích sú přivezena. Jaroslav také všelikteraké přátelství Kazimírovi a pomoc proti všem nepřátelům připověděl, Kazimír pak všecky zámky, kteréž někdy Boleslav, děd jeho, v Ru- sích zdobýval, na znamení přátelství Jaroslavovi navrátil. Maria pak opovrhši řád a zpuosob Recké víry, řád Rímského kostela na se přijala a v kostele Krakovském pokřtěna a místo toho jména Maria dáno jí jméno Dobrogněva. Potom — také v Gnízně Polskú korunú korunována. Divná se jistě věc zběhla, z mnicha král učiněn a ten, kterýž v klášteře čistotu zachovati slíbil, v manželský stav vstúpil. Však nic divného: neb i takové se věci prve přiházely tak, jakž se v kronykách Hispanských nalézá, že vyhnavše pro neslušnost Petra Tares, království Aragon- ského obyvatelé, jednosvorně o to se snežše, po- volali z kláštera Ramira, mnicha kněze, jenž byl syn pořádný Sancia, krále Aragonského, kte- rémuž (obdržavše to u stolice Apoštolské) dali
Strana 298
Z V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1042. (R. 1042) Císař Jindřich opět přitáhl do Čech. za manželku dceru Rajmundovu, hraběte Pikta- vienského. (To při tom.) Když pak král Polský i královna byli korunováni, již byl pokoj i všech věcí hojnost v Polský zemi. L. 1042. Jindřich císař maje v paměti tu ha- nebnau porážku, kteráž se stala nad Domažlici, na hoře řečené Štok, a kterak mnoho znameni- tých v té padlo bitvě, umínil se pomstiti nad Bře- tislavem i nade vším lidem Českým. Shromaždiv mnoho lidu z rozličných zemí, třmi cestami vtr- hnúti rozkázal do České země. To když se stalo, počali Němci velikých škod činiti od strany zá- padní, netoliko ve vsech, ale i v městečkách, také se i o hrady pokaušeli. Břetislav toho času byl v Moravě, ale však jakž o tom uslyšal, hned se do Čech obrátil a dřív než Břetislav z mezí Mo- ravských vyjel, až se císař s svými Němci nad Prahú na Bílé Hoře položil a svuoj stan kázal rozbíti na tom místě a kopci, kteréž slove Ši- benka. A tu sú císařské roztaženy vorlice, však Prahy žádný se nedotekl nepřítel, aniž se co sta- lo, ješto by paměti hodné bylo, krom to, že biskup Severus časem nočním vyjížděl z Prahy a jezdí- val až do stanu císařského. Co by tam jednal, to jest tajné bylo. Někteří ovšem domnívali se, že by se dal na milost císaři, jako pánu svému proto, jestliže by císař dobyl Prahy, aby jemu nevzal auřadu biskupského. Jiní pravili, že by to činil
Z V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1042. (R. 1042) Císař Jindřich opět přitáhl do Čech. za manželku dceru Rajmundovu, hraběte Pikta- vienského. (To při tom.) Když pak král Polský i královna byli korunováni, již byl pokoj i všech věcí hojnost v Polský zemi. L. 1042. Jindřich císař maje v paměti tu ha- nebnau porážku, kteráž se stala nad Domažlici, na hoře řečené Štok, a kterak mnoho znameni- tých v té padlo bitvě, umínil se pomstiti nad Bře- tislavem i nade vším lidem Českým. Shromaždiv mnoho lidu z rozličných zemí, třmi cestami vtr- hnúti rozkázal do České země. To když se stalo, počali Němci velikých škod činiti od strany zá- padní, netoliko ve vsech, ale i v městečkách, také se i o hrady pokaušeli. Břetislav toho času byl v Moravě, ale však jakž o tom uslyšal, hned se do Čech obrátil a dřív než Břetislav z mezí Mo- ravských vyjel, až se císař s svými Němci nad Prahú na Bílé Hoře položil a svuoj stan kázal rozbíti na tom místě a kopci, kteréž slove Ši- benka. A tu sú císařské roztaženy vorlice, však Prahy žádný se nedotekl nepřítel, aniž se co sta- lo, ješto by paměti hodné bylo, krom to, že biskup Severus časem nočním vyjížděl z Prahy a jezdí- val až do stanu císařského. Co by tam jednal, to jest tajné bylo. Někteří ovšem domnívali se, že by se dal na milost císaři, jako pánu svému proto, jestliže by císař dobyl Prahy, aby jemu nevzal auřadu biskupského. Jiní pravili, že by to činil
Strana 299
NOVA VYPRAVA NÉMECKÁ DO CECH. 299 z vuole Břetislavovy, aby tajně mezi ním a císa- řem jednal o pokoj, jiní opět, že by on biskup mnoho stříbra tajně od Břetislava donesl císaři. Ale však, jakž se Břetislav z Moravy navrátil a na Vyšehrad přijel, hned své posly znameni- tější, totiž Petra Berkovce a Matěje Ho- vorce a Víta z Stroše (= Štroše?), poslal k císaři do jeho stanu. Kteříž předstúpivše, mluvili jemu skrze tlumočníka tato slova: »Naj- duostojnější křesťanský pane a císaři! Ví dobře Tvá Velebnost, že si muž bojovný a statečný, ale v bitvách nešťastný a to proto, neb nebojuješ proti nepřátelům, ale proti svým poddaným. Neb zdaliž i my tvoji poddaní nejsme? Však Česká země tvá komora, jest, kníže pán náš nikda se jest tobě neprotivil. Zlatta bezprávně chtěl si od něho míti, lid mnohý uvedl si zúmyslně na jeho i naši záhubu a ti sú zde v naší zemi tuto zů- stali. Kto z nich počet v den poslední před P. Bohem činiti bude? Ne ti, kteříž sú je zbili, ale ten, kterýž jest je k tomu přivedl pro/ své la- komství. A žádostiv sa Polského a Českého zlatta, přived si opět tento lid, nám neznámý, do naší země. Zdali nevíš o tom, že kníže Břetislav, tvuoj poddaný, ne zúmyslně proti tobě, pánu své- mu, ale chtě se svému násilí a té křivdě, která se Poslové k císaři na Bílau Horu. / 119v = důchod, pokladnice.
NOVA VYPRAVA NÉMECKÁ DO CECH. 299 z vuole Břetislavovy, aby tajně mezi ním a císa- řem jednal o pokoj, jiní opět, že by on biskup mnoho stříbra tajně od Břetislava donesl císaři. Ale však, jakž se Břetislav z Moravy navrátil a na Vyšehrad přijel, hned své posly znameni- tější, totiž Petra Berkovce a Matěje Ho- vorce a Víta z Stroše (= Štroše?), poslal k císaři do jeho stanu. Kteříž předstúpivše, mluvili jemu skrze tlumočníka tato slova: »Naj- duostojnější křesťanský pane a císaři! Ví dobře Tvá Velebnost, že si muž bojovný a statečný, ale v bitvách nešťastný a to proto, neb nebojuješ proti nepřátelům, ale proti svým poddaným. Neb zdaliž i my tvoji poddaní nejsme? Však Česká země tvá komora, jest, kníže pán náš nikda se jest tobě neprotivil. Zlatta bezprávně chtěl si od něho míti, lid mnohý uvedl si zúmyslně na jeho i naši záhubu a ti sú zde v naší zemi tuto zů- stali. Kto z nich počet v den poslední před P. Bohem činiti bude? Ne ti, kteříž sú je zbili, ale ten, kterýž jest je k tomu přivedl pro/ své la- komství. A žádostiv sa Polského a Českého zlatta, přived si opět tento lid, nám neznámý, do naší země. Zdali nevíš o tom, že kníže Břetislav, tvuoj poddaný, ne zúmyslně proti tobě, pánu své- mu, ale chtě se svému násilí a té křivdě, která se Poslové k císaři na Bílau Horu. / 119v = důchod, pokladnice.
Strana 300
300 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1042—1044. jemu od tebe děje, brániti, mnoho tisícuov lidu přivedl z Moravy a z jiných východních zemí do Čech a s nimi pohotově leží, tvého počátku oče- kávaje? Ale však že jest pán dobrotivý a že by nechtěl tomu, aby od něho a od jeho poddaných měla křesťanská krev býti více tak hanebně pro- lévána, i toto poručil doložiti, že by nechtěl vzíti všeho světa, aby krev císařská měla býti vylita na tomto místě. Protož rozvaž jeho dobrotivost a svú ukrutnost. Neb ukrutnějšího ukrutníka býti jistě nemuož jako ten, kterýž svú zůřivost a ukrutnost nad svými poddanými provozuje. Ukroť svůj hněv a vezmi své peníze.« A tu hned dali jemu 1500 hřiven peněz stří- brných, jenž jest byl plat tři leta zadržalý, a po- něvadž sú některé vsi v Čechách od jeho bojovní- kuov zahubeny a v nich krávy a volové pobráni, voly, kteříž se jemu dáti měli, aby prominul. A on císař vzav peníze, lid svuoj hned z Čech obrátil; přikázav, aby žádné v Čechách nečinili škody, do svých zemí se navrátil pokojně. (R. 1043) Hlad v Čechách. (Drobné příhody.) L. 1043. Velmi veliký nedostatek na obilí byl v České zemi tak, že nebylo co na polích žíti a lidu nad obyčej mnoho bylo. I přišel z toho ve- liký hlad, že třetina lidu obecného hladem zemřela.
300 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1042—1044. jemu od tebe děje, brániti, mnoho tisícuov lidu přivedl z Moravy a z jiných východních zemí do Čech a s nimi pohotově leží, tvého počátku oče- kávaje? Ale však že jest pán dobrotivý a že by nechtěl tomu, aby od něho a od jeho poddaných měla křesťanská krev býti více tak hanebně pro- lévána, i toto poručil doložiti, že by nechtěl vzíti všeho světa, aby krev císařská měla býti vylita na tomto místě. Protož rozvaž jeho dobrotivost a svú ukrutnost. Neb ukrutnějšího ukrutníka býti jistě nemuož jako ten, kterýž svú zůřivost a ukrutnost nad svými poddanými provozuje. Ukroť svůj hněv a vezmi své peníze.« A tu hned dali jemu 1500 hřiven peněz stří- brných, jenž jest byl plat tři leta zadržalý, a po- něvadž sú některé vsi v Čechách od jeho bojovní- kuov zahubeny a v nich krávy a volové pobráni, voly, kteříž se jemu dáti měli, aby prominul. A on císař vzav peníze, lid svuoj hned z Čech obrátil; přikázav, aby žádné v Čechách nečinili škody, do svých zemí se navrátil pokojně. (R. 1043) Hlad v Čechách. (Drobné příhody.) L. 1043. Velmi veliký nedostatek na obilí byl v České zemi tak, že nebylo co na polích žíti a lidu nad obyčej mnoho bylo. I přišel z toho ve- liký hlad, že třetina lidu obecného hladem zemřela.
Strana 301
HLAD V CECHACH. SNÉM V TREVIRU. 301 Z toho Břetislav kníže teskliv byl a uslyšav, že není taková těžkost o chleba v Moravě, i rozká- zal mauku i chléb z Moravy do Čech vézti a tím mnoho lidu od smrti bránil. R. t. Gisela, manželka někdy Kunráda císaře a mátě Jindřichova, prvního toho jména císaře, jenž byla žena velmi nábožná a mnoho milosrd- ných i svatých skutkuov činila, umřela měsíce máje a v Špajru velmi slavně a poctivě, tak jakž na císařovú slušalo, pochována. L. 1044. Jindřich císař položil sněm v Treveru (R. 1044) a sám tu také přítomen byl, všecka knížata, hra- bata, pány a jiné rytířstvo i města Ríská svolav, mezi nimi sám jednal o pokoj. A kohožkoli pře- zvěďal, že by nepokojný byl, obvláštně jeho povolaje, aby se pokojně choval, napomínal; mezi kterýmiž koli osobami uznal býti nějakú nevoli, hned je tu při tom shromaždění směřil a upo- kojil a všem, ktož sú cokoli proti osobě jeho uči- nili, všecko milostivě odpustil. A pravil: »By mi možné to bylo učiniti, chtěl bych rád všecken lid ve všem křesťanství upokojiti, aby za mých dnuov takový pokoj učiněn byl, jako někdy za dnuov Oktaviana císaře.« Téhož léta on Jindřich císař, jenž byl toho jména II., uradiv se s svými raddami, vyvolil sobě za manželku dceru Vyléma, knížete Pikta- vienského, jménem Anežku, a do Mohuce ji při- Císař křesťany upokojil.
HLAD V CECHACH. SNÉM V TREVIRU. 301 Z toho Břetislav kníže teskliv byl a uslyšav, že není taková těžkost o chleba v Moravě, i rozká- zal mauku i chléb z Moravy do Čech vézti a tím mnoho lidu od smrti bránil. R. t. Gisela, manželka někdy Kunráda císaře a mátě Jindřichova, prvního toho jména císaře, jenž byla žena velmi nábožná a mnoho milosrd- ných i svatých skutkuov činila, umřela měsíce máje a v Špajru velmi slavně a poctivě, tak jakž na císařovú slušalo, pochována. L. 1044. Jindřich císař položil sněm v Treveru (R. 1044) a sám tu také přítomen byl, všecka knížata, hra- bata, pány a jiné rytířstvo i města Ríská svolav, mezi nimi sám jednal o pokoj. A kohožkoli pře- zvěďal, že by nepokojný byl, obvláštně jeho povolaje, aby se pokojně choval, napomínal; mezi kterýmiž koli osobami uznal býti nějakú nevoli, hned je tu při tom shromaždění směřil a upo- kojil a všem, ktož sú cokoli proti osobě jeho uči- nili, všecko milostivě odpustil. A pravil: »By mi možné to bylo učiniti, chtěl bych rád všecken lid ve všem křesťanství upokojiti, aby za mých dnuov takový pokoj učiněn byl, jako někdy za dnuov Oktaviana císaře.« Téhož léta on Jindřich císař, jenž byl toho jména II., uradiv se s svými raddami, vyvolil sobě za manželku dceru Vyléma, knížete Pikta- vienského, jménem Anežku, a do Mohuce ji při- Císař křesťany upokojil.
Strana 302
302 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1045. Hudcům a pištcům nic není dáno. 1201 (R. 1045) nésti (a tu ji korunovati a slavně svadbu učiniti) rozkázal. K tomu veselí sešlo se veliké množství hudcuov, pištcuov, kajkléřuov a rozličných těch kratochvilných lidí. I kázal císař svým auřední- kům, aby těm lidem neužitečným a ludařům, všem jíti pryč rozkázali, a nedal jim dáti žádných peněz, ani ztravy, ani nápoje, ani žádných da- ruov. A rozváživ, co by na ně naložil, ten díl chudým pro P. Boha vydati kázal. /L. 1045. V krajinách Vlaských byl nějaký po- vstal muž nad jiné učený, jménem Cerdo, a ten byl veliký čarodějník, takže se jeho skutkům, kteréž provozoval, mnozí divili. Z toho potom všel v nemírné bludy, o kterýchž sám mnoho psal v svých knihách, pravě, že by byli dva bohové, je- den dobrý a druhý zlý, a tak mnoho lidí svými bludy nakazil a od s. víry křestanské odvedl. Král Aba vyhnal krále Petra z Uher. (O králi Abovi a sv Vintíři.) R. t. mnohé a veliké byly různice v království Uherským. Neb Uhři, vyhnavše krále Petra ovšem pro jeho ukrutnost, kterúž nad nimi a zvláště nad mocnějšími provozoval, volili sobě krále jiného, kterémuž bylo jméno Aba. Kterýž v brzkém času po volení zbauřiv se, sebral lidu mnoho v té zemi a obrátil se s nimi do končin = klamařům, šejdířům.
302 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1045. Hudcům a pištcům nic není dáno. 1201 (R. 1045) nésti (a tu ji korunovati a slavně svadbu učiniti) rozkázal. K tomu veselí sešlo se veliké množství hudcuov, pištcuov, kajkléřuov a rozličných těch kratochvilných lidí. I kázal císař svým auřední- kům, aby těm lidem neužitečným a ludařům, všem jíti pryč rozkázali, a nedal jim dáti žádných peněz, ani ztravy, ani nápoje, ani žádných da- ruov. A rozváživ, co by na ně naložil, ten díl chudým pro P. Boha vydati kázal. /L. 1045. V krajinách Vlaských byl nějaký po- vstal muž nad jiné učený, jménem Cerdo, a ten byl veliký čarodějník, takže se jeho skutkům, kteréž provozoval, mnozí divili. Z toho potom všel v nemírné bludy, o kterýchž sám mnoho psal v svých knihách, pravě, že by byli dva bohové, je- den dobrý a druhý zlý, a tak mnoho lidí svými bludy nakazil a od s. víry křestanské odvedl. Král Aba vyhnal krále Petra z Uher. (O králi Abovi a sv Vintíři.) R. t. mnohé a veliké byly různice v království Uherským. Neb Uhři, vyhnavše krále Petra ovšem pro jeho ukrutnost, kterúž nad nimi a zvláště nad mocnějšími provozoval, volili sobě krále jiného, kterémuž bylo jméno Aba. Kterýž v brzkém času po volení zbauřiv se, sebral lidu mnoho v té zemi a obrátil se s nimi do končin = klamařům, šejdířům.
Strana 303
UHERSKÝ KRAL ABA. SV. VINTIR. 303 Rakúských a Bavorských a tu okolo těch pomezí činil velikau škodu. To uslyšav císař, táhl s li- dem Bavorským proti němu, ale on to skrze své špehéře zvěděv, nedočekal, ale k Uherské zemi se obrátil pospíchaje, ale však mnoho vězňuov v Ba- vořích zjímaných s sebau do Uher vedl. Hned také toho roku málo doma pobyv, Aba jako muž nepokojný do Korytan se s Uhry obrá- til a tam učinil velikú (snad chtěje se Uhrům za- líbiti) laupež a mnoho tam zajav lidu, do Uher je hnal svázané jako hovada. To když oznámeno bylo Gotfrýdovi, margkrabí Rakauskému (neb na ten čas nebylo knížetství ale margkrabství), hned bez meškání pojav své Rakušany, táhl v ce- stu Abovi a Uhrům. A tu se Rakušané statečně s Uhry potkali a tu laupež všecku i vězně jim odjali, jakož se to obšírněji nalezne v Uherské kronyce. Téhož léta s. Gunterus aneb Gutýř, mnich a pausteník, kterýž mnohé a divné pomocí Boží činil divy, umřel a v klášteře Břevňovském s ve- likú poctivostí mnohých Čechův a zvláště Praž- ských měšťanuov pochován. Při jehožto těle a hrobě potom mnozí se dáli divové a mnoho ne- mocných z Prahy k jeho hrobu nosili a vozili, kteříž skrze víru jich mocí Boží a s. Guntera byli uzdravováni od svých nemocí. A takoví divové trvali až do krále Vácslava, syna Karla císaře, Rakušané Uhrům laupež odjali. S. Guntýř umřel.
UHERSKÝ KRAL ABA. SV. VINTIR. 303 Rakúských a Bavorských a tu okolo těch pomezí činil velikau škodu. To uslyšav císař, táhl s li- dem Bavorským proti němu, ale on to skrze své špehéře zvěděv, nedočekal, ale k Uherské zemi se obrátil pospíchaje, ale však mnoho vězňuov v Ba- vořích zjímaných s sebau do Uher vedl. Hned také toho roku málo doma pobyv, Aba jako muž nepokojný do Korytan se s Uhry obrá- til a tam učinil velikú (snad chtěje se Uhrům za- líbiti) laupež a mnoho tam zajav lidu, do Uher je hnal svázané jako hovada. To když oznámeno bylo Gotfrýdovi, margkrabí Rakauskému (neb na ten čas nebylo knížetství ale margkrabství), hned bez meškání pojav své Rakušany, táhl v ce- stu Abovi a Uhrům. A tu se Rakušané statečně s Uhry potkali a tu laupež všecku i vězně jim odjali, jakož se to obšírněji nalezne v Uherské kronyce. Téhož léta s. Gunterus aneb Gutýř, mnich a pausteník, kterýž mnohé a divné pomocí Boží činil divy, umřel a v klášteře Břevňovském s ve- likú poctivostí mnohých Čechův a zvláště Praž- ských měšťanuov pochován. Při jehožto těle a hrobě potom mnozí se dáli divové a mnoho ne- mocných z Prahy k jeho hrobu nosili a vozili, kteříž skrze víru jich mocí Boží a s. Guntera byli uzdravováni od svých nemocí. A takoví divové trvali až do krále Vácslava, syna Karla císaře, Rakušané Uhrům laupež odjali. S. Guntýř umřel.
Strana 304
304 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1046. (R. 1046) Kostel Boleslavský posvěcen. 120V za jehožto času povstali bludní kněží; tomu se při svých kázaních velmi rauhajíce, lidu přika- zovali, aby tam nechodili, pravíce, že není Gutýř, ale huntýři. A tak tu hned P. Buoh více svých divuov ukazovati neráčil. L. 1046. Břetislav, kníže Český, pojav Severa, biskupa svého, a služebníky své znamenitější a velikú hojnost ztravy, jel do Starého Boleslavi a tu žádal Severa, aby jemu ten kostel ve jmeno s. Vácslava posvětil. A tu když se ty věci pořád- ně vykonaly, učinil biskupu a služebníkům svým veliké hodování: a to posvěcení stalo se dvadcátý den máje měsíce. Téhož leta král Uherský Aba, maje toho zprá- vu, že by císař Jindřich chtěl se s svým lidem do Uherské země pustiti a tam škodu činiti proto, že jest času předešlého on král Uherský jemu v Bavořích škodu činil, i poslal své posly k cí- saři, aby jemu pověděli, že chce Aba všecky věz- ně jemu navrátiti a čehož by nemohl navrátiti, že chce hotovými penězi zaplatiti. Císař to slyše, přijel s nemalým počtem až na meze Uherského království. Tu král Uherský všecky vězně/ Ba- vorské rozkázal propustiti, při tom veliké zlatté a stříbrné dary poslal. Císař na tom dosti ne- maje, chtěl ještě Uherskú zemi plundrovati, ale = venkovský, pokoutní řezník.
304 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1046. (R. 1046) Kostel Boleslavský posvěcen. 120V za jehožto času povstali bludní kněží; tomu se při svých kázaních velmi rauhajíce, lidu přika- zovali, aby tam nechodili, pravíce, že není Gutýř, ale huntýři. A tak tu hned P. Buoh více svých divuov ukazovati neráčil. L. 1046. Břetislav, kníže Český, pojav Severa, biskupa svého, a služebníky své znamenitější a velikú hojnost ztravy, jel do Starého Boleslavi a tu žádal Severa, aby jemu ten kostel ve jmeno s. Vácslava posvětil. A tu když se ty věci pořád- ně vykonaly, učinil biskupu a služebníkům svým veliké hodování: a to posvěcení stalo se dvadcátý den máje měsíce. Téhož leta král Uherský Aba, maje toho zprá- vu, že by císař Jindřich chtěl se s svým lidem do Uherské země pustiti a tam škodu činiti proto, že jest času předešlého on král Uherský jemu v Bavořích škodu činil, i poslal své posly k cí- saři, aby jemu pověděli, že chce Aba všecky věz- ně jemu navrátiti a čehož by nemohl navrátiti, že chce hotovými penězi zaplatiti. Císař to slyše, přijel s nemalým počtem až na meze Uherského království. Tu král Uherský všecky vězně/ Ba- vorské rozkázal propustiti, při tom veliké zlatté a stříbrné dary poslal. Císař na tom dosti ne- maje, chtěl ještě Uherskú zemi plundrovati, ale = venkovský, pokoutní řezník.
Strana 305
KRAL UHERSKÝ ABA A CÍSAR NĚMECKY. 305 že jemu přišli z horních zemí pilní listové, zase Král Uher- ský císaři se obrátil a do Bizancí, jenž jest město v Bur- vězně gundý, přijev, tu zuostal a některé pilné a k říši navrátil. náležité jednal věci. L. 1047. Rozpomenuv se Břetislav na dobro- (R. 1047) diní sobě od P. Boha učiněné a na to vítězství, kteréž jemu ráčil dáti nad Němci, a že jest za- hnal císaře z své země, i rozkázal jest na tom místě, kdež se ta porážka stala a kdež sú Němci pohřebováni byli, na té hoře, jenž slove Štok, ji- nak Pivonka, kostel krásný k poctivosti P. Bohu a P. Mariji postaviti. A jev tam osobně s svým otcem duchovním Severem biskupem, žádal jeho, aby jej ve jméno bl. P. Marie posvětil. A tu hned kníže dal uvésti do něho bratry pausteníky řádu s. Augustina a poctivú živností je opatřil a platy nadal, tak aby tu oni na budúcí věčné časy P. Bohu za duši jeho a za předkuov jeho i za všecky tu zmordované a pohřebené slaužili a modlili se ustavičně. Když se pak ty věci vykonaly, do Pra- hy se navrátil. Téhož léta král Aba, domnívaje se, že muož učiniti, což chce, z té příčiny, poněvadž jest cí- sař roku předešlého spěšně a chvátavě od něho odjel, i počal v lid obecný maje daufaní, s pány Uherskými, raddami svými, těžce nakládati a tak byl lehkomyslný, že více s sedláky než s po- výšenými obcoval. Uhři ti, kteříž byli mocnější, Král Uherský byl příkrý na Uhry. Klášter na Pivonce. Kronika. II. 20
KRAL UHERSKÝ ABA A CÍSAR NĚMECKY. 305 že jemu přišli z horních zemí pilní listové, zase Král Uher- ský císaři se obrátil a do Bizancí, jenž jest město v Bur- vězně gundý, přijev, tu zuostal a některé pilné a k říši navrátil. náležité jednal věci. L. 1047. Rozpomenuv se Břetislav na dobro- (R. 1047) diní sobě od P. Boha učiněné a na to vítězství, kteréž jemu ráčil dáti nad Němci, a že jest za- hnal císaře z své země, i rozkázal jest na tom místě, kdež se ta porážka stala a kdež sú Němci pohřebováni byli, na té hoře, jenž slove Štok, ji- nak Pivonka, kostel krásný k poctivosti P. Bohu a P. Mariji postaviti. A jev tam osobně s svým otcem duchovním Severem biskupem, žádal jeho, aby jej ve jméno bl. P. Marie posvětil. A tu hned kníže dal uvésti do něho bratry pausteníky řádu s. Augustina a poctivú živností je opatřil a platy nadal, tak aby tu oni na budúcí věčné časy P. Bohu za duši jeho a za předkuov jeho i za všecky tu zmordované a pohřebené slaužili a modlili se ustavičně. Když se pak ty věci vykonaly, do Pra- hy se navrátil. Téhož léta král Aba, domnívaje se, že muož učiniti, což chce, z té příčiny, poněvadž jest cí- sař roku předešlého spěšně a chvátavě od něho odjel, i počal v lid obecný maje daufaní, s pány Uherskými, raddami svými, těžce nakládati a tak byl lehkomyslný, že více s sedláky než s po- výšenými obcoval. Uhři ti, kteříž byli mocnější, Král Uherský byl příkrý na Uhry. Klášter na Pivonce. Kronika. II. 20
Strana 306
306 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1047. Král Aba Uherský od císaře poražen. také i Gerardus, biskup Kanadynský, krále z to- ho trestali, a milostivými slovy, toho aby nečinil, napomínali. A on netoliko aby napravil, ale mnohé pány a své raddy najznamenitější dal stí- nati. Pro takovú příčinu někteří spikli se proti němu tak, aby jej zabili. Taková věc když jeho tajná nebyla, kázal ty pány některé zjímati a stí- nati před svýma očima. Jiní pak, kteříž v týmž puntu2 byli, vsedavše na své koně jeli až k cí- saři a jemu toho, co se jim od krále jich Aby děje, těžce žalovali. Aba o tom uslyšav, poslal své posly k císaři, jeho žádaje, aby těm Uhrům, kte- říž by jeho před Cís. Velebností omluvilia, ne- věřil, ale je od sebe jako lotříky lehkomyslné a klevetné odehnal. Císař vyslyšav posly, toho ne- učinil, ale králi Uherskému pověděti rozkázal, že hned bez meškání za týmiž posly v malém počtu do Uherského království přijeti chce a tu mezi Uhry a králem jich že chce učiniti narovnání. A sebrav lid hned brzo skrze Rakúskau zemi pu- stil se až na pomezí Uherské. Tu také přitáhl lid krále Petra vyhnaného císaři na pomoc. Aba také sebrav lid Uherský chaternější, kteréhož se měl obyčej přidržeti, táhl proti císaři. I sešla sú se vojska u Jaurynu, jinák u Agru, a tu sú Uhří ti, kteříž při králi byli, na hlavu poraženi a král = kárali. — 2 = spiknutí. — = pomluvili, očernili.
306 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1047. Král Aba Uherský od císaře poražen. také i Gerardus, biskup Kanadynský, krále z to- ho trestali, a milostivými slovy, toho aby nečinil, napomínali. A on netoliko aby napravil, ale mnohé pány a své raddy najznamenitější dal stí- nati. Pro takovú příčinu někteří spikli se proti němu tak, aby jej zabili. Taková věc když jeho tajná nebyla, kázal ty pány některé zjímati a stí- nati před svýma očima. Jiní pak, kteříž v týmž puntu2 byli, vsedavše na své koně jeli až k cí- saři a jemu toho, co se jim od krále jich Aby děje, těžce žalovali. Aba o tom uslyšav, poslal své posly k císaři, jeho žádaje, aby těm Uhrům, kte- říž by jeho před Cís. Velebností omluvilia, ne- věřil, ale je od sebe jako lotříky lehkomyslné a klevetné odehnal. Císař vyslyšav posly, toho ne- učinil, ale králi Uherskému pověděti rozkázal, že hned bez meškání za týmiž posly v malém počtu do Uherského království přijeti chce a tu mezi Uhry a králem jich že chce učiniti narovnání. A sebrav lid hned brzo skrze Rakúskau zemi pu- stil se až na pomezí Uherské. Tu také přitáhl lid krále Petra vyhnaného císaři na pomoc. Aba také sebrav lid Uherský chaternější, kteréhož se měl obyčej přidržeti, táhl proti císaři. I sešla sú se vojska u Jaurynu, jinák u Agru, a tu sú Uhří ti, kteříž při králi byli, na hlavu poraženi a král = kárali. — 2 = spiknutí. — = pomluvili, očernili.
Strana 307
PORÁŽKA ABY. NOVÍ KRÁLOVÉ V UHRACH. 307 Aba s maličkým počtem utečením svuoj život za- choval. Císař jsa učiněn nad Uhry vítězitelem, přijel s svými až do Královského Bělehradu a tu Petra krále zase na stolici království Uher- ského posadil a Uhry s králem smířil. Kteréhož potom brzo Uhři vyhnali a potom opět javše osle- piti dali, kterýž velikú bolestí a žalostí přemožen umřel. (Ondřej král Uherský.) R. t. také způsobili sobě Uhři nějaké zprávce, kteří také byli z rodu králův předešlých, jichžto jména byla Ondřej, Bela a Leventa. A těch snaž- ně prosili, aby rozkázali všem Uhrům řád kře- sťanský opovrci a zase modlám jako prvé kla- něti se. Kteříž nechtíce jich hněvati jim v tom dali povolení. První z Uhrův, nějaký Vatta, s hradu jenž slove Belus, dal sobě hlavu oholiti a na tři strany, hla/vy nechati dlúhých pramenuov vlasuov, aby je splétal, a tu hned sebe samého dábluom obětoval. Potom syn jeho jménem Ja- nuš a jiní mnozí. A skrze to mnoho kněží a bi- skupuov křesťanských zmordováno. Téhož také roku Ondřejovi, zprávci Uher- skému, v Královském Bělehradě koruna Uherská, jenž se jmenuje s. koruna, slavně na hlavu vsta- Uhří pohan- ský způsob na se vzíti chtěli. / 1211 Králem Uherským učiněn Ondřej. = části, díly
PORÁŽKA ABY. NOVÍ KRÁLOVÉ V UHRACH. 307 Aba s maličkým počtem utečením svuoj život za- choval. Císař jsa učiněn nad Uhry vítězitelem, přijel s svými až do Královského Bělehradu a tu Petra krále zase na stolici království Uher- ského posadil a Uhry s králem smířil. Kteréhož potom brzo Uhři vyhnali a potom opět javše osle- piti dali, kterýž velikú bolestí a žalostí přemožen umřel. (Ondřej král Uherský.) R. t. také způsobili sobě Uhři nějaké zprávce, kteří také byli z rodu králův předešlých, jichžto jména byla Ondřej, Bela a Leventa. A těch snaž- ně prosili, aby rozkázali všem Uhrům řád kře- sťanský opovrci a zase modlám jako prvé kla- něti se. Kteříž nechtíce jich hněvati jim v tom dali povolení. První z Uhrův, nějaký Vatta, s hradu jenž slove Belus, dal sobě hlavu oholiti a na tři strany, hla/vy nechati dlúhých pramenuov vlasuov, aby je splétal, a tu hned sebe samého dábluom obětoval. Potom syn jeho jménem Ja- nuš a jiní mnozí. A skrze to mnoho kněží a bi- skupuov křesťanských zmordováno. Téhož také roku Ondřejovi, zprávci Uher- skému, v Královském Bělehradě koruna Uherská, jenž se jmenuje s. koruna, slavně na hlavu vsta- Uhří pohan- ský způsob na se vzíti chtěli. / 1211 Králem Uherským učiněn Ondřej. = části, díly
Strana 308
308 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1048—1049. vena, při přítomnosti některých panuov Uher- ských a tří toliko biskupův, neb jiní byli všickni pro s. křesťanskú víru zmordováni. Kterýžto Ondřej králem sa učiněn, hned všem přísně při- kázal, aby všickni víru s. křesťanskú na se vzali a ji pevně držali. Pakliby kdo mimo to jeho usta- novení modlám se klaněl aneb jinak víru kře- sťanskú tupě, pohanskau držal a ji velebil, takový každý aby hrdlo ztratil tak, aby jemu byla jeho hlava stata. (R. 1048) Špitál na Vyšehradě. (Drobné příhody.) L. 1048. Kníže Břetislav rozváživ, že má po- koj v své zemi a že v čas pokoje jest nejlépe onoho věčného pokoje hledati, i povolav k sobě Severa biskupa, otce svého duchovního, s ním se o to radil, kterak by mohl věci časné za věčné promě- niti. Biskup, jako muž maudrý, dal jemu radu, aby někde v slušném místě rozkázal dům krásný a v něm modlitebnici postaviti: »A do toho domu kaž uvésti mnoho lidí chudých, ti aby za tě P. Boha prosili, a což ty nemůžeš vykonati modlit- bami, to aby oni doplnili.« A on podlé rady jeho tak učinil, rozkázav vedlé brány na předhradí Vyšehradském dům prostranný s rozličnými pří- bytky postaviti a při něm kaplu s. Mauricí a chu- dých mnoho tu rozkázav shromažditi, ztravau poctivě i oděvem kázal je opatrovati.
308 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1048—1049. vena, při přítomnosti některých panuov Uher- ských a tří toliko biskupův, neb jiní byli všickni pro s. křesťanskú víru zmordováni. Kterýžto Ondřej králem sa učiněn, hned všem přísně při- kázal, aby všickni víru s. křesťanskú na se vzali a ji pevně držali. Pakliby kdo mimo to jeho usta- novení modlám se klaněl aneb jinak víru kře- sťanskú tupě, pohanskau držal a ji velebil, takový každý aby hrdlo ztratil tak, aby jemu byla jeho hlava stata. (R. 1048) Špitál na Vyšehradě. (Drobné příhody.) L. 1048. Kníže Břetislav rozváživ, že má po- koj v své zemi a že v čas pokoje jest nejlépe onoho věčného pokoje hledati, i povolav k sobě Severa biskupa, otce svého duchovního, s ním se o to radil, kterak by mohl věci časné za věčné promě- niti. Biskup, jako muž maudrý, dal jemu radu, aby někde v slušném místě rozkázal dům krásný a v něm modlitebnici postaviti: »A do toho domu kaž uvésti mnoho lidí chudých, ti aby za tě P. Boha prosili, a což ty nemůžeš vykonati modlit- bami, to aby oni doplnili.« A on podlé rady jeho tak učinil, rozkázav vedlé brány na předhradí Vyšehradském dům prostranný s rozličnými pří- bytky postaviti a při něm kaplu s. Mauricí a chu- dých mnoho tu rozkázav shromažditi, ztravau poctivě i oděvem kázal je opatrovati.
Strana 309
NALEZ VELIKÉHO TĚLA V RIMĚ. 309 Téhož léta přihodilo se v Římě, že jeden člo- věk hledaje nějakého pokladu, i nalezl hrob velmi veliký, v němžto leželo tělo člověčí celé a uschlé jednoho obra, kterýž měl ránu v svém životě půl páty nohy neb šlepěje vzdýlí, a lucerna hořící byla v hlavách jeho, kteréž nižádný nemohl ani dýmaním ani vodau uhasiti, až jeden přechytrý člověk po zpodku toho ohně železnau rafijí díru udělal a jakž skrze ní vítr živelní k tomu přišel ohni, tak hned pomalu hasla, až to všecko zmizelo světlo. Byl jest také nápis v tom hrobě na jednom kameni napsán těmito slovy: »Tuť leží Pallas, syn Evandruov, kteréhož zabilo kopí rytíře sil- ného, jmenem Turnus.« To tělo když sú z hrobu vyňali, postavili je u městské zdi, kteréž svú vý- sostí daleko zed přesahovalo; a tu jeho státi ne- chali tak dlouho, až od deště, slunce a větru též jako jiné lidské tělo v porušení vešlo. Tělo veliké v Římě nalezeno. (Válka s Uhry a s Poláky.) L. 1049. Moravané poslali jsú posly své do (R. 1049) knížetství Českého, žádajíce Břetislava, pána svého, aby mezi ně přijel. Kterýž vyslyšav žádost svých poddaných, bez meškání k ním se obrátil. A když přijel do Velehradu, sjeli jsú se k němu možnější a žalovali na Uhry, že častokrát vska- kují laupežně do jích země. Břetislav vyslyšav
NALEZ VELIKÉHO TĚLA V RIMĚ. 309 Téhož léta přihodilo se v Římě, že jeden člo- věk hledaje nějakého pokladu, i nalezl hrob velmi veliký, v němžto leželo tělo člověčí celé a uschlé jednoho obra, kterýž měl ránu v svém životě půl páty nohy neb šlepěje vzdýlí, a lucerna hořící byla v hlavách jeho, kteréž nižádný nemohl ani dýmaním ani vodau uhasiti, až jeden přechytrý člověk po zpodku toho ohně železnau rafijí díru udělal a jakž skrze ní vítr živelní k tomu přišel ohni, tak hned pomalu hasla, až to všecko zmizelo světlo. Byl jest také nápis v tom hrobě na jednom kameni napsán těmito slovy: »Tuť leží Pallas, syn Evandruov, kteréhož zabilo kopí rytíře sil- ného, jmenem Turnus.« To tělo když sú z hrobu vyňali, postavili je u městské zdi, kteréž svú vý- sostí daleko zed přesahovalo; a tu jeho státi ne- chali tak dlouho, až od deště, slunce a větru též jako jiné lidské tělo v porušení vešlo. Tělo veliké v Římě nalezeno. (Válka s Uhry a s Poláky.) L. 1049. Moravané poslali jsú posly své do (R. 1049) knížetství Českého, žádajíce Břetislava, pána svého, aby mezi ně přijel. Kterýž vyslyšav žádost svých poddaných, bez meškání k ním se obrátil. A když přijel do Velehradu, sjeli jsú se k němu možnější a žalovali na Uhry, že častokrát vska- kují laupežně do jích země. Břetislav vyslyšav
Strana 310
310 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1049. Moravané mnoho Uhrů zbili. Moravané žalobu, hned některé z Moravanuov poslal k králi Uhry Ondřejovi Uherskému a skrze ně žádaje, aby pobili. svým Uhruom rozkázal v jeho zemi škody neči- niti a jestližeby pak činili mimo to jeho rozká- zaní, že by on také chtěl svým Moravanům, v Uherské zemi škodu aby činili, povoliti. Ondřej král vyslyšav poselství, pověděl, že chce všelikte- raké přátelství s Břetislavem zachovati a svým přikázati, aby jeho poddaným neškodili, a jestli že by kdo neb někteří z Uhruov komužkoli v Mo- ravě škodu činili, aby se jím bránili a je jako lau- pežníky mordovali. / Po malém pak času Uhří do Moravy vsko- čivše, netoliko laupežem škodu činili, ale i lidi zajavše do Uher svázané hnali. Pán Vela Ko- nický, statečný rytíř, pojav puol druhého sta lidu, hned ty laupežníky a násilníky honil a zaskočiv je s některými od hor pomezních, všecky vězně jím odjal a laupežníky zmordoval až do posled- ního. Po malém pak času Uhří sebravše se spolu mužuov jako 700 a zbrojí se dostatečně opatřivše, do Moravy mocně vskočiti umínili. Ale Mora- vanuov taková věc tajná nebyla i rozkázali jsau, totiž Dobeš Buchlovský a Slavimír Pětidvorský a Vela Konický, pilně a tajně hory osaditi. Uhří o tom nic nevědúce, tři mile toliko od Velehradu veliké činili škody netoliko laupežem, ale i pále- ním. Moravané uhlédavše čas příhodný, na Uhry / 121V
310 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1049. Moravané mnoho Uhrů zbili. Moravané žalobu, hned některé z Moravanuov poslal k králi Uhry Ondřejovi Uherskému a skrze ně žádaje, aby pobili. svým Uhruom rozkázal v jeho zemi škody neči- niti a jestližeby pak činili mimo to jeho rozká- zaní, že by on také chtěl svým Moravanům, v Uherské zemi škodu aby činili, povoliti. Ondřej král vyslyšav poselství, pověděl, že chce všelikte- raké přátelství s Břetislavem zachovati a svým přikázati, aby jeho poddaným neškodili, a jestli že by kdo neb někteří z Uhruov komužkoli v Mo- ravě škodu činili, aby se jím bránili a je jako lau- pežníky mordovali. / Po malém pak času Uhří do Moravy vsko- čivše, netoliko laupežem škodu činili, ale i lidi zajavše do Uher svázané hnali. Pán Vela Ko- nický, statečný rytíř, pojav puol druhého sta lidu, hned ty laupežníky a násilníky honil a zaskočiv je s některými od hor pomezních, všecky vězně jím odjal a laupežníky zmordoval až do posled- ního. Po malém pak času Uhří sebravše se spolu mužuov jako 700 a zbrojí se dostatečně opatřivše, do Moravy mocně vskočiti umínili. Ale Mora- vanuov taková věc tajná nebyla i rozkázali jsau, totiž Dobeš Buchlovský a Slavimír Pětidvorský a Vela Konický, pilně a tajně hory osaditi. Uhří o tom nic nevědúce, tři mile toliko od Velehradu veliké činili škody netoliko laupežem, ale i pále- ním. Moravané uhlédavše čas příhodný, na Uhry / 121V
Strana 311
PORÁŽKA UHRŮ NA MORAVĚ. 311 se (majíce lid pohotově) obořili, kteříž málo se pozastavivše utíkati počali a v tom trefili na zá- seky a na zálohy; tak se někteří domnívali, že jest žádný z těch Uhruov se do Uher nenavrátil a tu v Moravě a na horách že jich jest na dvanáct set zmordováno. To Ondřej král když uslyšal, řekl: »Obyčejná věc jest, kdo chce cizímu, že musí svého nasaditi.« — Téhož léta Kalifa, kníže Egiptský, umřel; Dobir, syn jeho, vstúpil na stolici otce svého a tu- nevoli, kteruož měl otec jeho s císařem Konstan- tinopolitanským, v přátelství proměnil a na jeho žádost dopustil, v Jeruzalemě aby křesťané sta- věli chrám Božího Vzkříšení. Toho vděčni jsúce všickni křesťané Jeruzalemští i jiní, s velikau pil- ností stavěti počali. Ale uznavše, že sami od sebe tomu dílu nemohau dosti učiniti, žádali za pomoc Reckého císaře Michala a on jako pán milostivý a křesťan věrný mnoho zlatta poslal k tomu dílu po moři na lodech a velmi nákladně ten chrám vy- stavěti rozkázal. A byl toho času patriarcha v Je- ruzalemě muž jistě nábožný, jménem Niceforus, kterýž ten chrám slavně k poctivosti Božího Vzkříšení posvětil a svátostmi ozdobil. L. 1050. Poláci opět počali Břetislavovi okolo Kladska činiti škody. Kterýž uslyšav o tom, hned bez prodlení poslal k Kazimírovi, králi Polskému, dva statečná rytíře, totiž Horšovce Borovského a Kostel sta- věli kře- sťané v Jeru- zalemě.
PORÁŽKA UHRŮ NA MORAVĚ. 311 se (majíce lid pohotově) obořili, kteříž málo se pozastavivše utíkati počali a v tom trefili na zá- seky a na zálohy; tak se někteří domnívali, že jest žádný z těch Uhruov se do Uher nenavrátil a tu v Moravě a na horách že jich jest na dvanáct set zmordováno. To Ondřej král když uslyšal, řekl: »Obyčejná věc jest, kdo chce cizímu, že musí svého nasaditi.« — Téhož léta Kalifa, kníže Egiptský, umřel; Dobir, syn jeho, vstúpil na stolici otce svého a tu- nevoli, kteruož měl otec jeho s císařem Konstan- tinopolitanským, v přátelství proměnil a na jeho žádost dopustil, v Jeruzalemě aby křesťané sta- věli chrám Božího Vzkříšení. Toho vděčni jsúce všickni křesťané Jeruzalemští i jiní, s velikau pil- ností stavěti počali. Ale uznavše, že sami od sebe tomu dílu nemohau dosti učiniti, žádali za pomoc Reckého císaře Michala a on jako pán milostivý a křesťan věrný mnoho zlatta poslal k tomu dílu po moři na lodech a velmi nákladně ten chrám vy- stavěti rozkázal. A byl toho času patriarcha v Je- ruzalemě muž jistě nábožný, jménem Niceforus, kterýž ten chrám slavně k poctivosti Božího Vzkříšení posvětil a svátostmi ozdobil. L. 1050. Poláci opět počali Břetislavovi okolo Kladska činiti škody. Kterýž uslyšav o tom, hned bez prodlení poslal k Kazimírovi, králi Polskému, dva statečná rytíře, totiž Horšovce Borovského a Kostel sta- věli kře- sťané v Jeru- zalemě.
Strana 312
312 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1050. Laupežníci u Krakova zvěšeni. Kunislava z Krasňovic, aby jemu pověděli, ta- kovau škodu činiti svým Polákuom aby zapověděl. Král Kazimír, jako muž pokojný, hned pilně se na to (kdo by takové činil škody) ptáti kázal. I nalezeno jest, že Bormir Vršovský s některými Poláky i Čechy, kteréž hned král kázal honiti a zjímati a při přítomnosti knížete Českého posluov rozkázal je u Krakova zvěsiti a Bormira najvajše pověsiti. Poslové když se do Čech navrátili, ozná- mili knížeti svému povolnost krále Polského a při tom že jsau byli a na to hleděli, že těch plundrý- řuov a zhaubcuov třidcet a sedm spolu oběšeno. Poklad v Neapolí nalezen. 1221 (Příhoda v Neapoli.) Téhož roku přihodilo se v Neapolí, že jeden obrazí mramorový velmi starý stál na jednom poli, nedaleko od města, kteréž slulo Barleto, a měl na své hlavě obruč z mědi, na kterémž bylo napsáno: »Já, obraz kamenný, první den máje měsíce budu míti zlatú hlavu.« To písmo mnozí ač sú čtli, však nic sú tomu nerozuměli. I byl toho času od Roberta Gviškarda jat jeden Turek velmi chytrý./ Ten chodě po poli měsíce dubna, pilně to písmo rozvažoval a když byl první den máje měsíce a slunce z hory vycházelo, pokuď stín slunečný té hlavy ukazoval, to místo okrauživ a pilně znamenav, uhlédav čas příhodný, na tom = socha.
312 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1050. Laupežníci u Krakova zvěšeni. Kunislava z Krasňovic, aby jemu pověděli, ta- kovau škodu činiti svým Polákuom aby zapověděl. Král Kazimír, jako muž pokojný, hned pilně se na to (kdo by takové činil škody) ptáti kázal. I nalezeno jest, že Bormir Vršovský s některými Poláky i Čechy, kteréž hned král kázal honiti a zjímati a při přítomnosti knížete Českého posluov rozkázal je u Krakova zvěsiti a Bormira najvajše pověsiti. Poslové když se do Čech navrátili, ozná- mili knížeti svému povolnost krále Polského a při tom že jsau byli a na to hleděli, že těch plundrý- řuov a zhaubcuov třidcet a sedm spolu oběšeno. Poklad v Neapolí nalezen. 1221 (Příhoda v Neapoli.) Téhož roku přihodilo se v Neapolí, že jeden obrazí mramorový velmi starý stál na jednom poli, nedaleko od města, kteréž slulo Barleto, a měl na své hlavě obruč z mědi, na kterémž bylo napsáno: »Já, obraz kamenný, první den máje měsíce budu míti zlatú hlavu.« To písmo mnozí ač sú čtli, však nic sú tomu nerozuměli. I byl toho času od Roberta Gviškarda jat jeden Turek velmi chytrý./ Ten chodě po poli měsíce dubna, pilně to písmo rozvažoval a když byl první den máje měsíce a slunce z hory vycházelo, pokuď stín slunečný té hlavy ukazoval, to místo okrauživ a pilně znamenav, uhlédav čas příhodný, na tom = socha.
Strana 313
TUREK NALEZL POKLAD V NEAPOLSKU. 313 místě kopal a tu veliký poklad zlatta nalezl, kte- rýmž se od svého pána vyplatil a list svobodný sobě zjednal. Když byl od pána svého otázán, kde by zlatto vzal, odpověděl, že jest jemu z Turecké země tajně posláno. Některého pak času, vzav ostatek zlatta (neb toho pokladu), do své země do Turek se obrátil. Druhého pak roku poslal svého posla do Neapolí a jak jest ten poklad na- lezl, kterýmž se vyplatil, všecko Robertovi Gvi- škardovi listem pořádně oznámil. Kterýž chtě se tím lépe ujistiti, první den měsíce máje na to místo šel a stín na té jámě, kdež byl poklad, od hlavy toho obrazu tak nalezl a to všemu lidu oznámil i psaní od Turka ukazoval. Mnozí na to místo chodíce, tomu se velmi divili a o tom Turku, že jest chytřejší než oni všickni, pravili. (Vršovci. Gracian papež.) L. 1051. Uslyšavše někteří Vršovští, a zvláště Vožislav a Všemil, že by straje jejích, což měl vykonati, nevykonal, ale že jest u Krakova obě- šen, sešli jsú se spolu v Smolničce a tu spolu rokovali, pro toho Bormira kterak by se pomstili, buď nad Kazimirem neb nad Břetislavem aneb nad syny Břetislavovými; pakli by nemohli, ale nad Horyšovcem, a Kunislavem, kteříž jsau byli poslové od Břetislava k králi Polskému. A na tom (R. 1051) Vršovci jse chtěli pomstíti. Shora: Horšovcem.
TUREK NALEZL POKLAD V NEAPOLSKU. 313 místě kopal a tu veliký poklad zlatta nalezl, kte- rýmž se od svého pána vyplatil a list svobodný sobě zjednal. Když byl od pána svého otázán, kde by zlatto vzal, odpověděl, že jest jemu z Turecké země tajně posláno. Některého pak času, vzav ostatek zlatta (neb toho pokladu), do své země do Turek se obrátil. Druhého pak roku poslal svého posla do Neapolí a jak jest ten poklad na- lezl, kterýmž se vyplatil, všecko Robertovi Gvi- škardovi listem pořádně oznámil. Kterýž chtě se tím lépe ujistiti, první den měsíce máje na to místo šel a stín na té jámě, kdež byl poklad, od hlavy toho obrazu tak nalezl a to všemu lidu oznámil i psaní od Turka ukazoval. Mnozí na to místo chodíce, tomu se velmi divili a o tom Turku, že jest chytřejší než oni všickni, pravili. (Vršovci. Gracian papež.) L. 1051. Uslyšavše někteří Vršovští, a zvláště Vožislav a Všemil, že by straje jejích, což měl vykonati, nevykonal, ale že jest u Krakova obě- šen, sešli jsú se spolu v Smolničce a tu spolu rokovali, pro toho Bormira kterak by se pomstili, buď nad Kazimirem neb nad Břetislavem aneb nad syny Břetislavovými; pakli by nemohli, ale nad Horyšovcem, a Kunislavem, kteříž jsau byli poslové od Břetislava k králi Polskému. A na tom (R. 1051) Vršovci jse chtěli pomstíti. Shora: Horšovcem.
Strana 314
314 . V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1051. Papežové tří byli. se rozešli. Ale však taková radda byla skrze jed- noho mládence knížeti oznámena, kterýž byl to uvážil v své raddě, aby povolaje těch všech, kteříž jsú v Smolničce byli, [aby] je dal všecky zvěsiti Ale v tom zašly jiné příčiny, že tím kníže musil prodliti, potom to také bylo od Vršovcuov, co se o ních jedná, zvědíno. Téhož léta v křesťanském pořádku bylo veliké roztržení, neb tří papežové byli tito: Benedikt toho jména IX., Sylvester III., Rehoř VI. Ti (jakž píše Gotfrýd Viterbienský) všecko mezi se roz- trhli papežské zboží.. Jeden seděl u s. Petra a druhý u kostela většího P. Marie a třetí, totiž Benedikt, u s. Jana v Lateranu. A ti všickni ne- řádně své životy vedli. I byl toho času v Římě jeden velmi nábožný kněz, jménem Gracianus, ten lítost maje nad křesťany častokrát namlauval ty muže, aby se o to snesli a pohoršení takového nečinili v křesťanském lidu, až to vždy, zpuosobil, že jsau dva, totiž Sylvester a Rehoř, vzavše penize od toho důstojenství pustili a tu Benedikta při jeho zůstavili vuoli. Rímané pak po malém času, znamenavše zlé a lakomé Benediktovy obyčeje, měli jej v nenávisti a sšedše se spolu, s auřadu jej ssadili a Graciana předpověděného učinili pa- pežem. A v tom Jindřich císař obrátil se do Ríma = statky, bohatství. — 2 = přece.
314 . V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1051. Papežové tří byli. se rozešli. Ale však taková radda byla skrze jed- noho mládence knížeti oznámena, kterýž byl to uvážil v své raddě, aby povolaje těch všech, kteříž jsú v Smolničce byli, [aby] je dal všecky zvěsiti Ale v tom zašly jiné příčiny, že tím kníže musil prodliti, potom to také bylo od Vršovcuov, co se o ních jedná, zvědíno. Téhož léta v křesťanském pořádku bylo veliké roztržení, neb tří papežové byli tito: Benedikt toho jména IX., Sylvester III., Rehoř VI. Ti (jakž píše Gotfrýd Viterbienský) všecko mezi se roz- trhli papežské zboží.. Jeden seděl u s. Petra a druhý u kostela většího P. Marie a třetí, totiž Benedikt, u s. Jana v Lateranu. A ti všickni ne- řádně své životy vedli. I byl toho času v Římě jeden velmi nábožný kněz, jménem Gracianus, ten lítost maje nad křesťany častokrát namlauval ty muže, aby se o to snesli a pohoršení takového nečinili v křesťanském lidu, až to vždy, zpuosobil, že jsau dva, totiž Sylvester a Rehoř, vzavše penize od toho důstojenství pustili a tu Benedikta při jeho zůstavili vuoli. Rímané pak po malém času, znamenavše zlé a lakomé Benediktovy obyčeje, měli jej v nenávisti a sšedše se spolu, s auřadu jej ssadili a Graciana předpověděného učinili pa- pežem. A v tom Jindřich císař obrátil se do Ríma = statky, bohatství. — 2 = přece.
Strana 315
PAPEZ GRACIAN A CISAR JINDRICH. 3l5 a Gracianus proti němu vyjel velmi poctivě a vítal jej slavně. Nazajtří pak ráno rozkázal kar- dináluom uvésti poctivě císaře do kostela a sám se posadil na papežské stolici v koruně papežské. A když Jindřich před něho předstúpil, vstal s té stolice a císaře na ní posadil a vzav korunu na své hlavě, dal ji císaři do jeho rukú a řka: »Naj- duostojnější pane křesťanský, teď. máš korunu otcuov ss., jáť jí nepotřebuji a papežem býti ne- chci, dajž ty ji, komuž se tobě líbí.«/ Císař uradiv se o to s Gracianem a s kardinály, arcibi- skupy a biskupy, z vůle jednostajné volili jsú nějakého Svigera, Babenbergenského biskupa, a aby on byl papežem, jemu rozkázali. A to učinili pro tu příčinu, neb byl muž dobrý, cnostný a ne- lakomý a mimo jiné všecky byl toho úřadu hoden. I dali jsú jemu jméno Kliment II. Tu hned jsú Rímané od císaře zavázáni, kteříž slíbili a za- psali se na budúcí věčné časy více papeže nevoliti, ani ustanovovati, ani jeho s úřadu ssazovati, bez vědomí a povolení císařského. 122V Římané nemají papeže voliti. (Drobné příhody.) L. 1052. Král Ondřej, obávaje se císaře z té (R. 1052) příčiny, že lid jeho Uherský k neřáduom pohan- ským a k modlám byl nachýlen více než k víře = zde.
PAPEZ GRACIAN A CISAR JINDRICH. 3l5 a Gracianus proti němu vyjel velmi poctivě a vítal jej slavně. Nazajtří pak ráno rozkázal kar- dináluom uvésti poctivě císaře do kostela a sám se posadil na papežské stolici v koruně papežské. A když Jindřich před něho předstúpil, vstal s té stolice a císaře na ní posadil a vzav korunu na své hlavě, dal ji císaři do jeho rukú a řka: »Naj- duostojnější pane křesťanský, teď. máš korunu otcuov ss., jáť jí nepotřebuji a papežem býti ne- chci, dajž ty ji, komuž se tobě líbí.«/ Císař uradiv se o to s Gracianem a s kardinály, arcibi- skupy a biskupy, z vůle jednostajné volili jsú nějakého Svigera, Babenbergenského biskupa, a aby on byl papežem, jemu rozkázali. A to učinili pro tu příčinu, neb byl muž dobrý, cnostný a ne- lakomý a mimo jiné všecky byl toho úřadu hoden. I dali jsú jemu jméno Kliment II. Tu hned jsú Rímané od císaře zavázáni, kteříž slíbili a za- psali se na budúcí věčné časy více papeže nevoliti, ani ustanovovati, ani jeho s úřadu ssazovati, bez vědomí a povolení císařského. 122V Římané nemají papeže voliti. (Drobné příhody.) L. 1052. Král Ondřej, obávaje se císaře z té (R. 1052) příčiny, že lid jeho Uherský k neřáduom pohan- ským a k modlám byl nachýlen více než k víře = zde.
Strana 316
316 V. HAJEK, KRONIKA CESKÁ, R. 1052—1053. Císař svau dceru dal králi Uherskému. Božena umřela. s. křesťanské, své některé věrné při sobě maje, poslal je k císaři do Štrospurku, jeho žádaje, tak jakž mu byl prvé přislíbil, že dáti chce dceru svú Žofiji za Šalomúna, syna jeho, tomu aby dosti uči- nil. Císař odpověděl, co jest slíbil slovy, že to chce vyplniti skutkem, a tak se jest stalo. I byla jest jím učiněna slavná svadba v staních neda- leko od té řeky, kteráž slove Morava, a tu po slavném hodování rozžehnavše se přátelsky, roz- jeli se. Ondřej pak, král Uherský, kterýž dnau jednaki ve všech klaubích svého života ustavičně trápen byl, žádného od svých vlastních Uhruov nemohl míti pokoje, ale častými potržkami skrze Belu i válkami trápen jsa, téhož léta, když ne- šťastně s týmž Belau bojoval, přemožen sa, z toho byl nemálo teskliv, osmého dne umřel. Téhož léta poctivá a milostivá a jistě pro své skutky paměti hodná kněžna Božena, kteráž ač byla z sedlského rodu, ale velmi mravná, a šle- chetná i k každému uctivá byla, manželka Oldři- chova a mátě Břetislavova, umřela a v kostele ss. Kosmy a Damiana v Starém Boleslavi slavně i s pláčem všeho lidu Českého pochována. (R. 1053) (Nepokoje židovské.) L. 1053. Židé toho času, kteříž byli v Starším, jinak v Menším, městě Pražském, sšedše se v své = téměř. — 2 = způsobná.
316 V. HAJEK, KRONIKA CESKÁ, R. 1052—1053. Císař svau dceru dal králi Uherskému. Božena umřela. s. křesťanské, své některé věrné při sobě maje, poslal je k císaři do Štrospurku, jeho žádaje, tak jakž mu byl prvé přislíbil, že dáti chce dceru svú Žofiji za Šalomúna, syna jeho, tomu aby dosti uči- nil. Císař odpověděl, co jest slíbil slovy, že to chce vyplniti skutkem, a tak se jest stalo. I byla jest jím učiněna slavná svadba v staních neda- leko od té řeky, kteráž slove Morava, a tu po slavném hodování rozžehnavše se přátelsky, roz- jeli se. Ondřej pak, král Uherský, kterýž dnau jednaki ve všech klaubích svého života ustavičně trápen byl, žádného od svých vlastních Uhruov nemohl míti pokoje, ale častými potržkami skrze Belu i válkami trápen jsa, téhož léta, když ne- šťastně s týmž Belau bojoval, přemožen sa, z toho byl nemálo teskliv, osmého dne umřel. Téhož léta poctivá a milostivá a jistě pro své skutky paměti hodná kněžna Božena, kteráž ač byla z sedlského rodu, ale velmi mravná, a šle- chetná i k každému uctivá byla, manželka Oldři- chova a mátě Břetislavova, umřela a v kostele ss. Kosmy a Damiana v Starém Boleslavi slavně i s pláčem všeho lidu Českého pochována. (R. 1053) (Nepokoje židovské.) L. 1053. Židé toho času, kteříž byli v Starším, jinak v Menším, městě Pražském, sšedše se v své = téměř. — 2 = způsobná.
Strana 317
NEPOKOJE ŽIDOVSKÉ V PRAZE. 317 škole, o to se radili, kterak by křesťany z toho města vyplenili a sami svými Židy je osadili. Skrze jednoho ovšem Žida taková jích rada tajná nebyla knížete Břetislava, ale on jako člověk mi- lostivý toho zanedbal. Po malém pak času přišel veliký a jakýs neobyčejný mor na lidi v Menším Městě Pražském, lékaři pak nemálo se tomu di- vili, že všickni nemocní jednostajným trápeni jsúce neduhem umírají. Někteří pak múdřejší toho pilně šetřili, že za ten všecken čas, jakž lidé mříti počali, žádný jednak z Židuov neumřel. V tom přihodilo se, že Žid jeden znamenitý před samým večerem před domem jednoho křesťana dítě pochytiv, pod pláštěm je nesl. To jeden kře- sťan z svého uhlédav okna, za tím Židem běžal a chytiv jej, dítě jemu odjal a Žida dal do knížecího vězení. Knížeti když to oznámeno bylo, kázal toho Žida ohněm trápiti. Kterýž pravil, že jest měl to dítě zabiti a krev z něho vytočiti, a poslati ji do Vlach jednomu Židu strajci svému, kterýž ji měl k nějakým čaruom proti křesťanuom potřebo- vati. Při tom pravil, že jsau Židé v své škole ura- divše se, nějakých prachuova velmi lítých ze Vlach přinesených mnoho do křesťanských stud- nic v těch obau městech nasypali. Židé to slyšíce, Židé v Praze lidi trávili. 1 = skoro, téměř. — 2 = nechati vytéci, vycediti. — = prášky.
NEPOKOJE ŽIDOVSKÉ V PRAZE. 317 škole, o to se radili, kterak by křesťany z toho města vyplenili a sami svými Židy je osadili. Skrze jednoho ovšem Žida taková jích rada tajná nebyla knížete Břetislava, ale on jako člověk mi- lostivý toho zanedbal. Po malém pak času přišel veliký a jakýs neobyčejný mor na lidi v Menším Městě Pražském, lékaři pak nemálo se tomu di- vili, že všickni nemocní jednostajným trápeni jsúce neduhem umírají. Někteří pak múdřejší toho pilně šetřili, že za ten všecken čas, jakž lidé mříti počali, žádný jednak z Židuov neumřel. V tom přihodilo se, že Žid jeden znamenitý před samým večerem před domem jednoho křesťana dítě pochytiv, pod pláštěm je nesl. To jeden kře- sťan z svého uhlédav okna, za tím Židem běžal a chytiv jej, dítě jemu odjal a Žida dal do knížecího vězení. Knížeti když to oznámeno bylo, kázal toho Žida ohněm trápiti. Kterýž pravil, že jest měl to dítě zabiti a krev z něho vytočiti, a poslati ji do Vlach jednomu Židu strajci svému, kterýž ji měl k nějakým čaruom proti křesťanuom potřebo- vati. Při tom pravil, že jsau Židé v své škole ura- divše se, nějakých prachuova velmi lítých ze Vlach přinesených mnoho do křesťanských stud- nic v těch obau městech nasypali. Židé to slyšíce, Židé v Praze lidi trávili. 1 = skoro, téměř. — 2 = nechati vytéci, vycediti. — = prášky.
Strana 318
318 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1054—1055. mnoho se jích rozběhlo do jiných zemí a některé, kteříž o tom vědomost měli, kníže jako traviče spáliti je kázal. A křestané své studnice pilně vy- čišťovali a tak ta náhlá smrt přestala. 1231 S. Prokop umřel. S. Wolf- gank. (R. 1054) Čechové se s Poláky smluvili. (Drobné příhody.) / R. t. také milý Bohu a lidem Prokop, opat kláštera Sázavského, umřel, při jehožto smrti rozliční se dáli divové, tak že jest uznáno od těch bratří, kteří sú při smrti jeho byli, že jest to člo- věk svatý. — Téhož roku Wolfgank, biskup ně- kdy Řezenský, za svatého vyzdvižen. L. 1054. Přišly jsú noviny do Krakova, že by kníže Český chtěl lid sbera k Krakovu táhnúti a jej z kořen vyvrátiti. Kazimír, král Polský, o tom uslyšav, hned všech Polákuov povolal na sněm do Krakova a tu spolu uradivše se, poslali k Bře- tislavovi, aby s ními učinil příměří a pokoj za dnuov života svého, jeho za to snažně žádajíce. Kterýž vyslyšav posly a uradiv se s svými Čechy, chtěl to rád učiniti, ale synové jeho tomu byli na odpor. Kterýmžto řekl kníže: »Synové milí, neníť vám ještě náležité bojovati, mějte pokoj ra- dějí než válku, snad vy o tom nevíte, že jsem já jejích Polskau zemi znamenitě zlaupil a Českau jích zlattem obohatil. Proto obávám se P. Boha, aby skrze to nade mnau, snad i nad vámi, pomsty
318 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1054—1055. mnoho se jích rozběhlo do jiných zemí a některé, kteříž o tom vědomost měli, kníže jako traviče spáliti je kázal. A křestané své studnice pilně vy- čišťovali a tak ta náhlá smrt přestala. 1231 S. Prokop umřel. S. Wolf- gank. (R. 1054) Čechové se s Poláky smluvili. (Drobné příhody.) / R. t. také milý Bohu a lidem Prokop, opat kláštera Sázavského, umřel, při jehožto smrti rozliční se dáli divové, tak že jest uznáno od těch bratří, kteří sú při smrti jeho byli, že jest to člo- věk svatý. — Téhož roku Wolfgank, biskup ně- kdy Řezenský, za svatého vyzdvižen. L. 1054. Přišly jsú noviny do Krakova, že by kníže Český chtěl lid sbera k Krakovu táhnúti a jej z kořen vyvrátiti. Kazimír, král Polský, o tom uslyšav, hned všech Polákuov povolal na sněm do Krakova a tu spolu uradivše se, poslali k Bře- tislavovi, aby s ními učinil příměří a pokoj za dnuov života svého, jeho za to snažně žádajíce. Kterýž vyslyšav posly a uradiv se s svými Čechy, chtěl to rád učiniti, ale synové jeho tomu byli na odpor. Kterýmžto řekl kníže: »Synové milí, neníť vám ještě náležité bojovati, mějte pokoj ra- dějí než válku, snad vy o tom nevíte, že jsem já jejích Polskau zemi znamenitě zlaupil a Českau jích zlattem obohatil. Proto obávám se P. Boha, aby skrze to nade mnau, snad i nad vámi, pomsty
Strana 319
SMLOUVA ČECHU S POLÁKY. 319 neučinil, neb jest ráčil říci.: »Pro hřích otcuov budu mstíti i nad syny.« A povolav před sebe i před svau raddu posluov Polských, kteříž byli přijeli od krále i ode vší země s plnau mocí, smlauvu s nimi učinil. A Vratislav město jím i jiná města vrátil, takovú však pod úmluvú, aby oni Poláci platili jemu i jeho budúcím,, knížatuom Českým, na věčné časy každého roku tributu 500 hřiven stříbrných a 20 hřiven zlatých. Kteřížto učinivše takovau smlúvu, s radostí se domuov navrátili. A král Polský i jiní všickni té země obyvatelé to přijali vděčně. A tak se zachovali a platili. (Závět a smrt Břetislavova.) L. 1055. Břetislav kníže, rozváživ na své my- sli, že má mnoho synuov a jestliže jim rozdělí knížetství Ceské, že po malém dílu jednomu kaž- dému z nich se dostane a oni, aby živi byli jako knížata, mnoho zboží že míti musí; slyše pak o tom od dávní chvíle, kterak mnohé se, různice v Uherské zemi mezi Šalomúnem, synem někdy krále Ondřeje, a Belú a syny Belovými, Gejchú a Ladislavem, uminil jeti do Uher a té země dobý- vati a k Moravě a k knížetství Českému jí při- pojiti, chtě Ceskau, Moravskau a Uherskau zemí svých poděliti synův. (R. 1055) 2. kn. Mojž. XX, 5. — 2 = nástupcům. — Místo sú?
SMLOUVA ČECHU S POLÁKY. 319 neučinil, neb jest ráčil říci.: »Pro hřích otcuov budu mstíti i nad syny.« A povolav před sebe i před svau raddu posluov Polských, kteříž byli přijeli od krále i ode vší země s plnau mocí, smlauvu s nimi učinil. A Vratislav město jím i jiná města vrátil, takovú však pod úmluvú, aby oni Poláci platili jemu i jeho budúcím,, knížatuom Českým, na věčné časy každého roku tributu 500 hřiven stříbrných a 20 hřiven zlatých. Kteřížto učinivše takovau smlúvu, s radostí se domuov navrátili. A král Polský i jiní všickni té země obyvatelé to přijali vděčně. A tak se zachovali a platili. (Závět a smrt Břetislavova.) L. 1055. Břetislav kníže, rozváživ na své my- sli, že má mnoho synuov a jestliže jim rozdělí knížetství Ceské, že po malém dílu jednomu kaž- dému z nich se dostane a oni, aby živi byli jako knížata, mnoho zboží že míti musí; slyše pak o tom od dávní chvíle, kterak mnohé se, různice v Uherské zemi mezi Šalomúnem, synem někdy krále Ondřeje, a Belú a syny Belovými, Gejchú a Ladislavem, uminil jeti do Uher a té země dobý- vati a k Moravě a k knížetství Českému jí při- pojiti, chtě Ceskau, Moravskau a Uherskau zemí svých poděliti synův. (R. 1055) 2. kn. Mojž. XX, 5. — 2 = nástupcům. — Místo sú?
