z 616 stránek
Titul
I
Edice
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
Rejstřík písemností
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
Rejstřík jmen vlastních
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
Rejstřík věcný
606
607
608
609
610
611
612
613
614
Opravy
615
Název:
Archiv český, čili, Staré písemné památky české i moravské, sebrané z archivů domácích i cizích. Díl XXIX
Autor:
Kalousek, Josef
Rok vydání:
1913
Místo vydání:
Praha
Česká národní bibliografie:
Počet stran celkem:
617
Obsah:
- I: Titul
- 1: Edice
- 559: Rejstřík písemností
- 572: Rejstřík jmen vlastních
- 606: Rejstřík věcný
- 615: Opravy
upravit
Strana I
ARCHIV ČESKÝ ČILI STARÉ PÍSEMNÉ PAMÁTKY ČESKÉ I MORAVSKÉ, SEBRANÉ Z ARCHIVŮ DOMÁCÍCH I CIZÍCH. NÁKLADEM DOMESTIKÁLNÍHO FONDU KRÁLOVSTVÍ ČESKEHO VYDÁVÁ KOMISE K TOMU ZŘÍZENÁ PŘI KRÁLOVSKÉ ČESKÉ SPOLEČNOSTI NÁUK. REDAKTOR: JOSEF KALOUSEK. DÍL XXIX. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským 1388—1779. Vydal Josef Kalousek. V PRAZE 1913. Knihtiskárna: Dr Ed. Grégr a syn. — V komisi knihkupectví: Bursík & Kohout.
ARCHIV ČESKÝ ČILI STARÉ PÍSEMNÉ PAMÁTKY ČESKÉ I MORAVSKÉ, SEBRANÉ Z ARCHIVŮ DOMÁCÍCH I CIZÍCH. NÁKLADEM DOMESTIKÁLNÍHO FONDU KRÁLOVSTVÍ ČESKEHO VYDÁVÁ KOMISE K TOMU ZŘÍZENÁ PŘI KRÁLOVSKÉ ČESKÉ SPOLEČNOSTI NÁUK. REDAKTOR: JOSEF KALOUSEK. DÍL XXIX. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským 1388—1779. Vydal Josef Kalousek. V PRAZE 1913. Knihtiskárna: Dr Ed. Grégr a syn. — V komisi knihkupectví: Bursík & Kohout.
Strana 1
D. XXII. DODAVEK K ŘÁDŮM SELSKÝM A INSTRUKCÍM HOSPODÁŘSKÝM, tištěným v Archivě Českém, v díle XXII. z let 1350—1626, v díle XXIII. z let 1627—1698, v díle XXIV. z let 1698—1780, v díle XXV. z let 1781—1850. Vydává Josef Kalousek. 1. 1388, 15. března: Jan z Jenštejna arcibiskup Pražský ke stížnosti sedlákův z Řed- hoště rozhoduje, že nejsou povinni žádnými robotami knězi Janovi správcovi špitála Panny Marie pod Vyšehradem, zvláště že jen z dobré vůle dová- želi jemu obilí, jež mu dávali povinně jako úrok, a že po dvou příštích letech mohou přestati dovážeti to obilí. Ředhoští že robot činiti nemají faráři [sic] špitála pod Vyšehradem. Jan božie milostí arcibiskup Pražský, apoštolské stolice legát, na vědomie dáváme zněním tiemto listem všem, že obyvatelé sedláci úročníci z Ředhošti všie obce před námi osobně po několikrát postaveni jsúce, předložili sú túžebně, kterak by skrze poctivého kněze Jana, správci špitála od pokory svaté panny Marie pod Vyšehradem v Praze, některými břie- měmi (brziemienii), vozbami, službami a robotami obtieženi byli proti právu jich a obdaření, vysazení vsi napředřečené, i v těžkú škodu potomkóv a dědicóv obyvatelóv jejich; na kteréžto břiemě a obtieženie všech i každých skrze nás jim s pokornými ustavičnými prosbami prosili sú k opatření. My pak jich spravedlivým i také slušným jsúce nakloněni prosbám, nic méně nad ne- spravedlivým i nad neslušným obtiežením a brziemij litost majíce, na to všecko předdotčené pilné a řádné vyptánie kázali sme jmieti a učiniti; i poznali sme skrze naučenie zjevné, že tíž obyvatelé sedláci vsi Ředhošti nikda z povinnosti práva anebožto z zněnie privilegí a ob- daření, než toliko z milosti zrna trojniého obilí, totiž ječmene, rži a pšenice, do Prahy do špitála napřed řečeného řečenému knězi Janovi zprávci, nebožto jeho předkóm, z příčiny úroka vozili sú a do špitála předřečeného skládali sú. I majíce toho našich věrných v práviech učených zdravú radu, uložili jsme řečeným stranám sem i tam, také nastavajícím budúcím po- tomkóm vopatřenie v spravedlnosti tiemto obyčejem: Že ačkolivěk oni obyvatelé takové obilé každé léto z milosti a z nepřinucenie zprávci špitála řečeného svaté panny Marie pod Vyšehradem, kterýž jest neb před časy byl, zvyklí su byli voziti a mnohá léta do Prahy vozili sú; však aby takové služby a roboty, a zvláště vozba Achiv Český XXIX.
D. XXII. DODAVEK K ŘÁDŮM SELSKÝM A INSTRUKCÍM HOSPODÁŘSKÝM, tištěným v Archivě Českém, v díle XXII. z let 1350—1626, v díle XXIII. z let 1627—1698, v díle XXIV. z let 1698—1780, v díle XXV. z let 1781—1850. Vydává Josef Kalousek. 1. 1388, 15. března: Jan z Jenštejna arcibiskup Pražský ke stížnosti sedlákův z Řed- hoště rozhoduje, že nejsou povinni žádnými robotami knězi Janovi správcovi špitála Panny Marie pod Vyšehradem, zvláště že jen z dobré vůle dová- želi jemu obilí, jež mu dávali povinně jako úrok, a že po dvou příštích letech mohou přestati dovážeti to obilí. Ředhoští že robot činiti nemají faráři [sic] špitála pod Vyšehradem. Jan božie milostí arcibiskup Pražský, apoštolské stolice legát, na vědomie dáváme zněním tiemto listem všem, že obyvatelé sedláci úročníci z Ředhošti všie obce před námi osobně po několikrát postaveni jsúce, předložili sú túžebně, kterak by skrze poctivého kněze Jana, správci špitála od pokory svaté panny Marie pod Vyšehradem v Praze, některými břie- měmi (brziemienii), vozbami, službami a robotami obtieženi byli proti právu jich a obdaření, vysazení vsi napředřečené, i v těžkú škodu potomkóv a dědicóv obyvatelóv jejich; na kteréžto břiemě a obtieženie všech i každých skrze nás jim s pokornými ustavičnými prosbami prosili sú k opatření. My pak jich spravedlivým i také slušným jsúce nakloněni prosbám, nic méně nad ne- spravedlivým i nad neslušným obtiežením a brziemij litost majíce, na to všecko předdotčené pilné a řádné vyptánie kázali sme jmieti a učiniti; i poznali sme skrze naučenie zjevné, že tíž obyvatelé sedláci vsi Ředhošti nikda z povinnosti práva anebožto z zněnie privilegí a ob- daření, než toliko z milosti zrna trojniého obilí, totiž ječmene, rži a pšenice, do Prahy do špitála napřed řečeného řečenému knězi Janovi zprávci, nebožto jeho předkóm, z příčiny úroka vozili sú a do špitála předřečeného skládali sú. I majíce toho našich věrných v práviech učených zdravú radu, uložili jsme řečeným stranám sem i tam, také nastavajícím budúcím po- tomkóm vopatřenie v spravedlnosti tiemto obyčejem: Že ačkolivěk oni obyvatelé takové obilé každé léto z milosti a z nepřinucenie zprávci špitála řečeného svaté panny Marie pod Vyšehradem, kterýž jest neb před časy byl, zvyklí su byli voziti a mnohá léta do Prahy vozili sú; však aby takové služby a roboty, a zvláště vozba Achiv Český XXIX.
Strana 2
2 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: předdotčeného obilí v právo a v obyčej nevešlo, ustanovujem, vypoviedáme a rozeznáváme a chceme, aby tak bylo zkrze tento list, aby od dánie tohoto listu našeho sedláci obyvatelé vsi předřečené po sjití dvú let pořád od vozby obilí, kteréž sú navykli voziti, ostali a přestali, leč z jich dobrovolné vuole. Kteréžto obyvatele a jich potomky od takových robot, vozeb a brziemij budúcně věčně zbavujem a svobodné býti chceme mocí listu tohoto, však zachováva- jíce v celosti to, což v obdaření a privilegii listu vsi předřečené se zavierá. Kteréžto věci ku svědomí pečeť naše k tomuto listu přivěšena jest. Dán v Rúdnici léta Páně tisícího třistého osmdesátého osmého, patnáctého dne měsíce března. Tento český překlad latinského originálu (nezvěstného) nachází se v rukopise archivu m. Prahy č. 331 folio 129; opis propůjčil mi prof. J. Čelakovský. — V témž rukopise 331 f. 138 čte se překlad listiny dané 13. prosince 1334, kterou Bořita, Petr a Hynek na Ředhošti tu ves (u Libochovic) „prodali a vysadili právem vikbildským nebožto městským německým“ Mikulášovi rychtáři z Mimoně a Zdeňkovi z Jablonné, kteří jim za každý lán měli zaplatiti po 7 kopách gr., a obdrželi v té vsi rychtu svobodnou. Sedláci měli prodávajícím pánům a jich nástupcům odváděti z každého lánu 64 groše a 4 strychy obilí, totiž 2 strychy rži, 1 pšenice a 1 ječmene, jehně a jedno plece. Jiných dávek k vrchnosti měli býti prosti; o robotách není žádné výslovné zmínky. — Není patrno, kdy a kterak některá část Ředhoště dostala se špitálu pokory P. Marie pod Vyšehradem; jiná část vsi zůstala pod panstvím vládyckým. Viz Sedláček, Místopisný Slovník str. 761; o špitále P. Marie pod Vyšehradem píše Tomek v Dějepise Pražském III. (1893) 259—262. 2. 1405, 22. května: Habart z Chrastu jinak z Malého Přítočna vysazuje právem zákupným 5 lánů ve vsi Malém Přítočně u Unhoště lidem je vzděláva- jícím, lán po 14 kopách gr., pod úrok dvou kop, bez robot, k dědičnému držení, s právem odkazu a prodeje, s nápadem na příbuzné oc. In nomine Domini Amen. Cum tempus nostrum continua revolutione proh dolor sic laboratur, necesse ergo est, quod illa, que ad perpetuam rei tendunt memoriam, scriptis et sigillorum confirmentur testimonio. Ego igitur Habardus de Chrast alias de Minori Przietoczen ad universorum tam modo superstitum quam futurorum in antea genera [sic] praesentibus volo pervenire notitiam: Quod cupiens conditionem bonorum meorum et conditionis [sic, conditiones?] ejus dubias et vacillantes in statum certum et solidum reducere desyderans, in villa mea Minori Przitoczen quinque laneos seu mansos, cum areis domorum ad laneos pertinentes [pertinentibus] nominatos, (et pascua animalium communia, quibus ante usi sunt, ad laneos praedictos minime computentur), hominibus, qui dictos laneos iam colunt, tenent et possident, receptis ab eis nomine laudum sive nomine contractus emphireotici pro quolibet laneo quatuordecim sexage- nas grossorum denariorum Pragensium, de voluntate et consensu serenissimi principis et do- mini Venceslai Romanorum regis et Bohemiae regis iure emphireotico locavimus, exposuimus, praesentibusque locamus et exponimus, per ipsos haeredes et successores eorum iure emphi- reotico perpetue tenendos et possidendos: Ita sane, quod de quolibet laneo incolae villae prae- dictae, haeredes eorum et perpetui successores mihi, haeridibus meis et successoribus perpe- tuis duas sexagenas grossorum bonorum dicti numismatis nomine annui census solvere annis singulis debent et tenentur, medietatem pecuniae, puta unam sexagenam grossorum in festo sancti Georgii cum una sexagena ovorum, et reliquam medietatem similiter unam sexagenam grossorum cum quinque pullis et uno strychone avenae in festo sancti Galli, et tres pullos in
2 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: předdotčeného obilí v právo a v obyčej nevešlo, ustanovujem, vypoviedáme a rozeznáváme a chceme, aby tak bylo zkrze tento list, aby od dánie tohoto listu našeho sedláci obyvatelé vsi předřečené po sjití dvú let pořád od vozby obilí, kteréž sú navykli voziti, ostali a přestali, leč z jich dobrovolné vuole. Kteréžto obyvatele a jich potomky od takových robot, vozeb a brziemij budúcně věčně zbavujem a svobodné býti chceme mocí listu tohoto, však zachováva- jíce v celosti to, což v obdaření a privilegii listu vsi předřečené se zavierá. Kteréžto věci ku svědomí pečeť naše k tomuto listu přivěšena jest. Dán v Rúdnici léta Páně tisícího třistého osmdesátého osmého, patnáctého dne měsíce března. Tento český překlad latinského originálu (nezvěstného) nachází se v rukopise archivu m. Prahy č. 331 folio 129; opis propůjčil mi prof. J. Čelakovský. — V témž rukopise 331 f. 138 čte se překlad listiny dané 13. prosince 1334, kterou Bořita, Petr a Hynek na Ředhošti tu ves (u Libochovic) „prodali a vysadili právem vikbildským nebožto městským německým“ Mikulášovi rychtáři z Mimoně a Zdeňkovi z Jablonné, kteří jim za každý lán měli zaplatiti po 7 kopách gr., a obdrželi v té vsi rychtu svobodnou. Sedláci měli prodávajícím pánům a jich nástupcům odváděti z každého lánu 64 groše a 4 strychy obilí, totiž 2 strychy rži, 1 pšenice a 1 ječmene, jehně a jedno plece. Jiných dávek k vrchnosti měli býti prosti; o robotách není žádné výslovné zmínky. — Není patrno, kdy a kterak některá část Ředhoště dostala se špitálu pokory P. Marie pod Vyšehradem; jiná část vsi zůstala pod panstvím vládyckým. Viz Sedláček, Místopisný Slovník str. 761; o špitále P. Marie pod Vyšehradem píše Tomek v Dějepise Pražském III. (1893) 259—262. 2. 1405, 22. května: Habart z Chrastu jinak z Malého Přítočna vysazuje právem zákupným 5 lánů ve vsi Malém Přítočně u Unhoště lidem je vzděláva- jícím, lán po 14 kopách gr., pod úrok dvou kop, bez robot, k dědičnému držení, s právem odkazu a prodeje, s nápadem na příbuzné oc. In nomine Domini Amen. Cum tempus nostrum continua revolutione proh dolor sic laboratur, necesse ergo est, quod illa, que ad perpetuam rei tendunt memoriam, scriptis et sigillorum confirmentur testimonio. Ego igitur Habardus de Chrast alias de Minori Przietoczen ad universorum tam modo superstitum quam futurorum in antea genera [sic] praesentibus volo pervenire notitiam: Quod cupiens conditionem bonorum meorum et conditionis [sic, conditiones?] ejus dubias et vacillantes in statum certum et solidum reducere desyderans, in villa mea Minori Przitoczen quinque laneos seu mansos, cum areis domorum ad laneos pertinentes [pertinentibus] nominatos, (et pascua animalium communia, quibus ante usi sunt, ad laneos praedictos minime computentur), hominibus, qui dictos laneos iam colunt, tenent et possident, receptis ab eis nomine laudum sive nomine contractus emphireotici pro quolibet laneo quatuordecim sexage- nas grossorum denariorum Pragensium, de voluntate et consensu serenissimi principis et do- mini Venceslai Romanorum regis et Bohemiae regis iure emphireotico locavimus, exposuimus, praesentibusque locamus et exponimus, per ipsos haeredes et successores eorum iure emphi- reotico perpetue tenendos et possidendos: Ita sane, quod de quolibet laneo incolae villae prae- dictae, haeredes eorum et perpetui successores mihi, haeridibus meis et successoribus perpe- tuis duas sexagenas grossorum bonorum dicti numismatis nomine annui census solvere annis singulis debent et tenentur, medietatem pecuniae, puta unam sexagenam grossorum in festo sancti Georgii cum una sexagena ovorum, et reliquam medietatem similiter unam sexagenam grossorum cum quinque pullis et uno strychone avenae in festo sancti Galli, et tres pullos in
Strana 3
Z let 1388—1418. 3 Nativitate Christi iam dicti incolae, haeredes et ipsorum successores mihi, haeredibus meis et perpetuis successoribus nomine canonis seu annuae pensionis annis singulis perpetue solvere tenebuntur. Berna communis et generalis dum per Boemiam fuerit proclamata, quilibet incola de quolibet laneo nomine bernae triginta duos grossos solvere et dare tenebuntur. Ab aliis autem omnibus contributionibus, laboribus, robotis, et generaliter omnium dationum gravami- nibus, quocunque vocabulo possint designari, debent esse per omnia liberi, soluti et exempti. Adiungo etiam ex praerogativa speciali, quod praedicti incolae et ipsorum haeredes, cuius- cunque existant conditionis, sexus utriusque, et ipsorum successores tam masculus quam foe- mina, bona patrimonialia defunctis parentibus haereditaria possidere debent, omni devolutione ad me haeredesque meos et successores nullatenus pertinente, sed praedicti incolae, haeredes et successores omnia bona ipsorum dare possunt cuicunque ipsorum placuerit voluntati, meo, haeredum ac successorum meorum impedimento quolibet secus moto. Sique, quod absit, quis incolarum praedictorum intestatus moreretur, extunc bona ipsius in casu pueris non habitis seu mortuis ad amicum in linea consangvinitatis propinquiorem seu propinquiores devolvantur, juribus nostris supra scriptis tamen salvis. Iuditio autem ego, haeredes mei et succesores mei semel in anno, cum secundo iuditio vulgariter posudek, nostris propriis expensis praesidere de- bemus, incolarum sumptibus exemptis et expensis. Omni iure tamen in causis, culpis et appel- lationibus ac emendis gaudere debent velut civitas Slanensis. Salices vero, quae in medio vil- lae sunt, ipsis ad utilitatem dedi perpetuo possidendum, cum prato sub villa penes humulato- rium, cum salicibus contra pratum existentibus. Poteritque licite quilibet illorum ante curiam suam salices plantare ad longitudinem trium ulnarum. Omnes quoque incolae praedictae villae, haeredes et ipsorum successores perpetui possunt haereditates suas vendere, dare, obligare, permutare et ad ipsorum usus convertere iuxta libitum voluntatis ipsorum, iuribus meis et meorum successorum omnino tamen salvis. Colles, montes, promo[n toria, rivulos pro pascendis animalibus habere debent, sicut antea habuerunt, meo et meorum successorum absque damno. In quorum evidentiam et testimonii robur sigillum meum et sigillum Joannis privigni mei de Przitoczen Minori, et sigillum Habardi de Nedwiedkow praesentibus sunt appensa. Nos vero Jakubko iudex, Nicolaus Sspata magister civium, Hanco Slewit, Ulricus prope portam, Symon Hategallus de Tman, Joannes Rokenecz [?], Sebko, Duchko, Czurzilibal, Bohuta, Mathias Jakssonis, iurati scabini et cives civitatis Slanensis, ad peſtijtionem utrarumque partium sigillum nostrum maius praesentibus appendimus. Datae anno domini milesimo quadringentesimo quinto, feria sexta ante Urbani. Z přepisu v knize Chaos archivu Pražského č. 323a. f. 24 nový opis propůjčil mi prof. J. Čela- kovský. Přepis v Chaosu, zhotovený asi nedaleko r. 1600, jest v některých slovech nepřesný, což v tisku pone- cháno bez opravy. Někdo v 17. stol. připsal k němu mylný regest: Donatio na ves Záluží sv. panny Alžběty. 3. 1418, 28. září: Oldřich z Rožmberka čtyřmi listy propouští z práva odúmrt- ního a) ves Radošovice, b) ves Brloh a Novou Ves, c) Kalten- brunn, Schild, Stein i Schlagel, a d) vsi Přídolí, Ověšice (2), Spolí, Malčice, Osek, Zahořánky a Rovný, vše na panství Krumlovském. a) My Oldřich z Rosenberka vyznáváme tiemto listem všem nynějším i bu- dúciem, kdož jej čísti neb čtúcie slyšeti budú, že opatrní naši věrní kmetové i všecka 13
Z let 1388—1418. 3 Nativitate Christi iam dicti incolae, haeredes et ipsorum successores mihi, haeredibus meis et perpetuis successoribus nomine canonis seu annuae pensionis annis singulis perpetue solvere tenebuntur. Berna communis et generalis dum per Boemiam fuerit proclamata, quilibet incola de quolibet laneo nomine bernae triginta duos grossos solvere et dare tenebuntur. Ab aliis autem omnibus contributionibus, laboribus, robotis, et generaliter omnium dationum gravami- nibus, quocunque vocabulo possint designari, debent esse per omnia liberi, soluti et exempti. Adiungo etiam ex praerogativa speciali, quod praedicti incolae et ipsorum haeredes, cuius- cunque existant conditionis, sexus utriusque, et ipsorum successores tam masculus quam foe- mina, bona patrimonialia defunctis parentibus haereditaria possidere debent, omni devolutione ad me haeredesque meos et successores nullatenus pertinente, sed praedicti incolae, haeredes et successores omnia bona ipsorum dare possunt cuicunque ipsorum placuerit voluntati, meo, haeredum ac successorum meorum impedimento quolibet secus moto. Sique, quod absit, quis incolarum praedictorum intestatus moreretur, extunc bona ipsius in casu pueris non habitis seu mortuis ad amicum in linea consangvinitatis propinquiorem seu propinquiores devolvantur, juribus nostris supra scriptis tamen salvis. Iuditio autem ego, haeredes mei et succesores mei semel in anno, cum secundo iuditio vulgariter posudek, nostris propriis expensis praesidere de- bemus, incolarum sumptibus exemptis et expensis. Omni iure tamen in causis, culpis et appel- lationibus ac emendis gaudere debent velut civitas Slanensis. Salices vero, quae in medio vil- lae sunt, ipsis ad utilitatem dedi perpetuo possidendum, cum prato sub villa penes humulato- rium, cum salicibus contra pratum existentibus. Poteritque licite quilibet illorum ante curiam suam salices plantare ad longitudinem trium ulnarum. Omnes quoque incolae praedictae villae, haeredes et ipsorum successores perpetui possunt haereditates suas vendere, dare, obligare, permutare et ad ipsorum usus convertere iuxta libitum voluntatis ipsorum, iuribus meis et meorum successorum omnino tamen salvis. Colles, montes, promo[n toria, rivulos pro pascendis animalibus habere debent, sicut antea habuerunt, meo et meorum successorum absque damno. In quorum evidentiam et testimonii robur sigillum meum et sigillum Joannis privigni mei de Przitoczen Minori, et sigillum Habardi de Nedwiedkow praesentibus sunt appensa. Nos vero Jakubko iudex, Nicolaus Sspata magister civium, Hanco Slewit, Ulricus prope portam, Symon Hategallus de Tman, Joannes Rokenecz [?], Sebko, Duchko, Czurzilibal, Bohuta, Mathias Jakssonis, iurati scabini et cives civitatis Slanensis, ad peſtijtionem utrarumque partium sigillum nostrum maius praesentibus appendimus. Datae anno domini milesimo quadringentesimo quinto, feria sexta ante Urbani. Z přepisu v knize Chaos archivu Pražského č. 323a. f. 24 nový opis propůjčil mi prof. J. Čela- kovský. Přepis v Chaosu, zhotovený asi nedaleko r. 1600, jest v některých slovech nepřesný, což v tisku pone- cháno bez opravy. Někdo v 17. stol. připsal k němu mylný regest: Donatio na ves Záluží sv. panny Alžběty. 3. 1418, 28. září: Oldřich z Rožmberka čtyřmi listy propouští z práva odúmrt- ního a) ves Radošovice, b) ves Brloh a Novou Ves, c) Kalten- brunn, Schild, Stein i Schlagel, a d) vsi Přídolí, Ověšice (2), Spolí, Malčice, Osek, Zahořánky a Rovný, vše na panství Krumlovském. a) My Oldřich z Rosenberka vyznáváme tiemto listem všem nynějším i bu- dúciem, kdož jej čísti neb čtúcie slyšeti budú, že opatrní naši věrní kmetové i všecka 13
Strana 4
4 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: obec z Radošovic našie vsi, pokornú nám prosbu vzdávali žádajíce, abychme jim jich vsi nahořepsané, i všem té vsi přebyvatelóm, mužem i ženám, nynějšem i budúciem, svobodu a milost ráčili dáti a učiniti dole psanú. Protož znamenajíce jich v tom prospěch a užitek, dali sme a tiemto listem dáváme jim všem, i všem jich budúciem z zvláštnie milosti tuto svobodu a milost, aby každý člověk té vsi nahořepsané své všecko zbožie movité i nemovité, kterýmž by to kolivěk jménem bylo jmenováno, mohl dáti neb odkázati vespolek nebo rozdielně, za zdravého ži- vota neb na smrtelné posteli, komuž kolivěk a když kolivěk bude chtieti, bez našie i našiech budúciech přiekazy i odpory všelikaké. Pakli by který člověk, muž neb žena, z nahořepsané vsi umřel bez rozkázánie svědomého, tehdá všecko jeho zbožie, movité i nemovité, ne na nás, ani na naše budúcie, ale na toho sešlého neb úmr- lého člověka nejbližší přátely našeho panstvie má spadnúti bez našie i našich bu- dúciech přiekazy všelikaké. A přihodilo-li by se, že by který člověk neb přebyvatel nahoře psané vsi umřel a po sobě dietky ostavil k letóm nedošlé, tehdá vešken statek těch sirotkóv po jich otci má v knichy siročie zapsán býti, a přietelé neb po- ručníci těch sirotkóv, kteří by sě v ně uvázali neb v jich statek, mají ten statek zaručiti vedle obyčeje dřevnieho, aby sirotkóm úplně byl zachován bez umenšenie. A umřel-li by který sirotek, tehdá jeho diel na živé zóstalé má spadnúti. Pakli by všickni siroci zemřeli dřieve, nežli by let došli, tehdá vešken jich statek, jakož v kniehách bude zapsán, vedle rozkázání otce jich, ač by rozkázal, pakli by neroz- kázal, tehdá na jich nejbližšie přátely našeho panstvie má spadnúti. K čemuž my ani našie budúcie nižádného práva nemáme mieti. Tomu my na jistotu k tomuto listu, a podle nás urozený pan Čeněk z Ve- selé jinak z Wartenberka, na svědomie všem svrchupsaným věcem své jsme pečeti přivěsili. Jenž jest dán leta od narozenie syna Božieho tisícieho čtyrstého osmná- ctého léta, na svatého Václava ten den. Ze současného opisu na papíře v archivě panství Krumlovského I. 5AU. No. 3, opsal archivář H. Gross. Něm. překlad při I. 5AU. No 28 fol. 10—12. — V této listině nepochybně rozumí se ves Radošovice, která náležela ku panství Krumlovskému, nyní píše se v němčině Roschowitz; stojí mezi Němčici a Strýčici, na jihovýchod od Netolic. b) V témž archivě I. 5AU. 1b. leží opis ze 17. věku privilegia daného 28. září 1418, jež od Oldřicha z Rozumberka v stejných slovech obdrželi „kmetové i všecka obec z Brloha i lidé naši z Nové Vsi, ježto sedie tudíž na čtyřech lániech“. Jiný starý opis tohoto listu jest v archivu fary Brložské, odkudž jej r. 1894 vydal Jan Elias ve spisku „Farní osada Brloh“ (tiskem J. Přibyla v Budějovicích). Pozdější něm. překlad v archivě Krumlovském I. 5AU. fol. 18, 19 má nadpis: Todtenfalls-Befreiung des Gerichts Berloch nebst Bauern zu Neudorf 1418; obdarovaní lidé jsou v tom překladě označeni: und die ganze Gemein des Dorfes Berloch, auch unsere Leute von Neudorf und andere dorten umbliegende 40 Angesessene.
4 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: obec z Radošovic našie vsi, pokornú nám prosbu vzdávali žádajíce, abychme jim jich vsi nahořepsané, i všem té vsi přebyvatelóm, mužem i ženám, nynějšem i budúciem, svobodu a milost ráčili dáti a učiniti dole psanú. Protož znamenajíce jich v tom prospěch a užitek, dali sme a tiemto listem dáváme jim všem, i všem jich budúciem z zvláštnie milosti tuto svobodu a milost, aby každý člověk té vsi nahořepsané své všecko zbožie movité i nemovité, kterýmž by to kolivěk jménem bylo jmenováno, mohl dáti neb odkázati vespolek nebo rozdielně, za zdravého ži- vota neb na smrtelné posteli, komuž kolivěk a když kolivěk bude chtieti, bez našie i našiech budúciech přiekazy i odpory všelikaké. Pakli by který člověk, muž neb žena, z nahořepsané vsi umřel bez rozkázánie svědomého, tehdá všecko jeho zbožie, movité i nemovité, ne na nás, ani na naše budúcie, ale na toho sešlého neb úmr- lého člověka nejbližší přátely našeho panstvie má spadnúti bez našie i našich bu- dúciech přiekazy všelikaké. A přihodilo-li by se, že by který člověk neb přebyvatel nahoře psané vsi umřel a po sobě dietky ostavil k letóm nedošlé, tehdá vešken statek těch sirotkóv po jich otci má v knichy siročie zapsán býti, a přietelé neb po- ručníci těch sirotkóv, kteří by sě v ně uvázali neb v jich statek, mají ten statek zaručiti vedle obyčeje dřevnieho, aby sirotkóm úplně byl zachován bez umenšenie. A umřel-li by který sirotek, tehdá jeho diel na živé zóstalé má spadnúti. Pakli by všickni siroci zemřeli dřieve, nežli by let došli, tehdá vešken jich statek, jakož v kniehách bude zapsán, vedle rozkázání otce jich, ač by rozkázal, pakli by neroz- kázal, tehdá na jich nejbližšie přátely našeho panstvie má spadnúti. K čemuž my ani našie budúcie nižádného práva nemáme mieti. Tomu my na jistotu k tomuto listu, a podle nás urozený pan Čeněk z Ve- selé jinak z Wartenberka, na svědomie všem svrchupsaným věcem své jsme pečeti přivěsili. Jenž jest dán leta od narozenie syna Božieho tisícieho čtyrstého osmná- ctého léta, na svatého Václava ten den. Ze současného opisu na papíře v archivě panství Krumlovského I. 5AU. No. 3, opsal archivář H. Gross. Něm. překlad při I. 5AU. No 28 fol. 10—12. — V této listině nepochybně rozumí se ves Radošovice, která náležela ku panství Krumlovskému, nyní píše se v němčině Roschowitz; stojí mezi Němčici a Strýčici, na jihovýchod od Netolic. b) V témž archivě I. 5AU. 1b. leží opis ze 17. věku privilegia daného 28. září 1418, jež od Oldřicha z Rozumberka v stejných slovech obdrželi „kmetové i všecka obec z Brloha i lidé naši z Nové Vsi, ježto sedie tudíž na čtyřech lániech“. Jiný starý opis tohoto listu jest v archivu fary Brložské, odkudž jej r. 1894 vydal Jan Elias ve spisku „Farní osada Brloh“ (tiskem J. Přibyla v Budějovicích). Pozdější něm. překlad v archivě Krumlovském I. 5AU. fol. 18, 19 má nadpis: Todtenfalls-Befreiung des Gerichts Berloch nebst Bauern zu Neudorf 1418; obdarovaní lidé jsou v tom překladě označeni: und die ganze Gemein des Dorfes Berloch, auch unsere Leute von Neudorf und andere dorten umbliegende 40 Angesessene.
Strana 5
Odúmrti odpouštěny 1418, i nové roboty 1428. 5 Také dle záznamu z r. 1562 (AČ. XXII. str. 198) Brložští a Novovesští měli právo pořizovati o ma- jetku. Avšak v urbářích panství Krumlovského r. 1585 a 1600 Nová Ves uvedena jest jako podrobena právu odúmrtnímu; a v Krumlovském archivě jest listina z dne 15. srpna 1801, kterou poddaní v Nové Vsi u Brloha vykoupili se z břemene odúmrtního (Ablösung der Todtenfälligkeit); takových listin jest v Krumlově ještě z let 1791—1819 značný počet. — Ves Brloh, něm. dříve Berloch, nyní Berlau, stojí 2 hodiny severně od Chvalšin (Kalsching), a od Brloha na severovýchod jest Nová Ves; na blízku jsou roztroušeny četné samoty neboli jednoty. c) Petr z Rozumberka, jménem svým i jiných bratří a dědicův, listem daným na Krumlově v úterý po květné neděli (14. dubna) 1500 vsem řečeným Kaltenbrunn, Schild, Stein, a Šleglein pod Rosperkem (nyní Schlagel), obnovuje privilegium na svobodné pořizování o statcích kterým byli obdařeni od Petrova děda Oldřicha z Rosenberka dne 28. září 1418. Jeho ně- mecké znění vepsáno jest do českého potvrzení, a bylo z něho již vytištěno Pangerlem v Ur- kundenbuch des Stiftes Hohenfurt (1865) str. 256—258; co do smyslu srovnává se úplně s českým listem Oldřichovým, vydaným pro Radošovice téhož dne 28. září 1418 a tištěným zde str. 3 č. 3a. Vidimovaná (1654) kopie listu Petrova jest v archivě Krumlovském I. 5AU. Nr. 4. Obdarované 4 vesnice jsou roztroušeny od Vyššího Brodu na jih až k hranici zemské. d) Vilím z Rozmberka, „správce a vládař domu našeho Rozmberského jménem naším a pana Petrfa] Voka bratra našeho nejmilejšího i všechněch dědicův i budúcích našich“, jsa žádán od rychtáře a sousedův ze vsí Iřídolí, Ověšic, Spolí, Malčic, Oseka, Zahořánek a Rov- ného, poddaných svých na panství Krumlovském, ve čtvrtek po novém letě (3. ledna) 1555 vydal list na pergameně, kterým potvrdil listu vydaného na kšaftování těm vsem od Oldřicha z Rozmberka dne 28. září 1418. Privilegium Oldřichovo jest celé vepsáno do potvrzení Vilé- mova slovo za slovem tak, jak zní výsada obce Radošovické, tištěná zde str. 3 č. 3a. Z potvrzovacího listu Vilímova z Rosenberka učinili a ověřili opis Matouš Střelec z Krumlova a Jiřík Hořčice písař v kanceláři Krumlovské ve čtvrtek po sv. Duchu (29. května) 1561, kterýžto opis chová se v knížecím archivě Krumlovském I. 5AS. Nr. 7a; pozdější něm. překlad leží tamže I. 5AU. Nr. 28. f. 1—3 (vše dle sdělení arch. H. Grossa). — Vsi obdařené nacházejí se jižněji Krumlova na východ od Vltavy; jen Ověšice jsou nepovědomy. 4. 1428, 4. prosince. Jan Sezema z Rochova snímá se svých poddaných ve vsech Skrýšově a Janovicích u Polné roboty a dávku slepic, kteréž jim uložili bezprávně jeho předchůdci nad roboty starodávné. Ve jmeno Boží amen. Já Jan řečený Sezema z Rochova znamenav budúcí věci a rozpomenuv se na svee přátely předešlé, že jsú byli přimyslili na svee lidi i na naše některaké roboty bezprávnee v Skrýšově a v Janovicích, seno sečení a žeň žetie po dvú dní a po dvých kur, mimo roboty od starodávna ustavence a nechtě, by to na jich duši bylo i na mee: i složil sem ty roboty svrchupsané, seno síci a dva dni žetí a po dvých kur dávati, a skládám je mocí tohoto listu, aby jich byli prázdni mocně přede mnú i před mými budúcími, tak abych já ani
Odúmrti odpouštěny 1418, i nové roboty 1428. 5 Také dle záznamu z r. 1562 (AČ. XXII. str. 198) Brložští a Novovesští měli právo pořizovati o ma- jetku. Avšak v urbářích panství Krumlovského r. 1585 a 1600 Nová Ves uvedena jest jako podrobena právu odúmrtnímu; a v Krumlovském archivě jest listina z dne 15. srpna 1801, kterou poddaní v Nové Vsi u Brloha vykoupili se z břemene odúmrtního (Ablösung der Todtenfälligkeit); takových listin jest v Krumlově ještě z let 1791—1819 značný počet. — Ves Brloh, něm. dříve Berloch, nyní Berlau, stojí 2 hodiny severně od Chvalšin (Kalsching), a od Brloha na severovýchod jest Nová Ves; na blízku jsou roztroušeny četné samoty neboli jednoty. c) Petr z Rozumberka, jménem svým i jiných bratří a dědicův, listem daným na Krumlově v úterý po květné neděli (14. dubna) 1500 vsem řečeným Kaltenbrunn, Schild, Stein, a Šleglein pod Rosperkem (nyní Schlagel), obnovuje privilegium na svobodné pořizování o statcích kterým byli obdařeni od Petrova děda Oldřicha z Rosenberka dne 28. září 1418. Jeho ně- mecké znění vepsáno jest do českého potvrzení, a bylo z něho již vytištěno Pangerlem v Ur- kundenbuch des Stiftes Hohenfurt (1865) str. 256—258; co do smyslu srovnává se úplně s českým listem Oldřichovým, vydaným pro Radošovice téhož dne 28. září 1418 a tištěným zde str. 3 č. 3a. Vidimovaná (1654) kopie listu Petrova jest v archivě Krumlovském I. 5AU. Nr. 4. Obdarované 4 vesnice jsou roztroušeny od Vyššího Brodu na jih až k hranici zemské. d) Vilím z Rozmberka, „správce a vládař domu našeho Rozmberského jménem naším a pana Petrfa] Voka bratra našeho nejmilejšího i všechněch dědicův i budúcích našich“, jsa žádán od rychtáře a sousedův ze vsí Iřídolí, Ověšic, Spolí, Malčic, Oseka, Zahořánek a Rov- ného, poddaných svých na panství Krumlovském, ve čtvrtek po novém letě (3. ledna) 1555 vydal list na pergameně, kterým potvrdil listu vydaného na kšaftování těm vsem od Oldřicha z Rozmberka dne 28. září 1418. Privilegium Oldřichovo jest celé vepsáno do potvrzení Vilé- mova slovo za slovem tak, jak zní výsada obce Radošovické, tištěná zde str. 3 č. 3a. Z potvrzovacího listu Vilímova z Rosenberka učinili a ověřili opis Matouš Střelec z Krumlova a Jiřík Hořčice písař v kanceláři Krumlovské ve čtvrtek po sv. Duchu (29. května) 1561, kterýžto opis chová se v knížecím archivě Krumlovském I. 5AS. Nr. 7a; pozdější něm. překlad leží tamže I. 5AU. Nr. 28. f. 1—3 (vše dle sdělení arch. H. Grossa). — Vsi obdařené nacházejí se jižněji Krumlova na východ od Vltavy; jen Ověšice jsou nepovědomy. 4. 1428, 4. prosince. Jan Sezema z Rochova snímá se svých poddaných ve vsech Skrýšově a Janovicích u Polné roboty a dávku slepic, kteréž jim uložili bezprávně jeho předchůdci nad roboty starodávné. Ve jmeno Boží amen. Já Jan řečený Sezema z Rochova znamenav budúcí věci a rozpomenuv se na svee přátely předešlé, že jsú byli přimyslili na svee lidi i na naše některaké roboty bezprávnee v Skrýšově a v Janovicích, seno sečení a žeň žetie po dvú dní a po dvých kur, mimo roboty od starodávna ustavence a nechtě, by to na jich duši bylo i na mee: i složil sem ty roboty svrchupsané, seno síci a dva dni žetí a po dvých kur dávati, a skládám je mocí tohoto listu, aby jich byli prázdni mocně přede mnú i před mými budúcími, tak abych já ani
Strana 6
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 6 moji budúcí na ty lidi ve vsech svrchupsaných nesahali v ty roboty svrchupsanee, mimo roboty spravedlivee od starodávna ustavenee. A toho na potvrzenie a pro lepší jistotu svú vlastnie pečeť přivěsil sem k tomuto listu svým dobrým vědomím; a připrosil sem svých přátel, slovútného Nácka z Petrovic a Herše z Zaječic se- střence svého, jenž jsú takee přivěsili svee pečeti podlee mee k tomuto listu. Jenž jest psaan leta od narození syna božího tisícího čtyřistého osmecítmého, v tu sobotu na svatú Barboru pannu a mučedlnici božie. Jaromír Čelakovský opsal z pamětní knihy města Polné fol. 35, kamž ten list byl vepsán na počátku 17. století. K tomu srovnej hned následující listy z 21. října 1447 a 15. května 1448. 5. 1447, 21. října v Polné; Jan Sezema z Rochova dává svůj dům svobodný v Polné na kostel (nyní sv. Anny), a své vsi Skrýšov a Janovice ke špitálu pro 12 chudých v Polné; nařizuje o bohoslužbách zádušních a kdo po jeho smrti má spravovati špitál, k němuž pan Hynce Ptáček z Pirkšteina († 1444) přidal ves Hrbov. Já Jan Sazima z Rauchoval) vyznávám tímto listem obecně a zjevně před každým člověkem, kdož jej uzří anebo čtouci slyšeti bude, že zdráv jsa, svým dobrým rozmyslem a svou dobrou vůlí a přátelskou raddú, znamenav krátkost a nevěčnost tohoto světa, z daru božího a z milosti Ducha svatého dal sem a dávám dům svůj svobodný v Polný kostelu, aby z něho kostel byl ve jmeno panny Marye početí a ve jmeno sv. Joachyma a ve jmeno sv. Anny matky panny Marye, a ve jmeno svatých apoštolův sv. Šimona a Judy a ve jmeno sv. Voršily s jejím svatým tova- ryšstvem mučednicemi. A k tomu kostelu přidávám své vlastní vésky Skrejšov s dvorem, s rybníky, s lesy, s křovinami a s pastvami, s potoky, s lukami i což k tomu přísluší, a Janovice tu vésku se vším plným panstvím, nic sobě tu ani svým erbům i budúcím nepozůstavuje ani zachovávaje, k napřed psanému špitáli neboli kostelu, a tu aby chováno bylo dvanácte chudých, a jestližeby to zboží snésti mohlo; a rybník nejhornější a největší, ten kdyžby kolivěk spuštěn byl a ryby prodány byly, aby ty peníze obrácené byly na okrášlení toho kostela, buďto na skla anebo na malování; a z dolnějších dvou rybníků aby chudí odíváni byli, a k jich potřebě aby v postní dni jim dáváno bylo, a knězi faráři s jeho konventem z každého rybníka kopu kaprů, aby tím pilněji služby Boží vedl v tom špitáli s svými kněžími. Dále z toho statku na každý měsíc aby chudým lázně spravena byla. A ourok, kterýž vychází nebli padá s Skrejšova anebli z Janovic, to jest čtyry kopy grošův, ten sobě a Kateřině manželce své zachováváme, jestližeby na nás nouze nebli potřeba zašla, abychom mohli prodati neboli zastaviti anebo učiniti, jak se nám nejlépe zdáti bude, do čtyrydceti kop grošů, čeho Bože nedej. A kury,
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 6 moji budúcí na ty lidi ve vsech svrchupsaných nesahali v ty roboty svrchupsanee, mimo roboty spravedlivee od starodávna ustavenee. A toho na potvrzenie a pro lepší jistotu svú vlastnie pečeť přivěsil sem k tomuto listu svým dobrým vědomím; a připrosil sem svých přátel, slovútného Nácka z Petrovic a Herše z Zaječic se- střence svého, jenž jsú takee přivěsili svee pečeti podlee mee k tomuto listu. Jenž jest psaan leta od narození syna božího tisícího čtyřistého osmecítmého, v tu sobotu na svatú Barboru pannu a mučedlnici božie. Jaromír Čelakovský opsal z pamětní knihy města Polné fol. 35, kamž ten list byl vepsán na počátku 17. století. K tomu srovnej hned následující listy z 21. října 1447 a 15. května 1448. 5. 1447, 21. října v Polné; Jan Sezema z Rochova dává svůj dům svobodný v Polné na kostel (nyní sv. Anny), a své vsi Skrýšov a Janovice ke špitálu pro 12 chudých v Polné; nařizuje o bohoslužbách zádušních a kdo po jeho smrti má spravovati špitál, k němuž pan Hynce Ptáček z Pirkšteina († 1444) přidal ves Hrbov. Já Jan Sazima z Rauchoval) vyznávám tímto listem obecně a zjevně před každým člověkem, kdož jej uzří anebo čtouci slyšeti bude, že zdráv jsa, svým dobrým rozmyslem a svou dobrou vůlí a přátelskou raddú, znamenav krátkost a nevěčnost tohoto světa, z daru božího a z milosti Ducha svatého dal sem a dávám dům svůj svobodný v Polný kostelu, aby z něho kostel byl ve jmeno panny Marye početí a ve jmeno sv. Joachyma a ve jmeno sv. Anny matky panny Marye, a ve jmeno svatých apoštolův sv. Šimona a Judy a ve jmeno sv. Voršily s jejím svatým tova- ryšstvem mučednicemi. A k tomu kostelu přidávám své vlastní vésky Skrejšov s dvorem, s rybníky, s lesy, s křovinami a s pastvami, s potoky, s lukami i což k tomu přísluší, a Janovice tu vésku se vším plným panstvím, nic sobě tu ani svým erbům i budúcím nepozůstavuje ani zachovávaje, k napřed psanému špitáli neboli kostelu, a tu aby chováno bylo dvanácte chudých, a jestližeby to zboží snésti mohlo; a rybník nejhornější a největší, ten kdyžby kolivěk spuštěn byl a ryby prodány byly, aby ty peníze obrácené byly na okrášlení toho kostela, buďto na skla anebo na malování; a z dolnějších dvou rybníků aby chudí odíváni byli, a k jich potřebě aby v postní dni jim dáváno bylo, a knězi faráři s jeho konventem z každého rybníka kopu kaprů, aby tím pilněji služby Boží vedl v tom špitáli s svými kněžími. Dále z toho statku na každý měsíc aby chudým lázně spravena byla. A ourok, kterýž vychází nebli padá s Skrejšova anebli z Janovic, to jest čtyry kopy grošův, ten sobě a Kateřině manželce své zachováváme, jestližeby na nás nouze nebli potřeba zašla, abychom mohli prodati neboli zastaviti anebo učiniti, jak se nám nejlépe zdáti bude, do čtyrydceti kop grošů, čeho Bože nedej. A kury,
Strana 7
Vesnice odkázány ke špitálu v Polné 1447. který z těch dvou vések mají dány bejti, aby vždy jednou nebo dvakrát chudým do týhodne dány a těm připravovány byly, totižto v neděli a ve čtvrtek. A ženci a orání aby ku špitáli bylo taky chudým. Kněz farář na každý suchý dni má ká- zati a zjednati milostivě devět lekcí, slúžiti i spívati i mši zádušní, a zádušní mše čísti; a za to má plat věčnej, jakož v hlavním listu našem na Močovice světleji a zjevně napsáno jest. A taky k tomu farář nadepsaný má kázati a zpívati mši na pět svátkův nahoře psaných, totižto na den p. Marie početí oc; a má kněze chovati, aby každý den mše sloužena byla v tom špitálu a jiný služby, jakož nahoře psáno stojí. A kdyžby varhaník byl a v svátky na varhany bil neboližto haudl, tehdy dávám jemu ten plat, kterejž z toho potoka, jakož od Hrbovský cesty jde, až do konce, což na mne sluší; a k tomu má jemu vydáno bejti z toho ze všeho statku na všakej rok kopa grošův, a to rozdílně na časy uložené. A jakož urozený pán pan Hynce z Pyrkštejna a z Rataj, pán můj milostivý, rozpomenul se jest na nevěčnost tohoto světa a přidal jest k tomu špitálu na po- lepšení chudým svou vlastní ves Hrbov s peněžitým ourokem, což v ní jest, jakož v jeho listu zapsáno stojí. A já Jan Sezima a Kateřina manželka má máme tímto špitálem a tím zbožím vlásti a spravovati do naší smrti; a když pán Bůh nás neuchová, tehdy tím špitálem a tím zbožím má vlásti a spravovati kněz farář z Polný křižovník zákona Božského, anebo kterýž budoucně farář řádně uvedený a ztvrzený od arcibiskupa Pražského bude v Polný. A to má spravovati s raddou a s staršími města Polný, a bez jich raddy nic nečiniti. A jestližeby farář Polnický, rychtář, konšelé a starší z obce nemohli to záduší spravovati, tak jakož v tomto listu zapsáno stojí, a kdo chtěl na to záduší mocí sáhnúti, aby to vznesli na uro- zeného pána Jana z Sútic, nejvyššího poručníka sirotkův oc, a tak dále na jeho budoucí erby dědičné toho zboží. A jestližeby kdo nebli kterýkoli člověk kterého- koli řádu chtěl toto záduší rušiti a kaziti, tehda milej Bože, rač na něj seslati málomocenství, jako na Jezy,2) a dále aby upadl v klatbu všemohoucího pána Boha, jeho milý Matky i všech božích svatých. A toho všeho na svědomí a jistoty tvrdší a pevnější své jsme vlastní pečeti k tomuto listu přivěsili; a připrosili jsme urozených pánův, pana Jiříka z Kunštátu a z Poděbrad, a pana Jiříka z Dubé a z Wyssemburgka, a slovútných panoší Mi- kuláše z Rochova seděním v Petrovicích, a Jana Beránka z Petrovce, že jsou také podle nás a s námi své vlastní přirozené pečeti s jich dobrým rozmyslem a jistým vědomím na svědomí k tomuto listu přivěsili; jenž jest dán a psán v Polný ten den na jedenáct tisíc děvic 1. od narození p. K. tisíc čtyry sta čtyrydcátého sedmého. List ten z kněh městských vyňatý vidimovali r. 1553 radě Polenské kněz Václav biskup Nikopo- lienský a opat kláštera Ždárského, kněz Jan převor i všecek konvent téhož kláštera. — Z pamětní knihy města Polné fol. 33 opsal prof. J. Čelakovský. Zde se otiskuje ten list pro jeho souvislost s listy téhož vyda-
Vesnice odkázány ke špitálu v Polné 1447. který z těch dvou vések mají dány bejti, aby vždy jednou nebo dvakrát chudým do týhodne dány a těm připravovány byly, totižto v neděli a ve čtvrtek. A ženci a orání aby ku špitáli bylo taky chudým. Kněz farář na každý suchý dni má ká- zati a zjednati milostivě devět lekcí, slúžiti i spívati i mši zádušní, a zádušní mše čísti; a za to má plat věčnej, jakož v hlavním listu našem na Močovice světleji a zjevně napsáno jest. A taky k tomu farář nadepsaný má kázati a zpívati mši na pět svátkův nahoře psaných, totižto na den p. Marie početí oc; a má kněze chovati, aby každý den mše sloužena byla v tom špitálu a jiný služby, jakož nahoře psáno stojí. A kdyžby varhaník byl a v svátky na varhany bil neboližto haudl, tehdy dávám jemu ten plat, kterejž z toho potoka, jakož od Hrbovský cesty jde, až do konce, což na mne sluší; a k tomu má jemu vydáno bejti z toho ze všeho statku na všakej rok kopa grošův, a to rozdílně na časy uložené. A jakož urozený pán pan Hynce z Pyrkštejna a z Rataj, pán můj milostivý, rozpomenul se jest na nevěčnost tohoto světa a přidal jest k tomu špitálu na po- lepšení chudým svou vlastní ves Hrbov s peněžitým ourokem, což v ní jest, jakož v jeho listu zapsáno stojí. A já Jan Sezima a Kateřina manželka má máme tímto špitálem a tím zbožím vlásti a spravovati do naší smrti; a když pán Bůh nás neuchová, tehdy tím špitálem a tím zbožím má vlásti a spravovati kněz farář z Polný křižovník zákona Božského, anebo kterýž budoucně farář řádně uvedený a ztvrzený od arcibiskupa Pražského bude v Polný. A to má spravovati s raddou a s staršími města Polný, a bez jich raddy nic nečiniti. A jestližeby farář Polnický, rychtář, konšelé a starší z obce nemohli to záduší spravovati, tak jakož v tomto listu zapsáno stojí, a kdo chtěl na to záduší mocí sáhnúti, aby to vznesli na uro- zeného pána Jana z Sútic, nejvyššího poručníka sirotkův oc, a tak dále na jeho budoucí erby dědičné toho zboží. A jestližeby kdo nebli kterýkoli člověk kterého- koli řádu chtěl toto záduší rušiti a kaziti, tehda milej Bože, rač na něj seslati málomocenství, jako na Jezy,2) a dále aby upadl v klatbu všemohoucího pána Boha, jeho milý Matky i všech božích svatých. A toho všeho na svědomí a jistoty tvrdší a pevnější své jsme vlastní pečeti k tomuto listu přivěsili; a připrosili jsme urozených pánův, pana Jiříka z Kunštátu a z Poděbrad, a pana Jiříka z Dubé a z Wyssemburgka, a slovútných panoší Mi- kuláše z Rochova seděním v Petrovicích, a Jana Beránka z Petrovce, že jsou také podle nás a s námi své vlastní přirozené pečeti s jich dobrým rozmyslem a jistým vědomím na svědomí k tomuto listu přivěsili; jenž jest dán a psán v Polný ten den na jedenáct tisíc děvic 1. od narození p. K. tisíc čtyry sta čtyrydcátého sedmého. List ten z kněh městských vyňatý vidimovali r. 1553 radě Polenské kněz Václav biskup Nikopo- lienský a opat kláštera Ždárského, kněz Jan převor i všecek konvent téhož kláštera. — Z pamětní knihy města Polné fol. 33 opsal prof. J. Čelakovský. Zde se otiskuje ten list pro jeho souvislost s listy téhož vyda-
Strana 8
8 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: tele z dne 4. pros. 1428 a 15. května 1448, jež se tisknou zde str. 5 a 8. — Skrýšov a Janovice náležely špi- tálu Polenskému až do r. 1848. 1) V listech zde tištěných ze 4. prosince 1428 a 15. května 1448 tento dárce píše se správně Jan Sezema z Rochova. Vládykové z Rochova podle Heraldiky Kolářovy 207 měli ve znaku šachovní věž, kterouž Čechové jmenovali roch, jako Němci, nebo hroch; Král v Heraldice 159 uvádí ten znak při Šmuhařích ze Hro- chova. Zakladatele špitálu Polenského píše Sommer v Čásl. 164 Sozima von Rauchow; také A. B. Mák, kaplan v Polné, jenž r. 1903 vydal v Polné knížečku „Město Polná“, píše jej stále (str. 7, 8, 21, 22): Jan Sozima z Rouchova. — 2) Gezi, ziskuchtivý služebník proroka Elizea, IV. Král. 5, 27. 6. 1448, 15. května: Jan Sezema z Rochova s manželkou Kateřinou z Močovic svým poddaným ve vsech Janovicích a Skrejšově u Polné, kterýmž dříve (1428, 4. pros.) umenšili břemen, odpouštějí odúmrti a předpisují řád pořizování o statcích a dědění jich. Já Jan Sezema z Rochova a Kateřina z Močovic manželka jeho vyznáváme obecně tímto listem, kdož jej uzří anebo čtouce uslyší, že jsme dobrovolně dobrými rozmysly s povolením a radú našich milých přátel za své předky a předkův našich spasení, buohdá i našich budúcích, učinili jsme zvláštní milost našim dědicům [sic] všem, jmenem Janovice a Skrejšov, i lidem našim nynějším i budúcím, že jsme jim složili a umenšili robot, seno sečení a po dvú žencí, a po dvě kur dávání, a dali jsme i dáváme mocí tohoto listu dříve psaným vsem i lidem těch dvú vsí svobodné nápady a odmrti všeho jich statku a zbuoží movitého i nemovitého, takovými kusy, obyčeji a právy: aby každý člověk dříve psaných vsí, ješto léta, rození a rozum má, mohl při dobrém rozumu na své smrtedlné posteli dáti a odkázati i poručiti své zbuoží movité i nemovité, komuž kolivěk chtíti bude, svým dědicům, přátelům aneb [k] komuž milost bude jmíti. Pakliby který člověk dříve psaných vsí umřel v budúcím času bez poručenství anebo posledního odkázání, aby jeho zboží movité i nemovité padlo na jeho dědice. Pakli by dědicuov neměl aneb nebylo, aby na nejbližšího přítele a příbuzného a tak dále, jakož svrchu psáno jest. Pakliby žád- nýho přítele a příbuznýho nebylo, tehda rychtář, konšelé i obec těch vsí mají to tak opatřiti, aby to zbuoží prodáno bylo, což jest zuostalo, a naloženo má býti na chudé domácí i na jiné chudé; avšak tak, aby ta dědina osazena byla, aby úrokové a poplatci nezahynuli z té dědiny. A toho všeho lidé těch vsí nahoře psaných mají požívati a užívati beze všeho našich dědicuov i budúcích i erbův našich i jiných našich lidí odporu i překážky všelikteraké. Také my svrchupsaní Jan Sezema a Kateřina má, i naši erbové i budúcí, potvrzujem tímto listem jejich dobré obyčeje, totižto na dědinách, úrocích a po- platcích jich, ješto jsú od starodávna měli a užívali až do dnešního času věčně, a viec potom mají beze vší překážky naší i našich dědicuov i budúcích jmíti a uží- vati. A slibujem dobrú naší věrú beze vší zlé lsti za se sami i za naše erby i bu-
8 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: tele z dne 4. pros. 1428 a 15. května 1448, jež se tisknou zde str. 5 a 8. — Skrýšov a Janovice náležely špi- tálu Polenskému až do r. 1848. 1) V listech zde tištěných ze 4. prosince 1428 a 15. května 1448 tento dárce píše se správně Jan Sezema z Rochova. Vládykové z Rochova podle Heraldiky Kolářovy 207 měli ve znaku šachovní věž, kterouž Čechové jmenovali roch, jako Němci, nebo hroch; Král v Heraldice 159 uvádí ten znak při Šmuhařích ze Hro- chova. Zakladatele špitálu Polenského píše Sommer v Čásl. 164 Sozima von Rauchow; také A. B. Mák, kaplan v Polné, jenž r. 1903 vydal v Polné knížečku „Město Polná“, píše jej stále (str. 7, 8, 21, 22): Jan Sozima z Rouchova. — 2) Gezi, ziskuchtivý služebník proroka Elizea, IV. Král. 5, 27. 6. 1448, 15. května: Jan Sezema z Rochova s manželkou Kateřinou z Močovic svým poddaným ve vsech Janovicích a Skrejšově u Polné, kterýmž dříve (1428, 4. pros.) umenšili břemen, odpouštějí odúmrti a předpisují řád pořizování o statcích a dědění jich. Já Jan Sezema z Rochova a Kateřina z Močovic manželka jeho vyznáváme obecně tímto listem, kdož jej uzří anebo čtouce uslyší, že jsme dobrovolně dobrými rozmysly s povolením a radú našich milých přátel za své předky a předkův našich spasení, buohdá i našich budúcích, učinili jsme zvláštní milost našim dědicům [sic] všem, jmenem Janovice a Skrejšov, i lidem našim nynějším i budúcím, že jsme jim složili a umenšili robot, seno sečení a po dvú žencí, a po dvě kur dávání, a dali jsme i dáváme mocí tohoto listu dříve psaným vsem i lidem těch dvú vsí svobodné nápady a odmrti všeho jich statku a zbuoží movitého i nemovitého, takovými kusy, obyčeji a právy: aby každý člověk dříve psaných vsí, ješto léta, rození a rozum má, mohl při dobrém rozumu na své smrtedlné posteli dáti a odkázati i poručiti své zbuoží movité i nemovité, komuž kolivěk chtíti bude, svým dědicům, přátelům aneb [k] komuž milost bude jmíti. Pakliby který člověk dříve psaných vsí umřel v budúcím času bez poručenství anebo posledního odkázání, aby jeho zboží movité i nemovité padlo na jeho dědice. Pakli by dědicuov neměl aneb nebylo, aby na nejbližšího přítele a příbuzného a tak dále, jakož svrchu psáno jest. Pakliby žád- nýho přítele a příbuznýho nebylo, tehda rychtář, konšelé i obec těch vsí mají to tak opatřiti, aby to zbuoží prodáno bylo, což jest zuostalo, a naloženo má býti na chudé domácí i na jiné chudé; avšak tak, aby ta dědina osazena byla, aby úrokové a poplatci nezahynuli z té dědiny. A toho všeho lidé těch vsí nahoře psaných mají požívati a užívati beze všeho našich dědicuov i budúcích i erbův našich i jiných našich lidí odporu i překážky všelikteraké. Také my svrchupsaní Jan Sezema a Kateřina má, i naši erbové i budúcí, potvrzujem tímto listem jejich dobré obyčeje, totižto na dědinách, úrocích a po- platcích jich, ješto jsú od starodávna měli a užívali až do dnešního času věčně, a viec potom mají beze vší překážky naší i našich dědicuov i budúcích jmíti a uží- vati. A slibujem dobrú naší věrú beze vší zlé lsti za se sami i za naše erby i bu-
Strana 9
Z let 1448 a 1451. 9 doucí, našim často jmenovaným vsem i lidem našim tudíž na dříve řečeném nápadu jich všeho zbuoží movitého i nemovitého věčně v budúcím času žádným obyčejem nepřekážeti, ani dále sáhnúti, než což tímto listem z takového milostivého nadání mají míti, je dříve psaný naše vsi i naše lidi pevně chcem při tom beze všeho po- rušení věčně ostaviti, jakož svrchu psáno stojí. A kdožby se z našich erbuov a bu- dúcích tomuto listu a nahoře psaným věcem protivil a mluvil, tenby mluvil proti své víře a proti své cti. A toho všeho na potvrzení a pevnější svědomie a jistotu své jsme vlastní pečeti přirozené s naším jistým a dobrým vědomím i přiznáním k tomuto listu přivěsili; a k naší prosbě a většího potvrzení i svědomie slovútný panoše Petr Thalafusk1) z Nových Dvoruov, Jan z Sázavy, Staněk Sboh2) z Šicen- dorfu, Janek Beránek z Petrovic, Prokop Hruth z Rehořova, že sú také své vlastní pečeti a přirozené s jich dobrým a jistým vědomím a přiznáním a dobrú vuolí k tomuto listu jsú přivěsili. Jenž jest dán a psán leta po n. syna buožího tisíc čtyři sta čtyřidcátého osmého, tu středu v suché dni před svatú Trojicí. Z pamětní knihy města Polné fol. 34 opsal prof. J. Čelakovský. — 1) Talafus. — 2) Zboh. 7. 1451, 10. září: Alena z Kraselova, vdova po Markvartovi z Buksic, prodává pod- daným svým z Cimic právem zakupným lesy své Lipí a Lomec. Já Alena z Crasselova, vdova někdy po nebožci Marguartovi zuostalá, jménem svým i svých budúcích vyznávám tiemto listem obecně přede všemi, [ktož jej uzřie neb čtúc slyšeti budú, že s dobrým rozmyslem a s radú přátel svých prodala sem a mocí listu tohoto prodávám v pravé právo purgrechtnie a v zákup lesy své jménem Lippie a Lomec robotným lidem svým z Cimic, zejména Pytlovi, Matějovi, Machovi, Mikulášovi, Vavřincovi, Rekovi, Bělíkovi mlynářovi, Jakubovi krčmaři i jich budúcím, k těm dědinám, kteréž ti lidé držie, za třidceti kop grošóv dobrých střiebrných rázu pražského, které]ž jsú mi ot nich úplně splněny a zaplaceny. A protož já nadepsaná Alena slibuji svú dobrú věrú i ctí svrchupsaným lidem na již jmenované lesy ižádným obyčejem nesahati, ale jim ten trh v celosti držeti, aby oni a jich budúcí těch lesóv požívali v právě svrchupsaném bez přiekazy mé i mých bu[dújcích. Toho na svědomie, na jistotu i na pevnost pečeť svú vlastní s mým jistým vědomím i přiznájním přivěsila jsem k tomuto listu dobrovolně; a pro dalšie svědomie pro- sila jsem urozených panoší Mikuláše z Čestic, Heřmana z Zálezl, Vojtěcha z Mačic a Přecha z Cestic seděním v Elčovicích, že jsú pečeti své vedle mne na svědomie přivěsili k tomuto listu dobrovolně, každý z nich bez své škody. Jenž jest dán a psán léta ot narozenie Syna božieho tisícieho čtyřstého patdesátého prvého, ten pátek po Narození Matky božie slavné panny. Archiv Český XXIX.
Z let 1448 a 1451. 9 doucí, našim často jmenovaným vsem i lidem našim tudíž na dříve řečeném nápadu jich všeho zbuoží movitého i nemovitého věčně v budúcím času žádným obyčejem nepřekážeti, ani dále sáhnúti, než což tímto listem z takového milostivého nadání mají míti, je dříve psaný naše vsi i naše lidi pevně chcem při tom beze všeho po- rušení věčně ostaviti, jakož svrchu psáno stojí. A kdožby se z našich erbuov a bu- dúcích tomuto listu a nahoře psaným věcem protivil a mluvil, tenby mluvil proti své víře a proti své cti. A toho všeho na potvrzení a pevnější svědomie a jistotu své jsme vlastní pečeti přirozené s naším jistým a dobrým vědomím i přiznáním k tomuto listu přivěsili; a k naší prosbě a většího potvrzení i svědomie slovútný panoše Petr Thalafusk1) z Nových Dvoruov, Jan z Sázavy, Staněk Sboh2) z Šicen- dorfu, Janek Beránek z Petrovic, Prokop Hruth z Rehořova, že sú také své vlastní pečeti a přirozené s jich dobrým a jistým vědomím a přiznáním a dobrú vuolí k tomuto listu jsú přivěsili. Jenž jest dán a psán leta po n. syna buožího tisíc čtyři sta čtyřidcátého osmého, tu středu v suché dni před svatú Trojicí. Z pamětní knihy města Polné fol. 34 opsal prof. J. Čelakovský. — 1) Talafus. — 2) Zboh. 7. 1451, 10. září: Alena z Kraselova, vdova po Markvartovi z Buksic, prodává pod- daným svým z Cimic právem zakupným lesy své Lipí a Lomec. Já Alena z Crasselova, vdova někdy po nebožci Marguartovi zuostalá, jménem svým i svých budúcích vyznávám tiemto listem obecně přede všemi, [ktož jej uzřie neb čtúc slyšeti budú, že s dobrým rozmyslem a s radú přátel svých prodala sem a mocí listu tohoto prodávám v pravé právo purgrechtnie a v zákup lesy své jménem Lippie a Lomec robotným lidem svým z Cimic, zejména Pytlovi, Matějovi, Machovi, Mikulášovi, Vavřincovi, Rekovi, Bělíkovi mlynářovi, Jakubovi krčmaři i jich budúcím, k těm dědinám, kteréž ti lidé držie, za třidceti kop grošóv dobrých střiebrných rázu pražského, které]ž jsú mi ot nich úplně splněny a zaplaceny. A protož já nadepsaná Alena slibuji svú dobrú věrú i ctí svrchupsaným lidem na již jmenované lesy ižádným obyčejem nesahati, ale jim ten trh v celosti držeti, aby oni a jich budúcí těch lesóv požívali v právě svrchupsaném bez přiekazy mé i mých bu[dújcích. Toho na svědomie, na jistotu i na pevnost pečeť svú vlastní s mým jistým vědomím i přiznájním přivěsila jsem k tomuto listu dobrovolně; a pro dalšie svědomie pro- sila jsem urozených panoší Mikuláše z Čestic, Heřmana z Zálezl, Vojtěcha z Mačic a Přecha z Cestic seděním v Elčovicích, že jsú pečeti své vedle mne na svědomie přivěsili k tomuto listu dobrovolně, každý z nich bez své škody. Jenž jest dán a psán léta ot narozenie Syna božieho tisícieho čtyřstého patdesátého prvého, ten pátek po Narození Matky božie slavné panny. Archiv Český XXIX.
Strana 10
10 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Originál pergamenový jest majetkem sedláků ve vsi Cimicích; visí na něm 5 pergamenových proužků, na nichž zůstaly malé zbytky pečetí. Zde tiskne se z nového opisu, jejž má z něho archiv zemský v Praze. — Kra- selov ves stojí 8 km na jz. od Strakonic; ves Cimice leží 21 km na západ od Strakonic, 6 km na sv. od Sušice- 8. 1456, 11. listopadu: Jiří z Poděbrad jakož vlastník panství Wismburského (u Upice), rychtáři ve vsi Rtyni obnovuje ztracenou výsadu a vyměřuje mnohá práva té dědičné rychty. My Jiřík z Kunštatu, pán na Poděbradech, v ty časy správce a hofmistr království Českého, známo činíme tímto listem všem lidem nynějším i budoucím, kterak přišel před nás Jan Vanina, rychtář ze vsi Hrtini, z obce a panství našeho Wismburského, zpravuje nás, kterak ta rychta v Hrtini od starodávna byla jest vysazena a svobodami a právy pánův z Wismburka obdařena, a že listové, kteříž na to byli sděláni, ztraceni jsou; a žádal na nás, abychom listem naším pro bu- doucí pevnost svobody a práv, kteréžby k té rychtě příslušeti měly, pojistiti a po- tvrditi ráčili. Protož my, jsouce dědičný pán toho zbožie Wismburského, váživše prosbu a žádost jeho, i to také, kterak, jakož nás zpravil, bezelstně ti listové ztra- ceni jsou; nechtiece jeho v té prosbě a žádosti oslyšeti, takovými právy svrchu psaného rychtáře, dědice i budoucí jeho, kteřížby tu rychtu svrchu psanou v Hrtini drželi, obdařili jsme a tímto listem obdaříme milostivě, chtíce tomu, aby ta obda- rování naše v tomto listu nížepsaná věčně trvala, od nás, dědicův i budoucích našich držána a zachována byla rychtáři svrchu psanému, dědicům i budoucím jeho, nic nepřičinějíc ani umenšujíc, budť ti listové potracení nalezeni neb ne, než jakž se tuto píše: Najprvé dali sme jemu i budoucím jeho k té rychtě půldruhého lánu role k svobodství beze všech poplatkův, aby držel týž rychtář i budoucí jeho. Také týž rychtář a budoucí jeho mají míti v tej vsi zárožního ze všeho dobytka, kromě le- tošního, po peniezi; item stavného čtyři peníze, jemného pět grošův, pomocnýho jeden halíř, a od vydaného jeden peníz bráti má. Také kdyžby soud veliký byl, jakožto v té vsi sedící rychtář, témuž dáti má každý jeden halíř; a rychtář po soudu má dáti purkrabímu našemu z Náchoda, neb kohožby on od sebe poslal, a konšelům slušně svačiti. Také rychtář té vsi souditi nemá, lečby někdo od nás na soudě byl. Item kdyžby se kteří svadili, může ty lidi rychtář smířiti, však prvotně ty svády vznésti má na ouředníka našeho na Náchodě, a když lidé žádaliby, s vě- domím ouředníka našeho již psaného a s jeho volí může ty lidi smířiti. Item z vin odsouzených konšeli též vsi rychtář má míti třetí halíř. Item komužby rychtář v svádě vzal kterou zbraň, tu mají od něho vyplatiti v groši. Item též vsi rychtář má pivo sobě doma vařiti třikrát do roka, kdyžby sě jemu líbilo, bez překážky, beze lsti. Item na sv. Jana Křtitele a na posviecení může sobě pivo véste [vzíti?], odkudž
10 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Originál pergamenový jest majetkem sedláků ve vsi Cimicích; visí na něm 5 pergamenových proužků, na nichž zůstaly malé zbytky pečetí. Zde tiskne se z nového opisu, jejž má z něho archiv zemský v Praze. — Kra- selov ves stojí 8 km na jz. od Strakonic; ves Cimice leží 21 km na západ od Strakonic, 6 km na sv. od Sušice- 8. 1456, 11. listopadu: Jiří z Poděbrad jakož vlastník panství Wismburského (u Upice), rychtáři ve vsi Rtyni obnovuje ztracenou výsadu a vyměřuje mnohá práva té dědičné rychty. My Jiřík z Kunštatu, pán na Poděbradech, v ty časy správce a hofmistr království Českého, známo činíme tímto listem všem lidem nynějším i budoucím, kterak přišel před nás Jan Vanina, rychtář ze vsi Hrtini, z obce a panství našeho Wismburského, zpravuje nás, kterak ta rychta v Hrtini od starodávna byla jest vysazena a svobodami a právy pánův z Wismburka obdařena, a že listové, kteříž na to byli sděláni, ztraceni jsou; a žádal na nás, abychom listem naším pro bu- doucí pevnost svobody a práv, kteréžby k té rychtě příslušeti měly, pojistiti a po- tvrditi ráčili. Protož my, jsouce dědičný pán toho zbožie Wismburského, váživše prosbu a žádost jeho, i to také, kterak, jakož nás zpravil, bezelstně ti listové ztra- ceni jsou; nechtiece jeho v té prosbě a žádosti oslyšeti, takovými právy svrchu psaného rychtáře, dědice i budoucí jeho, kteřížby tu rychtu svrchu psanou v Hrtini drželi, obdařili jsme a tímto listem obdaříme milostivě, chtíce tomu, aby ta obda- rování naše v tomto listu nížepsaná věčně trvala, od nás, dědicův i budoucích našich držána a zachována byla rychtáři svrchu psanému, dědicům i budoucím jeho, nic nepřičinějíc ani umenšujíc, budť ti listové potracení nalezeni neb ne, než jakž se tuto píše: Najprvé dali sme jemu i budoucím jeho k té rychtě půldruhého lánu role k svobodství beze všech poplatkův, aby držel týž rychtář i budoucí jeho. Také týž rychtář a budoucí jeho mají míti v tej vsi zárožního ze všeho dobytka, kromě le- tošního, po peniezi; item stavného čtyři peníze, jemného pět grošův, pomocnýho jeden halíř, a od vydaného jeden peníz bráti má. Také kdyžby soud veliký byl, jakožto v té vsi sedící rychtář, témuž dáti má každý jeden halíř; a rychtář po soudu má dáti purkrabímu našemu z Náchoda, neb kohožby on od sebe poslal, a konšelům slušně svačiti. Také rychtář té vsi souditi nemá, lečby někdo od nás na soudě byl. Item kdyžby se kteří svadili, může ty lidi rychtář smířiti, však prvotně ty svády vznésti má na ouředníka našeho na Náchodě, a když lidé žádaliby, s vě- domím ouředníka našeho již psaného a s jeho volí může ty lidi smířiti. Item z vin odsouzených konšeli též vsi rychtář má míti třetí halíř. Item komužby rychtář v svádě vzal kterou zbraň, tu mají od něho vyplatiti v groši. Item též vsi rychtář má pivo sobě doma vařiti třikrát do roka, kdyžby sě jemu líbilo, bez překážky, beze lsti. Item na sv. Jana Křtitele a na posviecení může sobě pivo véste [vzíti?], odkudž
Strana 11
Dědičná rychta 1456; robota odpuštěna 1458. 11 by se jemu líbilo, též bez překážky. Také týž rychtář (kromě třikrát piva doma vaření, odkudžby se jemu líbilo, to jest na svatého Jana a na posviecení) nemá odjinud piva bráti, nežli z Oupice a [?] konšeli v týž vsi, a jiným mieru Oupickou má dáti spravedlivou. Také rychtář má bejka obecního chovati, z toho sama dru- hého osypu sypati nemá; a jestližeby komu v obilí všel v kterou škodu, má jej beze škody vyhnati, jakoby jeho vlastní byl. Také kance a berana má chovati, a z toho obého samo třetího nemá osypu sypati, kdyžby to choval pro obecní po- třebu. Item rychtář nemá od žádného na zboží souzen býti, než má před námi pánem svým neb ouředníkem naším na Náchodě státi, a tomu, ktožby jemu z čeho vinu dal, práv býti. Nadepsanému také rychtáři a dědicům i budoucím jeho do- pouštíme, aby mohl neb mohli tu rychtu nahoře psanou v Hrtini prodati, zastaviti neb směniti v témž právě, jakož se svrchu vypisuje, bez překážky našich dědicův i budoucích našich, člověku, ježtoby se nám hodil. Toho všeho, což se v tomto listu píše, na potvrzení a pro lepší jistotu pečet naši vlastní s naším vědomím kázali jsme přivěsiti k tomuto listu. Jenž jest vydaný a psaný léta od narození syna bo- žieho tisícstého čtyřistého padesátého šestého, ve čtvrtek den svatého Martina. Catherine Wilhelmine Herzogin von Sagan, vermälten Gräfin von Schulenburg, gebo- renen Prinzessin von Curland. Peter Herzog zu Curland und Sagan. Tištěno podle opisu, jenž zhotoven byl asi r. 1869 v archivě zemském v Praze, jakž při tom pozna- menáno, „dle originálu, jejž chová p. Al. Nyvlt právník“. Soudě podle jazyka, domnívám se, že to nebyl originál z r. 1456, ale spíš pozdější opis nevšude správný. Podepsaný na tom listě Petr vévoda Kuronský koupil panství Náchodské, k němuž tehdáž náležela ves Rtyně, r. 1792, a zemřel r. 1800; spolupodepsaná dcera a dědička jeho Kateřina zemřela r. 1839. — Stará farská ves Rtyně stojí 3 km na sever od Červeného Kostelce; hrad Wismburk stál asi 3 km ode Rtyně na západ, jihovýchodně od Úpice. V selských nepokojích r. 1775 proslul Rtyňský dědičný rychtář Ant. Nyvlt; viz Tomkovy Příběhy Police n. Medh. str. 310. 9. 1458, 1. prosince: Kateřina Zbirožská z Dirného, zapsavši nejmenovaný statek ven- kovský svému ujci Albrechtovi (Růtovi) z Dirného dskami zemskými, činí pořízení o majetku svém v Praze se nacházejícím, a osvobozuje poddané na onom statku ode všech robot navždy. (Výtah.) Ve jmeno b. amen. Já Kateřina Zbirožská ze Zdierného vyznávám, že ačkoli o tom zboží, kteréž na zemi mám, jsem již opatřila, však také aby i o to zbožie mé a statek, kteréž a kterýž zde v Praze mám, ižádní svárové nevznikli, zřiedila jsem .., dvú pánuov konšeluov Sta- rého M. Pražského, tak jakž mě tu nemoc má v městě jich jest zastihla, k svědomí připrosivši. Duom muoj v St. M. Pražském oddávám Petříkovi služebníku mému. Potom pak panně Anničce přietelkyni a služebnici mé odkazuji všecko rúcho . . domovitý svrchek.. Jakož jsem Albrechtovi ze Zdierného ujci mému všecko zbožie své, vsi, platy kteréž vně na zemi mám, dskami zem- skými zapsala [s výhradou kodicillu]. Protož. Albrechtovi ujci mému porúčiem .., aby panie Katruši ze Zdierného tetě mé 10 gr. úroku.. na zboží mém jemu zapsaném skutečně po- stúpil.., než po jejie smrti aby ten plat na.. Albrechta a jeho dědice připadl. It témuž Al- brechtovi porúčím, aby na kostel v Jesenicích za Chlumcem L gr. vydal [po její smrti ve
Dědičná rychta 1456; robota odpuštěna 1458. 11 by se jemu líbilo, též bez překážky. Také týž rychtář (kromě třikrát piva doma vaření, odkudžby se jemu líbilo, to jest na svatého Jana a na posviecení) nemá odjinud piva bráti, nežli z Oupice a [?] konšeli v týž vsi, a jiným mieru Oupickou má dáti spravedlivou. Také rychtář má bejka obecního chovati, z toho sama dru- hého osypu sypati nemá; a jestližeby komu v obilí všel v kterou škodu, má jej beze škody vyhnati, jakoby jeho vlastní byl. Také kance a berana má chovati, a z toho obého samo třetího nemá osypu sypati, kdyžby to choval pro obecní po- třebu. Item rychtář nemá od žádného na zboží souzen býti, než má před námi pánem svým neb ouředníkem naším na Náchodě státi, a tomu, ktožby jemu z čeho vinu dal, práv býti. Nadepsanému také rychtáři a dědicům i budoucím jeho do- pouštíme, aby mohl neb mohli tu rychtu nahoře psanou v Hrtini prodati, zastaviti neb směniti v témž právě, jakož se svrchu vypisuje, bez překážky našich dědicův i budoucích našich, člověku, ježtoby se nám hodil. Toho všeho, což se v tomto listu píše, na potvrzení a pro lepší jistotu pečet naši vlastní s naším vědomím kázali jsme přivěsiti k tomuto listu. Jenž jest vydaný a psaný léta od narození syna bo- žieho tisícstého čtyřistého padesátého šestého, ve čtvrtek den svatého Martina. Catherine Wilhelmine Herzogin von Sagan, vermälten Gräfin von Schulenburg, gebo- renen Prinzessin von Curland. Peter Herzog zu Curland und Sagan. Tištěno podle opisu, jenž zhotoven byl asi r. 1869 v archivě zemském v Praze, jakž při tom pozna- menáno, „dle originálu, jejž chová p. Al. Nyvlt právník“. Soudě podle jazyka, domnívám se, že to nebyl originál z r. 1456, ale spíš pozdější opis nevšude správný. Podepsaný na tom listě Petr vévoda Kuronský koupil panství Náchodské, k němuž tehdáž náležela ves Rtyně, r. 1792, a zemřel r. 1800; spolupodepsaná dcera a dědička jeho Kateřina zemřela r. 1839. — Stará farská ves Rtyně stojí 3 km na sever od Červeného Kostelce; hrad Wismburk stál asi 3 km ode Rtyně na západ, jihovýchodně od Úpice. V selských nepokojích r. 1775 proslul Rtyňský dědičný rychtář Ant. Nyvlt; viz Tomkovy Příběhy Police n. Medh. str. 310. 9. 1458, 1. prosince: Kateřina Zbirožská z Dirného, zapsavši nejmenovaný statek ven- kovský svému ujci Albrechtovi (Růtovi) z Dirného dskami zemskými, činí pořízení o majetku svém v Praze se nacházejícím, a osvobozuje poddané na onom statku ode všech robot navždy. (Výtah.) Ve jmeno b. amen. Já Kateřina Zbirožská ze Zdierného vyznávám, že ačkoli o tom zboží, kteréž na zemi mám, jsem již opatřila, však také aby i o to zbožie mé a statek, kteréž a kterýž zde v Praze mám, ižádní svárové nevznikli, zřiedila jsem .., dvú pánuov konšeluov Sta- rého M. Pražského, tak jakž mě tu nemoc má v městě jich jest zastihla, k svědomí připrosivši. Duom muoj v St. M. Pražském oddávám Petříkovi služebníku mému. Potom pak panně Anničce přietelkyni a služebnici mé odkazuji všecko rúcho . . domovitý svrchek.. Jakož jsem Albrechtovi ze Zdierného ujci mému všecko zbožie své, vsi, platy kteréž vně na zemi mám, dskami zem- skými zapsala [s výhradou kodicillu]. Protož. Albrechtovi ujci mému porúčiem .., aby panie Katruši ze Zdierného tetě mé 10 gr. úroku.. na zboží mém jemu zapsaném skutečně po- stúpil.., než po jejie smrti aby ten plat na.. Albrechta a jeho dědice připadl. It témuž Al- brechtovi porúčím, aby na kostel v Jesenicích za Chlumcem L gr. vydal [po její smrti ve
Strana 12
12 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 2 půlletních lhůtách po 25 IP]. It. na dielo kostela Matky Boží v Týně v St. M. Pražském 10 � gr., na archu k sv. Jiljí v St. M. Pražském 10 fP. It. Markétě Adamově dceři 30 gr., Kateřině služebnici mé 30 ?, Václavovi Robenci synu prvépsaného Albrechta 20 f gr., panie Dorotě hospodyni mé 10 �, a Machně kuchařce 5 P gr. [10 postavů sukna pro chudé má koupiti Albrecht]. Což listuov mám [Albrechtovi odkazuje] Toto pak naposledy a naj- pilněji Albrechtovi [újci] porúčím, že znamenajíc i toho očitým důvodem zřejmě došedši, kterak lidé na všem zboží mém z starodávního jich vysazení nad úroky a platy spravedlivé robotami často těžkými velmi jsú obtíženi, pro něžto sobě nebožátka stýštíce, ani pomoci sobě, ani po- dobně živiti se mohú; protož já to na mysli své rozjímajíc a lítost nad nimi majíci, chtieci jim památku po sobě věčně zuo[staviti], aby tím snáze a lechčeji i hotověji mně i mým bu- dúcím potom úroky spravedlivé platiti a sami sě lepšiti i živiti lehčeji mohli, Pána Boha za mě i budúcie mé prosíce; s dobrým mým rozmyslem sama ot sebe, hnuta jsúc k tomu prostě pro pána Boha a z pravé lítosti, ty jisté roboty, jimižto lidé moji předkóm mým a po nich mně z starodávna, jakož již dotčeno, byli sú povinni a zavázáni, týmž mým lidem po všem sboží mém jakožto jich mocná paní a dědičná skládám, a je i jich náměstky budúcí z týchž robot konečně zprošťuji i mocně a věčně propúštím. Tak tomu chtiec a přikazujíc, aby často psaný Albrecht ujec muoj ani jeho dědicové ani žádný, jenž by jich v držení a vládání [sic] byl, práva dále již ani moci neměli ani mieti mohli, týchž lidí mých ani jich náměstkuov bu- dúcích potom k nižádným robotám kdy více nad úroky spravedlivé nutiti ani jich od nich žá- dati po všecky časy nynie i věčně budúcie. Na potvrzení.. Sigill. Georgii Saponiste judicis, consulum Job Treffan et Jacobi Zluticzky. Dat. f. VI. in crastino beati Andree apostoli annorum LVIII° [1458]. Z knihy kšaftů v archivě města Prahy č. 2119 fol. K. 2. Na tento kšaft upozornil mne prof. Z. Winter. — Ves Jesenice za Chlumcem, jež jmenuje se v této listině, jest Jesenice v nynějším okrese Sedl- čanském, 6 kilometrů východně od Chlumce. Ježto testatorka obmyslila kostel Jesenický odkazem, možno se domýšleti, že nejmenovaný venkovský statek, na němž poddanným byly odpuštěny roboty, nacházel se v této krajině, anebo že některé vesnice toho statku správou duchovní náležely ke kostelu Jesenickému. 10. 1459, 18. září: Rozhodčí výpověď mezi Jiřetínskými a Komořanskými o pastviště u jezera, též o jich práva a povinnosti při jezeře. Ve jméno boží amen. Přihází se častokrát, že různice a nesvornosti mezi lidmi vznikují, pro zapomenutí a z paměti lidem vycházení, k čemužto spravedlnost mieti mál?], když listovní potvrzení na to učiněno není. I jest potřebno taková spů- sobení a svolení svědectvím písma potvrditi, potom budoucně aby se uměli spravo- vati. Protož jakož jsou byly různice i skrze to mordové od mnoha let vznikli mezi Komořanskými s jedné, a mezi lidmi z obce Jiřetína se strany druhé, pro některaké pastviště, jenž slove Splavy a německy Schotter, a dosahuje až do jezera s jedné strany, a až k příkopu, kterýž jsou Jiřetínští udělali od starodávna, k straně druhé. Pak ti lidé z Komořan někteří slušejí k našemu milostivému králi, a ti plat svůj dávají na hrad do Mostu, a někteří k ctihodnému knězi Janovi opatovi z Oseka, a někteří Albrechtovi z Červeného Hrádku, a ti z Jiřetína slušejí k urozenému
12 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 2 půlletních lhůtách po 25 IP]. It. na dielo kostela Matky Boží v Týně v St. M. Pražském 10 � gr., na archu k sv. Jiljí v St. M. Pražském 10 fP. It. Markétě Adamově dceři 30 gr., Kateřině služebnici mé 30 ?, Václavovi Robenci synu prvépsaného Albrechta 20 f gr., panie Dorotě hospodyni mé 10 �, a Machně kuchařce 5 P gr. [10 postavů sukna pro chudé má koupiti Albrecht]. Což listuov mám [Albrechtovi odkazuje] Toto pak naposledy a naj- pilněji Albrechtovi [újci] porúčím, že znamenajíc i toho očitým důvodem zřejmě došedši, kterak lidé na všem zboží mém z starodávního jich vysazení nad úroky a platy spravedlivé robotami často těžkými velmi jsú obtíženi, pro něžto sobě nebožátka stýštíce, ani pomoci sobě, ani po- dobně živiti se mohú; protož já to na mysli své rozjímajíc a lítost nad nimi majíci, chtieci jim památku po sobě věčně zuo[staviti], aby tím snáze a lechčeji i hotověji mně i mým bu- dúcím potom úroky spravedlivé platiti a sami sě lepšiti i živiti lehčeji mohli, Pána Boha za mě i budúcie mé prosíce; s dobrým mým rozmyslem sama ot sebe, hnuta jsúc k tomu prostě pro pána Boha a z pravé lítosti, ty jisté roboty, jimižto lidé moji předkóm mým a po nich mně z starodávna, jakož již dotčeno, byli sú povinni a zavázáni, týmž mým lidem po všem sboží mém jakožto jich mocná paní a dědičná skládám, a je i jich náměstky budúcí z týchž robot konečně zprošťuji i mocně a věčně propúštím. Tak tomu chtiec a přikazujíc, aby často psaný Albrecht ujec muoj ani jeho dědicové ani žádný, jenž by jich v držení a vládání [sic] byl, práva dále již ani moci neměli ani mieti mohli, týchž lidí mých ani jich náměstkuov bu- dúcích potom k nižádným robotám kdy více nad úroky spravedlivé nutiti ani jich od nich žá- dati po všecky časy nynie i věčně budúcie. Na potvrzení.. Sigill. Georgii Saponiste judicis, consulum Job Treffan et Jacobi Zluticzky. Dat. f. VI. in crastino beati Andree apostoli annorum LVIII° [1458]. Z knihy kšaftů v archivě města Prahy č. 2119 fol. K. 2. Na tento kšaft upozornil mne prof. Z. Winter. — Ves Jesenice za Chlumcem, jež jmenuje se v této listině, jest Jesenice v nynějším okrese Sedl- čanském, 6 kilometrů východně od Chlumce. Ježto testatorka obmyslila kostel Jesenický odkazem, možno se domýšleti, že nejmenovaný venkovský statek, na němž poddanným byly odpuštěny roboty, nacházel se v této krajině, anebo že některé vesnice toho statku správou duchovní náležely ke kostelu Jesenickému. 10. 1459, 18. září: Rozhodčí výpověď mezi Jiřetínskými a Komořanskými o pastviště u jezera, též o jich práva a povinnosti při jezeře. Ve jméno boží amen. Přihází se častokrát, že různice a nesvornosti mezi lidmi vznikují, pro zapomenutí a z paměti lidem vycházení, k čemužto spravedlnost mieti mál?], když listovní potvrzení na to učiněno není. I jest potřebno taková spů- sobení a svolení svědectvím písma potvrditi, potom budoucně aby se uměli spravo- vati. Protož jakož jsou byly různice i skrze to mordové od mnoha let vznikli mezi Komořanskými s jedné, a mezi lidmi z obce Jiřetína se strany druhé, pro některaké pastviště, jenž slove Splavy a německy Schotter, a dosahuje až do jezera s jedné strany, a až k příkopu, kterýž jsou Jiřetínští udělali od starodávna, k straně druhé. Pak ti lidé z Komořan někteří slušejí k našemu milostivému králi, a ti plat svůj dávají na hrad do Mostu, a někteří k ctihodnému knězi Janovi opatovi z Oseka, a někteří Albrechtovi z Červeného Hrádku, a ti z Jiřetína slušejí k urozenému
Strana 13
Sporné pastviště u jezera Komořanského 1459. 13 pánu panu Hanušovi z Celdic [čti z Koldic] a panu Sigmundovi ze Slavic. A tak my Mikuláš z Lobkovic a z Hasištejna, purkmistr a radda města Mostu, k žádosti a k rozkázání našeho milostivého krále, a také k prosbě svrchu jmenovaných stran, pánův a panstva, k při naší jsme vzali, a je abychom srovnali a jich podělili, zavázavše napřed všecky strany pod ztracením té pře k zdržení výpovědi naší, položili jsme jim den určený, aby přijeli, totižto v úterý před svatým Matúšem apoštolem božím. A tak byli jsou tu svrchu jmenovaní páni a panstvo i se svými lidmi s obou stran; a při tom také byl jest urozený pán Jaroslav Plichta z Žiro- tína. A tak my svrchujmenovaní obermannové na to jisté pastviště s druhými starými lidmi vyšli jsme, a to s těmi, jenž jsou toho běhu nejsvědomitější byli. A také tázali jsme se nejstarších lidí obou stran, bylo-liby komu co o tom vědomo, žeby kde byla pravá meze od starodávna, a žeby to k své přísaze vzali. Toho jsou obě strany učiniti nechtěli. A tak jsme my svrchu jmenovaných pánův stranu jich pod- daných vůlí, tu při a nesnázi v dobrotě srovnali a rozdělili obyčejem tímto, jakož tuto dole psáno stojí: Item nejprve jsme pojeli od potoka, kterýžto jde z Černic do jezera, a naty- kovali jsme růždím, aby Jiřetínští po tom růždí příkop dělali, anebo vrbí sadili až k příkopu napříč, jakož jest natykováno až k starému příkopu, kterýž jsou Jiřetínští zdávna byli udělali. Item ten příčný příkop mají jeho Jiřetínští polovici udělati, a Komořanští druhou polovici. Item starý příkop, kterýž jsou Jiřetínští zdávna udělali, toho mají Komo- řanští polovici pomoci cíditi, a Jiřetínští druhou polovici, od příčného příkopa až do příkopa, kterýž z jezera jde. Item kdy Jiřetínští počnou a budou chtieti příkop dělati od toho příkopa, kterýž z Černic do jezera jde, tehdy toho příkopa nemají kopati, ale mají nechati místa a ostaviti, co by s vozem mohl jeti do jezera a z jezera. Item přihodilo-liby se kdy, žeby se jezero vylilo povodní a vyšlo na pastviště, o kteréž jsme je podělili, a ryby žeby také vyběhly: tehdy Komořanští mají ryby loviti a honiti a požiti, kterakž nejlépe budou moci, ale Jiřetínští nic, než toliko Jiřetínští mají požívati trávy, kterážto zroste, a pastviny také. Item opět přihodilo-li by se pak, žeby jezero tak veliké bylo, žeby voda vystoupila až na Jiřetínskou obec přes ten příkop, kterýž jsou Jiřetínští udělali: tehdy Jiřetínští mohou ryby na své obci honiti a lapati a požiti, dokadž tu voda stane, a déle nic. Těch všech ustanovení a rozdělení i výpovědí na stvrzení my svrchujmeno- vaní sm[ljuvce a mocní obrmanné Mikuláš z Lobkovic a z Hasišteina, purkmistr a radda města Mostského pro budoucí paměť své jsme pečeti k prosbě pánův a stran svrchupsaných k tomuto listu přivěsili.
Sporné pastviště u jezera Komořanského 1459. 13 pánu panu Hanušovi z Celdic [čti z Koldic] a panu Sigmundovi ze Slavic. A tak my Mikuláš z Lobkovic a z Hasištejna, purkmistr a radda města Mostu, k žádosti a k rozkázání našeho milostivého krále, a také k prosbě svrchu jmenovaných stran, pánův a panstva, k při naší jsme vzali, a je abychom srovnali a jich podělili, zavázavše napřed všecky strany pod ztracením té pře k zdržení výpovědi naší, položili jsme jim den určený, aby přijeli, totižto v úterý před svatým Matúšem apoštolem božím. A tak byli jsou tu svrchu jmenovaní páni a panstvo i se svými lidmi s obou stran; a při tom také byl jest urozený pán Jaroslav Plichta z Žiro- tína. A tak my svrchujmenovaní obermannové na to jisté pastviště s druhými starými lidmi vyšli jsme, a to s těmi, jenž jsou toho běhu nejsvědomitější byli. A také tázali jsme se nejstarších lidí obou stran, bylo-liby komu co o tom vědomo, žeby kde byla pravá meze od starodávna, a žeby to k své přísaze vzali. Toho jsou obě strany učiniti nechtěli. A tak jsme my svrchu jmenovaných pánův stranu jich pod- daných vůlí, tu při a nesnázi v dobrotě srovnali a rozdělili obyčejem tímto, jakož tuto dole psáno stojí: Item nejprve jsme pojeli od potoka, kterýžto jde z Černic do jezera, a naty- kovali jsme růždím, aby Jiřetínští po tom růždí příkop dělali, anebo vrbí sadili až k příkopu napříč, jakož jest natykováno až k starému příkopu, kterýž jsou Jiřetínští zdávna byli udělali. Item ten příčný příkop mají jeho Jiřetínští polovici udělati, a Komořanští druhou polovici. Item starý příkop, kterýž jsou Jiřetínští zdávna udělali, toho mají Komo- řanští polovici pomoci cíditi, a Jiřetínští druhou polovici, od příčného příkopa až do příkopa, kterýž z jezera jde. Item kdy Jiřetínští počnou a budou chtieti příkop dělati od toho příkopa, kterýž z Černic do jezera jde, tehdy toho příkopa nemají kopati, ale mají nechati místa a ostaviti, co by s vozem mohl jeti do jezera a z jezera. Item přihodilo-liby se kdy, žeby se jezero vylilo povodní a vyšlo na pastviště, o kteréž jsme je podělili, a ryby žeby také vyběhly: tehdy Komořanští mají ryby loviti a honiti a požiti, kterakž nejlépe budou moci, ale Jiřetínští nic, než toliko Jiřetínští mají požívati trávy, kterážto zroste, a pastviny také. Item opět přihodilo-li by se pak, žeby jezero tak veliké bylo, žeby voda vystoupila až na Jiřetínskou obec přes ten příkop, kterýž jsou Jiřetínští udělali: tehdy Jiřetínští mohou ryby na své obci honiti a lapati a požiti, dokadž tu voda stane, a déle nic. Těch všech ustanovení a rozdělení i výpovědí na stvrzení my svrchujmeno- vaní sm[ljuvce a mocní obrmanné Mikuláš z Lobkovic a z Hasišteina, purkmistr a radda města Mostského pro budoucí paměť své jsme pečeti k prosbě pánův a stran svrchupsaných k tomuto listu přivěsili.
Strana 14
14 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Hanuš z Celdic [z Koldic] pán na Bielině, kněz Jan z boží milosti opat kláštera Oseka, Albrecht z Dompas [čti z Konipas] seděním na Červeném Hrádku, Sigmund z Slavic seděním na Eisenberku, a Jakub Lankas z Nepomyšle, purkhrabí hradu Mostského, strany svrchupsané také pečeti naše podle sm[luvcí a obrmannův svrchupsaných k tomuto listu přivěsili jsme dobrovolně a přiznaně. Jenž jest dán a psán v úterý před svatým Matúšem, apoštolem a evange- listou božím, leta od narození Syna Božího počítajíce tisíctého čtyrstého a padesá- tého devátého. Tištěno zde podle opisu, jenž byl zhotoven v archivě zemském v Praze r. 1869. Opisovač přičinil poznámku: „Opsáno z akt novějších, c. k. místodržitelství podaných; tento pak opis staré listiny byl přiložen za doklad při nové vzniklé při mezi obcemi strany téhož pastviska.“ Slova „tento pak opis“ nepochybně mají označovati předlohu, že které bylo v archivu zemském opisováno. Pozdější archivář zemský Frant. Dvorský připsal vlastní rukou kratčeji a tuším správněji: „Z listiny p. místodržitelského rady Plačka“. Míněn František Plaček, jenž řídil vyvazování pozemků v Čechách. — O bývalém velkém jezeře Komořanském u Mostu viz v AČ. XXII, str. 25—30. 11. 1465, 17. října na Krumlově: Jan z Rosenberka dvůr svůj v Mezimostí s třemi lány dědin prodává obci městečka Mezimostí za 60 kop gr. právem purk- rechtním pod úrok 4 kop gr. a pod desátek k faře Veselské n. Lužnicí. My Jan z Rozmberka svým i našich dědicuov a budúcích jmenem vyzná- váme tiemto listem obecně přede všemi lidmi, ktož jej uzřie, aneb čtúce slyšeti budú, že dvuor náš v Mezimostí s dědinami ornými i neornými, s lukami a oború, se dnem i s travú, se vším příslušenstvím, což k tomu dvoru od starodávna příslušie a jakož hranice ukazují, — kromě lúky pod Řipcem a kopce, jakož jest tvrz byla, a přie- kopu i haltéře tudiež, a kromě lesu a dubie v uoboře, kteréž jest nynie urostlé, to sobě i našim dědicóm a budúcím pozuostavujem k našemu držení, — a puo- žitky seče s jiným se vším příslušenstvím, což k tomu dvoru příslušie, prodali sme a mocí listu tohoto prodáváme purkrechtním právem opatrným věrným našim milým vší obci Mezimostské za šedesát kop grošuov peněz dobrých, kteréžto jsú nám splnili a úplně zaplatili; tak, že nám i našim dědicóm a budúcím již psaná obec mají a povinni jsú z těch dědin toho dvoru platiti úroka a platu ročnieho čtyři kopy grošuov každý rok rozdielně, na svatý Jiří nynie najprv příští dvě kopě gro- šuov, a na svatý Havel ihned potom příští tolikéž, a tak potom vždycky v budúciech časiech na ty již jmenované úročnie dni vždy dávati a platiti mají a budú mieti. A k tomu také faráři Veselskému desátku do roka z těch tří lánuov dědiny toho dvoru platiti mají budúcky žita tři čebry, ječmene tři čebry a ovsa tři čebry, bez odporu i zmatku všelikého; ku kterémužto desátku již nadepsaný farář svolil jest jakož se svrchu píše. Na potvrzenie a drženie toho i lepší jistotu pečet naši vlastní
14 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Hanuš z Celdic [z Koldic] pán na Bielině, kněz Jan z boží milosti opat kláštera Oseka, Albrecht z Dompas [čti z Konipas] seděním na Červeném Hrádku, Sigmund z Slavic seděním na Eisenberku, a Jakub Lankas z Nepomyšle, purkhrabí hradu Mostského, strany svrchupsané také pečeti naše podle sm[luvcí a obrmannův svrchupsaných k tomuto listu přivěsili jsme dobrovolně a přiznaně. Jenž jest dán a psán v úterý před svatým Matúšem, apoštolem a evange- listou božím, leta od narození Syna Božího počítajíce tisíctého čtyrstého a padesá- tého devátého. Tištěno zde podle opisu, jenž byl zhotoven v archivě zemském v Praze r. 1869. Opisovač přičinil poznámku: „Opsáno z akt novějších, c. k. místodržitelství podaných; tento pak opis staré listiny byl přiložen za doklad při nové vzniklé při mezi obcemi strany téhož pastviska.“ Slova „tento pak opis“ nepochybně mají označovati předlohu, že které bylo v archivu zemském opisováno. Pozdější archivář zemský Frant. Dvorský připsal vlastní rukou kratčeji a tuším správněji: „Z listiny p. místodržitelského rady Plačka“. Míněn František Plaček, jenž řídil vyvazování pozemků v Čechách. — O bývalém velkém jezeře Komořanském u Mostu viz v AČ. XXII, str. 25—30. 11. 1465, 17. října na Krumlově: Jan z Rosenberka dvůr svůj v Mezimostí s třemi lány dědin prodává obci městečka Mezimostí za 60 kop gr. právem purk- rechtním pod úrok 4 kop gr. a pod desátek k faře Veselské n. Lužnicí. My Jan z Rozmberka svým i našich dědicuov a budúcích jmenem vyzná- váme tiemto listem obecně přede všemi lidmi, ktož jej uzřie, aneb čtúce slyšeti budú, že dvuor náš v Mezimostí s dědinami ornými i neornými, s lukami a oború, se dnem i s travú, se vším příslušenstvím, což k tomu dvoru od starodávna příslušie a jakož hranice ukazují, — kromě lúky pod Řipcem a kopce, jakož jest tvrz byla, a přie- kopu i haltéře tudiež, a kromě lesu a dubie v uoboře, kteréž jest nynie urostlé, to sobě i našim dědicóm a budúcím pozuostavujem k našemu držení, — a puo- žitky seče s jiným se vším příslušenstvím, což k tomu dvoru příslušie, prodali sme a mocí listu tohoto prodáváme purkrechtním právem opatrným věrným našim milým vší obci Mezimostské za šedesát kop grošuov peněz dobrých, kteréžto jsú nám splnili a úplně zaplatili; tak, že nám i našim dědicóm a budúcím již psaná obec mají a povinni jsú z těch dědin toho dvoru platiti úroka a platu ročnieho čtyři kopy grošuov každý rok rozdielně, na svatý Jiří nynie najprv příští dvě kopě gro- šuov, a na svatý Havel ihned potom příští tolikéž, a tak potom vždycky v budúciech časiech na ty již jmenované úročnie dni vždy dávati a platiti mají a budú mieti. A k tomu také faráři Veselskému desátku do roka z těch tří lánuov dědiny toho dvoru platiti mají budúcky žita tři čebry, ječmene tři čebry a ovsa tři čebry, bez odporu i zmatku všelikého; ku kterémužto desátku již nadepsaný farář svolil jest jakož se svrchu píše. Na potvrzenie a drženie toho i lepší jistotu pečet naši vlastní
Strana 15
Z let 1465—1485. 15 dali sme a kázali přivěsiti k tomuto listu s naším dobrým vědomím i plným při- znáním dobrovolně. Jenž jest dán a psán na Krumlově ten čtvrtek po sv. Havle, leta od narozenie syna božieho tisícieho čtyřstého šedesátého pátého. „Tento list jest s povolením urozeného pána Tomáše Purkarta z Klee do kvaternu privilegiích panství Třeboňského leta 1751 založeného dne 7. Martii 1751 od slova k slovu vnešen pag. 29. et 28. skrze mě Petra Světeckýho píro] tfunc] vicearchivari manu propria.“ — Pečet jest utržena, ale otvor, kde byly pressule pro- taženy, zůstal. — Z originálu archivu městečka Mezimostí nad Lužnicí opsal prof. August Sedláček. 12. 1478: Samodílný řád městečka Doubravníka na panství Pernštejnském. Jest vytištěn v Časopise Matice Moravské 1905 str. 383—391 péčí Josefa Soukala podle přepisu v knize městské, jenž pochází z r: 1749. Zpráva o něm podána jest již v Ar- chivě Českém XXIV. str. 285 č. 438. 13. 1485, 26. dubna: Pavel ze Sulevic na Duchcově svému poddanému Danielovi ze vsi Lipé vysvědčuje řádný původ, dobré zachování, propouští jej z člově- čenství a doporučuje cechům řemeslnickým ku přijetí. Já Pavel z Sulevic a na Osece známo činiem tiemto listem obecně, ktož jej uzřie nebo čtúc slyšeti budú, že jsú přede mne předstúpili lidé moji z Llippe a z Mrsknes, rychtář i konšelé i obecní, a vyznali přede mnú, kterak nebožtíček Mikuláš Llipský a manželka jmenem Anna pošli jsú od dobrých lidí řádu sedlského, v stavu manželským řádně přebývajíciech, a též svrchupsaný Mikuláš a Anna manželka jeho slušně, řádně a poctivě jsú sě mezi niemi živili, jakožto na dobré lidi robotné slušie, v stavu manželském počestně přebývajíc. Jakožto pak syn jich jmenem Daniel z stavu manželského od nich řádně pošlý, a ten svrchupsaný Daniel při otci svým pod bratrem mým i pode mnú počestně a řádně sě zachoval, jako na dobrého pacholka se slušie. Jakož svrchupsaný Daniel přistúpil před mě s přátely svými, prosiece mne, abych jemu živnost přál vedle jeho vobchodu, a jeho z člověčenstvie propustil; protož já svrchupsaný Pavel, hledě na tu dobrú pověst a zachovánie jeho staršiech, kterak jsú sě vždycky počestně živili, jako na dobré robotné lidi slušie, a předkóm mým i tudíž mě věrně a pravě sě zachovali ve všěm, jako pánóm svým dědičným, i též svrchupsaný Daniel; protož hledě na to, chtě jemu rád živnosti i všěho do- brého příti, jeho jsem z člověčenstvie propustil a mocí toho listu propúštiem. I protož prosím všěch vuobec, panuov i rytierstva i z měst, kdež by sě zahodil svrchupsaný Daniel, buďto do kterého města nebo městečka, že jemu dobrú vokážete; a zvláště prosím pa [sic] všěch mistruov a cechmistruov, řemesla kteréhož kolivěk, abyste jeho do svých cechuov přijali, a jemu mezi sebú živnosti přieti budete a dobrú vuoli vokážete, pro jeho předkuov svrchudotčenú dobrú pověst a zachovánie i tudíž jeho,
Z let 1465—1485. 15 dali sme a kázali přivěsiti k tomuto listu s naším dobrým vědomím i plným při- znáním dobrovolně. Jenž jest dán a psán na Krumlově ten čtvrtek po sv. Havle, leta od narozenie syna božieho tisícieho čtyřstého šedesátého pátého. „Tento list jest s povolením urozeného pána Tomáše Purkarta z Klee do kvaternu privilegiích panství Třeboňského leta 1751 založeného dne 7. Martii 1751 od slova k slovu vnešen pag. 29. et 28. skrze mě Petra Světeckýho píro] tfunc] vicearchivari manu propria.“ — Pečet jest utržena, ale otvor, kde byly pressule pro- taženy, zůstal. — Z originálu archivu městečka Mezimostí nad Lužnicí opsal prof. August Sedláček. 12. 1478: Samodílný řád městečka Doubravníka na panství Pernštejnském. Jest vytištěn v Časopise Matice Moravské 1905 str. 383—391 péčí Josefa Soukala podle přepisu v knize městské, jenž pochází z r: 1749. Zpráva o něm podána jest již v Ar- chivě Českém XXIV. str. 285 č. 438. 13. 1485, 26. dubna: Pavel ze Sulevic na Duchcově svému poddanému Danielovi ze vsi Lipé vysvědčuje řádný původ, dobré zachování, propouští jej z člově- čenství a doporučuje cechům řemeslnickým ku přijetí. Já Pavel z Sulevic a na Osece známo činiem tiemto listem obecně, ktož jej uzřie nebo čtúc slyšeti budú, že jsú přede mne předstúpili lidé moji z Llippe a z Mrsknes, rychtář i konšelé i obecní, a vyznali přede mnú, kterak nebožtíček Mikuláš Llipský a manželka jmenem Anna pošli jsú od dobrých lidí řádu sedlského, v stavu manželským řádně přebývajíciech, a též svrchupsaný Mikuláš a Anna manželka jeho slušně, řádně a poctivě jsú sě mezi niemi živili, jakožto na dobré lidi robotné slušie, v stavu manželském počestně přebývajíc. Jakožto pak syn jich jmenem Daniel z stavu manželského od nich řádně pošlý, a ten svrchupsaný Daniel při otci svým pod bratrem mým i pode mnú počestně a řádně sě zachoval, jako na dobrého pacholka se slušie. Jakož svrchupsaný Daniel přistúpil před mě s přátely svými, prosiece mne, abych jemu živnost přál vedle jeho vobchodu, a jeho z člověčenstvie propustil; protož já svrchupsaný Pavel, hledě na tu dobrú pověst a zachovánie jeho staršiech, kterak jsú sě vždycky počestně živili, jako na dobré robotné lidi slušie, a předkóm mým i tudíž mě věrně a pravě sě zachovali ve všěm, jako pánóm svým dědičným, i též svrchupsaný Daniel; protož hledě na to, chtě jemu rád živnosti i všěho do- brého příti, jeho jsem z člověčenstvie propustil a mocí toho listu propúštiem. I protož prosím všěch vuobec, panuov i rytierstva i z měst, kdež by sě zahodil svrchupsaný Daniel, buďto do kterého města nebo městečka, že jemu dobrú vokážete; a zvláště prosím pa [sic] všěch mistruov a cechmistruov, řemesla kteréhož kolivěk, abyste jeho do svých cechuov přijali, a jemu mezi sebú živnosti přieti budete a dobrú vuoli vokážete, pro jeho předkuov svrchudotčenú dobrú pověst a zachovánie i tudíž jeho,
Strana 16
16 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: A toho vám úplně věřím všěm vuobec, kdežby své živnosti hledal, že to pro mě i pro mú službu uděláte, a k němu sě tak ukážete, jako svrchu dotčeno jest. A já toho jmieniem [míním] každému, kdež by sě přihodilo, zaslúžiti i dobrým odplatiti, jakožto přátelóm svým milým. A toho na svědomie pečet svú vlastní dal jsem k tomuto listu přivěsiti; jenž jest dán a psán na Duchcově v pátek před svatým Jakubem Filippem apošto- luov Božiech, léta Božieho tisiecého čtyřstého osmdesátého pátého. Originál pergamenový jest nyní v archivě města Prahy; pečeť schází, pergamen jest dole uprostřed proseknut k zavěšení pečeti. Na zadní straně poznamenáno rukou 17. věku: List zhostný Daniele Lupského de ao 1485 Nr. 21. — Vísky Lipá a Mrsknesy psány jsou v Palackého Popise 47 Lipé, Mrsklesy, ně- mecky Lippai, Merskles; stojí vedle sebe, 3 km na jih od Milešova, 9 km na západ od Lovosic; jsou nyní německé. 14. 1486, 19. května: Ladslav z Boskovic na Moravské Třebové svým poddaným ve vsech Radkově, Petrůvce a v Staré Trnávce prodává všecky odúmrti, dává právo pořizovati o statcích a stanoví řád dědický. Já Ladslav z Bozkovic a na Moravské Třebové i s svými erby a budúcími vyznávám tiemto listem přede všemi, ktož jej uzdřie neb čtúc slyšeti budú, že přišli před mě fojtové, konšelé i všecky obce ze vsie mých Radkova, Petruovky, a z Trnávky Staré má dva člověky a třetí mlynář, věrní moji milí, za něžto s mnohú žádostí ustavičnú slovutný panoše Jan Šedík z Cuncziny [z Kunčiny], ty časy purkrabie na Moravské Třebové věrný muoj milý, prosbu činil jest, žádaje a prose mne jako pána dědičného, abych odúmrť, kterúž na těch vsiech a na nich spravedlivě mám, jiem prodal. A já k té mnohé žádosti a pilné prosbě téhož Jana Šedíka nachýlen jsa, však s dobrým rozmyslem a s radú přátel svých prodal sem a mocí listu tohoto prodávám svrchupsaným lidem mým i všem vespolek obyvateluom těch vsie, i k tomu přimíníc dvuor při vsi Radkovu i to, což mého v Staré Trnávce jest, tu svrchu- psanú odúmrt na těch svrchupsaných vsiech mých a dvoru Radkovském, na domiech, na roliech, na statku mohovitém i nemohovitém, tak aby oni mohli své statky svrchu psané mohovité i nemohovité, kterýmiž sě koli slovy jmenovati mohú, porúčeti, od- dávati přáteluom i jiným, komuž by sě jim zdálo, a to beze všie mé překážky, svrchupsaného Ladslava, erbuov i budúcích mých. A to takovú výmienkú, aby ti, komuž takoví statkové na domiech nebo na roliech přes pole poručeni byli by, toho nezdviehali ani odtud brali, leč by mně aneb erbuom mým budúciem osadili, aby mně na mém spravedlivém nescházelo. A jestliže by kto jakž koli smrtí sšel, dětí a ženy nemaje a poručenstvie neučiniv, ten statek po něm zuostalý aby na najbliž- šieho přítele jeho přešel. Pakliby sě žádný přietel neohlásil, tehdá fojt, konšelé svrchupsaní mají sě v ten statek uvázati a toho do čtvrti léta zachovati; a po tom
16 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: A toho vám úplně věřím všěm vuobec, kdežby své živnosti hledal, že to pro mě i pro mú službu uděláte, a k němu sě tak ukážete, jako svrchu dotčeno jest. A já toho jmieniem [míním] každému, kdež by sě přihodilo, zaslúžiti i dobrým odplatiti, jakožto přátelóm svým milým. A toho na svědomie pečet svú vlastní dal jsem k tomuto listu přivěsiti; jenž jest dán a psán na Duchcově v pátek před svatým Jakubem Filippem apošto- luov Božiech, léta Božieho tisiecého čtyřstého osmdesátého pátého. Originál pergamenový jest nyní v archivě města Prahy; pečeť schází, pergamen jest dole uprostřed proseknut k zavěšení pečeti. Na zadní straně poznamenáno rukou 17. věku: List zhostný Daniele Lupského de ao 1485 Nr. 21. — Vísky Lipá a Mrsknesy psány jsou v Palackého Popise 47 Lipé, Mrsklesy, ně- mecky Lippai, Merskles; stojí vedle sebe, 3 km na jih od Milešova, 9 km na západ od Lovosic; jsou nyní německé. 14. 1486, 19. května: Ladslav z Boskovic na Moravské Třebové svým poddaným ve vsech Radkově, Petrůvce a v Staré Trnávce prodává všecky odúmrti, dává právo pořizovati o statcích a stanoví řád dědický. Já Ladslav z Bozkovic a na Moravské Třebové i s svými erby a budúcími vyznávám tiemto listem přede všemi, ktož jej uzdřie neb čtúc slyšeti budú, že přišli před mě fojtové, konšelé i všecky obce ze vsie mých Radkova, Petruovky, a z Trnávky Staré má dva člověky a třetí mlynář, věrní moji milí, za něžto s mnohú žádostí ustavičnú slovutný panoše Jan Šedík z Cuncziny [z Kunčiny], ty časy purkrabie na Moravské Třebové věrný muoj milý, prosbu činil jest, žádaje a prose mne jako pána dědičného, abych odúmrť, kterúž na těch vsiech a na nich spravedlivě mám, jiem prodal. A já k té mnohé žádosti a pilné prosbě téhož Jana Šedíka nachýlen jsa, však s dobrým rozmyslem a s radú přátel svých prodal sem a mocí listu tohoto prodávám svrchupsaným lidem mým i všem vespolek obyvateluom těch vsie, i k tomu přimíníc dvuor při vsi Radkovu i to, což mého v Staré Trnávce jest, tu svrchu- psanú odúmrt na těch svrchupsaných vsiech mých a dvoru Radkovském, na domiech, na roliech, na statku mohovitém i nemohovitém, tak aby oni mohli své statky svrchu psané mohovité i nemohovité, kterýmiž sě koli slovy jmenovati mohú, porúčeti, od- dávati přáteluom i jiným, komuž by sě jim zdálo, a to beze všie mé překážky, svrchupsaného Ladslava, erbuov i budúcích mých. A to takovú výmienkú, aby ti, komuž takoví statkové na domiech nebo na roliech přes pole poručeni byli by, toho nezdviehali ani odtud brali, leč by mně aneb erbuom mým budúciem osadili, aby mně na mém spravedlivém nescházelo. A jestliže by kto jakž koli smrtí sšel, dětí a ženy nemaje a poručenstvie neučiniv, ten statek po něm zuostalý aby na najbliž- šieho přítele jeho přešel. Pakliby sě žádný přietel neohlásil, tehdá fojt, konšelé svrchupsaní mají sě v ten statek uvázati a toho do čtvrti léta zachovati; a po tom
Strana 17
Odúmrti prodány 1486. Nepoplatný dvůr v Křesíně 1489. 17 čtvrti létě s panskú radú k opravě cest, kdežby potřebie bylo, mají naložiti. Já již svrchupsaný Ladslav slibuji svú křesťanskú čistú a dobrú věrú, sám za sě, za erby i budúcí své svrchupsaným lidem mým, fojtóm, konšeluom i všie obci i všem oby- vateluom těch vsie, nynějšiem i budúciem, ty všeckny svrchupsané věci věrně, pravě a křesťansky zdržeti a zachovati na věčné časy, a na tu odúmrť zasě sě nikdy nena- vracovati. Tomu na svědomí já svrchupsaný Ladslav vlastní pečet svú přivěsiti sem kázal k tomuto listu. A pro lepšie jistotu připrosil sem urozených pánuov, pana Albrechta z Bozkovic a na Letoviciech, pana Jindřicha z Sovince a na Dúbravici; a slovutných panošie Bedřicha z Drnovic a na Rájci, Jiříka ze Zhoře a na Czebra- niciech [Sebranicích], Jana z Počernic a v Pacově, Jana Šedíka z Kunčiny, ty časy purkrabí na Moravské Třebové, že jsú své pečeti přivěsili podle mé na svědomí k tomuto listu, jiem a jich erbuom bez škody. Jenž jest dán a psán na Moravské Třebové léta od narozenie Syna Bo- žieho tisícieho čtyrstého osmdesátého šestého počítajiec, ten pátek před hodem Trojice svaté. Originál perg. v archivě Českého Musea; pečeť první červená a poslední tři černé jsou dobře za- chovány, ostatní tři scházejí. — Vsi Radkov (nyní něm. Rattendorf), Petrůvka a Stará Trnávka leží od Mor. Třebové na jihovýchod, 6—7 km. vzdálí. Pan Ladslav z Bozkovic koupil panství Moravsko-Třebovské teprv r. 1486. (Volný v kraji Olom. 779.) 15. 1489, 5. října: Král Vladislav Bartošovi z Poněšic potvrzuje list daný králem Václavem IV. dne 8. ledna 1417 Svojšovi z Vilhartic na dvůr ve vsi Kře- síně, nepoplatný ale služebný ke hradu Hluboké. My Vladislav z božie milosti král Český, markrabě Moravský, Lucemburské a Slezské knieže a Lužický markrabě oc, oznamujem tiemto listem všem, že ukázán jest nám list najjasnějšého pana Václava Římského a Českého krále, předka našeho šťastné paměti, kterýmžto vysvobodil jest dvuor ve vsi Křešíně, příslušející k hradu našemu Hluboké, Svojšovi z Vilhartic ze dvú kop grošuov pražských a z osmi gro- šuov platu ročnieho, tak aby on, dědicové i budúcí jeho nebyli povinni toho platu s toho dvoru a s jeho příslušnosti platiti po věčné časy budúcie; miesto kteréhožto platu týž Svojše, dědicové i budúcí jeho všickni k již psanému hradu Hluboké s jmenovaného dvoru v Křešíně s jedniem psem loveckým a s trúbú mají slúžiti věčně, kolikrát jim kolivěk bude rozkázáno skrze purkrabího Hlubockého, jakož pak ten list ty věci šíře a světleji v sobě drží a zavierá; kterýžto dvuor drží nyní Barthoš z Poněšic. I prošeni jsme, bychom na téhož Bartoše a na dědice jeho právo toho listu přenésti a jim toho potvrditi ráčili. My jsúce k té prosbě milostivě nakloněni, s dobrým rozmyslem a naším jistým vědomím, mocí královskou již psa- Archiv Český XXIX.
Odúmrti prodány 1486. Nepoplatný dvůr v Křesíně 1489. 17 čtvrti létě s panskú radú k opravě cest, kdežby potřebie bylo, mají naložiti. Já již svrchupsaný Ladslav slibuji svú křesťanskú čistú a dobrú věrú, sám za sě, za erby i budúcí své svrchupsaným lidem mým, fojtóm, konšeluom i všie obci i všem oby- vateluom těch vsie, nynějšiem i budúciem, ty všeckny svrchupsané věci věrně, pravě a křesťansky zdržeti a zachovati na věčné časy, a na tu odúmrť zasě sě nikdy nena- vracovati. Tomu na svědomí já svrchupsaný Ladslav vlastní pečet svú přivěsiti sem kázal k tomuto listu. A pro lepšie jistotu připrosil sem urozených pánuov, pana Albrechta z Bozkovic a na Letoviciech, pana Jindřicha z Sovince a na Dúbravici; a slovutných panošie Bedřicha z Drnovic a na Rájci, Jiříka ze Zhoře a na Czebra- niciech [Sebranicích], Jana z Počernic a v Pacově, Jana Šedíka z Kunčiny, ty časy purkrabí na Moravské Třebové, že jsú své pečeti přivěsili podle mé na svědomí k tomuto listu, jiem a jich erbuom bez škody. Jenž jest dán a psán na Moravské Třebové léta od narozenie Syna Bo- žieho tisícieho čtyrstého osmdesátého šestého počítajiec, ten pátek před hodem Trojice svaté. Originál perg. v archivě Českého Musea; pečeť první červená a poslední tři černé jsou dobře za- chovány, ostatní tři scházejí. — Vsi Radkov (nyní něm. Rattendorf), Petrůvka a Stará Trnávka leží od Mor. Třebové na jihovýchod, 6—7 km. vzdálí. Pan Ladslav z Bozkovic koupil panství Moravsko-Třebovské teprv r. 1486. (Volný v kraji Olom. 779.) 15. 1489, 5. října: Král Vladislav Bartošovi z Poněšic potvrzuje list daný králem Václavem IV. dne 8. ledna 1417 Svojšovi z Vilhartic na dvůr ve vsi Kře- síně, nepoplatný ale služebný ke hradu Hluboké. My Vladislav z božie milosti král Český, markrabě Moravský, Lucemburské a Slezské knieže a Lužický markrabě oc, oznamujem tiemto listem všem, že ukázán jest nám list najjasnějšého pana Václava Římského a Českého krále, předka našeho šťastné paměti, kterýmžto vysvobodil jest dvuor ve vsi Křešíně, příslušející k hradu našemu Hluboké, Svojšovi z Vilhartic ze dvú kop grošuov pražských a z osmi gro- šuov platu ročnieho, tak aby on, dědicové i budúcí jeho nebyli povinni toho platu s toho dvoru a s jeho příslušnosti platiti po věčné časy budúcie; miesto kteréhožto platu týž Svojše, dědicové i budúcí jeho všickni k již psanému hradu Hluboké s jmenovaného dvoru v Křešíně s jedniem psem loveckým a s trúbú mají slúžiti věčně, kolikrát jim kolivěk bude rozkázáno skrze purkrabího Hlubockého, jakož pak ten list ty věci šíře a světleji v sobě drží a zavierá; kterýžto dvuor drží nyní Barthoš z Poněšic. I prošeni jsme, bychom na téhož Bartoše a na dědice jeho právo toho listu přenésti a jim toho potvrditi ráčili. My jsúce k té prosbě milostivě nakloněni, s dobrým rozmyslem a naším jistým vědomím, mocí královskou již psa- Archiv Český XXIX.
Strana 18
18 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: ného listu ve všech kusiech, článciech a klausulech tak, jako by tuto slovo od slova vepsán byl, témuž Bartošovi, dědicům i budúcím jeho potvrdili jsme a tiemto listem potvrzujem, všecko právo tiem listem svědčície na ně tiemto listem převodiece a přenášejíce, tak aby oni ten dvůr již psaný ve vsi Křesíně se všemi jeho příslušnostmi měli, drželi a jeho požívali, nejsúce s něho povinni již psaného platu platiti, a tu službu s něho činíce, jakož se svrchu vypisuje, a to bez našé i všech jiných lidí všeliké překážky. A ktož by tento list měl s již psaného Bartoše neb dědicův jeho dobrú volí a svobodnú, chcem, aby tomu příslušelo plné právo vsech věcí svrchupsaných. Tomu na svědomie pečet naši královskú kázali jsme přivěsiti k tomuto listu. Dán na hradě Pražském v pondělí po svatém Fran- tišku, léta božieho tisícieho čtyřstého osmdesátého devátého, královstvie našeho léta devatenáctého. Tento text jest vepsán do vidimusu, jejž purkmistr a rada Č. Budějovic k žádosti Tomáše lovčího ze vsi Křesína dali udělati pod pečetí městskou na pergameně z originálu pergamenového neporušeného jim ukázaného; jsou vidimusy dva vydané roku 1629 v stejná slova, jeden na sv. Dorotu (6. února), druhý v středu sv. Valentina t j. 14. února, oba jsou majetkem Fr. Lexy v Poněšicích, (6 km na sever od Hluboké). Nové opisy z nich má archiv zemský v Praze. List krále Václava IV., potvrzovaný zde králem Vladislavem, jest tištěn v AČ. XVII. str. 369 č. 4. Srovnej listy z 24. dubna 1461 v AČ. XVII. str. 370 č. 5, pak zde níže při 12. prosinci 1635. 16. 1493, 1. prosince na Budíně: Král Vladislav městu Polné potvrzuje nebo nově uděluje právo, aby v míli okolo města po vesnicích nikdo nevařil piva na prodej. (Výtah.) Vladislav z Boží milosti Uherský, Český atd. král uděluje k žádosti urozeného Jana Bočka z Kunštátu a na Polné městu Polné a obyvatelům v něm dva jarmarky roční, jeden na svatého Jiří a druhý na svatou Kateřinu, s osmi dny pořád zběhlými a s týmiž právy, s jakými jiná města v království Českém jarmarkův svých užívají. — A dále praví se v listině: Také jsme dále spraveni od těch osob, jimž jsme hodně věřiti mohli, že tíž Polničtí prvé jsú toho užívali, tak že v žádných vsech okolních blíže míle od Polné ležících, žádných piv k šenkování ani na prodaj žádný jest vařiti ani prodávati ne- mohl a neměl: i jestliže jsú té svobody svrchu psaní Polničtí prvé užívali, tehdy my jim tímto listem toho potvrzujem a milostivě při tom je zuostavujem. Pakli jsú toho prvé oni neužívali, tehdy my z moci naší královské milostivě je tú milostí svrchudotčenú obdarujem, a to obdarování a výsadu jim činíme a mocně dáváme, aby oni jeho užívati mohli nyní i budoucně beze vší překážky. Chtěl-li by pak kdo přes to piva vařiti a prodávati, v kterých vsech blíže míle od Polné ležících, tehdy aby oni Polničtí toho brániti mohli tú spravedlností a právem, jako jiná města v království Českém toho brání, kteráž takové výsady mají. Však proto chceme,
18 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: ného listu ve všech kusiech, článciech a klausulech tak, jako by tuto slovo od slova vepsán byl, témuž Bartošovi, dědicům i budúcím jeho potvrdili jsme a tiemto listem potvrzujem, všecko právo tiem listem svědčície na ně tiemto listem převodiece a přenášejíce, tak aby oni ten dvůr již psaný ve vsi Křesíně se všemi jeho příslušnostmi měli, drželi a jeho požívali, nejsúce s něho povinni již psaného platu platiti, a tu službu s něho činíce, jakož se svrchu vypisuje, a to bez našé i všech jiných lidí všeliké překážky. A ktož by tento list měl s již psaného Bartoše neb dědicův jeho dobrú volí a svobodnú, chcem, aby tomu příslušelo plné právo vsech věcí svrchupsaných. Tomu na svědomie pečet naši královskú kázali jsme přivěsiti k tomuto listu. Dán na hradě Pražském v pondělí po svatém Fran- tišku, léta božieho tisícieho čtyřstého osmdesátého devátého, královstvie našeho léta devatenáctého. Tento text jest vepsán do vidimusu, jejž purkmistr a rada Č. Budějovic k žádosti Tomáše lovčího ze vsi Křesína dali udělati pod pečetí městskou na pergameně z originálu pergamenového neporušeného jim ukázaného; jsou vidimusy dva vydané roku 1629 v stejná slova, jeden na sv. Dorotu (6. února), druhý v středu sv. Valentina t j. 14. února, oba jsou majetkem Fr. Lexy v Poněšicích, (6 km na sever od Hluboké). Nové opisy z nich má archiv zemský v Praze. List krále Václava IV., potvrzovaný zde králem Vladislavem, jest tištěn v AČ. XVII. str. 369 č. 4. Srovnej listy z 24. dubna 1461 v AČ. XVII. str. 370 č. 5, pak zde níže při 12. prosinci 1635. 16. 1493, 1. prosince na Budíně: Král Vladislav městu Polné potvrzuje nebo nově uděluje právo, aby v míli okolo města po vesnicích nikdo nevařil piva na prodej. (Výtah.) Vladislav z Boží milosti Uherský, Český atd. král uděluje k žádosti urozeného Jana Bočka z Kunštátu a na Polné městu Polné a obyvatelům v něm dva jarmarky roční, jeden na svatého Jiří a druhý na svatou Kateřinu, s osmi dny pořád zběhlými a s týmiž právy, s jakými jiná města v království Českém jarmarkův svých užívají. — A dále praví se v listině: Také jsme dále spraveni od těch osob, jimž jsme hodně věřiti mohli, že tíž Polničtí prvé jsú toho užívali, tak že v žádných vsech okolních blíže míle od Polné ležících, žádných piv k šenkování ani na prodaj žádný jest vařiti ani prodávati ne- mohl a neměl: i jestliže jsú té svobody svrchu psaní Polničtí prvé užívali, tehdy my jim tímto listem toho potvrzujem a milostivě při tom je zuostavujem. Pakli jsú toho prvé oni neužívali, tehdy my z moci naší královské milostivě je tú milostí svrchudotčenú obdarujem, a to obdarování a výsadu jim činíme a mocně dáváme, aby oni jeho užívati mohli nyní i budoucně beze vší překážky. Chtěl-li by pak kdo přes to piva vařiti a prodávati, v kterých vsech blíže míle od Polné ležících, tehdy aby oni Polničtí toho brániti mohli tú spravedlností a právem, jako jiná města v království Českém toho brání, kteráž takové výsady mají. Však proto chceme,
Strana 19
Z let 1493, 1500. 19 aby toto obdarování a milosti naše byly každému bez ujmy na jeho spra- vedlnosti. Dán na Budíně v neděli po sv. Ondřeji apoštolu 1. b. tisícého čtyřstého de- vadesátého třetího, království našich Uherského čtvrtého a Českého třímezcítmého leta. Ad relacionem d. Johannis de Sselnbergk cancellarii regni Bohemiae. Z pamětní knihy města Polné str. 4. vypsal prof. Jaromír Čelakovský. 17. 1500, 28. srpna na Krumlově: Petr z Rožmberka stvrzuje lidem z Haclova, že mají své vrchnosti platiti toliko čtyři groše č. jménem opovědného. My Petr z Roznberka oc vyznáváme tiemto listem všem vuobec a přede všemi, ktož jej uzřie nebo čtúce slyšeti budú, že jsú předstúpili před nás Matěj Sovička rychtář, Thomášek na konie, Jan Bedřich jménem svým a dvoru svého a jménem dvoru Šindelovského pustého, kterýž on nynie drží, Václav Světiekuov, Jíra Vlkuov a Rehoř Kuteruov, lidé z Haclova, poddaní naši věrní milý, a zpra- vili nás, že jsú předkové jich od dávných let svobodně seděli, nižádných poplatkuov kromě berně královské žádnému nedávajíce; než potom že jsú se předkuom našim z takové své svobody dobrovolně v poddanost právem purkrechtním poddali, a pod- volili toliko dávati každý z nich do roka čtyři groše české, a to rozdielně, na svatý Jiří polovici dva groše, a na svatý Havel dva groše, beze všech jiných daní a obtie- ženie všelikterakého, jakož pak tak i podnes oni nám též dávali jsú a dávají. A prosili jsú nás pokorně, abychme je také při tom zuostaviti a takových jich svobod jim a jich dědicóm a budúcím milostivě potvrditi ráčili. I znamenavše my jich prosbu snažnú a slušnú, také opatřivše listy některé staré, kteréž jsú nám ti lidé okázali, kteříž jsú jim ode sta a dvadcieti let od předkuov našich pánuov z Rozuberka slavné paměti pod jich pečetmi na takové jich svobody dáni; také registra kancelláři naší předhledše, v kterýchž se ta věc také gruntovně nalézá, že ti lidé v takovým purkrechtním právě podle dobrovolného jich podvolenie, nám nic jiného, než toliko plat svrchupsaný čtyři groše české rázu a čísla Pražského jménem opovědného platiti jsú povinni.*) Protož s dobrým rozmyslem a raddú dospělú svrchu- psaných svobod potvrdili sme a mocí listu tohoto potvrzujem, a svrchujmenované lidi z Haclova i všecky jich dědice a budúcí při svrchupsaných právech a svobodách zuostavili jsme a zuostavujem, tak aby oni ani jich dědici nebyli nám nižádných daní dávati povinni, než toliko ten plat svrchupsaný jménem opovědného, tak jakož jsú našim předkuom a nám prve dávali a nynie dávají; kromě toliko berně krá- lovské, když by ta v zemi České brána byla, tu budú podle jiných lidí našich dá- vati povinni, tak jakož jsú prve dávali. Také ktož by kolivěk od svrchupsaných lidí neb od kterého z nich dvory a grunty jich v budúcích časiech kúpili, anebo 3*
Z let 1493, 1500. 19 aby toto obdarování a milosti naše byly každému bez ujmy na jeho spra- vedlnosti. Dán na Budíně v neděli po sv. Ondřeji apoštolu 1. b. tisícého čtyřstého de- vadesátého třetího, království našich Uherského čtvrtého a Českého třímezcítmého leta. Ad relacionem d. Johannis de Sselnbergk cancellarii regni Bohemiae. Z pamětní knihy města Polné str. 4. vypsal prof. Jaromír Čelakovský. 17. 1500, 28. srpna na Krumlově: Petr z Rožmberka stvrzuje lidem z Haclova, že mají své vrchnosti platiti toliko čtyři groše č. jménem opovědného. My Petr z Roznberka oc vyznáváme tiemto listem všem vuobec a přede všemi, ktož jej uzřie nebo čtúce slyšeti budú, že jsú předstúpili před nás Matěj Sovička rychtář, Thomášek na konie, Jan Bedřich jménem svým a dvoru svého a jménem dvoru Šindelovského pustého, kterýž on nynie drží, Václav Světiekuov, Jíra Vlkuov a Rehoř Kuteruov, lidé z Haclova, poddaní naši věrní milý, a zpra- vili nás, že jsú předkové jich od dávných let svobodně seděli, nižádných poplatkuov kromě berně královské žádnému nedávajíce; než potom že jsú se předkuom našim z takové své svobody dobrovolně v poddanost právem purkrechtním poddali, a pod- volili toliko dávati každý z nich do roka čtyři groše české, a to rozdielně, na svatý Jiří polovici dva groše, a na svatý Havel dva groše, beze všech jiných daní a obtie- ženie všelikterakého, jakož pak tak i podnes oni nám též dávali jsú a dávají. A prosili jsú nás pokorně, abychme je také při tom zuostaviti a takových jich svobod jim a jich dědicóm a budúcím milostivě potvrditi ráčili. I znamenavše my jich prosbu snažnú a slušnú, také opatřivše listy některé staré, kteréž jsú nám ti lidé okázali, kteříž jsú jim ode sta a dvadcieti let od předkuov našich pánuov z Rozuberka slavné paměti pod jich pečetmi na takové jich svobody dáni; také registra kancelláři naší předhledše, v kterýchž se ta věc také gruntovně nalézá, že ti lidé v takovým purkrechtním právě podle dobrovolného jich podvolenie, nám nic jiného, než toliko plat svrchupsaný čtyři groše české rázu a čísla Pražského jménem opovědného platiti jsú povinni.*) Protož s dobrým rozmyslem a raddú dospělú svrchu- psaných svobod potvrdili sme a mocí listu tohoto potvrzujem, a svrchujmenované lidi z Haclova i všecky jich dědice a budúcí při svrchupsaných právech a svobodách zuostavili jsme a zuostavujem, tak aby oni ani jich dědici nebyli nám nižádných daní dávati povinni, než toliko ten plat svrchupsaný jménem opovědného, tak jakož jsú našim předkuom a nám prve dávali a nynie dávají; kromě toliko berně krá- lovské, když by ta v zemi České brána byla, tu budú podle jiných lidí našich dá- vati povinni, tak jakož jsú prve dávali. Také ktož by kolivěk od svrchupsaných lidí neb od kterého z nich dvory a grunty jich v budúcích časiech kúpili, anebo 3*
Strana 20
20 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: že by který z nich za zdravie svého nebo na smrtedlné posteli gšaftoval neb roz- kázal, jakož to podle svrchupsané svobody dobře učiniti mohú, takoví mají mieti rovně takové právo k těm dvoruom a gruntuom jich, jakožto oni sami, a mají a mohú jich podle svrchupsané svobody a práva rovně též dědičně užívati, jakožto oni sami, a to beze všie přiekazy našic i všech našich dědicuov a budúcích i bez obtieženie a zmatku všelikterakého. Tomu na potvrzenie pečet naši větší rozkázali sme přivěsiti k tomuto listu. Jenž jest dán na Krumlově v pátek den sv. Augustina, doktora cierkve svaté, leta od narozenie Syna Bozieho tisícieho pětistého milostivého. Orig. perg. v kníž. archivě Krumlovském I. 5 AU. No. 38 N. Rs. Přivěšena pěkná a zachovaná pečet s jezdcem Rožmberským; legenda: Sigilum Petri de Rosenberg. Na rubu písmem Březanovým: Haczlowských Privilegium. — Ves Haclov, něm. Hatzles, stojí na býv. panství Krumlovském, vzdálená 9 km. od Vyššího Brodu na severozápad. — *) Viz Urbář zboží Rožmberského z r. 1379, vyd. J. Truhlář, str. 27 č. 228. Vilím z Rožmberka potvrdil toto privilegium, největším dílem v táž slova, českým listem daným na Krumlově ve středu den sv. Žofie (15. kv.) 1555; opis vidovaný německou formulí od rady městské v Českém Krumlově 4. ún. 1686, v kníž. archivě Krumlovském I. 5AU. N. 9; tamže leží také něm. překlad vidovaný městskou radou Kruml. 17. října 1684. (Vše dle opisů Grossových.) 18. 1502, 14. června na Polné: Hynek z Kunštátu městu Polné, městečku Při- byslavi a 35 vesnicím na těch dvou panstvích odpouští odúmrti, udě- luje právo pořizovati o statcích a nařizuje řád dědění. Hynek z Cunstátu a s Polné i s svémi erby vyznávám tiemto listem obecně přede všemi, kdož jej uzří anebo čtúce slyšeti budú, že jsú předstúpili přede mne věrní moji milí purgmistr a radda i všecka obec města Polné, vedle nich ze vsí, kteréž k zámku Polné příslušejí, zejmena tito: z Dobroutova, z Věžnice za Březinú, z Šicndorfu, z Dvorcuov, z České Jablonné, z Horní Věžnice, z Poděšína, z Německé Jablonné, z Volešné, z Bukové, z Věžnice za borem, z Nížkova, z Hrbova, z Ro- sičky, z Špinhoful), z Záborného, z Brzkova, z Janovic, z [S]krajšova, z Šachotína; a vedle těch obcí z Přibyslavského a s Ronovského panstvie: z Přibyslavě purg- mistr a radda i všecka obec, a podle nich ze vsí těchto jmenovaných: z Keřkova, z Dobrého, z Nových Dvorů, z Veliké Losenice, z Střížova, z Modlíkova, z Pořie- řína2), z Poříčí, ze Jhřišč3), z Senfeldu, z Borové, z Peršíkova, z Malé Losenice, ze Ždírce, z Vepřového; ti všickni lidee moji z těch obcích snažně mne prosíce, a žá- dajíce všichni vespolek s velikými prozbami jakožto pána svého dědičného, abych jim odmrť, kterúž na těch panstvích spravedlivě mám, jim dal. A já znamenav jich pilnú žádost a ustavičnú prozbu, s dobrým rozmyslem a s radú přátel svých jakožto pán dědičný jejich dal sem jim a mocí listu tohoto dávám nahoře psaným lidem mým všem vespolek, obyvatelóm téhož města Polné, městečka Přibyslavě i ve vsech svrchupsaných, na domích, mlýnech, rolí, lukách, zahradách, purkrechtech, na statku
20 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: že by který z nich za zdravie svého nebo na smrtedlné posteli gšaftoval neb roz- kázal, jakož to podle svrchupsané svobody dobře učiniti mohú, takoví mají mieti rovně takové právo k těm dvoruom a gruntuom jich, jakožto oni sami, a mají a mohú jich podle svrchupsané svobody a práva rovně též dědičně užívati, jakožto oni sami, a to beze všie přiekazy našic i všech našich dědicuov a budúcích i bez obtieženie a zmatku všelikterakého. Tomu na potvrzenie pečet naši větší rozkázali sme přivěsiti k tomuto listu. Jenž jest dán na Krumlově v pátek den sv. Augustina, doktora cierkve svaté, leta od narozenie Syna Bozieho tisícieho pětistého milostivého. Orig. perg. v kníž. archivě Krumlovském I. 5 AU. No. 38 N. Rs. Přivěšena pěkná a zachovaná pečet s jezdcem Rožmberským; legenda: Sigilum Petri de Rosenberg. Na rubu písmem Březanovým: Haczlowských Privilegium. — Ves Haclov, něm. Hatzles, stojí na býv. panství Krumlovském, vzdálená 9 km. od Vyššího Brodu na severozápad. — *) Viz Urbář zboží Rožmberského z r. 1379, vyd. J. Truhlář, str. 27 č. 228. Vilím z Rožmberka potvrdil toto privilegium, největším dílem v táž slova, českým listem daným na Krumlově ve středu den sv. Žofie (15. kv.) 1555; opis vidovaný německou formulí od rady městské v Českém Krumlově 4. ún. 1686, v kníž. archivě Krumlovském I. 5AU. N. 9; tamže leží také něm. překlad vidovaný městskou radou Kruml. 17. října 1684. (Vše dle opisů Grossových.) 18. 1502, 14. června na Polné: Hynek z Kunštátu městu Polné, městečku Při- byslavi a 35 vesnicím na těch dvou panstvích odpouští odúmrti, udě- luje právo pořizovati o statcích a nařizuje řád dědění. Hynek z Cunstátu a s Polné i s svémi erby vyznávám tiemto listem obecně přede všemi, kdož jej uzří anebo čtúce slyšeti budú, že jsú předstúpili přede mne věrní moji milí purgmistr a radda i všecka obec města Polné, vedle nich ze vsí, kteréž k zámku Polné příslušejí, zejmena tito: z Dobroutova, z Věžnice za Březinú, z Šicndorfu, z Dvorcuov, z České Jablonné, z Horní Věžnice, z Poděšína, z Německé Jablonné, z Volešné, z Bukové, z Věžnice za borem, z Nížkova, z Hrbova, z Ro- sičky, z Špinhoful), z Záborného, z Brzkova, z Janovic, z [S]krajšova, z Šachotína; a vedle těch obcí z Přibyslavského a s Ronovského panstvie: z Přibyslavě purg- mistr a radda i všecka obec, a podle nich ze vsí těchto jmenovaných: z Keřkova, z Dobrého, z Nových Dvorů, z Veliké Losenice, z Střížova, z Modlíkova, z Pořie- řína2), z Poříčí, ze Jhřišč3), z Senfeldu, z Borové, z Peršíkova, z Malé Losenice, ze Ždírce, z Vepřového; ti všickni lidee moji z těch obcích snažně mne prosíce, a žá- dajíce všichni vespolek s velikými prozbami jakožto pána svého dědičného, abych jim odmrť, kterúž na těch panstvích spravedlivě mám, jim dal. A já znamenav jich pilnú žádost a ustavičnú prozbu, s dobrým rozmyslem a s radú přátel svých jakožto pán dědičný jejich dal sem jim a mocí listu tohoto dávám nahoře psaným lidem mým všem vespolek, obyvatelóm téhož města Polné, městečka Přibyslavě i ve vsech svrchupsaných, na domích, mlýnech, rolí, lukách, zahradách, purkrechtech, na statku
Strana 21
Odúmrti odpuštěny na Polensku a Přibyslavsku 1502. 21 movitém i nemovitém, tak aby oni lidee moji svrchupsaní mohli sobě statky svrchu- psané movité i nemovité, kterými sě koli slovy nebo jmenem jmenovati mohú, po- roučeti, dávati přátelóm anebo jiným, komuž by sě jim najlípe zdálo a líbilo, a to bez překážky mé i mých dědiců i potomků mých; a to však s takovú výmienkú: aby ti, komuž by takoví statkové na domích, rolí[ch] neb jiných věcech svrchu jme- novaných přes pole poručeni byli, ti a takoví aby toho nezdvihali ani odtud brali, leč by mně, dědicóm anebo potomkóm mým prvé řádně člověkem hodným a nezávad- ným osadili, tak aby mně na něm nescházelo. A jestliže by kdo jakžkoli smrtí z světa zšel, ženy a dětí nemaje a poručen- stvie neučině, ten statek na najbližšieho přítele spadnúti má. Pakli by sě žádný přítel optati nemohl, tehdy rychtáři a konšeli svrchupsaní mají sě v ten statek uvázati a tu jeho dochovati do puol leta, a potom po polúletí s panskú vuolí a radú mají to na kostely nebo na chudé lidi nebo na cesty opravování naložiti. A protož já svrchupsaný Hynek slibuji svú dobrú a čistú vírú sám za sě, za dědice i potomky své svrchupsaným lidem mým, rychtářóm, konšelóm, i všem obcím nynějšiem i budúcím, tyto všecky věci svrchupsané jim ode mne dané ctně, věrně, právě a křesťansky jim to zdržeti a zachovati na věčný časy, a na tu odmrť nikdy sě zasě nenavracovati, ani dědicové ani potomci moji. Pakli bych já svrchupsaný Hynek, dědicové nebo potomci moji svrchupsaným lidem mým toho všeho, což sě svrchu i dole vypisuje, v čem nezdrželi a jim v to kterak jináče sáhnúti chtěli, jehož pane Buože nedaj, tehdy dávám plnú moc tiemto listem svrchupsaným lidem mým sám od sebe, dědiců i budúcích mých, aby sě o to utéci mohli k najjasnějšiemu knížeti pánu pánu a králi Českému, kterýž nenie4) jest anebo na budúcí časy bude, a jeho milosti za to prosím, aby na ně přes toto mé vysvobození a obdarování od- úmrtí sahati dopúštěti neráčil, než aby jich v tom mém obdarování ráčil zůstaviti jakožto pán milostivý, aby oni při tomto mém vysvobození a obdarování odúmrti, kterúž sem jim dobrovolně dal, i potomci jejich na věčný časy zachováni a bez překážky zůstaveni byli. Tomu všemu na svědomí já svrchupsaný Hynek svú vlastní pečeť přivěsiti sem kázal k tomuto listu; a pro lepší jistotu a utvrzení listu tohoto připrosil sem urozeného pána pana Viléma z Pernštaina a na Helfnštaině najvyžšieho hofmistra královstvie Českého, pana Zdeňka z Waldštaina a na Brtnici, že sú také své pečeti vedle mé na svědomí přivěsiti dali k tomuto listu, jim a jich erbóm bez škody. Jenž jest dán a psán v Polné ten úterý před svatým Vítem dědicem Českým leta buožieho tisícého pětistého druhého. Originál na děkanství Polenském; opis v pamětní knize města Polné fol. 7. Vypsal prof. Jaromír Čelakovský. — 1) Spinnhof. — 2) Pořečín, jinak Pořežín. — 3) ze Hříště, Spieldorf. — 4) Rozuměj: nynie.
Odúmrti odpuštěny na Polensku a Přibyslavsku 1502. 21 movitém i nemovitém, tak aby oni lidee moji svrchupsaní mohli sobě statky svrchu- psané movité i nemovité, kterými sě koli slovy nebo jmenem jmenovati mohú, po- roučeti, dávati přátelóm anebo jiným, komuž by sě jim najlípe zdálo a líbilo, a to bez překážky mé i mých dědiců i potomků mých; a to však s takovú výmienkú: aby ti, komuž by takoví statkové na domích, rolí[ch] neb jiných věcech svrchu jme- novaných přes pole poručeni byli, ti a takoví aby toho nezdvihali ani odtud brali, leč by mně, dědicóm anebo potomkóm mým prvé řádně člověkem hodným a nezávad- ným osadili, tak aby mně na něm nescházelo. A jestliže by kdo jakžkoli smrtí z světa zšel, ženy a dětí nemaje a poručen- stvie neučině, ten statek na najbližšieho přítele spadnúti má. Pakli by sě žádný přítel optati nemohl, tehdy rychtáři a konšeli svrchupsaní mají sě v ten statek uvázati a tu jeho dochovati do puol leta, a potom po polúletí s panskú vuolí a radú mají to na kostely nebo na chudé lidi nebo na cesty opravování naložiti. A protož já svrchupsaný Hynek slibuji svú dobrú a čistú vírú sám za sě, za dědice i potomky své svrchupsaným lidem mým, rychtářóm, konšelóm, i všem obcím nynějšiem i budúcím, tyto všecky věci svrchupsané jim ode mne dané ctně, věrně, právě a křesťansky jim to zdržeti a zachovati na věčný časy, a na tu odmrť nikdy sě zasě nenavracovati, ani dědicové ani potomci moji. Pakli bych já svrchupsaný Hynek, dědicové nebo potomci moji svrchupsaným lidem mým toho všeho, což sě svrchu i dole vypisuje, v čem nezdrželi a jim v to kterak jináče sáhnúti chtěli, jehož pane Buože nedaj, tehdy dávám plnú moc tiemto listem svrchupsaným lidem mým sám od sebe, dědiců i budúcích mých, aby sě o to utéci mohli k najjasnějšiemu knížeti pánu pánu a králi Českému, kterýž nenie4) jest anebo na budúcí časy bude, a jeho milosti za to prosím, aby na ně přes toto mé vysvobození a obdarování od- úmrtí sahati dopúštěti neráčil, než aby jich v tom mém obdarování ráčil zůstaviti jakožto pán milostivý, aby oni při tomto mém vysvobození a obdarování odúmrti, kterúž sem jim dobrovolně dal, i potomci jejich na věčný časy zachováni a bez překážky zůstaveni byli. Tomu všemu na svědomí já svrchupsaný Hynek svú vlastní pečeť přivěsiti sem kázal k tomuto listu; a pro lepší jistotu a utvrzení listu tohoto připrosil sem urozeného pána pana Viléma z Pernštaina a na Helfnštaině najvyžšieho hofmistra královstvie Českého, pana Zdeňka z Waldštaina a na Brtnici, že sú také své pečeti vedle mé na svědomí přivěsiti dali k tomuto listu, jim a jich erbóm bez škody. Jenž jest dán a psán v Polné ten úterý před svatým Vítem dědicem Českým leta buožieho tisícého pětistého druhého. Originál na děkanství Polenském; opis v pamětní knize města Polné fol. 7. Vypsal prof. Jaromír Čelakovský. — 1) Spinnhof. — 2) Pořečín, jinak Pořežín. — 3) ze Hříště, Spieldorf. — 4) Rozuměj: nynie.
Strana 22
22 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 19. 1503, 18. května na Krumlově: Petr z Rožmberka obnovuje obyvatelům vsí Čákova a Jankova list od Oldřicha z Rožmberka jim daný, kterým osvobo- zeni byli od práva odúmrtního. My Petr z Rozmberka známo činím tímto listem všem vůbec, kdežkoliv čten nebo slyšán bude, že jsou předstoupili před nás poddaní naši věrní milí, kmetové i všecka obec našich vsí Čákova a Jankova, a zpravili nás dostatečně, kterak jsou měli list od urozeného pána, pana Oldřicha z Rozmberka, děda našeho milého dobré paměti, na svobodu práva měst- ského, ale že jest jim ten list skrze nešťastnou příhodu ohněm skažen. Kdežto prosili jsou nás snažně a pokorně, poněvadž jsou takovými svobodami od svrchu dotčeného pana děda našeho obdařeni byli, abychme je také při nich milostivě zůstaviti a jim je obnoviti ráčili. Uznamenavše my jich prosbu snažnou a pokornou, a toho dobře spraveni jsouc, že jsou list na takovou svobodu měli, a skrze svrchu psanou příhodu že jest jim shořel; a pro- hlídajíc na jich užitek a prospěch budoucí, všeckněm svrchupsaných vsí obyvatelům obojího pohlaví mužského i ženského, nynějším i všeckněm jich budoucím, takovou milost a svobodu dali sme a mocí listu tohoto dáváme, aby každý člověk obojího pohlaví mužského i ženského, obyvatelé těch vsí svrchu psaných, své všecko zboží mohvité i nemohvité, kterým by to kolivěk jménem bylo jmenováno, mohl dáti nebo odkázati, společně nebo rozdielně, za zdravého života nebo na smrtedlné posteli, komuž kolivěk neb když kolivěk bude chtieti, bez naší a našich dědicův a budoucích překážky a odporu všelikterakého. Pakli by který člověk, muž neb žena, z nahoře psaných vsí umřel bez rozkázánie svědomého, tehdy všecko jeho zboží mohvité i nemohvité ne na nás, ani na naše dědice a budoucí, ale na toho člověka smrtí sešlého najbližší přátele našeho panstvie má spadnúti, bez naší i našich dědicův a budoucích všelikteraké překážky. Jestliže by se pak přihodilo, že by který člověk nebo obyvatel nahoře psaných vsí umřel a po sobě dítky ostavil k letóm nedošlé, tehdá všecken statek těch sirotkův po jich otci má v knihy sirotčí zapsán býti; a přátelé neb poručníci těch sirotkův, kteří by se v ně ujali neb v jich statek, mají ten statek zaručiti podle obyčeje, aby sirotkům úplně byl zachován bez umenšení. Umřel-li by který sirotek, tehdy jeho díl na [na]živu zuostalé má spadnouti. Pakli by všickni sirotci zemřeli dřieve, nežli by let došli, tehdá všecken jich statek, jakž v knihách sirotčích bude zapsán, vedle rozkázání otce jich, ač by rozkázal, pakli by nerozkázal, tehdy na jich nejbližší přátele našeho panství má spadnúti, k němuž my ani naši dědici a budoucí nižádného práva mieti nemáme. Kromě toliko, jestliže by nižádného přítele na všem panství našem nikdež nebylo, tehdy takový statek na nás a naše budoucí jakožto pány dědičné svrchu psaných vsí spravedlivě má připadnúti. Tomu všemu na jistotu a pevnost my nadepsaný Petr z Rozmberka pečet naši větší rozkázali sme přivěsiti k tomuto listu; jenž jest dán na Krumlově leta od narození syna božího tisícího pětistého třetího, ve čtvrtek po svaté Sophii. Opis ze 17. st. na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 5 AU. No 5. — Něm. překlad při I. 5AU. No 28 fol. 14—15. — Srovnej výše str. 3—4 č. 3 listy z 28. září 1418. — Vsi Čákov (něm. Gross Čekau) a Jankov stojí na býv. panství Krumlovském, blízko vedle sebe, 12 km západně od-Budějovic.
22 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 19. 1503, 18. května na Krumlově: Petr z Rožmberka obnovuje obyvatelům vsí Čákova a Jankova list od Oldřicha z Rožmberka jim daný, kterým osvobo- zeni byli od práva odúmrtního. My Petr z Rozmberka známo činím tímto listem všem vůbec, kdežkoliv čten nebo slyšán bude, že jsou předstoupili před nás poddaní naši věrní milí, kmetové i všecka obec našich vsí Čákova a Jankova, a zpravili nás dostatečně, kterak jsou měli list od urozeného pána, pana Oldřicha z Rozmberka, děda našeho milého dobré paměti, na svobodu práva měst- ského, ale že jest jim ten list skrze nešťastnou příhodu ohněm skažen. Kdežto prosili jsou nás snažně a pokorně, poněvadž jsou takovými svobodami od svrchu dotčeného pana děda našeho obdařeni byli, abychme je také při nich milostivě zůstaviti a jim je obnoviti ráčili. Uznamenavše my jich prosbu snažnou a pokornou, a toho dobře spraveni jsouc, že jsou list na takovou svobodu měli, a skrze svrchu psanou příhodu že jest jim shořel; a pro- hlídajíc na jich užitek a prospěch budoucí, všeckněm svrchupsaných vsí obyvatelům obojího pohlaví mužského i ženského, nynějším i všeckněm jich budoucím, takovou milost a svobodu dali sme a mocí listu tohoto dáváme, aby každý člověk obojího pohlaví mužského i ženského, obyvatelé těch vsí svrchu psaných, své všecko zboží mohvité i nemohvité, kterým by to kolivěk jménem bylo jmenováno, mohl dáti nebo odkázati, společně nebo rozdielně, za zdravého života nebo na smrtedlné posteli, komuž kolivěk neb když kolivěk bude chtieti, bez naší a našich dědicův a budoucích překážky a odporu všelikterakého. Pakli by který člověk, muž neb žena, z nahoře psaných vsí umřel bez rozkázánie svědomého, tehdy všecko jeho zboží mohvité i nemohvité ne na nás, ani na naše dědice a budoucí, ale na toho člověka smrtí sešlého najbližší přátele našeho panstvie má spadnúti, bez naší i našich dědicův a budoucích všelikteraké překážky. Jestliže by se pak přihodilo, že by který člověk nebo obyvatel nahoře psaných vsí umřel a po sobě dítky ostavil k letóm nedošlé, tehdá všecken statek těch sirotkův po jich otci má v knihy sirotčí zapsán býti; a přátelé neb poručníci těch sirotkův, kteří by se v ně ujali neb v jich statek, mají ten statek zaručiti podle obyčeje, aby sirotkům úplně byl zachován bez umenšení. Umřel-li by který sirotek, tehdy jeho díl na [na]živu zuostalé má spadnouti. Pakli by všickni sirotci zemřeli dřieve, nežli by let došli, tehdá všecken jich statek, jakž v knihách sirotčích bude zapsán, vedle rozkázání otce jich, ač by rozkázal, pakli by nerozkázal, tehdy na jich nejbližší přátele našeho panství má spadnúti, k němuž my ani naši dědici a budoucí nižádného práva mieti nemáme. Kromě toliko, jestliže by nižádného přítele na všem panství našem nikdež nebylo, tehdy takový statek na nás a naše budoucí jakožto pány dědičné svrchu psaných vsí spravedlivě má připadnúti. Tomu všemu na jistotu a pevnost my nadepsaný Petr z Rozmberka pečet naši větší rozkázali sme přivěsiti k tomuto listu; jenž jest dán na Krumlově leta od narození syna božího tisícího pětistého třetího, ve čtvrtek po svaté Sophii. Opis ze 17. st. na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 5 AU. No 5. — Něm. překlad při I. 5AU. No 28 fol. 14—15. — Srovnej výše str. 3—4 č. 3 listy z 28. září 1418. — Vsi Čákov (něm. Gross Čekau) a Jankov stojí na býv. panství Krumlovském, blízko vedle sebe, 12 km západně od-Budějovic.
Strana 23
Petr z Rožmberka odpouští odúmrti 1503, 1505. 23 20. 1505, 20. srpna na Krumlově: Petr z Rožmberka uděluje obci Dolní Vltavici právo městské, totiž zříká se práva odúmrtního, i dovoluje, aby sousedé Vltavičtí mohli statky své volně odkazovati, a nápady po nich aby šly na příbuzné na panstvích Rožmberských. My Petr z Roznberka oc jménem naším a všeckněch bratří, dědicuov a bu- dúcích našich vyznáváme tiemto listem všem vuobec a přede všemi, ktož jej uzřie a čísti nebo čtúce slyšeti budú, že jsú předstúpili před nás rychtář a súsedé z Vlta- vice, poddaní naši a věrní milí, a prosili nás prosbú snažnú a pokornú, abychme se k nim milostivě okázati ráčili, a obtieženie práva odúmrtnieho, v kterýmž jsú byli podrobeni, abychme s nich sňali, a právem městským abychme je obdařili. A při tom dali jsú nám poctu peněžitú a podle jich povahy dosti znamenitú, kterúž jsme od nich jakožto od lidí našich dědičných dobrovolně a vděčně přijali. I zname- navše my jich prosbu snažnú a pokornú, a to před očina majíc, kterak oni sedie a byt svój mají při lese a na samým pomezí Bavorském, a chtějíc to s zvláštní žádostí rádi viděti, aby skrze takové naše milostivé obdařenie v časech buduciech tiem lépe vyzdviženi a v časné živnosti rozmnoženi byli, čímž by větší milostí a obdařením naším skrze nás byli opatřeni; protož s dobrým a vážným rozmyslem nadepsané lidi naše z Vltavice, nynějšie i všecky jich budúcie, právem městským obdařili a osvobodili sme a mocí listu tohoto obdařujem a osvobozujem, a jim tuto milost činíme, aby již po tento den nižádné odúmrti s nich na nás ani na naše bratřie, dědice a budúcie nepřipadaly, než aby oni všickni nynější i všickni jich budúcí obojieho pohlavie, mužie i ženy, všecken svój statek a zbožie mohvité i nemohvité, kterýmiž by jmény mohlo jmenováno býti, kterýž na tento čas mají neb potomně mieti budú, mohli svobodně dáti, odkázati a kšaftovati všecken po- spolu neb rozdielně, za zdravého života neb na smrtedlné posteli, komuž by a kamž by kolivěk chtěli podle svobodné vuole své, jakž by se jim kolivěk zdálo neb líbilo. Pakli by kto [o] svým statku žádného zřízenie nebo kšaftu učiniti nechtěl nebo zanetbal, aneb dopuštěním božským skrze náhlost smrti s tohoto světa bez kšaftu sšel a dětí nižádných po sobě nezuostavil, tehdy takový statek všecken mohvitý i nemohvitý má připadnúti na najbližšieho přietele jeho přirozeného, kdež by ten kolivěk obýval, toliko na panství našem, ale jinam nic z panství našeho, a to bez našie a dědicuov i budúcích našich všelikteraké překážky. Jestliže by se pak při- hodilo, že by kto bez kšaftu s tohoto světa sšel, a nižádných přátel po něm nikdež na panství našem nebylo, tehdy ten statek po něm pozuostalý má připadnúti na nás a na dědice a buducie naše. Kteréžto obdařenie a osvobozenie svrchupsané má skrze nás a bratřie a dědice a budúcie naše svrchupsaným obyvatelóm Vltavickým
Petr z Rožmberka odpouští odúmrti 1503, 1505. 23 20. 1505, 20. srpna na Krumlově: Petr z Rožmberka uděluje obci Dolní Vltavici právo městské, totiž zříká se práva odúmrtního, i dovoluje, aby sousedé Vltavičtí mohli statky své volně odkazovati, a nápady po nich aby šly na příbuzné na panstvích Rožmberských. My Petr z Roznberka oc jménem naším a všeckněch bratří, dědicuov a bu- dúcích našich vyznáváme tiemto listem všem vuobec a přede všemi, ktož jej uzřie a čísti nebo čtúce slyšeti budú, že jsú předstúpili před nás rychtář a súsedé z Vlta- vice, poddaní naši a věrní milí, a prosili nás prosbú snažnú a pokornú, abychme se k nim milostivě okázati ráčili, a obtieženie práva odúmrtnieho, v kterýmž jsú byli podrobeni, abychme s nich sňali, a právem městským abychme je obdařili. A při tom dali jsú nám poctu peněžitú a podle jich povahy dosti znamenitú, kterúž jsme od nich jakožto od lidí našich dědičných dobrovolně a vděčně přijali. I zname- navše my jich prosbu snažnú a pokornú, a to před očina majíc, kterak oni sedie a byt svój mají při lese a na samým pomezí Bavorském, a chtějíc to s zvláštní žádostí rádi viděti, aby skrze takové naše milostivé obdařenie v časech buduciech tiem lépe vyzdviženi a v časné živnosti rozmnoženi byli, čímž by větší milostí a obdařením naším skrze nás byli opatřeni; protož s dobrým a vážným rozmyslem nadepsané lidi naše z Vltavice, nynějšie i všecky jich budúcie, právem městským obdařili a osvobodili sme a mocí listu tohoto obdařujem a osvobozujem, a jim tuto milost činíme, aby již po tento den nižádné odúmrti s nich na nás ani na naše bratřie, dědice a budúcie nepřipadaly, než aby oni všickni nynější i všickni jich budúcí obojieho pohlavie, mužie i ženy, všecken svój statek a zbožie mohvité i nemohvité, kterýmiž by jmény mohlo jmenováno býti, kterýž na tento čas mají neb potomně mieti budú, mohli svobodně dáti, odkázati a kšaftovati všecken po- spolu neb rozdielně, za zdravého života neb na smrtedlné posteli, komuž by a kamž by kolivěk chtěli podle svobodné vuole své, jakž by se jim kolivěk zdálo neb líbilo. Pakli by kto [o] svým statku žádného zřízenie nebo kšaftu učiniti nechtěl nebo zanetbal, aneb dopuštěním božským skrze náhlost smrti s tohoto světa bez kšaftu sšel a dětí nižádných po sobě nezuostavil, tehdy takový statek všecken mohvitý i nemohvitý má připadnúti na najbližšieho přietele jeho přirozeného, kdež by ten kolivěk obýval, toliko na panství našem, ale jinam nic z panství našeho, a to bez našie a dědicuov i budúcích našich všelikteraké překážky. Jestliže by se pak při- hodilo, že by kto bez kšaftu s tohoto světa sšel, a nižádných přátel po něm nikdež na panství našem nebylo, tehdy ten statek po něm pozuostalý má připadnúti na nás a na dědice a buducie naše. Kteréžto obdařenie a osvobozenie svrchupsané má skrze nás a bratřie a dědice a budúcie naše svrchupsaným obyvatelóm Vltavickým
Strana 24
24 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: nynějším i všeckněm jich dědicuom a budúcím, po všecky časy věčné a budúcie ve všech kusiech svrchu vyslovených skutečně zdržáno a zachováno býti, bez odporu a zmatku všelikterakého. Tomu na pevnost a na svědomie pečet naši vlastní větší rozkázali sme přivěsiti k tomuto listu; jenž jest dán na Krumlově leta od naro- zenie syna Božieho tisícieho pětistého pátého, v středu po slavným hodu Na nebesa vzetie blahoslavené Panny Marie matky božie. Originál na pergamenu s visutou pečetí porouchanou, též pergamen valně poškozen. Originál jest majetkem obce Dolní Vltavice (Unter-Wuldau). Koncept v kníž. arch. Kruml. (Vypsal H. Gross.) — Ze znění tohoto listu jest dosti patrno a ještě více z listu doleji tištěného ddo 20. září 1505, že v nich právo městské neznamená povýšení na městečko, nýbrž udělení práva v městech obvyklého, totiž osvobození od práva odúmrtního. Předcházející list Petra z Rožmberka z 20. srpna 1505 byl potvrzen od Viléma z Rožmberka ku prosbě rychtáře a sousedů z Vltavice (Dolní) listem daným na Krumlově v středu před sv. Janem (22. června) 1552, kdež list Petrův jest celý vepsán. Purkmistr a rada města Č. Krumlova v outerý po sv. Stanislavu (9. května) 1600 k žádosti rychtáře a sousedů vsi Vltavice pověřili kopii listu Vilémova právě dotčeného, která se chová v kníž. archivě Krumlov- ském I. 5AS. Nr. 12b. — Jiné potvrzení a zároveň rozhojnění listu Petrova viz níže při 25. únoru 1600. 21. 1505, 20. září na Krumlově: Petr z Rožmberka osvobozuje od práva odúmrt- ného Tomana Capingera se syny jeho Hanzlem a Tomanem ze vsi Bližné a jejich dvůr, jakož i pozemek v panském lese Hochholzi, jejž Tomanovi prodává pod úrok 4 gr. č. (Výtah.) My Petr z Rozenberka . vyznáváme tímto listem „ že jest předstoupil před nás člověk náš poddaný Thoman řečený Czapinger, s Hanzlem a Tomanem syny jeho ze vsi Bližné jináč německým [jazykem] Ekhartsslak jmenované, a prosili nás „ abychme obtieženie práva odúmrtnieho, v kterýmž jsou byli podrobeni, z nich a z jich dvoru, kterýž leží sám o sobě nahoře k lesu nejvýše na konci proti jiným dvorům, sňali, a právem městským abychme je a ten dvůr obdařili; a při tom dali jsou nám poctu peněžitou, podle jich stavu chudého, kterouž jsme my od nich jakožto od lidí našich vděčně přijali. Protož s dobrým rozmyslem nade- psaného Thomana Czapingara a Hanzle a Thomana syny jeho, a ten dvůr svrchupsaný, na kterémž oni sedí, i všecky jich dědice a budoucie, kdožkolivěk na tom dvoře seděti bude, na věčnost právem městským obdařili sme a mocí listu tohoto obdařujem a osvobozujem .. Jakož jest nadepsaný Toman Czapingar s týmiž syny svými koupil od nás grunt v lese našem řečeným Hochholz k vydělánie lúky za čtyry kopy grošův míšenských nám úplně zaplacených, kterýžto grunt jim skrze lovčího našeho s naším vědomím postupujem, a mezníky, pokudž jeho užívati mají, obložen a vymezen jest, ten grunt my k již psanému dvoru připojili sme a mocí listu tohoto připojujem, tak aby nadepsaný Czapinger s syny svými sobě vyplaníc, je k tomu dvoru se všemi budoucími svými, kdož na tom dvoře seděti bude, v týž svobodě a právě městským na věčnost drželi a jeho užívali, nikam jeho od téhož dvora neprodávajíc, tak jako svého vlastního; z kteréhožto nám a dědicům našim čtyry groše široký české při každým sv. Jiří jednú do roka úroka na to položeného platiti budou povinni. Tomu na pevnost a na svědomie pečet naši větší rozkázali sme přivěsiti k tomuto listu; jenž jest dán na Krumlově leta od
24 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: nynějším i všeckněm jich dědicuom a budúcím, po všecky časy věčné a budúcie ve všech kusiech svrchu vyslovených skutečně zdržáno a zachováno býti, bez odporu a zmatku všelikterakého. Tomu na pevnost a na svědomie pečet naši vlastní větší rozkázali sme přivěsiti k tomuto listu; jenž jest dán na Krumlově leta od naro- zenie syna Božieho tisícieho pětistého pátého, v středu po slavným hodu Na nebesa vzetie blahoslavené Panny Marie matky božie. Originál na pergamenu s visutou pečetí porouchanou, též pergamen valně poškozen. Originál jest majetkem obce Dolní Vltavice (Unter-Wuldau). Koncept v kníž. arch. Kruml. (Vypsal H. Gross.) — Ze znění tohoto listu jest dosti patrno a ještě více z listu doleji tištěného ddo 20. září 1505, že v nich právo městské neznamená povýšení na městečko, nýbrž udělení práva v městech obvyklého, totiž osvobození od práva odúmrtního. Předcházející list Petra z Rožmberka z 20. srpna 1505 byl potvrzen od Viléma z Rožmberka ku prosbě rychtáře a sousedů z Vltavice (Dolní) listem daným na Krumlově v středu před sv. Janem (22. června) 1552, kdež list Petrův jest celý vepsán. Purkmistr a rada města Č. Krumlova v outerý po sv. Stanislavu (9. května) 1600 k žádosti rychtáře a sousedů vsi Vltavice pověřili kopii listu Vilémova právě dotčeného, která se chová v kníž. archivě Krumlov- ském I. 5AS. Nr. 12b. — Jiné potvrzení a zároveň rozhojnění listu Petrova viz níže při 25. únoru 1600. 21. 1505, 20. září na Krumlově: Petr z Rožmberka osvobozuje od práva odúmrt- ného Tomana Capingera se syny jeho Hanzlem a Tomanem ze vsi Bližné a jejich dvůr, jakož i pozemek v panském lese Hochholzi, jejž Tomanovi prodává pod úrok 4 gr. č. (Výtah.) My Petr z Rozenberka . vyznáváme tímto listem „ že jest předstoupil před nás člověk náš poddaný Thoman řečený Czapinger, s Hanzlem a Tomanem syny jeho ze vsi Bližné jináč německým [jazykem] Ekhartsslak jmenované, a prosili nás „ abychme obtieženie práva odúmrtnieho, v kterýmž jsou byli podrobeni, z nich a z jich dvoru, kterýž leží sám o sobě nahoře k lesu nejvýše na konci proti jiným dvorům, sňali, a právem městským abychme je a ten dvůr obdařili; a při tom dali jsou nám poctu peněžitou, podle jich stavu chudého, kterouž jsme my od nich jakožto od lidí našich vděčně přijali. Protož s dobrým rozmyslem nade- psaného Thomana Czapingara a Hanzle a Thomana syny jeho, a ten dvůr svrchupsaný, na kterémž oni sedí, i všecky jich dědice a budoucie, kdožkolivěk na tom dvoře seděti bude, na věčnost právem městským obdařili sme a mocí listu tohoto obdařujem a osvobozujem .. Jakož jest nadepsaný Toman Czapingar s týmiž syny svými koupil od nás grunt v lese našem řečeným Hochholz k vydělánie lúky za čtyry kopy grošův míšenských nám úplně zaplacených, kterýžto grunt jim skrze lovčího našeho s naším vědomím postupujem, a mezníky, pokudž jeho užívati mají, obložen a vymezen jest, ten grunt my k již psanému dvoru připojili sme a mocí listu tohoto připojujem, tak aby nadepsaný Czapinger s syny svými sobě vyplaníc, je k tomu dvoru se všemi budoucími svými, kdož na tom dvoře seděti bude, v týž svobodě a právě městským na věčnost drželi a jeho užívali, nikam jeho od téhož dvora neprodávajíc, tak jako svého vlastního; z kteréhožto nám a dědicům našim čtyry groše široký české při každým sv. Jiří jednú do roka úroka na to položeného platiti budou povinni. Tomu na pevnost a na svědomie pečet naši větší rozkázali sme přivěsiti k tomuto listu; jenž jest dán na Krumlově leta od
Strana 25
Z let 1505 a 1507. 25 narozenie Syna Božího tisíctého pětistého pátého, v sobotu před sv. Matoušem apoštolem a evang. Opis na papíře ze 17. stol. v kníž. archivě Kruml. I. 5AU. N°. 6. — Poznámka pozdější: Matthias Bayers von Eggetschlag. Handtuest. (H. Gross.) — Ves Bližná, nyní něm. Eggetschlag, stojí na bývalém panství Krumlovském, 4 km od Dolní Vltavice na sever, na silnici ke Schwarzbachu. 22. 1507, 9. dubna: Jan Fremut z Krásného Dvora poddaným svým ve vsi Hlu- banech odevzdává 111/ lánů polí právem purkrechtním, začež oni budou dávati určitý úrok peněžitý, též dávky v přírodninách, konati vyměřené roboty nebo platiti penězi; mohou volně o statcích pořizovati; vrchnost má jim dvakrát v roce osazovati soud vesnický, jenž soudí dle práva Žateckého. Já Jan Fremut z Krásného Dvoru a na Hlubanech známo činiem tiemto listem všem vuobec, že pro uvarovánie zmatkuov a pro opravenie zbožie jedenácte lánuov a čtvrt dědictvie při vsi Hluban, kterýchšto lánuov každý LXIIII strychů drží, měřeniem powraze [sic] podle purkrechtního práva, s lúkami, potokem, svobo- dami a s puožitkami, a se vším, což k tomu přísluší, jakožto s dvory, s chalupy [sic] poddal a svobodil jsem jim, a to takto: Že obyvatelé té vsi Hluban s dědici i s budúcími svými mají a mohú tu dědinu orati, tiežeti, kopati, sieti, štiepiti, a k uožitkóm svým jakž najlépe budú moci připraviti a přivésti, toho plnú moc mají, pod úrokem, poplatky a úmluvami teď psanémi, takově: že ti lidé v Hlubanech s svými dědici a budúcími s lánu dva a šedesát grošuov, a z Ij lánu Ij kopy a IIII gr., a s pěti čtvrtí I kopu a XVIII gr., a ze tří čtvrtí XLVI gr., a s puol lána j kopy, a s čſtvrjti XIIII gr., a to vše dobrých střiebrných rázu pražského, avšak to rozdílně: polovici na den sv. Havla, a druhé [sic] polovici na den sv. Jiří; osm strychuov obilé míry Žatecké na den sv. Havla, totižto dva strychy rži, dva pšenici, dva ječmene, dva vovsa a XL vajec na Bielú sobotu; jednu hus a IIII kaury z každého lánu na den sv. Havla, a to na každý rok jmenem úroka dědičného všecky budúcí časy z každého lánu dávati a platiti mají mně, dědicóm a budúcím mým. Povinni jsú mi také nadepsaní lidé, dědici a budúcí jich z každého lánu dvě role, a to dva dni až do poledne, jednu na jeř, druhú na vozim m[njě, dědicóm i budúcím mým v[ora]ti na věčné budúcí časy, aneb dva groše za každé vorání mají dáti. K tomu mají nám z každého lánu každý rok ve žni tři žence dáti jednoho dne na vozim, a tři žen[ce jejdnoho dne na jeř zjednati a poslati. Také mají nám z každého lánu každý rok okolo sv. Havla k Hlubskému dvoru dva vozy dříví čtyřmi koni, kde by se mohli jede... [vrJátiti, přivézti dříví od pána zjednané anebo kúpené, nebo dva gr. dáti má za každú fuoru. Ale však to vorání a dříví vození aneb za to peníze bráti má státi... vuole. A čtvrtníci, kteřížkolivěk čtvrti drží neb Archiv Český XXIX.
Z let 1505 a 1507. 25 narozenie Syna Božího tisíctého pětistého pátého, v sobotu před sv. Matoušem apoštolem a evang. Opis na papíře ze 17. stol. v kníž. archivě Kruml. I. 5AU. N°. 6. — Poznámka pozdější: Matthias Bayers von Eggetschlag. Handtuest. (H. Gross.) — Ves Bližná, nyní něm. Eggetschlag, stojí na bývalém panství Krumlovském, 4 km od Dolní Vltavice na sever, na silnici ke Schwarzbachu. 22. 1507, 9. dubna: Jan Fremut z Krásného Dvora poddaným svým ve vsi Hlu- banech odevzdává 111/ lánů polí právem purkrechtním, začež oni budou dávati určitý úrok peněžitý, též dávky v přírodninách, konati vyměřené roboty nebo platiti penězi; mohou volně o statcích pořizovati; vrchnost má jim dvakrát v roce osazovati soud vesnický, jenž soudí dle práva Žateckého. Já Jan Fremut z Krásného Dvoru a na Hlubanech známo činiem tiemto listem všem vuobec, že pro uvarovánie zmatkuov a pro opravenie zbožie jedenácte lánuov a čtvrt dědictvie při vsi Hluban, kterýchšto lánuov každý LXIIII strychů drží, měřeniem powraze [sic] podle purkrechtního práva, s lúkami, potokem, svobo- dami a s puožitkami, a se vším, což k tomu přísluší, jakožto s dvory, s chalupy [sic] poddal a svobodil jsem jim, a to takto: Že obyvatelé té vsi Hluban s dědici i s budúcími svými mají a mohú tu dědinu orati, tiežeti, kopati, sieti, štiepiti, a k uožitkóm svým jakž najlépe budú moci připraviti a přivésti, toho plnú moc mají, pod úrokem, poplatky a úmluvami teď psanémi, takově: že ti lidé v Hlubanech s svými dědici a budúcími s lánu dva a šedesát grošuov, a z Ij lánu Ij kopy a IIII gr., a s pěti čtvrtí I kopu a XVIII gr., a ze tří čtvrtí XLVI gr., a s puol lána j kopy, a s čſtvrjti XIIII gr., a to vše dobrých střiebrných rázu pražského, avšak to rozdílně: polovici na den sv. Havla, a druhé [sic] polovici na den sv. Jiří; osm strychuov obilé míry Žatecké na den sv. Havla, totižto dva strychy rži, dva pšenici, dva ječmene, dva vovsa a XL vajec na Bielú sobotu; jednu hus a IIII kaury z každého lánu na den sv. Havla, a to na každý rok jmenem úroka dědičného všecky budúcí časy z každého lánu dávati a platiti mají mně, dědicóm a budúcím mým. Povinni jsú mi také nadepsaní lidé, dědici a budúcí jich z každého lánu dvě role, a to dva dni až do poledne, jednu na jeř, druhú na vozim m[njě, dědicóm i budúcím mým v[ora]ti na věčné budúcí časy, aneb dva groše za každé vorání mají dáti. K tomu mají nám z každého lánu každý rok ve žni tři žence dáti jednoho dne na vozim, a tři žen[ce jejdnoho dne na jeř zjednati a poslati. Také mají nám z každého lánu každý rok okolo sv. Havla k Hlubskému dvoru dva vozy dříví čtyřmi koni, kde by se mohli jede... [vrJátiti, přivézti dříví od pána zjednané anebo kúpené, nebo dva gr. dáti má za každú fuoru. Ale však to vorání a dříví vození aneb za to peníze bráti má státi... vuole. A čtvrtníci, kteřížkolivěk čtvrti drží neb Archiv Český XXIX.
Strana 26
26 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: držeti budú, nejsú povinni ani rolí ani k dříví vození, těchto dvú kusy [sic] jsú zbaveni, [ajč sice ke víšemu, což] v tomto hantfeště položeno jest, sú povinni dáti i učiniti. A také ti lidé jsú mi povinni všickni vuobec, kteří sú vosedli, lúky Hlubské kteréž sú od starodávna ..., kteréž leží na tom dole u tvrzi... [sejkati a kliditi spo- lečně mají. Také krčmář s dědicóm [sic] a budúcím z té krčmy XXVI gr... sv. Jiří každý rok ... [p]latiti má mě, dědicóm a budúcím mým. Žádná také krčma jiná v té vsi nemá ... a XV grošuov platiti ... [djědicóm a budúcím každý rok, polovici na sv. Havla a polovici na sv. Jiří. Potom ... i jinémi řádnémi ... svobodami, obcemi, společně svorně věčně požívati mají. Berně královská . . . lidé z každého lánu XXXIII [gr.] s výmazném, krčmář z krčmy XIII gr., a mlynář ze mlýna XI gr. jmenem berně dávati a platiti mají mě, [dějdicóm i budúcím mým. Dále aby všech jiných poplatkuov, robot, šarverkuov dávání, služeb, nátisků i všelikých jiných ob- těžování mají věčně svobodni a [prázdni býti. Nad to nade všecko zvláštnie obdarovánie těm lidem často psaným dávám, že buď zdráv nebo nemocný, všecko své zboží, movité i nemovité, prodati, dáti, [od]kázati, vzdáti, změniti, poručiti nebo postúpiti mohú, komuž budú chtieti. Pakli- by kdo bez kšeftu z tohoto světa sešel, tehda aby zboží jeho neb její na najbližší příbuzné po krvi připadlo, a také děvečka ke všem otcovským nápadóm a k zbožie má mieti též právo, jakožto pacholík, a to vše beze vší překážky mé, dědicuov i bu- dúcích mých. Já také povinen sem a každý pán nahoře psaného zbožie sám [ane]b uřad- níkem těm lidem dvakrát každý rok právo vosaditi, a dokavadž ta práva trvají, ti lidé pánu nebo úředníku samodruhému hojnost piva mají příislu]hovati. A v těch právích a ve všech přech svých soudných [právla města Žateckého mají požívati a jemu se věčně radovati, jedné že pro hrdost LXX gr. [halléřuov, a za wandl 1 šilink haléřů v svých soudích propad.. [DJědina také svrchupsaná XI lánů a čtvrt nikdá více potom nemá měřena býti. [A] ta dědina, kerá jesti voddána od poplužie Hlubského lidem nadepsaným za jejich lúky a dědiny, v týchž mezech každého za své oddána. Což jest jim rybníkem na Borku zatopeno, jim to též ani měřeno, ani odjato věčně býti nemá, neb sem jim to za jejich lúky a dědictvie oddal, ktež jest jim spravedlivě náleželo. Protož jejich všecka dědina v těch mezech a hranicech, jakož od starodávna jest vymezena a rozdělena, má věčně zuostati. Pakliby se kdy vo meze škorpili, tehdáž sami mezi sebú, jakž nejlépe mohú, aby se spojili a smluvili. Kovář také v této vsi věčně má býti. Tomu všemu na věčné potvrzenie a zdrženie pečet mú vlastní přivěsil sem k tomuto listu; a připrosil sem urozeného vládyce pana Voldřicha Fremuta z Krás- ného Dvora a na Buškovicích, bratra svého, vlastního, a múdrých a opatrných pá-
26 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: držeti budú, nejsú povinni ani rolí ani k dříví vození, těchto dvú kusy [sic] jsú zbaveni, [ajč sice ke víšemu, což] v tomto hantfeště položeno jest, sú povinni dáti i učiniti. A také ti lidé jsú mi povinni všickni vuobec, kteří sú vosedli, lúky Hlubské kteréž sú od starodávna ..., kteréž leží na tom dole u tvrzi... [sejkati a kliditi spo- lečně mají. Také krčmář s dědicóm [sic] a budúcím z té krčmy XXVI gr... sv. Jiří každý rok ... [p]latiti má mě, dědicóm a budúcím mým. Žádná také krčma jiná v té vsi nemá ... a XV grošuov platiti ... [djědicóm a budúcím každý rok, polovici na sv. Havla a polovici na sv. Jiří. Potom ... i jinémi řádnémi ... svobodami, obcemi, společně svorně věčně požívati mají. Berně královská . . . lidé z každého lánu XXXIII [gr.] s výmazném, krčmář z krčmy XIII gr., a mlynář ze mlýna XI gr. jmenem berně dávati a platiti mají mě, [dějdicóm i budúcím mým. Dále aby všech jiných poplatkuov, robot, šarverkuov dávání, služeb, nátisků i všelikých jiných ob- těžování mají věčně svobodni a [prázdni býti. Nad to nade všecko zvláštnie obdarovánie těm lidem často psaným dávám, že buď zdráv nebo nemocný, všecko své zboží, movité i nemovité, prodati, dáti, [od]kázati, vzdáti, změniti, poručiti nebo postúpiti mohú, komuž budú chtieti. Pakli- by kdo bez kšeftu z tohoto světa sešel, tehda aby zboží jeho neb její na najbližší příbuzné po krvi připadlo, a také děvečka ke všem otcovským nápadóm a k zbožie má mieti též právo, jakožto pacholík, a to vše beze vší překážky mé, dědicuov i bu- dúcích mých. Já také povinen sem a každý pán nahoře psaného zbožie sám [ane]b uřad- níkem těm lidem dvakrát každý rok právo vosaditi, a dokavadž ta práva trvají, ti lidé pánu nebo úředníku samodruhému hojnost piva mají příislu]hovati. A v těch právích a ve všech přech svých soudných [právla města Žateckého mají požívati a jemu se věčně radovati, jedné že pro hrdost LXX gr. [halléřuov, a za wandl 1 šilink haléřů v svých soudích propad.. [DJědina také svrchupsaná XI lánů a čtvrt nikdá více potom nemá měřena býti. [A] ta dědina, kerá jesti voddána od poplužie Hlubského lidem nadepsaným za jejich lúky a dědiny, v týchž mezech každého za své oddána. Což jest jim rybníkem na Borku zatopeno, jim to též ani měřeno, ani odjato věčně býti nemá, neb sem jim to za jejich lúky a dědictvie oddal, ktež jest jim spravedlivě náleželo. Protož jejich všecka dědina v těch mezech a hranicech, jakož od starodávna jest vymezena a rozdělena, má věčně zuostati. Pakliby se kdy vo meze škorpili, tehdáž sami mezi sebú, jakž nejlépe mohú, aby se spojili a smluvili. Kovář také v této vsi věčně má býti. Tomu všemu na věčné potvrzenie a zdrženie pečet mú vlastní přivěsil sem k tomuto listu; a připrosil sem urozeného vládyce pana Voldřicha Fremuta z Krás- ného Dvora a na Buškovicích, bratra svého, vlastního, a múdrých a opatrných pá-
Strana 27
Právo odúmrtní proměněno v dávku 1508. 27 nuov pana purgmistra a raddu města Ziatze, přátel [a] súseduov mých dobrých, že jsú pečeti své také přivěsili k tomuto listu. Jenž jest dán a psán ten pátek po ve- likonočniem hodu léta Božího tisícieho pětistého sedmého. Originál perg. chová se v archivě Českého Musea; jest místy od myší vykousán; tři pečeti někdy přivěsené scházejí. — Ves Hlubany stojí 1 kilometr na západ od města Podbořan, jest nyní německá a slove Lubau. 23. 1508, 13. října: Vincenc oltářník v kostele Olomuckém s potvrzením kapitoly vzdává se práva odúmrtního ve vsi Újezdě u Mohelnice, předpisuje poddaným řád kšaftovní a dědický, a bude dostávati od nich za to 26 kuřat ročně. Nos Thomas Rothensl decanus, Joannes de Jempnicz archidiaconus, mag. Conradus Altheimer, Joannes de Hamlburg, Wenceslaus Wisowsky, Joannes Kurczll, Bernardus Junkr, Wenceslaus Potenstetr, mgr. Michael de Mezerzicz, Nicolaus Ver- nery, Marcus Lang, mgr. Martinus Sinapinus, Paulus Craczr, Nicolaus de Opauia, Gregorius Nichst officialis, Bartholomeus Swaner, Caspar de Opauia, Wolffgingus Lindenast, canonici et capitulum ecclesie Olomucensis notum facimus tenore pre- sentium universis et singulis, quos presens senectus aut [?] futura posteritas, hono- rabilem virum dominum Vincentium de Nova Civitate, altaristam altaris Conuersionis sancti Pauli in ecclesia Olomucensi, possessorem, rectorem legitimum et uerum ville in Vgezd prope Miglicz et arcem Miraw in montibus site, in medio nostrum con- stitutum coram nobis in loco capitulari solito ca... proposuisse, qualiter iudex et scabini cum tota communitate omnes et singuli incole iam prefate ville Vgezd, cupientes a deuolutione quauis eximi et penitus liberari, se ad superauctionem, augmentationem et inscriptionem novam certi, iusti, legitimi ac hereditarii census annui, preter priorem et antiquum censum ... illius altaris et registris ecclesie Olomucensis ... altaris lucidius ab antiquo expressum, et ut solitum erat [?], sponte ac libere obtulerint atque submiserint. Desideransque itaque prefatus altarista con- ditionem in censibus fieri uberiorem, et incolarum stabiliorem, constantiorem et feliciorem statum, et ut in suis edificiis .. . iam . . . edificia defici manuque teneri per hoc eciam .. in dies accipere incrementum, omnibus et singulis praememoratae villae agricolis, subsidibus, inquilinis, quibuscunque nominibus censeantur, eorumque successoribus et possessoribus legitimis ad redimendam et extinguendam devolutionem ejusdem ville quatenus (?) hoc . .. voluerit, commiserit et ... sub modis et con- dicionibus sequentibus: Primo et ante omnia pro predicta extinctione devolutionis singulis annis perpetuis futuris temporibus eodem domino Vincentio altariste et suis successoribus altaristis altaris Conversionis sancti Pauli omnes et singuli viginti sex pullos, et 4*
Právo odúmrtní proměněno v dávku 1508. 27 nuov pana purgmistra a raddu města Ziatze, přátel [a] súseduov mých dobrých, že jsú pečeti své také přivěsili k tomuto listu. Jenž jest dán a psán ten pátek po ve- likonočniem hodu léta Božího tisícieho pětistého sedmého. Originál perg. chová se v archivě Českého Musea; jest místy od myší vykousán; tři pečeti někdy přivěsené scházejí. — Ves Hlubany stojí 1 kilometr na západ od města Podbořan, jest nyní německá a slove Lubau. 23. 1508, 13. října: Vincenc oltářník v kostele Olomuckém s potvrzením kapitoly vzdává se práva odúmrtního ve vsi Újezdě u Mohelnice, předpisuje poddaným řád kšaftovní a dědický, a bude dostávati od nich za to 26 kuřat ročně. Nos Thomas Rothensl decanus, Joannes de Jempnicz archidiaconus, mag. Conradus Altheimer, Joannes de Hamlburg, Wenceslaus Wisowsky, Joannes Kurczll, Bernardus Junkr, Wenceslaus Potenstetr, mgr. Michael de Mezerzicz, Nicolaus Ver- nery, Marcus Lang, mgr. Martinus Sinapinus, Paulus Craczr, Nicolaus de Opauia, Gregorius Nichst officialis, Bartholomeus Swaner, Caspar de Opauia, Wolffgingus Lindenast, canonici et capitulum ecclesie Olomucensis notum facimus tenore pre- sentium universis et singulis, quos presens senectus aut [?] futura posteritas, hono- rabilem virum dominum Vincentium de Nova Civitate, altaristam altaris Conuersionis sancti Pauli in ecclesia Olomucensi, possessorem, rectorem legitimum et uerum ville in Vgezd prope Miglicz et arcem Miraw in montibus site, in medio nostrum con- stitutum coram nobis in loco capitulari solito ca... proposuisse, qualiter iudex et scabini cum tota communitate omnes et singuli incole iam prefate ville Vgezd, cupientes a deuolutione quauis eximi et penitus liberari, se ad superauctionem, augmentationem et inscriptionem novam certi, iusti, legitimi ac hereditarii census annui, preter priorem et antiquum censum ... illius altaris et registris ecclesie Olomucensis ... altaris lucidius ab antiquo expressum, et ut solitum erat [?], sponte ac libere obtulerint atque submiserint. Desideransque itaque prefatus altarista con- ditionem in censibus fieri uberiorem, et incolarum stabiliorem, constantiorem et feliciorem statum, et ut in suis edificiis .. . iam . . . edificia defici manuque teneri per hoc eciam .. in dies accipere incrementum, omnibus et singulis praememoratae villae agricolis, subsidibus, inquilinis, quibuscunque nominibus censeantur, eorumque successoribus et possessoribus legitimis ad redimendam et extinguendam devolutionem ejusdem ville quatenus (?) hoc . .. voluerit, commiserit et ... sub modis et con- dicionibus sequentibus: Primo et ante omnia pro predicta extinctione devolutionis singulis annis perpetuis futuris temporibus eodem domino Vincentio altariste et suis successoribus altaristis altaris Conversionis sancti Pauli omnes et singuli viginti sex pullos, et 4*
Strana 28
28 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: hoc [in] profesto sancti Wenceslai .. [in festo s.] Georgii mox venturo eciam tre- decim census annui sine ulteriore dilatione contradictioneque et impedimento sol- vere, dare cum effectu, realiter importando assignare, sicut domino naturali heredi- tario perpetuo tenebuntur et debebunt. Solutio itaque huiuscemodi hereditariis pro- ventibus ... omnes incolae et successores eorum utriusque ... ab omni devolutione exempti et liberi cum suis heredibus successoribusque ... et sua bona mobilia et immobilia facultatem habeant vendendi, locandi, dandi, donandi in vita seu mortis in articulo legandi, testandi, et prout ipsis placuerit, disponendi, personis tamen honestis et ... sine tamen aliquo dicti census et altariste pro ... habeant plenam et omnimodam facultatem. Item amici consanguinei . . usque ad quartam lineam in bona ab intestato et testato relicta succedant. Si autem nullus ex consanguineis reperietur, et alicui ex personis praedictae villae etiam utriusque sexus contingeret de hoc mundo migrare absque testando ..., res relictae debeant partiri [?] per dominum fundi, iudicem et scabinos in tres partes: una pars pro salute anime . ., aliaque pars domino fundi, tercia vero portio pro communitate pro restaurandis viis, fossatis et eorum republica, plenissima potestate gaudeant. Nos vero Thomas Rothansl decanus, Joannes de Jamenicz archidiaconus, praelati et canonici et capitulum praedictae ecclesiae Olomucensis ... petitionem [? humilem predicti altaristae, iudicis . . totius communitatis fore rationabilem, rationi consonam ac iustam; comperientes quoque conditionem altaris et altaristae supra- dicti per hoc reddi longe meliorem: ad praemissa omnia et singula inter prae- memoratos dominum Vincentium altaristam ... ratione huiusmodi .. devolutionis extinctionis, census inscriptionis et augmentationis tractata, et per eos quomodo- libet, ut praemittitur, habita, acta, facta et gesta nostrum per praesentes damus consensum et assensum, ea nihilo minus et singula omnia ... praedicta auctoritate nostra approbamus, ratificamus .... robur obtineant volumus. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium praemissorum ... Datum in capitulo nostro . . . . millesimo quingentesimo octavo, die Veneris .. Octobris. Na moravskou pak řeč zní takto: My Tomáš Rothensl děkan, Johannes z Jepnice archidiakon, magister Konrat Alt- heimer, Jan z Hamlburku, Václav Vyzovský, Jan Kurczl, Bernhart Junkr, Václav Potenstetr, magister Michael z Mezeříče, Mikuláš Verneri, Marek Lang, magister Martin Sinapinus, Pavel Craczer, Mikuláš z Opavy, Rehoř Nichst official, Bartholomeus Swanczr, Kašpar z Opavy, Wolfgang Lindenast, kanovníci a kapitula kostela Olomúckého, na vědomí dáváme tímto listem všem vůbec a jednomu každému nynějším i budoucím, že do prostředku úplný kapituly v místě kapitulním shromážděný, předstoupíce ctihodný kněz Vicenty z Nového Města, oltářník oltáře obrácení sv. Pavla v kostele Olomúckým, jakožto řádný a pravý držitel dědiny [?] vsi Aujezda blíž Mohelnice a zámku Mírova na horách ležící, nám jest přednesl, kterak rychtář, konšelé s celou obcí i se všemi obyvateli vejš dotčený vsi Aujezda, žádajíce odmrti všelijaké spro-
28 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: hoc [in] profesto sancti Wenceslai .. [in festo s.] Georgii mox venturo eciam tre- decim census annui sine ulteriore dilatione contradictioneque et impedimento sol- vere, dare cum effectu, realiter importando assignare, sicut domino naturali heredi- tario perpetuo tenebuntur et debebunt. Solutio itaque huiuscemodi hereditariis pro- ventibus ... omnes incolae et successores eorum utriusque ... ab omni devolutione exempti et liberi cum suis heredibus successoribusque ... et sua bona mobilia et immobilia facultatem habeant vendendi, locandi, dandi, donandi in vita seu mortis in articulo legandi, testandi, et prout ipsis placuerit, disponendi, personis tamen honestis et ... sine tamen aliquo dicti census et altariste pro ... habeant plenam et omnimodam facultatem. Item amici consanguinei . . usque ad quartam lineam in bona ab intestato et testato relicta succedant. Si autem nullus ex consanguineis reperietur, et alicui ex personis praedictae villae etiam utriusque sexus contingeret de hoc mundo migrare absque testando ..., res relictae debeant partiri [?] per dominum fundi, iudicem et scabinos in tres partes: una pars pro salute anime . ., aliaque pars domino fundi, tercia vero portio pro communitate pro restaurandis viis, fossatis et eorum republica, plenissima potestate gaudeant. Nos vero Thomas Rothansl decanus, Joannes de Jamenicz archidiaconus, praelati et canonici et capitulum praedictae ecclesiae Olomucensis ... petitionem [? humilem predicti altaristae, iudicis . . totius communitatis fore rationabilem, rationi consonam ac iustam; comperientes quoque conditionem altaris et altaristae supra- dicti per hoc reddi longe meliorem: ad praemissa omnia et singula inter prae- memoratos dominum Vincentium altaristam ... ratione huiusmodi .. devolutionis extinctionis, census inscriptionis et augmentationis tractata, et per eos quomodo- libet, ut praemittitur, habita, acta, facta et gesta nostrum per praesentes damus consensum et assensum, ea nihilo minus et singula omnia ... praedicta auctoritate nostra approbamus, ratificamus .... robur obtineant volumus. In quorum omnium et singulorum fidem et testimonium praemissorum ... Datum in capitulo nostro . . . . millesimo quingentesimo octavo, die Veneris .. Octobris. Na moravskou pak řeč zní takto: My Tomáš Rothensl děkan, Johannes z Jepnice archidiakon, magister Konrat Alt- heimer, Jan z Hamlburku, Václav Vyzovský, Jan Kurczl, Bernhart Junkr, Václav Potenstetr, magister Michael z Mezeříče, Mikuláš Verneri, Marek Lang, magister Martin Sinapinus, Pavel Craczer, Mikuláš z Opavy, Rehoř Nichst official, Bartholomeus Swanczr, Kašpar z Opavy, Wolfgang Lindenast, kanovníci a kapitula kostela Olomúckého, na vědomí dáváme tímto listem všem vůbec a jednomu každému nynějším i budoucím, že do prostředku úplný kapituly v místě kapitulním shromážděný, předstoupíce ctihodný kněz Vicenty z Nového Města, oltářník oltáře obrácení sv. Pavla v kostele Olomúckým, jakožto řádný a pravý držitel dědiny [?] vsi Aujezda blíž Mohelnice a zámku Mírova na horách ležící, nám jest přednesl, kterak rychtář, konšelé s celou obcí i se všemi obyvateli vejš dotčený vsi Aujezda, žádajíce odmrti všelijaké spro-
Strana 29
Právo odúmrtní proměněno v dávku 1508. 29 štěni a dokonce osvobozeni býti, sou se mimo prvnější a starodávný plat, kterýžto v vyzdvižení neboližto v fundací téhož oltáře a v rejstřících kostela Olomúckého od starodána světlej vy- jádřen jest, a jak obyčej byl, v jiný zvejšený, větší, nový, jistý, spravedlivý, řádný a dědičný roční plat dobrovolně a svobodně povolili a poddali. Protož žádoucný jsouc dotčený oltářník jak zlepšení platu, tak také i obyvatelův stálejšího, trvanlivějšího a šťastnějšího bytu, a aby grunty poněkud spadlé zase zpravované a osazované byly, a oni skrze to tím víceji vždycky v živnůstce své růsti mohli: všem společně i rozdílně vejš dotčenej vsi rolníkům, zahradníkům, hoferům, jakžby koli jmenováni byli, a jejich potomkům a spravedlivým držitelům gruntův dávámy moc k vykúpení a zništění odmrti tejž vsi, pokudž by k tomu kapitula naše povoliti a to potvrditi chtěli, na způsob nížepsanej: Nejprvé a přede všemi věcmi za zništění vejš jmenované odmrti každý rok na věčnost témuž knězi Vicetymu oltářníku a jeho potomkům, oltářníkům oltáře obrácení sv. Pavla, všechny z nich dvaceti šest kuřat, a to rozdílně: na sv. Václav třinácte, a na sv. Jiří hned následující též třinácte, platu ročního bez delšího odtahu a odpornosti i překážky platiti, dáti i účinlivě a skutečně donášeti, jakožto pánu přirozenému dědičnému na věčnost povinni býti a zů- stati mají. Po spravení pak takového dědičného ročního důchodu všichni jmenovaní obyvatelé i potomci jejich obojího pohlaví osoby ode vší odmrti mají sproštěni a osvobozeni býti se svými erby i potomky, a jmají moc míti statky své movité i nemovité prodati, zastaviti, da- rovati za života svého, neb na smrtedlné posteli odporučiti, kšaftovati a podle vůle tak [?] své poříditi, však osobám poctivým a nezmařeným, a to beze vší škody a ujmy dotčeného platu oltářníka, kterýžby toho času byl, činiti mají jmíti úplnou a všelikou moc. Item přátelé krevní až do čtvrtého kolena v statcích buď bez kšaftu aneb pod kšaftem zůstalých aby dědili; a jestliže by pak žádný z přátel krevných se nenalézal, a některému z lidí dotčený vsi z obojího pohlaví se přihodilo, že by bez kšaftování z tohoto světa zešel, má pozůstalost jeho skrze pána gruntu, rychtáře a konšely rozdělena býti na tři částky: jedna částka k záduší pro spasení duše umrlého, druhá částka pánu gruntu, třetí pak obci na upra- vení cest, příkob[sic] a k jejich obecnému dobrému obrácena býti, to vše dokonce úplnou moc činiti mají. My pak Tomáš Rothensl děkan, Jan z Jemnice archidiakon, preláti a kanovníci i ka- pitula nadřečeného kostela Olomúckého, šetříce toho, že ponížená prosba napřed jmenovaného oltářníka, rychtáře a konšelův celý obce nic scestného zdravýmu smyslu nemá, nýbrž že spra- vedlivé jest; nacházejíce také způsob oltáře i oltářníka často psaného skrze to mnohem lepší býti: k těm všem i každým věcím mezi svrchu dotčenými Vincentim oltářníkem a jeho po- platnými lidmi strany tejž vsi, jak se svrchu píše, odmrti vykoupení, zapsaného a zlepšeného platu zběhlým, a skrze ně, jakýmž koli během pak napřed vyjádřeno, jednaným, konaným a zavřeným naše povolení a dovolení mocí listu tohoto dáváme, tyto vše napřed položené věci i každú z nich mocností naší schvalujíc potvrzujeme, a aby v své mocnosti a pevnosti na věčnost zůstávaly, chceme. Na lepší toho všeho a jednoho každého jistotu a svědomí svrchupsaných věcí k to- muto listu pečet kapituly naší přivěsiti jsme dali. Stalo se a dáno v ouplný kapitule naší léta Páně tisícího pětistého osmého, v pátek třináctého dne měsíce října. Předcházející latinský i český text jest vepsán do vidimusu na pergamené, vydaného od purkmistra a rady města Olomúce; tito byli žádáni „od poctivých Šimona Besele rychtáře a Martina Stainera, jmenem
Právo odúmrtní proměněno v dávku 1508. 29 štěni a dokonce osvobozeni býti, sou se mimo prvnější a starodávný plat, kterýžto v vyzdvižení neboližto v fundací téhož oltáře a v rejstřících kostela Olomúckého od starodána světlej vy- jádřen jest, a jak obyčej byl, v jiný zvejšený, větší, nový, jistý, spravedlivý, řádný a dědičný roční plat dobrovolně a svobodně povolili a poddali. Protož žádoucný jsouc dotčený oltářník jak zlepšení platu, tak také i obyvatelův stálejšího, trvanlivějšího a šťastnějšího bytu, a aby grunty poněkud spadlé zase zpravované a osazované byly, a oni skrze to tím víceji vždycky v živnůstce své růsti mohli: všem společně i rozdílně vejš dotčenej vsi rolníkům, zahradníkům, hoferům, jakžby koli jmenováni byli, a jejich potomkům a spravedlivým držitelům gruntův dávámy moc k vykúpení a zništění odmrti tejž vsi, pokudž by k tomu kapitula naše povoliti a to potvrditi chtěli, na způsob nížepsanej: Nejprvé a přede všemi věcmi za zništění vejš jmenované odmrti každý rok na věčnost témuž knězi Vicetymu oltářníku a jeho potomkům, oltářníkům oltáře obrácení sv. Pavla, všechny z nich dvaceti šest kuřat, a to rozdílně: na sv. Václav třinácte, a na sv. Jiří hned následující též třinácte, platu ročního bez delšího odtahu a odpornosti i překážky platiti, dáti i účinlivě a skutečně donášeti, jakožto pánu přirozenému dědičnému na věčnost povinni býti a zů- stati mají. Po spravení pak takového dědičného ročního důchodu všichni jmenovaní obyvatelé i potomci jejich obojího pohlaví osoby ode vší odmrti mají sproštěni a osvobozeni býti se svými erby i potomky, a jmají moc míti statky své movité i nemovité prodati, zastaviti, da- rovati za života svého, neb na smrtedlné posteli odporučiti, kšaftovati a podle vůle tak [?] své poříditi, však osobám poctivým a nezmařeným, a to beze vší škody a ujmy dotčeného platu oltářníka, kterýžby toho času byl, činiti mají jmíti úplnou a všelikou moc. Item přátelé krevní až do čtvrtého kolena v statcích buď bez kšaftu aneb pod kšaftem zůstalých aby dědili; a jestliže by pak žádný z přátel krevných se nenalézal, a některému z lidí dotčený vsi z obojího pohlaví se přihodilo, že by bez kšaftování z tohoto světa zešel, má pozůstalost jeho skrze pána gruntu, rychtáře a konšely rozdělena býti na tři částky: jedna částka k záduší pro spasení duše umrlého, druhá částka pánu gruntu, třetí pak obci na upra- vení cest, příkob[sic] a k jejich obecnému dobrému obrácena býti, to vše dokonce úplnou moc činiti mají. My pak Tomáš Rothensl děkan, Jan z Jemnice archidiakon, preláti a kanovníci i ka- pitula nadřečeného kostela Olomúckého, šetříce toho, že ponížená prosba napřed jmenovaného oltářníka, rychtáře a konšelův celý obce nic scestného zdravýmu smyslu nemá, nýbrž že spra- vedlivé jest; nacházejíce také způsob oltáře i oltářníka často psaného skrze to mnohem lepší býti: k těm všem i každým věcím mezi svrchu dotčenými Vincentim oltářníkem a jeho po- platnými lidmi strany tejž vsi, jak se svrchu píše, odmrti vykoupení, zapsaného a zlepšeného platu zběhlým, a skrze ně, jakýmž koli během pak napřed vyjádřeno, jednaným, konaným a zavřeným naše povolení a dovolení mocí listu tohoto dáváme, tyto vše napřed položené věci i každú z nich mocností naší schvalujíc potvrzujeme, a aby v své mocnosti a pevnosti na věčnost zůstávaly, chceme. Na lepší toho všeho a jednoho každého jistotu a svědomí svrchupsaných věcí k to- muto listu pečet kapituly naší přivěsiti jsme dali. Stalo se a dáno v ouplný kapitule naší léta Páně tisícího pětistého osmého, v pátek třináctého dne měsíce října. Předcházející latinský i český text jest vepsán do vidimusu na pergamené, vydaného od purkmistra a rady města Olomúce; tito byli žádáni „od poctivých Šimona Besele rychtáře a Martina Stainera, jmenem
Strana 30
30 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: a na místě vší obce dědiny Oujezda blíž města Mohelnice, abychom níže psaného listu latinského výpis hodno- věrný pečetí naší městskou dotvrzený neboližto vidimus k nastalý jich pilné potřebě vydati, též i na moravskou řeč přeložiti nařídili.“ Vidimus jest datován v Olomouci 20. Decembris 1608; visutá pečeť schází; pergamen trpěl mnoho vlhkostí, písmo jest vesměs těžko čítatelné, na některých místech docela zkaženo. Vidimus na- chází se v archivě Českého Musea; archivář V. Schulz a dr. Zd. Nejedlý přečetli jej s velkou námahou, krom některých mezer. 24. 1513, 10. ledna na Krumlově: Petr z Rožmberka propouští obyvatele vsi Dechtář z práva odúmrtního, tak aby mohli pořizovati o statcích svých, však toliko ve prospěch poddaných Rožmberských. My Petr z Roznberka oc jménem svým a všeckněch dědicuov a budúcích našich vyznáváme tiemto listem všem vuobec, kdežkoli čten nebo čtúci slyšán bude, že jsú předstúpili před nás lidé naši dědiční věrní milí ze vsi Dechtáře, a prosili jsú nás pokorně, abychme obtieženie odúmrtné s nich sňali a je v tom obdařiti a osvo- boditi ráčili. A při tom dali jsú nám podle povahy jich poctu slušnú, kterúž jsme my od nich, jakožto od lidí našich dědičných, dobrotivě a vděčně přijali. Uznamenavše my jich prosbu pokornú a snažnú, a před očima majíce jich poslušenstvie a věrné proti nám zachovánie, a žádost majíce, aby v časech budúcích v časné živnosti a v statku skrze takové obdařenie a osvobozenie tiem lépe a viece rozmnoženi byli, a nám a budúcím našim v potřebách našich tiem lépe a dostateč- něji posluhovati a hoditi se mohli; s dobrým a vážným rozmyslem předešlým, v jich prosbě a žádosti sme je uslyšeli, a z zvláštnie milosti takové odúmrtnie obtieženie a nezvóli, v kteréž jsú až do sie chvíle obývali, s nich sňali sme a snímáme, a je i všecky jich dědice a budúcí obojieho pohlavie od takového odúmrtnieho obtieženie vysvobodili jsme a mocí listu tohoto vysvobozujem na takový spuosob dolepsaný: aby všickni obyvatelé svrchupsané vsi našie, obojieho mužského i ženského pohlavie, všecko své zbožie mohvité i nemohvité mohli dáti neb odkázati, společně neb roz- dielně, za zdravého života nebo na smrtedlné posteli, komuž kolivěk, nebo když kolivěk kto bude chtieti, bez naší i našich dědicuov a budúcích překážky a odporu všelikterakého, všakž toliko těm osobám na panstvie našem, kteréž nyní máme neb v časech budúcích darem božským jmieti budem, obývajícím, poddaným našim. Pakli by který člověk, buď muž nebo žena, z nahoře psané vsi našie bez rozkázánie svědomého umřel, tehdy všecko jeho zbožie, mohvité i nemohvité, ne na nás ani na naše dědice a budúcie, ale na toho člověka smrtí sešlého najbližšieho přietele našeho panstvie má spadnúti, bez našie i našich dědicuov a budúcích všeli- kteraké překážky. Jestliže by se pak přihodilo, že by který člověk nebo obyvatel nahoře psané našie vsi umřel a po sobě dietky ostavil k letóm nedošlé, tehdá všecken statek těch sirotkuov po jich otci má na Krumlově v knichy sirotčie zapsán býti; a přátelé neb
30 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: a na místě vší obce dědiny Oujezda blíž města Mohelnice, abychom níže psaného listu latinského výpis hodno- věrný pečetí naší městskou dotvrzený neboližto vidimus k nastalý jich pilné potřebě vydati, též i na moravskou řeč přeložiti nařídili.“ Vidimus jest datován v Olomouci 20. Decembris 1608; visutá pečeť schází; pergamen trpěl mnoho vlhkostí, písmo jest vesměs těžko čítatelné, na některých místech docela zkaženo. Vidimus na- chází se v archivě Českého Musea; archivář V. Schulz a dr. Zd. Nejedlý přečetli jej s velkou námahou, krom některých mezer. 24. 1513, 10. ledna na Krumlově: Petr z Rožmberka propouští obyvatele vsi Dechtář z práva odúmrtního, tak aby mohli pořizovati o statcích svých, však toliko ve prospěch poddaných Rožmberských. My Petr z Roznberka oc jménem svým a všeckněch dědicuov a budúcích našich vyznáváme tiemto listem všem vuobec, kdežkoli čten nebo čtúci slyšán bude, že jsú předstúpili před nás lidé naši dědiční věrní milí ze vsi Dechtáře, a prosili jsú nás pokorně, abychme obtieženie odúmrtné s nich sňali a je v tom obdařiti a osvo- boditi ráčili. A při tom dali jsú nám podle povahy jich poctu slušnú, kterúž jsme my od nich, jakožto od lidí našich dědičných, dobrotivě a vděčně přijali. Uznamenavše my jich prosbu pokornú a snažnú, a před očima majíce jich poslušenstvie a věrné proti nám zachovánie, a žádost majíce, aby v časech budúcích v časné živnosti a v statku skrze takové obdařenie a osvobozenie tiem lépe a viece rozmnoženi byli, a nám a budúcím našim v potřebách našich tiem lépe a dostateč- něji posluhovati a hoditi se mohli; s dobrým a vážným rozmyslem předešlým, v jich prosbě a žádosti sme je uslyšeli, a z zvláštnie milosti takové odúmrtnie obtieženie a nezvóli, v kteréž jsú až do sie chvíle obývali, s nich sňali sme a snímáme, a je i všecky jich dědice a budúcí obojieho pohlavie od takového odúmrtnieho obtieženie vysvobodili jsme a mocí listu tohoto vysvobozujem na takový spuosob dolepsaný: aby všickni obyvatelé svrchupsané vsi našie, obojieho mužského i ženského pohlavie, všecko své zbožie mohvité i nemohvité mohli dáti neb odkázati, společně neb roz- dielně, za zdravého života nebo na smrtedlné posteli, komuž kolivěk, nebo když kolivěk kto bude chtieti, bez naší i našich dědicuov a budúcích překážky a odporu všelikterakého, všakž toliko těm osobám na panstvie našem, kteréž nyní máme neb v časech budúcích darem božským jmieti budem, obývajícím, poddaným našim. Pakli by který člověk, buď muž nebo žena, z nahoře psané vsi našie bez rozkázánie svědomého umřel, tehdy všecko jeho zbožie, mohvité i nemohvité, ne na nás ani na naše dědice a budúcie, ale na toho člověka smrtí sešlého najbližšieho přietele našeho panstvie má spadnúti, bez našie i našich dědicuov a budúcích všeli- kteraké překážky. Jestliže by se pak přihodilo, že by který člověk nebo obyvatel nahoře psané našie vsi umřel a po sobě dietky ostavil k letóm nedošlé, tehdá všecken statek těch sirotkuov po jich otci má na Krumlově v knichy sirotčie zapsán býti; a přátelé neb
Strana 31
Odúmrť odpouštěna 1513, 1516. 31 poručníci těch sirotkuov, kteří by se v ně uvázali neb v jich statek, mají ten statek zaručiti podle obyčeje, aby sirotkuom úplně bez umenšenie byl zachován. A umřel-li by který sirotek, tehdy jeho diel na živé zuostalé má spadnúti. Pakli by všickni sirotci zemřeli dřieve, nežli by let svých došli, tehdy všecken jich statek, jakž v kniehách sirotčiech jest zapsán, vedle rozkázanie otce jich, ač by rozkázanie učinil, pakli by rozkázanie neučinil, tehdy na najbližšieho přietele jich našeho panstvie má spadnúti. K němuž my ani naši dědici a budúcie nižádného práva mieti nemáme ani chceme, kromě toliko jestliže by nižádného přietele krevnieho na všem panstvie našem nikdež nebylo, tehdy takový statek na nás a na naše dědice a budúcie jakožto na pány dědičné svrchupsané vsi spravedlivě má připadnouti. Tomu všemu na jistotu a pevnost my nadepsaný Petr z Roznberka pečet naši větší rozkázali sme přivěsiti k tomuto listu; jenž jest dán na Krumlově leta od narozenie syna božieho tisícieho pětistého třináctého, v pondělí po hodu Tří králuov. Současný opis na pergamenu v kníž. archivě Kruml. I. 5AU. No 7 (Vypsal H. Gross). Německý překlad při I. 5AU. No 28 fol. 12—13. - Víska Dehtáře, jež se psává Dechtář, stojí na býv. panství Krum- lovském, 12 km na sz. od Budějovic, 10 km na jv. od Netolic. 25. 1516, 18. října: Panenský klášter sv. Kateřiny v Olomouci poddaným ve vsi Kožušanech odpouští odúmrti, dává právo pořizovati o statku, před- pisuje řád dědění; za to bude dostávati husy a slepice. My Katheřina převoryše, Oršula podpřevoryše i veškeren konvent kláštera svatej panny Katheřiny v městě Olomuci zákona sv. Dominika, vyznáváme tiemto listem obecně přede všemi, ktož jej uzřie anebo čtúce slyšeti budú, že předstúpili jsú před nás lidé naši, fojt, konšelé a všecka obec ze vsi naší Kozussan, prosíce nás se vší pilností jakožto pánuov svých dědičných za odmrt, kterúž na tej dědině a na vsi i na lidech jmáme spravedlivě v svém držení, abychom jim z milosti naší tu odmrt daly a pustily. Kdež my k jich takovej žádosti a k jich pilné prosbě jsúce nachýleny, s dobrým rozmyslem a s radú dobrých lidí daly sme a mocí listu tohoto dáváme nynie i na časy budúcí, naší dobrú vuolí svrchupsaným lidem našim, všem obyvatelóm vsi svrchupsanej vespolek i každému zvlášče tu svrchupsanú odmrt na domiech, na rolích i na statku movitém i nemovitém, tak aby oni statky své již jmenované i kterýmižkoli slovy se jmenovati budú, mohli porúčeti, dávati přátelóm i jiným, komužby se jim koli zdálo a líbilo, netoliko na tej dědině nebo v tej vsi, ale i přes pole, buďto na jiné panstvie anebo na čiekoli grunty, majíc moc plnú statky svými vládnúti, pokudžby se jim zdálo a líbilo, za zdravého života neboli v nemoci, také i na smrtedlné posteli, a to bez naší i budúcích potomkuov našich všelijaké překážky. Ale však s takovú vejminkú, aby ti a takoví, kterýmžby statkové
Odúmrť odpouštěna 1513, 1516. 31 poručníci těch sirotkuov, kteří by se v ně uvázali neb v jich statek, mají ten statek zaručiti podle obyčeje, aby sirotkuom úplně bez umenšenie byl zachován. A umřel-li by který sirotek, tehdy jeho diel na živé zuostalé má spadnúti. Pakli by všickni sirotci zemřeli dřieve, nežli by let svých došli, tehdy všecken jich statek, jakž v kniehách sirotčiech jest zapsán, vedle rozkázanie otce jich, ač by rozkázanie učinil, pakli by rozkázanie neučinil, tehdy na najbližšieho přietele jich našeho panstvie má spadnúti. K němuž my ani naši dědici a budúcie nižádného práva mieti nemáme ani chceme, kromě toliko jestliže by nižádného přietele krevnieho na všem panstvie našem nikdež nebylo, tehdy takový statek na nás a na naše dědice a budúcie jakožto na pány dědičné svrchupsané vsi spravedlivě má připadnouti. Tomu všemu na jistotu a pevnost my nadepsaný Petr z Roznberka pečet naši větší rozkázali sme přivěsiti k tomuto listu; jenž jest dán na Krumlově leta od narozenie syna božieho tisícieho pětistého třináctého, v pondělí po hodu Tří králuov. Současný opis na pergamenu v kníž. archivě Kruml. I. 5AU. No 7 (Vypsal H. Gross). Německý překlad při I. 5AU. No 28 fol. 12—13. - Víska Dehtáře, jež se psává Dechtář, stojí na býv. panství Krum- lovském, 12 km na sz. od Budějovic, 10 km na jv. od Netolic. 25. 1516, 18. října: Panenský klášter sv. Kateřiny v Olomouci poddaným ve vsi Kožušanech odpouští odúmrti, dává právo pořizovati o statku, před- pisuje řád dědění; za to bude dostávati husy a slepice. My Katheřina převoryše, Oršula podpřevoryše i veškeren konvent kláštera svatej panny Katheřiny v městě Olomuci zákona sv. Dominika, vyznáváme tiemto listem obecně přede všemi, ktož jej uzřie anebo čtúce slyšeti budú, že předstúpili jsú před nás lidé naši, fojt, konšelé a všecka obec ze vsi naší Kozussan, prosíce nás se vší pilností jakožto pánuov svých dědičných za odmrt, kterúž na tej dědině a na vsi i na lidech jmáme spravedlivě v svém držení, abychom jim z milosti naší tu odmrt daly a pustily. Kdež my k jich takovej žádosti a k jich pilné prosbě jsúce nachýleny, s dobrým rozmyslem a s radú dobrých lidí daly sme a mocí listu tohoto dáváme nynie i na časy budúcí, naší dobrú vuolí svrchupsaným lidem našim, všem obyvatelóm vsi svrchupsanej vespolek i každému zvlášče tu svrchupsanú odmrt na domiech, na rolích i na statku movitém i nemovitém, tak aby oni statky své již jmenované i kterýmižkoli slovy se jmenovati budú, mohli porúčeti, dávati přátelóm i jiným, komužby se jim koli zdálo a líbilo, netoliko na tej dědině nebo v tej vsi, ale i přes pole, buďto na jiné panstvie anebo na čiekoli grunty, majíc moc plnú statky svými vládnúti, pokudžby se jim zdálo a líbilo, za zdravého života neboli v nemoci, také i na smrtedlné posteli, a to bez naší i budúcích potomkuov našich všelijaké překážky. Ale však s takovú vejminkú, aby ti a takoví, kterýmžby statkové
Strana 32
32 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: od lidí našich poručeni byli přes pole neboli na grunty jiné, aby toho, co by jim poručeno bylo, odtud nic nezdvihali ani brali, leč by nám a budúcím potomkóm našim na tej dědině osadili, tak aby nám a budúcím potomkóm našim na našich duochodích spravedlivých nic nescházelo. A jestliže by pak koho z nich na tej dě- dině nahořepsanej Pán Buoh bez poručenstvie smrti neuchoval, a ten že by žádného zřízení svých věcí o statku svém neučinil, tehdy ten statek spravedlivě jmá spadnúti na ženu a děti jeho. Pakli by ženy ani dětí jich nebylo, tehdy ten statek spadne na najbližšieho přítele. Pakliby se z těch přátel žádný na ten statek v plném roce zběhlém neohlásil, tehdy ten statek spadnúti jmá na konvent kláštera svrchupsaného. A protož my převoryše a konvent kláštera svrchupsaného nynější i budúcie těm všem lidem našim v svrchupsanej vsi všecky věci svrchupsané slibujem naší dobrú věrú křesťanskú zdržeti a zachovati v celosti, a na tu odmrt nikdy se nenavracovati na věčné budúcí časy. Nebo za tu odmrt a za takovú milost platiti a vydávati nám mají a povinni budú, i potomkóm našim, na každý rok jednú v roce, totiž o sv. Václavě z každého lánu dvě husi krmné, a z polúlánie po jednej husi, a ze čtvrti puol husi. A jest v tej svrchupsanej dědině půldeváta lánu a jedna čtvrt; to učinie do roka všeho puolosmnácty husi. Také jsú čtyře zahradníci, ti také po jednej sle- pici dávati mají, totiž čtvero kur do roka. A tak ty husi a kury svrchupsané na budúcí věčné časy nám a potomkóm našim za tu svrchupsanú odmrt vydávati mají. Tomu na jistotu a zdržení všech věcí, nahoře i duole psaných, my převoryše a konvent kláštera svrchupsaného pečeti naše vlastní s naším jistým vědomiem přivěsili jsme k tomuto listu. Jenž jest dán a psán v Olomúci v sobotu na den sv. Lukáše, léta od narození Syna Buožieho tisícieho pětistého šestnáctého počítajíce. Originál pergamenový chová se v archivě Českého Musea; první visutá pečeť jest porouchána, druhá schází. — Ves Kožušany stojí na jih od Olomouce. 26. (Před 4. listopadem 1527): Poddaní ve vsi Žabovřeskách na Krumlovsku prosí Jana z Rožmberka, aby doplnil náhradu za jejich pozemky zatopené rybníkem Oleškem a udělil jim právo městské, t. j. právo pořizovati o statcích poslední vůlí. Vysoce urozený pane, pane náš milostivý! Vašie Mti pokorně prosíme jakožto pána našeho milostivého, že Vaše Mt ráčíte na nás milostivě zhlédnúti jakožto pán náš milostivý. Neb, milostivý pane, pán starý dobré paměti ráčil jest nám přiřéci za ty zátoky v Olešku, kdež nam jest tu mnoho odjato luk a našich užitkuov, městcké právo dáti; neb nenie nám za to dáno než dva lány, a jměl nám Jeho Mt dáti tři lány. Protož Vašie Mti pokorně prosíme jakožto poddaní Vašie Mti, že Vaše Mt ráčíte na nás milostivě zhlednúti, a nás poddané měst- ckým právem milostivě obdařiti; neb všudy okolní práva městská mají. Jedině my nemáme, ač jsme prve měli, ale u války naši předci zmrhali. Milostivý pane! Vaše Mt račte věděti, že pan Jiřík Kořenský o tom dobře vie, že pán starý chtěl nám dáti a přiřekl jest. Vždy Vaší Mti se v tom pokorně poroučieme jakožto Vašie Mti poddaní lidé robotní z Žabovřesk.
32 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: od lidí našich poručeni byli přes pole neboli na grunty jiné, aby toho, co by jim poručeno bylo, odtud nic nezdvihali ani brali, leč by nám a budúcím potomkóm našim na tej dědině osadili, tak aby nám a budúcím potomkóm našim na našich duochodích spravedlivých nic nescházelo. A jestliže by pak koho z nich na tej dě- dině nahořepsanej Pán Buoh bez poručenstvie smrti neuchoval, a ten že by žádného zřízení svých věcí o statku svém neučinil, tehdy ten statek spravedlivě jmá spadnúti na ženu a děti jeho. Pakli by ženy ani dětí jich nebylo, tehdy ten statek spadne na najbližšieho přítele. Pakliby se z těch přátel žádný na ten statek v plném roce zběhlém neohlásil, tehdy ten statek spadnúti jmá na konvent kláštera svrchupsaného. A protož my převoryše a konvent kláštera svrchupsaného nynější i budúcie těm všem lidem našim v svrchupsanej vsi všecky věci svrchupsané slibujem naší dobrú věrú křesťanskú zdržeti a zachovati v celosti, a na tu odmrt nikdy se nenavracovati na věčné budúcí časy. Nebo za tu odmrt a za takovú milost platiti a vydávati nám mají a povinni budú, i potomkóm našim, na každý rok jednú v roce, totiž o sv. Václavě z každého lánu dvě husi krmné, a z polúlánie po jednej husi, a ze čtvrti puol husi. A jest v tej svrchupsanej dědině půldeváta lánu a jedna čtvrt; to učinie do roka všeho puolosmnácty husi. Také jsú čtyře zahradníci, ti také po jednej sle- pici dávati mají, totiž čtvero kur do roka. A tak ty husi a kury svrchupsané na budúcí věčné časy nám a potomkóm našim za tu svrchupsanú odmrt vydávati mají. Tomu na jistotu a zdržení všech věcí, nahoře i duole psaných, my převoryše a konvent kláštera svrchupsaného pečeti naše vlastní s naším jistým vědomiem přivěsili jsme k tomuto listu. Jenž jest dán a psán v Olomúci v sobotu na den sv. Lukáše, léta od narození Syna Buožieho tisícieho pětistého šestnáctého počítajíce. Originál pergamenový chová se v archivě Českého Musea; první visutá pečeť jest porouchána, druhá schází. — Ves Kožušany stojí na jih od Olomouce. 26. (Před 4. listopadem 1527): Poddaní ve vsi Žabovřeskách na Krumlovsku prosí Jana z Rožmberka, aby doplnil náhradu za jejich pozemky zatopené rybníkem Oleškem a udělil jim právo městské, t. j. právo pořizovati o statcích poslední vůlí. Vysoce urozený pane, pane náš milostivý! Vašie Mti pokorně prosíme jakožto pána našeho milostivého, že Vaše Mt ráčíte na nás milostivě zhlédnúti jakožto pán náš milostivý. Neb, milostivý pane, pán starý dobré paměti ráčil jest nám přiřéci za ty zátoky v Olešku, kdež nam jest tu mnoho odjato luk a našich užitkuov, městcké právo dáti; neb nenie nám za to dáno než dva lány, a jměl nám Jeho Mt dáti tři lány. Protož Vašie Mti pokorně prosíme jakožto poddaní Vašie Mti, že Vaše Mt ráčíte na nás milostivě zhlednúti, a nás poddané měst- ckým právem milostivě obdařiti; neb všudy okolní práva městská mají. Jedině my nemáme, ač jsme prve měli, ale u války naši předci zmrhali. Milostivý pane! Vaše Mt račte věděti, že pan Jiřík Kořenský o tom dobře vie, že pán starý chtěl nám dáti a přiřekl jest. Vždy Vaší Mti se v tom pokorně poroučieme jakožto Vašie Mti poddaní lidé robotní z Žabovřesk.
Strana 33
Právo odúmrtné v Žabovřeskách 1527. 33 Orig. na pap. v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. 1b (vypsal H. Gross). — Vrchností Krumlovskou, k níž vesničané z Žabovřesk obrátili se touto nedatovanou prosbou, byl pan Jan z Rožmberka, jenž té prosbě vy- hověl listem ze 4. listopadu 1527 zde hned dále tištěným. „Pánem starým“ v přítomném dopise rozumí se pan Petr z Rožmberka, zemřelý 9. října 1523, strýc Janův. — Ves Žabovřesky leží 10 km od Budějovic na severo- západ. 27. 1527, 4. listopadu na Krumlově: Jan z Rožmberka propouští ves Žabovřesky z práva odúmrtního, a pokud mohou pásti dobytek u rybníka řeč. Olešek. My Jan z Rozmberka oc, mistr převorstvie Českého zákona svatého Jana Iherozolimitanského oc, jménem svým a všeckněch budoucích našich oznamujem tiemto listem všem vuobec, ktež koli čten neb čtúci slyšán bude, že jsú předstúpili před nás lidé naši dědiční věrní milí ze vsi řečené Žabovřesky a vznesli na nás: Jakož jest jim za jich grunty, kteříž jsú rybníkem naším jménem Olešek vytopeny, vod- měna dána, že by poněkud jim ještě jí viec dle spravedlnosti u nás vystávalo, snažnú a pokornú prosbú nás prosíce za to všecko, co bychme měli a povinni byli odměny jim ještě víc přidati, abychom obtížení odúmrtní s nich sňali a je tím obdařiti a osvoboditi ráčili. Zde stojí stejné ustanovení, jako ve výsadě Dehtářské z 10. ledna 1513 výše str. 30: Uznamenavše... poddaným našim. Kterýžto gšaft neb rozkázání, jestliže by ten, ktož by jej učinil, z tohoto světa sšel, tehdy hned ti, kteříž by poručníci učiněni byli a s těmi, kteříž by při tom rozkázání byli, a s přátely toho úmrlého, mají na Krumlově v sirotčie knihy vepsati dáti, tak aby v budúcích časích těm, komuž by co v tom gšaftu náleželo, bez omylu dosti státi se mohlo. Zde opakují se čtyři odstavce, jež tištěny jsou výše str. 30-31 z výsady Dehtářské: Pakliby který.. má připadnáti. A nad to túto zvláštní milostí jsme je dobrovolně obdařili: Když by kolivěk rybník náš Olešek svrchu jmenovaný spuštěn byl, aneb že by vodami dokonce za- topen nebyl, tehdy puokudž jsú jim jich grunty zatopeny, aby těch gruntuov pastvú užívati mohli budúcně po všecky časy, všakž s vědomím fišmajstra našeho, a také aby do vody dobytku jíti nedali. Kteréžto milostivé obdaření a osvobození svrchupsaným lidem našim Žabo- vřeským skrze nás učiněné, má jim i všeckněm jich dědicóm a budúcím od nás i ode všech budúcích našich, tak jakož svrchu psáno stojí, po všecky časy věčně skutečně zdržáno a zachováno býti bez odporu a zmatku všelikterakého. Tomu na svědomí pečet naši vlastní větší dali sme přivěsiti k tomuto listu, jenž jest dán a psán na Krumlově leta od narození syna Buožího tisícého pětistého dvacátého sedmého, v pondělí po hodu slavném Všech svatých. Současný opis na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No 8a (vypsal H. Gross). Achiv Český XXIX.
Právo odúmrtné v Žabovřeskách 1527. 33 Orig. na pap. v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. 1b (vypsal H. Gross). — Vrchností Krumlovskou, k níž vesničané z Žabovřesk obrátili se touto nedatovanou prosbou, byl pan Jan z Rožmberka, jenž té prosbě vy- hověl listem ze 4. listopadu 1527 zde hned dále tištěným. „Pánem starým“ v přítomném dopise rozumí se pan Petr z Rožmberka, zemřelý 9. října 1523, strýc Janův. — Ves Žabovřesky leží 10 km od Budějovic na severo- západ. 27. 1527, 4. listopadu na Krumlově: Jan z Rožmberka propouští ves Žabovřesky z práva odúmrtního, a pokud mohou pásti dobytek u rybníka řeč. Olešek. My Jan z Rozmberka oc, mistr převorstvie Českého zákona svatého Jana Iherozolimitanského oc, jménem svým a všeckněch budoucích našich oznamujem tiemto listem všem vuobec, ktež koli čten neb čtúci slyšán bude, že jsú předstúpili před nás lidé naši dědiční věrní milí ze vsi řečené Žabovřesky a vznesli na nás: Jakož jest jim za jich grunty, kteříž jsú rybníkem naším jménem Olešek vytopeny, vod- měna dána, že by poněkud jim ještě jí viec dle spravedlnosti u nás vystávalo, snažnú a pokornú prosbú nás prosíce za to všecko, co bychme měli a povinni byli odměny jim ještě víc přidati, abychom obtížení odúmrtní s nich sňali a je tím obdařiti a osvoboditi ráčili. Zde stojí stejné ustanovení, jako ve výsadě Dehtářské z 10. ledna 1513 výše str. 30: Uznamenavše... poddaným našim. Kterýžto gšaft neb rozkázání, jestliže by ten, ktož by jej učinil, z tohoto světa sšel, tehdy hned ti, kteříž by poručníci učiněni byli a s těmi, kteříž by při tom rozkázání byli, a s přátely toho úmrlého, mají na Krumlově v sirotčie knihy vepsati dáti, tak aby v budúcích časích těm, komuž by co v tom gšaftu náleželo, bez omylu dosti státi se mohlo. Zde opakují se čtyři odstavce, jež tištěny jsou výše str. 30-31 z výsady Dehtářské: Pakliby který.. má připadnáti. A nad to túto zvláštní milostí jsme je dobrovolně obdařili: Když by kolivěk rybník náš Olešek svrchu jmenovaný spuštěn byl, aneb že by vodami dokonce za- topen nebyl, tehdy puokudž jsú jim jich grunty zatopeny, aby těch gruntuov pastvú užívati mohli budúcně po všecky časy, všakž s vědomím fišmajstra našeho, a také aby do vody dobytku jíti nedali. Kteréžto milostivé obdaření a osvobození svrchupsaným lidem našim Žabo- vřeským skrze nás učiněné, má jim i všeckněm jich dědicóm a budúcím od nás i ode všech budúcích našich, tak jakož svrchu psáno stojí, po všecky časy věčně skutečně zdržáno a zachováno býti bez odporu a zmatku všelikterakého. Tomu na svědomí pečet naši vlastní větší dali sme přivěsiti k tomuto listu, jenž jest dán a psán na Krumlově leta od narození syna Buožího tisícého pětistého dvacátého sedmého, v pondělí po hodu slavném Všech svatých. Současný opis na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No 8a (vypsal H. Gross). Achiv Český XXIX.
Strana 34
34 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 28. 1528: Svolení vší obce městečka Chocně o pokutách těm, kdo by dopu- stili čeledi své tříti len večer, kdo by pásl na cizím nebo škodu činil. Konšelé jsou prázdni sbírek panských i obecních a robot. O správě hodin. Toto jest svolení vší obce se stalo leta oc XXVIII. Který by hospodář dopustil čeledi své večír tříti, aby dal viny V gr. alb. Druhý artikul. Kdož by na čímkoli pásl aneb jemu škodu učinil, aby viny dal V gr. alb., a s ním o tu škodu se smluvil. Item artikul třetí. Což jest vybírek panských, vobecních, robot jakýchž koli, konšelé, kteří by koli byli, aby toho prázdni byli, a o to o všecko aby pokoj měli. A kdyby pak kto aneb který z ůbce to svolení přestoupil, ten aby dal viny V gr. alb., a trestán aby tak byl, jakž by se ouřadu i vobci zdálo. Artikul štvrtý. Všicky [?] na tom sú se svolili, aby ňáký kus najímali, a z toho berouc, aby tomu dávali, kdož by je aneb ty hodiny zpravoval. A to jest se svolení stalo z plné vůle ouřadu i vobce vší, když sú v hromadě byli.*) Z knihy městské č. 7 fol. 5 v Chocni, nový opis v archivě zemském. — *) Artikul čtvrtý jest pře- škrtnut červenou hrudkou. 29. 1538, 11. května v Zlaté Koruně: Opat Zlatokorunský Jakub a převor Jan sní- mají břemeno odúmrtní s klášterského fišmistra Tůmy a s jeho statku v Rájově, i s jeho potomkův až do třetího kolena. Orig. pergam. v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. 1b. — Celý list uveřejnil H. Gross ve Sborníku Histor. Kroužku, ročník II. 1901 str. 154. 30. 1544, 21. ledna v Praze: Král Ferdinand I. vesnici Lhenice poddanou městu Táboru povyšuje za městečko a propůjčuje jemu pečeť a trhy. My Ferdinand z Boží milosti Římský král, po všecky časy rozmnožitel říše, a Uherský a Český, Dalmatský, Charvátský oc král, infant v Hispani, arcikníže Rakouské, markrabie Moravský, Lucemburské a Slezské kníže a Lužický markrabie oc, oznamujeme tímto listem všem, že jsme jménem opatrných purgkmistra a kon- šeluov i na místě vší obce města Tábora, věrných našich milých, poníženě prošeni, abychom jim ves jejich jménem Lhenice za městečko vysaditi a znovu vyzdvihnouti, i také některými dalšími milostmi a svobodami obdařiti ráčili. K jichžto pokorné prozbě nakloněni jsúce, s dobrým rozmyslem, naším jistým vědomím, mocí královskú v Čechách vysadili sme nadepsanú ves Lhenice za městečko a tímto listem mocně vysazujeme a vyzdvihujeme, chtíce tomu konečně, aby obyvatelé jeho nynější i bu- doucí všech těch milostí a svobod užívati mohli, kterýchž jiná městečka v království
34 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 28. 1528: Svolení vší obce městečka Chocně o pokutách těm, kdo by dopu- stili čeledi své tříti len večer, kdo by pásl na cizím nebo škodu činil. Konšelé jsou prázdni sbírek panských i obecních a robot. O správě hodin. Toto jest svolení vší obce se stalo leta oc XXVIII. Který by hospodář dopustil čeledi své večír tříti, aby dal viny V gr. alb. Druhý artikul. Kdož by na čímkoli pásl aneb jemu škodu učinil, aby viny dal V gr. alb., a s ním o tu škodu se smluvil. Item artikul třetí. Což jest vybírek panských, vobecních, robot jakýchž koli, konšelé, kteří by koli byli, aby toho prázdni byli, a o to o všecko aby pokoj měli. A kdyby pak kto aneb který z ůbce to svolení přestoupil, ten aby dal viny V gr. alb., a trestán aby tak byl, jakž by se ouřadu i vobci zdálo. Artikul štvrtý. Všicky [?] na tom sú se svolili, aby ňáký kus najímali, a z toho berouc, aby tomu dávali, kdož by je aneb ty hodiny zpravoval. A to jest se svolení stalo z plné vůle ouřadu i vobce vší, když sú v hromadě byli.*) Z knihy městské č. 7 fol. 5 v Chocni, nový opis v archivě zemském. — *) Artikul čtvrtý jest pře- škrtnut červenou hrudkou. 29. 1538, 11. května v Zlaté Koruně: Opat Zlatokorunský Jakub a převor Jan sní- mají břemeno odúmrtní s klášterského fišmistra Tůmy a s jeho statku v Rájově, i s jeho potomkův až do třetího kolena. Orig. pergam. v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. 1b. — Celý list uveřejnil H. Gross ve Sborníku Histor. Kroužku, ročník II. 1901 str. 154. 30. 1544, 21. ledna v Praze: Král Ferdinand I. vesnici Lhenice poddanou městu Táboru povyšuje za městečko a propůjčuje jemu pečeť a trhy. My Ferdinand z Boží milosti Římský král, po všecky časy rozmnožitel říše, a Uherský a Český, Dalmatský, Charvátský oc král, infant v Hispani, arcikníže Rakouské, markrabie Moravský, Lucemburské a Slezské kníže a Lužický markrabie oc, oznamujeme tímto listem všem, že jsme jménem opatrných purgkmistra a kon- šeluov i na místě vší obce města Tábora, věrných našich milých, poníženě prošeni, abychom jim ves jejich jménem Lhenice za městečko vysaditi a znovu vyzdvihnouti, i také některými dalšími milostmi a svobodami obdařiti ráčili. K jichžto pokorné prozbě nakloněni jsúce, s dobrým rozmyslem, naším jistým vědomím, mocí královskú v Čechách vysadili sme nadepsanú ves Lhenice za městečko a tímto listem mocně vysazujeme a vyzdvihujeme, chtíce tomu konečně, aby obyvatelé jeho nynější i bu- doucí všech těch milostí a svobod užívati mohli, kterýchž jiná městečka v království
Strana 35
Z let 1528—1549. 35 Ceském buďto z práva neb z obyčeje užívají, nyní i v časech budoucích, a jmeno- vitě že se v něm všelijací řemeslníci, totiž pekaři, řezníci, sladovníci, soukenníci, sukna kraječi, kováři, zámečníci, krejčíři, ševci i jiní všelijací obchodníci osazovati a řemesla svá svobodně dělati, provozovati a jich užívati mají a moci budou beze všech lidí všelijakých překážek. Kterémužto městečku Lhenicím, tak jak se svrchu píše, tyto další milosti a obdarování z mocnosti naší královské učinili jsme a tímto listem činíme: Napřed aby měli pečeť, zejména štít modrý neboližto lazourové barvy, v něm štěp jablo- ňový s ovocem stojí, a okolo toho štěpu zeď ...*) se vidí, jakož to všecko rukú a vtipem umění maléřského lépe a dostatečněji v prostřed listu tohoto jest vyma- lováno a barvami vysvětleno. Kteréžto pečeti purgmistr a konšelé již psaného městečka Lhenic, nynější i budoucí, mají a moci budou ve všelijakých potřebách obecních užívati, a jí listy i jiné potřeby zeleným voskem pečetiti, pokudž a kdyby toho potřeba kázala. A k tomu také týmž obyvatelóm Lhenickým dávati a znovu vysazovati ráčíme trh týhodní obyčejný každú středu, a jeden jarmark roční na den svatého Jiljí s osmi dny pořád zběhlými a freiunky obyčejnými. Při kterémžto trhu a jarmarku ročním oni Lheničtí se zachovati a toho trhu a jarmarku i jiných všech svrchu vyslovených svobod a obdarování tak a tím vším spůsobem užívati mají, jako jiná městečka v království Českém svých obyčejných trhuov a jarmarkuov užívají a při nich se zachovávají, bez zmatku a všeliké odpornosti, i tudíž také bez naší, dědicuov našich a budoucích králuov Českých i jiných všech lidí všeli- jakých překážek. Přikazujíce všem úředníkóm a poddaným našim ze všech stavuov království Českého, nynějším i budúcím, věrným milým, abyšte častopsané obyvatele městečka Lhenic, nynější i budoucí, při těch všech svrchupsaných milostech, svo- bodách, obdarování[ch] jměli, drželi a neporušitedlně zachovali pod uvarováním hněvu a nemilosti naší královské. Však proto chcme, aby toto dání a obdarování naše jednomu každému bez ujmy a škody na jeho spravedlnosti bylo. Tomu na svědomí pečet naši královskú k listu tomuto přivěsiti sme roz- kázali. Datum na hradě našem Pražském v pondělí po svatých Fabianu a Sebestianu, leta Božího tisícého pětistého čtyřidcátého čtvrtého, a království našich Římského Ferdinand m. p. čtrnádctého a jiných osmnadctého. Na rubu: Přiepis majestatu Lhenických na městečko. — Z arch. panství Krumlovského IIA. 5AS. 2, opsal H. Gross. — *) Nezřetelné slovo; Sedláček v Místopisném Slovníku 510 klade: zdi se stínkami (s cim- buřím). 31. 1549, 21. června na Krumlově: Rybničný baštýř Holub osvobozen od břemena odúmrtného. Albrecht z Gutenštejna a na Žirovnici, Jeronym Šlik z Holíče hrabě z Pazaunu, a Oldřich Holický ze Šternberka a na Leštně, poručníci Rožmberští, osvobozují robotného člověka 5*
Z let 1528—1549. 35 Ceském buďto z práva neb z obyčeje užívají, nyní i v časech budoucích, a jmeno- vitě že se v něm všelijací řemeslníci, totiž pekaři, řezníci, sladovníci, soukenníci, sukna kraječi, kováři, zámečníci, krejčíři, ševci i jiní všelijací obchodníci osazovati a řemesla svá svobodně dělati, provozovati a jich užívati mají a moci budou beze všech lidí všelijakých překážek. Kterémužto městečku Lhenicím, tak jak se svrchu píše, tyto další milosti a obdarování z mocnosti naší královské učinili jsme a tímto listem činíme: Napřed aby měli pečeť, zejména štít modrý neboližto lazourové barvy, v něm štěp jablo- ňový s ovocem stojí, a okolo toho štěpu zeď ...*) se vidí, jakož to všecko rukú a vtipem umění maléřského lépe a dostatečněji v prostřed listu tohoto jest vyma- lováno a barvami vysvětleno. Kteréžto pečeti purgmistr a konšelé již psaného městečka Lhenic, nynější i budoucí, mají a moci budou ve všelijakých potřebách obecních užívati, a jí listy i jiné potřeby zeleným voskem pečetiti, pokudž a kdyby toho potřeba kázala. A k tomu také týmž obyvatelóm Lhenickým dávati a znovu vysazovati ráčíme trh týhodní obyčejný každú středu, a jeden jarmark roční na den svatého Jiljí s osmi dny pořád zběhlými a freiunky obyčejnými. Při kterémžto trhu a jarmarku ročním oni Lheničtí se zachovati a toho trhu a jarmarku i jiných všech svrchu vyslovených svobod a obdarování tak a tím vším spůsobem užívati mají, jako jiná městečka v království Českém svých obyčejných trhuov a jarmarkuov užívají a při nich se zachovávají, bez zmatku a všeliké odpornosti, i tudíž také bez naší, dědicuov našich a budoucích králuov Českých i jiných všech lidí všeli- jakých překážek. Přikazujíce všem úředníkóm a poddaným našim ze všech stavuov království Českého, nynějším i budúcím, věrným milým, abyšte častopsané obyvatele městečka Lhenic, nynější i budoucí, při těch všech svrchupsaných milostech, svo- bodách, obdarování[ch] jměli, drželi a neporušitedlně zachovali pod uvarováním hněvu a nemilosti naší královské. Však proto chcme, aby toto dání a obdarování naše jednomu každému bez ujmy a škody na jeho spravedlnosti bylo. Tomu na svědomí pečet naši královskú k listu tomuto přivěsiti sme roz- kázali. Datum na hradě našem Pražském v pondělí po svatých Fabianu a Sebestianu, leta Božího tisícého pětistého čtyřidcátého čtvrtého, a království našich Římského Ferdinand m. p. čtrnádctého a jiných osmnadctého. Na rubu: Přiepis majestatu Lhenických na městečko. — Z arch. panství Krumlovského IIA. 5AS. 2, opsal H. Gross. — *) Nezřetelné slovo; Sedláček v Místopisném Slovníku 510 klade: zdi se stínkami (s cim- buřím). 31. 1549, 21. června na Krumlově: Rybničný baštýř Holub osvobozen od břemena odúmrtného. Albrecht z Gutenštejna a na Žirovnici, Jeronym Šlik z Holíče hrabě z Pazaunu, a Oldřich Holický ze Šternberka a na Leštně, poručníci Rožmberští, osvobozují robotného člověka 5*
Strana 36
36 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Albrechta Holuba ze Žabovřesk, kterému Petr z Rožmberka byl r. 1544 prodal baštu při rybníce Posměchu se všemi rolími a s lukami za 80 kop gr. míš., i jeho dědice a ná- stupce od práva odúmrtního na ten spůsob, že on, dědici a budoucí na této baště mají po- vinnost na místě platu dohlédati na rybníky Dechtářský, Posměch, Čákovský a Berana, aby se tam pánům z Rožmberka škody nedály, a dále mají lidem panským, na baště pobytu poskytnouti, když by přišli rybníky ty spouštěti, loviti neb opravovati, a při lovení koně dvorské, když by jich k pracem bylo potřebí, senem opatřovati. Také mohou páni z Rožm- berka a jich nástupci hospodáře na baště, kdyby nedbalým byl ve svých povinnostech, od- straniti a pilnějším nahraditi. — Na Krumlově 21. června 1549 (v pátek po Božím Těle). Orig. v kníž. archivě Netolickém V. AU. N° 4; německý překlad v kníž. archivě Krumlovském I. 5 AU. N° 28 fol. 55—58 (H. Gross). — Po tomto baštýři Holubovi nejspíš má jměno nynější víska Bašta Holubovská, která stojí na bývalém panství Krumlovském mezi Netolici a Budějovici, 2 km na sever od vsi Čákova, při jižním konci velkého rybníka Dehtářského, na východ od rybníka Posměchu; od Čákova na jih ke vsi Lipí táhne se řada menších rybníků. 32. 1551, 13. listopadu na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje Martina fiš- mistra (jen osobu jeho, ne dědice) od břemene odúmrtného, pod nímž se zrodil ve vsi Peřešíně. My Vilím z Rozmberka oc, správce a vládař domu našeho Rožmberského jménem svým a jménem pana Petra Voka z Rožmberka, bratra našeho nejmilejšího let nemajícího . . vyznáváme . . že jest před nás předstoupil slovutný Martin fiš- maistr panství Krumlovského, poddaný a věrný náš milý, prosíce nás, abychom s něho, poněvadž jest na panství našem ve vsi Pořešíně, pod právo odúmrtní náležející od otce a mateře svých na svět splozen, s osoby jeho toliko takovú nezvóli sňali a jeho toho osvobodili, tak aby mohl o statečku svém a jmění, kteréhož mu Pán Buoh popříti ráčil, a svými věrnými a pracnými službami k němu přišel, zřéditi a kšafto- vati, a jej buďto za zdravého života aneb na smrtedlné posteli odkázati neb dáti mohl, buďto listem neb ústně před lidmi hodnověrnými; a pakli by o něm nic ne- kšaftoval neb neporučil, aby spadl na jeho krevní přátely. Kdež my prohlédaje k tomu, že jest on Martin fišmeistr předkóm našim i tudíž nám v té službě při rybnících věrně a pravě i také užitečně mnohá leta sloužil a pracoval, aby také věrnosti své a práce užil, prosbu jeho jsme uslyšeli a tu milost jemu činíme, aby on Martin fišmaistr, náš věrný milý, statek svuoj, kte- rýžkoli má neb míti bude, mohl odkázati, dáti, kšaftovati, poručiti přátelóm svým aneb komužkoli se jemu zdáti a viděti bude, buďto za zdravého života neb na smrtedlné posteli, buďto listovně aneb ústně před lidmi hodnověrnými; a ten neb ti, komužkoli jej dá, odkáže neb poručí, mají toho užíti bez překážky naší, dědi- cuov a budoucích našich všelikteraké. Na potvrzení a zdržení toho všeho rozkázali jsme pečeť naši vlastní k tomuto listu přitisknouti; jenž jest dán na Krumlově, v pátek po svatém Martinu, leta Páně tisícího pětistého padesátého prvního. Koncept na papíře v kníž. archivě Krumlovském I. 5 AU. 1b (H. Gross).
36 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Albrechta Holuba ze Žabovřesk, kterému Petr z Rožmberka byl r. 1544 prodal baštu při rybníce Posměchu se všemi rolími a s lukami za 80 kop gr. míš., i jeho dědice a ná- stupce od práva odúmrtního na ten spůsob, že on, dědici a budoucí na této baště mají po- vinnost na místě platu dohlédati na rybníky Dechtářský, Posměch, Čákovský a Berana, aby se tam pánům z Rožmberka škody nedály, a dále mají lidem panským, na baště pobytu poskytnouti, když by přišli rybníky ty spouštěti, loviti neb opravovati, a při lovení koně dvorské, když by jich k pracem bylo potřebí, senem opatřovati. Také mohou páni z Rožm- berka a jich nástupci hospodáře na baště, kdyby nedbalým byl ve svých povinnostech, od- straniti a pilnějším nahraditi. — Na Krumlově 21. června 1549 (v pátek po Božím Těle). Orig. v kníž. archivě Netolickém V. AU. N° 4; německý překlad v kníž. archivě Krumlovském I. 5 AU. N° 28 fol. 55—58 (H. Gross). — Po tomto baštýři Holubovi nejspíš má jměno nynější víska Bašta Holubovská, která stojí na bývalém panství Krumlovském mezi Netolici a Budějovici, 2 km na sever od vsi Čákova, při jižním konci velkého rybníka Dehtářského, na východ od rybníka Posměchu; od Čákova na jih ke vsi Lipí táhne se řada menších rybníků. 32. 1551, 13. listopadu na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje Martina fiš- mistra (jen osobu jeho, ne dědice) od břemene odúmrtného, pod nímž se zrodil ve vsi Peřešíně. My Vilím z Rozmberka oc, správce a vládař domu našeho Rožmberského jménem svým a jménem pana Petra Voka z Rožmberka, bratra našeho nejmilejšího let nemajícího . . vyznáváme . . že jest před nás předstoupil slovutný Martin fiš- maistr panství Krumlovského, poddaný a věrný náš milý, prosíce nás, abychom s něho, poněvadž jest na panství našem ve vsi Pořešíně, pod právo odúmrtní náležející od otce a mateře svých na svět splozen, s osoby jeho toliko takovú nezvóli sňali a jeho toho osvobodili, tak aby mohl o statečku svém a jmění, kteréhož mu Pán Buoh popříti ráčil, a svými věrnými a pracnými službami k němu přišel, zřéditi a kšafto- vati, a jej buďto za zdravého života aneb na smrtedlné posteli odkázati neb dáti mohl, buďto listem neb ústně před lidmi hodnověrnými; a pakli by o něm nic ne- kšaftoval neb neporučil, aby spadl na jeho krevní přátely. Kdež my prohlédaje k tomu, že jest on Martin fišmeistr předkóm našim i tudíž nám v té službě při rybnících věrně a pravě i také užitečně mnohá leta sloužil a pracoval, aby také věrnosti své a práce užil, prosbu jeho jsme uslyšeli a tu milost jemu činíme, aby on Martin fišmaistr, náš věrný milý, statek svuoj, kte- rýžkoli má neb míti bude, mohl odkázati, dáti, kšaftovati, poručiti přátelóm svým aneb komužkoli se jemu zdáti a viděti bude, buďto za zdravého života neb na smrtedlné posteli, buďto listovně aneb ústně před lidmi hodnověrnými; a ten neb ti, komužkoli jej dá, odkáže neb poručí, mají toho užíti bez překážky naší, dědi- cuov a budoucích našich všelikteraké. Na potvrzení a zdržení toho všeho rozkázali jsme pečeť naši vlastní k tomuto listu přitisknouti; jenž jest dán na Krumlově, v pátek po svatém Martinu, leta Páně tisícího pětistého padesátého prvního. Koncept na papíře v kníž. archivě Krumlovském I. 5 AU. 1b (H. Gross).
Strana 37
Břemeno odúmrtné odpouštěno 1551, 1554. 37 33. 1554, 23. listopadu na Č. Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje poddané z mě- stečka Horní Plané od práva odúmrtného, přijav od nich poctu (pe- něžitou); při tom ustanovuje o poplatcích za zápis statku sirotčího, a kterak má se naložiti se statkem odumřelým. Wir Wilhalm Herr von Rossenberg oc, regierender Herr und vollmächtiger Verwalter Unseres Hauses Rossenberg, für Uns selbst, auch anstatt H. Petter Wog- ken H. von Rossenberg oc, Unseres geliebten Bruedern, auch aller Unserer Erben und Nachkommen thuen kund hiemit diesem Brief offentlich vor jedermänniglich, wo der verlesen oder gehört wird, dass für Uns erschienen sein Unsere Underthanen getreue liebe aus dem Marckt Obern Plan, und haben Uns underthäniglichen ge- beten, Wir sollen aus sonderen Genaden von ihnen die Beschwerde der Todtenfall nehmen und sie derselben genedigist befreien und entheben; derhalben sie Uns hieneben ihrem Guet-Dunken nach ain Verehrung fürgebracht, welche Wir von ihnen, als Unsern Underthanen, in genedigen Gefallen angenommen. Demnach in Ansehung ihrer unterthänigster Bitt, auch in Bedacht ihrer Treu und Gehorsamb, die sie jederzeit gegen Uns erzaigt haben, darneben damit sy durch solch Unser Begnadung künftiger Zeiten in ihren Nahrungen aufnehmben und Uns, auch Unsern Erben und Nachkommen, wo sich die Notturft erzaigt, deste fürderli- cher und nützlicher sich in Diensten erzaigen möchten, haben Wir neben embsiger Betrachtung und wohlbedachten Mueth aus sonderen Genaden gemeldte Innwohner Unseres Marckts bayderlay mann- und weiblichs Geschlechts, auch ihre Erben und Nachkommen derselben Todtenfall, mit wellichen sie bisher verbunden, begnadet und befreyt, und dieselbe Bürde ab ihnen genediglich abgenommen. Thuen das auch hie- mit ihnen, ihren Erben und Nachkommen bayderlay Geschlechts, mannlichs und weiblichs, in Craft dits Briefs also und dieser Gestalt nach, damit alle Innwohner obernäntes Unseres Marckts, bayderlay mannlichs und weiblichs Geschlechts, jetzige und künftige, alle ihre Haab und Guetter, ligunde und fahrunde, sollen Macht haben, sambentlich oder sonderlicher Thail zu geben uud zuverschaffen, bey geson- tem Leib oder am Todtenbet zue welicher Zeit, oder weme nach eines jeden besten Willen und Wohlgefallen, on Unser auch Unserer Erben und Nachkommen allerlay Irrung und Verhindernuss, jedoch allain denen Personen Unserer Herrschaft In- wonnern, Unsern Underthannen, so Wir dieser Zeit haben oder künftigklich von den Genaden Gottes haben möchten. Ob aber ein Person, es wäre Mann oder Weib, aus obermeltem Unserem Marckt ohne ein ordentlich Testament mit Tod von dieser Welt abgieng, so solle all sein Guet, ligund und fahrund, nicht auf Uns oder Unsere Erben und Nach- kommen, sondern auf desselben verstorbenen Menschen nechsten Freund, so auf
Břemeno odúmrtné odpouštěno 1551, 1554. 37 33. 1554, 23. listopadu na Č. Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje poddané z mě- stečka Horní Plané od práva odúmrtného, přijav od nich poctu (pe- něžitou); při tom ustanovuje o poplatcích za zápis statku sirotčího, a kterak má se naložiti se statkem odumřelým. Wir Wilhalm Herr von Rossenberg oc, regierender Herr und vollmächtiger Verwalter Unseres Hauses Rossenberg, für Uns selbst, auch anstatt H. Petter Wog- ken H. von Rossenberg oc, Unseres geliebten Bruedern, auch aller Unserer Erben und Nachkommen thuen kund hiemit diesem Brief offentlich vor jedermänniglich, wo der verlesen oder gehört wird, dass für Uns erschienen sein Unsere Underthanen getreue liebe aus dem Marckt Obern Plan, und haben Uns underthäniglichen ge- beten, Wir sollen aus sonderen Genaden von ihnen die Beschwerde der Todtenfall nehmen und sie derselben genedigist befreien und entheben; derhalben sie Uns hieneben ihrem Guet-Dunken nach ain Verehrung fürgebracht, welche Wir von ihnen, als Unsern Underthanen, in genedigen Gefallen angenommen. Demnach in Ansehung ihrer unterthänigster Bitt, auch in Bedacht ihrer Treu und Gehorsamb, die sie jederzeit gegen Uns erzaigt haben, darneben damit sy durch solch Unser Begnadung künftiger Zeiten in ihren Nahrungen aufnehmben und Uns, auch Unsern Erben und Nachkommen, wo sich die Notturft erzaigt, deste fürderli- cher und nützlicher sich in Diensten erzaigen möchten, haben Wir neben embsiger Betrachtung und wohlbedachten Mueth aus sonderen Genaden gemeldte Innwohner Unseres Marckts bayderlay mann- und weiblichs Geschlechts, auch ihre Erben und Nachkommen derselben Todtenfall, mit wellichen sie bisher verbunden, begnadet und befreyt, und dieselbe Bürde ab ihnen genediglich abgenommen. Thuen das auch hie- mit ihnen, ihren Erben und Nachkommen bayderlay Geschlechts, mannlichs und weiblichs, in Craft dits Briefs also und dieser Gestalt nach, damit alle Innwohner obernäntes Unseres Marckts, bayderlay mannlichs und weiblichs Geschlechts, jetzige und künftige, alle ihre Haab und Guetter, ligunde und fahrunde, sollen Macht haben, sambentlich oder sonderlicher Thail zu geben uud zuverschaffen, bey geson- tem Leib oder am Todtenbet zue welicher Zeit, oder weme nach eines jeden besten Willen und Wohlgefallen, on Unser auch Unserer Erben und Nachkommen allerlay Irrung und Verhindernuss, jedoch allain denen Personen Unserer Herrschaft In- wonnern, Unsern Underthannen, so Wir dieser Zeit haben oder künftigklich von den Genaden Gottes haben möchten. Ob aber ein Person, es wäre Mann oder Weib, aus obermeltem Unserem Marckt ohne ein ordentlich Testament mit Tod von dieser Welt abgieng, so solle all sein Guet, ligund und fahrund, nicht auf Uns oder Unsere Erben und Nach- kommen, sondern auf desselben verstorbenen Menschen nechsten Freund, so auf
Strana 38
38 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Unserer Herrschaft befunden werden möchte, erblich fallen, ohn Unser auch Unserer Erben und Nachkommen allerlay Verhinderung. Ob sich aber zutreff, dass ein Person oder Inwonner obbemeltes Unseres Marckhts mit Tod abgieng und nach sich Kinder, so noch nicht zue fruechtbaren Jahren khomen, verliess, so soll alles Guet, so den Kindern verlassen, zue Khrumb- naw in das Waysenbuech eingeschrieben werden, und die Freund oder Gerhaben, denen solch Guet in Verwahrung eingestellt, sollen alles bey ihren Ayden und Pflichten schätzen, also auch vor Unserm Räntmaister, so solches einschreibt, be- khennen und aussagen; darneben auch das Testament, ob aines beschehen, anzaigen und genuegsamblich das verlassen Guet verpürgen nach altem löblichen Gebrauch, damit obangeregtes Guet den Waysen ohne Münderung erhalten werd. Von des- selben in dem Waysenbuech Ein- und Ausschreiben solle Unserm, auch Unserer Erben und Nachkommen Räntmaister aus der Waysen gehörigen Thaylen je von einem Schock meissnisch sieben kleine behemisch Pfenning ervolgen, und solches allwegen zertailt bey dem Aus- und Einschreiben. Es were dan, dass ain Anfall aus gemeltem Unserm Marckht in ein andern Fleckhen, Statt, Marckt oder Dorf Unserer Herrschaft einkemb, von demselben soll mann gemelten Unserm, auch Unserer Erben und Nachkommen Räntmaister völlig von einem Schock maissnisch zween kleine Groschen Ein- und Auszuschreiben zu erlegen schuldig sein. Gienge aber ein Weis mit Tod ab, so soll das Guet auf die, so noch im Leben, fallen. Ob aber alle Waysen von dieser Welt mit Tod abgiengen, ehe sye ihre fruechtbare Jahr erreicht haben, so solle all ihr verlassen Guett, wie des in dem Waysenbuech eingeleibt und verschrieben worden, neben ihrer Eltern Testa- ment, ob einer vorhanden wäre, wo aber nicht, der Gebühr nach auf ihren nechsten Bluetsfreynd auf Unserer Herrschaft erblich fallen. Letzlich aber, ob kein Bluetsfreynd auf aller Unserer Herrschaft nicht er- funden werden möchte, so soll solich verlassen Haab und Guet zue gemainen Nuetz und Besserung desselben Markts und Gottshaus nach Guet-Bedunken Richter und Raths daselbst, jedoch mit Unserm und Unserer Erben und Nachkommen Wissen und Willen angelegt werden. Zu deme allen Wir, weder Unsere Erben und Nach- kommen keine Gerechtigkeit haben sollen noch wöllen. Dieses alles zu wahrem Urkund und besserer Sicherheit haben Wir Unser aigen grösser Insigel zue diesem Brief anhengen lassen. Beschehen auf Behemisch Khrumbnaw den drey und zwaintzigsten Tag Novembris im fünfzehen hundert und vier und fünfzigisten Jahre. Kopie pověřená purkmistrem a radou města Č. Krumlova dne 22. března 1668, s přitištěnou pečetí, leží v kníž. archivě Kruml. I. 5 AS. N° 5b. Další prostý opis nachází se ve sbírce pozdějších opisův a pře- kladů listů na osvobození od odúmrti v kníž. archivě Krumlovském I. 5 AU. N° 28 fol. 24—26. (H. Gross.) Podobné obdarování vesničanů v rychtě Horno-Planské viz níže pod 27. lednem 1581.
38 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Unserer Herrschaft befunden werden möchte, erblich fallen, ohn Unser auch Unserer Erben und Nachkommen allerlay Verhinderung. Ob sich aber zutreff, dass ein Person oder Inwonner obbemeltes Unseres Marckhts mit Tod abgieng und nach sich Kinder, so noch nicht zue fruechtbaren Jahren khomen, verliess, so soll alles Guet, so den Kindern verlassen, zue Khrumb- naw in das Waysenbuech eingeschrieben werden, und die Freund oder Gerhaben, denen solch Guet in Verwahrung eingestellt, sollen alles bey ihren Ayden und Pflichten schätzen, also auch vor Unserm Räntmaister, so solches einschreibt, be- khennen und aussagen; darneben auch das Testament, ob aines beschehen, anzaigen und genuegsamblich das verlassen Guet verpürgen nach altem löblichen Gebrauch, damit obangeregtes Guet den Waysen ohne Münderung erhalten werd. Von des- selben in dem Waysenbuech Ein- und Ausschreiben solle Unserm, auch Unserer Erben und Nachkommen Räntmaister aus der Waysen gehörigen Thaylen je von einem Schock meissnisch sieben kleine behemisch Pfenning ervolgen, und solches allwegen zertailt bey dem Aus- und Einschreiben. Es were dan, dass ain Anfall aus gemeltem Unserm Marckht in ein andern Fleckhen, Statt, Marckt oder Dorf Unserer Herrschaft einkemb, von demselben soll mann gemelten Unserm, auch Unserer Erben und Nachkommen Räntmaister völlig von einem Schock maissnisch zween kleine Groschen Ein- und Auszuschreiben zu erlegen schuldig sein. Gienge aber ein Weis mit Tod ab, so soll das Guet auf die, so noch im Leben, fallen. Ob aber alle Waysen von dieser Welt mit Tod abgiengen, ehe sye ihre fruechtbare Jahr erreicht haben, so solle all ihr verlassen Guett, wie des in dem Waysenbuech eingeleibt und verschrieben worden, neben ihrer Eltern Testa- ment, ob einer vorhanden wäre, wo aber nicht, der Gebühr nach auf ihren nechsten Bluetsfreynd auf Unserer Herrschaft erblich fallen. Letzlich aber, ob kein Bluetsfreynd auf aller Unserer Herrschaft nicht er- funden werden möchte, so soll solich verlassen Haab und Guet zue gemainen Nuetz und Besserung desselben Markts und Gottshaus nach Guet-Bedunken Richter und Raths daselbst, jedoch mit Unserm und Unserer Erben und Nachkommen Wissen und Willen angelegt werden. Zu deme allen Wir, weder Unsere Erben und Nach- kommen keine Gerechtigkeit haben sollen noch wöllen. Dieses alles zu wahrem Urkund und besserer Sicherheit haben Wir Unser aigen grösser Insigel zue diesem Brief anhengen lassen. Beschehen auf Behemisch Khrumbnaw den drey und zwaintzigsten Tag Novembris im fünfzehen hundert und vier und fünfzigisten Jahre. Kopie pověřená purkmistrem a radou města Č. Krumlova dne 22. března 1668, s přitištěnou pečetí, leží v kníž. archivě Kruml. I. 5 AS. N° 5b. Další prostý opis nachází se ve sbírce pozdějších opisův a pře- kladů listů na osvobození od odúmrti v kníž. archivě Krumlovském I. 5 AU. N° 28 fol. 24—26. (H. Gross.) Podobné obdarování vesničanů v rychtě Horno-Planské viz níže pod 27. lednem 1581.
Strana 39
Z let 1554, 1558. 39 34. 1554. Řád vydaný biskupem Olomuckým městům a jiným obcím na panství Hukvaldském. Z pamětní knihy Příborské uveřejnil jej prof. Kameníček ve svém díle o Zemských sněmích moravských, III. díl 1905 str. 600—604. Vydal jej biskup Olomucký Marek Khuen, jak se praví v starém nadpise, „do měst a městeček i jinde k panství Hukvaldskému příslu- šejících“. Obsahuje nařízení nejvíce povahy policejní a živnostenské, jež se hodí dílem jenom do měst, dílem také do vesnic. O posvíceních neboli hodech biskup výslovně nařizuje „na všem panství ve vsech i jinde,“ aby se neslavily přílišně. — Podle moravské topografie Vol- ného (Přerovsko 152—188) na panství Hukvaldském byla posledně 4 ochranná města (Bruš- berk, Frenštat, Příbor, Moravská Ostrava), jedno poddané město (Místek), jedno městečko (Fridland) a přes 40 vesnic. 35. (1558.) Řád vinařský městečka Kostelce u Prostějova. Pan Vojtěch z Pernštejna, dědičný pán na Plumlově, listem daným na Plumlově 20. listopadu 1558 jmenem svým a budoucích držitelů městečka Kostelce dopustil, aby tamější lidé řízením jeho úředníka mohli sobě v hoře pod Kosířem od žlebu Baby až k hranicím Stařechovským vinohrady vysaditi a vzdělávati a jich svobodně užívati bez překážky od vrch- nosti, krom myslivosti; k čemuž v listě doloženo, že nákladníci a držitelé vinohradů mají při sv. Jiří a při sv. Václavě jistý plat dávati, a jestliže by kdo škodu dělal na vinohradech, aby k němu mohli „sáhnouti a k němu tím vším pořádkem a právem, jakž horenská práva ukazují, se zachovati.“ Tím bylo starobylé vinařství u Kostelce obnoveno, a zachovalo se tam pak až do počátku 19. věku. Privilegium Vojtěchovo z Pernštejna spolu s řády horenskými, jež vznikly snad zároveň s ním nebo brzo po jeho udělení, tištěno jest v Praskově Selském Archivě 1907, VI. 81—93 pod nadpisem: „Práva horenská městečka Kostelce u Prostějova.“ Po dotčeném privilegii vytištěny jsou tam „Artikulové práv Aglištejnských (t. j. Falkenštejn- ských) pro Kostelec“ o 38 článcích; škůdcům vyhrožuje se ve čtyřech článcích trestem na hrdle, v článku 17. dokonce na rošti upečením; článek 23. mluví o odvolání z rozsudku práva horenského „k vyššímu právu, které jest ustanoveno od JMti pána pana markraběte na Fugel- štejně.“ Dále následuje „Zpráva hotařům, kterak se chovati mají,“ o 12 článcích; „Vincourům zpráva a naučení“ o 11 článcích, a tři formule přísah, které činili 1. vincouři, 2. páni horní z práva neb soudu horenského, předně horný a horník, 3. hotaři (hlídači). 36. 1559, 25. srpna ve Vimperce: Vilém z Rožmberka nařizuje rychtářům, aby nedo- pouštěli ve svých rychtářstvích překupování a vyvážení obilí a potravin, jež náleží prodávati na trzích. Wilhalm Her von Rosenberg oc. Mein Gunst, firsichtiger lieber Getrewer! Ich bin bericht worden, wie auff vill Orten das Wetter dem Traidt grossen Schaden gethan, vnd die Fierkhauffer vom Dewtschen vnd sonst andere auff mein Herrschaft
Z let 1554, 1558. 39 34. 1554. Řád vydaný biskupem Olomuckým městům a jiným obcím na panství Hukvaldském. Z pamětní knihy Příborské uveřejnil jej prof. Kameníček ve svém díle o Zemských sněmích moravských, III. díl 1905 str. 600—604. Vydal jej biskup Olomucký Marek Khuen, jak se praví v starém nadpise, „do měst a městeček i jinde k panství Hukvaldskému příslu- šejících“. Obsahuje nařízení nejvíce povahy policejní a živnostenské, jež se hodí dílem jenom do měst, dílem také do vesnic. O posvíceních neboli hodech biskup výslovně nařizuje „na všem panství ve vsech i jinde,“ aby se neslavily přílišně. — Podle moravské topografie Vol- ného (Přerovsko 152—188) na panství Hukvaldském byla posledně 4 ochranná města (Bruš- berk, Frenštat, Příbor, Moravská Ostrava), jedno poddané město (Místek), jedno městečko (Fridland) a přes 40 vesnic. 35. (1558.) Řád vinařský městečka Kostelce u Prostějova. Pan Vojtěch z Pernštejna, dědičný pán na Plumlově, listem daným na Plumlově 20. listopadu 1558 jmenem svým a budoucích držitelů městečka Kostelce dopustil, aby tamější lidé řízením jeho úředníka mohli sobě v hoře pod Kosířem od žlebu Baby až k hranicím Stařechovským vinohrady vysaditi a vzdělávati a jich svobodně užívati bez překážky od vrch- nosti, krom myslivosti; k čemuž v listě doloženo, že nákladníci a držitelé vinohradů mají při sv. Jiří a při sv. Václavě jistý plat dávati, a jestliže by kdo škodu dělal na vinohradech, aby k němu mohli „sáhnouti a k němu tím vším pořádkem a právem, jakž horenská práva ukazují, se zachovati.“ Tím bylo starobylé vinařství u Kostelce obnoveno, a zachovalo se tam pak až do počátku 19. věku. Privilegium Vojtěchovo z Pernštejna spolu s řády horenskými, jež vznikly snad zároveň s ním nebo brzo po jeho udělení, tištěno jest v Praskově Selském Archivě 1907, VI. 81—93 pod nadpisem: „Práva horenská městečka Kostelce u Prostějova.“ Po dotčeném privilegii vytištěny jsou tam „Artikulové práv Aglištejnských (t. j. Falkenštejn- ských) pro Kostelec“ o 38 článcích; škůdcům vyhrožuje se ve čtyřech článcích trestem na hrdle, v článku 17. dokonce na rošti upečením; článek 23. mluví o odvolání z rozsudku práva horenského „k vyššímu právu, které jest ustanoveno od JMti pána pana markraběte na Fugel- štejně.“ Dále následuje „Zpráva hotařům, kterak se chovati mají,“ o 12 článcích; „Vincourům zpráva a naučení“ o 11 článcích, a tři formule přísah, které činili 1. vincouři, 2. páni horní z práva neb soudu horenského, předně horný a horník, 3. hotaři (hlídači). 36. 1559, 25. srpna ve Vimperce: Vilém z Rožmberka nařizuje rychtářům, aby nedo- pouštěli ve svých rychtářstvích překupování a vyvážení obilí a potravin, jež náleží prodávati na trzích. Wilhalm Her von Rosenberg oc. Mein Gunst, firsichtiger lieber Getrewer! Ich bin bericht worden, wie auff vill Orten das Wetter dem Traidt grossen Schaden gethan, vnd die Fierkhauffer vom Dewtschen vnd sonst andere auff mein Herrschaft
Strana 40
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 40 in Derffern das Traid firkhauffen, vnd auch darzue bestellen, dass dadurch im Land Tairung vnd Mengl erwagsen. Wie dan deshalben vormals im Land, auch auff mein Herrschafft Verbott geschehen vnd auff heutigen Tag belaibt, das khainer zu Derffern Traid, Khas vnd Smoltz, nach [rozuměj: noch] andere Sachen nitt verkhauffen, nach khauffen sol, nach aus Land hinaus ffieren, nach tragen, sonder das sie zum Markt in meine Stetten vnd Markhten ffieren vnd tragen sollen. Ist abermals mein ernstlich Beuelich vnd Geschefft, wie auch dir neulich muntlich angezaigt worden, das du in deynem Gericht im gemain verschaffest ernstlich, das khainer khaynem dahaimbt im Dorff nichts verkhauffe, weder Traid, Khas vnd Schmaltz, weder khaine Dingen, auch das khainer von meiner Herrschafft nindert in fremden Markhten oder Stetten, nach auser Landt fuere, nach trage. Den ge- schicht, das man khayserlicher Maiestet mitt solch Durchffieren, mitt vilffaltig auserdem Zoll vnd Auffschlag vorffieren, vnd das du mittsambt den Eltisten vnd Geschwo- renen darauff Achtung solst haben vnd merkhen, vnd der solich traiben weltt, das man jm nembet, halben Tayl in mein Khomer zu uberantworten, vnd den anderen Tall, ders nimbt, zu behalten. So aber du oder der Geschworner vnd Eltister solichs wolten vbersehen, so werden derhalben gestrafft. Also wurdest wissen, solichs aus- richten vnd beuelhen, das aus Derffern nindert hin, den in meine Stette vnd Markhten ffieren vnd tragen zum verkhauffen ; vnd solich meinem Beuelich wurdest alle Faiertag wissen bey Khirchen anzaigen oder im Markt lassen ausriffen, das sie sich wusten vor Schaden vorhitten. Datum Wintrberg Freitags nach Bartholomei im 1559. Jar. Na rubu: 1559, 24. Augusti německy rychtářóm o ládování po vsech se zapovídá. — Písmem Březa- novým: Anno 1559 ad Domum Rosenbergicam excerpta Nr. 2. — Koncept na papíře v kníž. archivě Krumlov- ském IIA. 4 La. 8 b, opsal H. Gross věrně písmeno za písmenem, jen velká písmena jsme změnili podle ny- nějšího obyčeje. Podobné zápovědi vydávali Rožmberkové v 16. věku často; některý počet jich jest otištěn v AČ. XXII, str. 102 (č. 13), 168 (22), 274 (18), 275, 276 (21). 37. 1560, 21. kv.: Obec městečka Lhenic prosí Rožmberského kancléře Václava Albína z Helfenburka, aby se za ni u pána přimluvil; podvoluje se platiti dvojná- sobný úrok, když vrchnost jí potvrdí osvobození od odúmrtí a některé výhody. Službu svú vzkazuji, urozený pane Václave Albíne, pane kanclíři nám příznivý! Vaší Mti zdraví a při tom jiné všecko dobré na Pánu Buohu všemuhúcím žádáme a Vaší Mti věrně rádi toho přejeme. Při tom Vaší Mti oznamujeme, že sme sobě suplikací k Jeho Mti pánu sepsati dali vo dvůjnásobný ourok, který se Jeho Mti pánu ta chudá vobec u nás budoucně dávati podvolují, též o potvrzení majestátu našeho na odoumrti, a taký o jiný potřeby strany kruntův dvorských a lúky a pastvišť, které od starodávna předkové naši užívali, tolikéž i my posavád užíváme, jakož pak takový suplikací naší sami porozuměti ráčíte oc. I Vaší Mti pane kanclíři prosíme, že se za nás k Jeho Mti pánu přimluviti ráčíte, ať jeho Mt pán nám ráčí dáti potvrzení na odoumrti, a potom taky strany těch kruntův, luk a pastvišť, aby Jeho Mt
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 40 in Derffern das Traid firkhauffen, vnd auch darzue bestellen, dass dadurch im Land Tairung vnd Mengl erwagsen. Wie dan deshalben vormals im Land, auch auff mein Herrschafft Verbott geschehen vnd auff heutigen Tag belaibt, das khainer zu Derffern Traid, Khas vnd Smoltz, nach [rozuměj: noch] andere Sachen nitt verkhauffen, nach khauffen sol, nach aus Land hinaus ffieren, nach tragen, sonder das sie zum Markt in meine Stetten vnd Markhten ffieren vnd tragen sollen. Ist abermals mein ernstlich Beuelich vnd Geschefft, wie auch dir neulich muntlich angezaigt worden, das du in deynem Gericht im gemain verschaffest ernstlich, das khainer khaynem dahaimbt im Dorff nichts verkhauffe, weder Traid, Khas vnd Schmaltz, weder khaine Dingen, auch das khainer von meiner Herrschafft nindert in fremden Markhten oder Stetten, nach auser Landt fuere, nach trage. Den ge- schicht, das man khayserlicher Maiestet mitt solch Durchffieren, mitt vilffaltig auserdem Zoll vnd Auffschlag vorffieren, vnd das du mittsambt den Eltisten vnd Geschwo- renen darauff Achtung solst haben vnd merkhen, vnd der solich traiben weltt, das man jm nembet, halben Tayl in mein Khomer zu uberantworten, vnd den anderen Tall, ders nimbt, zu behalten. So aber du oder der Geschworner vnd Eltister solichs wolten vbersehen, so werden derhalben gestrafft. Also wurdest wissen, solichs aus- richten vnd beuelhen, das aus Derffern nindert hin, den in meine Stette vnd Markhten ffieren vnd tragen zum verkhauffen ; vnd solich meinem Beuelich wurdest alle Faiertag wissen bey Khirchen anzaigen oder im Markt lassen ausriffen, das sie sich wusten vor Schaden vorhitten. Datum Wintrberg Freitags nach Bartholomei im 1559. Jar. Na rubu: 1559, 24. Augusti německy rychtářóm o ládování po vsech se zapovídá. — Písmem Březa- novým: Anno 1559 ad Domum Rosenbergicam excerpta Nr. 2. — Koncept na papíře v kníž. archivě Krumlov- ském IIA. 4 La. 8 b, opsal H. Gross věrně písmeno za písmenem, jen velká písmena jsme změnili podle ny- nějšího obyčeje. Podobné zápovědi vydávali Rožmberkové v 16. věku často; některý počet jich jest otištěn v AČ. XXII, str. 102 (č. 13), 168 (22), 274 (18), 275, 276 (21). 37. 1560, 21. kv.: Obec městečka Lhenic prosí Rožmberského kancléře Václava Albína z Helfenburka, aby se za ni u pána přimluvil; podvoluje se platiti dvojná- sobný úrok, když vrchnost jí potvrdí osvobození od odúmrtí a některé výhody. Službu svú vzkazuji, urozený pane Václave Albíne, pane kanclíři nám příznivý! Vaší Mti zdraví a při tom jiné všecko dobré na Pánu Buohu všemuhúcím žádáme a Vaší Mti věrně rádi toho přejeme. Při tom Vaší Mti oznamujeme, že sme sobě suplikací k Jeho Mti pánu sepsati dali vo dvůjnásobný ourok, který se Jeho Mti pánu ta chudá vobec u nás budoucně dávati podvolují, též o potvrzení majestátu našeho na odoumrti, a taký o jiný potřeby strany kruntův dvorských a lúky a pastvišť, které od starodávna předkové naši užívali, tolikéž i my posavád užíváme, jakož pak takový suplikací naší sami porozuměti ráčíte oc. I Vaší Mti pane kanclíři prosíme, že se za nás k Jeho Mti pánu přimluviti ráčíte, ať jeho Mt pán nám ráčí dáti potvrzení na odoumrti, a potom taky strany těch kruntův, luk a pastvišť, aby Jeho Mt
Strana 41
Práva městečka Lhenic 1560, 1562. 41 pán nás při tom zanechati ráčil, abychom toho tak bez překážky uživali, jak od starodávna užíváno bylo, a na to taky potvrzení, abychom toho bez dalších budoucně překážek užívati mohli. S tím Vaši Mt Pánu Bohu poroučíme. Datum v městys Lhenicích, v středu po svaté Purgmistr a konšelé městys Lhenic i všechna obec. panně Žofii, leta LX°. Urozenému pánu Václavovi Albínovi z Helfenberka, kanclíři na Českém Krumlově, pánu nám laskavě příznivému. Z kníž. arch. Kruml. IIA. 5AS. 2. opsal H. Gross. — O Lhenicích následuje zde hned několik dalších listů. — Kterak r. 1562 počalo se valné vyjednávání o výkup odúmrtného břemena na panství Krumlovském, o tom viz v A. Č. XXII. str. 195—199. 38. 1562, 16. dubna: Lheničtí podávají výtah ze svých svobod, též o právech a po- vinnostech vsí Vodice, Ujezdce a Vatkova. Leta 1562, ve štvrtek před svatým Jiří, jakož jest nám poručeno od Vaňka písaře duochodního panství Krumlovského rozkazem Jeho Mti vysoce urozeného pána, pana Vilíma z Rozmberka oc, pána našeho nejmilostivějšího, abychom cožkoli vejsad na městečko Lhenice bychom měli, z toho ze všeho JMti vejtah abychom poslali oc. I protož my jsouce poslušni rozkazu JMti pána svého, tak činíme a JMti to vše předstíráme, a při tom JMti za to žádáme, abychom podle toho zachováni byli. Nejprve vejtah z majestátu oc.: My Ferdinand... [viz zde výše str. 34 č. 30 list z 21. ledna 1544, kterým ves Lhenice byla povýšena za městečko]. Při tom oznamujem, jakož sme držáni byli za předešlých pánův Táborských bez všelijaké překážky s těmito artikuli níže psanejmi, a tak sme Jeho Mti s tím se vším puštěni. Nejprve pastviště v Brusným bez překážky k městečku do Lhenic, též okolo rybníku v Brusným pastvy svobodné, a když rybník puštěn, tehdy jsme jej vosívali k městečku. A za to také sme povinni na ten rybník stoky prázdniti a [za] veliké zimy prosekávati na rybníce. Též také z toho Brusnýho, když se drva prodávala, předně do městečka se prodávaly. Ale to jest při vuoli JMti pána. Též také, jakož máme něco luk při tom potoku v Brusným, i z toho po- toku v sobotu od nešporuov a v neděli do nešporů můžme vody vésti a sobě lúky opravovati. A tak se od starodávna užívalo, a s toho se poplatky JMti dávají. Item, jest nějaká louka, která slove rychtářská, kterouž za práci vždy každý rychtář od starodávna užíval, a když kterej ouředník JMti pána oc se zahodil do městečka, tehdy od rychtáře koňům seno se dávalo. I ta louka jest puštěna urozené paní Dorotě Čakovcové z Terešova z rozkazu JMti pána oc k užívání. Protož JMti za to žádáme, že zase tu louku ráčí obrátiti k ouřadu do Lhenic tak, jak sme od starodávna jí vždy užívali. Archiv Český XXIX.
Práva městečka Lhenic 1560, 1562. 41 pán nás při tom zanechati ráčil, abychom toho tak bez překážky uživali, jak od starodávna užíváno bylo, a na to taky potvrzení, abychom toho bez dalších budoucně překážek užívati mohli. S tím Vaši Mt Pánu Bohu poroučíme. Datum v městys Lhenicích, v středu po svaté Purgmistr a konšelé městys Lhenic i všechna obec. panně Žofii, leta LX°. Urozenému pánu Václavovi Albínovi z Helfenberka, kanclíři na Českém Krumlově, pánu nám laskavě příznivému. Z kníž. arch. Kruml. IIA. 5AS. 2. opsal H. Gross. — O Lhenicích následuje zde hned několik dalších listů. — Kterak r. 1562 počalo se valné vyjednávání o výkup odúmrtného břemena na panství Krumlovském, o tom viz v A. Č. XXII. str. 195—199. 38. 1562, 16. dubna: Lheničtí podávají výtah ze svých svobod, též o právech a po- vinnostech vsí Vodice, Ujezdce a Vatkova. Leta 1562, ve štvrtek před svatým Jiří, jakož jest nám poručeno od Vaňka písaře duochodního panství Krumlovského rozkazem Jeho Mti vysoce urozeného pána, pana Vilíma z Rozmberka oc, pána našeho nejmilostivějšího, abychom cožkoli vejsad na městečko Lhenice bychom měli, z toho ze všeho JMti vejtah abychom poslali oc. I protož my jsouce poslušni rozkazu JMti pána svého, tak činíme a JMti to vše předstíráme, a při tom JMti za to žádáme, abychom podle toho zachováni byli. Nejprve vejtah z majestátu oc.: My Ferdinand... [viz zde výše str. 34 č. 30 list z 21. ledna 1544, kterým ves Lhenice byla povýšena za městečko]. Při tom oznamujem, jakož sme držáni byli za předešlých pánův Táborských bez všelijaké překážky s těmito artikuli níže psanejmi, a tak sme Jeho Mti s tím se vším puštěni. Nejprve pastviště v Brusným bez překážky k městečku do Lhenic, též okolo rybníku v Brusným pastvy svobodné, a když rybník puštěn, tehdy jsme jej vosívali k městečku. A za to také sme povinni na ten rybník stoky prázdniti a [za] veliké zimy prosekávati na rybníce. Též také z toho Brusnýho, když se drva prodávala, předně do městečka se prodávaly. Ale to jest při vuoli JMti pána. Též také, jakož máme něco luk při tom potoku v Brusným, i z toho po- toku v sobotu od nešporuov a v neděli do nešporů můžme vody vésti a sobě lúky opravovati. A tak se od starodávna užívalo, a s toho se poplatky JMti dávají. Item, jest nějaká louka, která slove rychtářská, kterouž za práci vždy každý rychtář od starodávna užíval, a když kterej ouředník JMti pána oc se zahodil do městečka, tehdy od rychtáře koňům seno se dávalo. I ta louka jest puštěna urozené paní Dorotě Čakovcové z Terešova z rozkazu JMti pána oc k užívání. Protož JMti za to žádáme, že zase tu louku ráčí obrátiti k ouřadu do Lhenic tak, jak sme od starodávna jí vždy užívali. Archiv Český XXIX.
Strana 42
42 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Item, co se vesnic dotejče jmenovitě těchto: Vodice, Oujezdec, Vatkov, ty vesnice od starodávna též sou užívaly svobod, jakož i my, uprodati, koupiti, buď oni od nás, anebo my od nich, buď záhon nebo dva neb cokolivěk. A v tom odprodání se JMti plat opatruje, aby JMti nic neubývalo. Též také ty vesnice od nás s do- volením JMti pána oc sou povinny piva bráti, a to pod pokutou 5 kop míš. JMti do komory propadenou oc. Item co se dotejče robot a podělkuov, těch sme nikdá nemívali, než toliko když na lov páni Táborští vysílali, tehdy sme z každého domu jednu osobu vysílali na pomoc lovu jednou v roce. I protož my JMti vysoce urozeného pána, pana Vilíma z Rozmberka oc, pána našeho nejmilostivějšího poníženě žádáme, že nás při těch všech věcech zanechati ráčí tak, jak sou u nás předešlí páni drželi, a s tím se vším JMt nás ujíti ráčil. S tím se JMti poroučíme v milostivou ochranu, jakožto pánu svému nejmilostivějšímu. Datum v městě Lhenicích, ve čtvrtek před sv. Jiří leta 1562. Pro duověření tohoto výtahu pečeť městskú rozkázali sme při- Purgmistr, konšelé i všecka obec města Lhenic. tisknouti, ut supra. Přitištěna zachovalá pečeť. Orig. pap. v kníž. archivě Kruml. IIA. 5AS. 2. Na rubu: Vejsady Lhe- nických k důchodním registróm podáno v pondělí po sv. Markétě [20. čce] 1562 po Blažkovi Vlčkovi starším a Petrovi Žemlovi konšelu. (Gross.) — Lhenice (8 km na jz. od Netolic) spolu s Vadkovem, Vodicí a Újezdcem, někdy majetek kláštera Zlatokorunského, byly r. 1437 císařem Sigmundem zastaveny městu Táboru, až po konfiskaci r. 1547 byly prodány Rožmberkům. Ves Vadkov, něm Wagau, leží od Lhenic na jih; Vodice na jv.; Újezdec, něm. Wagnern, též na jv.; ty 3 vsi tíhnou do blízkých Lhenic, kteréž od r. 1544 jsou městečkem. 39. 1563, 4. září: Obec Lhenická prosí Rožmberského kancléře Václava Albína z Helfenburka o přímluvu, aby byla osvobozena od odúmrtí, že se chce za to podvoliti stálému platu 20 kop gr. míš. ročně. Službu svú Vaší Mti vzkazujeme, urozený pane Václave Albíne! Přáli bychom Vaší Mti zdraví, v něm jiného všeho dobrého věrně rádi. — Jakož pak poručení jest, aby odoumrt od nás z Lhenic na Jeho Mt pána přicházela, čehož jest prve u nás nebylo, jakž pak koli ten majestát náš nedostatečnej jest, ješto sme se tomu nenadáli. A poněvadž sme peníz ne- malej na to naložili, a toho užíti nemůžem, protož Vaší Mti poníženě prosíme, že se k Jeho Mti pánu ráčíte přimluviti, aby Jeho Mt nám tu milost učiniti ráčil a nám ten majestát stvrditi ráčil.*) A my Jeho Mti za tu milost chceme se podvoliti věčného platu 20 � míš.; Vaší Mti v tom za radu prosíme a za dobré přátelství. A my se Vaší Mti vším dobrým vy- sluhovati chceme. Dán ve Lhenicích, v sobotu po sv. Šťastným leta 1563. Purgmistr, konšelé i všecka obec Lhenic. Urozenému pánu Václavovi Albínovi z Helfenberka oc, kanclíři na Krumlově, pánu nám příznivému Jeho Mti. Orig. pap. v kníž. archivu Kruml. IIA. 5AS. 2; opsal H. Gross. — *) Míní se majestát z 21. ledna 1544, tištěný zde str. 34 č. 30, kterým Lhenice byly povýšeny za městečko; o odúmrtech nestojí v něm vý- slovně nic, ale Lheničtí patrně mínili, že ku právu městskému náleží bytně také osvobození od odúmrtí čili právo pořizovati o statku testamentem, jakož také četné listy vyšlé v té době z kanceláře Rožmberské na- zývají osvobození od odúmrtí zrovna právem městským.
42 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Item, co se vesnic dotejče jmenovitě těchto: Vodice, Oujezdec, Vatkov, ty vesnice od starodávna též sou užívaly svobod, jakož i my, uprodati, koupiti, buď oni od nás, anebo my od nich, buď záhon nebo dva neb cokolivěk. A v tom odprodání se JMti plat opatruje, aby JMti nic neubývalo. Též také ty vesnice od nás s do- volením JMti pána oc sou povinny piva bráti, a to pod pokutou 5 kop míš. JMti do komory propadenou oc. Item co se dotejče robot a podělkuov, těch sme nikdá nemívali, než toliko když na lov páni Táborští vysílali, tehdy sme z každého domu jednu osobu vysílali na pomoc lovu jednou v roce. I protož my JMti vysoce urozeného pána, pana Vilíma z Rozmberka oc, pána našeho nejmilostivějšího poníženě žádáme, že nás při těch všech věcech zanechati ráčí tak, jak sou u nás předešlí páni drželi, a s tím se vším JMt nás ujíti ráčil. S tím se JMti poroučíme v milostivou ochranu, jakožto pánu svému nejmilostivějšímu. Datum v městě Lhenicích, ve čtvrtek před sv. Jiří leta 1562. Pro duověření tohoto výtahu pečeť městskú rozkázali sme při- Purgmistr, konšelé i všecka obec města Lhenic. tisknouti, ut supra. Přitištěna zachovalá pečeť. Orig. pap. v kníž. archivě Kruml. IIA. 5AS. 2. Na rubu: Vejsady Lhe- nických k důchodním registróm podáno v pondělí po sv. Markétě [20. čce] 1562 po Blažkovi Vlčkovi starším a Petrovi Žemlovi konšelu. (Gross.) — Lhenice (8 km na jz. od Netolic) spolu s Vadkovem, Vodicí a Újezdcem, někdy majetek kláštera Zlatokorunského, byly r. 1437 císařem Sigmundem zastaveny městu Táboru, až po konfiskaci r. 1547 byly prodány Rožmberkům. Ves Vadkov, něm Wagau, leží od Lhenic na jih; Vodice na jv.; Újezdec, něm. Wagnern, též na jv.; ty 3 vsi tíhnou do blízkých Lhenic, kteréž od r. 1544 jsou městečkem. 39. 1563, 4. září: Obec Lhenická prosí Rožmberského kancléře Václava Albína z Helfenburka o přímluvu, aby byla osvobozena od odúmrtí, že se chce za to podvoliti stálému platu 20 kop gr. míš. ročně. Službu svú Vaší Mti vzkazujeme, urozený pane Václave Albíne! Přáli bychom Vaší Mti zdraví, v něm jiného všeho dobrého věrně rádi. — Jakož pak poručení jest, aby odoumrt od nás z Lhenic na Jeho Mt pána přicházela, čehož jest prve u nás nebylo, jakž pak koli ten majestát náš nedostatečnej jest, ješto sme se tomu nenadáli. A poněvadž sme peníz ne- malej na to naložili, a toho užíti nemůžem, protož Vaší Mti poníženě prosíme, že se k Jeho Mti pánu ráčíte přimluviti, aby Jeho Mt nám tu milost učiniti ráčil a nám ten majestát stvrditi ráčil.*) A my Jeho Mti za tu milost chceme se podvoliti věčného platu 20 � míš.; Vaší Mti v tom za radu prosíme a za dobré přátelství. A my se Vaší Mti vším dobrým vy- sluhovati chceme. Dán ve Lhenicích, v sobotu po sv. Šťastným leta 1563. Purgmistr, konšelé i všecka obec Lhenic. Urozenému pánu Václavovi Albínovi z Helfenberka oc, kanclíři na Krumlově, pánu nám příznivému Jeho Mti. Orig. pap. v kníž. archivu Kruml. IIA. 5AS. 2; opsal H. Gross. — *) Míní se majestát z 21. ledna 1544, tištěný zde str. 34 č. 30, kterým Lhenice byly povýšeny za městečko; o odúmrtech nestojí v něm vý- slovně nic, ale Lheničtí patrně mínili, že ku právu městskému náleží bytně také osvobození od odúmrtí čili právo pořizovati o statku testamentem, jakož také četné listy vyšlé v té době z kanceláře Rožmberské na- zývají osvobození od odúmrtí zrovna právem městským.
Strana 43
Odúmrti ve Lhenicích a v rychtě Zbitinské 1563, 1564. 43 40. 1564, 21. září: Purkmistr a konšelé městečka Lhenic prosí Viléma z Rožmberka o doplnění majestátu na odúmrt, a aby jim ponechal v užívání některé pozemky. Službu svú vzkazujem Vaší Mti, vysoce urozený pane, pane naš milostivý. Pán nebeský a věrný rač Vaší Mti dáti zdraví, štěstí, při tom jiné všecko dobré se vším slavným domem Rozmberským. — Při tom Vaší Mti žádáme a prosíme: Kde ste ráčili předešle na poddaný svý podati z strany odoumrti, že nemají co okázati na odoumrt: na tom se snesla všecka obec, dobrovolně s Vaší Mtí se o to umlouvati, buďto na plat summy, což by pak nebylo zouplna v tom našem majestátu, kterýž máme od Jeho Mti královské, obdarování. Neb slyšíc ta obdarování, přibylo nám sousedů vokolo dvaceti, nad čímž ráčíte potěšeni býti. Při tom taky jest to při Vaší Mti vůli. Týž se oznamuje, jak jeden groš tak druhý platu dávati z jiter gruntovních. Vedle toho také za starodávna máme grunty v držení, slove Dvorský a Bru- senský, i ty pastviště, z čehož obšírný platy dáváme. Bez čehož toto městečko státi by ne- mohlo. Za to prosíme Vaší Mti poníženě, že nám to vosvoboditi ráčíte, bude-li v tom Vaší Mti vůle, vedle toho podání, na čemž sou se obec snesli; jestliže by nebylo v tom majestátu doloženo, že ráčíte své milostivé dovolení dáti k tomu, aby se doplnilo. Vaší Mti okážeme, což by bylo potřebí doložiti. S tím se vším Vaší Mti se v milostivou ochranu poroučíme, jakožto našemu pánu pánu nejmilostivějšímu a dědičnému. Datum ve Lhenicích, ten štvrtek den památný sv. Matouše, leta oc 64. Purgmistr a konšelé města Lhenic. Vysoce urozenému pánu, panu Vilémovi z Rozmberka, zprávci a vládaři domu Rozm- berského, nejvyššímu komorníku království Českého, Jeho Mti pánu našemu nejmilostivějšímu a dědičnému. Orig. pap. v kníž. arch. Kruml. IIA. 5AS. 2; vypsal H. Gross. 41. 1564, 8. prosince na Krumlově: Vilém z Rožmberka propouští robotné svoje lidi v šesti vsech rychty Zbitinské z práva odúmrtního, začež zdvojnásobují se jejich platy k vrchnosti. Wir Wilhelmb von Rosenberg oc, Verwalter und Regirer des Hauses Rosen- berg, obrister Cammerer des Königreichs Böheimb, thuen kund und bekenen hie mit diesem Brief offentlich vor jedermänniglich in Unserm und Unsers H. Brueders Wocken von Rosenberg, auch aller Unser Erben und Nachkommen Namen, wo der- selbe gelesen oder lesend gehöret wird, dass vor Uns erschinen sind die robott- mässige Leute, Unsere liebe getrewe Unterthanen von dem Hayder Gericht, benant- lich aus diesen Dörfern, als aus dem Dorf Sbitin anderst teutsch auf der Haydt, aus dem Dorf Pladeschlag anderst Schwartzbach, aus dem Dorf Schweinenschlag anderst Swinowicze, Dorf Hundsnusch anderst w Koritech, Dorf Jandles anderst Moschny, Dorf Missaw anderst Wyssney,*) und Uns demuetig gebeten, Wir möchten von ihnen die Bürde des Todtenfahls gnädig abladen und befreyen, sich verbündend, 6*
Odúmrti ve Lhenicích a v rychtě Zbitinské 1563, 1564. 43 40. 1564, 21. září: Purkmistr a konšelé městečka Lhenic prosí Viléma z Rožmberka o doplnění majestátu na odúmrt, a aby jim ponechal v užívání některé pozemky. Službu svú vzkazujem Vaší Mti, vysoce urozený pane, pane naš milostivý. Pán nebeský a věrný rač Vaší Mti dáti zdraví, štěstí, při tom jiné všecko dobré se vším slavným domem Rozmberským. — Při tom Vaší Mti žádáme a prosíme: Kde ste ráčili předešle na poddaný svý podati z strany odoumrti, že nemají co okázati na odoumrt: na tom se snesla všecka obec, dobrovolně s Vaší Mtí se o to umlouvati, buďto na plat summy, což by pak nebylo zouplna v tom našem majestátu, kterýž máme od Jeho Mti královské, obdarování. Neb slyšíc ta obdarování, přibylo nám sousedů vokolo dvaceti, nad čímž ráčíte potěšeni býti. Při tom taky jest to při Vaší Mti vůli. Týž se oznamuje, jak jeden groš tak druhý platu dávati z jiter gruntovních. Vedle toho také za starodávna máme grunty v držení, slove Dvorský a Bru- senský, i ty pastviště, z čehož obšírný platy dáváme. Bez čehož toto městečko státi by ne- mohlo. Za to prosíme Vaší Mti poníženě, že nám to vosvoboditi ráčíte, bude-li v tom Vaší Mti vůle, vedle toho podání, na čemž sou se obec snesli; jestliže by nebylo v tom majestátu doloženo, že ráčíte své milostivé dovolení dáti k tomu, aby se doplnilo. Vaší Mti okážeme, což by bylo potřebí doložiti. S tím se vším Vaší Mti se v milostivou ochranu poroučíme, jakožto našemu pánu pánu nejmilostivějšímu a dědičnému. Datum ve Lhenicích, ten štvrtek den památný sv. Matouše, leta oc 64. Purgmistr a konšelé města Lhenic. Vysoce urozenému pánu, panu Vilémovi z Rozmberka, zprávci a vládaři domu Rozm- berského, nejvyššímu komorníku království Českého, Jeho Mti pánu našemu nejmilostivějšímu a dědičnému. Orig. pap. v kníž. arch. Kruml. IIA. 5AS. 2; vypsal H. Gross. 41. 1564, 8. prosince na Krumlově: Vilém z Rožmberka propouští robotné svoje lidi v šesti vsech rychty Zbitinské z práva odúmrtního, začež zdvojnásobují se jejich platy k vrchnosti. Wir Wilhelmb von Rosenberg oc, Verwalter und Regirer des Hauses Rosen- berg, obrister Cammerer des Königreichs Böheimb, thuen kund und bekenen hie mit diesem Brief offentlich vor jedermänniglich in Unserm und Unsers H. Brueders Wocken von Rosenberg, auch aller Unser Erben und Nachkommen Namen, wo der- selbe gelesen oder lesend gehöret wird, dass vor Uns erschinen sind die robott- mässige Leute, Unsere liebe getrewe Unterthanen von dem Hayder Gericht, benant- lich aus diesen Dörfern, als aus dem Dorf Sbitin anderst teutsch auf der Haydt, aus dem Dorf Pladeschlag anderst Schwartzbach, aus dem Dorf Schweinenschlag anderst Swinowicze, Dorf Hundsnusch anderst w Koritech, Dorf Jandles anderst Moschny, Dorf Missaw anderst Wyssney,*) und Uns demuetig gebeten, Wir möchten von ihnen die Bürde des Todtenfahls gnädig abladen und befreyen, sich verbündend, 6*
Strana 44
44 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským Uns, Unsern Erben und Nachkommen die Zins und Gaben nochmahln soviel, als Uns zuvor gereicht haben, in ewig Zeit zu reichen und zu geben. Welche diese ihre Bitte Wir für gezimend erkent und erwögt, dass sie sich gegen Uns treu-gehorssamb verhalten haben, Wir auch gern sehen möchten, dass sie durch solche Unsere Begnadung künftighin in Guet desto leichter zuenehmen, auch uns und Unsern Nachkommen in Unseren Nöth beständiger dienen und sich schicken mögen; nicht weniger damit auch Freund nach dem andern erarbeite Gueter auf Unseren Herrschaften genuessen kunten, haben wir mit reyffer Erwögung mit ihrer Bitte condescendiret, und auf diese ihre Verobligirung sie aus sonderbarer Gnad von der Bürde des Todtenfahls, womit sie dato verbunden gewesen, entbunden und entbünden, thuen Wir sie, ihre Erben und Nachkommen beeden Geschlechts, alle Einwohnende in obbeschriebenen Dörfern in Crafft dieses Briefs befreyen, und entledigen Wir sie uf folgende Weyss: Dass alle Inwohnere dieser Unser obbeschriebenen Dörfer, beeden mann- weibl. Geschlechts, ihr bewöglich- und unbewögliches Guet, mög völlig oder zer- theilter, zu gessunder Lebenszeit oder aufn Todten-Pet geben oder verschaffen, wehme und wohin sie wollen, ohne Unser, Unser Erben und Nachkommen einiger Hinder- nuss, jedoch allein Unseren Unterthanen auf Unseren Herrschaften, die Wir anietz haben, oder aus göttl. Verleihung haben können. Wann ein Mensch, Mann oder Weib, aus obbeschriebenen Unsern Dörfern ohne Testament verstuerbe, so soll sein all bewoglich- und unbewegliches Guet nicht auf Uns, Unsere Erben und Nachkommen, sondern auf des Todts verblichenen Men- schens, allein in Unser Herrschaft, verfallen, ohne Unser, Unser Erben und Nach- kommen einiger Hindernus. So sichs aber schicken möchte, dass ein Mensch oder Inwohner dieser Unser obbeschriebenen Dörfer verstuerbe, und unvogtbare Kind hinterliesse, so soll all dieses Waysen-Guet nach Ihren Vattern zu Crumaw in die Waysenbuecher ver- schrieben werden, und die Freynde oder Gerhabene der Waysen, die sich umb sie oder ihr Guet annehmen thetten, sollen das Guet dem Gebrauch nach, damit solches ungeschmelter denen Waysen erhalten werde, verpfänden [lépe jinde: verbürgen], jedoch dieses alles mit Unserm oder Unsers darzue bestellten Ambtmann Wissen und Willen. Und wann ein Ways stirbt, so soll sein Antheil auf die in Leben verblie- bene verfallen. Wann aber alle Waysen verstuerben, ehe dass sie ihre vogtbahre Jahr er- reicht hetten, so soll ihr Guet, wie selbes in denen Waysen-Registern verschrieben zu finden seyn wird, nach ihres Vatters Testament, so er eins gemacht, wann er aber keins gemacht hat, so solls auf ihre negsten Freynd Unserer Herrschaft ver-
44 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským Uns, Unsern Erben und Nachkommen die Zins und Gaben nochmahln soviel, als Uns zuvor gereicht haben, in ewig Zeit zu reichen und zu geben. Welche diese ihre Bitte Wir für gezimend erkent und erwögt, dass sie sich gegen Uns treu-gehorssamb verhalten haben, Wir auch gern sehen möchten, dass sie durch solche Unsere Begnadung künftighin in Guet desto leichter zuenehmen, auch uns und Unsern Nachkommen in Unseren Nöth beständiger dienen und sich schicken mögen; nicht weniger damit auch Freund nach dem andern erarbeite Gueter auf Unseren Herrschaften genuessen kunten, haben wir mit reyffer Erwögung mit ihrer Bitte condescendiret, und auf diese ihre Verobligirung sie aus sonderbarer Gnad von der Bürde des Todtenfahls, womit sie dato verbunden gewesen, entbunden und entbünden, thuen Wir sie, ihre Erben und Nachkommen beeden Geschlechts, alle Einwohnende in obbeschriebenen Dörfern in Crafft dieses Briefs befreyen, und entledigen Wir sie uf folgende Weyss: Dass alle Inwohnere dieser Unser obbeschriebenen Dörfer, beeden mann- weibl. Geschlechts, ihr bewöglich- und unbewögliches Guet, mög völlig oder zer- theilter, zu gessunder Lebenszeit oder aufn Todten-Pet geben oder verschaffen, wehme und wohin sie wollen, ohne Unser, Unser Erben und Nachkommen einiger Hinder- nuss, jedoch allein Unseren Unterthanen auf Unseren Herrschaften, die Wir anietz haben, oder aus göttl. Verleihung haben können. Wann ein Mensch, Mann oder Weib, aus obbeschriebenen Unsern Dörfern ohne Testament verstuerbe, so soll sein all bewoglich- und unbewegliches Guet nicht auf Uns, Unsere Erben und Nachkommen, sondern auf des Todts verblichenen Men- schens, allein in Unser Herrschaft, verfallen, ohne Unser, Unser Erben und Nach- kommen einiger Hindernus. So sichs aber schicken möchte, dass ein Mensch oder Inwohner dieser Unser obbeschriebenen Dörfer verstuerbe, und unvogtbare Kind hinterliesse, so soll all dieses Waysen-Guet nach Ihren Vattern zu Crumaw in die Waysenbuecher ver- schrieben werden, und die Freynde oder Gerhabene der Waysen, die sich umb sie oder ihr Guet annehmen thetten, sollen das Guet dem Gebrauch nach, damit solches ungeschmelter denen Waysen erhalten werde, verpfänden [lépe jinde: verbürgen], jedoch dieses alles mit Unserm oder Unsers darzue bestellten Ambtmann Wissen und Willen. Und wann ein Ways stirbt, so soll sein Antheil auf die in Leben verblie- bene verfallen. Wann aber alle Waysen verstuerben, ehe dass sie ihre vogtbahre Jahr er- reicht hetten, so soll ihr Guet, wie selbes in denen Waysen-Registern verschrieben zu finden seyn wird, nach ihres Vatters Testament, so er eins gemacht, wann er aber keins gemacht hat, so solls auf ihre negsten Freynd Unserer Herrschaft ver-
Strana 45
Odúmrti vykoupeny v rychtě Zbytinské a Zelnavské 1564. 45 fallen ; warzue Wir, noch Unsere Erbn und Nachkommen kein Gerechtigkeit haben werden, noch haben wollen. Ausser allein, wann gar kein Bluets-Freynd auf Unseren Herrschaften be- findlich wäre, so soll solches Guet auf Uns, Unsere Erben und Nachkommen als auch Erbherren der obbeschriebenen Dörfer von Rechtsweg verfallen. Die Gab, die Uns sie zu geben sich verbunden, haben Wir gleich in die Jahr- Register nebst dem andern verzeichnen lassen. Urkund haben Wir Wilhelmb von Rosenberg Unser grössers Insigl zu diesem Brief anhangen lassen; der geben ist zu Crumpenaw den Freytag an Gedechtnusstag Mariae Empfängnus im Jahr 1564. Prostý opis na papíře z 18. st. v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 11, též při I. 5AU. No. 28 fol. 43—45, opsal H. Gross. — *) Zbitiny, nyní něm. Ober-Haid, farská ves 7 km na severovýchod od města Volar. Rychta Zbitinská byla čáštkou někdejšího velikého panství kláštera Zlatokorunského, a ležela při jeho severo- západní hranici. Ostatní vsi, jež tato listina klade do Zbitinské rychty, jmenují se nyní něm. a česky: 1. Pla- hetschlag, Blažejovice, od Zbitin 2 km na sz.; potok tekoucí tam k západu do řeky Blanice slove Schwarz- bach; 2. Schweinetschlag, Sviňovice, 2 km na sever; 3. Hundsnursch, Koryto, za starodávna Koryto Psí, 3 km k východu; 4. Jandles, Mošna, leží mezi Zbitinami a Korytem; 5. Miesau, 4 km k jihu, přítomná listina nám objevuje, že tato ves jmenovala se česky Vyšný, což upadlo v zapomenutí. 42. 1564, 8. prosince na Krumlově: Vilém z Rožmberka propouští poddané své v pěti vsech rychtářství Zelnavského, vyjma dva mlýny, z práva odúmrtního, začež tito uvolují se odváděti platy dvojnásobné. My Vilím z Rozmberka oc, správce a vládař domu Rozmberského oc, vyznáváme tímto listem . ., že sou předstoupili před nás robotní lidé naši, poddaní věrní milí z rychtářství Zel- navského, zejména z těchto vsí, totiž ze vsi Zelnavy, ze vsi Sumberka, ze vsi Hintringu, ze vsi Ssenavy a ze vsi Parkfrydu, (krom dva mlýny nesvolily k tomu, totiž Polstrů mlýn a Čertů mlýn), a prosili jsou nás pokorně, abychom obtížení odúmrti s nich sňali.., podvolujíce se nám, .. úroky a platy ještě jednou k tomu, což jsou prve platili a dávati povinni byli, platiti a dávati na časy budoucí a věčný. I znamenavše my .. a na takové jich podvolení .. takové odúmrtní obtížení .. s nich sme sňali, a mocí listu tohoto osvobozujem na takový ovšem spůsob, aby všickni obyvatelé .. všecko své zboží .. mohli dáti aneb odkázati . . bez naší .. překážky, avšak toliko osobám na panství našem .., poddaným našim .. Jestliže by .. který člověk.. umřel a po sobě dětí zůstavil k letům nedošlé, tehdá všecken statek těch sirotkův po jich otci má na Krumlově do kněh sirotčích zapsán býti.. Pakli by ti všickni sirotci zemřeli dříve, nežli by svých let došli, tehdy všecken jich statek, jakž v rejstřích sirotčích bude zapsán .., na nejbližšího přítele jich našeho panství má spadnouti..; kromě toliko, jestliže by nižádného přítele krevního na všem panství našem nikdež nebylo, tehdy takový statek na nás a na naše dědice a budoucí .. má spadnouti. A takový plat, v kterýž jsou se nám jednou k tomu, jakž prve platili, platiti podvolili, hned jest jim do rejster úročních k prvnímu platu přiložen a při- psán. Toho všeho na potvrzení .. my Vilím z Rozmberka pečet naši větší rozkázali jsme k tomuto listu přivěsiti, jenž jest dán na Krumlově v pátek den slavné památky Početí blaho- slavené Panny Marie matky Boží, leta Páně tisícého pětistého šedesátého čtvrtého.
Odúmrti vykoupeny v rychtě Zbytinské a Zelnavské 1564. 45 fallen ; warzue Wir, noch Unsere Erbn und Nachkommen kein Gerechtigkeit haben werden, noch haben wollen. Ausser allein, wann gar kein Bluets-Freynd auf Unseren Herrschaften be- findlich wäre, so soll solches Guet auf Uns, Unsere Erben und Nachkommen als auch Erbherren der obbeschriebenen Dörfer von Rechtsweg verfallen. Die Gab, die Uns sie zu geben sich verbunden, haben Wir gleich in die Jahr- Register nebst dem andern verzeichnen lassen. Urkund haben Wir Wilhelmb von Rosenberg Unser grössers Insigl zu diesem Brief anhangen lassen; der geben ist zu Crumpenaw den Freytag an Gedechtnusstag Mariae Empfängnus im Jahr 1564. Prostý opis na papíře z 18. st. v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 11, též při I. 5AU. No. 28 fol. 43—45, opsal H. Gross. — *) Zbitiny, nyní něm. Ober-Haid, farská ves 7 km na severovýchod od města Volar. Rychta Zbitinská byla čáštkou někdejšího velikého panství kláštera Zlatokorunského, a ležela při jeho severo- západní hranici. Ostatní vsi, jež tato listina klade do Zbitinské rychty, jmenují se nyní něm. a česky: 1. Pla- hetschlag, Blažejovice, od Zbitin 2 km na sz.; potok tekoucí tam k západu do řeky Blanice slove Schwarz- bach; 2. Schweinetschlag, Sviňovice, 2 km na sever; 3. Hundsnursch, Koryto, za starodávna Koryto Psí, 3 km k východu; 4. Jandles, Mošna, leží mezi Zbitinami a Korytem; 5. Miesau, 4 km k jihu, přítomná listina nám objevuje, že tato ves jmenovala se česky Vyšný, což upadlo v zapomenutí. 42. 1564, 8. prosince na Krumlově: Vilém z Rožmberka propouští poddané své v pěti vsech rychtářství Zelnavského, vyjma dva mlýny, z práva odúmrtního, začež tito uvolují se odváděti platy dvojnásobné. My Vilím z Rozmberka oc, správce a vládař domu Rozmberského oc, vyznáváme tímto listem . ., že sou předstoupili před nás robotní lidé naši, poddaní věrní milí z rychtářství Zel- navského, zejména z těchto vsí, totiž ze vsi Zelnavy, ze vsi Sumberka, ze vsi Hintringu, ze vsi Ssenavy a ze vsi Parkfrydu, (krom dva mlýny nesvolily k tomu, totiž Polstrů mlýn a Čertů mlýn), a prosili jsou nás pokorně, abychom obtížení odúmrti s nich sňali.., podvolujíce se nám, .. úroky a platy ještě jednou k tomu, což jsou prve platili a dávati povinni byli, platiti a dávati na časy budoucí a věčný. I znamenavše my .. a na takové jich podvolení .. takové odúmrtní obtížení .. s nich sme sňali, a mocí listu tohoto osvobozujem na takový ovšem spůsob, aby všickni obyvatelé .. všecko své zboží .. mohli dáti aneb odkázati . . bez naší .. překážky, avšak toliko osobám na panství našem .., poddaným našim .. Jestliže by .. který člověk.. umřel a po sobě dětí zůstavil k letům nedošlé, tehdá všecken statek těch sirotkův po jich otci má na Krumlově do kněh sirotčích zapsán býti.. Pakli by ti všickni sirotci zemřeli dříve, nežli by svých let došli, tehdy všecken jich statek, jakž v rejstřích sirotčích bude zapsán .., na nejbližšího přítele jich našeho panství má spadnouti..; kromě toliko, jestliže by nižádného přítele krevního na všem panství našem nikdež nebylo, tehdy takový statek na nás a na naše dědice a budoucí .. má spadnouti. A takový plat, v kterýž jsou se nám jednou k tomu, jakž prve platili, platiti podvolili, hned jest jim do rejster úročních k prvnímu platu přiložen a při- psán. Toho všeho na potvrzení .. my Vilím z Rozmberka pečet naši větší rozkázali jsme k tomuto listu přivěsiti, jenž jest dán na Krumlově v pátek den slavné památky Početí blaho- slavené Panny Marie matky Boží, leta Páně tisícého pětistého šedesátého čtvrtého.
Strana 46
46 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Na rubu poznámka: Přípis obdarování rychtářství Zelnavského leta 1603. — Prostý opis na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 10; vypsal H. Gross. Pozdější něm. překlad při I. 5AU. No. 28 fol. 33—35. — Jmenované v listině vesnice leží v údolí hořejší Vltavy, nedaleko jejího břehu levého čili východního, a píší se nyní německy v pořádku od jv. k sz. Pargfried, Salnau, Sonnberg, Hintring, Schönau. 43. 1565, 13. října na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje poddané své ve 12 vsech rychtářství Německo-Rychnovského z práva odúmrtného a do- voluje, aby při ženitbách s Rakušany mohl majetek ze svatebních smluv býti přenášen do Horních Rakous, tak jako naopak. Wir Wilhelm Herr zu Rosenberg oc, regierender Herr und Verwalter des Haus Ro- senberg oc bekhennen mit diesem Brief, dass vor Uns erschienen sein die ehrbahrn Unsere Unterthann und liebe Getrewe in dem Gericht Reichenaw, nemblich auss hienach gesetzten Dörffern, als : Reyhenaw, Pernekh, Lynnden, Reytterschlag, Moltterberg, Rosenau, Vrusch, Mukhenschlag, Obermarktschlag, Nydermarttschlag, Ottenschlag und Asanngkh,*) hatten [baten? Uns diemuettigist, dass Wir die Last der Töttenfall von ihnen abladen, und sy hierüber be- gaben und befreyen sollen, mit Erbietung, Uns, Unsern Erben und Nachkommen die Zunfft [? snad Zinse] und Forderungen noch einmal soviel, zu dem, so sy zuvor gedienet, zu geben in künftig und ewig Zeit Zde následují důvody, formule osvobození od břemene odúmrtného, a k němu výminky a obmezení téhož smyslu, jakž to vše jest podobně vysloveno v privilegiu rychty Zbitinské z 8. prosince 1564 od slov: Welche diese ihre Bitte až do slov: haben werden, noch haben wollen (viz zde str. 44, 45). Další text jest nový: Und in diesem allen thuen Wir ihnen diese sondere Gnad, als sy auf der Kranytzen mit ihren Guetern und Nahrungen liegen, und viell Heyrathen auss denselben Unsern Dörfern und durch die Unterthanen in das Erzherzogthumb Österreich ob der Enns gestift werden, dadurch auch die Erbschaften neben Heyrats-Contracten und Verträgen ihre[n] Fortgang haben müssen; zue dem Wir auch aus Genaden hiemit verwilligen, also, dass alle Verträg, wie sy in Heuraths-Titln aufgericht sein, aus denselben Unsern Dörfern in das Land ob der Enns, so wohl alss auf Unsere Herrschaften in allen Puncten und Clausulen gelten und ihre Craft haben sollen; gleichwohl mit diesem sondern Vorbehalt, dass sich gemelte Unsere Unter- thanen, auch ihre Nachkommen, mit Waysen-Guettern, Truhen und Registern dermassen halten, als ihnen das von Uns laut einer verfertigten und aufgerichten Ordnung ausgedrückt und be- schrieben ist. Und aber die zweyfache Forderung, welche sie Uns und Unsern Erben und Nach- kommen verwilligt, die seyen sy Uns in alle Weeg, auch Unsern Nachkommen in ewige Zeit also zu richten schuldig. Das alles zu Bekräftigung und besserer Sicherheit haben Wir obgedachter Wilhelmb Herr zu Rosenberg oc, Unser grösser Insigl zu diesem Brief anhängen lassen. Geschehen auf Crumaw den dreyzehendten Tag Monats October, das ist Sambstag vor Sanct Valenttag, im fünfzehenhundert und im fünf und sechzigisten Jahre. Vidimus, jehož správnost potvrdili purkmistr a rada německou formulí pod menší pečetí městskou, in curia Crumlow 14. Novembris Anno 1684; uloženo v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 12. Tam leží také jiný opis, pověřený vrchním zámeckým hejtmanem z 16. dubna 1695, a prostý opis pozdější při I. 5AU. No. 28 fol. 20—22. Vypsal H. Gross.
46 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Na rubu poznámka: Přípis obdarování rychtářství Zelnavského leta 1603. — Prostý opis na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 10; vypsal H. Gross. Pozdější něm. překlad při I. 5AU. No. 28 fol. 33—35. — Jmenované v listině vesnice leží v údolí hořejší Vltavy, nedaleko jejího břehu levého čili východního, a píší se nyní německy v pořádku od jv. k sz. Pargfried, Salnau, Sonnberg, Hintring, Schönau. 43. 1565, 13. října na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje poddané své ve 12 vsech rychtářství Německo-Rychnovského z práva odúmrtného a do- voluje, aby při ženitbách s Rakušany mohl majetek ze svatebních smluv býti přenášen do Horních Rakous, tak jako naopak. Wir Wilhelm Herr zu Rosenberg oc, regierender Herr und Verwalter des Haus Ro- senberg oc bekhennen mit diesem Brief, dass vor Uns erschienen sein die ehrbahrn Unsere Unterthann und liebe Getrewe in dem Gericht Reichenaw, nemblich auss hienach gesetzten Dörffern, als : Reyhenaw, Pernekh, Lynnden, Reytterschlag, Moltterberg, Rosenau, Vrusch, Mukhenschlag, Obermarktschlag, Nydermarttschlag, Ottenschlag und Asanngkh,*) hatten [baten? Uns diemuettigist, dass Wir die Last der Töttenfall von ihnen abladen, und sy hierüber be- gaben und befreyen sollen, mit Erbietung, Uns, Unsern Erben und Nachkommen die Zunfft [? snad Zinse] und Forderungen noch einmal soviel, zu dem, so sy zuvor gedienet, zu geben in künftig und ewig Zeit Zde následují důvody, formule osvobození od břemene odúmrtného, a k němu výminky a obmezení téhož smyslu, jakž to vše jest podobně vysloveno v privilegiu rychty Zbitinské z 8. prosince 1564 od slov: Welche diese ihre Bitte až do slov: haben werden, noch haben wollen (viz zde str. 44, 45). Další text jest nový: Und in diesem allen thuen Wir ihnen diese sondere Gnad, als sy auf der Kranytzen mit ihren Guetern und Nahrungen liegen, und viell Heyrathen auss denselben Unsern Dörfern und durch die Unterthanen in das Erzherzogthumb Österreich ob der Enns gestift werden, dadurch auch die Erbschaften neben Heyrats-Contracten und Verträgen ihre[n] Fortgang haben müssen; zue dem Wir auch aus Genaden hiemit verwilligen, also, dass alle Verträg, wie sy in Heuraths-Titln aufgericht sein, aus denselben Unsern Dörfern in das Land ob der Enns, so wohl alss auf Unsere Herrschaften in allen Puncten und Clausulen gelten und ihre Craft haben sollen; gleichwohl mit diesem sondern Vorbehalt, dass sich gemelte Unsere Unter- thanen, auch ihre Nachkommen, mit Waysen-Guettern, Truhen und Registern dermassen halten, als ihnen das von Uns laut einer verfertigten und aufgerichten Ordnung ausgedrückt und be- schrieben ist. Und aber die zweyfache Forderung, welche sie Uns und Unsern Erben und Nach- kommen verwilligt, die seyen sy Uns in alle Weeg, auch Unsern Nachkommen in ewige Zeit also zu richten schuldig. Das alles zu Bekräftigung und besserer Sicherheit haben Wir obgedachter Wilhelmb Herr zu Rosenberg oc, Unser grösser Insigl zu diesem Brief anhängen lassen. Geschehen auf Crumaw den dreyzehendten Tag Monats October, das ist Sambstag vor Sanct Valenttag, im fünfzehenhundert und im fünf und sechzigisten Jahre. Vidimus, jehož správnost potvrdili purkmistr a rada německou formulí pod menší pečetí městskou, in curia Crumlow 14. Novembris Anno 1684; uloženo v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 12. Tam leží také jiný opis, pověřený vrchním zámeckým hejtmanem z 16. dubna 1695, a prostý opis pozdější při I. 5AU. No. 28 fol. 20—22. Vypsal H. Gross.