Strana 320
320 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1055. Kníže Břetislav nemocen v Chrudimi. Kšaft knížete Břetislava. 1237 I pojav nětco nemnoho lidu, jel napřed, roz- kázav hajtmanuom, aby lid shromaždíce za ním táhli a on že jích bude čekati na pomezí Morav- ském a Uherském. A jakž přijel do Chrudimě, tu jest velikú poražen nemocí. A když uznal, že se nemoc ta v něm více a více rozmahá a jej obtě- žuje, povolav svých rytířův znamenitějších, kteříž tu na ten čas při něm byli, a vida je okolo sebe stojící, mluvil k ním tato slova: »Moji věrní milí přátelé a služebníci! Již znám, že mne moji osu- dové volají a příkrá smrt že mi nastává. Teď vám chci oznámiti a vaší dobré víře to poručiti, co mi těchto minulých časův vždycky na mysli bylo. Vy víte, jakým způsobem náš rod knížetský hyne a knížetství zavedena i zkažena bývají: že někdy neplodností knížete neb kněžny, kteříž bez dědicův umírají, a někdy nedošlými věkem, když mládenec zůstavený a dědic umře, knížetství jeho v národ jiný přenešeno bývá. Najvýše pak roz- tržkú tú, kde jest mnoho knížat a dědiců k jed- nomu knížetství; neb i ono(mu) mudrci, zdálo se to býti za pořádné, kterýž pověděl: »Není dobré, kde mnoho knížat.« Nyní pak, jak sami o tom dobrau vědomost máte, že mi dal P. Buoh = nedospělý. —2 Míní se výrok Homérův v Iliadě II., 204: »Není dobré mnohopanstvo, jeden pán budiž«, ale Hájek jej patrně čerpá z nějaké sbírky středověké. Ostatní příklady vzaty a přeloženy z Kosmy, II, kap. 13.
320 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1055. Kníže Břetislav nemocen v Chrudimi. Kšaft knížete Břetislava. 1237 I pojav nětco nemnoho lidu, jel napřed, roz- kázav hajtmanuom, aby lid shromaždíce za ním táhli a on že jích bude čekati na pomezí Morav- ském a Uherském. A jakž přijel do Chrudimě, tu jest velikú poražen nemocí. A když uznal, že se nemoc ta v něm více a více rozmahá a jej obtě- žuje, povolav svých rytířův znamenitějších, kteříž tu na ten čas při něm byli, a vida je okolo sebe stojící, mluvil k ním tato slova: »Moji věrní milí přátelé a služebníci! Již znám, že mne moji osu- dové volají a příkrá smrt že mi nastává. Teď vám chci oznámiti a vaší dobré víře to poručiti, co mi těchto minulých časův vždycky na mysli bylo. Vy víte, jakým způsobem náš rod knížetský hyne a knížetství zavedena i zkažena bývají: že někdy neplodností knížete neb kněžny, kteříž bez dědicův umírají, a někdy nedošlými věkem, když mládenec zůstavený a dědic umře, knížetství jeho v národ jiný přenešeno bývá. Najvýše pak roz- tržkú tú, kde jest mnoho knížat a dědiců k jed- nomu knížetství; neb i ono(mu) mudrci, zdálo se to býti za pořádné, kterýž pověděl: »Není dobré, kde mnoho knížat.« Nyní pak, jak sami o tom dobrau vědomost máte, že mi dal P. Buoh = nedospělý. —2 Míní se výrok Homérův v Iliadě II., 204: »Není dobré mnohopanstvo, jeden pán budiž«, ale Hájek jej patrně čerpá z nějaké sbírky středověké. Ostatní příklady vzaty a přeloženy z Kosmy, II, kap. 13.
Strana 321
SMRT BRETISLAVOVA. 321 pět synuov, mezi kteréž rozděliti knížetství České nevidí mi se býti užitečné, neb jakž Pán, pově- děti ráčil, že každé království v sobě rozdělené zpustne... Nebo od stvoření světa hned se mezi bratřími ukázala nepřízeň, tak že jeden druhého, totiž Kajn Abele, zabil. Co dím pak, při počátku Rímského panování jaká byla mezi Remem a Ro- mulem, též vlastními bratry, nepřízeň, jaké i lidu pozdvižení, jací z toho i mordové! Nechť toho za- nechám, rozvažte prosím, jak jsú nám světle, moji prapradědové, Boleslav a Vácslav za pří- klad v tom, že jeden druhého úkladně z nepřízně a pro panování zamordoval. A poněvadž jsau to činili dva, co by pak učinilo jích pět a čímž byli by mocnější v zboží, tím větší zuořivost v ních vzbudila by pajchu. O kterak jest strašlivá, mysl rodičuov o budúcích a nejistých skutcích jích sy- nův! Protož jistě mi věřte, že mi to sluší mimo jiné všecky věci světa tohoto opatřiti, aby po vykonání mého života nějaká mezi syny mými nevzrostla nevole a ruoznice proto, že by každý z ních chtěl v Českém knížetství panovati. Pro kterúžto věc vás prosím pro P. Boha a pro duostojnost víry vaší, kterúž jste vždycky Bohu a mně zachovali, abyšte země České mezi mé syny ani vnuky ne- rozdělovali, ale aby z ních najstarší vrchní právo 1 Evang. Mat. XII, 25. —' Tisk swietlé. — = bázlivá, bojácná. Kronika. II. 21
SMRT BRETISLAVOVA. 321 pět synuov, mezi kteréž rozděliti knížetství České nevidí mi se býti užitečné, neb jakž Pán, pově- děti ráčil, že každé království v sobě rozdělené zpustne... Nebo od stvoření světa hned se mezi bratřími ukázala nepřízeň, tak že jeden druhého, totiž Kajn Abele, zabil. Co dím pak, při počátku Rímského panování jaká byla mezi Remem a Ro- mulem, též vlastními bratry, nepřízeň, jaké i lidu pozdvižení, jací z toho i mordové! Nechť toho za- nechám, rozvažte prosím, jak jsú nám světle, moji prapradědové, Boleslav a Vácslav za pří- klad v tom, že jeden druhého úkladně z nepřízně a pro panování zamordoval. A poněvadž jsau to činili dva, co by pak učinilo jích pět a čímž byli by mocnější v zboží, tím větší zuořivost v ních vzbudila by pajchu. O kterak jest strašlivá, mysl rodičuov o budúcích a nejistých skutcích jích sy- nův! Protož jistě mi věřte, že mi to sluší mimo jiné všecky věci světa tohoto opatřiti, aby po vykonání mého života nějaká mezi syny mými nevzrostla nevole a ruoznice proto, že by každý z ních chtěl v Českém knížetství panovati. Pro kterúžto věc vás prosím pro P. Boha a pro duostojnost víry vaší, kterúž jste vždycky Bohu a mně zachovali, abyšte země České mezi mé syny ani vnuky ne- rozdělovali, ale aby z ních najstarší vrchní právo 1 Evang. Mat. XII, 25. —' Tisk swietlé. — = bázlivá, bojácná. Kronika. II. 21
Strana 322
322 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1055. Břetislav umřel. a stolici knížetství obdržal a jiní všickni bratři jeho, řádně pošlí z rodu knížetského, ať jsú pod- dáni panování jeho. Jinak jestliže by bylo, kní- žetství vaše mělo by na tom velikú škodů a strach zkázy a aby nebylo v niveč obráceno. Protož vás za to srdečně prosím, tak se zachovajte, toho jinak nečiníce.« Tu všecku svú řeč těmi slovy vykonav, složiv ruce a nohy umřel dvadcátý a devátý den měsíce prosince. A odtuď hned do Prahy vezen a na hradě Pražském v kostele s. Víta poctivě pocho- ván. Tu veliký křik a pláč byl ode všeho lidu Če- ského, naříkaní a vypravování skutkuov Břetisla- vových, jak jest byl k svým poddaným dobrotivý a proti nepřáteluom zuořivý, v saudech, spra- —— EB
322 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1055. Břetislav umřel. a stolici knížetství obdržal a jiní všickni bratři jeho, řádně pošlí z rodu knížetského, ať jsú pod- dáni panování jeho. Jinak jestliže by bylo, kní- žetství vaše mělo by na tom velikú škodů a strach zkázy a aby nebylo v niveč obráceno. Protož vás za to srdečně prosím, tak se zachovajte, toho jinak nečiníce.« Tu všecku svú řeč těmi slovy vykonav, složiv ruce a nohy umřel dvadcátý a devátý den měsíce prosince. A odtuď hned do Prahy vezen a na hradě Pražském v kostele s. Víta poctivě pocho- ván. Tu veliký křik a pláč byl ode všeho lidu Če- ského, naříkaní a vypravování skutkuov Břetisla- vových, jak jest byl k svým poddaným dobrotivý a proti nepřáteluom zuořivý, v saudech, spra- —— EB
Strana 323
SPYTIHNÉV VOLEN KNIŽETEM. 323 vedlivý a v almužnách dárce milostivý, milovník křesťanstva a křestanského náboženství, vzděla- vatel snážný chrámuov Božích, vdovám a sirot- kuom hotový a milostivý oprávce; skutkuov jeho těch předobrých Tulius, neuměl by vypraviti2. (Spytihněv knížetem. Vyhnání Němců.) / Po jeho pak smrti Čechové upokojivše se, sešli sú se spolu na Vyšehrad a tu rozváživše kšaft dobré paměti Břetislava, knížete svého, a tu vuoli jeho, volili sú sobě z jednostajné vuole tak chudí jako bohatí, malí i velicí za kníže syna Břetislavova najstaršího, jménem Spitihněva, ve- seléce se a zpívajíce »Kyrielejson« a »Hospodine, pomiluj ný« až do konce. Ten jest byl muž velmi krásný postavy a dobrotivý, ale hned jakž byl v to knížetství uveden, ten první den učinil den velmi divný a pro všecky časy paměti hodný, že všem Němcům, kteříž byli v knížetství Českém, bohatí i chudí, staří i mladí, domácí i hosté, rozkázal i přikázal, aby se ve třech dnech pořád zběhlých ven z země vyhostili a tak zhola všickni, kteříž sú se v Čechách nerodili, aby se do svých zemí, kde sú se zplodili, obrátili a tam zuostali. Kterýž 1241 Spitihněv volen. Kníže Spiti- hněv Němce z Čech vyhnal. 2 = Cicero (Marcus Tullius); i to vzato z Kosmy. — V orig. týž obrázek pohřbu, jako na l. 112 k r. 1037.
SPYTIHNÉV VOLEN KNIŽETEM. 323 vedlivý a v almužnách dárce milostivý, milovník křesťanstva a křestanského náboženství, vzděla- vatel snážný chrámuov Božích, vdovám a sirot- kuom hotový a milostivý oprávce; skutkuov jeho těch předobrých Tulius, neuměl by vypraviti2. (Spytihněv knížetem. Vyhnání Němců.) / Po jeho pak smrti Čechové upokojivše se, sešli sú se spolu na Vyšehrad a tu rozváživše kšaft dobré paměti Břetislava, knížete svého, a tu vuoli jeho, volili sú sobě z jednostajné vuole tak chudí jako bohatí, malí i velicí za kníže syna Břetislavova najstaršího, jménem Spitihněva, ve- seléce se a zpívajíce »Kyrielejson« a »Hospodine, pomiluj ný« až do konce. Ten jest byl muž velmi krásný postavy a dobrotivý, ale hned jakž byl v to knížetství uveden, ten první den učinil den velmi divný a pro všecky časy paměti hodný, že všem Němcům, kteříž byli v knížetství Českém, bohatí i chudí, staří i mladí, domácí i hosté, rozkázal i přikázal, aby se ve třech dnech pořád zběhlých ven z země vyhostili a tak zhola všickni, kteříž sú se v Čechách nerodili, aby se do svých zemí, kde sú se zplodili, obrátili a tam zuostali. Kterýž 1241 Spitihněv volen. Kníže Spiti- hněv Němce z Čech vyhnal. 2 = Cicero (Marcus Tullius); i to vzato z Kosmy. — V orig. týž obrázek pohřbu, jako na l. 112 k r. 1037.
Strana 324
324 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1055. i mateři své Jitce, kteráž jeho urodila a byla dcera Otty, hraběte z Rajnu, o kteréž napřed mnoho psáno, nikoli nechtěl dopustiti tu zůstati. (Spytihněv a abatyše svatojirská.) Přihodilo se bylo někdy času předešlého, že otec jeho Břetislav okolo města Pražského Men- šího rozkázal zdi pod Petřínem opravovati a je dokonati. Též zed od mostu a bránu podhradskú, jinak Píseckú, a odtuď zed až do vrchu Svin- ského, t. j. hradu Pražského, dodělati. Kázal také i hrad Pražský zdí obezditi a Spitihněvovi synu svému, kterýž tehdáž krajinu Žateckú držal a tu byl do Prahy náhodú přijel, aby při tom vyměřo- vání spolu s mistry a zedníky byl. I když sú mě- řili okolo kláštera s. Jiří, zdálo se mistrům, že upřímější míry býti nemůž, než tudy, kde jest stála pec panenská, od kláštera s. Jiří. Tu když sú mistři provazy roztáhli a o té peci rozvažo- vali, přišel kníže mladý Spitihněv a přistúpiv k té peci, rozkázal ji podbořiti a tak vcele do potoka Brusky pustiti a tomu, když se tam kulila, počal (se) velmi smíti, a jiní též tu přístojící velmi té peci doluov vcele běžící se smáli. A kníže řekl: Pec rozbořena. »Ach, auvech, již panna abatyše v této peci více nebude kolačuov péci«2 = panen, jeptišek. —2 Verše z Dalimila.
324 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1055. i mateři své Jitce, kteráž jeho urodila a byla dcera Otty, hraběte z Rajnu, o kteréž napřed mnoho psáno, nikoli nechtěl dopustiti tu zůstati. (Spytihněv a abatyše svatojirská.) Přihodilo se bylo někdy času předešlého, že otec jeho Břetislav okolo města Pražského Men- šího rozkázal zdi pod Petřínem opravovati a je dokonati. Též zed od mostu a bránu podhradskú, jinak Píseckú, a odtuď zed až do vrchu Svin- ského, t. j. hradu Pražského, dodělati. Kázal také i hrad Pražský zdí obezditi a Spitihněvovi synu svému, kterýž tehdáž krajinu Žateckú držal a tu byl do Prahy náhodú přijel, aby při tom vyměřo- vání spolu s mistry a zedníky byl. I když sú mě- řili okolo kláštera s. Jiří, zdálo se mistrům, že upřímější míry býti nemůž, než tudy, kde jest stála pec panenská, od kláštera s. Jiří. Tu když sú mistři provazy roztáhli a o té peci rozvažo- vali, přišel kníže mladý Spitihněv a přistúpiv k té peci, rozkázal ji podbořiti a tak vcele do potoka Brusky pustiti a tomu, když se tam kulila, počal (se) velmi smíti, a jiní též tu přístojící velmi té peci doluov vcele běžící se smáli. A kníže řekl: Pec rozbořena. »Ach, auvech, již panna abatyše v této peci více nebude kolačuov péci«2 = panen, jeptišek. —2 Verše z Dalimila.
Strana 325
SPYTIHNEV A ABATYŠE SVATOJIRSKA. 325 To když oznámeno abatyši, vyšla hněviva jsúci a jeho slova posměšná těžce rozvažujíce mlu- vila: »O kterak slavný muž i silný učiněn jest dnes kníže Český, kterýž ukázal své vítězství nad klášterskú pecí! Jistě míní on, že jest dobyl velikého města a je vybojoval. Již ponese vítězi- tedlné laupeže slavně.. Dajte jemu věnec z zlatta a z dříví bobkový/ho, jistěť jest hoden toho. Ve- selte se kněží, začnúce »Te deum laudamus«: kažte v zvony zvoniti, proto že jest kníže svú mocí mohl to učiniti a pec pannám obořiti. 124V »Pro tak veliký div daj P. Buoh, aby nebyl dlúho živ!« Kníže Spitihněv jako mládenec, ač byl velmi z toho hněviv, však všecka slova ta v smích obrá- tiv odšel a do budúcího času svuoj hněv schoval. Když sú pak potom kníže Spitihněva za zprávci z rozkázaní Břetislava, otce jeho, Čechové volili a jeho do kostela s. Jiří vedle obyčeje uvedli, roz- kázal povolati k sobě abatyše a vida ji před sebú řekl k ní: »Již na tento čas lépe náleží, aby »Te deum laudamus« zpíváno bylo, i ve zvony zvo- něno, že abatyše kláštera s. Jiří, jenž jest dcera hraběte Braumovského, ven z země vyhnána bude. Toť muž statečný vybojuje města a při- Abatyše na karách z Čech vyvezena. 1 Překlad Kosmova famosum fert triumphum.
SPYTIHNEV A ABATYŠE SVATOJIRSKA. 325 To když oznámeno abatyši, vyšla hněviva jsúci a jeho slova posměšná těžce rozvažujíce mlu- vila: »O kterak slavný muž i silný učiněn jest dnes kníže Český, kterýž ukázal své vítězství nad klášterskú pecí! Jistě míní on, že jest dobyl velikého města a je vybojoval. Již ponese vítězi- tedlné laupeže slavně.. Dajte jemu věnec z zlatta a z dříví bobkový/ho, jistěť jest hoden toho. Ve- selte se kněží, začnúce »Te deum laudamus«: kažte v zvony zvoniti, proto že jest kníže svú mocí mohl to učiniti a pec pannám obořiti. 124V »Pro tak veliký div daj P. Buoh, aby nebyl dlúho živ!« Kníže Spitihněv jako mládenec, ač byl velmi z toho hněviv, však všecka slova ta v smích obrá- tiv odšel a do budúcího času svuoj hněv schoval. Když sú pak potom kníže Spitihněva za zprávci z rozkázaní Břetislava, otce jeho, Čechové volili a jeho do kostela s. Jiří vedle obyčeje uvedli, roz- kázal povolati k sobě abatyše a vida ji před sebú řekl k ní: »Již na tento čas lépe náleží, aby »Te deum laudamus« zpíváno bylo, i ve zvony zvo- něno, že abatyše kláštera s. Jiří, jenž jest dcera hraběte Braumovského, ven z země vyhnána bude. Toť muž statečný vybojuje města a při- Abatyše na karách z Čech vyvezena. 1 Překlad Kosmova famosum fert triumphum.
Strana 326
326 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1056. (R. 1056) nese laupeže, bude jistě korunován zlattem a rato- lestmi bobkovými ozdobí se hlava jeho.« A tak hned bez meškání kázal ji vsaditi na káru a na Bavorské lesy dovézti a tam svobodně pustiti, aby šla, kdež se jí koli líbiti bude. L. 1056. Když se ty věci tak plaše, dály, mno- hým se to nelíbilo, netoliko Němcům ale i. Čechuom. Někteří znamenitější předstúpivše před kníže Spitihněva, jeho žádali, aby těch věcí, prve v této zemi nebývalých, před sebe nebral a že jest to jeho duostojenství nemalý posměch, pro nějaké babské řeči, kteréž ne- mnoho mohú uškoditi, že jest [sám] své křivdy (a ne velmi veliké) sám sobě opravuje pomstil a tu dobrú a ctnú pannu dal z země vy- hnati. To on vyslyšav odpověděl: »Poněvadž se vám ty věci zdadí nové a divné neb neobyčejně býti, v malém času neobyčejnější uhlédáte.« A oni to slyšíce, toho při tom tak zanechali. (Prchlost Spytihněvova.) Břetislav, někdy otec Spitihněvuov, nechtěje tomu, aby sám všecko držeti měl a synové aby jemu o všecko v ruce hleděti měli, poručil byl k zpravování i užívaní Spitihněvovi Žateckú kra- ☞ = divoce, neklidně. . . -
326 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1056. (R. 1056) nese laupeže, bude jistě korunován zlattem a rato- lestmi bobkovými ozdobí se hlava jeho.« A tak hned bez meškání kázal ji vsaditi na káru a na Bavorské lesy dovézti a tam svobodně pustiti, aby šla, kdež se jí koli líbiti bude. L. 1056. Když se ty věci tak plaše, dály, mno- hým se to nelíbilo, netoliko Němcům ale i. Čechuom. Někteří znamenitější předstúpivše před kníže Spitihněva, jeho žádali, aby těch věcí, prve v této zemi nebývalých, před sebe nebral a že jest to jeho duostojenství nemalý posměch, pro nějaké babské řeči, kteréž ne- mnoho mohú uškoditi, že jest [sám] své křivdy (a ne velmi veliké) sám sobě opravuje pomstil a tu dobrú a ctnú pannu dal z země vy- hnati. To on vyslyšav odpověděl: »Poněvadž se vám ty věci zdadí nové a divné neb neobyčejně býti, v malém času neobyčejnější uhlédáte.« A oni to slyšíce, toho při tom tak zanechali. (Prchlost Spytihněvova.) Břetislav, někdy otec Spitihněvuov, nechtěje tomu, aby sám všecko držeti měl a synové aby jemu o všecko v ruce hleděti měli, poručil byl k zpravování i užívaní Spitihněvovi Žateckú kra- ☞ = divoce, neklidně. . . -
Strana 327
SPYTIHNÉV A MORAVSKÉ PANSTVO. 327 jinu, vrchnost sobě při tom zůstaviv, a Mo- ravskú zemi byl také jiným svým synům rozdělil; jednu polovici dal Vratislavovi a druhú Kunrá- dovi a Ottovi, Jaromír ještě byl v školách na učení. Spitihněv již sa učiněn knížetem. Českým, poslal listy své k najznamenitějším pánům a vla- dykám v Moravě, jim rozkazuje, aby jich 300 (zejmena je jmenuje) postavilo se před ním v městě Chrudimi a ktož by koli nepřijel, že má svú ztratiti hlavu. I přijeli sú bez meškání a po- ložili se u Chrudimě na Šarleji a odtuď jeli do města. Nazajtří pak přijel jest Spitihněv kníže z Prahy. a oni vyšli proti němu poctivě až na pole, kterýž slove Škřivaní pole,, a tu jej poctivě vítali a výborné štěstí a dlúhý zdraví jemu vin- šujíce. Kterýž to slyše, mlčal a sám v sobě se velmi hněval, že sú proti němu dále nevyšli, a vjev do města Chrudimě, kázal ty pány Moravany zjí- mati a svázati a rozeslal je po městech Českých do vězení, přikazuje, aby jich dobře ostříhali; a koně jich i zbroji rozdal svým služebníkuom. A když se lid Český sjel u Chrudimě, Spitihněv hned se s ním obrátil do Moravy. To když uslyšal bratr jeho Vratislav, velmi se ulekl a nechav manželky v městě Olomúci, ujel Moravští páni zjímáni. Podle Kosmy na poli Hrutovském.
SPYTIHNÉV A MORAVSKÉ PANSTVO. 327 jinu, vrchnost sobě při tom zůstaviv, a Mo- ravskú zemi byl také jiným svým synům rozdělil; jednu polovici dal Vratislavovi a druhú Kunrá- dovi a Ottovi, Jaromír ještě byl v školách na učení. Spitihněv již sa učiněn knížetem. Českým, poslal listy své k najznamenitějším pánům a vla- dykám v Moravě, jim rozkazuje, aby jich 300 (zejmena je jmenuje) postavilo se před ním v městě Chrudimi a ktož by koli nepřijel, že má svú ztratiti hlavu. I přijeli sú bez meškání a po- ložili se u Chrudimě na Šarleji a odtuď jeli do města. Nazajtří pak přijel jest Spitihněv kníže z Prahy. a oni vyšli proti němu poctivě až na pole, kterýž slove Škřivaní pole,, a tu jej poctivě vítali a výborné štěstí a dlúhý zdraví jemu vin- šujíce. Kterýž to slyše, mlčal a sám v sobě se velmi hněval, že sú proti němu dále nevyšli, a vjev do města Chrudimě, kázal ty pány Moravany zjí- mati a svázati a rozeslal je po městech Českých do vězení, přikazuje, aby jich dobře ostříhali; a koně jich i zbroji rozdal svým služebníkuom. A když se lid Český sjel u Chrudimě, Spitihněv hned se s ním obrátil do Moravy. To když uslyšal bratr jeho Vratislav, velmi se ulekl a nechav manželky v městě Olomúci, ujel Moravští páni zjímáni. Podle Kosmy na poli Hrutovském.
Strana 328
328 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1056—1057. 1251 Kníže Spitihněv jal Arabonu. do království Uherského, kteréhož král Uherský vděčně přijal, a dokavadž u něho byl, vždycky jej poctivě, jako na kníže sluší, fedroval. Spiti- hněv, co se jemu na ten čas v Moravě líbilo, to činil a statkuov svým poddaným v Moravě mnoho pobral, bratruov svých k sobě povolav, aby při něm byli na jeho dvoře, jim rozkázal; Kunráda nad myslivci auředníkem učinil a Ottovi své kuchaře a pekaře poručil, dav jemu auřad najvyšího kuchmistř/ství. Když pak přijel do Olomúce, měštané se jeho velmi ulekli, avšak velikými strachy jej přivítavše pravili: »Pane a kníže náš milostivý, my i všickni statkové naši v tvých rukú sme, rač s námi i s tě- mi se všemi věcmi učiniti, což se líbí Tvé Mti.« Kterýž rozkázal k sobě povolati Arabonyi, man- želky bratra svého Vratislava, a ona přistúpivši, nízko se uklonila a on kníže hned jí tu jíti roz- kázal a pohleďav na Mstislava, bratra Boršova z Biliny, kázal mu, aby ji hned vzal na svuoj zá- mek Lešten, jinak Osek, a tu aby ji pilně ostříhal. Kterýž pokloniv se tak učiniti slibil, však ne tak jakž se slušelo, ale tak jest učinil (snad se bál, aby jemu tajně neušla), že každú noc nohu její k své noze tvrdým pautem připínal. To když oznámeno bylo Vratislavovi knížeti, velmi těžce Jména té kněžny neznáme.
328 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1056—1057. 1251 Kníže Spitihněv jal Arabonu. do království Uherského, kteréhož král Uherský vděčně přijal, a dokavadž u něho byl, vždycky jej poctivě, jako na kníže sluší, fedroval. Spiti- hněv, co se jemu na ten čas v Moravě líbilo, to činil a statkuov svým poddaným v Moravě mnoho pobral, bratruov svých k sobě povolav, aby při něm byli na jeho dvoře, jim rozkázal; Kunráda nad myslivci auředníkem učinil a Ottovi své kuchaře a pekaře poručil, dav jemu auřad najvyšího kuchmistř/ství. Když pak přijel do Olomúce, měštané se jeho velmi ulekli, avšak velikými strachy jej přivítavše pravili: »Pane a kníže náš milostivý, my i všickni statkové naši v tvých rukú sme, rač s námi i s tě- mi se všemi věcmi učiniti, což se líbí Tvé Mti.« Kterýž rozkázal k sobě povolati Arabonyi, man- želky bratra svého Vratislava, a ona přistúpivši, nízko se uklonila a on kníže hned jí tu jíti roz- kázal a pohleďav na Mstislava, bratra Boršova z Biliny, kázal mu, aby ji hned vzal na svuoj zá- mek Lešten, jinak Osek, a tu aby ji pilně ostříhal. Kterýž pokloniv se tak učiniti slibil, však ne tak jakž se slušelo, ale tak jest učinil (snad se bál, aby jemu tajně neušla), že každú noc nohu její k své noze tvrdým pautem připínal. To když oznámeno bylo Vratislavovi knížeti, velmi těžce Jména té kněžny neznáme.
Strana 329
UVĚZNĚNÍ ARABONY, CHOTI VRATISLAVOVY. 329 takovú věc na svém srdci nesl. Po některém pak času na přímluvu Severa biskupa i jiných hrabat a panuov, Spitihněv rozkázali Arabonu z vězení propustiti a jí pověděti, že se můž (ač chceli) bezpečně a svobodně obrátiti k manželu svému Vratislavovi. Kteráž když již na cestě byla, k po- rodu se přibližujíc, upadla v těžkú nemoc a tře- tího dne umřela. Téhož léta Jindřich císař toho jména III., jenž byl syn Jindřicha císaře, vykonav své dny umřel, o kterémž bylo by co mnoho psáti, jací sú a jak slavní byli skutkové jeho, ale poněvadž Vin- cencius Francúz a Martinus Dolatinus zvláštní o něm a o jeho činech knížku napsali, nezdálo mi se tím mnoho zaneprázdniti. Jindřich císař umřel. (Smír Spytihněvův s bratřími.) L. 1057. Znamenav Šalomún, král Uherský, že (R. 1057) jest nad míru zarmúcen pro smrt své manželky Arabony Vratislav, kníže Český, těšil jej slovy milostivými a řka: »O muoj milý hosti a příteli, upokoj se a netrap srdce svého. Již to všecko, co se jest stalo, poruč v ruce P. Boha svého a on to způsobí, že v brzkém času zármutek tvůj v ra- dost se obrátí.« A ujav jej za ruku, uvedl jej do Tisk rokazal.
UVĚZNĚNÍ ARABONY, CHOTI VRATISLAVOVY. 329 takovú věc na svém srdci nesl. Po některém pak času na přímluvu Severa biskupa i jiných hrabat a panuov, Spitihněv rozkázali Arabonu z vězení propustiti a jí pověděti, že se můž (ač chceli) bezpečně a svobodně obrátiti k manželu svému Vratislavovi. Kteráž když již na cestě byla, k po- rodu se přibližujíc, upadla v těžkú nemoc a tře- tího dne umřela. Téhož léta Jindřich císař toho jména III., jenž byl syn Jindřicha císaře, vykonav své dny umřel, o kterémž bylo by co mnoho psáti, jací sú a jak slavní byli skutkové jeho, ale poněvadž Vin- cencius Francúz a Martinus Dolatinus zvláštní o něm a o jeho činech knížku napsali, nezdálo mi se tím mnoho zaneprázdniti. Jindřich císař umřel. (Smír Spytihněvův s bratřími.) L. 1057. Znamenav Šalomún, král Uherský, že (R. 1057) jest nad míru zarmúcen pro smrt své manželky Arabony Vratislav, kníže Český, těšil jej slovy milostivými a řka: »O muoj milý hosti a příteli, upokoj se a netrap srdce svého. Již to všecko, co se jest stalo, poruč v ruce P. Boha svého a on to způsobí, že v brzkém času zármutek tvůj v ra- dost se obrátí.« A ujav jej za ruku, uvedl jej do Tisk rokazal.
Strana 330
330 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1057. Kníže Vrati- slav pojal za manželku dceru krále Uherského. svého příbytku a posadiv za stuol, kázal nositi hojnost rozkošných krmí, často jemu podávaje píti vína dobrého, kteréž obveseluje lidská srdce. Měl jest on král Šalamún sestru, kteráž byla dcera někdy Ondřeje, krále Uherského, jíž jméno bylo Adletha a již dospělá a krásný tváři a měla mnoho snaubcuov, kterúž také i Vratislav zamiloval. A král dobrý tomu na odpor býti ne- chtěl a po některých dnech učiniv jako bratr sestře na místě otce svého a jejího, již mrtvého, slavná hodování, Vratislavovi dal ji za manželku. To když uslyšal Spitihněv, padlo jemu na mysl, aby snad Vratislav se nad ním pro města jemu v Moravě odjatá a že mu manželku zmrhal, nepomstil a Uhruov všech jako švagr králuov nepojma, vší Moravy nevybojoval a snad potom i knížetství Českého se nezmocnil. Poslal k němu posly poctivé a znamenité, jeho žádaje, aby se zase do Moravy obrátil, že města všecka ta, kteráž jemu byl dal někdy otec jeho, chce zase navrátiti, nad to více jako bratru dáti a po všecky časy ži- vota svého že s ním chce pokojně a bratrsky na- kládati. Tím poselstvím Vratislav pohnut sa, od bratra manželky své, krále Šalamúna, odpuštění vzav a přátelsky i s pláčem se s ním rozžehnav a pojav manželku svú Adléthu, do Moravy se na- vrátil a přijat od bratra Spitihněva vděčně a
330 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1057. Kníže Vrati- slav pojal za manželku dceru krále Uherského. svého příbytku a posadiv za stuol, kázal nositi hojnost rozkošných krmí, často jemu podávaje píti vína dobrého, kteréž obveseluje lidská srdce. Měl jest on král Šalamún sestru, kteráž byla dcera někdy Ondřeje, krále Uherského, jíž jméno bylo Adletha a již dospělá a krásný tváři a měla mnoho snaubcuov, kterúž také i Vratislav zamiloval. A král dobrý tomu na odpor býti ne- chtěl a po některých dnech učiniv jako bratr sestře na místě otce svého a jejího, již mrtvého, slavná hodování, Vratislavovi dal ji za manželku. To když uslyšal Spitihněv, padlo jemu na mysl, aby snad Vratislav se nad ním pro města jemu v Moravě odjatá a že mu manželku zmrhal, nepomstil a Uhruov všech jako švagr králuov nepojma, vší Moravy nevybojoval a snad potom i knížetství Českého se nezmocnil. Poslal k němu posly poctivé a znamenité, jeho žádaje, aby se zase do Moravy obrátil, že města všecka ta, kteráž jemu byl dal někdy otec jeho, chce zase navrátiti, nad to více jako bratru dáti a po všecky časy ži- vota svého že s ním chce pokojně a bratrsky na- kládati. Tím poselstvím Vratislav pohnut sa, od bratra manželky své, krále Šalamúna, odpuštění vzav a přátelsky i s pláčem se s ním rozžehnav a pojav manželku svú Adléthu, do Moravy se na- vrátil a přijat od bratra Spitihněva vděčně a
Strana 331
SMIR VRATISLAVUV S BRATRIMI. 331 potom za dlúhý čas s bratřími svými snášel se po- kojně. Času jednoho Spitihněv povolav k sobě bi- skupa Severa, uvedl se s ním do kostela s. Víta a tu jemu oznamoval, kterak té noci předešlé měl velmi divné a hrozné vidění a že jest viděl s, Víta, krásného mládence, před se/bú, kterýž ho příkře i milostivě napomínal, aby té žuořivosti proti svým bratrům a svým poddaným zanechal a vzal na se život bohomyslný, spravedlivost a milosr- denství aby svým poddaným ukazoval, že on Vít sv., mučedlník Krista Ježíše, chce obvláštní zaň býti před svým Pánem orodovník. Severus vyslyšav řekl jemu: »Milý synu, jestli to v pravdě tak bez omylu?« Spitihněv odpověděl: »Milý otče, což tuto mluvím, to jest jistě a v pravdě tak a ta slova beru na své důstojenství knížetské, také na svú křesťanskú víru i také na svú duši.« I řekl biskup: »Vzdajž chválu P. Bohu svému z toho, že on jako pán milostivý ráčí o tebe svú zvláštní (aby nezahynul) péči míti a s. Vítu, v jehož jméno) jest tento dům Boží založen, po- děkuj a nad jiné svaté čiň jemu poctivost, po- něvadž on sám se toho domlúvá, že chce tvým obvláštním býti orodovníkem před P. Bohem.« Druhého dne kníže, povolav bratruov svých, Kunráda a Otty, rozkázal jim, aby bez meškání jeli do Moravy a v své dědictví, kteréž někdy 125V S. Vít se ukázal Spi- tihněvovi.
SMIR VRATISLAVUV S BRATRIMI. 331 potom za dlúhý čas s bratřími svými snášel se po- kojně. Času jednoho Spitihněv povolav k sobě bi- skupa Severa, uvedl se s ním do kostela s. Víta a tu jemu oznamoval, kterak té noci předešlé měl velmi divné a hrozné vidění a že jest viděl s, Víta, krásného mládence, před se/bú, kterýž ho příkře i milostivě napomínal, aby té žuořivosti proti svým bratrům a svým poddaným zanechal a vzal na se život bohomyslný, spravedlivost a milosr- denství aby svým poddaným ukazoval, že on Vít sv., mučedlník Krista Ježíše, chce obvláštní zaň býti před svým Pánem orodovník. Severus vyslyšav řekl jemu: »Milý synu, jestli to v pravdě tak bez omylu?« Spitihněv odpověděl: »Milý otče, což tuto mluvím, to jest jistě a v pravdě tak a ta slova beru na své důstojenství knížetské, také na svú křesťanskú víru i také na svú duši.« I řekl biskup: »Vzdajž chválu P. Bohu svému z toho, že on jako pán milostivý ráčí o tebe svú zvláštní (aby nezahynul) péči míti a s. Vítu, v jehož jméno) jest tento dům Boží založen, po- děkuj a nad jiné svaté čiň jemu poctivost, po- něvadž on sám se toho domlúvá, že chce tvým obvláštním býti orodovníkem před P. Bohem.« Druhého dne kníže, povolav bratruov svých, Kunráda a Otty, rozkázal jim, aby bez meškání jeli do Moravy a v své dědictví, kteréž někdy 125V S. Vít se ukázal Spi- tihněvovi.
Strana 332
332 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1057. Břetislav, otec jich, mezi ně rozdělil, kteréž sú i držali, zase aby se v ně uvázali a byli jeho mocní držitelé bez jeho i každého člověka překážky. A oni to rádi učinili. Hned potom rozeslal posly své po zámcích, na kterýchž sú byli páni Mo- ravští jeho rozkázaním u vězení, aby byli hned bez odtahuov puštěni a před něho přivedeni. Kteříž každý sú před ním stáli, obávajíce se jeho předešlé prchlivosti, domnívali se, že ten den konec bráti budú svých životuov. A on pohleďav na ně řekl: »Mojí věrní milí Moravané, žádám vás i prosím, což sem koli proti vám bez vašeho provinění z mé pajchy a prchlivosti učinil, že mi to odpustite.« A oni pohledavše na se řekli: »Milostivý kníže a pane náš, rádi to chcme uči- niti a činíme; jestli že jest pak která byla naše vina proti tobě, také prosíme a věříme, že nám to ráčíš milostivě vážiti i odpustiti.« A on řekl: »Jdětež v pokoji a uvaž se jeden každý z vás v své panství a což sem já komukoli nad to odjal, všecko to chci navrátiti.« (Pobožnost Spytihněvova.) A od toho času Spitihněv vzal na se jiný zpuosob, tak že z zuořivého pokorný a z nemilostivého milostivý učiněn jest kníže, tak že se tomu všecken lid nemohl vydiviti,
332 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1057. Břetislav, otec jich, mezi ně rozdělil, kteréž sú i držali, zase aby se v ně uvázali a byli jeho mocní držitelé bez jeho i každého člověka překážky. A oni to rádi učinili. Hned potom rozeslal posly své po zámcích, na kterýchž sú byli páni Mo- ravští jeho rozkázaním u vězení, aby byli hned bez odtahuov puštěni a před něho přivedeni. Kteříž každý sú před ním stáli, obávajíce se jeho předešlé prchlivosti, domnívali se, že ten den konec bráti budú svých životuov. A on pohleďav na ně řekl: »Mojí věrní milí Moravané, žádám vás i prosím, což sem koli proti vám bez vašeho provinění z mé pajchy a prchlivosti učinil, že mi to odpustite.« A oni pohledavše na se řekli: »Milostivý kníže a pane náš, rádi to chcme uči- niti a činíme; jestli že jest pak která byla naše vina proti tobě, také prosíme a věříme, že nám to ráčíš milostivě vážiti i odpustiti.« A on řekl: »Jdětež v pokoji a uvaž se jeden každý z vás v své panství a což sem já komukoli nad to odjal, všecko to chci navrátiti.« (Pobožnost Spytihněvova.) A od toho času Spitihněv vzal na se jiný zpuosob, tak že z zuořivého pokorný a z nemilostivého milostivý učiněn jest kníže, tak že se tomu všecken lid nemohl vydiviti,
Strana 333
POBOŽNOST SPYTIHNĚVOVA. 333 a byl takový milovník ctnosti a dobrého obcování, protož pro příklad budúcím knížatům nezdálo mi se jeho způsobu, kterýž do sebe měl, pomi- núti. Neb ten jeho byl obyčej, že každý den, jakž vstal, hned se znamením s. kříže znamenával a přistúpě k obrazu umučení Božího jej políbil a hned se P. Bohu svému, Bohu živému (duši svú i tělo v ruce jeho porúčeje) modlil, minulé hříchy aby jemu odpustiti ráčil a od budúcích jeho aby zachoval, za to snažně prosil. Dokavadž nejedl, vždycky duchovní a kostelní věci řídil a napravoval, o to s svými raddami jednal, aby službu Boží v kostelech rozmnožil, při stole s svými přísedícími rád o Božských věcech a o zákonu rozmlúval a nic rozpustilého a oplzlého žádný pod milostí jeho nesměl promluviti. Vstana od obědu stál za čtvrt hodiny, vzhlédaje na obraz Božího milosrdenství, P. Bohu z nasycení děko- vání činil, potom prostřed síni domu svého, po- sadě se s raddami svými za stuol, světské věci až do večeře saudil. K večeři když se posadil, kázal čísti kronyky a předkuov svých příhody, aby se sám věděl i své poddané kterak zpravovati; od večeře vstana a poděkování P. Bohu učině, šel do své kaply a potuď ten den s žádným nic nemluvil, ale odříkaje kompleti vedle obyčeje a rubryky2 Dobří obyčejové Spitihněva knížete. = večerní hodinky. — 2 = ustanovená pobožnost. —
POBOŽNOST SPYTIHNĚVOVA. 333 a byl takový milovník ctnosti a dobrého obcování, protož pro příklad budúcím knížatům nezdálo mi se jeho způsobu, kterýž do sebe měl, pomi- núti. Neb ten jeho byl obyčej, že každý den, jakž vstal, hned se znamením s. kříže znamenával a přistúpě k obrazu umučení Božího jej políbil a hned se P. Bohu svému, Bohu živému (duši svú i tělo v ruce jeho porúčeje) modlil, minulé hříchy aby jemu odpustiti ráčil a od budúcích jeho aby zachoval, za to snažně prosil. Dokavadž nejedl, vždycky duchovní a kostelní věci řídil a napravoval, o to s svými raddami jednal, aby službu Boží v kostelech rozmnožil, při stole s svými přísedícími rád o Božských věcech a o zákonu rozmlúval a nic rozpustilého a oplzlého žádný pod milostí jeho nesměl promluviti. Vstana od obědu stál za čtvrt hodiny, vzhlédaje na obraz Božího milosrdenství, P. Bohu z nasycení děko- vání činil, potom prostřed síni domu svého, po- sadě se s raddami svými za stuol, světské věci až do večeře saudil. K večeři když se posadil, kázal čísti kronyky a předkuov svých příhody, aby se sám věděl i své poddané kterak zpravovati; od večeře vstana a poděkování P. Bohu učině, šel do své kaply a potuď ten den s žádným nic nemluvil, ale odříkaje kompleti vedle obyčeje a rubryky2 Dobří obyčejové Spitihněva knížete. = večerní hodinky. — 2 = ustanovená pobožnost. —
Strana 334
334. V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1057—1058. 126r kostela Pražského, po svém příbytku se pro- cházel a tu minulé i budúcí věci rozvažoval tak dlúho, až se položil. Tu poruče se P. Bohu a znamenaje se znamením s. kříže usnul a tak na každý den činil. Postního pak času tento měl obyčej: vstana každý den z lože, šel na jitřni do kostela a tu se rozprostřel a roztaženýma rukama tu za dlúhý čas ležal, někdy až se jitřně vykonaly, Když se začalo zpěvati primal, vstana šel k pul- pitu a tu s jinými kanovníky zpíval a potom jda z kostela, svú vlastní rukú hojné almužny chu- dým rozdával. První středu v postě kněžskú sukni na se/ vzal a v komži se oblekl a na to plášť popeličí, biskupský neb kanovnický, jenž varium neb almucium slove, vzal a tak přes celý puost na každý den chodil a každý den jeho ka- plan před ním P. Bohu s. mši slaužil a kníže při tom plačtivě se P. Bohu modlil. A když bylo u ve- liký, čtvrtek a již se vykonala památka večeře Páně, tu ten oděv všecken s sebe svlekl a svému kaplanu jej dal a to proto, poněvadž ten kaplan byl času postního účastníkem práce, také aby více, maje takové dary od pána svého, při slavnosti Velikonoční se radoval. = ranní hodinky. — 2 = z popelic, šedých myší (Mus ponticus). — = zelený.
334. V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1057—1058. 126r kostela Pražského, po svém příbytku se pro- cházel a tu minulé i budúcí věci rozvažoval tak dlúho, až se položil. Tu poruče se P. Bohu a znamenaje se znamením s. kříže usnul a tak na každý den činil. Postního pak času tento měl obyčej: vstana každý den z lože, šel na jitřni do kostela a tu se rozprostřel a roztaženýma rukama tu za dlúhý čas ležal, někdy až se jitřně vykonaly, Když se začalo zpěvati primal, vstana šel k pul- pitu a tu s jinými kanovníky zpíval a potom jda z kostela, svú vlastní rukú hojné almužny chu- dým rozdával. První středu v postě kněžskú sukni na se/ vzal a v komži se oblekl a na to plášť popeličí, biskupský neb kanovnický, jenž varium neb almucium slove, vzal a tak přes celý puost na každý den chodil a každý den jeho ka- plan před ním P. Bohu s. mši slaužil a kníže při tom plačtivě se P. Bohu modlil. A když bylo u ve- liký, čtvrtek a již se vykonala památka večeře Páně, tu ten oděv všecken s sebe svlekl a svému kaplanu jej dal a to proto, poněvadž ten kaplan byl času postního účastníkem práce, také aby více, maje takové dary od pána svého, při slavnosti Velikonoční se radoval. = ranní hodinky. — 2 = z popelic, šedých myší (Mus ponticus). — = zelený.
Strana 335
CISAR JINDRICH IV. JITKA KNĚŽNA †. 335 (Drobné příhody.) v Jindřich IV. císařem učiněn. Leta téhož po smrti Jindřicha císaře, toho jména III., volen jest na duostojenství císařské od korferštuov pořádně syn jeho také Jindřich a ten byl již toho jména IV. A ten proto, že byl mlá- denec a nezralého věku, pod zprávú své mateře byl chován a tak císařoval jako dítě, potom když přišel k dospělejšímu věku, nebyl následovník otce svého, ani milovník řádů křesťanských, nýbrž protivník a ruhač. Někteří ovšem kronykáři jej za bludníka a kacíře počítají: jakž byl vyučen, tak i zpravoval. L. 1058., 2. den měsíce srpna, umřela ctná kněž- na Jitka, manželka někdy Břetislavova, jenž byla dcera Otty Bílého, hraběte z Rajnu, a mátě Spi- tihněvova, Vratislavova, Kunradova, Ottova a Jaromírova. Kteráž proto, že jest jí byl Spitihněv syn její vyhnal z knížetství Ceského, nemohúci se jinak toho účinku a posměchu pomstiti, i učinila to k potupě synu svému i všem Čechům, že jest byla pojala sobě za manžela krále Petra z Uher vyhnaného. A byla po smrti pochována v klá- šteře pod Znojmem, jenž slove na Lauce, kterýž ona sama na svuoj náklad byla založila i posta- vila. To uslyšav Spitihněv, že jest tam pohřbena, kázal tělo její vzíti a vedle otce svého a manžela jejího Břetislava v kostele s. Víta pohřebiti, s ve- (R. 1058) Jitka kněžna umřela. Klášter Znojemský.
CISAR JINDRICH IV. JITKA KNĚŽNA †. 335 (Drobné příhody.) v Jindřich IV. císařem učiněn. Leta téhož po smrti Jindřicha císaře, toho jména III., volen jest na duostojenství císařské od korferštuov pořádně syn jeho také Jindřich a ten byl již toho jména IV. A ten proto, že byl mlá- denec a nezralého věku, pod zprávú své mateře byl chován a tak císařoval jako dítě, potom když přišel k dospělejšímu věku, nebyl následovník otce svého, ani milovník řádů křesťanských, nýbrž protivník a ruhač. Někteří ovšem kronykáři jej za bludníka a kacíře počítají: jakž byl vyučen, tak i zpravoval. L. 1058., 2. den měsíce srpna, umřela ctná kněž- na Jitka, manželka někdy Břetislavova, jenž byla dcera Otty Bílého, hraběte z Rajnu, a mátě Spi- tihněvova, Vratislavova, Kunradova, Ottova a Jaromírova. Kteráž proto, že jest jí byl Spitihněv syn její vyhnal z knížetství Ceského, nemohúci se jinak toho účinku a posměchu pomstiti, i učinila to k potupě synu svému i všem Čechům, že jest byla pojala sobě za manžela krále Petra z Uher vyhnaného. A byla po smrti pochována v klá- šteře pod Znojmem, jenž slove na Lauce, kterýž ona sama na svuoj náklad byla založila i posta- vila. To uslyšav Spitihněv, že jest tam pohřbena, kázal tělo její vzíti a vedle otce svého a manžela jejího Břetislava v kostele s. Víta pohřebiti, s ve- (R. 1058) Jitka kněžna umřela. Klášter Znojemský.
Strana 336
336 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1058—1059. Polský král Boleslav korunován. (R 1059) Povodeň v Čechách. likau a jistě knížetskau poctivostí, neb při tom přenesení a pohřebování přítomni sau byli krom Jaromíra všickni synové její. Téhož léta král Polský Kazimír, toho jména I. a král Polský korunovaný třetí, umřel, na jehožto místo syn jeho mládenec, kterémuž bylo jméno Boleslav, kterémuž pro zmužilost Poláci říkali Mužný aneb Smělý, na království Polské na žá- dost někdy Kazimíra, otce jeho, jako syn naj- starší volen a královskú korunú v Gnízdně od Štěpána Gnezenského a Aarona Krakovského bi- skupů korunován, při přítomnosti Dobrogněvy, Polské královny, mateře jeho, a mnohých panuov a rytířstva i vladyk. L. 1059. V České zemi jednak ustavičně dešť pršel, ježto lidé z toho velmi teskliví byli, neb obilé vsitá nemohla vyzráti, aniž také lidé jeho mohli s polí skliditi. Cesty byly tak velmi roz- mokly, že nemohli nikdýž v Čechách s vozy jez- diti, neb mnozí formané tak s svými vozy zvázli po cestách, že jich tam za dlúhý čas musili ne- chati. Potom času podzimního takové bylo vod rozhojnění a takové náhlé pršení, že se lidé do- mnívali, že by P. Buoh ráčil opět svět potopau zahladiti, neb mnoho vsí se v Čechách (a zvláště těch, které sú blízko při řekách byly postaveny) potopilo a voda je s sebú po Labi řece až do moře nesla; někteří pak lidé, jenž se zdáli sobě sami
336 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1058—1059. Polský král Boleslav korunován. (R 1059) Povodeň v Čechách. likau a jistě knížetskau poctivostí, neb při tom přenesení a pohřebování přítomni sau byli krom Jaromíra všickni synové její. Téhož léta král Polský Kazimír, toho jména I. a král Polský korunovaný třetí, umřel, na jehožto místo syn jeho mládenec, kterémuž bylo jméno Boleslav, kterémuž pro zmužilost Poláci říkali Mužný aneb Smělý, na království Polské na žá- dost někdy Kazimíra, otce jeho, jako syn naj- starší volen a královskú korunú v Gnízdně od Štěpána Gnezenského a Aarona Krakovského bi- skupů korunován, při přítomnosti Dobrogněvy, Polské královny, mateře jeho, a mnohých panuov a rytířstva i vladyk. L. 1059. V České zemi jednak ustavičně dešť pršel, ježto lidé z toho velmi teskliví byli, neb obilé vsitá nemohla vyzráti, aniž také lidé jeho mohli s polí skliditi. Cesty byly tak velmi roz- mokly, že nemohli nikdýž v Čechách s vozy jez- diti, neb mnozí formané tak s svými vozy zvázli po cestách, že jich tam za dlúhý čas musili ne- chati. Potom času podzimního takové bylo vod rozhojnění a takové náhlé pršení, že se lidé do- mnívali, že by P. Buoh ráčil opět svět potopau zahladiti, neb mnoho vsí se v Čechách (a zvláště těch, které sú blízko při řekách byly postaveny) potopilo a voda je s sebú po Labi řece až do moře nesla; někteří pak lidé, jenž se zdáli sobě sami
Strana 337
POVODNÉ A ŽHÁŘSTVÍ V ČECHÁCH. 337 býti nad jiné múdřejší, dali sobě veliké lodí dělati, obávajíce se větší potopy, a přivazovali je na dlúhých a pevných provazích a pokrmuov mnoho na ty lodí na/nosili. Když pak mrznúti počalo, dešťové přestali a voda se umenšovala a potom v své míře jako prve byla postavena. 126v (Žhářství židovské.) R. t. také v České zemi v městech i ve vsech mnoho shořalo kostelův, ježto se tomu lidé ne- mohli nadiviti, a každý od vnitřku hořeti počal. A by tak močné leto nebylo, byly by mnohá města a vsi od nich shořaly. Taková věc když přišla před kníže Spitihněva, pilně to, co se děje, s svými radami rozvažoval, ale však žádný neuměl se toho, odkuď by to přicházelo, domysliti. Někteří pravili, že by to přicházelo od světla kostelního, a jiní, že by to bylo skrze neopatrnost kostelních auřadníkuov. A když již více než čtyřidcet ko- steluov shořalo, kníže rozkázal, aby někteří stráž- ní v kostelech lehali; to když se stalo, v kterém strážní byli kostele, ten v své celosti zuostal a kterýž nebyl strážnými opatřen, ten shořel. I při- hodilo se v kostele s. Michala v Starším městě Pražském, kterýž byl postaven pod kostelem s. Víta k straně polední, že sú tři muží tajně le- žali v kostele; toť o půl noci počal se kostel od- Židé kostely pálili. Kronika. II. 22
POVODNÉ A ŽHÁŘSTVÍ V ČECHÁCH. 337 býti nad jiné múdřejší, dali sobě veliké lodí dělati, obávajíce se větší potopy, a přivazovali je na dlúhých a pevných provazích a pokrmuov mnoho na ty lodí na/nosili. Když pak mrznúti počalo, dešťové přestali a voda se umenšovala a potom v své míře jako prve byla postavena. 126v (Žhářství židovské.) R. t. také v České zemi v městech i ve vsech mnoho shořalo kostelův, ježto se tomu lidé ne- mohli nadiviti, a každý od vnitřku hořeti počal. A by tak močné leto nebylo, byly by mnohá města a vsi od nich shořaly. Taková věc když přišla před kníže Spitihněva, pilně to, co se děje, s svými radami rozvažoval, ale však žádný neuměl se toho, odkuď by to přicházelo, domysliti. Někteří pravili, že by to přicházelo od světla kostelního, a jiní, že by to bylo skrze neopatrnost kostelních auřadníkuov. A když již více než čtyřidcet ko- steluov shořalo, kníže rozkázal, aby někteří stráž- ní v kostelech lehali; to když se stalo, v kterém strážní byli kostele, ten v své celosti zuostal a kterýž nebyl strážnými opatřen, ten shořel. I při- hodilo se v kostele s. Michala v Starším městě Pražském, kterýž byl postaven pod kostelem s. Víta k straně polední, že sú tři muží tajně le- žali v kostele; toť o půl noci počal se kostel od- Židé kostely pálili. Kronika. II. 22
Strana 338
338 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1059—1060. mykati a oni to uslyšavše, upokojilii se. Toť dva muží všedše chtěli kostel ten zapáliti a oni zasko- čivše dveře ty paliče zjímali a vedli je k najvyž- šímu zprávci města, kterýž kázal je do temného zavříti žaláře a ráno povolav rad svých, kázal ty nešlechetníky vyvésti. I nalezlo se, že sú byli židé, jeden žid Abrle, syn nějakého žida Solmaj, a druhý Chajm, syn nějakého slepého žida, kte- rémuž bylo jméno Maušel. I oznámeno to knížeti Kníže hned bez meškání poslati kázal pro zá- hubci,, aby byli v nohy ohněm páleni. To když se stalo, vyznali se, že sú oni dva 14 kosteluov spá- lili a židé z obecního pokladu že jim od každého kostela spálení čtyři hřivny dávali. Spitihněv se z toho rozhněval a rozkázal všecky židy, mladé i staré, muže i ženy, také i děti zjímati a kteříž koli o té nešlechetnosti vědomost měli, kázal je ohněm spáliti (jichžto bylo v počtu čtyřidcet a pít) a jiné všecky ven z země vyhnati a jich statky všecky pobrati a do komory knížetské vsecko vnositi. A zřídiv na to auředníky, rozkázal ty všecky svrchky křesťanům rozprodati a zpeněžiti. To když se stalo, kázal aby počtena byla summa na hotové peníze, kteráž se utržila za zlatto a stříbro židovské. I nalezeno jest vší summy osm- desát tisíc a pět tisíc hřiven a čtyři sta hřiven = ztišili se. — 2 = kata.
338 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1059—1060. mykati a oni to uslyšavše, upokojilii se. Toť dva muží všedše chtěli kostel ten zapáliti a oni zasko- čivše dveře ty paliče zjímali a vedli je k najvyž- šímu zprávci města, kterýž kázal je do temného zavříti žaláře a ráno povolav rad svých, kázal ty nešlechetníky vyvésti. I nalezlo se, že sú byli židé, jeden žid Abrle, syn nějakého žida Solmaj, a druhý Chajm, syn nějakého slepého žida, kte- rémuž bylo jméno Maušel. I oznámeno to knížeti Kníže hned bez meškání poslati kázal pro zá- hubci,, aby byli v nohy ohněm páleni. To když se stalo, vyznali se, že sú oni dva 14 kosteluov spá- lili a židé z obecního pokladu že jim od každého kostela spálení čtyři hřivny dávali. Spitihněv se z toho rozhněval a rozkázal všecky židy, mladé i staré, muže i ženy, také i děti zjímati a kteříž koli o té nešlechetnosti vědomost měli, kázal je ohněm spáliti (jichžto bylo v počtu čtyřidcet a pít) a jiné všecky ven z země vyhnati a jich statky všecky pobrati a do komory knížetské vsecko vnositi. A zřídiv na to auředníky, rozkázal ty všecky svrchky křesťanům rozprodati a zpeněžiti. To když se stalo, kázal aby počtena byla summa na hotové peníze, kteráž se utržila za zlatto a stříbro židovské. I nalezeno jest vší summy osm- desát tisíc a pět tisíc hřiven a čtyři sta hřiven = ztišili se. — 2 = kata.
Strana 339
ŽIDÉ ŽHÁŘI POTRESTÁNI. 339 a osm hřiven. Kníže tu všecku summu věrně a pravě kázal rozděliti a rozdati těm kostelům, kteréž sú židé spálili, aby se mohly na ty peníze zase vystavěti. Za jeho času žádný žid více v Praze nebyl, domy jich kníže křesťanům, svým služebníkům, rozdal a školy, obě, v Menším i Vět- ším městě2, pusté a prázdné ostaly. (Spravedlivost Spytihněvova. Vdova žalující.) L. 1060. Kníže Spitihněv času zimního února (R. 1060) měsíce vypravil se do Moravy, aby své navštívil bratry. A když přijel do Olomúce, od Vratislava, bratra svého, poctivě přivítán i ctěn; přijel tu také i Kunrád i Otta, knížata Znojemská, jenž byli též bratří jeho, a tu přátelsky za osm dní o rozmno- žení svých knížetství a i křesťanské dobré roku- jíce slavně hodovali a o všecky věci mezi sebau bratrsky narovnavše, tak aby sobě nikda v ni- čemž na odpor nebývali, rozjeli se. A kníže Spi- tihněv mnohá města v Moravě i v Čechách na- vštěvuje, jak se v nich řídí a jedná, ohledoval, až se zase k slavnosti Přenesení s. Vácslava do Prahy návratil. A vida, ano se veliké množství lidu na ten den sešlo na paut k hrobu s. Vácslava i z ji- ných zemí, a znamenav, že jich větší polovice zů- Kostel Pražský předělán. = synagogy. — = totiž: Pražském.
ŽIDÉ ŽHÁŘI POTRESTÁNI. 339 a osm hřiven. Kníže tu všecku summu věrně a pravě kázal rozděliti a rozdati těm kostelům, kteréž sú židé spálili, aby se mohly na ty peníze zase vystavěti. Za jeho času žádný žid více v Praze nebyl, domy jich kníže křesťanům, svým služebníkům, rozdal a školy, obě, v Menším i Vět- ším městě2, pusté a prázdné ostaly. (Spravedlivost Spytihněvova. Vdova žalující.) L. 1060. Kníže Spitihněv času zimního února (R. 1060) měsíce vypravil se do Moravy, aby své navštívil bratry. A když přijel do Olomúce, od Vratislava, bratra svého, poctivě přivítán i ctěn; přijel tu také i Kunrád i Otta, knížata Znojemská, jenž byli též bratří jeho, a tu přátelsky za osm dní o rozmno- žení svých knížetství a i křesťanské dobré roku- jíce slavně hodovali a o všecky věci mezi sebau bratrsky narovnavše, tak aby sobě nikda v ni- čemž na odpor nebývali, rozjeli se. A kníže Spi- tihněv mnohá města v Moravě i v Čechách na- vštěvuje, jak se v nich řídí a jedná, ohledoval, až se zase k slavnosti Přenesení s. Vácslava do Prahy návratil. A vida, ano se veliké množství lidu na ten den sešlo na paut k hrobu s. Vácslava i z ji- ných zemí, a znamenav, že jich větší polovice zů- Kostel Pražský předělán. = synagogy. — = totiž: Pražském.
Strana 340
340 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1061. / 1271 (R. 1061) Vdova za knížetem volala. stala před kostelem proto, že malý kostel byl za- ložil s. Vácslav k poctivosti s. Víta a okrúhlý k podobenství Římského, v kterémž také na ten čas tělo s. Vácslava položeno bylo, při tom byl také druhý kostel posvěcen, ale menší/ jako sínce, v kterém ležalo tělo milého s. Vojtěcha v hrobě krásně ozdobeném ... i přišlo jemu na mysl, aby ty oba zbořil kostely a jeden oběma dědicuom veliký postavil. Tu hned sám vyměřil místo a grunty dělati bez meškání kázal, tak že jest vysoké zdi postaviti dal a trámy přeložiti a prkny malovanými podbíti a škřidlicí přikrýti. L. 1061. Přišly jsú noviny z Moravy, že by margkrabě Rakúský škodu činil v Moravě beze vší opovědi a zvláště okolo Znojma a Lávy. Spi- tihněv vzav o to raddu s pány a vladykami Če- skými, umínil témuž margkrabí Rakauskému od- pěrati a sebrav nětco lidu času postního jel z Prahy. A když byl i s tím lidem u brány města Pražského, potkala se s ním jedna chudá vdova, kteráž volajíci pravila: »Ctný kníže, smi- luj se nade mnau, chudau ženau a sirau vdovau, a učiň mi za spravedlivé!« Kníže jako muž vážný neohledl se na ní a ona běžala za ním volajíci, řekla »O duostojný kníže! Počekaj málo a učiň mi za spravedlivé a pomsti nad mým nepřítel m.« = síň, předsíň.
340 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1061. / 1271 (R. 1061) Vdova za knížetem volala. stala před kostelem proto, že malý kostel byl za- ložil s. Vácslav k poctivosti s. Víta a okrúhlý k podobenství Římského, v kterémž také na ten čas tělo s. Vácslava položeno bylo, při tom byl také druhý kostel posvěcen, ale menší/ jako sínce, v kterém ležalo tělo milého s. Vojtěcha v hrobě krásně ozdobeném ... i přišlo jemu na mysl, aby ty oba zbořil kostely a jeden oběma dědicuom veliký postavil. Tu hned sám vyměřil místo a grunty dělati bez meškání kázal, tak že jest vysoké zdi postaviti dal a trámy přeložiti a prkny malovanými podbíti a škřidlicí přikrýti. L. 1061. Přišly jsú noviny z Moravy, že by margkrabě Rakúský škodu činil v Moravě beze vší opovědi a zvláště okolo Znojma a Lávy. Spi- tihněv vzav o to raddu s pány a vladykami Če- skými, umínil témuž margkrabí Rakauskému od- pěrati a sebrav nětco lidu času postního jel z Prahy. A když byl i s tím lidem u brány města Pražského, potkala se s ním jedna chudá vdova, kteráž volajíci pravila: »Ctný kníže, smi- luj se nade mnau, chudau ženau a sirau vdovau, a učiň mi za spravedlivé!« Kníže jako muž vážný neohledl se na ní a ona běžala za ním volajíci, řekla »O duostojný kníže! Počekaj málo a učiň mi za spravedlivé a pomsti nad mým nepřítel m.« = síň, předsíň.
Strana 341
SPYTIHNÉV KNIŽE A CHUDÁ VDOVA. 341 A on řekl k ní: »Učiním rád, měj strpení, až se zase navrátím, neb mi není slušné lid tento opu- stiti.« A ona řekla: »Lid tento tebe dnes nepo- třebuje, ale já smutná žena potřebuji od tebe sprá- vedlivosti. To jestliže učiníš, před P. Bohem obdržíš milost, neb lidem dobrým a spravedlivým P. Buoh bývá pomocníkem v boji a nadto tobě hojnau odplatu učiní.« I řekl kníže: »Milá ženo, bych pak já tobě neučinil za spravedlivé, dřív než bych jse navrátil, jiní by tobě učinili.« A ona po- klonivši se řekla: »Milostivý pane, proč na jiné ukazuješ a proč svau odplatu, kteruož od Boha za každý dobrý skutek míti žádáš, zmařiti chceš a dáti ji jinému?« Kterýž hned ssedl s koně svého a povolav saudců, v bráně městské se s nimi po- sadil a kázav povolati toho, na kteréhož ona žalo- vala, tu při dvě hodině slyšel. A uznav její spra- vedlivost, toho, jenž ji z statku oblaupil, kázal přísně trestati, a jí, což jí náležalo, navrátiti i nad to. Vstav pak od toho saudu, a obrátiv se k saud- cuom řekl: »Víte vy dobře, že jsem já vás, abyšte lidem spravedlivost tak chudému jako bohatému činili, na svém místě postavil. Vy pak proč jste této chudé ženě odtah učinili? Až za dva měsíce, když se zase navrátím, vás příkře trestati budu a to proto, neb tato chudá vdova volala by pro- svú spravedlivost ku P. Bohu na pomstu a vy Spitihněv saudil na cestě.
SPYTIHNÉV KNIŽE A CHUDÁ VDOVA. 341 A on řekl k ní: »Učiním rád, měj strpení, až se zase navrátím, neb mi není slušné lid tento opu- stiti.« A ona řekla: »Lid tento tebe dnes nepo- třebuje, ale já smutná žena potřebuji od tebe sprá- vedlivosti. To jestliže učiníš, před P. Bohem obdržíš milost, neb lidem dobrým a spravedlivým P. Buoh bývá pomocníkem v boji a nadto tobě hojnau odplatu učiní.« I řekl kníže: »Milá ženo, bych pak já tobě neučinil za spravedlivé, dřív než bych jse navrátil, jiní by tobě učinili.« A ona po- klonivši se řekla: »Milostivý pane, proč na jiné ukazuješ a proč svau odplatu, kteruož od Boha za každý dobrý skutek míti žádáš, zmařiti chceš a dáti ji jinému?« Kterýž hned ssedl s koně svého a povolav saudců, v bráně městské se s nimi po- sadil a kázav povolati toho, na kteréhož ona žalo- vala, tu při dvě hodině slyšel. A uznav její spra- vedlivost, toho, jenž ji z statku oblaupil, kázal přísně trestati, a jí, což jí náležalo, navrátiti i nad to. Vstav pak od toho saudu, a obrátiv se k saud- cuom řekl: »Víte vy dobře, že jsem já vás, abyšte lidem spravedlivost tak chudému jako bohatému činili, na svém místě postavil. Vy pak proč jste této chudé ženě odtah učinili? Až za dva měsíce, když se zase navrátím, vás příkře trestati budu a to proto, neb tato chudá vdova volala by pro- svú spravedlivost ku P. Bohu na pomstu a vy Spitihněv saudil na cestě.
Strana 342
342 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1061. byšte tím vinni byli a ta pokuta skrze vás od P. Boha na mú hlavu byla by vložena.« A tak hněviv sa vsedl na svuoj kuoň a jel za svými bojovníky. A když přijel ke vsi, kteráž slove Polná, ozná- meno jemu, že sú se bratří jeho s margkrabí Ra- kauským o všecko snesli a přátelsky smluvili a jedni druhým že žádné nemají činiti škody. Kníže Spitihněv vyslyšav to pořádně, hned se zase s svým lidem obrátil a do Prahy vesele přijel. Osmého dne příjezdu svého povolal k sobě všech soudcuov od najvyžšího až do najnižšího, jím pod svau milostí, pod najvyžšími pokutami i pod ztracením hrdla přikázal, aby spravedlivě saudili a křivdy žádnému nečinili, sirotkům a vdo- vám aby jích sauduov neodtahovali, ale hned ve třech dnech aby jednomu každému z nich učinili tak, jakž náleží: »A to proto, aby P. Buoh na mne i na vás nětco těžkého nepřepustil, ten, kterýž mluviti ráčil skrze služebníka svého Mojžíše, o sirotcích a vdovách řkaj: Sirotku a vdově ne- učiníš křivdy při saudu, pakli by učinil, oni bu- dau volati ke mně a já uslyším křik jích a po- hledím na slzy, kteréž budau na lících jích, i roz- hněvá se prchlivost má, potepu vás mečem, a bu- dau manželky vaše vdovy a synové vaši sirotci.« 2. kn. Mojž. XXII, 22 n.
342 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1061. byšte tím vinni byli a ta pokuta skrze vás od P. Boha na mú hlavu byla by vložena.« A tak hněviv sa vsedl na svuoj kuoň a jel za svými bojovníky. A když přijel ke vsi, kteráž slove Polná, ozná- meno jemu, že sú se bratří jeho s margkrabí Ra- kauským o všecko snesli a přátelsky smluvili a jedni druhým že žádné nemají činiti škody. Kníže Spitihněv vyslyšav to pořádně, hned se zase s svým lidem obrátil a do Prahy vesele přijel. Osmého dne příjezdu svého povolal k sobě všech soudcuov od najvyžšího až do najnižšího, jím pod svau milostí, pod najvyžšími pokutami i pod ztracením hrdla přikázal, aby spravedlivě saudili a křivdy žádnému nečinili, sirotkům a vdo- vám aby jích sauduov neodtahovali, ale hned ve třech dnech aby jednomu každému z nich učinili tak, jakž náleží: »A to proto, aby P. Buoh na mne i na vás nětco těžkého nepřepustil, ten, kterýž mluviti ráčil skrze služebníka svého Mojžíše, o sirotcích a vdovách řkaj: Sirotku a vdově ne- učiníš křivdy při saudu, pakli by učinil, oni bu- dau volati ke mně a já uslyším křik jích a po- hledím na slzy, kteréž budau na lících jích, i roz- hněvá se prchlivost má, potepu vás mečem, a bu- dau manželky vaše vdovy a synové vaši sirotci.« 2. kn. Mojž. XXII, 22 n.
Strana 343
SPYTIHNEV ZEMREL. VRATISLAV II. 343 Protož pro taková milosrdenství, kteráž činil Spitihněv, dobře toho zaslaužil, že jest byl od lidí jmenován otec kněžský, obránce vdov a si- rotkuov.1 (Spytihněv zemřel. Vratislav knížetem) 1277 / Ale poněvadž se často přihází tajným saudem Božským, že dobří vyňati bývají z prostředku lidí nepravých, Spitihněv muž dobrý a spra- vedlivý a milovník řádův křesťanských, upadl v těžkú nemoc, způsobiv své všecky věci duchovní i světské, již jsa knížetem Českým šest let, umřel a v kostele Pražském s pláčem a křikem všeho lidu pochován. Téhož léta hned po smrti jeho bratr jeho najstarší, z vůle jednostajné všech Čechův, volen za kníže Vratislav a na stolici před- kův svých slavně posazen. Kterýž hned toho roku Moravskú zemi rozdělil mezi své bratry: polovici tu, kteráž jest na východ slunce, kterúž on prvé sám držel, jenž má v sobě hojnost ryb a myslivosti, dal Ottovi, bratru mladšímu, zá- padní pak stranu, jenž se k Němcuom vztahuje, dal Kunradovi, neb on Německau řeč dobře uměl, a krajina ta velmi úrodná byla. Spitihněv umřel. Vratislav za kníže volen. 1 V orig. týž obraz pohřbu jako na l. 112 k r. 1037.