Strana 47
Z let 1565, 1568. 47 *) Ves Rychnov Německý, Deutsch Reichenau, jíž se týče tato listina, leží 18 km na západ od Vyššího Brodu, v horách při pomezí česko-rakouském. Na blízku leží ostatní vesnice té bývalé rychty, a píší se nyní Berneck, Linden, Reiterschlag, Multerberg, Rosenau česky Rožnov, Uresch česky Uruš, Mukenschlag, Ober- Marktschlag, Unter-Marktschlag, Ottenschlag, Asang. 44. 1568, 13. ledna: Kterak Vilém z Rožmberka se svolením opata Jiřího Taxera skoupil ves Lhotku kláštera Zlatokorunského u Krumlova, proměnil ji ve dvůr poplužní řeč. Nový, a klášteru za ni dal ves Olšinu u Horní Plané. XXXI. Georgius Taxer IIdus, natione Carinthus, postquam duobus annis a domino Wilhelmo probatus fuisset, ab eodem in abbatem S. Coronae anno 1568 13/1 electus fuit. Cui statim ipsa electionis die, dum adhuc in libro fundi „prior et electus abbas“ vocatur, licentiam per suum cancellarium dedit vendendi sibi Wilhelmo pro amplianda Nova Villa pagum mo- nasterii Melhüttel seu Lhotkam, inter Sernin et Weixel 1) pagos quondam jacentem, pro quo postea pagum Olssinam seu Langbruk2) monasterio restituit, potius quam dedit d. Wilhelmus, nam antecedenter de jure cum caeteris occupatis a Rosensibus bonis ad monasterium ex fun- datione regia pertinebat. Qualiter hic Wilhelmus cum monasterio egerit, consideret lector : Ne ipse videretur quidpiam abstulisse, monasterio hominem alienum, in Scta Corona non professum, et cujus hic nihil erat, in monasterio abbatem fecit, et ut sibi, quod habere desiderabat, ce- deret, licentiam dedit; quod ille sine suo incommodo facile facturus credi poterat, nam ex alieno dorso lora scindere est perfacillimum. Ipse tamen d. Georgius abbas electus alium spi- ritum habuisse deprehenditur, nam ad istam permutationem, potius quam venditionem, sua sponte non videtur consensisse, quia ab illo nullum desuper confectum instrumentum existit, quinimo, antequam publicaretur aut confirmaretur abbas, saepedictam cessionem cancellarius domini Wilhelmi Wenceslaus Albinus libro fundi propria manu jam inscripserat, Georgio non subscribente, sed pro mandato aut imperio acceptante; ita autem sonat textus : Anno domini 1568, 13. Januarii cum consensu magnifici ac generosi domini do- mini Wilhelmi de Rosis oc vendidit reverendissimus dominus Georgius, prior et electus abbas monasterii Aureae Coronae, in utilitatem et commodum Magnificentiae ipsius praedia illa sex in villa Lhotka subsequentia, eo pacto et ratione ita, ut magnificus do- minus pro illis praediis iterum ad monasterium praedictum alios subditos, qui illis infra scriptis in servitute et utilibus similes sint, dare et concedere velit. Cuilibet praediorum possessori numerabit magnificus dominus ex ipsius Magnificentiae camera, sicut sub- sequitur: Ambrosio Dworzak 500 fP, Martino Zagiczek 260 �l, Stephano Nicolai 250 f, Laurentio Wawrae 150 m, Urbano Zialud 170 ſ, Urbano Taska 21 ſ, Czybulirz curia pro 120 f, in summa autem per 1471 fl.3) Commodum tamen aliquod ex hac permutatione sentit monasterium de facto, et succes- sores domini Wilhelmi villam Neuhof ex Melhüttel, monasterium vero incolas Olssinenses, proximos custodes piscinae suae habent. Porro benedictionem abbatialem Georgius a d. archiepiscopo Pragensi Antonio accepit, cui etiam et Pragensi ecclesiae juramentum fidelitatis ac obedientiae praestitit. Caeterum
Z let 1565, 1568. 47 *) Ves Rychnov Německý, Deutsch Reichenau, jíž se týče tato listina, leží 18 km na západ od Vyššího Brodu, v horách při pomezí česko-rakouském. Na blízku leží ostatní vesnice té bývalé rychty, a píší se nyní Berneck, Linden, Reiterschlag, Multerberg, Rosenau česky Rožnov, Uresch česky Uruš, Mukenschlag, Ober- Marktschlag, Unter-Marktschlag, Ottenschlag, Asang. 44. 1568, 13. ledna: Kterak Vilém z Rožmberka se svolením opata Jiřího Taxera skoupil ves Lhotku kláštera Zlatokorunského u Krumlova, proměnil ji ve dvůr poplužní řeč. Nový, a klášteru za ni dal ves Olšinu u Horní Plané. XXXI. Georgius Taxer IIdus, natione Carinthus, postquam duobus annis a domino Wilhelmo probatus fuisset, ab eodem in abbatem S. Coronae anno 1568 13/1 electus fuit. Cui statim ipsa electionis die, dum adhuc in libro fundi „prior et electus abbas“ vocatur, licentiam per suum cancellarium dedit vendendi sibi Wilhelmo pro amplianda Nova Villa pagum mo- nasterii Melhüttel seu Lhotkam, inter Sernin et Weixel 1) pagos quondam jacentem, pro quo postea pagum Olssinam seu Langbruk2) monasterio restituit, potius quam dedit d. Wilhelmus, nam antecedenter de jure cum caeteris occupatis a Rosensibus bonis ad monasterium ex fun- datione regia pertinebat. Qualiter hic Wilhelmus cum monasterio egerit, consideret lector : Ne ipse videretur quidpiam abstulisse, monasterio hominem alienum, in Scta Corona non professum, et cujus hic nihil erat, in monasterio abbatem fecit, et ut sibi, quod habere desiderabat, ce- deret, licentiam dedit; quod ille sine suo incommodo facile facturus credi poterat, nam ex alieno dorso lora scindere est perfacillimum. Ipse tamen d. Georgius abbas electus alium spi- ritum habuisse deprehenditur, nam ad istam permutationem, potius quam venditionem, sua sponte non videtur consensisse, quia ab illo nullum desuper confectum instrumentum existit, quinimo, antequam publicaretur aut confirmaretur abbas, saepedictam cessionem cancellarius domini Wilhelmi Wenceslaus Albinus libro fundi propria manu jam inscripserat, Georgio non subscribente, sed pro mandato aut imperio acceptante; ita autem sonat textus : Anno domini 1568, 13. Januarii cum consensu magnifici ac generosi domini do- mini Wilhelmi de Rosis oc vendidit reverendissimus dominus Georgius, prior et electus abbas monasterii Aureae Coronae, in utilitatem et commodum Magnificentiae ipsius praedia illa sex in villa Lhotka subsequentia, eo pacto et ratione ita, ut magnificus do- minus pro illis praediis iterum ad monasterium praedictum alios subditos, qui illis infra scriptis in servitute et utilibus similes sint, dare et concedere velit. Cuilibet praediorum possessori numerabit magnificus dominus ex ipsius Magnificentiae camera, sicut sub- sequitur: Ambrosio Dworzak 500 fP, Martino Zagiczek 260 �l, Stephano Nicolai 250 f, Laurentio Wawrae 150 m, Urbano Zialud 170 ſ, Urbano Taska 21 ſ, Czybulirz curia pro 120 f, in summa autem per 1471 fl.3) Commodum tamen aliquod ex hac permutatione sentit monasterium de facto, et succes- sores domini Wilhelmi villam Neuhof ex Melhüttel, monasterium vero incolas Olssinenses, proximos custodes piscinae suae habent. Porro benedictionem abbatialem Georgius a d. archiepiscopo Pragensi Antonio accepit, cui etiam et Pragensi ecclesiae juramentum fidelitatis ac obedientiae praestitit. Caeterum
Strana 48
48 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: autem Georgius abbas regimen suum praeclare auspicatus, anno 1569 emit a Staniek in Skržidly Georgium Ziak in Branschowicz 4) una cum villa pro 45 sexagenis, quem de facto habemus. Anno 1574 accepit ex arce extractum ex libris pupillorum in his, quae pagum Olssi- nam concernebant; et tunc completa est supradicta permutatio, ubi monasterium Lhotkam domino Wilhelmo cessit et in recompensam Olssinam recepit. Ipse vero d. Wilhelmus hoc anno plene exsolvit incolis Lhotecensibus omnes eorum villas, et nolentes volentes ex eorum possessionibus exturbavit, pago ipsorum [cum] agris in villam ad usum proprium, quam Novam, Neuhof, dicunt, converso. Porro incolae illius loci dispersi per pagos monasterii, inquillinos agere plerique sunt compulsi. Výpis z knihy na faře Zlatokorunské: Series abbatum Sanctae Coronae, qui ab fundationis aevo in eo loco praefuerunt. Úryvek ten obsažen jest též v rukopisných kodexích kníž. archivu Krumlovského č. 247, 248, 249 v archivě ústředním. (Vypsal H. Gross.) 1) Ves Srnín leží u Zlaté Koruny, 2 km na jihozápad; ves Višně, něm. Weichseln, 2 km na severo- západ od Krumlova. Ves Lhotka (Mehlhüttel) mezi Višní a Srnínem zmizela navždy, ale Nový Dvůr, zvětšený jejími pozemky, dosud stojí, sotva 1 km na východ od Višně. 2) Nyní slove Langenbrücke, stojí 5 km na severovýchod od Horní Plané; dle toho záznamu ta ves měla české jméno Olšina; potok tam tekoucí dosud jmenuje se Olschbach, přichází ke vsi Langenbrucku od severu, protek napřed rybníkem, o němž jest v záznamu zmínka, že náležel klášteru Korunskému. Zapiso- vatel žehrá na Rožmberky proto, že zmocnili se velikého někdy statku klášterského, z něhož klášteru zůstaly jen zbytky, a Rožmberkové sáhali i po nich V jakém bídném stavu a již blízek zániku byl tehdáž klášter Zlatokorunský, o tom viz Branišovu knihu: Svatá Koruna, v Praze 1907, str. 56. 3) Tento výpis či překlad z knih pozemkových nachází se v táž slova také v kníž. archivě Krum- lovském I. 1Aa. Nr. 60 s regestem: Extractus ex antiquo libro fundi Monasterii ratione permutati pagi Lhotka pro pago Longbruck. 4) Ves Skřídla, něm. Skřidlau, 2 km na západ od Velešína; ves Branšovice 4 km na severovýchod od Velešína. 45. 1568, 16. srpna: Obec Lhenická prosí Viléma z Rožmberka o propuštění živností. Vaše Mti vysoce urozený pane, pane náš nejmilostivější a dědičný! Pán Bůh všemuhúcí rač dáti Vaší Mti v tomto životě dlouhého zdraví a v něm nad námi šťastné panování. Toho na všemohúcím Pánu Bohu Vaší Mti se vším slavným rodem a domem Rožmberským věrně upřímně žádáme oc. — Nejmilostivější pane! Jakož sme předešlého času Vaší Mti žádali o živnosti, kterejchž sme užívali, aby nám propuštěny byly, kteréž sme sobě s velikou těž- kostí a nákladem přivedli; i Vaší Mti vždy nepřestávajíc poníženě, pokorně, pro milosrdenství Boží prosíme a žádáme, že nám živnůstky ty zase propustiti ráčíte a živnostmi nás opatřiti, a litost nad námi a milosrdenství, kteréhož očekáváme, prokázati. Neb žádných důchodův k vobci nemáme, abychom měli z jeho*) na zádušní věci a na písaře i na obecní nakládati, a městečko ku poctivosti Vaší Mti vzdělávati; ani rathouz, kterýž sme započali stavěti, do- dělati; a chudým řemeslníkům se na to skládati stejště. S tím se Vaší Mti jakožto pánu na- šemu milostivému v laskavé a milostivé opatření i s dítkami svejmi poroučíme. Datum v mě- stečku Lhenicích, v pondělí po sv. Vavřinci leta 1568. Vaší Mti chudí poddaní, purkmistr a konšelé, všeckna obec městečka Lhenic.
48 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: autem Georgius abbas regimen suum praeclare auspicatus, anno 1569 emit a Staniek in Skržidly Georgium Ziak in Branschowicz 4) una cum villa pro 45 sexagenis, quem de facto habemus. Anno 1574 accepit ex arce extractum ex libris pupillorum in his, quae pagum Olssi- nam concernebant; et tunc completa est supradicta permutatio, ubi monasterium Lhotkam domino Wilhelmo cessit et in recompensam Olssinam recepit. Ipse vero d. Wilhelmus hoc anno plene exsolvit incolis Lhotecensibus omnes eorum villas, et nolentes volentes ex eorum possessionibus exturbavit, pago ipsorum [cum] agris in villam ad usum proprium, quam Novam, Neuhof, dicunt, converso. Porro incolae illius loci dispersi per pagos monasterii, inquillinos agere plerique sunt compulsi. Výpis z knihy na faře Zlatokorunské: Series abbatum Sanctae Coronae, qui ab fundationis aevo in eo loco praefuerunt. Úryvek ten obsažen jest též v rukopisných kodexích kníž. archivu Krumlovského č. 247, 248, 249 v archivě ústředním. (Vypsal H. Gross.) 1) Ves Srnín leží u Zlaté Koruny, 2 km na jihozápad; ves Višně, něm. Weichseln, 2 km na severo- západ od Krumlova. Ves Lhotka (Mehlhüttel) mezi Višní a Srnínem zmizela navždy, ale Nový Dvůr, zvětšený jejími pozemky, dosud stojí, sotva 1 km na východ od Višně. 2) Nyní slove Langenbrücke, stojí 5 km na severovýchod od Horní Plané; dle toho záznamu ta ves měla české jméno Olšina; potok tam tekoucí dosud jmenuje se Olschbach, přichází ke vsi Langenbrucku od severu, protek napřed rybníkem, o němž jest v záznamu zmínka, že náležel klášteru Korunskému. Zapiso- vatel žehrá na Rožmberky proto, že zmocnili se velikého někdy statku klášterského, z něhož klášteru zůstaly jen zbytky, a Rožmberkové sáhali i po nich V jakém bídném stavu a již blízek zániku byl tehdáž klášter Zlatokorunský, o tom viz Branišovu knihu: Svatá Koruna, v Praze 1907, str. 56. 3) Tento výpis či překlad z knih pozemkových nachází se v táž slova také v kníž. archivě Krum- lovském I. 1Aa. Nr. 60 s regestem: Extractus ex antiquo libro fundi Monasterii ratione permutati pagi Lhotka pro pago Longbruck. 4) Ves Skřídla, něm. Skřidlau, 2 km na západ od Velešína; ves Branšovice 4 km na severovýchod od Velešína. 45. 1568, 16. srpna: Obec Lhenická prosí Viléma z Rožmberka o propuštění živností. Vaše Mti vysoce urozený pane, pane náš nejmilostivější a dědičný! Pán Bůh všemuhúcí rač dáti Vaší Mti v tomto životě dlouhého zdraví a v něm nad námi šťastné panování. Toho na všemohúcím Pánu Bohu Vaší Mti se vším slavným rodem a domem Rožmberským věrně upřímně žádáme oc. — Nejmilostivější pane! Jakož sme předešlého času Vaší Mti žádali o živnosti, kterejchž sme užívali, aby nám propuštěny byly, kteréž sme sobě s velikou těž- kostí a nákladem přivedli; i Vaší Mti vždy nepřestávajíc poníženě, pokorně, pro milosrdenství Boží prosíme a žádáme, že nám živnůstky ty zase propustiti ráčíte a živnostmi nás opatřiti, a litost nad námi a milosrdenství, kteréhož očekáváme, prokázati. Neb žádných důchodův k vobci nemáme, abychom měli z jeho*) na zádušní věci a na písaře i na obecní nakládati, a městečko ku poctivosti Vaší Mti vzdělávati; ani rathouz, kterýž sme započali stavěti, do- dělati; a chudým řemeslníkům se na to skládati stejště. S tím se Vaší Mti jakožto pánu na- šemu milostivému v laskavé a milostivé opatření i s dítkami svejmi poroučíme. Datum v mě- stečku Lhenicích, v pondělí po sv. Vavřinci leta 1568. Vaší Mti chudí poddaní, purkmistr a konšelé, všeckna obec městečka Lhenic.
Strana 49
Konec odúmrtního práva ve Lhenicích 1568, 1569. 49 Vysoce urozenému pánu, panu Vilímovi z Rozmberka a na Českém Krumlově oc, zprávci a vládaři domu Rožmberského oc, nejvyššímu komorníku království Českého, pánu našemu nejmilostivějšímu a dědičnému Jeho Mti. [Poznámka na rubu:] Lheničtí o živnosti 1568. Z orig. pap. v kníž. archivě Kruml. IIA. 5AS. 2. opsal H. Gross. — O řemeslnících, kteří se mohli usazovati v městečku Lhenicích, mluví privilegium z 21. ledna 1544 výše str. 35 č. 30. — *) Na místě „jeho“ nejspíš má státi: čeho. 46. 1569, 26. července na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje městečko Lhenice od práva odúmrtního. My Vilím z Rožmberka, správce a vládař domu Rožmberského oc, nejvyšší komorník království Českého oc, jménem naším a všeckněch dědicuov a budoucích našich, vyznáváme tiemto listem všem vuobec a přede všemi, kdež jej koli čísti aneb čtouci slyšeti budou, že jsou předstoupili před nás opatrný purgmistr a konšelé i rychtář městečka našeho Lhenic, jménem svým a všechné obce obyvateluov téhož městečka, a prosili jsou nás prosbú snažnú a pokornú, abychom se k nim milostivě okázati ráčili, a obtížení, právo odúmrtní, v kterém jsú byli podrobeni, s nich sňali, a je jakožto věrné poddané a dědičné naše právem městským obdařiti ráčili. A při tom dali jsú nám poctu peněžitú a podle jich povahy dosti znamenitú; kterúž jsme my od nich jakožto od lidí poddaných našich dědičných dobrovolně a vděčně přijali. I znamenavše my jich prosbu snažnú a pokornú, a před očima majíce dobré a užitečné toho městečka, chtějíc to s zvláštní žádostí rádi viděti, aby skrze takové naše milostivé obdaření v časích budoucích tím lépe vyzdviženo a v časné živnosti rozmnoženo bylo, čímž by větší milostí a obdařením naším skrze nás opatřeno bylo; protož s dobrým a vážným rozmyslem nadepsané městečko naše Lhenice, měšťany i všecky lidi v něm obývající, nynější i jich dědice a budoucí, právem městským obdařiti a osvoboditi jsme ráčili, a mocí listu tohoto obdařujem a osvobozujem a jim tuto milost činíme, aby již po tento den nižádné odúmrti s nich na nás ani na naše dědice a budoucí nepřipadaly, než aby všickni měšťané a obyvatelé téhož městečka našeho, nynější i všickni jich budoucí, obojího pohlaví mužského i ženského, všeckeren svuoj statek a zboží mohvité i nemohvité, kterýmiž by ten koli jmény jmenován býti mohl, kterýž mají aneb potomně míti budou, mohli svobodně dáti a odkázati a kšaftovati, všeckeren pospolu neb rozdílně, za zdravého života neb na smrtedlné posteli, komuž by a kamž kolivěk chtěli podle svobodné vuole své, však toliko na panství naše, kteréž na tento čas máme aneb z milosti boží ještě míti bu- deme. Pakli by kdo o svým statku žádného pořízení neb kšaftu učiniti nechtěl anebo zanedbal, aneb z dopuštění božieho skrze náhlost smrti z tohoto světa bez kšaftu sšel a dětí žádných po sobě nepozuostavil, tehdy takový statek všeckeren mohvitý i nemoh- Archiv Český XXIX.
Konec odúmrtního práva ve Lhenicích 1568, 1569. 49 Vysoce urozenému pánu, panu Vilímovi z Rozmberka a na Českém Krumlově oc, zprávci a vládaři domu Rožmberského oc, nejvyššímu komorníku království Českého, pánu našemu nejmilostivějšímu a dědičnému Jeho Mti. [Poznámka na rubu:] Lheničtí o živnosti 1568. Z orig. pap. v kníž. archivě Kruml. IIA. 5AS. 2. opsal H. Gross. — O řemeslnících, kteří se mohli usazovati v městečku Lhenicích, mluví privilegium z 21. ledna 1544 výše str. 35 č. 30. — *) Na místě „jeho“ nejspíš má státi: čeho. 46. 1569, 26. července na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje městečko Lhenice od práva odúmrtního. My Vilím z Rožmberka, správce a vládař domu Rožmberského oc, nejvyšší komorník království Českého oc, jménem naším a všeckněch dědicuov a budoucích našich, vyznáváme tiemto listem všem vuobec a přede všemi, kdež jej koli čísti aneb čtouci slyšeti budou, že jsou předstoupili před nás opatrný purgmistr a konšelé i rychtář městečka našeho Lhenic, jménem svým a všechné obce obyvateluov téhož městečka, a prosili jsou nás prosbú snažnú a pokornú, abychom se k nim milostivě okázati ráčili, a obtížení, právo odúmrtní, v kterém jsú byli podrobeni, s nich sňali, a je jakožto věrné poddané a dědičné naše právem městským obdařiti ráčili. A při tom dali jsú nám poctu peněžitú a podle jich povahy dosti znamenitú; kterúž jsme my od nich jakožto od lidí poddaných našich dědičných dobrovolně a vděčně přijali. I znamenavše my jich prosbu snažnú a pokornú, a před očima majíce dobré a užitečné toho městečka, chtějíc to s zvláštní žádostí rádi viděti, aby skrze takové naše milostivé obdaření v časích budoucích tím lépe vyzdviženo a v časné živnosti rozmnoženo bylo, čímž by větší milostí a obdařením naším skrze nás opatřeno bylo; protož s dobrým a vážným rozmyslem nadepsané městečko naše Lhenice, měšťany i všecky lidi v něm obývající, nynější i jich dědice a budoucí, právem městským obdařiti a osvoboditi jsme ráčili, a mocí listu tohoto obdařujem a osvobozujem a jim tuto milost činíme, aby již po tento den nižádné odúmrti s nich na nás ani na naše dědice a budoucí nepřipadaly, než aby všickni měšťané a obyvatelé téhož městečka našeho, nynější i všickni jich budoucí, obojího pohlaví mužského i ženského, všeckeren svuoj statek a zboží mohvité i nemohvité, kterýmiž by ten koli jmény jmenován býti mohl, kterýž mají aneb potomně míti budou, mohli svobodně dáti a odkázati a kšaftovati, všeckeren pospolu neb rozdílně, za zdravého života neb na smrtedlné posteli, komuž by a kamž kolivěk chtěli podle svobodné vuole své, však toliko na panství naše, kteréž na tento čas máme aneb z milosti boží ještě míti bu- deme. Pakli by kdo o svým statku žádného pořízení neb kšaftu učiniti nechtěl anebo zanedbal, aneb z dopuštění božieho skrze náhlost smrti z tohoto světa bez kšaftu sšel a dětí žádných po sobě nepozuostavil, tehdy takový statek všeckeren mohvitý i nemoh- Archiv Český XXIX.
Strana 50
50 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: vitý má připadnúti na najbližšího přítele bez kšaftu sešlého přirozeného, kdež by ten kolivěk obýval, toliko také na panství našem, ale jinam nic z panství našeho, a to bez naší, dědicuov i budoucích našich překážky všelikteraké. Jestliže by se pak přihodilo, že by kdo bez kšaftu z tohoto světa sšel a nižádných přátel přirozených, buďto po meči neb po přeslici, po něm nikdež na panství našem se nenašlo, tehdy ten statek po něm pozuostalý má připadnúti na nás a na dědice a budoucí naše. Jestliže by se také přihodilo v rozepřích soudních, že by se komuž kolivěk nález neb rozsudek konšeluov našich Lhenických nynějších neb budoucích nelíbil, ti budou se moci odvolati a duoklad k apellací k nám neb k dědicóm a budoucím našim, aneb kde bychom my neb dědicové a budoucí naši ukázali, položíc k apellací, což za právo jest; však ve všech těch věcech řád a chvalitebný obyčej práv městských v tom zachovávajíce. Kteréžto obdaření naše svrchu vyslovené všecko spolu i každé zvláště nahoře- psaným měšťanuom a poddaným našim Lhenickým i všeckněm jich dědicóm a budoucím od nás a od dědicuov i budoucích našich po všecky časy budoucí a věčné má skutečně zachováno a zdržáno býti, bez zmatku a přerušení všelikterakého. Toho všeho, což se svrchu píše, na potvrzení a zdržení pečeť naši větší rozkázali jsme k tomuto listu při- věsiti; jenž jest dán na Krumlově v úterý po slavnosti sv. Jakuba velikého apoštola božieho, leta páně tisícího pětistého šedesátého devátého. Ze současného opisu v archivě panství Krumlovského IIA. 5AS. 2. vypsal H. Gross. 47. 1569, 27. července: Purkmistr a konšelé městečka Lhenic prosí Rožmberského kancléře, aby jim poslal výpis z osvobození od práva odúmrtního prve, než by zpečetěno bylo. Urozený pane, pane Václave Albíne, kanclíři Jeho Mti páně! Vaší Mti zdraví prodlú- žilého, v němž i jiného všeho dobrého na Pánu Bohu všemohúcím věrně upřímně žádáme. Při tom Vaší Mti, jakož sme sobě jednali při Jeho Mti pánu o obdarování a osvobození na odoumrt i na jiné případnosti, kterýchž jsme k tomu městečku od starodávna užívali, gruntů v platech jitrních, i luk, pastvišť a pahorků, kteréž v držení pod platy máme, abychom jich mohli bez všelijaké překážky užívati, a vesních věcí všech, totiž robot zbaveni byli, což v sup- likací, kteréž jsme Jeho Mti pánu dodali, jest postaveno, a za takovou milost podvolili jsme se Jeho Mti druhé platy dávati: i Vaší Mti za to prosíme, že z takového obdarování, kteréž nám ráčíte z poručení Jeho Mti páně vydati, nejprve, nežli by se zpečetilo, vejpis nám z něho po tomto poslu odeslati ráčíte; a jestliže by co v tom bylo potřebí doložiti, v známost Vám uvedeme. Neb ráčíte znáti, poněvadž v takovou summu a platy Jeho Mti pánu sme se pod- volili budoucně věčně platiti, že bychom rádi, abychom gruntovní věc měli. V tom ve všem se Vaší Mti, jakožto otci a pánu nám vždy laskavě příznivému, se k opatření poroučíme a za radu a naučení prosíme. Datum v městečku Lhenicích, v středu po sv. Anně leta 1569. Purmistr a konšelé městečka Lhenic.
50 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: vitý má připadnúti na najbližšího přítele bez kšaftu sešlého přirozeného, kdež by ten kolivěk obýval, toliko také na panství našem, ale jinam nic z panství našeho, a to bez naší, dědicuov i budoucích našich překážky všelikteraké. Jestliže by se pak přihodilo, že by kdo bez kšaftu z tohoto světa sšel a nižádných přátel přirozených, buďto po meči neb po přeslici, po něm nikdež na panství našem se nenašlo, tehdy ten statek po něm pozuostalý má připadnúti na nás a na dědice a budoucí naše. Jestliže by se také přihodilo v rozepřích soudních, že by se komuž kolivěk nález neb rozsudek konšeluov našich Lhenických nynějších neb budoucích nelíbil, ti budou se moci odvolati a duoklad k apellací k nám neb k dědicóm a budoucím našim, aneb kde bychom my neb dědicové a budoucí naši ukázali, položíc k apellací, což za právo jest; však ve všech těch věcech řád a chvalitebný obyčej práv městských v tom zachovávajíce. Kteréžto obdaření naše svrchu vyslovené všecko spolu i každé zvláště nahoře- psaným měšťanuom a poddaným našim Lhenickým i všeckněm jich dědicóm a budoucím od nás a od dědicuov i budoucích našich po všecky časy budoucí a věčné má skutečně zachováno a zdržáno býti, bez zmatku a přerušení všelikterakého. Toho všeho, což se svrchu píše, na potvrzení a zdržení pečeť naši větší rozkázali jsme k tomuto listu při- věsiti; jenž jest dán na Krumlově v úterý po slavnosti sv. Jakuba velikého apoštola božieho, leta páně tisícího pětistého šedesátého devátého. Ze současného opisu v archivě panství Krumlovského IIA. 5AS. 2. vypsal H. Gross. 47. 1569, 27. července: Purkmistr a konšelé městečka Lhenic prosí Rožmberského kancléře, aby jim poslal výpis z osvobození od práva odúmrtního prve, než by zpečetěno bylo. Urozený pane, pane Václave Albíne, kanclíři Jeho Mti páně! Vaší Mti zdraví prodlú- žilého, v němž i jiného všeho dobrého na Pánu Bohu všemohúcím věrně upřímně žádáme. Při tom Vaší Mti, jakož sme sobě jednali při Jeho Mti pánu o obdarování a osvobození na odoumrt i na jiné případnosti, kterýchž jsme k tomu městečku od starodávna užívali, gruntů v platech jitrních, i luk, pastvišť a pahorků, kteréž v držení pod platy máme, abychom jich mohli bez všelijaké překážky užívati, a vesních věcí všech, totiž robot zbaveni byli, což v sup- likací, kteréž jsme Jeho Mti pánu dodali, jest postaveno, a za takovou milost podvolili jsme se Jeho Mti druhé platy dávati: i Vaší Mti za to prosíme, že z takového obdarování, kteréž nám ráčíte z poručení Jeho Mti páně vydati, nejprve, nežli by se zpečetilo, vejpis nám z něho po tomto poslu odeslati ráčíte; a jestliže by co v tom bylo potřebí doložiti, v známost Vám uvedeme. Neb ráčíte znáti, poněvadž v takovou summu a platy Jeho Mti pánu sme se pod- volili budoucně věčně platiti, že bychom rádi, abychom gruntovní věc měli. V tom ve všem se Vaší Mti, jakožto otci a pánu nám vždy laskavě příznivému, se k opatření poroučíme a za radu a naučení prosíme. Datum v městečku Lhenicích, v středu po sv. Anně leta 1569. Purmistr a konšelé městečka Lhenic.
Strana 51
Konec odúmrtního práva ve Lhenicích 1569. 51 Urozenému pánu Václavovi Albínovi z Helfenburku, kanclíři na Českém Krumlově, pánu nám laskavě příznivému. Na rubu poznámka: Lhenickým udělati privilegium na odoumrt. — Orig pap., přitištěná pečeť za- chovalá v kníž. arch. Kruml. II A. 5AS. 2. Vypsal H. Gross. 48. 1569, 9. srpna: Purkmistr a konšelé Lheničtí prosí Rožmberského kancléře o notuli obdarování, o něž se ucházejí u Viléma z Rožmberka. Urozený pane Václave Albíne kanclíři! Vaší Mti zdraví a v něm i jiného všeho po- těšitedlného na Pánu Bohu všemohúcím věrně žádáme oc. Při tom Vaší Mti oznamujem, že jsme k Vaší Mti chodili do Netolic, chtějíc s Vaší Mtí něco strany toho obdarování rozmlu- viti. I Vaši Mt jsme obmeškali. I Vaší Mti prosíme, že Vaší Mti to za proti mysli neráčí bejti. I rozmluvili jsme o to s urozeným panem Jakubem Krčínem. I dal nám za naučení, abychom měli strpení, až se jemu Pán Bůh pomní z cesty navrátiti, že ráčí také sám při tom býti, když se to bude psáti. I Vaší Mti prosíme, že nám ráčíte notuli sepsanú toho obdaro- vání po tomto poslu odeslati, abychom se věděli čím zpraviti, co jest nám Jeho Mt pán ráčil poručiti na suplikaci podanú psáti; a my zase k Vaší Mti chceme se dáti s takovú notulí najíti. Datum v městečku Lhenicích, v outerý před sv. Vavřincem leta 1569. Purmistr a konšelé městečka Lhenic. Urozenému pánu Václavovi Albínovi z Helfenburku, kanclíři na Českém Krumlově, pánu nám laskavě příznivému. Z orig. pap. v kníž. arch. Kruml. II A. 5 AS. 2. Vypsal H. Gross. 49. Samodílný řád (Ruge) selské obce Droužkovic u Chomutova, potvrzený Bohuslavem Št. z Lobkovic jakožto vrchností 1. pro- since 1571, též císařem Maximilianem 3. července 1575 a Rudolfem 1. srpna 1600; výkup od břemene odúmrtného a od nevolnosti, právo svo- bodného pořizování a posloupnost dědická (1571), majet- kové právo mezi manžely (1600). Ves Droužkovice (Drúžkovice, Drauschkowitz, Trauschkowitz, 3 km na jih od Cho- mutova) náležela ve 14. věku Německým křižovníkům v Chomutově, a tudy záhy se zněmčila (Emler, Regesta IV. 779 z r. 1314). Také po vytlačení těchto křižovníků z Čech na počátku 15. století zůstala příslušenstvím panství Chomutovského, kteréž z majetku komory královské zástavami dostávalo se do rukou rozličných rodů šlechtických. V letech 1560 —1571 byl tam pánem arcikníže Ferdinand, od něhož pan Bohuslav Šťastný Hassištejnský z Lobkovic koupí získal město i panství Chomutovské. Droužkovičtí již někdy v dřívějších časích usnesli se
Konec odúmrtního práva ve Lhenicích 1569. 51 Urozenému pánu Václavovi Albínovi z Helfenburku, kanclíři na Českém Krumlově, pánu nám laskavě příznivému. Na rubu poznámka: Lhenickým udělati privilegium na odoumrt. — Orig pap., přitištěná pečeť za- chovalá v kníž. arch. Kruml. II A. 5AS. 2. Vypsal H. Gross. 48. 1569, 9. srpna: Purkmistr a konšelé Lheničtí prosí Rožmberského kancléře o notuli obdarování, o něž se ucházejí u Viléma z Rožmberka. Urozený pane Václave Albíne kanclíři! Vaší Mti zdraví a v něm i jiného všeho po- těšitedlného na Pánu Bohu všemohúcím věrně žádáme oc. Při tom Vaší Mti oznamujem, že jsme k Vaší Mti chodili do Netolic, chtějíc s Vaší Mtí něco strany toho obdarování rozmlu- viti. I Vaši Mt jsme obmeškali. I Vaší Mti prosíme, že Vaší Mti to za proti mysli neráčí bejti. I rozmluvili jsme o to s urozeným panem Jakubem Krčínem. I dal nám za naučení, abychom měli strpení, až se jemu Pán Bůh pomní z cesty navrátiti, že ráčí také sám při tom býti, když se to bude psáti. I Vaší Mti prosíme, že nám ráčíte notuli sepsanú toho obdaro- vání po tomto poslu odeslati, abychom se věděli čím zpraviti, co jest nám Jeho Mt pán ráčil poručiti na suplikaci podanú psáti; a my zase k Vaší Mti chceme se dáti s takovú notulí najíti. Datum v městečku Lhenicích, v outerý před sv. Vavřincem leta 1569. Purmistr a konšelé městečka Lhenic. Urozenému pánu Václavovi Albínovi z Helfenburku, kanclíři na Českém Krumlově, pánu nám laskavě příznivému. Z orig. pap. v kníž. arch. Kruml. II A. 5 AS. 2. Vypsal H. Gross. 49. Samodílný řád (Ruge) selské obce Droužkovic u Chomutova, potvrzený Bohuslavem Št. z Lobkovic jakožto vrchností 1. pro- since 1571, též císařem Maximilianem 3. července 1575 a Rudolfem 1. srpna 1600; výkup od břemene odúmrtného a od nevolnosti, právo svo- bodného pořizování a posloupnost dědická (1571), majet- kové právo mezi manžely (1600). Ves Droužkovice (Drúžkovice, Drauschkowitz, Trauschkowitz, 3 km na jih od Cho- mutova) náležela ve 14. věku Německým křižovníkům v Chomutově, a tudy záhy se zněmčila (Emler, Regesta IV. 779 z r. 1314). Také po vytlačení těchto křižovníků z Čech na počátku 15. století zůstala příslušenstvím panství Chomutovského, kteréž z majetku komory královské zástavami dostávalo se do rukou rozličných rodů šlechtických. V letech 1560 —1571 byl tam pánem arcikníže Ferdinand, od něhož pan Bohuslav Šťastný Hassištejnský z Lobkovic koupí získal město i panství Chomutovské. Droužkovičtí již někdy v dřívějších časích usnesli se
Strana 52
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 52 o některých pravidlech právních, jimiž se spravovali ve své obci, a předložili Bohuslavovi z Lobkovic hned při první příležitosti ku potvrzení tento svůj obecní řád; měl 34 kusů; ří- kali mu Ruge nebo Ruhe. Pochodili u své nové vrchnosti dobře. Pan Bohuslav z Lobkovic nejen jim potvrdil jejich stará pravidla právní, tak jak mu je sepsaná předložili, nýbrž do- hodnuv se s nimi o peněžitou náhradu (2250 kop. gr. míš.), odřekl se některých požitečných práv, jež podle tehdejšího obyčeje náležela nad nimi jemu jakožto vrchnosti: Odpustil jim od- úmrti, udělil jim právo svobodného pořizování o statcích, a když by kdo zemřel bez poslední vůle, aby statek jeho připadal jeho příbuzným podle jistých pravidel, naposledy pak aby spadal na obec, a nikdy na vrchnost. Dále bylo poddanství v Droužkovicích podstatně zmír- něno, tak že byla odstraněna nevolnost aneb vázanost k půdě, a poddaný mohl se vyprodati a stěhovati jinam bez povolení vrchnosti i bez poplatku za výhost. Také Droužkovičtí měli každé budoucí vrchnosti slibovati poddanské poslušenství teprv tehdy, když jim ona potvrdí toto privilegium. Nové toto obdarování rozdělil jsem na XVI článků. Ku přímluvě též vrchnosti bylo toto znamenité privilegium Droužkovickým potvrzeno také od císaře Maximiliana dne 3. července 1575. Když pak po 25 letech císař Rudolf toto potvrzení obnovoval (1. srpna 1600), vyžádali si Droužkovičtí, že bylo jich privilegium zároveň rozmnoženo ve třech článcích (str. 59) o několik pravidel, jež se vztahují k majetkovému právu manželů a dětí, tak jak Droužkovičtí sami se o nich usnesli, při čemž spravovali se právem měšťanů Chomutovských jakožto vzorem. Privilegium Bohuslavovo z Lobkovic (1571) bylo celé vepsáno do potvrzení Maximi- lianova (1575), a toto potvrzení bylo pak opět celé vloženo do potvrzení Rudolfova (1600). Pročež v následujícím otisku na počátku a na konci stojí potvrzení Rudolfovo, a to větším písmem; privilegium Bohuslavovo jest tištěno uprostřed, též větší literou, a před ním i za ním nachází se text potvrzení Maximilianova, tištěný menším písmem. Des Dorfs Drauschkowitz Freiheiten und Privilegien. Wir Rudolf oc bekennen für uns, unsere Erben und Nachkommen offentlich mit diesem Brief und thun kund männiglich, als uns unsere Underthanen N. Richter, Geschworne und ganze Gemein des Dorfs Drauschkowicz in Underthänigkeit suppli- cando fürkommen und gebeten, dass wir ihre alte Gewohnheit, Ordnung und Gerechtigkeiten, so sie vor Alters in ihrer Gemein für Recht gehabt und gebraucht, und ihnen von vorigen Inhabern der Herrschaft Commuthaw, sonderlich aber von weilund Bohuszlaw Felix von Lobkowicz und Hassenstain verliehen und gegeben, auch von unserm geliebten Herrn und Vatern Kaiser Maximilian hochlöblichster seeliger Gedächtnus confirmirt und bestätiget worden, gleichfalls von Obrigkeit- und kaiserlichen Gnaden wegen, damit dieselben in desto grössern Würden und Ansehen jetzo und in künftigen Zeiten gehalten werden und standhaft verbleiben möchten, confirmiren und bestätigen wollten. Welche Bestätigung von Wort zu Wort also lautet: Wir Maximilian der Ander oc bekennen hiemit offentlichen und thun kund männig- lichen, dass uns der wohlgeborne unser lieber Getreuer Bohuszlaw Felix von Lobkowicz und Hassenstain auf Litschkaw, unser Rath und obrister Landrichter des Königreichs Böhaimb,
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 52 o některých pravidlech právních, jimiž se spravovali ve své obci, a předložili Bohuslavovi z Lobkovic hned při první příležitosti ku potvrzení tento svůj obecní řád; měl 34 kusů; ří- kali mu Ruge nebo Ruhe. Pochodili u své nové vrchnosti dobře. Pan Bohuslav z Lobkovic nejen jim potvrdil jejich stará pravidla právní, tak jak mu je sepsaná předložili, nýbrž do- hodnuv se s nimi o peněžitou náhradu (2250 kop. gr. míš.), odřekl se některých požitečných práv, jež podle tehdejšího obyčeje náležela nad nimi jemu jakožto vrchnosti: Odpustil jim od- úmrti, udělil jim právo svobodného pořizování o statcích, a když by kdo zemřel bez poslední vůle, aby statek jeho připadal jeho příbuzným podle jistých pravidel, naposledy pak aby spadal na obec, a nikdy na vrchnost. Dále bylo poddanství v Droužkovicích podstatně zmír- něno, tak že byla odstraněna nevolnost aneb vázanost k půdě, a poddaný mohl se vyprodati a stěhovati jinam bez povolení vrchnosti i bez poplatku za výhost. Také Droužkovičtí měli každé budoucí vrchnosti slibovati poddanské poslušenství teprv tehdy, když jim ona potvrdí toto privilegium. Nové toto obdarování rozdělil jsem na XVI článků. Ku přímluvě též vrchnosti bylo toto znamenité privilegium Droužkovickým potvrzeno také od císaře Maximiliana dne 3. července 1575. Když pak po 25 letech císař Rudolf toto potvrzení obnovoval (1. srpna 1600), vyžádali si Droužkovičtí, že bylo jich privilegium zároveň rozmnoženo ve třech článcích (str. 59) o několik pravidel, jež se vztahují k majetkovému právu manželů a dětí, tak jak Droužkovičtí sami se o nich usnesli, při čemž spravovali se právem měšťanů Chomutovských jakožto vzorem. Privilegium Bohuslavovo z Lobkovic (1571) bylo celé vepsáno do potvrzení Maximi- lianova (1575), a toto potvrzení bylo pak opět celé vloženo do potvrzení Rudolfova (1600). Pročež v následujícím otisku na počátku a na konci stojí potvrzení Rudolfovo, a to větším písmem; privilegium Bohuslavovo jest tištěno uprostřed, též větší literou, a před ním i za ním nachází se text potvrzení Maximilianova, tištěný menším písmem. Des Dorfs Drauschkowitz Freiheiten und Privilegien. Wir Rudolf oc bekennen für uns, unsere Erben und Nachkommen offentlich mit diesem Brief und thun kund männiglich, als uns unsere Underthanen N. Richter, Geschworne und ganze Gemein des Dorfs Drauschkowicz in Underthänigkeit suppli- cando fürkommen und gebeten, dass wir ihre alte Gewohnheit, Ordnung und Gerechtigkeiten, so sie vor Alters in ihrer Gemein für Recht gehabt und gebraucht, und ihnen von vorigen Inhabern der Herrschaft Commuthaw, sonderlich aber von weilund Bohuszlaw Felix von Lobkowicz und Hassenstain verliehen und gegeben, auch von unserm geliebten Herrn und Vatern Kaiser Maximilian hochlöblichster seeliger Gedächtnus confirmirt und bestätiget worden, gleichfalls von Obrigkeit- und kaiserlichen Gnaden wegen, damit dieselben in desto grössern Würden und Ansehen jetzo und in künftigen Zeiten gehalten werden und standhaft verbleiben möchten, confirmiren und bestätigen wollten. Welche Bestätigung von Wort zu Wort also lautet: Wir Maximilian der Ander oc bekennen hiemit offentlichen und thun kund männig- lichen, dass uns der wohlgeborne unser lieber Getreuer Bohuszlaw Felix von Lobkowicz und Hassenstain auf Litschkaw, unser Rath und obrister Landrichter des Königreichs Böhaimb,
Strana 53
Samodílný řád a výsady vsi Droužkovic 1571—1600. 53 gehorsamst vorgebracht, wasmassen er dem Richter, Geschwornen und ganzen Gemein des Dorfs Drauschkowicz ihr alte Gewohnheit, Ordnung und Gerechtigkeit, so sie vor Alters in ihrer Gemein vor Recht gehalten, auf ihr demüthiges Suechen bekräftiget hätt. Damit aber dieselben in desto grössern Würden und Ansehen, jetzo und in kunftigen Zeiten gehalten werden und standhaft verbleiben möchten, so hat er uns die in Underthänigkeit fürgebracht, und uns umb unser kaiser- und königliche Confirmation auch gehorsamblich angelangt und gebeten. Welche Bestätigung nun von Wort zu Wort also lautet, wie folgt : Ich Bohuszlaw Felix von Lobkowicz und Hassenstain auf Litschkaw und Commuthaw, Röm. kais. Mt. Rath und des Königreichs Böheimb obrister Landrichter oc, bekenne vor mich, meine Erben und nachkommende Inhaber der Herrschaft Commuthaw und des Dorfs Drauschkowicz offentlich mit diesem Brief, dass vor mir erschienen meine Underthanen und getreue lieben Richter, Geschworne und ein ganze Gemein des Dorfs Drauschkowicz, mich underthäniglich und fleissig angelanget und gebeten, ihnen ihre alte Gewohnheit, Ordnung und Gerechtigkeit, die sie vor Alters in ihrer Gemein vor Recht gehalten, darneben auch andere Artikel, welche zu Erhaltung guter Richtigkeit und Befürderung ihrer Nahrung dienstlichen und nothwendig, gnädiglich zu confirmiren, zu bekräftigen und sie damit begnaden. Und lauten ihre alten Gewohnheiten und Ordnung von Wort zu Wort also: [1] Wir melden in unser Rug und haben vor Recht von Alters hero, einen Schneider und Schmied vor unsere häusliche Nothdurft zu halten, doch dass sie unsers gnädigen Herrn Underthane, und seiner Gnaden mit Eidspflicht verwandt sein. [2] Auch haben wir vor Recht einen gemeinen freien Steig umb das Dorf; so jemand denselben verengt, der solls abstellen, bei der Buess 5 Schwertgroschen. Die soll man zu Nutz nehmen an die Gemein, wo man es bedarf und vonnöthen ist. [3] Auch haben wir vor Recht, dass ein jeder Nachbawr schuldig ist, seinen Fried zu vermachen und halten, dass seinem Nachbarn nicht Schaden geschehe, bei der Nachbarn Buess. Wo aber dasselbe veracht und nicht gehalten wird, solle der- selbige an unsern gnädigen Herrn geweiset werden. [4] Auch haben wir für Recht, dass ein jeder auf dem seinen den Bach räumen und fertig halten soll, damit er seinem Nachbaren nit Schaden thut. [5] Auch haben wir für Recht, dass die von Sparicz sollen den Graben halten, der da gehet zwischen unsern Erben und Spariczer Erben im Solen genannt, von der Marter im Bach. [6] Auch gehet ein freier Steig und Weg von rechts von Mannowicz über Drauschkowiczer lange Wiesen und über Spariczer Wiesen, und über Stuck bis an Kürbiczer Weg. [7] Auch haben wir für Recht einen freien Mühlweg, welcher dem gebrauchen wollte [sic], durch die freien Huebe gegen Eudlicz; doch soll es nicht dahin gemeinet sein, als ob wir daselbst mahlen zu lassen gezwungen sein sollen.
Samodílný řád a výsady vsi Droužkovic 1571—1600. 53 gehorsamst vorgebracht, wasmassen er dem Richter, Geschwornen und ganzen Gemein des Dorfs Drauschkowicz ihr alte Gewohnheit, Ordnung und Gerechtigkeit, so sie vor Alters in ihrer Gemein vor Recht gehalten, auf ihr demüthiges Suechen bekräftiget hätt. Damit aber dieselben in desto grössern Würden und Ansehen, jetzo und in kunftigen Zeiten gehalten werden und standhaft verbleiben möchten, so hat er uns die in Underthänigkeit fürgebracht, und uns umb unser kaiser- und königliche Confirmation auch gehorsamblich angelangt und gebeten. Welche Bestätigung nun von Wort zu Wort also lautet, wie folgt : Ich Bohuszlaw Felix von Lobkowicz und Hassenstain auf Litschkaw und Commuthaw, Röm. kais. Mt. Rath und des Königreichs Böheimb obrister Landrichter oc, bekenne vor mich, meine Erben und nachkommende Inhaber der Herrschaft Commuthaw und des Dorfs Drauschkowicz offentlich mit diesem Brief, dass vor mir erschienen meine Underthanen und getreue lieben Richter, Geschworne und ein ganze Gemein des Dorfs Drauschkowicz, mich underthäniglich und fleissig angelanget und gebeten, ihnen ihre alte Gewohnheit, Ordnung und Gerechtigkeit, die sie vor Alters in ihrer Gemein vor Recht gehalten, darneben auch andere Artikel, welche zu Erhaltung guter Richtigkeit und Befürderung ihrer Nahrung dienstlichen und nothwendig, gnädiglich zu confirmiren, zu bekräftigen und sie damit begnaden. Und lauten ihre alten Gewohnheiten und Ordnung von Wort zu Wort also: [1] Wir melden in unser Rug und haben vor Recht von Alters hero, einen Schneider und Schmied vor unsere häusliche Nothdurft zu halten, doch dass sie unsers gnädigen Herrn Underthane, und seiner Gnaden mit Eidspflicht verwandt sein. [2] Auch haben wir vor Recht einen gemeinen freien Steig umb das Dorf; so jemand denselben verengt, der solls abstellen, bei der Buess 5 Schwertgroschen. Die soll man zu Nutz nehmen an die Gemein, wo man es bedarf und vonnöthen ist. [3] Auch haben wir vor Recht, dass ein jeder Nachbawr schuldig ist, seinen Fried zu vermachen und halten, dass seinem Nachbarn nicht Schaden geschehe, bei der Nachbarn Buess. Wo aber dasselbe veracht und nicht gehalten wird, solle der- selbige an unsern gnädigen Herrn geweiset werden. [4] Auch haben wir für Recht, dass ein jeder auf dem seinen den Bach räumen und fertig halten soll, damit er seinem Nachbaren nit Schaden thut. [5] Auch haben wir für Recht, dass die von Sparicz sollen den Graben halten, der da gehet zwischen unsern Erben und Spariczer Erben im Solen genannt, von der Marter im Bach. [6] Auch gehet ein freier Steig und Weg von rechts von Mannowicz über Drauschkowiczer lange Wiesen und über Spariczer Wiesen, und über Stuck bis an Kürbiczer Weg. [7] Auch haben wir für Recht einen freien Mühlweg, welcher dem gebrauchen wollte [sic], durch die freien Huebe gegen Eudlicz; doch soll es nicht dahin gemeinet sein, als ob wir daselbst mahlen zu lassen gezwungen sein sollen.
Strana 54
54 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: [8] Auch haben wir für Recht, die Gräben zu fertigen aus dem Seiffel, welche Erb daselbst haben, bis in Bach oder wo sie hinbelangen. [9] Auch haben wir für Recht, frei fischen den gemeinen Bach, doch also weit unser Erb gehen, auch zwischen den Gärten. [10] Auch haben wir für Recht, frei zu hüten mit all unserm Vieh auf dem Triesch zwischen Drauschkowicz, Stresa und Priesen. Demselben Triesch soll keine Gemein zu nahe sein, bei der Buess. [11] Auch haben wir für Recht, einen freien gemeinen Triesch, im Hell-Rigel genannt, frei zu hueten mit all unserm Viech, zu ackern, säen, und zu geniessen, einer Gemein zu Förderung derselben verzinsen, wie unserm gnädigen Herrn, dass von einer Huben acht kleine Pfenning mehr gefallen. [12] Auch haben wir für Recht, ein freie Hutweid oder Anger under und ober dem Dorf mit all unserm Viech zu hueten und zu geniessen nach Nutz einer ganzen Gemein. [13] Auch haben wir für Recht, eine gemeine Viechtrift under und ober dem Dorf; dieselbe soll kein Nachbar verengen, bei der Buess. [14] Auch haben wir eine Wiesen vor Recht; dieselbe stösst an Commu- thawer und Eutliczer Wiesen, bei dem Rinstain genannt; zinst unser Kirchen jährlich anderthalb Schock. [15] Auch haben wir für Recht zwene Aecker im Eudliczer Feld, stossen an Peter Kisslings Feld; auch einen Acker zunächst am Dorf Tschern, alles zu unser Kirchen erblich gehörende. [16] Auch haben wir für Recht ein freie Hube, die zu einer ewigen Messe gehörig, aller Steur und Scharbach frei, zinset der Kirchen vermüg des Registers. [17] Auch haben wir für Recht einen Wiesenzins von einer Wismath, so jetzo Herrn Peter Borins Waisen inne halten, underm Dorf Tschern; zinst der Kirchen 15 Groschen. [18] Auch haben wir für Recht, so die Wege brüchhaft werden, Wassers oder anderer Sachen halben, es sei under oder oberm Dorf, soll sie ein Gemein helfen bessern, bei der Buess. [19] Auch haben wir für Recht, dass kein Nachbar dem andern soll zu nahet sein an den rheinen [t. j. Rainen], bei der Buess. [20] Auch haben wir für Recht, dass ein jeder Richter einen stol [t. j. Stall] soll halten zu dem Pfanden, davon soll man ihm geben 3 Haller, und den Schöpfen 5 Heller, wo er die Pfand löset zu rechter Zeit. Und ein jeder, dem Schaden geschiecht, soll das Pfand ins Gericht treiben, und daran nicht freveln. Wo aber
54 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: [8] Auch haben wir für Recht, die Gräben zu fertigen aus dem Seiffel, welche Erb daselbst haben, bis in Bach oder wo sie hinbelangen. [9] Auch haben wir für Recht, frei fischen den gemeinen Bach, doch also weit unser Erb gehen, auch zwischen den Gärten. [10] Auch haben wir für Recht, frei zu hüten mit all unserm Vieh auf dem Triesch zwischen Drauschkowicz, Stresa und Priesen. Demselben Triesch soll keine Gemein zu nahe sein, bei der Buess. [11] Auch haben wir für Recht, einen freien gemeinen Triesch, im Hell-Rigel genannt, frei zu hueten mit all unserm Viech, zu ackern, säen, und zu geniessen, einer Gemein zu Förderung derselben verzinsen, wie unserm gnädigen Herrn, dass von einer Huben acht kleine Pfenning mehr gefallen. [12] Auch haben wir für Recht, ein freie Hutweid oder Anger under und ober dem Dorf mit all unserm Viech zu hueten und zu geniessen nach Nutz einer ganzen Gemein. [13] Auch haben wir für Recht, eine gemeine Viechtrift under und ober dem Dorf; dieselbe soll kein Nachbar verengen, bei der Buess. [14] Auch haben wir eine Wiesen vor Recht; dieselbe stösst an Commu- thawer und Eutliczer Wiesen, bei dem Rinstain genannt; zinst unser Kirchen jährlich anderthalb Schock. [15] Auch haben wir für Recht zwene Aecker im Eudliczer Feld, stossen an Peter Kisslings Feld; auch einen Acker zunächst am Dorf Tschern, alles zu unser Kirchen erblich gehörende. [16] Auch haben wir für Recht ein freie Hube, die zu einer ewigen Messe gehörig, aller Steur und Scharbach frei, zinset der Kirchen vermüg des Registers. [17] Auch haben wir für Recht einen Wiesenzins von einer Wismath, so jetzo Herrn Peter Borins Waisen inne halten, underm Dorf Tschern; zinst der Kirchen 15 Groschen. [18] Auch haben wir für Recht, so die Wege brüchhaft werden, Wassers oder anderer Sachen halben, es sei under oder oberm Dorf, soll sie ein Gemein helfen bessern, bei der Buess. [19] Auch haben wir für Recht, dass kein Nachbar dem andern soll zu nahet sein an den rheinen [t. j. Rainen], bei der Buess. [20] Auch haben wir für Recht, dass ein jeder Richter einen stol [t. j. Stall] soll halten zu dem Pfanden, davon soll man ihm geben 3 Haller, und den Schöpfen 5 Heller, wo er die Pfand löset zu rechter Zeit. Und ein jeder, dem Schaden geschiecht, soll das Pfand ins Gericht treiben, und daran nicht freveln. Wo aber
Strana 55
Samodílný řád a výsady vsi Droužkovic 1571—1600. 55 einer das Pfand muthwilligerweis uber Nacht in Gerichten stehen liesse, und zu rechter Zeit nit auslöset, soll 5 Schwertgroschen zu Buss geben. [21 Auch haben wir vor Recht, dass niemand den Weg soll verengen zwischen Drauschkowicz und Commuthawer Weg, Erbe hinder dem Huebel. [22] Es soll auch ein jeder Wirth selber fleissig Acht haben auf sein Gesinde, das mit Lichten und Feuer umbgehet, und sein Feuerstatt fleissig rein halten, dass seinen Nachbarn und einer ganzen Gemein nicht Schaden geschehe, bei ernster Straf. [23] Auch soll keiner, es sei Frembder oder Einwohner, der schadhaft an seinem Leib ist, darvon man Schaden bekommen möchte, in die Badstuben gehen, bei der Nachbarn Buess. [24] So auch unser gnädiger Herr ein[en] Richter von dem Gerichtsambt setzet, so hat er frei schenken vierzehen Tag; und der neue Richter soll dem alten Richter helfen seine Bierschulden einmahnen. [25] Auch haben wir für Recht, dass der Richter soll geben Stattmasz [sic] ins Haus zu holen und den Schöpfen über ihren Tisch. [26] Auch haben wir für Recht, Gemeinbier von einem Ding bis zum andern Ding. Und von einem Gemeinbier soll man dem Richter ein Kandl Bier ins Gericht senden. Ob sich ein Zwietracht darüber erhüebe, so soll der Richter die Hader und Zwietracht helfen entschieden [sic], und welchen Unrecht erkannt, der soll das Fass mit Pier füllen, der Gemein zu der Buess, unserm gnädigen Herrn Herrn an seiner Gnaden Buess unschädlich. Man soll auch kein Spiel darbei gestatten, bei der Nachbaren Buess. [27] Auch haben wir für Recht, so ein Sechswöchnerin Pier hat, so mag sie es umbs Geld zu holen geben, aber kein Pöfel soll sie darbei halten. [28] Auch haben wir für Recht, so ein Mann in unser Gemein Tods halben abgieng, und liesse keine Leibserben hinder ihme, so hat der nächste Freund die beste Kleider, damit der Verstorbene zu Kirchen und Strassen gangen, und das Weib den besten Mantel, Rock und Schleier zu fordern. [29] Wir melten auch in unser Rug und Recht unserm gn. Herrn zwen Zinse, den ersten St. Georgen, da geben wir 46 Schock Schwertgeld; den andern St. Gallen, da geben wir 51 Schock und 20 Groschen Schwertgeld, wie dann seiner Gnaden Register ausweisen. [30] Auch seind wir unserem gnädigen Herrn schuldig hundert Schnitter. Wiederumb soll Sein Gnade uber den Schnitt vom alten Herkommen, wie Seiner Gnaden Vorfahren gethan haben, Speis und Trank geben, gleich Seiner Gnaden Hofgesinde. Auch sind wir unserem gnädigen Herrn schuldig und verpflichtet, 32 Pflüge ein halben Tag, als 8 Pflüge zu der Sommersaat, und 8 Pflüge in der
Samodílný řád a výsady vsi Droužkovic 1571—1600. 55 einer das Pfand muthwilligerweis uber Nacht in Gerichten stehen liesse, und zu rechter Zeit nit auslöset, soll 5 Schwertgroschen zu Buss geben. [21 Auch haben wir vor Recht, dass niemand den Weg soll verengen zwischen Drauschkowicz und Commuthawer Weg, Erbe hinder dem Huebel. [22] Es soll auch ein jeder Wirth selber fleissig Acht haben auf sein Gesinde, das mit Lichten und Feuer umbgehet, und sein Feuerstatt fleissig rein halten, dass seinen Nachbarn und einer ganzen Gemein nicht Schaden geschehe, bei ernster Straf. [23] Auch soll keiner, es sei Frembder oder Einwohner, der schadhaft an seinem Leib ist, darvon man Schaden bekommen möchte, in die Badstuben gehen, bei der Nachbarn Buess. [24] So auch unser gnädiger Herr ein[en] Richter von dem Gerichtsambt setzet, so hat er frei schenken vierzehen Tag; und der neue Richter soll dem alten Richter helfen seine Bierschulden einmahnen. [25] Auch haben wir für Recht, dass der Richter soll geben Stattmasz [sic] ins Haus zu holen und den Schöpfen über ihren Tisch. [26] Auch haben wir für Recht, Gemeinbier von einem Ding bis zum andern Ding. Und von einem Gemeinbier soll man dem Richter ein Kandl Bier ins Gericht senden. Ob sich ein Zwietracht darüber erhüebe, so soll der Richter die Hader und Zwietracht helfen entschieden [sic], und welchen Unrecht erkannt, der soll das Fass mit Pier füllen, der Gemein zu der Buess, unserm gnädigen Herrn Herrn an seiner Gnaden Buess unschädlich. Man soll auch kein Spiel darbei gestatten, bei der Nachbaren Buess. [27] Auch haben wir für Recht, so ein Sechswöchnerin Pier hat, so mag sie es umbs Geld zu holen geben, aber kein Pöfel soll sie darbei halten. [28] Auch haben wir für Recht, so ein Mann in unser Gemein Tods halben abgieng, und liesse keine Leibserben hinder ihme, so hat der nächste Freund die beste Kleider, damit der Verstorbene zu Kirchen und Strassen gangen, und das Weib den besten Mantel, Rock und Schleier zu fordern. [29] Wir melten auch in unser Rug und Recht unserm gn. Herrn zwen Zinse, den ersten St. Georgen, da geben wir 46 Schock Schwertgeld; den andern St. Gallen, da geben wir 51 Schock und 20 Groschen Schwertgeld, wie dann seiner Gnaden Register ausweisen. [30] Auch seind wir unserem gnädigen Herrn schuldig hundert Schnitter. Wiederumb soll Sein Gnade uber den Schnitt vom alten Herkommen, wie Seiner Gnaden Vorfahren gethan haben, Speis und Trank geben, gleich Seiner Gnaden Hofgesinde. Auch sind wir unserem gnädigen Herrn schuldig und verpflichtet, 32 Pflüge ein halben Tag, als 8 Pflüge zu der Sommersaat, und 8 Pflüge in der
Strana 56
56 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Prache, und 8 Pflüge in der Zwier-Prache, und 8 Pflüge in der Herbstsaat, diese genannt alle zu halben Tagen. [31 Auch sind wir unserm gnädigen Herrn schuldig und verpflichtet, vierthalb Schock Hühner zu Zins [zu zinsen?], sollen jährlichen gefallen zu Michaelis. [32] Auch sind wir unserm gn. Herrn schuldig und verpflichtet, 13 weisse Schock weichenacht behrn [snad Weihnachts-Bern, berně vánoční]. [33] Weiter sein wir unserm gnädigen Herrn schuldig 18 Schuldtern zu österlicher Zeit. [34] Auch sind wir unserm gn. Herrn schuldig zwei Schneidklötzer zuführen, hinden klafterig und spannendick, und 7 Ellen lang, jährlich einmal. Wann ich dann nun alte wohlhergebrachte Ordnung und Gewohnheiten zu erhalten und meiner getreuen Underthanen Nutz, Frommen und Aufnehmen zu befördern und zu bedenken mit Gnaden wohlgeneigt sein, als hab ich demnach vorgedachte[n] meine[n] Underthanen des Dorfs Drauschkowicz nicht allein ihr alte Ordnung und Gewohnheit, wie oben nach Länge inserirt und geschrieben, in allen Punkten und Articuln gnädiglich confirmirt und bestätigt, sondern sie auch weiter mit nachfolgenden zweien Articuln, so ihnen zuträglich, nutzlich und nothwendig befunden begnadet, befreiet und ihnen dieselben hiermit bekräftiget. [I] Und nachdem berührte meine Underthanen des Dorfs Drauschkowicz über ihre Gueter keine Begnadung oder schriftlichen Schein fürzubringen, derhalben mir dann die Anfälle von den Verstorbenen, als dero Ort Erbherrn, von Gerechtigkeit und Oberkeit wegen zueständig, sowohl dass sie mir mit Leibeigenschaft und Erbunderthänigkeit verwandt, und ohne sondere Vergleichung sich an andere Ort nicht wenden dörfen; also haben sie sich dieser zweier, sowohl umb Bestätigung vorgehender Artikel halben mit mir in Underthänigkeit verglichen, dergestalt, dass sie mir alsbald zwei Tausend zwei Hundert und funfzig Schock meissnisch bar uber zu meinen Handen zuegezahlt, darüber ich sie auch hiermit frei, quitt und losge- zählt haben will. [II] Versprich derhalben ihnen hiergegen für mich, meine Erben und nachkom- mende Inhaber der Herrschaft Commuthaw und des Dorfs Drauschkowicz, mich auf die Anfälle nun und zu ewigen Zeiten weiters nicht zu ziehen, noch ihnen in deme keinen Eingriff zu thun ; sondern gib ihnen hiermit vollen Gewalt und Macht, dass ein jeder, jetzo und künftige Inwohner des Dorfs Drauschkowicz ihre wohlgewonnenen Gütere, wann und zu welcher Zeit sie wollen, auch am Todbett, bei guter Vernunft mügen testiren und vergeben, wenn [cti: wem] sie wollen, auch einem Frembden, da keine Leibserben verhanden.
56 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Prache, und 8 Pflüge in der Zwier-Prache, und 8 Pflüge in der Herbstsaat, diese genannt alle zu halben Tagen. [31 Auch sind wir unserm gnädigen Herrn schuldig und verpflichtet, vierthalb Schock Hühner zu Zins [zu zinsen?], sollen jährlichen gefallen zu Michaelis. [32] Auch sind wir unserm gn. Herrn schuldig und verpflichtet, 13 weisse Schock weichenacht behrn [snad Weihnachts-Bern, berně vánoční]. [33] Weiter sein wir unserm gnädigen Herrn schuldig 18 Schuldtern zu österlicher Zeit. [34] Auch sind wir unserm gn. Herrn schuldig zwei Schneidklötzer zuführen, hinden klafterig und spannendick, und 7 Ellen lang, jährlich einmal. Wann ich dann nun alte wohlhergebrachte Ordnung und Gewohnheiten zu erhalten und meiner getreuen Underthanen Nutz, Frommen und Aufnehmen zu befördern und zu bedenken mit Gnaden wohlgeneigt sein, als hab ich demnach vorgedachte[n] meine[n] Underthanen des Dorfs Drauschkowicz nicht allein ihr alte Ordnung und Gewohnheit, wie oben nach Länge inserirt und geschrieben, in allen Punkten und Articuln gnädiglich confirmirt und bestätigt, sondern sie auch weiter mit nachfolgenden zweien Articuln, so ihnen zuträglich, nutzlich und nothwendig befunden begnadet, befreiet und ihnen dieselben hiermit bekräftiget. [I] Und nachdem berührte meine Underthanen des Dorfs Drauschkowicz über ihre Gueter keine Begnadung oder schriftlichen Schein fürzubringen, derhalben mir dann die Anfälle von den Verstorbenen, als dero Ort Erbherrn, von Gerechtigkeit und Oberkeit wegen zueständig, sowohl dass sie mir mit Leibeigenschaft und Erbunderthänigkeit verwandt, und ohne sondere Vergleichung sich an andere Ort nicht wenden dörfen; also haben sie sich dieser zweier, sowohl umb Bestätigung vorgehender Artikel halben mit mir in Underthänigkeit verglichen, dergestalt, dass sie mir alsbald zwei Tausend zwei Hundert und funfzig Schock meissnisch bar uber zu meinen Handen zuegezahlt, darüber ich sie auch hiermit frei, quitt und losge- zählt haben will. [II] Versprich derhalben ihnen hiergegen für mich, meine Erben und nachkom- mende Inhaber der Herrschaft Commuthaw und des Dorfs Drauschkowicz, mich auf die Anfälle nun und zu ewigen Zeiten weiters nicht zu ziehen, noch ihnen in deme keinen Eingriff zu thun ; sondern gib ihnen hiermit vollen Gewalt und Macht, dass ein jeder, jetzo und künftige Inwohner des Dorfs Drauschkowicz ihre wohlgewonnenen Gütere, wann und zu welcher Zeit sie wollen, auch am Todbett, bei guter Vernunft mügen testiren und vergeben, wenn [cti: wem] sie wollen, auch einem Frembden, da keine Leibserben verhanden.
Strana 57
Samodílný řád a výsady vsi Droužkovic 1571—1600. 57 [III] Und im Fall einer oder mehr ohne Leibserben, ab intestato und ohne Testament verstürbe, so sollen doch ich, noch meine Erben, noch kunftige Inhaber des Dorfs Drauschkowicz an denselben verlassenen Gütern kein Zuespruch haben, noch ihnen kein Eingriff thun; sondern es sollen solche, es sein Erb- oder Anfälle von Vater, Mutter, Bruder, Schwester oder andern Blutsfreunden, oder auch ex testamento, je und allewege auf die nächste Freundschaft als auf das nächste Gebluet erben und fallen. [IV] Stürbe auch ein Mann, und verliess Kinder, so hat sein ehelich Weib den dritten Theil in seinen gelassenen Guetern. [V] Die Töchter aber sollen je und allewege zu den Erbschaften so gut Recht haben, als die Söhne. [VI] Der jüngst aber soll die Besitzung der Güter behalten. [VII] Wo aber die Kinder nach ihres Vaters Tod alle abstürben, so sollen dieselben Güter auf seine Enikel, und da nicht Enikel wären, so sollen sie fallen auf die Urenkel, so aber die auch nicht verhanden, auf das nächst Geblüte. Und solle ihn[en] darinnen von mir, meinen Erben und Nachkommen kein Einhalt beschehen. [VIII] Auch habe ich ihnen diese besondere Gnad gethan und Freiheit geben, gebe ihnen auch dieselbe hiemit in Kraft diets Briefs: ob ein Fall geschehe an Einhei- mischen oder Ausländischen, der im Dorf Drauschkowicz Todes halben abgienge, und nicht Freund liesse, auch kein Geschäft thäte, dass solche verstorbene Hab und Güter bei der Gemeine des Dorfs Drauschkowicz, da solche Güter gelegen sein, bleiben sollen. [IX] Wäre es auch Sach, dass umbliegende Nachbarn dergleichen Anfälle von einem Freund auf den andern nit folgen lassen, so sollen sie ihm auch hinwieder folgen zu lassen nicht verpflicht[et] sein, sondern mügen das an ihren gemeinen Nutz wenden und kehren; darüber sie sollen geschützt und gehandhabt werden. [X] Doch dass in allewege die Güter, Gründ und Boden unzertrennt bleiben. [XI] Was aber den andern Artikel der Leibeigenschaft antrifft, soll ein je- dern, jetzt und kunftigen Einwohnern, ihren Erben und Nachkommen, nun und zu ewigen Zeiten zuegelassen und vergünstiget sein, da sie ihre Besserung anderswo, dann auf meinen Gründen, wo es auch wäre, under andern Herrschaften zu suchen wissen, dass sie sich an demselben Ort zu jeder Zeit, wann es ihnen gefallig, be- geben, hinwenden, sässhaftig und underthänig machen und niederlassen mügen. Doch dass dasselbe zuvor mit meinem, meiner Erben und nachkommenden Inhaber des Dorfs Drauschkowicz Vorwissen geschehe, und dass vor eines jeden Abzug seine Güter mit einem tüchtigen, mir nnd der Gemeinde annehmblichen Mann besetzt werden. Archiv Český XXIX.
Samodílný řád a výsady vsi Droužkovic 1571—1600. 57 [III] Und im Fall einer oder mehr ohne Leibserben, ab intestato und ohne Testament verstürbe, so sollen doch ich, noch meine Erben, noch kunftige Inhaber des Dorfs Drauschkowicz an denselben verlassenen Gütern kein Zuespruch haben, noch ihnen kein Eingriff thun; sondern es sollen solche, es sein Erb- oder Anfälle von Vater, Mutter, Bruder, Schwester oder andern Blutsfreunden, oder auch ex testamento, je und allewege auf die nächste Freundschaft als auf das nächste Gebluet erben und fallen. [IV] Stürbe auch ein Mann, und verliess Kinder, so hat sein ehelich Weib den dritten Theil in seinen gelassenen Guetern. [V] Die Töchter aber sollen je und allewege zu den Erbschaften so gut Recht haben, als die Söhne. [VI] Der jüngst aber soll die Besitzung der Güter behalten. [VII] Wo aber die Kinder nach ihres Vaters Tod alle abstürben, so sollen dieselben Güter auf seine Enikel, und da nicht Enikel wären, so sollen sie fallen auf die Urenkel, so aber die auch nicht verhanden, auf das nächst Geblüte. Und solle ihn[en] darinnen von mir, meinen Erben und Nachkommen kein Einhalt beschehen. [VIII] Auch habe ich ihnen diese besondere Gnad gethan und Freiheit geben, gebe ihnen auch dieselbe hiemit in Kraft diets Briefs: ob ein Fall geschehe an Einhei- mischen oder Ausländischen, der im Dorf Drauschkowicz Todes halben abgienge, und nicht Freund liesse, auch kein Geschäft thäte, dass solche verstorbene Hab und Güter bei der Gemeine des Dorfs Drauschkowicz, da solche Güter gelegen sein, bleiben sollen. [IX] Wäre es auch Sach, dass umbliegende Nachbarn dergleichen Anfälle von einem Freund auf den andern nit folgen lassen, so sollen sie ihm auch hinwieder folgen zu lassen nicht verpflicht[et] sein, sondern mügen das an ihren gemeinen Nutz wenden und kehren; darüber sie sollen geschützt und gehandhabt werden. [X] Doch dass in allewege die Güter, Gründ und Boden unzertrennt bleiben. [XI] Was aber den andern Artikel der Leibeigenschaft antrifft, soll ein je- dern, jetzt und kunftigen Einwohnern, ihren Erben und Nachkommen, nun und zu ewigen Zeiten zuegelassen und vergünstiget sein, da sie ihre Besserung anderswo, dann auf meinen Gründen, wo es auch wäre, under andern Herrschaften zu suchen wissen, dass sie sich an demselben Ort zu jeder Zeit, wann es ihnen gefallig, be- geben, hinwenden, sässhaftig und underthänig machen und niederlassen mügen. Doch dass dasselbe zuvor mit meinem, meiner Erben und nachkommenden Inhaber des Dorfs Drauschkowicz Vorwissen geschehe, und dass vor eines jeden Abzug seine Güter mit einem tüchtigen, mir nnd der Gemeinde annehmblichen Mann besetzt werden. Archiv Český XXIX.
Strana 58
58 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: [XII] Es soll auch einem jeden, der sich diesergestalt aus diesem Dorf wenden und under andere Herrschaft begeben will, ein breuchlichen [sic] Wegloss unweiger- lich ohne allen Entgelt und umbsonst mitgetheilt werden, und dass er sich mit dem Schreiber bis auf einen Gulden vertrage. [XIII] Welches alles, wie obstehet, ich gedachter Herr von Hassenstain also kräftiglich für mich, alle meine Erben und nachkommende Inhaber des Dorfs Drausch- kowicz, stet und feste, unwiderruflich zu halten zuegesagt; und da nun von je- mand jetzt oder kunftig darwider wollt gehandelt oder was vorgenommen werden, sollen und mügen die Inwohner des Dorfs Drauschkowicz mit gutem Fueg und Ehren Macht haben, solches bei einem König zu Behaimb sich zu beschweren oder bei dem löblichen Landrechten der Cron Behaimb daselbst allen billichen Schutz suchen, bitten und erlangen, welches ihnen auch für keinen Muthwillen oder Ungehorsamb gegen ihre Obrigkeit soll noch mag genennt werden. [XIV] Es soll auch die ganze Dorfschaft Drauschkowicz, so oft sich Ver- änderung, es wäre durch Erbtheilung, Erbkaufe, Pfandschaft oder in andere Wege zuetragen möchten, derselben Herrschaft keine Erbhuldung zu thun, noch zu leisten verpflichtet, noch schuldig sein, sondern und eher ihnen dieses Privilegium vollkomm- lich möchte bestätiget und confirmirt werden. [XV] Und ausser dieser obbeschriebenen Artikel sollen sie mir, meinen Erben und Erbnehmefrin, allen Gehorsamb und Underthänigkeit, inmassen frommen Under- thanen gezimbt und wohl ansteht, zu leisten pflichtig sein oc, treulich und ohne Gefährde. [XVI] Urkundlich habe ich diese meine Begnadung und Vergleichung mit eigner Handunderschrift und angebornen anhangenden Insiegel verfertiget, ihnen auch zuegesaget, wann sie bei ihrer röm. kais. Mt, meinem allergnädigsten Herrn, umb Bestätigung dieser meiner ihnen gegebenen Freiheit anhalten werden, dass ich in dem förderlich und räthlich sein will. Und dess zu Zeugen erbeten die edlen, gestreng und ehrenfeste Maximilian Satthaner von Drahowicz auf Stresa,*) Georg von Hochhausen auf Olbersdorf, Jaro- szlaw Schmoharczen von Rachowa auf Krolop,**) Lorenz von Oberndorf meinen Haubtmann zu Commuthaw, und Niklas Lang von Langenhart meinen Ambtsver- walter daselbsten, dass sie ihre Insiegel neben das meinige, doch ihnen und ihren Erben ohne Schaden, anhangen lassen. Actum aufm Schloss Commuthaw den ersten Tag Monats Decembris im fünfzehenhundert ein und siebenzigisten Jahr [1. Dec. 1571]. Wann wir dann in obangeregtes unsers Raths und der Cron Behaimb obristen Land- richters underthänigste Bitt mit Gnaden bewilliget; derowegen so confirmiren, ratificiren und bestätigen wir dem Richter, Geschwornen und ganzen Gemein des Dorfs Drauschkowicz angezo- gene ihre Gewohnheiten, Ordnungen und Gerechtigkeiten, die sie vor Alters gehabt und wohl-
58 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: [XII] Es soll auch einem jeden, der sich diesergestalt aus diesem Dorf wenden und under andere Herrschaft begeben will, ein breuchlichen [sic] Wegloss unweiger- lich ohne allen Entgelt und umbsonst mitgetheilt werden, und dass er sich mit dem Schreiber bis auf einen Gulden vertrage. [XIII] Welches alles, wie obstehet, ich gedachter Herr von Hassenstain also kräftiglich für mich, alle meine Erben und nachkommende Inhaber des Dorfs Drausch- kowicz, stet und feste, unwiderruflich zu halten zuegesagt; und da nun von je- mand jetzt oder kunftig darwider wollt gehandelt oder was vorgenommen werden, sollen und mügen die Inwohner des Dorfs Drauschkowicz mit gutem Fueg und Ehren Macht haben, solches bei einem König zu Behaimb sich zu beschweren oder bei dem löblichen Landrechten der Cron Behaimb daselbst allen billichen Schutz suchen, bitten und erlangen, welches ihnen auch für keinen Muthwillen oder Ungehorsamb gegen ihre Obrigkeit soll noch mag genennt werden. [XIV] Es soll auch die ganze Dorfschaft Drauschkowicz, so oft sich Ver- änderung, es wäre durch Erbtheilung, Erbkaufe, Pfandschaft oder in andere Wege zuetragen möchten, derselben Herrschaft keine Erbhuldung zu thun, noch zu leisten verpflichtet, noch schuldig sein, sondern und eher ihnen dieses Privilegium vollkomm- lich möchte bestätiget und confirmirt werden. [XV] Und ausser dieser obbeschriebenen Artikel sollen sie mir, meinen Erben und Erbnehmefrin, allen Gehorsamb und Underthänigkeit, inmassen frommen Under- thanen gezimbt und wohl ansteht, zu leisten pflichtig sein oc, treulich und ohne Gefährde. [XVI] Urkundlich habe ich diese meine Begnadung und Vergleichung mit eigner Handunderschrift und angebornen anhangenden Insiegel verfertiget, ihnen auch zuegesaget, wann sie bei ihrer röm. kais. Mt, meinem allergnädigsten Herrn, umb Bestätigung dieser meiner ihnen gegebenen Freiheit anhalten werden, dass ich in dem förderlich und räthlich sein will. Und dess zu Zeugen erbeten die edlen, gestreng und ehrenfeste Maximilian Satthaner von Drahowicz auf Stresa,*) Georg von Hochhausen auf Olbersdorf, Jaro- szlaw Schmoharczen von Rachowa auf Krolop,**) Lorenz von Oberndorf meinen Haubtmann zu Commuthaw, und Niklas Lang von Langenhart meinen Ambtsver- walter daselbsten, dass sie ihre Insiegel neben das meinige, doch ihnen und ihren Erben ohne Schaden, anhangen lassen. Actum aufm Schloss Commuthaw den ersten Tag Monats Decembris im fünfzehenhundert ein und siebenzigisten Jahr [1. Dec. 1571]. Wann wir dann in obangeregtes unsers Raths und der Cron Behaimb obristen Land- richters underthänigste Bitt mit Gnaden bewilliget; derowegen so confirmiren, ratificiren und bestätigen wir dem Richter, Geschwornen und ganzen Gemein des Dorfs Drauschkowicz angezo- gene ihre Gewohnheiten, Ordnungen und Gerechtigkeiten, die sie vor Alters gehabt und wohl-
Strana 59
Samodílný řád a výsady vsi Droužkovic 1571—1600. 59 hergebracht haben, aus römischer kaiserlicher, behemischer königlicher Macht wissentlich in Kraft diss Briefs, was wir von Rechts oder Gewohnheit wegen daran zu confirmiren und zu bestätigen haben. Und gebieten darauf allen und jeden unsern Underthanen, was hohen oder nieder Würden, Standes, Ambts oder Wesens die sein, dass sie ernennte Richter, Geschworne und ganze Gemein des Dorfs Drauschkowicz bei dieser unser gnädigisten Bestätigung geruhiglich verbleiben lassen, sie dabei schützen und handhaben, darwider nicht thun, noch das jemand zu thun gestatten, als lieb einem jeden sei, unser schwere Ungnad und Straf zu vermeiden; das meinen wir ernstlich. Dess zu Urkund bestätiget mit unserm kaiserlichen anhangenden Insiegel. Der geben ist auf unserm königlichen Schloss zu Prag den dritten Tag des Monats Julii im 1575 Jahr... Maximilian. Wrat. a Pernestan, r. Bohemiae cancell., ad mandatum sacrae caes. Mtis proprium. Dass wie [Da wir?] demnach in solch ihr underthänigistes Bitten mit Gnaden consentiret, und ihnen obbeschriebene Statuten und Recht gnädigist confirmiret und bestätiget ; thun solches auch hiemit wissentlich und kraft dits Briefs aus behemischer königlicher Macht und Vollkommenheit also und dergestalt, dass nit allein angedeute Statuten, Recht und Ordnung in ihren Würden, Esse und Gebrauch beständiglich verbleiben, sondern auch mit den Eheberedungen und Vermächtnus nachfolgender- massen gehalten werden soll: Erstlich wann ein Witiber zu Drauschkowicz eheleibliche Kinder am Leben hat, und sich anderweit wiederumb zu verheiraten bedacht, soll er seiner neukunf- tigen Vertrauten wegen des Kränzleins weder under Jahrstag, noch weiters nichts vermachen, denn allein den dritten Theil aller seiner liegenden und fahrenden Gueter seines ganzen Vermögens, so sie, alsbald das Ehebett beschritten, bis auf seinen Tod zu gewarten. Was aber ledige Personen, da keine Leibserben am Leben vor- handen, antrifft, denen wird das Vorgemächtnus jedes Vermögens und Gefallens frei gelassen. Fürs andere soll forthin bei keiner Eheberednus kein Bräutigam von seiner kunftigen Vertrauten, Witib oder Jungfrauen, aufn Todsfall under Jahr und Tag etwas zu gewarten nicht begehren, noch zuegelassen werden; sondern sobald ein Ehemann das Ehebett beschreit, ist er aller Fahrnus ein Herr; und wann ein Ehe- weib under Jahr und Tag, oder wann es auch hernach beschehe, vor ihrem Mann mit Tod abgieng, so hat sie alle Fahrnus, wie die Namen haben mag, auch an ausste- henden Schulden, Hauptsummen und Zinsen (ausserhalb der Gerade***) auf den Ehe- mann ganz verfallen; welches sie auch mit keinem Testament oder andern Verschrei- bungen nicht entziehen kann. Was aber an Erbguetern, liegenden Gründen, unver- lagten Erbgeltern nach ihrem Tod befunden, darüber sie dem Ehemann kein Aufgab gethan oder durch Testament ihm oder jemand andern verschafft: so soll es ihren 8*
Samodílný řád a výsady vsi Droužkovic 1571—1600. 59 hergebracht haben, aus römischer kaiserlicher, behemischer königlicher Macht wissentlich in Kraft diss Briefs, was wir von Rechts oder Gewohnheit wegen daran zu confirmiren und zu bestätigen haben. Und gebieten darauf allen und jeden unsern Underthanen, was hohen oder nieder Würden, Standes, Ambts oder Wesens die sein, dass sie ernennte Richter, Geschworne und ganze Gemein des Dorfs Drauschkowicz bei dieser unser gnädigisten Bestätigung geruhiglich verbleiben lassen, sie dabei schützen und handhaben, darwider nicht thun, noch das jemand zu thun gestatten, als lieb einem jeden sei, unser schwere Ungnad und Straf zu vermeiden; das meinen wir ernstlich. Dess zu Urkund bestätiget mit unserm kaiserlichen anhangenden Insiegel. Der geben ist auf unserm königlichen Schloss zu Prag den dritten Tag des Monats Julii im 1575 Jahr... Maximilian. Wrat. a Pernestan, r. Bohemiae cancell., ad mandatum sacrae caes. Mtis proprium. Dass wie [Da wir?] demnach in solch ihr underthänigistes Bitten mit Gnaden consentiret, und ihnen obbeschriebene Statuten und Recht gnädigist confirmiret und bestätiget ; thun solches auch hiemit wissentlich und kraft dits Briefs aus behemischer königlicher Macht und Vollkommenheit also und dergestalt, dass nit allein angedeute Statuten, Recht und Ordnung in ihren Würden, Esse und Gebrauch beständiglich verbleiben, sondern auch mit den Eheberedungen und Vermächtnus nachfolgender- massen gehalten werden soll: Erstlich wann ein Witiber zu Drauschkowicz eheleibliche Kinder am Leben hat, und sich anderweit wiederumb zu verheiraten bedacht, soll er seiner neukunf- tigen Vertrauten wegen des Kränzleins weder under Jahrstag, noch weiters nichts vermachen, denn allein den dritten Theil aller seiner liegenden und fahrenden Gueter seines ganzen Vermögens, so sie, alsbald das Ehebett beschritten, bis auf seinen Tod zu gewarten. Was aber ledige Personen, da keine Leibserben am Leben vor- handen, antrifft, denen wird das Vorgemächtnus jedes Vermögens und Gefallens frei gelassen. Fürs andere soll forthin bei keiner Eheberednus kein Bräutigam von seiner kunftigen Vertrauten, Witib oder Jungfrauen, aufn Todsfall under Jahr und Tag etwas zu gewarten nicht begehren, noch zuegelassen werden; sondern sobald ein Ehemann das Ehebett beschreit, ist er aller Fahrnus ein Herr; und wann ein Ehe- weib under Jahr und Tag, oder wann es auch hernach beschehe, vor ihrem Mann mit Tod abgieng, so hat sie alle Fahrnus, wie die Namen haben mag, auch an ausste- henden Schulden, Hauptsummen und Zinsen (ausserhalb der Gerade***) auf den Ehe- mann ganz verfallen; welches sie auch mit keinem Testament oder andern Verschrei- bungen nicht entziehen kann. Was aber an Erbguetern, liegenden Gründen, unver- lagten Erbgeltern nach ihrem Tod befunden, darüber sie dem Ehemann kein Aufgab gethan oder durch Testament ihm oder jemand andern verschafft: so soll es ihren 8*
Strana 60
60 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Erben, oder in Mangel derselben, der nächsten Bluetsfreundschaft nach Erbgangs Rechten und wie es bei der Stadt Commuthaw gebräuchlich, anheimb gefallen sein. Zum dritten, soll bei dieser Gemein zum Hergewett und Gerade***) gegeben werden, wie es bei der Stadt Commuthav im Brauch und Gewohnheit gehalten wirdet. Inmassen sich die ganze Gemein des Dorfs Drauschkowicz dieser erzählten und an- gehängten dreien Punkt halben einhellig verglichen haben. Gebieten hierauf unsern Haubt- und Ambtleuten, auch allen und jeden un- sern Underthanen mit Ernst, und wollen, dass sie ernennte Richter, Geschworne und ganze Gemein des Dorfs Drauschkowicz bei diesen ihren verliehenen und bestä- tigten Rechten und Ordnungen geruhiglich verbleiben lassen, dabei schutzen und hand- haben, darwider nicht thun, noch solches andern zu thun verstatten, bei Vermeidung unser schweren Ungnad und Straf. Das ist also unser endlicher gefalliger Willen und Meinung. Geben Prag den ersten Augusti anno im sechzehnhunderten. [1. Aug. 1600. Na kopii scházejí podpisy císaře Rudolfa i ostatní]. Z místodržitelského archivu v Praze: Bekennen z r. 1600—1607 sv. 109 č. 10. Nový opis v archivě zemském, na nějž mě upozornil ředitel Dr. Nováček. Prvotní pravopis privilegia se mnohými zbytečnými písmeny jest nepohodlný ke čtení, pročež v tomto otisku proměnil jsem jej na novější způsob, avšak tak, aby zvuk byl zachován beze změny. Poznámky o samodílném řádě vesnickém str. 53—56: K číslu 2. Na groších míšenských byly vy- obrazeny dva meče, pročež říkalo se jim také Schwertgroschen; viz Smolík, Pražské groše str. 81. — Čís. 4. Ves Droužkovice táhne se přes 1 kilometr do délky po obou stranách potoka, jenž na mapě gen. štábu psán Hatschka Bach. — Č. 5. Ves Sparicz, nyní Spořice, Sporitz, leží 3 km na sz. od Droužkovic; potok Hačka teče skrze Spořice a dále k Droužkovicům. — Č. 6. Mannowicz nejmenuje se nyní nic v té krajině. Ves Kürbitz, někdy po česku Chrbice, Krbice, píše se nyní Körbitz; stojí 5 km na západ od Droužkovic. — Č. 7. Eudlicz, Eutlicz, město Udlice, nyní Eidlitz, leží na Chomutovském potoku, 3 km na východ od Droužkovic. — Č. 10. Stresa jest ves Střezov, něm. Strössau; Priesen, město Březno, oboje jižně od Droužkovic u Svinného potoka. — Č. 15. Ves Tschern, původně Všehrdy, na potoce Hačce 3 km pod Droužkovici na jv. — Č. 20. jedná o zajímání dobytka, když dělá škodu na poli. — Č. 26. O pivě obecním jsou zmínky v AČ. XXII. str. 134 č. 62. — Č. 27. O pivě u šestinedělek viz AČ. XXII. str. 90, 134 č. 61, 151, 296 č. 22; slovo Pöfel jest nynější Pöbel asi v stejném smyslu, luza. Ke straně 58: *) Maximilian Satanéř z Drahovic na Střezově. — **) Jaroslav Šmohař z Rochova na Kralupech (Německých u Kadaně). Ke str. 59, 60: ***) Heergewette v německém právě někde sluly ty movitosti, které při dělení pozů- stalosti připadaly nejbližšímu mužskému příbuznému po meči, hlavně zbraně, ale i jiné potřebnosti mužských (úprava vojenská). — Gerade jmenovaly se v některých právech německých ty svršky, které z pozůstalosti mu- žovy hned předkem připadly jeho vdově, a z pozůstalosti ženské osoby její nejbližší ženské příbuzné, hlavné šaty, prádlo i jiné rozličné věci dle rozličných o tom předpisů (úprava ženská). Srovnej o šatech bezdětného zůstavitele v Droužkovicích zde str. 55 č. 28. 50. R. 1572 Zachariáš z Hradce činí nadání městu Kumžaku, aby každý si závěť činiti mohl vedle vůle své, a statek svůj aby mohl odkázati komukoliv. Pakli by bez kšaftu zemřel, nepozůstaviv dědicův, statek připadnouti má na nejbližšího příbuzného; nemá-li krevního přítele, tedy polovice má připadnouti na záduší městečku Kumžaku, druhá na obecné dobré.
60 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Erben, oder in Mangel derselben, der nächsten Bluetsfreundschaft nach Erbgangs Rechten und wie es bei der Stadt Commuthaw gebräuchlich, anheimb gefallen sein. Zum dritten, soll bei dieser Gemein zum Hergewett und Gerade***) gegeben werden, wie es bei der Stadt Commuthav im Brauch und Gewohnheit gehalten wirdet. Inmassen sich die ganze Gemein des Dorfs Drauschkowicz dieser erzählten und an- gehängten dreien Punkt halben einhellig verglichen haben. Gebieten hierauf unsern Haubt- und Ambtleuten, auch allen und jeden un- sern Underthanen mit Ernst, und wollen, dass sie ernennte Richter, Geschworne und ganze Gemein des Dorfs Drauschkowicz bei diesen ihren verliehenen und bestä- tigten Rechten und Ordnungen geruhiglich verbleiben lassen, dabei schutzen und hand- haben, darwider nicht thun, noch solches andern zu thun verstatten, bei Vermeidung unser schweren Ungnad und Straf. Das ist also unser endlicher gefalliger Willen und Meinung. Geben Prag den ersten Augusti anno im sechzehnhunderten. [1. Aug. 1600. Na kopii scházejí podpisy císaře Rudolfa i ostatní]. Z místodržitelského archivu v Praze: Bekennen z r. 1600—1607 sv. 109 č. 10. Nový opis v archivě zemském, na nějž mě upozornil ředitel Dr. Nováček. Prvotní pravopis privilegia se mnohými zbytečnými písmeny jest nepohodlný ke čtení, pročež v tomto otisku proměnil jsem jej na novější způsob, avšak tak, aby zvuk byl zachován beze změny. Poznámky o samodílném řádě vesnickém str. 53—56: K číslu 2. Na groších míšenských byly vy- obrazeny dva meče, pročež říkalo se jim také Schwertgroschen; viz Smolík, Pražské groše str. 81. — Čís. 4. Ves Droužkovice táhne se přes 1 kilometr do délky po obou stranách potoka, jenž na mapě gen. štábu psán Hatschka Bach. — Č. 5. Ves Sparicz, nyní Spořice, Sporitz, leží 3 km na sz. od Droužkovic; potok Hačka teče skrze Spořice a dále k Droužkovicům. — Č. 6. Mannowicz nejmenuje se nyní nic v té krajině. Ves Kürbitz, někdy po česku Chrbice, Krbice, píše se nyní Körbitz; stojí 5 km na západ od Droužkovic. — Č. 7. Eudlicz, Eutlicz, město Udlice, nyní Eidlitz, leží na Chomutovském potoku, 3 km na východ od Droužkovic. — Č. 10. Stresa jest ves Střezov, něm. Strössau; Priesen, město Březno, oboje jižně od Droužkovic u Svinného potoka. — Č. 15. Ves Tschern, původně Všehrdy, na potoce Hačce 3 km pod Droužkovici na jv. — Č. 20. jedná o zajímání dobytka, když dělá škodu na poli. — Č. 26. O pivě obecním jsou zmínky v AČ. XXII. str. 134 č. 62. — Č. 27. O pivě u šestinedělek viz AČ. XXII. str. 90, 134 č. 61, 151, 296 č. 22; slovo Pöfel jest nynější Pöbel asi v stejném smyslu, luza. Ke straně 58: *) Maximilian Satanéř z Drahovic na Střezově. — **) Jaroslav Šmohař z Rochova na Kralupech (Německých u Kadaně). Ke str. 59, 60: ***) Heergewette v německém právě někde sluly ty movitosti, které při dělení pozů- stalosti připadaly nejbližšímu mužskému příbuznému po meči, hlavně zbraně, ale i jiné potřebnosti mužských (úprava vojenská). — Gerade jmenovaly se v některých právech německých ty svršky, které z pozůstalosti mu- žovy hned předkem připadly jeho vdově, a z pozůstalosti ženské osoby její nejbližší ženské příbuzné, hlavné šaty, prádlo i jiné rozličné věci dle rozličných o tom předpisů (úprava ženská). Srovnej o šatech bezdětného zůstavitele v Droužkovicích zde str. 55 č. 28. 50. R. 1572 Zachariáš z Hradce činí nadání městu Kumžaku, aby každý si závěť činiti mohl vedle vůle své, a statek svůj aby mohl odkázati komukoliv. Pakli by bez kšaftu zemřel, nepozůstaviv dědicův, statek připadnouti má na nejbližšího příbuzného; nemá-li krevního přítele, tedy polovice má připadnouti na záduší městečku Kumžaku, druhá na obecné dobré.
Strana 61
Z let 1572, 1574. 61 Kumžatečtí musili však upustiti od várky všelikých piv bílých i starých. Za toto odstoupení Zachariáš dal městu rybníky: Nový, Dlouhý, Kamenný, Tůmovský v Hofštatech, Volšovec, Trávník, Chlum. Dále daroval obci k užívání grunty jitra v Šejbích a na Polštářích s býva- lými platy. Výpisek z článku Jana Janouška: Příspěvky k dějinám města Kumžaku, v Ohlase od Nežárky, v ročníku XXXV., čísle 21. z 20. května 1905. (Vypsal Gross.) 51. Řády poddanské na statku proboštství Hradištského nad Znojmem, vydané 18. března 1574 velmistrem řádu křižovnického 8 červenou hvězdou. Ve XXII. díle Archivu Českého str. 259 č. 110 jest zpráva o řádě vinařském, jejž městečku Hradišti nad Znojmem (něm. Pöltenberg) roku 1574 obnovil a vydal Antonín arci- biskup Pražský jakožto velmistr řádu křižovnického s červenou hvězdou. Z téhož roku a od téže autority pochází přítomný řád poddanský, vydaný pro městečko Hradiště nad Znojmem a pro vesnice někdy náležité k tamnějšímu proboštství křižovnickému. Za propůjčení jeho k to- muto vydání děkuji nynějšímu generálovi řádu křižovnického s červenou hvězdou nd. p. Frant. X. Maratovi. Jeho rukopis, jenž se chová v křižovnickém klášteře v Praze, není originál, ale pozdější opis, snad asi z prostředku 17. věku. Psán jest na 16 listech nově číslovaných, foli- ového sešitu, jenž jest dobře zachován. Na svrchní straně obálky jest nadpis a vročení, jakž níže oboje se otiskne. Na prvním číslovaném listě napsána jest předmluva, obsahující zají- mavou zprávu, kterak tento řád poddanský přišel r. 1574 k místu. Předmluva počíná se ti- tulem arcibiskupa Antonína Brusa, kterýž se tam píše s přídomkem „z Hozynu“, o němž dosud odjinud se neví. Nad tím připsala novější ruka vysvětlivku: „Antonius Brus de Mo- helnitz“ Na listech 2b—6 jest dlouhý úvod, (snad překlad z latiny), theoretisující z daleka a s vysoka o právech a soudech na zemi. Pak následují dva velmi rozdílné řády poddanské, první o 20 článcích na listech 6—13, jenž se vztahuje vůbec na poddané proboštství Hradištského, jedná jmenovitě o výročních soudech, a nařizuje lepší správu nad poddanými; a druhý řád o 33 kratších článcích na listech 13—16, kterýž byl obnoven a vydán pro české vesnice Mašovice a Beškov i pustou ves Březovou, kdež týž řád byl v platnosti již dříve. Níže otiskuje se vše bez zkracování. Řád křižovnický s červenou hvězdou již r. 1240 obdržel několik vesnic u Znojma, kteréž pak náležely ku proboštství toho řádu zřízenému při kostele sv. Hippolyta v Hradišti nad Znojmem, nad potokem Hradnicí, která se tam vlévá do řeky Dyje. První popis toho panství křižovnického nachází se v listině z roku 1252 v Regestech Erbenových str. 600; co z něho naposledy zbylo, popsáno jest od Volného v kraji Znojemském str. 470—479. Prvotní české jméno Hradiště nevyskytá se již v řádě poddanském r. 1574, ale městečko nazývá se tam jménem z němčiny přijatým Peltenberk. Ves Mašovice slove nyní německy Maispitz. Ves, která r. 1252 jmenovala se Beskov, píše se v našem řádě poddanském Besskow i Wesskow,
Z let 1572, 1574. 61 Kumžatečtí musili však upustiti od várky všelikých piv bílých i starých. Za toto odstoupení Zachariáš dal městu rybníky: Nový, Dlouhý, Kamenný, Tůmovský v Hofštatech, Volšovec, Trávník, Chlum. Dále daroval obci k užívání grunty jitra v Šejbích a na Polštářích s býva- lými platy. Výpisek z článku Jana Janouška: Příspěvky k dějinám města Kumžaku, v Ohlase od Nežárky, v ročníku XXXV., čísle 21. z 20. května 1905. (Vypsal Gross.) 51. Řády poddanské na statku proboštství Hradištského nad Znojmem, vydané 18. března 1574 velmistrem řádu křižovnického 8 červenou hvězdou. Ve XXII. díle Archivu Českého str. 259 č. 110 jest zpráva o řádě vinařském, jejž městečku Hradišti nad Znojmem (něm. Pöltenberg) roku 1574 obnovil a vydal Antonín arci- biskup Pražský jakožto velmistr řádu křižovnického s červenou hvězdou. Z téhož roku a od téže autority pochází přítomný řád poddanský, vydaný pro městečko Hradiště nad Znojmem a pro vesnice někdy náležité k tamnějšímu proboštství křižovnickému. Za propůjčení jeho k to- muto vydání děkuji nynějšímu generálovi řádu křižovnického s červenou hvězdou nd. p. Frant. X. Maratovi. Jeho rukopis, jenž se chová v křižovnickém klášteře v Praze, není originál, ale pozdější opis, snad asi z prostředku 17. věku. Psán jest na 16 listech nově číslovaných, foli- ového sešitu, jenž jest dobře zachován. Na svrchní straně obálky jest nadpis a vročení, jakž níže oboje se otiskne. Na prvním číslovaném listě napsána jest předmluva, obsahující zají- mavou zprávu, kterak tento řád poddanský přišel r. 1574 k místu. Předmluva počíná se ti- tulem arcibiskupa Antonína Brusa, kterýž se tam píše s přídomkem „z Hozynu“, o němž dosud odjinud se neví. Nad tím připsala novější ruka vysvětlivku: „Antonius Brus de Mo- helnitz“ Na listech 2b—6 jest dlouhý úvod, (snad překlad z latiny), theoretisující z daleka a s vysoka o právech a soudech na zemi. Pak následují dva velmi rozdílné řády poddanské, první o 20 článcích na listech 6—13, jenž se vztahuje vůbec na poddané proboštství Hradištského, jedná jmenovitě o výročních soudech, a nařizuje lepší správu nad poddanými; a druhý řád o 33 kratších článcích na listech 13—16, kterýž byl obnoven a vydán pro české vesnice Mašovice a Beškov i pustou ves Březovou, kdež týž řád byl v platnosti již dříve. Níže otiskuje se vše bez zkracování. Řád křižovnický s červenou hvězdou již r. 1240 obdržel několik vesnic u Znojma, kteréž pak náležely ku proboštství toho řádu zřízenému při kostele sv. Hippolyta v Hradišti nad Znojmem, nad potokem Hradnicí, která se tam vlévá do řeky Dyje. První popis toho panství křižovnického nachází se v listině z roku 1252 v Regestech Erbenových str. 600; co z něho naposledy zbylo, popsáno jest od Volného v kraji Znojemském str. 470—479. Prvotní české jméno Hradiště nevyskytá se již v řádě poddanském r. 1574, ale městečko nazývá se tam jménem z němčiny přijatým Peltenberk. Ves Mašovice slove nyní německy Maispitz. Ves, která r. 1252 jmenovala se Beskov, píše se v našem řádě poddanském Besskow i Wesskow,
Strana 62
62 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: a dosud jmenuje se dvojím jménem, Bezkow i Veskov. Ves Březová píše se v našem řádě jednou mylně Břehová; byla pustá již r. 1574, ale zanechala po sobě stopu v tom, že dvůr mezi Hradištěm a Mašovici slove Březovský nebo Mašovský. Vsi Bezkov a Mašovice (na západ od Hradiště) jsou podle Catalogu cleri dosud české, jakož podle našeho řádu byly také r. 1574. Práva a nařízení probožství sv. Hippolyta na Hradnici nad Znojmem, z starých nařízení sebraná a z nova pořádně sepsaná a ustanovená, když se čtlo od narození Syna Božího 1574. My Antonín z Hozínu arcibiskup Pražský, stolice svaté apoštolské legat, Jeho Mti Římského císaře radda a nejvyšší mistr křižovníkův s červenou hvězdou v Če- chách, Moravě, Slezsku a Polště, všem i jednomu každému, obzvláště poddaným našim a proboštství sv. Hippolyta věrným jmilým otcovskou milost a všechno dobré vzkazujem, na vědomí vám dávajíc: I ačkoliv my ke všem řádu našeho zá- duším, otcovskou péči o ně majíc, milostí a láskou nakloněni jsme, avšak mimo všecky jiné k tomuto záduší sv. milého Hippolyta na Hradnici nad Znojmem, po- něvadž mimo ně ve všem markrabství Moravském, v vlasti naší milé, žádné jiné duchovenství ctnému a slavnému řádu našemu nepřináleží, největší zření máme; z té příčiny nedávno jminulého času, když dotčené záduší veliké dluhy a znamenité těž- kosti a nebezpečenství skrze nedbanlivost předešlých proboštů, pánův téhož záduší, uvedeno bylo, netoliko jemu k pomoci a obdržení jeho, vlastních peněz našich do osmi set tolarův jsme zapůjčili, nýbrž všelijaké prostředky a cesty obmejšleli, jak by témuž k pádu schýlenému, dluhy obtížnému a již vysoce souženému spustlému záduší mohlo spomoženo býti. Kdež pak uznávajíce my, kterak podle jiných mnohých neřádův také i toto se nachází, že posavad žádná pořádná nařízení a práva*) ustanovena nebyly, než to- liko některé staré zlezlé a téměř spráchnivělé zřízení bez všelijakého pořádku sem i tam rozundané byly, poručili jsme s jistým rozvážením ouředlníkům a správcům našim, i taky některým v kanceláři naší arcibiskupské táž práva a nařízení řádně v pořádek uvésti. Což když to tak od nich věrně a s pilností vykonáno, pořádně sepsáno a v hromadu spojeno bylo, to jsme my pro lepší jistotu netoliko sami pře- hlídli, ale i na jiných místech, kde náleží, zopravovati a v níže psaný pořádek uvésti, i tolikéž ctihodným nábožným našim, řádu našeho předním konventním osobám zde v kapitole shromážděným k uvážení předložiti dali. Poněvadž pak dle dobrého zdání jich za dobré se vidělo, aby to nařízení vysvětleno a vůbec přednešeno bylo; jakž pak i my ob osoby naší jináč poznati nemůžeme, než že skrz takový řád a po- řádné právo mnoho dobrého témuž záduší způsobeno býti může: *) V rukopise: správa. Vám všem i jednomu každému otcovsky skutečně a přísně poroučíme, aby podle Zřízení Zemského v markrabství Moravském dotčené právní ustanovení ve
62 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: a dosud jmenuje se dvojím jménem, Bezkow i Veskov. Ves Březová píše se v našem řádě jednou mylně Břehová; byla pustá již r. 1574, ale zanechala po sobě stopu v tom, že dvůr mezi Hradištěm a Mašovici slove Březovský nebo Mašovský. Vsi Bezkov a Mašovice (na západ od Hradiště) jsou podle Catalogu cleri dosud české, jakož podle našeho řádu byly také r. 1574. Práva a nařízení probožství sv. Hippolyta na Hradnici nad Znojmem, z starých nařízení sebraná a z nova pořádně sepsaná a ustanovená, když se čtlo od narození Syna Božího 1574. My Antonín z Hozínu arcibiskup Pražský, stolice svaté apoštolské legat, Jeho Mti Římského císaře radda a nejvyšší mistr křižovníkův s červenou hvězdou v Če- chách, Moravě, Slezsku a Polště, všem i jednomu každému, obzvláště poddaným našim a proboštství sv. Hippolyta věrným jmilým otcovskou milost a všechno dobré vzkazujem, na vědomí vám dávajíc: I ačkoliv my ke všem řádu našeho zá- duším, otcovskou péči o ně majíc, milostí a láskou nakloněni jsme, avšak mimo všecky jiné k tomuto záduší sv. milého Hippolyta na Hradnici nad Znojmem, po- něvadž mimo ně ve všem markrabství Moravském, v vlasti naší milé, žádné jiné duchovenství ctnému a slavnému řádu našemu nepřináleží, největší zření máme; z té příčiny nedávno jminulého času, když dotčené záduší veliké dluhy a znamenité těž- kosti a nebezpečenství skrze nedbanlivost předešlých proboštů, pánův téhož záduší, uvedeno bylo, netoliko jemu k pomoci a obdržení jeho, vlastních peněz našich do osmi set tolarův jsme zapůjčili, nýbrž všelijaké prostředky a cesty obmejšleli, jak by témuž k pádu schýlenému, dluhy obtížnému a již vysoce souženému spustlému záduší mohlo spomoženo býti. Kdež pak uznávajíce my, kterak podle jiných mnohých neřádův také i toto se nachází, že posavad žádná pořádná nařízení a práva*) ustanovena nebyly, než to- liko některé staré zlezlé a téměř spráchnivělé zřízení bez všelijakého pořádku sem i tam rozundané byly, poručili jsme s jistým rozvážením ouředlníkům a správcům našim, i taky některým v kanceláři naší arcibiskupské táž práva a nařízení řádně v pořádek uvésti. Což když to tak od nich věrně a s pilností vykonáno, pořádně sepsáno a v hromadu spojeno bylo, to jsme my pro lepší jistotu netoliko sami pře- hlídli, ale i na jiných místech, kde náleží, zopravovati a v níže psaný pořádek uvésti, i tolikéž ctihodným nábožným našim, řádu našeho předním konventním osobám zde v kapitole shromážděným k uvážení předložiti dali. Poněvadž pak dle dobrého zdání jich za dobré se vidělo, aby to nařízení vysvětleno a vůbec přednešeno bylo; jakž pak i my ob osoby naší jináč poznati nemůžeme, než že skrz takový řád a po- řádné právo mnoho dobrého témuž záduší způsobeno býti může: *) V rukopise: správa. Vám všem i jednomu každému otcovsky skutečně a přísně poroučíme, aby podle Zřízení Zemského v markrabství Moravském dotčené právní ustanovení ve
Strana 63
Řády poddanské na Hradištsku u Znojma 1574. 63 všem spůsobu, jakž níže pořádně sepsáno jest, netoliko od jednoho každého přijaté, nýbrž ve všech artikulích a punktech bez pohoršení Zřízení Zemského zachovány byly. Kteréžto artikulové aby ode všech zachovány byly, těm, kteří se tak poslušně cho- vati budou, otcovskou milostí jim to spomínati, přestoupícího pak k skutečnému tre- stáním přidržovati chceme. Čímž se jeden každý dáleji spraviti věděti bude. Nad tímto pak naším poručením] a jistou vůlí aby nižádný pochybovati nemohl, poručili jsme pro lepší a dokonalejší jistotu pečet naši s podpisem ruky naší vlastní přivě- siti. Jenž se stalo v Praze v domu našem arcibiskupském XVIII. dne Martii jináč března, léta od narození syna Božího 1574. Antonius m. p. Práva a nařízení probožství svatého Hippolyta. Ve jmeno nejsvětější Trojice svaté, Boha Otce, Syna i Ducha svatého. Amen. I poněvadž pak to v pravdě tak jest, jakž se netoliko v starých historií ch] ukázati může, nýbrž i každého dne toho skušujeme, že nižádného času od počátku světa žádná nejmenší zřízená obec bez práva a spravedlnosti dlouho v celosti státi nemohla; proti tomu kterážkoli obec čím víceji v spravedlivosti, dobrých obyčejích a chvalitebných pořádcích prospívala, tím k větší vyvýšenosti přicházela. Čehož pří- klad máme na Athenienských a Lacedemonských mezi Řeky a na Římaních mezi Latiníky, k jakému oni skrze zachování takových řádův vyzdvižení přišli, takže jiným všem národům v důstojenství předcházeli i také jimi vládli a panovali. Ano i vyvolený lid boží Israhelský, jemuž zaslíbení Vykupitele i Spasitele lidského pokolení učiněno bylo, dokavad přikázání božských a chvalitebných pořádkův a oby- čejův předkův svých následovali, vždycky v šťastném vítězství a u velké vážnosti byli, ale jakž od týchž přikázání a šlápějí předkův svých odstoupili a se v rozpu- stilost nepořádného života vydali, hned věci své naspět jíti spatřovali, až právě k posledku z vlasti a dědictví svého vystrčeni jsouce, do dnešního dne potupnej a vyhnanej lid, žádného pokojného příbytku nemajíc, slouti musí. Jestliže tehdy to tak jest, jakž nyní dotčeno, že skrz dobré řády a nařízení a skrz udělování práva a spravedlnosti obecné dobré zachováno, a bez toho všechno zlé pocházejíc, v skázu uvedeno bývá: protož důležitá a veliká potřeba ukazuje, také při tomto ctném zá- duší a proboštství Peltenberském i s jeho poslušenstvím [čti: příslušenstvím] pro zachování dobrého řádu, zvelebení ctného obcování, a pokudž by nejvýš možnost byla, všelijakých neřádův a rozpustilostí přetrhování, chvalitebné ustanovení a po- řádná práva, kterýmž by se poddaní téhož záduší spravovati [čti: spravovali], naří- diti. Avšak aby takové nařízení pořádně předsezvato a bez omylu sepsáno bylo, vi- dělo se nám s počátku něco drobet o právích obecních, a obzvláště odkud svůj za- čátek mají, jak rozdílné jsou a jak by obecnému lidu udělována býti měly, krátce oznámiti.
Řády poddanské na Hradištsku u Znojma 1574. 63 všem spůsobu, jakž níže pořádně sepsáno jest, netoliko od jednoho každého přijaté, nýbrž ve všech artikulích a punktech bez pohoršení Zřízení Zemského zachovány byly. Kteréžto artikulové aby ode všech zachovány byly, těm, kteří se tak poslušně cho- vati budou, otcovskou milostí jim to spomínati, přestoupícího pak k skutečnému tre- stáním přidržovati chceme. Čímž se jeden každý dáleji spraviti věděti bude. Nad tímto pak naším poručením] a jistou vůlí aby nižádný pochybovati nemohl, poručili jsme pro lepší a dokonalejší jistotu pečet naši s podpisem ruky naší vlastní přivě- siti. Jenž se stalo v Praze v domu našem arcibiskupském XVIII. dne Martii jináč března, léta od narození syna Božího 1574. Antonius m. p. Práva a nařízení probožství svatého Hippolyta. Ve jmeno nejsvětější Trojice svaté, Boha Otce, Syna i Ducha svatého. Amen. I poněvadž pak to v pravdě tak jest, jakž se netoliko v starých historií ch] ukázati může, nýbrž i každého dne toho skušujeme, že nižádného času od počátku světa žádná nejmenší zřízená obec bez práva a spravedlnosti dlouho v celosti státi nemohla; proti tomu kterážkoli obec čím víceji v spravedlivosti, dobrých obyčejích a chvalitebných pořádcích prospívala, tím k větší vyvýšenosti přicházela. Čehož pří- klad máme na Athenienských a Lacedemonských mezi Řeky a na Římaních mezi Latiníky, k jakému oni skrze zachování takových řádův vyzdvižení přišli, takže jiným všem národům v důstojenství předcházeli i také jimi vládli a panovali. Ano i vyvolený lid boží Israhelský, jemuž zaslíbení Vykupitele i Spasitele lidského pokolení učiněno bylo, dokavad přikázání božských a chvalitebných pořádkův a oby- čejův předkův svých následovali, vždycky v šťastném vítězství a u velké vážnosti byli, ale jakž od týchž přikázání a šlápějí předkův svých odstoupili a se v rozpu- stilost nepořádného života vydali, hned věci své naspět jíti spatřovali, až právě k posledku z vlasti a dědictví svého vystrčeni jsouce, do dnešního dne potupnej a vyhnanej lid, žádného pokojného příbytku nemajíc, slouti musí. Jestliže tehdy to tak jest, jakž nyní dotčeno, že skrz dobré řády a nařízení a skrz udělování práva a spravedlnosti obecné dobré zachováno, a bez toho všechno zlé pocházejíc, v skázu uvedeno bývá: protož důležitá a veliká potřeba ukazuje, také při tomto ctném zá- duší a proboštství Peltenberském i s jeho poslušenstvím [čti: příslušenstvím] pro zachování dobrého řádu, zvelebení ctného obcování, a pokudž by nejvýš možnost byla, všelijakých neřádův a rozpustilostí přetrhování, chvalitebné ustanovení a po- řádná práva, kterýmž by se poddaní téhož záduší spravovati [čti: spravovali], naří- diti. Avšak aby takové nařízení pořádně předsezvato a bez omylu sepsáno bylo, vi- dělo se nám s počátku něco drobet o právích obecních, a obzvláště odkud svůj za- čátek mají, jak rozdílné jsou a jak by obecnému lidu udělována býti měly, krátce oznámiti.
Strana 64
64 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Předně věděti se má, že právo jméno své od pravdy, to jest spravedlivosti béře, a od Boha všemohoucího, jakožto nejvyššího řiditele práva a všeho dobrého ustanovení, pochází; z dobrých pak obyčejův lidských chvalitební pořádci a usta- novení shromážděni bývají; a tak v pravdě (jakž v právích skušení vysvětlují) jiného nic nejní, než umění toho, což dobrého a slušného jest, skrz kteréžto umění lidé k ouřadu duchovnímu, to jest k službám spravedlnosti posvátným přikázáním a usta- novením po Pánu Bohu posvěceni bývají. Právo všelijaké jest nebo přirozené anebo obyčejné. Přirozené jest, kteréž z božského a v nás spojeného práva a svatého čtení pochází; vedle kteréhožto práva jednomu každému se přikazuje, blížnímu svému to činiti, co sobě od jiného žádá činěno býti, a čeho by od jiného míti nechtěl, jinému též nečiniti, jakž psáno jest u sv. Matouše v VII. kapitole [v. 13]: „Všecko, což vy chcete, aby vám činili lidé, to též i vy čiňte jim. Na čemž přikázání i proroci záleží.“ Právo pak obyčejné jest, kteréž z dávního obyčeje a opatrnosti moudrých a rozumných lidí pochází, a pro zachování obecného pokoje a dobrých obyčejův k pořádnému spravování zemí a lidí nařízeno jest; a protož pořádně na nás přišlý dobré obyčeje netoliko od nás přijaty, nýbrž za právo a ustanovení v těch místech a končinách, kdež ten obyčej jest, držány bez přerušení býti mají. A tak jest přirozené právo, jenž s přirozeného vnuknutí a božského práva, a ono i z některých obzvláštních lidí ustanovení, jako právo obyčejné pochází. Protož nad jiné všecka práva přirozené právo přední váž- nost a místo obdržuje, k tomu také žádného proměnění [nebéře], jako dotčené právo obyčejné, jenž se od lidí ustanovuje, a zase podle nastalých příčin trpěti nemůže; z čehož se uznává, že božské věci nejdokonalejší, lidské pak jako mdlejší a na čas, bludné, pomíjející a nestálé jsou. A tak dobře povědíno jest: Všecky věci v zdravé paměti snášeti a nikdá v ničemž blouditi, víceji věčnému božství, nežli smrtedlnému člověčenství přísluší. Protož všickni lidé s královským prorokem Davidem svou ne- dostatečnost vyznávati mohou, řkouce: Má nedostatečnost spatřila, otče, tvé všemo- houcnosti božské. A svrchu dotčené pak obyčejné práva jsou v množstvíkrát rozdílné; neb ně- které se jmenují zemské, některé městské, hraničné, vinničné. Kteréžto práva před časy obec sobě ustanovila, ale již té moci zbavena jsouce, hodnost ustanovení práv vrchnosti] své odevzdala, ať moc aneb hodnost toliko při císařích, králích, knížatech a jiných lidu obecného správcích, kteří právo osazovati moc mají, zůstává. I také podle toho při dobře nařízené obci k zachování obecného pokoje, dobrého nařízení a řádu, není dost toliko náležité ustanovení naříditi, anobrž i toho potřebí jest, aby k stvrzení a zachování spravedlnosti hodné osoby nařízeny byly, kteříž by lid k tomu vedli, drželi a jednomu každému podle vyměření takových ustanovených práv práva a spravedlnosti udělovaly, kteréžto osoby soudci se oby-
64 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Předně věděti se má, že právo jméno své od pravdy, to jest spravedlivosti béře, a od Boha všemohoucího, jakožto nejvyššího řiditele práva a všeho dobrého ustanovení, pochází; z dobrých pak obyčejův lidských chvalitební pořádci a usta- novení shromážděni bývají; a tak v pravdě (jakž v právích skušení vysvětlují) jiného nic nejní, než umění toho, což dobrého a slušného jest, skrz kteréžto umění lidé k ouřadu duchovnímu, to jest k službám spravedlnosti posvátným přikázáním a usta- novením po Pánu Bohu posvěceni bývají. Právo všelijaké jest nebo přirozené anebo obyčejné. Přirozené jest, kteréž z božského a v nás spojeného práva a svatého čtení pochází; vedle kteréhožto práva jednomu každému se přikazuje, blížnímu svému to činiti, co sobě od jiného žádá činěno býti, a čeho by od jiného míti nechtěl, jinému též nečiniti, jakž psáno jest u sv. Matouše v VII. kapitole [v. 13]: „Všecko, což vy chcete, aby vám činili lidé, to též i vy čiňte jim. Na čemž přikázání i proroci záleží.“ Právo pak obyčejné jest, kteréž z dávního obyčeje a opatrnosti moudrých a rozumných lidí pochází, a pro zachování obecného pokoje a dobrých obyčejův k pořádnému spravování zemí a lidí nařízeno jest; a protož pořádně na nás přišlý dobré obyčeje netoliko od nás přijaty, nýbrž za právo a ustanovení v těch místech a končinách, kdež ten obyčej jest, držány bez přerušení býti mají. A tak jest přirozené právo, jenž s přirozeného vnuknutí a božského práva, a ono i z některých obzvláštních lidí ustanovení, jako právo obyčejné pochází. Protož nad jiné všecka práva přirozené právo přední váž- nost a místo obdržuje, k tomu také žádného proměnění [nebéře], jako dotčené právo obyčejné, jenž se od lidí ustanovuje, a zase podle nastalých příčin trpěti nemůže; z čehož se uznává, že božské věci nejdokonalejší, lidské pak jako mdlejší a na čas, bludné, pomíjející a nestálé jsou. A tak dobře povědíno jest: Všecky věci v zdravé paměti snášeti a nikdá v ničemž blouditi, víceji věčnému božství, nežli smrtedlnému člověčenství přísluší. Protož všickni lidé s královským prorokem Davidem svou ne- dostatečnost vyznávati mohou, řkouce: Má nedostatečnost spatřila, otče, tvé všemo- houcnosti božské. A svrchu dotčené pak obyčejné práva jsou v množstvíkrát rozdílné; neb ně- které se jmenují zemské, některé městské, hraničné, vinničné. Kteréžto práva před časy obec sobě ustanovila, ale již té moci zbavena jsouce, hodnost ustanovení práv vrchnosti] své odevzdala, ať moc aneb hodnost toliko při císařích, králích, knížatech a jiných lidu obecného správcích, kteří právo osazovati moc mají, zůstává. I také podle toho při dobře nařízené obci k zachování obecného pokoje, dobrého nařízení a řádu, není dost toliko náležité ustanovení naříditi, anobrž i toho potřebí jest, aby k stvrzení a zachování spravedlnosti hodné osoby nařízeny byly, kteříž by lid k tomu vedli, drželi a jednomu každému podle vyměření takových ustanovených práv práva a spravedlnosti udělovaly, kteréžto osoby soudci se oby-
Strana 65
Řády poddanské na Hradištsku u Znojma 1574. 65 čejně jmenují. Povinnost jich jest, nad právem ruku držeti; a kdyby se trefilo, že by jich dva nebo tři aneb víc v obci jich na odpor sobě byli, má jim spravedlivost udělána, a aby právu se zadost stalo, přidržáno býti; a to ne z přízně aneb ne- přízně, z darův, lásky aneb z strachu, než vedle pouhé spravedlnosti a vyměření práv, tak dobře chudému jako bohatému, domácímu jako přespolnímu, náleží vejpo- vědi činiti. Čemu může právo připodobněno býti. Právo může dobře váze připodobněno býti; neb rovně jako váha při každém kraji jednu mísku má, a uprostřed jazejček: tak také podobně právo jest jednání neb spůsob tří osob, totiž soudcí, původa a obžalovaného, z nichž původ a odpor, jenž dokonce sobě odporni jsou, mají skrz soudce, prostředníka práva, srovnáni a k právu přidržáni býti. Leč by taková pře byla, kteráž by na svědomí a ukázání záležela, a tak již čtvrtá osoba z svědkův k tomu povolána bývá. Kteréhožto svědka povinnost jest to, čehož v pravdě po- vědom jest, žádnému k libosti aneb žalosti, soudci aneb k tomu nařízené osoby [osobě], jsouc od něho podle práva dotazován, vyznati a vysvědčiti má. A jak pů- voda povinnost jest, aby žalobu a stížnost svou v pravdě přednesl, ničehož toho pod- vodného a falešného, čímž by právo oklamáno a od spravedlnosti odvedeno býti mohlo, nepředstírajíc, tak také i odporu náleží, žalobu na sebe učiněnou, jestliže nepravou býti míní, z slušných a hodných příčin nebo dokonce odepříti a v nic obrá- titi, aneb menší a skrovnější učiniti. Avšak aby oba dva, původ i odpor, z lepší pilností dotčené povinnosti a povolání svému bez všelijakého podvedení zadost uči- nili, jakž podle práva dobře a chvalitebně nařízeno, má jim tato přísaha, jenž se latině juramentum calumniae, a v duchovních právích de veritate dicenda jmenuje, předložena býti: Původa. Já. N. přísahám Pánu Bohu všemohoucímu a všem božím svatým, před vámi, moudrý a opatrný pane rychtáři a pořádné právo, jakožto od Pána Boha vystavené vrchnosti mé, že míním spravedlivou při vésti proti N. N.; a chci vždycky, kolikrátekoliv od vašich opatrností tázán budu, pravou pravdu, ničehož nevy- pouštějíc, oznámiti, a žádným vymyšleným spůsobem falešných světků vísti, ani zby- tečného průtahu v té při hledati nechci, a mnohem míň vám, pane rychtáři, a po- ctivému právu, svědkům anebo někomu jinému darovati, aby mi proti pravdě a spra- vedlnosti pomaháno bylo, tak jak sem z vás žádnému posavad nic nedal pro tuž věc; než mnohým raději s pravdou bez podvodu spravedlnost mou, kterouž v této právní rozepři mám, přednésti chci, tak jako bych z toho v den poslední odpo- vídati měl. Toho mi dopomahej Bůh i všichni svatí. Amen. Odpora. Já N. N. přísahám Bohu všemohoucímu a všem svatým jeho, před vámi, moudrý a opatrný pane rychtáři a poctivé právo, jakožto mou od Boha vy- stavenou vrchností, že žalobu N. na mě učiněnou spravedlivě odvozovati chci, vašim Achiv Český XXIX. 9
Řády poddanské na Hradištsku u Znojma 1574. 65 čejně jmenují. Povinnost jich jest, nad právem ruku držeti; a kdyby se trefilo, že by jich dva nebo tři aneb víc v obci jich na odpor sobě byli, má jim spravedlivost udělána, a aby právu se zadost stalo, přidržáno býti; a to ne z přízně aneb ne- přízně, z darův, lásky aneb z strachu, než vedle pouhé spravedlnosti a vyměření práv, tak dobře chudému jako bohatému, domácímu jako přespolnímu, náleží vejpo- vědi činiti. Čemu může právo připodobněno býti. Právo může dobře váze připodobněno býti; neb rovně jako váha při každém kraji jednu mísku má, a uprostřed jazejček: tak také podobně právo jest jednání neb spůsob tří osob, totiž soudcí, původa a obžalovaného, z nichž původ a odpor, jenž dokonce sobě odporni jsou, mají skrz soudce, prostředníka práva, srovnáni a k právu přidržáni býti. Leč by taková pře byla, kteráž by na svědomí a ukázání záležela, a tak již čtvrtá osoba z svědkův k tomu povolána bývá. Kteréhožto svědka povinnost jest to, čehož v pravdě po- vědom jest, žádnému k libosti aneb žalosti, soudci aneb k tomu nařízené osoby [osobě], jsouc od něho podle práva dotazován, vyznati a vysvědčiti má. A jak pů- voda povinnost jest, aby žalobu a stížnost svou v pravdě přednesl, ničehož toho pod- vodného a falešného, čímž by právo oklamáno a od spravedlnosti odvedeno býti mohlo, nepředstírajíc, tak také i odporu náleží, žalobu na sebe učiněnou, jestliže nepravou býti míní, z slušných a hodných příčin nebo dokonce odepříti a v nic obrá- titi, aneb menší a skrovnější učiniti. Avšak aby oba dva, původ i odpor, z lepší pilností dotčené povinnosti a povolání svému bez všelijakého podvedení zadost uči- nili, jakž podle práva dobře a chvalitebně nařízeno, má jim tato přísaha, jenž se latině juramentum calumniae, a v duchovních právích de veritate dicenda jmenuje, předložena býti: Původa. Já. N. přísahám Pánu Bohu všemohoucímu a všem božím svatým, před vámi, moudrý a opatrný pane rychtáři a pořádné právo, jakožto od Pána Boha vystavené vrchnosti mé, že míním spravedlivou při vésti proti N. N.; a chci vždycky, kolikrátekoliv od vašich opatrností tázán budu, pravou pravdu, ničehož nevy- pouštějíc, oznámiti, a žádným vymyšleným spůsobem falešných světků vísti, ani zby- tečného průtahu v té při hledati nechci, a mnohem míň vám, pane rychtáři, a po- ctivému právu, svědkům anebo někomu jinému darovati, aby mi proti pravdě a spra- vedlnosti pomaháno bylo, tak jak sem z vás žádnému posavad nic nedal pro tuž věc; než mnohým raději s pravdou bez podvodu spravedlnost mou, kterouž v této právní rozepři mám, přednésti chci, tak jako bych z toho v den poslední odpo- vídati měl. Toho mi dopomahej Bůh i všichni svatí. Amen. Odpora. Já N. N. přísahám Bohu všemohoucímu a všem svatým jeho, před vámi, moudrý a opatrný pane rychtáři a poctivé právo, jakožto mou od Boha vy- stavenou vrchností, že žalobu N. na mě učiněnou spravedlivě odvozovati chci, vašim Achiv Český XXIX. 9
Strana 66
66 D. XXII. Dodavek k řádům šelským a instrukcím hospodářským: opatrnostem, kolikrát koli tázán budu, pravou pravdu oznámiti, ničehož vědomě ne- zamlčujíc; a jakéžkoli vymyšlený falše předsebráti, a zbytečných odtahův a odkladův v té při hledati nechci a nemíním. I také že sem] vám, pane rychtáři, neb někomu jinému, aby mně v té při proti spravedlivosti fedrovali, nic nedal a dáti nechci, než se podle pořádku práva a spravedlnosti bez všelijakého podvedení hájiti a omluvna činiti chci. Toho mi dopomáhej Pán Bůh i všichni svatí. Amen. Poněvadž se také při právních rozepřích často přichází, že některá strana z hodných příčin osobně před právem postaviti se nemůže, a na místo své plno- mocníka, kterýž se obyčejně prokurator jmenuje, odsílá; protož kdyby se to přitre- filo, má týž plnomocník napřed psanou přísahu učiniti. A aby i svědkové lépeji svá svědomí opatřiti mohli, a s větším rozvážením a přístností to, čehož povědomi jsou, bez přičinění aneb umenšení pravdy svědčili, má jim nížepsaná přísaha předložena býti: Svědkův. Já N. N. přísahám Pánu Bohu všemohoucímu, všem božím svatým, před vámi, moudrý a opatrný pane rychtáři, a poctivým právem, jakožto mou od Boha vystavenou vrchností, že na vašich opatrností dotazování a na N. N. žádost, předně pak z poručení JMti pána mého milostivého, z žádné přízně aneb nepřízně, ani pro dary ani pro strach, ani přátelství neb nepřátelství, než podle pouhé božské pravdy, to což mně spravedlivě vědomo jest, a oč od vás s povinnosti ouřadu va- šeho tázán budu, bez všelijakého podvodu a omylu, ničeho nevypouštějíc, vyznati a vysvědčiti chci. I také svědomí mého žádnému nezjevovati prve, než by od vás ode- vřeno a zjeveno bylo, anebo mně zjeviti rozkázáno bylo. Tak jak z toho v den soudný odpovídati mám. Toho mi dopomáhej Pán Bůh i všichni svatí. Amen. [Na] tom, co strany práv vůbec krátce oznámeno jest, dosti buď. Již něco blížeji k našemu předsevzetí přikročíme, a předně některé obecné nařízení obou stran, pána i poddaných proboštství Peltenberského se dotýkající, ustanoviti a naříditi chceme, vedle nichž by se netoliko k vrchnosti své, ale i sami k sobě i všem vůbec chovati měli. 1. Předně a nejprve chcem, nařizujem a ustanovujem, aby již dáleji (jakž pak až posavad dobře a náležitě zachováno bylo) žádného za probošta a pána téhož záduší poddaní nepřijímali, leč by od pana generála nejvyššího mistra křižovníkův s červenou hvězdou, tak jakž se obyčej zachovával, velmi s dostatečným a jistým psaním odeslán byl, a skrze nařízené osoby od vysoce dotčeného generála jim pod- daným za pána a probošta publikován a vyhlášen bude. 2. Druhé. Aby po dostatečném vyhlášení jemu proboštovi poddaní téhož zá- duší, jakožto pánu svému a vystavené vrchnosti své, víru, poctivost a poslušenství, poddanost a člověčenství s podáním ruky pravé slibovati a připovídati mají [sic]; a proti tomu jim hned probošt pán jich všem vůbec připověděti má, že [je chce] při
66 D. XXII. Dodavek k řádům šelským a instrukcím hospodářským: opatrnostem, kolikrát koli tázán budu, pravou pravdu oznámiti, ničehož vědomě ne- zamlčujíc; a jakéžkoli vymyšlený falše předsebráti, a zbytečných odtahův a odkladův v té při hledati nechci a nemíním. I také že sem] vám, pane rychtáři, neb někomu jinému, aby mně v té při proti spravedlivosti fedrovali, nic nedal a dáti nechci, než se podle pořádku práva a spravedlnosti bez všelijakého podvedení hájiti a omluvna činiti chci. Toho mi dopomáhej Pán Bůh i všichni svatí. Amen. Poněvadž se také při právních rozepřích často přichází, že některá strana z hodných příčin osobně před právem postaviti se nemůže, a na místo své plno- mocníka, kterýž se obyčejně prokurator jmenuje, odsílá; protož kdyby se to přitre- filo, má týž plnomocník napřed psanou přísahu učiniti. A aby i svědkové lépeji svá svědomí opatřiti mohli, a s větším rozvážením a přístností to, čehož povědomi jsou, bez přičinění aneb umenšení pravdy svědčili, má jim nížepsaná přísaha předložena býti: Svědkův. Já N. N. přísahám Pánu Bohu všemohoucímu, všem božím svatým, před vámi, moudrý a opatrný pane rychtáři, a poctivým právem, jakožto mou od Boha vystavenou vrchností, že na vašich opatrností dotazování a na N. N. žádost, předně pak z poručení JMti pána mého milostivého, z žádné přízně aneb nepřízně, ani pro dary ani pro strach, ani přátelství neb nepřátelství, než podle pouhé božské pravdy, to což mně spravedlivě vědomo jest, a oč od vás s povinnosti ouřadu va- šeho tázán budu, bez všelijakého podvodu a omylu, ničeho nevypouštějíc, vyznati a vysvědčiti chci. I také svědomí mého žádnému nezjevovati prve, než by od vás ode- vřeno a zjeveno bylo, anebo mně zjeviti rozkázáno bylo. Tak jak z toho v den soudný odpovídati mám. Toho mi dopomáhej Pán Bůh i všichni svatí. Amen. [Na] tom, co strany práv vůbec krátce oznámeno jest, dosti buď. Již něco blížeji k našemu předsevzetí přikročíme, a předně některé obecné nařízení obou stran, pána i poddaných proboštství Peltenberského se dotýkající, ustanoviti a naříditi chceme, vedle nichž by se netoliko k vrchnosti své, ale i sami k sobě i všem vůbec chovati měli. 1. Předně a nejprve chcem, nařizujem a ustanovujem, aby již dáleji (jakž pak až posavad dobře a náležitě zachováno bylo) žádného za probošta a pána téhož záduší poddaní nepřijímali, leč by od pana generála nejvyššího mistra křižovníkův s červenou hvězdou, tak jakž se obyčej zachovával, velmi s dostatečným a jistým psaním odeslán byl, a skrze nařízené osoby od vysoce dotčeného generála jim pod- daným za pána a probošta publikován a vyhlášen bude. 2. Druhé. Aby po dostatečném vyhlášení jemu proboštovi poddaní téhož zá- duší, jakožto pánu svému a vystavené vrchnosti své, víru, poctivost a poslušenství, poddanost a člověčenství s podáním ruky pravé slibovati a připovídati mají [sic]; a proti tomu jim hned probošt pán jich všem vůbec připověděti má, že [je chce] při
Strana 67
Řády poddanské na Hradištsku u Znojma 1574. 67 jich spravedlnostech proti všelijaké moci, utiskování a nenáležitosti, jakožto otec syny své, chrániti a opatrovati. 3. Třetí. Ročně po vánocích skrze probošta v městečku Peltenberku a v jiných k proboštství přináležejících vsích soudy podle obyčeje držány budou, při kterýchž po přečtení tohoto našeho nařízení, obzvláště to[ho], kteréž se k tomu místu stahuje, má netoliko všelijaké neřády v duchovních i světských věcech, které proti řádu du- chovnímu a jeho jurisdikcí nejsou, srovnati, ale i právo znova osaditi, jestliže se mu zapotřebí viděti bude, aneb stav znovu potvrditi. Neb my tý vůle nejsme, aby ry- chtářové dýleji jednoho roku v tom ouřadu býti neměli, a tudy poddaní příčinu měli jej sobě málo vážiti; aniž také chceme, aby někomu takový ouřad do jeho ži- vota dán jsouc, týž jistý příčinu měl, se v tom vyvyšovati a jiné sousedy zlehčovati a s nimi zle nakládati. 4. Jestliže by pak pan probošt za dobré býti uznával, jiného rychtáře učiniti a ouřad obnoviti, to tak nařizujem a ustanovujem, po čtvrté, aby při volení rychtáře a konšelův všechny dobré starobylé překážky*) a obyčeje, jakž od starodávna bylo, zachovány byly; totiž aby starý rychtář s konšely dvě osoby, a obec jednu vystavila, z nichž on jednu osobu, která by se mu líbila, rychtářem usadí a učiniti má. Pokadž by se pak přitrefilo, že by ani od rychtáře a konšelův i také od obce dosti hodná osoba představena nebyla, má vždycky prvé pán na to péči míti, jednoho *) Snad čísti: pořádky. dosti hodného z obce sobě voliti. 5. I aby vnově volený rychtář, [jenž] na stolici soudcův seděti a jednomu každému za spravedlivě učiniti má, to s větší pilností a věrou vykonával, i také vejpovědi a nálezy jeho tím dostatečnější býti, jim také dokonalejší víra dána býti mohla, ustanovujem a nařizujem my, po páté, aby dole psanou přísahou (tak jakž posavad ten obyčej zachován byl) Bohu a vrchnosti své se zavázal. Přísaha rychtáře. Já N. N. přísahám Pánu Bohu, Panně Marii a všem božím svatým a obzvláštně našemu hlavnímu pánu a patronu svatému Hippolytu, a vysoce důstojnému v Bohu otci a pánu, panu N. nejvyššímu mistru křižovníkův s červenou hvězdou v Čechách, Moravě, Slezsku a Polště, a velebnému a nábožnému N. N. pro- boštovi Peltenberskému, a vzácnému řádu křižovnickému s červenou hvězdou, že spravedlivým rychtářem býti, a vdovám i sirotkům, chudému jako bohatému, nezná- mému jako domácímu, práva a spravedlnosti udělovati chci; kteréžto právo dobrými a pořádnými obyčeji a mravy stvrzovati, a nespravedlivost, pokudž nejvejš možná, potlačovati, i také JMti pánu mému a všemu dotčenému řádu spravedlivosti jejich při tomto záduší oznamovati, dobré jejich fedrovati, škody zjevné neb tejné vystří- hati, zbraňovati a zasta[vo]vati chci a budu; a tak rovně, jakž nyní přísahou tou, kterouž Bohu povinen jsem jednomu každému spravedlivosti udělovati, upevňuji to taky náležitě a vždycky, ne pro dary, přízeň, nepřízeň, nenávist, přátelství, nepřá- 9*
Řády poddanské na Hradištsku u Znojma 1574. 67 jich spravedlnostech proti všelijaké moci, utiskování a nenáležitosti, jakožto otec syny své, chrániti a opatrovati. 3. Třetí. Ročně po vánocích skrze probošta v městečku Peltenberku a v jiných k proboštství přináležejících vsích soudy podle obyčeje držány budou, při kterýchž po přečtení tohoto našeho nařízení, obzvláště to[ho], kteréž se k tomu místu stahuje, má netoliko všelijaké neřády v duchovních i světských věcech, které proti řádu du- chovnímu a jeho jurisdikcí nejsou, srovnati, ale i právo znova osaditi, jestliže se mu zapotřebí viděti bude, aneb stav znovu potvrditi. Neb my tý vůle nejsme, aby ry- chtářové dýleji jednoho roku v tom ouřadu býti neměli, a tudy poddaní příčinu měli jej sobě málo vážiti; aniž také chceme, aby někomu takový ouřad do jeho ži- vota dán jsouc, týž jistý příčinu měl, se v tom vyvyšovati a jiné sousedy zlehčovati a s nimi zle nakládati. 4. Jestliže by pak pan probošt za dobré býti uznával, jiného rychtáře učiniti a ouřad obnoviti, to tak nařizujem a ustanovujem, po čtvrté, aby při volení rychtáře a konšelův všechny dobré starobylé překážky*) a obyčeje, jakž od starodávna bylo, zachovány byly; totiž aby starý rychtář s konšely dvě osoby, a obec jednu vystavila, z nichž on jednu osobu, která by se mu líbila, rychtářem usadí a učiniti má. Pokadž by se pak přitrefilo, že by ani od rychtáře a konšelův i také od obce dosti hodná osoba představena nebyla, má vždycky prvé pán na to péči míti, jednoho *) Snad čísti: pořádky. dosti hodného z obce sobě voliti. 5. I aby vnově volený rychtář, [jenž] na stolici soudcův seděti a jednomu každému za spravedlivě učiniti má, to s větší pilností a věrou vykonával, i také vejpovědi a nálezy jeho tím dostatečnější býti, jim také dokonalejší víra dána býti mohla, ustanovujem a nařizujem my, po páté, aby dole psanou přísahou (tak jakž posavad ten obyčej zachován byl) Bohu a vrchnosti své se zavázal. Přísaha rychtáře. Já N. N. přísahám Pánu Bohu, Panně Marii a všem božím svatým a obzvláštně našemu hlavnímu pánu a patronu svatému Hippolytu, a vysoce důstojnému v Bohu otci a pánu, panu N. nejvyššímu mistru křižovníkův s červenou hvězdou v Čechách, Moravě, Slezsku a Polště, a velebnému a nábožnému N. N. pro- boštovi Peltenberskému, a vzácnému řádu křižovnickému s červenou hvězdou, že spravedlivým rychtářem býti, a vdovám i sirotkům, chudému jako bohatému, nezná- mému jako domácímu, práva a spravedlnosti udělovati chci; kteréžto právo dobrými a pořádnými obyčeji a mravy stvrzovati, a nespravedlivost, pokudž nejvejš možná, potlačovati, i také JMti pánu mému a všemu dotčenému řádu spravedlivosti jejich při tomto záduší oznamovati, dobré jejich fedrovati, škody zjevné neb tejné vystří- hati, zbraňovati a zasta[vo]vati chci a budu; a tak rovně, jakž nyní přísahou tou, kterouž Bohu povinen jsem jednomu každému spravedlivosti udělovati, upevňuji to taky náležitě a vždycky, ne pro dary, přízeň, nepřízeň, nenávist, přátelství, nepřá- 9*
Strana 68
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 68 telství, ani pro nižádnou jemu [čti: jinou] věc vykonávati, a povinnosti své zadosti činiti chci, jakž z toho v den soudný odpovídati mám. Toho mi dopomáhej ut supra. 6. Po nařízení ouřadu rychtářského a vykonání přísahy chcem tomu a usta- novujeme, po VI., aby potom právo aneb ouřad konšelský s přísežnými a staršími, jakž ti jméno mají, dostatečně podle starobylého pořádku osazen byl; [k] kterémužto ouřadu dobrého zachování a dobré pověsti osoby vzaty býti mají, kteřížto pro po- tvrzení svých nálezův, již [jež] s rychtářem a podle rychtářův činiti budou, mají níže- psanou přísahu učiniti. Přísaha pak ta činěna býti má: Mají dva přední prsty na znamení sv. kříže položiti a říci: My N. N. přísaháme Pánu Bohu všemohoucímu, Panně Marii a všem božím svatým, obzvláštně hlavnímu pánu a patronu našemu sv. Hippolytu, vysoce důstojnému [v] Bohu otci a pánu p. nejvyžšímu mistru křižovníkův s červenou hvězdou v Čechách, Moravě, Slezsku a Polště, velebnému a nábožnému p. N. N., nynějšímu proboštu Peltenberskému, pánu našemu milostivému, a všemu důstojnému řádu křižovnickému s červenou hvězdou: že my všickni i jeden každý z nás netoliko vší obci a do- mácím Peltenberským anebo Popickým,*) ale i přespolním i jednomu každému, vdovám, sirotkům, chudému jako bohatému, nižšího i vyššího stavu, kdož by koliv práva žádal, podle rychtáře, žádnému k libosti neb nelibosti, za pravé vyřknúti chceme; tiem pravdu milovati a nevěry se vystříhati, aniž z lásky, z přízně neb nepřízně, pro přátelství neb nepřátelství, ani pod žádným vymyšleným spůsobem spravedlnost potlačovati, nýbrž pouhou spravedlivost božskou a pravou pravdu zvelebovati a jednomu každému udělovati, tak jakž z toho [v] soudný den odpovídati máme. Toho nám dopomáhej ut supra. *) Popice ves na jihozápad od Znojma, náležela křižovníkům; na mapě Šemberově psána Popovice. 7. Po vykonání a nařízení ouřadu rychtářského a konšelského nařizujem a ustanovujem, po VII., aby pán téhož záduší buďto sám nebo, pokudžby z důležitých příčin při tom býti nemohl, toho ouřadu skrze ouředlníka svého potvrdil, podle formy této a obyčeje: Já N. N. probošt Peltenberský, z moci Pána Boha všemohoucího, blahosla- vené panny Marie a všech svatých milých, a obzvláštně hlavního pána a patrona našeho svatého Hippolyta, a z moci nejjasnějšího a velikomocného knížete a pána pana Maximiliana Druhého, Římského císaře, Uherského, Českého krále jakožto mar- krabí moravského, pána našeho nejmilostivějšího, ve jméno vysoce důstojného v Bohu otce pána p. nejvyššího mistra křižovníkův s červenou hvězdou v Čechách, Moravě, Slezsku a Polště, a všeho důstojného řádu křižovnického s červenou hvězdou, z moci ouřadu svého sobě svěřeného právo toto vší obci Peltenberské aneb N. i jednomu každému Boha, právo a řád milujícímu potvrzuji, chtějíc tomu, aby jim náležitá poctivost bez všelijakého proti nim přečinění činěna byla. Kdož by pak proti nim
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 68 telství, ani pro nižádnou jemu [čti: jinou] věc vykonávati, a povinnosti své zadosti činiti chci, jakž z toho v den soudný odpovídati mám. Toho mi dopomáhej ut supra. 6. Po nařízení ouřadu rychtářského a vykonání přísahy chcem tomu a usta- novujeme, po VI., aby potom právo aneb ouřad konšelský s přísežnými a staršími, jakž ti jméno mají, dostatečně podle starobylého pořádku osazen byl; [k] kterémužto ouřadu dobrého zachování a dobré pověsti osoby vzaty býti mají, kteřížto pro po- tvrzení svých nálezův, již [jež] s rychtářem a podle rychtářův činiti budou, mají níže- psanou přísahu učiniti. Přísaha pak ta činěna býti má: Mají dva přední prsty na znamení sv. kříže položiti a říci: My N. N. přísaháme Pánu Bohu všemohoucímu, Panně Marii a všem božím svatým, obzvláštně hlavnímu pánu a patronu našemu sv. Hippolytu, vysoce důstojnému [v] Bohu otci a pánu p. nejvyžšímu mistru křižovníkův s červenou hvězdou v Čechách, Moravě, Slezsku a Polště, velebnému a nábožnému p. N. N., nynějšímu proboštu Peltenberskému, pánu našemu milostivému, a všemu důstojnému řádu křižovnickému s červenou hvězdou: že my všickni i jeden každý z nás netoliko vší obci a do- mácím Peltenberským anebo Popickým,*) ale i přespolním i jednomu každému, vdovám, sirotkům, chudému jako bohatému, nižšího i vyššího stavu, kdož by koliv práva žádal, podle rychtáře, žádnému k libosti neb nelibosti, za pravé vyřknúti chceme; tiem pravdu milovati a nevěry se vystříhati, aniž z lásky, z přízně neb nepřízně, pro přátelství neb nepřátelství, ani pod žádným vymyšleným spůsobem spravedlnost potlačovati, nýbrž pouhou spravedlivost božskou a pravou pravdu zvelebovati a jednomu každému udělovati, tak jakž z toho [v] soudný den odpovídati máme. Toho nám dopomáhej ut supra. *) Popice ves na jihozápad od Znojma, náležela křižovníkům; na mapě Šemberově psána Popovice. 7. Po vykonání a nařízení ouřadu rychtářského a konšelského nařizujem a ustanovujem, po VII., aby pán téhož záduší buďto sám nebo, pokudžby z důležitých příčin při tom býti nemohl, toho ouřadu skrze ouředlníka svého potvrdil, podle formy této a obyčeje: Já N. N. probošt Peltenberský, z moci Pána Boha všemohoucího, blahosla- vené panny Marie a všech svatých milých, a obzvláštně hlavního pána a patrona našeho svatého Hippolyta, a z moci nejjasnějšího a velikomocného knížete a pána pana Maximiliana Druhého, Římského císaře, Uherského, Českého krále jakožto mar- krabí moravského, pána našeho nejmilostivějšího, ve jméno vysoce důstojného v Bohu otce pána p. nejvyššího mistra křižovníkův s červenou hvězdou v Čechách, Moravě, Slezsku a Polště, a všeho důstojného řádu křižovnického s červenou hvězdou, z moci ouřadu svého sobě svěřeného právo toto vší obci Peltenberské aneb N. i jednomu každému Boha, právo a řád milujícímu potvrzuji, chtějíc tomu, aby jim náležitá poctivost bez všelijakého proti nim přečinění činěna byla. Kdož by pak proti nim
Strana 69
Řády poddanské na Hradištsku u Znojma 1574. 69 buďto skutkem neb řečí, na to se nepamatujíc, [se] dopustil, ten má na penězích pokutován býti; jestliže by pak kdo hněvem pohnut jsa, při tomto právě a soudu se svévolně dopustil, (čehož Pán Bůh ostříhati rač), zbraň vytáhl, ten má podle nejvyššího práva trestán býti. A protož což koliv při tom právě obdrženo aneb straceno bude, plnou moc a právo a exekucí míti má, leč by ta pře s vejhradou vyžšího práva zavřína byla. A to ve jmenu Otce i Syna i Ducha Svatého amen. 8. Když již pak po přečtení tohoto nařízení a vykonání soudu v tom místě, kdež se držeti bude, netoliko právo osazeno, ale i všecky přednesené rozepře vyřízeny budou, ustanovujem a nařizujem, po VIII., aby kostelníci a cechmistři po- voláni byli a od nich počet jejich spravování přijat byl; vedle čehož se obyčejně naříditi má, aby grunty kostelní (jakž se obyčejně přitrefuje) v zkázu pro neopra- vování nepřišly. A to všecko, což by mimo potřebu a vydání přebíhalo, spolu i s těmi penězi, jestli by jaké k kostelu odkázány, dány neb shromážděny byly, anebo z dů- chodův kostelních se zběhly, k ničemuž jinému, než k ozdobnému zachování služeb božích, stavení kostelního a ornátův vynaloženo býti má. A což by přebíhalo a po- třeba nastala, ochudelým [sic] a nemožným lidem toho místa uděleno bylo. 9. It. ustanovujem a nařizujem, po 9., jestižeby se ještě co času zbejvalo toho dne aneb druhého potom, aby sirotčí soud držán byl, kdež p. probošt s pilností dotazovati se má, kdo by ti sirotci, kde a jak by se chovali a držali, kdo jich otcovský aneb mateřský statek drží, a co by se jim z užívání jich statku neb peněz platilo; a to tak naříditi, aby to všecko k dobrému sirotkům přivedeno bylo. 10. Již pak dáleji, aby lepší řád, nežli posavad, zachován byl, sirotkům spravedlnost jejich pilně zachována a opatrována byla, a příčina nebyla, pánu ani poddaným to k sobě táhnouti a s škodou a z záhubou sirotkův to sobě přivlastňovati, poroučíme a ustanovujeme, po 10., aby v městečku Peltenberce i v jiných vesnicích k proboštství Peltenberskému náležejících, v každé obvzláštně ihned z obecních peněz sirotčí truhla s krytejm a jinejma dvěma visutýma zámky přihotoviti se dala, od kteréž klíč hlavní od krytýho zámku rychtáři, a jiné dva klíče dvěma starším přísežným dány, a truhlice na proboštství v sklepě postavena, do ní pak peníze neb klenoty sirotčí zavřeny a vundány býti mají, tak aby to ani pán, ani poddaní pod plat obyčejnej zemskej rozzastavovati, anebo jinším spůsobem rozundati a vynaložiti nemohli. 11. A poněvadž lidská pamět, zvláštně sprostných a těch, kteří mnohými věcmi zaneprázdněni a obtíženi jsou, velmi mdlá a padlá jest, chceme a ustanovujeme, po 11., aby od pana probošta na všech místech téhož proboštství při jedné každé obci obvzláštní registra sirotčí, do nichž by se jména sirotkův, kdy, kde a na kterých místech peníze jich půjčené anebo vynaložené jsou, se zapisovala, spraviti, a táž registra do té truhlice vložiti dáti má; tak aby, když k letům a dospělému rozumu
Řády poddanské na Hradištsku u Znojma 1574. 69 buďto skutkem neb řečí, na to se nepamatujíc, [se] dopustil, ten má na penězích pokutován býti; jestliže by pak kdo hněvem pohnut jsa, při tomto právě a soudu se svévolně dopustil, (čehož Pán Bůh ostříhati rač), zbraň vytáhl, ten má podle nejvyššího práva trestán býti. A protož což koliv při tom právě obdrženo aneb straceno bude, plnou moc a právo a exekucí míti má, leč by ta pře s vejhradou vyžšího práva zavřína byla. A to ve jmenu Otce i Syna i Ducha Svatého amen. 8. Když již pak po přečtení tohoto nařízení a vykonání soudu v tom místě, kdež se držeti bude, netoliko právo osazeno, ale i všecky přednesené rozepře vyřízeny budou, ustanovujem a nařizujem, po VIII., aby kostelníci a cechmistři po- voláni byli a od nich počet jejich spravování přijat byl; vedle čehož se obyčejně naříditi má, aby grunty kostelní (jakž se obyčejně přitrefuje) v zkázu pro neopra- vování nepřišly. A to všecko, což by mimo potřebu a vydání přebíhalo, spolu i s těmi penězi, jestli by jaké k kostelu odkázány, dány neb shromážděny byly, anebo z dů- chodův kostelních se zběhly, k ničemuž jinému, než k ozdobnému zachování služeb božích, stavení kostelního a ornátův vynaloženo býti má. A což by přebíhalo a po- třeba nastala, ochudelým [sic] a nemožným lidem toho místa uděleno bylo. 9. It. ustanovujem a nařizujem, po 9., jestižeby se ještě co času zbejvalo toho dne aneb druhého potom, aby sirotčí soud držán byl, kdež p. probošt s pilností dotazovati se má, kdo by ti sirotci, kde a jak by se chovali a držali, kdo jich otcovský aneb mateřský statek drží, a co by se jim z užívání jich statku neb peněz platilo; a to tak naříditi, aby to všecko k dobrému sirotkům přivedeno bylo. 10. Již pak dáleji, aby lepší řád, nežli posavad, zachován byl, sirotkům spravedlnost jejich pilně zachována a opatrována byla, a příčina nebyla, pánu ani poddaným to k sobě táhnouti a s škodou a z záhubou sirotkův to sobě přivlastňovati, poroučíme a ustanovujeme, po 10., aby v městečku Peltenberce i v jiných vesnicích k proboštství Peltenberskému náležejících, v každé obvzláštně ihned z obecních peněz sirotčí truhla s krytejm a jinejma dvěma visutýma zámky přihotoviti se dala, od kteréž klíč hlavní od krytýho zámku rychtáři, a jiné dva klíče dvěma starším přísežným dány, a truhlice na proboštství v sklepě postavena, do ní pak peníze neb klenoty sirotčí zavřeny a vundány býti mají, tak aby to ani pán, ani poddaní pod plat obyčejnej zemskej rozzastavovati, anebo jinším spůsobem rozundati a vynaložiti nemohli. 11. A poněvadž lidská pamět, zvláštně sprostných a těch, kteří mnohými věcmi zaneprázdněni a obtíženi jsou, velmi mdlá a padlá jest, chceme a ustanovujeme, po 11., aby od pana probošta na všech místech téhož proboštství při jedné každé obci obvzláštní registra sirotčí, do nichž by se jména sirotkův, kdy, kde a na kterých místech peníze jich půjčené anebo vynaložené jsou, se zapisovala, spraviti, a táž registra do té truhlice vložiti dáti má; tak aby, když k letům a dospělému rozumu
Strana 70
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 70 přijdou, svého kde hledati, toho užívati a těm, kteří jim to tak opatrovali, děko- vati věděli. 12. Rovně jako pán a probošt sirotčí knihy spraviti má, tak také chceme a ustanovujeme, po 12., přístně mu poroučejíc, aby tolikéž knihy gruntovní spůsobil, a do nich všechny grunty polní i domovní, kdež by ty koliv na gruntech probošt- ských ležely, [s] jmenem nynějších držitelův jich, též pořádných [pořádné] a náležité platy a povinnosti do nich vepsány byly. 13. Již také chceme a ustanovujeme, po 13., aby on probošt obvzláštní knihy, do kterýchž by se všelijaké smlouvy, prodaje, jednání a narovnání při proboštství pořádně rok od roku, měsíc od měsíce, den ode dne vpisovaly, a ne tak, jakž posavad zle a nepořádně to po škartách sem a tam rozvundáno bylo; vedle čehož by se netoliko on, ale i potomci jeho tím snažněji v tom spraviti, a tak nad tím, což při něm dobře a pořádně jednáno bylo, skutečně [ruku] držeti, a potomně stranám právně vyřknouti mohli. Bylo by také podle zdání našeho dobře učiněno, aby obvzláštní jeden protokol, do kteréhož by přední a užitečné missivy, a obvzláštně ty, na nichž by témuž záduší něco záleželo, vregistrovány a vpisovány byly. 14. Jakož jsme nahoře dobře z strany sirotkův zmínku učinili, chceme a ustanovujeme, aby žádný téhož záduší sirotek, buďto po meči anebo po přeslici, bez vědomí a povolení páně pod stracením spravedlnosti jeho v stav manželský anebo závazek nevstupoval, aniž kdo [z] poddaných proboštství Peltenberského v tom raditi, za přítele se postaviti a toho dopomáhati má; kdož by se toho dopustil, má na těle a statku trestán býti. Jsou také sirotci téhož záduší pánu mieno [mimo) jiné zmenší vždy [čti: menší věci] na žádost neb rozkaz jeho sloužiti povinni; k tomu také bez vědomí pána svého a dovolení jeho jinam v službu pod trestáním, kteréž se při proboštu zanechává, zjednávati [se] nemají. 15. Jakož jsme tak již nejednou spatřili a seznali, že posavad skrz předešlých pánův a proboštův téhož záduší nedbanlivost témuž všecky lesy pomejceny jsou, tak jestliže by tomu časně v cestu vkročeno a to jináč nařízeno nebylo, v krátkých časích všechny lesy téhož záduší dokonce pohubeny by byly. I aby to časně zasta- veno a jináč náležitě opatřeno bylo, chceme a ustanovujeme, po 15., přístně poroučejíce, aby ihned dobří a věrní polesní nařízeni byli, a jim pod níže psanou přísahou přísně poručeno bylo, podle nejvyšší možnosti nad tím pozor a zření míti, aby ve všech lesích proboštských žádný bez dovolení dříví nesekal anebo zbíral. Tolikéž i to při lesích obecních, aby jeden každý podle vůle své v nich se vybírati [sic] moci nemajíc, v skázu nepřišly, týmž nadepsaným spůsobem [aby] opatřeno bylo. A poněvadž takové obecní lesy pro tu příčinu od vrchnosti obci se odevzdávají, aby v potřebě své tu dříví míti mohli; čemuž někteří jináč rozuměli a bez všelikého studu a svědomí svévolně takové obecní dříví nejináč, než jakoby jich vlastní
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 70 přijdou, svého kde hledati, toho užívati a těm, kteří jim to tak opatrovali, děko- vati věděli. 12. Rovně jako pán a probošt sirotčí knihy spraviti má, tak také chceme a ustanovujeme, po 12., přístně mu poroučejíc, aby tolikéž knihy gruntovní spůsobil, a do nich všechny grunty polní i domovní, kdež by ty koliv na gruntech probošt- ských ležely, [s] jmenem nynějších držitelův jich, též pořádných [pořádné] a náležité platy a povinnosti do nich vepsány byly. 13. Již také chceme a ustanovujeme, po 13., aby on probošt obvzláštní knihy, do kterýchž by se všelijaké smlouvy, prodaje, jednání a narovnání při proboštství pořádně rok od roku, měsíc od měsíce, den ode dne vpisovaly, a ne tak, jakž posavad zle a nepořádně to po škartách sem a tam rozvundáno bylo; vedle čehož by se netoliko on, ale i potomci jeho tím snažněji v tom spraviti, a tak nad tím, což při něm dobře a pořádně jednáno bylo, skutečně [ruku] držeti, a potomně stranám právně vyřknouti mohli. Bylo by také podle zdání našeho dobře učiněno, aby obvzláštní jeden protokol, do kteréhož by přední a užitečné missivy, a obvzláštně ty, na nichž by témuž záduší něco záleželo, vregistrovány a vpisovány byly. 14. Jakož jsme nahoře dobře z strany sirotkův zmínku učinili, chceme a ustanovujeme, aby žádný téhož záduší sirotek, buďto po meči anebo po přeslici, bez vědomí a povolení páně pod stracením spravedlnosti jeho v stav manželský anebo závazek nevstupoval, aniž kdo [z] poddaných proboštství Peltenberského v tom raditi, za přítele se postaviti a toho dopomáhati má; kdož by se toho dopustil, má na těle a statku trestán býti. Jsou také sirotci téhož záduší pánu mieno [mimo) jiné zmenší vždy [čti: menší věci] na žádost neb rozkaz jeho sloužiti povinni; k tomu také bez vědomí pána svého a dovolení jeho jinam v službu pod trestáním, kteréž se při proboštu zanechává, zjednávati [se] nemají. 15. Jakož jsme tak již nejednou spatřili a seznali, že posavad skrz předešlých pánův a proboštův téhož záduší nedbanlivost témuž všecky lesy pomejceny jsou, tak jestliže by tomu časně v cestu vkročeno a to jináč nařízeno nebylo, v krátkých časích všechny lesy téhož záduší dokonce pohubeny by byly. I aby to časně zasta- veno a jináč náležitě opatřeno bylo, chceme a ustanovujeme, po 15., přístně poroučejíce, aby ihned dobří a věrní polesní nařízeni byli, a jim pod níže psanou přísahou přísně poručeno bylo, podle nejvyšší možnosti nad tím pozor a zření míti, aby ve všech lesích proboštských žádný bez dovolení dříví nesekal anebo zbíral. Tolikéž i to při lesích obecních, aby jeden každý podle vůle své v nich se vybírati [sic] moci nemajíc, v skázu nepřišly, týmž nadepsaným spůsobem [aby] opatřeno bylo. A poněvadž takové obecní lesy pro tu příčinu od vrchnosti obci se odevzdávají, aby v potřebě své tu dříví míti mohli; čemuž někteří jináč rozuměli a bez všelikého studu a svědomí svévolně takové obecní dříví nejináč, než jakoby jich vlastní
Strana 71
Řády poddanské na Hradištsku u Znojma 1574. 71 a dědičný statek byl, na některých místech prodávati se dopustiti směli, a tak příčinou tou netoliko obecní lesy zhubili, nýbrž mnozí v tom živnost vedouce, spra- vování polích svých zanedbali, z čehož umenšení desátků při proboštství následovalo. Protož přísně a skutečně poroučíme, aby již dáleji žádný z nižádné obce, mnohem míň kdo jiný neznámý, stavěcího aneb k palivu dříví tak dobře v lesích probošt- ských jako obecních neporážel, leč by mu prve, v kterém místě by porážeti měl, od rychtáře a přísežných oznámeno bylo. Přísaha pak těch hajných takto se státi má, aby položíc přední dva prsty na kříž, řekl: Přísaha hajných. Já N. N. přísaháme Pánu Bohu všemohoucímu a všem božím svatým, a velebnému a nábožnému p. proboštu na ten čas Peltenberskému, pánu našemu milostivému, že pilní a věrní hajní bejti a nejvyžší pilnost svou přičiniti chceme, aby ani od přespolních ani [od] domácích poddaných proboštství Peltenberského v lesích, hajích a porostlinách, honěním, ptákův lapáním, dříví se- káním a zbíráním, roštišť [koštišť?] děláním, loučí a třísek sekáním a jiným k tomu podobným žádná škoda učiněna nebyla; tolikéž i my od osob našich toho se pro užitek náš víceji, než by nám od J. Mti pána našeho dovoleno bylo, ujímati a dopouštěti nechceme, mnohem míň bez poručení takové dříví prodávati, anebo z lásky, přátelství, přízně anebo darův pryč dávati, sekati, neb zbírati dopouštěti, ale k dobrému proboštskému to věrně opatrovati; všelijaké škody, kteréž by se v týchž lesích díti chtěly, se vší pilností zbraňovati, a nejináč než jakoby naše vlastní bylo, zastavovati máme a budeme, jakž my z toho v den soudný sme počet vydati povinni. Toho nám dopomáhej Pán Bůh i všickni svatí jeho. Amen. 16. I poněvadž pak z strany opatrování lesův začátek jsme učinili, též se nám za potřebné býti vidí, po 16., toto naříditi, aby se netoliko jeden každý, buď to kdokoliv, v proboštských lesích, hájích a gruntech zajícův honiti, zvěř stříleti a dobytek svůj pásti, jakž od starodávna bylo, pod skutečným trestáním nedopouštěli. Anobrž chceme a to ustanovujeme, aby se již žádný déle na ptáky číhati a čihadla dělati na gruntech proboštských neujímal, leč by se prvé v tom vrchnosti opověděl a povolení sobě objednal, pod trestáním, které se vrchnosti zanechává. 17. Očitě to spatřujeme a věc zjevna jest, že držitelé záduší Peltenberského netoliko skrz samý jich nepořádné chování to záduší k znamenitým dluhům přivedli, nýbrž i také poddaní platův svých časně nedávajíc a obyčejné roboty a služby s pilností a věrně vykonávati zanedbávajíc, velikou k tomu příčinu dali. Protož aby budoucně v tom lepší pořádek zachován byl, nařizujem a ustanovujem, po 17., aby všechny náležité platy, roboty a povinnosti tak dobře kostelní jako proboštské při jistým a obyčejným času dávány a vyplňovány byly. Žádnej také vykonávání vyměřených robot, buďto při domu, vinnicích, dědinách a dříví, když by mu skrze rychtáře věděti dáno bylo, se lenovati, zdalovati a mnohem míň obmeškávati
Řády poddanské na Hradištsku u Znojma 1574. 71 a dědičný statek byl, na některých místech prodávati se dopustiti směli, a tak příčinou tou netoliko obecní lesy zhubili, nýbrž mnozí v tom živnost vedouce, spra- vování polích svých zanedbali, z čehož umenšení desátků při proboštství následovalo. Protož přísně a skutečně poroučíme, aby již dáleji žádný z nižádné obce, mnohem míň kdo jiný neznámý, stavěcího aneb k palivu dříví tak dobře v lesích probošt- ských jako obecních neporážel, leč by mu prve, v kterém místě by porážeti měl, od rychtáře a přísežných oznámeno bylo. Přísaha pak těch hajných takto se státi má, aby položíc přední dva prsty na kříž, řekl: Přísaha hajných. Já N. N. přísaháme Pánu Bohu všemohoucímu a všem božím svatým, a velebnému a nábožnému p. proboštu na ten čas Peltenberskému, pánu našemu milostivému, že pilní a věrní hajní bejti a nejvyžší pilnost svou přičiniti chceme, aby ani od přespolních ani [od] domácích poddaných proboštství Peltenberského v lesích, hajích a porostlinách, honěním, ptákův lapáním, dříví se- káním a zbíráním, roštišť [koštišť?] děláním, loučí a třísek sekáním a jiným k tomu podobným žádná škoda učiněna nebyla; tolikéž i my od osob našich toho se pro užitek náš víceji, než by nám od J. Mti pána našeho dovoleno bylo, ujímati a dopouštěti nechceme, mnohem míň bez poručení takové dříví prodávati, anebo z lásky, přátelství, přízně anebo darův pryč dávati, sekati, neb zbírati dopouštěti, ale k dobrému proboštskému to věrně opatrovati; všelijaké škody, kteréž by se v týchž lesích díti chtěly, se vší pilností zbraňovati, a nejináč než jakoby naše vlastní bylo, zastavovati máme a budeme, jakž my z toho v den soudný sme počet vydati povinni. Toho nám dopomáhej Pán Bůh i všickni svatí jeho. Amen. 16. I poněvadž pak z strany opatrování lesův začátek jsme učinili, též se nám za potřebné býti vidí, po 16., toto naříditi, aby se netoliko jeden každý, buď to kdokoliv, v proboštských lesích, hájích a gruntech zajícův honiti, zvěř stříleti a dobytek svůj pásti, jakž od starodávna bylo, pod skutečným trestáním nedopouštěli. Anobrž chceme a to ustanovujeme, aby se již žádný déle na ptáky číhati a čihadla dělati na gruntech proboštských neujímal, leč by se prvé v tom vrchnosti opověděl a povolení sobě objednal, pod trestáním, které se vrchnosti zanechává. 17. Očitě to spatřujeme a věc zjevna jest, že držitelé záduší Peltenberského netoliko skrz samý jich nepořádné chování to záduší k znamenitým dluhům přivedli, nýbrž i také poddaní platův svých časně nedávajíc a obyčejné roboty a služby s pilností a věrně vykonávati zanedbávajíc, velikou k tomu příčinu dali. Protož aby budoucně v tom lepší pořádek zachován byl, nařizujem a ustanovujem, po 17., aby všechny náležité platy, roboty a povinnosti tak dobře kostelní jako proboštské při jistým a obyčejným času dávány a vyplňovány byly. Žádnej také vykonávání vyměřených robot, buďto při domu, vinnicích, dědinách a dříví, když by mu skrze rychtáře věděti dáno bylo, se lenovati, zdalovati a mnohem míň obmeškávati
Strana 72
72 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: nemá, a to pod trestáním, kteréž se při proboštu zanechává. A proti tomu má týmž poddaným, co posavad za obyčej bylo, jakž spravedlivě náleží, věrně a rádo dáváno býti. 18. Při tom také tento neřád při záduší Peltenberském v přijímání nezná- mých se spatřuje, že ti, kteří poddaností pánu zavázáni jsou, proti [těm], kteří mezi nimi bydlejí a se zdržují, poddaností zavázáni nejsouce, někdy rozeznáni býti nemohou; pro kterýžto neřád nedávno minulého času k veliké škodě přivedeno jest to proboštství. Protož v tom takto nařizujem a ustanovujem, po 18., aby již víceji všickni proboštství Peltenberského poddaní připovědění, podruzi a tu bydlející zejména pořádně do knih vepsáni a matrikováni byli; a na potomní časy žádnej přijímán a za poddaného téhož proboštství držán býti nemá, leč by zjevně v přítomnosti rychtáře a při nejmenším dvou přísežných pánů se připověděl, a poddanost, člově- čenství, věrnost i poslušenství, s obcí spolutrpícím býti slíbil. 19. Aby také v úmluvách o dědiny a grunty při proboštství Peltenberském jistý řád byl, nařizujem a ustanovujem, po 19., totiž aby všelijaké prodaje, tauše aneb k tomu pobobné smlouvy o statky, dědiny, pole s vědomím pána gruntu a v přítomnosti rychtáře a přísežných téhož místa, když se takový trh neb smlouva stala, učiněné, v spis tak, jakž zavřeny jsou, uvedeny byly a ku právu podány a složeny; tak aby budoucího času, jak která louka, dědina, vinnice, mlejny, domy, dvory a jiné k proboštství Peltenberskému příslušející grunty z jednoho na druhého přišly, tím snázeji bez omylu najíti mohli, a jeden každý v tom dostatečněji opatřen býti mohl. 20. A naposledy vůbec ustanovujem a nařizujem, aby všickni poddaní pro- boštství Peltenberského, kteříž té svobody nemají, aby žádný pod stracení[m] statku a jmění svého bez vědomí a povolení páně kšaftu, poslední vůle aneb pořízení o statku svém nečinil. Ti pak, kteří svobodu a právo [sic] podle vůle své kšaftovati obda- rováni jsou, mají poslední vůle své v přítomnosti rychtáře a dvou přísežných, pokudž možné jest, sepsané vykonati. V kterémžto kšaftu má zejména a světle, komu se co odkazuje, na kterej den, v kterém místě kdo přítomen byl, dostavíno býti, tak aby potomně všechny rozepře, kteréž by z toho pocházely, tím snázeji mohly rozeznány a vyřízeny býti. Mají také po smrti jednoho každého rychtáře [čti: rychtář] a pří- sežní toho místa pozůstalé jmění zamknouti, spečetiti a pánu o tom bez meškání oznámiti, aby ten pozůstalý statek netoliko skrz zlý lidi rozebrán a roznesen nebyl, nýbrž pořádně zinventován a popsán, těm, komuž spravedlivě náleží, zouplna bez nedostatku odevzdán, anebo podle náležitosti dochován byl. O tom, co se obecných artykulův dotejče, dosti buď. Již českých vesnic zá- dušních a kláštera Peltenberku nařízení pořád sepsána jsou:
72 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: nemá, a to pod trestáním, kteréž se při proboštu zanechává. A proti tomu má týmž poddaným, co posavad za obyčej bylo, jakž spravedlivě náleží, věrně a rádo dáváno býti. 18. Při tom také tento neřád při záduší Peltenberském v přijímání nezná- mých se spatřuje, že ti, kteří poddaností pánu zavázáni jsou, proti [těm], kteří mezi nimi bydlejí a se zdržují, poddaností zavázáni nejsouce, někdy rozeznáni býti nemohou; pro kterýžto neřád nedávno minulého času k veliké škodě přivedeno jest to proboštství. Protož v tom takto nařizujem a ustanovujem, po 18., aby již víceji všickni proboštství Peltenberského poddaní připovědění, podruzi a tu bydlející zejména pořádně do knih vepsáni a matrikováni byli; a na potomní časy žádnej přijímán a za poddaného téhož proboštství držán býti nemá, leč by zjevně v přítomnosti rychtáře a při nejmenším dvou přísežných pánů se připověděl, a poddanost, člově- čenství, věrnost i poslušenství, s obcí spolutrpícím býti slíbil. 19. Aby také v úmluvách o dědiny a grunty při proboštství Peltenberském jistý řád byl, nařizujem a ustanovujem, po 19., totiž aby všelijaké prodaje, tauše aneb k tomu pobobné smlouvy o statky, dědiny, pole s vědomím pána gruntu a v přítomnosti rychtáře a přísežných téhož místa, když se takový trh neb smlouva stala, učiněné, v spis tak, jakž zavřeny jsou, uvedeny byly a ku právu podány a složeny; tak aby budoucího času, jak která louka, dědina, vinnice, mlejny, domy, dvory a jiné k proboštství Peltenberskému příslušející grunty z jednoho na druhého přišly, tím snázeji bez omylu najíti mohli, a jeden každý v tom dostatečněji opatřen býti mohl. 20. A naposledy vůbec ustanovujem a nařizujem, aby všickni poddaní pro- boštství Peltenberského, kteříž té svobody nemají, aby žádný pod stracení[m] statku a jmění svého bez vědomí a povolení páně kšaftu, poslední vůle aneb pořízení o statku svém nečinil. Ti pak, kteří svobodu a právo [sic] podle vůle své kšaftovati obda- rováni jsou, mají poslední vůle své v přítomnosti rychtáře a dvou přísežných, pokudž možné jest, sepsané vykonati. V kterémžto kšaftu má zejména a světle, komu se co odkazuje, na kterej den, v kterém místě kdo přítomen byl, dostavíno býti, tak aby potomně všechny rozepře, kteréž by z toho pocházely, tím snázeji mohly rozeznány a vyřízeny býti. Mají také po smrti jednoho každého rychtáře [čti: rychtář] a pří- sežní toho místa pozůstalé jmění zamknouti, spečetiti a pánu o tom bez meškání oznámiti, aby ten pozůstalý statek netoliko skrz zlý lidi rozebrán a roznesen nebyl, nýbrž pořádně zinventován a popsán, těm, komuž spravedlivě náleží, zouplna bez nedostatku odevzdán, anebo podle náležitosti dochován byl. O tom, co se obecných artykulův dotejče, dosti buď. Již českých vesnic zá- dušních a kláštera Peltenberku nařízení pořád sepsána jsou:
Strana 73
Řády poddanské na Hradištsku u Znojma 1574. 73 Pořádné právo a nařízení vesnic Mašovic, Beškova a pusté vsi Březový. Každého dne toho zkušujeme, což i v pravdě tak jest, že kdež dobré nařízení a řád se zachovává, všeckny věci dobrý prospěch mívají; kdež se pak toho ne- zachovává, hned roztržitost a zahynutí nastávají. Kteréžto zlé aby při nadepsaných vesnicích časem svým poznáno nebylo, ale raději k zvelebení, svornosti i jiného dobrého chvalitebný řád zachován byl; protož tomu chtějíce, všem obyvatelům týchž vesnic poddaným našim a proboštovi [čti: proboštství Peltenberského přístně poroučíme, aby nížepsané ustanovení naše a práva, kteréž od několika let tu se zachovávaly, bez porušení držány a zachovány byly. 1. Předně a nejprve ustanovujem, aby z vesnic Mašovic, Veškova a Břehový poddaní pilně bez obmeškání do kostela k službám božím se nacházeli, a faráři svému v svěcení svátkův, v zachování postův a náboženství vykonávání a jiných kostelních pořádkův i v přijímání velebných svátostí, od Pána Boha a církve svaté obecné křesťanské nařízených, náležitou poctivost a poslušenství zachovali, a tak pobožný a Bohu líbezný život vedli. A protož ti, kteřížby v tom se tak nechovali a to přestoupili anebo tupili, mají podle uznání vrchnosti vězením skutečně tre- stáni býti. 2. Druhé. Aby netoliko to, co Bohu, ale i vrchnosti a jednomu každému ná- leží, dáváno bylo, chceme a ustanovujeme, a by vystavené vrchnosti, proboštu a pánu svému, netoliko všelijakou náležitou uctivost činili a poslušnost zachovali, nýbrž jemu obyčejné platy, šacunky, ouroky, služby a roboty v jistých časích dobrovolně dávali a vyplňovali. 3. Poněvadž věc slušná a náležitá jest, aby po proboštu a pánu rychtář a starší jakožto vystavená vrchnost, kteří o všechnu obec péči mají, v poctivosti držáni byli, má jim v kostele i jinde přední místo dáno býti; ti pak, kteří by to přestou- pili, mají jakožto tupitelé vrchnosti své skutečně trestáni býti; a mnohem více ti, kteří by na protimyslnost stavěli [sic] a jich hanlivými slovy dotejkali anebo vej- tržně se postavovali, a ti obžalováni jsouce, na ně to osvě[d]čeno bylo, v trestání páně upadají a podle zasloužení na hrdle i statku trestáni budou. 4. Item kdož by na obeslání [od] rychtáře, jsouc od posla jeho doma na- trefen, se nepostavil, ten rychtáři pro nezachování poslušenství VI gr. alb. položiti povinen bude. 5. Item kdož by pro své přečinění z slušné příčiny do klády vsazen byl, rychtáři 4 gr. alb. pokuty položí. 6. Kdož by z slušné příčiny od rychtáře obeslán byl, a svévolně bez dovo- lení od rychtáře ušel, povinen bude pánu sto gr. položiti. 7. Jestliže by kdo neznámý, buďto ženatý neb svobodný, na též grunty přišel, Archiv Český XXIX. 10
Řády poddanské na Hradištsku u Znojma 1574. 73 Pořádné právo a nařízení vesnic Mašovic, Beškova a pusté vsi Březový. Každého dne toho zkušujeme, což i v pravdě tak jest, že kdež dobré nařízení a řád se zachovává, všeckny věci dobrý prospěch mívají; kdež se pak toho ne- zachovává, hned roztržitost a zahynutí nastávají. Kteréžto zlé aby při nadepsaných vesnicích časem svým poznáno nebylo, ale raději k zvelebení, svornosti i jiného dobrého chvalitebný řád zachován byl; protož tomu chtějíce, všem obyvatelům týchž vesnic poddaným našim a proboštovi [čti: proboštství Peltenberského přístně poroučíme, aby nížepsané ustanovení naše a práva, kteréž od několika let tu se zachovávaly, bez porušení držány a zachovány byly. 1. Předně a nejprve ustanovujem, aby z vesnic Mašovic, Veškova a Břehový poddaní pilně bez obmeškání do kostela k službám božím se nacházeli, a faráři svému v svěcení svátkův, v zachování postův a náboženství vykonávání a jiných kostelních pořádkův i v přijímání velebných svátostí, od Pána Boha a církve svaté obecné křesťanské nařízených, náležitou poctivost a poslušenství zachovali, a tak pobožný a Bohu líbezný život vedli. A protož ti, kteřížby v tom se tak nechovali a to přestoupili anebo tupili, mají podle uznání vrchnosti vězením skutečně tre- stáni býti. 2. Druhé. Aby netoliko to, co Bohu, ale i vrchnosti a jednomu každému ná- leží, dáváno bylo, chceme a ustanovujeme, a by vystavené vrchnosti, proboštu a pánu svému, netoliko všelijakou náležitou uctivost činili a poslušnost zachovali, nýbrž jemu obyčejné platy, šacunky, ouroky, služby a roboty v jistých časích dobrovolně dávali a vyplňovali. 3. Poněvadž věc slušná a náležitá jest, aby po proboštu a pánu rychtář a starší jakožto vystavená vrchnost, kteří o všechnu obec péči mají, v poctivosti držáni byli, má jim v kostele i jinde přední místo dáno býti; ti pak, kteří by to přestou- pili, mají jakožto tupitelé vrchnosti své skutečně trestáni býti; a mnohem více ti, kteří by na protimyslnost stavěli [sic] a jich hanlivými slovy dotejkali anebo vej- tržně se postavovali, a ti obžalováni jsouce, na ně to osvě[d]čeno bylo, v trestání páně upadají a podle zasloužení na hrdle i statku trestáni budou. 4. Item kdož by na obeslání [od] rychtáře, jsouc od posla jeho doma na- trefen, se nepostavil, ten rychtáři pro nezachování poslušenství VI gr. alb. položiti povinen bude. 5. Item kdož by pro své přečinění z slušné příčiny do klády vsazen byl, rychtáři 4 gr. alb. pokuty položí. 6. Kdož by z slušné příčiny od rychtáře obeslán byl, a svévolně bez dovo- lení od rychtáře ušel, povinen bude pánu sto gr. položiti. 7. Jestliže by kdo neznámý, buďto ženatý neb svobodný, na též grunty přišel, Archiv Český XXIX. 10
Strana 74
74 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: úmyslu jsouc tu se osaditi, má se hned rychtáři a starším ohlásiti, že svobodný jest a tu že z dovolením své vrchnosti bydleti a živnosti své spravedlivě vyhledávati chce. Rychtář a konšelé mají jej před pána postaviti, pokudž svobodný a zachovalý jest a také] pánu líbiti se bude, má se pánu slíbiti poddanost a člověčenství, a k sou- sedům sousedskou lásku a svornost zachovati připověděti. Jestližeby se pak kdo v místech těch zdržoval a v tom se podle toho našeho nařízení tak nezachoval, má jej rychtář z obce vypověděti, anebo jestli by mu se za potřebné vidělo, pánu do vězení jeho podati. 8. Kdoby dům nebo dvůr koupil a roku na něm nevyseděl, pánu jednu hřivnu propadnouti povinen jest. 9. Jestližeby o jakýkoli grunt trh anebo smlouva učiněna byla, by pak i zá- vdavek již položen byl, anebo o některý grunt mezi dědici nějaké narovnání bez dovolení páně anebo rychtáře a starších, buď to pod opilým spůsobem neb jináč se stalo, má vyzdviženo a v nic obráceno býti. 10. Jestliže by kdo v domě šenkovním na souseda aneb koho jiného, maje zbraň při sobě, ji vytáhl, by pak jej neurazil, v trestání páně bez milosti upadá. 11. Kdo by na koho konvicí aneb nějakou pijící nádobou uhodil, pánu bez odpuštění hřivnu polož, a s tím, koho by urazil, náležitě se umluv. 12. Kdo by koho udeřil rukou nezavřenou, podle milosti trestán buď; a kdož by bil rukou zavřenou, pánu V ſ polož bez milosti. 13. Jestližeby se pak přitrefilo, že by se nějaká sváda, rozbroj a pranice stala, má rychtář a starší to přetrhnouti, ty, kteří toho původem byli, podle uznání trestati. 14. Jestliže by kdo v noci, když by dveře zavřené a světlo zhašeno bylo, z předu aneb z zadu dveře domové odevřel aneb okno vyrazil, má jako zločinec držán býti, lečby mu milost učiněna byla. 15. Item všelijaká hraničná práva mají podle práva a nařízení markrabství Moravského skrz osazené právo vážena a vykonána býti. 16. Žádnému dopouštěno býti nemá, nečistotu, aby z toho smrad pocházel, před dveře aneb na ulici vylívati; ale aby jeden každý před domem svým se či- stotně choval, a tolikéž i u studnice. Kdož by pak proti tomu se dopustil, kolikrátž by koli v tom postižen byl, tolikrát rychtáři VI gr. alb. propadnouti má. 17. Item rychtář a starší mají v roce 4 krát], obyčejně při suchých dnech, všechny komíny spatřiti, a je, jestliby potřeba bylo, vymísti rozkázati; anebo pokudž by zle opatřeny byly, aby pod nimi oheň dělán nebyl, zapověděti. Jestližeby pak někdo přes poručení jich takového komínu vymísti nedal, anebo pod ním oheň dělal, tak se poslušně v tom nechovajíc, má za tři dni v kládě seděti a rychtáři VII gr. alb. pokuty dáti.
74 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: úmyslu jsouc tu se osaditi, má se hned rychtáři a starším ohlásiti, že svobodný jest a tu že z dovolením své vrchnosti bydleti a živnosti své spravedlivě vyhledávati chce. Rychtář a konšelé mají jej před pána postaviti, pokudž svobodný a zachovalý jest a také] pánu líbiti se bude, má se pánu slíbiti poddanost a člověčenství, a k sou- sedům sousedskou lásku a svornost zachovati připověděti. Jestližeby se pak kdo v místech těch zdržoval a v tom se podle toho našeho nařízení tak nezachoval, má jej rychtář z obce vypověděti, anebo jestli by mu se za potřebné vidělo, pánu do vězení jeho podati. 8. Kdoby dům nebo dvůr koupil a roku na něm nevyseděl, pánu jednu hřivnu propadnouti povinen jest. 9. Jestližeby o jakýkoli grunt trh anebo smlouva učiněna byla, by pak i zá- vdavek již položen byl, anebo o některý grunt mezi dědici nějaké narovnání bez dovolení páně anebo rychtáře a starších, buď to pod opilým spůsobem neb jináč se stalo, má vyzdviženo a v nic obráceno býti. 10. Jestliže by kdo v domě šenkovním na souseda aneb koho jiného, maje zbraň při sobě, ji vytáhl, by pak jej neurazil, v trestání páně bez milosti upadá. 11. Kdo by na koho konvicí aneb nějakou pijící nádobou uhodil, pánu bez odpuštění hřivnu polož, a s tím, koho by urazil, náležitě se umluv. 12. Kdo by koho udeřil rukou nezavřenou, podle milosti trestán buď; a kdož by bil rukou zavřenou, pánu V ſ polož bez milosti. 13. Jestližeby se pak přitrefilo, že by se nějaká sváda, rozbroj a pranice stala, má rychtář a starší to přetrhnouti, ty, kteří toho původem byli, podle uznání trestati. 14. Jestliže by kdo v noci, když by dveře zavřené a světlo zhašeno bylo, z předu aneb z zadu dveře domové odevřel aneb okno vyrazil, má jako zločinec držán býti, lečby mu milost učiněna byla. 15. Item všelijaká hraničná práva mají podle práva a nařízení markrabství Moravského skrz osazené právo vážena a vykonána býti. 16. Žádnému dopouštěno býti nemá, nečistotu, aby z toho smrad pocházel, před dveře aneb na ulici vylívati; ale aby jeden každý před domem svým se či- stotně choval, a tolikéž i u studnice. Kdož by pak proti tomu se dopustil, kolikrátž by koli v tom postižen byl, tolikrát rychtáři VI gr. alb. propadnouti má. 17. Item rychtář a starší mají v roce 4 krát], obyčejně při suchých dnech, všechny komíny spatřiti, a je, jestliby potřeba bylo, vymísti rozkázati; anebo pokudž by zle opatřeny byly, aby pod nimi oheň dělán nebyl, zapověděti. Jestližeby pak někdo přes poručení jich takového komínu vymísti nedal, anebo pod ním oheň dělal, tak se poslušně v tom nechovajíc, má za tři dni v kládě seděti a rychtáři VII gr. alb. pokuty dáti.
Strana 75
Řády poddanské na Hradištsku u Znojma 1574. 75 18. Jestližeby u některého souseda (čehož Pán Bůh ostříhej) voheň vyšel, buďto že by se škoda stala neb nestala, pánu hřivnu položiti povinen buď, a pro takovou nedbandlivost a nepilnost svou má věží podle vůle pána trestán býti. 19. Nočního času nemá se žádného šatův praní dopouštěti pod propadením pokuty VI. gr. alb.; načež rychtář, poněvadž se při tom nebezpečenství obávati jest, pilný pozor míti má. 20. It. jestliby ve dne i v noci (čehož Pán Bůh ostříhati rač) voheň vyšel, aby ihned mužské i ženské pohlaví, žádného krom dětí nevymiňujíc, podle nejvyšší možnosti bránili. Kdož by toho pominul, má bez milosti trestán od pána být. 21. Aby spravedlivost ve všem tím dostatečněji zachována byla, má rychtář podle starobylého obyčeje měřice a míru míti. A pokudž posavad ten obyčej byl, obecního bejka chovati má, tak aby, kdož [když] by ho z sousedů za něho požádal, zapůjčen byl. 22. Item jestliby dobrému a zachovalému člověku něco ukradeného anebo sic něco podezřelého uvrženo bylo, má to spolu s rychtářem a starším opatřiti, tak aby v podezření nevšel; a pokudž by ten zločinec postižen byl, má vězením opatřen a k soudu dvořskému P. dán býti; jakž pak i při těch, kteří při krádeži, mordech a jiných zlých skutcích postiženi bývají, týž spůsob zachován býti má. 23. It. kdo by komu služebnou neb nájemnou čeleď odloudil, pánu hřivnu propadnouti má. 24. It. žádný nemá práva, sobě obzvláštní cesty anebo stezky v dědinách a lukách dělati, kromě těch, které od starodávna byly. Kdož by se toho dopustil, má rychtáři VI. gr. alb. položiti a škodu obci nahraditi. 25. Kdož by koliv v zahradách, v polích aneb dvořích škodu činil, má ta- kovou škodu podle uznání rychtáře a starších nahraditi povinen býti. 26. Ploty mají ročně okolo sv. Jiří spatřeny býti. Jestližeby se komu skrz ne- opravení plotu škoda stala, má ten, komuž takový plot držeti náleží, tuž škodu ve dvou nedělích nahraditi. 27. Item když pastýř dobytek ven hnáti chce, tu jeden každý dobytek svůj přihnati má, a žádnému, aby obzvláštně dobytek svůj pásl, dopouštěti [se] nemá. Kdož by se toho dopustil, od rychtáře do trestání vzat bude. 28. Kdo by hnůj přespolnímu prodával, má podle uznání rychtáře do tre- stání vzat býti. 29. It. nemá žádný země z obecních gruntův bez dovolení rychtáře a star- ších bráti; kdož by se toho dopustil, má také podle náležitosti od nich trestán býti. 30. It. žádný nemá již dáleji, netoliko v panských, ale i v obecních lesích, les stavěcí aneb k palivu porážeti, leč by mu prve od rychtáře a starších dovoleno a místo ukázáno bylo; kdož by to přestoupil, má od pána skutečně trestán býti. 10*
Řády poddanské na Hradištsku u Znojma 1574. 75 18. Jestližeby u některého souseda (čehož Pán Bůh ostříhej) voheň vyšel, buďto že by se škoda stala neb nestala, pánu hřivnu položiti povinen buď, a pro takovou nedbandlivost a nepilnost svou má věží podle vůle pána trestán býti. 19. Nočního času nemá se žádného šatův praní dopouštěti pod propadením pokuty VI. gr. alb.; načež rychtář, poněvadž se při tom nebezpečenství obávati jest, pilný pozor míti má. 20. It. jestliby ve dne i v noci (čehož Pán Bůh ostříhati rač) voheň vyšel, aby ihned mužské i ženské pohlaví, žádného krom dětí nevymiňujíc, podle nejvyšší možnosti bránili. Kdož by toho pominul, má bez milosti trestán od pána být. 21. Aby spravedlivost ve všem tím dostatečněji zachována byla, má rychtář podle starobylého obyčeje měřice a míru míti. A pokudž posavad ten obyčej byl, obecního bejka chovati má, tak aby, kdož [když] by ho z sousedů za něho požádal, zapůjčen byl. 22. Item jestliby dobrému a zachovalému člověku něco ukradeného anebo sic něco podezřelého uvrženo bylo, má to spolu s rychtářem a starším opatřiti, tak aby v podezření nevšel; a pokudž by ten zločinec postižen byl, má vězením opatřen a k soudu dvořskému P. dán býti; jakž pak i při těch, kteří při krádeži, mordech a jiných zlých skutcích postiženi bývají, týž spůsob zachován býti má. 23. It. kdo by komu služebnou neb nájemnou čeleď odloudil, pánu hřivnu propadnouti má. 24. It. žádný nemá práva, sobě obzvláštní cesty anebo stezky v dědinách a lukách dělati, kromě těch, které od starodávna byly. Kdož by se toho dopustil, má rychtáři VI. gr. alb. položiti a škodu obci nahraditi. 25. Kdož by koliv v zahradách, v polích aneb dvořích škodu činil, má ta- kovou škodu podle uznání rychtáře a starších nahraditi povinen býti. 26. Ploty mají ročně okolo sv. Jiří spatřeny býti. Jestližeby se komu skrz ne- opravení plotu škoda stala, má ten, komuž takový plot držeti náleží, tuž škodu ve dvou nedělích nahraditi. 27. Item když pastýř dobytek ven hnáti chce, tu jeden každý dobytek svůj přihnati má, a žádnému, aby obzvláštně dobytek svůj pásl, dopouštěti [se] nemá. Kdož by se toho dopustil, od rychtáře do trestání vzat bude. 28. Kdo by hnůj přespolnímu prodával, má podle uznání rychtáře do tre- stání vzat býti. 29. It. nemá žádný země z obecních gruntův bez dovolení rychtáře a star- ších bráti; kdož by se toho dopustil, má také podle náležitosti od nich trestán býti. 30. It. žádný nemá již dáleji, netoliko v panských, ale i v obecních lesích, les stavěcí aneb k palivu porážeti, leč by mu prve od rychtáře a starších dovoleno a místo ukázáno bylo; kdož by to přestoupil, má od pána skutečně trestán býti. 10*
Strana 76
76 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 31. Žádný nemá dopustiti buďto v lesích aneb jinde zajícův honiti, ani žád- ným spůsobem ptákův lapati, mnohem míň ploty na zajíce dělati; kdož by v tom postižen byl, má také od pána skutečně trestán býti. 32. Žádný nemá v řece ryby loviti, tak aby ti [těm], kterýmž od pána prona- jata jest, v tom překážka činěna nebyla; a to pod trestáním, kteréž pánu gruntův se zanechává. 33. Posledně, což sic mimo tyto poznamenané artykule posavad obyčejné a chvalitebné při dotčených vesnicích zachováno bylo, má také to, pokudž proti to- muto nařízení našemu nejní, v své míře a spůsobu zůstati, tak jakoby tuto zejména dostaveno bylo. V kterémžto ustanovení a nařízení našem to sobě a proboštům nynějším i budoucím pozůstavujem, podle nastalé a ustalé potřeby je zvelebovati, umenšovati i změniti, a pokudž by potřebí bylo, je vysvětliti, a to věrně bez všelijakého zmatku, záduší našemu Peltenberskému a poddaným k němu příslušejícím k dobrému a uži- tečnému. 52. 1576, 11. června. Zádušní správa farnosti sv. Mikuláše ve Starém Městě Pražském obnovila úřad v zádušní vsi Kojeticích a dala vesničanům několik naří- zení, směřujících k dobrému obce i jednotlivých občanů. Fer. II. Pentecostes stal se exit do Kojetic od pánův starších osadních ze- jména těchto: Pana Šebestiána Agricoly z Horšova toho času pana purgmistra, p. Jana Ornyusa z Paumbergka pergmistra, M. Pavla Krystyána z Koldína, kancléře Starého Města Pražského, též pánův ouředníkův a kostelníkův k roku tomu zvo- lených: pana Ondřeje Flanderky, Kříže Chvalovského bakkaláře, Jozefa Cejdlara zakři- štána, Pavla rukavičníka kostelníka. I. Předkem ouřad jest obnoven takto, že za rychtáře zvolen jest Martin Martinovský jinak Mikulášovic. Za konšely: Duchek Vondráčkův, Václav Vejce, Petr Pechan, Valenta Jirášek. Dán jim závazek ku právu fol. 183. II. Poznamenání sirotkův a sousedův Kojetických folio 214. III. Poručeno jest rychtáři, konšelům a všem sousedům, aby živností svejch pilni byli, jinejm dědin nepronajímali, než sami dělali oc. IV. Do krčmy aby nechodili, jak jinde tak v Kojeticích, ale raději dluhy, kterejchž společně do 25 kop a některého gr. vejš se jest našlo, do sv. Bartholo- měje nejprv příštího krčmáři splatili, a více od dne tohoto poručení přes 15 gr. míš. buď na řád aneb domů aby se nedlužili, a to pod pokutou prostice soli a dva dny v kládě seděti. Pakli by krčmář jim přes 15 gr. míš. více věřil, tehdy co koliv více uvěří nad toto poručení, za to jemu platiti nejsou a nebudou povinni.
76 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 31. Žádný nemá dopustiti buďto v lesích aneb jinde zajícův honiti, ani žád- ným spůsobem ptákův lapati, mnohem míň ploty na zajíce dělati; kdož by v tom postižen byl, má také od pána skutečně trestán býti. 32. Žádný nemá v řece ryby loviti, tak aby ti [těm], kterýmž od pána prona- jata jest, v tom překážka činěna nebyla; a to pod trestáním, kteréž pánu gruntův se zanechává. 33. Posledně, což sic mimo tyto poznamenané artykule posavad obyčejné a chvalitebné při dotčených vesnicích zachováno bylo, má také to, pokudž proti to- muto nařízení našemu nejní, v své míře a spůsobu zůstati, tak jakoby tuto zejména dostaveno bylo. V kterémžto ustanovení a nařízení našem to sobě a proboštům nynějším i budoucím pozůstavujem, podle nastalé a ustalé potřeby je zvelebovati, umenšovati i změniti, a pokudž by potřebí bylo, je vysvětliti, a to věrně bez všelijakého zmatku, záduší našemu Peltenberskému a poddaným k němu příslušejícím k dobrému a uži- tečnému. 52. 1576, 11. června. Zádušní správa farnosti sv. Mikuláše ve Starém Městě Pražském obnovila úřad v zádušní vsi Kojeticích a dala vesničanům několik naří- zení, směřujících k dobrému obce i jednotlivých občanů. Fer. II. Pentecostes stal se exit do Kojetic od pánův starších osadních ze- jména těchto: Pana Šebestiána Agricoly z Horšova toho času pana purgmistra, p. Jana Ornyusa z Paumbergka pergmistra, M. Pavla Krystyána z Koldína, kancléře Starého Města Pražského, též pánův ouředníkův a kostelníkův k roku tomu zvo- lených: pana Ondřeje Flanderky, Kříže Chvalovského bakkaláře, Jozefa Cejdlara zakři- štána, Pavla rukavičníka kostelníka. I. Předkem ouřad jest obnoven takto, že za rychtáře zvolen jest Martin Martinovský jinak Mikulášovic. Za konšely: Duchek Vondráčkův, Václav Vejce, Petr Pechan, Valenta Jirášek. Dán jim závazek ku právu fol. 183. II. Poznamenání sirotkův a sousedův Kojetických folio 214. III. Poručeno jest rychtáři, konšelům a všem sousedům, aby živností svejch pilni byli, jinejm dědin nepronajímali, než sami dělali oc. IV. Do krčmy aby nechodili, jak jinde tak v Kojeticích, ale raději dluhy, kterejchž společně do 25 kop a některého gr. vejš se jest našlo, do sv. Bartholo- měje nejprv příštího krčmáři splatili, a více od dne tohoto poručení přes 15 gr. míš. buď na řád aneb domů aby se nedlužili, a to pod pokutou prostice soli a dva dny v kládě seděti. Pakli by krčmář jim přes 15 gr. míš. více věřil, tehdy co koliv více uvěří nad toto poručení, za to jemu platiti nejsou a nebudou povinni.
Strana 77
Z roku 1576. 77 V. Schůzek žádnejch, když jaká jednání vobecní, rovnání oc přídou, aby do krčmy nebejvalo, než k rychtáři. Pakli by se toho nestalo, ten kdo by toho podle uvážení příčina byl, aby den v kládě seděl a p. úředníkům prostici soli dal. VI. Lány dědin i oulehlí vornejch aby s bedlivostí, co by jich tu vokolo Kojetic k též vsi přináleželo, přečtli a na Boží Tělo pánům do Prahy v známost o tom uvedli. VII. Truhlu k chování peněz sirotčích teď při sv. Vítu aby koupili, k ní dva klíče měli, rychtář jeden a prvý konšel druhej, a u rychtáře ji schovávali, a bez vědomí pánův starších a úředníkův žádnému jich nevydávali. Toto dluhův v krčmě se našlo sousedů Kojetických: Jirášek 9 kop 2 alb., Halouš 11/2 kopy, Vávra 1 kopu 9 alb., Vejce 2 kopy 17 alb. 6 d., Duchek 5 kop 25 alb., Květon 3 kopy 21 alb., Martin 27 alb., Svatoš 1 kopu. Summa 25 kop 26 alb. 6 d. míš. Archiv města Prahy, číslo rukopisu 1667 B., fol. 223b. — Ve vsi Kojeticích (blíže Lobkovic) bylo 11 sedlákův nestejně velikých; r. 1556 přihlásili své statky za účelem berně v ceně mezi 20 až 60 kopami míš., jeden však ve 200 kopách, úhrnem 610 k. m. Bylo též několik podruhů, ti udávali svůj majetek jen na groše; a sice r. 1552 pět podruhů se cenilo mezi 5 až 15 groši míš., ostatní nic; později se podruzi k dani nehlásili. — Mnohé záznamy o Kojeticích ze 16. věku nacházejí se v rukopisích archivu Pražského č. 1666 a 1667; některé obzvlášť poučné uveřejňují se zde. Na důležitost těch dvou knih k historii stavu selského upo- zornil mne p. dr. Josef Teige, archivář města Prahy. 53. 1576, 16. října. Řád městský a artikule horenské městečka Dolních Kounic na Moravě potvrzeny jsou od vrchnosti. Listina vydaná od Hynka a Jana bratří z Zástřizl na zámku Kounicích 16. října 1576 vytištěna jest celá ve spisku „Archiv Dolních Kounic, města na Moravě“, jejž sepsal a svým nákladem vydal Augustin Kratochvíl, kaplan v Popovicích, 1907, na str. 2—15. Listina se skládá z úvodu a závěrku, a mezi nimi vepsán jest řád městský i řád viničný. Bratří ze Zá- střizl praví v úvodě, že byli žádáni od svých poddaných v městečku Dolních Kounicích, aby jim potvrdili starobylé pořádky a zvyklosti podle artikulů jim nadaných od dřívějších vrchností a potvrzených od krále Vladislava i od císaře a krále Maximiliana; bratří ze Zástřizl schva- lují artikule, kterých Kouničtí od mnoha dávných let užívali, i udělují jim některé artikule více, není však naznačeno, které. Řád městský má 45 článků, kteréž nejsou soustavně srov- nány, nejspíš proto, že nevznikly najednou, ale v rozdílných časích, podle potřeb vrchností nebo měšťanů; nejsouce dělány podle nějakého ustáleného vzoru, jsou zajímavé; ustanovují se v nich povinnosti a práva měšťanův k vrchnosti, práva a obyčeje při živnostech městských, pořádky obecní i některé předpisy o soudě. Artikulů o právech a svobodách vinohradních jest 28; starší jich otisk oznámen jest již v AČ. XXII. str. 261 č. 114. V závěrečné formuli, pochá- zející zase od Hynka a Jana bratří ze Zástřizl, opakuje se potvrzení obojího řádu, a jest tu datum na zámku Kounicích v úterý den sv. Havla 1576.
Z roku 1576. 77 V. Schůzek žádnejch, když jaká jednání vobecní, rovnání oc přídou, aby do krčmy nebejvalo, než k rychtáři. Pakli by se toho nestalo, ten kdo by toho podle uvážení příčina byl, aby den v kládě seděl a p. úředníkům prostici soli dal. VI. Lány dědin i oulehlí vornejch aby s bedlivostí, co by jich tu vokolo Kojetic k též vsi přináleželo, přečtli a na Boží Tělo pánům do Prahy v známost o tom uvedli. VII. Truhlu k chování peněz sirotčích teď při sv. Vítu aby koupili, k ní dva klíče měli, rychtář jeden a prvý konšel druhej, a u rychtáře ji schovávali, a bez vědomí pánův starších a úředníkův žádnému jich nevydávali. Toto dluhův v krčmě se našlo sousedů Kojetických: Jirášek 9 kop 2 alb., Halouš 11/2 kopy, Vávra 1 kopu 9 alb., Vejce 2 kopy 17 alb. 6 d., Duchek 5 kop 25 alb., Květon 3 kopy 21 alb., Martin 27 alb., Svatoš 1 kopu. Summa 25 kop 26 alb. 6 d. míš. Archiv města Prahy, číslo rukopisu 1667 B., fol. 223b. — Ve vsi Kojeticích (blíže Lobkovic) bylo 11 sedlákův nestejně velikých; r. 1556 přihlásili své statky za účelem berně v ceně mezi 20 až 60 kopami míš., jeden však ve 200 kopách, úhrnem 610 k. m. Bylo též několik podruhů, ti udávali svůj majetek jen na groše; a sice r. 1552 pět podruhů se cenilo mezi 5 až 15 groši míš., ostatní nic; později se podruzi k dani nehlásili. — Mnohé záznamy o Kojeticích ze 16. věku nacházejí se v rukopisích archivu Pražského č. 1666 a 1667; některé obzvlášť poučné uveřejňují se zde. Na důležitost těch dvou knih k historii stavu selského upo- zornil mne p. dr. Josef Teige, archivář města Prahy. 53. 1576, 16. října. Řád městský a artikule horenské městečka Dolních Kounic na Moravě potvrzeny jsou od vrchnosti. Listina vydaná od Hynka a Jana bratří z Zástřizl na zámku Kounicích 16. října 1576 vytištěna jest celá ve spisku „Archiv Dolních Kounic, města na Moravě“, jejž sepsal a svým nákladem vydal Augustin Kratochvíl, kaplan v Popovicích, 1907, na str. 2—15. Listina se skládá z úvodu a závěrku, a mezi nimi vepsán jest řád městský i řád viničný. Bratří ze Zá- střizl praví v úvodě, že byli žádáni od svých poddaných v městečku Dolních Kounicích, aby jim potvrdili starobylé pořádky a zvyklosti podle artikulů jim nadaných od dřívějších vrchností a potvrzených od krále Vladislava i od císaře a krále Maximiliana; bratří ze Zástřizl schva- lují artikule, kterých Kouničtí od mnoha dávných let užívali, i udělují jim některé artikule více, není však naznačeno, které. Řád městský má 45 článků, kteréž nejsou soustavně srov- nány, nejspíš proto, že nevznikly najednou, ale v rozdílných časích, podle potřeb vrchností nebo měšťanů; nejsouce dělány podle nějakého ustáleného vzoru, jsou zajímavé; ustanovují se v nich povinnosti a práva měšťanův k vrchnosti, práva a obyčeje při živnostech městských, pořádky obecní i některé předpisy o soudě. Artikulů o právech a svobodách vinohradních jest 28; starší jich otisk oznámen jest již v AČ. XXII. str. 261 č. 114. V závěrečné formuli, pochá- zející zase od Hynka a Jana bratří ze Zástřizl, opakuje se potvrzení obojího řádu, a jest tu datum na zámku Kounicích v úterý den sv. Havla 1576.
Strana 78
78 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 54. 1578, 10. července: Kterak a pod jakými výminkami podruhovi v Sýkořicích u města Rovenska bylo dovoleno vystavěti si obydlí. Zdá se, že nový domek měl se stavěti někde při rozhraní mezi vesnicí Sýkořici a městem Rovenskem, a to na půdě náležité obci města Rovenska, poněvadž novému domkáři bylo uloženo, aby platil úrok 12 gr. k obci Rovenské. Od Sýkořic teče potok k jihu k Rovensku. Obě obce náležely ku panství Hruboskalskému. Poručení od uroz. p. Adama Smetany, úředníka Skalského, jakž dole zapsáno jest léta 1578. Jene Prášku, dojdi s některými konšely do Sejkořic a pohleď na to místo, kde chtějí dáti Sejkorští se stavěti tomu podruhu Korfeštovi, a vyrozumějte tomu, jestliže by to stavení beze škody panské i lidské i potomních nějakých hadruňků býti mohlo, a mně v tom skrze psaní, čím bych se spraviti mohl, oznamte. Dat. cedule v středu po sv. mistru Janu Husi [9. čce léta 1578. Téhož léta 1578 ve čtvrtek po svatém mistru Janovi z Husince [10. čce] všickni sou- sedi Sejkorští tomu místo dávají, krom Václav mlynář, kterej má tu pole, toho se zbraňuje pro příčinu, obávaje se od něho škody slepicemi i jinejmi věcmi. Ale Václav Korfešt připo- vídá, že žádná škoda od něho slepicemi i jinak dělati se nemá, i náměstky jinejmi budoucími, a pakliby od něho škoda se dělala, má právě vinen býti. Než Václav Korfešt Sejkorský, kdyby ouhor měl býti, tu může slepice chovati; než nebude-li ouhor, tu nemá chovati více než 2 slepice. A cesta ta, která k polím Rovenským jest, ta má svobodná býti, jako kdy prvé, a nemá zkažena býti. Ani škoda v háji obecním nemá se od něho díti, než co sobě koupí. A tak to místo jemu obrané má pod plat býti k obci Rovenské po 12 gr., však rozdílně, při sv. Jiří 6 gr., a při sv. Havle 6 gr. Byli při tom konšelé Rovenští Jan Prášek primator, Matěj Roštejnský, Jan Urbánků; a všickni sousedi Sejkorští, a ode mne Jana rektora Rovenského léta a dne svrchu psaného. Z archivu města Rovenska vypsal a vydavateli daroval p. učitel Jos. J. Fučík. 55. 1579, 24. června: Zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském obnovila úřad v Kojeticích; v nových nařízeních zakročila proti zadlužování v krčmě cizopanské. Léta Páně oc 79 v středu den sv. Jana Křtitele a předchůdce Božího, exit se stal do Kojetic od panuov podepsanejch: p. Šebestiána Agricoly z Horšova, p. Jana Škréty Šotnovského z Závořic, radních; Ondřeje Flanderky z domu průchodi- tého, Jana Piláta Rakovnického kožišníka, Martina mečíře, Havla pekaře, úřed- níkův; Jozefa Cejdlara kožišníka, Jana Hamerníka Sedlčanského, Matyáše od prste- nuov, Pavla Mazala rukavičníka. I. Při tom ouřad rychtářský a konšelský jest obnoven takto: Za rychtáře volen Martin Martinovskej. Za konšely: Václav Vejce, Valentin Jirášek †, Petr Pechan krčmář †1), Vávra Křížek. Ačkoli [Křížek] povinnosti jest neučinil, neb teprva na druhej den na místě Květoně Hrušky, kterejž jsa za čtvrtého konšela přijat, k pánuom
78 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 54. 1578, 10. července: Kterak a pod jakými výminkami podruhovi v Sýkořicích u města Rovenska bylo dovoleno vystavěti si obydlí. Zdá se, že nový domek měl se stavěti někde při rozhraní mezi vesnicí Sýkořici a městem Rovenskem, a to na půdě náležité obci města Rovenska, poněvadž novému domkáři bylo uloženo, aby platil úrok 12 gr. k obci Rovenské. Od Sýkořic teče potok k jihu k Rovensku. Obě obce náležely ku panství Hruboskalskému. Poručení od uroz. p. Adama Smetany, úředníka Skalského, jakž dole zapsáno jest léta 1578. Jene Prášku, dojdi s některými konšely do Sejkořic a pohleď na to místo, kde chtějí dáti Sejkorští se stavěti tomu podruhu Korfeštovi, a vyrozumějte tomu, jestliže by to stavení beze škody panské i lidské i potomních nějakých hadruňků býti mohlo, a mně v tom skrze psaní, čím bych se spraviti mohl, oznamte. Dat. cedule v středu po sv. mistru Janu Husi [9. čce léta 1578. Téhož léta 1578 ve čtvrtek po svatém mistru Janovi z Husince [10. čce] všickni sou- sedi Sejkorští tomu místo dávají, krom Václav mlynář, kterej má tu pole, toho se zbraňuje pro příčinu, obávaje se od něho škody slepicemi i jinejmi věcmi. Ale Václav Korfešt připo- vídá, že žádná škoda od něho slepicemi i jinak dělati se nemá, i náměstky jinejmi budoucími, a pakliby od něho škoda se dělala, má právě vinen býti. Než Václav Korfešt Sejkorský, kdyby ouhor měl býti, tu může slepice chovati; než nebude-li ouhor, tu nemá chovati více než 2 slepice. A cesta ta, která k polím Rovenským jest, ta má svobodná býti, jako kdy prvé, a nemá zkažena býti. Ani škoda v háji obecním nemá se od něho díti, než co sobě koupí. A tak to místo jemu obrané má pod plat býti k obci Rovenské po 12 gr., však rozdílně, při sv. Jiří 6 gr., a při sv. Havle 6 gr. Byli při tom konšelé Rovenští Jan Prášek primator, Matěj Roštejnský, Jan Urbánků; a všickni sousedi Sejkorští, a ode mne Jana rektora Rovenského léta a dne svrchu psaného. Z archivu města Rovenska vypsal a vydavateli daroval p. učitel Jos. J. Fučík. 55. 1579, 24. června: Zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském obnovila úřad v Kojeticích; v nových nařízeních zakročila proti zadlužování v krčmě cizopanské. Léta Páně oc 79 v středu den sv. Jana Křtitele a předchůdce Božího, exit se stal do Kojetic od panuov podepsanejch: p. Šebestiána Agricoly z Horšova, p. Jana Škréty Šotnovského z Závořic, radních; Ondřeje Flanderky z domu průchodi- tého, Jana Piláta Rakovnického kožišníka, Martina mečíře, Havla pekaře, úřed- níkův; Jozefa Cejdlara kožišníka, Jana Hamerníka Sedlčanského, Matyáše od prste- nuov, Pavla Mazala rukavičníka. I. Při tom ouřad rychtářský a konšelský jest obnoven takto: Za rychtáře volen Martin Martinovskej. Za konšely: Václav Vejce, Valentin Jirášek †, Petr Pechan krčmář †1), Vávra Křížek. Ačkoli [Křížek] povinnosti jest neučinil, neb teprva na druhej den na místě Květoně Hrušky, kterejž jsa za čtvrtého konšela přijat, k pánuom
Strana 79
Z let 1578 a 1579. 79 přítomnejm se lehkomyslně a nevážně, slova protivná dávaje, choval, z té povin- nosti konšelské jest propuštěn, a dotčený Vávra volen. Pro kteréžto jeho hanebné chování poručeno mu, aby v šesti nedělích pořád zběhlých grunt prodal a jinejm 1) U Pechana křížek jest rozmazán, neumřel; u Jiráška křížek připsán jiným inkoustem. jej osadil. II. Peníze sirotčí, kteréž jsou mezi sebe rozpůjčili a na větším díle všecky utratili, zase před pány úředníky skládány a v kaple schovávány bejti podle pořád- nejch register pro lepší bezpečnost mají; a to se počíti má hned po tomto vejjezdu. III. Jan syn někdy Martina Vejce, kterejž na připsání p. Jiříka Krusa, hejt- mana Karlštejnského, do vsi Tejna na též panství Karlštejnské jest propuštěn, před pány předstoupil, žádal spravedlnosti sobě 12 kop náležité za vydání; ale že se jí tak mnoho najíti nemohlo, šest kop jemu jest od pánuov úředníkův dáno, na kte- rejchž jest přestal, a tak jest vybyt. IV. Pechanovi krčmáři poručeno, posudní prvnější, totiž za rok 77. zadr- žané, aby bez prótahův vy lnil. Tolkéž Jiráškovi vrub svěřen, aby co se koliv sudů piva přiveze, bedlivě navroubil, a to pod pokutou prostice soli. V. Berně, která při sv. Vítu nyní minulém vyplněna bejti měla po 20 gr., před pány úředníky aby složena byla konečně. Vl. Vyhledáno jest, jak mnoho někteří poddaní Martinovi krčmáři v Byško- vicích*) dlužni zůstávají: Martin Martinovský rychtář oznámil před pány, že jest mu dlužen 50 kop míš., pravíc na vystavení nějaké stodoly, a ke žním takovejch peněz že jest mu půjčoval, a za to dvadceti záhonů ouhoru jeho zvoral. Valenta Jirášek přiznal se, že jest dlužen témuž krčmáři 10 kop míš., a za to pustil mu dvadceti záhonuov dědiny své, aby sobě vovsem vosil. Petr Pechan 3 kopy míš. dlužen, kterejch mu v zimě na dříví půjčil. Květon Hruška oznámil, že 32 kop míš. jemu dlužen zůstává, a před tím panu Janovi Šotnovskému směl mluviti, že toliko 15 kop, a dva strychy vovsa na svém poli za to odpustil mu vsíti. Svatoš pověděl, že sám neví, co jest dlužen, vokolo půldruhé kopy, a více že není. Říha Halouš 91/2 kopy jemu Martinovi krčmáři, a ženě jeho zvláště 5 kop přiznal se dlužen bejti, a za to jim dvanácte záhonův vovsem vosil jejich. Duchek Ondráčkův 29 kop vypůjčil sobě na nějaké klisny od něho, a za to rolí jemu vorati má z záplaty. Summa všeho učiní 135 kop míš. VII. Poručeno Křížkovi, Václavovi Vejci a Novákovi, předně, aby pilně spa- třili a sečtli, co jsou témuž krčmáři Byškovskému buď na gruntech našich aneb jinejch vosili. A když by sežato bylo, žádnejm spůsobem z polí našich vobilí bráti dopouštěti nemají, leč by prve jisté poručení sobě dané měli. Potom co koliv dlužni vedle přiznání jich jemu zůstávají, aby žádnej bez vědomí pánuov svých takovejch
Z let 1578 a 1579. 79 přítomnejm se lehkomyslně a nevážně, slova protivná dávaje, choval, z té povin- nosti konšelské jest propuštěn, a dotčený Vávra volen. Pro kteréžto jeho hanebné chování poručeno mu, aby v šesti nedělích pořád zběhlých grunt prodal a jinejm 1) U Pechana křížek jest rozmazán, neumřel; u Jiráška křížek připsán jiným inkoustem. jej osadil. II. Peníze sirotčí, kteréž jsou mezi sebe rozpůjčili a na větším díle všecky utratili, zase před pány úředníky skládány a v kaple schovávány bejti podle pořád- nejch register pro lepší bezpečnost mají; a to se počíti má hned po tomto vejjezdu. III. Jan syn někdy Martina Vejce, kterejž na připsání p. Jiříka Krusa, hejt- mana Karlštejnského, do vsi Tejna na též panství Karlštejnské jest propuštěn, před pány předstoupil, žádal spravedlnosti sobě 12 kop náležité za vydání; ale že se jí tak mnoho najíti nemohlo, šest kop jemu jest od pánuov úředníkův dáno, na kte- rejchž jest přestal, a tak jest vybyt. IV. Pechanovi krčmáři poručeno, posudní prvnější, totiž za rok 77. zadr- žané, aby bez prótahův vy lnil. Tolkéž Jiráškovi vrub svěřen, aby co se koliv sudů piva přiveze, bedlivě navroubil, a to pod pokutou prostice soli. V. Berně, která při sv. Vítu nyní minulém vyplněna bejti měla po 20 gr., před pány úředníky aby složena byla konečně. Vl. Vyhledáno jest, jak mnoho někteří poddaní Martinovi krčmáři v Byško- vicích*) dlužni zůstávají: Martin Martinovský rychtář oznámil před pány, že jest mu dlužen 50 kop míš., pravíc na vystavení nějaké stodoly, a ke žním takovejch peněz že jest mu půjčoval, a za to dvadceti záhonů ouhoru jeho zvoral. Valenta Jirášek přiznal se, že jest dlužen témuž krčmáři 10 kop míš., a za to pustil mu dvadceti záhonuov dědiny své, aby sobě vovsem vosil. Petr Pechan 3 kopy míš. dlužen, kterejch mu v zimě na dříví půjčil. Květon Hruška oznámil, že 32 kop míš. jemu dlužen zůstává, a před tím panu Janovi Šotnovskému směl mluviti, že toliko 15 kop, a dva strychy vovsa na svém poli za to odpustil mu vsíti. Svatoš pověděl, že sám neví, co jest dlužen, vokolo půldruhé kopy, a více že není. Říha Halouš 91/2 kopy jemu Martinovi krčmáři, a ženě jeho zvláště 5 kop přiznal se dlužen bejti, a za to jim dvanácte záhonův vovsem vosil jejich. Duchek Ondráčkův 29 kop vypůjčil sobě na nějaké klisny od něho, a za to rolí jemu vorati má z záplaty. Summa všeho učiní 135 kop míš. VII. Poručeno Křížkovi, Václavovi Vejci a Novákovi, předně, aby pilně spa- třili a sečtli, co jsou témuž krčmáři Byškovskému buď na gruntech našich aneb jinejch vosili. A když by sežato bylo, žádnejm spůsobem z polí našich vobilí bráti dopouštěti nemají, leč by prve jisté poručení sobě dané měli. Potom co koliv dlužni vedle přiznání jich jemu zůstávají, aby žádnej bez vědomí pánuov svých takovejch
Strana 80
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 80 dluhů nesplacoval, pod trestáním. Tolikéž i pan farář na požádání připověděl nad tím pozor míti, a jestli by co toho bejti chtělo, pánům psaním oznámiti. VIII. Všem poddanejm přísně zapovědíno, jak do krčmy Byškovský tak jinejch cizopanskejch chození, mimo krčmu Kojetickou, pod propadením pokuty 2 kop míš. a vězením] šatlavním do téhodne trestání. IX. Poznamenání sedlákův: Martin Martinovský, Václav Vejce, † Valenta Jirášek,1) Petr Pechan krčmář, Květon Hruška, Svatoš, Jan Novák, Duchek Sapouch, Říha Halouš, Duchek Ondráčkův, Vávra Křížkův, Václav 4Vejce“ krejčí koupil od.2) Pavel Sojovský v Byškovicích. Ondřej Hlávka člověčenství slíbil fer. 3. post Judica [7. dub.], kterýž jest propuštěn od paní Maryany Sekerkové z Šebířova a na Lobkovicích.3) 1) Křížek úmrtní u Jiráška připsán jiným inkoustem; Petr Pechan zde nemá u sebe křížku. — 2) Zde písař zapomněl napsati jmeno soukupa. Jmeno Vejce jest přeškrtnuto. — 3) Poslední věta o Hlávkovi jest připsána na straně jinou rukou, ale kommentem připojena k seznamu sedláků. X. Sirotci předešlého roku jakž poznamenáni jsou, tak se nacházejí, krom vyby- tého Jana Vejce. Archiv města Prahy, č. 1667 B., f. 255 b. — *) Částka vsi Byškovic náležela panstvím k Obříství; stojí 2 km od Kojetic na severozápad. 56. (Před 25. lednem 1581/: Poddaní v rychtářství Chrobolském Vilémovi z Rožm- berka, že se chtějí podvoliti dvojnásobnému platu za osvobození od odúmrti, ale prosí za prominutí nové čtyřdenní roboty. Vaše Mti, vysoce urozený pane, pane náš nejmilostivější a dědičný! Pán Buoh ne- beský rač Vaší Mti dáti dlouhé zdraví a šťastného panování, toho Vaší Mti věrně a upřímně žádáme. Milostivý pane! Když jest nám na místě Vaší Mti od důchodního písaře, tolikýž od pana purkrabie oznámeno, že nás ráčíte milostivě [z] toho břemene odúmrtného propustiti a právo do naší chudý vobci dáti na ten spůsob, abychom gruntovní úroky, jak za starodávna sme dávali, ještě jednou tolik vždy při každém polouletí Vaší Mti dávali, a k tomu štyři dni v každém roce aby každej vosedlej Vaší Mti robotoval: ač v pravdě, milostivý pane, chudá vobec jest, a všickni společně se na tom snesli, že poněvadž jakožto pán milostivý a kře- sťanský takovou lásku ukázati nad námi ráčíte, že chceme takové právo ujíti, a ty platy ouroční chceme Vaší Mti ročně při každém polouletí platiti, a truhla, do kteréž by sirotčí peníze kladeny byly, aby při naší chudý vobci nahoře byla ustanovena a zanechána. Než co se tkne, milostivý pane, těch čtyr dní, aby každej hospodář robotoval, ta chudá všeckna vobec Vaší Mti poníženě prosí, že jim to ráčíte promíjeti a prázdna činiti. Již se Vaší Mti jakožto k pánu dědičnému a milostivému ve vší poddanosti poníženě poručena činíme, a za milostivou laskavou odpověď poníženě žádáme. Vaší Mti chudí poddaní, všecka obec v rychtářství Chrobolském. [Poznámka Viléma z Rožmberka na rubu:] Jestliže se s jinými srovnati chtějí v platech a povinnostech, má se jim list dáti na odúmrti, jako jiným. Z orig. na papíře v kníž. archivě Krumlovském I. 5 AU. 1b. vypsal H. Gross.
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 80 dluhů nesplacoval, pod trestáním. Tolikéž i pan farář na požádání připověděl nad tím pozor míti, a jestli by co toho bejti chtělo, pánům psaním oznámiti. VIII. Všem poddanejm přísně zapovědíno, jak do krčmy Byškovský tak jinejch cizopanskejch chození, mimo krčmu Kojetickou, pod propadením pokuty 2 kop míš. a vězením] šatlavním do téhodne trestání. IX. Poznamenání sedlákův: Martin Martinovský, Václav Vejce, † Valenta Jirášek,1) Petr Pechan krčmář, Květon Hruška, Svatoš, Jan Novák, Duchek Sapouch, Říha Halouš, Duchek Ondráčkův, Vávra Křížkův, Václav 4Vejce“ krejčí koupil od.2) Pavel Sojovský v Byškovicích. Ondřej Hlávka člověčenství slíbil fer. 3. post Judica [7. dub.], kterýž jest propuštěn od paní Maryany Sekerkové z Šebířova a na Lobkovicích.3) 1) Křížek úmrtní u Jiráška připsán jiným inkoustem; Petr Pechan zde nemá u sebe křížku. — 2) Zde písař zapomněl napsati jmeno soukupa. Jmeno Vejce jest přeškrtnuto. — 3) Poslední věta o Hlávkovi jest připsána na straně jinou rukou, ale kommentem připojena k seznamu sedláků. X. Sirotci předešlého roku jakž poznamenáni jsou, tak se nacházejí, krom vyby- tého Jana Vejce. Archiv města Prahy, č. 1667 B., f. 255 b. — *) Částka vsi Byškovic náležela panstvím k Obříství; stojí 2 km od Kojetic na severozápad. 56. (Před 25. lednem 1581/: Poddaní v rychtářství Chrobolském Vilémovi z Rožm- berka, že se chtějí podvoliti dvojnásobnému platu za osvobození od odúmrti, ale prosí za prominutí nové čtyřdenní roboty. Vaše Mti, vysoce urozený pane, pane náš nejmilostivější a dědičný! Pán Buoh ne- beský rač Vaší Mti dáti dlouhé zdraví a šťastného panování, toho Vaší Mti věrně a upřímně žádáme. Milostivý pane! Když jest nám na místě Vaší Mti od důchodního písaře, tolikýž od pana purkrabie oznámeno, že nás ráčíte milostivě [z] toho břemene odúmrtného propustiti a právo do naší chudý vobci dáti na ten spůsob, abychom gruntovní úroky, jak za starodávna sme dávali, ještě jednou tolik vždy při každém polouletí Vaší Mti dávali, a k tomu štyři dni v každém roce aby každej vosedlej Vaší Mti robotoval: ač v pravdě, milostivý pane, chudá vobec jest, a všickni společně se na tom snesli, že poněvadž jakožto pán milostivý a kře- sťanský takovou lásku ukázati nad námi ráčíte, že chceme takové právo ujíti, a ty platy ouroční chceme Vaší Mti ročně při každém polouletí platiti, a truhla, do kteréž by sirotčí peníze kladeny byly, aby při naší chudý vobci nahoře byla ustanovena a zanechána. Než co se tkne, milostivý pane, těch čtyr dní, aby každej hospodář robotoval, ta chudá všeckna vobec Vaší Mti poníženě prosí, že jim to ráčíte promíjeti a prázdna činiti. Již se Vaší Mti jakožto k pánu dědičnému a milostivému ve vší poddanosti poníženě poručena činíme, a za milostivou laskavou odpověď poníženě žádáme. Vaší Mti chudí poddaní, všecka obec v rychtářství Chrobolském. [Poznámka Viléma z Rožmberka na rubu:] Jestliže se s jinými srovnati chtějí v platech a povinnostech, má se jim list dáti na odúmrti, jako jiným. Z orig. na papíře v kníž. archivě Krumlovském I. 5 AU. 1b. vypsal H. Gross.
Strana 81
Odúmrtné právo v rychtářství Chrobolském 1581. 81 57. 1581, 25. ledna: Vilém z Rožmberka osvobozuje od práva odúmrtního pod- dané své v rychtářství Chrobolském; za to budou do komory panské platiti dvojnásobné úroky a každý čtyři dni robotovati; též nařizuje, jak jmění sirotčí spravovati se má. (Výtah.) Vilém z Rožmberka, vládař domu Rožmberského, najvyšší purkrabě Pražský oc, vy- znáváme tímto listem vuobec přede všemi, kdež čten nebo čtouci slyšán bude, že sou před- stoupili před nás robotní lidé, poddaní naši dědiční věrní milí rychtářství Chrobolského, — zejména z těchto vsí: ze vsi Chrobol, v kteréž osedlých jest čtyřidceti tři; ze vsi Křimieřuov, osedlých štrnácte; ze vsi Vovesný, vosedlých deset; ze vsi Štifty, vosedlých jedenácte; ze vsi Planská, osedlých devět; v kterýchžto pěti vesnicích jest všech osedlých vosmdesáte sedum, — nás poníženě a pokorně prosíc, abychme z nich břemeno vodoumrtí sníti a je milostí, aby vo statcích svých říditi mohli, obdařiti ráčili, dobrovolně se nám, dědicům a budoucím našim podvolujíce ouroky dvojnásobní do komory naší platiti, a k tomu jeden každý čtyři dni robo- tovati, totiž dva dni rukama a dva dni forovati, když by to jim koliv od nás nebo vod ouřed- níkův našich nynějších i budoucích [se] poručilo, na časy budoucí a věčné. Jestliby který robot svých nevykonal, tehdy že chtějí bejti povinni za jeden den roboty ruční po třech krajcařích, a za den robot forních po šesti krajcařích platiti, a to všeckno beze všeho odporu časně vykonati. I maje o jejich k nám poslušném a dobrém zachování správu, nemohli sme jejich prosby takové voslyšeti, s dobrým [uvážením], s raddou některých služebníků našich věrných prosbu sme uslyšeli, a je všecky, jich dědice a budoucí obojího pohlaví ve vsech napřed dotčených obejvajících od takového odoumrtného obtížení propouštíme ... Jenž je dán a psán na Českém Krumlově v středu den Obrácení sv. Pavla na víru křesťanskou, leta patnáctistého osmdesátého prvního. Opis z 18. st. na papíře; v témže sešitku nachází se též německé znění této listiny. Kníž. archiv Krumlovský I. 5 AU. No. 15 (vypsal H. Gross). — Výtah Březanův při I. 5 AU. No. 16. Pozdější něm. překlad ve sbírce pozdějších opisův a překladů v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 28 fol. 15—18. Chroboly leží 7 km od Lhenic na jihozápad a též 7 km od Zbitin na východ. Pět vesnic té rychty slovou v Palackého Popise 323: Chroboly Chrobold, Skřiměřov Schreinetschlag, Ovesné Haberles, Štifta Luze- nier, Planské Planskus. 58. (Před 27. lednem 1581:) Osady v rychtářství Ktišském odpovídají na podání Viléma z Rožmberka v příčině osvobození od odúmrti; strachují se při tom no- vých břemen, zvláště robot. Vaše Mt vysoce urozený pane, pane náš nejmilostivější oc. My celý ouřad společně ze Ktiše Vaší Mti poníženě prosíme, že toto naše kratičké supplikování v dobrý milostivě obrátiti ráčíte. Milostivý pane, pane oc. Jakož nedávního času nám skrze pana Jakuba Krčína jest oznámeno z strany, co se dotýče svobody městský, že byste je nám také milostivě užíti dáti ráčili, však v ten a na ten spůsob a výminkou, abychom my společně celá vobec k tomuto našemu ouřadu přináležející Vaší Mti ourok dvojnásobný k knichám důchodním konečně vypravovali. I protož, milostivý pane, my společně všichni celá vobec sme se o to již několikrát rozmýšleli, chtiece Vaší Mti vuoli v tom naplniti; ale Pán Buoh všemohoucí zná a ví, že nej- Archiv Český XXIX. 11
Odúmrtné právo v rychtářství Chrobolském 1581. 81 57. 1581, 25. ledna: Vilém z Rožmberka osvobozuje od práva odúmrtního pod- dané své v rychtářství Chrobolském; za to budou do komory panské platiti dvojnásobné úroky a každý čtyři dni robotovati; též nařizuje, jak jmění sirotčí spravovati se má. (Výtah.) Vilém z Rožmberka, vládař domu Rožmberského, najvyšší purkrabě Pražský oc, vy- znáváme tímto listem vuobec přede všemi, kdež čten nebo čtouci slyšán bude, že sou před- stoupili před nás robotní lidé, poddaní naši dědiční věrní milí rychtářství Chrobolského, — zejména z těchto vsí: ze vsi Chrobol, v kteréž osedlých jest čtyřidceti tři; ze vsi Křimieřuov, osedlých štrnácte; ze vsi Vovesný, vosedlých deset; ze vsi Štifty, vosedlých jedenácte; ze vsi Planská, osedlých devět; v kterýchžto pěti vesnicích jest všech osedlých vosmdesáte sedum, — nás poníženě a pokorně prosíc, abychme z nich břemeno vodoumrtí sníti a je milostí, aby vo statcích svých říditi mohli, obdařiti ráčili, dobrovolně se nám, dědicům a budoucím našim podvolujíce ouroky dvojnásobní do komory naší platiti, a k tomu jeden každý čtyři dni robo- tovati, totiž dva dni rukama a dva dni forovati, když by to jim koliv od nás nebo vod ouřed- níkův našich nynějších i budoucích [se] poručilo, na časy budoucí a věčné. Jestliby který robot svých nevykonal, tehdy že chtějí bejti povinni za jeden den roboty ruční po třech krajcařích, a za den robot forních po šesti krajcařích platiti, a to všeckno beze všeho odporu časně vykonati. I maje o jejich k nám poslušném a dobrém zachování správu, nemohli sme jejich prosby takové voslyšeti, s dobrým [uvážením], s raddou některých služebníků našich věrných prosbu sme uslyšeli, a je všecky, jich dědice a budoucí obojího pohlaví ve vsech napřed dotčených obejvajících od takového odoumrtného obtížení propouštíme ... Jenž je dán a psán na Českém Krumlově v středu den Obrácení sv. Pavla na víru křesťanskou, leta patnáctistého osmdesátého prvního. Opis z 18. st. na papíře; v témže sešitku nachází se též německé znění této listiny. Kníž. archiv Krumlovský I. 5 AU. No. 15 (vypsal H. Gross). — Výtah Březanův při I. 5 AU. No. 16. Pozdější něm. překlad ve sbírce pozdějších opisův a překladů v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 28 fol. 15—18. Chroboly leží 7 km od Lhenic na jihozápad a též 7 km od Zbitin na východ. Pět vesnic té rychty slovou v Palackého Popise 323: Chroboly Chrobold, Skřiměřov Schreinetschlag, Ovesné Haberles, Štifta Luze- nier, Planské Planskus. 58. (Před 27. lednem 1581:) Osady v rychtářství Ktišském odpovídají na podání Viléma z Rožmberka v příčině osvobození od odúmrti; strachují se při tom no- vých břemen, zvláště robot. Vaše Mt vysoce urozený pane, pane náš nejmilostivější oc. My celý ouřad společně ze Ktiše Vaší Mti poníženě prosíme, že toto naše kratičké supplikování v dobrý milostivě obrátiti ráčíte. Milostivý pane, pane oc. Jakož nedávního času nám skrze pana Jakuba Krčína jest oznámeno z strany, co se dotýče svobody městský, že byste je nám také milostivě užíti dáti ráčili, však v ten a na ten spůsob a výminkou, abychom my společně celá vobec k tomuto našemu ouřadu přináležející Vaší Mti ourok dvojnásobný k knichám důchodním konečně vypravovali. I protož, milostivý pane, my společně všichni celá vobec sme se o to již několikrát rozmýšleli, chtiece Vaší Mti vuoli v tom naplniti; ale Pán Buoh všemohoucí zná a ví, že nej- Archiv Český XXIX. 11
Strana 82
82 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: věččí díl mezi námi s to býti nemuožeme. Ale v to se Vaší Mti poníženě podáváme, že bychom chtěli ten větší, totižto podzimní ourok Vaší Mti konečně vypravovati, se vší ponížeností prosíc, abyste nás milostivě o[b]mysliti ráčili z strany druhého ouroku a čtyři dnuov roboty. Pakli byste pak nám toho neráčili propustiti, totižto, abychom prázdni býti mohli tej již jme- novitý roboty a druhého ouroku, tehdá se Vaší Mti podáváme, chtíce poddaně rádi aneb ten dvuojnásobný ourok Vaší Mti vypravovati, poníženě prosíc jen, abychom mohli svrchu jmeno- vaných 4 dnuov robot prázdni býti. Pakli bychom také z těch robot nemohli propuštěni býti, tehdá Vaši Mt jakožto pána našeho nejmilostivějšího ze vší poddanosti prosíme, že nám asponín [sic] ten druhej ourok milostivě odpustiti ráčíte; nebť Pán Buoh zná, že z toho býti nemů- žeme. Neb jakož věděti ráčíte, že skůro v samejch lesích sedíme. A protož nejmilejší Vaši Mt poníženě žádáme, že nás chudých svých poddaných v tom milostivě omysliti ráčíte; však nic tím jméně, jakož i kdy prve, když nám oznámeno bude, na roboty chceme se v tom povolni vdycky dáti najíti. My všichni společně chceme za zdraví a dlúhé panování Pána Buoha vše- mohoucího pokorně prositi v našich ponížených a nehodných modlitbách, tak aby milý Pán Buoh Vaší Mti milostivě popříti ráčil dlouhé zdraví a šťastný panování, zde časně a tam věčně. S tím se Vaší Mti pokorně a poníženě poroučíme. Za laskavou odpověď žádáme Vaší ouřad a s vuobcí ze Ktiše. Mti chudí a věrní poddaní [Na rubu:] V rychtářství Ktišským: Ktiš ves 22 vosedlý; ves Směč Velká 20, ves Směč Malá [18], Křižovice 8; v Sadlíně 14 [16]; v Tisovce 11; v Mářích 9; Stará Huť 8; Vostrá Hora [6]; v Miletínku 7; Ktiš Malá 5, kromě Belwl Gabriel, ten se pod právo ne- pouští, a tak jich 4 zůstane; Rovenec 4; Lhota Mackova 3; Uhlíři 2. Summa 32 [snad 132] vosedlých. Ponížená supplikací. [Rukou Viléma Rožmberka:] Jestliže poddaní z ouřadu Ktišského se chtějí srovnati s jinejmi poddanejmi, kteří sou se o odoumrti se mnou srovnali, tolikéž tu milost dostati mají. Pakli s jinými se srovnati nechtí, nechť zuostane při nynějším spůsobu. Vilém rukú vl. Dopis tento není datován; psán byl dříve, snad nemnoho dříve, než privilegium rychty Ktišské, udělené 27. ledna 1581, jež zde dále následuje. Výčet osad rychty Ktišské v obou těchto písemnostech se srovnává jak jmeny tak i jich pořadím; v poznámce psané na rubu tohoto dopisu přidal jsem v závorkách u tří míst počty usedlých, jež nacházejí se v následujícím privilegiu. Ves Velká Ktiš leží 8 km od Lhenic na jih a 9 km od Chvalšin na sever; ostatní vsi té rychty rozloženy jsou od Velké Ktiše na západ a na jih. V Palackého Popise str. 324 čtou se jich jmena česká a německá takto: Ktiš Tisch; Smědeč Velká a Malá, Gross, Klein-Zmietsch; Křižovice; Sádlná Zodl; Tisovka, Neuenburg, na mapě Neuenberg; Stará Huť, Alt- hütten ; Ostrohora Scharfberg ; Miletinky Paulus; Ktiš Malá, Lichteneck; Rovence Rubenz; Lhota Mackova, Mossestift. Ves řečená v Mářích nestojí v Palackého Popisu ani na mapě generál. štábu, leč snad s jiným jmenem. 59. 1581, 27. ledna na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje od práva odúmrt- ního vesnice rychtářství Ktišského na Krumlovsku; začež tito poddaní se pod- volují do komory jeho úroky dvojnásobné platiti a k tomu jeden každý čtyři dni robotovati; kterak se mají spravovati peníze sirotčí, uložené v truhlici obecní. Vilém z Rožmberka, vládař domu Rožmberského, nejvyšší purkrabie Pražský oc, vyznáváme tímto listem vůbec přede všemi, že jsou předstoupili před nás robotní
82 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: věččí díl mezi námi s to býti nemuožeme. Ale v to se Vaší Mti poníženě podáváme, že bychom chtěli ten větší, totižto podzimní ourok Vaší Mti konečně vypravovati, se vší ponížeností prosíc, abyste nás milostivě o[b]mysliti ráčili z strany druhého ouroku a čtyři dnuov roboty. Pakli byste pak nám toho neráčili propustiti, totižto, abychom prázdni býti mohli tej již jme- novitý roboty a druhého ouroku, tehdá se Vaší Mti podáváme, chtíce poddaně rádi aneb ten dvuojnásobný ourok Vaší Mti vypravovati, poníženě prosíc jen, abychom mohli svrchu jmeno- vaných 4 dnuov robot prázdni býti. Pakli bychom také z těch robot nemohli propuštěni býti, tehdá Vaši Mt jakožto pána našeho nejmilostivějšího ze vší poddanosti prosíme, že nám asponín [sic] ten druhej ourok milostivě odpustiti ráčíte; nebť Pán Buoh zná, že z toho býti nemů- žeme. Neb jakož věděti ráčíte, že skůro v samejch lesích sedíme. A protož nejmilejší Vaši Mt poníženě žádáme, že nás chudých svých poddaných v tom milostivě omysliti ráčíte; však nic tím jméně, jakož i kdy prve, když nám oznámeno bude, na roboty chceme se v tom povolni vdycky dáti najíti. My všichni společně chceme za zdraví a dlúhé panování Pána Buoha vše- mohoucího pokorně prositi v našich ponížených a nehodných modlitbách, tak aby milý Pán Buoh Vaší Mti milostivě popříti ráčil dlouhé zdraví a šťastný panování, zde časně a tam věčně. S tím se Vaší Mti pokorně a poníženě poroučíme. Za laskavou odpověď žádáme Vaší ouřad a s vuobcí ze Ktiše. Mti chudí a věrní poddaní [Na rubu:] V rychtářství Ktišským: Ktiš ves 22 vosedlý; ves Směč Velká 20, ves Směč Malá [18], Křižovice 8; v Sadlíně 14 [16]; v Tisovce 11; v Mářích 9; Stará Huť 8; Vostrá Hora [6]; v Miletínku 7; Ktiš Malá 5, kromě Belwl Gabriel, ten se pod právo ne- pouští, a tak jich 4 zůstane; Rovenec 4; Lhota Mackova 3; Uhlíři 2. Summa 32 [snad 132] vosedlých. Ponížená supplikací. [Rukou Viléma Rožmberka:] Jestliže poddaní z ouřadu Ktišského se chtějí srovnati s jinejmi poddanejmi, kteří sou se o odoumrti se mnou srovnali, tolikéž tu milost dostati mají. Pakli s jinými se srovnati nechtí, nechť zuostane při nynějším spůsobu. Vilém rukú vl. Dopis tento není datován; psán byl dříve, snad nemnoho dříve, než privilegium rychty Ktišské, udělené 27. ledna 1581, jež zde dále následuje. Výčet osad rychty Ktišské v obou těchto písemnostech se srovnává jak jmeny tak i jich pořadím; v poznámce psané na rubu tohoto dopisu přidal jsem v závorkách u tří míst počty usedlých, jež nacházejí se v následujícím privilegiu. Ves Velká Ktiš leží 8 km od Lhenic na jih a 9 km od Chvalšin na sever; ostatní vsi té rychty rozloženy jsou od Velké Ktiše na západ a na jih. V Palackého Popise str. 324 čtou se jich jmena česká a německá takto: Ktiš Tisch; Smědeč Velká a Malá, Gross, Klein-Zmietsch; Křižovice; Sádlná Zodl; Tisovka, Neuenburg, na mapě Neuenberg; Stará Huť, Alt- hütten ; Ostrohora Scharfberg ; Miletinky Paulus; Ktiš Malá, Lichteneck; Rovence Rubenz; Lhota Mackova, Mossestift. Ves řečená v Mářích nestojí v Palackého Popisu ani na mapě generál. štábu, leč snad s jiným jmenem. 59. 1581, 27. ledna na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje od práva odúmrt- ního vesnice rychtářství Ktišského na Krumlovsku; začež tito poddaní se pod- volují do komory jeho úroky dvojnásobné platiti a k tomu jeden každý čtyři dni robotovati; kterak se mají spravovati peníze sirotčí, uložené v truhlici obecní. Vilém z Rožmberka, vládař domu Rožmberského, nejvyšší purkrabie Pražský oc, vyznáváme tímto listem vůbec přede všemi, že jsou předstoupili před nás robotní
Strana 83
Odúmrtné právo v rychtářství Ktišském 1581. 83 lidé, poddaní naši dědiční věrní milí z rychtářství Ktiského, zejména z těchto vsí: — ze vsi Ktiše, v nichž osedlých jest dvamecítma; ze vsi Směče Velké, osedlých dvaceti; ze vsi Směče Malé, osedlých osmnácte; ze vsi Křižovice, osedlých osm; ze vsi Sadlíně, osedlých šestnácte; ze vsi Tist[o]vce, osedlých jedenácte; ze vsi Mařích, osedlých devět; ze vsi Huti Staré, osedlých osm; ze vsi Vostré Hory osedlých šest; ze vsi Miletínku, osedlých sedm; ze vsi Ktiše Malé, osedlých pět, mezi nimiž Belwl Gabriel, kterýž se v tento list náš nepotahuje; ze vsi Rovence osedlých čtyři; ze vsi Lhoty Mackové osedlých tři; ze vsi Uhlíře, osedlí dva; v kterýchžto vesnicích jest všech osedlých jedno sto třidceti šest, — nás poníženě a pokorně prosíc, abychom z nich břemeno odoumrtní sníti a je milostí, aby o statcích svých říditi mohli, obdařiti ráčili; dobrovolně se nám, dědicům a budoucím našim podvolujíce ouroky dvojnásobní do komory naší platiti, a k tomu jeden každý čtyři dni robotovati, to jest dva dni rukama a dva dni forovati, když by se jim koliv od nás neb od ouředlníkův našich nynějších i budoucích poručilo, na časy budoucí a věčné. Jestliže by který robot svých nevykonal, tehdy že chtějí býti povinni za jeden den roboty ruční po třech krejcařích, a za jeden den robot forních po šesti krejcařích platiti, a to všeckno beze všech odporův časně vykonávati. I majíce o jejich k nám poslušném a dobrém zachování správu, nemohli jsme jejich prosby takové oslyšeti, s dobrým uvážením a raddou některých služebníkův věrných našich prosbu jsme jejich uslyšeli, a je i všecky jejich dědice a budoucí obo- jího pohlaví ve vsech napřed dotčených obývající (kromě, jakž nahoře dotčeno, Belwle Gabriele, ten nám, dědicům a budoucím našim předce právem odoumrtním podroben jest a bude) od takového odoumrtního obtížení propouštíme, vysvobodili jsme a mocí listu tohoto vysvobozujem od sebe, dědicův a budoucích našich; chtíce tomu, aby v časích budoucích v časné živnosti a statku skrze takové obdaření a osvobození tím lépe a více rozmnoženi byli, a nám a budoucím našim v potřebách našich do- statečněji posluhovati a hoditi se mohli, i také aby přátelé jedni po druhých nadě- lání po příbuzenství na panství našem užívali, na takový ovšem spůsob, aby všickni obyvatelé nadepsaných vsí našich obojího pohlaví mužského i ženského všecko své zboží mohovité i nemohovité mohli dáti aneb odkázati společně aneb rozdílně, za zdravého života nebo na smrtedlné posteli, jak by se mu dobře líbilo, avšak toliko osobám na panství našem, kteréž nyní máme, anebo v časích budoucích darem Bož- ským jmíti budeme, obývajícím poddaným našim. Pakli by který člověk, buď muž nebo žena, z nahoře psaných vsí bez rozká- zání umřel nebo umřela, tehdy všecko jeho zboží mohovité i nemohovité ne na nás ani na dědice a budoucí naše, ale na toho člověka smrtí sešlého na nejbližší aneb nejbližšího přítele, panství našeho toliko, spadnouti má bez naší i našich dědicův a budoucích překážky všelikteraké. 11*
Odúmrtné právo v rychtářství Ktišském 1581. 83 lidé, poddaní naši dědiční věrní milí z rychtářství Ktiského, zejména z těchto vsí: — ze vsi Ktiše, v nichž osedlých jest dvamecítma; ze vsi Směče Velké, osedlých dvaceti; ze vsi Směče Malé, osedlých osmnácte; ze vsi Křižovice, osedlých osm; ze vsi Sadlíně, osedlých šestnácte; ze vsi Tist[o]vce, osedlých jedenácte; ze vsi Mařích, osedlých devět; ze vsi Huti Staré, osedlých osm; ze vsi Vostré Hory osedlých šest; ze vsi Miletínku, osedlých sedm; ze vsi Ktiše Malé, osedlých pět, mezi nimiž Belwl Gabriel, kterýž se v tento list náš nepotahuje; ze vsi Rovence osedlých čtyři; ze vsi Lhoty Mackové osedlých tři; ze vsi Uhlíře, osedlí dva; v kterýchžto vesnicích jest všech osedlých jedno sto třidceti šest, — nás poníženě a pokorně prosíc, abychom z nich břemeno odoumrtní sníti a je milostí, aby o statcích svých říditi mohli, obdařiti ráčili; dobrovolně se nám, dědicům a budoucím našim podvolujíce ouroky dvojnásobní do komory naší platiti, a k tomu jeden každý čtyři dni robotovati, to jest dva dni rukama a dva dni forovati, když by se jim koliv od nás neb od ouředlníkův našich nynějších i budoucích poručilo, na časy budoucí a věčné. Jestliže by který robot svých nevykonal, tehdy že chtějí býti povinni za jeden den roboty ruční po třech krejcařích, a za jeden den robot forních po šesti krejcařích platiti, a to všeckno beze všech odporův časně vykonávati. I majíce o jejich k nám poslušném a dobrém zachování správu, nemohli jsme jejich prosby takové oslyšeti, s dobrým uvážením a raddou některých služebníkův věrných našich prosbu jsme jejich uslyšeli, a je i všecky jejich dědice a budoucí obo- jího pohlaví ve vsech napřed dotčených obývající (kromě, jakž nahoře dotčeno, Belwle Gabriele, ten nám, dědicům a budoucím našim předce právem odoumrtním podroben jest a bude) od takového odoumrtního obtížení propouštíme, vysvobodili jsme a mocí listu tohoto vysvobozujem od sebe, dědicův a budoucích našich; chtíce tomu, aby v časích budoucích v časné živnosti a statku skrze takové obdaření a osvobození tím lépe a více rozmnoženi byli, a nám a budoucím našim v potřebách našich do- statečněji posluhovati a hoditi se mohli, i také aby přátelé jedni po druhých nadě- lání po příbuzenství na panství našem užívali, na takový ovšem spůsob, aby všickni obyvatelé nadepsaných vsí našich obojího pohlaví mužského i ženského všecko své zboží mohovité i nemohovité mohli dáti aneb odkázati společně aneb rozdílně, za zdravého života nebo na smrtedlné posteli, jak by se mu dobře líbilo, avšak toliko osobám na panství našem, kteréž nyní máme, anebo v časích budoucích darem Bož- ským jmíti budeme, obývajícím poddaným našim. Pakli by který člověk, buď muž nebo žena, z nahoře psaných vsí bez rozká- zání umřel nebo umřela, tehdy všecko jeho zboží mohovité i nemohovité ne na nás ani na dědice a budoucí naše, ale na toho člověka smrtí sešlého na nejbližší aneb nejbližšího přítele, panství našeho toliko, spadnouti má bez naší i našich dědicův a budoucích překážky všelikteraké. 11*
Strana 84
84 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Jestli by se přihodilo, že by který člověk aneb obyvatel častopsaných vsí našich umřel a po sobě děti zůstavil k letům nedošlé, tehdá všecken statek ten mo- hovitý i nemohovitý má do kněh sirotčích v přítomnosti ouředlníkův našich, kteříž by k tomu nařízeni byli, s jistou správou rychtáře a konšelův zouplna bez všelija- kého umenšení popsán býti, a což by se koliv na hotových penězích našlo, ty vy- čísti a do truhlice obecní, kterouž jsme jim v té rychtě nebo v tom ouřadu jmíti dovolili, složiti a spravedlivě na ty sirotky rozděliti mají, a to všelikterak opatřiti, aby se od přátel nebo poručníkův, kteříž by se v ně aneb v ten statek, však s jistým vědomím naším neb ouředlníkův našich, uvázal, týmž sirotkům na podílích jejich v ničemž neublížilo. A tak truhlice obecní v moci rychtáře a konšelův, a toliko klíče od ní jeden při ouředlníku a druhý při písaři důchodním zůstati má; a jakž ouředlník bez písaře, tak písař bez přítomnosti a jistého vědomí rychtáře a kon- šeluov té truhlice nemá se dotýkati, ale všichni společně při soudech, kteříž jednou v roce v času příhodném držeti se budou, odvírati, do ní přikládati a z ní jednomu každému, což spravedlivě náležeti bude, vydávati a propouštěti. A to všecko buďto o příjmích, tak také o vydání poznamenávati, a jedněch register v truhlici a druhých v komoře naší zanechati mají. A tak již ne na nás, dědice a budoucí naše, ale z jednoho na druhého, z bratra na bratra, z přítele na přítele všelijaká jejich spra- vedlivost připadati bude a připadati má; kromě jestliže by se kdy přihodilo, že by žádný přítel na panství našem nikdež krevní anebo příbuzný se nenacházel, tehdy teprva takový statek na nás, dědice a budoucí naše přicházeti a připadati má. Než, co se tkne pokut, těch, jakž od starodávna bývalo, sobě, dědicům a bu- doucím našim pozůstavujem a zanecháváme. Což se těch dvojnásobních platův dotýče, též také i robot, o kterýchž napřed poznamenáno stojí, těmi platy a robotami, hned počnouc platiti a vykonávati od sv. Jiří po datum listu tohoto nejprv příštího, nám, dědicům a budoucím našim svrchu- psaní lidé na věčné a budoucí časy budou povinni. Toho všeho na potvrzení, jistotu a pevnost rozkázali jsme pečet naši větší přivěsiti k tomuto listu a vlastní rukou sme se podepsali. Jenž jest dán a psán na Krumlově v pátek po svatém Pavlu na víru obrácení, leta patnáctistého osmde- sátého prvního. Z Březanova opisu nebo překladu vypsal H. Gross Něm. text na pergamenu; na něm poznamenáno: Collat. und befient sich gegen Original gleich lautent. — Na rubu pozdějším písmem: Přípis obdarování rych- tářství Ktišského nebo Smědečského. — V kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 16. Pozdější opis něm. I. 5AU. No. 28 f. 39—42. Tímto privilegiem byli poddaní v rychtářství Ktišském co do nových břemen postaveni na roveň s jinými poddanými na Krumlovsku. Podle register speciálních z r. 1585, z nichž výtah najde se níže, všichni poddaní v rychtě Ktišské čili Směděčské měli r. 1585 právo pořizovati o statcích, museli tedy upustiti od svých požadavků, vyslovených zde v čísle 58 str. 81.
84 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Jestli by se přihodilo, že by který člověk aneb obyvatel častopsaných vsí našich umřel a po sobě děti zůstavil k letům nedošlé, tehdá všecken statek ten mo- hovitý i nemohovitý má do kněh sirotčích v přítomnosti ouředlníkův našich, kteříž by k tomu nařízeni byli, s jistou správou rychtáře a konšelův zouplna bez všelija- kého umenšení popsán býti, a což by se koliv na hotových penězích našlo, ty vy- čísti a do truhlice obecní, kterouž jsme jim v té rychtě nebo v tom ouřadu jmíti dovolili, složiti a spravedlivě na ty sirotky rozděliti mají, a to všelikterak opatřiti, aby se od přátel nebo poručníkův, kteříž by se v ně aneb v ten statek, však s jistým vědomím naším neb ouředlníkův našich, uvázal, týmž sirotkům na podílích jejich v ničemž neublížilo. A tak truhlice obecní v moci rychtáře a konšelův, a toliko klíče od ní jeden při ouředlníku a druhý při písaři důchodním zůstati má; a jakž ouředlník bez písaře, tak písař bez přítomnosti a jistého vědomí rychtáře a kon- šeluov té truhlice nemá se dotýkati, ale všichni společně při soudech, kteříž jednou v roce v času příhodném držeti se budou, odvírati, do ní přikládati a z ní jednomu každému, což spravedlivě náležeti bude, vydávati a propouštěti. A to všecko buďto o příjmích, tak také o vydání poznamenávati, a jedněch register v truhlici a druhých v komoře naší zanechati mají. A tak již ne na nás, dědice a budoucí naše, ale z jednoho na druhého, z bratra na bratra, z přítele na přítele všelijaká jejich spra- vedlivost připadati bude a připadati má; kromě jestliže by se kdy přihodilo, že by žádný přítel na panství našem nikdež krevní anebo příbuzný se nenacházel, tehdy teprva takový statek na nás, dědice a budoucí naše přicházeti a připadati má. Než, co se tkne pokut, těch, jakž od starodávna bývalo, sobě, dědicům a bu- doucím našim pozůstavujem a zanecháváme. Což se těch dvojnásobních platův dotýče, též také i robot, o kterýchž napřed poznamenáno stojí, těmi platy a robotami, hned počnouc platiti a vykonávati od sv. Jiří po datum listu tohoto nejprv příštího, nám, dědicům a budoucím našim svrchu- psaní lidé na věčné a budoucí časy budou povinni. Toho všeho na potvrzení, jistotu a pevnost rozkázali jsme pečet naši větší přivěsiti k tomuto listu a vlastní rukou sme se podepsali. Jenž jest dán a psán na Krumlově v pátek po svatém Pavlu na víru obrácení, leta patnáctistého osmde- sátého prvního. Z Březanova opisu nebo překladu vypsal H. Gross Něm. text na pergamenu; na něm poznamenáno: Collat. und befient sich gegen Original gleich lautent. — Na rubu pozdějším písmem: Přípis obdarování rych- tářství Ktišského nebo Smědečského. — V kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 16. Pozdější opis něm. I. 5AU. No. 28 f. 39—42. Tímto privilegiem byli poddaní v rychtářství Ktišském co do nových břemen postaveni na roveň s jinými poddanými na Krumlovsku. Podle register speciálních z r. 1585, z nichž výtah najde se níže, všichni poddaní v rychtě Ktišské čili Směděčské měli r. 1585 právo pořizovati o statcích, museli tedy upustiti od svých požadavků, vyslovených zde v čísle 58 str. 81.
Strana 85
Odúmrtné právo v rychtářství Horno-Planském 1581. 85 60. 1581, 27. ledna na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje poddané v 16 vsech a 6 mlýnech rychty Horno-Planské od odúmrti, když se uvolili platit dvojnásobný úrok a robotovati o 4 dni více. Wilhalm von Rosenberg, regierender Herr des Hausses Rosenberg, obrister Burggraf zu Prag oc, bekennen hie mit diesem Prief offentlich und vor Jedermeniglichen, dass vor Unser erschinen seind die Arbeitsamben, Unsere lieb aigene Unterthanne und getreie liebe aus denen, dem Gericht Ober Plan zugethanen und zugehörigen Derfern, als nemblichen aus dem Dorf Ottenstift hausgessessener vier, aus dem Dorf Riendlos hausgesessener achte, aus der Vordern Stift hausgesessener fünf, aus der Hintern Stift hausgesessener neune, aus dem Dorf Hossenreith hausgesessener neune, aus dem Dorf Karleshoffer hausgesessener zween, aus dem Dorf Hodmrschlag [nepochybně Honnetschlag] hausgesessener sechszehen, aus dem Dorf Melm hausgesessener zehen, aus dem Dorf Spitzenperg hausgesessener achte, aus dem Dorf Althütten fünf, auss dem Dorf Püchlamb [nepochybně Pichlern] hausgesessenen fünf, aus dem Dorf Stuben hausgesessener ain und zwainczig, aus dem Dorf Perneckh hausgesessener ain und zwainczig, aus dem Dorf Behmischen Haidl achte, aus dem Dorf Teutschen Haidl zehen, aus dem Dorf Glasshütten hausgesessener zwen. Item sechs Millner am Pach Unsers Marckts Ober Plan ligent, nemblich Wölffl Müllner, Wentzl Zaunmüllner, Christl Draxl, Ambrosy Khiczen- perger, Veit am hindern Hamber, und Thöml am hindern Hamber; dass also aller derselben hausgesessener Unterthanen sambt den Mülnern in einer Summa macht hundert neun und vierzig; Uns gehorsambes Fleiss unterthänig bittend, wir wolten sie der Pürth des Todtenfals genedigist erlassen, und mit deme, damit sie ihre Gueter frey haben und dieselben verschaffen und vertestieren möchten, begnaden; daurauf sie sich guetwillig Uns, Unsern Erben und Nachkomen einen getoppelten Zins in Unsere Cammer zu geben, und darzue ein jeder inson- derheit vier Tag, das ist zwen mit der Hand�Arbeit, und zwen mit der Zaug, sobald es ihnen durch Uns oder Unsere jezige und zuekünftige Haubtleut bevohlen und auferlegt würde, hin- füran und zu ewigen Zeiten zu robotten verwilliget. Im Fall aber einer aus ihnen dieselben Robotten nit verbracht hette, so soll und will er für einen jeden Tag der Hand Robott drey Kreiczer, und für ein jeden Tag der Zaug- Robott sechs Kreuzer ohn alle Widerred zu geben schuldig und pflichtig sein. Zde vynechávám dvoje ustanovení toho smyslu, jako stojí ve výsadě městečka Plané z 23. listop. 1554, tištěné zde str. 37—38, od slov: Demnach in Ansehung, až do slov: ... allerlei Verhinderung. Další text jest změněn: Da es [sich] aber begäbe, dass einer aus obgenanten Leuten mit Tod abgienge, und unmün- dige oder unerzogene Kinder verliesse, so soll alsdan all sein Guet, beweglich und unbeweglich, in Beysein Unserer darzue verordneten Ambleut auf ordentlichen Bericht des Richters und der Ge- schwornen vollkomentlich ohn alle Münderung in das Waisen Buech verleibt, das bare Gelt (in Fall eines vorhanden were) ausgezelt, und in die ordentliche gemaine Truhen, die wir ihnen in ihrem Gericht zu haben und zu halten bewilliget, gelegt, und als tauglich und aufrichtig unter die Weisen getheilt werden, mit dieser ernstlichen Vorsorg, damit die Waisen durch ire Freynd und Vormünden, welche sich umb die Verlassenschaft ihrer Eldern, doch mit Vorwissen Unser und Unserer Ambtleut, annehmen wolten, in keinerley Weg nicht verkürczet würden. Dieselbe gemeine Truhen aber sambt einem Schlissel soll in des Richters und der Geschwornen Gewalt,
Odúmrtné právo v rychtářství Horno-Planském 1581. 85 60. 1581, 27. ledna na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje poddané v 16 vsech a 6 mlýnech rychty Horno-Planské od odúmrti, když se uvolili platit dvojnásobný úrok a robotovati o 4 dni více. Wilhalm von Rosenberg, regierender Herr des Hausses Rosenberg, obrister Burggraf zu Prag oc, bekennen hie mit diesem Prief offentlich und vor Jedermeniglichen, dass vor Unser erschinen seind die Arbeitsamben, Unsere lieb aigene Unterthanne und getreie liebe aus denen, dem Gericht Ober Plan zugethanen und zugehörigen Derfern, als nemblichen aus dem Dorf Ottenstift hausgessessener vier, aus dem Dorf Riendlos hausgesessener achte, aus der Vordern Stift hausgesessener fünf, aus der Hintern Stift hausgesessener neune, aus dem Dorf Hossenreith hausgesessener neune, aus dem Dorf Karleshoffer hausgesessener zween, aus dem Dorf Hodmrschlag [nepochybně Honnetschlag] hausgesessener sechszehen, aus dem Dorf Melm hausgesessener zehen, aus dem Dorf Spitzenperg hausgesessener achte, aus dem Dorf Althütten fünf, auss dem Dorf Püchlamb [nepochybně Pichlern] hausgesessenen fünf, aus dem Dorf Stuben hausgesessener ain und zwainczig, aus dem Dorf Perneckh hausgesessener ain und zwainczig, aus dem Dorf Behmischen Haidl achte, aus dem Dorf Teutschen Haidl zehen, aus dem Dorf Glasshütten hausgesessener zwen. Item sechs Millner am Pach Unsers Marckts Ober Plan ligent, nemblich Wölffl Müllner, Wentzl Zaunmüllner, Christl Draxl, Ambrosy Khiczen- perger, Veit am hindern Hamber, und Thöml am hindern Hamber; dass also aller derselben hausgesessener Unterthanen sambt den Mülnern in einer Summa macht hundert neun und vierzig; Uns gehorsambes Fleiss unterthänig bittend, wir wolten sie der Pürth des Todtenfals genedigist erlassen, und mit deme, damit sie ihre Gueter frey haben und dieselben verschaffen und vertestieren möchten, begnaden; daurauf sie sich guetwillig Uns, Unsern Erben und Nachkomen einen getoppelten Zins in Unsere Cammer zu geben, und darzue ein jeder inson- derheit vier Tag, das ist zwen mit der Hand�Arbeit, und zwen mit der Zaug, sobald es ihnen durch Uns oder Unsere jezige und zuekünftige Haubtleut bevohlen und auferlegt würde, hin- füran und zu ewigen Zeiten zu robotten verwilliget. Im Fall aber einer aus ihnen dieselben Robotten nit verbracht hette, so soll und will er für einen jeden Tag der Hand Robott drey Kreiczer, und für ein jeden Tag der Zaug- Robott sechs Kreuzer ohn alle Widerred zu geben schuldig und pflichtig sein. Zde vynechávám dvoje ustanovení toho smyslu, jako stojí ve výsadě městečka Plané z 23. listop. 1554, tištěné zde str. 37—38, od slov: Demnach in Ansehung, až do slov: ... allerlei Verhinderung. Další text jest změněn: Da es [sich] aber begäbe, dass einer aus obgenanten Leuten mit Tod abgienge, und unmün- dige oder unerzogene Kinder verliesse, so soll alsdan all sein Guet, beweglich und unbeweglich, in Beysein Unserer darzue verordneten Ambleut auf ordentlichen Bericht des Richters und der Ge- schwornen vollkomentlich ohn alle Münderung in das Waisen Buech verleibt, das bare Gelt (in Fall eines vorhanden were) ausgezelt, und in die ordentliche gemaine Truhen, die wir ihnen in ihrem Gericht zu haben und zu halten bewilliget, gelegt, und als tauglich und aufrichtig unter die Weisen getheilt werden, mit dieser ernstlichen Vorsorg, damit die Waisen durch ire Freynd und Vormünden, welche sich umb die Verlassenschaft ihrer Eldern, doch mit Vorwissen Unser und Unserer Ambtleut, annehmen wolten, in keinerley Weg nicht verkürczet würden. Dieselbe gemeine Truhen aber sambt einem Schlissel soll in des Richters und der Geschwornen Gewalt,
Strana 86
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 86 der ander Schlissel aber bey Unserm Ambtman, und der dritte bey den Rentschreiber ver- bleiben. Und so wenig sich der Ambtman ohn Beysein des Rentschreibers derselben Truhen anmassen kan, so wenig soll sich auch der Rentschreiber ohne Beysein und Wissen des Richters und der Geschwornen derselbigen anmassen; sondern sie sollen allesambtlich und zugleich zur Zeit des Gerichts, welches im Jahr einmal zur Gelegenheit gehalten wird, dieselbig Truchen aussperen, darein zu legen oder daraus einem jeden, was ihme von Rechts- wegen gebüret, geben. Item ihres Empfangs und Ausgab ordentliche Register, das eine bey der Truchen behalten, und das andere in Unser Cammer lifern. Und soll also hinfüran der Anfall nun nicht mehr auf Uns, Unsere Erben und Nach- komen, sondern vom einem Bruedern auf den andern, von einem Freynd auf den andern volgen. Es were den Sach, dass sich kein Bluetsfreynd oder Gesibter auf Unsern Herrschaften befunden möchte, alsdan so soll solcher Anfahl Uns, Unsern Erben und Nachkomen heimb ge- *) zufallen dle pozdějšího překladu I. 5AU. No. 28 fol. 32. storben*) sein. Die Poenfäll aber, so von Alters hero gewesen, die behalten wir Uns, Unsern Erben und Nachkomen in Unserm Gewalt bevor. Den vorgenanden getoppelten Zins, sowohl auch die Robotten betreffent, werden und sollen sie Uns, Unsern Erben und Nachkomen auf nachst komenden Sant Georgentag, und also immer fort alle Jahr, wie anfangs gemelt, zu geben und anzufohren [?] schuldig sein. Dessen zu mehrer Bekreftigung und sterkern Glauben haben Wir Unser grösser Insigill hier anhangen lassen, Uns auch mit aigner Hand unterschriben. Geben Crumaw den Freytag nach Bekerung des heyligen Apostels Pauli zum christlichen Glauben, im Jahr tausent fünf hundert ain und achtczig. Petr Vok z Rožmberka na Krumlově v sobotu sv. Fabiana a Šebestiana (20. ledna) 1596 potvrdil předcházející list Vilémův; při tom vesnice rychty Planské vyčteny jsou týmiž jmeny, také ves Hodmrschlag; jen Karleshof s 2 usedlými jest vypuštěn, a to z nedopatření, neb součet usedlých jest stejný 149. Doplněné vlastnické právo vesničanů jest v potvrzení Petra Voka takto definováno: Auch von allen und jedwedern iren Hab und Guetern, wo und an welchen Orthen dieselben weren, auch mit wass Nahmen sie genandt möchten werden, es sey bey gesunden Leib oder aber am Todten Pethe ordnen, dieselben sambtlich oder sonderlich vertauschen, verschenkhen, vertestieren und mit denen ihres Gefallens alss mit irem aignen Guet jetzt und zue khünfftigen ewigen Zeiten vermög dess vorgenandten Unsers allerliebsten Herrn Brueders Hauptbrieffs zu thuen Macht haben sollen. Německý překlad obojího listu, Vilémova i Vokova, jest celý vepsán do vidimusu, v němž purkmistr a rada Českého Krumlova feria IV. in die Valentini (14. února) 1596 svědčí pod větší pečetí městskou: „Dass aber diss Vidimus und Transumpt aus den Behmischen ins Teutsch seines Inhalts in allen Artikeln, Punkten und Clausulen allerdings mit den rechten untadlhaftigen Haubt- oder Originals-Briefen gleich ubereinstimbt.“ Opis vidimusu v kníž. arch. Kruml. I. 5 AU. No. 17, vypsal H. Gross. — Pozdější opis listiny Vilé- movy při I. 5 AU. No. 28 fol. 29—33. Osady v rychtě Horno-Planské, na něž se vztahuje tato výsada, jmenují se v Palackého Popise str. 322, 325 Otice Ottetstift, Žlábek Rindles, Štifta Přední Vorderstift, Štifta Zadní Hinterstift, Jenišov Hossen- reith, Karlovy Dvory Karlshöfen, Hodňov Honnetschlag (Hodmrschlag v rukopise), Jelma Melm, Spitzenberg, Stará Huť Althütten, Pihlov Pichlern (Püchlamb v rkp.), Hůrka Stuben, Perneck, Maňava Česká Böhmisch- Haidl, Maňava Německá Deutsch-Haidl. — Městečko Horní Planá obdrželo podobnon výsadu již 23. list. 1554, kteráž jest tištěna zde str. 37 č. 33.
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 86 der ander Schlissel aber bey Unserm Ambtman, und der dritte bey den Rentschreiber ver- bleiben. Und so wenig sich der Ambtman ohn Beysein des Rentschreibers derselben Truhen anmassen kan, so wenig soll sich auch der Rentschreiber ohne Beysein und Wissen des Richters und der Geschwornen derselbigen anmassen; sondern sie sollen allesambtlich und zugleich zur Zeit des Gerichts, welches im Jahr einmal zur Gelegenheit gehalten wird, dieselbig Truchen aussperen, darein zu legen oder daraus einem jeden, was ihme von Rechts- wegen gebüret, geben. Item ihres Empfangs und Ausgab ordentliche Register, das eine bey der Truchen behalten, und das andere in Unser Cammer lifern. Und soll also hinfüran der Anfall nun nicht mehr auf Uns, Unsere Erben und Nach- komen, sondern vom einem Bruedern auf den andern, von einem Freynd auf den andern volgen. Es were den Sach, dass sich kein Bluetsfreynd oder Gesibter auf Unsern Herrschaften befunden möchte, alsdan so soll solcher Anfahl Uns, Unsern Erben und Nachkomen heimb ge- *) zufallen dle pozdějšího překladu I. 5AU. No. 28 fol. 32. storben*) sein. Die Poenfäll aber, so von Alters hero gewesen, die behalten wir Uns, Unsern Erben und Nachkomen in Unserm Gewalt bevor. Den vorgenanden getoppelten Zins, sowohl auch die Robotten betreffent, werden und sollen sie Uns, Unsern Erben und Nachkomen auf nachst komenden Sant Georgentag, und also immer fort alle Jahr, wie anfangs gemelt, zu geben und anzufohren [?] schuldig sein. Dessen zu mehrer Bekreftigung und sterkern Glauben haben Wir Unser grösser Insigill hier anhangen lassen, Uns auch mit aigner Hand unterschriben. Geben Crumaw den Freytag nach Bekerung des heyligen Apostels Pauli zum christlichen Glauben, im Jahr tausent fünf hundert ain und achtczig. Petr Vok z Rožmberka na Krumlově v sobotu sv. Fabiana a Šebestiana (20. ledna) 1596 potvrdil předcházející list Vilémův; při tom vesnice rychty Planské vyčteny jsou týmiž jmeny, také ves Hodmrschlag; jen Karleshof s 2 usedlými jest vypuštěn, a to z nedopatření, neb součet usedlých jest stejný 149. Doplněné vlastnické právo vesničanů jest v potvrzení Petra Voka takto definováno: Auch von allen und jedwedern iren Hab und Guetern, wo und an welchen Orthen dieselben weren, auch mit wass Nahmen sie genandt möchten werden, es sey bey gesunden Leib oder aber am Todten Pethe ordnen, dieselben sambtlich oder sonderlich vertauschen, verschenkhen, vertestieren und mit denen ihres Gefallens alss mit irem aignen Guet jetzt und zue khünfftigen ewigen Zeiten vermög dess vorgenandten Unsers allerliebsten Herrn Brueders Hauptbrieffs zu thuen Macht haben sollen. Německý překlad obojího listu, Vilémova i Vokova, jest celý vepsán do vidimusu, v němž purkmistr a rada Českého Krumlova feria IV. in die Valentini (14. února) 1596 svědčí pod větší pečetí městskou: „Dass aber diss Vidimus und Transumpt aus den Behmischen ins Teutsch seines Inhalts in allen Artikeln, Punkten und Clausulen allerdings mit den rechten untadlhaftigen Haubt- oder Originals-Briefen gleich ubereinstimbt.“ Opis vidimusu v kníž. arch. Kruml. I. 5 AU. No. 17, vypsal H. Gross. — Pozdější opis listiny Vilé- movy při I. 5 AU. No. 28 fol. 29—33. Osady v rychtě Horno-Planské, na něž se vztahuje tato výsada, jmenují se v Palackého Popise str. 322, 325 Otice Ottetstift, Žlábek Rindles, Štifta Přední Vorderstift, Štifta Zadní Hinterstift, Jenišov Hossen- reith, Karlovy Dvory Karlshöfen, Hodňov Honnetschlag (Hodmrschlag v rukopise), Jelma Melm, Spitzenberg, Stará Huť Althütten, Pihlov Pichlern (Püchlamb v rkp.), Hůrka Stuben, Perneck, Maňava Česká Böhmisch- Haidl, Maňava Německá Deutsch-Haidl. — Městečko Horní Planá obdrželo podobnon výsadu již 23. list. 1554, kteráž jest tištěna zde str. 37 č. 33.
Strana 87
Odúmrtné právo v rychtářství Frauenthalském 1581. 87 61. 1581, 31. ledna na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje od odúmrtí pod- dané své v 4 vsech rychtářství Frauenthalského, začež mají platiti dvoj- násobný úrok a konati čtyři dni robotu. Wilhelm von Rosenberg.. thuen khundt.., dass vor Uns erschienen Rob- bots-Leut, Unsere leibeigen Erbsunterthanen, liebe und getrewe aus dem Gericht Freinthal, nemlich auss diesen Dörfen: aus dem Dorf Freinthall, im welchen seind Angesessene zwaintzig, aus dem Dorf Pleschen Angesessenen dreyzehne, aus dem Dorf Schlag Angesessene neune, aus dem Dorf Rohn, in welchen allen den Dörfern seint Angesessener neun und viertzig; Uns darumb demutieg und embsig bitend, wir solten sie des Last Todtenfahl uberhöben und die, damit sie wegen ihrer Güteln schaffen könten, begnaden und befreuen, guetwillig sich Uns, Unseren Erben und Nachkom- menden verwilligend, zweyfache Züns in Unser Cammer zu zahlen und zudeme ein jeder vier Tag zu robotten, das ist zwey Tag mit Händen und zwey Tag mit Fuhren, was ihnen so von Uns oder Unsern Verwaltern, jetzigen und nachkombenden, be- fohlen wird, auf künftig ewige Zeit. Und welcher seine Robotten nicht verrichtet, dass sie Uns schuldig sein wohlen, vor einen Tag Handarbeit oder Robot zu drey Kreytzer zu zahlen, und vor ein Fuer Robot zu sechs Kreytzer zu zahlen, dies alles ohne aller Widerwertigkeit zeitlichen zu verrichten. Zde v rukopise následuje dvoje ustanovení toho smyslu, jako jest tištěno ve výsadě městečka Horní Plané z 23. listopadu 1554 výše str. 37, 38: Demnach in Ansehung... allerlei Verhinderung Další předpisy o truhle obecní a o posloupnosti dědické srovnávají se s tím, co tištěno z výsady vesnic v rychtě H. Planské z 27. ledna 1581 výše str. 85, 86: Da es sich aber begäbe . . . až do datum. So geschriben und gegeben Crummau Ehrtag nach St. Chrisostomi im funff- zehen hundert ein und achtzigisten Jahr. Wilhelmb von Rossenberg mit eigener Handt. V knížecím archivě Krumlovském I. 5 AU. No. 18 (vypsal H. Gross). Z listiny té zachoval se též český úryvek psaný Březanem: „Vilém z Rožmberka, vládař domu Rožm- berského, nejvyšší purgkrabie Pražský etc., vyznáváme tím etc., že jsou předstoupili před nás robotní etc. z rychtářství Frantolského, zejména z těchto vsí: ze vsi Frantole, v níž osedlých jest dvaceti, ze vsi Maloníny osedlých třinácte, ze vsi Dlažičky osedlých devět, ze vsi Leptače, v kterýchžto vesnicích jest všech osedlých čtyřiceti devět —, nás poníženě a pokorně prosíc uts. (Všech tří jedna forma jest.) Dat. na Krumlově v outerý po svatém Kryzostomu leta patnáctistého osmdesátého prvního.“ (Kníž arch. Kruml. 1. 5AU. No. 16). Vesnice byly v té rychtě čtyři, a Březan zdá se počítati jen tři listy, na nichž stejné privilegium bylo pro ně vyhotoveno. V urbáři z r. 1585 uvádějí se usedlí takto: ves Frantol 19 osedlých a 3 chalupníci, ves Ladiště (něm. Schlag) 10, ves Leptač 7, ves Malonín (něm. Pleschen) 12 osedlých a 1 chalupník. V Palackého Popise str. 323 jsou tato jména: Frauenthal, Malonín Pleschen, Lažištěk Schlag, Leptač Rohn. Ty 4 vesnice leží od Chrobol k severu, od Lhenic k západu. Na starší mapě gen. štábu mají jména: Frauenthal, Pleschen Maloniny, Schlag Ladiště, Rohn Leptař.
Odúmrtné právo v rychtářství Frauenthalském 1581. 87 61. 1581, 31. ledna na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje od odúmrtí pod- dané své v 4 vsech rychtářství Frauenthalského, začež mají platiti dvoj- násobný úrok a konati čtyři dni robotu. Wilhelm von Rosenberg.. thuen khundt.., dass vor Uns erschienen Rob- bots-Leut, Unsere leibeigen Erbsunterthanen, liebe und getrewe aus dem Gericht Freinthal, nemlich auss diesen Dörfen: aus dem Dorf Freinthall, im welchen seind Angesessene zwaintzig, aus dem Dorf Pleschen Angesessenen dreyzehne, aus dem Dorf Schlag Angesessene neune, aus dem Dorf Rohn, in welchen allen den Dörfern seint Angesessener neun und viertzig; Uns darumb demutieg und embsig bitend, wir solten sie des Last Todtenfahl uberhöben und die, damit sie wegen ihrer Güteln schaffen könten, begnaden und befreuen, guetwillig sich Uns, Unseren Erben und Nachkom- menden verwilligend, zweyfache Züns in Unser Cammer zu zahlen und zudeme ein jeder vier Tag zu robotten, das ist zwey Tag mit Händen und zwey Tag mit Fuhren, was ihnen so von Uns oder Unsern Verwaltern, jetzigen und nachkombenden, be- fohlen wird, auf künftig ewige Zeit. Und welcher seine Robotten nicht verrichtet, dass sie Uns schuldig sein wohlen, vor einen Tag Handarbeit oder Robot zu drey Kreytzer zu zahlen, und vor ein Fuer Robot zu sechs Kreytzer zu zahlen, dies alles ohne aller Widerwertigkeit zeitlichen zu verrichten. Zde v rukopise následuje dvoje ustanovení toho smyslu, jako jest tištěno ve výsadě městečka Horní Plané z 23. listopadu 1554 výše str. 37, 38: Demnach in Ansehung... allerlei Verhinderung Další předpisy o truhle obecní a o posloupnosti dědické srovnávají se s tím, co tištěno z výsady vesnic v rychtě H. Planské z 27. ledna 1581 výše str. 85, 86: Da es sich aber begäbe . . . až do datum. So geschriben und gegeben Crummau Ehrtag nach St. Chrisostomi im funff- zehen hundert ein und achtzigisten Jahr. Wilhelmb von Rossenberg mit eigener Handt. V knížecím archivě Krumlovském I. 5 AU. No. 18 (vypsal H. Gross). Z listiny té zachoval se též český úryvek psaný Březanem: „Vilém z Rožmberka, vládař domu Rožm- berského, nejvyšší purgkrabie Pražský etc., vyznáváme tím etc., že jsou předstoupili před nás robotní etc. z rychtářství Frantolského, zejména z těchto vsí: ze vsi Frantole, v níž osedlých jest dvaceti, ze vsi Maloníny osedlých třinácte, ze vsi Dlažičky osedlých devět, ze vsi Leptače, v kterýchžto vesnicích jest všech osedlých čtyřiceti devět —, nás poníženě a pokorně prosíc uts. (Všech tří jedna forma jest.) Dat. na Krumlově v outerý po svatém Kryzostomu leta patnáctistého osmdesátého prvního.“ (Kníž arch. Kruml. 1. 5AU. No. 16). Vesnice byly v té rychtě čtyři, a Březan zdá se počítati jen tři listy, na nichž stejné privilegium bylo pro ně vyhotoveno. V urbáři z r. 1585 uvádějí se usedlí takto: ves Frantol 19 osedlých a 3 chalupníci, ves Ladiště (něm. Schlag) 10, ves Leptač 7, ves Malonín (něm. Pleschen) 12 osedlých a 1 chalupník. V Palackého Popise str. 323 jsou tato jména: Frauenthal, Malonín Pleschen, Lažištěk Schlag, Leptač Rohn. Ty 4 vesnice leží od Chrobol k severu, od Lhenic k západu. Na starší mapě gen. štábu mají jména: Frauenthal, Pleschen Maloniny, Schlag Ladiště, Rohn Leptař.
Strana 88
88 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 62. 1581, 1. února na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje své poddané v mě- stečku Chvalšinách od práva odúmrtního, začež tito upouštějí od vaření piva a zavazují se ke konání čtyřdenní roboty v roce. Wir Wilhelm von Rossenberg, Regirer des Hausses Rosenberg, obrister Burggraf zu Prag, thuen kund vor jedermänniglich, dass vor Uns vorgetreten seyn die vorsichtigen Burger- meister und Geschwohrne anstatt der ganzen Gemein, unsere liebe getreue Erbunterthannen unsers Markts Kalsching, haben Uns in Demütigkeit erbeten, dass Wir von ihnen die Bürth des Todtenfalls abnehmen und sie begnaden, und damit sie mit ihren Güttl selbsten handlen und thuen möchten, in Gnaden begaben sollen. Hierüber haben sie sich gutwillig verwilliget, dass sie Uns und unseren Nachkommen das Bier-Breuen abtreten, und darzue vier Tag in Jahr robotten wollen, das ist zwey Tag mit den Händen und zwey mit Fuhren, wohin es ihnen von Uns oder unseren jetzigen und künftigen Pflegern befehligt werde, zu künftigen und ewigen Zeiten. Sofern sie aber ihre Robothen nicht verrichteten, so wollen sie vor ein Tag Handrobott zu 3 kr., und für ein Tag Fuhr-Robott zu 6 kr. bezahlen, und das alles ohne allen Widerwillen zeitlich zu verrichten. Dieweilen Wir dann von ihren gegen Uns gehorsamben Wohlverhalten Bericht haben, als haben Wir solche ihre Bitt nit verweigern mögen, obwohlen sie vorhero zu benennten Breuen kein Recht noch Gerechtigkeit nicht gehabt, noch wovon abzulassen haben. Jedoch haben Wir oc. Ostatně obdarování Chvalšinských srovnává se větším dílem s výsadami, jak se čtou v privilegii rychty Horno-Planské z 27. ledna 1581 zde str. 85, 86; o vaření piva není v dalším textu již žádné zmínky. Welcher geschrieben und geben zu Crummau am Mitwochen nach S. Chrisostomi im Jahr des Herrn fünfzehen hundert ein und achtzigisten. Wilhelm Rosenberg Eigene Hand. Ve sbírce pozdějších opisův a překladů listů na osvobození od odúmrtí v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 28 fol. 79—81. (H. Gross). — Městečko Chvalšiny, něm. Kalsching, leží 9 km od Krumlova na sz. 63. 1581, 12. září na Krumlově: Vilém z Rožmberka propouští devět osedlých ze vsi Bližné a sedm ze vsi Radslavě z práva odúmrtního, začež budou platiti dvojnásobný úrok a robotovati každý čtyři dni v roce. Wilhelm von Rosenberg .. thun khund mit diesem Brief.. dass für Unser erschinen sein die arbeitsamen Leut, Unser erbliche Underthanen und lieb Getrewe in dem Gericht Wuldaw — neml. in diesen Dörfern: aus dem Dorf Eggatschlag Simon Gehl, Cristoff Riedl, Michel Bauer, Steffl Semler, Cristoff Mertl, Michel Münüch, Barth Mertl, Steffan Philip und Urban Mäth, neun Person ; aus dem Dorf Ratschlag : Wölffel, Zurauer, Mäxl Balthauser, Tomass Grabner, Lorenz, Ambross und Petter Mäth, diese .. Person allein siben; welcher da sein in diesen zweyen Dörfern sechczehen —, Uns gehorsamblich und diemietig piettunde, dass wir von inen die Purde des Todtenfals aufhäben und sy genedig, dass sy mit iren Guettern handlen möchten, begaben wolten, gutwillig sich Uns, Unsern Erben und Nachkomen anerpoten, di Zins doplte in Unser Comer zu entrichten, darzu ein jetweder vier Tag zu roboten, daz ist zwen
88 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 62. 1581, 1. února na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje své poddané v mě- stečku Chvalšinách od práva odúmrtního, začež tito upouštějí od vaření piva a zavazují se ke konání čtyřdenní roboty v roce. Wir Wilhelm von Rossenberg, Regirer des Hausses Rosenberg, obrister Burggraf zu Prag, thuen kund vor jedermänniglich, dass vor Uns vorgetreten seyn die vorsichtigen Burger- meister und Geschwohrne anstatt der ganzen Gemein, unsere liebe getreue Erbunterthannen unsers Markts Kalsching, haben Uns in Demütigkeit erbeten, dass Wir von ihnen die Bürth des Todtenfalls abnehmen und sie begnaden, und damit sie mit ihren Güttl selbsten handlen und thuen möchten, in Gnaden begaben sollen. Hierüber haben sie sich gutwillig verwilliget, dass sie Uns und unseren Nachkommen das Bier-Breuen abtreten, und darzue vier Tag in Jahr robotten wollen, das ist zwey Tag mit den Händen und zwey mit Fuhren, wohin es ihnen von Uns oder unseren jetzigen und künftigen Pflegern befehligt werde, zu künftigen und ewigen Zeiten. Sofern sie aber ihre Robothen nicht verrichteten, so wollen sie vor ein Tag Handrobott zu 3 kr., und für ein Tag Fuhr-Robott zu 6 kr. bezahlen, und das alles ohne allen Widerwillen zeitlich zu verrichten. Dieweilen Wir dann von ihren gegen Uns gehorsamben Wohlverhalten Bericht haben, als haben Wir solche ihre Bitt nit verweigern mögen, obwohlen sie vorhero zu benennten Breuen kein Recht noch Gerechtigkeit nicht gehabt, noch wovon abzulassen haben. Jedoch haben Wir oc. Ostatně obdarování Chvalšinských srovnává se větším dílem s výsadami, jak se čtou v privilegii rychty Horno-Planské z 27. ledna 1581 zde str. 85, 86; o vaření piva není v dalším textu již žádné zmínky. Welcher geschrieben und geben zu Crummau am Mitwochen nach S. Chrisostomi im Jahr des Herrn fünfzehen hundert ein und achtzigisten. Wilhelm Rosenberg Eigene Hand. Ve sbírce pozdějších opisův a překladů listů na osvobození od odúmrtí v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 28 fol. 79—81. (H. Gross). — Městečko Chvalšiny, něm. Kalsching, leží 9 km od Krumlova na sz. 63. 1581, 12. září na Krumlově: Vilém z Rožmberka propouští devět osedlých ze vsi Bližné a sedm ze vsi Radslavě z práva odúmrtního, začež budou platiti dvojnásobný úrok a robotovati každý čtyři dni v roce. Wilhelm von Rosenberg .. thun khund mit diesem Brief.. dass für Unser erschinen sein die arbeitsamen Leut, Unser erbliche Underthanen und lieb Getrewe in dem Gericht Wuldaw — neml. in diesen Dörfern: aus dem Dorf Eggatschlag Simon Gehl, Cristoff Riedl, Michel Bauer, Steffl Semler, Cristoff Mertl, Michel Münüch, Barth Mertl, Steffan Philip und Urban Mäth, neun Person ; aus dem Dorf Ratschlag : Wölffel, Zurauer, Mäxl Balthauser, Tomass Grabner, Lorenz, Ambross und Petter Mäth, diese .. Person allein siben; welcher da sein in diesen zweyen Dörfern sechczehen —, Uns gehorsamblich und diemietig piettunde, dass wir von inen die Purde des Todtenfals aufhäben und sy genedig, dass sy mit iren Guettern handlen möchten, begaben wolten, gutwillig sich Uns, Unsern Erben und Nachkomen anerpoten, di Zins doplte in Unser Comer zu entrichten, darzu ein jetweder vier Tag zu roboten, daz ist zwen
Strana 89
Z let 1581 a 1582, 24. kv. 89 Tag mit der Handtarbeit und zwen Tag mit der Zaugfüren, wan man inen von Uns oder Unsern Ambleuten, den jetzigen oder khünftigen, befelchen würde, zu fur anietzen und imer- werende Zeiten; im Fal derer einer sein Robotten nit verrichtet, sol er verpflichtet sein, vier [für] ein Tag Hand Roboltn zu drey Kreizern, und für ein Tag Fuhr-Robolten zu sechs Kreitzern zu erstadten, ahn alle Widerrede zu volziehen. Přítomné privilegium obsahuje ostatně tytéž předpisy, kteréž jsou naznačeny výše str. 87 ve výsadě Frauenthalských z 31. ledna 1581. Gegeben auf Khrumaw, Ertags nach der heiligen Jungfrauen Marie Geburtstag im tausent fünf hundert ains und achzigisten Jahr. Na rubu: In Wuldauer Gericht zwyer Dörfer, als Eggatschlager und Ratschlager, gegebner Freiheit belangende des Todtenfals Abschriften, aus dem Bemischen von Wort zu Wort aigentlichen verteutscht hierinnen. — Překlad něm. v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 19, pozdější I. 5AU. No. 28 f. 26—29 (vypsal H. Gross). — Vsi Bližná (nyní Eggetschlag) a Radslav (tak slula ještě r. 1483, později jen Ratschlag) stojí na sever od Dolní Vltavice; osvobození od odúmrtí nebylo v rychtě Vltavické ještě všeobecně ujednáno, než jen s některými vesnicemi nebo osobami; srv. výše str. 23, 24 č. 20, 21. — V urbáři z r. 1585 jmenují se osedlí v Bližné: Faichtl, Michal Minich, Fenczl, Wondra, Urban Matl, Sydl, Ambroz, Faytl Zemlar, Partl, Zimandl; v Ratschlagu: Moczl, Lorencz Pintr, Bolthauzr, Adam, Markus, Ondre mlynář. (Kníž. arch. Kruml.) 64. 1582, 24. května: Při výjezdu zádušní správy sv. Mikuláše z Prahy do Kojetic obnoven úřad, sirotci seznamenáni, sousedé napomenuti, někteří trestáni. 1582. Den Božího vstoupení. Exit stal se do Kojetic v některých slušných příčinách od pp. starších osadních: pana mistra Jakuba z Varvažova, p. Jana Škréty Šotnovskýho z Závořic, M. Pavla Krystyána z Koldína kancléře, p. Jiříka Unraura, též p. ouředníkův a kostelníkův. Za rychtáře zvolen Jan Novák; za konšely Martin Martinovský 1., Duchek Vondráčků 2., Vávra Křížků 3., Václav krejčí 4. Dán jim závazek folio 7°. Poznamenání sirotkův. Po Jiříkovi Capouchovi dva zuostávají: Ondřej, kterýž tu ve vsi u Halouše slouží, a druhej Matěj při matce zuostává; též Anna, sirotek třetí, s matkou jest. — Item Jakuba Halouše Jiřík v létech 23 sirotek, a slouží u p. Václava Slavíkovce, a Anna při matce jest na statku. — Item po Jiříkovi Jiráškovi zuostává Šimon, ten s dovolením pánuov se voženil a při matce jest; spravedlnost svou, praví, že má za pány. — Valenta Jirášek zuostavil dva sirotky: Mikuláše a Matěje, s matkou v statku zuostávají. — Item po Janovi Šelíkovi zuostává jeden, Vávra, slouží v Polehradech; spravedlnost svou má na krčmě v Kojeticích Pechově. — Item po Vavřincovi Byzovi tři dcery zuostaly, nejstarší slouží u Svatoše, a dvě při matce v Počernicích Hořejších. Napomenuti byli všickni sousedé společně k pobožnosti, lásce a svornosti, tak aby pána Boha se báli a živností svých neobmeškávali. Poručeno jim, aby do krčmy nechodili, zvláště pak paní Sekerkové,*) ani se nedlužili přes 15 gr. míš. pod propadením prostice soli císařské. Též oznámeno šenkýři, bude-li jim více věřiti Archiv Česky XXIX 12
Z let 1581 a 1582, 24. kv. 89 Tag mit der Handtarbeit und zwen Tag mit der Zaugfüren, wan man inen von Uns oder Unsern Ambleuten, den jetzigen oder khünftigen, befelchen würde, zu fur anietzen und imer- werende Zeiten; im Fal derer einer sein Robotten nit verrichtet, sol er verpflichtet sein, vier [für] ein Tag Hand Roboltn zu drey Kreizern, und für ein Tag Fuhr-Robolten zu sechs Kreitzern zu erstadten, ahn alle Widerrede zu volziehen. Přítomné privilegium obsahuje ostatně tytéž předpisy, kteréž jsou naznačeny výše str. 87 ve výsadě Frauenthalských z 31. ledna 1581. Gegeben auf Khrumaw, Ertags nach der heiligen Jungfrauen Marie Geburtstag im tausent fünf hundert ains und achzigisten Jahr. Na rubu: In Wuldauer Gericht zwyer Dörfer, als Eggatschlager und Ratschlager, gegebner Freiheit belangende des Todtenfals Abschriften, aus dem Bemischen von Wort zu Wort aigentlichen verteutscht hierinnen. — Překlad něm. v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 19, pozdější I. 5AU. No. 28 f. 26—29 (vypsal H. Gross). — Vsi Bližná (nyní Eggetschlag) a Radslav (tak slula ještě r. 1483, později jen Ratschlag) stojí na sever od Dolní Vltavice; osvobození od odúmrtí nebylo v rychtě Vltavické ještě všeobecně ujednáno, než jen s některými vesnicemi nebo osobami; srv. výše str. 23, 24 č. 20, 21. — V urbáři z r. 1585 jmenují se osedlí v Bližné: Faichtl, Michal Minich, Fenczl, Wondra, Urban Matl, Sydl, Ambroz, Faytl Zemlar, Partl, Zimandl; v Ratschlagu: Moczl, Lorencz Pintr, Bolthauzr, Adam, Markus, Ondre mlynář. (Kníž. arch. Kruml.) 64. 1582, 24. května: Při výjezdu zádušní správy sv. Mikuláše z Prahy do Kojetic obnoven úřad, sirotci seznamenáni, sousedé napomenuti, někteří trestáni. 1582. Den Božího vstoupení. Exit stal se do Kojetic v některých slušných příčinách od pp. starších osadních: pana mistra Jakuba z Varvažova, p. Jana Škréty Šotnovskýho z Závořic, M. Pavla Krystyána z Koldína kancléře, p. Jiříka Unraura, též p. ouředníkův a kostelníkův. Za rychtáře zvolen Jan Novák; za konšely Martin Martinovský 1., Duchek Vondráčků 2., Vávra Křížků 3., Václav krejčí 4. Dán jim závazek folio 7°. Poznamenání sirotkův. Po Jiříkovi Capouchovi dva zuostávají: Ondřej, kterýž tu ve vsi u Halouše slouží, a druhej Matěj při matce zuostává; též Anna, sirotek třetí, s matkou jest. — Item Jakuba Halouše Jiřík v létech 23 sirotek, a slouží u p. Václava Slavíkovce, a Anna při matce jest na statku. — Item po Jiříkovi Jiráškovi zuostává Šimon, ten s dovolením pánuov se voženil a při matce jest; spravedlnost svou, praví, že má za pány. — Valenta Jirášek zuostavil dva sirotky: Mikuláše a Matěje, s matkou v statku zuostávají. — Item po Janovi Šelíkovi zuostává jeden, Vávra, slouží v Polehradech; spravedlnost svou má na krčmě v Kojeticích Pechově. — Item po Vavřincovi Byzovi tři dcery zuostaly, nejstarší slouží u Svatoše, a dvě při matce v Počernicích Hořejších. Napomenuti byli všickni sousedé společně k pobožnosti, lásce a svornosti, tak aby pána Boha se báli a živností svých neobmeškávali. Poručeno jim, aby do krčmy nechodili, zvláště pak paní Sekerkové,*) ani se nedlužili přes 15 gr. míš. pod propadením prostice soli císařské. Též oznámeno šenkýři, bude-li jim více věřiti Archiv Česky XXIX 12
Strana 90
90 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: mimo to poručení, že nemají jemu tím povinni býti. — Haloušovi Říhovi zapovědína krčma, aby do ní jak všední den tak v svátek ani v neděli nechodil, pod skutečným trestáním; a že do jedenácti kop v krčmě dluhu jeho se našlo, do trestání dán šatlavního. Vypuštěn z něho na ten spůsob, že se chce zachovati vedle pánuov po- ručení pod vyprodáním se z gruntův. — Svatoš jsouce mrhačem statku svého, na mnohá a častá napomenutí nechtěl lepším hospodářem býti, neb grunt ten spustil všecken, klisata hladem pomořil. Poručeno jemu do sv. Havla prv příštího, aby se vyprodal a robotným dobrým člověkem ten grunt osadil. — K Bohuslavovi Rubínovi z Byškovic vysláno sousedy a starší Kojetičtí, chce-li plat z polí k témuž záduší náležitej, kteréhož 16 kop míš. jest zadržáno, zaplatiti a potom každého roku po 1 kopě 20 gr. míš. platiti? Pakli by nechtěl, tehdy mají se jemu ty dědiny odníti a jiným pronajíti. — Jiřík, sirotek po Jakubovi Haloušovi, stěžoval sobě do Říhy Halouše, že 28 kop míš., kteréž jemu bába jeho dala jakožto dluh od téhož Říhy povinnej, též pěti kop míš. peněz půjčenejch, na častá napomínání platiti nechce; kterémužto dluhu jest on neodpíral. Poručeno dotčenému Říhovi, aby se jak bude moci s týmž Jiříkem o to umluvil, a co dlužen, to zaplatil. Osadním Kojetickým poručeno, aby v počtu větším šli k Bohuslavovi Rubínovi do Byškovic a dotázali se jeho, chce-li z těch dědin, kteréž od záduší k svému dvoru drží, plat náležitý každého roku po 40 gr. č. k témuž záduší Kojetickému platiti. Pakli by nechtěl, tehdy mají se jemu odníti a jinému přivlastniti. Jírovi Knyblovi chalupníku, kterej vedle dvora Martinského na chalupě p. Bohuslava Rubína jest, pro jeho nenáležité k pánuom při vejchozi k spatření plotův Martinského, na něž by se chtěl potahovati týž Rubín, chování a zbytečné mluvení, skrze pana M. Jakuba před sedláky grunty všecky panské jsou zapověděny tak, jestliže by na nich postižen byl buď při vykonávání myslivosti neb v jiné příčině, má vzat do klády a potom do Prahy dodán bejti. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 17b. — *) Mariana Sekerková z Šebířova držela ves Lobkovice, kamž jest z Kojetic půl hodiny cesty. 65. 1582, 29. prosince: Ku přímluvě hejtmana komorního panství Brandejského n. L., zádušní správa sv. Mikuláše v Praze propouští poddaného z Kojetic k manželství na Brandejsko. Slovutným pánům ouředníkům záduší svatého Mikuláše v Starém Městě Pražském, pánům a přátelům mým milejm. Službu svou vzkazuji, slovutní páni ouředníci záduší svatého Mikuláše v Starém Městě Pražském, páni a přátelé moji milí! Zdraví i jiného všeho dobrého přeji vám věrně rád. Oznamuji vám, že jest ke mně přišel Jiřík, syn po někdy Jakubovi Haloušovi ze vsi Kojetic, poddanej k záduší vašemu přináležející, správu dávajíce, že sobě oblíbil k stavu svatého manželství poddanou JMCské Lidmilu, dceru nebožtíka Jakuba Vy-
90 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: mimo to poručení, že nemají jemu tím povinni býti. — Haloušovi Říhovi zapovědína krčma, aby do ní jak všední den tak v svátek ani v neděli nechodil, pod skutečným trestáním; a že do jedenácti kop v krčmě dluhu jeho se našlo, do trestání dán šatlavního. Vypuštěn z něho na ten spůsob, že se chce zachovati vedle pánuov po- ručení pod vyprodáním se z gruntův. — Svatoš jsouce mrhačem statku svého, na mnohá a častá napomenutí nechtěl lepším hospodářem býti, neb grunt ten spustil všecken, klisata hladem pomořil. Poručeno jemu do sv. Havla prv příštího, aby se vyprodal a robotným dobrým člověkem ten grunt osadil. — K Bohuslavovi Rubínovi z Byškovic vysláno sousedy a starší Kojetičtí, chce-li plat z polí k témuž záduší náležitej, kteréhož 16 kop míš. jest zadržáno, zaplatiti a potom každého roku po 1 kopě 20 gr. míš. platiti? Pakli by nechtěl, tehdy mají se jemu ty dědiny odníti a jiným pronajíti. — Jiřík, sirotek po Jakubovi Haloušovi, stěžoval sobě do Říhy Halouše, že 28 kop míš., kteréž jemu bába jeho dala jakožto dluh od téhož Říhy povinnej, též pěti kop míš. peněz půjčenejch, na častá napomínání platiti nechce; kterémužto dluhu jest on neodpíral. Poručeno dotčenému Říhovi, aby se jak bude moci s týmž Jiříkem o to umluvil, a co dlužen, to zaplatil. Osadním Kojetickým poručeno, aby v počtu větším šli k Bohuslavovi Rubínovi do Byškovic a dotázali se jeho, chce-li z těch dědin, kteréž od záduší k svému dvoru drží, plat náležitý každého roku po 40 gr. č. k témuž záduší Kojetickému platiti. Pakli by nechtěl, tehdy mají se jemu odníti a jinému přivlastniti. Jírovi Knyblovi chalupníku, kterej vedle dvora Martinského na chalupě p. Bohuslava Rubína jest, pro jeho nenáležité k pánuom při vejchozi k spatření plotův Martinského, na něž by se chtěl potahovati týž Rubín, chování a zbytečné mluvení, skrze pana M. Jakuba před sedláky grunty všecky panské jsou zapověděny tak, jestliže by na nich postižen byl buď při vykonávání myslivosti neb v jiné příčině, má vzat do klády a potom do Prahy dodán bejti. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 17b. — *) Mariana Sekerková z Šebířova držela ves Lobkovice, kamž jest z Kojetic půl hodiny cesty. 65. 1582, 29. prosince: Ku přímluvě hejtmana komorního panství Brandejského n. L., zádušní správa sv. Mikuláše v Praze propouští poddaného z Kojetic k manželství na Brandejsko. Slovutným pánům ouředníkům záduší svatého Mikuláše v Starém Městě Pražském, pánům a přátelům mým milejm. Službu svou vzkazuji, slovutní páni ouředníci záduší svatého Mikuláše v Starém Městě Pražském, páni a přátelé moji milí! Zdraví i jiného všeho dobrého přeji vám věrně rád. Oznamuji vám, že jest ke mně přišel Jiřík, syn po někdy Jakubovi Haloušovi ze vsi Kojetic, poddanej k záduší vašemu přináležející, správu dávajíce, že sobě oblíbil k stavu svatého manželství poddanou JMCské Lidmilu, dceru nebožtíka Jakuba Vy-
Strana 91
Z let 1582 a 1584. 91 koukala ze vsi Hlavna Sudova k správě mé přináležející, mne k vám, jemu abyšte toho přáli a jeho na grunty JMCské propustili, za toto připsání přímluvné jest požádal. I nemoha jeho slušné v tom žádosti odepříti, za něho se k vám přimlouvajíc přátelsky žádám, že jeho na grunty JMCský i s spravedlivostí jeho (ač má-li jakou) propustíte; jakož i já zase v podobné věci, přitrefilo-li by se kdy, k žádosti vaší tolikéž učiniti bych nepominul. Odpovědi žádám. S tím se vám všelijak dobře a šťastně jmíti vinšuji. Datum na Brandejse v sobotu po památce svatého Ondřeje [1. pros.] léta oc LXXXII. Martin Maminger z Lokhu a na Horoměřicích, JMCské hejtman na Brandejse. Odpověď na též psaní. Službu naši vzkazujem, urozený pane a příteli náš milý! Zdraví i jiného všeho dobrého bychom vám rádi věrně přáli. Žádost vaši v paměti majíce, které ste psaním vaším přátelským a přímluvčím za poddaného našeho Jiříka, Kuby Halouše někdy syna z Kojetic, těchto předešlých dnův na nás vznesli a učinili, abychom jeho na grunty JMCské z pod- danosti naší a člověčenství i s spravedlností (ač má-li jakou) propustili, při společném pánův všech osadních shledání dnešní den [jsme] v bedlivým svým uvážení měli, a toto vám za odpověď dáváme: Ačkoli neradi sme tomu, že maje po rodičích svých tu pod námi a [na] záduší našem poctivý gruntík ve vsi Kojeticích, kterýž na ten čas i bez hospodáře jest, na němž by i on živnosti hleděti dobře mohl; ale vážíce sobě žádost přátelskou a přímluvu vaši i to, že se jest tak již, jakž správu máme, v manželství zamluvil, to k žádosti té vaší činíme a jeho z poddanosti naší i z člověčenství tímto listem propouštíme, v tůž připověděnou od VMti volnost, kdyby se kdy toho co od nás na vás podobného požádalo, touž měrou že se nám též zamlouváte a odměnně učiniti chcete. Co se dále spravedlnosti jeho dotejče, nemohúce na ten čas bez přítomnosti poddaných jiných našich toho vyhledati, po samých hodech to opatřiti chceme a v ty věci při počtu ročním nahlédnouti, vás také nebo jeho jistou odpovědí spraviti chceme. S tím se vám dobře a šťastně míti vinšujeme. Dán v Starém Městě Pražském na den památky svatého Tomáše [29. pros.] léta etc. LXXXII°. Starší a ouředníci osady sv. Mikuláše v Starém Městě Pražském. Archiv města Prahy č. 1666, f. 22а. 66. 1584, 17. února: Císař Rudolf upravuje dědickou posloupnost poddaných na panstvích komorních v Čechách. Slovutný věrný náš milý! Jakož se na panstvích našich nejedny odoumrti a nápadové přitrefují; protož chceme, aby takový řád v tom držán byl: [1] Když by koli který z poddaných našich prostředkem smrti z tohoto světa pojat byl, aby předkem nevybytí synové a dcery, též bratří a sestry po něm dědili. [2] Pakli by žádných nevybytých a nedílných synův a dcer aneb bratří a sester se nenašlo, tehdy k tomu milostivě povolovati ráčíme, aby po otci a mateři nápad na dílné syny a dcery, tolikéž po bratru dílném a sestře dílné na bratra dílného a sestru dílnou, kteříž by na tom panství našem osedlí byli, nápad šel. [3] Než kdyby žádných synův a dcer, tolikéž bratří a sester před rukami nebylo, tehdy taková odoumrt a nápad na nás, a ne [na] jiné další přátely jíti má. 12*
Z let 1582 a 1584. 91 koukala ze vsi Hlavna Sudova k správě mé přináležející, mne k vám, jemu abyšte toho přáli a jeho na grunty JMCské propustili, za toto připsání přímluvné jest požádal. I nemoha jeho slušné v tom žádosti odepříti, za něho se k vám přimlouvajíc přátelsky žádám, že jeho na grunty JMCský i s spravedlivostí jeho (ač má-li jakou) propustíte; jakož i já zase v podobné věci, přitrefilo-li by se kdy, k žádosti vaší tolikéž učiniti bych nepominul. Odpovědi žádám. S tím se vám všelijak dobře a šťastně jmíti vinšuji. Datum na Brandejse v sobotu po památce svatého Ondřeje [1. pros.] léta oc LXXXII. Martin Maminger z Lokhu a na Horoměřicích, JMCské hejtman na Brandejse. Odpověď na též psaní. Službu naši vzkazujem, urozený pane a příteli náš milý! Zdraví i jiného všeho dobrého bychom vám rádi věrně přáli. Žádost vaši v paměti majíce, které ste psaním vaším přátelským a přímluvčím za poddaného našeho Jiříka, Kuby Halouše někdy syna z Kojetic, těchto předešlých dnův na nás vznesli a učinili, abychom jeho na grunty JMCské z pod- danosti naší a člověčenství i s spravedlností (ač má-li jakou) propustili, při společném pánův všech osadních shledání dnešní den [jsme] v bedlivým svým uvážení měli, a toto vám za odpověď dáváme: Ačkoli neradi sme tomu, že maje po rodičích svých tu pod námi a [na] záduší našem poctivý gruntík ve vsi Kojeticích, kterýž na ten čas i bez hospodáře jest, na němž by i on živnosti hleděti dobře mohl; ale vážíce sobě žádost přátelskou a přímluvu vaši i to, že se jest tak již, jakž správu máme, v manželství zamluvil, to k žádosti té vaší činíme a jeho z poddanosti naší i z člověčenství tímto listem propouštíme, v tůž připověděnou od VMti volnost, kdyby se kdy toho co od nás na vás podobného požádalo, touž měrou že se nám též zamlouváte a odměnně učiniti chcete. Co se dále spravedlnosti jeho dotejče, nemohúce na ten čas bez přítomnosti poddaných jiných našich toho vyhledati, po samých hodech to opatřiti chceme a v ty věci při počtu ročním nahlédnouti, vás také nebo jeho jistou odpovědí spraviti chceme. S tím se vám dobře a šťastně míti vinšujeme. Dán v Starém Městě Pražském na den památky svatého Tomáše [29. pros.] léta etc. LXXXII°. Starší a ouředníci osady sv. Mikuláše v Starém Městě Pražském. Archiv města Prahy č. 1666, f. 22а. 66. 1584, 17. února: Císař Rudolf upravuje dědickou posloupnost poddaných na panstvích komorních v Čechách. Slovutný věrný náš milý! Jakož se na panstvích našich nejedny odoumrti a nápadové přitrefují; protož chceme, aby takový řád v tom držán byl: [1] Když by koli který z poddaných našich prostředkem smrti z tohoto světa pojat byl, aby předkem nevybytí synové a dcery, též bratří a sestry po něm dědili. [2] Pakli by žádných nevybytých a nedílných synův a dcer aneb bratří a sester se nenašlo, tehdy k tomu milostivě povolovati ráčíme, aby po otci a mateři nápad na dílné syny a dcery, tolikéž po bratru dílném a sestře dílné na bratra dílného a sestru dílnou, kteříž by na tom panství našem osedlí byli, nápad šel. [3] Než kdyby žádných synův a dcer, tolikéž bratří a sester před rukami nebylo, tehdy taková odoumrt a nápad na nás, a ne [na] jiné další přátely jíti má. 12*
Strana 92
92 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: [4] Však co se poddaných těch, kteříž v forštu sedí, dotýče, poněvadž ně- kterým od slavných pamětí císaře Ferdinanda a císaře Maximiliana toho jména Druhého, pana děda a pana otce našich nejmilejších, ta milost a svoboda jim dána a učiněna jest, aby statky po nich pozůstalé nejbližší jejich krevní přátelé, však ti toliko, kteříž by na panstvích a gruntech našich osedlí byli aneb se osaditi chtěli, dědili, při té jich milostivě zůstavovati ráčíme. A protož o tom věda, tak jakž již oznámeno jest, při všech odoumrtech a nápadích na tom panství se chovej, a v tom jistou a konečnou vůli naši císařskou naplníš. Dán na hradě našem Pražském první pátek v postě léta LXXXIV. Kopie XVII. století v knize privilegií města Mělníka na listě 29 za nápisem: „Přípis vo nápady“. Nový opis propůjčil ku přítomnému otisku prof. J. Čelakovský. — Nařízení v této formě bylo vydáno hejt- manovi a nepochybně všem hejtmanům na panstvích královských v Čechách. Všechny čtyři články toho nařízení byly někdy mezi roky 1604—1615 vloženy do hejtmanské instrukce na panstvích komorních, a jsou v ní tištěny v AČ. XXII. str. 392 s označením 47b—47e. 67. 1584, 16. října: Michal Španovský z Lisova, koupiv od komory královské statek Mladou Vožici, vyprosil si od císaře Rudolfa, že někteří svobodníci tam ve vsech usedlí byli jemu darováni k poddanství. [Supplikace Španovského k císaři Rudolfovi:] Allerdurchleuchtigster, grossmechtigster, unuberwintlichister Römischer Kaiser, auch zu Ungarn und Behaimb etc. Khunig, allergenedigister Herr! Ew. k. Mt. gib ich unterthenigist zu vernemen, dass bei dem Guethein [Gütlein] Wozitz, so Ew. k. Mt. mier for etlich wenig Jaren erkaufen lassen, etliche Freipauern sein Ew. k. Mt. Undterthanen, die gar keine Zins zallen in Ew. k. Mt. Kammer, wie dann yere Namen auf beigelegten Zetel verzaichnet sein. Dieweil dann Ew. k. Mt. ich meines underthäniges Erachtens bishero nich oft um Gnaden, die Ew. k. Mt. mit einigen Schaden oder Uncosten weren, behelliget hab, und jedoch (ohne Ruemb zu melden) derselben Sachen an Orten, da sich gebuert, in aller Underthenigkeit gern befuerdert, wie ich mich dann dessen schuldig erkhen und noch hinfieran meinem höchsten Vermugen nach nicht underlassen will : so gelangt an Ew. k. Mt. mein underthenigistes Bitten, Ew. k. Mt. geruechen mir aus derselben kaiserlichen Genaden die Obrigkeit an denselben Pauern genedigst geben, das umb Ew. k. Mt. Wierde ich hinfieran meinem höchsten Vermugen nach underthenigst zu verdienen nicht undterlassen. Und thue derselben mich zu kaiserlichen Genaden under- thenigist bevelhen und umb genedigste Antwurt gehorsamist bittund Ew. k. Mt. underthenigster Michael Španowský von Lissau. u. gehorsamister [Zdání komory dvorské i české o prosbě Španovského:] A. k. u. k. die Hof- und bemische Camer haben dieses des Herrn Spanowsky Begern in gesambten Beratschlagung gehabet, und befinden, dass Ew. Mt. dieser Freupaurn nit allein wenig oder nichts geniessen konnen, sondern dass auch in der Landtsordnung versehen, wann dergleichen Freiguter fail und von einem Landtsassen
92 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: [4] Však co se poddaných těch, kteříž v forštu sedí, dotýče, poněvadž ně- kterým od slavných pamětí císaře Ferdinanda a císaře Maximiliana toho jména Druhého, pana děda a pana otce našich nejmilejších, ta milost a svoboda jim dána a učiněna jest, aby statky po nich pozůstalé nejbližší jejich krevní přátelé, však ti toliko, kteříž by na panstvích a gruntech našich osedlí byli aneb se osaditi chtěli, dědili, při té jich milostivě zůstavovati ráčíme. A protož o tom věda, tak jakž již oznámeno jest, při všech odoumrtech a nápadích na tom panství se chovej, a v tom jistou a konečnou vůli naši císařskou naplníš. Dán na hradě našem Pražském první pátek v postě léta LXXXIV. Kopie XVII. století v knize privilegií města Mělníka na listě 29 za nápisem: „Přípis vo nápady“. Nový opis propůjčil ku přítomnému otisku prof. J. Čelakovský. — Nařízení v této formě bylo vydáno hejt- manovi a nepochybně všem hejtmanům na panstvích královských v Čechách. Všechny čtyři články toho nařízení byly někdy mezi roky 1604—1615 vloženy do hejtmanské instrukce na panstvích komorních, a jsou v ní tištěny v AČ. XXII. str. 392 s označením 47b—47e. 67. 1584, 16. října: Michal Španovský z Lisova, koupiv od komory královské statek Mladou Vožici, vyprosil si od císaře Rudolfa, že někteří svobodníci tam ve vsech usedlí byli jemu darováni k poddanství. [Supplikace Španovského k císaři Rudolfovi:] Allerdurchleuchtigster, grossmechtigster, unuberwintlichister Römischer Kaiser, auch zu Ungarn und Behaimb etc. Khunig, allergenedigister Herr! Ew. k. Mt. gib ich unterthenigist zu vernemen, dass bei dem Guethein [Gütlein] Wozitz, so Ew. k. Mt. mier for etlich wenig Jaren erkaufen lassen, etliche Freipauern sein Ew. k. Mt. Undterthanen, die gar keine Zins zallen in Ew. k. Mt. Kammer, wie dann yere Namen auf beigelegten Zetel verzaichnet sein. Dieweil dann Ew. k. Mt. ich meines underthäniges Erachtens bishero nich oft um Gnaden, die Ew. k. Mt. mit einigen Schaden oder Uncosten weren, behelliget hab, und jedoch (ohne Ruemb zu melden) derselben Sachen an Orten, da sich gebuert, in aller Underthenigkeit gern befuerdert, wie ich mich dann dessen schuldig erkhen und noch hinfieran meinem höchsten Vermugen nach nicht underlassen will : so gelangt an Ew. k. Mt. mein underthenigistes Bitten, Ew. k. Mt. geruechen mir aus derselben kaiserlichen Genaden die Obrigkeit an denselben Pauern genedigst geben, das umb Ew. k. Mt. Wierde ich hinfieran meinem höchsten Vermugen nach underthenigst zu verdienen nicht undterlassen. Und thue derselben mich zu kaiserlichen Genaden under- thenigist bevelhen und umb genedigste Antwurt gehorsamist bittund Ew. k. Mt. underthenigster Michael Španowský von Lissau. u. gehorsamister [Zdání komory dvorské i české o prosbě Španovského:] A. k. u. k. die Hof- und bemische Camer haben dieses des Herrn Spanowsky Begern in gesambten Beratschlagung gehabet, und befinden, dass Ew. Mt. dieser Freupaurn nit allein wenig oder nichts geniessen konnen, sondern dass auch in der Landtsordnung versehen, wann dergleichen Freiguter fail und von einem Landtsassen
Strana 93
Svobodníci pozbývají svobody 1584, 16. říj. 93 erkauft werden, wie es dann einen jeden freistehet, dass si ainen Weg als den andtern aus der Freiet [Freiheit] in die Underthenigkeit wie andere der Landleut Gueter mutirt werden; und weil dann diese Underthanen ausser allem Forst u. Ew. Mt. Lust gelegen, der Spanowsky auch ein verdienter Mann ist, der es kunftig in mer Weg wider einbringen kann, und Ew. k. Mt. ine mit dem, daran Ew. Mt. selbst nichts gelegen, contentiren konnen, inmassen es dan dem von Rosenberg, Chinsky und andern mehr bschehen: so sehen die geheimen Ratt nit, wie es Ew. Mt. zu widerraten sein sollt; jedoch in Ew. Mt. genedigsten Willen gstellt. Placet Imperatori 16. Octobris 1584. [A tergo] : Der römisch kai. auch in Ungern und Behaimb oc kunigl. Mt. underthenigiste Suplication Michaeln Spanowski v. L. Zettel [též německy]: Poznamenání některejch dědiníkův při statečku Vožickém, od Jeho Milosti císařské mně prodaném: 1. V dolních Hrachovicích: Václav Mazaney. 2. V Mostku: Jan Krch. 3. Lomný: Jan, Bohuslav Vondrákové; Václav, Mikuláš Krchové. 4. V Záhoří: Václav Jakubů s strejci mladšími nedílnými: Jiříkem, Bohuslavem, Adamem, Jakubem, Matějem. 5. Bohuslav Kroupa, Jan Vondřejů, Jiřík Václavů. 6. Jiřík, Pavel, Jindřich, Václav Lhotkové. 7. Jiřík, Václav bratří Koktanové. 8. V Bradáčově: Václav Hořovskej. V. Preuss mp. [Připsáno]: Erblich bewilligt den 16. Octobris 1584. Opisy z archivu bývalé komory dvorské ve Vídni (Böhmische Herrschaften W. IV. Nr. 12) A. šl. Doerr opatřil dp. faráři Fr. Teplému v Hošticích, od něhož mi byly půjčeny. Vesnice v ceduli jmenované uvádí Palacký v Popise str. 300 jakožto svobodnické. Darovací listina, kterouž cís. Rudolf 30. srpna 1579 dal 20 svobodníků Vilémovi z Rosenberka k poddanství, tištěna jest v AČ. XXII. str. 263 č. 116; také již Michalův otec Oldřich Španovský obdržel od krále Ferdinanda 1543 jednoho dědinníka v Skalici na svobodství, ač s jakýmis ohradami, viz tamže str. 133 č. 60. 68. 1585, 26. července: Zádušní správa sv. Mikuláše v dopise k purkmistrovi Staro- městskému brání se výčitce, že nedopomahá k dobytí dluhu za Janem Toškem, poddaným toho záduší v Ujezdci, lehkomyslně zadluženým. Panu purkmistru a radě Starého Města Pražského odpověď na suplikací p. Vácslava z Roklína. Vaše Mti pane purkmistře oc. Jest nám od VMti odeslána suplikací p. Vácslava Po- řickýho z Roklína, abychme proti ní odpověď svou dali, v kteréž stížnost sobě do nás pokládá pro nedopomožení nějakýho dluhu Janovi. Toškovi, poddanému záduší našeho, před třmi léty na přímluvu Pavla rukavičníka půjčeného, jakž v sobě šíře obsahuje a zavírá. I s nemalým
Svobodníci pozbývají svobody 1584, 16. říj. 93 erkauft werden, wie es dann einen jeden freistehet, dass si ainen Weg als den andtern aus der Freiet [Freiheit] in die Underthenigkeit wie andere der Landleut Gueter mutirt werden; und weil dann diese Underthanen ausser allem Forst u. Ew. Mt. Lust gelegen, der Spanowsky auch ein verdienter Mann ist, der es kunftig in mer Weg wider einbringen kann, und Ew. k. Mt. ine mit dem, daran Ew. Mt. selbst nichts gelegen, contentiren konnen, inmassen es dan dem von Rosenberg, Chinsky und andern mehr bschehen: so sehen die geheimen Ratt nit, wie es Ew. Mt. zu widerraten sein sollt; jedoch in Ew. Mt. genedigsten Willen gstellt. Placet Imperatori 16. Octobris 1584. [A tergo] : Der römisch kai. auch in Ungern und Behaimb oc kunigl. Mt. underthenigiste Suplication Michaeln Spanowski v. L. Zettel [též německy]: Poznamenání některejch dědiníkův při statečku Vožickém, od Jeho Milosti císařské mně prodaném: 1. V dolních Hrachovicích: Václav Mazaney. 2. V Mostku: Jan Krch. 3. Lomný: Jan, Bohuslav Vondrákové; Václav, Mikuláš Krchové. 4. V Záhoří: Václav Jakubů s strejci mladšími nedílnými: Jiříkem, Bohuslavem, Adamem, Jakubem, Matějem. 5. Bohuslav Kroupa, Jan Vondřejů, Jiřík Václavů. 6. Jiřík, Pavel, Jindřich, Václav Lhotkové. 7. Jiřík, Václav bratří Koktanové. 8. V Bradáčově: Václav Hořovskej. V. Preuss mp. [Připsáno]: Erblich bewilligt den 16. Octobris 1584. Opisy z archivu bývalé komory dvorské ve Vídni (Böhmische Herrschaften W. IV. Nr. 12) A. šl. Doerr opatřil dp. faráři Fr. Teplému v Hošticích, od něhož mi byly půjčeny. Vesnice v ceduli jmenované uvádí Palacký v Popise str. 300 jakožto svobodnické. Darovací listina, kterouž cís. Rudolf 30. srpna 1579 dal 20 svobodníků Vilémovi z Rosenberka k poddanství, tištěna jest v AČ. XXII. str. 263 č. 116; také již Michalův otec Oldřich Španovský obdržel od krále Ferdinanda 1543 jednoho dědinníka v Skalici na svobodství, ač s jakýmis ohradami, viz tamže str. 133 č. 60. 68. 1585, 26. července: Zádušní správa sv. Mikuláše v dopise k purkmistrovi Staro- městskému brání se výčitce, že nedopomahá k dobytí dluhu za Janem Toškem, poddaným toho záduší v Ujezdci, lehkomyslně zadluženým. Panu purkmistru a radě Starého Města Pražského odpověď na suplikací p. Vácslava z Roklína. Vaše Mti pane purkmistře oc. Jest nám od VMti odeslána suplikací p. Vácslava Po- řickýho z Roklína, abychme proti ní odpověď svou dali, v kteréž stížnost sobě do nás pokládá pro nedopomožení nějakýho dluhu Janovi. Toškovi, poddanému záduší našeho, před třmi léty na přímluvu Pavla rukavičníka půjčeného, jakž v sobě šíře obsahuje a zavírá. I s nemalým
Strana 94
94 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: jest nám podivením, že pan Vácslav věda a znaje, jaké by sněmovní všech tří stavův krá- lovství Českého vo půjčkách lidem robotným a poddacím snešení se stalo, mimo vědomí a do- volení poddaného našeho bezpotřebnými půjčkami fedruje a zakládá, tudy k zbytečným škodám a zádavám jej přivozujíce; nebo již tou příčinou živnost svou na nejvyšší k spuštění přivedše, v dluhy veliké se jest vydal, že sotva chléb svůj míti může. Nad čímž žádného zalíbení nemaje, k Vašim Mtem sme té důvěrné naděje, že při témž sněmovním sněšení zůstaveni jsouce, pana Vácslava z Roklína, aby v těch příčinách více poddaného našeho nezakládal a k dokonalé záhubě nepřivozoval, milostivě poručiti a tím jeho spraviti ráčíte. S tím se VMti poručeny činíme. Datum v pátek den svaté Anny léta oc LXXXV°. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 40a — Ves Ujezdec, jež tehdáž náležela k záduší sv. Mikuláše v Starém Městě Pražském, jmenuje se často pospolu se Zákolany a s Kovary, náležejícími částečně k témuž záduší sv. Mikuláše; nyní tento Újezdec slove Újezd Trněný; všechny ty tři vsi leží v blízkosti vedle sebe. — Snešení sněmovní, o něž dopis se opírá, zapovídalo poddaným dlužiti se bez povolení vrchnosti nad 3 kopy gr. č.; bylo učiněno r. 1575, jest tištěno v AČ. XXII. str. 259 č. 111. — Na Jana Toška vztahuje se 13 písem- ností zde otištěných z let 1585—1590; ukazují zlý osud lehkomyslného dlužitele, který z rychty v Újezdci klesl pro dluhy do vězení, nedovedl se již povznéstí, až byl vypovězen, vyprodal se a propuštěn do Votvovic pod jinou vrchnost. 69. 1585, 10. srpna: Předměty, o kterých radili se starší farní osady sv. Mikuláše v Starém Městě Pražském. Léta oc LXXXV v sobotu den svatého Vavřince páni starší ráčili se sjíti do domu farního z těchto příčin: 1. O pana faráře nynějšího další byt. 2. Jan Tošek, rychtář z Oujezdce, že prodal 15 kop snopův na poli jinopanským poddaným. Též že by ouroku vybravše, za sebou zanechal, v dluhy se veliké vydal, pro kteréž začasté se pro něho dopisují lidé, svému chtějíce. 3. O peníze, na kteréž by se měl šnek dostavěti. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 40a. 70. 1585, 15. srpna: Řízení zádušní správy sv. Mikuláše při výjezdu do Ujezdce (Ujezda Trněného), nejvíce o zadluženém Janu Toškovi. Vejjezd do Oujezdce. Léta Páně oc LXXXV ve čtvrtek den památný Nanebevzetí Panny Marie stal se vejjezd do Oujezdce, Zákulan a Kovar skrze pány starší, ouředníky a kostelníky zejména tyto: p. Jana Orniusa z Paumberka, JMCské perkmejstra, p. Jana Šot- novského z Závořic, p. Ondřeje Flanderky, p. Jana Piláta Rakovnickýho, p. Kříže Chvalského, p. Kašpara Kořenskýho, a Lukáše Tancera krejčího. A předně ouřad rychtářský a konšelský obnoven. Za rychtáře Vít Zbořený; za konšely Jan Hakule, Matěj Vohbit, Václav Hrabal, Vávra z Kovar. I. Poručeno všem, kteří nemají komínův v chalupích, do svatého Martina nejprve příštího aby sobě zdělati dali, pod pokutou dvou kop míš.