SPYTIHNEV ZEMREL. VRATISLAV II. 343 Protož pro taková milosrdenství, kteráž činil Spitihněv, dobře toho zaslaužil, že jest byl od lidí jmenován otec kněžský, obránce vdov a si- rotkuov.1 (Spytihněv zemřel. Vratislav knížetem) 1277 / Ale poněvadž se často přihází tajným saudem Božským, že dobří vyňati bývají z prostředku lidí nepravých, Spitihněv muž dobrý a spra- vedlivý a milovník řádův křesťanských, upadl v těžkú nemoc, způsobiv své všecky věci duchovní i světské, již jsa knížetem Českým šest let, umřel a v kostele Pražském s pláčem a křikem všeho lidu pochován. Téhož léta hned po smrti jeho bratr jeho najstarší, z vůle jednostajné všech Čechův, volen za kníže Vratislav a na stolici před- kův svých slavně posazen. Kterýž hned toho roku Moravskú zemi rozdělil mezi své bratry: polovici tu, kteráž jest na východ slunce, kterúž on prvé sám držel, jenž má v sobě hojnost ryb a myslivosti, dal Ottovi, bratru mladšímu, zá- padní pak stranu, jenž se k Němcuom vztahuje, dal Kunradovi, neb on Německau řeč dobře uměl, a krajina ta velmi úrodná byla. Spitihněv umřel. Vratislav za kníže volen. 1 V orig. týž obraz pohřbu jako na l. 112 k r. 1037.
Strana 344
344 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1061. E 1 40 (Jaromír knězem.) 128r / Jaromír pak mládenec, kterýž někdy dán byl od Břetislava otce svého na učení, zprávu maje, že by bratr jeho Spitihněv umřel, navrátil se do Prahy, žádostiv jsa míti také díl jeden kní- žetství mezi svými bratřími. To poznavše všecka knížata a zvláště Vratislav, že by on více svět- ských věcí žádostiv byl než duchovních, namlúvali jeho na to, řkúce: »Bratře milý, za to tebe pro- síme, neodstupuj od hlavy církve s. Poněvadž jsi již audem učiněn, přidrž se toho, což jsi vzal před sebe, neb znáš, že snáze jest z života duchov- ního k milosti Boží vkročiti, nežli z obcování světského. Vyplň, prosíme, vuoli otce svého, neb
344 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1061. E 1 40 (Jaromír knězem.) 128r / Jaromír pak mládenec, kterýž někdy dán byl od Břetislava otce svého na učení, zprávu maje, že by bratr jeho Spitihněv umřel, navrátil se do Prahy, žádostiv jsa míti také díl jeden kní- žetství mezi svými bratřími. To poznavše všecka knížata a zvláště Vratislav, že by on více svět- ských věcí žádostiv byl než duchovních, namlúvali jeho na to, řkúce: »Bratře milý, za to tebe pro- síme, neodstupuj od hlavy církve s. Poněvadž jsi již audem učiněn, přidrž se toho, což jsi vzal před sebe, neb znáš, že snáze jest z života duchov- ního k milosti Boží vkročiti, nežli z obcování světského. Vyplň, prosíme, vuoli otce svého, neb
Strana 345
JAROMÍR PŘIJAL KNĚŽSTVÍ. 345 on živ jsa, vždycky tebe žákemi a knězem i bisku- pem býti saudil. Snad jest to znal, že ty jeho duši. jestli že by v kterém obmeškání byla, biskupským auřadem z těžkosti vysvobodíš.« A tak Vratislav o to najvíce mluvil, až Jaromír dal k tomu své po- volení. V tom pak hned tu března měsíce, první so- botu, když Severus biskup žáky na kněžství světil, též i Jaromíra také posvětil a ostříhal. Tře- tího pak svěcení přijíti odpíral a nikoli nechtěl a tak jako násilím přinucen jsa, biskupovi při mši s. tak, jakž jahnu náleží, přisluhoval a čtení2 s. zpíval. Ale po malém času, zapomenuv na auřad duchovní, vzal na se způsob rytířský a vsed na koně i s svými služebníky tajně ujel až k Pol- skému králi Boleslavovi a tam zůstal až do smrti Severa biskupa. Kníže Jaro- mír od biskupa posvěcen. (Potrestání Mstislava.) T. č. Mstislav, syn Boršuov, hrabě z města Bi- liny, kterýž se psal z Oseka, jenž byl muž velmi chytrý a krásné i divné vymluvnosti, domnívaje se, že by již to v zapomenutí vešlo, co jest on někdy učinil, že na rozkaz knížete Spitihněva Arabonu, manželku první Vratislavovu, do svého = duchovním. — 2 = evangelium.
JAROMÍR PŘIJAL KNĚŽSTVÍ. 345 on živ jsa, vždycky tebe žákemi a knězem i bisku- pem býti saudil. Snad jest to znal, že ty jeho duši. jestli že by v kterém obmeškání byla, biskupským auřadem z těžkosti vysvobodíš.« A tak Vratislav o to najvíce mluvil, až Jaromír dal k tomu své po- volení. V tom pak hned tu března měsíce, první so- botu, když Severus biskup žáky na kněžství světil, též i Jaromíra také posvětil a ostříhal. Tře- tího pak svěcení přijíti odpíral a nikoli nechtěl a tak jako násilím přinucen jsa, biskupovi při mši s. tak, jakž jahnu náleží, přisluhoval a čtení2 s. zpíval. Ale po malém času, zapomenuv na auřad duchovní, vzal na se způsob rytířský a vsed na koně i s svými služebníky tajně ujel až k Pol- skému králi Boleslavovi a tam zůstal až do smrti Severa biskupa. Kníže Jaro- mír od biskupa posvěcen. (Potrestání Mstislava.) T. č. Mstislav, syn Boršuov, hrabě z města Bi- liny, kterýž se psal z Oseka, jenž byl muž velmi chytrý a krásné i divné vymluvnosti, domnívaje se, že by již to v zapomenutí vešlo, co jest on někdy učinil, že na rozkaz knížete Spitihněva Arabonu, manželku první Vratislavovu, do svého = duchovním. — 2 = evangelium.
Strana 346
346 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1061—1062. Kostel s. Petra v Bilině posvěcen. vězení přijal a ji v tom vězení nepoctivě držal, ten všed na palác knížete Vratislava, i mluvil k němu tato slova: »Ctný kníže, věz, že jsem skrze milost to obdržal u bratra tvého, že jest mi dopustil kostel v městě Bilině postaviti, i žádal jsem biskupa, aby jej ráčil posvětiti ve jméno s. Petra, apoštola Božího. A tebe žádám, aby ráčil jako pán muoj a kníže také při tom býti a svým příštím obveseliti město Bílinu.« Kníže Vra- tislav, maje dobře v paměti tu křivdu, která se jemu stala od Mstislava s strany manželky, skryl v svém srdci hněv, jako oheň v popele, a řekl jemu: »Já tam také přijedu a město Bílinu mau přítomností, jakž žádáš, obveselím a což bude spravedlivého, to učiním.« Mstislav nešetřiví od- povědi, jel domuov vesele a všecky věci, kteréž náležely k hodování, připravil. Kníže nemeškaje s biskupem ke dni s. Petra přijel a když byl ko- stel na ten den ss. Petra a Pavla apoštoluov od Severa slavně posvěcen, jel kníže do hospody, v městě jemu připravené k obědu a biskup s Msti- slavem na hoře v jednom zuostal dvoře a tu bylo slavné hodování. V tom přišel jeden služebník a pošeptal Mstislavovi, řka: »Nyní této hodiny vzal jest tobě kníže město Bílinu, a dal je Kojatovi, synu Všeborovu.« Neb ten Kojata byl jako první = nevšimnuv si, neprohlédnuv. — 2 = přibytek.
346 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1061—1062. Kostel s. Petra v Bilině posvěcen. vězení přijal a ji v tom vězení nepoctivě držal, ten všed na palác knížete Vratislava, i mluvil k němu tato slova: »Ctný kníže, věz, že jsem skrze milost to obdržal u bratra tvého, že jest mi dopustil kostel v městě Bilině postaviti, i žádal jsem biskupa, aby jej ráčil posvětiti ve jméno s. Petra, apoštola Božího. A tebe žádám, aby ráčil jako pán muoj a kníže také při tom býti a svým příštím obveseliti město Bílinu.« Kníže Vra- tislav, maje dobře v paměti tu křivdu, která se jemu stala od Mstislava s strany manželky, skryl v svém srdci hněv, jako oheň v popele, a řekl jemu: »Já tam také přijedu a město Bílinu mau přítomností, jakž žádáš, obveselím a což bude spravedlivého, to učiním.« Mstislav nešetřiví od- povědi, jel domuov vesele a všecky věci, kteréž náležely k hodování, připravil. Kníže nemeškaje s biskupem ke dni s. Petra přijel a když byl ko- stel na ten den ss. Petra a Pavla apoštoluov od Severa slavně posvěcen, jel kníže do hospody, v městě jemu připravené k obědu a biskup s Msti- slavem na hoře v jednom zuostal dvoře a tu bylo slavné hodování. V tom přišel jeden služebník a pošeptal Mstislavovi, řka: »Nyní této hodiny vzal jest tobě kníže město Bílinu, a dal je Kojatovi, synu Všeborovu.« Neb ten Kojata byl jako první = nevšimnuv si, neprohlédnuv. — 2 = přibytek.
Strana 347
POTRESTANI MSTISLAVA. 347 mezi služebníky na dvoře knížete Břetislava. I řekl Mstislav: »Knížeť jest a pán, nechť učiní z svého města, což se jemu líbí, ale což k mému kostelu náleží, toho on mi vzíti nemuož.« A hned po těch slovích se skryl a vzav raddu od biskupa, té noci pryč ujel. A by byl toho neučinil, hned nazajtří byl by ztratil obě oči, také i nohu, tu kte- ruož k noze kněžny Arabony, manželky někdy Vratislavovy, pautem připínal. Pomsta nad Mstislavem pro Arabonu. (Války s Poláky.) (R. 1062) 1287 L. 1062./ Dvadcátý a sedmý den měsíce ledna kněžna Adleta, manželka Vratislava knížete a dcera Ondřeje, krále Uherského, jenž byla žena nestará, umřela, zůstavivši po sobě dva syny, Bře- tislava a Vratislava, a dvě dcery, Jitku a Lidmilu. Synové ti v věku mladém velmi zmužilí byli, o níchž od lidí dobrá jsú byla domnění, ale smrt zavistivá mužského jím věku dojíti nedopustila. Téhož léta přišly jsú tajné noviny k Vratisla- vovi, že by Jaromir, bratr jeho najmladší, byl u Boleslava krále Polského na jeho dvoře a tu že by jednal při králi Polském, aby jemu nětce lidu dal na pomoc, že by se chtěl bratru svému naj- staršímu zprotiviti a do Čech vtrhnúti a tu činiti škodu. Ty noviny bylyli jsú pravé neb nepravé, Vratislav sebrav mnoho lidu Ceského, mocně
POTRESTANI MSTISLAVA. 347 mezi služebníky na dvoře knížete Břetislava. I řekl Mstislav: »Knížeť jest a pán, nechť učiní z svého města, což se jemu líbí, ale což k mému kostelu náleží, toho on mi vzíti nemuož.« A hned po těch slovích se skryl a vzav raddu od biskupa, té noci pryč ujel. A by byl toho neučinil, hned nazajtří byl by ztratil obě oči, také i nohu, tu kte- ruož k noze kněžny Arabony, manželky někdy Vratislavovy, pautem připínal. Pomsta nad Mstislavem pro Arabonu. (Války s Poláky.) (R. 1062) 1287 L. 1062./ Dvadcátý a sedmý den měsíce ledna kněžna Adleta, manželka Vratislava knížete a dcera Ondřeje, krále Uherského, jenž byla žena nestará, umřela, zůstavivši po sobě dva syny, Bře- tislava a Vratislava, a dvě dcery, Jitku a Lidmilu. Synové ti v věku mladém velmi zmužilí byli, o níchž od lidí dobrá jsú byla domnění, ale smrt zavistivá mužského jím věku dojíti nedopustila. Téhož léta přišly jsú tajné noviny k Vratisla- vovi, že by Jaromir, bratr jeho najmladší, byl u Boleslava krále Polského na jeho dvoře a tu že by jednal při králi Polském, aby jemu nětce lidu dal na pomoc, že by se chtěl bratru svému naj- staršímu zprotiviti a do Čech vtrhnúti a tu činiti škodu. Ty noviny bylyli jsú pravé neb nepravé, Vratislav sebrav mnoho lidu Ceského, mocně
Strana 348
348 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1063—1064. Poláci Čechy z své země vyhnali. (R. 1063) Kníže Vra- tislav vzal za ženu sestru krále Polského. vtrhl do Polského království a je škodlivě hubil. Král Boleslav o tom uslyšav, mnohem více se- bral lidu a táhl upřímo na lid Vratislavův, ale Vratislav jako muž opatrný, vida sebe býti počtem lidu nerovným králi Polskému, do Čech se obrátil. Poláci ovšem jsúce bitvy žádostiví, tři dni pořád Vratislava a lid jeho honili, až k samému Kladsku. A neměvše se s kajm potkati, do Krakova se navrátili a odtuď do Moravy a tam činili velikú škodu. L. 1063. Boleslav, král Polský, že se s nemalým laupežem z Moravy do své země navrátil, líbilo to se jemu i jiným Polákuom; sebrav mnoho lidu Polského, také i jiných krajin, umínil se do Čech pustiti, tak aby dřív než by Čechuom z Moravy pomoc byla učiněna, [aby] Českau zemi pohubi a zase se s laupežem do Polsky navrátil. I táhli jsú Poláci a král s ními a položili se u potoka, kterýž slove Neuše. Vratislav o tom uslyšav, po- slal své věrné posly k králi Boleslavovi, aby s ním pokoj učinil a dal jemu sestru svú Světochnu jmenem za manželku. Král Polský uradiv se s raddami svými, dal odpověd, že to chce rád učiniti, aby s obú strán záhuba lidu nebyla, pokoj a přátelství že chce tím manželstvím s Vratislavem stvrditi. Poslové když se do Čech navrátili a král Boleslav do Krakova,
348 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1063—1064. Poláci Čechy z své země vyhnali. (R. 1063) Kníže Vra- tislav vzal za ženu sestru krále Polského. vtrhl do Polského království a je škodlivě hubil. Král Boleslav o tom uslyšav, mnohem více se- bral lidu a táhl upřímo na lid Vratislavův, ale Vratislav jako muž opatrný, vida sebe býti počtem lidu nerovným králi Polskému, do Čech se obrátil. Poláci ovšem jsúce bitvy žádostiví, tři dni pořád Vratislava a lid jeho honili, až k samému Kladsku. A neměvše se s kajm potkati, do Krakova se navrátili a odtuď do Moravy a tam činili velikú škodu. L. 1063. Boleslav, král Polský, že se s nemalým laupežem z Moravy do své země navrátil, líbilo to se jemu i jiným Polákuom; sebrav mnoho lidu Polského, také i jiných krajin, umínil se do Čech pustiti, tak aby dřív než by Čechuom z Moravy pomoc byla učiněna, [aby] Českau zemi pohubi a zase se s laupežem do Polsky navrátil. I táhli jsú Poláci a král s ními a položili se u potoka, kterýž slove Neuše. Vratislav o tom uslyšav, po- slal své věrné posly k králi Boleslavovi, aby s ním pokoj učinil a dal jemu sestru svú Světochnu jmenem za manželku. Král Polský uradiv se s raddami svými, dal odpověd, že to chce rád učiniti, aby s obú strán záhuba lidu nebyla, pokoj a přátelství že chce tím manželstvím s Vratislavem stvrditi. Poslové když se do Čech navrátili a král Boleslav do Krakova,
Strana 349
KNĚŽNA SVATAVA. 349 po nedlúhém času slavní poslové a snaubce sú do Polsky vypraveni a panně té poctivé od knížete svého přinesli dary a ona vděčně je přijavši, s po- volením bratra svého do Čech se vypravila a na Vyšehrad přinesena a tu jim byla učiněna slavná svadba. Ta kněžna, ač byla smědá, ale velmi ušlechtilé postavy; Poláci ji jmenovali Svja- tochna, ale Čechové jí říkali Svatava, kteráž potom urodila Vratislavovi čtyři syny, mládence velmi krásné, Boleslava, Bořivoje, Vladislava a Soběslava, o kterémžto jednom každém na svém místě praveno bude, jak jsú své věci jeden každý z nich zpravoval. (Židé v Čechách.) L. 1064. Veliké množství Židuov do Prahy (R. 1064) přišlo, žádajíce, aby jím Čechové bytu mezi sebú přáli; neb toho času jednak ze všech zemí a ná- roduov je pro jich nešlechetné skutky hnali, neb v jiných zemích takové vymyšlené, a přenešle- chetné skutky proti křesťanuom a víře s. Kri- stově páchali; o tom jistě bylo by co mnoho psáti. Fortalicius kronykář o tom mnoho vypisuje, protož nezdálo mi se tím na tento čas zaneprázd- niti. Pražané slyšíce jejích snažnau žádost a ve- Židé chtěli do Prahy. = rafinované, chytrácké.
KNĚŽNA SVATAVA. 349 po nedlúhém času slavní poslové a snaubce sú do Polsky vypraveni a panně té poctivé od knížete svého přinesli dary a ona vděčně je přijavši, s po- volením bratra svého do Čech se vypravila a na Vyšehrad přinesena a tu jim byla učiněna slavná svadba. Ta kněžna, ač byla smědá, ale velmi ušlechtilé postavy; Poláci ji jmenovali Svja- tochna, ale Čechové jí říkali Svatava, kteráž potom urodila Vratislavovi čtyři syny, mládence velmi krásné, Boleslava, Bořivoje, Vladislava a Soběslava, o kterémžto jednom každém na svém místě praveno bude, jak jsú své věci jeden každý z nich zpravoval. (Židé v Čechách.) L. 1064. Veliké množství Židuov do Prahy (R. 1064) přišlo, žádajíce, aby jím Čechové bytu mezi sebú přáli; neb toho času jednak ze všech zemí a ná- roduov je pro jich nešlechetné skutky hnali, neb v jiných zemích takové vymyšlené, a přenešle- chetné skutky proti křesťanuom a víře s. Kri- stově páchali; o tom jistě bylo by co mnoho psáti. Fortalicius kronykář o tom mnoho vypisuje, protož nezdálo mi se tím na tento čas zaneprázd- niti. Pražané slyšíce jejích snažnau žádost a ve- Židé chtěli do Prahy. = rafinované, chytrácké.
Strana 350
350 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1064. / 1291 Židé trávili křesťany. likú prosbu, také i dary od ních veliké vzavše, Vratislavovi, knížeti svému, to oznámili a za ně se skrze mnohé příčiny přimlúvali. Ale on ni- koli nedal sebau hnauti a nechtěl jích do Vět- šího, ani do Menšího měst Pražských přijíti a pravil:/ »Poněvadž jsú mezi jinými starobylými křesťany v zemích císařských se nezachovali, není slušné, aby zde mezi námi bydliti měli.« I roz- kázal pod pokutau hlavy ztracení, aby všickni ven z země do dne třetího se vyhostili a odešli. Kteříž vyrozuměvše, že jích tu bytu není, na východ slunce se obrátili a šli až do zemí Řeckých a tam se osadili a jak prvé v zemích západních, tak i v východních svau nepravost provozovali a křesťany trávili. Když to pak na ně bylo zvědíno, mnoho v zemích Řeckých a Char- vatských i Slovanských, jích ohněm spáleno a ztopeno. (Krásná Benátčanka.) Téhož léta Domicius Silvius vyzdvižen jest od Benátčanuov za kníže a ten byl třidcátý a čtvrtý v počtu kníže Benátský. A byl muž velmi slavný a velikomocný a jako nad jiné předky své vyvýšený. Ten jest pojal sobě za manželku sestru Míní se krajina mezi Sávou a Dunajem; zbytek její nynější Slavonie.
350 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1064. / 1291 Židé trávili křesťany. likú prosbu, také i dary od ních veliké vzavše, Vratislavovi, knížeti svému, to oznámili a za ně se skrze mnohé příčiny přimlúvali. Ale on ni- koli nedal sebau hnauti a nechtěl jích do Vět- šího, ani do Menšího měst Pražských přijíti a pravil:/ »Poněvadž jsú mezi jinými starobylými křesťany v zemích císařských se nezachovali, není slušné, aby zde mezi námi bydliti měli.« I roz- kázal pod pokutau hlavy ztracení, aby všickni ven z země do dne třetího se vyhostili a odešli. Kteříž vyrozuměvše, že jích tu bytu není, na východ slunce se obrátili a šli až do zemí Řeckých a tam se osadili a jak prvé v zemích západních, tak i v východních svau nepravost provozovali a křesťany trávili. Když to pak na ně bylo zvědíno, mnoho v zemích Řeckých a Char- vatských i Slovanských, jích ohněm spáleno a ztopeno. (Krásná Benátčanka.) Téhož léta Domicius Silvius vyzdvižen jest od Benátčanuov za kníže a ten byl třidcátý a čtvrtý v počtu kníže Benátský. A byl muž velmi slavný a velikomocný a jako nad jiné předky své vyvýšený. Ten jest pojal sobě za manželku sestru Míní se krajina mezi Sávou a Dunajem; zbytek její nynější Slavonie.
Strana 351
O KRÁSNÉ BENÁTČANCE. 351 Žena příliš rozkošná. císaře Reckého; ta žena velmi krásná byla a nad míru rozkošná, o jejížto rozkoši Petrus Damiani v své kronyce divné věci vypisuje. A Vincencius, Franský kronykář, v svých dvadcátých a šestých knihách píše o ní, že v žádné vodě mořské ani pramenné neb studničné ani říčné nechtěla se umývati, ale služebníci její s ve- likau těžkostí a prací rosu nebeskú na každý den po čistých travách zběrati musili a ohněm tu rosu přepalujíce tak jí lázni strojili. Pokrmuov obec- ných žádných jísti nechtěla, ani se jích žádnau rukau dotknúti, než kuchaři její ti jí nějaké vy- myšlené jíchy, strojili, kteréž ona po zlattých tru- bičkách ssála neb střebala. Lože její divným pro- střením postláno bylo a divnými vuoněmi pod- kuřováno a tělo své na každý den nákladnými a nad míru vonnými mastmi mazala; tak chtěli tomu někteří kronykáři, že všecky rozkoše krále Šalamúna převyšovala. Potom Božským saudem a jeho s. mocí tak jest potřína a poražena, že v velmi těžkau a ne- obyčejnau nemoc upadla, tak že žádný z leka- řuov nemohl porozuměti, odkud by jí ta nemoc a ten přílišný nedostatek přišel na její tělo. Ač mnohá jí podávána byla lékařstvís, nechtěla a ne- 1 = rozkošnická. — 2 = pamlskové polévky, omáčky. 3 = léky.
O KRÁSNÉ BENÁTČANCE. 351 Žena příliš rozkošná. císaře Reckého; ta žena velmi krásná byla a nad míru rozkošná, o jejížto rozkoši Petrus Damiani v své kronyce divné věci vypisuje. A Vincencius, Franský kronykář, v svých dvadcátých a šestých knihách píše o ní, že v žádné vodě mořské ani pramenné neb studničné ani říčné nechtěla se umývati, ale služebníci její s ve- likau těžkostí a prací rosu nebeskú na každý den po čistých travách zběrati musili a ohněm tu rosu přepalujíce tak jí lázni strojili. Pokrmuov obec- ných žádných jísti nechtěla, ani se jích žádnau rukau dotknúti, než kuchaři její ti jí nějaké vy- myšlené jíchy, strojili, kteréž ona po zlattých tru- bičkách ssála neb střebala. Lože její divným pro- střením postláno bylo a divnými vuoněmi pod- kuřováno a tělo své na každý den nákladnými a nad míru vonnými mastmi mazala; tak chtěli tomu někteří kronykáři, že všecky rozkoše krále Šalamúna převyšovala. Potom Božským saudem a jeho s. mocí tak jest potřína a poražena, že v velmi těžkau a ne- obyčejnau nemoc upadla, tak že žádný z leka- řuov nemohl porozuměti, odkud by jí ta nemoc a ten přílišný nedostatek přišel na její tělo. Ač mnohá jí podávána byla lékařstvís, nechtěla a ne- 1 = rozkošnická. — 2 = pamlskové polévky, omáčky. 3 = léky.
Strana 352
DoZ V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1065. mohla jích pro nezvyklost přijímati. Po malém času všecko tělo její počalo se na ní padati a smrad neobyčejný z toho neduhu vycházel, tak že žádný z služebníkuov ani z služebnic pro smrad přílišný nemohl při ní zůstati. Jedinau toliko chu- dau a velmi nuznau služebnici vyhledali a jí dobře zaplatili, aby jí jísti podávala obyčejných po- krmuov. Kteráž to pro přílišnau svau chudobu činila a ten neobyčejný, a jiným nesnesitedlný smrad snášela; aniž by i ona toho činiti mohla, kdyby vždycky nětco vonného u svého nosu ne- měla. Ta pak jistá kněžna za dlauhý čas tím zpuosobem od P. Boha trestána byla, až tak život vykonala. (R. 1065) Biskupství Moravské. (Biskup Moravský Jan.) L. 1065. Na žádost i přímluvu některých zna- menitých panuov a rytířuov Moravských Vra- tislav kníže a biskup Severus dali jsú k tomu své povolení, aby nějaký Jan, kaplan knížecí, byl bi- skupem Moravským. Neb od toho času, jakž krá- lovství padlo Moravské, žádný biskup od s. Strachoty tam dědičný nebyl, krom jediný, kterémuž říkali biskup Vracen. Potom biskupové Čeští to oboje biskupství držali a zpravovali až do toho času, i on Severus. Tu kníže a páni mezi ními v dobrém pokoji rozdělili to biskupství a nad to, aby biskup Český vyvolil sobě v Moravě
DoZ V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1065. mohla jích pro nezvyklost přijímati. Po malém času všecko tělo její počalo se na ní padati a smrad neobyčejný z toho neduhu vycházel, tak že žádný z služebníkuov ani z služebnic pro smrad přílišný nemohl při ní zůstati. Jedinau toliko chu- dau a velmi nuznau služebnici vyhledali a jí dobře zaplatili, aby jí jísti podávala obyčejných po- krmuov. Kteráž to pro přílišnau svau chudobu činila a ten neobyčejný, a jiným nesnesitedlný smrad snášela; aniž by i ona toho činiti mohla, kdyby vždycky nětco vonného u svého nosu ne- měla. Ta pak jistá kněžna za dlauhý čas tím zpuosobem od P. Boha trestána byla, až tak život vykonala. (R. 1065) Biskupství Moravské. (Biskup Moravský Jan.) L. 1065. Na žádost i přímluvu některých zna- menitých panuov a rytířuov Moravských Vra- tislav kníže a biskup Severus dali jsú k tomu své povolení, aby nějaký Jan, kaplan knížecí, byl bi- skupem Moravským. Neb od toho času, jakž krá- lovství padlo Moravské, žádný biskup od s. Strachoty tam dědičný nebyl, krom jediný, kterémuž říkali biskup Vracen. Potom biskupové Čeští to oboje biskupství držali a zpravovali až do toho času, i on Severus. Tu kníže a páni mezi ními v dobrém pokoji rozdělili to biskupství a nad to, aby biskup Český vyvolil sobě v Moravě
Strana 353
ROZDĚLENÍ BISKUPSTVÍ PRAŽSKÉHO. 353 vsí dvanáct najlepších a k Českému biskupství aby je držel a nad to sto hřiven stříbra z komory knížecí aby bral./ Také aby držal dvuor, kterýž jest v Moravě, jenž slove Sekyrkostel, se všemi náležitostmi, jakož prve tak i potom k biskupství Českému. Také i Slavkov s trhem i clem a k tomu hrad, jenž jest na řece Zvratce postaven, jménem Podivíň, kterýž někdy nějaký žid jmé- nem Podiva stavěl a potom byl křesťanem učiněn. 1297 (Severus zemřel. Volba biskupa.) R. t. také měsíce listopadu, den dvadcátý a sedmý, duostojný v Kristu otec Severus biskup umřel a v Pražském kostele poctivě i slavně po- chován. Biskup Severus umřel. Kunrad kníže a Otta bratr jeho, jsúce bytem v Moravě, jakž uslyšali, že umřel Severus biskup, hned jsú tajně pro Jaromíra, bratra svého, do Polsky poslali. A když k ním přijel, hned pás rytířský od něho odpásali a korunu, proholiti i oděv kněžský aby na se vzal, jemu rozkázali. Vratislav pak, kníže Český, t. č. byl v Kladště a tu rozvažuje budúcí zlé a obávaje se toho, kdyby Jaromír biskupem byl učiněn, aby s bratřími svými proti němu v tajnú raddu nevšel, na své = pleš. Kronika II. 23
ROZDĚLENÍ BISKUPSTVÍ PRAŽSKÉHO. 353 vsí dvanáct najlepších a k Českému biskupství aby je držel a nad to sto hřiven stříbra z komory knížecí aby bral./ Také aby držal dvuor, kterýž jest v Moravě, jenž slove Sekyrkostel, se všemi náležitostmi, jakož prve tak i potom k biskupství Českému. Také i Slavkov s trhem i clem a k tomu hrad, jenž jest na řece Zvratce postaven, jménem Podivíň, kterýž někdy nějaký žid jmé- nem Podiva stavěl a potom byl křesťanem učiněn. 1297 (Severus zemřel. Volba biskupa.) R. t. také měsíce listopadu, den dvadcátý a sedmý, duostojný v Kristu otec Severus biskup umřel a v Pražském kostele poctivě i slavně po- chován. Biskup Severus umřel. Kunrad kníže a Otta bratr jeho, jsúce bytem v Moravě, jakž uslyšali, že umřel Severus biskup, hned jsú tajně pro Jaromíra, bratra svého, do Polsky poslali. A když k ním přijel, hned pás rytířský od něho odpásali a korunu, proholiti i oděv kněžský aby na se vzal, jemu rozkázali. Vratislav pak, kníže Český, t. č. byl v Kladště a tu rozvažuje budúcí zlé a obávaje se toho, kdyby Jaromír biskupem byl učiněn, aby s bratřími svými proti němu v tajnú raddu nevšel, na své = pleš. Kronika II. 23
Strana 354
354 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1065. Rozepře mezi knížaty Českými o biskupy. mysli rozvažoval, aby někoho jiného na biskup- ství České zpuosobil. I byl jest t. č. na dvoře kní- žete Vratislava kaplan jeden z Saské země, rodu znamenitého a velmi učený i vtipný, kterýž již byl učiněn proboštem kostela Litoměřického, jemuž bylo jméno Lanezoi, a Čechové jemu říkali Lužka; a že jest byl vždycky věrný knížeti, kníže všemi obyčeji o to stál, aby on byl biskupem. V tom Kunrád a Otta do Čech z Moravy přijeli a uslyšavše, že Vratislav v Kladště jest, tam se k němu obrátili, Jaromíra s sebau vedúce a snažně se zaň přimlúvajíce před Vratislavem, při- pomínajíce jemu, že někdy otec jích Břetislav je syny své i rytířstvo České země k tomu (maje umříti) zavázal, aby po smrti Severově Jaromír biskupem Českým byl. Vratislav pak (neb jest byl muž velmi chytrý) dal jím tu odpověd: »Bratři milí, víte dobře, že není slušné mně takovau a tak znamenitau věc na se vzíti samému, kteráž mnohým k rozvažování náleží. A poněvadž větší díl vladyk a rytířstva na poli, v stáních, aneb v vojště jest, nechť jsú povoláni na jedno slušné místo a tu bude rokováno a rozvažováno a vo- lení biskupa stane se z vuole všech.« Ale Vra- tislav to proto učinil, aby obklíčen jsa rytířstvem, Špatné čtení z Kosmova Lanczo. — 2 = v ležení, v táboře.
354 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1065. Rozepře mezi knížaty Českými o biskupy. mysli rozvažoval, aby někoho jiného na biskup- ství České zpuosobil. I byl jest t. č. na dvoře kní- žete Vratislava kaplan jeden z Saské země, rodu znamenitého a velmi učený i vtipný, kterýž již byl učiněn proboštem kostela Litoměřického, jemuž bylo jméno Lanezoi, a Čechové jemu říkali Lužka; a že jest byl vždycky věrný knížeti, kníže všemi obyčeji o to stál, aby on byl biskupem. V tom Kunrád a Otta do Čech z Moravy přijeli a uslyšavše, že Vratislav v Kladště jest, tam se k němu obrátili, Jaromíra s sebau vedúce a snažně se zaň přimlúvajíce před Vratislavem, při- pomínajíce jemu, že někdy otec jích Břetislav je syny své i rytířstvo České země k tomu (maje umříti) zavázal, aby po smrti Severově Jaromír biskupem Českým byl. Vratislav pak (neb jest byl muž velmi chytrý) dal jím tu odpověd: »Bratři milí, víte dobře, že není slušné mně takovau a tak znamenitau věc na se vzíti samému, kteráž mnohým k rozvažování náleží. A poněvadž větší díl vladyk a rytířstva na poli, v stáních, aneb v vojště jest, nechť jsú povoláni na jedno slušné místo a tu bude rokováno a rozvažováno a vo- lení biskupa stane se z vuole všech.« Ale Vra- tislav to proto učinil, aby obklíčen jsa rytířstvem, Špatné čtení z Kosmova Lanczo. — 2 = v ležení, v táboře.
Strana 355
VOLBA BISKUPA. LANCO NAVRŽEN. BDb volnějí bratruom mohl na odpor býti a toho, kte- réhož by chtěl, Lanezu, snáze za biskupa vyzdvih- nauti. I povolal Vratislav rytířstva a sešli sú se všickni blíž Kladska k strážné bráně, kteruož chodí do Polsky, na místo, kteréž slove Dubina, nedaleko od Opočna. Tu kníže svolav lid po- sadil se a bratří jeho Kunrad, Otta a Jaromír stáli jsau na pravé, hrabata a páni a starší z vla- dyk na levé straně; preláty a kněží všudy okolo sebe posadil a za ními všecky postavil rytíře. I povolal k sobě Lanezo, kterýž když stál před ním uprostřed všeho lidu, řekl k němu: »Vý- borná tvá věrnost vždycky jest při mně byla, protož to mne nutí, abych učinil, což mám uči- niti dnes, z toho aby vzali budaucí naučení, kterak svým panům věrně slúžiti mají, a páni spravedlivau odplatu a hodnau služebníkuom aby činili. Vezmiž tento prsten a berlu a budiž že- nichem nevěsty kostela Pražského a pastýřem stáda Českého!« Tu hned počal býti veliký hřmot, a reptání od lidu, aniž jest kdo slyšel, aby La- nezo aneb kdo jiný poděkování knížeti jaké učinil. Tehdy Kojata, syn Všerubuov, hrabě, to slyše, co kníže mluví, velmi netrpělivým se uká- Kojata, syn Všeboruov. 1 Prameny mají Dobenina.
VOLBA BISKUPA. LANCO NAVRŽEN. BDb volnějí bratruom mohl na odpor býti a toho, kte- réhož by chtěl, Lanezu, snáze za biskupa vyzdvih- nauti. I povolal Vratislav rytířstva a sešli sú se všickni blíž Kladska k strážné bráně, kteruož chodí do Polsky, na místo, kteréž slove Dubina, nedaleko od Opočna. Tu kníže svolav lid po- sadil se a bratří jeho Kunrad, Otta a Jaromír stáli jsau na pravé, hrabata a páni a starší z vla- dyk na levé straně; preláty a kněží všudy okolo sebe posadil a za ními všecky postavil rytíře. I povolal k sobě Lanezo, kterýž když stál před ním uprostřed všeho lidu, řekl k němu: »Vý- borná tvá věrnost vždycky jest při mně byla, protož to mne nutí, abych učinil, což mám uči- niti dnes, z toho aby vzali budaucí naučení, kterak svým panům věrně slúžiti mají, a páni spravedlivau odplatu a hodnau služebníkuom aby činili. Vezmiž tento prsten a berlu a budiž že- nichem nevěsty kostela Pražského a pastýřem stáda Českého!« Tu hned počal býti veliký hřmot, a reptání od lidu, aniž jest kdo slyšel, aby La- nezo aneb kdo jiný poděkování knížeti jaké učinil. Tehdy Kojata, syn Všerubuov, hrabě, to slyše, co kníže mluví, velmi netrpělivým se uká- Kojata, syn Všeboruov. 1 Prameny mají Dobenina.
Strana 356
DOO V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1065. 130r zal. A jakož jest byl sprostný v slovích a upřímný v řeči i v skutku, ten stoje po pravé straně Otty knížete, bratra Vratislavova, udeřiv jej rukú v bok, řekl: »Což stojíš? Zdaliž neslyšíš. i nevidíš, co se děje, že bratr tvuoj, syn knížete Břetislava Jaromír, nyní zavržen jest a tento cizozemec, kterýž sem jednak, nahý při/šel, vy- zdvihuje se. Jestližeť chce kníže žádost i závazek otce svého zrušiti, nám toho učiniti není slušné. Neb víme, že otec tvůj otce naše i nás všecky k tomu zavázal, abychom žádného jiného po smrti Severově za biskupa nebrali, než syna jeho, bratra tvého, Jaromíra.« A obrátiv se k Vratisla- vovi, řekl: »Jestliže jest se tobě nelíbil bratr tvůj Jaromír, což tobě smrdí kněží z Ceského národu zrození, ješto mnoho učených jest mezi nimi a ctných i mnohem tohoto auřadu hodnějších, nežli tento Němec? Nemáš tolik biskupství v své zemi, kolik máš Českých rodičuova hodných biskupství, ale zdaliž ty mníš, že by nás Čechy tento Němec více miloval, než s námi zde urozený Čech? Neb- jest obyčejná věc, že cizozemec netoliko statek, kteréhož by zde nabyl, ale všecky naše řeky i po- toky rád by do své země obrátil. Chtěli bychom raději psí vocas aneb konské hovno nežli tohoto- Lance na tu s. stolici posaditi. Bratr tvuoj dobré = téměř, skoro. — 2 = rodáků.
DOO V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1065. 130r zal. A jakož jest byl sprostný v slovích a upřímný v řeči i v skutku, ten stoje po pravé straně Otty knížete, bratra Vratislavova, udeřiv jej rukú v bok, řekl: »Což stojíš? Zdaliž neslyšíš. i nevidíš, co se děje, že bratr tvuoj, syn knížete Břetislava Jaromír, nyní zavržen jest a tento cizozemec, kterýž sem jednak, nahý při/šel, vy- zdvihuje se. Jestližeť chce kníže žádost i závazek otce svého zrušiti, nám toho učiniti není slušné. Neb víme, že otec tvůj otce naše i nás všecky k tomu zavázal, abychom žádného jiného po smrti Severově za biskupa nebrali, než syna jeho, bratra tvého, Jaromíra.« A obrátiv se k Vratisla- vovi, řekl: »Jestliže jest se tobě nelíbil bratr tvůj Jaromír, což tobě smrdí kněží z Ceského národu zrození, ješto mnoho učených jest mezi nimi a ctných i mnohem tohoto auřadu hodnějších, nežli tento Němec? Nemáš tolik biskupství v své zemi, kolik máš Českých rodičuova hodných biskupství, ale zdaliž ty mníš, že by nás Čechy tento Němec více miloval, než s námi zde urozený Čech? Neb- jest obyčejná věc, že cizozemec netoliko statek, kteréhož by zde nabyl, ale všecky naše řeky i po- toky rád by do své země obrátil. Chtěli bychom raději psí vocas aneb konské hovno nežli tohoto- Lance na tu s. stolici posaditi. Bratr tvuoj dobré = téměř, skoro. — 2 = rodáků.
Strana 357
JAROMIR ZVOLEN BISKUPEM. 357 paměti Spitihněv dobře smajšlel, kterýž jednoho dne všecky Němce z této země vystrašil. Nyní živť jest ještě Římský cisař Jindřich (a dajž Buoh, aby dlúho živ byl), kterýmž ty se činíš a jeho moc sobě osobuješ, dávaje berlu a prsten biskupský tomuto psu hladovitému. Jistě bez po- kuty nebudeš ty i tvuoj biskup, budelit Kojata, syn Všeboruov, dlúho živ.« Tehdy Smil, syn Bor- ňuovi z Dvorníka, kterýž byl v držení města Žatče, spolu i Kojata, pojavše za ruce Kunrada a Ottu i Jaromíra »Podme« řekli sú »uhlédáme, svítězíli nepravost čili spravedlivost a upřímnost tří bratruov, jichž jest jednostajná vuole a taková moc a nad to jich rytířstva pomoc.« V tom ve- liké pohnutí a hřmot počal v lidu býti a křik »Do zbroje, do zbroje!« a hned větší strana, lidu při- stúpila k těm třem bratrům a těm hrabatům, ale strana Vratislavova již byla ustúpila do lesův. Vida kníže, že jest již jako opuštěn, do Klad- ska se nenavrátil, ale hned času večerního k Praze se s svými obrátil, obávaje se, aby bratří jeho prve než on k Praze se a k Vyšehradu neutekli a jeho se nezmocnili. Však dřív než dojel, poslal zase posly a řka jim: »Povězte bratrům mým, že ne pro výmluvnost Kojatovu, syna Všeborova, Boreň z Dvorníka. Cizozemci v Čechách. 1 U Kosmy Bozen; Hájek mu přidal Dvorník. —2 = větší část, většina.
JAROMIR ZVOLEN BISKUPEM. 357 paměti Spitihněv dobře smajšlel, kterýž jednoho dne všecky Němce z této země vystrašil. Nyní živť jest ještě Římský cisař Jindřich (a dajž Buoh, aby dlúho živ byl), kterýmž ty se činíš a jeho moc sobě osobuješ, dávaje berlu a prsten biskupský tomuto psu hladovitému. Jistě bez po- kuty nebudeš ty i tvuoj biskup, budelit Kojata, syn Všeboruov, dlúho živ.« Tehdy Smil, syn Bor- ňuovi z Dvorníka, kterýž byl v držení města Žatče, spolu i Kojata, pojavše za ruce Kunrada a Ottu i Jaromíra »Podme« řekli sú »uhlédáme, svítězíli nepravost čili spravedlivost a upřímnost tří bratruov, jichž jest jednostajná vuole a taková moc a nad to jich rytířstva pomoc.« V tom ve- liké pohnutí a hřmot počal v lidu býti a křik »Do zbroje, do zbroje!« a hned větší strana, lidu při- stúpila k těm třem bratrům a těm hrabatům, ale strana Vratislavova již byla ustúpila do lesův. Vida kníže, že jest již jako opuštěn, do Klad- ska se nenavrátil, ale hned času večerního k Praze se s svými obrátil, obávaje se, aby bratří jeho prve než on k Praze se a k Vyšehradu neutekli a jeho se nezmocnili. Však dřív než dojel, poslal zase posly a řka jim: »Povězte bratrům mým, že ne pro výmluvnost Kojatovu, syna Všeborova, Boreň z Dvorníka. Cizozemci v Čechách. 1 U Kosmy Bozen; Hájek mu přidal Dvorník. —2 = větší část, většina.
Strana 358
358 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1065—1066. ani pro lest Smilovu, syna Borňova, ale pro vuoli a rozkaz otce mého i pro bratrskú lásku chci to učiniti, že chci raději Jaromírovi, bratru mému, mimo jiné všecky toho biskupství příti. Ať při- jedú všickni bratří bezpečně a já učiním, což mám učiniti, bez odporu.« Kteříž když přijeli, stany své rozbili a položili se u vsi, kteráž slove Ho- stivař, i poslali sú k Vratislavovi posly své na Vyšehrad, ptajíce se jeho, chceli pokoj tak, jakž praví, zachovati a to, což předešle poslu svému u Kladska u sebe mluviti dal, vykonati. A on zase- odeslal, že chce rád všecko věrně a pravě, což sli- buje, svým bratrům vyplniti. A oni přijeli až na Vyšehrad a on je poctivě přijal, pravě, že to, což chtěl učiniti, toho že již lituje. A povolav kněží a svých bratrův, spolu s nimi Jaromíra bratra svého vyvolil za biskupa. Smil pak a Kojata, ač sú mezi knížaty pravé a spra- vedlivé věci jednali a dobře zpuosobili, však protor nočním časem odjeli a za některý čas,, obávajíce se hněvu svého knížete, musili poodstúpiti. Po- tom pak knížeti sú navráceni, a pro jich spra- vedlivé jednání od Vratislava i od všech [k mi- losti a] bratrův darováni. Neb z vuole jich jedno- stajné Kojatovi, synu Všeborovu, dán hrad Dře- = přece. — 2 = na nějaký čas.
358 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1065—1066. ani pro lest Smilovu, syna Borňova, ale pro vuoli a rozkaz otce mého i pro bratrskú lásku chci to učiniti, že chci raději Jaromírovi, bratru mému, mimo jiné všecky toho biskupství příti. Ať při- jedú všickni bratří bezpečně a já učiním, což mám učiniti, bez odporu.« Kteříž když přijeli, stany své rozbili a položili se u vsi, kteráž slove Ho- stivař, i poslali sú k Vratislavovi posly své na Vyšehrad, ptajíce se jeho, chceli pokoj tak, jakž praví, zachovati a to, což předešle poslu svému u Kladska u sebe mluviti dal, vykonati. A on zase- odeslal, že chce rád všecko věrně a pravě, což sli- buje, svým bratrům vyplniti. A oni přijeli až na Vyšehrad a on je poctivě přijal, pravě, že to, což chtěl učiniti, toho že již lituje. A povolav kněží a svých bratrův, spolu s nimi Jaromíra bratra svého vyvolil za biskupa. Smil pak a Kojata, ač sú mezi knížaty pravé a spra- vedlivé věci jednali a dobře zpuosobili, však protor nočním časem odjeli a za některý čas,, obávajíce se hněvu svého knížete, musili poodstúpiti. Po- tom pak knížeti sú navráceni, a pro jich spra- vedlivé jednání od Vratislava i od všech [k mi- losti a] bratrův darováni. Neb z vuole jich jedno- stajné Kojatovi, synu Všeborovu, dán hrad Dře- = přece. — 2 = na nějaký čas.
Strana 359
JAROMIR POTVRZEN V URADÉ CÍSAREM. 359 víč i s jeho příslušenstvím a Smilovi, synu Bor- ňovu, hrad řečený Šumov, se vším, což k němu náležalo. Hrad Dřevíč. Hrad Šumov. (Jaromír potvrzen v biskupství. Jeho nevázanost.) L. 1066. Kníže Vratislav svá hrabata, totiž (R. 1066) Severa z Vorle a Alexia z Sskali a Markvarta Němce z Rozpochu, s bratrem svým Jaromírem k císaři Jindřicho/vi (poslal?), kteříž u vigiljí s. Jan Křtitele do města Mohuce přijeli a tu na- lezli císaře, an s biskupy a s knížaty rovná cí- sařské věci. I postavivše před ním Jaromíra vo- leného, prosili najprv od knížete Vratislava, potom ode všeho lidu Českého, aby ráčil J. Mt. Cís. toho volení jim příti a svú mocí císařskú toho potvrditi. Císař vyslyšav žádost knížete Vratislava i všeho lidu Českého a rozváživ, že jest slušná i křesťanská, hned k tomu povolil a třetího dne, t. j. dvadcátý a šestý den měsíce června, dal Jaromírovi prsten a berlu a řka jemu: »Milý kníže Český! Budiž dobrý pastýř lidu toho Ceského.« A potom hned v neděli najprv příští od Mohutského arcibiskupa na biskupství České po- svěcen Jaromír. A to jméno od téhož arcibi- skupa jemu při tom svěcení změněno, dáno jemu jméno Gebhart. Tu hned nazajtří s velikú radostí z Mohuce 1301 Jaromír na biskupství posvěcen.
JAROMIR POTVRZEN V URADÉ CÍSAREM. 359 víč i s jeho příslušenstvím a Smilovi, synu Bor- ňovu, hrad řečený Šumov, se vším, což k němu náležalo. Hrad Dřevíč. Hrad Šumov. (Jaromír potvrzen v biskupství. Jeho nevázanost.) L. 1066. Kníže Vratislav svá hrabata, totiž (R. 1066) Severa z Vorle a Alexia z Sskali a Markvarta Němce z Rozpochu, s bratrem svým Jaromírem k císaři Jindřicho/vi (poslal?), kteříž u vigiljí s. Jan Křtitele do města Mohuce přijeli a tu na- lezli císaře, an s biskupy a s knížaty rovná cí- sařské věci. I postavivše před ním Jaromíra vo- leného, prosili najprv od knížete Vratislava, potom ode všeho lidu Českého, aby ráčil J. Mt. Cís. toho volení jim příti a svú mocí císařskú toho potvrditi. Císař vyslyšav žádost knížete Vratislava i všeho lidu Českého a rozváživ, že jest slušná i křesťanská, hned k tomu povolil a třetího dne, t. j. dvadcátý a šestý den měsíce června, dal Jaromírovi prsten a berlu a řka jemu: »Milý kníže Český! Budiž dobrý pastýř lidu toho Ceského.« A potom hned v neděli najprv příští od Mohutského arcibiskupa na biskupství České po- svěcen Jaromír. A to jméno od téhož arcibi- skupa jemu při tom svěcení změněno, dáno jemu jméno Gebhart. Tu hned nazajtří s velikú radostí z Mohuce 1301 Jaromír na biskupství posvěcen.
Strana 360
300 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1066. Vylém z Terešova. po obědě vyjeli a nový biskup velmi vesel byl. A přijevše k přívozu, biskup se najprv s někte- rými přes Rajn na druhú stranu přeplavil a tu ssedavše s koní, jiných, kteří ještě s druhé strany řeky Rajnu byli, očekávajíce, někteří se na zemi posadili a jiní se položili. Tu také jeden z rytířův biskupových, Vylém Terešovský z Terešova, na břehu řeky se posadil a nohy doluov nad vodu pověsil. Biskup, chtě sobě i jiným kratochvíl a smích učiniti, i přistúpil k němu, nevěda, by tu tak hluboká byla voda, řekl jemu: »Vyléme, mu- sím tě znovu okřtiti.« A v tom jím tam postrčil, kterýž dlúhau chvíli pod vodau byv, ven se vy- razil a by tak dobře Vylém plynúti neuměl, byl by Gebhart toliko přes jednu noc biskupem. Z toho pak, že jest z té vody ušel Vylém, biskup i jiní všickni se radovali. (Reforma Markova pražské kapitoly.) Když sú pak přijeli do Prahy a biskup vedle obyčeje posazen byl na biskupskú stolici, hned toho dne dal Markovi, kaplanu svému, proboštství kostela Pražského, kterýž byl znamenitého a sta- rodávného rodu z hrabat Bšovských, kteříž byli někdy ještě s Čechem z Charvat do té Bohemské Preláti země přijeli, a byl muž velmi múdrý a nade kostela všecky lidi mistr, v sv. i v světském písmě naj- Pražskeho jako lajkové. učenější a vykladač zákona Božího výborný. Ten
300 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1066. Vylém z Terešova. po obědě vyjeli a nový biskup velmi vesel byl. A přijevše k přívozu, biskup se najprv s někte- rými přes Rajn na druhú stranu přeplavil a tu ssedavše s koní, jiných, kteří ještě s druhé strany řeky Rajnu byli, očekávajíce, někteří se na zemi posadili a jiní se položili. Tu také jeden z rytířův biskupových, Vylém Terešovský z Terešova, na břehu řeky se posadil a nohy doluov nad vodu pověsil. Biskup, chtě sobě i jiným kratochvíl a smích učiniti, i přistúpil k němu, nevěda, by tu tak hluboká byla voda, řekl jemu: »Vyléme, mu- sím tě znovu okřtiti.« A v tom jím tam postrčil, kterýž dlúhau chvíli pod vodau byv, ven se vy- razil a by tak dobře Vylém plynúti neuměl, byl by Gebhart toliko přes jednu noc biskupem. Z toho pak, že jest z té vody ušel Vylém, biskup i jiní všickni se radovali. (Reforma Markova pražské kapitoly.) Když sú pak přijeli do Prahy a biskup vedle obyčeje posazen byl na biskupskú stolici, hned toho dne dal Markovi, kaplanu svému, proboštství kostela Pražského, kterýž byl znamenitého a sta- rodávného rodu z hrabat Bšovských, kteříž byli někdy ještě s Čechem z Charvat do té Bohemské Preláti země přijeli, a byl muž velmi múdrý a nade kostela všecky lidi mistr, v sv. i v světském písmě naj- Pražskeho jako lajkové. učenější a vykladač zákona Božího výborný. Ten
Strana 361
MARKOVA REFORMA PRAŽSKÉ KAPITOLY. 361 v brzkém času svuoj kostel tak zpravil k pocti- vosti P. Bohu, že se tomu kníže i biskup i také všecken lid divil. Neb prve u toho kostela byli velmi nezprávní kněží, ač sluli kanovníci, ale byli neučení a v lokajském oděvu chodili, i v kuoru stávali, jako hovada u jeslí, tak oni u pulpitu. Ale ten probošt Marek vydal jim zprávu jako řeholu a svými slovy i příkladem velmi pořádně napravoval, oděv slušný jim ulo- žil a rubryku, všecku obnovil a napravil, čtyřme- cítma těch kanovníkuov tu postavil a dával jim jednomu každému hojnú ztravu. A když někdy maličko nětco skrze nedbanlivost služebníkuov se jim umenšilo, divně ho trápili a žaloby veliké naň činili. Kterýžto jako muž opatrný, chtě se jim ve všem zalíbiti, čtvrtý díl toliko sobě ze všech desátkuov a důchoduov nechal, jim tři díly k živ- nosti dal a mezi ně rozdělil tak, aby každý z nich bral do roka 30 strychuov pšenice a tolikéž ovsa a nad to 4 peníze každý tajden na máslo. Mnoho by bylo o tom proboštovi a o jeho bratřích kanov- nících Pražských psáti, ješto jistě jest hodné paměti, ale pro tesknost čtúcích toho zanechám. Potom ten probošt, když tak výborně 30 let Praž- ský kostel zpravoval, umřele. Prelátský plat. = ustanovenou pobožnost. —2 Všecko z Kosmy, skoro doslovně; tam však k r. 1068.
MARKOVA REFORMA PRAŽSKÉ KAPITOLY. 361 v brzkém času svuoj kostel tak zpravil k pocti- vosti P. Bohu, že se tomu kníže i biskup i také všecken lid divil. Neb prve u toho kostela byli velmi nezprávní kněží, ač sluli kanovníci, ale byli neučení a v lokajském oděvu chodili, i v kuoru stávali, jako hovada u jeslí, tak oni u pulpitu. Ale ten probošt Marek vydal jim zprávu jako řeholu a svými slovy i příkladem velmi pořádně napravoval, oděv slušný jim ulo- žil a rubryku, všecku obnovil a napravil, čtyřme- cítma těch kanovníkuov tu postavil a dával jim jednomu každému hojnú ztravu. A když někdy maličko nětco skrze nedbanlivost služebníkuov se jim umenšilo, divně ho trápili a žaloby veliké naň činili. Kterýžto jako muž opatrný, chtě se jim ve všem zalíbiti, čtvrtý díl toliko sobě ze všech desátkuov a důchoduov nechal, jim tři díly k živ- nosti dal a mezi ně rozdělil tak, aby každý z nich bral do roka 30 strychuov pšenice a tolikéž ovsa a nad to 4 peníze každý tajden na máslo. Mnoho by bylo o tom proboštovi a o jeho bratřích kanov- nících Pražských psáti, ješto jistě jest hodné paměti, ale pro tesknost čtúcích toho zanechám. Potom ten probošt, když tak výborně 30 let Praž- ský kostel zpravoval, umřele. Prelátský plat. = ustanovenou pobožnost. —2 Všecko z Kosmy, skoro doslovně; tam však k r. 1068.
Strana 362
362 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1067. (Židé zase v Čechách.) (R. 1067) Židé do Prahy navráceni. / 1311 L. 1067. Příšlo mnoho Židuov opět do Prahy a přinesli s sebau veliké dary (dávajíce je kní- žeti Vratislavovi) Zeleného čtvrtka, též biskupu Jaromírovi a při tom žádajíce, aby byli do Star- šího, jinak do Menšího města Pražského puštěni, slibu/jíce že se chtí poctivě, věrně a pravě chovati, nikda žádného nečiniti rauhaní a nadto že chtí dávati do komory knížetské každého roku 200 hřiven peněz mince obecně berné, berně i jiné po- platky a pomoci dvénásobně více než křesťané pod tú výminkú a pokutú, když by se koli v čemž koli nezachovali, aby byli hned netoliko z toho města, ale ze vší země vyhnáni a svých statkuov zbaveni. Kníže a biskup rozváživše takové jich slušné poddání i dopustili jim, aby sobě kaupili na Aujezdě dvanáct domův nevelikých, nic více. A oni tak učinili bez meškání a kaupivše hned ty domy i dolův do země lochy, dělajíce i na výš velmi vysoké stavěli a tu se hnízdili tak, že ve třech měsících bylo jich v těch dvanácti domích 700 a některý více nalezeno. Kníže maje zprávu, že jich tak mnoho jest, zapověděl, aby jich více k sobě nepřijímali, ale oni to vždy tajně přes zá- pověd činili. Letního pak času rozváživ Vrati- slav, že se jich neumenšuje a nechtěje jimi Men- = sklep.
362 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1067. (Židé zase v Čechách.) (R. 1067) Židé do Prahy navráceni. / 1311 L. 1067. Příšlo mnoho Židuov opět do Prahy a přinesli s sebau veliké dary (dávajíce je kní- žeti Vratislavovi) Zeleného čtvrtka, též biskupu Jaromírovi a při tom žádajíce, aby byli do Star- šího, jinak do Menšího města Pražského puštěni, slibu/jíce že se chtí poctivě, věrně a pravě chovati, nikda žádného nečiniti rauhaní a nadto že chtí dávati do komory knížetské každého roku 200 hřiven peněz mince obecně berné, berně i jiné po- platky a pomoci dvénásobně více než křesťané pod tú výminkú a pokutú, když by se koli v čemž koli nezachovali, aby byli hned netoliko z toho města, ale ze vší země vyhnáni a svých statkuov zbaveni. Kníže a biskup rozváživše takové jich slušné poddání i dopustili jim, aby sobě kaupili na Aujezdě dvanáct domův nevelikých, nic více. A oni tak učinili bez meškání a kaupivše hned ty domy i dolův do země lochy, dělajíce i na výš velmi vysoké stavěli a tu se hnízdili tak, že ve třech měsících bylo jich v těch dvanácti domích 700 a některý více nalezeno. Kníže maje zprávu, že jich tak mnoho jest, zapověděl, aby jich více k sobě nepřijímali, ale oni to vždy tajně přes zá- pověd činili. Letního pak času rozváživ Vrati- slav, že se jich neumenšuje a nechtěje jimi Men- = sklep.
Strana 363
ŽIDÉ V PRAZE USAZENI. 303 šího města obtěžiti rozkázal, aby se jich polovice, kteříž by chtěli, obrátili do Většího města, do té ulice, kdež sú někdy prve Židé obývali. A kře- sťanům rozkázal, aby jim své domy za hotové peníze prodávali a tu aby také měli dvanáct do- muov a nic více. I stalo se tak, že sú domy kupovali a z Men- šího města Pražského do Většího se 14. den mě- síce července stěhovali. Při tom stěhování ukradli dítě jednomu měštěnínu, jemuž bylo jméno Bla- haut, pacholátko výborné postavy ve třech le- tech, kteréhož otec a mátě s pilností hledajíce, nikterak nemohli naleznúti. Rybář jeden pověděl, že jest mezi jinými dětmi židovskými převezl pa- cholátko, kteréž takový a takový oděv na sobě mělo a znamení židovského, t. j. kolečka žlutého vyšitého, na oděvu svém napřed na prsech (jakž židé obyčej mají nositi) nemělo. Taková věc když přišla až k Vratislavovi, kázal jich domy pilně přehledati i nalezeno jest dítě živé u Žida, jehož bylo jméno Rajnman. Kteréhož kníže hned kázal do ukrutného vězení vsaditi a rozličnými trápiti mukami a ptáti se, proč jest takové pacho- látko směl, ukrásti a kam jest je chtěl podíti aneb co jest s ním mínil učiniti. Kterýž vyznal na trá- pení i po trápení, že jest měl to dítě v malé Židé dítě křesťanské ukradli a chtěli je zabíti. = se opovážil.
ŽIDÉ V PRAZE USAZENI. 303 šího města obtěžiti rozkázal, aby se jich polovice, kteříž by chtěli, obrátili do Většího města, do té ulice, kdež sú někdy prve Židé obývali. A kře- sťanům rozkázal, aby jim své domy za hotové peníze prodávali a tu aby také měli dvanáct do- muov a nic více. I stalo se tak, že sú domy kupovali a z Men- šího města Pražského do Většího se 14. den mě- síce července stěhovali. Při tom stěhování ukradli dítě jednomu měštěnínu, jemuž bylo jméno Bla- haut, pacholátko výborné postavy ve třech le- tech, kteréhož otec a mátě s pilností hledajíce, nikterak nemohli naleznúti. Rybář jeden pověděl, že jest mezi jinými dětmi židovskými převezl pa- cholátko, kteréž takový a takový oděv na sobě mělo a znamení židovského, t. j. kolečka žlutého vyšitého, na oděvu svém napřed na prsech (jakž židé obyčej mají nositi) nemělo. Taková věc když přišla až k Vratislavovi, kázal jich domy pilně přehledati i nalezeno jest dítě živé u Žida, jehož bylo jméno Rajnman. Kteréhož kníže hned kázal do ukrutného vězení vsaditi a rozličnými trápiti mukami a ptáti se, proč jest takové pacho- látko směl, ukrásti a kam jest je chtěl podíti aneb co jest s ním mínil učiniti. Kterýž vyznal na trá- pení i po trápení, že jest měl to dítě v malé Židé dítě křesťanské ukradli a chtěli je zabíti. = se opovážil.
Strana 364
DO V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1067. kausky zřezati a krev z něho vytočiti a do Tre- veru tajně poslati je, svým přátelům. Tu hned kníže kázal toho Žida do pytle plátenného vsa- diti a do Vhltavy jej uvrci a nazajtří jiných pět židuov, kteříž sú o tom věděli a k smrti toho pa- cholátka povolili, též utopiti. (Sváry Jaromíra s Janem olomouckým.) Mlhy smrduté v Čechách. Téhož léta Gebhart biskup, povolav bratra svého knížete Vratislava a některých kněží a ry- tířův, jel s nimi šest mil od Prahy na východ slunce. A když přijeli do vsi biskupovy, kteráž slula Serčov, uhlídali krásný kostel, kterýž on biskup hned po svém svěcení na biskupství, jakž do Čech přijel, dal založiti (t. j. roku předešlého) i dostavěti na svůj naklad. Tu při tom sjezdu on biskup ten kostel při přítomnosti bratra svého, kněží i mnohých rytířuov slavně posvětil a učinil jim veliké hodování. A té vsi dáno jméno Nová Ves, kteráž leží nedaleko od cesty neb silnice, kudyž se jede od Prahy do Moravy. R. t. času jarního okolo s. Rehoře počaly v Čechách veliké mlhy každého dne bývati, tak že člověk člověka před sebú vzdáli za čtyři kroky neviďal, a z toho jakýs neobyčejný i dosti nesne- sitedlný pocházel smrad tak, že sú jej lidé čijíce2 Tisk gi. — = čichajíce.
DO V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1067. kausky zřezati a krev z něho vytočiti a do Tre- veru tajně poslati je, svým přátelům. Tu hned kníže kázal toho Žida do pytle plátenného vsa- diti a do Vhltavy jej uvrci a nazajtří jiných pět židuov, kteříž sú o tom věděli a k smrti toho pa- cholátka povolili, též utopiti. (Sváry Jaromíra s Janem olomouckým.) Mlhy smrduté v Čechách. Téhož léta Gebhart biskup, povolav bratra svého knížete Vratislava a některých kněží a ry- tířův, jel s nimi šest mil od Prahy na východ slunce. A když přijeli do vsi biskupovy, kteráž slula Serčov, uhlídali krásný kostel, kterýž on biskup hned po svém svěcení na biskupství, jakž do Čech přijel, dal založiti (t. j. roku předešlého) i dostavěti na svůj naklad. Tu při tom sjezdu on biskup ten kostel při přítomnosti bratra svého, kněží i mnohých rytířuov slavně posvětil a učinil jim veliké hodování. A té vsi dáno jméno Nová Ves, kteráž leží nedaleko od cesty neb silnice, kudyž se jede od Prahy do Moravy. R. t. času jarního okolo s. Rehoře počaly v Čechách veliké mlhy každého dne bývati, tak že člověk člověka před sebú vzdáli za čtyři kroky neviďal, a z toho jakýs neobyčejný i dosti nesne- sitedlný pocházel smrad tak, že sú jej lidé čijíce2 Tisk gi. — = čichajíce.
Strana 365
MLHY A MOR V CECHACH. 305 těžce nesli. A taková věc trvala až za třidcet a pět dní. V tom veliká řeč byla mezi lidmi, že by se lidé s nějakými hroznými šelmami potká- vati měli, kteříž se jim v rozličných potvor zpuo- sobích ukazovali. Téhož roku času letního okolo s. Jana začal se mor veliký jednak ve vší České zemi a trval až do s. Martina. A byl velmi náhlý, tak že se lidé / domnívali, že jest t. č. třetina lidu v Če- chách zemřela. Lekaři pak a lidé učenější pravili, že by taková náhlost moru přišla z nakažení po- větří smradlavého, kteréž bylo času jarního. R. t. (i předešlého) Jaromír biskup pilnu snažností o to při Vratislavovi bratru svém jed- nal, aby zase biskupství Moravské k Českému připojeno bylo, ale nikterakž toho nemohl zpuoso- biti. Neb Vratislav měl toho slušnú výmluvu pravě, poněvadž (ač někdy před časy ta biskup- ství spojena byla spolu) jsú dvě biskupské stolice a na tento čas Jan, biskup Olomúcký, že na své stolici sedí, aby on Jaromír také na svém biskup- ství Pražském dosti měl a pokojně seďal, neb mnohem užitečnější jest biskupství České než Mo- ravské. Jaromír ty všecky řeči i příčiny vyslyšav, tak toho až do dalšího času zanechal. L. 1068. Při slavnosti Božího křtění velmi ve- liká příkrost zimy byla, takže mnoho dobytkův Mor náhlý v Čechách. / 131V (R. 1068) (1. ledna)
MLHY A MOR V CECHACH. 305 těžce nesli. A taková věc trvala až za třidcet a pět dní. V tom veliká řeč byla mezi lidmi, že by se lidé s nějakými hroznými šelmami potká- vati měli, kteříž se jim v rozličných potvor zpuo- sobích ukazovali. Téhož roku času letního okolo s. Jana začal se mor veliký jednak ve vší České zemi a trval až do s. Martina. A byl velmi náhlý, tak že se lidé / domnívali, že jest t. č. třetina lidu v Če- chách zemřela. Lekaři pak a lidé učenější pravili, že by taková náhlost moru přišla z nakažení po- větří smradlavého, kteréž bylo času jarního. R. t. (i předešlého) Jaromír biskup pilnu snažností o to při Vratislavovi bratru svém jed- nal, aby zase biskupství Moravské k Českému připojeno bylo, ale nikterakž toho nemohl zpuoso- biti. Neb Vratislav měl toho slušnú výmluvu pravě, poněvadž (ač někdy před časy ta biskup- ství spojena byla spolu) jsú dvě biskupské stolice a na tento čas Jan, biskup Olomúcký, že na své stolici sedí, aby on Jaromír také na svém biskup- ství Pražském dosti měl a pokojně seďal, neb mnohem užitečnější jest biskupství České než Mo- ravské. Jaromír ty všecky řeči i příčiny vyslyšav, tak toho až do dalšího času zanechal. L. 1068. Při slavnosti Božího křtění velmi ve- liká příkrost zimy byla, takže mnoho dobytkův Mor náhlý v Čechách. / 131V (R. 1068) (1. ledna)
Strana 366
300 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1067. pro velikú zimu zemřelo. Lidé přes světi pracu- jící mnozí na cestách pro zimu mrtví nalezeni bajvali. A taková tvrdost zimy trvala až do 20. dne měsíce března. Téhož léta Jaromír neb Gebhart biskup, vida, že toho u Vratislava, knížete Českého, bratra svého, obdržeti nemůž žádnými prosbami, ani skrze přímluvu přátel, aby biskupství Olomucké zase s Pražským spojeno bylo a Jan biskup aby byl zahnán, i řekl sám k sobě: »Hle již teď více než dvě letě o to s pilností usiluji, abych to oboje biskupství spolu, držal, a nic nemohu zjednati. Pohledám jiné cesty, skrze kterúž budu moci, což srdcem žádám, skutkem vykonati. Neboť obojího dosáhnu aneb obojího zbaven budu biskupství.« I rozkázal služebníkům svým, aby se strojili, že chce jeti do Moravy do své vsi, kteráž slove Sekerkostel. A když přijel do Moravy, uchýlil se s cesty, jako by chtěl bratra svého, Jana biskupa, navštěviti. Přijel až do Olomúce, kteréhož on vděčně přijal a posadiv za stuol, řekl jemu: »Bych byl málo prve o tvém příjezdu věďal, byl bych vděčnú připravil tobě krmi.« A Jaromír jako hla- dovitý lev jiskřil na Jana biskupa, křivolakými naň vzhledaje očima, řekl: »Jinýt jest čas k jídlu a jiný k jednání věcí potřebných. Protož podme přes pole, mimo domov. — 2 = dohromady.
300 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1067. pro velikú zimu zemřelo. Lidé přes světi pracu- jící mnozí na cestách pro zimu mrtví nalezeni bajvali. A taková tvrdost zimy trvala až do 20. dne měsíce března. Téhož léta Jaromír neb Gebhart biskup, vida, že toho u Vratislava, knížete Českého, bratra svého, obdržeti nemůž žádnými prosbami, ani skrze přímluvu přátel, aby biskupství Olomucké zase s Pražským spojeno bylo a Jan biskup aby byl zahnán, i řekl sám k sobě: »Hle již teď více než dvě letě o to s pilností usiluji, abych to oboje biskupství spolu, držal, a nic nemohu zjednati. Pohledám jiné cesty, skrze kterúž budu moci, což srdcem žádám, skutkem vykonati. Neboť obojího dosáhnu aneb obojího zbaven budu biskupství.« I rozkázal služebníkům svým, aby se strojili, že chce jeti do Moravy do své vsi, kteráž slove Sekerkostel. A když přijel do Moravy, uchýlil se s cesty, jako by chtěl bratra svého, Jana biskupa, navštěviti. Přijel až do Olomúce, kteréhož on vděčně přijal a posadiv za stuol, řekl jemu: »Bych byl málo prve o tvém příjezdu věďal, byl bych vděčnú připravil tobě krmi.« A Jaromír jako hla- dovitý lev jiskřil na Jana biskupa, křivolakými naň vzhledaje očima, řekl: »Jinýt jest čas k jídlu a jiný k jednání věcí potřebných. Protož podme přes pole, mimo domov. — 2 = dohromady.