94 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: jest nám podivením, že pan Vácslav věda a znaje, jaké by sněmovní všech tří stavův krá- lovství Českého vo půjčkách lidem robotným a poddacím snešení se stalo, mimo vědomí a do- volení poddaného našeho bezpotřebnými půjčkami fedruje a zakládá, tudy k zbytečným škodám a zádavám jej přivozujíce; nebo již tou příčinou živnost svou na nejvyšší k spuštění přivedše, v dluhy veliké se jest vydal, že sotva chléb svůj míti může. Nad čímž žádného zalíbení nemaje, k Vašim Mtem sme té důvěrné naděje, že při témž sněmovním sněšení zůstaveni jsouce, pana Vácslava z Roklína, aby v těch příčinách více poddaného našeho nezakládal a k dokonalé záhubě nepřivozoval, milostivě poručiti a tím jeho spraviti ráčíte. S tím se VMti poručeny činíme. Datum v pátek den svaté Anny léta oc LXXXV°. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 40a — Ves Ujezdec, jež tehdáž náležela k záduší sv. Mikuláše v Starém Městě Pražském, jmenuje se často pospolu se Zákolany a s Kovary, náležejícími částečně k témuž záduší sv. Mikuláše; nyní tento Újezdec slove Újezd Trněný; všechny ty tři vsi leží v blízkosti vedle sebe. — Snešení sněmovní, o něž dopis se opírá, zapovídalo poddaným dlužiti se bez povolení vrchnosti nad 3 kopy gr. č.; bylo učiněno r. 1575, jest tištěno v AČ. XXII. str. 259 č. 111. — Na Jana Toška vztahuje se 13 písem- ností zde otištěných z let 1585—1590; ukazují zlý osud lehkomyslného dlužitele, který z rychty v Újezdci klesl pro dluhy do vězení, nedovedl se již povznéstí, až byl vypovězen, vyprodal se a propuštěn do Votvovic pod jinou vrchnost. 69. 1585, 10. srpna: Předměty, o kterých radili se starší farní osady sv. Mikuláše v Starém Městě Pražském. Léta oc LXXXV v sobotu den svatého Vavřince páni starší ráčili se sjíti do domu farního z těchto příčin: 1. O pana faráře nynějšího další byt. 2. Jan Tošek, rychtář z Oujezdce, že prodal 15 kop snopův na poli jinopanským poddaným. Též že by ouroku vybravše, za sebou zanechal, v dluhy se veliké vydal, pro kteréž začasté se pro něho dopisují lidé, svému chtějíce. 3. O peníze, na kteréž by se měl šnek dostavěti. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 40a. 70. 1585, 15. srpna: Řízení zádušní správy sv. Mikuláše při výjezdu do Ujezdce (Ujezda Trněného), nejvíce o zadluženém Janu Toškovi. Vejjezd do Oujezdce. Léta Páně oc LXXXV ve čtvrtek den památný Nanebevzetí Panny Marie stal se vejjezd do Oujezdce, Zákulan a Kovar skrze pány starší, ouředníky a kostelníky zejména tyto: p. Jana Orniusa z Paumberka, JMCské perkmejstra, p. Jana Šot- novského z Závořic, p. Ondřeje Flanderky, p. Jana Piláta Rakovnickýho, p. Kříže Chvalského, p. Kašpara Kořenskýho, a Lukáše Tancera krejčího. A předně ouřad rychtářský a konšelský obnoven. Za rychtáře Vít Zbořený; za konšely Jan Hakule, Matěj Vohbit, Václav Hrabal, Vávra z Kovar. I. Poručeno všem, kteří nemají komínův v chalupích, do svatého Martina nejprve příštího aby sobě zdělati dali, pod pokutou dvou kop míš.
Strana 95
Jednání s poddaným marnotratným 1585, 26 čce—5. září. 95 II. Sírotci bez vědomí pánův aby jinde nesloužili, nýbrž kdekoli sou, na sv. Martina k pánům ouředníkům aby s nimi přišli. IIII. Jan Tošek vznášel, kterak pán pan Jan Bořita z Martinic dvaceti sedm záhonův, kterýchž vždycky on Tošek v držení a užívání byl, sobě, davše je svejm žitem osíti, osobil pravíc, že by od pánův Ouštěckých s jinými poli to koupiti měl. Poznamenání dluhův Jana Toška. 1. Peněz gruntovních za rok oc LXXXIIII. 12 kop — 2. Ouroku, kterej vybral a za sebou zanechal, dodati 8 kop. — 3. Panu Janovi Ornyusovi z Paumberka za koně 30 kop a žita jeden strych. — 4. Panu Vácslavovi z Roklína seznává se, že jest dlužen šest strychův pšenice, na těch 371/2 kopy, jak se o ně dopisuje. — 5. Panu Symeonovi Gamarýtovi 12 kop. — 6. Matějovi šenkýři v Haldeckých domě 3 kopy. — 7. Ště- pánovi šrotýři 6 kop. — 8. Knězi Janovi Kovarskýmu 7 kop, a prvnějšímu knězi Janovi do vsi Železný 24 kop 30 gr. — 9. Janovi krčmáři do Kovar za hřebec 12 kop. — 10. Panu Janovi Housetie do Velvar za kůň 25 kop. — 11. Ondřejovi rychtáři do Holubic 8 kop. — 12. Matějovi Vohbitovi krčmáři 4 kopy. — 13. Slonovi ševci do Prahy 1 kopu. — Summa těch dluhův podle oznámení vrchního nachází se 152 kop 30 gr. vše míš. — Item Zuzaně Makalce z Velvar též za koně 11 kop 30 gr, a za slámu 2 kopy 15 gr., jakž psaní fer. 6. in vigilia S. Bartholomei [v pátek 23. srpna 1583] učiněné ukazuje. V. Témuž Janovi Toškovi oznámeno, poněvadž nechce sobě usmysliti a lepším hospo- dářem bejti, nepamatujíce na předešlé své mnohé přípovědi a hrozné zápisy na sebe vzdělaný, že grunt ten, aby k dokonalému skažení již nepřišel, jiným člověkem opatřiti chtějí, a hned tehdáž nějaký Ondřej Kadanský z Holubic, poddanej p. Kryspeka, předstoupivše před pány žádal, aby mohl toho trhu užíti, že by chtěl rád pánům ve všem poddán a dobrejm hospo- dářem bejti. Odpověď mu dána, že páni ráčí žádost jeho chtíti v paměti míti a na větčí počet vznýsti; však v tom čase aby od pána svého se zhostil a v sobotu na svatého Bartoloměje [24. srpna 1585] v Praze před pány ouředníky se postavil. VI. Týž Jan Tošek prodal z pole bez vědomí pánův deset kop snopův Janovi krčmáři do Kovar. A též Janovi Soukalovi koníři pět kop snopův. VII. Napomenuti také byli, co se dotejče sněmovního snešení, aby žádné čeládky cizo- panské bez listův nechovali. Též posudní, a kteří sou dlužni peníze z gruntův zadržalý, aby bez upomínání pánům ouředníkům přinesli. VIII. Nevole mezi Hakulkou a Bachkovou spokojena, vyzdvižena a v nic obrácena jest. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 40b. 71. 1585, 5. září: Zadlužený Jan Tošek zápisem se zavazuje, že počne náležitě hospodařiti. Zápis Jana Toška z Oujezdce. Jan Tošek jsouce do vězení dán za příčinou vydávání se v mnohé veliké bezpotřebné dluhy, o kteréž se začastý na něj dopisovali, zvláště pak p. Václav Pořický z Roklína a jiní. I na snažnou a častou žádost jeho z téhož vězení propuštěn jest na tento spůsob: Že v sobotu před svatým Havlem nejprve příštím před pány ouředníky s přátely i s průvody k obvinění od strany druhé přihotovíce se, se postaví, a že mu tak mnoho povinovat není, to provede. — II. Že jakž náleží na dobrýho hospodáře, vozim vosíti, a vo-
Jednání s poddaným marnotratným 1585, 26 čce—5. září. 95 II. Sírotci bez vědomí pánův aby jinde nesloužili, nýbrž kdekoli sou, na sv. Martina k pánům ouředníkům aby s nimi přišli. IIII. Jan Tošek vznášel, kterak pán pan Jan Bořita z Martinic dvaceti sedm záhonův, kterýchž vždycky on Tošek v držení a užívání byl, sobě, davše je svejm žitem osíti, osobil pravíc, že by od pánův Ouštěckých s jinými poli to koupiti měl. Poznamenání dluhův Jana Toška. 1. Peněz gruntovních za rok oc LXXXIIII. 12 kop — 2. Ouroku, kterej vybral a za sebou zanechal, dodati 8 kop. — 3. Panu Janovi Ornyusovi z Paumberka za koně 30 kop a žita jeden strych. — 4. Panu Vácslavovi z Roklína seznává se, že jest dlužen šest strychův pšenice, na těch 371/2 kopy, jak se o ně dopisuje. — 5. Panu Symeonovi Gamarýtovi 12 kop. — 6. Matějovi šenkýři v Haldeckých domě 3 kopy. — 7. Ště- pánovi šrotýři 6 kop. — 8. Knězi Janovi Kovarskýmu 7 kop, a prvnějšímu knězi Janovi do vsi Železný 24 kop 30 gr. — 9. Janovi krčmáři do Kovar za hřebec 12 kop. — 10. Panu Janovi Housetie do Velvar za kůň 25 kop. — 11. Ondřejovi rychtáři do Holubic 8 kop. — 12. Matějovi Vohbitovi krčmáři 4 kopy. — 13. Slonovi ševci do Prahy 1 kopu. — Summa těch dluhův podle oznámení vrchního nachází se 152 kop 30 gr. vše míš. — Item Zuzaně Makalce z Velvar též za koně 11 kop 30 gr, a za slámu 2 kopy 15 gr., jakž psaní fer. 6. in vigilia S. Bartholomei [v pátek 23. srpna 1583] učiněné ukazuje. V. Témuž Janovi Toškovi oznámeno, poněvadž nechce sobě usmysliti a lepším hospo- dářem bejti, nepamatujíce na předešlé své mnohé přípovědi a hrozné zápisy na sebe vzdělaný, že grunt ten, aby k dokonalému skažení již nepřišel, jiným člověkem opatřiti chtějí, a hned tehdáž nějaký Ondřej Kadanský z Holubic, poddanej p. Kryspeka, předstoupivše před pány žádal, aby mohl toho trhu užíti, že by chtěl rád pánům ve všem poddán a dobrejm hospo- dářem bejti. Odpověď mu dána, že páni ráčí žádost jeho chtíti v paměti míti a na větčí počet vznýsti; však v tom čase aby od pána svého se zhostil a v sobotu na svatého Bartoloměje [24. srpna 1585] v Praze před pány ouředníky se postavil. VI. Týž Jan Tošek prodal z pole bez vědomí pánův deset kop snopův Janovi krčmáři do Kovar. A též Janovi Soukalovi koníři pět kop snopův. VII. Napomenuti také byli, co se dotejče sněmovního snešení, aby žádné čeládky cizo- panské bez listův nechovali. Též posudní, a kteří sou dlužni peníze z gruntův zadržalý, aby bez upomínání pánům ouředníkům přinesli. VIII. Nevole mezi Hakulkou a Bachkovou spokojena, vyzdvižena a v nic obrácena jest. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 40b. 71. 1585, 5. září: Zadlužený Jan Tošek zápisem se zavazuje, že počne náležitě hospodařiti. Zápis Jana Toška z Oujezdce. Jan Tošek jsouce do vězení dán za příčinou vydávání se v mnohé veliké bezpotřebné dluhy, o kteréž se začastý na něj dopisovali, zvláště pak p. Václav Pořický z Roklína a jiní. I na snažnou a častou žádost jeho z téhož vězení propuštěn jest na tento spůsob: Že v sobotu před svatým Havlem nejprve příštím před pány ouředníky s přátely i s průvody k obvinění od strany druhé přihotovíce se, se postaví, a že mu tak mnoho povinovat není, to provede. — II. Že jakž náleží na dobrýho hospodáře, vozim vosíti, a vo-
Strana 96
96 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: bilí, pokudž náležitě neoseje, nic nejmíně ani potom bezpotřebně neprodávati, tomu všemu že zadosti učiní, ruky dáním jest připověděl, a ctí i věrou se zavázal. Pakli by toho neučinil a něčeho z vejš jmenovaných věcí se dopustil, aby svázán řetězy jsa, k nám jako jiný zločinec přiveden a do vězení dodán byl. Stalo se v Praze ve čtvrtek po svatém Jiljí opatu, léta oc LXXXV°. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 42a. 72. 1585, 21. listopadu: Vzorec listu, kterým zádušní správa jakožto vrchnost poddané osobě dovolovala sloužiti mimo panství, k němuž poddaností náležela. Přípis listu fedrovního, kterýž se dával těm poddaným záduší tohoto, aby mohli svo- bodně u dobrých lidí sloužiti do jistýho času. My ouředníci kostela záduší svatého Mikuláše v Starém Městě Pražském známo činíme tímto listem naším obecně přede všemi, zvláště tu, kdež náleží, že jsme podle sněmovního snešení k žádosti Markéty Haloušovské ze vsi Kojetic, pod- dané a kmetičně naší, listu tohoto ukazatelkyni, povolení své dali a dáváme, aby kde koli a na číchž koli gruntech do roka pořád zběhlého od datum listu tohoto, lidem posluhujíc, obydlí své míti a živiti se mohla. Tomu na svědomí pečeť záduší našeho k listu tomuto přitisknouti jsme dali, ve čtvrtek den památný Obětování blahoslavené Panny Marye rodičky Boží, léta Páně 1585°. V týchž slovích dán list Ondřejovi Capouchovi ze vsi Kojetic 4 ante Nicolai [5. pro- since]. Item Keruši s Janem, synem jejím, rodilým v Byškovicích na gruntu Byzovským. Item Martinovi Kotlasovi z Zákulan, Q post Catharinae [29. listop.]. Item Duchkovi ze vsi Zákolan, actum 30. Novembris, vše léta toho 1585. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 45a. 73. 1585, 28. a 30. listopadu: Zádušní správa sv. Mikuláše v Praze odpovídá v pří- čině dopomožení dluhu za Janem Toškem odešlým, též za nepovědomým Kašparem. Paní Anně Hrobčické z Hungrkoštu a na Slatině, odpověď. — Službu svou vzk., uro- zená paní! Jakož ste nám učinili připsání o dopomožení dluhu desíti kop míš. na Janovi Toškovi z Oujezdce, člověku poddaném našim; i oznamujeme vám, že na tento čas dotčený Jan na gruntech našich není, a tak co by k tomu říkati chtěl, nevíme; než jakž nejprve jeho dosáhnouti moci budeme, to jemu v známost uvedeme, a co k tomu říkati bude, odpovědí vás, kterou byšte se zpravili, meškati nechceme; v tom věříce, že našich poddaných proti právu stavunkem hyndrovati nebudete. Dán v Praze, ve čtvrtek před sv. Ondřejem [28. list.] léta oc LXXXV°. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 42b. Odpověď p. Karlovi Služskýmu z Chlumu a na Tuchoměřicích oc. — S. s. v., urozený pane, příteli náš milý! Jest nám psaní dnův nyní pominulých od vás dodáno, v kterémž stě- žujete sobě, že by Jan Tošek, jinak Dvořák, a Kašpar ze vsi Oujezdce, poďdaní naši, za žito
96 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: bilí, pokudž náležitě neoseje, nic nejmíně ani potom bezpotřebně neprodávati, tomu všemu že zadosti učiní, ruky dáním jest připověděl, a ctí i věrou se zavázal. Pakli by toho neučinil a něčeho z vejš jmenovaných věcí se dopustil, aby svázán řetězy jsa, k nám jako jiný zločinec přiveden a do vězení dodán byl. Stalo se v Praze ve čtvrtek po svatém Jiljí opatu, léta oc LXXXV°. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 42a. 72. 1585, 21. listopadu: Vzorec listu, kterým zádušní správa jakožto vrchnost poddané osobě dovolovala sloužiti mimo panství, k němuž poddaností náležela. Přípis listu fedrovního, kterýž se dával těm poddaným záduší tohoto, aby mohli svo- bodně u dobrých lidí sloužiti do jistýho času. My ouředníci kostela záduší svatého Mikuláše v Starém Městě Pražském známo činíme tímto listem naším obecně přede všemi, zvláště tu, kdež náleží, že jsme podle sněmovního snešení k žádosti Markéty Haloušovské ze vsi Kojetic, pod- dané a kmetičně naší, listu tohoto ukazatelkyni, povolení své dali a dáváme, aby kde koli a na číchž koli gruntech do roka pořád zběhlého od datum listu tohoto, lidem posluhujíc, obydlí své míti a živiti se mohla. Tomu na svědomí pečeť záduší našeho k listu tomuto přitisknouti jsme dali, ve čtvrtek den památný Obětování blahoslavené Panny Marye rodičky Boží, léta Páně 1585°. V týchž slovích dán list Ondřejovi Capouchovi ze vsi Kojetic 4 ante Nicolai [5. pro- since]. Item Keruši s Janem, synem jejím, rodilým v Byškovicích na gruntu Byzovským. Item Martinovi Kotlasovi z Zákulan, Q post Catharinae [29. listop.]. Item Duchkovi ze vsi Zákolan, actum 30. Novembris, vše léta toho 1585. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 45a. 73. 1585, 28. a 30. listopadu: Zádušní správa sv. Mikuláše v Praze odpovídá v pří- čině dopomožení dluhu za Janem Toškem odešlým, též za nepovědomým Kašparem. Paní Anně Hrobčické z Hungrkoštu a na Slatině, odpověď. — Službu svou vzk., uro- zená paní! Jakož ste nám učinili připsání o dopomožení dluhu desíti kop míš. na Janovi Toškovi z Oujezdce, člověku poddaném našim; i oznamujeme vám, že na tento čas dotčený Jan na gruntech našich není, a tak co by k tomu říkati chtěl, nevíme; než jakž nejprve jeho dosáhnouti moci budeme, to jemu v známost uvedeme, a co k tomu říkati bude, odpovědí vás, kterou byšte se zpravili, meškati nechceme; v tom věříce, že našich poddaných proti právu stavunkem hyndrovati nebudete. Dán v Praze, ve čtvrtek před sv. Ondřejem [28. list.] léta oc LXXXV°. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 42b. Odpověď p. Karlovi Služskýmu z Chlumu a na Tuchoměřicích oc. — S. s. v., urozený pane, příteli náš milý! Jest nám psaní dnův nyní pominulých od vás dodáno, v kterémž stě- žujete sobě, že by Jan Tošek, jinak Dvořák, a Kašpar ze vsi Oujezdce, poďdaní naši, za žito
Strana 97
Z roku 1585. 97 a ječmen nějakým dluhem, kteréhož sobě sedm kop pokládáte, vám povinni bejti měli, a po častém napomínání dosavad plátce bejti zanedbávali, žádajíce k skutečnému psaného dluhu na nich, aby k stavunku nepřišlo, za dopomožení, jakž v sobě šíře obsahujíce zavírá. I oznamujem vám, že na gruntech našich na ten čas Kašpara žádného poddaného nemáme, ani kdo by to byl, věděti nemůžeme. Co se pak dvořáka Jana Toška dotýče, pokudž by vám spravedlivým dluhem vedle vyměření sněmovního snešení povinovat byl, chtěli sme, naschvále pro něho po- slavše posla, dopomoci, ale že pak na ten čas na gruntech našich není, a jinde, kde se mu dobře líbí, se pokrejvá, nevíme kterak jinak, leč prve dostižen bude, k předepsanému dluhu vám dopomáhati. Dán v Praze v sobotu den sv. Vondřeje [30. list.], léta oc vosmdesátého pátého. Archiv města Prahy, č. 1663, f. 45a. — Jan Tošek po měsíci byl opět ve vězení; zmiňuje se o tom zádušní správa sv. Mikuláše v úterý po Mlaďátkách (28. pros.) 1585 v odpovědi k Novoměstským fol. 48a, a položila Symeonovi Gamaritovi na středu po Třech Králích (8. ledna 1586) den k stání v domě Jana Šotnov- ského z Závořic, aby tam obě strany byly vyslechnuty o pohledávkách Gamaritových za Toškem. 74. Z register speciálních Krumlovského panství, sepsaných roku 1585. V knížecím archivě Krumlovském (pod signaturou I. 7Gp. Nr. 13) chová se kniha o popsaných 425 listech, jež obsahuje podrobný urbář nebo popis (registra speciální) panství Krumlovského z r. 1585. Vazba knihy jest ozdobná z vepřové kůže; spatřuje se na ní Rožm- berský jezdec, okolo něhož jest nápis: Petr Wok Wolff z Rozmberka MDXXCV. Nynější cen- trální archivář v Krumlově p. Hynek Gross učinil z těchto velkých register přítomný výtah, do něhož pojal tyto udaje: 1. Česká jména všech vesnic panství Krumlovského, seřaděná v 31 rychtářství, v něž to panství tehdáž bylo rozděleno. Někde, ale zřídka, Rožmberský písař vedle českého názvu vsi poznamenal také tehdejší německé jméno její, kteréž pak stojí také v tomto výtahu, jsouc odděleno od českého jména čárkou. Pan Gross všude přidal také nynější německé jméno vsi, jež postavil do hranatých závorek [..]; někde v týchž závorkách přitištěny jsou také názvy všelijak odchylné, jak se vyskytují psané v jiných starých rukopisech, nebo i v nynější literatuře. 2. Za hranatými závorkami následuje zkrácený udaj, že ta ves byla „na odoumrti“ (t j. že selský statek spadal tam na vrchnost, zemřel-li držitel bez dětí neoddělených), anebo že ta ves „má právo“ (t. j. že obyvatelé její měli právo pořizovati o svém majetku poslední vůlí). U některých vsí schází v registřích z r. 1585 jeden i druhý udaj; u několika jiných vsí psáno „na odoumrti“, ačkoli již byly si zjednaly osvobození od břemene odúmrtného. 3. Do okrouhlých závorek (..) postaveny bývají v tomto výtahu u každé vsi počty, kolik tam bylo r. 1585 osedlých čili sedlákův potažných, kolik měli dohromady lánů dědin čili rolí orných, někde též kolik tam bylo chalupníků, a není patrno, byli-li to drobnější rolníci bez potahů nebo pouzí domkáři bez rolí; též poznamenán farní kostel a počet krčem. V Archivě Českém XXII. str. 351—3 vytištěn jest z jiných panství Rožmberských seznam vesnic, které r. 1603 dílem zůstávaly na odúmrti, dílem měly právo testamentu. — J. Jireček v Památkách Arch. X. 343—350 dal vytisknouti jmena osad na panstvích Rožmberském, Krumlovském, Třeboňském a Novohradském, jež vytáhl ze vkladu učiněného do desk zemských po požáru r. 1541. Hodí se ke srovnání. Archiv Český XXIX. 13
Z roku 1585. 97 a ječmen nějakým dluhem, kteréhož sobě sedm kop pokládáte, vám povinni bejti měli, a po častém napomínání dosavad plátce bejti zanedbávali, žádajíce k skutečnému psaného dluhu na nich, aby k stavunku nepřišlo, za dopomožení, jakž v sobě šíře obsahujíce zavírá. I oznamujem vám, že na gruntech našich na ten čas Kašpara žádného poddaného nemáme, ani kdo by to byl, věděti nemůžeme. Co se pak dvořáka Jana Toška dotýče, pokudž by vám spravedlivým dluhem vedle vyměření sněmovního snešení povinovat byl, chtěli sme, naschvále pro něho po- slavše posla, dopomoci, ale že pak na ten čas na gruntech našich není, a jinde, kde se mu dobře líbí, se pokrejvá, nevíme kterak jinak, leč prve dostižen bude, k předepsanému dluhu vám dopomáhati. Dán v Praze v sobotu den sv. Vondřeje [30. list.], léta oc vosmdesátého pátého. Archiv města Prahy, č. 1663, f. 45a. — Jan Tošek po měsíci byl opět ve vězení; zmiňuje se o tom zádušní správa sv. Mikuláše v úterý po Mlaďátkách (28. pros.) 1585 v odpovědi k Novoměstským fol. 48a, a položila Symeonovi Gamaritovi na středu po Třech Králích (8. ledna 1586) den k stání v domě Jana Šotnov- ského z Závořic, aby tam obě strany byly vyslechnuty o pohledávkách Gamaritových za Toškem. 74. Z register speciálních Krumlovského panství, sepsaných roku 1585. V knížecím archivě Krumlovském (pod signaturou I. 7Gp. Nr. 13) chová se kniha o popsaných 425 listech, jež obsahuje podrobný urbář nebo popis (registra speciální) panství Krumlovského z r. 1585. Vazba knihy jest ozdobná z vepřové kůže; spatřuje se na ní Rožm- berský jezdec, okolo něhož jest nápis: Petr Wok Wolff z Rozmberka MDXXCV. Nynější cen- trální archivář v Krumlově p. Hynek Gross učinil z těchto velkých register přítomný výtah, do něhož pojal tyto udaje: 1. Česká jména všech vesnic panství Krumlovského, seřaděná v 31 rychtářství, v něž to panství tehdáž bylo rozděleno. Někde, ale zřídka, Rožmberský písař vedle českého názvu vsi poznamenal také tehdejší německé jméno její, kteréž pak stojí také v tomto výtahu, jsouc odděleno od českého jména čárkou. Pan Gross všude přidal také nynější německé jméno vsi, jež postavil do hranatých závorek [..]; někde v týchž závorkách přitištěny jsou také názvy všelijak odchylné, jak se vyskytují psané v jiných starých rukopisech, nebo i v nynější literatuře. 2. Za hranatými závorkami následuje zkrácený udaj, že ta ves byla „na odoumrti“ (t j. že selský statek spadal tam na vrchnost, zemřel-li držitel bez dětí neoddělených), anebo že ta ves „má právo“ (t. j. že obyvatelé její měli právo pořizovati o svém majetku poslední vůlí). U některých vsí schází v registřích z r. 1585 jeden i druhý udaj; u několika jiných vsí psáno „na odoumrti“, ačkoli již byly si zjednaly osvobození od břemene odúmrtného. 3. Do okrouhlých závorek (..) postaveny bývají v tomto výtahu u každé vsi počty, kolik tam bylo r. 1585 osedlých čili sedlákův potažných, kolik měli dohromady lánů dědin čili rolí orných, někde též kolik tam bylo chalupníků, a není patrno, byli-li to drobnější rolníci bez potahů nebo pouzí domkáři bez rolí; též poznamenán farní kostel a počet krčem. V Archivě Českém XXII. str. 351—3 vytištěn jest z jiných panství Rožmberských seznam vesnic, které r. 1603 dílem zůstávaly na odúmrti, dílem měly právo testamentu. — J. Jireček v Památkách Arch. X. 343—350 dal vytisknouti jmena osad na panstvích Rožmberském, Krumlovském, Třeboňském a Novohradském, jež vytáhl ze vkladu učiněného do desk zemských po požáru r. 1541. Hodí se ke srovnání. Archiv Český XXIX. 13
Strana 98
98 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Registra speciální panství Krumlovského r. 1585. Krumlov, město. (Osedlých lidí ve vlastním městě, v Latraně, v Parkáně, v Rybářské ulici, na Fleperce i za Horní branou úhrnem 336.) [Osvobození od práva odúmrtního užívali Krumlovští již od 14. století, ježto jim stvrzeno bylo od Petra z Rožmberka privilegiem ze 14. srpna 1347, z něhož český výtah najde se tištěn ve Věstníku Kr. Č. Spol. Náuk 1906, VII., str. 2. Pro nověji přistěhovalé z míst odúmrtních udělil osvobození takové Vilém z Rožm- berka 6. dubna 1590; viz je zde níže pod tím datem.] Rychtářství Přídolské. Přídolí městečko, [Priethal], má právo; (usedlých s potahy 28, chalupníků 12, lánů dědin 151/4, krčmy 2.) Lověsice, ves [Lobiesching], má právo; (osedl. s potahy 9, lánů dědin 41/2, krčma 1.) Ves Rovná [roku 1483 i 1510 psána Rowny, nyní německy Ruben], má právo; (osedl. 6, lánů dědin 6.) Ves Chabičovice [Kabschowitz], na odoumrti; (osedl. s pot. 8, lánů d. 8.) Ves Spolí [Pohlen], má právo; (osedl. s pot. 11, lánů dědin 10.) Ves Lhota Tislova [Tisselhof, též Mehlhüttel; r. 1483 Swachonis Lhotta; kolem r. 1510 Lhotka villa, osedlí Jan Fuesl, Petr Fuesl], k městu Krumlovu náleží; (osedlí s pot. 2, lánů dědin 2). Ves Nahořany (Zahořánky) [Kaltenbirken], má právo; (osedl. s pot. 7, lánů d. 5, krčma 1). Ves Malčice [Maltschitz], má právo; (osedl. s pot. 14, lánů dědin 81/4, chalupníků 3, krčma 1). Ves Voseka [v 15. století Osek, nyní něm. Ossek], má právo; (osedl. s pot. 10, lánů dědin 5 /2, chalupník 1, krčma 1). Ves Machovice [Machowitz], na odoumrti; (osedl. s pot. 5, lánů d. 41/2). Ves Dubová [Stubau], na odoumrti; (osedlých s potahy 5, lánů dědin 2, krčma 1). Ves Zahrádka, k městu Krumlovu náleží; (osedl. 5, lánů d. 53/). Rychtářství Raveňský. Ves Ravně [Rabus], na odoumrti; (osedl. 6, lánů dědin 4). Osov dvůr. Ves Stradov malej [Klein Strodau], na odoumrti; (osedl. 4, lány d. 2). 6, lánů Rychtářství Třítěžský. Ves Třítěže [okolo 1510 Strzietez villa, nyní něm. Třítesch], na odoumrti; (osedl. s pot. dědin 3, krčma 1). Dvůr Brusnice [Brusinger Hof], na odoumrti. Dvůr v Bolích [Bolechhof] na odoumrti. Ves Omlenička [Klein Umlowitz], na odoumrti; (osedl. s pot. 2, lánů d. 1/4). Ves Dolní Pláně [Unterplandles], na odoumrti; (osedl. 2, lánů dědin 11/2).
98 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Registra speciální panství Krumlovského r. 1585. Krumlov, město. (Osedlých lidí ve vlastním městě, v Latraně, v Parkáně, v Rybářské ulici, na Fleperce i za Horní branou úhrnem 336.) [Osvobození od práva odúmrtního užívali Krumlovští již od 14. století, ježto jim stvrzeno bylo od Petra z Rožmberka privilegiem ze 14. srpna 1347, z něhož český výtah najde se tištěn ve Věstníku Kr. Č. Spol. Náuk 1906, VII., str. 2. Pro nověji přistěhovalé z míst odúmrtních udělil osvobození takové Vilém z Rožm- berka 6. dubna 1590; viz je zde níže pod tím datem.] Rychtářství Přídolské. Přídolí městečko, [Priethal], má právo; (usedlých s potahy 28, chalupníků 12, lánů dědin 151/4, krčmy 2.) Lověsice, ves [Lobiesching], má právo; (osedl. s potahy 9, lánů dědin 41/2, krčma 1.) Ves Rovná [roku 1483 i 1510 psána Rowny, nyní německy Ruben], má právo; (osedl. 6, lánů dědin 6.) Ves Chabičovice [Kabschowitz], na odoumrti; (osedl. s pot. 8, lánů d. 8.) Ves Spolí [Pohlen], má právo; (osedl. s pot. 11, lánů dědin 10.) Ves Lhota Tislova [Tisselhof, též Mehlhüttel; r. 1483 Swachonis Lhotta; kolem r. 1510 Lhotka villa, osedlí Jan Fuesl, Petr Fuesl], k městu Krumlovu náleží; (osedlí s pot. 2, lánů dědin 2). Ves Nahořany (Zahořánky) [Kaltenbirken], má právo; (osedl. s pot. 7, lánů d. 5, krčma 1). Ves Malčice [Maltschitz], má právo; (osedl. s pot. 14, lánů dědin 81/4, chalupníků 3, krčma 1). Ves Voseka [v 15. století Osek, nyní něm. Ossek], má právo; (osedl. s pot. 10, lánů dědin 5 /2, chalupník 1, krčma 1). Ves Machovice [Machowitz], na odoumrti; (osedl. s pot. 5, lánů d. 41/2). Ves Dubová [Stubau], na odoumrti; (osedlých s potahy 5, lánů dědin 2, krčma 1). Ves Zahrádka, k městu Krumlovu náleží; (osedl. 5, lánů d. 53/). Rychtářství Raveňský. Ves Ravně [Rabus], na odoumrti; (osedl. 6, lánů dědin 4). Osov dvůr. Ves Stradov malej [Klein Strodau], na odoumrti; (osedl. 4, lány d. 2). 6, lánů Rychtářství Třítěžský. Ves Třítěže [okolo 1510 Strzietez villa, nyní něm. Třítesch], na odoumrti; (osedl. s pot. dědin 3, krčma 1). Dvůr Brusnice [Brusinger Hof], na odoumrti. Dvůr v Bolích [Bolechhof] na odoumrti. Ves Omlenička [Klein Umlowitz], na odoumrti; (osedl. s pot. 2, lánů d. 1/4). Ves Dolní Pláně [Unterplandles], na odoumrti; (osedl. 2, lánů dědin 11/2).
Strana 99
Z register speciálních Krumlovského panství 1585. 99 Rychtářství Hašlovské. Ves Hašlovice [Hoschlowitz], na odoumrti; (osedl. s potahy 11, lánů dědin 121/4, chalupníci 3). Ves Lužná Lhota [Luschne] na odoumrti; (osedlých 7, lánů dědin 7). Ves Dobrní [Zistl], na odoumrti; (osedlých lidí 5, lánů dědin 3). Ves Bohdalovice [Podesdorf], na odoumrti; (osedl. lidí 10, lánů dědin 9 a dvor. rolí 11/2, chalupníci 2). Rychtářství Sverazské. Ves Suš [Tusch], na odoumrti; (osedl. lidí s pot. 19, chalupníků a zahradníků 6 lánů d. 91/2, krčma 1). Ves Bejslavice [r. 1483 i 1510 Welislawicze, nyní něm. Weislowitz], na odoumrti; (osedl. s pot. 9, lánů dědin 73/4, krčma 1). Ves Vatkov, Neuderffl [Neudörfel bei Tweras], na odoumrti; (osedl. 3, lánů dědin 13). Ves Březí, Pureczhewn [Wuretzhöfen], na odoumrti; (summa osedl. s mlynářem 4, 21/2). Ves Slubice [Schlumnitz], na odoumrti; (osedl. 5, lánů dědin 3). Ves Skubička, Tysslan [1510 Skubiczky villa, nyní něm. Tischlern], na odoumrti; (osedl. 8, lánů děd. 3). Ves Květošín [1483 i 1510 Diethossin, nyní něm. Quitosching] u Sveraze, na odoumrti; (osedlých 4, lánů děd. 11/2). Ves Záhoří [Sahorsch], na odoumrti; (osedl. 10, lánů děd. 5). Ves Světlá Dolní [1483 i 1510 Swietle minor, nyní něm. Unterzwitlern], na odoumrti; (osedl. 7, lánů děd. 41/2, chalupa na obci 1). Ves Světlý Horní [1483 i 1510 Swietle major, nyní něm. Oberzwitlern], na odoumrti; (osedl. s pot. 8, chalupa 1, lánů d. 5). Ves Lštín, Olssin [Alschingl, na odoumrti; (osedlých 5, lánů dědin 2). Ves Podolí Dolní, Interheimling [Unterheiming], na odoumrti; (osedl. 5, lánů d. 21/2). Ves Horní Heymín [Oberheiming], na odoumrti; (osedl. s pot. 5, lánů děd. 21/2). Ves Sveraz [Tweras], na odoumrti; (osedl. 5, chal. 4, lánů dědin 21/2). Ves Bučí [Putschen], na odoumrti; (osedl. 8, lánů dědin 21/4, krčma 1). Ves Tisovka, Tystlawicz [Tislowitz] na odoumrti; osedlých 4, lánů d. 4). Ves Nahořany, Hochdorf, (osedlých 11, lánů dědin 9). lánů d. Rychtářství Stráženský. Ves Světlík, Kyrchsslog [Kirchschlag], na odoumrti; (osedl. 4, chalupn. 1, lánů d. 21/4, krčma 1). Ves Černíkov, Uratsslog [Wuretschlag], na odoumrti; (osedl. s p. 17, lánů d. 91/2, krčma 1). Ves Švaňkov, Reit, na odoumrti; (osedl. s pot. 6, lánů dědin 2, krčma 1). Ves Hohenslog [Hohenschlag] na odoumrti; (osedl. s pot. 4, lánů dědin 2). Ves Strážen Menší [1483 Strazny minus, 1510 Strazny minor, nyní něm. Kleindrossen], (osedlých 6). Ves Strážen Větší [Grossdrossen]. 13
Z register speciálních Krumlovského panství 1585. 99 Rychtářství Hašlovské. Ves Hašlovice [Hoschlowitz], na odoumrti; (osedl. s potahy 11, lánů dědin 121/4, chalupníci 3). Ves Lužná Lhota [Luschne] na odoumrti; (osedlých 7, lánů dědin 7). Ves Dobrní [Zistl], na odoumrti; (osedlých lidí 5, lánů dědin 3). Ves Bohdalovice [Podesdorf], na odoumrti; (osedl. lidí 10, lánů dědin 9 a dvor. rolí 11/2, chalupníci 2). Rychtářství Sverazské. Ves Suš [Tusch], na odoumrti; (osedl. lidí s pot. 19, chalupníků a zahradníků 6 lánů d. 91/2, krčma 1). Ves Bejslavice [r. 1483 i 1510 Welislawicze, nyní něm. Weislowitz], na odoumrti; (osedl. s pot. 9, lánů dědin 73/4, krčma 1). Ves Vatkov, Neuderffl [Neudörfel bei Tweras], na odoumrti; (osedl. 3, lánů dědin 13). Ves Březí, Pureczhewn [Wuretzhöfen], na odoumrti; (summa osedl. s mlynářem 4, 21/2). Ves Slubice [Schlumnitz], na odoumrti; (osedl. 5, lánů dědin 3). Ves Skubička, Tysslan [1510 Skubiczky villa, nyní něm. Tischlern], na odoumrti; (osedl. 8, lánů děd. 3). Ves Květošín [1483 i 1510 Diethossin, nyní něm. Quitosching] u Sveraze, na odoumrti; (osedlých 4, lánů děd. 11/2). Ves Záhoří [Sahorsch], na odoumrti; (osedl. 10, lánů děd. 5). Ves Světlá Dolní [1483 i 1510 Swietle minor, nyní něm. Unterzwitlern], na odoumrti; (osedl. 7, lánů děd. 41/2, chalupa na obci 1). Ves Světlý Horní [1483 i 1510 Swietle major, nyní něm. Oberzwitlern], na odoumrti; (osedl. s pot. 8, chalupa 1, lánů d. 5). Ves Lštín, Olssin [Alschingl, na odoumrti; (osedlých 5, lánů dědin 2). Ves Podolí Dolní, Interheimling [Unterheiming], na odoumrti; (osedl. 5, lánů d. 21/2). Ves Horní Heymín [Oberheiming], na odoumrti; (osedl. s pot. 5, lánů děd. 21/2). Ves Sveraz [Tweras], na odoumrti; (osedl. 5, chal. 4, lánů dědin 21/2). Ves Bučí [Putschen], na odoumrti; (osedl. 8, lánů dědin 21/4, krčma 1). Ves Tisovka, Tystlawicz [Tislowitz] na odoumrti; osedlých 4, lánů d. 4). Ves Nahořany, Hochdorf, (osedlých 11, lánů dědin 9). lánů d. Rychtářství Stráženský. Ves Světlík, Kyrchsslog [Kirchschlag], na odoumrti; (osedl. 4, chalupn. 1, lánů d. 21/4, krčma 1). Ves Černíkov, Uratsslog [Wuretschlag], na odoumrti; (osedl. s p. 17, lánů d. 91/2, krčma 1). Ves Švaňkov, Reit, na odoumrti; (osedl. s pot. 6, lánů dědin 2, krčma 1). Ves Hohenslog [Hohenschlag] na odoumrti; (osedl. s pot. 4, lánů dědin 2). Ves Strážen Menší [1483 Strazny minus, 1510 Strazny minor, nyní něm. Kleindrossen], (osedlých 6). Ves Strážen Větší [Grossdrossen]. 13
Strana 100
100 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Rychtářství Haclovský. Ves Haclov [Hatzles], má právo (osedl. 7). Rychtářství Rychnovský. Rychnov Německý [Deutsch Reichenau], má právo; (osedl. 11, lánů d. 51/4, krčma 1). Ves Rožnov [Rosenau], má právo; (osedl. s pot. 11, lánů d. 6, krčma 1). Ves Hyntrmo[r]gsslog [Untermarkschlag], má právo; (osedl. 10, lánů d. 5, krčma 1). Ves Otnsslog [Ottenschlag], má právo; (osedl. 8, lánů d. 31/2). Ves Osong [Asang], má právo; (osedlých 13, lánů dědin 61/2). Ves Uruš [Uresch], má právo; (osedl. 8, lánů d. 51/2). Ves Pernek [Perneck], má právo; (osedlých 13, lánů dědin 31/2). Ves Multerperk [Multerberg), má právo; (osedlých 18, lánů dědin 41/2 krčma 1). Ves Reittrsslog [Reiterschlag], má právo; (osedl. 17, lánů dědin 41/4, krčma 1). Ves Linda [Linden], má právo; (osedlých 12, lánů 134?). Ves Mukensslog [Mukenschlag], má právo; (osedlých 7, lánů dědin 31/2). Ves Obermorgsslog [Obermarkschlag], má právo; (osedl. 14, lánů dědin 33/4°. Rychtářství Vltavské. Ves Vltava [Unterwuldau], má právo; (osedlých s potahy 15, lánů dědin 71/2, krčma 1). Ves Bližná, Ekatschlog [Eggetschlag], má právo; (osedlých 10, lánů děd. 5). Ves Rotsslog [1483 Radslaw, nyní něm. Ratschlag], má právo; (osedlých s pot. 8, lánů dědin 5). Rychtářství Ssworczpochské. Ves Ssworczpoch [Schwarzbach slul 1268 na Černé řece, 1284 na Črné, 1483 Černá, vše u Pangerle, Urk. Goldenkron pg. 17, 32, 621; Černá Ves 1543 v arch. Kruml. I. 7Gp. 2], na odoumrti; (osedlých 16, lánů dědin 11, chalupníci 2, krčmy 2). Rychtářství Mokrské. Ves Mokrá [Mugrau], na odoumrti; (osedlých s pot. 10, chalupníků 3, lánů děd. 81/2). Ves Hubenov [Hubene], na odoumrti; (osedl. s potahy 6, lánů dědin 4). Ves Slavkovice, Sslokern [Schlackern], na odoumrti; (osedlých 5, lánů dědin 4). Rychtářství Novosedlský. Ves Novosedly [Neusiedl], na odoumrti; (osedlých s pot. 18, lánů děd. 71/2, chalupníků 5, krčma 1). Malotín dvůr (Molebauer), na odoumrti. Rychtářství Křenovské. Ves Kladnej [Kladen], na odoumrti; (osedl. 9, chalupníků 2, lánů děd. 31/4, krčma 1). Ves Dobrkov [Turkowitz], na odoumrti; (osedl. 8, lánů děd. 5). Ves Záhorkov [Ahorn], na odoumrti; (osedlých 4, chalupník 1, lánů dědin 23/, krčma 1). Ves Lazec [Losnitz], na odoumrti; (osedl. 10, chalupn. 1, lánů d. 51/4).
100 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Rychtářství Haclovský. Ves Haclov [Hatzles], má právo (osedl. 7). Rychtářství Rychnovský. Rychnov Německý [Deutsch Reichenau], má právo; (osedl. 11, lánů d. 51/4, krčma 1). Ves Rožnov [Rosenau], má právo; (osedl. s pot. 11, lánů d. 6, krčma 1). Ves Hyntrmo[r]gsslog [Untermarkschlag], má právo; (osedl. 10, lánů d. 5, krčma 1). Ves Otnsslog [Ottenschlag], má právo; (osedl. 8, lánů d. 31/2). Ves Osong [Asang], má právo; (osedlých 13, lánů dědin 61/2). Ves Uruš [Uresch], má právo; (osedl. 8, lánů d. 51/2). Ves Pernek [Perneck], má právo; (osedlých 13, lánů dědin 31/2). Ves Multerperk [Multerberg), má právo; (osedlých 18, lánů dědin 41/2 krčma 1). Ves Reittrsslog [Reiterschlag], má právo; (osedl. 17, lánů dědin 41/4, krčma 1). Ves Linda [Linden], má právo; (osedlých 12, lánů 134?). Ves Mukensslog [Mukenschlag], má právo; (osedlých 7, lánů dědin 31/2). Ves Obermorgsslog [Obermarkschlag], má právo; (osedl. 14, lánů dědin 33/4°. Rychtářství Vltavské. Ves Vltava [Unterwuldau], má právo; (osedlých s potahy 15, lánů dědin 71/2, krčma 1). Ves Bližná, Ekatschlog [Eggetschlag], má právo; (osedlých 10, lánů děd. 5). Ves Rotsslog [1483 Radslaw, nyní něm. Ratschlag], má právo; (osedlých s pot. 8, lánů dědin 5). Rychtářství Ssworczpochské. Ves Ssworczpoch [Schwarzbach slul 1268 na Černé řece, 1284 na Črné, 1483 Černá, vše u Pangerle, Urk. Goldenkron pg. 17, 32, 621; Černá Ves 1543 v arch. Kruml. I. 7Gp. 2], na odoumrti; (osedlých 16, lánů dědin 11, chalupníci 2, krčmy 2). Rychtářství Mokrské. Ves Mokrá [Mugrau], na odoumrti; (osedlých s pot. 10, chalupníků 3, lánů děd. 81/2). Ves Hubenov [Hubene], na odoumrti; (osedl. s potahy 6, lánů dědin 4). Ves Slavkovice, Sslokern [Schlackern], na odoumrti; (osedlých 5, lánů dědin 4). Rychtářství Novosedlský. Ves Novosedly [Neusiedl], na odoumrti; (osedlých s pot. 18, lánů děd. 71/2, chalupníků 5, krčma 1). Malotín dvůr (Molebauer), na odoumrti. Rychtářství Křenovské. Ves Kladnej [Kladen], na odoumrti; (osedl. 9, chalupníků 2, lánů děd. 31/4, krčma 1). Ves Dobrkov [Turkowitz], na odoumrti; (osedl. 8, lánů děd. 5). Ves Záhorkov [Ahorn], na odoumrti; (osedlých 4, chalupník 1, lánů dědin 23/, krčma 1). Ves Lazec [Losnitz], na odoumrti; (osedl. 10, chalupn. 1, lánů d. 51/4).
Strana 101
Z register speciálních Krumlovského panství 1585. 101 krčma 1). Ves Přelštice [Schölsnitz], na odoumrti; (osedl. 6, lánů d. 4). Ves Křenov Německey [Krenau], na odoumrti; (osedl. 5, chalupníci 3, lánů d. 23/). Ves Křenov Českey [Krenau Böhm.], na odoumrti; (osedl. 13, chalup. 6, lánů d. 71/4, Ves Wyšney [Weichseln], na odoumrti; (chalupníci 2). Ves Srnín opata Korunského. Rychtářství Boletický. Ves Podvoří [Podwurst], na odoumrti; (osedl. s pot. 9, chalupn. 2, lánů d. 4/ krčma 1). Ves Benkovice [Penketitz], na odoumrti; (osedl. 11, lánů d. 5, krčma 1). Ves Beylovice [Pilleticz], na odoumrti; (osedlých 4, lánů dědin 2). Ves Dolany [Dollern], na odoumrti; (osedl. s pot. 5, lánů dědin 21/4, krčma 1). Ves Boletice [Poletitz], na odoumrti; (osedl. s potahy 17, dědin lánů 63/, chalupníci 4, krčma 1). Ves Hořičky [Hörwitzl], na odoumrti; (osedlých 14, chalupník 1, dědin lánů 41/2, krčma 1). Rychtářství Polenský. Ves Brotice Německá [Perschetitz], (osedlých 9, chalupníků 5). Ves Vozdova Lhota [Hundshaberstift], na odoumrti; (osedl. 4, dědin lánů 2). Ves Brotice Česká [Böhmdorf], na odoumrti; (osedlých 9). Ves Břevniště [Tussetschlag], na odoumrti; (osedlí 9). Ves Veselí [Schneidetschlag], na odoumrti; (osedlých 6, chalupník 1). Ves Myšlany [Meisetschlag], na odoumrti; (summa osedlých 6). Ves Javoří [Michetschlag], na odoumrti; (osedlých 5). Ves Blato [Benetschlag], na odoumrti; (osedl. 6, chalupník 1). Ves Zahlinie [Eisengrub], na odoumrti; (osedl. 8). Ves Petrov [Peterbach], na odoumrti; (osedlí 2). Ves Sswibgrueb [Schwiebgrub], na odoumrti; (osedl. 10). Ves Jablanec [Ogfolderhaid], na odoumrti; (osedl. 14, chalup. 5, krčmy 2). Ves Stěžerov [Tischern], na odoumrti; (osedl. 6). Ves Jankov [Janketschlag], na odoumrti (osedl. 3). Ves Skalná [Pinketschlag], na odoumrti; (osedlí 2). Ves Ludka [Reit], na odoumrti; (osedl. 6). Ves Bezděkov [Pösige], na odoumrti; (osedl. 4). Ves Kovářovice [Schmiedingl, na odoumrti; (osedl. 5). Ves Provodice [Probolden], na odoumrti; (osedl. 5). Mejto ves [Mautstatt], na odoumrti; (osedl. 12, chalupníci 3). Ves Mladoňov [Plattetschlag], na odoumrti; (osedl. 9, chalupa 1, krčmy 2). Ves Kyselov [1483 Společnice? nyní něm. Neustift], na odoumrti; (osedl. 5, chalupa 1). Ves Květošín [1483 Quietussow, nyní něm. Quitoschin) u Polné, na odoumrti; (osedl. 8, chalupa 1).
Z register speciálních Krumlovského panství 1585. 101 krčma 1). Ves Přelštice [Schölsnitz], na odoumrti; (osedl. 6, lánů d. 4). Ves Křenov Německey [Krenau], na odoumrti; (osedl. 5, chalupníci 3, lánů d. 23/). Ves Křenov Českey [Krenau Böhm.], na odoumrti; (osedl. 13, chalup. 6, lánů d. 71/4, Ves Wyšney [Weichseln], na odoumrti; (chalupníci 2). Ves Srnín opata Korunského. Rychtářství Boletický. Ves Podvoří [Podwurst], na odoumrti; (osedl. s pot. 9, chalupn. 2, lánů d. 4/ krčma 1). Ves Benkovice [Penketitz], na odoumrti; (osedl. 11, lánů d. 5, krčma 1). Ves Beylovice [Pilleticz], na odoumrti; (osedlých 4, lánů dědin 2). Ves Dolany [Dollern], na odoumrti; (osedl. s pot. 5, lánů dědin 21/4, krčma 1). Ves Boletice [Poletitz], na odoumrti; (osedl. s potahy 17, dědin lánů 63/, chalupníci 4, krčma 1). Ves Hořičky [Hörwitzl], na odoumrti; (osedlých 14, chalupník 1, dědin lánů 41/2, krčma 1). Rychtářství Polenský. Ves Brotice Německá [Perschetitz], (osedlých 9, chalupníků 5). Ves Vozdova Lhota [Hundshaberstift], na odoumrti; (osedl. 4, dědin lánů 2). Ves Brotice Česká [Böhmdorf], na odoumrti; (osedlých 9). Ves Břevniště [Tussetschlag], na odoumrti; (osedlí 9). Ves Veselí [Schneidetschlag], na odoumrti; (osedlých 6, chalupník 1). Ves Myšlany [Meisetschlag], na odoumrti; (summa osedlých 6). Ves Javoří [Michetschlag], na odoumrti; (osedlých 5). Ves Blato [Benetschlag], na odoumrti; (osedl. 6, chalupník 1). Ves Zahlinie [Eisengrub], na odoumrti; (osedl. 8). Ves Petrov [Peterbach], na odoumrti; (osedlí 2). Ves Sswibgrueb [Schwiebgrub], na odoumrti; (osedl. 10). Ves Jablanec [Ogfolderhaid], na odoumrti; (osedl. 14, chalup. 5, krčmy 2). Ves Stěžerov [Tischern], na odoumrti; (osedl. 6). Ves Jankov [Janketschlag], na odoumrti (osedl. 3). Ves Skalná [Pinketschlag], na odoumrti; (osedlí 2). Ves Ludka [Reit], na odoumrti; (osedl. 6). Ves Bezděkov [Pösige], na odoumrti; (osedl. 4). Ves Kovářovice [Schmiedingl, na odoumrti; (osedl. 5). Ves Provodice [Probolden], na odoumrti; (osedl. 5). Mejto ves [Mautstatt], na odoumrti; (osedl. 12, chalupníci 3). Ves Mladoňov [Plattetschlag], na odoumrti; (osedl. 9, chalupa 1, krčmy 2). Ves Kyselov [1483 Společnice? nyní něm. Neustift], na odoumrti; (osedl. 5, chalupa 1). Ves Květošín [1483 Quietussow, nyní něm. Quitoschin) u Polné, na odoumrti; (osedl. 8, chalupa 1).
Strana 102
102 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Ves Dutiechov [1543 Dietochow, nyní něm. Tichtihöfen], na odoumrti; (osedlí 2.) Ves Hostěnov [Hossen] na odoumrti; (osedlí 2). Ves Lštín [Irresdorf] na odoumrti; (osedlých 11, chalupník 1.) Ves Polná [Stein] na odoumrti; (osedl. 6, chalupníci 4, krčmy 2.) Rychtářství Horní Planá. Městečko Planá Horní [Oberplan, městečko dostalo právo k testování 23. list. 1554], (osedlých s mlynáři 61, chalupníci 4, krčem 13). Ves Otice Německý, Ottenstifft [Ottetstift], má právo; (osedlí 4, lánů dědin 4). Ves Žlábek Německý, Rendles [Riendles], má právo; (osedl. 8, lánů d. 51/2). Ves Štifta Přední [Vorderstift], má právo; (osedl. 5, lánů dědin 4). Ves Jenišov, Husenreit [Hossenreit], má právo; (osedl. 9, lánů dědin 41/21/8). Karlovy Dvory, Karleshoff [Karlshof], (osedlí 2, lánů dědin 2). Ves Hodňov, Honesslog [Honetschlagl, má právo; (osedlých 16, lánů dědin 10% Ves Štifta Zadní [Hinterstift], má právo; (osedl. 9, děd. lánů 5). Ves Jelma [Melm], má právo; (osedl. 10, dědin lánů 73/). Ves Špicnberk [Spitzenberg], má právo; (osedl. 8, děd. lánů 6). Ves Stará Hut [Althütten], má právo; (osedl. 5, d. lánů 3). Ves Pihlov [Pichlern], má právo; (osedl. 4, děd. lánů 4, chalupa 1). Ves Hůrka, Sstum [Stuben], má právo; (osedl. 18, dědin lánů 14, chalupníci 3, Ves Pernek [Perneck], má právo; (osedl. 21, lánů dědin 10, krčma 1). Ves Manivá Česká, německy Pehmisch Hadl [1483 Maniawa Boh., Böhm. Haidl], (osedl. 8, lánů d. 6). Ves Manivá Německá, Teiczhadl [1483 Maniawa Theutunicale, Deutsch Haidl], (osedl. 10, lánů d. 61/). Skláře Huť [Glashütten], má právo; (osedl. 2, lánů dědin 11/2). krčma krčma 1). 1). Rychtářství Zelnavský. Ves Zelnava [Salnau], má právo; (osedl. 14, lánů d. 9, krčmy 2). Ves Šenava [Schönau], má právo; (osedl. 12, lánů děd. 9, chal. 1, krčma 1). Ves Žumberk [Sonnberg], má právo; (osedl. 7, lánů d. 5, chalupy 2, krčma 1). Ves Hintrynk [Hintring], má právo; (osedl. 9, lánů dědin 7, krčma 1). Ves Parkffryd [Parkfried], má právo; (osedl. 16, lánů d. 10, krčma 1). Rychtářství Zbytinský. Ves Švejnovice [1483 Swiniowicze, Schweinetschlag], má právo; (osedl. 15, chalupa 1, krčma 1). Ves Blažejovice [Plahetschlagl, má právo; (osedl. 7). Ves Mošná [Jandles], má právo; (osedl. 6). Ves Koryto [Hundsnursch], má právo; (osedl. s potahy 15, krčma 1). Ves Zbitiny [Oberhaid], má právo; (osedl. s potahy 23, krčma 1).
102 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Ves Dutiechov [1543 Dietochow, nyní něm. Tichtihöfen], na odoumrti; (osedlí 2.) Ves Hostěnov [Hossen] na odoumrti; (osedlí 2). Ves Lštín [Irresdorf] na odoumrti; (osedlých 11, chalupník 1.) Ves Polná [Stein] na odoumrti; (osedl. 6, chalupníci 4, krčmy 2.) Rychtářství Horní Planá. Městečko Planá Horní [Oberplan, městečko dostalo právo k testování 23. list. 1554], (osedlých s mlynáři 61, chalupníci 4, krčem 13). Ves Otice Německý, Ottenstifft [Ottetstift], má právo; (osedlí 4, lánů dědin 4). Ves Žlábek Německý, Rendles [Riendles], má právo; (osedl. 8, lánů d. 51/2). Ves Štifta Přední [Vorderstift], má právo; (osedl. 5, lánů dědin 4). Ves Jenišov, Husenreit [Hossenreit], má právo; (osedl. 9, lánů dědin 41/21/8). Karlovy Dvory, Karleshoff [Karlshof], (osedlí 2, lánů dědin 2). Ves Hodňov, Honesslog [Honetschlagl, má právo; (osedlých 16, lánů dědin 10% Ves Štifta Zadní [Hinterstift], má právo; (osedl. 9, děd. lánů 5). Ves Jelma [Melm], má právo; (osedl. 10, dědin lánů 73/). Ves Špicnberk [Spitzenberg], má právo; (osedl. 8, děd. lánů 6). Ves Stará Hut [Althütten], má právo; (osedl. 5, d. lánů 3). Ves Pihlov [Pichlern], má právo; (osedl. 4, děd. lánů 4, chalupa 1). Ves Hůrka, Sstum [Stuben], má právo; (osedl. 18, dědin lánů 14, chalupníci 3, Ves Pernek [Perneck], má právo; (osedl. 21, lánů dědin 10, krčma 1). Ves Manivá Česká, německy Pehmisch Hadl [1483 Maniawa Boh., Böhm. Haidl], (osedl. 8, lánů d. 6). Ves Manivá Německá, Teiczhadl [1483 Maniawa Theutunicale, Deutsch Haidl], (osedl. 10, lánů d. 61/). Skláře Huť [Glashütten], má právo; (osedl. 2, lánů dědin 11/2). krčma krčma 1). 1). Rychtářství Zelnavský. Ves Zelnava [Salnau], má právo; (osedl. 14, lánů d. 9, krčmy 2). Ves Šenava [Schönau], má právo; (osedl. 12, lánů děd. 9, chal. 1, krčma 1). Ves Žumberk [Sonnberg], má právo; (osedl. 7, lánů d. 5, chalupy 2, krčma 1). Ves Hintrynk [Hintring], má právo; (osedl. 9, lánů dědin 7, krčma 1). Ves Parkffryd [Parkfried], má právo; (osedl. 16, lánů d. 10, krčma 1). Rychtářství Zbytinský. Ves Švejnovice [1483 Swiniowicze, Schweinetschlag], má právo; (osedl. 15, chalupa 1, krčma 1). Ves Blažejovice [Plahetschlagl, má právo; (osedl. 7). Ves Mošná [Jandles], má právo; (osedl. 6). Ves Koryto [Hundsnursch], má právo; (osedl. s potahy 15, krčma 1). Ves Zbitiny [Oberhaid], má právo; (osedl. s potahy 23, krčma 1).
Strana 103
Z register speciálních Krumlovského panství 1585. 103 Rychtářství Frautoly. Ves Frantol [Frauenthal], má právo; (osedlých 19, lánů dědin 33/41/8, chalupníci 3, krčma 1. Ves Ladiště [Lažištěk, Schlag], má právo; (osedl. 10, lánů dědin 21/21/8). Ves Leptač [Rohn], má právo; (osedl. 7, lánů děd. 11/41/8). Ves Malonín [Pleschen], má právo; (osedl. 12, lánů d. 21/8, chalupa 1.) Rychtářství Chrobolský. Ves Chroboly [Chrobold], má právo; (osedlých s pot. 39, chalupníci 4, krčma 1). Ves Štifta [Luzenier], má právo; (osedl. s potahy 11). Ves Skřimiřov [Schreinetschlag], má právo; (osedl. s pot. 14). Ves Vovesney, Habrles, (osedl. s potahy 10). Ves Planská [1483 Planský, nyní něm. Planskus], má právo; (osedl. s pot. 9). Rychtářství Záhorský. Ves Míčovice [Mitschowitz], na odoumrti; (osedlých 15, chalupníci 5, krčma 1). Ves Lhota Ratiborova [Mehlhutka], na odoumrti; (osedl. s pot. 11). Ves Jáma [Grub], na odoumrti; (osedlých s potahy 14, chalupníci 3, krčma 1). Ves Záhoří [Sahorz], na odoumrti; (osedl. s pot. 16, chalupníci 2, krčma 1). Ves Klenovice [Klenowitz], na odoumrti; (osedl. s pot. 16, chalupníci 3). Ves Příslop, na odoumrti; (osedlých s pot. 7). krčma Rychtářství Smědečský. Ves Sadlín [1483 Sadlná, něm. Zodl], má právo, (osedl. s pot. 14, krčma 1). Ves Rovenec [Rubenz], má právo; (osedlí 4). Ves Tisovka [Neuenberg], má právo; (osedlých 11, krčma 1). Mackova Lhota [Mosetstift], má právo; (osedlí 3). Ves Stará Huť [Althütten], má právo; (osedl. 8). Ves Marky [Markus], má právo; (osedlých 9). Ves Miletínek [Paulus], má právo; (osedlých 7). Vostrá Hora [Scharfberg], má právo; (osedl. 6). Ktiš Malá [Lichteneck], má právo; (osedl. 5, krčma 1). Ves Křižovice [Křižowitz], má právo; (osedl. 8). Smětč Maley [Smědeč Malá, Klein Smietsch], má právo; (osedl. 15, chalupníci 3, 1). Ktiš Velká [Tisch], má právo; (osedl 22, krčmy 2). Směď[e]č Velká [Gross-Smietsch], má právo; (osedl. 21, krčma 1). Uhlíři v horách, uhlíři 2. Rychtářství Chvalšinský. Městys Chvalšiny [osvobozeny od odúmrti 1. bř. 1581, Kalsching], (osedlých 120). Ves Dobročkov [Dobrusch], na odoumrti; (osedlých 12, chalupníci 3, dědin lánů 6, krčma 1).
Z register speciálních Krumlovského panství 1585. 103 Rychtářství Frautoly. Ves Frantol [Frauenthal], má právo; (osedlých 19, lánů dědin 33/41/8, chalupníci 3, krčma 1. Ves Ladiště [Lažištěk, Schlag], má právo; (osedl. 10, lánů dědin 21/21/8). Ves Leptač [Rohn], má právo; (osedl. 7, lánů děd. 11/41/8). Ves Malonín [Pleschen], má právo; (osedl. 12, lánů d. 21/8, chalupa 1.) Rychtářství Chrobolský. Ves Chroboly [Chrobold], má právo; (osedlých s pot. 39, chalupníci 4, krčma 1). Ves Štifta [Luzenier], má právo; (osedl. s potahy 11). Ves Skřimiřov [Schreinetschlag], má právo; (osedl. s pot. 14). Ves Vovesney, Habrles, (osedl. s potahy 10). Ves Planská [1483 Planský, nyní něm. Planskus], má právo; (osedl. s pot. 9). Rychtářství Záhorský. Ves Míčovice [Mitschowitz], na odoumrti; (osedlých 15, chalupníci 5, krčma 1). Ves Lhota Ratiborova [Mehlhutka], na odoumrti; (osedl. s pot. 11). Ves Jáma [Grub], na odoumrti; (osedlých s potahy 14, chalupníci 3, krčma 1). Ves Záhoří [Sahorz], na odoumrti; (osedl. s pot. 16, chalupníci 2, krčma 1). Ves Klenovice [Klenowitz], na odoumrti; (osedl. s pot. 16, chalupníci 3). Ves Příslop, na odoumrti; (osedlých s pot. 7). krčma Rychtářství Smědečský. Ves Sadlín [1483 Sadlná, něm. Zodl], má právo, (osedl. s pot. 14, krčma 1). Ves Rovenec [Rubenz], má právo; (osedlí 4). Ves Tisovka [Neuenberg], má právo; (osedlých 11, krčma 1). Mackova Lhota [Mosetstift], má právo; (osedlí 3). Ves Stará Huť [Althütten], má právo; (osedl. 8). Ves Marky [Markus], má právo; (osedlých 9). Ves Miletínek [Paulus], má právo; (osedlých 7). Vostrá Hora [Scharfberg], má právo; (osedl. 6). Ktiš Malá [Lichteneck], má právo; (osedl. 5, krčma 1). Ves Křižovice [Křižowitz], má právo; (osedl. 8). Smětč Maley [Smědeč Malá, Klein Smietsch], má právo; (osedl. 15, chalupníci 3, 1). Ktiš Velká [Tisch], má právo; (osedl 22, krčmy 2). Směď[e]č Velká [Gross-Smietsch], má právo; (osedl. 21, krčma 1). Uhlíři v horách, uhlíři 2. Rychtářství Chvalšinský. Městys Chvalšiny [osvobozeny od odúmrti 1. bř. 1581, Kalsching], (osedlých 120). Ves Dobročkov [Dobrusch], na odoumrti; (osedlých 12, chalupníci 3, dědin lánů 6, krčma 1).
Strana 104
104 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Ves Březovík [Ochsbrunn], na odoumrti; (osedl. s pot. 17, chalupníci 2, děd. lánů 5, krčma 1). Ves Hovalta [Hochwald], na odoumrti; (osedl. 6, chalupníci 2, děd. lánů 21/4, krčma 1). Ves Střimile [Richterhof], na odoumrti; (osedl. 11, d. lánů 31/2, krčma 1). Ves Vražice (Prossnitz], na odoumrti; (osedl. s pot. 8, chalupníci 2, d. lánů 31/2). Ves Borová [Mistlholz], na odoumrti; (osedl. 13, chalupníků 7, d. lány 4, krčma 1). Ves Lomek [Haidl], na odoumrti; (osedl. 6, chalupníci 2). Ves Třebovice [Siebitz], na odoumrti; (osedl. s pot. 10, krčma 1). Ves Vitěšovice [Kriebaum], na odoumrti; (osedl. s pot. 15, krčma 1). Ves Prakýř [Pragerstift], na odoumrti; (osedl. s pot. 5). Ves Ssenffeld [Schönfelden], na odoumrti; (osedl. s pot. 10). Uhlíři v horách 6. Rychtářství Brlohský. Ves Brloh [Berlau], má právo; (osedlých s pot. 31, chalupníci 7, krčmy 2). Ves Rojšín [Roisching], na odoumrti; (osedlí 2). Ves Nová [Neudorf; o jejím osvobození viz zde výše str. 4—5, č. 3b], na odoumrti; (osedlých s pot. 16, chalupníci 3). Rychtářství Čákovský. Ves Čákov [Čekau], má právo; (osedl. s pot. 9, chalupníci 2, lánů děd. 61/4, krčma 1). Ves Jankov [Jankau], má právo; (osedlých s pot. 6). Ves Kaliště [Kalischt], na odoumrti; (osedlých s potahy 6). Ves Dechtář [Dechtern], má právo; (osedlých 7, krčma 1). Bašta Holubovská [Baschten], má právo; (osedlí 2). Ves Habří, na odoumrti: (osedlí 2, chalupníci 4, krčma 1). Rychtářství Žabovřeský. Má právo; (osedlých 21, vesnice 1, chalup. 1, lánů dědin 18, krčma 1). Rychtářství Radošovský. Ves Radošovice [Roschowitz], má právo; (osedlých lidí s pot. 19, chal. 4, lánů dědin 141/2, krčma 1). Rychtářství Vavické. Ves Vavice [Babitz, Bowitz], na odoumrti; (osedl. lidí 11, lánů děd. 81/2). Rychtářství Holubovský. Ves Vrabčie [Prabsch], na odoumrti; (osedl. lidí 13). Vrabčiek Maley, dvůr; na odoumrti; (osedlý 1). Dvůr pod Menštejnem, na odoumrti; (osedlý 1). Ves Mříče [1483 Smrziecz, 1510 Smrzieczie, u Palackého Smříčí, Mřitsch], na odoumrti; (osedlých 12). Ves Bohouškovice, na odoumrti; (osedlých 5). [V urbáři 1600 ves Bohúškovice „má právo“].
104 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Ves Březovík [Ochsbrunn], na odoumrti; (osedl. s pot. 17, chalupníci 2, děd. lánů 5, krčma 1). Ves Hovalta [Hochwald], na odoumrti; (osedl. 6, chalupníci 2, děd. lánů 21/4, krčma 1). Ves Střimile [Richterhof], na odoumrti; (osedl. 11, d. lánů 31/2, krčma 1). Ves Vražice (Prossnitz], na odoumrti; (osedl. s pot. 8, chalupníci 2, d. lánů 31/2). Ves Borová [Mistlholz], na odoumrti; (osedl. 13, chalupníků 7, d. lány 4, krčma 1). Ves Lomek [Haidl], na odoumrti; (osedl. 6, chalupníci 2). Ves Třebovice [Siebitz], na odoumrti; (osedl. s pot. 10, krčma 1). Ves Vitěšovice [Kriebaum], na odoumrti; (osedl. s pot. 15, krčma 1). Ves Prakýř [Pragerstift], na odoumrti; (osedl. s pot. 5). Ves Ssenffeld [Schönfelden], na odoumrti; (osedl. s pot. 10). Uhlíři v horách 6. Rychtářství Brlohský. Ves Brloh [Berlau], má právo; (osedlých s pot. 31, chalupníci 7, krčmy 2). Ves Rojšín [Roisching], na odoumrti; (osedlí 2). Ves Nová [Neudorf; o jejím osvobození viz zde výše str. 4—5, č. 3b], na odoumrti; (osedlých s pot. 16, chalupníci 3). Rychtářství Čákovský. Ves Čákov [Čekau], má právo; (osedl. s pot. 9, chalupníci 2, lánů děd. 61/4, krčma 1). Ves Jankov [Jankau], má právo; (osedlých s pot. 6). Ves Kaliště [Kalischt], na odoumrti; (osedlých s potahy 6). Ves Dechtář [Dechtern], má právo; (osedlých 7, krčma 1). Bašta Holubovská [Baschten], má právo; (osedlí 2). Ves Habří, na odoumrti: (osedlí 2, chalupníci 4, krčma 1). Rychtářství Žabovřeský. Má právo; (osedlých 21, vesnice 1, chalup. 1, lánů dědin 18, krčma 1). Rychtářství Radošovský. Ves Radošovice [Roschowitz], má právo; (osedlých lidí s pot. 19, chal. 4, lánů dědin 141/2, krčma 1). Rychtářství Vavické. Ves Vavice [Babitz, Bowitz], na odoumrti; (osedl. lidí 11, lánů děd. 81/2). Rychtářství Holubovský. Ves Vrabčie [Prabsch], na odoumrti; (osedl. lidí 13). Vrabčiek Maley, dvůr; na odoumrti; (osedlý 1). Dvůr pod Menštejnem, na odoumrti; (osedlý 1). Ves Mříče [1483 Smrziecz, 1510 Smrzieczie, u Palackého Smříčí, Mřitsch], na odoumrti; (osedlých 12). Ves Bohouškovice, na odoumrti; (osedlých 5). [V urbáři 1600 ves Bohúškovice „má právo“].
Strana 105
Z register speciálních Krumlovského panství 1585. 105 Mlynáři sou na odoumrti: Vondra Hrbků, Anton Moučka, Václav Mikule, Václav Beran, Zikmund. (Již jest mlýn Jeho Mti páně). Summa mlynářův vosedlejch 6. Ves Slavče [Slawtsch], na odoumrti; (osedlých 8, krčma 1). Ves Lipí [Lippen], na odoumrti; (osedlých 17, krčma 1). Ves Loučej [1483 i 1510 psáno Luczeig; nyní něm. Lutschau], na odoumrti; (osedl. 11, chalupníci 2, krčma 1). Ves Krásletín [1483 Crasletin, 1600 Krásetín, nyní něm. Krasetin], na odoumrti; (osedl. 4, chalupníci 3, krčma 1). Ves Třísov [Třisau], na odoumrti; (osedl. 9, chalupník 1, krčma 1). Ves Holubov [Holubau], na odoumrti; (osedlých 11, krčma 1). Ves Jamney. Ves Záhořice [1483 Zahorzicze, 1600 Zahorczicze, Palacký 327 Záhorčice], na od- (osedl. 6). Na Hradci [Hradzen], na odoumrti; (chalupníků 5). oumrti; Rychtářství Oujezdský. Ves Oujezd [Steinkirchen], na odoumrti; (osedl. 28, lánů děd. 24, chal. 5, krčma 1). Ves Rančice, na odoumrti; (osedlí 3, lánů dědin 41/2). Kosov dvůr [Kleinkossau], na odoumrti. Maškovec dvůr, na odoumrti. Jiřík mlynář. Ves Borovnice, na odoumrti; (osedl. 7, chalupníci 3, lánů dědin 7, krčma 1). Ves Březf [Freiles], na odoumrti; (osedl. 5). Bartoch man aneb dvořák [Bartochhof, Baderhof]. Rychtářství Třebonínský. Ves Třebonín Velkey [Unterbreitenstein]. na odoumrti; (osedl. 11, chalupy 2, lány d. 9, krčma 1). Ves Třebonín Horní [Oberbreitenstein], na odoumrti; (osedl. 5, dědin lánů 5). Ves Chlumec [Chumzen], na odoumrti; (osedl. 6, lánů děd. 7). Ves Záluží, na odoumrti; (osedl. 4, chalupníci 4, děd. lánů 5). Ves Radostice [Radostitz], na odoumrti; (osedlí 2, dědin lánů 1). Ves Čertyně. Dvůr Vopalice [Opalitz], na odoumrti; (osedlý 1). Součty ze všech 31 rychet na panství Krumlovském. Na konci speciálních register aneb urbáře z r. 1585 uvádějí se opět jmena všech rychtářství, a při každém rychtářství jsou úhrnné udaje, vzniklé sečtením číselných udajů o všech vesnicích. Toto summarium vydavatel proměnil v tabulku, aby bylo přehlednější, a tiskne se zde tak změněné; na konci tabulky přidal jsem součty z celého panství Krum- lovského, kterých není v původních registrech speciálních. Archiv Český XXIX. 14
Z register speciálních Krumlovského panství 1585. 105 Mlynáři sou na odoumrti: Vondra Hrbků, Anton Moučka, Václav Mikule, Václav Beran, Zikmund. (Již jest mlýn Jeho Mti páně). Summa mlynářův vosedlejch 6. Ves Slavče [Slawtsch], na odoumrti; (osedlých 8, krčma 1). Ves Lipí [Lippen], na odoumrti; (osedlých 17, krčma 1). Ves Loučej [1483 i 1510 psáno Luczeig; nyní něm. Lutschau], na odoumrti; (osedl. 11, chalupníci 2, krčma 1). Ves Krásletín [1483 Crasletin, 1600 Krásetín, nyní něm. Krasetin], na odoumrti; (osedl. 4, chalupníci 3, krčma 1). Ves Třísov [Třisau], na odoumrti; (osedl. 9, chalupník 1, krčma 1). Ves Holubov [Holubau], na odoumrti; (osedlých 11, krčma 1). Ves Jamney. Ves Záhořice [1483 Zahorzicze, 1600 Zahorczicze, Palacký 327 Záhorčice], na od- (osedl. 6). Na Hradci [Hradzen], na odoumrti; (chalupníků 5). oumrti; Rychtářství Oujezdský. Ves Oujezd [Steinkirchen], na odoumrti; (osedl. 28, lánů děd. 24, chal. 5, krčma 1). Ves Rančice, na odoumrti; (osedlí 3, lánů dědin 41/2). Kosov dvůr [Kleinkossau], na odoumrti. Maškovec dvůr, na odoumrti. Jiřík mlynář. Ves Borovnice, na odoumrti; (osedl. 7, chalupníci 3, lánů dědin 7, krčma 1). Ves Březf [Freiles], na odoumrti; (osedl. 5). Bartoch man aneb dvořák [Bartochhof, Baderhof]. Rychtářství Třebonínský. Ves Třebonín Velkey [Unterbreitenstein]. na odoumrti; (osedl. 11, chalupy 2, lány d. 9, krčma 1). Ves Třebonín Horní [Oberbreitenstein], na odoumrti; (osedl. 5, dědin lánů 5). Ves Chlumec [Chumzen], na odoumrti; (osedl. 6, lánů děd. 7). Ves Záluží, na odoumrti; (osedl. 4, chalupníci 4, děd. lánů 5). Ves Radostice [Radostitz], na odoumrti; (osedlí 2, dědin lánů 1). Ves Čertyně. Dvůr Vopalice [Opalitz], na odoumrti; (osedlý 1). Součty ze všech 31 rychet na panství Krumlovském. Na konci speciálních register aneb urbáře z r. 1585 uvádějí se opět jmena všech rychtářství, a při každém rychtářství jsou úhrnné udaje, vzniklé sečtením číselných udajů o všech vesnicích. Toto summarium vydavatel proměnil v tabulku, aby bylo přehlednější, a tiskne se zde tak změněné; na konci tabulky přidal jsem součty z celého panství Krum- lovského, kterých není v původních registrech speciálních. Archiv Český XXIX. 14
Strana 106
106 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Rychtářství Dvory samotné Lánů dědin Kollator Přídolské Raveňské Třítěžské Hašlovské Sverazské Stráženské Haclovské Rychnovské Vltavské Švorcpochské Mokrské Novosedské Křenovské Boletické Polenské Horní Planá Zelnavské Zbitinské Frantolské Chrobolské Záhorské Smědečské Chvalšinské Brlohské Čákovské Žabovřeské Radošovské Vavické Holubovské Oujezdské mčko 1 mčko 1 17 12 27 16 13 11 5 11 12 33 120 37 142 33 16 21 19 55 60 174 200 58 66 48 83 79 134 233 49 32 s těmi dvory 21 19 11 104 47 5 12 15 23 13 3 18 10 6 4 uhlíři 2 uhlířů v horách 6 2 dv. samotné 763/ 31 69 18 / 531/2 17 /2 11 161/2 30 25% 921/8 40 10 291/ 18 14 81/ JMst pán probošt Drkolenský JMst pán JMt pán opat Korunský opat Korunský opat Korunský JMt pán JMst pán JMst pán opat Korunský JMst pán JMst pán 3 1 16 mstys 1 11 100 16 opat Vyšebrodský Třebonínské 10 5 30 12 6 2 dv. samotné 3 4) Dvůr Opolice 1 47 28 JMt pán rychet 31 3 197 2054 190 659 5) 18 99 1) Na Hašlovsku sečteno: lánů 31 1/2 a dvorských rolí 11/2 (lánů?). 2) Na Rychnovsku ve vsi Lindé psáno ve výtahu: lánů 12s, z čehož vydavatel podle domyslu udělal 13 s. Summarium dle výtahu klade v rychtě Rychnovské lánů 531/5, což snad chce býti 531/ z. Skutečný součet lánů v rychtě Rychnovské činí 531/2. *) Na Křenovsku kostel a fara s poznámkou; v Kájovým. Ale Kájov neuvádí se mezi 9 vesnicemi rychty Křenovské; v summariu udává se počet vsí 8. Přítomný výtah z urbáře jmenuje dvojí ves Křenov, Né- mecký a Český; nyní tam slove jen jedna ves Křenov, Krenau, ale uprostřed mezi Křenovem a Kájovem čte se na mapě Krenauer Hof, kdež pry bývala ves; tam snad stál druhý Křenov. 4) V summariu psáno na Oujezdsku: 3 dvory s mlynářem na samotě, panský dvůr 1. 5) Součet 659 lánů jest sečten z 22 rychtářství; z ostatních 9 rychtářství scházejí udaje o počtu lánů.
106 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Rychtářství Dvory samotné Lánů dědin Kollator Přídolské Raveňské Třítěžské Hašlovské Sverazské Stráženské Haclovské Rychnovské Vltavské Švorcpochské Mokrské Novosedské Křenovské Boletické Polenské Horní Planá Zelnavské Zbitinské Frantolské Chrobolské Záhorské Smědečské Chvalšinské Brlohské Čákovské Žabovřeské Radošovské Vavické Holubovské Oujezdské mčko 1 mčko 1 17 12 27 16 13 11 5 11 12 33 120 37 142 33 16 21 19 55 60 174 200 58 66 48 83 79 134 233 49 32 s těmi dvory 21 19 11 104 47 5 12 15 23 13 3 18 10 6 4 uhlíři 2 uhlířů v horách 6 2 dv. samotné 763/ 31 69 18 / 531/2 17 /2 11 161/2 30 25% 921/8 40 10 291/ 18 14 81/ JMst pán probošt Drkolenský JMst pán JMt pán opat Korunský opat Korunský opat Korunský JMt pán JMst pán JMst pán opat Korunský JMst pán JMst pán 3 1 16 mstys 1 11 100 16 opat Vyšebrodský Třebonínské 10 5 30 12 6 2 dv. samotné 3 4) Dvůr Opolice 1 47 28 JMt pán rychet 31 3 197 2054 190 659 5) 18 99 1) Na Hašlovsku sečteno: lánů 31 1/2 a dvorských rolí 11/2 (lánů?). 2) Na Rychnovsku ve vsi Lindé psáno ve výtahu: lánů 12s, z čehož vydavatel podle domyslu udělal 13 s. Summarium dle výtahu klade v rychtě Rychnovské lánů 531/5, což snad chce býti 531/ z. Skutečný součet lánů v rychtě Rychnovské činí 531/2. *) Na Křenovsku kostel a fara s poznámkou; v Kájovým. Ale Kájov neuvádí se mezi 9 vesnicemi rychty Křenovské; v summariu udává se počet vsí 8. Přítomný výtah z urbáře jmenuje dvojí ves Křenov, Né- mecký a Český; nyní tam slove jen jedna ves Křenov, Krenau, ale uprostřed mezi Křenovem a Kájovem čte se na mapě Krenauer Hof, kdež pry bývala ves; tam snad stál druhý Křenov. 4) V summariu psáno na Oujezdsku: 3 dvory s mlynářem na samotě, panský dvůr 1. 5) Součet 659 lánů jest sečten z 22 rychtářství; z ostatních 9 rychtářství scházejí udaje o počtu lánů.
Strana 107
Z let 1585 a 1586. 107 75. 1586, 6. ledna: Řízení úředníků farní osady sv. Mikuláše na Starém Městě Pražském s poddanými ze vsi Kojetic k tomu obeslanými. V pondělí den tří králův, poddaní ze vsi Kojetic všickni jsouce za dole po- depsanými příčinami před pány úředníky obesláni, zejména jsou poznamenáni též i z Oujezdce, Zákulan a Kovar oc. Z Kojetic. I. Martin Martinskej rychtář, [připsáno] *Jan Diczek*, [později] *Czil?*; Křížek; Duchek Vondráčkův; [škrtnuto] *Blažej*, [připsáno] *Jan Kocián* na Holoušově; *Marta Vejcova,* *Jakub Čech*; Mikuláš Jirášek; Svatoš chalupník; *Jan* *Jíra* Novák; *Duchek Capouch* *umřel, vdova*; Ondráček Hlávka; Květoň Hruška *umřel*; Jan Pechan *nevyhoštěnej*; Jan Kavka; Vít Němec. Zikmund, Květoňův zeť, oznámil před pány ouředníky, že Marta Pechanová, nebožtíka Pechana manželka, na smlúvách svadebních má sobě polovici statku věnovaného od téhož Pecha[na] oc. Kteří podruhy mají. II. Potom Ondráčkovi Hlavovi chalupníku poručeno, poněvadž Martin Řezáč, podruh jeho, nemá listu a pro něj jíti nechce, aby do tře- tího dne se jinde komorou opatřil a gruntův prázen byl. — Zikmundovi, zeti Kvě- toně, poručeno, aby do týhodne list fedrovní sobě zjednal. — Blažej Halouš má podruhy dva, Jiříka neví se, a Štěpána, mají listy ukázati. — Mikuláš Jirášek též dva podruhy má, Filipa Němce a Kateřinu vdovu; správu dal, že by listy měli; též je ukázati pánům ouředníkům mají. — Jan Novák má Svatoše Řezáče podruha, má list ukázati. — Vdova Vejcová má též dva podruhy, Jana Zoubka a Eliáše, má listy ukázati. — Vácslav Capouch má podruha Vácslava krejčího s listem fedrovním, kterýž také v týmdni pořád zběhlým vedle jiných pánům ouředníkům ukázati má. III. Poručeno všem tu přítomným, aby popřeje-li pán Bůh zdraví, z jara žád- nému cizopanskýmu nedopouštěli na svých dědinách osívati, nýbrž jeden každý aby sám vosil. Pakli by který neměl semena, oznámiti povinen jest pánům ouředníkům, bude semenem od nich opatřen na polovici. IV. Posudného krčmáři vedle snešení pánův osadních, kteréž se stalo v pon- dělí po Mláďátkách [30. pros. 1585] při konání počtu osadního v domu pana Jana Škréty, aby dáváno bylo po třech groších českých, jim poručeno. V. Při tom všem poručeno, zvláště pak konšelům a starším obecním, aby her v krčmách ani jeden se nedopouštěl, pod propadením prostice soli. Jíra Nováků syn, předstoupivše před pány ouředníky, stěžoval sobě do Blažeje Ha- louše, když sou spolu v krčmě v karty rouše hráli a po bílým penízi sázeli, že bílýho peníze jemu Blažej dáti nechtěl, nýbrž jemu lál, lotrů nadával, a jakž nejvejš mohl, jest plundroval; žádaje za opatření. Proti tomu Blažej, aby to tak mělo bejti, jest odepřel pravíc, když spolu rouše hráli, že v té hře hned k němu příčiny hledal, čemuž když porozuměl, od něho za 14*
Z let 1585 a 1586. 107 75. 1586, 6. ledna: Řízení úředníků farní osady sv. Mikuláše na Starém Městě Pražském s poddanými ze vsi Kojetic k tomu obeslanými. V pondělí den tří králův, poddaní ze vsi Kojetic všickni jsouce za dole po- depsanými příčinami před pány úředníky obesláni, zejména jsou poznamenáni též i z Oujezdce, Zákulan a Kovar oc. Z Kojetic. I. Martin Martinskej rychtář, [připsáno] *Jan Diczek*, [později] *Czil?*; Křížek; Duchek Vondráčkův; [škrtnuto] *Blažej*, [připsáno] *Jan Kocián* na Holoušově; *Marta Vejcova,* *Jakub Čech*; Mikuláš Jirášek; Svatoš chalupník; *Jan* *Jíra* Novák; *Duchek Capouch* *umřel, vdova*; Ondráček Hlávka; Květoň Hruška *umřel*; Jan Pechan *nevyhoštěnej*; Jan Kavka; Vít Němec. Zikmund, Květoňův zeť, oznámil před pány ouředníky, že Marta Pechanová, nebožtíka Pechana manželka, na smlúvách svadebních má sobě polovici statku věnovaného od téhož Pecha[na] oc. Kteří podruhy mají. II. Potom Ondráčkovi Hlavovi chalupníku poručeno, poněvadž Martin Řezáč, podruh jeho, nemá listu a pro něj jíti nechce, aby do tře- tího dne se jinde komorou opatřil a gruntův prázen byl. — Zikmundovi, zeti Kvě- toně, poručeno, aby do týhodne list fedrovní sobě zjednal. — Blažej Halouš má podruhy dva, Jiříka neví se, a Štěpána, mají listy ukázati. — Mikuláš Jirášek též dva podruhy má, Filipa Němce a Kateřinu vdovu; správu dal, že by listy měli; též je ukázati pánům ouředníkům mají. — Jan Novák má Svatoše Řezáče podruha, má list ukázati. — Vdova Vejcová má též dva podruhy, Jana Zoubka a Eliáše, má listy ukázati. — Vácslav Capouch má podruha Vácslava krejčího s listem fedrovním, kterýž také v týmdni pořád zběhlým vedle jiných pánům ouředníkům ukázati má. III. Poručeno všem tu přítomným, aby popřeje-li pán Bůh zdraví, z jara žád- nému cizopanskýmu nedopouštěli na svých dědinách osívati, nýbrž jeden každý aby sám vosil. Pakli by který neměl semena, oznámiti povinen jest pánům ouředníkům, bude semenem od nich opatřen na polovici. IV. Posudného krčmáři vedle snešení pánův osadních, kteréž se stalo v pon- dělí po Mláďátkách [30. pros. 1585] při konání počtu osadního v domu pana Jana Škréty, aby dáváno bylo po třech groších českých, jim poručeno. V. Při tom všem poručeno, zvláště pak konšelům a starším obecním, aby her v krčmách ani jeden se nedopouštěl, pod propadením prostice soli. Jíra Nováků syn, předstoupivše před pány ouředníky, stěžoval sobě do Blažeje Ha- louše, když sou spolu v krčmě v karty rouše hráli a po bílým penízi sázeli, že bílýho peníze jemu Blažej dáti nechtěl, nýbrž jemu lál, lotrů nadával, a jakž nejvejš mohl, jest plundroval; žádaje za opatření. Proti tomu Blažej, aby to tak mělo bejti, jest odepřel pravíc, když spolu rouše hráli, že v té hře hned k němu příčiny hledal, čemuž když porozuměl, od něho za 14*
Strana 108
108 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: druhej stůl šel; ale on Jíra nechtěl se spokojiti, k němu tam šel, a aby mu do posledního dohrál, pobízel; když pak nechtěl, hned jemu valáškův, zlodějův, že se do vsi velhal, a mezi nimi hoden bejti že není, jest divně přezdíval, a nadto vejše ven vyšedše, s kamenem míníc jej mordovati, na něj na dvoře číhal; prosíc, aby od něho jemu to k nápravě bylo přivedeno. — Po vyslyšení obojí strany správu učinili rychtář a konšelé o témž Jírovi Novákovi, že by tak bylo, což on Blažej sobě do něho stěžoval. A tak jsouce týž Novák křiv, musel se s ním Blažejem ruky dáním smířiti, a aby jemu to odpuštěno bylo žádati. Však přes to Blažej kon- šelem jsa, maje na sobě dobrej příklad dáti, že jest se hry dopustil a s ním hrál, (ježto kdyby nebylo vohně, nebylo by dejmu), spolu s ním do trestání šatlavního jest dán, a v něm za tři dni držáni byli. Rychtář a konšelé též nemálo sobě stěžovali do Duchka Capoucha, téhož Jíry Nováka bratra, že před tím v neděli večer byvše příčina šarvátky s pacholky z Byškovic, maje ry- chtáři a konšelům, aby to spokojili, jakožto soused nápomocen bejti, proti nim jich posazoval, je zastával a z klády pustiti rozkazoval; pro kterúžto všetečnost a takovou hanebnou vej- tržnost do vězení s prvními dvěma také dán. VI. Berně za půl třetího léta, to jest za pět terminů, po dvacíti groších, a za dvě létě na vystavení hradu Pražského, každého roku po 10 gr. č., aby beze všeho zadržování dali a vyplnili. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 49 a. 76. 1586, 11. a 23. ledna: Zádušní správa sv. Mikuláše dala Jana Toška do vězení, aby zaplatil dluh a) měšťanovi Novoměstskému Kamarýtovi, a b) drži- telovi Tuchoměřic. a) Panu purgkmistru a radě Nového Města Pražského odpověď o Jana Toška z Ou- jezdce. — Sl. sv. vzk. Ráčili ste opět psaní nám učiniti k žádosti p. Symeona Gamaryta z Rovin, nemohouce žádajícímu práva odepříti, že pro nedopomožení od nás na Janovi Toškovi, podda- ným našem, stavunk na lidi poddané naše — s tím při tom doložením, dobře-li obstaví, že dobře ho užive, — propouštěti ráčíte, jakž v sobě šíře obsahujíce zavírá. I oznamujem VMtem, že povolavše téhož Toška, v známost sme mu psaní VMtí uvedli, a s pilností, byl-li by ta- kovým dluhem povinen, aby příčinou jeho jiní poddaní hyndrováni nebyli, na něm se dotazo- vali; kterýž co za odpověď dává, z přiležejícího spisu vyrozuměti ráčíte. A poněvadž se jest pak jinak našlo, nežli jest nás prve spravoval, VMtí žádáme, že ráčíte panu Symeonovi po- ručiti oznámiti, že k takovému dluhu již na něm dopomáháme, u vězení jeho majíce, a dokudž se s ním vo něj neumluví, bez vědomí jeho nemá z vězení propuštěn bejti. Jsouce k VMtem té naděje, že takovej stavunk zase vyzdvihnouti, aby poddaní naši zbytečně hyndrováni nebyli, poručiti ráčíte. Dán v Praze v sobotu po třech králích [11. led.] 1586. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 50 b. b) Odpověď panu Karlovi Služskýmu z Chlumu a na Tuchoměřicích o Jana Toška z Oujezdce. — S. s. v. Urozený pane, příteli náš milý! Opět ste nám psaní učinili, jak o Jana Toška z Oujezdce, poddaného našeho, tak nějakýho Kašpara, — kteréhož my neznáme a po- savad, kdo by to byl, jakž z předešlé odpovědi vyrozuměti ste mohli, věděti nemůžeme, — že by
108 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: druhej stůl šel; ale on Jíra nechtěl se spokojiti, k němu tam šel, a aby mu do posledního dohrál, pobízel; když pak nechtěl, hned jemu valáškův, zlodějův, že se do vsi velhal, a mezi nimi hoden bejti že není, jest divně přezdíval, a nadto vejše ven vyšedše, s kamenem míníc jej mordovati, na něj na dvoře číhal; prosíc, aby od něho jemu to k nápravě bylo přivedeno. — Po vyslyšení obojí strany správu učinili rychtář a konšelé o témž Jírovi Novákovi, že by tak bylo, což on Blažej sobě do něho stěžoval. A tak jsouce týž Novák křiv, musel se s ním Blažejem ruky dáním smířiti, a aby jemu to odpuštěno bylo žádati. Však přes to Blažej kon- šelem jsa, maje na sobě dobrej příklad dáti, že jest se hry dopustil a s ním hrál, (ježto kdyby nebylo vohně, nebylo by dejmu), spolu s ním do trestání šatlavního jest dán, a v něm za tři dni držáni byli. Rychtář a konšelé též nemálo sobě stěžovali do Duchka Capoucha, téhož Jíry Nováka bratra, že před tím v neděli večer byvše příčina šarvátky s pacholky z Byškovic, maje ry- chtáři a konšelům, aby to spokojili, jakožto soused nápomocen bejti, proti nim jich posazoval, je zastával a z klády pustiti rozkazoval; pro kterúžto všetečnost a takovou hanebnou vej- tržnost do vězení s prvními dvěma také dán. VI. Berně za půl třetího léta, to jest za pět terminů, po dvacíti groších, a za dvě létě na vystavení hradu Pražského, každého roku po 10 gr. č., aby beze všeho zadržování dali a vyplnili. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 49 a. 76. 1586, 11. a 23. ledna: Zádušní správa sv. Mikuláše dala Jana Toška do vězení, aby zaplatil dluh a) měšťanovi Novoměstskému Kamarýtovi, a b) drži- telovi Tuchoměřic. a) Panu purgkmistru a radě Nového Města Pražského odpověď o Jana Toška z Ou- jezdce. — Sl. sv. vzk. Ráčili ste opět psaní nám učiniti k žádosti p. Symeona Gamaryta z Rovin, nemohouce žádajícímu práva odepříti, že pro nedopomožení od nás na Janovi Toškovi, podda- ným našem, stavunk na lidi poddané naše — s tím při tom doložením, dobře-li obstaví, že dobře ho užive, — propouštěti ráčíte, jakž v sobě šíře obsahujíce zavírá. I oznamujem VMtem, že povolavše téhož Toška, v známost sme mu psaní VMtí uvedli, a s pilností, byl-li by ta- kovým dluhem povinen, aby příčinou jeho jiní poddaní hyndrováni nebyli, na něm se dotazo- vali; kterýž co za odpověď dává, z přiležejícího spisu vyrozuměti ráčíte. A poněvadž se jest pak jinak našlo, nežli jest nás prve spravoval, VMtí žádáme, že ráčíte panu Symeonovi po- ručiti oznámiti, že k takovému dluhu již na něm dopomáháme, u vězení jeho majíce, a dokudž se s ním vo něj neumluví, bez vědomí jeho nemá z vězení propuštěn bejti. Jsouce k VMtem té naděje, že takovej stavunk zase vyzdvihnouti, aby poddaní naši zbytečně hyndrováni nebyli, poručiti ráčíte. Dán v Praze v sobotu po třech králích [11. led.] 1586. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 50 b. b) Odpověď panu Karlovi Služskýmu z Chlumu a na Tuchoměřicích o Jana Toška z Oujezdce. — S. s. v. Urozený pane, příteli náš milý! Opět ste nám psaní učinili, jak o Jana Toška z Oujezdce, poddaného našeho, tak nějakýho Kašpara, — kteréhož my neznáme a po- savad, kdo by to byl, jakž z předešlé odpovědi vyrozuměti ste mohli, věděti nemůžeme, — že by
Strana 109
Ze zádušních vesnic kostela sv. Mikuláše v St. M. Pražském 1586. 109 za vobilí vám dlužni jsouce, dosavad zaplatiti sedmi kop zanedbávají, aby od nás k zaplacení, pro ujití stavunku lidí našich nevinných, přidržáni byli, jakž v sobě to šířeji obsahuje a za- vírá. I poněvadž on Tošek dluhu svému, kterýmž by vám [byl] povinovat za vobilí, neodpírá, nýbrž co by na jeho díl přišlo, zaplacením se povinovat bejti přiznává: z té příčiny do vě- zení jeho davše, na něm k takovému dluhu vám dopomáháme a z něho bez vědomí vašeho vypuštěn bejti nemá. Tím se spraviti moci budete. S tím oc. Datum ve čtvrtek po svatých Fabianu a Šebestiánu [23. led.] léta oc vosmdesátého šestého. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 51 a. 77. 1586, 6. února: Řízení zádušní správy sv. Mikuláše při výjezdě do poddané vsi Kojetic. Léta Páně oc LXXXVI stal se vejjezd do Kojetic ve čtvrtek den sv. Panny Doroty skrze pány úředníky a kostelníky, totiž p. Jana Škrétu Šotnovského z Závořic, Jana Rakovnického jinak Piláta, Kříže Chvalského, Jozefa Cejdlara kožišníka, Tomáše Dvořáka a Pavla rukavičníka. A předně ouřad rychtářský a konšelský jest obnoven takto: Martin Martinský rychtář; Duchek Vondráčkův, Jan Novák, Jan Káva, Blažej Příměnský, konšelé. Dán jim závazek folio supra 7°. I. Po vykonání povinnosti napomenutí se jim učinilo, aby vedle povinností svých se chovali, cti a chvály Boží vyhledávali, na slova Boží do chrámu ku příkladu jiným s pilností se scházívali, p. farářem jakožto pastýřem duší svých se spravovali. II. Rychtář obzvláštně napomenut příkře, aby zbytečného užívání vzláště pak v Praze zanechal, domů časně s čeládkou svou se navracoval a za vozem nezuostával, pod skutečným trestáním. Též konšelům poručeno, aby se k rychtáři náležitě chovali, když pro ně pošle a jim dá znáti, aby do hromady bez meškání přišli, a tak společně v svornosti se snášejíce, k přetrhování zlého a vzdělání dobrého sobě vespolek nápomocni byli. Sirotkův poznamenání. Po Václavovi Vejcovi chalupníku dva sirotci zuostávají, Eva a Alžběta při matce zuostávají. — Po Havlíčkovi též chalupníku jeden sirotek Anna, s matkou jest. — Po Janovi zedníkovi a Anně manželce jeho zuostalo trý sirotkuov v podružství u On- dráčka chalupníka, Ondřej, Kateřina, Jan, s těmito svršky: Předně hotové tři kopy míš., jedna peřina ve tři půli, polštář, tři podušky dobrý a na ně povlaky, truhlice k chování šatuov, krávy; a to všecko za Ondráčkem a manželkou jeho zuostává, a když potřeba nastávati bude, z toho sirotkům právi býti mají. A při každém soudu před pány má je stavěti. A dluhové tito: Jirášek 2 kopy a 8 gr., Květoň 1 kopu jim sirotkům dlužni zuostávají. — NB. Po Bla- žejovi Příměnským zůstali dva, Jan, Trojan, jeden ve 4 létech a druhý ve 2. — Po Vávrovi Capouchovi Ondřej. Item poručeno sedlákům všem, kteří dlužni Adamovi krčmáři Kojetickému za pivo, aby ve 2 nedělích pořád zběhlých, čímž jemu spravedlivě povinni jsou, vedle oučtu s ním se o to smluvili, a podtud se nedlužili; a to se stalo k žádosti a přímluvě p. Slavíkovce a ča- stého vznášení jeho krčmáře na pány. Duchkovi Ondráčkovic k snažné žádosti jeho propuštěno 5 kop z chalupě Víta Němce, že jest slíbil za Říhu Halouše Martinovi Byškovskému za 7 kop, a proto i v Kostelci obstaven býti musel.
Ze zádušních vesnic kostela sv. Mikuláše v St. M. Pražském 1586. 109 za vobilí vám dlužni jsouce, dosavad zaplatiti sedmi kop zanedbávají, aby od nás k zaplacení, pro ujití stavunku lidí našich nevinných, přidržáni byli, jakž v sobě to šířeji obsahuje a za- vírá. I poněvadž on Tošek dluhu svému, kterýmž by vám [byl] povinovat za vobilí, neodpírá, nýbrž co by na jeho díl přišlo, zaplacením se povinovat bejti přiznává: z té příčiny do vě- zení jeho davše, na něm k takovému dluhu vám dopomáháme a z něho bez vědomí vašeho vypuštěn bejti nemá. Tím se spraviti moci budete. S tím oc. Datum ve čtvrtek po svatých Fabianu a Šebestiánu [23. led.] léta oc vosmdesátého šestého. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 51 a. 77. 1586, 6. února: Řízení zádušní správy sv. Mikuláše při výjezdě do poddané vsi Kojetic. Léta Páně oc LXXXVI stal se vejjezd do Kojetic ve čtvrtek den sv. Panny Doroty skrze pány úředníky a kostelníky, totiž p. Jana Škrétu Šotnovského z Závořic, Jana Rakovnického jinak Piláta, Kříže Chvalského, Jozefa Cejdlara kožišníka, Tomáše Dvořáka a Pavla rukavičníka. A předně ouřad rychtářský a konšelský jest obnoven takto: Martin Martinský rychtář; Duchek Vondráčkův, Jan Novák, Jan Káva, Blažej Příměnský, konšelé. Dán jim závazek folio supra 7°. I. Po vykonání povinnosti napomenutí se jim učinilo, aby vedle povinností svých se chovali, cti a chvály Boží vyhledávali, na slova Boží do chrámu ku příkladu jiným s pilností se scházívali, p. farářem jakožto pastýřem duší svých se spravovali. II. Rychtář obzvláštně napomenut příkře, aby zbytečného užívání vzláště pak v Praze zanechal, domů časně s čeládkou svou se navracoval a za vozem nezuostával, pod skutečným trestáním. Též konšelům poručeno, aby se k rychtáři náležitě chovali, když pro ně pošle a jim dá znáti, aby do hromady bez meškání přišli, a tak společně v svornosti se snášejíce, k přetrhování zlého a vzdělání dobrého sobě vespolek nápomocni byli. Sirotkův poznamenání. Po Václavovi Vejcovi chalupníku dva sirotci zuostávají, Eva a Alžběta při matce zuostávají. — Po Havlíčkovi též chalupníku jeden sirotek Anna, s matkou jest. — Po Janovi zedníkovi a Anně manželce jeho zuostalo trý sirotkuov v podružství u On- dráčka chalupníka, Ondřej, Kateřina, Jan, s těmito svršky: Předně hotové tři kopy míš., jedna peřina ve tři půli, polštář, tři podušky dobrý a na ně povlaky, truhlice k chování šatuov, krávy; a to všecko za Ondráčkem a manželkou jeho zuostává, a když potřeba nastávati bude, z toho sirotkům právi býti mají. A při každém soudu před pány má je stavěti. A dluhové tito: Jirášek 2 kopy a 8 gr., Květoň 1 kopu jim sirotkům dlužni zuostávají. — NB. Po Bla- žejovi Příměnským zůstali dva, Jan, Trojan, jeden ve 4 létech a druhý ve 2. — Po Vávrovi Capouchovi Ondřej. Item poručeno sedlákům všem, kteří dlužni Adamovi krčmáři Kojetickému za pivo, aby ve 2 nedělích pořád zběhlých, čímž jemu spravedlivě povinni jsou, vedle oučtu s ním se o to smluvili, a podtud se nedlužili; a to se stalo k žádosti a přímluvě p. Slavíkovce a ča- stého vznášení jeho krčmáře na pány. Duchkovi Ondráčkovic k snažné žádosti jeho propuštěno 5 kop z chalupě Víta Němce, že jest slíbil za Říhu Halouše Martinovi Byškovskému za 7 kop, a proto i v Kostelci obstaven býti musel.
Strana 110
110 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Též Duchkovi Capouchovi dovoleno, aby za téhož Halouše, když se budou klásti pe- níze gruntovní z gruntu Haloušova, jemu 2 kopy míš. za klisnu, poněvadž jest dluh spraved- livý, navráceny byly. A Janovi Novákovi, kterýž také za téhož Říhu Halouše slíbivše za 2 sudy piva, 3 kopy za něj dáti musel, mají zase z těch peněz gruntovních navráceny býti. Konšelé a rychtář i jiní sousedé stížně vznášeli na Bláhy Příměnského nešetrnost strany vohně, že v malé chvíli po dvakráte se mělo u něho škodně zapáliti. Poručeno mu, aby komín ve 4 nedělích pořád zběhlých sobě nový a bezpečnější spravil, pod uvarováním sku- tečného trestání. V registřích záduší Kojetického nachází se, že léta Páně oc LV° z dědin Ottman[o]v- ských platu záduší tomu náležitého každého půl léta po 20 gr. míš. se jest platilo. Rychtáři a konšelům i všem jiným sousedům zapovědína krčma Lobkovská vedle Pe- chana, kdo by koliv do ní na pití šel a na něj to uznáno bylo, že má prostici soli pánům pro- Archiv města Prahy, č. 1666, f. 51 b. padnouti pokuty a k tomu šatlavou strestán býti. 78. 1586, 18. března: Zápis Jana Toška při propuštění z vězení dlužnického. Zápis Jana Toška ze vsi Oujezdce. — Jakož jest Jan Tošek, jinak Dvořák, ze vsi Oujezdce do vězení šatlavního se dostal za příčinou vydávání se v veliké dluhy, pro kteréž začasté na něho věřitelové jeho dosavad se dopisují, svému chtějíce; kterýmž jest on neodepřel, ano také že pánům svým dědičným peněz gruntovních za dvě létě dvaceti štyry kopy míš. jest zadržel, též statek a živnůstku na nejvyšší spustil; i z takovýho vězení propuštěn jest k snažné žádosti a ponížené prosbě jeho, též i mnohých za něho pánův přátel přímluv, na ten spůsob, že předně pánům dě- dičné peníze v šesti nedělích pořád zběhlých složí, v tom čase věřitele své všecky spokojí a s nimi se umluví, tak aby páni tou příčinou více žádnýho zaneprázdění neměli. Potom že dobře jař vosíti chce, a mezi tím časem šesti nedělí kupce na ten statek, v kterémž nyní jest, člověka robotného ptáti a se vyprodati chce. A tomu všemu že se dosti od něho stane, za to jest ruky dáním panu Janovi Šotnovskému z Závořic jakožto přednímu ouředníku slíbil. Pakli by se tak nezachoval a v šesti nedělích oznámených, jakž se nahoře píše, toho všeho nebo na díle nevykonal, tehdy zase beze vší odpornosti do téhož vězení se postaviti má. Což jest k sobě přijal a vedle tohoto zápisu zachovati se připověděl. Stalo se v outerej po neděli postní Le- Archiv města Prahy, č. 1666, f. 54 b. tare, léta oc vosmdesátého šestého. 79. 1586, 26. března: Kterak Blažej sedlák v Kojeticích byl nucen vystavěti si komín cihelný. Zápis Blažeje z Kojetic o komín, že sobě v svým dvoře má dáti ve čtyřech nedělích udělati. — Jakož jest Blažej z Kojetic z poručení pánův ouředníkův do
110 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Též Duchkovi Capouchovi dovoleno, aby za téhož Halouše, když se budou klásti pe- níze gruntovní z gruntu Haloušova, jemu 2 kopy míš. za klisnu, poněvadž jest dluh spraved- livý, navráceny byly. A Janovi Novákovi, kterýž také za téhož Říhu Halouše slíbivše za 2 sudy piva, 3 kopy za něj dáti musel, mají zase z těch peněz gruntovních navráceny býti. Konšelé a rychtář i jiní sousedé stížně vznášeli na Bláhy Příměnského nešetrnost strany vohně, že v malé chvíli po dvakráte se mělo u něho škodně zapáliti. Poručeno mu, aby komín ve 4 nedělích pořád zběhlých sobě nový a bezpečnější spravil, pod uvarováním sku- tečného trestání. V registřích záduší Kojetického nachází se, že léta Páně oc LV° z dědin Ottman[o]v- ských platu záduší tomu náležitého každého půl léta po 20 gr. míš. se jest platilo. Rychtáři a konšelům i všem jiným sousedům zapovědína krčma Lobkovská vedle Pe- chana, kdo by koliv do ní na pití šel a na něj to uznáno bylo, že má prostici soli pánům pro- Archiv města Prahy, č. 1666, f. 51 b. padnouti pokuty a k tomu šatlavou strestán býti. 78. 1586, 18. března: Zápis Jana Toška při propuštění z vězení dlužnického. Zápis Jana Toška ze vsi Oujezdce. — Jakož jest Jan Tošek, jinak Dvořák, ze vsi Oujezdce do vězení šatlavního se dostal za příčinou vydávání se v veliké dluhy, pro kteréž začasté na něho věřitelové jeho dosavad se dopisují, svému chtějíce; kterýmž jest on neodepřel, ano také že pánům svým dědičným peněz gruntovních za dvě létě dvaceti štyry kopy míš. jest zadržel, též statek a živnůstku na nejvyšší spustil; i z takovýho vězení propuštěn jest k snažné žádosti a ponížené prosbě jeho, též i mnohých za něho pánův přátel přímluv, na ten spůsob, že předně pánům dě- dičné peníze v šesti nedělích pořád zběhlých složí, v tom čase věřitele své všecky spokojí a s nimi se umluví, tak aby páni tou příčinou více žádnýho zaneprázdění neměli. Potom že dobře jař vosíti chce, a mezi tím časem šesti nedělí kupce na ten statek, v kterémž nyní jest, člověka robotného ptáti a se vyprodati chce. A tomu všemu že se dosti od něho stane, za to jest ruky dáním panu Janovi Šotnovskému z Závořic jakožto přednímu ouředníku slíbil. Pakli by se tak nezachoval a v šesti nedělích oznámených, jakž se nahoře píše, toho všeho nebo na díle nevykonal, tehdy zase beze vší odpornosti do téhož vězení se postaviti má. Což jest k sobě přijal a vedle tohoto zápisu zachovati se připověděl. Stalo se v outerej po neděli postní Le- Archiv města Prahy, č. 1666, f. 54 b. tare, léta oc vosmdesátého šestého. 79. 1586, 26. března: Kterak Blažej sedlák v Kojeticích byl nucen vystavěti si komín cihelný. Zápis Blažeje z Kojetic o komín, že sobě v svým dvoře má dáti ve čtyřech nedělích udělati. — Jakož jest Blažej z Kojetic z poručení pánův ouředníkův do
Strana 111
Ze zádušních vesnic kostela sv. Mikuláše ve St. M. Pražském 1585. 111 vězení šatlavního dán za příčinou tou: když jest mu přístně rozkázáno bylo, aby komín nový ve dvoře svým do dvou neděl pořád zběhlých spraviti a udělati dal pro bezpečnost ohně, toho všeho on Blažej jest pominul a zanedbal, tak že těchto dní zapálivši se u něho, byl by i sousedům svým zle posloužil. Na snažnou pak a poníženou prosbu jeho z téhož vězení jest propuštěn, aby nahoře dotčený komín sobě v svém dvoře což nejdřívěji cihelný vystavěti dal. Pakli by toho do čtyř ne- dělí pořád zběhlých nevykonal, gruntův panských hned beze všech vejmluv prázen bejti má. Stalo se v středu po památce Zvěstování Panny Marye, léta oc vosmde- Archiv města Prahy, č. 1666, f. 55 b. sátého šestého. 80. 1586, 16. dubna: Zádušní správa sv. Mikuláše prosí purkmistra Staroměstského, aby přičinil se o vybavení rychtáře Kojetického z vězení Novoměst- ského, v němž jest držen pro útěk dlužnice, cizí poddané. Suplikací panu purgmistru [a] pánům o rychtáře ze vsi Kojetic. Na VMt oznamujíce vznášíme, že jest Floryán Koník, měštěnín Nového Města Praž- ského, přišedši do vsi Kojetic k záduší našemu svatého Mikuláše náležeti [náležející], našedši tam svou nějakou dlužnici v chalupě cizí a jinýho pána, kterážto také v Kojeticích jest, právo rychtáři a konšelům našim na túž krčmářku zakládal; oni pak viděvši, že jest cizopanská, ne- chtěli sou od něho práva vzíti, obávajíce se nějaké těžkosti od pána jejího. Floryán pak div- nými pohrůžkami rychtáře našeho, člověka již starýho a věkem sešlýho, k tomu přinutil, že jest takové právo přijal. A ta jistá jsouce nemocná, věřili jí, jakž připovídala, že od práva neujde a že jeho Floryána spokojí. A v tom se dal rychtář k nám ouředníkům do Prahy na- jíti a o té příhodě nám oznámil. Poněvadž se tu dotýkalo cizí poddaný, jemu sme poručili, aby takový právo zase Floryánovi Koníkovi navrátil. A on [Florián] jsouce člověk všetečný, bez vůle a vědomí našeho, rychtáře jest do vězení Nového Města Pražského vzíti rozkázal. Psaní sme mu učinili, aby hned ho z takovýho vězení propustil; chceli sobě co na ouředníky vznášejíc, do poddanýho rychtáře našeho stěžovati, že mu chcem za spravedlivý učiniti. Ne- dbajíce na to nic, za několik dní toho starýho člověka předce v vězení držel, až někteří z vo- sady naší Svato-Mikulášské za něho sou slíbili a jej z toho vězení vyručili na ten konec, aby tu dlužnici jemu zase postavili. V tom pak ona zhojivši se ta krčmářka, tu jest ze vsi Kojetic od práva ušla a se času nočního vykradla, a tak rychtář a konšelé naši v těžkosti sou zůstali a zůstávají. Manžel ty jistý přijevši těchto dní předešlých do vsi Kojetic, chalupu svou a statček ten, kterýž tu měl s ženou svou, prodal jinýmu, chtíce se taky odtud se vším vystě- hovati. I poddaní naši jej ku právu sobě zjistili a jej těchto dnův Floryánovi Koníkovi sem do měst Pražských dopravili, poněvadž se on s svou ženou u něho Talavašky se dlužil a šen- koval, tak dobře jako i žena jeho. On pak Floryán nikoli nechtíce s ním míti nic činiti, opět rychtáře našeho do vězení dostavše, dosavad jej drží a propustiti ho nechce. Protož z těch příčin se k VMtem utíkáme a za to žádáme jakožto nejvyšších pánův kolatorův všech záduší, že ráčíte poručiti psaní panu purkmistru a radě Nového Města Pražského učiniti, aby oni mě- štěnína svýho Floryána k tomu skutečně přidrželi, aby on na svým dlužníku, kterýž jest právě
Ze zádušních vesnic kostela sv. Mikuláše ve St. M. Pražském 1585. 111 vězení šatlavního dán za příčinou tou: když jest mu přístně rozkázáno bylo, aby komín nový ve dvoře svým do dvou neděl pořád zběhlých spraviti a udělati dal pro bezpečnost ohně, toho všeho on Blažej jest pominul a zanedbal, tak že těchto dní zapálivši se u něho, byl by i sousedům svým zle posloužil. Na snažnou pak a poníženou prosbu jeho z téhož vězení jest propuštěn, aby nahoře dotčený komín sobě v svém dvoře což nejdřívěji cihelný vystavěti dal. Pakli by toho do čtyř ne- dělí pořád zběhlých nevykonal, gruntův panských hned beze všech vejmluv prázen bejti má. Stalo se v středu po památce Zvěstování Panny Marye, léta oc vosmde- Archiv města Prahy, č. 1666, f. 55 b. sátého šestého. 80. 1586, 16. dubna: Zádušní správa sv. Mikuláše prosí purkmistra Staroměstského, aby přičinil se o vybavení rychtáře Kojetického z vězení Novoměst- ského, v němž jest držen pro útěk dlužnice, cizí poddané. Suplikací panu purgmistru [a] pánům o rychtáře ze vsi Kojetic. Na VMt oznamujíce vznášíme, že jest Floryán Koník, měštěnín Nového Města Praž- ského, přišedši do vsi Kojetic k záduší našemu svatého Mikuláše náležeti [náležející], našedši tam svou nějakou dlužnici v chalupě cizí a jinýho pána, kterážto také v Kojeticích jest, právo rychtáři a konšelům našim na túž krčmářku zakládal; oni pak viděvši, že jest cizopanská, ne- chtěli sou od něho práva vzíti, obávajíce se nějaké těžkosti od pána jejího. Floryán pak div- nými pohrůžkami rychtáře našeho, člověka již starýho a věkem sešlýho, k tomu přinutil, že jest takové právo přijal. A ta jistá jsouce nemocná, věřili jí, jakž připovídala, že od práva neujde a že jeho Floryána spokojí. A v tom se dal rychtář k nám ouředníkům do Prahy na- jíti a o té příhodě nám oznámil. Poněvadž se tu dotýkalo cizí poddaný, jemu sme poručili, aby takový právo zase Floryánovi Koníkovi navrátil. A on [Florián] jsouce člověk všetečný, bez vůle a vědomí našeho, rychtáře jest do vězení Nového Města Pražského vzíti rozkázal. Psaní sme mu učinili, aby hned ho z takovýho vězení propustil; chceli sobě co na ouředníky vznášejíc, do poddanýho rychtáře našeho stěžovati, že mu chcem za spravedlivý učiniti. Ne- dbajíce na to nic, za několik dní toho starýho člověka předce v vězení držel, až někteří z vo- sady naší Svato-Mikulášské za něho sou slíbili a jej z toho vězení vyručili na ten konec, aby tu dlužnici jemu zase postavili. V tom pak ona zhojivši se ta krčmářka, tu jest ze vsi Kojetic od práva ušla a se času nočního vykradla, a tak rychtář a konšelé naši v těžkosti sou zůstali a zůstávají. Manžel ty jistý přijevši těchto dní předešlých do vsi Kojetic, chalupu svou a statček ten, kterýž tu měl s ženou svou, prodal jinýmu, chtíce se taky odtud se vším vystě- hovati. I poddaní naši jej ku právu sobě zjistili a jej těchto dnův Floryánovi Koníkovi sem do měst Pražských dopravili, poněvadž se on s svou ženou u něho Talavašky se dlužil a šen- koval, tak dobře jako i žena jeho. On pak Floryán nikoli nechtíce s ním míti nic činiti, opět rychtáře našeho do vězení dostavše, dosavad jej drží a propustiti ho nechce. Protož z těch příčin se k VMtem utíkáme a za to žádáme jakožto nejvyšších pánův kolatorův všech záduší, že ráčíte poručiti psaní panu purkmistru a radě Nového Města Pražského učiniti, aby oni mě- štěnína svýho Floryána k tomu skutečně přidrželi, aby on na svým dlužníku, kterýž jest právě
Strana 112
112 u vězení, přestal, a rychtáře našeho z vězení propustil a jeho nehyndroval. Pakli by se toho od něho nestalo od toho všetečnýho Floryána, a on na svým stál, již bychme museli podle práva a zřízení zemského se jináče zachovati. S tím se VMti k ochraně laskavé poručeny či- níme. Actum v středu po neděli Quasimodo geniti, jinak provodní, 1586. Archiv města Prahy, 1666 f. 56 a. — Talavaška = Florián Koník. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 81. 1586, 3. května: Snešení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském o roz- ličných věcech; selský testament udělaný bez vůle vrchnosti neplatí, nýbrž polovice statku spadá na záduší jako na vrchnost, druhá polovice na vdovu. V sobotu den svatého Kříže Nalezení páni starší ráčili se sjíti v domu pana Jana Škréty Šotnovského z Závořic jakožto úředníka předního, zejména pan Jan Ornyus z Paum- berku, pan Šebestián Agricola z Horšova JMCský rychtář, Ondřej Flanderka, Jan Pilát, Kříž Chvalovský, Kašpar Kořenský od slonů, a kostelníci, za těmito příčinami: I. O Martu Pechanovu a kšaft nebožtíka Petra Pechana. Nalezeno, že nemá kšaft své moci míti, poněvadž bez vědomí pánův se stal; nýbrž druhá polovice na osadu jest připadla, a též Martě s Janem Zynarem za sto kop jest dáno, jakž zápis na to se jest tento stal: Jakož jest po Petrovi Pechanovi ve vsi Kojeticích po smrti jeho, mimo za- dání Marty manželky jeho, druhá polovice statku po oumrtí na záduší svatého Mi- kuláše v Starém Městě Pražském jakožto vrchnost připadla, a po něm pozůstalá vdova Marta jiného sobě manžela Jana Zynara s volí pánův za manžela přijala, chtějíce v tom statku zouplna zůstati; i tu páni starší a úředníci vážíc suplikací jeho, pořádek práva království tohoto, a zvláště co se odúmrti dotejče, že ta druhá polovice statku na záduší svatého Mikuláše jest připadla, takto jim manželům ten druhej díl pouštějí a ve sto kopách zanechávají, tak aby těch sto kop na nížepsané roky povinni platiti byli: o nejprve příštím sv. Bartoloměji počna štyry kopy dáti mají, a tak jiná léta budoucími časy do vyplnění těch sto kop míš. po 4 kopách platiti povinni budou. Stalo se v sobotu den nalezení svatého Kříže léta oc LXXXVI°. II. O plat komorní pánův z Kunic. Má se z deposicí vzíti vejpis a s některým pro- kuratorem poraditi. III. Na pány osadní svatého Linharta žádost vzložiti, že by chtěli žákovstvu na ex- pensí přidávati; vosoby k tomu voleny. IV. Jan Tošek do šesti nedělí jsouce propuštěn, z věřitelův svých žádného nespokojil, ani se nepostavil. V. Sedláci z Kojetic berně a ouroku nedali, ani blát před hody i po hodech nesvezli; z uvážení pánův dáni sou do vězení a poručeno jim, aby je svezli. VI. A potomními časy každého roku čtyřikrát bláta aby vozili, totiž vo každých su- chých dnech. VII. Pan purgkmistr, páni ráčili poručiti, aby sedláci od kolleje forovali rum k zavo- zování mostku, z každé vsi tři vozy mají dány bejti.
112 u vězení, přestal, a rychtáře našeho z vězení propustil a jeho nehyndroval. Pakli by se toho od něho nestalo od toho všetečnýho Floryána, a on na svým stál, již bychme museli podle práva a zřízení zemského se jináče zachovati. S tím se VMti k ochraně laskavé poručeny či- níme. Actum v středu po neděli Quasimodo geniti, jinak provodní, 1586. Archiv města Prahy, 1666 f. 56 a. — Talavaška = Florián Koník. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 81. 1586, 3. května: Snešení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském o roz- ličných věcech; selský testament udělaný bez vůle vrchnosti neplatí, nýbrž polovice statku spadá na záduší jako na vrchnost, druhá polovice na vdovu. V sobotu den svatého Kříže Nalezení páni starší ráčili se sjíti v domu pana Jana Škréty Šotnovského z Závořic jakožto úředníka předního, zejména pan Jan Ornyus z Paum- berku, pan Šebestián Agricola z Horšova JMCský rychtář, Ondřej Flanderka, Jan Pilát, Kříž Chvalovský, Kašpar Kořenský od slonů, a kostelníci, za těmito příčinami: I. O Martu Pechanovu a kšaft nebožtíka Petra Pechana. Nalezeno, že nemá kšaft své moci míti, poněvadž bez vědomí pánův se stal; nýbrž druhá polovice na osadu jest připadla, a též Martě s Janem Zynarem za sto kop jest dáno, jakž zápis na to se jest tento stal: Jakož jest po Petrovi Pechanovi ve vsi Kojeticích po smrti jeho, mimo za- dání Marty manželky jeho, druhá polovice statku po oumrtí na záduší svatého Mi- kuláše v Starém Městě Pražském jakožto vrchnost připadla, a po něm pozůstalá vdova Marta jiného sobě manžela Jana Zynara s volí pánův za manžela přijala, chtějíce v tom statku zouplna zůstati; i tu páni starší a úředníci vážíc suplikací jeho, pořádek práva království tohoto, a zvláště co se odúmrti dotejče, že ta druhá polovice statku na záduší svatého Mikuláše jest připadla, takto jim manželům ten druhej díl pouštějí a ve sto kopách zanechávají, tak aby těch sto kop na nížepsané roky povinni platiti byli: o nejprve příštím sv. Bartoloměji počna štyry kopy dáti mají, a tak jiná léta budoucími časy do vyplnění těch sto kop míš. po 4 kopách platiti povinni budou. Stalo se v sobotu den nalezení svatého Kříže léta oc LXXXVI°. II. O plat komorní pánův z Kunic. Má se z deposicí vzíti vejpis a s některým pro- kuratorem poraditi. III. Na pány osadní svatého Linharta žádost vzložiti, že by chtěli žákovstvu na ex- pensí přidávati; vosoby k tomu voleny. IV. Jan Tošek do šesti nedělí jsouce propuštěn, z věřitelův svých žádného nespokojil, ani se nepostavil. V. Sedláci z Kojetic berně a ouroku nedali, ani blát před hody i po hodech nesvezli; z uvážení pánův dáni sou do vězení a poručeno jim, aby je svezli. VI. A potomními časy každého roku čtyřikrát bláta aby vozili, totiž vo každých su- chých dnech. VII. Pan purgkmistr, páni ráčili poručiti, aby sedláci od kolleje forovali rum k zavo- zování mostku, z každé vsi tři vozy mají dány bejti.
Strana 113
Ze zádušních vesnic kostela sv. Mikuláše v St. M. Pražském 1586. 113 VIII. Poručeno Pechovi, aby od žádného z sladovníkův piva nebrali, kromě od pánův nákladníkův z vosady této, jmenovitě od pana mistra Pavla Krystyána z Koldína. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 57 a. — Ke článkům V., VI. a VII. srovnej o uklízení bláta v Praze robotou z poddaných vesnic AČ. XXIII. str. 369—371, a zde níže nařízení z 9. června 1593. 82. 1586, 5. června: Při výjezdě zádušní správy sv. Mikuláše do Újezdce sepsán účet s marnotratným Janem Toškem o jeho statek, jejž ujímá ve 1200 kopách m. svobodník Tomáš Lidický, již poddaný zádušní. 1586 ve čtvrtek den Božího Těla stal se vejjezd od pánův starších a úředníkův do Oujezdce, Zakulan a Kovar, totiž p. Jana Ornia z Paumberka JMCské perkmejstra, p. Jana Škréty Šotnovského z Závořic, Ondřeje Flanderky z průchoditého domu, Jana Rakovnického jinak Piláta, Kříže E. Chvalského, Jozefa kožišníka, Tomáše Dvořáka a Jana Popeláře, za příčinami podepsanými: I. Oučet aneb srovnání stalo se Jana Toška i Barbory manželky jeho, a pánův úřed- níkův na místě vší osady, co by z gruntu někdy Jana Toška, jenž rychta slove, (kterýž před tím prodán jest Tomášovi Lidickému svobodníku za jistou summu, jakž trh jeho v knihách zápisných černých folio 3. to v sobě šířeji obsahujíce zavírá), jim manželům po přijatém zá- vdavku 200 kop míš. a pánům osadním náležeti mělo, to v spis takto uvedeno jest: Jakož jest Jan Tošek s Barborou manželkou svou koupil dvůr, jenž rychta slove, se všemi svrchky a nábytky hojnými, s plným hospodářstvím, od pánův úřed- níkův záduší sv. Mikuláše, jmenovitě za půl šesta sta kop míš. [550 k. m.], jakž trh jeho v kněhách zápisných to v sobě šíře obsahuje a zavírá; na kterýžto trh místo závdavku poraženo Barboře manželce jeho dvě stě kop míš. [200 k. m.], které ji v tom statku po Pavlovi předešlém manželu jejím vlastně náležely. Dále platiti tejž grunt povinen byl pánům osadním každého roku po 12 kopách až do vyplnění půl čtvrta sta kop míš. [350 k.]. I vyplnil on Tošek s Barborou manželkou svou od léta Páně oc sedmdesátého až do osmdesátého pátého [1570—1585] patnáctery peníze, učiní 180 kop míš. — Že pak v tom čase maje statek (kterejž vo několik set mohl dráže prodán býti) zlepšovati, na nejvyšší jej spustil, zedral a zloupil, z něho svršky téměř všecky rozprodal a jak se mu nejlépe vidělo rozmrhal; po- rozuměvše tomu páni starší a úředníci, — poněvadž po mnohém přátelském napo- mínání, ano i po častém šatlavou trestání a zápisích těžkých na sebe vzdělaných, předsevzetí svého zlého přestati a od něho upustiti nechtěl, — obávaje se, aby tou příčinou k dokonalé skáze a záhubě dotčený statek přiveden nebyl, ráčili s vědomím jich oboudvou manželův tehdáž přítomných nadepsanej statek prodati Tomášovi Li- dickému, již poddanému svému, jmenovitě za dvanácte set kop míš. [1200 k]. Kte- rýžto závdavek jim manželům zouplna propuštěn jest všecken, a z něho potom dluhy své společně platili věřitelům svým; ostatní pak summu, totiž tisíc kop míš. Tomáš Archiv Český XXIX. 15
Ze zádušních vesnic kostela sv. Mikuláše v St. M. Pražském 1586. 113 VIII. Poručeno Pechovi, aby od žádného z sladovníkův piva nebrali, kromě od pánův nákladníkův z vosady této, jmenovitě od pana mistra Pavla Krystyána z Koldína. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 57 a. — Ke článkům V., VI. a VII. srovnej o uklízení bláta v Praze robotou z poddaných vesnic AČ. XXIII. str. 369—371, a zde níže nařízení z 9. června 1593. 82. 1586, 5. června: Při výjezdě zádušní správy sv. Mikuláše do Újezdce sepsán účet s marnotratným Janem Toškem o jeho statek, jejž ujímá ve 1200 kopách m. svobodník Tomáš Lidický, již poddaný zádušní. 1586 ve čtvrtek den Božího Těla stal se vejjezd od pánův starších a úředníkův do Oujezdce, Zakulan a Kovar, totiž p. Jana Ornia z Paumberka JMCské perkmejstra, p. Jana Škréty Šotnovského z Závořic, Ondřeje Flanderky z průchoditého domu, Jana Rakovnického jinak Piláta, Kříže E. Chvalského, Jozefa kožišníka, Tomáše Dvořáka a Jana Popeláře, za příčinami podepsanými: I. Oučet aneb srovnání stalo se Jana Toška i Barbory manželky jeho, a pánův úřed- níkův na místě vší osady, co by z gruntu někdy Jana Toška, jenž rychta slove, (kterýž před tím prodán jest Tomášovi Lidickému svobodníku za jistou summu, jakž trh jeho v knihách zápisných černých folio 3. to v sobě šířeji obsahujíce zavírá), jim manželům po přijatém zá- vdavku 200 kop míš. a pánům osadním náležeti mělo, to v spis takto uvedeno jest: Jakož jest Jan Tošek s Barborou manželkou svou koupil dvůr, jenž rychta slove, se všemi svrchky a nábytky hojnými, s plným hospodářstvím, od pánův úřed- níkův záduší sv. Mikuláše, jmenovitě za půl šesta sta kop míš. [550 k. m.], jakž trh jeho v kněhách zápisných to v sobě šíře obsahuje a zavírá; na kterýžto trh místo závdavku poraženo Barboře manželce jeho dvě stě kop míš. [200 k. m.], které ji v tom statku po Pavlovi předešlém manželu jejím vlastně náležely. Dále platiti tejž grunt povinen byl pánům osadním každého roku po 12 kopách až do vyplnění půl čtvrta sta kop míš. [350 k.]. I vyplnil on Tošek s Barborou manželkou svou od léta Páně oc sedmdesátého až do osmdesátého pátého [1570—1585] patnáctery peníze, učiní 180 kop míš. — Že pak v tom čase maje statek (kterejž vo několik set mohl dráže prodán býti) zlepšovati, na nejvyšší jej spustil, zedral a zloupil, z něho svršky téměř všecky rozprodal a jak se mu nejlépe vidělo rozmrhal; po- rozuměvše tomu páni starší a úředníci, — poněvadž po mnohém přátelském napo- mínání, ano i po častém šatlavou trestání a zápisích těžkých na sebe vzdělaných, předsevzetí svého zlého přestati a od něho upustiti nechtěl, — obávaje se, aby tou příčinou k dokonalé skáze a záhubě dotčený statek přiveden nebyl, ráčili s vědomím jich oboudvou manželův tehdáž přítomných nadepsanej statek prodati Tomášovi Li- dickému, již poddanému svému, jmenovitě za dvanácte set kop míš. [1200 k]. Kte- rýžto závdavek jim manželům zouplna propuštěn jest všecken, a z něho potom dluhy své společně platili věřitelům svým; ostatní pak summu, totiž tisíc kop míš. Tomáš Archiv Český XXIX. 15
Strana 114
114 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Lidickej každého roku, počnouce vo svátcích Letničných nejprve příštích, po 25 kopách míš. před pány úředníky platiti vedle trhu povinen bude až do vyplnění vší summy nadepsaný. — Ačkoliv pak páni starší a úředníci pro jeho Toška svývolnost a takové hanebné mrhání statku mimo předešlých 160 [sic] kop peněz z gruntu vy- placených nebyli jemu ničímž více povinni, avšak aby vždy lásku od někdy pánův svých k sobě poznal, mimo náležitost k summě od něho vyplacené jemu odtud z své dobré vůle ještě jedno sto kop míš. přidávati, a Barboře manželce jeho k těm dvoum stům kop míš. v tom statku po předešlém manželu jí náležejících vejše dvě stě kop míš. nadlepšovati ráčí, tak že on Jan Tošek na témž gruntu spravedlnosti sobě ná- ležité (mimo těch 100 kop z závdavku přijatých) ještě 180 kop, a Barbora man- želka jeho 300 kop míš. míti bude a má, kteréžto peníze jim manželům též vo svátcích Letničných nejprve příštích každému z nich po 61/2 kopě míš. až do vy- plnění jednomu každému dílu jeho, a k záduší po 12 kopách při témž terminu do vyplacení 520 kop míš. klásti se budou. Actum léta 1586. — Tento oučet změněn jest od pp. starších supra folio 94.*) II. Rychtář a konšelé i jiní sousedé vznášeli, kterak by Jan Bachek, Štěpán mlynář a Jan Hakule v stráni nad Zakulany na vobci les pomejtiti a dříví, chtíce k svému užitku je obrátiti, posekati měli; žádajíce, poněvadž na obci takový hájek jest, aby jim všem sousedům společně k užívání dopříno bylo, že by nebyla věc spravedlivá, kdyby někteří toliko toho uží- vati měli. Proti tomu druhá strana na odporu býti chtěla dokládajíc, že předkové jejich vždyckny toliko sami jsou toho užívali bez překážky pánův jejich i sousedův jiných, a oni že také podle toho k takovému hájku spravedlnost a právo mají. Po takovém odporu na konec z uvážení pánův jim oznámeno: Poněvadž při zápisích gruntův jejich toho se, aby k kterému statku nebo gruntu takové háje náležeti měly, vyhledati a najíti nemuože, protož od nich se odjímají a pánům osadním v budoucné moci zuostavují, tak aby již více žádného dříví v nich nesekali, pod skutečným trestáním. Které pak posekáno, zač by stálo, má se pošacovati od rychtáře a konšelův, potom zpeněžiti, a takové peníze k osadě obrátiti; kromě Tomášovi Lidickému, ná- městku Jana Toška na novosedlí, z téhož dříví posekaného ráčí páni tři vozy darovati. III. Jan Tošek z poddanosti propuštěn, aby koho a kde chce za pána sobě volil, že jemu toho se přeje; Barbora pak manželka jeho, ta předce v poddanosti práva zuostává. IV. Pavel Procházka kovář rozdělal sobě vinici z dovolení p. úředníkův v vrchu nad Zakulany na pravé straně vedle vinice Jana Hakule, z kteréžto platiti má pánům platu dě- dičného po 24 gr. č., počnouce, když se psáti bude léta 1589, při času sv. Martina. V. Též Jan Hakule krčmář rozdělal sobě druhý kus vedle též noviny Pavla Procházky ležící vokolo dvou strychův míry držící, z kteréž též jako i z druhé platiti má do roka při sv. Martinu po 12 gr. č., však z této nové teprva léta oc LXXXIX°. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 59 b. — *) Viz tu změnu zde níže str. 120 č. 89 ve snešení osady sv. Mikuláše 18. května 1588.
114 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Lidickej každého roku, počnouce vo svátcích Letničných nejprve příštích, po 25 kopách míš. před pány úředníky platiti vedle trhu povinen bude až do vyplnění vší summy nadepsaný. — Ačkoliv pak páni starší a úředníci pro jeho Toška svývolnost a takové hanebné mrhání statku mimo předešlých 160 [sic] kop peněz z gruntu vy- placených nebyli jemu ničímž více povinni, avšak aby vždy lásku od někdy pánův svých k sobě poznal, mimo náležitost k summě od něho vyplacené jemu odtud z své dobré vůle ještě jedno sto kop míš. přidávati, a Barboře manželce jeho k těm dvoum stům kop míš. v tom statku po předešlém manželu jí náležejících vejše dvě stě kop míš. nadlepšovati ráčí, tak že on Jan Tošek na témž gruntu spravedlnosti sobě ná- ležité (mimo těch 100 kop z závdavku přijatých) ještě 180 kop, a Barbora man- želka jeho 300 kop míš. míti bude a má, kteréžto peníze jim manželům též vo svátcích Letničných nejprve příštích každému z nich po 61/2 kopě míš. až do vy- plnění jednomu každému dílu jeho, a k záduší po 12 kopách při témž terminu do vyplacení 520 kop míš. klásti se budou. Actum léta 1586. — Tento oučet změněn jest od pp. starších supra folio 94.*) II. Rychtář a konšelé i jiní sousedé vznášeli, kterak by Jan Bachek, Štěpán mlynář a Jan Hakule v stráni nad Zakulany na vobci les pomejtiti a dříví, chtíce k svému užitku je obrátiti, posekati měli; žádajíce, poněvadž na obci takový hájek jest, aby jim všem sousedům společně k užívání dopříno bylo, že by nebyla věc spravedlivá, kdyby někteří toliko toho uží- vati měli. Proti tomu druhá strana na odporu býti chtěla dokládajíc, že předkové jejich vždyckny toliko sami jsou toho užívali bez překážky pánův jejich i sousedův jiných, a oni že také podle toho k takovému hájku spravedlnost a právo mají. Po takovém odporu na konec z uvážení pánův jim oznámeno: Poněvadž při zápisích gruntův jejich toho se, aby k kterému statku nebo gruntu takové háje náležeti měly, vyhledati a najíti nemuože, protož od nich se odjímají a pánům osadním v budoucné moci zuostavují, tak aby již více žádného dříví v nich nesekali, pod skutečným trestáním. Které pak posekáno, zač by stálo, má se pošacovati od rychtáře a konšelův, potom zpeněžiti, a takové peníze k osadě obrátiti; kromě Tomášovi Lidickému, ná- městku Jana Toška na novosedlí, z téhož dříví posekaného ráčí páni tři vozy darovati. III. Jan Tošek z poddanosti propuštěn, aby koho a kde chce za pána sobě volil, že jemu toho se přeje; Barbora pak manželka jeho, ta předce v poddanosti práva zuostává. IV. Pavel Procházka kovář rozdělal sobě vinici z dovolení p. úředníkův v vrchu nad Zakulany na pravé straně vedle vinice Jana Hakule, z kteréžto platiti má pánům platu dě- dičného po 24 gr. č., počnouce, když se psáti bude léta 1589, při času sv. Martina. V. Též Jan Hakule krčmář rozdělal sobě druhý kus vedle též noviny Pavla Procházky ležící vokolo dvou strychův míry držící, z kteréž též jako i z druhé platiti má do roka při sv. Martinu po 12 gr. č., však z této nové teprva léta oc LXXXIX°. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 59 b. — *) Viz tu změnu zde níže str. 120 č. 89 ve snešení osady sv. Mikuláše 18. května 1588.
Strana 115
Ze zádušních vesnic kostela sv. Mikuláše v St. M. Pražském 1586. 115 83. 1586, 16. června: List výhostný Jana Toška, poddaného záduší sv. Mikuláše v St. M. Pražském, však zmařený. Přípis vejhostu Janovi Toškovi ze vsi Oujezdce daného. My starší a ouředníci i na místě vší osady kostela záduší svatého Mikuláše v Starém Městě Pražském známo činíme tímto naším listem všem vůbec, a zvláště kdež náleží: Jakož jest před nás předstoupil Jan Tošek ze vsi Oujezdce dvořák, člověk poddaný náš, listu tohoto ukazatel, oznamujíce, kterak by sobě jinde zakou- pení učiniti a živnost oblíbiti měl; při tom žádajíce, abychme jeho z poddanosti a člověčenství, kterouž nám zavázán byl, propustili. Kdež nemoha žádosti jeho osly- šeti, tak činíme, a předdotčeného Jana Toška z poddanosti a člověčenství, v kterémž dosavad nám zůstával, propouštíme, prázdna a svobodna činíme, žádného více práva a moci na něm sobě, dědicům a budoucím našim nepozůstavujíce nyní na časy bu- doucí a věčné; tak aby on Tošek, kde by se mu dobře líbilo, mohl se obrátiti, mezi poctivými lidmi živnosti sobě dobejvati, bez překážky naší i dědicův a budoucích našich. Tomu na svědomí a dokonalejší jistotu pečeť nadepsaného záduší našeho k tomuto listu vejhostnímu rozkázali sme přitisknouti. Stalo se v Praze v pondělí po svatém Vítu, mučedlníku Božím a dědici českým, léta od narození Syna Božího tisícího pětistého osmdesátého šestého. [Na straně:] Vejhost ten od p. Jana Škréty strhán byl za příčinou tou, že podle něho chtěl se na více spravedlnosti, nežli by mu náleželo, potáhnouti a suplikováním JMCské hro- ziti, jakž v tom byl shledán; a tak jiného dosavad míti nežádá. A kdyby mělo k tomu přijíti, musel by se ním jinak ufasovati. Archiv města Prahy č. 1666, f. 62 a. 84. 1586, 24. června: Řízení úředníků zádušních sv. Mikuláše při výjezdu v zádušní vsi Kojeticích. 1586 v outerej den památný sv. Jana Křtitele a předchůdce Božího stal se vejjezd do Kojetic od pp. úředníkův za příčinou I. spatření a ohledání mezníkův v luhu Martina Martinského, kterýž leží pod Lobkovicemi blízko Labe mezi luhem p. Sekerky a císařským; kdež v příto- mnosti rychtáře a konšelův nalezeni jsou čtyři, jeden z druhé strany luk císařských pod dubcem nad samou tůní, a druhý naproti němu po druhé straně též pod dubem- Potom málo vejše třetí a čtvrtý v břehu u Labe také pod dubem. A správu dávali, že více jich z poručení p. Vančury překopali, jakož pak místa znamení a prázdná zuostaly. 15*
Ze zádušních vesnic kostela sv. Mikuláše v St. M. Pražském 1586. 115 83. 1586, 16. června: List výhostný Jana Toška, poddaného záduší sv. Mikuláše v St. M. Pražském, však zmařený. Přípis vejhostu Janovi Toškovi ze vsi Oujezdce daného. My starší a ouředníci i na místě vší osady kostela záduší svatého Mikuláše v Starém Městě Pražském známo činíme tímto naším listem všem vůbec, a zvláště kdež náleží: Jakož jest před nás předstoupil Jan Tošek ze vsi Oujezdce dvořák, člověk poddaný náš, listu tohoto ukazatel, oznamujíce, kterak by sobě jinde zakou- pení učiniti a živnost oblíbiti měl; při tom žádajíce, abychme jeho z poddanosti a člověčenství, kterouž nám zavázán byl, propustili. Kdež nemoha žádosti jeho osly- šeti, tak činíme, a předdotčeného Jana Toška z poddanosti a člověčenství, v kterémž dosavad nám zůstával, propouštíme, prázdna a svobodna činíme, žádného více práva a moci na něm sobě, dědicům a budoucím našim nepozůstavujíce nyní na časy bu- doucí a věčné; tak aby on Tošek, kde by se mu dobře líbilo, mohl se obrátiti, mezi poctivými lidmi živnosti sobě dobejvati, bez překážky naší i dědicův a budoucích našich. Tomu na svědomí a dokonalejší jistotu pečeť nadepsaného záduší našeho k tomuto listu vejhostnímu rozkázali sme přitisknouti. Stalo se v Praze v pondělí po svatém Vítu, mučedlníku Božím a dědici českým, léta od narození Syna Božího tisícího pětistého osmdesátého šestého. [Na straně:] Vejhost ten od p. Jana Škréty strhán byl za příčinou tou, že podle něho chtěl se na více spravedlnosti, nežli by mu náleželo, potáhnouti a suplikováním JMCské hro- ziti, jakž v tom byl shledán; a tak jiného dosavad míti nežádá. A kdyby mělo k tomu přijíti, musel by se ním jinak ufasovati. Archiv města Prahy č. 1666, f. 62 a. 84. 1586, 24. června: Řízení úředníků zádušních sv. Mikuláše při výjezdu v zádušní vsi Kojeticích. 1586 v outerej den památný sv. Jana Křtitele a předchůdce Božího stal se vejjezd do Kojetic od pp. úředníkův za příčinou I. spatření a ohledání mezníkův v luhu Martina Martinského, kterýž leží pod Lobkovicemi blízko Labe mezi luhem p. Sekerky a císařským; kdež v příto- mnosti rychtáře a konšelův nalezeni jsou čtyři, jeden z druhé strany luk císařských pod dubcem nad samou tůní, a druhý naproti němu po druhé straně též pod dubem- Potom málo vejše třetí a čtvrtý v břehu u Labe také pod dubem. A správu dávali, že více jich z poručení p. Vančury překopali, jakož pak místa znamení a prázdná zuostaly. 15*
Strana 116
116 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: II. Kněz Mikuláš stěžoval sobě do sedlákův Kojetických, manželek i čeládky jich, kterak nepilně se scházejí k poslouchání slova Božího. I poručeno jim, aby se toho více nedopouštěli; a pakli by kdo svévolně tak se nezachoval a do kostela, kdež by slovo Boží slyšel, časně s manželkou a čeládkou nepřišel, takový každý od p. faráře poznamenán podán býti pánům úředníkům, a pro to v kostele přes noc seděti má. III. Jakub Čech z Přeboj [sic] s přátely svými žádal, aby Marketa Vejcová jemu za manželku dána byla vedle jisté s ní vo to námluvy učiněný, jakž od ní tomu potom vyrozumíno jest bylo. Odpověď dána, když vejhost a vysvědčení pocti- vého chování svého ukáže, že má míti laskavou odpověď. IV. Bratři po někdy Valentovi Jiráškovi Mikuláš a Matěj smluveni skrze rychtáře a konšely vedle dovolení na onen čas pánův o podíly své, jakž táž smlouva v registra zápisná folio 49. poznamenána jest. V. Některá nevole a váda vznikla mezi Martinskou puovodem děvky p. fa- ráře, a Kateřinou kuchařkou farářovou, že by touž děvku Martinská, zastihše jí na svém poli na trávě, uprati a zeprati, a o panu faráři hanlivá slova mluviti měla; čemuž ačkoliv odpírala, ale v některé řeči sama se stihala. Přikázáno a přísně jí poručeno pod skutečným trestáním, aby se toho ani podobného tomu více nedopou- štěla, a když koliv na ni to se vyhledá, že má dvě neděle v kládě před kostelem Archiv města Prahy, č. 1666, f. 61 a. seděti. 85. 1586, 1. září: Zápis krčmáře Kojetického, jenž byl trestán za to, že proti zápovědi své vrchnosti (zádušní správy sv. Mikuláše) odebíral pivo od Novoměst- ského měštana Talavašky. Zápis Jana Zynara z Kojetic. — Jakož se jest Jan Zynar, krčmář ze vsi Kojetic, do vězení šatlavního dostal, za tou příčinou, že maje sobě nejednou od pánův úředníkův poručeno, aby od Floryána Talavašky v Novém Městě Pražském žádného piva k šenkování do vsi nebral a k němu se vo nic neutíkal, on pak mimo takové jisté poručení pivo jest od něho bral a pánův svých poručení neušetřil a ne- zachoval, pro kterýžto svývolný vejstupek slušně a spravedlivě měl strestán bejti za dvě neděle. Ale k snažné žádosti ráčili sou se páni nakloniti, že jeho z téhož vězení propouštějí na ten spůsob, aby po dnešní den žádného piva více z Nového Města Pražského jak od Talavašky, tak od žádného jiného nebral, než jmenovitě od pana mistra Pavla Krystyána z Koldína, aneb kdyby on piva neměl, tehdy od jiného nákladníka z té osady svatého Mikuláše. Pakli by se toho více dopustil a jinde mimo zápověď pivo bral, tehdy kolik sudů piva vezme jinde, tolik prostic
116 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: II. Kněz Mikuláš stěžoval sobě do sedlákův Kojetických, manželek i čeládky jich, kterak nepilně se scházejí k poslouchání slova Božího. I poručeno jim, aby se toho více nedopouštěli; a pakli by kdo svévolně tak se nezachoval a do kostela, kdež by slovo Boží slyšel, časně s manželkou a čeládkou nepřišel, takový každý od p. faráře poznamenán podán býti pánům úředníkům, a pro to v kostele přes noc seděti má. III. Jakub Čech z Přeboj [sic] s přátely svými žádal, aby Marketa Vejcová jemu za manželku dána byla vedle jisté s ní vo to námluvy učiněný, jakž od ní tomu potom vyrozumíno jest bylo. Odpověď dána, když vejhost a vysvědčení pocti- vého chování svého ukáže, že má míti laskavou odpověď. IV. Bratři po někdy Valentovi Jiráškovi Mikuláš a Matěj smluveni skrze rychtáře a konšely vedle dovolení na onen čas pánův o podíly své, jakž táž smlouva v registra zápisná folio 49. poznamenána jest. V. Některá nevole a váda vznikla mezi Martinskou puovodem děvky p. fa- ráře, a Kateřinou kuchařkou farářovou, že by touž děvku Martinská, zastihše jí na svém poli na trávě, uprati a zeprati, a o panu faráři hanlivá slova mluviti měla; čemuž ačkoliv odpírala, ale v některé řeči sama se stihala. Přikázáno a přísně jí poručeno pod skutečným trestáním, aby se toho ani podobného tomu více nedopou- štěla, a když koliv na ni to se vyhledá, že má dvě neděle v kládě před kostelem Archiv města Prahy, č. 1666, f. 61 a. seděti. 85. 1586, 1. září: Zápis krčmáře Kojetického, jenž byl trestán za to, že proti zápovědi své vrchnosti (zádušní správy sv. Mikuláše) odebíral pivo od Novoměst- ského měštana Talavašky. Zápis Jana Zynara z Kojetic. — Jakož se jest Jan Zynar, krčmář ze vsi Kojetic, do vězení šatlavního dostal, za tou příčinou, že maje sobě nejednou od pánův úředníkův poručeno, aby od Floryána Talavašky v Novém Městě Pražském žádného piva k šenkování do vsi nebral a k němu se vo nic neutíkal, on pak mimo takové jisté poručení pivo jest od něho bral a pánův svých poručení neušetřil a ne- zachoval, pro kterýžto svývolný vejstupek slušně a spravedlivě měl strestán bejti za dvě neděle. Ale k snažné žádosti ráčili sou se páni nakloniti, že jeho z téhož vězení propouštějí na ten spůsob, aby po dnešní den žádného piva více z Nového Města Pražského jak od Talavašky, tak od žádného jiného nebral, než jmenovitě od pana mistra Pavla Krystyána z Koldína, aneb kdyby on piva neměl, tehdy od jiného nákladníka z té osady svatého Mikuláše. Pakli by se toho více dopustil a jinde mimo zápověď pivo bral, tehdy kolik sudů piva vezme jinde, tolik prostic
Strana 117
Ze zádušních vesnic kostela sv. Mikuláše v St. M. Pražském 1587. 117 soli propadnouti, a k tomu vězením strestán bejti má. Stalo se v pondělí den pa- mátný svatého Jiljí, léta Páně oc LXXXVI°. Archiv města Prahy, č. 1666 f. 63 b. — Florián Talavaška jmenoval se jinak Florián Koník; vysvítá to z dopisu daného 16. dubna 1586, zde str. 111 č. 80, kdež jest také viděti, proč správci záduší sv. Mikuláše hněvali se na Koníka neb Talavašku. 86. 1587, 14. ledna? Řízení zádušní správy sv. Mikuláše při výjezdu do vsi Kojetic. Léta Páně oc LXXXVII v středu po sv. Šťastném*) stal se vejjezd do Kojetic skrze pana Jana Škrétu Šotnovského z Závořic, pana Jana Rakovnického jinak Piláta, pana Kříže Evaresta [sic] Chvalského, Josefa Cejdlara kožišníka, Kašpara Kořenského a Adama sklenáře. Za rychtáře volen Jan Káva. Za konšely Martin Martinský, Vávra Křížek, Blažej Příměnský, Jakub Čech. I. Po vykonání povinnosti a přísahy napomenuti všickni byli k náležité ucti- vosti a poslušnosti vrchnosti své, též jeden každý vedle povinnosti své aby se chovali, dobré, což by bylo ke cti a chvále pánu Bohu, zvelebovali, zlé přetrhovali a roz- pustilostem místa nedali, nýbrž takového každého, kterýž by bezbožně živ bejti chtěl, vedle náležitosti kládou strestali. II. Do kostela předně oni přísežní i jiní všickni ve dnech nedělních a svá- tečních aby s pilností se scházívali, slova Božího rádi poslouchali a vedle něho se řídili a živi byli. III. Na Ondru Hlávkovic kněz Mikuláš stěžujíce vznášel, kterak by čeládku jeho i jiných sousedův u sebe přechovával, od nich věci kradené přijímal a k zlo- dějství jim napomáhal; což skrze konšely tolikéž na něho žalováno bylo. Kterémužto Hlávkovi těžce jest domlouváno, a při tom oznámeno, poněvadž se tak hanebného skutku přijímání a krádeže dopustil, aby se ve 4 nedělích pořád zběhlých z gruntu vyprodal a člověkem jinejm jej osadil. IV. Co se dotejče dluhův záduší Kojetickému od poddaných i jinopanských povinného, kteréž sou na svatého Havla již jminulého zaplatiti měli, poručeno, aby beze všech vymyšlených. protahův vo Hromnicích nejprve příštích dali; a takové pe- níze kněz Mikuláš Kojetický s rychtářem podle register přijímati a počet z nich učiniti mají. V. Blažej Příměnský žádal, aby se mohl vzdlužiti v dvanáct kop u Martina šenkýře Byškovského, do svatého Jiří; čehož jest mu dopříno na ten způsob, aby z nich žádné lichvy nedával a na den uloženej je složil. VI. Ondřejovi, Capouchovu sirotku, poručeno, do týhodne pořád zběhlého aby se službou u dobrých lidí opatřil, pod stracením své spravedlnosti.
Ze zádušních vesnic kostela sv. Mikuláše v St. M. Pražském 1587. 117 soli propadnouti, a k tomu vězením strestán bejti má. Stalo se v pondělí den pa- mátný svatého Jiljí, léta Páně oc LXXXVI°. Archiv města Prahy, č. 1666 f. 63 b. — Florián Talavaška jmenoval se jinak Florián Koník; vysvítá to z dopisu daného 16. dubna 1586, zde str. 111 č. 80, kdež jest také viděti, proč správci záduší sv. Mikuláše hněvali se na Koníka neb Talavašku. 86. 1587, 14. ledna? Řízení zádušní správy sv. Mikuláše při výjezdu do vsi Kojetic. Léta Páně oc LXXXVII v středu po sv. Šťastném*) stal se vejjezd do Kojetic skrze pana Jana Škrétu Šotnovského z Závořic, pana Jana Rakovnického jinak Piláta, pana Kříže Evaresta [sic] Chvalského, Josefa Cejdlara kožišníka, Kašpara Kořenského a Adama sklenáře. Za rychtáře volen Jan Káva. Za konšely Martin Martinský, Vávra Křížek, Blažej Příměnský, Jakub Čech. I. Po vykonání povinnosti a přísahy napomenuti všickni byli k náležité ucti- vosti a poslušnosti vrchnosti své, též jeden každý vedle povinnosti své aby se chovali, dobré, což by bylo ke cti a chvále pánu Bohu, zvelebovali, zlé přetrhovali a roz- pustilostem místa nedali, nýbrž takového každého, kterýž by bezbožně živ bejti chtěl, vedle náležitosti kládou strestali. II. Do kostela předně oni přísežní i jiní všickni ve dnech nedělních a svá- tečních aby s pilností se scházívali, slova Božího rádi poslouchali a vedle něho se řídili a živi byli. III. Na Ondru Hlávkovic kněz Mikuláš stěžujíce vznášel, kterak by čeládku jeho i jiných sousedův u sebe přechovával, od nich věci kradené přijímal a k zlo- dějství jim napomáhal; což skrze konšely tolikéž na něho žalováno bylo. Kterémužto Hlávkovi těžce jest domlouváno, a při tom oznámeno, poněvadž se tak hanebného skutku přijímání a krádeže dopustil, aby se ve 4 nedělích pořád zběhlých z gruntu vyprodal a člověkem jinejm jej osadil. IV. Co se dotejče dluhův záduší Kojetickému od poddaných i jinopanských povinného, kteréž sou na svatého Havla již jminulého zaplatiti měli, poručeno, aby beze všech vymyšlených. protahův vo Hromnicích nejprve příštích dali; a takové pe- níze kněz Mikuláš Kojetický s rychtářem podle register přijímati a počet z nich učiniti mají. V. Blažej Příměnský žádal, aby se mohl vzdlužiti v dvanáct kop u Martina šenkýře Byškovského, do svatého Jiří; čehož jest mu dopříno na ten způsob, aby z nich žádné lichvy nedával a na den uloženej je složil. VI. Ondřejovi, Capouchovu sirotku, poručeno, do týhodne pořád zběhlého aby se službou u dobrých lidí opatřil, pod stracením své spravedlnosti.
Strana 118
118 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: VII. Poručeno rychtáři a konšelům i všem jiným sousedům, aby do krčmy Lobkovský nechodili, pod propadením jeden každej prostice soli. VIII. Matějovi Jiráškovému sirotku: aby u pana faráře do sv. Martina na půl šestý kopě sloužil a dobře se choval, pod trestáním; košili a počiti [podšití?] má jemu, budeli poslouchati, přidati. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 67 b. — *) Má tuším státi ve středu den sv. Sťastného (14. led.), a ne o týden později ve středu po sv. Šťastném (21. led.), neboť následující v knize zápis jest datován 17. ledna. 87. 1587, 17. ledna: Zápis marnotratného sedláka z Kojetic, když byl propouštěn z vězení. Zápis Duchka Capoucha z Kojetic. — Léta Páně oc LXXXVII v sobotu den svatého Antonína Duchek Capouch dán do trestání šatlavního za příčinou neposlušnosti, a ku pánům svým nepoddanosti, maje sobě nejedno poručení, aby pilněji živnůstky své vyhledával, a s man- želkou svou (kterouž že zabíti chce, v tom se pronášel) v lásce manželské se snášel, toho učiniti nechtěl; nýbrž prodav v Praze třidceti strychův vovsa za patnácte kop, a ty peníze maje domů přinésti a v živnůstce své zanechati, jest je na prámě Štěpánově řečeném hanebně prohrál a v nic obrátil. Z kteréhožto vězení po vyjití týhodne na poníženou žádost jeho a častou přímluvu jest propuštěn na ten spůsob, že se toho více ani tomu podobného dopou- štěti nebude nyní na časy budoucí, a s manželkou svou lepším hospodářem jsouce, v lásce a svornosti manželské trvati a zůstávati bude; za to jest ruky dáním pod vyprodáním se z gruntu připověděl. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 68b. 88. 1588, 5. května: Co řídila a nařídila zádušní správa sv. Mikuláše při výjezdě do vsi Kojetic. Léta Páně oc LXXXVIII ve čtvrtek po nalezení sv. Kříže, jinak V. Maii, stal se vejjezd do vsi Kojetic, z hodných a slušných příčin dole poznamenaných, skrze pana Jana Ornyusa z Paumberka, JMCské pergmejstra, mistra Pavla Krystyána z Koldína, Kříže Evarysta Chvalského z starších, a pp. ouředníkův a kostelníkův k létu tomu zvolených, i zakřišťána. I. Obnoven ouřad rychtářský a konšelský. Za rychtáře volen jest Vavřinec Křížek; za konšely Jan Káva, Jan Zynar jinak Pechan, Květon starší, Jíra Novák. Dán jim závazek1) folio supra 7. 1) Dle tohoto závazku přísahali „pánu Bohu všemohoucímu i všem svatým,“ též „pánuom *starším* a ouředníkům i kostelníkům na místě vší osady záduší kostela sv. Mikuláše v St. M. Pr. jakožto pánuom svým dědičným,“ že se budou v úřadě svém náležitě chovati. II. Napomenuti byli, aby [měli] v paměti povinnost, kterou sou pánu Bohu předkem a pánům svým učinili, nad sirotky a vdovami pozor měli, ortele spravedlivé činili jak domácím tak přespolním, aby do nich žádný neměl sobě slušně stěžovati.
118 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: VII. Poručeno rychtáři a konšelům i všem jiným sousedům, aby do krčmy Lobkovský nechodili, pod propadením jeden každej prostice soli. VIII. Matějovi Jiráškovému sirotku: aby u pana faráře do sv. Martina na půl šestý kopě sloužil a dobře se choval, pod trestáním; košili a počiti [podšití?] má jemu, budeli poslouchati, přidati. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 67 b. — *) Má tuším státi ve středu den sv. Sťastného (14. led.), a ne o týden později ve středu po sv. Šťastném (21. led.), neboť následující v knize zápis jest datován 17. ledna. 87. 1587, 17. ledna: Zápis marnotratného sedláka z Kojetic, když byl propouštěn z vězení. Zápis Duchka Capoucha z Kojetic. — Léta Páně oc LXXXVII v sobotu den svatého Antonína Duchek Capouch dán do trestání šatlavního za příčinou neposlušnosti, a ku pánům svým nepoddanosti, maje sobě nejedno poručení, aby pilněji živnůstky své vyhledával, a s man- želkou svou (kterouž že zabíti chce, v tom se pronášel) v lásce manželské se snášel, toho učiniti nechtěl; nýbrž prodav v Praze třidceti strychův vovsa za patnácte kop, a ty peníze maje domů přinésti a v živnůstce své zanechati, jest je na prámě Štěpánově řečeném hanebně prohrál a v nic obrátil. Z kteréhožto vězení po vyjití týhodne na poníženou žádost jeho a častou přímluvu jest propuštěn na ten spůsob, že se toho více ani tomu podobného dopou- štěti nebude nyní na časy budoucí, a s manželkou svou lepším hospodářem jsouce, v lásce a svornosti manželské trvati a zůstávati bude; za to jest ruky dáním pod vyprodáním se z gruntu připověděl. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 68b. 88. 1588, 5. května: Co řídila a nařídila zádušní správa sv. Mikuláše při výjezdě do vsi Kojetic. Léta Páně oc LXXXVIII ve čtvrtek po nalezení sv. Kříže, jinak V. Maii, stal se vejjezd do vsi Kojetic, z hodných a slušných příčin dole poznamenaných, skrze pana Jana Ornyusa z Paumberka, JMCské pergmejstra, mistra Pavla Krystyána z Koldína, Kříže Evarysta Chvalského z starších, a pp. ouředníkův a kostelníkův k létu tomu zvolených, i zakřišťána. I. Obnoven ouřad rychtářský a konšelský. Za rychtáře volen jest Vavřinec Křížek; za konšely Jan Káva, Jan Zynar jinak Pechan, Květon starší, Jíra Novák. Dán jim závazek1) folio supra 7. 1) Dle tohoto závazku přísahali „pánu Bohu všemohoucímu i všem svatým,“ též „pánuom *starším* a ouředníkům i kostelníkům na místě vší osady záduší kostela sv. Mikuláše v St. M. Pr. jakožto pánuom svým dědičným,“ že se budou v úřadě svém náležitě chovati. II. Napomenuti byli, aby [měli] v paměti povinnost, kterou sou pánu Bohu předkem a pánům svým učinili, nad sirotky a vdovami pozor měli, ortele spravedlivé činili jak domácím tak přespolním, aby do nich žádný neměl sobě slušně stěžovati.
Strana 119
Ze zádušních vesnic kostela sv. Mikuláše v St. M. Pražském 1588. 119 III. Martin krčmář z Byškovic vznášel, že Jan Káva slíbil za nebožtíka Mar- tinského, když byl v Kostelci na Labi obstaven pro 13 kop, které jemu za 10 strychův žita dlužen byl, a k tomu 2 kopy půjčených a 1 kopu za pivo, žádaje na něm jakožto rukojmovi takového dluhu za dopomožení. — Že se tomu páni diviti ráčí, proč on bez vědomí pánův úředníkův lidem poddacím našim a mimo snešení sněmovní půjčuje; protož na ten čas že neráčí uznávati, aby jemu čím více povi- novat býti měl mimo 6 kop míš. sněmem vyměřených. Oznámil proti tomu, že se chce s vrchností svou o takovou věc poraditi. IV. Mnozí bezpotřebně mimo vědomí pánův úředníkův v dluhy se vydávají, a tudy k chudobě i dokonalé záhubě přicházejí; protož kdož by se toho dopustil a u kohož koliv bez vědomí pp. úředníkův se dlužil, ten každý věřiteli svému podnes v moc a do vězení vydán býti má, tak aby s ním podle své vůle jakožto dlužníkem činiti mohl. V. Při vejjezdích pánův starších a úředníkův jakožto pánův svých dědičných toho vždyckny šetřiti mají, aby nemůže-li rychtář s některými mladšími konšely, ale sousedé jiní dva nebo tři vždy pro poctivost a potřebu případnou při vozích pří- tomni byli; ano i toho aby se více nedopouštěli a kobyl téměř na poli umrlých pro pány (jako při tomto vejjezdu se stalo, že jedna klisna nemoha hladem táhnouti se převrhla a v Dáblicích zanechána býti musela) neposílali, pod skutečným šatlavou tejden na šárce trestáním. VII. Statek Martina Martinského od některých lidí cizopanských k žádosti pánův vohledán a spatřín byl, zač by státi mohl; kteříž oznámili své zdání, že by stál za 1200 kop, s tím doložením, že jsou se Doroty kmotry také tázali, co by jej sobě pokládala, kteráž že by oznámila 1300 kop. A tak odešli. XI. Při vejjezdu tomto snešení pánův starších a úředníkův, kteréž budoucně trvati má, se jest stalo, aby všickni sirotci každého soudu před pány staveni k spatření byli, a menším na památku (učiníce jim předložení, aby pobožně živi byli) po 1 gr. alb. dáváno bylo, jakž nyní již začato jest, a dáno zejména těmto přítomným: — Po Václavovi Vejcovi zuostalo dví děvčat, Eva a Alžběta, při mateři a votčímovi zů- stávají, vokolo 4 a 6 let. — Po Janovi zedníkovi Ondřej, kterýž slouží u Jana Kávy, v létech 13; Jan u Doroty Martinský v létech 16, Kateřina v Přebojích u rychtářky. Spravedlnost jim náležitá folio 51.— Po Blažejovi Příměnským zůstal Jan v létech 4, a Trojan ve 2; při mateři své vlastní zůstávají. — Po Vávrovi Sapouchovi Ondřej v létech 14, s matkou zůstává; spravedlnosti má 40 kop za pány, jakž v registřích trhových černých při zápisu gruntu Capouchova stojí. — Po Jiráškovi Matěj zůstal v létech 18, při svém bratru slouží; spravedlnost též v černých knihách zápisných fol. [sic]. — Po Janovi Řezáčovi Markéta v létech 19, u Jana Nováka přítele svého slouží; spravedlnost supra folio 2.
Ze zádušních vesnic kostela sv. Mikuláše v St. M. Pražském 1588. 119 III. Martin krčmář z Byškovic vznášel, že Jan Káva slíbil za nebožtíka Mar- tinského, když byl v Kostelci na Labi obstaven pro 13 kop, které jemu za 10 strychův žita dlužen byl, a k tomu 2 kopy půjčených a 1 kopu za pivo, žádaje na něm jakožto rukojmovi takového dluhu za dopomožení. — Že se tomu páni diviti ráčí, proč on bez vědomí pánův úředníkův lidem poddacím našim a mimo snešení sněmovní půjčuje; protož na ten čas že neráčí uznávati, aby jemu čím více povi- novat býti měl mimo 6 kop míš. sněmem vyměřených. Oznámil proti tomu, že se chce s vrchností svou o takovou věc poraditi. IV. Mnozí bezpotřebně mimo vědomí pánův úředníkův v dluhy se vydávají, a tudy k chudobě i dokonalé záhubě přicházejí; protož kdož by se toho dopustil a u kohož koliv bez vědomí pp. úředníkův se dlužil, ten každý věřiteli svému podnes v moc a do vězení vydán býti má, tak aby s ním podle své vůle jakožto dlužníkem činiti mohl. V. Při vejjezdích pánův starších a úředníkův jakožto pánův svých dědičných toho vždyckny šetřiti mají, aby nemůže-li rychtář s některými mladšími konšely, ale sousedé jiní dva nebo tři vždy pro poctivost a potřebu případnou při vozích pří- tomni byli; ano i toho aby se více nedopouštěli a kobyl téměř na poli umrlých pro pány (jako při tomto vejjezdu se stalo, že jedna klisna nemoha hladem táhnouti se převrhla a v Dáblicích zanechána býti musela) neposílali, pod skutečným šatlavou tejden na šárce trestáním. VII. Statek Martina Martinského od některých lidí cizopanských k žádosti pánův vohledán a spatřín byl, zač by státi mohl; kteříž oznámili své zdání, že by stál za 1200 kop, s tím doložením, že jsou se Doroty kmotry také tázali, co by jej sobě pokládala, kteráž že by oznámila 1300 kop. A tak odešli. XI. Při vejjezdu tomto snešení pánův starších a úředníkův, kteréž budoucně trvati má, se jest stalo, aby všickni sirotci každého soudu před pány staveni k spatření byli, a menším na památku (učiníce jim předložení, aby pobožně živi byli) po 1 gr. alb. dáváno bylo, jakž nyní již začato jest, a dáno zejména těmto přítomným: — Po Václavovi Vejcovi zuostalo dví děvčat, Eva a Alžběta, při mateři a votčímovi zů- stávají, vokolo 4 a 6 let. — Po Janovi zedníkovi Ondřej, kterýž slouží u Jana Kávy, v létech 13; Jan u Doroty Martinský v létech 16, Kateřina v Přebojích u rychtářky. Spravedlnost jim náležitá folio 51.— Po Blažejovi Příměnským zůstal Jan v létech 4, a Trojan ve 2; při mateři své vlastní zůstávají. — Po Vávrovi Sapouchovi Ondřej v létech 14, s matkou zůstává; spravedlnosti má 40 kop za pány, jakž v registřích trhových černých při zápisu gruntu Capouchova stojí. — Po Jiráškovi Matěj zůstal v létech 18, při svém bratru slouží; spravedlnost též v černých knihách zápisných fol. [sic]. — Po Janovi Řezáčovi Markéta v létech 19, u Jana Nováka přítele svého slouží; spravedlnost supra folio 2.
Strana 120
120 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: XII. Ondřej Hlávka v chalupi své komínu neměl, pročež trestán býti jest měl; ale na prosbu jeho prominuto jest, aby do sv. Ducha nejprve příštího beze všech vejmluv jej spravil a postavil, pod trestáním. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 85 a. 89. 1588, 18. května: Osada sv. Mikuláše v St. M. Pražském povoluje, aby Jan Tošek a žena jeho dostali o 350 kop m. více za statek prodaný v Ujezdci. Snešení pánův osadních o Jana Toška a Barbory manželky jeho, z Oujezdce. — Léta Páně osmdesátého osmého v středu po neděli Cantate, jinak po sv. Žofii, snešeno v osadě z strany Jana Toška a Barbory manželky jeho, z Oujezdce, že jemu Janovi má ještě za spravedlnost, více z lásky a milosti nežli z jaké povinnosti, dáno býti vosmdesáte kop míš., a Barboře obzvláštně má ještě dáno býti dvě stě sedmdesáte kop míš.; a ty se jim manželům vyplniti mají podle rokův v trhu s Tomášem Pavlovým z Lidic poznamenaných, totiž po dvacíti pěti kopách míš. aby brali společně do vyplnění, on Jan vosmdesáte kop svých, a když by mu těch vosmdesáte kop bylo vyplněno, tehdy potom sama Barbora aby brala po dvacíti pěti kopách do vyplnění jí dvě stě sedmdesáte kop míš. Ostatní pak peníze všecky z toho gruntu od Tomáše koupeného budou k záduší náležeti, totižto šest set dva- ceti pět kop míš. Actum v přítomnosti JMCské pana perkmejstra pana Jana Ornyusa z Paumberka, pana mistra Pavla Krystyána z Koldína, p. Ondřeje Flanderky, Valen- tina zámečníka, Havla pekaře, Šimona Voříkovskýho a Vácslava Bobra. [Na straně:] NB. Jan Tošek prodal svých peněz 80 kop pp. úředníkům k osadě za 50 kop hotových, jakž registra partykulární při počtu léta 88 složené ukazují; a tak on Tošek svého více nic na témž gruntu ani jinde nemá. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 94 b. — Tímto snešením měnil se účet z 5. června 1586, tištěný výše str. 113. 90. 1590, 24. března—24. dubna: Zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském sesadila rychtáře Kojetíckého a trestala ho vězením, jakož i krčmáře. O rychtáři ze vsi Kojetic. — V sobotu o neděli postní Reminiscere [24. března] Vávra Křížků, rychtář Kojetický, dán byl do šatlavy, I. že maje poručení, aby panu faráři spraveny ploty v domu farním byly ve dvou nedělích, on toho ne- učinil; II. že věc pány svými smluvou ubrmanskou spokojenou, mezi N. poddaným pana Rubína a Janem Pechanem, užravše se zdvihal a Pechana dotýkal. U šatlavy pak jsa mluvil: „Aby je třebas hrom zabil, nebudu se jim modliti, nechť to hrom zabije“. Z něho třetího dne vypuštěn na postavení, když se mu oznámí.
120 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: XII. Ondřej Hlávka v chalupi své komínu neměl, pročež trestán býti jest měl; ale na prosbu jeho prominuto jest, aby do sv. Ducha nejprve příštího beze všech vejmluv jej spravil a postavil, pod trestáním. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 85 a. 89. 1588, 18. května: Osada sv. Mikuláše v St. M. Pražském povoluje, aby Jan Tošek a žena jeho dostali o 350 kop m. více za statek prodaný v Ujezdci. Snešení pánův osadních o Jana Toška a Barbory manželky jeho, z Oujezdce. — Léta Páně osmdesátého osmého v středu po neděli Cantate, jinak po sv. Žofii, snešeno v osadě z strany Jana Toška a Barbory manželky jeho, z Oujezdce, že jemu Janovi má ještě za spravedlnost, více z lásky a milosti nežli z jaké povinnosti, dáno býti vosmdesáte kop míš., a Barboře obzvláštně má ještě dáno býti dvě stě sedmdesáte kop míš.; a ty se jim manželům vyplniti mají podle rokův v trhu s Tomášem Pavlovým z Lidic poznamenaných, totiž po dvacíti pěti kopách míš. aby brali společně do vyplnění, on Jan vosmdesáte kop svých, a když by mu těch vosmdesáte kop bylo vyplněno, tehdy potom sama Barbora aby brala po dvacíti pěti kopách do vyplnění jí dvě stě sedmdesáte kop míš. Ostatní pak peníze všecky z toho gruntu od Tomáše koupeného budou k záduší náležeti, totižto šest set dva- ceti pět kop míš. Actum v přítomnosti JMCské pana perkmejstra pana Jana Ornyusa z Paumberka, pana mistra Pavla Krystyána z Koldína, p. Ondřeje Flanderky, Valen- tina zámečníka, Havla pekaře, Šimona Voříkovskýho a Vácslava Bobra. [Na straně:] NB. Jan Tošek prodal svých peněz 80 kop pp. úředníkům k osadě za 50 kop hotových, jakž registra partykulární při počtu léta 88 složené ukazují; a tak on Tošek svého více nic na témž gruntu ani jinde nemá. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 94 b. — Tímto snešením měnil se účet z 5. června 1586, tištěný výše str. 113. 90. 1590, 24. března—24. dubna: Zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském sesadila rychtáře Kojetíckého a trestala ho vězením, jakož i krčmáře. O rychtáři ze vsi Kojetic. — V sobotu o neděli postní Reminiscere [24. března] Vávra Křížků, rychtář Kojetický, dán byl do šatlavy, I. že maje poručení, aby panu faráři spraveny ploty v domu farním byly ve dvou nedělích, on toho ne- učinil; II. že věc pány svými smluvou ubrmanskou spokojenou, mezi N. poddaným pana Rubína a Janem Pechanem, užravše se zdvihal a Pechana dotýkal. U šatlavy pak jsa mluvil: „Aby je třebas hrom zabil, nebudu se jim modliti, nechť to hrom zabije“. Z něho třetího dne vypuštěn na postavení, když se mu oznámí.
Strana 121
Z let 1588 a 1590. 121 [Připsáno:] Proto potom fer. 3. Resurrectionis [24. dubna] z úřadu zsazen, a aby do 4 neděl z gruntu se vyprodal (pro ostrach míněno) poručeno; ale on málo na to dbal. V sobotu po neděli Oculi [31. března] Jan Pechan též dán do vězení proto: I. že maje poručení, aby s rychtářem a konšely dal se najíti před pány, toho jest neučinil; II. že dvě kurvy v krčmě u sebe přechovával, a s nimi jiným zle živu býti dopouštěl. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 135 b, 136 a. 91. 1590, 6. dubna na hradě Pražském: Vilém z Rožmberka za to, že Krumlovští postoupili jemu ke zřízení kolleje jesuitské některé domy a pozemky, osvobozuje lidi, kteří se byli z jeho odúmrtních městeček a vesnic do Krumlova, Latrana a předměstí přistěhovali, od břemene odúmrtního; však obec Krumlovská takových lidí budoucně do sousedství přijímati nemá. Vilém vládař domu Rozmberského, rytíř tovaryšstva Zlatého Rouna, nejvyžší purkrabie Pražský, známo činíme tímto listem obecně přede všemi, kdežkoli čten nebo čtouci slyšán bude, že jsou na nás purgmistr, radda i všecka obec města na- šeho Krumlova Českého, poddaní naši věrní milí, poníženě vznesli: Jakož se v témž městě našem Krumlově, Latranu i na předměstích téhož města nemalý počet lidí z městeček a vesnic našich odoumrtních vedle nich v sousedství osadilo, na kte- rýchžto lidech a statečkách jich nám právo odoumrtní náleží a přísluší; nás z po- nížeností prosíce, abychom též všecky osoby z takového práva odoumrtního z milosti a štědrosti své osvobodili. Začež jsou nám i také pro pohodlí a rozmnožení kolleje naší Krumlovské v postoupení některých domův, dědin, luk a zahrad poníženou a poddanou svou odměnu učinili. I vzhledše my na jich poníženou a poddanou prosbu a přímluvu snažnou pánův a přátel, s dobrým naším rozmyslem k té jich ponížené prosbě sme povolili a povolujeme tímto listem, tak že všecky ty osoby, kteréž jsou se tak buďto z mě- steček nebo vesnic, před právem odoumrtním neosvobozených, tu do města Krumlova Českého přibrali a tu se osadili, jakž mužského tak ženského pohlaví i se všemi dítkami a statečky jich, osvobodili sme a osvobozujeme tímto listem naším, sníma- jíce též právo odoumrtní z nich, aby oni o svých statečcích říditi, kšaftovati, je dáti, prodati, jakž za zdravého života tak na smrtedlné posteli, a dále již všech práv a svobod užívati mohli, jako i jiní měšťané naši téhož města Krumlova, a to bez překážky naší, dědicův a budoucích našich všelikteraké; však s tím při tom znamenitě doložením, že toto naše obdarování a propuštění se nemá vztahovati nežli toliko na ty osoby, kteříž již nyní tu mezi nimi osedlí jsou. Ale budoucně Archiv Český XXIX. 16
Z let 1588 a 1590. 121 [Připsáno:] Proto potom fer. 3. Resurrectionis [24. dubna] z úřadu zsazen, a aby do 4 neděl z gruntu se vyprodal (pro ostrach míněno) poručeno; ale on málo na to dbal. V sobotu po neděli Oculi [31. března] Jan Pechan též dán do vězení proto: I. že maje poručení, aby s rychtářem a konšely dal se najíti před pány, toho jest neučinil; II. že dvě kurvy v krčmě u sebe přechovával, a s nimi jiným zle živu býti dopouštěl. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 135 b, 136 a. 91. 1590, 6. dubna na hradě Pražském: Vilém z Rožmberka za to, že Krumlovští postoupili jemu ke zřízení kolleje jesuitské některé domy a pozemky, osvobozuje lidi, kteří se byli z jeho odúmrtních městeček a vesnic do Krumlova, Latrana a předměstí přistěhovali, od břemene odúmrtního; však obec Krumlovská takových lidí budoucně do sousedství přijímati nemá. Vilém vládař domu Rozmberského, rytíř tovaryšstva Zlatého Rouna, nejvyžší purkrabie Pražský, známo činíme tímto listem obecně přede všemi, kdežkoli čten nebo čtouci slyšán bude, že jsou na nás purgmistr, radda i všecka obec města na- šeho Krumlova Českého, poddaní naši věrní milí, poníženě vznesli: Jakož se v témž městě našem Krumlově, Latranu i na předměstích téhož města nemalý počet lidí z městeček a vesnic našich odoumrtních vedle nich v sousedství osadilo, na kte- rýchžto lidech a statečkách jich nám právo odoumrtní náleží a přísluší; nás z po- nížeností prosíce, abychom též všecky osoby z takového práva odoumrtního z milosti a štědrosti své osvobodili. Začež jsou nám i také pro pohodlí a rozmnožení kolleje naší Krumlovské v postoupení některých domův, dědin, luk a zahrad poníženou a poddanou svou odměnu učinili. I vzhledše my na jich poníženou a poddanou prosbu a přímluvu snažnou pánův a přátel, s dobrým naším rozmyslem k té jich ponížené prosbě sme povolili a povolujeme tímto listem, tak že všecky ty osoby, kteréž jsou se tak buďto z mě- steček nebo vesnic, před právem odoumrtním neosvobozených, tu do města Krumlova Českého přibrali a tu se osadili, jakž mužského tak ženského pohlaví i se všemi dítkami a statečky jich, osvobodili sme a osvobozujeme tímto listem naším, sníma- jíce též právo odoumrtní z nich, aby oni o svých statečcích říditi, kšaftovati, je dáti, prodati, jakž za zdravého života tak na smrtedlné posteli, a dále již všech práv a svobod užívati mohli, jako i jiní měšťané naši téhož města Krumlova, a to bez překážky naší, dědicův a budoucích našich všelikteraké; však s tím při tom znamenitě doložením, že toto naše obdarování a propuštění se nemá vztahovati nežli toliko na ty osoby, kteříž již nyní tu mezi nimi osedlí jsou. Ale budoucně Archiv Český XXIX. 16
Strana 122
122 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: oni Krumlovští žádného více z takových osob na odoumrti rodilých, buďto z mě- steček nebo vesnic a odjinud, mezi sebe v sousedství přijímati nemají bez jisté naší, dědicův a budoucích našich vůle a vědomí, a ovšem bez jistého povolení a zhoštění našeho z té odoumrti. Jestliže by se pak kdy toho dopustili a takového kterého člověka neosvobozeného, buď mužského neb ženského pohlaví, v sousedství mezi [sebe] přijali, tehdy jemu toto naše obdarování a milost k žádné platnosti býti a na něho se nic vztahovati nemá, nýbrž ten každý i s statečkem svým nám, dědicům a budoucím našim právem odoumrtním beze všeho prostředku zavázán býti má. Tomu na svědomí a pro lepší toho zdržení rozkázali jsme pečet naši vlastní k tomuto listu přivěsiti, a vlastní rukou jsme se v něm podepsali. Jenž jest dán a psán na hradě Pražském, v pátek po neděli postní Laetare, leta od narození Krista Pána tisícího pětistého devadesátého. Vilím z Rozmbergka, rukou vlastní. Opis na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 5AS. No 4; vypsal H. Gross. — Březanův regest tištěn ve Věstníku Král. Čes. Spol. Náuk 1902, VIII. str. 5 No. 8, s poznámkou 24 na str. 15. Sem náleží také nedatovaná paměť, psaná nebo opsaná na papíře po smrti Viléma z Rožmberka, tedy po 31. srpnu 1592; leží v kníž. archivě Kruml. I. 5AS. 1: Poznamenání, kterak a jakým spuosobem jsou purkmistr a radda města Krumlova Českého Jeho Mti vysoce urozenému pánu panu Vilémovi z Rozumberka slavné paměti summu Jeho Mti za propuštění odoumrtí povinnou, jmenovitě 10.000 míš. vypravili. Předně a nejprve jsou Jeho Mti postoupili mlejn Pečku s dědinami, lukami a zahra- dami i lesy s tím vším příslušenstvím ve 2000 � m. Item Jeho Mti pánu jsou navrátili jistotu, kterouž jim Jeho Mt dáti ráčil na 1000 P m. Item Jeho Mti pánu jsou na penězích hotových do komory odvedli 1000 � míš. Panu Častolarovi starému za Jeho Mt pána jsou dali a vypravili 1000 f? m. Za domy dva někdy Řehoře Singrpichlara 600 m. Za duom Blažeje Bednáře 290 �P m. Za duom Martina Taucle 450 � m. Za duom Vavřince Kožišníka 153 P m. Za duom hrobařuov 100 � m. Za dvuor a zahradu Jiříka Sverazského 1210 � m. Za dvuor Jiříka Firšta 260 �P m. Za zahradu Pavla Finkenaura 350 ſP m. Za zahradu Jobsta krejčího 250 �? m. Za dvuor a zahradu Tomáše Alše 600 �? m. Za dědinu obci přináležející 100 �P m. Summa 9363 � m. Item Jeho Mt pán ráčil také v též summě dáti a poručiti poraziti za 440 strychův sladu ku potřebě Jeho Mti od města propůjčených, za jeden každý strych po 1 ſP, učiní 440 P. Item na domu Martina kováře, kterýžto duom [k] koleji Krumlovské pojat jest, vy- stávajících peněz skoupených 100 fP.
122 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: oni Krumlovští žádného více z takových osob na odoumrti rodilých, buďto z mě- steček nebo vesnic a odjinud, mezi sebe v sousedství přijímati nemají bez jisté naší, dědicův a budoucích našich vůle a vědomí, a ovšem bez jistého povolení a zhoštění našeho z té odoumrti. Jestliže by se pak kdy toho dopustili a takového kterého člověka neosvobozeného, buď mužského neb ženského pohlaví, v sousedství mezi [sebe] přijali, tehdy jemu toto naše obdarování a milost k žádné platnosti býti a na něho se nic vztahovati nemá, nýbrž ten každý i s statečkem svým nám, dědicům a budoucím našim právem odoumrtním beze všeho prostředku zavázán býti má. Tomu na svědomí a pro lepší toho zdržení rozkázali jsme pečet naši vlastní k tomuto listu přivěsiti, a vlastní rukou jsme se v něm podepsali. Jenž jest dán a psán na hradě Pražském, v pátek po neděli postní Laetare, leta od narození Krista Pána tisícího pětistého devadesátého. Vilím z Rozmbergka, rukou vlastní. Opis na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 5AS. No 4; vypsal H. Gross. — Březanův regest tištěn ve Věstníku Král. Čes. Spol. Náuk 1902, VIII. str. 5 No. 8, s poznámkou 24 na str. 15. Sem náleží také nedatovaná paměť, psaná nebo opsaná na papíře po smrti Viléma z Rožmberka, tedy po 31. srpnu 1592; leží v kníž. archivě Kruml. I. 5AS. 1: Poznamenání, kterak a jakým spuosobem jsou purkmistr a radda města Krumlova Českého Jeho Mti vysoce urozenému pánu panu Vilémovi z Rozumberka slavné paměti summu Jeho Mti za propuštění odoumrtí povinnou, jmenovitě 10.000 míš. vypravili. Předně a nejprve jsou Jeho Mti postoupili mlejn Pečku s dědinami, lukami a zahra- dami i lesy s tím vším příslušenstvím ve 2000 � m. Item Jeho Mti pánu jsou navrátili jistotu, kterouž jim Jeho Mt dáti ráčil na 1000 P m. Item Jeho Mti pánu jsou na penězích hotových do komory odvedli 1000 � míš. Panu Častolarovi starému za Jeho Mt pána jsou dali a vypravili 1000 f? m. Za domy dva někdy Řehoře Singrpichlara 600 m. Za duom Blažeje Bednáře 290 �P m. Za duom Martina Taucle 450 � m. Za duom Vavřince Kožišníka 153 P m. Za duom hrobařuov 100 � m. Za dvuor a zahradu Jiříka Sverazského 1210 � m. Za dvuor Jiříka Firšta 260 �P m. Za zahradu Pavla Finkenaura 350 ſP m. Za zahradu Jobsta krejčího 250 �? m. Za dvuor a zahradu Tomáše Alše 600 �? m. Za dědinu obci přináležející 100 �P m. Summa 9363 � m. Item Jeho Mt pán ráčil také v též summě dáti a poručiti poraziti za 440 strychův sladu ku potřebě Jeho Mti od města propůjčených, za jeden každý strych po 1 ſP, učiní 440 P. Item na domu Martina kováře, kterýžto duom [k] koleji Krumlovské pojat jest, vy- stávajících peněz skoupených 100 fP.
Strana 123
Z roku 1590. 123 Item na pět loží šatův z domu Veselovského na zámek vzatých 61 �? 40 gr. Item ouroku z dědiny k Sichhejslu náležité, kterážto dědina k novému dvoru pojata jest, co se téhož ouroku od leta oc 68 až do leta 89 ročně po 2 ſ? 15 gr. sběhlo, 47 f 15 gr. Summa 648 � 55 gr. m. A tak podle tohoto poznamenání jest se víceji mimo těch deset tisíc kop od obce vydalo 11 �? 55 gr. m. [Na rubu listu:] Poznamenání Krumlovských, kterak sou se z odoumrtí vyplatili. — Ad privilegia Krumlovských. 92. 1590, 25. dubna: Zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském propouští vyprodaného Jana Toška na jiné panství. Urozenému pánu panu Joachimovi Novohradskýmu z Kolovrat, na Košátkách a Buštěhradě, JMCské radě a purkrabí Karlštejnskýmu, odpověď o propuštění z pod- danosti Jana Toška, JMti pánu. Službu svou VMti vzkazujeme... Psaní VMti, jehož datum v Praze v pondělí po neděli smrtedlné [8. dubna] léta tohoto oc devadesátého o propuštění na grunty VMti do vsi Votvovic Jana Toška, člověka poddaného našeho k vosadě a záduší sv. Mikuláše v Starém Městě Pražském, je přečetše sme vyrozuměli. I poněvadž se nám a osadě naší Vaše Mt podobnou měrou i všelijakým jiným dobrým přátel- stvím laskavě a křesťansky zamlouvati a zakazovati ráčíte, k žádosti VMti s ochot- ností tak činíme a nadepsaného Jana Toška, (kterýž za námi a na gruntech našich zádušních ovšem nižádné spravedlnosti, ji dávno zouplna a docela přijavše, nemá) VMti z člověčenství a vší poddanosti, kterúž nám a záduší našemu sv. Mikuláše předřečeného i budoucím našim zavázán byl, dědičně propouštíme, na něm sobě více a vejše žádné moci ani jakého práva nepozůstavujíce. Toho sme VMti na též při- psání VMti za odpověď dáti pominouti nemohli. S tím VMti pánu Bohu všemo- húcímu poroučejíce... Datum v Praze, v středu den sv. Marka evangelisty páně, léta oc devadesátého. NB. Toho dne dávajíc toto psaní Toškovi, přiznal se před p. mistrem Václavem Posthumusem a Janem mečířem, že žádné spravedlnosti více jeho za pány osadními nemá, a že jest ji všecku zouplna přijal. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 136 b. 93. 1590, 25. července: Kojetičtí poddaní dopustili cizopanským podruhům, aby přisívali obilí na jejich pozemcích; trest za to. 1590. V středu den památky svatého Jakuba apoštola Páně, páni starší a osadní ráčili se sjíti do domu pana Kříže Evaresta Chvalského, a společně tyto artykule považovati: 16*
Z roku 1590. 123 Item na pět loží šatův z domu Veselovského na zámek vzatých 61 �? 40 gr. Item ouroku z dědiny k Sichhejslu náležité, kterážto dědina k novému dvoru pojata jest, co se téhož ouroku od leta oc 68 až do leta 89 ročně po 2 ſ? 15 gr. sběhlo, 47 f 15 gr. Summa 648 � 55 gr. m. A tak podle tohoto poznamenání jest se víceji mimo těch deset tisíc kop od obce vydalo 11 �? 55 gr. m. [Na rubu listu:] Poznamenání Krumlovských, kterak sou se z odoumrtí vyplatili. — Ad privilegia Krumlovských. 92. 1590, 25. dubna: Zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském propouští vyprodaného Jana Toška na jiné panství. Urozenému pánu panu Joachimovi Novohradskýmu z Kolovrat, na Košátkách a Buštěhradě, JMCské radě a purkrabí Karlštejnskýmu, odpověď o propuštění z pod- danosti Jana Toška, JMti pánu. Službu svou VMti vzkazujeme... Psaní VMti, jehož datum v Praze v pondělí po neděli smrtedlné [8. dubna] léta tohoto oc devadesátého o propuštění na grunty VMti do vsi Votvovic Jana Toška, člověka poddaného našeho k vosadě a záduší sv. Mikuláše v Starém Městě Pražském, je přečetše sme vyrozuměli. I poněvadž se nám a osadě naší Vaše Mt podobnou měrou i všelijakým jiným dobrým přátel- stvím laskavě a křesťansky zamlouvati a zakazovati ráčíte, k žádosti VMti s ochot- ností tak činíme a nadepsaného Jana Toška, (kterýž za námi a na gruntech našich zádušních ovšem nižádné spravedlnosti, ji dávno zouplna a docela přijavše, nemá) VMti z člověčenství a vší poddanosti, kterúž nám a záduší našemu sv. Mikuláše předřečeného i budoucím našim zavázán byl, dědičně propouštíme, na něm sobě více a vejše žádné moci ani jakého práva nepozůstavujíce. Toho sme VMti na též při- psání VMti za odpověď dáti pominouti nemohli. S tím VMti pánu Bohu všemo- húcímu poroučejíce... Datum v Praze, v středu den sv. Marka evangelisty páně, léta oc devadesátého. NB. Toho dne dávajíc toto psaní Toškovi, přiznal se před p. mistrem Václavem Posthumusem a Janem mečířem, že žádné spravedlnosti více jeho za pány osadními nemá, a že jest ji všecku zouplna přijal. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 136 b. 93. 1590, 25. července: Kojetičtí poddaní dopustili cizopanským podruhům, aby přisívali obilí na jejich pozemcích; trest za to. 1590. V středu den památky svatého Jakuba apoštola Páně, páni starší a osadní ráčili se sjíti do domu pana Kříže Evaresta Chvalského, a společně tyto artykule považovati: 16*
Strana 124
124 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: II. Strany poddaných ze vsi Kojetic, kteříž dopustili na svých dědinách cizopanským poddaným a podruhům přisívati bez povolení pánův, poněvadž něco toho obilí sklízenýho u rychtáře zůstává a za navrácení téhož obilí zase cizopanští poddaní žádají, co se má s tou věcí dále učiniti. Snešeno, ačkoliv pro neuposlechnutí zápovědi, aby bez vědomí pánův ouřed- níkův na grunty své žádnýmu z poddaných cizopanských přisívati nedopouštěli, měli by páni moc, takové obilí z obojí strany pobrati a s ním podle své libosti učiniti. Však prohlídajíce k těmto nynějším těžkým zádavním časům, že na všecky strany z Božího přepuštění pro hříchy a nepravosti naše zlá ouroda na obilí i na jiných věcech jest, na ten čas laskavě jim to vážiti ráčí na tento dvojí způsob: Jedno, tu outratu, totiž 31/2 kopy míš., kteráž se stala na kočího a na stravu pánův kostelníkův, (když do vsi jeli, aby to obilí sklizeno a pobráno bylo), zase ti cizopanští poddaní a podruzi navrátiti a dáti mají; to když učiní, tehdy obilí to sežaté, co čího jest, rychtáři Kojetickýmu vracovati poručeno jest. Druhé, jestli by se kdo z poddaných našich toho více bez vědomí pánův ouředníkův dopustil, a na své dědiny cizopanským přisívati dal, má tak trestán býti, až by se ním desátej kál; a což potom od obilí komu pobráno bude, zase se nemá nic vracovati, než k dobrýmu záduší obrátiti. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 141 a. 94. 1590, 24. září: Šebestián služebník Jana ze Šternberka zápisem v radě městečka Lomnice nad Popelkou dává se tomuto pánovi v dědičné poddanství, a slibuje sloužiti jemu i budoucím jeho. My purkmistr a rada městečka Lomnice známo činíme tímto zápisem, kterýž jest na sebe Šebestyan, syn N. Z. a služebník Jeho Milosti vysoce urozeného pána pana Jana ze Šternberka a na Oustí, dobrovolně bez žádného přinucení stoje před právem v plné radě učinil, a se před Jeho Milostí pánem, též Její Milostí paní a právem dobrovolně přiznal, že se Jeho Milosti pánu i budoucím Jeho Milosti za dědičného a poddaného činí a poddává, a do smrti své žádného k vyjednávání sebe na Jeho Milost pána navozovati ani sám se vyjednávati že nebude, ale nýbrž do vůle JMti pánu i budoucím JMti sloužiti připovídá. Tomu na svědomí a pro lepší toho jistotu a paměť tento zápis do knih purkrechtních městečka Lomnice jest ve- psán v pondělí po sv. Matouši evangelistu Páně leta 1590. Z archivu města Lomnice nad Popelkou opsal 1885 p. učitel Josef J. Fučík. — Jan ze Šternberka přiženil se na polovici Úšti aneb Úštka ku paní Bonuši z Weitmile, kteráž ji zdědila po svém prvním muži Janovi Buríanovi Sezimovi z Ústí. Podruhé Jan ze Šternberka pojal za manželku Apolenu z Waldštejna, jejíž matka Eliška Waldštejnská z Martinic po smrti svého manžela Václava z Waldštejna († 1579) vládla na Lomnici nad Popelkou, a zemřela r. 1605; po ní Apolena dědila Lomnici Jan ze Šternberka zemřel r. 1595. (Sedláček, Míst. Slovník 564, 932; Ottův Slovník Naučný XXIV. 782.) Tedy roku 1590, když se psal tento zápis, Jan ze Šternberka se svou manželkou Apolenou meškal v Lomnici jako host u své tchyně Elišky.
124 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: II. Strany poddaných ze vsi Kojetic, kteříž dopustili na svých dědinách cizopanským poddaným a podruhům přisívati bez povolení pánův, poněvadž něco toho obilí sklízenýho u rychtáře zůstává a za navrácení téhož obilí zase cizopanští poddaní žádají, co se má s tou věcí dále učiniti. Snešeno, ačkoliv pro neuposlechnutí zápovědi, aby bez vědomí pánův ouřed- níkův na grunty své žádnýmu z poddaných cizopanských přisívati nedopouštěli, měli by páni moc, takové obilí z obojí strany pobrati a s ním podle své libosti učiniti. Však prohlídajíce k těmto nynějším těžkým zádavním časům, že na všecky strany z Božího přepuštění pro hříchy a nepravosti naše zlá ouroda na obilí i na jiných věcech jest, na ten čas laskavě jim to vážiti ráčí na tento dvojí způsob: Jedno, tu outratu, totiž 31/2 kopy míš., kteráž se stala na kočího a na stravu pánův kostelníkův, (když do vsi jeli, aby to obilí sklizeno a pobráno bylo), zase ti cizopanští poddaní a podruzi navrátiti a dáti mají; to když učiní, tehdy obilí to sežaté, co čího jest, rychtáři Kojetickýmu vracovati poručeno jest. Druhé, jestli by se kdo z poddaných našich toho více bez vědomí pánův ouředníkův dopustil, a na své dědiny cizopanským přisívati dal, má tak trestán býti, až by se ním desátej kál; a což potom od obilí komu pobráno bude, zase se nemá nic vracovati, než k dobrýmu záduší obrátiti. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 141 a. 94. 1590, 24. září: Šebestián služebník Jana ze Šternberka zápisem v radě městečka Lomnice nad Popelkou dává se tomuto pánovi v dědičné poddanství, a slibuje sloužiti jemu i budoucím jeho. My purkmistr a rada městečka Lomnice známo činíme tímto zápisem, kterýž jest na sebe Šebestyan, syn N. Z. a služebník Jeho Milosti vysoce urozeného pána pana Jana ze Šternberka a na Oustí, dobrovolně bez žádného přinucení stoje před právem v plné radě učinil, a se před Jeho Milostí pánem, též Její Milostí paní a právem dobrovolně přiznal, že se Jeho Milosti pánu i budoucím Jeho Milosti za dědičného a poddaného činí a poddává, a do smrti své žádného k vyjednávání sebe na Jeho Milost pána navozovati ani sám se vyjednávati že nebude, ale nýbrž do vůle JMti pánu i budoucím JMti sloužiti připovídá. Tomu na svědomí a pro lepší toho jistotu a paměť tento zápis do knih purkrechtních městečka Lomnice jest ve- psán v pondělí po sv. Matouši evangelistu Páně leta 1590. Z archivu města Lomnice nad Popelkou opsal 1885 p. učitel Josef J. Fučík. — Jan ze Šternberka přiženil se na polovici Úšti aneb Úštka ku paní Bonuši z Weitmile, kteráž ji zdědila po svém prvním muži Janovi Buríanovi Sezimovi z Ústí. Podruhé Jan ze Šternberka pojal za manželku Apolenu z Waldštejna, jejíž matka Eliška Waldštejnská z Martinic po smrti svého manžela Václava z Waldštejna († 1579) vládla na Lomnici nad Popelkou, a zemřela r. 1605; po ní Apolena dědila Lomnici Jan ze Šternberka zemřel r. 1595. (Sedláček, Míst. Slovník 564, 932; Ottův Slovník Naučný XXIV. 782.) Tedy roku 1590, když se psal tento zápis, Jan ze Šternberka se svou manželkou Apolenou meškal v Lomnici jako host u své tchyně Elišky.
Strana 125
Z roku 1590. 125 95. 1590, (29?) listopadu: Zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském přimlouvá se u Mirovické vrchnosti ve Veleni, aby propustila svého poddaného Víta s rodinou k zakoupení selského statku ve vsi Kojeticích. Panu Vilémovi Vostrovcovi z Kralovic na Veleni, JMCské radě a prokuratoru krá- lovství Českého, o propuštění z poddanosti Víta z Mirovic. S. s. v. VMti, urozený a statečný rytíři, JMti císaře Římského jakožto krále Českého pána našeho nejmilostivějšího rado a prokurator v království Českém, pane nám laskavě pří- znivý. Požádal jest nás Vít ze vsi Mirovic poddaný VMti za toto připsání, správu dáva- jíce, kterak by sobě živnost na gruntech záduší našeho ve vsi Kojeticích oblíbiti, a zakoupení maje, jistou námluvu s Martou Pechanovou, kterou sme dnův nyní pominulých JMti pánu panu Voldřichovi Felixovi z Lobkovic do vsi Kozarovic k žádosti páně za poddanou propustili, o grunt její učiniti měl, abychme se k VMti za propuštění osoby jeho na též grunty naše zádušní přimluvili. I nemoha žádosti jeho oslyšeti, a věda, že by téhož Víta s dobrým býti mohlo, k VMti se přimlouvajíce, že jemu téhož zakoupení příti a na grunty naše s manželkou, dítkami i vší spravedlností (ač by jakou měl) propustiti a přímluvy naší užiti dáti ráčíte, žádáme; a my v podobné příčině i jiné všelikteraké nám možné VMti jakožto panu příteli a sousedu našemu zvláště milému chcem se toho vším dobrým přátelstvím odměňovati, od- sluhovati. S tím oc. Odpovědi žádáme. Dán ve čtvrtek nazejtří památky sv. Vondřeje 1590. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 147 a. — Roku 1590 sv. Ondřeje 30. list. bylo v pátek; snad tedy písař chtěl datovati ve čtvrtek před sv. Ondřejem (29. list.). — Ves Mirovice leží u vsi Veleně, 9 km na západ od Brandejsa n. L, 8 km na jih od Kojetic. — O Vítovi viz dopisy z 18. ledna, 6. února 1591, a zápis o jeho slibu člověčenství 15. února 1591. 96. (Okolo 1590.) Vrchnostenské nařízení, kterak dříví z lesů pánův z Rožmberka i z jiných má se vyclívati, plaviti a voziti ke Krumlovu i prodávati. Pan jagrmistr má to naříditi a biřicem dáti vyvolati pod propadením 50 kop míš., kdo by se toho jinak dopustil: K městu Krumlovu žádnej aby dříví k rechli neplavil a do vody nemetal, leč by prve to dříví při písaři důchodním vyclil, buď koupené z lesův Jeho Mti páně aneb od jiných sousedův, z jednoho sáhu po 8 gr. míš. Dříví kdo by chtěl kupovati, bude moci toho na rechli od Jeho Mti dostati, jeden sáh po 24 gr. míš. K městu co se koliv dříví veze, žádný z měšťanuov nemá takové dříví od sedlákův Jeho Mti páně kupovati pod pokutou nahoře psanou, leč by cedulku od písaře duochodního, že jest to dříví svobodný a vyclený, ukázal; nebo tím sekáním a vozením od lidí poddaných Jeho Mti páně na lesích veliká a nesmírná škoda se děje. A tak z každého sáhu dříví k městu vezeného má se písaři odvozovati 4 gr. míš. Tím způsobem má se při všech městech a městečkách naříditi. A zvláště
Z roku 1590. 125 95. 1590, (29?) listopadu: Zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském přimlouvá se u Mirovické vrchnosti ve Veleni, aby propustila svého poddaného Víta s rodinou k zakoupení selského statku ve vsi Kojeticích. Panu Vilémovi Vostrovcovi z Kralovic na Veleni, JMCské radě a prokuratoru krá- lovství Českého, o propuštění z poddanosti Víta z Mirovic. S. s. v. VMti, urozený a statečný rytíři, JMti císaře Římského jakožto krále Českého pána našeho nejmilostivějšího rado a prokurator v království Českém, pane nám laskavě pří- znivý. Požádal jest nás Vít ze vsi Mirovic poddaný VMti za toto připsání, správu dáva- jíce, kterak by sobě živnost na gruntech záduší našeho ve vsi Kojeticích oblíbiti, a zakoupení maje, jistou námluvu s Martou Pechanovou, kterou sme dnův nyní pominulých JMti pánu panu Voldřichovi Felixovi z Lobkovic do vsi Kozarovic k žádosti páně za poddanou propustili, o grunt její učiniti měl, abychme se k VMti za propuštění osoby jeho na též grunty naše zádušní přimluvili. I nemoha žádosti jeho oslyšeti, a věda, že by téhož Víta s dobrým býti mohlo, k VMti se přimlouvajíce, že jemu téhož zakoupení příti a na grunty naše s manželkou, dítkami i vší spravedlností (ač by jakou měl) propustiti a přímluvy naší užiti dáti ráčíte, žádáme; a my v podobné příčině i jiné všelikteraké nám možné VMti jakožto panu příteli a sousedu našemu zvláště milému chcem se toho vším dobrým přátelstvím odměňovati, od- sluhovati. S tím oc. Odpovědi žádáme. Dán ve čtvrtek nazejtří památky sv. Vondřeje 1590. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 147 a. — Roku 1590 sv. Ondřeje 30. list. bylo v pátek; snad tedy písař chtěl datovati ve čtvrtek před sv. Ondřejem (29. list.). — Ves Mirovice leží u vsi Veleně, 9 km na západ od Brandejsa n. L, 8 km na jih od Kojetic. — O Vítovi viz dopisy z 18. ledna, 6. února 1591, a zápis o jeho slibu člověčenství 15. února 1591. 96. (Okolo 1590.) Vrchnostenské nařízení, kterak dříví z lesů pánův z Rožmberka i z jiných má se vyclívati, plaviti a voziti ke Krumlovu i prodávati. Pan jagrmistr má to naříditi a biřicem dáti vyvolati pod propadením 50 kop míš., kdo by se toho jinak dopustil: K městu Krumlovu žádnej aby dříví k rechli neplavil a do vody nemetal, leč by prve to dříví při písaři důchodním vyclil, buď koupené z lesův Jeho Mti páně aneb od jiných sousedův, z jednoho sáhu po 8 gr. míš. Dříví kdo by chtěl kupovati, bude moci toho na rechli od Jeho Mti dostati, jeden sáh po 24 gr. míš. K městu co se koliv dříví veze, žádný z měšťanuov nemá takové dříví od sedlákův Jeho Mti páně kupovati pod pokutou nahoře psanou, leč by cedulku od písaře duochodního, že jest to dříví svobodný a vyclený, ukázal; nebo tím sekáním a vozením od lidí poddaných Jeho Mti páně na lesích veliká a nesmírná škoda se děje. A tak z každého sáhu dříví k městu vezeného má se písaři odvozovati 4 gr. míš. Tím způsobem má se při všech městech a městečkách naříditi. A zvláště
Strana 126
126 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: toho šetřiti a hájnejm zaporučiti, aby na to pozor měli, aby lidé tím způsobem dříví do měst císařských nevyvozovali, pod propadením pokuty nahoře psané. Pan jagrmistr má toho šetřiti, aby každého roku do pěti tisíc sáhů dříví dal nahoře nasekati, a sem [k] Krumlovu pro potřebu Jeho Mti páně i pro prodaj lidem dal splaviti a u rechle srovnati; a tu při rechli správnou osobu naříditi, která by osoba to dříví buď k potřebě Jeho Mti páně aneb lidem prodávala. A to hned se má naříditi. Nařízení o prodaji dříví při městě Krumlově i jinde na panstvích. — Circa annum 1590. Koncept na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 7Wp 1a. — Tištěno ve spise: Popsání velkostatku Kru- mlova se zvláštním zřetelem na jeho lesy. V Praze 1898, str. 29—30. (Napsal lesmistr Al. Saitz.) 97. 1591, 16. ledna na Č. Krumlově: Vilém z Rožmberka, koupiv od Linharta na mlýně Šimkovském dva stroje mlýnské a pilu, tak aby se jich více neužívalo, osvo- bozuje jej a dědice i budoucí jeho od břemena odúmrtního. Výtahy z jiných 27 listů podobných z téhož dne, jimiž vrchnost rušila mlýny poddanské. a) Vilém vládař domu Rožmberského, rytíř tovaryšstva Zlatého Rouna, nej- vyšší purkrabie Pražský oc, vyznávám tímto listem obecně přede všemi, kdež koli čten nebo čtouci slyšán bude: jakož jest nám Linhart na mlejně Šimkovským dva stroje mlejnská a jednu pilu, kterýchž on vždy předešle v držení a užívání byl, prodal tím spůsobem, aby již on ani dědici a budoucí jeho takových strojův na časy budoucí a věčné melivem ani jináče užívati nemohl a nemohli. I při prodaji dotčených strojův mlejnských poníženě jest nás za to prosil, abychom jeho z práva odoumrtního, kterýmž nám a dědicům a budoucím našim až do této chvíle podroben byl, z milosti a štědrosti své osvobodili. I znamenavše my jeho prosbu pokornou a snažnou, a žádost majíce, aby v časích budoucích v živnosti své skrze takové obdaření naše tím lípeji a více rozmnožen býti mohl: s dobrým naším rozmyslem k takové jeho prozbě ponížené sme povolili, a svrchupsaného Linharta s dědici a budoucími jeho z práva odoumrtního osvobodili a tímto listem mocně osvobozujem, tak a tím spů- sobem, aby on Linhart se všemi dědici a budoucími svejmi o svém statečku říditi, kšaftovati, jej dáti, prodati jak za zdravého života tak na smrtedlné posteli, a dále všech svobod, jakž i jiní souce v tý přičině práva odoumrtního od nás touž milostí obdařeni, užívati mohl, a to bez naší, dědicův a budoucích našich překážky vše- likteraké. Tomu na svědomí sekryt náš vlastní rozkázali sme k tomuto listu přitisknouti, a vlastní rukou sme [se] v něm podepsali. Jenž jest psán a dán na Českém Kru- mlově v středu po sv. Šťastným leta patnáctistého devadesátého prvního. Vilím z Rozmberka rukú vlastní.
126 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: toho šetřiti a hájnejm zaporučiti, aby na to pozor měli, aby lidé tím způsobem dříví do měst císařských nevyvozovali, pod propadením pokuty nahoře psané. Pan jagrmistr má toho šetřiti, aby každého roku do pěti tisíc sáhů dříví dal nahoře nasekati, a sem [k] Krumlovu pro potřebu Jeho Mti páně i pro prodaj lidem dal splaviti a u rechle srovnati; a tu při rechli správnou osobu naříditi, která by osoba to dříví buď k potřebě Jeho Mti páně aneb lidem prodávala. A to hned se má naříditi. Nařízení o prodaji dříví při městě Krumlově i jinde na panstvích. — Circa annum 1590. Koncept na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 7Wp 1a. — Tištěno ve spise: Popsání velkostatku Kru- mlova se zvláštním zřetelem na jeho lesy. V Praze 1898, str. 29—30. (Napsal lesmistr Al. Saitz.) 97. 1591, 16. ledna na Č. Krumlově: Vilém z Rožmberka, koupiv od Linharta na mlýně Šimkovském dva stroje mlýnské a pilu, tak aby se jich více neužívalo, osvo- bozuje jej a dědice i budoucí jeho od břemena odúmrtního. Výtahy z jiných 27 listů podobných z téhož dne, jimiž vrchnost rušila mlýny poddanské. a) Vilém vládař domu Rožmberského, rytíř tovaryšstva Zlatého Rouna, nej- vyšší purkrabie Pražský oc, vyznávám tímto listem obecně přede všemi, kdež koli čten nebo čtouci slyšán bude: jakož jest nám Linhart na mlejně Šimkovským dva stroje mlejnská a jednu pilu, kterýchž on vždy předešle v držení a užívání byl, prodal tím spůsobem, aby již on ani dědici a budoucí jeho takových strojův na časy budoucí a věčné melivem ani jináče užívati nemohl a nemohli. I při prodaji dotčených strojův mlejnských poníženě jest nás za to prosil, abychom jeho z práva odoumrtního, kterýmž nám a dědicům a budoucím našim až do této chvíle podroben byl, z milosti a štědrosti své osvobodili. I znamenavše my jeho prosbu pokornou a snažnou, a žádost majíce, aby v časích budoucích v živnosti své skrze takové obdaření naše tím lípeji a více rozmnožen býti mohl: s dobrým naším rozmyslem k takové jeho prozbě ponížené sme povolili, a svrchupsaného Linharta s dědici a budoucími jeho z práva odoumrtního osvobodili a tímto listem mocně osvobozujem, tak a tím spů- sobem, aby on Linhart se všemi dědici a budoucími svejmi o svém statečku říditi, kšaftovati, jej dáti, prodati jak za zdravého života tak na smrtedlné posteli, a dále všech svobod, jakž i jiní souce v tý přičině práva odoumrtního od nás touž milostí obdařeni, užívati mohl, a to bez naší, dědicův a budoucích našich překážky vše- likteraké. Tomu na svědomí sekryt náš vlastní rozkázali sme k tomuto listu přitisknouti, a vlastní rukou sme [se] v něm podepsali. Jenž jest psán a dán na Českém Kru- mlově v středu po sv. Šťastným leta patnáctistého devadesátého prvního. Vilím z Rozmberka rukú vlastní.
Strana 127
Vrchnost ruší mlýny poddanské při odpouštění odúmrtí 1591, 16. led. 127 Orig. na papíře s vlastnoručním podpisem a s přitištěným sekretem, v kníž. archivě Krumlovském I. 5AU. N°. 20 d. Pan archivář H. Gross poskytl vydavateli s tímto opisem ještě výtahy z 27 jiných listů, největším dílem ve stejná slova sepsaných, jako tento. Všechny ty listy pocházejí od Viléma z Rožmberka, kterýž v nich „kupuje“ od poddaných mlynářů stroje mlýnské a někde i pily, a ukládá prodávajícímu povinnost, že jich nemá již nijak užívati. V žádném listě se nepraví, zdali prodávajícímu zbývají ještě jiné stroje, na kterých by mohl dále mlíti, ani v nich nestojí, že by mlynář prodával všechny stroje své a že přestane vůbec mlíti. Též v žádném listě se nepraví, zač vrchnost koupila ty stroje. Čtenář toliko se dovtipuje, že vrchnost snímá s mlynáře břemeno odúmrtné proto, aby měl nějakou náhradu za stroje pro- dané. V každém listě vrchnost prodávajícímu a jeho nástupcům uděluje právo, aby o svém statku (t. j. o svých pozemcích jinak nenaznačených a o budovách) mohl volně pořizovati i poslední vůlí. Všechny listy byly datovány na Krumlově v středu po sv. Šťastném (16. ledna) 1591, a každý byl opatřen vlastnoručním podpisem a malou pečetí Viléma z Rožmberka. V následujících výtazích jsou vynechány všechny ty udaje, jež se opakují ve všech listech, a vytčeno jest v nich zpravidla jenom jmeno prodávajícího mlynáře (v akkusativě), pak ozna- čení mlýna, na kterém seděl, kolik strojů prodal, a konečně zdali papírový list, zachovaný v oddíle I. 5AU. knížecího archivu v Krumlově, jest originál nebo opis, a zdali český či ně- mecký, i jaké číslo má v té signatuře. b) Vilém z Rožmberka osvobozuje z práva odoumrtního Petra na mlýně Koknarovském, který jemu jeden stroj mlýnský prodal. Orig. český I. 5AU. N° 20 a. c) Osvobozuje Fencla ze mlýna Kasserlovského, který pánovi prodal jeden stroj mlýnský. Orig. český N° 20b. d) Tomáše na mlýně Fejfarovském v rychtářství Polenském, jenž jeden stroj mlýnský pánovi prodal. Orig. český N° 20 c. e) Mlynáře Vavřince Benáka, jenž prodal dva stroje mlýnské. Orig. český N° 20e. ƒ) Jiříka mlynáře na mlýně Tálovským pode vsí Vitěšovici v rychtářství Chvalšinském, který mu prodal jeden stroj mlýnský. Orig. český N° 20f. 9) Ondřeje na mlýně Krubmilarovským [Krubmilnerovským] v rychtářství Polenském, jenž prodal jeden stroj mlýnský. Orig. český N° 20 g. h) Matěje na mlýně Křenovském v rychtářství Kladenském, který prodal dva stroje mlýnské a jednu pilu. Orig. český N° 20 h. i) Rehoře na mlýně Mikulovském v rychtářství Třísovském, který prodal dva stroje mlýnské a jednu pilu. Orig. český N° 20 i. V urbáři z r. 1600 připomíná se Václav Mikule mezi mlynáři na odoumrti (I. 7Gs N° 16). k) Propouští Bolffa na mlýně Valentovském v rychtářství Kladenském, jak si při pro- deji dvou strojů mlýnských vyprosil, z práva odúmrtního. Orig. český N° 20 k. l) Václava na mlýně Beranovském v rychtářství Třísovském, jenž prodal dva stroje mlýnské a jednu pilu. Orig. český N° 20I. V urbáři z r. 1600 uveden jest Václav Beran mezi mlynáři na odoumrti (I. 769 N° 16). m) Propouští Šteffla na mlýně Ondrovským v rychtářství Sverazském při prodeji je dnoho stroje mlýnského z práva odúmrtního. Orig. český N° 20 m. n) Lorence na mlýně Pavlovském z rychtářství Zelnavského, jenž pánovi prodal jeden stroj mlýnský a jednu pilu. Orig. český N° 20 n.
Vrchnost ruší mlýny poddanské při odpouštění odúmrtí 1591, 16. led. 127 Orig. na papíře s vlastnoručním podpisem a s přitištěným sekretem, v kníž. archivě Krumlovském I. 5AU. N°. 20 d. Pan archivář H. Gross poskytl vydavateli s tímto opisem ještě výtahy z 27 jiných listů, největším dílem ve stejná slova sepsaných, jako tento. Všechny ty listy pocházejí od Viléma z Rožmberka, kterýž v nich „kupuje“ od poddaných mlynářů stroje mlýnské a někde i pily, a ukládá prodávajícímu povinnost, že jich nemá již nijak užívati. V žádném listě se nepraví, zdali prodávajícímu zbývají ještě jiné stroje, na kterých by mohl dále mlíti, ani v nich nestojí, že by mlynář prodával všechny stroje své a že přestane vůbec mlíti. Též v žádném listě se nepraví, zač vrchnost koupila ty stroje. Čtenář toliko se dovtipuje, že vrchnost snímá s mlynáře břemeno odúmrtné proto, aby měl nějakou náhradu za stroje pro- dané. V každém listě vrchnost prodávajícímu a jeho nástupcům uděluje právo, aby o svém statku (t. j. o svých pozemcích jinak nenaznačených a o budovách) mohl volně pořizovati i poslední vůlí. Všechny listy byly datovány na Krumlově v středu po sv. Šťastném (16. ledna) 1591, a každý byl opatřen vlastnoručním podpisem a malou pečetí Viléma z Rožmberka. V následujících výtazích jsou vynechány všechny ty udaje, jež se opakují ve všech listech, a vytčeno jest v nich zpravidla jenom jmeno prodávajícího mlynáře (v akkusativě), pak ozna- čení mlýna, na kterém seděl, kolik strojů prodal, a konečně zdali papírový list, zachovaný v oddíle I. 5AU. knížecího archivu v Krumlově, jest originál nebo opis, a zdali český či ně- mecký, i jaké číslo má v té signatuře. b) Vilém z Rožmberka osvobozuje z práva odoumrtního Petra na mlýně Koknarovském, který jemu jeden stroj mlýnský prodal. Orig. český I. 5AU. N° 20 a. c) Osvobozuje Fencla ze mlýna Kasserlovského, který pánovi prodal jeden stroj mlýnský. Orig. český N° 20b. d) Tomáše na mlýně Fejfarovském v rychtářství Polenském, jenž jeden stroj mlýnský pánovi prodal. Orig. český N° 20 c. e) Mlynáře Vavřince Benáka, jenž prodal dva stroje mlýnské. Orig. český N° 20e. ƒ) Jiříka mlynáře na mlýně Tálovským pode vsí Vitěšovici v rychtářství Chvalšinském, který mu prodal jeden stroj mlýnský. Orig. český N° 20f. 9) Ondřeje na mlýně Krubmilarovským [Krubmilnerovským] v rychtářství Polenském, jenž prodal jeden stroj mlýnský. Orig. český N° 20 g. h) Matěje na mlýně Křenovském v rychtářství Kladenském, který prodal dva stroje mlýnské a jednu pilu. Orig. český N° 20 h. i) Rehoře na mlýně Mikulovském v rychtářství Třísovském, který prodal dva stroje mlýnské a jednu pilu. Orig. český N° 20 i. V urbáři z r. 1600 připomíná se Václav Mikule mezi mlynáři na odoumrti (I. 7Gs N° 16). k) Propouští Bolffa na mlýně Valentovském v rychtářství Kladenském, jak si při pro- deji dvou strojů mlýnských vyprosil, z práva odúmrtního. Orig. český N° 20 k. l) Václava na mlýně Beranovském v rychtářství Třísovském, jenž prodal dva stroje mlýnské a jednu pilu. Orig. český N° 20I. V urbáři z r. 1600 uveden jest Václav Beran mezi mlynáři na odoumrti (I. 769 N° 16). m) Propouští Šteffla na mlýně Ondrovským v rychtářství Sverazském při prodeji je dnoho stroje mlýnského z práva odúmrtního. Orig. český N° 20 m. n) Lorence na mlýně Pavlovském z rychtářství Zelnavského, jenž pánovi prodal jeden stroj mlýnský a jednu pilu. Orig. český N° 20 n.
Strana 128
128 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: o) Martina na mlýně Pomišmilovském z rychtářství Polenského, jenž prodal jeden stroj mlýnský a jednu pilu. Orig. český N° 20 o. p) Jana na mlýně Rehavským [Rehanovským, Rohanovským] v rychtářství Třísovském jenž prodal tři stroje mlýnské. Orig. český N° 20 p. V utbáři z r. 1600 jmenuje se mezi mlynáři na odoumrti též Rohan mlynář (I. 7Gß N° 16). q) Říhu na mlýně pod Míčovici v rychtářství Záhorském, jenž prodal jeden stroj mlýnský. Orig. český N° 20 q. r) Petra na mlýně Keklarovském v rychtářství Sverazském, jenž prodal jeden stroj mlýnský. Opis český na pap., notářsky vidimovaný 4. února 1706, I. 5AU. N° 20 r. s) Ondřeje na mlýně Pemrmillnerovském v rychtářství Novosedlském, jenž prodal tři stroje mlýnské. Opis český na pap., notářsky vidimovaný 29. ledna 1706, N° 20 s. t) Ondřeje na mlýně Kyrpachovském v rychtářství Sverazském, jenž prodal dva stroje mlýnské a jednu pilu. Opis český pap., notářský vidimovaný 4. února 1706, N° 20t. u) Šteffla na mlýně Kholmylnarovským v rychtářství Vitěšovickém, jenž prodal dva stroje mlýnské. Opis český na pap, notářsky vidimovaný 3. února 1706, N° 20 u. v) Festla na mlýně Šaškovým v rychtářství Sverazském, který prodal jeden stroj mlýnský. Opis český na pap., notářsky vidimovaný 4. února 1706, N° 20 v. w) Havla mlynáře Jandlovského v Březovíku [něm. Ochsbrunn, u Chvalšin], jenž prodal dva stroje mlýnské a jednu pilu. Opis český notářsky vidimovaný 29. ledna 1706, N° 20 w. x) Zimandla na mlýně Hepfflovským v rychtářství Polenském, který prodal dva stroje mlýnské. Opis český prostý N° 20 x. y) Macla na mlýně Postmylnarovským [v rychtářství Zelnavském], který prodal jeden stroj mlýnský a jednu pilu. Opis český prostý z 18. století N° 20 y. 2) Jiříka Homršmída na mlýně v Jablanci v rychtářství Polenském, který prodal jeden stroj mlýnský a jednu pilu. Jednoduchý opis český z 18. století N° 20 z. aa) Vilém z Rožmberka osvobozuje Gali-ho [Havla?] na Mathlovském mlýně v rych- tářství Sverazském, který jemu prodal dva stroje mlýnské a jednu pilu, z práva odúmrtního. Jednoduchý opis německý na pap. z 18. století N° 20 aa. bb) Václava na mlýně Janovském, který prodal jeden stroj mlýnský a jednu pilu. Prostý překlad nebo opis německý (Abschrift undt Translation) N° 20 bb. cc) Vilém z Rožmberka propouští z práva odúmrtního mlynáře Václava na Jakubově mlýně v Suši ve Sverazské rychtě, jenž jemu stroj mlýnský prodal. Německý překlad ve sbírce pozdějších opisův a překladů listů na osvobození od odúmrti, v kníž. archivě Kruml. I. 5AU. N° 28 fol. 60.61. Tyto listy na první pohled jsou podivné, jak tím, co obsahují, tak i tím, co zamlčují; oboje jsem již vytknul (str. 127). Neméně zarážejí některé zevnější okolnosti. V panském archivě zachovalo se 28 privilegií napsaných pro poddané podle jednoho vzoru; mezi nimi jest 15 originálů spečetěných a podepsaných: kterak se stalo, že ty originály nebyly úřadem panským vydány poddaným mlynářům? či mlynáři jich nepřijali? anebo obdrževše je, zase je vrátili vrchnosti? Ostatních 13 listů jsou opisy, a mezi nimi jest 6 exemplářů, které byly notářsky vidimovány roku 1706 od 29. ledna do 4. února: komu záleželo na těch privilegiích, a to 115 let po jejich vyhotovení, že opisy jich dal si pověřiti od notáře? Takovými otázkami vzniká podezření, že v těch listech tají se jiný smysl, než jaký v nich okázale se vyslovuje;
128 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: o) Martina na mlýně Pomišmilovském z rychtářství Polenského, jenž prodal jeden stroj mlýnský a jednu pilu. Orig. český N° 20 o. p) Jana na mlýně Rehavským [Rehanovským, Rohanovským] v rychtářství Třísovském jenž prodal tři stroje mlýnské. Orig. český N° 20 p. V utbáři z r. 1600 jmenuje se mezi mlynáři na odoumrti též Rohan mlynář (I. 7Gß N° 16). q) Říhu na mlýně pod Míčovici v rychtářství Záhorském, jenž prodal jeden stroj mlýnský. Orig. český N° 20 q. r) Petra na mlýně Keklarovském v rychtářství Sverazském, jenž prodal jeden stroj mlýnský. Opis český na pap., notářsky vidimovaný 4. února 1706, I. 5AU. N° 20 r. s) Ondřeje na mlýně Pemrmillnerovském v rychtářství Novosedlském, jenž prodal tři stroje mlýnské. Opis český na pap., notářsky vidimovaný 29. ledna 1706, N° 20 s. t) Ondřeje na mlýně Kyrpachovském v rychtářství Sverazském, jenž prodal dva stroje mlýnské a jednu pilu. Opis český pap., notářský vidimovaný 4. února 1706, N° 20t. u) Šteffla na mlýně Kholmylnarovským v rychtářství Vitěšovickém, jenž prodal dva stroje mlýnské. Opis český na pap, notářsky vidimovaný 3. února 1706, N° 20 u. v) Festla na mlýně Šaškovým v rychtářství Sverazském, který prodal jeden stroj mlýnský. Opis český na pap., notářsky vidimovaný 4. února 1706, N° 20 v. w) Havla mlynáře Jandlovského v Březovíku [něm. Ochsbrunn, u Chvalšin], jenž prodal dva stroje mlýnské a jednu pilu. Opis český notářsky vidimovaný 29. ledna 1706, N° 20 w. x) Zimandla na mlýně Hepfflovským v rychtářství Polenském, který prodal dva stroje mlýnské. Opis český prostý N° 20 x. y) Macla na mlýně Postmylnarovským [v rychtářství Zelnavském], který prodal jeden stroj mlýnský a jednu pilu. Opis český prostý z 18. století N° 20 y. 2) Jiříka Homršmída na mlýně v Jablanci v rychtářství Polenském, který prodal jeden stroj mlýnský a jednu pilu. Jednoduchý opis český z 18. století N° 20 z. aa) Vilém z Rožmberka osvobozuje Gali-ho [Havla?] na Mathlovském mlýně v rych- tářství Sverazském, který jemu prodal dva stroje mlýnské a jednu pilu, z práva odúmrtního. Jednoduchý opis německý na pap. z 18. století N° 20 aa. bb) Václava na mlýně Janovském, který prodal jeden stroj mlýnský a jednu pilu. Prostý překlad nebo opis německý (Abschrift undt Translation) N° 20 bb. cc) Vilém z Rožmberka propouští z práva odúmrtního mlynáře Václava na Jakubově mlýně v Suši ve Sverazské rychtě, jenž jemu stroj mlýnský prodal. Německý překlad ve sbírce pozdějších opisův a překladů listů na osvobození od odúmrti, v kníž. archivě Kruml. I. 5AU. N° 28 fol. 60.61. Tyto listy na první pohled jsou podivné, jak tím, co obsahují, tak i tím, co zamlčují; oboje jsem již vytknul (str. 127). Neméně zarážejí některé zevnější okolnosti. V panském archivě zachovalo se 28 privilegií napsaných pro poddané podle jednoho vzoru; mezi nimi jest 15 originálů spečetěných a podepsaných: kterak se stalo, že ty originály nebyly úřadem panským vydány poddaným mlynářům? či mlynáři jich nepřijali? anebo obdrževše je, zase je vrátili vrchnosti? Ostatních 13 listů jsou opisy, a mezi nimi jest 6 exemplářů, které byly notářsky vidimovány roku 1706 od 29. ledna do 4. února: komu záleželo na těch privilegiích, a to 115 let po jejich vyhotovení, že opisy jich dal si pověřiti od notáře? Takovými otázkami vzniká podezření, že v těch listech tají se jiný smysl, než jaký v nich okázale se vyslovuje;
Strana 129
Vrchnost ruší mlýny poddanské při odpouštění odúmrtí 1591, 16. led. 129 zdá se, že při vydávání těch privilegií rozhodovala méně touha poddaných mlynářů po vyproštění z břemene odúmrtného, ale více snaha vrchnosti o zrušení mlýnů poddanských. Toto podezření, vzešlé z listin, proměňuje se v jistotu svědectvím Václava Březana, archiváře a dvorského dějepisce Rožmberského, který v letech 1610—1615 vyhotovil životopisy posledních dvou pánů z Rožmberka, bratří Viléma († 1592) a Petra Voka († 1611). Březan v těch dvou životopisech, kromě krátkých příležitostných záznamů, uveřejňuje také dvě sou- stavné paměti (Život Viléma z Rosenberka str. 192-200, 235-244) o novotách a pokrocích, jež v druhé polovici XVI. věku byly uváděny v život na panstvích bratří Rožmberských, aby hospodářství se zvelebilo a důchody vrchnostenské aby se rozmnožily. Výnos panství skutečně vzrůstal vůčihledě, jednak vyhledáváním nových zřídel příjmů, jednak přiváděním starých pra- menů k větší vydatnosti, a tak nezřídka větším obtížením poddaných. Mezi jinými jeden takový prostředek záležel v tom, že poddaní byli od úředníků panských bedlivěji a povšechněji, než dříve, přidržováni, aby obilí k své potřebě dávali mlíti ve mlýnech panských, třeba byly jim vzdálenější, a ne ve mlýnech poddanských, kteréž mlely i laciněji. Píše o tom Březan v Životě Viléma z Rosenberka k roku 1586 (str. 265) takto: 1. Januarii, z počátku toho roku, na panství Krumlovském o mlýny vznikla nevole, a to taková: Když Slatinský, hejtman, chtěv aby důchodové panští i v té příčině rozmnožení brali, lidi k tomu jměl, zvláště z Sverazského rychtářství, aby do mlýna Jeho Mti páně Krumlovského vozili: oni jinde s lepším užitkem své zdě- lati (nedávavše než půl mírky s strychu měřičného) mohše, zbraňovali se, a pánu na něj suplikovali. Slatinský zas zprávu svú učinil, a naposledy své dobré zdání takto přivedl: „Milostivý pane! Nerad se na těžkost chudých lidí přimlouvám; však nic- méněji u mne se snáší, jestliže ráčíte, aby VMti mlýnové užitek jakž náležitě vy- nášeli, aby mlýnové někteří na potocích složeni byli, těm mlynářům platy, berně s mlýnův se sňaly a slevily, a všecko mlení zapovědělo: musili by poddaní do mlýnů VMti vézti trojnásob, nechci čtvernásob říci. Milostivý pane! Nad platy a berně ráčili byste mlýnův VMti užiti.“ A tak tudy příčina dána byla k svedení mnohých mlýnův na panství. Ač nemohlo-li to lépe na mírnosti postaveno býti? Nebo mnozí mlýnové znova posta- veni, a veliký náklad na ně šel a jde, a osedlých lidí a stálých platů z panství ubylo. Jetřich Slatinský ze Slatiny byl od r. 1572 radou v kanceláři Krumlovské u vládaře Viléma z Rožmberka, a od r. 1575 byl i hejtmanem panství Krumlovského. On tedy nerad se přimlouval na těžkost chudých mlynářů, ale přimlouval se důkladně a s úspěchem, i našel následovníky. K roku 1591 Březan zaznamenal o tom na dvou místech; jednou v Životě Viléma (str. 294) o panství Novohradském, (jež také náleželo Vilémovi), že tamnější hejtman Vincenc Holzšporer z Hoštejna toho času o to se přičinil, „že dvanácte mlýnů k ruce JMti páně k užívání zhotoviti dal.“ Potom v Životě Petra Voka (str. 138) vypravuje povšechněji rovněž při roce 1591: Mlejnové těch časův na panstvích pana vládaře, jakž tomu chtějí, původem Bartoše z Fliessenpachu mlynářům zodjímáni, porušeni a hřídele přeřezovány, 17 Archiv Český XXIX.
Vrchnost ruší mlýny poddanské při odpouštění odúmrtí 1591, 16. led. 129 zdá se, že při vydávání těch privilegií rozhodovala méně touha poddaných mlynářů po vyproštění z břemene odúmrtného, ale více snaha vrchnosti o zrušení mlýnů poddanských. Toto podezření, vzešlé z listin, proměňuje se v jistotu svědectvím Václava Březana, archiváře a dvorského dějepisce Rožmberského, který v letech 1610—1615 vyhotovil životopisy posledních dvou pánů z Rožmberka, bratří Viléma († 1592) a Petra Voka († 1611). Březan v těch dvou životopisech, kromě krátkých příležitostných záznamů, uveřejňuje také dvě sou- stavné paměti (Život Viléma z Rosenberka str. 192-200, 235-244) o novotách a pokrocích, jež v druhé polovici XVI. věku byly uváděny v život na panstvích bratří Rožmberských, aby hospodářství se zvelebilo a důchody vrchnostenské aby se rozmnožily. Výnos panství skutečně vzrůstal vůčihledě, jednak vyhledáváním nových zřídel příjmů, jednak přiváděním starých pra- menů k větší vydatnosti, a tak nezřídka větším obtížením poddaných. Mezi jinými jeden takový prostředek záležel v tom, že poddaní byli od úředníků panských bedlivěji a povšechněji, než dříve, přidržováni, aby obilí k své potřebě dávali mlíti ve mlýnech panských, třeba byly jim vzdálenější, a ne ve mlýnech poddanských, kteréž mlely i laciněji. Píše o tom Březan v Životě Viléma z Rosenberka k roku 1586 (str. 265) takto: 1. Januarii, z počátku toho roku, na panství Krumlovském o mlýny vznikla nevole, a to taková: Když Slatinský, hejtman, chtěv aby důchodové panští i v té příčině rozmnožení brali, lidi k tomu jměl, zvláště z Sverazského rychtářství, aby do mlýna Jeho Mti páně Krumlovského vozili: oni jinde s lepším užitkem své zdě- lati (nedávavše než půl mírky s strychu měřičného) mohše, zbraňovali se, a pánu na něj suplikovali. Slatinský zas zprávu svú učinil, a naposledy své dobré zdání takto přivedl: „Milostivý pane! Nerad se na těžkost chudých lidí přimlouvám; však nic- méněji u mne se snáší, jestliže ráčíte, aby VMti mlýnové užitek jakž náležitě vy- nášeli, aby mlýnové někteří na potocích složeni byli, těm mlynářům platy, berně s mlýnův se sňaly a slevily, a všecko mlení zapovědělo: musili by poddaní do mlýnů VMti vézti trojnásob, nechci čtvernásob říci. Milostivý pane! Nad platy a berně ráčili byste mlýnův VMti užiti.“ A tak tudy příčina dána byla k svedení mnohých mlýnův na panství. Ač nemohlo-li to lépe na mírnosti postaveno býti? Nebo mnozí mlýnové znova posta- veni, a veliký náklad na ně šel a jde, a osedlých lidí a stálých platů z panství ubylo. Jetřich Slatinský ze Slatiny byl od r. 1572 radou v kanceláři Krumlovské u vládaře Viléma z Rožmberka, a od r. 1575 byl i hejtmanem panství Krumlovského. On tedy nerad se přimlouval na těžkost chudých mlynářů, ale přimlouval se důkladně a s úspěchem, i našel následovníky. K roku 1591 Březan zaznamenal o tom na dvou místech; jednou v Životě Viléma (str. 294) o panství Novohradském, (jež také náleželo Vilémovi), že tamnější hejtman Vincenc Holzšporer z Hoštejna toho času o to se přičinil, „že dvanácte mlýnů k ruce JMti páně k užívání zhotoviti dal.“ Potom v Životě Petra Voka (str. 138) vypravuje povšechněji rovněž při roce 1591: Mlejnové těch časův na panstvích pana vládaře, jakž tomu chtějí, původem Bartoše z Fliessenpachu mlynářům zodjímáni, porušeni a hřídele přeřezovány, 17 Archiv Český XXIX.
Strana 130
130 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: odkud veliké naříkání od ubohých lidí povstalo; nechybili se i poddaných klá- šterských Korunských, Drkolenských a jiných. — Co tím dobrého získáno, nyní se ukazuje: mohše páni bez nákladu svú stálú věc míti, z ní se vyvedli, nenabyté náklady na nové mlýny činíce. Bartoloměj z Fliessenbachu, jemuž tenkrát přičítalo se původství té kruté reformy, byl spoluregentem panství Rožmberských za posledních let vládaře Viléma. Březan ve svém úsudku ukazuje neužitečný rub hospodářských násilností, a zároveň ozývá se z něho asi teh- dejší mínění obecného lidu, kterýž v tom, kde kancelář Rožmberská mluvila o prodejích strojů mlýnských a o propouštění z práva odúmrtného, viděl především rušení poddanských mlýnů a přeřezování hřídelů. K důkladnější úvaze bylo by potřebí věděti více: kolik poddanských mlýnů bylo tehdáž na panstvích Rožmberských skutečně zrušeno, které a kolik jich zůstalo; jaký užitek mívala vrchnost z jedněch i z druhých dříve a později; jakou trhovou cenu mívaly poddanské mlýny před jich zrušením a jakou po něm, ajv. 98. 1591, 18. ledna, 6. února: Dva dopisy zádušní správy sv. Mikuláše v St. M Pražském k radě Kostelecké n. L. o zadluženém Vítovi, jenž se zakoupil v Kojeticích. a) P. purkmistru a radě města Kostelce nad Labem o Víta krčmáře z Kojetic, odpověd. — Sl. s. v. Vyrozuměli sme psaní vašemu, v němž oznamujete, — kterak by Vít krčmář, jsa při právě vašem pro půldesáté kopy od spoluměšťanův vašich na onen čas obstaven i do vězení dán, a z něho na jisté rukojmě, totiž že věřitele své spokojiti a dluh povinnej zaplatiti jest měl, jest propuštěn, — žádajíce, poněvadž by zadosti tomu neučinil a rukojmové za něho dáti musili, abychme pro zaneprázdnění škod i obstavunku ujití, k zaplacení i s škodami jeho při- drželi, jakž v sobě to [sic] šíře obsahuje. I ačkoliv dotčený Vít zakoupení dnův nedávno jminulých na gruntech našich ve vsi Kojeticích sobě jest učinil, ale že ještě vejhostu nám neukázal a člověčenství ani poddanosti neslíbil, na ten čas nevíme, kterak na něm k dluhu dopomáhati. Však šetříce přímluvy, toto psaní vaše jemu, pokudž by na gruntech našich se zdržoval, v známost uvésti, a aby věřitele své spokojil, poručiti nepomineme. Stalo se v pátek po sv. Antonínu [18. led.] léta 1591. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 149 a. — O Vítovř viz přímluvný list z 29. list. 1590 str. 125 č. 95. b) Oznamujem vám, že až dosavad Vít krčmář, kterýž bez dovolení našeho grunt náš ve vsi Kojeticích sobě zamluvil, obmeškává, což náleží, sobě k místu a konci vísti. A nechtíce, aby pro něj jakožto cizopanskýho poddanýho lidé naši hyndrováni býti měli, po vašem poslu rychtáři našemu sme poručili, aby na tejž grunt kupce jiného ptal, a tak jemu jistou vůli naši v známost uvedl. Protož věda o tom, spolusousedé vaši budou se věděti čím spraviti. Dán v středu po sv. Blažeji [6. ún.] léta 1591. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 149 b.
130 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: odkud veliké naříkání od ubohých lidí povstalo; nechybili se i poddaných klá- šterských Korunských, Drkolenských a jiných. — Co tím dobrého získáno, nyní se ukazuje: mohše páni bez nákladu svú stálú věc míti, z ní se vyvedli, nenabyté náklady na nové mlýny činíce. Bartoloměj z Fliessenbachu, jemuž tenkrát přičítalo se původství té kruté reformy, byl spoluregentem panství Rožmberských za posledních let vládaře Viléma. Březan ve svém úsudku ukazuje neužitečný rub hospodářských násilností, a zároveň ozývá se z něho asi teh- dejší mínění obecného lidu, kterýž v tom, kde kancelář Rožmberská mluvila o prodejích strojů mlýnských a o propouštění z práva odúmrtného, viděl především rušení poddanských mlýnů a přeřezování hřídelů. K důkladnější úvaze bylo by potřebí věděti více: kolik poddanských mlýnů bylo tehdáž na panstvích Rožmberských skutečně zrušeno, které a kolik jich zůstalo; jaký užitek mívala vrchnost z jedněch i z druhých dříve a později; jakou trhovou cenu mívaly poddanské mlýny před jich zrušením a jakou po něm, ajv. 98. 1591, 18. ledna, 6. února: Dva dopisy zádušní správy sv. Mikuláše v St. M Pražském k radě Kostelecké n. L. o zadluženém Vítovi, jenž se zakoupil v Kojeticích. a) P. purkmistru a radě města Kostelce nad Labem o Víta krčmáře z Kojetic, odpověd. — Sl. s. v. Vyrozuměli sme psaní vašemu, v němž oznamujete, — kterak by Vít krčmář, jsa při právě vašem pro půldesáté kopy od spoluměšťanův vašich na onen čas obstaven i do vězení dán, a z něho na jisté rukojmě, totiž že věřitele své spokojiti a dluh povinnej zaplatiti jest měl, jest propuštěn, — žádajíce, poněvadž by zadosti tomu neučinil a rukojmové za něho dáti musili, abychme pro zaneprázdnění škod i obstavunku ujití, k zaplacení i s škodami jeho při- drželi, jakž v sobě to [sic] šíře obsahuje. I ačkoliv dotčený Vít zakoupení dnův nedávno jminulých na gruntech našich ve vsi Kojeticích sobě jest učinil, ale že ještě vejhostu nám neukázal a člověčenství ani poddanosti neslíbil, na ten čas nevíme, kterak na něm k dluhu dopomáhati. Však šetříce přímluvy, toto psaní vaše jemu, pokudž by na gruntech našich se zdržoval, v známost uvésti, a aby věřitele své spokojil, poručiti nepomineme. Stalo se v pátek po sv. Antonínu [18. led.] léta 1591. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 149 a. — O Vítovř viz přímluvný list z 29. list. 1590 str. 125 č. 95. b) Oznamujem vám, že až dosavad Vít krčmář, kterýž bez dovolení našeho grunt náš ve vsi Kojeticích sobě zamluvil, obmeškává, což náleží, sobě k místu a konci vísti. A nechtíce, aby pro něj jakožto cizopanskýho poddanýho lidé naši hyndrováni býti měli, po vašem poslu rychtáři našemu sme poručili, aby na tejž grunt kupce jiného ptal, a tak jemu jistou vůli naši v známost uvedl. Protož věda o tom, spolusousedé vaši budou se věděti čím spraviti. Dán v středu po sv. Blažeji [6. ún.] léta 1591. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 149 b.
Strana 131
Ze zádušních vsí sv. Mikuláše v St. M. Pražském 1591. 131 99 1591, 15. února: Vít propuštěný z Mirovic, přijat zádušní správou sv. Mikuláše v St. M. Pražském za poddaného do Kojetic. Člověčenství Víta krčmáře z Mirovic. — 1591 v pátek po sv. Valentinu Vít krčmář někdy z Mirovic přinesl odpověď listovní od urozeného a statečného rytíře pana Viléma Vostrovce, JMCské prokuratora v království Českém, v němž pán na připsání pánův vosadních propouští z člověčenství a poddanosti dotčeného Víta krčmáře na grunty záduší tohoto. A tu hned také zase člověčenství a poddanost slíbil rukou dáním panu mistru Vondřejovi Blovskýmu z Palatýnu jakožto přednímu ouředníku na místě vší osady. Stalo se léta a dne svrchu psaného. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 150 a — Viz přímluvu o jeho propuštění z 29. list. 1590 str. 125. 100. 1591, 15. (2) srpna: Výtah ze zápisu o řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do Ujezdce. Léta Páně 1591 v středu*) den památky Nanebevzetí Panny Marye stal se vejjezd do vsi Oujezdce za dole poznamenanými příčinami, skrze pana Jana Rako- vnickýho radního, pana Kříže Chvalského, p. Kašpara Kořenskýho, p. Jozefa Cej- dlara starších, Václava Dobřenskýho, Tomáše Dvořáka ouředníkův, a Jiříka Davidova kostelníka. NB. Jak téměř za město páni vyjeli, tak celej den pršelo i celou noc, až skrze po- dlahu a strop do světnice, kde páni noclehovali, teklo, a potom se teprva k polednímu vy- jasnilo. Před tím páni bojéci se deště, doma zuostali a vyjeti na procházku nesměli, snad se báli vzmoknutí.1) 1) Tento odstavec připsán rukou jinou, nedbalejší, ale současnou. I. A předně vyhlašováni byli poddaní, zejména tito: Tomáš Lidický na To- škovým, Zikmund Zich na zbořeným, Matěj Vohbit krčmář, Mathouš Král, Václav Jehelka, z Oujezdce; Jan Hakule krčmář, Václav Hrabal, Kříž Krčovský, Jan Bachek, Matěj Holej mlynář, Pavel Procházka, Jiřík Vlach, Jiřík Rejchle, z Zá- kolan; a Vávra náměstek Brože, z Kovar. II. Za rychtáře volen Jan Hakule, krčmář z Zákolan. 1. Pavel Procházka, 2. Tomáš Dvořák, 3. Václav Hrabal, 4. Zigmund Zich, konšelé. Po vykonané po- vinnosti napomenutí se jim učinilo, aby vedle povinností svých se náležitě chovali, a svědomí dobré před Bohem i před lidmi zachovati hleděli. V. Palcát aneb žílu rychtářskou páni v Praze opatřiti poručí, kteráž mezi nimi poddanými má bejti za znamení, když se od jednoho k druhýmu odešle, aby se poslušně dohromady nacházeti dali. Pakli by se kterej tak nezachoval, ten od 17*
Ze zádušních vsí sv. Mikuláše v St. M. Pražském 1591. 131 99 1591, 15. února: Vít propuštěný z Mirovic, přijat zádušní správou sv. Mikuláše v St. M. Pražském za poddaného do Kojetic. Člověčenství Víta krčmáře z Mirovic. — 1591 v pátek po sv. Valentinu Vít krčmář někdy z Mirovic přinesl odpověď listovní od urozeného a statečného rytíře pana Viléma Vostrovce, JMCské prokuratora v království Českém, v němž pán na připsání pánův vosadních propouští z člověčenství a poddanosti dotčeného Víta krčmáře na grunty záduší tohoto. A tu hned také zase člověčenství a poddanost slíbil rukou dáním panu mistru Vondřejovi Blovskýmu z Palatýnu jakožto přednímu ouředníku na místě vší osady. Stalo se léta a dne svrchu psaného. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 150 a — Viz přímluvu o jeho propuštění z 29. list. 1590 str. 125. 100. 1591, 15. (2) srpna: Výtah ze zápisu o řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do Ujezdce. Léta Páně 1591 v středu*) den památky Nanebevzetí Panny Marye stal se vejjezd do vsi Oujezdce za dole poznamenanými příčinami, skrze pana Jana Rako- vnickýho radního, pana Kříže Chvalského, p. Kašpara Kořenskýho, p. Jozefa Cej- dlara starších, Václava Dobřenskýho, Tomáše Dvořáka ouředníkův, a Jiříka Davidova kostelníka. NB. Jak téměř za město páni vyjeli, tak celej den pršelo i celou noc, až skrze po- dlahu a strop do světnice, kde páni noclehovali, teklo, a potom se teprva k polednímu vy- jasnilo. Před tím páni bojéci se deště, doma zuostali a vyjeti na procházku nesměli, snad se báli vzmoknutí.1) 1) Tento odstavec připsán rukou jinou, nedbalejší, ale současnou. I. A předně vyhlašováni byli poddaní, zejména tito: Tomáš Lidický na To- škovým, Zikmund Zich na zbořeným, Matěj Vohbit krčmář, Mathouš Král, Václav Jehelka, z Oujezdce; Jan Hakule krčmář, Václav Hrabal, Kříž Krčovský, Jan Bachek, Matěj Holej mlynář, Pavel Procházka, Jiřík Vlach, Jiřík Rejchle, z Zá- kolan; a Vávra náměstek Brože, z Kovar. II. Za rychtáře volen Jan Hakule, krčmář z Zákolan. 1. Pavel Procházka, 2. Tomáš Dvořák, 3. Václav Hrabal, 4. Zigmund Zich, konšelé. Po vykonané po- vinnosti napomenutí se jim učinilo, aby vedle povinností svých se náležitě chovali, a svědomí dobré před Bohem i před lidmi zachovati hleděli. V. Palcát aneb žílu rychtářskou páni v Praze opatřiti poručí, kteráž mezi nimi poddanými má bejti za znamení, když se od jednoho k druhýmu odešle, aby se poslušně dohromady nacházeti dali. Pakli by se kterej tak nezachoval, ten od 17*
Strana 132
132 pánův ouředníkův skutečně ztrestán býti má. A takové scházení dohromady ne jinde, než na rychtě v Oujezdci mívati mají. VII. Ponůcky též hned od tohoto času aby mezi sebou nařídili a drželi, jak pro voheň, tak pro zlý škůdce. VIII. Všem poddaným zespolka domluveno, že se spatřují býti zlí hospodářové, obzvláštně pak Tomáš Dvořák že grunt spouští, a nemá než toliko dva koně; při- kazujíc jim, poněvadž letos z požehnání božího budou míti obilí, zač peníze tržiti, i také slám dosti, aby gruntův nespouštěli a otrhaných nenechávali, než raději zlepšovali. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: IX. V dluhy žádné bez dovolení pánův ouředníkův aby se nevydávali, pod pokutou takovou, aby ten každej, kdož tak pánův svých neposlechne, věřiteli svýmu vydán a potom i gruntův prázen byl. X. Přisívání na poli s žádným podruhem aneb s kejm jinejm po dnešní den aby nečinili a s sebou přisívati nedopouštěli, pod pobráním toho všeho obilí, kdož by tak proti té zápovědi se dopustil. Jakož pak tomu podruhu, kterej s Křížem Krčovským na neobyčejný a nekřesťanský spůsob jeden strych ječmene vsil, od pánův starších rychtáři a konšelům poručeno, aby ten jeden strych vymláceného ječmena zase podruhu navrátili, ostatek pak toho ječmena, což by nad to více zbejvalo, Křížovi přivlastnili a odvedli. XV. Jan Hakule rychtář a Matěj Vohbit, krčmářové, správu učinili, že již od tří neděl piva žádného nešenkují pro nehodnost piva, které jim p. pan Hertvík Zejdlic z svého pivovaru Zvolenskýho vystavovati dává. XVI. Jan Bachek oznamoval o rychtáři, že by měl tři odpovědníky: od ryb- nikáře s ženou, opět jinej muž s ženou, a třetí žena nějaká, kterou manželka jeho uprala, že ho chtějí vysmažiti aneb vypáliti; a moha je do vězení vzíti, toho že jest neučinil. — Proti tomu rychtář aneb Jan Hakule za odpověď dal, že o tom nic neví, než že jest to dávno bylo, když jeden muž pro špincování se hněval a k němu do vokna dvíma kameny hodil; žena pak uprána že byla pro nějaký náčelníky po- braný, a ta pro uprání pohrůžku vypálením učinila, ale Hakule tehdáž doma nebyl. — Proti té stížnosti páni starší napomenutí Hakulovi učiniti ráčili, aby se k lidem náležitěji a pokojněji choval, tak aby sousedé jeho též nebezpečenství ujíti mohli, ač se chce budoucího trestání varovati. Naposledy oznámeno a poručeno všem společně sousedům, když by kdo z nich do Prahy šel nebo jel, aby se u pánův úředníkův zastavil, pod pokutou propadení jedné prostice soli. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 158 a. — *) Roku 1591 svátek Nanebevzetí P. M. 15. srpna padl na čtvrtek, ne na středu.
132 pánův ouředníkův skutečně ztrestán býti má. A takové scházení dohromady ne jinde, než na rychtě v Oujezdci mívati mají. VII. Ponůcky též hned od tohoto času aby mezi sebou nařídili a drželi, jak pro voheň, tak pro zlý škůdce. VIII. Všem poddaným zespolka domluveno, že se spatřují býti zlí hospodářové, obzvláštně pak Tomáš Dvořák že grunt spouští, a nemá než toliko dva koně; při- kazujíc jim, poněvadž letos z požehnání božího budou míti obilí, zač peníze tržiti, i také slám dosti, aby gruntův nespouštěli a otrhaných nenechávali, než raději zlepšovali. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: IX. V dluhy žádné bez dovolení pánův ouředníkův aby se nevydávali, pod pokutou takovou, aby ten každej, kdož tak pánův svých neposlechne, věřiteli svýmu vydán a potom i gruntův prázen byl. X. Přisívání na poli s žádným podruhem aneb s kejm jinejm po dnešní den aby nečinili a s sebou přisívati nedopouštěli, pod pobráním toho všeho obilí, kdož by tak proti té zápovědi se dopustil. Jakož pak tomu podruhu, kterej s Křížem Krčovským na neobyčejný a nekřesťanský spůsob jeden strych ječmene vsil, od pánův starších rychtáři a konšelům poručeno, aby ten jeden strych vymláceného ječmena zase podruhu navrátili, ostatek pak toho ječmena, což by nad to více zbejvalo, Křížovi přivlastnili a odvedli. XV. Jan Hakule rychtář a Matěj Vohbit, krčmářové, správu učinili, že již od tří neděl piva žádného nešenkují pro nehodnost piva, které jim p. pan Hertvík Zejdlic z svého pivovaru Zvolenskýho vystavovati dává. XVI. Jan Bachek oznamoval o rychtáři, že by měl tři odpovědníky: od ryb- nikáře s ženou, opět jinej muž s ženou, a třetí žena nějaká, kterou manželka jeho uprala, že ho chtějí vysmažiti aneb vypáliti; a moha je do vězení vzíti, toho že jest neučinil. — Proti tomu rychtář aneb Jan Hakule za odpověď dal, že o tom nic neví, než že jest to dávno bylo, když jeden muž pro špincování se hněval a k němu do vokna dvíma kameny hodil; žena pak uprána že byla pro nějaký náčelníky po- braný, a ta pro uprání pohrůžku vypálením učinila, ale Hakule tehdáž doma nebyl. — Proti té stížnosti páni starší napomenutí Hakulovi učiniti ráčili, aby se k lidem náležitěji a pokojněji choval, tak aby sousedé jeho též nebezpečenství ujíti mohli, ač se chce budoucího trestání varovati. Naposledy oznámeno a poručeno všem společně sousedům, když by kdo z nich do Prahy šel nebo jel, aby se u pánův úředníkův zastavil, pod pokutou propadení jedné prostice soli. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 158 a. — *) Roku 1591 svátek Nanebevzetí P. M. 15. srpna padl na čtvrtek, ne na středu.
Strana 133
Řízení zádušní správy jako vrchnosti v Kojeticích 1591. 133 101. 1591, 25. srpna: Výtah ze zápisu o řízení správy zádušní sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdě do vsi Kojetic. Tento výjezd byl dříve opovězen v poradě starších a jiných osadních sv. Mikuláše v úterý den Pro- měnění Pána Krista 1591 (6. srpna), a zaznamenáno o tom fol 157 b těmito slovy: „XI. Vejjezd do vsi Kojetic vykonati se má v něděli po památce sv. Bartoloměje, a při tom vejjezdu žádost má se vložiti na p. faráře Kojetickýho, aby ještě připůjčil asi 50 kop míš., nebo tohoto roku velmi poddaných zádušních přisíváním obilí vyžije.“ Vejjezd do Kojetic v neděli po sv. Bartholoměji na noc stal se skrze p. Jana Rakovnického, p. Jana Henrycha Holiána z Franknštejna, radních; Kříže Chvalského, Havla pekaře, Kašpara krejčího, Josefa kožišníka, Jiříka Davidovic a Jana Raddy, léta 1591, za příčinami podepsanými. I. Poznamenáni všichni sousedé Kojeticští, zejména: Jan Čakovský na Mar- tinského státku, Vávra Křížků; Jan Hartuněk na Bláhovém *Havel na Hartunkovým* *Dorota Jirášková vdova* *Hans Jirášek*, Jíra Novákův, Ondřej Hlávka; Jan šafář p. Šimona na Pechanově; *Jan Teplický* *Jan Pučalka jinak Zápasník* *Martin* Květoň Duchků, Jakub Čech na Vejcově gruntu, Svatoš chalupník *umřel*; Martin Hejda na Capouchově *rychtář*; *Anna Květoňová vdova* *Jan Hruška zeť její*; Jan Káva na Svatošově *umřel* *Rejna vdova*; Matěj Srb v Byškovicích. II. Rychtář a konšelé k žádosti jich z povinnosti propuštěni jsouce, zase na místa ta jiní voleni jsou: Za rychtáře Jan Dvořák Čakovský, za konšely Vávra Křížků, Jan Kába, Květoň Duchků, Martin Hejda. Dán jim závazek supra fol. 7. IV. Nemoha až dosavad k tomu jich všech přátelským napomínáním, páni úředníci a mnohem vejše pan farář jejich kněz Martin, přivésti, aby pilněji do chrámu Páně k slovu božímu se scházívali, protož tímto vejjezdem nařízeno jest, aby Jan Káva jakožto kostelník toho pilen byl a každého z spolusousedův svých, kdo by do kostela buďto v den nedělní nebo sváteční k poslouchání slova božího se najíti nedal a nepřišel, poznamenaného pp. úředníkům podal; má takový šatlavou vedle uznání pánův strestán a pokutován býti. V. Ponůcky mezi sebou aby drželi; hospodářství svého a živnůstek domácích pilnější byli, bezpotřebně vobilíčka neprodávali, v dluhy žádné bez jistého vědomí a pp. úředníkův dovolení, pod vydáním takového každého věřiteli jeho, aby se ne- vydávali. Přisívání nápolního nebo třetinného po ten den na straně, pod pobráním téhož vobilí, zanechali, tudy sebe k větčím chudobám nepřivozovali. Pakli by bezelstně čím osíti neměli, tehda na pány úředníky to aby vznesli. Komínův kteří nemají (jako Jan Martinek na Bláhovým), a jiní nedobře opatřené, těm všem poručeno do sv. Havla nejprv příštího, aby spravené pod šatlavou trestáním měli. VI. O vdovu Jiráškovu, kteráž se třima sirotky zuostala, totiž s dcerou v 6 letech, Janem ve 4 a Marianou při prsech, aby rychtář s konšely a sousedé jí
Řízení zádušní správy jako vrchnosti v Kojeticích 1591. 133 101. 1591, 25. srpna: Výtah ze zápisu o řízení správy zádušní sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdě do vsi Kojetic. Tento výjezd byl dříve opovězen v poradě starších a jiných osadních sv. Mikuláše v úterý den Pro- měnění Pána Krista 1591 (6. srpna), a zaznamenáno o tom fol 157 b těmito slovy: „XI. Vejjezd do vsi Kojetic vykonati se má v něděli po památce sv. Bartoloměje, a při tom vejjezdu žádost má se vložiti na p. faráře Kojetickýho, aby ještě připůjčil asi 50 kop míš., nebo tohoto roku velmi poddaných zádušních přisíváním obilí vyžije.“ Vejjezd do Kojetic v neděli po sv. Bartholoměji na noc stal se skrze p. Jana Rakovnického, p. Jana Henrycha Holiána z Franknštejna, radních; Kříže Chvalského, Havla pekaře, Kašpara krejčího, Josefa kožišníka, Jiříka Davidovic a Jana Raddy, léta 1591, za příčinami podepsanými. I. Poznamenáni všichni sousedé Kojeticští, zejména: Jan Čakovský na Mar- tinského státku, Vávra Křížků; Jan Hartuněk na Bláhovém *Havel na Hartunkovým* *Dorota Jirášková vdova* *Hans Jirášek*, Jíra Novákův, Ondřej Hlávka; Jan šafář p. Šimona na Pechanově; *Jan Teplický* *Jan Pučalka jinak Zápasník* *Martin* Květoň Duchků, Jakub Čech na Vejcově gruntu, Svatoš chalupník *umřel*; Martin Hejda na Capouchově *rychtář*; *Anna Květoňová vdova* *Jan Hruška zeť její*; Jan Káva na Svatošově *umřel* *Rejna vdova*; Matěj Srb v Byškovicích. II. Rychtář a konšelé k žádosti jich z povinnosti propuštěni jsouce, zase na místa ta jiní voleni jsou: Za rychtáře Jan Dvořák Čakovský, za konšely Vávra Křížků, Jan Kába, Květoň Duchků, Martin Hejda. Dán jim závazek supra fol. 7. IV. Nemoha až dosavad k tomu jich všech přátelským napomínáním, páni úředníci a mnohem vejše pan farář jejich kněz Martin, přivésti, aby pilněji do chrámu Páně k slovu božímu se scházívali, protož tímto vejjezdem nařízeno jest, aby Jan Káva jakožto kostelník toho pilen byl a každého z spolusousedův svých, kdo by do kostela buďto v den nedělní nebo sváteční k poslouchání slova božího se najíti nedal a nepřišel, poznamenaného pp. úředníkům podal; má takový šatlavou vedle uznání pánův strestán a pokutován býti. V. Ponůcky mezi sebou aby drželi; hospodářství svého a živnůstek domácích pilnější byli, bezpotřebně vobilíčka neprodávali, v dluhy žádné bez jistého vědomí a pp. úředníkův dovolení, pod vydáním takového každého věřiteli jeho, aby se ne- vydávali. Přisívání nápolního nebo třetinného po ten den na straně, pod pobráním téhož vobilí, zanechali, tudy sebe k větčím chudobám nepřivozovali. Pakli by bezelstně čím osíti neměli, tehda na pány úředníky to aby vznesli. Komínův kteří nemají (jako Jan Martinek na Bláhovým), a jiní nedobře opatřené, těm všem poručeno do sv. Havla nejprv příštího, aby spravené pod šatlavou trestáním měli. VI. O vdovu Jiráškovu, kteráž se třima sirotky zuostala, totiž s dcerou v 6 letech, Janem ve 4 a Marianou při prsech, aby rychtář s konšely a sousedé jí
Strana 134
134 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: k živnosti nápomocni byli. Janovi pak Kávovi, který s manželem jejím nějaký frej- mark o rolí učinil, domluveno a poručeno: poněvadž ji bil kyjem, aby to pole zase navrátil, a k tomu 3 strychy ječmene mláceného, jak nejdřív dá mlátiti, dotčené vdově odměřil a dal, jinak pod trestáním nečině. On jest tak se zachovati připověděl. VII. Kněz Martin, p. farář Kojetický, vznášel na Jana Nováka, Jiráškovou a Jakuba Čecha, že by velmi malou vazbu a desátek snopnej jemu dávali, téměř holou trávu; žádaje, aby při každého přivezení podruhé desátku rychtář nebo jeden z konšelův přítomný k spatřování byli; jimžto domluveno a přísně poručeno, aby vedle uznání rychtáře a konšelův panu faráři nadlepšili, a podnes rychtář a konšelé toho, když by takový desátek přivezen byl, s pilností aby v hodnost dáván byl, šetřili. XI. Stížnosti mnohé se dály jak od p. faráře, tak i některých sousedův, co se dotýče pasení klisen, a zvláště času nočního, že veliké škody na vobilí jedni druhým činili. I poručeno rychtáři a konšelům, aby v neděli nejprve příští jeden každý soused s čeládkou svou do hromady se najíti dali, a tu jim oznámeno má býti od rychtáře a konšelův, kdo by se podnes toho z které koliv čeládky dopustil a na škodě postižen byl, že již ne k němu, ale k hospodáři vo tu škodu hledíno býti, a ten každý před pány úředníky se postaviti, a šatlavou pokutován a škodou práv býti má. XII. Jan Káva jakožto rychtář předešlej žaloval na Jana Čakovského dvořáka, že nejednou jsouce napomínán, do hromady mezi ně, jsa konšelem, choditi nechtěl, nemaje se toho dopustiti. Jan Čakovský oznámil, a že jest to tak, dobrovolně se přiznal, pravíce, kterak by nenáležitě proti právu jednoho času v krčmě od něho Jana Kávy na poctivosti své dobré vysoce beze vší slušné a hodné příčiny uhaněn býti měl, nadávajíce jemu lotrů, zrádců i zlodějův, a což nejhoršího mohl; žádajíce v tom pro Boha proti němu za spravedlivé opatření. Kába slyše to, odpíral. — Kdež vyrozuměvše páni a poznavše toho, aby z dalšího zaneprázdnění sjíti mohlo, domluvivše slušně Janovi Kávovi, proč by se tak hanebných věcí dopustiti jakožto pravé směl, čemuž rozuměti může, kdyby ta věc k průvodům (jakž druhá strana toho žádala) přijíti měla, že by křiv zuostati a snad nápravu učiniti musel; protož mezi stranami ubrmanskou smlouvou takové všechny nářky, kteříž jsou se tak mezi nimi zběhly, mocí svou zdvihati, mořiti, kaziti a v nic obraceti ráčí, že jedné ani druhé straně, manželkám, dítkám jich k žádné ujmě poctivosti jich není a býti nemá na časy věčné. A tu hned Jan Káva ruky Janovi Čakovskému podal a s ním v mír vešel. A toho sobě nemá jeden druhému nižádným spuosobem pod skutečným tre- stáním spomínati. XIII. Jan Teplický též stěžoval sobě do Jana Kávy, že by nevinně od něho po třikráte do klády vsazen a hanebně uhaněn býti měl, nic zlého jemu neučiniv; táhnouce se na rychtáře Dvoreckého a Jana Hrona, že jsou toho všeho oni povědomi.
134 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: k živnosti nápomocni byli. Janovi pak Kávovi, který s manželem jejím nějaký frej- mark o rolí učinil, domluveno a poručeno: poněvadž ji bil kyjem, aby to pole zase navrátil, a k tomu 3 strychy ječmene mláceného, jak nejdřív dá mlátiti, dotčené vdově odměřil a dal, jinak pod trestáním nečině. On jest tak se zachovati připověděl. VII. Kněz Martin, p. farář Kojetický, vznášel na Jana Nováka, Jiráškovou a Jakuba Čecha, že by velmi malou vazbu a desátek snopnej jemu dávali, téměř holou trávu; žádaje, aby při každého přivezení podruhé desátku rychtář nebo jeden z konšelův přítomný k spatřování byli; jimžto domluveno a přísně poručeno, aby vedle uznání rychtáře a konšelův panu faráři nadlepšili, a podnes rychtář a konšelé toho, když by takový desátek přivezen byl, s pilností aby v hodnost dáván byl, šetřili. XI. Stížnosti mnohé se dály jak od p. faráře, tak i některých sousedův, co se dotýče pasení klisen, a zvláště času nočního, že veliké škody na vobilí jedni druhým činili. I poručeno rychtáři a konšelům, aby v neděli nejprve příští jeden každý soused s čeládkou svou do hromady se najíti dali, a tu jim oznámeno má býti od rychtáře a konšelův, kdo by se podnes toho z které koliv čeládky dopustil a na škodě postižen byl, že již ne k němu, ale k hospodáři vo tu škodu hledíno býti, a ten každý před pány úředníky se postaviti, a šatlavou pokutován a škodou práv býti má. XII. Jan Káva jakožto rychtář předešlej žaloval na Jana Čakovského dvořáka, že nejednou jsouce napomínán, do hromady mezi ně, jsa konšelem, choditi nechtěl, nemaje se toho dopustiti. Jan Čakovský oznámil, a že jest to tak, dobrovolně se přiznal, pravíce, kterak by nenáležitě proti právu jednoho času v krčmě od něho Jana Kávy na poctivosti své dobré vysoce beze vší slušné a hodné příčiny uhaněn býti měl, nadávajíce jemu lotrů, zrádců i zlodějův, a což nejhoršího mohl; žádajíce v tom pro Boha proti němu za spravedlivé opatření. Kába slyše to, odpíral. — Kdež vyrozuměvše páni a poznavše toho, aby z dalšího zaneprázdnění sjíti mohlo, domluvivše slušně Janovi Kávovi, proč by se tak hanebných věcí dopustiti jakožto pravé směl, čemuž rozuměti může, kdyby ta věc k průvodům (jakž druhá strana toho žádala) přijíti měla, že by křiv zuostati a snad nápravu učiniti musel; protož mezi stranami ubrmanskou smlouvou takové všechny nářky, kteříž jsou se tak mezi nimi zběhly, mocí svou zdvihati, mořiti, kaziti a v nic obraceti ráčí, že jedné ani druhé straně, manželkám, dítkám jich k žádné ujmě poctivosti jich není a býti nemá na časy věčné. A tu hned Jan Káva ruky Janovi Čakovskému podal a s ním v mír vešel. A toho sobě nemá jeden druhému nižádným spuosobem pod skutečným tre- stáním spomínati. XIII. Jan Teplický též stěžoval sobě do Jana Kávy, že by nevinně od něho po třikráte do klády vsazen a hanebně uhaněn býti měl, nic zlého jemu neučiniv; táhnouce se na rychtáře Dvoreckého a Jana Hrona, že jsou toho všeho oni povědomi.
Strana 135
Řízení zádušní správy jako vrchnosti v Kojeticích 1591, 1592. 135 — Jan Káva oznámil, že se k tomu zná, že jest jeho jednou, když se vadil s rychtářem Dvoreckým v krčmě a pokoje sobě dáti nechtěl, do klády vsadil; ale on v té kládě jsa, lehkomyslně že jest zlořečil a lál i z klády se dobyl a ušel. Pro kteroužto práva potupu podruhé že jest jej vsaditi musel, a potom na postavení propustil. A on maje se stavěti, toho neučinil, až po třetí se do vězení dostal. — Jan Teplickej, aby se měl s týmž rychtářem nebo kejm jiným vaditi a po vyručení se nestavěti, tomu všemu patrně a zjevně odepřel, nýbrž že jest s dotčeným rychtářem Dvoreckým promlouval, jaké jest tu neděli evangelium bylo, aby mu pověděl, poněvadž v kostele byl. A Jan Káva že jest hned mezi ně užralej, an vo něj nestáli, přišel, a jemu Teplickému, aby mu šestero [sic] boží přikázání říkal, mluvil, dokládajíce, že ho ne- umí; což jest učinil, a dokonce je říkal. Tolikéž se jest s Janem Hronem stavěl a rychtář doma, uloživše stání, nebyl, (o čemž správu tolikéž Hron pánům dával). — Po kterýchžto odpořích podáni před rychtáře, aby je vo to smluvili, a na čem by to bylo, pánům v známost uvedli. A Jan Káva v sobotu po sv. Jiljí [7. září] před pány úředníky aby se postavil k trestání. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 160 b — 180 a [sic]. Hned na následujícím listě f. 190 a. stojí zápis o schůzce, kterou měli v sobotu den sv. Matouše (21. září 1591) páni starší osady sv. Mikuláše v domě Šebe- stiana Agrigoly z Horšova pana radního; odtud uvádím jeden článek: Z Kojetic. II. Jan Káva stěžoval do Jana Teplickýho, že by se vadil s jinými, a on ho do klády po třikrát vsázel, z ní se dobyl, a kládu rozmetal; což Jan slyše, tomu odepřel. — Strany pak obilí též Kába stížnost učinil, že by je Jan v snopích od čeládky jeho přijímal; to v nic obráceno, neb toho Kába neukázal. Ale pro rozházení klády a práva potupu do šatlavy za dva dni dán. 102. 1592, 29. června: Řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do Kojetic. (Výtah.) Léta Páně MDLXXXXII, v pondělí den památky svatých Petra a Pavla apoštolův božích, stal se vejjezd do vsi Kojetic pro obnovení ouřadu rychtářskýho a konšelskýho, skrze pana Jana Rakovnického, p. mistra Ondřeje Blovskýho z Palatýnu, radních; p. Kříže Chval- ského, p. Jiříka Hendrycha z Frankštejna, Jozefa Cejdlara, Šimona Voříkovskýho, Václava Dobřenského a Jiříka Davidova. I. Předně pronunkciováni byli všickni sousedé po pořádku, a po přivítání pánův svých rychtář a konšelé žádali z povinností svých propuštěni býti. II. Což se i stalo, že páni ráčili voliti zejména osoby tyto: Za rychtáře Martina Hejdu, za konšely Jana Kávu, Vávru Křížka, Jíru Nováka a Jana Čakovskýho. III. Dán jim závazek podle obyčeje, kterýž jest poznamenán v manuáli tomto fol. 7. Po vykonání té přísahy napomenutí se jim stalo přístné, aby se tak, nač se povinnost jejich vztahuje, chovali, chtí-li hrozného trestání od pána Boha i od vrchnosti své ujíti. Tolikéž kterak se rychtář k konšelům a konšelé k rychtáři chovati mají. Více pak konšelé aby se
Řízení zádušní správy jako vrchnosti v Kojeticích 1591, 1592. 135 — Jan Káva oznámil, že se k tomu zná, že jest jeho jednou, když se vadil s rychtářem Dvoreckým v krčmě a pokoje sobě dáti nechtěl, do klády vsadil; ale on v té kládě jsa, lehkomyslně že jest zlořečil a lál i z klády se dobyl a ušel. Pro kteroužto práva potupu podruhé že jest jej vsaditi musel, a potom na postavení propustil. A on maje se stavěti, toho neučinil, až po třetí se do vězení dostal. — Jan Teplickej, aby se měl s týmž rychtářem nebo kejm jiným vaditi a po vyručení se nestavěti, tomu všemu patrně a zjevně odepřel, nýbrž že jest s dotčeným rychtářem Dvoreckým promlouval, jaké jest tu neděli evangelium bylo, aby mu pověděl, poněvadž v kostele byl. A Jan Káva že jest hned mezi ně užralej, an vo něj nestáli, přišel, a jemu Teplickému, aby mu šestero [sic] boží přikázání říkal, mluvil, dokládajíce, že ho ne- umí; což jest učinil, a dokonce je říkal. Tolikéž se jest s Janem Hronem stavěl a rychtář doma, uloživše stání, nebyl, (o čemž správu tolikéž Hron pánům dával). — Po kterýchžto odpořích podáni před rychtáře, aby je vo to smluvili, a na čem by to bylo, pánům v známost uvedli. A Jan Káva v sobotu po sv. Jiljí [7. září] před pány úředníky aby se postavil k trestání. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 160 b — 180 a [sic]. Hned na následujícím listě f. 190 a. stojí zápis o schůzce, kterou měli v sobotu den sv. Matouše (21. září 1591) páni starší osady sv. Mikuláše v domě Šebe- stiana Agrigoly z Horšova pana radního; odtud uvádím jeden článek: Z Kojetic. II. Jan Káva stěžoval do Jana Teplickýho, že by se vadil s jinými, a on ho do klády po třikrát vsázel, z ní se dobyl, a kládu rozmetal; což Jan slyše, tomu odepřel. — Strany pak obilí též Kába stížnost učinil, že by je Jan v snopích od čeládky jeho přijímal; to v nic obráceno, neb toho Kába neukázal. Ale pro rozházení klády a práva potupu do šatlavy za dva dni dán. 102. 1592, 29. června: Řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do Kojetic. (Výtah.) Léta Páně MDLXXXXII, v pondělí den památky svatých Petra a Pavla apoštolův božích, stal se vejjezd do vsi Kojetic pro obnovení ouřadu rychtářskýho a konšelskýho, skrze pana Jana Rakovnického, p. mistra Ondřeje Blovskýho z Palatýnu, radních; p. Kříže Chval- ského, p. Jiříka Hendrycha z Frankštejna, Jozefa Cejdlara, Šimona Voříkovskýho, Václava Dobřenského a Jiříka Davidova. I. Předně pronunkciováni byli všickni sousedé po pořádku, a po přivítání pánův svých rychtář a konšelé žádali z povinností svých propuštěni býti. II. Což se i stalo, že páni ráčili voliti zejména osoby tyto: Za rychtáře Martina Hejdu, za konšely Jana Kávu, Vávru Křížka, Jíru Nováka a Jana Čakovskýho. III. Dán jim závazek podle obyčeje, kterýž jest poznamenán v manuáli tomto fol. 7. Po vykonání té přísahy napomenutí se jim stalo přístné, aby se tak, nač se povinnost jejich vztahuje, chovali, chtí-li hrozného trestání od pána Boha i od vrchnosti své ujíti. Tolikéž kterak se rychtář k konšelům a konšelé k rychtáři chovati mají. Více pak konšelé aby se
Strana 136
136 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: toho nedopouštěli, co sou činívali za předešlého rychtáře, když páni ráčili co vzkázati nebo psáti, aby se vyřídilo, tehdy nevážlivě a nestoudně skrze svou čeládku nebo ženy se dotazovali, aby jim rychtář oznámil, oč se sjíti mají. Sousedé pak jiní kterak by se k nim chovati a po- slušni jich býti měli, též jim oznámeno. IV. Veřejně také všickni sousedé domluvu měli, že do chrámu Páně k poslouchání slova Božího se nescházejí, a zvláště pak manželky jejich a čeládka obojího pohlaví; což se skutečně od pánův spatřilo, že téměř žádné ženské pohlaví v kostele nebylo; ale oni vymlou- vali manželky své, že jsou šly na Mělník na jarmark, aby sobě věci ke žni potřebné najednaly a skoupily. Nicméně páni poručili rychtáři a konšelům, takového každého, kdož by do kostela v den nedělní a sváteční nechodil, pánům ouředníkům poznamenaného dáti, kterýž má na příklad jiným šatlavou strestán býti. X. Jan Zápasník vstoupiv v trh gruntu někdy Bláhového s Janem Hartunkem, kterýž se od pána svého vyhostiti nemohl, ujal jej v té summě, za kterou dotčený Hartunk jej koupil, jakž v registřích zápisných F. ukazuje; slíbil člověčenství panu Křížovi Evarystovi Chvalskýmu. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 207 b. 103. 1592, 20. července: Slibný revers kováře zámeckého v Lomnici nad Popelkou, ušlého ze služby; 1596 kovář propuštěn ze služby. Léta 1592 v pondělí den sv. Eliáše Pavel kovář Skřivanců z Nové Vsi puštěn z vě- zení před nás purkmistra a radu městečka Lomnice za příčinou takovou: Jakož jest byl u Její Mti paní paní Elišky z Martinic a na Lomnici paní naší milostivé na zámku, pryč ušel, a ru- kojmě své zavedl. Pročež jsou jeho tíž rukojmové zase Její Mti paní na zámek Lomnici po- staviti musili. I tu jest před námi v radě naší týž Pavel kovář oznámil, že nad vrchností svou zrazovati a z zámku Lomnického, též z kovárny bez dovolení vrchnosti své nikam uchá- zeti nechce. A jestliže by pak se tak nezachoval, a z téhož zámku víceji pryč ušel, jaké krádeže aneb lotrovství se dopustil, na sebe tento zápis, stoje před námi, dobrovolně rukojmím svým, kteříž za něj slíbili, udělati dal: aby jemu beze vší milosti jedna noha byla uťata. Ale nad to vejš připověděl, že se chce v té službě k Její Mti paní věrně a právě, jak na dobrého náleží, chovati. Stalo se v radě dne a léta svrchupsaného. Nahoře psaný Pavel kovář Skřivancův z Nové Vsi, což se tímto zápisem uvolil a za- psati dal, tomu jest dosti učinil, a léta Páně 1596 od Její Mti vysoce urozené paní paní Elišky Valdštejnské z Martinic a na Lomnici, paní naší milostivé, z služby, v které na zámku Její Mti za kováře byl, jest propuštěn; a vzavše sobě s volí vrchnosti Mandalenu, dceru Blažeje kováře z Staré Lomuice pozůstalou vdovu po nebožtíkovi Petrovi kovářovi za manželku, s ní při otci jejím Blažejovi kováři na ten čas zůstává. Z archivu města Lomnice na Jičínsku vypsal 1885 učitel Jos. J. Fučík. 104. 1592, 28. října—1594: Hájky u vsi Újezdce, jinak Újezda Trněného, rozdě- leny mezi sousedy, a každému uložen z nich úrok k vrchnosti. Výtahy ze zápisů o jednání zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském. Vejjezd do vsí Oujezdce, Zákolan a Kovar. L. P. 1592 v středu den památky sv. Šimona a Judy apošt. božích [28. října] stal se za potřebami zádušními níže
136 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: toho nedopouštěli, co sou činívali za předešlého rychtáře, když páni ráčili co vzkázati nebo psáti, aby se vyřídilo, tehdy nevážlivě a nestoudně skrze svou čeládku nebo ženy se dotazovali, aby jim rychtář oznámil, oč se sjíti mají. Sousedé pak jiní kterak by se k nim chovati a po- slušni jich býti měli, též jim oznámeno. IV. Veřejně také všickni sousedé domluvu měli, že do chrámu Páně k poslouchání slova Božího se nescházejí, a zvláště pak manželky jejich a čeládka obojího pohlaví; což se skutečně od pánův spatřilo, že téměř žádné ženské pohlaví v kostele nebylo; ale oni vymlou- vali manželky své, že jsou šly na Mělník na jarmark, aby sobě věci ke žni potřebné najednaly a skoupily. Nicméně páni poručili rychtáři a konšelům, takového každého, kdož by do kostela v den nedělní a sváteční nechodil, pánům ouředníkům poznamenaného dáti, kterýž má na příklad jiným šatlavou strestán býti. X. Jan Zápasník vstoupiv v trh gruntu někdy Bláhového s Janem Hartunkem, kterýž se od pána svého vyhostiti nemohl, ujal jej v té summě, za kterou dotčený Hartunk jej koupil, jakž v registřích zápisných F. ukazuje; slíbil člověčenství panu Křížovi Evarystovi Chvalskýmu. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 207 b. 103. 1592, 20. července: Slibný revers kováře zámeckého v Lomnici nad Popelkou, ušlého ze služby; 1596 kovář propuštěn ze služby. Léta 1592 v pondělí den sv. Eliáše Pavel kovář Skřivanců z Nové Vsi puštěn z vě- zení před nás purkmistra a radu městečka Lomnice za příčinou takovou: Jakož jest byl u Její Mti paní paní Elišky z Martinic a na Lomnici paní naší milostivé na zámku, pryč ušel, a ru- kojmě své zavedl. Pročež jsou jeho tíž rukojmové zase Její Mti paní na zámek Lomnici po- staviti musili. I tu jest před námi v radě naší týž Pavel kovář oznámil, že nad vrchností svou zrazovati a z zámku Lomnického, též z kovárny bez dovolení vrchnosti své nikam uchá- zeti nechce. A jestliže by pak se tak nezachoval, a z téhož zámku víceji pryč ušel, jaké krádeže aneb lotrovství se dopustil, na sebe tento zápis, stoje před námi, dobrovolně rukojmím svým, kteříž za něj slíbili, udělati dal: aby jemu beze vší milosti jedna noha byla uťata. Ale nad to vejš připověděl, že se chce v té službě k Její Mti paní věrně a právě, jak na dobrého náleží, chovati. Stalo se v radě dne a léta svrchupsaného. Nahoře psaný Pavel kovář Skřivancův z Nové Vsi, což se tímto zápisem uvolil a za- psati dal, tomu jest dosti učinil, a léta Páně 1596 od Její Mti vysoce urozené paní paní Elišky Valdštejnské z Martinic a na Lomnici, paní naší milostivé, z služby, v které na zámku Její Mti za kováře byl, jest propuštěn; a vzavše sobě s volí vrchnosti Mandalenu, dceru Blažeje kováře z Staré Lomuice pozůstalou vdovu po nebožtíkovi Petrovi kovářovi za manželku, s ní při otci jejím Blažejovi kováři na ten čas zůstává. Z archivu města Lomnice na Jičínsku vypsal 1885 učitel Jos. J. Fučík. 104. 1592, 28. října—1594: Hájky u vsi Újezdce, jinak Újezda Trněného, rozdě- leny mezi sousedy, a každému uložen z nich úrok k vrchnosti. Výtahy ze zápisů o jednání zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském. Vejjezd do vsí Oujezdce, Zákolan a Kovar. L. P. 1592 v středu den památky sv. Šimona a Judy apošt. božích [28. října] stal se za potřebami zádušními níže
Strana 137
Z roku 1592. 137 poznamenanými, skrze slovutné a vzácné poctivosti p. Šebestiána Agricoly z Horšova, p. Jana Rakovnického, pánův radních; pana Kříže Evarista Chvalského, ouředníka handle solního v Starém M. Pražském, p. Kašpara Kořenskýho, p. Josefa Cejdlara sakřištana, Václava Dobřenského, a Pavla Švorce jinak Rokycanského. I. Ohlašovali se poddaní ze všech tří vesnic k témuž záduší sv. Mikuláše náležející, zejmena tito: [z Oujezdce 5, ze Zákolan 7, z Kovar 2]. X. Václav Jehelka, Zikmund Zich, Matěj Vohbit, Mathouš Král a Pavel Zalužanský*) i jiní sousedé, že sobě osobili bez vědomí a dovolení pánův svých dědičných a mezi sebe rozdělili háje a porostliny k užívání svému, z čehož pánům svým žádného platu dosavad nedávali. Z té příčiny nejsouce povinni toho dále páni jim přehlídati, poručiti ráčili, aby se na den sv. Ondřeje v Praze před pány staršími a osadními, když všickni pospolu budou, najíti dali, a co jim z snešení pánův všech oznámeno bude, tak aby se na potomní časy říditi a chovati povinni byli. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 208 a. 209 b. - *) Všech těch 5 jmenovaných sousedů bylo z Oujezdce. [1592, 30. list.] V pondělí den památky sv. Vondřeje ap. b. stalo se obnovení pánův ouředníkův a kostelníkův na faře v plné osadě, k letu Páně 93... Tito artikulové byli přednešeni a uvažováni: II. O hájky nad Oujezdem a Zákulany, že jich poddaní bez vědomí a dovolení pánův užívají. Snešeno, aby těch hájkův nemejtili a neužívali, dokud od pánův ou- ředníkův na jistej spůsob rozlosovány mezi ně nebudou. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 211 a. Vejjezd do vsi Oujezdce a Zákulan 1. P. 1593 ve čtvrtek Nanebevstoupení Krista Pána [27. kv.] . . . I. Ukázáni byli hájkové přináležející k tomuto záduší, kdo z poddaných kte- rého kusu v držení a užívání jest, a kde sou mezníci sešli, tu noví na to místo pro lepší pamět vsazeni jsou; z kterýchžto kusův hájkův z slušných příčin k tomu uznalejch jistej plat od držitelův dávati se má při každém sv. Havle. Předně od Pavla Procházky kováře nad viničkou 12 gr. míš., od Pavla Zálužskýho Dvořáka ze dvou kusou 20 gr. m., od Václava Jehelky 15 gr., od Sigmunda Zichy 15 gr., od Matěje Vohbita ze dvou kusův 15 gr., od Mathouše Krále 13 gr. m. [Na straně připsáno později:] NB. K snažné žádosti lidí a sousedův poddaných zádušních, aby všichni po 10 gr. míš., a Pavel Dvořák, poněvadž ve dvou kusích má hajky, 15 gr. při sv. Havle léta 1594 dávali, jest dovoleno. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 218 b. Archiv Český XXIX. 18
Z roku 1592. 137 poznamenanými, skrze slovutné a vzácné poctivosti p. Šebestiána Agricoly z Horšova, p. Jana Rakovnického, pánův radních; pana Kříže Evarista Chvalského, ouředníka handle solního v Starém M. Pražském, p. Kašpara Kořenskýho, p. Josefa Cejdlara sakřištana, Václava Dobřenského, a Pavla Švorce jinak Rokycanského. I. Ohlašovali se poddaní ze všech tří vesnic k témuž záduší sv. Mikuláše náležející, zejmena tito: [z Oujezdce 5, ze Zákolan 7, z Kovar 2]. X. Václav Jehelka, Zikmund Zich, Matěj Vohbit, Mathouš Král a Pavel Zalužanský*) i jiní sousedé, že sobě osobili bez vědomí a dovolení pánův svých dědičných a mezi sebe rozdělili háje a porostliny k užívání svému, z čehož pánům svým žádného platu dosavad nedávali. Z té příčiny nejsouce povinni toho dále páni jim přehlídati, poručiti ráčili, aby se na den sv. Ondřeje v Praze před pány staršími a osadními, když všickni pospolu budou, najíti dali, a co jim z snešení pánův všech oznámeno bude, tak aby se na potomní časy říditi a chovati povinni byli. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 208 a. 209 b. - *) Všech těch 5 jmenovaných sousedů bylo z Oujezdce. [1592, 30. list.] V pondělí den památky sv. Vondřeje ap. b. stalo se obnovení pánův ouředníkův a kostelníkův na faře v plné osadě, k letu Páně 93... Tito artikulové byli přednešeni a uvažováni: II. O hájky nad Oujezdem a Zákulany, že jich poddaní bez vědomí a dovolení pánův užívají. Snešeno, aby těch hájkův nemejtili a neužívali, dokud od pánův ou- ředníkův na jistej spůsob rozlosovány mezi ně nebudou. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 211 a. Vejjezd do vsi Oujezdce a Zákulan 1. P. 1593 ve čtvrtek Nanebevstoupení Krista Pána [27. kv.] . . . I. Ukázáni byli hájkové přináležející k tomuto záduší, kdo z poddaných kte- rého kusu v držení a užívání jest, a kde sou mezníci sešli, tu noví na to místo pro lepší pamět vsazeni jsou; z kterýchžto kusův hájkův z slušných příčin k tomu uznalejch jistej plat od držitelův dávati se má při každém sv. Havle. Předně od Pavla Procházky kováře nad viničkou 12 gr. míš., od Pavla Zálužskýho Dvořáka ze dvou kusou 20 gr. m., od Václava Jehelky 15 gr., od Sigmunda Zichy 15 gr., od Matěje Vohbita ze dvou kusův 15 gr., od Mathouše Krále 13 gr. m. [Na straně připsáno později:] NB. K snažné žádosti lidí a sousedův poddaných zádušních, aby všichni po 10 gr. míš., a Pavel Dvořák, poněvadž ve dvou kusích má hajky, 15 gr. při sv. Havle léta 1594 dávali, jest dovoleno. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 218 b. Archiv Český XXIX. 18
Strana 138
138 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 105. 1593, 17. května: Petr Vok z Rožmberka dědičnému rychtářovi ve vsi Fefřích (u Prachatic) potvrzuje list, kterým velmistr Strakonický Jan z Rožmberka (1517 až 1532) potvrdil výsadu, udělenou někdy rychtáři té vsi od Hanuše probošta Vyše- hradského, a přidává nově právo svobodně pořizovati o statku. Petr Vok z Rozmberka, vládař domu Rozmberského, oznamujeme tímto listem.., že jest před nás předstoupil robotný Zikmund Fenclů, rychtář ve vsi naší řečené Fefřích, a ukázal nám obdarování dobré paměti pána pana Jana z Rozmberka, mistra převorství českého zákona sv. Jana Jerozolimitánského, předka našeho, kte- rýmžto potvrzuje listu latinským jazykem na pergameně psaného od někdy důstojného Hanuše probošta kostela Vyšehradského a kanclíře království Českého, s přivěšením pečeti, celého a na písmě ovšem neporušeného, někdy Matějovi rychtáři v též vsi řečené Fefřích, jakožto předkovi téhož nadepsaného Zigmunda Fencle rychtáře pod- daného našeho nadaného, nímžto jmenovanej Hanuš probošt Vyšehradský v dotčené vsi Fefřích jeden lán, rychtu a krčmu témuž někdy Matějovi rychtáři i budoucím potomkům jeho osvobozuje. I prosil jest nás předepsaný Zigmund Fenclů s ponížeností, abychom jemu toho listu na již jmenovaný lán, rychtu a krčmu z milosti naší též potvrditi račili. K jehožto ponížené prozsbě nakloněni jsouce, z dobrým rozmyslem a uvážením, i také raddou dospělou věrných našich milých, majíce toho plnou moc a svobodu jakožto mocný pán a vládař domu Rozmberského a držitel vsi řečené Fefrů, potvrdili jsme téhož listu a tímto listem naším v předepsanejch třech artikulích potvrzujeme, tak aby on Zigmund Fenclů s dědici a budoucími svými takovejch svobod v těch artikulích vejše položených bez naší, dědicův a budoucích našich překážky všelijaké svobodně užívati mohli. A při tom jemu i dědicům a potomkům jeho tuto obzvláštní milost učinili sme a činíme, aby on nadepsaný Zigmund Fenclů o statečku svém mohovitém i ne- mohovitém, na čem by se ten koli najíti mohl, buďto za zdravého života neb na smrtedlné posteli zříditi, kšaftovati, směniti, jej dáti, odkázati a s ním jako s svým vlastním činiti, a dále všech těch svobod a práv, jakž měšťané a sousedé města našeho Prachatic i jiní poddaní naši věrní milí, jsouce od nás touž milostí obdařeni, užiti mohl, bez naší, dědicův a budoucích našich, držitelův častopsané vsi Fefrův, nyní i na časy budoucí překážky všelijaké. Na potvrzení toho všeho pečeť naši vlastní jistým naším vědomím k tomuto listu sme přivěsiti dali, a při tom též vlastní rukou svou se podepsali; jenž jest psán a dán na hradě Pražském u pondělí po neděli Cantate, léta od narození Syna Božího tisícího pěstistého devadesátého třetího. Petr Wok z Rozmberka m. p.
138 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 105. 1593, 17. května: Petr Vok z Rožmberka dědičnému rychtářovi ve vsi Fefřích (u Prachatic) potvrzuje list, kterým velmistr Strakonický Jan z Rožmberka (1517 až 1532) potvrdil výsadu, udělenou někdy rychtáři té vsi od Hanuše probošta Vyše- hradského, a přidává nově právo svobodně pořizovati o statku. Petr Vok z Rozmberka, vládař domu Rozmberského, oznamujeme tímto listem.., že jest před nás předstoupil robotný Zikmund Fenclů, rychtář ve vsi naší řečené Fefřích, a ukázal nám obdarování dobré paměti pána pana Jana z Rozmberka, mistra převorství českého zákona sv. Jana Jerozolimitánského, předka našeho, kte- rýmžto potvrzuje listu latinským jazykem na pergameně psaného od někdy důstojného Hanuše probošta kostela Vyšehradského a kanclíře království Českého, s přivěšením pečeti, celého a na písmě ovšem neporušeného, někdy Matějovi rychtáři v též vsi řečené Fefřích, jakožto předkovi téhož nadepsaného Zigmunda Fencle rychtáře pod- daného našeho nadaného, nímžto jmenovanej Hanuš probošt Vyšehradský v dotčené vsi Fefřích jeden lán, rychtu a krčmu témuž někdy Matějovi rychtáři i budoucím potomkům jeho osvobozuje. I prosil jest nás předepsaný Zigmund Fenclů s ponížeností, abychom jemu toho listu na již jmenovaný lán, rychtu a krčmu z milosti naší též potvrditi račili. K jehožto ponížené prozsbě nakloněni jsouce, z dobrým rozmyslem a uvážením, i také raddou dospělou věrných našich milých, majíce toho plnou moc a svobodu jakožto mocný pán a vládař domu Rozmberského a držitel vsi řečené Fefrů, potvrdili jsme téhož listu a tímto listem naším v předepsanejch třech artikulích potvrzujeme, tak aby on Zigmund Fenclů s dědici a budoucími svými takovejch svobod v těch artikulích vejše položených bez naší, dědicův a budoucích našich překážky všelijaké svobodně užívati mohli. A při tom jemu i dědicům a potomkům jeho tuto obzvláštní milost učinili sme a činíme, aby on nadepsaný Zigmund Fenclů o statečku svém mohovitém i ne- mohovitém, na čem by se ten koli najíti mohl, buďto za zdravého života neb na smrtedlné posteli zříditi, kšaftovati, směniti, jej dáti, odkázati a s ním jako s svým vlastním činiti, a dále všech těch svobod a práv, jakž měšťané a sousedé města našeho Prachatic i jiní poddaní naši věrní milí, jsouce od nás touž milostí obdařeni, užiti mohl, bez naší, dědicův a budoucích našich, držitelův častopsané vsi Fefrův, nyní i na časy budoucí překážky všelijaké. Na potvrzení toho všeho pečeť naši vlastní jistým naším vědomím k tomuto listu sme přivěsiti dali, a při tom též vlastní rukou svou se podepsali; jenž jest psán a dán na hradě Pražském u pondělí po neděli Cantate, léta od narození Syna Božího tisícího pěstistého devadesátého třetího. Petr Wok z Rozmberka m. p.
Strana 139
Z roku 1593. 139 Originál pergamenový chová se v archivě Českého Musea; na perg. pásce visí puška dřevěná, z níž pečeť se vydrolila. Na zadní straně poznamenáno: Beilage II. zum Herrschaft Prachatitzer Amtsbericht vom 25. Oktober 1811 Nr. 110 gehörig. — Hanuš probošt Vyšehradský a kancléř královský určitěji nezjištěn, který Jan v těch důstojenstvích by byl míněn. 106. 1593, 9. června: Výtah ze zápisu o řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do Kojetic. Vejjezd do vsi Kojetic z potřeb zádušních. — Léta Páně 1593 v středu po památce slavnosti Svatodušní stal se vejjezd do vsi Kojetic, skrze pana Šebestiána Agrykoly z Horšova, p. Jana Rakovnického, radních; pana Kašpara Kořenského, p. Jiřího Hendrycha z Franck- šteina, p. Jozefa Cejdlara, ouředníkův; Václava Dobřenského, Šimona Vořikovskýho a Vondřeje Gegera, v potřebách zádušních těchto. I. Předně obnoven ouřad konšelský; za rychtáře nařízen Martin Hejda, za konšely Vávra Křížek, Jan Káva, Jíra Novák, a Matěj Srb v Byškovicích. III. Podle toho napomenutí se jim stalo, aby služeb Božích v chrámích Páně s man- želkami a s čeládkou svou pilnější a bedlivější byli, tak aby od p. Boha požehnání hojného dojíti, a zlých a nešťastných příhod, vezma sobě příklad z jiných sousedů svých okolních, jimž krupobití znamenité škody zdělalo, uvarovati se mohli. Ponůcky noční pro oheň aby mezi sebou drželi; hospodářství svých pilnější byli, a v dluhy žádné bez jistého dovolení pánův ouředníkův se nedávali; na lukách a vobilí klisnami neb vyžinutím škody žádné aby sobě ne- činili, pod pokutou předešle na takové přestupníky vyměřenou. IV. Item na dotázku pánův oznámili Jakub Čech, Duchek Květoň a Jan Hron krčmář, že mají pronajaté po jedné krávě, od nichž dávají Janovi Kávovi do roka po jedné kopě míš. Item Hans Jirášek ohlásil se, že má pronajaté čtyry krávy, a Havel Hartuněk dvě krávy, z nichž platiti mají panu mistru Ondřejovi Blovskýmu také do roka po jedné kopě. VI. Dotčený Jakub Čech také prosil pánův za dovolení, aby mohl dáti svou dědinu, kterýž jest devět kop záhonů, osíti z polovice oužitku, příčinu toho pokládaje, že sám nemá čím vorati, neb mu prej v dvoře jeho několik klisen pomřelo, skrze něž k veliký škodě a chu- době přišel. Dána mu odpověď, poněvadž sám z to býti nemůže, aby ten grunt jiným hospo- dářem opatřil, totižto do roka pořád zběhlého; avšak v tom roce aby takové dědiny ladem neležely, k tomu se dovoluje, aby se v přítomnosti rychtáře a konšelův s p. Šimonem o zvo- rání i osení smluvil, a to potomně také pánům v známost uvedl. IX. Také rychtáři a konšelům domluveno na vznešení pánův ouředníkův, že nad tím po- zoru žádného nemají, když s povinností [spíš: z povinnosti] jich sousedé vysíláni bývají do Prahy, bláta z města ven vyvozovati, z osady této vozův prknami k tomu náležitými opatřený[ch] nemají, tak že to bláto vezouc, zase po městě a ulicech roztrušují, a kdy chtějí, bez opovědi pánům ouředníkům domů odjíždějí. Protož jestli se toho kterej z nich víceji dopustí a náležitě vozu vopatřenýho míti nebude, takovému každému ty prkna nehodná do školy k spálení vzaty býti mají, a soused ten šatlavním vězením od pánův ouředníkův skutečně strestán býti má. XI. Dotčený pan farář oznámil stížnost na místě Anny děvečky čeledína svýho na šafáře pana Šimona Voříkovskýho, kterak by dotčený šafář tu děvečku v poli, když trávu žala, zbil, stloukl, a k tomu s manželkou svou zhaněl, splundroval, kurev jí nadávajíc; žádaje pánův, aby jí tu věc jakožto čeledínu jeho k nápravě přivedli. — Proti tomu šafář za odpověď 18*)
Z roku 1593. 139 Originál pergamenový chová se v archivě Českého Musea; na perg. pásce visí puška dřevěná, z níž pečeť se vydrolila. Na zadní straně poznamenáno: Beilage II. zum Herrschaft Prachatitzer Amtsbericht vom 25. Oktober 1811 Nr. 110 gehörig. — Hanuš probošt Vyšehradský a kancléř královský určitěji nezjištěn, který Jan v těch důstojenstvích by byl míněn. 106. 1593, 9. června: Výtah ze zápisu o řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do Kojetic. Vejjezd do vsi Kojetic z potřeb zádušních. — Léta Páně 1593 v středu po památce slavnosti Svatodušní stal se vejjezd do vsi Kojetic, skrze pana Šebestiána Agrykoly z Horšova, p. Jana Rakovnického, radních; pana Kašpara Kořenského, p. Jiřího Hendrycha z Franck- šteina, p. Jozefa Cejdlara, ouředníkův; Václava Dobřenského, Šimona Vořikovskýho a Vondřeje Gegera, v potřebách zádušních těchto. I. Předně obnoven ouřad konšelský; za rychtáře nařízen Martin Hejda, za konšely Vávra Křížek, Jan Káva, Jíra Novák, a Matěj Srb v Byškovicích. III. Podle toho napomenutí se jim stalo, aby služeb Božích v chrámích Páně s man- želkami a s čeládkou svou pilnější a bedlivější byli, tak aby od p. Boha požehnání hojného dojíti, a zlých a nešťastných příhod, vezma sobě příklad z jiných sousedů svých okolních, jimž krupobití znamenité škody zdělalo, uvarovati se mohli. Ponůcky noční pro oheň aby mezi sebou drželi; hospodářství svých pilnější byli, a v dluhy žádné bez jistého dovolení pánův ouředníkův se nedávali; na lukách a vobilí klisnami neb vyžinutím škody žádné aby sobě ne- činili, pod pokutou předešle na takové přestupníky vyměřenou. IV. Item na dotázku pánův oznámili Jakub Čech, Duchek Květoň a Jan Hron krčmář, že mají pronajaté po jedné krávě, od nichž dávají Janovi Kávovi do roka po jedné kopě míš. Item Hans Jirášek ohlásil se, že má pronajaté čtyry krávy, a Havel Hartuněk dvě krávy, z nichž platiti mají panu mistru Ondřejovi Blovskýmu také do roka po jedné kopě. VI. Dotčený Jakub Čech také prosil pánův za dovolení, aby mohl dáti svou dědinu, kterýž jest devět kop záhonů, osíti z polovice oužitku, příčinu toho pokládaje, že sám nemá čím vorati, neb mu prej v dvoře jeho několik klisen pomřelo, skrze něž k veliký škodě a chu- době přišel. Dána mu odpověď, poněvadž sám z to býti nemůže, aby ten grunt jiným hospo- dářem opatřil, totižto do roka pořád zběhlého; avšak v tom roce aby takové dědiny ladem neležely, k tomu se dovoluje, aby se v přítomnosti rychtáře a konšelův s p. Šimonem o zvo- rání i osení smluvil, a to potomně také pánům v známost uvedl. IX. Také rychtáři a konšelům domluveno na vznešení pánův ouředníkův, že nad tím po- zoru žádného nemají, když s povinností [spíš: z povinnosti] jich sousedé vysíláni bývají do Prahy, bláta z města ven vyvozovati, z osady této vozův prknami k tomu náležitými opatřený[ch] nemají, tak že to bláto vezouc, zase po městě a ulicech roztrušují, a kdy chtějí, bez opovědi pánům ouředníkům domů odjíždějí. Protož jestli se toho kterej z nich víceji dopustí a náležitě vozu vopatřenýho míti nebude, takovému každému ty prkna nehodná do školy k spálení vzaty býti mají, a soused ten šatlavním vězením od pánův ouředníkův skutečně strestán býti má. XI. Dotčený pan farář oznámil stížnost na místě Anny děvečky čeledína svýho na šafáře pana Šimona Voříkovskýho, kterak by dotčený šafář tu děvečku v poli, když trávu žala, zbil, stloukl, a k tomu s manželkou svou zhaněl, splundroval, kurev jí nadávajíc; žádaje pánův, aby jí tu věc jakožto čeledínu jeho k nápravě přivedli. — Proti tomu šafář za odpověď 18*)
Strana 140
140 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: dal, aby ji zeprati neměl, tomu neodpírá, však že jest to musel za hodnými příčinami učiniti, a to proto, že jest ji postihl, ana škodu žetím obilí na poli pána jeho činila, a když ji trestal, ona že jest mu lotrů, zrádců nadávala. — Kteroužto nevoli s obojí strany páni vyslyševši, a nejsouce toho nic vděčni, předně takový nářek mezi stranami vyzdvihli, umořili a skazili, aby žádnému na ublížení poctivosti jich nebylo. Při tom děvečce té domluvivše, aby jazyk za zuby mívala a škod zoumyslně lidem nečinila pod skutečným strestáním. Šafář pak, když mu se ublížení od děvečky stalo, majíc to předně na rychtáře a konšely neb na pána svýho vznésti, sám se mstil a k nápravě přivozoval, nemaje toho činiti; páni jeho pro potupu práva v svou kázeň bráti ráčí, tak že v kládě do večera seděti má. A že se na potomní čas k sobě pokojně a náležitě chovati budou, rukou dáním slíbili a připověděli. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 220 a. — O vyvážení bláta z Prahy robotou viz výše snešení z 3. května 1586 str. 112 č. 81 čl. V-VII. s poznámkou. 107. 1593, 17. července: Petr Vok z Rožmberka obnovuje osvobození od odúmrtí držiteli hamru Keglerovského pod Kájovem podle přípovědi Viléma z Rožmberka, kterýž při tom hamru koupil dva stroje mlýnské, aby se na nich nemlelo. Petr Vok z Rožmberka a na Českém Krumlově, vládař domu Rožmberského oc, známo činíme tímto listem obecně přede všemi, kdežkoliv čten nebo čtouci slyšán bude: Jakož jest dobré paměti vysoce urozený pán pan Vilém z Rožmberka, na onen čas vládař domu Rožmberského, pan bratr náš nejmilejší, od Jiříka Kern- štoka na hamru Keklarovským*) u Kájova dva stroje mlejnský, kterejchž on vždy předešle v držení a užívání byl, — tím spuosobem, aby týž Jiřík ani dědicové a budoucí jeho takovejch strojuov mlejnskejch na časy budoucí a věčné melivem ani jináče užívati nemohl a nemohli, — koupiti poručiti, a při prodaji dotčeného stroje jemu Jiříkovi vejš jmenovaný dobré paměti pan bratr náš nejmilejší tu milost učiniti a jej z práva odúmrtního, kterýmž témuž panu bratru našemu podroben. tolikéž nám i dědicům a budoucím našim byl, listem osvoboditi ráčil. Ale že pak Pán Buoh všemohoucí téhož našeho nejmilejšího pana bratra prostředkem smrti z tohoto světa povolati jest ráčil, dřív nežli jest takový list k svému dokonalému stvrzení jest přišel, nás jest často psaný Jiřík s ponížeností prosil, abychom se k němu milostivě naklonili a jemu takovej list obnoviti a vydati poručili. I zna- menavše my jeho pokornou a snažnou žádost, tak činíme a jemu téhož listu tímto listem naším ve všem jeho znění tak a tím spuosobem obnovujeme, aby on Jiřík se všemi dědici a budoucími svými o svém statečku říditi, kšaftovati, jej dáti, pro- dati, jak za zdravého života, tak na smrtedlné posteli, a dále všech svobod, jakž i jiní jsouce v té příčině práva odoumrtního od nás touž milostí obdařeni, užívati mohl, a to bez naší, dědicuov a budoucích našich překážky všelikteraké. Tomu na svědomí pečeť naši vlastní dali jsme přivěsiti k tomuto listu, a při tom vlastní
140 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: dal, aby ji zeprati neměl, tomu neodpírá, však že jest to musel za hodnými příčinami učiniti, a to proto, že jest ji postihl, ana škodu žetím obilí na poli pána jeho činila, a když ji trestal, ona že jest mu lotrů, zrádců nadávala. — Kteroužto nevoli s obojí strany páni vyslyševši, a nejsouce toho nic vděčni, předně takový nářek mezi stranami vyzdvihli, umořili a skazili, aby žádnému na ublížení poctivosti jich nebylo. Při tom děvečce té domluvivše, aby jazyk za zuby mívala a škod zoumyslně lidem nečinila pod skutečným strestáním. Šafář pak, když mu se ublížení od děvečky stalo, majíc to předně na rychtáře a konšely neb na pána svýho vznésti, sám se mstil a k nápravě přivozoval, nemaje toho činiti; páni jeho pro potupu práva v svou kázeň bráti ráčí, tak že v kládě do večera seděti má. A že se na potomní čas k sobě pokojně a náležitě chovati budou, rukou dáním slíbili a připověděli. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 220 a. — O vyvážení bláta z Prahy robotou viz výše snešení z 3. května 1586 str. 112 č. 81 čl. V-VII. s poznámkou. 107. 1593, 17. července: Petr Vok z Rožmberka obnovuje osvobození od odúmrtí držiteli hamru Keglerovského pod Kájovem podle přípovědi Viléma z Rožmberka, kterýž při tom hamru koupil dva stroje mlýnské, aby se na nich nemlelo. Petr Vok z Rožmberka a na Českém Krumlově, vládař domu Rožmberského oc, známo činíme tímto listem obecně přede všemi, kdežkoliv čten nebo čtouci slyšán bude: Jakož jest dobré paměti vysoce urozený pán pan Vilém z Rožmberka, na onen čas vládař domu Rožmberského, pan bratr náš nejmilejší, od Jiříka Kern- štoka na hamru Keklarovským*) u Kájova dva stroje mlejnský, kterejchž on vždy předešle v držení a užívání byl, — tím spuosobem, aby týž Jiřík ani dědicové a budoucí jeho takovejch strojuov mlejnskejch na časy budoucí a věčné melivem ani jináče užívati nemohl a nemohli, — koupiti poručiti, a při prodaji dotčeného stroje jemu Jiříkovi vejš jmenovaný dobré paměti pan bratr náš nejmilejší tu milost učiniti a jej z práva odúmrtního, kterýmž témuž panu bratru našemu podroben. tolikéž nám i dědicům a budoucím našim byl, listem osvoboditi ráčil. Ale že pak Pán Buoh všemohoucí téhož našeho nejmilejšího pana bratra prostředkem smrti z tohoto světa povolati jest ráčil, dřív nežli jest takový list k svému dokonalému stvrzení jest přišel, nás jest často psaný Jiřík s ponížeností prosil, abychom se k němu milostivě naklonili a jemu takovej list obnoviti a vydati poručili. I zna- menavše my jeho pokornou a snažnou žádost, tak činíme a jemu téhož listu tímto listem naším ve všem jeho znění tak a tím spuosobem obnovujeme, aby on Jiřík se všemi dědici a budoucími svými o svém statečku říditi, kšaftovati, jej dáti, pro- dati, jak za zdravého života, tak na smrtedlné posteli, a dále všech svobod, jakž i jiní jsouce v té příčině práva odoumrtního od nás touž milostí obdařeni, užívati mohl, a to bez naší, dědicuov a budoucích našich překážky všelikteraké. Tomu na svědomí pečeť naši vlastní dali jsme přivěsiti k tomuto listu, a při tom vlastní
Strana 141
Odúmrti se odpouštějí 1593, 1594. 141 rukou se podepsali. Jenž jest psán a dán na Krumlově v sobotu po památce roze- slání svatých apoštoluov, léta páně patnáctistého devadesátého třetího. Petr Wok z Rozmberka rukú vlastní. Originál perg. s visutou pečetí v archivě Českého Musea, nyní vystavený mezi kimeliemi. V kníž. archivě Krumlovském I. 5AU. N. 20 cc. jsou dva opisy vidimované notářsky, jeden 10. dubna 1692, druhý 26. ledna 1706. — *) Míní se hamr a mlýn pod Kájovem při vsi Kladném u potoka Hořického blíže jeho stoku s potokem Chvalšinským; na mapě štábní píše se Kogelhammer. Mlýn, při němž ten hamr vznikl, byl 8. čna 1371 od kláštera Zlatokorunského prodán dvěma poddaným z Kladna právem zákupným pod úrok jedné kopy gr. (Pangerl, Urkb. Goldenkron str. 139). Podle poznámky Pangerlovy ten mlýn slove Kegelhammer nebo Köglerhammer. Jest na jevě, že z posledního názvu Čechové udělali si jmeno hamru Keklarovského. Jiný mlýn Keklarovský (u Sveraze) zmíněn výše str. 128 r). 108. 1593, 29. prosince na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka deset sousedů v městě Bavorově propouští z práva odúmrtního, tak aby mohli pořizovati o statcích, jako jiní poddaní v Bavorově. My Petr Vok z Rožmberka, vládař domu Rožmberského oc, vyznáváme tímto listem obecně přede všemi, kdež koli čten nebo čtouci slyšán bude: Jakož jsou nám, dědicům a budoucím našim Ondřej Kord, Matěj Čechů, Lukáš kolář, Pavel Chmel, Florian tkadlec, Vojtěch tesař, Jiřík Šperbar, Jan kovář, Jan Peczka a Ondřej kovář, sousedé v městě našem Bavorově a lidé poddaní naši věrní milí, byli po- drobeni právem odoumrtním; i na poníženou prosbu jejich, i také přímluvu ně- kterých dobrých lidí, též Ondřeje Korda oc z takového práva odoumrtního pod právo téhož města našeho Bavorova jsme propustili a mocí listu tohoto ovšem propouštíme, tak aby již jeden každý o statečku svém jakémžkolivěk říditi, kšafto- vati, jej dáti, odkázati, s ním jako s svým vlastním činiti, a dále všech práv a svobod, jakž i jiní poddaní naši v témž městě našem Bavorově, jsouce od nás touž milostí obdařeni, užívati mohl bez naší, dědicův a budoucích našich překážky všelikteraké. Tomu na potvrzení oc. Jenž jest dán a psán na zámku našem Krumlově Českém v středu po památce mlaďátek leta od narození syna božího 1593. Petr Vok z Rozmberka. Opsal † archivář Josef Emler, nepoznamenav odkud. 109. 1594, 4. ledna: Petr Vok z Rožmberka s manželkou Kateřinou z Ludanic poddaným vesnicím: Dlouhé Stropnici, Humenici a Fidrašlagu na panství Novohradském odpouštějí odúmrt, udělují právo pořizovati o statcích, předpisují řád dědění, a za to zdvojnásobují úrok. My Petr Vok z Rožmberka a na Českém Krumlově oc, vládař domu Rožm- berského, a Kateřina Rožmberská rozená z Ludanic, manželé, společně a nerozdílně známo činíme tímto listem obecně přede všemi, kdežkoli čten nebo čtouci slyšán
Odúmrti se odpouštějí 1593, 1594. 141 rukou se podepsali. Jenž jest psán a dán na Krumlově v sobotu po památce roze- slání svatých apoštoluov, léta páně patnáctistého devadesátého třetího. Petr Wok z Rozmberka rukú vlastní. Originál perg. s visutou pečetí v archivě Českého Musea, nyní vystavený mezi kimeliemi. V kníž. archivě Krumlovském I. 5AU. N. 20 cc. jsou dva opisy vidimované notářsky, jeden 10. dubna 1692, druhý 26. ledna 1706. — *) Míní se hamr a mlýn pod Kájovem při vsi Kladném u potoka Hořického blíže jeho stoku s potokem Chvalšinským; na mapě štábní píše se Kogelhammer. Mlýn, při němž ten hamr vznikl, byl 8. čna 1371 od kláštera Zlatokorunského prodán dvěma poddaným z Kladna právem zákupným pod úrok jedné kopy gr. (Pangerl, Urkb. Goldenkron str. 139). Podle poznámky Pangerlovy ten mlýn slove Kegelhammer nebo Köglerhammer. Jest na jevě, že z posledního názvu Čechové udělali si jmeno hamru Keklarovského. Jiný mlýn Keklarovský (u Sveraze) zmíněn výše str. 128 r). 108. 1593, 29. prosince na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka deset sousedů v městě Bavorově propouští z práva odúmrtního, tak aby mohli pořizovati o statcích, jako jiní poddaní v Bavorově. My Petr Vok z Rožmberka, vládař domu Rožmberského oc, vyznáváme tímto listem obecně přede všemi, kdež koli čten nebo čtouci slyšán bude: Jakož jsou nám, dědicům a budoucím našim Ondřej Kord, Matěj Čechů, Lukáš kolář, Pavel Chmel, Florian tkadlec, Vojtěch tesař, Jiřík Šperbar, Jan kovář, Jan Peczka a Ondřej kovář, sousedé v městě našem Bavorově a lidé poddaní naši věrní milí, byli po- drobeni právem odoumrtním; i na poníženou prosbu jejich, i také přímluvu ně- kterých dobrých lidí, též Ondřeje Korda oc z takového práva odoumrtního pod právo téhož města našeho Bavorova jsme propustili a mocí listu tohoto ovšem propouštíme, tak aby již jeden každý o statečku svém jakémžkolivěk říditi, kšafto- vati, jej dáti, odkázati, s ním jako s svým vlastním činiti, a dále všech práv a svobod, jakž i jiní poddaní naši v témž městě našem Bavorově, jsouce od nás touž milostí obdařeni, užívati mohl bez naší, dědicův a budoucích našich překážky všelikteraké. Tomu na potvrzení oc. Jenž jest dán a psán na zámku našem Krumlově Českém v středu po památce mlaďátek leta od narození syna božího 1593. Petr Vok z Rozmberka. Opsal † archivář Josef Emler, nepoznamenav odkud. 109. 1594, 4. ledna: Petr Vok z Rožmberka s manželkou Kateřinou z Ludanic poddaným vesnicím: Dlouhé Stropnici, Humenici a Fidrašlagu na panství Novohradském odpouštějí odúmrt, udělují právo pořizovati o statcích, předpisují řád dědění, a za to zdvojnásobují úrok. My Petr Vok z Rožmberka a na Českém Krumlově oc, vládař domu Rožm- berského, a Kateřina Rožmberská rozená z Ludanic, manželé, společně a nerozdílně známo činíme tímto listem obecně přede všemi, kdežkoli čten nebo čtouci slyšán
Strana 142
142 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: bude: Že jsou před nás předstoupili poddaní a lidé naši robotní osedlí, k panství Novohradskému přináležející, totižto ze vsi Dlouhé Stropnice, ze vsi Humenice, ze vsi Fydrasslagu, všickni společně poddaní naši věrní milí, s ponížeností pokorně nás prosíce, abychom je z práva odoumrtního, kterýmž jsou nám, dědicům a bu- doucím našim zavázáni byli, osvobodili, a na to list vydati poručili. Uznamenavše my jich snažnou a pokornou prozbu, i také přímluvu některých dobrých lidí, a žádost majíce, aby skrze takové obdaření naše v časích budoucích tím lépeji a víceji v živnostech svých rozmnoženi bejti mohli, vejš jmenované lidi z dotčených vesnic, poddané naše i dědice a budoucí potomky jich, z takového práva odoumrt- ního propouš[tjíme a snímáme na časy věčné a budoucí, je tímto listem ovšem osvo- bozujeme, a od takové odoumrti sami od sebe i budoucích pánův a držitelův téhož panství upouštíme, aby oni o statcích svejch volně bez překážky říditi a odkazovati mohli, komu by je jim dobře vidělo a zdálo. Však s touto vejminkou: nikam jinam, nežli na panství naše, které bychom nyní i potomně z nadělení Božího dostali a měli. A kdyby kdy který z toho světa bez pořízení sešel, tehdy o tom (a by i pořízení učinil) ouředníkům našim nebo kdožby knihami neb registry sirotčími vládl, v známost uvedeno ihned bejti má. A takoví odkazové a pořízení mají se při pří- tomnosti rychtáře a konšelův jedný každý vsi neb vobce, nebylo-li by jich doma, ale sousedův dáti, jinak nic, a hned v zápis uvésti a v knihy sirotčí dáti zapsati; a to bedlivě aby se opatrovalo, tak aby sirotkům žádného skrácení a ublížení se nečinilo; nýbrž jakž by při smrti bylo, to zinventovati a nikam toho nerozundávati, než s vědomím naším neb dědicův a budoucích panův a držitelův pánství Novo- hradského anebo těch vsí, sirotkům to bez umenšení dochovati. Pakli by kdo v náhlosti bez pořízení a kšaftu učinění z tohoto světa sešel, a kšaftu neučinil, a dětí po sobě obojího pohlaví jakž mužského tak ženského nenechal, tehdy takový statek aby na nejbližší přátely po meči připadl; pakli by po meči krevních přátel nebylo, tehdy po přeslici. Však vše na témž panství aneb kterémž- koli jiném našem. A na takové odoumrti my s dědici a budoucími našimi, pány a držiteli panství Novohradského, což jest předešlá na nás připadala [sic], nyní i v časích budoucích se potahovati ani na to nastupovati nemáme, a tímto listem připovídáme. S touto při tom též znamenitou vejminkou: jestliže by kdo z světa sešel a žádných dědiců řádně splozených ani přátel krevních obojího pohlaví mužského i ženského po meči a pře- slici na panstvích našich nenechal, tehdy takový statek na nás a pány držitele a těch vsí polovici [sic] spadnouti, a druhá polovice pro všelijakou potřebu obecní též vsi, v kteréž by ten grunt a statek byl. Sirotčí pak peníze, ty aby každoročně při soudu do truhlice obzvláštně k tomu udělané skládány byly, a rychtářové s konšely aby od nich klíče měli. A takové
142 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: bude: Že jsou před nás předstoupili poddaní a lidé naši robotní osedlí, k panství Novohradskému přináležející, totižto ze vsi Dlouhé Stropnice, ze vsi Humenice, ze vsi Fydrasslagu, všickni společně poddaní naši věrní milí, s ponížeností pokorně nás prosíce, abychom je z práva odoumrtního, kterýmž jsou nám, dědicům a bu- doucím našim zavázáni byli, osvobodili, a na to list vydati poručili. Uznamenavše my jich snažnou a pokornou prozbu, i také přímluvu některých dobrých lidí, a žádost majíce, aby skrze takové obdaření naše v časích budoucích tím lépeji a víceji v živnostech svých rozmnoženi bejti mohli, vejš jmenované lidi z dotčených vesnic, poddané naše i dědice a budoucí potomky jich, z takového práva odoumrt- ního propouš[tjíme a snímáme na časy věčné a budoucí, je tímto listem ovšem osvo- bozujeme, a od takové odoumrti sami od sebe i budoucích pánův a držitelův téhož panství upouštíme, aby oni o statcích svejch volně bez překážky říditi a odkazovati mohli, komu by je jim dobře vidělo a zdálo. Však s touto vejminkou: nikam jinam, nežli na panství naše, které bychom nyní i potomně z nadělení Božího dostali a měli. A kdyby kdy který z toho světa bez pořízení sešel, tehdy o tom (a by i pořízení učinil) ouředníkům našim nebo kdožby knihami neb registry sirotčími vládl, v známost uvedeno ihned bejti má. A takoví odkazové a pořízení mají se při pří- tomnosti rychtáře a konšelův jedný každý vsi neb vobce, nebylo-li by jich doma, ale sousedův dáti, jinak nic, a hned v zápis uvésti a v knihy sirotčí dáti zapsati; a to bedlivě aby se opatrovalo, tak aby sirotkům žádného skrácení a ublížení se nečinilo; nýbrž jakž by při smrti bylo, to zinventovati a nikam toho nerozundávati, než s vědomím naším neb dědicův a budoucích panův a držitelův pánství Novo- hradského anebo těch vsí, sirotkům to bez umenšení dochovati. Pakli by kdo v náhlosti bez pořízení a kšaftu učinění z tohoto světa sešel, a kšaftu neučinil, a dětí po sobě obojího pohlaví jakž mužského tak ženského nenechal, tehdy takový statek aby na nejbližší přátely po meči připadl; pakli by po meči krevních přátel nebylo, tehdy po přeslici. Však vše na témž panství aneb kterémž- koli jiném našem. A na takové odoumrti my s dědici a budoucími našimi, pány a držiteli panství Novohradského, což jest předešlá na nás připadala [sic], nyní i v časích budoucích se potahovati ani na to nastupovati nemáme, a tímto listem připovídáme. S touto při tom též znamenitou vejminkou: jestliže by kdo z světa sešel a žádných dědiců řádně splozených ani přátel krevních obojího pohlaví mužského i ženského po meči a pře- slici na panstvích našich nenechal, tehdy takový statek na nás a pány držitele a těch vsí polovici [sic] spadnouti, a druhá polovice pro všelijakou potřebu obecní též vsi, v kteréž by ten grunt a statek byl. Sirotčí pak peníze, ty aby každoročně při soudu do truhlice obzvláštně k tomu udělané skládány byly, a rychtářové s konšely aby od nich klíče měli. A takové
Strana 143
Z roku 1594. 143 truhlice v jistém místě, kdež bychom my anebo budoucí vrchnost jejich nařídili, aby zůstávaly. A tak od toho času a datum tohoto listu a obdarování našeho takoví odkazové díti se mají. Však za takovou milost od nás jim učiněnou, tíž lidé, poddaní naši věrní milí, uvolili jsou nám dobrovolně bez přinucení do důchodův našich každého roku druhej plat ouroční, co jsou předešle z gruntův svých od starodávna předešlým pánům a držitelům i nám při sv. Jiří i při sv. Havle platívali, to ještě tak mnoho nyní i na časy budoucí se při každým tom čase svatého Jiří a svatého Havla nám i budoucí vrchnosti dávati se uvolují, zavazujíc v tom sami sebe i budoucí své, to všeckno tak a nejinak vykonati. Tomu na potvrzení pečeť naši vlastní jistým naším vědomím dali sme přivěsiti k tomuto listu dobrovolně, a v něm se rukou svou podepsali. Jenž jest dán a psán na zámku našem Krumlovském v outerej po památce obřezání Pána Krista, jenž slove Nového Léta, léta Páně tisícího pětistého devadesátého čtvrtého. Petr Wok z Rozmberka m. p. Katerzina Rozmberska z Ludanycz m. p. Originál pergamenový chová se v archivě Ceského Musea; dvě pečeti někdy přivěsené scházejí. — Tři obdařené vsi stojí skoro u samého městečka Stropnice, a sice ves Dlouhá Stropnice na jihovýchod od městečka, Fidrašlag (tak psáno v listině, v Palackého Popise 310 Fridetschlag, na mapě štábní a v poštovském slovníku na prvním místě Fidretschlag) na jihozápad, a Humenice (něm. Meierhof) na sever. Prostředek slova Fydraschlag v listině jest psán na razuře. Všechny tři vesnice jsou nyní německé. 110. 1594, 8. ledna na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka s manželkou svou Kateřinou z Ludanic nařizují, aby Matěj Tomášek a děti jeho v Dolním Světlíku již k ro- botám přidržováni nebyli. Petr Vok z Rozmberka, vládař domu Rozmberského, a Kateřina Rozmberská z Lu- danic oc, manželé společně a nerozdílně známo činíme tímto listem obecně přede všemi, kdež koli čten nebo čtouci slyšán bude, že jsme pokorné prozbě kněze Valentina faráře Sverazského, i také na přímluvu dobrých třích lidí, k tomu sme milostivé dovolení dali a mocí listu tohoto dáváme a ustanovujeme, aby Mates Tomášek s manželkou svou Annou v Dolním Světlíku v rychtářství Sverazském osedlí i se všemi dětmi jich po dnešní den, oni že by tu v témž Dolním Světlíku zůstali neboližto jinde na gruntech našich sobě zákup učinili.*) A protož tomu chceme, hejtmanům aneboližto purkrabím zámku našeho Krumlovského nynějším i budoucím poroučejíc, aby svrchu dotčeného Matesa Tomáška tolikéž i Annu manželku jeho při té jim od nás zvláštní učiněné milosti pokojně zůstavili a je k takovým robotám nižádným spůsobem již dáleji nepotahovali, věda, že se v tom vůle naše jistá naplní. Tomu na potvrzení pečeti naše vlastní jistým naším vědomím dali sme přivěsiti k tomuto listu dobrovolně, a v něm se rukami svými vlastními podepsali. Jenž jest dán a psán na zámku Krumlovském v sobotu po památce Třích králův, leta od narození syna Božího tisícého pětistého devadesátého čtvrtého. (L. S.) Kateřina Rozmberská z Ludanic. (L. S.) Petr Vok z Rozmberka. Ve sbírce pozdějších opisův a překladů listin odúmrtních v kníž. arch. Kruml. 1. 5 AU. N° 28 f. 83; opsal H. Gross. -*) Zde nejspíš vypadlo nějaké bližší ustanovení.