Strana 367
JAROMIRUV UTOK NA BISKUPA JANA. 367 někde saukromí, abychom spolu volněji mohli rozmluviti.« Tehdy Jan biskup lsti neznaje, vedl jeho do svého pokoje, jako sprostný beránek vlka do chléva. Tu na stole uhlédav Jaromir kus ohlodaný tvarožiny a cibuli s topenkami na míse a krajíc chleba plesnivého (neb to snad bylo zuo- stalo biskupovi na snídaní) i rozhněvav se Jaro- mír řekl Janovi: »Proč si ty tak skaupě živ, bídný žebráče? Neslušíť biskupu tak bědovati.. Činíš jiným pohoršení.« A v tom host uchytiv hospo- dáře za vlasy, oběma rukama hned jím pod sebe udeřil a vsed naň jako na snop, jej mlátil. Jiní také, kteří tu pohotově byli, za ruce i za nohy jej roztáhše bili. A on, jakž se naučil v klášteře, volal: »Miserere mei, Deus!« Vím, že se jest tomu smál pan čert, neb on se nesměje, než když vidí, ano se nětco zle děje. Tu Jaromír pospíchaje, aby zastižen nebyl od moci, pryč jel, nepožehnav, hospodáře, a opu- stiv město, raději v své vsi odpočíval. Ta jest byla najprvnější zlého příčina; neb Jan, biskup Moravský, hned svého poslal posla k Vratisla- vovi, aby jemu oznámil to, co jest bratr jeho uči- nil, a řka: »To sem já nehodný kněz zavinil, však sem nečinil než to, co si míti chtěl. O by ty mne byl radějí v klášteře mnichem býti nechal, byl Biskup Ceský bil Morav- ského. = se nuzovati. — = nerozloučiv se s ním.
JAROMIRUV UTOK NA BISKUPA JANA. 367 někde saukromí, abychom spolu volněji mohli rozmluviti.« Tehdy Jan biskup lsti neznaje, vedl jeho do svého pokoje, jako sprostný beránek vlka do chléva. Tu na stole uhlédav Jaromir kus ohlodaný tvarožiny a cibuli s topenkami na míse a krajíc chleba plesnivého (neb to snad bylo zuo- stalo biskupovi na snídaní) i rozhněvav se Jaro- mír řekl Janovi: »Proč si ty tak skaupě živ, bídný žebráče? Neslušíť biskupu tak bědovati.. Činíš jiným pohoršení.« A v tom host uchytiv hospo- dáře za vlasy, oběma rukama hned jím pod sebe udeřil a vsed naň jako na snop, jej mlátil. Jiní také, kteří tu pohotově byli, za ruce i za nohy jej roztáhše bili. A on, jakž se naučil v klášteře, volal: »Miserere mei, Deus!« Vím, že se jest tomu smál pan čert, neb on se nesměje, než když vidí, ano se nětco zle děje. Tu Jaromír pospíchaje, aby zastižen nebyl od moci, pryč jel, nepožehnav, hospodáře, a opu- stiv město, raději v své vsi odpočíval. Ta jest byla najprvnější zlého příčina; neb Jan, biskup Moravský, hned svého poslal posla k Vratisla- vovi, aby jemu oznámil to, co jest bratr jeho uči- nil, a řka: »To sem já nehodný kněz zavinil, však sem nečinil než to, co si míti chtěl. O by ty mne byl radějí v klášteře mnichem býti nechal, byl Biskup Ceský bil Morav- ského. = se nuzovati. — = nerozloučiv se s ním.
Strana 368
3O8 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1067. / 1321 Poslu nos uřezán v Rajn- špurgku. bych já těchto ran mně bez příčiny učiněných ne- trpěl. Protož nebo mne mému opatovi do kláštera navrať, neb mne aneb posla k stolici Apoštolské o to bez meškání pošli.« To uslyšav Vratislav, ne/mohl se od pláče zdržeti a hned poslal nemalý počet rytířuov pro Jana biskupa, aby bezpečně přijel a svú těžkost a nevinu sám ustně před ním vypravil. Přijel biskup, kteréhož kníže vděčně přivítal, a po dlúhém spolu rokování kníže po- volal kaplana Janova, jemuž bylo jméno Hagkno, kterýž byl Němec velmi chytrý a učený nad jiné a neméně než jako Tuliusi výmluvný, žádaje jeho, aby hned do, Ríma jel a na bratra jeho Jaromíra pro tu křivdu Janovi učiněnou aby najvyžšímu biskupu Rímskému žaloval. Kterýž vzav listy věřící od knížete a od Jana biskupa, jel a když přijel do Rajnšpurgkus a stál v hospodě u jednoho měštěnína, jemuž bylo jméno Rompold, kterýž byl rytíř Jaromíruov, jemuž dával Jaromír na každý rok do jeho domu služby 30 hřiven ... kterýž po večeři, sedě s svým hostem za stolem, vyptával se jeho, kto by byl a odkuď a která by byla příčina cesty jeho. A to všecko velmi chytře na něm vyzvěděl a jak uznal, že se tu jedná proti pánu jeho Jaromírovi, knížeti a biskupu Českému, ráno poslal své služebníky za = Cicero. —2 Tisk s omylem. — = Rezno.
3O8 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1067. / 1321 Poslu nos uřezán v Rajn- špurgku. bych já těchto ran mně bez příčiny učiněných ne- trpěl. Protož nebo mne mému opatovi do kláštera navrať, neb mne aneb posla k stolici Apoštolské o to bez meškání pošli.« To uslyšav Vratislav, ne/mohl se od pláče zdržeti a hned poslal nemalý počet rytířuov pro Jana biskupa, aby bezpečně přijel a svú těžkost a nevinu sám ustně před ním vypravil. Přijel biskup, kteréhož kníže vděčně přivítal, a po dlúhém spolu rokování kníže po- volal kaplana Janova, jemuž bylo jméno Hagkno, kterýž byl Němec velmi chytrý a učený nad jiné a neméně než jako Tuliusi výmluvný, žádaje jeho, aby hned do, Ríma jel a na bratra jeho Jaromíra pro tu křivdu Janovi učiněnou aby najvyžšímu biskupu Rímskému žaloval. Kterýž vzav listy věřící od knížete a od Jana biskupa, jel a když přijel do Rajnšpurgkus a stál v hospodě u jednoho měštěnína, jemuž bylo jméno Rompold, kterýž byl rytíř Jaromíruov, jemuž dával Jaromír na každý rok do jeho domu služby 30 hřiven ... kterýž po večeři, sedě s svým hostem za stolem, vyptával se jeho, kto by byl a odkuď a která by byla příčina cesty jeho. A to všecko velmi chytře na něm vyzvěděl a jak uznal, že se tu jedná proti pánu jeho Jaromírovi, knížeti a biskupu Českému, ráno poslal své služebníky za = Cicero. —2 Tisk s omylem. — = Rezno.
Strana 369
ŽALOBA DO RIMA NA JAROMIRA. 369 Hagknem, kteříž polapivše jej, peníze i listy po- brali a nos jemu uřezali a přinutili jej, smrtí jemu hrozíce, aby se do Čech neb do Moravy na- vrátil. Kterýž ztrativ peníze, listy i nos, života boje se aby neztratil, navrátil se do Moravy. Tu opět z prvního a velikého zlého druhé a větší vzrostlo zlé a hněv knížecí se velmi roznítil. Ne- toliko pak kníže, ale i všickni jednak Čechové to, co se stalo, těžce nesli, a pro uřezání toho nosu kníže Hagknovi více toho města Rajnšpurgkem nechtěl jmenovati, ale Řezno jemu říkali. Byl jest pak kaplan knížete Vratislava Petr, syn Podivnuov, kterýž držal proboštství kláštera s. Jiří a Německú řeč i Latinský jazyk výborně uměl. Toho kníže s jedním hrabětem, jménem Preda, synem Byšovým, s velikú summú peněz do Říma vypravil, první i poslední účinek v listy kázav napsati, dodati jich papeži rozkázal a nad to zaustně, všecko pořád oznámiti. Aby pak snáze a bezpečněji poslové mohli tu cestu vykonati, měl jest kníže Vratislav na té cestě služebníka jednoho, hrabí znamenitého, kterémuž platil kníže služby do jeho domu každý rok půl druhého sta hřiven; a ten hrabě měl sobě poddaná městečka a vsi na té cestě po noclezích, až daleko do Vlaských zemí. I učinil kníže psaní hraběti svému, aby těm jeho 2 = ústně. Kronika II. 24
ŽALOBA DO RIMA NA JAROMIRA. 369 Hagknem, kteříž polapivše jej, peníze i listy po- brali a nos jemu uřezali a přinutili jej, smrtí jemu hrozíce, aby se do Čech neb do Moravy na- vrátil. Kterýž ztrativ peníze, listy i nos, života boje se aby neztratil, navrátil se do Moravy. Tu opět z prvního a velikého zlého druhé a větší vzrostlo zlé a hněv knížecí se velmi roznítil. Ne- toliko pak kníže, ale i všickni jednak Čechové to, co se stalo, těžce nesli, a pro uřezání toho nosu kníže Hagknovi více toho města Rajnšpurgkem nechtěl jmenovati, ale Řezno jemu říkali. Byl jest pak kaplan knížete Vratislava Petr, syn Podivnuov, kterýž držal proboštství kláštera s. Jiří a Německú řeč i Latinský jazyk výborně uměl. Toho kníže s jedním hrabětem, jménem Preda, synem Byšovým, s velikú summú peněz do Říma vypravil, první i poslední účinek v listy kázav napsati, dodati jich papeži rozkázal a nad to zaustně, všecko pořád oznámiti. Aby pak snáze a bezpečněji poslové mohli tu cestu vykonati, měl jest kníže Vratislav na té cestě služebníka jednoho, hrabí znamenitého, kterémuž platil kníže služby do jeho domu každý rok půl druhého sta hřiven; a ten hrabě měl sobě poddaná městečka a vsi na té cestě po noclezích, až daleko do Vlaských zemí. I učinil kníže psaní hraběti svému, aby těm jeho 2 = ústně. Kronika II. 24
Strana 370
370 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1068. Legát do Čech přijel. poslům dal průvod až do Říma tak, aby mohli bezpečně projeti; a on hrabě jako poslušný tak učinil. Když sú pak do Ríma přijeli a před papežem stáli, podali sú škatule písaři papežskému, v níž byli listové dvěma sty hřivnami obložení. Kteréž když písař zjevně před papežem a přede všemi kardinály tu přísedícími přečetl, otázal se papež, jestli to tak, což se tu píše. I řekli poslové: »Naj- duostojnější otče, nebylo by slušné, abychom od našeho knížete před T. Svatost jiné v listech a jiné v ústech přinesli a předložili.« Tehdy ten, kterýž seďal najblíže od papeže, řekl: »Otec náš, najvyžší biskup Římský, praví, že takové pohor- šení chce z církve s. vypleniti.« Tu hned poslán jest do Čech Rudolf legát, kterýž byl najvyžší radda toho papeže Alexandra II., aby (jestli že tak jest, jakž se píše) takové nezbedné trestal a nevěřící napravil a nedbanlivé kladbau obtěžoval; kto by pak jeho poslúchati nechtěl, k vyžšímu právu, t. j. před osobu papežovu, aby jej odeslal. Legát když přijel, kníže Vratislava nalezl v Praze a hned jemu od otce s. učinil Apoštolské požehnání a vzkázal milost otcovskú a při tom ukázal listí mocnosti,, tak jako by sám papež tu byl přítomen. A v tom rozkázal knížeti, aby všecka = plnou moc.
370 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1068. Legát do Čech přijel. poslům dal průvod až do Říma tak, aby mohli bezpečně projeti; a on hrabě jako poslušný tak učinil. Když sú pak do Ríma přijeli a před papežem stáli, podali sú škatule písaři papežskému, v níž byli listové dvěma sty hřivnami obložení. Kteréž když písař zjevně před papežem a přede všemi kardinály tu přísedícími přečetl, otázal se papež, jestli to tak, což se tu píše. I řekli poslové: »Naj- duostojnější otče, nebylo by slušné, abychom od našeho knížete před T. Svatost jiné v listech a jiné v ústech přinesli a předložili.« Tehdy ten, kterýž seďal najblíže od papeže, řekl: »Otec náš, najvyžší biskup Římský, praví, že takové pohor- šení chce z církve s. vypleniti.« Tu hned poslán jest do Čech Rudolf legát, kterýž byl najvyžší radda toho papeže Alexandra II., aby (jestli že tak jest, jakž se píše) takové nezbedné trestal a nevěřící napravil a nedbanlivé kladbau obtěžoval; kto by pak jeho poslúchati nechtěl, k vyžšímu právu, t. j. před osobu papežovu, aby jej odeslal. Legát když přijel, kníže Vratislava nalezl v Praze a hned jemu od otce s. učinil Apoštolské požehnání a vzkázal milost otcovskú a při tom ukázal listí mocnosti,, tak jako by sám papež tu byl přítomen. A v tom rozkázal knížeti, aby všecka = plnou moc.
Strana 371
LEGÁT PAPEŽSKÝ V ČECHÁCH. 371 knížata, opaty a probošty svolal, také i Jana bis- kupa Moravského aby obeslal, na tom sjezdu aby se všickni obeslaní bez všelikteraké výmluvy po- stavili, tak aby jim napsal. K tomu také sjezdu Jaromir (neb Gebhart), biskup Český, jednau i druhý, jsa povolán nechtěl přijeti a naposledy dal tu odpověd: »Podlé práva duchovního a výsady biskupství Českého krom najvyžšího biskupa křesťanského před žádným ji- ným se nepostavím, ani před tím Rudolfem, leč by tu byl můj mi/str a otec duchovní, arcibiskup Mo- hutský, s svými biskupy, k jehož arcibiskupství tato stolice a já také náležím.« Ale tu omluvu učinil biskup z té příčiny, neb se bál, aby v těžké osidlo neuhodil,. Vida Rímský posel takové nepo- slušenství a svého důstojenství zlehčení, velmi se rozhněval a hned tu biskupa zbavil jeho auřadu a kněžím všem službu Boží zastavil. To uslyšavše netoliko kanovníci a prebendáti, ale i kaplané a oltářnícia, obnažili své oltáře, jako v veliký pátek, a naříkaní hrozné činili. Lid obecný to slyše a vida, truchliv byl, tak jakoby již u nich řád kře- sťanský všecken zahynul. Legát slyše o tom zprá- vu, co se při kněžích a oltářnících i obecném lidu děje, dne jednoho pilně (aby více nezkazil než / 132V Zápověd mší slau- žení v Čechách. = po druhé. — 2 = netrefil, neupadl. — kdož měli obročí. — 4 = kaplani u jednoho oltáře zřízení.
LEGÁT PAPEŽSKÝ V ČECHÁCH. 371 knížata, opaty a probošty svolal, také i Jana bis- kupa Moravského aby obeslal, na tom sjezdu aby se všickni obeslaní bez všelikteraké výmluvy po- stavili, tak aby jim napsal. K tomu také sjezdu Jaromir (neb Gebhart), biskup Český, jednau i druhý, jsa povolán nechtěl přijeti a naposledy dal tu odpověd: »Podlé práva duchovního a výsady biskupství Českého krom najvyžšího biskupa křesťanského před žádným ji- ným se nepostavím, ani před tím Rudolfem, leč by tu byl můj mi/str a otec duchovní, arcibiskup Mo- hutský, s svými biskupy, k jehož arcibiskupství tato stolice a já také náležím.« Ale tu omluvu učinil biskup z té příčiny, neb se bál, aby v těžké osidlo neuhodil,. Vida Rímský posel takové nepo- slušenství a svého důstojenství zlehčení, velmi se rozhněval a hned tu biskupa zbavil jeho auřadu a kněžím všem službu Boží zastavil. To uslyšavše netoliko kanovníci a prebendáti, ale i kaplané a oltářnícia, obnažili své oltáře, jako v veliký pátek, a naříkaní hrozné činili. Lid obecný to slyše a vida, truchliv byl, tak jakoby již u nich řád kře- sťanský všecken zahynul. Legát slyše o tom zprá- vu, co se při kněžích a oltářnících i obecném lidu děje, dne jednoho pilně (aby více nezkazil než / 132V Zápověd mší slau- žení v Čechách. = po druhé. — 2 = netrefil, neupadl. — kdož měli obročí. — 4 = kaplani u jednoho oltáře zřízení.
Strana 372
372 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1068. napravil) rozvažoval. V tom přišel do jeho hos- podyi veliký počet kněžstva, kterýchž on se obá- vaje jich nedal k sobě pustiti. Tu oni některé z sebe znamenitější vybravše, v malém počtu k němu je poslali. Kteříž předstúpivše řekli: »Duostojný otče, veliký uznáváme při tvém jednání neřáda Neb tvoji listové, kteréž si ukázal od stolice Apo- štolské, to v sobě zavírají, že máš mezi biskupy narovnání a pokoj učiniti — i učinils zbauření netoliko mezi týmiž biskupy, ale i mezi kněžími i obecným lidem, ješto to tobě není poručeno, aby ty měl nám naše auřady odjímati a skrze to lid zbúřiti. Protož nebudeli našemu biskupu jeho auřad navrácen a nám ta moc, abychom mohli obětovati, zase propuštěna, hned zítra v tuto ho- dinu chcme naše auřady duchovní vzdáti P. Bohu a to duostojenství kněžské opustiti na věky a laj- kovský na sebe život vzíti.« V tu chvíli oznámeno kardinálovi od jeho služebníkuov, kterak velmi mnoho lidu obecného okolo toho domu, v kterémž jest on pohostinu, stojí. Toho on se velmi ulekl a rozváživ, že by tak nic nezdělal, ale že by větší rozbroj v lidu učinil, a strach, aby tu snad svého nenechal života, rychle poslal k Jaromírovi, že jemu jeho auřad zase navracuje, a kněžím, aby 1 = příbytek. — 2 = nepořádek, nesprávnost. — = bydlí, jest hospodou.
372 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1068. napravil) rozvažoval. V tom přišel do jeho hos- podyi veliký počet kněžstva, kterýchž on se obá- vaje jich nedal k sobě pustiti. Tu oni některé z sebe znamenitější vybravše, v malém počtu k němu je poslali. Kteříž předstúpivše řekli: »Duostojný otče, veliký uznáváme při tvém jednání neřáda Neb tvoji listové, kteréž si ukázal od stolice Apo- štolské, to v sobě zavírají, že máš mezi biskupy narovnání a pokoj učiniti — i učinils zbauření netoliko mezi týmiž biskupy, ale i mezi kněžími i obecným lidem, ješto to tobě není poručeno, aby ty měl nám naše auřady odjímati a skrze to lid zbúřiti. Protož nebudeli našemu biskupu jeho auřad navrácen a nám ta moc, abychom mohli obětovati, zase propuštěna, hned zítra v tuto ho- dinu chcme naše auřady duchovní vzdáti P. Bohu a to duostojenství kněžské opustiti na věky a laj- kovský na sebe život vzíti.« V tu chvíli oznámeno kardinálovi od jeho služebníkuov, kterak velmi mnoho lidu obecného okolo toho domu, v kterémž jest on pohostinu, stojí. Toho on se velmi ulekl a rozváživ, že by tak nic nezdělal, ale že by větší rozbroj v lidu učinil, a strach, aby tu snad svého nenechal života, rychle poslal k Jaromírovi, že jemu jeho auřad zase navracuje, a kněžím, aby 1 = příbytek. — 2 = nepořádek, nesprávnost. — = bydlí, jest hospodou.
Strana 373
BISKUPOVÉ ODJELI DO RIMA. 373 oběti své puosobili svobodně, také rozkázal, a při tom že jich žádá přátelsky, aby to jednali mezi biskupy, aby jeden každý z nich před stolicí Apo- štolskú se postavil, a on tam v Římě že se chce v to vložiti, aby byli přátelsky srovnáni, a že při tom Jaromírovi nemá se nic ublížiti. A hned na- zajtří vyjel z Prahy a do Vlach se obrátil. Jaromír pak na žádost svých kněží, že se chce před papežem postaviti, slíbil to učiniti. A tak v krátké času oba biskupové vyplnili své sliby a v Římě se postavili. A stojíce před najvyžším biskupem a spolu před jeho přísedícími, podali sú jeden každý své pře sepsané i svědkův. Když to bylo všecko přečteno a ta pře ani zdvižena, ani rozvažována byla toho dne pro jiná zaneprázdnění, ale rozkázáno, aby šli do svých hospod a když budú skrze kurtizána, povoláni, aby v témž místě se postavili. (O Jaromírovi a Mathildě.) T. č. přihodilo se, že přijela do Říma panna Machylda z Lombardý, kteráž byla velmi zna- menitá a velikomocná kněžna, jenž měla v svém panování sto a třidcet biskupství, neb po smrti otce svého dědičkú zuostala v Lombardý a Bur- gundý, v Helvecí i v Sabaudý2. Římští senátorové Machylda, Lombard- ská kněžna. = dvorský zřízenec. — = Savojsko.
BISKUPOVÉ ODJELI DO RIMA. 373 oběti své puosobili svobodně, také rozkázal, a při tom že jich žádá přátelsky, aby to jednali mezi biskupy, aby jeden každý z nich před stolicí Apo- štolskú se postavil, a on tam v Římě že se chce v to vložiti, aby byli přátelsky srovnáni, a že při tom Jaromírovi nemá se nic ublížiti. A hned na- zajtří vyjel z Prahy a do Vlach se obrátil. Jaromír pak na žádost svých kněží, že se chce před papežem postaviti, slíbil to učiniti. A tak v krátké času oba biskupové vyplnili své sliby a v Římě se postavili. A stojíce před najvyžším biskupem a spolu před jeho přísedícími, podali sú jeden každý své pře sepsané i svědkův. Když to bylo všecko přečteno a ta pře ani zdvižena, ani rozvažována byla toho dne pro jiná zaneprázdnění, ale rozkázáno, aby šli do svých hospod a když budú skrze kurtizána, povoláni, aby v témž místě se postavili. (O Jaromírovi a Mathildě.) T. č. přihodilo se, že přijela do Říma panna Machylda z Lombardý, kteráž byla velmi zna- menitá a velikomocná kněžna, jenž měla v svém panování sto a třidcet biskupství, neb po smrti otce svého dědičkú zuostala v Lombardý a Bur- gundý, v Helvecí i v Sabaudý2. Římští senátorové Machylda, Lombard- ská kněžna. = dvorský zřízenec. — = Savojsko.
Strana 374
374 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1068. / 1331 velmi poctivě jí vítali, a velikú jí činili poctivost, též i Alexander papež ztravú,, obrokem, i všemi věcmi ji bez nedostatku opatřil proto, neb ona velmi na Rímský kostel laskava byla a mnohá dobrodiní jemu činila a jednu krajinu znamenitú k tomu kostelu dala, kteráž až do dnes slove »dědictví s. Petra«. Biskup Český, jsa muž velmi vlídný a uctivý, pojav své služebníky, šel, aby tu pannu také přivítal. A všed do její hospody, přistúpiv nízko se před ní uklonil a podav jí ruky, krát- kými slovy učinil poctivé vítání. Ona vidúci jeho zpanilús postavu, povstavši proti němu i také po- ctivě učinila jemu poděkování a povolavši jednoho z svých komorníkuov, rozkázala se optati služeb- níkův jeho, kto by a odkud byl pán jejich. A oni řekli: »Jest biskup Český a bratr vlastní knížete Českého Vratislava, jemuž jest jméno Jaromír.« Kteráž to když uslyšala, velmi se zaradovala, proto neb jest byla z českých knížat krve narozena a Jaromír byl jí vlastní přítela po mateři. A rychle povstavši přistúpila k němu a poja/vši jej za ruku, vedlé sebe po pravé straně posadila; činěci jemu velikú poctivost, vypravovala jemu všecken rod svůj a jeho a ukázala to krevní přátelství svými = výpravou. — 2 = zaopatřením. — = vzrostlou. = příbuzný.
374 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1068. / 1331 velmi poctivě jí vítali, a velikú jí činili poctivost, též i Alexander papež ztravú,, obrokem, i všemi věcmi ji bez nedostatku opatřil proto, neb ona velmi na Rímský kostel laskava byla a mnohá dobrodiní jemu činila a jednu krajinu znamenitú k tomu kostelu dala, kteráž až do dnes slove »dědictví s. Petra«. Biskup Český, jsa muž velmi vlídný a uctivý, pojav své služebníky, šel, aby tu pannu také přivítal. A všed do její hospody, přistúpiv nízko se před ní uklonil a podav jí ruky, krát- kými slovy učinil poctivé vítání. Ona vidúci jeho zpanilús postavu, povstavši proti němu i také po- ctivě učinila jemu poděkování a povolavši jednoho z svých komorníkuov, rozkázala se optati služeb- níkův jeho, kto by a odkud byl pán jejich. A oni řekli: »Jest biskup Český a bratr vlastní knížete Českého Vratislava, jemuž jest jméno Jaromír.« Kteráž to když uslyšala, velmi se zaradovala, proto neb jest byla z českých knížat krve narozena a Jaromír byl jí vlastní přítela po mateři. A rychle povstavši přistúpila k němu a poja/vši jej za ruku, vedlé sebe po pravé straně posadila; činěci jemu velikú poctivost, vypravovala jemu všecken rod svůj a jeho a ukázala to krevní přátelství svými = výpravou. — 2 = zaopatřením. — = vzrostlou. = příbuzný.
Strana 375
MATHILDA, KNĚŽNA TOSKÁNSKÁ. 3ſ5 slovy dostatečně. Jaromír to slyše, také toho ne- byl nevděčen. Při tom otázala se na příčinu jeho do Říma příjezdu, a on jí svú všecku při, kterúž má před papežem, oznámil. Ona pak nazajtří všedši před papeže, Jaromíra velmi vychvalovala a jej oznamovala býti svého přítele krevního. A tak zjednala jemu u papeže velikú milost, neb tak, jakž se tomu vyrozumělo, by ona na ten čas v Římě nebyla, biskup Český jistě jméno dobré i auřad biskupský byl by ztratil. Ale skrze její přímluvu stal se mír a pokoj mezi týmiž biskupy a narovnání tak, aby z ních jeden každý na svém biskupství dosti měl; pakli by pokoje nezachovali, by po deseti letech bylo, aby zase před papežem stáli. A tak skrze Alexandra a přímluvu panny Machyldy Jaromír s velikau poctivostí i s radostí se domuov navrátil. L. 1069. Navrátili jsú se biskupové, jeden každý na své biskupství, a tak přátelsky a pokojně spolu až do smrti živi byli. Jaromír biskup, když se navrátil do Prahy, Vratislavovi, bratru svému, podal od stolice Apoštolské listuov, v nichžto Otec s. jemu rozkázal, aby bratra svého biskupa poctivě přijal a jemu jako otci svému duchovnímu všeli- kterakú poctivost zachoval, tak aby spolu v Bož- ském požehnání pokojně živi byli. A to všecko zpuosobila svrchu psaná Machylda. (R. 1069.)
MATHILDA, KNĚŽNA TOSKÁNSKÁ. 3ſ5 slovy dostatečně. Jaromír to slyše, také toho ne- byl nevděčen. Při tom otázala se na příčinu jeho do Říma příjezdu, a on jí svú všecku při, kterúž má před papežem, oznámil. Ona pak nazajtří všedši před papeže, Jaromíra velmi vychvalovala a jej oznamovala býti svého přítele krevního. A tak zjednala jemu u papeže velikú milost, neb tak, jakž se tomu vyrozumělo, by ona na ten čas v Římě nebyla, biskup Český jistě jméno dobré i auřad biskupský byl by ztratil. Ale skrze její přímluvu stal se mír a pokoj mezi týmiž biskupy a narovnání tak, aby z ních jeden každý na svém biskupství dosti měl; pakli by pokoje nezachovali, by po deseti letech bylo, aby zase před papežem stáli. A tak skrze Alexandra a přímluvu panny Machyldy Jaromír s velikau poctivostí i s radostí se domuov navrátil. L. 1069. Navrátili jsú se biskupové, jeden každý na své biskupství, a tak přátelsky a pokojně spolu až do smrti živi byli. Jaromír biskup, když se navrátil do Prahy, Vratislavovi, bratru svému, podal od stolice Apoštolské listuov, v nichžto Otec s. jemu rozkázal, aby bratra svého biskupa poctivě přijal a jemu jako otci svému duchovnímu všeli- kterakú poctivost zachoval, tak aby spolu v Bož- ském požehnání pokojně živi byli. A to všecko zpuosobila svrchu psaná Machylda. (R. 1069.)
Strana 376
BſO V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1069. (Svatba Mathildina.) Machylda pojala za manžela Švábské kníže. O té Machyldě nechť maličko nětco oznámím v krátkých slovích, abych čtúcímu tesknosti ne- učinil. Tato Machylda, jakž sem o ní svrchu dotekl, byla jest po svém otci pozůstala dědička v Lom- bardý a v Burgundý, v Helvecí a v Sabaudý. Ta jsúci v panenském stavu, velmi pořádně své pod- dané saudila a zpravovala a boje mnohé vedla šťasně. I zdálo se biskupuom, knížatuom i hra- batuom jejím, aby jí radda dána byla, tak aby ona svuoj stav panenský proměnila a bez manžela nebajvala proto, aby ty tak veliké a tak slavné země krajiny bez dědicův nezůstaly a kmen před- kův jejích aby udušen nebyl. Kterážto vyslyšavši je, k raddě jích povolila. A po nedlúhém času list svuoj poslala k knížeti Švábskému, kterémuž jméno bylo Gvelfo, v tato slova: »List tento k tobě posílám, ne z mé ženské všetečnosti, ale z povolení biskupův a knížat, rad mých, kteréž když při- jmeš, přijmeš, i mne v manželství. To učiníš-li, dám tobě mnoho měst velikých, zámkuov pevných, palácův krásných, zlatta a stříbra bez počtu i váhy. Nad to nade všecko slavné jméno míti budeš mezi knížaty a králi. Ale žeť jsem já tebe v tomto psaní předešla, tomu se nediv, neb jednostajná věc jest Tisk přigmiss.
BſO V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1069. (Svatba Mathildina.) Machylda pojala za manžela Švábské kníže. O té Machyldě nechť maličko nětco oznámím v krátkých slovích, abych čtúcímu tesknosti ne- učinil. Tato Machylda, jakž sem o ní svrchu dotekl, byla jest po svém otci pozůstala dědička v Lom- bardý a v Burgundý, v Helvecí a v Sabaudý. Ta jsúci v panenském stavu, velmi pořádně své pod- dané saudila a zpravovala a boje mnohé vedla šťasně. I zdálo se biskupuom, knížatuom i hra- batuom jejím, aby jí radda dána byla, tak aby ona svuoj stav panenský proměnila a bez manžela nebajvala proto, aby ty tak veliké a tak slavné země krajiny bez dědicův nezůstaly a kmen před- kův jejích aby udušen nebyl. Kterážto vyslyšavši je, k raddě jích povolila. A po nedlúhém času list svuoj poslala k knížeti Švábskému, kterémuž jméno bylo Gvelfo, v tato slova: »List tento k tobě posílám, ne z mé ženské všetečnosti, ale z povolení biskupův a knížat, rad mých, kteréž když při- jmeš, přijmeš, i mne v manželství. To učiníš-li, dám tobě mnoho měst velikých, zámkuov pevných, palácův krásných, zlatta a stříbra bez počtu i váhy. Nad to nade všecko slavné jméno míti budeš mezi knížaty a králi. Ale žeť jsem já tebe v tomto psaní předešla, tomu se nediv, neb jednostajná věc jest Tisk přigmiss.
Strana 377
SVATBA MATHILDY S GVELFEM. IT mužskému i ženskému pohlaví žádati manželství. Protož jestliže tvuoj úmysl s mau žádostí se srov- nává, to mi oznam; pakli by tvá vuole v tom nebyla, nic to mně ani tobě ke škodě, ani k ujmě poctivosti nebuď.« Co jest zase kníže Gvelfo ode- psal, aneb kterak svolil a v kolika tisících koní ozdobných přijel do Lombardý a Machyl da kterak ho poctivě vítala a přijala, jaká svadba, jaké pří- pravy a ozdoby, jaké krmě a náklady, mnoho by bylo o tom psáti. Nic to nebylo, co byl učinil někdy Asverus král svým knížatům, a hodoval s ními za sto a osmdesát dní. Byla by se tu mnohem více čemu diviti měla Sába královna, než stolům, po- krmům a služebníkům krále Šalomúna. Po vykonání tanců a rozličných kratochvílí toho dne prvního přišla noc; ženich a nevěsta do krásného pokoje slavně sú uvedeni a tu o jich manželském spojení rozličné od svých spolu- hodovníkův připovídky slyšali. Když sú se pak všickni rozešli a příbytek ten po sobě zavřeli, ženich a nevěsta na lože krásné, jím draze při- pravené a měkce ustlané, se položili. Té první noci kníže Gvelfo ani slovem ani skutkem o zpuo- sobu manželském nic nepromluvil; druhé pak noci též položiv se pokojně ležel./ Machylda několik slov velmi kratochvilných k potěšení manžela svého velmi ochotně promluvila, chtěci jimi man- žela svého k kratochvíli vzbuditi a on jako tichá Slavná svadba. 133v
SVATBA MATHILDY S GVELFEM. IT mužskému i ženskému pohlaví žádati manželství. Protož jestliže tvuoj úmysl s mau žádostí se srov- nává, to mi oznam; pakli by tvá vuole v tom nebyla, nic to mně ani tobě ke škodě, ani k ujmě poctivosti nebuď.« Co jest zase kníže Gvelfo ode- psal, aneb kterak svolil a v kolika tisících koní ozdobných přijel do Lombardý a Machyl da kterak ho poctivě vítala a přijala, jaká svadba, jaké pří- pravy a ozdoby, jaké krmě a náklady, mnoho by bylo o tom psáti. Nic to nebylo, co byl učinil někdy Asverus král svým knížatům, a hodoval s ními za sto a osmdesát dní. Byla by se tu mnohem více čemu diviti měla Sába královna, než stolům, po- krmům a služebníkům krále Šalomúna. Po vykonání tanců a rozličných kratochvílí toho dne prvního přišla noc; ženich a nevěsta do krásného pokoje slavně sú uvedeni a tu o jich manželském spojení rozličné od svých spolu- hodovníkův připovídky slyšali. Když sú se pak všickni rozešli a příbytek ten po sobě zavřeli, ženich a nevěsta na lože krásné, jím draze při- pravené a měkce ustlané, se položili. Té první noci kníže Gvelfo ani slovem ani skutkem o zpuo- sobu manželském nic nepromluvil; druhé pak noci též položiv se pokojně ležel./ Machylda několik slov velmi kratochvilných k potěšení manžela svého velmi ochotně promluvila, chtěci jimi man- žela svého k kratochvíli vzbuditi a on jako tichá Slavná svadba. 133v
Strana 378
378 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1069—1070. ovce nic neodpovídal. Třetí noci když sú se polo- žili, Machylda řekla: »Gvelfo, živlis čili mrtev, za to tebe manželsky žádám, aby mi skutečně odpově- děl.« Kterýž řekl: »Milá panno, nevím co se děje, aniž vím, z jakých příčin ty mne sem povolala: protoli, aby ze mne smích učinila? Jistě neb tvým rozkázaním aneb tvých panen všetečností sem za- hanben skrze jích kauzlení. Nebť bychť já byl stu- deného přirození, jakž ty se domníváš, nikdá bych já sem do tvé země nepřijel. Ale jistě že v těchto ložních šatech aneb v tvém oděvu jakýži takýži kauzedlný jest účinek.« Taková slova on Gvelfo již třetí noc pořád opětoval. Osmého dne po svadbě Machylda sama samého Gvelfo uvedla do pokoje a svlékši s sebe všecken oděv, vstúpila na trénohú stoličku a před ním stála nahá, tak jakž se z své mateře narodila, a řkúci jemu: »Již teď vidíš, že tuto žádných čarův není, ani v ložních ani v chodících šatech, zlí účiňkové jistě na mém těle nejsú. Protož můj milý manžele, vezmiž dobrú mysl a veselú tváří ukaž, že mne miluješ.« Gvelfo stál mlče a svěsiv uši, jako nelepý vosel aneb nespěšný řezník, kterýž dlúho svůj ostří nůž na oceli v krámě, chtěje již odřenú rozrušiti krávu. Machylda dlúhú chvíli stojeci na té stolici, žád- nými lahodnými slovy nemohla Gvelfo namluviti 1 = nějaký.
378 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1069—1070. ovce nic neodpovídal. Třetí noci když sú se polo- žili, Machylda řekla: »Gvelfo, živlis čili mrtev, za to tebe manželsky žádám, aby mi skutečně odpově- děl.« Kterýž řekl: »Milá panno, nevím co se děje, aniž vím, z jakých příčin ty mne sem povolala: protoli, aby ze mne smích učinila? Jistě neb tvým rozkázaním aneb tvých panen všetečností sem za- hanben skrze jích kauzlení. Nebť bychť já byl stu- deného přirození, jakž ty se domníváš, nikdá bych já sem do tvé země nepřijel. Ale jistě že v těchto ložních šatech aneb v tvém oděvu jakýži takýži kauzedlný jest účinek.« Taková slova on Gvelfo již třetí noc pořád opětoval. Osmého dne po svadbě Machylda sama samého Gvelfo uvedla do pokoje a svlékši s sebe všecken oděv, vstúpila na trénohú stoličku a před ním stála nahá, tak jakž se z své mateře narodila, a řkúci jemu: »Již teď vidíš, že tuto žádných čarův není, ani v ložních ani v chodících šatech, zlí účiňkové jistě na mém těle nejsú. Protož můj milý manžele, vezmiž dobrú mysl a veselú tváří ukaž, že mne miluješ.« Gvelfo stál mlče a svěsiv uši, jako nelepý vosel aneb nespěšný řezník, kterýž dlúho svůj ostří nůž na oceli v krámě, chtěje již odřenú rozrušiti krávu. Machylda dlúhú chvíli stojeci na té stolici, žád- nými lahodnými slovy nemohla Gvelfo namluviti 1 = nějaký.
Strana 379
GVELF S HANBOU VYHNAN. 379 k skutku, i sstúpivši dolův před ním stála, a řkúci: »Pročiž si sem přijel, ničemný bídníče?« A vy- táhši pravú ruku plinula na dlaň a dala jemu veliký políček a odevřevši dvéře vystrčila jej ven, řkúci: »Jdi před se, potvoro, viz, aby více nepo- rušil našeho království; více mi před oči nechoď. Zítra uzřímli tě zde, zlau smrtí umříti musíš.« Tak s hanbau Gvelfo navrátil se do Švábské země a přinesl svým Švábům věčnú hanbuj. Protož Če- chové kusému koni šváb říkají. Ženich ničemný zahnán. (Zázrak sv. Radima.) L. 1070. Přihodilo se, že mládenec jeden od kostela s. Víta na hradě Pražském ze školy, jemuž bylo jméno Kozmas, kterýž potom děkanem i biskupem byl téhož kostela, stoje v kostele před oltářem ss. Kozmy a Damiana, říkal žaltář. Tu přišel k němu jeden muž, nesa svíci, a blíže k němu přistúpiv, řekl: »Milý mládenče, prosím tebe, povèz mi, kde leži s. Radim, bratr s. Voj- těcha.« Odpověděl mládenec: »Kteréhož ty pravíš býti svatého, ještě není řádem církve s. za sva- tého vyzdvižen, ještě se zaň při mšech ss. památka činí, jako za jiné mrtvé.« Kterýž řekl: »O tom (R. 1070) S. Radim Gaudencius. 1 Všechno vyprávěno podle Kosmy; Dalimil tuto hi- storku vypustil.
GVELF S HANBOU VYHNAN. 379 k skutku, i sstúpivši dolův před ním stála, a řkúci: »Pročiž si sem přijel, ničemný bídníče?« A vy- táhši pravú ruku plinula na dlaň a dala jemu veliký políček a odevřevši dvéře vystrčila jej ven, řkúci: »Jdi před se, potvoro, viz, aby více nepo- rušil našeho království; více mi před oči nechoď. Zítra uzřímli tě zde, zlau smrtí umříti musíš.« Tak s hanbau Gvelfo navrátil se do Švábské země a přinesl svým Švábům věčnú hanbuj. Protož Če- chové kusému koni šváb říkají. Ženich ničemný zahnán. (Zázrak sv. Radima.) L. 1070. Přihodilo se, že mládenec jeden od kostela s. Víta na hradě Pražském ze školy, jemuž bylo jméno Kozmas, kterýž potom děkanem i biskupem byl téhož kostela, stoje v kostele před oltářem ss. Kozmy a Damiana, říkal žaltář. Tu přišel k němu jeden muž, nesa svíci, a blíže k němu přistúpiv, řekl: »Milý mládenče, prosím tebe, povèz mi, kde leži s. Radim, bratr s. Voj- těcha.« Odpověděl mládenec: »Kteréhož ty pravíš býti svatého, ještě není řádem církve s. za sva- tého vyzdvižen, ještě se zaň při mšech ss. památka činí, jako za jiné mrtvé.« Kterýž řekl: »O tom (R. 1070) S. Radim Gaudencius. 1 Všechno vyprávěno podle Kosmy; Dalimil tuto hi- storku vypustil.
Strana 380
380 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1070—1071. Div se ukázal. já nevím, než toto vím. Když sem byl v městě Krakově tři léta v jednom podzemném sklepě v vězení, do kteréhož bylo malé jedno okno svrchu, kterýmž mi chléb a vodu řídko podávali, v té úzkosti když sem teskliv byl, jednoho dne přistúpil ke mně muž nějaký, jehož byl oděv bílý jako sníh a tvář jako slunce zasvítila se. I ulekl jsem se a byl sem jako u vytržení mysli a jakobych z těž- kého snu procítil; i poznal sem, že před městem stojím a ten, kterýž mi se byl v žaláři ukázal, stál vedlé mne a řekl ke mně: »Jdi do Prahy a nebôj se žádného, a vejda do kostela s. Víta na hradě Pražském, poklekna u oltáře ss. Kozmy a Da- miána u mého hrobu, děkuj P. Bohu, že jest tebe z toho vězení vysvobodil.« I řekl sem jemu: »Muži Boží, kdož jsi ty a které jest tvé jméno?« A on odpověděl: »Já sem Radim, bratr s. Vojtěcha.« A jakž to pověděl, hned zmizel od očí mých.« Mlá- denec to vyslyšav, hrob s. Radima, i oltář ss. Kozmy a Dimiana jemu ukázal a to co se stalo, v své knihy napsali. Jakož pak při těch hrobích tu v kostele častokrát divní divové se toho času uka- zovali, zvláště strážným, kteříž časem nočním světlo osvěcovali v lampách a jiné svíce k tomu zřízené. Je vskutku čerpáno z kroniky Kosmovy.
380 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1070—1071. Div se ukázal. já nevím, než toto vím. Když sem byl v městě Krakově tři léta v jednom podzemném sklepě v vězení, do kteréhož bylo malé jedno okno svrchu, kterýmž mi chléb a vodu řídko podávali, v té úzkosti když sem teskliv byl, jednoho dne přistúpil ke mně muž nějaký, jehož byl oděv bílý jako sníh a tvář jako slunce zasvítila se. I ulekl jsem se a byl sem jako u vytržení mysli a jakobych z těž- kého snu procítil; i poznal sem, že před městem stojím a ten, kterýž mi se byl v žaláři ukázal, stál vedlé mne a řekl ke mně: »Jdi do Prahy a nebôj se žádného, a vejda do kostela s. Víta na hradě Pražském, poklekna u oltáře ss. Kozmy a Da- miána u mého hrobu, děkuj P. Bohu, že jest tebe z toho vězení vysvobodil.« I řekl sem jemu: »Muži Boží, kdož jsi ty a které jest tvé jméno?« A on odpověděl: »Já sem Radim, bratr s. Vojtěcha.« A jakž to pověděl, hned zmizel od očí mých.« Mlá- denec to vyslyšav, hrob s. Radima, i oltář ss. Kozmy a Dimiana jemu ukázal a to co se stalo, v své knihy napsali. Jakož pak při těch hrobích tu v kostele častokrát divní divové se toho času uka- zovali, zvláště strážným, kteříž časem nočním světlo osvěcovali v lampách a jiné svíce k tomu zřízené. Je vskutku čerpáno z kroniky Kosmovy.
Strana 381
ZAZRAK SV. RADIMA. 381 (Drobné příhody.) L. 1071./ Veliká suchota v Čechách byla, a času letního mnohá blajskání a častá hromobití, tak že mnoho vsí a městeček i hraduov hrom spálil. Ně- která pak stavení pro veliké země třesení padala a bořila se a zvláště při horách, tak že mnozí lidé opustivše svá stavení a obydlé, v skalách a v le- sích sobě stánky dělajíc, tam obajvali. Podzimního pak času října měsíce jedenácte dní pořád dešť pršal a z toho veliké stalo se rozvodnění, kteréž netoliko v Českém knížetství, ale i v Míšenských krajinách udělalo veliké (a zvláště okolo Labe) škody. Při tom času Rekové, súce křesťané jako naj- hlavnější, byli velikými bludy obklíčeni a to při- cházelo skrze časté měnění císařův Konstantino- politanských. A těch císařův mnoho pořád bylo, ješto byli biskupům Římským na odpor a Sara- cenové neb Turci skrze to velmi se množili a sílili a tak žádný z Rekův, ani císař ani patriarcha, té nevěře Turecké na odpor býti nechtěl a oni mnoho měst Řeckých zdobývali, lidi v ních hanebně mor- dujíce, opanovali i Jeruzalem město sv. i hrob Pána našeho od hanebných Turkův velikú těžkost trpěl. Zemi třesení a hromobití. Turci se rozmáhali. (R. 1071) / 134r (O Polemírovi Vršovci.) R. t. Polemír, syn Slavonošův, z města Budče, kterýž byl z rodu Vršovských, poslal k knížeti
ZAZRAK SV. RADIMA. 381 (Drobné příhody.) L. 1071./ Veliká suchota v Čechách byla, a času letního mnohá blajskání a častá hromobití, tak že mnoho vsí a městeček i hraduov hrom spálil. Ně- která pak stavení pro veliké země třesení padala a bořila se a zvláště při horách, tak že mnozí lidé opustivše svá stavení a obydlé, v skalách a v le- sích sobě stánky dělajíc, tam obajvali. Podzimního pak času října měsíce jedenácte dní pořád dešť pršal a z toho veliké stalo se rozvodnění, kteréž netoliko v Českém knížetství, ale i v Míšenských krajinách udělalo veliké (a zvláště okolo Labe) škody. Při tom času Rekové, súce křesťané jako naj- hlavnější, byli velikými bludy obklíčeni a to při- cházelo skrze časté měnění císařův Konstantino- politanských. A těch císařův mnoho pořád bylo, ješto byli biskupům Římským na odpor a Sara- cenové neb Turci skrze to velmi se množili a sílili a tak žádný z Rekův, ani císař ani patriarcha, té nevěře Turecké na odpor býti nechtěl a oni mnoho měst Řeckých zdobývali, lidi v ních hanebně mor- dujíce, opanovali i Jeruzalem město sv. i hrob Pána našeho od hanebných Turkův velikú těžkost trpěl. Zemi třesení a hromobití. Turci se rozmáhali. (R. 1071) / 134r (O Polemírovi Vršovci.) R. t. Polemír, syn Slavonošův, z města Budče, kterýž byl z rodu Vršovských, poslal k knížeti
Strana 382
382 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1071—1072. Vršovec s některými oslepen. Vratislavovi, jeho žádaje, aby mu dal Onoslavu, sestru svú, za manželku. Kníže poradiv se s bratry svými i s Onoslavú, dal jemu odpověd, že toho učiniti nechce proto, že by rod knížecí tím byl po- škvrněn. Polemír uslyšav od poslův odpověd, litě se z toho rozhněval a svolav svú rodinu i jiné přátely, jím to oznámil, při tom jích žádaje, aby toho litovali, skutečně,. A oni uradivše se na to, společně řekli jemu: »Nešťastná sú našeho rodu jednání i všelikteraká předsevzetí. Protož vidí nám se, aby sobě, té nechaje, jiné pohledal man- želky.« Z toho Polemír více se rozhněval a nechav přátel přirozených, povolal k sobě těch, kteréž znal, že ne mnoho přejí Vratislavovi, a s nimi se radil a tak jednati počal, aby Vratislava o život připravil. Takový úklad, ač se dosti tajně jednal, však vyšel na jevo a přišel až v uši Vratislavovy. Vratislav uhlídav čas příhodný, Polemíra jítiz ká- zal a do tmavého zavříti žaláře a vyptav se na něm skrze trápení ohněm na své všecky nepřátely, kázal je též zjímati a horkým železem dal všecky oslepiti. Polemíra pak jako prvního původu toho skutku netoliko oslepiti dal, ale i nos jemu uřezati. Vršovci to slyšíce, co se stalo Polemírovi, byli z toho radostni, že sú k tomu skutku proti knížeti nechtěli svoliti, ani raditi. = mstili. — 2 = skutkem, činem. — = jmouti, za- jmouti. — 4 = vůdce, původce.
382 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1071—1072. Vršovec s některými oslepen. Vratislavovi, jeho žádaje, aby mu dal Onoslavu, sestru svú, za manželku. Kníže poradiv se s bratry svými i s Onoslavú, dal jemu odpověd, že toho učiniti nechce proto, že by rod knížecí tím byl po- škvrněn. Polemír uslyšav od poslův odpověd, litě se z toho rozhněval a svolav svú rodinu i jiné přátely, jím to oznámil, při tom jích žádaje, aby toho litovali, skutečně,. A oni uradivše se na to, společně řekli jemu: »Nešťastná sú našeho rodu jednání i všelikteraká předsevzetí. Protož vidí nám se, aby sobě, té nechaje, jiné pohledal man- želky.« Z toho Polemír více se rozhněval a nechav přátel přirozených, povolal k sobě těch, kteréž znal, že ne mnoho přejí Vratislavovi, a s nimi se radil a tak jednati počal, aby Vratislava o život připravil. Takový úklad, ač se dosti tajně jednal, však vyšel na jevo a přišel až v uši Vratislavovy. Vratislav uhlídav čas příhodný, Polemíra jítiz ká- zal a do tmavého zavříti žaláře a vyptav se na něm skrze trápení ohněm na své všecky nepřátely, kázal je též zjímati a horkým železem dal všecky oslepiti. Polemíra pak jako prvního původu toho skutku netoliko oslepiti dal, ale i nos jemu uřezati. Vršovci to slyšíce, co se stalo Polemírovi, byli z toho radostni, že sú k tomu skutku proti knížeti nechtěli svoliti, ani raditi. = mstili. — 2 = skutkem, činem. — = jmouti, za- jmouti. — 4 = vůdce, původce.
Strana 383
VRSOVEC POLEMIR OSLEPEN. 383 (O zvelebení Prahy.) L. 1072. Vratislav kníže, povolav k sobě vladyk (R. 1072) některých starších, rad svých, oznámil jím, že jest ta vuole jeho, aby v knížetství Českém za dnuov života svého nětco dobrého zpuosobil a skrze to aby věčnú po sobě zuostavil pamět. Protož aby oni jako starší jemu dali raddu, co má učiniti, ješto by neslo pamět zůstávající na věky. Oni uradivše se, dali jemu skrze Hrozka, syna Zdaroslavova, odpověd v tato slova: »Ctný kníže, pane náš, víme všickni, že tvá maudrost všech lidí, v tomto knížetství obývajících, maudrostí přesa- huje. Není nám jednák slušné, abychom tobě raditi měli. Ale však poněvadž nás žádáš, nemáme tebe oslyšeti, ale jako věrní rádce a tvoji poslušní slu- žebníci toto jsú tobě vladyky, lopotové a zemané kázali pověděti: Chceš-li sobě poctivost a chválu na časy budúcí zpuosobiti, zachovaj prostředek. Poněvadž máš dva hrady v této zemi najslavnější. na nichž tvá stolice jest, jeden jenž slove Vyžší hrad, a druhý hrad nižší, jeden s jedné, a druhý s druhé strany řeky Vhltavy jest postaven a oba na místech výborných jsú založeni, mezi nímižto u prostředku místo překrásné a horami obklíčené, na němž založeno město tvé, jenž slove Praha, kteréž někdy slavná kněžna a mátě země této Li- buše založiti i stavěti dala./ Nad to mnoho (skrze Hrozek muž výmluvný. Radda o zvelebení Prahy. 1347
VRSOVEC POLEMIR OSLEPEN. 383 (O zvelebení Prahy.) L. 1072. Vratislav kníže, povolav k sobě vladyk (R. 1072) některých starších, rad svých, oznámil jím, že jest ta vuole jeho, aby v knížetství Českém za dnuov života svého nětco dobrého zpuosobil a skrze to aby věčnú po sobě zuostavil pamět. Protož aby oni jako starší jemu dali raddu, co má učiniti, ješto by neslo pamět zůstávající na věky. Oni uradivše se, dali jemu skrze Hrozka, syna Zdaroslavova, odpověd v tato slova: »Ctný kníže, pane náš, víme všickni, že tvá maudrost všech lidí, v tomto knížetství obývajících, maudrostí přesa- huje. Není nám jednák slušné, abychom tobě raditi měli. Ale však poněvadž nás žádáš, nemáme tebe oslyšeti, ale jako věrní rádce a tvoji poslušní slu- žebníci toto jsú tobě vladyky, lopotové a zemané kázali pověděti: Chceš-li sobě poctivost a chválu na časy budúcí zpuosobiti, zachovaj prostředek. Poněvadž máš dva hrady v této zemi najslavnější. na nichž tvá stolice jest, jeden jenž slove Vyžší hrad, a druhý hrad nižší, jeden s jedné, a druhý s druhé strany řeky Vhltavy jest postaven a oba na místech výborných jsú založeni, mezi nímižto u prostředku místo překrásné a horami obklíčené, na němž založeno město tvé, jenž slove Praha, kteréž někdy slavná kněžna a mátě země této Li- buše založiti i stavěti dala./ Nad to mnoho (skrze Hrozek muž výmluvný. Radda o zvelebení Prahy. 1347
Strana 384
384 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1072—1073. (R. 1073) Praha aby se stavěla. své, kteréž od bohuov svých měla oznámení) o tom městě budúcího pravila, ješto ty všecky věci dostatečně sú poznamenány a popsány v knihách tvých, kteréž popisy neb letopisy slovú. Protož kažiž ty to město rozšířiti a slavně vystavěti, tím účiňkem jméno své zvelebíš a pamět jako věčnú a nikdá neumírající po sobě zůstavíš. Toť jsú tobě skrze mne tvojí poddaní rozkázali pověděti.« Hro- zek dokonav svau řeč, nízko se poklonil, uklonili se i všickni vedlé něho přistojící. Kníže uslyšav takovau přeušlechtilú výmluvnost syna Zdaro- slavova, podivil se, jemu i jiným tu přítomným po- děkování z té raddy učinil, pravě, že to chce rád vedle jích raddy a žádosti učiniti. Vladyky málo poodstúpivše, řekli jedni k druhým: »Odkud jest přišla tato krasomluvnost synu Zdaroslavovu? Však jeho otec na poly němým jest.« I řekli jsú k lopotuom: »Vy jste zemští auředníci, vezměte Dobroslavku, dceru Drahomyslovu z Dablice, a dajte jemu ji za manželku.« A lopotové na žádost vladyk tak učinili. L. 1073. Kníže maje v paměti raddu svých pod- daných, času jarního upokojiv se přijel do města svého Prahy a svolav všecky téhož města oby- vatele, radil jse s ními, kterak najlépe mohlo by to město rozšířeno býti. Kteříž odpověděli: »Slav- ný kníže a pane náš! Město toto od prvního zalo-
384 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1072—1073. (R. 1073) Praha aby se stavěla. své, kteréž od bohuov svých měla oznámení) o tom městě budúcího pravila, ješto ty všecky věci dostatečně sú poznamenány a popsány v knihách tvých, kteréž popisy neb letopisy slovú. Protož kažiž ty to město rozšířiti a slavně vystavěti, tím účiňkem jméno své zvelebíš a pamět jako věčnú a nikdá neumírající po sobě zůstavíš. Toť jsú tobě skrze mne tvojí poddaní rozkázali pověděti.« Hro- zek dokonav svau řeč, nízko se poklonil, uklonili se i všickni vedlé něho přistojící. Kníže uslyšav takovau přeušlechtilú výmluvnost syna Zdaro- slavova, podivil se, jemu i jiným tu přítomným po- děkování z té raddy učinil, pravě, že to chce rád vedle jích raddy a žádosti učiniti. Vladyky málo poodstúpivše, řekli jedni k druhým: »Odkud jest přišla tato krasomluvnost synu Zdaroslavovu? Však jeho otec na poly němým jest.« I řekli jsú k lopotuom: »Vy jste zemští auředníci, vezměte Dobroslavku, dceru Drahomyslovu z Dablice, a dajte jemu ji za manželku.« A lopotové na žádost vladyk tak učinili. L. 1073. Kníže maje v paměti raddu svých pod- daných, času jarního upokojiv se přijel do města svého Prahy a svolav všecky téhož města oby- vatele, radil jse s ními, kterak najlépe mohlo by to město rozšířeno býti. Kteříž odpověděli: »Slav- ný kníže a pane náš! Město toto od prvního zalo-
Strana 385
ROZŠIROVÁNÍ PRAHY. B8S NNO žení již jest dvakrát potom rozšiřováno; neb dvůr knížetský, kterýž prvé daleko za městem byl, již nyní jest v ohradě městské, neb Mnáta kníže ma- ličké někdy byl toto město založil. Potom Vojen kníže rozšířiti je rozkázal, Křesomysl pak jako pán tomuto městu příznivý rozkázal je ještě více rozšířiti a zdmi vysokými ohraditi a domy v něm hluboké a z tvrdého kamene stavěti. Protož roz- kaž domy vyžší a prostrannější vzdělávati.« Vratislav znamenav vděčnost měšťanů Praž- ských, rozkázal prostřed města, kdež byl radní dům (jinák saudný aneb rathauz) postaven velmi nízký, jeho povýšiti a při něm velmi hluboké a ši- roké grunty v zemi vybrati a z přetvrdého ka- Kronika II. Věže rathauzu Pražského. 25
ROZŠIROVÁNÍ PRAHY. B8S NNO žení již jest dvakrát potom rozšiřováno; neb dvůr knížetský, kterýž prvé daleko za městem byl, již nyní jest v ohradě městské, neb Mnáta kníže ma- ličké někdy byl toto město založil. Potom Vojen kníže rozšířiti je rozkázal, Křesomysl pak jako pán tomuto městu příznivý rozkázal je ještě více rozšířiti a zdmi vysokými ohraditi a domy v něm hluboké a z tvrdého kamene stavěti. Protož roz- kaž domy vyžší a prostrannější vzdělávati.« Vratislav znamenav vděčnost měšťanů Praž- ských, rozkázal prostřed města, kdež byl radní dům (jinák saudný aneb rathauz) postaven velmi nízký, jeho povýšiti a při něm velmi hluboké a ši- roké grunty v zemi vybrati a z přetvrdého ka- Kronika II. Věže rathauzu Pražského. 25
Strana 386
386 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1074—1075. mene, kterýž vezen byl z žernovnice, pevně zalo- žiti, tak aby na ních byla větší a mnohem vyžší, než někdy Neklanka na Vyšehradě, věže zalo- žena. A to dílo kázal dělati i konati s velikau pilností. (R. 1074) 1351 Poláci jse do Čech strojili. Polský král nechtěl býti proti Čechuom. (Válka Poláků s Uhry.) / L. 1074. Boleslav, král Polský, znamenav Vratislava býti muže pokojného, shromaždiv mnoho lidu Polského, umínil do Českého knížet- ství vtrhnauti. To když uslyšel Vratislav, kázal najprvé hrad a město Kladsko pilně osaditi a po- jav lid Český, táhl proti němu, aby jemu do své země nedal, ale radějí aby jej zahnal zase do jeho království. Zprávu o tom uslyšav Boleslav, po- volal rad svých, a mluvil k ním řka: »Umínil jsem do knížetství Českého spolu s vámi se pustiti a Vratislava ven z něho vyhnati a k mému je při- pojiti království, ale rozpakují mne tyto přičiny. Najprvé že Vratislav jest muž dobrý a spraved- livý, jakž o něm slyším, že se bojí P. Boha. Druhé, že nemám k němu žádné příčiny a třetí, že moji předkové častokrát se o to knížetství pokaušeli. nébrž i je držali, však [proto] nemohli na tom míti žádného zisku snad proto, že sú oni Čechové naši vlastní přátelé a strajcové, tak jakž se čte v našich annálech, že jsme my od Lecha a oni od Čecha, Kamenné lomy nad Strahovem.
386 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1074—1075. mene, kterýž vezen byl z žernovnice, pevně zalo- žiti, tak aby na ních byla větší a mnohem vyžší, než někdy Neklanka na Vyšehradě, věže zalo- žena. A to dílo kázal dělati i konati s velikau pilností. (R. 1074) 1351 Poláci jse do Čech strojili. Polský král nechtěl býti proti Čechuom. (Válka Poláků s Uhry.) / L. 1074. Boleslav, král Polský, znamenav Vratislava býti muže pokojného, shromaždiv mnoho lidu Polského, umínil do Českého knížet- ství vtrhnauti. To když uslyšel Vratislav, kázal najprvé hrad a město Kladsko pilně osaditi a po- jav lid Český, táhl proti němu, aby jemu do své země nedal, ale radějí aby jej zahnal zase do jeho království. Zprávu o tom uslyšav Boleslav, po- volal rad svých, a mluvil k ním řka: »Umínil jsem do knížetství Českého spolu s vámi se pustiti a Vratislava ven z něho vyhnati a k mému je při- pojiti království, ale rozpakují mne tyto přičiny. Najprvé že Vratislav jest muž dobrý a spraved- livý, jakž o něm slyším, že se bojí P. Boha. Druhé, že nemám k němu žádné příčiny a třetí, že moji předkové častokrát se o to knížetství pokaušeli. nébrž i je držali, však [proto] nemohli na tom míti žádného zisku snad proto, že sú oni Čechové naši vlastní přátelé a strajcové, tak jakž se čte v našich annálech, že jsme my od Lecha a oni od Čecha, Kamenné lomy nad Strahovem.
Strana 387
VÁLKA POLÁKU S UHRY. 387 t. j. od vlastních bratruov, pošlí a proti své vlasti a krvi bojovati není slušné. Snad bychom urazili toho, kterýž nás i je stvořil. Protož obraťme se na lid cizí, bauřivý a nezbedný, t. j. na Uhry, kteříž nyní sami vlastní mezi sebau veliký boj mají. Při- činíme se, abychom je rozvadili, s naším užitkem.« A tu hned rozkázal vojskám, aby se na levau stranu hnuli a přepravili se přes hory, kteréž slo- vau Karpatus, a odtuď do Kasubi k městu, jenž slove Kosic2. To když se stalo, velikau škodu Po- láci v Uherské zemi (neb žádný nebránil) učinili. (Drobné události.) L. 1075. Jindřich císař, ač byl muž dosti opa- trný při zpravování Říše a skrze to byl od Něm- cuov milován, ale však ten měl při sobě nedo- statek, že mnohé věci od svých předkuov, císařuov křesťanských, k kostelům nadané bral a rozdával, komuž se jemu líbilo. Při tom také na žádost ně- kterých svých rad sáhl i na biskupství Římské, chtě některá zboží bráti a rozdávati Němcuom. Vlachové o tom majíce zprávu poslali posly své k témuž Jindřichovi, žádajíce, aby toho nečinil. Kterýž odpověděl: »Poněvadž já jsem pánem vše- ho křesťanstva, zdaliž mi není slušné učiniti to, což mi se líbí?« Poslové to vyslyšavše, oznámili (R. 1075) Císař Jindřich laupil kostely. = smířili. — 2 t. j. Košice.
VÁLKA POLÁKU S UHRY. 387 t. j. od vlastních bratruov, pošlí a proti své vlasti a krvi bojovati není slušné. Snad bychom urazili toho, kterýž nás i je stvořil. Protož obraťme se na lid cizí, bauřivý a nezbedný, t. j. na Uhry, kteříž nyní sami vlastní mezi sebau veliký boj mají. Při- činíme se, abychom je rozvadili, s naším užitkem.« A tu hned rozkázal vojskám, aby se na levau stranu hnuli a přepravili se přes hory, kteréž slo- vau Karpatus, a odtuď do Kasubi k městu, jenž slove Kosic2. To když se stalo, velikau škodu Po- láci v Uherské zemi (neb žádný nebránil) učinili. (Drobné události.) L. 1075. Jindřich císař, ač byl muž dosti opa- trný při zpravování Říše a skrze to byl od Něm- cuov milován, ale však ten měl při sobě nedo- statek, že mnohé věci od svých předkuov, císařuov křesťanských, k kostelům nadané bral a rozdával, komuž se jemu líbilo. Při tom také na žádost ně- kterých svých rad sáhl i na biskupství Římské, chtě některá zboží bráti a rozdávati Němcuom. Vlachové o tom majíce zprávu poslali posly své k témuž Jindřichovi, žádajíce, aby toho nečinil. Kterýž odpověděl: »Poněvadž já jsem pánem vše- ho křesťanstva, zdaliž mi není slušné učiniti to, což mi se líbí?« Poslové to vyslyšavše, oznámili (R. 1075) Císař Jindřich laupil kostely. = smířili. — 2 t. j. Košice.
Strana 388
388 V. HAJEK, KRONIKA CESKÁ, R. 1076—1077. Suchota v Čechách. Chrudim spálen. to v krajinách Vlaských a zbauřili proti Jindři- chovi mnoho lidu v krajinách poledních. A skrze to byly veliké různice mezi týmž Jindřichem a najvyžším biskupem Římským, toho času Reho- řem VII. R. t. v Čechách veliká byla suchota, dešť celé léto žádný nepršal, ohňové častí vycházeli a ve- likau (pro nedostatek vody) činili škodu. Téhož léta město Chrudim ohněm domácím všecko z gruntu vyhořalo, tak že ani které dřevo ani jaká hlavně, zuostala; zuostalo toliko kamení a zříceniny./ 1357 Židé v Praze.) Židé v Praze draho dělali. L. 1076. Židé pro své zlé skutky hnáni byli jed- nak ze všech zemí; pro takovau příčinu vlaudilo se jích časy nočními pomalu do Většího i Menšího měst Pražských více než na 700 a ti mezi jinými se tajili a to pro tu příčinu, neb kníže málo před tím byl rozkázal Židuom, aby žádných hostin- ských, Židuov do svých domů nepřijímali, tak aby tu bydliti měli, než kterej by přišel, přes jeden den toliko aby tu bydlil, třetího dne aby odšel a to proto, neb pro předešlého leta suchotu obilé byl veliký nedostatek a chléb draho křesťané kupovali. Když jsú pak uhlédali Pražané, ano Židé mnohem (R. 1076) = pochodeň, opálené dřevo. — 2 = téměř..— = cizích.
388 V. HAJEK, KRONIKA CESKÁ, R. 1076—1077. Suchota v Čechách. Chrudim spálen. to v krajinách Vlaských a zbauřili proti Jindři- chovi mnoho lidu v krajinách poledních. A skrze to byly veliké různice mezi týmž Jindřichem a najvyžším biskupem Římským, toho času Reho- řem VII. R. t. v Čechách veliká byla suchota, dešť celé léto žádný nepršal, ohňové častí vycházeli a ve- likau (pro nedostatek vody) činili škodu. Téhož léta město Chrudim ohněm domácím všecko z gruntu vyhořalo, tak že ani které dřevo ani jaká hlavně, zuostala; zuostalo toliko kamení a zříceniny./ 1357 Židé v Praze.) Židé v Praze draho dělali. L. 1076. Židé pro své zlé skutky hnáni byli jed- nak ze všech zemí; pro takovau příčinu vlaudilo se jích časy nočními pomalu do Většího i Menšího měst Pražských více než na 700 a ti mezi jinými se tajili a to pro tu příčinu, neb kníže málo před tím byl rozkázal Židuom, aby žádných hostin- ských, Židuov do svých domů nepřijímali, tak aby tu bydliti měli, než kterej by přišel, přes jeden den toliko aby tu bydlil, třetího dne aby odšel a to proto, neb pro předešlého leta suchotu obilé byl veliký nedostatek a chléb draho křesťané kupovali. Když jsú pak uhlédali Pražané, ano Židé mnohem (R. 1076) = pochodeň, opálené dřevo. — 2 = téměř..— = cizích.
Strana 389
ŽIDÉ V PRAZE. 389 více chleba kupují než prvé, knížeti to oznámili, při tom ztěžujíce, sobě to, že Židé z jiných zemí vyhnaní k ním přibravše se, tu jedí a pijí a draho dělají a Pražanuom k žádné nepomáhají živnosti. Kníže hned nazajtří, poslav své auředníky, roz- kázal, aby byli všickni Židé, kteříž jsú v ohradě měst Pražských, zečteni. A tak se jest stalo a na- lezeno Židův (krom dětí) než ode dvú let počítajíc a starších, kteříž chleb jedli, pět tisíc a puol tře- tího sta. Kníže slyše, podivil se tomu počtu a roz- váživ, kterak mnoho chlebuov ten počet lidu kaž- dého dne snísti muož, i rozkázal Židuom, aby v jednom měsíci všickni se ven z České země vy- hostili, že jích nechce míti než jediný tisíc, na tom počtu Česká země že má příliš dosti; pakli by přes ten počet více jích bylo potom když koli nalezeno, že je chce kázati všecky vyhnati, tak aby ani je- den v té zemi Žid nebyl nalezen. Židé to slyšíce, ač nerádi, musili se tak zachovati. L. 1077. Třetí den po slavnosti s. Víta přiho- (R. 1077) dilo se, když strážní při kostele s. Víta zesnuli, někto časem nočním zodvíral zámky a pobral kle- noty a kalichy kostelní; strážní uzřevše odevřené dveře, velmi se ulekli a běžavše rychle, takovú věc vznesli na biskupa. Biskup kázal, aby zase zavřeli a pilně hledali. Židé v Praze zečteni. = stěžujíce si na to...
ŽIDÉ V PRAZE. 389 více chleba kupují než prvé, knížeti to oznámili, při tom ztěžujíce, sobě to, že Židé z jiných zemí vyhnaní k ním přibravše se, tu jedí a pijí a draho dělají a Pražanuom k žádné nepomáhají živnosti. Kníže hned nazajtří, poslav své auředníky, roz- kázal, aby byli všickni Židé, kteříž jsú v ohradě měst Pražských, zečteni. A tak se jest stalo a na- lezeno Židův (krom dětí) než ode dvú let počítajíc a starších, kteříž chleb jedli, pět tisíc a puol tře- tího sta. Kníže slyše, podivil se tomu počtu a roz- váživ, kterak mnoho chlebuov ten počet lidu kaž- dého dne snísti muož, i rozkázal Židuom, aby v jednom měsíci všickni se ven z České země vy- hostili, že jích nechce míti než jediný tisíc, na tom počtu Česká země že má příliš dosti; pakli by přes ten počet více jích bylo potom když koli nalezeno, že je chce kázati všecky vyhnati, tak aby ani je- den v té zemi Žid nebyl nalezen. Židé to slyšíce, ač nerádi, musili se tak zachovati. L. 1077. Třetí den po slavnosti s. Víta přiho- (R. 1077) dilo se, když strážní při kostele s. Víta zesnuli, někto časem nočním zodvíral zámky a pobral kle- noty a kalichy kostelní; strážní uzřevše odevřené dveře, velmi se ulekli a běžavše rychle, takovú věc vznesli na biskupa. Biskup kázal, aby zase zavřeli a pilně hledali. Židé v Praze zečteni. = stěžujíce si na to...
Strana 390
390 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1077—1078. Kostel Praž- ský nočně skrze Židy oblúpen. Židé kradli v kostele s. Víta. (R. 1078) 1361 Nazajtří pak taková věc oznámena Vratisla- vovi knížeti, kterýž také nevděčně, to uslyšal a přikázal se pilně všudy ptáti, kto by takovú ne- šlechetnost a tak všetečně učiniti směl. Za dlúhý čas velikú pilností ptajíce se netoliko duchovní ale i světští, nikdýž nemohli o tom nic uslyšeti. Třetí den pak po slavnosti s. Vácslava opět jako prve na- lezli sú kostelní i u sakrysty odevřené zámky a dveře přivřené. A rychle vskočivše tam, nalezli sú tam jednoho znamenitého a bohatého Žida, jemuž bylo jméno Kleblar, an s pacholkem svym Selig- manem odevřev truhly, béře kostelní peníze. Chy- tivše je oba přivedli sú před biskupa, biskup poslal je bratru svému knížeti. Kníže Vratislav pro ta- kový účinek, horlivě, se na ně rozhněval a hned toho dne přísně trápiti rozkázal. Kteříž mukami súce přinuceni vyznali, že sú ty peníze, tak jakž sú při nich zastiženi, pobrati chtěli a prve že sú kle- noty pobrali a že sú je zakopali v domě Klebla- rově. Kníže kázal klenoty vykopati a zase kostelu navrátiti, Seligmana rozkázal do vody s mostu dřevěného uvrci a utopiti, a z pána jeho Kleb- (la)ra střeva za živa dal vytočiti. L. 1078. Židé majíce v paměti smrt Kleblarovu, počali míti v nenávisti kně/ží, pravíce, že by na jich žádost a přímluvu kníže tak hanebnú smrt = nemile, nelibě. — 2 = skutek. — = prudce.
390 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1077—1078. Kostel Praž- ský nočně skrze Židy oblúpen. Židé kradli v kostele s. Víta. (R. 1078) 1361 Nazajtří pak taková věc oznámena Vratisla- vovi knížeti, kterýž také nevděčně, to uslyšal a přikázal se pilně všudy ptáti, kto by takovú ne- šlechetnost a tak všetečně učiniti směl. Za dlúhý čas velikú pilností ptajíce se netoliko duchovní ale i světští, nikdýž nemohli o tom nic uslyšeti. Třetí den pak po slavnosti s. Vácslava opět jako prve na- lezli sú kostelní i u sakrysty odevřené zámky a dveře přivřené. A rychle vskočivše tam, nalezli sú tam jednoho znamenitého a bohatého Žida, jemuž bylo jméno Kleblar, an s pacholkem svym Selig- manem odevřev truhly, béře kostelní peníze. Chy- tivše je oba přivedli sú před biskupa, biskup poslal je bratru svému knížeti. Kníže Vratislav pro ta- kový účinek, horlivě, se na ně rozhněval a hned toho dne přísně trápiti rozkázal. Kteříž mukami súce přinuceni vyznali, že sú ty peníze, tak jakž sú při nich zastiženi, pobrati chtěli a prve že sú kle- noty pobrali a že sú je zakopali v domě Klebla- rově. Kníže kázal klenoty vykopati a zase kostelu navrátiti, Seligmana rozkázal do vody s mostu dřevěného uvrci a utopiti, a z pána jeho Kleb- (la)ra střeva za živa dal vytočiti. L. 1078. Židé majíce v paměti smrt Kleblarovu, počali míti v nenávisti kně/ží, pravíce, že by na jich žádost a přímluvu kníže tak hanebnú smrt = nemile, nelibě. — 2 = skutek. — = prudce.
Strana 391
ŽIDÉ LOUPILI A VRAŽDILI. 391 roku předešlého kázal Kleblarovi učiniti. A vychá- zejíce tajně z Prahy, když skrze své špehéře uznali, že by měl některý kněz na cestu vyjíti, v cestu jemu vyšli a jej tajně a úkladně zamordovali; a tak mnoho kněží bylo mordováno, že žádný z kře- sťanuov neuměl na to pomysliti, aby to dělati měli Židé. Biskup ovšem častokrát takovú věc vzná- šel na Vratislava, bratra svého, a kníže pravil: »Nevím a domysliti se neumím, co se to děje, ani kto by ten byl, ješto by nad osobami duchovními v čas pokoje takovú nešlechetnost provozoval. A bych mohl maličký míti puovod, chtěl bych to skutečně opatřiti.« I přihodilo se času jednoho, že jeden kněz, jménem Hrozek, jenž byl muž do- brého života a chvalitebného obcování, s povo- lením biskupa svého šel na paut do kostela s. Petra, jenž jest na Budči, a zase se navracuje na té cestě jest mrtvý nalezen a střeva z něho na jedno suché dřevo, vytočena. To když bylo bi- skupu i knížeti povědíno, pilně to spolu se sšedše rozvažovali. Spadlo knížeti na mysl, že by to Židé učinili, proto že jest on dal Kleblarovi Židu střeva z břicha vytáhnúti. Ale však kníže jako pán milo- stivý pro to takové domnění nechtěl ani na Židy sáhnúti, aby jim neučinil nějakého ublížení, ale spolu s biskupem uradivše se, poslali jednoho Židé kněží po cestách mordovali. = půtah, domněnku. — 2 = strom.
ŽIDÉ LOUPILI A VRAŽDILI. 391 roku předešlého kázal Kleblarovi učiniti. A vychá- zejíce tajně z Prahy, když skrze své špehéře uznali, že by měl některý kněz na cestu vyjíti, v cestu jemu vyšli a jej tajně a úkladně zamordovali; a tak mnoho kněží bylo mordováno, že žádný z kře- sťanuov neuměl na to pomysliti, aby to dělati měli Židé. Biskup ovšem častokrát takovú věc vzná- šel na Vratislava, bratra svého, a kníže pravil: »Nevím a domysliti se neumím, co se to děje, ani kto by ten byl, ješto by nad osobami duchovními v čas pokoje takovú nešlechetnost provozoval. A bych mohl maličký míti puovod, chtěl bych to skutečně opatřiti.« I přihodilo se času jednoho, že jeden kněz, jménem Hrozek, jenž byl muž do- brého života a chvalitebného obcování, s povo- lením biskupa svého šel na paut do kostela s. Petra, jenž jest na Budči, a zase se navracuje na té cestě jest mrtvý nalezen a střeva z něho na jedno suché dřevo, vytočena. To když bylo bi- skupu i knížeti povědíno, pilně to spolu se sšedše rozvažovali. Spadlo knížeti na mysl, že by to Židé učinili, proto že jest on dal Kleblarovi Židu střeva z břicha vytáhnúti. Ale však kníže jako pán milo- stivý pro to takové domnění nechtěl ani na Židy sáhnúti, aby jim neučinil nějakého ublížení, ale spolu s biskupem uradivše se, poslali jednoho Židé kněží po cestách mordovali. = půtah, domněnku. — 2 = strom.
Strana 392
392 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1078—1079. kněze jako tajně na paut k s. Vácslavu do Bole- slavi a na té cestě tajně osadili, aby se jemu jako jiným nětco zlého nepřihodilo. A když kněz vchá- zel do lesu Svémyslického, Židé, kteří sú naň vy- skočili a pojavše jej podál od cesty odvedli a k jednomu dřevu přivázavše, pupek jemu chtěli vyřezati, tak aby z něho střeva vytočili. Toť kře- sťané v stráži, postavení, kteříž se tomu všemu z daleka dívali, vyskočivše Židy mordéře zjímali a kněze Blahauše od toho dřeva odvázavše, všecky spolu do Prahy přivedli. To jiní Židé slyšíce, pryč mnozí od domův, od manželek i od dětí běžali a zvláště ti, kteří sú k těm mordům dali své povo- lení. Při skutku zastižení čtyři a jiných šest, t. j. spolui deset, Židův kázal kníže hanebnú smrtí, totiž do kola pletením, utratiti a zahubiti. Rakušané činili škodu v Moravě. (Drobné příhody.) Téhož léta Rakušané v Moravě velikú škodu činili, toliko úkradí lidi jímajíce z peněz, je mučili. Kunrad kníže to těžce nesa, poslal posly své k margkrabí Rakúskému Leopoltovi, žádaje, aby svým poddaným rozkázal od takových šacuňků a laupežův přestati. Kterýž v smích obrátil žádost Kunradovu, pravě: »Mojiť jsú tomu přivykli, aby 1 Tisk wstřažy. — 2 = dohromady. — = pro peníze, aby je vydali.
392 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1078—1079. kněze jako tajně na paut k s. Vácslavu do Bole- slavi a na té cestě tajně osadili, aby se jemu jako jiným nětco zlého nepřihodilo. A když kněz vchá- zel do lesu Svémyslického, Židé, kteří sú naň vy- skočili a pojavše jej podál od cesty odvedli a k jednomu dřevu přivázavše, pupek jemu chtěli vyřezati, tak aby z něho střeva vytočili. Toť kře- sťané v stráži, postavení, kteříž se tomu všemu z daleka dívali, vyskočivše Židy mordéře zjímali a kněze Blahauše od toho dřeva odvázavše, všecky spolu do Prahy přivedli. To jiní Židé slyšíce, pryč mnozí od domův, od manželek i od dětí běžali a zvláště ti, kteří sú k těm mordům dali své povo- lení. Při skutku zastižení čtyři a jiných šest, t. j. spolui deset, Židův kázal kníže hanebnú smrtí, totiž do kola pletením, utratiti a zahubiti. Rakušané činili škodu v Moravě. (Drobné příhody.) Téhož léta Rakušané v Moravě velikú škodu činili, toliko úkradí lidi jímajíce z peněz, je mučili. Kunrad kníže to těžce nesa, poslal posly své k margkrabí Rakúskému Leopoltovi, žádaje, aby svým poddaným rozkázal od takových šacuňků a laupežův přestati. Kterýž v smích obrátil žádost Kunradovu, pravě: »Mojiť jsú tomu přivykli, aby 1 Tisk wstřažy. — 2 = dohromady. — = pro peníze, aby je vydali.
Strana 393
ROLNICTVÍ ZVELEBOVÁNO. 393 jiné laupíce sebe zbohacovali a zvláště ty, nad kte- rýmiž moc mají.« Tu odpověd vyslyšav Kunrad, oznámil to Vratislavovi bratru svému, kterýž (neb byl velmi milostivý) pověďal: »Snad toho ne- budau více činiti. Pakli by od těch laupežův pře- stati nechtěli, musili bychom je skrotiti.« L. 1079. Vladyky knížetství Českého sšedše se (R. 1079) Kníže kázal na Vyšehrad, žádali knížete Vratislava, aby své dědiny knížetství rozšiřoval zbožím zemským a chlebem, vorati. tak aby těm, kteříž jsú ve vsech, rozkázal dědiny vorati a lesy planiti, poněvadž tak, jakž se domní- vají, že od vjití Čecha knížete do té země nikda tak mnoho lidu nebylo, jako toho času, aby snad opět nějaký nebyl chlebuov nedostatek. Také aby rozkázal těm, kteříž dědin vorati nechtí a ne- umějí, aby oni stříbra a zlatta hledajíce toho pilni byli. Kníže jako muž povolný pověděl k svým vladykám, že to chce rád učiniti a to pro tu pří- činu, jestliže by kdy který nepřítel chtěl vojensky do země České vkročiti a ji hubiti, aby ti jenž dě- diny voří a chleba sobě i jiným dobajvají, nehajbali se na vojnu, ale aby (z) zboží nahromažděného z pokladnice knížetské mohl se lid bojovný z jiné země zjednati. A tak vše(m) všudy voráčům roz- kázáno i přikázáno, aby pilně dělali o dědinách a proto aby den sváteční ctili/ a světili. Při tom / 136v = pole.
ROLNICTVÍ ZVELEBOVÁNO. 393 jiné laupíce sebe zbohacovali a zvláště ty, nad kte- rýmiž moc mají.« Tu odpověd vyslyšav Kunrad, oznámil to Vratislavovi bratru svému, kterýž (neb byl velmi milostivý) pověďal: »Snad toho ne- budau více činiti. Pakli by od těch laupežův pře- stati nechtěli, musili bychom je skrotiti.« L. 1079. Vladyky knížetství Českého sšedše se (R. 1079) Kníže kázal na Vyšehrad, žádali knížete Vratislava, aby své dědiny knížetství rozšiřoval zbožím zemským a chlebem, vorati. tak aby těm, kteříž jsú ve vsech, rozkázal dědiny vorati a lesy planiti, poněvadž tak, jakž se domní- vají, že od vjití Čecha knížete do té země nikda tak mnoho lidu nebylo, jako toho času, aby snad opět nějaký nebyl chlebuov nedostatek. Také aby rozkázal těm, kteříž dědin vorati nechtí a ne- umějí, aby oni stříbra a zlatta hledajíce toho pilni byli. Kníže jako muž povolný pověděl k svým vladykám, že to chce rád učiniti a to pro tu pří- činu, jestliže by kdy který nepřítel chtěl vojensky do země České vkročiti a ji hubiti, aby ti jenž dě- diny voří a chleba sobě i jiným dobajvají, nehajbali se na vojnu, ale aby (z) zboží nahromažděného z pokladnice knížetské mohl se lid bojovný z jiné země zjednati. A tak vše(m) všudy voráčům roz- kázáno i přikázáno, aby pilně dělali o dědinách a proto aby den sváteční ctili/ a světili. Při tom / 136v = pole.
Strana 394
394 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1079. Jilovaj dával hojnost zlatta. času uvedeni jsú dělníci na vrch Jilovaj, kteříž tři doly nové zarazili a dali jednomu jméno Mošnička a druhému Jarovec a třetímu Haléřek. A tu tak pilně dělali, že v brzkém času veliké slitiny zlatta knížeti na Vyšehrad posílali a tím jeho pokladnici znamenitě obohatili. (Papežská bulla Vratislavovi.) List od papeže Vra- tislavovi. R. t. kníže Vratislav chtě, aby v jeho knížet- ství Českém všemi obyčeji Boží rozmahala se služba, i učinil poselství a psaní k Rehořovi VII., najvyžšímu biskupu Římskému, jeho žádaje, aby jemu dopustil z auřadu svého pro rozšíření Bož- ské poctivosti, aby jazykem Slovanským mše ss. čteny a zpívány byly. To rozváživ otec s. Rehoř s svými bratřími i poslal list Vratislavovi, jenž byl napsán v tato slova: »Rehoř biskup, služebník služebníkuov Božích, Vratislavovi, Českému knížeti, pozdravení a Appoštolské požehnání. Mezi jinými věcmi a žá- dostmi Tvá Povýšenost v psaní svém žádá, aby vedle obyčeje Slovanského jazyku u vás služba Boží dála se, k tomu abychom dali své povolení. I věziž synu milý, že my nikterakž na žádost tvú nemůžeme našeho v tom dáti povolení. Neb často- krát rozvažujíce písma sv. nalézáme, že se všemo- húcímu P. Bohu líbilo, aby byla tájna a ne ode
394 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1079. Jilovaj dával hojnost zlatta. času uvedeni jsú dělníci na vrch Jilovaj, kteříž tři doly nové zarazili a dali jednomu jméno Mošnička a druhému Jarovec a třetímu Haléřek. A tu tak pilně dělali, že v brzkém času veliké slitiny zlatta knížeti na Vyšehrad posílali a tím jeho pokladnici znamenitě obohatili. (Papežská bulla Vratislavovi.) List od papeže Vra- tislavovi. R. t. kníže Vratislav chtě, aby v jeho knížet- ství Českém všemi obyčeji Boží rozmahala se služba, i učinil poselství a psaní k Rehořovi VII., najvyžšímu biskupu Římskému, jeho žádaje, aby jemu dopustil z auřadu svého pro rozšíření Bož- ské poctivosti, aby jazykem Slovanským mše ss. čteny a zpívány byly. To rozváživ otec s. Rehoř s svými bratřími i poslal list Vratislavovi, jenž byl napsán v tato slova: »Rehoř biskup, služebník služebníkuov Božích, Vratislavovi, Českému knížeti, pozdravení a Appoštolské požehnání. Mezi jinými věcmi a žá- dostmi Tvá Povýšenost v psaní svém žádá, aby vedle obyčeje Slovanského jazyku u vás služba Boží dála se, k tomu abychom dali své povolení. I věziž synu milý, že my nikterakž na žádost tvú nemůžeme našeho v tom dáti povolení. Neb často- krát rozvažujíce písma sv. nalézáme, že se všemo- húcímu P. Bohu líbilo, aby byla tájna a ne ode
Strana 395
BULLA PAPEŽSKÁ O CIRK. SLOVANSTINE. 395 všech zvláště hlúpějších valchována. Neb jestli že by tak obecně a zřetedlně ode všech zpívána a slyšána byla, snad by tudy v zlehčení i v oškli- vost vjíti mohla; aneb jestliže by cd některých prostředních lidí nemohla vyrozumína býti, skrze to časté slyšení a rozjímaní a nedorozumění mohli by nějací bludové snadně mezi lidi přijíti, ješto by potom z srdcí jich těžce se mohli vykoře- niti. To zajisté za výmluvu nebuď, že sú někdy žá- dajícímu lidu sprostnému osoby duchovní v tom činily povolení. Takť jest ovšem, že za první církve s. mnohá sú bývala na žádost upřímného a sprostného lidu povolení, ale z toho mnoho zlého pocházelo i kacířského, ješto potom, když se řád křesťanský rozmáhal a církev s. křestanská se již upevnila, znamenavše, že sú mnozí bludové z tako- vého kořene povolovaní vyrostli, s velikú těžkostí a prací byli napravováni a přetrhováni. Protož ať toho není, což se žádá od lidu vašeho nerozumně, neb to mocí Boží a bl. Petra zapovídáme a tebe pro poctivost P. Boha všemohaucího napomínáme, aby takové marné všetečnosti všemi obyčeji od- poren byl, i přikazujeme. Dán v Římě, L. P. 1079.«2 Toho také roku biskup Krakovský, sv. milý Stanislav, když v kaple s. Míchala na Skalce s. mši S. Stanislav biskup. = přemílána. — Bulla papežská, mnohem delší, má datum 2. ledna 1080.
BULLA PAPEŽSKÁ O CIRK. SLOVANSTINE. 395 všech zvláště hlúpějších valchována. Neb jestli že by tak obecně a zřetedlně ode všech zpívána a slyšána byla, snad by tudy v zlehčení i v oškli- vost vjíti mohla; aneb jestliže by cd některých prostředních lidí nemohla vyrozumína býti, skrze to časté slyšení a rozjímaní a nedorozumění mohli by nějací bludové snadně mezi lidi přijíti, ješto by potom z srdcí jich těžce se mohli vykoře- niti. To zajisté za výmluvu nebuď, že sú někdy žá- dajícímu lidu sprostnému osoby duchovní v tom činily povolení. Takť jest ovšem, že za první církve s. mnohá sú bývala na žádost upřímného a sprostného lidu povolení, ale z toho mnoho zlého pocházelo i kacířského, ješto potom, když se řád křesťanský rozmáhal a církev s. křestanská se již upevnila, znamenavše, že sú mnozí bludové z tako- vého kořene povolovaní vyrostli, s velikú těžkostí a prací byli napravováni a přetrhováni. Protož ať toho není, což se žádá od lidu vašeho nerozumně, neb to mocí Boží a bl. Petra zapovídáme a tebe pro poctivost P. Boha všemohaucího napomínáme, aby takové marné všetečnosti všemi obyčeji od- poren byl, i přikazujeme. Dán v Římě, L. P. 1079.«2 Toho také roku biskup Krakovský, sv. milý Stanislav, když v kaple s. Míchala na Skalce s. mši S. Stanislav biskup. = přemílána. — Bulla papežská, mnohem delší, má datum 2. ledna 1080.
Strana 396
396 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1080—1081. (R. 1080) Hojnost v Čechách všech věcí. slaužil, tu jest hanebně od ukrutného Boleslava, krále Polského, při oltáři zamordován, a tak léta devátého biskupství svého korunu mučedlnickú přijal; o jehožto sv. skutcích a ctnostném obco- vání v životech sv. a v knihách, jenž slovú Pašio- nál, to obšírnějí se psáno nalézá. L. 1080. V knížetství Českém veliká hojnost obilé i všech jiných věcí byla, zlatta i stříbra všickni dosti měli a skrze to lidé velmi se oddali na zahálení. Vida to kníže Vratislav, jenž byl muž velmi opatrný, opatruje netoliko přítomné ale i budúcí věci, rozkázal i přinutil mnoho tvrzí, hradův i měst stavěti, tudy chtěje, aby země se sílila a před nepřátely aby bezpečnější býti mohla a lid obecný a dělný aby dílu neodvykl. Službu Boží také velmi rozmnožoval, sedlákům ve vsech mnoho kosteluov stavěti rozkázal i přikázal. 1371 Kauzedl- níky z země vyhladili. (O kouzlech a čarách.) / Téhož leta Gebhart biskup, jinak Jaromír, žádal Vratislava, bratra svého, aby jemu byl na pomoc, že chce všechny kauzedlníky a čaroděj- níky, hadače i zaklínače, navazače,, ptakopravce i věštce z Ceské země vypleniti. A on řekl, že chce rád to učiniti proto, aby se s. víra křesťanská roz- množovala. I rozkázal je biskup i kníže pilně vy- = kdo čarovali s amulety.
396 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1080—1081. (R. 1080) Hojnost v Čechách všech věcí. slaužil, tu jest hanebně od ukrutného Boleslava, krále Polského, při oltáři zamordován, a tak léta devátého biskupství svého korunu mučedlnickú přijal; o jehožto sv. skutcích a ctnostném obco- vání v životech sv. a v knihách, jenž slovú Pašio- nál, to obšírnějí se psáno nalézá. L. 1080. V knížetství Českém veliká hojnost obilé i všech jiných věcí byla, zlatta i stříbra všickni dosti měli a skrze to lidé velmi se oddali na zahálení. Vida to kníže Vratislav, jenž byl muž velmi opatrný, opatruje netoliko přítomné ale i budúcí věci, rozkázal i přinutil mnoho tvrzí, hradův i měst stavěti, tudy chtěje, aby země se sílila a před nepřátely aby bezpečnější býti mohla a lid obecný a dělný aby dílu neodvykl. Službu Boží také velmi rozmnožoval, sedlákům ve vsech mnoho kosteluov stavěti rozkázal i přikázal. 1371 Kauzedl- níky z země vyhladili. (O kouzlech a čarách.) / Téhož leta Gebhart biskup, jinak Jaromír, žádal Vratislava, bratra svého, aby jemu byl na pomoc, že chce všechny kauzedlníky a čaroděj- níky, hadače i zaklínače, navazače,, ptakopravce i věštce z Ceské země vypleniti. A on řekl, že chce rád to učiniti proto, aby se s. víra křesťanská roz- množovala. I rozkázal je biskup i kníže pilně vy- = kdo čarovali s amulety.
Strana 397
O KOUZLECH A ČÁRECH. 397 hledávati a jímati a do vězení dávati knížetského. Kteréž potom Vratislav poručil svým auřední- kuom aby je dali mučiti a topiti a některé ohněm přede všemi lidmi zjevně páliti. Toho jednoho roku zahubeno lidí těch obojího pohlaví sto a sedm a někteří, než by těch ďábelských skutkuov ostali, radějí ven z země vyšli a zase se nenavrátili. L. 1081. V stranách puolnočních České země byly zuostaly dvě baby v věcech kauzedlných velmi vycvičené, jedna ve vsi, která slove Hroby, jménem Janka, a druhá v Krosičině, jejíž bylo jméno Vavruše, kteréžto velmi veliký nepokoj lidem činily rozličnými nemocmi, zvláště ženám těhotným a pracujícím k porodu, kteréž skrze jich zlé účinky rodívaly místo dětí ježky, psy, kočky neb myši a někdy dříví neb kamení. Taková nešlechetnost když na ně skutečně byla uznána a usvě(d)čena, kníže Vratislav kázal je zjímati a na Vyšehrad přivézti. Kteréžto obě spolu před knížetem jeho rozkázaním i přede vším lidem divné a nešlechetné skutky s pomocí zlých du- chuov provozovaly a mistrovství své ukazovaly, zvláště v povětří mračna, kraupy, přívaly i hro- mobití vzbuzujíce a při lidském přirození divné věci ukazovaly, tak že komu chtěly, byl té hodiny nemocen a zase té hodiny zdráv. Kníže obávaje se, aby mu pomocí zlých duchuov z jeho vězení nevyšly, kázal je hned toho dne obě před branú (R. 1081) Baby čarodějné spáleny.
O KOUZLECH A ČÁRECH. 397 hledávati a jímati a do vězení dávati knížetského. Kteréž potom Vratislav poručil svým auřední- kuom aby je dali mučiti a topiti a některé ohněm přede všemi lidmi zjevně páliti. Toho jednoho roku zahubeno lidí těch obojího pohlaví sto a sedm a někteří, než by těch ďábelských skutkuov ostali, radějí ven z země vyšli a zase se nenavrátili. L. 1081. V stranách puolnočních České země byly zuostaly dvě baby v věcech kauzedlných velmi vycvičené, jedna ve vsi, která slove Hroby, jménem Janka, a druhá v Krosičině, jejíž bylo jméno Vavruše, kteréžto velmi veliký nepokoj lidem činily rozličnými nemocmi, zvláště ženám těhotným a pracujícím k porodu, kteréž skrze jich zlé účinky rodívaly místo dětí ježky, psy, kočky neb myši a někdy dříví neb kamení. Taková nešlechetnost když na ně skutečně byla uznána a usvě(d)čena, kníže Vratislav kázal je zjímati a na Vyšehrad přivézti. Kteréžto obě spolu před knížetem jeho rozkázaním i přede vším lidem divné a nešlechetné skutky s pomocí zlých du- chuov provozovaly a mistrovství své ukazovaly, zvláště v povětří mračna, kraupy, přívaly i hro- mobití vzbuzujíce a při lidském přirození divné věci ukazovaly, tak že komu chtěly, byl té hodiny nemocen a zase té hodiny zdráv. Kníže obávaje se, aby mu pomocí zlých duchuov z jeho vězení nevyšly, kázal je hned toho dne obě před branú (R. 1081) Baby čarodějné spáleny.
Strana 398
398 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1081. Vyšehradskú ohněm spáliti. Duchové zlí, kteříž při nich byli, statečně jich bránili častokrát oheň udušujíce, však po dlúhé katuov práci ohněm sú zahubeny a spáleny. Kníže i biskup rozkázali po všech městech Českých oznámiti a vyhlásiti, aby žádní takoví čarodějníci a čarodějnice nebyli trpíni v městech, v městečkách ani ve vsech, ale aby byli ohněm páleni. Vajtminar. Žena jedna urodila devět synuov. (Rod Krabiců-Vajtminarů.) Téhož léta přihodilo se v kraji Bilínském, při vsi, kteráž slove Radošov, že žena jedna jménem Prostislava, manželka Dobrohostova, kterémuž říkali obecně Vajtminar, přibližujíci se ku po- rodu, povolala k sobě dvú žen starých, jich žá- dajíc, aby tu při ní pobyly. A ona položivši se na zemi urodila syna a po malé chvíli druhého, potom třetího a tak po jednom až do devěti. Ženy ty, kteréž při ní byly, to vidúce, ulekly se a domní- vajíce se, že by taková příhoda přišla z nějakých účinkuov Janky a Vavruše, bab předřečených, kteréž málo před tím před branu Vyšehradskau byly spáleny, i vzavše takové děti, kteréž nad míru maličké byly, vkladly jsú je do jedné krabice a nesly, chtíce je v tajném místě zakopati. A když ze dvoru vycházely, potkal se s nimi Dobrohost, od knížete svého z Vyšehradu se navracuje,
398 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1081. Vyšehradskú ohněm spáliti. Duchové zlí, kteříž při nich byli, statečně jich bránili častokrát oheň udušujíce, však po dlúhé katuov práci ohněm sú zahubeny a spáleny. Kníže i biskup rozkázali po všech městech Českých oznámiti a vyhlásiti, aby žádní takoví čarodějníci a čarodějnice nebyli trpíni v městech, v městečkách ani ve vsech, ale aby byli ohněm páleni. Vajtminar. Žena jedna urodila devět synuov. (Rod Krabiců-Vajtminarů.) Téhož léta přihodilo se v kraji Bilínském, při vsi, kteráž slove Radošov, že žena jedna jménem Prostislava, manželka Dobrohostova, kterémuž říkali obecně Vajtminar, přibližujíci se ku po- rodu, povolala k sobě dvú žen starých, jich žá- dajíc, aby tu při ní pobyly. A ona položivši se na zemi urodila syna a po malé chvíli druhého, potom třetího a tak po jednom až do devěti. Ženy ty, kteréž při ní byly, to vidúce, ulekly se a domní- vajíce se, že by taková příhoda přišla z nějakých účinkuov Janky a Vavruše, bab předřečených, kteréž málo před tím před branu Vyšehradskau byly spáleny, i vzavše takové děti, kteréž nad míru maličké byly, vkladly jsú je do jedné krabice a nesly, chtíce je v tajném místě zakopati. A když ze dvoru vycházely, potkal se s nimi Dobrohost, od knížete svého z Vyšehradu se navracuje,
Strana 399
ROD KRABICU-VAJTMINARU. 399 i optal se jích, co by to nesly. Kteréž odpověděly: »Co my neseme, tobě to, pane náš, věděti a viděti slušné není.« Kterýž řekl: »Slušné neb neslušné, Vajtminar to viděti musí.« Kteréž mocí jeho bez- děčně jsúce přinuceny, otevřevše krabici, plod manželky jeho jemu ukázaly. To on vida podivil se, a řka: »O nesmyslné, ženy, proč plod muoj a manželky mé zahubiti chcete? Vezměte a neste zase do domu.« A hned bez meškání poslal po, dojné, ženy a kázal dětem těm prsuov podávati, jich snažně žádaje, aby svého mléka a svých dětí pokrmu jeho dětem udělovaly. A tak se stalo, že ty děti všecky sú pokřtěny. A po některém času tré jich v mladém věku umřelo a šestero z nich přišlo až k mužskému věku. A od týchž šesti synuov Dobrohostových Vajtminarové se rozmnožili, kterýmž někteří Krabicové říkali, k kterýmž potom (ač všickni skrovné postavy byli) pro jich dobrého otce a jich výborné mravy král Vratislav veliku lásku měl. Krabicové odkud jsú pošli. (Válka s Rakušany). / L. 1082. Času jarního Rakušané více a více (R. 1082) škody počali v Moravě činiti a to proto, neb mezi Moravskú a Rakúskú zemí žádných mezí ani hor = nerozumné. — 2 = pro. —' = kojné.
ROD KRABICU-VAJTMINARU. 399 i optal se jích, co by to nesly. Kteréž odpověděly: »Co my neseme, tobě to, pane náš, věděti a viděti slušné není.« Kterýž řekl: »Slušné neb neslušné, Vajtminar to viděti musí.« Kteréž mocí jeho bez- děčně jsúce přinuceny, otevřevše krabici, plod manželky jeho jemu ukázaly. To on vida podivil se, a řka: »O nesmyslné, ženy, proč plod muoj a manželky mé zahubiti chcete? Vezměte a neste zase do domu.« A hned bez meškání poslal po, dojné, ženy a kázal dětem těm prsuov podávati, jich snažně žádaje, aby svého mléka a svých dětí pokrmu jeho dětem udělovaly. A tak se stalo, že ty děti všecky sú pokřtěny. A po některém času tré jich v mladém věku umřelo a šestero z nich přišlo až k mužskému věku. A od týchž šesti synuov Dobrohostových Vajtminarové se rozmnožili, kterýmž někteří Krabicové říkali, k kterýmž potom (ač všickni skrovné postavy byli) pro jich dobrého otce a jich výborné mravy král Vratislav veliku lásku měl. Krabicové odkud jsú pošli. (Válka s Rakušany). / L. 1082. Času jarního Rakušané více a více (R. 1082) škody počali v Moravě činiti a to proto, neb mezi Moravskú a Rakúskú zemí žádných mezí ani hor = nerozumné. — 2 = pro. —' = kojné.
Strana 400
400 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1082. Rakušané ani lesuov není, než toliko skrze pole jeden potok hubili teče, kterýž slove Dye, a ten za mezi počten jest. Moravu. Protož Němci časem nočním přes ten potok pře- cházejíce tak časté činili škody, že některé pusté vsi zuostaly. Poslal Vratislav posly své k Leo- poldovi, přátelsky jeho žádaje, aby svým podda- ným zapověděl, těch a takových škod aby činiti přestali. Leopoldus těm poslům odpověděl: »Po- vězte pánu svému Vratislavovi, ať tak nyní po- nechá, než když on v Rakúsích pánem aneb mar- krabí bude, on sám jim to bude moci rozkázati.« A v tom přijel Kunrad do Čech, od bratra svého Vratislava proti Rakušanům pomoci žá- daje. Vratislav slyše jeho velikú žádost, také i odpověd markrabí Rakúského, pohnul se k hněvu a slibil Kunradovi, že to chce učiniti. A hned po- slal k biskupu Řezenskému znaje, že jest nepřítel Leopolduov, jeho žádaje, aby mu poslal 2000 lidu bojovného na pomoc proti svému nepříteli a že jim chce dobrý žold dáti. Biskup to vděčně přijav rád učinil. Kunradovi také rozkázal, aby bez me- škání do Moravy jel a lidu bojovného, což muož najvíce, aby shromaždil a s nimi na hotově byl. A on tak učinil. Sám také Vratislav shromaždiv 4000 výborných Čechuov a dobře oděných, táhl s nimi sám životně, až na Rakúské pomezí a do- = osobně.
400 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1082. Rakušané ani lesuov není, než toliko skrze pole jeden potok hubili teče, kterýž slove Dye, a ten za mezi počten jest. Moravu. Protož Němci časem nočním přes ten potok pře- cházejíce tak časté činili škody, že některé pusté vsi zuostaly. Poslal Vratislav posly své k Leo- poldovi, přátelsky jeho žádaje, aby svým podda- ným zapověděl, těch a takových škod aby činiti přestali. Leopoldus těm poslům odpověděl: »Po- vězte pánu svému Vratislavovi, ať tak nyní po- nechá, než když on v Rakúsích pánem aneb mar- krabí bude, on sám jim to bude moci rozkázati.« A v tom přijel Kunrad do Čech, od bratra svého Vratislava proti Rakušanům pomoci žá- daje. Vratislav slyše jeho velikú žádost, také i odpověd markrabí Rakúského, pohnul se k hněvu a slibil Kunradovi, že to chce učiniti. A hned po- slal k biskupu Řezenskému znaje, že jest nepřítel Leopolduov, jeho žádaje, aby mu poslal 2000 lidu bojovného na pomoc proti svému nepříteli a že jim chce dobrý žold dáti. Biskup to vděčně přijav rád učinil. Kunradovi také rozkázal, aby bez me- škání do Moravy jel a lidu bojovného, což muož najvíce, aby shromaždil a s nimi na hotově byl. A on tak učinil. Sám také Vratislav shromaždiv 4000 výborných Čechuov a dobře oděných, táhl s nimi sám životně, až na Rakúské pomezí a do- = osobně.
Strana 401
VÝPRAVA PROTI RAKUŠANUM. 401 kudž ještě s svými bojovníky v Praze byl, poslal listy své k Leopoldovi, jemu vzkazuje, aby ho do Rakús čekal 18. den měsíce srpna, že tu chce s nimi do několiku tisíc pohráti. Leopoldus to vděčně přijal a pojav lid Rakúský, také pěkně odě- ný, na jednom slušném a příhodném místě hostí na den určený k obědu očekával, a k svým Raku- šanům mluvil tato slova: »Rytíři moji milí, a šťastní bojovníci, jistě mi věřte, že se tomu nikte- rakž nemohu nadiviti, že lid ten sprostný a ne- udatný Český i Moravský směl se do tohoto slav- ného a zpanilého margrabství pustiti, leč chtí ra- ději zemříti než živi býti. Zprávu mám, že zbrojí nemají, než nějaké chaterné prošívanice a za zbraň kyje a kyjanice neb palice a kníže jich že se nějakú smolú, oblepil. Protož já vám jistě slibuji, že dnes budete bráti svo- bodně kořisti, kteréž sú vám Čechové a Mo- ravané dobrovolně přinesli do této vaší ze- mě.« Vratislav hned té hodiny k místu uloženému s svými Čechy a s Němci od biskupa Řezenského poslanými přijel; s druhé strany také v tu hodinu Kunrád a Otta, bratří Vratislavovi, s velikými haufy výborných Moravanuov; z nich věčí počet byl rytířuov a vladyk než obecného lidu; postavili se nedaleko od lidu Ceského. Kterýžto lid když Míní smolné pancíře. Kronika II. 26
VÝPRAVA PROTI RAKUŠANUM. 401 kudž ještě s svými bojovníky v Praze byl, poslal listy své k Leopoldovi, jemu vzkazuje, aby ho do Rakús čekal 18. den měsíce srpna, že tu chce s nimi do několiku tisíc pohráti. Leopoldus to vděčně přijal a pojav lid Rakúský, také pěkně odě- ný, na jednom slušném a příhodném místě hostí na den určený k obědu očekával, a k svým Raku- šanům mluvil tato slova: »Rytíři moji milí, a šťastní bojovníci, jistě mi věřte, že se tomu nikte- rakž nemohu nadiviti, že lid ten sprostný a ne- udatný Český i Moravský směl se do tohoto slav- ného a zpanilého margrabství pustiti, leč chtí ra- ději zemříti než živi býti. Zprávu mám, že zbrojí nemají, než nějaké chaterné prošívanice a za zbraň kyje a kyjanice neb palice a kníže jich že se nějakú smolú, oblepil. Protož já vám jistě slibuji, že dnes budete bráti svo- bodně kořisti, kteréž sú vám Čechové a Mo- ravané dobrovolně přinesli do této vaší ze- mě.« Vratislav hned té hodiny k místu uloženému s svými Čechy a s Němci od biskupa Řezenského poslanými přijel; s druhé strany také v tu hodinu Kunrád a Otta, bratří Vratislavovi, s velikými haufy výborných Moravanuov; z nich věčí počet byl rytířuov a vladyk než obecného lidu; postavili se nedaleko od lidu Ceského. Kterýžto lid když Míní smolné pancíře. Kronika II. 26
Strana 402
402 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1082. / 138r uzřel Leopold zdaleka, zřídiv své bojovníky jízdné i pěší, takto k nim opět promluvil: »O rytíři naj- silnější, dávno mně to jest vědomo, že před vámi lidé cizí utěkati obyčej mají. I nestrachujtež se těchto utíkajících stínuov. Nebť já to dobře vím, že se oni s vámi nebudú smiti potkati v tomto boji, neb hned z daleka jest znáti, že při ních veliký strach jest, ani se stlačili v hromadu, jako ovce. Nuže, lití a hltaví vlcí, obořte se na ty ovce strašlivé,, kteréž mají býti vaším mečům za pokrm dnes; zdá mi se, že již bez bití, sami strachem jsúce poraženi, padají před vámi. O peklo, jak my tobě mnoho obětí dáme dnes! Nuže odevři své nesyté hrdlo a požíraj České a Moravské duše a naposledy i samého Vratislava. Znám to jistě, že sú P. Boha i svatý jeho těžce rozhněvali tím, že sú do naší země tak valně vešli, aby nám naše životy, statky, manželky i dítky pobrali; toho P. Buoh nedaj! Jestli že kto pak z vás v tomto umře boji, »Utěšená i slavná jest věc«, Horacius, praví »za svú krajinu (neb vlast) umříti.« Mnohem byl by více mluvil, by haufové Čeští a Moravští tak blízko se k němu nepřiblížili. / Vratislav pak, vida nepřátely, Němce Ba- vorské postavil na pravé straně, bratry své, Kun- rada a Ottu, s Moravany po levé straně a sám = bázlivé. — 2 = Hor. Carm. III, 2, 13.
402 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1082. / 138r uzřel Leopold zdaleka, zřídiv své bojovníky jízdné i pěší, takto k nim opět promluvil: »O rytíři naj- silnější, dávno mně to jest vědomo, že před vámi lidé cizí utěkati obyčej mají. I nestrachujtež se těchto utíkajících stínuov. Nebť já to dobře vím, že se oni s vámi nebudú smiti potkati v tomto boji, neb hned z daleka jest znáti, že při ních veliký strach jest, ani se stlačili v hromadu, jako ovce. Nuže, lití a hltaví vlcí, obořte se na ty ovce strašlivé,, kteréž mají býti vaším mečům za pokrm dnes; zdá mi se, že již bez bití, sami strachem jsúce poraženi, padají před vámi. O peklo, jak my tobě mnoho obětí dáme dnes! Nuže odevři své nesyté hrdlo a požíraj České a Moravské duše a naposledy i samého Vratislava. Znám to jistě, že sú P. Boha i svatý jeho těžce rozhněvali tím, že sú do naší země tak valně vešli, aby nám naše životy, statky, manželky i dítky pobrali; toho P. Buoh nedaj! Jestli že kto pak z vás v tomto umře boji, »Utěšená i slavná jest věc«, Horacius, praví »za svú krajinu (neb vlast) umříti.« Mnohem byl by více mluvil, by haufové Čeští a Moravští tak blízko se k němu nepřiblížili. / Vratislav pak, vida nepřátely, Němce Ba- vorské postavil na pravé straně, bratry své, Kun- rada a Ottu, s Moravany po levé straně a sám = bázlivé. — 2 = Hor. Carm. III, 2, 13.
Strana 403
PORÁŽKA RAKUŠANUV. 403 jako silný lev s svými Čechy postavil se v před- ním špicu a v čelo, tu kdež najsilnější boj býti měl. A maličko své krátkými slovy napomenuv, sám boj začal a na Rakušany jako oheň prudkým větrem na suché a husté strniště se obořil, všecky na pořád porážeje, tak že v brzkém času mar- krabě Leopold v malém počtu sám několiký, z toho boje utekl. A tak ovce strašlivé všecky hltavé porazily vlky, tak že sú tu jednak, všickni zuo- stali. Z Vratislavových v tom boji maličko jich zahynulo. Z rytířstva a z vladyk tito se počítají, že sú tam zuostali a zhynuli: Stan s bratrem svým Radimem, Grydon, syn Laňkuov z Borovna a Dobrohost, syn Hynkův ze Tří dvorův, Miroslav z Kováně a Mrázek, syn Vajtminarův z Havraně a jiných nemnoho. A tak se Vratislav do Čech s velikú kořistí navrátil. A bratří jeho též do Mo- ravy mnoho zboží i poctivosti z toho vítězství přineslis. Čechové a Moravané porazili Rakušany. (Války papeže s císařem.) L. 1083. Veliké nevole byly v křesťanství skrze (R. 1083) to, že Jindřich císař protivil se biskupu Rímskému Rehořovi. Jiní národové, vidauce takové nevole, = sám s několika. — 2 = téměř. — Přeloženo vše z Kosmy; ten však klade k r. 1074. Jména porušena. V orig. obrázek týž jako k r. 1109.
PORÁŽKA RAKUŠANUV. 403 jako silný lev s svými Čechy postavil se v před- ním špicu a v čelo, tu kdež najsilnější boj býti měl. A maličko své krátkými slovy napomenuv, sám boj začal a na Rakušany jako oheň prudkým větrem na suché a husté strniště se obořil, všecky na pořád porážeje, tak že v brzkém času mar- krabě Leopold v malém počtu sám několiký, z toho boje utekl. A tak ovce strašlivé všecky hltavé porazily vlky, tak že sú tu jednak, všickni zuo- stali. Z Vratislavových v tom boji maličko jich zahynulo. Z rytířstva a z vladyk tito se počítají, že sú tam zuostali a zhynuli: Stan s bratrem svým Radimem, Grydon, syn Laňkuov z Borovna a Dobrohost, syn Hynkův ze Tří dvorův, Miroslav z Kováně a Mrázek, syn Vajtminarův z Havraně a jiných nemnoho. A tak se Vratislav do Čech s velikú kořistí navrátil. A bratří jeho též do Mo- ravy mnoho zboží i poctivosti z toho vítězství přineslis. Čechové a Moravané porazili Rakušany. (Války papeže s císařem.) L. 1083. Veliké nevole byly v křesťanství skrze (R. 1083) to, že Jindřich císař protivil se biskupu Rímskému Rehořovi. Jiní národové, vidauce takové nevole, = sám s několika. — 2 = téměř. — Přeloženo vše z Kosmy; ten však klade k r. 1074. Jména porušena. V orig. obrázek týž jako k r. 1109.
Strana 404
404 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1083—1084. Válka mezi papežem a císařem. Císař složil papeže a papež císaře. také mnohé války vedli mezi sebú, také i kurfer- štové znamenavše i rozváživše takové věci, kteréž před sebe béře císař, jej napomínali, aby toho ule- vil, i trestali.. Kterýž když nechtěl napraviti, ale shromaždiv lid táhl do Vlaských zemí, oni sjevše se spolu a na to se pilně uradivše, psaní učinili do Ríma, biskupa najvyžšího žádajíce, aby tako- vého nezbedného člověka aspoň pokutau duchovní trestali a kladbu naň vydal. A on to na jich žádost učinil a oni hned z vuole jednostajné Rudolfa z Sas místo něho na císařství volili. Opět skrze to větší mnohem vzrostly nevole, neb Jindřich císař svolav některé biskupy, položil concilium v městě Bryxi a tu Roberta, arcibiskupa z Rave- natu,, volil za papeže a dal jemu jméno Kliment. Rehoř tomu silnú mocí odpíral a Rudolf, jenž byl na císařství volen, s druhé strany Jindřichovi velikú činil škodu. Jakož o tom o všem dosti ob- šírně píše Blondus, v knihách třetích. 138v (R. 1084) Hojnost v Čechách všech věcí. (Drobné příhody.) / L. 1084. Česká země všech věcí měla bez nedo- statku, a zvláště pokrmuov. Strych pšenice platil pět grošuov a žita strych za dva groše, ječmene za jeden groš a ovsa za pět peněz na Pražském ryňku, slepice byla za pět peněz a kauře za dva 1 = kárati. — = z Ravenny.
404 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1083—1084. Válka mezi papežem a císařem. Císař složil papeže a papež císaře. také mnohé války vedli mezi sebú, také i kurfer- štové znamenavše i rozváživše takové věci, kteréž před sebe béře císař, jej napomínali, aby toho ule- vil, i trestali.. Kterýž když nechtěl napraviti, ale shromaždiv lid táhl do Vlaských zemí, oni sjevše se spolu a na to se pilně uradivše, psaní učinili do Ríma, biskupa najvyžšího žádajíce, aby tako- vého nezbedného člověka aspoň pokutau duchovní trestali a kladbu naň vydal. A on to na jich žádost učinil a oni hned z vuole jednostajné Rudolfa z Sas místo něho na císařství volili. Opět skrze to větší mnohem vzrostly nevole, neb Jindřich císař svolav některé biskupy, položil concilium v městě Bryxi a tu Roberta, arcibiskupa z Rave- natu,, volil za papeže a dal jemu jméno Kliment. Rehoř tomu silnú mocí odpíral a Rudolf, jenž byl na císařství volen, s druhé strany Jindřichovi velikú činil škodu. Jakož o tom o všem dosti ob- šírně píše Blondus, v knihách třetích. 138v (R. 1084) Hojnost v Čechách všech věcí. (Drobné příhody.) / L. 1084. Česká země všech věcí měla bez nedo- statku, a zvláště pokrmuov. Strych pšenice platil pět grošuov a žita strych za dva groše, ječmene za jeden groš a ovsa za pět peněz na Pražském ryňku, slepice byla za pět peněz a kauře za dva 1 = kárati. — = z Ravenny.
Strana 405
ZALOŽENÍ KOSTELA TESLINSKÉHO. 405 peníze, vajec třidcet za peníz na trhu a ve vsi čtyřicet a někde padesát. Lid všecken Český neměl v ničemž větší rozkoše, než aby domy Boží stavěli a je nadávali a v nich se P. Bohu modlili. Téhož léta vyšli sú čtyří bratří duchovní, t. j. kněží, a čtyří světští s povolením opata svého z kláštera s. Jana, jenž jest na Ostrově řádu s. Be- nedikta, a mnohá místa zchodivše nemohli pří- hodného sobě k bydlení naleznúti. A přišli na je- den, ač povlovný, ale velmi vysoký vrch, kterémuž jméno bylo Teslín, a tu osadivše se, kostel dřevěn- ný velmi krásný k poctivosti P. Bohu a s. Janu Křtiteli postavili a tu velmi nábožně slaužili P. Bohu svému. Mnozí lidé vidúce jejích příkrají život, navštěvovali je, žádajíce, aby za ně P. Boha prosili. Někteří ovšem lidé, lítost nad nimi majíce, peníze jim přinášeli i mnohé jiné dávali dary. Oni nic vzíti nechtěli, pravíce: »Naše tělo toho nepo- třebuje a duše také.« Mnozí jiní duchovní i světští, vidúce jich dobré, cnostné i svaté obcování, mezi ně se dávali pro odplatu života věčného a někteří mezi nimi zůstávali až do skončení svých životuov. L. 1085. Začal se mor dubna měsíce v městech Pražských a trval až do měsíce listopadu. A při slavnosti s. Jana Křtitele velmi zhusta mřeli, tak že některý den v obú městech padesát a někdy Paustevníci na Teslíně. (R. 1085) Mor v Čechách. = přísný, tuhý.
ZALOŽENÍ KOSTELA TESLINSKÉHO. 405 peníze, vajec třidcet za peníz na trhu a ve vsi čtyřicet a někde padesát. Lid všecken Český neměl v ničemž větší rozkoše, než aby domy Boží stavěli a je nadávali a v nich se P. Bohu modlili. Téhož léta vyšli sú čtyří bratří duchovní, t. j. kněží, a čtyří světští s povolením opata svého z kláštera s. Jana, jenž jest na Ostrově řádu s. Be- nedikta, a mnohá místa zchodivše nemohli pří- hodného sobě k bydlení naleznúti. A přišli na je- den, ač povlovný, ale velmi vysoký vrch, kterémuž jméno bylo Teslín, a tu osadivše se, kostel dřevěn- ný velmi krásný k poctivosti P. Bohu a s. Janu Křtiteli postavili a tu velmi nábožně slaužili P. Bohu svému. Mnozí lidé vidúce jejích příkrají život, navštěvovali je, žádajíce, aby za ně P. Boha prosili. Někteří ovšem lidé, lítost nad nimi majíce, peníze jim přinášeli i mnohé jiné dávali dary. Oni nic vzíti nechtěli, pravíce: »Naše tělo toho nepo- třebuje a duše také.« Mnozí jiní duchovní i světští, vidúce jich dobré, cnostné i svaté obcování, mezi ně se dávali pro odplatu života věčného a někteří mezi nimi zůstávali až do skončení svých životuov. L. 1085. Začal se mor dubna měsíce v městech Pražských a trval až do měsíce listopadu. A při slavnosti s. Jana Křtitele velmi zhusta mřeli, tak že některý den v obú městech padesát a někdy Paustevníci na Teslíně. (R. 1085) Mor v Čechách. = přísný, tuhý.
Strana 406
406 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1085—1086. Židé dva pro viselce oběšeni. i více osob pohřebili. Toho času morního divné přístrachy se lidem ukazovaly po městech i po vsech, také i po lesích a takových obludností od aužasuov lidé mnozí mřeli. Biskup Jaromír u vi- giljí Všech Svatých všem lidem přísně se postiti rozkázal a nazajtří aby se všickni v kosteléch, tak malí jako velicí, staří i děti, nalézti dali a tu aby P. Boha všickni spolu upřímým srdcem prosili, aby ráčil hněv svuoj ukrotiti. To když se stalo, v osmi dnech taková rána Boží přestala. R. t. přihodilo se, že nějací tesaři z Prahy dě- lali dům jednomu zemanu ve vsi; a ti své dílo do- konavše, šli časem nočním do Prahy a jdúce mimo šibenici, uhlédali, ano jednoho člověka tělo visí na šibenici a dva muží stojí při něm na ře- bříku. To vidúce přiblížili se tajně až pod samu šibenici a v tom uzřeli, an třetí stojí na zemi, drže se řebříku. A ten prchl a běžal, což mohl, naj- rychleji a z těch dvú hned jeden upadl doluov a oni jej chytili, jali, také i druhého i poznali po řeči, že sú Židé. Kteříž pojavše je vedli až před popravci a odtuď dáni do vězení. Knížeti když to oznámeno bylo, kázal je pálením ohledati i vy- znali sú, že sú měli z toho člověka, kterýž pro pří- činu krádeže toho dne oběšen byl, srdce vyřezati a nějakému Židu do Rajnšpurku jeho dodati a on měl jim za to dáti sto zlattých. Když sú byli tá- záni, k čemu by on toho srdce potřeboval, pravili,
406 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1085—1086. Židé dva pro viselce oběšeni. i více osob pohřebili. Toho času morního divné přístrachy se lidem ukazovaly po městech i po vsech, také i po lesích a takových obludností od aužasuov lidé mnozí mřeli. Biskup Jaromír u vi- giljí Všech Svatých všem lidem přísně se postiti rozkázal a nazajtří aby se všickni v kosteléch, tak malí jako velicí, staří i děti, nalézti dali a tu aby P. Boha všickni spolu upřímým srdcem prosili, aby ráčil hněv svuoj ukrotiti. To když se stalo, v osmi dnech taková rána Boží přestala. R. t. přihodilo se, že nějací tesaři z Prahy dě- lali dům jednomu zemanu ve vsi; a ti své dílo do- konavše, šli časem nočním do Prahy a jdúce mimo šibenici, uhlédali, ano jednoho člověka tělo visí na šibenici a dva muží stojí při něm na ře- bříku. To vidúce přiblížili se tajně až pod samu šibenici a v tom uzřeli, an třetí stojí na zemi, drže se řebříku. A ten prchl a běžal, což mohl, naj- rychleji a z těch dvú hned jeden upadl doluov a oni jej chytili, jali, také i druhého i poznali po řeči, že sú Židé. Kteříž pojavše je vedli až před popravci a odtuď dáni do vězení. Knížeti když to oznámeno bylo, kázal je pálením ohledati i vy- znali sú, že sú měli z toho člověka, kterýž pro pří- činu krádeže toho dne oběšen byl, srdce vyřezati a nějakému Židu do Rajnšpurku jeho dodati a on měl jim za to dáti sto zlattých. Když sú byli tá- záni, k čemu by on toho srdce potřeboval, pravili,
Strana 407
DVA ŽIDÉ OBĚŠENI. 407 že nevědí, než to, že on měl nějaké čáry a kauzla proti křesťanům tím provozovati. I zdálo se po- pravcovi, aby byli ztopeni, ale kníže rozkázal a řka: »Poněvadž jsú v noci na šibenici jíti smělin, nechť tam také jdú i ve dne a když sú se chtěli toho oběšeného dotýkati, ať sú oba od něho blízko pověšeni.« (Vratislav králem.) 1391 (R. 1086) / L. 1086. Jindřich císař po mnohých nesnázech a válkách, když byl Rehoře papeže z Ríma vyhnal a na to místo vsadil Klimenta, kterýž byl v tom auřadu devět měsícuov, a ten Jindřicha císařskau korunoval korunau... Potom pak král z Neapoli s velikým vojskem vyhnal císaře z Říma a pomohl zase Rehořovi k papežství. A Rehoř poslal rychle za císařem, aby mu pověděli, že ho zuove Rehoř na kolací, do Říma. A císař z toho byl velmi hně- viv a obrátil se do Říše a když tam přijel, položil sněm valní v Mohucí a rozkázal všem korfer- štuom i jiným knížatuom a hrabatuom i panuom, chtě tomu, aby o věci císařské nějaké bylo narov- nání a císařství aby tak valně nehynulo. Když jsú se pak všickni posadili jeden každý na místě svým k rozvažování těch věcí, i řekl cí- sař: »To bych předkem, rád věděl, kudy a kterak =si troufali. — 2 = hody. — = předevsím.
DVA ŽIDÉ OBĚŠENI. 407 že nevědí, než to, že on měl nějaké čáry a kauzla proti křesťanům tím provozovati. I zdálo se po- pravcovi, aby byli ztopeni, ale kníže rozkázal a řka: »Poněvadž jsú v noci na šibenici jíti smělin, nechť tam také jdú i ve dne a když sú se chtěli toho oběšeného dotýkati, ať sú oba od něho blízko pověšeni.« (Vratislav králem.) 1391 (R. 1086) / L. 1086. Jindřich císař po mnohých nesnázech a válkách, když byl Rehoře papeže z Ríma vyhnal a na to místo vsadil Klimenta, kterýž byl v tom auřadu devět měsícuov, a ten Jindřicha císařskau korunoval korunau... Potom pak král z Neapoli s velikým vojskem vyhnal císaře z Říma a pomohl zase Rehořovi k papežství. A Rehoř poslal rychle za císařem, aby mu pověděli, že ho zuove Rehoř na kolací, do Říma. A císař z toho byl velmi hně- viv a obrátil se do Říše a když tam přijel, položil sněm valní v Mohucí a rozkázal všem korfer- štuom i jiným knížatuom a hrabatuom i panuom, chtě tomu, aby o věci císařské nějaké bylo narov- nání a císařství aby tak valně nehynulo. Když jsú se pak všickni posadili jeden každý na místě svým k rozvažování těch věcí, i řekl cí- sař: »To bych předkem, rád věděl, kudy a kterak =si troufali. — 2 = hody. — = předevsím.
Strana 408
408 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1086. tak velmi poplatkuov císaři ubajvá. Neb mnohém více duochoduov císařských prvé bylo než nyní i rád bych, aby se to zase napravilo.« Každý z kní- žat se k tomu přimlúval tak, jakž náležalo, ně- kteří ovšem mezi jinau řečí i to doložili, že z té příčiny hyne císařství: »Neb některá království hynau a některá již zahynula jako království Mo- ravské, kteréž velmi slavné bylo a král byl veliko- mocný král Moravský, pod nímž někdy byli Bo- hemové a Hermundurové, Káthové i Sarmatové i Vandalové, potom Čechové, Srbi, Lužičané a Po- láci i Rusové a j. To přišlo divným způsobem k zahynutí za času Svatoboje, syna Svatoplukova. A tomu jest již sto a osmdesát a dvě létě a to někdy jako jeden znamenitý aud císařství Řím- skému poddáno bylo a v čas potřeby k veliké bylo pomoci a již bez krále jest a žádné ta země Mo- ravská císaři služby od té chvíle nečiní ani ty ze- mě, kteréž byly k tomu království přispojeny.« I rozkázal císař povolati knížete Českého také na ten sněm, kterýž hned za posly, vybrav výbor- ných mužuov Čechuov nemalý počet, přijel v krásné ozdobě do města Mohuce, tak že se tomu podivil císař i jiní všickni. I optal se jeho císař, proč by on císaři té služby nečinil, kterúž někdy předkové jeho obyčej měli králuom Moravským činiti. Vratislav odpověděl, že jest hotov a rád chce činiti, pokudž a kamž koli J. C. Mt. ráčí roz-
408 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1086. tak velmi poplatkuov císaři ubajvá. Neb mnohém více duochoduov císařských prvé bylo než nyní i rád bych, aby se to zase napravilo.« Každý z kní- žat se k tomu přimlúval tak, jakž náležalo, ně- kteří ovšem mezi jinau řečí i to doložili, že z té příčiny hyne císařství: »Neb některá království hynau a některá již zahynula jako království Mo- ravské, kteréž velmi slavné bylo a král byl veliko- mocný král Moravský, pod nímž někdy byli Bo- hemové a Hermundurové, Káthové i Sarmatové i Vandalové, potom Čechové, Srbi, Lužičané a Po- láci i Rusové a j. To přišlo divným způsobem k zahynutí za času Svatoboje, syna Svatoplukova. A tomu jest již sto a osmdesát a dvě létě a to někdy jako jeden znamenitý aud císařství Řím- skému poddáno bylo a v čas potřeby k veliké bylo pomoci a již bez krále jest a žádné ta země Mo- ravská císaři služby od té chvíle nečiní ani ty ze- mě, kteréž byly k tomu království přispojeny.« I rozkázal císař povolati knížete Českého také na ten sněm, kterýž hned za posly, vybrav výbor- ných mužuov Čechuov nemalý počet, přijel v krásné ozdobě do města Mohuce, tak že se tomu podivil císař i jiní všickni. I optal se jeho císař, proč by on císaři té služby nečinil, kterúž někdy předkové jeho obyčej měli králuom Moravským činiti. Vratislav odpověděl, že jest hotov a rád chce činiti, pokudž a kamž koli J. C. Mt. ráčí roz-
Strana 409
VRATISLAV POVÝŠEN ZA KRÁLE. 409 kázati. Tu hned knížata a biskupové a páni mnozí počali jsú slavných skutkuov Vratislavových cí- saři oznamovati. I všel císař v raddu s korferšty a s jinými knížaty o Vratislava a na tom zuostáno, aby Moravské království zase napraveno bylo a to tak, aby to království do knížetství Českého přeneseno bylo a v Moravě aby bylo margkrabství učiněno. A Vratislav, poněvadž jest muž tak krásný a zpanilé postavy a nad jiné svobodný, on slušně i spravedlivě má býti učiněn králem slav- ným a margkrabě Moravský aby jemu poddán byl, též i Slezský, Lužický i Ruský. A to svolení cí- sařské a korferštuov rozkázaním císařským slav- ně jest provoláno a vyhlášeno vedlé řádu a oby- čeje dvoru císařského. Tu císař Vratislavovi jako králi císařem a korferšty volenému blízko sebe posaditi se rozkázal a vzav korunu královskú z zlatta učiněnau, přede všemi korferšty a knížaty a při přítomnosti mnohých cizích národuov, ano na to Čechové, jenž při tom byli, všickni hledí, svýma rukama Vratislavovi vstavil jí na hlavu. A obrátiv se k korferštuom i ke všemu lidu, řekl: / »Toť jest král první Český, jemuž jméno Vrati- slav.« A obrátiv se na druhau stranu, k Egilber- tovi, Treverskému arcibiskupu, jeho za to snážně žádal, aby s Vratislavem do Čech jel a tam jeho v Praze v hlavním městě, v kostele s. Víta, vedlé řádu a obyčeje jiných království a králuov po- Království Moravské do Čech přeneseno. 139v Král první Český.
VRATISLAV POVÝŠEN ZA KRÁLE. 409 kázati. Tu hned knížata a biskupové a páni mnozí počali jsú slavných skutkuov Vratislavových cí- saři oznamovati. I všel císař v raddu s korferšty a s jinými knížaty o Vratislava a na tom zuostáno, aby Moravské království zase napraveno bylo a to tak, aby to království do knížetství Českého přeneseno bylo a v Moravě aby bylo margkrabství učiněno. A Vratislav, poněvadž jest muž tak krásný a zpanilé postavy a nad jiné svobodný, on slušně i spravedlivě má býti učiněn králem slav- ným a margkrabě Moravský aby jemu poddán byl, též i Slezský, Lužický i Ruský. A to svolení cí- sařské a korferštuov rozkázaním císařským slav- ně jest provoláno a vyhlášeno vedlé řádu a oby- čeje dvoru císařského. Tu císař Vratislavovi jako králi císařem a korferšty volenému blízko sebe posaditi se rozkázal a vzav korunu královskú z zlatta učiněnau, přede všemi korferšty a knížaty a při přítomnosti mnohých cizích národuov, ano na to Čechové, jenž při tom byli, všickni hledí, svýma rukama Vratislavovi vstavil jí na hlavu. A obrátiv se k korferštuom i ke všemu lidu, řekl: / »Toť jest král první Český, jemuž jméno Vrati- slav.« A obrátiv se na druhau stranu, k Egilber- tovi, Treverskému arcibiskupu, jeho za to snážně žádal, aby s Vratislavem do Čech jel a tam jeho v Praze v hlavním městě, v kostele s. Víta, vedlé řádu a obyčeje jiných království a králuov po- Království Moravské do Čech přeneseno. 139v Král první Český.
Strana 410
410 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1086. 49 mazal a korunu tu vezma, jemu přede vším jeho lidem na hlavu aby vstavil i to všecko, jakž králi náleží, učinil. Ten jistý Egilbertus, aby vuoli a žádost císaře svého vyplnil, jel hned s Vrati- slavem. A když do Prahy přijeli 12. den měsíce června, tu Vratislav poctivě ctil arcibiskupa a čtvrtého dne příjezdu jejích on arcibiskup v ko- stele s. Víta slavně s. mši slúžil a při tom krá- lovský vyplňuje pořádek, Vratislava posvětil a pomazal i korunoval a k králům křesťanským jeho do sv. Říše připsal, přede vším jeho lidem, ano všickni duchovní i světští z toho se veselé, králi novému Vratislavovi dlúhého zdraví a výborného štěstí vinšujíce. Při tom také tauž korunau a ten den korunována jest i Svatava, manželka Vrati-
410 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1086. 49 mazal a korunu tu vezma, jemu přede vším jeho lidem na hlavu aby vstavil i to všecko, jakž králi náleží, učinil. Ten jistý Egilbertus, aby vuoli a žádost císaře svého vyplnil, jel hned s Vrati- slavem. A když do Prahy přijeli 12. den měsíce června, tu Vratislav poctivě ctil arcibiskupa a čtvrtého dne příjezdu jejích on arcibiskup v ko- stele s. Víta slavně s. mši slúžil a při tom krá- lovský vyplňuje pořádek, Vratislava posvětil a pomazal i korunoval a k králům křesťanským jeho do sv. Říše připsal, přede vším jeho lidem, ano všickni duchovní i světští z toho se veselé, králi novému Vratislavovi dlúhého zdraví a výborného štěstí vinšujíce. Při tom také tauž korunau a ten den korunována jest i Svatava, manželka Vrati-
Strana 411
VRATISLAV V PRAZE KORUNOVAN. 411 slavova, jenž byla dcera Kazimíra, krále Polského. A korunování to stalo se 15. den měsíce června, t. j. den s. Víta. Po vykonání pak těch slavností arcibiskup od krále nového hojností zlatta a ji- nými mnohými klenoty a dary štědře jest obda- rován a třetí den z Prahy vyjel a s velikau radostí i poctivostí se do Treveru navrátil. (Biskupství Olomoucké s Pražským spojeno.) Téhož léta a při tom času, když Vratislav a Jaromír biskup byli při císaři v Mohuci, Jan, bi- skup Moravský, umřel. Tu Jaromír předstúpiv před císaře, žádal, poněvadž má býti království Moravské do Čech přeneseno, aby také biskupství Moravské, poněvadž na ten čas jest bez biskupa, též aby bylo do Čech převedeno a od toho času aby více biskup v Moravě nebyl, ač jest někdy prvé ne- toliko biskupství, ale i arcibiskupství bylo, ale však potom za dnův s. Vojtěcha, biskupa Českého, bylo pod zpravau téhož Vojtěcha, Českého biskupa, a to s povolením vrchnosti. A tu hned ukázal na to listy od Benedikta papeže, toho jména VI., a od Otty císaře I. Tu císař hnut sa prosbami Jaromí- rovými, též i Vratislava, bratra jeho, přímluvau a raddau Vencle, arcibiskupa Mohutského, i jiných, to jest učinil a ta biskupství v hromadu spojil. A toho svým majestátem potvrdil. Biskupství Moravské do Čech pře- vedeno bylo.
VRATISLAV V PRAZE KORUNOVAN. 411 slavova, jenž byla dcera Kazimíra, krále Polského. A korunování to stalo se 15. den měsíce června, t. j. den s. Víta. Po vykonání pak těch slavností arcibiskup od krále nového hojností zlatta a ji- nými mnohými klenoty a dary štědře jest obda- rován a třetí den z Prahy vyjel a s velikau radostí i poctivostí se do Treveru navrátil. (Biskupství Olomoucké s Pražským spojeno.) Téhož léta a při tom času, když Vratislav a Jaromír biskup byli při císaři v Mohuci, Jan, bi- skup Moravský, umřel. Tu Jaromír předstúpiv před císaře, žádal, poněvadž má býti království Moravské do Čech přeneseno, aby také biskupství Moravské, poněvadž na ten čas jest bez biskupa, též aby bylo do Čech převedeno a od toho času aby více biskup v Moravě nebyl, ač jest někdy prvé ne- toliko biskupství, ale i arcibiskupství bylo, ale však potom za dnův s. Vojtěcha, biskupa Českého, bylo pod zpravau téhož Vojtěcha, Českého biskupa, a to s povolením vrchnosti. A tu hned ukázal na to listy od Benedikta papeže, toho jména VI., a od Otty císaře I. Tu císař hnut sa prosbami Jaromí- rovými, též i Vratislava, bratra jeho, přímluvau a raddau Vencle, arcibiskupa Mohutského, i jiných, to jest učinil a ta biskupství v hromadu spojil. A toho svým majestátem potvrdil. Biskupství Moravské do Čech pře- vedeno bylo.
Strana 412
412 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1087. 1401 / Téhož roku Otta, kníže Moravský, jenž byl bratr vlastní krále Vratislava a Jaromíra, biskupa Českého, umřel, devátý den měsíce července; proto že byl velmi dobrotivý, lid Moravský ten, kterýž on měl pod svau zpravú, smrti jeho velmi litoval. (Příhoda Břetislavova v Míšni.) L. 1087. Král Vratislav sebrav mnoho lidu Českého, obrátil se do Srbské krajiny, kterauž někdy prvé cisař Jindřich předešlý byl jemu moc- ně poručil a dal; tu kdež jest někdy nějaký zámek pustý, jménem Hvozdek, od Míšně města jako půl mile vzdálí, Vratislav zase vzdělati chtěl. Tu jsú jemu lidé z jedné vsi velmi veliké, jménem Kyleb, překážku činili. I chtě se Vratislav po- mstiti, poslal syna svého Břetislava, aby toho zámku bránil, tak aby se zedníkuom, kamení- kuom, tesařuom ani pokryvačům žádná nedála překážka; a v brzkém času poslal mnoho lidu, rozkazuje Břetislavovi, aby ty všecky krajiny, kteréž se vztáhly od Míšně až do Polsky a do Čech, vedlé dání císařského opanoval a k ruce králi Ceskému podmanil. A tak se jest stalo, neb se Břetislavovi všecko a všudy šťastně vedlo. I přihodilo se, když jsú se zase navracovali, že jsú přijeli do té vsi, kteráž Kyleb slove, z kte- réž málo před tím byli mnoho sedlákuv pro brá- (R. 1087)
412 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1087. 1401 / Téhož roku Otta, kníže Moravský, jenž byl bratr vlastní krále Vratislava a Jaromíra, biskupa Českého, umřel, devátý den měsíce července; proto že byl velmi dobrotivý, lid Moravský ten, kterýž on měl pod svau zpravú, smrti jeho velmi litoval. (Příhoda Břetislavova v Míšni.) L. 1087. Král Vratislav sebrav mnoho lidu Českého, obrátil se do Srbské krajiny, kterauž někdy prvé cisař Jindřich předešlý byl jemu moc- ně poručil a dal; tu kdež jest někdy nějaký zámek pustý, jménem Hvozdek, od Míšně města jako půl mile vzdálí, Vratislav zase vzdělati chtěl. Tu jsú jemu lidé z jedné vsi velmi veliké, jménem Kyleb, překážku činili. I chtě se Vratislav po- mstiti, poslal syna svého Břetislava, aby toho zámku bránil, tak aby se zedníkuom, kamení- kuom, tesařuom ani pokryvačům žádná nedála překážka; a v brzkém času poslal mnoho lidu, rozkazuje Břetislavovi, aby ty všecky krajiny, kteréž se vztáhly od Míšně až do Polsky a do Čech, vedlé dání císařského opanoval a k ruce králi Ceskému podmanil. A tak se jest stalo, neb se Břetislavovi všecko a všudy šťastně vedlo. I přihodilo se, když jsú se zase navracovali, že jsú přijeli do té vsi, kteráž Kyleb slove, z kte- réž málo před tím byli mnoho sedlákuv pro brá- (R. 1087)
Strana 413
VYPRAVA ČECHU DO MIŠNĚ. 413 nění hradu stavěti zbili, a tu nocovali. Sedláci ti povolavše z některých jiných okolních vsí sause- duov, učinili autok na některé bojovníky Břetisla- vovy bez příčiny. I zběhlo se k té potržce mnoho lidu s obau strán i byla veliká potmě bitva, ale že jsú tu sedláci svědomější, než hosté, byli, mnoho toho měli napřed a tak jest tu okolo dvadcíti Bře- tislavových zamordováno. Při tom zamordováni jsú dva muží výborní Čechové a jednak první toho vojska vuodcové, totiž Vencerat; a Vznáta synové Tasovi. To uslyšav Břetislav, hned jakž svítati počalo, poslal nemalý hauf lidu a kázal ty Kyleby všecky zbíti a ves Kyleb zapáliti i roz- bořiti. Kázal také jiným bojovníkuom se hnauti, aby napřed táhli, a sám pozuostal v tomto haufě kterýž ves Kyleb rozbořil; ale však, než slunce z hory vyšlo, táhl zadní hauf menší za haufem valním jako v polaumilí. A když první hauf přijel k jednomu velikému potoku jako o poledni, dlauho se nemohl přepraviti, neb mnoho kořistí rozlič- ných vezeno, neseno i hnáno bylo. Břetislav přijev k prvnímu haufu, aby předses táhl, rozkázal a sám u toho potoka s menším haufem zuostal, v kte- rémž byli jednák najznamenitější rytíři. A tu Bře- tislav málo poobědvav, vida, že veliké jest horko, = znalejší. — 2 = cizinci. — Zkaženo z Kosmova Načarat. — 2 = velikým. — = vpřed.