Z roku 1594. 143 truhlice v jistém místě, kdež bychom my anebo budoucí vrchnost jejich nařídili, aby zůstávaly. A tak od toho času a datum tohoto listu a obdarování našeho takoví odkazové díti se mají. Však za takovou milost od nás jim učiněnou, tíž lidé, poddaní naši věrní milí, uvolili jsou nám dobrovolně bez přinucení do důchodův našich každého roku druhej plat ouroční, co jsou předešle z gruntův svých od starodávna předešlým pánům a držitelům i nám při sv. Jiří i při sv. Havle platívali, to ještě tak mnoho nyní i na časy budoucí se při každým tom čase svatého Jiří a svatého Havla nám i budoucí vrchnosti dávati se uvolují, zavazujíc v tom sami sebe i budoucí své, to všeckno tak a nejinak vykonati. Tomu na potvrzení pečeť naši vlastní jistým naším vědomím dali sme přivěsiti k tomuto listu dobrovolně, a v něm se rukou svou podepsali. Jenž jest dán a psán na zámku našem Krumlovském v outerej po památce obřezání Pána Krista, jenž slove Nového Léta, léta Páně tisícího pětistého devadesátého čtvrtého. Petr Wok z Rozmberka m. p. Katerzina Rozmberska z Ludanycz m. p. Originál pergamenový chová se v archivě Ceského Musea; dvě pečeti někdy přivěsené scházejí. — Tři obdařené vsi stojí skoro u samého městečka Stropnice, a sice ves Dlouhá Stropnice na jihovýchod od městečka, Fidrašlag (tak psáno v listině, v Palackého Popise 310 Fridetschlag, na mapě štábní a v poštovském slovníku na prvním místě Fidretschlag) na jihozápad, a Humenice (něm. Meierhof) na sever. Prostředek slova Fydraschlag v listině jest psán na razuře. Všechny tři vesnice jsou nyní německé. 110. 1594, 8. ledna na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka s manželkou svou Kateřinou z Ludanic nařizují, aby Matěj Tomášek a děti jeho v Dolním Světlíku již k ro- botám přidržováni nebyli. Petr Vok z Rozmberka, vládař domu Rozmberského, a Kateřina Rozmberská z Lu- danic oc, manželé společně a nerozdílně známo činíme tímto listem obecně přede všemi, kdež koli čten nebo čtouci slyšán bude, že jsme pokorné prozbě kněze Valentina faráře Sverazského, i také na přímluvu dobrých třích lidí, k tomu sme milostivé dovolení dali a mocí listu tohoto dáváme a ustanovujeme, aby Mates Tomášek s manželkou svou Annou v Dolním Světlíku v rychtářství Sverazském osedlí i se všemi dětmi jich po dnešní den, oni že by tu v témž Dolním Světlíku zůstali neboližto jinde na gruntech našich sobě zákup učinili.*) A protož tomu chceme, hejtmanům aneboližto purkrabím zámku našeho Krumlovského nynějším i budoucím poroučejíc, aby svrchu dotčeného Matesa Tomáška tolikéž i Annu manželku jeho při té jim od nás zvláštní učiněné milosti pokojně zůstavili a je k takovým robotám nižádným spůsobem již dáleji nepotahovali, věda, že se v tom vůle naše jistá naplní. Tomu na potvrzení pečeti naše vlastní jistým naším vědomím dali sme přivěsiti k tomuto listu dobrovolně, a v něm se rukami svými vlastními podepsali. Jenž jest dán a psán na zámku Krumlovském v sobotu po památce Třích králův, leta od narození syna Božího tisícého pětistého devadesátého čtvrtého. (L. S.) Kateřina Rozmberská z Ludanic. (L. S.) Petr Vok z Rozmberka. Ve sbírce pozdějších opisův a překladů listin odúmrtních v kníž. arch. Kruml. 1. 5 AU. N° 28 f. 83; opsal H. Gross. -*) Zde nejspíš vypadlo nějaké bližší ustanovení.
Strana 144
144 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 111. 1594, 26. února: Eliška z Martinic, vdova po Václavovi z Waldštejna na Lomnici nad Popelkou, propouští poddaného svého provazníka z poddanství pod určitými výminkami. Léta 1594 v sobotu první v postě. Jakož jest Její Mt urozená paní paní Eliška z Martinic na Lomnici oc na snažnou prosbu mnohých dobrých lidí Jana Horkého provazníka, poddaného svého, z poddanosti propustiti ráčila, on jest za taková dobrodiní jako dobrý Její Mti paní připověděl, žádných zběhlých lidí nepřechovávati a žádného v ničem proti vrchnosti nefedrovati, a jiného tomu ře- meslu on nebo Jiřík bratr jeho darmo vynaučiti; a jestliže by tomu dosti neučinil. tehdy aby paní ráčila moci na něho jako na svého dědičného poddaného sáhnouti, a ten vejhost nemá jemu žádné platnosti nésti. V to jest se dobrovolně podvolil v přítomnosti pana Martina Tuhaňského úředníka na Lomnici, Jakuba písaře, a Mi- kuláše Svatoně. Z archivu města Lomnice na Jičínsku vypsal Jos. Fučík 1885. — Jan Horký nepochybně byl sou- sedem v městečku Lomnici; proto potřeboval propuštění jenom z poddanství, a ne z člověčenství, aby nabyl svobody osobní. 112. 1594, 24. června: Zápis o řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do vsi Kojetic. Léta Páně 1594°, v pátek den památky sv. Jana Křtitele Božího, stal se vejjezd do vsi Kojetic skrze pana Šebestiána Agrygoly z Horšova, p. mistra Ondřeje Blovskýho z Palatýnu, p. Jana Rakovnickýho, radních; pana Kříže Evarysta Chvalskýho, p. Jozefa Cejdlara, p. Jana Rettle, ouředníkův; p. Jana Hendrycha z Frankštejna, Šimona Voříkovskýho, Václava Dobřen- skýho a Tomáše Dvořáka, za potřebami těmito. I. Za rychtáře volen Martin Hejda, a za konšely Jan Káva, Vávru Křížka, Matěj Srb a Vondřej Hlávka. II. Domluveno všechněm zespolka, že do kostela manželky a dítky jejich nechodí; přikázáno jim, po dnešní den, když koliv služba boží vykonávati se bude, aby chodili jako oni sousedé, tak manželky a dítky jich, pod pokutou šatlavou ztrestání. III. Ponůcky mezi sebou zase naříditi mají. IV. Aby sobě škody pasením skrze dobytek na obilí nedělali, přikázáno jim pod pokutou téhož dobytka postřílení aneb pobrání. V. Němec na Jíráškovým připověděl peníze gruntovní dáti o sv. Václavě nejprve příštím. VI. Rychtář stěžoval sobě do Havla Hartunka, že jest neposlušnej a nepoddanej, do hromady chodívati nechtěl; kterýžto Havel ačkoli odpíral, však konšelé toho dosvědčovali, že to tak jest. Item Jíra Novák též sobě do Havla Hartunka stěžoval, že před ním pokoje neměl, co jest mu od konšelův kdy vyříditi poručeno bylo, on ho v tom naříkal, jako by to sám o svý ujmě dělal. Item, jeden cizopanskej poddanej poznal radlici svou u Havla Hartunka, kterouž on Havel koupil od čeládky Kávovy, žádajíc, aby mu ji zase navrátil, ale on Hartuněk ani na
144 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 111. 1594, 26. února: Eliška z Martinic, vdova po Václavovi z Waldštejna na Lomnici nad Popelkou, propouští poddaného svého provazníka z poddanství pod určitými výminkami. Léta 1594 v sobotu první v postě. Jakož jest Její Mt urozená paní paní Eliška z Martinic na Lomnici oc na snažnou prosbu mnohých dobrých lidí Jana Horkého provazníka, poddaného svého, z poddanosti propustiti ráčila, on jest za taková dobrodiní jako dobrý Její Mti paní připověděl, žádných zběhlých lidí nepřechovávati a žádného v ničem proti vrchnosti nefedrovati, a jiného tomu ře- meslu on nebo Jiřík bratr jeho darmo vynaučiti; a jestliže by tomu dosti neučinil. tehdy aby paní ráčila moci na něho jako na svého dědičného poddaného sáhnouti, a ten vejhost nemá jemu žádné platnosti nésti. V to jest se dobrovolně podvolil v přítomnosti pana Martina Tuhaňského úředníka na Lomnici, Jakuba písaře, a Mi- kuláše Svatoně. Z archivu města Lomnice na Jičínsku vypsal Jos. Fučík 1885. — Jan Horký nepochybně byl sou- sedem v městečku Lomnici; proto potřeboval propuštění jenom z poddanství, a ne z člověčenství, aby nabyl svobody osobní. 112. 1594, 24. června: Zápis o řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do vsi Kojetic. Léta Páně 1594°, v pátek den památky sv. Jana Křtitele Božího, stal se vejjezd do vsi Kojetic skrze pana Šebestiána Agrygoly z Horšova, p. mistra Ondřeje Blovskýho z Palatýnu, p. Jana Rakovnickýho, radních; pana Kříže Evarysta Chvalskýho, p. Jozefa Cejdlara, p. Jana Rettle, ouředníkův; p. Jana Hendrycha z Frankštejna, Šimona Voříkovskýho, Václava Dobřen- skýho a Tomáše Dvořáka, za potřebami těmito. I. Za rychtáře volen Martin Hejda, a za konšely Jan Káva, Vávru Křížka, Matěj Srb a Vondřej Hlávka. II. Domluveno všechněm zespolka, že do kostela manželky a dítky jejich nechodí; přikázáno jim, po dnešní den, když koliv služba boží vykonávati se bude, aby chodili jako oni sousedé, tak manželky a dítky jich, pod pokutou šatlavou ztrestání. III. Ponůcky mezi sebou zase naříditi mají. IV. Aby sobě škody pasením skrze dobytek na obilí nedělali, přikázáno jim pod pokutou téhož dobytka postřílení aneb pobrání. V. Němec na Jíráškovým připověděl peníze gruntovní dáti o sv. Václavě nejprve příštím. VI. Rychtář stěžoval sobě do Havla Hartunka, že jest neposlušnej a nepoddanej, do hromady chodívati nechtěl; kterýžto Havel ačkoli odpíral, však konšelé toho dosvědčovali, že to tak jest. Item Jíra Novák též sobě do Havla Hartunka stěžoval, že před ním pokoje neměl, co jest mu od konšelův kdy vyříditi poručeno bylo, on ho v tom naříkal, jako by to sám o svý ujmě dělal. Item, jeden cizopanskej poddanej poznal radlici svou u Havla Hartunka, kterouž on Havel koupil od čeládky Kávovy, žádajíc, aby mu ji zase navrátil, ale on Hartuněk ani na
Strana 145
Z roku 1594. 145 rozkaz rychtáře a konšelův toho učiniti nechtěl; v čemž žádal Jich Mtí pánův radních a pánův ouředníkův za opatření. — Protož páni ráčili poručiti, aby tomu jistému dotčenou radlici zase navrátil jakožto stracenou; a že jest se takové neposlušnosti a všetečnosti zoumyslna dopustil, i také pro tu dvojí stížnost, kteráž se nahoře do vosoby jeho stala, přikázáno mu, aby se v pondělí příští do Prahy před pány ouředníky postavil, a od nich za dva dni šatlavou ztrestán býti má. VII. Mezi Havlem Hartunkem a Němcem Jiráškem narovnání se skrze pány stalo o kus zdi mezi grunty jejich, kdo co opatrovati a stavěti má; o čemž i konšelům a rychtáři v známost uvedeno. VIII. Regina Kávová stížnost svou před pány oznámila, kterouž má do Doroty Svatošovy, kterak ji naříká, že by byla kurvou, item z kradenýho statku že živa jest; a k tomu netoliko živým, ale ani mrtvým pokoje nedá; žádajíc v tom za opatření, a ty nářky aby na ni provo- zovala. — Dorota Svatošova na to odpověď dala, jestliže jest tak mluvila, v tom se nepamatuje a pakli jest mluvila, to že z lítosti učinila, proto že ji v návsí na potkání zeprala, rozchlu- patila a zase zhaněla; žádajíc pánův v tomtéž za opatření. — I pováživše toho páni, že se tu z obojí strany blízského přátelství dotejče, takové zhanění mezi nimi vyzdvihnouti, umořiti, zkaziti a v nic obrátiti ráčili, tak aby nerci-li jedné a druhé straně, ale také i jinému všelikému člověku, jehož by se tu dotýkati chtělo, na újmu a ublížení dobré cti jich býti nemá na časy budoucí a věčné, nýbrž k sobě přátelsky a pokojně se chovati a více toho sobě nevzpomínati pod skutečným ztrestáním. Načež jsou sobě ruce podaly. Avšak pro takové nenáležité jedna strana druhou zhanění, když koliv se jim znáti dá, před pány ouředníky v Praze se postaviti a od nich k ztrestání přijíti mají. IX. Svatoš starej stoje sám osobně před pány, ohlásil se a přiznal se ústy svými, že Dorotě manželce svý, když by ho koliv pán Bůh od smrti uchovati neráčil, po smrti své z statečku svého odevzdává 30 kop míš. a jednu krávu; šaty pak ložní i jiné svršky prve že jsou její. X. Rychtář s konšely i na místě jiných sousedův oznámili pánům, že námluvu mají s knězem Jiříkem Mladežkou, aby u nich v Kojeticích v třetí neděli přisluhoval, a oni za tu práci mají mu po 1 kopě míš. dávati a pro něho jezditi, i také na Mělník zase dovézti. XI. Jan Hruška vznášel na pány, že matka manželky jeho pro jeho k ní náležité chování odevzdává jim manželům po smrti své grunt svůj k dědičnému užívání a opatrování, žádajíc, aby páni ráčili k tomu své dovolení dáti. Odloženo mu toho, když do Prahy přijde, aby svou žádost před pány ouředníky připomenul. XII. Jan Káva počet vykonal před pány a cizopanskými poddanými, co jest peněz zádušních za sebou měl a z nich na stavení a opravu fary, stodoly, chlívcův tu v Kojeticích vydal, a co za ním ještě peněz zádušních pozůstává; což vše do obzvláštního partykuláře poznamenáno jest. XIII. Jan Dvořák přiznal se před pány, že jest Martinský starý dlužen předně půjčených 50 kop míš., podruhý 9 kop, a potřetí 6 kop míš.; k čemuž se stará Martinská skrze rychtáře též tak přiznala. Item dvojích peněz ročních, kteréž jí Martinský vydati měl po 15 kopách m., zůstává 30 kop m.; učiní všeho 95 kop m. P. Šimonovi Voříkovskýmu dlužen 10 kop m., Královi na Poříčí v Novém Městě Pražském 20 kop m., a pánům ouředníkům gruntovních peněz 12 kop m. Summa těch dluhův jeho učiní 137 kop míš. Archiv Český XXIX. 19
Z roku 1594. 145 rozkaz rychtáře a konšelův toho učiniti nechtěl; v čemž žádal Jich Mtí pánův radních a pánův ouředníkův za opatření. — Protož páni ráčili poručiti, aby tomu jistému dotčenou radlici zase navrátil jakožto stracenou; a že jest se takové neposlušnosti a všetečnosti zoumyslna dopustil, i také pro tu dvojí stížnost, kteráž se nahoře do vosoby jeho stala, přikázáno mu, aby se v pondělí příští do Prahy před pány ouředníky postavil, a od nich za dva dni šatlavou ztrestán býti má. VII. Mezi Havlem Hartunkem a Němcem Jiráškem narovnání se skrze pány stalo o kus zdi mezi grunty jejich, kdo co opatrovati a stavěti má; o čemž i konšelům a rychtáři v známost uvedeno. VIII. Regina Kávová stížnost svou před pány oznámila, kterouž má do Doroty Svatošovy, kterak ji naříká, že by byla kurvou, item z kradenýho statku že živa jest; a k tomu netoliko živým, ale ani mrtvým pokoje nedá; žádajíc v tom za opatření, a ty nářky aby na ni provo- zovala. — Dorota Svatošova na to odpověď dala, jestliže jest tak mluvila, v tom se nepamatuje a pakli jest mluvila, to že z lítosti učinila, proto že ji v návsí na potkání zeprala, rozchlu- patila a zase zhaněla; žádajíc pánův v tomtéž za opatření. — I pováživše toho páni, že se tu z obojí strany blízského přátelství dotejče, takové zhanění mezi nimi vyzdvihnouti, umořiti, zkaziti a v nic obrátiti ráčili, tak aby nerci-li jedné a druhé straně, ale také i jinému všelikému člověku, jehož by se tu dotýkati chtělo, na újmu a ublížení dobré cti jich býti nemá na časy budoucí a věčné, nýbrž k sobě přátelsky a pokojně se chovati a více toho sobě nevzpomínati pod skutečným ztrestáním. Načež jsou sobě ruce podaly. Avšak pro takové nenáležité jedna strana druhou zhanění, když koliv se jim znáti dá, před pány ouředníky v Praze se postaviti a od nich k ztrestání přijíti mají. IX. Svatoš starej stoje sám osobně před pány, ohlásil se a přiznal se ústy svými, že Dorotě manželce svý, když by ho koliv pán Bůh od smrti uchovati neráčil, po smrti své z statečku svého odevzdává 30 kop míš. a jednu krávu; šaty pak ložní i jiné svršky prve že jsou její. X. Rychtář s konšely i na místě jiných sousedův oznámili pánům, že námluvu mají s knězem Jiříkem Mladežkou, aby u nich v Kojeticích v třetí neděli přisluhoval, a oni za tu práci mají mu po 1 kopě míš. dávati a pro něho jezditi, i také na Mělník zase dovézti. XI. Jan Hruška vznášel na pány, že matka manželky jeho pro jeho k ní náležité chování odevzdává jim manželům po smrti své grunt svůj k dědičnému užívání a opatrování, žádajíc, aby páni ráčili k tomu své dovolení dáti. Odloženo mu toho, když do Prahy přijde, aby svou žádost před pány ouředníky připomenul. XII. Jan Káva počet vykonal před pány a cizopanskými poddanými, co jest peněz zádušních za sebou měl a z nich na stavení a opravu fary, stodoly, chlívcův tu v Kojeticích vydal, a co za ním ještě peněz zádušních pozůstává; což vše do obzvláštního partykuláře poznamenáno jest. XIII. Jan Dvořák přiznal se před pány, že jest Martinský starý dlužen předně půjčených 50 kop míš., podruhý 9 kop, a potřetí 6 kop míš.; k čemuž se stará Martinská skrze rychtáře též tak přiznala. Item dvojích peněz ročních, kteréž jí Martinský vydati měl po 15 kopách m., zůstává 30 kop m.; učiní všeho 95 kop m. P. Šimonovi Voříkovskýmu dlužen 10 kop m., Královi na Poříčí v Novém Městě Pražském 20 kop m., a pánům ouředníkům gruntovních peněz 12 kop m. Summa těch dluhův jeho učiní 137 kop míš. Archiv Český XXIX. 19
Strana 146
146 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským. XIV. Rychtář s konšely oznámili, že Dorota Martinská se jich dožádala, aby k ní přišli, a před nimi pořízení jest činila, totiž, že k osadě sv. Mikuláše dluh, kterejž jí Jan Dvořák byl povinen, odkazuje; a co více jiným přátelům svým před nimi jest odkázala, to šíře poznamenáno jest. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 231 a. 113. 1594, 12. července na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka s manželkou svou Kate- řinou z Ludanic potvrzuje poddaným ze vsí Frantole, Malonína, Dlažiček (Ladiště) a z Leptáče list na osvobození od práva odúmrtního, daný jim Vilémem z Rožmberka 31. ledna 1581, (tištěný u výtahu zde č. 61 str. 87). My Petr Vok z Rozmberka oc, vládař domu Rozmberského oc, a Kateřina Rozmberská z Ludanic oc, manželé společně a nerozdílně známo činíme tímto listem ... že jsou nám z těchto dolepsaných vesnic z rychtářství Frantolského, zejména z těchto: ze Frantola, ze vsi Malodinii [sic], ze vsi Dlažiček a Leptáče, k panství našemu Krumlovskému náležejících, lidé robotní, poddaní naši věrní milí v poníženosti ukázali list celý a neporušený, jemuž datum jest na Krumlově v outerej po sv. Krisostomu leta Páně patnáctistého osmdesátého prvního; kterejž sobě od .. p. Viléma z Rozmberka .. pana bratra a švagra našeho nejmilejšího, na odoumrt danej mají. A podle toho nás s ponížeností a pokorně prosili, abychom .. takového listu jim schváliti a potvrditi ráčili. Kdež my .. jim takového listu ve všem jeho znění, po- ložení, artikulích, punktích a klauzulích, jako by v tento list náš slovo od slova vložen a ve- psán byl, schvalujem a tímto listem naším potvrzujem ... Tomu na potvrzení pečeti naše menší . jsme k tomuto listu přivěsiti dali a při tom též vlastními rukami svými se pode- psali. Jenž jest psán a dán na zámku našem Krumlově Českém v outerej po sv. Kilianu leta od narození syna Božího tisícího pětistého devadesátého čtvrtého oc. Opis na pergameně v kníž. archivě Krumlovském, též ad I. 5AU. N° 18. Tamtéž starý současný překlad na perg., pozdější při I. 5AU. N° 28 fol. 42—43. (Vypsal H. Gross.) 114. 1594, 17. prosince: Dva poddaní z Kojetic jsou potrestáni od zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském pro svádu před rychtářem. V sobotu den památky Moudrosti Boží Květoň Duchků a Jan Zápasník, poddaní zá- duší tohoto ze vsi Kojetic, postavivše se před ouředníky, jsou vězením šatlavním ztrestáni z příčiny té, že před týhodnem čině na sebe stížnost před rychtářem a konšely též vsi Ko- jetic, před nimi nestydatými a nenáležitými hanlivými slovy se dotýkali, a k tomu i po po- hlavku sobě dali, skrze to předně pána Boha, potom také pány své dědičné, kteříž jim jakožto vrchnost jich na místě svým rychtáře a konšely nařizují, a při každém vejjezdu neb soudu, jak by se k nim v nepřítomnosti jich chovati měli, napomenutí činívají, toho všeho sobě málo vážíc, neuctili, zlehčili a potupili; protož také týmž vězením jsouc ztrestáni, jsou zase pro- puštěni na ten spůsob, když se jim koliv od pánův ouředníkův dá znáti, aby se zase postavili, a tu co jim oznámeno bude, tím se spravili. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 249 a.
146 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským. XIV. Rychtář s konšely oznámili, že Dorota Martinská se jich dožádala, aby k ní přišli, a před nimi pořízení jest činila, totiž, že k osadě sv. Mikuláše dluh, kterejž jí Jan Dvořák byl povinen, odkazuje; a co více jiným přátelům svým před nimi jest odkázala, to šíře poznamenáno jest. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 231 a. 113. 1594, 12. července na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka s manželkou svou Kate- řinou z Ludanic potvrzuje poddaným ze vsí Frantole, Malonína, Dlažiček (Ladiště) a z Leptáče list na osvobození od práva odúmrtního, daný jim Vilémem z Rožmberka 31. ledna 1581, (tištěný u výtahu zde č. 61 str. 87). My Petr Vok z Rozmberka oc, vládař domu Rozmberského oc, a Kateřina Rozmberská z Ludanic oc, manželé společně a nerozdílně známo činíme tímto listem ... že jsou nám z těchto dolepsaných vesnic z rychtářství Frantolského, zejména z těchto: ze Frantola, ze vsi Malodinii [sic], ze vsi Dlažiček a Leptáče, k panství našemu Krumlovskému náležejících, lidé robotní, poddaní naši věrní milí v poníženosti ukázali list celý a neporušený, jemuž datum jest na Krumlově v outerej po sv. Krisostomu leta Páně patnáctistého osmdesátého prvního; kterejž sobě od .. p. Viléma z Rozmberka .. pana bratra a švagra našeho nejmilejšího, na odoumrt danej mají. A podle toho nás s ponížeností a pokorně prosili, abychom .. takového listu jim schváliti a potvrditi ráčili. Kdež my .. jim takového listu ve všem jeho znění, po- ložení, artikulích, punktích a klauzulích, jako by v tento list náš slovo od slova vložen a ve- psán byl, schvalujem a tímto listem naším potvrzujem ... Tomu na potvrzení pečeti naše menší . jsme k tomuto listu přivěsiti dali a při tom též vlastními rukami svými se pode- psali. Jenž jest psán a dán na zámku našem Krumlově Českém v outerej po sv. Kilianu leta od narození syna Božího tisícího pětistého devadesátého čtvrtého oc. Opis na pergameně v kníž. archivě Krumlovském, též ad I. 5AU. N° 18. Tamtéž starý současný překlad na perg., pozdější při I. 5AU. N° 28 fol. 42—43. (Vypsal H. Gross.) 114. 1594, 17. prosince: Dva poddaní z Kojetic jsou potrestáni od zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském pro svádu před rychtářem. V sobotu den památky Moudrosti Boží Květoň Duchků a Jan Zápasník, poddaní zá- duší tohoto ze vsi Kojetic, postavivše se před ouředníky, jsou vězením šatlavním ztrestáni z příčiny té, že před týhodnem čině na sebe stížnost před rychtářem a konšely též vsi Ko- jetic, před nimi nestydatými a nenáležitými hanlivými slovy se dotýkali, a k tomu i po po- hlavku sobě dali, skrze to předně pána Boha, potom také pány své dědičné, kteříž jim jakožto vrchnost jich na místě svým rychtáře a konšely nařizují, a při každém vejjezdu neb soudu, jak by se k nim v nepřítomnosti jich chovati měli, napomenutí činívají, toho všeho sobě málo vážíc, neuctili, zlehčili a potupili; protož také týmž vězením jsouc ztrestáni, jsou zase pro- puštěni na ten spůsob, když se jim koliv od pánův ouředníkův dá znáti, aby se zase postavili, a tu co jim oznámeno bude, tím se spravili. Archiv města Prahy, č. 1666, f. 249 a.
Strana 147
Z let 1594, 1595. 147 115. 1595, 25. května Václav Kekule ze Stradonic svým poddaným v Pravoníně listem neobyčejně laskavým odpouští slepice a vejce úroční, roboty i od- úmrti, dává právo k pořizování o statku, předpisuje řád dědický a z nápadu poplatek k záduší; zavazuje své nástupce k potvrzování tohoto listu. Já Václav Kekule z Stradonic na Pravoníně a Stradonicích oc známo činím tímto listem všem lidem vůbec a zvláště tu kdež náleží, že sem poníženě žádán od lidí věrných poddaných svých osedlých i neosedlých všechněch tu ve vsi Pravoníně, té všecky obce, abych jim z milosti a lásky své tu milost učinil a odoumrt [sic], ta kderáž jest mně nápadem náležela, též od slepic platných a vajec úročných upustil, a jim i dědicům a budoucím jich dal a listem svým to jim utvrdil. I pro- hlédajíce k jejích snažné žádosti, jakožto pán jejich dědičnej, s dobrým rozmyslem a bedlivým uvážením, aby mohli v svých živnostech snadnější, volnější obchod míti a provozovati, takovou milost týmž Pravonínským i budoucím jejich, poddaným svým, činím: A nejprve jim ode všech slepic i též vajec platných a úročních upouštím, tak aby na časy nynější i budoucí žádnému pánu a držiteli [statku tého]ž Pravonína vsi takovejmi slepicemi a vejci úročními platiti povinni nebyli a nebudou. A druhý, aby nebyli a nejsou povinni z týž vsi Pravonína lidé osedlí, ny- nější i budoucí, robotami vornými, fůrami, ani sečnými i žennými, žádnými vymy- šlenými ponůckami*), nynějšímu i budoucímu držiteli pánu statku týto vsi Pravo- nína, aniž k tomu nuceni býti nemají od žádný vrchnosti, mimo toto mé nadání *) Psáno jako: ponutkami. a obdarování. A taky tato odoumrt anebo nápady aby z jedněch na druhý přecházely na tomto statku Pravonínským, totiž do této vsi Pravonína, a též ze vsi Pravonína do vsi Vovesný Lhoty, do vsi Čáslavského, do Vsi Velké, lidem a na grunty ty k Pravonínu náležející, jinam nikam, dávám, aby mohl každý hospodář o statku svém pořízení buďto popsáním [sic] anebo oustně při přítomnosti osob aneb osoby přísežných a jiných hodnověrných osob oznámením kšaftovati a poříditi a poručiti i odkázati, to volně a svobodně učiniti má a moci bude; však na ty grunty a do týchž vesnic statku Pravonínského výše psaných, a jinam nikam na grunty jiných pánův a držitelův poroučeti nemá a nemůže. A jestliže by poručil aneb odkázal na grunty jiný, to žádné platnosti míti nemá, nýbrž takové odkázání na cizí grunty anebo lidem cizím a jinopanským, kteréž by učiněno bylo, to takový odkázání, na čem by koliv bylo, k záduší Pravonínskému připadnouti, a to ihned k témuž záduší obráceno bejti má. A umřel-li by hospodář domu svého bez pořízení, a po sobě dítek nenechal-li by, nežli manželku: hned aby o tom pánu svému, že jest umřel, rychtář neb kon- 19*
Z let 1594, 1595. 147 115. 1595, 25. května Václav Kekule ze Stradonic svým poddaným v Pravoníně listem neobyčejně laskavým odpouští slepice a vejce úroční, roboty i od- úmrti, dává právo k pořizování o statku, předpisuje řád dědický a z nápadu poplatek k záduší; zavazuje své nástupce k potvrzování tohoto listu. Já Václav Kekule z Stradonic na Pravoníně a Stradonicích oc známo činím tímto listem všem lidem vůbec a zvláště tu kdež náleží, že sem poníženě žádán od lidí věrných poddaných svých osedlých i neosedlých všechněch tu ve vsi Pravoníně, té všecky obce, abych jim z milosti a lásky své tu milost učinil a odoumrt [sic], ta kderáž jest mně nápadem náležela, též od slepic platných a vajec úročných upustil, a jim i dědicům a budoucím jich dal a listem svým to jim utvrdil. I pro- hlédajíce k jejích snažné žádosti, jakožto pán jejich dědičnej, s dobrým rozmyslem a bedlivým uvážením, aby mohli v svých živnostech snadnější, volnější obchod míti a provozovati, takovou milost týmž Pravonínským i budoucím jejich, poddaným svým, činím: A nejprve jim ode všech slepic i též vajec platných a úročních upouštím, tak aby na časy nynější i budoucí žádnému pánu a držiteli [statku tého]ž Pravonína vsi takovejmi slepicemi a vejci úročními platiti povinni nebyli a nebudou. A druhý, aby nebyli a nejsou povinni z týž vsi Pravonína lidé osedlí, ny- nější i budoucí, robotami vornými, fůrami, ani sečnými i žennými, žádnými vymy- šlenými ponůckami*), nynějšímu i budoucímu držiteli pánu statku týto vsi Pravo- nína, aniž k tomu nuceni býti nemají od žádný vrchnosti, mimo toto mé nadání *) Psáno jako: ponutkami. a obdarování. A taky tato odoumrt anebo nápady aby z jedněch na druhý přecházely na tomto statku Pravonínským, totiž do této vsi Pravonína, a též ze vsi Pravonína do vsi Vovesný Lhoty, do vsi Čáslavského, do Vsi Velké, lidem a na grunty ty k Pravonínu náležející, jinam nikam, dávám, aby mohl každý hospodář o statku svém pořízení buďto popsáním [sic] anebo oustně při přítomnosti osob aneb osoby přísežných a jiných hodnověrných osob oznámením kšaftovati a poříditi a poručiti i odkázati, to volně a svobodně učiniti má a moci bude; však na ty grunty a do týchž vesnic statku Pravonínského výše psaných, a jinam nikam na grunty jiných pánův a držitelův poroučeti nemá a nemůže. A jestliže by poručil aneb odkázal na grunty jiný, to žádné platnosti míti nemá, nýbrž takové odkázání na cizí grunty anebo lidem cizím a jinopanským, kteréž by učiněno bylo, to takový odkázání, na čem by koliv bylo, k záduší Pravonínskému připadnouti, a to ihned k témuž záduší obráceno bejti má. A umřel-li by hospodář domu svého bez pořízení, a po sobě dítek nenechal-li by, nežli manželku: hned aby o tom pánu svému, že jest umřel, rychtář neb kon- 19*
Strana 148
148 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: šelé oznámili, ten statek aby hned po smrti jeho v přítomnosti osob přísežných byl popsáln; ten na čemž by kolivěcž byl a se našel, to pánu popsání přednesli. A ta vdova po něm pozůstalá aby v tom statku zůstala bez umenšení a živnost provozovala. A jestliže by pak táž vdova stav svůj proměnila a na týchž gruntech zůstala, při tý živnosti zůstavena býti má. A jestliže by pak na grunty jiný cizo- panský se vdala, tehda z toho statku polovici aby jí vydáno bylo, na čemž by ten statek náležel, podlí rozeznání. Pakli by co toho statku umenšila proti popisu, [to] na jejím díle a polovici aby jí poraženo při vydávání a propuštění bylo. A druhá polovice téhož statku na nejbližší přátely anebo přítele obojího pohlaví do týchž vesnic jmenovaných na panství Pravonínské připadnouti má. A který by hospodář po sobě manželky a dítek nechal, ti v tom statku zouplna bez umenšení rovnejm dílfem] zůstávati mají. A umřel-li by kterej z nich, z mrtvého na živý aneb na živého aby připadalo. Pakli by dítky zůstanouce, dříve let z tohoto světa sešly a odemřely, tehda ten statek na mateř jich aby připadl. A nebylo-li by ani mateře živý, anebo že by se na cizí grunty od nich vdala a vybyta z toho statku byla, tehda ten statek na nejbližší přátely aneb přítele na těch gruntech Pravonínských aby připadl. Pak-li by po sobě žádných dítek ani manželky nezůstavil, a o statku svém nekšaftoval, nahoře psaným artikulem ten statek po něm pozůstalý má jíti a při- padnouti na nejbližší přátely anebo přítele obojího pohlaví, a to vše na týchž gruntech statku Pravonínského. Však s touto při tom vysoce vejminkou: na kohož by a komukoliv buďto odkázáním, poručením, dáním tíž nápadové obojímu pohlaví podlí týto milosti a ob- darování mého připadli a přišli, tehda každej dříve, než by k sobě jistinu anebo podlí prošacování statek přijal, jest povinen z téhož nápadu dáti z každý kopy míšenský tři groše bílá, a z desíti kop m. jednu kopu m., a tak vždy z každý kopy po třech groších bílejch po[lo]ží; a dokudž by tu summu k sobě přijímal, anebo v jaký summě statek ujal, k záduší do vsi Pravonína takový plat kostelníci k sobě přijímati mají, a z něho pořádnej počet činiti povinni jsou. Kromě synové a dcery p.. . . u nápadu svého ziſádným] takovým platem povinni nejsou a nebudou. A naproti tomu tíž lidé osedlí nynější sebe i budoucí své tím zavazují [sic], že lesův ložních a porostlin žádným vymyšleným spůsobem a [forjtelem k prodajům bu[ďto] na [šindejle, na špalky aneb na uhlí pálení, na dlouho a k stavení vožením sekati, mejtiti že nebudou a nemají. A dopustil-li by se kterej toho proti tomuto zavázání, nynější anebo budoucí, ten má takový [tres]tán býti ku příkladu jinejm. Kromě k svý vlastní potřebě do domův svejch, mírně toho užívati s volí vrchnosti své mají.
148 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: šelé oznámili, ten statek aby hned po smrti jeho v přítomnosti osob přísežných byl popsáln; ten na čemž by kolivěcž byl a se našel, to pánu popsání přednesli. A ta vdova po něm pozůstalá aby v tom statku zůstala bez umenšení a živnost provozovala. A jestliže by pak táž vdova stav svůj proměnila a na týchž gruntech zůstala, při tý živnosti zůstavena býti má. A jestliže by pak na grunty jiný cizo- panský se vdala, tehda z toho statku polovici aby jí vydáno bylo, na čemž by ten statek náležel, podlí rozeznání. Pakli by co toho statku umenšila proti popisu, [to] na jejím díle a polovici aby jí poraženo při vydávání a propuštění bylo. A druhá polovice téhož statku na nejbližší přátely anebo přítele obojího pohlaví do týchž vesnic jmenovaných na panství Pravonínské připadnouti má. A který by hospodář po sobě manželky a dítek nechal, ti v tom statku zouplna bez umenšení rovnejm dílfem] zůstávati mají. A umřel-li by kterej z nich, z mrtvého na živý aneb na živého aby připadalo. Pakli by dítky zůstanouce, dříve let z tohoto světa sešly a odemřely, tehda ten statek na mateř jich aby připadl. A nebylo-li by ani mateře živý, anebo že by se na cizí grunty od nich vdala a vybyta z toho statku byla, tehda ten statek na nejbližší přátely aneb přítele na těch gruntech Pravonínských aby připadl. Pak-li by po sobě žádných dítek ani manželky nezůstavil, a o statku svém nekšaftoval, nahoře psaným artikulem ten statek po něm pozůstalý má jíti a při- padnouti na nejbližší přátely anebo přítele obojího pohlaví, a to vše na týchž gruntech statku Pravonínského. Však s touto při tom vysoce vejminkou: na kohož by a komukoliv buďto odkázáním, poručením, dáním tíž nápadové obojímu pohlaví podlí týto milosti a ob- darování mého připadli a přišli, tehda každej dříve, než by k sobě jistinu anebo podlí prošacování statek přijal, jest povinen z téhož nápadu dáti z každý kopy míšenský tři groše bílá, a z desíti kop m. jednu kopu m., a tak vždy z každý kopy po třech groších bílejch po[lo]ží; a dokudž by tu summu k sobě přijímal, anebo v jaký summě statek ujal, k záduší do vsi Pravonína takový plat kostelníci k sobě přijímati mají, a z něho pořádnej počet činiti povinni jsou. Kromě synové a dcery p.. . . u nápadu svého ziſádným] takovým platem povinni nejsou a nebudou. A naproti tomu tíž lidé osedlí nynější sebe i budoucí své tím zavazují [sic], že lesův ložních a porostlin žádným vymyšleným spůsobem a [forjtelem k prodajům bu[ďto] na [šindejle, na špalky aneb na uhlí pálení, na dlouho a k stavení vožením sekati, mejtiti že nebudou a nemají. A dopustil-li by se kterej toho proti tomuto zavázání, nynější anebo budoucí, ten má takový [tres]tán býti ku příkladu jinejm. Kromě k svý vlastní potřebě do domův svejch, mírně toho užívati s volí vrchnosti své mají.
Strana 149
Z roku 1595. 149 Také tomu chci, aby jim od každé vrchnosti bez vší odpornosti neprodleně toto mé obdarování a list tento potvrzen a obnoven byl, prvé nežli by poddanost a člověčenství slibovali, a to pod pečetí jeho, a na dožádání tří nebo dvou na svědomí osob, buďto stavu panského anebo rytířského, s přitištěním podlí pečeti jeho pečetí jejich. Jestliže by pak kterákoli vrchnost a pán jim toho potvrditi ne- chtěl, tehdy tíž lidé poddanosti ani člověčenství slibovati, ani žádných platův prvé pánu svému dávati [abyl povinni nebyli a nebudou, pokudž by jim to vše listem potvrzeno a zjištěno nebylo. Na jistotu toho pečeť svou vlastní dal jsem k tomuto listu přitisknouti a přivěsiti, a rukou svou vlastní v něm jsem se podepsal. A dožádal sem se uro- zených pana Jana Chobotského z Vostředku a na Nespeřích, pana Smila Sku- hrovského z Skuhrova a na Novém Domašíně, pana Štilfrida Lukaveckého z Lukavce a na Lukavci, [též] pana Přecha Dvořeckého z Olbramovic a na Načerad[ci], že jsou [tajké pečeti své vedle mé na svědomí k tomuto listu přitisknouti a přivěsiti dali, avšak sobě, dědicům a budoucím svým beze škody. Jehož jest datum na Pra- voníně ve čtvrtek den památky Božího Těla, léta Páně tisícího pětistého deva- desátého pátého. Václav Kekule z Stradonic a na Pravoníně a Stradonicích, rukou svou vlastní. Podpis Kekulův na dolním záhybu málo zřetelný. Originál pergamenový chová se v archivě Českého Musea, jest místy velmi zvetšelý. Z pěti pečetí někdy přivěšených zbyly jenom pergamenové proužky. 116. 1595, 30. června: Zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském posílá líst přiznavací a půlletní berni z poddaných v Kojeticích. My ouředníci záduší sv. Mikuláše v Starém Městě Pražském vyznáváme tímto listem přede všemi: Jakož jest se svolení na sněmu obecném, kterýž držán byl na hradě Pražském v pátek po svaté panně Dorotě [10. února] léta oc 95 a zavřín téhož léta v pátek po neděli Judica [17. března], stalo, aby jeden každý z obyvatelův království Českého na placení lidu válečnému podle téhož sněmu proti tomu ouhlavnímu nepříteli Turku svolenému, z jednoho každého poddaného osedlého puol tolaru na dva termíny rozdílné z měšce svého vlastního dáti povinen byl; podle kteréhožto svolení lidi poddané své osedlé všeckny sme sečtli a vyhledali, kterýchžto se nachází v Kojeticích všech 14 v kraji Kouřimském, z kterýchž berně při tomto termínu prvním po patnácti groších míš. dáti máme, ovšem najíti a vy- hledati sme nemohli, než těch dotčených 14. Z kterýchžto poddaných podle téhož svolení sněmovního na každou osobu z poddaných po 15 gr. míš. při tomto listu přiznavacím odsíláme 3 kopy 30 gr. míš. A to jináče že není, k svědomí svému
Z roku 1595. 149 Také tomu chci, aby jim od každé vrchnosti bez vší odpornosti neprodleně toto mé obdarování a list tento potvrzen a obnoven byl, prvé nežli by poddanost a člověčenství slibovali, a to pod pečetí jeho, a na dožádání tří nebo dvou na svědomí osob, buďto stavu panského anebo rytířského, s přitištěním podlí pečeti jeho pečetí jejich. Jestliže by pak kterákoli vrchnost a pán jim toho potvrditi ne- chtěl, tehdy tíž lidé poddanosti ani člověčenství slibovati, ani žádných platův prvé pánu svému dávati [abyl povinni nebyli a nebudou, pokudž by jim to vše listem potvrzeno a zjištěno nebylo. Na jistotu toho pečeť svou vlastní dal jsem k tomuto listu přitisknouti a přivěsiti, a rukou svou vlastní v něm jsem se podepsal. A dožádal sem se uro- zených pana Jana Chobotského z Vostředku a na Nespeřích, pana Smila Sku- hrovského z Skuhrova a na Novém Domašíně, pana Štilfrida Lukaveckého z Lukavce a na Lukavci, [též] pana Přecha Dvořeckého z Olbramovic a na Načerad[ci], že jsou [tajké pečeti své vedle mé na svědomí k tomuto listu přitisknouti a přivěsiti dali, avšak sobě, dědicům a budoucím svým beze škody. Jehož jest datum na Pra- voníně ve čtvrtek den památky Božího Těla, léta Páně tisícího pětistého deva- desátého pátého. Václav Kekule z Stradonic a na Pravoníně a Stradonicích, rukou svou vlastní. Podpis Kekulův na dolním záhybu málo zřetelný. Originál pergamenový chová se v archivě Českého Musea, jest místy velmi zvetšelý. Z pěti pečetí někdy přivěšených zbyly jenom pergamenové proužky. 116. 1595, 30. června: Zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském posílá líst přiznavací a půlletní berni z poddaných v Kojeticích. My ouředníci záduší sv. Mikuláše v Starém Městě Pražském vyznáváme tímto listem přede všemi: Jakož jest se svolení na sněmu obecném, kterýž držán byl na hradě Pražském v pátek po svaté panně Dorotě [10. února] léta oc 95 a zavřín téhož léta v pátek po neděli Judica [17. března], stalo, aby jeden každý z obyvatelův království Českého na placení lidu válečnému podle téhož sněmu proti tomu ouhlavnímu nepříteli Turku svolenému, z jednoho každého poddaného osedlého puol tolaru na dva termíny rozdílné z měšce svého vlastního dáti povinen byl; podle kteréhožto svolení lidi poddané své osedlé všeckny sme sečtli a vyhledali, kterýchžto se nachází v Kojeticích všech 14 v kraji Kouřimském, z kterýchž berně při tomto termínu prvním po patnácti groších míš. dáti máme, ovšem najíti a vy- hledati sme nemohli, než těch dotčených 14. Z kterýchžto poddaných podle téhož svolení sněmovního na každou osobu z poddaných po 15 gr. míš. při tomto listu přiznavacím odsíláme 3 kopy 30 gr. míš. A to jináče že není, k svědomí svému
Strana 150
150 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: přijímáme. A pro lepší toho jistotu pečeť téhož záduší sv. Mikuláše my ouředníci k tomuto listu sme přitiskli, jehož jest datum v pátek po památce svatých Petra Archiv města Prahy, č. 1666, f. 253 b. a Pavla, léta oc 95. 117. 1595, 27. listopadu: Petr Vok z Rožmberka s poddaných svých ve vsech Fefrech a Rohanově (u Prachatic) snímá plat z krav, jejž na ně byl uložil jeho starší bratr Vilém. My Petr Vok z Rožmberka oc a na Českém Krumlově, vládař domu Rožm- berského známo činíme tímto listem obecně přede všemi, kdežkoli čten nebo čtouci slyšán bude, že jsou předstoupili před nás lidé robotní, osedlí k panství Drslavskému přináležející, totiž ze vsi Fefrů a ze vsi Rohanova, poddaní naši věrní milí, a na nás se vší ponížeností a poddaností vznesli, správu nám toho dávaje, kterak teď od nevelmi dávných let na ně platy nové za dobré paměti pana Viléma z Rožmberka oc, vládaře domu Rožmberského, tehdáž nejvyššího purkrabí Pražského, pana bratra našeho nejmilejšího, z krav, jakžto při jednom každém panství našem v registřích urburních položeny jsou, po čem se z nich při každém čase sv. Jiří nebo sv. Havla platiti mělo, uloženy byly; nás se vší pokornou poníženou poddaností snažně jsou prosili, abychom z nich takové platy sníti a jim na to list a potvrzení dáti poručili, tak aby nyní a v časích budoucích žádnej pán ani vrchnost na ně více takových i jiných k tomu podobných, mimo starobylý platy, ukládati nemohl; s tím jejich uvolením, že oni to, což jsou od peněz na to vzali, nám do důchodův našich rádi poddaně odvésti chtějí. K jejichžto takovým poddaným a sníženým prosbám tak jsme učinili, a takové platy z nich sníti a summu tu z týchž nadepsaných vesnic od nich do důchodův našich zouplna a zcela přijíti dali. Chtíce tomu a zavazujíce sami sebe i dědice a budoucí naše, aby nyní od nás i budoucích pánuov a držitelův panství a statkův našich i svrchupsaných vesnic na svrchupsané lidi žádných takových platův ani kterýchžkoli jiných k tomu podobných, mimo starobylé platy, na ně žádným vymy- šleným spůsobem, což by lest lidská vymysliti mohla, neukládali, nýbrž je při staro- bylých platech zanechali. Kromě toto sobě vymiňujem: jestližeby nyní i v časích budoucích od nás neb budoucích pánův držitelův jim jaké rolí neb louky od dvorův našich oddány byly, z toho nám i budoucím našim budou povinni, jakž by se smluvilo, platy, — a tolikéž z Reyttu neb z Gitter dopustili, abychom jim v lesích co plániti*) — podle uloženého a obyčejného platu dávati, a toho se nemají a moci nebudou zbraňovati. *) Čti: — a tolikéž z rejtů neb z jiter, když bychom jim dopustili v lesích naších co planiti —
150 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: přijímáme. A pro lepší toho jistotu pečeť téhož záduší sv. Mikuláše my ouředníci k tomuto listu sme přitiskli, jehož jest datum v pátek po památce svatých Petra Archiv města Prahy, č. 1666, f. 253 b. a Pavla, léta oc 95. 117. 1595, 27. listopadu: Petr Vok z Rožmberka s poddaných svých ve vsech Fefrech a Rohanově (u Prachatic) snímá plat z krav, jejž na ně byl uložil jeho starší bratr Vilém. My Petr Vok z Rožmberka oc a na Českém Krumlově, vládař domu Rožm- berského známo činíme tímto listem obecně přede všemi, kdežkoli čten nebo čtouci slyšán bude, že jsou předstoupili před nás lidé robotní, osedlí k panství Drslavskému přináležející, totiž ze vsi Fefrů a ze vsi Rohanova, poddaní naši věrní milí, a na nás se vší ponížeností a poddaností vznesli, správu nám toho dávaje, kterak teď od nevelmi dávných let na ně platy nové za dobré paměti pana Viléma z Rožmberka oc, vládaře domu Rožmberského, tehdáž nejvyššího purkrabí Pražského, pana bratra našeho nejmilejšího, z krav, jakžto při jednom každém panství našem v registřích urburních položeny jsou, po čem se z nich při každém čase sv. Jiří nebo sv. Havla platiti mělo, uloženy byly; nás se vší pokornou poníženou poddaností snažně jsou prosili, abychom z nich takové platy sníti a jim na to list a potvrzení dáti poručili, tak aby nyní a v časích budoucích žádnej pán ani vrchnost na ně více takových i jiných k tomu podobných, mimo starobylý platy, ukládati nemohl; s tím jejich uvolením, že oni to, což jsou od peněz na to vzali, nám do důchodův našich rádi poddaně odvésti chtějí. K jejichžto takovým poddaným a sníženým prosbám tak jsme učinili, a takové platy z nich sníti a summu tu z týchž nadepsaných vesnic od nich do důchodův našich zouplna a zcela přijíti dali. Chtíce tomu a zavazujíce sami sebe i dědice a budoucí naše, aby nyní od nás i budoucích pánuov a držitelův panství a statkův našich i svrchupsaných vesnic na svrchupsané lidi žádných takových platův ani kterýchžkoli jiných k tomu podobných, mimo starobylé platy, na ně žádným vymy- šleným spůsobem, což by lest lidská vymysliti mohla, neukládali, nýbrž je při staro- bylých platech zanechali. Kromě toto sobě vymiňujem: jestližeby nyní i v časích budoucích od nás neb budoucích pánův držitelův jim jaké rolí neb louky od dvorův našich oddány byly, z toho nám i budoucím našim budou povinni, jakž by se smluvilo, platy, — a tolikéž z Reyttu neb z Gitter dopustili, abychom jim v lesích co plániti*) — podle uloženého a obyčejného platu dávati, a toho se nemají a moci nebudou zbraňovati. *) Čti: — a tolikéž z rejtů neb z jiter, když bychom jim dopustili v lesích naších co planiti —
Strana 151
Z let 1595 a 1597. 151 Na potvrzení toho pečet naši vlastní jistým naším vědomím a vůlí k tomuto listu jsme přivěsiti dali, a v něm jsme se rukou svou podepsali. Jenž jest psán a dán léta od narození Syna Božího tisícího pětistého devadesátého pátého, v pondělí Petr Wok z Rozmberka m. p. po památce sv. panny Kateřiny oc. Originál na pergameně v archivě Českého Musea; visutá pečeť schází. 118. 1596, 26. ledna: Petr Vok z Rožmberka potvrzuje městečku Velešínu výsady a svo- body, udělené jemu od předešlých pánův z Rožmberka; jmenovitě obdarování na to, že jsou zbaveni břemene a obtížnosti práva odoumrtního; též že obyvatelé toho městečka mohou říditi a kšaftovati o statečcích svých mohovitých i nemohovitých za zdravého života i na smrtedlné posteli; a že mohou vařiti piva pšeničná a ječná podle obdarování obdrženého od Viléma z Rožmberka dne 26. ledna 1577. — Opis z originálu chovaného v archivu městečka Velešína uveřejnil v Památkách Archaeolog. XXII. 126—129 Dr. Jan Zítek. 119. 1597, 11. července na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka propouští Ondřeje Grub- milnera ze mlýna Prostředního od úřadu Spolenského s rodinou jeho z práva odúmrtního. My Petr Vok z Rozmbergka, vládař domu Rozmberského oc, známo činíme tímto listem ... Jakož jest nám, dědicům a budoucím našim Ondřej Grubmillner ze mlejna Pro- středního panství našeho Krumlovského od ouřadu Spolenského, člověk a poddaný náš, byl podroben právem odoumrtním, i na poníženou prozbu jeho i také přímluvu mnohých dobrých a poctivých lidí za něho k nám učiněnou téhož Ondřeje Grumb-Millnera s manželkou a dítkami jeho nejmilejšími i budoucími z takového práva odoumrtního i s spravedlností jeho jsme pro- pustili, a mocí tohoto listu ovšem propouštíme, tak aby již o statečku svém jakémžkoliv říditi, kšaftovati, jej dáti, odkázati, s tím jako s svým vlastním podle vůle své činiti, i pod kterým koliv právem na panství a gruntech našich, nelíbilo-[li] se mu na témž mlejně svém živnost svou provozovati, volně mohl, bez naší, dědicův a budoucích našich překážky všeli- kteraké. Čehož na potvrzení a pro lepší toho jistotu pečeť naši s podpisem ruky vlastní dali jsme přitisknouti k tomuto listu dobrovolně. Jehož datum jest na Krumlově v pátek po sv. (L. S.) Kilianu leta tisícího pětistého devadesátého sedmýho. — Rukú vlastní. Ve sbírce pozdějších opisů a překladů listin odúmrtních v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. N° 28 f. 75. (Vypsal H. Gross) — Ves Spolí, něm. Pohlen, stojí jižné od Krumlova, na západ od Přídolí, nedaleko od Vltavy na východ. Na blízku jest nyní na mapě poznamenán jenom jeden mlýn, a to při západním břehu Vltavy, slove Peckovský a náleží k obci Větřní. 120. 1597, 22. prosince: Petr Vok z Rožmberka odříká se odúmrtí ve vsech Fefrech a Rohanově, nařizuje jim řád kšaftování a dědění, a zdvojnásobuje úrok. My Petr Vok z Rožmberka, vládař domu Rožmberského oc, známo činíme tímto listem obecně přede všemi, kdežkoliv čten nebo čtouci slyšán bude, že jsou
Z let 1595 a 1597. 151 Na potvrzení toho pečet naši vlastní jistým naším vědomím a vůlí k tomuto listu jsme přivěsiti dali, a v něm jsme se rukou svou podepsali. Jenž jest psán a dán léta od narození Syna Božího tisícího pětistého devadesátého pátého, v pondělí Petr Wok z Rozmberka m. p. po památce sv. panny Kateřiny oc. Originál na pergameně v archivě Českého Musea; visutá pečeť schází. 118. 1596, 26. ledna: Petr Vok z Rožmberka potvrzuje městečku Velešínu výsady a svo- body, udělené jemu od předešlých pánův z Rožmberka; jmenovitě obdarování na to, že jsou zbaveni břemene a obtížnosti práva odoumrtního; též že obyvatelé toho městečka mohou říditi a kšaftovati o statečcích svých mohovitých i nemohovitých za zdravého života i na smrtedlné posteli; a že mohou vařiti piva pšeničná a ječná podle obdarování obdrženého od Viléma z Rožmberka dne 26. ledna 1577. — Opis z originálu chovaného v archivu městečka Velešína uveřejnil v Památkách Archaeolog. XXII. 126—129 Dr. Jan Zítek. 119. 1597, 11. července na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka propouští Ondřeje Grub- milnera ze mlýna Prostředního od úřadu Spolenského s rodinou jeho z práva odúmrtního. My Petr Vok z Rozmbergka, vládař domu Rozmberského oc, známo činíme tímto listem ... Jakož jest nám, dědicům a budoucím našim Ondřej Grubmillner ze mlejna Pro- středního panství našeho Krumlovského od ouřadu Spolenského, člověk a poddaný náš, byl podroben právem odoumrtním, i na poníženou prozbu jeho i také přímluvu mnohých dobrých a poctivých lidí za něho k nám učiněnou téhož Ondřeje Grumb-Millnera s manželkou a dítkami jeho nejmilejšími i budoucími z takového práva odoumrtního i s spravedlností jeho jsme pro- pustili, a mocí tohoto listu ovšem propouštíme, tak aby již o statečku svém jakémžkoliv říditi, kšaftovati, jej dáti, odkázati, s tím jako s svým vlastním podle vůle své činiti, i pod kterým koliv právem na panství a gruntech našich, nelíbilo-[li] se mu na témž mlejně svém živnost svou provozovati, volně mohl, bez naší, dědicův a budoucích našich překážky všeli- kteraké. Čehož na potvrzení a pro lepší toho jistotu pečeť naši s podpisem ruky vlastní dali jsme přitisknouti k tomuto listu dobrovolně. Jehož datum jest na Krumlově v pátek po sv. (L. S.) Kilianu leta tisícího pětistého devadesátého sedmýho. — Rukú vlastní. Ve sbírce pozdějších opisů a překladů listin odúmrtních v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. N° 28 f. 75. (Vypsal H. Gross) — Ves Spolí, něm. Pohlen, stojí jižné od Krumlova, na západ od Přídolí, nedaleko od Vltavy na východ. Na blízku jest nyní na mapě poznamenán jenom jeden mlýn, a to při západním břehu Vltavy, slove Peckovský a náleží k obci Větřní. 120. 1597, 22. prosince: Petr Vok z Rožmberka odříká se odúmrtí ve vsech Fefrech a Rohanově, nařizuje jim řád kšaftování a dědění, a zdvojnásobuje úrok. My Petr Vok z Rožmberka, vládař domu Rožmberského oc, známo činíme tímto listem obecně přede všemi, kdežkoliv čten nebo čtouci slyšán bude, že jsou
Strana 152
152 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: předstoupili před nás lidé robotní osedlí, k panství našemu Drslavskému přinále- žející, totiž ze vsi Fefrů a ze vsi Rohanova, poddaní naši věrní milí s ponížeností a pokorně nás prosíce, abychom je s práva odoumrtního, kterýmž jsou nám, dědicům a budoucím našim zavázáni byli, osvobodili a na to list vydati poručili. Uzname- navše my jich snažnou a pokornou prosbu, i také přímluvu některých dobrých lidí slušnou býti, a žádost majíce, aby skrze takové obdaření v časích budoucích tím lépeji a víceji v živnostech svých rozmnoženi býti mohli: vejš jmenované lidi z dotčených vesnic, poddané naše, i dědice a budoucí potomky jich z takového práva odoumrtního propouštíme a z nich tak snímáme, na časy věčné a budoucí je tímto listem ovšem osvobozujíc od takové odoumrti, sami od sebe, dědicův a bu- doucích našich, pánův a držitelův téhož panství Drslavského aneb dotčených vsí Fefrů a Rohanova, upouštíme, a tu moc jim dáváme, aby oni o statečcích svých volně bez překážky naší, dědicův a budoucích našich, říditi a ten odkazovati mohli, komu by se jim dobře vidělo a zdálo. Však s touto vejminkou: kdyby kterej z tohoto světa bez pořízení sešel, tehdy o tom (by i pořízení učinil) ouředníkům našim, nebo kdož by kněhami nebo- ližto registry sirotčími vládl, v známost uvedeno ihned býti má. A takoví odkazové a pořízení mají se při přítomnosti rychtáře a konšelův jedné každé vsi neb obce, a nebylo-li by jich doma, ale při nejmenším tří neb štyr sousedův dáti, jinak nic, a hned v zápis uvésti, v knihy sirotčí dáti zapsati, a to bedlivě dáti opatrovati, aby sirotkům žádného skrácení a ublížení se nestalo neb nečinilo, nýbrž jakž by po čí smrti bylo, to zinventovati dadouce, nikam jinam obracovati, než s vědomím naším neb dědicův a budoucích pánův a držitelův dotčeného panství Drslavského anebo těch vejš psanejch vsí sirotkům to bez umenšení dochovati. Pakli by kdo v náhlosti bez pořízení a kšafftlu umřel a o statečku svém pořízení neučinil, tehdy aby na nejbližší přátely (nenechal-li by dětí po sobě) po meči připadlo; a jestliže by po meči krevních přátel nebylo, tehdy po přeslici. A na takové odúmrti my z dědici a budoucími svými, pány a držiteli často psaného panství a těch vsí Fefrů a Rohanova, což jest předešle na nás připadalo, nyní i v budoucích časech se potahovati ani na to nastupovati nemáme a tímto listem připovídáme. I s touto dále znamenitou vejminkou: jest[ljiže by kdo z světa sešel a žádných dědicův řádně splozených ani přátel krevních obojího pohlaví, mužského i ženského, po meči a přeslici, na panstvích našich nenechal, má na nás i budoucí držitele těch vsí svrchupsaných polovicí, a druhá pro všelijakou potřebu obecní a předně opravu chrámu Božího připadnouti. Sirotčí pak peníze, ty aby každoročně při soudu do truhlice obzvláštně k tomu udělané skládány byly, rychtářové s konšely od nich klíče aby měli, a taková
152 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: předstoupili před nás lidé robotní osedlí, k panství našemu Drslavskému přinále- žející, totiž ze vsi Fefrů a ze vsi Rohanova, poddaní naši věrní milí s ponížeností a pokorně nás prosíce, abychom je s práva odoumrtního, kterýmž jsou nám, dědicům a budoucím našim zavázáni byli, osvobodili a na to list vydati poručili. Uzname- navše my jich snažnou a pokornou prosbu, i také přímluvu některých dobrých lidí slušnou býti, a žádost majíce, aby skrze takové obdaření v časích budoucích tím lépeji a víceji v živnostech svých rozmnoženi býti mohli: vejš jmenované lidi z dotčených vesnic, poddané naše, i dědice a budoucí potomky jich z takového práva odoumrtního propouštíme a z nich tak snímáme, na časy věčné a budoucí je tímto listem ovšem osvobozujíc od takové odoumrti, sami od sebe, dědicův a bu- doucích našich, pánův a držitelův téhož panství Drslavského aneb dotčených vsí Fefrů a Rohanova, upouštíme, a tu moc jim dáváme, aby oni o statečcích svých volně bez překážky naší, dědicův a budoucích našich, říditi a ten odkazovati mohli, komu by se jim dobře vidělo a zdálo. Však s touto vejminkou: kdyby kterej z tohoto světa bez pořízení sešel, tehdy o tom (by i pořízení učinil) ouředníkům našim, nebo kdož by kněhami nebo- ližto registry sirotčími vládl, v známost uvedeno ihned býti má. A takoví odkazové a pořízení mají se při přítomnosti rychtáře a konšelův jedné každé vsi neb obce, a nebylo-li by jich doma, ale při nejmenším tří neb štyr sousedův dáti, jinak nic, a hned v zápis uvésti, v knihy sirotčí dáti zapsati, a to bedlivě dáti opatrovati, aby sirotkům žádného skrácení a ublížení se nestalo neb nečinilo, nýbrž jakž by po čí smrti bylo, to zinventovati dadouce, nikam jinam obracovati, než s vědomím naším neb dědicův a budoucích pánův a držitelův dotčeného panství Drslavského anebo těch vejš psanejch vsí sirotkům to bez umenšení dochovati. Pakli by kdo v náhlosti bez pořízení a kšafftlu umřel a o statečku svém pořízení neučinil, tehdy aby na nejbližší přátely (nenechal-li by dětí po sobě) po meči připadlo; a jestliže by po meči krevních přátel nebylo, tehdy po přeslici. A na takové odúmrti my z dědici a budoucími svými, pány a držiteli často psaného panství a těch vsí Fefrů a Rohanova, což jest předešle na nás připadalo, nyní i v budoucích časech se potahovati ani na to nastupovati nemáme a tímto listem připovídáme. I s touto dále znamenitou vejminkou: jest[ljiže by kdo z světa sešel a žádných dědicův řádně splozených ani přátel krevních obojího pohlaví, mužského i ženského, po meči a přeslici, na panstvích našich nenechal, má na nás i budoucí držitele těch vsí svrchupsaných polovicí, a druhá pro všelijakou potřebu obecní a předně opravu chrámu Božího připadnouti. Sirotčí pak peníze, ty aby každoročně při soudu do truhlice obzvláštně k tomu udělané skládány byly, rychtářové s konšely od nich klíče aby měli, a taková
Strana 153
Z let 1597—1599. 153 truhlice v jistém místě, kdež bychom my anebo budoucí vrchnost jejich nařídili, zůstávati, a tak od tohoto času a datum tohoto listu a obdarování našeho takoví odkazové se díti mají. Však za takovou milost od nás jim učiněnou tíž lidé, poddaní naši věrní milí, uvolili jsou se dobrovolně nám, dědicům a budoucím našim dvojnásobný ourok každoročně, tak jakž to vše při registřích urburních pořádně zapsáno a poznamenáno stojí, budou povinni nám i budoucím našim spravovati. Na potvrzení a zdržení toho pečet naši vlastní jistým naším vědomím dali jsme přivěsiti k tomuto listu dobrovolně, v němž jsme se i rukou svou vlastní podepsali. Jenž jest dán a psán na zámku našem Krumlově Českém v pondělí po svatém Tomáši apoštolu Páně, léta od narození Syna Božího tisícího pětistého devadesátého sedmého. Petr Vok z Rozmberka m. p. Originál pergamenový v archivě Českého Musea; visí červená pečeť neporušená s opisem: Petr Wok z Rozmberka. — Výtah tištěn v AČ. XXII. č. 125 str. 290, 291. 121. 1598, 11. listopadu: Hrdelní revers Jakuba, kuchtíka ovdovělé paní Elišky Waldštejnské rozené z Martinic na Lomnici nad Popelkou, jenž jsa poddaným jejím, ušel, ale dopaden a potrestán byl vězením. Léta 1598 v středu den památky sv. Martina. Jakož jest Její Mt vysoce urozená paní Eliška z Martinic na Lomnici a Tuří, paní naše milostivá a dědičná, Jakuba kuchtíka, syna Jana Stupky ze vsi Kalnejch, poddaného svého, protože jest, jsa v službě při dvoře Její Mti paní za kuchtíka, jest pryč ušel, vězením trestati poručiti ráčila; zase jest ho Její Mt paní na žádosť jeho a přímluvu mnoho dobrých lidí na způsob takový poručiti z vězení vy- pustiti ráčila, aby tu, kdež by Její Mt paní chtíti ráčila, byl a sloužil a dobře se choval, i tu, kdež by ho Její Mt paní dáti ráčila, též aby nezrazoval a do litosti*) paní tu byl a ne- vycházel, až by ho paní aneb dědicové Její Mti odtud vzali. Pakli by se toho čeho i jiného nenáležitého dopustil, tehdy na sebe tento zápis před panem purkmistrem a konšely městečka Lomnice dobrovolně udělati dal: aby Její Mt paní jeho na hrdle trestati poručiti ráčila. Nad to jest rukou dáním to zdržeti panu purkmistru připověděl. Stalo se léta a dne nahoře psa- ného při právě městečka Lomnice, a tento zápis v knihách purkrechtních zůstává. Z archivu města Lomnice na Jičínsku vypsal Jos. J. Fučík 1885. — *) Snad: do libosti. 122. 1599, 21. května na Č. Krumlově: Petr Vok z Rožmberka obnovuje poddaným svým ze vsi Žabovřesk list na propuštění z odúmrti, jim od Jana z Rožm- berka dne 4. listopadu 1527 daný (zde str. 33 č. 27), a rozšiřuje to osvobození též na osadníky tam nověji z pod odoumrti přistěhovalé. My Petr Vok z Rozmberka oc, vládař domu Rožmberského oc, známo činíme . ., že jsou před nás předstoupili robotní lidé, rychtář, konšelé i všickni osadní ze vsi Žabovřesk, Archiv Český XXIX. 20
Z let 1597—1599. 153 truhlice v jistém místě, kdež bychom my anebo budoucí vrchnost jejich nařídili, zůstávati, a tak od tohoto času a datum tohoto listu a obdarování našeho takoví odkazové se díti mají. Však za takovou milost od nás jim učiněnou tíž lidé, poddaní naši věrní milí, uvolili jsou se dobrovolně nám, dědicům a budoucím našim dvojnásobný ourok každoročně, tak jakž to vše při registřích urburních pořádně zapsáno a poznamenáno stojí, budou povinni nám i budoucím našim spravovati. Na potvrzení a zdržení toho pečet naši vlastní jistým naším vědomím dali jsme přivěsiti k tomuto listu dobrovolně, v němž jsme se i rukou svou vlastní podepsali. Jenž jest dán a psán na zámku našem Krumlově Českém v pondělí po svatém Tomáši apoštolu Páně, léta od narození Syna Božího tisícího pětistého devadesátého sedmého. Petr Vok z Rozmberka m. p. Originál pergamenový v archivě Českého Musea; visí červená pečeť neporušená s opisem: Petr Wok z Rozmberka. — Výtah tištěn v AČ. XXII. č. 125 str. 290, 291. 121. 1598, 11. listopadu: Hrdelní revers Jakuba, kuchtíka ovdovělé paní Elišky Waldštejnské rozené z Martinic na Lomnici nad Popelkou, jenž jsa poddaným jejím, ušel, ale dopaden a potrestán byl vězením. Léta 1598 v středu den památky sv. Martina. Jakož jest Její Mt vysoce urozená paní Eliška z Martinic na Lomnici a Tuří, paní naše milostivá a dědičná, Jakuba kuchtíka, syna Jana Stupky ze vsi Kalnejch, poddaného svého, protože jest, jsa v službě při dvoře Její Mti paní za kuchtíka, jest pryč ušel, vězením trestati poručiti ráčila; zase jest ho Její Mt paní na žádosť jeho a přímluvu mnoho dobrých lidí na způsob takový poručiti z vězení vy- pustiti ráčila, aby tu, kdež by Její Mt paní chtíti ráčila, byl a sloužil a dobře se choval, i tu, kdež by ho Její Mt paní dáti ráčila, též aby nezrazoval a do litosti*) paní tu byl a ne- vycházel, až by ho paní aneb dědicové Její Mti odtud vzali. Pakli by se toho čeho i jiného nenáležitého dopustil, tehdy na sebe tento zápis před panem purkmistrem a konšely městečka Lomnice dobrovolně udělati dal: aby Její Mt paní jeho na hrdle trestati poručiti ráčila. Nad to jest rukou dáním to zdržeti panu purkmistru připověděl. Stalo se léta a dne nahoře psa- ného při právě městečka Lomnice, a tento zápis v knihách purkrechtních zůstává. Z archivu města Lomnice na Jičínsku vypsal Jos. J. Fučík 1885. — *) Snad: do libosti. 122. 1599, 21. května na Č. Krumlově: Petr Vok z Rožmberka obnovuje poddaným svým ze vsi Žabovřesk list na propuštění z odúmrti, jim od Jana z Rožm- berka dne 4. listopadu 1527 daný (zde str. 33 č. 27), a rozšiřuje to osvobození též na osadníky tam nověji z pod odoumrti přistěhovalé. My Petr Vok z Rozmberka oc, vládař domu Rožmberského oc, známo činíme . ., že jsou před nás předstoupili robotní lidé, rychtář, konšelé i všickni osadní ze vsi Žabovřesk, Archiv Český XXIX. 20
Strana 154
154 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: poddaní naši věrní jmilí, a ukázali jsou nám list na pargameně psaný s pečetí visutou, ne- porušený a celý, od někdy . . pana Jana z Rozumberka oc předkům jich leta 1527 v pondělí po Všech Svatých na právo odoumrtní vydaný, nás prosíce poníženě, abychom jim takový list s potvrzením obnoviti ráčili. I znamenavše takovou poníženou prosbu jich slušnou býti .., k tomu jsme se skloniti a jim takový list a obdarování schváliti, obnoviti a .. potvrditi ráčili, schvalujeme, obnovujeme a potvrzujeme. A nad to vejše i tuto další milost jim činíme: Jestliže kteří buď za živobytí pánův předkův našich milých, v Pánu Bohu odpočívajících, aneb za vládařství našeho od datum listu tohoto z práva odoumrtního do též vsi Žabovřesk, buď mužského neb ženského pohlaví, jsou se dostali a dítky nad oumrtí [t. j. na odoumrti] takové, nejsa pod právo též vsi Žabovřesk zhoštěni, splodili, aby ti všickni i s dítkami svými, nynějšími i budoucími podobných milostí, práv a obdarování, jakž i jiní všickni, kteříž pod právem též vsi zrozeni a osedlí jsou, oučastni býti a jich ve všem volně a svobodně zouplna a docela užívati moc jměli a mohli, nyní i na časy budoucí, bez naší, dědicův a budoucích našich i každého držitele a pána též vsi Žabo- vřesk překážky všelikteraké. Čehož pro lepší stálost a neporušitedlnost pečet naši vlastní menší poručili jsme přivěsiti k tomuto listu, v němž jsme se i vlastní rukou podepsali. Čehož jest datum na Krumlově Českém v pátek po slavném hodu Na nebesa vstoupení Krista Pána, leta od narození Syna Božího tisícího pětistého devadesátého devátého. Rukú vlastní. Orig. na papíře bez pečeti, ale s podpisem v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. N° 8b. (Vypsal H. Gross.) 123. 1600, 25. února na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka obnovuje Dolno-Vltavickým list Petra z Rožmberka z 20. prosince 1505 a list Viléma z Rožmberka z 22. čna 1552 na osvobození od odúmrti, a dovoluje, aby rychtář a konšelé truhlici peněz sirotčích ve svém opatrování měli a věci sirotčí řídili. My Petr Vok z Rozmberka a vládař domu Rozmberského známo činíme .. že sou před nás předstoupili rychtář a konšelé i všechna obec z Vltavice, poddaní naši věrní milí, a ukázali sou nám listy dva na pargameně psaný s pečetmi visutými, neporušený a celý, jeden od . . pana Petra z Rozmberka, jehož datum na Krumlově leta .. 1505 v středu po Nanebe- vzetí Panny Marie [20. srpna] předkům jich na právo odoumrtní daný, a druhý list neboližto svrchujmenovaného listu potvrzení od nebožtíka pana Viléma z Rozmberka oc našim dotčeným poddaným z milosti vydaný, jehož datum na Krumlově v středu po [čti: před] slavností sv. Jana Křtitele leta 1552 [22. června], prosíce nás poníženě, abychom jim takové oba listy s potvrzením též naším obnoviti ráčili. I znamenavše .. k tomu sme skloniti a jim takové oba listy a obdarování schváliti, obnoviti, i mocí listu tohoto ve všech jich znění, jmínění, artikulích a klauzulích, tak jakoby slovo od slova do tohoto listu našeho vepsáni a vloženi byli, potvrditi ráčili, schvalujeme, obnovujeme a potvrzujeme. A nad to vejše i tuto obzvláštní milost předepsaným poddaným našim z Vlta- vice činíme, aby netoliko práva odoumrtního zbaveni souce, o jmění a statečcích svých mohovitých i nemohovitých, na čem by ty koliv byly, bud za zdravého života neb na smrtedlné posteli říditi a kšaftovati volně a svobodně mohli; ale i co se truhlice peněz neb oučastkův sirotčích dotýče, to též dotčený rychtář a konšelé
154 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: poddaní naši věrní jmilí, a ukázali jsou nám list na pargameně psaný s pečetí visutou, ne- porušený a celý, od někdy . . pana Jana z Rozumberka oc předkům jich leta 1527 v pondělí po Všech Svatých na právo odoumrtní vydaný, nás prosíce poníženě, abychom jim takový list s potvrzením obnoviti ráčili. I znamenavše takovou poníženou prosbu jich slušnou býti .., k tomu jsme se skloniti a jim takový list a obdarování schváliti, obnoviti a .. potvrditi ráčili, schvalujeme, obnovujeme a potvrzujeme. A nad to vejše i tuto další milost jim činíme: Jestliže kteří buď za živobytí pánův předkův našich milých, v Pánu Bohu odpočívajících, aneb za vládařství našeho od datum listu tohoto z práva odoumrtního do též vsi Žabovřesk, buď mužského neb ženského pohlaví, jsou se dostali a dítky nad oumrtí [t. j. na odoumrti] takové, nejsa pod právo též vsi Žabovřesk zhoštěni, splodili, aby ti všickni i s dítkami svými, nynějšími i budoucími podobných milostí, práv a obdarování, jakž i jiní všickni, kteříž pod právem též vsi zrozeni a osedlí jsou, oučastni býti a jich ve všem volně a svobodně zouplna a docela užívati moc jměli a mohli, nyní i na časy budoucí, bez naší, dědicův a budoucích našich i každého držitele a pána též vsi Žabo- vřesk překážky všelikteraké. Čehož pro lepší stálost a neporušitedlnost pečet naši vlastní menší poručili jsme přivěsiti k tomuto listu, v němž jsme se i vlastní rukou podepsali. Čehož jest datum na Krumlově Českém v pátek po slavném hodu Na nebesa vstoupení Krista Pána, leta od narození Syna Božího tisícího pětistého devadesátého devátého. Rukú vlastní. Orig. na papíře bez pečeti, ale s podpisem v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. N° 8b. (Vypsal H. Gross.) 123. 1600, 25. února na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka obnovuje Dolno-Vltavickým list Petra z Rožmberka z 20. prosince 1505 a list Viléma z Rožmberka z 22. čna 1552 na osvobození od odúmrti, a dovoluje, aby rychtář a konšelé truhlici peněz sirotčích ve svém opatrování měli a věci sirotčí řídili. My Petr Vok z Rozmberka a vládař domu Rozmberského známo činíme .. že sou před nás předstoupili rychtář a konšelé i všechna obec z Vltavice, poddaní naši věrní milí, a ukázali sou nám listy dva na pargameně psaný s pečetmi visutými, neporušený a celý, jeden od . . pana Petra z Rozmberka, jehož datum na Krumlově leta .. 1505 v středu po Nanebe- vzetí Panny Marie [20. srpna] předkům jich na právo odoumrtní daný, a druhý list neboližto svrchujmenovaného listu potvrzení od nebožtíka pana Viléma z Rozmberka oc našim dotčeným poddaným z milosti vydaný, jehož datum na Krumlově v středu po [čti: před] slavností sv. Jana Křtitele leta 1552 [22. června], prosíce nás poníženě, abychom jim takové oba listy s potvrzením též naším obnoviti ráčili. I znamenavše .. k tomu sme skloniti a jim takové oba listy a obdarování schváliti, obnoviti, i mocí listu tohoto ve všech jich znění, jmínění, artikulích a klauzulích, tak jakoby slovo od slova do tohoto listu našeho vepsáni a vloženi byli, potvrditi ráčili, schvalujeme, obnovujeme a potvrzujeme. A nad to vejše i tuto obzvláštní milost předepsaným poddaným našim z Vlta- vice činíme, aby netoliko práva odoumrtního zbaveni souce, o jmění a statečcích svých mohovitých i nemohovitých, na čem by ty koliv byly, bud za zdravého života neb na smrtedlné posteli říditi a kšaftovati volně a svobodně mohli; ale i co se truhlice peněz neb oučastkův sirotčích dotýče, to též dotčený rychtář a konšelé
Strana 155
Z let 1599—1601. 155 z Vltavice nynější i budoucí v svém opatrování aby jměli, a všelijaké sirotčí věci, na čem by ty koliv byly, věrně, pravě a upřímně s dobrým sirotkův řídili a spra- vovali, a v tom se tak, jakž i jiní lidé poddaní naši na panstvích našich, jsouce od nás neb od pánův předkův našich dobré a hodné paměti podobnou milostí ob- dařeni, i oni Vltavičtí zachovali a řídili nyní i na časy budoucí, a to bez zmatku a překážky naší, dědicův a budoucích našich i všech pánův a držitelův panství Krumlovského i jich Vltavických všelikteraké. Čehož pro lepší bezpečnost a stálost pečet naši menší s jistým naším vědomím poručili sme přivěsiti k tomuto listu, v němž sme se i vlastní rukou podepsali; jehož jest datum na Krumlově Českém v pátek, den památný sv. Matěje apoštola páně, leta od narození syna Božího zouplna šestnáctistého. Opis na papíře v kníž. archivě Kruml. I. 5AS. N° 12 c. Listy potvrzované viz výše str. 23 č. 20 s poznámkou. Německý překlad listiny Vilémovy z r. 1555 a listiny Petrovy z r. 1505, dále potvrzení jich od Jana Kristiana z Eggenberka, povýšení na městys se znakem, udělení dvou výročních trhův a zřízení zvláštního cechu plátenického listinou z 27. června 1669 nachází se při I. 5AU. N° 28 fol. 3—8. (H. Gross.) 124. (Okolo 1600.) Jako osvobozené od práva odúmrtního jsou uvedeny v Rožmberském urbáři asi z r. 1600 také vesnice na Netolicku a Prachaticku: Vejrov, Těšovice a Mahouš. Kníž. archiv Krumlovský I. 7Gß. N° 16. Urbář ten není sice datován, ale pořízen byl ku postoupení panství od Petra Voka z Rožmberka císaři Rudolfovi II. (H. Gross.) 125. 1601, 4. října v Praze: Petr Vok z Rožmberka daruje dvůr Květošín ve vsi Dutěchově, dříve odúmrtný, s příslušenstvím Janu Nygrýnovi svému účetnímu a měštanu Krumlovskému tak, aby on a dědici jeho mohli jej odkázati, dáti, pro- dati anebo směniti. Ale úrok a dvě slepice úroční on a jeho nástupci budou povinni odváděti, jako předešlí držitelé. My Petr Vok z Rozmberka, vládař domu Rozmberského oc, známo činíme tímto listem obecně přede všemi, zvláště tu, kdež náleží, že jest před nás předstoupil slovutný Jan Nygrýn, puchhalter a měštěnín náš Krumlovský věrný milý, žádajíc nás poníženě, abychom mu tu milost prokázati, k službám jeho prohlídnouti a dvůr ve vsi Dutěchově poplatný, Květošín řečený, právem odoumrtním na onen čas na nás po nebožtíkovi Zimandlovi připadlý, darovati ráčili. Kteroužto žádost jeho vzavše v své bedlivé povážení, a prohlídše k věrným a několikaletým službám, kteréž jest dotčený Jan Nygrýn jak nebožtíkovi dobré a hodné paměti panu bratru našemu nejmilejšímu, pánu panu Vilímovi z Rozmberka, vládaři domu Rozmberského, až do smrti páně činil, tak také i nám až dosavad činiti nepřestává; k tomu jsme zvrchu jmenovaný dvůr z milostivé Naší k němu náklonosti pro jeho věrné služby jemu darovali, a mocí jeho prozby darujeme a odevzdáváme se vším k témuž dvoru příslušenstvím, s dědinami vornými i loučními na seno, a votavam[i] [z] statkův vorných i loučních roku tohoto sňatými a nám vlastně přináležejícími, též s lesem a pastvištěmi, a summou se všemi svršky a [ná]bytky, což 20*
Z let 1599—1601. 155 z Vltavice nynější i budoucí v svém opatrování aby jměli, a všelijaké sirotčí věci, na čem by ty koliv byly, věrně, pravě a upřímně s dobrým sirotkův řídili a spra- vovali, a v tom se tak, jakž i jiní lidé poddaní naši na panstvích našich, jsouce od nás neb od pánův předkův našich dobré a hodné paměti podobnou milostí ob- dařeni, i oni Vltavičtí zachovali a řídili nyní i na časy budoucí, a to bez zmatku a překážky naší, dědicův a budoucích našich i všech pánův a držitelův panství Krumlovského i jich Vltavických všelikteraké. Čehož pro lepší bezpečnost a stálost pečet naši menší s jistým naším vědomím poručili sme přivěsiti k tomuto listu, v němž sme se i vlastní rukou podepsali; jehož jest datum na Krumlově Českém v pátek, den památný sv. Matěje apoštola páně, leta od narození syna Božího zouplna šestnáctistého. Opis na papíře v kníž. archivě Kruml. I. 5AS. N° 12 c. Listy potvrzované viz výše str. 23 č. 20 s poznámkou. Německý překlad listiny Vilémovy z r. 1555 a listiny Petrovy z r. 1505, dále potvrzení jich od Jana Kristiana z Eggenberka, povýšení na městys se znakem, udělení dvou výročních trhův a zřízení zvláštního cechu plátenického listinou z 27. června 1669 nachází se při I. 5AU. N° 28 fol. 3—8. (H. Gross.) 124. (Okolo 1600.) Jako osvobozené od práva odúmrtního jsou uvedeny v Rožmberském urbáři asi z r. 1600 také vesnice na Netolicku a Prachaticku: Vejrov, Těšovice a Mahouš. Kníž. archiv Krumlovský I. 7Gß. N° 16. Urbář ten není sice datován, ale pořízen byl ku postoupení panství od Petra Voka z Rožmberka císaři Rudolfovi II. (H. Gross.) 125. 1601, 4. října v Praze: Petr Vok z Rožmberka daruje dvůr Květošín ve vsi Dutěchově, dříve odúmrtný, s příslušenstvím Janu Nygrýnovi svému účetnímu a měštanu Krumlovskému tak, aby on a dědici jeho mohli jej odkázati, dáti, pro- dati anebo směniti. Ale úrok a dvě slepice úroční on a jeho nástupci budou povinni odváděti, jako předešlí držitelé. My Petr Vok z Rozmberka, vládař domu Rozmberského oc, známo činíme tímto listem obecně přede všemi, zvláště tu, kdež náleží, že jest před nás předstoupil slovutný Jan Nygrýn, puchhalter a měštěnín náš Krumlovský věrný milý, žádajíc nás poníženě, abychom mu tu milost prokázati, k službám jeho prohlídnouti a dvůr ve vsi Dutěchově poplatný, Květošín řečený, právem odoumrtním na onen čas na nás po nebožtíkovi Zimandlovi připadlý, darovati ráčili. Kteroužto žádost jeho vzavše v své bedlivé povážení, a prohlídše k věrným a několikaletým službám, kteréž jest dotčený Jan Nygrýn jak nebožtíkovi dobré a hodné paměti panu bratru našemu nejmilejšímu, pánu panu Vilímovi z Rozmberka, vládaři domu Rozmberského, až do smrti páně činil, tak také i nám až dosavad činiti nepřestává; k tomu jsme zvrchu jmenovaný dvůr z milostivé Naší k němu náklonosti pro jeho věrné služby jemu darovali, a mocí jeho prozby darujeme a odevzdáváme se vším k témuž dvoru příslušenstvím, s dědinami vornými i loučními na seno, a votavam[i] [z] statkův vorných i loučních roku tohoto sňatými a nám vlastně přináležejícími, též s lesem a pastvištěmi, a summou se všemi svršky a [ná]bytky, což 20*
Strana 156
156 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: jich tu takkoliv v témž a při témž dvoře se nachází; a aby tím snažněji dotčené grunty vy- pravovati a dvůr k užitku svému spraviti sobě mohl, přidáváme mu k tomu voly tažný čtyry, krav šest a vovec dvacet. Chtíce tomu docela, aby předjmenovaný Nygrýn takového od nás jemu darovaného dvoru s tím se vším, což k němu náleží, s dědici a budoucími svými nejináče, nežli jako již své vlastní věci užívati, ten dáti, prodati, zadati, též kázati, směniti a s tím se vším podle své dobré a líbezné vůle činiti mohl a moc měl, bez překážky naší, pánův a drži- telův panství Krumlovského všelikteraké. S touto však při tom znamenitou vejminkou: Co platů jak sněmy svolených, tak do důchodův našich náležejících, z téhož dvora vychází, totiž ouroku svatojirského čtyřiceti dva groše dva peníze, svatohavelského jednu kopu dvaceti osum grošův, vše míšenských, a slepice ouroční dvě, to aby on Nygrýn s budoucími svými povinen byl beze všech obran na časy budoucí vypravovati a bez zadržování odvozovati. Čehož pro lepší bezpečnost a stálost pečeť naši menší poručili jsme přivěsiti k tomuto listu, v němž jsme se i vlastní rukou podepsali. Jehož jest datum v domě našem na Hradčí- nech ve čtvrtek po svatém Michaelu archandělu Páně, leta od narození syna Božího šestnácti- stého prvního. Rukou vlastní. V knížecím archivu Krumlovském I. 5AU. N° 28 fol. 74-5. Prostý opis též při I. 1Aß N° 41. (H. Gross.) 126. 1606, 28. února: Císař Rudolf rozkazuje úředníkům a poddaným na Zelenohorském a Plánickém statku Ondřeje ze Šternberka, nedostatečného na rozumu, ať neodpo- rují a slíbí poddanost a člověčenství kuratorovi jeho Adamovi ze Štern- berka do rukou vyslaných plnomocníků. Slibování poddanosti a člověčenství p. Adamovi z Šternberka od poddaných p. Ondřeje z Šternberka. Rudolf oc. Robotným, ouředníkům, rychtářům, konšelům i všem obcím u městečka Ne- pomuku, a tak všechněm poddaným, toliko k dílům Vondřeje ze Šternberka příslušejícím, vě- děti milostivě dáváme: Že jest na nás poníženě vznesl urozený Adam ze Sternberka a na Bechyni a Sedlci, rada Naše a nejvyšší komorník království Českého věrný milý, — jemuž jsme dnův pominulých poručenství nad Ondřejem z Šternberka, strejcem jeho na rozumu ne- dostatečným, poněvadž jest se Ladslav z Šternberka bratr jeho, kterýž jest sobě na onen čas od nejvyšších ouředníkův a soudcův zemských království Českého z plného soudu zemského na dům poručenství dané měl, tolikéž se smyslem pominul, proti dostatečnému statku jemu ná- ležitého zaručení a popsání dáti, a je oba bratří z Šternberka Ondřeje i Ladslava jemu Ada- movi z Šternberka v moc a opatrování jeho uvésti ráčili, — že byšte vyslaným jeho, kteréž jest na místě svém na týž statek a díl jeho Ondřeje ze Šternberka Zelenohorský a Plánický vedle komorníkův od desk zemských na popis a uvázání vyžádaný ch] vypravil, poddanosti a člo- věčenství slibovati nechtěli, nýbrž se tomu (jsouce od tebe Matěje Strouhala na ten čas ouřed- níka jich rozpakováni) na odpor stavěli; Nás v tom za milostivé a spravedlivé opatření poní- ženě prosíce. Kdež chtíce My, aby se spravedlivému vyměření a rozkazu našemu císařskému z bed- livého uvážení s nejvyššími ouředníky a soudci zemskými radami Našimi učiněnému zadosti stalo: protož vám předně ouředníkům a tak nahoře psaným všem lidem poddaným k týmž dílům Vondřeje z Šternberka náležejícím] přístně pod nemilostí Naší, též skutečným a nepro-
156 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: jich tu takkoliv v témž a při témž dvoře se nachází; a aby tím snažněji dotčené grunty vy- pravovati a dvůr k užitku svému spraviti sobě mohl, přidáváme mu k tomu voly tažný čtyry, krav šest a vovec dvacet. Chtíce tomu docela, aby předjmenovaný Nygrýn takového od nás jemu darovaného dvoru s tím se vším, což k němu náleží, s dědici a budoucími svými nejináče, nežli jako již své vlastní věci užívati, ten dáti, prodati, zadati, též kázati, směniti a s tím se vším podle své dobré a líbezné vůle činiti mohl a moc měl, bez překážky naší, pánův a drži- telův panství Krumlovského všelikteraké. S touto však při tom znamenitou vejminkou: Co platů jak sněmy svolených, tak do důchodův našich náležejících, z téhož dvora vychází, totiž ouroku svatojirského čtyřiceti dva groše dva peníze, svatohavelského jednu kopu dvaceti osum grošův, vše míšenských, a slepice ouroční dvě, to aby on Nygrýn s budoucími svými povinen byl beze všech obran na časy budoucí vypravovati a bez zadržování odvozovati. Čehož pro lepší bezpečnost a stálost pečeť naši menší poručili jsme přivěsiti k tomuto listu, v němž jsme se i vlastní rukou podepsali. Jehož jest datum v domě našem na Hradčí- nech ve čtvrtek po svatém Michaelu archandělu Páně, leta od narození syna Božího šestnácti- stého prvního. Rukou vlastní. V knížecím archivu Krumlovském I. 5AU. N° 28 fol. 74-5. Prostý opis též při I. 1Aß N° 41. (H. Gross.) 126. 1606, 28. února: Císař Rudolf rozkazuje úředníkům a poddaným na Zelenohorském a Plánickém statku Ondřeje ze Šternberka, nedostatečného na rozumu, ať neodpo- rují a slíbí poddanost a člověčenství kuratorovi jeho Adamovi ze Štern- berka do rukou vyslaných plnomocníků. Slibování poddanosti a člověčenství p. Adamovi z Šternberka od poddaných p. Ondřeje z Šternberka. Rudolf oc. Robotným, ouředníkům, rychtářům, konšelům i všem obcím u městečka Ne- pomuku, a tak všechněm poddaným, toliko k dílům Vondřeje ze Šternberka příslušejícím, vě- děti milostivě dáváme: Že jest na nás poníženě vznesl urozený Adam ze Sternberka a na Bechyni a Sedlci, rada Naše a nejvyšší komorník království Českého věrný milý, — jemuž jsme dnův pominulých poručenství nad Ondřejem z Šternberka, strejcem jeho na rozumu ne- dostatečným, poněvadž jest se Ladslav z Šternberka bratr jeho, kterýž jest sobě na onen čas od nejvyšších ouředníkův a soudcův zemských království Českého z plného soudu zemského na dům poručenství dané měl, tolikéž se smyslem pominul, proti dostatečnému statku jemu ná- ležitého zaručení a popsání dáti, a je oba bratří z Šternberka Ondřeje i Ladslava jemu Ada- movi z Šternberka v moc a opatrování jeho uvésti ráčili, — že byšte vyslaným jeho, kteréž jest na místě svém na týž statek a díl jeho Ondřeje ze Šternberka Zelenohorský a Plánický vedle komorníkův od desk zemských na popis a uvázání vyžádaný ch] vypravil, poddanosti a člo- věčenství slibovati nechtěli, nýbrž se tomu (jsouce od tebe Matěje Strouhala na ten čas ouřed- níka jich rozpakováni) na odpor stavěli; Nás v tom za milostivé a spravedlivé opatření poní- ženě prosíce. Kdež chtíce My, aby se spravedlivému vyměření a rozkazu našemu císařskému z bed- livého uvážení s nejvyššími ouředníky a soudci zemskými radami Našimi učiněnému zadosti stalo: protož vám předně ouředníkům a tak nahoře psaným všem lidem poddaným k týmž dílům Vondřeje z Šternberka náležejícím] přístně pod nemilostí Naší, též skutečným a nepro-
Strana 157
Z roku 1606. 157 minutedlným trestáním poroučeti ráčíme, přikazujíc, abyšte ihned, jakž vám toto milostivé po- ručení Naše císařské v známost uvedeno bude, nad čímž 1) se nezastírajíc, ani sobě komukoliv a jakýmkoliv vymyšleným způsobem překážeti a se rozpakovati nedadouc, a na nic dokonce se neohlídajíc, týmž vyslaným jeho Adama ze Šternberka na místě a k ruce jeho poddanost a člověčenství slibovali, jemu jakožto již vrchnosti vám od Nás vystavené všelijakou poddanou po- slušnost [přidej: prokazovali], jináče nikoliv nečiníce. Nebo pokudžby se toho od vás (ač té naděje býti nechceme) nestalo, ráčili bychom příčinu míti, takové neposlušenství vaše strestati a vás skutečně k poslušenství přivésti poručiti dáti. Vám pak obzvláště ouředníkům přístně poroučeti ráčíme, abyšte ze všeho statku k dílům Vondřeje z Šternberka náležejícím žádnému nižádným způsobem dokonce nic ustraňovati, odvozovati ani užívati nedopouštěli, pod skutečným trestá- ním. Jakž jsme pak vosoby za komisaře2) své naříditi ráčili, kteříž vám obšírněji tuto milo- stivou vůli Naši císařskou v známost uvésti a vás jmenovanému Adamovi ze Šternberka v člo- věčenství a poddanost uvésti mají; čímž se spraviti budete moci. Dán na hradě Našem Praž- ském, v úterý po svatém Matěji apoštolu božím, leta 1606. Archiv místodržitelský v Praze sv. 108, Decrete und Recesse 1600—1606, fol. 283b. Opis poskytl mi p. řed. Dr. V. J. Nováček. — 1) Místo chybného „nad čímž“ čti: ničímž. — 2) Komisaři těmi byli Fridrich Svihovský, Jakub Vojislav Branišovský a Vilém Chanovský. Psáno jim 28. února 1606 úředně jako od císaře, ježto 21. února nebyli přítomni na Zelené Hoře při ohlášeném uvazování ve statek a lidé nechtěli slibovati poddanost a člověčenství, že nařizuje se adresšátům, by dostavili se (kdy? nepoznamenáno) na Zelenou Horu k tomu úkonu. Tamže Missiven vom J. 1606, Band 115, fol. 35a. č. 68, f. 36a. č. 69. 127. 1606, 17. května: Petr Vok z Rožmberka propouští 13 chalupníků v městečku Velešíně, a 19 robotníků usedlých ve vsech Kladinách, Chlumě, Lahuti a v Todni na panství Novohradském, z břemene odúmrtního za 129 kop míšenských, a předpisuje jim pravidla o kšaftování a vůbec o převádění nemovitého majetku, též o správě peněz sirotčích. (Výtah.) My Petr Vok z Rožmberka .. známo činíme tímto listem .., že sou na nás vznesli někdeří v rychtářství našem Velešínském přináležející lidé, — totiž z městečka Velešína, jichž chalupníkův jest 13, a ze vsi Kladieney osedlých 5, kdeříž k záduší Velešínskému od staro- dávna příslušejí, též lidé robotní dědiční ze vsi Chlumu, kdež osedlých jest 8, ze vsi Lahuti osedlých 3, a ze vsi Todně tolikéž osedlých 3, kderýchžto jak z městečka, tak i ve vsech z předu psaných v počtu všech jest 32, — k panství našemu Novohradskému přináležející poddaní naši věrní milí, prosíce nás poníženě, abychom jim tu milost učinili a břemeno práva odoumrtního, v němž postaveni s velikou obtížností svou sou, s nich sejma, je v tom osvobo- diti ráčili; uvolujíce se nám, dědicům a budoucím našim za takovou milost 129 kop míšenských dáti .. Z dobrým tehdy rozmyslem .. svrchupsaným poddaným našim obojího pohlaví jak v městečku Velešíně, a ve vsi Kladienny .., tak také ve vsi Chlumu, ve vsi Lahutie a ve vsi Todnie osedlým nynějším i budoucím tu milost činíme, a takové právo odoumrtní, přijavše od nich těch 129 kop m., z nich snímajíce, je i potomky jich v tom osvobozujeme, a tímto listem tu moc jim dáváme, aby již od datum tohoto našeho listu o statečcích svých moho- vitých i nemohovitých, buď za zdravého života neb na smrtedlné posteli říditi, kšaftovati, ty dáti, zadati, prodati, směniti, odkázati (na panství však naše a jinam nic) podle líbezné vůle
Z roku 1606. 157 minutedlným trestáním poroučeti ráčíme, přikazujíc, abyšte ihned, jakž vám toto milostivé po- ručení Naše císařské v známost uvedeno bude, nad čímž 1) se nezastírajíc, ani sobě komukoliv a jakýmkoliv vymyšleným způsobem překážeti a se rozpakovati nedadouc, a na nic dokonce se neohlídajíc, týmž vyslaným jeho Adama ze Šternberka na místě a k ruce jeho poddanost a člověčenství slibovali, jemu jakožto již vrchnosti vám od Nás vystavené všelijakou poddanou po- slušnost [přidej: prokazovali], jináče nikoliv nečiníce. Nebo pokudžby se toho od vás (ač té naděje býti nechceme) nestalo, ráčili bychom příčinu míti, takové neposlušenství vaše strestati a vás skutečně k poslušenství přivésti poručiti dáti. Vám pak obzvláště ouředníkům přístně poroučeti ráčíme, abyšte ze všeho statku k dílům Vondřeje z Šternberka náležejícím žádnému nižádným způsobem dokonce nic ustraňovati, odvozovati ani užívati nedopouštěli, pod skutečným trestá- ním. Jakž jsme pak vosoby za komisaře2) své naříditi ráčili, kteříž vám obšírněji tuto milo- stivou vůli Naši císařskou v známost uvésti a vás jmenovanému Adamovi ze Šternberka v člo- věčenství a poddanost uvésti mají; čímž se spraviti budete moci. Dán na hradě Našem Praž- ském, v úterý po svatém Matěji apoštolu božím, leta 1606. Archiv místodržitelský v Praze sv. 108, Decrete und Recesse 1600—1606, fol. 283b. Opis poskytl mi p. řed. Dr. V. J. Nováček. — 1) Místo chybného „nad čímž“ čti: ničímž. — 2) Komisaři těmi byli Fridrich Svihovský, Jakub Vojislav Branišovský a Vilém Chanovský. Psáno jim 28. února 1606 úředně jako od císaře, ježto 21. února nebyli přítomni na Zelené Hoře při ohlášeném uvazování ve statek a lidé nechtěli slibovati poddanost a člověčenství, že nařizuje se adresšátům, by dostavili se (kdy? nepoznamenáno) na Zelenou Horu k tomu úkonu. Tamže Missiven vom J. 1606, Band 115, fol. 35a. č. 68, f. 36a. č. 69. 127. 1606, 17. května: Petr Vok z Rožmberka propouští 13 chalupníků v městečku Velešíně, a 19 robotníků usedlých ve vsech Kladinách, Chlumě, Lahuti a v Todni na panství Novohradském, z břemene odúmrtního za 129 kop míšenských, a předpisuje jim pravidla o kšaftování a vůbec o převádění nemovitého majetku, též o správě peněz sirotčích. (Výtah.) My Petr Vok z Rožmberka .. známo činíme tímto listem .., že sou na nás vznesli někdeří v rychtářství našem Velešínském přináležející lidé, — totiž z městečka Velešína, jichž chalupníkův jest 13, a ze vsi Kladieney osedlých 5, kdeříž k záduší Velešínskému od staro- dávna příslušejí, též lidé robotní dědiční ze vsi Chlumu, kdež osedlých jest 8, ze vsi Lahuti osedlých 3, a ze vsi Todně tolikéž osedlých 3, kderýchžto jak z městečka, tak i ve vsech z předu psaných v počtu všech jest 32, — k panství našemu Novohradskému přináležející poddaní naši věrní milí, prosíce nás poníženě, abychom jim tu milost učinili a břemeno práva odoumrtního, v němž postaveni s velikou obtížností svou sou, s nich sejma, je v tom osvobo- diti ráčili; uvolujíce se nám, dědicům a budoucím našim za takovou milost 129 kop míšenských dáti .. Z dobrým tehdy rozmyslem .. svrchupsaným poddaným našim obojího pohlaví jak v městečku Velešíně, a ve vsi Kladienny .., tak také ve vsi Chlumu, ve vsi Lahutie a ve vsi Todnie osedlým nynějším i budoucím tu milost činíme, a takové právo odoumrtní, přijavše od nich těch 129 kop m., z nich snímajíce, je i potomky jich v tom osvobozujeme, a tímto listem tu moc jim dáváme, aby již od datum tohoto našeho listu o statečcích svých moho- vitých i nemohovitých, buď za zdravého života neb na smrtedlné posteli říditi, kšaftovati, ty dáti, zadati, prodati, směniti, odkázati (na panství však naše a jinam nic) podle líbezné vůle
Strana 158
158 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: své moc jměli a mohli, .. bez naší a budoucích našich, pánův a držitelův panství Novohrad- ského a z předu psaných městečka a vsí překážky všelikderaké. S tou však při tom vejminkou, když by kdo z týchž poddaných našich buď o statečku a jmění svém kšaftovati, aneb jiným spůsobem takový statek zadávati neb prodávati chtěl, to aby se vždy s vědomím zřízených rad kanceláře naší, hejtmana našeho nynějšího i budoucího Novohradského, aneb toho, kdož by registra sirotčí panství Novohradského v moci své jměl a ty řídil, dálo, a žádný kšaft za pořádný aby držán a jmín nebyl, leč se v přítomnosti rych- táře a konšelův, aneb nejméně tří neb čtyř osob starších v témž městečku a vsech osedlých stane, a v knihy sirotčí s vysvědčením těch, jenž toho přítomni budou, pořádně vepsán a vložen bude. Čehož při tom bedlivě šetřiti se musí, aby při takových kšaftích sirotkům žádného skrácení se nestalo. Trefilo-li by se pak, že by kdo z týchž poddaných .. buď náhlou smrtí, neb jináče zachvácen jsa, z tohoto světa, neučiníce o statečku svém žádného pořízení, sešel, tehdy všechno jmění jeho na manželku a dietky obojího pohlaví, a nebylo-li by těch, na nejbližší přátely, kteří by buď v témž městečku a v týchž vsech aneb na panství ch] našich osedlí, a ne jinde, byli; pakli by žádného dědice ani nápadníka na panstvích dědičných podle krevnosti a příbuznosti nebylo, tehdy na nás a budoucí pány a držitele panství Novohradského a téhož městečka a vsí .. takové všechno jmění připadnouti má. Co se pak peněz sirotčích dotýče, ty aby každoročně při soudu do truhlice obzvláště k tomu udělané skládány a bedlivě opatrovány byly, a sirotci přijda k letům, spravedlivosti své kde hledati věděli. Od kderéžto truhlice rychtář a konšelé v týchž vsech klíče za sebou míti, ty bedlivě opatrovati, truhlici pak v miestě jistém a bezpečném od nás neb budoucí vrchnosti jich k tomu zřízeném chovati, a v takových kšaftích tak a ne jináče, nežli jak se nadpisuje, říditi se mají nyní i na časy budoucí. Na kderoužto odoumrť, kterouž sou nám až posavad zavázáni a podrobeni byli, my ani dědicové a budoucí naši, páni a držitelé téhož městečka Velešína a vsí Kladienny, Chlumu, Lahutie a Todnie . . žádným vymyšleným spůsobem potahovati se nemáme a moci jmíti ne- budeme. Čehož pro větší bezpečnost a stálost pečeť naši vlastní menší s jistým naším vě- domím poručili sme přivěsiti k tomuto listu dobrovolně, v němž sme se i rukou vlastní svou podepsali. Čehož datum na Třeboni ve středu po slavném hodu seslání Ducha Svatého, leta od nar. s. b. tisícího šestistého šestého. V levo pod záhybem poznamenáno: „Rukú vlastní“, skutečně však podpis schází (tak jako i v ně- kterých předcházejících zde listinách Vokových, ač bývá v nich zmínka o podepsání rukou vlastní). Na rubu se čte: „Burian Bramhauský, toho času domu slavného Rožmberského sekretář manu propria“. Visí pečeť s pětilistou růží a s opisem: „Petr Wok z Rozmberka“. Dr. Jan Zítek celou listinu opsal z originálu perga- menového a vydal ve Sborníku Hist. Kroužku, ročník VII 1906 str. 219—221; kde se nachází originál, není tam poznamenáno, ale podobá se, že jest ve Velešíně. 128. 1606, 9. června. Císař Rudolf Zdeňku Zampachovi, na nějž někteří pod- daní z jeho panství Hranického na Moravě opětovně si stěžovali, poroučí, aby do- stavil se k zodpovídání do české kanceláře dvorské do Prahy, a zatím propustil uvězněné a vrátil věci poddaným odňaté. Zdeňkovi Žampachovi strany fojtův a poddaných hraničných [t. j. Hranických]. Rudolf oc. Urozený, věrný nám milý. Ráčili jsme tobě již nejednou jakž milostivým psaním naším císařským napomínati, tak tolikéž přístně poroučeti, aby dvořákův a jiných pod-
158 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: své moc jměli a mohli, .. bez naší a budoucích našich, pánův a držitelův panství Novohrad- ského a z předu psaných městečka a vsí překážky všelikderaké. S tou však při tom vejminkou, když by kdo z týchž poddaných našich buď o statečku a jmění svém kšaftovati, aneb jiným spůsobem takový statek zadávati neb prodávati chtěl, to aby se vždy s vědomím zřízených rad kanceláře naší, hejtmana našeho nynějšího i budoucího Novohradského, aneb toho, kdož by registra sirotčí panství Novohradského v moci své jměl a ty řídil, dálo, a žádný kšaft za pořádný aby držán a jmín nebyl, leč se v přítomnosti rych- táře a konšelův, aneb nejméně tří neb čtyř osob starších v témž městečku a vsech osedlých stane, a v knihy sirotčí s vysvědčením těch, jenž toho přítomni budou, pořádně vepsán a vložen bude. Čehož při tom bedlivě šetřiti se musí, aby při takových kšaftích sirotkům žádného skrácení se nestalo. Trefilo-li by se pak, že by kdo z týchž poddaných .. buď náhlou smrtí, neb jináče zachvácen jsa, z tohoto světa, neučiníce o statečku svém žádného pořízení, sešel, tehdy všechno jmění jeho na manželku a dietky obojího pohlaví, a nebylo-li by těch, na nejbližší přátely, kteří by buď v témž městečku a v týchž vsech aneb na panství ch] našich osedlí, a ne jinde, byli; pakli by žádného dědice ani nápadníka na panstvích dědičných podle krevnosti a příbuznosti nebylo, tehdy na nás a budoucí pány a držitele panství Novohradského a téhož městečka a vsí .. takové všechno jmění připadnouti má. Co se pak peněz sirotčích dotýče, ty aby každoročně při soudu do truhlice obzvláště k tomu udělané skládány a bedlivě opatrovány byly, a sirotci přijda k letům, spravedlivosti své kde hledati věděli. Od kderéžto truhlice rychtář a konšelé v týchž vsech klíče za sebou míti, ty bedlivě opatrovati, truhlici pak v miestě jistém a bezpečném od nás neb budoucí vrchnosti jich k tomu zřízeném chovati, a v takových kšaftích tak a ne jináče, nežli jak se nadpisuje, říditi se mají nyní i na časy budoucí. Na kderoužto odoumrť, kterouž sou nám až posavad zavázáni a podrobeni byli, my ani dědicové a budoucí naši, páni a držitelé téhož městečka Velešína a vsí Kladienny, Chlumu, Lahutie a Todnie . . žádným vymyšleným spůsobem potahovati se nemáme a moci jmíti ne- budeme. Čehož pro větší bezpečnost a stálost pečeť naši vlastní menší s jistým naším vě- domím poručili sme přivěsiti k tomuto listu dobrovolně, v němž sme se i rukou vlastní svou podepsali. Čehož datum na Třeboni ve středu po slavném hodu seslání Ducha Svatého, leta od nar. s. b. tisícího šestistého šestého. V levo pod záhybem poznamenáno: „Rukú vlastní“, skutečně však podpis schází (tak jako i v ně- kterých předcházejících zde listinách Vokových, ač bývá v nich zmínka o podepsání rukou vlastní). Na rubu se čte: „Burian Bramhauský, toho času domu slavného Rožmberského sekretář manu propria“. Visí pečeť s pětilistou růží a s opisem: „Petr Wok z Rozmberka“. Dr. Jan Zítek celou listinu opsal z originálu perga- menového a vydal ve Sborníku Hist. Kroužku, ročník VII 1906 str. 219—221; kde se nachází originál, není tam poznamenáno, ale podobá se, že jest ve Velešíně. 128. 1606, 9. června. Císař Rudolf Zdeňku Zampachovi, na nějž někteří pod- daní z jeho panství Hranického na Moravě opětovně si stěžovali, poroučí, aby do- stavil se k zodpovídání do české kanceláře dvorské do Prahy, a zatím propustil uvězněné a vrátil věci poddaným odňaté. Zdeňkovi Žampachovi strany fojtův a poddaných hraničných [t. j. Hranických]. Rudolf oc. Urozený, věrný nám milý. Ráčili jsme tobě již nejednou jakž milostivým psaním naším císařským napomínati, tak tolikéž přístně poroučeti, aby dvořákův a jiných pod-
Strana 159
Z let 1606, 1609. 159 daných tvých z některých vesnic k statku tvému Hranickému náležejících, — kteříž jsou se k nám utekli a v mnoha artikulích stížnosti své sobě do tebe pokládajíc, v tom od nás milo- stivé ochrany žádaje přednesli, — až do jistého s nimi rozeznání, jsouce s nimi před hejt mana a soudce zemské markrabství Moravského sročen, tak nelitostivě a nekřesťansky nesu- žoval, nýbrž na poručení naše císařské lepší pozor dadouc, do té věci mezi vámi rozeznání a na místě postavení k nim se všelijak pokojně choval. Ale jak se tomu od tebe zadosti činí a v jaké vážnosti u tebe psaní naše jsou, tomu z ponížené suplikací týchž poddaných tvých, kteréž jsou nám opět nyní podali, i také z psaní mnohých od hejtmana našeho markrabství Moravského tobě učiněných porozumívati ráčíme. Kdež nemoha tobě toho již dále přehlídati, protožť přístně poroučeti ráčíme, přikazujíc, aby se ihned po dodání tobě tohoto psaní a po- ručení našeho císařského na cestu vypravil, a přijedouce sem na hrad Pražský, takového ne- poslušenství a zlehčování sobě milostivých a spravedlivých poručení našich císařských, nicméně také ouřadu hejtmanského v kanceláři naší české dvorské se konečně a jistotně spravil, tu dalšího oznámení očekával, zatím pak k týmž poddaným tvým až do spravedlivého té věci mezi tebou a jimi rozeznání všelijak pokoj zachoval, které v vězení zdržuješ, propustil, dobytkův a jiné věci jim odjaté zase ihned navrátil, a k nim za tou příčinou, že sou se k nám utekli, žádným trestáním, ač se chceš skutečného tvého neposlušenství strestání uvarovati, nepřikra- čoval; jináče nikoliv nečiníce. Dán v pátek po sv. Medardu, léta 1606. Archiv místodržitelský v Praze, Missiven vom J. 1606, Band 115, f. 89 b. č. 13; opis opatřil mi p. řed. Dr. V. J. Nováček. — Pan Zdeněk Žampach z Potštejna se svou manželkou Annou Marií roz. z Kunovic ujal statky Hranice a Drahotouše r. 1600 směnou od svého švakra Jana Jetřicha z Kunovic, a prodal již r. 1609 oba statky Karlovi Bergerovi z Bergu za 175.000 zl. mor. (G. Wolny, Markgrafschaft Mähren, Prerauer Kreis, str. 5.) 129. 1609, 25. kv.—1610, 23. února. Sněm český obnovuje zápověď přijímání a pře- chovávání cizopanských poddaných bez dovolení odešlých, ale zmir- ňuje pokutu. (O čeledi a poddaných.) Jakož jsou sobě stavové při tomto sněmě ku pa- měti přivedli, kterak již nejednou sněmy předešlými, jak leta 1575, tak také sně- mem leta 1585 držanými, jsou jisté pokuty pro přechovávání lidí poddaných a če- ledí sběhlých, — chtějíc takovou nepravost a nešlechetnost, kteréž se stavům od lidí poddaných a čeledi jejich skrze utíkání a zbíhání z gruntů od vrchností svých dějí, přetrhnouti, — nařídili. Však poznávajíce to, že se mnozí na to dosti málo ohlídají, a předce mimo takové svolení cizí lidi poddané k sobě (jakž stavové vyšší, tak také i lidé poddaní jejich, též města a městečka) v služby i v podružství přijí- mají. I aby to jednou v nějaký lepší způsob a řád uvedeno bylo, všickni tři stavové a obyvatelé tohoto království s JMCskou toho všeho při předešlém sněmovním leta 1585 svolení a nařízení zůstavují, tak aby žádný ze všech tří stavův, bez listu fe- drovního a povolení panského, cizího člověka poddaného obojího pohlaví do služby nepřijímal, u sebe nepřechovával, nefedroval a nezdržoval, a to pod propadením místo předešlé pokuty sněmem leta 85 vyměřené nyní toliko pětimecítma kop grošů
Z let 1606, 1609. 159 daných tvých z některých vesnic k statku tvému Hranickému náležejících, — kteříž jsou se k nám utekli a v mnoha artikulích stížnosti své sobě do tebe pokládajíc, v tom od nás milo- stivé ochrany žádaje přednesli, — až do jistého s nimi rozeznání, jsouce s nimi před hejt mana a soudce zemské markrabství Moravského sročen, tak nelitostivě a nekřesťansky nesu- žoval, nýbrž na poručení naše císařské lepší pozor dadouc, do té věci mezi vámi rozeznání a na místě postavení k nim se všelijak pokojně choval. Ale jak se tomu od tebe zadosti činí a v jaké vážnosti u tebe psaní naše jsou, tomu z ponížené suplikací týchž poddaných tvých, kteréž jsou nám opět nyní podali, i také z psaní mnohých od hejtmana našeho markrabství Moravského tobě učiněných porozumívati ráčíme. Kdež nemoha tobě toho již dále přehlídati, protožť přístně poroučeti ráčíme, přikazujíc, aby se ihned po dodání tobě tohoto psaní a po- ručení našeho císařského na cestu vypravil, a přijedouce sem na hrad Pražský, takového ne- poslušenství a zlehčování sobě milostivých a spravedlivých poručení našich císařských, nicméně také ouřadu hejtmanského v kanceláři naší české dvorské se konečně a jistotně spravil, tu dalšího oznámení očekával, zatím pak k týmž poddaným tvým až do spravedlivého té věci mezi tebou a jimi rozeznání všelijak pokoj zachoval, které v vězení zdržuješ, propustil, dobytkův a jiné věci jim odjaté zase ihned navrátil, a k nim za tou příčinou, že sou se k nám utekli, žádným trestáním, ač se chceš skutečného tvého neposlušenství strestání uvarovati, nepřikra- čoval; jináče nikoliv nečiníce. Dán v pátek po sv. Medardu, léta 1606. Archiv místodržitelský v Praze, Missiven vom J. 1606, Band 115, f. 89 b. č. 13; opis opatřil mi p. řed. Dr. V. J. Nováček. — Pan Zdeněk Žampach z Potštejna se svou manželkou Annou Marií roz. z Kunovic ujal statky Hranice a Drahotouše r. 1600 směnou od svého švakra Jana Jetřicha z Kunovic, a prodal již r. 1609 oba statky Karlovi Bergerovi z Bergu za 175.000 zl. mor. (G. Wolny, Markgrafschaft Mähren, Prerauer Kreis, str. 5.) 129. 1609, 25. kv.—1610, 23. února. Sněm český obnovuje zápověď přijímání a pře- chovávání cizopanských poddaných bez dovolení odešlých, ale zmir- ňuje pokutu. (O čeledi a poddaných.) Jakož jsou sobě stavové při tomto sněmě ku pa- měti přivedli, kterak již nejednou sněmy předešlými, jak leta 1575, tak také sně- mem leta 1585 držanými, jsou jisté pokuty pro přechovávání lidí poddaných a če- ledí sběhlých, — chtějíc takovou nepravost a nešlechetnost, kteréž se stavům od lidí poddaných a čeledi jejich skrze utíkání a zbíhání z gruntů od vrchností svých dějí, přetrhnouti, — nařídili. Však poznávajíce to, že se mnozí na to dosti málo ohlídají, a předce mimo takové svolení cizí lidi poddané k sobě (jakž stavové vyšší, tak také i lidé poddaní jejich, též města a městečka) v služby i v podružství přijí- mají. I aby to jednou v nějaký lepší způsob a řád uvedeno bylo, všickni tři stavové a obyvatelé tohoto království s JMCskou toho všeho při předešlém sněmovním leta 1585 svolení a nařízení zůstavují, tak aby žádný ze všech tří stavův, bez listu fe- drovního a povolení panského, cizího člověka poddaného obojího pohlaví do služby nepřijímal, u sebe nepřechovával, nefedroval a nezdržoval, a to pod propadením místo předešlé pokuty sněmem leta 85 vyměřené nyní toliko pětimecítma kop grošů
Strana 160
160 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: českých, a poddaný po desíti kopách gr. č. Neb na žádost stavu třetího, na vyšší stavy při tomto sněmu vloženou, jest od druhých pětmecítma kop gr. č., týmž sněmem leta 1585 vyměřené [sic], upuštěno, tak že toliko páni, rytířstvo a stav třetí pro přechovávání poddaného neb poddané pokuty pětmecítma kop gr. č., a lidé pod- daní deset kop gr. č. propadnouti mají. K tomu místo sedění půl leta na Černé věži od městské osoby, který by bezelstně s tu pokutu býti nemohl, jakž to týž sněm leta 1585 obsahuje, stavové povolili, *aby ten měštěnín čtvrt leta v tom městě, do kteréhož [sic] by byl po nálezu na něj buď od hejtmanů krajských aneb na soudu zemském menším učiněném pro tuž pokutu, s kterou by bezelstně býti ne- mohl, u vězení buď na rathouze aneb v dolejším vězení téhož města, v kterémž usedlý jest, od purkmistra a rady téhož města držán byl.* A pakliby mu týž právo, purkmistr a rada, jaký folk v tom dávali, z toho vězení vycházeti dopouštěli, aneb že by on, moha s tu pokutu býti, v tom přikryt byl: mají týž ouřad, purkmistr a rada téhož města, sami tuž pokutu za něho dáti. A v jiných ve všech punktích a klauzulích týž artikul sněmovní leta 85 v své celosti a váze bez proměny zůstati má. A k tomu všickni tři stavové tím povinni býti mají, kdo by se svého podda- ného neb poddané kde u koho doptal, že jeho ani nemá žádný ukrývati, nikam vy- šikovati, ale ihned od toho pána vyslaným jeho neb ji vydati. (Lidé poddaní stavův na panství JMOské přechováváni býti nemají.) Jakož to již zhusta pochází, že stavům tohoto království poddané na panství krále JMti za ouředníky, písaře, i také na grunty lidi zběhlé berou a přijímají, a hejtmané, purkrabové na týchž panstvích vydávati jich nechtějí, nýbrž proti vrchnosti jich po- sazeni bývají, což vše k zlému příkladu jest: toho více aby nebývalo, nýbrž aby takoví lidé poddaní jich jedné každé vrchnosti ze všech tří stavův, kteří před tímto sněmovním snešením i budoucně na panstvích JMCské by se zdržovali a zdržují, vydáni byli, pod pokutami sněmem vyměřenými; o čež k hejtmanům JMCské hle- díno býti a na nich týchž pokut dobýváno býti má. V tištěných Artikulích sněmovních 1609—1610, str. 85—88. Slova stojící mezi hvězdičkami chtějí snad tolik říci: „aby ten měštěnín čtvrt leta v tom městě, v kterémž usedlý jest, po nálezu na něj buď od hejtmanů krajských aneb na soudu zemském menším učiněném pro tuž pokutu, s kterou by bezelstně býti nemohl, u vězení buď na rathouze aneb v dolejším vězení téhož města od purkmistra a rady téhož města držán byl.“ 130. 1609, 25. kv.—1610, 23. února: Sněm český upravuje taxaci při odhadech statků. (O odhadích.) Co se práva vedení po rozsudku královském, panském a vlá- dyckém, též po staném právě dotýče: poněvadž Zřízením Zemským D. 21 o tom jest jisté vyměření, toho se při tom zůstavuje. Nežli co se samých odhadův dotýče, poněvadž se tíž odhadové vedle starobylého způsobu, obyčeje a taxy dějí, a v skrov-
160 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: českých, a poddaný po desíti kopách gr. č. Neb na žádost stavu třetího, na vyšší stavy při tomto sněmu vloženou, jest od druhých pětmecítma kop gr. č., týmž sněmem leta 1585 vyměřené [sic], upuštěno, tak že toliko páni, rytířstvo a stav třetí pro přechovávání poddaného neb poddané pokuty pětmecítma kop gr. č., a lidé pod- daní deset kop gr. č. propadnouti mají. K tomu místo sedění půl leta na Černé věži od městské osoby, který by bezelstně s tu pokutu býti nemohl, jakž to týž sněm leta 1585 obsahuje, stavové povolili, *aby ten měštěnín čtvrt leta v tom městě, do kteréhož [sic] by byl po nálezu na něj buď od hejtmanů krajských aneb na soudu zemském menším učiněném pro tuž pokutu, s kterou by bezelstně býti ne- mohl, u vězení buď na rathouze aneb v dolejším vězení téhož města, v kterémž usedlý jest, od purkmistra a rady téhož města držán byl.* A pakliby mu týž právo, purkmistr a rada, jaký folk v tom dávali, z toho vězení vycházeti dopouštěli, aneb že by on, moha s tu pokutu býti, v tom přikryt byl: mají týž ouřad, purkmistr a rada téhož města, sami tuž pokutu za něho dáti. A v jiných ve všech punktích a klauzulích týž artikul sněmovní leta 85 v své celosti a váze bez proměny zůstati má. A k tomu všickni tři stavové tím povinni býti mají, kdo by se svého podda- ného neb poddané kde u koho doptal, že jeho ani nemá žádný ukrývati, nikam vy- šikovati, ale ihned od toho pána vyslaným jeho neb ji vydati. (Lidé poddaní stavův na panství JMOské přechováváni býti nemají.) Jakož to již zhusta pochází, že stavům tohoto království poddané na panství krále JMti za ouředníky, písaře, i také na grunty lidi zběhlé berou a přijímají, a hejtmané, purkrabové na týchž panstvích vydávati jich nechtějí, nýbrž proti vrchnosti jich po- sazeni bývají, což vše k zlému příkladu jest: toho více aby nebývalo, nýbrž aby takoví lidé poddaní jich jedné každé vrchnosti ze všech tří stavův, kteří před tímto sněmovním snešením i budoucně na panstvích JMCské by se zdržovali a zdržují, vydáni byli, pod pokutami sněmem vyměřenými; o čež k hejtmanům JMCské hle- díno býti a na nich týchž pokut dobýváno býti má. V tištěných Artikulích sněmovních 1609—1610, str. 85—88. Slova stojící mezi hvězdičkami chtějí snad tolik říci: „aby ten měštěnín čtvrt leta v tom městě, v kterémž usedlý jest, po nálezu na něj buď od hejtmanů krajských aneb na soudu zemském menším učiněném pro tuž pokutu, s kterou by bezelstně býti nemohl, u vězení buď na rathouze aneb v dolejším vězení téhož města od purkmistra a rady téhož města držán byl.“ 130. 1609, 25. kv.—1610, 23. února: Sněm český upravuje taxaci při odhadech statků. (O odhadích.) Co se práva vedení po rozsudku královském, panském a vlá- dyckém, též po staném právě dotýče: poněvadž Zřízením Zemským D. 21 o tom jest jisté vyměření, toho se při tom zůstavuje. Nežli co se samých odhadův dotýče, poněvadž se tíž odhadové vedle starobylého způsobu, obyčeje a taxy dějí, a v skrov-
Strana 161
Taxace. — Pastvina Lupenická 1609. 161 ných summách dosti velicí statkové se lidem odhadují, a tudy lidé k nemalým, ale k znamenitým škodám přicházejí; i poněvadž [se] také statkové nyní mnohem drá- žeji, nežli předešlých let, když se takoví odhadové začali, kupují a drážeji platí: i aby z takových obtížností, těžkostí a naříkání sešlo, na tom jest se JMCská s stavy království Českého snésti ráčil, aby hned po zavření sněmu tohoto způsobem níže psaným se odhadové dáli. Totiž: Jedna kopa stálého platu po 15 kopách grošů českých, běžnýho 1 kopa za půl osma gr. č. [čti: osmy kopy grošů č.] Lán drží 192 provazce. Roboty žetí po 2 gr. č. — Den roboty vorný 8 gr. č. Strych pšenice po 20 gr. č. — Žita strych po 15 gr. č. — Strych ječmene gr. č. — Vovsa po 7 gr. č. Lán dědiny v kraji v 100 kopách gr. č., v horách v 50 kopách gr. č. Lán luk týmž způsobem v kraji v 100 kopách gr. č., v horách v 50 ko- pách gr. č. Lán lesu v kraji po 60 kopách gr. č., v horách v 30 kopách gr. č. Slepice v kraji po 2 gr. č., v horách po 1 gr. č. Vajec 1 kopa za 4 gr. č. Rybničná násada po 4 kopách gr. č. Ze mlejna užitek, co se kde nájmu dává, to se v běžným platu dává. Krčmy v kraji po 100 kopách gr. č., v horách po 50 kopách gr. č. Podací kostelní v 50 kopách gr. č. Z Artikulův sněmovních 1609—10, str. 31-33. Ostatek toho článku jedná o jalovém panování. — S těmito cenami sněmem schválenými srovnej taxaci tištěnou zde níže při roce 1625, kdež stojí ceny třikrát i vícekrát větší. po 10 131. 1609, 7. srpna: Václav Mikuláš Pecingar z Bydžína jakožto vrchnost Vamberská pojišťuje obci Lupenické pastviny, řečené Vobec, jichž užívala od nepaměti; úrok z nich se zvyšuje, ale budoucně již nikdy nemá býti zvětšován. Já Václav Mikuláš Peczyngar z Bydžína na Starém Vamberce a Lhotě Žal- manově,*) i na místě dědicův a budoucích svých, jakožto pán dědičný těch kruntů vyznávám tímto listem, jenž hamfešt slove, obecně přede všemi, kdežkolivěk čten nebo čtouci slyšán a vzláště kdež náležeti bude, že dobrovolně a z dobrým mým rozmyšlením k žádosti veliké a snažné prosbě i mnohému při mně vyhledávání věr- ných dědičných poddaných mých milých, rychtáře a konšelův i vší obce ze vsi Lu- penice, aby jim Vobec, kterouž jsou prvé od dávných let pastvami, dobytkem vel- kým i drobným, nemaje žádných jiných pastev, mimo tu Vobec, tak že žádných Archiv Český XXIX. 21
Taxace. — Pastvina Lupenická 1609. 161 ných summách dosti velicí statkové se lidem odhadují, a tudy lidé k nemalým, ale k znamenitým škodám přicházejí; i poněvadž [se] také statkové nyní mnohem drá- žeji, nežli předešlých let, když se takoví odhadové začali, kupují a drážeji platí: i aby z takových obtížností, těžkostí a naříkání sešlo, na tom jest se JMCská s stavy království Českého snésti ráčil, aby hned po zavření sněmu tohoto způsobem níže psaným se odhadové dáli. Totiž: Jedna kopa stálého platu po 15 kopách grošů českých, běžnýho 1 kopa za půl osma gr. č. [čti: osmy kopy grošů č.] Lán drží 192 provazce. Roboty žetí po 2 gr. č. — Den roboty vorný 8 gr. č. Strych pšenice po 20 gr. č. — Žita strych po 15 gr. č. — Strych ječmene gr. č. — Vovsa po 7 gr. č. Lán dědiny v kraji v 100 kopách gr. č., v horách v 50 kopách gr. č. Lán luk týmž způsobem v kraji v 100 kopách gr. č., v horách v 50 ko- pách gr. č. Lán lesu v kraji po 60 kopách gr. č., v horách v 30 kopách gr. č. Slepice v kraji po 2 gr. č., v horách po 1 gr. č. Vajec 1 kopa za 4 gr. č. Rybničná násada po 4 kopách gr. č. Ze mlejna užitek, co se kde nájmu dává, to se v běžným platu dává. Krčmy v kraji po 100 kopách gr. č., v horách po 50 kopách gr. č. Podací kostelní v 50 kopách gr. č. Z Artikulův sněmovních 1609—10, str. 31-33. Ostatek toho článku jedná o jalovém panování. — S těmito cenami sněmem schválenými srovnej taxaci tištěnou zde níže při roce 1625, kdež stojí ceny třikrát i vícekrát větší. po 10 131. 1609, 7. srpna: Václav Mikuláš Pecingar z Bydžína jakožto vrchnost Vamberská pojišťuje obci Lupenické pastviny, řečené Vobec, jichž užívala od nepaměti; úrok z nich se zvyšuje, ale budoucně již nikdy nemá býti zvětšován. Já Václav Mikuláš Peczyngar z Bydžína na Starém Vamberce a Lhotě Žal- manově,*) i na místě dědicův a budoucích svých, jakožto pán dědičný těch kruntů vyznávám tímto listem, jenž hamfešt slove, obecně přede všemi, kdežkolivěk čten nebo čtouci slyšán a vzláště kdež náležeti bude, že dobrovolně a z dobrým mým rozmyšlením k žádosti veliké a snažné prosbě i mnohému při mně vyhledávání věr- ných dědičných poddaných mých milých, rychtáře a konšelův i vší obce ze vsi Lu- penice, aby jim Vobec, kterouž jsou prvé od dávných let pastvami, dobytkem vel- kým i drobným, nemaje žádných jiných pastev, mimo tu Vobec, tak že žádných Archiv Český XXIX. 21
Strana 162
162 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: pamětníkův ani pamětí, jak Vobce užívali [sic], též i za předkův mých, dobré a svaté paměti pana děda a pana otce mého nejmilejšího, tolikéž i za mého držení a užívání téhož statku, jak předkové jejich, bez překážky pokojně, i tolikéž oni sami taky pod jistým platem až posavad užívali. Tak jsem jim rychtáři a konšelům i vší obce Lupenice [sic] toho, chtěli-li by mně více něco nad předešlý plat platiti [se] uvoliti, že jich při tom toho všeho užívání zůstaviti a zanechati a jim to osvo- boditi chci, podal. K čemuž sou se svolili a platem jistým budoucně se zavázali. I znaje v tom jejich velice potřebnou, náležitě slušnou věc býti, a nemoha jejich pokorné žádosti, ohlédaje se na jejich ke mně vždycky poddané, věrné a po- slušné chování, odepříti, tak činím, a tuž Vobec jim rychtáři a konšelům i vší obci nynějším i budoucím v též vsi Lupenici na časy věčné jakožto poddaným k tomu panství Vamberskému náležejícím, — která leží z jedné strany počna od samých plotův humen též vsi Lupenice vedle rolí Jiřího Němce, a z druhé strany vedle průhonu a drah jejich Lupenských, až po meze rolí Doudlebské k gruntům uroze- ného pana Mikuláše Vratislava z Bubna přilehajícím, i s kusem háje dříví borového na ty Vobci růsti počínajícího, a paloukem při potoku ležícím, i z stromovím jak štěpného tak i planého ovoce na té Vobci se nacházejícího, — mocí tímto listem hamfeštním, i na místě dědicův a budoucích mých i držitelův též vsi Lupenice osvobozuji, a k skutečnému požívání, jak meze okolo té Vobce vysazené jsou; tak že nadepsaný rychtář a konšelé i všecka obec nynější i budoucí na časy věčné platiti mají z též Vobce nahoře jmenované mně, dědicům a budoucím mým i drži- telům vsi Lupenice platu, počnouc na sv. Havla nejprv příštího jednu kopu grošův českých, a na sv. Jiří též jednu kopu grošův č., a tak vždyckny při sv. Havle a sv. Jiří po jedný kopě groších českých. Též slepic jednou v roce jedenácte, vajec pa- desát pět, tolikéž na budoucí časy každého roku platiti mají a povinni budou. Nic tu sobě ani dědicům svým a budoucím i držitelům výš psané vsi Lupe- nice na též Vobci práva žádného již více ani jaké vlastnosti, summou ničímž k uží- vání, ani v platech přivětšování nepozůstavuji; tak že dědicové a budoucí moji i držitelové výše psané vsi Lupenice nemají a moci míti nebudou, mimo nahoře po- ložený plat, jakých platů více přivětšovati a přidávati, ani na tuž v ničem Lupen- ským sáhati a jí chtíti odjímati, nýbrž též Vobce své sobě osvobozené oni rychtář a konšelé i všechna obec nynější a budoucí jakým koli spůsobem, pastvami na ní dobytkův i jinak užívati moc moci [čti: míti] budou, a to bez všelijakého mého, dědicův a budoucích mých i držitelův častopsané vsi Lupenice a všech jiných lidí odporu [a] překážky všelijaké. Na potvrzení a zdržení toho všeho k tomu listu hamfeštnímu, jenž osvobo- zení slove, jsem svou vlastní pečeť s podepsáním mé ruky přivěsiti a přitisknouti dal. A pro lepší toho jistotu dožádal jsem se urozených a statečných rytířův: pana
162 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: pamětníkův ani pamětí, jak Vobce užívali [sic], též i za předkův mých, dobré a svaté paměti pana děda a pana otce mého nejmilejšího, tolikéž i za mého držení a užívání téhož statku, jak předkové jejich, bez překážky pokojně, i tolikéž oni sami taky pod jistým platem až posavad užívali. Tak jsem jim rychtáři a konšelům i vší obce Lupenice [sic] toho, chtěli-li by mně více něco nad předešlý plat platiti [se] uvoliti, že jich při tom toho všeho užívání zůstaviti a zanechati a jim to osvo- boditi chci, podal. K čemuž sou se svolili a platem jistým budoucně se zavázali. I znaje v tom jejich velice potřebnou, náležitě slušnou věc býti, a nemoha jejich pokorné žádosti, ohlédaje se na jejich ke mně vždycky poddané, věrné a po- slušné chování, odepříti, tak činím, a tuž Vobec jim rychtáři a konšelům i vší obci nynějším i budoucím v též vsi Lupenici na časy věčné jakožto poddaným k tomu panství Vamberskému náležejícím, — která leží z jedné strany počna od samých plotův humen též vsi Lupenice vedle rolí Jiřího Němce, a z druhé strany vedle průhonu a drah jejich Lupenských, až po meze rolí Doudlebské k gruntům uroze- ného pana Mikuláše Vratislava z Bubna přilehajícím, i s kusem háje dříví borového na ty Vobci růsti počínajícího, a paloukem při potoku ležícím, i z stromovím jak štěpného tak i planého ovoce na té Vobci se nacházejícího, — mocí tímto listem hamfeštním, i na místě dědicův a budoucích mých i držitelův též vsi Lupenice osvobozuji, a k skutečnému požívání, jak meze okolo té Vobce vysazené jsou; tak že nadepsaný rychtář a konšelé i všecka obec nynější i budoucí na časy věčné platiti mají z též Vobce nahoře jmenované mně, dědicům a budoucím mým i drži- telům vsi Lupenice platu, počnouc na sv. Havla nejprv příštího jednu kopu grošův českých, a na sv. Jiří též jednu kopu grošův č., a tak vždyckny při sv. Havle a sv. Jiří po jedný kopě groších českých. Též slepic jednou v roce jedenácte, vajec pa- desát pět, tolikéž na budoucí časy každého roku platiti mají a povinni budou. Nic tu sobě ani dědicům svým a budoucím i držitelům výš psané vsi Lupe- nice na též Vobci práva žádného již více ani jaké vlastnosti, summou ničímž k uží- vání, ani v platech přivětšování nepozůstavuji; tak že dědicové a budoucí moji i držitelové výše psané vsi Lupenice nemají a moci míti nebudou, mimo nahoře po- ložený plat, jakých platů více přivětšovati a přidávati, ani na tuž v ničem Lupen- ským sáhati a jí chtíti odjímati, nýbrž též Vobce své sobě osvobozené oni rychtář a konšelé i všechna obec nynější a budoucí jakým koli spůsobem, pastvami na ní dobytkův i jinak užívati moc moci [čti: míti] budou, a to bez všelijakého mého, dědicův a budoucích mých i držitelův častopsané vsi Lupenice a všech jiných lidí odporu [a] překážky všelijaké. Na potvrzení a zdržení toho všeho k tomu listu hamfeštnímu, jenž osvobo- zení slove, jsem svou vlastní pečeť s podepsáním mé ruky přivěsiti a přitisknouti dal. A pro lepší toho jistotu dožádal jsem se urozených a statečných rytířův: pana
Strana 163
Odúmrt v Trocnově 1610. — Výhost za 70 kop 1612. 163 Václava Hostovskýho z Vlčňova a v Ledské, p. Frydrycha Domausického z Hara- sova a v Kvásinách, že jsou také pečeti své na svědomí podle pečeti mé, však sobě beze škody, k témužto listu hamfeštnímu přivěsiti a přitisknouti dali. Jemuž datum na Starém Vamberce v pátek po památce slavné Proměnění Pána Krista na hoře Tábor, leta od narození syna božího, Pána a Spasitele našeho Ježíše Krista, tisícího Václav Mikuláš Pecingar z Bydžína a na Starém Vamberce. šestistého devátého. Václav Hostovský z Vlčnova. Frydrych Domausický z Harasova. Opis, podle něhož zde tištěno, daroval mi někdejší učitel ve Vamberku Josef Prokeš, jenž jej učinil r. 1879 ze staršího opisu, na němž bylo poznamenáno: „Já níže psaný tento výpis ze starého kontraktu jsem vypsal, který od p. V. M. Pecingara jakožto dědičného pána na St. Vamberce vydán byl; tak jsem i těch pánů statečných rytířů nížepsaných jména a přijmení poznamenal, neb starý kontrakt je již sešlý a mnohému k přečtení neznalý. Lupenice 13. června 1. P. 1847. Jan Šmída v. r.“ — Srv. podobný list vsi Rovně, tištěný níže při roce 1620. — *) Lhota Žalmanova byla ves severně od Tutlek, kdež nyní stojí dvůr poplužní řečený Lhotka Kostelecká. (Sedláčkův Míst. Slovník 519.) 132. 1610, 6. května na zámku Třeboni: Petr Vok z Rožmberka poddané své ze vsi Radostic a ze vsi Trocnova propouští z břemene odúmrtného za hotové peníze, dává jim právo kšaftovati, a předpisuje pravidla o převádění majetku, též o správě peněz sirotčích. Toto privilegium jest psáno podle též formule, jako výsada městečka Velešina z dne 17. května 1606, tištěná výše str. 157. Zde otiskuje se jen několik slov, v nichž privilegíum Radostické a Trocnovské věcně se liší od Velešínského: My Petr Vok z Rozmberka . . známo činíme . . , že jsou na nás vznesli lidé robotní ze vsi Radostic, v níž osedlých dvamezcítma a jeden pustý, též ze vsi Trocnova, kdež osedlí dva, a tak všech osedlých čtyřmecítma a jeden pustý, poddaní naši věrní milí, nás poddaně a poníženě prosíce, abychom je z práva odoumrtního .. propustili .. , uvolujíce se nám za takovou milost z naddotčených dvou vsí jedno sto a osmdesáte kop míšenských dáti a vyplniti. Tu milost jim činíme, [a tak dále až do konce]. Pečeť naši vlastní menší poručili jsme přivěsiti k tomuto listu, v němž jsme se i vlastní rukou podepsali Jenž jest dán na zámku našem Třeboni ve čtvrtek po neděli Jubilate leta šestnáctistého desátého. Rukú vlastní. Podpis Petra Voka však schází. Na rubu podepsán: „Pavel Aretýn, JMti pána a vládaře domu Rožmberského toho času sekretář“. Pečeť visí. — Orig. perg. v městě Ledenicích; opis z něho v archivě zemském v Praze. 133. 1612, 31. července: Albrecht st. Robmhap ze Suché odpovídá na přímluvný list Kouřímským, že svou vesnickou poddanou osvobodí a dá k manželství Kouřím- skému obyvateli, soustružníku Jakubovi Kuželovi, dostane-li za ni čili za výhost 70 kop míš. Službu svou přátelskou vzkazuji, slovutní a opatrní páni přátelé moji milí; téhož zdraví a v něm jiného všeho dobrého od Pána Boha vinšujíce, přeji vám věrně rád. Psaní, které jste mi v příčině Jakuba soustružníka učinili, z přečtení jemu sem porozuměl, abych 21*
Odúmrt v Trocnově 1610. — Výhost za 70 kop 1612. 163 Václava Hostovskýho z Vlčňova a v Ledské, p. Frydrycha Domausického z Hara- sova a v Kvásinách, že jsou také pečeti své na svědomí podle pečeti mé, však sobě beze škody, k témužto listu hamfeštnímu přivěsiti a přitisknouti dali. Jemuž datum na Starém Vamberce v pátek po památce slavné Proměnění Pána Krista na hoře Tábor, leta od narození syna božího, Pána a Spasitele našeho Ježíše Krista, tisícího Václav Mikuláš Pecingar z Bydžína a na Starém Vamberce. šestistého devátého. Václav Hostovský z Vlčnova. Frydrych Domausický z Harasova. Opis, podle něhož zde tištěno, daroval mi někdejší učitel ve Vamberku Josef Prokeš, jenž jej učinil r. 1879 ze staršího opisu, na němž bylo poznamenáno: „Já níže psaný tento výpis ze starého kontraktu jsem vypsal, který od p. V. M. Pecingara jakožto dědičného pána na St. Vamberce vydán byl; tak jsem i těch pánů statečných rytířů nížepsaných jména a přijmení poznamenal, neb starý kontrakt je již sešlý a mnohému k přečtení neznalý. Lupenice 13. června 1. P. 1847. Jan Šmída v. r.“ — Srv. podobný list vsi Rovně, tištěný níže při roce 1620. — *) Lhota Žalmanova byla ves severně od Tutlek, kdež nyní stojí dvůr poplužní řečený Lhotka Kostelecká. (Sedláčkův Míst. Slovník 519.) 132. 1610, 6. května na zámku Třeboni: Petr Vok z Rožmberka poddané své ze vsi Radostic a ze vsi Trocnova propouští z břemene odúmrtného za hotové peníze, dává jim právo kšaftovati, a předpisuje pravidla o převádění majetku, též o správě peněz sirotčích. Toto privilegium jest psáno podle též formule, jako výsada městečka Velešina z dne 17. května 1606, tištěná výše str. 157. Zde otiskuje se jen několik slov, v nichž privilegíum Radostické a Trocnovské věcně se liší od Velešínského: My Petr Vok z Rozmberka . . známo činíme . . , že jsou na nás vznesli lidé robotní ze vsi Radostic, v níž osedlých dvamezcítma a jeden pustý, též ze vsi Trocnova, kdež osedlí dva, a tak všech osedlých čtyřmecítma a jeden pustý, poddaní naši věrní milí, nás poddaně a poníženě prosíce, abychom je z práva odoumrtního .. propustili .. , uvolujíce se nám za takovou milost z naddotčených dvou vsí jedno sto a osmdesáte kop míšenských dáti a vyplniti. Tu milost jim činíme, [a tak dále až do konce]. Pečeť naši vlastní menší poručili jsme přivěsiti k tomuto listu, v němž jsme se i vlastní rukou podepsali Jenž jest dán na zámku našem Třeboni ve čtvrtek po neděli Jubilate leta šestnáctistého desátého. Rukú vlastní. Podpis Petra Voka však schází. Na rubu podepsán: „Pavel Aretýn, JMti pána a vládaře domu Rožmberského toho času sekretář“. Pečeť visí. — Orig. perg. v městě Ledenicích; opis z něho v archivě zemském v Praze. 133. 1612, 31. července: Albrecht st. Robmhap ze Suché odpovídá na přímluvný list Kouřímským, že svou vesnickou poddanou osvobodí a dá k manželství Kouřím- skému obyvateli, soustružníku Jakubovi Kuželovi, dostane-li za ni čili za výhost 70 kop míš. Službu svou přátelskou vzkazuji, slovutní a opatrní páni přátelé moji milí; téhož zdraví a v něm jiného všeho dobrého od Pána Boha vinšujíce, přeji vám věrně rád. Psaní, které jste mi v příčině Jakuba soustružníka učinili, z přečtení jemu sem porozuměl, abych 21*
Strana 164
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 164 Mandalénu dceru Adama Čadíka poddaného svého, kmetičnu a poddanou mou, jemu za man- želku do obce vaší listem zhostním propustil, dal a osvobodil i z spravedlností její (ač měla-li jakou). Což já, nemohouce já žádosti vaší oslyšeti, tak chci učiniti, (když mi týž obyvatel váš sedmdesáte kop míš. za vejhost dá a složí), tehdy ihned touž poddanou svou osvoboditi a jemu ji za manželku dáti nepominu. Čehož sem vás pro správu, abyšte jeho i sebe spraviti věděli, tejna učiniti nechtěl. S tím milost Pána Boha s námi. Actum na Moroanech [Mora- vanech] v outerej po památce sv. Anny anno 1612. Albrecht starší Robmhap z Suché m. p. [A tergo]: Slovutné opatrnosti pánům purkmistru a radě města Kouřima, pánům přá- telům mým zvláště milým. Originál v archivě Českého Musea, Robmhap 2050, dostal následující poznámku nejspíš v městské kanceláři Kouřimské: „Albrecht starší Robmhap z Suché, že Kuželovi dá k manželství poddanou, když pánu dá na vejhost 70 kop. A. h. 4 ph. Marthae, off. Hieronimi Iglaviensis.“ — Opis daroval mi řed. Dr. V J. No- váček. — Albrecht Robmhap byl nebohatý vládyka; držel se svým bratrem Václavem dvě vísky, Moravany (mezi Ronovem a Vilímovem v Čáslavsku) a Suchotlesky (zaniklé mezi Ronovem a Biskupici); po roce 1614 bratři rozdělili se, při čemž Albrecht ujal Suchotlesky. R. 1628 oba bratři vystěhovali se pro víru. (Ottův Sl. náučný XX. 864—5). 134. Posudek Pavla Zahořanského z Vorlíka o taxe aneb odhadu panství Zvíkovského (z roku 1612). Před rokem 1612 na staroslavném hradě Zvíkově vládl pan Jiří Ehrenreich ze Švam- berka, a současně strýc jeho pan Jan Jiří ze Švamberka držel sousední panství Vorlické. Jiří Ehrenreich byl špatný hospodář, odprodával panství Zvíkovské kus za kusem; roku 1612 došlo při tom na hrad Zvíkov, že dostal se do prodeje s největší částkou panství. Pán prý povolal si odhadce z Prahy, kterýž odhadoval tak, aby vlastníkovi k povděku dopočetl se summy co největší; za tu Jan Ehrenreich potom nabízel odhadnuté panství svému strýci Janu Jiřímu na Vorlíce. Jan Jiří odevzdal odhad neboli taxu Zvíkova ku přezkoumání zkušenému úředníkovi hospodářskému, Pavlovi Zahořanskému, jenž v odměnu za služby prokázané Švam- berkům byl r. 1600 obdařen erbem a přídomkem z Vorlíka. Zahořanský posuzoval a opravoval odhad Zvíkova na ten způsob, aby trhová cena co nejvíce se snížila; nenapsal celý proti- odhad aneb kontrataxu, jak se tehdáž mluvilo, ale jen kritické poznámky k odhadu jemu předloženému a v četných případech také své nízké návrhy proti vysokým návrhům prvněj- šího odhadce. Posudek Pavla Zahořanského chová se v knížecím archivě na Vorlíku, kdež jsem si jej opsal a zde celý dávám tisknouti. Poskytujeť zajímavý náhled do způsobů, kterými se statky odhadovaly. Mnoho při tom záleželo na rozdíle platů aneb důchodů stálých a platů běžných; poznáváme tu, co se počítalo ku příjmům stálým čili dědičným, a co ku příjmům běžným neboli nestálým, dočasným, jako nájem; spolu vidíme, že důchody stálé, když se pře- počítávaly na kapitál k vyšetření trhové ceny statku, cenily se mnohem výše, nežli důchody běžné. Zvláště vzácné jest naučení, jak se měly rozeznávati roboty staré od nových. Součástky a příslušnosti panství Zvíkovského, které se tehdáž prodávaly, vyčteny jsou podrobněji (nežli v posudku Zahořanského) od archiváře P. Frt. Tyla v Pamětech Zvíkovských
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 164 Mandalénu dceru Adama Čadíka poddaného svého, kmetičnu a poddanou mou, jemu za man- želku do obce vaší listem zhostním propustil, dal a osvobodil i z spravedlností její (ač měla-li jakou). Což já, nemohouce já žádosti vaší oslyšeti, tak chci učiniti, (když mi týž obyvatel váš sedmdesáte kop míš. za vejhost dá a složí), tehdy ihned touž poddanou svou osvoboditi a jemu ji za manželku dáti nepominu. Čehož sem vás pro správu, abyšte jeho i sebe spraviti věděli, tejna učiniti nechtěl. S tím milost Pána Boha s námi. Actum na Moroanech [Mora- vanech] v outerej po památce sv. Anny anno 1612. Albrecht starší Robmhap z Suché m. p. [A tergo]: Slovutné opatrnosti pánům purkmistru a radě města Kouřima, pánům přá- telům mým zvláště milým. Originál v archivě Českého Musea, Robmhap 2050, dostal následující poznámku nejspíš v městské kanceláři Kouřimské: „Albrecht starší Robmhap z Suché, že Kuželovi dá k manželství poddanou, když pánu dá na vejhost 70 kop. A. h. 4 ph. Marthae, off. Hieronimi Iglaviensis.“ — Opis daroval mi řed. Dr. V J. No- váček. — Albrecht Robmhap byl nebohatý vládyka; držel se svým bratrem Václavem dvě vísky, Moravany (mezi Ronovem a Vilímovem v Čáslavsku) a Suchotlesky (zaniklé mezi Ronovem a Biskupici); po roce 1614 bratři rozdělili se, při čemž Albrecht ujal Suchotlesky. R. 1628 oba bratři vystěhovali se pro víru. (Ottův Sl. náučný XX. 864—5). 134. Posudek Pavla Zahořanského z Vorlíka o taxe aneb odhadu panství Zvíkovského (z roku 1612). Před rokem 1612 na staroslavném hradě Zvíkově vládl pan Jiří Ehrenreich ze Švam- berka, a současně strýc jeho pan Jan Jiří ze Švamberka držel sousední panství Vorlické. Jiří Ehrenreich byl špatný hospodář, odprodával panství Zvíkovské kus za kusem; roku 1612 došlo při tom na hrad Zvíkov, že dostal se do prodeje s největší částkou panství. Pán prý povolal si odhadce z Prahy, kterýž odhadoval tak, aby vlastníkovi k povděku dopočetl se summy co největší; za tu Jan Ehrenreich potom nabízel odhadnuté panství svému strýci Janu Jiřímu na Vorlíce. Jan Jiří odevzdal odhad neboli taxu Zvíkova ku přezkoumání zkušenému úředníkovi hospodářskému, Pavlovi Zahořanskému, jenž v odměnu za služby prokázané Švam- berkům byl r. 1600 obdařen erbem a přídomkem z Vorlíka. Zahořanský posuzoval a opravoval odhad Zvíkova na ten způsob, aby trhová cena co nejvíce se snížila; nenapsal celý proti- odhad aneb kontrataxu, jak se tehdáž mluvilo, ale jen kritické poznámky k odhadu jemu předloženému a v četných případech také své nízké návrhy proti vysokým návrhům prvněj- šího odhadce. Posudek Pavla Zahořanského chová se v knížecím archivě na Vorlíku, kdež jsem si jej opsal a zde celý dávám tisknouti. Poskytujeť zajímavý náhled do způsobů, kterými se statky odhadovaly. Mnoho při tom záleželo na rozdíle platů aneb důchodů stálých a platů běžných; poznáváme tu, co se počítalo ku příjmům stálým čili dědičným, a co ku příjmům běžným neboli nestálým, dočasným, jako nájem; spolu vidíme, že důchody stálé, když se pře- počítávaly na kapitál k vyšetření trhové ceny statku, cenily se mnohem výše, nežli důchody běžné. Zvláště vzácné jest naučení, jak se měly rozeznávati roboty staré od nových. Součástky a příslušnosti panství Zvíkovského, které se tehdáž prodávaly, vyčteny jsou podrobněji (nežli v posudku Zahořanského) od archiváře P. Frt. Tyla v Pamětech Zvíkovských
Strana 165
O odhadě Zvíkovska 1612. 165 str. 131—2, jež vydal tiskem r. 1888. Tyl udal také hodnotu některých příjmů, ale nikoli všech; aniž se dovídáme, zač Jiří Ehrenreich úhrnem si cenil prodávané panství. Platů stálých udává Tyl 768 kop 38 gr. 3 d. m., což jest méně, nežli stálo v odhadě Jiřího Ehrenreicha (953 kop 51 gr. 3 d.), ale více, nežli připouštěl Zahořanský (554 kop 3 d.); možná tedy, že Tylova summa platův stálých 768 kop 38 gr. 3 d. jest ta, o kterou se soukupové naposled obapolně dohodli. Trhová cena všeho statku, o niž se shodly, byla dle Tyla 70.000 kop m.; mnohem menší úhrnné summy dopočítal se Zahořanský (53.983 kop 57 gr. 1d.), ale ukazoval sám, že některé součástky musejí se ještě oceniti. Trh dle Tyla byl uzavřen 4. září 1612, pročež do toho roku klade také posudek Pavla Zahořanského, jenž sám není datován; to vro- čení postavil jsem také v čelo přítomného vydání, ač spis Zahořanského mohl vzniknouti také o něco dříve. Zpráva mne Pavla Zahořanskýho z Vorlíku na rejstra a taxu zámku Zvíkova s některými vesnicemi k témuž zámku náležitými od JMsti pana Jiřího Ernreicha z Švamberka JMsti panu Janovi Jiřímu z Švamberka pro vyrozumění odeslaná. Na groše míšenské. Zámek Zvíkov s pivovarem, spilkou a sladovnou, též s dvorem poplužním, tak jakž jest v své ohradě, klade sobě JMst pan Jiří Ernreich ve 2800 kopách; ale podle obyčeje tohoto království klade se ve 2000 kopách. Za 41/2 lánu dědiny, lán po 500 kopách počítajíc, klade sobě 1250 [čti: 29 2250] kop; však že dědina hornata jest, po 400 kopách se pasíruje, činí za touž dědinu 1800 kop. 15 vozův sena že se nabírá, po 10 kopách počítajíc za louční, činí za též louky 150 kop. 200 kop pokládá sobě za 2 štěpnice a 2 zahrady pro vaření; ale ví se o tom, že tu ovoce žádné téměř nebývá, a štěpy v niveč přivedeny jsou; nicméně ujíti se mohou v 100 kopách. Dvůr Voslovskej s jeho staveními klade sobě za 400 kop; ten ujíti v 300 kopách. K témuž dvoru praví býti dědiny dobrý lánův 5; i pokudž jest dobrá dě- dina, ten by za ty peníze stál: 2500 kop. Loučného že jest pod 38 vozův dvorskejch, po 10 kopách počítajíc, činí 380 kop. Třetí dvůr Květovskej praví býti dobře od kamene vystavenej, pokládá tejž dvůr s jeho stavením 500 kop; ale ví se o tom, že téhož stavení díl větší jest od lepenice, a stavení hrubě sešlý; pročež toliko se klade za 300 kop. Dědin k témuž dvoru má býti praví 5 lánů; však ačkoliv při témž dvoře jest dědina močálná, a když se mokrý leto trefí, bejvá téměř víceji stoklasy, nežli
O odhadě Zvíkovska 1612. 165 str. 131—2, jež vydal tiskem r. 1888. Tyl udal také hodnotu některých příjmů, ale nikoli všech; aniž se dovídáme, zač Jiří Ehrenreich úhrnem si cenil prodávané panství. Platů stálých udává Tyl 768 kop 38 gr. 3 d. m., což jest méně, nežli stálo v odhadě Jiřího Ehrenreicha (953 kop 51 gr. 3 d.), ale více, nežli připouštěl Zahořanský (554 kop 3 d.); možná tedy, že Tylova summa platův stálých 768 kop 38 gr. 3 d. jest ta, o kterou se soukupové naposled obapolně dohodli. Trhová cena všeho statku, o niž se shodly, byla dle Tyla 70.000 kop m.; mnohem menší úhrnné summy dopočítal se Zahořanský (53.983 kop 57 gr. 1d.), ale ukazoval sám, že některé součástky musejí se ještě oceniti. Trh dle Tyla byl uzavřen 4. září 1612, pročež do toho roku klade také posudek Pavla Zahořanského, jenž sám není datován; to vro- čení postavil jsem také v čelo přítomného vydání, ač spis Zahořanského mohl vzniknouti také o něco dříve. Zpráva mne Pavla Zahořanskýho z Vorlíku na rejstra a taxu zámku Zvíkova s některými vesnicemi k témuž zámku náležitými od JMsti pana Jiřího Ernreicha z Švamberka JMsti panu Janovi Jiřímu z Švamberka pro vyrozumění odeslaná. Na groše míšenské. Zámek Zvíkov s pivovarem, spilkou a sladovnou, též s dvorem poplužním, tak jakž jest v své ohradě, klade sobě JMst pan Jiří Ernreich ve 2800 kopách; ale podle obyčeje tohoto království klade se ve 2000 kopách. Za 41/2 lánu dědiny, lán po 500 kopách počítajíc, klade sobě 1250 [čti: 29 2250] kop; však že dědina hornata jest, po 400 kopách se pasíruje, činí za touž dědinu 1800 kop. 15 vozův sena že se nabírá, po 10 kopách počítajíc za louční, činí za též louky 150 kop. 200 kop pokládá sobě za 2 štěpnice a 2 zahrady pro vaření; ale ví se o tom, že tu ovoce žádné téměř nebývá, a štěpy v niveč přivedeny jsou; nicméně ujíti se mohou v 100 kopách. Dvůr Voslovskej s jeho staveními klade sobě za 400 kop; ten ujíti v 300 kopách. K témuž dvoru praví býti dědiny dobrý lánův 5; i pokudž jest dobrá dě- dina, ten by za ty peníze stál: 2500 kop. Loučného že jest pod 38 vozův dvorskejch, po 10 kopách počítajíc, činí 380 kop. Třetí dvůr Květovskej praví býti dobře od kamene vystavenej, pokládá tejž dvůr s jeho stavením 500 kop; ale ví se o tom, že téhož stavení díl větší jest od lepenice, a stavení hrubě sešlý; pročež toliko se klade za 300 kop. Dědin k témuž dvoru má býti praví 5 lánů; však ačkoliv při témž dvoře jest dědina močálná, a když se mokrý leto trefí, bejvá téměř víceji stoklasy, nežli
Strana 166
166 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: obilí, tak že téhož dvora, mimo náklad, nic se téměř ničímž neužívá; nicméně za každej lán dědiny po 300 kop počítajíc, činí za ni 1500 kop. Loučnýho k témuž dvoru že jest pod 34 vozů sena a votavy; po 10 kopách počítajíc, činí 340 kop. K zámku Zvíkovu praví býti 3 potoky, tak jak se týmiž registry jmenují, je sobě klade za 200 kop, však podle mého zdání jest za ně dosti 100 kop. Díl řeky Vltavy a kus řeky Votavy k užívání k zámku Zvíkovu připojené pokládá sobě 400 kop; ale poněvadž se rybák náchlební k lapání v týchž řekách ryb chová, a jemu se i služba platí: tuto se za touž řeku a v ní lovení ryb ouhrnkem, pokládá 200 kop. Kollatury 2 klade ve 400 kopách, ty se v tom trhu ujíti mohou. 200 kop klade za 2 kostely filialní; ale poněvadž [sic] a k nim žádných důchodův není, k tomu spuštěny jsou, nicméně klade se za ně 50 kop. 68 kop rybničný násady, což že se do rozdílných k Zvíkovu zanechávaných rybníkův sázívá, býti praví, a klade každou kopu za 12 kop; ale podle dílčí ce- duli není té násady do těch rybníkův nežli toliko 46 kop, jednu každou kopu po 7 kopách počítajíc, činí za tu násadu 322 kopy. NB. Však jestli jsou ti rybníci zlepšeni a že se do nich nyní víceji sázívá, nežli v ceduli dílčí zaznamenáno stojí, tehdy to napraviti. Též také strany dvorův, dědin a luk k nim náležitých povědom nejsem, toho ničehož jsem nespatřoval a na to se neptal; pročež v příčině té jestli bych co vy- soko neb málo taxoval, pan Wolf z Himu [?] jako ten, který toho všeho povědom jest a na to vyjížděl, bude moci podle dobrého zdání svého do své taxy položiti. Summa všechny summy, totiž za ohradu zámku, sladovny a dvorův po- plužních, dědin a luk k nim náležitých, item kollatury a kostely filialní i násadu rybničnou, též štěpnice a zahrady činí 10.442 kop m. I toto jest mý další zdání strany dvorův poplužních: ty zajisté bez potahův a dobytka i jiných svrškův k hospodářství náležitých býti nemohou, protož mělo by se pánu [Jiřímu Ehrenreichovi] prve o to psaní učiniti, aby pán ráčil to vysvětliti aneb odpovědí zpraviti, zdali se všecky potahy a dobytky a jiné všecky svršky, co na ten čas v týchž dvořích jest, při týchž dvořích zůstavují, čili toliko díl toho; tomu když se z odpovědi panský vyrozumí, bude se potom snadno také moci, co zač stojí, rozvrci. Plat stálej: 953 kop 51 gr. 3 d. m. platův stálých k témuž panství Zví- kovskému, kterýmiž tak týž panství odprodati pán té vůle býti ráčí, se podle v týchž registřích poznamenání rozdílného sečtlo. Ale tomu se místo dáti nemůže, aby to vše, což se pod titulem stálejch platův obsahuje, za plat stálej se klásti mohlo.
166 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: obilí, tak že téhož dvora, mimo náklad, nic se téměř ničímž neužívá; nicméně za každej lán dědiny po 300 kop počítajíc, činí za ni 1500 kop. Loučnýho k témuž dvoru že jest pod 34 vozů sena a votavy; po 10 kopách počítajíc, činí 340 kop. K zámku Zvíkovu praví býti 3 potoky, tak jak se týmiž registry jmenují, je sobě klade za 200 kop, však podle mého zdání jest za ně dosti 100 kop. Díl řeky Vltavy a kus řeky Votavy k užívání k zámku Zvíkovu připojené pokládá sobě 400 kop; ale poněvadž se rybák náchlební k lapání v týchž řekách ryb chová, a jemu se i služba platí: tuto se za touž řeku a v ní lovení ryb ouhrnkem, pokládá 200 kop. Kollatury 2 klade ve 400 kopách, ty se v tom trhu ujíti mohou. 200 kop klade za 2 kostely filialní; ale poněvadž [sic] a k nim žádných důchodův není, k tomu spuštěny jsou, nicméně klade se za ně 50 kop. 68 kop rybničný násady, což že se do rozdílných k Zvíkovu zanechávaných rybníkův sázívá, býti praví, a klade každou kopu za 12 kop; ale podle dílčí ce- duli není té násady do těch rybníkův nežli toliko 46 kop, jednu každou kopu po 7 kopách počítajíc, činí za tu násadu 322 kopy. NB. Však jestli jsou ti rybníci zlepšeni a že se do nich nyní víceji sázívá, nežli v ceduli dílčí zaznamenáno stojí, tehdy to napraviti. Též také strany dvorův, dědin a luk k nim náležitých povědom nejsem, toho ničehož jsem nespatřoval a na to se neptal; pročež v příčině té jestli bych co vy- soko neb málo taxoval, pan Wolf z Himu [?] jako ten, který toho všeho povědom jest a na to vyjížděl, bude moci podle dobrého zdání svého do své taxy položiti. Summa všechny summy, totiž za ohradu zámku, sladovny a dvorův po- plužních, dědin a luk k nim náležitých, item kollatury a kostely filialní i násadu rybničnou, též štěpnice a zahrady činí 10.442 kop m. I toto jest mý další zdání strany dvorův poplužních: ty zajisté bez potahův a dobytka i jiných svrškův k hospodářství náležitých býti nemohou, protož mělo by se pánu [Jiřímu Ehrenreichovi] prve o to psaní učiniti, aby pán ráčil to vysvětliti aneb odpovědí zpraviti, zdali se všecky potahy a dobytky a jiné všecky svršky, co na ten čas v týchž dvořích jest, při týchž dvořích zůstavují, čili toliko díl toho; tomu když se z odpovědi panský vyrozumí, bude se potom snadno také moci, co zač stojí, rozvrci. Plat stálej: 953 kop 51 gr. 3 d. m. platův stálých k témuž panství Zví- kovskému, kterýmiž tak týž panství odprodati pán té vůle býti ráčí, se podle v týchž registřích poznamenání rozdílného sečtlo. Ale tomu se místo dáti nemůže, aby to vše, což se pod titulem stálejch platův obsahuje, za plat stálej se klásti mohlo.
Strana 167
O odhadě Zvíkovska 1612. 167 Jedno že z těch vesnic při sv. Havle pronájmu z poustek při každým sv. Havle ročně vychází 32 kop 29 gr., jakž v ceduli dílčí tak se jmenuje; pak ten pronájem za plat stálej klásti se nemůže, než toliko za běžnej; pročež do běžnýho platu náleží a ne do stálého; kdo zajisté v pronájmě co drží, toho za svý vlastní sobě přičísti nemůže. A tak těch 32 kop 29 gr. s platu stálého se poraziti musí, id est 32 kop 29 gr. Item položeno mezi stálé platy, že Podhradští robotu mají na zahradách, a za tu klade ouhrnkem 6 kop, a dokládá tu v též taxi, že se jim za tu robotu dává ročně řídký pivo. I poněvadž tak jest, a že ty roboty za řídká piva činí, a tím pivem se jim ta ro- bota platí, tehdy se do taxy plat stálej za touž robotu klásti nemá; neb kdyby za táž piva nerobotovali, pivo by se prodalo, a snad každoročně víceji nežli 6 kop za ně utr- žilo. Než do platův běžných za užitek řídkých piv může se položiti v slušnosti. Item pod týmž titulem klade, že mlynáři a břežáci, kterýž zejmena jmenuje, jsou povinni, proti jisté a týmiž registry jmenované záplatě, jez panskej na řece Otavě neto- liko opravovati, ale kolikrátž by koliv toho potřeba nastala, i v nově udělati; za tu po- vinnost 3 kopy klade. I ani ten plat mezi stálý ani jiný platy do taxy klásti se nemá. Neb to tak od starodávna nařízeno, mlynář pak nemaje s jezem nic činiti, tím více pro- nájmu z mlejna platiti musí; a tak ta povinnost mlynářů těch zlepšuje mlejnu užitek, a ten k taxi víceji vynáší; pročež z stálejích] platů poraziti ty 3 kopy. [Poznámka in margine přeškrtnutá: Přece tu služebnost asi za 2 kopy klásti stálého platu]. Dáleji pokládá se týmiž registry ku prodaji vydanými, že lidé poddaní jsou povinni, při všech dvořích k jarnímu i ozimnímu obilí zvorati, hnoje ze dvorův vy- vézti, vobilí z pole, seno a votavu z luk svézti; toho všeho klade podle rozvrhnutí 975 dní, po 20 gr. počítajíc, činí 325 kop. Fůr na dříví klade se 332 fůry, za každou fůru po 6 gr. taxuje, činí za ně 33 kopy 12 gr. Ty oboje peníze za robotu a fůry do taxy položené a k platům stálým se- čtené, z týchž platův stálých se poraziti musejí; neb ta robota a forování tuto do- tčené jich dědičná robota není, a v žádných registřích ložních a dílčích cedulích předkův panských, kteříž toho panství Zvíkovského v užívání byli, ani také v ce- duli nebožtíka pana Jana Viléma z Švamberka, pana otce pana Jiřího Ernreicha, kteréž slovo od slova vidimus před rukama jest, nic se toho nenajde. Než aby to tak JMst pan Jiří Ernreich do taxy psáti poručiti ráčil, na to jest někdo pána navedl, a na to nemyslil, čím to provede. Bez pochyby měl za to, poněvadž u Boru 1) na ten spůsob sedláci, jakož tuto dotčeno, robotují, že i tito tím povinni býti musí. Ale jest v tom hrubej rozdíl. U Boru sedláci ty roboty činí za některé milosti sobě učiněné, k tomu žádných ospův a jiných robot nemají a neplatí. Ale tito lidé pod- daní prve mají na sobě tak mnoho platův, berní a ospův, k tomu jiná s lesy ustavičná forování, že pro nemožnost, a zvláště v těch horách země jest hornatá,
O odhadě Zvíkovska 1612. 167 Jedno že z těch vesnic při sv. Havle pronájmu z poustek při každým sv. Havle ročně vychází 32 kop 29 gr., jakž v ceduli dílčí tak se jmenuje; pak ten pronájem za plat stálej klásti se nemůže, než toliko za běžnej; pročež do běžnýho platu náleží a ne do stálého; kdo zajisté v pronájmě co drží, toho za svý vlastní sobě přičísti nemůže. A tak těch 32 kop 29 gr. s platu stálého se poraziti musí, id est 32 kop 29 gr. Item položeno mezi stálé platy, že Podhradští robotu mají na zahradách, a za tu klade ouhrnkem 6 kop, a dokládá tu v též taxi, že se jim za tu robotu dává ročně řídký pivo. I poněvadž tak jest, a že ty roboty za řídká piva činí, a tím pivem se jim ta ro- bota platí, tehdy se do taxy plat stálej za touž robotu klásti nemá; neb kdyby za táž piva nerobotovali, pivo by se prodalo, a snad každoročně víceji nežli 6 kop za ně utr- žilo. Než do platův běžných za užitek řídkých piv může se položiti v slušnosti. Item pod týmž titulem klade, že mlynáři a břežáci, kterýž zejmena jmenuje, jsou povinni, proti jisté a týmiž registry jmenované záplatě, jez panskej na řece Otavě neto- liko opravovati, ale kolikrátž by koliv toho potřeba nastala, i v nově udělati; za tu po- vinnost 3 kopy klade. I ani ten plat mezi stálý ani jiný platy do taxy klásti se nemá. Neb to tak od starodávna nařízeno, mlynář pak nemaje s jezem nic činiti, tím více pro- nájmu z mlejna platiti musí; a tak ta povinnost mlynářů těch zlepšuje mlejnu užitek, a ten k taxi víceji vynáší; pročež z stálejích] platů poraziti ty 3 kopy. [Poznámka in margine přeškrtnutá: Přece tu služebnost asi za 2 kopy klásti stálého platu]. Dáleji pokládá se týmiž registry ku prodaji vydanými, že lidé poddaní jsou povinni, při všech dvořích k jarnímu i ozimnímu obilí zvorati, hnoje ze dvorův vy- vézti, vobilí z pole, seno a votavu z luk svézti; toho všeho klade podle rozvrhnutí 975 dní, po 20 gr. počítajíc, činí 325 kop. Fůr na dříví klade se 332 fůry, za každou fůru po 6 gr. taxuje, činí za ně 33 kopy 12 gr. Ty oboje peníze za robotu a fůry do taxy položené a k platům stálým se- čtené, z týchž platův stálých se poraziti musejí; neb ta robota a forování tuto do- tčené jich dědičná robota není, a v žádných registřích ložních a dílčích cedulích předkův panských, kteříž toho panství Zvíkovského v užívání byli, ani také v ce- duli nebožtíka pana Jana Viléma z Švamberka, pana otce pana Jiřího Ernreicha, kteréž slovo od slova vidimus před rukama jest, nic se toho nenajde. Než aby to tak JMst pan Jiří Ernreich do taxy psáti poručiti ráčil, na to jest někdo pána navedl, a na to nemyslil, čím to provede. Bez pochyby měl za to, poněvadž u Boru 1) na ten spůsob sedláci, jakož tuto dotčeno, robotují, že i tito tím povinni býti musí. Ale jest v tom hrubej rozdíl. U Boru sedláci ty roboty činí za některé milosti sobě učiněné, k tomu žádných ospův a jiných robot nemají a neplatí. Ale tito lidé pod- daní prve mají na sobě tak mnoho platův, berní a ospův, k tomu jiná s lesy ustavičná forování, že pro nemožnost, a zvláště v těch horách země jest hornatá,
Strana 168
168 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským platův, berní a ospův každoročně zapravovati nemohou, tak že se jim často, ne- chce-li vrchnost, aby ode dvorů svých odbíhali, týchž povinností díl ulevovati, ba i dokonce odpouštěti, anebo na zaplacení jich les propouštěti musí. A že to tak jest, když pan Jiří Ernreich do dílčí cedule Zvíkovský pana otce svého nahlídne, sám to vskutku, co se nadpisuje, nadjíti ráčí. A summou ani ve všem království Českejm k tomu podobné roboty, mimo dědičné, do taxy se nepojímají a nekladou. 1) Když r. 1582 zemřel Krištof ze Svamberka, poslední z linie Zvíkovské, připadl Zvíkov i Vorlík, dle Krištofovy poslední vůle, Borské linii rodu Švamberského, která držela hrad Bor u Přimdy v krajině velmi hornaté. Dědici Krištofem ustanovení rozdělili se r. 1584 o dědictví, Jan Jiří přijal Vorlík, jeho bratranec Jan Vilém dostal Zvíkov. Jana Viléma syn a nástupce na Zvíkově byl Jiří Ehrenreich, jenž r. 1612 prodával Zvíkov svému strýci Janu Jiřímu. Poddanské poměry v Boru mohly tedy býti známy oběma soukupům při vyjedná- vání o Zvíkov r. 1612. Sraziti se tehdy dostane podle tohoto pořádného rozepsání 399 kop 51 gr. m. z těch s počátku pod tímto titulem stálejch platův; a tak pozůstane toliko platu peněžitého ročně vycházejícího 554 kop 3 d. míš. Ačkoliv pán sobě klásti ráčí ku prodaji každou kopu stálého platu za 60 kop, ale jest v horách neobyčejná, a může se to ukázati, že ani předkové panští, odpro- davši od těch statků mnoho vesnic a za mnoho tisíc, žádnej z téch, kteří koupili, přes 40 kop kopu stálého platu nekoupili. Však tuto ten plat každou kopu stálého platu za 40 kop počítajíc, učiní za ten stálej plat summy 22.160 kop 17 gr. 1 d. m. [In margine]: NB. Však ani tak vysoko do contra-taxy by se plat stálej klásti neměl, neb po tom smlouvání může se přidati, aby na ty peníze přišlo. NB. Mezi těmi ospy dědičně povinnejmi klade se také 11 strychů ovsa za chování ohaříkův, po 24 gr. taxovaných, za něž činí summy 4 kopy 42 gr., a k stálým platům připsaných. Ač o tom pochybuji, aby ten plat dědičně svolen byl, ale nevěda, zdali ti lidé v ten oves se dědičně platiti uvolili, toho jsem tak za stálej plat zanechal. Než pokudž by do vuole toliko svoleno bylo, musil by se ten plat přetrhnouti. Na to se vyptati musí. Plat běžnej: JMst pan Jiří Ernreich z Švamberka ráčí praviti, těch le- sův, s kterými se Zvíkov odprodává, býti 280 lečí zaječích na 24 tenat; a ty sobě pokládati ráčí jednu každou leč za 150 kop, činí za ně summy, když se dobře sečte, zouplna 42.000 kop. A za tu summu JMst pán ty lesy ráčí sobě šacovati. Že jest to proti všemu rozumu, aby se ty lesy hned v hotové summě klásti do taxy mohly, a kdoť jest pána na to navedl, aby se to tak taxovalo, ten jistě nic jiného tím neobmejšlel, než aby pánu uši lektal, a za tu svou práci tím lepšího koláče dostal; jakož pak že jest jednomu z Prahy dobře poplatiti ráčil, jsem doslechl. Každej ať toho zdravě pováží, najde-li se kupec, kterej by dotčené lesy v hotové summě ujal; milostivě, já tomu věřím, leč by za peníz rozumu neměl. 42.000 kop ourokem ročně beze všeho nákladu užiti se může 2520 kop [t. j. 6%]; lesů pak
168 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským platův, berní a ospův každoročně zapravovati nemohou, tak že se jim často, ne- chce-li vrchnost, aby ode dvorů svých odbíhali, týchž povinností díl ulevovati, ba i dokonce odpouštěti, anebo na zaplacení jich les propouštěti musí. A že to tak jest, když pan Jiří Ernreich do dílčí cedule Zvíkovský pana otce svého nahlídne, sám to vskutku, co se nadpisuje, nadjíti ráčí. A summou ani ve všem království Českejm k tomu podobné roboty, mimo dědičné, do taxy se nepojímají a nekladou. 1) Když r. 1582 zemřel Krištof ze Svamberka, poslední z linie Zvíkovské, připadl Zvíkov i Vorlík, dle Krištofovy poslední vůle, Borské linii rodu Švamberského, která držela hrad Bor u Přimdy v krajině velmi hornaté. Dědici Krištofem ustanovení rozdělili se r. 1584 o dědictví, Jan Jiří přijal Vorlík, jeho bratranec Jan Vilém dostal Zvíkov. Jana Viléma syn a nástupce na Zvíkově byl Jiří Ehrenreich, jenž r. 1612 prodával Zvíkov svému strýci Janu Jiřímu. Poddanské poměry v Boru mohly tedy býti známy oběma soukupům při vyjedná- vání o Zvíkov r. 1612. Sraziti se tehdy dostane podle tohoto pořádného rozepsání 399 kop 51 gr. m. z těch s počátku pod tímto titulem stálejch platův; a tak pozůstane toliko platu peněžitého ročně vycházejícího 554 kop 3 d. míš. Ačkoliv pán sobě klásti ráčí ku prodaji každou kopu stálého platu za 60 kop, ale jest v horách neobyčejná, a může se to ukázati, že ani předkové panští, odpro- davši od těch statků mnoho vesnic a za mnoho tisíc, žádnej z téch, kteří koupili, přes 40 kop kopu stálého platu nekoupili. Však tuto ten plat každou kopu stálého platu za 40 kop počítajíc, učiní za ten stálej plat summy 22.160 kop 17 gr. 1 d. m. [In margine]: NB. Však ani tak vysoko do contra-taxy by se plat stálej klásti neměl, neb po tom smlouvání může se přidati, aby na ty peníze přišlo. NB. Mezi těmi ospy dědičně povinnejmi klade se také 11 strychů ovsa za chování ohaříkův, po 24 gr. taxovaných, za něž činí summy 4 kopy 42 gr., a k stálým platům připsaných. Ač o tom pochybuji, aby ten plat dědičně svolen byl, ale nevěda, zdali ti lidé v ten oves se dědičně platiti uvolili, toho jsem tak za stálej plat zanechal. Než pokudž by do vuole toliko svoleno bylo, musil by se ten plat přetrhnouti. Na to se vyptati musí. Plat běžnej: JMst pan Jiří Ernreich z Švamberka ráčí praviti, těch le- sův, s kterými se Zvíkov odprodává, býti 280 lečí zaječích na 24 tenat; a ty sobě pokládati ráčí jednu každou leč za 150 kop, činí za ně summy, když se dobře sečte, zouplna 42.000 kop. A za tu summu JMst pán ty lesy ráčí sobě šacovati. Že jest to proti všemu rozumu, aby se ty lesy hned v hotové summě klásti do taxy mohly, a kdoť jest pána na to navedl, aby se to tak taxovalo, ten jistě nic jiného tím neobmejšlel, než aby pánu uši lektal, a za tu svou práci tím lepšího koláče dostal; jakož pak že jest jednomu z Prahy dobře poplatiti ráčil, jsem doslechl. Každej ať toho zdravě pováží, najde-li se kupec, kterej by dotčené lesy v hotové summě ujal; milostivě, já tomu věřím, leč by za peníz rozumu neměl. 42.000 kop ourokem ročně beze všeho nákladu užiti se může 2520 kop [t. j. 6%]; lesů pak
Strana 169
O odhadě Zvíkovska 1612. 169 těch každoročně, byť je i poddaní vozili k řece, přes za 700 kop rok k roku rov- naje, aby se nepřesekaly, užiti nemůže; a to vše s velikou obtížností chudých lidí a nemalým nákladem býti musí. A pakli by chtěl každoročně za 2520 kop jich od- prodati, (a tak z těch 42.000 kop ourok platí), tehdy v malejch letech žádnejch lesův by nezůstalo; a nejsouc lesy živý, totiž dubový, když se jednou posekají, aby zase rostly, nýbrž na větším díle smrkový, jedlový a borový, ty když se pomejtí, lehne všeckna země ladem, a těch gruntův se ničímž užívati bude. A to že tak jest, každej tomu za pravý dá. A že pak i předkům panskejm, když ty statky dědičně kupovati ráčili, v registřích ku prodeji složených za užitek těch všech lesův, co se jich i k Vorlíku i k Milívsku drží, ročně toliko platem běžnejm, tak aby se lesy nepře- sekaly, 500 kop se taxovalo, jak to se ještě ukázati může. A v horách také nejinej obyčej, než tak za užitek lesův ročně běžnej plat klásti se zachovává. Protož pří- kladu v tom následujíc, pokládám za užitek, rok k roku rovnaje, týchž lesův běžně, ačť i to mnoho, 700 kop.2) A může pan Jiří Ernreich i do počtův Zvíkovských panu otci jeho činěných nahlídnouti, a to v skutku najde, že ani do té summy 700 kop každoročně týchž lesů se odprodávati nemohlo; čím pak nyní mnohem méně, jsouc tíž lesové na nejvyšší vymejceni, tak že v některý leči lesu s pramen není, a jedouc od Milívska k Červenýmu, téměř dobrého dřeva není, kromě chrastiny. 2. Výnos běžný uvedl se na kapitál, násobil-li se 20ti, to jest 700 X 20 = 14.000 kop. Tedy Zaho- řanský odhadoval lesy Zvíkovské na 14.000 kop gr. m., a Jiří Ehrenreich cenil si je na 42.000 kop, tedy třikrát výše. Item kladu tuto pronájmu z poustek a z dědin, kteréž pan Jiří Ernreich k stálým platům sečísti dáti ráčil. Ale nemělo to býti. Neb kdo něco drží a užívá pronájmem, toho sobě za věc dědičnou přičísti nemůž; tak také ti sedláci z těch poustek ne plat stálej, než pronájem platí, a ten se tuto za běžnej plat počítá a klade 32 kop 39 gr. Item Kazimour pronájmu ročně z prámu3) platí 6 kop; však poněvadž se na ty peníze prám opravovati, ano i když potřeba, novej dělati musí, a ten víceji stojí nežli se užitku schází: nicméně, mimo porážku 4 kop na náklad prámu, užitku ročně 3) t. j. z přívozu najatého. běžným platem se klade 2 kopy. Mlynář Podhradskej platí pronájmu ze mlejna 33 strychů; po 40 gr. počítajíc, rok k roku rovnajíc, činí za též žito 22 kop; za 2 strychy votrubův po 12 gr. 24 gr.; za vykrmení 2 vepřů užitkem 7 kop; pily že se užívá míň a víc 10 kop. Mlynář Květovskej platí pronájmu ze mlejna 30 str. žita, po 40 gr. počí- tajíc, činí 20 kop; 1 strych votrub 12 gr.; za vykrmení 2 vepřů užitku kladu 7 kop; za užitek olejny rok k roku rovnaje 1 kopu 30 gr.; za užitek pily rok k roku rovnaje 5 kop. Mejta z vorův dříví že se schází do 85; ale rok k roku rovnaje, kladu 70 kop. Archiv Český XXIX. 22
O odhadě Zvíkovska 1612. 169 těch každoročně, byť je i poddaní vozili k řece, přes za 700 kop rok k roku rov- naje, aby se nepřesekaly, užiti nemůže; a to vše s velikou obtížností chudých lidí a nemalým nákladem býti musí. A pakli by chtěl každoročně za 2520 kop jich od- prodati, (a tak z těch 42.000 kop ourok platí), tehdy v malejch letech žádnejch lesův by nezůstalo; a nejsouc lesy živý, totiž dubový, když se jednou posekají, aby zase rostly, nýbrž na větším díle smrkový, jedlový a borový, ty když se pomejtí, lehne všeckna země ladem, a těch gruntův se ničímž užívati bude. A to že tak jest, každej tomu za pravý dá. A že pak i předkům panskejm, když ty statky dědičně kupovati ráčili, v registřích ku prodeji složených za užitek těch všech lesův, co se jich i k Vorlíku i k Milívsku drží, ročně toliko platem běžnejm, tak aby se lesy nepře- sekaly, 500 kop se taxovalo, jak to se ještě ukázati může. A v horách také nejinej obyčej, než tak za užitek lesův ročně běžnej plat klásti se zachovává. Protož pří- kladu v tom následujíc, pokládám za užitek, rok k roku rovnaje, týchž lesův běžně, ačť i to mnoho, 700 kop.2) A může pan Jiří Ernreich i do počtův Zvíkovských panu otci jeho činěných nahlídnouti, a to v skutku najde, že ani do té summy 700 kop každoročně týchž lesů se odprodávati nemohlo; čím pak nyní mnohem méně, jsouc tíž lesové na nejvyšší vymejceni, tak že v některý leči lesu s pramen není, a jedouc od Milívska k Červenýmu, téměř dobrého dřeva není, kromě chrastiny. 2. Výnos běžný uvedl se na kapitál, násobil-li se 20ti, to jest 700 X 20 = 14.000 kop. Tedy Zaho- řanský odhadoval lesy Zvíkovské na 14.000 kop gr. m., a Jiří Ehrenreich cenil si je na 42.000 kop, tedy třikrát výše. Item kladu tuto pronájmu z poustek a z dědin, kteréž pan Jiří Ernreich k stálým platům sečísti dáti ráčil. Ale nemělo to býti. Neb kdo něco drží a užívá pronájmem, toho sobě za věc dědičnou přičísti nemůž; tak také ti sedláci z těch poustek ne plat stálej, než pronájem platí, a ten se tuto za běžnej plat počítá a klade 32 kop 39 gr. Item Kazimour pronájmu ročně z prámu3) platí 6 kop; však poněvadž se na ty peníze prám opravovati, ano i když potřeba, novej dělati musí, a ten víceji stojí nežli se užitku schází: nicméně, mimo porážku 4 kop na náklad prámu, užitku ročně 3) t. j. z přívozu najatého. běžným platem se klade 2 kopy. Mlynář Podhradskej platí pronájmu ze mlejna 33 strychů; po 40 gr. počítajíc, rok k roku rovnajíc, činí za též žito 22 kop; za 2 strychy votrubův po 12 gr. 24 gr.; za vykrmení 2 vepřů užitkem 7 kop; pily že se užívá míň a víc 10 kop. Mlynář Květovskej platí pronájmu ze mlejna 30 str. žita, po 40 gr. počí- tajíc, činí 20 kop; 1 strych votrub 12 gr.; za vykrmení 2 vepřů užitku kladu 7 kop; za užitek olejny rok k roku rovnaje 1 kopu 30 gr.; za užitek pily rok k roku rovnaje 5 kop. Mejta z vorův dříví že se schází do 85; ale rok k roku rovnaje, kladu 70 kop. Archiv Český XXIX. 22
Strana 170
170 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Klade se v též taxi, že se z mostův u Zvíkova cla ročně do 7 kop schází; i poněvadž jest věc vědoma, že na ty mosty jest větší náklad, nežli jich užitek, protož ten plat mejtnej běžnej na opravování týchž mostův slušně nechán býti má. Cihelny při zámku užitku ročně se klade 10 kop; ale ta cihelna není než pro zámek, komu prodávati není; nicméně za užitek jí se klade běžně 2 kopy. Krčem vejsadních pokládá se 9 v též taxi; ale podle cedulí dílčích nena- chází se jich v těch vesnicích toliko 5; neb aby 2 krčmy vejsadní v Podhradí, a jedna na Červeným, a čtvrtá ve vsi Velký býti měly, toho v ceduli dílčí dostaveno není. Než byla prve krčma vejsadní ve Vsi Oujezdci, ta jest-li na Červenej převe- dena, to může býti, než mělo se o tom v taxi zmínka učiniti, tak aby po časích v Oujezdě poznovu krčma zaražena nebyla. — 600 věrtel bílého piva že se v těch krčmách, rok k roku rovnaje, vydati může, se klade. Byť jen 400 věrtel bylo, dosti jest. Počítajíc každého věrtele 20 gr. za užitek mimo náklad — ač i to jest mnoho, neb jinde jen 15 gr. se počítá, — jednoho každého věrtele piva počítajíc, činí běžně 133 kop 20 gr. Za užitek řídkého piva klade se běžně 6 kop. Summa běžného platu podle nadepsaného rozepsání činí 1019 kop 5 gr. Počítajíc jednu každou kopu téhož platu běžného za 20 kop, činí za něj 20.381 kopu 40 gr. Za zvuoli na těch všech gruntech panskejch i sedskejch pokládá se 1000 kop; ale jest na 500 kopách dosti, neb se za 500 kop v roce zvuole ani tolik neučiní. A tak podle tohoto rozepsání na též panství Zvíkovský učiní 53.983 kop 57 gr. 1 d., vše míš.4) 4) Tato summa 53.983 kop 57 gr. 1 d. vznikla Zahořanskému z těchto sčítanců: za zámek, dvory s pozemky, kollatury, násadu . 10.442 kop . . „ platy stálé po 40 kopách učteno kapitálu . . . . . . 22.160 „ 17 gr. 1 d. „ běžné „ 20 . . . . . . 20.381 „ 40 „ 1.000 „ zvůli (nikoli 500 kop, nýbrž). . . . . . . . . Úhrnem . . . 53.983 kop 57 gr. 1 d. Však má-li se contrataxí proti taxí JMsti pana Jiřího Ernreicha zase psáti, tehdy, jakž napřed odtčeno, ať prve JMsti panu Jiřímu Ernreichovi z Švamberka se psaní učiní a hned odešle, strany potahův a dobytka i jiných svrškův, co při jed- nom každém dvoře zanechati, buď sobě pozůstaviti chtíti ráčí. Potom když se vy- rozumí, co za odpověď dá, teprve kontrataxí v spis uvésti a k smlouvě jistej den jmenovati. Do contrataxí není potřebí vejšeji plat stálej 38 kop a běžnej polovici toho klásti; smlouvou potom se přidati může, aby se kopa za 40 kop platu stálého, a běžného polovici toho dostala. A jest hojně uplacen dosti; jakož pak kdo koliv smlouvy přítomni budou, tomu lépeji porozumějí, když se jim k tomu podobné taxy odprodání statkův od panství Zvíkovského a smlouvy o ně přednesou.
170 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Klade se v též taxi, že se z mostův u Zvíkova cla ročně do 7 kop schází; i poněvadž jest věc vědoma, že na ty mosty jest větší náklad, nežli jich užitek, protož ten plat mejtnej běžnej na opravování týchž mostův slušně nechán býti má. Cihelny při zámku užitku ročně se klade 10 kop; ale ta cihelna není než pro zámek, komu prodávati není; nicméně za užitek jí se klade běžně 2 kopy. Krčem vejsadních pokládá se 9 v též taxi; ale podle cedulí dílčích nena- chází se jich v těch vesnicích toliko 5; neb aby 2 krčmy vejsadní v Podhradí, a jedna na Červeným, a čtvrtá ve vsi Velký býti měly, toho v ceduli dílčí dostaveno není. Než byla prve krčma vejsadní ve Vsi Oujezdci, ta jest-li na Červenej převe- dena, to může býti, než mělo se o tom v taxi zmínka učiniti, tak aby po časích v Oujezdě poznovu krčma zaražena nebyla. — 600 věrtel bílého piva že se v těch krčmách, rok k roku rovnaje, vydati může, se klade. Byť jen 400 věrtel bylo, dosti jest. Počítajíc každého věrtele 20 gr. za užitek mimo náklad — ač i to jest mnoho, neb jinde jen 15 gr. se počítá, — jednoho každého věrtele piva počítajíc, činí běžně 133 kop 20 gr. Za užitek řídkého piva klade se běžně 6 kop. Summa běžného platu podle nadepsaného rozepsání činí 1019 kop 5 gr. Počítajíc jednu každou kopu téhož platu běžného za 20 kop, činí za něj 20.381 kopu 40 gr. Za zvuoli na těch všech gruntech panskejch i sedskejch pokládá se 1000 kop; ale jest na 500 kopách dosti, neb se za 500 kop v roce zvuole ani tolik neučiní. A tak podle tohoto rozepsání na též panství Zvíkovský učiní 53.983 kop 57 gr. 1 d., vše míš.4) 4) Tato summa 53.983 kop 57 gr. 1 d. vznikla Zahořanskému z těchto sčítanců: za zámek, dvory s pozemky, kollatury, násadu . 10.442 kop . . „ platy stálé po 40 kopách učteno kapitálu . . . . . . 22.160 „ 17 gr. 1 d. „ běžné „ 20 . . . . . . 20.381 „ 40 „ 1.000 „ zvůli (nikoli 500 kop, nýbrž). . . . . . . . . Úhrnem . . . 53.983 kop 57 gr. 1 d. Však má-li se contrataxí proti taxí JMsti pana Jiřího Ernreicha zase psáti, tehdy, jakž napřed odtčeno, ať prve JMsti panu Jiřímu Ernreichovi z Švamberka se psaní učiní a hned odešle, strany potahův a dobytka i jiných svrškův, co při jed- nom každém dvoře zanechati, buď sobě pozůstaviti chtíti ráčí. Potom když se vy- rozumí, co za odpověď dá, teprve kontrataxí v spis uvésti a k smlouvě jistej den jmenovati. Do contrataxí není potřebí vejšeji plat stálej 38 kop a běžnej polovici toho klásti; smlouvou potom se přidati může, aby se kopa za 40 kop platu stálého, a běžného polovici toho dostala. A jest hojně uplacen dosti; jakož pak kdo koliv smlouvy přítomni budou, tomu lépeji porozumějí, když se jim k tomu podobné taxy odprodání statkův od panství Zvíkovského a smlouvy o ně přednesou.
Strana 171
Instrukce správcům důchodů a statku městského v J. Hradci 1613. 171 135. 1613, 25. října: Purkmistr a rada města Hradce Jindřichova dávají správ- cům důchodův a statku městského instrukci, kterou by v povo- lání svém se říditi měli. Instrukcí od nás purkmistra a rady města Hradce Jindřichova slovutným panu Gregorovi Autěferovi a panu Tobiášovi Klementovi, sousedům téhož města, jakožto nařízeným správcům důchodův a statku obecního k městu Hradci náležitého, kterak by se v povolání svém říditi a spravovati měli, jakž níž následuje. [1] Předně a nejprve poroučejlí a svěřují se jim oběma pod správu a opa- trování k poslušenství všickni na statku témž obecním poddaní lidé, usedlí i ne- usedlí, vdovy, sirotci, uběhlí i nezběhlí, dvory, mlejn, lesy, rybníky, a sumou jiné všechno a všelijaké hospodářství, i všeckna čeládka ve dvořích a mlejně pozůstáva- jící; jsouce my k nim té důvěrnosti a naděje, že sami na sobě dobrý příklad dávati a k tomu jak poddané i čeládku, aby se Pána Boha báli a povolání svému dosti činíce věrně se chovali, vésti budou. [2] Propouštění lidí z poddanosti a člověčenství z gruntův obecních, též soudy a řízení sirotkuov a vdov o spravedlnosti jich, tak také i knihy urburní neb gruntovní a sirotčí, ano i lovení rybníkův v přítomnosti vyslaných našich sobě, jak i předešle bývalo, v moci své pozuostavujem a zanecháváme; však to vše s vědomím a v přítomnosti jich správcuov se říditi a konati má. [3] Všecky a všelijaké důchody stálé i běžné, buď na lidech poddaných, k obci z krámečkuov a jiných pod plat míst lidem při městě puštěných, též také z verunkuov při knihách městských, co tak této obci přísluší, též i z cihelny užitky, a odkud koliv by se co toho vyhledati mohlo, aby k sobě přijímali, a z nich, buďto [z] peněz, obilí i z svršků a nábytkuov, což jim tak koliv podle inventáře v moc a k opatrování odevzdáno a poručeno jest, počet pořádný činili. [4] A jakož také každým ouředníkům a správcům na to pilný a bedlivý pozor dáti sluší, jak by vedle dostiučinění povinnostem svým i toho vyšetřovali, kterak by netoliko nad předešlými ustanoveními a správami ruku ochrannou drželi, ale i také uznali-li by na statcích sobě svěřených a poručených kde jaké příčiny k zlepšení užitkův, k tomu se radou a [s] vědomím vrchnosti své skutečně přičinili. [5] Podobným způsobem i my k častopsaným pánům správcům obecním té celé a nepochybné naděje a duověrnosti jsme, že k tomu všelikterak (pro budoucí pochvalu a památku jich) prohlídati a na [to] s pilností mysliti budou, aby stateček obecní netoliko náležitě od nich řízen a spravován, ale i s dobrým užitečným obce vzrost maje (dle hojného zakázání jejich), rozšířen, napraven, a s jistým vědomím naším, zvlášť pana primatora nynějšího i budoucího, k němuž oni ve všem (zvlášť 22*
Instrukce správcům důchodů a statku městského v J. Hradci 1613. 171 135. 1613, 25. října: Purkmistr a rada města Hradce Jindřichova dávají správ- cům důchodův a statku městského instrukci, kterou by v povo- lání svém se říditi měli. Instrukcí od nás purkmistra a rady města Hradce Jindřichova slovutným panu Gregorovi Autěferovi a panu Tobiášovi Klementovi, sousedům téhož města, jakožto nařízeným správcům důchodův a statku obecního k městu Hradci náležitého, kterak by se v povolání svém říditi a spravovati měli, jakž níž následuje. [1] Předně a nejprve poroučejlí a svěřují se jim oběma pod správu a opa- trování k poslušenství všickni na statku témž obecním poddaní lidé, usedlí i ne- usedlí, vdovy, sirotci, uběhlí i nezběhlí, dvory, mlejn, lesy, rybníky, a sumou jiné všechno a všelijaké hospodářství, i všeckna čeládka ve dvořích a mlejně pozůstáva- jící; jsouce my k nim té důvěrnosti a naděje, že sami na sobě dobrý příklad dávati a k tomu jak poddané i čeládku, aby se Pána Boha báli a povolání svému dosti činíce věrně se chovali, vésti budou. [2] Propouštění lidí z poddanosti a člověčenství z gruntův obecních, též soudy a řízení sirotkuov a vdov o spravedlnosti jich, tak také i knihy urburní neb gruntovní a sirotčí, ano i lovení rybníkův v přítomnosti vyslaných našich sobě, jak i předešle bývalo, v moci své pozuostavujem a zanecháváme; však to vše s vědomím a v přítomnosti jich správcuov se říditi a konati má. [3] Všecky a všelijaké důchody stálé i běžné, buď na lidech poddaných, k obci z krámečkuov a jiných pod plat míst lidem při městě puštěných, též také z verunkuov při knihách městských, co tak této obci přísluší, též i z cihelny užitky, a odkud koliv by se co toho vyhledati mohlo, aby k sobě přijímali, a z nich, buďto [z] peněz, obilí i z svršků a nábytkuov, což jim tak koliv podle inventáře v moc a k opatrování odevzdáno a poručeno jest, počet pořádný činili. [4] A jakož také každým ouředníkům a správcům na to pilný a bedlivý pozor dáti sluší, jak by vedle dostiučinění povinnostem svým i toho vyšetřovali, kterak by netoliko nad předešlými ustanoveními a správami ruku ochrannou drželi, ale i také uznali-li by na statcích sobě svěřených a poručených kde jaké příčiny k zlepšení užitkův, k tomu se radou a [s] vědomím vrchnosti své skutečně přičinili. [5] Podobným způsobem i my k častopsaným pánům správcům obecním té celé a nepochybné naděje a duověrnosti jsme, že k tomu všelikterak (pro budoucí pochvalu a památku jich) prohlídati a na [to] s pilností mysliti budou, aby stateček obecní netoliko náležitě od nich řízen a spravován, ale i s dobrým užitečným obce vzrost maje (dle hojného zakázání jejich), rozšířen, napraven, a s jistým vědomím naším, zvlášť pana primatora nynějšího i budoucího, k němuž oni ve všem (zvlášť 22*
Strana 172
172 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: co by se nového stavení a velkých nákladů dotýkati chtělo) zření své míti mají, pilností jich v dobrý a chvály hodný řád uveden byl. [6] Za kteroužto pilnost, práci, bedlivost a prokázanou bohdá sousedskou upřímnost jejich v tom, podle uznání a náležitého poděkování, jistá odměna jim s budoucím připomínáním toho vším dobrým od této obce učiněna býti má. Pro lepší toho pamět a podstatu jest tato instrukcí pečetí menší městskou upečetěna a vejš psaným pánům správcům v ruce uvedena. V pátek po památce sv. Lukáše evangelisty leta 1613. Z městského archivu J. Hradeckého opis v zemském archivě v Praze. 136. 1614, 1. ledna: Albrecht z Waldšteina a manželka jeho Lukrecie rozená Nekšovna z Landeku poddaným ve vsi Jablunce na panství Vsetínském na Moravě pouštějí pozemky k vlastnictví a propůjčují rozličné jiné výsady. My Albrecht Václav Eusebius z Waldšteina, JMti Římského císaře komorník, Lukrecí Waldšteinská rozená Nekšovna z Landeku, páni a držitelé panství Vsetín- ského, Lukovského a Rym[n]ického, známo činíme přede všemi, kdežkoli tento list čten aneb čtouci slyšán bude, a zvláště tu, kdež náleží, že poddaným našim ze vsi Jablunky tuto milost činíme a rolí, louky a paseky, kterýchž nyní v držení a užívání sou, jim dědičně dáváme, a nijakým spůsobem my ani potomkové naši a budoucí páni a držitelé panství Vsetínského a dědiny Jablunky jim jich odjímati nechcem a nebudem. Tolikéž z šenkův vinných jak obec tak fojta propouštíme; na hony aby nechodili, psův a chrtův nechovali. Do mlejna, kde se jim dobře lebí [líbí], vozili. Hlásati na zámku Vsetínském ani nikde jinde povinni nebyli, je na časy budoucí a věčné osvobozujeme. Též kdyby se kdy bukva obrodila, tehdy aby v horách k panství Vsetínskému přináležejících svině a bravy pásli bez všelijakého ouplatku. A dříví jak k palivu tak k stavení sekati a bráti mohli, jim to dovolujem. Čehož jim nikdy od nás ani budoucích pánův a držitelův panství Vsetínského a dědiny Jablunky zbraňo- váno nebude a bejti nemá. Poněvadž již nám prvotně za ty všecky věci plat dávají a dávati na časy budoucí mají. A pro lepší toho jistotu pečeti naše vlastní k tomuto listu přivěsiti sme dali. Jehož jest datum na zámku Vsetíně prvního dne Januari léta tisícího šestistého štrnáctého. A. z Waldsstegna m. p. Originál perg. v archivě Českého Musea; z dvou pečetí někdy přivěsených zbyly jenom závěsné pásky. — Ves Jablunka stojí u pravého břehu řeky Bečvy na cestě ze Vsetína do Valašského Meziříčí. — Lukrecie zdědila panství Vsetínské 1591 po svém otci Sigmundovi Nekešovi z Landeka; po svém strýci Vác- lavovi Nekešovi z Landeka odkazem 1604 dostala statek Lukovský, Rymnický a j., 1609 podruhé se provdala za Albrechta z Waldštejna, jejž přijala 1610 na spolek ve všech statcích svých, a zemřela 1614. Albrecht z Waldšteina, zatím proslulý a jinak zbohatlý, prodal moravské panství Vsetínské r. 1623. (Volný, kraj Hra- dištský 490.)
172 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: co by se nového stavení a velkých nákladů dotýkati chtělo) zření své míti mají, pilností jich v dobrý a chvály hodný řád uveden byl. [6] Za kteroužto pilnost, práci, bedlivost a prokázanou bohdá sousedskou upřímnost jejich v tom, podle uznání a náležitého poděkování, jistá odměna jim s budoucím připomínáním toho vším dobrým od této obce učiněna býti má. Pro lepší toho pamět a podstatu jest tato instrukcí pečetí menší městskou upečetěna a vejš psaným pánům správcům v ruce uvedena. V pátek po památce sv. Lukáše evangelisty leta 1613. Z městského archivu J. Hradeckého opis v zemském archivě v Praze. 136. 1614, 1. ledna: Albrecht z Waldšteina a manželka jeho Lukrecie rozená Nekšovna z Landeku poddaným ve vsi Jablunce na panství Vsetínském na Moravě pouštějí pozemky k vlastnictví a propůjčují rozličné jiné výsady. My Albrecht Václav Eusebius z Waldšteina, JMti Římského císaře komorník, Lukrecí Waldšteinská rozená Nekšovna z Landeku, páni a držitelé panství Vsetín- ského, Lukovského a Rym[n]ického, známo činíme přede všemi, kdežkoli tento list čten aneb čtouci slyšán bude, a zvláště tu, kdež náleží, že poddaným našim ze vsi Jablunky tuto milost činíme a rolí, louky a paseky, kterýchž nyní v držení a užívání sou, jim dědičně dáváme, a nijakým spůsobem my ani potomkové naši a budoucí páni a držitelé panství Vsetínského a dědiny Jablunky jim jich odjímati nechcem a nebudem. Tolikéž z šenkův vinných jak obec tak fojta propouštíme; na hony aby nechodili, psův a chrtův nechovali. Do mlejna, kde se jim dobře lebí [líbí], vozili. Hlásati na zámku Vsetínském ani nikde jinde povinni nebyli, je na časy budoucí a věčné osvobozujeme. Též kdyby se kdy bukva obrodila, tehdy aby v horách k panství Vsetínskému přináležejících svině a bravy pásli bez všelijakého ouplatku. A dříví jak k palivu tak k stavení sekati a bráti mohli, jim to dovolujem. Čehož jim nikdy od nás ani budoucích pánův a držitelův panství Vsetínského a dědiny Jablunky zbraňo- váno nebude a bejti nemá. Poněvadž již nám prvotně za ty všecky věci plat dávají a dávati na časy budoucí mají. A pro lepší toho jistotu pečeti naše vlastní k tomuto listu přivěsiti sme dali. Jehož jest datum na zámku Vsetíně prvního dne Januari léta tisícího šestistého štrnáctého. A. z Waldsstegna m. p. Originál perg. v archivě Českého Musea; z dvou pečetí někdy přivěsených zbyly jenom závěsné pásky. — Ves Jablunka stojí u pravého břehu řeky Bečvy na cestě ze Vsetína do Valašského Meziříčí. — Lukrecie zdědila panství Vsetínské 1591 po svém otci Sigmundovi Nekešovi z Landeka; po svém strýci Vác- lavovi Nekešovi z Landeka odkazem 1604 dostala statek Lukovský, Rymnický a j., 1609 podruhé se provdala za Albrechta z Waldštejna, jejž přijala 1610 na spolek ve všech statcích svých, a zemřela 1614. Albrecht z Waldšteina, zatím proslulý a jinak zbohatlý, prodal moravské panství Vsetínské r. 1623. (Volný, kraj Hra- dištský 490.)
Strana 173
Z roku 1614. 173 137. 1614, 22. února: Císař Matyáš potvrzuje výsady, jež Václav Kekule ze Stradonic dal svým poddaným ve vsech Pravoníně, Ovesné Lhotě, Čáslavsku a Vsi Velké r. 1595. My Matyáš z Boží milosti volený Římský císař, po všecky časy rozmnožitel říše, a Uherský, Český, Dalmatský, Charvátský oc král, arcikníže Rakouské, mar- krabě Moravské, Lucemburské a Slezské kníže a Lužický markrabě, oznamujem tímto listem všem, že jsme poníženě prošeni od slovutného Václava Kekuli z Stra- domic [sic] na Pravoníně a Stradonicích, věrného našeho milého, na místě lidí poddaných jeho ze čtyr vsí, totiž Pravonína, Vovesné Lhoty, vsi Čáslavského a Vsi Velké, abychom jim listův a obdarování jeho Václava Kekule, kteréž jest jedné každé z týchž vesnic obzvláštně a v slovích jednostejných sepsané, pod datum jednoho každého na Pravoníně, ve čtvrtek den památky Božího Těla, léta Páně tisícího pětistého deva- desátého pátého [25. května 1595], jakožto na ten čas vrchnost jejich pro snadší a lepší vyživení týchž lidí poddaných svých nadal, tolikéž milostivě schváliti a po- tvrditi ráčili. K jehožto ponížené prozbě nakloněni jsouce, s dobrým rozmyslem, naším jistým vědomím, s radou věrných našich milých a mocí královskou v Čechách, již jmenované listy a obdarování jsme schválili, obnovili a potvrdili, a tímto listem ja- kožto král Český ve všem jich znění, položení, v punktích, klausulech a artikulích, nejináč, než jakoby v tento list náš slovo od slova vepsány byly, schvalujem, ob- novujem a potvrzujem. Chtíce tomu konečně, aby při tom při všem od každého člověka, což se v těch listech obsahuje, jmíni, držáni a neporušitedlně zachováni byli. Protož přikazujem všem obyvatelům a poddaným našim ze všech stavů království našeho Českého, nynějším i budoucím, věrným našim milým, abyste nadepsané lidi poddané ze všech již jmenovaných čtyr vesnic při tomto schválení, obnovení a po- tvrzení našem bez všelijakých zmatkův a odporností nyní i na budoucí věčné časy zachovali, žádných jim v tom překážek nečiníce ani jiným činiti nedopouštějíce, a to pod uvarováním hněvu a nemilosti naší císařské a královské, dědicův našich a budoucích králův Českých. Tomu na svědomí pečeť naši císařskou k listu tomuto přivěsiti jsme rozkázati ráčili. Dán v městě našem Budějovicích Českých, v sobotu po první neděli postní Invocavit, léta šestnáctistého čtrnáctého, a království našich Římského II., Uher- ského VI. a Českého III. Matthias m. p. Sdenco Ad. Poppl de Lobcouicz, S. R. Bohemiae Cancellarius. Ad mandatum Sacrae Caes. Majestatis proprium Pavel Michna m. p.
Z roku 1614. 173 137. 1614, 22. února: Císař Matyáš potvrzuje výsady, jež Václav Kekule ze Stradonic dal svým poddaným ve vsech Pravoníně, Ovesné Lhotě, Čáslavsku a Vsi Velké r. 1595. My Matyáš z Boží milosti volený Římský císař, po všecky časy rozmnožitel říše, a Uherský, Český, Dalmatský, Charvátský oc král, arcikníže Rakouské, mar- krabě Moravské, Lucemburské a Slezské kníže a Lužický markrabě, oznamujem tímto listem všem, že jsme poníženě prošeni od slovutného Václava Kekuli z Stra- domic [sic] na Pravoníně a Stradonicích, věrného našeho milého, na místě lidí poddaných jeho ze čtyr vsí, totiž Pravonína, Vovesné Lhoty, vsi Čáslavského a Vsi Velké, abychom jim listův a obdarování jeho Václava Kekule, kteréž jest jedné každé z týchž vesnic obzvláštně a v slovích jednostejných sepsané, pod datum jednoho každého na Pravoníně, ve čtvrtek den památky Božího Těla, léta Páně tisícího pětistého deva- desátého pátého [25. května 1595], jakožto na ten čas vrchnost jejich pro snadší a lepší vyživení týchž lidí poddaných svých nadal, tolikéž milostivě schváliti a po- tvrditi ráčili. K jehožto ponížené prozbě nakloněni jsouce, s dobrým rozmyslem, naším jistým vědomím, s radou věrných našich milých a mocí královskou v Čechách, již jmenované listy a obdarování jsme schválili, obnovili a potvrdili, a tímto listem ja- kožto král Český ve všem jich znění, položení, v punktích, klausulech a artikulích, nejináč, než jakoby v tento list náš slovo od slova vepsány byly, schvalujem, ob- novujem a potvrzujem. Chtíce tomu konečně, aby při tom při všem od každého člověka, což se v těch listech obsahuje, jmíni, držáni a neporušitedlně zachováni byli. Protož přikazujem všem obyvatelům a poddaným našim ze všech stavů království našeho Českého, nynějším i budoucím, věrným našim milým, abyste nadepsané lidi poddané ze všech již jmenovaných čtyr vesnic při tomto schválení, obnovení a po- tvrzení našem bez všelijakých zmatkův a odporností nyní i na budoucí věčné časy zachovali, žádných jim v tom překážek nečiníce ani jiným činiti nedopouštějíce, a to pod uvarováním hněvu a nemilosti naší císařské a královské, dědicův našich a budoucích králův Českých. Tomu na svědomí pečeť naši císařskou k listu tomuto přivěsiti jsme rozkázati ráčili. Dán v městě našem Budějovicích Českých, v sobotu po první neděli postní Invocavit, léta šestnáctistého čtrnáctého, a království našich Římského II., Uher- ského VI. a Českého III. Matthias m. p. Sdenco Ad. Poppl de Lobcouicz, S. R. Bohemiae Cancellarius. Ad mandatum Sacrae Caes. Majestatis proprium Pavel Michna m. p.
Strana 174
174 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Originál pergamenový v archivě Českého Musea; visutá pečeť schází. Dole na samém kraji pod zá- hybem poznamenáno současně: „General Confirmation Wenzeln Kekule vier Dorfschaften-Privilegien, allermassen ers inen geben und selbist vor sie interveniret.“ Na zadní straně uprostřed též současně poznamenáno: Regi- strator Wh. Ad. Czaijs m. p. — Kekulův list z r. 1595 tištěn zde str. 147 č. 115. 138. 1614, 28. října: Rytíř Václav Kekule ze Stradonic poddaným svým v Pravo- níně, Čáslavsku, Lhotě Ovesné (Horní) a ve Velké Vsi zlepšuje práva k uživání vlastních lesů a uskrovňuje povinnost k službám panským; nástupce své zavazuje k potvrzování. Já Václav Kekule z Stradonic na Pravoníně a Stradonicích známo činím tímto listem všem lidem vůbec a zvláště tu, kdež náleží: že sem poníženě žádán od lidí, věrných poddaných svých, osedlých ve vsech mých Pravoníně, Čáslavským, Lhotě Vovesné, Velké Vsi obývajících, abych mimo předešlá některá jim ode mně před některejmi léty učiněná a teď nedávno jim od JMti nejjasnějšího knížete a pána pana Matyáše z Boží milosti voleného Římského císaře, po všecky časy rozmnožitele říše, a Uherského, Českého, Dalmatského, Charvátského oc krále, arciknížete Rakou- ského, markrabí Moravského, Lucemburského a Slezského knížete a Lužického mar- krabí oc, pána mého nejmilostivějšího schválená a konfirmovaná nadání ještě vejšeji některé milosti učinil. K jejichžto ponížené žádosti s dobrým svým rozmyslem jakožto dědičný pán a vrchnost jejich, pro jich ke mně po všechna léta minulá až i do tohoto času poddané a poslušné se chování, a pro snadší jich i budoucích jejich v živnůstkách fedrunk a průchod, bez urážení, ztenčení aneb jakého zmenšení jak těch předešlých nadání, tak také i konfirmací od JMti císařské na ně vyšlé, tyto vejšeji jim milosti činím: Předně kdež v týchž nadáních jedné každé vsi obzvlaštně pod pečetí mou a jinejch čtyř osob stavu rytířského na svědomí podle mé přitištěných a jim daných, co se užívání lesův i také porostlin k všelijakým rozdílným a zejména v týchž na- dáních doloženým potřebám dotýče, kdež toho vejslov]ně doloženo, že jich mírně s volí vrchnosti své užívati mají.*) I aby v té příčině (an se tu gruntův a porostlin vlastních jich poplatných dotýče) skrze nedorozumění nějaké nesnálze a těžkosti budoucně od vrchností svých snášeti a pociťovati nemuseli; protož týž artikul z svého bedlivého uvážení takto obměkčuji a vysvětluji: poněvadž z takových po- rostlin [k] gruntům jich starobyle náležejících jak mně, tak [sic] vrchnosti své platy roční dávati a odvozovati musejí, aby bez všelijaké překážky budoucí jednoho kaž- dého člověka týchž porostlin jak k stavení, tak také i k palivu a všelijakým jiným domácím svým potřebám volně a svobodně požívati mohli a moc měli. [Kdež pak nad to výše tíž lidé poddaní toho] při mně ve vší náležité ucti- vosti a pokoře vyhledávají, abych jim pro budoucí a věčnou památku svou ještě i tu
174 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Originál pergamenový v archivě Českého Musea; visutá pečeť schází. Dole na samém kraji pod zá- hybem poznamenáno současně: „General Confirmation Wenzeln Kekule vier Dorfschaften-Privilegien, allermassen ers inen geben und selbist vor sie interveniret.“ Na zadní straně uprostřed též současně poznamenáno: Regi- strator Wh. Ad. Czaijs m. p. — Kekulův list z r. 1595 tištěn zde str. 147 č. 115. 138. 1614, 28. října: Rytíř Václav Kekule ze Stradonic poddaným svým v Pravo- níně, Čáslavsku, Lhotě Ovesné (Horní) a ve Velké Vsi zlepšuje práva k uživání vlastních lesů a uskrovňuje povinnost k službám panským; nástupce své zavazuje k potvrzování. Já Václav Kekule z Stradonic na Pravoníně a Stradonicích známo činím tímto listem všem lidem vůbec a zvláště tu, kdež náleží: že sem poníženě žádán od lidí, věrných poddaných svých, osedlých ve vsech mých Pravoníně, Čáslavským, Lhotě Vovesné, Velké Vsi obývajících, abych mimo předešlá některá jim ode mně před některejmi léty učiněná a teď nedávno jim od JMti nejjasnějšího knížete a pána pana Matyáše z Boží milosti voleného Římského císaře, po všecky časy rozmnožitele říše, a Uherského, Českého, Dalmatského, Charvátského oc krále, arciknížete Rakou- ského, markrabí Moravského, Lucemburského a Slezského knížete a Lužického mar- krabí oc, pána mého nejmilostivějšího schválená a konfirmovaná nadání ještě vejšeji některé milosti učinil. K jejichžto ponížené žádosti s dobrým svým rozmyslem jakožto dědičný pán a vrchnost jejich, pro jich ke mně po všechna léta minulá až i do tohoto času poddané a poslušné se chování, a pro snadší jich i budoucích jejich v živnůstkách fedrunk a průchod, bez urážení, ztenčení aneb jakého zmenšení jak těch předešlých nadání, tak také i konfirmací od JMti císařské na ně vyšlé, tyto vejšeji jim milosti činím: Předně kdež v týchž nadáních jedné každé vsi obzvlaštně pod pečetí mou a jinejch čtyř osob stavu rytířského na svědomí podle mé přitištěných a jim daných, co se užívání lesův i také porostlin k všelijakým rozdílným a zejména v týchž na- dáních doloženým potřebám dotýče, kdež toho vejslov]ně doloženo, že jich mírně s volí vrchnosti své užívati mají.*) I aby v té příčině (an se tu gruntův a porostlin vlastních jich poplatných dotýče) skrze nedorozumění nějaké nesnálze a těžkosti budoucně od vrchností svých snášeti a pociťovati nemuseli; protož týž artikul z svého bedlivého uvážení takto obměkčuji a vysvětluji: poněvadž z takových po- rostlin [k] gruntům jich starobyle náležejících jak mně, tak [sic] vrchnosti své platy roční dávati a odvozovati musejí, aby bez všelijaké překážky budoucí jednoho kaž- dého člověka týchž porostlin jak k stavení, tak také i k palivu a všelijakým jiným domácím svým potřebám volně a svobodně požívati mohli a moc měli. [Kdež pak nad to výše tíž lidé poddaní toho] při mně ve vší náležité ucti- vosti a pokoře vyhledávají, abych jim pro budoucí a věčnou památku svou ještě i tu
Strana 175
Kekule zlepšuje výsady Pravonínským 1614. 175 milost učinil, poněvadž se obávají, aby budoucně skrze braní jim dítek jich do dvorů v tom nějakého nátisku pociťovati nemuseli; pročež nemoha jich i v též žádosti po- nížené a pokorné (zvlášť pak ušetřujíc v tom některejch přímluv poctivejch lidí za ně učiněnejch) oslyšeti, z zvláštní mé k nim náklonnosti tuto jim milost činím, aby ni- žádný pán jejich budoucí žádným vymyšleným spůsobem moci té neměl a míti ni- kterakž nemohl, žádnému z týchž poddanejch, kterýby toliko jednoho syna a jednu dceru měl, jak do dvora tak ani k žádné jiné službě své vyzdvihovati a bráti; po- něvadž snadný toho rozum jest, kdyby se to od které vrchnosti dáti mělo, že by nemohlo býti než s naříkáním rodičův i také s umenšením živnůstek jejich. Než který by poddaný více než jednoho syna [a] dceru měl, a těch by pán gruntuov Pravonínských k jaké koli službě své potřebovati chtěl, to volně a bez překážky každého člověka učiniti moci bude, s touto obzvláštní vejminkou, aby jinam nikam týchž dítek jejich na cizí grunty nezadával, ani komu k službě zavazoval, lečby kterej dobrovolně u koho bejti a s radou rodičův svejch se zadal aneb sloužiti chtěl a chtěli. Však který by tak pro svou potřebu k dvoru svýmu vzal, s nimi křesťansky nakládajíc, náležitou službu aby byl povinen každému obojího pohlaví každoročně platiti a odávati. Protož tomu chci, aby týž pán tento list a obdarování mé týmž poddanejm dříve, nežli by se jemu poddaností a člověčenstvím zavázali, jako i jiná předešlá nadání schváliti, a v jednom i také v druhém punktu pod vejminkou v předešlém obdarování doloženou potvrditi, zavázán a povinen bude. Pro lepší toho bezpečnost a potvrzení jisté konečné vuole mé, já svrchu psaný Václav Kekule z Stradonic oc pečeť svou vlastní a přirozenou s jistým mým vědomím a s celým i plným přiznáním rozkázal sem přivěsiti k tomuto listu dobrovolně. A pro lepší toho jistotu dožádal jsem se urozenejch a statečnejch rytířů, pana Jana Sádly z Vraždného na Hlinci a Skopytcích, pana Bohuslava Víthy nejstaršího z Zerzavého a na Chotovinách, pana Jana Frydrycha Doudlebského z Doudleb a na Mezeříčí, a pana Petra Voka Špulíře z Jiter a v městě Táboře, že jsou také pečeti své dali, jim a dědicům i budoucím svejm beze škody, na svědomí podle mé přivěsiti k tomuto listu. Jenž jest dán léta od narození Syna Božího tisícího šestistého čtrnáctého, v outerej den svatých Šimona a Judy, dvou apoštolův páně. Originál pergamenový v archivě Českého Musea, jest místem porouchán; po pěti přivěšených pečetech zbyly jenom pergamenové pásky. — *) Viz zde str. 148 dole. 139. (1616): O občinách vsi řečené Homoly (u Budějovic) a o dávkách k faře. Tato ves má občiny, kteréž společně užívají, jakž níže: Les obecní slove v Aichpichlu, mezi gruntovními lesy ležící, kteréhož pro potřebu svou užívají. Kus obecní podle Kandorfských [?] mezí ležící nevelký.
Kekule zlepšuje výsady Pravonínským 1614. 175 milost učinil, poněvadž se obávají, aby budoucně skrze braní jim dítek jich do dvorů v tom nějakého nátisku pociťovati nemuseli; pročež nemoha jich i v též žádosti po- nížené a pokorné (zvlášť pak ušetřujíc v tom některejch přímluv poctivejch lidí za ně učiněnejch) oslyšeti, z zvláštní mé k nim náklonnosti tuto jim milost činím, aby ni- žádný pán jejich budoucí žádným vymyšleným spůsobem moci té neměl a míti ni- kterakž nemohl, žádnému z týchž poddanejch, kterýby toliko jednoho syna a jednu dceru měl, jak do dvora tak ani k žádné jiné službě své vyzdvihovati a bráti; po- něvadž snadný toho rozum jest, kdyby se to od které vrchnosti dáti mělo, že by nemohlo býti než s naříkáním rodičův i také s umenšením živnůstek jejich. Než který by poddaný více než jednoho syna [a] dceru měl, a těch by pán gruntuov Pravonínských k jaké koli službě své potřebovati chtěl, to volně a bez překážky každého člověka učiniti moci bude, s touto obzvláštní vejminkou, aby jinam nikam týchž dítek jejich na cizí grunty nezadával, ani komu k službě zavazoval, lečby kterej dobrovolně u koho bejti a s radou rodičův svejch se zadal aneb sloužiti chtěl a chtěli. Však který by tak pro svou potřebu k dvoru svýmu vzal, s nimi křesťansky nakládajíc, náležitou službu aby byl povinen každému obojího pohlaví každoročně platiti a odávati. Protož tomu chci, aby týž pán tento list a obdarování mé týmž poddanejm dříve, nežli by se jemu poddaností a člověčenstvím zavázali, jako i jiná předešlá nadání schváliti, a v jednom i také v druhém punktu pod vejminkou v předešlém obdarování doloženou potvrditi, zavázán a povinen bude. Pro lepší toho bezpečnost a potvrzení jisté konečné vuole mé, já svrchu psaný Václav Kekule z Stradonic oc pečeť svou vlastní a přirozenou s jistým mým vědomím a s celým i plným přiznáním rozkázal sem přivěsiti k tomuto listu dobrovolně. A pro lepší toho jistotu dožádal jsem se urozenejch a statečnejch rytířů, pana Jana Sádly z Vraždného na Hlinci a Skopytcích, pana Bohuslava Víthy nejstaršího z Zerzavého a na Chotovinách, pana Jana Frydrycha Doudlebského z Doudleb a na Mezeříčí, a pana Petra Voka Špulíře z Jiter a v městě Táboře, že jsou také pečeti své dali, jim a dědicům i budoucím svejm beze škody, na svědomí podle mé přivěsiti k tomuto listu. Jenž jest dán léta od narození Syna Božího tisícího šestistého čtrnáctého, v outerej den svatých Šimona a Judy, dvou apoštolův páně. Originál pergamenový v archivě Českého Musea, jest místem porouchán; po pěti přivěšených pečetech zbyly jenom pergamenové pásky. — *) Viz zde str. 148 dole. 139. (1616): O občinách vsi řečené Homoly (u Budějovic) a o dávkách k faře. Tato ves má občiny, kteréž společně užívají, jakž níže: Les obecní slove v Aichpichlu, mezi gruntovními lesy ležící, kteréhož pro potřebu svou užívají. Kus obecní podle Kandorfských [?] mezí ležící nevelký.
Strana 176
176 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Pastev žádných nemají, toliko dobytek svůj v lesích obecních a gruntovních a po gruntech přílohem ležících pasou. Tato ves náleží farou k kostelu Boršovskému. Jsou povinni faráři dávati: žita 18 korců, ovsa 18 korců, sejrův letníku 21, aneb za sejr po 4 groších. Vajec pánu po 4 vejcích a po 1 krejcaru. Lna při Vánocích jeden každý knězi a žáku po 2 žemničkách, a drobet semene lněného. Od odávání manželstva po 2 groších. Od křtu nic. Od pochování po 2 gr. Od jiných služeb církevních nedavá se mu nic. Řed. dr. V. Nováček daroval mi tento výpis z pozemkové knihy č. 1649, která od okresního soudu Budějovického dostala se do archivu zemského v Praze. Zápisy v té knize na jednotlivé usedlosti počínají se v rozličných letech okolo r. 1620, nejstarší jest z r. 1616; přestávají r. 1658. 140. 1620: Vrchnost Vamberská za úrok zvětšený a již nezvyšitelný zajišťuje občinu, kterou ves Roveň k pasení dobytka sobě zřídila z polí, jež koupila od svého souseda Maryšky. Já Václav Mikuláš Pecingar z Bydžína na Starém Vamberce a Lhotě Žalmanově, i na místě dědicův a budoucích svých, jakožto pán dědičný těch kruntů vyznávám tímto listem, jenž hamfešt slove, obecně přede všemi, kdežkoli čten a čtouci slyšán, a zvláště tu, kdež [náležeti bude, že dobrovolně a z do]brým mým rozmyslem k žádosti veliké a snažné prosbě i mnohému při mně vyhledávání věrných dědičných poddaných [mých milých, rychtáře a kon- šelův i vší] obce ze vsi Rovně jsem své povolení k tomu dal: nemajíc oni žádných obcí a na nich pastev pro své všelijaké dobytky, [. .. kus kruntu] Maryšky souseda svého tu v též vsi Rovni koupili; a tu na témž kruntu pro své všelijaké dobytky, pastvy i svá vyživení [z nich . . obec .. so]bě učinili gsau, [jsem?]*) jim rychtáři a konšelům i vší obci vsi Rovně toho podal, chtěli-li by mi se více něco nad předešlý plat mimo to, což mi prv z tohoto kruntu vycházelo, svoliti platiti, že jich při tom toho všeho užívání téhož kruntu Maryškova zůstaviti a zanechati, a jim to osvoboditi chci. K čemuž sou se svolili a platem jistým budoucně se zavázali. I znajíc v tom jejich velice potřebnou, náležitě slušnou věc býti, a nemoha jejich [pokorné žádosti], ohlédaje se na jejich ke mně vždycky věrné poddané a poslušné chování, odepříti: tak činím a touž obec jim rychtáři a konšelům i vší obci nynějším i budoucím v též vsi Rovni na časy věčné, jakožto poddanným k tomu panství Vamberskému náležejícím, kteráž leží z jedné strany počna od samých plotův humen [též] vsi Rovně vedle rolí Jana mladýho Špilka, a z druhé strany též počna od samých plotův humen vedle rolí Václava Duška, až po meze rolí Pekelských k kruntům [...] královským přibíhajícím; i s kusem po- rostlinou březovou a paloukem při též porostlině, i jinými na témž kruntu lukami, sady [s ovocem] štěpným i planým se [nacházejícím], — mocí tímto listem hamfeštním, i na místě dědicův a budoucích svých i držitelův též vsi Rovně, osvobozuji a k skutečnému [jich poží vání, jak meze okolo též [rolí] vysazené jsou; tak, že podepsaní rychtář a konšelé i všecka obec nynější i budoucí na časy věčné platiti mají z též vobce [jmenované mně] dědicům a bu- doucím [mým i] držitelům vsi Rovně, platu při každým sv. Jiří po padesáti groších českých, a při sv. Havle též po padesáti groších českých, [a mimo to] při každým sv. Havle po třech
176 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Pastev žádných nemají, toliko dobytek svůj v lesích obecních a gruntovních a po gruntech přílohem ležících pasou. Tato ves náleží farou k kostelu Boršovskému. Jsou povinni faráři dávati: žita 18 korců, ovsa 18 korců, sejrův letníku 21, aneb za sejr po 4 groších. Vajec pánu po 4 vejcích a po 1 krejcaru. Lna při Vánocích jeden každý knězi a žáku po 2 žemničkách, a drobet semene lněného. Od odávání manželstva po 2 groších. Od křtu nic. Od pochování po 2 gr. Od jiných služeb církevních nedavá se mu nic. Řed. dr. V. Nováček daroval mi tento výpis z pozemkové knihy č. 1649, která od okresního soudu Budějovického dostala se do archivu zemského v Praze. Zápisy v té knize na jednotlivé usedlosti počínají se v rozličných letech okolo r. 1620, nejstarší jest z r. 1616; přestávají r. 1658. 140. 1620: Vrchnost Vamberská za úrok zvětšený a již nezvyšitelný zajišťuje občinu, kterou ves Roveň k pasení dobytka sobě zřídila z polí, jež koupila od svého souseda Maryšky. Já Václav Mikuláš Pecingar z Bydžína na Starém Vamberce a Lhotě Žalmanově, i na místě dědicův a budoucích svých, jakožto pán dědičný těch kruntů vyznávám tímto listem, jenž hamfešt slove, obecně přede všemi, kdežkoli čten a čtouci slyšán, a zvláště tu, kdež [náležeti bude, že dobrovolně a z do]brým mým rozmyslem k žádosti veliké a snažné prosbě i mnohému při mně vyhledávání věrných dědičných poddaných [mých milých, rychtáře a kon- šelův i vší] obce ze vsi Rovně jsem své povolení k tomu dal: nemajíc oni žádných obcí a na nich pastev pro své všelijaké dobytky, [. .. kus kruntu] Maryšky souseda svého tu v též vsi Rovni koupili; a tu na témž kruntu pro své všelijaké dobytky, pastvy i svá vyživení [z nich . . obec .. so]bě učinili gsau, [jsem?]*) jim rychtáři a konšelům i vší obci vsi Rovně toho podal, chtěli-li by mi se více něco nad předešlý plat mimo to, což mi prv z tohoto kruntu vycházelo, svoliti platiti, že jich při tom toho všeho užívání téhož kruntu Maryškova zůstaviti a zanechati, a jim to osvoboditi chci. K čemuž sou se svolili a platem jistým budoucně se zavázali. I znajíc v tom jejich velice potřebnou, náležitě slušnou věc býti, a nemoha jejich [pokorné žádosti], ohlédaje se na jejich ke mně vždycky věrné poddané a poslušné chování, odepříti: tak činím a touž obec jim rychtáři a konšelům i vší obci nynějším i budoucím v též vsi Rovni na časy věčné, jakožto poddanným k tomu panství Vamberskému náležejícím, kteráž leží z jedné strany počna od samých plotův humen [též] vsi Rovně vedle rolí Jana mladýho Špilka, a z druhé strany též počna od samých plotův humen vedle rolí Václava Duška, až po meze rolí Pekelských k kruntům [...] královským přibíhajícím; i s kusem po- rostlinou březovou a paloukem při též porostlině, i jinými na témž kruntu lukami, sady [s ovocem] štěpným i planým se [nacházejícím], — mocí tímto listem hamfeštním, i na místě dědicův a budoucích svých i držitelův též vsi Rovně, osvobozuji a k skutečnému [jich poží vání, jak meze okolo též [rolí] vysazené jsou; tak, že podepsaní rychtář a konšelé i všecka obec nynější i budoucí na časy věčné platiti mají z též vobce [jmenované mně] dědicům a bu- doucím [mým i] držitelům vsi Rovně, platu při každým sv. Jiří po padesáti groších českých, a při sv. Havle též po padesáti groších českých, [a mimo to] při každým sv. Havle po třech
Strana 177
Obecní pastvina v Rovni 1620. 177 korcích ovsa míry Kostelecké, po čtyrech slepicích a vosmi vejcích tolikéž na budoucí časy každého roku [platiti mají]. Nic tu sobě, ani dědicům a budoucím mým i držitelům vejš psané vsi Rovně na též vobci práva žádného již více, ani jaké vlastnosti, [summou ničímž k užívání ani v platech] přivětšovati nepozůstavuji, tak že dědicové a budoucí moji i držitelové nahoře psané vsi Rovně nemají a moci míti nebudou, mimo nahoře položený plat, více přivětšovati a přidávati, ani na touž obec jim Rovenským sáhati a ji chtíti odjímati, nýbrž též vobce své sobě osvobozené [oni rychtáři a konšelé a všecka obec nynější i budoucí] jakým koliv spůsobem pastvami na ní dobytkův i jinak užívati moci budou, a to bez všelijakého mého, dědicův a budoucích [mých držitelův často psané vsi Rovně] odporu, překážky všelijaké. Na potvrzení a zdržení toho všeho k tomuto listu hamfeštnímu, jenž osvobození slove, [jsem svou vlastní pečeť s podepsáním mé] ruky přivěsiti a přitisknouti dal. A pro lepší toho všeho dotvrzení a jistotu dožádal jsem se urozených [a statečných rytířův: pana Jana Hutnickýho z Boknsdor]ffu a na Jedlině, pana Frydrycha Domausickýho z Harasova a na dvoře svobodném v Kvasinách, [že jsou také pečeti své na svědomí podle mé pečejti, jim, dědicům a budoucím jich beze škody, s podepsáním] rukou svých vlastních přitisknouti dali. Na Starém Vamberce . .. leta 1620. Václav Mikuláš Pecingar z Bydžína v. r. Jan Hutnický z Boknstorffu v. r. Frydrych Domausický z Harasova v. r. Z originálu obce Roveňské u Vamberka opsal r. 1879 Josef Prokeš, tehdáž učitel ve Vamberku. Co v tomto otisku stojí v hranatých závorkách, to v originále bylo již málo znalé nebo docela nečitatelno, i bylo doplněno opisovačem nejvíce z podobné listiny obce Lupenické dané 7. srpna 1609, kteráž jest tu vytištěna výše str. 161 č. 131. — *) J. Prokeš četl: sobě učinili gsau; tuším však, že má se čísti: sobě učinili, jsem jim ... toho podal [t. j. nabídl]. po 25 141. (Okolo 1625.) Taxace, při odhadu statku co zač se počítá. (Správa, na jaký spůsob statek taxirován býti má.) Platu stálého 1 kopa po 50 kopách aneb po 40 kopách; běžného 1 kopa kopách aneb po 20 kopách. Lán dědiny po 600 kopách, chatrný po 300 kopách. Lesův leč po 120 kopách. Potoky po 300 kopách. Huti vitriolový po 1000 kopách. Kostel podací po 200 kopách, filiální po 100 kopách. Zvůle 200 kop. Stavení dvoru od kamene s ovčínem za 250 kop. Za jednu s presem vinici na 5 sudů 750 kop. Sud vína po 15 kopách. Haltýře po 25 kopách. Za ponůcky 6 kop. Archiv Český XXIX. 28
Obecní pastvina v Rovni 1620. 177 korcích ovsa míry Kostelecké, po čtyrech slepicích a vosmi vejcích tolikéž na budoucí časy každého roku [platiti mají]. Nic tu sobě, ani dědicům a budoucím mým i držitelům vejš psané vsi Rovně na též vobci práva žádného již více, ani jaké vlastnosti, [summou ničímž k užívání ani v platech] přivětšovati nepozůstavuji, tak že dědicové a budoucí moji i držitelové nahoře psané vsi Rovně nemají a moci míti nebudou, mimo nahoře položený plat, více přivětšovati a přidávati, ani na touž obec jim Rovenským sáhati a ji chtíti odjímati, nýbrž též vobce své sobě osvobozené [oni rychtáři a konšelé a všecka obec nynější i budoucí] jakým koliv spůsobem pastvami na ní dobytkův i jinak užívati moci budou, a to bez všelijakého mého, dědicův a budoucích [mých držitelův často psané vsi Rovně] odporu, překážky všelijaké. Na potvrzení a zdržení toho všeho k tomuto listu hamfeštnímu, jenž osvobození slove, [jsem svou vlastní pečeť s podepsáním mé] ruky přivěsiti a přitisknouti dal. A pro lepší toho všeho dotvrzení a jistotu dožádal jsem se urozených [a statečných rytířův: pana Jana Hutnickýho z Boknsdor]ffu a na Jedlině, pana Frydrycha Domausickýho z Harasova a na dvoře svobodném v Kvasinách, [že jsou také pečeti své na svědomí podle mé pečejti, jim, dědicům a budoucím jich beze škody, s podepsáním] rukou svých vlastních přitisknouti dali. Na Starém Vamberce . .. leta 1620. Václav Mikuláš Pecingar z Bydžína v. r. Jan Hutnický z Boknstorffu v. r. Frydrych Domausický z Harasova v. r. Z originálu obce Roveňské u Vamberka opsal r. 1879 Josef Prokeš, tehdáž učitel ve Vamberku. Co v tomto otisku stojí v hranatých závorkách, to v originále bylo již málo znalé nebo docela nečitatelno, i bylo doplněno opisovačem nejvíce z podobné listiny obce Lupenické dané 7. srpna 1609, kteráž jest tu vytištěna výše str. 161 č. 131. — *) J. Prokeš četl: sobě učinili gsau; tuším však, že má se čísti: sobě učinili, jsem jim ... toho podal [t. j. nabídl]. po 25 141. (Okolo 1625.) Taxace, při odhadu statku co zač se počítá. (Správa, na jaký spůsob statek taxirován býti má.) Platu stálého 1 kopa po 50 kopách aneb po 40 kopách; běžného 1 kopa kopách aneb po 20 kopách. Lán dědiny po 600 kopách, chatrný po 300 kopách. Lesův leč po 120 kopách. Potoky po 300 kopách. Huti vitriolový po 1000 kopách. Kostel podací po 200 kopách, filiální po 100 kopách. Zvůle 200 kop. Stavení dvoru od kamene s ovčínem za 250 kop. Za jednu s presem vinici na 5 sudů 750 kop. Sud vína po 15 kopách. Haltýře po 25 kopách. Za ponůcky 6 kop. Archiv Český XXIX. 28
Strana 178
178 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Z jednoho kola mlejnského pánu 10 strychů [či kop?], mimo díl mlynáře. Z dvou kol 20 strychů [?]. — Z jedním kolem a pilou 40 kop. Vejsadní krčmu 200 kop. Štěpnici s travou a s ovocem 150 kop. Zahradu skrovnou pro vaření 40 kop. Mlejn nuzný bez dostatku vody o 1 kole 200 kop. — Mlejn na 2 kola, jenž znova vystaven a dobrým melivem dává 44 str. žita, 14 str. prachu, vepře 2 krmí; z důchodův mlejnu čtvrtý díl nákladu, když se šacuje, sraziti má. Rybník s násadou 30 kop, kaprový násady 1 kopa po 12 kopách. — Za jednu kopu kaprů po 12 kopách, po 10 kopách tolikéž. — Rybník malý plodový za 25 kop. Chmelnice na 20 strychů za 70 kop. Zahrada pro vaření, 12 záhonů za 25 kop. — Za zahradu bažantní s plotem obehnanou 200 kop. Pastvy za 100 kop. Kotlu pálenýho 1 kopa [sic]. Pšenice osypní po 1 kopě 15 gr. 1 strych. — Žita po 1 str. 1 kopa. Ječmene 1 str. 50 gr. míš. Z věrtele piva užitku 30 gr. Prachu půdního 1 strych po 24 gr. Za krmení vepře jednoho 5 kop. Svině stará za 2 kopy. — Prase roční 40 gr. Koza stará za 2 kopy, roční za 1 kopu. Kráva ročně užitku 3 kopy. Stará ovce užitku 12 gr. Vůz sena sedlského za 45 gr. Slepice po 6 gr. — Kuře po 3 gr. — Vejce po 1 d. Hus po 10 gr. Roboty vorný den po 24 gr. Mlácení [sic, snad omylem místo vláčení] za den po 20 gr. Roboty ženný den po 6 gr., ke stravě po 4 gr. Za špalek po 1 gr. — Od sáhu dříví z lesa 10 gr. — Od sekání dříví [sic] 10 gr. Od sekání trávy za den po 6 gr. — Od hrabání za den po 4 gr. Od sázení hlavatice za den po 4 gr. — Od pletí za den po 4 gr. Od jednoho svazku konopí neb lnu tření 6 d. Od kopání na . . . 6 gr. Od sekání dříví po 4 gr. z lesa —
178 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Z jednoho kola mlejnského pánu 10 strychů [či kop?], mimo díl mlynáře. Z dvou kol 20 strychů [?]. — Z jedním kolem a pilou 40 kop. Vejsadní krčmu 200 kop. Štěpnici s travou a s ovocem 150 kop. Zahradu skrovnou pro vaření 40 kop. Mlejn nuzný bez dostatku vody o 1 kole 200 kop. — Mlejn na 2 kola, jenž znova vystaven a dobrým melivem dává 44 str. žita, 14 str. prachu, vepře 2 krmí; z důchodův mlejnu čtvrtý díl nákladu, když se šacuje, sraziti má. Rybník s násadou 30 kop, kaprový násady 1 kopa po 12 kopách. — Za jednu kopu kaprů po 12 kopách, po 10 kopách tolikéž. — Rybník malý plodový za 25 kop. Chmelnice na 20 strychů za 70 kop. Zahrada pro vaření, 12 záhonů za 25 kop. — Za zahradu bažantní s plotem obehnanou 200 kop. Pastvy za 100 kop. Kotlu pálenýho 1 kopa [sic]. Pšenice osypní po 1 kopě 15 gr. 1 strych. — Žita po 1 str. 1 kopa. Ječmene 1 str. 50 gr. míš. Z věrtele piva užitku 30 gr. Prachu půdního 1 strych po 24 gr. Za krmení vepře jednoho 5 kop. Svině stará za 2 kopy. — Prase roční 40 gr. Koza stará za 2 kopy, roční za 1 kopu. Kráva ročně užitku 3 kopy. Stará ovce užitku 12 gr. Vůz sena sedlského za 45 gr. Slepice po 6 gr. — Kuře po 3 gr. — Vejce po 1 d. Hus po 10 gr. Roboty vorný den po 24 gr. Mlácení [sic, snad omylem místo vláčení] za den po 20 gr. Roboty ženný den po 6 gr., ke stravě po 4 gr. Za špalek po 1 gr. — Od sáhu dříví z lesa 10 gr. — Od sekání dříví [sic] 10 gr. Od sekání trávy za den po 6 gr. — Od hrabání za den po 4 gr. Od sázení hlavatice za den po 4 gr. — Od pletí za den po 4 gr. Od jednoho svazku konopí neb lnu tření 6 d. Od kopání na . . . 6 gr. Od sekání dříví po 4 gr. z lesa —
Strana 179
Kterak se statky odhadují (1625). 179 Od nakládání ovsa po 6 gr. Od jednoho vánočního koláče 6 gr. Za den řípy kopání po 4 gr. Za jeden den hnoje vození po 20 gr. Losos za 6 kop míš. Tištěno zde z rukopisné knížky bibl. Českého Musea (IV. H. 6 v malé osmerce). Titulní list má nápis: „Regule regenta a jiných officírův pod jurisdikcí jeho přináležejících“. Pod tím jest ve velikých číslicích leto- počet 162-, jehož poslední cifra odrolením listu zmizela. Jest tedy ten rukopis psán někdy v letech 1620—1629 čili okolo roku 1625. Regule takto nadepsané vyplňují největší část knížky; jsou to články skoro vesměs vypsané z instrukce hejtmanské na statcích komorních, tištěné v AČ. XXII. str. 358—481, avšak přeformovány na vrchnost soukromou, kteráž nijak blíže není označena; leckteré články byly vypuštěny, a málo nového přidáno. Za tím následuje na 4 listech „Správa aneb regule, kterak počtové písařův důchodních, obročních, sirotčích, pivovarních přijímati se mají,“ psaná rukou druhou, na pohled starší; pak z též druhé ruky na 2 listech poučení o měrách zemských, vzaté z Hájkovy Kroniky l. 247-8, a za tím přítomné poučení o taxaci rozličných věcí při odhadech panství. Na samém konci čte se podrobnější poučení o tom, co všechno v odhadu panství má býti uvedeno a v penězích oceněno. Začátek tohoto posledního poučení jest psán ještě druhou rukou, konec pak jest dopsán rukou třetí, o mnoho mladší, a opatřen letopočtem 1641. — Ceny schválené sněmem 1609—1610 k odhadům statků viz výše str. 160 č. 130; jsou mnohem menší, než přítomné. 142. Z knihy hospodářského úřadu Chlumeckého v Litoměřicku, založené roku 1627. Ředitel Julius Pažout upozornil mne na rukopisnou knihu, chovanou v archivě zem- ském v Praze, která obsahuje mnohé předpisy a zprávy o panství Chlumeckém v Litoměřicku. Jest to foliant širšího formátu, dobře zachovaný v původní koženné vazbě. Svrchu na přední deštce jest do kůže vytlačeno pozlaceným švabachovým písmem nahoře: Sahl Buech, a dole: 1627. Pod slovy Sahl Buech připsala nedávná ruka inkoustem: „von 1627 über die Herrschaft Kulm im Leitmeritzer Kreise.“ Jiného titulu kniha nemá. Na vnitřní straně přední deštky jest podepsán Dr. Limbeck, jenž před 40 lety byl presidentem krajského soudu v Litomě- řicích, a jak se pamatuji, přátelsky obcoval s Ant. Gindelym, archivářem zemským. V deštkách jsou svázány 73 listy silného papíru, jichž strany jsem očísloval (1—144 a 57 ab); skoro všechny strany jsou popsány, a to od počátku až do konce jednou rukou, kteráž psala nej- více r. 1627, méně v letech 1628—1630. Ves Chlumec, německy Kulm, jejíž jmeno proslulo bitvami z r. 1126 a 1813, byla středištěm panství, které po roce 1623 prostíralo se ode vsi Habří blíže pověstných Stadic u řeky Bíliny na jihu, a ode vsi Kliší nedaleko města Ústí nad Labem, směrem severo- západním až k zemské hranici česko-saské u vsi Habartic na severu v Krušných horách. V tom prostranství rozeznávaly se tehdáž tři statky, však prostoupené statky jinými a ve- spolek málo spojité; totiž 1. statek Chlumec uprostřed, od r. 1544 v držení Kelblů z Gei- singu, k němuž r. 1601 Petr Kelbel přikoupil blízké městečko Chabařovice; 2. statek Kliše na jihovýchodě blíže Ústí, jejž r. 1588 zdědil týž Petr Kelbel; 3. statek Hotovice, (na jihu, 28*
Kterak se statky odhadují (1625). 179 Od nakládání ovsa po 6 gr. Od jednoho vánočního koláče 6 gr. Za den řípy kopání po 4 gr. Za jeden den hnoje vození po 20 gr. Losos za 6 kop míš. Tištěno zde z rukopisné knížky bibl. Českého Musea (IV. H. 6 v malé osmerce). Titulní list má nápis: „Regule regenta a jiných officírův pod jurisdikcí jeho přináležejících“. Pod tím jest ve velikých číslicích leto- počet 162-, jehož poslední cifra odrolením listu zmizela. Jest tedy ten rukopis psán někdy v letech 1620—1629 čili okolo roku 1625. Regule takto nadepsané vyplňují největší část knížky; jsou to články skoro vesměs vypsané z instrukce hejtmanské na statcích komorních, tištěné v AČ. XXII. str. 358—481, avšak přeformovány na vrchnost soukromou, kteráž nijak blíže není označena; leckteré články byly vypuštěny, a málo nového přidáno. Za tím následuje na 4 listech „Správa aneb regule, kterak počtové písařův důchodních, obročních, sirotčích, pivovarních přijímati se mají,“ psaná rukou druhou, na pohled starší; pak z též druhé ruky na 2 listech poučení o měrách zemských, vzaté z Hájkovy Kroniky l. 247-8, a za tím přítomné poučení o taxaci rozličných věcí při odhadech panství. Na samém konci čte se podrobnější poučení o tom, co všechno v odhadu panství má býti uvedeno a v penězích oceněno. Začátek tohoto posledního poučení jest psán ještě druhou rukou, konec pak jest dopsán rukou třetí, o mnoho mladší, a opatřen letopočtem 1641. — Ceny schválené sněmem 1609—1610 k odhadům statků viz výše str. 160 č. 130; jsou mnohem menší, než přítomné. 142. Z knihy hospodářského úřadu Chlumeckého v Litoměřicku, založené roku 1627. Ředitel Julius Pažout upozornil mne na rukopisnou knihu, chovanou v archivě zem- ském v Praze, která obsahuje mnohé předpisy a zprávy o panství Chlumeckém v Litoměřicku. Jest to foliant širšího formátu, dobře zachovaný v původní koženné vazbě. Svrchu na přední deštce jest do kůže vytlačeno pozlaceným švabachovým písmem nahoře: Sahl Buech, a dole: 1627. Pod slovy Sahl Buech připsala nedávná ruka inkoustem: „von 1627 über die Herrschaft Kulm im Leitmeritzer Kreise.“ Jiného titulu kniha nemá. Na vnitřní straně přední deštky jest podepsán Dr. Limbeck, jenž před 40 lety byl presidentem krajského soudu v Litomě- řicích, a jak se pamatuji, přátelsky obcoval s Ant. Gindelym, archivářem zemským. V deštkách jsou svázány 73 listy silného papíru, jichž strany jsem očísloval (1—144 a 57 ab); skoro všechny strany jsou popsány, a to od počátku až do konce jednou rukou, kteráž psala nej- více r. 1627, méně v letech 1628—1630. Ves Chlumec, německy Kulm, jejíž jmeno proslulo bitvami z r. 1126 a 1813, byla středištěm panství, které po roce 1623 prostíralo se ode vsi Habří blíže pověstných Stadic u řeky Bíliny na jihu, a ode vsi Kliší nedaleko města Ústí nad Labem, směrem severo- západním až k zemské hranici česko-saské u vsi Habartic na severu v Krušných horách. V tom prostranství rozeznávaly se tehdáž tři statky, však prostoupené statky jinými a ve- spolek málo spojité; totiž 1. statek Chlumec uprostřed, od r. 1544 v držení Kelblů z Gei- singu, k němuž r. 1601 Petr Kelbel přikoupil blízké městečko Chabařovice; 2. statek Kliše na jihovýchodě blíže Ústí, jejž r. 1588 zdědil týž Petr Kelbel; 3. statek Hotovice, (na jihu, 28*
Strana 180
180 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: od Trmic na západ), náležel r. 1613 Frydrychovi Horovi z Ocelovic, který k němu tehdáž přikoupil ves Habartice, daleko na sever odlehlou v horách Krušných. Statky Chlumec a Kliše pro účastenství Oty a Rudolfa Kelblů v povstání byly skonfiskovány, pospolu za 157.906 zl. r. odhadnuty a 14. října 1623 postoupeny za 127.167 zl. Petrovi Jindřichovi ze Stralendorfu, jemuž císař při tom daroval z milosti 35.000 zl., a krom toho z trhové ceny srazil se dluh 70.363 zl., jejž Stralendorf počítal si za císařem. Také statek Hotovice Frydrycha Hory od- hadnutý na 64.354 zl., byl ku komoře zabrán, r. 1623 témuž Stralendorfovi k užívání postoupen a r. 1629 prodán za 20.000 kop gr. m. (Bílek, Konf. 165, 262). Že velké panství Chlumecké takto vzniklo spojením několika statků, odtud v součástkách jeho jevily se některé rozdílnosti při břemenech poddanských, jež se ukazují také v tabulce, kterou jsem sestavil z urbáře a nížeji dal tisknouti (i). Stralendorfové pocházeli ze starého rytířského rodu meklemburského. Otec nového držitele panství Chlumeckého, rytíř Leopold Stralendorf, přestoupil z protestantismu ku katolictví, po roce 1570 sloužil kurfir- stovi Mohučskému; roku 1603 dostal se do Prahy jakožto tajný rada císaře Rudolfa, povýšen 1605 za místo- kancléře říšského, 1607 obdařen dědičným titulem svobodného pána a přijat v Čechách do stavu panského. Vynikal hrabivostí; r. 1610 mluvilo se o něm, že za 5 let svého úřadu místokancléřství říšského nabyl 200.000. — Z jeho četných dětí proslul nejvíce Petr Jindřich svob. pán ze Stralendorfa. Na dráze úřední a v zištnosti vydařil se po otci. Již roku 1605 byl členem říšské rady dvorské (císařského soudu nad říší Německou), kdež do roku 1621 postoupil za místopředsedu, povolán i do tajné rady. Užíván byl také za nástroj při mstě za odboj stavů protestantských v Čechách: roku 1621 revidoval rozsudky vynesené nad hlavními provinilci, r. 1625 činně účastnil se Vídeňské komise k vypracování Obnoveného Zřízení Zemského. Císaři Ferdinandovi II. přispěl 36.000 dukáty na vedení války třicítileté. Zemřel 13. února 1637 neženat. (Stieve v Allgemeine deutsche Biographie, vydané Bavorskou Akademií, v Lipsku 1893, sv. 36 str. 493-5). — Vedle Petra Jindřicha bývá jako pán na Chlumci jmenován jeho bratr Wolfgang Leopold ze Stratendorfa, o němž málo se ví jiného, než že se psal císařským radou. Písemnosti zapsané v knize Chlumecké otiskují se zde dílem celé, dílem ve výtazích větších menších, dílem pouhé zprávy o nich, podle toho, jak velkou neb malou důležitost pro nás mají. Všechny kusy poznamenal jsem písmeny, jež jdou od a) až do p). Vrchnost Stralen- dorfská r. 1627 na panství Chlumeckém nově upravovala mnohé poměry hospodářské a právní, ku kterémužto cíli vydala četné listiny, jež byly do této knihy zapisovány, aby úředníci měli je po ruce. Některé z těch předpisů nehrubě se liší od způsobů, jež známe z jiných panství po Čechách, pročež jsem je vypouštěl; jiné předpisy jsou nám více méně nové, neznámé odjinud, v něčem až nesrozumitelné; možná že vrchnost cizozemského původu něco uváděla nově do Čech z Německa. Zvláště zajímavý jest výtah z urbáře (i), jejž jsem co do objemu zkrátil uvedením jeho do formy tabulkové; největší pozornost v něm vzbuzují roboty, které tehdáž měnily se tam již v platy peněžité, jež byly ku podivu veliké. Vrchnost Stralendorfská hleděla přimnožiti robot naturálních, o čemž předepsala obecné pravidlo v kuse c) § 10. Krutost a lakotu té vrchnosti nejostřeji charakterisují příkazy vyhlášené v řádě poddanském v kuse b) ku konci, kdež vrchnost chce se obohacovati z pokut ukládaných horlivě poddaným, při čemž i úředníky své činila účastnými svých zisků a dávala tím příležitost k vyděračství. a) Instrukce daná hejtmanovi panství Chlumeckého. Zaujímá v knize strany 1—30. Nadpis její zní: „Ordnung und Instruction für den Haubtmann oder Pfleger zu Czlunmitz [tak psáno, nebo Czlumnitz] oder Kolbenn.“ Co do věcného obsahu ta instrukce shoduje se největším dílem s podobnými předpisy v Čechách obvyklými, jichž jest dosti již uveřejněno v Archivu Českém. U každého odstavce na širokém okraji v levo oznámen jest kratince jeho obsah. Zde otiskuji tyto nadpisy článků, někde přidávám pozoruhodný výtah z textu k nim náležitého.
180 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: od Trmic na západ), náležel r. 1613 Frydrychovi Horovi z Ocelovic, který k němu tehdáž přikoupil ves Habartice, daleko na sever odlehlou v horách Krušných. Statky Chlumec a Kliše pro účastenství Oty a Rudolfa Kelblů v povstání byly skonfiskovány, pospolu za 157.906 zl. r. odhadnuty a 14. října 1623 postoupeny za 127.167 zl. Petrovi Jindřichovi ze Stralendorfu, jemuž císař při tom daroval z milosti 35.000 zl., a krom toho z trhové ceny srazil se dluh 70.363 zl., jejž Stralendorf počítal si za císařem. Také statek Hotovice Frydrycha Hory od- hadnutý na 64.354 zl., byl ku komoře zabrán, r. 1623 témuž Stralendorfovi k užívání postoupen a r. 1629 prodán za 20.000 kop gr. m. (Bílek, Konf. 165, 262). Že velké panství Chlumecké takto vzniklo spojením několika statků, odtud v součástkách jeho jevily se některé rozdílnosti při břemenech poddanských, jež se ukazují také v tabulce, kterou jsem sestavil z urbáře a nížeji dal tisknouti (i). Stralendorfové pocházeli ze starého rytířského rodu meklemburského. Otec nového držitele panství Chlumeckého, rytíř Leopold Stralendorf, přestoupil z protestantismu ku katolictví, po roce 1570 sloužil kurfir- stovi Mohučskému; roku 1603 dostal se do Prahy jakožto tajný rada císaře Rudolfa, povýšen 1605 za místo- kancléře říšského, 1607 obdařen dědičným titulem svobodného pána a přijat v Čechách do stavu panského. Vynikal hrabivostí; r. 1610 mluvilo se o něm, že za 5 let svého úřadu místokancléřství říšského nabyl 200.000. — Z jeho četných dětí proslul nejvíce Petr Jindřich svob. pán ze Stralendorfa. Na dráze úřední a v zištnosti vydařil se po otci. Již roku 1605 byl členem říšské rady dvorské (císařského soudu nad říší Německou), kdež do roku 1621 postoupil za místopředsedu, povolán i do tajné rady. Užíván byl také za nástroj při mstě za odboj stavů protestantských v Čechách: roku 1621 revidoval rozsudky vynesené nad hlavními provinilci, r. 1625 činně účastnil se Vídeňské komise k vypracování Obnoveného Zřízení Zemského. Císaři Ferdinandovi II. přispěl 36.000 dukáty na vedení války třicítileté. Zemřel 13. února 1637 neženat. (Stieve v Allgemeine deutsche Biographie, vydané Bavorskou Akademií, v Lipsku 1893, sv. 36 str. 493-5). — Vedle Petra Jindřicha bývá jako pán na Chlumci jmenován jeho bratr Wolfgang Leopold ze Stratendorfa, o němž málo se ví jiného, než že se psal císařským radou. Písemnosti zapsané v knize Chlumecké otiskují se zde dílem celé, dílem ve výtazích větších menších, dílem pouhé zprávy o nich, podle toho, jak velkou neb malou důležitost pro nás mají. Všechny kusy poznamenal jsem písmeny, jež jdou od a) až do p). Vrchnost Stralen- dorfská r. 1627 na panství Chlumeckém nově upravovala mnohé poměry hospodářské a právní, ku kterémužto cíli vydala četné listiny, jež byly do této knihy zapisovány, aby úředníci měli je po ruce. Některé z těch předpisů nehrubě se liší od způsobů, jež známe z jiných panství po Čechách, pročež jsem je vypouštěl; jiné předpisy jsou nám více méně nové, neznámé odjinud, v něčem až nesrozumitelné; možná že vrchnost cizozemského původu něco uváděla nově do Čech z Německa. Zvláště zajímavý jest výtah z urbáře (i), jejž jsem co do objemu zkrátil uvedením jeho do formy tabulkové; největší pozornost v něm vzbuzují roboty, které tehdáž měnily se tam již v platy peněžité, jež byly ku podivu veliké. Vrchnost Stralendorfská hleděla přimnožiti robot naturálních, o čemž předepsala obecné pravidlo v kuse c) § 10. Krutost a lakotu té vrchnosti nejostřeji charakterisují příkazy vyhlášené v řádě poddanském v kuse b) ku konci, kdež vrchnost chce se obohacovati z pokut ukládaných horlivě poddaným, při čemž i úředníky své činila účastnými svých zisků a dávala tím příležitost k vyděračství. a) Instrukce daná hejtmanovi panství Chlumeckého. Zaujímá v knize strany 1—30. Nadpis její zní: „Ordnung und Instruction für den Haubtmann oder Pfleger zu Czlunmitz [tak psáno, nebo Czlumnitz] oder Kolbenn.“ Co do věcného obsahu ta instrukce shoduje se největším dílem s podobnými předpisy v Čechách obvyklými, jichž jest dosti již uveřejněno v Archivu Českém. U každého odstavce na širokém okraji v levo oznámen jest kratince jeho obsah. Zde otiskuji tyto nadpisy článků, někde přidávám pozoruhodný výtah z textu k nim náležitého.
Strana 181
Instrukce daná hejtmanovi na Chlumecku 1627. 181 Christlicher Wandel. Von Administration der Justiz: Haubtmann soll sich in schweren Fällen Bescheids erholen ... soll er fleissig Acht haben, damit uber die unsern Unterthanen publicirten Gemein- Gebot- und Verbot-Artikel festiglich gehalten und .. bei den in solcher Ordnung ausgemessnen Straf, so uns auch von ihme ordentlich verraitet und zur Rechnung gebracht werden sollen.. Auf dass auch sowohl er der Haubtmann, als andere unsere Beamten und die Unterthanen sich der Unwissenheit nicht zu entschuldigen, als sollen obgemelte gemeine Gebot und Verbot alle Jahr zweimal, als nemlich acht Tage vor Pfingsten, und dann bei den gemeinen jähr- lichen Schreibtägen, so umb Martini gehalten, ab[ge]lesen, wie auch bei jedewederem Gerichte und desselbigen Richter eine Copia oder Abschrift davon behalten werden. Von der Oeconomey und Haushaltung: Haubtman soll fleissig der Wirthschaft nach- denken ... auch was er bei andern Herrschaften für sonderbare Wirthschaft und Nutzbar- keiten angerichtet zu sein in Erfahrung bringen wird, dazu auf diesen ihme anbefohlenen Güetern Gelegenheit sich erzeigte, soll er solches der Herrschaft an die Hand geben und da- rüber ihre Anordnung und Befehl gewärtig sein. Fleissige Aufsicht bei den Gebäuen, Bauregister. Fleissige Obacht auf das Feuer. Item soll er die Rauchfangkehrer zu rechter Zeit mahnen, alle Quartal die Rauchfang sauber auskehren. Obacht aufs Geschirr und Werkgezeug. Inventarium über den Hausrath und Gezeug. Alle Samstag der andern Wochen Arbeitanstellung zu thun ... damit auch die Aecker und Weinberg fleissig gearbeitet, tief umgeackert und gegraben, das Land mit Tüngen, Mergel, Teichschlamm, Abbrennen der Stuppel nach jedes Lands Eigenschaft, auch Abgrabung des Wassers an sumftigen Orten in guten Pau gebracht. Aufsicht mit den Tröschern und dero Beeidigung. Rabisch mit den Tröschern. Rabisch in der Frucht- und Heuernten, wie auch der Weinlesen.. die Richter eines jedwederen Dorfes mit dem Schaffer ihre Körbhölzer halten sollen. Aufsicht bei den Kornspeichern und Umstürzung des Getreids. Wieviel dem Haubtmann im Umbmessen des Getreids zu passiren .. auf 30 Viertel in schwerem Getreid ein halb, auf den Haber aber und Ringgetreid Viertel passirt. Kein Getreid ohne der Herrschaft Consens hin zu geben oder zu verkaufen. Fleissige Aufsicht in den Kellern nach den Weinen und Fassen. Einsamblung der Zins, Steuer .. Wann Contributiones und Anlagen zu dem Königreich zu entrichten, soll der Haubtmann einen rechtmässigen Anschlag, eines jedwedern Unterthanen Vermögen nach, damit der Reiche den Armen ubertragen helfe, verfassen. Wochentlich Rechnung mit der Mayrin oder Schafferin. Von Vieh ohne der Herrschaft Vorwissen nichts zu verkaufen. Aufsicht bei dem Brauwerk, Breuer sollen beeidiget sein. Aufsicht bei dem Gehölz .. Was von Geholz zu verkaufen, soll nicht nach der Seulen oder Schnuer, sondern Schrägenweis umb Michaelis verkauft werden. Aufsicht bei der Jagens- und Hetzens-Gerechtigkeit. Aufsicht auf Erhaltung der Mark und Grenzen. Keine neue Weg und Steg zu machen. Aufsicht bei den Wein- und Obstgärten, — bei den Mühlen, — bei den Teichen und Fischwassern. Fischung der Teich.
Instrukce daná hejtmanovi na Chlumecku 1627. 181 Christlicher Wandel. Von Administration der Justiz: Haubtmann soll sich in schweren Fällen Bescheids erholen ... soll er fleissig Acht haben, damit uber die unsern Unterthanen publicirten Gemein- Gebot- und Verbot-Artikel festiglich gehalten und .. bei den in solcher Ordnung ausgemessnen Straf, so uns auch von ihme ordentlich verraitet und zur Rechnung gebracht werden sollen.. Auf dass auch sowohl er der Haubtmann, als andere unsere Beamten und die Unterthanen sich der Unwissenheit nicht zu entschuldigen, als sollen obgemelte gemeine Gebot und Verbot alle Jahr zweimal, als nemlich acht Tage vor Pfingsten, und dann bei den gemeinen jähr- lichen Schreibtägen, so umb Martini gehalten, ab[ge]lesen, wie auch bei jedewederem Gerichte und desselbigen Richter eine Copia oder Abschrift davon behalten werden. Von der Oeconomey und Haushaltung: Haubtman soll fleissig der Wirthschaft nach- denken ... auch was er bei andern Herrschaften für sonderbare Wirthschaft und Nutzbar- keiten angerichtet zu sein in Erfahrung bringen wird, dazu auf diesen ihme anbefohlenen Güetern Gelegenheit sich erzeigte, soll er solches der Herrschaft an die Hand geben und da- rüber ihre Anordnung und Befehl gewärtig sein. Fleissige Aufsicht bei den Gebäuen, Bauregister. Fleissige Obacht auf das Feuer. Item soll er die Rauchfangkehrer zu rechter Zeit mahnen, alle Quartal die Rauchfang sauber auskehren. Obacht aufs Geschirr und Werkgezeug. Inventarium über den Hausrath und Gezeug. Alle Samstag der andern Wochen Arbeitanstellung zu thun ... damit auch die Aecker und Weinberg fleissig gearbeitet, tief umgeackert und gegraben, das Land mit Tüngen, Mergel, Teichschlamm, Abbrennen der Stuppel nach jedes Lands Eigenschaft, auch Abgrabung des Wassers an sumftigen Orten in guten Pau gebracht. Aufsicht mit den Tröschern und dero Beeidigung. Rabisch mit den Tröschern. Rabisch in der Frucht- und Heuernten, wie auch der Weinlesen.. die Richter eines jedwederen Dorfes mit dem Schaffer ihre Körbhölzer halten sollen. Aufsicht bei den Kornspeichern und Umstürzung des Getreids. Wieviel dem Haubtmann im Umbmessen des Getreids zu passiren .. auf 30 Viertel in schwerem Getreid ein halb, auf den Haber aber und Ringgetreid Viertel passirt. Kein Getreid ohne der Herrschaft Consens hin zu geben oder zu verkaufen. Fleissige Aufsicht in den Kellern nach den Weinen und Fassen. Einsamblung der Zins, Steuer .. Wann Contributiones und Anlagen zu dem Königreich zu entrichten, soll der Haubtmann einen rechtmässigen Anschlag, eines jedwedern Unterthanen Vermögen nach, damit der Reiche den Armen ubertragen helfe, verfassen. Wochentlich Rechnung mit der Mayrin oder Schafferin. Von Vieh ohne der Herrschaft Vorwissen nichts zu verkaufen. Aufsicht bei dem Brauwerk, Breuer sollen beeidiget sein. Aufsicht bei dem Gehölz .. Was von Geholz zu verkaufen, soll nicht nach der Seulen oder Schnuer, sondern Schrägenweis umb Michaelis verkauft werden. Aufsicht bei der Jagens- und Hetzens-Gerechtigkeit. Aufsicht auf Erhaltung der Mark und Grenzen. Keine neue Weg und Steg zu machen. Aufsicht bei den Wein- und Obstgärten, — bei den Mühlen, — bei den Teichen und Fischwassern. Fischung der Teich.
Strana 182
182 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Des Haubtmanns Fleiss. Von Einnahmb und Ausgab. Wochenzettel ale vierzehn Tag neben andern Bericht nach Prag zu schicken. General-Jahrs-Rechnung .. auf Trium Regum, da die Herrschaft nicht umb dieselbe Zeit in loco wäre, uberschicken. Fruchtrechnung. Ausgab. . . In die siebente Rubrica ist zu bringen, was für Samen dasselbe Jahr uber Sommer und Winter auf jeglichen Vorwerk angesäet, so aus des Korn- schreibers Rechnung, wie auch der Richter eines jeden Orts, so bei dem Ausseichen sein sollen, Zetteln zu justificiren. Geldrechnung .. Unter der Einnahme die erste Rubrica zu setzen, was an bestän- digen Silberzinsen, Raumzins, Robattgeldern, Hausbehren, Wachtgeld, Schmiedenzins, Wein- zins . . . Im dritten Titul was die Jurisdictionalia, Sterbgefäll, Erbgelder, Schreibgeld, Strafen und Buessen ertragen; diese Einnahmb wird durch die Gerichtsbücher und Verzeichnuss probirt. In den Ausgaben .. in der fünften Rubrik was für Taglohn zu Bestellung der Aecker aufgetragen, auf wieviel Tagwerk und auf welchen Vorwerken, sambt Specification der Arbeit, als zum Exempel zu Collmen so viel Tagwerk zu prachen, soviel Tag umbzureissen, soviel zu wenden, Mist zu führen. Juramentum des Haubtmanns, Schreibers, Breuereid, Dröschereid. V přísaze hejtmanské str. 28 vrchnost se jmenuje: Herrn Peter Heinrich und Wolfgang Leopold Frei- herren von Stralendorf Gebrüder. b) Řád podďanský na panství Chlumeckém, vydaný od svobodných pánů bratří ze Stralendorfa. Zaujímá strany 31—61. Podávám zde z něho větší počet článků u výtahu, ostatně jen nadpisy od- stavců. Statky v následujícím původním nadpise jmenované slovou v Palackého Popise str. 55 po česku a po německu: Chlumec Kulm, Kliše Kleische, Hotovice Hottowitz. Gemein Gebot und Verbot in unsern Herrschaften Colmb, Gleyscha und Ottowitz. Wir Peter Heinrich von Stralendorf, Rom. kais. Mt Kammerer, gehaimbter Rath, Reichshofrath und desselben Mittels Vicepräsident, und Wolfgang Leopold von Stralendorf, Rom. kais. Mt Rath, Gebrüdere, Freiherren, zu Goldebe und Prenszberg Erbsassen, Herrn auf Dorheimb, zu Kolmb, Gleischa und Ottowitz oc, gebieten unsern Beambten, Unterthanen, Hausgnossen und allen andern, die sich auf unsern Gründen mit unserer Verwilligung auf- halten, diese hernach geschriebene Gebot und Verbot, sambtlich und sunderlich zu halten, und derselben zu gehorsamben, bei Vermeidung der Straf und Poen, so bei jedwederen Artikel ge- setzet worden. Wie sich unsere Unterthanen gegen Gott sollen verhalten. Die Kirchen zu besuchen, keine Gäst zu setzen oder Branntwein zu geben unter dem Amt der Mess und Predig; [kdo by to prestoupil], der soll ein Pfund Wachs oder soviel Geld der Kirchen verhalten sein. — Das h. Sacrament des Abendmals nach katholischen Brauch zu empfangen; [kdo by o veliko- nocích to zanedbal], der soll auf unsern Gründen nicht geduldet, noch auf dem geweihten Kirchhof begraben werden. — Wann die Unterthanen das hw. Sacrament genossen, Saufen und Tanzens sich zu enthalten; [kdo by se toho dopustil], soll der Kirchen ein Ortsthaler zu geben schuldig sein.
182 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Des Haubtmanns Fleiss. Von Einnahmb und Ausgab. Wochenzettel ale vierzehn Tag neben andern Bericht nach Prag zu schicken. General-Jahrs-Rechnung .. auf Trium Regum, da die Herrschaft nicht umb dieselbe Zeit in loco wäre, uberschicken. Fruchtrechnung. Ausgab. . . In die siebente Rubrica ist zu bringen, was für Samen dasselbe Jahr uber Sommer und Winter auf jeglichen Vorwerk angesäet, so aus des Korn- schreibers Rechnung, wie auch der Richter eines jeden Orts, so bei dem Ausseichen sein sollen, Zetteln zu justificiren. Geldrechnung .. Unter der Einnahme die erste Rubrica zu setzen, was an bestän- digen Silberzinsen, Raumzins, Robattgeldern, Hausbehren, Wachtgeld, Schmiedenzins, Wein- zins . . . Im dritten Titul was die Jurisdictionalia, Sterbgefäll, Erbgelder, Schreibgeld, Strafen und Buessen ertragen; diese Einnahmb wird durch die Gerichtsbücher und Verzeichnuss probirt. In den Ausgaben .. in der fünften Rubrik was für Taglohn zu Bestellung der Aecker aufgetragen, auf wieviel Tagwerk und auf welchen Vorwerken, sambt Specification der Arbeit, als zum Exempel zu Collmen so viel Tagwerk zu prachen, soviel Tag umbzureissen, soviel zu wenden, Mist zu führen. Juramentum des Haubtmanns, Schreibers, Breuereid, Dröschereid. V přísaze hejtmanské str. 28 vrchnost se jmenuje: Herrn Peter Heinrich und Wolfgang Leopold Frei- herren von Stralendorf Gebrüder. b) Řád podďanský na panství Chlumeckém, vydaný od svobodných pánů bratří ze Stralendorfa. Zaujímá strany 31—61. Podávám zde z něho větší počet článků u výtahu, ostatně jen nadpisy od- stavců. Statky v následujícím původním nadpise jmenované slovou v Palackého Popise str. 55 po česku a po německu: Chlumec Kulm, Kliše Kleische, Hotovice Hottowitz. Gemein Gebot und Verbot in unsern Herrschaften Colmb, Gleyscha und Ottowitz. Wir Peter Heinrich von Stralendorf, Rom. kais. Mt Kammerer, gehaimbter Rath, Reichshofrath und desselben Mittels Vicepräsident, und Wolfgang Leopold von Stralendorf, Rom. kais. Mt Rath, Gebrüdere, Freiherren, zu Goldebe und Prenszberg Erbsassen, Herrn auf Dorheimb, zu Kolmb, Gleischa und Ottowitz oc, gebieten unsern Beambten, Unterthanen, Hausgnossen und allen andern, die sich auf unsern Gründen mit unserer Verwilligung auf- halten, diese hernach geschriebene Gebot und Verbot, sambtlich und sunderlich zu halten, und derselben zu gehorsamben, bei Vermeidung der Straf und Poen, so bei jedwederen Artikel ge- setzet worden. Wie sich unsere Unterthanen gegen Gott sollen verhalten. Die Kirchen zu besuchen, keine Gäst zu setzen oder Branntwein zu geben unter dem Amt der Mess und Predig; [kdo by to prestoupil], der soll ein Pfund Wachs oder soviel Geld der Kirchen verhalten sein. — Das h. Sacrament des Abendmals nach katholischen Brauch zu empfangen; [kdo by o veliko- nocích to zanedbal], der soll auf unsern Gründen nicht geduldet, noch auf dem geweihten Kirchhof begraben werden. — Wann die Unterthanen das hw. Sacrament genossen, Saufen und Tanzens sich zu enthalten; [kdo by se toho dopustil], soll der Kirchen ein Ortsthaler zu geben schuldig sein.
Strana 183
Řád poddanský na Chlumecku pod Krušnými horami 1627. 183 Die Unterthanen sollen die Kinder zur Schule halten; ohne Vorwissen die Kinder in keine frembde Schule zu schicken. Die Gebote Gottes zu halten. Fluchen und Schwören abzustellen; [dopadený buď ohlášen] den Gerichten, die dann solche Person ins Gefängniss nehmen und den folgenden Sonn- oder Feiertag vor dem Ambt ans Halseisen stellen sollen, es wäre dann, dass sie sich vor solcher Straf mit einem halben Thaler zur Kirchen ablösen wollen. Alle Handarbeit auf Sonn- und Feiertag einzustellen; [kdo by pracoval], der soll der Herrschaft zwen Schock Meissnisch zur Straf verfallen sein. Allerlei Wucher verboten .. von einem Schock nicht mehr als das Jahr vier kleine Groschen Zins [62/8%] nehmen; die Richter sollen uber wucherliche Contract keine Exekution nicht vornehmen, sundern es ist uns das Getreid, sowohl als Wein oder Geld, so dergestalt durch wucherliche Contract verlassen worden, lediglichen heimbgefallen. Wie sich unsere Unterthanen gegen ihrer Obrigkeit und Herrschaft zu verhalten: Dass sie ihre Zinsen und andere Gaben unseumblich abführen, bei Buess eines Ortsthalers. Unserer Underbeamten Pflicht, und wie dieselbe beschaffen sein sollen. Die Richtere sollen .. sowohl ihrer Herrschaft Recht und Gerechtigkeit in Obacht haben, als der Gemein auf das fleissigste vorstehen, uber die Gerichtsordnung embsig halten, die gemeine Händel selbst schlichten und entscheiden, damit die Unterthanen nicht alles förderlichst an die Herr� schaft gelangen zu lassen verursachet werden. Wie sich die Unterthonen gegen den Gerichten zu verhalten .. gehorsamb sein ..bei Poen ein Schock Gr. und vier Wochen Gefängnuss in Stöcken. Dem Pfarrherrn den Decem zu reichen. Vom Aufgebot der Unterthonen [zu Rettung des Landes oc], und dass sie sich ohn der Herrschaft befelch nicht sollen rottiren oder versamblen, bei Leibesstraf. Die Unterthanen sollen die Granitzen und Reinungen fleissig in Acht nehmen, der Obrigkeit im Feld und Wiesen nicht zu nahe gehen, oder neue Weg und Steg führen. Verdächtige Personen nicht aufzunehmen oder zu beherbergen; [postižený] soll nach Erkenntnuss der Rechten am Leib gestraft werden. Keine Hausgenossen ohne Consens der Obrigkeit und Abscheidbrief [sic] aufzunehmen, bei Verlust zwei Schock meiss. Wie die Unterthonen gegen die, so von der Herrschaft fluchtig worden, es seien un- sere Leibeigene oder sunst Beamte, Diener, mit der Nacheil sich zu verhalten. [Kdo by zběhlé přechovával], der soll als ein Eidbrüchiger und Treuloser an Leib, Ehr und Gut gestraft werden. Waidwerk den Unterthanen verboten, als auch Fischfangen, bei Straf der Gefängnuss und darüber zwei Schock meissn., neben Abführung des zugewendten Schadens. Keine Hund mit uber Feld zu nehmen, bei Straf 2 Schock meissn. Unterthanen sollen keine Büchsen tragen, auch mit keiner Gewöhr für der Obrigkeit erscheinen, sie werden dann zur Folg verordnet. Die Unterthanen sollen der Herrschaft und unter einander nicht Schaden zufügen, [trest na to 2—3 kopy m.], — Fasanen- und Rebhüner-Nester zu verschonen [pod pokutou 5 kop gr.], auch den jungen Vögeln nicht nachzugehen [postížený trestán 14denním vězením a půl kopou gr.] Huetten in den Jungen [pastva v mlází] und Geisen zu halten verboten, [pokuty na to 15, 20 až 40 gr.]; als auch Schaf, ausser was den Carwitzern *) erlaubt: Es soll auch nicht
Řád poddanský na Chlumecku pod Krušnými horami 1627. 183 Die Unterthanen sollen die Kinder zur Schule halten; ohne Vorwissen die Kinder in keine frembde Schule zu schicken. Die Gebote Gottes zu halten. Fluchen und Schwören abzustellen; [dopadený buď ohlášen] den Gerichten, die dann solche Person ins Gefängniss nehmen und den folgenden Sonn- oder Feiertag vor dem Ambt ans Halseisen stellen sollen, es wäre dann, dass sie sich vor solcher Straf mit einem halben Thaler zur Kirchen ablösen wollen. Alle Handarbeit auf Sonn- und Feiertag einzustellen; [kdo by pracoval], der soll der Herrschaft zwen Schock Meissnisch zur Straf verfallen sein. Allerlei Wucher verboten .. von einem Schock nicht mehr als das Jahr vier kleine Groschen Zins [62/8%] nehmen; die Richter sollen uber wucherliche Contract keine Exekution nicht vornehmen, sundern es ist uns das Getreid, sowohl als Wein oder Geld, so dergestalt durch wucherliche Contract verlassen worden, lediglichen heimbgefallen. Wie sich unsere Unterthanen gegen ihrer Obrigkeit und Herrschaft zu verhalten: Dass sie ihre Zinsen und andere Gaben unseumblich abführen, bei Buess eines Ortsthalers. Unserer Underbeamten Pflicht, und wie dieselbe beschaffen sein sollen. Die Richtere sollen .. sowohl ihrer Herrschaft Recht und Gerechtigkeit in Obacht haben, als der Gemein auf das fleissigste vorstehen, uber die Gerichtsordnung embsig halten, die gemeine Händel selbst schlichten und entscheiden, damit die Unterthanen nicht alles förderlichst an die Herr� schaft gelangen zu lassen verursachet werden. Wie sich die Unterthonen gegen den Gerichten zu verhalten .. gehorsamb sein ..bei Poen ein Schock Gr. und vier Wochen Gefängnuss in Stöcken. Dem Pfarrherrn den Decem zu reichen. Vom Aufgebot der Unterthonen [zu Rettung des Landes oc], und dass sie sich ohn der Herrschaft befelch nicht sollen rottiren oder versamblen, bei Leibesstraf. Die Unterthanen sollen die Granitzen und Reinungen fleissig in Acht nehmen, der Obrigkeit im Feld und Wiesen nicht zu nahe gehen, oder neue Weg und Steg führen. Verdächtige Personen nicht aufzunehmen oder zu beherbergen; [postižený] soll nach Erkenntnuss der Rechten am Leib gestraft werden. Keine Hausgenossen ohne Consens der Obrigkeit und Abscheidbrief [sic] aufzunehmen, bei Verlust zwei Schock meiss. Wie die Unterthonen gegen die, so von der Herrschaft fluchtig worden, es seien un- sere Leibeigene oder sunst Beamte, Diener, mit der Nacheil sich zu verhalten. [Kdo by zběhlé přechovával], der soll als ein Eidbrüchiger und Treuloser an Leib, Ehr und Gut gestraft werden. Waidwerk den Unterthanen verboten, als auch Fischfangen, bei Straf der Gefängnuss und darüber zwei Schock meissn., neben Abführung des zugewendten Schadens. Keine Hund mit uber Feld zu nehmen, bei Straf 2 Schock meissn. Unterthanen sollen keine Büchsen tragen, auch mit keiner Gewöhr für der Obrigkeit erscheinen, sie werden dann zur Folg verordnet. Die Unterthanen sollen der Herrschaft und unter einander nicht Schaden zufügen, [trest na to 2—3 kopy m.], — Fasanen- und Rebhüner-Nester zu verschonen [pod pokutou 5 kop gr.], auch den jungen Vögeln nicht nachzugehen [postížený trestán 14denním vězením a půl kopou gr.] Huetten in den Jungen [pastva v mlází] und Geisen zu halten verboten, [pokuty na to 15, 20 až 40 gr.]; als auch Schaf, ausser was den Carwitzern *) erlaubt: Es soll auch nicht
Strana 184
184 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: verstattet werden, Ziegen zu halten und auszutreiben bei Buess ein halb Schock Groschen. Weil auch bei der vorigen Obrigkeit nicht verstattet wurde, Schafviehe den Unterthanen zu halten, als thuen wir solches bei Straf der Abnahmb gänzlich verbieten, ausser dass wir aus *) Chabařovickým. Gnaden den Carbitzern*) 70 Stuck erlaubet zu halten. Die Abräume von den Wiesen und Feldern in die Bäch zu werfen, [Buess ein halb Schock], auch keine gute noch wilde Obstbäume abzuhauen [Buess 5 Groschen]. Kein Taubenschlag zu halten, bei Straf 2 Schock Gr. und der Gefängnuss. Wie man sich des Holzlesens verhalten soll. Gleichergestallt wollen wir euch hiemit das Holzlesen durchaus in unsern Buschen und Hölzern verboten haben. Welche aber Holz lesen wollen, die mögen sich bei unserm Haubtmann angeben; welcher einem jeden auf vorher- gehende Vergleichung, was er der Obrigkeit wegen solches Holzlesens zu entrichten, ein Zettel an den Heger geben wird, darinne ihme ein gewisser Ort, wo er Holz lesen soll, benambst werden, auf dass, wenn Schaden geschieht, man wissen möge, bei wem man sich desselben zu erholen. Weme dann Holz zu lesen verstattet, soll bei Verlust derselben, auch willkürlicher Straf kein Axt oder Beil mit sich bringen. Würde aber jemands in obgeschriebenen Stucken schuldig ergriffen, soll derselbe sobald zu gefänglicher Haft gebracht, auch deren nicht ent- lassen werden, er habe dann ein halb Schock Groschen, oder da der Schad grosser wär, nach Ermässigung [Ermessung?] erlegt und gut gemacht... Wie es mit Verkaufung der herrschaftlichen Holz solle gehalten werden; kein Holz anderswo, als bei der Herrschaft zu kaufen, und wie es der gemeinen Hölzer wegen zu halten : .. Es soll auch keiner anderstwo, als bei der Herrschaft und deren Hegern, bei welchen sich die Käufer anzumelden, Holz kaufen, bei Straf einem Schock Groschen. Wer das Holz stiehlet oder mit Feuer in den Buschen Schaden thut, soll nach Ermessigung an Leib und Gut gestrafet werden. Soviel aber anlanget die Gemeinden, welche ihr eigenes Holz haben, sollen dieselbe nicht theilen oder Holz verkaufen, sie haben sich dann bei unserem Haubtmann angemeldet, welcher selbst dabei sein, oder da er sunst beschäftiget, jemands dazu ver- ordnen wird, der da Achtung gebe, damit das Holz nicht verösset und die Wildbahn ver- derbet werde. Dass die Unterthanen fleissige Achtung aufs Feuer geben, und unterschiedliche Feuer- ordnungen ... Es soll auch ein jeder Hauswirth in dörren Sommertagen ein Fass mit Wasser vor der Thuer haben, darauf die Gerichte und Eltiste Achtung haben werden, bei Verlust eines halben Schock Groschen. Dass die Unterthanen auf ihren Gründen die Wege bessern. Wie die Richter den Unterthanen zur Arbeit gebieten sollen... Wird sich der Richter in dem nicht also verhalten, so soll er uns, soviel Arbeiter ausbleiben, denen er geboten, so- viel Ortsthaler zu Straf geben. Die Robatter sollen ihren Dienst fleissig verrichten und zu rechter Zeit sich einstellen... mit Aufgang der Sonnen dazu erscheinen, und mit Niedergang davon ziehen. Wie es mit Annehmung fremder Dienstboten zu halten. Es soll keiner kein Dienstboten, es sei Knecht oder Magd oder Taglöhner, ohn Abschiedsbrief von seiner vorigen Herrschaft nach Weisung des Landtags in Dienst annehmen, dieselbigen auch ohn unsern Vorbewusst nicht abziehen lassen, damit wir ihnen weiter Zeugniss ertheilen mögen, nicht allein, was sie für uns für Kundschaft gebracht, sunder auch wie sie sich unter uns verhalten. Die Kinder ohn unser Einwilligung in keine frembde Dienst geben, noch ausser unsern
184 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: verstattet werden, Ziegen zu halten und auszutreiben bei Buess ein halb Schock Groschen. Weil auch bei der vorigen Obrigkeit nicht verstattet wurde, Schafviehe den Unterthanen zu halten, als thuen wir solches bei Straf der Abnahmb gänzlich verbieten, ausser dass wir aus *) Chabařovickým. Gnaden den Carbitzern*) 70 Stuck erlaubet zu halten. Die Abräume von den Wiesen und Feldern in die Bäch zu werfen, [Buess ein halb Schock], auch keine gute noch wilde Obstbäume abzuhauen [Buess 5 Groschen]. Kein Taubenschlag zu halten, bei Straf 2 Schock Gr. und der Gefängnuss. Wie man sich des Holzlesens verhalten soll. Gleichergestallt wollen wir euch hiemit das Holzlesen durchaus in unsern Buschen und Hölzern verboten haben. Welche aber Holz lesen wollen, die mögen sich bei unserm Haubtmann angeben; welcher einem jeden auf vorher- gehende Vergleichung, was er der Obrigkeit wegen solches Holzlesens zu entrichten, ein Zettel an den Heger geben wird, darinne ihme ein gewisser Ort, wo er Holz lesen soll, benambst werden, auf dass, wenn Schaden geschieht, man wissen möge, bei wem man sich desselben zu erholen. Weme dann Holz zu lesen verstattet, soll bei Verlust derselben, auch willkürlicher Straf kein Axt oder Beil mit sich bringen. Würde aber jemands in obgeschriebenen Stucken schuldig ergriffen, soll derselbe sobald zu gefänglicher Haft gebracht, auch deren nicht ent- lassen werden, er habe dann ein halb Schock Groschen, oder da der Schad grosser wär, nach Ermässigung [Ermessung?] erlegt und gut gemacht... Wie es mit Verkaufung der herrschaftlichen Holz solle gehalten werden; kein Holz anderswo, als bei der Herrschaft zu kaufen, und wie es der gemeinen Hölzer wegen zu halten : .. Es soll auch keiner anderstwo, als bei der Herrschaft und deren Hegern, bei welchen sich die Käufer anzumelden, Holz kaufen, bei Straf einem Schock Groschen. Wer das Holz stiehlet oder mit Feuer in den Buschen Schaden thut, soll nach Ermessigung an Leib und Gut gestrafet werden. Soviel aber anlanget die Gemeinden, welche ihr eigenes Holz haben, sollen dieselbe nicht theilen oder Holz verkaufen, sie haben sich dann bei unserem Haubtmann angemeldet, welcher selbst dabei sein, oder da er sunst beschäftiget, jemands dazu ver- ordnen wird, der da Achtung gebe, damit das Holz nicht verösset und die Wildbahn ver- derbet werde. Dass die Unterthanen fleissige Achtung aufs Feuer geben, und unterschiedliche Feuer- ordnungen ... Es soll auch ein jeder Hauswirth in dörren Sommertagen ein Fass mit Wasser vor der Thuer haben, darauf die Gerichte und Eltiste Achtung haben werden, bei Verlust eines halben Schock Groschen. Dass die Unterthanen auf ihren Gründen die Wege bessern. Wie die Richter den Unterthanen zur Arbeit gebieten sollen... Wird sich der Richter in dem nicht also verhalten, so soll er uns, soviel Arbeiter ausbleiben, denen er geboten, so- viel Ortsthaler zu Straf geben. Die Robatter sollen ihren Dienst fleissig verrichten und zu rechter Zeit sich einstellen... mit Aufgang der Sonnen dazu erscheinen, und mit Niedergang davon ziehen. Wie es mit Annehmung fremder Dienstboten zu halten. Es soll keiner kein Dienstboten, es sei Knecht oder Magd oder Taglöhner, ohn Abschiedsbrief von seiner vorigen Herrschaft nach Weisung des Landtags in Dienst annehmen, dieselbigen auch ohn unsern Vorbewusst nicht abziehen lassen, damit wir ihnen weiter Zeugniss ertheilen mögen, nicht allein, was sie für uns für Kundschaft gebracht, sunder auch wie sie sich unter uns verhalten. Die Kinder ohn unser Einwilligung in keine frembde Dienst geben, noch ausser unsern
Strana 185
Řád poddanský na Chlumecku pod Krušnými horami 1627. 185 Gründen Handwerk zu lernen oder zu studiren, bei Straf der 20 Schock m. und 14 Tag im Gefängniss zu sitzen; welche[s auch] auf diejenige verordnet, so anderer Herrn Unterthanen zu sich in Dienst nehmen; hätte er aber das Geld nicht, so soll er es abdienen. Die Waisen und Wittiben sollen sich auf Erfordern des Jahrs einmahl bei der Obrigkeit stellen [pod pokutou 4 kop m.]. Nichts zu verkaufen ausser der Herrschaft, es werde dann der Obrigkeit angeboten; [pokuta 2 kopy i více]. Unsere Beamten sollen nichts von den Unterthanen kaufen, noch die Unterthanen ihnen verkaufen [pod propadením zboží i ceny jeho]. In Verkaufen und Kaufen rechte Mass zu geben, und dass aufn Sonn- und Feiertag für dem Gottesdienst kein Wein oder Bier geschenket werden, [pod pokutou 2 kop m.]. Unsere Unterthanen sollen kein frembd Bier oder Wein einholen... bei Verlust des Getränks oder des Werths desselben und 10 Schock m. In keiner frembden Mühl zu mahlen, bei Straf 6 Schock m. und vierzehntäglicher Gefängnuss. Wann den Unterthanen zur Jagt angesagt, wie sie erscheinen sollen, [pod rozl. poku- tami]. Wo die Unterthanen Wild vernehmen, solches den Schützen oder Richtern alsobald zu vermelden. Entwichenes oder frembdes Vieh wieder zu recht bringen. Ohne Vorbewusst der Obrigkeit bei andern kein Arbeit anzunehmen. Eisensteine, Steinkohlen oder dergleichen ohne Vorbewusst und Vergleichung zu ver- kaufen. Es soll niemand von unsern Unterthanen Eisensteine, Steinkohlen oder etwas zu dem Bergwerk gehörig, von seinen Gründen verkaufen, sundern es stehet alles allein der Herrschaft zu. Dahero wenn von Frembden dergleichen auf unsern Gründen abgeholet, sollen die Unter- thanen dieselbe an unser Haubtleute und Befehlshaber anweisen, dass sie sich solcher Abfuhr halber mit denselben umb den Zehenden oder in ander Weg vergleichen. Würde aber entgegen jemand unser Unterthanen ohne ein Zettel von unsern Beamten solches Bergwerk abführen lassen, soll er zwei Schock m. Straf zahlen, auch nach Gelegenheit mit dem Thurm gestraft sein. [Pg. 54.] Von allerhand Vorbescheiden und gerichtlichen Händeln. Unser Haubtmann hat Befelch, damit er die ganze Wochen uber, nicht von seinen andern Geschäften und der Wirthschaft verhindert werde, alle Wochen auf den Montag einen Verhörstag zu Kolmb anstellen; dahin dann auf denselben Tag alle diejenigen, so etwas gegen einander haben vorzubringen, welches nicht fur die Richter, sunder für die Herrschaft selbst gehört, sich verfügen sollen, daselbsten Bescheid zu empfangen. Wann in einem Hause jemand krank ist, bevorab wenn etwa gefährliche Krankheiten regieren, soll niemand aus demselben zu der Herrschaft oder dero Beamten erscheinen, sundern sein Anliegen durch den Richter oder einen Geschworenen bei dem Beamten vorbringen lassen, bei Straf 2 Schock Gr. und darneben harter Gefängnuss. Wie die Schreibtäge zu halten, als auch Waisen- und Kirchenrechnung. Wir ordnen und wollen auch, dass dem Herkommen gemäss alle Jahr umb Martini die dazu Verordnete in unserm Namen bei allen Gerichten einen ordentlichen Schreibtag halten, alle verbriefte Con- tract, so auf unsere Bewilligung aufgerichtet, den Gerichtsbüchern, wie auch die Quittung und alles ander, was zu Bekräftigung der Contract brieflichen vorhanden, ordentlich einverleibet 24 Archiv Český XXIX.
Řád poddanský na Chlumecku pod Krušnými horami 1627. 185 Gründen Handwerk zu lernen oder zu studiren, bei Straf der 20 Schock m. und 14 Tag im Gefängniss zu sitzen; welche[s auch] auf diejenige verordnet, so anderer Herrn Unterthanen zu sich in Dienst nehmen; hätte er aber das Geld nicht, so soll er es abdienen. Die Waisen und Wittiben sollen sich auf Erfordern des Jahrs einmahl bei der Obrigkeit stellen [pod pokutou 4 kop m.]. Nichts zu verkaufen ausser der Herrschaft, es werde dann der Obrigkeit angeboten; [pokuta 2 kopy i více]. Unsere Beamten sollen nichts von den Unterthanen kaufen, noch die Unterthanen ihnen verkaufen [pod propadením zboží i ceny jeho]. In Verkaufen und Kaufen rechte Mass zu geben, und dass aufn Sonn- und Feiertag für dem Gottesdienst kein Wein oder Bier geschenket werden, [pod pokutou 2 kop m.]. Unsere Unterthanen sollen kein frembd Bier oder Wein einholen... bei Verlust des Getränks oder des Werths desselben und 10 Schock m. In keiner frembden Mühl zu mahlen, bei Straf 6 Schock m. und vierzehntäglicher Gefängnuss. Wann den Unterthanen zur Jagt angesagt, wie sie erscheinen sollen, [pod rozl. poku- tami]. Wo die Unterthanen Wild vernehmen, solches den Schützen oder Richtern alsobald zu vermelden. Entwichenes oder frembdes Vieh wieder zu recht bringen. Ohne Vorbewusst der Obrigkeit bei andern kein Arbeit anzunehmen. Eisensteine, Steinkohlen oder dergleichen ohne Vorbewusst und Vergleichung zu ver- kaufen. Es soll niemand von unsern Unterthanen Eisensteine, Steinkohlen oder etwas zu dem Bergwerk gehörig, von seinen Gründen verkaufen, sundern es stehet alles allein der Herrschaft zu. Dahero wenn von Frembden dergleichen auf unsern Gründen abgeholet, sollen die Unter- thanen dieselbe an unser Haubtleute und Befehlshaber anweisen, dass sie sich solcher Abfuhr halber mit denselben umb den Zehenden oder in ander Weg vergleichen. Würde aber entgegen jemand unser Unterthanen ohne ein Zettel von unsern Beamten solches Bergwerk abführen lassen, soll er zwei Schock m. Straf zahlen, auch nach Gelegenheit mit dem Thurm gestraft sein. [Pg. 54.] Von allerhand Vorbescheiden und gerichtlichen Händeln. Unser Haubtmann hat Befelch, damit er die ganze Wochen uber, nicht von seinen andern Geschäften und der Wirthschaft verhindert werde, alle Wochen auf den Montag einen Verhörstag zu Kolmb anstellen; dahin dann auf denselben Tag alle diejenigen, so etwas gegen einander haben vorzubringen, welches nicht fur die Richter, sunder für die Herrschaft selbst gehört, sich verfügen sollen, daselbsten Bescheid zu empfangen. Wann in einem Hause jemand krank ist, bevorab wenn etwa gefährliche Krankheiten regieren, soll niemand aus demselben zu der Herrschaft oder dero Beamten erscheinen, sundern sein Anliegen durch den Richter oder einen Geschworenen bei dem Beamten vorbringen lassen, bei Straf 2 Schock Gr. und darneben harter Gefängnuss. Wie die Schreibtäge zu halten, als auch Waisen- und Kirchenrechnung. Wir ordnen und wollen auch, dass dem Herkommen gemäss alle Jahr umb Martini die dazu Verordnete in unserm Namen bei allen Gerichten einen ordentlichen Schreibtag halten, alle verbriefte Con- tract, so auf unsere Bewilligung aufgerichtet, den Gerichtsbüchern, wie auch die Quittung und alles ander, was zu Bekräftigung der Contract brieflichen vorhanden, ordentlich einverleibet 24 Archiv Český XXIX.
Strana 186
186 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: werden. Bei welchen Schreibtagen dann auch die Kauf- und Erbgelder richtig erlegt und in erstgemelte Gerichtsbücher geschrieben werden sollen, bei Buess 3 Schock Groschen und dem Gerichte ein Schock Gr. und daneben 14 Tage Gefängnuss. Nach solchen Schreibtagen sollen alsobald darauf die Waisen- und Kirchen-Raitungen vorgenommen werden, bei welchen die Zinsen den verordneten Kirchvätern und Vormündern richtig abgeführt, und nicht zur Haubtsumme geschrieben werden sollen, dadurch die Schulden aufwachsen, die Kirchen aber und Unmündige oft umb das ihrige gebracht werden, bei Straf der Erlegung der ganzen Haubtsumma und noch 2 Schock Groschen der Herrschaft. [Pg. 56.] Alle diejenigen, so Erb- oder Kaufgelder zu entrichten schuldig seint, sollen bei den jährlichen Schreibtägen ordentlich erscheinen, und ihre Erbgelder, es sein gleich die Erbnehmer vorhanden oder nicht, dem Gericht einlegen und verzeichnen lassen; da aber sie hierinnen säumig gefunden worden, soll ein jedwederer uns zur Straf ein Schock m. verfallen haben- Ebenergestalt soll[en] auch ausser der Gerichte keine Erbgelder im wenigsten nicht herausge- geben, noch auch Freikäufe aufgerichtet werden, es geschehe dann für unsern Haubtmann, Richter und Geschwornen, und werde darüber zum Zeichen eines freien offenen Kaufs Leitkauf getrunken. Von welchen aber solches nicht geschicht, der soll und [?] den Gerichten 15 Groschen zur Straf verfallen haben und aus der Gefängnuss nicht kommen, die Straf sei dann erlegt. Es soll kein Erbkauf, den Waisen kein Rechnung, kein Erbgeld, den Weibern kein Drittentheil ausser der Schreibtägen, so desswegen jahrlichen gehalten werden, in das Ge- richtsbuch nicht eingeschrieben werden, es geschehe dann mit unserem Bewusst und Bewilli- gung unser, oder (in unserm Abwesen) unsers Haubtmanns, nicht aufgerichtet werden [sic], bei willkürlicher ernstlichen Straf. Wann Schreibtäge, Waisenrechnung, Verhör oder dergleichen unsern Unterthanen ange- sagt, und sie dabei zu erscheinen bestimmt worden, sollen sie alle Tage, bei Fruhe-Tagzeiten, sich einstellen, und sich davon ausser Gottes Gewalt [durch] nichts lassen abhalten. Wie dann unsere Richter und Geschworne bei ihren Eid hierauf gute Achtung geben, und die säumige oder gänzlich ausbleibende dem Haubtmann verkündigen sollen. Welcher aber dies Gebot übergehet und sich bei solcher Zusammenkunft nicht einstellet, der soll ein Schock m. ver- fallen haben, und der Gemeinde 15 Groschen. Es sollen unsere Richter in jedwederem Dorf den Leuten, so Schuld haben, und solcher Schuld wegen unsere Unterthanen einer bei ihnen beklagt, guten Bescheid geben, und den Schuldigern, wo es geständige Schuld ist, in 14 Tagen die Bezahlung auferlegen. Wo es aber nicht geschieht, sollen die Kläger sich bei unserm Haubtmann anmelden, welcher dem Schuldener noch 14 Tage zum Termin ansetzen wird. Da dann in solcher Frist die Bezahlung nicht erfolgt, soll er der Haubtmann die [sic] auf die vorgehende Schätzung, so theuer er kann, mit Zuziehung der Richter und Geschworenen verkaufen, die Schuld davon richtig machen, und das Übrige dem Schuldiger wieder zustellen. [57 a] Der Verstorbenen Verlassenschaft zu inventiren. Wann ein Underthon oder Haus- genoss durch den zeitlichen Tod von Gott dem allmächtigen abgefordert wird, so soll alsobald der Richter und Geschwornen neben dem Schulmeister alle Verlassenschaft, wie das Namen haben mag, ordentlich inventiren, und uns oder unserm Haubtmann alsobald ein glaub- würdige Abschrift eingeschickt werden. Die andere Abschrift soll bei dem Gericht verbleiben. Würd es aber nicht geschehen, so soll der Richter und Geschwornen darumb ernstlich ge- straft werden.
186 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: werden. Bei welchen Schreibtagen dann auch die Kauf- und Erbgelder richtig erlegt und in erstgemelte Gerichtsbücher geschrieben werden sollen, bei Buess 3 Schock Groschen und dem Gerichte ein Schock Gr. und daneben 14 Tage Gefängnuss. Nach solchen Schreibtagen sollen alsobald darauf die Waisen- und Kirchen-Raitungen vorgenommen werden, bei welchen die Zinsen den verordneten Kirchvätern und Vormündern richtig abgeführt, und nicht zur Haubtsumme geschrieben werden sollen, dadurch die Schulden aufwachsen, die Kirchen aber und Unmündige oft umb das ihrige gebracht werden, bei Straf der Erlegung der ganzen Haubtsumma und noch 2 Schock Groschen der Herrschaft. [Pg. 56.] Alle diejenigen, so Erb- oder Kaufgelder zu entrichten schuldig seint, sollen bei den jährlichen Schreibtägen ordentlich erscheinen, und ihre Erbgelder, es sein gleich die Erbnehmer vorhanden oder nicht, dem Gericht einlegen und verzeichnen lassen; da aber sie hierinnen säumig gefunden worden, soll ein jedwederer uns zur Straf ein Schock m. verfallen haben- Ebenergestalt soll[en] auch ausser der Gerichte keine Erbgelder im wenigsten nicht herausge- geben, noch auch Freikäufe aufgerichtet werden, es geschehe dann für unsern Haubtmann, Richter und Geschwornen, und werde darüber zum Zeichen eines freien offenen Kaufs Leitkauf getrunken. Von welchen aber solches nicht geschicht, der soll und [?] den Gerichten 15 Groschen zur Straf verfallen haben und aus der Gefängnuss nicht kommen, die Straf sei dann erlegt. Es soll kein Erbkauf, den Waisen kein Rechnung, kein Erbgeld, den Weibern kein Drittentheil ausser der Schreibtägen, so desswegen jahrlichen gehalten werden, in das Ge- richtsbuch nicht eingeschrieben werden, es geschehe dann mit unserem Bewusst und Bewilli- gung unser, oder (in unserm Abwesen) unsers Haubtmanns, nicht aufgerichtet werden [sic], bei willkürlicher ernstlichen Straf. Wann Schreibtäge, Waisenrechnung, Verhör oder dergleichen unsern Unterthanen ange- sagt, und sie dabei zu erscheinen bestimmt worden, sollen sie alle Tage, bei Fruhe-Tagzeiten, sich einstellen, und sich davon ausser Gottes Gewalt [durch] nichts lassen abhalten. Wie dann unsere Richter und Geschworne bei ihren Eid hierauf gute Achtung geben, und die säumige oder gänzlich ausbleibende dem Haubtmann verkündigen sollen. Welcher aber dies Gebot übergehet und sich bei solcher Zusammenkunft nicht einstellet, der soll ein Schock m. ver- fallen haben, und der Gemeinde 15 Groschen. Es sollen unsere Richter in jedwederem Dorf den Leuten, so Schuld haben, und solcher Schuld wegen unsere Unterthanen einer bei ihnen beklagt, guten Bescheid geben, und den Schuldigern, wo es geständige Schuld ist, in 14 Tagen die Bezahlung auferlegen. Wo es aber nicht geschieht, sollen die Kläger sich bei unserm Haubtmann anmelden, welcher dem Schuldener noch 14 Tage zum Termin ansetzen wird. Da dann in solcher Frist die Bezahlung nicht erfolgt, soll er der Haubtmann die [sic] auf die vorgehende Schätzung, so theuer er kann, mit Zuziehung der Richter und Geschworenen verkaufen, die Schuld davon richtig machen, und das Übrige dem Schuldiger wieder zustellen. [57 a] Der Verstorbenen Verlassenschaft zu inventiren. Wann ein Underthon oder Haus- genoss durch den zeitlichen Tod von Gott dem allmächtigen abgefordert wird, so soll alsobald der Richter und Geschwornen neben dem Schulmeister alle Verlassenschaft, wie das Namen haben mag, ordentlich inventiren, und uns oder unserm Haubtmann alsobald ein glaub- würdige Abschrift eingeschickt werden. Die andere Abschrift soll bei dem Gericht verbleiben. Würd es aber nicht geschehen, so soll der Richter und Geschwornen darumb ernstlich ge- straft werden.
Strana 187
Řád poddanský na Chlumecku pod Krušnými horami 1627. 187 Heiratsgut der Weibspersonen soll in Abgang der Kinder den Männern folgen. Das Heiratsgut, so ein Weibsperson ihrem Manne zubring, soll nach ihrem des Weibs tötlichen Abgang, (da nit etwa dawegen bei der Eheberedung etwas anders vorgesehen wurde), wann keine Kinder von ihr vorhanden, wie diesorts und in der Kron Behem unter den Unterthonen der Landsgebrauch ist [sic]. Haben sie aber Kinder mit einander gezeuget, so soll solches den Kindern zum besten kommen und ansterben. [57 a] Es sollen sich keine Waisen auf unsern Gründen, ohne Vorbewusst und Einwilligung unser, nicht verehelichen, bei Verlust aller ihrer Gerechtigkeit. Es soll auch keiner seine Kinder, Söhne und Töchter, ohne Vorbewusst der Herrschaft sich nicht verehelichen lassen, bei ebenmässiger Straf. Wie Hader- und Schlägerei-Sachen zu bestrafen. Wie Hader oder Schlägerei in Bier- häusern, Weinschänken oder wo es wolle, sich zutragen, sollen die Richtere und Geschworne solches keineswegs verstatten, sondern die Unruhigen in Verhaft nehmen, hernacher dem Haubt- mann, damit er gebuerliche Straf vornehme, ansagen. Alle Wöhre, Messerzüge und Kandel- würf wollen wir euch hiemit auch verboten haben, dass keiner dergleichen sich understehe. Von welchem aber solches geschicht, der soll uns für einen Wöhr- oder Messerzug 5 Schock m., vom Kandelwurf 12 Schock Straf geben. [57b] Alle Strafen und Buessen sollen bei den Gerichten fleissig verzeichnet werden... damit wir in den Rechnungen sehen können, ob solche Straf uns alle gebuerlich berechnet worden. Unsere Underthonen sollen nicht Bürg werden für Frembde, bei Buess eines Schock Groschen, auch keiner, ohne Vorbewusst unser, über 6 Schock auf Borg nicht verkaufen, bei Verlust des Geldes. Von den Guetern nichts zu verkaufen, zu versetzen oder in anderweg zu alieniren, auch nicht umb die Hälfte zu säen ohne Consens [pod pokutou 5 kop]. Frembden kein Holz zu verkaufen ohne Consens der Obrigkeit. [Pg. 59.] Von Vieh und Geflügel nichts ohne Consens zu verkaufen, bei Buess ein halb Schock. Kein Flachs und Hanf in Stuben zu dörren, bei Straf 6 Schock. Kein Spiel ums Geld in Häusern zu verstatten, durchaus ausserhalb der Schenken. Keinen unzeitigen ungebürlichen Danz zuzulassen,. Straf 15 Weissgroschen, der Tanzer und Tanzerin einen Ortsthaler erlegen. Der Richter soll auch solche Personen so lange einlegen, bis die Strafen erlegt, davon er den dritten Pfennig haben soll. [Pg. 60.] Diese obbeschriebene Artikel, wie sie fast bei dem Mehrtheil der umbliegenden Herr- schaften in ublichen Gebrauch, auch nicht allein zu unsern, sundern auch eurem selbsteigen Nutzen und Frommen gereichen; als wollen wir dieselbe nicht allein euch hiemit ernstlich auferlegt und geboten haben, sonder befehlen auch unserm Haubtmann, Richtern und Beamten, darob steif zu halten, und im wenigsten nicht durch die Finger zu sehen; wie dann, da uns von unsern Beamten in Einbringung der vorbeschriebenen Strafen richtig vorgangen und uber die Misshandlung fleissige Nachforschung angestellt wird, wir nicht unterlassen wollen, ein Theil solcher Strafgelder den Beamten oder aber ingemein denjenigen, so die Misshandlung erstlich würden anzeigen, folgen zu lassen, damit sie sich in Abwendung unsers und der Gemeinde Schaden und Nachtheil desto embsiger erzeigen. Würden wir aber hingegen befinden, dass diejenige, denen auf eines oder das ander Achtung zu geben anbefohlen, ihrem Amt nicht fleissig nachkommen, oder auch wissentlich etwas verschweigen thäten: sollen sie doppelt so hoch, als der Thäter, selbst mit Straf belegt, auch nach Gelegenheit gänzlich abgesetzt werden. 24*
Řád poddanský na Chlumecku pod Krušnými horami 1627. 187 Heiratsgut der Weibspersonen soll in Abgang der Kinder den Männern folgen. Das Heiratsgut, so ein Weibsperson ihrem Manne zubring, soll nach ihrem des Weibs tötlichen Abgang, (da nit etwa dawegen bei der Eheberedung etwas anders vorgesehen wurde), wann keine Kinder von ihr vorhanden, wie diesorts und in der Kron Behem unter den Unterthonen der Landsgebrauch ist [sic]. Haben sie aber Kinder mit einander gezeuget, so soll solches den Kindern zum besten kommen und ansterben. [57 a] Es sollen sich keine Waisen auf unsern Gründen, ohne Vorbewusst und Einwilligung unser, nicht verehelichen, bei Verlust aller ihrer Gerechtigkeit. Es soll auch keiner seine Kinder, Söhne und Töchter, ohne Vorbewusst der Herrschaft sich nicht verehelichen lassen, bei ebenmässiger Straf. Wie Hader- und Schlägerei-Sachen zu bestrafen. Wie Hader oder Schlägerei in Bier- häusern, Weinschänken oder wo es wolle, sich zutragen, sollen die Richtere und Geschworne solches keineswegs verstatten, sondern die Unruhigen in Verhaft nehmen, hernacher dem Haubt- mann, damit er gebuerliche Straf vornehme, ansagen. Alle Wöhre, Messerzüge und Kandel- würf wollen wir euch hiemit auch verboten haben, dass keiner dergleichen sich understehe. Von welchem aber solches geschicht, der soll uns für einen Wöhr- oder Messerzug 5 Schock m., vom Kandelwurf 12 Schock Straf geben. [57b] Alle Strafen und Buessen sollen bei den Gerichten fleissig verzeichnet werden... damit wir in den Rechnungen sehen können, ob solche Straf uns alle gebuerlich berechnet worden. Unsere Underthonen sollen nicht Bürg werden für Frembde, bei Buess eines Schock Groschen, auch keiner, ohne Vorbewusst unser, über 6 Schock auf Borg nicht verkaufen, bei Verlust des Geldes. Von den Guetern nichts zu verkaufen, zu versetzen oder in anderweg zu alieniren, auch nicht umb die Hälfte zu säen ohne Consens [pod pokutou 5 kop]. Frembden kein Holz zu verkaufen ohne Consens der Obrigkeit. [Pg. 59.] Von Vieh und Geflügel nichts ohne Consens zu verkaufen, bei Buess ein halb Schock. Kein Flachs und Hanf in Stuben zu dörren, bei Straf 6 Schock. Kein Spiel ums Geld in Häusern zu verstatten, durchaus ausserhalb der Schenken. Keinen unzeitigen ungebürlichen Danz zuzulassen,. Straf 15 Weissgroschen, der Tanzer und Tanzerin einen Ortsthaler erlegen. Der Richter soll auch solche Personen so lange einlegen, bis die Strafen erlegt, davon er den dritten Pfennig haben soll. [Pg. 60.] Diese obbeschriebene Artikel, wie sie fast bei dem Mehrtheil der umbliegenden Herr- schaften in ublichen Gebrauch, auch nicht allein zu unsern, sundern auch eurem selbsteigen Nutzen und Frommen gereichen; als wollen wir dieselbe nicht allein euch hiemit ernstlich auferlegt und geboten haben, sonder befehlen auch unserm Haubtmann, Richtern und Beamten, darob steif zu halten, und im wenigsten nicht durch die Finger zu sehen; wie dann, da uns von unsern Beamten in Einbringung der vorbeschriebenen Strafen richtig vorgangen und uber die Misshandlung fleissige Nachforschung angestellt wird, wir nicht unterlassen wollen, ein Theil solcher Strafgelder den Beamten oder aber ingemein denjenigen, so die Misshandlung erstlich würden anzeigen, folgen zu lassen, damit sie sich in Abwendung unsers und der Gemeinde Schaden und Nachtheil desto embsiger erzeigen. Würden wir aber hingegen befinden, dass diejenige, denen auf eines oder das ander Achtung zu geben anbefohlen, ihrem Amt nicht fleissig nachkommen, oder auch wissentlich etwas verschweigen thäten: sollen sie doppelt so hoch, als der Thäter, selbst mit Straf belegt, auch nach Gelegenheit gänzlich abgesetzt werden. 24*
Strana 188
188 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: c) Předpisy o potřebných změnách a opravách ve správě statku Chlumeckého, sepsané od vrchnosti Stralendorfské dne 7. září 1627. Vepsány jsou do knihy na stranách 63—71 pod nadpisem: „Memorial etzlicher nothwendiger Stücke, so bei jetziger Haushaltung zu verpessern, darauf auch unsere Beamten unsern Befelchen fürderlich nach- kommen soll[en].“ Podobá se, že nová vrchnost tehdáž ještě ani celý rok osobně nevládla na statku Chlumeckém a chystala se k odjezdu z něho do Prahy. Číslovaných rozkazů jest 16. 1. [Poněvadž panský sládek vaří špatnější pivo, má býti propuštěn a na jeho místo jiný dosazen.] 2. [Rovněž ovčák má se zjednati nový.] Und soll hinfüro keinem andern kein Schaf zu hallen passirt werden, als der Ordnung nach, dem Schäfer das siebende, dem Knecht das fünfzehend, dem Jungen das dreissigste. Weilen auch die Arbesauer und etwa andere, gegen die Ordnung und das Herkommen, Schaf zu halten sich understanden, soll ihnen solches hiemit verboten sein. Und haben sich unsere Beamten mit ihnen solcher Schaf halber, — weil wir ihnen dieselbe wohl gar ohn Entgeltnuss zu nehmen befugt wären, sie uns auch noch darüber in die Straf gefallen, — umb die Hälfte des Werths zu vergleichen. Ingleichen wollen wir auch den Karwitzern, weilen bei der vorigen Herrschaft ihnen etwas zugesehen worden, uber 70 Stuck, unserer letzten mündlichen Begnadung gemäss, nicht gestatten; den Uberrest sollen sie zu Verbesserung unserer Schäferei umb halbe Bezahlung hergeben. Demnach auch etzliche, so keine Länderei, noch Fütterung haben, sich vermessen, Kühe zu halten und unserer Weide sich zu gebrauchen: sollen unsere Beamten ihnen solche Kühe alsbald abnehmen. Allein mag der Andreas, wie es ihm von der vorigen Herrschaft vergunstiget, wie auch der Melzer, ein jeglicher eine Kuhe, so lang er in Diensten, behalten. 3. Weilen sich befindt, dass die zu Karwitz von voriger Herrschaft erkaufte, wie auch bis dahero andere, durch Todfälle erledigte Gueter, der Herrschaft zu Schaden, liegen und ohn Bau und Besserung abnehmen: als sollen dieselbe furderlich geschätzet und verkauft werden, ein jedweders cum onere und darauf liegender Contribution, ausser was wir etwa davon für Länderei zu Austauschung etzlicher uns nahe gelegner Güter ausnehmen und re- serviren möchten; wie auch den Bierbrau in der Karwitzern Gütern,1) den wir uns in allweg wollen vorbehalten. Und mögen solche Kaufgelder hinwieder bei künftigen Schreibtägen den- jenigen assignirt werden, welche von uns wegen der von den Kölbeln erkauften Gueter Erb� gelder zu prätendiren. Doch mag solche Assignation bis zu unserer Wiederkunft, weil ohnedas entzwischen kein Schreibtag gehalten werden möchte, ausgestellt werden. 1) Chabařovičtí obdrželi právo vařiti pivo r. 1616 za vlády Petra Kelbla z Gejzinku. 8. Demnach wir verspüren, dass die Mühlen umb gar geringen Zins hin und wieder verlassen, und wir gar nicht die Gegennutzung darvon haben: als sollen unsere Beamten mit den Müllern sich dahin vergleichen, dass von einem jedwederen Gang, einen in den andern geschlagen, 50 Scheffel Korn und zwei Mastschwein gereicht werden. 9. Botenlohn...mehrers nicht, als ein Weissgrosch von der Meile verlohnet worden: soll auch ins künftig dermassen gehalten werden. 10. Was ich mit ihnen der Robaten halber persönlich geredet, die Unterthanen für sich selbst in der Güte dahin zu disponiren, dass ein jedwederer über die ganze Robat, so sie jetzt leisten, das Jahr über noch 5 oder 6 Tage auf sein Kosten uns arbeiten, die da Zug
188 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: c) Předpisy o potřebných změnách a opravách ve správě statku Chlumeckého, sepsané od vrchnosti Stralendorfské dne 7. září 1627. Vepsány jsou do knihy na stranách 63—71 pod nadpisem: „Memorial etzlicher nothwendiger Stücke, so bei jetziger Haushaltung zu verpessern, darauf auch unsere Beamten unsern Befelchen fürderlich nach- kommen soll[en].“ Podobá se, že nová vrchnost tehdáž ještě ani celý rok osobně nevládla na statku Chlumeckém a chystala se k odjezdu z něho do Prahy. Číslovaných rozkazů jest 16. 1. [Poněvadž panský sládek vaří špatnější pivo, má býti propuštěn a na jeho místo jiný dosazen.] 2. [Rovněž ovčák má se zjednati nový.] Und soll hinfüro keinem andern kein Schaf zu hallen passirt werden, als der Ordnung nach, dem Schäfer das siebende, dem Knecht das fünfzehend, dem Jungen das dreissigste. Weilen auch die Arbesauer und etwa andere, gegen die Ordnung und das Herkommen, Schaf zu halten sich understanden, soll ihnen solches hiemit verboten sein. Und haben sich unsere Beamten mit ihnen solcher Schaf halber, — weil wir ihnen dieselbe wohl gar ohn Entgeltnuss zu nehmen befugt wären, sie uns auch noch darüber in die Straf gefallen, — umb die Hälfte des Werths zu vergleichen. Ingleichen wollen wir auch den Karwitzern, weilen bei der vorigen Herrschaft ihnen etwas zugesehen worden, uber 70 Stuck, unserer letzten mündlichen Begnadung gemäss, nicht gestatten; den Uberrest sollen sie zu Verbesserung unserer Schäferei umb halbe Bezahlung hergeben. Demnach auch etzliche, so keine Länderei, noch Fütterung haben, sich vermessen, Kühe zu halten und unserer Weide sich zu gebrauchen: sollen unsere Beamten ihnen solche Kühe alsbald abnehmen. Allein mag der Andreas, wie es ihm von der vorigen Herrschaft vergunstiget, wie auch der Melzer, ein jeglicher eine Kuhe, so lang er in Diensten, behalten. 3. Weilen sich befindt, dass die zu Karwitz von voriger Herrschaft erkaufte, wie auch bis dahero andere, durch Todfälle erledigte Gueter, der Herrschaft zu Schaden, liegen und ohn Bau und Besserung abnehmen: als sollen dieselbe furderlich geschätzet und verkauft werden, ein jedweders cum onere und darauf liegender Contribution, ausser was wir etwa davon für Länderei zu Austauschung etzlicher uns nahe gelegner Güter ausnehmen und re- serviren möchten; wie auch den Bierbrau in der Karwitzern Gütern,1) den wir uns in allweg wollen vorbehalten. Und mögen solche Kaufgelder hinwieder bei künftigen Schreibtägen den- jenigen assignirt werden, welche von uns wegen der von den Kölbeln erkauften Gueter Erb� gelder zu prätendiren. Doch mag solche Assignation bis zu unserer Wiederkunft, weil ohnedas entzwischen kein Schreibtag gehalten werden möchte, ausgestellt werden. 1) Chabařovičtí obdrželi právo vařiti pivo r. 1616 za vlády Petra Kelbla z Gejzinku. 8. Demnach wir verspüren, dass die Mühlen umb gar geringen Zins hin und wieder verlassen, und wir gar nicht die Gegennutzung darvon haben: als sollen unsere Beamten mit den Müllern sich dahin vergleichen, dass von einem jedwederen Gang, einen in den andern geschlagen, 50 Scheffel Korn und zwei Mastschwein gereicht werden. 9. Botenlohn...mehrers nicht, als ein Weissgrosch von der Meile verlohnet worden: soll auch ins künftig dermassen gehalten werden. 10. Was ich mit ihnen der Robaten halber persönlich geredet, die Unterthanen für sich selbst in der Güte dahin zu disponiren, dass ein jedwederer über die ganze Robat, so sie jetzt leisten, das Jahr über noch 5 oder 6 Tage auf sein Kosten uns arbeiten, die da Zug
Strana 189
Změny ve správě panství Chlumeckého 1627. 189 haben, zu Felde, die Häus[Ijer aber zu Weingarten: solches werden sie ihrer Discretion nach zu Werk zu richten in kein Vergess stellen. 11. Soll es mit dem Spinnen wiederumb angestellt werden, als bei der vorigen Herrschaft. 12. Weil allenthalben herumb, auch an denen Oertern, wo das Getreid nicht so er- giebig, wie hierumb, umb den 20. Scheffel, und nicht umb den 18., getroschen wird: soll es mit den Tröschern auf unsern Höfen auch also gehalten, auch in absunderlichen Eid, nach der unsern Beamten hinderlassenen Formula, genommen werden. 13. Sintemahlen bei etzlichen Höfen an Zugochsen sich noch ein Mangel erzeigt, und wir aber alles in solcher Anstellung zu halten gedenken, wie bei Herrschung des alten Herrn Peter Kölbeln es gehalten worden: als werden unsere Beamten dahin trachten, wie solche ab- gehende Züg vorterist von den Schuldgeldern, als auch Strafen und Buessen zuwege gebracht und ausgetheilt werden mögen. Weil auch zu Neudorf stets ein Zug Pferde gehalten, solches Vorwerk darneben näher an der Hand ist, als das Ottowitzische: als sehen wir für gut an, dass die Stutten dahin transferirt werden...desswegen wir auf sie ein Anzahl des geringen Heus und Grommet, auch auf jedes Stuck die Wochen 11/2 Viertel Habern, neben dem geschnittenen Stroh, passiren lassen; auf die ander gemeine Ackerross aber soll von Heu und Grommet nichts, von Haber aber auf 2 Stuck drei Vierthel, neben dem Häckerling, und nicht mehr verstattet werden. 14. Ingleichen sollen unsere Beamten Fleiss ankehren, damit noch vor dem Winter die Vorwerke zu Häberschy [Habři] und Ebersdorf mit etlichen Stuck Kühen besetzet werden; welche dann von den andern Vorwerken ausgetheilt, theils auch von neuen von den Schuld- und Strafgeldern, mit Rath der Frau Doctorin, wie auch etzliche Stuck Schafvieh gezeugt werden mögen. Dann vir es dahin ermessen und uberschlagen, dass bei diesser Herrschaft 200 Stuck Rindviehe, und bei 2000 Schaf wohl und füglich zu erhalten. 16. [Vrchnost se dověděla], wasmassen ganz ungetreu sowohl von unsern Beamten, als andern, mit uns verfahren, und an Geholz, Wein, Getreid, Obst dergleichen geringen [sic Schaden zugefügt: [pročež poroučí, aby úředníci to vyšetřili a o výsledku jej písemně zpra- vili], damit wir an solchen untreuen Dienstboten und Ambtleuten uns in etwas unsers Scha- dens erholen, dieselbe auch andern zum Exempel zu billichmässiger Straf gezogen werden mögen . .. Actum Kolmb den 7. Septembris 1627. Endlich obzwar wir gern gesehen hätten, dass nach der Erntezeit ein Schreibtag, wie auch die Aufnehmung der Waisen- und Kirchenrechnung hätte angestellt und gehalten werden können; wir uns auch erinnern, dass wir unsern Unterthanen desswegen Vertröstung gethan: so vernehmen wir jedoch, dass solches für verbrachter [sic] Saamen- und Weinles-Zeit schwerlich zuwege gerichtet werden könne. Und weil mit Publication der gemeinen Geböt und Verböt, an dero steif Handhabung uns und unsern Unterthonen nicht wenig gelegen, eben nicht vonnöthen bis dahin zu warten, sundern dieselbe in zwei oder drei Tagen wohl verrichtet werden kann: als werden unsere Beamten solche Publication ungefähr zu End dieses Monats umb S. Mi- chaelis-Fest vor die Hande nehmen, auch darauf steif und fest halten. Wobei wir uns auch dieses erklärt haben wollen, dass wir denjenigen, so von der vorigen Herrschaft mit allen ihren Gerechtigkeiten losgelassen seind, ihre Erbgelder folgen und zukommen lassen gemeint sein, doch dass unser Beamten ihren Loslassbrief uns mit genugsamer Authentication uber- schicken, da wir nit etwa selbst bei Entrichtung solcher Erbgelder und dem bevorstehenden Schreibtag zur Stelle sein werden.