VYPRAVA ČECHU DO MIŠNĚ. 413 nění hradu stavěti zbili, a tu nocovali. Sedláci ti povolavše z některých jiných okolních vsí sause- duov, učinili autok na některé bojovníky Břetisla- vovy bez příčiny. I zběhlo se k té potržce mnoho lidu s obau strán i byla veliká potmě bitva, ale že jsú tu sedláci svědomější, než hosté, byli, mnoho toho měli napřed a tak jest tu okolo dvadcíti Bře- tislavových zamordováno. Při tom zamordováni jsú dva muží výborní Čechové a jednak první toho vojska vuodcové, totiž Vencerat; a Vznáta synové Tasovi. To uslyšav Břetislav, hned jakž svítati počalo, poslal nemalý hauf lidu a kázal ty Kyleby všecky zbíti a ves Kyleb zapáliti i roz- bořiti. Kázal také jiným bojovníkuom se hnauti, aby napřed táhli, a sám pozuostal v tomto haufě kterýž ves Kyleb rozbořil; ale však, než slunce z hory vyšlo, táhl zadní hauf menší za haufem valním jako v polaumilí. A když první hauf přijel k jednomu velikému potoku jako o poledni, dlauho se nemohl přepraviti, neb mnoho kořistí rozlič- ných vezeno, neseno i hnáno bylo. Břetislav přijev k prvnímu haufu, aby předses táhl, rozkázal a sám u toho potoka s menším haufem zuostal, v kte- rémž byli jednák najznamenitější rytíři. A tu Bře- tislav málo poobědvav, vida, že veliké jest horko, = znalejší. — 2 = cizinci. — Zkaženo z Kosmova Načarat. — 2 = velikým. — = vpřed.
Strana 414
414 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1087. Kaupal se Břetislav. 140V rozhostili se z svého hávu i s svými rytíři počal se v tom potoku kúpati a chladiti. To když oznámeno bylo Alexímu, jenž byl hajtman vojska, přišel k němu, a řka: »Milý kní- že, však zde není Vhltava ani Ohře.« Odpověděl Břetislav hajtmanu Alexímu: »Však já dobře vím, že staří lidé rádi se myšího chřestu bojí, a mnohém více než mladí jsú strašliví.« To slyše hajtman, řekl: »Dajž P. Buoh, čehož žádáš, však lidem bez škody.« To když spolu mluvili, toť dvadcet jízdných ukázalo se, jako by chtěli mezi nahé chladící se rytíře vskočiti. I řekl Alexius: »Pohleďte, co se děje, rozumím, že jsú toto hon- ci,, to zvíte, že po malé chvíli valní haufové při- táhnau. Mohli jsme již dobře jednu míli ujeti a této nevole ubýti3. Obláčejte se rychle a beřte zbroji a k Českým mezem přibližme se; jestliže by na nás jaká přišla těžkost, naši přední húfové budú nám moci učiniti pomoc.« Toť těch dvadcet jízdných ukázavše se, zase se obrátili. Čechové více smělí než múdří přihoto- vivše se a na koně vsedavše počali za těmi jízd- nými jeti./ Alexius jako muž rozšafný jím bránil a aby nikoli nejezdili, přikazoval, ale oni nechtěli poslechnauti a uhlédavše, že ti jízdní utíkají, po ních se někteří pustivše počali jích bez šiku stí- = svlékl. — 2 = přední stráž. — = zbýti, se zbaviti.
414 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1087. Kaupal se Břetislav. 140V rozhostili se z svého hávu i s svými rytíři počal se v tom potoku kúpati a chladiti. To když oznámeno bylo Alexímu, jenž byl hajtman vojska, přišel k němu, a řka: »Milý kní- že, však zde není Vhltava ani Ohře.« Odpověděl Břetislav hajtmanu Alexímu: »Však já dobře vím, že staří lidé rádi se myšího chřestu bojí, a mnohém více než mladí jsú strašliví.« To slyše hajtman, řekl: »Dajž P. Buoh, čehož žádáš, však lidem bez škody.« To když spolu mluvili, toť dvadcet jízdných ukázalo se, jako by chtěli mezi nahé chladící se rytíře vskočiti. I řekl Alexius: »Pohleďte, co se děje, rozumím, že jsú toto hon- ci,, to zvíte, že po malé chvíli valní haufové při- táhnau. Mohli jsme již dobře jednu míli ujeti a této nevole ubýti3. Obláčejte se rychle a beřte zbroji a k Českým mezem přibližme se; jestliže by na nás jaká přišla těžkost, naši přední húfové budú nám moci učiniti pomoc.« Toť těch dvadcet jízdných ukázavše se, zase se obrátili. Čechové více smělí než múdří přihoto- vivše se a na koně vsedavše počali za těmi jízd- nými jeti./ Alexius jako muž rozšafný jím bránil a aby nikoli nejezdili, přikazoval, ale oni nechtěli poslechnauti a uhlédavše, že ti jízdní utíkají, po ních se někteří pustivše počali jích bez šiku stí- = svlékl. — 2 = přední stráž. — = zbýti, se zbaviti.
Strana 415
BRETISLAV SE KOUPAL V MIŠNI. 415 hati až za jeden vrch, tu kdež byly zálohy, z kte- rýchž Němci vyskočivše, mnoho Čechuov zmor- dovali. A za utíkajícími Čechy mnoho jízdných běžalo a tu okolo knížete Břetislava veliká bitva byla, tu byl třeskot v zbroji, křik v lidu, neb se toliko meči bili, až se Němci na běh oddali a Če- chové nad ními, ale velmi krvavě, svítězili, ač jích málo bylo, neb mnozí již byli v předním haufě od- jeli, toliko znamenitější tu při knížeti byli zůstali. Mnoho jích zajisté v té bitvě zahynulo, jako Ale- xius hajtman, Ratibor zeť jeho, Braník s bratrem svým Slavau, Jarek z Křičova, Ryneš z Jelnic a Krotiboj Dlúhodvorský, a jiní mnozí. Jeden také hrabě Český, a velmi znamenitý, jménem Preda, ztrativ v tom boji nohu, ledva živ zůstal. Bře- tislav kníže také svau mužnost v tom boji dosta- tečně ukazoval, neb několik Němcuov s koní svalil a naposledy byl pod levau rukau velmi raněn, a by se byl na ten čas mečem, kterýž v ruce měl, tak snážně nezavrhl, v tu chvíli a tau ranau byl by ruku ztratila. Král Vratislav když to uslyšal, byl z toho vel- mi hněviv. Ta bitva stala se druhý den měsíce července. Bitva v Srbích mezi Čechy a Němci. Ze jmen 1.—4. z Kosmy, ostatní smyšlena. — 2 Vy- právěno celkem podle Kosmy. K tomu týž obrázek jako k r. 1109.
BRETISLAV SE KOUPAL V MIŠNI. 415 hati až za jeden vrch, tu kdež byly zálohy, z kte- rýchž Němci vyskočivše, mnoho Čechuov zmor- dovali. A za utíkajícími Čechy mnoho jízdných běžalo a tu okolo knížete Břetislava veliká bitva byla, tu byl třeskot v zbroji, křik v lidu, neb se toliko meči bili, až se Němci na běh oddali a Če- chové nad ními, ale velmi krvavě, svítězili, ač jích málo bylo, neb mnozí již byli v předním haufě od- jeli, toliko znamenitější tu při knížeti byli zůstali. Mnoho jích zajisté v té bitvě zahynulo, jako Ale- xius hajtman, Ratibor zeť jeho, Braník s bratrem svým Slavau, Jarek z Křičova, Ryneš z Jelnic a Krotiboj Dlúhodvorský, a jiní mnozí. Jeden také hrabě Český, a velmi znamenitý, jménem Preda, ztrativ v tom boji nohu, ledva živ zůstal. Bře- tislav kníže také svau mužnost v tom boji dosta- tečně ukazoval, neb několik Němcuov s koní svalil a naposledy byl pod levau rukau velmi raněn, a by se byl na ten čas mečem, kterýž v ruce měl, tak snážně nezavrhl, v tu chvíli a tau ranau byl by ruku ztratila. Král Vratislav když to uslyšal, byl z toho vel- mi hněviv. Ta bitva stala se druhý den měsíce července. Bitva v Srbích mezi Čechy a Němci. Ze jmen 1.—4. z Kosmy, ostatní smyšlena. — 2 Vy- právěno celkem podle Kosmy. K tomu týž obrázek jako k r. 1109.
Strana 416
416 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1088. Beneda statečný rytíř. 1411 (O statečném Benedovi.) L. 1088. Byl jeden rytíř velmi slovutný a zna- menitý v České zemi, syn Gurykůvi, vnuk Tasuov, jménem Beneda; kterýž byl velmi krásný a zmu- žilý, a nad jiné statečný ve zbroji, nejinak než jako Turnus, aneb Hektor. Ten nevím kterak jest byl rozhněval Vratislava a ujel do Polsky a tam slau- žil u královny Vyšeslavy, manželky Boleslavovy, jenž byla dcera knížete Ruského, až do smrti. A již dvě létě, jakž vyjel z Polsky a jezdil po do- brodružství, až přijel k Vikbertovi, zeti krále Vratislava, žádaje ho, aby jeho přímluvau byl na- vrácen k milosti pána svého, krále Vratislava. /Ale Vikbert, byl muž velmi oppatrný a po- někud i chytrý, ten nechtěje rozhněvati, ani v ni- čemž ublížiti testi, svému králi, dal jemu Benedovi raddu, aby toho nyní pozanechal a na ten čas pobyl v Míšni u Bennona, biskupa Míšenského, a on v tom času že jeho věci chce u krále povlovně jednati. Času toho král pamětliv jsa na příhodu, která se stala synu jeho v Srbích od Němcuov, sebrav lidu něco Ceského táhl do Srb vojensky, chtěje ten zámek Hvozdek opatřiti a pevnější učiniti aneb (R. 1088) Zkaženo z Kosmova Jurata = Jiřata. — 2 Srovnání s Vergilovým Turnem má již Kosmas, Hektora Homé- rova přidal Hájek. — 3 = Wigbert. — 4 = tchán.
416 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1088. Beneda statečný rytíř. 1411 (O statečném Benedovi.) L. 1088. Byl jeden rytíř velmi slovutný a zna- menitý v České zemi, syn Gurykůvi, vnuk Tasuov, jménem Beneda; kterýž byl velmi krásný a zmu- žilý, a nad jiné statečný ve zbroji, nejinak než jako Turnus, aneb Hektor. Ten nevím kterak jest byl rozhněval Vratislava a ujel do Polsky a tam slau- žil u královny Vyšeslavy, manželky Boleslavovy, jenž byla dcera knížete Ruského, až do smrti. A již dvě létě, jakž vyjel z Polsky a jezdil po do- brodružství, až přijel k Vikbertovi, zeti krále Vratislava, žádaje ho, aby jeho přímluvau byl na- vrácen k milosti pána svého, krále Vratislava. /Ale Vikbert, byl muž velmi oppatrný a po- někud i chytrý, ten nechtěje rozhněvati, ani v ni- čemž ublížiti testi, svému králi, dal jemu Benedovi raddu, aby toho nyní pozanechal a na ten čas pobyl v Míšni u Bennona, biskupa Míšenského, a on v tom času že jeho věci chce u krále povlovně jednati. Času toho král pamětliv jsa na příhodu, která se stala synu jeho v Srbích od Němcuov, sebrav lidu něco Ceského táhl do Srb vojensky, chtěje ten zámek Hvozdek opatřiti a pevnější učiniti aneb (R. 1088) Zkaženo z Kosmova Jurata = Jiřata. — 2 Srovnání s Vergilovým Turnem má již Kosmas, Hektora Homé- rova přidal Hájek. — 3 = Wigbert. — 4 = tchán.
Strana 417
BENEDA A VRATISLAV. 417 jej na jiném příhodnějším místě postaviti. A když tam byl, oznámeno jemu, že by Beneda v Míšni byl. Poslal proň žádaje, aby k němu přijel pod příměřím a závazkem pokoje a on to vděčně učinil Kteréhož když uzřel král, hned mysliti počal, kterak by jej mohl slušně jíti. Tu po mnohém s ním v stanu rokování pojal jej král za ruku a vedl jej z vojska súkromí, jako by chtěl nětco s ním tajně rozmluviti, a komorník jediný toliko královský šel za ními z daleka. Král uhlédav hrušku a jilce u jeho meče zlatté, tak jakž na ry- tíře slušalo, otázal se jeho řka: »Milý Benedo, prosím tebe, pověz mi, co ten meč váží; musí býti něco dobrého, poněvadž jsi jej dal tak draze ozdo- biti.« A on řekl: »Králi, pane muoj milostivý, žernov mlajnský kdyby muž jsa ve zbroji na lebku postavil, obé spolu i hlavu i všecko tělo chtěl bych až do ledví jednau ranau přetíti.« Divil se král, však lstivě, a chválil meč, při tom prosil, aby mu jej ukázal. A Beneda nic zlého nemysle, vytáh jej dal do ruky králi, kterýž vzav zatřásl jím a řka: »A ty tu nešlechetný z kurvy synu!« a hned vzkřikl na komorníka, kterýž sám jediný tu při králi byl, člověk nešlechetný Vít, syn Solibo- ruovi, a řka: »Chyť se ho a jmi jej a svěž, jemu ruce i nohy.« A on chtěl to učiniti. V tom rytíř Beneda chtěl žernov přetíti. Zkaženo z Kosmova Želiboric = Želiborův. —2 = svaž. Kronika II. 27
BENEDA A VRATISLAV. 417 jej na jiném příhodnějším místě postaviti. A když tam byl, oznámeno jemu, že by Beneda v Míšni byl. Poslal proň žádaje, aby k němu přijel pod příměřím a závazkem pokoje a on to vděčně učinil Kteréhož když uzřel král, hned mysliti počal, kterak by jej mohl slušně jíti. Tu po mnohém s ním v stanu rokování pojal jej král za ruku a vedl jej z vojska súkromí, jako by chtěl nětco s ním tajně rozmluviti, a komorník jediný toliko královský šel za ními z daleka. Král uhlédav hrušku a jilce u jeho meče zlatté, tak jakž na ry- tíře slušalo, otázal se jeho řka: »Milý Benedo, prosím tebe, pověz mi, co ten meč váží; musí býti něco dobrého, poněvadž jsi jej dal tak draze ozdo- biti.« A on řekl: »Králi, pane muoj milostivý, žernov mlajnský kdyby muž jsa ve zbroji na lebku postavil, obé spolu i hlavu i všecko tělo chtěl bych až do ledví jednau ranau přetíti.« Divil se král, však lstivě, a chválil meč, při tom prosil, aby mu jej ukázal. A Beneda nic zlého nemysle, vytáh jej dal do ruky králi, kterýž vzav zatřásl jím a řka: »A ty tu nešlechetný z kurvy synu!« a hned vzkřikl na komorníka, kterýž sám jediný tu při králi byl, člověk nešlechetný Vít, syn Solibo- ruovi, a řka: »Chyť se ho a jmi jej a svěž, jemu ruce i nohy.« A on chtěl to učiniti. V tom rytíř Beneda chtěl žernov přetíti. Zkaženo z Kosmova Želiboric = Želiborův. —2 = svaž. Kronika II. 27
Strana 418
418 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1088. Král Vrati- slav nechva- litebný sku- tek učinil. chytil komorníka za jilce a za rukovět meče, kterýž byl na bedrách jeho a vytáh přeťal jej na poly, až tu hned padev umřel. V tom mohl ujíti rychlý rytíř, ale nechtěl, jako Herkuleš od hydry, a král naň jeho vlastním silně sekal mečem, však jemu žádné neučinil rány. Ale on ač špatným (kterýž vydřel komorníku) mečem tři rány, však neškodné králi učinil. Ten křik slyšíce mnozí z vojska sú běžali a první v bok střelu vstřelil Benedovi a druhý dlauhým a širokým jej z zadu až naskrze promrštil oštěpem. Král pak Vrati- slav, plný jsa zuořivosti, aby se aspoň nad mrtvým pomstil tělem, kázal jej za nohy koni k vocasu přivázati a tak po hustých křovinách a trninách jsem i tam vláčeti. Múdřejší to vidúce, skutku toho nechválili. Král sám (když ho ta prchlivost pominula) vida, že jest nechvalitebnau věc učinil, hned se odtuď hnul, Hvozdku hradu ani opravil, ani na jiné místo přestavil, ale se vším lidem obrá- til se do Čech, pravě, že se chce upokojiti a P. Bohu slúžiti. (Nevole mezi králem a biskupem.) Téhož léta když se král do Prahy a na Vyše- hrad navrátil, biskup Jaromír ani proti němu vy- jel, ani jeho přivítal proto, neb jest měl hněv v srdci svém pro Benedu, kteréhož velmi miloval.
418 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1088. Král Vrati- slav nechva- litebný sku- tek učinil. chytil komorníka za jilce a za rukovět meče, kterýž byl na bedrách jeho a vytáh přeťal jej na poly, až tu hned padev umřel. V tom mohl ujíti rychlý rytíř, ale nechtěl, jako Herkuleš od hydry, a král naň jeho vlastním silně sekal mečem, však jemu žádné neučinil rány. Ale on ač špatným (kterýž vydřel komorníku) mečem tři rány, však neškodné králi učinil. Ten křik slyšíce mnozí z vojska sú běžali a první v bok střelu vstřelil Benedovi a druhý dlauhým a širokým jej z zadu až naskrze promrštil oštěpem. Král pak Vrati- slav, plný jsa zuořivosti, aby se aspoň nad mrtvým pomstil tělem, kázal jej za nohy koni k vocasu přivázati a tak po hustých křovinách a trninách jsem i tam vláčeti. Múdřejší to vidúce, skutku toho nechválili. Král sám (když ho ta prchlivost pominula) vida, že jest nechvalitebnau věc učinil, hned se odtuď hnul, Hvozdku hradu ani opravil, ani na jiné místo přestavil, ale se vším lidem obrá- til se do Čech, pravě, že se chce upokojiti a P. Bohu slúžiti. (Nevole mezi králem a biskupem.) Téhož léta když se král do Prahy a na Vyše- hrad navrátil, biskup Jaromír ani proti němu vy- jel, ani jeho přivítal proto, neb jest měl hněv v srdci svém pro Benedu, kteréhož velmi miloval.
Strana 419
ZAVRAŽDĚNÍ BENEDY. 419 To znaje král umínil s bratrem o to pokojně roz- mluviti. A jednoho času, potkavše se spolu, řekl král biskupovi: »Bratře milý, nejsi plnitel zákona, neb víš že jest napsáno: Nehněvati se na bližního svého, mnohem pak více na bratra vlastního.« I odpověděl biskup: »Bratře milý, však ty také o tom dobrau máš vědomost, že jest psáno v zá- koně Božím: „Nezabíš.' A ty kázal jsi zabíti Be- nedu, muže statečného, beze vší příčiny. A P. Buoh sám zapověděl, a řka:/ „Nevinného a spra- vedlivého nezabíš'i a ty jsa král chtěl jsi jej sám pod svým glajtem svú vlastní rukau zamordovati Toť sluší na krále? Jistě věz, že proto nad tebau P. Bůh těžce mstíti bude. A poněvadž své sliby tak lehce vážíš, na čas potomní kto dobraj tobě věřiti bude? Neznášli toho, že královští skutkové dobří i zlí daleko se i do jiných zemí rozhlašují? Když to přijde před knížata a krále (a bezpo- chyby i před císaře), že král Český, bratr biskupa Českého, dav jednomu slavnému a nad jiné v sta- tečnosti zkušenému rytíři netoliko glajt bezpeč- nosti, ale i poslav proň a jemu svými usty slibuje, aby bezpečně přijel, i chtěl jej úkladně zamordo- vati, za jiné nemám, než že dí císař: »Bych to byl věděl, byl bych jeho nikdá králem neučinil.« I poněvadž jsi takovau hanbu sobě i mně, také 141V Biskup králi těžce domlouval. = 2. Kn. Mojž. 23, 7.
ZAVRAŽDĚNÍ BENEDY. 419 To znaje král umínil s bratrem o to pokojně roz- mluviti. A jednoho času, potkavše se spolu, řekl král biskupovi: »Bratře milý, nejsi plnitel zákona, neb víš že jest napsáno: Nehněvati se na bližního svého, mnohem pak více na bratra vlastního.« I odpověděl biskup: »Bratře milý, však ty také o tom dobrau máš vědomost, že jest psáno v zá- koně Božím: „Nezabíš.' A ty kázal jsi zabíti Be- nedu, muže statečného, beze vší příčiny. A P. Buoh sám zapověděl, a řka:/ „Nevinného a spra- vedlivého nezabíš'i a ty jsa král chtěl jsi jej sám pod svým glajtem svú vlastní rukau zamordovati Toť sluší na krále? Jistě věz, že proto nad tebau P. Bůh těžce mstíti bude. A poněvadž své sliby tak lehce vážíš, na čas potomní kto dobraj tobě věřiti bude? Neznášli toho, že královští skutkové dobří i zlí daleko se i do jiných zemí rozhlašují? Když to přijde před knížata a krále (a bezpo- chyby i před císaře), že král Český, bratr biskupa Českého, dav jednomu slavnému a nad jiné v sta- tečnosti zkušenému rytíři netoliko glajt bezpeč- nosti, ale i poslav proň a jemu svými usty slibuje, aby bezpečně přijel, i chtěl jej úkladně zamordo- vati, za jiné nemám, než že dí císař: »Bych to byl věděl, byl bych jeho nikdá králem neučinil.« I poněvadž jsi takovau hanbu sobě i mně, také 141V Biskup králi těžce domlouval. = 2. Kn. Mojž. 23, 7.
Strana 420
420 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1088. Nevole mezi králem a biskupem. i všemu národu Českému učiniti směl, od tohoto dne jistě, bratře, věz, že já pro ten účinek ne- chvalitebný žádné k tobě chuti, míti nebudu.« A tak se jest stalo, že vždycky mezi králem a biskupem byly veliké nevole. Neb mnohokrát král stál v ko- stele v den slavný v své přípravě královské a biskup před ním mše slúžiti nechtěl a někdy i ji- ným kněžím svým poddaným bránil, kaplany krá- lovské velmi sužoval, a časem na protimyslnost králi i bez vinny je trestal. Králi se toho velmi slitovalo i jednoho času, stoje v kostele s. Víta, pověděl: »Chci na to pomysliti, aby bratr muoj, biskup, neměl moci tak velmi mých kněží trápiti.« (Založení kostela Vyšehradského.) Po nedlúhém času poslal listy své tajně do Ří- ma k papeži Urbanovi toho jména II., jemu ta- kovau svú těžkost a příkrost bratra svého ozna- muje a při tom žádaje jeho, aby jemu dopustil kostel v slušném místě ke cti a k chvále P. Bohu a ss. Petru a Pavlu apoštoluom jeho postaviti. A posluom rozkázal pilně kostel s. Petra v Římě spatřiti. Kteříž když se navrátili a listy toho dopuštění přinesli a zpuosob kostela Rímského namalovaný = přízně, ochoty.
420 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1088. Nevole mezi králem a biskupem. i všemu národu Českému učiniti směl, od tohoto dne jistě, bratře, věz, že já pro ten účinek ne- chvalitebný žádné k tobě chuti, míti nebudu.« A tak se jest stalo, že vždycky mezi králem a biskupem byly veliké nevole. Neb mnohokrát král stál v ko- stele v den slavný v své přípravě královské a biskup před ním mše slúžiti nechtěl a někdy i ji- ným kněžím svým poddaným bránil, kaplany krá- lovské velmi sužoval, a časem na protimyslnost králi i bez vinny je trestal. Králi se toho velmi slitovalo i jednoho času, stoje v kostele s. Víta, pověděl: »Chci na to pomysliti, aby bratr muoj, biskup, neměl moci tak velmi mých kněží trápiti.« (Založení kostela Vyšehradského.) Po nedlúhém času poslal listy své tajně do Ří- ma k papeži Urbanovi toho jména II., jemu ta- kovau svú těžkost a příkrost bratra svého ozna- muje a při tom žádaje jeho, aby jemu dopustil kostel v slušném místě ke cti a k chvále P. Bohu a ss. Petru a Pavlu apoštoluom jeho postaviti. A posluom rozkázal pilně kostel s. Petra v Římě spatřiti. Kteříž když se navrátili a listy toho dopuštění přinesli a zpuosob kostela Rímského namalovaný = přízně, ochoty.
Strana 421
ZALOŽENÍ KOSTELA VYŠEHRADSKÉHO. 421 ukázali, hned kázal krumfešty, na Vyšehradě před zámkem kopati při své přítomnosti a sám všed do najhlubšího krumfeštu 12 košuov kamení a prsti ven na svých ramenau vynosil, neb jest byl také tak někdy Konstantinus císař učinil. A hned sám král ochotně první kamen toho základu položil a rychle svolav všecky kameníky a zedníky kázal jej pilně a bez odtahuov postaviti. A bez meškání poslav k papeži, žádal jeho, aby mu někoho od své stolice poslal, aby ten kostel, kterýž dal postaviti, byl ozdoben a posvěcen. I uznav papež slušnu býti žádost jeho, poslal Jana, kardinála Tesalského, a Petra, probošta Svatojiřského, aby ten kostel posvětili, probošta, děkana a celý počet kanov- níkuov aby tu postavili a ti aby tu P. Boha usta- vičně chválili. A při slavných slavnostech Kristo- vých a Marie P., matky jeho, též i při slavnosti každého dědice Českého, totiž na s. Víta, Vácsla- va, Vojtěcha, Zikmunda, Prokopa a Lidmily a když by král Český rozkázal, probošt neb dě- kan mši s. slaužíce, diakonus i subdiakonus aby mohli při oltáři v korunách, obyčejem biskupským státi svobodně. A on probošt i děkan, kanovníci, školastikové,, vikářové, kaplanés, oltářnícis, kušto- Král kamení z krumfeštu nosil. = základy. — 2 = mitrách. — = učitelé škol kapi- 4 = střídnici, zástupci. — = kněží jed- tolních. — notlivých kaplí. — = kněží jednotlivých oltářů.
ZALOŽENÍ KOSTELA VYŠEHRADSKÉHO. 421 ukázali, hned kázal krumfešty, na Vyšehradě před zámkem kopati při své přítomnosti a sám všed do najhlubšího krumfeštu 12 košuov kamení a prsti ven na svých ramenau vynosil, neb jest byl také tak někdy Konstantinus císař učinil. A hned sám král ochotně první kamen toho základu položil a rychle svolav všecky kameníky a zedníky kázal jej pilně a bez odtahuov postaviti. A bez meškání poslav k papeži, žádal jeho, aby mu někoho od své stolice poslal, aby ten kostel, kterýž dal postaviti, byl ozdoben a posvěcen. I uznav papež slušnu býti žádost jeho, poslal Jana, kardinála Tesalského, a Petra, probošta Svatojiřského, aby ten kostel posvětili, probošta, děkana a celý počet kanov- níkuov aby tu postavili a ti aby tu P. Boha usta- vičně chválili. A při slavných slavnostech Kristo- vých a Marie P., matky jeho, též i při slavnosti každého dědice Českého, totiž na s. Víta, Vácsla- va, Vojtěcha, Zikmunda, Prokopa a Lidmily a když by král Český rozkázal, probošt neb dě- kan mši s. slaužíce, diakonus i subdiakonus aby mohli při oltáři v korunách, obyčejem biskupským státi svobodně. A on probošt i děkan, kanovníci, školastikové,, vikářové, kaplanés, oltářnícis, kušto- Král kamení z krumfeštu nosil. = základy. — 2 = mitrách. — = učitelé škol kapi- 4 = střídnici, zástupci. — = kněží jed- tolních. — notlivých kaplí. — = kněží jednotlivých oltářů.
Strana 422
422 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1088. šovéi, sakristianové, kapelníci2, mansionářis, kuor- níci, koralové4, bonyfantovés, decempánovés, cero- ferarír, libroferaris, zvoníci, vrátní kostelní i hrob- níci a tak všickni služebníci téhož kostela Vyše- hradského, aby svobodní byli a biskup žádný Pražský ani jiný aby nad ními žádné moci neměl ani jích saudil, toliko samému papeži a saudu jeho beze všeho prostředku aby poddáni byli a žádnému jinému. 1421 Probošt Vy- šehradský kancléř Český. A tak král Vratislav tím zpuosobem sebe i své kněží i jich poddané všecky z moci bratra svého biskupa i jeho budúcí(ch) vytáhl a vysvobodil. Ten pak kostel Vyšehradský tak slavně ozdobil a nadal i obohatil, kalichy, ornáty i všemi přípravami a ozdobami kostelními, též i platy mnohými a dě- dinami svobodnými tak znamenitě, že se bylo čemu diviti. Probošta Vy/šehradského přítomného i bu- dúcího každého kancléřem království Českého učinil a aby byl třetí po králi mezi knížaty a pány v raddách, tak jest zpuosobil. Také aby žádný jiný proboštem, děkanem, kancléřem nebyl než kněz, t. j. osoba duchovní, ne světská; pakli by kto z světských ten některý auřad na se vztahoval a = strážcové, opatrovníci. —2 = zřízenci jednotlivých kaplí. — = stálí pěvci. — 4 = choralisté. — = hoši zpěváci. — “ = sbor zřízenců. —7 =opatrovníci svíček. = opatrovníci (a písaři) knih kostelních.
422 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1088. šovéi, sakristianové, kapelníci2, mansionářis, kuor- níci, koralové4, bonyfantovés, decempánovés, cero- ferarír, libroferaris, zvoníci, vrátní kostelní i hrob- níci a tak všickni služebníci téhož kostela Vyše- hradského, aby svobodní byli a biskup žádný Pražský ani jiný aby nad ními žádné moci neměl ani jích saudil, toliko samému papeži a saudu jeho beze všeho prostředku aby poddáni byli a žádnému jinému. 1421 Probošt Vy- šehradský kancléř Český. A tak král Vratislav tím zpuosobem sebe i své kněží i jich poddané všecky z moci bratra svého biskupa i jeho budúcí(ch) vytáhl a vysvobodil. Ten pak kostel Vyšehradský tak slavně ozdobil a nadal i obohatil, kalichy, ornáty i všemi přípravami a ozdobami kostelními, též i platy mnohými a dě- dinami svobodnými tak znamenitě, že se bylo čemu diviti. Probošta Vy/šehradského přítomného i bu- dúcího každého kancléřem království Českého učinil a aby byl třetí po králi mezi knížaty a pány v raddách, tak jest zpuosobil. Také aby žádný jiný proboštem, děkanem, kancléřem nebyl než kněz, t. j. osoba duchovní, ne světská; pakli by kto z světských ten některý auřad na se vztahoval a = strážcové, opatrovníci. —2 = zřízenci jednotlivých kaplí. — = stálí pěvci. — 4 = choralisté. — = hoši zpěváci. — “ = sbor zřízenců. —7 =opatrovníci svíček. = opatrovníci (a písaři) knih kostelních.
Strana 423
SMRT JAROMIROVA. 423 jej držal, v hněv Boží a s. Petra a Pavla aby upadl. A to svými listy a papežskými bullemi dostatečně utvrdil a upevnil až na věky. (Smrt Jaromírova) L. 1089. Mezi králem Vratislavem a bratrem (R. 1089) jeho Jaromírem biskupem, jinak Gebhartem, usta- vičně více a více přibývalo velikých různic a ne- volí, kterýchž žádná jiná nebyla příčina, jediné pajcha. Neb jednoho nadýmalo důstojenství a druhého pozdvihovala marná chvála; tento ne- chtěl bratra rovného sobě míti, oni nechtěl bratra nižší býti; jeden chtěl předčiti, druhý nechtěl zadní býti; Vratislav chtěl jako král panovati, Jaromír biskupem sa nechtěl jeho služebníkem býti, ale chtěl císaře, od kteréhož vzal biskupství, míti za pána a jiného žádného. Král pak, ne potřebú, ale pajchú sa veden, ne náboženstvím a rozumem, ale panováním a mocí, opět jednoho kaplana svého, jménem Vencle, biskupem Moravským učinil, proti vuoli Jaromírově a proti císařskému zřízení i proti své před císařem přímluvě, i proti papež- skému potvrzení. To když uslyšal Jaromír, hned na cestu do Říma se připravil, raddy a pomoci od papeže Urbana prositi chtě. A v těžkém sa my- = onen. — = prohlášení.
SMRT JAROMIROVA. 423 jej držal, v hněv Boží a s. Petra a Pavla aby upadl. A to svými listy a papežskými bullemi dostatečně utvrdil a upevnil až na věky. (Smrt Jaromírova) L. 1089. Mezi králem Vratislavem a bratrem (R. 1089) jeho Jaromírem biskupem, jinak Gebhartem, usta- vičně více a více přibývalo velikých různic a ne- volí, kterýchž žádná jiná nebyla příčina, jediné pajcha. Neb jednoho nadýmalo důstojenství a druhého pozdvihovala marná chvála; tento ne- chtěl bratra rovného sobě míti, oni nechtěl bratra nižší býti; jeden chtěl předčiti, druhý nechtěl zadní býti; Vratislav chtěl jako král panovati, Jaromír biskupem sa nechtěl jeho služebníkem býti, ale chtěl císaře, od kteréhož vzal biskupství, míti za pána a jiného žádného. Král pak, ne potřebú, ale pajchú sa veden, ne náboženstvím a rozumem, ale panováním a mocí, opět jednoho kaplana svého, jménem Vencle, biskupem Moravským učinil, proti vuoli Jaromírově a proti císařskému zřízení i proti své před císařem přímluvě, i proti papež- skému potvrzení. To když uslyšal Jaromír, hned na cestu do Říma se připravil, raddy a pomoci od papeže Urbana prositi chtě. A v těžkém sa my- = onen. — = prohlášení.
Strana 424
424 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1089. Biskup Jaromír umřel. Klášter Opatovice. šlení, jel do Uher k králi Vladislavovi (kteréhož Uhři za svatého mají), chtě jeho pomocí tudy bez- pečně do Říma projeti. Hned ten první den, jakž přijel k králi Uherskému, upadl v těžkú nemoc, ale že byl král nedaleko od Ostřehoma, poslal jej král na lodí po Dunaji a poručil biskupu Ostřehom- skému. Ta nemoc za šest dní v něm více a více se rozmáhala, sedmý den k večeru umřel. O jeho dobrém a chvalitebném obcování bylo by jistě co psáti, ale pero k potřebnějším věcem pospíchá. Téhož léta král Vratislav, ač byl s bratrem v nějaké nevoli, však za jeho někdy dobré obyčeje a skutky milosrdné, kteréž činíval chudým lidem, pro smrt jeho byl velmi teskliv; neb častokrát ři- kával: »Jaromíra, bratra mého, někdy nechtěl sem míti za biskupa a již nyní, by mi možné bylo, rád bych jej svýma rukama z hrobu vykopal.« R. t. také rozvažuje, že jest někdy svévolně biskupu Jaromírovi, jako bratru a otci duchov- nímu poddán býti nechtěl a snad někdy i zúmyslně jeho hněval, chtěje to před P. Bohem napraviti, za jeho a svú duši rozkázal velmi veliký a slavný klášter mezi Hradcem a Chrudimí postaviti, ne- daleko od Kunětické Hory, a ten velmi krásně ká- zal ozdobiti a nad míru jej bohatě nadal. A dal jemu jméno Opatovice.
424 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1089. Biskup Jaromír umřel. Klášter Opatovice. šlení, jel do Uher k králi Vladislavovi (kteréhož Uhři za svatého mají), chtě jeho pomocí tudy bez- pečně do Říma projeti. Hned ten první den, jakž přijel k králi Uherskému, upadl v těžkú nemoc, ale že byl král nedaleko od Ostřehoma, poslal jej král na lodí po Dunaji a poručil biskupu Ostřehom- skému. Ta nemoc za šest dní v něm více a více se rozmáhala, sedmý den k večeru umřel. O jeho dobrém a chvalitebném obcování bylo by jistě co psáti, ale pero k potřebnějším věcem pospíchá. Téhož léta král Vratislav, ač byl s bratrem v nějaké nevoli, však za jeho někdy dobré obyčeje a skutky milosrdné, kteréž činíval chudým lidem, pro smrt jeho byl velmi teskliv; neb častokrát ři- kával: »Jaromíra, bratra mého, někdy nechtěl sem míti za biskupa a již nyní, by mi možné bylo, rád bych jej svýma rukama z hrobu vykopal.« R. t. také rozvažuje, že jest někdy svévolně biskupu Jaromírovi, jako bratru a otci duchov- nímu poddán býti nechtěl a snad někdy i zúmyslně jeho hněval, chtěje to před P. Bohem napraviti, za jeho a svú duši rozkázal velmi veliký a slavný klášter mezi Hradcem a Chrudimí postaviti, ne- daleko od Kunětické Hory, a ten velmi krásně ká- zal ozdobiti a nad míru jej bohatě nadal. A dal jemu jméno Opatovice.
Strana 425
BISKUP KOSMAS. 420 (Biskup Kosmas.) L. 1090. Vratislav král povolav k sobě kanov- (R. 1090) Biskupem níkuov kostela s. Víta, tu spolu s nimi v ko- učiněn stele s. Víta rozvažoval, kto by měl ujíti, Kosmas. místo Jaromírovo a na tu sv. stolici biskupství Pražského býti posazen. Tu po dlúhém rokování a vyhledávaní z vuole jednostajné volili sú děkana kostela Pražského, jemuž bylo jméno Kozma (a ten již byl v pořádku osmý biskup Čelský, muž velmi dobrý a ctnostného obcování, ale věkem sešlý), pro jeho dobré mravy. Všecken lid toho, že jest on a ne jiný na tu stolici posazen, byl vděčen a tomu se všickni jednak radovali a z toho chválili P. Boha. Ale že Jindřich císař toho času byl v Lombardý a tam jednal věci potřebné, protož taková věc dlúho nemohla přijíti k stvrzení. 142V (Vratislav a bratří jeho.) Téhož léta král, maje v paměti to spuntování2, kteréž bylo někdy mezi Kunradem a Ottú i Jaro- mírem, bratry vlastními, proti němu jako proti bratru najstaršímu, a nad to, když umřel Otta, že Kunrad tu krajinu, kterúž držal Otta, rozdělil sy- nům jeho, totiž Ottovým, po smrti otce jich, to uslyšav král poslal tam s mocí a kázal je vyhnati, = zaujmouti. — 2 = spiknutí.
BISKUP KOSMAS. 420 (Biskup Kosmas.) L. 1090. Vratislav král povolav k sobě kanov- (R. 1090) Biskupem níkuov kostela s. Víta, tu spolu s nimi v ko- učiněn stele s. Víta rozvažoval, kto by měl ujíti, Kosmas. místo Jaromírovo a na tu sv. stolici biskupství Pražského býti posazen. Tu po dlúhém rokování a vyhledávaní z vuole jednostajné volili sú děkana kostela Pražského, jemuž bylo jméno Kozma (a ten již byl v pořádku osmý biskup Čelský, muž velmi dobrý a ctnostného obcování, ale věkem sešlý), pro jeho dobré mravy. Všecken lid toho, že jest on a ne jiný na tu stolici posazen, byl vděčen a tomu se všickni jednak radovali a z toho chválili P. Boha. Ale že Jindřich císař toho času byl v Lombardý a tam jednal věci potřebné, protož taková věc dlúho nemohla přijíti k stvrzení. 142V (Vratislav a bratří jeho.) Téhož léta král, maje v paměti to spuntování2, kteréž bylo někdy mezi Kunradem a Ottú i Jaro- mírem, bratry vlastními, proti němu jako proti bratru najstaršímu, a nad to, když umřel Otta, že Kunrad tu krajinu, kterúž držal Otta, rozdělil sy- nům jeho, totiž Ottovým, po smrti otce jich, to uslyšav král poslal tam s mocí a kázal je vyhnati, = zaujmouti. — 2 = spiknutí.
Strana 426
426 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1090. t. j. Svatopluka a Otíka, z dědictví otcovského a synu svému mladšímu Boleslavovi Olomúc a jiná města dal. Kterýž po nedlúhém času nedozralú smrtí zachvácen sa, tu v Olomúci zemřel, téhož léta, 11. den měsíce srpna. Zderad trestal kníže Břetislava. (O Zderadovi a Břetislavovi.) Král Vratislav prve ovšem obával se svých bratruov, dokavadž všickni živi byli, ale jakž Otta a Jaromir biskup na onen svět odešli, vida sa- mého Kunrada již od bratrů zde opuštěného, ve- liké vojsko do Moravy vypravil, aby mu to vzal, což jemu po jeho otci i po bratřích spravedlivě ná- ležalo. Když sú přitáhli až k městu, jenž Brno slove, tu král sám osobně rozkázal, kde kto se má položiti vuokol a každý hrabě kde má své posta- viti stany. Tu pán Zderad, vida Břetislava, syna králova, stojícího před králem, kynuv okem na krále řekl: »Mnohoslavný králi, Břetislavovi, synu vašemu, račte někde místo ukázati nedaleko od vody, neb on se rád v řece kaupe.« To pověděl z té příčiny, neb někdy, on Břetislav, v Srbích se kaupaje, obmeškal se, až naň nepřátelé přispěli a mnoho jemu dobrých lidí zbili, také i jej byli ra- nili. To slyše mládenec, co mluví jemu na posměch Zderad, velmi to těžce nesa mlčením pominul to = předčasnou. —2 Viz k r. 1087.
426 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1090. t. j. Svatopluka a Otíka, z dědictví otcovského a synu svému mladšímu Boleslavovi Olomúc a jiná města dal. Kterýž po nedlúhém času nedozralú smrtí zachvácen sa, tu v Olomúci zemřel, téhož léta, 11. den měsíce srpna. Zderad trestal kníže Břetislava. (O Zderadovi a Břetislavovi.) Král Vratislav prve ovšem obával se svých bratruov, dokavadž všickni živi byli, ale jakž Otta a Jaromir biskup na onen svět odešli, vida sa- mého Kunrada již od bratrů zde opuštěného, ve- liké vojsko do Moravy vypravil, aby mu to vzal, což jemu po jeho otci i po bratřích spravedlivě ná- ležalo. Když sú přitáhli až k městu, jenž Brno slove, tu král sám osobně rozkázal, kde kto se má položiti vuokol a každý hrabě kde má své posta- viti stany. Tu pán Zderad, vida Břetislava, syna králova, stojícího před králem, kynuv okem na krále řekl: »Mnohoslavný králi, Břetislavovi, synu vašemu, račte někde místo ukázati nedaleko od vody, neb on se rád v řece kaupe.« To pověděl z té příčiny, neb někdy, on Břetislav, v Srbích se kaupaje, obmeškal se, až naň nepřátelé přispěli a mnoho jemu dobrých lidí zbili, také i jej byli ra- nili. To slyše mládenec, co mluví jemu na posměch Zderad, velmi to těžce nesa mlčením pominul to = předčasnou. —2 Viz k r. 1087.
Strana 427
O ZDERADOVI. 427 před svým otcem, ale však jemu to tak těžce v srdci jeho uvízlo ne méně než jako by někdo jemu jízlivú, střelu v bok vstřelil; odšel jest do vojska mlče a toho dne hněvem sa utrápen ne- večeřal. A hned té noci povolav svých služební- kův, jim těžkost svého srdce oznámil a s nimi se o to, kterak by se nad Zderadem pomstil, radil. Poslal také k strajci svému Kunradovi, žádaje od něho v tom posměchu, kterýž se jemu stal od Zderada, rady. Kunrad pak znaje, že Zderad jest najvětší radda Vratislavova a že jeho raddú a puovodem Vratislav vtrhl s svým vojskem jemu na škodu do Moravy, vzkázal Břetislavovi, strajci, svému, že ten oheň, kterýž spálil Břetislava, [že] jest neméně spálil i Kunrada, protož slušelo by se pilně k tomu přičiniti a jej v brzce zhasiti, aby se nerozmohl a více lidí nepálil; pakli by toho Bře- tislav zanedbal, že by budúcí a větší těžkost na tom počila. To když posel oznámil, raddy Břetislavovy chválili raddu Kunradovu pravíce: »Však sme i my tak prve radili.« Oč pak celú noc radda byla, ráno se vykonalo. Poslal Břetislav k Zderadovi, aby k němu vyjel saukromí, že má s ním v taj- nú vjíti raddu. Kterýž na nic takového nepo- mysliv, vzav s sebú Zdimíra, svého tovaryše, vse- = jedovatou. — 2 = příbuznému, synovci. — = ucítil.
O ZDERADOVI. 427 před svým otcem, ale však jemu to tak těžce v srdci jeho uvízlo ne méně než jako by někdo jemu jízlivú, střelu v bok vstřelil; odšel jest do vojska mlče a toho dne hněvem sa utrápen ne- večeřal. A hned té noci povolav svých služební- kův, jim těžkost svého srdce oznámil a s nimi se o to, kterak by se nad Zderadem pomstil, radil. Poslal také k strajci svému Kunradovi, žádaje od něho v tom posměchu, kterýž se jemu stal od Zderada, rady. Kunrad pak znaje, že Zderad jest najvětší radda Vratislavova a že jeho raddú a puovodem Vratislav vtrhl s svým vojskem jemu na škodu do Moravy, vzkázal Břetislavovi, strajci, svému, že ten oheň, kterýž spálil Břetislava, [že] jest neméně spálil i Kunrada, protož slušelo by se pilně k tomu přičiniti a jej v brzce zhasiti, aby se nerozmohl a více lidí nepálil; pakli by toho Bře- tislav zanedbal, že by budúcí a větší těžkost na tom počila. To když posel oznámil, raddy Břetislavovy chválili raddu Kunradovu pravíce: »Však sme i my tak prve radili.« Oč pak celú noc radda byla, ráno se vykonalo. Poslal Břetislav k Zderadovi, aby k němu vyjel saukromí, že má s ním v taj- nú vjíti raddu. Kterýž na nic takového nepo- mysliv, vzav s sebú Zdimíra, svého tovaryše, vse- = jedovatou. — 2 = příbuznému, synovci. — = ucítil.
Strana 428
428 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1090. 1431 Zderad zabit. davše na koně, vyjeli sama dva na místo jim ulo- žené, kteréž když uhlédal Břetislav z daleka, jel jest od svých proti nim tak daleko, jako by mohl kamenem hoditi. A byl dal svým znamení, když by od Zderada chtěl odjeti a hodil by naň svú ru- kavici, aby oni hned přiběhnúce činili, což sú slí- bili. I přijel k němu a opáčil jemu tu řeč, ptaje se jeho, proč by jej tak důtklivě před jeho otcem ha- něti směl.. A tak domlúvaje jemu i hroze, jakž toho obyčej, obrátiv kuoň svuoj od něho, vhodil jemu rukavici mezi oči. Toť hned Zderad s Zdi- mírem, počali pryč utíkati. V tom tří odění mlá- denci, t. Mnozislav a bratr jeho Dryza, synové Libomírovi, a třetí Boreš, syn Oleňóv, utíkají- cího Zderada, rychle spolu běžíce/ postihli, a třmi přeostrými hroty jej prohnali, až jej nahoru z sedla vyňavše vyzdvihli a jím jako snopem o ze- mi udeřili a koňmi po něm šlapali, bodúce a se- kajíce již na zemi ležícího, až v něm duše nebylo. A to se stalo 11. den měsíce července. Zdimír pak zbledlý v náhle přiběhl do vojska královského, králi oznamuje to, co se stalo Zde- radovi. Král to slyše, z toho žalostiv sa, zdržeti se nikoli nemohl od pláče. Tu mnozí chválili Zde- rada, smrti jeho žalostivě litujíce, však ne zjevně, tím aby na se Břetislavova hněvu nevzbudili. Král = se opovážil. — = Držimír Kosmův.
428 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1090. 1431 Zderad zabit. davše na koně, vyjeli sama dva na místo jim ulo- žené, kteréž když uhlédal Břetislav z daleka, jel jest od svých proti nim tak daleko, jako by mohl kamenem hoditi. A byl dal svým znamení, když by od Zderada chtěl odjeti a hodil by naň svú ru- kavici, aby oni hned přiběhnúce činili, což sú slí- bili. I přijel k němu a opáčil jemu tu řeč, ptaje se jeho, proč by jej tak důtklivě před jeho otcem ha- něti směl.. A tak domlúvaje jemu i hroze, jakž toho obyčej, obrátiv kuoň svuoj od něho, vhodil jemu rukavici mezi oči. Toť hned Zderad s Zdi- mírem, počali pryč utíkati. V tom tří odění mlá- denci, t. Mnozislav a bratr jeho Dryza, synové Libomírovi, a třetí Boreš, syn Oleňóv, utíkají- cího Zderada, rychle spolu běžíce/ postihli, a třmi přeostrými hroty jej prohnali, až jej nahoru z sedla vyňavše vyzdvihli a jím jako snopem o ze- mi udeřili a koňmi po něm šlapali, bodúce a se- kajíce již na zemi ležícího, až v něm duše nebylo. A to se stalo 11. den měsíce července. Zdimír pak zbledlý v náhle přiběhl do vojska královského, králi oznamuje to, co se stalo Zde- radovi. Král to slyše, z toho žalostiv sa, zdržeti se nikoli nemohl od pláče. Tu mnozí chválili Zde- rada, smrti jeho žalostivě litujíce, však ne zjevně, tím aby na se Břetislavova hněvu nevzbudili. Král = se opovážil. — = Držimír Kosmův.
Strana 429
ZAVRAŽDĚNÍ ZDERADA. 429 posadiv se, pilně na to myslil, kterak by mohl toho skutku nad bratrem i nad synem pomstiti slušně. Tělo pak Zderadovo, kdež zabit byl, na tom poli ležalo až do večera, až časem nočním přátelé jeho vzavše kázali je umýti a poctivě připraviti a do truhly zamčité vloživše do Čech na Brežskú po- slali, kteréž manželka jeho, jménem Všemila, a syn Letoslav poctivě a žalostivě přijavše, v kaple ss. Petra a Pavla na Hašku pohřebili. (Kněžna Virpirga.) Břetislav uslyšav, že otec jeho tak jest velmi zuořiv proti němu, nedaleko za jednú horú při vodě kázal rozbiti své stany a za ním větší strana vojska obrátila se, mužuov najstatečnějších. V tom pak manželka Kunradova, jménem Vir- pirgki, kteráž velmi vtipná a krásné řeči byla, bez vědomí manžela svého do vojska královského při- jela. To když bylo povědíno králi, svolav své raddy s nimi se posadil a ji před sebe rozkázal přivésti. Kteráž stojeci před králem a raddami jeho, slzy z očí svých na své vylévajíc líce a chtěci mlu- viti nemohla, však lkáním slova přetrhujíc, mlu- viti počala řkúci: »O králi, pane panující nad Ce- ským královstvím i nade vší Moravskú zemí i nad Žena velmi výmluvná. = Hilburga u Kosmy.
ZAVRAŽDĚNÍ ZDERADA. 429 posadiv se, pilně na to myslil, kterak by mohl toho skutku nad bratrem i nad synem pomstiti slušně. Tělo pak Zderadovo, kdež zabit byl, na tom poli ležalo až do večera, až časem nočním přátelé jeho vzavše kázali je umýti a poctivě připraviti a do truhly zamčité vloživše do Čech na Brežskú po- slali, kteréž manželka jeho, jménem Všemila, a syn Letoslav poctivě a žalostivě přijavše, v kaple ss. Petra a Pavla na Hašku pohřebili. (Kněžna Virpirga.) Břetislav uslyšav, že otec jeho tak jest velmi zuořiv proti němu, nedaleko za jednú horú při vodě kázal rozbiti své stany a za ním větší strana vojska obrátila se, mužuov najstatečnějších. V tom pak manželka Kunradova, jménem Vir- pirgki, kteráž velmi vtipná a krásné řeči byla, bez vědomí manžela svého do vojska královského při- jela. To když bylo povědíno králi, svolav své raddy s nimi se posadil a ji před sebe rozkázal přivésti. Kteráž stojeci před králem a raddami jeho, slzy z očí svých na své vylévajíc líce a chtěci mlu- viti nemohla, však lkáním slova přetrhujíc, mlu- viti počala řkúci: »O králi, pane panující nad Ce- ským královstvím i nade vší Moravskú zemí i nad Žena velmi výmluvná. = Hilburga u Kosmy.
Strana 430
430 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1090. zeměmi k nim náležitými, já ač nehodna sem slúti tvá (milostivý králi) nevěsta,, však s daufaním a ne všetečně, také i ne bez příčiny, sem přišla před obličej Tvé Velebnosti.« A tu hned padla na svú tvář, klanějíci se králi. Kteráž z rozkázaní krá- lovského když pozdvižena byla, stojeci řekla: »Ctný a veleslavený králi, divná mi jest věc a ne- toliko mně ale i jiným mnohým, co před sebe ráči bráti Tvá Velebnost, že zde hledáš boje, tu kdež ho není. Věř mi jistě, že odsuď nepřineseš domův žádné poctivosti, vítězství. Jestliže naším zbožíma sebe i své chceš obohatiti rytíře, sám své šípy na sebe obracíš, poněvadž s bratrem tvým (kterémuž ty proti každému jinému člověku měl by býti ku pomoci) krvavý boj vésti chceš; neb proti Bohu válku vede ten, kdož své vlastní a krevní přátely hubí. Chceš-li bojem zbohatnúti, obrať své rytíře na Židy, kteréž máš prostřed města svého Prahy, ješto oni střibra i zlatta hojnost mají. Pakli se zde chceš podívati, kterak hořela Troja, kaž zapáliti obě města Prahy. Snad by ty řekl: »To jest mé.« A čiž jest pak toto, ješto plundrovati, chceš bez příčiny? Však sme my také tvoji a to což máme, tvé jest. Jestli že pak chceš tvú prchlivost obrátiti toliko na osobu a život bratra tvého, nedajž toho 1 = žena mladšího bratra. — = cti, slávy. — = statky, panstvím. — 4 = pleniti.
430 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1090. zeměmi k nim náležitými, já ač nehodna sem slúti tvá (milostivý králi) nevěsta,, však s daufaním a ne všetečně, také i ne bez příčiny, sem přišla před obličej Tvé Velebnosti.« A tu hned padla na svú tvář, klanějíci se králi. Kteráž z rozkázaní krá- lovského když pozdvižena byla, stojeci řekla: »Ctný a veleslavený králi, divná mi jest věc a ne- toliko mně ale i jiným mnohým, co před sebe ráči bráti Tvá Velebnost, že zde hledáš boje, tu kdež ho není. Věř mi jistě, že odsuď nepřineseš domův žádné poctivosti, vítězství. Jestliže naším zbožíma sebe i své chceš obohatiti rytíře, sám své šípy na sebe obracíš, poněvadž s bratrem tvým (kterémuž ty proti každému jinému člověku měl by býti ku pomoci) krvavý boj vésti chceš; neb proti Bohu válku vede ten, kdož své vlastní a krevní přátely hubí. Chceš-li bojem zbohatnúti, obrať své rytíře na Židy, kteréž máš prostřed města svého Prahy, ješto oni střibra i zlatta hojnost mají. Pakli se zde chceš podívati, kterak hořela Troja, kaž zapáliti obě města Prahy. Snad by ty řekl: »To jest mé.« A čiž jest pak toto, ješto plundrovati, chceš bez příčiny? Však sme my také tvoji a to což máme, tvé jest. Jestli že pak chceš tvú prchlivost obrátiti toliko na osobu a život bratra tvého, nedajž toho 1 = žena mladšího bratra. — = cti, slávy. — = statky, panstvím. — 4 = pleniti.
Strana 431
KNĚŽNA VIRPIRGA. 431 P. Buoh, aby ty měl slúti druhý Kajn. Manžel můj praví, že by raději chtěl bosýma nohama jíti do Dalmací a do Reckých zemí a tam zuostati, než by se měl najmenší kruopí tvé krve poškvrniti. Pro- tož raději přijmiž, což jest tobě poslal ne bratr, ale služebník.« A to řekši, vyňala z podpláští sva- zek metel a položila před ním na stole, řkúc: »Jestliže jest co bratr proti bratru zhřešil, potresci jeho a svú zemi daj komu chceš.« Tau a takovau řečí dotkla se srdce králova a pohnula srdci všech knížat a rad královských, tak že všickni to slyšíce, žádný se od pláče zdržeti nemohl. Král pilně jejích slov poslauchaje a roz- važuje je u sebe, vzhlédl na ni a kázal, aby se vedlé něho posadila. A ona řekla: »Jestli že sem nalezla milost před očima tvýma, ještě za jednu věc žádám, králi milostivý. Tváři mé nezahanbuj, za to prosím, neb za veliký hřích synuov maličko sluší prositi otce..« Tehdy král řekl: »Vím kam chceš jíti. Jdi radějí a přiveď mi bratra i syna, ať je políbím v svazku pokoje.« A hned políbil jest jí a to proto učinil král, neb se bál, aby/ Kunrad, bratr jeho, s Břetislavem, synem jeho, se nespun- tovali proti němu a snad jeho z království nevy- hnali. 143V 1 Všechno podle Kosmy; maličko prositi = paullulum supplicii chybně přeloženo.
KNĚŽNA VIRPIRGA. 431 P. Buoh, aby ty měl slúti druhý Kajn. Manžel můj praví, že by raději chtěl bosýma nohama jíti do Dalmací a do Reckých zemí a tam zuostati, než by se měl najmenší kruopí tvé krve poškvrniti. Pro- tož raději přijmiž, což jest tobě poslal ne bratr, ale služebník.« A to řekši, vyňala z podpláští sva- zek metel a položila před ním na stole, řkúc: »Jestliže jest co bratr proti bratru zhřešil, potresci jeho a svú zemi daj komu chceš.« Tau a takovau řečí dotkla se srdce králova a pohnula srdci všech knížat a rad královských, tak že všickni to slyšíce, žádný se od pláče zdržeti nemohl. Král pilně jejích slov poslauchaje a roz- važuje je u sebe, vzhlédl na ni a kázal, aby se vedlé něho posadila. A ona řekla: »Jestli že sem nalezla milost před očima tvýma, ještě za jednu věc žádám, králi milostivý. Tváři mé nezahanbuj, za to prosím, neb za veliký hřích synuov maličko sluší prositi otce..« Tehdy král řekl: »Vím kam chceš jíti. Jdi radějí a přiveď mi bratra i syna, ať je políbím v svazku pokoje.« A hned políbil jest jí a to proto učinil král, neb se bál, aby/ Kunrad, bratr jeho, s Břetislavem, synem jeho, se nespun- tovali proti němu a snad jeho z království nevy- hnali. 143V 1 Všechno podle Kosmy; maličko prositi = paullulum supplicii chybně přeloženo.
Strana 432
432 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1090. Syn se otci zprotivil. (Břetislav a Vratislav.) Když sú pak k němu přijeli a předeň před- stúpivše, pokorně se postavili, král Kunrada bra- trsky přijal a k synu řekl: »Synu milý! Učinillis dobře, žádnému nebude lépe než tobě, paklis zle učinil, komu hůře než tobě?« Ta slova rozváživ Břetislav, porozuměl, že otec jeho ne z srdečné aneb otcovské lásky s ním učinil pokoj, ale z po- třeby. Protož se všemi, kteříž se jeho přidržali, jenž byl větší díl vojska, obrátil se s nimi do města Hradce, jenž jest na Labí, a tam bydlil, oče- kávaje nejistého proměnění štěstí. A ktož koli s nim odjeli, žádný se nesměl pro krále do svého obydlé navrátiti. Vida pak král, že svého hněvu tak, jakž chtěl, nikterakž slušně nemohl provésti nad synem ani nad jeho pomocníky, povolal do Čech bratra svého Kunrada a tu starší a zname- nitější Čechy shromaždiv, velikými závazky a pří- sahami je upevnil, aby žádného jiného po smrti jeho (ač jestli že by prve umřel než Kunrad) za krále nebrali, než Kunrada, bratra jeho. A zna- menav to, že již tudy Kunrada přívětivého sobě učinil a kdyby byla jemu potřeba, že by on byl jemu na pomoc, hned počal to zjevně jednati, kterak by mohl smrti Zderadovy i té zpaury syna svého nad ním pomstíti. Co se na Vyšehradě jed- nalo, to také tajné nebylo Břetislava, kterýž hned bez odtahuov, shromaždiv mužuov a rytířuov vý-
432 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1090. Syn se otci zprotivil. (Břetislav a Vratislav.) Když sú pak k němu přijeli a předeň před- stúpivše, pokorně se postavili, král Kunrada bra- trsky přijal a k synu řekl: »Synu milý! Učinillis dobře, žádnému nebude lépe než tobě, paklis zle učinil, komu hůře než tobě?« Ta slova rozváživ Břetislav, porozuměl, že otec jeho ne z srdečné aneb otcovské lásky s ním učinil pokoj, ale z po- třeby. Protož se všemi, kteříž se jeho přidržali, jenž byl větší díl vojska, obrátil se s nimi do města Hradce, jenž jest na Labí, a tam bydlil, oče- kávaje nejistého proměnění štěstí. A ktož koli s nim odjeli, žádný se nesměl pro krále do svého obydlé navrátiti. Vida pak král, že svého hněvu tak, jakž chtěl, nikterakž slušně nemohl provésti nad synem ani nad jeho pomocníky, povolal do Čech bratra svého Kunrada a tu starší a zname- nitější Čechy shromaždiv, velikými závazky a pří- sahami je upevnil, aby žádného jiného po smrti jeho (ač jestli že by prve umřel než Kunrad) za krále nebrali, než Kunrada, bratra jeho. A zna- menav to, že již tudy Kunrada přívětivého sobě učinil a kdyby byla jemu potřeba, že by on byl jemu na pomoc, hned počal to zjevně jednati, kterak by mohl smrti Zderadovy i té zpaury syna svého nad ním pomstíti. Co se na Vyšehradě jed- nalo, to také tajné nebylo Břetislava, kterýž hned bez odtahuov, shromaždiv mužuov a rytířuov vý-
Strana 433
VZPOURA BRETISLAVOVA. 433 borných více než 3000, rychle položil se blízko Prahy, u jednoho potoka, kterýž slove Rokytnice, zítra hotovi jsúce bojovně s králem se potkati. Hned toho dne, jakž se položili, Břetislav poslal k otci posla a řka: »Hle teď sem již přijel blízko, kteréhožs ty hledal daleko. Co by měl učiniti zítra, učiň dnes nemeškaje.« Tím poselstvím syn velmi hněvivého a nemilostivého otce sobě učinil. Ale přihodilo se, že té noci byli sú u vězení královském mnozí vězňove za ruce i za nohy nemilostivě uko- vaní, kterýmžto ukázali sú se sv. dědicové, s. Vácslav a s. Vojtěch mučedlníci Boží, a ote- vřevše zámky a závory, jednu velmi velikú kládu dubovú, v níž vězňové za nohy držáni byli, pře- lomili a k vězňům takto mluvili: »Jděte do ko- stela našeho hlavního a P. Bohu, že ste tohoto vězení zproštěni, chválu vzdajte a nás zejména, (s. Vácslava a s. Vojtěcha), že sme vás osvobodili, oznamte. Králi i všemu lidu povězte, ať Boha ne- hněvají, válek a mordův ať nechají vespolek.« Kteříž, ano strážní spali, svobodně sú vyšli a jakž jim svatí rozkázali, tak se zachovali, jakž pak o tom o všem v legendě s. Vácslava obšírněji se píše. Tu hned nazajtří Kunrad mezi otcem a sy- nem pokoj zpuosobil. To uslyšavše rytíři ti, kteříž se Břetislava při- držali, poslali sú k němu, řkúce: »Kníže milý! Již sme tomu dobře porozuměli, že ty otci chceš vě- Div ukázali S. Vácslav a Vojtěch. Kronika II. 28
VZPOURA BRETISLAVOVA. 433 borných více než 3000, rychle položil se blízko Prahy, u jednoho potoka, kterýž slove Rokytnice, zítra hotovi jsúce bojovně s králem se potkati. Hned toho dne, jakž se položili, Břetislav poslal k otci posla a řka: »Hle teď sem již přijel blízko, kteréhožs ty hledal daleko. Co by měl učiniti zítra, učiň dnes nemeškaje.« Tím poselstvím syn velmi hněvivého a nemilostivého otce sobě učinil. Ale přihodilo se, že té noci byli sú u vězení královském mnozí vězňove za ruce i za nohy nemilostivě uko- vaní, kterýmžto ukázali sú se sv. dědicové, s. Vácslav a s. Vojtěch mučedlníci Boží, a ote- vřevše zámky a závory, jednu velmi velikú kládu dubovú, v níž vězňové za nohy držáni byli, pře- lomili a k vězňům takto mluvili: »Jděte do ko- stela našeho hlavního a P. Bohu, že ste tohoto vězení zproštěni, chválu vzdajte a nás zejména, (s. Vácslava a s. Vojtěcha), že sme vás osvobodili, oznamte. Králi i všemu lidu povězte, ať Boha ne- hněvají, válek a mordův ať nechají vespolek.« Kteříž, ano strážní spali, svobodně sú vyšli a jakž jim svatí rozkázali, tak se zachovali, jakž pak o tom o všem v legendě s. Vácslava obšírněji se píše. Tu hned nazajtří Kunrad mezi otcem a sy- nem pokoj zpuosobil. To uslyšavše rytíři ti, kteříž se Břetislava při- držali, poslali sú k němu, řkúce: »Kníže milý! Již sme tomu dobře porozuměli, že ty otci chceš vě- Div ukázali S. Vácslav a Vojtěch. Kronika II. 28
Strana 434
434 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1090. Čechové v Uhřích se osadili. 1441 řiti a s ním v první vjíti milost a lásku. My jemi věřiti nechome, neb známe jeho chytré obyčeje. Činí on jako nedvěd, kterýž žádné rány nenechá bez pomsty; protož více se bojíme jeho přátelství než nepřátelství. Protož neb nás všecky až do jed- noho od sebe pusť, aneb s námi někde na slušné místo jeď, neb žádnému jinému raději bychom neslúžili, nežli tobě, pánu našemu.« Vida Bře- tislav, že jako rytíř bez zbroje, tak kníže bez rytířův nemá ani jména knížetského, [Břetislav. vyslyšav je a rozváživ způsob i povahu otce svého a věrnost svých rytířuov, pověděl, že radějí chce s nimi v cizím kraji hledati chleba, než sám býti bez rytířuov s otcem v pokoji. Sebrav jích více než 2000, dobytkůvi a jiných nábytkův, s sebú pojav, obrátil se k králi Uherskému Ladislavovi. A Ladislav přijal jej jako krevního přítele milo- stivě a rytířům jeho dal jednu krajinu výbornú a úrodnú, kteráž byla k lovení zvěři a k jiným myslivostem velmi příhodná, jenž slove Baňov, blízko od Trenčína, a okolním jich obyvatelům rozkázal, aby jim radni a pomocni byli a přívětivě je snášeli i jim slaužili. Břetislava pak s někte- rými v malém počtu nechal při/ sobě v veliké rozkoši a poctivosti, kterýž tam zuostal až do smrti otce svého, krále Vratislava. = jmění. — = majetek.
434 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1090. Čechové v Uhřích se osadili. 1441 řiti a s ním v první vjíti milost a lásku. My jemi věřiti nechome, neb známe jeho chytré obyčeje. Činí on jako nedvěd, kterýž žádné rány nenechá bez pomsty; protož více se bojíme jeho přátelství než nepřátelství. Protož neb nás všecky až do jed- noho od sebe pusť, aneb s námi někde na slušné místo jeď, neb žádnému jinému raději bychom neslúžili, nežli tobě, pánu našemu.« Vida Bře- tislav, že jako rytíř bez zbroje, tak kníže bez rytířův nemá ani jména knížetského, [Břetislav. vyslyšav je a rozváživ způsob i povahu otce svého a věrnost svých rytířuov, pověděl, že radějí chce s nimi v cizím kraji hledati chleba, než sám býti bez rytířuov s otcem v pokoji. Sebrav jích více než 2000, dobytkůvi a jiných nábytkův, s sebú pojav, obrátil se k králi Uherskému Ladislavovi. A Ladislav přijal jej jako krevního přítele milo- stivě a rytířům jeho dal jednu krajinu výbornú a úrodnú, kteráž byla k lovení zvěři a k jiným myslivostem velmi příhodná, jenž slove Baňov, blízko od Trenčína, a okolním jich obyvatelům rozkázal, aby jim radni a pomocni byli a přívětivě je snášeli i jim slaužili. Břetislava pak s někte- rými v malém počtu nechal při/ sobě v veliké rozkoši a poctivosti, kterýž tam zuostal až do smrti otce svého, krále Vratislava. = jmění. — = majetek.
Strana 435
BRETISLAV V UHRÁCH. 435 (Letoslav staví klášter Zderazský.) Léta téhož Letoslav, syn někdy Zderaduov, kterýž měl své obydlí na Břežské, mezi Prahú a Vyšehradem, na břehu řeky Vhltavy, na jedné skále, kteráž slula Břežská, jednoho dne vstav ráno, oznámil služebníkům svým sen, kterýž se jemu zdál té noci, a řka: »Prosím vás, moji milí a věrní přátelé, oznamte mi, co sen ten, kterýž sem viďal této noci, znamená. Viďal sem, an otec muoj Zderad, kteréhož (jakž sami víte) tělo již více než rok v zemi v kaple ss. Petra a Pavla, jenž slove na Hašku, leží, přišel ke mně a žádal mne, abych vezma muoj plášt červený, jím jej přiodíl a to učině za ním abych hned šel. I to sem na žá- dost jeho učinil a když sme přišli na to místo, kdež on pohřeben, on na tom hrobě se posadil a mně kázal vedlé sebe seděti. To když sem učinil, v tom hned na nás hustý počal pršeti dešť a já řekl: »Otče muoj, co mám učiniti?« A on odpo- věděl: »Vezmi kamení a klaď okolo mne a na to vlož dříví a svrchu plášť červený a učiň jako stá- nek.« To sem všecko učinil a zase sem se vedle něho pod tím pláštěm na zemi posadil. I řekl ke mně: »Synu muoj, jdi domuov a přines mi chleba, kterýž jest na jpříhodnější k jedení. A když půjdeš z domu ke mně se navracuje, počítaj své kroky a oznámíš mi, co jich od domu až sem v počtu jest.« To sem všecko, jakž mi rozkázal, učinil. Sen syna Zderadova.
BRETISLAV V UHRÁCH. 435 (Letoslav staví klášter Zderazský.) Léta téhož Letoslav, syn někdy Zderaduov, kterýž měl své obydlí na Břežské, mezi Prahú a Vyšehradem, na břehu řeky Vhltavy, na jedné skále, kteráž slula Břežská, jednoho dne vstav ráno, oznámil služebníkům svým sen, kterýž se jemu zdál té noci, a řka: »Prosím vás, moji milí a věrní přátelé, oznamte mi, co sen ten, kterýž sem viďal této noci, znamená. Viďal sem, an otec muoj Zderad, kteréhož (jakž sami víte) tělo již více než rok v zemi v kaple ss. Petra a Pavla, jenž slove na Hašku, leží, přišel ke mně a žádal mne, abych vezma muoj plášt červený, jím jej přiodíl a to učině za ním abych hned šel. I to sem na žá- dost jeho učinil a když sme přišli na to místo, kdež on pohřeben, on na tom hrobě se posadil a mně kázal vedlé sebe seděti. To když sem učinil, v tom hned na nás hustý počal pršeti dešť a já řekl: »Otče muoj, co mám učiniti?« A on odpo- věděl: »Vezmi kamení a klaď okolo mne a na to vlož dříví a svrchu plášť červený a učiň jako stá- nek.« To sem všecko učinil a zase sem se vedle něho pod tím pláštěm na zemi posadil. I řekl ke mně: »Synu muoj, jdi domuov a přines mi chleba, kterýž jest na jpříhodnější k jedení. A když půjdeš z domu ke mně se navracuje, počítaj své kroky a oznámíš mi, co jich od domu až sem v počtu jest.« To sem všecko, jakž mi rozkázal, učinil. Sen syna Zderadova.
Strana 436
430 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1090. A když sem k němu přišel, uhlídal sem, ani dva muži staří a poctivé postavy při něm stojí, i ulekl sem se a jako bych se zastyděl jich obličeje. A on řekl ke mně: »Synu, kolik jest kročejí?« A já proto, že sem se ulekl těch sv. mužův, nemohl sem počtu pamatovati. I řekl sem: »Ctyřicet a dvě«. V tom hned podal sem jemu chleba a on políbiv jej, podal muži staršímu a řka k nim: »Prosím vás, vezměte tento chleb ode mne, do- neste to pánu mému.« A mně otec podav ruky dě- kování mi učinil a obrátiv se šel za nimi a já také sem se k svému domu navracoval; i ohlédl sem se, zdali bych ještě mohl viděti otce mého a ty starce, kteříž před ním šli. A toť jeden muž horlivýi přišel červený, neb ohnivé jsa postavy, i rozbořil stánek, kterýž byl nad hrobem otce mého, a plášť muoj zahodil a běžav rychle šlapal po něm nohami. A já pospíšil sem k němu, abych jemu zlořečil. A dřív, než sem já k němu přišel, předřečení muží navrátivše se, jej sú na zemi porazili a nohami svými jeho ruce i nohy šlapa- jíce, jej sú umrtvili a odešli. Toho času přišel ke mně služebník muoj Dobrochval a zdvihl stá- nek a plášť muoj naň vložil a spolu sme se na- vrátili do domu mého. I posadil sem se za stuol a počal sem jisti. V tom vyšel sem ze sna mého = hněvivý, rozhněvaný.
430 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1090. A když sem k němu přišel, uhlídal sem, ani dva muži staří a poctivé postavy při něm stojí, i ulekl sem se a jako bych se zastyděl jich obličeje. A on řekl ke mně: »Synu, kolik jest kročejí?« A já proto, že sem se ulekl těch sv. mužův, nemohl sem počtu pamatovati. I řekl sem: »Ctyřicet a dvě«. V tom hned podal sem jemu chleba a on políbiv jej, podal muži staršímu a řka k nim: »Prosím vás, vezměte tento chleb ode mne, do- neste to pánu mému.« A mně otec podav ruky dě- kování mi učinil a obrátiv se šel za nimi a já také sem se k svému domu navracoval; i ohlédl sem se, zdali bych ještě mohl viděti otce mého a ty starce, kteříž před ním šli. A toť jeden muž horlivýi přišel červený, neb ohnivé jsa postavy, i rozbořil stánek, kterýž byl nad hrobem otce mého, a plášť muoj zahodil a běžav rychle šlapal po něm nohami. A já pospíšil sem k němu, abych jemu zlořečil. A dřív, než sem já k němu přišel, předřečení muží navrátivše se, jej sú na zemi porazili a nohami svými jeho ruce i nohy šlapa- jíce, jej sú umrtvili a odešli. Toho času přišel ke mně služebník muoj Dobrochval a zdvihl stá- nek a plášť muoj naň vložil a spolu sme se na- vrátili do domu mého. I posadil sem se za stuol a počal sem jisti. V tom vyšel sem ze sna mého = hněvivý, rozhněvaný.
Strana 437
SEN LETOSLAVUV. 437 a nalezl sem se ležící na loži. I prosím vás všech spolu. to vidění mé co znamenává, oznamte mi!« To všickni spolu rozvažujíce, neuměli sú dáti Letoslavovi odpovědi. Nazajtří pak jeden z slu- žebníkuov jeho, jménem Kroseň, jenž byl muž velmi nábožný a bál se P. Boha, řekl k Letosla- vovi: »Měl sem i já vidění této noci, kteréhož na tento čas tobě nepovím. Ale co tvůj sen zname- nává, všecko pořád oznámím. Otec tvůj přišel k tobě, žádaje, aby jej tvým přiodíl pláštěm. Co by jiného bylo, než to, že tebe žádá, aby tu, kdež on leží, přiodíl jej, vezma z statku svého, jemu tu kostel větší postaviti dal a službú Boží opatřil. S sebú kázal jíti a na hrobě se posaditi, neb i ty také vedle něho pohřeben budeš. Dešť z oblakuov pršeti, ten tobě milost Boží z nebe přijíti zname- nává. Chléb že si jemu dával, tudy jemu milo- srdenství veliké učiníš. Dva starci sú s. Petr a s. Pavel, v jichžto jménu ten kostel postavíš. Kročejí 40, kteréž si počítal, jest ještě 40 let bytu tvého zde na světě; když je přečteší, k otci tvému také přijdeš a vedlé něho budeš pohřeben. Muž horlivý stánek od tebe učiněný rozsápal: potom když ty odejdeš na onen svět, kostel ten rozboří a na zemi povrže,. Ty sa před Bohem budeš chtíti jemu zlořečiti, od P. Boha naň pomsty žádaje; Výkladsnu Letoslavova. = napočítáš. — 2 = shodí, povalí.
SEN LETOSLAVUV. 437 a nalezl sem se ležící na loži. I prosím vás všech spolu. to vidění mé co znamenává, oznamte mi!« To všickni spolu rozvažujíce, neuměli sú dáti Letoslavovi odpovědi. Nazajtří pak jeden z slu- žebníkuov jeho, jménem Kroseň, jenž byl muž velmi nábožný a bál se P. Boha, řekl k Letosla- vovi: »Měl sem i já vidění této noci, kteréhož na tento čas tobě nepovím. Ale co tvůj sen zname- nává, všecko pořád oznámím. Otec tvůj přišel k tobě, žádaje, aby jej tvým přiodíl pláštěm. Co by jiného bylo, než to, že tebe žádá, aby tu, kdež on leží, přiodíl jej, vezma z statku svého, jemu tu kostel větší postaviti dal a službú Boží opatřil. S sebú kázal jíti a na hrobě se posaditi, neb i ty také vedle něho pohřeben budeš. Dešť z oblakuov pršeti, ten tobě milost Boží z nebe přijíti zname- nává. Chléb že si jemu dával, tudy jemu milo- srdenství veliké učiníš. Dva starci sú s. Petr a s. Pavel, v jichžto jménu ten kostel postavíš. Kročejí 40, kteréž si počítal, jest ještě 40 let bytu tvého zde na světě; když je přečteší, k otci tvému také přijdeš a vedlé něho budeš pohřeben. Muž horlivý stánek od tebe učiněný rozsápal: potom když ty odejdeš na onen svět, kostel ten rozboří a na zemi povrže,. Ty sa před Bohem budeš chtíti jemu zlořečiti, od P. Boha naň pomsty žádaje; Výkladsnu Letoslavova. = napočítáš. — 2 = shodí, povalí.
Strana 438
438 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1090. Klášter Zderažský od Zderada. svatí pak ti,/ jimž ten duom a příbytek poručen bude, oni budú nad ním pomstu činiti a smrtí věčnau potupen bude. Potom pak nějaký Dobro- chval z rodu tvého ten příbytek zase vyzdvihne a napraví a s tebú spolu k milosti Boží do domu věčného se navrátí a tak budete za stolem Božím hodovati až na věky.« I řekl Letoslav: »Již sám rozumím, že si mi pravě to všecko vyložil. Protož vezmi mé peníze, z mé pokladnice, a učiniž tak jakž pravíš.« I řekl Kroseň: »Mníšliž, Letoslave, že i já sem neviďal v nočním vidění toho všeho, co si ty mně oznámil, i toho, což mi se dnes tuto od tebe poručí, nad to i jakým způsobem má tento stánek Boží vzdělán a ozdoben býti?« Je- muž Letoslav odpověděl: »Učiniž to, co jest tobě od P. Boha oznámeno a poručeno.« A tu hned za- ložen jest kostel velmi veliký ve jméno ss. Petra a Pavla apoštolův, kterýž slove Zderad aneb Zderaz, a to nákladem Letoslavovým, syna Zde- radova, mezi Prahau a Vyšehradem. Tento Zderad, kterýž jest byl (tak jakož se o něm napřed píše) puovodem a rozkázaním kní- žete Břetislava úkladně zamordován, byl muž dobrý a spravedlivý a přední radda Vratislava, krále Českého, a byl z starožitných hrabat (ještě někdy z Charvatské země do této vlasti s knížetem Čechem přišlých) pošlý a psal se na svém tituli /1447
438 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1090. Klášter Zderažský od Zderada. svatí pak ti,/ jimž ten duom a příbytek poručen bude, oni budú nad ním pomstu činiti a smrtí věčnau potupen bude. Potom pak nějaký Dobro- chval z rodu tvého ten příbytek zase vyzdvihne a napraví a s tebú spolu k milosti Boží do domu věčného se navrátí a tak budete za stolem Božím hodovati až na věky.« I řekl Letoslav: »Již sám rozumím, že si mi pravě to všecko vyložil. Protož vezmi mé peníze, z mé pokladnice, a učiniž tak jakž pravíš.« I řekl Kroseň: »Mníšliž, Letoslave, že i já sem neviďal v nočním vidění toho všeho, co si ty mně oznámil, i toho, což mi se dnes tuto od tebe poručí, nad to i jakým způsobem má tento stánek Boží vzdělán a ozdoben býti?« Je- muž Letoslav odpověděl: »Učiniž to, co jest tobě od P. Boha oznámeno a poručeno.« A tu hned za- ložen jest kostel velmi veliký ve jméno ss. Petra a Pavla apoštolův, kterýž slove Zderad aneb Zderaz, a to nákladem Letoslavovým, syna Zde- radova, mezi Prahau a Vyšehradem. Tento Zderad, kterýž jest byl (tak jakož se o něm napřed píše) puovodem a rozkázaním kní- žete Břetislava úkladně zamordován, byl muž dobrý a spravedlivý a přední radda Vratislava, krále Českého, a byl z starožitných hrabat (ještě někdy z Charvatské země do této vlasti s knížetem Čechem přišlých) pošlý a psal se na svém tituli /1447
Strana 439
KLAŠTER ZDERAZSKÝ. 439 Zderad z Svabenic a na Břežské. A na svém štítu tohoto znamení požíval: (Příhody v Uhrách a v Polsku.) L. 1091. Král Vratislav, sebrav vojsko Čechův, (R. 1091) obrátil se na Břetislava, syna svého a při tom na Ladislava krále Uherského. Král Ladislav to uslyšav, nemeškal také s svými Uhry pohotově býti a položiv se mezi Váhem a horami, tu jest Čechův očekával. Vratislav král rozkázal všem Čechům, aby se 8. den června měsíce u Chrudimě na Vorli položili. A tak se stalo, že se tu toho dne položilo více než 16.000. V tom přišel na ně náhle ukrutný mor, tak že jich umřelo ve čtrnácti dnech puol druhého tisíce. Král se do Prahy na- vrátil a lid se rozšel a ktož koli tu neumřel, jinde jemu také těch časuov nic nebylo. O tom, co se v Čechách děje, král Uherský zprávu maje, lid, kterýž měl proti králi Českému shromažděný, rozpustil a sám se do svého navrátil příbytku. Téhož léta Tataři velikú mocí vtrhli do Uher- Mor na bojovníky u Chrudimě.
KLAŠTER ZDERAZSKÝ. 439 Zderad z Svabenic a na Břežské. A na svém štítu tohoto znamení požíval: (Příhody v Uhrách a v Polsku.) L. 1091. Král Vratislav, sebrav vojsko Čechův, (R. 1091) obrátil se na Břetislava, syna svého a při tom na Ladislava krále Uherského. Král Ladislav to uslyšav, nemeškal také s svými Uhry pohotově býti a položiv se mezi Váhem a horami, tu jest Čechův očekával. Vratislav král rozkázal všem Čechům, aby se 8. den června měsíce u Chrudimě na Vorli položili. A tak se stalo, že se tu toho dne položilo více než 16.000. V tom přišel na ně náhle ukrutný mor, tak že jich umřelo ve čtrnácti dnech puol druhého tisíce. Král se do Prahy na- vrátil a lid se rozšel a ktož koli tu neumřel, jinde jemu také těch časuov nic nebylo. O tom, co se v Čechách děje, král Uherský zprávu maje, lid, kterýž měl proti králi Českému shromažděný, rozpustil a sám se do svého navrátil příbytku. Téhož léta Tataři velikú mocí vtrhli do Uher- Mor na bojovníky u Chrudimě.
Strana 440
440 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1091. Uhři dvakrát Tatary porazili. ské země a velikú činili škodu. Jichžto byl vuodce a hajtman Kopulch, syn Kruluov. A když veliký zájem učinivše ujeti chtěli, v tom král Ladislav, navrátiv se z Charvatské země s velikým množ- stvím Uhrův, honil ty svého lidu zhaubce a oni se byli již poněkud ubezpečili a na žádného žádné neměli péče, neb již z mezí Sedmihradské země ven vyjížděli. I obořil se na ně mocně a všecky je obklíčil, tak že jediný služebník z toho vojska utekl, jiní všickni od Uhrův zjímáni, málo jich něco zmordováno a laupeže všecky t. j. krásné panny a paní, syny a dcery, jim odjali a statky své zase pobrali a ty laupežníky v věčnú službu podrobili. To uslyšavše Tataři v své zemi od toho, kterýž sám jediný utekl z vojska Tatař- ského, jemuž bylo jméno Esembu, poslali sú posly králi Ladislavovi, aby jim jich vězně pro- pustil a svobodné je učinil; pakli by se tak neza- choval, že oni bez meškání rukú mocnú chtí jich dobýti a zemi Uherskú všecku popleniti a žád- nému že nechtí odpustiti, ani samému králi. Král dal odpověd, že toho nikoli nechce učiniti; a kdyby to učinil, že by tím rozhněval P. Boha svého, neb jest pro ně neposlal. Poněvadž sú přišli do jeho země, na jeho i poddaných jeho záhubu, a P. Buoh/ ten, kterýž vládne všemi věcmi a on 145V = loupež, kořist.
440 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1091. Uhři dvakrát Tatary porazili. ské země a velikú činili škodu. Jichžto byl vuodce a hajtman Kopulch, syn Kruluov. A když veliký zájem učinivše ujeti chtěli, v tom král Ladislav, navrátiv se z Charvatské země s velikým množ- stvím Uhrův, honil ty svého lidu zhaubce a oni se byli již poněkud ubezpečili a na žádného žádné neměli péče, neb již z mezí Sedmihradské země ven vyjížděli. I obořil se na ně mocně a všecky je obklíčil, tak že jediný služebník z toho vojska utekl, jiní všickni od Uhrův zjímáni, málo jich něco zmordováno a laupeže všecky t. j. krásné panny a paní, syny a dcery, jim odjali a statky své zase pobrali a ty laupežníky v věčnú službu podrobili. To uslyšavše Tataři v své zemi od toho, kterýž sám jediný utekl z vojska Tatař- ského, jemuž bylo jméno Esembu, poslali sú posly králi Ladislavovi, aby jim jich vězně pro- pustil a svobodné je učinil; pakli by se tak neza- choval, že oni bez meškání rukú mocnú chtí jich dobýti a zemi Uherskú všecku popleniti a žád- nému že nechtí odpustiti, ani samému králi. Král dal odpověd, že toho nikoli nechce učiniti; a kdyby to učinil, že by tím rozhněval P. Boha svého, neb jest pro ně neposlal. Poněvadž sú přišli do jeho země, na jeho i poddaných jeho záhubu, a P. Buoh/ ten, kterýž vládne všemi věcmi a on 145V = loupež, kořist.
Strana 441
UHRI PORAZILI TATARY. 441 jest vítězitel, dal mu je v ruce jeho, že jích nechce propustiti; a jestli že jich ještě tolikéž aneb více přijede do jeho země, takovúž škodu aby činili, že jím chce s pomocí P. Boha svého tolikéž uči- niti, co jest prvním učinil. To když poslové Ta- taruom oznámili, oni hned bez meškání, pojavše s sebau najvyžšího zprávci svého, jménem Akus, do Uher mnohém s větší mocí než prve vtrhli a hubiti i mordovati počali. Vladislav král se- brav vojsko, jím v cestu vyjel a napomenuv své bojovníky k zmužilosti, sám první mezi Tatary vskočil a tu byla veliká bitva. Neb tu nejstateč- nější z Příkopí. Tataří byli vysláni. Ač nad míru mnoho Tataruov bylo, však Uhří nad ními slav- ně svítězili a král Ladislav v té bitvě sám svým mečem Akusovi ruku šavlí utal a jeho živého jal. Po takovém přemožení nesměli se Tataří za dlúhý čas do Uherské země pustiti. R. t. najvyžší biskup Římský, zprávu o tom maje, jaká se jest nešlechetnost v Polské zemi při- hodila, kterak zúmyslně a úkladně Boleslav, ukrutný král Polský, dobrého a ctnostného i sv. muže Stanislava, biskupa Krakovského, při ol- táři zamordoval, hned poslal posly své a při ních listy Petrovi, Gneznenskému arcibiskupu, a ji- ným biskupuom Polské země, jím přikazuje, aby Klatba na krále Polského. = snad z Perekopské šíje mezi Krymem a pevninou.
UHRI PORAZILI TATARY. 441 jest vítězitel, dal mu je v ruce jeho, že jích nechce propustiti; a jestli že jich ještě tolikéž aneb více přijede do jeho země, takovúž škodu aby činili, že jím chce s pomocí P. Boha svého tolikéž uči- niti, co jest prvním učinil. To když poslové Ta- taruom oznámili, oni hned bez meškání, pojavše s sebau najvyžšího zprávci svého, jménem Akus, do Uher mnohém s větší mocí než prve vtrhli a hubiti i mordovati počali. Vladislav král se- brav vojsko, jím v cestu vyjel a napomenuv své bojovníky k zmužilosti, sám první mezi Tatary vskočil a tu byla veliká bitva. Neb tu nejstateč- nější z Příkopí. Tataří byli vysláni. Ač nad míru mnoho Tataruov bylo, však Uhří nad ními slav- ně svítězili a král Ladislav v té bitvě sám svým mečem Akusovi ruku šavlí utal a jeho živého jal. Po takovém přemožení nesměli se Tataří za dlúhý čas do Uherské země pustiti. R. t. najvyžší biskup Římský, zprávu o tom maje, jaká se jest nešlechetnost v Polské zemi při- hodila, kterak zúmyslně a úkladně Boleslav, ukrutný král Polský, dobrého a ctnostného i sv. muže Stanislava, biskupa Krakovského, při ol- táři zamordoval, hned poslal posly své a při ních listy Petrovi, Gneznenskému arcibiskupu, a ji- ným biskupuom Polské země, jím přikazuje, aby Klatba na krále Polského. = snad z Perekopské šíje mezi Krymem a pevninou.
Strana 442
442 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1091. Král Polský ujel do Uher. mší s. slaužení ve vší té zemi zápověď učinili. A sám papež na Boleslava vydal kladbu pro ten hanebný účinek a korunu s hlavy králuov sňal, přikazuje, aby žádný v té zemi bez jeho a císař- ského vědomí nebyl korunován. Boleslav takovau věc slyše, nic na to netbal, králem Polským se jmenoval i psal, všem přikazuje, aby jemu jako králi svému všelikterakú poctivost činili a podda- nost zachovávali. Ale po malém času, když usly- šal, že pro jeho vrchnímu biskupu nepoddanost někteří znamenitější Poláci proti němu povstali a spikli se, aby jej také zabili, jako on svého bi- skupa, a na kusy rozsekali, rozváživ, že by toho neušel, pojav syna svého Měčislava, mládence v dvanáctém létě, z Polsky do Uher k králi La- dislavovi jse obrátil. Král Uherský jako pán milostivý, jak Břeti- slava, syna krále Českého, tak Boleslava, krále Polského, přijal milostivě a u sebe držal poctivě. Po nedlúhém času Boleslav předřečený zůstaviv tu při králi Ladislavovi syna, někam se poděl. Někteří o něm píší, že by od Vladislava odpu- štění, vzali a syna svého jemu poručiv, za smrt muže sv. aby pokání činil, do jednoho kláštera že by všel v Korytanech, kterýž slove Osya, jenž leží blízko jednoho jezera nedaleko od Filaku, a = rozloučil se s ... —2 = Bělák.
442 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1091. Král Polský ujel do Uher. mší s. slaužení ve vší té zemi zápověď učinili. A sám papež na Boleslava vydal kladbu pro ten hanebný účinek a korunu s hlavy králuov sňal, přikazuje, aby žádný v té zemi bez jeho a císař- ského vědomí nebyl korunován. Boleslav takovau věc slyše, nic na to netbal, králem Polským se jmenoval i psal, všem přikazuje, aby jemu jako králi svému všelikterakú poctivost činili a podda- nost zachovávali. Ale po malém času, když usly- šal, že pro jeho vrchnímu biskupu nepoddanost někteří znamenitější Poláci proti němu povstali a spikli se, aby jej také zabili, jako on svého bi- skupa, a na kusy rozsekali, rozváživ, že by toho neušel, pojav syna svého Měčislava, mládence v dvanáctém létě, z Polsky do Uher k králi La- dislavovi jse obrátil. Král Uherský jako pán milostivý, jak Břeti- slava, syna krále Českého, tak Boleslava, krále Polského, přijal milostivě a u sebe držal poctivě. Po nedlúhém času Boleslav předřečený zůstaviv tu při králi Ladislavovi syna, někam se poděl. Někteří o něm píší, že by od Vladislava odpu- štění, vzali a syna svého jemu poručiv, za smrt muže sv. aby pokání činil, do jednoho kláštera že by všel v Korytanech, kterýž slove Osya, jenž leží blízko jednoho jezera nedaleko od Filaku, a = rozloučil se s ... —2 = Bělák.
Strana 443
KONEC BOLESLAVA POLSKÉHO. 445 tu že by svuoj život v pokání vykonal. Jiní pak mnozí píší, že času jednoho vsedl na kuoň a pojav psy jel s nimi na myslivost do lesuov a tu že se jest pod ním kuoň zbauřil a bez jeho vuole pod ním běhal a psi za ním štěkajíce tak dlúho, až on upadl s koně a psi přiběhše naň vsedli a jej kausali a trhali tak dlauho, až jej snědli, tak že ho nic nezuostalo. Biskupové, preláti a hrabata, páni i rytířstvo království Polského, majíce o tom jistau zprávu, že jest Boleslav Ukrutný zahynul, sjevše se spolu po dlúhém rokování na tom zůstali, aby místo Boleslava Vladislav, bratr jeho, kterémuž ně- kteří říkali Heřman, zprávu království Polského na se přijal. A tak se jest stalo. Kterýž ač se psal „ králem Polským, však nikdá nebyl korunován. Vladislav času jednoho vypravil k najvyžší- mu biskupu do Říma jednoho oratora, z kanov- níkuov krakovských, jemuž bylo jméno Lampert Habdaňk, aby žádal papeže na místě jeho, ta zá- pověď mší ss. aby byla zase propuštěna. Papež na žádost Vladislava, knížete Polského, to učinil a Lamperta znamenav býti muže učeného a vý- borného oratora, rozkázal jemu (a toho svými listy potvrdil) aby on vyplnil místo s. Stanislava a aby byl Krakovským biskupem. /Téhož roku povýšení království Polského Krále Polského psi snědli. Vladislav král Polský volen. 1457 = vyslance.
KONEC BOLESLAVA POLSKÉHO. 445 tu že by svuoj život v pokání vykonal. Jiní pak mnozí píší, že času jednoho vsedl na kuoň a pojav psy jel s nimi na myslivost do lesuov a tu že se jest pod ním kuoň zbauřil a bez jeho vuole pod ním běhal a psi za ním štěkajíce tak dlúho, až on upadl s koně a psi přiběhše naň vsedli a jej kausali a trhali tak dlauho, až jej snědli, tak že ho nic nezuostalo. Biskupové, preláti a hrabata, páni i rytířstvo království Polského, majíce o tom jistau zprávu, že jest Boleslav Ukrutný zahynul, sjevše se spolu po dlúhém rokování na tom zůstali, aby místo Boleslava Vladislav, bratr jeho, kterémuž ně- kteří říkali Heřman, zprávu království Polského na se přijal. A tak se jest stalo. Kterýž ač se psal „ králem Polským, však nikdá nebyl korunován. Vladislav času jednoho vypravil k najvyžší- mu biskupu do Říma jednoho oratora, z kanov- níkuov krakovských, jemuž bylo jméno Lampert Habdaňk, aby žádal papeže na místě jeho, ta zá- pověď mší ss. aby byla zase propuštěna. Papež na žádost Vladislava, knížete Polského, to učinil a Lamperta znamenav býti muže učeného a vý- borného oratora, rozkázal jemu (a toho svými listy potvrdil) aby on vyplnil místo s. Stanislava a aby byl Krakovským biskupem. /Téhož roku povýšení království Polského Krále Polského psi snědli. Vladislav král Polský volen. 1457 = vyslance.
Strana 444
444 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1092. sjevše se mezi sebú rozvažovali, aby skrze účinek krále Boleslava kmen královský v Polště nebyl udušen, poslali jsú slavné posly k Vratislavovi, králi Ceskému, aby svau dceru dal Vladislavovi, králi jích vnově volenému. Vratislav uradiv se na to s radami svými, dal odpověď, že to chce rád učiniti. Ale však toho byl najvětší původ krá- lovna Svatava, manželka Vratislavova, kteráž ač jí macecha byla, však ji jako svú vlastní dceru milovala. A tak dána jest krásná panna Jitka, dcera Vratislavova, krále Českého, kterauž byla jemu urodila někdy manželka jeho Adlejda, jíž Čechové říkali Adlétha, jenž byla dcera někdy Ondřeje krále Uherského. Neb ten král Český měl tři ženy: najprvnější byla Arabona a druhá slula Adlejda aneb Adlétha, dcera krále Uher- ského, a třetí Svatava, jíž někdy Poláci říkali Svjatochna, sestra krále Polského. (R. 1092) Mrtvý mluvil v Pařiži. (Zázrak v Paříži.) L. 1092. Přihodilo se v Franské zemi v městě Paříži, jakž na ten čas veliké učení bylo mezi ko- legiaty, byl jeden velmi učený mistr a dobrého života a v Boží naději jako svatý a ten umřel. I litovali ho jednak všickni lidé učení a kázavše jeho tělo vnésti do kostela, nad ním (jakž obyčej nad mrtvým) zpívali. Kterýž posadiv se na ma- rách, řekl: »Před saudem Božím spravedlivým
444 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1092. sjevše se mezi sebú rozvažovali, aby skrze účinek krále Boleslava kmen královský v Polště nebyl udušen, poslali jsú slavné posly k Vratislavovi, králi Ceskému, aby svau dceru dal Vladislavovi, králi jích vnově volenému. Vratislav uradiv se na to s radami svými, dal odpověď, že to chce rád učiniti. Ale však toho byl najvětší původ krá- lovna Svatava, manželka Vratislavova, kteráž ač jí macecha byla, však ji jako svú vlastní dceru milovala. A tak dána jest krásná panna Jitka, dcera Vratislavova, krále Českého, kterauž byla jemu urodila někdy manželka jeho Adlejda, jíž Čechové říkali Adlétha, jenž byla dcera někdy Ondřeje krále Uherského. Neb ten král Český měl tři ženy: najprvnější byla Arabona a druhá slula Adlejda aneb Adlétha, dcera krále Uher- ského, a třetí Svatava, jíž někdy Poláci říkali Svjatochna, sestra krále Polského. (R. 1092) Mrtvý mluvil v Pařiži. (Zázrak v Paříži.) L. 1092. Přihodilo se v Franské zemi v městě Paříži, jakž na ten čas veliké učení bylo mezi ko- legiaty, byl jeden velmi učený mistr a dobrého života a v Boží naději jako svatý a ten umřel. I litovali ho jednak všickni lidé učení a kázavše jeho tělo vnésti do kostela, nad ním (jakž obyčej nad mrtvým) zpívali. Kterýž posadiv se na ma- rách, řekl: »Před saudem Božím spravedlivým
Strana 445
ZALOŽENÍ KARTUSIÁNU. 445 jsem obžalován« a to když pověděl, zase se po- ložil. To slyšíce všickni lidé ulekli jse a starší rozkázali, to tělo aby nebylo pohřbeno až do zaj- třejšího dne. Nazajtří opět sešlo se mnohem více lidu i kněží a žáci opět zpívali vedlé obyčeje. Kterýž opět posadiv se, táž slova jako včíra pro- mluviv a též se znenáhla položil. I zanecháno jest tu to tělo až do dne třetího. Třetí pak den k takovému divu sešel se jednaki lid všecken, kterýž byl v městě; když pak opět nad ním zpí- váno bylo jako prvé, opět povstav a posadiv se, vysokým hlasem zavolal a řka: »Spravedlivým Božím saudem sem zatracen« a hned zvrátil se zase, jako by v něm duše nebylo. I rozkázáno jest, aby to tělo na posvátném místě nebylo po- hřbeno. Byl jest při tom při všem, co se tu dálo, nějaký Bruno, doktor velmi učený a znamenitý. Kterýž řekl učedlníkuom svým: »Vidíteli, kterak tento muž slavný a Bohabojící bídně zahynul? Takéliž i my zahynúti chceme? Nedajž nám toho P. Buoh, radějí chcme býti spaseni. Neníť jistě zde místa k spasení, slušíť nám radějí svět opu- stiti a hledati milosti Boží.« A hned nazajtří bral se na púšť, kteráž slula Kartús, s svými učedl- níky a tu příkře životy vedli a nábožně P. Bohu slaužili a odtuď se začal řád mnichuov Kartús- kých, téhož léta, jakž se svrchu píše. Kartuských mnichů začal se řád. = téměř.
ZALOŽENÍ KARTUSIÁNU. 445 jsem obžalován« a to když pověděl, zase se po- ložil. To slyšíce všickni lidé ulekli jse a starší rozkázali, to tělo aby nebylo pohřbeno až do zaj- třejšího dne. Nazajtří opět sešlo se mnohem více lidu i kněží a žáci opět zpívali vedlé obyčeje. Kterýž opět posadiv se, táž slova jako včíra pro- mluviv a též se znenáhla položil. I zanecháno jest tu to tělo až do dne třetího. Třetí pak den k takovému divu sešel se jednaki lid všecken, kterýž byl v městě; když pak opět nad ním zpí- váno bylo jako prvé, opět povstav a posadiv se, vysokým hlasem zavolal a řka: »Spravedlivým Božím saudem sem zatracen« a hned zvrátil se zase, jako by v něm duše nebylo. I rozkázáno jest, aby to tělo na posvátném místě nebylo po- hřbeno. Byl jest při tom při všem, co se tu dálo, nějaký Bruno, doktor velmi učený a znamenitý. Kterýž řekl učedlníkuom svým: »Vidíteli, kterak tento muž slavný a Bohabojící bídně zahynul? Takéliž i my zahynúti chceme? Nedajž nám toho P. Buoh, radějí chcme býti spaseni. Neníť jistě zde místa k spasení, slušíť nám radějí svět opu- stiti a hledati milosti Boží.« A hned nazajtří bral se na púšť, kteráž slula Kartús, s svými učedl- níky a tu příkře životy vedli a nábožně P. Bohu slaužili a odtuď se začal řád mnichuov Kartús- kých, téhož léta, jakž se svrchu píše. Kartuských mnichů začal se řád. = téměř.
Strana 446
446 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1092. (Události v Polsku.) 1461 Královna Polská neplodná, plodná učiněna. Téhož léta manželka Vladislava, knížete Pol- ského, jménem Jitka, jenž byla dcera krále Vra- tislava Ceského, u veliké tesknosti i s manželem svým byla, ač veliké almužny P. Bohu a svatým jeho obětovala, chudé také, jenž za ni ustavičně P. Boha prosili, na své práci měla. Tomu se ona 1 s manželem svým nemohla nadiviti, že jí P. Buoh neráčí žádného syna ani dcery dáti, aby mohla živú obět z sebe P. Bohu obětovati. Ona zajisté jako žena nábožná a plodu žádostivá, na každý den tělo své metlami mrskala, však P. Buoh jí neráčil uslyšeti. Času jednoho přišel k ní Lampert, biskup Krakovský, jenž byl první bis- kup po s. Stanislavu, a oznámil jí, že jest ta vuole Boží, aby ona s vědomím a povolením manžela svého Vladislava dala udělati jeden obraz z holého zlatta k podobenství a velikosti, jako by se mělo dítě naroditi, a při tom i jiné dary i raucha drahá kostelní a to aby poslala do krajiny té, kteráž slove Provincia, do kláštera, jenž jest pod horú řečenú Pessolanus, blízko po- toka, jemuž říkají Rodanus, neb tu leží tělo s. Jiljí./ To aby bylo dáno opatovi a bratřím těm řádu s. Benedikta, aby aspoň pro zaslaužení s. Jiljí P. Buoh ráčil život její otevříti, tak aby mohla po sobě dědice zůstaviti.
446 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1092. (Události v Polsku.) 1461 Královna Polská neplodná, plodná učiněna. Téhož léta manželka Vladislava, knížete Pol- ského, jménem Jitka, jenž byla dcera krále Vra- tislava Ceského, u veliké tesknosti i s manželem svým byla, ač veliké almužny P. Bohu a svatým jeho obětovala, chudé také, jenž za ni ustavičně P. Boha prosili, na své práci měla. Tomu se ona 1 s manželem svým nemohla nadiviti, že jí P. Buoh neráčí žádného syna ani dcery dáti, aby mohla živú obět z sebe P. Bohu obětovati. Ona zajisté jako žena nábožná a plodu žádostivá, na každý den tělo své metlami mrskala, však P. Buoh jí neráčil uslyšeti. Času jednoho přišel k ní Lampert, biskup Krakovský, jenž byl první bis- kup po s. Stanislavu, a oznámil jí, že jest ta vuole Boží, aby ona s vědomím a povolením manžela svého Vladislava dala udělati jeden obraz z holého zlatta k podobenství a velikosti, jako by se mělo dítě naroditi, a při tom i jiné dary i raucha drahá kostelní a to aby poslala do krajiny té, kteráž slove Provincia, do kláštera, jenž jest pod horú řečenú Pessolanus, blízko po- toka, jemuž říkají Rodanus, neb tu leží tělo s. Jiljí./ To aby bylo dáno opatovi a bratřím těm řádu s. Benedikta, aby aspoň pro zaslaužení s. Jiljí P. Buoh ráčil život její otevříti, tak aby mohla po sobě dědice zůstaviti.
Strana 447
JITKA, POLSKÁ KRÁLOVNA. 447 A s tím poselstvím byl jest poslán Petr, ka- novník kostela Krakovského, a s ním mnozí jiní. Když jsau tam přijeli a dary opatovi a bratřím od Vladislava a od Jitky obětovali, a oni to na místě s. Jiljí přijavše, tři dni pořád nejedúc ani pijíc u hrobu s. Jiljí P. Bohu se modlili. Čtvr- tého dne řekl opat posluom: »Bratří milí, již jeďte domuov ve jméno Boží, neb skrze přímluvu s. Jiljí P. Bůh paní vaší život otevřel a již jest synem počala. Neb to jistě vězte, kdož koli kdy zač slušného s. Jiljí na místě tomto požádal, ni- kdá prázdný neodšel.« Poslové když se zase na- vrátili, Vladislavovi a Jitce to všecko, co jsú zjednali, pořádí oznámili a tak se všecko vy- plnilo. Neb brzo potom kněžna počavši porodila, po porodu umřela. Synu,, kteréhož po sobě zuo- stavila, dáno jméno Boleslav, kterémuž potom říkali křivoustý Boleslav. Vladislav pak toho syna, kteréhož na P. Bohu obdržal skrze pří- mluvu s. Jiljí, vděčen sa, rozkázal kostel před hradem Krakovským ve jméno s. Jiljí postaviti. (Marná přímluva za Břetislava.) R. t. služebníci a rytíři krále Vratislava, vzavše radu společnú, předstúpili před pána svého, své služby minulé a přítomné i budúcí = po pořádku, náležitě. —2 Tisk Syna.
JITKA, POLSKÁ KRÁLOVNA. 447 A s tím poselstvím byl jest poslán Petr, ka- novník kostela Krakovského, a s ním mnozí jiní. Když jsau tam přijeli a dary opatovi a bratřím od Vladislava a od Jitky obětovali, a oni to na místě s. Jiljí přijavše, tři dni pořád nejedúc ani pijíc u hrobu s. Jiljí P. Bohu se modlili. Čtvr- tého dne řekl opat posluom: »Bratří milí, již jeďte domuov ve jméno Boží, neb skrze přímluvu s. Jiljí P. Bůh paní vaší život otevřel a již jest synem počala. Neb to jistě vězte, kdož koli kdy zač slušného s. Jiljí na místě tomto požádal, ni- kdá prázdný neodšel.« Poslové když se zase na- vrátili, Vladislavovi a Jitce to všecko, co jsú zjednali, pořádí oznámili a tak se všecko vy- plnilo. Neb brzo potom kněžna počavši porodila, po porodu umřela. Synu,, kteréhož po sobě zuo- stavila, dáno jméno Boleslav, kterémuž potom říkali křivoustý Boleslav. Vladislav pak toho syna, kteréhož na P. Bohu obdržal skrze pří- mluvu s. Jiljí, vděčen sa, rozkázal kostel před hradem Krakovským ve jméno s. Jiljí postaviti. (Marná přímluva za Břetislava.) R. t. služebníci a rytíři krále Vratislava, vzavše radu společnú, předstúpili před pána svého, své služby minulé a přítomné i budúcí = po pořádku, náležitě. —2 Tisk Syna.
Strana 448
448 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1092. Přímluva před králem za Břeti- slava. jemu oznamujíce, rozličně se zakazovali,, při tom žádajíce Břetislavovi synu jeho milosti, tak aby dopuštěním jeho mohl se do Čech svobodně a bezpečně navrátiti, a s svým otcem pokojně pře- bývati. Vratislav vyslyšav řeč jích a žádost, dal jím odpověd a řka: »Nemám vám za zlé, že při- mlúváte se, milosti Břetislavovi žádajíce, snad ste od něho navedeni aneb poněvadž někteří tu máte naději, že by on měl pánem vaším býti, chtěli byšte, aby on vám za tuto přímluvu ně- jakú milost činil aneb abyšte od něho dary vzali, a snad někomu z vás již sú darové od něho dáni aneb slíbeni. Protož nedivím se vaší pří- mluvě, ale tomu se nadiviti nemohu, že toho, což by mělo z toho budúcího zlého přijíti, nerozva- žujete, vědúce, že jest byl na mne i na vás s ve- likými vojsky přijel, chtě mně i jednomu každé- mu z vás život odjíti; a čehož nemohl zjevně učiniti, chtěl by tajně a pod smířením i pod způ- sobem pokoje vykonati. Protož rozvažte, co mlu- víte neb jednáte, a ty, Litoboře Vršovský, ohlé- daj, co mluvíš. Bojím se velmi, že ta střela jest z tvého sajdaku.. A bych to chtěl učiniti a učinil, znám, že bych neslušnú a nepořádnú věc učinil. Neb znáte písmo zákona, že David král, zna- = slibovali rozličné služby. — 2 = toul. Slovo tatar- ské, asi z madarštiny přejaté; podnes na Slovensku.
448 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1092. Přímluva před králem za Břeti- slava. jemu oznamujíce, rozličně se zakazovali,, při tom žádajíce Břetislavovi synu jeho milosti, tak aby dopuštěním jeho mohl se do Čech svobodně a bezpečně navrátiti, a s svým otcem pokojně pře- bývati. Vratislav vyslyšav řeč jích a žádost, dal jím odpověd a řka: »Nemám vám za zlé, že při- mlúváte se, milosti Břetislavovi žádajíce, snad ste od něho navedeni aneb poněvadž někteří tu máte naději, že by on měl pánem vaším býti, chtěli byšte, aby on vám za tuto přímluvu ně- jakú milost činil aneb abyšte od něho dary vzali, a snad někomu z vás již sú darové od něho dáni aneb slíbeni. Protož nedivím se vaší pří- mluvě, ale tomu se nadiviti nemohu, že toho, což by mělo z toho budúcího zlého přijíti, nerozva- žujete, vědúce, že jest byl na mne i na vás s ve- likými vojsky přijel, chtě mně i jednomu každé- mu z vás život odjíti; a čehož nemohl zjevně učiniti, chtěl by tajně a pod smířením i pod způ- sobem pokoje vykonati. Protož rozvažte, co mlu- víte neb jednáte, a ty, Litoboře Vršovský, ohlé- daj, co mluvíš. Bojím se velmi, že ta střela jest z tvého sajdaku.. A bych to chtěl učiniti a učinil, znám, že bych neslušnú a nepořádnú věc učinil. Neb znáte písmo zákona, že David král, zna- = slibovali rozličné služby. — 2 = toul. Slovo tatar- ské, asi z madarštiny přejaté; podnes na Slovensku.
Strana 449
MARNA PŘIMLUVA ZA BRETISLAVA. 449 menav, an mu se syn jeho Absolon zprotivil a že hledá nepoctivosti a bezživotí otce svého, ne- chtěl mu dáti milosti, aniž chtěl dáti jemu více na svau tvář pohleděti a nad to dopustil naň P. Buoh pro neuctivost otce, že jest hanebnú a neobyčejnú smrtí umřel. A tak nechte jeho tam. Po mé pak smrti a bratra mého budete činiti, co se vám líbiti bude.« A oni vyslyšavše takovau maudrú odpověd krále svého, o to jeho více sta- rati přestali. (Rozdělení biskupství českých.) Vše toho roku tak, jakž zřídil Vratislav král po smrti bratra svého Jaromira, aby ta biskup- ství, t. Pražské a Olomucké, zase rozdělena byla, i způsobil dva biskupy: Kozmas, tak jakž byl prvé volen, aby byl Pražským, a Ondřej z Dau- bravice, kanovník kostela Olomuckého, aby byl Moravským biskupem. Neb ten Ondřej byl muž krásné postavy a rodu starožitného, kterýž na svém štítu tohoto požíval znamení: Biskup Olomucký Ondřej z Daubra- vice. Kronika II. 29
MARNA PŘIMLUVA ZA BRETISLAVA. 449 menav, an mu se syn jeho Absolon zprotivil a že hledá nepoctivosti a bezživotí otce svého, ne- chtěl mu dáti milosti, aniž chtěl dáti jemu více na svau tvář pohleděti a nad to dopustil naň P. Buoh pro neuctivost otce, že jest hanebnú a neobyčejnú smrtí umřel. A tak nechte jeho tam. Po mé pak smrti a bratra mého budete činiti, co se vám líbiti bude.« A oni vyslyšavše takovau maudrú odpověd krále svého, o to jeho více sta- rati přestali. (Rozdělení biskupství českých.) Vše toho roku tak, jakž zřídil Vratislav král po smrti bratra svého Jaromira, aby ta biskup- ství, t. Pražské a Olomucké, zase rozdělena byla, i způsobil dva biskupy: Kozmas, tak jakž byl prvé volen, aby byl Pražským, a Ondřej z Dau- bravice, kanovník kostela Olomuckého, aby byl Moravským biskupem. Neb ten Ondřej byl muž krásné postavy a rodu starožitného, kterýž na svém štítu tohoto požíval znamení: Biskup Olomucký Ondřej z Daubra- vice. Kronika II. 29
Strana 450
450 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1092. / 146 v Tu tepruv Vratislav dostatečně upevnil v Olo- múci biskupství, ač prvé za dnův Svatoplukových v Velehradě bylo. I poněvadž jest království od- tud přeneseno, slušné jest, aby i biskupství do hlavního na ten čas města bylo obráceno. I po- slal Vratislav ty dva volené biskupy k Rapotovi hraběti, aby je doprovodil až k Jindřichovi ci- saři. A když sú přijeli do Mantui, nalezli sú cí- saře, an sedí na palácu s knížaty a s biskupy raddami svými, všickni v svém pořádku./ I po- dal jest Rapota císaři listuov od krále Českého a od kapitoly kostela Pražského a při tom učiniv pozdravení, oznámil vuoli a žádost téhož krále a prelátuov kostela s. Víta, i všeho lidu Českého a ty dva volené biskupy před ním postavil, žá- daje, aby toho volení J. Mt Cís. svú mocí ráčil potvrditi a jích na biskupství aby ráčil rozkázati posvětiti. Císař pomlčav dlúhau chvíli a odevřev usta svá ke všem přísedícím řekl: »Hle tyto bratry k nám poslal náš věrný přítel, Vratislav, král Český, abychom vedlé Apoštolského ustano- vení a řádu církve s. jích volení potvrdili; kte- réhož však nezdá se nám učiniti bez povolení va- šeho.« Tehdy biskup Monasterienský, kterýž toho času přijel z Jeruzalema, zpodepřev se na stuol, na kteremž byly berly biskupské položeny a = hlavní síň.
450 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1092. / 146 v Tu tepruv Vratislav dostatečně upevnil v Olo- múci biskupství, ač prvé za dnův Svatoplukových v Velehradě bylo. I poněvadž jest království od- tud přeneseno, slušné jest, aby i biskupství do hlavního na ten čas města bylo obráceno. I po- slal Vratislav ty dva volené biskupy k Rapotovi hraběti, aby je doprovodil až k Jindřichovi ci- saři. A když sú přijeli do Mantui, nalezli sú cí- saře, an sedí na palácu s knížaty a s biskupy raddami svými, všickni v svém pořádku./ I po- dal jest Rapota císaři listuov od krále Českého a od kapitoly kostela Pražského a při tom učiniv pozdravení, oznámil vuoli a žádost téhož krále a prelátuov kostela s. Víta, i všeho lidu Českého a ty dva volené biskupy před ním postavil, žá- daje, aby toho volení J. Mt Cís. svú mocí ráčil potvrditi a jích na biskupství aby ráčil rozkázati posvětiti. Císař pomlčav dlúhau chvíli a odevřev usta svá ke všem přísedícím řekl: »Hle tyto bratry k nám poslal náš věrný přítel, Vratislav, král Český, abychom vedlé Apoštolského ustano- vení a řádu církve s. jích volení potvrdili; kte- réhož však nezdá se nám učiniti bez povolení va- šeho.« Tehdy biskup Monasterienský, kterýž toho času přijel z Jeruzalema, zpodepřev se na stuol, na kteremž byly berly biskupské položeny a = hlavní síň.
Strana 451
BISKUPSTVÍ OLOMUCKÉ ZASE ZRIZENO. 451 prsteny i jiné svatosti a klenotové, řekl: »Ne- bezpečná jest věc i neslušná, aby to mělo na ten- to čas od malého počtu zrušeno býti, což od mnohých jest zřízeno a ustanoveno i stvrzeno. Neb mnoho nás někdy při tom bylo biskupuov, mnoho i knížat, také i legát od stolice Apoštolské tu přítomen byl, když jest toho Vaše Velebnost Císařská svým majestátem potvrditi ráčila, aby v Čechách i v Moravě byl biskup jeden, tak jakž jest prvé bylo. Protož slušné jest, aby tak ještě zůstalo.« K tomu hned bez meškání odpověděl císař: »Nechajž tak nyní, nechť to, zač mne na tento čas Vratislav, můj přítel, prosí, učiním. Potom pak, což ty nyní mluvíš, také časem svým rozvážím.« A hned dal jednomu každému z ních prsten, zasnubuje jemu ten kostel a k tomu dal i berlu pastýřskú a rozkázal jím, aby jeli do Ve- roný a tu aby čekali až do postu, až se ty věci, o kteréž jest sjezd, v Mantui vykonají. I tak jsú učinili. (Vratislav †. Kunrád knížetem.) L. 1093. Při počátku, t. j. 14. den měsíce ledna, král Vratislav umřel a s velikú poctivostí a s plá- čem všeho lidu Českého v kostele s. Petra na Vy- šehradě pochován- (R. 1093) Král Vratislav umřel. Zde v orig. týž obrázek jako k r. 1124.
BISKUPSTVÍ OLOMUCKÉ ZASE ZRIZENO. 451 prsteny i jiné svatosti a klenotové, řekl: »Ne- bezpečná jest věc i neslušná, aby to mělo na ten- to čas od malého počtu zrušeno býti, což od mnohých jest zřízeno a ustanoveno i stvrzeno. Neb mnoho nás někdy při tom bylo biskupuov, mnoho i knížat, také i legát od stolice Apoštolské tu přítomen byl, když jest toho Vaše Velebnost Císařská svým majestátem potvrditi ráčila, aby v Čechách i v Moravě byl biskup jeden, tak jakž jest prvé bylo. Protož slušné jest, aby tak ještě zůstalo.« K tomu hned bez meškání odpověděl císař: »Nechajž tak nyní, nechť to, zač mne na tento čas Vratislav, můj přítel, prosí, učiním. Potom pak, což ty nyní mluvíš, také časem svým rozvážím.« A hned dal jednomu každému z ních prsten, zasnubuje jemu ten kostel a k tomu dal i berlu pastýřskú a rozkázal jím, aby jeli do Ve- roný a tu aby čekali až do postu, až se ty věci, o kteréž jest sjezd, v Mantui vykonají. I tak jsú učinili. (Vratislav †. Kunrád knížetem.) L. 1093. Při počátku, t. j. 14. den měsíce ledna, král Vratislav umřel a s velikú poctivostí a s plá- čem všeho lidu Českého v kostele s. Petra na Vy- šehradě pochován- (R. 1093) Král Vratislav umřel. Zde v orig. týž obrázek jako k r. 1124.
Strana 452
452 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1093. 1471 Kunrad kníže. Sníh veliký na velikou noc. / Páni a vladyky sjevše se na Vyšehrad, Kun- rada, bratra Vratislavova, za pána sobě volili. Kterýž hned toho času, poslal k císaři posla vel- mi zprávného, jemuž bylo jméno Vidini. Ten po- dal listuov od Kunrada, při tom snažně žádal, aby J. Mt Cís. neráčil těch biskupuov tvrditi2. I odpověděl císař poslu: »Co jsem učinil, již toho nemohu zrušiti.« I navrátil se posel k Kunradovi, smuten jsa, neb nic nezjednal. Po vykonání pak toho všeho navrátili jsú se biskupové do Prahy na den Květné neděle, však bez svěcení, avšak proto milostivě přivítáni od kněží i ode všeho lidu Pražského. V auterý pak jeli jsú k Kunra- dovi do Boleslavi a on změniv svuoj úmysl, vděč- ně je přivítal a milostivě přijal. A jev do Prahy s ními spolu, slavně Velikunoc slavil na Vyše- hradě. Při tom času, ten tajden po slavnosti Veliko- noční, spadl takový sníh v Praze a okolo, že ta- kový nebyl a tak veliký od mnohých let prostřed zimy. O jiných skutcích Kunradových, co by činil v svém zpravování, nemáme napsáno. Neb po smrti bratra svého Vratislava živ byl toliko sedm měsícuov a sedmnácte dní. A tak toho léta i knížetskau stolici přijal i umřel. Dva syny po sobě zůstavil, Oldřicha a Litolta. 1 V pramenech Victin. — 2 = potvrditi.
452 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1093. 1471 Kunrad kníže. Sníh veliký na velikou noc. / Páni a vladyky sjevše se na Vyšehrad, Kun- rada, bratra Vratislavova, za pána sobě volili. Kterýž hned toho času, poslal k císaři posla vel- mi zprávného, jemuž bylo jméno Vidini. Ten po- dal listuov od Kunrada, při tom snažně žádal, aby J. Mt Cís. neráčil těch biskupuov tvrditi2. I odpověděl císař poslu: »Co jsem učinil, již toho nemohu zrušiti.« I navrátil se posel k Kunradovi, smuten jsa, neb nic nezjednal. Po vykonání pak toho všeho navrátili jsú se biskupové do Prahy na den Květné neděle, však bez svěcení, avšak proto milostivě přivítáni od kněží i ode všeho lidu Pražského. V auterý pak jeli jsú k Kunra- dovi do Boleslavi a on změniv svuoj úmysl, vděč- ně je přivítal a milostivě přijal. A jev do Prahy s ními spolu, slavně Velikunoc slavil na Vyše- hradě. Při tom času, ten tajden po slavnosti Veliko- noční, spadl takový sníh v Praze a okolo, že ta- kový nebyl a tak veliký od mnohých let prostřed zimy. O jiných skutcích Kunradových, co by činil v svém zpravování, nemáme napsáno. Neb po smrti bratra svého Vratislava živ byl toliko sedm měsícuov a sedmnácte dní. A tak toho léta i knížetskau stolici přijal i umřel. Dva syny po sobě zůstavil, Oldřicha a Litolta. 1 V pramenech Victin. — 2 = potvrditi.
Strana 453
KUNRÁD. BRETISLAV II. 403 (Kunrád †. Břetislav II. Času toho Břetislav kníže, syn někdy krále Vratislava, jakž uslyšal, že by otec jeho, král Český, také i Kunrad, straje jeho, otce jeho ná- městek,, umřel, hned s pomocí krále Uherského slavně do Čech přijel, a k Praze se přiblížil. A Kozmas, biskup volený, se všemi kněžími a žáky poctivě proti němu vyšel a uvedl jej do ko- stela P. Marie před Tajnem a na stolici jeho po- sadil. Páni a rytířstvo České země, sšedše se, po- ctivost jemu jako pánu svému činili. A to bylo měsíce září. / Téhož léta a téhož měsíce září, dne dvadcá- tého, v pátek u vigiljí s. Matauše při poledni, bylo se tak velmi slunce zatmělo a umrklo, že jsú se lidé noc býti domnívali. Břetislav volen. / 1477 (Zbytky pohanství vyhubeny.) R. t. také na den s. Vácslava Břetislav, po- volav hrabat, panuov, vladyk a rytířuov zname- nitějších na Vyšehrad, učinil jím slavné hodo- vání a hodovali spolu za tři dni pořád zběhlé. Čtvrtého dne, povolav některých starších do své raddy, mnoho s ními jednal o napravení králov- ství Českého. A najprvé, aby kostelové a věci duchovní i osoby napraveny byly a zvláště kostel = nástupce. Zde v orig. týž obrázek jako k r. 1061.
KUNRÁD. BRETISLAV II. 403 (Kunrád †. Břetislav II. Času toho Břetislav kníže, syn někdy krále Vratislava, jakž uslyšal, že by otec jeho, král Český, také i Kunrad, straje jeho, otce jeho ná- městek,, umřel, hned s pomocí krále Uherského slavně do Čech přijel, a k Praze se přiblížil. A Kozmas, biskup volený, se všemi kněžími a žáky poctivě proti němu vyšel a uvedl jej do ko- stela P. Marie před Tajnem a na stolici jeho po- sadil. Páni a rytířstvo České země, sšedše se, po- ctivost jemu jako pánu svému činili. A to bylo měsíce září. / Téhož léta a téhož měsíce září, dne dvadcá- tého, v pátek u vigiljí s. Matauše při poledni, bylo se tak velmi slunce zatmělo a umrklo, že jsú se lidé noc býti domnívali. Břetislav volen. / 1477 (Zbytky pohanství vyhubeny.) R. t. také na den s. Vácslava Břetislav, po- volav hrabat, panuov, vladyk a rytířuov zname- nitějších na Vyšehrad, učinil jím slavné hodo- vání a hodovali spolu za tři dni pořád zběhlé. Čtvrtého dne, povolav některých starších do své raddy, mnoho s ními jednal o napravení králov- ství Českého. A najprvé, aby kostelové a věci duchovní i osoby napraveny byly a zvláště kostel = nástupce. Zde v orig. týž obrázek jako k r. 1061.
Strana 454
454 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1093. Čarodějníky kníže kázal vyhnati. Pražský s. Víta, kterýž byl nedávno před tím vy- hořal velmi škodlivě. Potom věci světské, a zvláště auředníci aby spravedlivě saudili všudy při každém saudu. Při tom vzav s ními radu, rozkázal všecky kauzedlníky, čarodějníky, ha- dače, zaklínače, navazače, ptakopravce, věštce, básníře, snůvykladače, zeměpisce,, vodopisce, i krasomluvníky., jinák řečníky, z království ven vyhnati; a kteří jíti nechtěli, kázal je topiti i ohněm páliti. Též i háje neb stromy (kteréž lid obecný ctil a mnozí se tomu klaněli) kázal pose- kati a spáliti. Také kázal ty neřádné obyčeje zru- šiti, kteréž jsú sedláci, ještě někteří na poly po- hané súce, zachovávali. Neb v auterý po letni- cech, též i v středu činili veliké sliby a oběti na(d) studnicemi a někteří krvavé oběti oběto- vali, jako zařezané slepice černé, neb holuby vzhuoru do povětří mecíce, a při tom ďábelská vzývali jména. Mnozí pak po lesích a po polích s rozličnými kauzly a zlým duchuom dary mrtvé své pohřebovali. Jiní stánky pohanským obyčejem na rozcestí činili, pravíce, že by se tu duše před- kuov aneb přátel jích z těl vycházejíce zastavo- vati měly aneb že by bohové pekelní časem tu svú rozkoš mívali. Některé pak baby ty, kteréž = kdo nosili amulety — 2 = kdo hádali z čar na zemi psaných (geomantia). — 3 = kdo z vody hádali. — = advokáti. — Tisk kteráž omylem.
454 V. HAJEK, KRONIKA CESKA, R. 1093. Čarodějníky kníže kázal vyhnati. Pražský s. Víta, kterýž byl nedávno před tím vy- hořal velmi škodlivě. Potom věci světské, a zvláště auředníci aby spravedlivě saudili všudy při každém saudu. Při tom vzav s ními radu, rozkázal všecky kauzedlníky, čarodějníky, ha- dače, zaklínače, navazače, ptakopravce, věštce, básníře, snůvykladače, zeměpisce,, vodopisce, i krasomluvníky., jinák řečníky, z království ven vyhnati; a kteří jíti nechtěli, kázal je topiti i ohněm páliti. Též i háje neb stromy (kteréž lid obecný ctil a mnozí se tomu klaněli) kázal pose- kati a spáliti. Také kázal ty neřádné obyčeje zru- šiti, kteréž jsú sedláci, ještě někteří na poly po- hané súce, zachovávali. Neb v auterý po letni- cech, též i v středu činili veliké sliby a oběti na(d) studnicemi a někteří krvavé oběti oběto- vali, jako zařezané slepice černé, neb holuby vzhuoru do povětří mecíce, a při tom ďábelská vzývali jména. Mnozí pak po lesích a po polích s rozličnými kauzly a zlým duchuom dary mrtvé své pohřebovali. Jiní stánky pohanským obyčejem na rozcestí činili, pravíce, že by se tu duše před- kuov aneb přátel jích z těl vycházejíce zastavo- vati měly aneb že by bohové pekelní časem tu svú rozkoš mívali. Některé pak baby ty, kteréž = kdo nosili amulety — 2 = kdo hádali z čar na zemi psaných (geomantia). — 3 = kdo z vody hádali. — = advokáti. — Tisk kteráž omylem.
Strana 455
VYHLAZENÍ ZBYTKU POHANSTVÍ. 455 ženám při porodu posluhovaly, ten měly obyčej, dřív než se dítě urodilo, nedaleko odtuď oheň udělaly, a jakž dítě z života matky vyšlo, ve- zmúce je, nad tím ohněm jeho rukama svýma pozdvihujíce, duchuom ohnivým je obětovaly, prosíce, aby tomu dítěti až do jeho smrti nápo- mocni byli. — Při smrti pak ten obyčej muží i ženy zachovávali: Tu kdež tělo mrtvé dřív, než pohřbeno bylo, s marami stálo, puol pecna chleba na zemi položili; a jakž to tělo mrtvé vzdýlí, tak dlúhau svíci učiníce, pod marami jí na ten chléb osvícenau položili, to Plutovi Bohu pekelnému obětujíce. A když tělo bylo k hrobu neseno, v lar- vy, jímž říkali škrabošky, připravíce se tanco- vali a divně vzhuoru skákali. A když se od po- hřbu navracovali, kamení neb dříví i trávu neb listí na zemi zbírajíce, na zpátek přes hlavu me- tali a neohlédali se. A tak divné smyšlené věci a nálezky lidské provozovalii. To všecko kníže dobrý kázal zahladiti, a kdo by se o to více pokusili směl, příkrým trestáním kázal je pokutovati. A lidí P. Bohu věrných a nábožných byl horlivý milovník a též od každého dobrého byl milován; a v věcech válečných byl velmi zprávný, jemuž žádný v tom nebyl rovný ve vší Ceské zemí. 1 Vyprávěno celkem podle Kosmy, ale se znamenitými doplňky, patrně ze starši tradice.
VYHLAZENÍ ZBYTKU POHANSTVÍ. 455 ženám při porodu posluhovaly, ten měly obyčej, dřív než se dítě urodilo, nedaleko odtuď oheň udělaly, a jakž dítě z života matky vyšlo, ve- zmúce je, nad tím ohněm jeho rukama svýma pozdvihujíce, duchuom ohnivým je obětovaly, prosíce, aby tomu dítěti až do jeho smrti nápo- mocni byli. — Při smrti pak ten obyčej muží i ženy zachovávali: Tu kdež tělo mrtvé dřív, než pohřbeno bylo, s marami stálo, puol pecna chleba na zemi položili; a jakž to tělo mrtvé vzdýlí, tak dlúhau svíci učiníce, pod marami jí na ten chléb osvícenau položili, to Plutovi Bohu pekelnému obětujíce. A když tělo bylo k hrobu neseno, v lar- vy, jímž říkali škrabošky, připravíce se tanco- vali a divně vzhuoru skákali. A když se od po- hřbu navracovali, kamení neb dříví i trávu neb listí na zemi zbírajíce, na zpátek přes hlavu me- tali a neohlédali se. A tak divné smyšlené věci a nálezky lidské provozovalii. To všecko kníže dobrý kázal zahladiti, a kdo by se o to více pokusili směl, příkrým trestáním kázal je pokutovati. A lidí P. Bohu věrných a nábožných byl horlivý milovník a též od každého dobrého byl milován; a v věcech válečných byl velmi zprávný, jemuž žádný v tom nebyl rovný ve vší Ceské zemí. 1 Vyprávěno celkem podle Kosmy, ale se znamenitými doplňky, patrně ze starši tradice.
Strana 456
400 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1094. Biskupem jse dělal někdo. 148r (Domnělý biskup Basků v Praze.) L. 1094. Při počátku času zimního přihodilo se, že jeden muž velmi slavný přijel do Prahy jménem Robertus, pravě se v hospodě býti bisku- pem. To uslyšav Břetislav kníže o Kozmas, bis- kup volený, velmi vděčně jeho přijeli,, kterýž když přišel k knížeti na Vyšehrad, pravil, že jest z té krajiny, jenž slove Vaškonya, jenž leží mezi Hispaný a Franskú zemí, a že jest byl biskupem a zprávcí toho města, kteréž slove Kavellona, ně- kolik let, ale nyní že se jest na to vydal, aby jezdil na paut a/ aby prohlédl svět. Vtom přistúpiv bratr Kozmy biskupa, jménem Osel, poznal jeho a podal jemu ruky a tu se seznámili, neb spolu roku předešlého z Uher do Jeruzaléma na paut k Božímu hrobu jeli. A dal jemu Osel svědomí, tak, že on Robertus na té cestě se také biskupem býti pravil. A tak Břetislav a Kozmas k oltáři, aby vedlé obyčeje biskupského s. mši slaužil, jej připustili. Tu on mnoho kosteluov v městě i ve vsech světil a z toho velikú summu peněz nahro- maždil. Nad to pak časem postním mnoho žákův na kněžství světil, u velikýs čtvrtek světil křižmo a olej posvátný, na velikou noc slavně svú mši působil. A toho dne přistúpiv k němu jeden, kterýž se jeho přidržal, nětco jemu v uši po- (R. 1094) 1 = přijali. — 2 = svědectví. — 3 = zelený.
400 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1094. Biskupem jse dělal někdo. 148r (Domnělý biskup Basků v Praze.) L. 1094. Při počátku času zimního přihodilo se, že jeden muž velmi slavný přijel do Prahy jménem Robertus, pravě se v hospodě býti bisku- pem. To uslyšav Břetislav kníže o Kozmas, bis- kup volený, velmi vděčně jeho přijeli,, kterýž když přišel k knížeti na Vyšehrad, pravil, že jest z té krajiny, jenž slove Vaškonya, jenž leží mezi Hispaný a Franskú zemí, a že jest byl biskupem a zprávcí toho města, kteréž slove Kavellona, ně- kolik let, ale nyní že se jest na to vydal, aby jezdil na paut a/ aby prohlédl svět. Vtom přistúpiv bratr Kozmy biskupa, jménem Osel, poznal jeho a podal jemu ruky a tu se seznámili, neb spolu roku předešlého z Uher do Jeruzaléma na paut k Božímu hrobu jeli. A dal jemu Osel svědomí, tak, že on Robertus na té cestě se také biskupem býti pravil. A tak Břetislav a Kozmas k oltáři, aby vedlé obyčeje biskupského s. mši slaužil, jej připustili. Tu on mnoho kosteluov v městě i ve vsech světil a z toho velikú summu peněz nahro- maždil. Nad to pak časem postním mnoho žákův na kněžství světil, u velikýs čtvrtek světil křižmo a olej posvátný, na velikou noc slavně svú mši působil. A toho dne přistúpiv k němu jeden, kterýž se jeho přidržal, nětco jemu v uši po- (R. 1094) 1 = přijali. — 2 = svědectví. — 3 = zelený.
Strana 457
O NEPRAVÉM BISKUPU. 457 šeptal. Tu on hned větřiti počal a nazajtří ráno se pryč strojil. I prosil jeho kníže i biskup, aby ještě ten den tu s nimi pozůstal, ale žádnými prosbami ani dary nemohli sú jeho namluviti. Hned vsedl, na svuoj kuoň, s svým pacholkem do Míšně pospíchal. Tu pak hned se prohlašo- valo, že by on biskup nebyl, než nějaký kurtisán2, až taková věc široce v lid vešla a někteří pravili, a zvláště ti, kteříž přes svět, jezdili, že by on to v mnohých krajinách činil. Kníže a biskup z to- ho byli velmi teskliví, avšak aby z toho domnění byli vyvedeni, poslali sú jednoho velmi zpráv- ného a v Latinském jazyku dospělého posla na koni až do Vaškoný s listy k biskupu kostela Kavellonského, jenž slul Desiderius. Kterýž zase odepsal, že jest nikda ten kostel Kavellonský biskupa neměl, jenž by slúl Rober- tus. To slyšíce hned sú poslali k papeži Urba- novi do Ríma, ptajíce se, co mají činiti v tako- vém podvodu. Kterémuž on rozkázal kostely všecky jeho svěcení znovu posvětiti; které lidi on křtil, těch kázal aby znovu nebyli křtěni, ale aby byli hned biřmováni; a které pak žáky svě- til na kněžství, kázal jích znovu nesvětiti, ale když bude biskup jiné světiti, těm aby kázal mezi jinými státi, ale aby jich nemazal, toliko vlože =vsed, vsednuv. — 2 = kejklíř, šejdíř. — = přes pole, v cizině.
O NEPRAVÉM BISKUPU. 457 šeptal. Tu on hned větřiti počal a nazajtří ráno se pryč strojil. I prosil jeho kníže i biskup, aby ještě ten den tu s nimi pozůstal, ale žádnými prosbami ani dary nemohli sú jeho namluviti. Hned vsedl, na svuoj kuoň, s svým pacholkem do Míšně pospíchal. Tu pak hned se prohlašo- valo, že by on biskup nebyl, než nějaký kurtisán2, až taková věc široce v lid vešla a někteří pravili, a zvláště ti, kteříž přes svět, jezdili, že by on to v mnohých krajinách činil. Kníže a biskup z to- ho byli velmi teskliví, avšak aby z toho domnění byli vyvedeni, poslali sú jednoho velmi zpráv- ného a v Latinském jazyku dospělého posla na koni až do Vaškoný s listy k biskupu kostela Kavellonského, jenž slul Desiderius. Kterýž zase odepsal, že jest nikda ten kostel Kavellonský biskupa neměl, jenž by slúl Rober- tus. To slyšíce hned sú poslali k papeži Urba- novi do Ríma, ptajíce se, co mají činiti v tako- vém podvodu. Kterémuž on rozkázal kostely všecky jeho svěcení znovu posvětiti; které lidi on křtil, těch kázal aby znovu nebyli křtěni, ale aby byli hned biřmováni; a které pak žáky svě- til na kněžství, kázal jích znovu nesvětiti, ale když bude biskup jiné světiti, těm aby kázal mezi jinými státi, ale aby jich nemazal, toliko vlože =vsed, vsednuv. — 2 = kejklíř, šejdíř. — = přes pole, v cizině.
Strana 458
408 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1094. na ně ruce aby jim dal požehnání. Od toho času žádný nic o tom Robertovi neslyšal. (Výprava do Polska.) Plat Polského krále do Čech. Téhož léta kníže Břetislav shromaždiv voj- sko výborných Čechů obrátil se s nimi do Slez a do Polsky a počav od města Hradce, jenž jest na Labi, jel až k hradu, jenž slove Bečeni, a od- tuď velikú záhubu počal činiti. A tak od toho hradu vedlé řeky, jenž Odra slove, až do Hlo- hova žádného člověka nezuostalo, krom v měs- tečku, jenž slove Němčí. A byl by nepřestal až do Krakova, by byl Vladislav, kníže Polský, k němu svých věrných poslův s velikými pros- bami neposlal. Kteříž přinesli jemu daň roku přítomného i minulého, všecku zúplna až do po- sledního haléře, kterážto summa byla 1000 hři- ven stříbra a 60 hřiven zlatta, t. j. summa dvú- letní. Nad to při tom času zavázal Vladislav své potomky a budúcí knížata i krále Polské listy svými i pečetmi, tak aby summa, kteráž prve byla placena někdy Břetislavovi, dědu toho Břetislava, ještě na budúcí věčné časy placena byla, t. j. 500 hřiven stříbra a 30 hřiven zlatta platu roč- ního. A tak Břetislav vzav tu summu a budúcí se ujistiv upokojil se. 1 U Kosmy Rečen.
408 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1094. na ně ruce aby jim dal požehnání. Od toho času žádný nic o tom Robertovi neslyšal. (Výprava do Polska.) Plat Polského krále do Čech. Téhož léta kníže Břetislav shromaždiv voj- sko výborných Čechů obrátil se s nimi do Slez a do Polsky a počav od města Hradce, jenž jest na Labi, jel až k hradu, jenž slove Bečeni, a od- tuď velikú záhubu počal činiti. A tak od toho hradu vedlé řeky, jenž Odra slove, až do Hlo- hova žádného člověka nezuostalo, krom v měs- tečku, jenž slove Němčí. A byl by nepřestal až do Krakova, by byl Vladislav, kníže Polský, k němu svých věrných poslův s velikými pros- bami neposlal. Kteříž přinesli jemu daň roku přítomného i minulého, všecku zúplna až do po- sledního haléře, kterážto summa byla 1000 hři- ven stříbra a 60 hřiven zlatta, t. j. summa dvú- letní. Nad to při tom času zavázal Vladislav své potomky a budúcí knížata i krále Polské listy svými i pečetmi, tak aby summa, kteráž prve byla placena někdy Břetislavovi, dědu toho Břetislava, ještě na budúcí věčné časy placena byla, t. j. 500 hřiven stříbra a 30 hřiven zlatta platu roč- ního. A tak Břetislav vzav tu summu a budúcí se ujistiv upokojil se. 1 U Kosmy Rečen.