Změny ve správě panství Chlumeckého 1627. 189 haben, zu Felde, die Häus[Ijer aber zu Weingarten: solches werden sie ihrer Discretion nach zu Werk zu richten in kein Vergess stellen. 11. Soll es mit dem Spinnen wiederumb angestellt werden, als bei der vorigen Herrschaft. 12. Weil allenthalben herumb, auch an denen Oertern, wo das Getreid nicht so er- giebig, wie hierumb, umb den 20. Scheffel, und nicht umb den 18., getroschen wird: soll es mit den Tröschern auf unsern Höfen auch also gehalten, auch in absunderlichen Eid, nach der unsern Beamten hinderlassenen Formula, genommen werden. 13. Sintemahlen bei etzlichen Höfen an Zugochsen sich noch ein Mangel erzeigt, und wir aber alles in solcher Anstellung zu halten gedenken, wie bei Herrschung des alten Herrn Peter Kölbeln es gehalten worden: als werden unsere Beamten dahin trachten, wie solche ab- gehende Züg vorterist von den Schuldgeldern, als auch Strafen und Buessen zuwege gebracht und ausgetheilt werden mögen. Weil auch zu Neudorf stets ein Zug Pferde gehalten, solches Vorwerk darneben näher an der Hand ist, als das Ottowitzische: als sehen wir für gut an, dass die Stutten dahin transferirt werden...desswegen wir auf sie ein Anzahl des geringen Heus und Grommet, auch auf jedes Stuck die Wochen 11/2 Viertel Habern, neben dem geschnittenen Stroh, passiren lassen; auf die ander gemeine Ackerross aber soll von Heu und Grommet nichts, von Haber aber auf 2 Stuck drei Vierthel, neben dem Häckerling, und nicht mehr verstattet werden. 14. Ingleichen sollen unsere Beamten Fleiss ankehren, damit noch vor dem Winter die Vorwerke zu Häberschy [Habři] und Ebersdorf mit etlichen Stuck Kühen besetzet werden; welche dann von den andern Vorwerken ausgetheilt, theils auch von neuen von den Schuld- und Strafgeldern, mit Rath der Frau Doctorin, wie auch etzliche Stuck Schafvieh gezeugt werden mögen. Dann vir es dahin ermessen und uberschlagen, dass bei diesser Herrschaft 200 Stuck Rindviehe, und bei 2000 Schaf wohl und füglich zu erhalten. 16. [Vrchnost se dověděla], wasmassen ganz ungetreu sowohl von unsern Beamten, als andern, mit uns verfahren, und an Geholz, Wein, Getreid, Obst dergleichen geringen [sic Schaden zugefügt: [pročež poroučí, aby úředníci to vyšetřili a o výsledku jej písemně zpra- vili], damit wir an solchen untreuen Dienstboten und Ambtleuten uns in etwas unsers Scha- dens erholen, dieselbe auch andern zum Exempel zu billichmässiger Straf gezogen werden mögen . .. Actum Kolmb den 7. Septembris 1627. Endlich obzwar wir gern gesehen hätten, dass nach der Erntezeit ein Schreibtag, wie auch die Aufnehmung der Waisen- und Kirchenrechnung hätte angestellt und gehalten werden können; wir uns auch erinnern, dass wir unsern Unterthanen desswegen Vertröstung gethan: so vernehmen wir jedoch, dass solches für verbrachter [sic] Saamen- und Weinles-Zeit schwerlich zuwege gerichtet werden könne. Und weil mit Publication der gemeinen Geböt und Verböt, an dero steif Handhabung uns und unsern Unterthonen nicht wenig gelegen, eben nicht vonnöthen bis dahin zu warten, sundern dieselbe in zwei oder drei Tagen wohl verrichtet werden kann: als werden unsere Beamten solche Publication ungefähr zu End dieses Monats umb S. Mi- chaelis-Fest vor die Hande nehmen, auch darauf steif und fest halten. Wobei wir uns auch dieses erklärt haben wollen, dass wir denjenigen, so von der vorigen Herrschaft mit allen ihren Gerechtigkeiten losgelassen seind, ihre Erbgelder folgen und zukommen lassen gemeint sein, doch dass unser Beamten ihren Loslassbrief uns mit genugsamer Authentication uber- schicken, da wir nit etwa selbst bei Entrichtung solcher Erbgelder und dem bevorstehenden Schreibtag zur Stelle sein werden.
Strana 190
190 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: d) Na stranách 73—77 psán jest „Memorial und Instruction für unsere Haushalterin.“ Ta měla býti na celém panství správkyní asi toho, co v selském statku obstarává selka; zejmena měla míti na péči stůl hejtmanův a jeho podřízených úředníků, zásoby potravin a nápojů, úroky odváděné od poddaných v potra vinách, drůbež a dobytek kravský s mlékařstvím i prodej sýra a másla, též přádlo; byla představenou šafářek a ženské čeládky na všech dvořích, ba v něčem byla postavena vedle hejtmana pro kontrolu, jmenovitě vedle něho měla jeden klíč od důchodenské kasy. e) Na stranách 79—85 stojí: Kurze Instruktion für unsern Ambt- und Frucht-Schreiber. Z toho zde kladu 3 první články, jež předpisují o správě poddaných: Erstlich soll unser Ambtschreiber neben dem Haubtmann den Schreibtägen und Wai- senrechnung, so alle Jahr umb Martini unfehlbar gehalten werden sollen, beiwohnen, alles das- jenige, was daselbst einkumbt, fleissig verzeichnen und den Gerichtsbüchern einverleiben. Dann zum andern soll er alle Montag, unserm Gebot gemäss, des morgens umb 8 Uhr dabei sein, wann die Unterthanen in ihren Sachen und Rechtsfertigung bei der Obrigkeit oder dem Haubtmann Bescheid nehmen; alles, was alsdann schriftlich oder mündlich vorgebracht wird, kurzlich verzeichnen und protokolliren, auch was auf ein jedwederen Fürbringen ver- abschiedet worden, dazu verzeichnen. Weiter soll er alle Conträct, Lössbrief, Geburtsbrief, Dimissorial, oder was sonst mehres bei der Obrigkeit gesucht werden pflegt, verfertigen, desswegen der ordentlichen ihnen zugestellten Tax nach sein Gebuer einnehmen, uber dieselbe aber die Unterthanen im we- nigsten, bei unser Ungnad und Remotion von seinem Dienst, nicht beschweren. Ostatní předpisy týkají se povinností, jež se ukládaly témuž úředníkovi jakožto písaři obročnímu, als Kornschreiber. ƒ) Nařízení o služném a stravě panských úředníků v Chlumci, dané 9. září 1627. V knize zaujímá strany 85—87. Tiskne se zde celé. Besoldung und Ordinanz für die Diener. Zu wissen, dass heut dato den 9. Septembris folgende Bestallung aufgerichtet anno 1627. Erstlich mit dem Haubtmann Marco Wachtel, deme für sein Besoldung neben dem Tisch (desswegen absonderliche Ordinanz der Frau Doctorin gegeben worden) an parem Gelde gereicht werden soll ein Hundert Schock, halb umb Galli und die ander Hälft umb Georgi zu entrichten. Zum andern sollen ihnen diese folgende Accidentia gebüren: Erstlich von jedem Un- derthonen, so von der Herrschaft losgelassen wird, wie Herkommen 4 Schock. Weiter sollen ihme von jedwederen Seil Holz, so verkauft wird, gebuert ihme sammt dem Heger, nach Ge- legenheit des Holzkaufs, ein Ortsthaler, davon zwen Theil dem Haubtman, und der dritte Theil dem Heger gehört. It. die Accidentia von den Schreibtagen und Waisenrechnung, als: von einem Waisen- register zu lesen und zu schreiben ein Oertel; von den Verzichten, nachdem sie sich hoch belaufen, ein Schock oder 30 Groschen; von Theilung der Waisen gebuert dem Haubtmann ein Schock, und ein Schock den Gerichten. —
190 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: d) Na stranách 73—77 psán jest „Memorial und Instruction für unsere Haushalterin.“ Ta měla býti na celém panství správkyní asi toho, co v selském statku obstarává selka; zejmena měla míti na péči stůl hejtmanův a jeho podřízených úředníků, zásoby potravin a nápojů, úroky odváděné od poddaných v potra vinách, drůbež a dobytek kravský s mlékařstvím i prodej sýra a másla, též přádlo; byla představenou šafářek a ženské čeládky na všech dvořích, ba v něčem byla postavena vedle hejtmana pro kontrolu, jmenovitě vedle něho měla jeden klíč od důchodenské kasy. e) Na stranách 79—85 stojí: Kurze Instruktion für unsern Ambt- und Frucht-Schreiber. Z toho zde kladu 3 první články, jež předpisují o správě poddaných: Erstlich soll unser Ambtschreiber neben dem Haubtmann den Schreibtägen und Wai- senrechnung, so alle Jahr umb Martini unfehlbar gehalten werden sollen, beiwohnen, alles das- jenige, was daselbst einkumbt, fleissig verzeichnen und den Gerichtsbüchern einverleiben. Dann zum andern soll er alle Montag, unserm Gebot gemäss, des morgens umb 8 Uhr dabei sein, wann die Unterthanen in ihren Sachen und Rechtsfertigung bei der Obrigkeit oder dem Haubtmann Bescheid nehmen; alles, was alsdann schriftlich oder mündlich vorgebracht wird, kurzlich verzeichnen und protokolliren, auch was auf ein jedwederen Fürbringen ver- abschiedet worden, dazu verzeichnen. Weiter soll er alle Conträct, Lössbrief, Geburtsbrief, Dimissorial, oder was sonst mehres bei der Obrigkeit gesucht werden pflegt, verfertigen, desswegen der ordentlichen ihnen zugestellten Tax nach sein Gebuer einnehmen, uber dieselbe aber die Unterthanen im we- nigsten, bei unser Ungnad und Remotion von seinem Dienst, nicht beschweren. Ostatní předpisy týkají se povinností, jež se ukládaly témuž úředníkovi jakožto písaři obročnímu, als Kornschreiber. ƒ) Nařízení o služném a stravě panských úředníků v Chlumci, dané 9. září 1627. V knize zaujímá strany 85—87. Tiskne se zde celé. Besoldung und Ordinanz für die Diener. Zu wissen, dass heut dato den 9. Septembris folgende Bestallung aufgerichtet anno 1627. Erstlich mit dem Haubtmann Marco Wachtel, deme für sein Besoldung neben dem Tisch (desswegen absonderliche Ordinanz der Frau Doctorin gegeben worden) an parem Gelde gereicht werden soll ein Hundert Schock, halb umb Galli und die ander Hälft umb Georgi zu entrichten. Zum andern sollen ihnen diese folgende Accidentia gebüren: Erstlich von jedem Un- derthonen, so von der Herrschaft losgelassen wird, wie Herkommen 4 Schock. Weiter sollen ihme von jedwederen Seil Holz, so verkauft wird, gebuert ihme sammt dem Heger, nach Ge- legenheit des Holzkaufs, ein Ortsthaler, davon zwen Theil dem Haubtman, und der dritte Theil dem Heger gehört. It. die Accidentia von den Schreibtagen und Waisenrechnung, als: von einem Waisen- register zu lesen und zu schreiben ein Oertel; von den Verzichten, nachdem sie sich hoch belaufen, ein Schock oder 30 Groschen; von Theilung der Waisen gebuert dem Haubtmann ein Schock, und ein Schock den Gerichten. —
Strana 191
Slušné panských úředníků na Chlumecku 1627. 191 Dann ist zum andern mit dem Korn-und Ambt-Schreiber Jobst Hermanni obbeschrie- benem dato diese folgende Bestallung aufgericht: An parem Geld siebenzig Schock. Seine Accidentia sind diese nachfolgende: von einem Losbrief ein Schock, von Intercession ein Ortsthaler, von einem Vergunstzettel 5 oder 6 Weiss. It. wegen seines Fruchtschreiberambt: von einem jedwederen Scheffel verkauften Getreids 3 Kreuzer Massgeld, neben freien Tisch bei dem Haubtmann. — Der Haushalterin Besoldung siebenzig Schock; von jedem Fässlein Butter von 60 Seidel Butter 6 Kreuzer; von jedem grossen Käs 2 kr.; von einem Schock Tuch eine Elle. Unsers Schreibers Besoldung soll sein: an parem Geld 40 Schock, neben dem freien Tische. Ordinanz, was zu des Haubtmanns und seiner Adjuncten Tisch ordinarie zu reichen: Erstlich auf fünf Personen wochentlich ein halben Scheffel Korn zu Brod. Mehr auf jede Person täglich andert halb Pint Bier, facit wochentlich 10 Pint. Mehr für den Hauptmann, die Frau Doctorin, den Georg Meissner und den Frucht- schreiber, für jegliche Person alle Tag ein halb Pint Wein. Mehr auf jede Person täglich ein Pfund Fleisch und ein Viertel, facit wochentlich 31 Pfund 1 Viertel [sic], wochentlich aber den Sonntag und Mittwochen zu Mittag ein Gebratenes. Das übrige wird der Frau Doctorin Disposition heimbgestellet. Mehr wochentlich für hausarme Leut ein halb Viertel Traydich. Personae: Der Haubtmann, Frau Houelin, Georg Meichsner Burgvogt, Jungfrau Di- dicken, Jobst Herrman Kornschreiber, Jenschke der Rentschreiber, N. Keisiger Knecht. g) Na stranách 95—105 pod nadpisem Notae wegen der Uebergebner halbjährigen Rechnung de anno 1627 jsou poznámky o účtech, kteréž nejmenovaní správcové panství Chlumeckého předložili, snad za první polo- vici roku 1627; činí se mnohé výtky, a dávají se naučení ku příštím účtům; z obojího vysvítá, že to byly první účty od těch správců na tom panství skládané. Z poznámek o výdajích dávám zde tisknouti dva od- stavce (ze strany 102) o polních pracech, poněvadž spolu s jinými předpisy Stralendorfovými dávají na sroz- uměnou, že polní práce na Chlumecku r. 1627 konaly se hlavně panskými potahy a za mzdu, a ne šmahem z roboty. Pag. 27 folgt Rubrica Ackerunkosten. Bei welcher Rubrica allein die Arbeit nach einem jedwederen Dorf specificirt sollt sein; als zum Exempel der Kolmer Bauern soviel Tagwerk Brachlohn, facit soviel; it. soviel Tag zu felgen, soviel Tag zu eggen, und also fort von einer Arbeit zur andern. Und ist nicht vonnöthen, diessfalls eines jedwederen Bauern Namen zu setzen, oder wieviel einem jedwederen absonderlich bezahlet. Nota, dass bei diesen Ackerunkosten eine grosse Differenz von vorigen Jahren sich befindt, dato anjetzo gottlob die Vorwerke mit grossen Zugochsen besser, dann vor, versehen. h) Text na stranách 89—93 netýče se panství Chlumeckého v Rudohoří českém, nýbrž vztahuje se ke statkům v Němcích nedaleko města Erfurta, jež Stralendorf zdědil po otci. Nadpis zní: Ordnung und Instruktion uber die Gütere im Eichsfeld, als Geissleden, Beyenroda und die Gemnaten zu Heiligenstadt. Nepo- depsaná vrchnost svěřila tam inspekci doktorovi práv Janu Wigandovi; ten měl vésti exekuce proti dluž- níkům, vyklízeti zanedbaná pole od kamenů a od chrastin, opravovati spustlý zámek a dvůr panský. — K témuž panství v Durinsku (v nynější provincii Saské) vztahuje se „Memorial für unsern Verwalter Jakob Gebel“, za- psaný na str. 107—118. Tento správce byl podřízen inspektorovi Wigandovi. Memorial (zatímná instrukce).
Slušné panských úředníků na Chlumecku 1627. 191 Dann ist zum andern mit dem Korn-und Ambt-Schreiber Jobst Hermanni obbeschrie- benem dato diese folgende Bestallung aufgericht: An parem Geld siebenzig Schock. Seine Accidentia sind diese nachfolgende: von einem Losbrief ein Schock, von Intercession ein Ortsthaler, von einem Vergunstzettel 5 oder 6 Weiss. It. wegen seines Fruchtschreiberambt: von einem jedwederen Scheffel verkauften Getreids 3 Kreuzer Massgeld, neben freien Tisch bei dem Haubtmann. — Der Haushalterin Besoldung siebenzig Schock; von jedem Fässlein Butter von 60 Seidel Butter 6 Kreuzer; von jedem grossen Käs 2 kr.; von einem Schock Tuch eine Elle. Unsers Schreibers Besoldung soll sein: an parem Geld 40 Schock, neben dem freien Tische. Ordinanz, was zu des Haubtmanns und seiner Adjuncten Tisch ordinarie zu reichen: Erstlich auf fünf Personen wochentlich ein halben Scheffel Korn zu Brod. Mehr auf jede Person täglich andert halb Pint Bier, facit wochentlich 10 Pint. Mehr für den Hauptmann, die Frau Doctorin, den Georg Meissner und den Frucht- schreiber, für jegliche Person alle Tag ein halb Pint Wein. Mehr auf jede Person täglich ein Pfund Fleisch und ein Viertel, facit wochentlich 31 Pfund 1 Viertel [sic], wochentlich aber den Sonntag und Mittwochen zu Mittag ein Gebratenes. Das übrige wird der Frau Doctorin Disposition heimbgestellet. Mehr wochentlich für hausarme Leut ein halb Viertel Traydich. Personae: Der Haubtmann, Frau Houelin, Georg Meichsner Burgvogt, Jungfrau Di- dicken, Jobst Herrman Kornschreiber, Jenschke der Rentschreiber, N. Keisiger Knecht. g) Na stranách 95—105 pod nadpisem Notae wegen der Uebergebner halbjährigen Rechnung de anno 1627 jsou poznámky o účtech, kteréž nejmenovaní správcové panství Chlumeckého předložili, snad za první polo- vici roku 1627; činí se mnohé výtky, a dávají se naučení ku příštím účtům; z obojího vysvítá, že to byly první účty od těch správců na tom panství skládané. Z poznámek o výdajích dávám zde tisknouti dva od- stavce (ze strany 102) o polních pracech, poněvadž spolu s jinými předpisy Stralendorfovými dávají na sroz- uměnou, že polní práce na Chlumecku r. 1627 konaly se hlavně panskými potahy a za mzdu, a ne šmahem z roboty. Pag. 27 folgt Rubrica Ackerunkosten. Bei welcher Rubrica allein die Arbeit nach einem jedwederen Dorf specificirt sollt sein; als zum Exempel der Kolmer Bauern soviel Tagwerk Brachlohn, facit soviel; it. soviel Tag zu felgen, soviel Tag zu eggen, und also fort von einer Arbeit zur andern. Und ist nicht vonnöthen, diessfalls eines jedwederen Bauern Namen zu setzen, oder wieviel einem jedwederen absonderlich bezahlet. Nota, dass bei diesen Ackerunkosten eine grosse Differenz von vorigen Jahren sich befindt, dato anjetzo gottlob die Vorwerke mit grossen Zugochsen besser, dann vor, versehen. h) Text na stranách 89—93 netýče se panství Chlumeckého v Rudohoří českém, nýbrž vztahuje se ke statkům v Němcích nedaleko města Erfurta, jež Stralendorf zdědil po otci. Nadpis zní: Ordnung und Instruktion uber die Gütere im Eichsfeld, als Geissleden, Beyenroda und die Gemnaten zu Heiligenstadt. Nepo- depsaná vrchnost svěřila tam inspekci doktorovi práv Janu Wigandovi; ten měl vésti exekuce proti dluž- níkům, vyklízeti zanedbaná pole od kamenů a od chrastin, opravovati spustlý zámek a dvůr panský. — K témuž panství v Durinsku (v nynější provincii Saské) vztahuje se „Memorial für unsern Verwalter Jakob Gebel“, za- psaný na str. 107—118. Tento správce byl podřízen inspektorovi Wigandovi. Memorial (zatímná instrukce).
Strana 192
192 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: nejvíce zabývá se účty, jak mají býti uspořádány; jest z těch předpisů viděti, že způsob panského hospo- dářství v Durinsku největším dílem srovnával s tím, jaký byl tehdáž obvyklý také v Čechách. Právní poměry německé naznačeny jsou v předpise (str. 108): „Soviel aber unsere Censirten und Lehenleute anlangt, hat unser Verwalter hiemit Befelch, von ihnen sowohl die Geld-, als auch Fruchtzins, ausser der Lehengelder [jež spra- voval inspektor sám], für sich zu nehmen und zu verrechnen.“ — Všechen ostatní obsah knihy vztahuje se ku panství Chlumeckému v českém Rudohoří. i) Výtah z urbáře panství Chlumeckého. Jest psán v knize na str. 119—131, bez datum, ale nejspíš byl sestaven z plného urbáře r. 1627, když vrchnost zaváděla nový pořádek na tom panství. Nápis na str. 119 zní: Extract aus den Urbari-Registern, was alle und jede Dorfschaften, zu den Herrschaften Kolmen, Kleischa und Hottowitz gehörig, jährlichen der Obrigkeit an Zinsen, Gefällen und Frondiensten zu verrichten schuldig, verpflichtet seint; auch wieviel jedes Dorf Länderei an Ackerbau und Wiesenwachs hat, ist hierbei specificiert zu finden, wie folgt. Údaje starého výtahu sestavil jsem, pokud jest možno, do tabulky, čímž výtah zde tištěný nabyl přehlednosti; co se do tabulky nevešlo, postavil jsem do poznámek, jež jsou na konci přidány o každé vsi. Urbář tento má některé zvláštnosti i záhady, ježto by se snáze luštily, kdyby byl po ruce plný urbář, ne toliko úhrnný z něho výtah. Výtah tento totiž podává údaje o vesnicích v celku, nikoli o jednotlivých držitelích pozemků zvlášť. O každé vsi jest ve výtahu udáno, kolik lidí bylo tam osedlých, a kolik mají do- hromady orných a lučních pozemků. Výtah užívá názvu Angesessener (usedlý), kterýž v české soustavě berničné znamenal usedlost celolánovou neboli celého sedláka. Ale srovnáme-li v našem výtahu počet osedlých s množstvím pozemků v jednotlivých vsech na Chlumecku, dovtípíme se, že slovo Angesessener znamená tu každého, kdo má nějaký pozemek, velký nebo malý, třeba jen nějaký koreček půdy. Pozemky vesnické jmenují se v tom výtahu Ländereien, ale počítají se k nim jen role a louky, tedy nikoli lada ani lesy; u každé vsi udána jest velikost polních a lučních pozemků na korce. Kolik kde bylo sedláků, kolik chalupníků, a kolik ještě drobnějších držitelů vzdělané půdy, nedovídáme se nikde. Dále u každé vsi jest udáno, kolik celá ves dohromady měla odváděti vrchnosti peněz z půdy čili stálého aneb dědičného úroku. Na první pohled jest znamenati, že úrok z pozemků dvakrát, třikrát větších nebyl dvakrát, třikrát větší, tak že nebyl úměrný k rozsahu pozemků; to může pocházeti dílem odtud, ze panství Chlumecké mělo půdu velmi rozmanitou, nízkou i vysoko položenou, tedy výnosnou i chudou. Zvláštního pozoru v urbáři Chlumeckém zasluhuje, že roboty byly tam malé, nejspíš zůstaly nezměněné z dávných časů. U jednotlivých vsí jest udáno, kolik tažných dní celá ves měla do roka konati; to se mohlo týkati jenom sedláků celých a polovičních, kteří měli koně. Roboty tažné vybývaly se na Chlumecku zřídka skutečnou prací, obyčejně peněžitým platem; roboty ruční konaly se častěji skutečně, jmenovitě ženní, za některé dával se vrchnosti robotní plat. Platy odváděné namísto roboty byly ku podivu veliké, totiž za potažný den jeden zlatý rýnský, za den ruční práce 36 malých grošů čili 42 krejcary rýnské měny. Nová vrchnost Stralendorfská hned se chystala k vymožení nových robot na poddaných (viz zde str. 188 č. 10)
192 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: nejvíce zabývá se účty, jak mají býti uspořádány; jest z těch předpisů viděti, že způsob panského hospo- dářství v Durinsku největším dílem srovnával s tím, jaký byl tehdáž obvyklý také v Čechách. Právní poměry německé naznačeny jsou v předpise (str. 108): „Soviel aber unsere Censirten und Lehenleute anlangt, hat unser Verwalter hiemit Befelch, von ihnen sowohl die Geld-, als auch Fruchtzins, ausser der Lehengelder [jež spra- voval inspektor sám], für sich zu nehmen und zu verrechnen.“ — Všechen ostatní obsah knihy vztahuje se ku panství Chlumeckému v českém Rudohoří. i) Výtah z urbáře panství Chlumeckého. Jest psán v knize na str. 119—131, bez datum, ale nejspíš byl sestaven z plného urbáře r. 1627, když vrchnost zaváděla nový pořádek na tom panství. Nápis na str. 119 zní: Extract aus den Urbari-Registern, was alle und jede Dorfschaften, zu den Herrschaften Kolmen, Kleischa und Hottowitz gehörig, jährlichen der Obrigkeit an Zinsen, Gefällen und Frondiensten zu verrichten schuldig, verpflichtet seint; auch wieviel jedes Dorf Länderei an Ackerbau und Wiesenwachs hat, ist hierbei specificiert zu finden, wie folgt. Údaje starého výtahu sestavil jsem, pokud jest možno, do tabulky, čímž výtah zde tištěný nabyl přehlednosti; co se do tabulky nevešlo, postavil jsem do poznámek, jež jsou na konci přidány o každé vsi. Urbář tento má některé zvláštnosti i záhady, ježto by se snáze luštily, kdyby byl po ruce plný urbář, ne toliko úhrnný z něho výtah. Výtah tento totiž podává údaje o vesnicích v celku, nikoli o jednotlivých držitelích pozemků zvlášť. O každé vsi jest ve výtahu udáno, kolik lidí bylo tam osedlých, a kolik mají do- hromady orných a lučních pozemků. Výtah užívá názvu Angesessener (usedlý), kterýž v české soustavě berničné znamenal usedlost celolánovou neboli celého sedláka. Ale srovnáme-li v našem výtahu počet osedlých s množstvím pozemků v jednotlivých vsech na Chlumecku, dovtípíme se, že slovo Angesessener znamená tu každého, kdo má nějaký pozemek, velký nebo malý, třeba jen nějaký koreček půdy. Pozemky vesnické jmenují se v tom výtahu Ländereien, ale počítají se k nim jen role a louky, tedy nikoli lada ani lesy; u každé vsi udána jest velikost polních a lučních pozemků na korce. Kolik kde bylo sedláků, kolik chalupníků, a kolik ještě drobnějších držitelů vzdělané půdy, nedovídáme se nikde. Dále u každé vsi jest udáno, kolik celá ves dohromady měla odváděti vrchnosti peněz z půdy čili stálého aneb dědičného úroku. Na první pohled jest znamenati, že úrok z pozemků dvakrát, třikrát větších nebyl dvakrát, třikrát větší, tak že nebyl úměrný k rozsahu pozemků; to může pocházeti dílem odtud, ze panství Chlumecké mělo půdu velmi rozmanitou, nízkou i vysoko položenou, tedy výnosnou i chudou. Zvláštního pozoru v urbáři Chlumeckém zasluhuje, že roboty byly tam malé, nejspíš zůstaly nezměněné z dávných časů. U jednotlivých vsí jest udáno, kolik tažných dní celá ves měla do roka konati; to se mohlo týkati jenom sedláků celých a polovičních, kteří měli koně. Roboty tažné vybývaly se na Chlumecku zřídka skutečnou prací, obyčejně peněžitým platem; roboty ruční konaly se častěji skutečně, jmenovitě ženní, za některé dával se vrchnosti robotní plat. Platy odváděné namísto roboty byly ku podivu veliké, totiž za potažný den jeden zlatý rýnský, za den ruční práce 36 malých grošů čili 42 krejcary rýnské měny. Nová vrchnost Stralendorfská hned se chystala k vymožení nových robot na poddaných (viz zde str. 188 č. 10)
Strana 193
Z urbáře Chlumeckého v Litoměřicku (1627). 193 Erbzins Acker-Robot Eier Georgi Galli Zug- Hand- dafür Z Strich fl. kr. d. fl. kr. d Tage per Iage per fl. kr. d. Tag. Stück Schock Stück 27 14 245 150 5 3 9 59 4 4 5 3 9 59 4 9 53/2 60 kr. 1 fl. 8 36 g 9 5 5 15 36 30 8 33 7 29 1 1 41 51 2) á) Dorf Kollmenn (Chlumec, Kulm) . Straden (Stradov, Straden) . . . . Priesten (Přestanov, Pristen) . . Schanda (Žandov, Šantov, Schanda) Liebsdorf (Liboňov, Libnov, Lies- . . dorf) . . . . . . . . Ober Arbesau (Varvažov, Arbesau") Nieder-Arbesau (Varvažov) . . . . Auschina (Užín, Auschine) . . . Im Teutschen Neundorf (Nová Ves Německá, Deutsch-Neudörfel) . Im Dorf Diellisch (Dělouš, Tillisch) Im Dorf Kemnitz (Kamenice, Ka- mitz) Behemisch Neundorf (Újezd Český, B. Neudörfel). . . . . . . Kleischaw (Kliše, Kleische) . . . Lyben (Lipov?, Libov, Lieben) . . Grätschenn (Kračín, Gratschen) . . Das Städtlein Karbitz (Chabařo- vice) sambt den Vorstädten . . Hottowitz (Hotovice, Hottowitz) . . Wickhlitz (Viklice, Wiklitz) . . . 17 22 11 16 16 16 3 2 3 11 12 11 14 93 206 194 85 190 329 272 20 33 31 41 83 105 164 1631/2 41/2 408 5 3 4 46 26 52 20 58 58 3 4 9 34 3 3 2 2 3 2 2 2 5 3 4 1 46 20 1 28 37 48 5 52 20 58 58 3 26 4 34 3 4 3 3 2 2 3 2 2 2 5 4 4 2 2 2 5 4 1 1 52 38 35 33 20 4 21 19 28 4 7 65 16 47 24 16 773 381/2 2 612 2 5 12 9 14 9 28 3 3 3 3 58 38 36 8 30 20 35 40 4 10) 11) 12) 13) 14) 15) 167 17) 18) 2 28 35 35 1 10 10 25 18) 1 23 20) 21) 2 22) 5 45 23 22) 2 15 2 2 2 15 24) 34 2 9 9 2 21/2 2 269 13 : 1) Celý zápis o Chlumci zní: Das Dorf Kollmenn hat Angesessene 27. — Hat Länderei an Ackerbau und Wiesenwachs noch [nach] 245 Strich. — Zinsen und Roboten wie folgt : 2 67 45 23 33 5273/ Lochschutz (Lochočice, Lochtschitz) Haberschi (Habří, Habrschie) . . . 130 367 Ebersdorf (Habartice, Ebersdorf) . Hyrbitz (Hrbovice, Herbitz) 47 . . Strisowitz (Střížovice, Strisowitz) . 12 170 Im Dorf Dielisch (Dělouš, Tillisch) 1 3 233 15 15 33 21 4 8 37 5 2 32 32 12 5 2 35 60 4 4 3 53 5 ſ gr. d. fl. kr. d. Georgi Erbzins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Galli Erbzins . . . . . . . . . . . . . . Für 91/4 Tag Ackerrobot auf den Pferdengütern, den Tag per 60 kr., Galli zu zahlen, thut . . . . . . . . . . . . . . . Item vor 8 Tag Ackerrobot auf den Fuess-Erbengütern, haben vor diesem den Tag per 36 kleine Gröschl gezahlt, Galli, thut . . . . Schmitten-Zins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 4 7 4 5 25 25 55 48 3 3 8 5 5 9 5 5 9 9 15 36 50 4 4 Steinführen 1 Tag, Schneiden 8 Tag, Hühner 7°.4, Eier 1 Schock 41. (Grošů malých čili míšenských šlo 60 na míšenskou kopu. Krejcarů šlo 60 na zlatý rýnský a 70 na kopu míšenskou. Groš malý dělil se na 7 peněz malých neboli denárů, a 6 takovýchž denárů šlo na jeden krejcar. V hlavní tabulce vynechávám měnu míšenskou a uvádím jen rýnskou; v rukopise jest vždy obojí.) 2) Kromě toho Stradovští byli povinni: Im Heu- und Grommetarbeiten 4 Tag, Schober-Laub-Hawen 14 Tag. — 3) und 3 kr. 1/2 d. 4) Schoberlaubhouen 19 Tag, Jungefülhouer [Füllhühner?] 1. Archiv Český XXIX. 25
Z urbáře Chlumeckého v Litoměřicku (1627). 193 Erbzins Acker-Robot Eier Georgi Galli Zug- Hand- dafür Z Strich fl. kr. d. fl. kr. d Tage per Iage per fl. kr. d. Tag. Stück Schock Stück 27 14 245 150 5 3 9 59 4 4 5 3 9 59 4 9 53/2 60 kr. 1 fl. 8 36 g 9 5 5 15 36 30 8 33 7 29 1 1 41 51 2) á) Dorf Kollmenn (Chlumec, Kulm) . Straden (Stradov, Straden) . . . . Priesten (Přestanov, Pristen) . . Schanda (Žandov, Šantov, Schanda) Liebsdorf (Liboňov, Libnov, Lies- . . dorf) . . . . . . . . Ober Arbesau (Varvažov, Arbesau") Nieder-Arbesau (Varvažov) . . . . Auschina (Užín, Auschine) . . . Im Teutschen Neundorf (Nová Ves Německá, Deutsch-Neudörfel) . Im Dorf Diellisch (Dělouš, Tillisch) Im Dorf Kemnitz (Kamenice, Ka- mitz) Behemisch Neundorf (Újezd Český, B. Neudörfel). . . . . . . Kleischaw (Kliše, Kleische) . . . Lyben (Lipov?, Libov, Lieben) . . Grätschenn (Kračín, Gratschen) . . Das Städtlein Karbitz (Chabařo- vice) sambt den Vorstädten . . Hottowitz (Hotovice, Hottowitz) . . Wickhlitz (Viklice, Wiklitz) . . . 17 22 11 16 16 16 3 2 3 11 12 11 14 93 206 194 85 190 329 272 20 33 31 41 83 105 164 1631/2 41/2 408 5 3 4 46 26 52 20 58 58 3 4 9 34 3 3 2 2 3 2 2 2 5 3 4 1 46 20 1 28 37 48 5 52 20 58 58 3 26 4 34 3 4 3 3 2 2 3 2 2 2 5 4 4 2 2 2 5 4 1 1 52 38 35 33 20 4 21 19 28 4 7 65 16 47 24 16 773 381/2 2 612 2 5 12 9 14 9 28 3 3 3 3 58 38 36 8 30 20 35 40 4 10) 11) 12) 13) 14) 15) 167 17) 18) 2 28 35 35 1 10 10 25 18) 1 23 20) 21) 2 22) 5 45 23 22) 2 15 2 2 2 15 24) 34 2 9 9 2 21/2 2 269 13 : 1) Celý zápis o Chlumci zní: Das Dorf Kollmenn hat Angesessene 27. — Hat Länderei an Ackerbau und Wiesenwachs noch [nach] 245 Strich. — Zinsen und Roboten wie folgt : 2 67 45 23 33 5273/ Lochschutz (Lochočice, Lochtschitz) Haberschi (Habří, Habrschie) . . . 130 367 Ebersdorf (Habartice, Ebersdorf) . Hyrbitz (Hrbovice, Herbitz) 47 . . Strisowitz (Střížovice, Strisowitz) . 12 170 Im Dorf Dielisch (Dělouš, Tillisch) 1 3 233 15 15 33 21 4 8 37 5 2 32 32 12 5 2 35 60 4 4 3 53 5 ſ gr. d. fl. kr. d. Georgi Erbzins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Galli Erbzins . . . . . . . . . . . . . . Für 91/4 Tag Ackerrobot auf den Pferdengütern, den Tag per 60 kr., Galli zu zahlen, thut . . . . . . . . . . . . . . . Item vor 8 Tag Ackerrobot auf den Fuess-Erbengütern, haben vor diesem den Tag per 36 kleine Gröschl gezahlt, Galli, thut . . . . Schmitten-Zins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 4 7 4 5 25 25 55 48 3 3 8 5 5 9 5 5 9 9 15 36 50 4 4 Steinführen 1 Tag, Schneiden 8 Tag, Hühner 7°.4, Eier 1 Schock 41. (Grošů malých čili míšenských šlo 60 na míšenskou kopu. Krejcarů šlo 60 na zlatý rýnský a 70 na kopu míšenskou. Groš malý dělil se na 7 peněz malých neboli denárů, a 6 takovýchž denárů šlo na jeden krejcar. V hlavní tabulce vynechávám měnu míšenskou a uvádím jen rýnskou; v rukopise jest vždy obojí.) 2) Kromě toho Stradovští byli povinni: Im Heu- und Grommetarbeiten 4 Tag, Schober-Laub-Hawen 14 Tag. — 3) und 3 kr. 1/2 d. 4) Schoberlaubhouen 19 Tag, Jungefülhouer [Füllhühner?] 1. Archiv Český XXIX. 25
Strana 194
194 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 5) To psáno: 2 Zugtage, dafür 2 fl.; Galli-Robotgeld 45 gr. = 52 kr. 3 d. Zde a při Liboňově i Vi- klicích schází udání pěších robotních dnů, za které se dávaly robotní peníze. 6) Liboňovští kromě toho odváděli Zins-Hafer 11/2 Strich. 1) Ober-Arbesau sambt den beiden Häubtern in der Tollnitz. Telnice slove potok, který od severu přichází do Varvažova; rovněž tak jmenuje se ves položená při jeho hořejším toku, trojdílná; díl nejdolejší a nejbližší k Varvažovu jmenuje se Přední Telnice, Vorder Tellnitz, a ten náležel ku panství Chlumeckému. — Kromě příjmů v tabulce uvedených vrchnost brala z Hořejšího Varvažova: Schmittenzins Georgi 2 fl. 55 kr., Galli 2 fl. 55 kr. 8) V Dolním Varvažově von Salzschank Georgi 3 fl. 12 kr. 3 d , Galli 3 fl. 12 kr. 3 d; Bierschankzins 56 kr. — Hühner geben die beiden Gemeinen zu Arbesau (ohn des Trexlers und Schmieds) 8 St., der Drexler zinset 4 H., der Schmied in Oberdorf 2 H., geben also beide Gemein 14 Hühner. *) Při Úžině poznamenáno: Schneiden bei ihrer Kost 281/4. 10) Větší díl Nové Vsi Německé náležel ku panství Březnickému (Priessnitz), novějším jmenem Krásno- Březenskému (Schönpriesen). 11) Im Dorf Diellisch seint Angesessener, so zur Herrschaft Colmen gehören, 2. — Větší díl vsi Dělouše náležel ku panství Všebořickému (Schöbritz), spojenému s Březnickým. 12) U Kamenice udán jest úrok jen na míšensko po 50 gr., což jsem přepočetl. Jiný díl vsi Kamenice náležel ku panství Všebořickému. 13) V Č. Újezdě kromě toho měli povinnost: Grashauen 20 Tage. 14) Kromě toho: Grashauen 4 Tage; im Heu- und Grommetarbeiten 8 Tage. 15) i 16) Ves Lieben, psaná v českých knihách Lipov i Libov, jakož i ves Kračín, leží obě severně od vsi Zezic, k níž náležejí farou. 17) V Chabařovicích Martini Robat-Geld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 fl. 14 kr. 4 d. 9 2 Hanns Seüche vor 2 Tage Schneiden 8 gr. = . . . . . . . . . . . . . . . . — 4 Andreas Peche vor 1 Tag Robat 4 gr. = . . . . . . . . . . . . . . . . . . — 20 Andreas Petzold vor 5 Tage Ackerrobat zu Georgi . . . . . . . . . . . . . 2 20 Galli . . . . . . . . . . . . . . 2 Ein ehrbar Rath für 5 Tage Ackerrobat . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Georg Steine vor 5 Tage Ackerrobat auf Merten Walters Gute, Galli . . . . . 5 30 Ein ehrsamer Rath vom Schmalzschank jährlich . . . . . . . . . . . . . . . 3 Walkmühlenzins der Weissgerber 6 Schock = . . . . . . . . . . . . . . . 7 It. von jedem Gebrau Bier 12 gr. = . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . — 14 Von jederm Malz zu mahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . — 35 8 Schunken Palmarum 12 (Stück) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . — Jeder Fleischhauer in Karbitz, derer anjetzo zwen, geben des Jahrs jedwederer geschmelzten Un- schlitts 1 Stein, ist 2 Stein. 18) Kromě toho v Hotovicích: Schmittenzins 7 fl, Schneiden bei des Herrn Kost 2 Tage, und bei ihrer Kost 6 Tage ; Fimmeln und Hanfraufen 3 Tage. Jinde píše se Ottowitz. 10) Ve Viklicích Robatgeld Georgi 1 fl. 10 kr., Galli 1 fl. 10 kr., Wachtgeld Georgi 5 fl. 32 kr. 3 d., Galli dto; von Salzschank 3 fl. 30 kr.; von der Fleischbank Unschlitt 1 Stein; Einführen 2 Tage. 26) V Lochočicích kromě toho: Petzichmüncken 1 fl. 6 kr. 2 d.; Kalbgeld 1 fl. 9 kr. 4 d.; Wachegeld Georgi Galli à 4 fl. 40 kr.; Galli Ackerzins 14 fl. 14 kr.; zum Kolzsch [koláč?] Weinachten 35 kr.; Beten Fimmelen, Hanfraufen 5 Tage. 21) V Habří kromě toho: Wachgeld Georgi Galli à 2 fl. 20 kr.; Galli Ackerzins 4 fl. 38 kr.; Mist- breiten 8 Tag. 22) V Habarticích kromě toho: Wachegeld Georgi Galli à 15 fl. 10 kr ; wegen Befreiung Georgi Galli à 56 kr.; wegen der Lehenpferds Georgi Galli à 2 fl. 55 kr.; Mühlenzins Georgi Galli à 23 fl. 20 kr.; Galli Zinshafer 15 Str 3 Vtl.; Unschlitt geschmelzt 1 Stein. 23) V Hrbovicích kromě toho: Uf Weissbrod Weihnachten 5 Groschen; Hafer anzulegen 9 Tag; Heu- rechen 21/2 Tag; Fulhüner 2. 24) V Střížovicích kromě toho: Weissbrod Weihnachten 7 kr. 1 d.; Hafer anlegen 6 Tag; jäten 6 Bete; Hanfraufen 12 Bete; Ruben graben 6 Bete. V seznamu vsí str. 136 píše se Strasznitz. 25) Im Dorfe Dielisch haben Ihre Gnaden einen angesessenen Unterthan, so zum Gut Hyrbitz ge-
194 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 5) To psáno: 2 Zugtage, dafür 2 fl.; Galli-Robotgeld 45 gr. = 52 kr. 3 d. Zde a při Liboňově i Vi- klicích schází udání pěších robotních dnů, za které se dávaly robotní peníze. 6) Liboňovští kromě toho odváděli Zins-Hafer 11/2 Strich. 1) Ober-Arbesau sambt den beiden Häubtern in der Tollnitz. Telnice slove potok, který od severu přichází do Varvažova; rovněž tak jmenuje se ves položená při jeho hořejším toku, trojdílná; díl nejdolejší a nejbližší k Varvažovu jmenuje se Přední Telnice, Vorder Tellnitz, a ten náležel ku panství Chlumeckému. — Kromě příjmů v tabulce uvedených vrchnost brala z Hořejšího Varvažova: Schmittenzins Georgi 2 fl. 55 kr., Galli 2 fl. 55 kr. 8) V Dolním Varvažově von Salzschank Georgi 3 fl. 12 kr. 3 d , Galli 3 fl. 12 kr. 3 d; Bierschankzins 56 kr. — Hühner geben die beiden Gemeinen zu Arbesau (ohn des Trexlers und Schmieds) 8 St., der Drexler zinset 4 H., der Schmied in Oberdorf 2 H., geben also beide Gemein 14 Hühner. *) Při Úžině poznamenáno: Schneiden bei ihrer Kost 281/4. 10) Větší díl Nové Vsi Německé náležel ku panství Březnickému (Priessnitz), novějším jmenem Krásno- Březenskému (Schönpriesen). 11) Im Dorf Diellisch seint Angesessener, so zur Herrschaft Colmen gehören, 2. — Větší díl vsi Dělouše náležel ku panství Všebořickému (Schöbritz), spojenému s Březnickým. 12) U Kamenice udán jest úrok jen na míšensko po 50 gr., což jsem přepočetl. Jiný díl vsi Kamenice náležel ku panství Všebořickému. 13) V Č. Újezdě kromě toho měli povinnost: Grashauen 20 Tage. 14) Kromě toho: Grashauen 4 Tage; im Heu- und Grommetarbeiten 8 Tage. 15) i 16) Ves Lieben, psaná v českých knihách Lipov i Libov, jakož i ves Kračín, leží obě severně od vsi Zezic, k níž náležejí farou. 17) V Chabařovicích Martini Robat-Geld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 fl. 14 kr. 4 d. 9 2 Hanns Seüche vor 2 Tage Schneiden 8 gr. = . . . . . . . . . . . . . . . . — 4 Andreas Peche vor 1 Tag Robat 4 gr. = . . . . . . . . . . . . . . . . . . — 20 Andreas Petzold vor 5 Tage Ackerrobat zu Georgi . . . . . . . . . . . . . 2 20 Galli . . . . . . . . . . . . . . 2 Ein ehrbar Rath für 5 Tage Ackerrobat . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Georg Steine vor 5 Tage Ackerrobat auf Merten Walters Gute, Galli . . . . . 5 30 Ein ehrsamer Rath vom Schmalzschank jährlich . . . . . . . . . . . . . . . 3 Walkmühlenzins der Weissgerber 6 Schock = . . . . . . . . . . . . . . . 7 It. von jedem Gebrau Bier 12 gr. = . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . — 14 Von jederm Malz zu mahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . — 35 8 Schunken Palmarum 12 (Stück) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . — Jeder Fleischhauer in Karbitz, derer anjetzo zwen, geben des Jahrs jedwederer geschmelzten Un- schlitts 1 Stein, ist 2 Stein. 18) Kromě toho v Hotovicích: Schmittenzins 7 fl, Schneiden bei des Herrn Kost 2 Tage, und bei ihrer Kost 6 Tage ; Fimmeln und Hanfraufen 3 Tage. Jinde píše se Ottowitz. 10) Ve Viklicích Robatgeld Georgi 1 fl. 10 kr., Galli 1 fl. 10 kr., Wachtgeld Georgi 5 fl. 32 kr. 3 d., Galli dto; von Salzschank 3 fl. 30 kr.; von der Fleischbank Unschlitt 1 Stein; Einführen 2 Tage. 26) V Lochočicích kromě toho: Petzichmüncken 1 fl. 6 kr. 2 d.; Kalbgeld 1 fl. 9 kr. 4 d.; Wachegeld Georgi Galli à 4 fl. 40 kr.; Galli Ackerzins 14 fl. 14 kr.; zum Kolzsch [koláč?] Weinachten 35 kr.; Beten Fimmelen, Hanfraufen 5 Tage. 21) V Habří kromě toho: Wachgeld Georgi Galli à 2 fl. 20 kr.; Galli Ackerzins 4 fl. 38 kr.; Mist- breiten 8 Tag. 22) V Habarticích kromě toho: Wachegeld Georgi Galli à 15 fl. 10 kr ; wegen Befreiung Georgi Galli à 56 kr.; wegen der Lehenpferds Georgi Galli à 2 fl. 55 kr.; Mühlenzins Georgi Galli à 23 fl. 20 kr.; Galli Zinshafer 15 Str 3 Vtl.; Unschlitt geschmelzt 1 Stein. 23) V Hrbovicích kromě toho: Uf Weissbrod Weihnachten 5 Groschen; Hafer anzulegen 9 Tag; Heu- rechen 21/2 Tag; Fulhüner 2. 24) V Střížovicích kromě toho: Weissbrod Weihnachten 7 kr. 1 d.; Hafer anlegen 6 Tag; jäten 6 Bete; Hanfraufen 12 Bete; Ruben graben 6 Bete. V seznamu vsí str. 136 píše se Strasznitz. 25) Im Dorfe Dielisch haben Ihre Gnaden einen angesessenen Unterthan, so zum Gut Hyrbitz ge-
Strana 195
Z urbáře Chlumeckého v Litoměřicku (1627). 195 hörig, dieser hat an Acker und Wiesen 3 Strich ; Hafer anlegen 1 Tag. Holz hauen 1 Tag, Ruben graben 1/2 Bete, jäten 1/2 Bete, Hanf raufen 1/2 Bete. — Ves Dělouš popisuje se zde dvakrát, snad dvě části. V seznamu vsí str. 136 psána jest jednou, a to Delitsch. Summa summarum. Underthanen, so angesessen 431 Acker-und Wiesenländerei nach 5093 1/2 Strich fl. kr. d. Georgi Erbzins . . . . . . 103 55 11/2 Galli Erbzins . . . . . . . 119 26 1%/2 Georgi Wachgeld . . . . . . 3 27 42 Galli Wachgeld . . . . . 27 43 3 . Georgi und Galli Robotgeld wegen Acker- und Schnei- den-Befreiung . . . . . . 115 57 4 Georgi Mühlenzins . . . . . 23 20 Galli Mühlenzins . . . . . . 23 20 Galli Walkmühlen-Zins . . . 7 Von Salzschank . . . . . . 13 25 Vom Bierschank zu Orbesaw . 56 Schmidtenzins . . . . . . . 18 40 Lehen-Pferds wegen 5 50 . . . . P . . . . myngken [Petzichmün- cken] . . . . . . . . . . 1 6 2 Kalbgeld . . . . . . . . . 1 9 4 fl. kr. d. 18 52 5 48 8 Ackerzins Galli . . . . . . . . Für Weissbrod . . . . . . . . . Schinken Palmarum 12 . . . . . Unschlitt 4 Stein Zinshabern 17 Strich Schneiden 5293/4 Tag Hafer anlegen 16 Tage Einführen und Steinführen 3 Tage Mistbreiten 8 Tage Heu- und Grommetarbeit 141/2 Tag Jäten, Fimmeln und Hanfraufen 8 Tag und 19 Bete Holzhauen 21/2 Tag Schober Lobhauffen 33 Tag *) Rubengraben 61/2 Bet Hühner 3351/2 Eier 36 Schock 53, und 3 kr. 1/2 d. *) U Stradova psáno Schober Laub Hawen, u Pře- stanova Schober Laubhouen. k) Na straně 133 jest seznam úroků jinak nevysvětlených), ze zahrad, luk a vinic: Raum-Zins, darinne auch Weingärte, so unterm Zins gelegen, begriffen. Schock Gr. d. — Kolmen hat allein von einem Unterthan . . . . . . . . — 27 — Liebsdorf auf Galli von 19 Personen . . . . . . . . 27 53 — Schanda in allem . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 . . . . . . . . . . . 46 8 — Arbesaw von 25 Personen . . . Auschina und Teutsch Neundorf von 5 Personen . . . . 31/2 20 — Böhm. Neundorf, Wiesenzins . . . . . . . . . . . . . — — Weingartenzins . . . . . . . . . . . 1 14 — Kleyscha, Weingartenzins . . . . . . . . . . . . . . — 30 Lochschütz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . — 15 3 . . . . . . . . . . . . . . . 5 5 Hirbitz, Weingartenzins 13 5 Ebersdorf, Raumzins uff Georgi . . . . . . . . . . . . 32 13 . . . . . . . . . . . . 32 und Galli 13 Summa summarum alles Raumzins Georgi . . . . . . . 32 Summa summarum alles Raumzins Galli . . . . . . . . 112 31 4 7 Summarum Weingartenzins . . . . . . . . . . . . . . 6 3 25*
Z urbáře Chlumeckého v Litoměřicku (1627). 195 hörig, dieser hat an Acker und Wiesen 3 Strich ; Hafer anlegen 1 Tag. Holz hauen 1 Tag, Ruben graben 1/2 Bete, jäten 1/2 Bete, Hanf raufen 1/2 Bete. — Ves Dělouš popisuje se zde dvakrát, snad dvě části. V seznamu vsí str. 136 psána jest jednou, a to Delitsch. Summa summarum. Underthanen, so angesessen 431 Acker-und Wiesenländerei nach 5093 1/2 Strich fl. kr. d. Georgi Erbzins . . . . . . 103 55 11/2 Galli Erbzins . . . . . . . 119 26 1%/2 Georgi Wachgeld . . . . . . 3 27 42 Galli Wachgeld . . . . . 27 43 3 . Georgi und Galli Robotgeld wegen Acker- und Schnei- den-Befreiung . . . . . . 115 57 4 Georgi Mühlenzins . . . . . 23 20 Galli Mühlenzins . . . . . . 23 20 Galli Walkmühlen-Zins . . . 7 Von Salzschank . . . . . . 13 25 Vom Bierschank zu Orbesaw . 56 Schmidtenzins . . . . . . . 18 40 Lehen-Pferds wegen 5 50 . . . . P . . . . myngken [Petzichmün- cken] . . . . . . . . . . 1 6 2 Kalbgeld . . . . . . . . . 1 9 4 fl. kr. d. 18 52 5 48 8 Ackerzins Galli . . . . . . . . Für Weissbrod . . . . . . . . . Schinken Palmarum 12 . . . . . Unschlitt 4 Stein Zinshabern 17 Strich Schneiden 5293/4 Tag Hafer anlegen 16 Tage Einführen und Steinführen 3 Tage Mistbreiten 8 Tage Heu- und Grommetarbeit 141/2 Tag Jäten, Fimmeln und Hanfraufen 8 Tag und 19 Bete Holzhauen 21/2 Tag Schober Lobhauffen 33 Tag *) Rubengraben 61/2 Bet Hühner 3351/2 Eier 36 Schock 53, und 3 kr. 1/2 d. *) U Stradova psáno Schober Laub Hawen, u Pře- stanova Schober Laubhouen. k) Na straně 133 jest seznam úroků jinak nevysvětlených), ze zahrad, luk a vinic: Raum-Zins, darinne auch Weingärte, so unterm Zins gelegen, begriffen. Schock Gr. d. — Kolmen hat allein von einem Unterthan . . . . . . . . — 27 — Liebsdorf auf Galli von 19 Personen . . . . . . . . 27 53 — Schanda in allem . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 . . . . . . . . . . . 46 8 — Arbesaw von 25 Personen . . . Auschina und Teutsch Neundorf von 5 Personen . . . . 31/2 20 — Böhm. Neundorf, Wiesenzins . . . . . . . . . . . . . — — Weingartenzins . . . . . . . . . . . 1 14 — Kleyscha, Weingartenzins . . . . . . . . . . . . . . — 30 Lochschütz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . — 15 3 . . . . . . . . . . . . . . . 5 5 Hirbitz, Weingartenzins 13 5 Ebersdorf, Raumzins uff Georgi . . . . . . . . . . . . 32 13 . . . . . . . . . . . . 32 und Galli 13 Summa summarum alles Raumzins Georgi . . . . . . . 32 Summa summarum alles Raumzins Galli . . . . . . . . 112 31 4 7 Summarum Weingartenzins . . . . . . . . . . . . . . 6 3 25*
Strana 196
196 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: l) Na stranách 136—139 jsou schemata několika tabulek, jež měly dávati přehled důchodů z panství Chlumeckého, ale zůstaly nevyplněny. Dvorů poplužních vypočítává se (str. 138) 14, a to těmito jmeny: Kolmen, Carbitz, Neudorf, Priesten, Auschina, Orbesa, Gleischa, Lyben, Ottowitz, Lochschütz, Wicklitz, Haberschy, Ebersdorf, Gerbitz [sic]. m) Na str. 140 připsal někdo v 19. století (Limbeck?) starší záznam o měrách polních: Das zweite Exemplar desselben Sahlbuches enthält folgende Bemerkung: Mensurae rolenses. Ein Acker ist 5 Ruten breit, 60 lang, facit 76.800 Schuh, und wird die Ruten für 26 Schuh gelegt. Man rechnet aber in Böhmen nicht nach Ackern, sondern nach dem Scharwerk [poslední slovo psáno spíš jako Sehnwerk]. Eine Hube Landes ist 12 Schock Beete. Auf 1 Schock Beete wird ausgesät 7 Strich 2 Viertel. Kommt auf eine ganze Hube 90 Strich. Weil aber der dritte Theil brach liegt, wird auf 1 Hube 60 Strich Prager Mass, oder 45 Leutmeritzer, gerechnet. Auf einem Schock Beete wird erbaut gemeiniglich 15 Schock Garben ; ergo auf 8 Schock Beete, darauf 60 Prager Strich gesät, 120 Schock Garben. Schuld- n) Týž písař, který r. 1627 začal psáti Chlumeckou knihu a ji až do strany 133 vyplnil opisy úředních písemností, umístil na posledních dvou listech, jak se zdá z vlastní pečlivosti, kratinké výtahy, které by úředníkovi hospodářskému mohly prospěti. Rozděliv stranu 141 na tři sloupce a stranu 143 na čtyry, psal do nich těsně drobným písmem. Nejprve na straně 141 v 36 kusích postavil přehled registratury hospodářské a některá pravidla pro začátečníka ve správě panství. Zní ta písemnost takto: Klein Formular eines Pflegers Instruction; und soll haben: 1. Erstlichen ein ordentliches Urbarium. 2. Protokoll, darin soll ein Formular sein der Kaufbrief, Geburtsbrfiefe], Heirat-, und Gleitsbrief, sowohl Quittungen und Abscheid. 3. Waisenbuech halten. 4. Taxbuech, darin aller Handwerk Arbeit taxirt sein soll. 5. Inventirung aller Fahrnuss, so er in Verantwortung hat. 6. Inleut-Register. 7. Jahr-Calender. [Sem připsáno]: Contributionbüchel. 8. Wein- und Bierbuechel. 9. Tägliches Memorialbuechel. 10. Zehntregister. 11. Robatbuech. 12. Kalkregister. 13. Aufbot-Register. 14. Tätz-Register und denselben fleissig geschrieben [sic]. 15. Schuldenbuech, darinnen alle Ausständ an Getraid, Geld und anders eingeschrieben sein soll[en]. 16. Besoldung-Buech : was jährlich einem und andern schalten [?] ein Jahr für die Besoldung zu bezahlen. 17. In der Wochen einen gewissen Tag zur Verhör der Unterthanen Klag haben. 18. Den Dienstboten ihre Besoldung vor der Zeit nicht hinausgeben. 19. Baurn- und Ehehaft-Thätting [Teiding?] sollen zu gewisser Zeit gehalten werden.
196 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: l) Na stranách 136—139 jsou schemata několika tabulek, jež měly dávati přehled důchodů z panství Chlumeckého, ale zůstaly nevyplněny. Dvorů poplužních vypočítává se (str. 138) 14, a to těmito jmeny: Kolmen, Carbitz, Neudorf, Priesten, Auschina, Orbesa, Gleischa, Lyben, Ottowitz, Lochschütz, Wicklitz, Haberschy, Ebersdorf, Gerbitz [sic]. m) Na str. 140 připsal někdo v 19. století (Limbeck?) starší záznam o měrách polních: Das zweite Exemplar desselben Sahlbuches enthält folgende Bemerkung: Mensurae rolenses. Ein Acker ist 5 Ruten breit, 60 lang, facit 76.800 Schuh, und wird die Ruten für 26 Schuh gelegt. Man rechnet aber in Böhmen nicht nach Ackern, sondern nach dem Scharwerk [poslední slovo psáno spíš jako Sehnwerk]. Eine Hube Landes ist 12 Schock Beete. Auf 1 Schock Beete wird ausgesät 7 Strich 2 Viertel. Kommt auf eine ganze Hube 90 Strich. Weil aber der dritte Theil brach liegt, wird auf 1 Hube 60 Strich Prager Mass, oder 45 Leutmeritzer, gerechnet. Auf einem Schock Beete wird erbaut gemeiniglich 15 Schock Garben ; ergo auf 8 Schock Beete, darauf 60 Prager Strich gesät, 120 Schock Garben. Schuld- n) Týž písař, který r. 1627 začal psáti Chlumeckou knihu a ji až do strany 133 vyplnil opisy úředních písemností, umístil na posledních dvou listech, jak se zdá z vlastní pečlivosti, kratinké výtahy, které by úředníkovi hospodářskému mohly prospěti. Rozděliv stranu 141 na tři sloupce a stranu 143 na čtyry, psal do nich těsně drobným písmem. Nejprve na straně 141 v 36 kusích postavil přehled registratury hospodářské a některá pravidla pro začátečníka ve správě panství. Zní ta písemnost takto: Klein Formular eines Pflegers Instruction; und soll haben: 1. Erstlichen ein ordentliches Urbarium. 2. Protokoll, darin soll ein Formular sein der Kaufbrief, Geburtsbrfiefe], Heirat-, und Gleitsbrief, sowohl Quittungen und Abscheid. 3. Waisenbuech halten. 4. Taxbuech, darin aller Handwerk Arbeit taxirt sein soll. 5. Inventirung aller Fahrnuss, so er in Verantwortung hat. 6. Inleut-Register. 7. Jahr-Calender. [Sem připsáno]: Contributionbüchel. 8. Wein- und Bierbuechel. 9. Tägliches Memorialbuechel. 10. Zehntregister. 11. Robatbuech. 12. Kalkregister. 13. Aufbot-Register. 14. Tätz-Register und denselben fleissig geschrieben [sic]. 15. Schuldenbuech, darinnen alle Ausständ an Getraid, Geld und anders eingeschrieben sein soll[en]. 16. Besoldung-Buech : was jährlich einem und andern schalten [?] ein Jahr für die Besoldung zu bezahlen. 17. In der Wochen einen gewissen Tag zur Verhör der Unterthanen Klag haben. 18. Den Dienstboten ihre Besoldung vor der Zeit nicht hinausgeben. 19. Baurn- und Ehehaft-Thätting [Teiding?] sollen zu gewisser Zeit gehalten werden.
Strana 197
Míry polní. Registra hospodářská (1627). 197 20. Robater sollen zu allerhand Arbeit auf gewisse Täg bestimbt und angesagt werden. 21. Fleissige auf die Arbeiter Nachsicht, beim Traid-Umbwerfen, Ackern, Säen oder Anbawen, Eggen, soll der Pfleger beiwohnen. Tungführen, Heu- und Grummet-Mad, Korn, Habern und Gerstenschnitt, Schafwäschen, Weinlesen, Kraut- und Rubenarbeit. 22. Wann die Unterthanen nicht zugleich auf die Robat erscheinen, solches nicht ge- sondern billich strafen. 23. Die Handwerker nach dem Taxbuech zahlen. 24. Rauchfangkehren zu rechter Zeit verrichten lassen. 25. Die Schlüssel zu den Zimmern und Furschlag-Schlössern in fleissiger Verwahrung halten. 26. Das Schloss und Haus zu Nacht fleissig gesperret halten. 27. Auf den Wiesen und Gärten das Heu und Grummat, wie viel Fueder geführt aufmerken, und ein Verzeichnuss dem Herrn einhändigen. 28. Mit dem Leütgeben ordentliche Weinregister halten. 29. Buech über die Weingärt-Arbeit halten, darin alle Arbeit ordentlich eingeschrieben soll. 30. Die Först und Hölzer des Jahrs zweimal bereiten. 31. Das Bauholz in Mörzen [im März]schlagen und die Scheiter vor Pfingsten hacken lassen. 32. Nach Jakobi kein Holz hacken lassen. 33. Gewisse Boten halten. 34. Mit dem Schaffer Rabisch haben. 35. Mit den Tröschern Rabisch halten. 36. Alles Getraid, wie viel es Mandel gewesen, fleissig aufmerken und im Tröschen furzählen. Die Steine zum Kalkbrennen zu brechen andingen. Füllwein auf 10 Eimer wochentlich 1/2 zu passiren. o) Následuje na str. 141 kratičký formulář výročních účtů, co při hospodářství panském peněz se přijalo, a kolik nač se vydalo; a též tak o plodinách, jmenovitě o víně a obilí, kolik čeho se přijalo i kolik se spotřebovalo, prodalo, nebo jinak vydalo. Na str. 142 současnou ale mladší rukou vyčítají se rozmanité písemnosti, kterých jest k účtům po- třebí, totiž kterými registry se dokazuje správnost příjmů, jakými cedulemi mají býti doloženy výdaje, a o čem se vedly rabuše neb vruby; jmenují se tyto Kerbhölzer: Von Ackern auf den Vorwerken, von Hopfengärten, von Haber- und Grosshauen, von Heu- und Grommet-Dörfren], Schmied- und Binderlohn, von Schöbel und Saylen Strohschneiden, von Weingartenarbeit, andere in gemein. Na str. 143 jest opět vzorec účtů hospodářských, o něco rozvedenější, než předešlý, ale ukazuje rovněž jen formu, bez věcného obsahu. Že byl ten vzorec dělán pro panství Chlumecké, a sice roku 1630, jest v něm viděti na několika místech, také v nadpise: „Titul. 1630. Haubtrechnung uber alle Einnahmb und Ausgab pares Geldes derer Herrschaften Colmen, Kleischa und Ottowitz, von dato den 1. Jan. bis auf den 1. Dec. dieses 1630 Jahrs, derzeit Haubtman N.“ statten, worden, werden p) Ceny práce a mzdy čeládky hospodářské na panství Chlumeckém r. 1628. Tento záznam jest psán na poslední straně 144, a sice jinou mladší rukou, než která opsala do knihy řády nařízené vrchností Stralendorfskou. Dávám jej tisknouti celý. Anno 1628 den 11. Juli verzeichnet, was von allerhand Arbeit gezahlt wird, laut Gorgen Meissners gewesten Schaffers Verzeichniss.
Míry polní. Registra hospodářská (1627). 197 20. Robater sollen zu allerhand Arbeit auf gewisse Täg bestimbt und angesagt werden. 21. Fleissige auf die Arbeiter Nachsicht, beim Traid-Umbwerfen, Ackern, Säen oder Anbawen, Eggen, soll der Pfleger beiwohnen. Tungführen, Heu- und Grummet-Mad, Korn, Habern und Gerstenschnitt, Schafwäschen, Weinlesen, Kraut- und Rubenarbeit. 22. Wann die Unterthanen nicht zugleich auf die Robat erscheinen, solches nicht ge- sondern billich strafen. 23. Die Handwerker nach dem Taxbuech zahlen. 24. Rauchfangkehren zu rechter Zeit verrichten lassen. 25. Die Schlüssel zu den Zimmern und Furschlag-Schlössern in fleissiger Verwahrung halten. 26. Das Schloss und Haus zu Nacht fleissig gesperret halten. 27. Auf den Wiesen und Gärten das Heu und Grummat, wie viel Fueder geführt aufmerken, und ein Verzeichnuss dem Herrn einhändigen. 28. Mit dem Leütgeben ordentliche Weinregister halten. 29. Buech über die Weingärt-Arbeit halten, darin alle Arbeit ordentlich eingeschrieben soll. 30. Die Först und Hölzer des Jahrs zweimal bereiten. 31. Das Bauholz in Mörzen [im März]schlagen und die Scheiter vor Pfingsten hacken lassen. 32. Nach Jakobi kein Holz hacken lassen. 33. Gewisse Boten halten. 34. Mit dem Schaffer Rabisch haben. 35. Mit den Tröschern Rabisch halten. 36. Alles Getraid, wie viel es Mandel gewesen, fleissig aufmerken und im Tröschen furzählen. Die Steine zum Kalkbrennen zu brechen andingen. Füllwein auf 10 Eimer wochentlich 1/2 zu passiren. o) Následuje na str. 141 kratičký formulář výročních účtů, co při hospodářství panském peněz se přijalo, a kolik nač se vydalo; a též tak o plodinách, jmenovitě o víně a obilí, kolik čeho se přijalo i kolik se spotřebovalo, prodalo, nebo jinak vydalo. Na str. 142 současnou ale mladší rukou vyčítají se rozmanité písemnosti, kterých jest k účtům po- třebí, totiž kterými registry se dokazuje správnost příjmů, jakými cedulemi mají býti doloženy výdaje, a o čem se vedly rabuše neb vruby; jmenují se tyto Kerbhölzer: Von Ackern auf den Vorwerken, von Hopfengärten, von Haber- und Grosshauen, von Heu- und Grommet-Dörfren], Schmied- und Binderlohn, von Schöbel und Saylen Strohschneiden, von Weingartenarbeit, andere in gemein. Na str. 143 jest opět vzorec účtů hospodářských, o něco rozvedenější, než předešlý, ale ukazuje rovněž jen formu, bez věcného obsahu. Že byl ten vzorec dělán pro panství Chlumecké, a sice roku 1630, jest v něm viděti na několika místech, také v nadpise: „Titul. 1630. Haubtrechnung uber alle Einnahmb und Ausgab pares Geldes derer Herrschaften Colmen, Kleischa und Ottowitz, von dato den 1. Jan. bis auf den 1. Dec. dieses 1630 Jahrs, derzeit Haubtman N.“ statten, worden, werden p) Ceny práce a mzdy čeládky hospodářské na panství Chlumeckém r. 1628. Tento záznam jest psán na poslední straně 144, a sice jinou mladší rukou, než která opsala do knihy řády nařízené vrchností Stralendorfskou. Dávám jej tisknouti celý. Anno 1628 den 11. Juli verzeichnet, was von allerhand Arbeit gezahlt wird, laut Gorgen Meissners gewesten Schaffers Verzeichniss.
Strana 198
198 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Von 1 Tag Ackern 20 kleine Groschen. Von 1 Tag Eggen 10 gr. Von 1 Tag säen Helfen 6 gr. Von 1 Tag Mist, Getraid, Grommet und Heu-Einführen 20 gr. Von 1 Schragen Breuholz Führen 15 gr. — Von 1 Schragen Bachholz Führen 10 gr. Von 1 Schragen Dürrholz Führen 10 gr. Gesindlohn : Einem Schaffer des Jahrs 12 Schock. Einem Knecht, so das Strohschneiden mit versorgt, 9 Schock. Einem Knecht, so nicht Stroh darf schneiden, 8 Schock. Einem Treiber 6 Schock. Mägden und Schafferin, jedweder jährlich 4 Schock. Von 1 Tag Mistbreiten, Gräben-Machen, Schoberlaub Hauen und sonsten von allerlei Arbeit, die ein Mannsperson verricht, des Tags zu 4 gr. Von Weingartenarbeit, als Sch[nJeiden, Hockhen [?], Gesenkmachen [?], Stängen, Un- terbrechen, Reiserlegen, Stecken, Ziehen und derlei, von dieser Arbeit des Tags 4 gr. Von Anbinden 1 Tag 2 gr. — Von Flachshöcheln 1 Tag 2 gr. — Von Jäten 1 Tag 2 gr. Von 1 Globen Flachs- und Hanfhöcheln 7 den. Von Schragen Holzhauen, sei Breuholz, Bachholz oder Dürrholz 12 gr. Vom Schock Gebüntel zu hauen 4 gr. Von Grashauen 1 Tag 6 gr. Von Heu und Grommet Dörren des Tags 2 gr. Von Obladen 1 Tag 2 gr. 4 d. Von 60 Gebünd Schöbel zu machen 20 gr. Von 1 Schock Sehlen und Bänder zu machen 3 d. Von 1 Tag Schneiden des Getraids zu 3 gr. Den Zimmerleuten und Maurern wird des Tages zahlt 9 Kreuzer. Ihrem Handlanger 4 gr. — Vom Obsthüten 1 Tag 3 gr. — Potenlohn von der Meil 2 gr. 143. 1628, 29. ledna: Ferdinand II. obnovuje patent Lichtenšteinův z 30. dubna 1626, aby lidé z měst královských a poddaní od vrchností pro víru nezbíhali, a nikdo aby jich nepřechovával pod pokutou 100 kop gr. č. My Ferdinand II. z boží milosti volený Římský císař, po všechny časy roz- množitel říše, a Uherský, Český, Dalmatský, Charvátský oc král oc, arcikníže Rakouské, markrabě Moravské, Lucemburské a Slezské kníže a Lužický markrabě, známo činíme všem vůbec i jednomu každému, že nás jisté správy docházejí, a to se tolikéž na oko každodenně v skutku spatřuje: kterak mnozí tvrdošijní a právě zarputilí v bludném učení svém kacířském, nechtíce se napraviti dáti a dle milostivého mínění a právě otcovské péče naší víry svaté a samospasitedlné katolické Římské přijíti, jak z měst našich královských, tak i odjinud z gruntův vrchností svých všetečně, s nemalým
198 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Von 1 Tag Ackern 20 kleine Groschen. Von 1 Tag Eggen 10 gr. Von 1 Tag säen Helfen 6 gr. Von 1 Tag Mist, Getraid, Grommet und Heu-Einführen 20 gr. Von 1 Schragen Breuholz Führen 15 gr. — Von 1 Schragen Bachholz Führen 10 gr. Von 1 Schragen Dürrholz Führen 10 gr. Gesindlohn : Einem Schaffer des Jahrs 12 Schock. Einem Knecht, so das Strohschneiden mit versorgt, 9 Schock. Einem Knecht, so nicht Stroh darf schneiden, 8 Schock. Einem Treiber 6 Schock. Mägden und Schafferin, jedweder jährlich 4 Schock. Von 1 Tag Mistbreiten, Gräben-Machen, Schoberlaub Hauen und sonsten von allerlei Arbeit, die ein Mannsperson verricht, des Tags zu 4 gr. Von Weingartenarbeit, als Sch[nJeiden, Hockhen [?], Gesenkmachen [?], Stängen, Un- terbrechen, Reiserlegen, Stecken, Ziehen und derlei, von dieser Arbeit des Tags 4 gr. Von Anbinden 1 Tag 2 gr. — Von Flachshöcheln 1 Tag 2 gr. — Von Jäten 1 Tag 2 gr. Von 1 Globen Flachs- und Hanfhöcheln 7 den. Von Schragen Holzhauen, sei Breuholz, Bachholz oder Dürrholz 12 gr. Vom Schock Gebüntel zu hauen 4 gr. Von Grashauen 1 Tag 6 gr. Von Heu und Grommet Dörren des Tags 2 gr. Von Obladen 1 Tag 2 gr. 4 d. Von 60 Gebünd Schöbel zu machen 20 gr. Von 1 Schock Sehlen und Bänder zu machen 3 d. Von 1 Tag Schneiden des Getraids zu 3 gr. Den Zimmerleuten und Maurern wird des Tages zahlt 9 Kreuzer. Ihrem Handlanger 4 gr. — Vom Obsthüten 1 Tag 3 gr. — Potenlohn von der Meil 2 gr. 143. 1628, 29. ledna: Ferdinand II. obnovuje patent Lichtenšteinův z 30. dubna 1626, aby lidé z měst královských a poddaní od vrchností pro víru nezbíhali, a nikdo aby jich nepřechovával pod pokutou 100 kop gr. č. My Ferdinand II. z boží milosti volený Římský císař, po všechny časy roz- množitel říše, a Uherský, Český, Dalmatský, Charvátský oc král oc, arcikníže Rakouské, markrabě Moravské, Lucemburské a Slezské kníže a Lužický markrabě, známo činíme všem vůbec i jednomu každému, že nás jisté správy docházejí, a to se tolikéž na oko každodenně v skutku spatřuje: kterak mnozí tvrdošijní a právě zarputilí v bludném učení svém kacířském, nechtíce se napraviti dáti a dle milostivého mínění a právě otcovské péče naší víry svaté a samospasitedlné katolické Římské přijíti, jak z měst našich královských, tak i odjinud z gruntův vrchností svých všetečně, s nemalým
Strana 199
Ceny práce. — Nekatolíci 1628. 199 pohoršením jiných věrných a poslušných poddaných našich, pryč ucházejí, a ti jak zde v městech Pražských, tak i jinde na rozličných místech pokoutně se zdržují, a od osob nekatolických proti milostivé vůli naší, patrnému Zřízení Zemskému, též jmenem a na místě našem od někdy dobré paměti Karla knížete z Lichtnšteyna jakožto tehdejšího místodržícího našeho, v minulém letu 1626 třidcátého dne měsíce dubna publikovaným patentům přechováváni, a tudy k další tvrdošijnosti, aby k též svaté víře katolické Římské nepřistoupili, posazováni a posilňováni jsou; čehož nám k velikému pohoršení a zlému příkladu jiných nikterak přehlížeti nesluší a nenáleží. A protož pro časné takového neřádu přetržení, všem vůbec i jednomu každému obzvláštně o tom přísně přikazujeme: abyšte po dnešní den, buď ten kdokoliv, ni- žádných těch a takových, buď pro víru aneb pro jinou příčinu zběhlých osob, ani jiných jakých koliv, kteříž by listův fedrovních ukázati nemohli, nižádným, pod jakým koliv vymyšleným způsobem a praetextem na grunty své nepřijímali, jich nefedrovali, a jak sami nepřechovávali, tak ani žádnému jinému přechovávati nedopouštěli, nýbrž o nich ihned v městech našich královských a JL. paní manželky naší nejmilejší jakožto králové České věnných nařízeným rychtářům a ouřa[djům i jiným vrchnostem, k kterýmž přináleží, bez odkladův v známost uvedli, a jim je na nejprvnější připsání bez [od]poru každého času vydávali. Pakliže by kdo budoucně podle tohoto nařízení a dokonalého mínění našeho tak poslušně se nezachoval, a v tom buď postižen byl, anebo to by se našlo a skutečně provedlo a prokázalo, že jest jaké takové zběhlé a bez listův fedrovních osoby na gruntech svých po publikování patentu tohoto přechovával, byť se [na] krásně u něho více nenacházeli, tehdy ten každý v pokutu týmž patentem nadepsaného někdy knížete z Lichtnštejna vyměřenou, totiž sto kop grošův českých, a to tolikrát, kolikrát by se toho na kolika koliv osobách těch a takových dopustiti opovážil, bez promíjení upadnouti má. O kteroužto pokutu k takovému každému, ten kohož by se dotejkalo, podle našeho nového Zřízení Zemského hleděti a k ní skutečného dopomožení užiti má. Nicméně i přes to jak k [tlomu každému takové neposlušenství od nás váženo a več obráceno bude, toho očekávati povinen bude. Čímž se jeden každý spraviti může. Vědouce, že se na tom jistá a milostivá vůle naše císařská a královská naplní. Dán na hradě našem Pražském v sobotu po památce Obrácení sv. Pavla na víru křesťanskou, jinak 29. Januarij, leta páně šestnáctistého dvacátého osmého, a království našich Římského devátého, Uherského desátého a Českého jedenáctého. Ferdinand mp. Ad mandatum Sacrae Caesareae (L. S.) Maiestatis proprium Sdenco princeps de Lobcouicz Rafael Mnišovský mp. S. R. Bohemiae cancellarius mp. Z tištěného exempláře, opatřeného vlastnoručními podpisy a císařskou pečetí, ve sbírce patentů v archivě Českého Musea.
Ceny práce. — Nekatolíci 1628. 199 pohoršením jiných věrných a poslušných poddaných našich, pryč ucházejí, a ti jak zde v městech Pražských, tak i jinde na rozličných místech pokoutně se zdržují, a od osob nekatolických proti milostivé vůli naší, patrnému Zřízení Zemskému, též jmenem a na místě našem od někdy dobré paměti Karla knížete z Lichtnšteyna jakožto tehdejšího místodržícího našeho, v minulém letu 1626 třidcátého dne měsíce dubna publikovaným patentům přechováváni, a tudy k další tvrdošijnosti, aby k též svaté víře katolické Římské nepřistoupili, posazováni a posilňováni jsou; čehož nám k velikému pohoršení a zlému příkladu jiných nikterak přehlížeti nesluší a nenáleží. A protož pro časné takového neřádu přetržení, všem vůbec i jednomu každému obzvláštně o tom přísně přikazujeme: abyšte po dnešní den, buď ten kdokoliv, ni- žádných těch a takových, buď pro víru aneb pro jinou příčinu zběhlých osob, ani jiných jakých koliv, kteříž by listův fedrovních ukázati nemohli, nižádným, pod jakým koliv vymyšleným způsobem a praetextem na grunty své nepřijímali, jich nefedrovali, a jak sami nepřechovávali, tak ani žádnému jinému přechovávati nedopouštěli, nýbrž o nich ihned v městech našich královských a JL. paní manželky naší nejmilejší jakožto králové České věnných nařízeným rychtářům a ouřa[djům i jiným vrchnostem, k kterýmž přináleží, bez odkladův v známost uvedli, a jim je na nejprvnější připsání bez [od]poru každého času vydávali. Pakliže by kdo budoucně podle tohoto nařízení a dokonalého mínění našeho tak poslušně se nezachoval, a v tom buď postižen byl, anebo to by se našlo a skutečně provedlo a prokázalo, že jest jaké takové zběhlé a bez listův fedrovních osoby na gruntech svých po publikování patentu tohoto přechovával, byť se [na] krásně u něho více nenacházeli, tehdy ten každý v pokutu týmž patentem nadepsaného někdy knížete z Lichtnštejna vyměřenou, totiž sto kop grošův českých, a to tolikrát, kolikrát by se toho na kolika koliv osobách těch a takových dopustiti opovážil, bez promíjení upadnouti má. O kteroužto pokutu k takovému každému, ten kohož by se dotejkalo, podle našeho nového Zřízení Zemského hleděti a k ní skutečného dopomožení užiti má. Nicméně i přes to jak k [tlomu každému takové neposlušenství od nás váženo a več obráceno bude, toho očekávati povinen bude. Čímž se jeden každý spraviti může. Vědouce, že se na tom jistá a milostivá vůle naše císařská a královská naplní. Dán na hradě našem Pražském v sobotu po památce Obrácení sv. Pavla na víru křesťanskou, jinak 29. Januarij, leta páně šestnáctistého dvacátého osmého, a království našich Římského devátého, Uherského desátého a Českého jedenáctého. Ferdinand mp. Ad mandatum Sacrae Caesareae (L. S.) Maiestatis proprium Sdenco princeps de Lobcouicz Rafael Mnišovský mp. S. R. Bohemiae cancellarius mp. Z tištěného exempláře, opatřeného vlastnoručními podpisy a císařskou pečetí, ve sbírce patentů v archivě Českého Musea.
Strana 200
200 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 144. 1628, 14. března: Císař Ferdinand II. z příčiny selského povstání, vypuklého na Opočensku i na jiných Trčkovských panstvích v kraji Hradeckém, napomíná všech stavů v království Českém, aby nijak se neúčastnili toho odboje. My Ferdinand Druhý z Boží milosti volený Římský císař, po všecky časy rozmnožitel říše, a Uherský, Český, Dalmátský, Charvátský oc král, arcikníže Ra- kouzské, markrabě Moravské, Lucenburské a Slezské kníže a Lužický markrabě. Všem obyvatelům a poddaným našim ze všech čtyr stavův království našeho dědič- ného Českého milost naši císařskou a královskou, též všecko dobré vzkazujem Věrní milí! Jakož jsme od času s pomocí svrchovaného Pána Boha do tohoto krá- lovství našeho Českého šťastně vykonaného příjezdu o to největší starost a péči jmíti, též na ty cesty a prostředky mysliti ráčili, — neohledajíce se na to, že jsme veliké vojsko pro ochranu dědičných království a zemí našich sebrali, — jak bychom nicméně již jmenované království naše dědičné České, co nejvíceji možné, lozirováním do něho takového vojska i jinými válečnými obtížnostmi ušanovali, tak že poněkud se zase vzdělávati a k prvnějšímu zrostu svému přicházeti počalo; za jiné nemajíce, nýbrž té milostivé naděje byvše, že všickni společně i jeden každý obzvláštně z obyvatelův téhož království našeho Českého takovou naši právě otcovskou a milostivou pečlivost a starost v poddané poslušnosti k srdci svému připustí, a jeden každý podle svého stavu, jak mnoho na kom záleží, k tomu se přičiní, aby tato naše jim samým k dobrému míněná péče v skutek uvedena býti mohla, a nám se k něčemu jinému nepřijemnému příčina nedávala. Avšak s nelibostí naší toho doslejchati musíme, kterak jsou se teď nedávno pominulého času v kraji Hradeckém někteří nepokojní a urozenému Janovi Rudolfovi Trčkovi z Lípy na Vopočně, Smiřicích a Světlý nad Sázavou, raddě a komorníku našemu věrnému milému, náležející poddaní puntovali, a na tvrz Lhotku v již jmeno- vaném kraji ležící, násilným a velikého trestání zasloužilým spůsobem vpadli, a tam dvě osoby, mezi nimižto jedna duchovní a držitele dotčené tvrze vlastní bratr, proti vší křesťanské lásce a božímu přikázání o život připravili a hanebně zamordovali, jiné pak přítomné škodlivě zranili, ostatní odtud vypudili, zahnali, a na to svrchu psanou tvrz, zacházejíce v ní hůřeji nežli loupežníci a mordéři, dokonce vybrali a vydrancovali. A když jsme, zvědouce o dotknutých nešlechetných a velikého trestání hodných skutcích, původy pořadem práva vedle zasloužení jich ztrestati dáti chtěli, a za tou příčinou témuž Janovi Rudolfovi Trčkovi, jakožto jejich se puntujících poddaných pořádné představené vrchnosti milostivě poručili, aby se nimi, obzvláštně pak takovými původy ujistil a je náležitě opatřiti dal, tak aby se k nim podle práva a vyměření našeho v témž království našem Českém vyhlášeného nového Zřízení Zemského při-
200 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 144. 1628, 14. března: Císař Ferdinand II. z příčiny selského povstání, vypuklého na Opočensku i na jiných Trčkovských panstvích v kraji Hradeckém, napomíná všech stavů v království Českém, aby nijak se neúčastnili toho odboje. My Ferdinand Druhý z Boží milosti volený Římský císař, po všecky časy rozmnožitel říše, a Uherský, Český, Dalmátský, Charvátský oc král, arcikníže Ra- kouzské, markrabě Moravské, Lucenburské a Slezské kníže a Lužický markrabě. Všem obyvatelům a poddaným našim ze všech čtyr stavův království našeho dědič- ného Českého milost naši císařskou a královskou, též všecko dobré vzkazujem Věrní milí! Jakož jsme od času s pomocí svrchovaného Pána Boha do tohoto krá- lovství našeho Českého šťastně vykonaného příjezdu o to největší starost a péči jmíti, též na ty cesty a prostředky mysliti ráčili, — neohledajíce se na to, že jsme veliké vojsko pro ochranu dědičných království a zemí našich sebrali, — jak bychom nicméně již jmenované království naše dědičné České, co nejvíceji možné, lozirováním do něho takového vojska i jinými válečnými obtížnostmi ušanovali, tak že poněkud se zase vzdělávati a k prvnějšímu zrostu svému přicházeti počalo; za jiné nemajíce, nýbrž té milostivé naděje byvše, že všickni společně i jeden každý obzvláštně z obyvatelův téhož království našeho Českého takovou naši právě otcovskou a milostivou pečlivost a starost v poddané poslušnosti k srdci svému připustí, a jeden každý podle svého stavu, jak mnoho na kom záleží, k tomu se přičiní, aby tato naše jim samým k dobrému míněná péče v skutek uvedena býti mohla, a nám se k něčemu jinému nepřijemnému příčina nedávala. Avšak s nelibostí naší toho doslejchati musíme, kterak jsou se teď nedávno pominulého času v kraji Hradeckém někteří nepokojní a urozenému Janovi Rudolfovi Trčkovi z Lípy na Vopočně, Smiřicích a Světlý nad Sázavou, raddě a komorníku našemu věrnému milému, náležející poddaní puntovali, a na tvrz Lhotku v již jmeno- vaném kraji ležící, násilným a velikého trestání zasloužilým spůsobem vpadli, a tam dvě osoby, mezi nimižto jedna duchovní a držitele dotčené tvrze vlastní bratr, proti vší křesťanské lásce a božímu přikázání o život připravili a hanebně zamordovali, jiné pak přítomné škodlivě zranili, ostatní odtud vypudili, zahnali, a na to svrchu psanou tvrz, zacházejíce v ní hůřeji nežli loupežníci a mordéři, dokonce vybrali a vydrancovali. A když jsme, zvědouce o dotknutých nešlechetných a velikého trestání hodných skutcích, původy pořadem práva vedle zasloužení jich ztrestati dáti chtěli, a za tou příčinou témuž Janovi Rudolfovi Trčkovi, jakožto jejich se puntujících poddaných pořádné představené vrchnosti milostivě poručili, aby se nimi, obzvláštně pak takovými původy ujistil a je náležitě opatřiti dal, tak aby se k nim podle práva a vyměření našeho v témž království našem Českém vyhlášeného nového Zřízení Zemského při-
Strana 201
Vyhláška o selském povstání v kraji Hradeckém 1628. 201 kročiti mohlo: tu jsou se nadjmenovaného Jana Rudolfa Trčky ostatní poddaní pozdvihli, se opěty o své ujmě toho dopustiti směli, a dotčené původy tehdáž, když již od ouředníka téhož Trčky zjištěni a vězením opatřeni býti měli, je zase témuž ouředníku a jiným jemu ku pomoci přidaným, brannou rukou mocí odňali, a na to s jinými již pozdvihlými se znovu puntovali a některých zámkův a statkův, ob- zvláštně pak Nového Města a zámku v něm, vrchnosti jejich dědičné přináležející ho], se zmocnili, a je tolikéž vydrancovali, ano i okolní sousedy své, aby také povstali a k nim se přivinuli, o to snažně usilovali a ještě usilují. A naposledy loupením, mordováním a pálením sobě tak provozují, že by sám nepřítel vlasti víceji učiniti a hůřeji zacházeti nemohl. Z čehož snadně porozuměti jest, že by při takovém spůsobu království naše dědičné České a poslušní v něm obývající poddaní skrze dotčené vysoce škodlivé pozdvižení opěty velikou škodu a záhubu pocejtiti museli; odkudž by následovalo, že by se obecný pokoj zrušil, a my bychom tudy, kdyby se již opáčené velmi škodlivé pozdvižení víceji rozmáhati mělo, pro obhajování téhož vysoce potřebného pokoje jinší, příkřejší, zvláště pak ty prostředky, kteréž bychom raději od tohoto království odvrácené, nežli do něho uvedené jmíti chtěli, užívati museli, a to nejvíceji proto, že by za příčinou týchž pozdvihlých a se puntujících poddaných snadno i na okolní sousedy znamenité nepříležitosti a těžkosti, kdyby takové nebezpečné předsevzetí se časně nepřetrhlo, [se] uvaliti mohly. I aby tehdy toto nastávající zlé se neprodleně odvrátilo, a jiní poslušní poddaní naši je nezakusili: protož všem stavům tohoto království našeho Českého, jakého by koliv řádu, povolání neb vyvýšenosti byli, milostivě a dostatečně poroučeti ráčíme, aby se žádný z vás dotknutého pozdvižení v ničemž nejmenším oučastna nečinil, méněji pak, jak sám od osoby své, tak i skrze poddané své, s touž se rotící a pozdvihlou zběří srozumění neměl, nýbrž na žádoucí a vinšovaný pokoj pozor dával a jej zachovávati hleděl, a to pod uvarováním hněvu a nejvyšší nemilosti, též skutečného neprominutedlného trestání našeho. Jestliže by pak někdo přes tuto zápověd naši často jmenovaného pozdvižení se oučastna učinil, vězte, že k přetržení jeho dosti prostředkův na poskoku a před rukama máme; jakož jsme pak již, jak by se tomu zlému vstříc jíti a to vše dokonále upokojiti mohlo, jisté nařízení učiniti ráčili. V čemž se jistá a konečná vůle naše císařská a královská naplní. Dán na hradě našem Pražském v outerý čtrnáctého dne měsíce března léta šestnáctistého dvadcátého osmého, a království našich Římského devátého, Uherského desátého a Českého jedenáctého. Ad mandatum sacrae caesareae Majestatis proprium. Z tištěného exempláře bez podpisů a bez pečeti v archivě Českého Musea. — Selské povstání, jehož se týká tento patent, propuklo v masopustě r. 1628 na Trčkovských panstvích Opočenském, Smiřickém, Ná- chodském a Novoměstském; povšechnou zprávu o něm podává A. Rezek v Dějinách prostonárodního hnutí náboženského v Čechách, str. 29-31, s odkazy k ostatní literatuie. Tvrz Lhotka v patentě jmenovaná stála Archiv Český XXIX. 26
Vyhláška o selském povstání v kraji Hradeckém 1628. 201 kročiti mohlo: tu jsou se nadjmenovaného Jana Rudolfa Trčky ostatní poddaní pozdvihli, se opěty o své ujmě toho dopustiti směli, a dotčené původy tehdáž, když již od ouředníka téhož Trčky zjištěni a vězením opatřeni býti měli, je zase témuž ouředníku a jiným jemu ku pomoci přidaným, brannou rukou mocí odňali, a na to s jinými již pozdvihlými se znovu puntovali a některých zámkův a statkův, ob- zvláštně pak Nového Města a zámku v něm, vrchnosti jejich dědičné přináležející ho], se zmocnili, a je tolikéž vydrancovali, ano i okolní sousedy své, aby také povstali a k nim se přivinuli, o to snažně usilovali a ještě usilují. A naposledy loupením, mordováním a pálením sobě tak provozují, že by sám nepřítel vlasti víceji učiniti a hůřeji zacházeti nemohl. Z čehož snadně porozuměti jest, že by při takovém spůsobu království naše dědičné České a poslušní v něm obývající poddaní skrze dotčené vysoce škodlivé pozdvižení opěty velikou škodu a záhubu pocejtiti museli; odkudž by následovalo, že by se obecný pokoj zrušil, a my bychom tudy, kdyby se již opáčené velmi škodlivé pozdvižení víceji rozmáhati mělo, pro obhajování téhož vysoce potřebného pokoje jinší, příkřejší, zvláště pak ty prostředky, kteréž bychom raději od tohoto království odvrácené, nežli do něho uvedené jmíti chtěli, užívati museli, a to nejvíceji proto, že by za příčinou týchž pozdvihlých a se puntujících poddaných snadno i na okolní sousedy znamenité nepříležitosti a těžkosti, kdyby takové nebezpečné předsevzetí se časně nepřetrhlo, [se] uvaliti mohly. I aby tehdy toto nastávající zlé se neprodleně odvrátilo, a jiní poslušní poddaní naši je nezakusili: protož všem stavům tohoto království našeho Českého, jakého by koliv řádu, povolání neb vyvýšenosti byli, milostivě a dostatečně poroučeti ráčíme, aby se žádný z vás dotknutého pozdvižení v ničemž nejmenším oučastna nečinil, méněji pak, jak sám od osoby své, tak i skrze poddané své, s touž se rotící a pozdvihlou zběří srozumění neměl, nýbrž na žádoucí a vinšovaný pokoj pozor dával a jej zachovávati hleděl, a to pod uvarováním hněvu a nejvyšší nemilosti, též skutečného neprominutedlného trestání našeho. Jestliže by pak někdo přes tuto zápověd naši často jmenovaného pozdvižení se oučastna učinil, vězte, že k přetržení jeho dosti prostředkův na poskoku a před rukama máme; jakož jsme pak již, jak by se tomu zlému vstříc jíti a to vše dokonále upokojiti mohlo, jisté nařízení učiniti ráčili. V čemž se jistá a konečná vůle naše císařská a královská naplní. Dán na hradě našem Pražském v outerý čtrnáctého dne měsíce března léta šestnáctistého dvadcátého osmého, a království našich Římského devátého, Uherského desátého a Českého jedenáctého. Ad mandatum sacrae caesareae Majestatis proprium. Z tištěného exempláře bez podpisů a bez pečeti v archivě Českého Musea. — Selské povstání, jehož se týká tento patent, propuklo v masopustě r. 1628 na Trčkovských panstvích Opočenském, Smiřickém, Ná- chodském a Novoměstském; povšechnou zprávu o něm podává A. Rezek v Dějinách prostonárodního hnutí náboženského v Čechách, str. 29-31, s odkazy k ostatní literatuie. Tvrz Lhotka v patentě jmenovaná stála Archiv Český XXIX. 26
Strana 202
202 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: tehdáž u poplužního dvora, který v 15. a 16. století slul Lhota Žalmanova, severně od Tutlek, tam kde nyní jest dvůr Lhotka Kostelecká. Duchovní, jejž tam vzbouřilí sedláci r. 1628 zabili, byl kněz Kamill řádu sv. Benedikta; jeho bratr Kašpar Gramb, nejvyšší lejtnant v císařských službách, koupil r. 1627 od Marie Magdaleny Trčkové rozené z Lobkovic statek Vamberk spolu s tvrzí Lhotkou Žalmanovou, která potom po smrti Kašpara Gramba († 1633) dostala se dělením jeho pozůstalosti ku panství Kosteleckému nad Orlicí. Viz Sedláčkovy Hrady II. 29. Zoubek v monografiích o Kostelci 26, 27 a o Potštejně 43 mylně ztotožnil Lhotku Žalmanovu s dvorem Jedlinou blíže Rychnova, a mínil, že Lhotka již r. 1627 náležela ke Kostelci, jenž ovšem brzy potom dostal se také do rukou Kašpara Gramba a r. 1630 byl mu vložen do desk. 145. 1635, 12. prosince: Generál Baltazar de Marradas kupuje svobodný dvůr v Křesíně u Hluboké od Tomáše Lexy, a postupuje jemu směnou dvůr v Poněšicích, s jistými výminkami. Léta 1635, 12. dne měsíce Decembris stala se dokonalá smlouva a trh skrze osoby níže podepsaný a od J. Excellentiae vysoce urozeného pána pana don Baltazara hraběte z Marradas, generala království Českého, k tomu zřízené a do- žádané, a to taková: Že jesti Jeho Excellencí dvůr, slove Tomáše Lexů, v Křesíně od Lexy hajnýho se vším k němu příslušenstvím, i jitrami a přikoupenými grunty, s obilím na zimu vosetým ujal; a naproti tomu dvůr Pilátovský ve vsi Poněšicích též s osením jemu dal, a i k tomu 125 fl. r. na hotový sumě jesti mu přidati ráčil; však s touto vejmienkou: že JExc. Tomášovi Lexovi všech robot i platův, jako i kdy prve toho svobodství užíval a obdarování od prvnější vrchnosti a drži- telův panství Hlubockého měl, (mimo samou povinnost hájemství, v který postaven jest), milostivě JVHrMt osvobozovati ráčí, však berně a kontribucí JMCské, které by na něj přišly z téhož dvoru Pilátovskýho vystávati, dotčený Lexa i budoucí jeho do důchodů Hlubockých odvozovati povinen jest a bude. A jestliže by dotčený Lexa skrze smrt s tohoto světa vykročil a jeho dítky i budoucí jeho té povinnosti hájemské jako dotčený Lexa vystávati a vyplňovati nemohli, tehdy aby dědicové a budoucí jeho na dotčeným Pilátovským dvoře pivo šenkovati povinni byli, a jak Lexa, též budoucí jeho dotčeného dvoru Pilátovskýho bez povolení vrchnosti této i budoucí Hlubocké žádnému prodati aneb zadati moci míti nemají a nebudou. Pro lepší pak toho bezpečnost a potvrzení a budoucí paměť JVHMt tento list na dví v jednostejný slova psaný, a jeden za JVHMtí zůstávající, a druhý Lexovi dadouci, milostivě pečetí svou podle podpisu ruky své stvrditi poručiti ráčil, a nás níže podepsané osoby dožádané smlouvce, abychme na svědomí, nám i pečetem našim beze škody, vedle JExcellentiae pečeti své přitiskli, dožádati ráčil. Stalo se léta a dne svrchupsaného. de Marradas. (L. S.) Servatio Hurdome von der Höhen. (L. S.) Vilém Kuneš z Machovic. (L. S.) Mathias Pirkner, panství Hlubockého hejtman. Originál papírový jest majetkem Fr. Lexy v Poněšicích, z něhož nový opis má archiv zemský v Praze. Srovnej list z 5. října 1489 tištěný zde str. 17 č. 15.
202 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: tehdáž u poplužního dvora, který v 15. a 16. století slul Lhota Žalmanova, severně od Tutlek, tam kde nyní jest dvůr Lhotka Kostelecká. Duchovní, jejž tam vzbouřilí sedláci r. 1628 zabili, byl kněz Kamill řádu sv. Benedikta; jeho bratr Kašpar Gramb, nejvyšší lejtnant v císařských službách, koupil r. 1627 od Marie Magdaleny Trčkové rozené z Lobkovic statek Vamberk spolu s tvrzí Lhotkou Žalmanovou, která potom po smrti Kašpara Gramba († 1633) dostala se dělením jeho pozůstalosti ku panství Kosteleckému nad Orlicí. Viz Sedláčkovy Hrady II. 29. Zoubek v monografiích o Kostelci 26, 27 a o Potštejně 43 mylně ztotožnil Lhotku Žalmanovu s dvorem Jedlinou blíže Rychnova, a mínil, že Lhotka již r. 1627 náležela ke Kostelci, jenž ovšem brzy potom dostal se také do rukou Kašpara Gramba a r. 1630 byl mu vložen do desk. 145. 1635, 12. prosince: Generál Baltazar de Marradas kupuje svobodný dvůr v Křesíně u Hluboké od Tomáše Lexy, a postupuje jemu směnou dvůr v Poněšicích, s jistými výminkami. Léta 1635, 12. dne měsíce Decembris stala se dokonalá smlouva a trh skrze osoby níže podepsaný a od J. Excellentiae vysoce urozeného pána pana don Baltazara hraběte z Marradas, generala království Českého, k tomu zřízené a do- žádané, a to taková: Že jesti Jeho Excellencí dvůr, slove Tomáše Lexů, v Křesíně od Lexy hajnýho se vším k němu příslušenstvím, i jitrami a přikoupenými grunty, s obilím na zimu vosetým ujal; a naproti tomu dvůr Pilátovský ve vsi Poněšicích též s osením jemu dal, a i k tomu 125 fl. r. na hotový sumě jesti mu přidati ráčil; však s touto vejmienkou: že JExc. Tomášovi Lexovi všech robot i platův, jako i kdy prve toho svobodství užíval a obdarování od prvnější vrchnosti a drži- telův panství Hlubockého měl, (mimo samou povinnost hájemství, v který postaven jest), milostivě JVHrMt osvobozovati ráčí, však berně a kontribucí JMCské, které by na něj přišly z téhož dvoru Pilátovskýho vystávati, dotčený Lexa i budoucí jeho do důchodů Hlubockých odvozovati povinen jest a bude. A jestliže by dotčený Lexa skrze smrt s tohoto světa vykročil a jeho dítky i budoucí jeho té povinnosti hájemské jako dotčený Lexa vystávati a vyplňovati nemohli, tehdy aby dědicové a budoucí jeho na dotčeným Pilátovským dvoře pivo šenkovati povinni byli, a jak Lexa, též budoucí jeho dotčeného dvoru Pilátovskýho bez povolení vrchnosti této i budoucí Hlubocké žádnému prodati aneb zadati moci míti nemají a nebudou. Pro lepší pak toho bezpečnost a potvrzení a budoucí paměť JVHMt tento list na dví v jednostejný slova psaný, a jeden za JVHMtí zůstávající, a druhý Lexovi dadouci, milostivě pečetí svou podle podpisu ruky své stvrditi poručiti ráčil, a nás níže podepsané osoby dožádané smlouvce, abychme na svědomí, nám i pečetem našim beze škody, vedle JExcellentiae pečeti své přitiskli, dožádati ráčil. Stalo se léta a dne svrchupsaného. de Marradas. (L. S.) Servatio Hurdome von der Höhen. (L. S.) Vilém Kuneš z Machovic. (L. S.) Mathias Pirkner, panství Hlubockého hejtman. Originál papírový jest majetkem Fr. Lexy v Poněšicích, z něhož nový opis má archiv zemský v Praze. Srovnej list z 5. října 1489 tištěný zde str. 17 č. 15.
Strana 203
Z let 1635—1637. 203 146. 1637, 12. ledna v Řezně: Po návrhu prokuratora Rafaela Mišovského ze Sebuzína, císař Ferdinand III. ukládá komoře české sestaviti seznam svobodníků v Čechách. [Návrh prokuratorův.] Allerdurchleuchtigister König! Allergnädigister Herr! Es be- findet sich unter den Freibauern, so zun Kleinot des Königreichs in Böheimb gehören, ein grosze Confusion, indem keine richtige Verzeichnusz derselben verhanden, und die benach- barte Herrschaften sich unterstehen, dieselbe von Tag zu Tag mehr unterdrucken und für ihre Leibeigene in die Dienstbarkeit zu ziehen. Damit nun kundbar würde, wieviel diejenigen von altershero gewesen, wo sie hinkomben, und wieviel ihrer noch verbleiben, EKMt geruhen mir gnädigst erlauben, dasz ich dieselbe nach Prag berufen und einen jeden sambt seinem Hof und Erben verzeichnen möchte, welches dem Fisco zum besten solle gereichen. EKMt aller- Raphael Mischowsky, procurator fisci in Böheimb. unterthänigist gehorsambister Regensburg den ersten Januarii 1637. Ferdinand der Dritte, von Gottes Gnaden römischer, auch zue Hungarn und Böhaimb König, Erzherzog zue Österreich. — Wohlgeborne gestrenge liebe Getreue! Aus hierbeiliegenden Abschriften habt ihr mit mehrem allergehorsamist zu ver- nemben, was unser Kammerprocurator und getreuer lieber Raphael Mischowsky von Sebusin in unterschiedlichen Puncten angebracht und errinert hat... Belangend die Freibauren, wollen wir allergnädigist, dasz dafern hierüber keine Richtigkeit verhanden, ihr dieselbe alsobald verschaffen und derselben ordentliche und verlässige Lista verfassen und herausschicken... Gegeben in unserer und des heiligen rö- mischen Reichs Stadt Regensburg den zwölften Monatstag Januarii, des sechzehn- hundert sieben und dreiszigsten, unserer Reiche des römischen im ersten, des hungarischen im zwölften und des böhemischen im zeh[nJten jahr. Ulrich Franz von Kollowrat m. p. Ferdinand m. p. Ad mandatum sacrae regiae Maiestatis proprium. Denen wohlgebornen gestrengen, unsern lieben Getreuen N., unsern ver- ordneten Kammerräthen in unserm Erbkönigreich Böhaimb. V místodržitelském archivě v Praze C 215, C14 jest kopie dopisu prokuratorova i originál nařízení císařského; za přítomné výpisy děkuji p. řediteli archivu zemského Dru Nováčkovi. — Oldřich František z Kolovrat byl tehdáž presidentem komory české. Soupis svobodníků, pořízený později podle rully aneb nej- staršího katastru v Čechách, viz níže při roce 1655. 147. 1637, 24. srpna: Císař Ferdinand III. vesnicím Pravonínu, Ovesné Lhotě, Čáslavsku a Velké Vsi potvrzuje výsady udělené Václavem Kekulí ze Stra- donic r. 1595 a 1614, s potvrzením císaře Matyáše z r. 1614, vyhrazuje však jich užívání jenom katolíkům. My Ferdinand Třetí z Boží Milosti volený Římský císař, po všecky časy rozmnožitel říše, a Uherský, Český, Dalmátský, Charvátský a Slovanský oc král, 26*
Z let 1635—1637. 203 146. 1637, 12. ledna v Řezně: Po návrhu prokuratora Rafaela Mišovského ze Sebuzína, císař Ferdinand III. ukládá komoře české sestaviti seznam svobodníků v Čechách. [Návrh prokuratorův.] Allerdurchleuchtigister König! Allergnädigister Herr! Es be- findet sich unter den Freibauern, so zun Kleinot des Königreichs in Böheimb gehören, ein grosze Confusion, indem keine richtige Verzeichnusz derselben verhanden, und die benach- barte Herrschaften sich unterstehen, dieselbe von Tag zu Tag mehr unterdrucken und für ihre Leibeigene in die Dienstbarkeit zu ziehen. Damit nun kundbar würde, wieviel diejenigen von altershero gewesen, wo sie hinkomben, und wieviel ihrer noch verbleiben, EKMt geruhen mir gnädigst erlauben, dasz ich dieselbe nach Prag berufen und einen jeden sambt seinem Hof und Erben verzeichnen möchte, welches dem Fisco zum besten solle gereichen. EKMt aller- Raphael Mischowsky, procurator fisci in Böheimb. unterthänigist gehorsambister Regensburg den ersten Januarii 1637. Ferdinand der Dritte, von Gottes Gnaden römischer, auch zue Hungarn und Böhaimb König, Erzherzog zue Österreich. — Wohlgeborne gestrenge liebe Getreue! Aus hierbeiliegenden Abschriften habt ihr mit mehrem allergehorsamist zu ver- nemben, was unser Kammerprocurator und getreuer lieber Raphael Mischowsky von Sebusin in unterschiedlichen Puncten angebracht und errinert hat... Belangend die Freibauren, wollen wir allergnädigist, dasz dafern hierüber keine Richtigkeit verhanden, ihr dieselbe alsobald verschaffen und derselben ordentliche und verlässige Lista verfassen und herausschicken... Gegeben in unserer und des heiligen rö- mischen Reichs Stadt Regensburg den zwölften Monatstag Januarii, des sechzehn- hundert sieben und dreiszigsten, unserer Reiche des römischen im ersten, des hungarischen im zwölften und des böhemischen im zeh[nJten jahr. Ulrich Franz von Kollowrat m. p. Ferdinand m. p. Ad mandatum sacrae regiae Maiestatis proprium. Denen wohlgebornen gestrengen, unsern lieben Getreuen N., unsern ver- ordneten Kammerräthen in unserm Erbkönigreich Böhaimb. V místodržitelském archivě v Praze C 215, C14 jest kopie dopisu prokuratorova i originál nařízení císařského; za přítomné výpisy děkuji p. řediteli archivu zemského Dru Nováčkovi. — Oldřich František z Kolovrat byl tehdáž presidentem komory české. Soupis svobodníků, pořízený později podle rully aneb nej- staršího katastru v Čechách, viz níže při roce 1655. 147. 1637, 24. srpna: Císař Ferdinand III. vesnicím Pravonínu, Ovesné Lhotě, Čáslavsku a Velké Vsi potvrzuje výsady udělené Václavem Kekulí ze Stra- donic r. 1595 a 1614, s potvrzením císaře Matyáše z r. 1614, vyhrazuje však jich užívání jenom katolíkům. My Ferdinand Třetí z Boží Milosti volený Římský císař, po všecky časy rozmnožitel říše, a Uherský, Český, Dalmátský, Charvátský a Slovanský oc král, 26*
Strana 204
204 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: arcikníže Rakouské, markrabě Moravské, Lucemburské a Slezské kníže a Lužické markrabě, oznamujem tímto listem všem, že jsme poníženě prošeni od lidí robot- ných ze čtyř vesnic, totiž: Pravonína, Vovesné Lhoty, vsi Čáslavského a Vsi Velké, k statku Pravonínu přináležejících, abychom jim listův a obdarování od někdy Vá- clava Kekuli z Stradonic, kteréž jest jedné každé z týchž vesnic obzvláštně a v slo- vích jednostejných sepsané, pod datum jednoho každého na Pravoníně ve čtvrtek den památky Božího Těla, léta Páně tisícího pětistého devadesátého pátého [25. kv. 1595] jakožto toho času vrchnost jejich pro snadší a lepší vyživení týchž lidí, poddaných svých lidí nadal; item konfirmací těch čtyř listův od císaře Matyáše, pana strejce našeho slavné a svaté paměti, jíž jest datum v městě našem Budějovicích Českých v sobotu po první neděli postní Invocavit léta šestnáctistého čtrnáctého [22. ún. 1614]; jako i také ještě jeden obzvláštní list od téhož Václava Kekuli z strany ji- stého vyměření k panským službám dítek jich brání, též sekání porostlin k stavení a jiným potřebám týmž poddaným ze spolka, pod datum léta od narození Syna Bo- žího šestnáctistého čtrnáctého v outerý den svatých Šimona a Judy dvou apoštolův páně [28. října 1614] daný, tolikéž milostivě schváliti a potvrditi ráčili. K jejichžto ponížené prosbě nakloněni jsouce, s dobrým rozmyslem, naším jistým vědomím, s radou věrných našich milých a mocí královskou v Čechách již jmenované listy a obdarování jsme schválili, obnovili a potvrdili, a tímto listem na- ším jakožto král Český ve všem jich znění, položení, v punktích, klausulech a arti- kulích, nejináč než jakoby v tento list náš slovo od slova vepsány byly (pokudž jich v possessí a užívání zůstávali a zůstávají) schvalujem, obnovujem a potvrzujem. Chtíce tomu konečně, aby při tom při všem od každého člověka, což se v těch li- stech obsahuje, jmíni, držáni a neporušitedlně zachováni byli. Protož přikazujem všem obyvatelům a poddaným našim ze všech čtyř stavův království našeho dědič- ného Českého, obzvláštně pak vrchnosti jich, nynějším i budoucím věrným našim milým, abyste nadepsané lidi poddané ze všech již jmenovaných čtyř vesnic, nynější i budoucí při tomto schválení, obnovení a potvrzení našem bez všelijakých zmatkův a odporností nyní i na budoucí věčné časy zachovali, žádných jim v tom překážek nečiníce, ani jiným činiti nedopouštějíce; a to pod uvarováním hněvu a nemilosti císařské a královské i dědicův našich a budoucích králův Českých. Však při tom tomu milostivě chtíti ráčíme, aby se táž konfirmací naše toliko na lidi ty, kteříž by náboženství římského katolického byli, se vztahovala, a žádný, kdoby téhož náboženství nebyl, jí nyní i na budoucí časy užiti nemohl a oučasten nebyl. — Tomu na svědomí pečeť naši císařskou větší k listu tomuto přivěsiti jsme rozkázati a v něm se vlastní rukou podepsati ráčili. Dán v městě našem Vídni v pondělí den sv. Bartoloměje, to jest dvadcátého čtvrtého dne měsíce srpna léta
204 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: arcikníže Rakouské, markrabě Moravské, Lucemburské a Slezské kníže a Lužické markrabě, oznamujem tímto listem všem, že jsme poníženě prošeni od lidí robot- ných ze čtyř vesnic, totiž: Pravonína, Vovesné Lhoty, vsi Čáslavského a Vsi Velké, k statku Pravonínu přináležejících, abychom jim listův a obdarování od někdy Vá- clava Kekuli z Stradonic, kteréž jest jedné každé z týchž vesnic obzvláštně a v slo- vích jednostejných sepsané, pod datum jednoho každého na Pravoníně ve čtvrtek den památky Božího Těla, léta Páně tisícího pětistého devadesátého pátého [25. kv. 1595] jakožto toho času vrchnost jejich pro snadší a lepší vyživení týchž lidí, poddaných svých lidí nadal; item konfirmací těch čtyř listův od císaře Matyáše, pana strejce našeho slavné a svaté paměti, jíž jest datum v městě našem Budějovicích Českých v sobotu po první neděli postní Invocavit léta šestnáctistého čtrnáctého [22. ún. 1614]; jako i také ještě jeden obzvláštní list od téhož Václava Kekuli z strany ji- stého vyměření k panským službám dítek jich brání, též sekání porostlin k stavení a jiným potřebám týmž poddaným ze spolka, pod datum léta od narození Syna Bo- žího šestnáctistého čtrnáctého v outerý den svatých Šimona a Judy dvou apoštolův páně [28. října 1614] daný, tolikéž milostivě schváliti a potvrditi ráčili. K jejichžto ponížené prosbě nakloněni jsouce, s dobrým rozmyslem, naším jistým vědomím, s radou věrných našich milých a mocí královskou v Čechách již jmenované listy a obdarování jsme schválili, obnovili a potvrdili, a tímto listem na- ším jakožto král Český ve všem jich znění, položení, v punktích, klausulech a arti- kulích, nejináč než jakoby v tento list náš slovo od slova vepsány byly (pokudž jich v possessí a užívání zůstávali a zůstávají) schvalujem, obnovujem a potvrzujem. Chtíce tomu konečně, aby při tom při všem od každého člověka, což se v těch li- stech obsahuje, jmíni, držáni a neporušitedlně zachováni byli. Protož přikazujem všem obyvatelům a poddaným našim ze všech čtyř stavův království našeho dědič- ného Českého, obzvláštně pak vrchnosti jich, nynějším i budoucím věrným našim milým, abyste nadepsané lidi poddané ze všech již jmenovaných čtyř vesnic, nynější i budoucí při tomto schválení, obnovení a potvrzení našem bez všelijakých zmatkův a odporností nyní i na budoucí věčné časy zachovali, žádných jim v tom překážek nečiníce, ani jiným činiti nedopouštějíce; a to pod uvarováním hněvu a nemilosti císařské a královské i dědicův našich a budoucích králův Českých. Však při tom tomu milostivě chtíti ráčíme, aby se táž konfirmací naše toliko na lidi ty, kteříž by náboženství římského katolického byli, se vztahovala, a žádný, kdoby téhož náboženství nebyl, jí nyní i na budoucí časy užiti nemohl a oučasten nebyl. — Tomu na svědomí pečeť naši císařskou větší k listu tomuto přivěsiti jsme rozkázati a v něm se vlastní rukou podepsati ráčili. Dán v městě našem Vídni v pondělí den sv. Bartoloměje, to jest dvadcátého čtvrtého dne měsíce srpna léta
Strana 205
Uročníci špitálští brání se proti poddanosti 1638. 205 páně šestnáctistého třidcátého sedmého a království našich Římského prvního, Uher- ského dvanáctého a Českého desátého. Ferdinand m. p. Ad mandatum Sacrae Caesareae Gulielmus comes Slavata m. p. Maiestatis proprium Regis Bohemiae S. Cancellarius. Ad. Pecelius m. p. Originál pergamenový v archivě Českého Musea; pečeť někdy přivěšená schází. Na zadní straně uprostřed napsáno současně jméno Jännigk; a vzadu při okraji též současně poznamenáno: 4 Dörfer Pranowin [sic]. — Všecky tři potvrzené listy najdou se tištěny zde výše pod svými daty str. 147, 173, 174. 148. 1638 (před 5. květnem): Svobodníci od Načerace, poplatní ke špitálu Načerackému, prosí arcibiskupa o zastání proti vrchnosti Načeracké, která usiluje uvésti je v poddanství robotnické. Osvícené kníže a pane pane milostivý! VKn. Mti od všemohoucího pána Boha zdraví prodloužilého vinšujíce žádáme. Ve vší snížené pokoře k VKn. Mti se utíkajíc, oznámiti při- nuceni jsouce musíme, kterak my lidé pracovití, majíce statečky své skrovné okolo městečka Načeradce rozdílně ležící a od starodávna svobodně přináležející ke ckám zemským, z kterýchžto toliko platové ke špitálu v městečku Načeradci se od nás každoročně odvozují. Že pak nyní urozená paní Mandalena Dvořecká rozená Skuhrovská, dostanouce některých statkův, nás lidi sprostné a pracovité pod svou moc přivésti a robotami, kterými jsme my ani předkové naši povinni nebyli, ani se býti neuznáváme, sužovati usiluje; nebo z těch gruntův svobodných, to- liko platem ke špitálu náležejících, nyní sobě mocí děti naše již pod moc uvozuje a do dvorův mocně béře. My nemohouce starožitného spůsobu měniti a jí k vůli a z moci v nějaké roboty, nejsa nimi povinni, se podávati, k VKn. Mti se utíkajíc, tento výpis od desk zemských pod literou A pro vyrozumění přednášíme, a že toho všeho jistou zprávu od úřadu městečka Na- čeradce vzíti a nás v tom všem proti též paní Mandaleně Dvořické milostivě chrániti ráčíte, pro hojnou odplatu pána Boha všemohoucího žádati nepřestáváme. V čemž se VKn. Mti v mi- lostivou ochranu poručena činíce, laskavé odpovědi očekávati budeme. Za VKn. Mt pána Jakub Nixsa ze vsi Bukový, Boha prosící a Mikuláš z Stojislavic i na místě jinších svobodníkův. [In tergo:] .. Arnoštovi arcibiskupu Pražskému.. . [In margine rukou arcibiskupovou připsáno:] Considerent hanc instantiam in cancel- laria, et quod aequum judicaverint, denuo mihi insinuent, antequam supplicantibus intimetur. E. cardinalis. 5. Maji 1638. Originál v arcibiskupském archivě v Praze, Parochialia N—O; odtud opis z r. 1885 v archivě zem- ském. Viz podobnou prosbu níže při roce 1643. V městě Načeraci jest měšťanský špitál, založený prý r. 1543, stojící pod patronátem obce. K vy- držování špitálu ustanoven byl zvláštní statek, jejž popisuje Sommer v kraji Kouřimském 72, a stejně A. Vlasák v Okresu Vlašimském 132; součástky jeho leží v sedmi obcích; z těch byly čtyry vesnice svobodnické, a sice Řimovice, kdež špitál měl 1 dům, Stojslavice s 11, Tisek s 2 a Buková s 3 domy špitálskými; krom těch domů (ve čtyřech někdy svobodnických vsech) náležely ke špitálu 3 domy v Načeraci a opodál v Mravišti, 3 domy v Pravěticích a 11 domů ve Vratičkovicích. Byli-li prosebníci skutečně svobodníky, mělo by se zjistiti; ani se nedovídáme, kterak a kdy dostali se v poplatnost ke špitálu, k níž se přiznávají. — Dle Sedláčkova Míst. Slovníka 629 jednu část Načerace r. 1442 dostal Mikuláš Trčka z Lípy, kterýž přikoupil také jiné dvě částky
Uročníci špitálští brání se proti poddanosti 1638. 205 páně šestnáctistého třidcátého sedmého a království našich Římského prvního, Uher- ského dvanáctého a Českého desátého. Ferdinand m. p. Ad mandatum Sacrae Caesareae Gulielmus comes Slavata m. p. Maiestatis proprium Regis Bohemiae S. Cancellarius. Ad. Pecelius m. p. Originál pergamenový v archivě Českého Musea; pečeť někdy přivěšená schází. Na zadní straně uprostřed napsáno současně jméno Jännigk; a vzadu při okraji též současně poznamenáno: 4 Dörfer Pranowin [sic]. — Všecky tři potvrzené listy najdou se tištěny zde výše pod svými daty str. 147, 173, 174. 148. 1638 (před 5. květnem): Svobodníci od Načerace, poplatní ke špitálu Načerackému, prosí arcibiskupa o zastání proti vrchnosti Načeracké, která usiluje uvésti je v poddanství robotnické. Osvícené kníže a pane pane milostivý! VKn. Mti od všemohoucího pána Boha zdraví prodloužilého vinšujíce žádáme. Ve vší snížené pokoře k VKn. Mti se utíkajíc, oznámiti při- nuceni jsouce musíme, kterak my lidé pracovití, majíce statečky své skrovné okolo městečka Načeradce rozdílně ležící a od starodávna svobodně přináležející ke ckám zemským, z kterýchžto toliko platové ke špitálu v městečku Načeradci se od nás každoročně odvozují. Že pak nyní urozená paní Mandalena Dvořecká rozená Skuhrovská, dostanouce některých statkův, nás lidi sprostné a pracovité pod svou moc přivésti a robotami, kterými jsme my ani předkové naši povinni nebyli, ani se býti neuznáváme, sužovati usiluje; nebo z těch gruntův svobodných, to- liko platem ke špitálu náležejících, nyní sobě mocí děti naše již pod moc uvozuje a do dvorův mocně béře. My nemohouce starožitného spůsobu měniti a jí k vůli a z moci v nějaké roboty, nejsa nimi povinni, se podávati, k VKn. Mti se utíkajíc, tento výpis od desk zemských pod literou A pro vyrozumění přednášíme, a že toho všeho jistou zprávu od úřadu městečka Na- čeradce vzíti a nás v tom všem proti též paní Mandaleně Dvořické milostivě chrániti ráčíte, pro hojnou odplatu pána Boha všemohoucího žádati nepřestáváme. V čemž se VKn. Mti v mi- lostivou ochranu poručena činíce, laskavé odpovědi očekávati budeme. Za VKn. Mt pána Jakub Nixsa ze vsi Bukový, Boha prosící a Mikuláš z Stojislavic i na místě jinších svobodníkův. [In tergo:] .. Arnoštovi arcibiskupu Pražskému.. . [In margine rukou arcibiskupovou připsáno:] Considerent hanc instantiam in cancel- laria, et quod aequum judicaverint, denuo mihi insinuent, antequam supplicantibus intimetur. E. cardinalis. 5. Maji 1638. Originál v arcibiskupském archivě v Praze, Parochialia N—O; odtud opis z r. 1885 v archivě zem- ském. Viz podobnou prosbu níže při roce 1643. V městě Načeraci jest měšťanský špitál, založený prý r. 1543, stojící pod patronátem obce. K vy- držování špitálu ustanoven byl zvláštní statek, jejž popisuje Sommer v kraji Kouřimském 72, a stejně A. Vlasák v Okresu Vlašimském 132; součástky jeho leží v sedmi obcích; z těch byly čtyry vesnice svobodnické, a sice Řimovice, kdež špitál měl 1 dům, Stojslavice s 11, Tisek s 2 a Buková s 3 domy špitálskými; krom těch domů (ve čtyřech někdy svobodnických vsech) náležely ke špitálu 3 domy v Načeraci a opodál v Mravišti, 3 domy v Pravěticích a 11 domů ve Vratičkovicích. Byli-li prosebníci skutečně svobodníky, mělo by se zjistiti; ani se nedovídáme, kterak a kdy dostali se v poplatnost ke špitálu, k níž se přiznávají. — Dle Sedláčkova Míst. Slovníka 629 jednu část Načerace r. 1442 dostal Mikuláš Trčka z Lípy, kterýž přikoupil také jiné dvě částky
Strana 206
206 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským toho městečka; potomci jeho vládli na Načeraci do r. 1546, kdy ten statek prodali Přechovi Dvořeckému z Ol- bramovic. Vnuk Přechův Vilém († 1620) měl za manželku Magdalenu Skuhrovskou ze Skuhrova. Poslední mužský dědic Přechův na Načeraci byl pravnuk jeho Václav Dvořecký z Olbramovic, jenž narodil se r. 1620 a zemřel v červenci 1643. Po roce 1620 za Václavovy nezletilosti spravovala statek jeho ovdovělá matka Ma- gdalena Dvořecká rozená Skuhrovská (na ni žalují r. 1638 svobodníci); po smrti pak Václavově 1643—1654 vládla na Načeraci jeho sestra Regina Magdalena podruhé provdaná Malovcová, a po ní 1654 nastoupila dcera Václavova Lidmila Dvořecká provdaná za rytíře Jana Smila z Nečtin (Vlasákův Okres Vlašimský 125—129). 149. 1638—1649: Výňatky z tabulek hospodářských hr. Jaroslava z Martinic, zvláště o spotřebě potravin. Přísaha dohližitelů k svěcení neděl a svátků. V XXIII. díle Archivu Českého str. 599 popsal jsem rukopisnou knihu bibliotheky Českého Musea (sign. III. F. 33), v níž jsou psány některé předpisy o hospodářství ve formě tabulek, dále formule přísah a řád poddanský, tak jak to vše v letech 1638—1649 předpi- soval hrabě Jaroslav Bořita z Martinic na svých panstvích Smečenském, Slanském, Plánickém, Ahníkovském (Hagensdorf) a Prunéřovském (Brunnersdorf), a možná i na statcích nejvyššího purkrabství Pražského. Rukopis nyní musejní byl psán, když hr. Jaroslav z Martinic držel nejvyšší purkrabství, tedy v letech 1638—1649, nejspíš brzy po jeho nastoupení v ten úřad; avšak obsah knihy jest namnoze původu staršího, a býval při novém vyhlašování jen málo měněn. Řád poddanský, v té knize vepsaný, vydal Jaroslav z Martinic prvotně již roku 1602, jako pán tehdáž teprve dvacetiletý; dal jsem jej tisknouti v Archivě Českém XXIII. str. 151 až 171 z jiných dvou opisův, a to v původním znění z roku 1602, i se všemi změnami, s ja- kými byl vydáván po roce 1638. V rukopise musejním předcházejí četné tabulky hospodářské; některé podobné před- pisy nacházejí se tu a tam v instrukcích dávaných úředníkům hospodářským, jmenovitě také v instrukci Fridlandské. Vysvětlivky při některých z přítomných tabulek, zvláště o spotřebě potravin v domácnosti panské, dávají na ruku, že ty předpisy vyšly z vlastní hlavy Jaroslava z Martinic. Podávám z nich zde toliko výňatky, jež novověkému badateli postačí, a to bez formy tabulkové; původní tabulky v rukopise obsahují mnoho násobků (multipla), tedy udajů nadbytečných. Tyto předpisy poskytují několikerou příležitost, abychom mohli srovnati tehdejší stravu dělné čeládky ve dvořích a letních dělníků v poli se stravou panské čeládky v zámku. Některé tabulky vypouštím docela, jako o žemlích, kolik se jich má z čeho napéci, kolik ovsa se passiruje na které koně, kolik tluči nebo otrubů na skot a svině a jv. Výtahy z tabulek, jež se zde tisknou, poznamenal jsem písmeny a)—t), jen aby se rozeznávaly mezi sebou. a) Vyměření, jak a co se od mlácení všelijakého obilí, vše penězi, platiti má: Od namlácení 1 čtvrtce pšenice 2 d., žita 1 d., ječmene 1 d., ovsa 3/4 d., hrachu 11/4, pohanky 11/4 d., 1 strychu pšenice 4 gr. 4 d., žita 4 gr., ječmene 2 gr. 2 d., ovsa 2 gr. [vlastně /X16 = 12 d. = 1 gr. 5 d.], hrachu 2 gr. 5 d. [vlastně 11/4X16 = 20 d. = 2 gr. 6 d.], pohanky 2 gr. 6 d.,
206 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským toho městečka; potomci jeho vládli na Načeraci do r. 1546, kdy ten statek prodali Přechovi Dvořeckému z Ol- bramovic. Vnuk Přechův Vilém († 1620) měl za manželku Magdalenu Skuhrovskou ze Skuhrova. Poslední mužský dědic Přechův na Načeraci byl pravnuk jeho Václav Dvořecký z Olbramovic, jenž narodil se r. 1620 a zemřel v červenci 1643. Po roce 1620 za Václavovy nezletilosti spravovala statek jeho ovdovělá matka Ma- gdalena Dvořecká rozená Skuhrovská (na ni žalují r. 1638 svobodníci); po smrti pak Václavově 1643—1654 vládla na Načeraci jeho sestra Regina Magdalena podruhé provdaná Malovcová, a po ní 1654 nastoupila dcera Václavova Lidmila Dvořecká provdaná za rytíře Jana Smila z Nečtin (Vlasákův Okres Vlašimský 125—129). 149. 1638—1649: Výňatky z tabulek hospodářských hr. Jaroslava z Martinic, zvláště o spotřebě potravin. Přísaha dohližitelů k svěcení neděl a svátků. V XXIII. díle Archivu Českého str. 599 popsal jsem rukopisnou knihu bibliotheky Českého Musea (sign. III. F. 33), v níž jsou psány některé předpisy o hospodářství ve formě tabulek, dále formule přísah a řád poddanský, tak jak to vše v letech 1638—1649 předpi- soval hrabě Jaroslav Bořita z Martinic na svých panstvích Smečenském, Slanském, Plánickém, Ahníkovském (Hagensdorf) a Prunéřovském (Brunnersdorf), a možná i na statcích nejvyššího purkrabství Pražského. Rukopis nyní musejní byl psán, když hr. Jaroslav z Martinic držel nejvyšší purkrabství, tedy v letech 1638—1649, nejspíš brzy po jeho nastoupení v ten úřad; avšak obsah knihy jest namnoze původu staršího, a býval při novém vyhlašování jen málo měněn. Řád poddanský, v té knize vepsaný, vydal Jaroslav z Martinic prvotně již roku 1602, jako pán tehdáž teprve dvacetiletý; dal jsem jej tisknouti v Archivě Českém XXIII. str. 151 až 171 z jiných dvou opisův, a to v původním znění z roku 1602, i se všemi změnami, s ja- kými byl vydáván po roce 1638. V rukopise musejním předcházejí četné tabulky hospodářské; některé podobné před- pisy nacházejí se tu a tam v instrukcích dávaných úředníkům hospodářským, jmenovitě také v instrukci Fridlandské. Vysvětlivky při některých z přítomných tabulek, zvláště o spotřebě potravin v domácnosti panské, dávají na ruku, že ty předpisy vyšly z vlastní hlavy Jaroslava z Martinic. Podávám z nich zde toliko výňatky, jež novověkému badateli postačí, a to bez formy tabulkové; původní tabulky v rukopise obsahují mnoho násobků (multipla), tedy udajů nadbytečných. Tyto předpisy poskytují několikerou příležitost, abychom mohli srovnati tehdejší stravu dělné čeládky ve dvořích a letních dělníků v poli se stravou panské čeládky v zámku. Některé tabulky vypouštím docela, jako o žemlích, kolik se jich má z čeho napéci, kolik ovsa se passiruje na které koně, kolik tluči nebo otrubů na skot a svině a jv. Výtahy z tabulek, jež se zde tisknou, poznamenal jsem písmeny a)—t), jen aby se rozeznávaly mezi sebou. a) Vyměření, jak a co se od mlácení všelijakého obilí, vše penězi, platiti má: Od namlácení 1 čtvrtce pšenice 2 d., žita 1 d., ječmene 1 d., ovsa 3/4 d., hrachu 11/4, pohanky 11/4 d., 1 strychu pšenice 4 gr. 4 d., žita 4 gr., ječmene 2 gr. 2 d., ovsa 2 gr. [vlastně /X16 = 12 d. = 1 gr. 5 d.], hrachu 2 gr. 5 d. [vlastně 11/4X16 = 20 d. = 2 gr. 6 d.], pohanky 2 gr. 6 d.,
Strana 207
Spotřeba potravin na panstvích Martinických 1638—1649. 207 10 strychů pš. 45 gr. 5 d., žita 40 gr., ječ. 22 gr. 6 d., ovsa 20 gr., hrachu 27 gr. 1 d., pohanky 28 gr. 4 d. [Při ovse a hrachu chyby se opakují.] Od prosa, semence, semene lněného a jiných rozdílných semen má se tak platiti, jako jiným nádenníkům, na den v dlouhým dni více a v krátkým dni méně. b) Srovnání dvouch měr obilných, Slanský a Pražský: Míra Slanská 1. čtvrtce na míru Pražskou 11/ čtvrtce 1 věrtel „ 1 věrtel 1 čtvrtce 1 str. 334 čtvrtce 1 strych „ 12 str. 1 věrt. 11/2 čtvrtce 10 strychů „ 1 čtvrtce na míru Slanskou 3/4 čtvrtce 1 věrtel „ 31/ čtvrtce „ 3 věrtele 1 čtvrtce 1 strych » 8 str. 2 čtvrtce. 10 strychů „ c) Vyměření, co mlynáři po kterém obilí do mlejna daném zase jak mnoho a čeho obilnému písaři od sebe, vše vrchovaté míry, odvozovati mají: Po 1 strychu pšenice na mouku dané: mouky bílý 1 str., a k tomu otrubův 1 věrtel. Po 1 str. pšenice: krup pšeničných 1 strych. Po 1 str. pšenice: krupice bílý 2 věrt., mouky výražný 2 věrt., též otrubův 1 věrtel. Po 1 str. žita pěkného: mouky režné 1 str. 1 věrt. 2 čtvr., otrubův 1 věrt. Po 1 str. žita zadního: mouky s otrubami smíchané pro psy 1 str. 2 věrt. 2 čtvrtce. Po 1 str. ječmene: krup ječných 2 věrt. 2 čtvr. Po 1 str. ječmene: krupice ječný 2 věrt. 2 čtvr. Po 1 str. pohanky: krup pohanských 2 věrtele. Po 1 str. prosa: jahel pěkných 2 věrtele. Po 1 str. ječmene aneb v čas potřeby žita zadního i ovsa na tluči daného: tluči 1 str. 2 věrt. 2 čtvr. d) Na první a druhý, oba ty stoly, kteří za nimi jídají, tolikéž i na chůvy kojící mých dětí passiruje se malých bochníčkův anebo mouky režné: Na 1 osobu 3 bochníčky nebo 1/4 čtvrtce mouky za 1 den, 21 bochníčků nebo 11/4 [recte 13] čtvrtce za 7 dní. Na 10 osob 30 boch. nebo 2 čtvr. mouky na 1 den, 210 boch. nebo 3 věrt. 11/4 čtvrtce za 7 dní. Na týž první a druhý stůl v domabytí mém passiruje se chleba pod polívky: 4 bochníčky nebo 1/4 čtvr. mouky za 1 den, 28 bochníčků nebo 13 čtvr. za 7 dní. Míra Pražská
Spotřeba potravin na panstvích Martinických 1638—1649. 207 10 strychů pš. 45 gr. 5 d., žita 40 gr., ječ. 22 gr. 6 d., ovsa 20 gr., hrachu 27 gr. 1 d., pohanky 28 gr. 4 d. [Při ovse a hrachu chyby se opakují.] Od prosa, semence, semene lněného a jiných rozdílných semen má se tak platiti, jako jiným nádenníkům, na den v dlouhým dni více a v krátkým dni méně. b) Srovnání dvouch měr obilných, Slanský a Pražský: Míra Slanská 1. čtvrtce na míru Pražskou 11/ čtvrtce 1 věrtel „ 1 věrtel 1 čtvrtce 1 str. 334 čtvrtce 1 strych „ 12 str. 1 věrt. 11/2 čtvrtce 10 strychů „ 1 čtvrtce na míru Slanskou 3/4 čtvrtce 1 věrtel „ 31/ čtvrtce „ 3 věrtele 1 čtvrtce 1 strych » 8 str. 2 čtvrtce. 10 strychů „ c) Vyměření, co mlynáři po kterém obilí do mlejna daném zase jak mnoho a čeho obilnému písaři od sebe, vše vrchovaté míry, odvozovati mají: Po 1 strychu pšenice na mouku dané: mouky bílý 1 str., a k tomu otrubův 1 věrtel. Po 1 str. pšenice: krup pšeničných 1 strych. Po 1 str. pšenice: krupice bílý 2 věrt., mouky výražný 2 věrt., též otrubův 1 věrtel. Po 1 str. žita pěkného: mouky režné 1 str. 1 věrt. 2 čtvr., otrubův 1 věrt. Po 1 str. žita zadního: mouky s otrubami smíchané pro psy 1 str. 2 věrt. 2 čtvrtce. Po 1 str. ječmene: krup ječných 2 věrt. 2 čtvr. Po 1 str. ječmene: krupice ječný 2 věrt. 2 čtvr. Po 1 str. pohanky: krup pohanských 2 věrtele. Po 1 str. prosa: jahel pěkných 2 věrtele. Po 1 str. ječmene aneb v čas potřeby žita zadního i ovsa na tluči daného: tluči 1 str. 2 věrt. 2 čtvr. d) Na první a druhý, oba ty stoly, kteří za nimi jídají, tolikéž i na chůvy kojící mých dětí passiruje se malých bochníčkův anebo mouky režné: Na 1 osobu 3 bochníčky nebo 1/4 čtvrtce mouky za 1 den, 21 bochníčků nebo 11/4 [recte 13] čtvrtce za 7 dní. Na 10 osob 30 boch. nebo 2 čtvr. mouky na 1 den, 210 boch. nebo 3 věrt. 11/4 čtvrtce za 7 dní. Na týž první a druhý stůl v domabytí mém passiruje se chleba pod polívky: 4 bochníčky nebo 1/4 čtvr. mouky za 1 den, 28 bochníčků nebo 13 čtvr. za 7 dní. Míra Pražská
Strana 208
208 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Na druhý stůl v domanebytí mém passiruje se dáti do kuchyně chleba pod polívky: 2 bochníčky nebo 1/4 čtvr. mouky za 1 den, 14 bochníčků nebo 3 čtvrtce [sic, snad 1 čtvrtce] mouky za 7 dní. e) Ženskému pohlaví, které za třetím stolem v fraucimoře jídá, počítajíc i pod polívky, passiruje se čeledních bochníkův anebo mouky režné: Na 1 osobu 1/2 bochníka nebo 1/ čvtr. mouky za jeden den, — 4 bochníky nebo 1 čtvr. mouky za 7 dní, na 10 osob 5 bochníků nebo 11/4 [? snad 21/2] čtvr. mouky za 1 den, — 40 bochníků nebo 2 věrt. 2 čtvr. mouky za 7 dní [?]. f) Na služebníky a čeládku zámeckou dorostlou, kteří za čtvrtým a pátým stoly jídají, počítajíc i pod polívky, passiruje se čeledních bochníkův aneb mouky režné: Na 1 osobu 1 bochník nebo 1/4 čtvr. mouky za 1 den, 7 bochníků nebo 1 / čtvr. mouky za 7 dní, na 10 osob 10 bochníků nebo 21/2 čtvr. mouky za 1 den, 70 bochníků nebo 1 str. 11/2 čtvr. mouky za 7 dní. g) Na pacholata zámecký, kteří za čtvrtým a pátým stolem jídají, počítajíc i pod polívky, passiruje se čeledních bochníkův anebo mouky režné: Na 1 osobu 3/4 bochníku nebo 1/4 čtvr. mouky za 1 den, 6 boch. nebo 11/2 čtvr. za 7 dní, na 10 osob 71/2 bochníka nebo 13/ čtvr. mouky za 1 den, 60 bochníků nebo 3 věrt. 3 čtvr. za 7 dní. Na posly a lid žebravý, když přicházejí a prosí, passiruje se jim dáti od pekaře čeledních bochníkův anebo mouky režné do téhodne 4 bochníky nebo 1 čtvr. mouky. h) Na dělnou čeládku mužského i ženského pohlaví do všech dvorův passi- ruje se chleba i pod polívky do téhodne: Na 1 osobu 8 bochníků nebo 2 čtvr. mouky, na 10 osob 80 bochníků nebo 1 str. 1 věrt. mouky. Na letní dělníky, žence, sekáče a vazače, passiruje se chleba za jeden celý den, (pakli dělá půl dne, tehdy také polovici klásti a počítati se má), na 1 osobu 1 bochník nebo 1/4 čtvr. mouky, na 10 osob 10 bochníků nebo 21/2 čtvr. mouky. i) Na letní dělníky, totiž žence, sekáče a vazače, passiruje se chleba pod polívky, za kolik času díla, tolik jídel rozdílně počítajíc: Na 3 osoby 1/4 bochníka, za čtvrt dne díla na jedno jídlo k snídaní 1/4 čtvr.; 1/2 bochníka, za půl dne díla na dvě jídla snídaní a oběd 1/4 [sic] čtvr.; 4 bochníka, za celý den snídaní, oběd a večeři 1/4 čtvrce [sic].
208 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Na druhý stůl v domanebytí mém passiruje se dáti do kuchyně chleba pod polívky: 2 bochníčky nebo 1/4 čtvr. mouky za 1 den, 14 bochníčků nebo 3 čtvrtce [sic, snad 1 čtvrtce] mouky za 7 dní. e) Ženskému pohlaví, které za třetím stolem v fraucimoře jídá, počítajíc i pod polívky, passiruje se čeledních bochníkův anebo mouky režné: Na 1 osobu 1/2 bochníka nebo 1/ čvtr. mouky za jeden den, — 4 bochníky nebo 1 čtvr. mouky za 7 dní, na 10 osob 5 bochníků nebo 11/4 [? snad 21/2] čtvr. mouky za 1 den, — 40 bochníků nebo 2 věrt. 2 čtvr. mouky za 7 dní [?]. f) Na služebníky a čeládku zámeckou dorostlou, kteří za čtvrtým a pátým stoly jídají, počítajíc i pod polívky, passiruje se čeledních bochníkův aneb mouky režné: Na 1 osobu 1 bochník nebo 1/4 čtvr. mouky za 1 den, 7 bochníků nebo 1 / čtvr. mouky za 7 dní, na 10 osob 10 bochníků nebo 21/2 čtvr. mouky za 1 den, 70 bochníků nebo 1 str. 11/2 čtvr. mouky za 7 dní. g) Na pacholata zámecký, kteří za čtvrtým a pátým stolem jídají, počítajíc i pod polívky, passiruje se čeledních bochníkův anebo mouky režné: Na 1 osobu 3/4 bochníku nebo 1/4 čtvr. mouky za 1 den, 6 boch. nebo 11/2 čtvr. za 7 dní, na 10 osob 71/2 bochníka nebo 13/ čtvr. mouky za 1 den, 60 bochníků nebo 3 věrt. 3 čtvr. za 7 dní. Na posly a lid žebravý, když přicházejí a prosí, passiruje se jim dáti od pekaře čeledních bochníkův anebo mouky režné do téhodne 4 bochníky nebo 1 čtvr. mouky. h) Na dělnou čeládku mužského i ženského pohlaví do všech dvorův passi- ruje se chleba i pod polívky do téhodne: Na 1 osobu 8 bochníků nebo 2 čtvr. mouky, na 10 osob 80 bochníků nebo 1 str. 1 věrt. mouky. Na letní dělníky, žence, sekáče a vazače, passiruje se chleba za jeden celý den, (pakli dělá půl dne, tehdy také polovici klásti a počítati se má), na 1 osobu 1 bochník nebo 1/4 čtvr. mouky, na 10 osob 10 bochníků nebo 21/2 čtvr. mouky. i) Na letní dělníky, totiž žence, sekáče a vazače, passiruje se chleba pod polívky, za kolik času díla, tolik jídel rozdílně počítajíc: Na 3 osoby 1/4 bochníka, za čtvrt dne díla na jedno jídlo k snídaní 1/4 čtvr.; 1/2 bochníka, za půl dne díla na dvě jídla snídaní a oběd 1/4 [sic] čtvr.; 4 bochníka, za celý den snídaní, oběd a večeři 1/4 čtvrce [sic].
Strana 209
O spotřebě potravin na statcích Martinických 1638—1649. 209 Na 12 osob 1 bochník, za čtvrt dne na jedno jídlo k snídaní 1/4 čtvr.; 2 bochníky za půl dne na 2 jídla snídaní a oběd 1/2 čtvr.; 3 bochníky, za celý den snídaní, oběd a večeři 3/4 čtvr. Na 24 osoby 2 bochníky, za čtvrt dne díla na jedno jídlo k snídaní 1/2 čtvr., 4 bochníky, za půl dne díla na dvě jídla snídaní a oběd 1 čt.; 6 bochníků, na celý den snídaní, oběd a večeři 11/2 čtvrtce. Na 120 osob 10 bochníků, za čtvrt dne díla na jedno jídlo k snídaní 21/2 čtvr.; 20 bochníků, za půl dne díla na dvě jídla snídaní a oběd 1 věrt. 1 čtvr.; 30 bochníků, za celý den snídaní, oběd a večeři 1 věrt. 31/2 čtvr. j) Na ty, kteří za prvním stolem jídají, buďto i pro hosti, když toho potřeba jest, žemel mírných passiruje se: Na 1 osobu 3 žemle, 1/4 čtvr. mouky na 1 den; 21 žemel, 1 čtvr. mouky za 7 dní. Na 10 osob 30 žemel, 11/2 čtvr. mouky za 1 den; 210 žemel, 2 věrt. 21/2 čtvr. mouky za 7 dní. k) Ordinary obilného vaření, jako hrachu, krup, krupice bílý, co se ho jak v dostatku zahradního vaření, totiž mrkve, řípy, zelí, míně, tak i v [nedostatku více, kde a kam vydávati má: Na ty všechny, kteří za prvním, druhým a třetím stolem jídají, v domabytí mém passiruje se 1/2 čtvr. za 1 den, 1 věrtel za 7 dní. Na čeled zámeckou za čtvrtým a pátým stolem jídající, tolikéž na ty, kteří za druhým a třetím stolem jídají, v domanebytí mém passiruje se: Na 1 osobu 1/4 čtvr. v dostatku, 1/2 čtvr. v nedostatku vaření zahradního, na 10 osob 21/2 čt. v dostatku, 1 věr. 1 čt. v nedost. vaření zahrad. Na dělnou čeleď mužského i ženského pohlaví do všech dvorův obilného va- ření passiruje se do téhodne: na 1 osobu 1/2 čtv. v dostatku, 3/4 čt. v nedostatku vaření zahradního, na 10 osob 1 věrt. 1 čt. v dost., 1 věr. 31/2 čt. v nedost. vař. zahr. Že pak krupice bílá, tolikéž i jáhly mnohem spořejší k jídlu jsou, nežli jiné vaření jest: protož ne tak jako jiného obilného vaření, ale vždycky toliko polovici, co by se podle tohoto svrchu psaného ordinari přišlo, spoře vydávati a počítati má. Na letní dělníky, totižto žence, sekáče a vazače, obilného vaření, hrachu a krup, však v dostatku vaření zahradního asi třetí díl sraziti se má: Na 6 osob na jedno jídlo 1/4 čt., na druhé jídlo 1/2 čt., na třetí jídlo 3/4 čt., na 60 osob jedno jídlo 21/2 čt., na druhé 1 věr. 1 čt., na třetí jídlo 1 věrt. 31/2 čt. Však také týmž letním dělníkům k svačině po syrečku dávati se má. Archiv Český XXIX 27
O spotřebě potravin na statcích Martinických 1638—1649. 209 Na 12 osob 1 bochník, za čtvrt dne na jedno jídlo k snídaní 1/4 čtvr.; 2 bochníky za půl dne na 2 jídla snídaní a oběd 1/2 čtvr.; 3 bochníky, za celý den snídaní, oběd a večeři 3/4 čtvr. Na 24 osoby 2 bochníky, za čtvrt dne díla na jedno jídlo k snídaní 1/2 čtvr., 4 bochníky, za půl dne díla na dvě jídla snídaní a oběd 1 čt.; 6 bochníků, na celý den snídaní, oběd a večeři 11/2 čtvrtce. Na 120 osob 10 bochníků, za čtvrt dne díla na jedno jídlo k snídaní 21/2 čtvr.; 20 bochníků, za půl dne díla na dvě jídla snídaní a oběd 1 věrt. 1 čtvr.; 30 bochníků, za celý den snídaní, oběd a večeři 1 věrt. 31/2 čtvr. j) Na ty, kteří za prvním stolem jídají, buďto i pro hosti, když toho potřeba jest, žemel mírných passiruje se: Na 1 osobu 3 žemle, 1/4 čtvr. mouky na 1 den; 21 žemel, 1 čtvr. mouky za 7 dní. Na 10 osob 30 žemel, 11/2 čtvr. mouky za 1 den; 210 žemel, 2 věrt. 21/2 čtvr. mouky za 7 dní. k) Ordinary obilného vaření, jako hrachu, krup, krupice bílý, co se ho jak v dostatku zahradního vaření, totiž mrkve, řípy, zelí, míně, tak i v [nedostatku více, kde a kam vydávati má: Na ty všechny, kteří za prvním, druhým a třetím stolem jídají, v domabytí mém passiruje se 1/2 čtvr. za 1 den, 1 věrtel za 7 dní. Na čeled zámeckou za čtvrtým a pátým stolem jídající, tolikéž na ty, kteří za druhým a třetím stolem jídají, v domanebytí mém passiruje se: Na 1 osobu 1/4 čtvr. v dostatku, 1/2 čtvr. v nedostatku vaření zahradního, na 10 osob 21/2 čt. v dostatku, 1 věr. 1 čt. v nedost. vaření zahrad. Na dělnou čeleď mužského i ženského pohlaví do všech dvorův obilného va- ření passiruje se do téhodne: na 1 osobu 1/2 čtv. v dostatku, 3/4 čt. v nedostatku vaření zahradního, na 10 osob 1 věrt. 1 čt. v dost., 1 věr. 31/2 čt. v nedost. vař. zahr. Že pak krupice bílá, tolikéž i jáhly mnohem spořejší k jídlu jsou, nežli jiné vaření jest: protož ne tak jako jiného obilného vaření, ale vždycky toliko polovici, co by se podle tohoto svrchu psaného ordinari přišlo, spoře vydávati a počítati má. Na letní dělníky, totižto žence, sekáče a vazače, obilného vaření, hrachu a krup, však v dostatku vaření zahradního asi třetí díl sraziti se má: Na 6 osob na jedno jídlo 1/4 čt., na druhé jídlo 1/2 čt., na třetí jídlo 3/4 čt., na 60 osob jedno jídlo 21/2 čt., na druhé 1 věr. 1 čt., na třetí jídlo 1 věrt. 31/2 čt. Však také týmž letním dělníkům k svačině po syrečku dávati se má. Archiv Český XXIX 27
Strana 210
210 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: l) Ordinary soli na letní dělníky, žence, sekáče a vazače, passiruje se: Na 24 osoby 1/4 čtvrtce, na 120 osob 11/ čt. za jeden den. m) Ordinari, co se na které psy chleba nejzadnějšího velkých pecnův, anebo mouky s otrubami smíchané, též i co tluči ovesné vydávati passiruje, vše do tého- dne [vypisuji spotřebu vždy jen na jednoho psa]: Englický, 6 pecnů, 2 čt. zadní mouky; ptačí líhavý, 3 pecny, 1 vrt. zadní mouky, 3/ čt. tluči; jestřabí vyžlata, 11/2 pecnu, 1/2 čt. zadní mouky, 1/2 čt. tluči; chrti, 3 pecny, 1 čt. zadní mouky, 1 čt. tluči; vohaříky, 11/2 pecnu, 1/2 čt. zadní mouky, 1/2 čt. tluči. n) Tabule na vaření piv starých, užitečně vyměřující, jak se ječmen na humně vytahovati, co se z něho sladu nadělati, i chmele k němu přidati, a z toho kolik věrtelův čtyrvěderních piva navařiti, též co dříví k tomu potřebovati se má: Ječmene 1 str. 1 věrt., sladu 1 str. 2 vrt., chmele 11/2 čt., dříví hranic 1/4, piva věrtelů čtyrvěderních 3 Ječmene 10 str., sladu 12 str., chmele 3 věrt., dříví hranic 11/2, piva věrtelů 6. o) Jiné vyměření na vaření piv starých neb hořkých; jak se ječmen vyta- hovati, a co z něho mírně vyrostlého sladu nadělati, též chmele k němu přidati, a kolik z toho čtyrvěderních věrtelův dobrého piva na vejstav, mimo dolívku, nava- řiti, při tom smůly a pryskyřice spolu na požahání sudův užívati neb spotřebovati, ano i také dříví spáliti a počítati se může: Ječmene 1 str. 1 vrt., sladu 1 str. 2 vrt., chmele 11/2 čt., smůly 2 libry, dříví sáhův neb hranic 1/4, piva starého v lacinosti věrtelův 3, piva věrtelův v drahotě 1. Ječmene 10 str., sladu 12 str.. chmele 3 věrtele, smůly 16 liber, dříví sáhův 11/2, piva starého v lacinosti věrtelův 6, piva starého věrtelův v drahotě 8. [Po straně tabulky psáno touž rukou:] V pivovařích: V Brunnersdorfském, Hogkensdorfském, v Plánickém a purkrabském, Smečanském a Slanském. p) Tabule na vaření piv bílých, jak se pšenice na humně vytahovati, co z ní mírného sladu nadělati, k tomu chmele přidati, a z toho kolik věrtelův čtyr- věderních piva dobrého navařiti, též co dříví spáliti a počítati se má: Pšenice 1 str. 1 vrt., sladu 1 str. 2 vrt., chmele 2 čt., dříví hranic 1/4, piva bílého věrtelův 21/4. Pšenice 10 str., sladu 12 str., chmele 1 str., dříví hranic 2, piva bílého věrtelův 18 q) Ordinary masa všelijakého, co se kolik liber kdy a kde na které osoby pořádně vydávati a počítati má:
210 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: l) Ordinary soli na letní dělníky, žence, sekáče a vazače, passiruje se: Na 24 osoby 1/4 čtvrtce, na 120 osob 11/ čt. za jeden den. m) Ordinari, co se na které psy chleba nejzadnějšího velkých pecnův, anebo mouky s otrubami smíchané, též i co tluči ovesné vydávati passiruje, vše do tého- dne [vypisuji spotřebu vždy jen na jednoho psa]: Englický, 6 pecnů, 2 čt. zadní mouky; ptačí líhavý, 3 pecny, 1 vrt. zadní mouky, 3/ čt. tluči; jestřabí vyžlata, 11/2 pecnu, 1/2 čt. zadní mouky, 1/2 čt. tluči; chrti, 3 pecny, 1 čt. zadní mouky, 1 čt. tluči; vohaříky, 11/2 pecnu, 1/2 čt. zadní mouky, 1/2 čt. tluči. n) Tabule na vaření piv starých, užitečně vyměřující, jak se ječmen na humně vytahovati, co se z něho sladu nadělati, i chmele k němu přidati, a z toho kolik věrtelův čtyrvěderních piva navařiti, též co dříví k tomu potřebovati se má: Ječmene 1 str. 1 věrt., sladu 1 str. 2 vrt., chmele 11/2 čt., dříví hranic 1/4, piva věrtelů čtyrvěderních 3 Ječmene 10 str., sladu 12 str., chmele 3 věrt., dříví hranic 11/2, piva věrtelů 6. o) Jiné vyměření na vaření piv starých neb hořkých; jak se ječmen vyta- hovati, a co z něho mírně vyrostlého sladu nadělati, též chmele k němu přidati, a kolik z toho čtyrvěderních věrtelův dobrého piva na vejstav, mimo dolívku, nava- řiti, při tom smůly a pryskyřice spolu na požahání sudův užívati neb spotřebovati, ano i také dříví spáliti a počítati se může: Ječmene 1 str. 1 vrt., sladu 1 str. 2 vrt., chmele 11/2 čt., smůly 2 libry, dříví sáhův neb hranic 1/4, piva starého v lacinosti věrtelův 3, piva věrtelův v drahotě 1. Ječmene 10 str., sladu 12 str.. chmele 3 věrtele, smůly 16 liber, dříví sáhův 11/2, piva starého v lacinosti věrtelův 6, piva starého věrtelův v drahotě 8. [Po straně tabulky psáno touž rukou:] V pivovařích: V Brunnersdorfském, Hogkensdorfském, v Plánickém a purkrabském, Smečanském a Slanském. p) Tabule na vaření piv bílých, jak se pšenice na humně vytahovati, co z ní mírného sladu nadělati, k tomu chmele přidati, a z toho kolik věrtelův čtyr- věderních piva dobrého navařiti, též co dříví spáliti a počítati se má: Pšenice 1 str. 1 vrt., sladu 1 str. 2 vrt., chmele 2 čt., dříví hranic 1/4, piva bílého věrtelův 21/4. Pšenice 10 str., sladu 12 str., chmele 1 str., dříví hranic 2, piva bílého věrtelův 18 q) Ordinary masa všelijakého, co se kolik liber kdy a kde na které osoby pořádně vydávati a počítati má:
Strana 211
O spotřebě potravin na statcích Martinických 1638—1649. 211 Na první, druhý a třetí, ty všechny tři stoly, v domabytí mém žádné jisté a stálé ordinary se nevyměřují, nežli dle příležitosti času a množství osob nebo někdy hostí, to co se koliv kdy slušně za potřebu uzná, na ně vydáno, strojeno a počítáno býti má: Na ty, kteří za druhým stolem jídají, v mém domanebytí passiruje se: Na 1 osobu 11/2 libry za den. V každou neděli k obědu jim k druhému stolu v mém do- manebytí jednu slepici přidati passiruje se. Na ty, kteří za čtvrtým a pátým stolem jídají, v mém domabytí i nebytí passiruje se: Na 1 osobu 1 libra za den. — Na ženské pohlaví, které za třetím stolem v fraucimoře jídá, v mém domanebytí passiruje se na ně rovně tolik, co na jinou mužskou čeládku za čtvrtým a pátým stolem jídajíci, jakž v této druhé tabuli patrně položeno jest. Na dělnou čeleď do dvorův na tejden, na 1 osobu 34 libry, na 10 osob 71/2 libry. K svátkům vánočním, velikonočním a svatodušním trojnásobně. Může také ouředník můj v letě, pokudž by potřebu toho uznal, pro sekáče buď nějakou svini hladovou, neb některou ovci starou dáti zabiti, a na ně pomalu strojiti poručiti. r) Ordinary kaprův prostředních aneb menších, co se jich rozdílně, s kaž- dého kapra udělajíc 6 kusů, na který stoly a osoby passiruje: Na první, druhý a třetí, ty všechny tři stoly, v domabytí mém žádné jisté a ordinary se nevyměřují, nežli dle příležitosti času a množství osob nebo někdy hostí, to co se koliv kdy za potřebu uzná, na ně vydáno, strojeno a počítáno býti má. Na ty, kteří za druhým stolem jídají, v mém domanebytí passiruje se na dni rybní a osoby počítajíc: Na 1 osobu na jedno jídlo 2 kusy, na 7 jídel 2 kapry 2 kusy. [V] velkým 40ti dnů postu v každou neděli a suchou středu jim k druhému stolu v mém domanebytí jedna štika prostřední přidati se má. Nicméně v tom dlou- hém 40ti dnů postu něco štokfiše, a někdy také plotejskův přidati se poroučí. Též suchého ovoce a vaření tím více pro ně se má strojiti. — Na ženské pohlaví, které za třetím stolem v fraucimoře jídá, v mém domanebytí passiruje se na ně rovně to- lik, jako na jinou mužskou čeleď zámeckou k čtvrtému stolu přináležející. — Po- něvadž se [v] velkým postě vždycky každodenně přes celý týden toliko jednou za den jídá, (kromě v neděli dvakrát), takže v jednom každém téhodnu osmkráte jísti se trefí: protož také v týto i druhý protipsané tabuli na osmeré jedení počítati. Na ty, kteří za čtvrtým stolem jídají, v mém domabytí i nebytí jednostejně passiruje se: Na 1 osobu na 1 jídlo 1 kus, na 7 jídel 1 kapr 1 kus. Na pátý stůl čeládce v pátek a sobotu žádných ryb dávati se nemá, nežli tím více vaření zahradního přidávati. Toliko v Štědrý den a každou suchou středu čtyrykrát do roka, a [v] velkým 40ti dnův postu jen v neděli k samému obědu, v outerý a ve čtvrtek, to jest třikrát do téhodne, rovně jako na jinou čeleď za 3. 27*
O spotřebě potravin na statcích Martinických 1638—1649. 211 Na první, druhý a třetí, ty všechny tři stoly, v domabytí mém žádné jisté a stálé ordinary se nevyměřují, nežli dle příležitosti času a množství osob nebo někdy hostí, to co se koliv kdy slušně za potřebu uzná, na ně vydáno, strojeno a počítáno býti má: Na ty, kteří za druhým stolem jídají, v mém domanebytí passiruje se: Na 1 osobu 11/2 libry za den. V každou neděli k obědu jim k druhému stolu v mém do- manebytí jednu slepici přidati passiruje se. Na ty, kteří za čtvrtým a pátým stolem jídají, v mém domabytí i nebytí passiruje se: Na 1 osobu 1 libra za den. — Na ženské pohlaví, které za třetím stolem v fraucimoře jídá, v mém domanebytí passiruje se na ně rovně tolik, co na jinou mužskou čeládku za čtvrtým a pátým stolem jídajíci, jakž v této druhé tabuli patrně položeno jest. Na dělnou čeleď do dvorův na tejden, na 1 osobu 34 libry, na 10 osob 71/2 libry. K svátkům vánočním, velikonočním a svatodušním trojnásobně. Může také ouředník můj v letě, pokudž by potřebu toho uznal, pro sekáče buď nějakou svini hladovou, neb některou ovci starou dáti zabiti, a na ně pomalu strojiti poručiti. r) Ordinary kaprův prostředních aneb menších, co se jich rozdílně, s kaž- dého kapra udělajíc 6 kusů, na který stoly a osoby passiruje: Na první, druhý a třetí, ty všechny tři stoly, v domabytí mém žádné jisté a ordinary se nevyměřují, nežli dle příležitosti času a množství osob nebo někdy hostí, to co se koliv kdy za potřebu uzná, na ně vydáno, strojeno a počítáno býti má. Na ty, kteří za druhým stolem jídají, v mém domanebytí passiruje se na dni rybní a osoby počítajíc: Na 1 osobu na jedno jídlo 2 kusy, na 7 jídel 2 kapry 2 kusy. [V] velkým 40ti dnů postu v každou neděli a suchou středu jim k druhému stolu v mém domanebytí jedna štika prostřední přidati se má. Nicméně v tom dlou- hém 40ti dnů postu něco štokfiše, a někdy také plotejskův přidati se poroučí. Též suchého ovoce a vaření tím více pro ně se má strojiti. — Na ženské pohlaví, které za třetím stolem v fraucimoře jídá, v mém domanebytí passiruje se na ně rovně to- lik, jako na jinou mužskou čeleď zámeckou k čtvrtému stolu přináležející. — Po- něvadž se [v] velkým postě vždycky každodenně přes celý týden toliko jednou za den jídá, (kromě v neděli dvakrát), takže v jednom každém téhodnu osmkráte jísti se trefí: protož také v týto i druhý protipsané tabuli na osmeré jedení počítati. Na ty, kteří za čtvrtým stolem jídají, v mém domabytí i nebytí jednostejně passiruje se: Na 1 osobu na 1 jídlo 1 kus, na 7 jídel 1 kapr 1 kus. Na pátý stůl čeládce v pátek a sobotu žádných ryb dávati se nemá, nežli tím více vaření zahradního přidávati. Toliko v Štědrý den a každou suchou středu čtyrykrát do roka, a [v] velkým 40ti dnův postu jen v neděli k samému obědu, v outerý a ve čtvrtek, to jest třikrát do téhodne, rovně jako na jinou čeleď za 3. 27*
Strana 212
212 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: a 4. stoly. Item čeládce do dvorův jednom na Štědrý den a Zelený čtvrtek kapry vydávati a počítati se mají. — Též [v] velkým 40ti dnův postu jim na 3., 4. a 5. stůl něco štokfiše dle uznání, a tím více suchého ovoce i zahradního vaření jim se dávati má. s) Ordinary herynků, co se jich v velkým 40ti dnů postě na které stoly a osoby kde a kam dávati passiruje: Na první, druhý a třetí, ty všechny tři stoly, v domabytí mém žádné jisté a stálé ordinary se nevyměřuje; a protož dle příležitosti času a množství osob nebo někdy hostí, to což se koliv za potřebu kdy uzná, na ně vydáváno a počítáno býti má. Na ty, kteří za druhým stolem jídají, v mém domanebytí passiruje se he- rynkův: na 1 osobu na 1 den 1, na 7 dní 7. Z kterýchžto herynkův polovici k obědu jim strojiti, druhou polovici u večer každému na kollací po 1/2 herynku v doma[ne]bytí mém dávati; také něco sejra v některý dni jim na kollací přidáno bude. — Na ženské pohlaví za třetím stolem jídající v fraucimoru, v domanebytí mém passiruje se na ně rovně co na jinou čeládku k 4. stolu, jakž v týto druhý tabuli rozepsáno jest; totižto [k] každodenním obědům (a večeřím toliko nedělním rozumějíc) jim se dávati a počítati má: Na ty, kteří za čtvrtým a pátým stoly jídají, v mém domabytí i nebytí pas- siruje se: Na 1 osobu na 1 den 1/2, na 7 dní 31/2 [herynku]. Z těch pak herynků čtyry díly, totiž v pondělí, středu, pátek a sobotu k obědu jim se strojiti; ostatní pak tři díly v neděli, v outerý a ve čtvrtek (poněvadž v ty tři dni na obědě kapry i za 5. stolem mívají) k víčerou na kollací dávány býti mají. It. v pondělí, středu a sobotu k večeři každému po kusu sejra na kollací dáti se má, v pátek pak tím více se postiti a na samém chlebě přestati mají. Na dělnou čeleď do dvorův za celý tejden: Na 1 osobu 2 [herynky]. t) Vyměření, co se všem myslivcům, buďto náchlebním čeledínům neb jiným nenáchlebním, od lapení i zastřelení všelijaké zvěři srstnaté, též pernaté platiti má. Platilo se: Od užitečné srstnaté zvěři: jelena 2 kopy, prostředního kance neb svině 1 kopa 30 gr., laně 1 kopa 40 gr., koloucha 1 kopa 30 gr., fryšlinka 1 kopa, srnce neb srny 40 gr., zajíce 12 gr., veveřice 4 gr. velkého divokého kance 1 kopa 40 gr. Od škodlivé srstnaté zvěři: staré lišky 30 gr.. mladé lišky vykop. 6 gr., vlka 1 kopa 20 gr., rysa 1 kopa 30 gr.,
212 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: a 4. stoly. Item čeládce do dvorův jednom na Štědrý den a Zelený čtvrtek kapry vydávati a počítati se mají. — Též [v] velkým 40ti dnův postu jim na 3., 4. a 5. stůl něco štokfiše dle uznání, a tím více suchého ovoce i zahradního vaření jim se dávati má. s) Ordinary herynků, co se jich v velkým 40ti dnů postě na které stoly a osoby kde a kam dávati passiruje: Na první, druhý a třetí, ty všechny tři stoly, v domabytí mém žádné jisté a stálé ordinary se nevyměřuje; a protož dle příležitosti času a množství osob nebo někdy hostí, to což se koliv za potřebu kdy uzná, na ně vydáváno a počítáno býti má. Na ty, kteří za druhým stolem jídají, v mém domanebytí passiruje se he- rynkův: na 1 osobu na 1 den 1, na 7 dní 7. Z kterýchžto herynkův polovici k obědu jim strojiti, druhou polovici u večer každému na kollací po 1/2 herynku v doma[ne]bytí mém dávati; také něco sejra v některý dni jim na kollací přidáno bude. — Na ženské pohlaví za třetím stolem jídající v fraucimoru, v domanebytí mém passiruje se na ně rovně co na jinou čeládku k 4. stolu, jakž v týto druhý tabuli rozepsáno jest; totižto [k] každodenním obědům (a večeřím toliko nedělním rozumějíc) jim se dávati a počítati má: Na ty, kteří za čtvrtým a pátým stoly jídají, v mém domabytí i nebytí pas- siruje se: Na 1 osobu na 1 den 1/2, na 7 dní 31/2 [herynku]. Z těch pak herynků čtyry díly, totiž v pondělí, středu, pátek a sobotu k obědu jim se strojiti; ostatní pak tři díly v neděli, v outerý a ve čtvrtek (poněvadž v ty tři dni na obědě kapry i za 5. stolem mívají) k víčerou na kollací dávány býti mají. It. v pondělí, středu a sobotu k večeři každému po kusu sejra na kollací dáti se má, v pátek pak tím více se postiti a na samém chlebě přestati mají. Na dělnou čeleď do dvorův za celý tejden: Na 1 osobu 2 [herynky]. t) Vyměření, co se všem myslivcům, buďto náchlebním čeledínům neb jiným nenáchlebním, od lapení i zastřelení všelijaké zvěři srstnaté, též pernaté platiti má. Platilo se: Od užitečné srstnaté zvěři: jelena 2 kopy, prostředního kance neb svině 1 kopa 30 gr., laně 1 kopa 40 gr., koloucha 1 kopa 30 gr., fryšlinka 1 kopa, srnce neb srny 40 gr., zajíce 12 gr., veveřice 4 gr. velkého divokého kance 1 kopa 40 gr. Od škodlivé srstnaté zvěři: staré lišky 30 gr.. mladé lišky vykop. 6 gr., vlka 1 kopa 20 gr., rysa 1 kopa 30 gr.,
Strana 213
Zástřelné na statcích Martinických 1638— 1649. 213 vydry 40 gr., kuny 30 gr., kocoura divokého 30 gr., domácí kočky 4 gr., jezevce 30 gr., tchore 24 gr., chramostejla 24 gr., koléavy 20 gr. Od pernaté uziteéné zvéri: velkého tetřeva 24 gr., malého tetřívka 16 gr., bažanta 14 gr., jeřábka 12 gr., koroptví 10 gr., husy divoký 12 gr., kačera neb kachny 8 gr., kačírka malého 4 gr., lysky 3 gr. 3 d., holuba divokého 6 gr., křepelky 6 d., křivana 3 d. Od škodlivé pernaté zvěři: vejra 15 gr., vorla starého 15 gr., , mladého 10 gr. káně starý 8 gr., mladý 4 gr., pochopa starého 10 gr., mladého 5 gr., jestřába starého 8 gr., mladého 4 gr., krahulce starého 8 gr., mladého 2 gr., poštolky 3 gr., sovy 4 gr., luňáka 6 gr.. volavky 5 gr., čapátka 6 gr., havrana vodního 6 gr., bukace 4 gr., rohdce 3 gr., mořský laštovice 2 cr., krkavce 6 gr., vrány 2 gr., havrana 2 gr.. kavky 2 gr., straky 3 gr., každého škodného ptáka vejce vybrání po 3 d. Při obou sloupcích zvěři srstnaté i pernaté hned prvotné poznamenáno: Nyní se platí dle uznání. Však kdokoliv co toho škodlivého ptactva zabije, má od toho při nejmenším hlavu čerstvou na zámek přinésti, písaři düchodnímu dodati; kterouzto on k sobé přijmouc, hned před placením sám ji na dva roztiti a pryč zahoditi má. Když se v lesích a hájích do tenat honí, tehdy kdo co lapí a dodá, takto se platiti má: Platilo se od srny 12 gr., lišky 6 gr., zajíce 3 gr. 3 d.; nyní se platí dle uznání. Od přivezení na zámek zvěři zastřelené, totižto jelena, koloucha, laně, kance divokého anebo svině, platilo se lidem poddaným 12 gr., též od přinesení na zámek srnce neb srny 6 gr.; nyní se platí dle uznání.
Zástřelné na statcích Martinických 1638— 1649. 213 vydry 40 gr., kuny 30 gr., kocoura divokého 30 gr., domácí kočky 4 gr., jezevce 30 gr., tchore 24 gr., chramostejla 24 gr., koléavy 20 gr. Od pernaté uziteéné zvéri: velkého tetřeva 24 gr., malého tetřívka 16 gr., bažanta 14 gr., jeřábka 12 gr., koroptví 10 gr., husy divoký 12 gr., kačera neb kachny 8 gr., kačírka malého 4 gr., lysky 3 gr. 3 d., holuba divokého 6 gr., křepelky 6 d., křivana 3 d. Od škodlivé pernaté zvěři: vejra 15 gr., vorla starého 15 gr., , mladého 10 gr. káně starý 8 gr., mladý 4 gr., pochopa starého 10 gr., mladého 5 gr., jestřába starého 8 gr., mladého 4 gr., krahulce starého 8 gr., mladého 2 gr., poštolky 3 gr., sovy 4 gr., luňáka 6 gr.. volavky 5 gr., čapátka 6 gr., havrana vodního 6 gr., bukace 4 gr., rohdce 3 gr., mořský laštovice 2 cr., krkavce 6 gr., vrány 2 gr., havrana 2 gr.. kavky 2 gr., straky 3 gr., každého škodného ptáka vejce vybrání po 3 d. Při obou sloupcích zvěři srstnaté i pernaté hned prvotné poznamenáno: Nyní se platí dle uznání. Však kdokoliv co toho škodlivého ptactva zabije, má od toho při nejmenším hlavu čerstvou na zámek přinésti, písaři düchodnímu dodati; kterouzto on k sobé přijmouc, hned před placením sám ji na dva roztiti a pryč zahoditi má. Když se v lesích a hájích do tenat honí, tehdy kdo co lapí a dodá, takto se platiti má: Platilo se od srny 12 gr., lišky 6 gr., zajíce 3 gr. 3 d.; nyní se platí dle uznání. Od přivezení na zámek zvěři zastřelené, totižto jelena, koloucha, laně, kance divokého anebo svině, platilo se lidem poddaným 12 gr., též od přinesení na zámek srnce neb srny 6 gr.; nyní se platí dle uznání.
Strana 214
214 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Čihařům a jiným ptáčníkům platilo se od kvíčaly a bravníka po 3 gr. 3 d., drozda, cvrča[ly] a kosa 2 gr., pěnkavy 3 d., strnada a jiných ptáčkův 2 d.; nyní platí se dle uznaní. Po tabulkách hospodářských v rukopise musejním následují formule přísah, a sice: přísaha úředníkův (jen v této formuli jest vypsáno jmeno a celý titul vrchnosti, což dal jsem tisknouti v AČ. XXIII. str. 599), přísaha purkrabího; přísaha písaře důchodního, též sirotčího a zádušního; přísaha písaře obilného; přísaha primasa, rychtáře a podrychtáře města N. i rychtářů ve vsech; přísaha konšelův města N. anebo vsi N.; přísaha kostelníkův záduší v místě N.; přísaha osob dohlídajících, aby lidé nedělní a sváteční dni světili a v nich cho- dili do kostela, v městě N. i ve všech vsech na panství N.; přísaha opatrovníkův seminarij neboližto škol nařízených; přísaha opatrovníkův špitálu při kostele N. nařízených; přísaha soláka (kupoval a prodával sůl a činil „ze všeho pořádný počet“); přísaha městského písaře v městě N., přísaha hajnejch lesův všelijakých, přísaha lesních myslivcův; přísaha opatrovníkův bažantův při zámku N., při tvrzi N. anebo vsi N. v luzích, přísaha opatrovníků všelijakých ryb v sádkách, přísaha opatrovníkův dvorův na panství N., přísaha ouředníkův zřízených nad skalami. Mezi těmito přísahami vyniká nezvyklostí svou ta, kterou měli činiti osoby zřízené od vrchnosti k dohlížení na poddané, zdali v neděli a ve svátek konají povinnosti náboženství ka- tolického. O takových dohlížitelích jest zmínka ve Smečenském řádě poddanském z roku 1602 (viz AČ. XXIII. str. 155 čl. 3), ale ta zmínka schází v rukopise musejním i v opise Slanském, byla tedy vypuštěna při úpravě toho řádu, z níž vyšly texty vydávané v letech 1638—1649. Jest z toho znamenati, že dohlížitelé k náboženství, pro kteréž byla předepsána přítomná pří- saha, byli zřizováni od Jaroslava z Martinic dávno před rokem 1638, nejspíš již od roku 1602; a rovněž lze se domýšleti, že takoví dohlížitelé byli zřizováni na panstvích Martinicových také po roce 1638, ačkoli zmínka o nich byla již vypuštěna z řádu poddanského, i také že samo vypuštění některého předpisu z poddanského řádu Martinicova není důkazem, jakoby ten předpis byl pozbyl platnosti. (Přísaha osob dohlídajících, aby lidi nedělní a sváteční dni světili a v nich chodili do kostela v městě N. i ve všech vsech na panství N.) Já N. přísahám nerozdílný Trojici svatý, jednomu Pánu Bohu všemohoucímu, blahoslavené Panně Marii a všem milým božím svatým, též JMti vysoce urozenému hraběti a pánu panu N. N. (titul celý panský vyříkati) jakožto pánu mému milosti- vému a dědičnému, že v této povinnosti mé, k kteréž jsem od JMti pána s radou pana děkana N. (anebo pana faráře N.) povolán a k ostříhání nedělních a svátečních dnův zasvěcených v městě N. (nebo vsi N.) nařízen, [chci] věrně se a právě, jakž na dobrého a poctivého člověka náleží, chovati; k tomu, aby všickni obojího pohlaví lidi v městě N. (nebo vsi N.), jak sousedi tak i podruzi, manželky, děti a čeládka jich, všecky neděle a svátky od svaté všeobecné církve zasvěcené náležitě světili a v nich do kostela ke mšem svatým a na kázání slova božího i na nešpory pilně chodili, a z každého domu nejméně dvě nebo tři osoby v kostele byli a se nacházeli, tam
214 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Čihařům a jiným ptáčníkům platilo se od kvíčaly a bravníka po 3 gr. 3 d., drozda, cvrča[ly] a kosa 2 gr., pěnkavy 3 d., strnada a jiných ptáčkův 2 d.; nyní platí se dle uznaní. Po tabulkách hospodářských v rukopise musejním následují formule přísah, a sice: přísaha úředníkův (jen v této formuli jest vypsáno jmeno a celý titul vrchnosti, což dal jsem tisknouti v AČ. XXIII. str. 599), přísaha purkrabího; přísaha písaře důchodního, též sirotčího a zádušního; přísaha písaře obilného; přísaha primasa, rychtáře a podrychtáře města N. i rychtářů ve vsech; přísaha konšelův města N. anebo vsi N.; přísaha kostelníkův záduší v místě N.; přísaha osob dohlídajících, aby lidé nedělní a sváteční dni světili a v nich cho- dili do kostela, v městě N. i ve všech vsech na panství N.; přísaha opatrovníkův seminarij neboližto škol nařízených; přísaha opatrovníkův špitálu při kostele N. nařízených; přísaha soláka (kupoval a prodával sůl a činil „ze všeho pořádný počet“); přísaha městského písaře v městě N., přísaha hajnejch lesův všelijakých, přísaha lesních myslivcův; přísaha opatrovníkův bažantův při zámku N., při tvrzi N. anebo vsi N. v luzích, přísaha opatrovníků všelijakých ryb v sádkách, přísaha opatrovníkův dvorův na panství N., přísaha ouředníkův zřízených nad skalami. Mezi těmito přísahami vyniká nezvyklostí svou ta, kterou měli činiti osoby zřízené od vrchnosti k dohlížení na poddané, zdali v neděli a ve svátek konají povinnosti náboženství ka- tolického. O takových dohlížitelích jest zmínka ve Smečenském řádě poddanském z roku 1602 (viz AČ. XXIII. str. 155 čl. 3), ale ta zmínka schází v rukopise musejním i v opise Slanském, byla tedy vypuštěna při úpravě toho řádu, z níž vyšly texty vydávané v letech 1638—1649. Jest z toho znamenati, že dohlížitelé k náboženství, pro kteréž byla předepsána přítomná pří- saha, byli zřizováni od Jaroslava z Martinic dávno před rokem 1638, nejspíš již od roku 1602; a rovněž lze se domýšleti, že takoví dohlížitelé byli zřizováni na panstvích Martinicových také po roce 1638, ačkoli zmínka o nich byla již vypuštěna z řádu poddanského, i také že samo vypuštění některého předpisu z poddanského řádu Martinicova není důkazem, jakoby ten předpis byl pozbyl platnosti. (Přísaha osob dohlídajících, aby lidi nedělní a sváteční dni světili a v nich chodili do kostela v městě N. i ve všech vsech na panství N.) Já N. přísahám nerozdílný Trojici svatý, jednomu Pánu Bohu všemohoucímu, blahoslavené Panně Marii a všem milým božím svatým, též JMti vysoce urozenému hraběti a pánu panu N. N. (titul celý panský vyříkati) jakožto pánu mému milosti- vému a dědičnému, že v této povinnosti mé, k kteréž jsem od JMti pána s radou pana děkana N. (anebo pana faráře N.) povolán a k ostříhání nedělních a svátečních dnův zasvěcených v městě N. (nebo vsi N.) nařízen, [chci] věrně se a právě, jakž na dobrého a poctivého člověka náleží, chovati; k tomu, aby všickni obojího pohlaví lidi v městě N. (nebo vsi N.), jak sousedi tak i podruzi, manželky, děti a čeládka jich, všecky neděle a svátky od svaté všeobecné církve zasvěcené náležitě světili a v nich do kostela ke mšem svatým a na kázání slova božího i na nešpory pilně chodili, a z každého domu nejméně dvě nebo tři osoby v kostele byli a se nacházeli, tam
Strana 215
Z let 1638, 1643. 215 časně přijdouc, od počátku až do konce vytrvali, a před posledním požehnáním ven zase nevycházeli, bedlivě dohlídati, je k tomu napomínati, skutečně jmíti, ano i vyměřenou pokutou, též naším městským (neb sedlským) vězením přidržeti; žád- nému v takový nedělní a sváteční dni dělati a jakéž koli práce konati, ani také při času služeb božích v šenkovních domích (nebo krčmách) pálený vydávati a tam na pití, hraní aneb sice jinak se zdržovati, nikoli nedopouštěti; ale na to ob- zvláštní pozor dadouc, jestliže by se který koliv čeho proti tomu dopustil, tehdy od něho, bez ušetřování osob, pro ten každý hřích zvláště pokuty uložené zouplna vzíti, a je k dobrému záduší, kostelníkům na vruby od sebe věrně odvozovati. Pak- liby kdo takový pokuty složiti nechtíce, mně se sprotiviti opovážil, tehdy ihned o takovým každým JMti pánu aneb JMti páně panu ouředníku pravdivě oznámiti. A to ani pro přízeň, ani pro nepřízeň, též pro žádné dary, ani pro kterou jinou věc, jináče nečiníce. Tak mi Pán Bůh dopomáhej i všickni svatí. Amen. 150. Z řádu poddanského na statcích jesuitské kolleje Jičínské, vydaného roku 1643. Mezi materiály k historii lidu poddaného, jež nashromáždil kněz František Teplý, nyní hraběcí archivář v Jindř. Hradci, nachází se foliový sešit o 30 číslovaných stranách, bez deštěk, ale dobře zachovaný. Psán byl roku 1643 jednou rukou, krom několika přípisků tu a tam později vepsaných. Na předním listě, jehož strany nejsou očíslovány, stojí prvotní nadpis: Vejpis řádův, kteříž se při soudech purkrechtních lidem poddaným, jak a kterak při čem se chovati mají, čtou a přikazují. Článkův jest 17 (str. 1—17), obsahu větším dílem dosti obyčejného, jaký bývá v arti- kulích soudních; ale forma jejich jest svérázná, vlídnější, sloh poněkud kazatelský. Některé články nebo jich částky byly později měněny, škrtány, i také novější rukou rozmnožovány. Na stranách 18—25 a 28 jsou formule přísah, na str. 26—27 formule zahájení a vzdání soudu, na str. 29—30 podrobnější předpis o robotách. Nejpamátnější v tom celém spise jest záznam dokazující, že roku 1643 byla poddaným Jičínských jesuitů předpisována robota menší, sedlákům i chalupníkům dva dni v témdni, později pak (po roce 1680) robota trojdenní. Zde podávají se toliko zajímavější částky celého spisu. Mnoho při tom záleží na opravách, ježto ukazují, jakým směrem po roce 1643 pokrok se ubíral od zlého k horšímu; abych to učinil patrným, kladu v původním textu z roku 1643 mezi křížky ta slova, která byla později přeškrtána; a co bylo pozdějšími rukami připisováno, to opatřil jsem hvě- zdičkou na počátku i na konci. Úvod jest apostrofou „k milým poddaným“, shromážděným k soudu purkrechtnímu. Článek 1. jedná nejprv o povinnostech náboženských; předpisuje též, že onemocnělý poddaný má býti od rychtáře a staršího konšela napomenut, aby přijal svátosti. Předposlední
Z let 1638, 1643. 215 časně přijdouc, od počátku až do konce vytrvali, a před posledním požehnáním ven zase nevycházeli, bedlivě dohlídati, je k tomu napomínati, skutečně jmíti, ano i vyměřenou pokutou, též naším městským (neb sedlským) vězením přidržeti; žád- nému v takový nedělní a sváteční dni dělati a jakéž koli práce konati, ani také při času služeb božích v šenkovních domích (nebo krčmách) pálený vydávati a tam na pití, hraní aneb sice jinak se zdržovati, nikoli nedopouštěti; ale na to ob- zvláštní pozor dadouc, jestliže by se který koliv čeho proti tomu dopustil, tehdy od něho, bez ušetřování osob, pro ten každý hřích zvláště pokuty uložené zouplna vzíti, a je k dobrému záduší, kostelníkům na vruby od sebe věrně odvozovati. Pak- liby kdo takový pokuty složiti nechtíce, mně se sprotiviti opovážil, tehdy ihned o takovým každým JMti pánu aneb JMti páně panu ouředníku pravdivě oznámiti. A to ani pro přízeň, ani pro nepřízeň, též pro žádné dary, ani pro kterou jinou věc, jináče nečiníce. Tak mi Pán Bůh dopomáhej i všickni svatí. Amen. 150. Z řádu poddanského na statcích jesuitské kolleje Jičínské, vydaného roku 1643. Mezi materiály k historii lidu poddaného, jež nashromáždil kněz František Teplý, nyní hraběcí archivář v Jindř. Hradci, nachází se foliový sešit o 30 číslovaných stranách, bez deštěk, ale dobře zachovaný. Psán byl roku 1643 jednou rukou, krom několika přípisků tu a tam později vepsaných. Na předním listě, jehož strany nejsou očíslovány, stojí prvotní nadpis: Vejpis řádův, kteříž se při soudech purkrechtních lidem poddaným, jak a kterak při čem se chovati mají, čtou a přikazují. Článkův jest 17 (str. 1—17), obsahu větším dílem dosti obyčejného, jaký bývá v arti- kulích soudních; ale forma jejich jest svérázná, vlídnější, sloh poněkud kazatelský. Některé články nebo jich částky byly později měněny, škrtány, i také novější rukou rozmnožovány. Na stranách 18—25 a 28 jsou formule přísah, na str. 26—27 formule zahájení a vzdání soudu, na str. 29—30 podrobnější předpis o robotách. Nejpamátnější v tom celém spise jest záznam dokazující, že roku 1643 byla poddaným Jičínských jesuitů předpisována robota menší, sedlákům i chalupníkům dva dni v témdni, později pak (po roce 1680) robota trojdenní. Zde podávají se toliko zajímavější částky celého spisu. Mnoho při tom záleží na opravách, ježto ukazují, jakým směrem po roce 1643 pokrok se ubíral od zlého k horšímu; abych to učinil patrným, kladu v původním textu z roku 1643 mezi křížky ta slova, která byla později přeškrtána; a co bylo pozdějšími rukami připisováno, to opatřil jsem hvě- zdičkou na počátku i na konci. Úvod jest apostrofou „k milým poddaným“, shromážděným k soudu purkrechtnímu. Článek 1. jedná nejprv o povinnostech náboženských; předpisuje též, že onemocnělý poddaný má býti od rychtáře a staršího konšela napomenut, aby přijal svátosti. Předposlední
Strana 216
216 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: odstavec prvního článku byl přeškrtnut, nejspíš že pozbyl platnosti; poslední odstavec však zůstal v platnosti; znějí oba takto: †Toto se také dobře ode všech věděti má, že dle starobylého obyčeje v tomto kraji nápad poddaných toliko na dolů vstupující připadá, a ne na bratry a sestry umrlé, aneb na bratry a sestry živé, mnohem pak méněji na přátely poboční. Kdežto však dolů vstupujících není, tu nápad na rodiče jde; leč by snad matka od dětí svůj stav vdovský proměnila, a svůj díl druhému manželu zadala; v kteréžto pří- padnosti, kdyby potom po vdání matky některý z dítek a z sirotků umřelo, tehdy jeho podíl ne již více na matku, ale na samou vrchnost připadá.† †Při tom“ jestliže by chtěl někdo z vás kšaft o svém statku jakém koliv učiniti, má předně od vrchnosti povolení žádati, bez kteréhož kšaft platný nebude; potom pro rychtáře a staršího konšela poslati, a před nimi svou vůli poslední v tejnosti oznámiti. Rychtář pak s týmž konšelem bude povinen to dáti zapsati, a žádnému jinému nežli vrchnosti své odevzdati. 2. článek mluví nejdříve o rychtářích a konšelích, že mají každému „vedle sprave- dlivého rozeznání k spravedlnosti“ dopomáhati. Po tom odstavci jest červenou hrudkou připsán celý řádek, velmi nezřetelně: *Roboty jak potažní tak pěší dle povinnosti každej týhoden* (další slovo jest nečitelné). Pak následují zase prvotní odstavce: Co se robot dotýče, o nich toto se milostivě nařizuje, že totižto poddaní [sem kommentem připojeno později po straně: *tři dni vedle JMCské milostivého ustanovení*] *dva dni toliko1) každý tejden robotovati mají, a to s tímto patrným doložením, aby všichni sedláci jak na vorání a vláčení, tak také na jiné všechny jízdné roboty a práce, brzo ráno, a to vždycky s celým svým potahem [na okraji připsáno a kommentem sem poukázáno: *to jest, lánníci po 4 koních, tříčtvrtníci po 3 koních, poloulánníci po 2 koních nejméněji*] po ty *tři* dni vyjížděli. Na vejchozní však a ruční roboty mimo to aby, kdyby koliv se poručilo, čeledína vy- sílali. Podobně všickni chalupníci aby všelijaké vejchozní a ruční roboty a díla každého týhodne po dva celý dni bez všelijakých ouplatků jako sedláci povinni byli vybejvati. Nad to však všechno věděti se má, že v moci milostivé vrchnosti pozůstává, jak jízdní, tak vejchozní roboty, kdyby pro důležitou potřebu tak usou- dila, zvejšiti, i zase kdyby více v týmdni svátků se zběhlo, *aneb jich náležitá poslušnost to zasloužila*, umenšiti. Kdo by pak po poručení buďto správce aneb rychtáře na robotě se potom nenašel, ten a takový, jestli by sedlák byl, za každý den půldruhý kopy, jestli by pak chalupník byl, půl kopy do důchodu vrchnosti nevyhnutedlně složí. Kdyby pak rychtářové někomu nějakou robotu svývolně pro- minouti se opovážili, sami takové roboty za každou robotu podniknou. Protož nechť se každý hledí vedle milostivého tohoto nařízení skutečně zachovati*.2) 1) Slova „dva dni toliko“ jsou mnohokrát škrtána až k nerozeznání, následující pak řádky až do konce odstavce jsou přeškrtány dvěma čarami na kříž. — 2) Tento odstavec byl několikráte opravován něko-
216 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: odstavec prvního článku byl přeškrtnut, nejspíš že pozbyl platnosti; poslední odstavec však zůstal v platnosti; znějí oba takto: †Toto se také dobře ode všech věděti má, že dle starobylého obyčeje v tomto kraji nápad poddaných toliko na dolů vstupující připadá, a ne na bratry a sestry umrlé, aneb na bratry a sestry živé, mnohem pak méněji na přátely poboční. Kdežto však dolů vstupujících není, tu nápad na rodiče jde; leč by snad matka od dětí svůj stav vdovský proměnila, a svůj díl druhému manželu zadala; v kteréžto pří- padnosti, kdyby potom po vdání matky některý z dítek a z sirotků umřelo, tehdy jeho podíl ne již více na matku, ale na samou vrchnost připadá.† †Při tom“ jestliže by chtěl někdo z vás kšaft o svém statku jakém koliv učiniti, má předně od vrchnosti povolení žádati, bez kteréhož kšaft platný nebude; potom pro rychtáře a staršího konšela poslati, a před nimi svou vůli poslední v tejnosti oznámiti. Rychtář pak s týmž konšelem bude povinen to dáti zapsati, a žádnému jinému nežli vrchnosti své odevzdati. 2. článek mluví nejdříve o rychtářích a konšelích, že mají každému „vedle sprave- dlivého rozeznání k spravedlnosti“ dopomáhati. Po tom odstavci jest červenou hrudkou připsán celý řádek, velmi nezřetelně: *Roboty jak potažní tak pěší dle povinnosti každej týhoden* (další slovo jest nečitelné). Pak následují zase prvotní odstavce: Co se robot dotýče, o nich toto se milostivě nařizuje, že totižto poddaní [sem kommentem připojeno později po straně: *tři dni vedle JMCské milostivého ustanovení*] *dva dni toliko1) každý tejden robotovati mají, a to s tímto patrným doložením, aby všichni sedláci jak na vorání a vláčení, tak také na jiné všechny jízdné roboty a práce, brzo ráno, a to vždycky s celým svým potahem [na okraji připsáno a kommentem sem poukázáno: *to jest, lánníci po 4 koních, tříčtvrtníci po 3 koních, poloulánníci po 2 koních nejméněji*] po ty *tři* dni vyjížděli. Na vejchozní však a ruční roboty mimo to aby, kdyby koliv se poručilo, čeledína vy- sílali. Podobně všickni chalupníci aby všelijaké vejchozní a ruční roboty a díla každého týhodne po dva celý dni bez všelijakých ouplatků jako sedláci povinni byli vybejvati. Nad to však všechno věděti se má, že v moci milostivé vrchnosti pozůstává, jak jízdní, tak vejchozní roboty, kdyby pro důležitou potřebu tak usou- dila, zvejšiti, i zase kdyby více v týmdni svátků se zběhlo, *aneb jich náležitá poslušnost to zasloužila*, umenšiti. Kdo by pak po poručení buďto správce aneb rychtáře na robotě se potom nenašel, ten a takový, jestli by sedlák byl, za každý den půldruhý kopy, jestli by pak chalupník byl, půl kopy do důchodu vrchnosti nevyhnutedlně složí. Kdyby pak rychtářové někomu nějakou robotu svývolně pro- minouti se opovážili, sami takové roboty za každou robotu podniknou. Protož nechť se každý hledí vedle milostivého tohoto nařízení skutečně zachovati*.2) 1) Slova „dva dni toliko“ jsou mnohokrát škrtána až k nerozeznání, následující pak řádky až do konce odstavce jsou přeškrtány dvěma čarami na kříž. — 2) Tento odstavec byl několikráte opravován něko-
Strana 217
Řád poddanský na statcích kolleje Jičínské 1643. 217 lika rozdílnými rukami a škrtán, nikdy však nebyl opraven venkoncem a důsledně s rozmyslem. S určitostí však jest z něho vyrozuměti, že prvotně r. 1643 předpisovala se v něm sedlákům dvoudenní robota v témdni jízdná a neurčitá robota pěší, chalupníkům pak rovněž dvojdenní robota v témdni pěší; později pak to bylo změněno a připsána robota trojdenní, což mohlo se státi teprva po roce 1680, kdy vydán byl první robotní patent, jakéhož se ten přípisek dovolává. Celý odstavec po svém seškrtání vlastně jíž nehodil se ku před čítání poddaným. *Jiná pak neposlušenství a přečinění rychtářové na mužích kládou, a na ženách trdlicí trestati mají“. Též také všickni rychtářové úroky Svatojiřské a Svatohavelské na 2 neděle před časem lidem opovídejte, a* kontribuci nařízenou časně od lidí vybírejte a ji odvádějte, tak aby exekucí se škodou větší pro ni nepřijížděla a nepřicházela. Článek 3. jedná o hromadách obecních, 4. o hrách v kostky a v karty, 5 o ohních, „přediva v domích nesušte, k tomu rychtář s starším konšelem neb starší obecní .. vždyckny ve dvou nedělích ať přehlíží“ .. 6. V řekách, v potocích *a v struhách* ryb žádných abyšte nelapali, ani jinším, kteří k tomu zřízeni jste, lapati nedopouštěli, též také při rybnících v ta- rasích žádné škody nečinili, ani žádných přediv bez ohlášení a povolení aby ne- močili, též z lesův žádného dříví nenosili; s ručnicemi žádné myslivosti neprovo- zovali, leč ten, komu jest od vrchnosti poručeno a povoleno. *Kdo by se pak toho dopustil, mimo jiného trestání ručnici propadnouti má*. Článek 7 zapovídá poddaným přechovávati podezřelé lidi nevolné. 8. Pastev žádných nočních jak při dvořích JJMtí pánův ke škodě, tak ani sami mezi sebou abyšte zoumyslně nečinili, *majíce tolikerý příklad, že tím nočním pasením mnozí vo dobytek s nejvěčí svou škodou přišli*. Jestliže by se pak z pří- hody někomu od jiného dobytkem jaká škoda stala, tehdy zajmouce to [sic], na právo žeňte, takové škody právem obveďte, a rychtář s konšely co za škodu učiněnou spravedlivě rozeznajíce, k zaplacení dopomáhejte; byť se pak i vás samých rychtářův aneb konšelův taková škoda dotejkala, tehdy na jiné s hurtem nekřičeti, a chudších nežli jste sami neutiskujíc, pěkně jak náleží platně, a o všeckno se spolu náležitě srovnávejte. K tomu také svou hradbu, kdo jakou povinen jest, to všeckno, jakž toho obyčej jest, do sv. Jiří aneb nejdéle potom ve dvou nedělích zhraďte a opravte. Též také brázdy v polích, struhy v lukách, jakž kde čeho potřebí jest, zdělávejte... *Kozí dobytek, poněvadž mladému majtu a slovem všemu mládí, obzvláště v zahra- dách nejškodlivější jest, ten se všem chovati zapovídá*. 9. Rolí ani luk jedni druhým bez dovolení vrchnosti nezastavujte... 10. *Kdyby pak kdo komu grunt neb živnost svou prodal, to aby se dalo v registra purkrechtní zapsati, a peníze sirotčí nebo purkrechtní aby před právem jak náleží skládané a v registra zapisované byly, tak aby potom skrze nepořádný prodaj nějaký zmatkové nepošly“. Archiv Český XXIX. 28
Řád poddanský na statcích kolleje Jičínské 1643. 217 lika rozdílnými rukami a škrtán, nikdy však nebyl opraven venkoncem a důsledně s rozmyslem. S určitostí však jest z něho vyrozuměti, že prvotně r. 1643 předpisovala se v něm sedlákům dvoudenní robota v témdni jízdná a neurčitá robota pěší, chalupníkům pak rovněž dvojdenní robota v témdni pěší; později pak to bylo změněno a připsána robota trojdenní, což mohlo se státi teprva po roce 1680, kdy vydán byl první robotní patent, jakéhož se ten přípisek dovolává. Celý odstavec po svém seškrtání vlastně jíž nehodil se ku před čítání poddaným. *Jiná pak neposlušenství a přečinění rychtářové na mužích kládou, a na ženách trdlicí trestati mají“. Též také všickni rychtářové úroky Svatojiřské a Svatohavelské na 2 neděle před časem lidem opovídejte, a* kontribuci nařízenou časně od lidí vybírejte a ji odvádějte, tak aby exekucí se škodou větší pro ni nepřijížděla a nepřicházela. Článek 3. jedná o hromadách obecních, 4. o hrách v kostky a v karty, 5 o ohních, „přediva v domích nesušte, k tomu rychtář s starším konšelem neb starší obecní .. vždyckny ve dvou nedělích ať přehlíží“ .. 6. V řekách, v potocích *a v struhách* ryb žádných abyšte nelapali, ani jinším, kteří k tomu zřízeni jste, lapati nedopouštěli, též také při rybnících v ta- rasích žádné škody nečinili, ani žádných přediv bez ohlášení a povolení aby ne- močili, též z lesův žádného dříví nenosili; s ručnicemi žádné myslivosti neprovo- zovali, leč ten, komu jest od vrchnosti poručeno a povoleno. *Kdo by se pak toho dopustil, mimo jiného trestání ručnici propadnouti má*. Článek 7 zapovídá poddaným přechovávati podezřelé lidi nevolné. 8. Pastev žádných nočních jak při dvořích JJMtí pánův ke škodě, tak ani sami mezi sebou abyšte zoumyslně nečinili, *majíce tolikerý příklad, že tím nočním pasením mnozí vo dobytek s nejvěčí svou škodou přišli*. Jestliže by se pak z pří- hody někomu od jiného dobytkem jaká škoda stala, tehdy zajmouce to [sic], na právo žeňte, takové škody právem obveďte, a rychtář s konšely co za škodu učiněnou spravedlivě rozeznajíce, k zaplacení dopomáhejte; byť se pak i vás samých rychtářův aneb konšelův taková škoda dotejkala, tehdy na jiné s hurtem nekřičeti, a chudších nežli jste sami neutiskujíc, pěkně jak náleží platně, a o všeckno se spolu náležitě srovnávejte. K tomu také svou hradbu, kdo jakou povinen jest, to všeckno, jakž toho obyčej jest, do sv. Jiří aneb nejdéle potom ve dvou nedělích zhraďte a opravte. Též také brázdy v polích, struhy v lukách, jakž kde čeho potřebí jest, zdělávejte... *Kozí dobytek, poněvadž mladému majtu a slovem všemu mládí, obzvláště v zahra- dách nejškodlivější jest, ten se všem chovati zapovídá*. 9. Rolí ani luk jedni druhým bez dovolení vrchnosti nezastavujte... 10. *Kdyby pak kdo komu grunt neb živnost svou prodal, to aby se dalo v registra purkrechtní zapsati, a peníze sirotčí nebo purkrechtní aby před právem jak náleží skládané a v registra zapisované byly, tak aby potom skrze nepořádný prodaj nějaký zmatkové nepošly“. Archiv Český XXIX. 28
Strana 218
218 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 11. Sirotkův, JJMstí pánův poddaných, aby žádný nikam nezašikoval, a bez povolení vrchnosti pod pokutou 12 kop m. na žádné řemeslo, buď syna svého neb sirotka nevydával 12. Slibův žádných nebo rukojemství na jiná panství abyšte nečinili; pakli kdo slíbil, sám se v tom varuj. A žádný přes 5 kop míš. ani se nedluž bez povolení vrchnosti. 13. *Cest nesvobodných buďto v polích, v lukách, též i v lesích přes mejta abyšte nedělali, ani žádných dobytkův času letního do lesův nepouštěli a mýt mladých nevypásali. Hajní pak všickni, kde kterému správa náležeti bude, aby se žádných škod jak týmž pasením, tak i jiným způsobem nedělalo, ať k tomu pilně dohlídají a na všeckno bedlivý pozor dávají. *Kdo by pak v tom postížen byl, ten mimo vězení za každej kus dobytka 1 kopu m. složiti, a kdyby toho nepřestali, buďto strátou dobytka nebo propadením] gruntu strestán býti má. Též podobně hajní, kteří by na takové škody proti svému závazku prohlídali [sic], trestáni býti mají.** 14. Dlouhý jest článek o krčmářích a řeznících, kterak spravedlivě a slušně mají lidem posluhovati, a rychtáři k nim dohlížeti, také aby neznesvěcovali svátků. *Kdyby pak někdo nějakou rvanici začal, tehdy 3 kopy m. složiti má. Kdo by dříve udeřil, ten se za vinného drží.* 15. Co se mlejnův a v nich mlení dotýče: Poněvadž mlynářové vedle pro- najetí mlejnův nájmy odvozovati mají a povinni jsou, rdo nich pak velmi málo, obzvláště Hrobičanští, přivážíte*, protož se vám to vedle spůsobův předešlých vr- chností i nyní obnovuje a jednomu každému dostatečně poroučí, aby žádný jinam do cizích, mimo domácí mlejny, nic nevozili ani nenosili. Kdo by pak koliv se toho dopustil, a na něj to uznáno bylo: dvojnásobní měřici na pomoc mlynáři k vyplnění nájmu dáti musí. Mlynářové pak jsou povinni, lidem neubližovati, nýbrž jednomu každému jak náleží dobře zdělati; pakli by se komu jaké ublížení od mlynářův stalo, může to oznámiti. 16. *Řebřík každej hospodář má míti na svém stavení přistavenej; pokudž by se pak nestalo a v tom dopaden byl, 2 sáhy dříví hvozdového z pokuty udělati musí“ Tento nový článek 16. jest psán, soudě dle písma, teprva v první polovici 18. století. Prvotně ná- sledující poslední článek měl číslo 16., což později proměněno v 17. 17. Při potazích obecních abyšte všickni bývali a tu pořádně všecky věci mezi sebou porovnali; a když se na vás při řízení soudův purkrechtních od vrchnosti vaší milé, jak jste se až po tento dnešní den mezi sebou chovali, doptání učiní, abyšte ihned před vrchností vaší milostivou a laskavou jeden každý rychtář po starších oznámili .. Na stranách 18—25 následuje sedm formulí závazků neb přísah, a sice přísahy přede- psané rychtářům, konšelům, starším obecním, fišmistrům, hajným, celným a kostelníkům na
218 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 11. Sirotkův, JJMstí pánův poddaných, aby žádný nikam nezašikoval, a bez povolení vrchnosti pod pokutou 12 kop m. na žádné řemeslo, buď syna svého neb sirotka nevydával 12. Slibův žádných nebo rukojemství na jiná panství abyšte nečinili; pakli kdo slíbil, sám se v tom varuj. A žádný přes 5 kop míš. ani se nedluž bez povolení vrchnosti. 13. *Cest nesvobodných buďto v polích, v lukách, též i v lesích přes mejta abyšte nedělali, ani žádných dobytkův času letního do lesův nepouštěli a mýt mladých nevypásali. Hajní pak všickni, kde kterému správa náležeti bude, aby se žádných škod jak týmž pasením, tak i jiným způsobem nedělalo, ať k tomu pilně dohlídají a na všeckno bedlivý pozor dávají. *Kdo by pak v tom postížen byl, ten mimo vězení za každej kus dobytka 1 kopu m. složiti, a kdyby toho nepřestali, buďto strátou dobytka nebo propadením] gruntu strestán býti má. Též podobně hajní, kteří by na takové škody proti svému závazku prohlídali [sic], trestáni býti mají.** 14. Dlouhý jest článek o krčmářích a řeznících, kterak spravedlivě a slušně mají lidem posluhovati, a rychtáři k nim dohlížeti, také aby neznesvěcovali svátků. *Kdyby pak někdo nějakou rvanici začal, tehdy 3 kopy m. složiti má. Kdo by dříve udeřil, ten se za vinného drží.* 15. Co se mlejnův a v nich mlení dotýče: Poněvadž mlynářové vedle pro- najetí mlejnův nájmy odvozovati mají a povinni jsou, rdo nich pak velmi málo, obzvláště Hrobičanští, přivážíte*, protož se vám to vedle spůsobův předešlých vr- chností i nyní obnovuje a jednomu každému dostatečně poroučí, aby žádný jinam do cizích, mimo domácí mlejny, nic nevozili ani nenosili. Kdo by pak koliv se toho dopustil, a na něj to uznáno bylo: dvojnásobní měřici na pomoc mlynáři k vyplnění nájmu dáti musí. Mlynářové pak jsou povinni, lidem neubližovati, nýbrž jednomu každému jak náleží dobře zdělati; pakli by se komu jaké ublížení od mlynářův stalo, může to oznámiti. 16. *Řebřík každej hospodář má míti na svém stavení přistavenej; pokudž by se pak nestalo a v tom dopaden byl, 2 sáhy dříví hvozdového z pokuty udělati musí“ Tento nový článek 16. jest psán, soudě dle písma, teprva v první polovici 18. století. Prvotně ná- sledující poslední článek měl číslo 16., což později proměněno v 17. 17. Při potazích obecních abyšte všickni bývali a tu pořádně všecky věci mezi sebou porovnali; a když se na vás při řízení soudův purkrechtních od vrchnosti vaší milé, jak jste se až po tento dnešní den mezi sebou chovali, doptání učiní, abyšte ihned před vrchností vaší milostivou a laskavou jeden každý rychtář po starších oznámili .. Na stranách 18—25 následuje sedm formulí závazků neb přísah, a sice přísahy přede- psané rychtářům, konšelům, starším obecním, fišmistrům, hajným, celným a kostelníkům na
Strana 219
Řád poddanský na statcích kolleje Jičínské 1643. 219 str. 28 jest přísaha poklasných. Ve všech těchto formulích provedeny jsou dvě opravy, první připsáním, druhá škrtnutím i připsáním, a sice v úvodu takto: Přísahám Pánu Bohu všemohoucímu, blahoslavené *bez poškvrny počaté* Panně Marii i všem milým svatým a JMti vysoce učenému a velebnému pánu panu rektorovi *i všem pánům kolleje Societatis Jesu* *Tovaryšstva Ježíšova kolleje* Jitčínské. Rychtáři a konšelé přísahali, krom jiného, „k spravedlnosti dopomáhati;“ starší obecní „komíny pilně a často prohlížeti. *nezpůsobné a nebezpečné rozebrati a nové způsobnější zdě- lati dáti*, jako i cesty dáti spravovati“; fišmistři „rybníkův, řek anebo potokův s pilností hlídati a nedati při nich v ničemž ubližovati a vykrádati“; hajní „komory JJMtí pánův v lesích s pilností hlídati, žádnému v tom škoditi, nadělaného dříví, jak pivovarského, tak také i k hvozdu a kolleji náležitě dobře opatrovati, též také sami i při prodajích spravedlivě se chovati“; celní „ta mejta anebo cla, která od starodávna nařízena jsou, zcela zouplna vybírati a JMti pánu vždycky ve 4 nedělích odvozovati“; kostelníci „v chrámu páně, v věcech k němu přináležejících, práci tu na nás příslušnou vykonati *krávy pak zádušní aby bez zjevného dovolení vrchnosti se nepřenášely a vždy na živě zachované na gruntech byly, k tomu ob zvláštní pilnost vynaložiti*“; poklasní „obilí v mandelích jak s pole přijímati, tak zase v sto- dolách zcela zouplna vydávati“. Formule zahájení soudu purkrechtního na str. 26 pochází z času, kdy na těch sou- dech skutečně ještě se soudilo, a gruntovní pořádnost nebyla jediným účelem jejich. Zní celá takto: Soud zahájiti. Poněvadž již na jiném nepozůstává, nežli aby se s pomocí boží tohoto purkrechtního soudu zasednutí stalo, tehdy tento poctivý soud hájí se boží mocí, JJMtí pánův mocí, konšelův a všeho toho poctivého práva mocí. Kdož tedy chceš k tomu přistoupiti, přistup svobodně, však s uctivostí, i též zase odstup s uctivostí. Kdo by pak na tom soudu co vysoudil, má toho užiti, a kdo by pro- soudil, ten aby zaplatil. Jestliže by pak kdo toho poctivého soudu neuctil, buďto řečí nebo skutkem, ten a takový má to ihned podniknouti, co mu za jeho provinění konšelé tu přítomní na lavicích sedící usoudí. Formule soudu vzdání na str. 27 jest méně významná: „Tento poctivý soud již se vzdává boží mocí, JMti pána mocí, a do komory JJMtí pánův se vkládá“; dále přeje zdraví poddaným, a „JJMti pánům našim dobrého a prodlouženého zdraví, šťastného a veselého nad námi panování.“ Předpis o robotě na stranách 29, 30 vzácně osvětluje, jaký pořádek v tom panoval na statcích jesuitské kolleje Jičínské roku 1643 a ještě několik desetiletí později; nebyl psán jako součástka řádu poddanského, nýbrž jako paměť o obdarování, takořka privilegium; a když po roce 1680 jesuité Jičínští zvýšili robotu na tři dni v témdni (str. 216), jistě tento zápis nebyl již připomínán jich poddaným na soudech purkrechtních. Zní celý takto: Obdarování stran robot dáno poddanejm kollejskejm od JMti p. Patera téhož času slávné kolleje Jičínské rektora, totiž p. P. Michala Tamassfi Ad 1643, 10. dne měsice září. 28*
Řád poddanský na statcích kolleje Jičínské 1643. 219 str. 28 jest přísaha poklasných. Ve všech těchto formulích provedeny jsou dvě opravy, první připsáním, druhá škrtnutím i připsáním, a sice v úvodu takto: Přísahám Pánu Bohu všemohoucímu, blahoslavené *bez poškvrny počaté* Panně Marii i všem milým svatým a JMti vysoce učenému a velebnému pánu panu rektorovi *i všem pánům kolleje Societatis Jesu* *Tovaryšstva Ježíšova kolleje* Jitčínské. Rychtáři a konšelé přísahali, krom jiného, „k spravedlnosti dopomáhati;“ starší obecní „komíny pilně a často prohlížeti. *nezpůsobné a nebezpečné rozebrati a nové způsobnější zdě- lati dáti*, jako i cesty dáti spravovati“; fišmistři „rybníkův, řek anebo potokův s pilností hlídati a nedati při nich v ničemž ubližovati a vykrádati“; hajní „komory JJMtí pánův v lesích s pilností hlídati, žádnému v tom škoditi, nadělaného dříví, jak pivovarského, tak také i k hvozdu a kolleji náležitě dobře opatrovati, též také sami i při prodajích spravedlivě se chovati“; celní „ta mejta anebo cla, která od starodávna nařízena jsou, zcela zouplna vybírati a JMti pánu vždycky ve 4 nedělích odvozovati“; kostelníci „v chrámu páně, v věcech k němu přináležejících, práci tu na nás příslušnou vykonati *krávy pak zádušní aby bez zjevného dovolení vrchnosti se nepřenášely a vždy na živě zachované na gruntech byly, k tomu ob zvláštní pilnost vynaložiti*“; poklasní „obilí v mandelích jak s pole přijímati, tak zase v sto- dolách zcela zouplna vydávati“. Formule zahájení soudu purkrechtního na str. 26 pochází z času, kdy na těch sou- dech skutečně ještě se soudilo, a gruntovní pořádnost nebyla jediným účelem jejich. Zní celá takto: Soud zahájiti. Poněvadž již na jiném nepozůstává, nežli aby se s pomocí boží tohoto purkrechtního soudu zasednutí stalo, tehdy tento poctivý soud hájí se boží mocí, JJMtí pánův mocí, konšelův a všeho toho poctivého práva mocí. Kdož tedy chceš k tomu přistoupiti, přistup svobodně, však s uctivostí, i též zase odstup s uctivostí. Kdo by pak na tom soudu co vysoudil, má toho užiti, a kdo by pro- soudil, ten aby zaplatil. Jestliže by pak kdo toho poctivého soudu neuctil, buďto řečí nebo skutkem, ten a takový má to ihned podniknouti, co mu za jeho provinění konšelé tu přítomní na lavicích sedící usoudí. Formule soudu vzdání na str. 27 jest méně významná: „Tento poctivý soud již se vzdává boží mocí, JMti pána mocí, a do komory JJMtí pánův se vkládá“; dále přeje zdraví poddaným, a „JJMti pánům našim dobrého a prodlouženého zdraví, šťastného a veselého nad námi panování.“ Předpis o robotě na stranách 29, 30 vzácně osvětluje, jaký pořádek v tom panoval na statcích jesuitské kolleje Jičínské roku 1643 a ještě několik desetiletí později; nebyl psán jako součástka řádu poddanského, nýbrž jako paměť o obdarování, takořka privilegium; a když po roce 1680 jesuité Jičínští zvýšili robotu na tři dni v témdni (str. 216), jistě tento zápis nebyl již připomínán jich poddaným na soudech purkrechtních. Zní celý takto: Obdarování stran robot dáno poddanejm kollejskejm od JMti p. Patera téhož času slávné kolleje Jičínské rektora, totiž p. P. Michala Tamassfi Ad 1643, 10. dne měsice září. 28*
Strana 220
220 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Vedle nařízení a poručení JMti pana Patera rektora poddaní kolleje Jitčínské nemají se každodenními robotami obtěžovati, aby i oni při svým zůstávaje, svých živností hleděti mohli. Pročež každého týhodne toliko dva dni s potahy svými robotovati mají; však aby tak ráno k dílu panskýmu přivstávali a je začínali, jak pilný hospodář obyčej má, dílo své vykonávati. Tak tehdy na jednu zápřež nejméně devět aneb deset záhonů zvorati mají. Kdo pak celý potah má, ten ním takové roboty po dva dni vykonávati povinen jest, jako i před lety bývalo. Kdo by pak celého potahu neměl, s jiným se spřáhati má. Jestliže by svátek v týmdni se přitrefil, tehdy nic z robot passirsováno býti nemá. Pakliby dva svátky se přitrefily, tu buď půl dne aneb celý den prominouti se může, vedle jedné i druhé strany potřeby. Kterýby pak poddaný svývolně a po poručení rychtáře takové roboty nevykonal, tehdy každého týhodne bude povinen do důchodu pána složiti pět kop. A kdo by půl těch robot zameškal, ten polovici té pokuty podniknouti má. Rychtářové k tomu všemu dohlídati a dopomáhati mají, věda, že kdyby co takového z nedbanlivosti jejich se zameškalo, touž pokutou mimo vězení trestáni býti mají. Však jestliže by kdy nevyhnutedlná potřeba k tomu nutila, pro uvarování velikých škod mohly by se takové roboty umenšiti i zvětšiti. Actum v kolleji Jitčínské nad Cidlinou, 10. dne měsíce září léta páně 1643. Michael Tamassfi mp. 152. (1643): Poddaní špitálu Načerackého prosí arcibiskupskou konsistoř za ochranu proti zástupci vrchnosti Načeracké, který je nutí k robotám panským a k poddanství vrchnostenskému. VMti urození, velební, důstojní a vysoce učení páni, páni patronové nám chudým lidem poddaným špitálským a zádušním Načeradským milostiví! VMti milostiví páni, páni! Poníženě za to pro Boha prosíme, že tuto naši poníženou sprostnou suplikací milostivě přijíti ráčíte, a to v příčině naší spravedlivé dále následující. Jakož jest na onen čas urozený a sta- tečný rytíř pan Václav Dvořecký z Olbramovic dobré paměti, pán Načeradský, proti vší spra- vedlnosti a proti pobožnému odkazu dobré a svaté paměti vrchnosti naší, urozené paní Anny Soběhrdové léta 1471 k špitálu a záduší Načeradskému učiněnému, mocně se nás ujal, nás jako zločince mušketýrům svým jímati, do vězení sázeti a vězením k nepovinným panským robotám přinucovati dal; v kterémžto vězení o hladu a o zimě půl čtvrté neděle nás držíce, žádnou prosbou a lítostí ukojen nemoha býti, z toho vězení nás propustiti dáti nechtěl; až Jeho Kn. Eminencí psaní jemu učiniti, k němu za nás, aby nám vězení polehčeno bylo, milo- stivě přimlouvati, nýbrž také nadepsaného dobré paměti pana Václava Dvořeckého, aby na nás proti pořadu práva nesáhal, k nepovinným robotám nás nepotahoval, než byli-li bychom jemu
220 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Vedle nařízení a poručení JMti pana Patera rektora poddaní kolleje Jitčínské nemají se každodenními robotami obtěžovati, aby i oni při svým zůstávaje, svých živností hleděti mohli. Pročež každého týhodne toliko dva dni s potahy svými robotovati mají; však aby tak ráno k dílu panskýmu přivstávali a je začínali, jak pilný hospodář obyčej má, dílo své vykonávati. Tak tehdy na jednu zápřež nejméně devět aneb deset záhonů zvorati mají. Kdo pak celý potah má, ten ním takové roboty po dva dni vykonávati povinen jest, jako i před lety bývalo. Kdo by pak celého potahu neměl, s jiným se spřáhati má. Jestliže by svátek v týmdni se přitrefil, tehdy nic z robot passirsováno býti nemá. Pakliby dva svátky se přitrefily, tu buď půl dne aneb celý den prominouti se může, vedle jedné i druhé strany potřeby. Kterýby pak poddaný svývolně a po poručení rychtáře takové roboty nevykonal, tehdy každého týhodne bude povinen do důchodu pána složiti pět kop. A kdo by půl těch robot zameškal, ten polovici té pokuty podniknouti má. Rychtářové k tomu všemu dohlídati a dopomáhati mají, věda, že kdyby co takového z nedbanlivosti jejich se zameškalo, touž pokutou mimo vězení trestáni býti mají. Však jestliže by kdy nevyhnutedlná potřeba k tomu nutila, pro uvarování velikých škod mohly by se takové roboty umenšiti i zvětšiti. Actum v kolleji Jitčínské nad Cidlinou, 10. dne měsíce září léta páně 1643. Michael Tamassfi mp. 152. (1643): Poddaní špitálu Načerackého prosí arcibiskupskou konsistoř za ochranu proti zástupci vrchnosti Načeracké, který je nutí k robotám panským a k poddanství vrchnostenskému. VMti urození, velební, důstojní a vysoce učení páni, páni patronové nám chudým lidem poddaným špitálským a zádušním Načeradským milostiví! VMti milostiví páni, páni! Poníženě za to pro Boha prosíme, že tuto naši poníženou sprostnou suplikací milostivě přijíti ráčíte, a to v příčině naší spravedlivé dále následující. Jakož jest na onen čas urozený a sta- tečný rytíř pan Václav Dvořecký z Olbramovic dobré paměti, pán Načeradský, proti vší spra- vedlnosti a proti pobožnému odkazu dobré a svaté paměti vrchnosti naší, urozené paní Anny Soběhrdové léta 1471 k špitálu a záduší Načeradskému učiněnému, mocně se nás ujal, nás jako zločince mušketýrům svým jímati, do vězení sázeti a vězením k nepovinným panským robotám přinucovati dal; v kterémžto vězení o hladu a o zimě půl čtvrté neděle nás držíce, žádnou prosbou a lítostí ukojen nemoha býti, z toho vězení nás propustiti dáti nechtěl; až Jeho Kn. Eminencí psaní jemu učiniti, k němu za nás, aby nám vězení polehčeno bylo, milo- stivě přimlouvati, nýbrž také nadepsaného dobré paměti pana Václava Dvořeckého, aby na nás proti pořadu práva nesáhal, k nepovinným robotám nás nepotahoval, než byli-li bychom jemu
Strana 221
Úročníci špitálští proti vrchnosti Načeracké (1643). 221 takový mi] robotami povinni, dostavíce se sám osobně do Prahy, tu kde by náleželo, to aby prokazoval, v tom jest jeho laskavě otcovsky napomínati ráčil Na kteréžto Jeho VKn. Emi- nencí milostivé otcovské psaní a napomínání vejš jmenovaný pan Dvořecký, že to dostatečně prokázati chce, že jsme jemu dědičnou poddaností i jinými všelijakými povinnostmi zavázáni, Jeho VKn. Eminencí tuze jest připověděl. Pod tím pak časem maje to prokazovati, v nadepsané nepovinné roboty nás potahoval, ouroky na špitál (zůstávajíc pustej špitál) od nás vybírati, a co se jemu líbilo, na nás ukládati dal. A byvše od dvojíctihodného kněze Jana Klementa křižovníka s červenou hvězdou, pana děkana Načeradského, aby přípovědi své Jeho VKn. Eminencí učiněné satisfakcí činil, mnohokrát pěknými slovy k prokazům napomínán, toho nikdy neprokázal, a že jemu robotami a dědičnou poddaností povinni jsme, prokázati nemohl. I pama- tujíc svrchu psaný pan Václav Dvořecký na dobré své svědomí, a znajíce to, že nám velice ubližuje a před pánem Bohem velikou křivdu činí, nemajíce při tom dostatečných prokazův, kterýmiž by to dle přípovědi své Jeho VKn. Eminencí učiněné, že jsme jeho dědiční poddaní, světle prokázati mohl: pročež s dobrým rozmyslem svým, požívajíc dobrého zdraví, nadepsa- nému dvojíctihodnému knězi Janovi Klementovi křižovníku s červenou hvězdou a k špitálu a záduší Načeradskému, k předešlým starodávným našim svobodám rukou dáním nás navrátil a propustil; podle kteréhož navrácení a propuštění týž dvojíctihodný kněz Jan Klement kři- žovník s červenou hvězdou, pan děkan Načeradský, pod ochranu svou a pod poslušnost téhož špitála a záduší Načeradského po smrti dobré paměti pana Václava Dvořeckého spravedlivě nás se ujal. Těchto pak dnův pominulých JMt pan Skuhrovský nadepsanému knězi Janovi Kle- mentovi křižovníku s červenou hvězdou, za zlé jemu majíce, že se nás proti pořadu práva ujal, psaní své odeslati ráčil, napomínajíc při tom dvojíctihodného kněze Jana Klementa, aby od té své neslušné praetensí upustil, sice že sirotkům nebož. pána Václava Dvořeckého pomá- hati a nás (tak nám pan ouředník Načeradský pohrůžku činí), jako kdy prvé, mocně jímati, do vězení bráti a s mušením k nepovinným robotám přinucovati chtíti dáti ráčí. Pročež k VMti skrze tento snížený spis se utíkáme pod milostivou ochranu VMti a velebné konsistoři se podávaje, pro Boha prosíme, že se nás též podle dvojíctihodného kněze Jana Klementa spravedlivě ujíti, milostivou a ochrannou ruku nad námi držeti, a JMti panu Skuhrovskému, aby nás v poddanost budoucím pánům držitelům statku Načeradského potahovati a podrobovati neráčil, za nás se milostivě přimluviti ráčíte. Nebo upadnouce my opět v moc panskou, kdo ví, jak by s námi nakládali, snad tak, že by v krátkých časech ani špitál ani pán nic neměli. Nebo kdyby roboty na nás míti chtěli, jsouce již na nejvýš schuzeni a od pánův Načeradských ze všeho vyšacováni, museli bychom svých živnůstek tak státi nechati, a vezmouce manželky a dítky, otra ruce, ode všeho ujíti a odběhnouti. V čem se po pánu Bohu k VMtem k opatření utíkáme, a v mocnou ochranu VMtí pána Boha poroučíme. Milostivé odpovědi od VMtí sníženě očekávajíce, zůstáváme za Vaše důstojné Milosti každého času na modlitbách trvající zádušní poddaní k špitálu a děkanství Načeradskému přináležející. [In tergo:]. . . JVKn. Eminencí oficiálu a pánům assessorům kosistoře Pražské . . . Kopie v archivě arcibiskupském v Praze, Acta et processus; odtud nový opis v archivě zemském v Praze. Viz podobnou žádost z roku 1638 výše str. 205 č. 148 s vysvětlivkami o špitále Načerackém a o po- řadě vrchností tamějších. Prosebníci r. 1638 počítali se za svobodníky, zde jmenují se jen poddanými zádušními- Na opise archivu zemského připsán z dohadu letopočet cc. 1640; ale v žádosti připomíná se smrt Václava Dvořeckého z Olbramovic, jenž zemřel v červenci 1643. Žádost jest tedy psána potom, ale nejspíš brzy. Jme- novaný v ní pan Skuhrovský, jenž posledně utiskoval úročníky špitálu Načerackého, jest nepochybné děd
Úročníci špitálští proti vrchnosti Načeracké (1643). 221 takový mi] robotami povinni, dostavíce se sám osobně do Prahy, tu kde by náleželo, to aby prokazoval, v tom jest jeho laskavě otcovsky napomínati ráčil Na kteréžto Jeho VKn. Emi- nencí milostivé otcovské psaní a napomínání vejš jmenovaný pan Dvořecký, že to dostatečně prokázati chce, že jsme jemu dědičnou poddaností i jinými všelijakými povinnostmi zavázáni, Jeho VKn. Eminencí tuze jest připověděl. Pod tím pak časem maje to prokazovati, v nadepsané nepovinné roboty nás potahoval, ouroky na špitál (zůstávajíc pustej špitál) od nás vybírati, a co se jemu líbilo, na nás ukládati dal. A byvše od dvojíctihodného kněze Jana Klementa křižovníka s červenou hvězdou, pana děkana Načeradského, aby přípovědi své Jeho VKn. Eminencí učiněné satisfakcí činil, mnohokrát pěknými slovy k prokazům napomínán, toho nikdy neprokázal, a že jemu robotami a dědičnou poddaností povinni jsme, prokázati nemohl. I pama- tujíc svrchu psaný pan Václav Dvořecký na dobré své svědomí, a znajíce to, že nám velice ubližuje a před pánem Bohem velikou křivdu činí, nemajíce při tom dostatečných prokazův, kterýmiž by to dle přípovědi své Jeho VKn. Eminencí učiněné, že jsme jeho dědiční poddaní, světle prokázati mohl: pročež s dobrým rozmyslem svým, požívajíc dobrého zdraví, nadepsa- nému dvojíctihodnému knězi Janovi Klementovi křižovníku s červenou hvězdou a k špitálu a záduší Načeradskému, k předešlým starodávným našim svobodám rukou dáním nás navrátil a propustil; podle kteréhož navrácení a propuštění týž dvojíctihodný kněz Jan Klement kři- žovník s červenou hvězdou, pan děkan Načeradský, pod ochranu svou a pod poslušnost téhož špitála a záduší Načeradského po smrti dobré paměti pana Václava Dvořeckého spravedlivě nás se ujal. Těchto pak dnův pominulých JMt pan Skuhrovský nadepsanému knězi Janovi Kle- mentovi křižovníku s červenou hvězdou, za zlé jemu majíce, že se nás proti pořadu práva ujal, psaní své odeslati ráčil, napomínajíc při tom dvojíctihodného kněze Jana Klementa, aby od té své neslušné praetensí upustil, sice že sirotkům nebož. pána Václava Dvořeckého pomá- hati a nás (tak nám pan ouředník Načeradský pohrůžku činí), jako kdy prvé, mocně jímati, do vězení bráti a s mušením k nepovinným robotám přinucovati chtíti dáti ráčí. Pročež k VMti skrze tento snížený spis se utíkáme pod milostivou ochranu VMti a velebné konsistoři se podávaje, pro Boha prosíme, že se nás též podle dvojíctihodného kněze Jana Klementa spravedlivě ujíti, milostivou a ochrannou ruku nad námi držeti, a JMti panu Skuhrovskému, aby nás v poddanost budoucím pánům držitelům statku Načeradského potahovati a podrobovati neráčil, za nás se milostivě přimluviti ráčíte. Nebo upadnouce my opět v moc panskou, kdo ví, jak by s námi nakládali, snad tak, že by v krátkých časech ani špitál ani pán nic neměli. Nebo kdyby roboty na nás míti chtěli, jsouce již na nejvýš schuzeni a od pánův Načeradských ze všeho vyšacováni, museli bychom svých živnůstek tak státi nechati, a vezmouce manželky a dítky, otra ruce, ode všeho ujíti a odběhnouti. V čem se po pánu Bohu k VMtem k opatření utíkáme, a v mocnou ochranu VMtí pána Boha poroučíme. Milostivé odpovědi od VMtí sníženě očekávajíce, zůstáváme za Vaše důstojné Milosti každého času na modlitbách trvající zádušní poddaní k špitálu a děkanství Načeradskému přináležející. [In tergo:]. . . JVKn. Eminencí oficiálu a pánům assessorům kosistoře Pražské . . . Kopie v archivě arcibiskupském v Praze, Acta et processus; odtud nový opis v archivě zemském v Praze. Viz podobnou žádost z roku 1638 výše str. 205 č. 148 s vysvětlivkami o špitále Načerackém a o po- řadě vrchností tamějších. Prosebníci r. 1638 počítali se za svobodníky, zde jmenují se jen poddanými zádušními- Na opise archivu zemského připsán z dohadu letopočet cc. 1640; ale v žádosti připomíná se smrt Václava Dvořeckého z Olbramovic, jenž zemřel v červenci 1643. Žádost jest tedy psána potom, ale nejspíš brzy. Jme- novaný v ní pan Skuhrovský, jenž posledně utiskoval úročníky špitálu Načerackého, jest nepochybné děd
Strana 222
222 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským Václava Dvořeckého, Oldřich Skuhrovský ze Skuhrova na Louňovicích, jehož dcera Magdalena vdala se za Viléma Dvořeckého, otce Václavova. Oldřich Skuhrovský dle toho pomáhal po smrti svého zetě Václava Dvo- řeckého 1643 své ovdovělé dceři Magdaleně ve správě statku Načerackého. 153. Odhad komorního panství Mělnického, datovaný dne 4. září 1645. Okolo královského věnného města Mělníka rozkládalo se královské panství Mělnické, ke kterému náleželo městečko Štětí a přes 35 vesnic, dilem celých, dílem jen částek jich; jsou vyčteny v Palackého Popise str. 84. Svobodné město Mělník i panství Mělnické bývaly od králů dávány královnám Českým na čas života jmenem věna, někdy však bývaly také zapiso- vány v dluzích osobám šlechtickým jmenem zástavy, a zase vykupovány od nich neb od jich dědiců ke komoře královské. Správa panství Mělnického měla sídlo v zámku neb hradě, jenž stál ve městě Mělníku. Městské obci Mělnické bylo stále míti se na pozoru, aby obmezováním svobod městských nebylo město zbaveno své samosprávy a podřízeno v tom neb v onom správě panské, jež zcela vládla nad poddaným městečkem Štětím a nad vesnicemi. Tato snaha mě- šťanův po zachování samostatnosti jakožto města královského dosahovala zabezpečení potvrzo- váním svobod a množením důchodů městských od krále, hlavně pak tím, že král Matyáš r. 1612 zapověděl zámeckým (správě panství), vkládati se do správy městské (Sedláčkův Míst. Slovník 594). Na počátku války třicítileté vzbouřilí stavové zastavili panství Mělnické r. 1620 Václavovi Pětipeskému z Chyš; jemu brzo bylo odňato konfiskací ke komoře a r. 1623 od císaře Ferdi- nanda II zastaveno Vilémovi Slavatovi z Chlumu a z Košmberka. Ve válce třicítileté bylo panství valně pohubeno, výnos jeho se stenčil; pročež zástavný držitel Slavata po roce 1643 rád panství vracel komoře zpět. Potom r. 1645 přijal je v zástavu hrabě Heřman Černín z Chuděnic, jehož potomkům bylo pak r. 1687 doprodáno k vlastnictví. Dědictvím po přeslici přešlo r. 1753 na knížecí rod Lobkovický, jenž je dosud drží. Když r. 1645 panství Mělnické mělo přijíti do prodeje nebo do zástavy, komora dvorská dala je odhadnouti, aby se vyšetřila jeho trhová cena. Byly popsány a odhadnuty všechny ne- movitosti vrchnostenské, zámek, dvory poplužní, ovčíny, pivovary, vinice, pole, louky, zahrady, lesy a vody, jež se nacházely v přímé držbě i správě panské; vypočtěno, co vynášely mlýny, přívozy, lomy a jiné drobné užitky panské; vyčetly se všechny vesnice a kolik v které bylo usedlých poddaných sedláků a chalupníků (větších a menších rolníků); kolik úroků peněžitých která ves platila, jaké dávky v přírodninách odváděla a jaká byla jich cena, jaké roboty kde konali nebo kolik peněz místo nich platili. Všude jest udáno, jaký byl stav všeho toho a kolik šlo do důchodu panského za pokoje a pořádku v zemi před vypuknutím války třicítileté (před rokem 1618), i kolik selských statků a chalup bylo potom zkaženo a zůstávalo r. 1645 ne- osazených čili pustých, tedy oč panské důchody se zmenšily. Zničené živnosti a závody braly se do odhadu polovičkou svého výnosu, jenž mohl nastati v budoucnosti po jich doufané obnově. Skytá tedy ten odhad mnohonásob poučný obraz o tom, jaké bylo panství Mělnické před válkou, jak se na něm hospodařilo, a jaký byl jeho pokleslý stav roku 1645.
222 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským Václava Dvořeckého, Oldřich Skuhrovský ze Skuhrova na Louňovicích, jehož dcera Magdalena vdala se za Viléma Dvořeckého, otce Václavova. Oldřich Skuhrovský dle toho pomáhal po smrti svého zetě Václava Dvo- řeckého 1643 své ovdovělé dceři Magdaleně ve správě statku Načerackého. 153. Odhad komorního panství Mělnického, datovaný dne 4. září 1645. Okolo královského věnného města Mělníka rozkládalo se královské panství Mělnické, ke kterému náleželo městečko Štětí a přes 35 vesnic, dilem celých, dílem jen částek jich; jsou vyčteny v Palackého Popise str. 84. Svobodné město Mělník i panství Mělnické bývaly od králů dávány královnám Českým na čas života jmenem věna, někdy však bývaly také zapiso- vány v dluzích osobám šlechtickým jmenem zástavy, a zase vykupovány od nich neb od jich dědiců ke komoře královské. Správa panství Mělnického měla sídlo v zámku neb hradě, jenž stál ve městě Mělníku. Městské obci Mělnické bylo stále míti se na pozoru, aby obmezováním svobod městských nebylo město zbaveno své samosprávy a podřízeno v tom neb v onom správě panské, jež zcela vládla nad poddaným městečkem Štětím a nad vesnicemi. Tato snaha mě- šťanův po zachování samostatnosti jakožto města královského dosahovala zabezpečení potvrzo- váním svobod a množením důchodů městských od krále, hlavně pak tím, že král Matyáš r. 1612 zapověděl zámeckým (správě panství), vkládati se do správy městské (Sedláčkův Míst. Slovník 594). Na počátku války třicítileté vzbouřilí stavové zastavili panství Mělnické r. 1620 Václavovi Pětipeskému z Chyš; jemu brzo bylo odňato konfiskací ke komoře a r. 1623 od císaře Ferdi- nanda II zastaveno Vilémovi Slavatovi z Chlumu a z Košmberka. Ve válce třicítileté bylo panství valně pohubeno, výnos jeho se stenčil; pročež zástavný držitel Slavata po roce 1643 rád panství vracel komoře zpět. Potom r. 1645 přijal je v zástavu hrabě Heřman Černín z Chuděnic, jehož potomkům bylo pak r. 1687 doprodáno k vlastnictví. Dědictvím po přeslici přešlo r. 1753 na knížecí rod Lobkovický, jenž je dosud drží. Když r. 1645 panství Mělnické mělo přijíti do prodeje nebo do zástavy, komora dvorská dala je odhadnouti, aby se vyšetřila jeho trhová cena. Byly popsány a odhadnuty všechny ne- movitosti vrchnostenské, zámek, dvory poplužní, ovčíny, pivovary, vinice, pole, louky, zahrady, lesy a vody, jež se nacházely v přímé držbě i správě panské; vypočtěno, co vynášely mlýny, přívozy, lomy a jiné drobné užitky panské; vyčetly se všechny vesnice a kolik v které bylo usedlých poddaných sedláků a chalupníků (větších a menších rolníků); kolik úroků peněžitých která ves platila, jaké dávky v přírodninách odváděla a jaká byla jich cena, jaké roboty kde konali nebo kolik peněz místo nich platili. Všude jest udáno, jaký byl stav všeho toho a kolik šlo do důchodu panského za pokoje a pořádku v zemi před vypuknutím války třicítileté (před rokem 1618), i kolik selských statků a chalup bylo potom zkaženo a zůstávalo r. 1645 ne- osazených čili pustých, tedy oč panské důchody se zmenšily. Zničené živnosti a závody braly se do odhadu polovičkou svého výnosu, jenž mohl nastati v budoucnosti po jich doufané obnově. Skytá tedy ten odhad mnohonásob poučný obraz o tom, jaké bylo panství Mělnické před válkou, jak se na něm hospodařilo, a jaký byl jeho pokleslý stav roku 1645.
Strana 223
Odhad panství Mělnického 1645. 223 Originál odhadu, datovaný v Praze 4. září 1645, nachází se v archivě společného ministeria financí ve Vídni se značkou; Böhmen 1645 ad 25. September. Nový opis do písmena věrný, zhotovený Kregczym, chová se v archivu zemském v Praze. Byv naň upozorněn řed. Dr. V. J. Nováčkem, vydávám z něho celý text pravopisem novějším, při čemž však starý zvuk. hleděl jsem zachovati. Podržel jsem i chybné psaní adverbia noch (ještě), kteréž v originále se píše nach, i předložky nach (po), kteráž bývá psána noch; ta převrácenost mate sice při čtení, ale nejspíš se srovnává s tehdejší výslovností. Jen slovíčko zue, kteréž v originále jest tak vždy psáno, dovolil jsem si skrátiti a měniti v zu. Označení lhůt zue St. Georgi, zue St. Galli skracoval jsem v pouhý výraz Georgi, Galli. Kde úrok při sv. Jiří i při sv. Havle byl stejný, napsal jsem jej toliko při sv. Jiří, a při sv. Havle naznačil jsem jeho opakování skratkou dto (detto = tolikéž). Taxa oder landüblicher Anschlag der röm. kais. Majestät in Bunzler Kreis liegender Herrschaft Melnickh, mit aller deren Pertinens und Zuegehör. Alles auf Schock, Groschen und Pfening meissnisch, und das Schock standhafter Nutzung per 50 Schock, steigend und fallend aber 25 Schock meissnisch geraitet. Erstlichen, das oberhalb der Elbe in der Höhe liegende Schloss, weliches von starken Mauern erbaut, bis unters Dach drei Gaden hoch gewölbt, die obige Gewölber mit durchge- zogenen eisernen Stangen wohl verwahrt, und alles mit einem Ziegeltach bedeckt. Darinnen an Stuben, Kammern und andern Gebäuen eine ziembliche Notturft; Kuchel und vier Keller, sowohl als auch ein grosser gewölbter Stall. Und wird das Wasser ins Schloss durch Röhren getrieben. In Ansehung, dass es an Glase-Fenster, Öfen und Thüren ruiniert ist, wird solches gewürdiget und allda angesetzt per 2000 Schock. Bei diesem Schloss ist auch ein kleines Gärtel, mit einer Mauer umbpfangen; dieses wird bei Taxierung des Schlosses gelassen. Imgleichen ist bei dem Schloss am Thor ein Haus zue des Hauptmanns oder eines andern Bedienten Wohnung; in denselben ist oben ein Durchgang, wie ins Schloss, also auch in die Kanzleistuben über dem Thor, und kann, wann es der Herrschaft beliebt, Wein und Bier darinnen geschenkt oder ausgegeben werden, massen kaum der Ort darzue eigentlich er- kauft und das Haus erbanet worden. Wird für dieses Haus angesetzt 400 fP [Schock]. Zu dieser Herrschaft gehört der Marktflecken Wisstädtl [Štětí, Wegstädtl], darinnen sein Angesessene gewesen 73, anjetzo 28, Ode 45. Die sammentlichen haben gezinst zue Sct. Georgi 32 fP 32 gr., St. Galli 32 fP 32 gr.; Hühner 77, zu 6 gr. geraitet 7 ff 42 gr. Bergrecht Georgi 4 fP 22 gr. 4 d., Galli dto. Umb ein Fass Wein 15 f. Umb ihnen verliehene Freiheiten 40 fP. — Summa 136 f 31 gr. 1 d. Wegen der Öden kombt, zum halben Anschlag zue ästimieren, abzuziehen an Zinsen vor beede Termin 32 ff 48 gr. 2 d.; Hühner 37 zue 6 gr.: 3 f� 42 gr.; an Bergrecht 1. fl 22 gr. — Sa 37 � 52 gr. 2 d. Verbleibt zum völligen Anschlag 98 �� 38 gr. 6 d.
Odhad panství Mělnického 1645. 223 Originál odhadu, datovaný v Praze 4. září 1645, nachází se v archivě společného ministeria financí ve Vídni se značkou; Böhmen 1645 ad 25. September. Nový opis do písmena věrný, zhotovený Kregczym, chová se v archivu zemském v Praze. Byv naň upozorněn řed. Dr. V. J. Nováčkem, vydávám z něho celý text pravopisem novějším, při čemž však starý zvuk. hleděl jsem zachovati. Podržel jsem i chybné psaní adverbia noch (ještě), kteréž v originále se píše nach, i předložky nach (po), kteráž bývá psána noch; ta převrácenost mate sice při čtení, ale nejspíš se srovnává s tehdejší výslovností. Jen slovíčko zue, kteréž v originále jest tak vždy psáno, dovolil jsem si skrátiti a měniti v zu. Označení lhůt zue St. Georgi, zue St. Galli skracoval jsem v pouhý výraz Georgi, Galli. Kde úrok při sv. Jiří i při sv. Havle byl stejný, napsal jsem jej toliko při sv. Jiří, a při sv. Havle naznačil jsem jeho opakování skratkou dto (detto = tolikéž). Taxa oder landüblicher Anschlag der röm. kais. Majestät in Bunzler Kreis liegender Herrschaft Melnickh, mit aller deren Pertinens und Zuegehör. Alles auf Schock, Groschen und Pfening meissnisch, und das Schock standhafter Nutzung per 50 Schock, steigend und fallend aber 25 Schock meissnisch geraitet. Erstlichen, das oberhalb der Elbe in der Höhe liegende Schloss, weliches von starken Mauern erbaut, bis unters Dach drei Gaden hoch gewölbt, die obige Gewölber mit durchge- zogenen eisernen Stangen wohl verwahrt, und alles mit einem Ziegeltach bedeckt. Darinnen an Stuben, Kammern und andern Gebäuen eine ziembliche Notturft; Kuchel und vier Keller, sowohl als auch ein grosser gewölbter Stall. Und wird das Wasser ins Schloss durch Röhren getrieben. In Ansehung, dass es an Glase-Fenster, Öfen und Thüren ruiniert ist, wird solches gewürdiget und allda angesetzt per 2000 Schock. Bei diesem Schloss ist auch ein kleines Gärtel, mit einer Mauer umbpfangen; dieses wird bei Taxierung des Schlosses gelassen. Imgleichen ist bei dem Schloss am Thor ein Haus zue des Hauptmanns oder eines andern Bedienten Wohnung; in denselben ist oben ein Durchgang, wie ins Schloss, also auch in die Kanzleistuben über dem Thor, und kann, wann es der Herrschaft beliebt, Wein und Bier darinnen geschenkt oder ausgegeben werden, massen kaum der Ort darzue eigentlich er- kauft und das Haus erbanet worden. Wird für dieses Haus angesetzt 400 fP [Schock]. Zu dieser Herrschaft gehört der Marktflecken Wisstädtl [Štětí, Wegstädtl], darinnen sein Angesessene gewesen 73, anjetzo 28, Ode 45. Die sammentlichen haben gezinst zue Sct. Georgi 32 fP 32 gr., St. Galli 32 fP 32 gr.; Hühner 77, zu 6 gr. geraitet 7 ff 42 gr. Bergrecht Georgi 4 fP 22 gr. 4 d., Galli dto. Umb ein Fass Wein 15 f. Umb ihnen verliehene Freiheiten 40 fP. — Summa 136 f 31 gr. 1 d. Wegen der Öden kombt, zum halben Anschlag zue ästimieren, abzuziehen an Zinsen vor beede Termin 32 ff 48 gr. 2 d.; Hühner 37 zue 6 gr.: 3 f� 42 gr.; an Bergrecht 1. fl 22 gr. — Sa 37 � 52 gr. 2 d. Verbleibt zum völligen Anschlag 98 �� 38 gr. 6 d.
Strana 224
224 D. XXII Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Folgen die Dorfschaften, wieviel hiebevor besage des Urbari in einem jedem [Dorfe] zur obgedachten Herrschaft gehörige Bauernhöf und Chalupner gewesen, was dieselben in einem und andern gezinst, und wieviel deren, ausser ihrer Weib und Kinder, anjetzo nach auf dern Gründen oder sonsten auf der Herrschaft, vermöge von den Richtern und Geschwo- renen Bericht, sich aufhalten oder die Gründ sonsten genossen worden, daraus der Zins er- folgen soll. Das Dorf Broshanky [Brozánky]. Darinnen sein gewesen (anjetzo nach darvon der Zins erfolgen soll) 5 Bauernhöfe, 7, Öde 2, 3 13, „ 10. Tento výčet živností v Brozánkách jest pomatený a nesrozumitelný; soudě podle dalších výčtů used- lých v jiných vsech, mělo býti psáno takto: Sein gewesen Bauernhöfe . . . . . . . . . . 7 Chalupner . . . . . . . . . . 13 anjetzo noch 5 3 5de 2 10 z těch bylo r. 1645 ještě osedlých pustých 2 5 statků selských . . . . . . . . . . 7 10 3 živností chalupnických . . . . . . . 13 Roku 1645, když se dělal urbář anebo tento výtah z něho, bylo v každé vsi osedlých míst spolu s pustými místy dohromady tolik, kolik roku 1618 (než se počaly války a nepořádky v zemi) počítalo se osed- lých míst stejné třídy, selské nebo chalupnické. Haben gezinst sammentlichen Georgi 12 f? 12 gr., Galli dto (12 12 gr). Robot 4 Tag zu 6 gr.: 24 gr. Die Schaf zu baden, 4 Person zu 4 gr.: 16 gr. — Summa 25 �p 4 gr. Wegen deren, so nicht verhanden, kommt abzuziehen Georgi 3 fl 4 gr., Galli dto. — Summa 6 ſ? 8 gr. Verbleibt, weliches die, so noch zur Stelle, jährlich zu entrichten schuldig, 18 fP To jest: v Brozánkách bylo před r. 1618 osedlých 56 gr. — Im Dorf Hořzin [Hořín] Sein gewesen anjetzo noch öde Bauernhöf . . . . . . . . . 11 . . . . . . 8 . . . . . . 3 Chalupner . . . . . . . . . 11 . . . . . . 1 . . . . . . 10 Summa . . . . 22 . . . . . . 9 . . . . . . 13 Item sein zwei in diesem Dorf, weliche mit der Unterthänigkeit zum Spital bei der Bruggen zu Prag gehören, aber zue dieser Herrschaft auch zinsen, und beede vor einen roboten. Alle sammentlichen haben gezinst Georgi 30 28 gr. 2 d., Galli dto. Item vor die Roboten Georgi 9 fP, Galli 9 fp. Von einem Grund Robot 5 Täge zu 6 gr.: 30 gr. Hühner 10 zue 6 gr.: 1 ſl. — Summa 80 � 26 gr. 4 d. Wegen deren, so sich nicht befinden, wird abgezogen an Zinsen Georgi 9 �p 48 gr. 4 d., Galli dto; an Roboten Georgi 5 � 37 gr. 31/2 d., Galli dto; Hühner 2 zu 6 gr.: 12 gr. — Sa 31 � 4 gr. 1 d. Verbleibt, so die, welche nach zur Stelle sind, jährlich zu geben schuldig: 49 ſ 22 gr. 3 d.
224 D. XXII Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Folgen die Dorfschaften, wieviel hiebevor besage des Urbari in einem jedem [Dorfe] zur obgedachten Herrschaft gehörige Bauernhöf und Chalupner gewesen, was dieselben in einem und andern gezinst, und wieviel deren, ausser ihrer Weib und Kinder, anjetzo nach auf dern Gründen oder sonsten auf der Herrschaft, vermöge von den Richtern und Geschwo- renen Bericht, sich aufhalten oder die Gründ sonsten genossen worden, daraus der Zins er- folgen soll. Das Dorf Broshanky [Brozánky]. Darinnen sein gewesen (anjetzo nach darvon der Zins erfolgen soll) 5 Bauernhöfe, 7, Öde 2, 3 13, „ 10. Tento výčet živností v Brozánkách jest pomatený a nesrozumitelný; soudě podle dalších výčtů used- lých v jiných vsech, mělo býti psáno takto: Sein gewesen Bauernhöfe . . . . . . . . . . 7 Chalupner . . . . . . . . . . 13 anjetzo noch 5 3 5de 2 10 z těch bylo r. 1645 ještě osedlých pustých 2 5 statků selských . . . . . . . . . . 7 10 3 živností chalupnických . . . . . . . 13 Roku 1645, když se dělal urbář anebo tento výtah z něho, bylo v každé vsi osedlých míst spolu s pustými místy dohromady tolik, kolik roku 1618 (než se počaly války a nepořádky v zemi) počítalo se osed- lých míst stejné třídy, selské nebo chalupnické. Haben gezinst sammentlichen Georgi 12 f? 12 gr., Galli dto (12 12 gr). Robot 4 Tag zu 6 gr.: 24 gr. Die Schaf zu baden, 4 Person zu 4 gr.: 16 gr. — Summa 25 �p 4 gr. Wegen deren, so nicht verhanden, kommt abzuziehen Georgi 3 fl 4 gr., Galli dto. — Summa 6 ſ? 8 gr. Verbleibt, weliches die, so noch zur Stelle, jährlich zu entrichten schuldig, 18 fP To jest: v Brozánkách bylo před r. 1618 osedlých 56 gr. — Im Dorf Hořzin [Hořín] Sein gewesen anjetzo noch öde Bauernhöf . . . . . . . . . 11 . . . . . . 8 . . . . . . 3 Chalupner . . . . . . . . . 11 . . . . . . 1 . . . . . . 10 Summa . . . . 22 . . . . . . 9 . . . . . . 13 Item sein zwei in diesem Dorf, weliche mit der Unterthänigkeit zum Spital bei der Bruggen zu Prag gehören, aber zue dieser Herrschaft auch zinsen, und beede vor einen roboten. Alle sammentlichen haben gezinst Georgi 30 28 gr. 2 d., Galli dto. Item vor die Roboten Georgi 9 fP, Galli 9 fp. Von einem Grund Robot 5 Täge zu 6 gr.: 30 gr. Hühner 10 zue 6 gr.: 1 ſl. — Summa 80 � 26 gr. 4 d. Wegen deren, so sich nicht befinden, wird abgezogen an Zinsen Georgi 9 �p 48 gr. 4 d., Galli dto; an Roboten Georgi 5 � 37 gr. 31/2 d., Galli dto; Hühner 2 zu 6 gr.: 12 gr. — Sa 31 � 4 gr. 1 d. Verbleibt, so die, welche nach zur Stelle sind, jährlich zu geben schuldig: 49 ſ 22 gr. 3 d.
Strana 225
Odhad panství Mělnického 1645. 225 Im Dorf Wrbna [Vrbno]. Sein gewesen anjetzo nach Bauerngründ . . . . . . . . 8 . . . . . . 8 . . . . . . Chalupner . . . . . . . . . 6 . . . . . . 5 . . . . . . Summa . . . . 14 . . . . . . 13 . . . . . Die übrigen 4 Bauern und 4 Chalupner mit der Unterthänigkeit, wie auch die Col- latur zum Spital bei der Präger Brueggen, aber (wie der Richter wegen Genuessung der Ge- meinweid und Holzes berichtet) mit der Robot zum Schloss Melnik gehören, massen dann auch der eine in die Rent zinset. Haben sammentlichen gezinset Georgi 17 ff 51 gr. 5 d., Galli 18 �P 21 gr. 5 d.; Hühner 24 zue 6 gr.: 2 �� 24 gr. Summa 38 �l 37 gr. 3 d. Wegen des öden kombt nichts abzuziehen, dann er nichts gezinset hat. Verbleibt also 38 � 37 gr. 3 d. öde Das Dorf Zieltschin [Zelčín]. Sein gewesen sein nach Bauernhöf . . . . . . . . 3 . . . . . . 3 . . . . . Die haben gezinst Georgi 10 f� 48 gr., Galli 11 fl 48 gr., umb Schunken 1 fP 12 gr., Summa 23 f� 48 gr. — Weilen dann diejenigen, denen die Grund zuegehören, bei Leben und verhanden, kombt wegen der öden nichts abzueraiten, sondern verbleibt 23 �� 48 gr. sein öde Das Dorf Kramolsko [nyní něm. Chramostek]. sein öde Sein gewesen anjezo Bauernhöfe . . . . . . . . . 7 . . . . . . 4 . . . . . . 3 Chalupen sambt Kretschmen . 2 . . . . . . 2 . . . . . . — Summa . . . . 9 . . . . . . 6 . . . . . . 3 Haben sammentlichen gezinset Georgi 19 fl 33 gr., Galli dto; Summa 39 �� 6 gr.— Hievon kombt wegen deren, so nicht zur Stell sind, abzuziehen Georgi 7 � 11 gr., Galli dto, Summa 14 ſp 22 gr. — Verbleibt, welches die, so nach zur Stell, jährlich zue geben schul- dig, 24 � 44 gr. Im Dorf Wraňan [Vraňany]. Sein gewesen jetzt nach sein öde . . . . . . . . . 9 . . . . . . 6 . . . . . . 3 . . . . . 3 . . . . . . 2 . . . . . . 1 . . Summa . . . . 12 . . . . . . 8 . . . . . . 4 Haben gezinst sammentlichen Georgi 17 ff 39 gr., Galli dto; Hühner 103 zue 6 gr. : 10 fl 18 gr.; Summa 45 fl 36 gr. — Wegen deren, so nicht zur Stell, kombt abzuziehen Georgi 4 f� 35 gr. 6 d., Galli dto; Summa 9 � 11 gr. 5 d. — Verbleibt 36 f 24 gr. 2 d. Bauernhof Chalupner Das Dorf Mlčzehosty [Mlčechvosty]. öde Sein gewesen jetzo nach Bauernhöfe . . . . . . . . . 7 . . . . . . 4 . . . . . . 3 Chalupen . . . . . . . . . . 7 . . . . . . 6 . . . . . . 1 Summa . . . . 14 . . . . . . 10 . . . . . . 4 Archiv Český XXIX. 29
Odhad panství Mělnického 1645. 225 Im Dorf Wrbna [Vrbno]. Sein gewesen anjetzo nach Bauerngründ . . . . . . . . 8 . . . . . . 8 . . . . . . Chalupner . . . . . . . . . 6 . . . . . . 5 . . . . . . Summa . . . . 14 . . . . . . 13 . . . . . Die übrigen 4 Bauern und 4 Chalupner mit der Unterthänigkeit, wie auch die Col- latur zum Spital bei der Präger Brueggen, aber (wie der Richter wegen Genuessung der Ge- meinweid und Holzes berichtet) mit der Robot zum Schloss Melnik gehören, massen dann auch der eine in die Rent zinset. Haben sammentlichen gezinset Georgi 17 ff 51 gr. 5 d., Galli 18 �P 21 gr. 5 d.; Hühner 24 zue 6 gr.: 2 �� 24 gr. Summa 38 �l 37 gr. 3 d. Wegen des öden kombt nichts abzuziehen, dann er nichts gezinset hat. Verbleibt also 38 � 37 gr. 3 d. öde Das Dorf Zieltschin [Zelčín]. Sein gewesen sein nach Bauernhöf . . . . . . . . 3 . . . . . . 3 . . . . . Die haben gezinst Georgi 10 f� 48 gr., Galli 11 fl 48 gr., umb Schunken 1 fP 12 gr., Summa 23 f� 48 gr. — Weilen dann diejenigen, denen die Grund zuegehören, bei Leben und verhanden, kombt wegen der öden nichts abzueraiten, sondern verbleibt 23 �� 48 gr. sein öde Das Dorf Kramolsko [nyní něm. Chramostek]. sein öde Sein gewesen anjezo Bauernhöfe . . . . . . . . . 7 . . . . . . 4 . . . . . . 3 Chalupen sambt Kretschmen . 2 . . . . . . 2 . . . . . . — Summa . . . . 9 . . . . . . 6 . . . . . . 3 Haben sammentlichen gezinset Georgi 19 fl 33 gr., Galli dto; Summa 39 �� 6 gr.— Hievon kombt wegen deren, so nicht zur Stell sind, abzuziehen Georgi 7 � 11 gr., Galli dto, Summa 14 ſp 22 gr. — Verbleibt, welches die, so nach zur Stell, jährlich zue geben schul- dig, 24 � 44 gr. Im Dorf Wraňan [Vraňany]. Sein gewesen jetzt nach sein öde . . . . . . . . . 9 . . . . . . 6 . . . . . . 3 . . . . . 3 . . . . . . 2 . . . . . . 1 . . Summa . . . . 12 . . . . . . 8 . . . . . . 4 Haben gezinst sammentlichen Georgi 17 ff 39 gr., Galli dto; Hühner 103 zue 6 gr. : 10 fl 18 gr.; Summa 45 fl 36 gr. — Wegen deren, so nicht zur Stell, kombt abzuziehen Georgi 4 f� 35 gr. 6 d., Galli dto; Summa 9 � 11 gr. 5 d. — Verbleibt 36 f 24 gr. 2 d. Bauernhof Chalupner Das Dorf Mlčzehosty [Mlčechvosty]. öde Sein gewesen jetzo nach Bauernhöfe . . . . . . . . . 7 . . . . . . 4 . . . . . . 3 Chalupen . . . . . . . . . . 7 . . . . . . 6 . . . . . . 1 Summa . . . . 14 . . . . . . 10 . . . . . . 4 Archiv Český XXIX. 29
Strana 226
226 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Haben gezinst Georgi 28 ſP 26 gr., Galli dto; Summa 56 f 52 gr. — Wegen der ganz öden kombt abzuziehen Georgi 8 ſ�, Galli 8 ſP; Summa 16 ſp. — Verbleibt 40 f 52 gr. Im Dorf Spomyshle [Spomyšl u Roudnice]. öde Sein gewesen jezo nach Bauernhöf . . . . . . . . . 2 . . . . . . 1 . . . . . . 1 Chalupner . . . . . . . . . 2 . . . . . . 2 . . . . . . Summa . . . . 4 . . . . . . 3 . . . . . . Haben gezinst Georgi 9 fP, Galli 9 f�; Summa 18 fP. — Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin 8 fl; verbleibt 10 fP. — Die übrigen allda gehören nach Raudnitz, Ober-Beschkowitz und zum Kloster unter Melnik. Im Dorf Daniewes [Daňoves u Cítova, pův. Daminěves]. Sein gewesen jezo öde Bauernhof . . . . . . . . . 1 . . . . . . — . . . . . . 1 Chalupner . . . . . . . . . 2 . . . . . . 1 . . . . . . 1 2 . . . . . Summa . . . . 3 . . . 1 Diese haben gezinst Georgi 4 fP 28 gr., Galli dto ; Summa 8 f� 56 gr. — Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin 6 f 32 gr. Verbleibt 2 fP 24 gr. — Die übrigen in diesem Dorf, wie auch der Kretschmen, gehören ander Herrschaft. Zu Jenshowitz [Jenšovice]. Sein gewesen 2 Bauernhöfe, anjetzo öde. Haben gezinst Georgi 12 ſP 2 gr., Galli dto; Summa 24 �? 4 gr. Im Dorf Beykow [Býkov, Bejkov na D. Beřkovicku]. Sein gewesen Bauern 2, anjezo —, öde 2. It. ist 1 Bauer gewesen, der mit der Unter- thänigkeit nach Unter-Beschkowitz gehört, zue der Herrschaft aber gezinst hat. Haben also die 3 gezinst, so anjetzo öde, Georgi 6 � 46 gr., Galli dto; Summa 13 ſ� 32 gr. Das Dorf Wlniewes [Vliněves]. jezo Sein gewesen öde Bauern . . . . . . . . . . 4 . . . . . . 2 . . . . . . 2 Chalupner . . . . . . . . . 4 . . . . . . 3 . . . . . . 1 Summa . . . . 8 . . . . . . 5 . . . . . . 3 Die haben gezinst Georgi 20 f 4 gr., Galli dto; Hühner 12 zue 6 gr.: 1 � 12 gr. Summa 41 ff 20 gr. — Hiervon kombt abzuziehen wegen der öden vor beede Termin 14 fP 44 gr., Hühner 9 zue 6 gr.: 54 gr.; Summa 15 fl 38 gr. — Verbleibt 25 �l 42 gr. Das Dorf Wlažitz [čti: Mlazice]. Sein gewesen jetzo noch Bauern . . . . . . . . . . 7 . . . . . . 6 . . . . . . 1 Chalupner . . . . . . . . . 8 . . . . . . 7 . . . . . . 1 Summa . . . 15 . . . . . . 13 . . . . . . 2 öde
226 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Haben gezinst Georgi 28 ſP 26 gr., Galli dto; Summa 56 f 52 gr. — Wegen der ganz öden kombt abzuziehen Georgi 8 ſ�, Galli 8 ſP; Summa 16 ſp. — Verbleibt 40 f 52 gr. Im Dorf Spomyshle [Spomyšl u Roudnice]. öde Sein gewesen jezo nach Bauernhöf . . . . . . . . . 2 . . . . . . 1 . . . . . . 1 Chalupner . . . . . . . . . 2 . . . . . . 2 . . . . . . Summa . . . . 4 . . . . . . 3 . . . . . . Haben gezinst Georgi 9 fP, Galli 9 f�; Summa 18 fP. — Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin 8 fl; verbleibt 10 fP. — Die übrigen allda gehören nach Raudnitz, Ober-Beschkowitz und zum Kloster unter Melnik. Im Dorf Daniewes [Daňoves u Cítova, pův. Daminěves]. Sein gewesen jezo öde Bauernhof . . . . . . . . . 1 . . . . . . — . . . . . . 1 Chalupner . . . . . . . . . 2 . . . . . . 1 . . . . . . 1 2 . . . . . Summa . . . . 3 . . . 1 Diese haben gezinst Georgi 4 fP 28 gr., Galli dto ; Summa 8 f� 56 gr. — Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin 6 f 32 gr. Verbleibt 2 fP 24 gr. — Die übrigen in diesem Dorf, wie auch der Kretschmen, gehören ander Herrschaft. Zu Jenshowitz [Jenšovice]. Sein gewesen 2 Bauernhöfe, anjetzo öde. Haben gezinst Georgi 12 ſP 2 gr., Galli dto; Summa 24 �? 4 gr. Im Dorf Beykow [Býkov, Bejkov na D. Beřkovicku]. Sein gewesen Bauern 2, anjezo —, öde 2. It. ist 1 Bauer gewesen, der mit der Unter- thänigkeit nach Unter-Beschkowitz gehört, zue der Herrschaft aber gezinst hat. Haben also die 3 gezinst, so anjetzo öde, Georgi 6 � 46 gr., Galli dto; Summa 13 ſ� 32 gr. Das Dorf Wlniewes [Vliněves]. jezo Sein gewesen öde Bauern . . . . . . . . . . 4 . . . . . . 2 . . . . . . 2 Chalupner . . . . . . . . . 4 . . . . . . 3 . . . . . . 1 Summa . . . . 8 . . . . . . 5 . . . . . . 3 Die haben gezinst Georgi 20 f 4 gr., Galli dto; Hühner 12 zue 6 gr.: 1 � 12 gr. Summa 41 ff 20 gr. — Hiervon kombt abzuziehen wegen der öden vor beede Termin 14 fP 44 gr., Hühner 9 zue 6 gr.: 54 gr.; Summa 15 fl 38 gr. — Verbleibt 25 �l 42 gr. Das Dorf Wlažitz [čti: Mlazice]. Sein gewesen jetzo noch Bauern . . . . . . . . . . 7 . . . . . . 6 . . . . . . 1 Chalupner . . . . . . . . . 8 . . . . . . 7 . . . . . . 1 Summa . . . 15 . . . . . . 13 . . . . . . 2 öde
Strana 227
Odhad panství Mělnického 1645. 227 Haben gezinst Georgi 17 f 35 gr. 3 d., Galli 17 � 25 gr. 5 d. Robot 12 Tag zue 6 gr.: 1 fP 13 gr. 3 d. Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin 3 fl 27 gr. 3 d.; Robot 4 Täge zue 6 gr.: 24 gr.; Summa 3 fP 51 gr. 3 d. — Verbleibt 32 fP 22 gr. Im Dorf Wethowitz [čti: Vehlovice]. Sein gewesen jetzo nach Bauern . . . . . . . . . . 3 . . . . . . 2 . . . . . . 1 Chalupner . . . . . . . . 7 . . . . . . 2 . . . . . . 5 Summa . . . . 10 . . . . . . 4 . . . . . . 6 Haben gezinst Georgi 3 fl 48 gr. 2 d., Galli dto; Hühner 14 zu 6 gr.: 1 �P 24 gr.; Eier 3 fP zu 12 gr.: 36 gr. Summa 9 fP 36 gr. 4 d. — Dann kombt abzuziehen wegen der öden an Zinsen vor beede Termin 2 ſP 30 gr. 2 d.; Hühner 6 zu 6 gr.: 36 gr.; Eier 1 fp 15 zu 12 gr. [t. j. kopa po 12 gr.]: 15 gr. Summa 3 � 21 gr. 2 d. öde Im Dorf Požeplycz [Počeplice na Liběchovsku]. Sein gewesen anjezo Bauern . . . . . . . . . . 4 . . . . . . — . . . . . . 4 Chalupner . . . . . . . . . 2 . . . . . . — . . . . . . 2 Summa . . . . 6 . . . . . . . . . . 6 Item andere Herrschafts-Unterthanen, so in die Renten dieser Herrschaft gezinset, 6, so anjetzo auch öde. Die sammentlichen haben gezinset Georgi 11 �P 24 gr., Galli dto ; Hühner 5 zu 6 gr.: 30 gr. öde Dorf Mastierzowitz [Mastýřovice na Encovansku]. jetzo öde Sein gewesen Bauern . . . . . . . . . . 2 . . . . . . 2 . . . . . . — Chalupner . . . . . . . . . 3 . . . . . . 3 . . . . . . — Summa . . . . 5 . . . . . . 5 . . . . . Haben gezinst Georgi 3 �P 46 gr. 6 d., Galli 6 �l 56 gr. 5 d. Hühner 253/ zu 6 gr.: 2 �� 34 gr. 31/2 d. Eier 2 f 23 zu 12 gr.: 28 gr. 4 d. Summa 13 f� 46 gr. 41/2 d. Verbleibt soviel. — Die übrigen in diesem Dorf gehören zu andern unterschiedlichen Herrschaften. Das Dorf Zimorz [Zimoř]. jetzo sein öd Sein gewesen Chalupen . . . . . . . . . . 10 . . . . . . 9 . . . . . . 1 Haben gezinst Georgi 4 f� 50 gr., Galli dto; Summa 9 �P 40 gr. — Wegen der öden Chalupen kombt abzuziehen vor beede Termin 1 f 36 gr. — Verbleibt 8 � 4 gr. Das Dorf Straschnitz [Strážnice]. Vermöge der Urbaribücher sein gewesen öde jezo Bauern . . . . . . . . . 7 . . . . . . 5 . . . . . . 2 Chalupner . . . . . . . . . 13 . . . . . . 7 . . . . . 6 Summa . . . . 20 . . . . . . 12 . . . . . . 8 Haben gezinst Georgi 24 fp 58 gr., Galli dto; jährlichen Schoss 11 fl 7 gr. 6 d.; 29*
Odhad panství Mělnického 1645. 227 Haben gezinst Georgi 17 f 35 gr. 3 d., Galli 17 � 25 gr. 5 d. Robot 12 Tag zue 6 gr.: 1 fP 13 gr. 3 d. Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin 3 fl 27 gr. 3 d.; Robot 4 Täge zue 6 gr.: 24 gr.; Summa 3 fP 51 gr. 3 d. — Verbleibt 32 fP 22 gr. Im Dorf Wethowitz [čti: Vehlovice]. Sein gewesen jetzo nach Bauern . . . . . . . . . . 3 . . . . . . 2 . . . . . . 1 Chalupner . . . . . . . . 7 . . . . . . 2 . . . . . . 5 Summa . . . . 10 . . . . . . 4 . . . . . . 6 Haben gezinst Georgi 3 fl 48 gr. 2 d., Galli dto; Hühner 14 zu 6 gr.: 1 �P 24 gr.; Eier 3 fP zu 12 gr.: 36 gr. Summa 9 fP 36 gr. 4 d. — Dann kombt abzuziehen wegen der öden an Zinsen vor beede Termin 2 ſP 30 gr. 2 d.; Hühner 6 zu 6 gr.: 36 gr.; Eier 1 fp 15 zu 12 gr. [t. j. kopa po 12 gr.]: 15 gr. Summa 3 � 21 gr. 2 d. öde Im Dorf Požeplycz [Počeplice na Liběchovsku]. Sein gewesen anjezo Bauern . . . . . . . . . . 4 . . . . . . — . . . . . . 4 Chalupner . . . . . . . . . 2 . . . . . . — . . . . . . 2 Summa . . . . 6 . . . . . . . . . . 6 Item andere Herrschafts-Unterthanen, so in die Renten dieser Herrschaft gezinset, 6, so anjetzo auch öde. Die sammentlichen haben gezinset Georgi 11 �P 24 gr., Galli dto ; Hühner 5 zu 6 gr.: 30 gr. öde Dorf Mastierzowitz [Mastýřovice na Encovansku]. jetzo öde Sein gewesen Bauern . . . . . . . . . . 2 . . . . . . 2 . . . . . . — Chalupner . . . . . . . . . 3 . . . . . . 3 . . . . . . — Summa . . . . 5 . . . . . . 5 . . . . . Haben gezinst Georgi 3 �P 46 gr. 6 d., Galli 6 �l 56 gr. 5 d. Hühner 253/ zu 6 gr.: 2 �� 34 gr. 31/2 d. Eier 2 f 23 zu 12 gr.: 28 gr. 4 d. Summa 13 f� 46 gr. 41/2 d. Verbleibt soviel. — Die übrigen in diesem Dorf gehören zu andern unterschiedlichen Herrschaften. Das Dorf Zimorz [Zimoř]. jetzo sein öd Sein gewesen Chalupen . . . . . . . . . . 10 . . . . . . 9 . . . . . . 1 Haben gezinst Georgi 4 f� 50 gr., Galli dto; Summa 9 �P 40 gr. — Wegen der öden Chalupen kombt abzuziehen vor beede Termin 1 f 36 gr. — Verbleibt 8 � 4 gr. Das Dorf Straschnitz [Strážnice]. Vermöge der Urbaribücher sein gewesen öde jezo Bauern . . . . . . . . . 7 . . . . . . 5 . . . . . . 2 Chalupner . . . . . . . . . 13 . . . . . . 7 . . . . . 6 Summa . . . . 20 . . . . . . 12 . . . . . . 8 Haben gezinst Georgi 24 fp 58 gr., Galli dto; jährlichen Schoss 11 fl 7 gr. 6 d.; 29*
Strana 228
228 Summa 61 f 3 gr. 6 d. — Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin an Zinsen 13 � 14 gr., an Schoss 3 fP 11 gr., Summa 16 ſp 25 gr. — Verbleibt 44 fl 38 gr. 6 d. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Das Dorf Strzednitz [Střednice]. Sein gewesen jetzo Bauern . . . . . . . . . . 6 . . . . . . 5 . . . . . . 1 — Chalupner . . . . . . . . . . Haben gezinst Georgi 16 fp 59 gr. 6 d., Galli dto; Schoss jährlichen 10 f? 15 gr. 5 d.; Summa 44 fP 15 gr. 3 d. — Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin 5 "P 29 gr. 5 d.; Summa 6 f 59 gr. 4 d. — Verbleibt 37 f? 15 gr. 6 d. öde Das Dorf Wysoky [Vysoká]. Sein gewesen jetzo öde Bauern . . . . . . . . . . 11 . . . . . . 10 . . . . . 1 Chalupner . . . . . . . . . 9 . . . . . . 8 . . . . . . 1 Summa . . . . 20 . . . . . . 18 . . . . . . 2 Haben gezinst Georgi 25 fP 21 gr. 2 d., Galli dto; Schoss jährlichen 12 �l 4 gr. 4 d.; Summa 62 fP 47 gr. 1 d. — Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin Zins 7 fl 32 gr., Schoss 2 ff 3 gr.; Summa 9 f 35 gr. — Verbleibt 53 � 12 gr. 1 d. Das Dorf Gross Augezd [Újezd Veliký]. Sein gewesen anjezo Bauern . . . . . . . . . . 7 . . . . . 6 . . . . . . 1 Chalupner . . . . . . . . . 2 . . . . . . 1 . . . . . . 1 . . Summa . . . . 9 . . . . . . 7 . . 2 Haben gezinst Georgi 14 ff 2 gr., Galli 16 fp 48 gr.; Hühner 50 zu 6 gr.: 5 ; Eier 8 f 20 zu 12 gr.: 1 ſ 40 gr.; Robot 50 Tag zu 6 gr.: 5 �. Summa 42 fP 30 gr. Wegen der öden kombt abzuziehen an Zins Georgi 1 fP 12 gr., Galli 1 f 30 gr.; Hühner 7 zu 6 gr.: 42 gr.; Eier 1 f 10 zu 12 gr.: 14 gr.; Robot 7 Tag zu 6 gr.: 42 gr. Summa 4 �� 20 gr. — Verbleibt 38 � 10 gr. öde Das Dorf Chorushitz [Chorušice]. anjetzo Sein gewesen öde Bauern . . . . . . . . . . 14 . . . . . . 12 . . . . . . 2 Chalupner . . . . . . . . 2 . . . . . . 2 . . . . . . . 2 Summa . . . . 16 . . . . . . 14 . . . . Die haben gezinst Georgi 20 f 34 gr., Galli 19 � 1 gr.; umb Gewürz 2 gr.; Hühner 97 zu 6 gr.: 9 ſ� 42 gr.; junge Hühner 55 zu 3 gr.: 2 fl 45 gr.; Eier 22 f 521/2 zu 12 gr.: 4 �P 24 gr. 31/2 d. Weizen 141 Strich zu 1 f 30 gr.: 211 � 30 gr.; Korn 164 Str. 2 Viertl zu 1 P: 164 � 30 gr.; Gersten 701/2 Str. zu 45 gr.: 52 f 52 gr. 31/2 d. Habern 70 Str. 2 Vtl. zu 20 gr.: 23 ſ? 30 gr. Arbes 231/2 Str. zu 1 � 30 gr.: 35 ſ 15 gr. Summa 544 �� 6 gr. Hievon kombt abzuziehen wegen der öden vor beede Termin an Zinsen 3 ff 20 gr.; Hühner 10 zu 6 gr.: 1 �P; junge Hühner 5 zu 3 gr.: 15 gr.; Eier 2 fl 25 zu 12 gr.: 29 gr.
228 Summa 61 f 3 gr. 6 d. — Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin an Zinsen 13 � 14 gr., an Schoss 3 fP 11 gr., Summa 16 ſp 25 gr. — Verbleibt 44 fl 38 gr. 6 d. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Das Dorf Strzednitz [Střednice]. Sein gewesen jetzo Bauern . . . . . . . . . . 6 . . . . . . 5 . . . . . . 1 — Chalupner . . . . . . . . . . Haben gezinst Georgi 16 fp 59 gr. 6 d., Galli dto; Schoss jährlichen 10 f? 15 gr. 5 d.; Summa 44 fP 15 gr. 3 d. — Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin 5 "P 29 gr. 5 d.; Summa 6 f 59 gr. 4 d. — Verbleibt 37 f? 15 gr. 6 d. öde Das Dorf Wysoky [Vysoká]. Sein gewesen jetzo öde Bauern . . . . . . . . . . 11 . . . . . . 10 . . . . . 1 Chalupner . . . . . . . . . 9 . . . . . . 8 . . . . . . 1 Summa . . . . 20 . . . . . . 18 . . . . . . 2 Haben gezinst Georgi 25 fP 21 gr. 2 d., Galli dto; Schoss jährlichen 12 �l 4 gr. 4 d.; Summa 62 fP 47 gr. 1 d. — Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin Zins 7 fl 32 gr., Schoss 2 ff 3 gr.; Summa 9 f 35 gr. — Verbleibt 53 � 12 gr. 1 d. Das Dorf Gross Augezd [Újezd Veliký]. Sein gewesen anjezo Bauern . . . . . . . . . . 7 . . . . . 6 . . . . . . 1 Chalupner . . . . . . . . . 2 . . . . . . 1 . . . . . . 1 . . Summa . . . . 9 . . . . . . 7 . . 2 Haben gezinst Georgi 14 ff 2 gr., Galli 16 fp 48 gr.; Hühner 50 zu 6 gr.: 5 ; Eier 8 f 20 zu 12 gr.: 1 ſ 40 gr.; Robot 50 Tag zu 6 gr.: 5 �. Summa 42 fP 30 gr. Wegen der öden kombt abzuziehen an Zins Georgi 1 fP 12 gr., Galli 1 f 30 gr.; Hühner 7 zu 6 gr.: 42 gr.; Eier 1 f 10 zu 12 gr.: 14 gr.; Robot 7 Tag zu 6 gr.: 42 gr. Summa 4 �� 20 gr. — Verbleibt 38 � 10 gr. öde Das Dorf Chorushitz [Chorušice]. anjetzo Sein gewesen öde Bauern . . . . . . . . . . 14 . . . . . . 12 . . . . . . 2 Chalupner . . . . . . . . 2 . . . . . . 2 . . . . . . . 2 Summa . . . . 16 . . . . . . 14 . . . . Die haben gezinst Georgi 20 f 34 gr., Galli 19 � 1 gr.; umb Gewürz 2 gr.; Hühner 97 zu 6 gr.: 9 ſ� 42 gr.; junge Hühner 55 zu 3 gr.: 2 fl 45 gr.; Eier 22 f 521/2 zu 12 gr.: 4 �P 24 gr. 31/2 d. Weizen 141 Strich zu 1 f 30 gr.: 211 � 30 gr.; Korn 164 Str. 2 Viertl zu 1 P: 164 � 30 gr.; Gersten 701/2 Str. zu 45 gr.: 52 f 52 gr. 31/2 d. Habern 70 Str. 2 Vtl. zu 20 gr.: 23 ſ? 30 gr. Arbes 231/2 Str. zu 1 � 30 gr.: 35 ſ 15 gr. Summa 544 �� 6 gr. Hievon kombt abzuziehen wegen der öden vor beede Termin an Zinsen 3 ff 20 gr.; Hühner 10 zu 6 gr.: 1 �P; junge Hühner 5 zu 3 gr.: 15 gr.; Eier 2 fl 25 zu 12 gr.: 29 gr.
Strana 229
Odhad panství Mělnického 1645. 229 Weizen 15 Strich zu 11/2 f: 22 �� 30 gr.; Korn 171/2 Strich zu 1 f: 17 �� 30 gr.; Gersten 71/2 Strich zu 45 gr.: 5 �� 37 gr. 31/2 d.; Habern 71/2 Strich zu 20 gr.: 2 ſP 30 gr.; Arbes 21/2 Str. zu 11/2 ſp: 3 � 45 gr. — Summa 56 ſ 56 gr. 31/2 d. — Verbleibt 487 �� 9 gr. 31/2 d. Das Dorf Klein Chorushitz [Choroušky]. Sein gewesen anjetzo Bauer . . . . . . . . . . . 5 . . . . . . 4 . . . . . . 1 Haben gezinst Georgi 6 ff 29 gr., Galli 5 f 57 gr.; Hühner 29 zu 6 gr.: 2 ſP 54 gr.; Junge Hühner 19 zu 3 gr.: 57 gr.; Eier 4 f 21 zu 12 gr.: 52 gr. 1 d; Weizen 45 Strich 2 Vtl zu 1 � 30 gr.: 68 � 15 gr.; Korn 551/2 Str. zu 1 ſ :55 ſ 30 gr.; Gersten 101/2 Strich zu 45 gr.: 7 ſl 52 gr. 31/2 d; Habern 101/2 Strich zu 20 gr.: 3 ſP 30 gr.; Arbes 10 Strich zu 1 ſ� 30 gr.: 15 �. — Summa 167 �? 10 gr. 41/2 d. Wegen des öden kombt abzuziehen an Zins vor beede Termin 1 fl 48 gr.; Hühner 4 zu 6 gr.: 24 gr.; junge Hühner 3 zu 3 gr.: 9 gr.; Eier 30, das Schock zu 12 gr.: 6 gr. Weizen 5 Strich zue 11/2 f: 7 ſ 30 gr. Korn 6 Str. zue 1 f :6 f?; Gersten 1 Strich zu 45 gr.; Habern 1 Strich : 20 gr.; Arbes 1 Strich: 1 � 30 gr. — Summa 18 �� 32 gr. — Verbleibt 148 �� 38 gr. 41/2 d. öde Das Dorf Zamachi [Zamachy]. Sein gewesen anjetzo Bauern . . . . . . . . 6 . . . . . . 6 . . . Haben gezinst Georgi 49 f� 33 gr. 1 d; Galli 49 fP 34 gr.; Kapauner 2 zu 12 gr.: 24 gr.; Hühner 21 zu 6 gr.: 2 �� 6 gr.; umb Gewürz auf die Hühner 24 gr. — Summa 102 �? 1 gr. 4 d. — Verbleibt soviel. . öde Im Dorf Wtelno [Vtelno Mělnické]. jetzo Sein gewesen . . . . . . . . . . 20 . . . . . 19 . . . . . . 1 Bauern Chalupner . . . . . . . . . 4 . . . . . . 4 . . . . . . — Summa . . . . 24 . . . . . . 23 . . . . . . Diese sambt dem, was der eine, Ihr hochgräfl. Gnaden H. H. böhm. Kammerpräsidenten in diesem Dorf gehörige, und unter den obigen nicht begriffener Unterthan in die Renten der Herrschaft Melnik bei jedem Termin zu entrichten schuldig, haben gezinst Georgi 86 �P 6 gr., Galli 86 f 13 gr.; Hühner 411/4 zu 6 gr.: 4 � 6 gr. 31/2 d.; Kapauner 2 zue 12 gr.: 24 gr.; vor Gewürz auf 38 Hühner 1 fP 16 gr. — Summa 178 fp 5 gr. 31/2 d. Kombt wegen des öden abzuziehen Georgi 6 f 30 gr.; Hühner 3 zu 6 gr.: 18 gr. Item wer in diesem Jahr Richter ist, wird ihme wegen seiner habender Mühe vom jeden Termin nachgelassen 58 gr., thut 1 f 56 gr. Ingleichen die Hühner werden allda 2 ange- setzt: 12 gr. — Summa 15 f 26 gr. — Nach Abzug dessen verbleibt 162 �l 39 gr. 31/2 d. So ist auch in diesem Dorf eine Chalupen auf der Gemein ; der dieselbe jetzo bewohnet, öde
Odhad panství Mělnického 1645. 229 Weizen 15 Strich zu 11/2 f: 22 �� 30 gr.; Korn 171/2 Strich zu 1 f: 17 �� 30 gr.; Gersten 71/2 Strich zu 45 gr.: 5 �� 37 gr. 31/2 d.; Habern 71/2 Strich zu 20 gr.: 2 ſP 30 gr.; Arbes 21/2 Str. zu 11/2 ſp: 3 � 45 gr. — Summa 56 ſ 56 gr. 31/2 d. — Verbleibt 487 �� 9 gr. 31/2 d. Das Dorf Klein Chorushitz [Choroušky]. Sein gewesen anjetzo Bauer . . . . . . . . . . . 5 . . . . . . 4 . . . . . . 1 Haben gezinst Georgi 6 ff 29 gr., Galli 5 f 57 gr.; Hühner 29 zu 6 gr.: 2 ſP 54 gr.; Junge Hühner 19 zu 3 gr.: 57 gr.; Eier 4 f 21 zu 12 gr.: 52 gr. 1 d; Weizen 45 Strich 2 Vtl zu 1 � 30 gr.: 68 � 15 gr.; Korn 551/2 Str. zu 1 ſ :55 ſ 30 gr.; Gersten 101/2 Strich zu 45 gr.: 7 ſl 52 gr. 31/2 d; Habern 101/2 Strich zu 20 gr.: 3 ſP 30 gr.; Arbes 10 Strich zu 1 ſ� 30 gr.: 15 �. — Summa 167 �? 10 gr. 41/2 d. Wegen des öden kombt abzuziehen an Zins vor beede Termin 1 fl 48 gr.; Hühner 4 zu 6 gr.: 24 gr.; junge Hühner 3 zu 3 gr.: 9 gr.; Eier 30, das Schock zu 12 gr.: 6 gr. Weizen 5 Strich zue 11/2 f: 7 ſ 30 gr. Korn 6 Str. zue 1 f :6 f?; Gersten 1 Strich zu 45 gr.; Habern 1 Strich : 20 gr.; Arbes 1 Strich: 1 � 30 gr. — Summa 18 �� 32 gr. — Verbleibt 148 �� 38 gr. 41/2 d. öde Das Dorf Zamachi [Zamachy]. Sein gewesen anjetzo Bauern . . . . . . . . 6 . . . . . . 6 . . . Haben gezinst Georgi 49 f� 33 gr. 1 d; Galli 49 fP 34 gr.; Kapauner 2 zu 12 gr.: 24 gr.; Hühner 21 zu 6 gr.: 2 �� 6 gr.; umb Gewürz auf die Hühner 24 gr. — Summa 102 �? 1 gr. 4 d. — Verbleibt soviel. . öde Im Dorf Wtelno [Vtelno Mělnické]. jetzo Sein gewesen . . . . . . . . . . 20 . . . . . 19 . . . . . . 1 Bauern Chalupner . . . . . . . . . 4 . . . . . . 4 . . . . . . — Summa . . . . 24 . . . . . . 23 . . . . . . Diese sambt dem, was der eine, Ihr hochgräfl. Gnaden H. H. böhm. Kammerpräsidenten in diesem Dorf gehörige, und unter den obigen nicht begriffener Unterthan in die Renten der Herrschaft Melnik bei jedem Termin zu entrichten schuldig, haben gezinst Georgi 86 �P 6 gr., Galli 86 f 13 gr.; Hühner 411/4 zu 6 gr.: 4 � 6 gr. 31/2 d.; Kapauner 2 zue 12 gr.: 24 gr.; vor Gewürz auf 38 Hühner 1 fP 16 gr. — Summa 178 fp 5 gr. 31/2 d. Kombt wegen des öden abzuziehen Georgi 6 f 30 gr.; Hühner 3 zu 6 gr.: 18 gr. Item wer in diesem Jahr Richter ist, wird ihme wegen seiner habender Mühe vom jeden Termin nachgelassen 58 gr., thut 1 f 56 gr. Ingleichen die Hühner werden allda 2 ange- setzt: 12 gr. — Summa 15 f 26 gr. — Nach Abzug dessen verbleibt 162 �l 39 gr. 31/2 d. So ist auch in diesem Dorf eine Chalupen auf der Gemein ; der dieselbe jetzo bewohnet, öde
Strana 230
230 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: ist zu der Herrschaft nicht unterthänig, zahlt nur der Gemein jährlich 1 f. So allda zur Nachricht gemeldet wird. Das übrige in dem Dorf gehört obwohl [sic, rozuměj: jedoch] gedacht Ihr hochgräfl. Gnaden Herrn Kammerpräsidenten. Im Dorf Krpy [Krpy, většinou na panství Repínském]. öde jetzo Sein gewesen . . . . . . . . . . 6 . . . Bauern . . 4 . . . . . . 2 Chalupner . . . . . . . . . 3 . . . . . 1 . . . . Summa . . . . 9 . . . . . . 5 . . . Ist Zins einkommen von denen und einem, so der andern Herrschaft in diesem Dorf gehörig, Georgi 6 ſ? 3 gr., Galli 7 ſ? 3 gr.; Hühner 80 zu 6 gr.: 8 ſ?; Eier 6 ſP zu 12 gr.: 1 � 12 gr.; Korn 96 Strich zue 1 �: 96 f. — Summa 118 f 18 gr. Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin Zinsen 3 fl 40 gr.; Hühner 36 zu 6 gr.:3 36 gr.; Eier 2 � 40 zu 12 gr.: 32 gr.; Korn 41 Strich zu 1 fP:41 ſP. — Summa 48 f� 48 gr. — Verbleibt 69 � 30 gr. Das Uebrige in diesem Dorf gehört anderer Herrschaft. 36 gr. Im Dorf Stržižowitz [Stříževice, více na Košátecku]. Sein gewesen jetzo Bauern . . . . . . . . . . 1 . . . . . . 1 . . . . . Chalupner . . . . . . . . 1 . . . . . . 1 . . . . . . Summa . . . . 2 . . . . . . 2 . . . . . Haben gezinst Georgi 3 fP, Galli —; Hühner 6 zue 6 gr.: 36 gr. — Summa 3 fl — Verbleibt soviel. Die übrigen 6 in diesem Dorf anderer Herrschaft gehören. öde Im Dorf Wrutitz [Vrutice]. öde jetzo Sein gewesen Bauern . . . . . . . . 7 . . . . . . 4 . . . . . . 3 Chalupner sambt dem Müller . 5. . . . . . 1 . . . . . . 4 Summa . . . . 12 . . . . 5 . . . . . . Diese sambt dem einen nacher Prag zum Kloster St. Georgi gehörigen Unterthan, welicher oben nicht angesetzt und dessen Grund anjetzo öde stehet, haben gezinst Georgi 8 � 24 gr. 1 d, Galli dto; Hühner 51 zu 6 gr.: 5 ſ 6 gr.; Robot 52 Tag zu 6 gr.: 5 fp 12 gr.; Korn aus der Mühl 16 Strich zu 1 fP : 16 fp. — Summa 43 fP 6 gr. 2 d. Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin 8 fl 28 gr. 2 d; Hühner 23 zu 6 gr.: 2 � 18 gr.; Robot 22 Tag zu 6 gr.: 2 ſP 12 gr. — Summa 12 fl 58 gr. 2 d. — Verbleibt 30 fl 8 gr. Ausser desjenigen zum Kloster St. Georgi gehörigen Unterthan, sein sonsten keine sässhaft Unterthanen andern Herrschaften zugehörig.
230 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: ist zu der Herrschaft nicht unterthänig, zahlt nur der Gemein jährlich 1 f. So allda zur Nachricht gemeldet wird. Das übrige in dem Dorf gehört obwohl [sic, rozuměj: jedoch] gedacht Ihr hochgräfl. Gnaden Herrn Kammerpräsidenten. Im Dorf Krpy [Krpy, většinou na panství Repínském]. öde jetzo Sein gewesen . . . . . . . . . . 6 . . . Bauern . . 4 . . . . . . 2 Chalupner . . . . . . . . . 3 . . . . . 1 . . . . Summa . . . . 9 . . . . . . 5 . . . Ist Zins einkommen von denen und einem, so der andern Herrschaft in diesem Dorf gehörig, Georgi 6 ſ? 3 gr., Galli 7 ſ? 3 gr.; Hühner 80 zu 6 gr.: 8 ſ?; Eier 6 ſP zu 12 gr.: 1 � 12 gr.; Korn 96 Strich zue 1 �: 96 f. — Summa 118 f 18 gr. Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin Zinsen 3 fl 40 gr.; Hühner 36 zu 6 gr.:3 36 gr.; Eier 2 � 40 zu 12 gr.: 32 gr.; Korn 41 Strich zu 1 fP:41 ſP. — Summa 48 f� 48 gr. — Verbleibt 69 � 30 gr. Das Uebrige in diesem Dorf gehört anderer Herrschaft. 36 gr. Im Dorf Stržižowitz [Stříževice, více na Košátecku]. Sein gewesen jetzo Bauern . . . . . . . . . . 1 . . . . . . 1 . . . . . Chalupner . . . . . . . . 1 . . . . . . 1 . . . . . . Summa . . . . 2 . . . . . . 2 . . . . . Haben gezinst Georgi 3 fP, Galli —; Hühner 6 zue 6 gr.: 36 gr. — Summa 3 fl — Verbleibt soviel. Die übrigen 6 in diesem Dorf anderer Herrschaft gehören. öde Im Dorf Wrutitz [Vrutice]. öde jetzo Sein gewesen Bauern . . . . . . . . 7 . . . . . . 4 . . . . . . 3 Chalupner sambt dem Müller . 5. . . . . . 1 . . . . . . 4 Summa . . . . 12 . . . . 5 . . . . . . Diese sambt dem einen nacher Prag zum Kloster St. Georgi gehörigen Unterthan, welicher oben nicht angesetzt und dessen Grund anjetzo öde stehet, haben gezinst Georgi 8 � 24 gr. 1 d, Galli dto; Hühner 51 zu 6 gr.: 5 ſ 6 gr.; Robot 52 Tag zu 6 gr.: 5 fp 12 gr.; Korn aus der Mühl 16 Strich zu 1 fP : 16 fp. — Summa 43 fP 6 gr. 2 d. Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin 8 fl 28 gr. 2 d; Hühner 23 zu 6 gr.: 2 � 18 gr.; Robot 22 Tag zu 6 gr.: 2 ſP 12 gr. — Summa 12 fl 58 gr. 2 d. — Verbleibt 30 fl 8 gr. Ausser desjenigen zum Kloster St. Georgi gehörigen Unterthan, sein sonsten keine sässhaft Unterthanen andern Herrschaften zugehörig.
Strana 231
Odhad panství Mělnického 1645. 231 Das Dorf Boreck [Borek]. Sein gewesen jetzo öde Bauern . . . . . . . . . 10 . . . . . . 1 . . . . . . 9 Chalupen . . . . . . . . . 8 . . . . . . — . . . . . . 8 Summa . . . . 18 . . . . . . 1 . . . . . . 17 Haben gezinst Georgi 9 �� 57 gr. 6 d, Galli dto, Summa 19 f 58 gr. 5 d. — Wegen der öden kombt abzuziehen Georgi 8 f� 47 gr. 6 d, Galli dto, — Summa 17 fP 35 gr. 5 d. — Verbleibt 2 ſl 20 gr. Das Dorf Rausowicze [Rousovice]. öde Sein gewesen jetzo Bauern . . . . . . . . . . 11 . . . . . . 10 . . . . . . 1 Chalupen . . . . . . . . 12 . . . . . . 5. . . . . . Summa . . . . 23 . . . . . . 15 . . . . . . Haben gezinst Georgi 23 ff 33 gr., Galli 23 f� 39 gr. It. etliche Personen vermöge des Urbari von denen zur Reinckowshker [sic] Mühl gehörigen Weingärten, Aeckern und Wiesen gezinst jährlich 17 � 26 gr. — Summa 64 fP 38 gr. Wegen den öden und abgestorbenen kombt abzuziehen an beiden Zinsen 7 fP 8 gr. — Verbleibt 57 � 30 gr. Zue Poblat [ves Blaty u Mělníka]. Ist ein Bauer gowesen; hat gezinst Georgi 3 fP 30 gr., Galli dto; von einer Wiese 20 gr.; Hühner 7 zu 6 gr.: 42 gr. Summa 8 fP 2 gr. — Diesen Grund geniesst der obige im Dorf Rausowitz anwesende Bauer, und ist schuldig, solchen Zins zue entrichten. — Verbleibt also 8 ſe 2 gr. Klein Augezdetz [Újezd Malý]. jetzo öde Sein gewesen . . . . 4 . . . . . . 3 . . . . . . 1 . . . . . . 3 . . . . . . 1 . . . . . . 2 . . . . 3 . . 4 . . Summa . 7 It. ist in diesem Dorf der Stadt Melnik gehöriger Unterthan gewesen. Diese alle haben gezinst Georgi 9 fl 52 gr., Galli 12 fl 37 gr.; Hühner 14 zu 6 gr.: 1 ſP 24 gr.; Robot 2 Tag zu 6 gr.: 12 gr. Der obgedachte der Stadt Melnik gehörige Unterthan zum Gericht der Schreibetag [sic] 1 Henne: 6 gr.; zum Heutrucknen Robot 2 Tag zu 4 gr. thut 8 gr. — Summa 24 � 19 gr. Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin 4 fl 44 gr.; Hühner 3 zu 6 gr.: 18 gr.; Robot 2 Tag zu 6 gr.: 12 gr. — Summa 5 f 14 gr. — Verbleibt 19 f? 5 gr. Bauern . Chalupner . Das Dorf Mikow [Mikov nyní dvůr poplužní]. Sein gewesen jetzo öde . . . . 6 Bauern . . . . . . . . . . 7 . . . . . . 1 . . Chalupner . . . . . . . . . 6 . . . . . . 1 . . . . . . 5 Summa . . . . 13 . . . . . . 2 . . . . . . 11
Odhad panství Mělnického 1645. 231 Das Dorf Boreck [Borek]. Sein gewesen jetzo öde Bauern . . . . . . . . . 10 . . . . . . 1 . . . . . . 9 Chalupen . . . . . . . . . 8 . . . . . . — . . . . . . 8 Summa . . . . 18 . . . . . . 1 . . . . . . 17 Haben gezinst Georgi 9 �� 57 gr. 6 d, Galli dto, Summa 19 f 58 gr. 5 d. — Wegen der öden kombt abzuziehen Georgi 8 f� 47 gr. 6 d, Galli dto, — Summa 17 fP 35 gr. 5 d. — Verbleibt 2 ſl 20 gr. Das Dorf Rausowicze [Rousovice]. öde Sein gewesen jetzo Bauern . . . . . . . . . . 11 . . . . . . 10 . . . . . . 1 Chalupen . . . . . . . . 12 . . . . . . 5. . . . . . Summa . . . . 23 . . . . . . 15 . . . . . . Haben gezinst Georgi 23 ff 33 gr., Galli 23 f� 39 gr. It. etliche Personen vermöge des Urbari von denen zur Reinckowshker [sic] Mühl gehörigen Weingärten, Aeckern und Wiesen gezinst jährlich 17 � 26 gr. — Summa 64 fP 38 gr. Wegen den öden und abgestorbenen kombt abzuziehen an beiden Zinsen 7 fP 8 gr. — Verbleibt 57 � 30 gr. Zue Poblat [ves Blaty u Mělníka]. Ist ein Bauer gowesen; hat gezinst Georgi 3 fP 30 gr., Galli dto; von einer Wiese 20 gr.; Hühner 7 zu 6 gr.: 42 gr. Summa 8 fP 2 gr. — Diesen Grund geniesst der obige im Dorf Rausowitz anwesende Bauer, und ist schuldig, solchen Zins zue entrichten. — Verbleibt also 8 ſe 2 gr. Klein Augezdetz [Újezd Malý]. jetzo öde Sein gewesen . . . . 4 . . . . . . 3 . . . . . . 1 . . . . . . 3 . . . . . . 1 . . . . . . 2 . . . . 3 . . 4 . . Summa . 7 It. ist in diesem Dorf der Stadt Melnik gehöriger Unterthan gewesen. Diese alle haben gezinst Georgi 9 fl 52 gr., Galli 12 fl 37 gr.; Hühner 14 zu 6 gr.: 1 ſP 24 gr.; Robot 2 Tag zu 6 gr.: 12 gr. Der obgedachte der Stadt Melnik gehörige Unterthan zum Gericht der Schreibetag [sic] 1 Henne: 6 gr.; zum Heutrucknen Robot 2 Tag zu 4 gr. thut 8 gr. — Summa 24 � 19 gr. Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin 4 fl 44 gr.; Hühner 3 zu 6 gr.: 18 gr.; Robot 2 Tag zu 6 gr.: 12 gr. — Summa 5 f 14 gr. — Verbleibt 19 f? 5 gr. Bauern . Chalupner . Das Dorf Mikow [Mikov nyní dvůr poplužní]. Sein gewesen jetzo öde . . . . 6 Bauern . . . . . . . . . . 7 . . . . . . 1 . . Chalupner . . . . . . . . . 6 . . . . . . 1 . . . . . . 5 Summa . . . . 13 . . . . . . 2 . . . . . . 11
Strana 232
232 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Haben gezinst Georgi 15 f? 30 gr., Galli dto; Hühner 55 zu 6 gr.: 5 ſ? 30 gr.; Eier 4 � 15 zu 12 gr.:51 gr.; Robot 110 Tag zu 6 gr.: 11 ſ. — Summa 48 fl 21 gr. Hievon kombt wegen der öden abzuziehen an Zinsen vor beede Termin 26 � 40 gr.; Hühner 47 zu 6 gr.: 4 �P 42 gr.; Eier 3 fl 45 zu 12 gr: 45 gr.; Robot 94 Tag zu 6 gr.: 9 fP 24 gr.; Summa 41 � 31 gr. — Verbleibt 6 f 50 gr. Das Dorf Zaborž [Zaboří]. Sein gewesen jetzo Bauern . . . . . 7 . . . . . . 7 . . . . . Haben gezinst Georgi 13 fP 58 gr., Galli dto; Hühner 41 zu 6 gr.: 4 �� 6 gr.; Eier 3 �P 28 zu 12 gr.: 41 gr. 4 d; Robot 87 Tag zu 6 gr.: 8 �P 25 gr. 4 d. Weilen sie nach alle auf der Herrschaft, verbleibt also 41 fp 25 gr. 4 d. öde Im Dorf Kly [Kly, část k Obříství]. öde Sein gewesen jetzo . . . . . . . . . . 4 . . . . . . 2 . . . . . . 2 Bauern Chalupner . . . . . . . . . 1 . . . . . . — . . . . . . 1 . . 2 . Summa . . . . 5 . . . . Diese, wie auch [ein] in diesem Dorf einer andern Herrschaft gehöriger Unterthan, haben gezinst Georgi 11 �? 46 gr., Galli 12 � 30 gr.; Summa 24 �� 16 gr. Wegen der öden wird abgezogen vor beede Termin 13 fl 16 gr. Verbleibt 11 fP. — Die übrigen im Dorf gehören einer andern Herrschaft. Das Dorf Trzeboschitz [Třebošnice dvůr p. na Brandejsku], Sein gewesen jetzo . . 6 . . . . . . 2 . . Chalupner . . . . 4 öde Haben samentlichen gezinst Georgi 6 fP, Galli 6 fl; Hühner 18 zu 6 gr.: 1 � 48 gr.; Eier 3 P zu 12 gr.: 36 gr. Schnitt Robot 15 Tag zu 6 gr.: 1 ſP 30 gr. Summa 15 f 54 gr. Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin Geldzins 8 €; Hühner 12 zu 6 gr.; Eier 1 l thut 12 gr.; Schnittrobot 9 Tag zu 6 gr.: 54 gr.; — Summa 10 �l 18 gr.— Verbleibt, so die, welche nach zur Stell sein, jährlich zu entrichten schuldig, 5 36 gr. Lehnhöf gehören zu dieser Herrschaft 10; als einer zu Butshin [Bučina u Velvar], zwei zu Kozarowitz, fünf zu Postrzizinie [Postřižín u Vodolky], einer zu Sizebus [Chcebuz, Zebus], und der zehende Beschicker der Lehnleut zu Wrbna. Der Lehmann zu Butshin zinset jährlich 2 Kapauner : 24 gr. Die andere Schuldigkeit der Lehnleut folget hie nach den Schuldig- keiten der Unterthanen. — Anjetzo werden 5 Lehnhöf genossen; dreie, ob sie zwar wüste stehen, so sind doch noch Leut bei Leben, denen sie gehören; die übrigen 2 sein auch öde, ob aber Erben verhanden, die zue Erben zuzulassen sein möchten, ist unbewusst. Summarium vermöge des Urbari und eingezogenen Berichts: Marktflecken 1. Dörfer, die meisten ganz, die übrigen aber nur zum Theil zu dieser Herrschaft ge- hörig, sambt der unter Melnik liegender Fischerei Kozlow genannt, 36. Darinnen
232 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Haben gezinst Georgi 15 f? 30 gr., Galli dto; Hühner 55 zu 6 gr.: 5 ſ? 30 gr.; Eier 4 � 15 zu 12 gr.:51 gr.; Robot 110 Tag zu 6 gr.: 11 ſ. — Summa 48 fl 21 gr. Hievon kombt wegen der öden abzuziehen an Zinsen vor beede Termin 26 � 40 gr.; Hühner 47 zu 6 gr.: 4 �P 42 gr.; Eier 3 fl 45 zu 12 gr: 45 gr.; Robot 94 Tag zu 6 gr.: 9 fP 24 gr.; Summa 41 � 31 gr. — Verbleibt 6 f 50 gr. Das Dorf Zaborž [Zaboří]. Sein gewesen jetzo Bauern . . . . . 7 . . . . . . 7 . . . . . Haben gezinst Georgi 13 fP 58 gr., Galli dto; Hühner 41 zu 6 gr.: 4 �� 6 gr.; Eier 3 �P 28 zu 12 gr.: 41 gr. 4 d; Robot 87 Tag zu 6 gr.: 8 �P 25 gr. 4 d. Weilen sie nach alle auf der Herrschaft, verbleibt also 41 fp 25 gr. 4 d. öde Im Dorf Kly [Kly, část k Obříství]. öde Sein gewesen jetzo . . . . . . . . . . 4 . . . . . . 2 . . . . . . 2 Bauern Chalupner . . . . . . . . . 1 . . . . . . — . . . . . . 1 . . 2 . Summa . . . . 5 . . . . Diese, wie auch [ein] in diesem Dorf einer andern Herrschaft gehöriger Unterthan, haben gezinst Georgi 11 �? 46 gr., Galli 12 � 30 gr.; Summa 24 �� 16 gr. Wegen der öden wird abgezogen vor beede Termin 13 fl 16 gr. Verbleibt 11 fP. — Die übrigen im Dorf gehören einer andern Herrschaft. Das Dorf Trzeboschitz [Třebošnice dvůr p. na Brandejsku], Sein gewesen jetzo . . 6 . . . . . . 2 . . Chalupner . . . . 4 öde Haben samentlichen gezinst Georgi 6 fP, Galli 6 fl; Hühner 18 zu 6 gr.: 1 � 48 gr.; Eier 3 P zu 12 gr.: 36 gr. Schnitt Robot 15 Tag zu 6 gr.: 1 ſP 30 gr. Summa 15 f 54 gr. Wegen der öden kombt abzuziehen vor beede Termin Geldzins 8 €; Hühner 12 zu 6 gr.; Eier 1 l thut 12 gr.; Schnittrobot 9 Tag zu 6 gr.: 54 gr.; — Summa 10 �l 18 gr.— Verbleibt, so die, welche nach zur Stell sein, jährlich zu entrichten schuldig, 5 36 gr. Lehnhöf gehören zu dieser Herrschaft 10; als einer zu Butshin [Bučina u Velvar], zwei zu Kozarowitz, fünf zu Postrzizinie [Postřižín u Vodolky], einer zu Sizebus [Chcebuz, Zebus], und der zehende Beschicker der Lehnleut zu Wrbna. Der Lehmann zu Butshin zinset jährlich 2 Kapauner : 24 gr. Die andere Schuldigkeit der Lehnleut folget hie nach den Schuldig- keiten der Unterthanen. — Anjetzo werden 5 Lehnhöf genossen; dreie, ob sie zwar wüste stehen, so sind doch noch Leut bei Leben, denen sie gehören; die übrigen 2 sein auch öde, ob aber Erben verhanden, die zue Erben zuzulassen sein möchten, ist unbewusst. Summarium vermöge des Urbari und eingezogenen Berichts: Marktflecken 1. Dörfer, die meisten ganz, die übrigen aber nur zum Theil zu dieser Herrschaft ge- hörig, sambt der unter Melnik liegender Fischerei Kozlow genannt, 36. Darinnen
Strana 233
Odhad panství Mělnického 1645. 233 sein gewesen jetzo öde Bauerngründ . . . . . . 286 . . . . . . 180. . . . . . 106 Chalupner . . . . . . . 155 . . . . . . 80 . . . . . . 75 . Summa . . . . 441 . . . . . . 260 . . . . . . 181 Standhaft paaren Gelds, auch anderer zu Geld angeschlagenen Zinsen und Roboten, so hiebevor von den sambtlichen Unterthanen einkommen, 2258 � 43 gr. 1/2 d. Wegen deren, so nicht zur Stell und ihre Gründ ganz öde liegen, kombt abzuziehen 499 � 33 gr. 21/2 d. Davon wird allda umb willen, dass die Unterthanen nicht verhanden, nur die Hälft under andere standhafte Zinsen angesetzt, nämlich 249 �� 46 gr 41/2 d. Nach Abzueg dessen verbleibt, welches die nach auf der Herrschaft verhandene Unter- thanen und andere von obspecificirten Bauerngründen und Chalupen, dern [sic] theils Unter- thanen zu zweien halten, jährlich zu entrichten schuldig 1759 � 9 gr. 5 d. Beede Posten zusammen betragen 2008 fl 56 gr. 21/2 d. Obwohlen hiebevor in Betrachtung, dass diese Herrschaft an einem gueten fruchtbaren Ort liegen thuet, die standhafte Zinsen hoch ästimiert worden sind; so wird doch unange- sehen dessen der jetzigen Beschaffenheit nach jedes Schock nur per 50 f angeschlagen, be- trägt in der Taxa 100.446 �� 57 gr. 6 d. Schuldigkeiten, mit welchen die Unterthanen in nachbeschriebenen Dorfschaften vermöge des Urbari verbunden: Im Dorf Brožanek [Brozánky] sein 4 Wächter gewesen, weliche alle Jahr von S. Galli bis S. Georgi einer umb den andern wochentlich auf dem Schloss zu bleiben, das Holz zue hacken, einzuheizen, zue kehren, und wann vonnöthen, so vom Hauptmann anbefohlen worden, zu verrichten, auch anstatt deren Weiber die Wolle beim Schafscheren umbsonst in die Säck zue thun und aufzuraumen. Im Dorf Wrbna sein samentliche schuldig, auf der grossen Wiesen das Gros zu trucknen, zusammen in Häufel rechnen, auch in den Maierhof zu führen, und wann sie wegen des Wassers nicht führen könnten, so sollen ihnen aus dem Maierhof zwei Zueg gegeben werden, der [sic] Heufel, wo sie zusammen gelegt werden, beizubringen; wie solches im Ur� bario mit mehrerm beschrieben. Dorf Zieltzin [Zelčín]: sein sambtlichen schuldig, mit ihren Zug die Fisch zur Schloss- nothdurft in dem Graben und Teicht bei Wrbna zue fischen, jedesmahls, wanns ihnen anbe- fohlen wird; jedoch wird ihnen bei jeden Fischen vor ihre Mühewaltung Fisch gegeben. Im Dorf Mlažitz [Mlazice] sein nebenst denen zu Welhowitz [Vehlovice] schuldig, alle die Aecker beim kleinen Hof, wo es vonnöthen, zu eggen, das Mehl aus der Mühl, wie auch alles das Bier zu Nothdurft des Schlosses [zu] führen, das Getaiz [sic], wanns vonnöthen, zu getten [jäten?], das Kraut umbzuhacken und den Hanf zu brechen. Im Dorf Poczeplitz sein schuldig, beim kleinen Hof, wann das Heu getrucknet wird, 3 Tag zu roboten oder den Borezkern [Boreckým, lidem z Borku] 15 gr. m. zu Hilf zu geben. Im Dorf Straschnitz [Strážnice], Střzednitz und Wysoka sein schuldig, beim Horžiner Hof den Hanf zu brechen, solange der Werth [währt?]. Mehrers haben diese drei Dörfer gemeiniglich selbsten, das ganze Jahr über, das Holz ausm Königreich aufs Schloss zur Kuchel und Heizen geführt, und Sommerszeit, wann soviel Holz nicht vonnöthen, entweder die Steckn zu Wein- u. Hopfegärten oder andern Nothdurften, so ihnen anbefohlen worden, geführt [zu führen]. Archiv Český XXIX. 30
Odhad panství Mělnického 1645. 233 sein gewesen jetzo öde Bauerngründ . . . . . . 286 . . . . . . 180. . . . . . 106 Chalupner . . . . . . . 155 . . . . . . 80 . . . . . . 75 . Summa . . . . 441 . . . . . . 260 . . . . . . 181 Standhaft paaren Gelds, auch anderer zu Geld angeschlagenen Zinsen und Roboten, so hiebevor von den sambtlichen Unterthanen einkommen, 2258 � 43 gr. 1/2 d. Wegen deren, so nicht zur Stell und ihre Gründ ganz öde liegen, kombt abzuziehen 499 � 33 gr. 21/2 d. Davon wird allda umb willen, dass die Unterthanen nicht verhanden, nur die Hälft under andere standhafte Zinsen angesetzt, nämlich 249 �� 46 gr 41/2 d. Nach Abzueg dessen verbleibt, welches die nach auf der Herrschaft verhandene Unter- thanen und andere von obspecificirten Bauerngründen und Chalupen, dern [sic] theils Unter- thanen zu zweien halten, jährlich zu entrichten schuldig 1759 � 9 gr. 5 d. Beede Posten zusammen betragen 2008 fl 56 gr. 21/2 d. Obwohlen hiebevor in Betrachtung, dass diese Herrschaft an einem gueten fruchtbaren Ort liegen thuet, die standhafte Zinsen hoch ästimiert worden sind; so wird doch unange- sehen dessen der jetzigen Beschaffenheit nach jedes Schock nur per 50 f angeschlagen, be- trägt in der Taxa 100.446 �� 57 gr. 6 d. Schuldigkeiten, mit welchen die Unterthanen in nachbeschriebenen Dorfschaften vermöge des Urbari verbunden: Im Dorf Brožanek [Brozánky] sein 4 Wächter gewesen, weliche alle Jahr von S. Galli bis S. Georgi einer umb den andern wochentlich auf dem Schloss zu bleiben, das Holz zue hacken, einzuheizen, zue kehren, und wann vonnöthen, so vom Hauptmann anbefohlen worden, zu verrichten, auch anstatt deren Weiber die Wolle beim Schafscheren umbsonst in die Säck zue thun und aufzuraumen. Im Dorf Wrbna sein samentliche schuldig, auf der grossen Wiesen das Gros zu trucknen, zusammen in Häufel rechnen, auch in den Maierhof zu führen, und wann sie wegen des Wassers nicht führen könnten, so sollen ihnen aus dem Maierhof zwei Zueg gegeben werden, der [sic] Heufel, wo sie zusammen gelegt werden, beizubringen; wie solches im Ur� bario mit mehrerm beschrieben. Dorf Zieltzin [Zelčín]: sein sambtlichen schuldig, mit ihren Zug die Fisch zur Schloss- nothdurft in dem Graben und Teicht bei Wrbna zue fischen, jedesmahls, wanns ihnen anbe- fohlen wird; jedoch wird ihnen bei jeden Fischen vor ihre Mühewaltung Fisch gegeben. Im Dorf Mlažitz [Mlazice] sein nebenst denen zu Welhowitz [Vehlovice] schuldig, alle die Aecker beim kleinen Hof, wo es vonnöthen, zu eggen, das Mehl aus der Mühl, wie auch alles das Bier zu Nothdurft des Schlosses [zu] führen, das Getaiz [sic], wanns vonnöthen, zu getten [jäten?], das Kraut umbzuhacken und den Hanf zu brechen. Im Dorf Poczeplitz sein schuldig, beim kleinen Hof, wann das Heu getrucknet wird, 3 Tag zu roboten oder den Borezkern [Boreckým, lidem z Borku] 15 gr. m. zu Hilf zu geben. Im Dorf Straschnitz [Strážnice], Střzednitz und Wysoka sein schuldig, beim Horžiner Hof den Hanf zu brechen, solange der Werth [währt?]. Mehrers haben diese drei Dörfer gemeiniglich selbsten, das ganze Jahr über, das Holz ausm Königreich aufs Schloss zur Kuchel und Heizen geführt, und Sommerszeit, wann soviel Holz nicht vonnöthen, entweder die Steckn zu Wein- u. Hopfegärten oder andern Nothdurften, so ihnen anbefohlen worden, geführt [zu führen]. Archiv Český XXIX. 30
Strana 234
234 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Im Dorf Augiest, wann in Winterszeit das Holz zum Brennen aufs Schloss geführt wird, und die obigen drei Dörfer nicht folgen können, so helfen auch die in Augest ihnen führen. — Im Dorf Borek und Rausowits sein schuldig, auf denen zum kleinen Maierhof ge- hörigen Wiesen das Heu zusamben zu rechen, und in gedachten Maierhof, wie auch das Gru- met, zu führen. Die von Poczeplitz, wie ob gedacht, geben*) ihnen das Heu zu trucknen, auf 3 Tag zu Hülf. Von Abhauen der Wiesen wird ihnen gegeben 1 fl 30 gr. It. sein die zu Borek mit denen zu Wintiz [Wrutitz?] schuldig, bei dem kleinen Maierhof die Felder, soviel ihnen ausgemessen worden, sowohl die zue Rausowitz die Felder der Reinkofsker Mühl zur Sommer- und Wintersaat, wie sich gehört, zuzurichten, wie auch das Getreid davon abzuführen. Im Dorf Mikow: Hinter diesem Dorf ist eine Wiesen, davon die zu Zabor [Záboří], Mikow und Kel [Kly] das Heu zu fexen, zu trucknen, zu rechen, und wo ihnen hingewiesen *) Snad čísti: gehen. wird, zu führen; vom Hauen wird ihnen 11/2 fl m. gegeben. It. sein die aus denen benannten 3 Dorfschaften schuldig, auf einer andern Wiesen aufm Woporž das Gras zu hauen, zu trucknen, und wo ihnen befohlen wird, zu führen; wird ihnen davon 2 f� 24 gr. m., und den beden Richtern zu Kel und Zaborž jeden ein Häufel Heu gegeben. Mit dem Grumet aber haben sie nichts zu thun. Die zu Kozlow oder in der Fischerei unter dem Schloss sein schuldig, der Herrschaft Gesind und alle andere Nothdurften, so oft als vonnöthen, ohne Entgelt über das Wasser zu führen. It. sein diese Fischer, wie auch alle andere in den Dorfschaften verbunden, einmahl über Sommer in der Muldau und Elbe, wie es im Urbaribuch mit mehrerm beschrieben, zu fischen. Davon soll ihnen gebührlichen, es sei mit Fischen oder mit paarn Geld, bezahlet werden. Alle die Inleut, so sich auf der Herrchaft in den Dörfern und im Wesstädtl aufhalten, ob sie schon nicht unterthänig, sein schuldig, jeder einen Tag Schnittrobot zu verrichten, denen nur die Kost gegeben wird; welicher aber solches durch Eigensaumigkeit nicht verrichtet, der soll gestraft werden, und soviel man einem Arbeiter des Tages gibt, bezahlen; und ist selches auch auf ledige Manns- und Weibspersonen zu verstehen. Die Lehnleut sein schuldig, wann es vonnöthen, aufs Schloss zu kommen, allda zu bleiben und der Herrschaft aufzuwarten, auch auf die Gränzen des Landes, wo ihnen anbe- fohlen wird, zu reiten. Ingleichen sein sie schuldig, nach Mühlsteinen zu fahren oder andere Fuhren so weit zu verrichten, einmahl im Jahr. Vor diese obspecificierte Schuldigkeit wird allda leidentlich angesetzt 2000 � meissn. Bergrecht von Weingärten besage der Bergregister hat jährlichen betragen 590 f 4 gr. 2 d. Hievon kombt wegen der wüsten abzuziehen 168 � 51 gr. 51/2 d. Verbleibt 421 fl 12 gr. 31/2 d. Von den wüsten wird nur die Hälfte geraitet, näml. 84 f 25 gr. 6 d.; thut beedes zusammen 505 � 38 gr. 21/2 d. Betragt in der Taxa 25.281 � 57 gr. 6 d. Steigend und fallende Zinsen. Die im Dorf Brožanky hiebevor, als sie eine Platten oder Bram gehabt, haben von der Ueberfuhr jährlich auf 2 Termin 15 f� m. bezahlt. Anjetzo aber in Manglung dessen von zweien kleinen Schiffeln oder Kahnen zahlen sie 10 fp. Und weilen, wann sie wiederumb einen Pramb überkommen, sie den Zins auch wiederumb ver fol [für voll] zahlen werden, als wird allda die Hälft der abgehenden 5 fl zu denen 10 fP ge- schlagen und allda angesetzt, thut 12 �? 30 gr.
234 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Im Dorf Augiest, wann in Winterszeit das Holz zum Brennen aufs Schloss geführt wird, und die obigen drei Dörfer nicht folgen können, so helfen auch die in Augest ihnen führen. — Im Dorf Borek und Rausowits sein schuldig, auf denen zum kleinen Maierhof ge- hörigen Wiesen das Heu zusamben zu rechen, und in gedachten Maierhof, wie auch das Gru- met, zu führen. Die von Poczeplitz, wie ob gedacht, geben*) ihnen das Heu zu trucknen, auf 3 Tag zu Hülf. Von Abhauen der Wiesen wird ihnen gegeben 1 fl 30 gr. It. sein die zu Borek mit denen zu Wintiz [Wrutitz?] schuldig, bei dem kleinen Maierhof die Felder, soviel ihnen ausgemessen worden, sowohl die zue Rausowitz die Felder der Reinkofsker Mühl zur Sommer- und Wintersaat, wie sich gehört, zuzurichten, wie auch das Getreid davon abzuführen. Im Dorf Mikow: Hinter diesem Dorf ist eine Wiesen, davon die zu Zabor [Záboří], Mikow und Kel [Kly] das Heu zu fexen, zu trucknen, zu rechen, und wo ihnen hingewiesen *) Snad čísti: gehen. wird, zu führen; vom Hauen wird ihnen 11/2 fl m. gegeben. It. sein die aus denen benannten 3 Dorfschaften schuldig, auf einer andern Wiesen aufm Woporž das Gras zu hauen, zu trucknen, und wo ihnen befohlen wird, zu führen; wird ihnen davon 2 f� 24 gr. m., und den beden Richtern zu Kel und Zaborž jeden ein Häufel Heu gegeben. Mit dem Grumet aber haben sie nichts zu thun. Die zu Kozlow oder in der Fischerei unter dem Schloss sein schuldig, der Herrschaft Gesind und alle andere Nothdurften, so oft als vonnöthen, ohne Entgelt über das Wasser zu führen. It. sein diese Fischer, wie auch alle andere in den Dorfschaften verbunden, einmahl über Sommer in der Muldau und Elbe, wie es im Urbaribuch mit mehrerm beschrieben, zu fischen. Davon soll ihnen gebührlichen, es sei mit Fischen oder mit paarn Geld, bezahlet werden. Alle die Inleut, so sich auf der Herrchaft in den Dörfern und im Wesstädtl aufhalten, ob sie schon nicht unterthänig, sein schuldig, jeder einen Tag Schnittrobot zu verrichten, denen nur die Kost gegeben wird; welicher aber solches durch Eigensaumigkeit nicht verrichtet, der soll gestraft werden, und soviel man einem Arbeiter des Tages gibt, bezahlen; und ist selches auch auf ledige Manns- und Weibspersonen zu verstehen. Die Lehnleut sein schuldig, wann es vonnöthen, aufs Schloss zu kommen, allda zu bleiben und der Herrschaft aufzuwarten, auch auf die Gränzen des Landes, wo ihnen anbe- fohlen wird, zu reiten. Ingleichen sein sie schuldig, nach Mühlsteinen zu fahren oder andere Fuhren so weit zu verrichten, einmahl im Jahr. Vor diese obspecificierte Schuldigkeit wird allda leidentlich angesetzt 2000 � meissn. Bergrecht von Weingärten besage der Bergregister hat jährlichen betragen 590 f 4 gr. 2 d. Hievon kombt wegen der wüsten abzuziehen 168 � 51 gr. 51/2 d. Verbleibt 421 fl 12 gr. 31/2 d. Von den wüsten wird nur die Hälfte geraitet, näml. 84 f 25 gr. 6 d.; thut beedes zusammen 505 � 38 gr. 21/2 d. Betragt in der Taxa 25.281 � 57 gr. 6 d. Steigend und fallende Zinsen. Die im Dorf Brožanky hiebevor, als sie eine Platten oder Bram gehabt, haben von der Ueberfuhr jährlich auf 2 Termin 15 f� m. bezahlt. Anjetzo aber in Manglung dessen von zweien kleinen Schiffeln oder Kahnen zahlen sie 10 fp. Und weilen, wann sie wiederumb einen Pramb überkommen, sie den Zins auch wiederumb ver fol [für voll] zahlen werden, als wird allda die Hälft der abgehenden 5 fl zu denen 10 fP ge- schlagen und allda angesetzt, thut 12 �? 30 gr.
Strana 235
Odhad panství Mělnického 1645. 235 Im Dorf Wrbna zinst jährlich zue St. Georgi und Galli von der Ueberfuhr und Wasserzins 39 fP. Zu Kosslow die Fischer zahlen vors Fischen jährlich 75 f. Dorf Zieltschan [Zelčín] Wasserzins jährlich 3 ſ. — Dorf Kramolsko Wasserzins jährlich 1 fp. — Mlczehost Wasserzins jährlich 7 f. — Wranian Wasserzins 4 f. Trzeboschnitz von der Ueberfuhr ist jährlich gegeben worden 10 fl; in Manglung des Brams wird nur die Hälfte angesetzt, id est 5 f. Bei dem Dorf und Maierhof Horžin ist eine der Herrschaft gehörige Schmitten gewesen, davon der Schmied jährlich auf zwei Termin 20 f m. Zins gegeben. Weil aber anjetzo die- selbe ruinirt, wird allda die Hälfte des Zinses angesetzt, id est 10 fP. — It. in diesem Dorf und Maierhof Horžin ist ein Fleischhacker-, der Herrschaft gehörige Chalupen sambt einer Fleischbank, wie auch eine Fleischbank beim kleinen Hof gewesen, davon jährlich 10 fp m. und 2 Stein unausgelassen Inselt gezinst worden; und ist benebenst der Fleischhacker schul- dig gewest, alles Vieh zur Schlossnothdurft ohne Entgelt zue schlachten; auch von jeden zum Verkauf geschlachten Stuck Vieh die Zunge, halben Kopf und die Hälft der Kuttenfleck zu liefern. Thut der bare Geldzins 10 fP; vor 2 Stein Inslet zu 2 fp: 4 �; vor die Schuldigkeit zum Schloss zu schlachten und vor dies, was von geschlachten Vieh zu geben schuldig ge- wesen, wird angesetzt 6. Summa 20 fp. Weilen aber diese beede Schlachtbänke anjetzo öde, wird allda nur die Hälfte dessen zum Anschlag angesetzt, id est 10 fP. Soviel Fleischhacker in denen zu dieser Herrschaft gehörigen Dorfschaften gewesen und zum Verkauf geschlachtet haben, deren jeder, ausser dessen zu Wtelna, ist schuldig ge- wesen, jährlich ein Stein unausgelassen Inslet zue geben; und wie berichtet wird, sein deren 5 gewesen, als zu Zamach, so nach zur Stell, zu Wysoka, so auch nach zur Stell, zu Klein Augest, zu Raussowitz und zu Straschitz; kommt also vor die nach anwesende anzusetzen 2 Stein, und vor die drei, so nicht zur Stell, nur die Hälfte dessen, was sie gegeben, benennt- lich 11/2 Stein, zusammen 31/2 Stein; jeden zu 2 ſP, thut 7 ſp. Salzhandelzins von Dorf Mashtieržowitz und Wtelna jährlich 12 f 30 gr. Wiesen- und Weidzins haben jährlich entrichtet die im Dorf Horžin 92 f� 10 gr. Wtelna 215 � 28 gr.; Wruticz von einem wüsten Teich 20 �P; Mickow 11 � 42 gr.; Wra- nian 32 fP 8 gr.; das Dorf Trzeboschnitz Weidzins 3 f. Thut zusammen 374 fl 28 gr. Weilen die Unterthanen die Wiesen in Manglung des Viehs anjetzo nicht geniessen, könnten dieselben zu der Schäferei gezogen, und dahero die Nutzung des Schafviehs in dieser Taxa desto höher ästimirt werden; wird aber bei dem Zins gelassen, und in Betrachtung, dass derselbe anjetzo gedachter Ursachen halber nicht einkombt, nur die Hälfte dessen allda an- gesetzt, nemblichen 187 f 14 gr. Ackerzins hat Klein Augest jährlich gezinst 58 gr. It. das Dorf Zaborz von Aeckern 6 �P, und Mikow 1 fP 4 gr.; thuet zusammen 8 � 2 gr. Weilen aber die Aecker anjetzo nicht ge- nossen werden, wird ingleichen nur die Hälfte des Zins angesetzt, thuet 4 f 1 gr. Zoll auf der Kramolsker Wehr, so anjetzo aufn Schloss von allen den Sachen, weliche anf dem Wasser auf- und abgeflösst werden, eingenommen wird, ist einkommen anno 1641 197 fl. 45 kr. 4 d.; 1642 42 fl. 51 kr.; 1643 129 fl. 9 kr. 3 d.; 1644 207 fl. 7 kr.; und anno 1645 bis 24. Augusti 57 fl. 53 kr. Wird aber allda ein Jahr dem andern zu Hülf an- gesetzt 50 ſp. 30"
Odhad panství Mělnického 1645. 235 Im Dorf Wrbna zinst jährlich zue St. Georgi und Galli von der Ueberfuhr und Wasserzins 39 fP. Zu Kosslow die Fischer zahlen vors Fischen jährlich 75 f. Dorf Zieltschan [Zelčín] Wasserzins jährlich 3 ſ. — Dorf Kramolsko Wasserzins jährlich 1 fp. — Mlczehost Wasserzins jährlich 7 f. — Wranian Wasserzins 4 f. Trzeboschnitz von der Ueberfuhr ist jährlich gegeben worden 10 fl; in Manglung des Brams wird nur die Hälfte angesetzt, id est 5 f. Bei dem Dorf und Maierhof Horžin ist eine der Herrschaft gehörige Schmitten gewesen, davon der Schmied jährlich auf zwei Termin 20 f m. Zins gegeben. Weil aber anjetzo die- selbe ruinirt, wird allda die Hälfte des Zinses angesetzt, id est 10 fP. — It. in diesem Dorf und Maierhof Horžin ist ein Fleischhacker-, der Herrschaft gehörige Chalupen sambt einer Fleischbank, wie auch eine Fleischbank beim kleinen Hof gewesen, davon jährlich 10 fp m. und 2 Stein unausgelassen Inselt gezinst worden; und ist benebenst der Fleischhacker schul- dig gewest, alles Vieh zur Schlossnothdurft ohne Entgelt zue schlachten; auch von jeden zum Verkauf geschlachten Stuck Vieh die Zunge, halben Kopf und die Hälft der Kuttenfleck zu liefern. Thut der bare Geldzins 10 fP; vor 2 Stein Inslet zu 2 fp: 4 �; vor die Schuldigkeit zum Schloss zu schlachten und vor dies, was von geschlachten Vieh zu geben schuldig ge- wesen, wird angesetzt 6. Summa 20 fp. Weilen aber diese beede Schlachtbänke anjetzo öde, wird allda nur die Hälfte dessen zum Anschlag angesetzt, id est 10 fP. Soviel Fleischhacker in denen zu dieser Herrschaft gehörigen Dorfschaften gewesen und zum Verkauf geschlachtet haben, deren jeder, ausser dessen zu Wtelna, ist schuldig ge- wesen, jährlich ein Stein unausgelassen Inslet zue geben; und wie berichtet wird, sein deren 5 gewesen, als zu Zamach, so nach zur Stell, zu Wysoka, so auch nach zur Stell, zu Klein Augest, zu Raussowitz und zu Straschitz; kommt also vor die nach anwesende anzusetzen 2 Stein, und vor die drei, so nicht zur Stell, nur die Hälfte dessen, was sie gegeben, benennt- lich 11/2 Stein, zusammen 31/2 Stein; jeden zu 2 ſP, thut 7 ſp. Salzhandelzins von Dorf Mashtieržowitz und Wtelna jährlich 12 f 30 gr. Wiesen- und Weidzins haben jährlich entrichtet die im Dorf Horžin 92 f� 10 gr. Wtelna 215 � 28 gr.; Wruticz von einem wüsten Teich 20 �P; Mickow 11 � 42 gr.; Wra- nian 32 fP 8 gr.; das Dorf Trzeboschnitz Weidzins 3 f. Thut zusammen 374 fl 28 gr. Weilen die Unterthanen die Wiesen in Manglung des Viehs anjetzo nicht geniessen, könnten dieselben zu der Schäferei gezogen, und dahero die Nutzung des Schafviehs in dieser Taxa desto höher ästimirt werden; wird aber bei dem Zins gelassen, und in Betrachtung, dass derselbe anjetzo gedachter Ursachen halber nicht einkombt, nur die Hälfte dessen allda an- gesetzt, nemblichen 187 f 14 gr. Ackerzins hat Klein Augest jährlich gezinst 58 gr. It. das Dorf Zaborz von Aeckern 6 �P, und Mikow 1 fP 4 gr.; thuet zusammen 8 � 2 gr. Weilen aber die Aecker anjetzo nicht ge- nossen werden, wird ingleichen nur die Hälfte des Zins angesetzt, thuet 4 f 1 gr. Zoll auf der Kramolsker Wehr, so anjetzo aufn Schloss von allen den Sachen, weliche anf dem Wasser auf- und abgeflösst werden, eingenommen wird, ist einkommen anno 1641 197 fl. 45 kr. 4 d.; 1642 42 fl. 51 kr.; 1643 129 fl. 9 kr. 3 d.; 1644 207 fl. 7 kr.; und anno 1645 bis 24. Augusti 57 fl. 53 kr. Wird aber allda ein Jahr dem andern zu Hülf an- gesetzt 50 ſp. 30"
Strana 236
236 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Vor allerhand Anfäll, weil auf dieser Herrschaft nicht allein die Unterthanen, sondern auch alle andere, die allda nicht wenig Weingärten haben, wegen der Erbgerechtigkeit ver- möge von Kaiser Rudolfo christseligster Gedächtnuss ergangener und im Urbaribuch einver- leibten allergnädigsten Resolution einen gewissen Aussatz haben, wird allda ein Jahr dem andern zu Hilf angesetzt 100 f� m. Summarum der obangesetzten steigend und fallenden Zinsen thuet 417 f 15 gr. Jedes Schock per 25 fP geraitet, betragt 10.431 f 15 gr. Das Bräuhaus zu dieser Herrschaft gehörig ist beim kleinen Hof underhalb der Stadt, wie auch das Malzhaus wohl erbaut gewesen; und obwohlen beedes von den Schwedischen abgebrannt worden, so ist doch wiederumb das Bräuhaus mit Schindeln bedeckt, und das zum Theil gewölbte Malzhaus angericht, dass mans anjetzo gebraucht, das Bier aber in der Stadt Melnik Gemein-Bräuhaus mit Consens des Raths und der Gemein inmittelst bis zur gänzlicher Anrichtung und Erhebung des obigen, gegen gebührender Bezahlung, gebrauen wird. In ob- gedachten Bräuhaus ist bei Zeit des Friedens wochentlich 1 auch 2 Gebräu Weissbier von 35 Vier-Eimer-Fassen zum Ausschroten, sowohl 12 oder 15 Gebräu Altbier zu 12 achteimerigen Fassen gebrauen worden. Massen dann zu dieser Herrschaft 27 Kretschmen gewesen. Wann nun jede Wochen nur 1 Gebräu Weissbier geraitet würde, betrügs jährlichen 1820 Fass; eines jeden Nutzung 30 gr., thuet 910 ff, und an steigenden und fallenden Anschlag 22.750 fP. In Betrachtung aber der jetzigen Beschaffenheit wird die Nutzung dieses Bräuhauses sambt den Kretschmen in Pausch angeschlagen 8000 f m. Hopfegarten ist anjetzo nur einer von neuen wiederumb ausgesetzt beim gedachten Kleinen Maierhof hinder der Scheuern, wird zur Nutzung des Bräuhauses gelassen. Maierhöf zu dieser Herrschaft gehörig seind 4; als der Kleine Maierhof underhalb der Stadt, die Ratein und Stallungen, wie auch der Schafstall abgebrannt, stehen nur die Mauern; die Scheuern von einer Tennen gemauert, wieder von neuen angerichtet und mit Schindel bedeckt. — Der andere Maierhof Horžin genannt übern Wasser liegend, zuvor mit Mauern umbfangen und wohl erbaut gewesen, ist gleichfalls durch den Feind bis auf die Mauern ruinirt, die Rattein und Schüttboden widerumb etwas angericht und mit Schindeln, wie auch die Scheuern von 5 Tennen halb mit Stroh bedeckt. — Der dritte Maierhof Beikof, nicht weit von dem obigen liegend, alles gemauert, die Rattein, Scheuern und Schüttboden, wie auch die Stallungen mit Schindel, und die Scheuern von zwei Tennen mit Stroh bedeckt. — Der vierte Maierhof Trzeboshnitz ingleichen abgebrannt. — Vor das obspecificirte Gebäu der Maierhöfe, so noch stehet, wird allda in die Taxa angesetzt 500 fP. Acker gehören zu den Kleinen Maierhof 10 l Beet. Bei dem Maierhof Horžin gueten Weizenbodens 160 � Beeten. Bei dem 3. Maierhof Beikof ingleichen eines guten Bodens 48 �� Beeten. Bei dem vierten Maierhof Trzeboshnitz auf Korn 243/4 � Beeten. Thuet zu- sammen 242 � Beeten. Wann nun 12 f� in ein Hoben geraitet wird, wären in allem 201/4 Hoben. Aufn Winter ist zugericht, so besäet werden soll, zum Weizen beiläufig auf 90 Strich, Korn 250 Strich. Wird allda mit dieser Aussaat, weilen theils Felder öde liegen, ein Hoben den andern zu Hülf per 400 fl angeschlagen, betragt 8100 fP. Die Gedez-Garten werden bei den Ackern gelassen.