Strana 459
VYPRAVA DO POLSKA. 459 (Drobné příhody.) R. t., císař Jindřich, uznav toho potřebu, po- ložil sjezd v Mohucí, k jehožto rozkázaní sjelo se mnoho knížat a arcibiskupuov. O tom usly- šav Břetislav, poslal tam Kozmu a Ondřeje vo- lené i císařem stvrzené biskupy, žádaje Rapoty hraběte svého, aby jich byl vuodce i přímluvcí před arcibiskupem Mohutským. Rapota jako muž svobodné výmluvnosti, poctivé pozdravení arcibiskupu, biskupům, a knížatům učinil a slav- ně oznámil žádost Břetislava, knížete Českého. Jeho takovau žádost a výmluvnost všickni sly- šíce, vděčně přija/li, a snažně se za ty volené biskupy k arcibiskupovi přimlúvali a najvíce proto, neb sú při tom mnohé otázky na Kozmovi a Ondřejovi činili a oni výborně odpovídali, neb sú oba dva byli muží velmi učení a krásné vý- mluvnosti a v Latinském jazyku tak dospělí, že se tomu tu přísedící všickni divili a z té příčiny jim i vedlé sebe posaditi se rozkázali. Tu hned bez odtahuov Rotardus, arcibiskup Mohutský, slavně těch dvú volených na biskupství posvětil. Téhož také léta, měsíce září, Břetislav kníže pojal sobě za manželku sestru Albrechta, hraběte z Rajnu, kteráž slúla Lichardis; Čechové ji jme- novali Lukarda. A ta byla slavně a velmi poctivě do Čech přinesena, kteráž ctnostných byla oby- Biskup Pražský Kosmas, biskup Olomúcký Ondřej. 148v
VYPRAVA DO POLSKA. 459 (Drobné příhody.) R. t., císař Jindřich, uznav toho potřebu, po- ložil sjezd v Mohucí, k jehožto rozkázaní sjelo se mnoho knížat a arcibiskupuov. O tom usly- šav Břetislav, poslal tam Kozmu a Ondřeje vo- lené i císařem stvrzené biskupy, žádaje Rapoty hraběte svého, aby jich byl vuodce i přímluvcí před arcibiskupem Mohutským. Rapota jako muž svobodné výmluvnosti, poctivé pozdravení arcibiskupu, biskupům, a knížatům učinil a slav- ně oznámil žádost Břetislava, knížete Českého. Jeho takovau žádost a výmluvnost všickni sly- šíce, vděčně přija/li, a snažně se za ty volené biskupy k arcibiskupovi přimlúvali a najvíce proto, neb sú při tom mnohé otázky na Kozmovi a Ondřejovi činili a oni výborně odpovídali, neb sú oba dva byli muží velmi učení a krásné vý- mluvnosti a v Latinském jazyku tak dospělí, že se tomu tu přísedící všickni divili a z té příčiny jim i vedlé sebe posaditi se rozkázali. Tu hned bez odtahuov Rotardus, arcibiskup Mohutský, slavně těch dvú volených na biskupství posvětil. Téhož také léta, měsíce září, Břetislav kníže pojal sobě za manželku sestru Albrechta, hraběte z Rajnu, kteráž slúla Lichardis; Čechové ji jme- novali Lukarda. A ta byla slavně a velmi poctivě do Čech přinesena, kteráž ctnostných byla oby- Biskup Pražský Kosmas, biskup Olomúcký Ondřej. 148v
Strana 460
460 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1095. čejuov; a když umřela, zůstavila po sobě dva syny, Vladislava a Vlastislava. T. r. velmi veliký byl mor v krajinách Ně- meckých a zvláště v Bavořích nad míru mnoho lidu zemřelo. Při konci t. r. Kozmas, biskup Pražský, po- světil oltáře sv. Víta v Pražském kostele, kterýž byl ohněm zkažen a znovu vzdělán. (R. 1095) Křesťané táhli do Jeruzaléma. (První výprava křížová.) L. 1095. Urban papež, toho jména II., položil concilium, t. j. sněm duchovní, v Francké zemi v krajině, kteráž slove Avernia, v městě, jenž slove Clarus Mons, t. j. Jasná Hora. Tu se bylo sjelo mnoho biskupuov a knížat z rozličných ze- mí. Tu když se posadili jeden každý vedle svého duostojenství, vyšel papež a stál na jedné široké ulici a učinil krásnú řeč Latinským jazykem (neb byl muž nad obyčej výmluvný) předkládaje tomu všemu lidu tu shromážděnému, tak duchov- ním jako světským, veliké těžkosti a přílišná ná- silí, kteréž trpí rozliční národové křesťanští od ukrutných pohanuov a kterak i s. město Jeru- zalem, v kterémž P. Ježíš, vykupitel všeho kře- sťanstva, mnoho trpěti ráčil, jest u veliké potupě, napomínaje je k tomu, aby se o to snažili a hrob- Pána svého svatý z rukú nepřátel jeho vysvobo- dili. Po takové dlúhý řeči, když mluviti přestal,
460 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1095. čejuov; a když umřela, zůstavila po sobě dva syny, Vladislava a Vlastislava. T. r. velmi veliký byl mor v krajinách Ně- meckých a zvláště v Bavořích nad míru mnoho lidu zemřelo. Při konci t. r. Kozmas, biskup Pražský, po- světil oltáře sv. Víta v Pražském kostele, kterýž byl ohněm zkažen a znovu vzdělán. (R. 1095) Křesťané táhli do Jeruzaléma. (První výprava křížová.) L. 1095. Urban papež, toho jména II., položil concilium, t. j. sněm duchovní, v Francké zemi v krajině, kteráž slove Avernia, v městě, jenž slove Clarus Mons, t. j. Jasná Hora. Tu se bylo sjelo mnoho biskupuov a knížat z rozličných ze- mí. Tu když se posadili jeden každý vedle svého duostojenství, vyšel papež a stál na jedné široké ulici a učinil krásnú řeč Latinským jazykem (neb byl muž nad obyčej výmluvný) předkládaje tomu všemu lidu tu shromážděnému, tak duchov- ním jako světským, veliké těžkosti a přílišná ná- silí, kteréž trpí rozliční národové křesťanští od ukrutných pohanuov a kterak i s. město Jeru- zalem, v kterémž P. Ježíš, vykupitel všeho kře- sťanstva, mnoho trpěti ráčil, jest u veliké potupě, napomínaje je k tomu, aby se o to snažili a hrob- Pána svého svatý z rukú nepřátel jeho vysvobo- dili. Po takové dlúhý řeči, když mluviti přestal,
Strana 461
SNÉM CIRKEVNI V CLERMONTU. 401 vzkřikli sú všickni pravíce: »Buoh tak míti chce, Buoh tak míti chce.« Nazajtří pak vešli sú v rad- du papež, biskupové a knížata, koho by měli za zprávce a hajtmana na tu cestu lidu vyvoliti a jakým by způsobem a kterými cestami také ta- žení býti mělo. I vyvolili sú biskupa Podyen- ského, kterýž vzav od papeže požehnání, tu práci na se přijal. Když to bylo rozhlášeno mezi křesťany, všickni toho vděční byli a na to daň velikú se- brali a vypravili k Jeruzalému více než třikrát stotisíc lidu. První a najvětší puovodové byli té jízdy Francúzové a z těch krajin jiní národové. Byl jest také těch dnuov nějaký pausteník, jmé- nem Petr, kterýž opustiv paušť, mnoho jízdných a pěších shromaždiv, vedl je na pohany skrze Uherskú zemi. A tu se přitovaryšil jednomu kní- žeti Německému, kterýž také byl vůdce lidu, jmé- nem Gotfrydus, bratr Eustachiův a Baldyvínův. Najprv Petr pausteník mezi všemi první přijel k Konstantynopoli a tu mnoho lidu z Lombardý a z jiných zemí shromažděného nalezl. Ale císař Řecký, jménem Alexius, žádného z nich do Kon- stantinopole pustiti nechtěl proto, neb se moci Franské velmi obával, ale však všecky věci jim potřebné v městě kupovati dopustil. Ten pak lid křesťanský, kterýž byl najprve vtrhl do Řeckých zemí, neměl žádného hajtmana ani zprávci a uči-
SNÉM CIRKEVNI V CLERMONTU. 401 vzkřikli sú všickni pravíce: »Buoh tak míti chce, Buoh tak míti chce.« Nazajtří pak vešli sú v rad- du papež, biskupové a knížata, koho by měli za zprávce a hajtmana na tu cestu lidu vyvoliti a jakým by způsobem a kterými cestami také ta- žení býti mělo. I vyvolili sú biskupa Podyen- ského, kterýž vzav od papeže požehnání, tu práci na se přijal. Když to bylo rozhlášeno mezi křesťany, všickni toho vděční byli a na to daň velikú se- brali a vypravili k Jeruzalému více než třikrát stotisíc lidu. První a najvětší puovodové byli té jízdy Francúzové a z těch krajin jiní národové. Byl jest také těch dnuov nějaký pausteník, jmé- nem Petr, kterýž opustiv paušť, mnoho jízdných a pěších shromaždiv, vedl je na pohany skrze Uherskú zemi. A tu se přitovaryšil jednomu kní- žeti Německému, kterýž také byl vůdce lidu, jmé- nem Gotfrydus, bratr Eustachiův a Baldyvínův. Najprv Petr pausteník mezi všemi první přijel k Konstantynopoli a tu mnoho lidu z Lombardý a z jiných zemí shromažděného nalezl. Ale císař Řecký, jménem Alexius, žádného z nich do Kon- stantinopole pustiti nechtěl proto, neb se moci Franské velmi obával, ale však všecky věci jim potřebné v městě kupovati dopustil. Ten pak lid křesťanský, kterýž byl najprve vtrhl do Řeckých zemí, neměl žádného hajtmana ani zprávci a uči-
Strana 462
462 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1095—1096. 1491 nil velikú křesťanům škodu. Vsi vybírali, domy v městech vybíjeli, kostely lúpali, tak svú vůli, provozovali,/ že se s nimi Řekům křestanům velmi stajskalo. Potom císař Řecký pohanuom na ně pomoc dával, tak že jich na té cestě mnoho od pohanuov i od Rekuov zhubeno. Téhož léta s. Ladislav, král Uherský, po mno- hých ctnostných a sv. skutcích I. den srpna mě- síce umřel a v kostele Varadinském, tak jakž na svatého slušelo, poctivě pochován. (Drobné příhody.) Červí jedli obilé po polích. R. t. rozličná a nad míru divná světla se časy nočními a zvláště v Vlaských zemích a okolo Ří- ma ukazovala. Nic jiného při tom lidé nesmaj- šleli než že víra sv. křesťanská se zase osvítí a město sv. Jeruzalem že přijde zase v moc kře- sťanskú a jméno jeho sv. že zase bude zvelebeno. Leta téhož v Ceské zemi mnoho se urodilo červův šerých po polích, kteříž lezli jako hlemajž- ďové, a to společně, a snědli všecko obilé po ro- lích z kořen, tak že nic nerostlo; a potom po Ve- likonoci i trávu jedli na lukách, potom i na dříví,, aby listí jedli, lézti počali. A v tom přišel dešt a potom v náhle horko a oni všickni pojed- = svévoli, lotrovství. — 2 = stromoví.
462 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1095—1096. 1491 nil velikú křesťanům škodu. Vsi vybírali, domy v městech vybíjeli, kostely lúpali, tak svú vůli, provozovali,/ že se s nimi Řekům křestanům velmi stajskalo. Potom císař Řecký pohanuom na ně pomoc dával, tak že jich na té cestě mnoho od pohanuov i od Rekuov zhubeno. Téhož léta s. Ladislav, král Uherský, po mno- hých ctnostných a sv. skutcích I. den srpna mě- síce umřel a v kostele Varadinském, tak jakž na svatého slušelo, poctivě pochován. (Drobné příhody.) Červí jedli obilé po polích. R. t. rozličná a nad míru divná světla se časy nočními a zvláště v Vlaských zemích a okolo Ří- ma ukazovala. Nic jiného při tom lidé nesmaj- šleli než že víra sv. křesťanská se zase osvítí a město sv. Jeruzalem že přijde zase v moc kře- sťanskú a jméno jeho sv. že zase bude zvelebeno. Leta téhož v Ceské zemi mnoho se urodilo červův šerých po polích, kteříž lezli jako hlemajž- ďové, a to společně, a snědli všecko obilé po ro- lích z kořen, tak že nic nerostlo; a potom po Ve- likonoci i trávu jedli na lukách, potom i na dříví,, aby listí jedli, lézti počali. A v tom přišel dešt a potom v náhle horko a oni všickni pojed- = svévoli, lotrovství. — 2 = stromoví.
Strana 463
PRVNÍ VÝPRAVA KRÍŽOVA. 403 nau zemřeli a smrad z sebe lidem nesnesitedlný učinili, tak že netoliko na polích neb na lukách, ale i v městech velmi smrďalo, až sobě lidé skrze to stýskali, někteří pak rozličnými dýmy, aby ten smrad zahnali, kauřili. L. 1096. Pro smrad roku předešlého a pro na- kažení přišel na lidi i na hovada veliký a ukrut- ný mor a žádný bolesti morní nebylo, než toliko bolest v hlavě lidé míti pravili; kteříž sú pak po tom moru zuostali, tak se domnívali, že třetina toliko lidí v Čechách zuostala a hovado že jedva zuostalo desáté, též husy a kačice i slepice vy- mřely, divoké husy mrtvé po polích se nalézaly. Téhož léta Břetislav a Kozmas snesli sú se o to, aby kostel ss. Víta, Vácslava a Vojtěcha byl posvěcen; neb jakž prve byl spálen, již t. č. byl zase postaven a dokonán. I posvětil jej Kozmas biskup 14. den dubna měsíce. A při tom času přišly sú noviny k Břetislavovi, že by se jemu Vladislav, kníže Polský, puovodem Mutinovým, syna Božejova, a Kojatovým, strajce Mutinova, Vršovských, zprotivil. I táhl Břetislav pojav Če- chy bez meškání a položil se na břehu řeky, jenž slove Nýsa, a hradu, kterýž slul Břeh, dobýval a když ho dobyl, hned jej obořiti rozkázal. Potom pak dobře doleji po vodě jiný hrad Kamenici dal postaviti. (R. 1096) Mor v Čechách.
PRVNÍ VÝPRAVA KRÍŽOVA. 403 nau zemřeli a smrad z sebe lidem nesnesitedlný učinili, tak že netoliko na polích neb na lukách, ale i v městech velmi smrďalo, až sobě lidé skrze to stýskali, někteří pak rozličnými dýmy, aby ten smrad zahnali, kauřili. L. 1096. Pro smrad roku předešlého a pro na- kažení přišel na lidi i na hovada veliký a ukrut- ný mor a žádný bolesti morní nebylo, než toliko bolest v hlavě lidé míti pravili; kteříž sú pak po tom moru zuostali, tak se domnívali, že třetina toliko lidí v Čechách zuostala a hovado že jedva zuostalo desáté, též husy a kačice i slepice vy- mřely, divoké husy mrtvé po polích se nalézaly. Téhož léta Břetislav a Kozmas snesli sú se o to, aby kostel ss. Víta, Vácslava a Vojtěcha byl posvěcen; neb jakž prve byl spálen, již t. č. byl zase postaven a dokonán. I posvětil jej Kozmas biskup 14. den dubna měsíce. A při tom času přišly sú noviny k Břetislavovi, že by se jemu Vladislav, kníže Polský, puovodem Mutinovým, syna Božejova, a Kojatovým, strajce Mutinova, Vršovských, zprotivil. I táhl Břetislav pojav Če- chy bez meškání a položil se na břehu řeky, jenž slove Nýsa, a hradu, kterýž slul Břeh, dobýval a když ho dobyl, hned jej obořiti rozkázal. Potom pak dobře doleji po vodě jiný hrad Kamenici dal postaviti. (R. 1096) Mor v Čechách.
Strana 464
4104 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1096. Židy bez děky křtili. (Křižáci v Čechách.) Toho pak času, když knížete v zemi nebylo, mnoho lidu z Německých zemí táhlo k Jeruza- lému skrze Českú zemi a tu nemalú ve vsech či- nili škodu, až jednoho času obořili se na Židy a dávali je jímajíce křtíti bezděčně, a který nechtěl, každého zabili. Vida to Kozmas biskup, že se to činí proti právu duchovnímu a že bezděčný křest býti nemá, poslal k nim, aby toho nečinili. Ale vida, že jest Němcuov veliká síla a knížete v zemi není a on sám s ně že býti nemuož, musil to mlče- ním pominauti. Po nedlúhým času Židé opovrhše křest zase se přichytili zákona Mojžíšova a to proto, neb jich žádný nevedl a neučil, ani tvrdil v víře křesťanské. A to se všecko dálo z nedbán- livosti biskupovy a prelátské. 149v (Břetislav a Vršovci.) Když pak Břetislav dokonal dílo hradu Ka- menice, dřív než odtud odjel, povolav k sobě Mu- tiny Vršovského, kterýž byl jako sekretář, jeho, odvedl se s ním saukromí a mluvil k němu: »Mu- tino, věz jistě,/ bych se P. Boha nebál, tak jakž si zaslaužil, kázal bych tě hned oslepiti, ale nechci, neb znám tu hřích nemalý býti, co jest P. Buoh způosobil býti při člověku, aby mu to mělo býti = násilím. —2 Všecko, i toto slovo, z Kosmy.
4104 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1096. Židy bez děky křtili. (Křižáci v Čechách.) Toho pak času, když knížete v zemi nebylo, mnoho lidu z Německých zemí táhlo k Jeruza- lému skrze Českú zemi a tu nemalú ve vsech či- nili škodu, až jednoho času obořili se na Židy a dávali je jímajíce křtíti bezděčně, a který nechtěl, každého zabili. Vida to Kozmas biskup, že se to činí proti právu duchovnímu a že bezděčný křest býti nemá, poslal k nim, aby toho nečinili. Ale vida, že jest Němcuov veliká síla a knížete v zemi není a on sám s ně že býti nemuož, musil to mlče- ním pominauti. Po nedlúhým času Židé opovrhše křest zase se přichytili zákona Mojžíšova a to proto, neb jich žádný nevedl a neučil, ani tvrdil v víře křesťanské. A to se všecko dálo z nedbán- livosti biskupovy a prelátské. 149v (Břetislav a Vršovci.) Když pak Břetislav dokonal dílo hradu Ka- menice, dřív než odtud odjel, povolav k sobě Mu- tiny Vršovského, kterýž byl jako sekretář, jeho, odvedl se s ním saukromí a mluvil k němu: »Mu- tino, věz jistě,/ bych se P. Boha nebál, tak jakž si zaslaužil, kázal bych tě hned oslepiti, ale nechci, neb znám tu hřích nemalý býti, co jest P. Buoh způosobil býti při člověku, aby mu to mělo býti = násilím. —2 Všecko, i toto slovo, z Kosmy.
Strana 465
KRIŽÁCI V ČECHACH. 405 odjato.« A dav jemu dva rytíře, kázal jej do Srba provoditi, přikázav, aby se do Čech nenavracoval. A poslav do Čech, všecken jeho statek rozkázal do své pokladnice aneb komory pobrati. Když se pak kníže do Čech navrátil, poslal po Božeje Vršovského, syna Čakova,, přítele Mutinova, a jiti jej kázal a hned na lodi vsaditi, též i manželku i dva syny jeho a plaviti je po Vhltavě až na Labe a po Labí řece až do Srb a tam jich nechati. Kterýž potom obrátil se do Polsky a tu se shledal s Mutinú a oba knížeti Polskému při- kázali se za služebníky, kteréž on vděčně přijal. R. t. křesťanům, kteříž se byli z západních a puolnočních stran světa do Así obrátili, velmi se šťastně vedlo, neb Boží pomocí všecky krajiny, v náchžto Turci obyt měli, jim se poddávaly a město jedno velmi znamenité, jménem Nycea, od nich jest dobyto a Turci všickni sú v něm zmor- dováni. Mutina a Božej z Čech vypověděni. (Vyloupení Židů v Praze.) L. 1097. Oznámeno Břetislavovi knížeti, že Židé (R. 1097) kradau se i s svými statky pomalu z Prahy a svá zboží, kteráž mají najlepší od zlatta a stříbra, stěhují do Uher a do Polsky. To slyše kníže velmi se rozhněval a poslav komorníka svého, jménem Židé se kradli z Čech. 1 = Lužice. —2 U Kosmy filius Cac = Čáč, Čieč. Kronika II. 30
KRIŽÁCI V ČECHACH. 405 odjato.« A dav jemu dva rytíře, kázal jej do Srba provoditi, přikázav, aby se do Čech nenavracoval. A poslav do Čech, všecken jeho statek rozkázal do své pokladnice aneb komory pobrati. Když se pak kníže do Čech navrátil, poslal po Božeje Vršovského, syna Čakova,, přítele Mutinova, a jiti jej kázal a hned na lodi vsaditi, též i manželku i dva syny jeho a plaviti je po Vhltavě až na Labe a po Labí řece až do Srb a tam jich nechati. Kterýž potom obrátil se do Polsky a tu se shledal s Mutinú a oba knížeti Polskému při- kázali se za služebníky, kteréž on vděčně přijal. R. t. křesťanům, kteříž se byli z západních a puolnočních stran světa do Así obrátili, velmi se šťastně vedlo, neb Boží pomocí všecky krajiny, v náchžto Turci obyt měli, jim se poddávaly a město jedno velmi znamenité, jménem Nycea, od nich jest dobyto a Turci všickni sú v něm zmor- dováni. Mutina a Božej z Čech vypověděni. (Vyloupení Židů v Praze.) L. 1097. Oznámeno Břetislavovi knížeti, že Židé (R. 1097) kradau se i s svými statky pomalu z Prahy a svá zboží, kteráž mají najlepší od zlatta a stříbra, stěhují do Uher a do Polsky. To slyše kníže velmi se rozhněval a poslav komorníka svého, jménem Židé se kradli z Čech. 1 = Lužice. —2 U Kosmy filius Cac = Čáč, Čieč. Kronika II. 30
Strana 466
466 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1097. Benedice, s některými rytíři, rozkázal jim všecko, což měli pobrati. Kteříž přišedše mezi ně, starších před sebe povolali, a on Benedik tuto řeč k nim uči- nili: »O lide nešlechetný příliš, pankhartí Isma- helitští, kníže se vás poručil otázati, proč jeho zemi laupíte, proč se pryč kradete, proč utíkáte, [a] ano vám od knížete, ani od žádného, žádná se nečiní křivda, stříbro a zlatto, kteréhož ste zde nabyli, proč do cizí země je nesete? Však víte, že ste toho sem nepřinesli. Prázdní ste sem přišli, prázdní odejděte, tu kdež se vám koli líbí. O nešlechetníci a zhaubce této slavné země, spra- vedlivě jest vás Vespesianus dával třidcet za jeden peníz. Však někteří z vás dali ste se pokřtíti, sám P. Buoh toho svedek jest. Co činíte proti Bohu, on to vidí, že ste se opět židovského přichytili obyčeje, Kozmas biskup ont z toho Bohu počet učiní.« Tu řeč od knížete komorník když dokonal, hned se služebníci knížecí na židovské statky a nábytky jich obořili a což koli nalezli, všecko (krom což k jídlu bylo, to jim zuostavili) pobrali. O kterak veliké množství pokladuov ten den bid- ným Židům jest pobráno a před kníže předlo- ženo! Tomu se divil kníže i jiní všickni. 1 Všechno podle Kosmy: pankharti = manzeribus atd.; tam řeč v hexametrech. — 2 = majetek.
466 V. HAJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1097. Benedice, s některými rytíři, rozkázal jim všecko, což měli pobrati. Kteříž přišedše mezi ně, starších před sebe povolali, a on Benedik tuto řeč k nim uči- nili: »O lide nešlechetný příliš, pankhartí Isma- helitští, kníže se vás poručil otázati, proč jeho zemi laupíte, proč se pryč kradete, proč utíkáte, [a] ano vám od knížete, ani od žádného, žádná se nečiní křivda, stříbro a zlatto, kteréhož ste zde nabyli, proč do cizí země je nesete? Však víte, že ste toho sem nepřinesli. Prázdní ste sem přišli, prázdní odejděte, tu kdež se vám koli líbí. O nešlechetníci a zhaubce této slavné země, spra- vedlivě jest vás Vespesianus dával třidcet za jeden peníz. Však někteří z vás dali ste se pokřtíti, sám P. Buoh toho svedek jest. Co činíte proti Bohu, on to vidí, že ste se opět židovského přichytili obyčeje, Kozmas biskup ont z toho Bohu počet učiní.« Tu řeč od knížete komorník když dokonal, hned se služebníci knížecí na židovské statky a nábytky jich obořili a což koli nalezli, všecko (krom což k jídlu bylo, to jim zuostavili) pobrali. O kterak veliké množství pokladuov ten den bid- ným Židům jest pobráno a před kníže předlo- ženo! Tomu se divil kníže i jiní všickni. 1 Všechno podle Kosmy: pankharti = manzeribus atd.; tam řeč v hexametrech. — 2 = majetek.
Strana 467
ŽIDUM JMĚNÍ POBRÁNO. 467 (Kosmas †. Heřman biskupem.) Téhož léta poctivý otec Kozmas, biskup ko- stela Pražského, jenž byl 8. biskup při témž ko- stele, umřel a v témž kostele pochován s velikým pláčem všeho lidu. Také i kníže Břetislav jeho velmi litoval, neb byl muž dobrého svědomí a vý- borný zprávce lidu křesťanského, kterýž také za dnův života svého sepsal výbornú kronyku o vě- cech Českých, počav od Čecha až do toho dne, v kterémž život vykonal. Při tom času Břetislav kníže, uvažuje moc sobě od P. Boha poručenú a maje péči netoliko o věcech časných, ale také o lidském spasení, tak aby lid jeho na svých duších nehynul bez pastýře duchovního, povolav do své raddy Vigberta šva- gra svého, jenž byl muž věrný a plný raddy, řekl k němu: »Ty za času krále Vratislava, otce mého, mezi rádcemi jeho byl si první, ty znáš zpuosob lidu Českého, ty netoliko lidu obecného, ale i mu- žuov duchovních/ znáš způsob a obyčeje, protož kohož poradíš, chci povolaje panuov kanovníkův a kněží, též i světských povýšenějších, toho voliti za biskupa.« Odpověděl Vigbert: »Znáš, milý kní- že, že k takové sv. potřebě sluší vyhledati muže ctnostného, volného a nehněvivého, ne zpur- Biskup Kozmas umřel. 150r Hájek se mýlí; Kosmas biskup, † 1098, je jiná osoba nežli Kosmas děkan, první český historik, † 1125.
ŽIDUM JMĚNÍ POBRÁNO. 467 (Kosmas †. Heřman biskupem.) Téhož léta poctivý otec Kozmas, biskup ko- stela Pražského, jenž byl 8. biskup při témž ko- stele, umřel a v témž kostele pochován s velikým pláčem všeho lidu. Také i kníže Břetislav jeho velmi litoval, neb byl muž dobrého svědomí a vý- borný zprávce lidu křesťanského, kterýž také za dnův života svého sepsal výbornú kronyku o vě- cech Českých, počav od Čecha až do toho dne, v kterémž život vykonal. Při tom času Břetislav kníže, uvažuje moc sobě od P. Boha poručenú a maje péči netoliko o věcech časných, ale také o lidském spasení, tak aby lid jeho na svých duších nehynul bez pastýře duchovního, povolav do své raddy Vigberta šva- gra svého, jenž byl muž věrný a plný raddy, řekl k němu: »Ty za času krále Vratislava, otce mého, mezi rádcemi jeho byl si první, ty znáš zpuosob lidu Českého, ty netoliko lidu obecného, ale i mu- žuov duchovních/ znáš způsob a obyčeje, protož kohož poradíš, chci povolaje panuov kanovníkův a kněží, též i světských povýšenějších, toho voliti za biskupa.« Odpověděl Vigbert: »Znáš, milý kní- že, že k takové sv. potřebě sluší vyhledati muže ctnostného, volného a nehněvivého, ne zpur- Biskup Kozmas umřel. 150r Hájek se mýlí; Kosmas biskup, † 1098, je jiná osoba nežli Kosmas děkan, první český historik, † 1125.
Strana 468
468 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1097—1098. Radda o biskupa. ného ani lakomého, ale raději dobrotivého, milo- srdného, štědrého i snesitedlného a kterýž by byl dobrého obcování a jiným za příklad. Poněvadž mne pak v tom žádáš za raddu a chceš tomu, abych i osobu jmenoval,, oznámímť ne pro přízeň ani nepřízeň, ale to což za slušné jest i za spra- vedlivé. Byl jest otce tvého a jest tvuoj nyní slu- žebník, kteréhož ty pak lépe znáš, jménem Heř- man; ten jest byl vždycky ve všech věcech jemu poručených věrný ředitel, střízlivý, pokorný i spravedlivý. A což najvíce k tomu auřadu ná- leží, to jest také při něm, že jest literát výborný, Latinský jazyk dobře umí a nad to maudře a z ticha výmluvný; a tak krátce mluvíc, neznám, by při něm byl v tom jaký nedostatek, leč by to na překážku bylo, že jest cizozemec.« Kníže to slyše vzdechl a podiviv se tomu řekl: »Za jiné ne- mám, než že tvé srdce a mé jednu má vůli. Že jest cizozemec, to nic na škodu není, ale k lepšímu tomu kostelu, neb rodičové, bratří ani sestry nic na něm nevytáhnau, přátelé jeho neoblaupí, ale jakéžkoli jemu zboží v ruce přijde, to všecko ko- stel míti bude. A při volení to se jemu předloží, aby žádné mince, ani klenotův pod pokutau ven z země této nevydával.« Tu hned kníže, povolav těch osob, kterýmž při volení biskupa býti nále- 1 Tisk gménowal.
468 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1097—1098. Radda o biskupa. ného ani lakomého, ale raději dobrotivého, milo- srdného, štědrého i snesitedlného a kterýž by byl dobrého obcování a jiným za příklad. Poněvadž mne pak v tom žádáš za raddu a chceš tomu, abych i osobu jmenoval,, oznámímť ne pro přízeň ani nepřízeň, ale to což za slušné jest i za spra- vedlivé. Byl jest otce tvého a jest tvuoj nyní slu- žebník, kteréhož ty pak lépe znáš, jménem Heř- man; ten jest byl vždycky ve všech věcech jemu poručených věrný ředitel, střízlivý, pokorný i spravedlivý. A což najvíce k tomu auřadu ná- leží, to jest také při něm, že jest literát výborný, Latinský jazyk dobře umí a nad to maudře a z ticha výmluvný; a tak krátce mluvíc, neznám, by při něm byl v tom jaký nedostatek, leč by to na překážku bylo, že jest cizozemec.« Kníže to slyše vzdechl a podiviv se tomu řekl: »Za jiné ne- mám, než že tvé srdce a mé jednu má vůli. Že jest cizozemec, to nic na škodu není, ale k lepšímu tomu kostelu, neb rodičové, bratří ani sestry nic na něm nevytáhnau, přátelé jeho neoblaupí, ale jakéžkoli jemu zboží v ruce přijde, to všecko ko- stel míti bude. A při volení to se jemu předloží, aby žádné mince, ani klenotův pod pokutau ven z země této nevydával.« Tu hned kníže, povolav těch osob, kterýmž při volení biskupa býti nále- 1 Tisk gménowal.
Strana 469
HERMAN BISKUPEM. 461 žalo, jako probošty kosteluov, do Boleslavi, tu jest služebník knížecí s povolením knížete, i všeho kněžstva (neb byl jáhen a probošt Boleslavský volený) Heřman za biskupa Českého a kostela Pražského vyhlášen. (Břetislav u císaře.) L. 1098. Císař Jindřich slavnost velikonoční (R. 1098) slavil v Řezně a Břetislav na Vyšehradě; i přišli sú v úterý velikonoční listové od císaře k knížeti Českému, v nichžto císař rozkazuje Břetislavovi, aby k němu bez meškání přijel do Řezna. I podi- vil se kníže a povolav rad svých řekl k nim: »Oznamuji vám, že sem teď nedávno času post- ního císaři, pánu svému, poslal summu roční z této země jemu náležitú a nad to některým mým milým přátelům, dvořanům jeho hojné dary (a za to mám, i jim vděčně) a teď nyní obsílá mne k sobě císař. Co mám učiniti?« A oni řekli: »Spravedlivá jest věc rozkaz pána svého vyplniti. Protož učiň tak a snad nětco tebe muož tak do- brého od něho potkati, jako někdy otce tvého, že jest skrze povolnost a poslušenství králem byl učiněn.« Tau raddau Břetislav pohnut sa, hned jel bez meškání a Heřmana s sebú pojal. Císař když o jeho příští uslyšal, vyjel proti němu se vším = tu, zde.
HERMAN BISKUPEM. 461 žalo, jako probošty kosteluov, do Boleslavi, tu jest služebník knížecí s povolením knížete, i všeho kněžstva (neb byl jáhen a probošt Boleslavský volený) Heřman za biskupa Českého a kostela Pražského vyhlášen. (Břetislav u císaře.) L. 1098. Císař Jindřich slavnost velikonoční (R. 1098) slavil v Řezně a Břetislav na Vyšehradě; i přišli sú v úterý velikonoční listové od císaře k knížeti Českému, v nichžto císař rozkazuje Břetislavovi, aby k němu bez meškání přijel do Řezna. I podi- vil se kníže a povolav rad svých řekl k nim: »Oznamuji vám, že sem teď nedávno času post- ního císaři, pánu svému, poslal summu roční z této země jemu náležitú a nad to některým mým milým přátelům, dvořanům jeho hojné dary (a za to mám, i jim vděčně) a teď nyní obsílá mne k sobě císař. Co mám učiniti?« A oni řekli: »Spravedlivá jest věc rozkaz pána svého vyplniti. Protož učiň tak a snad nětco tebe muož tak do- brého od něho potkati, jako někdy otce tvého, že jest skrze povolnost a poslušenství králem byl učiněn.« Tau raddau Břetislav pohnut sa, hned jel bez meškání a Heřmana s sebú pojal. Císař když o jeho příští uslyšal, vyjel proti němu se vším = tu, zde.
Strana 470
470 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1098. 1507 Biskup Heřman posvěcen. svým dvorem velmi poctivě až za tři míle, slavně jej vítaje. Břetislav také vida jej, z daleka sskočil rychle s svého koně a ukloniv se až na jedno ko- leno, poctivost velikú ukazoval, jako pánu svému. A vsedl na svuoj kuoň najblíže za císařen, jel až do města. Když pak byl v městě druhého i třetího dne, mnohá měla s císařem rozmlúvaní a při tom žádal za voleného biskupa potvrzení, mnoho ji- ného i to také na žádost jeho císař rád učinil a Heřmanovi dal prsten a berlu biskupskú. Dána jest také t. č. na žádost Břetislavovu Bořivojovi korauhev od císaře a nad to list, tak jestliže by prve Břetislav umřel, aby bratr jeho Bořivoj po něm knížetem Českým byl a žádný jiný, neb všickni Čechové, kteříž tam na ten čas s Břetisla- vem byli, dali k tomu své povolení. Břetislav pak přijev do Čech obrátil se s velikým haufem do Moravy a tu zase postaviti rozkázal hrad Podi- vin a dal jej tak, jakž prve byl biskupův, Heřma- novi, biskupu volenému. A tu spolu ve vsi, jenž Slivinka, slove, slavně slavnost letniční slavili. A hned potom Břetislav sjel se s Kol/manem, králem Uherským, na poli, které slove Lužsko, a tu sama dva toliko dlúhý čas rozmlúvali přá- telsky a davše sobě poctivé dary, starobylé přá- 1 Špatné čtení m. Slivnica, Slivnice —2 Taktéž chybně m. Lucko, Hlucko.
470 V. HAJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1098. 1507 Biskup Heřman posvěcen. svým dvorem velmi poctivě až za tři míle, slavně jej vítaje. Břetislav také vida jej, z daleka sskočil rychle s svého koně a ukloniv se až na jedno ko- leno, poctivost velikú ukazoval, jako pánu svému. A vsedl na svuoj kuoň najblíže za císařen, jel až do města. Když pak byl v městě druhého i třetího dne, mnohá měla s císařem rozmlúvaní a při tom žádal za voleného biskupa potvrzení, mnoho ji- ného i to také na žádost jeho císař rád učinil a Heřmanovi dal prsten a berlu biskupskú. Dána jest také t. č. na žádost Břetislavovu Bořivojovi korauhev od císaře a nad to list, tak jestliže by prve Břetislav umřel, aby bratr jeho Bořivoj po něm knížetem Českým byl a žádný jiný, neb všickni Čechové, kteříž tam na ten čas s Břetisla- vem byli, dali k tomu své povolení. Břetislav pak přijev do Čech obrátil se s velikým haufem do Moravy a tu zase postaviti rozkázal hrad Podi- vin a dal jej tak, jakž prve byl biskupův, Heřma- novi, biskupu volenému. A tu spolu ve vsi, jenž Slivinka, slove, slavně slavnost letniční slavili. A hned potom Břetislav sjel se s Kol/manem, králem Uherským, na poli, které slove Lužsko, a tu sama dva toliko dlúhý čas rozmlúvali přá- telsky a davše sobě poctivé dary, starobylé přá- 1 Špatné čtení m. Slivnica, Slivnice —2 Taktéž chybně m. Lucko, Hlucko.
Strana 471
BRETISLAV U CISARE. 471 telství obnovili a toho přísahami, aby pokoj byl mezi nimi, potvrdili. Tu také Břetislav svého vo- leného biskupa Heřmana Serafínovi, arcibiskupu Ostřehomskému, poručil, za to jeho žádaje, aby ho na kněžství, poněvadž jest toliko jáhen, pořa- dem církve sv. posvětil a potvrdil. Kterýž na- vrátil se do Ostřehomu, žádost vyplnil knížete Ceského a při tom posvěcení Heřmana ctil pocti- vě a pravil, že ho sobě mnoho váží pro jeho umě- ní a výmluvnost. A to se dálo měsíce června. (Břetislav na Moravě.) Téhož roku Břetislav jakž se do Čech navrátil, shromaždiv větší počet lidu Ceského, zase se obrá- til do Moravy, žádnému neoznámiv, co chce uči- niti, a když přijel k Brnu, hned to město oblehl, velmi sa hněviv na Oldřicha a Litolta, syny Kun- radovy, někdy strajce svého. Kteříž bojíce se jeho utekli a na rozličných pokrajvali se místech a poslavše posly své k němu, všecka ta města, jichž sú byli v držení, jemu pustili a jich mocně postú- piti rozkázali toliko pro tu příčinu, aby nehubil lidu Moravského. Břetislav pak ujav ta města a dobře je opatřiv a nad nimi učiniv zprávcí bratra svého Bořivoje, do Čech se navrátil. Synové pak Ottovi, druhého strajce, Svatopluk a Otík i s svú mateří, kteráž slula Eufemia, urozuměvše, co
BRETISLAV U CISARE. 471 telství obnovili a toho přísahami, aby pokoj byl mezi nimi, potvrdili. Tu také Břetislav svého vo- leného biskupa Heřmana Serafínovi, arcibiskupu Ostřehomskému, poručil, za to jeho žádaje, aby ho na kněžství, poněvadž jest toliko jáhen, pořa- dem církve sv. posvětil a potvrdil. Kterýž na- vrátil se do Ostřehomu, žádost vyplnil knížete Ceského a při tom posvěcení Heřmana ctil pocti- vě a pravil, že ho sobě mnoho váží pro jeho umě- ní a výmluvnost. A to se dálo měsíce června. (Břetislav na Moravě.) Téhož roku Břetislav jakž se do Čech navrátil, shromaždiv větší počet lidu Ceského, zase se obrá- til do Moravy, žádnému neoznámiv, co chce uči- niti, a když přijel k Brnu, hned to město oblehl, velmi sa hněviv na Oldřicha a Litolta, syny Kun- radovy, někdy strajce svého. Kteříž bojíce se jeho utekli a na rozličných pokrajvali se místech a poslavše posly své k němu, všecka ta města, jichž sú byli v držení, jemu pustili a jich mocně postú- piti rozkázali toliko pro tu příčinu, aby nehubil lidu Moravského. Břetislav pak ujav ta města a dobře je opatřiv a nad nimi učiniv zprávcí bratra svého Bořivoje, do Čech se navrátil. Synové pak Ottovi, druhého strajce, Svatopluk a Otík i s svú mateří, kteráž slula Eufemia, urozuměvše, co
Strana 472
472 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1098—1099. se stalo Oldřichovi a Leopoldovi, před Břetisla- vem se velmi pokořili a paddanost zachovávali a tak nalezli i obdržali jeho milost. (Dobytí Jerusalema.) Jerusalem dobyt od křesťanuov. R. t. křesťanští bojovníci dobyli v Así města jednoho velmi velikého, jménem Antiochia, a tu sú nalezli v městě v jednom kostele kopí aneb hrot, jímž byl proklán bok P. Ježíše. A z toho se všickni radovali. T. r. také křesťané Božským zpuosobem a jeho sv. pomocí oblehli sú město sv. Jeruzalém, měsíce dubna, a jeho snažně dobývali. A od obležení den šestý (a bylo v pátek, šestú hodinu na den), jeho mocně dobyli a všecky, kteréž v něm nalezli, zmordovali. A to byl ten den a tu hodinu, v kte- rúž Syn Boží ráčil vstúpiti na kříž. A když se všecky věci v tom městě upokojily, volili sú sobě křesťané krále nového v Jeruzalemě, jemuž bylo jméno Gotfrydus, a to bylo osmý den po dobytí města. Kterýž volen sa ode všeho lidu toho bo- jovného to důstojenství na se přijíti (ač nerad) musil, ale koruny zlatté nikoli sobě na hlavu vsta- viti nedopustil a řka: »Nedajž mi toho P. Buoh, aby zlattú korunú má hlava měla býti ozdobena, poněvadž můj pán a stvořitel v tomto městě byl trnovú korunú korunován.«
472 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKA, R. 1098—1099. se stalo Oldřichovi a Leopoldovi, před Břetisla- vem se velmi pokořili a paddanost zachovávali a tak nalezli i obdržali jeho milost. (Dobytí Jerusalema.) Jerusalem dobyt od křesťanuov. R. t. křesťanští bojovníci dobyli v Así města jednoho velmi velikého, jménem Antiochia, a tu sú nalezli v městě v jednom kostele kopí aneb hrot, jímž byl proklán bok P. Ježíše. A z toho se všickni radovali. T. r. také křesťané Božským zpuosobem a jeho sv. pomocí oblehli sú město sv. Jeruzalém, měsíce dubna, a jeho snažně dobývali. A od obležení den šestý (a bylo v pátek, šestú hodinu na den), jeho mocně dobyli a všecky, kteréž v něm nalezli, zmordovali. A to byl ten den a tu hodinu, v kte- rúž Syn Boží ráčil vstúpiti na kříž. A když se všecky věci v tom městě upokojily, volili sú sobě křesťané krále nového v Jeruzalemě, jemuž bylo jméno Gotfrydus, a to bylo osmý den po dobytí města. Kterýž volen sa ode všeho lidu toho bo- jovného to důstojenství na se přijíti (ač nerad) musil, ale koruny zlatté nikoli sobě na hlavu vsta- viti nedopustil a řka: »Nedajž mi toho P. Buoh, aby zlattú korunú má hlava měla býti ozdobena, poněvadž můj pán a stvořitel v tomto městě byl trnovú korunú korunován.«
Strana 473
JERUSALEMA DOBYTO. 473 (Příhody v Čechách.) L. 1099. Když se všecky věci v Čechách upoko- (R. 1099) jily, kníže Břetislav obrátil mnoho dělníkuov na hory, kteréž sú od Prahy k straně polední, a tu kázal hluboké a široké doly dělati a z nich zlatto vyběrati. I dal P. Buoh velikú hojnost zlatta okolo řeky, kteráž slove Sázava, a tím kníže vel- mi svú zemi zbohatil. Mnozí pak a zvláště zna- menitější také mnoho dělníkův zasadivše, mnohá nalézali zlatta a zvláště v krajinách od Prahy po- ledních a mezi polednem a západem slunce. Téhož léta byla veliká suchota v Ceské zemi, Suchota. neb dešť nepršal od slavnosti Ducha Sv. až do 1. dne měsíce listopadu a bylo velmi veliké nad míru horko, tak že vyprahla země a obilé všecka na zimu vsitá uschla a ne/vyšla. Roku také přede- šlého málo se bylo pro veliké močnoi urodilo. I počala býti při slavnosti s. Václava veliká dra- hota. Strych žíta míry Pražské platil kopu a 8 grošuov, ovsa byl strych za 20 grošuov. Při ho- rách mnoho lidí hladem mřelo. R. t. také při konci přišel na lidi náhlý mor, tak že kdož hladem neumřel, umřel z nakažení smrdlavého povětří. Ti pak, kteříž v městech Če- ských po tom moru zuostali, domnívali se, že jsau tři strany lidu v Čechách zemřely a čtvrtá Hory Jílovské. 151v Mor. = mokro. — 2 = díly, části.
JERUSALEMA DOBYTO. 473 (Příhody v Čechách.) L. 1099. Když se všecky věci v Čechách upoko- (R. 1099) jily, kníže Břetislav obrátil mnoho dělníkuov na hory, kteréž sú od Prahy k straně polední, a tu kázal hluboké a široké doly dělati a z nich zlatto vyběrati. I dal P. Buoh velikú hojnost zlatta okolo řeky, kteráž slove Sázava, a tím kníže vel- mi svú zemi zbohatil. Mnozí pak a zvláště zna- menitější také mnoho dělníkův zasadivše, mnohá nalézali zlatta a zvláště v krajinách od Prahy po- ledních a mezi polednem a západem slunce. Téhož léta byla veliká suchota v Ceské zemi, Suchota. neb dešť nepršal od slavnosti Ducha Sv. až do 1. dne měsíce listopadu a bylo velmi veliké nad míru horko, tak že vyprahla země a obilé všecka na zimu vsitá uschla a ne/vyšla. Roku také přede- šlého málo se bylo pro veliké močnoi urodilo. I počala býti při slavnosti s. Václava veliká dra- hota. Strych žíta míry Pražské platil kopu a 8 grošuov, ovsa byl strych za 20 grošuov. Při ho- rách mnoho lidí hladem mřelo. R. t. také při konci přišel na lidi náhlý mor, tak že kdož hladem neumřel, umřel z nakažení smrdlavého povětří. Ti pak, kteříž v městech Če- ských po tom moru zuostali, domnívali se, že jsau tři strany lidu v Čechách zemřely a čtvrtá Hory Jílovské. 151v Mor. = mokro. — 2 = díly, části.
Strana 474
474 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1099—1100. zuostala. Při tom času, když najvíce lidé mřeli, divné a rozličné ukazovaly se lidem přístrachy a obludnosti a zvláště v kraji Žateckém a okolo vsi, kteráž slove Rybňany. Poláci oblehli hrad Nakel. (Poláci v Pomořansku.) Téhož roku Vladislav, kníže Polský, pojav s sebú mnoho lidu Polského bojovného, obrátil se s ními do Gnízdna a tu pobyv málo, táhl vojensky do Prus a odtuď do Pomeraný, t. j. do Pomořské krajiny, a tam ač činil veliké škody, však neměl se s kajm vojensky potkati. I chtěje tomu, aby se do své země bez vítězství nějakého nenavrátil, maje zprávu, že by množství Pomořanuov na jed- nom se zámku zavřelo, kterýž slove Nákel, Vladi- slav rozkázal jej hned oblehnúti. Druhé a třetí noci ukázaly jsú se Polákům jakés divné obludy, jako by nepřátelé okolo jích vojska harcovali a to častokrát. Poláci domnívajíce se, že by nepřátelé byli, na ně se mocně řítili a oni před Poláky po- staupali, tak až je všecky daleko od jích stanuov odvedli. Ti pak, kteříž jsú na zámku byli, sběhše doluov zapálili Polské stany, neb tráva velmi su- chá byla; tím ohněm Polakuom učinili velikú škodu a zase na zámek Nakel utekli. Někteří také Čechové v tom vojště mezi Poláky byli a ti obá- = ustupovali.
474 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1099—1100. zuostala. Při tom času, když najvíce lidé mřeli, divné a rozličné ukazovaly se lidem přístrachy a obludnosti a zvláště v kraji Žateckém a okolo vsi, kteráž slove Rybňany. Poláci oblehli hrad Nakel. (Poláci v Pomořansku.) Téhož roku Vladislav, kníže Polský, pojav s sebú mnoho lidu Polského bojovného, obrátil se s ními do Gnízdna a tu pobyv málo, táhl vojensky do Prus a odtuď do Pomeraný, t. j. do Pomořské krajiny, a tam ač činil veliké škody, však neměl se s kajm vojensky potkati. I chtěje tomu, aby se do své země bez vítězství nějakého nenavrátil, maje zprávu, že by množství Pomořanuov na jed- nom se zámku zavřelo, kterýž slove Nákel, Vladi- slav rozkázal jej hned oblehnúti. Druhé a třetí noci ukázaly jsú se Polákům jakés divné obludy, jako by nepřátelé okolo jích vojska harcovali a to častokrát. Poláci domnívajíce se, že by nepřátelé byli, na ně se mocně řítili a oni před Poláky po- staupali, tak až je všecky daleko od jích stanuov odvedli. Ti pak, kteříž jsú na zámku byli, sběhše doluov zapálili Polské stany, neb tráva velmi su- chá byla; tím ohněm Polakuom učinili velikú škodu a zase na zámek Nakel utekli. Někteří také Čechové v tom vojště mezi Poláky byli a ti obá- = ustupovali.
Strana 475
VYPRAVA POLSKÁ DO POMORAN. 475 vajíce se zimy, kteráž se blížila, nechtěli tu déle zuostati a tím se to obležení zrušilo a Čechové do Čech a Poláci se do Polsky navrátili. (O biskupu Heřmanovi.) Leta tisícého stýho. Když Břetislav uslyšal, (R. 1100) že by císař v městě Mohuci veliku noc slaviti chtěl, byl toho velmi vděčen proto, aby tam svého kněze Heřmana poslal a ten summu roční a cí- saři náležitau aby donesl a při tom požehnání na biskupství aby přijal. I jeli jsau spolu s Vigber- tem až na palác císařský. A t. č. Ruthardus, arci- biskup Mohutský, svatokupectvím před císařem byl obžalován a z té příčiny ujel byl do Saské ze- mě. A t. č. byl přijel do Mohuce Rupertus kardi- nál, z Ríma od papeže poslán jsa k císaři a ten na žádost císařovu posvětil Heřmana na biskupství České v Mohutském kostele v ochtáb velikonoční. Téhož léta přihodilo se v klášteře, jenž slove Windelmuth,, že abbatyše téhož kláštera klášter a kostel ten již velmi opuštěný a zpustlý zase opraviti rozkázala a jako znovu postaviti dala k poctivosti P. Bohu a s. Petru apoštolu. A když biskup vedlé řádu a obyčeje křesťanského kostel ten posvěcoval a svátosti do truhličky kladl, aby ji Šlojíř S. Ludmily. Biskup Heřman Pražský devátý. 1 Hájek neporozuměl Kosmovi; abatyše slula Windel- mut, klášter byl svatojirský na Hradě.
VYPRAVA POLSKÁ DO POMORAN. 475 vajíce se zimy, kteráž se blížila, nechtěli tu déle zuostati a tím se to obležení zrušilo a Čechové do Čech a Poláci se do Polsky navrátili. (O biskupu Heřmanovi.) Leta tisícého stýho. Když Břetislav uslyšal, (R. 1100) že by císař v městě Mohuci veliku noc slaviti chtěl, byl toho velmi vděčen proto, aby tam svého kněze Heřmana poslal a ten summu roční a cí- saři náležitau aby donesl a při tom požehnání na biskupství aby přijal. I jeli jsau spolu s Vigber- tem až na palác císařský. A t. č. Ruthardus, arci- biskup Mohutský, svatokupectvím před císařem byl obžalován a z té příčiny ujel byl do Saské ze- mě. A t. č. byl přijel do Mohuce Rupertus kardi- nál, z Ríma od papeže poslán jsa k císaři a ten na žádost císařovu posvětil Heřmana na biskupství České v Mohutském kostele v ochtáb velikonoční. Téhož léta přihodilo se v klášteře, jenž slove Windelmuth,, že abbatyše téhož kláštera klášter a kostel ten již velmi opuštěný a zpustlý zase opraviti rozkázala a jako znovu postaviti dala k poctivosti P. Bohu a s. Petru apoštolu. A když biskup vedlé řádu a obyčeje křesťanského kostel ten posvěcoval a svátosti do truhličky kladl, aby ji Šlojíř S. Ludmily. Biskup Heřman Pražský devátý. 1 Hájek neporozuměl Kosmovi; abatyše slula Windel- mut, klášter byl svatojirský na Hradě.
Strana 476
476 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1100. 151V vstavil do oltáře, abbatyše mezi jinými svátostmi podala jemu kus šatu jako na jednu píd vzdýlí i zšíří, aby tam také vložil, pravěci, že jest kus šlojíře s. Lidmily. Tehdy biskup ohledav řekl: »Ponech jeho tam, milá panno, a mlč o jeho sva- tosti a nech ta baba, zbabilá, odpočívá v pokoji.« Jemužto abatyše odpověděla:/ »O nemluv tak, milý otče! Mnohé zajisté a divné divy P. Buoh činiti ráčil skrze zásluhu té sv. ženy a podnes činí. A jeden dobrý ctnostný sv. kněz z České ze- mě tento šátek mi za veliký dar poslal a svým psaním i auřadem duchovním toho potvrdil, že to jest kus šlojíře jejího.«2 Tu hned rozkázaním biskupovým přinesen jest plech aneb kotlík plný uhlé rozpáleného; toho šatu požehnav ve jméno sv. Trojice, vložil jej na to uhlí a oheň hned ten šat rozpálil, ale nic jemu neuškodil. To vidúce lidé mnozí, jenž tu přítomni byli, všickni se divili. A tak byl dlúho rozpálený, že za dlúhau chvili s toho uhlé pro horkost vzat býti nemohl. A když byl doluov složen a ustyd, byl celý bílý a pevný, tak jako by ten den byl setkaný. To vida biskup poklekl a plakal, toho želeje posměchu, kterýž učinil té sv. ženě, též i jiní lidé všickni ten div tak divný vidúce plakali a P. Bohu chválu vzdá- = anus avia u Kosmy. —2 Toto potvrzení přidal Hájek.
476 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1100. 151V vstavil do oltáře, abbatyše mezi jinými svátostmi podala jemu kus šatu jako na jednu píd vzdýlí i zšíří, aby tam také vložil, pravěci, že jest kus šlojíře s. Lidmily. Tehdy biskup ohledav řekl: »Ponech jeho tam, milá panno, a mlč o jeho sva- tosti a nech ta baba, zbabilá, odpočívá v pokoji.« Jemužto abatyše odpověděla:/ »O nemluv tak, milý otče! Mnohé zajisté a divné divy P. Buoh činiti ráčil skrze zásluhu té sv. ženy a podnes činí. A jeden dobrý ctnostný sv. kněz z České ze- mě tento šátek mi za veliký dar poslal a svým psaním i auřadem duchovním toho potvrdil, že to jest kus šlojíře jejího.«2 Tu hned rozkázaním biskupovým přinesen jest plech aneb kotlík plný uhlé rozpáleného; toho šatu požehnav ve jméno sv. Trojice, vložil jej na to uhlí a oheň hned ten šat rozpálil, ale nic jemu neuškodil. To vidúce lidé mnozí, jenž tu přítomni byli, všickni se divili. A tak byl dlúho rozpálený, že za dlúhau chvili s toho uhlé pro horkost vzat býti nemohl. A když byl doluov složen a ustyd, byl celý bílý a pevný, tak jako by ten den byl setkaný. To vida biskup poklekl a plakal, toho želeje posměchu, kterýž učinil té sv. ženě, též i jiní lidé všickni ten div tak divný vidúce plakali a P. Bohu chválu vzdá- = anus avia u Kosmy. —2 Toto potvrzení přidal Hájek.
Strana 477
ZÁZRAK SV. LIDMILY. 477 vali. I vložen jest velmi poctivě skrze biskupa do toho oltáře, tak jakž žádala abbatyše. (Břetislav na Moravě) R. t., 2. den měsíce listopadu Bořivoj, syn ně- kdy krále Vratislavuov druhorozený, jehož měl Vratislav s druhau manželkau (a ten byl bratr knížete Břetislava, ale polovičný1) a učinil v městě Znojmě velmi slavnú svadbu, pojav sobě za man- želku dceru Leopoldovu, margkrabě Rakúského, jménem Herbpirgk. A těch dnuov Litolt, syn někdy Kunraduov, s povolením Gotfrydovým v malém počtu činil velikú škodu Bořivojovi ča- sem nočním ve vsech a v městečkách a ve dne měl útočiště na jeden zámek Gotfryduov, jmé- nem Rakús. To uslyšav Břetislav velmi se roz- hněval a shromaždiv opět vojsko, táhl pospíchaje do Moravy, chtě té pomstíti křivdy. I poslal naj- prvé k Gotfrydovi, pro starodávní přátelství jeho žádaje, by jemu nebo Litolta svázaného po- slal, aneb jeho z svého hradu vyhnal. To když Litolt uslyšal, hned z svých služebníkuov hajt- manuov nadělal a Gotfrydovy hajtmany a auřed- níky dolův s zámku sehnal a sám jej dobře osadil, žádného ani samého Gotfryda naň nechtěl pu- stiti. Tu Gotfrydus hned s týmiž posly, kteří Hrad Rákus. 1 = nevlastní, z jiné matky.
ZÁZRAK SV. LIDMILY. 477 vali. I vložen jest velmi poctivě skrze biskupa do toho oltáře, tak jakž žádala abbatyše. (Břetislav na Moravě) R. t., 2. den měsíce listopadu Bořivoj, syn ně- kdy krále Vratislavuov druhorozený, jehož měl Vratislav s druhau manželkau (a ten byl bratr knížete Břetislava, ale polovičný1) a učinil v městě Znojmě velmi slavnú svadbu, pojav sobě za man- želku dceru Leopoldovu, margkrabě Rakúského, jménem Herbpirgk. A těch dnuov Litolt, syn někdy Kunraduov, s povolením Gotfrydovým v malém počtu činil velikú škodu Bořivojovi ča- sem nočním ve vsech a v městečkách a ve dne měl útočiště na jeden zámek Gotfryduov, jmé- nem Rakús. To uslyšav Břetislav velmi se roz- hněval a shromaždiv opět vojsko, táhl pospíchaje do Moravy, chtě té pomstíti křivdy. I poslal naj- prvé k Gotfrydovi, pro starodávní přátelství jeho žádaje, by jemu nebo Litolta svázaného po- slal, aneb jeho z svého hradu vyhnal. To když Litolt uslyšal, hned z svých služebníkuov hajt- manuov nadělal a Gotfrydovy hajtmany a auřed- níky dolův s zámku sehnal a sám jej dobře osadil, žádného ani samého Gotfryda naň nechtěl pu- stiti. Tu Gotfrydus hned s týmiž posly, kteří Hrad Rákus. 1 = nevlastní, z jiné matky.
Strana 478
478 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1100. k němu posláni byli, vyjel proti Břetislavovi až k Vranovu a přede všemi oznámil, že Litolt jemu nepravě učinil a že jest jeho nepřítel, při tom žá- daje knížete za pomoc, aby mohl zase svého hradu dobýti a Litolta z něho vypuditi. Kníže Břetislav hned povolil jeho žádosti a oblehl zámek, jeho pilně dnem i nocí dobývaje za šest nedělí, až veliký hlad přišel na obležené; tím sa Litolt přemožen jedné noci nechav svých na zámku, tajně sám toliko ušel. Ráno oni to usly- šavše poddali se i ten zámek v moc Břetislava knížete. Však při tom dobývaní dva znamenití muží jsú zahynuli, t. Pavlík, syn Markvarduov, kterýž byl mistr a zprávce Vladislavuov, syna knížete Břetislava, ten tu byl zastřelen, a Dobeš, syn Lidmiruov, a ten byl času nočního zabit na posluchách.. A tak ten hrad přišel v moc knížete Břetislava a on jej zase navrátil Gotfrydovi a sám se do Čech i s svým lidem obrátil. (Smrt Břetislavova.) Téhož roku, když se přibližovala slavnost Bo- žího Narození, kníže Břetislav, aby měl blízko na lov, měl jest obyt ve vsi, kteráž slove Stebno.2 A když ho nějaké zprávy z daleka docházely, že by tu nebyl velmi bezpečen aneb že by se o něm = výzvědy. — Mylné čtení m. Stbečno, Zbečno.
478 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1100. k němu posláni byli, vyjel proti Břetislavovi až k Vranovu a přede všemi oznámil, že Litolt jemu nepravě učinil a že jest jeho nepřítel, při tom žá- daje knížete za pomoc, aby mohl zase svého hradu dobýti a Litolta z něho vypuditi. Kníže Břetislav hned povolil jeho žádosti a oblehl zámek, jeho pilně dnem i nocí dobývaje za šest nedělí, až veliký hlad přišel na obležené; tím sa Litolt přemožen jedné noci nechav svých na zámku, tajně sám toliko ušel. Ráno oni to usly- šavše poddali se i ten zámek v moc Břetislava knížete. Však při tom dobývaní dva znamenití muží jsú zahynuli, t. Pavlík, syn Markvarduov, kterýž byl mistr a zprávce Vladislavuov, syna knížete Břetislava, ten tu byl zastřelen, a Dobeš, syn Lidmiruov, a ten byl času nočního zabit na posluchách.. A tak ten hrad přišel v moc knížete Břetislava a on jej zase navrátil Gotfrydovi a sám se do Čech i s svým lidem obrátil. (Smrt Břetislavova.) Téhož roku, když se přibližovala slavnost Bo- žího Narození, kníže Břetislav, aby měl blízko na lov, měl jest obyt ve vsi, kteráž slove Stebno.2 A když ho nějaké zprávy z daleka docházely, že by tu nebyl velmi bezpečen aneb že by se o něm = výzvědy. — Mylné čtení m. Stbečno, Zbečno.
Strana 479
ZAVRAŽDĚNÍ BŘETISLAVA. 479 nětco jednalo, jednoho dne sedě za stolem při obě- dě, řekl k jednomu lovci, kterýž nedaleko za čtvrtým stolem seděl od něho: »Slyšíšli ty, hajný Lukato,, co ty mníš, že já nevím, kdo jest mezi vámi, kterýž mne zabiti chce?« A on jemu zase, jakž jest byl rychlý v odpovědi: »Nedajž toho P. Bůh, o kníže milostivý, neodpauštějž tvé oko ta- kovému nešlechetníku, nechť jest on prvé zabit a na sto kusův rozsekán, kdožkoli jest ten, ješto to myslí.« Zase kníže řekl k němu: »Ach dobrý muži, žádný toho ujíti nemůž, což sú mu osudové způsobili, P. Buoh buď s námi!« / Když pak bylo ten den, před vigiljí s. To- máše, kníže tím ranějí kázal kaplanu svému mši slúžiti a po vykonání služby Boží jel na lov a tam se dlúho opozdil. A když se zase navracoval ča- sem večerním, vyjeli jsú proti němu ze vsi s lu- cernami a s pochodněmi. Toť nemilostivý a ne- šlechetný lotr, Lorek Vršovský od ďábla poslaný. z návodu Božeje a Mutiny přimísil se mezi ně, maje meč u boku připásaný, a což mohl najvíce natáhl své lučiště i uhodil kníže po zadku v ledví, tak až jemu střela na druhú stranu pronikla. Toť nebohý kníže upadl s koně u prostředku svých věrných do bláta, ne jinak než jako by najjasnější 1527 Rovněž mylně m. Pukata. — 2 = 19. prosince.
ZAVRAŽDĚNÍ BŘETISLAVA. 479 nětco jednalo, jednoho dne sedě za stolem při obě- dě, řekl k jednomu lovci, kterýž nedaleko za čtvrtým stolem seděl od něho: »Slyšíšli ty, hajný Lukato,, co ty mníš, že já nevím, kdo jest mezi vámi, kterýž mne zabiti chce?« A on jemu zase, jakž jest byl rychlý v odpovědi: »Nedajž toho P. Bůh, o kníže milostivý, neodpauštějž tvé oko ta- kovému nešlechetníku, nechť jest on prvé zabit a na sto kusův rozsekán, kdožkoli jest ten, ješto to myslí.« Zase kníže řekl k němu: »Ach dobrý muži, žádný toho ujíti nemůž, což sú mu osudové způsobili, P. Buoh buď s námi!« / Když pak bylo ten den, před vigiljí s. To- máše, kníže tím ranějí kázal kaplanu svému mši slúžiti a po vykonání služby Boží jel na lov a tam se dlúho opozdil. A když se zase navracoval ča- sem večerním, vyjeli jsú proti němu ze vsi s lu- cernami a s pochodněmi. Toť nemilostivý a ne- šlechetný lotr, Lorek Vršovský od ďábla poslaný. z návodu Božeje a Mutiny přimísil se mezi ně, maje meč u boku připásaný, a což mohl najvíce natáhl své lučiště i uhodil kníže po zadku v ledví, tak až jemu střela na druhú stranu pronikla. Toť nebohý kníže upadl s koně u prostředku svých věrných do bláta, ne jinak než jako by najjasnější 1527 Rovněž mylně m. Pukata. — 2 = 19. prosince.
Strana 480
480 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1100. Kníže Bře- tislav od Vršovcuov zamor- dován. upadla z nebe dennice. Tu rychle všickni shlukli se okolo něho a vytáhše z něho střelu, zdvihají již na poly mrtvého kníže. A ten nešlechetník, když pospíchal potmě utéci, upadl s koněm do jedné hluboké rokle, kterúž byla voda přívalem vy- mlela; žádný neví, sámli jest se zabil svau rukau, čili jemu meč vypadl z pošvy, neb jest byl v bři- cho probodený až naskrze, tak že z něho všecky vyplynuly střeva. Takové zbauření bylo ve vsi, někteří na koně vsedají, jiní sem i tam s zbrojí běhají, hledajíce toho, kterýž jest tu nešlechet- nost spáchal. I nalezli jsú jej již na poly mrtvého a zdvihajíce jej rozuměli, že živ býti nemuož. Toť jeden rytíř znamenitý Protislav, syn Chval- kuov z Javořice, přistúpiv k němu i sťal mu hla- vu a řka: »Jdiž do pekla, zrádný lotře, a pověz svému otci, co jsem já tobě učinil pro tvau zrád- nau nešlechetnost dnes.« Kníže pak v takové bolesti jsa a v úzkosti tu celú noc i ten celý den vždycky se P. Bohu modlil a svých se hříchuov pokorně vyznával, plačtivé pokání před P. Bohem čině, své viny proti P. Bohu učiněné biskupovi a jiným kněžím ozna- moval, jích za raddu žádaje a prose s pláčem, aby se zaň P. Bohu modlili. Při tom oznámeno jemu, že daň roční z Polsky jemu přinesena. Kterýž pohleďav na pány a rytíře stojící okolo sebe, řekl: »Prosím vás, nechť se má vuole vy-
480 V. HÁJEK, KRONIKA ČESKÁ, R. 1100. Kníže Bře- tislav od Vršovcuov zamor- dován. upadla z nebe dennice. Tu rychle všickni shlukli se okolo něho a vytáhše z něho střelu, zdvihají již na poly mrtvého kníže. A ten nešlechetník, když pospíchal potmě utéci, upadl s koněm do jedné hluboké rokle, kterúž byla voda přívalem vy- mlela; žádný neví, sámli jest se zabil svau rukau, čili jemu meč vypadl z pošvy, neb jest byl v bři- cho probodený až naskrze, tak že z něho všecky vyplynuly střeva. Takové zbauření bylo ve vsi, někteří na koně vsedají, jiní sem i tam s zbrojí běhají, hledajíce toho, kterýž jest tu nešlechet- nost spáchal. I nalezli jsú jej již na poly mrtvého a zdvihajíce jej rozuměli, že živ býti nemuož. Toť jeden rytíř znamenitý Protislav, syn Chval- kuov z Javořice, přistúpiv k němu i sťal mu hla- vu a řka: »Jdiž do pekla, zrádný lotře, a pověz svému otci, co jsem já tobě učinil pro tvau zrád- nau nešlechetnost dnes.« Kníže pak v takové bolesti jsa a v úzkosti tu celú noc i ten celý den vždycky se P. Bohu modlil a svých se hříchuov pokorně vyznával, plačtivé pokání před P. Bohem čině, své viny proti P. Bohu učiněné biskupovi a jiným kněžím ozna- moval, jích za raddu žádaje a prose s pláčem, aby se zaň P. Bohu modlili. Při tom oznámeno jemu, že daň roční z Polsky jemu přinesena. Kterýž pohleďav na pány a rytíře stojící okolo sebe, řekl: »Prosím vás, nechť se má vuole vy-
Strana 481
ZAVĚT BŘETISLAVOVA. 481 plní v tento čas můj poslední. Peníze, kteréž jsú z Polsky přivezeny, a jiné klenoty, kteréžkoli sú v mé komoře, nechť jsú dány Heřmanovi bisku- povi.« A ohled se na biskupa řekl: »A ty milý otče, rozděl to všecko na Boží domy a mezi chudé lidi, ať za mne hříšného prosí P. Boha.« A když to všecko vykonal, co má za duši jeho býti učiněno, »dajte,« řekl, »synu mému trubičku loveckú mú, lučiště a střely. Jiného já jemu nic dáti nemohu, neb všecko má P. Buoh v své moci.« Druhé pak noci, když již kohauti zpívali, jsa v rukau kněžských, svau duši s dobrú pamětí a s náboženstvím vypustil. A hned tělo jeho odtud vezeno do Prahy a pohřben jest s velikým plá- čem všeho lidu na krchově při kostele s. Víta na hradě Pražském na levé straně, kdež jest byl sobě dávno pohřeb vyvoliv místo připravil, kdež pak potom sestra jeho Lidmila sklepi dala udělati a kaplu ve jméno s. Tomáše apoštola a mnohými jí platy nadala, tak zpuosobivši, aby se tu každý den mše s. za mrtvé dála. Když pak se to rozhlásilo, že jest ten ctný kníže puovodem Božejovým a Mutinovým, tak úkladně zamor- dován, všickni jsú pravili: »Však jest vinnější ten, kterýž na to navedl, než ten, kterýž to učinil« a že jsú jej ti zabili, kteříž jej zabiti rozkázali. = klenbu. Kronika II. 31
ZAVĚT BŘETISLAVOVA. 481 plní v tento čas můj poslední. Peníze, kteréž jsú z Polsky přivezeny, a jiné klenoty, kteréžkoli sú v mé komoře, nechť jsú dány Heřmanovi bisku- povi.« A ohled se na biskupa řekl: »A ty milý otče, rozděl to všecko na Boží domy a mezi chudé lidi, ať za mne hříšného prosí P. Boha.« A když to všecko vykonal, co má za duši jeho býti učiněno, »dajte,« řekl, »synu mému trubičku loveckú mú, lučiště a střely. Jiného já jemu nic dáti nemohu, neb všecko má P. Buoh v své moci.« Druhé pak noci, když již kohauti zpívali, jsa v rukau kněžských, svau duši s dobrú pamětí a s náboženstvím vypustil. A hned tělo jeho odtud vezeno do Prahy a pohřben jest s velikým plá- čem všeho lidu na krchově při kostele s. Víta na hradě Pražském na levé straně, kdež jest byl sobě dávno pohřeb vyvoliv místo připravil, kdež pak potom sestra jeho Lidmila sklepi dala udělati a kaplu ve jméno s. Tomáše apoštola a mnohými jí platy nadala, tak zpuosobivši, aby se tu každý den mše s. za mrtvé dála. Když pak se to rozhlásilo, že jest ten ctný kníže puovodem Božejovým a Mutinovým, tak úkladně zamor- dován, všickni jsú pravili: »Však jest vinnější ten, kterýž na to navedl, než ten, kterýž to učinil« a že jsú jej ti zabili, kteříž jej zabiti rozkázali. = klenbu. Kronika II. 31
- I: Titel
- 1: Editio