236 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Vor allerhand Anfäll, weil auf dieser Herrschaft nicht allein die Unterthanen, sondern auch alle andere, die allda nicht wenig Weingärten haben, wegen der Erbgerechtigkeit ver- möge von Kaiser Rudolfo christseligster Gedächtnuss ergangener und im Urbaribuch einver- leibten allergnädigsten Resolution einen gewissen Aussatz haben, wird allda ein Jahr dem andern zu Hilf angesetzt 100 f� m. Summarum der obangesetzten steigend und fallenden Zinsen thuet 417 f 15 gr. Jedes Schock per 25 fP geraitet, betragt 10.431 f 15 gr. Das Bräuhaus zu dieser Herrschaft gehörig ist beim kleinen Hof underhalb der Stadt, wie auch das Malzhaus wohl erbaut gewesen; und obwohlen beedes von den Schwedischen abgebrannt worden, so ist doch wiederumb das Bräuhaus mit Schindeln bedeckt, und das zum Theil gewölbte Malzhaus angericht, dass mans anjetzo gebraucht, das Bier aber in der Stadt Melnik Gemein-Bräuhaus mit Consens des Raths und der Gemein inmittelst bis zur gänzlicher Anrichtung und Erhebung des obigen, gegen gebührender Bezahlung, gebrauen wird. In ob- gedachten Bräuhaus ist bei Zeit des Friedens wochentlich 1 auch 2 Gebräu Weissbier von 35 Vier-Eimer-Fassen zum Ausschroten, sowohl 12 oder 15 Gebräu Altbier zu 12 achteimerigen Fassen gebrauen worden. Massen dann zu dieser Herrschaft 27 Kretschmen gewesen. Wann nun jede Wochen nur 1 Gebräu Weissbier geraitet würde, betrügs jährlichen 1820 Fass; eines jeden Nutzung 30 gr., thuet 910 ff, und an steigenden und fallenden Anschlag 22.750 fP. In Betrachtung aber der jetzigen Beschaffenheit wird die Nutzung dieses Bräuhauses sambt den Kretschmen in Pausch angeschlagen 8000 f m. Hopfegarten ist anjetzo nur einer von neuen wiederumb ausgesetzt beim gedachten Kleinen Maierhof hinder der Scheuern, wird zur Nutzung des Bräuhauses gelassen. Maierhöf zu dieser Herrschaft gehörig seind 4; als der Kleine Maierhof underhalb der Stadt, die Ratein und Stallungen, wie auch der Schafstall abgebrannt, stehen nur die Mauern; die Scheuern von einer Tennen gemauert, wieder von neuen angerichtet und mit Schindel bedeckt. — Der andere Maierhof Horžin genannt übern Wasser liegend, zuvor mit Mauern umbfangen und wohl erbaut gewesen, ist gleichfalls durch den Feind bis auf die Mauern ruinirt, die Rattein und Schüttboden widerumb etwas angericht und mit Schindeln, wie auch die Scheuern von 5 Tennen halb mit Stroh bedeckt. — Der dritte Maierhof Beikof, nicht weit von dem obigen liegend, alles gemauert, die Rattein, Scheuern und Schüttboden, wie auch die Stallungen mit Schindel, und die Scheuern von zwei Tennen mit Stroh bedeckt. — Der vierte Maierhof Trzeboshnitz ingleichen abgebrannt. — Vor das obspecificirte Gebäu der Maierhöfe, so noch stehet, wird allda in die Taxa angesetzt 500 fP. Acker gehören zu den Kleinen Maierhof 10 l Beet. Bei dem Maierhof Horžin gueten Weizenbodens 160 � Beeten. Bei dem 3. Maierhof Beikof ingleichen eines guten Bodens 48 �� Beeten. Bei dem vierten Maierhof Trzeboshnitz auf Korn 243/4 � Beeten. Thuet zu- sammen 242 � Beeten. Wann nun 12 f� in ein Hoben geraitet wird, wären in allem 201/4 Hoben. Aufn Winter ist zugericht, so besäet werden soll, zum Weizen beiläufig auf 90 Strich, Korn 250 Strich. Wird allda mit dieser Aussaat, weilen theils Felder öde liegen, ein Hoben den andern zu Hülf per 400 fl angeschlagen, betragt 8100 fP. Die Gedez-Garten werden bei den Ackern gelassen.
Strana 237
Odhad panství Mělnického 1645. 237 Zuegvieh. Bei dem Kleinen Hof ist kein Zuegvieh gehalten worden, umbwillen, dass etliche Dorfschaften, wie allbereit hiervon Anregung geschehen, dieselben Acker zuzurichten schuldig. Bei dem Horžiner Maierhof 20 Ross oder Stutten, bei dem Beikofsker 8, und bei dem Trzeboshnitzer 8 Ochsen. Anjetzo sein bei dem Horžiner und Beikofsker Maierhof 5 Ross und Stutten und 8 Ochsen. Kühe und Gelde-Vieh kann gehalten werden: Geldes Schweinvieh Kühe beim Kleinen Hof . . . . . . . . 20 . . . . . — . . . . . — beim Maierhof Horžin . . . . . . . 60 . . . . . 50 . . . . . 60 Beikof . . . . . . . . . . . . . . 21 . . . . . 15 . . . . . 30 Trzeboshnitz . . . . . . 10 . . . 10 24 . . . . . . . . . . Summa . . . . . 125 . . . . . 75 . . . . . 100 Wird von einer jeder Kuhe Nutzung 3 fP, und von jeden Stuck Gelde-Vieh 1 f 30 gr. geraitet, thuet 487 fl 30 gr. Weilen aber anjetzo nicht mehr, dann 5 Kühe und 4 Stück Gelde-Vieh verhanden, wird allda wegen des abgehenden Viehs die Hälft geraitet, kommt Anschlag 254 f 15 gr., betragt 6356 f 15 gr. Die Nutzung des Schweinviehs wird allda nicht geraitet, sondern zugegeben. Bei dem Kleinen Maierhof ist auch eine Schäferei gewesen, darinnen künnen ubern Winter geschlagen [gehalten?] werden 1000 Schafvieh. Jedoch wird aus dem Maierhof Horžin in Zeit der Noth Heu und Stroh dahin gegeben; jeden Stücks Nutzung per 15 gr., thuet 250 sp. Weilen aber kein Schafvieh verhanden, wird auch nur die Hälfte angesetzt, thuet 125 f. Betragt in der Taxa 3125 f m. Inslen, so zu dieser Herrschaft gehören, als die eine zwischen der Muldau und Elbe, darauf etlich Schock Obstbäum, von welichen das Obst im verwichenen 1644 Jahr per 280 fl., und heuer per 180 fl. verkauft worden; wird darfür gesetzt 2000 sP. Auf dieser Insel wächst nicht allein eine genugsambe Nothdurft Gras vor das Rindvieh in die Maierhöfen, sondern auch, wann es beobachtet wird, kann noch etwas Heu und Grummet gefext werden. — Zu deme so seind auch auf dieser Insel Phasanen, massen dann ein Förster allda gehalten wird. Dieses wird zu der Herrligkeit gelassen. Die andere Insel, Wopor genannt, item zwischen den Wassern viel Wiesen, absonder- lich welche zum Horžiner Hof gelassen sind. Dass also von beiden Inseln über 200 Wagen Heu und Grummet gefext werden kann. Auf dieser Insel ist grosse Weid, davon genuegsambe Gelde-Vieh und junge Füllen ubern Sommer geweidet und aufgehalten werden künnen; so hiebevor mit einem Zaun umbfangen gewest. Wiesen zum Kleinen Hof zwei, eines guten Wasens, darauf hat man 20 Fuder Heu gefext. — Zum Beikofsker Maierhof, die eine in Wrbenez genannt, und die andere in Wranian ; auf beeden hat man 26 Fuder Heu, und 14 Fuder Grummet vor diesem gefext. Diese alle Graserei, wie auf den Inslen, also auch auf den Wiesen, wird zu Nutzun g des Viehs gelassen. Weingärten. Der erste der Weissen-Garten genannt, dabei eine Press. — Der andere Czunkowsky genannt, dabei auch eine Press gewesen. — Der dritte Altgarten genannt, dabei auch eine Press gewesen. — Der vierte Mecžirzka genannt, darzu drei Stuck jure devolu- tionis kommen, ingleichen allda eine Press gewesen. — Der fünfte Steinberger genannt, darzu
Odhad panství Mělnického 1645. 237 Zuegvieh. Bei dem Kleinen Hof ist kein Zuegvieh gehalten worden, umbwillen, dass etliche Dorfschaften, wie allbereit hiervon Anregung geschehen, dieselben Acker zuzurichten schuldig. Bei dem Horžiner Maierhof 20 Ross oder Stutten, bei dem Beikofsker 8, und bei dem Trzeboshnitzer 8 Ochsen. Anjetzo sein bei dem Horžiner und Beikofsker Maierhof 5 Ross und Stutten und 8 Ochsen. Kühe und Gelde-Vieh kann gehalten werden: Geldes Schweinvieh Kühe beim Kleinen Hof . . . . . . . . 20 . . . . . — . . . . . — beim Maierhof Horžin . . . . . . . 60 . . . . . 50 . . . . . 60 Beikof . . . . . . . . . . . . . . 21 . . . . . 15 . . . . . 30 Trzeboshnitz . . . . . . 10 . . . 10 24 . . . . . . . . . . Summa . . . . . 125 . . . . . 75 . . . . . 100 Wird von einer jeder Kuhe Nutzung 3 fP, und von jeden Stuck Gelde-Vieh 1 f 30 gr. geraitet, thuet 487 fl 30 gr. Weilen aber anjetzo nicht mehr, dann 5 Kühe und 4 Stück Gelde-Vieh verhanden, wird allda wegen des abgehenden Viehs die Hälft geraitet, kommt Anschlag 254 f 15 gr., betragt 6356 f 15 gr. Die Nutzung des Schweinviehs wird allda nicht geraitet, sondern zugegeben. Bei dem Kleinen Maierhof ist auch eine Schäferei gewesen, darinnen künnen ubern Winter geschlagen [gehalten?] werden 1000 Schafvieh. Jedoch wird aus dem Maierhof Horžin in Zeit der Noth Heu und Stroh dahin gegeben; jeden Stücks Nutzung per 15 gr., thuet 250 sp. Weilen aber kein Schafvieh verhanden, wird auch nur die Hälfte angesetzt, thuet 125 f. Betragt in der Taxa 3125 f m. Inslen, so zu dieser Herrschaft gehören, als die eine zwischen der Muldau und Elbe, darauf etlich Schock Obstbäum, von welichen das Obst im verwichenen 1644 Jahr per 280 fl., und heuer per 180 fl. verkauft worden; wird darfür gesetzt 2000 sP. Auf dieser Insel wächst nicht allein eine genugsambe Nothdurft Gras vor das Rindvieh in die Maierhöfen, sondern auch, wann es beobachtet wird, kann noch etwas Heu und Grummet gefext werden. — Zu deme so seind auch auf dieser Insel Phasanen, massen dann ein Förster allda gehalten wird. Dieses wird zu der Herrligkeit gelassen. Die andere Insel, Wopor genannt, item zwischen den Wassern viel Wiesen, absonder- lich welche zum Horžiner Hof gelassen sind. Dass also von beiden Inseln über 200 Wagen Heu und Grummet gefext werden kann. Auf dieser Insel ist grosse Weid, davon genuegsambe Gelde-Vieh und junge Füllen ubern Sommer geweidet und aufgehalten werden künnen; so hiebevor mit einem Zaun umbfangen gewest. Wiesen zum Kleinen Hof zwei, eines guten Wasens, darauf hat man 20 Fuder Heu gefext. — Zum Beikofsker Maierhof, die eine in Wrbenez genannt, und die andere in Wranian ; auf beeden hat man 26 Fuder Heu, und 14 Fuder Grummet vor diesem gefext. Diese alle Graserei, wie auf den Inslen, also auch auf den Wiesen, wird zu Nutzun g des Viehs gelassen. Weingärten. Der erste der Weissen-Garten genannt, dabei eine Press. — Der andere Czunkowsky genannt, dabei auch eine Press gewesen. — Der dritte Altgarten genannt, dabei auch eine Press gewesen. — Der vierte Mecžirzka genannt, darzu drei Stuck jure devolu- tionis kommen, ingleichen allda eine Press gewesen. — Der fünfte Steinberger genannt, darzu
Strana 238
238 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: auch hiebevor ein Stuck kommen. — Der sechste Redlichowsker genannt. — Der siebente zu dem Maierhof Trzebeschnitz gehörig, dabei ein klein Press gewesen, wird anjetzo nicht gear- beitet, liegt öde — Die obigen sechs aber werden alle gearbeitet und sind wohl erbaut. Darauf bei guten Jahren über 300 Fass Wein gefext worden ist. Allda aber werden nach Abzueg der Unkosten ein Jahr dem andern zu Hülf 40 Fass, und jedes per 15 �P angesetzt, thuet 600 fP; die betragen in Anschlag 15.000 fp. Mühlen, so zu dieser Herrschaft gehören, sein viere, als: die kleine Mühl auf den Forellenpach beim Bräu- und Malzhaus, ist zuvor von 3 Mehl- und 1 Stamprad gewesen, davon jährlich Zins gegeben worden, besage des Urbari: Korn 150 Strich, Weizen 2 Strich, Gersten 2 Strich, Kleien 2 Strich, und 2 Schwein gemäst ; anjetzo aber, weilen zwei Mehlgang daran ruinirt, zinst jährlich nur 32 Strich Korn. Die andere Wrbensker Mühl auf der Mulde, zuvor von 4 Mehl- und einem Stamprad, hat gezinst: Korn 300 Strich, Weizen 10 Strich, Gersten 10 Strich, Kleien 5 Strich, und 6 Schwein gemäst ; anjetzo sein 2 Mehlräder darinnen ruinirt, und wird gezinst: Korn 60 Strich, und für die Schwein zu mästen 20 f�. — Dabei ist hiebevor auch ein Brettsägen und ein Laxfang gewesen, darauf der Müller die Nothdurft zum Schloss und Maierhofen, alles ohne Entgeld zu schneiden schuldig gewesen. Dieselbe ist zwar vor etlichen Jahren abgebrennt, und der Laxfang eingangen, kann aber wiederumb umb Gelegenheit des Orts und zu Noth- durft der Herrschaft erbauet werden. Die dritte, Reinkowsker Mühl zu Rausso]witz, von 2 Mehl- und einem Stamprad ge- wesen, hat zuvor gezinst: Korn 120 Strich, Weizen 2 Strich, Gersten 2 Strich, Kleien 2 Strich, und 2 Schwein gemäst; jetzo nur das eine Mehlrad im Gang, zinst 26 Strich Korn. Bei dieser Mühl ist ein kleiner Garten und Stück Ackers, so der Mühler geniesst. Die vierte Mühl bei Trzebeschitz aufn Byschiczker Pach, von 2 Mehl- und ein Stamp- rad, ist von etlichen Jahren öde; hat Zins tragen 104 Strich Korn, 1 Strich Weizen, 1 Strich Gersten, 2 Viertl Hirsch, und 2 Schwein gemäst. Thuet die Summa, so hiebevor gezinst worden, Weizen 15 Strich, Korn 674 Str., Gerste 15 Str., Weizenkleien 9 Str., Hirsch 2 Viertl, Schwein zu mästen 12 Stück. Den Weizen zu 11/2 fl, das Korn zu 1 fP, die Gersten zu 45 gr., die Kleien per 1 fl 30 gr., den Hirsch per 1 fP, jedes Schwein per 5 f geraitet, beträgt der Zins in allen 770 fP 15 gr. Hievon wird der Gewohnheit nach wegen Bauunkosten der dritte Theil, benenntlichen 256 fP 45 gr. abgezogen, verbleibt 513 fp 30 gr. Wann dann, wie ob zu sehen, die Mühlen anjetzo eingangen, dass dieselben nicht soviel wie hiebevor zinsen, und aber künftig auf den alten Zins wiederumb zu bringen sein werden: wird allda die Hälfte dessen in Anschlag gebracht, beträgt in der Tax 6420 fP 25 gr. Fliessende Wasser. Erstlichen die Muldau von Prag herunder fliessend, nimbt auf dieser Herrschaft den Anfang unterhalb dem Dorf Weprzik, oberhalb dem Dorf Mlcžehosty an einem Winkel; wird beiderseits des Ufers bis ans Dorf Lužez, wo sich die Wranianer Gründ enden, sambt einer kleinen Insel genossen. It. der andere Theil dieses Wassers nimmt den Anfang auf der Seiten des Dorfs Kramolsko, oberhalb der Wehr bis zum Zielcžin laufend, wo das Wasser auf die Wrbensker Mühl getrieben wird, gehören beiderseits die Ufer zum Schloss. Underhalb des Kramolsker Wehrs ingleichen das Wasser umb die Insl laufend, bis zu den Danižkern [?] zum Schloss gehört, wird aber mit den Lužizkern sambtlich genossen Dann
238 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: auch hiebevor ein Stuck kommen. — Der sechste Redlichowsker genannt. — Der siebente zu dem Maierhof Trzebeschnitz gehörig, dabei ein klein Press gewesen, wird anjetzo nicht gear- beitet, liegt öde — Die obigen sechs aber werden alle gearbeitet und sind wohl erbaut. Darauf bei guten Jahren über 300 Fass Wein gefext worden ist. Allda aber werden nach Abzueg der Unkosten ein Jahr dem andern zu Hülf 40 Fass, und jedes per 15 �P angesetzt, thuet 600 fP; die betragen in Anschlag 15.000 fp. Mühlen, so zu dieser Herrschaft gehören, sein viere, als: die kleine Mühl auf den Forellenpach beim Bräu- und Malzhaus, ist zuvor von 3 Mehl- und 1 Stamprad gewesen, davon jährlich Zins gegeben worden, besage des Urbari: Korn 150 Strich, Weizen 2 Strich, Gersten 2 Strich, Kleien 2 Strich, und 2 Schwein gemäst ; anjetzo aber, weilen zwei Mehlgang daran ruinirt, zinst jährlich nur 32 Strich Korn. Die andere Wrbensker Mühl auf der Mulde, zuvor von 4 Mehl- und einem Stamprad, hat gezinst: Korn 300 Strich, Weizen 10 Strich, Gersten 10 Strich, Kleien 5 Strich, und 6 Schwein gemäst ; anjetzo sein 2 Mehlräder darinnen ruinirt, und wird gezinst: Korn 60 Strich, und für die Schwein zu mästen 20 f�. — Dabei ist hiebevor auch ein Brettsägen und ein Laxfang gewesen, darauf der Müller die Nothdurft zum Schloss und Maierhofen, alles ohne Entgeld zu schneiden schuldig gewesen. Dieselbe ist zwar vor etlichen Jahren abgebrennt, und der Laxfang eingangen, kann aber wiederumb umb Gelegenheit des Orts und zu Noth- durft der Herrschaft erbauet werden. Die dritte, Reinkowsker Mühl zu Rausso]witz, von 2 Mehl- und einem Stamprad ge- wesen, hat zuvor gezinst: Korn 120 Strich, Weizen 2 Strich, Gersten 2 Strich, Kleien 2 Strich, und 2 Schwein gemäst; jetzo nur das eine Mehlrad im Gang, zinst 26 Strich Korn. Bei dieser Mühl ist ein kleiner Garten und Stück Ackers, so der Mühler geniesst. Die vierte Mühl bei Trzebeschitz aufn Byschiczker Pach, von 2 Mehl- und ein Stamp- rad, ist von etlichen Jahren öde; hat Zins tragen 104 Strich Korn, 1 Strich Weizen, 1 Strich Gersten, 2 Viertl Hirsch, und 2 Schwein gemäst. Thuet die Summa, so hiebevor gezinst worden, Weizen 15 Strich, Korn 674 Str., Gerste 15 Str., Weizenkleien 9 Str., Hirsch 2 Viertl, Schwein zu mästen 12 Stück. Den Weizen zu 11/2 fl, das Korn zu 1 fP, die Gersten zu 45 gr., die Kleien per 1 fl 30 gr., den Hirsch per 1 fP, jedes Schwein per 5 f geraitet, beträgt der Zins in allen 770 fP 15 gr. Hievon wird der Gewohnheit nach wegen Bauunkosten der dritte Theil, benenntlichen 256 fP 45 gr. abgezogen, verbleibt 513 fp 30 gr. Wann dann, wie ob zu sehen, die Mühlen anjetzo eingangen, dass dieselben nicht soviel wie hiebevor zinsen, und aber künftig auf den alten Zins wiederumb zu bringen sein werden: wird allda die Hälfte dessen in Anschlag gebracht, beträgt in der Tax 6420 fP 25 gr. Fliessende Wasser. Erstlichen die Muldau von Prag herunder fliessend, nimbt auf dieser Herrschaft den Anfang unterhalb dem Dorf Weprzik, oberhalb dem Dorf Mlcžehosty an einem Winkel; wird beiderseits des Ufers bis ans Dorf Lužez, wo sich die Wranianer Gründ enden, sambt einer kleinen Insel genossen. It. der andere Theil dieses Wassers nimmt den Anfang auf der Seiten des Dorfs Kramolsko, oberhalb der Wehr bis zum Zielcžin laufend, wo das Wasser auf die Wrbensker Mühl getrieben wird, gehören beiderseits die Ufer zum Schloss. Underhalb des Kramolsker Wehrs ingleichen das Wasser umb die Insl laufend, bis zu den Danižkern [?] zum Schloss gehört, wird aber mit den Lužizkern sambtlich genossen Dann
Strana 239
Odhad panství Mělnického 1645. 239 von der andern Seiten von der Zeltschiner Wehr wiederumb bei Danižek zusammen kommt, und bis unterhalb Wrbna, und von dannen bis gegen Horžin in die Elbe fallen thut, gehört bederseits Ufers zur Herrschaft Melnik. Die Elb sammt den Graben oder Arm, welcher von Wrbna darein fallen thut, und unter- halb des Dorf Kly zusammenkommt, wie auch was umb die grosse Insl und Phashangarten laufe, darein oberhalb des Schlosses die Mulde fliesst und den Namen verliert, bis ans Dorf Wlažicz [Mlazice], sambt beiderseits den Ufern zu dieser Herrschaft gehört. So ist auch ein Stück der Elbe vom Dorf Poczeplicz bis undern Markt Wigstättl, dasselbe der Markt zu ge- niessen hat. Es befindet sich auch auf dieser Herrschaft ein Forellenpach, hat seinen Ursprung beim Dorf Wrutiz, lauft bis in die Elbe; darinnen unterhalb den Dorf Wrutiz Forellen sein. Die Müller, so auf diesem Pach sein, dürfen das Wasser nicht abschlagen, es sei dann, dass sie sich zuvor auf dem Schloss angemeldt und ihnen erlaubt wird. Vor diese Flusswasser wird allda nichts angesetzt, weilen der Zins darvon, so die Fischer zu zahlen schuldig, hivorn under die steigend fallende Zinsen einkommen. Das übrige wie auch der Forellenbach wird zu der Herrligkeit gelassen. Teucht bei Trzeboschitz ist einer auf 60 oder 70 � dreijährige Karpfenbrut anzu- setzen, und wann der Tamm erhöhet und besser verwahrt würde, könnte derselbe Teucht er- weitert werden. Das Schock zu 12 f� geraitet, beträgt 720 f. Bei Wrbna ist hiebevor auch ein Ort gleichsam wie ein Teucht gewesen, welicher von den fliessenden Wasser angelassen worden, und sich selbsten angesetzt, also dass man denselben alle Jahr fischen und für die Fisch 20 auch 30 f? und mehr lösen künnen. Wird dafür angesetzt per Pausch 100 f. Walder, Auen und andere Gesträuch oder Pusch. Erstlichen gehört zu der Herrschaft ein Stuck Wald, das Königreich genannt, darinnen Eichen, Kufern, Birken und ander Holz zum Bauen, Brennen und anderer Nothdurft. Erstreckt sich beiläufig in der Länge ein halbe Meil, und wo er am breitesten, ungefähr ein Viertl Meil breit. Eine Auen oder Insl hinder Tichan [Tuhan?] mit der Elb umbfangen, darauf gross Eichenholz, so zu Weinbressen und Pressbaumen, auch andern Nothdurften gebraucht werden kann, ingleichen auch ander Holz zu Sparrn und zum Malzdörren zu gebrauchen; davon über die Hausnothdurft auch etwas verkauft werden könnte. Im Wrutizker wüsten Teich befindet sich nicht wenig Erlenholz, weliches jährlichen zum Malzhaus und sonsten zum Brennen gehauen wird. Bei dem Markt Wigstättl sein 2 eichene Püsch, daraus das Holz zu Nutzen der Herr- schaft verkauft wird. Bei dem Dorf Mlczehost ist auch ein eichner Pusch, von welichen die Gemein daselbst jährlichen 10 fP zahlen. Beim Dorf Choruschitz sein Eichen, Haslstauden und Birgengesträuch zum Schloss gehörig, allda die Reifen zu Fässern ins Bräuhaus gehauen werden. Beim Dorf Augest ist ein eichener Pusch zur Herrschaft gehörig, darinnen viel Aus- satz Eichen. Auf der Insl Wopor genannt sein grosse Eichen, auch ander Holz und Gesträuch zu allerhand Nothdurft ; darinnen sich Phasanen, Hasen, auch bisweilen Grosswild aufhalten thuet.
Odhad panství Mělnického 1645. 239 von der andern Seiten von der Zeltschiner Wehr wiederumb bei Danižek zusammen kommt, und bis unterhalb Wrbna, und von dannen bis gegen Horžin in die Elbe fallen thut, gehört bederseits Ufers zur Herrschaft Melnik. Die Elb sammt den Graben oder Arm, welcher von Wrbna darein fallen thut, und unter- halb des Dorf Kly zusammenkommt, wie auch was umb die grosse Insl und Phashangarten laufe, darein oberhalb des Schlosses die Mulde fliesst und den Namen verliert, bis ans Dorf Wlažicz [Mlazice], sambt beiderseits den Ufern zu dieser Herrschaft gehört. So ist auch ein Stück der Elbe vom Dorf Poczeplicz bis undern Markt Wigstättl, dasselbe der Markt zu ge- niessen hat. Es befindet sich auch auf dieser Herrschaft ein Forellenpach, hat seinen Ursprung beim Dorf Wrutiz, lauft bis in die Elbe; darinnen unterhalb den Dorf Wrutiz Forellen sein. Die Müller, so auf diesem Pach sein, dürfen das Wasser nicht abschlagen, es sei dann, dass sie sich zuvor auf dem Schloss angemeldt und ihnen erlaubt wird. Vor diese Flusswasser wird allda nichts angesetzt, weilen der Zins darvon, so die Fischer zu zahlen schuldig, hivorn under die steigend fallende Zinsen einkommen. Das übrige wie auch der Forellenbach wird zu der Herrligkeit gelassen. Teucht bei Trzeboschitz ist einer auf 60 oder 70 � dreijährige Karpfenbrut anzu- setzen, und wann der Tamm erhöhet und besser verwahrt würde, könnte derselbe Teucht er- weitert werden. Das Schock zu 12 f� geraitet, beträgt 720 f. Bei Wrbna ist hiebevor auch ein Ort gleichsam wie ein Teucht gewesen, welicher von den fliessenden Wasser angelassen worden, und sich selbsten angesetzt, also dass man denselben alle Jahr fischen und für die Fisch 20 auch 30 f? und mehr lösen künnen. Wird dafür angesetzt per Pausch 100 f. Walder, Auen und andere Gesträuch oder Pusch. Erstlichen gehört zu der Herrschaft ein Stuck Wald, das Königreich genannt, darinnen Eichen, Kufern, Birken und ander Holz zum Bauen, Brennen und anderer Nothdurft. Erstreckt sich beiläufig in der Länge ein halbe Meil, und wo er am breitesten, ungefähr ein Viertl Meil breit. Eine Auen oder Insl hinder Tichan [Tuhan?] mit der Elb umbfangen, darauf gross Eichenholz, so zu Weinbressen und Pressbaumen, auch andern Nothdurften gebraucht werden kann, ingleichen auch ander Holz zu Sparrn und zum Malzdörren zu gebrauchen; davon über die Hausnothdurft auch etwas verkauft werden könnte. Im Wrutizker wüsten Teich befindet sich nicht wenig Erlenholz, weliches jährlichen zum Malzhaus und sonsten zum Brennen gehauen wird. Bei dem Markt Wigstättl sein 2 eichene Püsch, daraus das Holz zu Nutzen der Herr- schaft verkauft wird. Bei dem Dorf Mlczehost ist auch ein eichner Pusch, von welichen die Gemein daselbst jährlichen 10 fP zahlen. Beim Dorf Choruschitz sein Eichen, Haslstauden und Birgengesträuch zum Schloss gehörig, allda die Reifen zu Fässern ins Bräuhaus gehauen werden. Beim Dorf Augest ist ein eichener Pusch zur Herrschaft gehörig, darinnen viel Aus- satz Eichen. Auf der Insl Wopor genannt sein grosse Eichen, auch ander Holz und Gesträuch zu allerhand Nothdurft ; darinnen sich Phasanen, Hasen, auch bisweilen Grosswild aufhalten thuet.
Strana 240
240 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Auf den Ufern wie an der Mulde, also auch an der Elbe an vielen Orten, sonderlich umb die zwei Inslen, befinden sich viel Weiden und Gesträuch, so auch zu allerhand Noth- durften gebraucht oder verkauft werden künnen. Vor den Wald und alle die obspecificirte Pusch, Inslen und Gesträuch wird allda in Pausch angesetzt 4000 fP. Steinbruch sein auf dieser Herrschaft zwei, der eine bei dem Dorf Jenschowitz, ein harter Felsen, so zu den Wehren und anderer Nothdurft gebraucht wird. Der andere beim Dorf Mlažiz, etwas weicherer Stein zum [sic] Gebäuen. Werden beide angesetzt per 200 fP. Collaturen sind auf dieser Herrschaft dreie, als : im Marktflecken Wigstädtl, im Dorfe Wysoky die andere, zu Wtelno die dritte; darfür wird dem Gebrauch nach angesetzt per 600 f. — Filialkirchen zwei, zu Choruschitz und Zaborž, darfür 200 f. Für die Herrligkeit dieser Herrschaft, allda sich, wie in dem Wald Königreich, also auch in der Auen Tuhan das hohe und schwarze Wild zum öftern erzeigt, sowohl auch auf den Inseln Phashanen, Hasen und sonsten auch Rebhühner befinden, wird allda vor diese und auch für den Forellenpach und andere Fischerei angesetzt 2000 fP. Summa summarum des ganzen Anschlags der Herrschaft Melnik beträgt einmal hun- dert sieben und neunzig Tausend, acht hundert achtzig Schock, zehen Groschen, fünf Pfening meissnisch, id est 197.880 f� 10 gr. 5 d. Folgt, was aus den Renten der Herrschaft Melnik jährlich als ein Deputat bezahlet wird, so in Anschlag von obiger Summa zu defalciren kommt: Den Schülern Expens wöchentlich auf Fleisch 12 gr, thuet jährlich 10 fp 24 gr. Ingleichen ins Spital auf Fleisch wochentlich 12 gr., thut 10 � 24 gr. Zur Stadtgemein wegen des Rohrwassers, so ins Schloss lauft, nebenst etlichen Baumen zu Röhren 15 fk. Von der Phashan-Insel zu der Kirchen St. Petri und Pauli 1 fp. It. 48 Pfund Wachs oder darfür 8 fl 12 gr. Colleda zur Weihnachten dem Rohrmeister 1 fP, den Thorwartln 1 fP, dem Thürmer 30 gr., dem Glöckner 15 gr., den Fischern 20 gr. Summa 48 fP 5 gr. Jedes Schock zu 50 f angeschlagen, beträgt 2404 ff 10 gr. Dieses von der vorigen Summa abgezogen, verbleibt die Herrschaft in Anschlag per einmal hundert fünf und neunzig Tausend, vier hundert sechs und siebenzig Schock, fünf Pfennig, id est 195.476 � 5 d.; thuet zu Gulden rheinisch 228.055 fl. 20 kr. 5 d. Actum Prag den 4. September anno 1645. 154. 1646, 9. prosince: Jan Antonín kníže z Eggenberka osvobozuje od odúmrti Kaltenbrunnskou sklárnu u Horní Plané, kterou koupil Baltazar Pramhofer (Výtah.) Todtenfahls Befreyung über die Pramhoferische Glashütten bei Oberplann in Jahr 1646. — Von Gottes Gnaden Wür Johann Antoni Hertzog zu Crummau und Fürst zu Eggen- berg bekennen.., dass für Uns erschienen ist der ehrbare unser lieber Getreuer Balthasar
240 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Auf den Ufern wie an der Mulde, also auch an der Elbe an vielen Orten, sonderlich umb die zwei Inslen, befinden sich viel Weiden und Gesträuch, so auch zu allerhand Noth- durften gebraucht oder verkauft werden künnen. Vor den Wald und alle die obspecificirte Pusch, Inslen und Gesträuch wird allda in Pausch angesetzt 4000 fP. Steinbruch sein auf dieser Herrschaft zwei, der eine bei dem Dorf Jenschowitz, ein harter Felsen, so zu den Wehren und anderer Nothdurft gebraucht wird. Der andere beim Dorf Mlažiz, etwas weicherer Stein zum [sic] Gebäuen. Werden beide angesetzt per 200 fP. Collaturen sind auf dieser Herrschaft dreie, als : im Marktflecken Wigstädtl, im Dorfe Wysoky die andere, zu Wtelno die dritte; darfür wird dem Gebrauch nach angesetzt per 600 f. — Filialkirchen zwei, zu Choruschitz und Zaborž, darfür 200 f. Für die Herrligkeit dieser Herrschaft, allda sich, wie in dem Wald Königreich, also auch in der Auen Tuhan das hohe und schwarze Wild zum öftern erzeigt, sowohl auch auf den Inseln Phashanen, Hasen und sonsten auch Rebhühner befinden, wird allda vor diese und auch für den Forellenpach und andere Fischerei angesetzt 2000 fP. Summa summarum des ganzen Anschlags der Herrschaft Melnik beträgt einmal hun- dert sieben und neunzig Tausend, acht hundert achtzig Schock, zehen Groschen, fünf Pfening meissnisch, id est 197.880 f� 10 gr. 5 d. Folgt, was aus den Renten der Herrschaft Melnik jährlich als ein Deputat bezahlet wird, so in Anschlag von obiger Summa zu defalciren kommt: Den Schülern Expens wöchentlich auf Fleisch 12 gr, thuet jährlich 10 fp 24 gr. Ingleichen ins Spital auf Fleisch wochentlich 12 gr., thut 10 � 24 gr. Zur Stadtgemein wegen des Rohrwassers, so ins Schloss lauft, nebenst etlichen Baumen zu Röhren 15 fk. Von der Phashan-Insel zu der Kirchen St. Petri und Pauli 1 fp. It. 48 Pfund Wachs oder darfür 8 fl 12 gr. Colleda zur Weihnachten dem Rohrmeister 1 fP, den Thorwartln 1 fP, dem Thürmer 30 gr., dem Glöckner 15 gr., den Fischern 20 gr. Summa 48 fP 5 gr. Jedes Schock zu 50 f angeschlagen, beträgt 2404 ff 10 gr. Dieses von der vorigen Summa abgezogen, verbleibt die Herrschaft in Anschlag per einmal hundert fünf und neunzig Tausend, vier hundert sechs und siebenzig Schock, fünf Pfennig, id est 195.476 � 5 d.; thuet zu Gulden rheinisch 228.055 fl. 20 kr. 5 d. Actum Prag den 4. September anno 1645. 154. 1646, 9. prosince: Jan Antonín kníže z Eggenberka osvobozuje od odúmrti Kaltenbrunnskou sklárnu u Horní Plané, kterou koupil Baltazar Pramhofer (Výtah.) Todtenfahls Befreyung über die Pramhoferische Glashütten bei Oberplann in Jahr 1646. — Von Gottes Gnaden Wür Johann Antoni Hertzog zu Crummau und Fürst zu Eggen- berg bekennen.., dass für Uns erschienen ist der ehrbare unser lieber Getreuer Balthasar
Strana 241
Z let 1645, 1646 a 1649. 241 Prambhofer, Hütten-Meister auf der Kaltenbrunner Hütten bei der Oberplann, und Uns unter- thänigen Gehorsamb zu vernehmen gegeben, wie dass die von ihme erkauft und bewohnte Glasshütten Uns bishero mit der Pürth des Todtenfals behafter; aldieweilen er aber dieselbe solchergestalt lang zu behalten nicht besinnet, auch des obvermelten Todtenfals halber kein anderer Kauf- oder Stiftmann darauf zu bekommen...Angesehen auch damit er sambt seinen Erben und Nachkommen ins künftig nicht allein den Uns gebührlich- und gebrauchigen Glass- Reitter- und Waldzüns desto leichter reichen, sondern auch in seiner Nahrung umb so viel füglicher aufnehmen und sich daselbsten noch ferner aufenthalten könnte; als haben Wir solch sein unterthännig gehorsambes Bitten ihme nicht verweigern noch abschlagen, sondern hierin gnädigst verwilligen und berührte Kaltenbrunner Glashütten des gemelten Todtenfals, mit dem sie Uns bieshero verhaft gewest, kraft dieses solchergestalt entledigen und befreien wollen, dass er Hüttenmeister oder seine Erben und Nachkommen hinfüro dieselbe verkaufen, verschenken, vertestiren und darmit bei seinen gesunden Leib oder an Todtenbet als mit seinen Eigenthumb nach seinen besten Willen und Gefallen thuen und lassen kann. Was aber sein eigene Person oder dessen Erben und Nachkommen betrüft, weilen die vorigen Besitz- oder Innhaber gedachte Hütten Uns anderst mit keiner Leibaigenschaft verbunden und zugethan gewest, als dass bei iedwedern Verkauf oder Veranderung gedachter Hütten der zehende Pfennig anstatt des Freigeldes Uns und unseren Erben und Nachkommen von Rechtswegen gebühret und jederzeit ordentlich abgeführet worden, also sollen sie bei vorigen Gebrauch und Observanz gelassen werden.. Der geben ist Strast [Strost?] 9. Decembris 1646. — Johann Antoni Hertzog v. u. zu Eggenberg. Ve sbírce pozdějších opisův a překladů listin na osvobození od odúmrtí v kníž. archivě Krumlovském I. 5 AU. No 28 f. 58—59. (Vypsal H. Gross.) — Místní jméno Strast či Strost není v Čechách povědomo, ani sklárna Kaltenbrunn u Hořejší Plané. 155. Artikulové soudní na panství Žichovickém, vydaní 10. prosince 1649 za p. Oldřicha Františka Libštejnského z Kolovrat. Statek Žichovice u hořejší Otavy, na jz. od Horažďovic, koupil r. 1603 pan Jindřich Libštejnský z Kolovrat, jenž r. 1631 jej odevzdal synu svému Oldřichovi Františkovi; ten zároveň od matky dostal Frym- burk. Větší panství vzniklo, když biskup Pasovský hrabě z Lamberka skoupil Žichovice 1707, Rabí s Budětici 1708 a Žihobce 1709, a ze všeho zřídil 1716 fideikomis Žichovický. Městské museum v Sušici má registra purkrechtní panství Žichovického od roku 1649; odtud Dr. V. J. Nováček pro archiv zemský opsal nadpis knihy a artikule soudní, což se zde otiskuje. Některé artikule obsahem (nejvíce č. 26) i jazykem hlásí se do časů starších, a vznikly nejspíš v století 16. nebo v druhé po- lovici století 15.; některé však byly opravovány nebo připisovány nepochybně v 17. století, nejvíce asi při svém zapsání do register purkrechtních r. 1649. Anno 1649 dne desátého Decembris založena a obnovena jsou tato registra purkrechtní panství Žichovského na vyhledávání spravedlností a nápadův lidských; a to za panování jeho Exc. vysoce urozeného pána pana Voldřicha Františka Libštejnskýho z Kolovrat, pána na Žicho- vicích, Frymburce, Střelehošticích, Repici, Hrádku Starosedlském, Bystrým a Podsedicích, JMti Archiv Český XXIX. 31
Z let 1645, 1646 a 1649. 241 Prambhofer, Hütten-Meister auf der Kaltenbrunner Hütten bei der Oberplann, und Uns unter- thänigen Gehorsamb zu vernehmen gegeben, wie dass die von ihme erkauft und bewohnte Glasshütten Uns bishero mit der Pürth des Todtenfals behafter; aldieweilen er aber dieselbe solchergestalt lang zu behalten nicht besinnet, auch des obvermelten Todtenfals halber kein anderer Kauf- oder Stiftmann darauf zu bekommen...Angesehen auch damit er sambt seinen Erben und Nachkommen ins künftig nicht allein den Uns gebührlich- und gebrauchigen Glass- Reitter- und Waldzüns desto leichter reichen, sondern auch in seiner Nahrung umb so viel füglicher aufnehmen und sich daselbsten noch ferner aufenthalten könnte; als haben Wir solch sein unterthännig gehorsambes Bitten ihme nicht verweigern noch abschlagen, sondern hierin gnädigst verwilligen und berührte Kaltenbrunner Glashütten des gemelten Todtenfals, mit dem sie Uns bieshero verhaft gewest, kraft dieses solchergestalt entledigen und befreien wollen, dass er Hüttenmeister oder seine Erben und Nachkommen hinfüro dieselbe verkaufen, verschenken, vertestiren und darmit bei seinen gesunden Leib oder an Todtenbet als mit seinen Eigenthumb nach seinen besten Willen und Gefallen thuen und lassen kann. Was aber sein eigene Person oder dessen Erben und Nachkommen betrüft, weilen die vorigen Besitz- oder Innhaber gedachte Hütten Uns anderst mit keiner Leibaigenschaft verbunden und zugethan gewest, als dass bei iedwedern Verkauf oder Veranderung gedachter Hütten der zehende Pfennig anstatt des Freigeldes Uns und unseren Erben und Nachkommen von Rechtswegen gebühret und jederzeit ordentlich abgeführet worden, also sollen sie bei vorigen Gebrauch und Observanz gelassen werden.. Der geben ist Strast [Strost?] 9. Decembris 1646. — Johann Antoni Hertzog v. u. zu Eggenberg. Ve sbírce pozdějších opisův a překladů listin na osvobození od odúmrtí v kníž. archivě Krumlovském I. 5 AU. No 28 f. 58—59. (Vypsal H. Gross.) — Místní jméno Strast či Strost není v Čechách povědomo, ani sklárna Kaltenbrunn u Hořejší Plané. 155. Artikulové soudní na panství Žichovickém, vydaní 10. prosince 1649 za p. Oldřicha Františka Libštejnského z Kolovrat. Statek Žichovice u hořejší Otavy, na jz. od Horažďovic, koupil r. 1603 pan Jindřich Libštejnský z Kolovrat, jenž r. 1631 jej odevzdal synu svému Oldřichovi Františkovi; ten zároveň od matky dostal Frym- burk. Větší panství vzniklo, když biskup Pasovský hrabě z Lamberka skoupil Žichovice 1707, Rabí s Budětici 1708 a Žihobce 1709, a ze všeho zřídil 1716 fideikomis Žichovický. Městské museum v Sušici má registra purkrechtní panství Žichovického od roku 1649; odtud Dr. V. J. Nováček pro archiv zemský opsal nadpis knihy a artikule soudní, což se zde otiskuje. Některé artikule obsahem (nejvíce č. 26) i jazykem hlásí se do časů starších, a vznikly nejspíš v století 16. nebo v druhé po- lovici století 15.; některé však byly opravovány nebo připisovány nepochybně v 17. století, nejvíce asi při svém zapsání do register purkrechtních r. 1649. Anno 1649 dne desátého Decembris založena a obnovena jsou tato registra purkrechtní panství Žichovského na vyhledávání spravedlností a nápadův lidských; a to za panování jeho Exc. vysoce urozeného pána pana Voldřicha Františka Libštejnskýho z Kolovrat, pána na Žicho- vicích, Frymburce, Střelehošticích, Repici, Hrádku Starosedlském, Bystrým a Podsedicích, JMti Archiv Český XXIX. 31
Strana 242
242 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Římského císaře, Uherského a Českého krále skutečné tejné raddy, komorníka, královského místodržícího a nejvyššího hofmistra v království Českém; a za správy urozeného pana Martina Collidiusa Domažlického, toho času nařízeného hejtmana svrchupsaného panství. Stalo se dne a léta ut supra. Na fol. 1. jest psána přísaha rychtářská a konšelská, pak přísaha hajných. Za tím následují arti- kulové, počtem 35. Artikulové k soudu. 1. Aby jedna každá osoba přísežní, rychtář, konšel a summou v jakýkoliv povinnosti by byl, učiníce povinnost svou Pánu Bohu všemohoucímu a JMti pánu pánu svému, v povolání svém věrně a náležitě se choval, duši svou, nejdražší klenot, nezavozoval, a tudy hněv boží hrozný, pokutu zde časnou a potom věčnou, na sebe neuvedl; nebo příkladové mnozí jsou, jak přestupníky Pán Bůh těžce pokutovati a trestati ráčí. 2. Aby v bázni boží každý hospodář v příbytku svém s manželkou, dítkami i s čeládkou živi byli, před jídlem, po jídle, ráno i na noc dítky a čeládku k tomu měli, aby skroušeným srdcem spolu s nimi se modlili, z přijatých dobrodiní Pánu Bohu děkovali a za požehnání pracem jich žádali. 3. V každou neděli, aneb v jiný od Pána Boha a církve svaté ustanovené dni a svátky, když se mše svatá drží a slovo boží káže, aby hospodář s manželkou, dítkami a čeládkou pilně ke mši svaté na slovo boží chodil, a pokudž by v té vsi kostela nebylo, tehdy tu, kde od starodávna oddáni jsou, do chrámu páně chodili, aspoň vždy jeden z jednoho domu, jestliže je opodál; a toho nijakž zameškávati ne- mají, pod propadením 1 libry vosku, kdyby zoumyslně to zameškali. 4. Zlořečení, lání, hromování, sakramentování, oplzlých řečí mluvení, nemá žádný v svém domě jak dětem, čeládce tak i podruhům trpěti. Rychtář a konšelé na to bedlivou péči míti mají, aby se v přástkách, na nichž čert o vrkoče tarmark a o panenství jarmark držívá, i v jinších schůzkách takové zlé věci přetrhovaly, kazily a v nic obracely. 5. Čáry, kouzla a všelijaké dábelské nástroje, které se koliv buď litím, za- kopáváním neb jakkoliv jináče dějí a skrze to lidem i hovadům se škodí, to se jednomu každému pod hrdlem trestání a bez milosti zapovídá, na koho koliv po- znáno bude. 6. Žádných kurev a poběhlých aby se v krčmách, ve vsech, pastouškách, konopnicích a summou kdekoliv jinde, netoliko o posvíceních, ale žádného času ne- přechovávalo, na to rychtářové a konšelé obzvláštní pozor dáti mají, nechtějí-li pokuty 5 kop k záduší složiti. 7. Kterýkoliv souded, ano i podruzi, děti dorostlé, obzvláštně syny mají, a ti že by se k učení čtení a psaní hoditi mohli, tu JMt pán dostatečně nařizovati ráčí,
242 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Římského císaře, Uherského a Českého krále skutečné tejné raddy, komorníka, královského místodržícího a nejvyššího hofmistra v království Českém; a za správy urozeného pana Martina Collidiusa Domažlického, toho času nařízeného hejtmana svrchupsaného panství. Stalo se dne a léta ut supra. Na fol. 1. jest psána přísaha rychtářská a konšelská, pak přísaha hajných. Za tím následují arti- kulové, počtem 35. Artikulové k soudu. 1. Aby jedna každá osoba přísežní, rychtář, konšel a summou v jakýkoliv povinnosti by byl, učiníce povinnost svou Pánu Bohu všemohoucímu a JMti pánu pánu svému, v povolání svém věrně a náležitě se choval, duši svou, nejdražší klenot, nezavozoval, a tudy hněv boží hrozný, pokutu zde časnou a potom věčnou, na sebe neuvedl; nebo příkladové mnozí jsou, jak přestupníky Pán Bůh těžce pokutovati a trestati ráčí. 2. Aby v bázni boží každý hospodář v příbytku svém s manželkou, dítkami i s čeládkou živi byli, před jídlem, po jídle, ráno i na noc dítky a čeládku k tomu měli, aby skroušeným srdcem spolu s nimi se modlili, z přijatých dobrodiní Pánu Bohu děkovali a za požehnání pracem jich žádali. 3. V každou neděli, aneb v jiný od Pána Boha a církve svaté ustanovené dni a svátky, když se mše svatá drží a slovo boží káže, aby hospodář s manželkou, dítkami a čeládkou pilně ke mši svaté na slovo boží chodil, a pokudž by v té vsi kostela nebylo, tehdy tu, kde od starodávna oddáni jsou, do chrámu páně chodili, aspoň vždy jeden z jednoho domu, jestliže je opodál; a toho nijakž zameškávati ne- mají, pod propadením 1 libry vosku, kdyby zoumyslně to zameškali. 4. Zlořečení, lání, hromování, sakramentování, oplzlých řečí mluvení, nemá žádný v svém domě jak dětem, čeládce tak i podruhům trpěti. Rychtář a konšelé na to bedlivou péči míti mají, aby se v přástkách, na nichž čert o vrkoče tarmark a o panenství jarmark držívá, i v jinších schůzkách takové zlé věci přetrhovaly, kazily a v nic obracely. 5. Čáry, kouzla a všelijaké dábelské nástroje, které se koliv buď litím, za- kopáváním neb jakkoliv jináče dějí a skrze to lidem i hovadům se škodí, to se jednomu každému pod hrdlem trestání a bez milosti zapovídá, na koho koliv po- znáno bude. 6. Žádných kurev a poběhlých aby se v krčmách, ve vsech, pastouškách, konopnicích a summou kdekoliv jinde, netoliko o posvíceních, ale žádného času ne- přechovávalo, na to rychtářové a konšelé obzvláštní pozor dáti mají, nechtějí-li pokuty 5 kop k záduší složiti. 7. Kterýkoliv souded, ano i podruzi, děti dorostlé, obzvláštně syny mají, a ti že by se k učení čtení a psaní hoditi mohli, tu JMt pán dostatečně nařizovati ráčí,
Strana 243
Soudní artikulové panství Žichovického 1649. 243 aby je do školy umění liternímu učiti, kterému by přes 8 let bylo, dali, tak aby tudy čest a chvála boží se rozmnožovati mohla a oni z dítek svých potěšení nabývali. 8. Her žádných buď v karty nebo kostky, skrze což svády, různice, mordy, zlořečení a lání pocházejí, aby žádný v domích svých ani krčmách netrpěl. 9. Žádný druhému aby role nepřevorával, ani v lese dříví nevysekával, ne- plenil a mejt nedělal; jestližeby pak co takového se přihodilo, tehdy jeden každý nehadrujíce se, na rychtáře anebo konšela to vznes, kdež rychtář s konšely na to vyjíti, to spatřiti; a kdo by druhému roli převoral anebo v lese dříví přesekal a vy- plenil, aby k slušné nápravě tomu, komuž se škoda stala, přivedeno, a přátelským během porovnáno to býti mohlo, k tomu se přičiniti mají. Jestliže by pak jaké sváry mezi lidmi o pastvy, škody, zájem dobytka vznikly, ten každý na rychtáře to vznes, nevadě se s tím, od koho se škoda stala, a rychtář s konšely to má jednomu každému k slušné nápravě, povážíc toho a spatříc škodu, přivésti. A byl-li by ně- který tak nezbedný, že by z oumysla druhému škody dělal, a potom na rozeznání rychtáře a konšelův přestati nechtěl, to rychtář na pana hejtmana vznésti má; a ten, kdož na nich přestati nechtěl, bude povinen k záduší 30 gr. dáti a k tomu tejden u vězení seděti. 10. Mezníků žádný bez vůle JMti páně a sousedův nemá nijakž vymítati, tak také přesazovati, pod pokutou vejš vyměřenou, jako také v lesích dřev hraničných anebo lázů podtínati. 11. V každé obci nebo vsi má rychtář a konšelé se všemi sousedy, vezmouce pacholata syny své s sebou, každoročně při svátcích svatodušních na všechny meze a mezníky, které s jinými okolními ano i mezi sebou mají, vycházeti, mezníky shlí- dnouce, mladým lidem okazovati, tak aby mezníci v čerstvé paměti jak starým tak i mladým lidem pozůstávali, a tudy JMt pán k zaneprázdění s okolními sousedy při- cházeti neráčil. 12. Žádný z poddaných bez vůle a vědomí JMti pána aneb pana hejtmana nemá na gruntech JMti páně žádné myslivosti provozovati, také v řekách a potocích neb rybnících ryb, raků chytati, ani perel hledati, pod pokutou vejš položenou. 13. Žádný nemá na cizí grunty bez povolení pana hejtmana za druhého buďto za peníze aneb za voly v rukojemství se postavovati, u cizích vrchností v obilí nebo peníze se dlužiti, třebas jim to bez rukojmí půjčovati chtěli. 14. Do žádných cizích krčem, nemajíc tam co obzvláštního říditi a činiti, aby žádný na pivo nechodil. 15. Do žádného cizího mlejna, nežli do mlejna JMti páně, kdež jsou prve oddáni, žádný jinam voziti ani nositi nemá, pod pokutou vejš položenou. A jestliže by jim mlynář také dobře nemlel a v tom nějakého fortele svého užíval, tehdy mají 31*
Soudní artikulové panství Žichovického 1649. 243 aby je do školy umění liternímu učiti, kterému by přes 8 let bylo, dali, tak aby tudy čest a chvála boží se rozmnožovati mohla a oni z dítek svých potěšení nabývali. 8. Her žádných buď v karty nebo kostky, skrze což svády, různice, mordy, zlořečení a lání pocházejí, aby žádný v domích svých ani krčmách netrpěl. 9. Žádný druhému aby role nepřevorával, ani v lese dříví nevysekával, ne- plenil a mejt nedělal; jestližeby pak co takového se přihodilo, tehdy jeden každý nehadrujíce se, na rychtáře anebo konšela to vznes, kdež rychtář s konšely na to vyjíti, to spatřiti; a kdo by druhému roli převoral anebo v lese dříví přesekal a vy- plenil, aby k slušné nápravě tomu, komuž se škoda stala, přivedeno, a přátelským během porovnáno to býti mohlo, k tomu se přičiniti mají. Jestliže by pak jaké sváry mezi lidmi o pastvy, škody, zájem dobytka vznikly, ten každý na rychtáře to vznes, nevadě se s tím, od koho se škoda stala, a rychtář s konšely to má jednomu každému k slušné nápravě, povážíc toho a spatříc škodu, přivésti. A byl-li by ně- který tak nezbedný, že by z oumysla druhému škody dělal, a potom na rozeznání rychtáře a konšelův přestati nechtěl, to rychtář na pana hejtmana vznésti má; a ten, kdož na nich přestati nechtěl, bude povinen k záduší 30 gr. dáti a k tomu tejden u vězení seděti. 10. Mezníků žádný bez vůle JMti páně a sousedův nemá nijakž vymítati, tak také přesazovati, pod pokutou vejš vyměřenou, jako také v lesích dřev hraničných anebo lázů podtínati. 11. V každé obci nebo vsi má rychtář a konšelé se všemi sousedy, vezmouce pacholata syny své s sebou, každoročně při svátcích svatodušních na všechny meze a mezníky, které s jinými okolními ano i mezi sebou mají, vycházeti, mezníky shlí- dnouce, mladým lidem okazovati, tak aby mezníci v čerstvé paměti jak starým tak i mladým lidem pozůstávali, a tudy JMt pán k zaneprázdění s okolními sousedy při- cházeti neráčil. 12. Žádný z poddaných bez vůle a vědomí JMti pána aneb pana hejtmana nemá na gruntech JMti páně žádné myslivosti provozovati, také v řekách a potocích neb rybnících ryb, raků chytati, ani perel hledati, pod pokutou vejš položenou. 13. Žádný nemá na cizí grunty bez povolení pana hejtmana za druhého buďto za peníze aneb za voly v rukojemství se postavovati, u cizích vrchností v obilí nebo peníze se dlužiti, třebas jim to bez rukojmí půjčovati chtěli. 14. Do žádných cizích krčem, nemajíc tam co obzvláštního říditi a činiti, aby žádný na pivo nechodil. 15. Do žádného cizího mlejna, nežli do mlejna JMti páně, kdež jsou prve oddáni, žádný jinam voziti ani nositi nemá, pod pokutou vejš položenou. A jestliže by jim mlynář také dobře nemlel a v tom nějakého fortele svého užíval, tehdy mají 31*
Strana 244
244 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: o to se ku pánu utécti, a pan hejtman, když na něho co takového ukázáno bude, podle dobrého uznání jej ztrestati a pokutovati. 16. Aby žádná obec sobě žádný nový cesty přes dědiny, louky nedělali, nad to jiným dělati nedopouštěli. 17. Byl-li by který z poddaných JMti páně v městě neb kdekoliv jinde ve vsi pro dluh jiného souseda neb poddaného obstaven, žádný se o své ujmě vyručovati nemá, nýbrž ihned to na pana hejtmana vznésti a dalšího v té věci opatření očekávati. 18. Smilstvo, cizoložstvo, mordy, loupež, pálení, to se jednomu každému pod trestáním na hrdle zapovídá. 19. Žádný svý dcery k manželství bez povolení vrchnosti na cizí grunty za- mlouvati nemá; trefilo-li by se pak, že by kdo z mužského pohlaví poddaných JMti páně, ženu sobě na cizích gruntech namluvil, tehdy o vyhostění jí ku panu hejtmanu anebo JMti pánu se ujíti má, a ne aby se pro ženu na cizí grunty vyhostiti dáti chtěl. 20. Na děti podruhův, pastýřův, ovčákův, co se jich na gruntech JMti páně zplodí, mají rychtářové, konšelé, obzvláště pak kmotrové pilný pozor dáti, když se podruzi, ovčáci, pastýři mění a děti poddané při sobě mají, aby je zaručovali a do knih popsání lidí JMti páně zapisovati dali, když k desíti letům přijdou, že je chtějí zase před vrchnost postaviti, tak aby se z poddanosti nevytahovali. Článek 20. byl později škrtnut, a čísla dalších článků snížena o jednotku. 21. Vejrunky aneb peníze gruntovní při žádném jiném čase, nežli při držení soudu, aby jeden každý s ochotností bez broukání a lání skládal, a tu aby se v pří- tomnosti rychtáře a konšelův zapsati a jednomu každému za spravedlivé učiniti mohlo. 22. Co se ourokův, berní, kontribucí dotýče, ty mají od poddaných, kdy se jim oznámí a den terminuje, časně odvozovány býti, tak aby vrchnosti skrze to za- neprázdněny nebyly a příčiny proč se s nimi vězeti a kárati neměly. 23. Hajní nad lesy, lukami, řekou a potoky podle povinností svých Pánu Bohu a JMti pánu učiněných na to bedlivý pozor dáti mají, aby v lesích dříví krásti, na lukách trávy sekati, v řekách, potocích, rybnících ryb, raků chytati ani perel hledati nedali, a jinších všelijakých škod činiti nedopouštěli, a sami toho též ne- činili, na to obzvláštní péči míti mají, aby tudy duší svých nezavedli a na se po- kuty časné i věčné neuvedli. 24. Každý věda o jistém a konečném od rychtáře sobě oznámeném JMti páně jakémkoliv poručení, to s ochotností bez dalšího zpečování, lání, broukání vykonati má. Rychtáře každý poslušen býti má; což by koliv slovem JMti páně anebo pana hejtmana kterému rozkázal, to bez vejmluvy aby vykonal a učinil. Ne- chtěl-li by učiniti, každý rychtář tresci jej kladou, nebo ho na zámek před hejt- mana postav.
244 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: o to se ku pánu utécti, a pan hejtman, když na něho co takového ukázáno bude, podle dobrého uznání jej ztrestati a pokutovati. 16. Aby žádná obec sobě žádný nový cesty přes dědiny, louky nedělali, nad to jiným dělati nedopouštěli. 17. Byl-li by který z poddaných JMti páně v městě neb kdekoliv jinde ve vsi pro dluh jiného souseda neb poddaného obstaven, žádný se o své ujmě vyručovati nemá, nýbrž ihned to na pana hejtmana vznésti a dalšího v té věci opatření očekávati. 18. Smilstvo, cizoložstvo, mordy, loupež, pálení, to se jednomu každému pod trestáním na hrdle zapovídá. 19. Žádný svý dcery k manželství bez povolení vrchnosti na cizí grunty za- mlouvati nemá; trefilo-li by se pak, že by kdo z mužského pohlaví poddaných JMti páně, ženu sobě na cizích gruntech namluvil, tehdy o vyhostění jí ku panu hejtmanu anebo JMti pánu se ujíti má, a ne aby se pro ženu na cizí grunty vyhostiti dáti chtěl. 20. Na děti podruhův, pastýřův, ovčákův, co se jich na gruntech JMti páně zplodí, mají rychtářové, konšelé, obzvláště pak kmotrové pilný pozor dáti, když se podruzi, ovčáci, pastýři mění a děti poddané při sobě mají, aby je zaručovali a do knih popsání lidí JMti páně zapisovati dali, když k desíti letům přijdou, že je chtějí zase před vrchnost postaviti, tak aby se z poddanosti nevytahovali. Článek 20. byl později škrtnut, a čísla dalších článků snížena o jednotku. 21. Vejrunky aneb peníze gruntovní při žádném jiném čase, nežli při držení soudu, aby jeden každý s ochotností bez broukání a lání skládal, a tu aby se v pří- tomnosti rychtáře a konšelův zapsati a jednomu každému za spravedlivé učiniti mohlo. 22. Co se ourokův, berní, kontribucí dotýče, ty mají od poddaných, kdy se jim oznámí a den terminuje, časně odvozovány býti, tak aby vrchnosti skrze to za- neprázdněny nebyly a příčiny proč se s nimi vězeti a kárati neměly. 23. Hajní nad lesy, lukami, řekou a potoky podle povinností svých Pánu Bohu a JMti pánu učiněných na to bedlivý pozor dáti mají, aby v lesích dříví krásti, na lukách trávy sekati, v řekách, potocích, rybnících ryb, raků chytati ani perel hledati nedali, a jinších všelijakých škod činiti nedopouštěli, a sami toho též ne- činili, na to obzvláštní péči míti mají, aby tudy duší svých nezavedli a na se po- kuty časné i věčné neuvedli. 24. Každý věda o jistém a konečném od rychtáře sobě oznámeném JMti páně jakémkoliv poručení, to s ochotností bez dalšího zpečování, lání, broukání vykonati má. Rychtáře každý poslušen býti má; což by koliv slovem JMti páně anebo pana hejtmana kterému rozkázal, to bez vejmluvy aby vykonal a učinil. Ne- chtěl-li by učiniti, každý rychtář tresci jej kladou, nebo ho na zámek před hejt- mana postav.
Strana 245
Soudní artikulové panství Žichovického 1649. 245 25. Rychtáře, konšely a starší aby lidé obecní v poctivosti jměli, soudem jich nepohrdali; než co by oni rozsoudili a za spravedlivé uznali, aby každý zdržel a za- choval to JMt pán přístně poroučeti a chtíti míti ráčí. Naproti pak tomu rychtá- řové a konšelé podle svých přísah a povinností spravedlivě jednomu každému činiti mají a povinni jsou, tak aby duší svých nezavedli a na se pokuty časné i věčné neuvedli. 26. Žádný na rychtáře, aneb komuž by právo poručeno bylo, svévolně sáhati, k zbrani se postavovati nemá, buď na poli neb kdekoliv jinde, pod ztracením podle vyměření právního ruky pravé. 27. K každému novému letu mají se rychtářové o to starati, aby sirotkové a zběhlý lid shledáni byli a před panem hejtmanem se postavili, tak aby se na grun- tech JMti páně živili a z poddanosti nevytahovali. 28. Jeden každý hospodář k svaté zpovědi nejméně jednou v roce aby chodil, tolikéž dítky své a čeládku k tomu vedl, aby se Pána Boha báli a k svaté zpovědi v uložený čas chodili. Jestliže by se pak přitrefilo, že by čeládka hospodáře neb hospodyně v tom uposlechnouti nechtěli, buď že poddaní aneb cizopanští jsou: ten každý hospodář, který by takovou čeládku neposlušnou jměl, má ihned vrchnosti své to v známost uvésti, a ona bude věděti, jakým spůsobem a prostředkem tu věc zaopatřiti. A jestliže by pak hospodář to zanedbal a vrchnosti neoznámil, 2 libry vosku pokuty dáti k záduší povinen, a k tomu tejden u vězení seděti bude; tak aby to poznati mohli, že JMt pán neráčí tyto chvalitebné řády pro žádný svůj ob- zvláštní užitek nařizovati, nýbrž pro jejich dobré jak duše i těla, a proto, aby JMt pán ráčil pokojnější mysl moci míti a tím snázeji z vás před Pánem Bohem od- povídati. Když oni se budou tak chovati, tehdy Pán Bůh bude jim žehnati, zde statku rozmnožiti, a po smrti nebeské království dáti. 29. Kdož jest povinen jaké ploty, plaňky, hradby držeti a hraditi, obzvláštně v průhoních a blízko vsi, ten jich spouštěti nemá, nýbrž raději čím dáleji tím více opravovati má, tak aby pro jeho neopatrnost a nespravování hradeb jiným spolu- sousedům škoda se nedála. 30. Žádný bez vůle a vědomí JMti páně anebo pana hejtmana žádných dědin, luk a lesů ode dvoru svého prodávati ani zastavovati, tím méně pleniti nemá pod propadením toho a vejš doloženou pokutou. 31. Při jedné každé obci rychtář má na to bedlivý pozor dáti, kde zlý cesty jsou, aby se časně opravovati daly, a tak aby skrze zlost cesty vyjížděním na polích a lukách škoda se jiným nedála 32. V jedné každé vsi rychtář má jisté osoby naříditi, kteří by vždycky po 4 nedělích po sazích k sousedům chodili, komíny, krby spatřovali, obzvláštně v ma- štalích a chlívích, aby se saze začasté vymetaly a komíny dobře opatřeny byly,
Soudní artikulové panství Žichovického 1649. 245 25. Rychtáře, konšely a starší aby lidé obecní v poctivosti jměli, soudem jich nepohrdali; než co by oni rozsoudili a za spravedlivé uznali, aby každý zdržel a za- choval to JMt pán přístně poroučeti a chtíti míti ráčí. Naproti pak tomu rychtá- řové a konšelé podle svých přísah a povinností spravedlivě jednomu každému činiti mají a povinni jsou, tak aby duší svých nezavedli a na se pokuty časné i věčné neuvedli. 26. Žádný na rychtáře, aneb komuž by právo poručeno bylo, svévolně sáhati, k zbrani se postavovati nemá, buď na poli neb kdekoliv jinde, pod ztracením podle vyměření právního ruky pravé. 27. K každému novému letu mají se rychtářové o to starati, aby sirotkové a zběhlý lid shledáni byli a před panem hejtmanem se postavili, tak aby se na grun- tech JMti páně živili a z poddanosti nevytahovali. 28. Jeden každý hospodář k svaté zpovědi nejméně jednou v roce aby chodil, tolikéž dítky své a čeládku k tomu vedl, aby se Pána Boha báli a k svaté zpovědi v uložený čas chodili. Jestliže by se pak přitrefilo, že by čeládka hospodáře neb hospodyně v tom uposlechnouti nechtěli, buď že poddaní aneb cizopanští jsou: ten každý hospodář, který by takovou čeládku neposlušnou jměl, má ihned vrchnosti své to v známost uvésti, a ona bude věděti, jakým spůsobem a prostředkem tu věc zaopatřiti. A jestliže by pak hospodář to zanedbal a vrchnosti neoznámil, 2 libry vosku pokuty dáti k záduší povinen, a k tomu tejden u vězení seděti bude; tak aby to poznati mohli, že JMt pán neráčí tyto chvalitebné řády pro žádný svůj ob- zvláštní užitek nařizovati, nýbrž pro jejich dobré jak duše i těla, a proto, aby JMt pán ráčil pokojnější mysl moci míti a tím snázeji z vás před Pánem Bohem od- povídati. Když oni se budou tak chovati, tehdy Pán Bůh bude jim žehnati, zde statku rozmnožiti, a po smrti nebeské království dáti. 29. Kdož jest povinen jaké ploty, plaňky, hradby držeti a hraditi, obzvláštně v průhoních a blízko vsi, ten jich spouštěti nemá, nýbrž raději čím dáleji tím více opravovati má, tak aby pro jeho neopatrnost a nespravování hradeb jiným spolu- sousedům škoda se nedála. 30. Žádný bez vůle a vědomí JMti páně anebo pana hejtmana žádných dědin, luk a lesů ode dvoru svého prodávati ani zastavovati, tím méně pleniti nemá pod propadením toho a vejš doloženou pokutou. 31. Při jedné každé obci rychtář má na to bedlivý pozor dáti, kde zlý cesty jsou, aby se časně opravovati daly, a tak aby skrze zlost cesty vyjížděním na polích a lukách škoda se jiným nedála 32. V jedné každé vsi rychtář má jisté osoby naříditi, kteří by vždycky po 4 nedělích po sazích k sousedům chodili, komíny, krby spatřovali, obzvláštně v ma- štalích a chlívích, aby se saze začasté vymetaly a komíny dobře opatřeny byly,
Strana 246
246 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: aby skrze to voheň, čehož Bože uchovej, uveden nebyl, a lidé skrze týž oheň v chu- dobu a zkázu nepřišli. 33. Žádný krčmář v neděli ano i jiné svátky od církve ustanovené, když se mše svatá drží a slovo boží káže, pro pivo jezditi nemá, nýbrž se časně pivem zaopatřiti před svátkem. A jakož se spatřuje, že šenkýři k vybejvání piva velmi ne- dbanlivi sou a piva mnohdykráte nemají, pro ně nejedou, a vrchnost skrze to k ne- malé škodě přichází: protož JMt pán to přístně přikazovati a poroučeti ráčí, aby šenkýři k vybejvání piv tím pilnější byli, vybudouc pivo, peníze za ně nesli, a hned zas pro jiné jeli, pivo bez peněz nevydávali a nevěřili; nebo žádnému šenkýři přes dva sudy piva věřiti se nemá, nebo skrze to věření oni k skáze a JMt pán k škodě přicházeti ráčí. 34. Podruzi, kteří by v které vsi na gruntech JMti páně byli, a poručení přišlo, aby na mlat anebo na poselství šli, žádný z toho, buď on poddaný anebo nepoddaný, poněvadž se na gruntech JMti páně živí, vytahovati [se] a zpěčovati nemá. 35. Stavení žádný hospodář nespouštěti, nýbrž čím dál, rok od roka zlepšovati a opravovati [má]. Byl-li by pak který hospodář v též vsi nedbalec, má ho rychtář časně napomenouti, aby stavení nespouštěl; a jestli by se napraviti nechtěl, tehdy má to rychtář na pana hejtmana vznésti, a pan hejtman jej k tomu trestáním při- držeti, anebo týž grunt jinším lepším hospodářem vosaditi. 156. Soudní artikulové na statku Žitenickém, vyhlášení dne 26. ledna 1651. Tyto artikule byly již r. 1906 tištěny v Archivě Českém (XXIII. str. 241—251 pod číslem 233) z nového opisu s některými mezerami, jež jsem hleděl z domyslu vyplniti; schází v tom opise také datum, jež podle některých známek určil jsem přibližně, položiv vznik té pí- semnosti do času okolo roku 1650. Ředitel Julius Pažout r. 1908 upozornil mě na starý exemplář týchž artikulů, jenž na- chází se v pozemkové knize Žitenické z r. 1651, která posledně přišla od okresního soudu Litoměřického (č. 89) do archivu zemského v Praze. První nečíslované listy v knize, na nichž jest psán titul a pak artikulové, jsou na kraji udrolené; tím vznikly v textu některé mezery, jež však jsou rozdílné od mezer ve zmíněném novém opise, a ten tedy musel býti psán z jiné staré předlohy, mně dosud nepovědomé. První popsaný list obsahuje na obou stranách dlouhý titul knihy; dávám jej zde celý tisknouti: Registra purkrechtní statku Žitenického, které Jeho Milost velebně důstojný a vysoce urozený hrabě pán pan Ferdinand Leopold Benna, Svaté Rímské říše hrabě
246 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: aby skrze to voheň, čehož Bože uchovej, uveden nebyl, a lidé skrze týž oheň v chu- dobu a zkázu nepřišli. 33. Žádný krčmář v neděli ano i jiné svátky od církve ustanovené, když se mše svatá drží a slovo boží káže, pro pivo jezditi nemá, nýbrž se časně pivem zaopatřiti před svátkem. A jakož se spatřuje, že šenkýři k vybejvání piva velmi ne- dbanlivi sou a piva mnohdykráte nemají, pro ně nejedou, a vrchnost skrze to k ne- malé škodě přichází: protož JMt pán to přístně přikazovati a poroučeti ráčí, aby šenkýři k vybejvání piv tím pilnější byli, vybudouc pivo, peníze za ně nesli, a hned zas pro jiné jeli, pivo bez peněz nevydávali a nevěřili; nebo žádnému šenkýři přes dva sudy piva věřiti se nemá, nebo skrze to věření oni k skáze a JMt pán k škodě přicházeti ráčí. 34. Podruzi, kteří by v které vsi na gruntech JMti páně byli, a poručení přišlo, aby na mlat anebo na poselství šli, žádný z toho, buď on poddaný anebo nepoddaný, poněvadž se na gruntech JMti páně živí, vytahovati [se] a zpěčovati nemá. 35. Stavení žádný hospodář nespouštěti, nýbrž čím dál, rok od roka zlepšovati a opravovati [má]. Byl-li by pak který hospodář v též vsi nedbalec, má ho rychtář časně napomenouti, aby stavení nespouštěl; a jestli by se napraviti nechtěl, tehdy má to rychtář na pana hejtmana vznésti, a pan hejtman jej k tomu trestáním při- držeti, anebo týž grunt jinším lepším hospodářem vosaditi. 156. Soudní artikulové na statku Žitenickém, vyhlášení dne 26. ledna 1651. Tyto artikule byly již r. 1906 tištěny v Archivě Českém (XXIII. str. 241—251 pod číslem 233) z nového opisu s některými mezerami, jež jsem hleděl z domyslu vyplniti; schází v tom opise také datum, jež podle některých známek určil jsem přibližně, položiv vznik té pí- semnosti do času okolo roku 1650. Ředitel Julius Pažout r. 1908 upozornil mě na starý exemplář týchž artikulů, jenž na- chází se v pozemkové knize Žitenické z r. 1651, která posledně přišla od okresního soudu Litoměřického (č. 89) do archivu zemského v Praze. První nečíslované listy v knize, na nichž jest psán titul a pak artikulové, jsou na kraji udrolené; tím vznikly v textu některé mezery, jež však jsou rozdílné od mezer ve zmíněném novém opise, a ten tedy musel býti psán z jiné staré předlohy, mně dosud nepovědomé. První popsaný list obsahuje na obou stranách dlouhý titul knihy; dávám jej zde celý tisknouti: Registra purkrechtní statku Žitenického, které Jeho Milost velebně důstojný a vysoce urozený hrabě pán pan Ferdinand Leopold Benna, Svaté Rímské říše hrabě
Strana 247
Soudní artikulové panství Žitenického 1651 (doplněk). 247 z Martinic, pán na Žitenicích, probošt Vyšehradský, též Halbrštadtský, Passovský, Olomucký, Pražský kanovník a diakon sv. Polynáše, JMCské rada „ jakožto pán a vrchnost prozdřetelnou] péči o své poddané velikou mající, pro vzdělání] dobrého řádu i snadnějšího vyhledávání [spra]vedlnosti, která by předně JVHMsti, pot[om kostelu záduší svatých Petra a Pavla ve vsi] Žitenicích, tak farním důchodům, si- rotíkům] a vdovám i jednomu každému podle nápa[du], dědictví a práva v tomto království [Českém] zřízeného a spůsobu starobylého vycházela a k dosahování při- cházeti mohla, v tom se milostivě vynasnažovati; a při tom i nad to vejšeji kdo by co a jak mnoho polí, porostlin, štěpnic, vinic, luk a lesův při svém gruntě neb chalupi k užívání měl, a z toho vrchnosti platy, ouroky, slepice, vejce odvozovati, roboty vykonávati povinen byl, vše s pilností a bedlivostí pro patrnější a dostateč- nější vyrozumění jedné každé věci, k povážení a šacování, pod dobrou formu a po- řádnost v tato nová registra na vlastní náklad a budoucí věčnou památku uvésti, vepsati, a jak by se kdy budoucně soudy držeti, říditi a vykonávati jměly, vše usta- noviti, a ouředníku svému Janovi Vácslavovi Vinařskému, aby takovou knihu za- ložil, milostivě poručiti jest ráčil. Z čehož budiž Pánu Bohu v Trojici jedinému čest, chvála a sláva vzdávána, a JVHMti vzáctná památka po všechny časy činěna amen. Stalo se na zámku Žitenickém, při řízení a vykonávání soudu purkretního, 26. dne měsíce ledna leta 1651. Otisk v AČ. XXIII. str. 242—251 celkem se srovnává se starým rukopisem nyní obje- veným; také slova a jich částky, jimiž jsem r. 1906 z domyslu vyplňoval mezery naznačené v novém opise, největším dílem dobře jsou uhádnuty. Starý exemplář v pozemkové knize byl místy opravován a doplňován, nejspíš hned po napsání, i možno jej pokládati za originál; z něho pochází také (ač nikoli bezprostředně) opis, jejž jsem r. 1906 dal vytisknouti, neboť takové opravy a doplňky jsou v něm pojaty do řádků. Zde podávám všechna místa, kde můj otisk může býti opraven nebo doplněn z originálu; slova, jež v mém otisku scházejí nebo jsou chybná, ale stojí v originále nyní nalezeném, tisknou se zde po dvojtečce ležatým písmem. Co z originálu vypadlo, a může se doplniti z domyslu, stojí zde ve hranatých závorkách. V Archivě Českém XXIII. str. 242 v nadpise Předmluvy místo při [soudě] ma státi: při soudech. V prvním odstavci Předmluvy v 1. řádku místo sluší .. . má státi: sluší a n/áleží. — V 2. řádku místo niž šího řádu]: nižšího rodu. — V 3. řádku k tomu [cíli, aby]: k tomu, aby. — Ve 4. ř. jako bohové světšítí sou]dili: jſako bo]hové světští řídili. — V 7. ř. [naří]zena: zřízena. — V 10. ř. dobré .. . vás: dobré mezi vás. V druhém odstavci v 2. řádku spravedlno[sti .. .]: spravedlnosti jak. — V 3. ř. potřebovati . . .: potřebovati bude. — V 5. a 6. řádku za spra. . . vý učiniti: za spravedlivý učiniti. Místo zač ... stůj začínám. V 3. odstavci v 1. řádku práv[a] ..: právní žíly. Na str. 243 ve 4. řádku shora mezi slova „chránili, ničehož“ přidej: jednomu každému k jeho spra- vedlnosti dopomáhali. Ve 4. odstavci v 1. ř. věc anebo řeč neb žalobu: řeč a žalobu. — Ve 4. ř. [nedorozu]mění: domnění. V 5. odstavci v 5. ř. předešle osoby, anebo]: předešlou anebo. — V 8. ř. to [vše má]: tak aby. V 9. ř. [ji] volili: ji a proč volili. — V 10. ř. . . . se: a zase.
Soudní artikulové panství Žitenického 1651 (doplněk). 247 z Martinic, pán na Žitenicích, probošt Vyšehradský, též Halbrštadtský, Passovský, Olomucký, Pražský kanovník a diakon sv. Polynáše, JMCské rada „ jakožto pán a vrchnost prozdřetelnou] péči o své poddané velikou mající, pro vzdělání] dobrého řádu i snadnějšího vyhledávání [spra]vedlnosti, která by předně JVHMsti, pot[om kostelu záduší svatých Petra a Pavla ve vsi] Žitenicích, tak farním důchodům, si- rotíkům] a vdovám i jednomu každému podle nápa[du], dědictví a práva v tomto království [Českém] zřízeného a spůsobu starobylého vycházela a k dosahování při- cházeti mohla, v tom se milostivě vynasnažovati; a při tom i nad to vejšeji kdo by co a jak mnoho polí, porostlin, štěpnic, vinic, luk a lesův při svém gruntě neb chalupi k užívání měl, a z toho vrchnosti platy, ouroky, slepice, vejce odvozovati, roboty vykonávati povinen byl, vše s pilností a bedlivostí pro patrnější a dostateč- nější vyrozumění jedné každé věci, k povážení a šacování, pod dobrou formu a po- řádnost v tato nová registra na vlastní náklad a budoucí věčnou památku uvésti, vepsati, a jak by se kdy budoucně soudy držeti, říditi a vykonávati jměly, vše usta- noviti, a ouředníku svému Janovi Vácslavovi Vinařskému, aby takovou knihu za- ložil, milostivě poručiti jest ráčil. Z čehož budiž Pánu Bohu v Trojici jedinému čest, chvála a sláva vzdávána, a JVHMti vzáctná památka po všechny časy činěna amen. Stalo se na zámku Žitenickém, při řízení a vykonávání soudu purkretního, 26. dne měsíce ledna leta 1651. Otisk v AČ. XXIII. str. 242—251 celkem se srovnává se starým rukopisem nyní obje- veným; také slova a jich částky, jimiž jsem r. 1906 z domyslu vyplňoval mezery naznačené v novém opise, největším dílem dobře jsou uhádnuty. Starý exemplář v pozemkové knize byl místy opravován a doplňován, nejspíš hned po napsání, i možno jej pokládati za originál; z něho pochází také (ač nikoli bezprostředně) opis, jejž jsem r. 1906 dal vytisknouti, neboť takové opravy a doplňky jsou v něm pojaty do řádků. Zde podávám všechna místa, kde můj otisk může býti opraven nebo doplněn z originálu; slova, jež v mém otisku scházejí nebo jsou chybná, ale stojí v originále nyní nalezeném, tisknou se zde po dvojtečce ležatým písmem. Co z originálu vypadlo, a může se doplniti z domyslu, stojí zde ve hranatých závorkách. V Archivě Českém XXIII. str. 242 v nadpise Předmluvy místo při [soudě] ma státi: při soudech. V prvním odstavci Předmluvy v 1. řádku místo sluší .. . má státi: sluší a n/áleží. — V 2. řádku místo niž šího řádu]: nižšího rodu. — V 3. řádku k tomu [cíli, aby]: k tomu, aby. — Ve 4. ř. jako bohové světšítí sou]dili: jſako bo]hové světští řídili. — V 7. ř. [naří]zena: zřízena. — V 10. ř. dobré .. . vás: dobré mezi vás. V druhém odstavci v 2. řádku spravedlno[sti .. .]: spravedlnosti jak. — V 3. ř. potřebovati . . .: potřebovati bude. — V 5. a 6. řádku za spra. . . vý učiniti: za spravedlivý učiniti. Místo zač ... stůj začínám. V 3. odstavci v 1. řádku práv[a] ..: právní žíly. Na str. 243 ve 4. řádku shora mezi slova „chránili, ničehož“ přidej: jednomu každému k jeho spra- vedlnosti dopomáhali. Ve 4. odstavci v 1. ř. věc anebo řeč neb žalobu: řeč a žalobu. — Ve 4. ř. [nedorozu]mění: domnění. V 5. odstavci v 5. ř. předešle osoby, anebo]: předešlou anebo. — V 8. ř. to [vše má]: tak aby. V 9. ř. [ji] volili: ji a proč volili. — V 10. ř. . . . se: a zase.
Strana 248
248 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: V 6. odstavci v 1. ř. . .. předešlých: anebo při předešlých; — v 2. ř. přísahu . . .: přísahu vyko- nali; — v 3. ř. [se proti výjchodu: [se] k vejchodu; — ve 4. ř. s ni[mi] volnou: s nimi povolnou; — v 5. ř. .. . jednoho: v tom jednoho; — v 6. ř. na . .: na své duše; — v 8. ř. [povinen vy]konávati: a vrchnosti při- povídal, vykonávati a; — v 9. ř. vrchnostfi ..]: vrchnosti milost; — v 10. ř. odplatu ..: odplatu zde; — v 11. ř. . . livě: utvrditi a horlivě. Na str. 244 v 7. odstavci v 1. řádku do rukou, [napomenouti] ho: do rukouch jeho; — ve 4. ř. pov . . . bré: povinnost, dobré; — v 5. ř. prá[va] . .: práva jeho. V 8. odstavci ř. 5. po slově kanovníku přidej: a diakonu svatého Polynáše, JMCské radě. Celý titul proboštův, jaký jest v tomto odstavci 8., má státi také v odstavcích 9, 10 i 11. — V řádcích 18 až 20 má státi: a tak tomu všemu bez ujmy a ublížení milé duše a dobrýho svědomí touto mou povinností, v které sem jak předně Pánu Bohu, tak mé milostivé a dědičné vrchnosti zavázán, podle mé největší možnosti zadosti či- niti připovídám. V 9. odstavci ř. 3 urozenému: urozenému hraběti pánu, panu. — Ř. 6 zachovávati . . .: zachovávati a plniti. — Ř. 7 jménem JVHMti [správ]ce: jménem JVHMti aneb správce. — Ř. 8 ško[dy .. ..]: škody žádné. — Ř. 10 s náchylnou . . . vati: s náchylnou volností prokazovati. — Ř 11 podával, . ..: podával, ke všem věcem jim. — Ř. 15 a k tomu: a tak tomu. Na str. 245 v odstavci 10. ř. 4 dědičné: dědičné a od samého Pána Boha vystavené; — ř. 12 a . .: a v takových. — Ř. 15 a dobrému svědomí: a tak tomu všemu bez ujmy a ublížení našich milých duší a dob- rého svědomí. V 11. odstavci ř. 9 a . . jak: a žádnému jak. — Ř. 10.. ké: všelijaké; lesn .. zvěři: lesích dobytkův pásti, zvěří. Na str. 246 v 1. odstavci ř. 3 . . . tom: při tom; — ř. 4 rychtářní: rychterní; — ř. 5 největší: a nej- větší; k ruſce]: k radě; — ř. 7 no . . dy: náhrady. V 2. odstavci ř. 1 pole vyjíti: pole z obce vyjíti; — ř. 3—4 tak napravení s]cházelo: tak k nápravě se nacházelo. V 3. odstavci ř. 4 jmí ti], . . sni [poslušni?]: jmíti, poslušni. V odstavci 4. ř. 5 správci: se správci. — Ř. 12 prokazovali; prokazovali, dobré věci zvelebovali, zlé rušili a přetrhovali. — Ř 17 náležitou . ..: náležitou vážností. Na str. 247 v odstavci 5. ř. 3 děti [dokonjce: děti a dědice; — ř. 7 [ob]noviti: ustanoviti. — Ř. 11 moci nemůže: moci míti nemůže. V 6. odstavci ř. 3 b[ez]: aby; — ř. 4 neza[nechá]: nezanechal; — ř. 5 [ka]tolické[mu] . .: katoli- ckému vykonal; — ř. 8 svou zbraní: s tou zbraní; — ř. 10 kdo k tomu: kdo tomuto. Na str. 248 v 8. odstavci ř. 4 k záduší 3 krejcary: spíš se může čísti 9 kr.; — ř. 5 zanedbával..]: zanedbával, vězením; — ř. 6 dobrou pa]měť: dobrý pozor a pamět. V 9. odstavci ř. 1 řád ... ny a vykonány: řády zdržovány a vykonávány; — ř. 2 . . trestány: přísně trestány; — ř. 4 ten [bez]: ten každý bez. — ř. 6 [Naproti]: V 10. odstavci v ř. 3 k zemletí]: k zemlení; — ř. 4 z [poddaných]: z vás; Proti; — ř. 7 zemlel, hrub[ou]: zle mlel, hrubou a; — ř. 8 .. . šiti zanechal: prášiti zanechával, a; — ř. 11 odpomožení: dopomožení. V 11. odstavci ř. 2 be[z svojlení: bez povolení; — po slově „nepříjímal“ ostatek zněl prvotně: „o žádného srozumění neměl, aniž čeládku nepovědomou a nekatolickou nejednal do služby, dostatečně se všem poroučí“; škrtáním a připisováním v originále učiněn byl z toho ten text, jenž byl již vytištěn, jen slůvko „to“ není v originále. Na str. 249 ve 12. odstavci ř. 1 t. ..: tajným; — ř. 3 nepovolovfal . ..]: nepovoloval, nýbrž z vůle boží. V 14. odstavci ř. 2 vynachází: vynacházejí. V 15. odstavci ř. 1 uvarová[ní ...]: uvarování škody a; — ř. 2 [obci]: obci, kteří by; pr[sky]: prsky, pece, krby; — ř. 4 [vy]metati: saze vymetati; a to tu [aby]: a to tak, aby. V odstavci 16. ř. 5 zaneprazdň[ování]: zanoprázdnění; — ř. 6 vykazujte: ukazujte, vykazujte. — ř. 3 Na str. 250 v 17. odstavci ř. 2 a nad to], kdo by on byl: anebo, kdo by on byl, osvědčte; — zprávu.. .: zprávu učiňte; — ř. 3 velikém [trestá]ní: velikým trestáním.
248 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: V 6. odstavci v 1. ř. . .. předešlých: anebo při předešlých; — v 2. ř. přísahu . . .: přísahu vyko- nali; — v 3. ř. [se proti výjchodu: [se] k vejchodu; — ve 4. ř. s ni[mi] volnou: s nimi povolnou; — v 5. ř. .. . jednoho: v tom jednoho; — v 6. ř. na . .: na své duše; — v 8. ř. [povinen vy]konávati: a vrchnosti při- povídal, vykonávati a; — v 9. ř. vrchnostfi ..]: vrchnosti milost; — v 10. ř. odplatu ..: odplatu zde; — v 11. ř. . . livě: utvrditi a horlivě. Na str. 244 v 7. odstavci v 1. řádku do rukou, [napomenouti] ho: do rukouch jeho; — ve 4. ř. pov . . . bré: povinnost, dobré; — v 5. ř. prá[va] . .: práva jeho. V 8. odstavci ř. 5. po slově kanovníku přidej: a diakonu svatého Polynáše, JMCské radě. Celý titul proboštův, jaký jest v tomto odstavci 8., má státi také v odstavcích 9, 10 i 11. — V řádcích 18 až 20 má státi: a tak tomu všemu bez ujmy a ublížení milé duše a dobrýho svědomí touto mou povinností, v které sem jak předně Pánu Bohu, tak mé milostivé a dědičné vrchnosti zavázán, podle mé největší možnosti zadosti či- niti připovídám. V 9. odstavci ř. 3 urozenému: urozenému hraběti pánu, panu. — Ř. 6 zachovávati . . .: zachovávati a plniti. — Ř. 7 jménem JVHMti [správ]ce: jménem JVHMti aneb správce. — Ř. 8 ško[dy .. ..]: škody žádné. — Ř. 10 s náchylnou . . . vati: s náchylnou volností prokazovati. — Ř 11 podával, . ..: podával, ke všem věcem jim. — Ř. 15 a k tomu: a tak tomu. Na str. 245 v odstavci 10. ř. 4 dědičné: dědičné a od samého Pána Boha vystavené; — ř. 12 a . .: a v takových. — Ř. 15 a dobrému svědomí: a tak tomu všemu bez ujmy a ublížení našich milých duší a dob- rého svědomí. V 11. odstavci ř. 9 a . . jak: a žádnému jak. — Ř. 10.. ké: všelijaké; lesn .. zvěři: lesích dobytkův pásti, zvěří. Na str. 246 v 1. odstavci ř. 3 . . . tom: při tom; — ř. 4 rychtářní: rychterní; — ř. 5 největší: a nej- větší; k ruſce]: k radě; — ř. 7 no . . dy: náhrady. V 2. odstavci ř. 1 pole vyjíti: pole z obce vyjíti; — ř. 3—4 tak napravení s]cházelo: tak k nápravě se nacházelo. V 3. odstavci ř. 4 jmí ti], . . sni [poslušni?]: jmíti, poslušni. V odstavci 4. ř. 5 správci: se správci. — Ř. 12 prokazovali; prokazovali, dobré věci zvelebovali, zlé rušili a přetrhovali. — Ř 17 náležitou . ..: náležitou vážností. Na str. 247 v odstavci 5. ř. 3 děti [dokonjce: děti a dědice; — ř. 7 [ob]noviti: ustanoviti. — Ř. 11 moci nemůže: moci míti nemůže. V 6. odstavci ř. 3 b[ez]: aby; — ř. 4 neza[nechá]: nezanechal; — ř. 5 [ka]tolické[mu] . .: katoli- ckému vykonal; — ř. 8 svou zbraní: s tou zbraní; — ř. 10 kdo k tomu: kdo tomuto. Na str. 248 v 8. odstavci ř. 4 k záduší 3 krejcary: spíš se může čísti 9 kr.; — ř. 5 zanedbával..]: zanedbával, vězením; — ř. 6 dobrou pa]měť: dobrý pozor a pamět. V 9. odstavci ř. 1 řád ... ny a vykonány: řády zdržovány a vykonávány; — ř. 2 . . trestány: přísně trestány; — ř. 4 ten [bez]: ten každý bez. — ř. 6 [Naproti]: V 10. odstavci v ř. 3 k zemletí]: k zemlení; — ř. 4 z [poddaných]: z vás; Proti; — ř. 7 zemlel, hrub[ou]: zle mlel, hrubou a; — ř. 8 .. . šiti zanechal: prášiti zanechával, a; — ř. 11 odpomožení: dopomožení. V 11. odstavci ř. 2 be[z svojlení: bez povolení; — po slově „nepříjímal“ ostatek zněl prvotně: „o žádného srozumění neměl, aniž čeládku nepovědomou a nekatolickou nejednal do služby, dostatečně se všem poroučí“; škrtáním a připisováním v originále učiněn byl z toho ten text, jenž byl již vytištěn, jen slůvko „to“ není v originále. Na str. 249 ve 12. odstavci ř. 1 t. ..: tajným; — ř. 3 nepovolovfal . ..]: nepovoloval, nýbrž z vůle boží. V 14. odstavci ř. 2 vynachází: vynacházejí. V 15. odstavci ř. 1 uvarová[ní ...]: uvarování škody a; — ř. 2 [obci]: obci, kteří by; pr[sky]: prsky, pece, krby; — ř. 4 [vy]metati: saze vymetati; a to tu [aby]: a to tak, aby. V odstavci 16. ř. 5 zaneprazdň[ování]: zanoprázdnění; — ř. 6 vykazujte: ukazujte, vykazujte. — ř. 3 Na str. 250 v 17. odstavci ř. 2 a nad to], kdo by on byl: anebo, kdo by on byl, osvědčte; — zprávu.. .: zprávu učiňte; — ř. 3 velikém [trestá]ní: velikým trestáním.
Strana 249
Soudní artikulové panství Žitenického 1651 (doplněk). 249 V 18. odstavci ř. 1 trestáním . . o pole: trestáním, o pole; — ř. 6 a [všeli]jaké: aniž jaké; — ř. 7 toh[o něco] učinil: toho neučinil. Ve 20. odstavci ř. 4 ouředníků a potom rychtářův pověřeno: ouředníka a potom rychtářův poručeno; — ř. 6 podezření vykonati: pozdržení vykonávati. Ve 21. odstavci ř. 7 přepočítávali: pržepocziwaly ſpřepodsívalij. Ve 22. odstavci ř. 1 slou a] za to: sou, poněvadž za to; — ř. 2 [věci]: věci, kde; — ř 5 majícím služ]bu: majíce troubu; ouředlní kův nejpouštěli: ouředlníka nepouštěli; — ř. 7 tak ne[jiná]če: tak a nejináče; — ř. 8 kdo co: kdy co. Ve 23. odstavci ř. 3 vynech slovo „nejen“; — ř. 11 [čelící]ho: učiněného. V závěrečném odstavci na konci místo „všem přinášeti bude“ čti: všem sloužiti a platnost při- nášeti bude. Poslednější artikule, počtem 23, jsou všechny v originále poznamenány týmiž čísly, jako v mém otisku, ale nejdou po sobě v náležitém pořádku, nýbrž takto: 1, 2, 3, 4, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 6, 5, 23, 7, 10. Domnívám se, že ty články byly do pozemkové knihy psány bez čísel, a pak teprv že byly číslovány, při čemž hleděno k tomu, aby byl do nich uveden poněkud logičtější postup, než jaký byl v jejich prvotním nahodilém sledu. Pozdější pak opisovač držel se již pořádku naznačeného čísly. Článek 5. (AČ. XXIII. str. 247) byl v originále valně změněn škrtáním a připisová- ním, a dostal tím také poněkud jiný smysl, nežli prvotně měl. Ježto věc jest důležita, neboť se skracovalo dědické právo poddaných Žitenických, podávám zde také prvotní znění článku 5., jaké bylo před těmi škrty a přípisky, a dlužno jest srovnati je s textem konečným již dříve vytištěným. Prvotně byl článek 5. napsán takto: JVVHMt jakožto vrchnost vaše milostivá, všem věrným poslušným, Pána Boha se bojícím, přikázání boží a poručení vrchnosti plnícím poddaným svým tu velikou milost, — aby na budoucí časy žádný řízení na své děti a dědice žádného neužíval a nečinil, nýbrž synové, dcery po svých rodičích, i zase synové a dcery tý[c]hž z otcův, mateří svých, z děda a z báby pocházející vnukové a vnučky, až do pořádného dolů i po straně z obojí strany po meči a přeslici čtvrtého stupně stupujícího, dědictví své beze všech předešlých ouplatkův (poněvadž to toliko samé ouředníkův, písařův a konšelův, lidí utiskování, proti spravedlnosti, právu vrchnosti, dobrému řádu na ujmu se vynachází), užívati mohli, — tu velikou milost činiti a na věčnou památku ustanoviti a zanechávati; a naproti tomu aby žádný, jak se to prvotně činilo, spravedlnost svou na ujmu vrchnosti, sirotkům a vdovám i svým přátelům ke škodě neprodával, aneb kšaftu (poněvadž žádný podací člověk, aby co proti právu purkrechtnímu odkazovati jměl, moci míti nemůže) nečinil, nebo se tu bez kšaftu pozůstalým dědicům i jednomu každému za spravedlivý učiní, práva a spra- vedlnosti užiti dopouští, — tak nařizovati a poroučeti ráčí. Stylisace v tomto konceptu není sice úplně jasná; má nejspíš ten smysl, že do té chvíle přiznávalo se poddaným právo dědické do čtvrtého stupně příbuzenstva v linii sestupné i v linii pobočné, a změna toho textu, tak jak se čte v AČ. XXIII. str. 247 čl. 5, ponechala dědické právo jen dětem po rodičích. Archiv Český XXIX. 32
Soudní artikulové panství Žitenického 1651 (doplněk). 249 V 18. odstavci ř. 1 trestáním . . o pole: trestáním, o pole; — ř. 6 a [všeli]jaké: aniž jaké; — ř. 7 toh[o něco] učinil: toho neučinil. Ve 20. odstavci ř. 4 ouředníků a potom rychtářův pověřeno: ouředníka a potom rychtářův poručeno; — ř. 6 podezření vykonati: pozdržení vykonávati. Ve 21. odstavci ř. 7 přepočítávali: pržepocziwaly ſpřepodsívalij. Ve 22. odstavci ř. 1 slou a] za to: sou, poněvadž za to; — ř. 2 [věci]: věci, kde; — ř 5 majícím služ]bu: majíce troubu; ouředlní kův nejpouštěli: ouředlníka nepouštěli; — ř. 7 tak ne[jiná]če: tak a nejináče; — ř. 8 kdo co: kdy co. Ve 23. odstavci ř. 3 vynech slovo „nejen“; — ř. 11 [čelící]ho: učiněného. V závěrečném odstavci na konci místo „všem přinášeti bude“ čti: všem sloužiti a platnost při- nášeti bude. Poslednější artikule, počtem 23, jsou všechny v originále poznamenány týmiž čísly, jako v mém otisku, ale nejdou po sobě v náležitém pořádku, nýbrž takto: 1, 2, 3, 4, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 6, 5, 23, 7, 10. Domnívám se, že ty články byly do pozemkové knihy psány bez čísel, a pak teprv že byly číslovány, při čemž hleděno k tomu, aby byl do nich uveden poněkud logičtější postup, než jaký byl v jejich prvotním nahodilém sledu. Pozdější pak opisovač držel se již pořádku naznačeného čísly. Článek 5. (AČ. XXIII. str. 247) byl v originále valně změněn škrtáním a připisová- ním, a dostal tím také poněkud jiný smysl, nežli prvotně měl. Ježto věc jest důležita, neboť se skracovalo dědické právo poddaných Žitenických, podávám zde také prvotní znění článku 5., jaké bylo před těmi škrty a přípisky, a dlužno jest srovnati je s textem konečným již dříve vytištěným. Prvotně byl článek 5. napsán takto: JVVHMt jakožto vrchnost vaše milostivá, všem věrným poslušným, Pána Boha se bojícím, přikázání boží a poručení vrchnosti plnícím poddaným svým tu velikou milost, — aby na budoucí časy žádný řízení na své děti a dědice žádného neužíval a nečinil, nýbrž synové, dcery po svých rodičích, i zase synové a dcery tý[c]hž z otcův, mateří svých, z děda a z báby pocházející vnukové a vnučky, až do pořádného dolů i po straně z obojí strany po meči a přeslici čtvrtého stupně stupujícího, dědictví své beze všech předešlých ouplatkův (poněvadž to toliko samé ouředníkův, písařův a konšelův, lidí utiskování, proti spravedlnosti, právu vrchnosti, dobrému řádu na ujmu se vynachází), užívati mohli, — tu velikou milost činiti a na věčnou památku ustanoviti a zanechávati; a naproti tomu aby žádný, jak se to prvotně činilo, spravedlnost svou na ujmu vrchnosti, sirotkům a vdovám i svým přátelům ke škodě neprodával, aneb kšaftu (poněvadž žádný podací člověk, aby co proti právu purkrechtnímu odkazovati jměl, moci míti nemůže) nečinil, nebo se tu bez kšaftu pozůstalým dědicům i jednomu každému za spravedlivý učiní, práva a spra- vedlnosti užiti dopouští, — tak nařizovati a poroučeti ráčí. Stylisace v tomto konceptu není sice úplně jasná; má nejspíš ten smysl, že do té chvíle přiznávalo se poddaným právo dědické do čtvrtého stupně příbuzenstva v linii sestupné i v linii pobočné, a změna toho textu, tak jak se čte v AČ. XXIII. str. 247 čl. 5, ponechala dědické právo jen dětem po rodičích. Archiv Český XXIX. 32
Strana 250
250 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 157. 1651, 24. dubna: O robotách na komorním panství Brandejském. Professor dr. Justin V. Prášek mi nabídl k vydání nebo k použití svůj opis urbáře panství Brandejského n. L. Originál toho urbáře, psaný na 527 listech, chová se při hospo- dářské správě toho panství. Prvotní nadpis jeho zní: „1651. Registra urburní aneb správní panství JMCské Brandejského o všech platech stálých, běžných i jiných, peněžitých i obilních, a jinších všech příležitostech a případnostech k témuž panství přináležejících. Z jistého nařízení vysoce urozeného pána pana Viléma Albrechta Krakovského z Kolovrat na Tejnici, Lomci a Kolmu,*) JMCské rady, soudce zem- ského, místodržícího královského a presidenta, též jiných pánův pánův rad zřízené komory v království Českém, za správy ur. a stat. rytíře p. Václava Hendrycha Dejma ze Stříteže, hejtmana téhož panství. Sepsán ode mne Daniele Rabštejnského z Guttenthalu, JMCské nad *) Chlumec u Chabařovic. počty rady.“ V souhlasu s tím nadpisem oznamuje závěrečná poznámka na listě 527: „Pro lepší důvěrnost a podstatu týchž register urburních jsou pečetí JMCské upečetěné a rukou mou vlastní jakožto presidenta komory české podepsané. Kterýchž jest datum na zámku Brandejse den sv. Jiří rytíře [24. dubna] 1. P. tisícího šestistého padesátého prvního. Vilém Albrecht z Kolovrat mp. D. Rabštejnský mp.“ Urbář tento jest sestaven velmi pořádně, a zasluhuje, aby byl vydán na světlo celý. V Archivě Českém není to na ten čas možno; pročež podávám zde z něho aspoň poznámky o robotách, jež se nacházejí v urbáři Brandejském tu a tam při některých vsech; jiné udaje přidávám k tomu nemnohé, aby se patrně vidělo, že roku 1651 byly na panství Brandejském roboty ještě podle starého zvyku neveliké, odměřené, a že komora česká tehdáž ještě odpo- rovala libovolnému ukládání nových robot, jakéž již jinde po Čechách přicházelo do obyčeje. Toliko poslední záznam u vsi Chotětova z r. 1663 ukazuje, že komora česká již 12 let po sepsání urbáře také se odhodlala těžiti z toho obyčeje; ženných peněz scházelo se r. 1651 z celého panství jenom 11 kop 45 gr. 4 d, a jiných robotních 4 kopy 10 gr. m., a r. 1663 samotnému Chotětovu uloženo, aby platil 200 zl. namísto potažných robot nově ukládaných. V urbáři popisují se tyto součástky tehdejšího panství Brandejského: Zámek Brandejs. Dvorů 15: Brandejský, Toušenský, Zápský, Stránecký, Jenštejnský, Dřevecký, Vrabský, Kochánský, Kostelním, v Hlavně Sudově, Jiřický, Kostelecký, Všetatský, Brázdimský, Vostrovský. Vinic 8. — Chmelnic 5. Města 2: Brandejs, Kostelec nad Labem. Městeček 7: Šelákovice, Stará Boleslav, Toušim, Mečeříž, Zápy, Jenštejn, Vrabí. Vsi 34: Svýmyslice, Dřevčice, Vostrov, Mstětice, Popovice, Polerady, Záryby, Jiřice, Nová Ves, Ča- kovice, Chotětov, Chřeník, Konětopy, Lhota, Hlavenec, Kochánek, Sobětuchy, Předměřice, Tuřice, Skorkov, Sojovice, Hlavno Sudovo, Hlavno Kostelní, Všetaty, Čečelice, Chrást, Tišice, Kozly, Nedomice, Rudče Malá, Rudče Veliká (u Palackého Rudeč), Brázdim Malý, Brázdim Veliký, Ovčáry. v Hlavně Zajímavé záznamy o robotách jsou při následujících vesnicích: Ves Chotětov (str. 303). Komora česká hejtmanu Brandejskému Pavlu Newbawerovi z Waytnfeldu psala v Praze 1610 ve čtvrtek po sv. Pavla obrácení [28. ledna]. Na stížnost rychtáře, konšelův i vší obce vsi Chotětova, že „k novým neobyčejným robotám, jako mlejn- ských kamenův do Šelákovic, obručí, loukotí a jiných věcí z hor k Brandejsu vožení potaho-
250 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 157. 1651, 24. dubna: O robotách na komorním panství Brandejském. Professor dr. Justin V. Prášek mi nabídl k vydání nebo k použití svůj opis urbáře panství Brandejského n. L. Originál toho urbáře, psaný na 527 listech, chová se při hospo- dářské správě toho panství. Prvotní nadpis jeho zní: „1651. Registra urburní aneb správní panství JMCské Brandejského o všech platech stálých, běžných i jiných, peněžitých i obilních, a jinších všech příležitostech a případnostech k témuž panství přináležejících. Z jistého nařízení vysoce urozeného pána pana Viléma Albrechta Krakovského z Kolovrat na Tejnici, Lomci a Kolmu,*) JMCské rady, soudce zem- ského, místodržícího královského a presidenta, též jiných pánův pánův rad zřízené komory v království Českém, za správy ur. a stat. rytíře p. Václava Hendrycha Dejma ze Stříteže, hejtmana téhož panství. Sepsán ode mne Daniele Rabštejnského z Guttenthalu, JMCské nad *) Chlumec u Chabařovic. počty rady.“ V souhlasu s tím nadpisem oznamuje závěrečná poznámka na listě 527: „Pro lepší důvěrnost a podstatu týchž register urburních jsou pečetí JMCské upečetěné a rukou mou vlastní jakožto presidenta komory české podepsané. Kterýchž jest datum na zámku Brandejse den sv. Jiří rytíře [24. dubna] 1. P. tisícího šestistého padesátého prvního. Vilém Albrecht z Kolovrat mp. D. Rabštejnský mp.“ Urbář tento jest sestaven velmi pořádně, a zasluhuje, aby byl vydán na světlo celý. V Archivě Českém není to na ten čas možno; pročež podávám zde z něho aspoň poznámky o robotách, jež se nacházejí v urbáři Brandejském tu a tam při některých vsech; jiné udaje přidávám k tomu nemnohé, aby se patrně vidělo, že roku 1651 byly na panství Brandejském roboty ještě podle starého zvyku neveliké, odměřené, a že komora česká tehdáž ještě odpo- rovala libovolnému ukládání nových robot, jakéž již jinde po Čechách přicházelo do obyčeje. Toliko poslední záznam u vsi Chotětova z r. 1663 ukazuje, že komora česká již 12 let po sepsání urbáře také se odhodlala těžiti z toho obyčeje; ženných peněz scházelo se r. 1651 z celého panství jenom 11 kop 45 gr. 4 d, a jiných robotních 4 kopy 10 gr. m., a r. 1663 samotnému Chotětovu uloženo, aby platil 200 zl. namísto potažných robot nově ukládaných. V urbáři popisují se tyto součástky tehdejšího panství Brandejského: Zámek Brandejs. Dvorů 15: Brandejský, Toušenský, Zápský, Stránecký, Jenštejnský, Dřevecký, Vrabský, Kochánský, Kostelním, v Hlavně Sudově, Jiřický, Kostelecký, Všetatský, Brázdimský, Vostrovský. Vinic 8. — Chmelnic 5. Města 2: Brandejs, Kostelec nad Labem. Městeček 7: Šelákovice, Stará Boleslav, Toušim, Mečeříž, Zápy, Jenštejn, Vrabí. Vsi 34: Svýmyslice, Dřevčice, Vostrov, Mstětice, Popovice, Polerady, Záryby, Jiřice, Nová Ves, Ča- kovice, Chotětov, Chřeník, Konětopy, Lhota, Hlavenec, Kochánek, Sobětuchy, Předměřice, Tuřice, Skorkov, Sojovice, Hlavno Sudovo, Hlavno Kostelní, Všetaty, Čečelice, Chrást, Tišice, Kozly, Nedomice, Rudče Malá, Rudče Veliká (u Palackého Rudeč), Brázdim Malý, Brázdim Veliký, Ovčáry. v Hlavně Zajímavé záznamy o robotách jsou při následujících vesnicích: Ves Chotětov (str. 303). Komora česká hejtmanu Brandejskému Pavlu Newbawerovi z Waytnfeldu psala v Praze 1610 ve čtvrtek po sv. Pavla obrácení [28. ledna]. Na stížnost rychtáře, konšelův i vší obce vsi Chotětova, že „k novým neobyčejným robotám, jako mlejn- ských kamenův do Šelákovic, obručí, loukotí a jiných věcí z hor k Brandejsu vožení potaho-
Strana 251
Roboty na panství Brandejském n. L. 1651. 251 váni byli,“ kdežto prý za správy předešlých hejtmanův mimo vyvožení hnojův ze dvora Brandejského obtěžováni nebývali, — nařizuje komora, aby nebyli obtěžováni nad povinnost. Však „aby k mlejnu novému Benátskému každý dvě neděle jednu fůru kamení z skály Bran- dejské povinni byli toliko do času jarní seče příští, tak aby potomně, když díla domácí nastanou, téhož forováni prázdni“ byli. (304) Komora česká hejtmanu Brandejskému 1651, 5. května ve příčině stížnosti obce Chotětovské do nesnesitelných kontribucí k důchodu JMCské „robotováním a do mlejna Bran- dejského meliva vožením“, ježto „předkové jich nikdy takovými břemeny k témuž JMCské důchodu povinni nebyli, tak také patrné jich po ta válečná léta chudoby,“ nařizuje, aby ne- byli mimo dvůr Brandejský a mlýn Benátský k ničemu přidržováni, a podělky k dvoru Bran- dejskému povinné aby byly obráceny ke dvoru jim nejbližšímu. Komora česká hejtmanu Brandejskému 1651, 23. května ve příčině přidržování Cho- tětovských k vožení meliva do mlejna Brandejského: „ježto jsou velice vzdáleni, k tomu také mlynář Brandejský, majíce mnoho jiných okolo něho ležících pustých mlejnův, z kterýchž již všecko a všeliké melivo k němu obráceno jest a on tady tím lepší užitky přijímá,“ aby při- držováni nebyli. Resolucí komory české 1663, 16. srpna, kterou Chotětovští ode všech robot potažních (mimo samé ruční, avšak toliko v času žně) proti odvozování do důchodův každoročně na dva rozdílné termíny dvou set zl. rejn. osvobozeni jsou. [Tento odstavec připsán později. Podle zápisu v urbáři bylo r. 1651 v Chotětově 23 osedlých, od nichž scházelo se peněz ženných každoročně 1 kopa 2 gr. 4 d. míš.] Ves Chřeník (309): Všickni lidé z nadepsané vsi [počtem 12 osedlých] povinni jsou na čtyřech loukách při též vsi ležících, kteréž slove jedna Panoš, druhá Hluboká, třetí Jamka aneb Kopanina a čtvrtá Ševid, každý rok všecku trávu na seno sséci, ssušiti, shrabati a do stodol svésti i do stohův sklásti, a od toho se jim každej rok platí a dává 2 �? 10 gr. míš., a k tomu týmž strava se přidává. Ves Lhota (318): Všickni nadepsaní lidé z též vsi [počtem 9] povinni jsou na louce v Zadních Přerytinách seno roztřásti každý rok, kolikrát by toho koliv potřeba byla Tíž lidé povinni jsou na mostě Skorkovském, kdyžby se koliv opravoval aneb toho potřeba byla, kolí bíti. Také tíž lidé povinni jsou k vopravování stavu u mlejna Skorkovského, když by toho koliv potřeba byla, sutinu aneb chvoji voziti. [Peněz ženných platili o sv. Havle celkem 2 kopy 8 gr. m.] Ves Hlavenec (324): Lidí osedlých 12; summa peněz ženných 1 kopa 44 gr. Všickni lidé nadepsaní povinni jsou společně každej rok všecko seno z dvou luk pod Brahem ležících do Brahu svézti. Též všickni společně povinni jsou na mostě Skorkovském, když by toho jakáž koliv potřeba byla, kolí bíti. Také tíž nadepsaní lidé poddaní povinni jsou, když by se stav u mlejna Skorkovského opravoval, kolikrátžkoli by toho potřeba byla, k témuž stavu su- stinu aneb chvoji voziti. Ves Sobětuchy (343): Summa lidí osedlých 7, summa roboty ženné 28 dní, roboty konopí trhání 7 dní, roboty prosa pletí 7 dní. Za tu robotu žennou, když by ji lidé nečinili, povinni jsou platiti za každej den 6 gr. m., a to pro dalekost cesty; avšak při vůli vrchnosti jest vzíti peníze nebo robotu. Tíž nadepsaní lidé společně s Tuřickými a Skorkovskými povinni jsou na lukách, slove na louce Robotní a na louce Závětině, každej rok všeckno seno usušiti, shrabati a 32*
Roboty na panství Brandejském n. L. 1651. 251 váni byli,“ kdežto prý za správy předešlých hejtmanův mimo vyvožení hnojův ze dvora Brandejského obtěžováni nebývali, — nařizuje komora, aby nebyli obtěžováni nad povinnost. Však „aby k mlejnu novému Benátskému každý dvě neděle jednu fůru kamení z skály Bran- dejské povinni byli toliko do času jarní seče příští, tak aby potomně, když díla domácí nastanou, téhož forováni prázdni“ byli. (304) Komora česká hejtmanu Brandejskému 1651, 5. května ve příčině stížnosti obce Chotětovské do nesnesitelných kontribucí k důchodu JMCské „robotováním a do mlejna Bran- dejského meliva vožením“, ježto „předkové jich nikdy takovými břemeny k témuž JMCské důchodu povinni nebyli, tak také patrné jich po ta válečná léta chudoby,“ nařizuje, aby ne- byli mimo dvůr Brandejský a mlýn Benátský k ničemu přidržováni, a podělky k dvoru Bran- dejskému povinné aby byly obráceny ke dvoru jim nejbližšímu. Komora česká hejtmanu Brandejskému 1651, 23. května ve příčině přidržování Cho- tětovských k vožení meliva do mlejna Brandejského: „ježto jsou velice vzdáleni, k tomu také mlynář Brandejský, majíce mnoho jiných okolo něho ležících pustých mlejnův, z kterýchž již všecko a všeliké melivo k němu obráceno jest a on tady tím lepší užitky přijímá,“ aby při- držováni nebyli. Resolucí komory české 1663, 16. srpna, kterou Chotětovští ode všech robot potažních (mimo samé ruční, avšak toliko v času žně) proti odvozování do důchodův každoročně na dva rozdílné termíny dvou set zl. rejn. osvobozeni jsou. [Tento odstavec připsán později. Podle zápisu v urbáři bylo r. 1651 v Chotětově 23 osedlých, od nichž scházelo se peněz ženných každoročně 1 kopa 2 gr. 4 d. míš.] Ves Chřeník (309): Všickni lidé z nadepsané vsi [počtem 12 osedlých] povinni jsou na čtyřech loukách při též vsi ležících, kteréž slove jedna Panoš, druhá Hluboká, třetí Jamka aneb Kopanina a čtvrtá Ševid, každý rok všecku trávu na seno sséci, ssušiti, shrabati a do stodol svésti i do stohův sklásti, a od toho se jim každej rok platí a dává 2 �? 10 gr. míš., a k tomu týmž strava se přidává. Ves Lhota (318): Všickni nadepsaní lidé z též vsi [počtem 9] povinni jsou na louce v Zadních Přerytinách seno roztřásti každý rok, kolikrát by toho koliv potřeba byla Tíž lidé povinni jsou na mostě Skorkovském, kdyžby se koliv opravoval aneb toho potřeba byla, kolí bíti. Také tíž lidé povinni jsou k vopravování stavu u mlejna Skorkovského, když by toho koliv potřeba byla, sutinu aneb chvoji voziti. [Peněz ženných platili o sv. Havle celkem 2 kopy 8 gr. m.] Ves Hlavenec (324): Lidí osedlých 12; summa peněz ženných 1 kopa 44 gr. Všickni lidé nadepsaní povinni jsou společně každej rok všecko seno z dvou luk pod Brahem ležících do Brahu svézti. Též všickni společně povinni jsou na mostě Skorkovském, když by toho jakáž koliv potřeba byla, kolí bíti. Také tíž nadepsaní lidé poddaní povinni jsou, když by se stav u mlejna Skorkovského opravoval, kolikrátžkoli by toho potřeba byla, k témuž stavu su- stinu aneb chvoji voziti. Ves Sobětuchy (343): Summa lidí osedlých 7, summa roboty ženné 28 dní, roboty konopí trhání 7 dní, roboty prosa pletí 7 dní. Za tu robotu žennou, když by ji lidé nečinili, povinni jsou platiti za každej den 6 gr. m., a to pro dalekost cesty; avšak při vůli vrchnosti jest vzíti peníze nebo robotu. Tíž nadepsaní lidé společně s Tuřickými a Skorkovskými povinni jsou na lukách, slove na louce Robotní a na louce Závětině, každej rok všeckno seno usušiti, shrabati a 32*
Strana 252
252 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: svézti. Též také oni nadepsaní všickni společně povinni jsou na louce, slove Sažné, všecko seno shrabati. Té roboty na těch lukách od drahně let nečiní, než za tu robotu vozí k vo- pravení mostu Tuřického tesy, lzy, kolí a jiné potřeby, když toho koliv potřeba ukazuje; však při vůli vrchnosti jest, je při tom zůstaviti nebo zjinačiti. Tíž nadepsaní lidé z též vsi Sobětuch povinni jsou všickni společně každej rok, když se jim rozkáže, vovce, totiž dojné stádo práti a z nich vlnu stříhati. Také tíž nadepsaní lidé ze vsi Sobětuch, kdyžby koliv toho potřeba byla, povinni jsou k opatrování stavu u mlejna Sobětušského chvoji nasekati a přivézti, i také na týž stav kamení nositi a kolí bíti. Ves Předměřice (352): Summa lidí osedlých 25, summa robot ženných 96 dní, robot hrabných 46 dní. A když by tíž lidé tu robotu hrabnou na lukách neučinili, tehdy za každej den po 2 gr. platiti povinni jsou. Všickni nadepsaní lidé z též vsi povinni jsou spolu s Tu- řickými a Sobětušskými u mostu Tuřického kolí bíti, kdyby toho koliv potřeba byla. Tíž také všickni společně povinni jsou cestu, kteráž jde k mostu Tuřickýmu mezi lukami, kdyžby koli toho potřeba byla, opravovati, a za to na mostě Brandejském a Tuřickým žádného cla neplatí. Ves Tuřice (358): Summa lidí osedlých 11, roboty ženné 57 dní, konopí trhání 13 záhonů, prosa pletí 13 záhonů. Tíž nadepsaní lidé z též vsi povinni jsou, každej rok, když se jim rozkáže, ovce v Kochánském dvoře, toliko dojné stádo, práti a vlnu z nich stříhati. Pře- dešle též nadepsaní spolu s Sobětušskými a Skorkovskými povinni byli na lukách, totiž na louce Závětině a na louce Sažné sena kliditi a robotovati, jakž o tom při vsi Sobětuších širší zmínka učiněna. Té roboty od drahně let neučinili, než za touž robotu louční, když toho koliv potřeba jest, k mostu u též vsi Tuřic, tesy, lzy, kolí a jiné potřeby k vopravám téhož mostu voziti, i také cesty v luzích opravovati, jakž o tom též zmínka při vsi Sobětuších po- ložená šíře vysvětluje. Ves Skorkov (364): Summa osedlých 8, peněz ženných 25 gr. Při též vsi býval mlejn. Při též vsi jest býval most přes řeku Jizeru. Všickni lidé z nadepsané vsi povinni jsou, když by koli potřeba byla a týž most zase k vyzdvižení přišel, k tomu mostu Skorkovskému tesy voziti, lzy sekati, i což jiného potřeba jest, pomáhati dělati. Mlynář, který by koliv, kdyby zase ten mlejn Skorkovský k vyzdvižení a prodaji přišel, v držení téhož vešel, jest povinen k nadepsanému mostu, kdyžby koliv toho potřeba byla, polovici tesův neb mostnic natesati a nimi půl mostu poklásti, a druhá polovice mostu takovými potřebami má od vrchnosti opa- třena býti aneb od toho, kdož by to clo v nájmu držel. Však dříví, fošny, kolí a jiné potřeby mají se od vrchnosti k tomu dáti; a týmž způsobem také cesty v luzích za mostem mlynář, kterýž by ten mlejn držel, společně s vrchností opravovati má a povinen bude. Všickni na- depsaní lidé z též vsi povinni jsou, kdyžby toho koliv potřeba byla, k stavu u mlejna Skor- kovského chvoji nebo sutinu nasekati a na cestu snésti, i také kamení a jiné potřeby, když by se stav strhl, na týž stav nositi. Tíž všickni nadepsaní lidé povinni jsou na louce, slove pod Brahem, všeckno seno každej rok shrabati. Ves Sojovice (372): Summa lidí osedlých v té vsi 20. Summa roboty ženné jednou v rok 671/2 dne. Za touž robotu tíž lidé nadepsaní, když by jí koliv nečinili, povinni jsou platiti každej den po 6 gr. míš.; však při vůli vrchnosti jest, vzíti peníze neb robotu. Ves Hlavno Kostelní (386): Summa lidí osedlých v té vsi 16. Suma roboty ženné 471/4 dne, roboty hrabné na lukách 491/4 dne. Všickni společně povinni jsou každý rok na louce veliký tu ležící všeckno seno toliko hrabati a do kup klásti; za to se jim dává 10 gr.
252 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: svézti. Též také oni nadepsaní všickni společně povinni jsou na louce, slove Sažné, všecko seno shrabati. Té roboty na těch lukách od drahně let nečiní, než za tu robotu vozí k vo- pravení mostu Tuřického tesy, lzy, kolí a jiné potřeby, když toho koliv potřeba ukazuje; však při vůli vrchnosti jest, je při tom zůstaviti nebo zjinačiti. Tíž nadepsaní lidé z též vsi Sobětuch povinni jsou všickni společně každej rok, když se jim rozkáže, vovce, totiž dojné stádo práti a z nich vlnu stříhati. Také tíž nadepsaní lidé ze vsi Sobětuch, kdyžby koliv toho potřeba byla, povinni jsou k opatrování stavu u mlejna Sobětušského chvoji nasekati a přivézti, i také na týž stav kamení nositi a kolí bíti. Ves Předměřice (352): Summa lidí osedlých 25, summa robot ženných 96 dní, robot hrabných 46 dní. A když by tíž lidé tu robotu hrabnou na lukách neučinili, tehdy za každej den po 2 gr. platiti povinni jsou. Všickni nadepsaní lidé z též vsi povinni jsou spolu s Tu- řickými a Sobětušskými u mostu Tuřického kolí bíti, kdyby toho koliv potřeba byla. Tíž také všickni společně povinni jsou cestu, kteráž jde k mostu Tuřickýmu mezi lukami, kdyžby koli toho potřeba byla, opravovati, a za to na mostě Brandejském a Tuřickým žádného cla neplatí. Ves Tuřice (358): Summa lidí osedlých 11, roboty ženné 57 dní, konopí trhání 13 záhonů, prosa pletí 13 záhonů. Tíž nadepsaní lidé z též vsi povinni jsou, každej rok, když se jim rozkáže, ovce v Kochánském dvoře, toliko dojné stádo, práti a vlnu z nich stříhati. Pře- dešle též nadepsaní spolu s Sobětušskými a Skorkovskými povinni byli na lukách, totiž na louce Závětině a na louce Sažné sena kliditi a robotovati, jakž o tom při vsi Sobětuších širší zmínka učiněna. Té roboty od drahně let neučinili, než za touž robotu louční, když toho koliv potřeba jest, k mostu u též vsi Tuřic, tesy, lzy, kolí a jiné potřeby k vopravám téhož mostu voziti, i také cesty v luzích opravovati, jakž o tom též zmínka při vsi Sobětuších po- ložená šíře vysvětluje. Ves Skorkov (364): Summa osedlých 8, peněz ženných 25 gr. Při též vsi býval mlejn. Při též vsi jest býval most přes řeku Jizeru. Všickni lidé z nadepsané vsi povinni jsou, když by koli potřeba byla a týž most zase k vyzdvižení přišel, k tomu mostu Skorkovskému tesy voziti, lzy sekati, i což jiného potřeba jest, pomáhati dělati. Mlynář, který by koliv, kdyby zase ten mlejn Skorkovský k vyzdvižení a prodaji přišel, v držení téhož vešel, jest povinen k nadepsanému mostu, kdyžby koliv toho potřeba byla, polovici tesův neb mostnic natesati a nimi půl mostu poklásti, a druhá polovice mostu takovými potřebami má od vrchnosti opa- třena býti aneb od toho, kdož by to clo v nájmu držel. Však dříví, fošny, kolí a jiné potřeby mají se od vrchnosti k tomu dáti; a týmž způsobem také cesty v luzích za mostem mlynář, kterýž by ten mlejn držel, společně s vrchností opravovati má a povinen bude. Všickni na- depsaní lidé z též vsi povinni jsou, kdyžby toho koliv potřeba byla, k stavu u mlejna Skor- kovského chvoji nebo sutinu nasekati a na cestu snésti, i také kamení a jiné potřeby, když by se stav strhl, na týž stav nositi. Tíž všickni nadepsaní lidé povinni jsou na louce, slove pod Brahem, všeckno seno každej rok shrabati. Ves Sojovice (372): Summa lidí osedlých v té vsi 20. Summa roboty ženné jednou v rok 671/2 dne. Za touž robotu tíž lidé nadepsaní, když by jí koliv nečinili, povinni jsou platiti každej den po 6 gr. míš.; však při vůli vrchnosti jest, vzíti peníze neb robotu. Ves Hlavno Kostelní (386): Summa lidí osedlých v té vsi 16. Suma roboty ženné 471/4 dne, roboty hrabné na lukách 491/4 dne. Všickni společně povinni jsou každý rok na louce veliký tu ležící všeckno seno toliko hrabati a do kup klásti; za to se jim dává 10 gr.
Strana 253
Roboty na panství Brandejském n. L. 1651. 253 míš., 4 pecny chleba a 1 sejr. Též povinni jsou ovce práti a stříhati z jara i na podzim, když se jim rozkáže, každej rok. (Str. 442—458). Summarium lidí osedlých v městech, městečkách a vesnicích na témž panství Brandejském 882, ouroku Svatojirského . 867 m 51 gr. 21/2 d. ovsa ouročního na míru platu komorního o sv. Pražskou . . . . . 325 str. 1 věrt. 2 čt. Jiří . . . 3 „ 12 „ — „ . slepic ouročních o sv. ouroku Svatohavelského 1043 „ 43 „ 5 Havle . . . . . . 2199 platu komorního o sv. vajec ouročních o sv. Havle (?) . . . . . 138 ſP 521/2 Havle . . . . . 3 „ 12 „ . kuřat ouročních . . . 29 [sic] platu skřipečnýho*) 11 „ 54 „ robot ženných . . . 4203/4 dne 11 „ 45 peněz ženných . . . . „ „ robot na vinicích . . 396 dní 9 „ 32 „ platu vánočního . . . robot na lukách hrabání 1691/4 dne . . . peněz střižných „ 40 „ — z vinic . . . . robot z pole vožení . . — 2 „ . . . robot hnoje vožení . . 84 vozů peněz robotních . . . 4 „ 10 robot tyček vožení . . 83 vozy z luk . . . . . . . 6 „ 2 „ za hus krmnou . . . robot hákování . . . 1 � záhonů 8 robot strniště vorání . 5 záh. . za beránce . . . . „ 12 „ za húsci chleba . . robot vláčení . . . . 9 �P záh. 3 „ 40 záh. pšenice ouroční na míru robot konopí trhání Pražskou . . . . . robot prosa pletí . . 20 záh. žita ouročního na míru robot ovce práti a vlnu stříhati . . . . . . 60 dní. Pražskou . . . . . 41 strychů 41 *) Poplatek řečený skřipečné platili sousedé v Labském Kostelci; úrok Svatojirský a Svatohavelský se tam neplatil. Proč ten plat jmenoval se skřipečný, není na jevě; možná že to byla výplata z nějaké ro- boty, při které se užívalo nástroje řečeného skřipec. 158. 1652, 28. února.*) Přísežné vyznání poddaného ze vsi Libuně, kterak z nařízení vrchnosti hledal dvou zběhlých čeledínů. Přísaha Jiříka Ferdinanda ze vsi Libuně v slova tato: Já Jiřík Ferdinand ze vsi Libuně, jakož mi od vrchnosti bylo poručeno, abych po Jiříkovi Koudelkovi syny, totiž Jakuba a Václava, dostavil, na to přísahám Pánu Bohu všemohoucímu, Panně Marii matce Boží, všem svatým, že jsem se v tom věrně a upřímně choval, chtíc takové syny dostaviti. Přes 20 mil za tou příčinou schodíc, jich naleznouti, ani kde jsem se jich vyptati nemohl, ani od toho času, jak roku pominulého 1652 od svých hospodářův pryč odešli. Jedině před půl letem Jakuba našel jsem v Sekeřicích v jedné chalupě, kterýž přede mnou ihned utekl. A já od toho času žádné vědomosti o nich nemaje, jich jsem naleznouti nikde nemohl, ani v žádném místě jsem s nimi nemluvil, ani shledání žádného neměl. A kdybych se jich ještě kde doptati mohl, to rád učiniti a je dostaviti chci. Takž mně toho dopomáhej Pán Bůh v Trojici Svaté neroz- dílný a na věky požehnaný.
Roboty na panství Brandejském n. L. 1651. 253 míš., 4 pecny chleba a 1 sejr. Též povinni jsou ovce práti a stříhati z jara i na podzim, když se jim rozkáže, každej rok. (Str. 442—458). Summarium lidí osedlých v městech, městečkách a vesnicích na témž panství Brandejském 882, ouroku Svatojirského . 867 m 51 gr. 21/2 d. ovsa ouročního na míru platu komorního o sv. Pražskou . . . . . 325 str. 1 věrt. 2 čt. Jiří . . . 3 „ 12 „ — „ . slepic ouročních o sv. ouroku Svatohavelského 1043 „ 43 „ 5 Havle . . . . . . 2199 platu komorního o sv. vajec ouročních o sv. Havle (?) . . . . . 138 ſP 521/2 Havle . . . . . 3 „ 12 „ . kuřat ouročních . . . 29 [sic] platu skřipečnýho*) 11 „ 54 „ robot ženných . . . 4203/4 dne 11 „ 45 peněz ženných . . . . „ „ robot na vinicích . . 396 dní 9 „ 32 „ platu vánočního . . . robot na lukách hrabání 1691/4 dne . . . peněz střižných „ 40 „ — z vinic . . . . robot z pole vožení . . — 2 „ . . . robot hnoje vožení . . 84 vozů peněz robotních . . . 4 „ 10 robot tyček vožení . . 83 vozy z luk . . . . . . . 6 „ 2 „ za hus krmnou . . . robot hákování . . . 1 � záhonů 8 robot strniště vorání . 5 záh. . za beránce . . . . „ 12 „ za húsci chleba . . robot vláčení . . . . 9 �P záh. 3 „ 40 záh. pšenice ouroční na míru robot konopí trhání Pražskou . . . . . robot prosa pletí . . 20 záh. žita ouročního na míru robot ovce práti a vlnu stříhati . . . . . . 60 dní. Pražskou . . . . . 41 strychů 41 *) Poplatek řečený skřipečné platili sousedé v Labském Kostelci; úrok Svatojirský a Svatohavelský se tam neplatil. Proč ten plat jmenoval se skřipečný, není na jevě; možná že to byla výplata z nějaké ro- boty, při které se užívalo nástroje řečeného skřipec. 158. 1652, 28. února.*) Přísežné vyznání poddaného ze vsi Libuně, kterak z nařízení vrchnosti hledal dvou zběhlých čeledínů. Přísaha Jiříka Ferdinanda ze vsi Libuně v slova tato: Já Jiřík Ferdinand ze vsi Libuně, jakož mi od vrchnosti bylo poručeno, abych po Jiříkovi Koudelkovi syny, totiž Jakuba a Václava, dostavil, na to přísahám Pánu Bohu všemohoucímu, Panně Marii matce Boží, všem svatým, že jsem se v tom věrně a upřímně choval, chtíc takové syny dostaviti. Přes 20 mil za tou příčinou schodíc, jich naleznouti, ani kde jsem se jich vyptati nemohl, ani od toho času, jak roku pominulého 1652 od svých hospodářův pryč odešli. Jedině před půl letem Jakuba našel jsem v Sekeřicích v jedné chalupě, kterýž přede mnou ihned utekl. A já od toho času žádné vědomosti o nich nemaje, jich jsem naleznouti nikde nemohl, ani v žádném místě jsem s nimi nemluvil, ani shledání žádného neměl. A kdybych se jich ještě kde doptati mohl, to rád učiniti a je dostaviti chci. Takž mně toho dopomáhej Pán Bůh v Trojici Svaté neroz- dílný a na věky požehnaný.
Strana 254
254 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Z archivu města Rovenska vypsal 1886 Jos J. Fučík. *) Datum 1652, 28. února zaznamenal tak p. učitel Fučík, jenž vydavateli daroval opis; podle zmínky v textu, „jak roku pominulého 1652 odešli,“ podobá se spíš, že přísaha byla činěna roku 1653. 159. 1652, 31. srpna: Anna Marie ovdovělá kněžna z Eggenberku propouští na místě synů svých Jana Kristiana a Jana Seifrida knížat Eggenberských poddané z Dol- ního a Horního Schneedorfu z práva odúmrtního, a to za povinnost odváděti dvojnásobný úrok. (Zkráceno.) Von Gottes Gnaden Wir Anna Maria des heiligen Röhmischen Reichs gefürste[te] Gräuin zu Gradisch, Herzogin zu Crumaw und Fürstin zu Eggenberg, geborne Marggräfin zu Brandenburg in Preussen, zu Stettin, Pommern, der Casuben und Wenden, auch in Schlesien zu Crassen und Jägerndorf Herzogin, Burggräfin zu Nürnberg, Fürstin zu Halberstadt und Münden, Gräuin zu Adlsperg, Wittib und Unserer geliebten münderjährigen Kindern und Söhnen, der hochgebornen Fürsten Herrn Johann Christian und Herrn Johann Seyfridt, beeden gefürsten Grauen zu Gradisch, Herzogen zu Crumaw und Fürsten zu Eggenberg, Grauen zu Adlsperg, obristen Erbmarschalken in Österreich under und ob der Ens, obristen Erb-Cam- merern in Steyer und obristen Erbschenken in Crain und der Windischen Mark, vollmächtige gerhabliche Administratricin und Vormünderin; bekenen hiemit diesem Brief offentlich vor Jedermäniglichen, wo der verlesen oder gehört wird, dass vor Uns erschinen sein Unsere Underthanen und liebe Getreue von Under- und Obern Schnedorf, und undertänigist gebeten, dass wir die Last des Tottenfalls von Ihnen abladen, und sie hierüber anstatt obgedachten Unserer münderjährigen Kindern und Sohnen, als ihr zeitlich jezige Obrigkeit, zu begaben und zu befreien geruehen wolten, mit Erbietung Uns, Unseren Erben und Nachkommen hierfür jährlichen doppelten Georgi- und Galli-Zinss zu dienen und in unserer Crumauerische Rent zu ewigen Zeiten ordentlich abzuführen Als haben Wir in solch ihre underthänigiste Bitten verwilliget und sie solchen Last des Tottenfalls befreit und entbunden, auch alle ihre Erben und Nachkommen beeder Stamben solcher Gestalt begnadet,. dass alle Inwohner in obbemeldten beiden Ober- und Under-Schne- dorf beeder männlichen und weiblichen Stamens alle ihre Gueter, liegend und fahrent, mögen geben und verschaffen, sambentlich und unterschiedlich, bei gesundten Leib oder am Tottenbet, wemb oder wohin sie wollen, ohne unser, auch Unserer Erben und Nachkomben einigerlei Hindernuss; jedoch allein denen Personen auf Unseren Herrschaften, die wir jezunder haben oder in konftiger Zeit mit Gotteshilf beherrschen möchten, Unseren Inwohnern und Un- derthanen. Im Fall aber sich es begebe, dass Mann oder Weib aus obernanten Unsern beeden Obern und Underen Schnedorf ohne ordentliches und aufrichtiges Testament von dieser Welt abgienge, so soll all sein liegent und fahrundtes Guet nicht auf uns, weder Unsere Erben und Nachkommen, sondern auf des Verstorbenen nächsten Freund auf Unserer Herrschaft fallen, ohne Uns, unser Erben und Nachkommen einiger Verhindernuss. Wofern es sich aber begab, dass deren Ihnwohner aus obbemeldten Ober- und Undern Schnedorf einer mit Tott abgienge, und hinder ihme unerzogene Kinder, die ihre Jahren nicht hätten, verliess, so sollen aller der Waisen Gueter nach ihrem Vater zu Crumaw in unsere Waisenbuecher beschrieben werden;
254 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Z archivu města Rovenska vypsal 1886 Jos J. Fučík. *) Datum 1652, 28. února zaznamenal tak p. učitel Fučík, jenž vydavateli daroval opis; podle zmínky v textu, „jak roku pominulého 1652 odešli,“ podobá se spíš, že přísaha byla činěna roku 1653. 159. 1652, 31. srpna: Anna Marie ovdovělá kněžna z Eggenberku propouští na místě synů svých Jana Kristiana a Jana Seifrida knížat Eggenberských poddané z Dol- ního a Horního Schneedorfu z práva odúmrtního, a to za povinnost odváděti dvojnásobný úrok. (Zkráceno.) Von Gottes Gnaden Wir Anna Maria des heiligen Röhmischen Reichs gefürste[te] Gräuin zu Gradisch, Herzogin zu Crumaw und Fürstin zu Eggenberg, geborne Marggräfin zu Brandenburg in Preussen, zu Stettin, Pommern, der Casuben und Wenden, auch in Schlesien zu Crassen und Jägerndorf Herzogin, Burggräfin zu Nürnberg, Fürstin zu Halberstadt und Münden, Gräuin zu Adlsperg, Wittib und Unserer geliebten münderjährigen Kindern und Söhnen, der hochgebornen Fürsten Herrn Johann Christian und Herrn Johann Seyfridt, beeden gefürsten Grauen zu Gradisch, Herzogen zu Crumaw und Fürsten zu Eggenberg, Grauen zu Adlsperg, obristen Erbmarschalken in Österreich under und ob der Ens, obristen Erb-Cam- merern in Steyer und obristen Erbschenken in Crain und der Windischen Mark, vollmächtige gerhabliche Administratricin und Vormünderin; bekenen hiemit diesem Brief offentlich vor Jedermäniglichen, wo der verlesen oder gehört wird, dass vor Uns erschinen sein Unsere Underthanen und liebe Getreue von Under- und Obern Schnedorf, und undertänigist gebeten, dass wir die Last des Tottenfalls von Ihnen abladen, und sie hierüber anstatt obgedachten Unserer münderjährigen Kindern und Sohnen, als ihr zeitlich jezige Obrigkeit, zu begaben und zu befreien geruehen wolten, mit Erbietung Uns, Unseren Erben und Nachkommen hierfür jährlichen doppelten Georgi- und Galli-Zinss zu dienen und in unserer Crumauerische Rent zu ewigen Zeiten ordentlich abzuführen Als haben Wir in solch ihre underthänigiste Bitten verwilliget und sie solchen Last des Tottenfalls befreit und entbunden, auch alle ihre Erben und Nachkommen beeder Stamben solcher Gestalt begnadet,. dass alle Inwohner in obbemeldten beiden Ober- und Under-Schne- dorf beeder männlichen und weiblichen Stamens alle ihre Gueter, liegend und fahrent, mögen geben und verschaffen, sambentlich und unterschiedlich, bei gesundten Leib oder am Tottenbet, wemb oder wohin sie wollen, ohne unser, auch Unserer Erben und Nachkomben einigerlei Hindernuss; jedoch allein denen Personen auf Unseren Herrschaften, die wir jezunder haben oder in konftiger Zeit mit Gotteshilf beherrschen möchten, Unseren Inwohnern und Un- derthanen. Im Fall aber sich es begebe, dass Mann oder Weib aus obernanten Unsern beeden Obern und Underen Schnedorf ohne ordentliches und aufrichtiges Testament von dieser Welt abgienge, so soll all sein liegent und fahrundtes Guet nicht auf uns, weder Unsere Erben und Nachkommen, sondern auf des Verstorbenen nächsten Freund auf Unserer Herrschaft fallen, ohne Uns, unser Erben und Nachkommen einiger Verhindernuss. Wofern es sich aber begab, dass deren Ihnwohner aus obbemeldten Ober- und Undern Schnedorf einer mit Tott abgienge, und hinder ihme unerzogene Kinder, die ihre Jahren nicht hätten, verliess, so sollen aller der Waisen Gueter nach ihrem Vater zu Crumaw in unsere Waisenbuecher beschrieben werden;
Strana 255
Odúmrti na panství Krumlovském 1652. 255 und die Freund oder Gehrhaber derselben Waisen, welche sich umb das Guet annehmben, sollen solches, wie gebrauchig, zu verbürgen schuldig sein, dass sie es den Kindern nicht mündern, sondern völlig erhalten wollen. Und das alles soll mit Unsern (oder eines Unsern Verwalters, welcher derselben Zeit darzue verordnet) Vorwissen und Willen beschehen. Und wenn ein Wais abstirbt, soll sein Theil auf die überbleibenden Waisen fallen. Stuerben aber die Waisen alle, ehe sie ihre vog[t bahre Jahr erreichten, darnach soll all ihr Guet, wie es in dem Waisenbuech beschrieben, vermög Testaments ihres Vaters, wie er dasselbe geordnet, fallen. Da er aber kein Geschäft oder Testament gethan, so soll es auf ihre nächste Freynd auf Unserer Herrschafft fallen, zu welchen Wir, noch Unsere Erben und Nachkommen, kei- nerlei Weis einige Gerechtigkeit haben sollen noch mögen. Den obs[tjehenten doppelten Zins aber, welchen sie Uns, unseren Erben und Nachkom- men jährlich zu reichen verwilligt, den sollen sie Uns, auch Unsern Erben und Nachkommen zu ewigen Zeiten zu entrichten schuldig und verbunden sein. Und was aber bei dem Grundbuech selbiges Ober-und Under-Schnedorf bis auf diese Zeit auf Uns und Unsere Erben und Nachkommen an Waisen- und tottenfälligen Geldern gefallen, dasselbe soll ein Weg als den andern Uns, Unssern Erben und Nachkommen verbleibig sein. Und von Dato dieses Briefs an soll es mit diesem Ober- und Under-Schnedorf wie mit andern unseren des Tottenfalls befreiten Underthanen gehalten und observiert werden. Urkund dies unser hievor gestelltes fürstl. Insigil u. underzogene eigene Hand-Under- schrift. So geben auf Unseren Residenz-Schloss Crumaw den 31. Monatstag Augusti im 1652 Jahr. Současný opis na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 5 AU. No. 24. Pozdější opis I. 5 AU. No. 28 f. 47.- 50 vypsal A. Gross. — Oba dva Schneedorfy leží na jih od Prachatic, jv. od Volar. 160. 1652, 31. srpna na Krumluvě: Anna Marie ovdovělá kněžna z Eggenberku, rozená markkrabinka Braniborská, osvobozuje na místě nezletilých synů Jana Kristiana a Jana Seifrida z Eggenberku dřevaře, kteří v domcích v Hejrově (Heiraffel) sedí, od práva odúmrtního. Za to budou odváděti úroku o sv. Jiří 1 zl. 19 kr., o sv. Havle tolikéž, a pojistebného (Stubenforst) 1 zl. 18 kr. Jejich sňatky do Horních Rakous a smlouvy z nich vyplývající mají platnost. (Výtah.) Freibrief.. Von Gottes Gnaden Wir Anna Maria des Heiligen Röm. Reichs gefürste Gräfin von Gradisch, Herzogin zue Crummaw und Fürstin zue Eggenberg [tituly jako v čísle 159] .. bekhennen hiermit diesem Brieff, dass vor Uns erschienen sein Unssere Unterthanen und liebe getrewe Holz-Knecht aus den Wald-Heuseln im Hewraiffl genant, und haben Uns unter- thänigst gebeten, dass Wir die Last des Todtenfalls von ihnen abladen und sie hierüber anstatt obgedachten Unserer münderjährigen Kinder und Söhnen, als ihr zeitlich jetzige Obrigkeit, zue begaben und zu befreien geruehen wolten; mit Erbiethung, Uns, Unsern Erben und Nach- kommen hierfür jährlichen an Georgi-Zins ain Gulden neunzehn Kreutzer, an Galli Züns dess- gleichen ain Gulden neunzehn Kreutzer, und an Stumforst ain Gulden achtzehn Kreutzer zu dienen und in Unsere Crumawerische Rent neben dem Reichenawer Gericht zue ewigen Zeiten ordentlichen abzufübren. Následuje táž formule osvobozovací s týmiž výminkami, jako stojí v předešlém listě str. 254—255 od slov: Als haben Wir .., až do slov: sollen noch mogen.
Odúmrti na panství Krumlovském 1652. 255 und die Freund oder Gehrhaber derselben Waisen, welche sich umb das Guet annehmben, sollen solches, wie gebrauchig, zu verbürgen schuldig sein, dass sie es den Kindern nicht mündern, sondern völlig erhalten wollen. Und das alles soll mit Unsern (oder eines Unsern Verwalters, welcher derselben Zeit darzue verordnet) Vorwissen und Willen beschehen. Und wenn ein Wais abstirbt, soll sein Theil auf die überbleibenden Waisen fallen. Stuerben aber die Waisen alle, ehe sie ihre vog[t bahre Jahr erreichten, darnach soll all ihr Guet, wie es in dem Waisenbuech beschrieben, vermög Testaments ihres Vaters, wie er dasselbe geordnet, fallen. Da er aber kein Geschäft oder Testament gethan, so soll es auf ihre nächste Freynd auf Unserer Herrschafft fallen, zu welchen Wir, noch Unsere Erben und Nachkommen, kei- nerlei Weis einige Gerechtigkeit haben sollen noch mögen. Den obs[tjehenten doppelten Zins aber, welchen sie Uns, unseren Erben und Nachkom- men jährlich zu reichen verwilligt, den sollen sie Uns, auch Unsern Erben und Nachkommen zu ewigen Zeiten zu entrichten schuldig und verbunden sein. Und was aber bei dem Grundbuech selbiges Ober-und Under-Schnedorf bis auf diese Zeit auf Uns und Unsere Erben und Nachkommen an Waisen- und tottenfälligen Geldern gefallen, dasselbe soll ein Weg als den andern Uns, Unssern Erben und Nachkommen verbleibig sein. Und von Dato dieses Briefs an soll es mit diesem Ober- und Under-Schnedorf wie mit andern unseren des Tottenfalls befreiten Underthanen gehalten und observiert werden. Urkund dies unser hievor gestelltes fürstl. Insigil u. underzogene eigene Hand-Under- schrift. So geben auf Unseren Residenz-Schloss Crumaw den 31. Monatstag Augusti im 1652 Jahr. Současný opis na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 5 AU. No. 24. Pozdější opis I. 5 AU. No. 28 f. 47.- 50 vypsal A. Gross. — Oba dva Schneedorfy leží na jih od Prachatic, jv. od Volar. 160. 1652, 31. srpna na Krumluvě: Anna Marie ovdovělá kněžna z Eggenberku, rozená markkrabinka Braniborská, osvobozuje na místě nezletilých synů Jana Kristiana a Jana Seifrida z Eggenberku dřevaře, kteří v domcích v Hejrově (Heiraffel) sedí, od práva odúmrtního. Za to budou odváděti úroku o sv. Jiří 1 zl. 19 kr., o sv. Havle tolikéž, a pojistebného (Stubenforst) 1 zl. 18 kr. Jejich sňatky do Horních Rakous a smlouvy z nich vyplývající mají platnost. (Výtah.) Freibrief.. Von Gottes Gnaden Wir Anna Maria des Heiligen Röm. Reichs gefürste Gräfin von Gradisch, Herzogin zue Crummaw und Fürstin zue Eggenberg [tituly jako v čísle 159] .. bekhennen hiermit diesem Brieff, dass vor Uns erschienen sein Unssere Unterthanen und liebe getrewe Holz-Knecht aus den Wald-Heuseln im Hewraiffl genant, und haben Uns unter- thänigst gebeten, dass Wir die Last des Todtenfalls von ihnen abladen und sie hierüber anstatt obgedachten Unserer münderjährigen Kinder und Söhnen, als ihr zeitlich jetzige Obrigkeit, zue begaben und zu befreien geruehen wolten; mit Erbiethung, Uns, Unsern Erben und Nach- kommen hierfür jährlichen an Georgi-Zins ain Gulden neunzehn Kreutzer, an Galli Züns dess- gleichen ain Gulden neunzehn Kreutzer, und an Stumforst ain Gulden achtzehn Kreutzer zu dienen und in Unsere Crumawerische Rent neben dem Reichenawer Gericht zue ewigen Zeiten ordentlichen abzufübren. Následuje táž formule osvobozovací s týmiž výminkami, jako stojí v předešlém listě str. 254—255 od slov: Als haben Wir .., až do slov: sollen noch mogen.
Strana 256
256 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Und in diesem allem thuen Wir ihnen diese sonderliche Gnad: Weilen Sie auf der Granitz mit ihren Guetern und Nahrungen liegen, und desswegen viel Heiraten aus gedachten Wald-Hausslen durch die Unterthanen in das Erzherzogthumb Österreich ob der Ens gestift werden, wardurch auch die Erbschaften neben Heirats-Contracten und Verträgen ihren Fort- gang haben möchten, dass sie solches zue thun befueget, und alle Verträg, wie sie in Heirats- Tituln aufgericht sein aus gedachten Wald-Häusslen in das Land ob der Ens, sowohlen als auf Unssere Herrschaften, in allen Puncten und Clausulen gelten und ihre Craft haben sollen. Jedoch mit diesem sondern Vorbehalt, dass sich gemeldte Unsere Unterthanen, auch ihre Nachkommen, mit Waisentruehen und Registern dermassen versehen und halten sollen, als wie es dem Reichenawer Gericht hiebevorn verliehen ist. Der obstehende Zins aber, welchen sie Uns, Unseren Erben und Nachkommen [doplň: jährlich zu reichen verwilligt, den sollen sie Uns, auch Unsern Erben und Nach- kommen] zu ewigen Zeiten zu entrichten schuldig und verbunden sein. Und was aber bey dem Grundbuech selbiger Waldheuslen im Heyreiffl bis auf diese Zeit auf Uns und Unsere Erben an Waisen- und todtenfälligen Geldern gefallen [ostatek (krom nazvu vsi) až do konce i da- tování zní tak jako v č. 159 str. 255]. (L. S.) Anna Maria. Opis v knížecím archivě Krumlovském I. 5 AU. Nr. 23; veřejný notář Jan M. Braun na něm dosvěd- čuje v Krumlově 20. Sept. 1791, že ten opis byl udělán z originálu. (Vypsal M. Gross.) 161. 1652, 3. prosince—1653, 14. února: Artikul sněmu českého s pravidlem o tom, kdo při rozvrhování berně má se pokládati za usedlého poddaného, a kdo za chalupníka nebo zahradníka. Též sněm dává moc hlavní komisi sně- movní, aby subdelegovala zvláštní komisi a jí v instrukci předepsala, kterak k ze- vrubnějšímu vyhledání poplatníků má celé království zvisitovati a obyvatelstvo popsati V. V. Tomek v knize o Sněmích českých dle obn. Zřízení Zemského, vyšlé v Praze 1868, na str. 65—72 podává povšechnou stručnou zprávu o způsobu ukládání berně pozemkové a o snahách ku pořízení správného katastru pozemkového v Čechách v letech 1627—1670; hodí se k objasnění stavu a vývoje věcí, v nichž mocné působily přítomný sněmovní artikul i následující instrukce, daná 30. června 1653 visitačním komisarům. Tito artykulové na sněmu obecném, kterýž držán byl na hradě Pražském leta 1652 v outerý po památce sv. Ondřeje apoštola Páně, to jest 3. dne měsíce prasince, a zavřín léta tohoto 1653 v pátek den památný sv. Valentina, to jest 14. dne měsíce února . . . ode všech čtyr stavův království Českého svoleni jsou... O nařízení kommissí k visitirování a vyhledání skutečně usedlých lidí poddaných. Aby pak mezitím jistý a dokonalý počet lidí poddaných, vedle kterého by potom při následujících terminích pozůstávající summa té JMCské a Kské svolené pomoci se rozvrhnouti, rozděliti, aneb při nejmenším při budoucích sněmovních sne- šeních mezi všemi obyvateli království tohoto slušná rovnost nalezena býti mohla, vlastně vyhledán byl:
256 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Und in diesem allem thuen Wir ihnen diese sonderliche Gnad: Weilen Sie auf der Granitz mit ihren Guetern und Nahrungen liegen, und desswegen viel Heiraten aus gedachten Wald-Hausslen durch die Unterthanen in das Erzherzogthumb Österreich ob der Ens gestift werden, wardurch auch die Erbschaften neben Heirats-Contracten und Verträgen ihren Fort- gang haben möchten, dass sie solches zue thun befueget, und alle Verträg, wie sie in Heirats- Tituln aufgericht sein aus gedachten Wald-Häusslen in das Land ob der Ens, sowohlen als auf Unssere Herrschaften, in allen Puncten und Clausulen gelten und ihre Craft haben sollen. Jedoch mit diesem sondern Vorbehalt, dass sich gemeldte Unsere Unterthanen, auch ihre Nachkommen, mit Waisentruehen und Registern dermassen versehen und halten sollen, als wie es dem Reichenawer Gericht hiebevorn verliehen ist. Der obstehende Zins aber, welchen sie Uns, Unseren Erben und Nachkommen [doplň: jährlich zu reichen verwilligt, den sollen sie Uns, auch Unsern Erben und Nach- kommen] zu ewigen Zeiten zu entrichten schuldig und verbunden sein. Und was aber bey dem Grundbuech selbiger Waldheuslen im Heyreiffl bis auf diese Zeit auf Uns und Unsere Erben an Waisen- und todtenfälligen Geldern gefallen [ostatek (krom nazvu vsi) až do konce i da- tování zní tak jako v č. 159 str. 255]. (L. S.) Anna Maria. Opis v knížecím archivě Krumlovském I. 5 AU. Nr. 23; veřejný notář Jan M. Braun na něm dosvěd- čuje v Krumlově 20. Sept. 1791, že ten opis byl udělán z originálu. (Vypsal M. Gross.) 161. 1652, 3. prosince—1653, 14. února: Artikul sněmu českého s pravidlem o tom, kdo při rozvrhování berně má se pokládati za usedlého poddaného, a kdo za chalupníka nebo zahradníka. Též sněm dává moc hlavní komisi sně- movní, aby subdelegovala zvláštní komisi a jí v instrukci předepsala, kterak k ze- vrubnějšímu vyhledání poplatníků má celé království zvisitovati a obyvatelstvo popsati V. V. Tomek v knize o Sněmích českých dle obn. Zřízení Zemského, vyšlé v Praze 1868, na str. 65—72 podává povšechnou stručnou zprávu o způsobu ukládání berně pozemkové a o snahách ku pořízení správného katastru pozemkového v Čechách v letech 1627—1670; hodí se k objasnění stavu a vývoje věcí, v nichž mocné působily přítomný sněmovní artikul i následující instrukce, daná 30. června 1653 visitačním komisarům. Tito artykulové na sněmu obecném, kterýž držán byl na hradě Pražském leta 1652 v outerý po památce sv. Ondřeje apoštola Páně, to jest 3. dne měsíce prasince, a zavřín léta tohoto 1653 v pátek den památný sv. Valentina, to jest 14. dne měsíce února . . . ode všech čtyr stavův království Českého svoleni jsou... O nařízení kommissí k visitirování a vyhledání skutečně usedlých lidí poddaných. Aby pak mezitím jistý a dokonalý počet lidí poddaných, vedle kterého by potom při následujících terminích pozůstávající summa té JMCské a Kské svolené pomoci se rozvrhnouti, rozděliti, aneb při nejmenším při budoucích sněmovních sne- šeních mezi všemi obyvateli království tohoto slušná rovnost nalezena býti mohla, vlastně vyhledán byl:
Strana 257
Sněm dává popsati zemi a obyvatelstvo k účelu berničnému 1653. 257 pročež i na tom dáleji zavříno jest, že ještě na tenkráte a až do dalšího často dotčené hlavní kommissí rozeznání jeden každý nyní na gruntu svém effektive se nacházející hospodář, který tak buď skrz oheň aneb sice jináčeji na živnosti své zahuben a dokonce skažen není, nýbrž přes polovici dědin a rolí svých zdělaných, osetých, aneb hospodářství své tak zaopatřené má, že vrchnosti povinné roboty s potahem vykonávati může, za jednoho effective neb skutečně usedlého poddaného; chalupníci, kteří něco rolí svých oseti mohou, čtyři; zahradníci, jenž toliko nějaké vyživení své z dobytka mají, osm jich za jednoho usedlého poddaného počítáni a držáni býti mají; jinší pak, kteří mimo samé chalupy žádných jinších gruntův nemají, nýbrž jako nádenníci prací rukou svých se živiti musejí, ti a takoví sami toliko tuto se vymiňují a vypouštějí. A aby všichni nadepsaní poddaní tím gruntovněji a lépeji vyskoumáni a vyhledáni býti mohli, i to dotčené, na teď posléze držaným sjezdu nařízené hlavní kommissí v moci se zanechává, aby jisté qualificirované, nepodezřelé a víry hodné osoby, skrze které by se, jak mnoho jeden neb druhý z obyvatelův na svém panství a statku lidí poddaných svých zajisto má, vyhledati a na to dokonale ubezpečiti mohlo, subdeligirovati neb podříditi, je k tomu cíli obzvláštní přísahou zavázati a vedle případností věci neb potřeby dostatečně instruirovati mohla; tak aby tíž subdelegirovaní v tomto celém království Českém všechna panství a statky sjeli, je visitirovali neboližto očitě spatřili, a držitelům jich, z jak mnoha osob lidí podda- ných v létu 1615 na týchž panstvích a statcích se přiznávali, předložili, knihy jich urburní neboližto gruntovní sobě ukázati a přednésti dali, a z nich neb sice od jinud, jakž by toho potřeba ukazovala, v jakým spůsobu nyní táž panství neb statkové pozůstávají, se vší pilností vyhledali a se vyptali; všeliký nyní se nacházející nedo- statek a rozdíl, nebo pro jaké příčiny a kterak ten v létu 1615 přiznalý počet lidí poddaných nyní zmenšený jest; i také zdaliž ti tehdáž se nacházející gruntové, do- mové a chalupy ještě dosavad vystavené stojí, zdaliž osazené jsou, aneb na díle a jak mnoho jich spáleno a spuštěno jest, dostatečně sobě approbirovati a ukázati dadouc, to vše očitě spatřili, se vší bedlivostí ad notam vzali; i také k jednomu každému panství neb statku přináležející poddací města, městečka,*) tolikéž všechny jak osedlé, tak i spustlé vesnice a domy svobodný a manský, dvory, fary (kteréž na tento čas z hodných a slušných příčin, jakž dotčeno, od té tímto sněmovním snešením svolené kontribucí mimo té nápojné zbírky se osvobozují), a tak všecky dosavad usedlé a nyní znovu se osazující lidi poddaný a hospodáře, tolikéž svobod- níky, svobodný rychtáře, nápravníky, dědinníky a jiný robotný many, podobně mistry ovčácký a pacholky ovčácké, židy, kteří přes 20 let, a zase kteří od 10 až do 20 let staří jsou, specificírovali a vyznamenali; neméně také i při Pražských, svobod- ných horních a jiných JMCské a Kské, též Její Mti ovdovělé Římské císařové jakožto 33 Archiv Český XXIX.
Sněm dává popsati zemi a obyvatelstvo k účelu berničnému 1653. 257 pročež i na tom dáleji zavříno jest, že ještě na tenkráte a až do dalšího často dotčené hlavní kommissí rozeznání jeden každý nyní na gruntu svém effektive se nacházející hospodář, který tak buď skrz oheň aneb sice jináčeji na živnosti své zahuben a dokonce skažen není, nýbrž přes polovici dědin a rolí svých zdělaných, osetých, aneb hospodářství své tak zaopatřené má, že vrchnosti povinné roboty s potahem vykonávati může, za jednoho effective neb skutečně usedlého poddaného; chalupníci, kteří něco rolí svých oseti mohou, čtyři; zahradníci, jenž toliko nějaké vyživení své z dobytka mají, osm jich za jednoho usedlého poddaného počítáni a držáni býti mají; jinší pak, kteří mimo samé chalupy žádných jinších gruntův nemají, nýbrž jako nádenníci prací rukou svých se živiti musejí, ti a takoví sami toliko tuto se vymiňují a vypouštějí. A aby všichni nadepsaní poddaní tím gruntovněji a lépeji vyskoumáni a vyhledáni býti mohli, i to dotčené, na teď posléze držaným sjezdu nařízené hlavní kommissí v moci se zanechává, aby jisté qualificirované, nepodezřelé a víry hodné osoby, skrze které by se, jak mnoho jeden neb druhý z obyvatelův na svém panství a statku lidí poddaných svých zajisto má, vyhledati a na to dokonale ubezpečiti mohlo, subdeligirovati neb podříditi, je k tomu cíli obzvláštní přísahou zavázati a vedle případností věci neb potřeby dostatečně instruirovati mohla; tak aby tíž subdelegirovaní v tomto celém království Českém všechna panství a statky sjeli, je visitirovali neboližto očitě spatřili, a držitelům jich, z jak mnoha osob lidí podda- ných v létu 1615 na týchž panstvích a statcích se přiznávali, předložili, knihy jich urburní neboližto gruntovní sobě ukázati a přednésti dali, a z nich neb sice od jinud, jakž by toho potřeba ukazovala, v jakým spůsobu nyní táž panství neb statkové pozůstávají, se vší pilností vyhledali a se vyptali; všeliký nyní se nacházející nedo- statek a rozdíl, nebo pro jaké příčiny a kterak ten v létu 1615 přiznalý počet lidí poddaných nyní zmenšený jest; i také zdaliž ti tehdáž se nacházející gruntové, do- mové a chalupy ještě dosavad vystavené stojí, zdaliž osazené jsou, aneb na díle a jak mnoho jich spáleno a spuštěno jest, dostatečně sobě approbirovati a ukázati dadouc, to vše očitě spatřili, se vší bedlivostí ad notam vzali; i také k jednomu každému panství neb statku přináležející poddací města, městečka,*) tolikéž všechny jak osedlé, tak i spustlé vesnice a domy svobodný a manský, dvory, fary (kteréž na tento čas z hodných a slušných příčin, jakž dotčeno, od té tímto sněmovním snešením svolené kontribucí mimo té nápojné zbírky se osvobozují), a tak všecky dosavad usedlé a nyní znovu se osazující lidi poddaný a hospodáře, tolikéž svobod- níky, svobodný rychtáře, nápravníky, dědinníky a jiný robotný many, podobně mistry ovčácký a pacholky ovčácké, židy, kteří přes 20 let, a zase kteří od 10 až do 20 let staří jsou, specificírovali a vyznamenali; neméně také i při Pražských, svobod- ných horních a jiných JMCské a Kské, též Její Mti ovdovělé Římské císařové jakožto 33 Archiv Český XXIX.
Strana 258
258 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: králové České, kteréž čtvrtého stavu užívají, věnných městech, rovně tím nadepsa- ným spůsobem s tou pilností a bedlivostí (při respective JMCské a Kské podko- mořích a nejvyšším mincmistru se ohlásíce), túž visitací vykonali, a co tak sami vlastně a v pravdě vynajdou, to potom často opáčené hlavní kommissí odeslali; kterážto vše vedle jedné každé věci případnosti rozvážíce, jak se jeden každý z oby- vatelův a z jakého počtu lidí poddaných vlastně přiznávati povinen bude, roze- znati má. Jestliže by pak budoucně od někoho z obyvatelův proti týmž osobám a na- řízeným dotčené visitací kommissařům, jakoby oni někomu z nich pro nějakou přízeň neb jiný respekt a ohled v příčině effective se nacházejících usedlých poddaných něco přehlíželi, jiné pak nad slušnost obtěžovali, něco takového provedeno a uká- záno bylo: jaké by takoví vedle povahy provinění, a to mnohem přístnější, nežli jakž naddotčeno jest, trestání zasloužili, to při té hlavní kommissí spolu s JMCské a královských místodržících uvážení a dobrém zdání, a potom další JMCské a Kské milostivé resolucí zůstaveno bude. Zapsáno v Malém stavovském archivu (chovaném v archivě zemském), v kvaternu Červeném sněmův obecných 3. od leta 1650 č. 7, na listech C 16—D3. Opis ochotně mi opatřil p. archivář H. Kollmann. — Německý výtisk artikulů toho sněmu má knihovna Českého Musea, sign. 33. A. 1; přítomný artikul jest tam tištěn na str. 28—31. - *) V německých tištěných artikulích toho sněmu stojí zde: undertänige stätte, marckflecken. 162. 1653, 24. května: Hrabě Rudolf Colloredo vrchnímu hejtmanu svých statků Opočna, Smidar, Kovanic a Počernic dává moc, aby jeho jménem domáhal se podda- ných zběhlých z těch statků i aby jejich přechovavače žaloval. Já Rudolf Colloredo svaté říše Římské hrabě z Valsy, pán na Opočně, Smi- dařích, Kovanicích a Podčernicích, JMCské skutečná tejná rada, komorník, nejvyšší mistr prioratu Strakonického a na Strakonicích, a generál feldmaršálek v království Českém, známo činím tímto listem obecně přede všemi a zvláště tu, kdež náleží: Jakož v rozličných místech z panství a statkův mých zběhlí lidé poddaní bez po- volení mého se zdržují, a mnozí po napomenutí na panství a statky mé se dostaviti nechtějí, tak že já bezelstně přinucen jsem dle znění od JMCské v té příčině pro- šlých patentův je dáti vyzdvihovati. Však nemohouce sám pro jiné zaneprázdnění buďto in genere neb in specie toho se dotýkati, protož zmocnil jsem a tímto listem plnou a dokonalou moc generální dávám panu Petrovi Cetlovi z Najdeku, všech statků a panství mých vrchnímu hejtmanu, aby on na místě mém a k ruce mé ta- kové lidi poddané, u koho se koli bez povolení mého nacházejí, přátelským způso- bem, a bylo-li by potřebí, i právně vyzdvihoval, pro přechovávání jich z pokut týmiž JMCské patenty vyměřených, ku kterémuž tribunálu ta věc náleží, právně
258 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: králové České, kteréž čtvrtého stavu užívají, věnných městech, rovně tím nadepsa- ným spůsobem s tou pilností a bedlivostí (při respective JMCské a Kské podko- mořích a nejvyšším mincmistru se ohlásíce), túž visitací vykonali, a co tak sami vlastně a v pravdě vynajdou, to potom často opáčené hlavní kommissí odeslali; kterážto vše vedle jedné každé věci případnosti rozvážíce, jak se jeden každý z oby- vatelův a z jakého počtu lidí poddaných vlastně přiznávati povinen bude, roze- znati má. Jestliže by pak budoucně od někoho z obyvatelův proti týmž osobám a na- řízeným dotčené visitací kommissařům, jakoby oni někomu z nich pro nějakou přízeň neb jiný respekt a ohled v příčině effective se nacházejících usedlých poddaných něco přehlíželi, jiné pak nad slušnost obtěžovali, něco takového provedeno a uká- záno bylo: jaké by takoví vedle povahy provinění, a to mnohem přístnější, nežli jakž naddotčeno jest, trestání zasloužili, to při té hlavní kommissí spolu s JMCské a královských místodržících uvážení a dobrém zdání, a potom další JMCské a Kské milostivé resolucí zůstaveno bude. Zapsáno v Malém stavovském archivu (chovaném v archivě zemském), v kvaternu Červeném sněmův obecných 3. od leta 1650 č. 7, na listech C 16—D3. Opis ochotně mi opatřil p. archivář H. Kollmann. — Německý výtisk artikulů toho sněmu má knihovna Českého Musea, sign. 33. A. 1; přítomný artikul jest tam tištěn na str. 28—31. - *) V německých tištěných artikulích toho sněmu stojí zde: undertänige stätte, marckflecken. 162. 1653, 24. května: Hrabě Rudolf Colloredo vrchnímu hejtmanu svých statků Opočna, Smidar, Kovanic a Počernic dává moc, aby jeho jménem domáhal se podda- ných zběhlých z těch statků i aby jejich přechovavače žaloval. Já Rudolf Colloredo svaté říše Římské hrabě z Valsy, pán na Opočně, Smi- dařích, Kovanicích a Podčernicích, JMCské skutečná tejná rada, komorník, nejvyšší mistr prioratu Strakonického a na Strakonicích, a generál feldmaršálek v království Českém, známo činím tímto listem obecně přede všemi a zvláště tu, kdež náleží: Jakož v rozličných místech z panství a statkův mých zběhlí lidé poddaní bez po- volení mého se zdržují, a mnozí po napomenutí na panství a statky mé se dostaviti nechtějí, tak že já bezelstně přinucen jsem dle znění od JMCské v té příčině pro- šlých patentův je dáti vyzdvihovati. Však nemohouce sám pro jiné zaneprázdnění buďto in genere neb in specie toho se dotýkati, protož zmocnil jsem a tímto listem plnou a dokonalou moc generální dávám panu Petrovi Cetlovi z Najdeku, všech statků a panství mých vrchnímu hejtmanu, aby on na místě mém a k ruce mé ta- kové lidi poddané, u koho se koli bez povolení mého nacházejí, přátelským způso- bem, a bylo-li by potřebí, i právně vyzdvihoval, pro přechovávání jich z pokut týmiž JMCské patenty vyměřených, ku kterémuž tribunálu ta věc náleží, právně
Strana 259
Z roku 1653. 259 vinil, žalobu k ouřadu podával, prokurátory jednoho neb více k té při ustanovil a zmocnil, z přisouzených pokut kvitoval, a to všecko tak řídil a spravoval, jako bych já tu sám přítomen byl. A cokoliv učiní, to má tak stálé a pevné býti, jako bych já všecko konal, a toto plnomocenství v nejlepší formě napsáno bylo; neb jemu plnou a generální moc beze vší vejminky dávám, a že v tom má plná a do- konalá vůle jest, k tomu se tímto listem s podpisem mé vlastní ruky přiznávám; a že toto generální plnomocenství mé při všech tribunálích attendirováno bude, v tu naději přicházím. Na potvrzení toho pečet svou jsem k tomuto listu přitiskl a se svou vlastní rukou podepsal. A pro lepší toho jistotu dožádal jsem se urozených a statečných rytířův pana Jindřicha Hochhausera z Hochhausu, a pana Václava Haugvice z Bi- skupic na[d] kompanií pěšího hejtmana, že jsou oni také pečeti své na svědomí přitiskli a se svou vlastní rukou podepsali, však sobě, dědicům a budoucím svým beze škody. Datum 24. maji 1653. (L. S.) Jindř. Hochhauser z Hochhausu. (L. S.) Rudolf Graf Colloredo. (L. S.) Vác. Haugvic z Biskupic. Z hraběcího archivu J. Hradeckého opis v archivě zemském v Praze. 163. 1653, 4. srpna na Krumlově: Knížecí Eggenberská vrchnost osvobozuje od odúmrti a propouští Michla se ženou Kristinou z Prakéře na Moučkův mlýn v Dobročkově na Krumlovsku u Ktiše. Todtenfals Befreiung der sogenannten Mautschko-Mühl zu Dobrusch, Kriehebaumer*) Gerichts, fol. 99 im Jahr 1653. Von der Durchleucht hochgebohrnen Prinzen und Herrn, Herrn Johann Christian und Johann Seifrid, auch Durchleucht hochgeborenen Princessin und Fräulein Fräulein Maria Elisabetha, sammentlich gefürsten Grafen zu Gradisch, Herzogen zu Krummau und Fürsten zu Eggenberg oc, unser gnädigsten fürstl. Herrschaft wegen wird hiemit auf unterthänniges Anlangen und Bitten der Michl nach Todts Wentzl von Pragerstüfft**) sambt seinen Weib Chri- stina von dem Todtenfall unter die Freiheiten auf die Mautschko-Mühl ins Dorf Dobrusch mit aller seiner und ihrer Erbsgerichtigkeit (im Fal sie deren was zu suchen haben mögen) kraft dieses Briefs entlassen und befreiet. Urkund diess mein hierunter gestellte eigene Handunter- schrift und Petschaft-Ferttigung. Schloss Krummau den 4. Aug. anno 1653. Der röm. kayserl. und königl. Majest. wie auch fürstl. Eggenbergscher Rath, Ober- hauptmann des Herzogthumbs Krummau und incoporirten fürstl. Eggenberg. Herrschaften Von Germersheimb. in Böhmen und Oesterreich. Ve sbírce pozdějších opisův a překladů listin odúmrtních v kníž arch Kruml. I. 5 AU, No. 28 f. 78. (H. Gross.) — *) Nyní se píše Kriebaum, česky Vitěšovice. — **) Pragerstift, Prakéř, slovou samoty u Vitěšovic. 33*
Z roku 1653. 259 vinil, žalobu k ouřadu podával, prokurátory jednoho neb více k té při ustanovil a zmocnil, z přisouzených pokut kvitoval, a to všecko tak řídil a spravoval, jako bych já tu sám přítomen byl. A cokoliv učiní, to má tak stálé a pevné býti, jako bych já všecko konal, a toto plnomocenství v nejlepší formě napsáno bylo; neb jemu plnou a generální moc beze vší vejminky dávám, a že v tom má plná a do- konalá vůle jest, k tomu se tímto listem s podpisem mé vlastní ruky přiznávám; a že toto generální plnomocenství mé při všech tribunálích attendirováno bude, v tu naději přicházím. Na potvrzení toho pečet svou jsem k tomuto listu přitiskl a se svou vlastní rukou podepsal. A pro lepší toho jistotu dožádal jsem se urozených a statečných rytířův pana Jindřicha Hochhausera z Hochhausu, a pana Václava Haugvice z Bi- skupic na[d] kompanií pěšího hejtmana, že jsou oni také pečeti své na svědomí přitiskli a se svou vlastní rukou podepsali, však sobě, dědicům a budoucím svým beze škody. Datum 24. maji 1653. (L. S.) Jindř. Hochhauser z Hochhausu. (L. S.) Rudolf Graf Colloredo. (L. S.) Vác. Haugvic z Biskupic. Z hraběcího archivu J. Hradeckého opis v archivě zemském v Praze. 163. 1653, 4. srpna na Krumlově: Knížecí Eggenberská vrchnost osvobozuje od odúmrti a propouští Michla se ženou Kristinou z Prakéře na Moučkův mlýn v Dobročkově na Krumlovsku u Ktiše. Todtenfals Befreiung der sogenannten Mautschko-Mühl zu Dobrusch, Kriehebaumer*) Gerichts, fol. 99 im Jahr 1653. Von der Durchleucht hochgebohrnen Prinzen und Herrn, Herrn Johann Christian und Johann Seifrid, auch Durchleucht hochgeborenen Princessin und Fräulein Fräulein Maria Elisabetha, sammentlich gefürsten Grafen zu Gradisch, Herzogen zu Krummau und Fürsten zu Eggenberg oc, unser gnädigsten fürstl. Herrschaft wegen wird hiemit auf unterthänniges Anlangen und Bitten der Michl nach Todts Wentzl von Pragerstüfft**) sambt seinen Weib Chri- stina von dem Todtenfall unter die Freiheiten auf die Mautschko-Mühl ins Dorf Dobrusch mit aller seiner und ihrer Erbsgerichtigkeit (im Fal sie deren was zu suchen haben mögen) kraft dieses Briefs entlassen und befreiet. Urkund diess mein hierunter gestellte eigene Handunter- schrift und Petschaft-Ferttigung. Schloss Krummau den 4. Aug. anno 1653. Der röm. kayserl. und königl. Majest. wie auch fürstl. Eggenbergscher Rath, Ober- hauptmann des Herzogthumbs Krummau und incoporirten fürstl. Eggenberg. Herrschaften Von Germersheimb. in Böhmen und Oesterreich. Ve sbírce pozdějších opisův a překladů listin odúmrtních v kníž arch Kruml. I. 5 AU, No. 28 f. 78. (H. Gross.) — *) Nyní se píše Kriebaum, česky Vitěšovice. — **) Pragerstift, Prakéř, slovou samoty u Vitěšovic. 33*
Strana 260
260 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 164. Instrukce vydaná 30. června 1653 z hlavní komise sněmu českého visi- tačním komisarům, zřízeným k vyhledání a k sepsání osob i statků v království Českém, podléhajících berni pozemkové. Hlavní komise, z níž později vyvinul se výbor zemský, obdržela moc k vydání takové instrukce od sněmu českého, jenž se skončil dne 14. února 1653; artikul o tom tištěn jest zde na str. 256 č. 161. Přítomná instrukce tiskne se zde podle kopie vydané Františkem Tvrdým v knize: Pragmatische Geschichte der böh- mischen Freisassen (v Praze 1804), kdež nachází se na str. 131—146 jakožto příloha I. pod nápisem: Die In- struktion der Herren Visitationskommissarien. Otisk Tvrdého má špatnou interpunkci a mnoho chyb tiskových, z nichž některé zatemňují smysl; aby se čtení usnadnilo, hleděl jsem to vše opraviti, a rozdělil jsem text ve články a odstavce podle smyslu; slova hrubě chybná nechávám státi, a co za ně z domyslu navrhuji, kladu hned vedle do hranatých závorek. [1] Von der römisch. kais., auch zu Hungarn und Böheimb königl. Majestät respektive wirklich geheimen und andern Räthen, Kämmerern, und von allen löbl. vier Ständen dieses Königreichs Böheimb, bei dem jüngst gehaltenen allgemeinen Landtag in der Hauptkommission, — so mit Kommunikazion der löbl. k. Statthal- terei die wirkliche Vollziehung der damals gethaner Verwilligung beobachten und exequiren lassen solle, — bestätigten Herren Kommissarien wegen. [2] Instrukzion vor allerhöchst ernannter Ihrer Majestät respektive Rath, Lehen- hofs- und Kammerrechtsbesitzern, und verordneten königl. Hauptleute des Cžaslauer und Prachiner Kreis, die wohlwürdig-andächtigen, wohlgebornen, gestrengen und ehren- festen Herren, sa] Herrn Georg Junkern, Abbaten des Klosters Sedlitz und Skalitz oc, [b] Herrn Ferdinand Robenhaupt von Suche, auf Lichtenburg, Tržemošnitz, Krchleb, Dobrowitov und Chlum, [c] Herrn Nikolao Dionysio Radkowetz von Miro- witz, auf Drahonitz und Boržowitz*), und [d] Herrn Maximilian de Cara, Altstädter Rathsverwandten, als dero subdelegirten Kommissarien, wie sie bei der ihnen auf- getragenen Visita der Podbrder, Schlaner, Rakonitzer, Leutmeritzer, Saatzer und El- bogner Kreises sich zu verhalten, und was in einem und andern ihre schuldige Ver- *) Rozuměj: Božejovice. richtung sein solle. [3] Demnach zuförderst auf den Anno 1650 den 24. Monatstag Oktobris gehaltenen, und den 7. Dezember jetzt gedachten Jahrs geendeten Landtag ge- schlossen worden, daß zur Erforschung des jetzigen Stands der Kollaturen und Pfarrern die allerseits nothwendige Bericht und Informazionen durch gewisse von einem Ausschuß aller vier Ständen substituirte1) Kommissionen eingezogen, die Sache wohl elaboriret, und aller Umständen fleißig beobachtet, und [nach?] De- liberirung der Befund des angezogenen jetzigen Stands gedachter Kollaturn, Pfar-
260 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 164. Instrukce vydaná 30. června 1653 z hlavní komise sněmu českého visi- tačním komisarům, zřízeným k vyhledání a k sepsání osob i statků v království Českém, podléhajících berni pozemkové. Hlavní komise, z níž později vyvinul se výbor zemský, obdržela moc k vydání takové instrukce od sněmu českého, jenž se skončil dne 14. února 1653; artikul o tom tištěn jest zde na str. 256 č. 161. Přítomná instrukce tiskne se zde podle kopie vydané Františkem Tvrdým v knize: Pragmatische Geschichte der böh- mischen Freisassen (v Praze 1804), kdež nachází se na str. 131—146 jakožto příloha I. pod nápisem: Die In- struktion der Herren Visitationskommissarien. Otisk Tvrdého má špatnou interpunkci a mnoho chyb tiskových, z nichž některé zatemňují smysl; aby se čtení usnadnilo, hleděl jsem to vše opraviti, a rozdělil jsem text ve články a odstavce podle smyslu; slova hrubě chybná nechávám státi, a co za ně z domyslu navrhuji, kladu hned vedle do hranatých závorek. [1] Von der römisch. kais., auch zu Hungarn und Böheimb königl. Majestät respektive wirklich geheimen und andern Räthen, Kämmerern, und von allen löbl. vier Ständen dieses Königreichs Böheimb, bei dem jüngst gehaltenen allgemeinen Landtag in der Hauptkommission, — so mit Kommunikazion der löbl. k. Statthal- terei die wirkliche Vollziehung der damals gethaner Verwilligung beobachten und exequiren lassen solle, — bestätigten Herren Kommissarien wegen. [2] Instrukzion vor allerhöchst ernannter Ihrer Majestät respektive Rath, Lehen- hofs- und Kammerrechtsbesitzern, und verordneten königl. Hauptleute des Cžaslauer und Prachiner Kreis, die wohlwürdig-andächtigen, wohlgebornen, gestrengen und ehren- festen Herren, sa] Herrn Georg Junkern, Abbaten des Klosters Sedlitz und Skalitz oc, [b] Herrn Ferdinand Robenhaupt von Suche, auf Lichtenburg, Tržemošnitz, Krchleb, Dobrowitov und Chlum, [c] Herrn Nikolao Dionysio Radkowetz von Miro- witz, auf Drahonitz und Boržowitz*), und [d] Herrn Maximilian de Cara, Altstädter Rathsverwandten, als dero subdelegirten Kommissarien, wie sie bei der ihnen auf- getragenen Visita der Podbrder, Schlaner, Rakonitzer, Leutmeritzer, Saatzer und El- bogner Kreises sich zu verhalten, und was in einem und andern ihre schuldige Ver- *) Rozuměj: Božejovice. richtung sein solle. [3] Demnach zuförderst auf den Anno 1650 den 24. Monatstag Oktobris gehaltenen, und den 7. Dezember jetzt gedachten Jahrs geendeten Landtag ge- schlossen worden, daß zur Erforschung des jetzigen Stands der Kollaturen und Pfarrern die allerseits nothwendige Bericht und Informazionen durch gewisse von einem Ausschuß aller vier Ständen substituirte1) Kommissionen eingezogen, die Sache wohl elaboriret, und aller Umständen fleißig beobachtet, und [nach?] De- liberirung der Befund des angezogenen jetzigen Stands gedachter Kollaturn, Pfar-
Strana 261
Instrukce visitačním komisarům ke zdělání katastru 30. čna 1653. 261 rern, Filial- und andern hierzu gehörigen Kapellen in diesen Königreich Böheimb in eine ordentliche Relazion verfasset werden solle, und ihnen Subdelegirten ein solches bei dieser ihrer Visita in Erfahrung zu bringen gar leicht fallen würde. 1) Také v českých Artikulích sněmu, jenž trval od 24. října do 7. prosince 1650, na straně 7 jest řečeno, že byli voleni komisaři po třech z každého stavu k vyhledání nynějšího způsobu far, kollatur nebo- ližto záduší, kterým JMCská dáti ráčí instrukcí na to, „aby skrze jiné ze čtyř stavů v každém kraji substitui- rované neboližto podřízené osoby a komisí všeliké potřebné informací a zprávy vzaly“ a v relaci uvedli, která se měla JMCské předložiti k resoluci. Podle spojitosti hodilo by se slovo subdelegované na místě slova substi- tuirované. [4] Als wird denenselben dieses mitgegeben, daß sie über solche Beschaffenheit der Kallaturn und Pfarrern, wo nemblichen und an welchen Ort vor Alters ein Pfarre und Filialkirchen, oder hiezu gehörige Kapell nnd Pfarrhäuser gestanden, wo ein Pfarrer gehalten worden, mehr sein Kollatur gewesen, oder noch ist; was für Ein- kommen, Grundstück, oder Zins darzu gewidmet, ob selbe noch genoßen und ge- rselicht werden, oder wohin solches verwendet, von welcher Zeit, was daran rück- ständig, alles Fleißes sich erkundigen; die Aecker, welche zu der Kirchen und die [dem] Pfarrer zugehörig, separiren; wie nicht wenigser] darbei, in was für einem Statu Religionis die zu solchen Kirchen eingepfarrte Unterthanen sambt ihrem Be- ambten versiren. Ob sie christlichen Vorsteher genugsamb versehen, in der heiligen alleinseligmachenden wahren röm. katholischen Glauben, zum [vor?] allen die Neube- kehrten der Nothdurft nach unterweisen, darinnen bekräftiget worden, auch derselben alle zugethan, (so sie von einem jeden im vorfallenden Zweifel mit glaubwürdiger Kundschaft ihnen darthun und erweisen lassen können); wie auch ob etwa ein oder andern Orts die Prädikanten oder unkatholische Schulmeister rezeptirt worden, eigentlich erforschen, und sodann den Befund in eine absonderliche Relazion ver- fassen sollen. [5] Dann und fürs andere, dieweilen die bei angedeuten allgemeinen Landtag 2) beschehene, in dessen Schluß Fol. 28 seq. befindliche Deskripzion eines Kontri- buentenunterthanes nur für diesmal und bis zu weitern erwähnter Hauptkommission Bafund und Erkanntnuß geschlossen, und derselben die eigentliche Anzahl der Unter- thanen erforschen zu lassen aufgetragen worden; die Hauptkommission aber anfangs ernannte hierzu [zu] subdelegiren und ihnen die Sache anzuvertrauen erachtet; und nun dieses ein Werk, sowohl publice, als privatim, von so großer unerwindlicher Wich- tigkeit, sonderlich aber zu dem Ende angesehen ist, daß dadurch, wie viel ein und der andere Inwohner auf seiner Herrschaft oder Gut Unterthanen zuverläßlich habe, und sonsten anderer Mitkontribuenten wahrhaftig befindlich aus dem Grund erhoben, diesfalls eine Richtigkeit, eine Beständigkeit und Verläßlichkeit erreichet, denen Vor- theilhaftigkeiten, so durch die eines Jedwedern Privati arbitrio, Willkühr nach ab- gelegte Bekanntnuß und Anzahl der Unterthanen bishero getrieben worden, dermalen
Instrukce visitačním komisarům ke zdělání katastru 30. čna 1653. 261 rern, Filial- und andern hierzu gehörigen Kapellen in diesen Königreich Böheimb in eine ordentliche Relazion verfasset werden solle, und ihnen Subdelegirten ein solches bei dieser ihrer Visita in Erfahrung zu bringen gar leicht fallen würde. 1) Také v českých Artikulích sněmu, jenž trval od 24. října do 7. prosince 1650, na straně 7 jest řečeno, že byli voleni komisaři po třech z každého stavu k vyhledání nynějšího způsobu far, kollatur nebo- ližto záduší, kterým JMCská dáti ráčí instrukcí na to, „aby skrze jiné ze čtyř stavů v každém kraji substitui- rované neboližto podřízené osoby a komisí všeliké potřebné informací a zprávy vzaly“ a v relaci uvedli, která se měla JMCské předložiti k resoluci. Podle spojitosti hodilo by se slovo subdelegované na místě slova substi- tuirované. [4] Als wird denenselben dieses mitgegeben, daß sie über solche Beschaffenheit der Kallaturn und Pfarrern, wo nemblichen und an welchen Ort vor Alters ein Pfarre und Filialkirchen, oder hiezu gehörige Kapell nnd Pfarrhäuser gestanden, wo ein Pfarrer gehalten worden, mehr sein Kollatur gewesen, oder noch ist; was für Ein- kommen, Grundstück, oder Zins darzu gewidmet, ob selbe noch genoßen und ge- rselicht werden, oder wohin solches verwendet, von welcher Zeit, was daran rück- ständig, alles Fleißes sich erkundigen; die Aecker, welche zu der Kirchen und die [dem] Pfarrer zugehörig, separiren; wie nicht wenigser] darbei, in was für einem Statu Religionis die zu solchen Kirchen eingepfarrte Unterthanen sambt ihrem Be- ambten versiren. Ob sie christlichen Vorsteher genugsamb versehen, in der heiligen alleinseligmachenden wahren röm. katholischen Glauben, zum [vor?] allen die Neube- kehrten der Nothdurft nach unterweisen, darinnen bekräftiget worden, auch derselben alle zugethan, (so sie von einem jeden im vorfallenden Zweifel mit glaubwürdiger Kundschaft ihnen darthun und erweisen lassen können); wie auch ob etwa ein oder andern Orts die Prädikanten oder unkatholische Schulmeister rezeptirt worden, eigentlich erforschen, und sodann den Befund in eine absonderliche Relazion ver- fassen sollen. [5] Dann und fürs andere, dieweilen die bei angedeuten allgemeinen Landtag 2) beschehene, in dessen Schluß Fol. 28 seq. befindliche Deskripzion eines Kontri- buentenunterthanes nur für diesmal und bis zu weitern erwähnter Hauptkommission Bafund und Erkanntnuß geschlossen, und derselben die eigentliche Anzahl der Unter- thanen erforschen zu lassen aufgetragen worden; die Hauptkommission aber anfangs ernannte hierzu [zu] subdelegiren und ihnen die Sache anzuvertrauen erachtet; und nun dieses ein Werk, sowohl publice, als privatim, von so großer unerwindlicher Wich- tigkeit, sonderlich aber zu dem Ende angesehen ist, daß dadurch, wie viel ein und der andere Inwohner auf seiner Herrschaft oder Gut Unterthanen zuverläßlich habe, und sonsten anderer Mitkontribuenten wahrhaftig befindlich aus dem Grund erhoben, diesfalls eine Richtigkeit, eine Beständigkeit und Verläßlichkeit erreichet, denen Vor- theilhaftigkeiten, so durch die eines Jedwedern Privati arbitrio, Willkühr nach ab- gelegte Bekanntnuß und Anzahl der Unterthanen bishero getrieben worden, dermalen
Strana 262
262 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským einstens rechtschaffen unterbrochen, als hinführo in denen gemeinen Necessitäten desto beständiger Anstalten gemacht, und die Onera publika in einer gottwohlgefälliger durchgehenden Gleichheit desto leichter getragen werden könnten; welches dann ihnen subdelegirten Kommissarien äußersten Fleißes, Eifers, und höchster Möglichkeit nach, zu elaboriren obliegen wird. 2) Tím se naznačuje sněm, jenž zasedal od 24. října do 7. prosince 1650, neboť o něm jest zde na- před zmínka v odstavci 3; ale ten odkaz jest mylný. V tom sněmu nebyl definován usedlý poddaný; ale stalo se to ve sněmu, jenž trval od 3. prosince 1652 do 14. února 1653, a jest ten artikul tištěn v starém německém vydání na stranách 28—31; český text najde se z rukopisného originálu otištěn zde výše pod datum 14. února 1653 str. 256 č. 161. [6] Als sollen selbe diesfalls die von ihnen körperlich geleiste Pflicht jederzeit unvergessen halten ; alles, was hernach folgt, selbsten in Person verrichten, in Augen- schein nehmen, genau observiren, erforschen, verzeichnen, und auf Niemand andern sich keineswegs verlassen. Niemand zu einigen Vortel, weder auch zu Lieb, noch zu Leid etwas Ungebührliches verbergen, nachstehen [nachsehen?], fürnehmben, oder Je- manden wissentlich oder vorsätzlich wider Recht und Gebühr beschweren; sondern hierinnen Gott und die werthe Justiz samt der Liebe des Nächstens vor Augen haben, bei Reichen und Armen durchgehend ohne einigen Respekt der Personen verfahren, und sonsten in dieser ihnen anvertrauten Verrichtung gegen den werthen Vaterland und wider männiglichen sich also treu, unparteiisch, ehrbar und aufrecht verhalten, als wie es ihnen von [vor] den Allerhöchsten, Ihrer kais. und königl. Majestät, auch der Justiz und männiglichen zu verantworten. Wie nicht weniger die auf dem widrigen Fall in ermeldten allgemeinen Landtagschluß wider die vorbehaltene hohe Straf und Demonstrazion zu verhüten getrauen. So sollen sie ferners ihre Sachen dergestalt anstellen, damit sie entweder allesamt und zugleich von hinnen aufbrechen, oder sich eines gewissen Orts, allwo sie den Anfang dieser Visitazionskommission machen wollen, vergleichen, sich daselbsten zusamben verfügen Und werden bei mehr erwähnter Visitazionskommission also zu verfahren haben: [7] Erstlich wann sie ein Herrschaft oder Gut betreten, werden sie von der Obrigkeit dessen, oder in ihrem Abwesen von dem Verwalter derselben Herrschaft oder Guts das rechte und wahre Urbarium oder Grundbuch, wo solches zu finden, abfordern, selbe alles Fleißes durchsehen, und daraus, auch sonsten, wo es von- nöthen, selbsten, Niemand andern diesfalls vertrauende, nahmhaftig alle Städt, Märk, Dörf und Freihöf, Pfarren, Mühlen und Schäfereien, auch die Anzahl von Alters in der Stadt und noch ainjetzo befindlichen unterthänigen Nachbarn, wie nicht weniger in denen Dörfern angesessenen Bauern, Chalupner und Gärtner von einander unter- schieden, keinen (als allein die Taglöhner, so keine Häusel, noch einiges Vieh haben, sondern nur mit ihrer Handarbeit sich ernähren müssen) ausgenommen, alles Fleißes summariter aufzeichnen: alsdann in diesen zu ihrer besserer Nachricht beiverwahrten
262 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským einstens rechtschaffen unterbrochen, als hinführo in denen gemeinen Necessitäten desto beständiger Anstalten gemacht, und die Onera publika in einer gottwohlgefälliger durchgehenden Gleichheit desto leichter getragen werden könnten; welches dann ihnen subdelegirten Kommissarien äußersten Fleißes, Eifers, und höchster Möglichkeit nach, zu elaboriren obliegen wird. 2) Tím se naznačuje sněm, jenž zasedal od 24. října do 7. prosince 1650, neboť o něm jest zde na- před zmínka v odstavci 3; ale ten odkaz jest mylný. V tom sněmu nebyl definován usedlý poddaný; ale stalo se to ve sněmu, jenž trval od 3. prosince 1652 do 14. února 1653, a jest ten artikul tištěn v starém německém vydání na stranách 28—31; český text najde se z rukopisného originálu otištěn zde výše pod datum 14. února 1653 str. 256 č. 161. [6] Als sollen selbe diesfalls die von ihnen körperlich geleiste Pflicht jederzeit unvergessen halten ; alles, was hernach folgt, selbsten in Person verrichten, in Augen- schein nehmen, genau observiren, erforschen, verzeichnen, und auf Niemand andern sich keineswegs verlassen. Niemand zu einigen Vortel, weder auch zu Lieb, noch zu Leid etwas Ungebührliches verbergen, nachstehen [nachsehen?], fürnehmben, oder Je- manden wissentlich oder vorsätzlich wider Recht und Gebühr beschweren; sondern hierinnen Gott und die werthe Justiz samt der Liebe des Nächstens vor Augen haben, bei Reichen und Armen durchgehend ohne einigen Respekt der Personen verfahren, und sonsten in dieser ihnen anvertrauten Verrichtung gegen den werthen Vaterland und wider männiglichen sich also treu, unparteiisch, ehrbar und aufrecht verhalten, als wie es ihnen von [vor] den Allerhöchsten, Ihrer kais. und königl. Majestät, auch der Justiz und männiglichen zu verantworten. Wie nicht weniger die auf dem widrigen Fall in ermeldten allgemeinen Landtagschluß wider die vorbehaltene hohe Straf und Demonstrazion zu verhüten getrauen. So sollen sie ferners ihre Sachen dergestalt anstellen, damit sie entweder allesamt und zugleich von hinnen aufbrechen, oder sich eines gewissen Orts, allwo sie den Anfang dieser Visitazionskommission machen wollen, vergleichen, sich daselbsten zusamben verfügen Und werden bei mehr erwähnter Visitazionskommission also zu verfahren haben: [7] Erstlich wann sie ein Herrschaft oder Gut betreten, werden sie von der Obrigkeit dessen, oder in ihrem Abwesen von dem Verwalter derselben Herrschaft oder Guts das rechte und wahre Urbarium oder Grundbuch, wo solches zu finden, abfordern, selbe alles Fleißes durchsehen, und daraus, auch sonsten, wo es von- nöthen, selbsten, Niemand andern diesfalls vertrauende, nahmhaftig alle Städt, Märk, Dörf und Freihöf, Pfarren, Mühlen und Schäfereien, auch die Anzahl von Alters in der Stadt und noch ainjetzo befindlichen unterthänigen Nachbarn, wie nicht weniger in denen Dörfern angesessenen Bauern, Chalupner und Gärtner von einander unter- schieden, keinen (als allein die Taglöhner, so keine Häusel, noch einiges Vieh haben, sondern nur mit ihrer Handarbeit sich ernähren müssen) ausgenommen, alles Fleißes summariter aufzeichnen: alsdann in diesen zu ihrer besserer Nachricht beiverwahrten
Strana 263
Instrukce visitačním komisarům ke zdělání katastru 30. čna 1653. 263 Extrakten, wie viel von selber Herrschaft oder Gut Anno 1615, und herentgegen dieses 1653. Jahrs Unterthanen bekennt worden, sich ersehen, eines gegen dem an- dern setzen, ob einiger Abgang oder Unterschied sich ereignet, vernehmen, und darauf in die, aus denen Urbariis extrahirte, oder sonst erfragene zu gedachter Herr- schaft oder Gut gehörige Städt und Dörfer persönlich sich verfügen. [8] Und da sie es eine Nothdurft zu sein erachteten, sollen sie befugt sein, die Amtleut, Bürgermeister, oder die Richter und Schöpfen nach beiliegenden Notull in die Pflicht zu nehmen, und selbe dahin, daß sie auf alle Fragen wahrhaftig ant- worten, und nichts verschweigen wollen, zu verbinden, auch mit einer unausbleib- lichen schweren Straf zu bedrohen. [9] Wann solches geschehen, werden sie Subdelegirten selbsten in ein jedes Haus, Grund und Chaluppen gehen, anfangs und vor allen andern, auf daß der ge- meine Mann die wahre Intenzion dieser Visitazionskommission erfahren könnte, und hierdurch mehres getröstet, als betrübet würde, daß solche nur allein zu männiglichen, vermittelst einer durchgehenden Gleichheit des bishero getragenen Lasts Sublevir- und Erleichterung, damit einer mehr als der andere mit der Bürde der Kontribu- zion nicht allzu hart gedrucket, sondern die Vermöglichere, denen Armen zu Hilfe, und also durchgehend in die allgemeine Mitleidung gezogen werden möchten, ange- sehen sei, denen Unterthanen wohl zu vernehmen geben. [10] Sodann in Gegenwart der Geschwornen, wo in einem Haus der Wirth, Witib, oder ein Wais, er sei nun aus der Anzahl der unterthänigen Nachbarn oder Bauern, Chalupner und Gärtner, wirklich angesessen und in denen Häusern wohnen, wie viel der oder dieselbe Aecker haben, auf dem Winter und Sommer besäen thuet ; was er dabei für Handgewerk, Gewerb oder Nahrung treibe, wie viel Stück Zug, oder andere Melk- und allerhand Vieh er noch halten thuet, wie viel Wälder selbe habe und deren genüßen thue, genügsamb befragen und umbständiglich examiniren; alles und jedes recht und wohl mit allen angelegenen treuen Fleiß nnd Eifer (darzu sie dann nochmalen ernstlich ermahnet werden) erforschen und erkündigen, dieser Leute aber bloßen Vorgeben nach nicht alsobald präcise und schlecht hiebeifallen, sondern hier- über gleich die gegenwärtige Beschworne vornehmen, konfrontiren, und ob sie gleich selbsten auch betheuern dieses und bekräftigen thäten. [11] Jedoch unangesehen dessen, und dieweilen mehr ermeldte Subdelegirte der von ihnen geleisteten hohen Eid nach, nunmehr in ihrem Gewissen obligirt und dessen schwere Verantwortung obhaben, das Meiste ihren Augenschein und Befund zu vertrauen, so wird ihnen hiemit eingebunden, daß selbe wie vorhin ermeldter- massen die Häuser, also auch die Aecker und Wälder besichtigen, gedachtes Vieh, ehender sie in einer Stadt, Mark oder Dorf anlangen, zusammentreiben, bis zu ihrer Ankunft zu Hause behalten lassen, und bei ihren Visita gleichergestalt selbsten
Instrukce visitačním komisarům ke zdělání katastru 30. čna 1653. 263 Extrakten, wie viel von selber Herrschaft oder Gut Anno 1615, und herentgegen dieses 1653. Jahrs Unterthanen bekennt worden, sich ersehen, eines gegen dem an- dern setzen, ob einiger Abgang oder Unterschied sich ereignet, vernehmen, und darauf in die, aus denen Urbariis extrahirte, oder sonst erfragene zu gedachter Herr- schaft oder Gut gehörige Städt und Dörfer persönlich sich verfügen. [8] Und da sie es eine Nothdurft zu sein erachteten, sollen sie befugt sein, die Amtleut, Bürgermeister, oder die Richter und Schöpfen nach beiliegenden Notull in die Pflicht zu nehmen, und selbe dahin, daß sie auf alle Fragen wahrhaftig ant- worten, und nichts verschweigen wollen, zu verbinden, auch mit einer unausbleib- lichen schweren Straf zu bedrohen. [9] Wann solches geschehen, werden sie Subdelegirten selbsten in ein jedes Haus, Grund und Chaluppen gehen, anfangs und vor allen andern, auf daß der ge- meine Mann die wahre Intenzion dieser Visitazionskommission erfahren könnte, und hierdurch mehres getröstet, als betrübet würde, daß solche nur allein zu männiglichen, vermittelst einer durchgehenden Gleichheit des bishero getragenen Lasts Sublevir- und Erleichterung, damit einer mehr als der andere mit der Bürde der Kontribu- zion nicht allzu hart gedrucket, sondern die Vermöglichere, denen Armen zu Hilfe, und also durchgehend in die allgemeine Mitleidung gezogen werden möchten, ange- sehen sei, denen Unterthanen wohl zu vernehmen geben. [10] Sodann in Gegenwart der Geschwornen, wo in einem Haus der Wirth, Witib, oder ein Wais, er sei nun aus der Anzahl der unterthänigen Nachbarn oder Bauern, Chalupner und Gärtner, wirklich angesessen und in denen Häusern wohnen, wie viel der oder dieselbe Aecker haben, auf dem Winter und Sommer besäen thuet ; was er dabei für Handgewerk, Gewerb oder Nahrung treibe, wie viel Stück Zug, oder andere Melk- und allerhand Vieh er noch halten thuet, wie viel Wälder selbe habe und deren genüßen thue, genügsamb befragen und umbständiglich examiniren; alles und jedes recht und wohl mit allen angelegenen treuen Fleiß nnd Eifer (darzu sie dann nochmalen ernstlich ermahnet werden) erforschen und erkündigen, dieser Leute aber bloßen Vorgeben nach nicht alsobald präcise und schlecht hiebeifallen, sondern hier- über gleich die gegenwärtige Beschworne vornehmen, konfrontiren, und ob sie gleich selbsten auch betheuern dieses und bekräftigen thäten. [11] Jedoch unangesehen dessen, und dieweilen mehr ermeldte Subdelegirte der von ihnen geleisteten hohen Eid nach, nunmehr in ihrem Gewissen obligirt und dessen schwere Verantwortung obhaben, das Meiste ihren Augenschein und Befund zu vertrauen, so wird ihnen hiemit eingebunden, daß selbe wie vorhin ermeldter- massen die Häuser, also auch die Aecker und Wälder besichtigen, gedachtes Vieh, ehender sie in einer Stadt, Mark oder Dorf anlangen, zusammentreiben, bis zu ihrer Ankunft zu Hause behalten lassen, und bei ihren Visita gleichergestalt selbsten
Strana 264
264 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: zählen; darauf, ob sie [čti: sich] alles mit der Unterthanen und Geschwornen Aus- sage vergleiche oder nicht, oder ob einiger Abgang und Unterschied der Anno 1615 bekannten Anzahl der Unterthanen sich ereignet, erwägen; und auf diesen Fall, was Ursach halber dieselbe anjetzo also geringert, auch ob die damals befindliche Gründe und Häuser annoch stehen und bewohnet, oder deren Theils und wie viel abkommen und verändert, ob von einer Herrschaft oder Gut zu einem andern, und wie viel hievon veralieniret, verkauft oder zukauft worden, ihnen darthun und probiren lassen; solches in Augenschein nehmen, alles Fleißes observiren, und nichts als des jetzigen wahrhaften Zustands jeder Herrschaft oder Guts eigentlich zuverläßlich, recht und wahren Befund oder ihnen mitgegebener Notul nach, bei jedes Wirths Tauf- und Zunamen, in eine ordentliche Verzeichnuß und gehörige Kolumnen bringen und ein- tragen lassen. [12] Auf welche Weis dann mit denen königl. freien Prager, Berg- und allen anderen, wie auch ihrer Majestät der verwittibten römischen Kaiserin als Königin zu Böheimb oc Leibgedings-Städten, mit Begrüßung der respektive Ihr Majestät königl. Unterkammerern und Obristen Münzmeisters, Freien und auch Lehenhöfen, Freien- bauern, Freirichtern und Freilehensleuten, auch mit sondern Fleiß und Vorsichtig- keit der Juden von zehenden bis ins zwanzigste Jahr, auch so darüber alt und in diesem Königreich Böheim jedes Orts befindlich, mutatis mutandis diese Visitazion allerdings fortzusetzen. [13] Und sintemalen man bei denen bishero vorgenommenen unterschiedlichen Visitazionen der Güter hat wahrnehmen müssen, daß theils zum Unterschleif der wirklich angesessenen Unterthanen, die Wirth von zweien oder dreien Häusern eines beziehen, aus den übrigen aber die Fenster, Thür und Ofen austragen und ver- bergen, das Vieh ausführen und ins Gebürg oder die Walder treiben lassen, und sonsten ihre Leut hie und her zu verschicken, solche pro interim ganz unverant- wortlich verlassene Gründe aber verwüst anzugeben, also die wahre Anzahl der Un- terthanen zu vertuschen sich unterstanden ; dahero erfordert die hohe Nothdurft dieses absonderlich wohl und genau zu beobachten, daß bei dieser vorhabenden General- visitazion nichts dergleichen geschehe. [14] Als werden sie Subdelegirte mit Hilf nnd Assistenz der Herren Kreis- deputirten und durch eigene Wissenschaft oder der Benachbarten Informazion, derer sie daselbst in loko sich genugsamb hierüber erholen können, solchen allen vorzubringen [solchem vorzubeugen], alles Eifers und mit höchsten Fleiß ihnen angelegen sein lassen: da Jemand sein Haus, Hof oder Chalupen nicht bewohnte, oder so daran was zu repariren, solches eigensinnig nicht wieder aufrichten wollte, gleichwohl aber die Mittel hierzu wohl hätte, und sich des Ackerbaues, Viehzucht und andern Ge- werbs gebrauchen thäte, dergleichen Leut in die Spezifikazion miteinführen, ja auch,
264 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: zählen; darauf, ob sie [čti: sich] alles mit der Unterthanen und Geschwornen Aus- sage vergleiche oder nicht, oder ob einiger Abgang und Unterschied der Anno 1615 bekannten Anzahl der Unterthanen sich ereignet, erwägen; und auf diesen Fall, was Ursach halber dieselbe anjetzo also geringert, auch ob die damals befindliche Gründe und Häuser annoch stehen und bewohnet, oder deren Theils und wie viel abkommen und verändert, ob von einer Herrschaft oder Gut zu einem andern, und wie viel hievon veralieniret, verkauft oder zukauft worden, ihnen darthun und probiren lassen; solches in Augenschein nehmen, alles Fleißes observiren, und nichts als des jetzigen wahrhaften Zustands jeder Herrschaft oder Guts eigentlich zuverläßlich, recht und wahren Befund oder ihnen mitgegebener Notul nach, bei jedes Wirths Tauf- und Zunamen, in eine ordentliche Verzeichnuß und gehörige Kolumnen bringen und ein- tragen lassen. [12] Auf welche Weis dann mit denen königl. freien Prager, Berg- und allen anderen, wie auch ihrer Majestät der verwittibten römischen Kaiserin als Königin zu Böheimb oc Leibgedings-Städten, mit Begrüßung der respektive Ihr Majestät königl. Unterkammerern und Obristen Münzmeisters, Freien und auch Lehenhöfen, Freien- bauern, Freirichtern und Freilehensleuten, auch mit sondern Fleiß und Vorsichtig- keit der Juden von zehenden bis ins zwanzigste Jahr, auch so darüber alt und in diesem Königreich Böheim jedes Orts befindlich, mutatis mutandis diese Visitazion allerdings fortzusetzen. [13] Und sintemalen man bei denen bishero vorgenommenen unterschiedlichen Visitazionen der Güter hat wahrnehmen müssen, daß theils zum Unterschleif der wirklich angesessenen Unterthanen, die Wirth von zweien oder dreien Häusern eines beziehen, aus den übrigen aber die Fenster, Thür und Ofen austragen und ver- bergen, das Vieh ausführen und ins Gebürg oder die Walder treiben lassen, und sonsten ihre Leut hie und her zu verschicken, solche pro interim ganz unverant- wortlich verlassene Gründe aber verwüst anzugeben, also die wahre Anzahl der Un- terthanen zu vertuschen sich unterstanden ; dahero erfordert die hohe Nothdurft dieses absonderlich wohl und genau zu beobachten, daß bei dieser vorhabenden General- visitazion nichts dergleichen geschehe. [14] Als werden sie Subdelegirte mit Hilf nnd Assistenz der Herren Kreis- deputirten und durch eigene Wissenschaft oder der Benachbarten Informazion, derer sie daselbst in loko sich genugsamb hierüber erholen können, solchen allen vorzubringen [solchem vorzubeugen], alles Eifers und mit höchsten Fleiß ihnen angelegen sein lassen: da Jemand sein Haus, Hof oder Chalupen nicht bewohnte, oder so daran was zu repariren, solches eigensinnig nicht wieder aufrichten wollte, gleichwohl aber die Mittel hierzu wohl hätte, und sich des Ackerbaues, Viehzucht und andern Ge- werbs gebrauchen thäte, dergleichen Leut in die Spezifikazion miteinführen, ja auch,
Strana 265
Instrukce visitačním komisarům při zdělání katastru 30. čna 1653. 265 daß die Bauern nicht für Chalupner oder Gärtner gesetzt würden, fleißig verhüten. Wurde aber Jemand darwider [deswegen], daß er einige oberzählte Vortelhaftigkeit begehen, oder ihrer Subdelegirten zu Erforschung der Verlaßlichkeit Umbständen er- forderend gethan[en] Verordnung nicht nachgekomben und pariren wollen, ergriffen, solches werden der Hauptkommission öfters gedachte Subdelegirte eilfertig zu be- richten, und hierüber fernern Befehls zu erwarten wissen. [15] Worbei ingleichen dieses zu merken, daß in denen königl. Städten die unterthänigen Nachbarn*) nicht, wie es wider den klaren Landtagschluß vorkomben wollen, einer für zwei Bauern, sondern jeder Angesessener nur für sich selbsten ge- setzet; dann auch die Bergleute, so Häuser oder Chalupen besitzen, und darinnen etwas von Vieh halten oder auch was ansäen können, keineswegs der Anzahl der Angesessenen ausgelassen [sic], sondern als Leut, so Nahrung haben und ihren Obrig- keiten Nutzen schaffen, in die gehörige Klasses, nach eines und des andern Be� schaffenheit, für Chalupner oder Gärtner, denen Gütern einverleibet werden müssen. *) Rozuměj: in den unterthänigen Städten die Nachbaren. Srv. Rezkovy Dějiny, I. 1648—1657, str. 421 [16] Ueberdies ist ihnen Subdelegirten selbsten wohl wissend, was Gestalt mehr gemeldter jüngster allgemeiner Landtagschluß auch dahin gerichtet, daß glei- chergestalt diese seithero neue Bräuhäuser aufgerichtet, und deroselben durch neue Ausstoßung des Biers genießen; deren Bekanntnußbrief, und solchemnach bei jedem Termin von dem bis dahin gebräuten Bier, ihr Kontingent in das königl. Ober- steueramt wirklich einzureichen und zu entrichten schuldig sein. [17] Darzu auch dieses bereit in Erfahrung komben, daß von Anno 1651 her theils Güter, von welchen damalen ein gewisses Quantum an der Tranksteuer ge- liefert, unterdessen separiret oder distrahiret, die bei dem Bräuhaus desselben Jahrs gewesene Schänkhäuser aber abgetreten oder verkauft worden, dahero wegen Ent� richtung anjetzo an der Tranksteuer, so viel als man damalen abgeführet, unter- schiedliche Diffikultirung entstehen wollen; derohalben werden obbenannte Subdele- girten sowohl alle neu aufgerichtete Bräuhäuser und darinnen gemachte Gebräubier zu erforschen, zuverläßlich verzeichnen, als auch damit, unangesehen der angezogener Distrakzion von einem Bräuhaus der Schänkhäuser, deren aber wegen Abführung des völligen Quanti der Tranksteuer, wie es Anno 1651 geschehen, sich vergleichen, und selbes ohne einige Schmälerung gut machen sollen, auszuwirken nicht unterlassen. [18] Und demnach sich auch zwischen Theils Kreishauptleuten derlei neue Disputat ereignet, sambt deren etliche in die ihnen anvertraute Kreis die Oerter, so vor Alters in die andern Kreis gehört, zu denen Kontribuzionen ziehen thäten, und indeme solche Oerter von beiderseits in die Repartizionen gesetzet worden, dadurch aber nicht allein die Inwohner wider die Billigkeiten und Gleichheit doppelt be- schweret zu sein sich zu beklagen veranlasset, sondern auch bei dem königl. Ober- Archiv Český XXIX. 34
Instrukce visitačním komisarům při zdělání katastru 30. čna 1653. 265 daß die Bauern nicht für Chalupner oder Gärtner gesetzt würden, fleißig verhüten. Wurde aber Jemand darwider [deswegen], daß er einige oberzählte Vortelhaftigkeit begehen, oder ihrer Subdelegirten zu Erforschung der Verlaßlichkeit Umbständen er- forderend gethan[en] Verordnung nicht nachgekomben und pariren wollen, ergriffen, solches werden der Hauptkommission öfters gedachte Subdelegirte eilfertig zu be- richten, und hierüber fernern Befehls zu erwarten wissen. [15] Worbei ingleichen dieses zu merken, daß in denen königl. Städten die unterthänigen Nachbarn*) nicht, wie es wider den klaren Landtagschluß vorkomben wollen, einer für zwei Bauern, sondern jeder Angesessener nur für sich selbsten ge- setzet; dann auch die Bergleute, so Häuser oder Chalupen besitzen, und darinnen etwas von Vieh halten oder auch was ansäen können, keineswegs der Anzahl der Angesessenen ausgelassen [sic], sondern als Leut, so Nahrung haben und ihren Obrig- keiten Nutzen schaffen, in die gehörige Klasses, nach eines und des andern Be� schaffenheit, für Chalupner oder Gärtner, denen Gütern einverleibet werden müssen. *) Rozuměj: in den unterthänigen Städten die Nachbaren. Srv. Rezkovy Dějiny, I. 1648—1657, str. 421 [16] Ueberdies ist ihnen Subdelegirten selbsten wohl wissend, was Gestalt mehr gemeldter jüngster allgemeiner Landtagschluß auch dahin gerichtet, daß glei- chergestalt diese seithero neue Bräuhäuser aufgerichtet, und deroselben durch neue Ausstoßung des Biers genießen; deren Bekanntnußbrief, und solchemnach bei jedem Termin von dem bis dahin gebräuten Bier, ihr Kontingent in das königl. Ober- steueramt wirklich einzureichen und zu entrichten schuldig sein. [17] Darzu auch dieses bereit in Erfahrung komben, daß von Anno 1651 her theils Güter, von welchen damalen ein gewisses Quantum an der Tranksteuer ge- liefert, unterdessen separiret oder distrahiret, die bei dem Bräuhaus desselben Jahrs gewesene Schänkhäuser aber abgetreten oder verkauft worden, dahero wegen Ent� richtung anjetzo an der Tranksteuer, so viel als man damalen abgeführet, unter- schiedliche Diffikultirung entstehen wollen; derohalben werden obbenannte Subdele- girten sowohl alle neu aufgerichtete Bräuhäuser und darinnen gemachte Gebräubier zu erforschen, zuverläßlich verzeichnen, als auch damit, unangesehen der angezogener Distrakzion von einem Bräuhaus der Schänkhäuser, deren aber wegen Abführung des völligen Quanti der Tranksteuer, wie es Anno 1651 geschehen, sich vergleichen, und selbes ohne einige Schmälerung gut machen sollen, auszuwirken nicht unterlassen. [18] Und demnach sich auch zwischen Theils Kreishauptleuten derlei neue Disputat ereignet, sambt deren etliche in die ihnen anvertraute Kreis die Oerter, so vor Alters in die andern Kreis gehört, zu denen Kontribuzionen ziehen thäten, und indeme solche Oerter von beiderseits in die Repartizionen gesetzet worden, dadurch aber nicht allein die Inwohner wider die Billigkeiten und Gleichheit doppelt be- schweret zu sein sich zu beklagen veranlasset, sondern auch bei dem königl. Ober- Archiv Český XXIX. 34
Strana 266
266 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: steueramt nicht eine geringe Verwirrung, und zu Einbringung jedes Kreises Quanti sonderliche Diffikultät erzieglet hat: als hat die Hauptkommission, damit ein jeder Kreis in sein uralten Bezirk und Esse hinführo erhalten, und denen angedeuten Konfusionen allerdings gesteuret werden möchte, der Nothdurft zu sein erachtet, daß sie Subdelegirte solcher disputirender Kreishauptleuten Vor- und Anbringen gründlich vernehmen, und dafern die Sachen zwischen denenselben nicht gütlich bei- geleget werden könnten, alsdann solches der Hauptkommission mit beigefügten ein und andern Theils Motiven und ihren Gutachten hinterbringen. [19] Ferners, nachdeme diese ihnen anvertraute Visitazion ein sehr gute Ge- legenheit geben wird, durch und vermittelst derselben auch die, dieses werthen Vater- land Polizei und dem gemeinen Wesen hochersprießlich[e] und dienlich[e], bei dem Anno 1650 gehaltenen und denen beiden darauf erfolgten als auch vorgehenden all- gemeinen Landtagsen] verglichene Artikul und Ordnung, — nämlichen von Gleichheit in der Maaß und Gewicht, Verbesserung der Landstrassen, Brücken und der Wehren auf dem Wasser, Besichtigung der Gränzen, Ausrottung der Strassenräuber, Ab- schaffung der seithero Anno 1618, ohne Ihr Majestät Bewilligung eingelassener Ju- denschaft, sonderlich aber denen [derer], so einigerlei Zoll oder Mauten verwalten, und Bestrafung derer, welche wider ausdrücklichen Verbot das christliche Gesindl aufzunehmen sich unterstehen, — in der [die] Observanz, Gebrauch und Exekuzion zu bringen: als sollen sie Subdelegirten in denen abgelegten allgemeinen Landtag- schlüßen sich alles Fleißes ersehen, was diesfalls in ein und andern ausgemessen, zur Gnüge wohl fassen und beobachten; sodann aller Orten, wohin sie anlangen werden, diese heilsambe, von Ihrer Majestät allergnädigist ratifizirte, und an der Exekuzion allein berührende [beruhende] Polizeiordnungen einzupflanzen und zu stabiliren allen möglichsten Fleiß anwenden; stünde aber denenselben was im Wege, solches mit An- zeigung der Kontravenienten an die Hauptkommission mit Gutachten berichten. [20] Und wie nun jetztgedachter Hauptkommission alle diese obverstandene Landtagsverwilligung zu verlaßlich- und sicherer Vollziehung fortsetzen zu lassen ob- lieget, hierinnen aber nit alle Partikularia und Fälle, so sich bei dieser vorhabender Visitation zutragen und begeben möchten, vorgesehen, vielweniger mit sonderer Ver- ordnung expliziret werden können; also will die Hauptkommission ihnen Subdele- girten dieses ausdrücklich eingebunden haben, daß sie in allen oberzählten Verrich- tungen vorsichtig und bescheidentlich verfahren, allen oberwähnten Vortlhaftigkeiten und Eludirung der allgemeinen Landtagsschlüße auf den Grund sehen, diesen wich- tigen Werk bei der treuen Pflichten, damit Ihr Majestät und den geliebten Vaterland sie verbunden und jetzt absonderlich beeidiget sein, mit Eifer bedenken, erheischenden Nothdurft nach von denen Kreisdeputirten alle benötigte Informationes einziehen, in vorfallenden wichtigen Zweifel und Bedenken aber zu öfters besagter
266 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: steueramt nicht eine geringe Verwirrung, und zu Einbringung jedes Kreises Quanti sonderliche Diffikultät erzieglet hat: als hat die Hauptkommission, damit ein jeder Kreis in sein uralten Bezirk und Esse hinführo erhalten, und denen angedeuten Konfusionen allerdings gesteuret werden möchte, der Nothdurft zu sein erachtet, daß sie Subdelegirte solcher disputirender Kreishauptleuten Vor- und Anbringen gründlich vernehmen, und dafern die Sachen zwischen denenselben nicht gütlich bei- geleget werden könnten, alsdann solches der Hauptkommission mit beigefügten ein und andern Theils Motiven und ihren Gutachten hinterbringen. [19] Ferners, nachdeme diese ihnen anvertraute Visitazion ein sehr gute Ge- legenheit geben wird, durch und vermittelst derselben auch die, dieses werthen Vater- land Polizei und dem gemeinen Wesen hochersprießlich[e] und dienlich[e], bei dem Anno 1650 gehaltenen und denen beiden darauf erfolgten als auch vorgehenden all- gemeinen Landtagsen] verglichene Artikul und Ordnung, — nämlichen von Gleichheit in der Maaß und Gewicht, Verbesserung der Landstrassen, Brücken und der Wehren auf dem Wasser, Besichtigung der Gränzen, Ausrottung der Strassenräuber, Ab- schaffung der seithero Anno 1618, ohne Ihr Majestät Bewilligung eingelassener Ju- denschaft, sonderlich aber denen [derer], so einigerlei Zoll oder Mauten verwalten, und Bestrafung derer, welche wider ausdrücklichen Verbot das christliche Gesindl aufzunehmen sich unterstehen, — in der [die] Observanz, Gebrauch und Exekuzion zu bringen: als sollen sie Subdelegirten in denen abgelegten allgemeinen Landtag- schlüßen sich alles Fleißes ersehen, was diesfalls in ein und andern ausgemessen, zur Gnüge wohl fassen und beobachten; sodann aller Orten, wohin sie anlangen werden, diese heilsambe, von Ihrer Majestät allergnädigist ratifizirte, und an der Exekuzion allein berührende [beruhende] Polizeiordnungen einzupflanzen und zu stabiliren allen möglichsten Fleiß anwenden; stünde aber denenselben was im Wege, solches mit An- zeigung der Kontravenienten an die Hauptkommission mit Gutachten berichten. [20] Und wie nun jetztgedachter Hauptkommission alle diese obverstandene Landtagsverwilligung zu verlaßlich- und sicherer Vollziehung fortsetzen zu lassen ob- lieget, hierinnen aber nit alle Partikularia und Fälle, so sich bei dieser vorhabender Visitation zutragen und begeben möchten, vorgesehen, vielweniger mit sonderer Ver- ordnung expliziret werden können; also will die Hauptkommission ihnen Subdele- girten dieses ausdrücklich eingebunden haben, daß sie in allen oberzählten Verrich- tungen vorsichtig und bescheidentlich verfahren, allen oberwähnten Vortlhaftigkeiten und Eludirung der allgemeinen Landtagsschlüße auf den Grund sehen, diesen wich- tigen Werk bei der treuen Pflichten, damit Ihr Majestät und den geliebten Vaterland sie verbunden und jetzt absonderlich beeidiget sein, mit Eifer bedenken, erheischenden Nothdurft nach von denen Kreisdeputirten alle benötigte Informationes einziehen, in vorfallenden wichtigen Zweifel und Bedenken aber zu öfters besagter
Strana 267
Instrukce visitačním komisarům při zdělání katastru 30. čna 1653. 267 Hauptkommission zeitlich rekurriren, selbe de casu in casum jedesmals bei jedweder Relation samt einen ausführlichen Gutachten berichten. Im übrigen in der Haupt- sachen und darüber, was sie an einem und den andern Ort für ein wahre Be- schaffenheit, sowohl der Unterthanen-Anzahl, als der angedeuten geistlich- und poli- tischen Verordnung halber befinden, eine ausführliche gründliche Relation verfassen, darinnen aber sich hauptsächlich auf die in dem Landtagsschluß Fol. 25 *) beschrie- bene Qualität des Unterthaners, so weit selbe praktizirlich, füßen und gründen; die- selbe, wie obgemeldt, samt angeheften wohl fundirten Gutachten, daraus mehr ange- regte Hauptkommission, in etwa denen in einen und den andern sich ereignenden Defekten und geklagten Ungleichheit, füglich zu remediren genugsamb vernehmen; alsdann wie sich ein jeder recht und eigentlich zu bekennen, auch was für ein An- zahl der Unterthanen, darunter die Reichen die Armen übertragen sollen, zu ver- steuern schuldig, gestalten Sachen nach, gebührlichen scheiden ; also auch aufs künf- tige der modus contribuendi in diesem Ihr Majestät Erbkönigreich Böheimb mehrers perfektionirt, stabiliret, und allen Vortlhaftigkeiten aufs beste gesteuert werden könnte, mit dem allernächsten übersenden; herentzwischen aber ihrer nach und nach erfolgenden Verrichtung und etwa dabei sich ereig[njenden Vorfallenheiten Interims- Relationen wenigstens wochentlich summarissime einschicken solle. *) Viz zde str. 257. [21] Schlüßlichen: Demnach oftbenannten Subdelegirten dermaßen providirt worden, daß zu Ihrer Reisunkosten ihnen sambentlich von Ihrer Majestät königl. Obersteueramt ausgewiesenen Mitteln monatlich 700 Gulden rheinisch, jeden zu 60 Kreuzer gerechnet, und zwar solcher Gestalt, daß von dieser Summa den geistlichen Standes 221 Gulden, dem Herrn 221, dem Ritter 148 Gulden und dem Bürgerstandes 110 Gulden rheinisch gebühre, ordentlich geliefert, und noch darüber von denen an den [in dem] allgemeinen Landtagsschluß ausgemessenen Geldstrafen, wann selbe die unrichtige Bekanntnus der Unterthanen, darauf gethane Aussage der Attestanten, oder der Kreisdeputirten Connivenz, ergründen, anzeigen, darthun und erweisen würden, ein Gewisses für ihre Mühewaltung unfehlbar zugestellet werden solle. [22] Dannenhero werden selbe von diesen ihnen verordneten Mitteln sich zu intertentiren, und wegen einigen Unterhalts oder sonsten die Herren Inwohner oder sonst Jemand wider deren Willen nicht zu beschweren; auf keinen Ort auch länger, als unumbgängliche Nothdurft erfordert, sich aufzuhalten; sondern so viel es men- schen- und möglich mit schleinigsten Progreß diese Visitazion zu befördern und zu Ende zu bringen schuldig und verbunden sein. [23] Allermassen keine Zweifel, sie werden dieses Hauptwerk der zu ihrer vernünftiger Diskrezion, guten Fleiß und sorgfältiger Vorsichtigkeit, gestalter Hoff- nung nach, zu Ihrer Majestät Diensten, und den gemeinen Wesen zum Besten, nach allen treuen Eifer zu betrachten und zu fördern also gefließen sein, damit hierdurch 34*
Instrukce visitačním komisarům při zdělání katastru 30. čna 1653. 267 Hauptkommission zeitlich rekurriren, selbe de casu in casum jedesmals bei jedweder Relation samt einen ausführlichen Gutachten berichten. Im übrigen in der Haupt- sachen und darüber, was sie an einem und den andern Ort für ein wahre Be- schaffenheit, sowohl der Unterthanen-Anzahl, als der angedeuten geistlich- und poli- tischen Verordnung halber befinden, eine ausführliche gründliche Relation verfassen, darinnen aber sich hauptsächlich auf die in dem Landtagsschluß Fol. 25 *) beschrie- bene Qualität des Unterthaners, so weit selbe praktizirlich, füßen und gründen; die- selbe, wie obgemeldt, samt angeheften wohl fundirten Gutachten, daraus mehr ange- regte Hauptkommission, in etwa denen in einen und den andern sich ereignenden Defekten und geklagten Ungleichheit, füglich zu remediren genugsamb vernehmen; alsdann wie sich ein jeder recht und eigentlich zu bekennen, auch was für ein An- zahl der Unterthanen, darunter die Reichen die Armen übertragen sollen, zu ver- steuern schuldig, gestalten Sachen nach, gebührlichen scheiden ; also auch aufs künf- tige der modus contribuendi in diesem Ihr Majestät Erbkönigreich Böheimb mehrers perfektionirt, stabiliret, und allen Vortlhaftigkeiten aufs beste gesteuert werden könnte, mit dem allernächsten übersenden; herentzwischen aber ihrer nach und nach erfolgenden Verrichtung und etwa dabei sich ereig[njenden Vorfallenheiten Interims- Relationen wenigstens wochentlich summarissime einschicken solle. *) Viz zde str. 257. [21] Schlüßlichen: Demnach oftbenannten Subdelegirten dermaßen providirt worden, daß zu Ihrer Reisunkosten ihnen sambentlich von Ihrer Majestät königl. Obersteueramt ausgewiesenen Mitteln monatlich 700 Gulden rheinisch, jeden zu 60 Kreuzer gerechnet, und zwar solcher Gestalt, daß von dieser Summa den geistlichen Standes 221 Gulden, dem Herrn 221, dem Ritter 148 Gulden und dem Bürgerstandes 110 Gulden rheinisch gebühre, ordentlich geliefert, und noch darüber von denen an den [in dem] allgemeinen Landtagsschluß ausgemessenen Geldstrafen, wann selbe die unrichtige Bekanntnus der Unterthanen, darauf gethane Aussage der Attestanten, oder der Kreisdeputirten Connivenz, ergründen, anzeigen, darthun und erweisen würden, ein Gewisses für ihre Mühewaltung unfehlbar zugestellet werden solle. [22] Dannenhero werden selbe von diesen ihnen verordneten Mitteln sich zu intertentiren, und wegen einigen Unterhalts oder sonsten die Herren Inwohner oder sonst Jemand wider deren Willen nicht zu beschweren; auf keinen Ort auch länger, als unumbgängliche Nothdurft erfordert, sich aufzuhalten; sondern so viel es men- schen- und möglich mit schleinigsten Progreß diese Visitazion zu befördern und zu Ende zu bringen schuldig und verbunden sein. [23] Allermassen keine Zweifel, sie werden dieses Hauptwerk der zu ihrer vernünftiger Diskrezion, guten Fleiß und sorgfältiger Vorsichtigkeit, gestalter Hoff- nung nach, zu Ihrer Majestät Diensten, und den gemeinen Wesen zum Besten, nach allen treuen Eifer zu betrachten und zu fördern also gefließen sein, damit hierdurch 34*
Strana 268
268 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: des Allmächtigen Ehre ausgebreitet, eine allgemeine durchgehende Gleichheit einge- führet würde, und Ihr kais. und königl. Majestät solche ihre gehorsambste Bemühung in kais. und königl. Gnaden zu erkennen genugsamb Ursach haben. oc. Ex Consilio Commissionis Pragae 30. Juni Ao. 1653. 165. Statistická tabule výsledků, ke kterým roku 1654 dospěla generální visitace všech panství a statků v království Českém, nařízená sně- mem za účelem rovnoměrného ukládání a rozvrhování berně pozemkové. Vydává se zde podle kopie, kterou si opatřil archiv zemský v Praze ze starého ruko- pisu, uloženého v státním archivě ve Vídni. Aby se mohlo o sloupcích a řádcích tabule krátce mluviti, postavil jsem nad sloupce ještě římská čísla od I do XVIII, a před řádky dal jsem arabské číslice od 1 do 12. Nad- pisy nad sloupci jsou největším dílem dobře srozumitelné. Neplatí to však o nadpise nad XI. sloupcem: Summa aller reducirten Contributionen vermöge der Visitations-Commission. V tom sloupci stojí počty berničných jednotek, jimž říkalo se usedlí poddaní nebo usedlosti, a jež visitační komise vypočítala z poplatníků, stojících v předešlých sloupcích VII, VIII., IX. a X. K utvoření čísla 40011/2, jež stojí v prvním řádku ve sloupci XI., sedlák počítal se z pravidla za celého usedlého, tak že by 3540 sedláků dalo 3540 usedlých; chalupníci obyčejně 4 počí- tali se za 1 usedlého, tak z 1909 chalupníků by se napočetlo 4771/2 usedlého; zahradníků po- čítalo se 8 na 1 usedlého, někde však šlo až 16 zahradníků na 1 usedlého, tak že z naleze- ných 649 zahradníků mohlo se udělati 81, nebo také jen 40 usedlých (s nějakým zlomkem). Tak by ze tří předešlých sloupců mohlo se napočítati dohromady 3540+477 + 81 (anebo jen 40) = 4098 (anebo 4057) usedlých. Visitační komise vypočetla méně, jen 40011/2 usedlých; z čehož se vidí, že někde 4 chalupníci neměli dohromady za jednu celou usedlost, ba také leckterý sedlák nemohl se počítati za celou usedlost. Čísla ve sloupcích VII., VIII. a IX. zna- menají tedy skutečné usedlíky, totiž sedláky, chalupníky a zahradníky; čísla pak v XI. sloupci znamenají berničné jednotky, pouhé početní usedlosti, které pospolu co do berničné síly vyrov- naly se oněm trojím skutečným usedlíkům dohromady vzatým. Co tu řečeno na vysvětlenou čísla 40011/2, to platí také o číslech stojících v řádcích 2.—5. ve sloupci XI.: všecka ukazují úhrnnou berničnou sílu sedláků, chalupníků a zahrad- níků, vykázaných v sloupcích VII.—IX. Chci ty berničné jednotky ve sloupci XI., fingované a neskutečné, v jakéž se přepočítával všechen poplatný majetek a jimiž se měřil, nazývati po- četními usedlostmi (ačkoli se jim tak nikdy neříkalo), aby měly určité pojmenování, kterým by se rozeznaly od rozličných jiných usedlostí. Sečetl jsem ty početní usedlosti z pěti prvních řádků v XI. sloupci, a našel jsem jich součet 68.6695/8. To číslo představovalo všechen po- platný majetek obyvatelstva selského, tehdáž poddaného dílem králi (komoře), dílem stavům: duchovnímu, panskému, rytířskému a městskému.
268 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: des Allmächtigen Ehre ausgebreitet, eine allgemeine durchgehende Gleichheit einge- führet würde, und Ihr kais. und königl. Majestät solche ihre gehorsambste Bemühung in kais. und königl. Gnaden zu erkennen genugsamb Ursach haben. oc. Ex Consilio Commissionis Pragae 30. Juni Ao. 1653. 165. Statistická tabule výsledků, ke kterým roku 1654 dospěla generální visitace všech panství a statků v království Českém, nařízená sně- mem za účelem rovnoměrného ukládání a rozvrhování berně pozemkové. Vydává se zde podle kopie, kterou si opatřil archiv zemský v Praze ze starého ruko- pisu, uloženého v státním archivě ve Vídni. Aby se mohlo o sloupcích a řádcích tabule krátce mluviti, postavil jsem nad sloupce ještě římská čísla od I do XVIII, a před řádky dal jsem arabské číslice od 1 do 12. Nad- pisy nad sloupci jsou největším dílem dobře srozumitelné. Neplatí to však o nadpise nad XI. sloupcem: Summa aller reducirten Contributionen vermöge der Visitations-Commission. V tom sloupci stojí počty berničných jednotek, jimž říkalo se usedlí poddaní nebo usedlosti, a jež visitační komise vypočítala z poplatníků, stojících v předešlých sloupcích VII, VIII., IX. a X. K utvoření čísla 40011/2, jež stojí v prvním řádku ve sloupci XI., sedlák počítal se z pravidla za celého usedlého, tak že by 3540 sedláků dalo 3540 usedlých; chalupníci obyčejně 4 počí- tali se za 1 usedlého, tak z 1909 chalupníků by se napočetlo 4771/2 usedlého; zahradníků po- čítalo se 8 na 1 usedlého, někde však šlo až 16 zahradníků na 1 usedlého, tak že z naleze- ných 649 zahradníků mohlo se udělati 81, nebo také jen 40 usedlých (s nějakým zlomkem). Tak by ze tří předešlých sloupců mohlo se napočítati dohromady 3540+477 + 81 (anebo jen 40) = 4098 (anebo 4057) usedlých. Visitační komise vypočetla méně, jen 40011/2 usedlých; z čehož se vidí, že někde 4 chalupníci neměli dohromady za jednu celou usedlost, ba také leckterý sedlák nemohl se počítati za celou usedlost. Čísla ve sloupcích VII., VIII. a IX. zna- menají tedy skutečné usedlíky, totiž sedláky, chalupníky a zahradníky; čísla pak v XI. sloupci znamenají berničné jednotky, pouhé početní usedlosti, které pospolu co do berničné síly vyrov- naly se oněm trojím skutečným usedlíkům dohromady vzatým. Co tu řečeno na vysvětlenou čísla 40011/2, to platí také o číslech stojících v řádcích 2.—5. ve sloupci XI.: všecka ukazují úhrnnou berničnou sílu sedláků, chalupníků a zahrad- níků, vykázaných v sloupcích VII.—IX. Chci ty berničné jednotky ve sloupci XI., fingované a neskutečné, v jakéž se přepočítával všechen poplatný majetek a jimiž se měřil, nazývati po- četními usedlostmi (ačkoli se jim tak nikdy neříkalo), aby měly určité pojmenování, kterým by se rozeznaly od rozličných jiných usedlostí. Sečetl jsem ty početní usedlosti z pěti prvních řádků v XI. sloupci, a našel jsem jich součet 68.6695/8. To číslo představovalo všechen po- platný majetek obyvatelstva selského, tehdáž poddaného dílem králi (komoře), dílem stavům: duchovnímu, panskému, rytířskému a městskému.
Strana 269
Tabule výsledků generální visitace 1654. 269 V dalších čtyřech řádcích (6—9) v témž XI. sloupci udán jest poplatný majetek mě- šťanstva ve svobodných městech, jež tu jsou rozlišena v královská města Pražská, horní, krá- lovská a věnná. Také majetek měšťanský měřil se na početní usedlosti, při čemž libovůli byla pootevřena brána neméně, než při přepočítávání rozmanitých statků a statečků selských na do- tčené početní usedlosti. Ze čtyř řádků městských v XI. sloupci sečetl jsem takových usedlostí 71833/8. Číslo 10441/2 v 10. řádku opět znamená naše známé početní usedlosti, neskutečné; ty se vypočetly ze 426 svobodných dvorů, kteréžto číslo stojí v X. sloupci; všichni svobodníci v Čechách dohromady měli platit tolik kontribuce, jako 10441/2 početních usedlostí poddanských. Všech početních usedlostí v držení poddaných, měšťanů i svobodníků udává tabule úhrnem 76.904. Když jsem sečetl všechny sčítance v XI. sloupci, vyšlo mi 76.8971/2, tedy o 61/2 méně; počtář najde takových neshod více, ale bývají malé. Sloupec XII. v řádcích 1.—5. ukazuje čísla, ke kolika usedlým poddaným (početním usedlostem) přiznaly se vrchnosti při poslední příležitosti roku 1653. Srovnáme-li ta čísla s čísly ve sloupci XI., vidíme, že ona jsou menší než tato, čili že poplatníci a jejich vrchnosti přiznávali méně, než visitační komise r. 1654 našla a vypočetla; ty rozdíly jsou veliké, ale nepocházely všechny zrovna z utajování poddaných a jich majetku, nýbrž namnoze z toho, že vrchnosti a poddaní jinak cenili berničnou sílu poddaných; přijímali ji menší, anebo předpo- kládali početní usedlost větší, než visitační komise; proto visitační komisaři dopočítali se vět- šího počtu usedlostí (početních), než vrchnosti a jich poddaní, i kde nikdo nic nezamlčel. O kolik početních usedlostí visitační komise vypočetla více, jest napsáno ve sloupci XIII. Ro- zumí se, že sečteme-li čísla sousedící ve sloupcích XII. a XIII., máme obdržeti číslo stojící ve sloupci XI.; v pěti řádcích poddanských jest tomu v tabuli skutečně tak, zevrubně nebo aspoň přibližně. Ve čtyřech řádcích městských (6.—9.) není takové jednoduché shody, což však nepochází z početních chyb, nýbrž ze způsobu, jak se vypočítávala kontribuce v městech. V městských řádcích musíme součet sousedících položek z XII. a XIII. sloupce zdvojnásobiti, pak dostaneme číslo stojící v XI. sloupci, ku př. (562 + 3051/2) X 2 = 8671/2 X 2 = 1735; a to proto, že každý soused (domácí pán) ve svobodném městě měl se počítati za dvě usedlosti; a ježto mezi domy byly velké rozdíly co do ceny a výnosu, nespravedlnost z toho pocházející vyrovnávala se místní subreparticí, tak že bohatším uložila se skutečně větší daň, jak se mlu- vilo, chudším na pomoc (um die ärmeren zu übertragen). Srovnáme-li počty měšťanů v sloupci III. s počty početních usedlostí v sloupci XI. v řádcích 6—9, dopočteme se zdvojnásobením měšťanů, že pravidlo, dle něhož soused ve svobodných městech platil za dvě usedlosti, provedlo se úplně v městech Pražských (8671/2 X 2 = 1735) i v městech věnných, ale pokulhávalo v městech královských celkem o 673/8 usedlostí (1716 X 2 = 3432, — 33645/8 = 673/8) a v městech horních o 991/2 usedlostí. V desátém řádku dlužno si všimnouti, že 188 +238 = 426; součet 426 svobodných dvorů nehodil se do sloupce XI., určeného pro početní usedlosti, i udělali pro 426 svobodných dvorů zvláštní sloupec X., a do sloupce XI. dali jejich ekvivalent 10441/2 početních usedlostí. Ze Soupisu svobodníků, zhotoveného r. 1655 a tištěného zde níže, vysvítá, že tak zvané svo- bodné dvory, jichž se napočetlo 426, byly namnoze zase jenom početním výsledkem (podobně jako početní usedlosti), a že jenom některé z nich byly skutečné jednotlivé (individuální) dvory, ostatní pak že byly vypočteny z menších živností, na kterých žilo někde mnoho svobodníků. Těmito výklady dostávají čísla stojící v XI. sloupci jiný význam, než jaký bývá hledán ve výkazech o usedlých nebo o usedlostech. Žádný sčítanec v tom sloupci nevznikl prostým
Tabule výsledků generální visitace 1654. 269 V dalších čtyřech řádcích (6—9) v témž XI. sloupci udán jest poplatný majetek mě- šťanstva ve svobodných městech, jež tu jsou rozlišena v královská města Pražská, horní, krá- lovská a věnná. Také majetek měšťanský měřil se na početní usedlosti, při čemž libovůli byla pootevřena brána neméně, než při přepočítávání rozmanitých statků a statečků selských na do- tčené početní usedlosti. Ze čtyř řádků městských v XI. sloupci sečetl jsem takových usedlostí 71833/8. Číslo 10441/2 v 10. řádku opět znamená naše známé početní usedlosti, neskutečné; ty se vypočetly ze 426 svobodných dvorů, kteréžto číslo stojí v X. sloupci; všichni svobodníci v Čechách dohromady měli platit tolik kontribuce, jako 10441/2 početních usedlostí poddanských. Všech početních usedlostí v držení poddaných, měšťanů i svobodníků udává tabule úhrnem 76.904. Když jsem sečetl všechny sčítance v XI. sloupci, vyšlo mi 76.8971/2, tedy o 61/2 méně; počtář najde takových neshod více, ale bývají malé. Sloupec XII. v řádcích 1.—5. ukazuje čísla, ke kolika usedlým poddaným (početním usedlostem) přiznaly se vrchnosti při poslední příležitosti roku 1653. Srovnáme-li ta čísla s čísly ve sloupci XI., vidíme, že ona jsou menší než tato, čili že poplatníci a jejich vrchnosti přiznávali méně, než visitační komise r. 1654 našla a vypočetla; ty rozdíly jsou veliké, ale nepocházely všechny zrovna z utajování poddaných a jich majetku, nýbrž namnoze z toho, že vrchnosti a poddaní jinak cenili berničnou sílu poddaných; přijímali ji menší, anebo předpo- kládali početní usedlost větší, než visitační komise; proto visitační komisaři dopočítali se vět- šího počtu usedlostí (početních), než vrchnosti a jich poddaní, i kde nikdo nic nezamlčel. O kolik početních usedlostí visitační komise vypočetla více, jest napsáno ve sloupci XIII. Ro- zumí se, že sečteme-li čísla sousedící ve sloupcích XII. a XIII., máme obdržeti číslo stojící ve sloupci XI.; v pěti řádcích poddanských jest tomu v tabuli skutečně tak, zevrubně nebo aspoň přibližně. Ve čtyřech řádcích městských (6.—9.) není takové jednoduché shody, což však nepochází z početních chyb, nýbrž ze způsobu, jak se vypočítávala kontribuce v městech. V městských řádcích musíme součet sousedících položek z XII. a XIII. sloupce zdvojnásobiti, pak dostaneme číslo stojící v XI. sloupci, ku př. (562 + 3051/2) X 2 = 8671/2 X 2 = 1735; a to proto, že každý soused (domácí pán) ve svobodném městě měl se počítati za dvě usedlosti; a ježto mezi domy byly velké rozdíly co do ceny a výnosu, nespravedlnost z toho pocházející vyrovnávala se místní subreparticí, tak že bohatším uložila se skutečně větší daň, jak se mlu- vilo, chudším na pomoc (um die ärmeren zu übertragen). Srovnáme-li počty měšťanů v sloupci III. s počty početních usedlostí v sloupci XI. v řádcích 6—9, dopočteme se zdvojnásobením měšťanů, že pravidlo, dle něhož soused ve svobodných městech platil za dvě usedlosti, provedlo se úplně v městech Pražských (8671/2 X 2 = 1735) i v městech věnných, ale pokulhávalo v městech královských celkem o 673/8 usedlostí (1716 X 2 = 3432, — 33645/8 = 673/8) a v městech horních o 991/2 usedlostí. V desátém řádku dlužno si všimnouti, že 188 +238 = 426; součet 426 svobodných dvorů nehodil se do sloupce XI., určeného pro početní usedlosti, i udělali pro 426 svobodných dvorů zvláštní sloupec X., a do sloupce XI. dali jejich ekvivalent 10441/2 početních usedlostí. Ze Soupisu svobodníků, zhotoveného r. 1655 a tištěného zde níže, vysvítá, že tak zvané svo- bodné dvory, jichž se napočetlo 426, byly namnoze zase jenom početním výsledkem (podobně jako početní usedlosti), a že jenom některé z nich byly skutečné jednotlivé (individuální) dvory, ostatní pak že byly vypočteny z menších živností, na kterých žilo někde mnoho svobodníků. Těmito výklady dostávají čísla stojící v XI. sloupci jiný význam, než jaký bývá hledán ve výkazech o usedlých nebo o usedlostech. Žádný sčítanec v tom sloupci nevznikl prostým
Strana 270
270 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Tabella oder Extract der Il III IV VI VII VIII 6 1. Ihrer kais. u. kön. Maj. Herr- schaften . . . . . . . . 14 7 30 559 3540 1909 2. Geistlicher Stand . . . . 3. Herren-Stand . . . . . 4. Ritter-Stand . . . . . . 5. Dörfer dem Burger-Stand gehörig . . 174 473 623 80 16 58 2 4 41 280 37 8 1263 6824 2043 514 7859 42699 6652 3460 4428 22962 4289 1239 Städte, welche sich des 6. Königl. Prager Städte. . 7. Königl. Berg-Städte . . . . 8. Königl. Städte . . . . . . . 3 30 26 8671/2 5063 1716 9. Leibgedings-Städte . . . . 9 5844/ 10. Frei Bauern . . . . . . 11. Summa summarum . . . . 1364 68 36751 87 396 11203 64210 34827 12. Grafschaft Glatz . . . . 66 4 922 1 4 183 3144 1643 sečtením statků nebo jiných živností a majetků, jež visitační komisaři našli, nýbrž všechny položky byly vypočteny a přepočteny z čísel jiných, založených na ohledané skutečnosti; proto jednotkám do toho sloupce pojatým slušně náleží název usedlostí početních. Počet jich byl vy- počítáván ze zapsaných nálezů rozdílným způsobem, jinak v pěti řádcích majetku selského čili poddanského, jinak ve čtyřech řádcích majetku měšťanského, a jinak u svobodníků. K osobám držitelů, totiž k jich počtu, nemají ta čísla docela žádného zření, nýbrž týkají se jenom ma- jetku a jeho výnosu. Jest patrno, v jak velikém nedorozumění a na omylu nacházeli ti bada-
270 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Tabella oder Extract der Il III IV VI VII VIII 6 1. Ihrer kais. u. kön. Maj. Herr- schaften . . . . . . . . 14 7 30 559 3540 1909 2. Geistlicher Stand . . . . 3. Herren-Stand . . . . . 4. Ritter-Stand . . . . . . 5. Dörfer dem Burger-Stand gehörig . . 174 473 623 80 16 58 2 4 41 280 37 8 1263 6824 2043 514 7859 42699 6652 3460 4428 22962 4289 1239 Städte, welche sich des 6. Königl. Prager Städte. . 7. Königl. Berg-Städte . . . . 8. Königl. Städte . . . . . . . 3 30 26 8671/2 5063 1716 9. Leibgedings-Städte . . . . 9 5844/ 10. Frei Bauern . . . . . . 11. Summa summarum . . . . 1364 68 36751 87 396 11203 64210 34827 12. Grafschaft Glatz . . . . 66 4 922 1 4 183 3144 1643 sečtením statků nebo jiných živností a majetků, jež visitační komisaři našli, nýbrž všechny položky byly vypočteny a přepočteny z čísel jiných, založených na ohledané skutečnosti; proto jednotkám do toho sloupce pojatým slušně náleží název usedlostí početních. Počet jich byl vy- počítáván ze zapsaných nálezů rozdílným způsobem, jinak v pěti řádcích majetku selského čili poddanského, jinak ve čtyřech řádcích majetku měšťanského, a jinak u svobodníků. K osobám držitelů, totiž k jich počtu, nemají ta čísla docela žádného zření, nýbrž týkají se jenom ma- jetku a jeho výnosu. Jest patrno, v jak velikém nedorozumění a na omylu nacházeli ti bada-
Strana 271
Tabule výsledků generální visitace 1654. 271 General-Visitation de anno 1654. IX X XI XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII 649 40011/2 26111/ 1396 70 23 58 34 11 2737 16892 2773 8941/ 452661 7134 5067 28816 4405 38441 164503/ 2729 110 612 151 56 425 215 114 981 541 129 601 101 40 212 36 724 3326 1506 1820 25 23 50 vierten Standes gebrauchen: 1735 562 3051/2 8 1492 598 9141/2 33645 116912 183 922 3681/2 3231/2 794 2161 3 24 6 2 217 33 2 63 8 426 10441 188 238 23775 426 76904 44629 281473/ 1010 742 1744 2609 970 1862 59 5880 5880 33 33 Sedlákův všech v Čechách . . . . . . . . . 123238 . 6708 v Klatsku . . . . . . . . Suma . . 129946 Item opiliones . . . . . . . . 2519 . . . . . . telé, kteří chtěli z počtu tak zvaných usedlostí vypočísti počet obyvatelstva v zemi. Počet usedlých nebo usedlostí (početních) nepovídá nic o počtu obyvatelů, nýbrž oznamuje toliko počet berničných jednotek, na které se ukládala stejná daň pozemková, na každou jednotku stejně velká částka berně. Pod tabulí, kteráž jest psána německy, nachází se stará česká poznámka o počtu sedláků, kdež slovo sedlák vztahuje se na všechny vesnické rolníky, kteříž v tabuli dělí se v sedláky, chalupníky, zahradníky a svobodníky.
Tabule výsledků generální visitace 1654. 271 General-Visitation de anno 1654. IX X XI XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII 649 40011/2 26111/ 1396 70 23 58 34 11 2737 16892 2773 8941/ 452661 7134 5067 28816 4405 38441 164503/ 2729 110 612 151 56 425 215 114 981 541 129 601 101 40 212 36 724 3326 1506 1820 25 23 50 vierten Standes gebrauchen: 1735 562 3051/2 8 1492 598 9141/2 33645 116912 183 922 3681/2 3231/2 794 2161 3 24 6 2 217 33 2 63 8 426 10441 188 238 23775 426 76904 44629 281473/ 1010 742 1744 2609 970 1862 59 5880 5880 33 33 Sedlákův všech v Čechách . . . . . . . . . 123238 . 6708 v Klatsku . . . . . . . . Suma . . 129946 Item opiliones . . . . . . . . 2519 . . . . . . telé, kteří chtěli z počtu tak zvaných usedlostí vypočísti počet obyvatelstva v zemi. Počet usedlých nebo usedlostí (početních) nepovídá nic o počtu obyvatelů, nýbrž oznamuje toliko počet berničných jednotek, na které se ukládala stejná daň pozemková, na každou jednotku stejně velká částka berně. Pod tabulí, kteráž jest psána německy, nachází se stará česká poznámka o počtu sedláků, kdež slovo sedlák vztahuje se na všechny vesnické rolníky, kteříž v tabuli dělí se v sedláky, chalupníky, zahradníky a svobodníky.
Strana 272
272 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: v Čechách Byloť dle naší tabule: . sedláků . . . . . . . . . . . . 64.210 chalupníků . . . . . . . . . . . 34.827 zahradníků . . . . . . . . . . 23.775 426 svobodných dvorů . . . . . . . . součet vesnických rolníků . . . . . 123.238 Pod názvem opiliones jsou zahrnuti: ovčáčtí mistři v Čechách . . . . . . . . . . . . 742 „ . . . . . . . . . . . . 1.744 „ pacholci „ 33 ovčáčtí mistři v Kladsku . . . . . . . . . . . . součet ovčáckých mistrů a pacholků . . . . . . . . 2.519 Všecky udaje té poznámky jsou tedy obsaženy také v tabuli. v Kladsku 3.144 1.643 1.826 59 6.708 166. Soupis svobodníků a jim podobných privilegovaných rolníků v Čechách, r. 1655 vytažený z nejstaršího katastru a sestavený podle krajův a rozličných tříd těch volnějších držitelů pozemků. V aktech katastru Terezianského, jenž nyní se chová v archivě zemském v Praze, ne- dávno našel se v přiznávkách svobodníků kraje Táborského k berni rukopis, jenž za účelem ukládání berně na statky vyčítá podrobně, kde a kolik bylo uprostřed 17. věku po Čechách svobodníků a jiných zemědělců, kteří lepším postavením právním, zděděným z časů nepamět- ných nebo písemnými výsadami nabytým, vynikali nad obecný selský lid, uvedený v nevolnost čili v porobu osobní. Vzácný ten rukopis, jenž mi byl od p. ředitele archivu zemského dra V. J. Nováčka k použití ochotně nabídnut a zapůjčen, jest papírový, nevelkého foliového formátu, o 38 listech, hned prvotně číslovaných a sešitých v slabých lepenkových deštkách. Na přední deštce zvenčí jest prvotní frakturový nápis: Extrakt všech svobodníkův, dvorův svobodných, hamfeštních, manských, též manův rytíř- ských i robotních v celém království se vynacházejících. Na též deštce jest dole stará registraturní známka ad 29, nahoře nová archivní sig- natura 62, B. 15, a na vnitřní straně nová poznámka o tom, kde se rukopis posledně nalezl. Na prvním listě stojí toliko obšírnější titul knihy či sešitu, psaný touž rukou, která vyhotovila celý rukopis. Zní takto: Extrakt všech svobodníkův, dvorův svobodných, hamfeštních, manských, též manův ry- tířských i robotních v celém Českém království se vynacházejících, tak jakž od pánův kommis- sařův visitationis jsou vynalezeni, očitě spatřeni, a od nich v originálních popisích circumstan-
272 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: v Čechách Byloť dle naší tabule: . sedláků . . . . . . . . . . . . 64.210 chalupníků . . . . . . . . . . . 34.827 zahradníků . . . . . . . . . . 23.775 426 svobodných dvorů . . . . . . . . součet vesnických rolníků . . . . . 123.238 Pod názvem opiliones jsou zahrnuti: ovčáčtí mistři v Čechách . . . . . . . . . . . . 742 „ . . . . . . . . . . . . 1.744 „ pacholci „ 33 ovčáčtí mistři v Kladsku . . . . . . . . . . . . součet ovčáckých mistrů a pacholků . . . . . . . . 2.519 Všecky udaje té poznámky jsou tedy obsaženy také v tabuli. v Kladsku 3.144 1.643 1.826 59 6.708 166. Soupis svobodníků a jim podobných privilegovaných rolníků v Čechách, r. 1655 vytažený z nejstaršího katastru a sestavený podle krajův a rozličných tříd těch volnějších držitelů pozemků. V aktech katastru Terezianského, jenž nyní se chová v archivě zemském v Praze, ne- dávno našel se v přiznávkách svobodníků kraje Táborského k berni rukopis, jenž za účelem ukládání berně na statky vyčítá podrobně, kde a kolik bylo uprostřed 17. věku po Čechách svobodníků a jiných zemědělců, kteří lepším postavením právním, zděděným z časů nepamět- ných nebo písemnými výsadami nabytým, vynikali nad obecný selský lid, uvedený v nevolnost čili v porobu osobní. Vzácný ten rukopis, jenž mi byl od p. ředitele archivu zemského dra V. J. Nováčka k použití ochotně nabídnut a zapůjčen, jest papírový, nevelkého foliového formátu, o 38 listech, hned prvotně číslovaných a sešitých v slabých lepenkových deštkách. Na přední deštce zvenčí jest prvotní frakturový nápis: Extrakt všech svobodníkův, dvorův svobodných, hamfeštních, manských, též manův rytíř- ských i robotních v celém království se vynacházejících. Na též deštce jest dole stará registraturní známka ad 29, nahoře nová archivní sig- natura 62, B. 15, a na vnitřní straně nová poznámka o tom, kde se rukopis posledně nalezl. Na prvním listě stojí toliko obšírnější titul knihy či sešitu, psaný touž rukou, která vyhotovila celý rukopis. Zní takto: Extrakt všech svobodníkův, dvorův svobodných, hamfeštních, manských, též manův ry- tířských i robotních v celém Českém království se vynacházejících, tak jakž od pánův kommis- sařův visitationis jsou vynalezeni, očitě spatřeni, a od nich v originálních popisích circumstan-
Strana 273
Soupis svobodníků 1655: Úvod vydavatelův. 273 tialiter se vší svou možností vypsáni. V kterémžto extraktu na počet usedlých poddaných jeden každý vedle své možnosti reducirováni jsouce, vynáší kalkulum, kterýž se vnitř vynajde. Kdy náš Soupis byl skládán nebo psán, nikde se v něm neoznamuje výslovně, ale z ně- kterých rčení mimochodem učiněných můžeme se domysliti, že psán byl na čisto roku 1655. Na straně f. 30a rukopisu dovídáme se, že v Hořejších Pticích Jindřich Dobranovský „osazuje se“ na svobodném dvoře roku 1652. Na straně f. 35b v Srbicích primas Otický vytčen jest jako „v nově osedlý anno 1654,“ a tamže jiný svobodník v Malkovicích též v nově osedlý roku 1654. Dle strany f. 25b hrabě Jaroslav z Dobrše koupil r. 1654 dvůr Kelblovský, v němž „na ten čas (t. j. při popisování jeho) „toliko podruh zůstává“. To vše nasvědčuje, že to bylo psáno ve jmenovaných letech 1652 a 1654 anebo nedlouho později. Dle strany f. 16a doká- zalo se o dvou dvořích ve Psářích a v Česlicích, že byly statečky pozemské (deskové), i byly proto dne 30. září 1655 odtud (ze soupisu svobodníků) vyňaty a mezi statky pozemské ve- psány. A při Kralovicích (str. f. 16b) poznamenáno stejnou rukou dne 30. září (nepochybně r. 1655), že tamější dvůr byl vyňat z dvorů svobodných a připojen ku panství. Na straně f. 26a jsou dvě poznámky o repartici na rok 1655. Takových nebo podobných poznámek z let pozdějších není. Můžeme tedy bezpečně souditi, že náš Soupis svobodníků, vytažený z popisů katastrálních, vyhotovených visitační komisí stavovskou v letech 1653—1654, byl sestavován skoro současně, a nejspíš byl dokonán před 30. zářím 1655. Vrchní berničný úřad na hradě Praž- ském hned r. 1655 revidoval elaboráty visitačních komisí, a dne 11. ledna 1656 podal místo- držitelstvu zprávu o opravách, které při tom provedl. Některé výsledky této revise byly ve- psány do našeho Soupisu svobodníků, a to dodatečně po jeho napsání, neboť se rozeznávají od prvotního textu písmem i polohou. Druhá věta delšího nadpisu, již uvedeného z prvního listu, znamená v tehdejší mluvě úředníků činných při katastru v Čechách, že v tom soupise u každého volného držitele po- zemků jest oceněna jeho zámožnost neboli berničná síla; při jejím měření v Čechách sloužil za jednotku selský poddaný statek skoro o jednom láně výsevku, jenž slul usedlost anebo usedlý, určitěji říkalo se tomu celá usedlost nebo celý usedlý, též skutečně i effektive usedlý, na roz- díl od menších statečků selských, půllánových, čtvrtlánových a jiných, kterým v úřední mluvě neradi dávali název usedlosti. Slib uvedený v nadpise, že svobodnické statky v tom se- znamu jsou reducirovány, tedy uvedeny aneb přepočteny na usedlé poddané, t. j. na usedlosti poddanské, byl skutečně vyplněn v některých krajích, kdež tedy se dovídáme, kolika pod- danským usedlostem vyrovnají se v kontribuci dvory svobodné (jaký kalkul mají); ale v jiných zase krajích není v Soupise poznamenáno, kolika poddaným usedlostem vyrovnají se tamější svobodné dvory. Skutečně však muselo to býti již r. 1654 venkoncem vypočteno, neboť stati stická tabule, tištěná zde na str. 270 a 271, udává v 10. řádku, že všech svobodných dvorů bylo v Čechách 426, a že dohromady měly platit tolik berně, jako 10441/2 poddanské usedlosti. Odkazuji zde také na příležité vysvětlivky, které o redukci aneb přepočtení všeho poplatného majetku na poddanské usedlosti, — o této nám podivné a nepraktické stránce starého ber- nictví českého, — podávám mezi textem Soupisu při stranách starého rukopisu f. 12a a f. 23b, a při tabuli na str. 268—271. Vítané a vzácné jsou nám udaje, které poněkud dávají na ruku, jakou výměru mívaly pozemky svobodného dvora. Měření jich na poddané usedlosti, jehož se nejvíce užívalo, jest velmi neurčité; když svobodný dvůr bývá v berničné síle kladen na roveň čtyřem, třem nebo dvěma poddanským usedlostem, tu se vyměřuje zámožnost svobodníka v poměru k poddanému Archiv Český XXIX. 35
Soupis svobodníků 1655: Úvod vydavatelův. 273 tialiter se vší svou možností vypsáni. V kterémžto extraktu na počet usedlých poddaných jeden každý vedle své možnosti reducirováni jsouce, vynáší kalkulum, kterýž se vnitř vynajde. Kdy náš Soupis byl skládán nebo psán, nikde se v něm neoznamuje výslovně, ale z ně- kterých rčení mimochodem učiněných můžeme se domysliti, že psán byl na čisto roku 1655. Na straně f. 30a rukopisu dovídáme se, že v Hořejších Pticích Jindřich Dobranovský „osazuje se“ na svobodném dvoře roku 1652. Na straně f. 35b v Srbicích primas Otický vytčen jest jako „v nově osedlý anno 1654,“ a tamže jiný svobodník v Malkovicích též v nově osedlý roku 1654. Dle strany f. 25b hrabě Jaroslav z Dobrše koupil r. 1654 dvůr Kelblovský, v němž „na ten čas (t. j. při popisování jeho) „toliko podruh zůstává“. To vše nasvědčuje, že to bylo psáno ve jmenovaných letech 1652 a 1654 anebo nedlouho později. Dle strany f. 16a doká- zalo se o dvou dvořích ve Psářích a v Česlicích, že byly statečky pozemské (deskové), i byly proto dne 30. září 1655 odtud (ze soupisu svobodníků) vyňaty a mezi statky pozemské ve- psány. A při Kralovicích (str. f. 16b) poznamenáno stejnou rukou dne 30. září (nepochybně r. 1655), že tamější dvůr byl vyňat z dvorů svobodných a připojen ku panství. Na straně f. 26a jsou dvě poznámky o repartici na rok 1655. Takových nebo podobných poznámek z let pozdějších není. Můžeme tedy bezpečně souditi, že náš Soupis svobodníků, vytažený z popisů katastrálních, vyhotovených visitační komisí stavovskou v letech 1653—1654, byl sestavován skoro současně, a nejspíš byl dokonán před 30. zářím 1655. Vrchní berničný úřad na hradě Praž- ském hned r. 1655 revidoval elaboráty visitačních komisí, a dne 11. ledna 1656 podal místo- držitelstvu zprávu o opravách, které při tom provedl. Některé výsledky této revise byly ve- psány do našeho Soupisu svobodníků, a to dodatečně po jeho napsání, neboť se rozeznávají od prvotního textu písmem i polohou. Druhá věta delšího nadpisu, již uvedeného z prvního listu, znamená v tehdejší mluvě úředníků činných při katastru v Čechách, že v tom soupise u každého volného držitele po- zemků jest oceněna jeho zámožnost neboli berničná síla; při jejím měření v Čechách sloužil za jednotku selský poddaný statek skoro o jednom láně výsevku, jenž slul usedlost anebo usedlý, určitěji říkalo se tomu celá usedlost nebo celý usedlý, též skutečně i effektive usedlý, na roz- díl od menších statečků selských, půllánových, čtvrtlánových a jiných, kterým v úřední mluvě neradi dávali název usedlosti. Slib uvedený v nadpise, že svobodnické statky v tom se- znamu jsou reducirovány, tedy uvedeny aneb přepočteny na usedlé poddané, t. j. na usedlosti poddanské, byl skutečně vyplněn v některých krajích, kdež tedy se dovídáme, kolika pod- danským usedlostem vyrovnají se v kontribuci dvory svobodné (jaký kalkul mají); ale v jiných zase krajích není v Soupise poznamenáno, kolika poddaným usedlostem vyrovnají se tamější svobodné dvory. Skutečně však muselo to býti již r. 1654 venkoncem vypočteno, neboť stati stická tabule, tištěná zde na str. 270 a 271, udává v 10. řádku, že všech svobodných dvorů bylo v Čechách 426, a že dohromady měly platit tolik berně, jako 10441/2 poddanské usedlosti. Odkazuji zde také na příležité vysvětlivky, které o redukci aneb přepočtení všeho poplatného majetku na poddanské usedlosti, — o této nám podivné a nepraktické stránce starého ber- nictví českého, — podávám mezi textem Soupisu při stranách starého rukopisu f. 12a a f. 23b, a při tabuli na str. 268—271. Vítané a vzácné jsou nám udaje, které poněkud dávají na ruku, jakou výměru mívaly pozemky svobodného dvora. Měření jich na poddané usedlosti, jehož se nejvíce užívalo, jest velmi neurčité; když svobodný dvůr bývá v berničné síle kladen na roveň čtyřem, třem nebo dvěma poddanským usedlostem, tu se vyměřuje zámožnost svobodníka v poměru k poddanému Archiv Český XXIX. 35
Strana 274
274 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským sedlákovi, veličina neurčitá druhou neurčitou, a neudává se velikost pozemků při svobodném dvoře. Poněkud určitější udaje o výměře pozemků při svobodných dvořích máme v Soupise tři I. Na f. 25b píše se o pustém svobodnickém dvoře Kelblovském, že jest při něm „rolí pod 66 strychů, všechny ladem leží, ale když zase k vyzdvižení přijde, slušná věc bude, aby držitel z půl svobodného dvora kontribuiroval“. II. Druhý takový záznam jest na též straně ve vsi, jež se tam píše chybně Pořovice; tamější dvůr byl při visitaci r. 1654 položen za 3/8 svobod- ného dvora; asi o sto let později poznamenal někdo tužkou k tomu: 45 Strich (rozuměj rolí), 10 Strich Wald. III. Dle strany f. 26a stateček pana Msticha Běšína v Záhrobí byl při visi- taci označen jakožto 3/8 svobodného dvora, a táž tužka připsala později: 34 Strich, což byly nepochybně role orné. Kolik v kterém případě bylo luk a zahrad, lad nebo pastvin, není v těch třech případech udáno, les připomenut jest jen v jednom. V I. případě poloviční svobodný dvůr měl 66 korců rolí, což se mohlo počítati za 1 celý a jednu desetinu lánu. V II. pří- padě statek nedosahoval hodnoty polovičního svobodného dvora, než vyrovnal se jen 3/8 tako- vého dvora; role (45 korců) jeho mohly se uznati za 3/4 lánu, les (10 korců) také za něco stál, snad asi za 5 korců polí. V III. případě statek byl oceněn také za 3/8 svobodného dvora, ač měl jen 34 korce rolí, což by se mohlo jmenovati půllánem. Ty tři svobodné živ- nosti ležely v kraji Práchenském. Dle summaria v kraji Práchenském celý svobodný dvůr (po- četní, jakýž vysvětluji níže při f. 23b) počítal se za 3 usedlosti poddanské, t. j. měl platit kontribuce tolik, jako 3 celí sedláci. V těchto případech víme netoliko, za jaký zlomek svo- bodného dvora cenil se každý svobodnický statek, ale našli jsme také poněkud udáno, jakou výměru měl.*) *) V jednom rukopisném aktu z 11. ledna 1656 našel jsem, že vrchní berničný úřad na hradé Praž- ském při svobodných dvořích a při svobodnících počítal 25 strychů výsevku za usedlého (za celou usedlost početní), a žádný svobodný dvůr necenil nad 4 usedlé. Při pracích katastrálních v druhé polovicí 17. věku po- čítalo se na jednoho usedlého poddaného v rozličných krajích rozličně mezi 34 až do 66 korců polí. Pojem usedlého byl tedy velice neustálený. Nadto z těchto tři případů můžeme se pokusiti o přibližné vyšetření, v jakém číselném poměru tehdáž uprostřed 17. věku stála zdaněnost půdy svobodnické ke zdaněnosti půdy pod- danské, jinými slovy: byla-li pozemková berně u svobodníků tak veliká, jako u poddaných sedláků, či byla-li větší nebo menší. Dejme tomu, že byla uložena berně pozemková 8 zlatých na každou početní usedlost. V Prachensku celý svobodný dvůr by byl tehdy platil 3krát tolik, totiž 3 X 8 = 24 zl. Po- četní usedlost, byla-li půda svobodnická, držela jen asi 25 korců. Pozemková daň z takové usedlosti 8 zl. = 480 kr. rozdělí-li se na 25 dílů, ukáže, že z korce svobodné půdy mělo se platit 19.2 krejcarů. Tak mělo býti vůbec aneb v průměru. V jednotlivých skutečných pří- padech dopadaly počty jinak; z našich tří statečků výše uvedených platilo by se berně: v I. případě z 1/2 svob. dvora 24X 1/2 = 12 zl., tedy z 1 korce 720 kr.: 66 = 10.9 kr. 10.8 z 3/8 svob. dvora 24X 3/8 = 9 zl., „ z 1 korce 540 kr.: 50 = II. „ „ „ z 1 korce 540 kr.: 34 = 15.88 z 3/8 svob. dvora 24X 3/ = 9 zl., III. „ „ Kdyby v těchto případech nešlo o půdu svobodnickou, ale o poddanskou, dopočteme se kontribuce z ní touto úvahou: Při zdělávání katastru r. 1654 zřídka kdy početní usedlost měla 60 korců (kdež by platila 8 zl., po 8 kr. z korce); zpravidla bylo k ní počítáno méně polí, ale rozličně. Roku 1683 bylo vypočteno o kraji Práchenském, že tam početní usedlosti poddanské mají průměrně 43 korce a 3 věrtele polí. Podle toho, když by na usedlost bylo uloženo 8 zl. daně, připadlo by tam na každý korec pole 480: 43.75 = 10.97 krejcarů, tedy
274 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským sedlákovi, veličina neurčitá druhou neurčitou, a neudává se velikost pozemků při svobodném dvoře. Poněkud určitější udaje o výměře pozemků při svobodných dvořích máme v Soupise tři I. Na f. 25b píše se o pustém svobodnickém dvoře Kelblovském, že jest při něm „rolí pod 66 strychů, všechny ladem leží, ale když zase k vyzdvižení přijde, slušná věc bude, aby držitel z půl svobodného dvora kontribuiroval“. II. Druhý takový záznam jest na též straně ve vsi, jež se tam píše chybně Pořovice; tamější dvůr byl při visitaci r. 1654 položen za 3/8 svobod- ného dvora; asi o sto let později poznamenal někdo tužkou k tomu: 45 Strich (rozuměj rolí), 10 Strich Wald. III. Dle strany f. 26a stateček pana Msticha Běšína v Záhrobí byl při visi- taci označen jakožto 3/8 svobodného dvora, a táž tužka připsala později: 34 Strich, což byly nepochybně role orné. Kolik v kterém případě bylo luk a zahrad, lad nebo pastvin, není v těch třech případech udáno, les připomenut jest jen v jednom. V I. případě poloviční svobodný dvůr měl 66 korců rolí, což se mohlo počítati za 1 celý a jednu desetinu lánu. V II. pří- padě statek nedosahoval hodnoty polovičního svobodného dvora, než vyrovnal se jen 3/8 tako- vého dvora; role (45 korců) jeho mohly se uznati za 3/4 lánu, les (10 korců) také za něco stál, snad asi za 5 korců polí. V III. případě statek byl oceněn také za 3/8 svobodného dvora, ač měl jen 34 korce rolí, což by se mohlo jmenovati půllánem. Ty tři svobodné živ- nosti ležely v kraji Práchenském. Dle summaria v kraji Práchenském celý svobodný dvůr (po- četní, jakýž vysvětluji níže při f. 23b) počítal se za 3 usedlosti poddanské, t. j. měl platit kontribuce tolik, jako 3 celí sedláci. V těchto případech víme netoliko, za jaký zlomek svo- bodného dvora cenil se každý svobodnický statek, ale našli jsme také poněkud udáno, jakou výměru měl.*) *) V jednom rukopisném aktu z 11. ledna 1656 našel jsem, že vrchní berničný úřad na hradé Praž- ském při svobodných dvořích a při svobodnících počítal 25 strychů výsevku za usedlého (za celou usedlost početní), a žádný svobodný dvůr necenil nad 4 usedlé. Při pracích katastrálních v druhé polovicí 17. věku po- čítalo se na jednoho usedlého poddaného v rozličných krajích rozličně mezi 34 až do 66 korců polí. Pojem usedlého byl tedy velice neustálený. Nadto z těchto tři případů můžeme se pokusiti o přibližné vyšetření, v jakém číselném poměru tehdáž uprostřed 17. věku stála zdaněnost půdy svobodnické ke zdaněnosti půdy pod- danské, jinými slovy: byla-li pozemková berně u svobodníků tak veliká, jako u poddaných sedláků, či byla-li větší nebo menší. Dejme tomu, že byla uložena berně pozemková 8 zlatých na každou početní usedlost. V Prachensku celý svobodný dvůr by byl tehdy platil 3krát tolik, totiž 3 X 8 = 24 zl. Po- četní usedlost, byla-li půda svobodnická, držela jen asi 25 korců. Pozemková daň z takové usedlosti 8 zl. = 480 kr. rozdělí-li se na 25 dílů, ukáže, že z korce svobodné půdy mělo se platit 19.2 krejcarů. Tak mělo býti vůbec aneb v průměru. V jednotlivých skutečných pří- padech dopadaly počty jinak; z našich tří statečků výše uvedených platilo by se berně: v I. případě z 1/2 svob. dvora 24X 1/2 = 12 zl., tedy z 1 korce 720 kr.: 66 = 10.9 kr. 10.8 z 3/8 svob. dvora 24X 3/8 = 9 zl., „ z 1 korce 540 kr.: 50 = II. „ „ „ z 1 korce 540 kr.: 34 = 15.88 z 3/8 svob. dvora 24X 3/ = 9 zl., III. „ „ Kdyby v těchto případech nešlo o půdu svobodnickou, ale o poddanskou, dopočteme se kontribuce z ní touto úvahou: Při zdělávání katastru r. 1654 zřídka kdy početní usedlost měla 60 korců (kdež by platila 8 zl., po 8 kr. z korce); zpravidla bylo k ní počítáno méně polí, ale rozličně. Roku 1683 bylo vypočteno o kraji Práchenském, že tam početní usedlosti poddanské mají průměrně 43 korce a 3 věrtele polí. Podle toho, když by na usedlost bylo uloženo 8 zl. daně, připadlo by tam na každý korec pole 480: 43.75 = 10.97 krejcarů, tedy
Strana 275
Soupis svobodníků 1655: Uvod vydavatelův. 275 málo přes polovic toho (19.2 kr.), kolik by platil svobodný korec pole. V našich třech pří- padech, kdyby tam byla půda poddanská, ne svobodnická, a kdyby daň byla se vyměřovala přesně podle korců, a ne podle dosti libovolných zlomků usedlostí, mělo se platiti v I. případě z 66 korců po 10.97 kr. = 12 zl. 4 kr. „ „ 10.97 „ = 9 „ 81/2 „ „ II. „ z 50 „ 10.97 „ = 6 „ 13 „ z 34 „ „ III. Poddanská daň z polí v prvních dvou případech vyrovnala se dani svobodnické, a v III. případě byla menší skoro o třetinu. Ale to vše jsou čísla nejistá nebo jen přibližná. Dobrou stránkou přítomného Soupisu jest roztřídění svobodných poplatníků a jich svo- bodných držebností v rozličné druhy, jichž jména naznačují rozličnou jich povahu a dílem i roz- ličný původ. Vedle svobodníků vlastně tak řečených uvádějí se dvorové svobodní, ale jaký byl rozdíl mezi těmi dvěma třídami, nedovídáme se. Dále vyčítají se dvorové hamfeštní, rychtářové svobodní, hutmistři sklářští, manové rytířští a robotní několika hradů: u těch všech již jmena dávají tušiti, že jejich právní postavení bylo jim uděleno výsadou písemnou. Dědinníci a ná- pravníci, kteříž vedle svobodníků bývají jmenováni v jiných pramenech ze starších časů a ještě v 17. věku, nepřipomínají se nikde v našem Soupise, ale věc jimi označovaná kryje se tu nej- spíš pod několika jinými názvy, jmenovitě dvorův svobodných a hamfeštních i manů rytířských a robotních. Slova zeman a dvořák, jež byla souznačná s některými z předešlých, nestala se úředními názvy celých společenských tříd, ale užívalo se jich nezřídka v rozličnem smyslu, a leckdy měnila se v příjmení rodinná, jež i v našem prameni se tu a tam vyskytují. Svo- bodní rychtáři trvali ze starších dob ještě v 17. století i později v rozličných končinách země, ale náš Soupis zná je pod tím jmenem jenom na Litomyšlsku, ne jinde. Bude potřebí mnohých studií, monografických i všeobecných a srovnavacích, aby se dosáhlo uspokojivé odpovědi k otázkám, naskytujícím se o svobodných třídách obyvatelstva selského v dávných Čechách. Uve- řejněný zde Soupis bude při takovém badání, přes zjevné nedostatky své, pomůckou důležitou. Na četných místech našeho Soupisu jest poznamenáno, buď od samého písaře jeho, nebo v pozdějších přípiscích, že ten nebo onen svobodný dvůr byl ku panství připojen, t. j. přestal býti samostatným dvorem privilegovaného držitele nebo svobodníka, byv získán nějak sousední vrchností, jíž se hodil k zaokrouhlení panství, s kterým jest již sloučen v jedno. Svobodných dvorů tedy v Čechách ubývalo, v starších časích bývalo jich více; proto jména mnohých bývalých svobodných dvorů scházejí v přítomném Soupise; a později ubývalo i těch, které uprostřed 17. věku byly v něm zaznamenány. Také však svobodnických statků přibývalo dělením větších v menší. Tento obojí postup lze nejspíš stopovati vzájemným srovnáním ti- štěných seznamů svobodníků. Máme jich již vydáno několik, zejmena: Dr. Václav Müller v knize nadepsané Svobodníci (vydané 1905 nákladem kr. Č. Společnosti Nauk, str. 152, 8°), uveřejnil: I. Seznam Dědinníků z register přiznavacích k berni v kraji Bechyňském z roku 1523 str. 104—108; též. II. Soupis svobodnictva z roku 1550 (str. 110—141), jejž vytáhl z nejstarší knihy svobodnické, cho- vané při deskách zemských; soupis tento vztahnje se na 13 krajů země České (schází kraj Rakovnický, kdež svobodníků nebylo). Pozoruhodné poznámky o tomto prameni uveřejnil Aug. Sedláček v Památkách archeol. VII. 291. III. Soupis poplatnictva 14 krajův království Českého z r. 1603. Podle rukopisu křižovnického archivu vydal F. Marat nákladem kr. Č. Společnosti Náuk r. 1898 č. I. stran 129 8°. V tomto prameni uvádějí se po- platníci podle krajů, v každém pak kraji podle tří stavův zastoupených na sněmu, při čemž v některých krajích, ne ve všech, po stavu městském a po bohatších duchovních vyčítají se také svobodníci. Tak jest uspořádán také následující soupis: 35*
Soupis svobodníků 1655: Uvod vydavatelův. 275 málo přes polovic toho (19.2 kr.), kolik by platil svobodný korec pole. V našich třech pří- padech, kdyby tam byla půda poddanská, ne svobodnická, a kdyby daň byla se vyměřovala přesně podle korců, a ne podle dosti libovolných zlomků usedlostí, mělo se platiti v I. případě z 66 korců po 10.97 kr. = 12 zl. 4 kr. „ „ 10.97 „ = 9 „ 81/2 „ „ II. „ z 50 „ 10.97 „ = 6 „ 13 „ z 34 „ „ III. Poddanská daň z polí v prvních dvou případech vyrovnala se dani svobodnické, a v III. případě byla menší skoro o třetinu. Ale to vše jsou čísla nejistá nebo jen přibližná. Dobrou stránkou přítomného Soupisu jest roztřídění svobodných poplatníků a jich svo- bodných držebností v rozličné druhy, jichž jména naznačují rozličnou jich povahu a dílem i roz- ličný původ. Vedle svobodníků vlastně tak řečených uvádějí se dvorové svobodní, ale jaký byl rozdíl mezi těmi dvěma třídami, nedovídáme se. Dále vyčítají se dvorové hamfeštní, rychtářové svobodní, hutmistři sklářští, manové rytířští a robotní několika hradů: u těch všech již jmena dávají tušiti, že jejich právní postavení bylo jim uděleno výsadou písemnou. Dědinníci a ná- pravníci, kteříž vedle svobodníků bývají jmenováni v jiných pramenech ze starších časů a ještě v 17. věku, nepřipomínají se nikde v našem Soupise, ale věc jimi označovaná kryje se tu nej- spíš pod několika jinými názvy, jmenovitě dvorův svobodných a hamfeštních i manů rytířských a robotních. Slova zeman a dvořák, jež byla souznačná s některými z předešlých, nestala se úředními názvy celých společenských tříd, ale užívalo se jich nezřídka v rozličnem smyslu, a leckdy měnila se v příjmení rodinná, jež i v našem prameni se tu a tam vyskytují. Svo- bodní rychtáři trvali ze starších dob ještě v 17. století i později v rozličných končinách země, ale náš Soupis zná je pod tím jmenem jenom na Litomyšlsku, ne jinde. Bude potřebí mnohých studií, monografických i všeobecných a srovnavacích, aby se dosáhlo uspokojivé odpovědi k otázkám, naskytujícím se o svobodných třídách obyvatelstva selského v dávných Čechách. Uve- řejněný zde Soupis bude při takovém badání, přes zjevné nedostatky své, pomůckou důležitou. Na četných místech našeho Soupisu jest poznamenáno, buď od samého písaře jeho, nebo v pozdějších přípiscích, že ten nebo onen svobodný dvůr byl ku panství připojen, t. j. přestal býti samostatným dvorem privilegovaného držitele nebo svobodníka, byv získán nějak sousední vrchností, jíž se hodil k zaokrouhlení panství, s kterým jest již sloučen v jedno. Svobodných dvorů tedy v Čechách ubývalo, v starších časích bývalo jich více; proto jména mnohých bývalých svobodných dvorů scházejí v přítomném Soupise; a později ubývalo i těch, které uprostřed 17. věku byly v něm zaznamenány. Také však svobodnických statků přibývalo dělením větších v menší. Tento obojí postup lze nejspíš stopovati vzájemným srovnáním ti- štěných seznamů svobodníků. Máme jich již vydáno několik, zejmena: Dr. Václav Müller v knize nadepsané Svobodníci (vydané 1905 nákladem kr. Č. Společnosti Nauk, str. 152, 8°), uveřejnil: I. Seznam Dědinníků z register přiznavacích k berni v kraji Bechyňském z roku 1523 str. 104—108; též. II. Soupis svobodnictva z roku 1550 (str. 110—141), jejž vytáhl z nejstarší knihy svobodnické, cho- vané při deskách zemských; soupis tento vztahnje se na 13 krajů země České (schází kraj Rakovnický, kdež svobodníků nebylo). Pozoruhodné poznámky o tomto prameni uveřejnil Aug. Sedláček v Památkách archeol. VII. 291. III. Soupis poplatnictva 14 krajův království Českého z r. 1603. Podle rukopisu křižovnického archivu vydal F. Marat nákladem kr. Č. Společnosti Náuk r. 1898 č. I. stran 129 8°. V tomto prameni uvádějí se po- platníci podle krajů, v každém pak kraji podle tří stavův zastoupených na sněmu, při čemž v některých krajích, ne ve všech, po stavu městském a po bohatších duchovních vyčítají se také svobodníci. Tak jest uspořádán také následující soupis: 35*
Strana 276
276 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: IV. Rozvržení sbírek a berní r. 1615, dle uzavření sněmu nejvyššími berníky učiněné. Podle ruko- pisu desk zemských vydal August Sedláček, nákladem kr. Č. Společnosti Náuk r. 1869, stran 100, 4°. Roku 1637 císař Ferdinand III. k odůvodněnému návrhu komorního prokuratora českého, Rafaela Mišovského ze Sebuzína, nařídil zhotoviti seznam svobodníků v Čechách; návrh i nařízení to tištěno jest v tomto svazku Archivu Českého str. 203 č. 146. Zdali toto nařízení bylo vykonáno a svobodníci úředně se- znamenáni k účelům prokuratora komory královské, není na ten čas povědomo. V. Na toto místo přichází nyní náš Soupis svobodníků z r. 1655. VI. Verzeichniss der im Königreiche Böhmen befindlichen Freisassen und Besitzer freisässlicher Güter, vermöge Beschreibungen der Viertelsältesten vom Jahre 1789. Tištěno v knize Františka X. Tvrdého: Pragmatische Geschichte der böhmischen Freisassen, v Praze 1804, 8°, na stranách 205—246. V jižních Čechách vyhledal značný počet svobodníků dr. Valentin Schmidt a uveřejnil zprávy o nich v Mittheilungen des Vereins für Geschichte der Deutschen in Böhmen, a sice v XXXV. ročníku 1896, S. 90—91: Freibauern in der Herrschaft Rosenberg; v XXXVI. ročníku 1898, S. 373—376: Freibauern in der Herrschaft Gratzen, str. 378 na panství Krumlovském. O dědinnících, nápravnících, svobodnících a dvořácích v zemi Moravské máme rozpravu, kterou úvodem ke třem výsadám (hamfeštům) napsal Fr. Vlst. Jurek; tištěno v Časopise Matice Moravské 1896 str. 222—231 pod nadpisem: Obdarování; z almárky našich Horáků svobodníků. Nejúplnější dílko o moravských svobodnících s výčtem jich sestavil kněz August Kratochvíl a vydal pod názvem: Svobodné dvory na Moravě od 17. století podnes, v Časopise Moravského musea zemského, od- kudž otištěno též zvlášť a vydáno v Popovicích 1910 (stran 37, 8°). O způsobu přítomného vydání poznamenávám, že vyjma pravopis, hleděl jsem znázor- niti všechny podstatné stránky starého rukopisu a učiniti jeho obsah srozumitelným. Formy, které se k tisku méně hodily, nahradil jsem jinými. Listy starého rukopisu byly hned prvotně číslovány 1—38; ta čísla pojal jsem též do otisku, a opatřil je hranatými závorkami s při- dáním písmene a nebo b k označení strany přední a zadní; odkazy v tomto úvodu vztahují se ke stránkám starého rukopisu. Postup a rozvrh, jehož se užilo při tomto popise svobod- nických statků, jest patrný z dostatečných nadpisů. Popis poplatníků děje se na každé straně v jisté formě, která v celém spise dosti stejně se zachovává, ač není ve všech krajích prove dena se stejnou pilností a úplností. Na každé stránce rozeznávají se kolmé rubriky nebo sloupce, ač nejsou v rukopise odděleny čarami. U levého kraje jest sloupec číslic, nejčastěji jedniček, které označují velikost svobodnického dvora hned vedle určitě pojmenovaného; někde místo takové jedničky stojí větší číslo, 2, 3, 4, nebo 11/2, 21/425 jež oznamuje, za kolik svobod- nických dvorů popisovaný statek platil, jakž o tom vykládám níže při stranách f. 12a a f. 23b. Někde schází takové číslo u jednotlivých živností, ale napsáno jest společně ke skupině závorou sjednocené. Někde v originále nad tím sloupcem stojí zkrácený název dvorů v té skupině zapsa- ných, na př. D. S. = dvorové svobodní; tu skratku vynechal jsem v otisku, poněvadž povaha dvorů v každé skupině jest dostatečně a lépe vyznačena nadpisem. Číslice, jež označují veli- kost dvorů, stojí v originále před řádkem, a tvoří tedy skutečně sloupec; já v otisku dal jsem je do řádků, ale opatřil jsem je oblými závorkami, aby na první pohled rozeznaly se od ji- ných čísel. Na konci každé skupiny bývá napsán v často řečeném sloupci součet dvorů; ten součet dávám tisknouti vedle posledního sčítance (ne pod něj), a oddělil jsem jej od něho po- mlčkou; na př. 1 — Sa 4 znamená, že summa dvorů v té skupině vyčtených jest 4. Hlavní široká rubrika obsahuje jméno místa, panství nebo vsi, kde dvůr stojí, jméno vlastníka jeho nebo několika vlastníků, někdy i rozličné přímětky. V pravo od této prostřední rubriky jest rubrika pouhých číslic, jež má v originále nápis: „Reducirováni jsouce, činí osedlé poddané“. Tento nadpis opakuje se jednostejně v celém sešitě od strany f. 2a až do strany f. 38a.
276 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: IV. Rozvržení sbírek a berní r. 1615, dle uzavření sněmu nejvyššími berníky učiněné. Podle ruko- pisu desk zemských vydal August Sedláček, nákladem kr. Č. Společnosti Náuk r. 1869, stran 100, 4°. Roku 1637 císař Ferdinand III. k odůvodněnému návrhu komorního prokuratora českého, Rafaela Mišovského ze Sebuzína, nařídil zhotoviti seznam svobodníků v Čechách; návrh i nařízení to tištěno jest v tomto svazku Archivu Českého str. 203 č. 146. Zdali toto nařízení bylo vykonáno a svobodníci úředně se- znamenáni k účelům prokuratora komory královské, není na ten čas povědomo. V. Na toto místo přichází nyní náš Soupis svobodníků z r. 1655. VI. Verzeichniss der im Königreiche Böhmen befindlichen Freisassen und Besitzer freisässlicher Güter, vermöge Beschreibungen der Viertelsältesten vom Jahre 1789. Tištěno v knize Františka X. Tvrdého: Pragmatische Geschichte der böhmischen Freisassen, v Praze 1804, 8°, na stranách 205—246. V jižních Čechách vyhledal značný počet svobodníků dr. Valentin Schmidt a uveřejnil zprávy o nich v Mittheilungen des Vereins für Geschichte der Deutschen in Böhmen, a sice v XXXV. ročníku 1896, S. 90—91: Freibauern in der Herrschaft Rosenberg; v XXXVI. ročníku 1898, S. 373—376: Freibauern in der Herrschaft Gratzen, str. 378 na panství Krumlovském. O dědinnících, nápravnících, svobodnících a dvořácích v zemi Moravské máme rozpravu, kterou úvodem ke třem výsadám (hamfeštům) napsal Fr. Vlst. Jurek; tištěno v Časopise Matice Moravské 1896 str. 222—231 pod nadpisem: Obdarování; z almárky našich Horáků svobodníků. Nejúplnější dílko o moravských svobodnících s výčtem jich sestavil kněz August Kratochvíl a vydal pod názvem: Svobodné dvory na Moravě od 17. století podnes, v Časopise Moravského musea zemského, od- kudž otištěno též zvlášť a vydáno v Popovicích 1910 (stran 37, 8°). O způsobu přítomného vydání poznamenávám, že vyjma pravopis, hleděl jsem znázor- niti všechny podstatné stránky starého rukopisu a učiniti jeho obsah srozumitelným. Formy, které se k tisku méně hodily, nahradil jsem jinými. Listy starého rukopisu byly hned prvotně číslovány 1—38; ta čísla pojal jsem též do otisku, a opatřil je hranatými závorkami s při- dáním písmene a nebo b k označení strany přední a zadní; odkazy v tomto úvodu vztahují se ke stránkám starého rukopisu. Postup a rozvrh, jehož se užilo při tomto popise svobod- nických statků, jest patrný z dostatečných nadpisů. Popis poplatníků děje se na každé straně v jisté formě, která v celém spise dosti stejně se zachovává, ač není ve všech krajích prove dena se stejnou pilností a úplností. Na každé stránce rozeznávají se kolmé rubriky nebo sloupce, ač nejsou v rukopise odděleny čarami. U levého kraje jest sloupec číslic, nejčastěji jedniček, které označují velikost svobodnického dvora hned vedle určitě pojmenovaného; někde místo takové jedničky stojí větší číslo, 2, 3, 4, nebo 11/2, 21/425 jež oznamuje, za kolik svobod- nických dvorů popisovaný statek platil, jakž o tom vykládám níže při stranách f. 12a a f. 23b. Někde schází takové číslo u jednotlivých živností, ale napsáno jest společně ke skupině závorou sjednocené. Někde v originále nad tím sloupcem stojí zkrácený název dvorů v té skupině zapsa- ných, na př. D. S. = dvorové svobodní; tu skratku vynechal jsem v otisku, poněvadž povaha dvorů v každé skupině jest dostatečně a lépe vyznačena nadpisem. Číslice, jež označují veli- kost dvorů, stojí v originále před řádkem, a tvoří tedy skutečně sloupec; já v otisku dal jsem je do řádků, ale opatřil jsem je oblými závorkami, aby na první pohled rozeznaly se od ji- ných čísel. Na konci každé skupiny bývá napsán v často řečeném sloupci součet dvorů; ten součet dávám tisknouti vedle posledního sčítance (ne pod něj), a oddělil jsem jej od něho po- mlčkou; na př. 1 — Sa 4 znamená, že summa dvorů v té skupině vyčtených jest 4. Hlavní široká rubrika obsahuje jméno místa, panství nebo vsi, kde dvůr stojí, jméno vlastníka jeho nebo několika vlastníků, někdy i rozličné přímětky. V pravo od této prostřední rubriky jest rubrika pouhých číslic, jež má v originále nápis: „Reducirováni jsouce, činí osedlé poddané“. Tento nadpis opakuje se jednostejně v celém sešitě od strany f. 2a až do strany f. 38a.
Strana 277
Soupis svobodníků 1655: Úvod vydavatelův. 277 Já jej v tisku vynechávám a náhradou za to kladu skratku red. ke každému číslu, které po- chází z té rubriky, a to číslo přistavil jsem hned k textu, k němuž náleží. Forma tří rubrik aneb sloupců, kterou jest v originale znamenati na každé straně, zmizela v otisku, ale udaje vytištěny jsou všechny. Opakovaný nadpis mnou vynechaný a skratkou red. nahrazený chce říci, že čísla pod ním stojící oznamují, kolika poddaným usedlostem vyrovná se popisovaný dvůr svobodný nebo vůbec poplatný majetek jeho vlastníka. Pod každou skupinou dvorů napsán jest součet (Sa) těchto tak zvaných usedlých poddaných, vlastně usedlostí poddanských, pouze početních, vymyšlených jen k uložení berní, jakž objasňuji na str. 273 i v příležitých poznámkách k Soupisu. Součty všech skupin dvorů opakují se na konci každého kraje, a konečně ze všech krajů opět ve všeobecném summariu na konci celého Soupisu. Toto poslední summarium v struč- nosti podává dobrého přehledu o celém díle, nejen o jeho kladném obsahu, rozvrhu a postupu, ale i o jeho neúplnosti a nedůslednosti v provedení. J. Kalousek. [f. 2a] Kraj Boleslavský. Nr. 1. Svobodníci. Na statku Bezdězi: (1—Sa 1) Ve vsi Tejně: Václav Luňák, red. 2. — Sa 2. Nr. 2. Dvorové svobodní. Na statku Novém Stránově: (1) Ve vsi Jizerným Vtelně, p. Jana Mladoty, 5 red. 21/2 [vyrovná se 21/2 usedlosti poddanské početní]. Na panství Svijanském a Nudvojovském: (1) Ve vsi Příšovicích: sirotkův Paygottovských, red. 21/2. Na statku Velkých Všelysích: (1) Ve vsi Borči, panny Markýty Vančurové, pojímajíc i sedláka k tomu dvoru poddacího, red. 4. Na panství Fridlandském: (1—Sa 4) Ve vsi Rosspenaw, p. Baltazara Zi- glera, majíce špatný potah, red. 2. — Sa 11. [Ty 4 svob. dvory rovnají se 11 usedlostem.] 10 Nr. 3. Dvorové hamfeštní. Na panství Svijanském a Nudvojovském: (1) Ve vsi Lažanech, p. Jana Jeníka, týž má chalupu gruntovní pro podruha, red. 1. [f. 2b] Na panství Skalském: (1) Ve vsi Loučce, p. Jindřicha Jeníka, red. 1. Na panství Doubravském [Dobrovickém] a Loučenském: (1) Ve vsi Auržecži [Ouhercích], p. Hendrycha Lesle, red. 1. (1—Sa 4) Ve vsi Kosořicích: p. Maximiliana Kyna, red. 1. — Sa 4. 15 Nr. 4. Hutmistři hutí sklenných. 20 Na panství Maloskalském: (1) Hutmistr Daniel Hutník, majíce drahně polí, s třema chalupníky, jenž rolí užívají a dobytek svůj mají, též s jedním mlejnem, počítá se za osedlý 2.
Soupis svobodníků 1655: Úvod vydavatelův. 277 Já jej v tisku vynechávám a náhradou za to kladu skratku red. ke každému číslu, které po- chází z té rubriky, a to číslo přistavil jsem hned k textu, k němuž náleží. Forma tří rubrik aneb sloupců, kterou jest v originale znamenati na každé straně, zmizela v otisku, ale udaje vytištěny jsou všechny. Opakovaný nadpis mnou vynechaný a skratkou red. nahrazený chce říci, že čísla pod ním stojící oznamují, kolika poddaným usedlostem vyrovná se popisovaný dvůr svobodný nebo vůbec poplatný majetek jeho vlastníka. Pod každou skupinou dvorů napsán jest součet (Sa) těchto tak zvaných usedlých poddaných, vlastně usedlostí poddanských, pouze početních, vymyšlených jen k uložení berní, jakž objasňuji na str. 273 i v příležitých poznámkách k Soupisu. Součty všech skupin dvorů opakují se na konci každého kraje, a konečně ze všech krajů opět ve všeobecném summariu na konci celého Soupisu. Toto poslední summarium v struč- nosti podává dobrého přehledu o celém díle, nejen o jeho kladném obsahu, rozvrhu a postupu, ale i o jeho neúplnosti a nedůslednosti v provedení. J. Kalousek. [f. 2a] Kraj Boleslavský. Nr. 1. Svobodníci. Na statku Bezdězi: (1—Sa 1) Ve vsi Tejně: Václav Luňák, red. 2. — Sa 2. Nr. 2. Dvorové svobodní. Na statku Novém Stránově: (1) Ve vsi Jizerným Vtelně, p. Jana Mladoty, 5 red. 21/2 [vyrovná se 21/2 usedlosti poddanské početní]. Na panství Svijanském a Nudvojovském: (1) Ve vsi Příšovicích: sirotkův Paygottovských, red. 21/2. Na statku Velkých Všelysích: (1) Ve vsi Borči, panny Markýty Vančurové, pojímajíc i sedláka k tomu dvoru poddacího, red. 4. Na panství Fridlandském: (1—Sa 4) Ve vsi Rosspenaw, p. Baltazara Zi- glera, majíce špatný potah, red. 2. — Sa 11. [Ty 4 svob. dvory rovnají se 11 usedlostem.] 10 Nr. 3. Dvorové hamfeštní. Na panství Svijanském a Nudvojovském: (1) Ve vsi Lažanech, p. Jana Jeníka, týž má chalupu gruntovní pro podruha, red. 1. [f. 2b] Na panství Skalském: (1) Ve vsi Loučce, p. Jindřicha Jeníka, red. 1. Na panství Doubravském [Dobrovickém] a Loučenském: (1) Ve vsi Auržecži [Ouhercích], p. Hendrycha Lesle, red. 1. (1—Sa 4) Ve vsi Kosořicích: p. Maximiliana Kyna, red. 1. — Sa 4. 15 Nr. 4. Hutmistři hutí sklenných. 20 Na panství Maloskalském: (1) Hutmistr Daniel Hutník, majíce drahně polí, s třema chalupníky, jenž rolí užívají a dobytek svůj mají, též s jedním mlejnem, počítá se za osedlý 2.
Strana 278
278 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: (1) Hutmistr druhých hutí sklenných Kašpar Horen, jenž má několik za- hradníků a mlejn vlastní, za 1. Na panství Reychmberském: (1) Hutmistr ve vsi Fryderychswalden Kašpar Heynyss, kterýž též rolí má, za 1. — Sa 4. Summa [z kraje Boleslavského]: Svobodník 1, [red. 2] dvorů svobodných 4, . . . [red. 11] 13. činí poddaných usedlých Dvorové hamfeštní 4, [red. 4] Item hutmistři 3, vynášející vedle svrchu psaného rozepsání poddaných 10 osedlých 8 [sic, čti 4], ti se v generální vojenské reparticí k počtu poddaných v kraji vynalezených přirážejí, Sa 8 [sic]. 5 [f. 3a] Kraj Hradecký. Dvory svobodný. 20 25 Na panství Kumburském: (1) Ve vsi Lužanech paní Kateřiny Šaškové, red. 3. (1) Ve vsi Oulibicích: p. Kryštofa Flajšmana, red. 21/2. (1) Ve vsi Moravčicích: Řehoře Jaroše, red. 21/2. Na panství Velišským: (1) Ve vsi Češově: p. Jana Bořka Dohalskýho, red. 2. (1) Ve vsi Chyjicích: p. Jana Hendrycha Hoffera, red. 2. Na panství Branný: (1) Ve vsi Jilemi: p. Václava Vejrycha, red. 31/2. (1) Ve vsi Stěžeřích: p. Bernarta Čertorejskýho, red. 4. Na panství Hořickým: (1) Ve vsi Milovicích, p. Hynka Bořka Dohalskýho, red. 21/2. (1) Ve vsi Lhotě Šárovcově, pí Anny Břevnovské, red. 31/2. Na panství Novoměstským: (1) Ve vsi Jesenici, p. Albrechta Esterreichera, (1) Ve vsi Nahořanech, p. Jana Šmatlo, red. 21/2. (1) Nade vsí Čermnou, p. Jindřicha z Bubna, red. 21/2. [f. 3b] Na panství Chotelickým: (1) Ve vsi Chotelicích [Chotělicích], pana Kryštofa Hapfwerden, red. 21/2. Na statku Vinařích: (1) pí Kateřiny Vratislavové, poněvadž málo osívá, 30 red. 11/2. Na panství Poličanském: (1) Ve vsi Černutkách, Jana Koziny, red. 21/2. Na statku Oujezdě Podhorním: (1) Ve vsi Oujezdě Podhorním, p. Ferdi- nanda Vostrovce, red. 2. Ve vsi Světi: (1) dvůr svob. pí Anny Marie Melonové z Kolovrat, red. 3. Na gruntech města Hradce Králova: (1—Sa 18) Ve vsi Plotištích, p. Mar- tina Rehliky, red. 31/2. — Sa 49. red. 31/2. Wolfa 15 35
278 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: (1) Hutmistr druhých hutí sklenných Kašpar Horen, jenž má několik za- hradníků a mlejn vlastní, za 1. Na panství Reychmberském: (1) Hutmistr ve vsi Fryderychswalden Kašpar Heynyss, kterýž též rolí má, za 1. — Sa 4. Summa [z kraje Boleslavského]: Svobodník 1, [red. 2] dvorů svobodných 4, . . . [red. 11] 13. činí poddaných usedlých Dvorové hamfeštní 4, [red. 4] Item hutmistři 3, vynášející vedle svrchu psaného rozepsání poddaných 10 osedlých 8 [sic, čti 4], ti se v generální vojenské reparticí k počtu poddaných v kraji vynalezených přirážejí, Sa 8 [sic]. 5 [f. 3a] Kraj Hradecký. Dvory svobodný. 20 25 Na panství Kumburském: (1) Ve vsi Lužanech paní Kateřiny Šaškové, red. 3. (1) Ve vsi Oulibicích: p. Kryštofa Flajšmana, red. 21/2. (1) Ve vsi Moravčicích: Řehoře Jaroše, red. 21/2. Na panství Velišským: (1) Ve vsi Češově: p. Jana Bořka Dohalskýho, red. 2. (1) Ve vsi Chyjicích: p. Jana Hendrycha Hoffera, red. 2. Na panství Branný: (1) Ve vsi Jilemi: p. Václava Vejrycha, red. 31/2. (1) Ve vsi Stěžeřích: p. Bernarta Čertorejskýho, red. 4. Na panství Hořickým: (1) Ve vsi Milovicích, p. Hynka Bořka Dohalskýho, red. 21/2. (1) Ve vsi Lhotě Šárovcově, pí Anny Břevnovské, red. 31/2. Na panství Novoměstským: (1) Ve vsi Jesenici, p. Albrechta Esterreichera, (1) Ve vsi Nahořanech, p. Jana Šmatlo, red. 21/2. (1) Nade vsí Čermnou, p. Jindřicha z Bubna, red. 21/2. [f. 3b] Na panství Chotelickým: (1) Ve vsi Chotelicích [Chotělicích], pana Kryštofa Hapfwerden, red. 21/2. Na statku Vinařích: (1) pí Kateřiny Vratislavové, poněvadž málo osívá, 30 red. 11/2. Na panství Poličanském: (1) Ve vsi Černutkách, Jana Koziny, red. 21/2. Na statku Oujezdě Podhorním: (1) Ve vsi Oujezdě Podhorním, p. Ferdi- nanda Vostrovce, red. 2. Ve vsi Světi: (1) dvůr svob. pí Anny Marie Melonové z Kolovrat, red. 3. Na gruntech města Hradce Králova: (1—Sa 18) Ve vsi Plotištích, p. Mar- tina Rehliky, red. 31/2. — Sa 49. red. 31/2. Wolfa 15 35
Strana 279
Soupis svobodníků 1655: Boleslavsko, Hradecko. 279 Nr. 2. Dvorové hamfeštní. Na panství Kumburském: (1) Ve vsi Lužanech, p. Vilíma z Říčan, k němuž náležejí 2 chalupy, red. 1. (1) V též vsi Flajšmonovský, red. 1. [f. 4a] Na panství Velíšským: (1) Ve vsi Starým Městě, p. hejtmana Jit- čínského, red. 1. Na panství Kopydlanském: (1) V městys Kopydlně, pí Kateřiny Jeníkové, 5 red. 1. red. 1. red. 1. Na panství Smiřickém: (1) Ve vsi Jiřičkách, p. Kryštofa Sommerfelda, red. 1. (1) Ve vsi Černožicích, Jana Rydle, red. 1. (Vyňat tuto, a k panství připojen.) 10 Na panství Branný: (1) Ve vsi Horní Branný, p. Jiřího Pina [?], red. 1. Na panství Hořickém: (1) Ve vsi Starém Městě, pí Salomeny Kapříkové, Na panství Chlumeckém: (1) Ve vsi Vlkově, p. Jiřího Matyášovskýho, red. 1. Na panství Žamberském: (1) Ve vsi Bartaušově, p. Martina Hauka, red. 1. 15 Ves Bartošov u Libáně, později při panství Velíšském, mate se s vesnicí Bartošovici na panství Žamberském, obojí v kraji Hradeckém. Na panství Lomnickém: (1) Ve vsi Tuhanech [Tuhaň u Palackého 124], Václava Stučka, red. 1. (1) Ve vsi Rvačově, Jana Jaroslava Tuhanskýho, red. 1. [4b] Na panství Opočenském: (1) Ve vsi Přepychách, pí Johanny Rašínové z Roketníka, red. 1. Na statku Forštu: (1) Ve vsi Lauterwasser, pí Doroty z Witten, red. 1. Na statku Vrchním Kaclířově: †(1) Dva dvorečky, jeden ve vsi Vrchním Kaclířově Jiříka Felixa, a druhý ve vsi Bukovině Jana Weczle, kteříž oba pro 25 skrovnost svou za jeden dvůr hamfeštní in contribuendo se potahují, red. 1.† Slova postavená zde mezi křížky jsou v originále přeškrtána, a psáno znova: (1) Ve vsi Vrchním Kaclířově Jiříka Felixa, red. 1. (1) Ve vsi Bukovině Jana Weczle, red. 1. Na statku Žampachu: (1) Ve vsi Hnátnici, pí Doroty Sudovny, red. 1. †Na statku Ještětickém: paní Lidmily Vlkanové, pustý.† [škrtnuto] Na statku Zběři: (1) Ve vsi Zběři Jana Belingera, red. 1. [f. 5a] Na statku Střežetickém: (1) Ve vsi Střežeticích p. Václava Straky, Na panství Černíkovském: (1) Ve vsi Třebešově, p. Adama Bauslava Kar- 35 lovskýho, red. 1. Na statku Dubenickém [Dubenec?] a Velehradském: (1—Sa 21) Ve vsi Doubravicích pí Barbory Bukovské, red. 1. — Sa 21. 20 30
Soupis svobodníků 1655: Boleslavsko, Hradecko. 279 Nr. 2. Dvorové hamfeštní. Na panství Kumburském: (1) Ve vsi Lužanech, p. Vilíma z Říčan, k němuž náležejí 2 chalupy, red. 1. (1) V též vsi Flajšmonovský, red. 1. [f. 4a] Na panství Velíšským: (1) Ve vsi Starým Městě, p. hejtmana Jit- čínského, red. 1. Na panství Kopydlanském: (1) V městys Kopydlně, pí Kateřiny Jeníkové, 5 red. 1. red. 1. red. 1. Na panství Smiřickém: (1) Ve vsi Jiřičkách, p. Kryštofa Sommerfelda, red. 1. (1) Ve vsi Černožicích, Jana Rydle, red. 1. (Vyňat tuto, a k panství připojen.) 10 Na panství Branný: (1) Ve vsi Horní Branný, p. Jiřího Pina [?], red. 1. Na panství Hořickém: (1) Ve vsi Starém Městě, pí Salomeny Kapříkové, Na panství Chlumeckém: (1) Ve vsi Vlkově, p. Jiřího Matyášovskýho, red. 1. Na panství Žamberském: (1) Ve vsi Bartaušově, p. Martina Hauka, red. 1. 15 Ves Bartošov u Libáně, později při panství Velíšském, mate se s vesnicí Bartošovici na panství Žamberském, obojí v kraji Hradeckém. Na panství Lomnickém: (1) Ve vsi Tuhanech [Tuhaň u Palackého 124], Václava Stučka, red. 1. (1) Ve vsi Rvačově, Jana Jaroslava Tuhanskýho, red. 1. [4b] Na panství Opočenském: (1) Ve vsi Přepychách, pí Johanny Rašínové z Roketníka, red. 1. Na statku Forštu: (1) Ve vsi Lauterwasser, pí Doroty z Witten, red. 1. Na statku Vrchním Kaclířově: †(1) Dva dvorečky, jeden ve vsi Vrchním Kaclířově Jiříka Felixa, a druhý ve vsi Bukovině Jana Weczle, kteříž oba pro 25 skrovnost svou za jeden dvůr hamfeštní in contribuendo se potahují, red. 1.† Slova postavená zde mezi křížky jsou v originále přeškrtána, a psáno znova: (1) Ve vsi Vrchním Kaclířově Jiříka Felixa, red. 1. (1) Ve vsi Bukovině Jana Weczle, red. 1. Na statku Žampachu: (1) Ve vsi Hnátnici, pí Doroty Sudovny, red. 1. †Na statku Ještětickém: paní Lidmily Vlkanové, pustý.† [škrtnuto] Na statku Zběři: (1) Ve vsi Zběři Jana Belingera, red. 1. [f. 5a] Na statku Střežetickém: (1) Ve vsi Střežeticích p. Václava Straky, Na panství Černíkovském: (1) Ve vsi Třebešově, p. Adama Bauslava Kar- 35 lovskýho, red. 1. Na statku Dubenickém [Dubenec?] a Velehradském: (1—Sa 21) Ve vsi Doubravicích pí Barbory Bukovské, red. 1. — Sa 21. 20 30
Strana 280
280 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Summa: Dvorův svobodných effective 18, činí poddaných usedlých 49. Dvůr svob. pustý 1 na panství Kumburském ve vsi Valdově, slove Rydeyzlovský. Dvorův hamfeštních effective jest 21, kterýžto jedenkaždý dvůr za jednoho usedlého poddaného, jakž napřed doloženo, se pokládá, a k počtu lidí usedlých 5 v kraji vynalezených mezi kontribuenty se přiráží, Sa 21. 10 15 20 [f. 5b] Specifikací svobodníkův kraje Chrudimskýho. Nr. 1. Dvorové svobodní. Na panství Litomyšlském: (1) Ve vsi Lauterpachu, Jana Zemana, jenž málo osívá, red. 2. (1) V též vsi Jan Forberger, red. 21/2. (1) Ve vsi Horním Oujezdě, Jana Zemana, red. 21/2. (1) Ve vsi Chotěnově, Jakuba Lenocha, red. 2. (1) Ve vsi Morašicích, Jakuba Dušty, red. 21/2. (1) V též vsi Jiříka Kroulíka, jenž mlejn a drahně rolí má, red. 4. (1) V též vsi Petra Holubíka, red. 2. (1) Ve vsi Malým a Velkým Obstorfu Rehoře Fišera, kterej drží mlejn; item grunt sedlskej k témuž dvoru připojenej, red. 4. (1) Ve vsi Mezilešicích dvorové svobodní dva p. p. Jindřicha Kustoše, nyní v jeden dvůr obrácený, majíc drahně při nich rolí, počítá se za osedlý 4. (1) V též vsi paní Kateřiny Myškové dvorové dva v jeden obrácení, vrch- nímu skoro rovní, kteréž se náležitě osívají, a dobytka s potřebu chová; též po- čítá se za 4. [f. 6a] Na panství Sedským [Seč?]: (1) Dvůr svobodný slove Vysoké Veselí p. Havla Gotthelfa, majíce při témž dvoře krčmu a 3 chalupy, jenž roli mají, red. 4. Na statku Německé Bělý: (1. — Sa 12) Ve vsi Čankovicích, p. Petra Při- bíka, red. 21/2. Sa 36. 25 30 35 Nr. 2. Rychtářové svobodní, kteříž jeden druhému na pomoc všichni po 2 usedlých poddaných se počítají. Na panství Litomyšlském: (1) Ve vsi Chmelíku Lukáš Šťastný, red. 2. (1) Ve vsi Karlsprun, Adam Rychtář, red. 2. (1) Ve vsi Květný, Beneš Wall, red. 2. (1) Ve vsi Pohoři [u Palackého 177 Pohora] Tomáš Pádl, red. 2. (1) Ve vsi Osíku, Václav Karlík, red. 2. [f. 6b] (1) Ve vsi Hrušovci, Pavel Jermar, red. 2. (1) Ve vsi Cerekvici, Jan Hertigk, red. 2. (1) Ve vsi Záleší [sic, Zalší], Jan Kurka, red. 2.
280 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Summa: Dvorův svobodných effective 18, činí poddaných usedlých 49. Dvůr svob. pustý 1 na panství Kumburském ve vsi Valdově, slove Rydeyzlovský. Dvorův hamfeštních effective jest 21, kterýžto jedenkaždý dvůr za jednoho usedlého poddaného, jakž napřed doloženo, se pokládá, a k počtu lidí usedlých 5 v kraji vynalezených mezi kontribuenty se přiráží, Sa 21. 10 15 20 [f. 5b] Specifikací svobodníkův kraje Chrudimskýho. Nr. 1. Dvorové svobodní. Na panství Litomyšlském: (1) Ve vsi Lauterpachu, Jana Zemana, jenž málo osívá, red. 2. (1) V též vsi Jan Forberger, red. 21/2. (1) Ve vsi Horním Oujezdě, Jana Zemana, red. 21/2. (1) Ve vsi Chotěnově, Jakuba Lenocha, red. 2. (1) Ve vsi Morašicích, Jakuba Dušty, red. 21/2. (1) V též vsi Jiříka Kroulíka, jenž mlejn a drahně rolí má, red. 4. (1) V též vsi Petra Holubíka, red. 2. (1) Ve vsi Malým a Velkým Obstorfu Rehoře Fišera, kterej drží mlejn; item grunt sedlskej k témuž dvoru připojenej, red. 4. (1) Ve vsi Mezilešicích dvorové svobodní dva p. p. Jindřicha Kustoše, nyní v jeden dvůr obrácený, majíc drahně při nich rolí, počítá se za osedlý 4. (1) V též vsi paní Kateřiny Myškové dvorové dva v jeden obrácení, vrch- nímu skoro rovní, kteréž se náležitě osívají, a dobytka s potřebu chová; též po- čítá se za 4. [f. 6a] Na panství Sedským [Seč?]: (1) Dvůr svobodný slove Vysoké Veselí p. Havla Gotthelfa, majíce při témž dvoře krčmu a 3 chalupy, jenž roli mají, red. 4. Na statku Německé Bělý: (1. — Sa 12) Ve vsi Čankovicích, p. Petra Při- bíka, red. 21/2. Sa 36. 25 30 35 Nr. 2. Rychtářové svobodní, kteříž jeden druhému na pomoc všichni po 2 usedlých poddaných se počítají. Na panství Litomyšlském: (1) Ve vsi Chmelíku Lukáš Šťastný, red. 2. (1) Ve vsi Karlsprun, Adam Rychtář, red. 2. (1) Ve vsi Květný, Beneš Wall, red. 2. (1) Ve vsi Pohoři [u Palackého 177 Pohora] Tomáš Pádl, red. 2. (1) Ve vsi Osíku, Václav Karlík, red. 2. [f. 6b] (1) Ve vsi Hrušovci, Pavel Jermar, red. 2. (1) Ve vsi Cerekvici, Jan Hertigk, red. 2. (1) Ve vsi Záleší [sic, Zalší], Jan Kurka, red. 2.
Strana 281
Soupis svobodníků 1655: Chrudimsko, Čáslavsko. 281 (1) Ve vsi Němčicích, Adam Krauze, red. 2. (1) Ve vsi Jansdorfu, Jiřík Khymele, red. 2. (1) Ve vsi Mikulči, Tomáš Langera, red. 2. (1) Ve vsi Malým a Velkým Obstorfu, Martin Hanoušek, red. 2. (1) Ve vsi Dittersdorf, Matěj Rychtář, red. 2. (1) Ve vsi Keczendorfu [Kötzelsdorf], Martin Forberger, red. 2. (1) Ve vsi Sebranicích, Jan Rychtář, red. 2. Na statku Německé Bělý: (1—Sa 16) Ve vsi Weytowě [Vítějovec, Vítová], Bartoloměj Rychtář, red. 2. — Sa 32. Nr. 3. Dvorové hamfeštní. Na statku Chrástském: (1) Ve vsi Horkey [sic, v Horkách?], p. Šebestiana Sauba, red. 1. (1) Ve vsi Rosicích téhož pána, red. 1. Na panství Sedském [Seč]: (1) V městečku Sedči pana Karla Rodovskýho, 10 red. 1. 15 [f. 7a] Na panství Litomyšlském: (1—Sa 4) Na předměstí Zahájském při městě Litomyšli p. Jana Minichsreutera, red. 1. — Sa 4. Nr. 4. Domové hamfeštní. Na panství Rychnburském: (1) V městě Skudči Ezechiele Moraviusa, red. 1. Na panství Košumberském: (1) V městě Luži panen Komárovských, red. 1. 20 Na statku Chrástském: (1) V městečku Chrásti Henrycha Karnetta, red. 1. (1—Sa 4) V témž městečku p. Dominika Corte, red. 1. — Sa 4. [red. 36] Summa: dvorův svobodných 12; rychtářův svobodných 16; [red. 32] [redukováno] činí poddaných osedlých Sa 68. †Ostatní čtyři dvorové a čtyři domové hamfeštní za 8 poddaných usedlých vystaveni jsouce, k lidem poddacím téhož kraje se přiráží, red. Sa 8.† [Co předchází, to v originále jest vyškrtnuto, potom nově připsáno:] Čtyry dvorové a 4 domové hamfeštní činí osedlých poddaných Sa 8. 25 [f. 7b] Kraj Čáslavský. Nr. 1. JMCské svobodníci. V Brzoticích: (1) Matěj Vilímů, Matěj mladší Vilímů, Jindřich Kovář; †red. 4†, *rev. 73*. V Arbelovicích: (1) Zikmund Brykcí, †red. 4†. (1) Jiřík Vlasák, †red. 4†. Archiv Český XXIX. 30 35 36
Soupis svobodníků 1655: Chrudimsko, Čáslavsko. 281 (1) Ve vsi Němčicích, Adam Krauze, red. 2. (1) Ve vsi Jansdorfu, Jiřík Khymele, red. 2. (1) Ve vsi Mikulči, Tomáš Langera, red. 2. (1) Ve vsi Malým a Velkým Obstorfu, Martin Hanoušek, red. 2. (1) Ve vsi Dittersdorf, Matěj Rychtář, red. 2. (1) Ve vsi Keczendorfu [Kötzelsdorf], Martin Forberger, red. 2. (1) Ve vsi Sebranicích, Jan Rychtář, red. 2. Na statku Německé Bělý: (1—Sa 16) Ve vsi Weytowě [Vítějovec, Vítová], Bartoloměj Rychtář, red. 2. — Sa 32. Nr. 3. Dvorové hamfeštní. Na statku Chrástském: (1) Ve vsi Horkey [sic, v Horkách?], p. Šebestiana Sauba, red. 1. (1) Ve vsi Rosicích téhož pána, red. 1. Na panství Sedském [Seč]: (1) V městečku Sedči pana Karla Rodovskýho, 10 red. 1. 15 [f. 7a] Na panství Litomyšlském: (1—Sa 4) Na předměstí Zahájském při městě Litomyšli p. Jana Minichsreutera, red. 1. — Sa 4. Nr. 4. Domové hamfeštní. Na panství Rychnburském: (1) V městě Skudči Ezechiele Moraviusa, red. 1. Na panství Košumberském: (1) V městě Luži panen Komárovských, red. 1. 20 Na statku Chrástském: (1) V městečku Chrásti Henrycha Karnetta, red. 1. (1—Sa 4) V témž městečku p. Dominika Corte, red. 1. — Sa 4. [red. 36] Summa: dvorův svobodných 12; rychtářův svobodných 16; [red. 32] [redukováno] činí poddaných osedlých Sa 68. †Ostatní čtyři dvorové a čtyři domové hamfeštní za 8 poddaných usedlých vystaveni jsouce, k lidem poddacím téhož kraje se přiráží, red. Sa 8.† [Co předchází, to v originále jest vyškrtnuto, potom nově připsáno:] Čtyry dvorové a 4 domové hamfeštní činí osedlých poddaných Sa 8. 25 [f. 7b] Kraj Čáslavský. Nr. 1. JMCské svobodníci. V Brzoticích: (1) Matěj Vilímů, Matěj mladší Vilímů, Jindřich Kovář; †red. 4†, *rev. 73*. V Arbelovicích: (1) Zikmund Brykcí, †red. 4†. (1) Jiřík Vlasák, †red. 4†. Archiv Český XXIX. 30 35 36
Strana 282
282 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: (1) Michal Bouda, Jan Švenda, Matěj Nehyba, Václav Šetek, Jan Janek, Tomáš Nehyba, Jakub Krčmář; †red. 4† [t. j. při 7 svobodnících našla visitace za 4 usedlosti], *vedle revisí 13*, [t. j. v celých Arbelovicích při 9 svobodnících revise našla za 13 usedlých, kdež dříve při visitaci počítáno 4 + 4 + 4 = 12 usedlých]. V Kačerově: (1) Jiřík Kamaryk, Václav Kamaryk, Vilím Kamaryk, Šimon Vokšický, Jan Janák, Jakub Bukšů; †red. 4†, *rev. 10*. [f. 8a] V Petrholce1): (1) Jiřík Děkanovský, Martin Junek, †red. 4†, *rev. 53*. V Studeným: (4) Martin Vokšický, Alžběta vdova, Václav Vokšický, Jakub Matuna, Vít Lhotka, Matěj Bušek, Jan Bušek, Jiřík Psota, Vítů grunt, Štefan Zeman, 1) V Petrově Lhotce, Peter-Lhota, u Studené. 10 Mikuláš Štverák; †red. 16†, *rev. 193/*. V Chyšný a Jedlině: (1) Václav Suk, Pavel Sirůček, Kliment, Jiřík Halka, *rev. 6*; v Jedlině Martin Sháněl, Jindřich Kos, sirotčí grunt po Tomášovi Lipkovi, *rev. 3*, †red. 4† [t. j. všech 7 svobodníků v obou dvou vsích při visitaci bylo oceněno za 4 usedlosti, při revisi za 6 + 3 = 9 usedlostí]. [f. 8b] V Chejstovicích: (4) Tomáš Dvořák, Adam Dvořák, Jakub Arbelovský, Jan Švec, Korábovský, Mikoláš Lipkovský; †red. 16†, *rev. 81/2*. V Lhoticích Růžkových: (4) Doroty Hálkovy sirotkův, Matěj Hálka, sirotci po Janovi Hálkovi, Václav Vojislavský, Václav Řezník, Štěpán Chrastan, Jan Telšer, Kryštof Tkadlec, Jan Švec; †red. 16†, *rev. 131/4*. V Pasece: (1) Jan Zeman; red. 4, rev. 4. [f. 9a] V Prachňanech: (1) Jan Kletečka, Jakub Krejčí, Jan Peša, Štěpá- novská dědina; red. 4, rev. 37/8. V Smrdově: (2) Jiřík Pavlů, Matěj Novotný, Zikmund Pavlů, grunt Ma- cháčkovský; red. 8, rev. 71/4. V Babici: (1) Václav Janků, red. 4, rev. 4. V Lesným a Arnoštovicích: (1) Václav Žák, red. 4, rev. 31/; v Arnošto- vicích Václav Zika, revid. 11 [redukce zde schází]. V Holešově: (1) Jakub Slavětínský, Adam Vanků, Jiřík Holešovský, Mikuláš Nosek, Jan Zeman, Vavřinec Vanků; red. 4, rev. 7. [f. 9b] V Slavětíně: (1) Goliáš Kolanda, red. 4, — rev. 11/2. V Ratičkovicích [t. j. ve Vratičkovicích]: (1) Vilím Jakoubků, Tomáš Uhlíř, Jan Staňků, Jiříka Zemana pustý, red. 4, rev. 41/. V Chmelným: Martin Kubů, Jan Piskáček. [Ti dva byli nejspíš při visitaci počítáni k Vratičkovicům, při revisi ke Chmelnému.] (1) Mikoláš Přitosil, red. 4. †V též vsi Chmelným, v Borovnici a v Miřeticích†: (3) Matouš Ptáček, Václav Růžek, Jakub Kytlice, Jakub Janků, Václav Martinků, Václav Houser, Pavel Dokeš, *chalupa Bikavská, 12 hospod[ářů]*, red. 12, rev. 143. *V Miřeticích: Jan Růžek, rev. 1*. Strana 9b proměnami stala se méně srozumitelnou. 5 15 20 25 30 35
282 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: (1) Michal Bouda, Jan Švenda, Matěj Nehyba, Václav Šetek, Jan Janek, Tomáš Nehyba, Jakub Krčmář; †red. 4† [t. j. při 7 svobodnících našla visitace za 4 usedlosti], *vedle revisí 13*, [t. j. v celých Arbelovicích při 9 svobodnících revise našla za 13 usedlých, kdež dříve při visitaci počítáno 4 + 4 + 4 = 12 usedlých]. V Kačerově: (1) Jiřík Kamaryk, Václav Kamaryk, Vilím Kamaryk, Šimon Vokšický, Jan Janák, Jakub Bukšů; †red. 4†, *rev. 10*. [f. 8a] V Petrholce1): (1) Jiřík Děkanovský, Martin Junek, †red. 4†, *rev. 53*. V Studeným: (4) Martin Vokšický, Alžběta vdova, Václav Vokšický, Jakub Matuna, Vít Lhotka, Matěj Bušek, Jan Bušek, Jiřík Psota, Vítů grunt, Štefan Zeman, 1) V Petrově Lhotce, Peter-Lhota, u Studené. 10 Mikuláš Štverák; †red. 16†, *rev. 193/*. V Chyšný a Jedlině: (1) Václav Suk, Pavel Sirůček, Kliment, Jiřík Halka, *rev. 6*; v Jedlině Martin Sháněl, Jindřich Kos, sirotčí grunt po Tomášovi Lipkovi, *rev. 3*, †red. 4† [t. j. všech 7 svobodníků v obou dvou vsích při visitaci bylo oceněno za 4 usedlosti, při revisi za 6 + 3 = 9 usedlostí]. [f. 8b] V Chejstovicích: (4) Tomáš Dvořák, Adam Dvořák, Jakub Arbelovský, Jan Švec, Korábovský, Mikoláš Lipkovský; †red. 16†, *rev. 81/2*. V Lhoticích Růžkových: (4) Doroty Hálkovy sirotkův, Matěj Hálka, sirotci po Janovi Hálkovi, Václav Vojislavský, Václav Řezník, Štěpán Chrastan, Jan Telšer, Kryštof Tkadlec, Jan Švec; †red. 16†, *rev. 131/4*. V Pasece: (1) Jan Zeman; red. 4, rev. 4. [f. 9a] V Prachňanech: (1) Jan Kletečka, Jakub Krejčí, Jan Peša, Štěpá- novská dědina; red. 4, rev. 37/8. V Smrdově: (2) Jiřík Pavlů, Matěj Novotný, Zikmund Pavlů, grunt Ma- cháčkovský; red. 8, rev. 71/4. V Babici: (1) Václav Janků, red. 4, rev. 4. V Lesným a Arnoštovicích: (1) Václav Žák, red. 4, rev. 31/; v Arnošto- vicích Václav Zika, revid. 11 [redukce zde schází]. V Holešově: (1) Jakub Slavětínský, Adam Vanků, Jiřík Holešovský, Mikuláš Nosek, Jan Zeman, Vavřinec Vanků; red. 4, rev. 7. [f. 9b] V Slavětíně: (1) Goliáš Kolanda, red. 4, — rev. 11/2. V Ratičkovicích [t. j. ve Vratičkovicích]: (1) Vilím Jakoubků, Tomáš Uhlíř, Jan Staňků, Jiříka Zemana pustý, red. 4, rev. 41/. V Chmelným: Martin Kubů, Jan Piskáček. [Ti dva byli nejspíš při visitaci počítáni k Vratičkovicům, při revisi ke Chmelnému.] (1) Mikoláš Přitosil, red. 4. †V též vsi Chmelným, v Borovnici a v Miřeticích†: (3) Matouš Ptáček, Václav Růžek, Jakub Kytlice, Jakub Janků, Václav Martinků, Václav Houser, Pavel Dokeš, *chalupa Bikavská, 12 hospod[ářů]*, red. 12, rev. 143. *V Miřeticích: Jan Růžek, rev. 1*. Strana 9b proměnami stala se méně srozumitelnou. 5 15 20 25 30 35
Strana 283
Soupis svobodníků 1655: Čáslavsko. 283 [f. 10a] (2) V Bukový: Jindřich Fara, Václav Kačer, Matěj Jeleda, red. 8, rev. 41/2. (3) V Miřeticích: Anna Růžková, drží k tomu chalupu Bikavskou v Chmel- ným; Havel Růžek, chalupa Máslovská, Václav Holub, Martin Popelák, Václav Ka- lina, Šimon Krejčí, Bartoloměj Lejčko, Jakub bratr jeho, Matěj Čáp; red. 12, rev. 131/. (2) V Kunovicích: Václav Zich, Matěj Lhotka, Pavel Huba, Jan Pavlů, Mikuláš Visáků, Václav Poštolka; red. 8, rev. 111/. [f. 10b] (1) V Malovidech: Jiřík Růžek, Petr Staňků, red. 4, rev. 3. (1) V Tisku: Martin Staňků, chalupa sirotčí, Václav Zeman, Jiřík bratr jeho; red. 4, rev. 4. (1) V Borovnici: Jakub Peša, Jan Novák, Ptáčkovských sirotkův; red. 4, rev. 41/2. (2) V Votročicích: Petr Šedivej, Mikuláš Kerauf, Jan bratr jeho, Jakub Ku- čera, Jan Tkadlec, Václav Boudník, Jiřík Vanna [Vanua, Váňa?]; red. 8, rev. 10. [f. 11a] (1) V Bernarticích: Mikuláš Zeman, Jan Hubka, Václav Prkennej, 15 Václav Sezemský, Mikuláš Lesák, Vavřinec Tkadlec, Mikuláš Krejčí, Alžběla Ho- lubka; red. 4, rev. 61/2. (1) V Dubějovicích: dvůr Zikmunda Brykcího, red. 4, rev. 3. (3) V Němčicích: Jan Špala, Václav Svoboda, Jan Vrána, Vít Říha, Jan Březina, Martin Charvát, Jakub Říha; red. 12, rev. 91/2. [f. 11b] V Sedmi Pánech †a v Kolně†, [Kalná u Soutic], Jakub Křehule rev. 6. Václav Dědinák red. 8 (2) rev. 21/2. Matěj Kudrna *v Kalně* V Střechově, v Soušicích [jinak Solšice, Pal. Pop. 218], v Lhotách, v Hou- 25 šicích, v Budkovicích, v Pertouticích, v Mechonicích, na Budách, v Vonšovci, v Čej- ticích, v Milešovicích, v Habrouticích a v [ZDeslavicích. [Jmena těch 13 vesnic opakují se v následujícím:] Tomáš Filipů, Jan Kubík v Střechově, rev. Sa 41/2. Vavřinec Vládyka, Jan Kubát, Jan Kocourek, Martin Fara, Bartoloměj Su- 30 chonal [sic] v Soušicích, rev. Sa 71/2. Jiří Vládyka, Jan Vinopal v Lhotách, rev. 21/2. Jakub Bína, Jakub Suchomel, Matěj Bělouch v Houšicích [blíže Kácova, u Palackého 218 Holčice], rev. 21/2. [f. 12 a] Václav Kvasinovský v Budkovicích, rev. 21/2. Pavel Sezemský v Pertouticích [Pal. Pertoltice], rev. 21/2. Jan Hubka, Václav Měchonický v Mechonicích [Pal. 192 Měchonice], rev. 21/2. Rehoř Sezemský, Jiřík bratr jeho, Matěj Mlynář na Budách, rev. 9. 36* 5 10 20 35
Soupis svobodníků 1655: Čáslavsko. 283 [f. 10a] (2) V Bukový: Jindřich Fara, Václav Kačer, Matěj Jeleda, red. 8, rev. 41/2. (3) V Miřeticích: Anna Růžková, drží k tomu chalupu Bikavskou v Chmel- ným; Havel Růžek, chalupa Máslovská, Václav Holub, Martin Popelák, Václav Ka- lina, Šimon Krejčí, Bartoloměj Lejčko, Jakub bratr jeho, Matěj Čáp; red. 12, rev. 131/. (2) V Kunovicích: Václav Zich, Matěj Lhotka, Pavel Huba, Jan Pavlů, Mikuláš Visáků, Václav Poštolka; red. 8, rev. 111/. [f. 10b] (1) V Malovidech: Jiřík Růžek, Petr Staňků, red. 4, rev. 3. (1) V Tisku: Martin Staňků, chalupa sirotčí, Václav Zeman, Jiřík bratr jeho; red. 4, rev. 4. (1) V Borovnici: Jakub Peša, Jan Novák, Ptáčkovských sirotkův; red. 4, rev. 41/2. (2) V Votročicích: Petr Šedivej, Mikuláš Kerauf, Jan bratr jeho, Jakub Ku- čera, Jan Tkadlec, Václav Boudník, Jiřík Vanna [Vanua, Váňa?]; red. 8, rev. 10. [f. 11a] (1) V Bernarticích: Mikuláš Zeman, Jan Hubka, Václav Prkennej, 15 Václav Sezemský, Mikuláš Lesák, Vavřinec Tkadlec, Mikuláš Krejčí, Alžběla Ho- lubka; red. 4, rev. 61/2. (1) V Dubějovicích: dvůr Zikmunda Brykcího, red. 4, rev. 3. (3) V Němčicích: Jan Špala, Václav Svoboda, Jan Vrána, Vít Říha, Jan Březina, Martin Charvát, Jakub Říha; red. 12, rev. 91/2. [f. 11b] V Sedmi Pánech †a v Kolně†, [Kalná u Soutic], Jakub Křehule rev. 6. Václav Dědinák red. 8 (2) rev. 21/2. Matěj Kudrna *v Kalně* V Střechově, v Soušicích [jinak Solšice, Pal. Pop. 218], v Lhotách, v Hou- 25 šicích, v Budkovicích, v Pertouticích, v Mechonicích, na Budách, v Vonšovci, v Čej- ticích, v Milešovicích, v Habrouticích a v [ZDeslavicích. [Jmena těch 13 vesnic opakují se v následujícím:] Tomáš Filipů, Jan Kubík v Střechově, rev. Sa 41/2. Vavřinec Vládyka, Jan Kubát, Jan Kocourek, Martin Fara, Bartoloměj Su- 30 chonal [sic] v Soušicích, rev. Sa 71/2. Jiří Vládyka, Jan Vinopal v Lhotách, rev. 21/2. Jakub Bína, Jakub Suchomel, Matěj Bělouch v Houšicích [blíže Kácova, u Palackého 218 Holčice], rev. 21/2. [f. 12 a] Václav Kvasinovský v Budkovicích, rev. 21/2. Pavel Sezemský v Pertouticích [Pal. Pertoltice], rev. 21/2. Jan Hubka, Václav Měchonický v Mechonicích [Pal. 192 Měchonice], rev. 21/2. Rehoř Sezemský, Jiřík bratr jeho, Matěj Mlynář na Budách, rev. 9. 36* 5 10 20 35
Strana 284
284 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 10 15 20 25 Matěj Karlů v Vonšovci, rev. 21/2. Adam Sezemský v Cejticích [Pal. 192 Čejetice], rev. 21/2. Šimon Milešovský, Pavel Krejčí v Milešovicích, rev. 6. Martin Žežule v Habrauticích [Pal. 194 Habraučice], rev. 21/2. Mikuláš Prach v Zdeslavicích, rev. 2. Předcházejících 15 řádků (Tomáš Filipů—Mík. síla (aspoň v průměru), jako čtyřem poddaným used- Prach) jest v originále upraveno v jeden sloupec na lostem dohromady. Když pak roku 1655 výsledky stranách f. 11b—12a, jehož jednotnost označuje se první visitace byly v Praze vrchním úřadem berničným také závorami po obou stranách. V tom sloupci vy- revidovány a dle uznané potřeby opraveny, napsal se čítá se 25 jmen svobodníků ze 13 vesnic. Na levo od nový výsledek u každé vesnice zvlášť v pravo vedle toho sloupce napsáno jest číslo 16, jež ukazuje, že sloupce často řečeného pod novým nadpisem „revisí“, ti svobodníci drželi úhrnem 16 svobodných dvorů; což v přítomném otisku jest označeno ku př. při vsi jak ty dvory byly rozděleny mezi svobodníky, anebo Střechově: rev. 41/2, anebo určitěji: rev. Sa 41/2, že oba dva svobodníci Tomáš Filipů a Jan Kubík v jedné kolik svobodníků sedělo na kterém dvoře, nedovídáme se. V pravo od toho sloupce pod stále opakovaným sumě mají platit tolik kontribuce, jako 41/2 poddané usedlosti. Sečteme-li u všech 13 vesnic tato čísla, vy- nadpisem „Reducirováni jsouce, činí osedlých podda- ných“ prvotně napsáno bylo číslo 64, kteréž však jest šlá při revisi, obdržíme jich sumu 49; t. j všech 16 svobodných dvorů v 13 vesnicích dohromady po revisi přeškrtáno; t. j. všem 16 svobodným dvorům byla při mělo platit tolik, jakoby tvořily 49 početních usedlostí; visitaci v letech 1653—1654 úhrnem přisouzena ta- ková berně, jako 64 poddaným usedlostem; přičítala což byla značná sleva naproti 64 usedlostem, z nichž kontribuce požadována byla od nich po visitaci r. 1654. se tedy každému svobodnému dvoru taková berničná V městě Lipnici. (1) Pana nejvyššího leitenanta Dominika de Cado †4†. Summa dvorův svobodných [v kraji Čáslavském] 68. Činí poddaných osedlých 252. Tyto poslední řádky psány byly dříve, než cifry vyšlé z revise. Ku kontrole sečetl jsem počty svo- bodných dvorů, jež v originále jsou psány v levo před jich jmeny, a napočetl jsem 67 svobodných dvorů v kraji Čáslavském. Poddaných usedlostí, které by se vyrovnaly těm svobodným dvorům, našel jsem z toho seznamu sečtením podle visitace 272, podle revise 2701/8, tedy značně (o 20 nebo o 18) více, než udává soupis 30 zde na konci hraje Čáslavského (252). [f. 12b] Nr. 2. Dvorové svobodní v témž kraji, dskami se řídící. (1) V Zaříčanech, pí Lidmily Klusákové, red. 4. (1) V Radíkovicích, p. Bohuslava Mitrovskýho, red. 3. (1) dvůr v Petrkově, p. Jindřicha Bošinského, red. 4. (1) V Rapoticích, p. Václava Kekule, red. 21/2. (1—Sa 5) dvůr Brantenhof, p. Frydrycha z Brantenhofu, red. 31/2; — Sa 17. NB. Tito všichni dvorové dskami se řídící na ten čas z počtu kontribuentů se vypouští. Vedle těchto pěti svobodných dvorů jest sloupec nadepsaný „redukcí“, tedy má kratší nadpis, než 40 jaký se opakuje na jiných stranách toho soupisu; číslice z toho sloupce jsou zde otištěny. Vedle toho nad- pisu stojí z též ruky další nadpis „revisí“, pod nímž však není nic psáno. Podle toho se podobá, že když soupis svobodníků byl vytahován z rully, revise toho katastru byla již v chodu, ale nebyla ještě hotova; jinde číslice vyšlé z revise byly vpisovány do toho soupisu patrně teprv později po jeho vyhotovení, jsouť psány rukou jinou, ráznější. 35
284 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 10 15 20 25 Matěj Karlů v Vonšovci, rev. 21/2. Adam Sezemský v Cejticích [Pal. 192 Čejetice], rev. 21/2. Šimon Milešovský, Pavel Krejčí v Milešovicích, rev. 6. Martin Žežule v Habrauticích [Pal. 194 Habraučice], rev. 21/2. Mikuláš Prach v Zdeslavicích, rev. 2. Předcházejících 15 řádků (Tomáš Filipů—Mík. síla (aspoň v průměru), jako čtyřem poddaným used- Prach) jest v originále upraveno v jeden sloupec na lostem dohromady. Když pak roku 1655 výsledky stranách f. 11b—12a, jehož jednotnost označuje se první visitace byly v Praze vrchním úřadem berničným také závorami po obou stranách. V tom sloupci vy- revidovány a dle uznané potřeby opraveny, napsal se čítá se 25 jmen svobodníků ze 13 vesnic. Na levo od nový výsledek u každé vesnice zvlášť v pravo vedle toho sloupce napsáno jest číslo 16, jež ukazuje, že sloupce často řečeného pod novým nadpisem „revisí“, ti svobodníci drželi úhrnem 16 svobodných dvorů; což v přítomném otisku jest označeno ku př. při vsi jak ty dvory byly rozděleny mezi svobodníky, anebo Střechově: rev. 41/2, anebo určitěji: rev. Sa 41/2, že oba dva svobodníci Tomáš Filipů a Jan Kubík v jedné kolik svobodníků sedělo na kterém dvoře, nedovídáme se. V pravo od toho sloupce pod stále opakovaným sumě mají platit tolik kontribuce, jako 41/2 poddané usedlosti. Sečteme-li u všech 13 vesnic tato čísla, vy- nadpisem „Reducirováni jsouce, činí osedlých podda- ných“ prvotně napsáno bylo číslo 64, kteréž však jest šlá při revisi, obdržíme jich sumu 49; t. j všech 16 svobodných dvorů v 13 vesnicích dohromady po revisi přeškrtáno; t. j. všem 16 svobodným dvorům byla při mělo platit tolik, jakoby tvořily 49 početních usedlostí; visitaci v letech 1653—1654 úhrnem přisouzena ta- ková berně, jako 64 poddaným usedlostem; přičítala což byla značná sleva naproti 64 usedlostem, z nichž kontribuce požadována byla od nich po visitaci r. 1654. se tedy každému svobodnému dvoru taková berničná V městě Lipnici. (1) Pana nejvyššího leitenanta Dominika de Cado †4†. Summa dvorův svobodných [v kraji Čáslavském] 68. Činí poddaných osedlých 252. Tyto poslední řádky psány byly dříve, než cifry vyšlé z revise. Ku kontrole sečetl jsem počty svo- bodných dvorů, jež v originále jsou psány v levo před jich jmeny, a napočetl jsem 67 svobodných dvorů v kraji Čáslavském. Poddaných usedlostí, které by se vyrovnaly těm svobodným dvorům, našel jsem z toho seznamu sečtením podle visitace 272, podle revise 2701/8, tedy značně (o 20 nebo o 18) více, než udává soupis 30 zde na konci hraje Čáslavského (252). [f. 12b] Nr. 2. Dvorové svobodní v témž kraji, dskami se řídící. (1) V Zaříčanech, pí Lidmily Klusákové, red. 4. (1) V Radíkovicích, p. Bohuslava Mitrovskýho, red. 3. (1) dvůr v Petrkově, p. Jindřicha Bošinského, red. 4. (1) V Rapoticích, p. Václava Kekule, red. 21/2. (1—Sa 5) dvůr Brantenhof, p. Frydrycha z Brantenhofu, red. 31/2; — Sa 17. NB. Tito všichni dvorové dskami se řídící na ten čas z počtu kontribuentů se vypouští. Vedle těchto pěti svobodných dvorů jest sloupec nadepsaný „redukcí“, tedy má kratší nadpis, než 40 jaký se opakuje na jiných stranách toho soupisu; číslice z toho sloupce jsou zde otištěny. Vedle toho nad- pisu stojí z též ruky další nadpis „revisí“, pod nímž však není nic psáno. Podle toho se podobá, že když soupis svobodníků byl vytahován z rully, revise toho katastru byla již v chodu, ale nebyla ještě hotova; jinde číslice vyšlé z revise byly vpisovány do toho soupisu patrně teprv později po jeho vyhotovení, jsouť psány rukou jinou, ráznější. 35
Strana 285
Soupis svobodníků 1655: Čáslavsko, Kourimsko. 285 (1) dvůr svobodný v Vrdech, red. 3, — Sa 20. Summa Summarum všech JMCské svobodníkův, v počet effektive usedlých poddaných reducirovaných v kraji Čáslavským 252. [f. 13a] Kraj Kouřimský. Nr. 1. Svobodníci. Ves Henčice: (1) Samuel Lhoták, red. 4. Ves Tatounovice: (1) Jan Mudroch, red. 3. Na samotě, jenž Hroznice sluje: (1) Mikoláš Bechynský, red. 1/2. Ves Zderadiny oboje: (1) Václav Černík, red. 2; (1) Pavel Dekarovský, red. 2; (1) Jarolím Khaut, red. 11/2; (1) Jan Khaut, red. 11/2; (1) Pavel Hroch, 10 red. 2; (1) Václav Bechynský, red. 11/2; (1) Jan Novotnej, red. 1/2 [či 11/2?]. †Matěj Hroch tesař za nic se nepočítá, protože rolí, ani potahu, ani do- bytka nemá.† [f. 13b] Ves Vranice: (1) Tomáš Kropáč, red. 11/2; (1) Václav Khaut, red. 11/2; (1) Matěj Kropáč, red. 1/2; (1) Adam Vládyka, red. 1/2. Ves Petroupín: (1) Zikmund Trojan, red. 3; (1) Jiřík Trojan, red. 2; (1) Martin Pelikán, red. 1/4. Ves Velká: (1) Rehoř Zima, poněvadž málo osívá, red. 1. Ves Karhanice: (1) Jan Holubec, red. 21/2; (1) Vávra Dvořák, red. 1/2. Ves Jiřín: (1) Jiřík Zylyměr [Žiliměr?), red. 2. [f. 14a] Ves Kobylí [u Pal. 246]: (1) Mikuláš Zeman, red. 11/2; (1) Václav Hovorka, red. 11/2; (1) Jiřík Albrechtů, red. 11/2: (1) Jan Kolář, red. 11/2. Při též vsi na Samotě: (1) Martin Plihovský [Plchovský?), red. 11/2. Ves Chlivín [Hlivín u Palackého 246]: (1) Adam Zeman, red. 2; (1) Jan Tůma, red. 2; (1) Václav Chalupníků, red. 1/4. Ves Lhota Padírkova [Lhota Pazděrkova, Pal. 246]: (1) Jan Červ, red. 11/2; (1) Václav Švec, red. 1; (1) Matěj Bednář, red. 1. Ves Slavín: (1) Jan Zeman, red. 2. [f. 14b] Ves Podolí: (1) Jindřich Zdeněk Sádlo, red. 21/2; (1) Adam Ko- vářů, red. 2. Ves Čečkov: (1) Kateřina Mazaná, red. 21/2; (1) Václav Svrkovec, red. 21/2. Ves Cinice [Pal. 243 Čimice]: (1) Jan Havelka, red. 11/2; (1) Václav Drtina, red. 1. Ves Daměnice: (1) Jakub Dvořák, red. 2; (1) Pavel Dvořák, red. 2; (1) Jan Herynk, red. 1. Ves Římovice: (1) Ondřej Římovský, red. 2; (1) Jiřík Římovský, red. 11/2. 15 20 25 30 35
Soupis svobodníků 1655: Čáslavsko, Kourimsko. 285 (1) dvůr svobodný v Vrdech, red. 3, — Sa 20. Summa Summarum všech JMCské svobodníkův, v počet effektive usedlých poddaných reducirovaných v kraji Čáslavským 252. [f. 13a] Kraj Kouřimský. Nr. 1. Svobodníci. Ves Henčice: (1) Samuel Lhoták, red. 4. Ves Tatounovice: (1) Jan Mudroch, red. 3. Na samotě, jenž Hroznice sluje: (1) Mikoláš Bechynský, red. 1/2. Ves Zderadiny oboje: (1) Václav Černík, red. 2; (1) Pavel Dekarovský, red. 2; (1) Jarolím Khaut, red. 11/2; (1) Jan Khaut, red. 11/2; (1) Pavel Hroch, 10 red. 2; (1) Václav Bechynský, red. 11/2; (1) Jan Novotnej, red. 1/2 [či 11/2?]. †Matěj Hroch tesař za nic se nepočítá, protože rolí, ani potahu, ani do- bytka nemá.† [f. 13b] Ves Vranice: (1) Tomáš Kropáč, red. 11/2; (1) Václav Khaut, red. 11/2; (1) Matěj Kropáč, red. 1/2; (1) Adam Vládyka, red. 1/2. Ves Petroupín: (1) Zikmund Trojan, red. 3; (1) Jiřík Trojan, red. 2; (1) Martin Pelikán, red. 1/4. Ves Velká: (1) Rehoř Zima, poněvadž málo osívá, red. 1. Ves Karhanice: (1) Jan Holubec, red. 21/2; (1) Vávra Dvořák, red. 1/2. Ves Jiřín: (1) Jiřík Zylyměr [Žiliměr?), red. 2. [f. 14a] Ves Kobylí [u Pal. 246]: (1) Mikuláš Zeman, red. 11/2; (1) Václav Hovorka, red. 11/2; (1) Jiřík Albrechtů, red. 11/2: (1) Jan Kolář, red. 11/2. Při též vsi na Samotě: (1) Martin Plihovský [Plchovský?), red. 11/2. Ves Chlivín [Hlivín u Palackého 246]: (1) Adam Zeman, red. 2; (1) Jan Tůma, red. 2; (1) Václav Chalupníků, red. 1/4. Ves Lhota Padírkova [Lhota Pazděrkova, Pal. 246]: (1) Jan Červ, red. 11/2; (1) Václav Švec, red. 1; (1) Matěj Bednář, red. 1. Ves Slavín: (1) Jan Zeman, red. 2. [f. 14b] Ves Podolí: (1) Jindřich Zdeněk Sádlo, red. 21/2; (1) Adam Ko- vářů, red. 2. Ves Čečkov: (1) Kateřina Mazaná, red. 21/2; (1) Václav Svrkovec, red. 21/2. Ves Cinice [Pal. 243 Čimice]: (1) Jan Havelka, red. 11/2; (1) Václav Drtina, red. 1. Ves Daměnice: (1) Jakub Dvořák, red. 2; (1) Pavel Dvořák, red. 2; (1) Jan Herynk, red. 1. Ves Římovice: (1) Ondřej Římovský, red. 2; (1) Jiřík Římovský, red. 11/2. 15 20 25 30 35
Strana 286
286 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: [f. 15a] Ves Sedlečko: (1) Matěj Mařeška, red. 21/2; (1) Matěj Procházka, (1) Václav Vesecký, red. 21/2; (1) Jiřík Kejchan, red. 1/2. Ves Pavlovice: (1) Jiřík z Doubí, red. 11/2. Na samotě blíž města Vlašimě: (1) Jan Vobořil, red. 2. Ves Dub: (1) Jakub Dub, red. 2. Ves Karsovice [Pal. 245 Krasovice]: (1) Mikuláš Vlasák, red. 21/2; (1) Jiří Vlasák, red. 2; (1) Jan Bibat, red. 2; (1) Alžběta vdova, red. 2; (1) Martin Cha- lupníků, red. 1/2; †Adam Švec se vypouští, protože žádných qualitates osedlosti nemát. [f. 15b] Na samotě, jenž Vysoká Lhota sluje [nyní dvůr u Libže, Pal. 227]: 10 (1) Václav Lhoták, red. 4. Ves Chejšov [Lhejšov, Elhejšov, Pal. 282]: (1) Šimon Hovorka, red. 21/2; (1) Jiřík Chrounovskej, red. 2; (1) Jan Hovorka, red. 1/2; (1) Bohuslav Ohradník, red. 1/2. Ves Otradov [Pal. 246 u Kamberka]: (1) Jan Otradovec, red. 2; (1) Václav 15 Otradovec, red. 2; (1) Ondřej Chalupnický, red. 1/4. Ves Vosný [Pal. 282 Osná]: (1) Pavel Přibyl, red. 2; (1) Pavel Jirouch, red. 11/2; (1) Pavel Otradovec, red. 11/2; (1) Mikuláš Chalupnický, red. 1/4. red. 2; 5 [fol. 16 a] Nr. 2. Dvory svobodný. †NB. Na panství Kosteleckém ve vsi Aujezdci† [škrtnuto]. Ve vsi Malý Bašti: (1) Pp. Paterů Dominikánův, red. 3. Ve vsi Drasti: (1) Pan Hazuka, red. 4. Ves Štědřík: (1) Bejvali v ní 3 sedláci, nyní dvůr učiněn a od vrchnosti, prodán p. Janovi z Ehrenštejna, red. 4. Ve vsi Psářích: (1) Pana Martina Dubskýho, při něm kovář, řezník, krčma 25 pivovar, red. 4. — NB. Na vyhledávání toho p. Dubskýho, poněvadž dociroval, že toto sídlo stateček pozemský jest, 30. Septembris 1655 odtud se vynímá a mezi statky pozemský vpisuje. Kryštof Štekl podobně. [Viz Česlice.] Ve vsi Benczy [mlýn Penčice u Jevan?]: (1) Pí Kryseldy Opplové, red. 3. Na panství Kosteleckém ve vsi Bohumily [nyní dvůr u Černého Kostelce]: 30 (1) Pí Kateřiny Sobkovne [sic], nemajíce žádného potahu a dobytka, red. 11/2. Ve vsi Ceslicích: (1) Kryštof Štekl, red, 2. [Viz výše poznámku při Psářích.] 20 Na straně 16a při každém svobodném dvoře bylo chatrně červenou hrudkou nejspíš za Marie Te- rezie připsáno: „dvůr“, nebo: „dvůr svobodný“. Při Česlicích jest tak červené připsáno: „Dvůr svobodný na gruntu Průhonickém k panství připojen.“ Další přípisky udělané červenou hrudkou tisknou se zde v ostrých 35 závorkách( [f. 16 b] Blíž města Kouříma: (1) dvůr Lhotka pí Doroty Kreyštanové, red. 3. (Dvůr svobodný.)
286 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: [f. 15a] Ves Sedlečko: (1) Matěj Mařeška, red. 21/2; (1) Matěj Procházka, (1) Václav Vesecký, red. 21/2; (1) Jiřík Kejchan, red. 1/2. Ves Pavlovice: (1) Jiřík z Doubí, red. 11/2. Na samotě blíž města Vlašimě: (1) Jan Vobořil, red. 2. Ves Dub: (1) Jakub Dub, red. 2. Ves Karsovice [Pal. 245 Krasovice]: (1) Mikuláš Vlasák, red. 21/2; (1) Jiří Vlasák, red. 2; (1) Jan Bibat, red. 2; (1) Alžběta vdova, red. 2; (1) Martin Cha- lupníků, red. 1/2; †Adam Švec se vypouští, protože žádných qualitates osedlosti nemát. [f. 15b] Na samotě, jenž Vysoká Lhota sluje [nyní dvůr u Libže, Pal. 227]: 10 (1) Václav Lhoták, red. 4. Ves Chejšov [Lhejšov, Elhejšov, Pal. 282]: (1) Šimon Hovorka, red. 21/2; (1) Jiřík Chrounovskej, red. 2; (1) Jan Hovorka, red. 1/2; (1) Bohuslav Ohradník, red. 1/2. Ves Otradov [Pal. 246 u Kamberka]: (1) Jan Otradovec, red. 2; (1) Václav 15 Otradovec, red. 2; (1) Ondřej Chalupnický, red. 1/4. Ves Vosný [Pal. 282 Osná]: (1) Pavel Přibyl, red. 2; (1) Pavel Jirouch, red. 11/2; (1) Pavel Otradovec, red. 11/2; (1) Mikuláš Chalupnický, red. 1/4. red. 2; 5 [fol. 16 a] Nr. 2. Dvory svobodný. †NB. Na panství Kosteleckém ve vsi Aujezdci† [škrtnuto]. Ve vsi Malý Bašti: (1) Pp. Paterů Dominikánův, red. 3. Ve vsi Drasti: (1) Pan Hazuka, red. 4. Ves Štědřík: (1) Bejvali v ní 3 sedláci, nyní dvůr učiněn a od vrchnosti, prodán p. Janovi z Ehrenštejna, red. 4. Ve vsi Psářích: (1) Pana Martina Dubskýho, při něm kovář, řezník, krčma 25 pivovar, red. 4. — NB. Na vyhledávání toho p. Dubskýho, poněvadž dociroval, že toto sídlo stateček pozemský jest, 30. Septembris 1655 odtud se vynímá a mezi statky pozemský vpisuje. Kryštof Štekl podobně. [Viz Česlice.] Ve vsi Benczy [mlýn Penčice u Jevan?]: (1) Pí Kryseldy Opplové, red. 3. Na panství Kosteleckém ve vsi Bohumily [nyní dvůr u Černého Kostelce]: 30 (1) Pí Kateřiny Sobkovne [sic], nemajíce žádného potahu a dobytka, red. 11/2. Ve vsi Ceslicích: (1) Kryštof Štekl, red, 2. [Viz výše poznámku při Psářích.] 20 Na straně 16a při každém svobodném dvoře bylo chatrně červenou hrudkou nejspíš za Marie Te- rezie připsáno: „dvůr“, nebo: „dvůr svobodný“. Při Česlicích jest tak červené připsáno: „Dvůr svobodný na gruntu Průhonickém k panství připojen.“ Další přípisky udělané červenou hrudkou tisknou se zde v ostrých 35 závorkách( [f. 16 b] Blíž města Kouříma: (1) dvůr Lhotka pí Doroty Kreyštanové, red. 3. (Dvůr svobodný.)
Strana 287
Soupis svobodníků 1655: Kouřímsko. 287 Ve vsi Kralovici: (1) Pí Lidmily Marštálkovy, red. 3. [Poznámka:] Vyňat z dvorů svob. a k panství připojen 30. Septembris. (Dvůr při panství.) Ve vsi Přistoupný [Přistoupín?]: (1) Pana Albrechta Materny, red. 4; (1) Pana Jiřího Rosenhagena, red. 3. Ve vsi Hořejších Chvatlinách: (1) Pí Anny Eršteterovy, red. 3 (na panství 5 Zasmuckým v vsi Chatinách.) Ve vsi Dlouhém Poli: (1) P. Martina Kučery, red. 3. Ve vsi Chejšově [Lhejšov?]: (1) Jiřího Summra, red. 11/2. Ve vsi Vysočanech: (1) Pana Kunstáta, red. 21/2. (Panství] Libenském.) Ve vsi Hořejší Krči: (1) K sv. Bartoloměji náležející, red. 3. (Statek pod- 10 semský) [pozemský?]. Práč: (1) hraběnky Chynský, red. 4. [fol. 17a] Ve vsi Postřižíně; (2) dvory manský pana Joachyma Oudrckýho, red. 4. Summa všech svobodníkův a dvorův svobodných i manských v kraji Kou- 15 římském 87; činí usedlých poddaných 167. Nr. 3. Dvorové hamfeštní. Ve vsi Všetatech na panství Brandejském: (1) Pana Víta Peprle, red. 1. (K panství. Při městě Celákovicích: (2) Pana Vodolana Věžníka, red. 2. (K panství 20 přiraženo.) Ve vsi Přeboji: (1) Pí Markéty Grumpachový, red. 1. (Na statku Bře- žanech) [Panenských]. Ve vsi Bylanech na panství Kosteleckém: (1) Pí Doroty Getenský, red. 1. [Poznámka:] K panství připojen. [f. 17b] Ve vsi Vinořích: (1) Jana Rydle, red. 1. (Hamfest k panství vtažen.) Ve vsi Chrasti: (1) dvůr Chrast řečený p. Kašpara Kysslera, red. 1. [Po- známka:] K panství připojen. (Při Kosteleckém panství vtažen.) Ve vsi Dolejších Chvatlinách: (1) Pana doktora Machta, red. 1. (K panství Zásmuckému připojen.) Na panství Kounickém ve vsi Vyšerovicích: (1) P. Jana Pavla Morice, red. 1. ([Ku] panství připojen.) Ve vsi Černíkách: (1) P. Dominika leutenandta, red. 1. (K panství připojen.) Na panství Libenském ve vsi Kobylisích: (1) Pana Antonína de Conti, red. 1. (Ku panství připojen.) Ve vsi Vysočanech: (1—Sa 12) P. Jiřího Beneše, red. 1. [Tužkou pozna- menáno: Jest vtažen.] — Sa 12. 25 30 35
Soupis svobodníků 1655: Kouřímsko. 287 Ve vsi Kralovici: (1) Pí Lidmily Marštálkovy, red. 3. [Poznámka:] Vyňat z dvorů svob. a k panství připojen 30. Septembris. (Dvůr při panství.) Ve vsi Přistoupný [Přistoupín?]: (1) Pana Albrechta Materny, red. 4; (1) Pana Jiřího Rosenhagena, red. 3. Ve vsi Hořejších Chvatlinách: (1) Pí Anny Eršteterovy, red. 3 (na panství 5 Zasmuckým v vsi Chatinách.) Ve vsi Dlouhém Poli: (1) P. Martina Kučery, red. 3. Ve vsi Chejšově [Lhejšov?]: (1) Jiřího Summra, red. 11/2. Ve vsi Vysočanech: (1) Pana Kunstáta, red. 21/2. (Panství] Libenském.) Ve vsi Hořejší Krči: (1) K sv. Bartoloměji náležející, red. 3. (Statek pod- 10 semský) [pozemský?]. Práč: (1) hraběnky Chynský, red. 4. [fol. 17a] Ve vsi Postřižíně; (2) dvory manský pana Joachyma Oudrckýho, red. 4. Summa všech svobodníkův a dvorův svobodných i manských v kraji Kou- 15 římském 87; činí usedlých poddaných 167. Nr. 3. Dvorové hamfeštní. Ve vsi Všetatech na panství Brandejském: (1) Pana Víta Peprle, red. 1. (K panství. Při městě Celákovicích: (2) Pana Vodolana Věžníka, red. 2. (K panství 20 přiraženo.) Ve vsi Přeboji: (1) Pí Markéty Grumpachový, red. 1. (Na statku Bře- žanech) [Panenských]. Ve vsi Bylanech na panství Kosteleckém: (1) Pí Doroty Getenský, red. 1. [Poznámka:] K panství připojen. [f. 17b] Ve vsi Vinořích: (1) Jana Rydle, red. 1. (Hamfest k panství vtažen.) Ve vsi Chrasti: (1) dvůr Chrast řečený p. Kašpara Kysslera, red. 1. [Po- známka:] K panství připojen. (Při Kosteleckém panství vtažen.) Ve vsi Dolejších Chvatlinách: (1) Pana doktora Machta, red. 1. (K panství Zásmuckému připojen.) Na panství Kounickém ve vsi Vyšerovicích: (1) P. Jana Pavla Morice, red. 1. ([Ku] panství připojen.) Ve vsi Černíkách: (1) P. Dominika leutenandta, red. 1. (K panství připojen.) Na panství Libenském ve vsi Kobylisích: (1) Pana Antonína de Conti, red. 1. (Ku panství připojen.) Ve vsi Vysočanech: (1—Sa 12) P. Jiřího Beneše, red. 1. [Tužkou pozna- menáno: Jest vtažen.] — Sa 12. 25 30 35
Strana 288
288 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: †Tito dvorové hamfeštní, vynášejí usedlých poddaných 12, k počtu týchž lidí poddaných v kraji vynalezených se přirážejí.† Tužkou v 18. století chatrně připsáno: „Při miestie Plaňanech dvůr hamfeštní pana Fridricha Mirky“, snad podle tradice. [fol. 18a] Kraj Bechynský. (Tabor.) Nr. 1. JMCské svobodníci. Ve vsi Slabsku: (2) Matěj Čeněk, Martin Dolejší, Adam Hořejší, Matěj Borkovec, Matěj Bednář. Ve vsi Sudoměřicích: (1) Šťastnej Stranák, Václav Čeněk. Ves Lomná a Blanice: (2) Adam Vondrák, Adam Hrubej, Matouš Kolář, Jan Malostranský, Mikuláš Bohuslav, Šimon Švec, Jan Krch, Anna Krchochová [sic; ke všem 8 předcházejícím svobodníkům jest závorkou připojeno umístění:] v Lomný, Václav Zahradník v Blanici. [f. 18b] Ves Prudice: (1) Matěj Čeněk, Pavel Čeněk. Sedlečko pod Chotovinami: (1/2) Martin Skřemen. Záhořice: (1) Mikuláš Křemen, pan Jan Rytíř. V Smrkově: (1) Pan Petr Vok Smyslovský, item má k tomu sedlský grunt. Jeníčkova Lhota: (1/2) Ondřej Sedlen. Ves Mostek: (1) Jan Vondra, Martin Uhlířek, Václav Mašina, Matěj Rohouček, 20 Jakub Hlíza, Jan Krch, Petr Krch, Jakub Krch. [f. 19a] V Dolních Hrachovicích: (1) Pavel Bártů, Václav Holub, Matěj Pravonskej. Ves Záříčí: (1/4) Václav a Jan bratří Suchanové. Ves Zhoří: (1/4) Matěj Zdeněk. Ves Smilovy Hory a Stojislavice: (11/2) Zikmund Zákostelní, Jan Zákostelní, Jan Maršů, Jan Klouba, [všichni] v Smilových Horách; Matěj Vacek, Jan Vacek, Matěj Zeman v Stojislavicích. Ves Čížov a Modlíkov: (1) V Čížově Vít Dvořák; v Modlíkově Jan Zeman, Ctibor Zeman. [f. 19b] V Pohoří: (3) Adam Ochtáb. Rohočov: (1/2) Martin Dub. Ves Zajíčkov a v Houserově [nyní Houserovka u Rynarce]: (1/4) v Zajíčkově Jiřík Svoboda, v Houserově Jan Mlynář. Ves Horní Hrachovice: (11/2) Jiřík Zeman, Matěj Roháček, Jakub Buška, 35 Petr Zeman, pustý Chvalovský mlejn, Tomáš Čenskej, Jan Kocourovský. Ves Vobratice [Obratice] a Hory Smilovy: (11/2) Jiřík Jirků a Martin Jirků 10 15 25 30
288 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: †Tito dvorové hamfeštní, vynášejí usedlých poddaných 12, k počtu týchž lidí poddaných v kraji vynalezených se přirážejí.† Tužkou v 18. století chatrně připsáno: „Při miestie Plaňanech dvůr hamfeštní pana Fridricha Mirky“, snad podle tradice. [fol. 18a] Kraj Bechynský. (Tabor.) Nr. 1. JMCské svobodníci. Ve vsi Slabsku: (2) Matěj Čeněk, Martin Dolejší, Adam Hořejší, Matěj Borkovec, Matěj Bednář. Ve vsi Sudoměřicích: (1) Šťastnej Stranák, Václav Čeněk. Ves Lomná a Blanice: (2) Adam Vondrák, Adam Hrubej, Matouš Kolář, Jan Malostranský, Mikuláš Bohuslav, Šimon Švec, Jan Krch, Anna Krchochová [sic; ke všem 8 předcházejícím svobodníkům jest závorkou připojeno umístění:] v Lomný, Václav Zahradník v Blanici. [f. 18b] Ves Prudice: (1) Matěj Čeněk, Pavel Čeněk. Sedlečko pod Chotovinami: (1/2) Martin Skřemen. Záhořice: (1) Mikuláš Křemen, pan Jan Rytíř. V Smrkově: (1) Pan Petr Vok Smyslovský, item má k tomu sedlský grunt. Jeníčkova Lhota: (1/2) Ondřej Sedlen. Ves Mostek: (1) Jan Vondra, Martin Uhlířek, Václav Mašina, Matěj Rohouček, 20 Jakub Hlíza, Jan Krch, Petr Krch, Jakub Krch. [f. 19a] V Dolních Hrachovicích: (1) Pavel Bártů, Václav Holub, Matěj Pravonskej. Ves Záříčí: (1/4) Václav a Jan bratří Suchanové. Ves Zhoří: (1/4) Matěj Zdeněk. Ves Smilovy Hory a Stojislavice: (11/2) Zikmund Zákostelní, Jan Zákostelní, Jan Maršů, Jan Klouba, [všichni] v Smilových Horách; Matěj Vacek, Jan Vacek, Matěj Zeman v Stojislavicích. Ves Čížov a Modlíkov: (1) V Čížově Vít Dvořák; v Modlíkově Jan Zeman, Ctibor Zeman. [f. 19b] V Pohoří: (3) Adam Ochtáb. Rohočov: (1/2) Martin Dub. Ves Zajíčkov a v Houserově [nyní Houserovka u Rynarce]: (1/4) v Zajíčkově Jiřík Svoboda, v Houserově Jan Mlynář. Ves Horní Hrachovice: (11/2) Jiřík Zeman, Matěj Roháček, Jakub Buška, 35 Petr Zeman, pustý Chvalovský mlejn, Tomáš Čenskej, Jan Kocourovský. Ves Vobratice [Obratice] a Hory Smilovy: (11/2) Jiřík Jirků a Martin Jirků 10 15 25 30
Strana 289
Soupis svobodníků 1655: Bechynsko. 289 bratří, Kryštof Valášek, Jiřík Nosek, Mikuláš Zákostelní, ze vsi Vobratice; Jan Nosek, Matěj Kalina, z Hor Smilových. [fol. 20a] Pod Světlou a ve Světlý: svob. (11/2) pod Světlou Vít Kotkan, Martin Kovář, Jan Kortan; ve Světlý Mikoláš Hraničník, Tomáš Jindrů, Matěj Jindrů, Vít Maršů, Matouš Maršů, sirotci Adamovští. Ves Bendovo Záhoří: svob. (21/2) Pavel Stejskal, Ondřej Kopřiva, Václav Světelský, Matěj Světelský, Jiřík Sudlice, Martin Dvořáček, Adam Mrázek, Jan Kroupa, Václav Sekovský, Jan Bednář, Kateřina Zachařka. [fol. 20b] Na Dvorci: (1) Jan Lejčko, Matěj Sedláků. Ves Bydlín, na Pabicích,*) v Světlý a v Bradáčově: (1) v Bydlíně Jan 10 z Vosykovce; na Pabicích Jan Jiříků, Havel Jiříků; v Světlý: Jiřík Bouška, Ondřej Bouška, Jan Kolář, Jan Kovář; v Bradáčově: Jiřík Kovář, Bláhovský. *) Babčice? Ves Babčice a v Světlý: (1) ve vsi Babčici: Jan Lhotka, Matěj Macháč, Václav Jelínek, Václav Babčickej, Matěj Bednář; v Světlý: Jan Dolejší, Jan Kotan. [fol. 21a] Na Samotě, v Světlý a na Bydlíně: (11/2) na Samotě Martin Lhotka, v Světlý Martin Čeněk, na Bydlíně Melichar na Bydlíně. Ves Třítěž: (1) Václav Mika, Matěj Hrstek, Jan Hrska, Ondřej pod Třítěží, Václav Kovář, Jan Kasa. Ves Velká Cerná a ves Lhota Salačova: (11/2) Ve vsi Velký Černý: Matěj 20 Nerad, Jakub Jakurka, Duchoslav Kopecký, Václav Zíka, Adam Chalupník; ve vsi Lhotě Salačově: Kryštof Kletečka, Jan Sedlák, Matěj Víta, Blažej Mlynář. [f. 21b] Ves Lhota Salašova [sic]: (1) Matěj Kučera, Matěj Zeman, Václav Švec, Jiřík Zdebor, mlejn Jiříka Zdebory a Matěje Zemana. Ves Malá Cerná, Jizbice a Jetřichoves: (11/2) ve vsi Malé Černý Matěj 25 Dvořák, Jan Dvořák; v Jizbici Vilím Klokočovský, Jiřík Vašků; v Jetřichovsi Václav Švec, Pavel Blažek. Ves Velký a Malý Ježov: (3) v Velkým Ježově Kryštof, Jiřík a Jan bratří Kolářové, Rozina Růžková, Jakub a Mikuláš Mladej bratří, Martin Albrechtů, Jan Albrechtů, Ondřej Voržadlo [sic, Vočadlo?], Jiřík Koželuh, Pavel Krejčí, Václav 30 Vacků, Václav Zeman, Jakub Slabej, Matěj Martinků; [fol. 22a] v Malém Ježově Václav Fara, Adam Semrád, Matěj Krejčí, Adam Nesvačil, Mikuláš a Adam Nesvačil. Ves Bradáčov: (1) Martin Buřič, Jan Buřič, Matěj Hojovec, Václav Soukup, Martin Vávrů, Lukáš Pavlů, Václav Fryda, Anna Melicharka, Václav Ševců, Jan Buřič. Ves Sedlečko: Jiřík Janů, Matěj Kovářů, Jindřich Vavřinců. NB. Jsou prej 35 pohořelí, nyní ad contribuendum se nepotahují; budoucně, když by se zase vyzdvihli, za 3/4 budou mocti obstáti. [f. 22b] Ves Kozmice: (1/4) Jan Dědník. Archiv Český XXIX 15 37
Soupis svobodníků 1655: Bechynsko. 289 bratří, Kryštof Valášek, Jiřík Nosek, Mikuláš Zákostelní, ze vsi Vobratice; Jan Nosek, Matěj Kalina, z Hor Smilových. [fol. 20a] Pod Světlou a ve Světlý: svob. (11/2) pod Světlou Vít Kotkan, Martin Kovář, Jan Kortan; ve Světlý Mikoláš Hraničník, Tomáš Jindrů, Matěj Jindrů, Vít Maršů, Matouš Maršů, sirotci Adamovští. Ves Bendovo Záhoří: svob. (21/2) Pavel Stejskal, Ondřej Kopřiva, Václav Světelský, Matěj Světelský, Jiřík Sudlice, Martin Dvořáček, Adam Mrázek, Jan Kroupa, Václav Sekovský, Jan Bednář, Kateřina Zachařka. [fol. 20b] Na Dvorci: (1) Jan Lejčko, Matěj Sedláků. Ves Bydlín, na Pabicích,*) v Světlý a v Bradáčově: (1) v Bydlíně Jan 10 z Vosykovce; na Pabicích Jan Jiříků, Havel Jiříků; v Světlý: Jiřík Bouška, Ondřej Bouška, Jan Kolář, Jan Kovář; v Bradáčově: Jiřík Kovář, Bláhovský. *) Babčice? Ves Babčice a v Světlý: (1) ve vsi Babčici: Jan Lhotka, Matěj Macháč, Václav Jelínek, Václav Babčickej, Matěj Bednář; v Světlý: Jan Dolejší, Jan Kotan. [fol. 21a] Na Samotě, v Světlý a na Bydlíně: (11/2) na Samotě Martin Lhotka, v Světlý Martin Čeněk, na Bydlíně Melichar na Bydlíně. Ves Třítěž: (1) Václav Mika, Matěj Hrstek, Jan Hrska, Ondřej pod Třítěží, Václav Kovář, Jan Kasa. Ves Velká Cerná a ves Lhota Salačova: (11/2) Ve vsi Velký Černý: Matěj 20 Nerad, Jakub Jakurka, Duchoslav Kopecký, Václav Zíka, Adam Chalupník; ve vsi Lhotě Salačově: Kryštof Kletečka, Jan Sedlák, Matěj Víta, Blažej Mlynář. [f. 21b] Ves Lhota Salašova [sic]: (1) Matěj Kučera, Matěj Zeman, Václav Švec, Jiřík Zdebor, mlejn Jiříka Zdebory a Matěje Zemana. Ves Malá Cerná, Jizbice a Jetřichoves: (11/2) ve vsi Malé Černý Matěj 25 Dvořák, Jan Dvořák; v Jizbici Vilím Klokočovský, Jiřík Vašků; v Jetřichovsi Václav Švec, Pavel Blažek. Ves Velký a Malý Ježov: (3) v Velkým Ježově Kryštof, Jiřík a Jan bratří Kolářové, Rozina Růžková, Jakub a Mikuláš Mladej bratří, Martin Albrechtů, Jan Albrechtů, Ondřej Voržadlo [sic, Vočadlo?], Jiřík Koželuh, Pavel Krejčí, Václav 30 Vacků, Václav Zeman, Jakub Slabej, Matěj Martinků; [fol. 22a] v Malém Ježově Václav Fara, Adam Semrád, Matěj Krejčí, Adam Nesvačil, Mikuláš a Adam Nesvačil. Ves Bradáčov: (1) Martin Buřič, Jan Buřič, Matěj Hojovec, Václav Soukup, Martin Vávrů, Lukáš Pavlů, Václav Fryda, Anna Melicharka, Václav Ševců, Jan Buřič. Ves Sedlečko: Jiřík Janů, Matěj Kovářů, Jindřich Vavřinců. NB. Jsou prej 35 pohořelí, nyní ad contribuendum se nepotahují; budoucně, když by se zase vyzdvihli, za 3/4 budou mocti obstáti. [f. 22b] Ves Kozmice: (1/4) Jan Dědník. Archiv Český XXIX 15 37
Strana 290
290 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Ves Těmice: (1) Jan Forman, Pavel Lopotáč, Tomáš Šeda, Matěj Pichovec, zeť Jana Lopáče [sic]. Ves Chustnice: (1/2) Jakub Kubart, Jiřík Mikulášů. Ves Stupšice [Stupčice]: (134) Jan Čekovský, Jan Mladý Černovský, Václav Martin Čeněk a Matěj Skopec. Ves Běšice: (1) Adam Pivec, Václav Pivec. [fol. 23 a] Ves Hoštice: Václav Hára, Jakub Krejčí, Jiřík Krejčí. Tito jsou pohořelí, nepotahují se nyní ad contribuendum; budoucně však, když by zase se vy- zdvihli, za 1/2 dvora potaženi býti mohou. Ves Chlistov: (1/4) Jakub Bednář, Matěj Pavlík. Ves Mutice: (11/2) Tomáš Svatoš, Jiřík Zeman, Jan Tour, Jan starší Tour, Pavel Kožešník, Martin Peřinovský. Ves Nedvědice: (/2) Adam Hatlák. Ves Květuše: (1) Matouš Petrlík, Jarolím Chalupa, Kateřina Štěpánka, 15 Vít Hrdoň. [f. 23b] Ves Chlum: (1/2) Jan Otta Hozlaur. Ves Voldřichov: (1/8) Jindřich Kořínek. Ve vsi Záříčí: (1) Jan Trunka, poddaný Jana Lhotky. Summa svobodníků 447/8. Činí osedlých poddaných 176. 5 Branec, 10 25 30 35 Součet svobodníků 44 obdržíme, sečteme-li všechny svobodné dvory, kolik jich jest dotud uvedeno v kraji Bechynském; jsou vytčeny (a zároveň poněkud od- hadnuty) číslem celým nebo lomeným, které v tomto otisku stojí v závorkách okrouhlých před jmenem držitele nebo před jmeny několika držitelů. Při sčí- tání nepočítají se dvory vyhořelé, totiž 3 dvůr v Se- dlečku a 1/2 dvůr v Hošticích, jež r. 1655 zůstaly bez kontribuce; s nimi bylo vyčteno o 3/ 1/2 = 11/4 dvoru více, tedy celkem 44 /8 11/ = 461/8 svobod- ných dvorů. To jsou vlastně dvory smyšlené, nesku- tečné, stejné, vypočtené z dvorů skutečných nestej- ných za účelem uložení stejnoměrné daně. Toho se domyslíme z následujícího postřehu: Z vyhledaného počtu 447/8 svobodných dvorů vypočetl se počet 176 tak řečených osedlých poddaných (poddanských po- četních usedlostí) násobením 44X 4 = 176; zlomek 1/a zanedbal se při násobení. Vůbec v bernictví českém přijímal se svobodný dvůr nejčastěji za rovný čtyřem poddaným (početním) usedlostem dohromady. Při tom srovnání myslilo se méně na výměru rolí, ale hlavně na zámožnost, t. j. na tu vlastnost svobodníka nebo poddaného, aby jeden i druhý stačil platit berni naň ukládanou. Na svobodníkovi lpěla jenom břemena státní, poddaný však musil platit vrchnosti a státu; svoboda svobodníkova měla tedy hmotnou cenu, kte- rou revisoři rully roku 1655 vzali do počtu jako jiný majetek. Na jednu početní usedlost počítali asi 25 korců role svobodnické (viz pozn. na str. 274); role poddanské bralo se tehdáž všude více na početní use- dlost, okolo 50 nebo okolo 40 korců. Dvůr svobodný, ježto hodnotou a poplatností vyrovnal se čtyřem pod- danským usedlostem (početním), míval asi 25 X 4 = 100 korců rolí. Můžeme takový dvůr nazývati svobod- ným dvorem početním. Na takové početní dvory pře- počítávaly se všecky svobodné dvory; obyčejně měly menši výměru, byly jen zlomkem početního dvora. 20 40 Nr. 2. Dvorové svobodní bez lidí poddaných. V Záluží Andres Koblič; jest v nově osedlý A. 1552; budoucně za půl svo- bodnýho dvora může ad contribuendum potažen býti. V Malým Borotínku, (1/2): pí Anny Alžběty Velenické z Paběnic.
290 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Ves Těmice: (1) Jan Forman, Pavel Lopotáč, Tomáš Šeda, Matěj Pichovec, zeť Jana Lopáče [sic]. Ves Chustnice: (1/2) Jakub Kubart, Jiřík Mikulášů. Ves Stupšice [Stupčice]: (134) Jan Čekovský, Jan Mladý Černovský, Václav Martin Čeněk a Matěj Skopec. Ves Běšice: (1) Adam Pivec, Václav Pivec. [fol. 23 a] Ves Hoštice: Václav Hára, Jakub Krejčí, Jiřík Krejčí. Tito jsou pohořelí, nepotahují se nyní ad contribuendum; budoucně však, když by zase se vy- zdvihli, za 1/2 dvora potaženi býti mohou. Ves Chlistov: (1/4) Jakub Bednář, Matěj Pavlík. Ves Mutice: (11/2) Tomáš Svatoš, Jiřík Zeman, Jan Tour, Jan starší Tour, Pavel Kožešník, Martin Peřinovský. Ves Nedvědice: (/2) Adam Hatlák. Ves Květuše: (1) Matouš Petrlík, Jarolím Chalupa, Kateřina Štěpánka, 15 Vít Hrdoň. [f. 23b] Ves Chlum: (1/2) Jan Otta Hozlaur. Ves Voldřichov: (1/8) Jindřich Kořínek. Ve vsi Záříčí: (1) Jan Trunka, poddaný Jana Lhotky. Summa svobodníků 447/8. Činí osedlých poddaných 176. 5 Branec, 10 25 30 35 Součet svobodníků 44 obdržíme, sečteme-li všechny svobodné dvory, kolik jich jest dotud uvedeno v kraji Bechynském; jsou vytčeny (a zároveň poněkud od- hadnuty) číslem celým nebo lomeným, které v tomto otisku stojí v závorkách okrouhlých před jmenem držitele nebo před jmeny několika držitelů. Při sčí- tání nepočítají se dvory vyhořelé, totiž 3 dvůr v Se- dlečku a 1/2 dvůr v Hošticích, jež r. 1655 zůstaly bez kontribuce; s nimi bylo vyčteno o 3/ 1/2 = 11/4 dvoru více, tedy celkem 44 /8 11/ = 461/8 svobod- ných dvorů. To jsou vlastně dvory smyšlené, nesku- tečné, stejné, vypočtené z dvorů skutečných nestej- ných za účelem uložení stejnoměrné daně. Toho se domyslíme z následujícího postřehu: Z vyhledaného počtu 447/8 svobodných dvorů vypočetl se počet 176 tak řečených osedlých poddaných (poddanských po- četních usedlostí) násobením 44X 4 = 176; zlomek 1/a zanedbal se při násobení. Vůbec v bernictví českém přijímal se svobodný dvůr nejčastěji za rovný čtyřem poddaným (početním) usedlostem dohromady. Při tom srovnání myslilo se méně na výměru rolí, ale hlavně na zámožnost, t. j. na tu vlastnost svobodníka nebo poddaného, aby jeden i druhý stačil platit berni naň ukládanou. Na svobodníkovi lpěla jenom břemena státní, poddaný však musil platit vrchnosti a státu; svoboda svobodníkova měla tedy hmotnou cenu, kte- rou revisoři rully roku 1655 vzali do počtu jako jiný majetek. Na jednu početní usedlost počítali asi 25 korců role svobodnické (viz pozn. na str. 274); role poddanské bralo se tehdáž všude více na početní use- dlost, okolo 50 nebo okolo 40 korců. Dvůr svobodný, ježto hodnotou a poplatností vyrovnal se čtyřem pod- danským usedlostem (početním), míval asi 25 X 4 = 100 korců rolí. Můžeme takový dvůr nazývati svobod- ným dvorem početním. Na takové početní dvory pře- počítávaly se všecky svobodné dvory; obyčejně měly menši výměru, byly jen zlomkem početního dvora. 20 40 Nr. 2. Dvorové svobodní bez lidí poddaných. V Záluží Andres Koblič; jest v nově osedlý A. 1552; budoucně za půl svo- bodnýho dvora může ad contribuendum potažen býti. V Malým Borotínku, (1/2): pí Anny Alžběty Velenické z Paběnic.
Strana 291
Soupis svobodníků 1655: Bechynsko a Práchensko. 291 V Sudoměřicích: (1/2) pí pí Kateřiny Lískovcové. [f. 24 a] Ve vsi Jivný: (1/2) Valentin Wünter. Ve vsi Firhoffen [Vierhöf, Čtyry Dvory, Pal. 301], (/.) Jiřík Adam Pahu- steingl [sic]. Ve vsi Košicích: dvůr Poštovský, Melichar Qurok; tento že v nově osedlý jest, ad contribuendum se nepotahuje; po vyjití třech let může za půl svobodného dvora potažen býti. Ve vsi Červeným Oujezdu, (1) Pavel Pamwerl, Jiřík Jírů, Václav Kolář, Lorenz Slzák, Martin Čáp. Ve vsi Markvarticích, (1/4) p. Zikmund Ferdinand Šrayner von Rosmeak. 10 Summa dvorů svobodných bez lidí poddaných 3. Činí in contribuendo osedlých poddaných [číslo schází]. 5 [f. 24b] Nr. 3. Dvorové svobodní pod protekcí panství Krumlovského. (1) Dvůr slove Laštovičník, p. Jindřich Leopold Albín z Helfenburku. (1/2) Ve vsi Kirchšlag Wegerhof: Matouš Kryštof Bratrsasse. (/) Bartochovský: Daniel Doctores. (/) Hamr Svobodney : Martin Klauser. (1) Sklenný Huti při Oberplan, slove Kalten-Prunner, Baltazar Blamkaur. Summa 31/2. 15 20 Summa summarum 1. svobodníků . . . . . . . . . . 44%/8 2. dvorů svob. bez lidí poddaných . 3 3. dvorů svob. pod protekcí panství Krumlovského . . . . . . . . . 31/2 Sa 51 / 25 [f. 25a] Kraj Práchenský. Nr. 1. JMOské svobodníci. (/2) V městečku Hartmanicích: Adam Pukxgandl. (3) Ve vsi Stupným dvůr Divišovský: Petr Šimků. (1) Ve Vsi Lhotce: p. Jiří Vilím Kunáš z Machovic. (1) V Pohoří [u Tvrdého 243 Pohořovice]: Matěj Mareška, Jan Rebčina, Jiřík Krutežka. (1/2) Ve Vsi Kloubě: Jakub Daněk. (1) V Malým Chmelným: Šimon Petr Pretlík. (3/) Mlejn Buzkovský: Kašpar Kropáček. 30 35 37*
Soupis svobodníků 1655: Bechynsko a Práchensko. 291 V Sudoměřicích: (1/2) pí pí Kateřiny Lískovcové. [f. 24 a] Ve vsi Jivný: (1/2) Valentin Wünter. Ve vsi Firhoffen [Vierhöf, Čtyry Dvory, Pal. 301], (/.) Jiřík Adam Pahu- steingl [sic]. Ve vsi Košicích: dvůr Poštovský, Melichar Qurok; tento že v nově osedlý jest, ad contribuendum se nepotahuje; po vyjití třech let může za půl svobodného dvora potažen býti. Ve vsi Červeným Oujezdu, (1) Pavel Pamwerl, Jiřík Jírů, Václav Kolář, Lorenz Slzák, Martin Čáp. Ve vsi Markvarticích, (1/4) p. Zikmund Ferdinand Šrayner von Rosmeak. 10 Summa dvorů svobodných bez lidí poddaných 3. Činí in contribuendo osedlých poddaných [číslo schází]. 5 [f. 24b] Nr. 3. Dvorové svobodní pod protekcí panství Krumlovského. (1) Dvůr slove Laštovičník, p. Jindřich Leopold Albín z Helfenburku. (1/2) Ve vsi Kirchšlag Wegerhof: Matouš Kryštof Bratrsasse. (/) Bartochovský: Daniel Doctores. (/) Hamr Svobodney : Martin Klauser. (1) Sklenný Huti při Oberplan, slove Kalten-Prunner, Baltazar Blamkaur. Summa 31/2. 15 20 Summa summarum 1. svobodníků . . . . . . . . . . 44%/8 2. dvorů svob. bez lidí poddaných . 3 3. dvorů svob. pod protekcí panství Krumlovského . . . . . . . . . 31/2 Sa 51 / 25 [f. 25a] Kraj Práchenský. Nr. 1. JMOské svobodníci. (/2) V městečku Hartmanicích: Adam Pukxgandl. (3) Ve vsi Stupným dvůr Divišovský: Petr Šimků. (1) Ve Vsi Lhotce: p. Jiří Vilím Kunáš z Machovic. (1) V Pohoří [u Tvrdého 243 Pohořovice]: Matěj Mareška, Jan Rebčina, Jiřík Krutežka. (1/2) Ve Vsi Kloubě: Jakub Daněk. (1) V Malým Chmelným: Šimon Petr Pretlík. (3/) Mlejn Buzkovský: Kašpar Kropáček. 30 35 37*
Strana 292
292 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským [f. 25b] (1) Kloster-Mühl: Šimon Klostermühl. Ve vsi Makově. Bejval dvůr svobodný, kterýž p. p. Jaroslav hrabě z Dobrše skoupil a na něm osadil dva bratry, totiž Matěje a Matouše bratři Makovský a Ji- říka Makovskýho. Tento po vyjití času, jenžto se v nově osedlým passiruje, může za 1/4 dvora potažen býti. Dvůr Kelblovský: Dokonce pustý, jenž tolikéž svobodnický bejval, v roce 1654 týž p. Jaroslav hrabě z Dobrše koupil; na ten čas podruh toliko v něm zůstává, a dokonce spuštěný jest, role, jichž pod 66 str. jest, všechny ladem leží. Když zase k vyzdvižení přijde, slušná věc bude, aby držitel z půl svobodného dvora kontri- 10 buiroval. (1) Ve vsi Lhotce prv Kolchrejterovský [Kalchreiter], nyní JMti knížete z Egkenbergku. (/8) Ve vsi Pořovicích [sic, snad Poříčí nad Vlčavou, 3 km. sev. od Břez- nice], Vavřinec Koudele. [Tužkou v 18. st. připsáno: bei Mfl. Breznitz 45 Str. 10 15 Str. Wald]. [f. 26a] Ve vsi Paračově [blíže Blatné]: Vojtěch Svojše. NB. jest pohořelý; když se zase vyzdvihne, za půl dvora obstáti může. (/8) V Záhrobí [jz. od Březnice, u Bělčic]: p. Mstich Běšín, *Bieschin*. [Tužkou v 18. st. připsáno: 34 Str. bei Breznitz.] (s) Ve vsi Stupným: Petr Šimků. (/8) Payerhoff: Jan Holej. Summa 71/4. Těchto 7 toliko svobodníků počítáno k prvnímu termínu 1655, po 3 usedlých, Sa 21. T. j. svobodní dvorové dotud v Prachenském kraji vyčtení odhadují se za 71/ dvoru; kladouc každý 25 svob. dvůr na roveň třem poddanským usedlostem, a pomíjejíc 1/ dvoru, zaplatí všichni ti svobodníci dohro- mady tolik kontribuce, jako 21 početních selských usedlostí. 5 20 30 Nr. 2. Manové Egkenberští. (3) Ve vsi Tourovým: Jakub Šrámek; Jakub Květan, poddaný Šrámků. (1/2) V Javornici: Lukáš Zeman. Sa 11/4. Tito do reparticí in 1. termino A° 1655 nejsou položeni. [f. 26b] Summa summarum kraje Práchenského: 1. svobodníků 71/4, 2. manův Egkenberských 11/. Sa 81/2. 35 [f. 27a] Kraj Plzenský. (1/2) V Dlážďově, [Dlažov, Glosau, Pal. 373], Jakub Bílek, red. 2. (1) V Spuli, Martin Wink, red. 4. V Těchlovicích: (1/) Ondřej Zemek, red. 1; (1/4) Eliáš Fiklšerer, red. 1; (/) Kateřina Vlková red. 1; (1/2) Václav Forter, red. 2.
292 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským [f. 25b] (1) Kloster-Mühl: Šimon Klostermühl. Ve vsi Makově. Bejval dvůr svobodný, kterýž p. p. Jaroslav hrabě z Dobrše skoupil a na něm osadil dva bratry, totiž Matěje a Matouše bratři Makovský a Ji- říka Makovskýho. Tento po vyjití času, jenžto se v nově osedlým passiruje, může za 1/4 dvora potažen býti. Dvůr Kelblovský: Dokonce pustý, jenž tolikéž svobodnický bejval, v roce 1654 týž p. Jaroslav hrabě z Dobrše koupil; na ten čas podruh toliko v něm zůstává, a dokonce spuštěný jest, role, jichž pod 66 str. jest, všechny ladem leží. Když zase k vyzdvižení přijde, slušná věc bude, aby držitel z půl svobodného dvora kontri- 10 buiroval. (1) Ve vsi Lhotce prv Kolchrejterovský [Kalchreiter], nyní JMti knížete z Egkenbergku. (/8) Ve vsi Pořovicích [sic, snad Poříčí nad Vlčavou, 3 km. sev. od Břez- nice], Vavřinec Koudele. [Tužkou v 18. st. připsáno: bei Mfl. Breznitz 45 Str. 10 15 Str. Wald]. [f. 26a] Ve vsi Paračově [blíže Blatné]: Vojtěch Svojše. NB. jest pohořelý; když se zase vyzdvihne, za půl dvora obstáti může. (/8) V Záhrobí [jz. od Březnice, u Bělčic]: p. Mstich Běšín, *Bieschin*. [Tužkou v 18. st. připsáno: 34 Str. bei Breznitz.] (s) Ve vsi Stupným: Petr Šimků. (/8) Payerhoff: Jan Holej. Summa 71/4. Těchto 7 toliko svobodníků počítáno k prvnímu termínu 1655, po 3 usedlých, Sa 21. T. j. svobodní dvorové dotud v Prachenském kraji vyčtení odhadují se za 71/ dvoru; kladouc každý 25 svob. dvůr na roveň třem poddanským usedlostem, a pomíjejíc 1/ dvoru, zaplatí všichni ti svobodníci dohro- mady tolik kontribuce, jako 21 početních selských usedlostí. 5 20 30 Nr. 2. Manové Egkenberští. (3) Ve vsi Tourovým: Jakub Šrámek; Jakub Květan, poddaný Šrámků. (1/2) V Javornici: Lukáš Zeman. Sa 11/4. Tito do reparticí in 1. termino A° 1655 nejsou položeni. [f. 26b] Summa summarum kraje Práchenského: 1. svobodníků 71/4, 2. manův Egkenberských 11/. Sa 81/2. 35 [f. 27a] Kraj Plzenský. (1/2) V Dlážďově, [Dlažov, Glosau, Pal. 373], Jakub Bílek, red. 2. (1) V Spuli, Martin Wink, red. 4. V Těchlovicích: (1/) Ondřej Zemek, red. 1; (1/4) Eliáš Fiklšerer, red. 1; (/) Kateřina Vlková red. 1; (1/2) Václav Forter, red. 2.
Strana 293
Soupis svobodníků 1655: Plzensko, Žatecko. 293 (1/2) V Oušovicích [Uševice záp. od Teplé]: p. Jiřík Danykl, red. 2. (1/2) V Lisově [záp. od Stoda]: Jakub Malej, red. 2. [Tužkou pozdě připsáno: Kloster Chotieschau erkauft.] V Vebrově [Věvrov = Webrowa sev. od Horš. Týna] a v Podcžinovicích [Počinovice = Putzenried jv. od N. Kdyně]: (11/2) Matouš Singer, red. 6; (/2) Jan Ludvík Crahmer, red. 2. [f. 27b] (1/2) V Lohausicích [Lochousice? Lochutzen mezi vsí Touškovem a Sekyřany]: Šimon Czaydler, red. 2. (1/4) Labasz (Labzy = Labes Pal. 395] na panství Kladrubském, Lorenz Flug- bauer, red. 1. (1/2) V Naystätlu Flaxiusovi, red. 2. (/2) V Malkovicích, pí Marie Sibylla Weissová, red. 2. (/) V Wittingreuttu, p. Henrych Danikl, red. 1. Summa 73 [svobodníků]; činí osedlých poddaných 31. 5 10 [f. 28a). Kraj Žatecký. Nr. 1. Svobodníci pod ochranou ouřadu nejvyššího komornictví. Ve vsi Milošicích: (1) Jakub Fogel; (1) Bartl Schuch; (1) Václav Vanka, Martin Uhl Chalup[ník]. — Sa 3 [svobodníci]. 15 Nr. 2. Svobodníci ke dskám patřící. (1) Ve vsi Milza, p. Mikuláš Schmidt. [Snad v Milžanech, něm. Milsau, vsi u Kadaně náležející k tomu městu]. (1) Ve vsi Ceradicích, Johanna z Chotěšova, měštka v Žatči. (1) Ve vsi Oberklee [Soběchleby, Pal. 38], p. Vilím Miršovskej. (1/2) V Dolánkách, předešle p. Sekerka, nyní na tom dvoře sedlák usedlý. 25 Summa 31/2 [svobodníků]. 20 [f. 28b] Nr. 3. Dvorové svobodní. (1) V Gryně [Grün]: Kryštof Martin. (3/) V Sorgenthal, Andreas Hybner (1) V Horšanech [Hořany], p. Lyx †v Praze†. V Lauche [Louchov, Laucha, Pal. 32], svobodný dvůr pustý. (1) V Stranczy [Stránce, Stranitz, Pal. 28], svobodník. (1) V Neydorfě, p. Jeremiáš Wolgemuth. (/4) V Habern [? Havraň, Habran, Pal. 27], Krystyan Šajklík. 30
Soupis svobodníků 1655: Plzensko, Žatecko. 293 (1/2) V Oušovicích [Uševice záp. od Teplé]: p. Jiřík Danykl, red. 2. (1/2) V Lisově [záp. od Stoda]: Jakub Malej, red. 2. [Tužkou pozdě připsáno: Kloster Chotieschau erkauft.] V Vebrově [Věvrov = Webrowa sev. od Horš. Týna] a v Podcžinovicích [Počinovice = Putzenried jv. od N. Kdyně]: (11/2) Matouš Singer, red. 6; (/2) Jan Ludvík Crahmer, red. 2. [f. 27b] (1/2) V Lohausicích [Lochousice? Lochutzen mezi vsí Touškovem a Sekyřany]: Šimon Czaydler, red. 2. (1/4) Labasz (Labzy = Labes Pal. 395] na panství Kladrubském, Lorenz Flug- bauer, red. 1. (1/2) V Naystätlu Flaxiusovi, red. 2. (/2) V Malkovicích, pí Marie Sibylla Weissová, red. 2. (/) V Wittingreuttu, p. Henrych Danikl, red. 1. Summa 73 [svobodníků]; činí osedlých poddaných 31. 5 10 [f. 28a). Kraj Žatecký. Nr. 1. Svobodníci pod ochranou ouřadu nejvyššího komornictví. Ve vsi Milošicích: (1) Jakub Fogel; (1) Bartl Schuch; (1) Václav Vanka, Martin Uhl Chalup[ník]. — Sa 3 [svobodníci]. 15 Nr. 2. Svobodníci ke dskám patřící. (1) Ve vsi Milza, p. Mikuláš Schmidt. [Snad v Milžanech, něm. Milsau, vsi u Kadaně náležející k tomu městu]. (1) Ve vsi Ceradicích, Johanna z Chotěšova, měštka v Žatči. (1) Ve vsi Oberklee [Soběchleby, Pal. 38], p. Vilím Miršovskej. (1/2) V Dolánkách, předešle p. Sekerka, nyní na tom dvoře sedlák usedlý. 25 Summa 31/2 [svobodníků]. 20 [f. 28b] Nr. 3. Dvorové svobodní. (1) V Gryně [Grün]: Kryštof Martin. (3/) V Sorgenthal, Andreas Hybner (1) V Horšanech [Hořany], p. Lyx †v Praze†. V Lauche [Louchov, Laucha, Pal. 32], svobodný dvůr pustý. (1) V Stranczy [Stránce, Stranitz, Pal. 28], svobodník. (1) V Neydorfě, p. Jeremiáš Wolgemuth. (/4) V Habern [? Havraň, Habran, Pal. 27], Krystyan Šajklík. 30
Strana 294
294 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 5 V Sabenicích [Saběnice, Sabnitz, Pal. 27] města Mostu: (1) Jakub Lym- pacher, (1) Václav Zeman. [f. 29a] (1) V Zeleném Thalu [Zelený Důl, Grünthal, Pal. 28], Adam Šmol. (/) V Kluczka [sic, Kluček, Klutschkau], p. Lukáš z Predyn. (31) V Trayczen Hann, p. Jeremiáš Wolgemuth. Summa 10. Summa summarum: Nr. 1. Svobodníkův pod ochranou nejvyššího komornictví .3 Nr. 2. Svobodníkův ke dskám patřících . . . . . . . . . 31/2 Nr. 3. Dvorův svobodných . . . . . . . . . . . . . . . 10 10 15 [fol. 29b] Kraj Litoměřický. Nr. 1. Manové k panství Mělnickému příslušející. Ve vsi Kozárovicích: (3/.) Petr Beerwolf; (1) Melichar Pišel. Ve vsi Bučině: (1) Zikmund Rakovnický. Ve vsi Chcebuzi: (1) pí hrabinka Kanaszová. Summa 33/4. 20 Nr. 2. Dvorové svobodní. (1/2) dvorečku ve vsi Rosenthalu [Vrchoslav u Krupky, Pal. 55] Kryštofa Dytrycha. Summa 1/2. 25 Nr. 3. Dvorové hamfeštní na proboštství Litoměřickém. V Křešicích (1/2) p. hejtman Graf. Summa: Nr. 1. Manův Mělnických . . . . 3%/ Nr. 2. Dvorův svobodných /2 Nr. 3. Dvorův hamfeštních . . . /2 NB. Ve vsi Stadicích 3 svobodníci, majíce obzvláštní privilegia, ti se ad con- tribuendum nepojímají. 30 [f. 30a] Kraj Slanský. Nr. 1. Svobodníci, kteří svobodné dvory mají. V Hříškově: p. Karla Pecynga [Pecingara?] pustý. Ve vsi Zlíchově (1) p. Martin Dubský, red. 11/2. Ve vsi Předním Ovenci: (1) Salomena Šimlová, red. 21/2, [připsáno a roz- máznuto:] 11
294 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 5 V Sabenicích [Saběnice, Sabnitz, Pal. 27] města Mostu: (1) Jakub Lym- pacher, (1) Václav Zeman. [f. 29a] (1) V Zeleném Thalu [Zelený Důl, Grünthal, Pal. 28], Adam Šmol. (/) V Kluczka [sic, Kluček, Klutschkau], p. Lukáš z Predyn. (31) V Trayczen Hann, p. Jeremiáš Wolgemuth. Summa 10. Summa summarum: Nr. 1. Svobodníkův pod ochranou nejvyššího komornictví .3 Nr. 2. Svobodníkův ke dskám patřících . . . . . . . . . 31/2 Nr. 3. Dvorův svobodných . . . . . . . . . . . . . . . 10 10 15 [fol. 29b] Kraj Litoměřický. Nr. 1. Manové k panství Mělnickému příslušející. Ve vsi Kozárovicích: (3/.) Petr Beerwolf; (1) Melichar Pišel. Ve vsi Bučině: (1) Zikmund Rakovnický. Ve vsi Chcebuzi: (1) pí hrabinka Kanaszová. Summa 33/4. 20 Nr. 2. Dvorové svobodní. (1/2) dvorečku ve vsi Rosenthalu [Vrchoslav u Krupky, Pal. 55] Kryštofa Dytrycha. Summa 1/2. 25 Nr. 3. Dvorové hamfeštní na proboštství Litoměřickém. V Křešicích (1/2) p. hejtman Graf. Summa: Nr. 1. Manův Mělnických . . . . 3%/ Nr. 2. Dvorův svobodných /2 Nr. 3. Dvorův hamfeštních . . . /2 NB. Ve vsi Stadicích 3 svobodníci, majíce obzvláštní privilegia, ti se ad con- tribuendum nepojímají. 30 [f. 30a] Kraj Slanský. Nr. 1. Svobodníci, kteří svobodné dvory mají. V Hříškově: p. Karla Pecynga [Pecingara?] pustý. Ve vsi Zlíchově (1) p. Martin Dubský, red. 11/2. Ve vsi Předním Ovenci: (1) Salomena Šimlová, red. 21/2, [připsáno a roz- máznuto:] 11
Strana 295
Soupis svobodníků 1655: Litoměřicko, Slansko, Podbrdsko. 295 V Kosoři: (1) Petr Zeman, red 2. V Prostředním Ovenci: (1) dědicové Václava Šány, red. 4. Ve Smíchově, (1) p. Daniel Globicz, red. 11/2; Mikuláše Zíchy zahradnický dvůr pustý. V Hořejších Pticích: p. Jindřich Dobranovský, osazuje se anno 1652. Při městě Velvařích, Pavel Beránek pustý. Summa 5 [dvorů svob.] [Summa rovná se] 111/2 [osedlým poddaným. [f. 30b] Nr. 2. Svobodníci a manové k správě hradu Pražského hejtmanství přináležející. 10 1653; Ve vsi Vořeše: (1) Pavel Beránek, red. 4. Ve vsi Liticích*): (1) Petr Drchkovský, red. 3. *) Dvůr Lidice; Sommer, Rakovn. 57. Ve vsi Ješíně: (1) Tomáš Bělec, red. 2; Pavel Mareška, osazuje se anno (1) Jiří Daněk red. 1/2. Summa 4 [dvorů]. [Summa rovná se] 91/2 [osedlým poddaným]. 15 Nr. 3. Dvorové manští. V Klenči (1) †p. p. gener. della Corona, red. 4.† [Připsáno jinou rukou:] Nejsouc než toliko dvůr a grunt sedlský, k panství přiražen jest. Summa: Nr. 1. Svobodníci, kteříž svobodné dvory mají 5, red. 111/2. Nr. 2. Svobodníci a manové k správě hejtmanství hradu Pražského přináležející . . . . 4, red. 91/2. Nr. 3. Dvůr manský . . . 1, red. 4. . 20 Sa 25. [fol. 31a] Kraj Rakovnický. [Prázdná stránka; v Rakovnicku nebylo svobodníků.] [f. 31b] Kraj Podbrdský. [Po roce 1751 připsáno červenou hrudkou: oder Berauner.] 25 Nr. 1. Manové rytířští k Karlštejnu náležející. V Želkovicích, (1) Adam Strachovský, red. 2. V Druhlicích, (1) Adam Norys z Libína, red. 1. V Tetíně, (1) Anna Sydonie Preisingerová, red. 11/2. V Řídký, (1) Jiří Načeradský, red. 3. V Bytyzy [Bytiz], (1) Jiří Václav Rašín, red. 1. V Touškově, (1) Markéta Bukovanská, red. 2. V Slavkovicích, Petr Adam Tuněchotský, pustý. 30
Soupis svobodníků 1655: Litoměřicko, Slansko, Podbrdsko. 295 V Kosoři: (1) Petr Zeman, red 2. V Prostředním Ovenci: (1) dědicové Václava Šány, red. 4. Ve Smíchově, (1) p. Daniel Globicz, red. 11/2; Mikuláše Zíchy zahradnický dvůr pustý. V Hořejších Pticích: p. Jindřich Dobranovský, osazuje se anno 1652. Při městě Velvařích, Pavel Beránek pustý. Summa 5 [dvorů svob.] [Summa rovná se] 111/2 [osedlým poddaným. [f. 30b] Nr. 2. Svobodníci a manové k správě hradu Pražského hejtmanství přináležející. 10 1653; Ve vsi Vořeše: (1) Pavel Beránek, red. 4. Ve vsi Liticích*): (1) Petr Drchkovský, red. 3. *) Dvůr Lidice; Sommer, Rakovn. 57. Ve vsi Ješíně: (1) Tomáš Bělec, red. 2; Pavel Mareška, osazuje se anno (1) Jiří Daněk red. 1/2. Summa 4 [dvorů]. [Summa rovná se] 91/2 [osedlým poddaným]. 15 Nr. 3. Dvorové manští. V Klenči (1) †p. p. gener. della Corona, red. 4.† [Připsáno jinou rukou:] Nejsouc než toliko dvůr a grunt sedlský, k panství přiražen jest. Summa: Nr. 1. Svobodníci, kteříž svobodné dvory mají 5, red. 111/2. Nr. 2. Svobodníci a manové k správě hejtmanství hradu Pražského přináležející . . . . 4, red. 91/2. Nr. 3. Dvůr manský . . . 1, red. 4. . 20 Sa 25. [fol. 31a] Kraj Rakovnický. [Prázdná stránka; v Rakovnicku nebylo svobodníků.] [f. 31b] Kraj Podbrdský. [Po roce 1751 připsáno červenou hrudkou: oder Berauner.] 25 Nr. 1. Manové rytířští k Karlštejnu náležející. V Želkovicích, (1) Adam Strachovský, red. 2. V Druhlicích, (1) Adam Norys z Libína, red. 1. V Tetíně, (1) Anna Sydonie Preisingerová, red. 11/2. V Řídký, (1) Jiří Načeradský, red. 3. V Bytyzy [Bytiz], (1) Jiří Václav Rašín, red. 1. V Touškově, (1) Markéta Bukovanská, red. 2. V Slavkovicích, Petr Adam Tuněchotský, pustý. 30
Strana 296
296 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: V Celíně, (1) Vilím Dejmek, red. 4. [Později připsáno:] *Nyní Adam Blažej vedle složeného listu přiznavacího.* V Bohosticích, (1) Helena Vorlová, red. 2. Summa: 8 [dvorů. — Rovno] 161/2 [osedlým poddaným]. [fol. 32a] Nr. 2. Manové rytířští k Dobříši náležející. V Číčovicích, Adam Jiskra, pustý. V Konětopech, (1) Joachym Hubka, red. 2. V Elštíně, (1) Václav a Adam bratří Salátové, red. 4. Summa 2 [dvory. Reducirováni jsouce, činí osedlých poddaných] 6. 15 20 25 Nr. 3. Manové robotní k Karlštejnu náležející. V Mořině, Anna Kocápka, pohořalá. V Lemči [sic], (1) Bartoloměj Rous, red. 11/2. Želkovicích, Čapkovský pustý. V V Čímě, (1) Daniel Čamský, red. 1. 32b] V Drahlovicích, Drahlovský pustý. [f. V Pečicích, (1) Jiří Vlk, red. 1/2. V Čímě, (1) Jiří Čamský, red. 1. V Touškově, (1) Havel Blahna, red. 11/2. V Vonoklasích, (1) Jakub Kuneš, red. 1/4 V Želkovicích, (1) Jan Rous, red. 11/2. V Vonoklasích, (1) Kryštof Veverka, red. 1. V Raděticích, Lukáš Broum, pobořalý. Ve vsi [sic] (1) Martin a Matěj Ctibor Nosákovcové, red. 2. V Cholině, [Cholyně Pal. 264), (1) Martin a Petr Cholinští, red. 11/2. [f. 33 a] V Celíně, (1) Matěj Jerovic, red. 11/2. V Holušicích, (1) Martin Holušický, red. 3. V Slavkovicích, (1) Matěj Řeháček, red. 1; (1) Petr Žebrákovský, red. 2. V Krašticích, (1) Václav Kass, red. 1. [Summa dvorů] 15; [rovná se osedlým poddaným] 18. 10 30 35 N. 4. Manové robotní k Dobříši náležející. V Oubenicích, (1) Adam Heincz Minsky, red. 11/2. V Číčovicích, (1) Jiřík Bouška, red. 4. V Višnový [Višňová Pal. 267], (1) Jakub Khynau red. 1. V Oubenicích, (1) Jakub Hofman Hořický, red. 2. [f. 33b] V Dobříši, (1) Jakub Forman jinak Jelínek, red. 1/2.
296 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: V Celíně, (1) Vilím Dejmek, red. 4. [Později připsáno:] *Nyní Adam Blažej vedle složeného listu přiznavacího.* V Bohosticích, (1) Helena Vorlová, red. 2. Summa: 8 [dvorů. — Rovno] 161/2 [osedlým poddaným]. [fol. 32a] Nr. 2. Manové rytířští k Dobříši náležející. V Číčovicích, Adam Jiskra, pustý. V Konětopech, (1) Joachym Hubka, red. 2. V Elštíně, (1) Václav a Adam bratří Salátové, red. 4. Summa 2 [dvory. Reducirováni jsouce, činí osedlých poddaných] 6. 15 20 25 Nr. 3. Manové robotní k Karlštejnu náležející. V Mořině, Anna Kocápka, pohořalá. V Lemči [sic], (1) Bartoloměj Rous, red. 11/2. Želkovicích, Čapkovský pustý. V V Čímě, (1) Daniel Čamský, red. 1. 32b] V Drahlovicích, Drahlovský pustý. [f. V Pečicích, (1) Jiří Vlk, red. 1/2. V Čímě, (1) Jiří Čamský, red. 1. V Touškově, (1) Havel Blahna, red. 11/2. V Vonoklasích, (1) Jakub Kuneš, red. 1/4 V Želkovicích, (1) Jan Rous, red. 11/2. V Vonoklasích, (1) Kryštof Veverka, red. 1. V Raděticích, Lukáš Broum, pobořalý. Ve vsi [sic] (1) Martin a Matěj Ctibor Nosákovcové, red. 2. V Cholině, [Cholyně Pal. 264), (1) Martin a Petr Cholinští, red. 11/2. [f. 33 a] V Celíně, (1) Matěj Jerovic, red. 11/2. V Holušicích, (1) Martin Holušický, red. 3. V Slavkovicích, (1) Matěj Řeháček, red. 1; (1) Petr Žebrákovský, red. 2. V Krašticích, (1) Václav Kass, red. 1. [Summa dvorů] 15; [rovná se osedlým poddaným] 18. 10 30 35 N. 4. Manové robotní k Dobříši náležející. V Oubenicích, (1) Adam Heincz Minsky, red. 11/2. V Číčovicích, (1) Jiřík Bouška, red. 4. V Višnový [Višňová Pal. 267], (1) Jakub Khynau red. 1. V Oubenicích, (1) Jakub Hofman Hořický, red. 2. [f. 33b] V Dobříši, (1) Jakub Forman jinak Jelínek, red. 1/2.
Strana 297
Soupis svobodníků 1655: Podbrdsko, Vltavsko. 297 V Druhlicích, (1) Šimon Petráček, red. 11/2. [Rovná se osedlým poddaným] 101/2. [Summa dvorů] 6. Nr. 5. Dvorové svobodní. V Sudovicích, (1) Jan Sudovský, red. 2. V Kříšově, (1) Nikodym Protivínský, red. 1. Na Moráni, (1) Vít Moránský, red. 2. Sa 3 [dvory]. Summa summarum: Nr. 1. Manův rytířských Karlštejnských . 8 [dvorů = red.] 161/2. 6. Nr. 2. Manův rytířských Dobříšských . . 2 „ „ Nr. 3. Manův robotných Karlštejnských. 15 „ 18. Nr. 4. Manův robotných Dobříšských . . 6 „ 101/2. 5. Nr. 5. Dvorův svobodných . . . . . . . . 3 [Rovno poddaným usedlostem] 5. 5 10 [f. 34 a] Kraj Vltavský. [Červenou hrudkou připsáno zde v 2. polovici 18. věku jmeno nového kraje: Beraun]. 15 Nr. 1. JMOské svobodníci. Ve vsi Mlíkovicích: (1) Jiřík Lhoták; týž drží grunt svobodný v Rudolticích, item chalupu Kolářovskou; pod Malým Chvojnem podobně drží svobodství. Poddaní k témuž dvoru: Kateřina Adamová, krčma výsadní; item pro podruhy chalupy 2. V Přibišicích, [Přibýšice Pal. 255], (1) Jan Mlíkovský. V Zahořanech, (1) Jiřík Lhoták. V Teletíně, (1): Václav Bláza, Václav Truhlář, Václav Přeslička, Václav Kroček, Václav Pavlů. V Kuní, (1): Matěj Kučera, Martin Jelec. V Pohoří, (1/2): Tobiáš Pohořálek. V Bolehovicích [Bolechovice, Pal. 257] (/2): Pavel Marek, Václav Skála. [f. 34b] V Běšeticích [Ješetice? Pal. 257], (2): Jan Louda, Václav Louda. V Oujezdě, (/2): Matěj Kypek, Mikuláš Kypek, Matěj Kypek. V Hulíně, (1/2) Jakub Vilas, Vavřinec Šiška. V Ředicích, (1/): Jan Ctibor, Jan Šimků. V Zahrádce, (%): Václav Jindrák, Jakub Helinka. V Křenovičkách, (1/2): Václav starší Hodík, Václav mladší Hodík. V Chlebích, (1/2): Martin Skydánek. V Rechovicich [Řehovice, Pal. 253], (/2): Martin Skydánek. V Chotějčově [?], (1/2): Jan Kroupa. Archiv Český XXIX. 20 25 30 35 38
Soupis svobodníků 1655: Podbrdsko, Vltavsko. 297 V Druhlicích, (1) Šimon Petráček, red. 11/2. [Rovná se osedlým poddaným] 101/2. [Summa dvorů] 6. Nr. 5. Dvorové svobodní. V Sudovicích, (1) Jan Sudovský, red. 2. V Kříšově, (1) Nikodym Protivínský, red. 1. Na Moráni, (1) Vít Moránský, red. 2. Sa 3 [dvory]. Summa summarum: Nr. 1. Manův rytířských Karlštejnských . 8 [dvorů = red.] 161/2. 6. Nr. 2. Manův rytířských Dobříšských . . 2 „ „ Nr. 3. Manův robotných Karlštejnských. 15 „ 18. Nr. 4. Manův robotných Dobříšských . . 6 „ 101/2. 5. Nr. 5. Dvorův svobodných . . . . . . . . 3 [Rovno poddaným usedlostem] 5. 5 10 [f. 34 a] Kraj Vltavský. [Červenou hrudkou připsáno zde v 2. polovici 18. věku jmeno nového kraje: Beraun]. 15 Nr. 1. JMOské svobodníci. Ve vsi Mlíkovicích: (1) Jiřík Lhoták; týž drží grunt svobodný v Rudolticích, item chalupu Kolářovskou; pod Malým Chvojnem podobně drží svobodství. Poddaní k témuž dvoru: Kateřina Adamová, krčma výsadní; item pro podruhy chalupy 2. V Přibišicích, [Přibýšice Pal. 255], (1) Jan Mlíkovský. V Zahořanech, (1) Jiřík Lhoták. V Teletíně, (1): Václav Bláza, Václav Truhlář, Václav Přeslička, Václav Kroček, Václav Pavlů. V Kuní, (1): Matěj Kučera, Martin Jelec. V Pohoří, (1/2): Tobiáš Pohořálek. V Bolehovicích [Bolechovice, Pal. 257] (/2): Pavel Marek, Václav Skála. [f. 34b] V Běšeticích [Ješetice? Pal. 257], (2): Jan Louda, Václav Louda. V Oujezdě, (/2): Matěj Kypek, Mikuláš Kypek, Matěj Kypek. V Hulíně, (1/2) Jakub Vilas, Vavřinec Šiška. V Ředicích, (1/): Jan Ctibor, Jan Šimků. V Zahrádce, (%): Václav Jindrák, Jakub Helinka. V Křenovičkách, (1/2): Václav starší Hodík, Václav mladší Hodík. V Chlebích, (1/2): Martin Skydánek. V Rechovicich [Řehovice, Pal. 253], (/2): Martin Skydánek. V Chotějčově [?], (1/2): Jan Kroupa. Archiv Český XXIX. 20 25 30 35 38
Strana 298
298 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 10 15 20 V Zlučíně, (1/2): Pavel Suchopad, Martin Lukáš, p. Zdeněk Bohuslav Ryter. [f. 35a]. V Petrovicích, (1/2): Jan Horych. Pod Maršovicemi, (1/2): Matěj Záluha. V Lovčicích, (3/8): Václav Krejčí. V Oušticích, (1/2): Václav Skydánek. V Rudolticích, (1/2) Pavel Maršů; (1/4) Václav Skydánek. V Nahorubech, (1): Václav Sládek, Jiřík Zeman, Jan Jindra, Václav Břežinský. V Veselí, (/4): Matěj Pánek. V Skuhrově, (1/8): Pavel Tobolka. V Věčkovicích [Jickovice, Pal. 334], (/2): Jan Kareš, Lidmila Sládková. V Řenkově [Řemkov, Pal. 333], Jan Perman. Pohořal, skaženej; budoucně za 1/4 dvora obstáti může. [f. 35b] Ve Lhotě, Adam Villas. Pohořal a skaženej, budoucně za 1/8 potažen býti může. V Říkově, (1/2): Vít Antonín. V Šanovicích Adam Syhof. Pohořalý, budoucně za 1/ svobodnického dvora může potažen býti. Malý Chvojen, (1/4): Jan Sazima. Ve vsi Srbicích: Primas Otický, v nově osedlý anno 1654. Ve vsi Malkovicích: Václav Kokoška, v nově osedlý anno 1654, může budoucně za půl svobodnického dvora obstáti. [Summa dvorů svobodnických] 163/4. Nr. 2. Manové Karlštejnští. V Kamejce, (3/1): Kříž Talavan; Kloubovský. Chalupníci k témuž manu ná- 25 ležející: Martin Hruzovský, Jan Sklenář, Jakub Martinů, Svatoňovská. [f. 36 a] V též vsi Kamejce, (1/): Václav Žebrákovský. V Planný, (1/4): Jakub Zeman. V Zhoři, (/): Václav Žebrákovský. Summa 11/2. Summa summarum Nr. 1. JMti Cís. svobodníkův 163/. Nr. 2. Manův Karlštejnských 11/2. 30 [f. 36b] Kraj Loketský. Svobodníci. 35 (1) Na panství Hertenberku. red. 2. (/4) ve vsi Lanz [Lomnice, Pal. 414] pod panství Falknov náležející Summa svobodníkův 11/4; [kladou se na roveň osedlým poddaným] 2.
298 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 10 15 20 V Zlučíně, (1/2): Pavel Suchopad, Martin Lukáš, p. Zdeněk Bohuslav Ryter. [f. 35a]. V Petrovicích, (1/2): Jan Horych. Pod Maršovicemi, (1/2): Matěj Záluha. V Lovčicích, (3/8): Václav Krejčí. V Oušticích, (1/2): Václav Skydánek. V Rudolticích, (1/2) Pavel Maršů; (1/4) Václav Skydánek. V Nahorubech, (1): Václav Sládek, Jiřík Zeman, Jan Jindra, Václav Břežinský. V Veselí, (/4): Matěj Pánek. V Skuhrově, (1/8): Pavel Tobolka. V Věčkovicích [Jickovice, Pal. 334], (/2): Jan Kareš, Lidmila Sládková. V Řenkově [Řemkov, Pal. 333], Jan Perman. Pohořal, skaženej; budoucně za 1/4 dvora obstáti může. [f. 35b] Ve Lhotě, Adam Villas. Pohořal a skaženej, budoucně za 1/8 potažen býti může. V Říkově, (1/2): Vít Antonín. V Šanovicích Adam Syhof. Pohořalý, budoucně za 1/ svobodnického dvora může potažen býti. Malý Chvojen, (1/4): Jan Sazima. Ve vsi Srbicích: Primas Otický, v nově osedlý anno 1654. Ve vsi Malkovicích: Václav Kokoška, v nově osedlý anno 1654, může budoucně za půl svobodnického dvora obstáti. [Summa dvorů svobodnických] 163/4. Nr. 2. Manové Karlštejnští. V Kamejce, (3/1): Kříž Talavan; Kloubovský. Chalupníci k témuž manu ná- 25 ležející: Martin Hruzovský, Jan Sklenář, Jakub Martinů, Svatoňovská. [f. 36 a] V též vsi Kamejce, (1/): Václav Žebrákovský. V Planný, (1/4): Jakub Zeman. V Zhoři, (/): Václav Žebrákovský. Summa 11/2. Summa summarum Nr. 1. JMti Cís. svobodníkův 163/. Nr. 2. Manův Karlštejnských 11/2. 30 [f. 36b] Kraj Loketský. Svobodníci. 35 (1) Na panství Hertenberku. red. 2. (/4) ve vsi Lanz [Lomnice, Pal. 414] pod panství Falknov náležející Summa svobodníkův 11/4; [kladou se na roveň osedlým poddaným] 2.
Strana 299
Soupis svobodníků 1655: Loketsko. — Summarium. 299 [f. 37 a) Summa summarum všech dvorův svobodných, manských i hamfeštních, v celém Českém království se nacházejících: Kraj Boleslavský: Nr. 1. Svobodník . . 1; [= poddaným usedlostem] 2 [I. Str. 277.] 2. dvorové svobodní . . . . 4; . . . 4; 3. dvorové hamfeštní 4. hutmistři hutí sklenných . 3; 11 4 Sa 21. Kraj Hradecký: Nr. 1. Dvorův svobodných . . . 18; [= poddaným usedlostem] 49 . . . 21; 2. dvorův hamfeštních 21 10 [II. Str. 278.] Sa 70. . . 12; [= poddaným usedlostem] 36 Kraj Chrudimský: Nr. 1. Dvorové svobodní 2. Rychtářové svobodní, [III. Str. 280.] kteříž jeden druhému na pomoc, všickni po 2 usedl. podd. se počítají 16; 3. dvorové hamfeštní . . 4; 4. domové hamfeštní . . 4; 32 15 Sa 76. [f. 37b] Kraj Čáslavský: Nr. 1. JMti Cís. svobodníků 68. [= poddaným usedlostem 252] 20 2. Dvorův svobodných [IV. Str. 281.] dskami se řídících . 5. [= 17] Kraj Kouřimský: Nr. 1. Svobodníci . . . . . . . 68; [ = poddaným usedlostem 112 2. dvorové svobodní . . . . 19; [V. Str. 285.] 3. dvorové hamfeštní . . . . 12; 54 12 Sa 179 Kraj Bechynský: Nr. 1. JMti Cís. svobodníci . 447/8 [dvorů svob. = 176 osedl. podd.] 2. dvorové svobodní bez [VI. Str. 288.] lidí poddaných . . . 3 3. dvorové svobodní pod protekcí panství Krum- lovského . . . . . . 31/2 [Kolika poddaným usedlostem rov- naly se ty dvory svobodné, není udáno v jich výčtu f. 23b -24b (str. 290-1), ani v tomto summariu.] 25 30 [fol. 38 a] Kraj Práchenský: Nr. 1. JMti Cís. svobodníci*) 2. Manův [VII. Str. 291.] . . 7 Summa 81/2 dvorů 35 Kraj Plzenský: Svobodníci 73/4 činí osedlých poddaných 31. [VIII. Str. 292.] . . 3 [dvory] Kraj Žatecký: 1. Svobodníci pod ochranou nejv. komornictví ke dskám zemským patřící . . . . 31/2 [IX. Str. 293.] 2. „ 10 3. Dvorové svobodní . . Kraj Litoměřický: 1. Manův Mělnických . . . 33 [dvory] . . . [X. Str. 294.] 2. Dvorův svobodných 1/2 . hamfeštních 3. „ /2 „ V Stadicích 3 svobodníci bez kontribuce. 40 38
Soupis svobodníků 1655: Loketsko. — Summarium. 299 [f. 37 a) Summa summarum všech dvorův svobodných, manských i hamfeštních, v celém Českém království se nacházejících: Kraj Boleslavský: Nr. 1. Svobodník . . 1; [= poddaným usedlostem] 2 [I. Str. 277.] 2. dvorové svobodní . . . . 4; . . . 4; 3. dvorové hamfeštní 4. hutmistři hutí sklenných . 3; 11 4 Sa 21. Kraj Hradecký: Nr. 1. Dvorův svobodných . . . 18; [= poddaným usedlostem] 49 . . . 21; 2. dvorův hamfeštních 21 10 [II. Str. 278.] Sa 70. . . 12; [= poddaným usedlostem] 36 Kraj Chrudimský: Nr. 1. Dvorové svobodní 2. Rychtářové svobodní, [III. Str. 280.] kteříž jeden druhému na pomoc, všickni po 2 usedl. podd. se počítají 16; 3. dvorové hamfeštní . . 4; 4. domové hamfeštní . . 4; 32 15 Sa 76. [f. 37b] Kraj Čáslavský: Nr. 1. JMti Cís. svobodníků 68. [= poddaným usedlostem 252] 20 2. Dvorův svobodných [IV. Str. 281.] dskami se řídících . 5. [= 17] Kraj Kouřimský: Nr. 1. Svobodníci . . . . . . . 68; [ = poddaným usedlostem 112 2. dvorové svobodní . . . . 19; [V. Str. 285.] 3. dvorové hamfeštní . . . . 12; 54 12 Sa 179 Kraj Bechynský: Nr. 1. JMti Cís. svobodníci . 447/8 [dvorů svob. = 176 osedl. podd.] 2. dvorové svobodní bez [VI. Str. 288.] lidí poddaných . . . 3 3. dvorové svobodní pod protekcí panství Krum- lovského . . . . . . 31/2 [Kolika poddaným usedlostem rov- naly se ty dvory svobodné, není udáno v jich výčtu f. 23b -24b (str. 290-1), ani v tomto summariu.] 25 30 [fol. 38 a] Kraj Práchenský: Nr. 1. JMti Cís. svobodníci*) 2. Manův [VII. Str. 291.] . . 7 Summa 81/2 dvorů 35 Kraj Plzenský: Svobodníci 73/4 činí osedlých poddaných 31. [VIII. Str. 292.] . . 3 [dvory] Kraj Žatecký: 1. Svobodníci pod ochranou nejv. komornictví ke dskám zemským patřící . . . . 31/2 [IX. Str. 293.] 2. „ 10 3. Dvorové svobodní . . Kraj Litoměřický: 1. Manův Mělnických . . . 33 [dvory] . . . [X. Str. 294.] 2. Dvorův svobodných 1/2 . hamfeštních 3. „ /2 „ V Stadicích 3 svobodníci bez kontribuce. 40 38
Strana 300
300 D. XXII. Dodavek k rádům selským a instrukcím hospodářským: Kraj Slanský: 1. Svobodníci na svobodných dvořích 5 [= usedlostí podd.] 111/2 [XI. Str. 294.] 2. Svobodníci a manové pod hejtmanstvím hradu Pražského 4 [= usedl. podd.] 91/2 3. Dvůr manský 1 [= usedlosti podd.] 4 — Sa 25 usedlostí podd. 10 Kraj Rakovnický: — [XII. Str. 295.) Kraj Podbrdský: 1. Manův rytířských Karlštejnských . . . 8 [= usedlostí podd.] 161/2 Dobříšských . . . . 2 6 [XIII. Str. 295.] 2. „ „ 3. „ robotných Karlštejnských . . . 15 18 Dobříšských . . . . 6 4. „ 10%/2 „ 5. Dvorův svobodných 5 . . . . . . 3 Kraj Vltavský: 1. Svobodníkův 163 [dvorů] [XIV. Str. 297.] 2. Manův Karlštejnských 11/2 [dvoru] Kraj Loketský: Svobodníků 11/4 [dvorů = usedlostí podd.] 2. [XV. Str. 298.] 15 *) Co zde dále následuje drobným písmem, to schází v originále na konci hlavního summaria; k jeho doplnění přejal to vydavatel sem z krajských summarií, jež se nacházejí v originále 167. 1656, 11. ledna: Vrchní úřad berničný v Praze místodržícím odůvodňuje obecně své opravy, jež provedl v katastrálních elaborátech komisí visita- čních, zejména co do definice usedlého. Tato zpráva berničného úřadu jest důležitým vysvětlením ke statistické tabuli, tištěné zde na str. 270, ježto nejlepší autorita dává v ní na srozuměnou, co znamenají udaje té tabule, jmenovitě ve sloupci Xl. o osedlém (o početní usedlosti). Zpráva obsahuje četné podrobnosti, mezi nimiž vynikající kusy označil jsem písmeny od A do I, jež jsem přidal do textu, abych rozvrh a postup výkladu učinil patrnějším. Hlavní kusy postupují takto za sebou: (A) Visitační komisaři řídili se věrně svou instrukcí. — (B) Ale rozličnost užitků zemědělských v rozdílných krajinách znemožňuje utvořiti definici usedlého všeobecně platnou; — (C) k čemuž jmenovitě lán nehodí se za známku; — (D) též urbáře nevystačují. — (E) Kterak berničný úřad si počínal při revisi elaborátů katastrálních, aby přiblížil se k nedostižitelnému cíli: sestaviti selské nemovitosti i ve- dlejší užitky v rovnocenné skupiny, v tak řečené usedlé (v početní usedlosti), zvláště kterak cenil (F) sedláky, (G) chalupníky, (H) zahradníky a (I) svobodníky. (A) Gnädige Herrn, Herrn! Demnach auf Euer Excellenzien und Gnaden gnädig er- gangenen Befehl alle der HH. Visitationscommissarien eingebrachte Acta folgends revidirt, genaw überraitet, auch möglichstermassen also eingerichtet worden seind, damit das gewünschte Ziel der i. J. 1653 löbl. angestellten Visitationscommission erreichet, und durch Anbringung der heilsamen gottwohlgefälligen durchgehenden Gleichheit — sowohl ex parte Ihrer Mt unserer allergnädigsten Erbobrigkeit, sintemalen hierdurch die onera publica und gemeine Necessitäten desto beständiger und verlässlicher können eingerichtet und stabiliret werden, — also auch die Herrn Stands-Inwohnere und das liebe Vaterland betreffend, indeme keiner wider die Bil- ligkeit und Proportion beschweret, hoffentlich auch einer oder andere einzige billige unpassio- nirte Ursach in etwas wider obgedachte heilsame Gleichheit sich zu beklagen haben wird, dass die allgemeine Landsbürden desto leichter zu ertragen sein werden, — allerseits ein merklich hochgedeihlicher Nutz entspringen möge. Weil dann nunmehr an dem, — dass Euer Exc. und Gnad, wie man in unserem, der vierten Columna 1) eingezogenen ohnmassgebigen Erachten procediret, und warumben wir theils
300 D. XXII. Dodavek k rádům selským a instrukcím hospodářským: Kraj Slanský: 1. Svobodníci na svobodných dvořích 5 [= usedlostí podd.] 111/2 [XI. Str. 294.] 2. Svobodníci a manové pod hejtmanstvím hradu Pražského 4 [= usedl. podd.] 91/2 3. Dvůr manský 1 [= usedlosti podd.] 4 — Sa 25 usedlostí podd. 10 Kraj Rakovnický: — [XII. Str. 295.) Kraj Podbrdský: 1. Manův rytířských Karlštejnských . . . 8 [= usedlostí podd.] 161/2 Dobříšských . . . . 2 6 [XIII. Str. 295.] 2. „ „ 3. „ robotných Karlštejnských . . . 15 18 Dobříšských . . . . 6 4. „ 10%/2 „ 5. Dvorův svobodných 5 . . . . . . 3 Kraj Vltavský: 1. Svobodníkův 163 [dvorů] [XIV. Str. 297.] 2. Manův Karlštejnských 11/2 [dvoru] Kraj Loketský: Svobodníků 11/4 [dvorů = usedlostí podd.] 2. [XV. Str. 298.] 15 *) Co zde dále následuje drobným písmem, to schází v originále na konci hlavního summaria; k jeho doplnění přejal to vydavatel sem z krajských summarií, jež se nacházejí v originále 167. 1656, 11. ledna: Vrchní úřad berničný v Praze místodržícím odůvodňuje obecně své opravy, jež provedl v katastrálních elaborátech komisí visita- čních, zejména co do definice usedlého. Tato zpráva berničného úřadu jest důležitým vysvětlením ke statistické tabuli, tištěné zde na str. 270, ježto nejlepší autorita dává v ní na srozuměnou, co znamenají udaje té tabule, jmenovitě ve sloupci Xl. o osedlém (o početní usedlosti). Zpráva obsahuje četné podrobnosti, mezi nimiž vynikající kusy označil jsem písmeny od A do I, jež jsem přidal do textu, abych rozvrh a postup výkladu učinil patrnějším. Hlavní kusy postupují takto za sebou: (A) Visitační komisaři řídili se věrně svou instrukcí. — (B) Ale rozličnost užitků zemědělských v rozdílných krajinách znemožňuje utvořiti definici usedlého všeobecně platnou; — (C) k čemuž jmenovitě lán nehodí se za známku; — (D) též urbáře nevystačují. — (E) Kterak berničný úřad si počínal při revisi elaborátů katastrálních, aby přiblížil se k nedostižitelnému cíli: sestaviti selské nemovitosti i ve- dlejší užitky v rovnocenné skupiny, v tak řečené usedlé (v početní usedlosti), zvláště kterak cenil (F) sedláky, (G) chalupníky, (H) zahradníky a (I) svobodníky. (A) Gnädige Herrn, Herrn! Demnach auf Euer Excellenzien und Gnaden gnädig er- gangenen Befehl alle der HH. Visitationscommissarien eingebrachte Acta folgends revidirt, genaw überraitet, auch möglichstermassen also eingerichtet worden seind, damit das gewünschte Ziel der i. J. 1653 löbl. angestellten Visitationscommission erreichet, und durch Anbringung der heilsamen gottwohlgefälligen durchgehenden Gleichheit — sowohl ex parte Ihrer Mt unserer allergnädigsten Erbobrigkeit, sintemalen hierdurch die onera publica und gemeine Necessitäten desto beständiger und verlässlicher können eingerichtet und stabiliret werden, — also auch die Herrn Stands-Inwohnere und das liebe Vaterland betreffend, indeme keiner wider die Bil- ligkeit und Proportion beschweret, hoffentlich auch einer oder andere einzige billige unpassio- nirte Ursach in etwas wider obgedachte heilsame Gleichheit sich zu beklagen haben wird, dass die allgemeine Landsbürden desto leichter zu ertragen sein werden, — allerseits ein merklich hochgedeihlicher Nutz entspringen möge. Weil dann nunmehr an dem, — dass Euer Exc. und Gnad, wie man in unserem, der vierten Columna 1) eingezogenen ohnmassgebigen Erachten procediret, und warumben wir theils
Strana 301
O revisi katastrálních elaborátů, zavřené 11. ledna 1656. 301 mit denen [der] HH. Visitationscommissarien Votis uns conformiret, theils aber dieselbe vel per additionem, vel subtractionem seu reductionem, (jedoch unmassgebig und auf fernere Euer Exc. u. Gn., dann der löbl. Hauptcommission erfolgende Ratification) reformiret haben, eluci- diret und gründliche Rationes umbständiglich beigebracht, auch hernacher alles und jedes re- lationirt werde, — beruhet : 1) Obsah té čtvrté kolumny byl nepochybně týž, jako v hořejší tabuli str. 271 ve sloupci XI. V nad- pise toho XI. sloupce nejspíš má státi: der reducirten Contribuenten (početních usedlých). Zu gehorsamer Folge berichten Euer Exc. u. Gnaden wir gehorsamlich hiermit, wie- wohl nicht ohne, dass aus allen, von denen HH. Visitationscommissarien eingebrachten Rela- tionen gar wohl zu ersehen, dass dieselbe die von 1) ihnen gegebenen Instruction gemäss ohne einzigen Respect nachgegangen, dann alle Städte, Märkte, Dörfer, Freihöfe und darinnen be- findliche Nachbaren, Unterthaner, wirklich angesessene Pawern, Chalupner und Gärtler, mit einem sonderlichen Unterscheid zwischen den neu angesessenen, abgebrannten, verdorbenen, auch wüsten, aufrecht und alles Fleisses aufgezeichnet, jedes sein Vermögen ausgeschrieben, darüber also die effective Angesessene calculiret, ihre Relationes hernacher gebührend ver- fasst, auch alles und jedes, was die Instruction mit sich gebracht, genau observiret und allem ein Genügen gethan haben: 1) Misto „die von ihnen" ma státi: der ihnen. dass also wider obgedachte HH. Visitationscommissarien (soviel uns bisher wissend) nichts, was der Instruction zuwider wäre, zu repliciren sei. (B) Nichts desto minder ist weltkündig, dass unterschiedliche Sinne unterschiedlicher Meinung sein, also unmöglich gewesen, dass alle HH. Visitationscommissarien, so in unter- schiedliche Parteien vertheilet worden, hätten können allerdings conformiter und gleichlautend procediren, und in eine durchgehend gleiche Proportion dieses Werk völlig einrichten und ausarbeiten, in Betrachtung, dass wegen des grossen Unterschieds der Nahrungen in diesem Königreich Böheim eine verlässliche Definition eines Angesessenen schier unpracticirlich, und hierdurch desto schwerere Ergründung einer ganz undisputirlichen durchgehenden Gleichheit. Zum Exempel anzuziehen den Bechiner Kreis, welcher nunmehr in Anzahl deren An- gesessenen der grösste. Derselbige Kreis hat unterschiedliche Unterscheid: 1. Seind Oerter, so an denen ober� und unterösterreichischen und mährischen Gränitzen gelegen, die darinnen angesessene Leute haben ihr Ackerbau, Gespinnst, und ansehnliche Viehzucht, mächtig gute Gelegenheit zum Salz-, Wein-, Eisenführen, indeme von einer jed- weden Kufen Salz 30 kr., dann von andern Sachen sie auch, als von Wein und Eisen ein Namhaftes überkommen, und unterschiedliche andere Handel und Wandel treiben, so schon e in solchen, der bloss allein auf sein Ackerbau, wann selbiger gleich gross, hoffen muss, unsers Erachtens nicht allein wohl zu vergleichen, sondern auch vorzuziehen; dann jene haben eine fast unfehlbarliche, stets währende Gelegenheit zu Leb- und Gelds-Mitteln, diese aber über ihre grosse Ausgaben und Unkosten, so auf das Gesind, Zug, Gebäude, andere Haus- und Wirthschafts erheischende Nothturften unumgänglich anwenden müssen, in stetiger Gefahr des Misswachs, Wetterschaden und allerhand Ungeziefer verharren, so sie bald deren eines also schlagen kann, dass sintemalen keine andere Gelegenheit zur Ernährung beihändig, sich nicht mehr erschwingen und erholen mögen. 2. In denselben Kreis liegen auch am Wasser etliche Oerter, welche über ihre Viehzucht und Feldbau grossen Handel und Wandel führen mit Flöss-Fluth, so darauf Getreid, Salz,
O revisi katastrálních elaborátů, zavřené 11. ledna 1656. 301 mit denen [der] HH. Visitationscommissarien Votis uns conformiret, theils aber dieselbe vel per additionem, vel subtractionem seu reductionem, (jedoch unmassgebig und auf fernere Euer Exc. u. Gn., dann der löbl. Hauptcommission erfolgende Ratification) reformiret haben, eluci- diret und gründliche Rationes umbständiglich beigebracht, auch hernacher alles und jedes re- lationirt werde, — beruhet : 1) Obsah té čtvrté kolumny byl nepochybně týž, jako v hořejší tabuli str. 271 ve sloupci XI. V nad- pise toho XI. sloupce nejspíš má státi: der reducirten Contribuenten (početních usedlých). Zu gehorsamer Folge berichten Euer Exc. u. Gnaden wir gehorsamlich hiermit, wie- wohl nicht ohne, dass aus allen, von denen HH. Visitationscommissarien eingebrachten Rela- tionen gar wohl zu ersehen, dass dieselbe die von 1) ihnen gegebenen Instruction gemäss ohne einzigen Respect nachgegangen, dann alle Städte, Märkte, Dörfer, Freihöfe und darinnen be- findliche Nachbaren, Unterthaner, wirklich angesessene Pawern, Chalupner und Gärtler, mit einem sonderlichen Unterscheid zwischen den neu angesessenen, abgebrannten, verdorbenen, auch wüsten, aufrecht und alles Fleisses aufgezeichnet, jedes sein Vermögen ausgeschrieben, darüber also die effective Angesessene calculiret, ihre Relationes hernacher gebührend ver- fasst, auch alles und jedes, was die Instruction mit sich gebracht, genau observiret und allem ein Genügen gethan haben: 1) Misto „die von ihnen" ma státi: der ihnen. dass also wider obgedachte HH. Visitationscommissarien (soviel uns bisher wissend) nichts, was der Instruction zuwider wäre, zu repliciren sei. (B) Nichts desto minder ist weltkündig, dass unterschiedliche Sinne unterschiedlicher Meinung sein, also unmöglich gewesen, dass alle HH. Visitationscommissarien, so in unter- schiedliche Parteien vertheilet worden, hätten können allerdings conformiter und gleichlautend procediren, und in eine durchgehend gleiche Proportion dieses Werk völlig einrichten und ausarbeiten, in Betrachtung, dass wegen des grossen Unterschieds der Nahrungen in diesem Königreich Böheim eine verlässliche Definition eines Angesessenen schier unpracticirlich, und hierdurch desto schwerere Ergründung einer ganz undisputirlichen durchgehenden Gleichheit. Zum Exempel anzuziehen den Bechiner Kreis, welcher nunmehr in Anzahl deren An- gesessenen der grösste. Derselbige Kreis hat unterschiedliche Unterscheid: 1. Seind Oerter, so an denen ober� und unterösterreichischen und mährischen Gränitzen gelegen, die darinnen angesessene Leute haben ihr Ackerbau, Gespinnst, und ansehnliche Viehzucht, mächtig gute Gelegenheit zum Salz-, Wein-, Eisenführen, indeme von einer jed- weden Kufen Salz 30 kr., dann von andern Sachen sie auch, als von Wein und Eisen ein Namhaftes überkommen, und unterschiedliche andere Handel und Wandel treiben, so schon e in solchen, der bloss allein auf sein Ackerbau, wann selbiger gleich gross, hoffen muss, unsers Erachtens nicht allein wohl zu vergleichen, sondern auch vorzuziehen; dann jene haben eine fast unfehlbarliche, stets währende Gelegenheit zu Leb- und Gelds-Mitteln, diese aber über ihre grosse Ausgaben und Unkosten, so auf das Gesind, Zug, Gebäude, andere Haus- und Wirthschafts erheischende Nothturften unumgänglich anwenden müssen, in stetiger Gefahr des Misswachs, Wetterschaden und allerhand Ungeziefer verharren, so sie bald deren eines also schlagen kann, dass sintemalen keine andere Gelegenheit zur Ernährung beihändig, sich nicht mehr erschwingen und erholen mögen. 2. In denselben Kreis liegen auch am Wasser etliche Oerter, welche über ihre Viehzucht und Feldbau grossen Handel und Wandel führen mit Flöss-Fluth, so darauf Getreid, Salz,
Strana 302
302 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Bretter, Schindel, Holzscheutter und andere Sachen aufladen, damit traficiren, und einen guten Nutzen hieraus schöpfen. Diese können wohl ex alio capite besser als von Feldbau bestehen. 3. Befinden sich in öfters ermelten Kreis Sesshafte, so über ihre ansehnliche Weizen- felder und grosse Ackerbau schöne Teich halten, und nicht allein von ihrer selbsteigener Fi- scherei, sondern auch von der obrigkeitlichen (indeme sie mit Ab- und Zuführung von einem jeden Centner ein Gewisses aus der Fischer ihrem Beutel zu gewarten haben) ein Ergiebiges erhalten; welches Mittel ihnen auch diesorts sicherer unfehlbarlich, weilen auf den grossen Herrschaften, wo solche ansehnliche Fischereien sein, die Wirthschaft also angestellt, dass jedes Jahr ein Theil der Teiche zu fischen kommet. Haben derowegen diese zu ihren ohne- dies grossen Feldbau auch dieses nützliche Accessorium. 4. So sind auch in oftermelten Kreis unterschiedliche Unterthanen, die in der Mitten des Kreises liegen und von allem obgedachten Handel und Wandel und Geldsmitteln abgeschnitten sein, nur allein von ihren geringen und sehr schlechten Ackerbau leben, contribuiren und die Schuldigkeit ihrer Erbobrigkeit leisten müssen; deren der reichste von 15 in 18 Strich auf alle drei Seiten säen, und alle Benachbarte also beschaffen, dass der Reiche dem Armen nicht übertragen kann. Wann also diese letztere denen vorgehenden dreien Classibus ohne Unterschied verglichen werden sollten, scheinet es unmöglich, ihnen solches in die Länge auszustehen. (C) Wie nun oberzähltermassen in diesem Kreis soviel Unterschied zu allegiren sei, also ist auch in allem andern, ja auch ein Kreis von den andern meistens im ganzen König- reich sehr different, und billich dieses in Einrichtung der wohlgemeinten durchgehenden Gleich- heit zu beobachten: ist also, wie obermelt, eine verlässliche General-Definition eines Ange- sessenen zu entwerfen, so unpracticirlich, als fast unmöglich. Und obwohl darwider etwa dieses eingewendet werden wollte, dass der, welcher eine Hueben Feldes hat, sollte vor einen Angesessenen geraitet werden; hierauf wird dieses geantwortet: 1. Dass die Huben nicht gleich sein, dann etliche 60, etliche 50, auch 40 Strich in flachen Lande halten, in Gebirg aber 40, 30, 20, ja auch nur 15, und wird alles eine Hube Feldes genannt; soll dannenhero einer wie der ander angezogen werden, so würde anstatt der angezielten durchgehenden Gleichheit ein augenscheinliche Ungleichheit hiermit erzielet. 2. Ein Feldbau oder Acker trägt mehr aus, als der ander; es kann auch diesfalls ohne Unterschied nicht wohl sein. 3. Alten Wirthen ist kündig, dass an manchen Oertern dick, an andern dünn gesäet werden muss, nachdem der Grund oder Boden ist. Wie nun auch gewiss, dass die Felder also unterschiedlichen, dass theils Enden der, so nur 30 Strich gesäet hat, mehr einernten wird, als der andere, so 60 angebauet. Woraus wiederumb eine neue, wohlbedenkliche Differenz herfürscheinet. 4. Seind auch etliche Oerter, allwo ganz kleine Beete gemacht werden: wie kann man derowegen aus dergleichen Acker eine Huben Feldes machen, sintemalen ein jedlicher Acker soll beetweis ausz [sic], und jede[r] Huben Feldes 10, auch 8 Schock Beet, nachdem der Boden ist, zugetheilet werden. 5. Dessen allen ungeacht, und gesetzt, dass die Felder alle gleich hubenweis geraitet werden könnten, auch ein Huben Feldes so viel, als die andere hielte, nit weniger ein Boden dem andern gleich, und einer nichts mehreres, als der andere zu säen bedörfte, dieser so viel, als jener austragen thäte, und in summa kein Unterschied zu allegiren wäre: so ist doch
302 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Bretter, Schindel, Holzscheutter und andere Sachen aufladen, damit traficiren, und einen guten Nutzen hieraus schöpfen. Diese können wohl ex alio capite besser als von Feldbau bestehen. 3. Befinden sich in öfters ermelten Kreis Sesshafte, so über ihre ansehnliche Weizen- felder und grosse Ackerbau schöne Teich halten, und nicht allein von ihrer selbsteigener Fi- scherei, sondern auch von der obrigkeitlichen (indeme sie mit Ab- und Zuführung von einem jeden Centner ein Gewisses aus der Fischer ihrem Beutel zu gewarten haben) ein Ergiebiges erhalten; welches Mittel ihnen auch diesorts sicherer unfehlbarlich, weilen auf den grossen Herrschaften, wo solche ansehnliche Fischereien sein, die Wirthschaft also angestellt, dass jedes Jahr ein Theil der Teiche zu fischen kommet. Haben derowegen diese zu ihren ohne- dies grossen Feldbau auch dieses nützliche Accessorium. 4. So sind auch in oftermelten Kreis unterschiedliche Unterthanen, die in der Mitten des Kreises liegen und von allem obgedachten Handel und Wandel und Geldsmitteln abgeschnitten sein, nur allein von ihren geringen und sehr schlechten Ackerbau leben, contribuiren und die Schuldigkeit ihrer Erbobrigkeit leisten müssen; deren der reichste von 15 in 18 Strich auf alle drei Seiten säen, und alle Benachbarte also beschaffen, dass der Reiche dem Armen nicht übertragen kann. Wann also diese letztere denen vorgehenden dreien Classibus ohne Unterschied verglichen werden sollten, scheinet es unmöglich, ihnen solches in die Länge auszustehen. (C) Wie nun oberzähltermassen in diesem Kreis soviel Unterschied zu allegiren sei, also ist auch in allem andern, ja auch ein Kreis von den andern meistens im ganzen König- reich sehr different, und billich dieses in Einrichtung der wohlgemeinten durchgehenden Gleich- heit zu beobachten: ist also, wie obermelt, eine verlässliche General-Definition eines Ange- sessenen zu entwerfen, so unpracticirlich, als fast unmöglich. Und obwohl darwider etwa dieses eingewendet werden wollte, dass der, welcher eine Hueben Feldes hat, sollte vor einen Angesessenen geraitet werden; hierauf wird dieses geantwortet: 1. Dass die Huben nicht gleich sein, dann etliche 60, etliche 50, auch 40 Strich in flachen Lande halten, in Gebirg aber 40, 30, 20, ja auch nur 15, und wird alles eine Hube Feldes genannt; soll dannenhero einer wie der ander angezogen werden, so würde anstatt der angezielten durchgehenden Gleichheit ein augenscheinliche Ungleichheit hiermit erzielet. 2. Ein Feldbau oder Acker trägt mehr aus, als der ander; es kann auch diesfalls ohne Unterschied nicht wohl sein. 3. Alten Wirthen ist kündig, dass an manchen Oertern dick, an andern dünn gesäet werden muss, nachdem der Grund oder Boden ist. Wie nun auch gewiss, dass die Felder also unterschiedlichen, dass theils Enden der, so nur 30 Strich gesäet hat, mehr einernten wird, als der andere, so 60 angebauet. Woraus wiederumb eine neue, wohlbedenkliche Differenz herfürscheinet. 4. Seind auch etliche Oerter, allwo ganz kleine Beete gemacht werden: wie kann man derowegen aus dergleichen Acker eine Huben Feldes machen, sintemalen ein jedlicher Acker soll beetweis ausz [sic], und jede[r] Huben Feldes 10, auch 8 Schock Beet, nachdem der Boden ist, zugetheilet werden. 5. Dessen allen ungeacht, und gesetzt, dass die Felder alle gleich hubenweis geraitet werden könnten, auch ein Huben Feldes so viel, als die andere hielte, nit weniger ein Boden dem andern gleich, und einer nichts mehreres, als der andere zu säen bedörfte, dieser so viel, als jener austragen thäte, und in summa kein Unterschied zu allegiren wäre: so ist doch
Strana 303
O revisi katastrálních elaborátů, zavřené 11. ledna 1656. 303 hierbei dieses zu betrachten, dass die, welche in flachen Lande grosse Ackerbau haben, entgegen auf das Gesindlich und Arbeiter, zumalen zur Zeit der Ernte, und zu mehreren andern Requisitis grössere Unkosten führen, nicht weniger grossen Mangel an Bau- und Brennholz leiden, von allen andern Gelds- u. Lebensmitteln, als nemlichen Zufuhr des Salz, Eisen, Schwefel, Alaun, Wagenschmier, Bech, Wein und andern Handel und Wandel abgeschnitten sein ; wie auch diejenige, so in dem Gebirg und Püschen liegen, mit Brettern, Schindeln, aller- hand Holzgefäss, Kohlenbrennen fürtrefflichen Handel haben, ja auch darüber das Gespinnst, Viehzucht, Wein- und Hopfengärten selbe ferner ernähren, welches diese, so grosse Feldbau besitzen, nicht haben können. Kann also keineswegs ein verlässliche und der heilsamen Gleichheit geziemende Definition eines Angesessenen, wie obgedacht, auf ein Huben Feldes, exclusis omnibus aliis modis et titulis acquirendi, gegründet werden. Und obschon etwa darbei erindert werden wollte, dass man sich auf die Quantität, exclusa qualitate, der Herrnstands-Inwohner ihrer Unterthanen fundiren könnte, so würde es aber aus oberwähnten Unterscheid der Nah- rungen die Anzahl der armen Unterthanen ohne Ansehung ihres Vermögens, also individualiter zu verstanden,*) und den Last der Contribution secundum proportionem pure arithmeticam et non geometricam contra naturam justitiae distributivae zu ertragen wie unbillich, also auch unmöglich fallen; dann da der, so nur 15, 18 Strich auf alle 3 Seiten ohne einziger fernerer Nahrung ausgesäet hat, denen andern, die grosse Ackerbau, Teich, Handel und Wandel hielten, Gespinnst, Viehzucht haben, und hie und wieder mit 6, 12 ja 18 Pferden traficiren, äquipariret werden sollte, so würde nun die gesuchte Gleichheit hiermit gar nicht, sondern das Wider- *) zu verstehen? spiel eingeführt. (D) Letztens, so möchte es jemanden etwa dies anzurathen belieben, dass man denen Urbariis sollte nachgehen, und das ganze Contributionswerk darauf füssen und fundiren. Gesetzt und doch nicht gestanden, dass allenthalben ordentliche, unverdächtige und praesenti rerum statui gleichförmige Urbaria allerorten erfunden worden wären, so beflnden wir doch diesfalls einen grossen Unterscheid: denn posito, in einer Herrschaft Urbario wären 100 Geschirr-Pawern gezählet worden, in der ander Herrschaft nur 50; betrachtend nun aber die Vermögenheit der Nahrungen, Appertinentien, Gelegenheit des Orts, Handel, Wandel, Gewerb, und was mehrers der Orten zu beobachten, würde es erhellen, dass die 50 viel vermöglicher, als die obige 100 erfunden werden, derowegen die 100 gegen die 50 ex aequo nicht zu vergleichen, dass also auch diesfalls keine verlässliche durchgehende Gleichheit ver- fasset wäre. (E) Dieweil nun aus obberührten ausführlichen angezogenen Motivis klar zu sehen, dass in diesem Königreich Böheimb keine verlässliche General-Definition eines Angesessenen eingerichtet werden kann; hierumben auch unmüglich gewesen, dass die Herrn Visitations- commissarien in allem sich mit ihren Votis hätten conformiren, und in ein durchgehend gleiche Proportion alles vor sich selbsten hätten einrichten können, sondern uns dieses schwere Werk und Last aufgebürdet worden: so haben wir uns Anfangs alsbalden eines gewissen Modi halber verglichen, denselben der löbl. Hauptcommission vorgebracht, dann nach erfolgter Placidirung dessen seind wir in der uns committirten Revision auf folgende Weis fortgefahren: 1. Unser Hauptfundament, nach welchem wir die heilsame durchgehende Gleichheit, quantum in rebus magnis, quae semper aliquid iniqui habent, es sich immer hat thun lassen, am füglichsten zu introduciren und zu stabiliren erachtet, ist gewesen nicht allein gemeine
O revisi katastrálních elaborátů, zavřené 11. ledna 1656. 303 hierbei dieses zu betrachten, dass die, welche in flachen Lande grosse Ackerbau haben, entgegen auf das Gesindlich und Arbeiter, zumalen zur Zeit der Ernte, und zu mehreren andern Requisitis grössere Unkosten führen, nicht weniger grossen Mangel an Bau- und Brennholz leiden, von allen andern Gelds- u. Lebensmitteln, als nemlichen Zufuhr des Salz, Eisen, Schwefel, Alaun, Wagenschmier, Bech, Wein und andern Handel und Wandel abgeschnitten sein ; wie auch diejenige, so in dem Gebirg und Püschen liegen, mit Brettern, Schindeln, aller- hand Holzgefäss, Kohlenbrennen fürtrefflichen Handel haben, ja auch darüber das Gespinnst, Viehzucht, Wein- und Hopfengärten selbe ferner ernähren, welches diese, so grosse Feldbau besitzen, nicht haben können. Kann also keineswegs ein verlässliche und der heilsamen Gleichheit geziemende Definition eines Angesessenen, wie obgedacht, auf ein Huben Feldes, exclusis omnibus aliis modis et titulis acquirendi, gegründet werden. Und obschon etwa darbei erindert werden wollte, dass man sich auf die Quantität, exclusa qualitate, der Herrnstands-Inwohner ihrer Unterthanen fundiren könnte, so würde es aber aus oberwähnten Unterscheid der Nah- rungen die Anzahl der armen Unterthanen ohne Ansehung ihres Vermögens, also individualiter zu verstanden,*) und den Last der Contribution secundum proportionem pure arithmeticam et non geometricam contra naturam justitiae distributivae zu ertragen wie unbillich, also auch unmöglich fallen; dann da der, so nur 15, 18 Strich auf alle 3 Seiten ohne einziger fernerer Nahrung ausgesäet hat, denen andern, die grosse Ackerbau, Teich, Handel und Wandel hielten, Gespinnst, Viehzucht haben, und hie und wieder mit 6, 12 ja 18 Pferden traficiren, äquipariret werden sollte, so würde nun die gesuchte Gleichheit hiermit gar nicht, sondern das Wider- *) zu verstehen? spiel eingeführt. (D) Letztens, so möchte es jemanden etwa dies anzurathen belieben, dass man denen Urbariis sollte nachgehen, und das ganze Contributionswerk darauf füssen und fundiren. Gesetzt und doch nicht gestanden, dass allenthalben ordentliche, unverdächtige und praesenti rerum statui gleichförmige Urbaria allerorten erfunden worden wären, so beflnden wir doch diesfalls einen grossen Unterscheid: denn posito, in einer Herrschaft Urbario wären 100 Geschirr-Pawern gezählet worden, in der ander Herrschaft nur 50; betrachtend nun aber die Vermögenheit der Nahrungen, Appertinentien, Gelegenheit des Orts, Handel, Wandel, Gewerb, und was mehrers der Orten zu beobachten, würde es erhellen, dass die 50 viel vermöglicher, als die obige 100 erfunden werden, derowegen die 100 gegen die 50 ex aequo nicht zu vergleichen, dass also auch diesfalls keine verlässliche durchgehende Gleichheit ver- fasset wäre. (E) Dieweil nun aus obberührten ausführlichen angezogenen Motivis klar zu sehen, dass in diesem Königreich Böheimb keine verlässliche General-Definition eines Angesessenen eingerichtet werden kann; hierumben auch unmüglich gewesen, dass die Herrn Visitations- commissarien in allem sich mit ihren Votis hätten conformiren, und in ein durchgehend gleiche Proportion alles vor sich selbsten hätten einrichten können, sondern uns dieses schwere Werk und Last aufgebürdet worden: so haben wir uns Anfangs alsbalden eines gewissen Modi halber verglichen, denselben der löbl. Hauptcommission vorgebracht, dann nach erfolgter Placidirung dessen seind wir in der uns committirten Revision auf folgende Weis fortgefahren: 1. Unser Hauptfundament, nach welchem wir die heilsame durchgehende Gleichheit, quantum in rebus magnis, quae semper aliquid iniqui habent, es sich immer hat thun lassen, am füglichsten zu introduciren und zu stabiliren erachtet, ist gewesen nicht allein gemeine
Strana 304
304 Aufsicht eines jedwedern seines Vermögens, sondern auch situatio loci und Gelegenheit des Orts zu fernern Nahrung, Handel, Wandel und Gewerb, auch andere accessoria, so einer oder der andere neben dem Ackerbau haben möchte; welches alles wir circumstantialiter bei jed- wederer Herrschaft, Gut und Stadt wohl fleissig attendirt. (F) 2. Dann und secundo, sintemalen in unterschiedlichen allgemeinen Landtags- Verwilligungen, auch in der denen HH. Visitationscommissarien ertheilten Instruction zu beobachten, dass der Reiche den Armen ubertragen solle, klar und per extensum versehen ist, solches auch wohl observirt worden: und diesemnach haben wir die Original-Rolle der HH. Visitationscommissarien vor uns genommen, uns darinnen durch alle Classes wohl ersehen; die wirklich Angesessene betreffend, alles Fleisses durchgeforscht, woran ihre Nahrung beruhet, ob selbe allein in Feldbau bestehe, ob sie gross oder gering, in was für Boden, was es diesorts für Handel, Wandel und Gewerb gebe, ob neben dem Feldbau auch andere Nahrungen zuge- legen, als Wein- und Hopfen-Gärten, Teiche, Viehzucht, Gespinnst, Handwerk, Holz und was für Nutzen dasselbe bringen können, Mühlen, die denen Unterthanen erbeigenthümlich, und in summa alles und jedes, was nur vor eine Nahrung wäre oder sein könnte, minutissime exa- miniret. — [a] Wann nun es zu ersehen gewesen, dass die wirklich Angesessene der Qualität sein, dass sie schöne Feldbau in gueten Boden haben und ihrer mehren Theils vermöglich sein, also dass der Reiche den Armen uberheben und subleviren kann: derogleichen, wann sie nur neben ihren obgedachten schönen Feldbau die in dem allgemeinen Landtag ausge- messene Qualitäten eines Angesessenen gehabt, ungeacht es keine andere Gelegenheit des Orts zu fernern Nahrungen gewesen, seind doch nichts desto weniger von uns jeder selbste vor sich vor wirklich Angesessene obermeltermassen angezogen. — [b] Die aber, so zwar Feldbau gehabt, jedoch gering und die meiste durchgehend arm, also dass der Reiche den Armen hat nicht uberheben können, auch von allen andern Nahrungen abgelegen: solche nach Qualität des Vermögens entweder 3 per 2, oder 2 per 1 calculiret, damit sie also in ihren gar sehr geringen Nahrungen competirliche Adjuta hatten, und die wohlmeinende Proportion und Gleichheit nicht uberschritten werde. — [c] Entgegen diejenige, so zwar geringe Ackerbau, jedoch darbei das Gespinnst, Holz, Viehzucht, Handel, Wandel, Gewerb und andere Nahrungen gehabt, auch wo nur der Reiche dem Armen hat ubertragen können, und dass die oberzählter Weis ausgemessene Qualität eines Angesessenen bei ihnen zu finden gewesen, jeden selbst vor sich auch vor ein wirklich Angesessenen ausgesetzt. Worbei dies zu bemerken, dass auch zwischen derogleichen ein sehr grosser Unterscheid; dann obzwar etliche mitten in Holz liegen, so können sie an theils Oertern daraus einzigen Nutzen nicht erheben, aus Erman- gelung der Brettmühlen, dass sie keine Bretter schneiden können; nicht weniger seind nicht alle Leut so geschickt, es auch in manichen Oertern die Gelegenheit des Orts nicht zulässt, dass sie die Schindel und unterschiedliche Holzgefäss machen thäten, auch andere Gelegenheit des Wassers zum Holzflössen und Traficiren ihnen abgehen, und hierdurch selbiges Holz mit nichten geniessen. Nicht weniger seind theils Oerter, die im Gebirg liegen, und doch von der Gespinnst und Viehzucht gar mässig sich ernähren können, also dass auch diesfalls zwischen einem und andern Gebirg ein grosser Unterscheid, auch eine Gelegenheit zum Handel und Wandel von der andern zu separiren hoch nöthig gewesen; welches alles sehr wohl in Acht genommen, und nach jedes seiner Qualität ein jeder calculiret worden. (G) Die Chalupner betreffend, haben wir diesen Unterscheid observiret, dass wo reiche Chalupner gewesen sein, so haben wir betracht, ob die Geschirre-Pawern gering oder D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským:
304 Aufsicht eines jedwedern seines Vermögens, sondern auch situatio loci und Gelegenheit des Orts zu fernern Nahrung, Handel, Wandel und Gewerb, auch andere accessoria, so einer oder der andere neben dem Ackerbau haben möchte; welches alles wir circumstantialiter bei jed- wederer Herrschaft, Gut und Stadt wohl fleissig attendirt. (F) 2. Dann und secundo, sintemalen in unterschiedlichen allgemeinen Landtags- Verwilligungen, auch in der denen HH. Visitationscommissarien ertheilten Instruction zu beobachten, dass der Reiche den Armen ubertragen solle, klar und per extensum versehen ist, solches auch wohl observirt worden: und diesemnach haben wir die Original-Rolle der HH. Visitationscommissarien vor uns genommen, uns darinnen durch alle Classes wohl ersehen; die wirklich Angesessene betreffend, alles Fleisses durchgeforscht, woran ihre Nahrung beruhet, ob selbe allein in Feldbau bestehe, ob sie gross oder gering, in was für Boden, was es diesorts für Handel, Wandel und Gewerb gebe, ob neben dem Feldbau auch andere Nahrungen zuge- legen, als Wein- und Hopfen-Gärten, Teiche, Viehzucht, Gespinnst, Handwerk, Holz und was für Nutzen dasselbe bringen können, Mühlen, die denen Unterthanen erbeigenthümlich, und in summa alles und jedes, was nur vor eine Nahrung wäre oder sein könnte, minutissime exa- miniret. — [a] Wann nun es zu ersehen gewesen, dass die wirklich Angesessene der Qualität sein, dass sie schöne Feldbau in gueten Boden haben und ihrer mehren Theils vermöglich sein, also dass der Reiche den Armen uberheben und subleviren kann: derogleichen, wann sie nur neben ihren obgedachten schönen Feldbau die in dem allgemeinen Landtag ausge- messene Qualitäten eines Angesessenen gehabt, ungeacht es keine andere Gelegenheit des Orts zu fernern Nahrungen gewesen, seind doch nichts desto weniger von uns jeder selbste vor sich vor wirklich Angesessene obermeltermassen angezogen. — [b] Die aber, so zwar Feldbau gehabt, jedoch gering und die meiste durchgehend arm, also dass der Reiche den Armen hat nicht uberheben können, auch von allen andern Nahrungen abgelegen: solche nach Qualität des Vermögens entweder 3 per 2, oder 2 per 1 calculiret, damit sie also in ihren gar sehr geringen Nahrungen competirliche Adjuta hatten, und die wohlmeinende Proportion und Gleichheit nicht uberschritten werde. — [c] Entgegen diejenige, so zwar geringe Ackerbau, jedoch darbei das Gespinnst, Holz, Viehzucht, Handel, Wandel, Gewerb und andere Nahrungen gehabt, auch wo nur der Reiche dem Armen hat ubertragen können, und dass die oberzählter Weis ausgemessene Qualität eines Angesessenen bei ihnen zu finden gewesen, jeden selbst vor sich auch vor ein wirklich Angesessenen ausgesetzt. Worbei dies zu bemerken, dass auch zwischen derogleichen ein sehr grosser Unterscheid; dann obzwar etliche mitten in Holz liegen, so können sie an theils Oertern daraus einzigen Nutzen nicht erheben, aus Erman- gelung der Brettmühlen, dass sie keine Bretter schneiden können; nicht weniger seind nicht alle Leut so geschickt, es auch in manichen Oertern die Gelegenheit des Orts nicht zulässt, dass sie die Schindel und unterschiedliche Holzgefäss machen thäten, auch andere Gelegenheit des Wassers zum Holzflössen und Traficiren ihnen abgehen, und hierdurch selbiges Holz mit nichten geniessen. Nicht weniger seind theils Oerter, die im Gebirg liegen, und doch von der Gespinnst und Viehzucht gar mässig sich ernähren können, also dass auch diesfalls zwischen einem und andern Gebirg ein grosser Unterscheid, auch eine Gelegenheit zum Handel und Wandel von der andern zu separiren hoch nöthig gewesen; welches alles sehr wohl in Acht genommen, und nach jedes seiner Qualität ein jeder calculiret worden. (G) Die Chalupner betreffend, haben wir diesen Unterscheid observiret, dass wo reiche Chalupner gewesen sein, so haben wir betracht, ob die Geschirre-Pawern gering oder D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským:
Strana 305
O revisi katastrálních elaborátů, zavřené 11. ledna 1656. 305 nicht: seind sie gring gefunden worden, so haben dieselbe die reiche Chalupner supportirt; seind sie aber durchgehend einer wie der andere vermöglich, seind sie secundum qualitatem calculiret worden. Dann es trifft sich, dass auf einer Herrschaft in einem Dorf wohl vermög- liche Leute, in dem andern ganz arm zu finden. In hoc passu haben wir auch beachtet, — [a] dass wo solche reiche mit armen gemischte Unterthanen sich befunden, wann die Anzahl der Vermöglichen grösser als der Armen, dass also der Reiche den Armen ubertragen kann: selbe seind billich also, wie sie gesessen, verzeichnet worden. — [b] Sonsten haben wir ordi- narie 4 per einen wirklich Angesessenen solche Chalupner geraitet, die von Alters hero nicht vor Geschirr-Pauern gehalten worden, und von 12 bis 7 Strich auf alle Seiten aussäen kön- nen. — [c] Wann aber ein Handwerkgewerb oder andere Nahrung, als Wein- und Hopfen- gärten et similia, so mehr als obige 7 bis 12 Strich zu achten, bei einem Chalupner zu finden gewesen, hätte er gleich nur 1 oder 2 Strich Feldbau, derselbe ist gleichwohl vonwegen der ubrigen Nahrung vor einen Chalupner eingesetzt. (H) Anlangend die Gärtler, da[s] sind alle die andere ubrige, die von 6 Strich bis an Handwerk oder etwas Viehhaltung gehabt, deren 8, ja auch in Ansehung der grossen Armut nach Gestalt [djer Sachen 16 vor einen Angesessenen geraitet werden. Die Abgebrannte, Wüste, Tagwerker und Handlanger, die nur auf der Gemeinde ihre Häusel auferbauet haben: diese allein seind aus der Contributionslista ausgelassen. Die Neuangesessene betreffend, dieweilen in den allgemeinen Landtagsverwilligungen öfters ihnen selbiges Beneficium, dass sie auf 3 Jahr lang von allen Landsbürden uberhoben bleiben mögen, verliehen worden: als haben wir auch selbe unperturbirlich gelassen. Allein die, so anno 1652 neu gesessen, haben wir mit Ausgang der Zeit allbereit in numerum contribuentium mit eingezogen ; sowohl auch die ubrige, welche sich anno 1653, 1654 und 1655 neu angesetzt, künftige Jahr jedweder pro rata qualitate billich anzuziehen sein werden, damit der numerus deren, so durch unterschiedliche Feuersbrunst dieser Zeit abgezeigt werden müssen, hierdurch wiederumb supplirt werden möge. Ingleichen und zu diesem Ende, nach- deme es verlauten will, dass die, so wegen der Religion uber die Gränitzen gewichen, sich allbereit theils wiederumb finden lassen; weilen nun ganz billich, dass selbige auch in die Anzahl deren Angesessenen der Qualität nach eingebracht werden, als ist unser unvorgreifliches Gutbedunken, dass selbe durch die HH. Kreishauptleute oder sonsten anderst wohl erforschet, beweglich ausgezählt, ihr Vermögen umständlich beschrieben, dann dem königl. Obersteueramt zu Behuf beigebracht würden. Ersehen derowegen Euer Exc. u. Gnaden mit mehrerem, dass man recht qualitatem uniuscuiusque posse et loci umständiglich beobachtet, diesemnach calculiret, und die Visita- tionscommission möglichstermassen, so weit es practicirlich, also proportionirlich eingerichtet, dass hoffentlich keiner darwider, wann nur die Qualitas, und nicht die Quantitas attendirt wird, unpassionirlich zu beklagen haben wird. Dann wir seind nicht denen Ortschaften allein, sondern jeden Wirth und Sesshaften absonderlich in calculo nachgegangen, so alles in margine in denen Rollen darzusehen seind wird; auch in den königl. Städten selbiges modi sich gebrauchet. (I) Die Freihöfe, so mit der königl. Landtafel sich guberniren, betreffend: obzwar wegen derselben pro et contra, an ad contribuendum dieselben anzuziehen seind, oder nit, Rationes allegirt werden können: nichts desto weniger his stantibus et pro nunc seind sie Archiv Český XXIX. 39
O revisi katastrálních elaborátů, zavřené 11. ledna 1656. 305 nicht: seind sie gring gefunden worden, so haben dieselbe die reiche Chalupner supportirt; seind sie aber durchgehend einer wie der andere vermöglich, seind sie secundum qualitatem calculiret worden. Dann es trifft sich, dass auf einer Herrschaft in einem Dorf wohl vermög- liche Leute, in dem andern ganz arm zu finden. In hoc passu haben wir auch beachtet, — [a] dass wo solche reiche mit armen gemischte Unterthanen sich befunden, wann die Anzahl der Vermöglichen grösser als der Armen, dass also der Reiche den Armen ubertragen kann: selbe seind billich also, wie sie gesessen, verzeichnet worden. — [b] Sonsten haben wir ordi- narie 4 per einen wirklich Angesessenen solche Chalupner geraitet, die von Alters hero nicht vor Geschirr-Pauern gehalten worden, und von 12 bis 7 Strich auf alle Seiten aussäen kön- nen. — [c] Wann aber ein Handwerkgewerb oder andere Nahrung, als Wein- und Hopfen- gärten et similia, so mehr als obige 7 bis 12 Strich zu achten, bei einem Chalupner zu finden gewesen, hätte er gleich nur 1 oder 2 Strich Feldbau, derselbe ist gleichwohl vonwegen der ubrigen Nahrung vor einen Chalupner eingesetzt. (H) Anlangend die Gärtler, da[s] sind alle die andere ubrige, die von 6 Strich bis an Handwerk oder etwas Viehhaltung gehabt, deren 8, ja auch in Ansehung der grossen Armut nach Gestalt [djer Sachen 16 vor einen Angesessenen geraitet werden. Die Abgebrannte, Wüste, Tagwerker und Handlanger, die nur auf der Gemeinde ihre Häusel auferbauet haben: diese allein seind aus der Contributionslista ausgelassen. Die Neuangesessene betreffend, dieweilen in den allgemeinen Landtagsverwilligungen öfters ihnen selbiges Beneficium, dass sie auf 3 Jahr lang von allen Landsbürden uberhoben bleiben mögen, verliehen worden: als haben wir auch selbe unperturbirlich gelassen. Allein die, so anno 1652 neu gesessen, haben wir mit Ausgang der Zeit allbereit in numerum contribuentium mit eingezogen ; sowohl auch die ubrige, welche sich anno 1653, 1654 und 1655 neu angesetzt, künftige Jahr jedweder pro rata qualitate billich anzuziehen sein werden, damit der numerus deren, so durch unterschiedliche Feuersbrunst dieser Zeit abgezeigt werden müssen, hierdurch wiederumb supplirt werden möge. Ingleichen und zu diesem Ende, nach- deme es verlauten will, dass die, so wegen der Religion uber die Gränitzen gewichen, sich allbereit theils wiederumb finden lassen; weilen nun ganz billich, dass selbige auch in die Anzahl deren Angesessenen der Qualität nach eingebracht werden, als ist unser unvorgreifliches Gutbedunken, dass selbe durch die HH. Kreishauptleute oder sonsten anderst wohl erforschet, beweglich ausgezählt, ihr Vermögen umständlich beschrieben, dann dem königl. Obersteueramt zu Behuf beigebracht würden. Ersehen derowegen Euer Exc. u. Gnaden mit mehrerem, dass man recht qualitatem uniuscuiusque posse et loci umständiglich beobachtet, diesemnach calculiret, und die Visita- tionscommission möglichstermassen, so weit es practicirlich, also proportionirlich eingerichtet, dass hoffentlich keiner darwider, wann nur die Qualitas, und nicht die Quantitas attendirt wird, unpassionirlich zu beklagen haben wird. Dann wir seind nicht denen Ortschaften allein, sondern jeden Wirth und Sesshaften absonderlich in calculo nachgegangen, so alles in margine in denen Rollen darzusehen seind wird; auch in den königl. Städten selbiges modi sich gebrauchet. (I) Die Freihöfe, so mit der königl. Landtafel sich guberniren, betreffend: obzwar wegen derselben pro et contra, an ad contribuendum dieselben anzuziehen seind, oder nit, Rationes allegirt werden können: nichts desto weniger his stantibus et pro nunc seind sie Archiv Český XXIX. 39
Strana 306
306 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: dergestalt calculirt worden, nämlich die, so von 100 Strich höher steigen, per 4 angesessene Unterthanen; die aber niedriger, nachdem es der Feldbau mit Beobachtung auch ander[e]s acces- sorii angezeiget hat, per 3, 2, auch 1, mehr oder weniger, geraitet. Ingleichen die Freibauern, betrachtende ihre Freiheit und grossen Vorsprung, den sie vor denen Unterthanen haben, der so 25 Strich hat, per 1 Angesessenen, und so mehr höher angezogen; jedoch kein Freihof höher als per 4 extendiret worden. Wann nun aber Euer Exc. u. Gnad gnädig anbefehlen werden, kann ein Kreis nach dem andern Euer Exc. u. Gnad und der löbl. Hauptcommission referiret, und die Rationes, warumb etlichen uber den Aussatz der HH. Visitationscommissarien was zugewachsen, andere aber abgangen, elucidiret werden. So Euer Exc. u. Gnaden gchorsamlich beibringend, wir uns benebens zu Dero beharrlichen Gnaden, Schutz und Protection empfehlen wollen. Euer Exc. u. Gnaden gehorsambe [podpisy scházejí]. Actum königl. Obersteueramt Prag 11. Januarii anno 1656. Starý examplář této zprávy leží v archivě společného ministeria financí ve Vídni, z něhož nový opis má archiv zemský v Praze. — Sněm r. 1655 z visitačních komisarů zřídil 4 osoby k revisi elaborátů popisných, a zvolil je také za nejvyšší berníky; byli to Matouš Ferdinand Sobek z Bilenberka (pozdější 1668—1675 arci- biskup Pražský), Ferdinand Arnošt Hyzrle z Chodů, Bernard Šmerhovský z Lidkovic, a Malostranský soused Fridrich Geörger. (Viz Rezkovy Dějiny Čech a Moravy, I. 1648—1657, str. 427**). 168. 1658, 26. ledna v Kutné Hoře: Vikář kraje Čáslavského zpravuje arcibiskupskou konsistoř Pražskou o zlém stavu pohynulé vesnice Rapošova, kteráž náležela k záduší fary Zbraslavické (z daru učiněného 2. května 1384); též kterak světská vrchnost poddané ve vísce Březince Horní, patřící robotami k faře Světelské n. Sáz., nově potahuje ke svým pracem; vikář žádá za komisi, aby ty vady na obou místech podle práva došly nápravy. Ředitel Dr. V. Nováček vyhledal v archivě zemském opisy z archivu arcibiskupského a písemnosti z akt katastrálních, kterými se objasňují podivné osudy (1384—1736) vesnice Rapošova, jež stojí 2 km na sever od Zbraslavic. Posledně náležel Rapošov ke statku Zbraslavickému (Sommer v kraji Čásl. 61—65). Ale roku 1384 ves Rapošov celá byla darována faře Zbraslavické na konání zádušních pobožností. O té fundaci uveřejnil Borový v Libri Erectionum II. str. 217 listinu danou 2. května 1384, ve které Mikuláš řečený Kolovrat z Chřenovic jinak ze Zbraslavic a Konrad z Tučap vyzná- vají, že Václav de Raspossew (rozuměj z Rapošova), Tobiáš ze Žichovic a Jan z Borovnice vložili jim jakožto věrným poručníkům (dispensatoribus fidelissimis) do desk zemských ves Ra- pošov k tomu cíli, aby ji dali faráři Zbraslavickému se všemi příslušnostmi a důchody na spásu duše nebožtíka Onše purkrabího na Vlašimi. Jmenovaní dva poručníci aneb plnomocníci vykonali úkol jim svěřený, odevzdávajíce ves Rapošov s plným právem panství a s důchody farářovi kostela v Zbraslavicích pod výminkami určitě a přísně ustanovenými: farář měl každý týden za duše Onše a jeho předků sloužiti tři mše, vždy v oktavě sv. Havla svým ná- kladem opatřiti vigilie šesti čtení a osm kněží ke čtení mší s 12 chudými žáky, i častovati je jídlem.
306 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: dergestalt calculirt worden, nämlich die, so von 100 Strich höher steigen, per 4 angesessene Unterthanen; die aber niedriger, nachdem es der Feldbau mit Beobachtung auch ander[e]s acces- sorii angezeiget hat, per 3, 2, auch 1, mehr oder weniger, geraitet. Ingleichen die Freibauern, betrachtende ihre Freiheit und grossen Vorsprung, den sie vor denen Unterthanen haben, der so 25 Strich hat, per 1 Angesessenen, und so mehr höher angezogen; jedoch kein Freihof höher als per 4 extendiret worden. Wann nun aber Euer Exc. u. Gnad gnädig anbefehlen werden, kann ein Kreis nach dem andern Euer Exc. u. Gnad und der löbl. Hauptcommission referiret, und die Rationes, warumb etlichen uber den Aussatz der HH. Visitationscommissarien was zugewachsen, andere aber abgangen, elucidiret werden. So Euer Exc. u. Gnaden gchorsamlich beibringend, wir uns benebens zu Dero beharrlichen Gnaden, Schutz und Protection empfehlen wollen. Euer Exc. u. Gnaden gehorsambe [podpisy scházejí]. Actum königl. Obersteueramt Prag 11. Januarii anno 1656. Starý examplář této zprávy leží v archivě společného ministeria financí ve Vídni, z něhož nový opis má archiv zemský v Praze. — Sněm r. 1655 z visitačních komisarů zřídil 4 osoby k revisi elaborátů popisných, a zvolil je také za nejvyšší berníky; byli to Matouš Ferdinand Sobek z Bilenberka (pozdější 1668—1675 arci- biskup Pražský), Ferdinand Arnošt Hyzrle z Chodů, Bernard Šmerhovský z Lidkovic, a Malostranský soused Fridrich Geörger. (Viz Rezkovy Dějiny Čech a Moravy, I. 1648—1657, str. 427**). 168. 1658, 26. ledna v Kutné Hoře: Vikář kraje Čáslavského zpravuje arcibiskupskou konsistoř Pražskou o zlém stavu pohynulé vesnice Rapošova, kteráž náležela k záduší fary Zbraslavické (z daru učiněného 2. května 1384); též kterak světská vrchnost poddané ve vísce Březince Horní, patřící robotami k faře Světelské n. Sáz., nově potahuje ke svým pracem; vikář žádá za komisi, aby ty vady na obou místech podle práva došly nápravy. Ředitel Dr. V. Nováček vyhledal v archivě zemském opisy z archivu arcibiskupského a písemnosti z akt katastrálních, kterými se objasňují podivné osudy (1384—1736) vesnice Rapošova, jež stojí 2 km na sever od Zbraslavic. Posledně náležel Rapošov ke statku Zbraslavickému (Sommer v kraji Čásl. 61—65). Ale roku 1384 ves Rapošov celá byla darována faře Zbraslavické na konání zádušních pobožností. O té fundaci uveřejnil Borový v Libri Erectionum II. str. 217 listinu danou 2. května 1384, ve které Mikuláš řečený Kolovrat z Chřenovic jinak ze Zbraslavic a Konrad z Tučap vyzná- vají, že Václav de Raspossew (rozuměj z Rapošova), Tobiáš ze Žichovic a Jan z Borovnice vložili jim jakožto věrným poručníkům (dispensatoribus fidelissimis) do desk zemských ves Ra- pošov k tomu cíli, aby ji dali faráři Zbraslavickému se všemi příslušnostmi a důchody na spásu duše nebožtíka Onše purkrabího na Vlašimi. Jmenovaní dva poručníci aneb plnomocníci vykonali úkol jim svěřený, odevzdávajíce ves Rapošov s plným právem panství a s důchody farářovi kostela v Zbraslavicích pod výminkami určitě a přísně ustanovenými: farář měl každý týden za duše Onše a jeho předků sloužiti tři mše, vždy v oktavě sv. Havla svým ná- kladem opatřiti vigilie šesti čtení a osm kněží ke čtení mší s 12 chudými žáky, i častovati je jídlem.
Strana 307
Vrchnost sáhala do práv církve na škodu poddaných 1658. 307 Vikářův dopis ke konsistoři z 26. ledna 1658 zní: Illustrissimi ac reuerendissimi domini domini patroni colendissimi! Cupiens officio vicarii foranei mihi in districtu Czaslauiensi commisso satisfacere, memor praesertim instructionis meae, inter regulas vicariis foraneis praescriptas Num. 15. quae sic habet : „Si de quibuscunque alienationibus notitiam habueris, nomine nostro inhibi- tionem facias et de ea re nos commonefacias“ : Notum igitur facio reuerendissimis dominis, quod in districtu meo ad paro- chiam Zbraslavicensem, in qua nunc administrationem agit R. D. Josephus Chuml, spectaverit pagus nomine Rapaschow. Durante vero haeresi, deinde bello in regno, per dominos collatores loci illius pagus ille fere deletus est, et subditi alio hinc inde distracti. Supersunt tamen nunc adhuc aliquot casae ibidem et subditi aliqui in vivis existentes, sed per varios dominos sine tamen literis dimissorialibus distracti, quos requisiti restituere nolunt. Bonum Zbraslauicense nunc spectat ad pupillos de- functi domini Hornateczkij, quorum tutorem agit perillustris dominus Obiteczkij ca- pitaneus districtus. Necessarium igitur duxi, reuerendissimis dominis intimare, ut speciali man- dato mihi facto, hujus negotii commissionem mihi demandent, et pro meliori execu- tione aliquem ex saecularibus dominis adjungant. Judicio autem meo magis idoneum et facilem (cum capitaneus districtus perillustris dominus Obiteczky tanquam tutor admitti nequeat) non inuenio, quam generosum dominum Jaroslaum Dobransky equitem, virum provectae aetatis, bonae fidei et magnae aestimationis; qui, ut spero, habita sibi ab eminentissîmo demandatione, libenter mecum laborem hunc et commissionem — subire vellet. Praeterea in loco alio, sed in causa simili par casus reperitur. Est in do- minio Swietlensi pagellus, in quo non nisi tres subditi existunt, nomine Brzezinka, qui titulo dominii spectabat quidem ad dominum Swietlensem, sed quoad labores ru- rales (robotas vocant) erat subjectus parochiae Swietlensi, et ad nihil domino tene- batur, solum ad aliquam pensionem ex demortuis, wodoumrti nuncupatam, id quod constat ex vrbario, subditis viventibus et ipsius capitanei Swietlensis sigillo appresso Hunc pagellum emit his temporibus perillustris d. Wenceslaus Wiežnik vicejagr- master, ut existimo, a reverendis patribus Augustinianis a S. Thoma in Parva Parte, qui pro nunc tenent dominium Swietlense. Praedictus igitur d. Wiežnik subditis illis contra statuta pristina in laboribus quotidianis utitur, ita ut nihil prorsus parocho Swietlensi laborare queant; recurrerunt igitur lamentabundi una cum intercessione ipsius domini capitanei Swietlensis ad me, rogantes defensionem et assistentiam, et ne ad indebita cogantur, quod libentissime more priori parochiae Swietlensi operam suam navare velint. Causa est clarissima et aequissima, in qua pariter modeste et tamen exacte exequenda eundem perillustrem d. Jaroslauum Dobrzansky mihi ad- 39*
Vrchnost sáhala do práv církve na škodu poddaných 1658. 307 Vikářův dopis ke konsistoři z 26. ledna 1658 zní: Illustrissimi ac reuerendissimi domini domini patroni colendissimi! Cupiens officio vicarii foranei mihi in districtu Czaslauiensi commisso satisfacere, memor praesertim instructionis meae, inter regulas vicariis foraneis praescriptas Num. 15. quae sic habet : „Si de quibuscunque alienationibus notitiam habueris, nomine nostro inhibi- tionem facias et de ea re nos commonefacias“ : Notum igitur facio reuerendissimis dominis, quod in districtu meo ad paro- chiam Zbraslavicensem, in qua nunc administrationem agit R. D. Josephus Chuml, spectaverit pagus nomine Rapaschow. Durante vero haeresi, deinde bello in regno, per dominos collatores loci illius pagus ille fere deletus est, et subditi alio hinc inde distracti. Supersunt tamen nunc adhuc aliquot casae ibidem et subditi aliqui in vivis existentes, sed per varios dominos sine tamen literis dimissorialibus distracti, quos requisiti restituere nolunt. Bonum Zbraslauicense nunc spectat ad pupillos de- functi domini Hornateczkij, quorum tutorem agit perillustris dominus Obiteczkij ca- pitaneus districtus. Necessarium igitur duxi, reuerendissimis dominis intimare, ut speciali man- dato mihi facto, hujus negotii commissionem mihi demandent, et pro meliori execu- tione aliquem ex saecularibus dominis adjungant. Judicio autem meo magis idoneum et facilem (cum capitaneus districtus perillustris dominus Obiteczky tanquam tutor admitti nequeat) non inuenio, quam generosum dominum Jaroslaum Dobransky equitem, virum provectae aetatis, bonae fidei et magnae aestimationis; qui, ut spero, habita sibi ab eminentissîmo demandatione, libenter mecum laborem hunc et commissionem — subire vellet. Praeterea in loco alio, sed in causa simili par casus reperitur. Est in do- minio Swietlensi pagellus, in quo non nisi tres subditi existunt, nomine Brzezinka, qui titulo dominii spectabat quidem ad dominum Swietlensem, sed quoad labores ru- rales (robotas vocant) erat subjectus parochiae Swietlensi, et ad nihil domino tene- batur, solum ad aliquam pensionem ex demortuis, wodoumrti nuncupatam, id quod constat ex vrbario, subditis viventibus et ipsius capitanei Swietlensis sigillo appresso Hunc pagellum emit his temporibus perillustris d. Wenceslaus Wiežnik vicejagr- master, ut existimo, a reverendis patribus Augustinianis a S. Thoma in Parva Parte, qui pro nunc tenent dominium Swietlense. Praedictus igitur d. Wiežnik subditis illis contra statuta pristina in laboribus quotidianis utitur, ita ut nihil prorsus parocho Swietlensi laborare queant; recurrerunt igitur lamentabundi una cum intercessione ipsius domini capitanei Swietlensis ad me, rogantes defensionem et assistentiam, et ne ad indebita cogantur, quod libentissime more priori parochiae Swietlensi operam suam navare velint. Causa est clarissima et aequissima, in qua pariter modeste et tamen exacte exequenda eundem perillustrem d. Jaroslauum Dobrzansky mihi ad- 39*
Strana 308
308 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: jungi flagito. Caeterum me reverendissimorum dominorum favori repraesento. Illu- strissimorum ac reverendissimorum dominorum servus devotissimus Martinus Kemlich, archidiacomis Cuttenbergensis. Datae Cuttenbergae 26. Januarii A° 1658. [Adressa:] .. cardinalis ab Harrach archiepiscopi Pragensi officiali et asses- soribus . . . Originál v archivu arcibiskupském v Praze, Rec. 1657-58; tiskne se podle nového opisu archivu zemského. O vsi Březince mínil vikář, že jí drží Václav Věžník, koupiv ji snad od augustiniánů Malostranských jakožto vrchnosti Světelské. Karel Seidler v Kronice města Světlé, tištěné 1887, na str. 5 mezi držiteli Světlé v té době nejmenuje augustiniánů. Po konfiskaci statků Trčkovských r. 1635 panství Světelské všelijak se drobilo a zase zcelovalo, a do podrobna ty změny nejsou nikde vyloženy. Co o tom vypravuje z listin Sedláček ve Hradech XII. 286, vedle toho může zpráva vikářova z r. 1658 dost dobře obstáti; vikář však mýlil se ve své domněnce (kterou označil větou: ut existimo), že by Malostranští augustiniáni byli tehdáž držiteli panství Světelského; převor jejich byl v tom toliko plnomocníkem jednoho kláštera nízozemského, jenž odkazem Gerarda z Taxis držel zámek Světlou s částkou panství, která při dělení r. 1651 připadla Taxisovi v dluze, a r. 1667 byla klášterem zase prodána. Pravdu jistou má vikář v tom, že ves Březinka náležela ku panství Světelskému, ale robotami že byla povinna k faře Světelské. Rozepře mezi panstvím a farou Světelskou o roboty z Březinky, počatá přítomným dopisem vikářovým, protáhla se přes půldruha sta let. Podle dotčené Kro- niky města Světlé roboty z Březinky r. 1712 byly úředně přiřčeny faře (str. 17), rovněž tak rozhodlo r. 1749 gubernium (str. 54), ale r. 1757 nařízením prý ministerským (t. j. Víden- ského direktoria a komory) byla Březinka poukázána robotovati ku panství a odváděti faře jenom desátky (str. 55); až zase r. 1827 gubernium rozhodlo ve prospěch děkanství. Seidler v též Kronice (str. 142—153) dal vytisknouti výtah z urbáře panství Světel- ského a jiných Trčkovských, jenž pochází z roku 1591; na str. 143 čte se o vsi Březince Dolní, kteráž se tak dosud jmenuje, a pak o vsi Březince Zádušní, což jest Březinka Horní, jak se nazývá jinde. O této Březince Zádušní jest v urbáři poznamenáno. „V té vsi jsou všickni poddaní panský, ale pánu nic neplatí, toliko knězi, a když kněz není, tehdy k zá- duší.“ Usedlí v té vsi uvádějí se v tom výtahu tři (tolik jako v dopise vikářově), a sice Vondra Tkadlec, Jan Vaňků, Vít Šimanů. Skladatel Kroniky m. Světlé Seidler, jenž byl r. 1887 správcem panství Světelského, představoval si, že právní postavení obou dvou Březinek za zřízení patrimoniálního bylo stejné; píšeť str. 132 o obou společně: „Dolní a Horní Březinka. Tyto vsi, jež od nepamětných dob se Světlou jsou spojeny, byly druhdy povinny robotou Svě- telskému děkanství, a jsou uváděny v starých knihách jako statek náležející faře Světelské.“ Seidler však byl na omylu, připisuje obojí Březince stejné postavení, neboť vikář r. 1658 zná v Březince 3 poddané, a tolik jich bylo dle urbáře r. 1591 v Březince Zádušní čili Horní; v Březince Dolní dle téhož urbáře byli dva poddaní jiní, Matěj Šemličů a Mach Kroužek, a psáno také v urbáři o Dolní Březince: „V té vsi tito platové z lánů a roboty;“ to jest: úroky z rolí v Dolní Březince platili poddaní ku panství, též roboty konali vrchnosti Světelské jako v jiných vesnicích, vyjma toliko Březinku Horní, která proto slula Zádušní, že platila úrok
308 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: jungi flagito. Caeterum me reverendissimorum dominorum favori repraesento. Illu- strissimorum ac reverendissimorum dominorum servus devotissimus Martinus Kemlich, archidiacomis Cuttenbergensis. Datae Cuttenbergae 26. Januarii A° 1658. [Adressa:] .. cardinalis ab Harrach archiepiscopi Pragensi officiali et asses- soribus . . . Originál v archivu arcibiskupském v Praze, Rec. 1657-58; tiskne se podle nového opisu archivu zemského. O vsi Březince mínil vikář, že jí drží Václav Věžník, koupiv ji snad od augustiniánů Malostranských jakožto vrchnosti Světelské. Karel Seidler v Kronice města Světlé, tištěné 1887, na str. 5 mezi držiteli Světlé v té době nejmenuje augustiniánů. Po konfiskaci statků Trčkovských r. 1635 panství Světelské všelijak se drobilo a zase zcelovalo, a do podrobna ty změny nejsou nikde vyloženy. Co o tom vypravuje z listin Sedláček ve Hradech XII. 286, vedle toho může zpráva vikářova z r. 1658 dost dobře obstáti; vikář však mýlil se ve své domněnce (kterou označil větou: ut existimo), že by Malostranští augustiniáni byli tehdáž držiteli panství Světelského; převor jejich byl v tom toliko plnomocníkem jednoho kláštera nízozemského, jenž odkazem Gerarda z Taxis držel zámek Světlou s částkou panství, která při dělení r. 1651 připadla Taxisovi v dluze, a r. 1667 byla klášterem zase prodána. Pravdu jistou má vikář v tom, že ves Březinka náležela ku panství Světelskému, ale robotami že byla povinna k faře Světelské. Rozepře mezi panstvím a farou Světelskou o roboty z Březinky, počatá přítomným dopisem vikářovým, protáhla se přes půldruha sta let. Podle dotčené Kro- niky města Světlé roboty z Březinky r. 1712 byly úředně přiřčeny faře (str. 17), rovněž tak rozhodlo r. 1749 gubernium (str. 54), ale r. 1757 nařízením prý ministerským (t. j. Víden- ského direktoria a komory) byla Březinka poukázána robotovati ku panství a odváděti faře jenom desátky (str. 55); až zase r. 1827 gubernium rozhodlo ve prospěch děkanství. Seidler v též Kronice (str. 142—153) dal vytisknouti výtah z urbáře panství Světel- ského a jiných Trčkovských, jenž pochází z roku 1591; na str. 143 čte se o vsi Březince Dolní, kteráž se tak dosud jmenuje, a pak o vsi Březince Zádušní, což jest Březinka Horní, jak se nazývá jinde. O této Březince Zádušní jest v urbáři poznamenáno. „V té vsi jsou všickni poddaní panský, ale pánu nic neplatí, toliko knězi, a když kněz není, tehdy k zá- duší.“ Usedlí v té vsi uvádějí se v tom výtahu tři (tolik jako v dopise vikářově), a sice Vondra Tkadlec, Jan Vaňků, Vít Šimanů. Skladatel Kroniky m. Světlé Seidler, jenž byl r. 1887 správcem panství Světelského, představoval si, že právní postavení obou dvou Březinek za zřízení patrimoniálního bylo stejné; píšeť str. 132 o obou společně: „Dolní a Horní Březinka. Tyto vsi, jež od nepamětných dob se Světlou jsou spojeny, byly druhdy povinny robotou Svě- telskému děkanství, a jsou uváděny v starých knihách jako statek náležející faře Světelské.“ Seidler však byl na omylu, připisuje obojí Březince stejné postavení, neboť vikář r. 1658 zná v Březince 3 poddané, a tolik jich bylo dle urbáře r. 1591 v Březince Zádušní čili Horní; v Březince Dolní dle téhož urbáře byli dva poddaní jiní, Matěj Šemličů a Mach Kroužek, a psáno také v urbáři o Dolní Březince: „V té vsi tito platové z lánů a roboty;“ to jest: úroky z rolí v Dolní Březince platili poddaní ku panství, též roboty konali vrchnosti Světelské jako v jiných vesnicích, vyjma toliko Březinku Horní, která proto slula Zádušní, že platila úrok
Strana 309
Privilegia D. Vltavice 1669. Vzbouřilí poddaní dostali milost 1680. 309 i robotovala k faře. Spor o roboty z Březinky mezi vrchností Světelskou a farou Světelskou týkal se tedy jenom Březinky Zádušní čili Horní, a nikoli Březinky Dolní, kteráž byla be- zesporně a úplně panská. Roku 1684 některý soused z Rapošova stěžoval si v Praze u konsistoře na vrchnost Zbraslavickou. V archivě arcibiskupském v Praze (Parochialia T. U.) pod 29. dubnem 1684 leží český chatrný překlad listiny z 2. května 1384, z níž jest uveden krátký obsah zde str. 306, a k němu jest připsána tato poznámka: Ukazatel kundšaftu tohoto dodal jest na velebnou arcibiskupskou konsistoř Pražskou jistou stížnost, pro kteroužto JMti pánu a držiteli statku Zbraslavic se píše. Pročež aby on a jiní ze vsi Rapošova lidé k záduší Zbraslavickému jednou odevzdaní, při své živnosti skrze žádného hyndrováni nebyli, toto napomenutí se činí. Actum v kanceláři arcibiskupské Pražské dne 29. aprilis anno 1684. (L. S.) František Ferdinand Czedik Consistorial-Secretarius. Opis v archivě zemském. — Jiné písemnosti vztahující se ke vsi Rapošovu hledej níže. 169. 1669, 27. června na Krumlově: Kníže Jan Kristian z Eggenberka potvrzuje obci Dolní Vltavici Rožmberská privilegia z 20. srpna 1505 a z 22. června 1552 (viz zde č. 20 na stranách 23 a 24) na osvobození od odúmrti, povyšuje obec za městečko, kteréž na znamení toho smí si postaviti kamenný nebo zděný pranýř; udílí jemu dva výroční trhy o sv. Pavla na víru obrácení a v neděli před sv. Janem Křtitelem, a trh týdenní ve čtvrtek; dovoluje Vltavickým, aby si zřídili vlastní cech plátenický, kdežto dosud náleželi k cechu v Něm. Rychnově, a opatřuje městečko zvláštním znakem s klenotem (štít, v němž od horní levé strany dolů ku pravé je řeka Vltava a most zobrazen). Opis něm. na pap. v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No 28 fol. 3 8; notářsky pověřený opis z r. 1692 22. ledna I. 5AS. No. 12. 12 d. — Tyto svobody byly potvrzeny cís. Marií Terezií 6. listopadu 1747 ve Vídni. 170. 1680, 24. října v Plasích: Revers poddaných kláštera Plaského, kteříž pozdvihše se proti vrchnosti, obdrželi milost, a slibují nikdy více vrchnosti se neprotiviti. Známo se činí každému, jakého stavu a důstojenství jsouc, že pod mocným královským panováním nejosvícenějšího a nepřemoženého knížete a pána pana Leopolda, boží milostí voleného Římského císaře, po vše časy rozmnožitele říše, Uherského, Českého, Dalmatskýho, Chorvatskýho a Slovanskýho krále, arciknížete Rakouského, margkraběte Moravského, Lucem- burgského, Slezského knížete a Lužického margkraběte, a pod vysoce důstojným pánem panem Benediktem panem oppatem a praelatem slavného konventu a kláštera Plasského, pána a vrch- nosti naší milostivé a dědičné, že jsme netoliko my níže podepsaní, tolikéž i z celého panství kláštera Plasského z vesnic všichni poddaní, a to z nabádání a původem jiných sousedských zvrhlých protivných poddaných lidí, se JMti pánu zprotivili, spuntovali a smluvili nic nerobotovati, což se také v dvanácti nedělích pořád zběhlých nestalo, hospodářství obmeškalo; proti JMCské a Její Mti vrchnosti naší jak slovy, skutky a zlým předsevzetím zhřešili, kdež jsme JMCské patentu a nejmilostivějšímu poručení věřiti nechtěli, se zbraní všelijakou opatřili, JMti i nám před-
Privilegia D. Vltavice 1669. Vzbouřilí poddaní dostali milost 1680. 309 i robotovala k faře. Spor o roboty z Březinky mezi vrchností Světelskou a farou Světelskou týkal se tedy jenom Březinky Zádušní čili Horní, a nikoli Březinky Dolní, kteráž byla be- zesporně a úplně panská. Roku 1684 některý soused z Rapošova stěžoval si v Praze u konsistoře na vrchnost Zbraslavickou. V archivě arcibiskupském v Praze (Parochialia T. U.) pod 29. dubnem 1684 leží český chatrný překlad listiny z 2. května 1384, z níž jest uveden krátký obsah zde str. 306, a k němu jest připsána tato poznámka: Ukazatel kundšaftu tohoto dodal jest na velebnou arcibiskupskou konsistoř Pražskou jistou stížnost, pro kteroužto JMti pánu a držiteli statku Zbraslavic se píše. Pročež aby on a jiní ze vsi Rapošova lidé k záduší Zbraslavickému jednou odevzdaní, při své živnosti skrze žádného hyndrováni nebyli, toto napomenutí se činí. Actum v kanceláři arcibiskupské Pražské dne 29. aprilis anno 1684. (L. S.) František Ferdinand Czedik Consistorial-Secretarius. Opis v archivě zemském. — Jiné písemnosti vztahující se ke vsi Rapošovu hledej níže. 169. 1669, 27. června na Krumlově: Kníže Jan Kristian z Eggenberka potvrzuje obci Dolní Vltavici Rožmberská privilegia z 20. srpna 1505 a z 22. června 1552 (viz zde č. 20 na stranách 23 a 24) na osvobození od odúmrti, povyšuje obec za městečko, kteréž na znamení toho smí si postaviti kamenný nebo zděný pranýř; udílí jemu dva výroční trhy o sv. Pavla na víru obrácení a v neděli před sv. Janem Křtitelem, a trh týdenní ve čtvrtek; dovoluje Vltavickým, aby si zřídili vlastní cech plátenický, kdežto dosud náleželi k cechu v Něm. Rychnově, a opatřuje městečko zvláštním znakem s klenotem (štít, v němž od horní levé strany dolů ku pravé je řeka Vltava a most zobrazen). Opis něm. na pap. v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No 28 fol. 3 8; notářsky pověřený opis z r. 1692 22. ledna I. 5AS. No. 12. 12 d. — Tyto svobody byly potvrzeny cís. Marií Terezií 6. listopadu 1747 ve Vídni. 170. 1680, 24. října v Plasích: Revers poddaných kláštera Plaského, kteříž pozdvihše se proti vrchnosti, obdrželi milost, a slibují nikdy více vrchnosti se neprotiviti. Známo se činí každému, jakého stavu a důstojenství jsouc, že pod mocným královským panováním nejosvícenějšího a nepřemoženého knížete a pána pana Leopolda, boží milostí voleného Římského císaře, po vše časy rozmnožitele říše, Uherského, Českého, Dalmatskýho, Chorvatskýho a Slovanskýho krále, arciknížete Rakouského, margkraběte Moravského, Lucem- burgského, Slezského knížete a Lužického margkraběte, a pod vysoce důstojným pánem panem Benediktem panem oppatem a praelatem slavného konventu a kláštera Plasského, pána a vrch- nosti naší milostivé a dědičné, že jsme netoliko my níže podepsaní, tolikéž i z celého panství kláštera Plasského z vesnic všichni poddaní, a to z nabádání a původem jiných sousedských zvrhlých protivných poddaných lidí, se JMti pánu zprotivili, spuntovali a smluvili nic nerobotovati, což se také v dvanácti nedělích pořád zběhlých nestalo, hospodářství obmeškalo; proti JMCské a Její Mti vrchnosti naší jak slovy, skutky a zlým předsevzetím zhřešili, kdež jsme JMCské patentu a nejmilostivějšímu poručení věřiti nechtěli, se zbraní všelijakou opatřili, JMti i nám před-
Strana 310
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 310 staveným úředníkům hrozili, se sročili a v hromadu zběhli, též proti JMCské vojsku Petršpur- ským poddaným s brannou rukou na pomoc pod tím titulem, jakobychom sobě to od JMti pána poručeno měli, běželi, což skutečně nikdy pravda nebylo, my také to s dobrým rozmyslem odvoláváme a dostatečně pravíme, že nikdy žádné vrchnosti poručení nebylo; a tak sme JMti pánu v tom před Bohem a světem křivdu učinili. Přiběhnouc pak na Petršpursko, tam sme se proti císařským soldatům postavili, ačkoliv JMt vysoce urozený pán pan Albrecht Hainrich Krakovský hrabě z Kolovrat, pán na Libyni a Zeleném Dolu,*) JMCské skutečný komorník a na- řízený hejtman kraje Rakovnického, nás vše společně žádal, abysme našeho protivenství nechali a se zase domů navrátili, což sme zavrhovali, zanedbali, JMti prudce odpovídali, a po učiněné z naší strany jedné neb druhé ostré rány soldatům příčinu dali, že sou nás vespolek objeli, na nás salvu dali, některé na místě zabili, jiných mnoho poranili, na díle schytali, do kraj- ského úřadu na Libyň citirovali, odtud sme se pak po vypravování a přiznání jednoho neb druhého křivdy do vězení Rakovnického dostali a tu zaslouženého trestání našeho očekávali; a takového bychme také podle příkladu jinších strestaných Litoměřických, Žateckých, Petršpur- ských a Rabštejnských s námi v té hanebné protivnosti držícími lidmi (které některé čtvrcené, mnoho zvěšené a sťaté byly) zajisté zkusili, jen co by byl ten pan general Harant svou kom- missí se sem dostal. Že se pak JMt pán a slavný konvent k JMCské za nás přimlouvati, a JMCská takovou strašlivou kommissi vyzdvihnouti, nám hrdlo darovati, a s naším proviněním k poku- tování mírnému naší milostivé vrchnosti odevzdati jest ráčila, z čehož JMCské, tak i JMti pánu a slavnému konventu s nejhlubší ponížeností padajíc na kolena, poddaně a poslušně děkujeme a s našimi modlitbami se za JMCské dlouhé zdraví a mocné přemožení všech svých nepřátelův, nic méně za naši milostivou vrchnost našimi špatnými modlitbami odměniti, a toho, co sme udělali, želíc srdečně, více se nedopouštěti pevně připovídáme. Nechtíc pak JMt vrchnost naše milostivá nás nebohé hříšníky zkaziti, na nás milo- stivým okem prohlídnouti, tak se k nám dobrovolně resolvirovati ráčila, nám tenkráte všechno naše provinění odpustiti, jen abychme se jedenkaždý obzvláštně, že se to více nestane, co se stalo, vyručili: pročež tak činíme, pod ztracením hrdla a všeho našeho jmění připovídáme a se společně zavazujeme, jakožto já Jan Širl, prvnější vrchní rychtář v Hořejším Hradišti, s Janem Širlem mladším synem a Tomášem Finkem zetěm mým, oba bydlící v Hradišti, Tomáš Čiha z Bučku s Martinem Korou z Bučku a Vítem Pavlem z Prodeslad; Jiří Radim z Dřevce s Janem Chlupsou z Řemešína a Janem Veitem Mlackým**) šenkýřem; Václav Čech ze Všehrd s Matoušem Cardou a Vondrou Holubem; Valenta Blažej z Bohů s Bartolomějem Velkým a Václavem Dřevohryzem z Kozojed; Jan Neubauer, prvnější šafář z Mlac, s Matějem Fabianem kovářem klášterským a Matějem Benešem z Mlac; a to na ten spůsob: každý po 50 říšských tolařích i pod ztracením hrdla, kdybychme se něco nejmenšího takového protivného více buď sami dopustili, anebo o něčem takovém předsevzetí od jiných poddaných cokoliv slyšeli a to JMti pánu nevyjevili, tehdy JMt pán aby ráčil tu plnou moc míti, takovou pokutu buď na nás neb na statcích našich zapsati, dobejvati, a podle provinění i na hrdle trestati dáti, a to vše bez jedné neb druhé překážky, jak by ta vymyšlena mohla býti; taky se dal- šího dobrodiní, milostivého za nás prosení a zastávání dobrovolně zbavujem a spouštíme, to všecko zdravým rozumem a dobrým rozmyšlením činíme. Pro lepší důvěření toho, neumějíce psáti, dožádali jsme se slovutných, poctivých, moudrých a opatrných pánů purgkmistra a radních pánův města Kralovic, že jsou nás skrze svého městského písaře podepsati, a tento náš závazní neb reversní spis jejich městskou
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 310 staveným úředníkům hrozili, se sročili a v hromadu zběhli, též proti JMCské vojsku Petršpur- ským poddaným s brannou rukou na pomoc pod tím titulem, jakobychom sobě to od JMti pána poručeno měli, běželi, což skutečně nikdy pravda nebylo, my také to s dobrým rozmyslem odvoláváme a dostatečně pravíme, že nikdy žádné vrchnosti poručení nebylo; a tak sme JMti pánu v tom před Bohem a světem křivdu učinili. Přiběhnouc pak na Petršpursko, tam sme se proti císařským soldatům postavili, ačkoliv JMt vysoce urozený pán pan Albrecht Hainrich Krakovský hrabě z Kolovrat, pán na Libyni a Zeleném Dolu,*) JMCské skutečný komorník a na- řízený hejtman kraje Rakovnického, nás vše společně žádal, abysme našeho protivenství nechali a se zase domů navrátili, což sme zavrhovali, zanedbali, JMti prudce odpovídali, a po učiněné z naší strany jedné neb druhé ostré rány soldatům příčinu dali, že sou nás vespolek objeli, na nás salvu dali, některé na místě zabili, jiných mnoho poranili, na díle schytali, do kraj- ského úřadu na Libyň citirovali, odtud sme se pak po vypravování a přiznání jednoho neb druhého křivdy do vězení Rakovnického dostali a tu zaslouženého trestání našeho očekávali; a takového bychme také podle příkladu jinších strestaných Litoměřických, Žateckých, Petršpur- ských a Rabštejnských s námi v té hanebné protivnosti držícími lidmi (které některé čtvrcené, mnoho zvěšené a sťaté byly) zajisté zkusili, jen co by byl ten pan general Harant svou kom- missí se sem dostal. Že se pak JMt pán a slavný konvent k JMCské za nás přimlouvati, a JMCská takovou strašlivou kommissi vyzdvihnouti, nám hrdlo darovati, a s naším proviněním k poku- tování mírnému naší milostivé vrchnosti odevzdati jest ráčila, z čehož JMCské, tak i JMti pánu a slavnému konventu s nejhlubší ponížeností padajíc na kolena, poddaně a poslušně děkujeme a s našimi modlitbami se za JMCské dlouhé zdraví a mocné přemožení všech svých nepřátelův, nic méně za naši milostivou vrchnost našimi špatnými modlitbami odměniti, a toho, co sme udělali, želíc srdečně, více se nedopouštěti pevně připovídáme. Nechtíc pak JMt vrchnost naše milostivá nás nebohé hříšníky zkaziti, na nás milo- stivým okem prohlídnouti, tak se k nám dobrovolně resolvirovati ráčila, nám tenkráte všechno naše provinění odpustiti, jen abychme se jedenkaždý obzvláštně, že se to více nestane, co se stalo, vyručili: pročež tak činíme, pod ztracením hrdla a všeho našeho jmění připovídáme a se společně zavazujeme, jakožto já Jan Širl, prvnější vrchní rychtář v Hořejším Hradišti, s Janem Širlem mladším synem a Tomášem Finkem zetěm mým, oba bydlící v Hradišti, Tomáš Čiha z Bučku s Martinem Korou z Bučku a Vítem Pavlem z Prodeslad; Jiří Radim z Dřevce s Janem Chlupsou z Řemešína a Janem Veitem Mlackým**) šenkýřem; Václav Čech ze Všehrd s Matoušem Cardou a Vondrou Holubem; Valenta Blažej z Bohů s Bartolomějem Velkým a Václavem Dřevohryzem z Kozojed; Jan Neubauer, prvnější šafář z Mlac, s Matějem Fabianem kovářem klášterským a Matějem Benešem z Mlac; a to na ten spůsob: každý po 50 říšských tolařích i pod ztracením hrdla, kdybychme se něco nejmenšího takového protivného více buď sami dopustili, anebo o něčem takovém předsevzetí od jiných poddaných cokoliv slyšeli a to JMti pánu nevyjevili, tehdy JMt pán aby ráčil tu plnou moc míti, takovou pokutu buď na nás neb na statcích našich zapsati, dobejvati, a podle provinění i na hrdle trestati dáti, a to vše bez jedné neb druhé překážky, jak by ta vymyšlena mohla býti; taky se dal- šího dobrodiní, milostivého za nás prosení a zastávání dobrovolně zbavujem a spouštíme, to všecko zdravým rozumem a dobrým rozmyšlením činíme. Pro lepší důvěření toho, neumějíce psáti, dožádali jsme se slovutných, poctivých, moudrých a opatrných pánů purgkmistra a radních pánův města Kralovic, že jsou nás skrze svého městského písaře podepsati, a tento náš závazní neb reversní spis jejich městskou
Strana 311
Řád poddanský na statcích komorních 1681. 311 pečetí potvrditi dali, však jim beze vší škody. Jehož jest datum na Plasích 24. měsíce října leta Páně 1680. Z archivu knížat Metternichů v Plasích, cista 6, custod. X, Nr. 69, opsal Dr. V. Nováček. — Srovnej Šimákovu rozpravu o podobné „Selské bouři na Tepelsku r. 1680,“ tištěnou ve Véstníku Král. Č. Spol. Náuk 1907 č. VIII, stran 39. — *) Rozumí se ves Libyně Vysoká, jižně od Jesenice v Rakovnicku; severovýchodně od ní stojí ves Zelený Důl, něm. Grünthal. — **) Ves slula Mladotice, Mládce, něm. Mlatz. 171. Řád poddanský na panstvích komorních podle zaznamenání z roku 1681. Pan JUDr. Jan Pohl, advokát ve Zbirově, zapůjčil mi roku 1907 sborník rozmanitých zápisů, jež mohly býti užitečny úředníkům na komorním panství Zbirovském. Jest to foliant, jemuž nyní schází začátek i konec, a zůstávají listy 33—278. Psán jest několika rukami, asi současnými, v druhé polovici 17. věku, ač některé kusy v něm opsané jsou původu staršího. Největší kus jest na listech 173—222 „Popsání panství JMCské Zbirovského, Točnického a Kralodvorského, jak se takové v letu 1670 při [spíš: za] vnově přistupujícího [sic] hejtmana, ur. a stat. rytíře p. Samuela Igantiusa de Bois dle vyšetření a přiznání osob níže jmenovaných vynašlo;“ jest to popis vesnic a usedlíků v nich i nemovitostí panských, jako bývá v urbářích, ale skoro vesměs bez udání výnosu. Nejpozdější datum v té knize má přísaha židovská, uči- něná dne 3. října 1681 v městečku Mýtě, zaznamenaná na 1. 259—262; i domnívám se, že také nevelký ostatek v té knize byl vepsán na sklonku toho roku anebo brzo potom. Na listech 265—270a jest dvojí záznam k sobě náležitý, jenž obojí se zde otiskuje; jest to návod k držení soudů výročních o 10 krátkých článcích, a artikule neboli řád pod- danský, jenž býval čítán od úředníka lidu při těch soudech po obnovení úřadu obecního, o 29 článcích; některé z nich [10—16, 20] obsahují předpisy obšírné, v jiných podobných řádech málo obyčejné, ano jeden (25) o propouštění poddaných nařizuje opak toho, co bylo na jiných panstvích obecným obyčejem, a také na Zbirovsku ještě okolo r. 1640 se zacho- vávalo, jakž vidno z dopisů tehdejšího hejtmana Zbirovského Jana Kolence z Kolna, vydaných od dra Jana Pohla ve Věstníku Kr. Č. Společnosti Nauk 1907 č. I., str. 81, 89, 123, 129. Přítomný řád poddanský, soudě podle jeho obstojné češtiny i podle jeho mlčení o novějších břemenech, zdá se býti původu staršího, než jest jeho opis z r. 1681; možná že byl sestaven v komoře české asi zároveň s instrukcí pro hejtmany z r. 1603, tištěnou v AČ. XXII. 358—481; také článek 23. tohoto řádu poddanského i při své nejasnosti zdá se býti psán spíše za platnosti čl. R. 21 Zřízení Zemského z r. 1549 (AČ. XXII. 142), než po novotě vyhlášené 1627 v OZZském H. 7 (AČ. XXIII. str. 3). Tento process při řízení soudův s lidmi JMCské poddanými každoročně obyčejně se zachovati má. Předně oznámiti všechněm vesměs, za jakou příčinou vedle starobylého dobrého obyčeje každoročně se zachovávajícího jsou na zámek obesláni. Druhé, zatím dříve, nežli rychtářové a konšelé z povinnosti propuštěni byli,
Řád poddanský na statcích komorních 1681. 311 pečetí potvrditi dali, však jim beze vší škody. Jehož jest datum na Plasích 24. měsíce října leta Páně 1680. Z archivu knížat Metternichů v Plasích, cista 6, custod. X, Nr. 69, opsal Dr. V. Nováček. — Srovnej Šimákovu rozpravu o podobné „Selské bouři na Tepelsku r. 1680,“ tištěnou ve Véstníku Král. Č. Spol. Náuk 1907 č. VIII, stran 39. — *) Rozumí se ves Libyně Vysoká, jižně od Jesenice v Rakovnicku; severovýchodně od ní stojí ves Zelený Důl, něm. Grünthal. — **) Ves slula Mladotice, Mládce, něm. Mlatz. 171. Řád poddanský na panstvích komorních podle zaznamenání z roku 1681. Pan JUDr. Jan Pohl, advokát ve Zbirově, zapůjčil mi roku 1907 sborník rozmanitých zápisů, jež mohly býti užitečny úředníkům na komorním panství Zbirovském. Jest to foliant, jemuž nyní schází začátek i konec, a zůstávají listy 33—278. Psán jest několika rukami, asi současnými, v druhé polovici 17. věku, ač některé kusy v něm opsané jsou původu staršího. Největší kus jest na listech 173—222 „Popsání panství JMCské Zbirovského, Točnického a Kralodvorského, jak se takové v letu 1670 při [spíš: za] vnově přistupujícího [sic] hejtmana, ur. a stat. rytíře p. Samuela Igantiusa de Bois dle vyšetření a přiznání osob níže jmenovaných vynašlo;“ jest to popis vesnic a usedlíků v nich i nemovitostí panských, jako bývá v urbářích, ale skoro vesměs bez udání výnosu. Nejpozdější datum v té knize má přísaha židovská, uči- něná dne 3. října 1681 v městečku Mýtě, zaznamenaná na 1. 259—262; i domnívám se, že také nevelký ostatek v té knize byl vepsán na sklonku toho roku anebo brzo potom. Na listech 265—270a jest dvojí záznam k sobě náležitý, jenž obojí se zde otiskuje; jest to návod k držení soudů výročních o 10 krátkých článcích, a artikule neboli řád pod- danský, jenž býval čítán od úředníka lidu při těch soudech po obnovení úřadu obecního, o 29 článcích; některé z nich [10—16, 20] obsahují předpisy obšírné, v jiných podobných řádech málo obyčejné, ano jeden (25) o propouštění poddaných nařizuje opak toho, co bylo na jiných panstvích obecným obyčejem, a také na Zbirovsku ještě okolo r. 1640 se zacho- vávalo, jakž vidno z dopisů tehdejšího hejtmana Zbirovského Jana Kolence z Kolna, vydaných od dra Jana Pohla ve Věstníku Kr. Č. Společnosti Nauk 1907 č. I., str. 81, 89, 123, 129. Přítomný řád poddanský, soudě podle jeho obstojné češtiny i podle jeho mlčení o novějších břemenech, zdá se býti původu staršího, než jest jeho opis z r. 1681; možná že byl sestaven v komoře české asi zároveň s instrukcí pro hejtmany z r. 1603, tištěnou v AČ. XXII. 358—481; také článek 23. tohoto řádu poddanského i při své nejasnosti zdá se býti psán spíše za platnosti čl. R. 21 Zřízení Zemského z r. 1549 (AČ. XXII. 142), než po novotě vyhlášené 1627 v OZZském H. 7 (AČ. XXIII. str. 3). Tento process při řízení soudův s lidmi JMCské poddanými každoročně obyčejně se zachovati má. Předně oznámiti všechněm vesměs, za jakou příčinou vedle starobylého dobrého obyčeje každoročně se zachovávajícího jsou na zámek obesláni. Druhé, zatím dříve, nežli rychtářové a konšelé z povinnosti propuštěni byli,
Strana 312
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 312 učiniti na ně dotázku, jak jsou jim sousedé jich jminulého roku v poslušnosti stáli, a zdali poručení jmenem vrchnosti učiněná zachovávali. Třetí. Po vyslyšení týchž stížností následuje propuštění z povinnosti rychtá- řův, konšelův, starších obecních a kostelníkův, též práva skládání. Čtvrté. Když tak všichni sobě rovni jsou, dotázati se na sousedích, jak jsou se rychtářové a konšelé předešlí při svých povinnostech chovali. Páté. Po vyřízení toho poručiti všechněm vystoupiti, a jiné osoby do ouřa- dův voliti. Šesté. Vybrané osoby k povinnostem, když zase všickni do světnice vstoupí 1); Nečiniti 2) nic jiného před rukami, co by lidé přednášeli. 1) Zde něco vypadlo, snad slovo: vyhlásiti. — 2) Místo nečiniti nejspíš zde má státi: Není-li. Sedmé, dotazovati se opět všechněch z obce, byly-li by ty jmenované osoby těch ouřadův hodny, čili někdo z nich pro své zlé chování k tomu připuštěn býti nemůže? Osmé. Pokudž žádné překážky v cestě nejsou, vydati jim povinnosti. Deváté. Zatím čtou se jistý obyčejný artikule. Desáté. Jestliže by co případného více z strany hospodářství neb jinak poroučeti zapotřebí jest [čti: bylo], to se po přečtení artikulův státi může. Naposledy následuje řízení vesnic a peněz gruntovních skládání. Artikulové při řízení soudův, který se z jistého milostivého poručení JMCské lidem vesměs vesnickým poddaným čítají. Předně a nejprve, abyste se Pána Boha báli, přikázání jeho svatá zacho- vávali, v pobožnosti křesťanské, skutcích dobrých a ctném obcování se rozmáhajíce, šlechetně živi byli; dítky a čeládku svou jeden každý k tomu vedli, aby v neděli svatou a v den páně apoštolský sváteční na slovo boží do chrámu, kde se služba boží koná, s pilností a pod uvarováním skutečného trestání se scházeli; krčmování, užívání přílišného a zbytečného zanechali, ale raději Pánu Bohu za jeho dobrodiní svaté, v chrámě i doma je sobě připomínajíce, s ustavičně děkováním čest a chválu vzdávali; správce duchovního svého v vážnosti měli, jemu uctivost slušnou činili: též rozpomenouce se na hříchy své, a patříce na hněv boží, kterak nás Pán Bůh pro hříchy a rozpustilosti trestati, na nás velikou drahotu, válku i mor spravedlivě dopouštěti ráčí, dáleji smilstva, cizoložstva, krádeže, her, neslušných tancův, ožírání i všelijaké rozpustilosti jak sami zanechali, tak i jiným činiti nedopouštěli, pod sku- tečným a jistě neproměnitedlným trestáním. Druhé. JMCské králi a pánu pánu nás všech nejmilostivějšímu věrnou podda- nost, i také JMCské panu hejtmanu panství tohoto jakožto vrchnosti sobě vystavené, jakž na věrné a poslušné poddaný náleží, abyste všichni zachovali.
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 312 učiniti na ně dotázku, jak jsou jim sousedé jich jminulého roku v poslušnosti stáli, a zdali poručení jmenem vrchnosti učiněná zachovávali. Třetí. Po vyslyšení týchž stížností následuje propuštění z povinnosti rychtá- řův, konšelův, starších obecních a kostelníkův, též práva skládání. Čtvrté. Když tak všichni sobě rovni jsou, dotázati se na sousedích, jak jsou se rychtářové a konšelé předešlí při svých povinnostech chovali. Páté. Po vyřízení toho poručiti všechněm vystoupiti, a jiné osoby do ouřa- dův voliti. Šesté. Vybrané osoby k povinnostem, když zase všickni do světnice vstoupí 1); Nečiniti 2) nic jiného před rukami, co by lidé přednášeli. 1) Zde něco vypadlo, snad slovo: vyhlásiti. — 2) Místo nečiniti nejspíš zde má státi: Není-li. Sedmé, dotazovati se opět všechněch z obce, byly-li by ty jmenované osoby těch ouřadův hodny, čili někdo z nich pro své zlé chování k tomu připuštěn býti nemůže? Osmé. Pokudž žádné překážky v cestě nejsou, vydati jim povinnosti. Deváté. Zatím čtou se jistý obyčejný artikule. Desáté. Jestliže by co případného více z strany hospodářství neb jinak poroučeti zapotřebí jest [čti: bylo], to se po přečtení artikulův státi může. Naposledy následuje řízení vesnic a peněz gruntovních skládání. Artikulové při řízení soudův, který se z jistého milostivého poručení JMCské lidem vesměs vesnickým poddaným čítají. Předně a nejprve, abyste se Pána Boha báli, přikázání jeho svatá zacho- vávali, v pobožnosti křesťanské, skutcích dobrých a ctném obcování se rozmáhajíce, šlechetně živi byli; dítky a čeládku svou jeden každý k tomu vedli, aby v neděli svatou a v den páně apoštolský sváteční na slovo boží do chrámu, kde se služba boží koná, s pilností a pod uvarováním skutečného trestání se scházeli; krčmování, užívání přílišného a zbytečného zanechali, ale raději Pánu Bohu za jeho dobrodiní svaté, v chrámě i doma je sobě připomínajíce, s ustavičně děkováním čest a chválu vzdávali; správce duchovního svého v vážnosti měli, jemu uctivost slušnou činili: též rozpomenouce se na hříchy své, a patříce na hněv boží, kterak nás Pán Bůh pro hříchy a rozpustilosti trestati, na nás velikou drahotu, válku i mor spravedlivě dopouštěti ráčí, dáleji smilstva, cizoložstva, krádeže, her, neslušných tancův, ožírání i všelijaké rozpustilosti jak sami zanechali, tak i jiným činiti nedopouštěli, pod sku- tečným a jistě neproměnitedlným trestáním. Druhé. JMCské králi a pánu pánu nás všech nejmilostivějšímu věrnou podda- nost, i také JMCské panu hejtmanu panství tohoto jakožto vrchnosti sobě vystavené, jakž na věrné a poslušné poddaný náleží, abyste všichni zachovali.
Strana 313
Řád poddanský na panstvích komorních 1681. 313 Třetí. Na obeslání pana hejtmana hned jeden každý, kdež poručeno bude, se najíti dej, a mimo poručení jináče pod skutečným trestáním nečiň. Též byl-li by obeslán od rychtáře, tak a nejináče se zachovej; a kdož by na obeslání rychtáře k němu se najíti nedal, tehdy do důchodu JMCské každý takový neposlušný strych ovsa, a konšel dvojnásobní propadnouti má. Čtvrté. Gruntovní peníze jeden každý podle zápisu svého při času uloženém aby skládali, a takové vejrunky, jakož koupě neb trhy na zámku do kněh purkrechtních trhových, pro ujití budoucí nesnáze a pletichy, pokaždé zapsati dali. Páté. Poplatky, v nichž JMCské spravedlivě zasedí, jeden každý v časy uložené aby tu, kdež náleží, dodávali; též propadl-[l]i by kdo JMCské jaké pokuty, toho zamuky [sic] mezi sebou konšelé nezatajujte, ale panu hejtmanu bez prodlení pod skutečným trestáním v známost uveďte. Též odoumrti, jaký by kdy na JMCskou jakožto krále a pána dědičného buď na hotových penězích neb na gruntech připad- nouti měly, ty od rychtáře a konšelův bedlivě vyhledány a panu hejtmanu ozná- mené býti mají. Šesté. Nad sirotky a vdovami aby rychtář s konšely ruku spravedlivou a ochrannou drželi, jim v spravedlivostech jejich neubližovali ani ubližovati nedo- pouštěli; peněz sirotčích k obecnému dobrému ani k svému vlastnímu užitku nebrali ani nepřivlastňovali, nýbrž mohou-li sirotkům k dobrému, skrze časté počtův činění poručníkův, je zlepšovali. Poručníci zavedli-[li] by sirotčí statek, mají sirotkům svým statkem vynahrazovati. Bylo-li by zapotřebí, že by se statek sirotčí pro slušné příčiny prodati musel, to se s vědomím a dovolením pana hejtmana státi má, a takový trh má se předně do kněh trhových zapsati, a nad tím ruka ochranná držeti, aby netoliko závdavek, ale i vejrunční peníze od kupujícího do sirotčí truhlice k ruce dobrému sirotčímu skládané byly. Sedmé. Rychtář bez konšelův a konšelé bez rychtáře nic nečiňte, tejnost rady zachovejte, a žádnému nižádným spůsobem, což by proti JMCské v tom nebylo, rady nepronášejte; sice kdo by se koliv z přísežných osob toho dopustil, ten na hrdle trestán býti má. Osmé. Aby mezi sebou meze sobě nepřevorávali, mezníků nevykopávali a ji- ných nevsázeli na dědinách, lukách, a osení nesekali, pasením zoumyslna škody ne- činili, pod pokutou deseti kop grošův. Pakli by se který toho dopustil, ten podle uznání (komu škodu učiní) rychtáře konšelův a obecních starších povinen bude náhradu učiniti. Deváté. Domácí různice a nevole rychtář s konšely skutečně přetrhovati mají. Však co se dotýče mordův, krádeže, ohně kladení, cizoložstva a čarodějných věcí, toho rychtář s konšely rovnati nemají, nežli budou povinni na pana hejtmana na místě JMCské, dříve nežli by osoby ku právu dané byly, to vznésti. Věci pak jiné, kteréž Archiv Český XXIX 40
Řád poddanský na panstvích komorních 1681. 313 Třetí. Na obeslání pana hejtmana hned jeden každý, kdež poručeno bude, se najíti dej, a mimo poručení jináče pod skutečným trestáním nečiň. Též byl-li by obeslán od rychtáře, tak a nejináče se zachovej; a kdož by na obeslání rychtáře k němu se najíti nedal, tehdy do důchodu JMCské každý takový neposlušný strych ovsa, a konšel dvojnásobní propadnouti má. Čtvrté. Gruntovní peníze jeden každý podle zápisu svého při času uloženém aby skládali, a takové vejrunky, jakož koupě neb trhy na zámku do kněh purkrechtních trhových, pro ujití budoucí nesnáze a pletichy, pokaždé zapsati dali. Páté. Poplatky, v nichž JMCské spravedlivě zasedí, jeden každý v časy uložené aby tu, kdež náleží, dodávali; též propadl-[l]i by kdo JMCské jaké pokuty, toho zamuky [sic] mezi sebou konšelé nezatajujte, ale panu hejtmanu bez prodlení pod skutečným trestáním v známost uveďte. Též odoumrti, jaký by kdy na JMCskou jakožto krále a pána dědičného buď na hotových penězích neb na gruntech připad- nouti měly, ty od rychtáře a konšelův bedlivě vyhledány a panu hejtmanu ozná- mené býti mají. Šesté. Nad sirotky a vdovami aby rychtář s konšely ruku spravedlivou a ochrannou drželi, jim v spravedlivostech jejich neubližovali ani ubližovati nedo- pouštěli; peněz sirotčích k obecnému dobrému ani k svému vlastnímu užitku nebrali ani nepřivlastňovali, nýbrž mohou-li sirotkům k dobrému, skrze časté počtův činění poručníkův, je zlepšovali. Poručníci zavedli-[li] by sirotčí statek, mají sirotkům svým statkem vynahrazovati. Bylo-li by zapotřebí, že by se statek sirotčí pro slušné příčiny prodati musel, to se s vědomím a dovolením pana hejtmana státi má, a takový trh má se předně do kněh trhových zapsati, a nad tím ruka ochranná držeti, aby netoliko závdavek, ale i vejrunční peníze od kupujícího do sirotčí truhlice k ruce dobrému sirotčímu skládané byly. Sedmé. Rychtář bez konšelův a konšelé bez rychtáře nic nečiňte, tejnost rady zachovejte, a žádnému nižádným spůsobem, což by proti JMCské v tom nebylo, rady nepronášejte; sice kdo by se koliv z přísežných osob toho dopustil, ten na hrdle trestán býti má. Osmé. Aby mezi sebou meze sobě nepřevorávali, mezníků nevykopávali a ji- ných nevsázeli na dědinách, lukách, a osení nesekali, pasením zoumyslna škody ne- činili, pod pokutou deseti kop grošův. Pakli by se který toho dopustil, ten podle uznání (komu škodu učiní) rychtáře konšelův a obecních starších povinen bude náhradu učiniti. Deváté. Domácí různice a nevole rychtář s konšely skutečně přetrhovati mají. Však co se dotýče mordův, krádeže, ohně kladení, cizoložstva a čarodějných věcí, toho rychtář s konšely rovnati nemají, nežli budou povinni na pana hejtmana na místě JMCské, dříve nežli by osoby ku právu dané byly, to vznésti. Věci pak jiné, kteréž Archiv Český XXIX 40
Strana 314
314 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: by se mezi sousedy a přespolními lidmi přitrefily, krom nadoznámených a zapově- děných artikulův, rychtář s svejma konšely mezi lidmi rovnati, mířiti, spravedlivě umlouvati, i předstupující [sic] a svévolné podle zasloužení trestati může. A pro lepší řád jeden každý bude mocti (pro neučinění od rychtáře a konšelův nápravy, neb náhrady) to na pana hejtmana neb na pana purkrabího vznésti. Pakli by který na zámek s nepravdivou žalobou se utekl, rychtáře a konšelův pobíhal, ten každý za den a noc věží trestán býti má. Desáté. Děvečky ve vsi aby se vždyckny ve čtyrech nedělích jednou na rychtu sešly, a od žen k tomu obzvláště zřízených přehledávány byly. Jestliže by rychtář s konšely nad tím ruku nedrželi, aby dvě neděle u vězení seděli. A zmrhá-li se která, že proto ku právu podána bude, to se na náklad rychtářův stane. Jedenácté. Cest obecních a silnic svobodných na gruntech svých o májových neb Svatodušních svátcích, to jest na den svatého Filipa Jakuba, pro dobré obce napraviti neobmeškávejte. Dvanácté. Na meze, hranice a maršále vycházející starší mladším ukazujte, a pokud grunty té vsi jdou, každého roku v jistý čas mezníky obnovujte. Jiným pak okolním sousedům sobě svých gruntův užívati nedopouštějte, nýbrž měli]-li by v té příčině jakou stížnost, to aby na pana hejtmana vznášeli; mají v tom opa- třeni býti. Třinácté. Před ohni aby bezpečni býti mohli, na to obvzláštní bedlivost každého čtvrt leta rychtář a konšelé mají míti, aby komíny dobře spraveny byly, hospodáři v tom skutečně čeledi své poroučeli, aby s ohněm opatrně zacházeli, pod uvarováním přístného trestání; řebříky, háky, vodku [sic] v kádích na smycích po- hotově měli, tak aby v čas neštěstí měli čím ohni brániti, a skrze neopatrnost aby se sousedům a přisedícím škoda větší nestala. Jestliže by od koho oheň skrze neše- trnost a neopatrnost jeho vyšel, a jiným sousedům se škoda stala, ten každý má na hrdle jiným ku příkladu trestán býti. Čtrnácté. Skotáci, pohůnci ani žádný jiný pod skutečným trestáním do lesův ohně nositi nemají, vzláště letního času; nýbrž jestliže by v lesích na království nějaké požáry uhlídali nebo o nich zvěděli, aby bez meškání tam běžeti a hájiti pod neproměnitedlným trestáním rozkázali a sami pomáhali. Patnácté. Měl-li by kdo jaké dříví na jaké koliv potřeby buď koupené nebo sobě dané, aby ho bez špuntování nesekali, maršálův vejstavkův žádných nepod- tínali, aniž za lizami co sekali, pod touž pokutou. Nicméně kterým by koliv dříví k stavení neb palivu dáno neb prodáno bylo, aby vždyckny do času sv. Jiří to dříví z lesův vyvezli a mejta vyklidili. Ti jsouce obesláni, mají se na zámek dostaviti.
314 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: by se mezi sousedy a přespolními lidmi přitrefily, krom nadoznámených a zapově- děných artikulův, rychtář s svejma konšely mezi lidmi rovnati, mířiti, spravedlivě umlouvati, i předstupující [sic] a svévolné podle zasloužení trestati může. A pro lepší řád jeden každý bude mocti (pro neučinění od rychtáře a konšelův nápravy, neb náhrady) to na pana hejtmana neb na pana purkrabího vznésti. Pakli by který na zámek s nepravdivou žalobou se utekl, rychtáře a konšelův pobíhal, ten každý za den a noc věží trestán býti má. Desáté. Děvečky ve vsi aby se vždyckny ve čtyrech nedělích jednou na rychtu sešly, a od žen k tomu obzvláště zřízených přehledávány byly. Jestliže by rychtář s konšely nad tím ruku nedrželi, aby dvě neděle u vězení seděli. A zmrhá-li se která, že proto ku právu podána bude, to se na náklad rychtářův stane. Jedenácté. Cest obecních a silnic svobodných na gruntech svých o májových neb Svatodušních svátcích, to jest na den svatého Filipa Jakuba, pro dobré obce napraviti neobmeškávejte. Dvanácté. Na meze, hranice a maršále vycházející starší mladším ukazujte, a pokud grunty té vsi jdou, každého roku v jistý čas mezníky obnovujte. Jiným pak okolním sousedům sobě svých gruntův užívati nedopouštějte, nýbrž měli]-li by v té příčině jakou stížnost, to aby na pana hejtmana vznášeli; mají v tom opa- třeni býti. Třinácté. Před ohni aby bezpečni býti mohli, na to obvzláštní bedlivost každého čtvrt leta rychtář a konšelé mají míti, aby komíny dobře spraveny byly, hospodáři v tom skutečně čeledi své poroučeli, aby s ohněm opatrně zacházeli, pod uvarováním přístného trestání; řebříky, háky, vodku [sic] v kádích na smycích po- hotově měli, tak aby v čas neštěstí měli čím ohni brániti, a skrze neopatrnost aby se sousedům a přisedícím škoda větší nestala. Jestliže by od koho oheň skrze neše- trnost a neopatrnost jeho vyšel, a jiným sousedům se škoda stala, ten každý má na hrdle jiným ku příkladu trestán býti. Čtrnácté. Skotáci, pohůnci ani žádný jiný pod skutečným trestáním do lesův ohně nositi nemají, vzláště letního času; nýbrž jestliže by v lesích na království nějaké požáry uhlídali nebo o nich zvěděli, aby bez meškání tam běžeti a hájiti pod neproměnitedlným trestáním rozkázali a sami pomáhali. Patnácté. Měl-li by kdo jaké dříví na jaké koliv potřeby buď koupené nebo sobě dané, aby ho bez špuntování nesekali, maršálův vejstavkův žádných nepod- tínali, aniž za lizami co sekali, pod touž pokutou. Nicméně kterým by koliv dříví k stavení neb palivu dáno neb prodáno bylo, aby vždyckny do času sv. Jiří to dříví z lesův vyvezli a mejta vyklidili. Ti jsouce obesláni, mají se na zámek dostaviti.
Strana 315
Řád poddanský na panstvích komorních 1681. 315 Šestnácté. Myslivostí všelijakých na království jakožto na gruntech a v lesích JMCské, buď na zvěři vysoké neb nízké,1) obvzláště zajícův mladých nechytali, ne- prodávali a jich nehubili; tolikéž ptactva, pletek děláním a lícením i jiným všelikým spůsobem, aby jeden každý prázden byl, pod uvarováním skutečného na hrdle tre- stání. A jestliže by který při obci s dlouhou ručnicí neb myslivost provozující se nacházel, kdo koliv by o něm věda, jeho nehonil neb s ním se neujistil, a to na zámek nevznesl: týmž trestáním jako i on, trestán bude. Též se psy do lesův a forštů JMCské aby žádný nechodil, ani čeládce své, též pastejřům a ovčákům žádným spůsobem pod skutečným trestáním, voditi nedopouštěli. Jestliže by pak koho z stavu panského neb rytířského, že by po gruntech JMCské s chrty aneb pták2) jezditi, buď s dlouhou ručnicí choditi, myslivost na škodu a ublížení JMCské forštu provo- zovati viděl, aby na něj to osvědčil a na zámek bez meškání oznámil. Pakli by koho z služebníkův již jmenovaných pánův, kteříž by stavu neužívali, aneb koho jiného z obecního lidu myslivost provozovati postihli, toho aby vzali a na zámek dodali. 1) Dodej asi: aby prázdni byli. — 2) Snad čísti: jinak. Sedmnácté. Kdyby nějaké přívaly na rybníky přišly, skrze kteréž by se strh- nouti měly, aby ihned, jak by na zvony k šturmu se uhodilo, pod skutečným trestáním všelijak brániti, hájiti a pomocti ihned beze všech odkladův běželi. Osmnácté. V rybnících, řekách a potocích JMCské aby též škody lapáním ryb a rakův nečinili, nad tím obvzláštní bedlivost rychtář s konšely jmíti, ani rakův přijímati neb kupovati. Pakli by kdo v tom postižen byl, ten každý na hrdle trestán býti má. Devatenácté. Všelijakého piva aby žádní nikdež jinde nebrali, krom z pivo- várův JMCské, pod pokutou toho piva pobrání, k tomu jedný prostice soli a sku- tečného trestání. Dvadcáté. Při městě aby též žádný nevoral, a v městě přes noc žádný ne- zůstával, nýbrž každý doma své dědiny dobře zdělal, tak aby osep JMCské kaž- dého roku vypraviti mohl. A který by jináče se zachoval, pokuty jednu prostici soli propadnouti má. Však kdyby sobě své dědiny doma dobře zdělali, i to učiniti a při městech vorati moci budou. Dvadcáté první. Na dědinách svých též aby žádný s polovice žádnému bez povolení síti nedal, pod skutečným trestáním. A který by své rolí, majíce sám po- tahy, s polovice osívati dal, čeládce, podruhům neb někomu jinému rolí své i půjček penězl) neb jinak bez dovolení osívati dopouštěl: ten každý co sil, o užitek přijíti, a to obilí do důchodu JMCské obráceno a vzato býti má. 1) Snad: z půjček peněz, za půjčku peněz. Dvadcátý druhý. Stavení a gruntův žádný hospodář aby nespouštěl. Byl-li by který v obci, jenž by svévolně grunt svůj pustinou sjíti nechal, toho rychtář s kon- 40*
Řád poddanský na panstvích komorních 1681. 315 Šestnácté. Myslivostí všelijakých na království jakožto na gruntech a v lesích JMCské, buď na zvěři vysoké neb nízké,1) obvzláště zajícův mladých nechytali, ne- prodávali a jich nehubili; tolikéž ptactva, pletek děláním a lícením i jiným všelikým spůsobem, aby jeden každý prázden byl, pod uvarováním skutečného na hrdle tre- stání. A jestliže by který při obci s dlouhou ručnicí neb myslivost provozující se nacházel, kdo koliv by o něm věda, jeho nehonil neb s ním se neujistil, a to na zámek nevznesl: týmž trestáním jako i on, trestán bude. Též se psy do lesův a forštů JMCské aby žádný nechodil, ani čeládce své, též pastejřům a ovčákům žádným spůsobem pod skutečným trestáním, voditi nedopouštěli. Jestliže by pak koho z stavu panského neb rytířského, že by po gruntech JMCské s chrty aneb pták2) jezditi, buď s dlouhou ručnicí choditi, myslivost na škodu a ublížení JMCské forštu provo- zovati viděl, aby na něj to osvědčil a na zámek bez meškání oznámil. Pakli by koho z služebníkův již jmenovaných pánův, kteříž by stavu neužívali, aneb koho jiného z obecního lidu myslivost provozovati postihli, toho aby vzali a na zámek dodali. 1) Dodej asi: aby prázdni byli. — 2) Snad čísti: jinak. Sedmnácté. Kdyby nějaké přívaly na rybníky přišly, skrze kteréž by se strh- nouti měly, aby ihned, jak by na zvony k šturmu se uhodilo, pod skutečným trestáním všelijak brániti, hájiti a pomocti ihned beze všech odkladův běželi. Osmnácté. V rybnících, řekách a potocích JMCské aby též škody lapáním ryb a rakův nečinili, nad tím obvzláštní bedlivost rychtář s konšely jmíti, ani rakův přijímati neb kupovati. Pakli by kdo v tom postižen byl, ten každý na hrdle trestán býti má. Devatenácté. Všelijakého piva aby žádní nikdež jinde nebrali, krom z pivo- várův JMCské, pod pokutou toho piva pobrání, k tomu jedný prostice soli a sku- tečného trestání. Dvadcáté. Při městě aby též žádný nevoral, a v městě přes noc žádný ne- zůstával, nýbrž každý doma své dědiny dobře zdělal, tak aby osep JMCské kaž- dého roku vypraviti mohl. A který by jináče se zachoval, pokuty jednu prostici soli propadnouti má. Však kdyby sobě své dědiny doma dobře zdělali, i to učiniti a při městech vorati moci budou. Dvadcáté první. Na dědinách svých též aby žádný s polovice žádnému bez povolení síti nedal, pod skutečným trestáním. A který by své rolí, majíce sám po- tahy, s polovice osívati dal, čeládce, podruhům neb někomu jinému rolí své i půjček penězl) neb jinak bez dovolení osívati dopouštěl: ten každý co sil, o užitek přijíti, a to obilí do důchodu JMCské obráceno a vzato býti má. 1) Snad: z půjček peněz, za půjčku peněz. Dvadcátý druhý. Stavení a gruntův žádný hospodář aby nespouštěl. Byl-li by který v obci, jenž by svévolně grunt svůj pustinou sjíti nechal, toho rychtář s kon- 40*
Strana 316
316 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: šely k lepšímu opatření skutečně přidržeti, a nechtěl-li by se napraviti, zprávu o něm na zámku učiniti má. Od gruntu pak svého žádným přespolním ani domácím nic neprodávej, ani nezastavuj bez povolení pana hejtmana, pod pokutou deseti kop m. propadení a čtyry neděle u vězení sedění- Dvadcátý třetí. Měl-li by kdo dluh mezi jinými cizopanskými lidmi spravedlivý, ten každý aby neobstavoval pro týž dluh svůj, leč prvé žalobní neb ohradní psaní od vrchnosti projde, aby pro tu příčinu žádný k škodě nepřišel. Přišlo-li by na ně- kterýho ohradní psaní, na obeslání má se na zámek dostaviti aneb s věřitelem svým umluviti. Neměl-li by pak dlužník čím zaplatiti, bez vědomí vrchnosti nemá věřiteli vydán býti. Dvadcátý čtvrtý. Cizozemcův, neznámých lidí, jakožto pastejřův, podruhův i všech jiných, pod skutečným trestáním k sobě žádný ať nepřijímá, až by prvé, že všeli- jakou poslušnost, pokudž na tom panství zůstati míní, zachovati chtějí, rychtáři při- pověděli a rukou dáním poddanost slíbili. Dvadcátý pátý. Byl-li by který podruh neb jiný JMCské poddaný v které obci. jenž by se chtěl na cizích gruntech osaditi, ten žádného připsání od cizí vrch- nosti ku panu hejtmanu nežádej aniž nenos, pod skutečným a přístným trestáním. Nýbrž chtěl-li by se který na cizí grunty obrátiti, ten to má nejprve panu hejtmanu neb purkrabímu v známost uvésti, a dříve toho žádného zakoupení sobě jinde neči- niti, pod propadením desíti kop m. a skutečného věží trestání. Dvadcátý šestý. Čeledi cizopanské nevýhostné a fedrovních listů nemající žádný v službu nejednej, aby tudy v pokuty sněmem, Obn. Zřízením Zemským a patenty JMCské vyměřené neupadl. Dvadcátý sedmý. Zlodějův, povalečův, kteříž žádného díla nemají, žádný nemá u sebe trpěti, nýbrž se s ním dostatečně ujistiti poručiti. Pakli by který jináče se zachoval, a takové lidi buď u sebe přechovával, neb od nich něco kupoval: bude k němu též jakožto k zloději přikročeno. Dvadcátý osmý. Byl-li by pokřik, že jsou lotři někomu škodu učinili, tehdy rychtář s konšely a jinejma sousedy svými jakožto škůdce zemského honiti nápo- mocni sobě býti, a popadnouce je, vězením dobře opatřiti, a bez meškání to panu hejtmanu v známost uvésti mají. Dvadcátý devátý. Naposledy rychtář s konšely a jinými sousedy svými jakožto nad lidem obecním ruku spravedlivou drž, chudým i bohatým, domácím i přespolním k jich spravedlnostem dopomáhej, pamatujíc na hrozný závazek, kterýž předně Pánu Bohu, potom vrchnosti své učinil. Kdo by pak z osob, buď rychtář neb konšelův, těchto artikulův napřed psaných nezachoval, a je svévolně, nepamatujíc na svou po- vinnost přestoupil, aneb proti nim hřešícího, kdož by koliv byl, netrestal: toho kaž- dého trestání podle zasloužení a vrchnosti uvážení se zanechává.
316 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: šely k lepšímu opatření skutečně přidržeti, a nechtěl-li by se napraviti, zprávu o něm na zámku učiniti má. Od gruntu pak svého žádným přespolním ani domácím nic neprodávej, ani nezastavuj bez povolení pana hejtmana, pod pokutou deseti kop m. propadení a čtyry neděle u vězení sedění- Dvadcátý třetí. Měl-li by kdo dluh mezi jinými cizopanskými lidmi spravedlivý, ten každý aby neobstavoval pro týž dluh svůj, leč prvé žalobní neb ohradní psaní od vrchnosti projde, aby pro tu příčinu žádný k škodě nepřišel. Přišlo-li by na ně- kterýho ohradní psaní, na obeslání má se na zámek dostaviti aneb s věřitelem svým umluviti. Neměl-li by pak dlužník čím zaplatiti, bez vědomí vrchnosti nemá věřiteli vydán býti. Dvadcátý čtvrtý. Cizozemcův, neznámých lidí, jakožto pastejřův, podruhův i všech jiných, pod skutečným trestáním k sobě žádný ať nepřijímá, až by prvé, že všeli- jakou poslušnost, pokudž na tom panství zůstati míní, zachovati chtějí, rychtáři při- pověděli a rukou dáním poddanost slíbili. Dvadcátý pátý. Byl-li by který podruh neb jiný JMCské poddaný v které obci. jenž by se chtěl na cizích gruntech osaditi, ten žádného připsání od cizí vrch- nosti ku panu hejtmanu nežádej aniž nenos, pod skutečným a přístným trestáním. Nýbrž chtěl-li by se který na cizí grunty obrátiti, ten to má nejprve panu hejtmanu neb purkrabímu v známost uvésti, a dříve toho žádného zakoupení sobě jinde neči- niti, pod propadením desíti kop m. a skutečného věží trestání. Dvadcátý šestý. Čeledi cizopanské nevýhostné a fedrovních listů nemající žádný v službu nejednej, aby tudy v pokuty sněmem, Obn. Zřízením Zemským a patenty JMCské vyměřené neupadl. Dvadcátý sedmý. Zlodějův, povalečův, kteříž žádného díla nemají, žádný nemá u sebe trpěti, nýbrž se s ním dostatečně ujistiti poručiti. Pakli by který jináče se zachoval, a takové lidi buď u sebe přechovával, neb od nich něco kupoval: bude k němu též jakožto k zloději přikročeno. Dvadcátý osmý. Byl-li by pokřik, že jsou lotři někomu škodu učinili, tehdy rychtář s konšely a jinejma sousedy svými jakožto škůdce zemského honiti nápo- mocni sobě býti, a popadnouce je, vězením dobře opatřiti, a bez meškání to panu hejtmanu v známost uvésti mají. Dvadcátý devátý. Naposledy rychtář s konšely a jinými sousedy svými jakožto nad lidem obecním ruku spravedlivou drž, chudým i bohatým, domácím i přespolním k jich spravedlnostem dopomáhej, pamatujíc na hrozný závazek, kterýž předně Pánu Bohu, potom vrchnosti své učinil. Kdo by pak z osob, buď rychtář neb konšelův, těchto artikulův napřed psaných nezachoval, a je svévolně, nepamatujíc na svou po- vinnost přestoupil, aneb proti nim hřešícího, kdož by koliv byl, netrestal: toho kaž- dého trestání podle zasloužení a vrchnosti uvážení se zanechává.
Strana 317
Počty usedlostí po krajích a jich divisory 1683. 317 Co se pak lidu obecního dotýče, JMCská král a pán pán náš všech nejmilosti- vější, a na místě JMCské pan hejtman poroučeti ráčí, aby ve všech těch artikulích a punktích již napřed jmenovaných i v jiných všech a všelijakých dobrých skutcích a pořádcích rychtáři a konšelům jejich, jakž náleží, vážnost, věrnost a poslušnost zachovali, jich nepomlouvali ani neobouzeli, ani tejně ani zjevně na cti neutrhali, nýbrž sami mezi sebou také svornost, lásku, pokoj, ctné chvalitebné obcování ma- jíce, v dobrém přátelství a sousedství zůstávali. Pakli by kdo přes toto poručení JMCské pana hejtmana, rychtáře a konšelův v artikulích vyměřených i v jiných dobrých pořádcích poslouchati nechtěl, aneb v nejmenším se protivil, ten každý sku- tečně trestán na hrdle býti má. Neb kdož se takovým osobám jim od vrchnosti vy- staveným protiví, a k nim se nevážně chová, ten se vrchnosti a Pánu Bohu svému, kterýž jest je k takovému povolání postavil, se protiví a dopouští. Ale nejní té na- děje, aby který z obyvatelův obcí vesnických mimo toto přístné poručení JMCské, krále a pána nás všech nejmilostivějšího, co [se?] toho nyní i budoucně dopustiti měli. Dále na posledních listech 270b—278 následují ještě formule přísah, psané touž rukou, jako před- cházející dvoje artikule; přísahy vztahují se na Leopolda císaře Římského a krále Českého. A sice jest tam přísaha rychtáře a konšelův vesnických česká a německá, přísaha osobám nařízeným k stodolám a obilí, obecních starších, česká i německá přísaha kostelníkův (spravovali záduší a důchody k němu náležité), přísaha písaře důchodního Zbirovského, písaře obilného, pojezdného písaře (měl jezditi do dvorův, k čeládce a k jinému hospodářství dohlížeti, dobytek v pořádnosti míti, cedule měsíčné časné skládati, počty pořádně držeti, pozor dáti na rolí, aby časně vorány a hnojeny byly, zůstávati při dělnících letních, aby nezaháleli, nýbrž své mzdy zasluhovali, po krčmách každý měsíc jezditi, a kde by piva, páleného, soli neměli, dohlížeti, spravedlivě všechno visityrovati, a pokaždý toho vyřízení panu hejtmanu relací učiniti), přísaha fišmistra, písaře listovního, a přísaha písaře důchodního a obročního na panstvích Točnickém a Kralodvorském. 172. 1683: Kolik se počítalo usedlých v každém kraji po Čechách a podle jakého divisoru, čili kolik korců rolí počítalo se na jednu usedlost. Archiv zemský v Praze před lety opatřil si nový opis starého aktu z archivu mini- steria vnitra ve Vídni (sign. V. B. 1. 1607—1747), v němž jest popsáno celé království České podle krajů a panství. Na obálce opisu stojí letopočet 1683 bez jiného vysvětlení o původu nebo účelu toho popisu. Roku 1683 dne 8. dubna stal se nejvyšším kancléřem českým Fran- tišek Oldřich hrabě Vchynský, jenž potom jal se usilovně pracovati k opravě katastru v Čechách, pročež jest na snadě domněnka, že ten popis byl sdělán pod řízením Vchynského a k jeho berničné reformě. Popisuje se v něm 15 krajů, a na 16. místě města Pražská. V každém kraji pokračuje se od panství ku panství, a to v tom pořádku, že nejdříve se popisují panství ko- morní, byla-li tam jaká, potom panství neb statky stavu duchovního, dále stavu panského, stavu rytířského, stavu městského, a naposledy jsou vyčteny svobodné dvory, byly-li v kraji jaké. Popis má formu tabule o čtyřech kolmých rubrikách anebo sloupcích, kteréž mají tyto nápisy: 1. Namen der Herrn Possessoren, 2. Namen der Herrschaften und Güter, 3. Anzahl der Angesessenen, 4. nach dem beigesetzten Partikular-Divisore per Strich, t. j. ve čtvrté rubrice stojí vždy číslo udávající, kolik korců rolí v tom kterém panství má se počítati na
Počty usedlostí po krajích a jich divisory 1683. 317 Co se pak lidu obecního dotýče, JMCská král a pán pán náš všech nejmilosti- vější, a na místě JMCské pan hejtman poroučeti ráčí, aby ve všech těch artikulích a punktích již napřed jmenovaných i v jiných všech a všelijakých dobrých skutcích a pořádcích rychtáři a konšelům jejich, jakž náleží, vážnost, věrnost a poslušnost zachovali, jich nepomlouvali ani neobouzeli, ani tejně ani zjevně na cti neutrhali, nýbrž sami mezi sebou také svornost, lásku, pokoj, ctné chvalitebné obcování ma- jíce, v dobrém přátelství a sousedství zůstávali. Pakli by kdo přes toto poručení JMCské pana hejtmana, rychtáře a konšelův v artikulích vyměřených i v jiných dobrých pořádcích poslouchati nechtěl, aneb v nejmenším se protivil, ten každý sku- tečně trestán na hrdle býti má. Neb kdož se takovým osobám jim od vrchnosti vy- staveným protiví, a k nim se nevážně chová, ten se vrchnosti a Pánu Bohu svému, kterýž jest je k takovému povolání postavil, se protiví a dopouští. Ale nejní té na- děje, aby který z obyvatelův obcí vesnických mimo toto přístné poručení JMCské, krále a pána nás všech nejmilostivějšího, co [se?] toho nyní i budoucně dopustiti měli. Dále na posledních listech 270b—278 následují ještě formule přísah, psané touž rukou, jako před- cházející dvoje artikule; přísahy vztahují se na Leopolda císaře Římského a krále Českého. A sice jest tam přísaha rychtáře a konšelův vesnických česká a německá, přísaha osobám nařízeným k stodolám a obilí, obecních starších, česká i německá přísaha kostelníkův (spravovali záduší a důchody k němu náležité), přísaha písaře důchodního Zbirovského, písaře obilného, pojezdného písaře (měl jezditi do dvorův, k čeládce a k jinému hospodářství dohlížeti, dobytek v pořádnosti míti, cedule měsíčné časné skládati, počty pořádně držeti, pozor dáti na rolí, aby časně vorány a hnojeny byly, zůstávati při dělnících letních, aby nezaháleli, nýbrž své mzdy zasluhovali, po krčmách každý měsíc jezditi, a kde by piva, páleného, soli neměli, dohlížeti, spravedlivě všechno visityrovati, a pokaždý toho vyřízení panu hejtmanu relací učiniti), přísaha fišmistra, písaře listovního, a přísaha písaře důchodního a obročního na panstvích Točnickém a Kralodvorském. 172. 1683: Kolik se počítalo usedlých v každém kraji po Čechách a podle jakého divisoru, čili kolik korců rolí počítalo se na jednu usedlost. Archiv zemský v Praze před lety opatřil si nový opis starého aktu z archivu mini- steria vnitra ve Vídni (sign. V. B. 1. 1607—1747), v němž jest popsáno celé království České podle krajů a panství. Na obálce opisu stojí letopočet 1683 bez jiného vysvětlení o původu nebo účelu toho popisu. Roku 1683 dne 8. dubna stal se nejvyšším kancléřem českým Fran- tišek Oldřich hrabě Vchynský, jenž potom jal se usilovně pracovati k opravě katastru v Čechách, pročež jest na snadě domněnka, že ten popis byl sdělán pod řízením Vchynského a k jeho berničné reformě. Popisuje se v něm 15 krajů, a na 16. místě města Pražská. V každém kraji pokračuje se od panství ku panství, a to v tom pořádku, že nejdříve se popisují panství ko- morní, byla-li tam jaká, potom panství neb statky stavu duchovního, dále stavu panského, stavu rytířského, stavu městského, a naposledy jsou vyčteny svobodné dvory, byly-li v kraji jaké. Popis má formu tabule o čtyřech kolmých rubrikách anebo sloupcích, kteréž mají tyto nápisy: 1. Namen der Herrn Possessoren, 2. Namen der Herrschaften und Güter, 3. Anzahl der Angesessenen, 4. nach dem beigesetzten Partikular-Divisore per Strich, t. j. ve čtvrté rubrice stojí vždy číslo udávající, kolik korců rolí v tom kterém panství má se počítati na
Strana 318
318 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: každou usedlost, čili jaký divisor platí na kterém panství. I města měla každé svůj divisor, ba i u každého svobodného dvora udán jest zvláštní divisor; ovšem bývají divisory namnoze stejné. Oceňování svobodných dvorů na usedlosti v tom popise liší se valně od udajů, které stojí v soupise svobodníků od roku 1655 zde výše str. 272—300 vytištěném. Na konci popisu každého kraje stojí v třetím sloupci součet usedlých čili početních usedlostí, kolik se jich v celém kraji napočetlo. Na konci pak celého popisu země České jsou tyto krajské počty usedlých sestaveny v přehledný sloupec a sečteny z celé země v jedno. V jiném sloupci jsou při tom sestaveny krajské divisory, jež tam slovou communes divisores. Tyto krajské divisory jsou dílem čísla celistvá, dílem čísla smíšená a to jen se čtvrtinami a s půlkami; z toho lze souditi, že ty divisory krajské nemohly býti vypočteny z partikulárních divisorů jako jich arithmetický střed, ani to nemohou býti přesné podíly z divisí, když by součet korců v kraji zapsaných dělil se součtem usedlostí, neboť v obojím případě vyšly by zlomky rozmanité. Bylo v těch výpočtech nejspíš mnoho libovůle. Podávám zde řečenou ta- bulku, v níž jest zahrnut hlavní výsledek berničného popisu celé země České z roku 1683. Summarischer Extract der wirklich Angesessenen in einem jeden Kreis wie folget: Angesessene Communes divisores 15 4434/16 In dem Bunzlauer . . . . . . . . 47 7631 46 Königgrätzer . . . . . . . . . . 50 50111/6 Chrudimer . . . . . . . . . . . 30491/16 5534 . . . . . . . . . . Czaslauer 29577/ 66 % Kaurzimer . . . . . . . . . . . 44 8334/ Bechiner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39857/16 Prachiner 43 % Pilsner . . . . . . . . . . . . . 690311/16 47 40585/8 471/2 Saatzer . . . . . . . . . . . . . 46101/8 Leutmeritzer . . . . . . . . . . . 381/2 15 215215/ 55 Schlaner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561/ Rakonitzer 6305/6 13111/2 Podbrder . . . . . . . . . . 531/ Muldauer 9581/ 46 . . . . . . . . . . . . . 744%/16 . . . . . . . 34 Elbogner . . . . 907 Prager Städte . . . . 80 Summa . . 57.6801/2 Divisor 80 byl dán Praze i jiným královským městům, ale vztahoval se jen na města, nikoli na ves- nice královských měst. Vesnice městské měly divisory rozličné, jako na jiných panstvích, větší i menší. Nej- menší divisor byl 34, jenž se vyskytá zhusta v Loketsku. Největší divisor byl 90, který se nachází na př. u vsí měst Bydžova a Hradce Králové, na celém panství Poděbradském, Brandejském n. L., někde též u statečků svobodnických. V Praze měla divisor 80 nejen všechna města: Staré, Nové, Menší a Hradčany, ale i vedlejší práva: Pohořelec, Panny Marie, sv. Tomáše, sv. Jiří, prelátské a purkrabské. Korce v městech byly ovšem fiktivné, a rovněž tak usedlosti z nich napočtené.
318 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: každou usedlost, čili jaký divisor platí na kterém panství. I města měla každé svůj divisor, ba i u každého svobodného dvora udán jest zvláštní divisor; ovšem bývají divisory namnoze stejné. Oceňování svobodných dvorů na usedlosti v tom popise liší se valně od udajů, které stojí v soupise svobodníků od roku 1655 zde výše str. 272—300 vytištěném. Na konci popisu každého kraje stojí v třetím sloupci součet usedlých čili početních usedlostí, kolik se jich v celém kraji napočetlo. Na konci pak celého popisu země České jsou tyto krajské počty usedlých sestaveny v přehledný sloupec a sečteny z celé země v jedno. V jiném sloupci jsou při tom sestaveny krajské divisory, jež tam slovou communes divisores. Tyto krajské divisory jsou dílem čísla celistvá, dílem čísla smíšená a to jen se čtvrtinami a s půlkami; z toho lze souditi, že ty divisory krajské nemohly býti vypočteny z partikulárních divisorů jako jich arithmetický střed, ani to nemohou býti přesné podíly z divisí, když by součet korců v kraji zapsaných dělil se součtem usedlostí, neboť v obojím případě vyšly by zlomky rozmanité. Bylo v těch výpočtech nejspíš mnoho libovůle. Podávám zde řečenou ta- bulku, v níž jest zahrnut hlavní výsledek berničného popisu celé země České z roku 1683. Summarischer Extract der wirklich Angesessenen in einem jeden Kreis wie folget: Angesessene Communes divisores 15 4434/16 In dem Bunzlauer . . . . . . . . 47 7631 46 Königgrätzer . . . . . . . . . . 50 50111/6 Chrudimer . . . . . . . . . . . 30491/16 5534 . . . . . . . . . . Czaslauer 29577/ 66 % Kaurzimer . . . . . . . . . . . 44 8334/ Bechiner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39857/16 Prachiner 43 % Pilsner . . . . . . . . . . . . . 690311/16 47 40585/8 471/2 Saatzer . . . . . . . . . . . . . 46101/8 Leutmeritzer . . . . . . . . . . . 381/2 15 215215/ 55 Schlaner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 561/ Rakonitzer 6305/6 13111/2 Podbrder . . . . . . . . . . 531/ Muldauer 9581/ 46 . . . . . . . . . . . . . 744%/16 . . . . . . . 34 Elbogner . . . . 907 Prager Städte . . . . 80 Summa . . 57.6801/2 Divisor 80 byl dán Praze i jiným královským městům, ale vztahoval se jen na města, nikoli na ves- nice královských měst. Vesnice městské měly divisory rozličné, jako na jiných panstvích, větší i menší. Nej- menší divisor byl 34, jenž se vyskytá zhusta v Loketsku. Největší divisor byl 90, který se nachází na př. u vsí měst Bydžova a Hradce Králové, na celém panství Poděbradském, Brandejském n. L., někde též u statečků svobodnických. V Praze měla divisor 80 nejen všechna města: Staré, Nové, Menší a Hradčany, ale i vedlejší práva: Pohořelec, Panny Marie, sv. Tomáše, sv. Jiří, prelátské a purkrabské. Korce v městech byly ovšem fiktivné, a rovněž tak usedlosti z nich napočtené.
Strana 319
Berně se rozvrhuje na korce rolí a dojné krávy 1682—84. 319 173. 1682—1684. Sněm český vyhledávaje cest ke zlepšení katastru, činí opětovné po- kusy, mohla-li by berně, ukládaná na početní usedlosti, býti rozvrhována na korce rolí a na dojné krávy. Na pozemkovou berni, ukládanou na usedlosti podle katastru zřízeného v letech 1654- 6, pronášely se stesky hned od prvopočátku a stále se opakovaly, ježto mnohým se zdálo, že jsou přetíženi berní na ně uloženou, a zase že jiní platí poměrně méně. Prostředky ku po- moci navrhovaly se mnohé a velmi rozmanité; mohou se rozděliti ve dva hlavní druhy: jednak pomýšleno uvaliti nějakou novou daň na předměty, z nichž se do té doby neplatilo, tak aby o její výnos mohla se zmenšiti svolená summa, která se rozvrhovala na usedlosti; jiné pak návrhy směřovaly k tomu, aby samo rozvrhování berně aneb ukládání její dálo se spravedli- věji, čili aby na majetek stejně výnosný nebo na stejné příjmy ukládala se stejná daň. A po- něvadž to, co slulo usedlostí (početní), skutečně bylo vždy obtíženo stejným podílem berně svolené, usilovalo se vždy o to, aby usedlosti (početní) byly mezi sebou stejné, totiž stejně výnosné. To byl již účel všech činitelů, kteří r. 1654 nemovitý majetek visitovali, ohledávali a popisovali, a potom jej přepočítávali aneb kalkulovali na berničné jednotky, nazvané used- lostmi. Účel ten nebyl dosažen leč zhruba; usedlosti, které měly nésti stejnou berni, byly ne- stejně výnosné. Proto voláno po nápravě té nestejnosti. Kdo naproti druhému domníval se býti přetížen, prosil, aby mu byla přiznána menší usedlost; těmi slovy se mínilo, že mu má býti ukládána menší daň. To vedlo k revisitacím na jednotlivých statcích, když držitelé jejich o to žádali, aby opraven byl popis statku jakožto základ, na němž spočíval výpočet usedlostí. Uznávána byla také potřeba, aby pořízen byl nový zevrubnější popis všech panství a měst v celé zemi České, nezávislý na visitaci z r. 1654, tak aby se udělal nový katastr berničný, jenž by úplněji a stejnoměrněji postihl všechen poplatný majetek. K tomu cíli sněm český r. 1666 nařídil novou všeobecnou visitaci čili revisitaci po celém království a předepsal k ní podrobnější instrukci; v popise měla se rozeznávati půda dobrá, prostřední a neúrodná, a mělo se poznamenati, kolik kdo může chovati dobytka a jakého. Práce ta byla nesnadná, vázla a v málo letech byla zastavena bez ukončení. Katastr z let 1654—6 zůstal i na dále základem soustavy berničné v Čechách, a opět ohlíženo se po jiných způsobích, kterak by tíha berní mohla býti ulehčena novými drobnými daněmi i novým rozvržením aspoň nějaké částky svole- ných berní. Sněmovní komise o 12 členech, zvolená k uvažování těch věcí, r. 1681 mimo jiné na- vrhla, že by se měla naříditi „sbírka z rolí a z dobytka, totižto po jednom krejcaru měsíčně z každého korce vejsevku a jedné krávy“ (Artik. sněm. 1681 str. 11). Stavové ten návrh při- jali, a také císař jej schvaloval, ale požadoval, aby byl ještě lépe vypracován. V německých artikulích sněmovních byl ten nedojednaný návrh pojmenován (str. 11): „Veraccisirung des Feldbaues und Viehzuchts, und gemachten Entwurfs [sic] einen Kreuzer monatlich auf einen Strich Aussaat und eine Melkkuh." Roku 1682 z tohoto návrhu se souhlasem vládním vzešlo snesení sněmovní, že svolené kvantum na vojsko má se v prvních dvou čtvrtletích toho roku vybírati podle starého způsobu rozvržením na usedlosti, v ostatních pak dvou čtvrtletích podle nového způsobu, totiž krejcar z korce pole i z dojné krávy měsíčně; a co by tím způsobem se nedostalo k zaplacení svole- ného nákladu na vojsko, že má se dodatečně rozvrhnouti na usedlosti. Vyslovený při tom
Berně se rozvrhuje na korce rolí a dojné krávy 1682—84. 319 173. 1682—1684. Sněm český vyhledávaje cest ke zlepšení katastru, činí opětovné po- kusy, mohla-li by berně, ukládaná na početní usedlosti, býti rozvrhována na korce rolí a na dojné krávy. Na pozemkovou berni, ukládanou na usedlosti podle katastru zřízeného v letech 1654- 6, pronášely se stesky hned od prvopočátku a stále se opakovaly, ježto mnohým se zdálo, že jsou přetíženi berní na ně uloženou, a zase že jiní platí poměrně méně. Prostředky ku po- moci navrhovaly se mnohé a velmi rozmanité; mohou se rozděliti ve dva hlavní druhy: jednak pomýšleno uvaliti nějakou novou daň na předměty, z nichž se do té doby neplatilo, tak aby o její výnos mohla se zmenšiti svolená summa, která se rozvrhovala na usedlosti; jiné pak návrhy směřovaly k tomu, aby samo rozvrhování berně aneb ukládání její dálo se spravedli- věji, čili aby na majetek stejně výnosný nebo na stejné příjmy ukládala se stejná daň. A po- něvadž to, co slulo usedlostí (početní), skutečně bylo vždy obtíženo stejným podílem berně svolené, usilovalo se vždy o to, aby usedlosti (početní) byly mezi sebou stejné, totiž stejně výnosné. To byl již účel všech činitelů, kteří r. 1654 nemovitý majetek visitovali, ohledávali a popisovali, a potom jej přepočítávali aneb kalkulovali na berničné jednotky, nazvané used- lostmi. Účel ten nebyl dosažen leč zhruba; usedlosti, které měly nésti stejnou berni, byly ne- stejně výnosné. Proto voláno po nápravě té nestejnosti. Kdo naproti druhému domníval se býti přetížen, prosil, aby mu byla přiznána menší usedlost; těmi slovy se mínilo, že mu má býti ukládána menší daň. To vedlo k revisitacím na jednotlivých statcích, když držitelé jejich o to žádali, aby opraven byl popis statku jakožto základ, na němž spočíval výpočet usedlostí. Uznávána byla také potřeba, aby pořízen byl nový zevrubnější popis všech panství a měst v celé zemi České, nezávislý na visitaci z r. 1654, tak aby se udělal nový katastr berničný, jenž by úplněji a stejnoměrněji postihl všechen poplatný majetek. K tomu cíli sněm český r. 1666 nařídil novou všeobecnou visitaci čili revisitaci po celém království a předepsal k ní podrobnější instrukci; v popise měla se rozeznávati půda dobrá, prostřední a neúrodná, a mělo se poznamenati, kolik kdo může chovati dobytka a jakého. Práce ta byla nesnadná, vázla a v málo letech byla zastavena bez ukončení. Katastr z let 1654—6 zůstal i na dále základem soustavy berničné v Čechách, a opět ohlíženo se po jiných způsobích, kterak by tíha berní mohla býti ulehčena novými drobnými daněmi i novým rozvržením aspoň nějaké částky svole- ných berní. Sněmovní komise o 12 členech, zvolená k uvažování těch věcí, r. 1681 mimo jiné na- vrhla, že by se měla naříditi „sbírka z rolí a z dobytka, totižto po jednom krejcaru měsíčně z každého korce vejsevku a jedné krávy“ (Artik. sněm. 1681 str. 11). Stavové ten návrh při- jali, a také císař jej schvaloval, ale požadoval, aby byl ještě lépe vypracován. V německých artikulích sněmovních byl ten nedojednaný návrh pojmenován (str. 11): „Veraccisirung des Feldbaues und Viehzuchts, und gemachten Entwurfs [sic] einen Kreuzer monatlich auf einen Strich Aussaat und eine Melkkuh." Roku 1682 z tohoto návrhu se souhlasem vládním vzešlo snesení sněmovní, že svolené kvantum na vojsko má se v prvních dvou čtvrtletích toho roku vybírati podle starého způsobu rozvržením na usedlosti, v ostatních pak dvou čtvrtletích podle nového způsobu, totiž krejcar z korce pole i z dojné krávy měsíčně; a co by tím způsobem se nedostalo k zaplacení svole- ného nákladu na vojsko, že má se dodatečně rozvrhnouti na usedlosti. Vyslovený při tom
Strana 320
320 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: úmysl byl, aby se vyzkusil nový (krejcarový) způsob vybírání daně, jak se osvědčí v praxi. Při tom vyskytla se nesnáz o to, že některé vrchnosti nechtěly dopouštěti, aby pusté a za- rostlé role poddaných připočítávaly se k rolím orným, ze kterých se platila berně. Sněm rozhodl tuto otázku proti přání těch, kdo si stěžovali na potahování pustých polí ku poplatnosti; po- volilť ve prospěch stěžovatelů jenom tolik, že takoví statkáři mohou ty pozemky na svůj náklad dáti krajskými hejtmany ohledati a popsati, a uložil stavovské komisi, aby k tomu cíli vypra- covala instrukci pro hejtmany krajské. Sněm sám hned dohodl se o několik hlávních pravidel, která měla přijíti ku platnosti při prvním rozvrhu berně podle nového (krejcarového) způsobu; tu především vysloveno všeobecně, že pusté a zarostlé polnosti mají se pojímati do repartice (a tedy podrobovati dani), ale že držitelové jich, mají-li námitky nějaké, mohou rekurrovati. Svobodné dvory a svobodnické pozemky měly dostati daň větší, než robotní poddaní, totiž 11/2 krejcaru měsíčně na každý korec výsevku i na každou dojnou krávu. Do instrukce vydané krajským hejtmanům postaveno také pravidlo, že bez daně mají zůstati jenom polnosti pusté, které jsou tak zarostlé velkým dřívím a křovím nebo mají půdu kamenitou, že nemohou býti vzdělávány (dass sie gar nicht genutzet werden können); zvláště měla tehdejší visitace přihlí- žeti k tomu, bylo-li které pole nalezeno pustým již při visitaci r. 1654, a které spustlo teprv později: co spustlo po roce 1654 vinou vrchnosti, to nemělo se vypouštěti z poplatnosti; rovněž lada, kterých vrchnosti užívaly k ovčínům a k chovu dobytka, měly býti potažena ke kontri- buci. Do obojí repartice, jak podle usedlostí, tak i podle nového (krejcarového) spůsobu, měly býti bedlivě pojímány také ty pozemky, kterým vypršela lhůta, na niž byly osvobozeny od daní za příčinou vyhoření, nebo pro škody od povětrnosti, anebo proto, že spustly po první visitací, tedy po roce 1654. (Str. 29—40). Ve sneseních následujícího sněmu, jenž trval od 9. února do 26. května 1683, nepraví se výslovně, ale přece dává se na srozuměnou, že berně za druhé půlletí roku 1682 byla vy- bírána podle nového způsobu. Výsledek neuspokojoval úplně, neboť v snesení se přiznává, že nepodařilo se přemoci obtíže nově nařízeného způsobu, aby mohl trvale se ustáliti, na čemž stavové prý chtějí si dáti záležeti. Skutečně usnesli se, že na rok 1683 polovice svoleného požadavku vojenského i kamerálního má se rozvrhnouti na korce výsevku a na dojné krávy, a druhá polovice na usedlosti podle starého způsobu. Komise z předešlých let trvající měla pokračovati „zu Elaborirung des neuen Modi oder Reduction des vorigen“. — Zároveň však usneseno, aby hledán byl jiný nějaký způsob berně (tedy již třetí); sněm vznesl tento úkol na novou komisi čili deputaci, do kteréž povolal nejvyšší berníky a po dvou osobách z kaž- dého stavu, (tedy opět 12 osob stavovských); ze stavu panského byli do komise zvoleni hrabě František Oldrich Chynský z Chynic na Chlumci, jenž v čas toho sněmu 8. dubna 1683 byl jmenován nejvyšším kancléřem českým, a hrabě Jan František z Vrbna a Bruntálu na Mrači. Kancléř Kinský byl v této komisi hlavním pracovníkem, a podle jeho návrhu byl v komisi i potom v plném sněmu skutečně přijat jiný (třetí) způsob rozvrhu berně; v čem záležel ten schválený způsob, nedovídáme se s žádoucí určitostí; ale není pochyby, že do tohoto třetího způsobu něco bylo přijato ze starého způsobu, v němž základní berničnou jednotkou byla usedlost (početní), a něco ze způsobu nového, krejcarového, tak že oba dotehdejší způsoby zůstaly částečně v platnosti; též jest jisto, že nejnovější, kombinovaný způsob rozvrhu berně lišil se od obou dřívějších způsobů soustavnějším a určitěji předepsaným potažením pustých polí ku poplatnosti, vedle rolí orných. Dříve leckteré pusté role zůstávaly bez daně, a jiné poustky zase připočítávaly se k rolím orným a byly zároveň s nimi podrobeny celé dani; na-
320 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: úmysl byl, aby se vyzkusil nový (krejcarový) způsob vybírání daně, jak se osvědčí v praxi. Při tom vyskytla se nesnáz o to, že některé vrchnosti nechtěly dopouštěti, aby pusté a za- rostlé role poddaných připočítávaly se k rolím orným, ze kterých se platila berně. Sněm rozhodl tuto otázku proti přání těch, kdo si stěžovali na potahování pustých polí ku poplatnosti; po- volilť ve prospěch stěžovatelů jenom tolik, že takoví statkáři mohou ty pozemky na svůj náklad dáti krajskými hejtmany ohledati a popsati, a uložil stavovské komisi, aby k tomu cíli vypra- covala instrukci pro hejtmany krajské. Sněm sám hned dohodl se o několik hlávních pravidel, která měla přijíti ku platnosti při prvním rozvrhu berně podle nového (krejcarového) způsobu; tu především vysloveno všeobecně, že pusté a zarostlé polnosti mají se pojímati do repartice (a tedy podrobovati dani), ale že držitelové jich, mají-li námitky nějaké, mohou rekurrovati. Svobodné dvory a svobodnické pozemky měly dostati daň větší, než robotní poddaní, totiž 11/2 krejcaru měsíčně na každý korec výsevku i na každou dojnou krávu. Do instrukce vydané krajským hejtmanům postaveno také pravidlo, že bez daně mají zůstati jenom polnosti pusté, které jsou tak zarostlé velkým dřívím a křovím nebo mají půdu kamenitou, že nemohou býti vzdělávány (dass sie gar nicht genutzet werden können); zvláště měla tehdejší visitace přihlí- žeti k tomu, bylo-li které pole nalezeno pustým již při visitaci r. 1654, a které spustlo teprv později: co spustlo po roce 1654 vinou vrchnosti, to nemělo se vypouštěti z poplatnosti; rovněž lada, kterých vrchnosti užívaly k ovčínům a k chovu dobytka, měly býti potažena ke kontri- buci. Do obojí repartice, jak podle usedlostí, tak i podle nového (krejcarového) spůsobu, měly býti bedlivě pojímány také ty pozemky, kterým vypršela lhůta, na niž byly osvobozeny od daní za příčinou vyhoření, nebo pro škody od povětrnosti, anebo proto, že spustly po první visitací, tedy po roce 1654. (Str. 29—40). Ve sneseních následujícího sněmu, jenž trval od 9. února do 26. května 1683, nepraví se výslovně, ale přece dává se na srozuměnou, že berně za druhé půlletí roku 1682 byla vy- bírána podle nového způsobu. Výsledek neuspokojoval úplně, neboť v snesení se přiznává, že nepodařilo se přemoci obtíže nově nařízeného způsobu, aby mohl trvale se ustáliti, na čemž stavové prý chtějí si dáti záležeti. Skutečně usnesli se, že na rok 1683 polovice svoleného požadavku vojenského i kamerálního má se rozvrhnouti na korce výsevku a na dojné krávy, a druhá polovice na usedlosti podle starého způsobu. Komise z předešlých let trvající měla pokračovati „zu Elaborirung des neuen Modi oder Reduction des vorigen“. — Zároveň však usneseno, aby hledán byl jiný nějaký způsob berně (tedy již třetí); sněm vznesl tento úkol na novou komisi čili deputaci, do kteréž povolal nejvyšší berníky a po dvou osobách z kaž- dého stavu, (tedy opět 12 osob stavovských); ze stavu panského byli do komise zvoleni hrabě František Oldrich Chynský z Chynic na Chlumci, jenž v čas toho sněmu 8. dubna 1683 byl jmenován nejvyšším kancléřem českým, a hrabě Jan František z Vrbna a Bruntálu na Mrači. Kancléř Kinský byl v této komisi hlavním pracovníkem, a podle jeho návrhu byl v komisi i potom v plném sněmu skutečně přijat jiný (třetí) způsob rozvrhu berně; v čem záležel ten schválený způsob, nedovídáme se s žádoucí určitostí; ale není pochyby, že do tohoto třetího způsobu něco bylo přijato ze starého způsobu, v němž základní berničnou jednotkou byla usedlost (početní), a něco ze způsobu nového, krejcarového, tak že oba dotehdejší způsoby zůstaly částečně v platnosti; též jest jisto, že nejnovější, kombinovaný způsob rozvrhu berně lišil se od obou dřívějších způsobů soustavnějším a určitěji předepsaným potažením pustých polí ku poplatnosti, vedle rolí orných. Dříve leckteré pusté role zůstávaly bez daně, a jiné poustky zase připočítávaly se k rolím orným a byly zároveň s nimi podrobeny celé dani; na-
Strana 321
Pokus rozvrhovati berni na korce rolí a na krávy 1682—4. 321 proti tomu v katastru r. 1683 opraveném podle návrhu hr. Kinského všecky poustky ven- koncem byly potaženy k berni, ale ne k celé berni, jako role, nýbrž k berni o polovic menší. (Viz dále str. 327). Německý artikul prvního sněmu r. 1683, jehož tisk jest na konci datován 11. července 1683, na str. 22—24 mluví o tom těmito příliš všeobecnými slovy: „Wann dann wohlbenannter Ihrer kais. Majestät königl. obrister Kanzler eine Reduction des bishero practicirten eines und andern Modi, [tedy r. 1682 užilo se obou dvou způsobů, starého i nového], laut der bei dem königl. Obersteueramt be- findenden Acten und Tabellen, vorgeschlagen; besagte Deputation, dass kein besserer Modus hic et nunc zu ergründen, erachtet, über dessen Practicabilität auch mit der königl. Statthalterei die Communication gepflogen ; und in Erwägung, dass sowohl der erster (von denen steuerbaren Unterthanen), als der andere neue Modus contri- buendi (von einem jeden Strich der Aussaat und Melkkuhe) wegen Abschreibung der wüst- und öden Felder beschwerlich, dieser vorgeschlagene aber der Aequität und Gleichheit nähender ist, und aufs wenigste anstatt dessen, was vor diesem nur arbitrarie vorgegangen, eine Cynosur oder Richtschnur dem darüber gezogenen Cal- culo nach geben thuet, wie es die Praxis am besten ausweisen wird; zumalen auch denen, so sich de non ente beschweren oder der Maas halber difficultiren wollten, der Weg offen; nicht weniger denen Obrigkeiten, den reichern Unterthan denen Armen zu Hülf zu ziehen, wie vorhin eingeraumt verbleibet, und bei dem bisherigen Modo sich ereignende zwei Extrema, damit weder das Land vor dem Gebürg, noch Gebürg vor dem Land prägravirt werde, dieser neuer Vorschlag combiniren thut: dass wohlerwähntem obristen Kanzlern wegen der hierorts angewendeten grossen Mühewaltung und Eifers zu ihrer kais. und kgl. Majestät Dienstes, auch des lieben Vaterlands Frommens Beförderung und besserer Einführung der Gott beliebenden mehreren Gleichheit, wohl ausgearbeiteten wichtigen Werks, Dank zu erstatten be- funden worden. — Als haben mehrgedachte Stände, nach dessen in der allgemeinen Landtags-Versammlung ihnen beschehenen Vortrag, solches alles erwogen, und oft erwähnten Vorschlag in eine wirkliche Praxim zu bringen sich einhelliglich ver- glichen. Und soll erstangedeuteten vorgeschlagenen Modo nach, vermöge der hierzu ausgeraiteten, bei besagtem köngl. Obersteueramt befindenden Tabellen, die Repar- tition auf das letzte Quartal dieses laufenden 1683 Jahres, um zu sehen, wie sich solcher im Werk und Praxi anlassen wird, verfasset und ausgefertiget werden. Welches ihre kais. und kgl. Majestät auch allergnädigst genehm gehalten und bestätiget haben. Na jisto dovídáme se z tohoto snesení, že sněm v druhém čtvrtletí r. 1683 rozhodl se přijmouti nejnovější třetí způsob repartice, vypracovaný kancléřem Kinským, a nařídil vy- hotoviti takovou repartici na poslední čtvrtletí roku 1683, aby se zkusilo, jak bude účinkovati ve skutečnosti. Při tom má se tuším rozuměti, že ve třech čtvrtletích r. 1683 vybírala se berně pozemková podle usedlostí, a ve čtvrtém čtvrtletí hlavně z korců polí a z dojných krav, po krejcaru za každý měsíc. Archiv Český XXIX. 41
Pokus rozvrhovati berni na korce rolí a na krávy 1682—4. 321 proti tomu v katastru r. 1683 opraveném podle návrhu hr. Kinského všecky poustky ven- koncem byly potaženy k berni, ale ne k celé berni, jako role, nýbrž k berni o polovic menší. (Viz dále str. 327). Německý artikul prvního sněmu r. 1683, jehož tisk jest na konci datován 11. července 1683, na str. 22—24 mluví o tom těmito příliš všeobecnými slovy: „Wann dann wohlbenannter Ihrer kais. Majestät königl. obrister Kanzler eine Reduction des bishero practicirten eines und andern Modi, [tedy r. 1682 užilo se obou dvou způsobů, starého i nového], laut der bei dem königl. Obersteueramt be- findenden Acten und Tabellen, vorgeschlagen; besagte Deputation, dass kein besserer Modus hic et nunc zu ergründen, erachtet, über dessen Practicabilität auch mit der königl. Statthalterei die Communication gepflogen ; und in Erwägung, dass sowohl der erster (von denen steuerbaren Unterthanen), als der andere neue Modus contri- buendi (von einem jeden Strich der Aussaat und Melkkuhe) wegen Abschreibung der wüst- und öden Felder beschwerlich, dieser vorgeschlagene aber der Aequität und Gleichheit nähender ist, und aufs wenigste anstatt dessen, was vor diesem nur arbitrarie vorgegangen, eine Cynosur oder Richtschnur dem darüber gezogenen Cal- culo nach geben thuet, wie es die Praxis am besten ausweisen wird; zumalen auch denen, so sich de non ente beschweren oder der Maas halber difficultiren wollten, der Weg offen; nicht weniger denen Obrigkeiten, den reichern Unterthan denen Armen zu Hülf zu ziehen, wie vorhin eingeraumt verbleibet, und bei dem bisherigen Modo sich ereignende zwei Extrema, damit weder das Land vor dem Gebürg, noch Gebürg vor dem Land prägravirt werde, dieser neuer Vorschlag combiniren thut: dass wohlerwähntem obristen Kanzlern wegen der hierorts angewendeten grossen Mühewaltung und Eifers zu ihrer kais. und kgl. Majestät Dienstes, auch des lieben Vaterlands Frommens Beförderung und besserer Einführung der Gott beliebenden mehreren Gleichheit, wohl ausgearbeiteten wichtigen Werks, Dank zu erstatten be- funden worden. — Als haben mehrgedachte Stände, nach dessen in der allgemeinen Landtags-Versammlung ihnen beschehenen Vortrag, solches alles erwogen, und oft erwähnten Vorschlag in eine wirkliche Praxim zu bringen sich einhelliglich ver- glichen. Und soll erstangedeuteten vorgeschlagenen Modo nach, vermöge der hierzu ausgeraiteten, bei besagtem köngl. Obersteueramt befindenden Tabellen, die Repar- tition auf das letzte Quartal dieses laufenden 1683 Jahres, um zu sehen, wie sich solcher im Werk und Praxi anlassen wird, verfasset und ausgefertiget werden. Welches ihre kais. und kgl. Majestät auch allergnädigst genehm gehalten und bestätiget haben. Na jisto dovídáme se z tohoto snesení, že sněm v druhém čtvrtletí r. 1683 rozhodl se přijmouti nejnovější třetí způsob repartice, vypracovaný kancléřem Kinským, a nařídil vy- hotoviti takovou repartici na poslední čtvrtletí roku 1683, aby se zkusilo, jak bude účinkovati ve skutečnosti. Při tom má se tuším rozuměti, že ve třech čtvrtletích r. 1683 vybírala se berně pozemková podle usedlostí, a ve čtvrtém čtvrtletí hlavně z korců polí a z dojných krav, po krejcaru za každý měsíc. Archiv Český XXIX. 41
Strana 322
322 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Nový sněm potom počal se dne 26. listopadu 1683 a byl skončen teprv po roce dne 1. prosince 1684; tisk jeho artikulů má datum 15. prosince 1684. Artikul 17. na str. 75—78 jedná o stížnostech,*) které se vyskytaly proti repartici, vyšlé na poslední čtvrtletí r. 1683 podle nového způsobu kontribuce, navrženého na sněmu. Stavové uznali potřebu, aby přede- vším zjednali si o tom vysvětlení a informaci od nejv. kancléře Kinského; pročež uložili ko- misi, kteráž byla tehdáž zvolena k jedné finanční záležitosti (o náhradu útrat vzešlých po- chodem vojsk spojeneckých), aby jednala s kancléřem Kinským také o oněch stížnostech již došlých anebo které ještě dojdou, a aby o svém přezvědění podala zprávu a dobré zdání trvajícímu sněmu a místodržitelstvu. Císař svolil, aby komise korrespondovala s kancléřem jmeno- vitě o to, které stížnosti proti tomu způsobu mají se připouštěti, pak kterak stížnosti mají se dokazovati i kterak sprostředkovati.**) Potom stížnosti se předložily kancléři k uvážení, on pak pomocí všeobecného odloučení skutečných rolí od lad i pustých a zarostlých polí v celé zemi vypočetl srážku na počtu usedlostí v každém kraji, úměrnou k pustým a zarostlým polím při panstvích a statcích; s ohledem na tu srážku upravila se repartice na poslední čtvrtletí roku 1684, a sněm vše schválil. *) Český text na str. 57 má nápis: O nesnadnostech při tom v posledním quartále pominulého roku k užívání začatém novém spůsobu v kontribuirování se vyskytlých. Konec snesení, počínaje od hvězdiček**), zní německy takto: Gestalt dann solches geschehen, derlei Gravamina mehr wohlbenanntem obristen Kanzler zu Ueberleg- und Erörterung beigebracht, von demselben ver- mittelst von dem königl. Obersteueramt erhobener Universal-Separation des wirklichen Feldbaues von denen trieschliegend-, wüst- und verwachsenen Feldern im ganzen Königreich gewisse in aequalitate arithmetica ge- gründete Austheilung in jedem Kreis, und pro rata der bei denen Herrschaften und Gütern befindlichen wüst- und verwachsenen Felder proportionirte Defalcation an der Ansässigkeit erachtet, und derselben nach die Re- partition des letzten Quartals a prima Octobris dieses noch laufenden 1684ten Jahrs einrichten zu lassen, von denen sammentlichen Ständen vor gut befunden worden. Tedy také roku 1684 opakoval se pokus vybírati v posledním čtvrtletí berni z korců a z krav; ale jak se vydařil, o tom nic se nedovídáme. V artikulích sněmovních z následu- jících let není již zmínky o novém způsobu vybírání berně, a kde je řeč o repartici, mluví se o rozvrhu svolené berně na usedlosti. 174. 1684, 15. června: Český dvorský kancléř František Oldřich hrabě Kinský z pří- činy berničných stížností některých držitelů panství v Čechách vysvětluje místodrži- telstvu, kterak usedlí poddaní byli r. 1654 do katastru pojímáni, pak v letech 1655—6 jich vlastnosti a počet zrevidovány, a kterak on r. 1683 nově upravil katastr, jejž měniti neuznává záhodno. (Srovnej výtah zartikulů sněmovních z r. 1683 zde str. 320.) Dvě současné kopie těchto akt má archiv ministeria vnitra ve Vídni, sign. V. B. 1 fasc. 584 (4 vom Jahre 1684). Odtud novou kopii pořídil si archiv zemský v Praze. V letech 1682 a 1683 někteří držitelé panství v Čechách stěžovali si písemně u sněmu, (celkem 32 osob), že nově ukládá se na pusté pozemky daň, jako na vzdělávané, a že pod- daní bezzemci zůstávají daně prosti. Kancléř hrabě Kinský, jenž byl hlavním činitelem při poslední (1683) úpravě rozvrhu pozemkové daně, neradí, aby se stěžovatelům v něčem povolilo. a odůvodňuje jmenovitě pravidlo, kterým se řídil při té úpravě, že totiž polnosti spustlé mají
322 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Nový sněm potom počal se dne 26. listopadu 1683 a byl skončen teprv po roce dne 1. prosince 1684; tisk jeho artikulů má datum 15. prosince 1684. Artikul 17. na str. 75—78 jedná o stížnostech,*) které se vyskytaly proti repartici, vyšlé na poslední čtvrtletí r. 1683 podle nového způsobu kontribuce, navrženého na sněmu. Stavové uznali potřebu, aby přede- vším zjednali si o tom vysvětlení a informaci od nejv. kancléře Kinského; pročež uložili ko- misi, kteráž byla tehdáž zvolena k jedné finanční záležitosti (o náhradu útrat vzešlých po- chodem vojsk spojeneckých), aby jednala s kancléřem Kinským také o oněch stížnostech již došlých anebo které ještě dojdou, a aby o svém přezvědění podala zprávu a dobré zdání trvajícímu sněmu a místodržitelstvu. Císař svolil, aby komise korrespondovala s kancléřem jmeno- vitě o to, které stížnosti proti tomu způsobu mají se připouštěti, pak kterak stížnosti mají se dokazovati i kterak sprostředkovati.**) Potom stížnosti se předložily kancléři k uvážení, on pak pomocí všeobecného odloučení skutečných rolí od lad i pustých a zarostlých polí v celé zemi vypočetl srážku na počtu usedlostí v každém kraji, úměrnou k pustým a zarostlým polím při panstvích a statcích; s ohledem na tu srážku upravila se repartice na poslední čtvrtletí roku 1684, a sněm vše schválil. *) Český text na str. 57 má nápis: O nesnadnostech při tom v posledním quartále pominulého roku k užívání začatém novém spůsobu v kontribuirování se vyskytlých. Konec snesení, počínaje od hvězdiček**), zní německy takto: Gestalt dann solches geschehen, derlei Gravamina mehr wohlbenanntem obristen Kanzler zu Ueberleg- und Erörterung beigebracht, von demselben ver- mittelst von dem königl. Obersteueramt erhobener Universal-Separation des wirklichen Feldbaues von denen trieschliegend-, wüst- und verwachsenen Feldern im ganzen Königreich gewisse in aequalitate arithmetica ge- gründete Austheilung in jedem Kreis, und pro rata der bei denen Herrschaften und Gütern befindlichen wüst- und verwachsenen Felder proportionirte Defalcation an der Ansässigkeit erachtet, und derselben nach die Re- partition des letzten Quartals a prima Octobris dieses noch laufenden 1684ten Jahrs einrichten zu lassen, von denen sammentlichen Ständen vor gut befunden worden. Tedy také roku 1684 opakoval se pokus vybírati v posledním čtvrtletí berni z korců a z krav; ale jak se vydařil, o tom nic se nedovídáme. V artikulích sněmovních z následu- jících let není již zmínky o novém způsobu vybírání berně, a kde je řeč o repartici, mluví se o rozvrhu svolené berně na usedlosti. 174. 1684, 15. června: Český dvorský kancléř František Oldřich hrabě Kinský z pří- činy berničných stížností některých držitelů panství v Čechách vysvětluje místodrži- telstvu, kterak usedlí poddaní byli r. 1654 do katastru pojímáni, pak v letech 1655—6 jich vlastnosti a počet zrevidovány, a kterak on r. 1683 nově upravil katastr, jejž měniti neuznává záhodno. (Srovnej výtah zartikulů sněmovních z r. 1683 zde str. 320.) Dvě současné kopie těchto akt má archiv ministeria vnitra ve Vídni, sign. V. B. 1 fasc. 584 (4 vom Jahre 1684). Odtud novou kopii pořídil si archiv zemský v Praze. V letech 1682 a 1683 někteří držitelé panství v Čechách stěžovali si písemně u sněmu, (celkem 32 osob), že nově ukládá se na pusté pozemky daň, jako na vzdělávané, a že pod- daní bezzemci zůstávají daně prosti. Kancléř hrabě Kinský, jenž byl hlavním činitelem při poslední (1683) úpravě rozvrhu pozemkové daně, neradí, aby se stěžovatelům v něčem povolilo. a odůvodňuje jmenovitě pravidlo, kterým se řídil při té úpravě, že totiž polnosti spustlé mají
Strana 323
O úpravách katastru 1654—6 a 1683—4. 323 se potáhnouti také k dani pozemkové, ale jen k poloviční. Tato menší (poloviční) míra daně vyslovovala se slovy, že při pustých polích má se užiti dvojnásobného divisoru. Divisorem tehdáž jmenovali počet korců, kolik se jich počítalo na (početní) usedlost; na př. kde divisor při rolích vzdělaných byl 43, tam při poustkách byl 86; daň na každou usedlost byla stejná, nechť to bylo 34 korců rolí nebo 86 korců poustek, a tak užitím dvojnásobného divisoru na poustky ukládala se daň dvakrát menší než na orné role. Potažením poustek k dani přibylo tak zvaných usedlostí (početních), na něž se rozvrhla povolená určitá suma daně; rozumí se, že čím více napočetlo se usedlostí, tím menší počet daně připadl na každou. Hrabě Kinský to ukazuje v cifrách (str. 324, 3°); kdyby se z poustek platilo tolikéž jako z rolí orných (jakž sám dříve navrhoval), bylo by poplatné půdy dohromady 3,614.1501/2 korce, a z ní by se na- početly 64.604 usedlosti, kteréž by byly tehdáž platily po 18 zl. 6 kr. 4 d.; jestliže poustky budou podrobeny toliko poloviční dani, napočte se v Čechách jenom 58.5851/ usedlostí, a na každou usedlost připadne 19 zl. 58 kr. 1 d. Početních usedlostí při tom ubylo, když poustkám byl dán dvojnásobný divisor. Ku přípisu, kterým kancléř Kinský místodržitelstvu vysvětloval a hájil svou novou úpravu katastru, byly připojeny dvě tabule (zde str. 329—331). Jedna, nadepsaná Summarischer Extrakt, i druhá označená zde [Nr. 2%], ukazují číselné výsledky té reformy. Z obou jest viděti, kterak Kinský rozšiřoval základnu kontribuce; pojímalť do ní nejen půdu ornou i nevzdělanou a všechnu poddanskou, ale i tu, která byla zabrána k panským dvorům, nebo byla užívána obcemi anebo byla v držení domkářů, třeba jen po jednom korci. Poněvadž ve vypočítávání usedlostí bylo mnoho libovůle, a ukládání stejné berně na ně na všechny zdálo se mnohým býti nespravedlivo, Kinský chtěl vzíti korec pole za základní jedničku berničnou a obtížiti každý korec stejnou berní. Již r. 1682 bylo na zkoušku nařízeno platit z každého korce pole 1 krejcar měsíčně. Roku 1683 Kinský navrhoval přisouditi také některým jiným věcem i osobám poplatným hodnotu jednoho korce anebo několika korců pole; takž každá dojná kráva postavena na roveň jednomu korci pole; každý hospodář, který neměl pole, měl platit po dvou krejcařích měsíčně, jako by měl 2 korce; mlýny na nestálé vodě byly zdaněny jako 6 korců, na stálé vodě jako 12 korců pole. Také měšťané měst královských i panských byli převáděni aneb počítáni na korce. O této redukci zmiňuje se Tomek ve Sněmích českých (na str. 73) podle tištěných artikulů sněmovních, kteréž o tom vypravují málo a nesrozumitelně. Svolená suma berně mohla se rozvrhovati přímo na korce, jakž Kinský navrhoval, anebo korce mohly se přepočísti na usedlosti podle způsobu již obvyklého; libovůle prost nebyl ani jeden ani druhý způsob. Na počátku té novoty sněm užil obojího způsobu současně, tak že uložil po jednom krejcaru na měsíc z korců skutečných i z některých fiktivních, ostatek pak, co scházelo do plné povolené sumy, dal rozvrhnouti na usedlosti. O výsledcích těch pokusů nedovéděl jsem se ničeho. Podávám zde aspoň přípravné výpočty, provedené k nim za řízení hr. Kinského, ježto obsahují mnoho udajů statistických a mohou sloužiti k rozmanitým úvahám. Výklad Kinského poslaný místodržitelstvu zněl takto: Hochwürdige, hoch- und wohlgeborne, wohlgeborne, wohledlgestrenge, auch edl- und ehrenveste! In Nachfolge meines an dieselbe den 26. Martii [1684] jüngsthin abgelassenen Antwortschreibens und des darinnen beschehenen Erbietens, — nach- deme durch Ihrer kais. Mt würklichen geheimben Rats und kgl. Appellations-Präsi- dentens Herrn Grafens von Würben Excell. die von denen im Königreich befindlichen 41*
O úpravách katastru 1654—6 a 1683—4. 323 se potáhnouti také k dani pozemkové, ale jen k poloviční. Tato menší (poloviční) míra daně vyslovovala se slovy, že při pustých polích má se užiti dvojnásobného divisoru. Divisorem tehdáž jmenovali počet korců, kolik se jich počítalo na (početní) usedlost; na př. kde divisor při rolích vzdělaných byl 43, tam při poustkách byl 86; daň na každou usedlost byla stejná, nechť to bylo 34 korců rolí nebo 86 korců poustek, a tak užitím dvojnásobného divisoru na poustky ukládala se daň dvakrát menší než na orné role. Potažením poustek k dani přibylo tak zvaných usedlostí (početních), na něž se rozvrhla povolená určitá suma daně; rozumí se, že čím více napočetlo se usedlostí, tím menší počet daně připadl na každou. Hrabě Kinský to ukazuje v cifrách (str. 324, 3°); kdyby se z poustek platilo tolikéž jako z rolí orných (jakž sám dříve navrhoval), bylo by poplatné půdy dohromady 3,614.1501/2 korce, a z ní by se na- početly 64.604 usedlosti, kteréž by byly tehdáž platily po 18 zl. 6 kr. 4 d.; jestliže poustky budou podrobeny toliko poloviční dani, napočte se v Čechách jenom 58.5851/ usedlostí, a na každou usedlost připadne 19 zl. 58 kr. 1 d. Početních usedlostí při tom ubylo, když poustkám byl dán dvojnásobný divisor. Ku přípisu, kterým kancléř Kinský místodržitelstvu vysvětloval a hájil svou novou úpravu katastru, byly připojeny dvě tabule (zde str. 329—331). Jedna, nadepsaná Summarischer Extrakt, i druhá označená zde [Nr. 2%], ukazují číselné výsledky té reformy. Z obou jest viděti, kterak Kinský rozšiřoval základnu kontribuce; pojímalť do ní nejen půdu ornou i nevzdělanou a všechnu poddanskou, ale i tu, která byla zabrána k panským dvorům, nebo byla užívána obcemi anebo byla v držení domkářů, třeba jen po jednom korci. Poněvadž ve vypočítávání usedlostí bylo mnoho libovůle, a ukládání stejné berně na ně na všechny zdálo se mnohým býti nespravedlivo, Kinský chtěl vzíti korec pole za základní jedničku berničnou a obtížiti každý korec stejnou berní. Již r. 1682 bylo na zkoušku nařízeno platit z každého korce pole 1 krejcar měsíčně. Roku 1683 Kinský navrhoval přisouditi také některým jiným věcem i osobám poplatným hodnotu jednoho korce anebo několika korců pole; takž každá dojná kráva postavena na roveň jednomu korci pole; každý hospodář, který neměl pole, měl platit po dvou krejcařích měsíčně, jako by měl 2 korce; mlýny na nestálé vodě byly zdaněny jako 6 korců, na stálé vodě jako 12 korců pole. Také měšťané měst královských i panských byli převáděni aneb počítáni na korce. O této redukci zmiňuje se Tomek ve Sněmích českých (na str. 73) podle tištěných artikulů sněmovních, kteréž o tom vypravují málo a nesrozumitelně. Svolená suma berně mohla se rozvrhovati přímo na korce, jakž Kinský navrhoval, anebo korce mohly se přepočísti na usedlosti podle způsobu již obvyklého; libovůle prost nebyl ani jeden ani druhý způsob. Na počátku té novoty sněm užil obojího způsobu současně, tak že uložil po jednom krejcaru na měsíc z korců skutečných i z některých fiktivních, ostatek pak, co scházelo do plné povolené sumy, dal rozvrhnouti na usedlosti. O výsledcích těch pokusů nedovéděl jsem se ničeho. Podávám zde aspoň přípravné výpočty, provedené k nim za řízení hr. Kinského, ježto obsahují mnoho udajů statistických a mohou sloužiti k rozmanitým úvahám. Výklad Kinského poslaný místodržitelstvu zněl takto: Hochwürdige, hoch- und wohlgeborne, wohlgeborne, wohledlgestrenge, auch edl- und ehrenveste! In Nachfolge meines an dieselbe den 26. Martii [1684] jüngsthin abgelassenen Antwortschreibens und des darinnen beschehenen Erbietens, — nach- deme durch Ihrer kais. Mt würklichen geheimben Rats und kgl. Appellations-Präsi- dentens Herrn Grafens von Würben Excell. die von denen im Königreich befindlichen 41*
Strana 324
324 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským und in trieschliegend- oder mit Wald verwachsenen Feldern mir die verlangte Nach- richt nach und nach zu Handen geschicket worden, — so habe ich nicht unterlassen, nicht allein der uberschickten Beschwernussen Merita zu examinieren, sondern auch (zumahlen man diesfalls ab exemplo unausbleiblich argumentiren, und was man re- spectu der Querulanten anjetzo vor billich zu sein erkennen möchte, ex identitate ra- tionis auch anderwärts zu suchen nicht unterlassen wird, an sich selbsten auch gott- gefällig und billich ist, in partitione onerum publicorum eine durchgehende Gleich- heit unter denen Herren Standsinwohnern zu halten) de modo remedii und dessen Vorkehrung, dem werde [Werke?] nachzudenken und solches universaliter zu fassen. Mit welcher Arbeit ich bisanhero wegen meiner uberhäuften Ambts- und andern Geschäften ehender nicht fertig werden können, dazumahlen das Werk an sich selbsten weitleüfig und die Recalculation der Individuorum des ganzen Königreichs de novo geschehen müssen. Nun ist stracks in ipsa quaestione, an und ob diesen Querelis zu deferiren seie? folgender Ursachen halber nicht geringer Zweifel vorgefallen, zumahlen und 1° wann jemahls die Anderung oder gefährlich oder schädlich, so ist solche billich bei denen einmahls stabilirten Catastris darumben zu vermeiden, dass exem- plo anderer Länder man sich daselbst mordicus bei denen alten Gebraüchen (unge- acht eines oder andern mitunterlaufenden Incommodi) erhaltet und sich besser be- findet, also bei der Gefahr per innovationem ein Aergeres zu versuchen, indeme der Exäquation natürlicher Eigenschaft halber diese Bewandnuss ist, dass wo einem der tragende Last geringert, vielen andern herentgegen schwerer gemachet wird. Sonder- lich aber in praesenti casu, da 2° der Herren Querulanten Anzahl sich derzeit nur auf 32 erstreckt, derent- wegen bei dem Universo eine gefährliche Anderung vorzunehmen, dem publico nicht vorträglich zu sein scheinet. In noch fernerer Betrachtung, 3° dass, so oft man die Qualitates denominantes ringern tuet, der Divisor der Contribuenten zugleich gemündert, herentgegen bei einem grossen Dividendo der ausfallende Quotiens grösser und schwerer singulis auf den Hals geladen wird. Ich will sagen, dass wie bei dem von mir vormals an die Hand gegebenen und auf den Grund und Boden oder die Aussat gegründten modo contribuendi indifferenter nach dem sowohl würklichen, als wüst liegend- und mit Wald verwachsenen Feld- bau, dessen Anzahl (sambt dem, was denen Städten per fictionem angerechnet wor- den) sich auf 3,614.1501/2 Strich Anssaat erstrecket, dahero tanquam à qualitate denominante 64.604 Contribuenten und zu Abstattung der pro exemplo gesetzten heürigen militarischen Verwilligung [svolená suma na vojsko činila 1,170.000 zl.) einem jedwedern 18 fl. 6 kr. 4 d. angerechnet werden ; also und wann meinem folgenden Vorschlag nach, wegen der wüst- und in Triesch liegenden Felder eine Alteration
324 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským und in trieschliegend- oder mit Wald verwachsenen Feldern mir die verlangte Nach- richt nach und nach zu Handen geschicket worden, — so habe ich nicht unterlassen, nicht allein der uberschickten Beschwernussen Merita zu examinieren, sondern auch (zumahlen man diesfalls ab exemplo unausbleiblich argumentiren, und was man re- spectu der Querulanten anjetzo vor billich zu sein erkennen möchte, ex identitate ra- tionis auch anderwärts zu suchen nicht unterlassen wird, an sich selbsten auch gott- gefällig und billich ist, in partitione onerum publicorum eine durchgehende Gleich- heit unter denen Herren Standsinwohnern zu halten) de modo remedii und dessen Vorkehrung, dem werde [Werke?] nachzudenken und solches universaliter zu fassen. Mit welcher Arbeit ich bisanhero wegen meiner uberhäuften Ambts- und andern Geschäften ehender nicht fertig werden können, dazumahlen das Werk an sich selbsten weitleüfig und die Recalculation der Individuorum des ganzen Königreichs de novo geschehen müssen. Nun ist stracks in ipsa quaestione, an und ob diesen Querelis zu deferiren seie? folgender Ursachen halber nicht geringer Zweifel vorgefallen, zumahlen und 1° wann jemahls die Anderung oder gefährlich oder schädlich, so ist solche billich bei denen einmahls stabilirten Catastris darumben zu vermeiden, dass exem- plo anderer Länder man sich daselbst mordicus bei denen alten Gebraüchen (unge- acht eines oder andern mitunterlaufenden Incommodi) erhaltet und sich besser be- findet, also bei der Gefahr per innovationem ein Aergeres zu versuchen, indeme der Exäquation natürlicher Eigenschaft halber diese Bewandnuss ist, dass wo einem der tragende Last geringert, vielen andern herentgegen schwerer gemachet wird. Sonder- lich aber in praesenti casu, da 2° der Herren Querulanten Anzahl sich derzeit nur auf 32 erstreckt, derent- wegen bei dem Universo eine gefährliche Anderung vorzunehmen, dem publico nicht vorträglich zu sein scheinet. In noch fernerer Betrachtung, 3° dass, so oft man die Qualitates denominantes ringern tuet, der Divisor der Contribuenten zugleich gemündert, herentgegen bei einem grossen Dividendo der ausfallende Quotiens grösser und schwerer singulis auf den Hals geladen wird. Ich will sagen, dass wie bei dem von mir vormals an die Hand gegebenen und auf den Grund und Boden oder die Aussat gegründten modo contribuendi indifferenter nach dem sowohl würklichen, als wüst liegend- und mit Wald verwachsenen Feld- bau, dessen Anzahl (sambt dem, was denen Städten per fictionem angerechnet wor- den) sich auf 3,614.1501/2 Strich Anssaat erstrecket, dahero tanquam à qualitate denominante 64.604 Contribuenten und zu Abstattung der pro exemplo gesetzten heürigen militarischen Verwilligung [svolená suma na vojsko činila 1,170.000 zl.) einem jedwedern 18 fl. 6 kr. 4 d. angerechnet werden ; also und wann meinem folgenden Vorschlag nach, wegen der wüst- und in Triesch liegenden Felder eine Alteration
Strana 325
O úpravách katastru 1654—6 a 1683—4. 325 und Münderung in vorgesetzten Qualificante der 3,614.1501/2 Strich einzuführen be- liebet werden sollte, so müsste erfolglich unvermeidlich das Qualificatum der vor- mals gewesenen 64.604 Contribuenten auf 58.5851/4 Angesessene sogleich geringert, mithin der auf sie repartirte Quotient der Anlage bis auf 19 fl. 58 kr. 1 d. ge- steigert werden. [Srovnej níže str. 328, 1°.] Da herentgegen 4° der Herrn Querulanten Beschwerde (umb diesfalls ad omnia individua ihres Anführens nicht zu schreiten) in dem allein fundiret, dass a) die wüstliegend- und mit Wald verwachsene Felder, welche bei denen vor- hergehenden modis contribuendi unbelegter geblieben, anjetzo ins Mitleiden gezogen, und dem würklichen Feldbau gleich, ohngeachtet des geringern abwerfenden Nutzens, beleget; b) die aller Aussaat lose Unterthanen ausser Anlag gelassen worden, unge- achtet respectu des öconomischen Nutzens diese viel mehrers ein ens reale, als jene ein ens oeconomicum wären. So jedoch in utroque mit diesem leicht zu beantworten, dass soviel den er- sten Punct [a] belanget und dass bei denen vorigen modis contribuendi die wüst- und mit Wald verwachsene Felder ausser Anlag geblieben sein sollten: dieses zwar angegeben, aber nicht erwiesen, noch jemals aus denen bei einem und andern vor- gehenden modo contribuendi und darauf gefolgten modis remedii gebrauchten Calcu- lationibus zu erweisen oder zu behaubten sein wird; indeme bei gleichgedachten modis collectandi, so viel es den ersten Anno 1654 eingeführten modum contribu- endi anbetrifft, gleich wie keine verlässliche Regul oder Richtschnur pro basi vor- gesetzet und gehalten, sondern nur ex arbitrio verfahren worden, also nie zu er- weisen sein wird, dass daselbst zwischen dem wüstliegend- und mit Wald verwach- senen, und damals würklich befundenen Feldbau ein Realunterscheid gemachet, und von diesem letztern die Angesessene allein sollten sein qualificiret, herentgegen jene ausser Acht und unbelegter gelassen worden; indeme notorium, dass wenigstens das 3te Teil des Königreichs dazumalen noch wüstgelegen, und 1) man damalen den würklichen Feldbau nach [sic] allein calculiren wollen, die damals entworfene 80.000 2 Contribuenten in Ewigkeit nicht hätten qualificirt werden können. Wie dann gleicher- massen nachgehends auf die solchen modum contribuendi gefolgte Vermittlung [1655-6?] auf den Unterschied des würklich- oder wüstliegenden Feldbaues kein erweisliche Reflexion gemachet, sondern wie ex arbitrio calculiret, also auch dem puro arbitrio nach remediret worden. 1) Podle souvislosti zdá se, že zde vypadlo slovo wenn anebo hätte. — 2) Číslo 80.000 nejspíš vzniklo zaokrouhlením ze 76.904, což jest součet usedlostí ve sloupci XI. zde na straně 271. Ingleichen und insoweit es den letztern modum contribuendi [1683?] belanget, und dass bei solchen der ganze Feldbau des Königreichs indifferenter und ohne eini-
O úpravách katastru 1654—6 a 1683—4. 325 und Münderung in vorgesetzten Qualificante der 3,614.1501/2 Strich einzuführen be- liebet werden sollte, so müsste erfolglich unvermeidlich das Qualificatum der vor- mals gewesenen 64.604 Contribuenten auf 58.5851/4 Angesessene sogleich geringert, mithin der auf sie repartirte Quotient der Anlage bis auf 19 fl. 58 kr. 1 d. ge- steigert werden. [Srovnej níže str. 328, 1°.] Da herentgegen 4° der Herrn Querulanten Beschwerde (umb diesfalls ad omnia individua ihres Anführens nicht zu schreiten) in dem allein fundiret, dass a) die wüstliegend- und mit Wald verwachsene Felder, welche bei denen vor- hergehenden modis contribuendi unbelegter geblieben, anjetzo ins Mitleiden gezogen, und dem würklichen Feldbau gleich, ohngeachtet des geringern abwerfenden Nutzens, beleget; b) die aller Aussaat lose Unterthanen ausser Anlag gelassen worden, unge- achtet respectu des öconomischen Nutzens diese viel mehrers ein ens reale, als jene ein ens oeconomicum wären. So jedoch in utroque mit diesem leicht zu beantworten, dass soviel den er- sten Punct [a] belanget und dass bei denen vorigen modis contribuendi die wüst- und mit Wald verwachsene Felder ausser Anlag geblieben sein sollten: dieses zwar angegeben, aber nicht erwiesen, noch jemals aus denen bei einem und andern vor- gehenden modo contribuendi und darauf gefolgten modis remedii gebrauchten Calcu- lationibus zu erweisen oder zu behaubten sein wird; indeme bei gleichgedachten modis collectandi, so viel es den ersten Anno 1654 eingeführten modum contribu- endi anbetrifft, gleich wie keine verlässliche Regul oder Richtschnur pro basi vor- gesetzet und gehalten, sondern nur ex arbitrio verfahren worden, also nie zu er- weisen sein wird, dass daselbst zwischen dem wüstliegend- und mit Wald verwach- senen, und damals würklich befundenen Feldbau ein Realunterscheid gemachet, und von diesem letztern die Angesessene allein sollten sein qualificiret, herentgegen jene ausser Acht und unbelegter gelassen worden; indeme notorium, dass wenigstens das 3te Teil des Königreichs dazumalen noch wüstgelegen, und 1) man damalen den würklichen Feldbau nach [sic] allein calculiren wollen, die damals entworfene 80.000 2 Contribuenten in Ewigkeit nicht hätten qualificirt werden können. Wie dann gleicher- massen nachgehends auf die solchen modum contribuendi gefolgte Vermittlung [1655-6?] auf den Unterschied des würklich- oder wüstliegenden Feldbaues kein erweisliche Reflexion gemachet, sondern wie ex arbitrio calculiret, also auch dem puro arbitrio nach remediret worden. 1) Podle souvislosti zdá se, že zde vypadlo slovo wenn anebo hätte. — 2) Číslo 80.000 nejspíš vzniklo zaokrouhlením ze 76.904, což jest součet usedlostí ve sloupci XI. zde na straně 271. Ingleichen und insoweit es den letztern modum contribuendi [1683?] belanget, und dass bei solchen der ganze Feldbau des Königreichs indifferenter und ohne eini-
Strana 326
326 gen Unterscheid des wüstliegenden und würklich bauenden ins Mitleiden eingezogen worden, ist nicht allein aus der sub Nro 1°*) hiebeiliegenden und damals pro basi gehaltenen Tabella zu ersehen, sondern auch aus dem super querelis erfolgten remedio (welches blos allein in Abschreibung der wüstliegend- und mit Wald verwachsenen Felder bestanden) noch deutlicher zu erhärten. Und ist ferners diese der Herren Querulanten Beschwerde umb soviel da weniger gegründet, als weniger ihrerseits hieraus einige Ungleichheit zu erweisen, indeme nicht nur bei ihnen, sondern durch- gehends bei allen contribuirenden Standsinwohnern die wüstliegend- und mit Wald verwachsene Felder angeraitet worden; erfolglich was sie Querulanten schwer an- kombt, auch einem jeglichen schwer zu ertragen ist, mithin die durchgehende Gleich- heit hoc in passu beobachtet worden, und die davon zu contribuiren fallende Be- schwerlichkeit nicht sowohl dem modo contribuendi, als dem Contributions-Quanto zuzuschreiben, und allen Standesinwohnern schwer zu ertragen ist. *) Níže str. 329. Respectu alterius membri [b] der angeführten Beschwerden aber seind die Herren Querulanten in zweifachen malo praesupposito, weilen erstlich die laut vor- gemelter Tabella Nro. 1° nur von einem Strich Aussaat bei vorigem modo qualifi- cirte steuerbare Angesessene von mir in calculando nicht ausgelassen, sondern in die Anzahl des völligen Feldbaues des Königreichs mit eingezogen, auch nach ihrer verschiedenen Situation eines jedwedern Kreises in den absonderlich ausgesetzten communem divisorem eingeraitet und solchemnach calculiret worden. Und obschon, zum andern, bei dem von mir entworfenen und super fundo gegründeten modo con- tribuendi, die keinen Strich Aussaat habende steuerbare Unterthanen nicht können ad statum tributarium qualificirt werden, so habe ich jedoch in denen hinterlassenen punctis Nro. 5 an die Hand gegeben, dass solche aussaatlose Unterthanen von ihrer Obrigkeit, als welcher ihr Vermögen praesumptive bestens bekannt, könnten denen von dem Feldbau Qualificirten zu Behuef geschätzet und ihren Kräften nach ins Mitleiden gezogen werden. Erfolglich seind solche aussaatlose Unterthanen zwar extra calculum catastri, nicht aber ausser der Beitragsbürde gelassen worden. Dass aber solche aussaatlose Unterthanen sollten respectu Fructus oeconomici ein mehrers, als die im Triesch liegende oder mit Wald verwachsene Felder, ens reale sein, werden die Herren Querulanten schlechterdingen leichter sagen, als behaubten können, an- gesehen von denen wüstliegend- und mit Wald verwachsenen Feldern gleichwohlen pascuorum et lignationis Fructus etwelchermassen zu genüssen, welcher zwar nicht ebensoviel, als der würkliche Feldbau, in der Nutzung abwerfen, gleichwohlen aber pro ratione commodi inde provenientis zu calculiren. Dargegen nichts tuet, dass mit der Hütung solche wüstliegende Felder allein den Sommer durch zu geniessen, da herentgegen das darauf gehaltene Vieh aus Mangel des Heues und Strohs darbei nicht zu uberwintern; weilen hierauf zu antworten, dass notorie der Possessor sol- D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským:
326 gen Unterscheid des wüstliegenden und würklich bauenden ins Mitleiden eingezogen worden, ist nicht allein aus der sub Nro 1°*) hiebeiliegenden und damals pro basi gehaltenen Tabella zu ersehen, sondern auch aus dem super querelis erfolgten remedio (welches blos allein in Abschreibung der wüstliegend- und mit Wald verwachsenen Felder bestanden) noch deutlicher zu erhärten. Und ist ferners diese der Herren Querulanten Beschwerde umb soviel da weniger gegründet, als weniger ihrerseits hieraus einige Ungleichheit zu erweisen, indeme nicht nur bei ihnen, sondern durch- gehends bei allen contribuirenden Standsinwohnern die wüstliegend- und mit Wald verwachsene Felder angeraitet worden; erfolglich was sie Querulanten schwer an- kombt, auch einem jeglichen schwer zu ertragen ist, mithin die durchgehende Gleich- heit hoc in passu beobachtet worden, und die davon zu contribuiren fallende Be- schwerlichkeit nicht sowohl dem modo contribuendi, als dem Contributions-Quanto zuzuschreiben, und allen Standesinwohnern schwer zu ertragen ist. *) Níže str. 329. Respectu alterius membri [b] der angeführten Beschwerden aber seind die Herren Querulanten in zweifachen malo praesupposito, weilen erstlich die laut vor- gemelter Tabella Nro. 1° nur von einem Strich Aussaat bei vorigem modo qualifi- cirte steuerbare Angesessene von mir in calculando nicht ausgelassen, sondern in die Anzahl des völligen Feldbaues des Königreichs mit eingezogen, auch nach ihrer verschiedenen Situation eines jedwedern Kreises in den absonderlich ausgesetzten communem divisorem eingeraitet und solchemnach calculiret worden. Und obschon, zum andern, bei dem von mir entworfenen und super fundo gegründeten modo con- tribuendi, die keinen Strich Aussaat habende steuerbare Unterthanen nicht können ad statum tributarium qualificirt werden, so habe ich jedoch in denen hinterlassenen punctis Nro. 5 an die Hand gegeben, dass solche aussaatlose Unterthanen von ihrer Obrigkeit, als welcher ihr Vermögen praesumptive bestens bekannt, könnten denen von dem Feldbau Qualificirten zu Behuef geschätzet und ihren Kräften nach ins Mitleiden gezogen werden. Erfolglich seind solche aussaatlose Unterthanen zwar extra calculum catastri, nicht aber ausser der Beitragsbürde gelassen worden. Dass aber solche aussaatlose Unterthanen sollten respectu Fructus oeconomici ein mehrers, als die im Triesch liegende oder mit Wald verwachsene Felder, ens reale sein, werden die Herren Querulanten schlechterdingen leichter sagen, als behaubten können, an- gesehen von denen wüstliegend- und mit Wald verwachsenen Feldern gleichwohlen pascuorum et lignationis Fructus etwelchermassen zu genüssen, welcher zwar nicht ebensoviel, als der würkliche Feldbau, in der Nutzung abwerfen, gleichwohlen aber pro ratione commodi inde provenientis zu calculiren. Dargegen nichts tuet, dass mit der Hütung solche wüstliegende Felder allein den Sommer durch zu geniessen, da herentgegen das darauf gehaltene Vieh aus Mangel des Heues und Strohs darbei nicht zu uberwintern; weilen hierauf zu antworten, dass notorie der Possessor sol- D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským:
Strana 327
O úpravách katastru 1654—6 a 1683—4. 327 chen wüsten Feldes von jedem Stuck über Sommer hütenden Viehs gleichwohlen seinen Gulden oder Schock nebst der Milchspeis geniesset, und also darmit sein geringes peculium vermehret. Wannenhero und aus natürlicher Billigkeit erfolglich, dass zwar ob differentiam commodi provenientis die wüstliegend- und mit Wald verwachsene Felder nicht so hoch, als der würkliche Feldbau, in catastro anzu- rechnen, gleichwohl aber daraus auch nicht völlig zu lassen seind. Ex quo motivo und sintemalen der natürlichen Billigkeit nach die Onera denen Commodis zu proportioniren, auch nach Beschaffenheit diese oder jene zu steigern und zu mindern, damit dasjenige, so verbi gratia Petro wegen des haben- den wüst liegenden oder mit Wald verwachsenen Feldbaues geholfen wird, bei Paulo nicht für unbillich befunden, et stante eadem ratione, dieser nicht hilflos gelassen, son- dern die Gleichheit bei denen Ständen durchgehends gehalten werde: so habe ich das ganze Königreich von neuen wiederumben, quoad omnia individua der contribuiren- den Herrschaften und Güter recalculiret, und darbei diesen Methodum gehalten, dass ohne Veränderung des vormals denen Kreisen ausgesetzten communis, oder denen darinnen gelegenen Herrschaften und Gütern ausgesetzten particularis divisoris, ich 1° einem jedwedern die Zahl der Angesessenen, welche vorgemeldten Divi- sore nach von dem wirklichen bauenden Feldbau qualificirt werden könnten, aus- gesetzt; 2° aber ratione des in jedwedern Kreis und bei jeder darinnen contribuiren- den Herrschaft und Gut befindlichen wüst liegend- oder mit Wald verwachsenen Feld- baus einem jedwedern duplicato divisore communi aut particulari die deshalben zu- geeignete Angesessene ausgeworfen habe. Exempli gratia der Bunzlauer Kreis hat pro communi divisore 47 Strich (unter welchen kein steuerbarer Angesessener haben soll), wirklichen Aussaat 199.443 Strich, solchem wirklichen Feldbau und respectu der darinnen gelegenen Herrschaf- ten particulari divisore nach hat derselbe 406313/6 Angesessene; weilen aber zu- gleich in solchen Kreis 43.384 Strich wüst liegend- oder mit Wald verwachsenen Feldbaus befindlich: als werden demselben nach dem duplicato particulari divisore der Herrschaften und Güter 3925/8 Angesessene, zusammen aber 44561/1s steuerbare Angesessene angerechnet. Welches in allen Kreisen laut beigelegter Tabella Nr. 2 *) durchgehend gleich observiret und also calculiret worden. Et hoc quoad exemplum der Kreise. *) Výtah z tabelly Nr. 2° viz níže na str. 330. — V popise království Českého z roku 1683, o němž jsem se zmínil výše v úvodě k číslu 172 na str. 317 a z něhož na str. 318 dal jsem otisknouti závěrečnou tabulku, počítá se v kraji Boleslavském usedlostí 44341/26, tedy o 213/18 méně, než Kinský udává zde v před- cházejícím odstavci. A v témž popise Čech z r. 1683 psáno, že na panství Benátském jest 99%s usedlých, a v městě Benátkách 9%/16 (tedy dohromady 109 usedlých), a divisor u panství i v městě že byl 90; což oboje se srovnává s udaji, jež hr. Kinský zde do následujícího odstavce pojal.
O úpravách katastru 1654—6 a 1683—4. 327 chen wüsten Feldes von jedem Stuck über Sommer hütenden Viehs gleichwohlen seinen Gulden oder Schock nebst der Milchspeis geniesset, und also darmit sein geringes peculium vermehret. Wannenhero und aus natürlicher Billigkeit erfolglich, dass zwar ob differentiam commodi provenientis die wüstliegend- und mit Wald verwachsene Felder nicht so hoch, als der würkliche Feldbau, in catastro anzu- rechnen, gleichwohl aber daraus auch nicht völlig zu lassen seind. Ex quo motivo und sintemalen der natürlichen Billigkeit nach die Onera denen Commodis zu proportioniren, auch nach Beschaffenheit diese oder jene zu steigern und zu mindern, damit dasjenige, so verbi gratia Petro wegen des haben- den wüst liegenden oder mit Wald verwachsenen Feldbaues geholfen wird, bei Paulo nicht für unbillich befunden, et stante eadem ratione, dieser nicht hilflos gelassen, son- dern die Gleichheit bei denen Ständen durchgehends gehalten werde: so habe ich das ganze Königreich von neuen wiederumben, quoad omnia individua der contribuiren- den Herrschaften und Güter recalculiret, und darbei diesen Methodum gehalten, dass ohne Veränderung des vormals denen Kreisen ausgesetzten communis, oder denen darinnen gelegenen Herrschaften und Gütern ausgesetzten particularis divisoris, ich 1° einem jedwedern die Zahl der Angesessenen, welche vorgemeldten Divi- sore nach von dem wirklichen bauenden Feldbau qualificirt werden könnten, aus- gesetzt; 2° aber ratione des in jedwedern Kreis und bei jeder darinnen contribuiren- den Herrschaft und Gut befindlichen wüst liegend- oder mit Wald verwachsenen Feld- baus einem jedwedern duplicato divisore communi aut particulari die deshalben zu- geeignete Angesessene ausgeworfen habe. Exempli gratia der Bunzlauer Kreis hat pro communi divisore 47 Strich (unter welchen kein steuerbarer Angesessener haben soll), wirklichen Aussaat 199.443 Strich, solchem wirklichen Feldbau und respectu der darinnen gelegenen Herrschaf- ten particulari divisore nach hat derselbe 406313/6 Angesessene; weilen aber zu- gleich in solchen Kreis 43.384 Strich wüst liegend- oder mit Wald verwachsenen Feldbaus befindlich: als werden demselben nach dem duplicato particulari divisore der Herrschaften und Güter 3925/8 Angesessene, zusammen aber 44561/1s steuerbare Angesessene angerechnet. Welches in allen Kreisen laut beigelegter Tabella Nr. 2 *) durchgehend gleich observiret und also calculiret worden. Et hoc quoad exemplum der Kreise. *) Výtah z tabelly Nr. 2° viz níže na str. 330. — V popise království Českého z roku 1683, o němž jsem se zmínil výše v úvodě k číslu 172 na str. 317 a z něhož na str. 318 dal jsem otisknouti závěrečnou tabulku, počítá se v kraji Boleslavském usedlostí 44341/26, tedy o 213/18 méně, než Kinský udává zde v před- cházejícím odstavci. A v témž popise Čech z r. 1683 psáno, že na panství Benátském jest 99%s usedlých, a v městě Benátkách 9%/16 (tedy dohromady 109 usedlých), a divisor u panství i v městě že byl 90; což oboje se srovnává s udaji, jež hr. Kinský zde do následujícího odstavce pojal.
Strana 328
328 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Quoad exemplum der darinnen liegenden steuerbaren Herrschaften und Güter, so hat verbi gratia die im Bunzlauer Kreis [gelegene] Herrschaft Benatek 7811 Strich wirklichen Feldbaues, darvon zu 90 Strich einen Angesessenen geraitet, thuet 863/ Angesessene. Weilen aber 4002 Strich mit Wald verwachsen oder wüst lie- genden Feldbaues daselbst auch zu finden, als werden duplicato divisore zu 180 Strich 22 221/4 desthalben zu voriger Ansässigkeit geschlagen, und bleiben selbiger Herrschaft respectu des vorgesetzten, sowohl wirklich- als wüst liegend- und mit Wald verwach- senen Feldbaues 109 Angesessene. Welche Calculirungsweis vorgemeldetermassen bei allen Kreisen und darinnen gelegenen steuerbaren Herrschaften und Gütern observirt, und darmit im ganzen Königreich die durchgehende Gleichheit gehalten worden. Dann gleichwie nicht in Abrede zu stellen, dass von denen mit Wald ver- wachsenen und wüst liegenden Feldern ein geringerer Nutzen abgeworfen, also ist auch nicht zu behaupten, dass kein Nutzen daraus geschöpfet werde; durch vorge- setztes Temperament aber des darbei duplicirten Divisors ist das darvon geniessende Commodum mit dem darauf liegenden onere tributario proportioniret, und das majus et minus wohl beobachtet worden. Anderst und mit völliger Auslassung der wüst liegend- oder mit Wald ver- wachsenen Felder hat sich die Calculation dieser zweier Ursachen halber nicht an- stellen lassen: Dass 1° nimium extenuato divisore der Angesessenen der auf jedwedern kommende quotiens tributorium [sic] allzuhoch gestiegen, und denen überbliebenen Contribuen- ten unerträglich gemacht worden wäre; indeme durch solche Calculation allein 52.84213/16 steuerbare Angesessene im ganzen Königreich geblieben, dergestalt aber von vorhin gewester Anzahl der 64.3011/16, 11.4581/4 steuerbare Angesessene wären abgeschrieben worden, damit aber a proportione des heuer verwilligten Quanti mi- litaris der 1170/m auf jedwedern steuerbaren Angesessenen 22 fl. 8 kr. 3 d. kom- men wären. Daher entgegen durch dieses duplicati divisoris bei denen wüst liegend- oder mit Wald verwachsenen Feldern gebrauchtes Temperament von obiger Anzahl der vorgewesten 64.3011/1s nur 571513/1s abgeschrieben worden, und dergestalt 58.5851/ verblieben, auf deren jedwedern a proportione des heurigen Quanti mili- taris 19 fl. 58 kr. 1 d., und also der Abschreibung halber umb 1 fl. 46 kr. 21/2 d. mehrers, als vorhin, kommen thuet.*) *) Srovnej výše str. 324, 325, 3°. — V počtech usedlostí, udělaných z poustek, jest si všimnouti že 11.4581/4: 2 = 57291/ 571513/16 2. 2° So hat man dieses der Gleichheit halber beobachten müssen, dass gleich wie vorhin die keinen Strich Aussaat habende Unterthanen ab onere tributario nicht eximiret, sondern solche denen Obrigkeiten nach Erkanntnuss ihres Vermögens ins Mitleiden zu ziehen überlassen worden, also würde auch anjetzo unbillich gewesen
328 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Quoad exemplum der darinnen liegenden steuerbaren Herrschaften und Güter, so hat verbi gratia die im Bunzlauer Kreis [gelegene] Herrschaft Benatek 7811 Strich wirklichen Feldbaues, darvon zu 90 Strich einen Angesessenen geraitet, thuet 863/ Angesessene. Weilen aber 4002 Strich mit Wald verwachsen oder wüst lie- genden Feldbaues daselbst auch zu finden, als werden duplicato divisore zu 180 Strich 22 221/4 desthalben zu voriger Ansässigkeit geschlagen, und bleiben selbiger Herrschaft respectu des vorgesetzten, sowohl wirklich- als wüst liegend- und mit Wald verwach- senen Feldbaues 109 Angesessene. Welche Calculirungsweis vorgemeldetermassen bei allen Kreisen und darinnen gelegenen steuerbaren Herrschaften und Gütern observirt, und darmit im ganzen Königreich die durchgehende Gleichheit gehalten worden. Dann gleichwie nicht in Abrede zu stellen, dass von denen mit Wald ver- wachsenen und wüst liegenden Feldern ein geringerer Nutzen abgeworfen, also ist auch nicht zu behaupten, dass kein Nutzen daraus geschöpfet werde; durch vorge- setztes Temperament aber des darbei duplicirten Divisors ist das darvon geniessende Commodum mit dem darauf liegenden onere tributario proportioniret, und das majus et minus wohl beobachtet worden. Anderst und mit völliger Auslassung der wüst liegend- oder mit Wald ver- wachsenen Felder hat sich die Calculation dieser zweier Ursachen halber nicht an- stellen lassen: Dass 1° nimium extenuato divisore der Angesessenen der auf jedwedern kommende quotiens tributorium [sic] allzuhoch gestiegen, und denen überbliebenen Contribuen- ten unerträglich gemacht worden wäre; indeme durch solche Calculation allein 52.84213/16 steuerbare Angesessene im ganzen Königreich geblieben, dergestalt aber von vorhin gewester Anzahl der 64.3011/16, 11.4581/4 steuerbare Angesessene wären abgeschrieben worden, damit aber a proportione des heuer verwilligten Quanti mi- litaris der 1170/m auf jedwedern steuerbaren Angesessenen 22 fl. 8 kr. 3 d. kom- men wären. Daher entgegen durch dieses duplicati divisoris bei denen wüst liegend- oder mit Wald verwachsenen Feldern gebrauchtes Temperament von obiger Anzahl der vorgewesten 64.3011/1s nur 571513/1s abgeschrieben worden, und dergestalt 58.5851/ verblieben, auf deren jedwedern a proportione des heurigen Quanti mili- taris 19 fl. 58 kr. 1 d., und also der Abschreibung halber umb 1 fl. 46 kr. 21/2 d. mehrers, als vorhin, kommen thuet.*) *) Srovnej výše str. 324, 325, 3°. — V počtech usedlostí, udělaných z poustek, jest si všimnouti že 11.4581/4: 2 = 57291/ 571513/16 2. 2° So hat man dieses der Gleichheit halber beobachten müssen, dass gleich wie vorhin die keinen Strich Aussaat habende Unterthanen ab onere tributario nicht eximiret, sondern solche denen Obrigkeiten nach Erkanntnuss ihres Vermögens ins Mitleiden zu ziehen überlassen worden, also würde auch anjetzo unbillich gewesen
Strana 329
O úpravách katastru 1654—6 a 1683—4. 329 sein, da die etwelchen Nutzen abwerfende, wüst liegend- oder mit Wald verwachsene Felder gänzlich sollten sein von dem onere tributario befreiet geblieben, und hiemit der Quotiens tributi denen überbliebenen unerträglich gemacht worden. Durch dieses Temperament aber ist laut der Tabella Nr. 3 *) allen denen Querulanten a proportione des bei ihnen befundenen wüst liegend- oder mit Wald verwachsenen Feldbaues, ausser des einzigen Gutes Czakowitz im Kaurzimer Kreis, geholfen worden; welchem darumb nicht hat können geholfen werden, dass die daselbst befindliche 6%/1s steuer- bare Angesessene von dem alldort befundenen wirklichen Feldbau per 90 Strich [sic qualificiret und calculiret worden... Linz 15. Juni 1684. Franz Ullrich Gf. Khinsky. *) Tabellou Nr. 3 nejspíš rozumí se popis království Českého z roku 1683, o kterém mluvím zde na str. 317 pod číslem 172; Čakovice v Kouřimsku, (tehdáž majetek hr. Šlika), píší se v tom popise Czkakowitz, a připisuje se jim 62/8 usedlých s divisorem 90. — Srovnej níže pod č. 184 zprávu z počátku 18. věku o ka- tastrech. [Nro 1°.] O této první příloze Kinský na str. 326 mluví dvakrát a označuje ji Nro 1; tato značka však schá- zela v opise, jenž má nápis „Summarischer Extract“, a byla při tisku přidána vydavatelem. Summarischer Extract aus allen dieses Königreichs Kreisen, was erstens vermöge der im 1653. Jahre ge- haltenen Generalvisitations-, dann der bei theils Herrschaften und Gütern von neuem erfolgten Beaugenscheinigungs-Commission an dem [II] Ackerbau, trieschliegend-, wüsten oder verwachsenen und andern unterthänigen, von der Obrigkeit eingezogenen Feldern, und [III] an denen Melkkühen, auch wieviel derjenigen Wirthe, welche entweder [IV] zu 1 Strich oder [Va] gar keinen Feldbau haben, wie nicht weniger wieviel Mühlen auf [VIa] steten und [VIb] unsteten Wasser sich befinden, wie nachfolgends zu ersehen. Rubriky označil jsem římskými ciframi, podrubriky písmeny a, b. Plné nápisy rubrik jsou: I. Namen der Kreise. II. Ackerbau, trieschliegend, wüst, verwachsen, auch alle andere unterthänige Felder, und zwar sammt allen denjenigen, derer theils die Obrigkeit zu ihren Meier- höfen gezogen, oder ja die Gemeinde gar geniesset. Strich, Viertel. III. Melkkühe, Stück. IV. Wirthe, welche zu 1 Strich des Feldbaues haben. V. Wirthe ohne einzigen Feldbau: a) deren seind, b) auf einen zu 2 Strich gerechnet, machet Strich: [Tuto rubriku fiktivných strychů pod Vb vynechávám, počty jich jsou dvakrát větší, než čísla bezzemků pod Va]. VI. Mühlen a) auf steten, b) auf unsteten Wasser; c) die auf dem steten Wasser zu 12 Str., und die auf dem unsteten aber zu 6 Str. rechnend, thuet Strich. Archiv Český XXIX. 42
O úpravách katastru 1654—6 a 1683—4. 329 sein, da die etwelchen Nutzen abwerfende, wüst liegend- oder mit Wald verwachsene Felder gänzlich sollten sein von dem onere tributario befreiet geblieben, und hiemit der Quotiens tributi denen überbliebenen unerträglich gemacht worden. Durch dieses Temperament aber ist laut der Tabella Nr. 3 *) allen denen Querulanten a proportione des bei ihnen befundenen wüst liegend- oder mit Wald verwachsenen Feldbaues, ausser des einzigen Gutes Czakowitz im Kaurzimer Kreis, geholfen worden; welchem darumb nicht hat können geholfen werden, dass die daselbst befindliche 6%/1s steuer- bare Angesessene von dem alldort befundenen wirklichen Feldbau per 90 Strich [sic qualificiret und calculiret worden... Linz 15. Juni 1684. Franz Ullrich Gf. Khinsky. *) Tabellou Nr. 3 nejspíš rozumí se popis království Českého z roku 1683, o kterém mluvím zde na str. 317 pod číslem 172; Čakovice v Kouřimsku, (tehdáž majetek hr. Šlika), píší se v tom popise Czkakowitz, a připisuje se jim 62/8 usedlých s divisorem 90. — Srovnej níže pod č. 184 zprávu z počátku 18. věku o ka- tastrech. [Nro 1°.] O této první příloze Kinský na str. 326 mluví dvakrát a označuje ji Nro 1; tato značka však schá- zela v opise, jenž má nápis „Summarischer Extract“, a byla při tisku přidána vydavatelem. Summarischer Extract aus allen dieses Königreichs Kreisen, was erstens vermöge der im 1653. Jahre ge- haltenen Generalvisitations-, dann der bei theils Herrschaften und Gütern von neuem erfolgten Beaugenscheinigungs-Commission an dem [II] Ackerbau, trieschliegend-, wüsten oder verwachsenen und andern unterthänigen, von der Obrigkeit eingezogenen Feldern, und [III] an denen Melkkühen, auch wieviel derjenigen Wirthe, welche entweder [IV] zu 1 Strich oder [Va] gar keinen Feldbau haben, wie nicht weniger wieviel Mühlen auf [VIa] steten und [VIb] unsteten Wasser sich befinden, wie nachfolgends zu ersehen. Rubriky označil jsem římskými ciframi, podrubriky písmeny a, b. Plné nápisy rubrik jsou: I. Namen der Kreise. II. Ackerbau, trieschliegend, wüst, verwachsen, auch alle andere unterthänige Felder, und zwar sammt allen denjenigen, derer theils die Obrigkeit zu ihren Meier- höfen gezogen, oder ja die Gemeinde gar geniesset. Strich, Viertel. III. Melkkühe, Stück. IV. Wirthe, welche zu 1 Strich des Feldbaues haben. V. Wirthe ohne einzigen Feldbau: a) deren seind, b) auf einen zu 2 Strich gerechnet, machet Strich: [Tuto rubriku fiktivných strychů pod Vb vynechávám, počty jich jsou dvakrát větší, než čísla bezzemků pod Va]. VI. Mühlen a) auf steten, b) auf unsteten Wasser; c) die auf dem steten Wasser zu 12 Str., und die auf dem unsteten aber zu 6 Str. rechnend, thuet Strich. Archiv Český XXIX. 42
Strana 330
330 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: [Ty fiktivné strychy pod VIc opět vynechávám, jsou to multipla počtu mlýnů jedněch i druhých s činiteli 12 a 6]. VII. Summa des Feldbaues betraget in allen: Strich, Viertel. [To jest součet rubrik II, III, IV, Vb, VIc]. VIII. Einen jeden Strich oder Stück Melkkuh zu 1 kr. raitend, betraget an Geld per 1 Monat. [Tato rubrika ve zlatých se vypočte, když rubrika VII pokládá se za krejcary, a dělí se 60ti; denáry jsem v ní vynechal]. Kreis II Ackerbau Strich Vr. 2 Punzlauer 240515 Königgrätzer 418227 Chrudimer 260498 Czaslauer 216525 2 272449 2 Kaurzimer 2 418861 Bechiner — 196259 Prachiner — Pilsner 325135 Saazer 210380 3 187991 3 Leutmeritzer 3 200630 Schlaner — 37966 Rakonitzer 102326 3 Podbrder 1 47590 Muldauer 20108 3 Elbogner III Melkkühe Stück 25296 45643 24973 13918 12305 42091 23383 25134 14240 19186 3843 2187 4758 3460 6710 IV zu 1 Str. 82 311 8 88 4 197 336 151 355 795 23 18 52 50 314 Va ohne Feld 2249 5631 1226 226 161 1134 612 1128 872 1203 38 65 145 51 331 VIa VIb Mühlen stet. unst. 49 63 99 77 33 150 96 54 98 98 17 44 29 38 2 20 19 16 3 12 17 VII Summa Feld Strich Vr. 270979 2 476211 289239 232021 2 285572 2 465235 2 222378 — 353396 — 230907 3 211572 3 204776 3 — 40367 3 107992 4 51652 28250 3 VIII Monatlich Gulden kr. 4516 19 7936 51 39 4820 3867 4759 32 55 7753 18 3706 56 5889 27 3848 12 3526 56 3412 47 672 52 1799 860 52 470 50 Summarum 3,155.466 2 270.127 2784 15.072 947 112 3,470.553 — 57.842 33 Rubriky fiktivné, jež jsem vynechal, činí v sumě: Vb 30.140 korců za bezzemky, po 2 korcích za každého. VIc 12.036 korců za mlýny, po 12 nebo 6 korcích. Die königlichen Städte werden, Inhalt der von uns ver- fassten Hauptrelation, der jetzigen Ansässigkeit nach ein jeder per 50 Strich angeschlagen, und selbige 50 Strich in duplo, als ein jeder angesessener Burger per 100 Strich, calculirt, und tragen aus - . . . . . . . . . . . Ingleichen die nicht robotmässigen Herrnstädte per 50 Strich raitend betragen . . . . . . . . . . . . . . . . . Strich 274.000 — 186.100 — Gulden kr. 4.566 40 3.101 40 Summa . . . per 12 Monate aber . . . . 786.130 42 3,930.653 — 65.510 53
330 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: [Ty fiktivné strychy pod VIc opět vynechávám, jsou to multipla počtu mlýnů jedněch i druhých s činiteli 12 a 6]. VII. Summa des Feldbaues betraget in allen: Strich, Viertel. [To jest součet rubrik II, III, IV, Vb, VIc]. VIII. Einen jeden Strich oder Stück Melkkuh zu 1 kr. raitend, betraget an Geld per 1 Monat. [Tato rubrika ve zlatých se vypočte, když rubrika VII pokládá se za krejcary, a dělí se 60ti; denáry jsem v ní vynechal]. Kreis II Ackerbau Strich Vr. 2 Punzlauer 240515 Königgrätzer 418227 Chrudimer 260498 Czaslauer 216525 2 272449 2 Kaurzimer 2 418861 Bechiner — 196259 Prachiner — Pilsner 325135 Saazer 210380 3 187991 3 Leutmeritzer 3 200630 Schlaner — 37966 Rakonitzer 102326 3 Podbrder 1 47590 Muldauer 20108 3 Elbogner III Melkkühe Stück 25296 45643 24973 13918 12305 42091 23383 25134 14240 19186 3843 2187 4758 3460 6710 IV zu 1 Str. 82 311 8 88 4 197 336 151 355 795 23 18 52 50 314 Va ohne Feld 2249 5631 1226 226 161 1134 612 1128 872 1203 38 65 145 51 331 VIa VIb Mühlen stet. unst. 49 63 99 77 33 150 96 54 98 98 17 44 29 38 2 20 19 16 3 12 17 VII Summa Feld Strich Vr. 270979 2 476211 289239 232021 2 285572 2 465235 2 222378 — 353396 — 230907 3 211572 3 204776 3 — 40367 3 107992 4 51652 28250 3 VIII Monatlich Gulden kr. 4516 19 7936 51 39 4820 3867 4759 32 55 7753 18 3706 56 5889 27 3848 12 3526 56 3412 47 672 52 1799 860 52 470 50 Summarum 3,155.466 2 270.127 2784 15.072 947 112 3,470.553 — 57.842 33 Rubriky fiktivné, jež jsem vynechal, činí v sumě: Vb 30.140 korců za bezzemky, po 2 korcích za každého. VIc 12.036 korců za mlýny, po 12 nebo 6 korcích. Die königlichen Städte werden, Inhalt der von uns ver- fassten Hauptrelation, der jetzigen Ansässigkeit nach ein jeder per 50 Strich angeschlagen, und selbige 50 Strich in duplo, als ein jeder angesessener Burger per 100 Strich, calculirt, und tragen aus - . . . . . . . . . . . Ingleichen die nicht robotmässigen Herrnstädte per 50 Strich raitend betragen . . . . . . . . . . . . . . . . . Strich 274.000 — 186.100 — Gulden kr. 4.566 40 3.101 40 Summa . . . per 12 Monate aber . . . . 786.130 42 3,930.653 — 65.510 53
Strana 331
O úpravách katastru 1654—6 a 1683—4. 331 [Nro 2°.] Tato druhá příloha nemá v opise žádného nadpisu; hr. Kinský mluví o ní na str. 327 dole, nazý- vaje ji tabellou Nr. 2. Z ní podávám zde jen nadpisy rubrik a součty v rubrikách; vynechávám sčítance kraj- ské, jichž jest 15, s Prahou 16. Rubriky jsou: I. Jména krajů [česky uvedená, počtem 15, a šestnáctá Praha]. II. Mají rolí vorných skutečně; summa 2,382.8371/2 strichu. III. Zeich vedle připsaného vlastního divisoru osedlých 52.84213/18. [Tomu jest rozuměti tak, že tolik osedlých vypočteno ze strychů rolí orných udaných zde v rubrice II.; srv. str. 328, 1°. Vlastní divisor je tolik co particularis divisor, proměnlivý od panství ku panství]. IV. Mají rolí ladem ležících a lesem porostlých, strichů 683.706. V. Zeich vedle téhož vlastního divisoru duplovanýho osedlých 57427/16. [Tolik početních usedlostí uděláno z poustek uvedených v rubrice IV.] VI. Budou míti obojích osedlých 58.5851/. [Součet usedlostí z přítomných rubrik III. a V.] VII. Měli vedle posledního berničného změření osedlých 64.3011/16. [Srovnej počet 64.604 na straně 324, 3°, též čísla na str. 328, 1°.] VIII. A tak vedle nynějšího rozepsání uchází osedlých 571513/18.*) Města Pražská jsou uvedena jenom v rubrikách III, VI, VII, a to vždy s číslem 907; za tolik osedlých se počítala. — *) To jest 64.3011/18 — 58.5851/4 = 571513/18. K těmto aktům náleží ještě třetí příloha, o níž se zmínil hr. Kinský jakožto o tabelle Nr. 3, jakž jsem na str. 329 již poznamenal. Rozumí se tu nejspíš popis Čech dosti rozsáhlý, z něhož jsem dal otisknouti závěrečnou tabulku zde na str. 318. Též je v těch aktech český seznam querulujících stavů, a kolik usedlostí kterému jak napočítáno. [Adressa celého elaborátu:] Denen hochwürdigen, der Röm. auch zu Hungarn u. Böhmen Kgl. Mt. königl. Statthalter[n] und Präsidenten der Appellationen ob dem kgl. Prager Schloss, auch andern Räthen und zu Ueberlegung der bei dem modo contribuendi geklagter Beschwer- den wohlverordneten Herrn Deputirten. (To jest adresa místodržitelů a 12členné komise sně- movní, zvolené r. 1683.] Výklad hr. Kinského z 15. června 1684 má vzadu poznámku: Praes. 18. Juni 1684. Při něm v archivě ministeria vnitra (V. B. 1 fasc. 584) leží „Systema des böhm. modi contribuendi pro anno 1684.“ Dle přilepené cedulky byly při tom také dopisy hr. Fr. Oldřicha Kinského, kteréž však již dávno se pohřešily. Ant. Rybička v Památkách Arch. III. 373 uveřejnil „výtah z konsignace berničné na rok 1684 do všech krajů království Českého vydané.“ Uvadějí se tam čísla z 15 krajů, a tyto součty; a) rolí orných . . . . . . . . . . . . . . . . 2,382.8371/2 strychů b) lesů a rolí ladem ležících . . . . . . . . 683.706 c) usedlostí z 15 krajů a z měst Pražských součet . . 52.842' /16 Součty a) rolí, b) poustek a c) usedlostí jsou totožné se součty, jež jsem dal tisknouti v poslední tabulce Nr. 2° zde v rubrice II, III, IV; a musí tedy býti shoda také ve sčítancích 42*
O úpravách katastru 1654—6 a 1683—4. 331 [Nro 2°.] Tato druhá příloha nemá v opise žádného nadpisu; hr. Kinský mluví o ní na str. 327 dole, nazý- vaje ji tabellou Nr. 2. Z ní podávám zde jen nadpisy rubrik a součty v rubrikách; vynechávám sčítance kraj- ské, jichž jest 15, s Prahou 16. Rubriky jsou: I. Jména krajů [česky uvedená, počtem 15, a šestnáctá Praha]. II. Mají rolí vorných skutečně; summa 2,382.8371/2 strichu. III. Zeich vedle připsaného vlastního divisoru osedlých 52.84213/18. [Tomu jest rozuměti tak, že tolik osedlých vypočteno ze strychů rolí orných udaných zde v rubrice II.; srv. str. 328, 1°. Vlastní divisor je tolik co particularis divisor, proměnlivý od panství ku panství]. IV. Mají rolí ladem ležících a lesem porostlých, strichů 683.706. V. Zeich vedle téhož vlastního divisoru duplovanýho osedlých 57427/16. [Tolik početních usedlostí uděláno z poustek uvedených v rubrice IV.] VI. Budou míti obojích osedlých 58.5851/. [Součet usedlostí z přítomných rubrik III. a V.] VII. Měli vedle posledního berničného změření osedlých 64.3011/16. [Srovnej počet 64.604 na straně 324, 3°, též čísla na str. 328, 1°.] VIII. A tak vedle nynějšího rozepsání uchází osedlých 571513/18.*) Města Pražská jsou uvedena jenom v rubrikách III, VI, VII, a to vždy s číslem 907; za tolik osedlých se počítala. — *) To jest 64.3011/18 — 58.5851/4 = 571513/18. K těmto aktům náleží ještě třetí příloha, o níž se zmínil hr. Kinský jakožto o tabelle Nr. 3, jakž jsem na str. 329 již poznamenal. Rozumí se tu nejspíš popis Čech dosti rozsáhlý, z něhož jsem dal otisknouti závěrečnou tabulku zde na str. 318. Též je v těch aktech český seznam querulujících stavů, a kolik usedlostí kterému jak napočítáno. [Adressa celého elaborátu:] Denen hochwürdigen, der Röm. auch zu Hungarn u. Böhmen Kgl. Mt. königl. Statthalter[n] und Präsidenten der Appellationen ob dem kgl. Prager Schloss, auch andern Räthen und zu Ueberlegung der bei dem modo contribuendi geklagter Beschwer- den wohlverordneten Herrn Deputirten. (To jest adresa místodržitelů a 12členné komise sně- movní, zvolené r. 1683.] Výklad hr. Kinského z 15. června 1684 má vzadu poznámku: Praes. 18. Juni 1684. Při něm v archivě ministeria vnitra (V. B. 1 fasc. 584) leží „Systema des böhm. modi contribuendi pro anno 1684.“ Dle přilepené cedulky byly při tom také dopisy hr. Fr. Oldřicha Kinského, kteréž však již dávno se pohřešily. Ant. Rybička v Památkách Arch. III. 373 uveřejnil „výtah z konsignace berničné na rok 1684 do všech krajů království Českého vydané.“ Uvadějí se tam čísla z 15 krajů, a tyto součty; a) rolí orných . . . . . . . . . . . . . . . . 2,382.8371/2 strychů b) lesů a rolí ladem ležících . . . . . . . . 683.706 c) usedlostí z 15 krajů a z měst Pražských součet . . 52.842' /16 Součty a) rolí, b) poustek a c) usedlostí jsou totožné se součty, jež jsem dal tisknouti v poslední tabulce Nr. 2° zde v rubrice II, III, IV; a musí tedy býti shoda také ve sčítancích 42*
Strana 332
332 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: krajských, kteréž jsem zde vynechal. Rybičkova konsignace patrně pochází z výpočtů kancléře Kinského. Ale Rybičkovi přihodilo se nedorozumění, jež projevil mylnou poznámkou k počtu usedlých 52.84213/16 v tato slova: „Počet usedlostí těchto jest patrně — a to o 573513/16 usedlostí — menší u porovnání s počtem usedlostí v Čechách před rokem 1675, čehož pří- činou býti se vidí přímoří“ oc. To jest, Rybička (jako mnozí jiní) přijímal „počet usedlostí“ az počet držitelů usedlostí, a těch by ovšem mohlo morem ubýti; a nevšiml si ve výpočtech Kinského, že počet usedlých 52.842 byl vypočten z rolí jen orných (v tab. Nr. 2° rubr. III), a že mimo to z rolí pustých a zarostlých bylo napočteno ještě 5742 usedlostí (tab. Nr. 2° rubr. V), ze kterých se platilo jako z jiných; a tak r. 1684 bylo všech usedlostí dohromady 58.585 (tab. Nr. 2° VI). Ten počet měl Rybička vzíti do úvahy, a byl by snad přišel na to, (jako Palacký již dříve, viz Radhost II. str. 130), že v bernictví českém počítaly se usedlosti vypočtené, vykalkulované, a nikoli držitelé skutečných usedlostí. František Dvorský v Památkách, díl X, uveřejnil historickou rozpravu o lidnatosti království Českého, kdež na sloupci 675 uvádí 12 udajů, kolik bylo osedlých v Čechách mezi lety 1567—1716; pramenů svých při tom větším dílem neudává. Posledních osmero udajů zde z toho otiskuji. Dle Dvorského bylo v Čechách roku 1654 sečteno 55.9433/8 osedlých roku 1703 sečteno 56.51113/16 osedlých „ 55.479" 58.577 „ „ 1675 „ 1712 16 52.842 „ 55.3591/ „ „ 1684 „ 1714 1694 55.79518 56.6213/16 „ 16 „ 1716 Udaj 52.842 k roku 1684 jest chybný, jak jsem již zde ukázal, a má tam státi 58.585, kolik bylo usedlostí vypočtených z rolí orných i pustých dohromady. Když se omyl Rybičkův, přijatý Dvorským, tak opraví, nezbude při roce 1684 žádný velký pokles, nýbrž počet usedlostí klesá po roce 1675 až přes rok 1714 stále, ale nenáhle. Také Dvorský po Rybičkovi vy- světloval domnělý velký úbytek sedláků „hrozným přímořím.“ Počet 56.6213/s udaný Dvorským při roce 1694, našel jsem v opise archivu zemského z archivu ministeria vnitra, kdež jest to součet ze 16 sčítanců, totiž 15 krajských a 1 Praž- ského (905). Tuto tabulku usedlostí z r. 1694 srovnal jsem s tabulkou z r. 1683 (str. 318), a našel jsem v ní malé přírůstky jenom v Chrudimsku, Čáslavsku a v Žatecku, v ostatních pak krajích úbytky. 175. 1686, 14. června: Popis pozemků, které knížecí vrchnost Schwarzenberská s pod- danou obcí Munickou na panství Hlubockém obapolně si vyměnily. Poněvadž obec Munická sobě patřících porostlin jménem Hůrku od milostivé vrchnosti pro obec Podhradskou a Nového Města roku 1683 za 44 jitra 29 loket odňatých měla; podobně dne 8. Junii 1686 též i obci kus bora porostlého k straně dvora Vondrovského k ruce milostivé vrchnosti za 26 jiter 1 provazec a 3 lokte odňat jest, vynášejíc obě místa 70 jiter 1 provazec 32 loktů. Naproti témuž zase od milostivé vrchnosti týž obci za Blanským rybníkem v panským lese v Blanách hned od občin starých Municských slušná odměna uči-
332 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: krajských, kteréž jsem zde vynechal. Rybičkova konsignace patrně pochází z výpočtů kancléře Kinského. Ale Rybičkovi přihodilo se nedorozumění, jež projevil mylnou poznámkou k počtu usedlých 52.84213/16 v tato slova: „Počet usedlostí těchto jest patrně — a to o 573513/16 usedlostí — menší u porovnání s počtem usedlostí v Čechách před rokem 1675, čehož pří- činou býti se vidí přímoří“ oc. To jest, Rybička (jako mnozí jiní) přijímal „počet usedlostí“ az počet držitelů usedlostí, a těch by ovšem mohlo morem ubýti; a nevšiml si ve výpočtech Kinského, že počet usedlých 52.842 byl vypočten z rolí jen orných (v tab. Nr. 2° rubr. III), a že mimo to z rolí pustých a zarostlých bylo napočteno ještě 5742 usedlostí (tab. Nr. 2° rubr. V), ze kterých se platilo jako z jiných; a tak r. 1684 bylo všech usedlostí dohromady 58.585 (tab. Nr. 2° VI). Ten počet měl Rybička vzíti do úvahy, a byl by snad přišel na to, (jako Palacký již dříve, viz Radhost II. str. 130), že v bernictví českém počítaly se usedlosti vypočtené, vykalkulované, a nikoli držitelé skutečných usedlostí. František Dvorský v Památkách, díl X, uveřejnil historickou rozpravu o lidnatosti království Českého, kdež na sloupci 675 uvádí 12 udajů, kolik bylo osedlých v Čechách mezi lety 1567—1716; pramenů svých při tom větším dílem neudává. Posledních osmero udajů zde z toho otiskuji. Dle Dvorského bylo v Čechách roku 1654 sečteno 55.9433/8 osedlých roku 1703 sečteno 56.51113/16 osedlých „ 55.479" 58.577 „ „ 1675 „ 1712 16 52.842 „ 55.3591/ „ „ 1684 „ 1714 1694 55.79518 56.6213/16 „ 16 „ 1716 Udaj 52.842 k roku 1684 jest chybný, jak jsem již zde ukázal, a má tam státi 58.585, kolik bylo usedlostí vypočtených z rolí orných i pustých dohromady. Když se omyl Rybičkův, přijatý Dvorským, tak opraví, nezbude při roce 1684 žádný velký pokles, nýbrž počet usedlostí klesá po roce 1675 až přes rok 1714 stále, ale nenáhle. Také Dvorský po Rybičkovi vy- světloval domnělý velký úbytek sedláků „hrozným přímořím.“ Počet 56.6213/s udaný Dvorským při roce 1694, našel jsem v opise archivu zemského z archivu ministeria vnitra, kdež jest to součet ze 16 sčítanců, totiž 15 krajských a 1 Praž- ského (905). Tuto tabulku usedlostí z r. 1694 srovnal jsem s tabulkou z r. 1683 (str. 318), a našel jsem v ní malé přírůstky jenom v Chrudimsku, Čáslavsku a v Žatecku, v ostatních pak krajích úbytky. 175. 1686, 14. června: Popis pozemků, které knížecí vrchnost Schwarzenberská s pod- danou obcí Munickou na panství Hlubockém obapolně si vyměnily. Poněvadž obec Munická sobě patřících porostlin jménem Hůrku od milostivé vrchnosti pro obec Podhradskou a Nového Města roku 1683 za 44 jitra 29 loket odňatých měla; podobně dne 8. Junii 1686 též i obci kus bora porostlého k straně dvora Vondrovského k ruce milostivé vrchnosti za 26 jiter 1 provazec a 3 lokte odňat jest, vynášejíc obě místa 70 jiter 1 provazec 32 loktů. Naproti témuž zase od milostivé vrchnosti týž obci za Blanským rybníkem v panským lese v Blanách hned od občin starých Municských slušná odměna uči-
Strana 333
Výměna pozemků vesnických za panské 1686. 333 něna jest, začínajíce se pod dolejší hrázskou rybníka Blanského od starého mezníku [k] občině staré, jdouc cukem neb šířkou 8 provazců, dýlkou 26 provazci a 26 lokty mezi oboumi šířkami, též dýlkou od Pantského [sic] novými mezemi, znamení dělané takto jest. Pod hrázskou dolejší rybníka Blanského od občiny staro [sic] od mezníku sadu starého jdouc cukem okolo jiter Adama Tkalce Municského až k novému sadu při jitrách Jana Krejčíka ze Zbudova, mezi týmiž sady od prvního až k druhému v čeli [?] 320 kroků jest; od téhož nového sadu 3 kroky k mladému dubci, na témž dubci kříž; od téhož dubce k sosně, na ní 1 líha; jdouc zase na dub, na kterýmž kříž, k témuž 115 kroků; od toho dubu k novému sadu, kterýž v boku postaven jest, 40 kroků; od téhož sadu k sosně, na ní kříž, k ní 12 kroků; odtad zaseji na mladým dubci líha, od něho zasej na jiný dub, na něm kříž, k němu 56 kroků; od téhož dubu na malým dubci líha, daleje až k dubu, na něm kříž, k němu 103 kroky; jdouc zase na dva dubce, na nich líhy, až k jednomu mladému dubu, na něm zase kříž, k témuž 146 kroků; odtad na mladý dubec, na něm líha; dálejc k sosně, na ní zasejc líha, zasej na sosně, na ní líha; odtad k dubu, na něm kříž, k němu 210 kroků; zasejc k dubu, na něm kříž, k němu 81 krok; odtad k sosně, na ní kříž, k ní 45 kroků; zasejc na sosně jinou [sic], na ní kříž, k ní též 45 kroků: od ty sosny na mladý dubec, na něm líha; zase na jinej dub, na něm kříž; k témuž 62 kroky; odtad k mladý sosně, na ní líha; zasejc k mladý sosně, na ní líha; vícejc k třetí sosně, na ní líha; odtad do čela k sosně, na ní 2 kříže, při ní nový sad náležitý a do země vsazen, k témuž kroků 188; od týž sosny horním čelem až na dub, na něm kříž, k němu 83 kroky; dálejc k sosně, na ní líha, zasej na dub, na něm kříž, k němu 135 kroků; od téhož až do nového sadu v čele a starejch ob- činách Municských proti horní hrázce rybníka Blanského k témuž sadu od dubu 125 kroků; vynáší 70 jiter a 2 provazce. Že tomu všemu, jak nadepsáno, tak a nejináče jest, a budoucí stálost míti má, i v knize gruntovní vsi Munic náležitě zapsáno, potvrzuje podpis vlastní ruky mé. Datum Hluboký dne 14. Junii a. 1686. Z Heidelberku hejtman m. p. Nový Lešerův opis v archivu Českého Musea. 176. 1688, 3. července na Krumlově: Rozkaz knížete Jana Kristiana z Eggenberka hejt- manovi Krumlovskému Janu Tobiáši Prixovi, aby Glöckelberští podle slibu jim učiněného, a že dříve než si v Glöcklberku sídla vystavěli, na svobodě v Jelmě se narodili, nebyli k právu odúmrtnímu přidržováni. An H. Haubtm. zu Crumaw Johann Thobiass Prix, de Dato den 3. Julii Anno 1688. Von des durchleuchtigen unsers gnedigisten Fürsten und Herrn Herrn wegen, Dero Haubtmann alhier zu Krumaw H. Johann Thobias Prixen dieses anzufügen: Ihre hochfürstl.
Výměna pozemků vesnických za panské 1686. 333 něna jest, začínajíce se pod dolejší hrázskou rybníka Blanského od starého mezníku [k] občině staré, jdouc cukem neb šířkou 8 provazců, dýlkou 26 provazci a 26 lokty mezi oboumi šířkami, též dýlkou od Pantského [sic] novými mezemi, znamení dělané takto jest. Pod hrázskou dolejší rybníka Blanského od občiny staro [sic] od mezníku sadu starého jdouc cukem okolo jiter Adama Tkalce Municského až k novému sadu při jitrách Jana Krejčíka ze Zbudova, mezi týmiž sady od prvního až k druhému v čeli [?] 320 kroků jest; od téhož nového sadu 3 kroky k mladému dubci, na témž dubci kříž; od téhož dubce k sosně, na ní 1 líha; jdouc zase na dub, na kterýmž kříž, k témuž 115 kroků; od toho dubu k novému sadu, kterýž v boku postaven jest, 40 kroků; od téhož sadu k sosně, na ní kříž, k ní 12 kroků; odtad zaseji na mladým dubci líha, od něho zasej na jiný dub, na něm kříž, k němu 56 kroků; od téhož dubu na malým dubci líha, daleje až k dubu, na něm kříž, k němu 103 kroky; jdouc zase na dva dubce, na nich líhy, až k jednomu mladému dubu, na něm zase kříž, k témuž 146 kroků; odtad na mladý dubec, na něm líha; dálejc k sosně, na ní zasejc líha, zasej na sosně, na ní líha; odtad k dubu, na něm kříž, k němu 210 kroků; zasejc k dubu, na něm kříž, k němu 81 krok; odtad k sosně, na ní kříž, k ní 45 kroků; zasejc na sosně jinou [sic], na ní kříž, k ní též 45 kroků: od ty sosny na mladý dubec, na něm líha; zase na jinej dub, na něm kříž; k témuž 62 kroky; odtad k mladý sosně, na ní líha; zasejc k mladý sosně, na ní líha; vícejc k třetí sosně, na ní líha; odtad do čela k sosně, na ní 2 kříže, při ní nový sad náležitý a do země vsazen, k témuž kroků 188; od týž sosny horním čelem až na dub, na něm kříž, k němu 83 kroky; dálejc k sosně, na ní líha, zasej na dub, na něm kříž, k němu 135 kroků; od téhož až do nového sadu v čele a starejch ob- činách Municských proti horní hrázce rybníka Blanského k témuž sadu od dubu 125 kroků; vynáší 70 jiter a 2 provazce. Že tomu všemu, jak nadepsáno, tak a nejináče jest, a budoucí stálost míti má, i v knize gruntovní vsi Munic náležitě zapsáno, potvrzuje podpis vlastní ruky mé. Datum Hluboký dne 14. Junii a. 1686. Z Heidelberku hejtman m. p. Nový Lešerův opis v archivu Českého Musea. 176. 1688, 3. července na Krumlově: Rozkaz knížete Jana Kristiana z Eggenberka hejt- manovi Krumlovskému Janu Tobiáši Prixovi, aby Glöckelberští podle slibu jim učiněného, a že dříve než si v Glöcklberku sídla vystavěli, na svobodě v Jelmě se narodili, nebyli k právu odúmrtnímu přidržováni. An H. Haubtm. zu Crumaw Johann Thobiass Prix, de Dato den 3. Julii Anno 1688. Von des durchleuchtigen unsers gnedigisten Fürsten und Herrn Herrn wegen, Dero Haubtmann alhier zu Krumaw H. Johann Thobias Prixen dieses anzufügen: Ihre hochfürstl.
Strana 334
334 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Gnaden hätten gnedigst resolvirt, dass die gesambte Gemeinde und Nachbarschaft des Dorfs Glöckhlberg in Ansehung ihnen bei der ungefähr vor 15 oder 16 Jahren beschehener Aus- zeichung in Namen und anstatt deroselben die Freiheit des Todtenfalls versprochen, sie auch vor und eher dieselbe ihre Hausstätt alda zu Glöckhlberg auferbauet, in den Mehlmerischen Freiheiten geboren worden, ins künftig nit für todtenfällig angezogen, sondern davon frei und exempt sein ; hingegen aber diese fürstl. Gnadt und Exemption von der Todtenfälligkeit andern de facto ausgewiesenen oder ins künflig new-austraumbenden Örtern zu keiner Consequenz dienen solle. Weliches er H. Haubtmann gehörigen Orts wohl ad notam zu nehmen wissen wird .. Decretum Schloss Crumaw — Dom. Zinginst, Canzler. — Daniel Fr. Sitter. [Na rubu:] Krumaw, Die gesambte Gemeinde und Nachbarschaft der Dorfs Glöckhlberg Exemption und Befreiung des Todenfalls betreffend. Orig. na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 26 a. (Vypsal H. Gross.) — Ves Glöckelberg leží u hranic rakouských jižně od H. Plané; ves Jelma, něm. Melm, od Plané na východ. 177. 1689, 15. listopadu na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggen- berský propouští osadníky nové vsi Neuofen jz. od Zelnavy z práva odúmrtního s tou podmínkou, že budou dohromady každoročně 10 zl. platiti, jeho pivo odebírati a mimo jiné roboty za obvyklý plat dříví porážeti. Von Gottes Gnaden Wir Johann Christian Herzog zu Krumaw und Fürst zu Eggen- berg... thun kund und zu wissen, wie dass Wir in negst verwichenen 1686isten Jahr in unserer Herrschaft Krumau ein neues Dorf, so Wir hernach Neuoffen nennen lassen, in Parg- frider Wald anzulegen gnedigst angeordnet haben, woselbst dann seither bereits 23 Häuser verbauet worden und noch immer erbauet werden können. Demnach aber der Grund und Boden erst gemelten Dorfs Neuoffen und dessen Zugehörde dem Todtenfal unterworfen ist, und die Leithe, welche sich aldorten ansässig gemacht, Uns unterthänigst gebeten, besagtes Dorf von der Bürde des Todtenfals zu befreien und mit der Freiheit wie andere umbliegende Dörfer, zu begnaden, Wir auch in ire gehorsambe Bitte, jedoch gegen gewisse Conditionen in Gnaden eingewilliget haben: Als thun Wir hiemit und in Kraft dieses Brifes mit reifen Rath und wolbedachtlich vorangeregtes Dorf Neuoffen sambt denen darzue gehörigen Gründen nnd dermaligen Stiften und Häusern, auch denjenigen, die mit obrigkeitlicher Bewilligung noch ferner daselbst erbauet werden, alle dessen ietzige oder zuekönftige Inwohnere und Besitzere mit iren Weiber und Kinder auf ebige Weldzeit von dem Todtenfal entbinden und dises Lastes genzlich befreien; gegen dem jedoch und dergestalten, dass sie Neuoffener insgesambt, sowol die anietzo schon alda angesässene, als die sich noch dahin sätzen möchten, hingegen und anstatt des Todtenfals nebst denen anderen Ordinari-Zinsen zu Galli jedes jahr zehen Gulden in Unser Rant�Amt bezahlen und richtig abführen, sodann auch daselbst stets Unser Bier leitgeben, und gegen gewöhnliche Bezalung nebst den anderen gebreichigen Roboten das Holzhakhen gebirent verrichten sollen. Zu Urkund dessen haben Wir Uns hierzue eigenhändig unter- schrieben und Unser fürstl. mittleres Insigill wissentlich vordrucken lassen. Geben auf hörzoglichen Residenz Crumaw den 15. Novembris 1689. Koncept na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 27. Pozdější opis I. 5AU. No. 28 fol. 35—36. (Vypsal H. Gross).
334 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Gnaden hätten gnedigst resolvirt, dass die gesambte Gemeinde und Nachbarschaft des Dorfs Glöckhlberg in Ansehung ihnen bei der ungefähr vor 15 oder 16 Jahren beschehener Aus- zeichung in Namen und anstatt deroselben die Freiheit des Todtenfalls versprochen, sie auch vor und eher dieselbe ihre Hausstätt alda zu Glöckhlberg auferbauet, in den Mehlmerischen Freiheiten geboren worden, ins künftig nit für todtenfällig angezogen, sondern davon frei und exempt sein ; hingegen aber diese fürstl. Gnadt und Exemption von der Todtenfälligkeit andern de facto ausgewiesenen oder ins künflig new-austraumbenden Örtern zu keiner Consequenz dienen solle. Weliches er H. Haubtmann gehörigen Orts wohl ad notam zu nehmen wissen wird .. Decretum Schloss Crumaw — Dom. Zinginst, Canzler. — Daniel Fr. Sitter. [Na rubu:] Krumaw, Die gesambte Gemeinde und Nachbarschaft der Dorfs Glöckhlberg Exemption und Befreiung des Todenfalls betreffend. Orig. na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 26 a. (Vypsal H. Gross.) — Ves Glöckelberg leží u hranic rakouských jižně od H. Plané; ves Jelma, něm. Melm, od Plané na východ. 177. 1689, 15. listopadu na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggen- berský propouští osadníky nové vsi Neuofen jz. od Zelnavy z práva odúmrtního s tou podmínkou, že budou dohromady každoročně 10 zl. platiti, jeho pivo odebírati a mimo jiné roboty za obvyklý plat dříví porážeti. Von Gottes Gnaden Wir Johann Christian Herzog zu Krumaw und Fürst zu Eggen- berg... thun kund und zu wissen, wie dass Wir in negst verwichenen 1686isten Jahr in unserer Herrschaft Krumau ein neues Dorf, so Wir hernach Neuoffen nennen lassen, in Parg- frider Wald anzulegen gnedigst angeordnet haben, woselbst dann seither bereits 23 Häuser verbauet worden und noch immer erbauet werden können. Demnach aber der Grund und Boden erst gemelten Dorfs Neuoffen und dessen Zugehörde dem Todtenfal unterworfen ist, und die Leithe, welche sich aldorten ansässig gemacht, Uns unterthänigst gebeten, besagtes Dorf von der Bürde des Todtenfals zu befreien und mit der Freiheit wie andere umbliegende Dörfer, zu begnaden, Wir auch in ire gehorsambe Bitte, jedoch gegen gewisse Conditionen in Gnaden eingewilliget haben: Als thun Wir hiemit und in Kraft dieses Brifes mit reifen Rath und wolbedachtlich vorangeregtes Dorf Neuoffen sambt denen darzue gehörigen Gründen nnd dermaligen Stiften und Häusern, auch denjenigen, die mit obrigkeitlicher Bewilligung noch ferner daselbst erbauet werden, alle dessen ietzige oder zuekönftige Inwohnere und Besitzere mit iren Weiber und Kinder auf ebige Weldzeit von dem Todtenfal entbinden und dises Lastes genzlich befreien; gegen dem jedoch und dergestalten, dass sie Neuoffener insgesambt, sowol die anietzo schon alda angesässene, als die sich noch dahin sätzen möchten, hingegen und anstatt des Todtenfals nebst denen anderen Ordinari-Zinsen zu Galli jedes jahr zehen Gulden in Unser Rant�Amt bezahlen und richtig abführen, sodann auch daselbst stets Unser Bier leitgeben, und gegen gewöhnliche Bezalung nebst den anderen gebreichigen Roboten das Holzhakhen gebirent verrichten sollen. Zu Urkund dessen haben Wir Uns hierzue eigenhändig unter- schrieben und Unser fürstl. mittleres Insigill wissentlich vordrucken lassen. Geben auf hörzoglichen Residenz Crumaw den 15. Novembris 1689. Koncept na papíře v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 27. Pozdější opis I. 5AU. No. 28 fol. 35—36. (Vypsal H. Gross).
Strana 335
Právo odúmrtné odstraňováno 1688—1689. 335 178. 1690 mezi 21. bř. a 22. kv.: Měřiči zemští V. L. Vilímovský a F. L. Malý žádají místodržících o vysvětlení některých kusů v instrukcích jim vydaných 27. dub. 1688, 8. list. 1689 a 21. bř. 1690, jež se týkají vyměřování selských polí při neshodách o ukládanou berni pozemkovou. Milostiví páni, páni! Jakož Vaše vysoce hraběcí Excell. a Milosti rozdílné instrukcí, kterakby se měřičové zemští při myměřování sedlských gruntův zachovati měli, k ouřadu král. desk zemských odeslati jste ráčili; obávajíce pak my se, by- chom v jednom neb druhém dostatečně nepokračovali, poníženě tuto některé naše pozastavování poslušně předkládáme, a za milostivé nařízení, kterakby budoucně od nás pokračováno býti mělo, poníženě prosíme; a 1. předně: Instrukcí sub dato na hradě Pražském 8. Novembris leta pomi- nulého 1689 nařizuje, aby rychtářové neb správcové, anebo osoby ty, který asseri- rují, že tak mnoho polí nemají, to skutečně přísahou při král. úřadě pánův krajských hejtmanův, aneb při nejbližším městským právě u přítomnosti měřiče zemskýho na- potomně každého času stvrdili. Taková přísaha, zdaliž před vykazováním, aneb zdali teprva po vykázání sedlských rolí má od nich vykonána býti, z toho neporoz- umíváme. 2. Kdo v té věci má pány krajský hejtmany aneb městsky právo předcházeti, též kterého času? tak aby měřič zemský nebyl přinucen, dříve nežliby se to volně státi mohlo, za některý dlouhý čas v měření a řízení svém daremně, ne bez větší pana obyvatele outraty, se obmeškávati. 3. V nařízení 21. Martii leta přítomného 1690 o měřičích zemských takto psáno stojí: „A posledně, jaké tak non entia skutečně vyšetří, takové u přítomnosti jich měřičův dle teď přiloženého projektu přísahou stvrditi dáti aby nepomíjeli.“ — Poněvadž pak projekt takové přísahy na již vykonané měřiče zemskýho vyměření a vejsevku přiznání se vstahuje, poslušně za vysvětlení toho žádáme, zdali skrze to poslednější Vaší Excell. a Milosti nařízení, ta předešlá v letu 1689 instrukcí se annuliruje a míjí, tak že nebude potřeba vejš dotknutou přísahu při úřadě pánův krajských bejtmanův aneb při městským právě vykonávati? Nebo v tom posledněj- ším poručení o tom žádná zmínka se nečiní. 4. Zdali skrze tu jich přísahu měřič zemský non entia dostatečně pokáže, a nebude jemu objicirováno, že non entia nedokázal? 5. Kterak se má rozuměti tomu punktu v instrukcí 8. Novembris leta 1689 dané, v kterej takto zni: „Dahero dann oftbemelter Landmesser, wann von dem- selben die Felder abgemessen, und die non entia in einem oder andern generice verfasset worden, er auch, wie viel derselben bei ein oder andern Grund respectu
Právo odúmrtné odstraňováno 1688—1689. 335 178. 1690 mezi 21. bř. a 22. kv.: Měřiči zemští V. L. Vilímovský a F. L. Malý žádají místodržících o vysvětlení některých kusů v instrukcích jim vydaných 27. dub. 1688, 8. list. 1689 a 21. bř. 1690, jež se týkají vyměřování selských polí při neshodách o ukládanou berni pozemkovou. Milostiví páni, páni! Jakož Vaše vysoce hraběcí Excell. a Milosti rozdílné instrukcí, kterakby se měřičové zemští při myměřování sedlských gruntův zachovati měli, k ouřadu král. desk zemských odeslati jste ráčili; obávajíce pak my se, by- chom v jednom neb druhém dostatečně nepokračovali, poníženě tuto některé naše pozastavování poslušně předkládáme, a za milostivé nařízení, kterakby budoucně od nás pokračováno býti mělo, poníženě prosíme; a 1. předně: Instrukcí sub dato na hradě Pražském 8. Novembris leta pomi- nulého 1689 nařizuje, aby rychtářové neb správcové, anebo osoby ty, který asseri- rují, že tak mnoho polí nemají, to skutečně přísahou při král. úřadě pánův krajských hejtmanův, aneb při nejbližším městským právě u přítomnosti měřiče zemskýho na- potomně každého času stvrdili. Taková přísaha, zdaliž před vykazováním, aneb zdali teprva po vykázání sedlských rolí má od nich vykonána býti, z toho neporoz- umíváme. 2. Kdo v té věci má pány krajský hejtmany aneb městsky právo předcházeti, též kterého času? tak aby měřič zemský nebyl přinucen, dříve nežliby se to volně státi mohlo, za některý dlouhý čas v měření a řízení svém daremně, ne bez větší pana obyvatele outraty, se obmeškávati. 3. V nařízení 21. Martii leta přítomného 1690 o měřičích zemských takto psáno stojí: „A posledně, jaké tak non entia skutečně vyšetří, takové u přítomnosti jich měřičův dle teď přiloženého projektu přísahou stvrditi dáti aby nepomíjeli.“ — Poněvadž pak projekt takové přísahy na již vykonané měřiče zemskýho vyměření a vejsevku přiznání se vstahuje, poslušně za vysvětlení toho žádáme, zdali skrze to poslednější Vaší Excell. a Milosti nařízení, ta předešlá v letu 1689 instrukcí se annuliruje a míjí, tak že nebude potřeba vejš dotknutou přísahu při úřadě pánův krajských bejtmanův aneb při městským právě vykonávati? Nebo v tom posledněj- ším poručení o tom žádná zmínka se nečiní. 4. Zdali skrze tu jich přísahu měřič zemský non entia dostatečně pokáže, a nebude jemu objicirováno, že non entia nedokázal? 5. Kterak se má rozuměti tomu punktu v instrukcí 8. Novembris leta 1689 dané, v kterej takto zni: „Dahero dann oftbemelter Landmesser, wann von dem- selben die Felder abgemessen, und die non entia in einem oder andern generice verfasset worden, er auch, wie viel derselben bei ein oder andern Grund respectu
Strana 336
336 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: generalis visitationis oder revisitationis am Feldbau abgängig gefunden, so viel immer möglich, specialiter zusetzen muß.“ — Nebo poněvadž sedlský pole před tím nikdá nebyly měřeny, kterak měřič zemský bude moci pověděti, jak mnoho míry zemské při jednom nebo druhým gruntu proti předešlému měření se nedostává? 6. Kterak se má měřič zemský zachovati v tom, když se najde, že lidé pod- daní, majíce nedostatek k svým gruntům náležejících polí, některé pole neb kopa- niny, buďto od faráře, záduší, špitála, buďto také od své vlastní vrchnosti pod jistej roční plat sobě pronajímají a je osívají; také-li mají od měřiče zemského vyměřeny, vejsevek uptán, a do relací jeho položen býti? 7. Co činiti má, kdyby některý poddaný svůj ňákej kus pole kdykoliv s po- volením své vrchnosti do cizí vesnice byl prodal, aneb žeby směnu učinil, tak žeby ten kus pole menší byl, nežli on prve měl, tudy pak jeho vejsevek zmenšen byl: zdaliby se při tom zanechati mělo? 8. Kterak se má zachovati měřič zemský v příčině těch rolí, který lidem poddaným, buď na díle, buď všeckny vrchnost odňala, a na místo odňatých jiné v nepříležitějším místě ode dvora panskýho vykázala, tak žeby sobě poddanej stě- žoval, že méněji výnosné jsou, a že mu víceji vrchnost odňala, nežli zase jemu k užívání dala? 9. Kdyby měřič zemský, jsouce na některém statku, v čas svého měření a vy- šetřování gruntův mimo těchto punktův na něčem víceji se zastavoval, zdali pokaždé k Vašim Excell. a Mtem o naučení má se ucházeti? podle toho §: „Pročež ráčí Jich Excell. a Mil. jim pánům ouředlníkům menším poroučeti, aby ... kdyby na čem se pozastavoval (totiž měřič zemský), nemajíce on sobě tu co rozeznávati nic svě- řeného, pokaždý k Jich Excell. a Milostem o naučení se ucházel, nařídili.“ — Což kdyby se státi mělo, jakého by času ta sem i tam jízda potřebovala, a jakýchby outrat ta, obzvláště pak daleká cesta nespůsobila, na to snadně Vaše Excell. a Mi- losti přijíti ráčíte. 10. Dále také kterak tomu rozumíno býti má, že se v některých rullích visitationis et requisitionis [čti revisitationis] mimo poznamenanýho počtu polí po- rostlých, ještě i o lesích se zmínka činí: zdaliby i ty sedlský lesy pozorovány a vy- měřeny býti měly? 11. Kdyby který z pánův obyvatelův toho žádostiv byl, aby měřič zemský sedlský role pro spěšnější fedrunk, obzvláštně pak pro uspoření outrat vedle instrukcí 27. dne měsíce dubna leta 1688 dané, ne jeden každý kousek pole obzvláštně, ale mají [?] generice, to jest tolik kousků, kolik se jich v některým položení stejká, v jednom cirkuitu vyměřil: zdali by v tom měřič zemský podle jeho žádosti a do- tčené instrukcí měl pokračovati? Poněvadž takovým spůsobem, co měřič zemský za jeden den vyměří, kdyby každej kousek obzvláštně měl měřiti, v konečnosti celých
336 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: generalis visitationis oder revisitationis am Feldbau abgängig gefunden, so viel immer möglich, specialiter zusetzen muß.“ — Nebo poněvadž sedlský pole před tím nikdá nebyly měřeny, kterak měřič zemský bude moci pověděti, jak mnoho míry zemské při jednom nebo druhým gruntu proti předešlému měření se nedostává? 6. Kterak se má měřič zemský zachovati v tom, když se najde, že lidé pod- daní, majíce nedostatek k svým gruntům náležejících polí, některé pole neb kopa- niny, buďto od faráře, záduší, špitála, buďto také od své vlastní vrchnosti pod jistej roční plat sobě pronajímají a je osívají; také-li mají od měřiče zemského vyměřeny, vejsevek uptán, a do relací jeho položen býti? 7. Co činiti má, kdyby některý poddaný svůj ňákej kus pole kdykoliv s po- volením své vrchnosti do cizí vesnice byl prodal, aneb žeby směnu učinil, tak žeby ten kus pole menší byl, nežli on prve měl, tudy pak jeho vejsevek zmenšen byl: zdaliby se při tom zanechati mělo? 8. Kterak se má zachovati měřič zemský v příčině těch rolí, který lidem poddaným, buď na díle, buď všeckny vrchnost odňala, a na místo odňatých jiné v nepříležitějším místě ode dvora panskýho vykázala, tak žeby sobě poddanej stě- žoval, že méněji výnosné jsou, a že mu víceji vrchnost odňala, nežli zase jemu k užívání dala? 9. Kdyby měřič zemský, jsouce na některém statku, v čas svého měření a vy- šetřování gruntův mimo těchto punktův na něčem víceji se zastavoval, zdali pokaždé k Vašim Excell. a Mtem o naučení má se ucházeti? podle toho §: „Pročež ráčí Jich Excell. a Mil. jim pánům ouředlníkům menším poroučeti, aby ... kdyby na čem se pozastavoval (totiž měřič zemský), nemajíce on sobě tu co rozeznávati nic svě- řeného, pokaždý k Jich Excell. a Milostem o naučení se ucházel, nařídili.“ — Což kdyby se státi mělo, jakého by času ta sem i tam jízda potřebovala, a jakýchby outrat ta, obzvláště pak daleká cesta nespůsobila, na to snadně Vaše Excell. a Mi- losti přijíti ráčíte. 10. Dále také kterak tomu rozumíno býti má, že se v některých rullích visitationis et requisitionis [čti revisitationis] mimo poznamenanýho počtu polí po- rostlých, ještě i o lesích se zmínka činí: zdaliby i ty sedlský lesy pozorovány a vy- měřeny býti měly? 11. Kdyby který z pánův obyvatelův toho žádostiv byl, aby měřič zemský sedlský role pro spěšnější fedrunk, obzvláštně pak pro uspoření outrat vedle instrukcí 27. dne měsíce dubna leta 1688 dané, ne jeden každý kousek pole obzvláštně, ale mají [?] generice, to jest tolik kousků, kolik se jich v některým položení stejká, v jednom cirkuitu vyměřil: zdali by v tom měřič zemský podle jeho žádosti a do- tčené instrukcí měl pokračovati? Poněvadž takovým spůsobem, co měřič zemský za jeden den vyměří, kdyby každej kousek obzvláštně měl měřiti, v konečnosti celých
Strana 337
O vyměřování selských polí k účelům berničným 1690. 337 sedm neb osm dní musel by k tomu vynaložiti. Tím pak zahrnutím do jednoho cir- kuitu mnoho kouskův sebe tejkajících polí, nic nejmenšího na skrácení totius uni- versi contribuentium státi se nemůže, jakž poníženě přiložený sub lit. A & B dva exempláře patrně dokazují, když jen toliko v relací lidé poddaní každé vesnice ob- zvláštně s předcházením počtu vyměřených polí specifice se jmenují, a jednoho ka- ždého při nich jeho vejsevek náležitě se doloží. Nebo osedlost člověka poddanýho ne vyměřením jeho rolí, ale počtem vejsevku se reguliruje a determiniruje. A co víceji jest, při královské berni nevykazuje se jednomu každému sedláku jeho osedlost, ale celý vesnice počet vejsevku se attendiruje; a tak všech sedlákův té vesnice vejsevek do jedny summy srazíce, z kolika osedlých přijde se jim platiti, také summovně se jim vystavuje. 12. a naposledy, zdali bude povinen měřič zemský od pánův krajských hejt- manův neb od městskýho práva attestací bráti, že ti a takoví (zejmena je doložíc), kteří sedlský grunty vykazovali neb vykazovati budou, k tomu náležitou přísahu učinili, a takovou jich attestací k svý relací přiložiti? Pročež Vašich Excell. a Mil. za to poníženě žádáme, že nám pro interim v tuto vypsaných pochybnostech a nedostatečném všeho toho, co tolikerý a tak roz- dílný instrukcí od měřiče zemskýho chtí míti, vyrozumění, milostivé vysvětlení dáti, a v ostatních punktích, kterak bychom bezpečně pokračovati měli a mohli, ubezpeč- livou determinací uděliti ráčíte. V čemž se Vašim Excell. a Milostem poníženě po- ručené činíme. Vašich Excell. a Mil. poníženě poslušní Vilím Ludvík Vilímovský mp. František Leopold Malý mp. Na straně zevnější kancelář místodržících žádá nejv. berníkův o dobré zdání: J. Mil. Císařské respective radě, komorníku, soudci zemskému, a nejvyšším pánům berníkům v království Českém, kterakby tak supplikantům za touto příčinou něco stálého, tak aby podle tohoto vyměřování rolí ubezpečlivě pokračovali, vyhotoveno býti mohlo, o dobré zdání odeslati. Ex cons. reg. cancell. boh. Pragae 22. Maji a. 1690. Václav Joz. Šefčík mp. Orig. v arch. místodrž. v Praze, S. 15/4. Opis v archivě zemském. 179. 1690, 7. čna—24. srp. 1728: Jan Rud. hrabě Morzin, byv prosen od svého pod- daného městečka Lomnice (nad Popelkou), odpustil jim některé roboty a potvrdil jiné starší milosti; ale některé roboty trvaly dále. Prosba Lomnických k vrchnosti o polehčení v robotách: Vysoce urozený sv. Římské říše hrabě, milostivý a dědičný pane pane! Vaší vysoce hraběcí milosti vždycky věrní poslušní poddaní vinšujeme od Pána Boha všemohoucího zdraví, Archiv Český XXIX. 43
O vyměřování selských polí k účelům berničným 1690. 337 sedm neb osm dní musel by k tomu vynaložiti. Tím pak zahrnutím do jednoho cir- kuitu mnoho kouskův sebe tejkajících polí, nic nejmenšího na skrácení totius uni- versi contribuentium státi se nemůže, jakž poníženě přiložený sub lit. A & B dva exempláře patrně dokazují, když jen toliko v relací lidé poddaní každé vesnice ob- zvláštně s předcházením počtu vyměřených polí specifice se jmenují, a jednoho ka- ždého při nich jeho vejsevek náležitě se doloží. Nebo osedlost člověka poddanýho ne vyměřením jeho rolí, ale počtem vejsevku se reguliruje a determiniruje. A co víceji jest, při královské berni nevykazuje se jednomu každému sedláku jeho osedlost, ale celý vesnice počet vejsevku se attendiruje; a tak všech sedlákův té vesnice vejsevek do jedny summy srazíce, z kolika osedlých přijde se jim platiti, také summovně se jim vystavuje. 12. a naposledy, zdali bude povinen měřič zemský od pánův krajských hejt- manův neb od městskýho práva attestací bráti, že ti a takoví (zejmena je doložíc), kteří sedlský grunty vykazovali neb vykazovati budou, k tomu náležitou přísahu učinili, a takovou jich attestací k svý relací přiložiti? Pročež Vašich Excell. a Mil. za to poníženě žádáme, že nám pro interim v tuto vypsaných pochybnostech a nedostatečném všeho toho, co tolikerý a tak roz- dílný instrukcí od měřiče zemskýho chtí míti, vyrozumění, milostivé vysvětlení dáti, a v ostatních punktích, kterak bychom bezpečně pokračovati měli a mohli, ubezpeč- livou determinací uděliti ráčíte. V čemž se Vašim Excell. a Milostem poníženě po- ručené činíme. Vašich Excell. a Mil. poníženě poslušní Vilím Ludvík Vilímovský mp. František Leopold Malý mp. Na straně zevnější kancelář místodržících žádá nejv. berníkův o dobré zdání: J. Mil. Císařské respective radě, komorníku, soudci zemskému, a nejvyšším pánům berníkům v království Českém, kterakby tak supplikantům za touto příčinou něco stálého, tak aby podle tohoto vyměřování rolí ubezpečlivě pokračovali, vyhotoveno býti mohlo, o dobré zdání odeslati. Ex cons. reg. cancell. boh. Pragae 22. Maji a. 1690. Václav Joz. Šefčík mp. Orig. v arch. místodrž. v Praze, S. 15/4. Opis v archivě zemském. 179. 1690, 7. čna—24. srp. 1728: Jan Rud. hrabě Morzin, byv prosen od svého pod- daného městečka Lomnice (nad Popelkou), odpustil jim některé roboty a potvrdil jiné starší milosti; ale některé roboty trvaly dále. Prosba Lomnických k vrchnosti o polehčení v robotách: Vysoce urozený sv. Římské říše hrabě, milostivý a dědičný pane pane! Vaší vysoce hraběcí milosti vždycky věrní poslušní poddaní vinšujeme od Pána Boha všemohoucího zdraví, Archiv Český XXIX. 43
Strana 338
338 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: štěstí, Božské požehnání a dlouhé věké panování. Ve vší poníženosti se poucházíme a nej- pokorněji pro Boha žádáme, aby Vaše vysoce hraběcí milost jakožto milostivá a dědičná vrchnost naše nad námi chudejmi řemeslníky v městečku Lomnici, též okolo městečka, však k městečku patřící]mi] podsedky, se milostivě slitovati, a to dávného času od slavné paměti vysoce urozeného pána pana hraběte, Vaší vysoce hraběcí Milosti pana otce, nám vinšované zaslíbení v skutek uvésti a polehčení v robotách učiniti a milostivě potvrditi ráčili, abychom tak skrze to jakožto chudobní řemeslníci dle řádu městského se živiti mohli. My naproti tomu za takové nám pro- kázané milosrdenství jakožto věrní poslušní poddaní připovídáme Vaší vysoce hrab. Milosti důchody dle nejvyšší možnosti zvelebovati, a skrze nehodné modlitby naše Boha všemohoucího pokorným srdcem ustavičně prositi, aby Pán Bůh všemohoucí Vaší vys. hraběcí milost, též celý slavný rod zde časně i po vykročení z tohoto světa všelikými dobrými věcmi obdařiti ráčil. To všechno že se stane, té neomylné naděje zůstáváme Vaší vys. hrab. Milosti věrní poslušní poddaní v městečku Lomnici, sousedé, též podsedkové k městu Lomnici patřící. [Adresa]: Jeho vys. hrab. Mil. vys. uroz. p. p. Rudolfovi sv. Římské říše hraběti z Morzinu etc etc, ponížená žádost se přednáší od nás uvnitř znamenaných. Vrchnost odpovídá: Z obzvláštní náchylnosti, kterou k těmto suplikantům neseme, městečko Lom- nické od všelijakých robot, (mimo však posílání na žeň do kraje, též co letního času vedle starobylého obyčeje při mém Lomnickém panství jim k podstupování přijde), vedle jim již prvé stalé zámluvy osvobozené činím. Co se ale podsedků dotejče, když ty chalupy na ty role, které jest mně městečko ustoupilo,*) budou zcela vystaveny a ho- spodáři opatřeny, tedy já potomněji tolikéž dokonale k městečku připojiti**) ne- opominu; s tím dalším znamenitým opatřením, že jestli potomněji celé městečko té čeládky, kterou až posavád z mých vesnic dostává, bude moci prázdné býti, a se samo čeládkou, buď městskýma dětím]i, aneb cizím čeledínem chtíti zaopatřiti, já tehdáž bych i ostatní roboty od nich převzíti a je potomněji pořádným listem nadati po- míjeti nechtěl; a to vše z lásky, kterou ke všem mým poddaným, dokud by se ke mně věrně zachovali, nesu a nositi budu. Actum ve Vrchlabí dne 7. Juni 1690. Johan Rudolf Graf von Morzin mp. *) K vystavení vesnice Želech = Rudolfovic, 21/2 km. na sever od Lomnice. — **) Předměstí Račany, sz. u Lomnice. Po obdržení dekretu ze 7. června 1690 od Jana Rudolfa hr. Morzina museli sousedé Lomničtí u dvora Rváčovského v Tikově louku sušiti, žito sežíti a jarní osetí svázati a do panských stodol odvézti. U téhož Rváčovského dvora bylo výsevku asi 25 strychů ozimi a 30 str. jaři míry české; že Lomnice čítala asi 109 domků, musel každý soused 1 1/2 dne na žeň, 1/2 dne na seno a 1 den na oves posílati. Od ustoupení pozemků k Rudolfovicům (= Želechám) nemělo již město těch robot dělati, neboť v Želechách bylo již 26 chalup, z nichž každá měla týdně 2 dni roboty vybývati. Tu město Lomnice i s podsedky znova podalo k hraběti suplikaci, ve kteréž připomínají hraběcí přípověď ze 7. června 1690 a praví: „Poněvadž na týchž rolích chalupy jak náleží vystaveny a hospodáři zaopatřeny jsou, poslušně pro Boha žádáme, pokudž [by] za možné bylo a milostivá vůle v tom býti ráčila, v čemž neukládáme, by nám tu za-
338 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: štěstí, Božské požehnání a dlouhé věké panování. Ve vší poníženosti se poucházíme a nej- pokorněji pro Boha žádáme, aby Vaše vysoce hraběcí milost jakožto milostivá a dědičná vrchnost naše nad námi chudejmi řemeslníky v městečku Lomnici, též okolo městečka, však k městečku patřící]mi] podsedky, se milostivě slitovati, a to dávného času od slavné paměti vysoce urozeného pána pana hraběte, Vaší vysoce hraběcí Milosti pana otce, nám vinšované zaslíbení v skutek uvésti a polehčení v robotách učiniti a milostivě potvrditi ráčili, abychom tak skrze to jakožto chudobní řemeslníci dle řádu městského se živiti mohli. My naproti tomu za takové nám pro- kázané milosrdenství jakožto věrní poslušní poddaní připovídáme Vaší vysoce hrab. Milosti důchody dle nejvyšší možnosti zvelebovati, a skrze nehodné modlitby naše Boha všemohoucího pokorným srdcem ustavičně prositi, aby Pán Bůh všemohoucí Vaší vys. hraběcí milost, též celý slavný rod zde časně i po vykročení z tohoto světa všelikými dobrými věcmi obdařiti ráčil. To všechno že se stane, té neomylné naděje zůstáváme Vaší vys. hrab. Milosti věrní poslušní poddaní v městečku Lomnici, sousedé, též podsedkové k městu Lomnici patřící. [Adresa]: Jeho vys. hrab. Mil. vys. uroz. p. p. Rudolfovi sv. Římské říše hraběti z Morzinu etc etc, ponížená žádost se přednáší od nás uvnitř znamenaných. Vrchnost odpovídá: Z obzvláštní náchylnosti, kterou k těmto suplikantům neseme, městečko Lom- nické od všelijakých robot, (mimo však posílání na žeň do kraje, též co letního času vedle starobylého obyčeje při mém Lomnickém panství jim k podstupování přijde), vedle jim již prvé stalé zámluvy osvobozené činím. Co se ale podsedků dotejče, když ty chalupy na ty role, které jest mně městečko ustoupilo,*) budou zcela vystaveny a ho- spodáři opatřeny, tedy já potomněji tolikéž dokonale k městečku připojiti**) ne- opominu; s tím dalším znamenitým opatřením, že jestli potomněji celé městečko té čeládky, kterou až posavád z mých vesnic dostává, bude moci prázdné býti, a se samo čeládkou, buď městskýma dětím]i, aneb cizím čeledínem chtíti zaopatřiti, já tehdáž bych i ostatní roboty od nich převzíti a je potomněji pořádným listem nadati po- míjeti nechtěl; a to vše z lásky, kterou ke všem mým poddaným, dokud by se ke mně věrně zachovali, nesu a nositi budu. Actum ve Vrchlabí dne 7. Juni 1690. Johan Rudolf Graf von Morzin mp. *) K vystavení vesnice Želech = Rudolfovic, 21/2 km. na sever od Lomnice. — **) Předměstí Račany, sz. u Lomnice. Po obdržení dekretu ze 7. června 1690 od Jana Rudolfa hr. Morzina museli sousedé Lomničtí u dvora Rváčovského v Tikově louku sušiti, žito sežíti a jarní osetí svázati a do panských stodol odvézti. U téhož Rváčovského dvora bylo výsevku asi 25 strychů ozimi a 30 str. jaři míry české; že Lomnice čítala asi 109 domků, musel každý soused 1 1/2 dne na žeň, 1/2 dne na seno a 1 den na oves posílati. Od ustoupení pozemků k Rudolfovicům (= Želechám) nemělo již město těch robot dělati, neboť v Želechách bylo již 26 chalup, z nichž každá měla týdně 2 dni roboty vybývati. Tu město Lomnice i s podsedky znova podalo k hraběti suplikaci, ve kteréž připomínají hraběcí přípověď ze 7. června 1690 a praví: „Poněvadž na týchž rolích chalupy jak náleží vystaveny a hospodáři zaopatřeny jsou, poslušně pro Boha žádáme, pokudž [by] za možné bylo a milostivá vůle v tom býti ráčila, v čemž neukládáme, by nám tu za-
Strana 339
O vyměřování selských polí k účelům berničným 1690. 339 slíbenou milost v skutek uvésti a milostivě potvrditi ráčili, pro odplatu Boží co nejponíženěji žádáme a nepřestáváme.“ Lomničtí dostali od vrchnosti odpověď dosti příznivou, kteráž zněla takto: Suplikantům se k srozumění podává, že já nejen tu mou přípověď vyplniti, nýbrž i ta jejich stará nadání jak na pole slove Sopikov, plat z nich k špitálu patřící, tak také (jen pro samé městečko) dle jejich v rukou majícího milostivého obdarování na handl solní na budoucí časy potvrzuji. Co se mého přislíbení dotýče, pokudž tomu tak jest, že na těch půdách již chalupy vystaveny jsou a do mého důchodu robotu vybývají, tak já opomenouti nechci, od mého městečka Lomnice všechny roboty pryč vzíti a je pořádným listem nadati a potvrditi. Actum na Vrchlabí 16. Juni 1691. Na to dostalo město dne 2. července 1692 pergamenovou listinu. Ale robot nemohli se Lomničtí ještě dlouho zbaviti. Opět roku 1709 prosili Václava hrabětě Morzina, aby od nich odňal roboty, tak jak nebožtík jeho otec slíbil, a prosili zároveň o jiné věci, jmenovitě aby jim vrchnost odpustila 179 zl. za dům koupený na novou radnici; hr. Václav Morzin dne 12. září 1709 ten dluh odpustil, ale o robotách dekret nezmiňuje se. Po 19 letech zase podali purkmistr a rada města Lomnice supliku k hraběti Václavu z Morzinu, aby byla městu slevena robota, když dalo se pole na vystavení vesnice Rudolfovic; na to hrabě Václav Morzin odpověděl dne 24. augusti 1728 z Vrchlabí, že činí úlevu v robotě takovou, že pouze ke dvoru Rváčovskému se má konati, a jinde jen tenkráte, když bude nutná potřeba. Za to žádá, aby brali si nápoje z vrchnostenského pivovaru a z vinopalny do města. Z archivu města Lomnice vypsal a poznámkami a vysvětlivkami opatřil učitel Jos. J. Fučík 1884. 180. 1690, 15. prosince: Ve vsi Zdicích na komorním panství Točnickém ušel s rodinou Martin Charvát člověk zločinný; prázdný grunt jeho postoupen úřadem Vavřincovi Ciprovi v 70 kopách m.; kolik komu bude náležeti z té trhové sumy. Vavřinec Czypra. Léta Páne 1690 dne 15. Decembris s povolením JMCské pana hejt- mana, urozeného a statečného rytíře pana Samuele Ignatiusa de Bois oc. Ačkoliv Martin Charvát, člověk nevážný a nešlechetný, do 15 let na gruntu tomto hospodařil a vejrunky kladené thánu svému každoročně vypisovati dával; nicméně když on Charvát pro své rozličné hrdelní činy, jak že ženským osobám násilí činiti se pokoušel, v JMCské lesích zvěř stříleti, též sousedy své, (v čemž skutečně schledán a v tom předně vzáctné kommissi JMti pána pana Walderode a pana puchhaltera Evančického roku jminulého 1689 a potom i na JMCské krá- lovskou slavnou komorou Českou přednešen byl), okrádati a jiné mnohé zlolající skutky pro- váděti se opovažoval, byl dvakráte arrestem na JMCské zámku Zbirově zjištěný, odtudž pokaždý (mimo že také před některým létem z arrestu od práva Žebráckého byl utekl) se vy- lámal a dolů do příkopův po rozličných přípravách se spustil; vynašlo se, že témuž thánu svému dle dosvědčení ouřadu rychterního a celé obce nikdy nic nedal, po posledním tehdy nevážným jeho Charváta s ženou, dětmi, též s potahem a nábytkem zběhnutí, zůstanouce grunt tento prázdný, osazen na něj za hospodáře Vavřinec Czypra, jemuž od ouřadův rychterních vsi Zditz a Chodouně bez všeho nábytku a dobytka, s vším však se vším starodávným patřícím 48*
O vyměřování selských polí k účelům berničným 1690. 339 slíbenou milost v skutek uvésti a milostivě potvrditi ráčili, pro odplatu Boží co nejponíženěji žádáme a nepřestáváme.“ Lomničtí dostali od vrchnosti odpověď dosti příznivou, kteráž zněla takto: Suplikantům se k srozumění podává, že já nejen tu mou přípověď vyplniti, nýbrž i ta jejich stará nadání jak na pole slove Sopikov, plat z nich k špitálu patřící, tak také (jen pro samé městečko) dle jejich v rukou majícího milostivého obdarování na handl solní na budoucí časy potvrzuji. Co se mého přislíbení dotýče, pokudž tomu tak jest, že na těch půdách již chalupy vystaveny jsou a do mého důchodu robotu vybývají, tak já opomenouti nechci, od mého městečka Lomnice všechny roboty pryč vzíti a je pořádným listem nadati a potvrditi. Actum na Vrchlabí 16. Juni 1691. Na to dostalo město dne 2. července 1692 pergamenovou listinu. Ale robot nemohli se Lomničtí ještě dlouho zbaviti. Opět roku 1709 prosili Václava hrabětě Morzina, aby od nich odňal roboty, tak jak nebožtík jeho otec slíbil, a prosili zároveň o jiné věci, jmenovitě aby jim vrchnost odpustila 179 zl. za dům koupený na novou radnici; hr. Václav Morzin dne 12. září 1709 ten dluh odpustil, ale o robotách dekret nezmiňuje se. Po 19 letech zase podali purkmistr a rada města Lomnice supliku k hraběti Václavu z Morzinu, aby byla městu slevena robota, když dalo se pole na vystavení vesnice Rudolfovic; na to hrabě Václav Morzin odpověděl dne 24. augusti 1728 z Vrchlabí, že činí úlevu v robotě takovou, že pouze ke dvoru Rváčovskému se má konati, a jinde jen tenkráte, když bude nutná potřeba. Za to žádá, aby brali si nápoje z vrchnostenského pivovaru a z vinopalny do města. Z archivu města Lomnice vypsal a poznámkami a vysvětlivkami opatřil učitel Jos. J. Fučík 1884. 180. 1690, 15. prosince: Ve vsi Zdicích na komorním panství Točnickém ušel s rodinou Martin Charvát člověk zločinný; prázdný grunt jeho postoupen úřadem Vavřincovi Ciprovi v 70 kopách m.; kolik komu bude náležeti z té trhové sumy. Vavřinec Czypra. Léta Páne 1690 dne 15. Decembris s povolením JMCské pana hejt- mana, urozeného a statečného rytíře pana Samuele Ignatiusa de Bois oc. Ačkoliv Martin Charvát, člověk nevážný a nešlechetný, do 15 let na gruntu tomto hospodařil a vejrunky kladené thánu svému každoročně vypisovati dával; nicméně když on Charvát pro své rozličné hrdelní činy, jak že ženským osobám násilí činiti se pokoušel, v JMCské lesích zvěř stříleti, též sousedy své, (v čemž skutečně schledán a v tom předně vzáctné kommissi JMti pána pana Walderode a pana puchhaltera Evančického roku jminulého 1689 a potom i na JMCské krá- lovskou slavnou komorou Českou přednešen byl), okrádati a jiné mnohé zlolající skutky pro- váděti se opovažoval, byl dvakráte arrestem na JMCské zámku Zbirově zjištěný, odtudž pokaždý (mimo že také před některým létem z arrestu od práva Žebráckého byl utekl) se vy- lámal a dolů do příkopův po rozličných přípravách se spustil; vynašlo se, že témuž thánu svému dle dosvědčení ouřadu rychterního a celé obce nikdy nic nedal, po posledním tehdy nevážným jeho Charváta s ženou, dětmi, též s potahem a nábytkem zběhnutí, zůstanouce grunt tento prázdný, osazen na něj za hospodáře Vavřinec Czypra, jemuž od ouřadův rychterních vsi Zditz a Chodouně bez všeho nábytku a dobytka, s vším však se vším starodávným patřícím 48*
Strana 340
340 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: příslušenstvím i s tou chaloupkou, kterou thán Charvátův Püchtingker k užívání do své smrti toliko drží a potom k tomuto gruntu připadnouti má, prošacován za summu 70 �k míš. Z té summy pak trhové za jednu krávu záduší Zdického na gruntu nepřítomnou sráží se 5 ſP, ostatních tehdy 65 �, ročně po 2 ſ, náležeti bude takto: dluhu k záduší Zdickému od Charváta udělaného . . . Janovi Püchtingkerovi, poněvadž to dosvědčuje, že nic na podíl svůj tu předešle mající nedostal . . . . . Danielovi Vrabci za ukradenou od Charváta Š. v. svini, co mu v JMCské kanceláři dáti slíbil . . . . . . . Andresovi Holečkovi za rozličné pokradené šatstvo . . Obci vsi Zdic, co za příčinou jeho Charváta na písaře a jiné trmácení utratiti musela a liquidírovala . . . Do JMCské důchodu po něm Charvátovi právem zle zachoválým, a k tomu také s ženou i s dětmi . . . . . . . . . . . . . 30 �P 40 g 5 d z panství zběhlém . 15 g 17 �F 30 g 3 ſP 8 �� 34 g 2 d 5 � . . . . 65 � míš. Stalo se v JMCské kanceláři pod Točníkem léta a dne svrchu psaného. Zapsáno v knize purkrechtní panství Točnického, založené r. 1655, která přišla od okresního soudu Hořovického pod číslem inv. 9 do archivu zemského, při vsi Zdicích fol. 345, pag. 763, 764. Vynáší . 181. 1691, 19. února: Dva výhosty poddaných ke stavu manželskému s ustanovením, jak vrchnosti budou se děliti o děti. a) Já níže podepsaný známo činím,... tak jakož jest urozená panna Kate- řina Františka Kořenská z Terešova Annu komornou, dědičnou poddanou svou, Francovi Hořovskému šenkýři Vopařanskému, dědičnému poddanému kolleje Soc. Jesu sv. Klimenta na Starém Městě Pražském, mně na ten čas svěřené, za manželku vzíti povoliti ráčila na ten způsob, aby ona Anna po smrti budoucího manžela svého France Hořovského, kdyby ho na živobytí přečkala, poddanou Její Milosti panny zůstala; děti, které pak společně by měli, aby polovice jich Její Milosti panně při- náležela, a jestli by jedinkou dceru toliko měli, ta aby ne na statek Vopařanský, ale Její Milosti panně poddaností patřila. K čemuž i já také, na místě vejš psané kolleje mé, své povolení dávám, a to podpisem ruky mé vlastní a pečetí ouřadu mého stvrzuji. Datum v Praze [schází datum i podpis rektora kolleje Klementinské]. b) Já níže psaný známo činím.... že na snažnou prosbu a mnohou přímluvu Annu Widmannovou, po neb. Jiřím Widmannovi někdejším v Bernarticích pur- krabí našem pozůstalou dceru, Staroměstské kolleje Soc. Jesu u sv. Klimenta dědič- nou poddanou, poctivému mládenci Jiřímu Slobodovi kantorovi Bernartickému za manželku, z té poddanosti, kterou až posavad dotčené kolleji zavázána byla, jsem
340 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: příslušenstvím i s tou chaloupkou, kterou thán Charvátův Püchtingker k užívání do své smrti toliko drží a potom k tomuto gruntu připadnouti má, prošacován za summu 70 �k míš. Z té summy pak trhové za jednu krávu záduší Zdického na gruntu nepřítomnou sráží se 5 ſP, ostatních tehdy 65 �, ročně po 2 ſ, náležeti bude takto: dluhu k záduší Zdickému od Charváta udělaného . . . Janovi Püchtingkerovi, poněvadž to dosvědčuje, že nic na podíl svůj tu předešle mající nedostal . . . . . Danielovi Vrabci za ukradenou od Charváta Š. v. svini, co mu v JMCské kanceláři dáti slíbil . . . . . . . Andresovi Holečkovi za rozličné pokradené šatstvo . . Obci vsi Zdic, co za příčinou jeho Charváta na písaře a jiné trmácení utratiti musela a liquidírovala . . . Do JMCské důchodu po něm Charvátovi právem zle zachoválým, a k tomu také s ženou i s dětmi . . . . . . . . . . . . . 30 �P 40 g 5 d z panství zběhlém . 15 g 17 �F 30 g 3 ſP 8 �� 34 g 2 d 5 � . . . . 65 � míš. Stalo se v JMCské kanceláři pod Točníkem léta a dne svrchu psaného. Zapsáno v knize purkrechtní panství Točnického, založené r. 1655, která přišla od okresního soudu Hořovického pod číslem inv. 9 do archivu zemského, při vsi Zdicích fol. 345, pag. 763, 764. Vynáší . 181. 1691, 19. února: Dva výhosty poddaných ke stavu manželskému s ustanovením, jak vrchnosti budou se děliti o děti. a) Já níže podepsaný známo činím,... tak jakož jest urozená panna Kate- řina Františka Kořenská z Terešova Annu komornou, dědičnou poddanou svou, Francovi Hořovskému šenkýři Vopařanskému, dědičnému poddanému kolleje Soc. Jesu sv. Klimenta na Starém Městě Pražském, mně na ten čas svěřené, za manželku vzíti povoliti ráčila na ten způsob, aby ona Anna po smrti budoucího manžela svého France Hořovského, kdyby ho na živobytí přečkala, poddanou Její Milosti panny zůstala; děti, které pak společně by měli, aby polovice jich Její Milosti panně při- náležela, a jestli by jedinkou dceru toliko měli, ta aby ne na statek Vopařanský, ale Její Milosti panně poddaností patřila. K čemuž i já také, na místě vejš psané kolleje mé, své povolení dávám, a to podpisem ruky mé vlastní a pečetí ouřadu mého stvrzuji. Datum v Praze [schází datum i podpis rektora kolleje Klementinské]. b) Já níže psaný známo činím.... že na snažnou prosbu a mnohou přímluvu Annu Widmannovou, po neb. Jiřím Widmannovi někdejším v Bernarticích pur- krabí našem pozůstalou dceru, Staroměstské kolleje Soc. Jesu u sv. Klimenta dědič- nou poddanou, poctivému mládenci Jiřímu Slobodovi kantorovi Bernartickému za manželku, z té poddanosti, kterou až posavad dotčené kolleji zavázána byla, jsem
Strana 341
Z let 1690—1694. 341 propustil a mocí tohoto listu propouštím a svobodnou činím, tak aby spolu s man- želem svým, kde by se jim koliv líbilo, bydleti a svou živnost volně a svobodně provozovati mohli, bez všeliké mé a budoucích kolleje jmenované rektorův překážky, nyní i na časy budoucí. S tou však jedinou vejminkou, aby on Jiří Sloboda, poně- vadž se mu k manželství darmo propouští a osvobozuje, budoucně, pokudž by ho Pán Bůh více než jedním synem obdařil, jednoho z nich, kterého by kollej sobě vy- volila, dostaviti a dáti povinen byl. Pro lepší toho jistotu vlastní rukou jsem vejhost tento podepsal a obyčejnou pečetí potvrdil. Jenž jest dán in collegio Soc. Jesu sv. Klimenta v Starém Městě Pražském dne 19. Februarii 1691. Václav Sattenwolf podepsaný etc. Dp. František Teplý, tehdáž farář v Hošticích u Tábora, půjčil mi r. 1909 pamětní knihu fary Ber- nartické od roku 1674, v níž na listé 157b jest starou rukou vepsáno hořejší svolení a) k výhostu, kterým šlechtična Kateřina Františka Kořenská z Terešova svou nevolnou komornou dala za manželku šenkýřovi do Opařan, kdež jesuité od sv. Klimenta v Praze měli panství. U toho svolení schází datum i podpis; ale ježto ten záznam byl učiněn touž rukou, která vpisovala výhost b) na listě 158a, podobá se, že svolení a) bylo vy- dáno i do knihy zapsáno nedlouho před 19. únorem 1691, a že rektor kolleje Klimentinské, který je podepsal, byl rovněž Václav Sattenwolf. Tento Sattenwolf byl rektorem u sv. Klimenta již r. 1688, a dříve 1682 provin- ciálem. (Schulz, Korresp. jes.) 182. 1694, 25. ledna ve Vídni: Kníže Jan Kristian z Eggenberka propouští usedlé lidi- v nedávno založené vsi Christiansberku z práva odúmrtního, uděluje jim právo testa- mentu a vyměřuje právo dědické; za to budou platiti jedenkaždý po 36 kr. do dů- chodu Krumlovského. Von Gottes Gnaden Wir Johann Christian Herzog zu Krumaw und Fürst zu Eggen- berg thuen kund und zu wissen, wie dass wir in Unserer Herrschaft Krumaw vor etwelchen Jahren ein newes Dorf, so wir hinnach Christiansberg nennen lassen, anzulegen gnedigst an- geordnet haben, woselbst dann seither auch bereits zwey und vierzig Häuser erbawet worden und noch mehr erbawet werden können. Demnach aber der Grund und Boden erstgemelten Dorfs Christiansberg und dessen Zugehörde dem Todtenfall unterworfen ist, und die Leute, welche sich alldorten ansässig gemacht, Uns unterthänigst gebeten, besagtes Dorf von der Bürde des Todtenfalls zu befreien und mit der Freiheit, wie andere umbligende Dörfer, zu begnaden. Wür auch solich ihr unterthänigstes Anlangen und Bitten von wegen ihres Gehorsambs und Getrewe in Gnaden angesehen, und sie solichen Lasts des Todtenfalls, in dem sie bisherd gewandlet, befreiet und entbunden, auch alle ihre Erben und Nachkommen mann. und weibl. Geschlechts solichergestalt begnadet, dass sie hinführo bemelten Todtenfalls befreiet sein sollen; thuen soliches hiemit Kraft dieses Briefs nachfolgendtergestalt und gegen unter- gesetzten Conditionen, dass zwar alle und jede Inwohner in obbemelten Christiansberg mann- und weib. Geschlechts alle ihre Gueter liegend und fahrend, bei gesunden Leib oder auf Todtenbeth durch ein ordentliches Testament und letzten Willen mögen geben und verschaffen, jedoch niemandt anderen als einen solchen, welcher damahls und beim Absterben des Erblas- sers Unser oder Unserer Erben und Nachkommen würkhlicher Unterthan sein würde.
Z let 1690—1694. 341 propustil a mocí tohoto listu propouštím a svobodnou činím, tak aby spolu s man- želem svým, kde by se jim koliv líbilo, bydleti a svou živnost volně a svobodně provozovati mohli, bez všeliké mé a budoucích kolleje jmenované rektorův překážky, nyní i na časy budoucí. S tou však jedinou vejminkou, aby on Jiří Sloboda, poně- vadž se mu k manželství darmo propouští a osvobozuje, budoucně, pokudž by ho Pán Bůh více než jedním synem obdařil, jednoho z nich, kterého by kollej sobě vy- volila, dostaviti a dáti povinen byl. Pro lepší toho jistotu vlastní rukou jsem vejhost tento podepsal a obyčejnou pečetí potvrdil. Jenž jest dán in collegio Soc. Jesu sv. Klimenta v Starém Městě Pražském dne 19. Februarii 1691. Václav Sattenwolf podepsaný etc. Dp. František Teplý, tehdáž farář v Hošticích u Tábora, půjčil mi r. 1909 pamětní knihu fary Ber- nartické od roku 1674, v níž na listé 157b jest starou rukou vepsáno hořejší svolení a) k výhostu, kterým šlechtična Kateřina Františka Kořenská z Terešova svou nevolnou komornou dala za manželku šenkýřovi do Opařan, kdež jesuité od sv. Klimenta v Praze měli panství. U toho svolení schází datum i podpis; ale ježto ten záznam byl učiněn touž rukou, která vpisovala výhost b) na listě 158a, podobá se, že svolení a) bylo vy- dáno i do knihy zapsáno nedlouho před 19. únorem 1691, a že rektor kolleje Klimentinské, který je podepsal, byl rovněž Václav Sattenwolf. Tento Sattenwolf byl rektorem u sv. Klimenta již r. 1688, a dříve 1682 provin- ciálem. (Schulz, Korresp. jes.) 182. 1694, 25. ledna ve Vídni: Kníže Jan Kristian z Eggenberka propouští usedlé lidi- v nedávno založené vsi Christiansberku z práva odúmrtního, uděluje jim právo testa- mentu a vyměřuje právo dědické; za to budou platiti jedenkaždý po 36 kr. do dů- chodu Krumlovského. Von Gottes Gnaden Wir Johann Christian Herzog zu Krumaw und Fürst zu Eggen- berg thuen kund und zu wissen, wie dass wir in Unserer Herrschaft Krumaw vor etwelchen Jahren ein newes Dorf, so wir hinnach Christiansberg nennen lassen, anzulegen gnedigst an- geordnet haben, woselbst dann seither auch bereits zwey und vierzig Häuser erbawet worden und noch mehr erbawet werden können. Demnach aber der Grund und Boden erstgemelten Dorfs Christiansberg und dessen Zugehörde dem Todtenfall unterworfen ist, und die Leute, welche sich alldorten ansässig gemacht, Uns unterthänigst gebeten, besagtes Dorf von der Bürde des Todtenfalls zu befreien und mit der Freiheit, wie andere umbligende Dörfer, zu begnaden. Wür auch solich ihr unterthänigstes Anlangen und Bitten von wegen ihres Gehorsambs und Getrewe in Gnaden angesehen, und sie solichen Lasts des Todtenfalls, in dem sie bisherd gewandlet, befreiet und entbunden, auch alle ihre Erben und Nachkommen mann. und weibl. Geschlechts solichergestalt begnadet, dass sie hinführo bemelten Todtenfalls befreiet sein sollen; thuen soliches hiemit Kraft dieses Briefs nachfolgendtergestalt und gegen unter- gesetzten Conditionen, dass zwar alle und jede Inwohner in obbemelten Christiansberg mann- und weib. Geschlechts alle ihre Gueter liegend und fahrend, bei gesunden Leib oder auf Todtenbeth durch ein ordentliches Testament und letzten Willen mögen geben und verschaffen, jedoch niemandt anderen als einen solchen, welcher damahls und beim Absterben des Erblas- sers Unser oder Unserer Erben und Nachkommen würkhlicher Unterthan sein würde.
Strana 342
342 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským 2. Zum Fall es sich begebete, dass ein Mann oder Weib aus obernanntem Dorf Chri- stiansberg ohne ordentlich aufgerichten Testament und letzten Willen von dieser Welt ab- gienge, so soll zwar dessen Verlassenschaft, dafern sie Unser oder Unserer Erben und Nach- kommen tempore successionis würkhliche Unterthanen sein möchten, usque ad septimum gra- dum inclusive computatione juxta jus civile facta, das ist bis in das siebende Glied, selbiges miteinschlüssend, nach Aufsatz des weltlichen Rechts anzurechnen, unhinderlich fallen; widri- gens aber, da dergleichen Bluets-Verwandte, so ab intestato erben wollten, dem Verstorbenen über den 7. Grad vorhin verstandenermassen mit Bluetsfreundschaft verwandt weren, soll die hinterbliebene Verlassenschaft Uns oder Unseren Erben und Nachkhommen vollkommentlich zuestehen und gebühren. Wofern es sich aber 3. begabe und zuetruege, dass deren Inwohner aus obbemelten Dorf Christiansberg einer mit Todt abginge und hinter Ihn unerzogene Künder, die Ihre Jahren nit hätten, ver- liess, so sollen alle der Waisen Gueter nach ihrn Vater zu Crumaw in Unsere Waisenbuecher beschrieben werden, und die Freund oder Gerhaber derselben Waisen, welche sich umb das Guet annehmen, sollen solches, wie gebräuchig, zu verbürgen schuldig sein, dass sie es denen Kindern nit mindern, sondern völlig erhalten wollen; und das alles solle mit Unsern oder Unsers Waisenambts-Verwalters Vorwissen und Willen beschehen. Jedoch 4. sollen jezt und künftige Inwohnere oft erwenten Dorfs Christiansberg wegen dieser erzehltermassen ihnen in Gnaden verliehenen Todtenfälligkeits-Befreiung, sowohl die aniezo schon allda angesessen, als die sich noch dahin setzen möchten, anstatt des Todtenfalls nebst anderen Ordinarii-Zinsen und was sie sonst als getrewe Unterthanen zu thuen und zu prae- stiren schuldig seint, zu Galli jedes Jahr ein jeder 36 kr. in Unser Crumawer Rentambt be- zahlen und richtig machen. Zu Urkund dessen haben Wür Uns eigenhändig unterschrieben und Unser fürstl. grösseres Insigl wissentlich anhangen lassen. So geschehen Wien den 25. Januarii 1694. Ad mandatum Suae Celsitudinis proprium. Opisy na papíře v kníž. archivě Krumlovském, jeden současný I. 5AU. No. 26b, a dva pozdější I. 5AU. No. 28 fol. 45—47, I. 5AU. Nr. 88 fol. 35—37. 183. 1698, 9. ledna: Ledečský děkan podává konsistoři Pražské zprávu o hmotné bídě administratora fary Zbraslavické, kterak vrchnost Zbraslavická (von Ottenfeld) utiskuje lidi v Rapošově, kteří po právu byli poddanými fary; uvažuje, mohla-li by farnost Zbraslavická se spojiti s některou jinou sousední farou. Reverendissimi... Domini, superiores mei colendissimi! Mandato Venerabilis Consistorii emanato 13. Decembris et ad me 24. ejusdem perlato obsequenter pa- rendo, dico statum parochiae Zbraslavicensis esse miserrimum, pasciporco loci (salva venia) quoad proventus in paratis deteriorem. Qui hoc anno, ut non pridem, mihi scripserunt: decimarum (sunt alias perexiguae) 5 verteliones siliginis et duos avenae acceperat tantum; oeconomia parva, gleba insuper uliginosa, humida, nec semper avenae in contentam ferax; in oeconomia illa et lignis advehendis vivatur [?] a ru-
342 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským 2. Zum Fall es sich begebete, dass ein Mann oder Weib aus obernanntem Dorf Chri- stiansberg ohne ordentlich aufgerichten Testament und letzten Willen von dieser Welt ab- gienge, so soll zwar dessen Verlassenschaft, dafern sie Unser oder Unserer Erben und Nach- kommen tempore successionis würkhliche Unterthanen sein möchten, usque ad septimum gra- dum inclusive computatione juxta jus civile facta, das ist bis in das siebende Glied, selbiges miteinschlüssend, nach Aufsatz des weltlichen Rechts anzurechnen, unhinderlich fallen; widri- gens aber, da dergleichen Bluets-Verwandte, so ab intestato erben wollten, dem Verstorbenen über den 7. Grad vorhin verstandenermassen mit Bluetsfreundschaft verwandt weren, soll die hinterbliebene Verlassenschaft Uns oder Unseren Erben und Nachkhommen vollkommentlich zuestehen und gebühren. Wofern es sich aber 3. begabe und zuetruege, dass deren Inwohner aus obbemelten Dorf Christiansberg einer mit Todt abginge und hinter Ihn unerzogene Künder, die Ihre Jahren nit hätten, ver- liess, so sollen alle der Waisen Gueter nach ihrn Vater zu Crumaw in Unsere Waisenbuecher beschrieben werden, und die Freund oder Gerhaber derselben Waisen, welche sich umb das Guet annehmen, sollen solches, wie gebräuchig, zu verbürgen schuldig sein, dass sie es denen Kindern nit mindern, sondern völlig erhalten wollen; und das alles solle mit Unsern oder Unsers Waisenambts-Verwalters Vorwissen und Willen beschehen. Jedoch 4. sollen jezt und künftige Inwohnere oft erwenten Dorfs Christiansberg wegen dieser erzehltermassen ihnen in Gnaden verliehenen Todtenfälligkeits-Befreiung, sowohl die aniezo schon allda angesessen, als die sich noch dahin setzen möchten, anstatt des Todtenfalls nebst anderen Ordinarii-Zinsen und was sie sonst als getrewe Unterthanen zu thuen und zu prae- stiren schuldig seint, zu Galli jedes Jahr ein jeder 36 kr. in Unser Crumawer Rentambt be- zahlen und richtig machen. Zu Urkund dessen haben Wür Uns eigenhändig unterschrieben und Unser fürstl. grösseres Insigl wissentlich anhangen lassen. So geschehen Wien den 25. Januarii 1694. Ad mandatum Suae Celsitudinis proprium. Opisy na papíře v kníž. archivě Krumlovském, jeden současný I. 5AU. No. 26b, a dva pozdější I. 5AU. No. 28 fol. 45—47, I. 5AU. Nr. 88 fol. 35—37. 183. 1698, 9. ledna: Ledečský děkan podává konsistoři Pražské zprávu o hmotné bídě administratora fary Zbraslavické, kterak vrchnost Zbraslavická (von Ottenfeld) utiskuje lidi v Rapošově, kteří po právu byli poddanými fary; uvažuje, mohla-li by farnost Zbraslavická se spojiti s některou jinou sousední farou. Reverendissimi... Domini, superiores mei colendissimi! Mandato Venerabilis Consistorii emanato 13. Decembris et ad me 24. ejusdem perlato obsequenter pa- rendo, dico statum parochiae Zbraslavicensis esse miserrimum, pasciporco loci (salva venia) quoad proventus in paratis deteriorem. Qui hoc anno, ut non pridem, mihi scripserunt: decimarum (sunt alias perexiguae) 5 verteliones siliginis et duos avenae acceperat tantum; oeconomia parva, gleba insuper uliginosa, humida, nec semper avenae in contentam ferax; in oeconomia illa et lignis advehendis vivatur [?] a ru-
Strana 343
Vrchnosti ochudivše faru, znuzačují poddané v Rapošově 1698. 343 sticis pagi illius Rapossow dicti, olim pro certa fundatione a parocho singulis septi- manis (nunc quot hebdomadibus tria sacra legit) peragenda donati, quem jam ex parte pertinentium mutilatum [?], silvis melioribus excisis et venditis, a possesso- ribus fundi minutum, dicti possessores per fas et nefas conantur et laborant, ut ex toto bono suo adjungant. Hinc rusticorum possessiones invadunt, ligna aliis vendita et in orgias redacta (uti modernus dominus fecerat) auferunt sub praetextu, quare non domino fundi ea ligna vendiderant? Qui astute et circumventorie ea solvere parabat, non ut auferret, sed stare relinqueret semper, et sic in perpetuum usu fructu ejusmodi silvae fundo rusticos privet sibique appropriaret. Quia autem rustici dolum odorati, domino vendere nolebant, non audent propterea in publico compa- rere; quos tamen ut accipiat, Perill. Dominus ab Ottenfeld (tit.)1) de nocte suos misit homines ad pagum, qui captivos abducant, utique (licet non suos, sed parochi subditos) fustibus aut carcere Deus novit quali vel quam diu vel alio genere pu- niendos; qui propterea nec administratori secundum obligationem debita praestare possunt. Administrator autem debilis in passu hoc esse videtur, non multum mutire audens, ne mensa, ad quam subinde vocatur, vel cerevisia, qua gaudet, (minas enim audire debet) privetur. Stabiliri vero parochum ibidem alio medio non video, pro primo, nisi dominus fundi, si vult (uti velle percepi) semper pro se habere festis et dominicis divina in loco, ne alio post parochum pergere cogatur, ex suo tantum adjicere velit, ut taliter qualiter subsistere possit; adigatque subditos (alieni spectant pauci) suos, ut, quae debent, indilate semper pendant parocho, et pro desolatis fundis, quorum pertinentiis utitur dominus, vel contingens ab antiquo solitum ingravate solvat, vel partem agro- rum justam correspondentem decimis pratorumque in vicem cedat, ut oeconomia defectum suppleat decimarum; quin etiam ne parocho sit obstaculo et impedimento, ut is libere et licite iis omnibus ad dictum pagum Rapossow pertinentiis velut legi- timus usufructuarius (quae ad dominum fundatorem jure pertinebant, priusquam fundationem desuper erexisset), videlicet singulis annis partem aliquam lignorum vel certas arbores vendere pro suo commodo possit, in loco excisae silvae semel bis terve seminare et dein jacere permittere, ut silva denuo crescat. Pro 2do, si per aliquem his stantibus ex vicinis de clero saeculari parochis cura animarum ad praefatam Zbraslawitzensem pertinentium deberet exerceri, (si do- minus fundi, quod dubito, id ipsum mallet), non esset commodior et propinquior, quam Janowitzensis Perill. ac Gener. domini Wenceslai Obiteczky de Obitecz (tit.), nam aliquando antehac et sub me etiam erant conjunctae; sed obstaret indubie Dnus Obiteczky, qui parochum pro suis vult habere hominibus tantum; habet enim ad minus tres ecclesias; et insuper modernus Janowitzensis etsi emeritus, mendice habetur quidem et despotice, sed semper et continue valetudinarius, vix suis pro-
Vrchnosti ochudivše faru, znuzačují poddané v Rapošově 1698. 343 sticis pagi illius Rapossow dicti, olim pro certa fundatione a parocho singulis septi- manis (nunc quot hebdomadibus tria sacra legit) peragenda donati, quem jam ex parte pertinentium mutilatum [?], silvis melioribus excisis et venditis, a possesso- ribus fundi minutum, dicti possessores per fas et nefas conantur et laborant, ut ex toto bono suo adjungant. Hinc rusticorum possessiones invadunt, ligna aliis vendita et in orgias redacta (uti modernus dominus fecerat) auferunt sub praetextu, quare non domino fundi ea ligna vendiderant? Qui astute et circumventorie ea solvere parabat, non ut auferret, sed stare relinqueret semper, et sic in perpetuum usu fructu ejusmodi silvae fundo rusticos privet sibique appropriaret. Quia autem rustici dolum odorati, domino vendere nolebant, non audent propterea in publico compa- rere; quos tamen ut accipiat, Perill. Dominus ab Ottenfeld (tit.)1) de nocte suos misit homines ad pagum, qui captivos abducant, utique (licet non suos, sed parochi subditos) fustibus aut carcere Deus novit quali vel quam diu vel alio genere pu- niendos; qui propterea nec administratori secundum obligationem debita praestare possunt. Administrator autem debilis in passu hoc esse videtur, non multum mutire audens, ne mensa, ad quam subinde vocatur, vel cerevisia, qua gaudet, (minas enim audire debet) privetur. Stabiliri vero parochum ibidem alio medio non video, pro primo, nisi dominus fundi, si vult (uti velle percepi) semper pro se habere festis et dominicis divina in loco, ne alio post parochum pergere cogatur, ex suo tantum adjicere velit, ut taliter qualiter subsistere possit; adigatque subditos (alieni spectant pauci) suos, ut, quae debent, indilate semper pendant parocho, et pro desolatis fundis, quorum pertinentiis utitur dominus, vel contingens ab antiquo solitum ingravate solvat, vel partem agro- rum justam correspondentem decimis pratorumque in vicem cedat, ut oeconomia defectum suppleat decimarum; quin etiam ne parocho sit obstaculo et impedimento, ut is libere et licite iis omnibus ad dictum pagum Rapossow pertinentiis velut legi- timus usufructuarius (quae ad dominum fundatorem jure pertinebant, priusquam fundationem desuper erexisset), videlicet singulis annis partem aliquam lignorum vel certas arbores vendere pro suo commodo possit, in loco excisae silvae semel bis terve seminare et dein jacere permittere, ut silva denuo crescat. Pro 2do, si per aliquem his stantibus ex vicinis de clero saeculari parochis cura animarum ad praefatam Zbraslawitzensem pertinentium deberet exerceri, (si do- minus fundi, quod dubito, id ipsum mallet), non esset commodior et propinquior, quam Janowitzensis Perill. ac Gener. domini Wenceslai Obiteczky de Obitecz (tit.), nam aliquando antehac et sub me etiam erant conjunctae; sed obstaret indubie Dnus Obiteczky, qui parochum pro suis vult habere hominibus tantum; habet enim ad minus tres ecclesias; et insuper modernus Janowitzensis etsi emeritus, mendice habetur quidem et despotice, sed semper et continue valetudinarius, vix suis pro-
Strana 344
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 344 videre potens est. — Czestinium et in majori distantia situm et magis inaccessum, ex eadem ratione atque Zbraslavicensis stabili (quamvis summe egerit) caret parocho ; nunc per unum Zasmuco Franciscanum reformatum (licentia guardiano collata est administrandi) nescio quam dico 2) administratur ; ideoque nec per hunc Zbraslawicio succurri potest. — Posset autem judicio meo vel peroptime et simul facillime sta- biliri (nisi cum tempore, ut projectum anno praeterlapso feceram, localis parochus, uti fuerat quondam, haberi intenderetur), quia propinquissimus est locus, si consen- tiente meo Excellentissimo domino patrono (tit.)3) bonum Bohdanetzense habens tres ecclesias, quod ego remotus ad unum et medium milliare per modum vicinitatis tanquam ejusdem dominii continui parochus, sed coacte et gratis administro, Zbra- slavicensi vel econtra adjungeretur, et decimae illae, quas piae memoriae Excellentis- simus dominus comes Michaël de Thun (tamquam dominus proprius nolens pro ea differentia temporis dominium in plures distrahere parochos) assignaverat (mihi autem defacto ne granum datum), et aliquid cerevisiae ob tres villas in decimis non comprehensas adjiceretur. Alium medium non video, quo succurri vel Zbraslavitzio vel illi viciniae quasi desolatae possit ac valeat. Quod cum pro mandato Venerabilis Consistorii coram Deo et conscientiae meae dictamine assecuro, me ulterioribus gratiis atque favoribus commendans, maneo Reverendissimorum... Dominorum et superiorum meorum obsequentissimus et devotissimus servus et cliens Thomas Albertus Herrmann, decanus Ledecensis. Orig. archivu arcibiskupského v Praze, Recepta 1697; nový opis v archivě zemském. O poměru vsi Rapošova k faře Zbraslavické viz zde č. 168 str. 306—309 pod 26. lednem 1658. — 1) Baltazar Otto z Otten- feldu byl nejvyšším polesným v království Českém, skoupil několik drobných statků na dluh; manželka jeho Benigna Terezie rozená Šmidlova držela Zbraslavice v letech 1695—1704; viz Ottův Slovník Náučný XVIII. 991. — 2) Snad čísti: quomodo. — 3) Hrabě Michal Oswald Thun koupil panství Ledečské nad Sázavou roku 1677, zemřel 1694, načež tam vládla jeho dcera Barbora Františka, kteráž se rozumí patronem, o němž děkan se zmiňnje ku konci dopisu. V Bohdanči u Ledče nebylo farářů od r. 1620 do 1760; ve Zbraslavicích obno- vena byla fara r. 1735; v Uhlířských Janovicích zřízena byla r. 1690 expositura, 1700 obnovena fara. 184. (Poč. 18. věku./ Zpráva nejmenovaného znatele, kterak v letech 1653-6 a 1682-4 byly v Čechách vypočítávány usedlosti po vsech i městech k rozvrhování a k ukládání berně. Archiv zemský v Praze má při opisích akt z arch. min. vnitra (V. B. 1 fasc. 584), datovaných 15. čna 1684, náledující písemnost, kteráž nemá jiného datum než „ad 15. Jun. 1684“, ale zdá se býti sepsána asi o 20 let později. Jmenujeť (v odstavci V.) hraběte Františka Oldřicha Kinského nebožtíkem, ten pak dle Palackého Přehledu nejv. úředníků byl nejv. dvorským kancléřem českým od 8. dubna 1683 až do své smrti 27. února 1699. Tedy nejspíš při počátku 18. věku byla sepsána tato zpráva, když se opět častěji mluvilo o potřebě nového katastru, k němuž potom učiněn první počátek jednáním sněmovním roku 1712. Zprávou touto v lec- čem doplňuje se to, co víme ze současných písemností o vzniku prvního katastru v letech 1653—1656 a o jeho opravě v letech 1683—1684, kterou řídil nejv. kancléř hr. Kinský. — Připojená tabulka krajských divisorů z celých Čech ukazuje, kolik korců orných polí počítalo se v každém kraji průměrně za usedlost, na něž se
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 344 videre potens est. — Czestinium et in majori distantia situm et magis inaccessum, ex eadem ratione atque Zbraslavicensis stabili (quamvis summe egerit) caret parocho ; nunc per unum Zasmuco Franciscanum reformatum (licentia guardiano collata est administrandi) nescio quam dico 2) administratur ; ideoque nec per hunc Zbraslawicio succurri potest. — Posset autem judicio meo vel peroptime et simul facillime sta- biliri (nisi cum tempore, ut projectum anno praeterlapso feceram, localis parochus, uti fuerat quondam, haberi intenderetur), quia propinquissimus est locus, si consen- tiente meo Excellentissimo domino patrono (tit.)3) bonum Bohdanetzense habens tres ecclesias, quod ego remotus ad unum et medium milliare per modum vicinitatis tanquam ejusdem dominii continui parochus, sed coacte et gratis administro, Zbra- slavicensi vel econtra adjungeretur, et decimae illae, quas piae memoriae Excellentis- simus dominus comes Michaël de Thun (tamquam dominus proprius nolens pro ea differentia temporis dominium in plures distrahere parochos) assignaverat (mihi autem defacto ne granum datum), et aliquid cerevisiae ob tres villas in decimis non comprehensas adjiceretur. Alium medium non video, quo succurri vel Zbraslavitzio vel illi viciniae quasi desolatae possit ac valeat. Quod cum pro mandato Venerabilis Consistorii coram Deo et conscientiae meae dictamine assecuro, me ulterioribus gratiis atque favoribus commendans, maneo Reverendissimorum... Dominorum et superiorum meorum obsequentissimus et devotissimus servus et cliens Thomas Albertus Herrmann, decanus Ledecensis. Orig. archivu arcibiskupského v Praze, Recepta 1697; nový opis v archivě zemském. O poměru vsi Rapošova k faře Zbraslavické viz zde č. 168 str. 306—309 pod 26. lednem 1658. — 1) Baltazar Otto z Otten- feldu byl nejvyšším polesným v království Českém, skoupil několik drobných statků na dluh; manželka jeho Benigna Terezie rozená Šmidlova držela Zbraslavice v letech 1695—1704; viz Ottův Slovník Náučný XVIII. 991. — 2) Snad čísti: quomodo. — 3) Hrabě Michal Oswald Thun koupil panství Ledečské nad Sázavou roku 1677, zemřel 1694, načež tam vládla jeho dcera Barbora Františka, kteráž se rozumí patronem, o němž děkan se zmiňnje ku konci dopisu. V Bohdanči u Ledče nebylo farářů od r. 1620 do 1760; ve Zbraslavicích obno- vena byla fara r. 1735; v Uhlířských Janovicích zřízena byla r. 1690 expositura, 1700 obnovena fara. 184. (Poč. 18. věku./ Zpráva nejmenovaného znatele, kterak v letech 1653-6 a 1682-4 byly v Čechách vypočítávány usedlosti po vsech i městech k rozvrhování a k ukládání berně. Archiv zemský v Praze má při opisích akt z arch. min. vnitra (V. B. 1 fasc. 584), datovaných 15. čna 1684, náledující písemnost, kteráž nemá jiného datum než „ad 15. Jun. 1684“, ale zdá se býti sepsána asi o 20 let později. Jmenujeť (v odstavci V.) hraběte Františka Oldřicha Kinského nebožtíkem, ten pak dle Palackého Přehledu nejv. úředníků byl nejv. dvorským kancléřem českým od 8. dubna 1683 až do své smrti 27. února 1699. Tedy nejspíš při počátku 18. věku byla sepsána tato zpráva, když se opět častěji mluvilo o potřebě nového katastru, k němuž potom učiněn první počátek jednáním sněmovním roku 1712. Zprávou touto v lec- čem doplňuje se to, co víme ze současných písemností o vzniku prvního katastru v letech 1653—1656 a o jeho opravě v letech 1683—1684, kterou řídil nejv. kancléř hr. Kinský. — Připojená tabulka krajských divisorů z celých Čech ukazuje, kolik korců orných polí počítalo se v každém kraji průměrně za usedlost, na něž se
Strana 345
O proměnách katastru, zvláště o divisorech 1653—1700. 345 rozvrhovala berně; ta čísla pocházejí z výpočtů vykonaných r. 1683, a jsou již vytištěna výše na str. 318, jen s tím rozdílem, že tam divisor Rakovnický má zlomek 1/4, a mezi kraji jsou uvedena i města Pražská s divi- sorem 80, což obojí zde schází. Systema des böhmischen modi contribuendi. I° Es erhellet aus dem 1653jährigen Landtagsschluss pag. 28 [viz zde str. 257], dass bei Introducirung der damaligen General-Visitations-Commission wegen Definirung eines steuerbaren Angesessenen dieses allein pro basi et fundamento müsse fürgekehrt und observirt worden sein: Wann nämblichen ein Bauersmann seine Gründe über die Helfte angebauet und durch das Feuer oder sonsten an seiner Nahrung nicht beschädiget, sondern mit Zug- und andern Vieh also versehen gewesen, dass er der Obrigkeit die schuldige Robot und Scharwerke bestreiten und verrichten können, dieser vor einen effective Angesessenen; item die Chalupner, so etwas von ihren Feldern angebauet und einiges Vieh darneben gehalten, vier vor einen Angesessenen; und lediglich die Gärtner oder Häusler, welche nur von der Viehzucht allein die Nahrung und den Unterhalt gehabt, acht vor einen wirklich Angesessenen Contribuenten ge- achtet und calculirt gewesen; und zwar ohne Unterschied, es möge ein Bauer 30, 40, 50, 60, 70, 80, auch mehr, ein Chalupner aber 8, 10, 15, 20 oder mehr Strich Aussaat gehabt haben, wenn sie nur ihre Felder obbemeldter Massen über die Hälfte besäen, die Scharwerke der Obrigkeit verrichten, und das hierzu erforderliche Zugvieh halten können. Und wiewohl dieser so obscure modus contribuendi nachgehends durch die anno 1656 von dem hl. kgl. Gouverno denen damaligen Herren Ober�Steuereinnehmern anvertrauet ge- weste Revision in etwas temperiret worden, da man nämlich den visitationis-commissarischen Befund mit denen von denen Herrn Landesinwohnern sowohl vor als nach der Visitation ab- gefordert- und eingesandten Bekanntnissen genau combiniret, mithin die geringhaltige Bauern und Chalupner unter die vermöglicheren und grössere Aussaat gehabte dergestalten eingetheilt, dass derjenige, welcher gesetzt von der Visitations-Commission mit 80 Strichen, der andere aber mit 30 oder 40 Strich Aussaat vor einen wirklich Angesessenen wäre consideriret worden, in jenem Fall der erstere den andern übertragen, und also diese beide vor zwei Angesessene contribuiren sollen : so kann eben hieraus keine Definition eines steuerbaren Angesessenen eigent- lich ergründet werden, sondern scheinet, dass man damals sich des puren Arbitrii bedienet haben müsse. II° So hat es auch mit denen kgl. Städten fast eine gleiche Beschaffenheit, aller- massen selbige von Eingangs berührter General-Visitations-Commission nach Einzug der Steuer- amts-Rollen folgendermassen in Anschlag gebracht und calculirt worden, als: 1. Diejenigen Bürgerhäuser, so Bier zu gebreuen berechtiget, und sonsten mit Feld� bau und Viehzucht wohl versehen gewesen seind, primae classis ein jeder in duplo vor einen Burger, oder in simplo vor zwei Angesessenen consideriret gewesen; 2. diejenige aber, so keine Bräugerechtigkeit, und à proportione der ersteren gerin- gere Aussaat und Nahrung gehabt, secundae classis, id est vier vor einen Burger; 3. jene hingegen, so in dem Feldbau ganz gering gewesen, und ausser des Handwerks sonsten keine Nahrung getrieben, tertiae classis, acht vor einen Burger; 4. die übrigen aber, welche keine Felder gehabt, und blos allein mit dem Handwerk die Nahrung getrieben, quartae classis, 16 auf einen Burger gerechnet. Archiv Český XXIX. 44
O proměnách katastru, zvláště o divisorech 1653—1700. 345 rozvrhovala berně; ta čísla pocházejí z výpočtů vykonaných r. 1683, a jsou již vytištěna výše na str. 318, jen s tím rozdílem, že tam divisor Rakovnický má zlomek 1/4, a mezi kraji jsou uvedena i města Pražská s divi- sorem 80, což obojí zde schází. Systema des böhmischen modi contribuendi. I° Es erhellet aus dem 1653jährigen Landtagsschluss pag. 28 [viz zde str. 257], dass bei Introducirung der damaligen General-Visitations-Commission wegen Definirung eines steuerbaren Angesessenen dieses allein pro basi et fundamento müsse fürgekehrt und observirt worden sein: Wann nämblichen ein Bauersmann seine Gründe über die Helfte angebauet und durch das Feuer oder sonsten an seiner Nahrung nicht beschädiget, sondern mit Zug- und andern Vieh also versehen gewesen, dass er der Obrigkeit die schuldige Robot und Scharwerke bestreiten und verrichten können, dieser vor einen effective Angesessenen; item die Chalupner, so etwas von ihren Feldern angebauet und einiges Vieh darneben gehalten, vier vor einen Angesessenen; und lediglich die Gärtner oder Häusler, welche nur von der Viehzucht allein die Nahrung und den Unterhalt gehabt, acht vor einen wirklich Angesessenen Contribuenten ge- achtet und calculirt gewesen; und zwar ohne Unterschied, es möge ein Bauer 30, 40, 50, 60, 70, 80, auch mehr, ein Chalupner aber 8, 10, 15, 20 oder mehr Strich Aussaat gehabt haben, wenn sie nur ihre Felder obbemeldter Massen über die Hälfte besäen, die Scharwerke der Obrigkeit verrichten, und das hierzu erforderliche Zugvieh halten können. Und wiewohl dieser so obscure modus contribuendi nachgehends durch die anno 1656 von dem hl. kgl. Gouverno denen damaligen Herren Ober�Steuereinnehmern anvertrauet ge- weste Revision in etwas temperiret worden, da man nämlich den visitationis-commissarischen Befund mit denen von denen Herrn Landesinwohnern sowohl vor als nach der Visitation ab- gefordert- und eingesandten Bekanntnissen genau combiniret, mithin die geringhaltige Bauern und Chalupner unter die vermöglicheren und grössere Aussaat gehabte dergestalten eingetheilt, dass derjenige, welcher gesetzt von der Visitations-Commission mit 80 Strichen, der andere aber mit 30 oder 40 Strich Aussaat vor einen wirklich Angesessenen wäre consideriret worden, in jenem Fall der erstere den andern übertragen, und also diese beide vor zwei Angesessene contribuiren sollen : so kann eben hieraus keine Definition eines steuerbaren Angesessenen eigent- lich ergründet werden, sondern scheinet, dass man damals sich des puren Arbitrii bedienet haben müsse. II° So hat es auch mit denen kgl. Städten fast eine gleiche Beschaffenheit, aller- massen selbige von Eingangs berührter General-Visitations-Commission nach Einzug der Steuer- amts-Rollen folgendermassen in Anschlag gebracht und calculirt worden, als: 1. Diejenigen Bürgerhäuser, so Bier zu gebreuen berechtiget, und sonsten mit Feld� bau und Viehzucht wohl versehen gewesen seind, primae classis ein jeder in duplo vor einen Burger, oder in simplo vor zwei Angesessenen consideriret gewesen; 2. diejenige aber, so keine Bräugerechtigkeit, und à proportione der ersteren gerin- gere Aussaat und Nahrung gehabt, secundae classis, id est vier vor einen Burger; 3. jene hingegen, so in dem Feldbau ganz gering gewesen, und ausser des Handwerks sonsten keine Nahrung getrieben, tertiae classis, acht vor einen Burger; 4. die übrigen aber, welche keine Felder gehabt, und blos allein mit dem Handwerk die Nahrung getrieben, quartae classis, 16 auf einen Burger gerechnet. Archiv Český XXIX. 44
Strana 346
346 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: [5] It. ist wegen der Herrn-Städten es ebenfalls also observiret, und nicht allein der Feldbau nebst der Viehzucht, sondern auch die Handwerk und bürgerliche Gewerbe conside- riret, mithin die vermöglichere und grössere Aussaat gehabte Burger ad primam Classem, ein jeder vor einen Angesessenen; die andere aber, so etwas weniger angebauet und das Handwerk darneben getrieben, ad secundam classem, vier vor einen Angesessenen; und letztlichen die aussaatlose Handwerker und Burger ad tertiam classem, 8 vor einen angesessenen Contri- buenten gerechnet und eingezogen gewesen. III° Die königlichen Städte von der General-Visitations-Commission und der hierüber geschehenen Revision insgesammt per 2740 Burger in duplo, oder wann man selbige ad simp- lum reducirt, per 5480 Angesessene; die Herrenstädte aber per 3722 Angesessene calculiret und ad contribuendum ausgesetzet gewesen. — Welchen königlichen Städten man nachgehends in anno 1682 bei Formirung des damaligen neuen modi contribuendi respectu eines jeden Burgers in duplo zu 100 Strich, oder auf jeden Angesessenen in simplo per 50 Strich ficticio modo pro divisore zugetheilet. So ebnermassen mit den Herrnstädten beschehen und denen- selben auf einen jeden Angesessenen der Divisor zu 50 Strich angerechnet worden. Nachdeme aber die königliche Städte Inhalt des wiederholten neuen modi contribuendi von der obigen Zahl deren 5480 auf 3425 Angesessene reduciret worden, mithin von einem jeden Angeses- senen 3/8 abgefallen: als ist solchemnach der Divisor bei denen königlichen Städten à pro- portione des Abschlags von 50 auf 80 Strich gestiegen, die Herrenstädte aber, weil selbige keine Reduction oder Abschreibung erlanget, bei dem ersteren Calculo und Divisore verblieben. [IV] Alldieweilen aber wider den anno 1683 [? snad 1653 nebo správněji 1654-6] ein- geführten modo contribuendi vielfältige Beschwerde eingeloffen, so ist durch die hl. Herren Stände denen gravirt zu sein sich angebenden Inwohnern und Contribuenten dieses Remedium zugestanden worden, dass sie sich eine Commission haben ausbitten und ihre Realitäten revi- sitiren lassen können, wo dann denen Gravatis nach Befund der Sachen eine Abschreibung geschehen; und so fort erfolget ist, dass die Ansässigkeit bis ad annum 1682 in einen ziemb- lichen Abfall gekommen. [V] Wannenhero denen weitern Querellen abzuhelfen und in der Absicht, eine mehre Gleichheit einzuführen, haben May. [sic] Ihro Exc. Herr Franz Ulrich Graf Kinsky seel. den durch die General- und Revisitationes eruirten Ackerbau absque distinctione qualitatis mit Einziehung deren A° 1653 wüst und verwachsen befundenen Feldern aus denen General- und Revisitationsacten extrahiren lassen; wornach sie die gegenwärtig noch observirende Ansässig- keit anfänglich dergestalten reguliret, dass sie die wüst und verwachsene ex toto denen acker- baren zugeschlagen, und einem jeden Kreis einen besonderen Divisorem, wie viel Strich Felder nämlich promiscue, das ist absque separatione der wüst und verwachsenen von denen acker- baren einen Angesessenen constituiren sollen, zugeeignet. [VI] Indeme aber gleich darauf von denen Particularibus, anerwogen die wenigste von denen anno 1653 sich wüst und verwachsene Felder duplicato divisore genommen, einfolglich nur in die Hälfte eingezogen, mithin einen jeden Kreis wiederumben nach der Beilag lit. A vermög gehabter Privatnotiz seinen besonderen divisorem communem, und hiernächst auch einigen Dominien Particulardivisores — ohne dass man zu dato mit Verlässlichkeit die Ursachen zu sagen weiss, warumben einem Kreis vor dem andern oder weniger Strich (bevorab die- jenige, so mit dem geringsten Feldbau versehen, die kleinste Divisores haben), ausgeworfen worden — zugetheilt; und zwar noch mit dem expressen Vorbehalt, dass die hiebevor zuge-
346 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: [5] It. ist wegen der Herrn-Städten es ebenfalls also observiret, und nicht allein der Feldbau nebst der Viehzucht, sondern auch die Handwerk und bürgerliche Gewerbe conside- riret, mithin die vermöglichere und grössere Aussaat gehabte Burger ad primam Classem, ein jeder vor einen Angesessenen; die andere aber, so etwas weniger angebauet und das Handwerk darneben getrieben, ad secundam classem, vier vor einen Angesessenen; und letztlichen die aussaatlose Handwerker und Burger ad tertiam classem, 8 vor einen angesessenen Contri- buenten gerechnet und eingezogen gewesen. III° Die königlichen Städte von der General-Visitations-Commission und der hierüber geschehenen Revision insgesammt per 2740 Burger in duplo, oder wann man selbige ad simp- lum reducirt, per 5480 Angesessene; die Herrenstädte aber per 3722 Angesessene calculiret und ad contribuendum ausgesetzet gewesen. — Welchen königlichen Städten man nachgehends in anno 1682 bei Formirung des damaligen neuen modi contribuendi respectu eines jeden Burgers in duplo zu 100 Strich, oder auf jeden Angesessenen in simplo per 50 Strich ficticio modo pro divisore zugetheilet. So ebnermassen mit den Herrnstädten beschehen und denen- selben auf einen jeden Angesessenen der Divisor zu 50 Strich angerechnet worden. Nachdeme aber die königliche Städte Inhalt des wiederholten neuen modi contribuendi von der obigen Zahl deren 5480 auf 3425 Angesessene reduciret worden, mithin von einem jeden Angeses- senen 3/8 abgefallen: als ist solchemnach der Divisor bei denen königlichen Städten à pro- portione des Abschlags von 50 auf 80 Strich gestiegen, die Herrenstädte aber, weil selbige keine Reduction oder Abschreibung erlanget, bei dem ersteren Calculo und Divisore verblieben. [IV] Alldieweilen aber wider den anno 1683 [? snad 1653 nebo správněji 1654-6] ein- geführten modo contribuendi vielfältige Beschwerde eingeloffen, so ist durch die hl. Herren Stände denen gravirt zu sein sich angebenden Inwohnern und Contribuenten dieses Remedium zugestanden worden, dass sie sich eine Commission haben ausbitten und ihre Realitäten revi- sitiren lassen können, wo dann denen Gravatis nach Befund der Sachen eine Abschreibung geschehen; und so fort erfolget ist, dass die Ansässigkeit bis ad annum 1682 in einen ziemb- lichen Abfall gekommen. [V] Wannenhero denen weitern Querellen abzuhelfen und in der Absicht, eine mehre Gleichheit einzuführen, haben May. [sic] Ihro Exc. Herr Franz Ulrich Graf Kinsky seel. den durch die General- und Revisitationes eruirten Ackerbau absque distinctione qualitatis mit Einziehung deren A° 1653 wüst und verwachsen befundenen Feldern aus denen General- und Revisitationsacten extrahiren lassen; wornach sie die gegenwärtig noch observirende Ansässig- keit anfänglich dergestalten reguliret, dass sie die wüst und verwachsene ex toto denen acker- baren zugeschlagen, und einem jeden Kreis einen besonderen Divisorem, wie viel Strich Felder nämlich promiscue, das ist absque separatione der wüst und verwachsenen von denen acker- baren einen Angesessenen constituiren sollen, zugeeignet. [VI] Indeme aber gleich darauf von denen Particularibus, anerwogen die wenigste von denen anno 1653 sich wüst und verwachsene Felder duplicato divisore genommen, einfolglich nur in die Hälfte eingezogen, mithin einen jeden Kreis wiederumben nach der Beilag lit. A vermög gehabter Privatnotiz seinen besonderen divisorem communem, und hiernächst auch einigen Dominien Particulardivisores — ohne dass man zu dato mit Verlässlichkeit die Ursachen zu sagen weiss, warumben einem Kreis vor dem andern oder weniger Strich (bevorab die- jenige, so mit dem geringsten Feldbau versehen, die kleinste Divisores haben), ausgeworfen worden — zugetheilt; und zwar noch mit dem expressen Vorbehalt, dass die hiebevor zuge-
Strana 347
Kterak hr. Breda ustejňoval živnosti selské na Tachlovicku 1701. 347 lassen geweste Revisitationes, ausser bei denen Städten respectu ficticii, pro futuro gänzlichen abgestellet seien, und diejenige, so sich graviret zu sein vermeineten, sich blos eines Land- messers und der geometrischen Ausmessung ihrer Aecker und Felder, massen das Vieh denen Contribuenten nur pro adminiculo gelassen worden, sich zu gebrauchen haben sollen. [Beilage] Lit. A Consignation. Wie viel einem jeden Kreis Strich Felder anno 1683*) pro divisore zugeeignet worden; als: Strich Viertel . . . . . 47 dem Bunzlauer Kreis . . . . 46 „ Königgrätzer Kreis Chrudimer . . . . 50 Czaslauer . . . . 55 Kaurzimer . . . . 66 Bechiner . . . . 44 Prachiner . . . . 43 47 Pilsner „ 3 3 2 Strich Viertel dem Saazer Kreis. . . . . . . 47 2 Leutmeritzer Kreis . . . . 38 2 „ . . . . 55 „ Schlaner Rakonitzer . . 56 . Podbrder . . . . 53 Muldauer . . . . 46 Elbogener . . . . 34 „ „ n „ *) V opise zemského archivu stálo mylně 1638, což Julius Pažout dobře opravil v 1683. 185. 1701, 13. září: Kterak hrabě Karel Joachim Breda ustejňoval selské živ- nosti na panství Tachlovickém ve vsech Tachlovicích, Jinočanech, Zlej- číně, Řepích a v Hostivici. Hrabě K. J. Breda koupil r. 1697 statky Červený Újezdec (u Unhoště) a Tachlovice; k tomu přikoupil na blízku Hostivici, Jeneč, Litovice, Kyšice, Dobrou, Hořelice, Chrustenice a jiné drobné statky v okolí, a spojením jich zřídil rozsáhlé panství Tachlovické, které podle Palackého Popisu str. 16 mělo posledně 29 vesnic a částky v jiných ještě vsech. Byl horlivým přítelem bohulibé rovnosti, jak to nazýval; usiloval o to, aby v každé vsi statky selské celo- lánové byly stejně veliké, též také půllánové nebo menší živnosti aby všechny v jedné vsi byly mezi sebou rovny; všeliké staré povinnosti v každé vsi dával nově rozděliti, tak aby gruntovníci v každé vsi měli povinnosti stejné nebo úměrné k velikosti svých živností. Novou úpravu každé vsi dal hrabě zapsati všude do nových knih gruntovních. Zprávu o tomto Bre- dovském ustejňování selských živností na panství Kácovském z r. 1724 dal jsem vytisknouti v AČ. XXIV. str. 152—4. Nověji p. ředitel Dr. V. J. Nováček v pozemkových knihách, jež od okresního soudu Únhoštského přišly do archivu zemského, vyhledal a dal ku přítomnému uveřejnění opsati zápisy o tom, kterak hr. Breda na panství Tachlovickém dával vesnice na svůj lad upravovati, a to ustejněním selských živností ve výměře pozemků i v platech i v ji- ných povinnostech k vrchnosti i k faře. Tisknou se zde ty zápisy z panství Tachlovického ve třech skupinách; po této skupině první z roku 1701 bude následovati druhá z 15. května 1707, a třetí datovaná 1. srpna 1727. Při každé skupině otiskuje se zde napřed povšechná zpráva o úmyslích, jaké měl hr. Breda při novém upravování vesnic a jak to hejtman panství provedl 44*
Kterak hr. Breda ustejňoval živnosti selské na Tachlovicku 1701. 347 lassen geweste Revisitationes, ausser bei denen Städten respectu ficticii, pro futuro gänzlichen abgestellet seien, und diejenige, so sich graviret zu sein vermeineten, sich blos eines Land- messers und der geometrischen Ausmessung ihrer Aecker und Felder, massen das Vieh denen Contribuenten nur pro adminiculo gelassen worden, sich zu gebrauchen haben sollen. [Beilage] Lit. A Consignation. Wie viel einem jeden Kreis Strich Felder anno 1683*) pro divisore zugeeignet worden; als: Strich Viertel . . . . . 47 dem Bunzlauer Kreis . . . . 46 „ Königgrätzer Kreis Chrudimer . . . . 50 Czaslauer . . . . 55 Kaurzimer . . . . 66 Bechiner . . . . 44 Prachiner . . . . 43 47 Pilsner „ 3 3 2 Strich Viertel dem Saazer Kreis. . . . . . . 47 2 Leutmeritzer Kreis . . . . 38 2 „ . . . . 55 „ Schlaner Rakonitzer . . 56 . Podbrder . . . . 53 Muldauer . . . . 46 Elbogener . . . . 34 „ „ n „ *) V opise zemského archivu stálo mylně 1638, což Julius Pažout dobře opravil v 1683. 185. 1701, 13. září: Kterak hrabě Karel Joachim Breda ustejňoval selské živ- nosti na panství Tachlovickém ve vsech Tachlovicích, Jinočanech, Zlej- číně, Řepích a v Hostivici. Hrabě K. J. Breda koupil r. 1697 statky Červený Újezdec (u Unhoště) a Tachlovice; k tomu přikoupil na blízku Hostivici, Jeneč, Litovice, Kyšice, Dobrou, Hořelice, Chrustenice a jiné drobné statky v okolí, a spojením jich zřídil rozsáhlé panství Tachlovické, které podle Palackého Popisu str. 16 mělo posledně 29 vesnic a částky v jiných ještě vsech. Byl horlivým přítelem bohulibé rovnosti, jak to nazýval; usiloval o to, aby v každé vsi statky selské celo- lánové byly stejně veliké, též také půllánové nebo menší živnosti aby všechny v jedné vsi byly mezi sebou rovny; všeliké staré povinnosti v každé vsi dával nově rozděliti, tak aby gruntovníci v každé vsi měli povinnosti stejné nebo úměrné k velikosti svých živností. Novou úpravu každé vsi dal hrabě zapsati všude do nových knih gruntovních. Zprávu o tomto Bre- dovském ustejňování selských živností na panství Kácovském z r. 1724 dal jsem vytisknouti v AČ. XXIV. str. 152—4. Nověji p. ředitel Dr. V. J. Nováček v pozemkových knihách, jež od okresního soudu Únhoštského přišly do archivu zemského, vyhledal a dal ku přítomnému uveřejnění opsati zápisy o tom, kterak hr. Breda na panství Tachlovickém dával vesnice na svůj lad upravovati, a to ustejněním selských živností ve výměře pozemků i v platech i v ji- ných povinnostech k vrchnosti i k faře. Tisknou se zde ty zápisy z panství Tachlovického ve třech skupinách; po této skupině první z roku 1701 bude následovati druhá z 15. května 1707, a třetí datovaná 1. srpna 1727. Při každé skupině otiskuje se zde napřed povšechná zpráva o úmyslích, jaké měl hr. Breda při novém upravování vesnic a jak to hejtman panství provedl 44*
Strana 348
348 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: a do nové knihy pozemkové dal zapsati, načež v první i v druhé skupině následují podrobné popisy několika vesnic ve formě tabulek ukazujících, kolik který soused po úpravě Bredovské měl pozemků a jaké dávky měl odváděti. A) 1701, 13. září: Kterak hejtman Pecelius založil novou gruntovní knihu na panství Tachlo- vickém a na statcích s ním spojených. Kniha, z níž podávají se zde zápisy A—G, má prvotní nadpis: „Purgrecht neb knihy gruntovní panství Tachlovského“. Do archivu zemského přišla od okresního soudu Únhoštského s inventárním číslem 155. Jakož jest vysoce urozený pán, pan Karel Joachim, svaté Římské říše hrabě z Bredau, dědic v Spandavě, toho času i potomně můj vždy pán milostivý na mně Františka Jiřího Peceliusa z Adlersheinbu, v tom čase nehodného hejtmana svého na panství Tachlovském, Červeno-Oujezdeckém, Hostivickém a Litovském, milostivě složiti ráčil, abych já takové knihy gruntovní neb purkrechtní nového vyměření za- ložil, co kdo tratiti, komu a jak pole, luka a zahrady platit bude, jak mnoho který na se polí a luk přejal, jakou robotu konati má, a jaké platy na statku věčné budou, dobrým svědomím, řádně a náležitě rozvrhl, dobrou pořádností rozepsal, tudy žádnému nic ujal ani přidal, anobrž jednomu každému dle nejvyšší možnosti mé zadost učinil: tak taky činil sem, a že ani milostivé vrchnosti, méně kterému chudému hospodáři v ničemž žádná (mně povědomá) křivda nejní, ano vždy: 1. ve všem dle rozměření měřiče podzemského, 2. kněh purkrechtních neb gruntovních starých, 3. urbaru starého na postavení platův věčných, 4. dle vůle milostivé vrchnosti vysa- zením roboty sem se choval, jináče nic sám svou ujmou nikdy nečinil, svým dobrým svědomím toho dosvědčuji. Čeho potvrzuje vlastní podpis můj jména mého na cti zachovalého. Léta a dne spředu psaného. (L. S.) František Jiří Pecelius. m. p. hejtmann. B) 1701, 13. září: Co hrabě Breda nařídil k ustejnění selských živností. Vysoce urozený pán pan Karel Jachym, svaté Římské říše hrabě z Breda, dědic v Spandově, JMCské skutečný komorník a české královské komory rada, ja- kožto dědičný pán na Tachlovicích, Červeným Oujezdci, Hostivicích a Litovicích oc, uznávajíce to, že veliká nerovnost a křivda některým ubohým chudým poddaným, které málo rolí, žádné luka, ano malou živnost mají, těmi, jenž trojí, ještě více i nežli čtvernásobné vejsevky a luka majíce, zároveň na roboty vyjíždějí, rovnou kontribuci a jiné daně dávají, velmi nerovná a škodlivá [sic] ouroky mají, tudy ti
348 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: a do nové knihy pozemkové dal zapsati, načež v první i v druhé skupině následují podrobné popisy několika vesnic ve formě tabulek ukazujících, kolik který soused po úpravě Bredovské měl pozemků a jaké dávky měl odváděti. A) 1701, 13. září: Kterak hejtman Pecelius založil novou gruntovní knihu na panství Tachlo- vickém a na statcích s ním spojených. Kniha, z níž podávají se zde zápisy A—G, má prvotní nadpis: „Purgrecht neb knihy gruntovní panství Tachlovského“. Do archivu zemského přišla od okresního soudu Únhoštského s inventárním číslem 155. Jakož jest vysoce urozený pán, pan Karel Joachim, svaté Římské říše hrabě z Bredau, dědic v Spandavě, toho času i potomně můj vždy pán milostivý na mně Františka Jiřího Peceliusa z Adlersheinbu, v tom čase nehodného hejtmana svého na panství Tachlovském, Červeno-Oujezdeckém, Hostivickém a Litovském, milostivě složiti ráčil, abych já takové knihy gruntovní neb purkrechtní nového vyměření za- ložil, co kdo tratiti, komu a jak pole, luka a zahrady platit bude, jak mnoho který na se polí a luk přejal, jakou robotu konati má, a jaké platy na statku věčné budou, dobrým svědomím, řádně a náležitě rozvrhl, dobrou pořádností rozepsal, tudy žádnému nic ujal ani přidal, anobrž jednomu každému dle nejvyšší možnosti mé zadost učinil: tak taky činil sem, a že ani milostivé vrchnosti, méně kterému chudému hospodáři v ničemž žádná (mně povědomá) křivda nejní, ano vždy: 1. ve všem dle rozměření měřiče podzemského, 2. kněh purkrechtních neb gruntovních starých, 3. urbaru starého na postavení platův věčných, 4. dle vůle milostivé vrchnosti vysa- zením roboty sem se choval, jináče nic sám svou ujmou nikdy nečinil, svým dobrým svědomím toho dosvědčuji. Čeho potvrzuje vlastní podpis můj jména mého na cti zachovalého. Léta a dne spředu psaného. (L. S.) František Jiří Pecelius. m. p. hejtmann. B) 1701, 13. září: Co hrabě Breda nařídil k ustejnění selských živností. Vysoce urozený pán pan Karel Jachym, svaté Římské říše hrabě z Breda, dědic v Spandově, JMCské skutečný komorník a české královské komory rada, ja- kožto dědičný pán na Tachlovicích, Červeným Oujezdci, Hostivicích a Litovicích oc, uznávajíce to, že veliká nerovnost a křivda některým ubohým chudým poddaným, které málo rolí, žádné luka, ano malou živnost mají, těmi, jenž trojí, ještě více i nežli čtvernásobné vejsevky a luka majíce, zároveň na roboty vyjíždějí, rovnou kontribuci a jiné daně dávají, velmi nerovná a škodlivá [sic] ouroky mají, tudy ti
Strana 349
Kterak hr. Breda ustejňoval živnosti selské na Tachlovicku 1701. 349 malé žádného vzniku míti nemohou, jedni druhý hubějí, že posledně jich moc cí- sařské a jiná povinnosti dále dávati a vykonávati by nemohli. Z velké milosti na podávání velikých a mnohých ponížených proseb od těch, jenž záhuby veliká trpěli, hnouti se ráčil, a celého panství svého podzemským pří- sežným měřičem (panem Clauzerem) všechny role i luka vyměřiti dal. Mezi svými poddanými (jako jiní spolu velcí páni dávno na jiných panstvích velikých) náležitou pořádnost dobrým a zdravým rozvážením učinil: každému celému láníku rolí pod 60 strychů, luk rovným dílem, co u které obce se našlo; toliko z ohledu špatnějších rolí jednomu neb druhému o některý strych více rozvrhnouti milostivě rozkázati ráčil. V které obci na všech gruntech jakýkoliv platy dle urburu (pod datum 20. Februarii léta Páně 1690 z hlavních kněh odděleného panství Dobrského skrze pana Jana Ludvíka Jilemnického svědomě vydaného) se vynacházely, vesměs souce summované a rovným dílem na lány rozvržené, tudy aby jako kontribuce, tak také jinší všechny platy spolu [s] robotami, jsouce mezi nimi rovnost v rolích, lukách a vší živnosti, srovnány byly, [aby] žádný více ani méně nerobotoval, jako taky neplatil, což vše následovně náležitě vysvětlené se nachází. Stalo se dne 13. Septemb. léta Páně 1701. C) Ves Tachlovice. V pozemkové knize z okresu Unhoštského inv. č. 155, fol. 1—2. Dle urburu věčného platu tato obec dávala milostivé vrchnosti: Ouroku sv. Jiřského . . . . . 18 P 46 g. Slepic ouročních . . . . . . — sv. Havelského . . . . 22 ſl 7 g. Vajec ouročních . . . . . . 14 K záduší Tachlovskému platívalo se před léty s krčmy Vrabcovský, nyní panský, 1 �P 30 g. 53 kusy Faráři Tachlovskému: Václav Kroupa při sv. Jiří . . . 1 ſ 30 g. Jan Čermák při sv. Jiří . . . . 1 � — g. item slepic ouročních . . . . 6 kusů. Matouš Houška při sv. Jiří. 18 g. . chalupa Strejcovská při sv. Jiří 6 g. obilí: pšenice celá obec . . . 33 mandele při sv. Havle . . . . . . . . . 1 ſP 30 g. . . . . . . . . . 1 �� — g. při sv. Havle 18 g. při sv. Havle . . . . . . . 6 g. při sv. Havle . . . . . . . žita . . . . . . . . . . . . 34 mandele. Kantorovi: pšenice . . . . . . . . 1 mandel 2 snopy, žita . . . . . . . . . . 1 mandel 2 snopy, . . . . . . . 1 mandel 2 snopy, ječmena ovsa chleba . . . . . . . . . 1 mandel 2 snopy, . . . . . . . . . . . . . 5 pecnů.
Kterak hr. Breda ustejňoval živnosti selské na Tachlovicku 1701. 349 malé žádného vzniku míti nemohou, jedni druhý hubějí, že posledně jich moc cí- sařské a jiná povinnosti dále dávati a vykonávati by nemohli. Z velké milosti na podávání velikých a mnohých ponížených proseb od těch, jenž záhuby veliká trpěli, hnouti se ráčil, a celého panství svého podzemským pří- sežným měřičem (panem Clauzerem) všechny role i luka vyměřiti dal. Mezi svými poddanými (jako jiní spolu velcí páni dávno na jiných panstvích velikých) náležitou pořádnost dobrým a zdravým rozvážením učinil: každému celému láníku rolí pod 60 strychů, luk rovným dílem, co u které obce se našlo; toliko z ohledu špatnějších rolí jednomu neb druhému o některý strych více rozvrhnouti milostivě rozkázati ráčil. V které obci na všech gruntech jakýkoliv platy dle urburu (pod datum 20. Februarii léta Páně 1690 z hlavních kněh odděleného panství Dobrského skrze pana Jana Ludvíka Jilemnického svědomě vydaného) se vynacházely, vesměs souce summované a rovným dílem na lány rozvržené, tudy aby jako kontribuce, tak také jinší všechny platy spolu [s] robotami, jsouce mezi nimi rovnost v rolích, lukách a vší živnosti, srovnány byly, [aby] žádný více ani méně nerobotoval, jako taky neplatil, což vše následovně náležitě vysvětlené se nachází. Stalo se dne 13. Septemb. léta Páně 1701. C) Ves Tachlovice. V pozemkové knize z okresu Unhoštského inv. č. 155, fol. 1—2. Dle urburu věčného platu tato obec dávala milostivé vrchnosti: Ouroku sv. Jiřského . . . . . 18 P 46 g. Slepic ouročních . . . . . . — sv. Havelského . . . . 22 ſl 7 g. Vajec ouročních . . . . . . 14 K záduší Tachlovskému platívalo se před léty s krčmy Vrabcovský, nyní panský, 1 �P 30 g. 53 kusy Faráři Tachlovskému: Václav Kroupa při sv. Jiří . . . 1 ſ 30 g. Jan Čermák při sv. Jiří . . . . 1 � — g. item slepic ouročních . . . . 6 kusů. Matouš Houška při sv. Jiří. 18 g. . chalupa Strejcovská při sv. Jiří 6 g. obilí: pšenice celá obec . . . 33 mandele při sv. Havle . . . . . . . . . 1 ſP 30 g. . . . . . . . . . 1 �� — g. při sv. Havle 18 g. při sv. Havle . . . . . . . 6 g. při sv. Havle . . . . . . . žita . . . . . . . . . . . . 34 mandele. Kantorovi: pšenice . . . . . . . . 1 mandel 2 snopy, žita . . . . . . . . . . 1 mandel 2 snopy, . . . . . . . 1 mandel 2 snopy, ječmena ovsa chleba . . . . . . . . . 1 mandel 2 snopy, . . . . . . . . . . . . . 5 pecnů.
Strana 350
350 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Nyní a budoucně platiti mají z vyměřených 91/2 lánů takto: Milostivé vrchnosti Faráři Tachlov- skému Kantorovi Sv. Jirský Sv. Ha- velský - ouroku peněžit. E *☞ ☞ E D g. 5 d. 1 g. 59 d. /2 = g. 9 d. 6 3 k. 49 — g. 21 d. = = 2 = 1 = 1 E Jan Linhart . Václav Bouška Jarolím Špaček Jan Douša . Peter Janeček hospoda panská Jan Hakl . Tomáš Kozák . Jakub Houška . Václav Svoboda Mařena mlynářka s kola Mlejn hořejší i s kola . /2 2 2 15 15 5 5 5 5 15 5 5 7 3 3 1 3 5 2 2 2 I 1 57 57 59 59 59 59 59 57 59 29 5 5 5 11/2 1 3 3 3 1 1 1 29 29 9 9 9 9 9 29 9 44 44 4 4 6 6 6 6 6 4 6 5 91 3 3 3 9 3 3 2 2 2 29 29 50 49 49 49 49 29 49 49 1 1 3 21 21 21 21 21 21 3 12 2 6 6 2 2 2 2 6 2 1 2 2 6 2 2 /2 3 3 3 1 3 3 1 1 3 1 3 3 3 1 1 1 / 29 1/2 4 Summa . . . 91/2 1 30 . 18 46 22 7 53 14 . 5 48 33 34 6 17 17 17 5 17 D) Ves Jinočany. V pozemkové kníze z okresu Únhoštského inv. č. 155, fol. 202. Dle urburu věčného platu tato obec dávala milostivé vrchnosti: Ouroku: sv. Jiřského . . . . . . 24 ſP 12 gr. vajec ouročních sv. Havelského . . . . 24 � 12 gr. ovsa na zrně . . slepic ouročních . . . . — 3 kusy. Nyní a budoucně platiti mají z vyměřených 51/2 lánů, totiž: . . . . 1 ſP . . . . 24 str. v. Ourokův Usedlosti vajec ovsa Sv. Jiřského Sv. Havelského lány g. d. g. d. — v. Martin Koutnej . . . . . . Jan Kozák . . Jakub Kozák . . . . . hospoda panská . . . . /2 8 8 4 2 48 48 12 24 8 8 2 48 48 24 12 8 22 22 11 5 9 2 9 2 Summa . . . 51/2 24 12 24 12 3 1 24 3
350 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Nyní a budoucně platiti mají z vyměřených 91/2 lánů takto: Milostivé vrchnosti Faráři Tachlov- skému Kantorovi Sv. Jirský Sv. Ha- velský - ouroku peněžit. E *☞ ☞ E D g. 5 d. 1 g. 59 d. /2 = g. 9 d. 6 3 k. 49 — g. 21 d. = = 2 = 1 = 1 E Jan Linhart . Václav Bouška Jarolím Špaček Jan Douša . Peter Janeček hospoda panská Jan Hakl . Tomáš Kozák . Jakub Houška . Václav Svoboda Mařena mlynářka s kola Mlejn hořejší i s kola . /2 2 2 15 15 5 5 5 5 15 5 5 7 3 3 1 3 5 2 2 2 I 1 57 57 59 59 59 59 59 57 59 29 5 5 5 11/2 1 3 3 3 1 1 1 29 29 9 9 9 9 9 29 9 44 44 4 4 6 6 6 6 6 4 6 5 91 3 3 3 9 3 3 2 2 2 29 29 50 49 49 49 49 29 49 49 1 1 3 21 21 21 21 21 21 3 12 2 6 6 2 2 2 2 6 2 1 2 2 6 2 2 /2 3 3 3 1 3 3 1 1 3 1 3 3 3 1 1 1 / 29 1/2 4 Summa . . . 91/2 1 30 . 18 46 22 7 53 14 . 5 48 33 34 6 17 17 17 5 17 D) Ves Jinočany. V pozemkové kníze z okresu Únhoštského inv. č. 155, fol. 202. Dle urburu věčného platu tato obec dávala milostivé vrchnosti: Ouroku: sv. Jiřského . . . . . . 24 ſP 12 gr. vajec ouročních sv. Havelského . . . . 24 � 12 gr. ovsa na zrně . . slepic ouročních . . . . — 3 kusy. Nyní a budoucně platiti mají z vyměřených 51/2 lánů, totiž: . . . . 1 ſP . . . . 24 str. v. Ourokův Usedlosti vajec ovsa Sv. Jiřského Sv. Havelského lány g. d. g. d. — v. Martin Koutnej . . . . . . Jan Kozák . . Jakub Kozák . . . . . hospoda panská . . . . /2 8 8 4 2 48 48 12 24 8 8 2 48 48 24 12 8 22 22 11 5 9 2 9 2 Summa . . . 51/2 24 12 24 12 3 1 24 3
Strana 351
Kterak hr. Breda ustejňoval živnosti selské na Tachlovicku 1701. 351 E) Ves Zlejčína. V pozemkové knize z okresu Unhoštského inv. č. 155, fol. 221—222. Dle urburu věčného platu tato obec dávala milostivé vrchnosti: Ouroku: sv. Jiřského . . . . . 41 �P 17 gr. Vospu ouročního: pšenice . . . . 5 str. sv. Havelského . . . . 49 � 43 gr. žita . . . . . . 5 str. ječmene . . . . 5 str. slepic ouročních . . . . — P 52 kusy vajec ouročních . . . . 6 ſP 30 kusů. Nyní a budoucně platiti mají z vyměřených 11 lánů, totiž: Ouroků Vospu ouročního Sv. Jiř- ského Sv. Havel- ského pšenice žita ječmene lány g. d. — g. d. kusy * v. č. * v. č. * v. č. Jan Slanina . . . Matěj Kubík . . . Jiřík Matucha . . . Jan Springler Kašpar Kučera . . Wenzl Kraus . . Vojtěch Smolík . Matěj Horešovský Matěj Král . Matěj Kučera . / /2 11 3 5 5 3 3 5 3 3 3 1 41 45 37 37 45 45 37 45 45 45 52 17 4 /a 4 6 6 4 4 6 4 4 4 2 49 31 46 46 31 31 46 31 31 31 15 43 4 5 4 2 52 2 27 27 41 41 28 41 57 57 57 14 6130 5 3 3 3 3 5 2 2 . 5 2 2 2 1 1 Summa . . . F) Ves Repy. V pozemkové knize z okresu Unhoštského inv. č. 155, fol. 276. [Výkup 14 železných krav po 8 zlatých.] [1765, 30. Apr.] Nachdeme der Herr Joseph Franz Beneš, der Tachlowitzer Herr- schaft Würtschaftsdirector, vermög des Transacti, welcher geschehen mit gnädiger Bewilligung des löbl. Pragerischen erzpischöflichen Consistorii und ihro Exc. Herrn Herrn Grafen von Kollowrat, als obristen Herrn Herrn Burggrafen in Königreich Böheimb und Herrn Patron[s] der Filialkirchen in dem Dorf Rzepy, in Gegenwart des wohlehrwürdigen Herrn Anton von Plan- kenfeldt, als Dechant in Smetschna und erzpischöflichen Vicarii foranei mit gänzlicher Voll- macht darzu verordinirten, in dem Libotzer Pfarrhaus den 30. Aprilis im Jahr 1765 zur Er- lösung des Lasts vierzehen so genanten eisern Kühen in denen Dörfern Rzepy und Zlejczin, numerando eine umb 8 fl., in einer Summa ein hundert zwölf Gulden, sage 112 fl. wohl gangbarer Münz zu der in dem Dorf Rzepy situirten Kirchen richtig abgeführet hat, mithien auf ewig währende Zeiten werden diese zwei Dörfer, Rzepy und Zlejczin, von allen zukünf-
Kterak hr. Breda ustejňoval živnosti selské na Tachlovicku 1701. 351 E) Ves Zlejčína. V pozemkové knize z okresu Unhoštského inv. č. 155, fol. 221—222. Dle urburu věčného platu tato obec dávala milostivé vrchnosti: Ouroku: sv. Jiřského . . . . . 41 �P 17 gr. Vospu ouročního: pšenice . . . . 5 str. sv. Havelského . . . . 49 � 43 gr. žita . . . . . . 5 str. ječmene . . . . 5 str. slepic ouročních . . . . — P 52 kusy vajec ouročních . . . . 6 ſP 30 kusů. Nyní a budoucně platiti mají z vyměřených 11 lánů, totiž: Ouroků Vospu ouročního Sv. Jiř- ského Sv. Havel- ského pšenice žita ječmene lány g. d. — g. d. kusy * v. č. * v. č. * v. č. Jan Slanina . . . Matěj Kubík . . . Jiřík Matucha . . . Jan Springler Kašpar Kučera . . Wenzl Kraus . . Vojtěch Smolík . Matěj Horešovský Matěj Král . Matěj Kučera . / /2 11 3 5 5 3 3 5 3 3 3 1 41 45 37 37 45 45 37 45 45 45 52 17 4 /a 4 6 6 4 4 6 4 4 4 2 49 31 46 46 31 31 46 31 31 31 15 43 4 5 4 2 52 2 27 27 41 41 28 41 57 57 57 14 6130 5 3 3 3 3 5 2 2 . 5 2 2 2 1 1 Summa . . . F) Ves Repy. V pozemkové knize z okresu Unhoštského inv. č. 155, fol. 276. [Výkup 14 železných krav po 8 zlatých.] [1765, 30. Apr.] Nachdeme der Herr Joseph Franz Beneš, der Tachlowitzer Herr- schaft Würtschaftsdirector, vermög des Transacti, welcher geschehen mit gnädiger Bewilligung des löbl. Pragerischen erzpischöflichen Consistorii und ihro Exc. Herrn Herrn Grafen von Kollowrat, als obristen Herrn Herrn Burggrafen in Königreich Böheimb und Herrn Patron[s] der Filialkirchen in dem Dorf Rzepy, in Gegenwart des wohlehrwürdigen Herrn Anton von Plan- kenfeldt, als Dechant in Smetschna und erzpischöflichen Vicarii foranei mit gänzlicher Voll- macht darzu verordinirten, in dem Libotzer Pfarrhaus den 30. Aprilis im Jahr 1765 zur Er- lösung des Lasts vierzehen so genanten eisern Kühen in denen Dörfern Rzepy und Zlejczin, numerando eine umb 8 fl., in einer Summa ein hundert zwölf Gulden, sage 112 fl. wohl gangbarer Münz zu der in dem Dorf Rzepy situirten Kirchen richtig abgeführet hat, mithien auf ewig währende Zeiten werden diese zwei Dörfer, Rzepy und Zlejczin, von allen zukünf-
Strana 352
352 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Josef Peter Stadlmayer, Pfarrer zu Libotz. Wentzl Carl Sacher, würtschaftsdirecktor, hierzu bevollmächtiger. Die 9. Julii [1765] supra exposita pecunia, videlicet centum duodecim floreni ren., ad manus meas deposita rite fuerat; ita fateor. Jean Joseph Pet. Stadlmayr m. p. curatus Libotzensis. tigen dergleichen Last in optima forma iuris absolviret und losgesprochen. So geschehen Li- botz den obgemelten Tag und Jahr. Id est 112 fl. (L. S.) (L. S.) Předcházející zápis z roku 1765 o železných kravách nenáleží k Bredovskému ustejňování živností, ani nepochází z toho času, nýbrž byl vepsán do pozemkové knihy o 64 leta později. Otiskuje se zde z té příčiny, že jeho udaj o ceně železné krávy jest poměrné vzácný. Ze železné krávy platilo se prvotně a ještě okolo r. 1600 obyčejně po 1 libře vosku každého roku, anebo místo vosku v penězích rozdílně po 8, 9, 10 až i 12 groších míšenských. Odvádění vosku vycházelo potom namnoze z obyčeje; placení v penězích vázlo pak čím dále tím hustěji, poněvadž opomíjelo se obnovování živých krav; kde krávy se obnovovaly, nájem z nich se neumenšoval, nýbrž spíš rostl. V 18. století platilo se ze železné krávy někde až 2 zlaté ročně, největším dílem však mnohem méně, 35, 24, 20 nebo 18 krejcarů, také však jen 10, 6 nebo 4 krejcary. [1701] Dle urburu věčného platu tato obec dávala: 281/2 kusů Ouroku sv. Jiřského . . . . . . 18 ſP 3 gr. slepic ouročních . . . . . vajec ouročních . . . . . 2 � 56 kusů sv. Havelského . . . . 21 �l 36 gr. husí krmných . . . . . 5 kusů Nyní a budoucně platiti mají z vyměřených 71/2 lánu, totiž: Ouroků Sv. Jiřského Sv. Havelského g. d. g. d. Jakub Mařík . . . . . Jiřík Trčka jinak Balata . . . . . . . . . . . . . . . . . . Brouček Rehák . . . . . . . . . . . . . . . . Kozák . . . . . . . . . . . . Odmáty [sic] . . . . . . . . . . 4 48 48 24 24 24 13 4 2 5 5 2 45 45 52 52 52 26 4 1 5 47 47 23 25 23 11 Summa . . . 18 3 21 36 5 281/ 2 56 G) Ves Hostivice. V pozemkové knize z okresu Únhoštského inv. č. 155, fol. 309—311. Dle urburu má táž obec Hostivická platu věčného, totiž: Ouroku sv. Jiřského 45 34 gr. Poněvadž ale mil. vrchnost užívati ráčí grund Šve- hlovský, za který svůj dvůr svobodný též v jednom lánu do kontribuce a jiných obecních
352 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Josef Peter Stadlmayer, Pfarrer zu Libotz. Wentzl Carl Sacher, würtschaftsdirecktor, hierzu bevollmächtiger. Die 9. Julii [1765] supra exposita pecunia, videlicet centum duodecim floreni ren., ad manus meas deposita rite fuerat; ita fateor. Jean Joseph Pet. Stadlmayr m. p. curatus Libotzensis. tigen dergleichen Last in optima forma iuris absolviret und losgesprochen. So geschehen Li- botz den obgemelten Tag und Jahr. Id est 112 fl. (L. S.) (L. S.) Předcházející zápis z roku 1765 o železných kravách nenáleží k Bredovskému ustejňování živností, ani nepochází z toho času, nýbrž byl vepsán do pozemkové knihy o 64 leta později. Otiskuje se zde z té příčiny, že jeho udaj o ceně železné krávy jest poměrné vzácný. Ze železné krávy platilo se prvotně a ještě okolo r. 1600 obyčejně po 1 libře vosku každého roku, anebo místo vosku v penězích rozdílně po 8, 9, 10 až i 12 groších míšenských. Odvádění vosku vycházelo potom namnoze z obyčeje; placení v penězích vázlo pak čím dále tím hustěji, poněvadž opomíjelo se obnovování živých krav; kde krávy se obnovovaly, nájem z nich se neumenšoval, nýbrž spíš rostl. V 18. století platilo se ze železné krávy někde až 2 zlaté ročně, největším dílem však mnohem méně, 35, 24, 20 nebo 18 krejcarů, také však jen 10, 6 nebo 4 krejcary. [1701] Dle urburu věčného platu tato obec dávala: 281/2 kusů Ouroku sv. Jiřského . . . . . . 18 ſP 3 gr. slepic ouročních . . . . . vajec ouročních . . . . . 2 � 56 kusů sv. Havelského . . . . 21 �l 36 gr. husí krmných . . . . . 5 kusů Nyní a budoucně platiti mají z vyměřených 71/2 lánu, totiž: Ouroků Sv. Jiřského Sv. Havelského g. d. g. d. Jakub Mařík . . . . . Jiřík Trčka jinak Balata . . . . . . . . . . . . . . . . . . Brouček Rehák . . . . . . . . . . . . . . . . Kozák . . . . . . . . . . . . Odmáty [sic] . . . . . . . . . . 4 48 48 24 24 24 13 4 2 5 5 2 45 45 52 52 52 26 4 1 5 47 47 23 25 23 11 Summa . . . 18 3 21 36 5 281/ 2 56 G) Ves Hostivice. V pozemkové knize z okresu Únhoštského inv. č. 155, fol. 309—311. Dle urburu má táž obec Hostivická platu věčného, totiž: Ouroku sv. Jiřského 45 34 gr. Poněvadž ale mil. vrchnost užívati ráčí grund Šve- hlovský, za který svůj dvůr svobodný též v jednom lánu do kontribuce a jiných obecních
Strana 353
Kterak hr. Breda ustejňoval živnosti selské na Tachlovicku 1701. 353 platův postoupiti ráčila ve vsi Řepích, protož zde tratiti ráčí, jakž toho starý urbur ukazuje, při sv. Jiří 6 ſP. — Item z gruntu kováren, který předešlé vrchnosti k panskému Novému Dvoru sou vzaly, praví urbur 22 gr.; z gruntu Princovského neb Rumpálovského zdávna od vrchností předešlých k panskému Dvoru Novému připojeného 5 f?; v jedné sumě 11 ſP 22 gr. — A zůstává sousedům nyní a k budoucímu placení 34 � 12 gr. Ouroku sv. Havelského, praví starý urbur 46 ſp 4 gr.; mil. vrchnost užívati ráčí, což tak, jak nadepsáno, svým jmilým poddaným zlehčuje, sobě poraziti rozkázati mil. ráčila: z gruntu užívajícího Švehlového podle urburu starého 6 kop, z kováren 22 gr., z Princového 5 30 gr., v sumě 11 � 52 gr. Zůstává obci 34 � 12 gr. Slepic ouročních od starodávna obec ta dávati měla 83 kusy; však mil. vrchnost ráčí na sobě zanechati, jak již obšírněji popsáno, z gruntu Švehlového dle urburu starého 5 kusů, z Princovského 11 kusů, v summě 16 kusů; a bude nyní a budoucně dávati obec ta 67 slepic. Kuře ouroční zůstane 1. Vajec ouročních: Od starodávna, praví urbur, že je obec povinna dávati 9 ſ; z gruntů mnohokrát jmenovaných mil. vrchnost sobě připsati rozkázati jest ráčila: na gruntu užíva- jícím Švehlovým 30 kusů, a na gruntu Princovským, nyní Dvoře Novým, 1 30 kusů; v sumě 2 ſP. A zůstává povinnost obci tej 7 m. Nyní sou vyměřeny rolí týž obci, a z nich platiti budou z 141/2 lánů: Ourokův Sv. Jiřského Sv. Havelského ☞ g. d. g. d. Pavel Dvořák . . . . . . . . . . Jiří Mráček . . . . . . . . . . Peter Škornička . . . . . . . . . Pavel Mařík . . . . . . . . . . . Franz Vodař . . . . . . . . . . Jan Kozel . . . . . . . . . . . . Matěj Hošek . . . . . . . . . . Mikoláš Šrot . . . . . . . . . . Karel Zvoneček . . . . . . . . . Jiří Čert . . . . . . . . . . Vojtěch Ptáčník . . . . . . . . . Václav Kozel . . . . . . . . . . Matěj Venclávek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jan Suda . Václav Janský . . . . . . . . . . Jakub Es . . . . . . . . . . . . 2 21 21 32 32 21 32 21 10 10 10 10 10 10 10 3 3 43 21 21 32 32 21 32 21 10 10 10 10 10 10 10 10 3 5 /2 41/ 30 30 45 45 30 45 30 15 15 15 15 15 15 15 15 2 43 4 45 2 1 10 Summa . . . 14/2 34 12 34 12 671/2 7 Archiv Český XXIX. 45
Kterak hr. Breda ustejňoval živnosti selské na Tachlovicku 1701. 353 platův postoupiti ráčila ve vsi Řepích, protož zde tratiti ráčí, jakž toho starý urbur ukazuje, při sv. Jiří 6 ſP. — Item z gruntu kováren, který předešlé vrchnosti k panskému Novému Dvoru sou vzaly, praví urbur 22 gr.; z gruntu Princovského neb Rumpálovského zdávna od vrchností předešlých k panskému Dvoru Novému připojeného 5 f?; v jedné sumě 11 ſP 22 gr. — A zůstává sousedům nyní a k budoucímu placení 34 � 12 gr. Ouroku sv. Havelského, praví starý urbur 46 ſp 4 gr.; mil. vrchnost užívati ráčí, což tak, jak nadepsáno, svým jmilým poddaným zlehčuje, sobě poraziti rozkázati mil. ráčila: z gruntu užívajícího Švehlového podle urburu starého 6 kop, z kováren 22 gr., z Princového 5 30 gr., v sumě 11 � 52 gr. Zůstává obci 34 � 12 gr. Slepic ouročních od starodávna obec ta dávati měla 83 kusy; však mil. vrchnost ráčí na sobě zanechati, jak již obšírněji popsáno, z gruntu Švehlového dle urburu starého 5 kusů, z Princovského 11 kusů, v summě 16 kusů; a bude nyní a budoucně dávati obec ta 67 slepic. Kuře ouroční zůstane 1. Vajec ouročních: Od starodávna, praví urbur, že je obec povinna dávati 9 ſ; z gruntů mnohokrát jmenovaných mil. vrchnost sobě připsati rozkázati jest ráčila: na gruntu užíva- jícím Švehlovým 30 kusů, a na gruntu Princovským, nyní Dvoře Novým, 1 30 kusů; v sumě 2 ſP. A zůstává povinnost obci tej 7 m. Nyní sou vyměřeny rolí týž obci, a z nich platiti budou z 141/2 lánů: Ourokův Sv. Jiřského Sv. Havelského ☞ g. d. g. d. Pavel Dvořák . . . . . . . . . . Jiří Mráček . . . . . . . . . . Peter Škornička . . . . . . . . . Pavel Mařík . . . . . . . . . . . Franz Vodař . . . . . . . . . . Jan Kozel . . . . . . . . . . . . Matěj Hošek . . . . . . . . . . Mikoláš Šrot . . . . . . . . . . Karel Zvoneček . . . . . . . . . Jiří Čert . . . . . . . . . . Vojtěch Ptáčník . . . . . . . . . Václav Kozel . . . . . . . . . . Matěj Venclávek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jan Suda . Václav Janský . . . . . . . . . . Jakub Es . . . . . . . . . . . . 2 21 21 32 32 21 32 21 10 10 10 10 10 10 10 3 3 43 21 21 32 32 21 32 21 10 10 10 10 10 10 10 10 3 5 /2 41/ 30 30 45 45 30 45 30 15 15 15 15 15 15 15 15 2 43 4 45 2 1 10 Summa . . . 14/2 34 12 34 12 671/2 7 Archiv Český XXIX. 45
Strana 354
354 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Faráři obec tato od starodávna dle kněh urburních platiti povinna byla ano i posa- váde platiti budou, podle ale nynějšího vyměření měřiče zemského takto: Pšenice Žita Ječmene Hrachu Ovsa Ku- řata str. v. č. str. v. č. str. v. č. str. v. č. str. v. č. kusy 2 1 2 2 1 2 1 Pavel Dvořák . . . Jiří Mráček . . . . Petr Škornička . . Pavel Mařík . . Franz Vodař Jan Kozel . Matěj Hošek . Mikoláš Šrott . Karel Zvoníček Jiří Čert . Vojtěch Ptáčník . . Václav Kozel . . . Matěj Venclávek . . Jan Suda . Václav Janský . . . Jakub Es . . . . Mil. vrchnost na se přejíti ráčí z Princo- vého . . . . . Z kováren obec do- brovolně na se vzala . 2 /2 /2 2 1 2 2 2 2 /2 /2 2 2 /2 1 1 2 2 Summa . . . 3 11 2 3 3 10 6 186. Instrukce hospodářská, kterou dne 29. března 1103 hrabě František Antonín Berka vydal svému hejtmanovi na panstvích Rychmburském a Rosickém, 8 připojenými nařízeními z let 1698 a 1709. Tuto instrukci zapůjčil mi k vydání p. JUDr. Karel V. Adámek v Hlinsku. Jest celá i s přídavky psána jedinou rukou ve foliovém sešitě na 18 listech, nejspíš brzy po roce 1709. Není žádné příbuznosti mezi touto instrukcí a řádem poddanským, jenž byl vydán asi r. 1626 na panstvích Rychmburském, Rosickém a Slatinanském (tištěn v AČ. XXII. str. 555—565). Instrukce Rychmburská z r. 1703 spíš se podobá instrukci hejtmanské na panstvích komor- ních z r. 1603 (AČ. XXII. str. 358—480), na niž upomíná jednak četnými náměty, o nichž
354 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Faráři obec tato od starodávna dle kněh urburních platiti povinna byla ano i posa- váde platiti budou, podle ale nynějšího vyměření měřiče zemského takto: Pšenice Žita Ječmene Hrachu Ovsa Ku- řata str. v. č. str. v. č. str. v. č. str. v. č. str. v. č. kusy 2 1 2 2 1 2 1 Pavel Dvořák . . . Jiří Mráček . . . . Petr Škornička . . Pavel Mařík . . Franz Vodař Jan Kozel . Matěj Hošek . Mikoláš Šrott . Karel Zvoníček Jiří Čert . Vojtěch Ptáčník . . Václav Kozel . . . Matěj Venclávek . . Jan Suda . Václav Janský . . . Jakub Es . . . . Mil. vrchnost na se přejíti ráčí z Princo- vého . . . . . Z kováren obec do- brovolně na se vzala . 2 /2 /2 2 1 2 2 2 2 /2 /2 2 2 /2 1 1 2 2 Summa . . . 3 11 2 3 3 10 6 186. Instrukce hospodářská, kterou dne 29. března 1103 hrabě František Antonín Berka vydal svému hejtmanovi na panstvích Rychmburském a Rosickém, 8 připojenými nařízeními z let 1698 a 1709. Tuto instrukci zapůjčil mi k vydání p. JUDr. Karel V. Adámek v Hlinsku. Jest celá i s přídavky psána jedinou rukou ve foliovém sešitě na 18 listech, nejspíš brzy po roce 1709. Není žádné příbuznosti mezi touto instrukcí a řádem poddanským, jenž byl vydán asi r. 1626 na panstvích Rychmburském, Rosickém a Slatinanském (tištěn v AČ. XXII. str. 555—565). Instrukce Rychmburská z r. 1703 spíš se podobá instrukci hejtmanské na panstvích komor- ních z r. 1603 (AČ. XXII. str. 358—480), na niž upomíná jednak četnými náměty, o nichž
Strana 355
Instrukce Berkovská hejtmanovi Rychmburskému 1703. 355 jedná, jednak hospodářskou obezřetností a pořádkumilovností; jadrností svých předpisů předčí i nad ni. Náleží k nejlepším písemnostem toho druhu, jež vznikly v Čechách. Instruktion und Ordnung vor meinen bestellten Haubtmann der Herrschaft Richenburg und Rossitz, Samuel Wentzl Albrecht, welchergestalten er solche, auch die darbei befindliche Unterthanen, sambt allen angehörigen Wirtschaften und Appertinentien versehen und dirigiren solle. 1° Soll er vor seine selbsteigene Person all seinen unterhabenden Officirn, Bedienten und Unterthanen mit einem guten exemplarischen Leben vorgehen, dieselbe zu der Förcht Gottes und allein seligmachenden katholischen Glauben anhalten; unter grosser Straf keineswegs gestatten, dass sie etwa frembte Religionen oder Ketzereien heimblich exerciren, sondern, da sich wider Verhoffen dergleichen er- eignete, soll er sich der Delinquenten versichern, und solches nur [uns?] unverlängt berichten, auf dass sie gründlich informirt und bekehrt, oder im widrigen dem Ver- brechen nach andern zum Exempel abgestrafet werden mögen. 2° Wird er sich dahin befleissen, dass er jedesmal mit denen benachbarten in guter Nachbarschaft und Verständnus stehen, mit ihnen in guter Einigkeit, gleichwohl aber dergestalten leben möge, damit hierunter der Herrschaft nichts zu Schaden conniviret werde; dahero dann Jurisdictionalia, obrigkeitliche Regalia und Gränzen zuvorderist wohl obsefr]viren solle, auf dass selbige von keinen violirt oder benachtheiliget, auch selbige jährlichen mit Zuziehung hiesiger jungen Leuten ad perpetuam rei memoriam beritten und besichtiget werden. 3° Soll er Haubtmann vor allem auf das Geschloss und andere Gebäude gute Obacht haben, womit selbe von allen Schaden und Feueren, auch Schnee und Regen, so viel möglich, bewahret werden; zu dem Ende er ohne gnädigen Erlauben sich nicht unterfangen soll, Kindstaufen und andere Festinen (durch welche derlei Ungelegenheiten und Schaden zu entstehen pflegen) daselbsten halten zu lassen. Er solle auch beflissen sein, selbige bei Tach und Fach zu erhalten, aber nichts von neuen, was über 20 fl. ist, ohne meiner oder meines Inspectoris Bewilligung zu er- bauen. Es soll auch ingemein allen Unterthanen unter Leib- und Lebensstraf fleissige A[ulfsicht auf das Feuer zu haben, öfters (und zwar bei jeden Amtstägen) einge- bunden, mithin an desgleichen Tägen, als welche jedesmal mit Zueziehung deren Officiren gehalten werden sollen, forderist das Nothwendigere, und zwar, was zu meinem mehrers Besten, denen Unterthanen hingegen nicht Beschwerlichsten gereichet, angeordnet und befohlen werden. 4° Gleichermassen man mit denen Herrschafts-Mobilien und Vorräthen umb- gehen, selbige aufs möglichste conserviren und in ein gewisses Inventarium setzen muss, vermög welchen es diejenigen Personen, denen es zu verwahren eingehändiget worden, verraiten sollen; und da es sich begabe, dass ein oder anderer Officir seines 45*
Instrukce Berkovská hejtmanovi Rychmburskému 1703. 355 jedná, jednak hospodářskou obezřetností a pořádkumilovností; jadrností svých předpisů předčí i nad ni. Náleží k nejlepším písemnostem toho druhu, jež vznikly v Čechách. Instruktion und Ordnung vor meinen bestellten Haubtmann der Herrschaft Richenburg und Rossitz, Samuel Wentzl Albrecht, welchergestalten er solche, auch die darbei befindliche Unterthanen, sambt allen angehörigen Wirtschaften und Appertinentien versehen und dirigiren solle. 1° Soll er vor seine selbsteigene Person all seinen unterhabenden Officirn, Bedienten und Unterthanen mit einem guten exemplarischen Leben vorgehen, dieselbe zu der Förcht Gottes und allein seligmachenden katholischen Glauben anhalten; unter grosser Straf keineswegs gestatten, dass sie etwa frembte Religionen oder Ketzereien heimblich exerciren, sondern, da sich wider Verhoffen dergleichen er- eignete, soll er sich der Delinquenten versichern, und solches nur [uns?] unverlängt berichten, auf dass sie gründlich informirt und bekehrt, oder im widrigen dem Ver- brechen nach andern zum Exempel abgestrafet werden mögen. 2° Wird er sich dahin befleissen, dass er jedesmal mit denen benachbarten in guter Nachbarschaft und Verständnus stehen, mit ihnen in guter Einigkeit, gleichwohl aber dergestalten leben möge, damit hierunter der Herrschaft nichts zu Schaden conniviret werde; dahero dann Jurisdictionalia, obrigkeitliche Regalia und Gränzen zuvorderist wohl obsefr]viren solle, auf dass selbige von keinen violirt oder benachtheiliget, auch selbige jährlichen mit Zuziehung hiesiger jungen Leuten ad perpetuam rei memoriam beritten und besichtiget werden. 3° Soll er Haubtmann vor allem auf das Geschloss und andere Gebäude gute Obacht haben, womit selbe von allen Schaden und Feueren, auch Schnee und Regen, so viel möglich, bewahret werden; zu dem Ende er ohne gnädigen Erlauben sich nicht unterfangen soll, Kindstaufen und andere Festinen (durch welche derlei Ungelegenheiten und Schaden zu entstehen pflegen) daselbsten halten zu lassen. Er solle auch beflissen sein, selbige bei Tach und Fach zu erhalten, aber nichts von neuen, was über 20 fl. ist, ohne meiner oder meines Inspectoris Bewilligung zu er- bauen. Es soll auch ingemein allen Unterthanen unter Leib- und Lebensstraf fleissige A[ulfsicht auf das Feuer zu haben, öfters (und zwar bei jeden Amtstägen) einge- bunden, mithin an desgleichen Tägen, als welche jedesmal mit Zueziehung deren Officiren gehalten werden sollen, forderist das Nothwendigere, und zwar, was zu meinem mehrers Besten, denen Unterthanen hingegen nicht Beschwerlichsten gereichet, angeordnet und befohlen werden. 4° Gleichermassen man mit denen Herrschafts-Mobilien und Vorräthen umb- gehen, selbige aufs möglichste conserviren und in ein gewisses Inventarium setzen muss, vermög welchen es diejenigen Personen, denen es zu verwahren eingehändiget worden, verraiten sollen; und da es sich begabe, dass ein oder anderer Officir seines 45*
Strana 356
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 356 Dienstes entlassen und ein anderer von mir neu aufgenommen werde, so sollen die hinter ihme verbliebene Fahrnussen nach dem Inventario dem anderen überantwortet, und der Abgang (dafern er von ihme nicht verraitet werden könnte) ersetzet, oder von derer rückständigen Besoldung defalcirt werden. 5° Soll mein Haubtmann alle meine Bediente beim Schloss und anders ar- beitsambes Gesind, so viel deren wo und welcher Orten vorhanden, dergestalt regiren, und bei ihnen solche Bestellung machen, damit sie ihre Dienst mit sonderlichen Eifer und Treu verrichten, denen ihnen ausgehändigten Instruktionen gemäss in allen sich verhalten, und hierwider keineswegs handlen. Diejenigen Bedienten aber, welche Raitung zu thun schuldig sind, oder andere Verrichtungen, daran mein Herrschafts- nutzen gelegen, auf sich haben, soll er ohne mein oder meines Substituti Vorwissen nicht entlassen, noch andere aufzunehmen sich unterstehen. 6° Soll er die Unterthanen jedesmalen darzu anhalten, dass sie ein ehrlich aufrichtigen Handl und Wandl führen, unter einander ruhig und einig leben, und ein jeder in seiner Wirtschaft und Nahrung dergestalten abwarte, damit sie durch dieses sowohl die kön. Landesanlagen, als andere Ausgaben und Herrschaftsforde- rungen fleissig entrichten mögen. Er soll auch nicht gestatten, dass einer dem andern einigen Schaden zuefügen, oder seinen Nachbaren beleidigen; und dafern sich der- gleichen was begeben thate, wird er die Strittige auf einen gewissen und bequemlichen Tag vorfordern, ihnen hierüber die Justiz administriren, und nach Befund der Sachen solche abstrafen; jedoch weilen bei dieser Herrschaft die Unterthanen sehr erarmet, in Auflag der Geld- und anderen Strafen niemalen excediren, weniger sie dardurch in ein Ruin setzen, sondern die Straf ihnen allein zu einer Correction und Besserung dienen. Begebe sich es aber, dass ein oder anderer dem Vermögen nach am Gelde gestraft wurde, sothane Straf völlig in meine Renden verrechnet werden soll. 7° Wird auch vornehmblich mit denenselben dergestalt gehandlet werden müssen, auf dass durch so gemachte Anstalt und Regierung andere fremde Leut und Unterthanen sich auf die Herrschaft niederzulassen veranlasset, und durch dieses die öde und wüste Plätze vor allen wieder erhoben werden könnten. Im Fall aber frembde Unterthanen alldorten haussässig zu machen sich anmelden, werden selbe ohne ihrer Obrigkeit Erlaubnus oder erhaltenen Losbrief nicht anzunehmen sein; gleichwie er auch meinen Unterthanen ohne mein Vorwissen und vorhero von mir eigenhändig unterschrieben und ausgefertigten Losbrief zu entlassen nicht befuegt sein soll. 8° Ist ein vor allemal dahin zu trachten, wie die Herrschaft populos und volkreich gemacht werden kann, und dass sowohl alle Herrschaftsarbeiten mit eigenen Leuten bestritten und verrichtet, als die Unterthanen in Kontributionen und Anlagen in etwas sublevirt, auch zugleich die Intraden verbessert werden
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 356 Dienstes entlassen und ein anderer von mir neu aufgenommen werde, so sollen die hinter ihme verbliebene Fahrnussen nach dem Inventario dem anderen überantwortet, und der Abgang (dafern er von ihme nicht verraitet werden könnte) ersetzet, oder von derer rückständigen Besoldung defalcirt werden. 5° Soll mein Haubtmann alle meine Bediente beim Schloss und anders ar- beitsambes Gesind, so viel deren wo und welcher Orten vorhanden, dergestalt regiren, und bei ihnen solche Bestellung machen, damit sie ihre Dienst mit sonderlichen Eifer und Treu verrichten, denen ihnen ausgehändigten Instruktionen gemäss in allen sich verhalten, und hierwider keineswegs handlen. Diejenigen Bedienten aber, welche Raitung zu thun schuldig sind, oder andere Verrichtungen, daran mein Herrschafts- nutzen gelegen, auf sich haben, soll er ohne mein oder meines Substituti Vorwissen nicht entlassen, noch andere aufzunehmen sich unterstehen. 6° Soll er die Unterthanen jedesmalen darzu anhalten, dass sie ein ehrlich aufrichtigen Handl und Wandl führen, unter einander ruhig und einig leben, und ein jeder in seiner Wirtschaft und Nahrung dergestalten abwarte, damit sie durch dieses sowohl die kön. Landesanlagen, als andere Ausgaben und Herrschaftsforde- rungen fleissig entrichten mögen. Er soll auch nicht gestatten, dass einer dem andern einigen Schaden zuefügen, oder seinen Nachbaren beleidigen; und dafern sich der- gleichen was begeben thate, wird er die Strittige auf einen gewissen und bequemlichen Tag vorfordern, ihnen hierüber die Justiz administriren, und nach Befund der Sachen solche abstrafen; jedoch weilen bei dieser Herrschaft die Unterthanen sehr erarmet, in Auflag der Geld- und anderen Strafen niemalen excediren, weniger sie dardurch in ein Ruin setzen, sondern die Straf ihnen allein zu einer Correction und Besserung dienen. Begebe sich es aber, dass ein oder anderer dem Vermögen nach am Gelde gestraft wurde, sothane Straf völlig in meine Renden verrechnet werden soll. 7° Wird auch vornehmblich mit denenselben dergestalt gehandlet werden müssen, auf dass durch so gemachte Anstalt und Regierung andere fremde Leut und Unterthanen sich auf die Herrschaft niederzulassen veranlasset, und durch dieses die öde und wüste Plätze vor allen wieder erhoben werden könnten. Im Fall aber frembde Unterthanen alldorten haussässig zu machen sich anmelden, werden selbe ohne ihrer Obrigkeit Erlaubnus oder erhaltenen Losbrief nicht anzunehmen sein; gleichwie er auch meinen Unterthanen ohne mein Vorwissen und vorhero von mir eigenhändig unterschrieben und ausgefertigten Losbrief zu entlassen nicht befuegt sein soll. 8° Ist ein vor allemal dahin zu trachten, wie die Herrschaft populos und volkreich gemacht werden kann, und dass sowohl alle Herrschaftsarbeiten mit eigenen Leuten bestritten und verrichtet, als die Unterthanen in Kontributionen und Anlagen in etwas sublevirt, auch zugleich die Intraden verbessert werden
Strana 357
Instrukce Berkovská hejtmanovi Rychmburskému 1703. 357 möchten. Derentwillen wird auch in denen Repartitionen und Austeilung der Anlagen keiner aus Gunst oder Freundschaft (zu des andern Ruin und Schaden) zu belegen, sondern die Gleichheit, wie in allen, also auch diesesfalls mit guten Gewissen zu beobachten sein. 9° Wird er Haubtmann auch hiemit befehlicht, dass er ein ordentliche Be- schreibung aller Unterthanen verfassen, entzwischen aber allemal mit Ausgang des Jahres, wie viel sich deren in allen auf der Herrschaft befinden? summariter be� nennen, und zugleich dahin beflissen sein solle, dass die etwa entwichene Unter- thanere aufgesuchet und wiederumb zurück gebracht werden mögen. 10° Die auf der Herrschaft sich befindende Wirtshäuser sollen jederzeit mit guten Bier und Brandwein versehen werden, wormit die Jahrmärkt besser befördert, die Durchreisende darein zu kehren, und andere Leut sich allda ansässig zu machen verursachet werden möchten. 11° Soll mein Haubtmann zu derer in der Herrschaft sich befindlichen Städt- und Märkten mehrern und bessern Aufnehmen sich dahin bemühen, wie dieselbe mit nothwendigen dergleichen Handwerkern, so sich daselbsten zu nähren wüssten besetzet werden; und im Fall ja keine Frembde dahin gebracht werden könnten, so sollen von denen Untertanskindern etwelche, die man tauglich befinden wird, zu Erlehrung ein- und andern hierhero tauglichen Handwerks genommen und applicirt werden; welche nach Vollendung ihrer Lehrjahren das erlernte Handwerk alldorten üben und sich ansässig machen sollen. 12° Wie in Städten und Märkten, also auch in denen Dörfern sollen die Schreibtäg jedes Jahrs zu der Zeit, da die Unterthanen zum besten abkommen können, durch den Haubtmann ordentlich gehalten werden, (jedoch damit es ihnen zum wenigsten 14 Tag zuvoraus, dass sie sich mit denen Grundgeldern zeitlichen versehen können, angekündiget werde); darbei er Haubtmann fleissig aufmerken wird, dass keine Gründe ohne seinen Vorwissen verkauft oder anderergestalten, es seie gleich durch Erbschaft oder sonsten quovismodo, vertauschet, sondern dieselbe alsobald in die Grundbücher eingeschrieben und verzeichnet werden. Die schuldige Grundgelder aber sollen ausser Zeit der Schreibtägen nicht erleget, auch bei der Erlegung alsogleich vorgemerket werden, weme und wohin sie verwendet werden; da er dann die Unterthaner zugleich möglichst dahin zu halten hat, womit sie nichts schuldig verbleiben, er auch nicht mehr, als vor diesem gebräuchig gewesen und diese Instruktion hier und am Ende vermag, ihme vor die vorgehabte Grundver- schreibung von denen Unterthanen zu einer Gebühr reichen lassen solle; so auf nachfolgende Weiss elucidirt wird, als: 1) Von denen wirklich bei dem Baau-Recht [Burgrecht?] erlegenden Wäh- rungen oder Grundgeldern von jeden Schock, mit Rentmeister in die Hälfte,
Instrukce Berkovská hejtmanovi Rychmburskému 1703. 357 möchten. Derentwillen wird auch in denen Repartitionen und Austeilung der Anlagen keiner aus Gunst oder Freundschaft (zu des andern Ruin und Schaden) zu belegen, sondern die Gleichheit, wie in allen, also auch diesesfalls mit guten Gewissen zu beobachten sein. 9° Wird er Haubtmann auch hiemit befehlicht, dass er ein ordentliche Be- schreibung aller Unterthanen verfassen, entzwischen aber allemal mit Ausgang des Jahres, wie viel sich deren in allen auf der Herrschaft befinden? summariter be� nennen, und zugleich dahin beflissen sein solle, dass die etwa entwichene Unter- thanere aufgesuchet und wiederumb zurück gebracht werden mögen. 10° Die auf der Herrschaft sich befindende Wirtshäuser sollen jederzeit mit guten Bier und Brandwein versehen werden, wormit die Jahrmärkt besser befördert, die Durchreisende darein zu kehren, und andere Leut sich allda ansässig zu machen verursachet werden möchten. 11° Soll mein Haubtmann zu derer in der Herrschaft sich befindlichen Städt- und Märkten mehrern und bessern Aufnehmen sich dahin bemühen, wie dieselbe mit nothwendigen dergleichen Handwerkern, so sich daselbsten zu nähren wüssten besetzet werden; und im Fall ja keine Frembde dahin gebracht werden könnten, so sollen von denen Untertanskindern etwelche, die man tauglich befinden wird, zu Erlehrung ein- und andern hierhero tauglichen Handwerks genommen und applicirt werden; welche nach Vollendung ihrer Lehrjahren das erlernte Handwerk alldorten üben und sich ansässig machen sollen. 12° Wie in Städten und Märkten, also auch in denen Dörfern sollen die Schreibtäg jedes Jahrs zu der Zeit, da die Unterthanen zum besten abkommen können, durch den Haubtmann ordentlich gehalten werden, (jedoch damit es ihnen zum wenigsten 14 Tag zuvoraus, dass sie sich mit denen Grundgeldern zeitlichen versehen können, angekündiget werde); darbei er Haubtmann fleissig aufmerken wird, dass keine Gründe ohne seinen Vorwissen verkauft oder anderergestalten, es seie gleich durch Erbschaft oder sonsten quovismodo, vertauschet, sondern dieselbe alsobald in die Grundbücher eingeschrieben und verzeichnet werden. Die schuldige Grundgelder aber sollen ausser Zeit der Schreibtägen nicht erleget, auch bei der Erlegung alsogleich vorgemerket werden, weme und wohin sie verwendet werden; da er dann die Unterthaner zugleich möglichst dahin zu halten hat, womit sie nichts schuldig verbleiben, er auch nicht mehr, als vor diesem gebräuchig gewesen und diese Instruktion hier und am Ende vermag, ihme vor die vorgehabte Grundver- schreibung von denen Unterthanen zu einer Gebühr reichen lassen solle; so auf nachfolgende Weiss elucidirt wird, als: 1) Von denen wirklich bei dem Baau-Recht [Burgrecht?] erlegenden Wäh- rungen oder Grundgeldern von jeden Schock, mit Rentmeister in die Hälfte,
Strana 358
358 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 2 Kreuzer, welche derjenige, so das Geld empfangt, zu erlegen hat, die Kirchen allein ausgenommen. Was aber die gnädige Herrschaft anbelangt, weilen dieselbe bei dieser Herrschaft Richenburg und Rossitz an denen Gründen die mehreste Anforderungen hat, als werden auf [auch] die 2 Kreuzer von denen wirklich eingehenden obrigkeit- lichen Grundgeldern und Währungen zu nehmen hiermit erlaubt, auf dass die Beamte in Eintreibung derselben umb so viel grösseren Fleiss adhibiren mögen, und solches zu thun verbunden sein sollen. Pro primo. 2) Die Verschreibung der Gründe betreffend, wann zwischen denen Unter- thanen ein neuer Kauf (er geschehe nun freiwillig oder auch also nach erheischender Noth ex officio), so solle vor die also verfertigende Grundverschreibung dem Haubt- mann allein (weilen derselbe auch diesfalls die Mühe allein hat) nachfolgendes bezahlet werden, als: Von einen Grund, wo sich die Kaufsumma von zehn bis hundert Schock belaufet, soll ihme Haubtmann bezahlt werden ein halb Schock; von einen Grund, dessen Kaufsumma sich von ein bis drei hundert Schock be- laufet, solle gezahlt werden 1 Schock; von demjenigen Grund aber, dessen Kauf- summa sich von drei bis sechs hundert Gulden [Schock] belaufet, soll bezahlt werden anderthalb Schock. Wann aber einige Grundverschreibungsen] vorkommeten, so in Kaufschilling von sechs hundert bis tausend Schock und darüber betrageten, vor solche Grundverschreibung solle gezahlet werden 2 Schock. Es wird aber dem Haubtmann hiermit per expressum verboten, dass er zwischen denen Unterthanen umbwillen seines Accidentis, ohne sonderlicher Noth, in denen Gründen keine Mutationes vornehmen und die Wirthe allda und dorten nach Belieben versetzen solle; es wäre dann Sach, dass ein oder anderer Wirth seiner üblen Wirtschaft oder Unvermögenheit wegen dem Grund evidentissime nicht vorstehen könnte, mithin solchen Grund man mit einem andern tauglichen Wirth zu versehen gezwungen würde. Und in solchen casu solle er Haubtmann ohne Vorwissen und Befelch der gnädigen Obrigkeit etwas der- gleichen vorzunehmben die Gewalt nicht haben. 3) Wann ein Grundsitzer von einen, so auf seinen Grund eine Erbsanfor- derung (oder böheimbisch sogenannden nápad) hat, eine Summa Gelds abkauft, oder in andere Weg an sich erhandlet, und diesfalls die Verschreibung und Sicherheit bei denen Burgrechten oder Grundbüchern zu haben verlanget: so sollen die obigen zwei Kreuzer dem Haubtmann mit dem Rendschreiber in die Hälfte von derjenigen Summa, so verkauft worden, ebenfalls erleget werden; jedoch hat sich der Abkaufer mit dem Verkaufer zu verstehen, welcher von beeden, oder aber ob beede in gleichen Theil sothanes Accidenz zu bezahlen hätten. 4) Wann jemand über seine Grundverschreibung aus denen Grundbüchern einen Extract zu haben verlangt, solle ihme von Haubtmann erfolget, jedoch von solchen nicht mehr gefordert werden, als 6 Groschen, jeden à 7 d. gerechnet.
358 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 2 Kreuzer, welche derjenige, so das Geld empfangt, zu erlegen hat, die Kirchen allein ausgenommen. Was aber die gnädige Herrschaft anbelangt, weilen dieselbe bei dieser Herrschaft Richenburg und Rossitz an denen Gründen die mehreste Anforderungen hat, als werden auf [auch] die 2 Kreuzer von denen wirklich eingehenden obrigkeit- lichen Grundgeldern und Währungen zu nehmen hiermit erlaubt, auf dass die Beamte in Eintreibung derselben umb so viel grösseren Fleiss adhibiren mögen, und solches zu thun verbunden sein sollen. Pro primo. 2) Die Verschreibung der Gründe betreffend, wann zwischen denen Unter- thanen ein neuer Kauf (er geschehe nun freiwillig oder auch also nach erheischender Noth ex officio), so solle vor die also verfertigende Grundverschreibung dem Haubt- mann allein (weilen derselbe auch diesfalls die Mühe allein hat) nachfolgendes bezahlet werden, als: Von einen Grund, wo sich die Kaufsumma von zehn bis hundert Schock belaufet, soll ihme Haubtmann bezahlt werden ein halb Schock; von einen Grund, dessen Kaufsumma sich von ein bis drei hundert Schock be- laufet, solle gezahlt werden 1 Schock; von demjenigen Grund aber, dessen Kauf- summa sich von drei bis sechs hundert Gulden [Schock] belaufet, soll bezahlt werden anderthalb Schock. Wann aber einige Grundverschreibungsen] vorkommeten, so in Kaufschilling von sechs hundert bis tausend Schock und darüber betrageten, vor solche Grundverschreibung solle gezahlet werden 2 Schock. Es wird aber dem Haubtmann hiermit per expressum verboten, dass er zwischen denen Unterthanen umbwillen seines Accidentis, ohne sonderlicher Noth, in denen Gründen keine Mutationes vornehmen und die Wirthe allda und dorten nach Belieben versetzen solle; es wäre dann Sach, dass ein oder anderer Wirth seiner üblen Wirtschaft oder Unvermögenheit wegen dem Grund evidentissime nicht vorstehen könnte, mithin solchen Grund man mit einem andern tauglichen Wirth zu versehen gezwungen würde. Und in solchen casu solle er Haubtmann ohne Vorwissen und Befelch der gnädigen Obrigkeit etwas der- gleichen vorzunehmben die Gewalt nicht haben. 3) Wann ein Grundsitzer von einen, so auf seinen Grund eine Erbsanfor- derung (oder böheimbisch sogenannden nápad) hat, eine Summa Gelds abkauft, oder in andere Weg an sich erhandlet, und diesfalls die Verschreibung und Sicherheit bei denen Burgrechten oder Grundbüchern zu haben verlanget: so sollen die obigen zwei Kreuzer dem Haubtmann mit dem Rendschreiber in die Hälfte von derjenigen Summa, so verkauft worden, ebenfalls erleget werden; jedoch hat sich der Abkaufer mit dem Verkaufer zu verstehen, welcher von beeden, oder aber ob beede in gleichen Theil sothanes Accidenz zu bezahlen hätten. 4) Wann jemand über seine Grundverschreibung aus denen Grundbüchern einen Extract zu haben verlangt, solle ihme von Haubtmann erfolget, jedoch von solchen nicht mehr gefordert werden, als 6 Groschen, jeden à 7 d. gerechnet.
Strana 359
Instrukce Berkovská hejtmanovi Rychmburskému 1703. 359 5) Wann jemand an eines oder anderen Grund eine Prätension zu haben vermeinet, und diesfalls in denen Grundbüchern nachschlagen und nachsuchen lassen will ; derselbe solle vor die Nachsuchung zu bezahlen schuldig sein 6 weisse Groschen, gleichfalls zu 7 d. gerechnet. 6) Sollen die von dem Chotietitzký gemachte Verschreibungen zwar in suo esse verbleiben, und [um] damit die Unterthanen mit dem Accidenti aufs neue nicht beschweret würden; jedoch wann es sich befinden wird (wie es allbereits häufig er- scheinen will), dass einem oder anderen Prätendenten sein ihme rechtmässig gebüh- render Antheil hinweggenommen, und jemanden andern (wer der auch seie) zuge- schrieben worden, einen solchen groben und vorsetzlichen Fehler muss man (nach fleissiger Untersuchung der alten Burgrechten und angenommener Legitimation der Prätendenten) durch eine Památka ordentlich corrigiren, und die Anforderung hin- wiederumben denenjenigen, welchen solche rechtmässig gebühret, zueignen. 13° Will auch die Noth erfordern, damit die Waisen nicht in ihren un- mündigen Jahren vernachlässiget werden, dass er Haubtmann alle Jahr die Waisen zur gewöhnlichen Weinachtszeit vor sich fordern, und sie fleissig befragen solle, wie sie sich verhalten haben und versorget sein. Bei solcher Versammlung soll er Haubtmann Acht haben, warzue einer und der andere applicirt werden kann, und deme nachleben, dass ein Theil von denselben entweder in meine Maierhöf zu dienen angenommen, theils zur Schul, und ein Theil zu hiehero tauglichen Handwerken (ja auch zur Jägerei und Fischerei) angehalten werden mögen. Im Fall sich aber ereignet, dass einige Eltern, welche Alters oder anderer Gebrechlichkeit halber der Arbeit nicht mehr vorstehen können, ein oder mehr Kinder hätten, sollen solche nicht alle in die Dienste genommen, sondern ihnen eines zu ihren Befelch zu Haus gelassen werden. 14° Gleichwie alle Jahr die Schreibtäg gehalten werden sollen, also sollen auch gleichermassen jährlich die Kirchenraitungen in Beisein des Pfarrers und ältisten Kirchenvaters vorgenommen werden; und solle von diesen einkommenden Kirchengeldern nichts alienirt, noch einige Discretion von der Abraitung begehret, noch genommen, oder sonsten darbei etwas verunkostet werden. Einen Schlüssel von der Kirchenkassa wird der Kirchenraitungsführer hinter sich, den andern aber der Dechant oder Pfarrer haben. Die Kirchengelder sollen auch ohne Bewilligung meiner niemanden ausgeliehen oder verborget, sondern alle vornemblich zur Kirchen und Ehren Gottes angewendet werden. 15° Nachdeme leichtlichen Unordnungen einschleichen, wann man dem Haubt- mann und andern Bedienten gestatten thuet, dass sie auf der Herrschaft einige Grund erkaufen: also befelche ich hiemit, — 1) dass kein einziger Officier oder Bediente einige Maierhöf, noch andere Bauernhöfe und Grundstücke auf der Herr-
Instrukce Berkovská hejtmanovi Rychmburskému 1703. 359 5) Wann jemand an eines oder anderen Grund eine Prätension zu haben vermeinet, und diesfalls in denen Grundbüchern nachschlagen und nachsuchen lassen will ; derselbe solle vor die Nachsuchung zu bezahlen schuldig sein 6 weisse Groschen, gleichfalls zu 7 d. gerechnet. 6) Sollen die von dem Chotietitzký gemachte Verschreibungen zwar in suo esse verbleiben, und [um] damit die Unterthanen mit dem Accidenti aufs neue nicht beschweret würden; jedoch wann es sich befinden wird (wie es allbereits häufig er- scheinen will), dass einem oder anderen Prätendenten sein ihme rechtmässig gebüh- render Antheil hinweggenommen, und jemanden andern (wer der auch seie) zuge- schrieben worden, einen solchen groben und vorsetzlichen Fehler muss man (nach fleissiger Untersuchung der alten Burgrechten und angenommener Legitimation der Prätendenten) durch eine Památka ordentlich corrigiren, und die Anforderung hin- wiederumben denenjenigen, welchen solche rechtmässig gebühret, zueignen. 13° Will auch die Noth erfordern, damit die Waisen nicht in ihren un- mündigen Jahren vernachlässiget werden, dass er Haubtmann alle Jahr die Waisen zur gewöhnlichen Weinachtszeit vor sich fordern, und sie fleissig befragen solle, wie sie sich verhalten haben und versorget sein. Bei solcher Versammlung soll er Haubtmann Acht haben, warzue einer und der andere applicirt werden kann, und deme nachleben, dass ein Theil von denselben entweder in meine Maierhöf zu dienen angenommen, theils zur Schul, und ein Theil zu hiehero tauglichen Handwerken (ja auch zur Jägerei und Fischerei) angehalten werden mögen. Im Fall sich aber ereignet, dass einige Eltern, welche Alters oder anderer Gebrechlichkeit halber der Arbeit nicht mehr vorstehen können, ein oder mehr Kinder hätten, sollen solche nicht alle in die Dienste genommen, sondern ihnen eines zu ihren Befelch zu Haus gelassen werden. 14° Gleichwie alle Jahr die Schreibtäg gehalten werden sollen, also sollen auch gleichermassen jährlich die Kirchenraitungen in Beisein des Pfarrers und ältisten Kirchenvaters vorgenommen werden; und solle von diesen einkommenden Kirchengeldern nichts alienirt, noch einige Discretion von der Abraitung begehret, noch genommen, oder sonsten darbei etwas verunkostet werden. Einen Schlüssel von der Kirchenkassa wird der Kirchenraitungsführer hinter sich, den andern aber der Dechant oder Pfarrer haben. Die Kirchengelder sollen auch ohne Bewilligung meiner niemanden ausgeliehen oder verborget, sondern alle vornemblich zur Kirchen und Ehren Gottes angewendet werden. 15° Nachdeme leichtlichen Unordnungen einschleichen, wann man dem Haubt- mann und andern Bedienten gestatten thuet, dass sie auf der Herrschaft einige Grund erkaufen: also befelche ich hiemit, — 1) dass kein einziger Officier oder Bediente einige Maierhöf, noch andere Bauernhöfe und Grundstücke auf der Herr-
Strana 360
360 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: schaft käuflich an sich bringen oder sonsten haben solle; — 2) sollen sie keine Hantierung mit denen Unterthanen führen, noch haben; — 3) werden sie auch keineswegs mit mir bei denen Maierhöfen, in der Hutweide Kühe, Galdvieh, Pferd oder Fohlen halten, weder mein gutes Vieh gegen schlimmen und untüchtigen aus- tauschen ; — 4) soll niemals*) aus den Herrschaftsbedienten bei dem Schloss (es seie gleich in der Milichspeis, Fischen, Getreid oder andere Sachen) einigen Handl führen, noch etwas dergleichen auf eigenen Gewinn bei meiner Herrschaft erkaufen, vielweniger von seinen eigenen Sachen, oder auch von seiner Freund Vieh oder Mobilien, und in Summa von einer einigen andern Nothdurft nichts in meine Renden verkaufen. — Der Haubtmann, weder andere Bediente sollen sich 5) in meinen Renden nicht allein in die Schulden (wie vorhero mit meiner nicht geringen Ver- driessligkeit geschehen) nicht vertiefen, und keine neue Schulden anverwachsen [an- wachsen] lassen, sondern alle Sorg anwenden, damit die ausständige Restanzien fleissig gefordert und eingebracht werden mögen. — Noch auch 6) sich unter grosser Straf vermessen, auf meinen Hoffeldern etwas zu dero Nutzen ackern und säen zu lassen. — Ingleichen soll 7) auf dem Schüttboden kein frembtes Getreid, noch andere mir nicht angehörige Sachen gelegt werden. — 8) Niemand aus ihnen auf meiner Herrschaft Brandwein zu brennen oder einzuführen, und hiedurch mein *) Snad Niemand. Einkommen zu mindern sich unterstehen. 16° Nachdeme das Breuwesen der Obrigkeit das beste Regale ist, also soll er Haubtmann darob sein, wie dass man jederzeit von der Herrschaft Gewächs zum Vorrath Weizen, Gersten und Hopfen bei Handen haben, und nicht benötiget werde, anderwärtig und ausser der Herrschaft dergleichen zu erkaufen. Zu dem Ende wird selbiger beflissen sein, zuemalen die jetzt vorhandene Hopfengarten nicht erklöglich [erklecklich], damit diese vermehret und vergrössert, auch allemal gut gebauet werden. Und wird der Haubtmann alsobald nach der winterlichen Aussaat Weizen und Gersten, so viel dessen des Jahrs über vonnöthen, auströschen, und von selbigen über Winter Malz daraus machen lassen; wie dann er Haubtmann oder Korn- schreiber bei dem Empfang und Ausmessen des Malz persönlich sich einfinden, und alle des Breuers Vortheilhaftigkeiten auf das fleissigste verhindern solle. 17° Es erfordert auch absonderlich die Noth, dass die Herrschaft jedesmals mit einen guten und treuen Breuer (der stets gutes Bier breuet) versehen werde; deme dann allemalen unterthänige Lehrjungen zugegeben werden sollen, womit die Herrschaft auf allen Fall, in Ermanglung eines Breuers, mit einem anderen guten Menschen versehen seie. 18° Nicht weniger wird der Haubtmann nebst denen andern Officiren, und zwar dem Rentschreiber, fleissig Achtung geben, damit bei Breuung des Bieres das völlige Malz eingeschüttet werde. Zu welchem Ende er Haubtmann in Hin- und
360 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: schaft käuflich an sich bringen oder sonsten haben solle; — 2) sollen sie keine Hantierung mit denen Unterthanen führen, noch haben; — 3) werden sie auch keineswegs mit mir bei denen Maierhöfen, in der Hutweide Kühe, Galdvieh, Pferd oder Fohlen halten, weder mein gutes Vieh gegen schlimmen und untüchtigen aus- tauschen ; — 4) soll niemals*) aus den Herrschaftsbedienten bei dem Schloss (es seie gleich in der Milichspeis, Fischen, Getreid oder andere Sachen) einigen Handl führen, noch etwas dergleichen auf eigenen Gewinn bei meiner Herrschaft erkaufen, vielweniger von seinen eigenen Sachen, oder auch von seiner Freund Vieh oder Mobilien, und in Summa von einer einigen andern Nothdurft nichts in meine Renden verkaufen. — Der Haubtmann, weder andere Bediente sollen sich 5) in meinen Renden nicht allein in die Schulden (wie vorhero mit meiner nicht geringen Ver- driessligkeit geschehen) nicht vertiefen, und keine neue Schulden anverwachsen [an- wachsen] lassen, sondern alle Sorg anwenden, damit die ausständige Restanzien fleissig gefordert und eingebracht werden mögen. — Noch auch 6) sich unter grosser Straf vermessen, auf meinen Hoffeldern etwas zu dero Nutzen ackern und säen zu lassen. — Ingleichen soll 7) auf dem Schüttboden kein frembtes Getreid, noch andere mir nicht angehörige Sachen gelegt werden. — 8) Niemand aus ihnen auf meiner Herrschaft Brandwein zu brennen oder einzuführen, und hiedurch mein *) Snad Niemand. Einkommen zu mindern sich unterstehen. 16° Nachdeme das Breuwesen der Obrigkeit das beste Regale ist, also soll er Haubtmann darob sein, wie dass man jederzeit von der Herrschaft Gewächs zum Vorrath Weizen, Gersten und Hopfen bei Handen haben, und nicht benötiget werde, anderwärtig und ausser der Herrschaft dergleichen zu erkaufen. Zu dem Ende wird selbiger beflissen sein, zuemalen die jetzt vorhandene Hopfengarten nicht erklöglich [erklecklich], damit diese vermehret und vergrössert, auch allemal gut gebauet werden. Und wird der Haubtmann alsobald nach der winterlichen Aussaat Weizen und Gersten, so viel dessen des Jahrs über vonnöthen, auströschen, und von selbigen über Winter Malz daraus machen lassen; wie dann er Haubtmann oder Korn- schreiber bei dem Empfang und Ausmessen des Malz persönlich sich einfinden, und alle des Breuers Vortheilhaftigkeiten auf das fleissigste verhindern solle. 17° Es erfordert auch absonderlich die Noth, dass die Herrschaft jedesmals mit einen guten und treuen Breuer (der stets gutes Bier breuet) versehen werde; deme dann allemalen unterthänige Lehrjungen zugegeben werden sollen, womit die Herrschaft auf allen Fall, in Ermanglung eines Breuers, mit einem anderen guten Menschen versehen seie. 18° Nicht weniger wird der Haubtmann nebst denen andern Officiren, und zwar dem Rentschreiber, fleissig Achtung geben, damit bei Breuung des Bieres das völlige Malz eingeschüttet werde. Zu welchem Ende er Haubtmann in Hin- und
Strana 361
Instrukce Berkovská hejtmanovi Rychmburskému 1703. 361 Herführen aus der Mühl (auf dass nichts davon verrucket oder entfrembdet werde) zu jederzeit jemanden, deme zu vertrauen, mitgeben solle. 19° Bei dem Bierfüllen solle der Haubtmann oder Rendschreiber sich auch allemal einfinden, auf dass nicht mehr (ausser des Gebräues) gefüllet, und da sich etwas mehreres befindete, der Obrigkeit zu Handen verraitet und ausgestellet werden möge. 20° Er Haubtmann wird zugleich sonderlichen Fleiss anlegen, damit nichts über die Nothdurft zuegefüllet werde; dahero zu einem jeden Gebreu (20 Fass in sich haltend) 11/2 Fass Baba oder Fülle passirt wird. Uberdieses wird ernstlich verboten, jemanden etwas zubreüen zu lassen; es seie dann Sach, dass von mir derentwegen ein absonderlicher Befehl oder Passirung darüber ergangen wäre. So wird auch er Haubtmann ihme obliegen lassen, den jährlichen kontraktirten Biertatz fleissig zu entrichten. 21° Es würde vielleicht auch dem Breüwesen zum besseren Nutzen ge- reichen, wann der Haubtmann durch seine Dexterität dahin laborirte, damit jedesmal das gebreuete Frischbier (weilen durch dasselbe der Verschleiss des guten Biers verhindert wird) abgestellet werden möchte; oder aber, zum Fall es nicht zu ent- behren, dass an solchen nicht mehr, als zur Herrschafts-Nothdurft erfordert wird, erfolget; wegen des Uberrestes aber der Breüer ein gewisse Summa bezahlen solle. 22° Nachdeme ich auch gnädig eingewilliget, und meinen Herrschaftsoffiziren gewisse Bierdeputat ausgesetzt, und dieses, damit sie es zu ihren eigenen Unterhalt brauchen und verzehren sollen : als will mich dahin versehen haben, dass sie selbtes dergestalten und auf keine andere Weise verwenden werden. Imfall aber ein und der andere die mir allein zuständige Regalie zu violiren sich vermessen, und nochmals seine Deputata in die Gasthäuser, Grätschmen und zue vorhandenen Hochzeiten, Kinds- taufen und Kirchweihen ausstellen oder auszuschenken sich gelüsten thate, so solle er Haubtmann die zeitliche Remedirung vorkehren und selbige keineswegs gestatten, sondern mit der Konfiskation abstrafen. 23° Beinebens muss man auch dahin gedenken, dass jederzeit der Piettner [bednář] übrige Fässer auf ein ganzels] Gebräu in Vorrath habe, und solche zu 4 Eimer in rechter Landmass und von guten dürren Holz verfertige; zu welchem Ende [soll] jederzeit ein Vorrath des hierzue bedürftigen Holz herbeigeschaffet, und an ein sauberes, trockenes Ort (damit es kein üblen Geschmacken an sich ziehe) geleget werden. Ingleichen, damit durch den Rentschreiber, oder da dieser nicht Zeit, durch ein andern Bedienten alle Grätschmen und Würdshäuser wochentlich beritten und zuegesehen werden, ob solche allezeit mit genugsamben Bier und Brandwein ver- sehen, und von ihnen die Maass gehalten ; dass Bier und Brandwein nicht etwan mit Archiv Český XXIX. 46
Instrukce Berkovská hejtmanovi Rychmburskému 1703. 361 Herführen aus der Mühl (auf dass nichts davon verrucket oder entfrembdet werde) zu jederzeit jemanden, deme zu vertrauen, mitgeben solle. 19° Bei dem Bierfüllen solle der Haubtmann oder Rendschreiber sich auch allemal einfinden, auf dass nicht mehr (ausser des Gebräues) gefüllet, und da sich etwas mehreres befindete, der Obrigkeit zu Handen verraitet und ausgestellet werden möge. 20° Er Haubtmann wird zugleich sonderlichen Fleiss anlegen, damit nichts über die Nothdurft zuegefüllet werde; dahero zu einem jeden Gebreu (20 Fass in sich haltend) 11/2 Fass Baba oder Fülle passirt wird. Uberdieses wird ernstlich verboten, jemanden etwas zubreüen zu lassen; es seie dann Sach, dass von mir derentwegen ein absonderlicher Befehl oder Passirung darüber ergangen wäre. So wird auch er Haubtmann ihme obliegen lassen, den jährlichen kontraktirten Biertatz fleissig zu entrichten. 21° Es würde vielleicht auch dem Breüwesen zum besseren Nutzen ge- reichen, wann der Haubtmann durch seine Dexterität dahin laborirte, damit jedesmal das gebreuete Frischbier (weilen durch dasselbe der Verschleiss des guten Biers verhindert wird) abgestellet werden möchte; oder aber, zum Fall es nicht zu ent- behren, dass an solchen nicht mehr, als zur Herrschafts-Nothdurft erfordert wird, erfolget; wegen des Uberrestes aber der Breüer ein gewisse Summa bezahlen solle. 22° Nachdeme ich auch gnädig eingewilliget, und meinen Herrschaftsoffiziren gewisse Bierdeputat ausgesetzt, und dieses, damit sie es zu ihren eigenen Unterhalt brauchen und verzehren sollen : als will mich dahin versehen haben, dass sie selbtes dergestalten und auf keine andere Weise verwenden werden. Imfall aber ein und der andere die mir allein zuständige Regalie zu violiren sich vermessen, und nochmals seine Deputata in die Gasthäuser, Grätschmen und zue vorhandenen Hochzeiten, Kinds- taufen und Kirchweihen ausstellen oder auszuschenken sich gelüsten thate, so solle er Haubtmann die zeitliche Remedirung vorkehren und selbige keineswegs gestatten, sondern mit der Konfiskation abstrafen. 23° Beinebens muss man auch dahin gedenken, dass jederzeit der Piettner [bednář] übrige Fässer auf ein ganzels] Gebräu in Vorrath habe, und solche zu 4 Eimer in rechter Landmass und von guten dürren Holz verfertige; zu welchem Ende [soll] jederzeit ein Vorrath des hierzue bedürftigen Holz herbeigeschaffet, und an ein sauberes, trockenes Ort (damit es kein üblen Geschmacken an sich ziehe) geleget werden. Ingleichen, damit durch den Rentschreiber, oder da dieser nicht Zeit, durch ein andern Bedienten alle Grätschmen und Würdshäuser wochentlich beritten und zuegesehen werden, ob solche allezeit mit genugsamben Bier und Brandwein ver- sehen, und von ihnen die Maass gehalten ; dass Bier und Brandwein nicht etwan mit Archiv Český XXIX. 46
Strana 362
362 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Wasser vermischet oder sonsten verfälscht, oder frembdes Bier und Brandwein aus- geschenket werde. Auf solchen Fall werdefn] die Grätschmer mit absonderlichen Strafen (andern zum Exempel) zu belegen sein, zumalen durch dieses der Verschleiss des Biers und Brandweins ganz gehembet wird. Dahero mein Haubtmann ein solch achtsambes Aug darauf haben, auch diesen Verschleiss vor allem eiferig ihme angelegen sein lasse solle, damit zu dessen Beförderung obverstandenermassen jedesmal gutes, gerechtes Bier gebreuet, und auch guter gerechter Brandwein (jedoch nicht zu viel auf einmal) denen Wirten vorgeleget; diesen auch nicht mehr, als zum höchsten zwei Fass Bier ausgeborget; auch ihnen anbei anbefohlen werde, dass sie die frembde reisende Leute keineswegs übersetzen, sondern sich gegen ihnen allemal dergestalten verhalten sollen, damit sie Ursach gewinnen, öfters allda einzukehren. Item solle zu Schmälerung dieses Verschleiss niemanden, der Bier oder Brandwein schenkt (welchem solcher de jure nicht gebühret), verstattet werden. Und da es sich begeben thäte, dass von denen Nachbarn ein neue Grätschmen- oder Wirtshaus von neuen erhoben, oder frembdes Bier oder Brandwein zum Ausschenken in die Herrschaft gefuhret wurde, solches keineswegs gestattet, die Remedirung gleich vorgekehret, und mir gehorsambst berichtet werden solle. 24° In denen Maierhöfen soll er Haubtmann öfter, aber *) der Burggraf, und zwar so oft es möglich (nach Inhalt seiner schon in Handen habender Instruktion, wohin man sich der Kürze halber bezogen haben will), zu dem Schaffer und Schafferinnen, auch andern Gesind zuschauen, sie darzu vermahnen, auch wirklich anhalten, dass sie in allen Sachen gute Wirthschaft treiben, aufs Feuer Acht geben, die Ross und anderes Vieh fleissig warten, mit dem Futter sparsamb umgehen, die Stutten in der Zeit beschellen oder belegen, und sich befleissigen, womit Ross-, Rind-, Schwein- und Federvieh aufs beste als möglich erzogen, und auch jährlichen einige Kälber (so gegen drei Jahr alt seind) eingestellet, die alte untüchtige Kühe aber verkaufet, und alle Maierhöf nach Erträglichkeit der Huetweiden genugsamb besetzet und dahin gedacht werde, wie jährlichen einige junge Ochsen eingestellet, die älteren gemästet und folgends umb einen guten Wert mögen verkaufet werden. Es sollen aber dies als andern Orts einige Anständ nicht anerwachsen bleiben, in Betrachtung, ihnen in Natura die Nuz- zungen gleich zu Handen kommen, und dergestalten wiederumben abgeführet werden. Mithin solle auch fleissige Obsicht gehalten werden, damit nicht, wie vorhero, von Schafferinnen denen Kälbern zu wenig zu trinken gegeben und die Milch zu ihren, der Schafferin mehreren Vorthl, denenselben entzogen werde, wordurch derlei Kälber *) Sic, lépe: oder. nur klein und unstaltig verbleiben. 25° Damit aber desto besser Aufsicht gehalten, und zugleich deren Einkunfte jedesmal (was von einem oder dem andern fehlet) wohl vermerket werde: umb dieser Ursach willen soll er Haubtmann*) die Viehzettel und Register von dem Burg-
362 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Wasser vermischet oder sonsten verfälscht, oder frembdes Bier und Brandwein aus- geschenket werde. Auf solchen Fall werdefn] die Grätschmer mit absonderlichen Strafen (andern zum Exempel) zu belegen sein, zumalen durch dieses der Verschleiss des Biers und Brandweins ganz gehembet wird. Dahero mein Haubtmann ein solch achtsambes Aug darauf haben, auch diesen Verschleiss vor allem eiferig ihme angelegen sein lasse solle, damit zu dessen Beförderung obverstandenermassen jedesmal gutes, gerechtes Bier gebreuet, und auch guter gerechter Brandwein (jedoch nicht zu viel auf einmal) denen Wirten vorgeleget; diesen auch nicht mehr, als zum höchsten zwei Fass Bier ausgeborget; auch ihnen anbei anbefohlen werde, dass sie die frembde reisende Leute keineswegs übersetzen, sondern sich gegen ihnen allemal dergestalten verhalten sollen, damit sie Ursach gewinnen, öfters allda einzukehren. Item solle zu Schmälerung dieses Verschleiss niemanden, der Bier oder Brandwein schenkt (welchem solcher de jure nicht gebühret), verstattet werden. Und da es sich begeben thäte, dass von denen Nachbarn ein neue Grätschmen- oder Wirtshaus von neuen erhoben, oder frembdes Bier oder Brandwein zum Ausschenken in die Herrschaft gefuhret wurde, solches keineswegs gestattet, die Remedirung gleich vorgekehret, und mir gehorsambst berichtet werden solle. 24° In denen Maierhöfen soll er Haubtmann öfter, aber *) der Burggraf, und zwar so oft es möglich (nach Inhalt seiner schon in Handen habender Instruktion, wohin man sich der Kürze halber bezogen haben will), zu dem Schaffer und Schafferinnen, auch andern Gesind zuschauen, sie darzu vermahnen, auch wirklich anhalten, dass sie in allen Sachen gute Wirthschaft treiben, aufs Feuer Acht geben, die Ross und anderes Vieh fleissig warten, mit dem Futter sparsamb umgehen, die Stutten in der Zeit beschellen oder belegen, und sich befleissigen, womit Ross-, Rind-, Schwein- und Federvieh aufs beste als möglich erzogen, und auch jährlichen einige Kälber (so gegen drei Jahr alt seind) eingestellet, die alte untüchtige Kühe aber verkaufet, und alle Maierhöf nach Erträglichkeit der Huetweiden genugsamb besetzet und dahin gedacht werde, wie jährlichen einige junge Ochsen eingestellet, die älteren gemästet und folgends umb einen guten Wert mögen verkaufet werden. Es sollen aber dies als andern Orts einige Anständ nicht anerwachsen bleiben, in Betrachtung, ihnen in Natura die Nuz- zungen gleich zu Handen kommen, und dergestalten wiederumben abgeführet werden. Mithin solle auch fleissige Obsicht gehalten werden, damit nicht, wie vorhero, von Schafferinnen denen Kälbern zu wenig zu trinken gegeben und die Milch zu ihren, der Schafferin mehreren Vorthl, denenselben entzogen werde, wordurch derlei Kälber *) Sic, lépe: oder. nur klein und unstaltig verbleiben. 25° Damit aber desto besser Aufsicht gehalten, und zugleich deren Einkunfte jedesmal (was von einem oder dem andern fehlet) wohl vermerket werde: umb dieser Ursach willen soll er Haubtmann*) die Viehzettel und Register von dem Burg-
Strana 363
Instrukce Berkovská hejtmanovi Rychmburskému 1703, 363 grafen ihme vorzeigen lassen, und hierauf. damit kein Fordl und Betrug unterlaufete, *) V rkpse zde stojí nenáležitě: in. öfters examinando inquiriren. 26° In der Erndzeit soll der Haubtmann sich auf den Burggrafen nicht ver- lassen, noch dem Schaffer zu viel trauen, sondern wird sich zu solcher Zeit befleissen" damit das Getraid überall und an allen Orten fein wirklich abgeschnitten, abgehauen, und dem abgeschnittenen Getreid vom Regen kein Schaden zugefüget, sondern fein dürr und trucken in die Scheuern oder Schöber geführt werde. Und nachdeme selbiges eingeführt worden ist, soll mein Haubtmann vor allen dahin gedacht [bedacht sein, damit er allen und jeden Getreidsproben selbst beiwohne, und wann die Proben gedroschen seind, soll ein ordentliches Verzeichnus verfasset, durch geschworene Leut attestirt und an mich oder meinen Nachgesetzten überschicket werden. Auf die aus- gedroschene und auf dem Schüttboden sich befindende Körner aber muss man wohl Acht haben, selbe öfters umbwerfen und verhütten*) lassen, damit sie nicht anstössig oder wurmbfrässig, faul und zu nichten werden, sondern alles in den Scheuern sich befindende Getreid, jedesmal das altere, fleissig ausgedroschen, auf den Schüttboden gelegt, und dessen Versilberung ohne meinen oder meines Nachgesetzten Vorwissen und Befehl nicht vorgenommen, sondern jedesmal zeitlich berichtet werden solle; es wäre dann Sach, dass Periculum in mora, oder selbiges in einen guten und nutzbaren *) umschütten? Preis hinausgebracht werden könnte. 27° Dem Schafmeister solle (wie landsbräuchig) der siebente Theil zum Lohn passiert werden, worbei jedoch sein siebenter Theil von denen meinigen Schafen gezeichnet und unterschieden werden müssen. Und dafern es sich befinden thäte, dass über diesen ihme erlaubten siebenten Theil er ein Mehreres halten würde, so soll dieser sein siebenter Theil (andern zu einen Exempel) zu einer Straf verfallen sein. Wie dann auch nicht übel sein möchte, einen guten Schafmeister gegen billicher Bezahlung ohne 7. Teil (damit alles der Herrschaft gehöre) mit der Zeit auszusuchen und anzunehmen. 28° Wann nachmals die Zeit zur Schafschur kommet, muss der Hauptmann oder Burggraf sich selbst darbei einfinden, alle Schaf abzählen, sauber waschen, und selbe alsdann scheren lassen. Die abgenommene Wolle aber soll in die Säcke gefüllet, mit Fleiss abgewogen, in das gehörige Ort verwahrt und in die Raitung per Empfang gesetzet werden. Umb derer Verschleiss man sich allemal wohl befleissen soll, damit die Winter� mit der Sommerwolle zugleich aufs beste, als nur möglich, versilbert werde. Ingleichen muss man mit Verkaufung der Schöpsen und andern untüchtigen Schafen behutsamb umgehen, damit man selbige nicht umb ein gar Geringes und zu Schaden der Herrschaft hinlasse; derentwegen er Haubtmann über jeden Verkauf des sammentlichen Viehs genugsambe Attestationes aufbringen und denen Raitungen beilegen lassen solle. 46*
Instrukce Berkovská hejtmanovi Rychmburskému 1703, 363 grafen ihme vorzeigen lassen, und hierauf. damit kein Fordl und Betrug unterlaufete, *) V rkpse zde stojí nenáležitě: in. öfters examinando inquiriren. 26° In der Erndzeit soll der Haubtmann sich auf den Burggrafen nicht ver- lassen, noch dem Schaffer zu viel trauen, sondern wird sich zu solcher Zeit befleissen" damit das Getraid überall und an allen Orten fein wirklich abgeschnitten, abgehauen, und dem abgeschnittenen Getreid vom Regen kein Schaden zugefüget, sondern fein dürr und trucken in die Scheuern oder Schöber geführt werde. Und nachdeme selbiges eingeführt worden ist, soll mein Haubtmann vor allen dahin gedacht [bedacht sein, damit er allen und jeden Getreidsproben selbst beiwohne, und wann die Proben gedroschen seind, soll ein ordentliches Verzeichnus verfasset, durch geschworene Leut attestirt und an mich oder meinen Nachgesetzten überschicket werden. Auf die aus- gedroschene und auf dem Schüttboden sich befindende Körner aber muss man wohl Acht haben, selbe öfters umbwerfen und verhütten*) lassen, damit sie nicht anstössig oder wurmbfrässig, faul und zu nichten werden, sondern alles in den Scheuern sich befindende Getreid, jedesmal das altere, fleissig ausgedroschen, auf den Schüttboden gelegt, und dessen Versilberung ohne meinen oder meines Nachgesetzten Vorwissen und Befehl nicht vorgenommen, sondern jedesmal zeitlich berichtet werden solle; es wäre dann Sach, dass Periculum in mora, oder selbiges in einen guten und nutzbaren *) umschütten? Preis hinausgebracht werden könnte. 27° Dem Schafmeister solle (wie landsbräuchig) der siebente Theil zum Lohn passiert werden, worbei jedoch sein siebenter Theil von denen meinigen Schafen gezeichnet und unterschieden werden müssen. Und dafern es sich befinden thäte, dass über diesen ihme erlaubten siebenten Theil er ein Mehreres halten würde, so soll dieser sein siebenter Theil (andern zu einen Exempel) zu einer Straf verfallen sein. Wie dann auch nicht übel sein möchte, einen guten Schafmeister gegen billicher Bezahlung ohne 7. Teil (damit alles der Herrschaft gehöre) mit der Zeit auszusuchen und anzunehmen. 28° Wann nachmals die Zeit zur Schafschur kommet, muss der Hauptmann oder Burggraf sich selbst darbei einfinden, alle Schaf abzählen, sauber waschen, und selbe alsdann scheren lassen. Die abgenommene Wolle aber soll in die Säcke gefüllet, mit Fleiss abgewogen, in das gehörige Ort verwahrt und in die Raitung per Empfang gesetzet werden. Umb derer Verschleiss man sich allemal wohl befleissen soll, damit die Winter� mit der Sommerwolle zugleich aufs beste, als nur möglich, versilbert werde. Ingleichen muss man mit Verkaufung der Schöpsen und andern untüchtigen Schafen behutsamb umgehen, damit man selbige nicht umb ein gar Geringes und zu Schaden der Herrschaft hinlasse; derentwegen er Haubtmann über jeden Verkauf des sammentlichen Viehs genugsambe Attestationes aufbringen und denen Raitungen beilegen lassen solle. 46*
Strana 364
364 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským. 29° Uber die Mühlen*) soll er auch fleissige Inspection haben, dass sie nicht die ihnen standweis anvertraute Mühlen verheeren oder verderben, und die Unterthaner etwa mit der Mass überfordtlen, sondern ihr Zinse zu gewöhnlicher Zeit abführen, und nichts ausständig oder schuldig verbleiben; dahero selbte öfters umb die Gebühr *) Čti: Müller. angemahnet werden sollen. 30° Die Teuchte soll er jederzeit, wo es vonnöthen ist, ohne einzigen Vorzug [Verzug] bessern und zuerichten; zu dem Ende auch (weilen ohnedeme hiesige Teucht- gründe schlecht sein) nach der Ausfischung, allwo es thunlich, anbauen, und hierdurch den Grund verbessern; im übrigen aber alle Teucht jedesmal wohl besetzter halten, und die Ausfischung also austheilen, auf dass alle Jahr etwas zu fischen kommet, und nicht alle Jahr ausgefischet werde, wodurch man dann auf einmal grossen Schaden leiden würde. 31° Bei Besetzung der Teucht soll der Haubtmann vorsichtig sein, damit alles wohl bestellet und alles mit guter, frischer und nicht verstandener Brut eingesetzet werde; so von Burggrafen alles in die Raitung gebracht und specificirt werden [soll]. Er Haubtmann sich auch jederzeit eines guten Fischmeister[s] befleissen solle. 32° Die Waldungen betreffend, wird der Haubtmann allen Fleiss anwenden, damit er sowohl Bau-, Scheider- und alles anderes Holz der Nothdurft nach verkaufen möge; jedoch dergestalten, damit solches nicht an jenen Ort, wo es zu nahe und Schaden des Wildpahns seie, abgehauen werde. Wie denn jeder dergleichen Verkauf in Beisein ein und anderen Offiziers contrahirt und geschlossen, die hierzue benötigte Fuhren oder Lieferung aber keineswegs durch die Robot verstattet, sondern denen Unterthanen bevorstehen solle, mit denen Abkaufern umb das Fuhrlohn zu kontrahiren und die Bezahlung einzunehmen. — 2) Solle jedesmal zu denen Brettmühlen ein guter Vorrath Glötzer, von selbigen Müllern aber ein guter Vorrath Bretter, und von denen Schindlmachern Schindeln verfertiget und herbei geschafft werden, umb solches Holzwerk zu rechter Zeit in so guten Werth, als es möglich, zu versilbern, umb hierdurch meinen Nutzen und Einkommen desto besser zu befördern. — 3) Weilen ein Theil dieser Waldungen weit entlegen, solle Haubtmann die Heger (welche hin- führo, umb desto fleissiger die herschaftlichen Walder, Acker, Wieswachs und Gränzen visitiren und in Obacht nehmen zu können, der Robot befreit sein sollen) dahin anhalten, damit sie fleissig nachsehen, auf dass von denen Frembden und Benachbarten aus selbigen nichts entfrembdet, noch durch ihre selbsteigene Treulosigkeit andern einiges Holz hin[gelgeben und verpartirt werde. — Und nachdeme ich 4) dieser Zeit verspüret, dass zu merklichen Schaden des Wiltpahns gereichtet, wenn denen Hegern zuegelassen wird, mit ihren Büchsen oder Röhrern in die Wälder zu gehen, wormit sie ein und anderes Gewild schiessen und denen Frembden heimlicherweis verkaufen: als wird (ausser denen Jägern) gedachten Hegern, auch allen andern, wie diese immer
364 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským. 29° Uber die Mühlen*) soll er auch fleissige Inspection haben, dass sie nicht die ihnen standweis anvertraute Mühlen verheeren oder verderben, und die Unterthaner etwa mit der Mass überfordtlen, sondern ihr Zinse zu gewöhnlicher Zeit abführen, und nichts ausständig oder schuldig verbleiben; dahero selbte öfters umb die Gebühr *) Čti: Müller. angemahnet werden sollen. 30° Die Teuchte soll er jederzeit, wo es vonnöthen ist, ohne einzigen Vorzug [Verzug] bessern und zuerichten; zu dem Ende auch (weilen ohnedeme hiesige Teucht- gründe schlecht sein) nach der Ausfischung, allwo es thunlich, anbauen, und hierdurch den Grund verbessern; im übrigen aber alle Teucht jedesmal wohl besetzter halten, und die Ausfischung also austheilen, auf dass alle Jahr etwas zu fischen kommet, und nicht alle Jahr ausgefischet werde, wodurch man dann auf einmal grossen Schaden leiden würde. 31° Bei Besetzung der Teucht soll der Haubtmann vorsichtig sein, damit alles wohl bestellet und alles mit guter, frischer und nicht verstandener Brut eingesetzet werde; so von Burggrafen alles in die Raitung gebracht und specificirt werden [soll]. Er Haubtmann sich auch jederzeit eines guten Fischmeister[s] befleissen solle. 32° Die Waldungen betreffend, wird der Haubtmann allen Fleiss anwenden, damit er sowohl Bau-, Scheider- und alles anderes Holz der Nothdurft nach verkaufen möge; jedoch dergestalten, damit solches nicht an jenen Ort, wo es zu nahe und Schaden des Wildpahns seie, abgehauen werde. Wie denn jeder dergleichen Verkauf in Beisein ein und anderen Offiziers contrahirt und geschlossen, die hierzue benötigte Fuhren oder Lieferung aber keineswegs durch die Robot verstattet, sondern denen Unterthanen bevorstehen solle, mit denen Abkaufern umb das Fuhrlohn zu kontrahiren und die Bezahlung einzunehmen. — 2) Solle jedesmal zu denen Brettmühlen ein guter Vorrath Glötzer, von selbigen Müllern aber ein guter Vorrath Bretter, und von denen Schindlmachern Schindeln verfertiget und herbei geschafft werden, umb solches Holzwerk zu rechter Zeit in so guten Werth, als es möglich, zu versilbern, umb hierdurch meinen Nutzen und Einkommen desto besser zu befördern. — 3) Weilen ein Theil dieser Waldungen weit entlegen, solle Haubtmann die Heger (welche hin- führo, umb desto fleissiger die herschaftlichen Walder, Acker, Wieswachs und Gränzen visitiren und in Obacht nehmen zu können, der Robot befreit sein sollen) dahin anhalten, damit sie fleissig nachsehen, auf dass von denen Frembden und Benachbarten aus selbigen nichts entfrembdet, noch durch ihre selbsteigene Treulosigkeit andern einiges Holz hin[gelgeben und verpartirt werde. — Und nachdeme ich 4) dieser Zeit verspüret, dass zu merklichen Schaden des Wiltpahns gereichtet, wenn denen Hegern zuegelassen wird, mit ihren Büchsen oder Röhrern in die Wälder zu gehen, wormit sie ein und anderes Gewild schiessen und denen Frembden heimlicherweis verkaufen: als wird (ausser denen Jägern) gedachten Hegern, auch allen andern, wie diese immer
Strana 365
Instrukce Berkovská hejtmanovi Rychmburskému 1703. 365 genennet werden, hiemit alles Ernstes verboten, sich hinführo nicht gelüsten zu lassen, mit einiger Büchsen oder Rohr die Wälder zu betreten; wie dann der Haubtmann hierauf gute Obsicht haben und selbe auf erheischenden Fall mit scharfer Straf belegen solle. 33° Zur Vermehrung und Erhaltung des Commercii sollen die Landstrassen jedesmal gerichtet sein, die Brucken in guten Bau erhalten, die Fuhrleut ausser der Gebühr nicht gesteigert, sondern mit allem dergestalt gehandlet werden, auf dass sie Ursach haben, sich der Strassen allda zu halten und nicht andere Wege zu suchen. 34° Was den Baumb-, Obst- und Fasshanngarten betreffen thuet, werden selbige dermassen zu versorgen sein, damit zuvorderist die Bäumer wohl gesäubert, zu rechter Zeit wohl abgewurmet, und in Bau erhalten, auch neue nachgepflanzet werden; und wann das Obst darvon verkauft wird, muss der Kauf in Beisein ein und andern Officirs (gleich wie in allen andern Verkäufen) geschehen, und alsdann der Kontraktus der Raitung beigeleget werden. Der Phashangarten aber muss von dem hierzu bestellten Phashanwarter öfters besichtiget und durchgangen, auch von allen Raubvögeln und andern Thieren gereiniget ; nicht weniger von dem Haubtmann selbsten fleissig zugesehen werden, damit besagter Phashanwarter die Phashanen zu rechter Zeit auslasse, und gewöhnlicher Zeit wiederumben einfange, auch denenselbten mit dem Rauchen fleissig abwarte, und zugleich die Eier aufsuchen und Theils durch einheimische Hühner ausbrüten lasse. 35° Mit den Ziegelmacher soll der Haubtmann auch einen gewissen Zettel halten, und darinnen verzeichen, wieviel derselbe jährlich gebrennet, zur Herschafts- Notdurft verbrauchet, und anderwärtig verkaufet worden seint, so nachmalen denen Raitungen beigelegt werden solle. 36° Habe ich vor nothig befunden, dass zu mehren Behutsamkeit alles ein- kommende Geld in eine Cassa oder Truhen (so jederzeit in sicheren Ort stehen, und hierzu der Rentschreiber den Schlüssel haben solle) geleget; die Ausgaben aber jedesmal mit des Haubtmanns Wissen prästiret und vorgenommen werden ; auch keines- wegs zugelassen werden solle, mit meinen herrschaftlichen Geldern einige Trafiquen oder Wucher zu exerciren. 37° Weilen auch zu Beförderung meines Nutzens vor allem dahin zu trachten ist, dass der Eisenhammer jedesmal einen guten beständigen Fortgang gewinne; also solle dem Haubtmann obliegen, hierauf ein wachtsambes Aug zu haben, damit ein und ander hierzue bedürftiger Vorrat von Kohlen, Erzwerk und dergleichen anderen Nothwendigkeiten vorhanden seien; zu dem Ende er das Holz zeitlich an jenen Orten, wo es dem Wildpahn nicht schädlich, ausweisen und schlagen lassen solle. Er wird auch gute Obsicht haben, damit das Eisen wohl und gut geschmittet und alles
Instrukce Berkovská hejtmanovi Rychmburskému 1703. 365 genennet werden, hiemit alles Ernstes verboten, sich hinführo nicht gelüsten zu lassen, mit einiger Büchsen oder Rohr die Wälder zu betreten; wie dann der Haubtmann hierauf gute Obsicht haben und selbe auf erheischenden Fall mit scharfer Straf belegen solle. 33° Zur Vermehrung und Erhaltung des Commercii sollen die Landstrassen jedesmal gerichtet sein, die Brucken in guten Bau erhalten, die Fuhrleut ausser der Gebühr nicht gesteigert, sondern mit allem dergestalt gehandlet werden, auf dass sie Ursach haben, sich der Strassen allda zu halten und nicht andere Wege zu suchen. 34° Was den Baumb-, Obst- und Fasshanngarten betreffen thuet, werden selbige dermassen zu versorgen sein, damit zuvorderist die Bäumer wohl gesäubert, zu rechter Zeit wohl abgewurmet, und in Bau erhalten, auch neue nachgepflanzet werden; und wann das Obst darvon verkauft wird, muss der Kauf in Beisein ein und andern Officirs (gleich wie in allen andern Verkäufen) geschehen, und alsdann der Kontraktus der Raitung beigeleget werden. Der Phashangarten aber muss von dem hierzu bestellten Phashanwarter öfters besichtiget und durchgangen, auch von allen Raubvögeln und andern Thieren gereiniget ; nicht weniger von dem Haubtmann selbsten fleissig zugesehen werden, damit besagter Phashanwarter die Phashanen zu rechter Zeit auslasse, und gewöhnlicher Zeit wiederumben einfange, auch denenselbten mit dem Rauchen fleissig abwarte, und zugleich die Eier aufsuchen und Theils durch einheimische Hühner ausbrüten lasse. 35° Mit den Ziegelmacher soll der Haubtmann auch einen gewissen Zettel halten, und darinnen verzeichen, wieviel derselbe jährlich gebrennet, zur Herschafts- Notdurft verbrauchet, und anderwärtig verkaufet worden seint, so nachmalen denen Raitungen beigelegt werden solle. 36° Habe ich vor nothig befunden, dass zu mehren Behutsamkeit alles ein- kommende Geld in eine Cassa oder Truhen (so jederzeit in sicheren Ort stehen, und hierzu der Rentschreiber den Schlüssel haben solle) geleget; die Ausgaben aber jedesmal mit des Haubtmanns Wissen prästiret und vorgenommen werden ; auch keines- wegs zugelassen werden solle, mit meinen herrschaftlichen Geldern einige Trafiquen oder Wucher zu exerciren. 37° Weilen auch zu Beförderung meines Nutzens vor allem dahin zu trachten ist, dass der Eisenhammer jedesmal einen guten beständigen Fortgang gewinne; also solle dem Haubtmann obliegen, hierauf ein wachtsambes Aug zu haben, damit ein und ander hierzue bedürftiger Vorrat von Kohlen, Erzwerk und dergleichen anderen Nothwendigkeiten vorhanden seien; zu dem Ende er das Holz zeitlich an jenen Orten, wo es dem Wildpahn nicht schädlich, ausweisen und schlagen lassen solle. Er wird auch gute Obsicht haben, damit das Eisen wohl und gut geschmittet und alles
Strana 366
366 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: anderes, was zu stäten Fortgang des hohen oder Schmelzofens erfordert, mithin guter und reiner Eisenstein aufgesucht und geliefert werden möge; und im widrigen aus Ermanglung dessen selbiger nicht stehen bleiben und hierdurch mein Einkommen und Nutzen (wie vorhero) nicht gehemmet, weder geschmälert werde. Worüber en Haubtmann dergleichen diesfalls unterlaufende Fehler und Nachlässigkeiten zu ver- antworten haben werde. 38° Die Ambtsrechnungen sollen ordentlich mit genugsamen Justificationibus verfasset, und selbige mir (oder wohin befohlen wird) überschicket und abgelegt werden. Worzu er dann gleichfalls die ihme untergebene Bediente anhalten wird, dass sie umb obverstandener Zeit ihre Rechnungen (welche auch er Haubtmann revidiren und die etwa befindende Fehler denensellen zu der Remedirung ausweisen wird) mit beigeruckten Dato, wann sie es übergeben, nach verflossener Zeit, und zwar eine ganzjährige Haubtraitung bei Straf einer Quartalsbesoldung immer 12 Wochen, einen jeden Monatschluss aber inner 14 Tagen bei Straf eines Monatssolds, (den er Haubt- mann jedesmalen einfordern und in der Rentraitung ordentlich verraiten zu lassen hat), einreichen sollen; worüber ihnen nach Befund der Sachen und beschehener Revidierungen ordentlicher Raitschein ertheilet werden wird. Schliesslichen und diewielen mancherlei Zuefalle (so sich mit der Zeit ereignen und hin und wieder zuetragen) in diese Instruktion nicht gebracht und specificirt werden können, gleichwohl aber an guter Aufsicht und Fleiss des Haubmanns sowohl als anderer Bedienten viel gelegen: dahero soll er Haubtmann seinen höchsten Ver- mögen nach inalleweg darob sein, dass jederzeit auf dieser Herrschaft aller Schaden verhütet, die Nutzungen und Ertragnussen aber vermehret werden. Und da er viel- leicht ein Melioration und Verbesserung ohne Schaden und sonderer Beschwerde der Unterthanen, oder sonst durch bequembte Mittel und leidentliche Unkösten an- zustellen vermeinete, so soll er jederzeit mir oder meinen Nachgesetzten solches mit seinem Gutachten berichten, und sonst in all andern (so in dieser Instruktion lauter und klar nicht begriffen, und künftiger Zeit noch vorhalten möchte) sich als ein[em getreuen, fleissigen Diener gebühret und wohl anstehet, pflichtschuldigst verhalten. Wie dann ich zu ihme und allen andern ihme zuegegebenen Officiren das gnädige Vertrauen trage, sie werden alles das thuen, was getreuen und verpflich[telten Dienern zu thun oblieget, in allen aufrichtig, embsig und vorsichtig handlen und verrichten. Jedoch will ich mir jederzeit vorbehalten haben, (nach meinem Gefallen und pro re nata et necessitate) künftig entweder diese Instruktion zu vermehren, zu ver- mindern, zu verändern, oder ganz und gar zu cassiren und aufzuheben, mit diesen meinem fernern Befehl: dass er Haubtmann bei Abtretung seinen Dienstes (welchen ich ihme, und vice versa er mir ein Vierteljahr aufzukündigen hat) diese meine Original-Instruktion und Verordnung, ingleichen allerhand Wirthschaftssachen, auch
366 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: anderes, was zu stäten Fortgang des hohen oder Schmelzofens erfordert, mithin guter und reiner Eisenstein aufgesucht und geliefert werden möge; und im widrigen aus Ermanglung dessen selbiger nicht stehen bleiben und hierdurch mein Einkommen und Nutzen (wie vorhero) nicht gehemmet, weder geschmälert werde. Worüber en Haubtmann dergleichen diesfalls unterlaufende Fehler und Nachlässigkeiten zu ver- antworten haben werde. 38° Die Ambtsrechnungen sollen ordentlich mit genugsamen Justificationibus verfasset, und selbige mir (oder wohin befohlen wird) überschicket und abgelegt werden. Worzu er dann gleichfalls die ihme untergebene Bediente anhalten wird, dass sie umb obverstandener Zeit ihre Rechnungen (welche auch er Haubtmann revidiren und die etwa befindende Fehler denensellen zu der Remedirung ausweisen wird) mit beigeruckten Dato, wann sie es übergeben, nach verflossener Zeit, und zwar eine ganzjährige Haubtraitung bei Straf einer Quartalsbesoldung immer 12 Wochen, einen jeden Monatschluss aber inner 14 Tagen bei Straf eines Monatssolds, (den er Haubt- mann jedesmalen einfordern und in der Rentraitung ordentlich verraiten zu lassen hat), einreichen sollen; worüber ihnen nach Befund der Sachen und beschehener Revidierungen ordentlicher Raitschein ertheilet werden wird. Schliesslichen und diewielen mancherlei Zuefalle (so sich mit der Zeit ereignen und hin und wieder zuetragen) in diese Instruktion nicht gebracht und specificirt werden können, gleichwohl aber an guter Aufsicht und Fleiss des Haubmanns sowohl als anderer Bedienten viel gelegen: dahero soll er Haubtmann seinen höchsten Ver- mögen nach inalleweg darob sein, dass jederzeit auf dieser Herrschaft aller Schaden verhütet, die Nutzungen und Ertragnussen aber vermehret werden. Und da er viel- leicht ein Melioration und Verbesserung ohne Schaden und sonderer Beschwerde der Unterthanen, oder sonst durch bequembte Mittel und leidentliche Unkösten an- zustellen vermeinete, so soll er jederzeit mir oder meinen Nachgesetzten solches mit seinem Gutachten berichten, und sonst in all andern (so in dieser Instruktion lauter und klar nicht begriffen, und künftiger Zeit noch vorhalten möchte) sich als ein[em getreuen, fleissigen Diener gebühret und wohl anstehet, pflichtschuldigst verhalten. Wie dann ich zu ihme und allen andern ihme zuegegebenen Officiren das gnädige Vertrauen trage, sie werden alles das thuen, was getreuen und verpflich[telten Dienern zu thun oblieget, in allen aufrichtig, embsig und vorsichtig handlen und verrichten. Jedoch will ich mir jederzeit vorbehalten haben, (nach meinem Gefallen und pro re nata et necessitate) künftig entweder diese Instruktion zu vermehren, zu ver- mindern, zu verändern, oder ganz und gar zu cassiren und aufzuheben, mit diesen meinem fernern Befehl: dass er Haubtmann bei Abtretung seinen Dienstes (welchen ich ihme, und vice versa er mir ein Vierteljahr aufzukündigen hat) diese meine Original-Instruktion und Verordnung, ingleichen allerhand Wirthschaftssachen, auch
Strana 367
Instrukce Berkovská hejtmanovi Rychmburskému 1703. 367 ihme und andern Officiren und Unterthanen betreffend ergangene Befehle, Relationes, Missivschreiben, Contractverschreibung, Urbaria, Vergleichurkunde und alle andere Notdurften, (so denen Raitungen beizulegen oder sonst bei der Herrschaft vonnöthen), bei meiner Kanzlei zu hinterlassen, und dem künftigen Haubtmann seinem successori, nachdeme solche Documenta und Schriften alle fleissig in ein Inventarium beschrieben sein werden, fideliter zu übergeben schuldig sein solle. Diesemnach und damit er Haubtmann in dieser ihme anvertrauten Funktion sich treu und emsig erzaige, die alldortige Wirthschaftsangelegenheiten ihme höchst eifrig angelegen sein lasse, und dieser Instruction in allen Punkten umb so viel genauer nachkomme, habe ich ihme zu einem jährlichen Deputat und Besoldung nachfolgendes in Gnaden ausgeworfen, als nemblichen am Geld 200 fl. rh.; vor Gewürz 30 fl. rh.; Bier 20 Fass ; Frischbier alle Gebreu 1 Eimer; Weizen 5 Strich; Korn 20 Strich; Gersten 4 Strich; Arbessen 3 Strich; Habern 52 Strich; Salz 1 Strich; Butter 150 Pfund; Kaas 150 Pfund; Hierschbreie 1 Strich; Schöpsen 4 Stück; Schwein 1 Stück; Kälber 2 Stück; Kapauner 10 Stück; Indian 5 Stück; alte Hühner 1 Schock [sic]; junge Hühnerl 15 Stück; Gäns 10 Stück; Lichter 50 Pfund; Eier 5 Schock; Karpfen 1 Centner; Hechten 1 Centner; Pragerischen jungen Wein 7 Eimer; für 2 Dienstpferd Heu und Streu nebst freien Hufschlag. Sonsten wird ihme aus einer Spezialgnad erlaubet, eine Kuhe im rauchen Futter zu halten, jedoch ohne weiterer Consequenz. Accidenzien: Von einem Weglosbrief 3, 4 bis 6 fl. Von Heuratskonsens 30, 45 bis 60 kr., und zwar nur von Richenburger Herrschaft; Rossitz betreffend sollen diese Leute Accidenzien dem daselbstigen Burg- grafen verbleiben. Von der Waisenstellung, von jeden Knecht- und Dienstmensch durchgehends 6 kr.; jedoch solle hier von dem Richenburger zu Richenburg, als Rossitzer zu Rossitz Burggrafen der dritte Pfenning gegeben werden. Item von denen Grundraitungen, wann selbte gehalten werden, oder denen wirklich erlegten Grund- oder Währungsgeldern (wie oben im § 12 mit mehrern ausgeführt ist) mit dem Rendschreiber in die Halfte von jeder Schock 2 kr. Die übrige in § 12 hujus Instructionis (wegen der Grundbücher) benannde Accidenzien aber hat der Haubtmann allein zu geniessen. Von einen jeden Contract über verkaufte Wolle 4 kr. Von anderen Contracten wegen der Mühlen und herrschaftlichen Schmidten 30, 45 bis 60 kr. Von jeden verkauften Centner Eisen 3 kr., und das mit meinem Richenburger Burggrafen zum halben Theil.
Instrukce Berkovská hejtmanovi Rychmburskému 1703. 367 ihme und andern Officiren und Unterthanen betreffend ergangene Befehle, Relationes, Missivschreiben, Contractverschreibung, Urbaria, Vergleichurkunde und alle andere Notdurften, (so denen Raitungen beizulegen oder sonst bei der Herrschaft vonnöthen), bei meiner Kanzlei zu hinterlassen, und dem künftigen Haubtmann seinem successori, nachdeme solche Documenta und Schriften alle fleissig in ein Inventarium beschrieben sein werden, fideliter zu übergeben schuldig sein solle. Diesemnach und damit er Haubtmann in dieser ihme anvertrauten Funktion sich treu und emsig erzaige, die alldortige Wirthschaftsangelegenheiten ihme höchst eifrig angelegen sein lasse, und dieser Instruction in allen Punkten umb so viel genauer nachkomme, habe ich ihme zu einem jährlichen Deputat und Besoldung nachfolgendes in Gnaden ausgeworfen, als nemblichen am Geld 200 fl. rh.; vor Gewürz 30 fl. rh.; Bier 20 Fass ; Frischbier alle Gebreu 1 Eimer; Weizen 5 Strich; Korn 20 Strich; Gersten 4 Strich; Arbessen 3 Strich; Habern 52 Strich; Salz 1 Strich; Butter 150 Pfund; Kaas 150 Pfund; Hierschbreie 1 Strich; Schöpsen 4 Stück; Schwein 1 Stück; Kälber 2 Stück; Kapauner 10 Stück; Indian 5 Stück; alte Hühner 1 Schock [sic]; junge Hühnerl 15 Stück; Gäns 10 Stück; Lichter 50 Pfund; Eier 5 Schock; Karpfen 1 Centner; Hechten 1 Centner; Pragerischen jungen Wein 7 Eimer; für 2 Dienstpferd Heu und Streu nebst freien Hufschlag. Sonsten wird ihme aus einer Spezialgnad erlaubet, eine Kuhe im rauchen Futter zu halten, jedoch ohne weiterer Consequenz. Accidenzien: Von einem Weglosbrief 3, 4 bis 6 fl. Von Heuratskonsens 30, 45 bis 60 kr., und zwar nur von Richenburger Herrschaft; Rossitz betreffend sollen diese Leute Accidenzien dem daselbstigen Burg- grafen verbleiben. Von der Waisenstellung, von jeden Knecht- und Dienstmensch durchgehends 6 kr.; jedoch solle hier von dem Richenburger zu Richenburg, als Rossitzer zu Rossitz Burggrafen der dritte Pfenning gegeben werden. Item von denen Grundraitungen, wann selbte gehalten werden, oder denen wirklich erlegten Grund- oder Währungsgeldern (wie oben im § 12 mit mehrern ausgeführt ist) mit dem Rendschreiber in die Halfte von jeder Schock 2 kr. Die übrige in § 12 hujus Instructionis (wegen der Grundbücher) benannde Accidenzien aber hat der Haubtmann allein zu geniessen. Von einen jeden Contract über verkaufte Wolle 4 kr. Von anderen Contracten wegen der Mühlen und herrschaftlichen Schmidten 30, 45 bis 60 kr. Von jeden verkauften Centner Eisen 3 kr., und das mit meinem Richenburger Burggrafen zum halben Theil.
Strana 368
368 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Reisgeld, wann selbter ausser der Herschaft in meinen Geschäften verreiset, täglich 1 fl. 30 kr. Zu Urkund dessen habe ich ihme diese Instruktion unter meiner unterstehenden gräflichen Fertirung zuestellen lassen. So geschehen Venedig den 29. Martii Ao 1703. F. Hf. G. (L. S.) Berka. *) Diese Besoldung und Deputat ist von dem 1. April zu verstehen. Johann Matthaeides v. z. *) Pánem na Rychenbursku v letech 1669—1706 (Sedláčkův Slovník str. 781) byl hrabě František Antonín Berka, jenž se tak jmenuje také v začátku následujícího zde nařízení z r. 1698; ale dávný opisovač v podpisech na obou dvou místech namístě očekávaného Anton napsal skupinu dvou písmen, jež nejspíše by se mohla čísti Hf. [1698] Ich Franz Antoni Berka des h. Röm. Reichs Graf Howora von der Daub und Leipa, Herr der Herrschaften Richmburg, Rossitz, Jahbel und Datschitz, Röm. kais. Majestät wirklich geheimber Rath, Kammerer und des königlichen grössern Landrechtes im Königreich Böheimb Beisitzer, gebe hiemit meiner Herrschaften be- stellten Haubtleuten, Rendschreibern und Kontributionschreibern zuvernehmen: Demnach ich in Consideration gezogen, welchergestalten anjetzo die kais. Contributionsonera auf die armbe Unterthanen von Jahr zu Jahren immer höher steigen, und nunmehro fast unerschwinglich fallen, darzu noch die Kontributions- raitungsführere gleich wie vorhero, von Verraitung derselben Contributionsgeldern von jeden Gulden zu 1 kr. vor ihre Mühewaltung zu einer Besoldung geniessen, und diesemnach je mehr die Unterthanen gebresset und geschwächet werden, sie Raitungs- führere desto grösseres Interesse haben, und dermalen (für so geringe Mühewaltung) eine sehr nambhafte Belohnung nehmen. Und weilen auf andern Herrschaften der- gleichen nicht mehr prakticiret, sondern Raitungsführer mit einer leidentlich Jahrs- besoldung versehen werden : als habe mich dann aus diesen erheblichen Ursachen dahin resolviret, auf meinen sammentlichen Herrschaften ingleichen solche Ordnung zu be- stellen und aufzurichten. Dannenhero ordne und entwerfe hiemit Kraft dieses samben- tlichen Contributionsraitungsführern mit dem ernstlichen Befehl, dass sie von dem bishero von jeden Gulden zu 1 kr. zur ihrer Belohnung genossener Besoldung ab- stehen, und nicht mehr dergestalt geniessen, sondern auf künftige Zeit, und zwar gleich vor dieses laufende 1698 Jahr (a 1. Januarii anfahend) mit folgends ent- worfener Jahrsbesoldung sich begnügen, und vor ihre darbei habende Mühewaltung aus der Contributionsraitung bezahlen lassen, nemblichen: bei der Herrschaft Datschitz jährlichen 30 Gulden 40 Richenbung „ 20 Rossitz „ „
368 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Reisgeld, wann selbter ausser der Herschaft in meinen Geschäften verreiset, täglich 1 fl. 30 kr. Zu Urkund dessen habe ich ihme diese Instruktion unter meiner unterstehenden gräflichen Fertirung zuestellen lassen. So geschehen Venedig den 29. Martii Ao 1703. F. Hf. G. (L. S.) Berka. *) Diese Besoldung und Deputat ist von dem 1. April zu verstehen. Johann Matthaeides v. z. *) Pánem na Rychenbursku v letech 1669—1706 (Sedláčkův Slovník str. 781) byl hrabě František Antonín Berka, jenž se tak jmenuje také v začátku následujícího zde nařízení z r. 1698; ale dávný opisovač v podpisech na obou dvou místech namístě očekávaného Anton napsal skupinu dvou písmen, jež nejspíše by se mohla čísti Hf. [1698] Ich Franz Antoni Berka des h. Röm. Reichs Graf Howora von der Daub und Leipa, Herr der Herrschaften Richmburg, Rossitz, Jahbel und Datschitz, Röm. kais. Majestät wirklich geheimber Rath, Kammerer und des königlichen grössern Landrechtes im Königreich Böheimb Beisitzer, gebe hiemit meiner Herrschaften be- stellten Haubtleuten, Rendschreibern und Kontributionschreibern zuvernehmen: Demnach ich in Consideration gezogen, welchergestalten anjetzo die kais. Contributionsonera auf die armbe Unterthanen von Jahr zu Jahren immer höher steigen, und nunmehro fast unerschwinglich fallen, darzu noch die Kontributions- raitungsführere gleich wie vorhero, von Verraitung derselben Contributionsgeldern von jeden Gulden zu 1 kr. vor ihre Mühewaltung zu einer Besoldung geniessen, und diesemnach je mehr die Unterthanen gebresset und geschwächet werden, sie Raitungs- führere desto grösseres Interesse haben, und dermalen (für so geringe Mühewaltung) eine sehr nambhafte Belohnung nehmen. Und weilen auf andern Herrschaften der- gleichen nicht mehr prakticiret, sondern Raitungsführer mit einer leidentlich Jahrs- besoldung versehen werden : als habe mich dann aus diesen erheblichen Ursachen dahin resolviret, auf meinen sammentlichen Herrschaften ingleichen solche Ordnung zu be- stellen und aufzurichten. Dannenhero ordne und entwerfe hiemit Kraft dieses samben- tlichen Contributionsraitungsführern mit dem ernstlichen Befehl, dass sie von dem bishero von jeden Gulden zu 1 kr. zur ihrer Belohnung genossener Besoldung ab- stehen, und nicht mehr dergestalt geniessen, sondern auf künftige Zeit, und zwar gleich vor dieses laufende 1698 Jahr (a 1. Januarii anfahend) mit folgends ent- worfener Jahrsbesoldung sich begnügen, und vor ihre darbei habende Mühewaltung aus der Contributionsraitung bezahlen lassen, nemblichen: bei der Herrschaft Datschitz jährlichen 30 Gulden 40 Richenbung „ 20 Rossitz „ „
Strana 369
Dodavhy k instrukci Berkovské na Rychmbursku 1703. 369 Dabei wird bestellter Buchalter von mir befelchet, sich dieser meiner ratificirter Instruktion gemäss zu halten, und dieses ihnen meinen Beambten inti- miren lassen. Datum Wien den 24. Septembris 1698. F. Hf. Berka m. p. Ihrer hochgräflichen Excellenz Befelch sub dato Wien den 24. Septembris 1698 wegen der [čti : des] vorhero aus der Kontributionraitung von jeden verraiteten Gulden participierten eines Kreuzers, welcher vor jetzt cassirt und denen Contributionsverraitern folgendes ausge- worfen worden. Id est dem Richenburger Contributionsschreibern 40 fl. rh., dem Datschitzer 30 fl., und dem Rossitzer 20 fl. Demnach ich ganz müssfallig vernehme, wie dass sich meine Wirtschafts- bediente, mir nicht zu geringen Präjudiz und Schaden, der Industrialwirthschaft gar zu viel annehmen, ich aber solches vorhin schon verboten und auf keine Weis leiden will; dahero befehle nochmalen meinem Buchhalter hiermit, diese meine Ver- ordnung denen sammentlichen Beamten auf meinen Herrschaften zum letztenmale ernstlich vorzutragen und selbte zu vermahnen, umb damit sie sich der Industrial- wirthschaft gänzlichen enthalten, widrigenfalls ich demjenigen, so diesen meinen Befehlich zuwider handlen wollte, nicht allein des Dienstes allsogleich (ohne aller Ausrede) entlassen, sondern ihme darbei alles zu confiscieren anbefehlen werde. Wornach sich ein jeder zu richten und meinen gnädigen Befehlich zu observiren wissen wird. Sig. Wien den 8. Mai 1709. Francisca Rosalia geborne Gräfin Berkin mp. (L. S.) Františka Rozalie Berkovna provdala se r. 1679 za Viléma Leopolda hraběte Kinského, který zemřel r. 1709; od r. 1706 držela svěřenství Berkovské, zemřela r. 1714. 187. 1704, 27. list. Císař Leopold, byv o to jakožto král. Český prosen od ovčáků a jich pacholků v království Českém, opatřuje je na poctivosti a vyhlašuje děti jejich za způsobilé k službám a řemeslům. My Leopold z boží milosti volený Římský císař, po všechny časy rozmnožitel říše, Uherský, Český, Dalmátský, Charvátský a Slovanský král, arcikníže Rakouské, markrabě Moravské, Lucemburské a Slezské kníže a Lužické markrabě. Známo činíme tímto listem vůbec přede všemi: že jsou na nás jakožto regirujícího krále Českého všichni ovčáci a pacholci jejich ze všech krajův království našeho dědičného Českého supplicando nejponíženěji vznesli, kterak by oni pro mistrovství své polní podnes v tom důmění byli, jakoby vůbec za nepoctivé drženi a tak opovrženi, děti pak ale jejich k žádnému řemeslu aneb k nejakým službám připuštěni býti neměli, poddaně prosíce, abychme takové o nich důmění zdvihnouti a kassirovati, tudy pak je na jejich cti, tak aby oni [i děti?] jejich poctivým lidem podobni byli, milostivě zaopatřiti [ráčili] Archiv Český XXIX. 47
Dodavhy k instrukci Berkovské na Rychmbursku 1703. 369 Dabei wird bestellter Buchalter von mir befelchet, sich dieser meiner ratificirter Instruktion gemäss zu halten, und dieses ihnen meinen Beambten inti- miren lassen. Datum Wien den 24. Septembris 1698. F. Hf. Berka m. p. Ihrer hochgräflichen Excellenz Befelch sub dato Wien den 24. Septembris 1698 wegen der [čti : des] vorhero aus der Kontributionraitung von jeden verraiteten Gulden participierten eines Kreuzers, welcher vor jetzt cassirt und denen Contributionsverraitern folgendes ausge- worfen worden. Id est dem Richenburger Contributionsschreibern 40 fl. rh., dem Datschitzer 30 fl., und dem Rossitzer 20 fl. Demnach ich ganz müssfallig vernehme, wie dass sich meine Wirtschafts- bediente, mir nicht zu geringen Präjudiz und Schaden, der Industrialwirthschaft gar zu viel annehmen, ich aber solches vorhin schon verboten und auf keine Weis leiden will; dahero befehle nochmalen meinem Buchhalter hiermit, diese meine Ver- ordnung denen sammentlichen Beamten auf meinen Herrschaften zum letztenmale ernstlich vorzutragen und selbte zu vermahnen, umb damit sie sich der Industrial- wirthschaft gänzlichen enthalten, widrigenfalls ich demjenigen, so diesen meinen Befehlich zuwider handlen wollte, nicht allein des Dienstes allsogleich (ohne aller Ausrede) entlassen, sondern ihme darbei alles zu confiscieren anbefehlen werde. Wornach sich ein jeder zu richten und meinen gnädigen Befehlich zu observiren wissen wird. Sig. Wien den 8. Mai 1709. Francisca Rosalia geborne Gräfin Berkin mp. (L. S.) Františka Rozalie Berkovna provdala se r. 1679 za Viléma Leopolda hraběte Kinského, který zemřel r. 1709; od r. 1706 držela svěřenství Berkovské, zemřela r. 1714. 187. 1704, 27. list. Císař Leopold, byv o to jakožto král. Český prosen od ovčáků a jich pacholků v království Českém, opatřuje je na poctivosti a vyhlašuje děti jejich za způsobilé k službám a řemeslům. My Leopold z boží milosti volený Římský císař, po všechny časy rozmnožitel říše, Uherský, Český, Dalmátský, Charvátský a Slovanský král, arcikníže Rakouské, markrabě Moravské, Lucemburské a Slezské kníže a Lužické markrabě. Známo činíme tímto listem vůbec přede všemi: že jsou na nás jakožto regirujícího krále Českého všichni ovčáci a pacholci jejich ze všech krajův království našeho dědičného Českého supplicando nejponíženěji vznesli, kterak by oni pro mistrovství své polní podnes v tom důmění byli, jakoby vůbec za nepoctivé drženi a tak opovrženi, děti pak ale jejich k žádnému řemeslu aneb k nejakým službám připuštěni býti neměli, poddaně prosíce, abychme takové o nich důmění zdvihnouti a kassirovati, tudy pak je na jejich cti, tak aby oni [i děti?] jejich poctivým lidem podobni byli, milostivě zaopatřiti [ráčili] Archiv Český XXIX. 47
Strana 370
370 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: A poněvadž jsme my to milostivě povážiti ráčili, že by to na jejich cti za- opatření žádnému na škodu nebylo, anobrž jak jim, tak i dětem a budoucím v jejich tudy k všelikým řemeslům a službám skrz spůsobnost cesta otevřena byla: pročež jsme z vejš podotknutých i jiných příčin to nahoře o nich ovčácích a pacholcích, též dětech jejich vůbec mající Cýle [sic] důmnění zcela a zouplna kasirovati a zdvih- nouti ráčili, a je i děti jejich jak mužského tak ženského pohlaví, buď z ovčákův nebo z jiných nepoctivých lidí pošli, za poctivé, tak aby jiným všem poctivým lidem rovni a jim připojeni byli, i jejich poctivě na svět splozené děti k učení všlelikých řemesel a k přijímání do rozličných služeb za spůsobné jměni a držáni byli, a to bez překážky jednoho každého, držeti milostivě nařizovati a poroučeti ráčíme. Dále i to jakožto regirující Český král mocí tohoto listu věděti dáváme, že to vůbec držané a tuto nyní od nás zcela a zouplna kasirované a zdvižené důmění strany nepoctivosti nadjmenovaným ovčákům a pacholkům a dětem jejich, buď z poctivých aneb jak se praví nepoctivých lidí pošlým, pro jejich mistrovství polní k žádnej ujmě a škodě aneb nějaké ouhoně ani nyní, ani na budoucí a věčné časy býti nemá. Co se ale těch, jenž dřou, dotýče, tomu milostivě chtíti ráčíme, aby na velikých panstvích na jednom neb na dvouch místech, na malých pak panstvích na dvouch aneb na třech místech jeden toliko [dříč] byl, — také jako se v našich královských městech Pražských a v jiných královských městech v těch místech, kde se ovčáci za poctivé držejí, děje, — a se s ním v takovém příběhu na cizím místě aneb gruntu z strany činže aneb snesitedlného platu narovnalo; v druhém pak příběhu, kde se strany nedorozumnění tkne, jakoby se mu totižto veliká činže aneb plat dávati mělo, to naši královští místodržící dle slušnosti rozvrhnou, a protož oni ovčáci, pa- cholci a děti jejich s týmž dříčem žádných spolkův aneb jednání míti nemají. Při tom dále všem věrným našim, totiž magistrátům, obyvatelům a poddaným, jakého by ti koliv stavu aneb povolání byli, v našem dědičném království Českém, obzvláštně [pak našim] královským místodržícím, hejtmanům všech krajův a všem krá- lovským městám našim, mocí tohoto privilegium aneb královského nadání našeho milostivě poroučeti ráčíme, aby nad vejš pravenými ovčákami, pacholkami a dětmi jejich ruku ochrannou drželi a jim na poctivosti jejich a podle nadání tohoto žádnému škoditi nedopouštěli, ani sami neškodili, aneb jinému komu koliv škoditi neveleli, a to pod pokutou deseti hřiven ryzího zlata a pod hněvem a nemilostí naší; kteréžto pokuty jedna polovice, kolikrát by se koliv kdo toho dopustil, naší komoře české, a druhá polovice nadopáčeným ovčákům a pacholkům anebo potomkům jejich při- padnouti má. Dán v městě Vídni 27. Novembry leta páně 1704. Wenceslaus Norbertus comes Kinsky, regis Bohemiae supremus cancellarius. Leopold.
370 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: A poněvadž jsme my to milostivě povážiti ráčili, že by to na jejich cti za- opatření žádnému na škodu nebylo, anobrž jak jim, tak i dětem a budoucím v jejich tudy k všelikým řemeslům a službám skrz spůsobnost cesta otevřena byla: pročež jsme z vejš podotknutých i jiných příčin to nahoře o nich ovčácích a pacholcích, též dětech jejich vůbec mající Cýle [sic] důmnění zcela a zouplna kasirovati a zdvih- nouti ráčili, a je i děti jejich jak mužského tak ženského pohlaví, buď z ovčákův nebo z jiných nepoctivých lidí pošli, za poctivé, tak aby jiným všem poctivým lidem rovni a jim připojeni byli, i jejich poctivě na svět splozené děti k učení všlelikých řemesel a k přijímání do rozličných služeb za spůsobné jměni a držáni byli, a to bez překážky jednoho každého, držeti milostivě nařizovati a poroučeti ráčíme. Dále i to jakožto regirující Český král mocí tohoto listu věděti dáváme, že to vůbec držané a tuto nyní od nás zcela a zouplna kasirované a zdvižené důmění strany nepoctivosti nadjmenovaným ovčákům a pacholkům a dětem jejich, buď z poctivých aneb jak se praví nepoctivých lidí pošlým, pro jejich mistrovství polní k žádnej ujmě a škodě aneb nějaké ouhoně ani nyní, ani na budoucí a věčné časy býti nemá. Co se ale těch, jenž dřou, dotýče, tomu milostivě chtíti ráčíme, aby na velikých panstvích na jednom neb na dvouch místech, na malých pak panstvích na dvouch aneb na třech místech jeden toliko [dříč] byl, — také jako se v našich královských městech Pražských a v jiných královských městech v těch místech, kde se ovčáci za poctivé držejí, děje, — a se s ním v takovém příběhu na cizím místě aneb gruntu z strany činže aneb snesitedlného platu narovnalo; v druhém pak příběhu, kde se strany nedorozumnění tkne, jakoby se mu totižto veliká činže aneb plat dávati mělo, to naši královští místodržící dle slušnosti rozvrhnou, a protož oni ovčáci, pa- cholci a děti jejich s týmž dříčem žádných spolkův aneb jednání míti nemají. Při tom dále všem věrným našim, totiž magistrátům, obyvatelům a poddaným, jakého by ti koliv stavu aneb povolání byli, v našem dědičném království Českém, obzvláštně [pak našim] královským místodržícím, hejtmanům všech krajův a všem krá- lovským městám našim, mocí tohoto privilegium aneb královského nadání našeho milostivě poroučeti ráčíme, aby nad vejš pravenými ovčákami, pacholkami a dětmi jejich ruku ochrannou drželi a jim na poctivosti jejich a podle nadání tohoto žádnému škoditi nedopouštěli, ani sami neškodili, aneb jinému komu koliv škoditi neveleli, a to pod pokutou deseti hřiven ryzího zlata a pod hněvem a nemilostí naší; kteréžto pokuty jedna polovice, kolikrát by se koliv kdo toho dopustil, naší komoře české, a druhá polovice nadopáčeným ovčákům a pacholkům anebo potomkům jejich při- padnouti má. Dán v městě Vídni 27. Novembry leta páně 1704. Wenceslaus Norbertus comes Kinsky, regis Bohemiae supremus cancellarius. Leopold.
Strana 371
Ovčáci opatřeni jsou na poctivosti 1704. 371 Porouchaný výtisk na dvou papírových listech mezi patenty v arch. Č. Musea; některá slova s papírem vypadla, hleděl jsem je nahraditi z domyslu v závorkách. Řeč tohoto privilegia je na několika místech ne- srozumitelná, což snad zavinil špatný překlad z němčiny. Takové privilegium dostali také ovčáci moravští; jest o tom zmínka roku 1710 v oběžníku krajského hejtmanství Brněnského k vrchnostenským úřadům, ve Žďárské knize patentů, chované nyní v Českém Museu. 188. 1705, 28. února ve Vídni: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggenberský osadníky nedávno založených domů v Janově Údolí, něm. v Johannesthale (sev. od Chvalšin, mezi Borovou [Mistelholz] a Brlohem), osvobozuje od práva od- úmrtního; za to má každý osadník platiti ročně o sv. Havle 36 krejcarů. Von Gottes Gnaden Wir Johann Christian, Herzog zu Krumaw und Fürst zu Eggenberg (ponatur plenus titulus), thun kund und zu wüssen, wie dass Wür vor etlichen Jahren in Unserer Herrschaft Krumaw bei Mistlholtz umb Berloch und Neudorf newe Häusser, so Wür hienach Johannes-Thaller Gericht nennen lassen, anzulegen gnedigst angeordnet haben ; woselbst dan seithero auch bereits 82 Häuser erbawet worden und noch mehr erbauwet werden können. Demnach aber der Grund-Boden erstgemelten Gerichts Johannes-Thall und dessen Zugehörde dem Todtenfall unterworfen ist, und die Leute, welche sich alldorten ansässig gemacht, Uns unterthenigst gebeten haben, besagtes Gericht von der Bürde des Todtenfall zu befreuen und mit der Freiheit, wie andere umtligende Dörfer, zu begnaden. Wür auch soliches ihr unter- thainigstes Bitten vonwegen ihres Gehorsambs und Getrew in Gnaden angesehen und sie solichen Lasts des Todtenfalls, in welchem sie bisshero gewandlet, befreiet und entbunden, auch alle ihre Erben und Nachkommend, mann- und weiblichen Geschlechts solicher Gestalt begnadet, dass sie hinführo bemelten Todtenfalls befreit sein sollen. Thun auch soliches hiemit in Kraft dieses Briefs nachfolgender Gestalt und gegen untengesetzten Condition, dass zwar 1. alle und jede Inwohnere in obbemelten Johannes-Thaller Gericht, mann- und weibl Geschlechts, alle ihre Gueter, ligend und fahrend, bei gesunden Leib oder auf Todtenbett, durch ein ordentliches Testament und letzten Willen mögen geben und verschaffen, jedoch niemand andern, als einem solichen, welicher damahls und beim Absterben des Erblassers Unsser oder Unsserer Erben und Nachkhommen würkhlicher Unterthan sein würde. 2. Andertens zum Fall es sich begebete, dass ein Mann oder Weib aus obernannten- Gericht ohne ordentl. aufgericht. Testament und letzten Willen von dieser Welt abgienge, so soll zwar dessen Verlassenschaft, wofern Unser oder Unserer Erben und Nachkommen [sic] tempore successionis würkliche Unterthanen sein möchten, respective ad septimum gradum inclusive, computatione juxta jus civile facta, dass ist bis in das siebende Glid selbiges mit einschlüssend, nach Aussatz des weltlichen Rechts anzurechnen, unhinderlich fallen; widrigens aber, da der- gleichen Bluets-Verwande, so ab intestato erben wolten, über den siebenten Grad vorhin ver- standenermassen mit Bluets-Freundschaft verwandt wären, soll die hinterbliebene Verlassen- schaft Uns oder Unsern Erben und Nachkommen vollkomentlich zustehen und gebühren. 3. Wofern sich aber begabe und zueträge, dass deren Inwohner aus obbemelten Gericht Johannesthal einer mit Todt abginge und hinter ihn unerzogene Kinder, die ihre Jahren nicht hetten, verliesse, so sollen alle der Waisen Gueter nach ihren Vatern zu Crumaw in Unsere Waisen Buecher beschrieben werden, und die Freund oder Gerhaber derselben Waisen, welche 47*
Ovčáci opatřeni jsou na poctivosti 1704. 371 Porouchaný výtisk na dvou papírových listech mezi patenty v arch. Č. Musea; některá slova s papírem vypadla, hleděl jsem je nahraditi z domyslu v závorkách. Řeč tohoto privilegia je na několika místech ne- srozumitelná, což snad zavinil špatný překlad z němčiny. Takové privilegium dostali také ovčáci moravští; jest o tom zmínka roku 1710 v oběžníku krajského hejtmanství Brněnského k vrchnostenským úřadům, ve Žďárské knize patentů, chované nyní v Českém Museu. 188. 1705, 28. února ve Vídni: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggenberský osadníky nedávno založených domů v Janově Údolí, něm. v Johannesthale (sev. od Chvalšin, mezi Borovou [Mistelholz] a Brlohem), osvobozuje od práva od- úmrtního; za to má každý osadník platiti ročně o sv. Havle 36 krejcarů. Von Gottes Gnaden Wir Johann Christian, Herzog zu Krumaw und Fürst zu Eggenberg (ponatur plenus titulus), thun kund und zu wüssen, wie dass Wür vor etlichen Jahren in Unserer Herrschaft Krumaw bei Mistlholtz umb Berloch und Neudorf newe Häusser, so Wür hienach Johannes-Thaller Gericht nennen lassen, anzulegen gnedigst angeordnet haben ; woselbst dan seithero auch bereits 82 Häuser erbawet worden und noch mehr erbauwet werden können. Demnach aber der Grund-Boden erstgemelten Gerichts Johannes-Thall und dessen Zugehörde dem Todtenfall unterworfen ist, und die Leute, welche sich alldorten ansässig gemacht, Uns unterthenigst gebeten haben, besagtes Gericht von der Bürde des Todtenfall zu befreuen und mit der Freiheit, wie andere umtligende Dörfer, zu begnaden. Wür auch soliches ihr unter- thainigstes Bitten vonwegen ihres Gehorsambs und Getrew in Gnaden angesehen und sie solichen Lasts des Todtenfalls, in welchem sie bisshero gewandlet, befreiet und entbunden, auch alle ihre Erben und Nachkommend, mann- und weiblichen Geschlechts solicher Gestalt begnadet, dass sie hinführo bemelten Todtenfalls befreit sein sollen. Thun auch soliches hiemit in Kraft dieses Briefs nachfolgender Gestalt und gegen untengesetzten Condition, dass zwar 1. alle und jede Inwohnere in obbemelten Johannes-Thaller Gericht, mann- und weibl Geschlechts, alle ihre Gueter, ligend und fahrend, bei gesunden Leib oder auf Todtenbett, durch ein ordentliches Testament und letzten Willen mögen geben und verschaffen, jedoch niemand andern, als einem solichen, welicher damahls und beim Absterben des Erblassers Unsser oder Unsserer Erben und Nachkhommen würkhlicher Unterthan sein würde. 2. Andertens zum Fall es sich begebete, dass ein Mann oder Weib aus obernannten- Gericht ohne ordentl. aufgericht. Testament und letzten Willen von dieser Welt abgienge, so soll zwar dessen Verlassenschaft, wofern Unser oder Unserer Erben und Nachkommen [sic] tempore successionis würkliche Unterthanen sein möchten, respective ad septimum gradum inclusive, computatione juxta jus civile facta, dass ist bis in das siebende Glid selbiges mit einschlüssend, nach Aussatz des weltlichen Rechts anzurechnen, unhinderlich fallen; widrigens aber, da der- gleichen Bluets-Verwande, so ab intestato erben wolten, über den siebenten Grad vorhin ver- standenermassen mit Bluets-Freundschaft verwandt wären, soll die hinterbliebene Verlassen- schaft Uns oder Unsern Erben und Nachkommen vollkomentlich zustehen und gebühren. 3. Wofern sich aber begabe und zueträge, dass deren Inwohner aus obbemelten Gericht Johannesthal einer mit Todt abginge und hinter ihn unerzogene Kinder, die ihre Jahren nicht hetten, verliesse, so sollen alle der Waisen Gueter nach ihren Vatern zu Crumaw in Unsere Waisen Buecher beschrieben werden, und die Freund oder Gerhaber derselben Waisen, welche 47*
Strana 372
372 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: sich umb die Gueter annehmen, soliches, wie gebräuchig, zu verbürgen schuldig sein, dass sie es denen Kindern nicht mündern, sondern völlig erhalten wollen. Und diss alles solle mit Unsern oder Unsers Waisenambts-Verwalters Vorwissen und Willen beschehen. Jedoch 4. sollen jetzt und künftige Inwohnere ofterwenten Gerichts Johannes-Thall wegen diser erzehltermassen ihnen in Gnaden verliehenen Todtenfälligkeits-Befreiung, sowohl die anietzo schon alda Angesessene, als die sich noch dahin setzen möchten, anstatt des Todten- falls nebst andern Ordinari-Zünsen, und was sie sonst als getrewe Unterthanen zu thun und zu prestiren schuldig seint, zu Galli alle Jahr ein jeder sechs und dreissig Kreutzer in Unsser Krumawer Rändambt bezahlen und richtig machen. Zu Urkund dessen haben Wür Uns eigenhendig unterschrieben und Unser fürstl. grosse Insigl wüssentlich anhängen lassen. So geschehen Wienn den 28. Febr. im ein taussent sieben hundert und fünften Jahr. Ad mandatum Suae Celsitudinis proprium. Dass diese Copie mit dem bei der fürstl. Registratur befindl. Original-Concept colla- tionirt und von Wort zu Wort gleich lautend befunden werden, solches wird Urkund dieser Fertigung bezeiget. Schloss Crumaw, den 5. Sept. 1705. Hochfürstl. Eggenberg. Hof Cantzley allda. Přitištěná zachovala pečet. (Pět růží s korunou a legendou: Sigil. cancel. ducat. Crumlov). V kníž. Kruml. arch. I. 5AU. No 26 c. Pozdější opis při I. 5AU. No 28 f. 51—53. — Na mapě gen. štábu mezi Brlohem (Berlau) a Borovou (Mistelholz) čte se Johannesthal vulgo Grubenhäuser; hned severně od těch jmen, jež se vztahují k rozptýleným domům, stojí spojitější vesnička Richterhäuser. 189. 1705, 28. února ve Vídni: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggenberský osvobozuje osadníky v Glöckelberku od práva odúmrtního, začež bude jedenkaždý o sv. Havle platiti 36 krejcarů do důchodů Krumlovských. Von Gottes Gnaden Wür Johann Christian Hertzog zu Crumaw und Fürst zu Eggen- berg oc thun kund und zu wüssen, wie dass Wür in Unserer Herrschaft Krumaw vor etlich und dreissig Jahren ein neues Dorf, so Wür hienach Glöklberg nennen lassen, anzulegen gnedigst angeordnet haben, woselbst dan seithero auch bereits dreissig Heuser erbawet worden und noch mehr erbawet werden können. Demnach aber der Grund und Boden erstgemelten Dorfs Glöklbergs und dessen Zuegehörde dem Todtenfall unterworfen ist, [atd. až dokonce psána ta listina podle též formy, jako list předešlý o Johannesthale pod č. 188 str. 371 ze stejného dne; poznámka, že kopie srovnává se s orig. konceptem, jest datována 25. Sept. 1705.] V arch. knížecím v Krumlově I. 5AU. No 26 d. Pozdější opis I. 5AU No 28 fol. 37—38. 190. (1705—1720) Medařům na panství Vizovickém v Moravě dány jsou artikule. Baron Prokop Gervas z Gollen k žádosti svých poddaných medařů na panství Vizovickém vydal řád o 11 článcích, jenž nazývá se prostě artikule. Uveřejněn jest pod názvem „Vizovské právo medařské“ v Praskově Selském Archivě 1906 V. str. 218—221 z opisu, v němž schází datum. Vydatel Prokop G. svobodný pán z Gollen, o němž viz Volného kraj Hradištský str. 480,
372 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: sich umb die Gueter annehmen, soliches, wie gebräuchig, zu verbürgen schuldig sein, dass sie es denen Kindern nicht mündern, sondern völlig erhalten wollen. Und diss alles solle mit Unsern oder Unsers Waisenambts-Verwalters Vorwissen und Willen beschehen. Jedoch 4. sollen jetzt und künftige Inwohnere ofterwenten Gerichts Johannes-Thall wegen diser erzehltermassen ihnen in Gnaden verliehenen Todtenfälligkeits-Befreiung, sowohl die anietzo schon alda Angesessene, als die sich noch dahin setzen möchten, anstatt des Todten- falls nebst andern Ordinari-Zünsen, und was sie sonst als getrewe Unterthanen zu thun und zu prestiren schuldig seint, zu Galli alle Jahr ein jeder sechs und dreissig Kreutzer in Unsser Krumawer Rändambt bezahlen und richtig machen. Zu Urkund dessen haben Wür Uns eigenhendig unterschrieben und Unser fürstl. grosse Insigl wüssentlich anhängen lassen. So geschehen Wienn den 28. Febr. im ein taussent sieben hundert und fünften Jahr. Ad mandatum Suae Celsitudinis proprium. Dass diese Copie mit dem bei der fürstl. Registratur befindl. Original-Concept colla- tionirt und von Wort zu Wort gleich lautend befunden werden, solches wird Urkund dieser Fertigung bezeiget. Schloss Crumaw, den 5. Sept. 1705. Hochfürstl. Eggenberg. Hof Cantzley allda. Přitištěná zachovala pečet. (Pět růží s korunou a legendou: Sigil. cancel. ducat. Crumlov). V kníž. Kruml. arch. I. 5AU. No 26 c. Pozdější opis při I. 5AU. No 28 f. 51—53. — Na mapě gen. štábu mezi Brlohem (Berlau) a Borovou (Mistelholz) čte se Johannesthal vulgo Grubenhäuser; hned severně od těch jmen, jež se vztahují k rozptýleným domům, stojí spojitější vesnička Richterhäuser. 189. 1705, 28. února ve Vídni: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggenberský osvobozuje osadníky v Glöckelberku od práva odúmrtního, začež bude jedenkaždý o sv. Havle platiti 36 krejcarů do důchodů Krumlovských. Von Gottes Gnaden Wür Johann Christian Hertzog zu Crumaw und Fürst zu Eggen- berg oc thun kund und zu wüssen, wie dass Wür in Unserer Herrschaft Krumaw vor etlich und dreissig Jahren ein neues Dorf, so Wür hienach Glöklberg nennen lassen, anzulegen gnedigst angeordnet haben, woselbst dan seithero auch bereits dreissig Heuser erbawet worden und noch mehr erbawet werden können. Demnach aber der Grund und Boden erstgemelten Dorfs Glöklbergs und dessen Zuegehörde dem Todtenfall unterworfen ist, [atd. až dokonce psána ta listina podle též formy, jako list předešlý o Johannesthale pod č. 188 str. 371 ze stejného dne; poznámka, že kopie srovnává se s orig. konceptem, jest datována 25. Sept. 1705.] V arch. knížecím v Krumlově I. 5AU. No 26 d. Pozdější opis I. 5AU No 28 fol. 37—38. 190. (1705—1720) Medařům na panství Vizovickém v Moravě dány jsou artikule. Baron Prokop Gervas z Gollen k žádosti svých poddaných medařů na panství Vizovickém vydal řád o 11 článcích, jenž nazývá se prostě artikule. Uveřejněn jest pod názvem „Vizovské právo medařské“ v Praskově Selském Archivě 1906 V. str. 218—221 z opisu, v němž schází datum. Vydatel Prokop G. svobodný pán z Gollen, o němž viz Volného kraj Hradištský str. 480,
Strana 373
Z let 1705—1707. 373 dává si v něm titul „Její ovdovělé Císařské Milosti Eleonory Majdaleny skutečná dvorská rada“; třetí manželka císaře Leopolda I. Eleonora Majd. ovdověla 5. dubna 1705, a zemřela 19. ledna 1720; tedy mezi těmi lety byly ty artikule vydány. 191. 1707, 15. května: Kterak hr. Karel J. Breda ustejňoval selské živnosti na panství Červeno-Újezdeckém ve vsech Červeném Újezdci (u Únhoště), v Nučicích, Svárově, ve Ptici Dolejší a Hořejší, Nenačovicích, Libečově, Kyšicích a Přítočně. Srovnej podobné zápisy o panství Tachlovickém z r. 1701 výše v čísle 185 na str. 347—354. Přítomné zápisy A — K vypsány jsou z pozemkové knihy, která od okresního soudu Unhoštského přišla pod inv. číslem 154 do archivu zemského; prvotní nápis její jest: „Purgkrecht neb knihy gruntovní panství Oujezdeckého.“ Na počátku knihy panský úředník Fr. A. Schulz vykládá o účelu a vzniku této pozemkové knihy: A) Vysoce urozený pán, pan Karel Joachym, svaté Římské říše hrabě z Bredy, dědic v Spandově, pán na Tachlovicích, Červeným Oujezdě, Litovicích a Hostivicích, JCís. a král. Mti skutečný komorník a královský Český komory rada oc, ráčil jest léta jminulého 1701 při panství svém neb dílu Tachlovským z příčiny velikých nerovností mezi poddanými svými, netoliko na mnohých menších utiskaných chudých poddaných ponížené prozby, nýbrž z poubé spatřené spravedlnosti, dotčené panství Tachlovský dle příkladu a na způsob mnoho jinších pánův a panství velkých, skrze přísežného měřiče zemského [dáti] všechny role, luka, háje vyměřiti, v pořadné mapy uvésti, a následovně mezi témiž všemi téhož celého dílu sousedy, jak v rolích a lukách, kon- tribucích, ourocích a robotách rovnost učiniti, a nad to pořádnou knihu gruntovní vyhotoviti, což ta kniha obšírněji vše ukazuje. Kterýžto chvalitebný, spravedlivý, a všem těm sousedům velmi prospěšný a užitečný skutek, mnozí velmi málo živnosti mající, utiskané a chudé sousedé tohoto panství neb dílu Červeno-Oujezdeckého pohnul, že jak písebně, tak oustně ustavičně žádali a prosili, by v tomto dílu taky taková pořádnost mezi nimi učiněna a živnosti jich — by ty, které 1, 2, 3, 4 až na 5 lánů polí a mnoství luk, jiní ale sotva 3/4, 1/2, 1/4 a ještě míněji pole a dokonce žádných luk nemají, naproti tomu v kontribucí malý, v chování vojákův a konání robot skoro žádný rozdíl jest nebyl, a tudy jeden pánem býti, druhý pak z kusu chleba býti nemohl a bezmála žebrákem zůstati aneb grunt svůj zpustnouti a ujíti jest musel — tím chvalitebným spůsobem zlepšené býti, a oni tudy JMCské kontribucí, jakož jinší onera lépe vybejvati, a sami taky s dítkami a čeledí své [svou] snáze se vyživiti mohli. Tak z ohledu a bedlivého povážení všeho toho jest svrchu jmenovaný a nyní vysoce urozený pán pan Karel Joachym sv. Římské říše hrabě z Bredy, dědič v Spandově, pán na Tachlovicích, Hostivicích, Červeném Oujezdě, Litovicích a Dobrý, J. cís. a král. Mti skutečná tejná rada, komorník a královský místodržící tohoto krá-
Z let 1705—1707. 373 dává si v něm titul „Její ovdovělé Císařské Milosti Eleonory Majdaleny skutečná dvorská rada“; třetí manželka císaře Leopolda I. Eleonora Majd. ovdověla 5. dubna 1705, a zemřela 19. ledna 1720; tedy mezi těmi lety byly ty artikule vydány. 191. 1707, 15. května: Kterak hr. Karel J. Breda ustejňoval selské živnosti na panství Červeno-Újezdeckém ve vsech Červeném Újezdci (u Únhoště), v Nučicích, Svárově, ve Ptici Dolejší a Hořejší, Nenačovicích, Libečově, Kyšicích a Přítočně. Srovnej podobné zápisy o panství Tachlovickém z r. 1701 výše v čísle 185 na str. 347—354. Přítomné zápisy A — K vypsány jsou z pozemkové knihy, která od okresního soudu Unhoštského přišla pod inv. číslem 154 do archivu zemského; prvotní nápis její jest: „Purgkrecht neb knihy gruntovní panství Oujezdeckého.“ Na počátku knihy panský úředník Fr. A. Schulz vykládá o účelu a vzniku této pozemkové knihy: A) Vysoce urozený pán, pan Karel Joachym, svaté Římské říše hrabě z Bredy, dědic v Spandově, pán na Tachlovicích, Červeným Oujezdě, Litovicích a Hostivicích, JCís. a král. Mti skutečný komorník a královský Český komory rada oc, ráčil jest léta jminulého 1701 při panství svém neb dílu Tachlovským z příčiny velikých nerovností mezi poddanými svými, netoliko na mnohých menších utiskaných chudých poddaných ponížené prozby, nýbrž z poubé spatřené spravedlnosti, dotčené panství Tachlovský dle příkladu a na způsob mnoho jinších pánův a panství velkých, skrze přísežného měřiče zemského [dáti] všechny role, luka, háje vyměřiti, v pořadné mapy uvésti, a následovně mezi témiž všemi téhož celého dílu sousedy, jak v rolích a lukách, kon- tribucích, ourocích a robotách rovnost učiniti, a nad to pořádnou knihu gruntovní vyhotoviti, což ta kniha obšírněji vše ukazuje. Kterýžto chvalitebný, spravedlivý, a všem těm sousedům velmi prospěšný a užitečný skutek, mnozí velmi málo živnosti mající, utiskané a chudé sousedé tohoto panství neb dílu Červeno-Oujezdeckého pohnul, že jak písebně, tak oustně ustavičně žádali a prosili, by v tomto dílu taky taková pořádnost mezi nimi učiněna a živnosti jich — by ty, které 1, 2, 3, 4 až na 5 lánů polí a mnoství luk, jiní ale sotva 3/4, 1/2, 1/4 a ještě míněji pole a dokonce žádných luk nemají, naproti tomu v kontribucí malý, v chování vojákův a konání robot skoro žádný rozdíl jest nebyl, a tudy jeden pánem býti, druhý pak z kusu chleba býti nemohl a bezmála žebrákem zůstati aneb grunt svůj zpustnouti a ujíti jest musel — tím chvalitebným spůsobem zlepšené býti, a oni tudy JMCské kontribucí, jakož jinší onera lépe vybejvati, a sami taky s dítkami a čeledí své [svou] snáze se vyživiti mohli. Tak z ohledu a bedlivého povážení všeho toho jest svrchu jmenovaný a nyní vysoce urozený pán pan Karel Joachym sv. Římské říše hrabě z Bredy, dědič v Spandově, pán na Tachlovicích, Hostivicích, Červeném Oujezdě, Litovicích a Dobrý, J. cís. a král. Mti skutečná tejná rada, komorník a královský místodržící tohoto krá-
Strana 374
374 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským lovství Českého oc, takovým mnohým chudým utiskaným poddaným sousedům patrně nešenou křivdu k srdci svému připustiti, skrze urozeného pana Ondřeje Bernharda Klausera, královského a přísežného měřiče zemského, všeckny pole, luka, háje, ob- činy jest šetrně a bedlivě vyměřiti, v mapy uváděti a následovně mezi všemi toho dílu Červeno-Oujezdeckého větších i menších sousedův pořádný spůsob uvésti, mně nížepodepsanému jest rozkázati ráčil. Což taky s velikou obtížnou prací dle nejvyšší možnosti a mocného vy- šetření, žádnému k libosti neb na škodu druhého učiniti, z některých možnějších dvouch-, z prostředních jedno-, z chudších a menších pak polouláníkův jsem udělati, dvouláníkům pod 120, jednoláníkům 60, a polouláníkům 30 strychů polí, luka ale, jak se u jedné neb druhé obce více neb mírněji vynacházely, dle proporcí na rovné díly, a místem, kde horší pole se vynašly, také nékterý strych, jakož při vsi Velké Jenči (nemajíc tu žádných luk), na lán pod 5 strichů jsem přidati, se vší bedlivostí vyšetřil, všeckny pak platy a povinnosti, které se dle ze starých léta 1686 při rozdělení panství Kladenského sem extractive vydaných urburů v tomto díle Červeno- Oujezdeckém se vynacházely, dle usedlostí a proporcí jsem rozepsal, roboty též dle proporcí vykonávati rozvrhnul, by se tehdy ani v kontribucí JMti cís., desátků farních, ourocích, robotách, neb všelikterých jinších přicházejících oner křivda žád- nému neučinila. Což vše jsem dobře a bedlivě vyšetřil a vědomím mým žádnému křivdu ne- učinil. To svědomím mým, jménem na cti dobře zachovalým, též ruky mé vlastním podpisem stvrzuji. Actum v Hostivicích dne 15. Máje Ao 1707. (L. S.) František Adalbert Šultz m. p. B) Ves Červený Oujezdec (fol. 1—3). Dle urburu má tato obec od starodávna věčný plat totiž: Ouroku sv. Jířského . . . 21 ſ 39 gr. 1 d Slepic ouročních . . . . . . 84 kusy sv. Havelského .21 �P 39 gr. 1d. Vajec ouročních 11 �P 15 kusů . . Panu faráři Svárovskému desátku na zrně dle urburu starýho tato obec nedávala žádnýho. Nyní ale po vyměření a srovnání gruntův a z ohledu, že tato ves velmi málo polí měla a všeckny onera jinším vesnicem, které hojnosti polí měly, nésti musela, z ohledu toho jsou ode vsi Velké Jenče gruntův pustých, jakož i ode dvorův panských dvouch Ptických (od kterých přes 150 strychů pole semo tam mezi sedláky se rozdělily) ke 300 strychům se k tý vsi polí přidaly a grunty srovnaly; pročež taky na tu ves 24 fl. 12 kr. 3 d. větší ourok, jakož i následující desátek faráři Svárovskému odváděti ročně přichází. A tak tyto poplatky jak důchodenský tak taky panu faráři nyní i budoucně dle proporcí usedlosti platiti se budou. Jsouce nyní pole a luka rozměřené a grunty v rovnou usedlost rozdělené, tak nyní i budoucně i za slepice a vejce dle proporcí platiti se bude:
374 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským lovství Českého oc, takovým mnohým chudým utiskaným poddaným sousedům patrně nešenou křivdu k srdci svému připustiti, skrze urozeného pana Ondřeje Bernharda Klausera, královského a přísežného měřiče zemského, všeckny pole, luka, háje, ob- činy jest šetrně a bedlivě vyměřiti, v mapy uváděti a následovně mezi všemi toho dílu Červeno-Oujezdeckého větších i menších sousedův pořádný spůsob uvésti, mně nížepodepsanému jest rozkázati ráčil. Což taky s velikou obtížnou prací dle nejvyšší možnosti a mocného vy- šetření, žádnému k libosti neb na škodu druhého učiniti, z některých možnějších dvouch-, z prostředních jedno-, z chudších a menších pak polouláníkův jsem udělati, dvouláníkům pod 120, jednoláníkům 60, a polouláníkům 30 strychů polí, luka ale, jak se u jedné neb druhé obce více neb mírněji vynacházely, dle proporcí na rovné díly, a místem, kde horší pole se vynašly, také nékterý strych, jakož při vsi Velké Jenči (nemajíc tu žádných luk), na lán pod 5 strichů jsem přidati, se vší bedlivostí vyšetřil, všeckny pak platy a povinnosti, které se dle ze starých léta 1686 při rozdělení panství Kladenského sem extractive vydaných urburů v tomto díle Červeno- Oujezdeckém se vynacházely, dle usedlostí a proporcí jsem rozepsal, roboty též dle proporcí vykonávati rozvrhnul, by se tehdy ani v kontribucí JMti cís., desátků farních, ourocích, robotách, neb všelikterých jinších přicházejících oner křivda žád- nému neučinila. Což vše jsem dobře a bedlivě vyšetřil a vědomím mým žádnému křivdu ne- učinil. To svědomím mým, jménem na cti dobře zachovalým, též ruky mé vlastním podpisem stvrzuji. Actum v Hostivicích dne 15. Máje Ao 1707. (L. S.) František Adalbert Šultz m. p. B) Ves Červený Oujezdec (fol. 1—3). Dle urburu má tato obec od starodávna věčný plat totiž: Ouroku sv. Jířského . . . 21 ſ 39 gr. 1 d Slepic ouročních . . . . . . 84 kusy sv. Havelského .21 �P 39 gr. 1d. Vajec ouročních 11 �P 15 kusů . . Panu faráři Svárovskému desátku na zrně dle urburu starýho tato obec nedávala žádnýho. Nyní ale po vyměření a srovnání gruntův a z ohledu, že tato ves velmi málo polí měla a všeckny onera jinším vesnicem, které hojnosti polí měly, nésti musela, z ohledu toho jsou ode vsi Velké Jenče gruntův pustých, jakož i ode dvorův panských dvouch Ptických (od kterých přes 150 strychů pole semo tam mezi sedláky se rozdělily) ke 300 strychům se k tý vsi polí přidaly a grunty srovnaly; pročež taky na tu ves 24 fl. 12 kr. 3 d. větší ourok, jakož i následující desátek faráři Svárovskému odváděti ročně přichází. A tak tyto poplatky jak důchodenský tak taky panu faráři nyní i budoucně dle proporcí usedlosti platiti se budou. Jsouce nyní pole a luka rozměřené a grunty v rovnou usedlost rozdělené, tak nyní i budoucně i za slepice a vejce dle proporcí platiti se bude:
Strana 375
Ustejňování selských živností na Cerveno-Ujezdecku 1707. 375 Nyní jsou Ouroky milostivé vrchnosti: K záduší Svárov- skému Panu faráři Svárovskému, svolujíce k tomu všickni, by se mu desátek na zrně dával, a tak budoucně z tý obce jemu přicházeti bude: hospodářové S. Jiř- ského S. Havel- ského v sumě žita ječ- mene ovsa N fl. kr. d. fl. d. fl. kr. d. fl. kr. v. čt. H v. čt. = ☞ v. čt. kr. 31 31 45 45 45 45 45 2 4 4 3 3 48 1 1 1 2 3 1 3 2 2 31 3 3 Matěj Liška . . Matěj Klement. Mikuláš Chalupa Václav Zídek. Jan Trnka . . . Šimon Jelínek . Matěj Wolfram. Michal Wolfram Franz Prušák Václav Mojka . Jakub Merl . . Jiřík Vlček . . Jan Smrčka . . Adam Vidourek Jan Vlček . . . Jiřík Kopřiva . Jan Smrčka ml. Martin Vlček . Panská kovárna 1 2 2 1 3 3 31 31 7 3 4 41/ 4 4 4 3 4 24 3 31 4 3 24 3 3 45 5 2 3 3 24 2 3 45 3 21/ 31 24 3 3 45 21 3 3 24 31 31 3 3 31 3 45 45 31 31 45 45 45 31 31 31 45 45 3 31 4 3 24 3 2 3 5 4 4 5 /2 /2 /2 3 2 24 1 31 3 3 3 3 1 2 1 24 3 31 48 3 4 3 2 2 45 45 45 31 23 3 24 3 3 31 31 3 3 3 31 31 5 5 4 2 3 24 4 3 5 2 2 2 3 1 1 3 24 3 3 3 2 48 1 31 3 48 2 1 31 45 45 3311 4/2 platí nájem 3 3 I 24 3 3 4 2 2 24 4 2 3 /2 /2 2 2 1 1 3 7 313 24 48 2 Summa . . . . 13/45 52 41/2 45 52 41/2191/45 3 24 9 36 /23 2 1 ] 1 2 2 4 3 2 26 26/13 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Roboty panský dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardubicích dne 28. Junii Ao 1680 týhodně nyní i budoucně vybejvati a konati s potahem povinni budou, jak s vozem tak s pluhem; totiž: . . . 3 dni dvouláník se 4 koňma jakékoliv dílo se jedenláník s párem koňma . . 3 dni s potahem jim nařídí polouláník párem koňma . . 2 dny V čas pak žní se sice až posavád tento, však velmi omylný, nepořádný, škodlivý spůsob zachovával a konal, že když sedlák neb chalupník ten den s potahem dělával, toliko jednoho žence do pole poslal; jestliže mandele vozil, i pak toho sobě na podávání snopů jest vzal, takže mnohokráte málo neb dokonce žádných dělníků pěších na poli nezůstalo a tudy snadná veliká škoda se státi mohla. Pročež takový nepořádek se kassíruje a dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardu- bicích dne 28. Junii Ao 1680 spůsob tento uvozuje, by jeden každý hospodář dle proporcí usedlosti
Ustejňování selských živností na Cerveno-Ujezdecku 1707. 375 Nyní jsou Ouroky milostivé vrchnosti: K záduší Svárov- skému Panu faráři Svárovskému, svolujíce k tomu všickni, by se mu desátek na zrně dával, a tak budoucně z tý obce jemu přicházeti bude: hospodářové S. Jiř- ského S. Havel- ského v sumě žita ječ- mene ovsa N fl. kr. d. fl. d. fl. kr. d. fl. kr. v. čt. H v. čt. = ☞ v. čt. kr. 31 31 45 45 45 45 45 2 4 4 3 3 48 1 1 1 2 3 1 3 2 2 31 3 3 Matěj Liška . . Matěj Klement. Mikuláš Chalupa Václav Zídek. Jan Trnka . . . Šimon Jelínek . Matěj Wolfram. Michal Wolfram Franz Prušák Václav Mojka . Jakub Merl . . Jiřík Vlček . . Jan Smrčka . . Adam Vidourek Jan Vlček . . . Jiřík Kopřiva . Jan Smrčka ml. Martin Vlček . Panská kovárna 1 2 2 1 3 3 31 31 7 3 4 41/ 4 4 4 3 4 24 3 31 4 3 24 3 3 45 5 2 3 3 24 2 3 45 3 21/ 31 24 3 3 45 21 3 3 24 31 31 3 3 31 3 45 45 31 31 45 45 45 31 31 31 45 45 3 31 4 3 24 3 2 3 5 4 4 5 /2 /2 /2 3 2 24 1 31 3 3 3 3 1 2 1 24 3 31 48 3 4 3 2 2 45 45 45 31 23 3 24 3 3 31 31 3 3 3 31 31 5 5 4 2 3 24 4 3 5 2 2 2 3 1 1 3 24 3 3 3 2 48 1 31 3 48 2 1 31 45 45 3311 4/2 platí nájem 3 3 I 24 3 3 4 2 2 24 4 2 3 /2 /2 2 2 1 1 3 7 313 24 48 2 Summa . . . . 13/45 52 41/2 45 52 41/2191/45 3 24 9 36 /23 2 1 ] 1 2 2 4 3 2 26 26/13 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 Roboty panský dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardubicích dne 28. Junii Ao 1680 týhodně nyní i budoucně vybejvati a konati s potahem povinni budou, jak s vozem tak s pluhem; totiž: . . . 3 dni dvouláník se 4 koňma jakékoliv dílo se jedenláník s párem koňma . . 3 dni s potahem jim nařídí polouláník párem koňma . . 2 dny V čas pak žní se sice až posavád tento, však velmi omylný, nepořádný, škodlivý spůsob zachovával a konal, že když sedlák neb chalupník ten den s potahem dělával, toliko jednoho žence do pole poslal; jestliže mandele vozil, i pak toho sobě na podávání snopů jest vzal, takže mnohokráte málo neb dokonce žádných dělníků pěších na poli nezůstalo a tudy snadná veliká škoda se státi mohla. Pročež takový nepořádek se kassíruje a dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardu- bicích dne 28. Junii Ao 1680 spůsob tento uvozuje, by jeden každý hospodář dle proporcí usedlosti
Strana 376
376 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: své jisté žence, sice tak dlouho, co potřeba ukazuje, odeslati a své dny pořádně vybejvati hleděl. Však milostivá vrchnost z milosti, co by více, nýbrž*) robota staropovinná ženní jeho vynesla, předělati by měl, jemu za každý den od žetí po 7 kr. a od vázání 6 kr. platit dáti *) Snad čísti: než. milostivě připouští. A tak přes celé žně vykonati míti bude: dvouláník 40 dní, jednoláník 20 dní, polou- láník 10 dní. Co by dle zapsání a sečtení dní více se při jednom neb druhým dni [sic] na- cházelo, jemu témuž hospodáři od žetí po 7 kr., a od vázání po 6 kr. zaplaceno býti mají. C) Ves Nučice (fol. 64—65). Dle urburu věčného platu tato obec dávala milostivé vrchnosti: 45 kusů ouroku sv. Jiřského . . . 19 ſP 10 g. 6 d. Slepic ouročních . . . . . . — sv. Havelského . . 29 ſP 7 g. 6 d. Vajec ouročních . . . . . . 5 ſP Faráři Tachlovskému dle urburu zádušního platu vychází: pšenice v slámě 56 mandel 10 snopů, žita v slámě 56 mandel 10 snopů. Kantorovi: pšenice posnopný 2 mandele 1 snop, žita . . . . . . . . . . 2 mandele 1 snop, . . . . . . . 2 mandele 1 snop. ječmena . Nyní a budoucně platiti mají dle popsání a vyměření měřiče zemského z polí z 133 lánu takto: ovsa . . . . . . . . 2 mandele 1 snop, . chleba pecnů . . . . . . . . 14 bochníků. Milostivé vrchnosti Faráři de- sátku Kantorovi ouroku sv. Jiřského sv. Ha- velského — vajec pše- nice žita 5 g. g. d. 2 41 23 4 14 18 2 3 Pavel Marek . . . . . . . . . . Václav Šafránek . . . . . . * . Jan Vochlípka . . . . . . . . . . . . . . Jiří Šafránek . . Jan Frejšek . . . . . . . . . . . . . . . Jiří Kozák . . . . . . . .. Kašpar Šafránek Jan Dvorský . . . . . . . . . . Jan Mareš . . . . . . . . . . Matěj Pulec . . . . . . . . . . Jan Arnolt. . . . . . . . . Václav Tonek . . . . . . . . . Stěpán Krátkej . . . . . . . . Václav Novák . . . . . . . . Pavel Sláma . . . . . . . . Anna Hynková . . . . . . . Jakub Čermák . . . . . . . Vít Fatka . . . . . Tomáš Krátký . . . . . Eliáš Čermák . . . . . . Jan Vlček . . . . Václav Wolf . . . . . . . 23 23 23 23 23 41 41 23 41 20 41 20 41 41 41 41 41 20 61 41 41 41/2 4 6 41/2 61 6 6 2 31 31 3 31 3 72 41 2 1/2 18 18 18 18 18 14 14 18 14 14 14 14 14 14 14 6 14 2 1 14 2 2 14 3 3 3 3 3 3 3 1 3 3 41 41 14 2 1 Summa . . . 133 19 10/6 29 7 6 45 5 . 56 10 56 10 31 31 31 31 14
376 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: své jisté žence, sice tak dlouho, co potřeba ukazuje, odeslati a své dny pořádně vybejvati hleděl. Však milostivá vrchnost z milosti, co by více, nýbrž*) robota staropovinná ženní jeho vynesla, předělati by měl, jemu za každý den od žetí po 7 kr. a od vázání 6 kr. platit dáti *) Snad čísti: než. milostivě připouští. A tak přes celé žně vykonati míti bude: dvouláník 40 dní, jednoláník 20 dní, polou- láník 10 dní. Co by dle zapsání a sečtení dní více se při jednom neb druhým dni [sic] na- cházelo, jemu témuž hospodáři od žetí po 7 kr., a od vázání po 6 kr. zaplaceno býti mají. C) Ves Nučice (fol. 64—65). Dle urburu věčného platu tato obec dávala milostivé vrchnosti: 45 kusů ouroku sv. Jiřského . . . 19 ſP 10 g. 6 d. Slepic ouročních . . . . . . — sv. Havelského . . 29 ſP 7 g. 6 d. Vajec ouročních . . . . . . 5 ſP Faráři Tachlovskému dle urburu zádušního platu vychází: pšenice v slámě 56 mandel 10 snopů, žita v slámě 56 mandel 10 snopů. Kantorovi: pšenice posnopný 2 mandele 1 snop, žita . . . . . . . . . . 2 mandele 1 snop, . . . . . . . 2 mandele 1 snop. ječmena . Nyní a budoucně platiti mají dle popsání a vyměření měřiče zemského z polí z 133 lánu takto: ovsa . . . . . . . . 2 mandele 1 snop, . chleba pecnů . . . . . . . . 14 bochníků. Milostivé vrchnosti Faráři de- sátku Kantorovi ouroku sv. Jiřského sv. Ha- velského — vajec pše- nice žita 5 g. g. d. 2 41 23 4 14 18 2 3 Pavel Marek . . . . . . . . . . Václav Šafránek . . . . . . * . Jan Vochlípka . . . . . . . . . . . . . . Jiří Šafránek . . Jan Frejšek . . . . . . . . . . . . . . . Jiří Kozák . . . . . . . .. Kašpar Šafránek Jan Dvorský . . . . . . . . . . Jan Mareš . . . . . . . . . . Matěj Pulec . . . . . . . . . . Jan Arnolt. . . . . . . . . Václav Tonek . . . . . . . . . Stěpán Krátkej . . . . . . . . Václav Novák . . . . . . . . Pavel Sláma . . . . . . . . Anna Hynková . . . . . . . Jakub Čermák . . . . . . . Vít Fatka . . . . . Tomáš Krátký . . . . . Eliáš Čermák . . . . . . Jan Vlček . . . . Václav Wolf . . . . . . . 23 23 23 23 23 41 41 23 41 20 41 20 41 41 41 41 41 20 61 41 41 41/2 4 6 41/2 61 6 6 2 31 31 3 31 3 72 41 2 1/2 18 18 18 18 18 14 14 18 14 14 14 14 14 14 14 6 14 2 1 14 2 2 14 3 3 3 3 3 3 3 1 3 3 41 41 14 2 1 Summa . . . 133 19 10/6 29 7 6 45 5 . 56 10 56 10 31 31 31 31 14
Strana 377
Ustejňování selských živností 1707. 377 D) Ves Svárov a Podkozí (fol. 131—3). Dle urburu má tato obec věčný plat: Ouroku sv. Jiřského . . . 12 �P 42 gr. 4 d. Slepic ouročních . . . . . . 25 kusů sv. Havelského . . 12 � 42 gr. 4 d. vajec ouročních . . . . . . 4 � 48 kusů „ Panu faráři Svárovskému desátku na zrně dle urburu starýho tato obec nedávala žádnýho. Kteréžto poplatky jak důchodenský, tak taky panu faráři nyní i budoucně po stalým vyměření a rozdělováním*) dle proporcí usedlosti platiti se budou. *)Čti: rozdělování, a tak i níže. Jsouce nyní pole a luka rozměřené a grunty v rovnou usedlost rozdělené, tak nyní i budoucně i za slepice a vejce dle proporcí platiti se bude: Nyní jsou hospodářové Ouroky milostivé vrchnosti sv. Ha- vel- ského K záduší Svá- rovskému Z krav želez- ných po 24 kr. Panu faráři Svárov- skému desátku na zrně nyní i věčné dávati se bude Žita Posnop- nýho fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. E * v. č. v. č. v. č. A . Jan Pilnej Jiřík Vlček. Jan Měchura Jiřík Prušák Matěj Polák Jan Kříž . . Jiřík Ill . Václav Merll Jan Barášek . . Summa . . . 41/2 15 45 51/4 45 45 51/2 51/2 45 45 45 45 45 45 5251/2 54 51/2 5 51/2 5. 51/4 1 15 45 54 45 45 51/2 51/2 45 45 45 45 45 45 5 51/2 51/2 5. 51/2 51/2 52 51/ 3 3 3 31 31 31 3 31 3 31 3 31 3 31 3 3 31 31 31 41/2 41/2 41 41 41 41/2 41/2 42 41/2 24 24 24 24 24 24 24 24 24 3 3 3 5 3 3 3 22 212 212 21 22 212 21/2 21 21/2 1 1 1 1 45 41/2 9 3 36 8 2 2 1 2 1 9 9 41/2 Ves Podkozí: Mlejn hořejší. To- máš Konvalinka Mlejn dolejší, též Jan Konvalinka . 11 40 17 3 11 40 17 3 23 14 20 35 nic takového se tu neplatí Summa . . . 18.57 3 18 57 3 37 55 Archiv Český XXIX. 48
Ustejňování selských živností 1707. 377 D) Ves Svárov a Podkozí (fol. 131—3). Dle urburu má tato obec věčný plat: Ouroku sv. Jiřského . . . 12 �P 42 gr. 4 d. Slepic ouročních . . . . . . 25 kusů sv. Havelského . . 12 � 42 gr. 4 d. vajec ouročních . . . . . . 4 � 48 kusů „ Panu faráři Svárovskému desátku na zrně dle urburu starýho tato obec nedávala žádnýho. Kteréžto poplatky jak důchodenský, tak taky panu faráři nyní i budoucně po stalým vyměření a rozdělováním*) dle proporcí usedlosti platiti se budou. *)Čti: rozdělování, a tak i níže. Jsouce nyní pole a luka rozměřené a grunty v rovnou usedlost rozdělené, tak nyní i budoucně i za slepice a vejce dle proporcí platiti se bude: Nyní jsou hospodářové Ouroky milostivé vrchnosti sv. Ha- vel- ského K záduší Svá- rovskému Z krav želez- ných po 24 kr. Panu faráři Svárov- skému desátku na zrně nyní i věčné dávati se bude Žita Posnop- nýho fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. E * v. č. v. č. v. č. A . Jan Pilnej Jiřík Vlček. Jan Měchura Jiřík Prušák Matěj Polák Jan Kříž . . Jiřík Ill . Václav Merll Jan Barášek . . Summa . . . 41/2 15 45 51/4 45 45 51/2 51/2 45 45 45 45 45 45 5251/2 54 51/2 5 51/2 5. 51/4 1 15 45 54 45 45 51/2 51/2 45 45 45 45 45 45 5 51/2 51/2 5. 51/2 51/2 52 51/ 3 3 3 31 31 31 3 31 3 31 3 31 3 31 3 3 31 31 31 41/2 41/2 41 41 41 41/2 41/2 42 41/2 24 24 24 24 24 24 24 24 24 3 3 3 5 3 3 3 22 212 212 21 22 212 21/2 21 21/2 1 1 1 1 45 41/2 9 3 36 8 2 2 1 2 1 9 9 41/2 Ves Podkozí: Mlejn hořejší. To- máš Konvalinka Mlejn dolejší, též Jan Konvalinka . 11 40 17 3 11 40 17 3 23 14 20 35 nic takového se tu neplatí Summa . . . 18.57 3 18 57 3 37 55 Archiv Český XXIX. 48
Strana 378
378 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Roboty panský dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardubicích dne 28. Junii Ao 1680 týhodně nyní i budoucně vybývati a konati s potahem povinni budou, jak s vozem tak s plu- hem, totiž: s potahem z jeden láník s párem koňma 3 dny polouláník párem koňma 2 dny jakékoliv dílo se jim nařídí. V čas pak žní jeden láník . . . . . . . . . . . 20 dní polouláník . . . . . . . . . . . . 10 dní E) Ves Ptice Dolejší (fol. 215, 216). Dle urburu má tato obec od starodávna věčný plat: Ouroku: sv. Jiřského . . 7 �P 43 g. 11/2 d. slepic ouročních . . . . . 281/2 kusu sv. Havelského . 7 �P 43 g. 11/2 d. vajec ouročních . . . . . . 1 � 10 kusů Panu faráři Ouhonickému desátku na zrně dle urburu starého tato obec dávala: žita na zrně, ovsa na zrně a kuřat. Co tato ves od starodávna k faře Ouhonický desátek dávala, to se taky již před před mnoha léty platit zapovídalo, a to z příčiny, poněvadž ves Chýně (která k záduší Ho- stivickému s 1 P 39 mand. žitem pod desátek přivtělena jest) nic neodvozuje, tehdy tato obec taky nic dáti nemá. Kteréžto poplatky jak důchodenský tak taky panu faráři nyní i budoucně po stalým vyměření a rozdělováním dle proporcí usedlosti platiti se budou: Jsouce nyní pole i luka rozměřené a grunty v rovnou usedlost rozdělené, tak nyní i budoucně i za slepice a vejce dle proporcí platiti se bude: Ouroků milostivé vrchnosti Nyní jsou hospodářové Jsou v used- losti Sv. Jiřského Sv. Havelského V sumě lány fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. Tomáš Šebek . Václav Kopřiva Jan Příhoda Jan Braun . . Jan Mojka . . Jiřík Pokornej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . /2 3 3 31 31 31 45 45 45 3 31 31 31 45 45 45 3 3 3 3 31 31 31 Summa 41/2 15 52 51/4 15 52 51/4 31 45 41 Roboty panský dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardubicích dne 28. Junii Ao. 1680 s potahem povinni budou, jak s vozem tak s pluhem, týhodně nyní i budoucně vybej- vati a konati; totiž:
378 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Roboty panský dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardubicích dne 28. Junii Ao 1680 týhodně nyní i budoucně vybývati a konati s potahem povinni budou, jak s vozem tak s plu- hem, totiž: s potahem z jeden láník s párem koňma 3 dny polouláník párem koňma 2 dny jakékoliv dílo se jim nařídí. V čas pak žní jeden láník . . . . . . . . . . . 20 dní polouláník . . . . . . . . . . . . 10 dní E) Ves Ptice Dolejší (fol. 215, 216). Dle urburu má tato obec od starodávna věčný plat: Ouroku: sv. Jiřského . . 7 �P 43 g. 11/2 d. slepic ouročních . . . . . 281/2 kusu sv. Havelského . 7 �P 43 g. 11/2 d. vajec ouročních . . . . . . 1 � 10 kusů Panu faráři Ouhonickému desátku na zrně dle urburu starého tato obec dávala: žita na zrně, ovsa na zrně a kuřat. Co tato ves od starodávna k faře Ouhonický desátek dávala, to se taky již před před mnoha léty platit zapovídalo, a to z příčiny, poněvadž ves Chýně (která k záduší Ho- stivickému s 1 P 39 mand. žitem pod desátek přivtělena jest) nic neodvozuje, tehdy tato obec taky nic dáti nemá. Kteréžto poplatky jak důchodenský tak taky panu faráři nyní i budoucně po stalým vyměření a rozdělováním dle proporcí usedlosti platiti se budou: Jsouce nyní pole i luka rozměřené a grunty v rovnou usedlost rozdělené, tak nyní i budoucně i za slepice a vejce dle proporcí platiti se bude: Ouroků milostivé vrchnosti Nyní jsou hospodářové Jsou v used- losti Sv. Jiřského Sv. Havelského V sumě lány fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. Tomáš Šebek . Václav Kopřiva Jan Příhoda Jan Braun . . Jan Mojka . . Jiřík Pokornej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . /2 3 3 31 31 31 45 45 45 3 31 31 31 45 45 45 3 3 3 3 31 31 31 Summa 41/2 15 52 51/4 15 52 51/4 31 45 41 Roboty panský dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardubicích dne 28. Junii Ao. 1680 s potahem povinni budou, jak s vozem tak s pluhem, týhodně nyní i budoucně vybej- vati a konati; totiž:
Strana 379
Ustejňování živností selských 1707. 379 jakékoliv se jim dílo nařídí. V čas pak žní 1 láník 20 dní, polouláník 10 dní. Co by dle zapsání a sečtení dní více se při jednom neb druhým dni nacházelo, jemu témuž hospodáři od žetí po 7 kr. a od vázání po 6 kr. zaplaceno býti má. s potahem jeden láník s párem koňma 3 dny polouláník s párem koňma 2 dny F) Ves Ptice Hořejší (fol. 259, 260). Dva panské dvorce rozličných pánů v H. Pticích spojil r. 1705 hrabě Breda v jeden dvůr, ale již r. 1706 opět je rozdělil, ustejnil a dvěma poddanými sedláky osadil, aby mu robotovali při jiných dvořích. To zapsal panský úředník nedosti srozumitelně, jak následuje: Tak jakož jest léta 1699 dne 10. Decembris od vysoce urozené paní paní Anny Kateřiny hrabinky z Magni, rozené hrabinky ze Žďáru, paní na Litovicích oc, od urozeného a statečného rytíře pana Jana Rudolfa Ronna z Ronnu, jakožto královského hejtmana tohoto kraje Slánského, v společné vsi Horních Pticích ležící dvůr, který sice od vysoce urozeného pána pana Františka Eusebiusa hraběte ze Žďáru dle ve dskách zemských v quaternu květu broskvové barvy koupele památ- ným leta 1669 sub lit F. 11. založený, a z jistý příčiny od panství svého Kladen- ského pryč darovaný, a zase leta 1697 skrze urozeného a statečného rytíře pana Jana Rudolfa Ronna dne 10. Máje od urozené paní Anny Lidmily Klaudianový tak, jakž toho ve dskách zemských v quaternu 4tým památným zlaté barvy sub lit. N. 18 vložený kontrakt obšírněji obsahuje, koupený jest byl, zase koupiti a k panství Li- tovskému připojiti jest ráčila. Tak taky vysoce urozený pán pan Karel Joachim, sv. Římské říše hrabě z Bredy a nyní pán na Tachlovicích, Litovicích, Červeným Oujezdci a Dobrý oc, JMti cís. skutečná tejná rada, komorník a královského místodržícího v království Českém, od vysoce urozené paní paní Veroniky ovdovělé hraběnky z Vratislavů, druhý pod jurisdikcí velebného kláštera Sv. Jilí do Prahy patřící, v této vsi Horních Pti- cích ležící dvůr, se vší pří témž se vynacházející a od starodávna k tomu patřících spravedlnostmi a appertinencími, (jakož toho všeho ten ve dskách zemských A. 1599 v quaternu višňové barvy sub lit. D. ležící; neméně následující sub dato 27. Fe- bruarii 1705 zavřený a do kněh purkrechtních velebného kláštera sv. Jiljí vložený kontrakty obšírněji poukazují), koupiti; následovně ale léta 1706 z ohledů málo ma- jících potažníkův k panství svému a z obojích těchto dvorcův přicházejících malých užitkův oba tyto rozdělovati, statky sedlské z nich udělati, hospodáře usazovati, a jim díl polí k živnosti své a vybejvání všelikterých oner jak JMti cís., tak vrch- nosti patřících, náležitě dle usedlosti vybejvati mohouce, mě naříditi jest ráčil. Tak 48*
Ustejňování živností selských 1707. 379 jakékoliv se jim dílo nařídí. V čas pak žní 1 láník 20 dní, polouláník 10 dní. Co by dle zapsání a sečtení dní více se při jednom neb druhým dni nacházelo, jemu témuž hospodáři od žetí po 7 kr. a od vázání po 6 kr. zaplaceno býti má. s potahem jeden láník s párem koňma 3 dny polouláník s párem koňma 2 dny F) Ves Ptice Hořejší (fol. 259, 260). Dva panské dvorce rozličných pánů v H. Pticích spojil r. 1705 hrabě Breda v jeden dvůr, ale již r. 1706 opět je rozdělil, ustejnil a dvěma poddanými sedláky osadil, aby mu robotovali při jiných dvořích. To zapsal panský úředník nedosti srozumitelně, jak následuje: Tak jakož jest léta 1699 dne 10. Decembris od vysoce urozené paní paní Anny Kateřiny hrabinky z Magni, rozené hrabinky ze Žďáru, paní na Litovicích oc, od urozeného a statečného rytíře pana Jana Rudolfa Ronna z Ronnu, jakožto královského hejtmana tohoto kraje Slánského, v společné vsi Horních Pticích ležící dvůr, který sice od vysoce urozeného pána pana Františka Eusebiusa hraběte ze Žďáru dle ve dskách zemských v quaternu květu broskvové barvy koupele památ- ným leta 1669 sub lit F. 11. založený, a z jistý příčiny od panství svého Kladen- ského pryč darovaný, a zase leta 1697 skrze urozeného a statečného rytíře pana Jana Rudolfa Ronna dne 10. Máje od urozené paní Anny Lidmily Klaudianový tak, jakž toho ve dskách zemských v quaternu 4tým památným zlaté barvy sub lit. N. 18 vložený kontrakt obšírněji obsahuje, koupený jest byl, zase koupiti a k panství Li- tovskému připojiti jest ráčila. Tak taky vysoce urozený pán pan Karel Joachim, sv. Římské říše hrabě z Bredy a nyní pán na Tachlovicích, Litovicích, Červeným Oujezdci a Dobrý oc, JMti cís. skutečná tejná rada, komorník a královského místodržícího v království Českém, od vysoce urozené paní paní Veroniky ovdovělé hraběnky z Vratislavů, druhý pod jurisdikcí velebného kláštera Sv. Jilí do Prahy patřící, v této vsi Horních Pti- cích ležící dvůr, se vší pří témž se vynacházející a od starodávna k tomu patřících spravedlnostmi a appertinencími, (jakož toho všeho ten ve dskách zemských A. 1599 v quaternu višňové barvy sub lit. D. ležící; neméně následující sub dato 27. Fe- bruarii 1705 zavřený a do kněh purkrechtních velebného kláštera sv. Jiljí vložený kontrakty obšírněji poukazují), koupiti; následovně ale léta 1706 z ohledů málo ma- jících potažníkův k panství svému a z obojích těchto dvorcův přicházejících malých užitkův oba tyto rozdělovati, statky sedlské z nich udělati, hospodáře usazovati, a jim díl polí k živnosti své a vybejvání všelikterých oner jak JMti cís., tak vrch- nosti patřících, náležitě dle usedlosti vybejvati mohouce, mě naříditi jest ráčil. Tak 48*
Strana 380
380 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: poslušným tehdy se zachovajíce, založiti za dobré jsem uznal, grunty a případlnosti jichž následující budou. Jsouce tu hospodářové následující usazené, v rovnou usedlost jinších v panství uve- dené, pročež v placení a povinnostmi jichž jak panských tak i jiných se pokládají a platiti budou nyní i věčně: Ouroky milostivé vrchnosti Panu faráři do Ouhonic desátku ročně Nyní jsou ho- spodářové Sv. Jiř- ského Sv. Havel- ského V sumě pšenice žita 5 n Václav Menoš Jakub Císař. 1 fl. 3 3 kr. 31 31 d. — 43 4 fl. 3 3 kr. 31 31 d. 4 4 l fl. kr. 3 3 d. 3 3 fl. 10 E 50 d. ☞ 1 v. č. v. č. v. Summa . . 2 7 3 3 7 3 3 14 7 10 50 [sic G) Ves Nenačovice (fol. 293). Dle urburu má tato obec od starodávna věčný plat: Ouroku sv. Jiřského 4 ? 40 g., sv. Havelského 5 ſl 30 g. Kteréžto poplatky důchodenské nyní i budoucně po stalým vyměření a rozdělování dle proporcí usedlosti platiti se budou. Jsouce nyní pole a luka rozměřené a grunty v rovnou usedlost rozdělené, tak nyní dle proporcí platiti se bude: Ouroky milostivé vrchnosti V sumě Nyní jsou hospodářové Sv. Jiřského Sv. Havelského fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. Klade se Jiřík Kalous, mlejn za . . . . . . . . . . Jan Suchánek . . Jiřík Kalous z chalupy . . . . Jakub Kopřiva . . . . . . . 20 45 45 45 2 20 45 45 45 40 31 31 31 4 4 Summa . . . 2 37 33/ 7 37 37/ 15 15 11/2
380 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: poslušným tehdy se zachovajíce, založiti za dobré jsem uznal, grunty a případlnosti jichž následující budou. Jsouce tu hospodářové následující usazené, v rovnou usedlost jinších v panství uve- dené, pročež v placení a povinnostmi jichž jak panských tak i jiných se pokládají a platiti budou nyní i věčně: Ouroky milostivé vrchnosti Panu faráři do Ouhonic desátku ročně Nyní jsou ho- spodářové Sv. Jiř- ského Sv. Havel- ského V sumě pšenice žita 5 n Václav Menoš Jakub Císař. 1 fl. 3 3 kr. 31 31 d. — 43 4 fl. 3 3 kr. 31 31 d. 4 4 l fl. kr. 3 3 d. 3 3 fl. 10 E 50 d. ☞ 1 v. č. v. č. v. Summa . . 2 7 3 3 7 3 3 14 7 10 50 [sic G) Ves Nenačovice (fol. 293). Dle urburu má tato obec od starodávna věčný plat: Ouroku sv. Jiřského 4 ? 40 g., sv. Havelského 5 ſl 30 g. Kteréžto poplatky důchodenské nyní i budoucně po stalým vyměření a rozdělování dle proporcí usedlosti platiti se budou. Jsouce nyní pole a luka rozměřené a grunty v rovnou usedlost rozdělené, tak nyní dle proporcí platiti se bude: Ouroky milostivé vrchnosti V sumě Nyní jsou hospodářové Sv. Jiřského Sv. Havelského fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. Klade se Jiřík Kalous, mlejn za . . . . . . . . . . Jan Suchánek . . Jiřík Kalous z chalupy . . . . Jakub Kopřiva . . . . . . . 20 45 45 45 2 20 45 45 45 40 31 31 31 4 4 Summa . . . 2 37 33/ 7 37 37/ 15 15 11/2
Strana 381
Ustejňování selských živností 1707. 381 Roboty panský dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardubicích dne 28. Junii Ao 1680 s potahem povinni budou, jak s vozem tak s pluhem, týhodně nyní i budoucně vybejvati a konati, totiž: jeden láník s párem koňma 3 dny polouláník s párem koňma 2 dny s potahem jakékoliv se dílo jim nařídí. V čas pak žní: jeden láník . . . . . . 20 dní polouláník . . . . . . 10 dní. H) Ves Libečov (fol. 323). Dle urburu má tato obec věčný plat, totiž: Ouroku sv. Jiřského . . . . . . 16 ſl 35 gr. žita osepního . . . . . . . . . 4 str. sv. Havelského . . . . . 16 ſl 35 gr. ovsa osepního . . . . . . . . . 4 str. pšenice osepní . . . . . 4 str. — slepic ouročních . . . . . . . 8 kusů. Panu faráři Železenskému desátku na zrně dle urburu starýho tato obec dávala: žita na zrně 1 str. 2 v. 2 č., ovsa na zrně 1 str. 2 v. 2 č. Kteréžto poplatky jak důchodenský, tak taky panu faráři nyní i budoucně po stalým vyměření a rozdělováním dle proporcí usedlosti platiti se budou. Jsouce nyní pole a luka rozměřené a grunty v rovnou usedlost rozdělené, tak nyní i budoucně i za slepice a vejce dle proporcí platiti se bude: Nyní jsou hospodářové Ouroky milostivé vrchnosti Sv. Jiř- ského Sv. Ha- velského V sumě = Panu faráři Žele- zenskému de- sátku na zrně z tý obce jemu přicházeti bude fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. m v. č. * v. č. . . . . Tomáš Pibrle . . . . . . Jiřík Horešovský Matěj Pibrle . . . . . . . Václav Líska . . . . . . . Jiřík Líska . . . . . . . . . . . . . Jan Kalina Summa . . . 41/3 3 3 331 31 45 31 45 10 15 17 4/2 4 5 5 4 3 1 31 10 3 31 45 3 45 31 15 17 41/2 4 5 4 3 20 3 31 31 3 30 34 3 3 8 3 8 35 1 2 2 2 2 2 1 1 2 2 2 Roboty panský dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardubicích dne 28. Junii Ao 1680 týhodně nyní i budoucně vybejvati a konati s potahem povinni budou, jak s vozem tak s plu- hem, totiž:
Ustejňování selských živností 1707. 381 Roboty panský dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardubicích dne 28. Junii Ao 1680 s potahem povinni budou, jak s vozem tak s pluhem, týhodně nyní i budoucně vybejvati a konati, totiž: jeden láník s párem koňma 3 dny polouláník s párem koňma 2 dny s potahem jakékoliv se dílo jim nařídí. V čas pak žní: jeden láník . . . . . . 20 dní polouláník . . . . . . 10 dní. H) Ves Libečov (fol. 323). Dle urburu má tato obec věčný plat, totiž: Ouroku sv. Jiřského . . . . . . 16 ſl 35 gr. žita osepního . . . . . . . . . 4 str. sv. Havelského . . . . . 16 ſl 35 gr. ovsa osepního . . . . . . . . . 4 str. pšenice osepní . . . . . 4 str. — slepic ouročních . . . . . . . 8 kusů. Panu faráři Železenskému desátku na zrně dle urburu starýho tato obec dávala: žita na zrně 1 str. 2 v. 2 č., ovsa na zrně 1 str. 2 v. 2 č. Kteréžto poplatky jak důchodenský, tak taky panu faráři nyní i budoucně po stalým vyměření a rozdělováním dle proporcí usedlosti platiti se budou. Jsouce nyní pole a luka rozměřené a grunty v rovnou usedlost rozdělené, tak nyní i budoucně i za slepice a vejce dle proporcí platiti se bude: Nyní jsou hospodářové Ouroky milostivé vrchnosti Sv. Jiř- ského Sv. Ha- velského V sumě = Panu faráři Žele- zenskému de- sátku na zrně z tý obce jemu přicházeti bude fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. m v. č. * v. č. . . . . Tomáš Pibrle . . . . . . Jiřík Horešovský Matěj Pibrle . . . . . . . Václav Líska . . . . . . . Jiřík Líska . . . . . . . . . . . . . Jan Kalina Summa . . . 41/3 3 3 331 31 45 31 45 10 15 17 4/2 4 5 5 4 3 1 31 10 3 31 45 3 45 31 15 17 41/2 4 5 4 3 20 3 31 31 3 30 34 3 3 8 3 8 35 1 2 2 2 2 2 1 1 2 2 2 Roboty panský dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardubicích dne 28. Junii Ao 1680 týhodně nyní i budoucně vybejvati a konati s potahem povinni budou, jak s vozem tak s plu- hem, totiž:
Strana 382
382 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: jednoláník s párem koňma 3 dny s potahem jakékoliv dílo se jim nařídí. U polouláník s párem koňma 2 dny V čas pak žní: jeden láník . . . . 20 dní, polouláník . . . . . . . 10 dní. J) Ves Kyšice (f. 367—369). Dle urburu tato obec od starodávna má věčný plat, totiž: 48 � 52 gr. robot ženních . . . . . . . . 15 dní Ouroku sv. Jiřského . . . . . . . . 5 dní sv. Havelského . . . . . 56 ſP 36 gr. roboty konopě trhati loje přepouštěného . . . . . 30 kusů slepic ouročních . 2 kameny Panu faráři Únhoštskému desátku na zrně dle urburu starého tato obec dávala žita 21 strych. Krav zádušních jest tu 16 kusů po 18 krej., ročně 4 fl. 48 kr. na zrně Kteréžto poplatky jak důchodenský tak taky panu faráři nyní i budoucně po stalým vyměření a rozdělováním dle proporcí usedlosti platiti se budou. Jsouce nyní pole a luka rozměřené a grunty v rovnou usedlost rozdělené, tak nyní i budoucně i za slepice dle proporcí platiti se bude: Ouroku milostivé vrchnosti Nyní jsou hospodářové Sv. Jiř- ského Sv. Ha- velského V sumě fl. kr. d. fl. kr. d. fl. lkr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. 31 4 3 31 3 3 3 2 Václav Pospíšil . . . . . . Matěj Kopřiva . . . . . Václav Vrbskej .. . . . Pavel Vyšín . . . Tomáš Janoušek . . . . Jiřík Kaprál . . . . Matěj Šmíd . . . . . Jiřík Bukvička . . . . . Vilím Kopřiva . . . . . . - Vít Shejbal . . . . . . Pavel Klatovský . . . . Václav Janoušek . . . . . . Jiřík Knöbl. . . . . . . . Jakub Kopřiva . . . . . Mlejn nový Kyšický . Mlejn panský Čertovský Jan Škarda, kovář . 3 3 3 3 3 3 1 1 3 3 15 1 1 31 31 31 31 52 45 31 45 45 31 31 45 45 43 4 4 3 3 3 31 31 31 4 4 4 4 3 31 4 52 5 45 4 3 31 53 5 4 4 3 3 45 45 31 31 51 5 1 15 45 45 nájem platí 2 2 3 30 3 45 31 3 31 31 3 3 31 31 3 3 3 4 2 22 22 22 22 2 22 12 12 22 12 12 22 22 12 12 36 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2 1 lo 4 4 8 Summa 4 48 21
382 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: jednoláník s párem koňma 3 dny s potahem jakékoliv dílo se jim nařídí. U polouláník s párem koňma 2 dny V čas pak žní: jeden láník . . . . 20 dní, polouláník . . . . . . . 10 dní. J) Ves Kyšice (f. 367—369). Dle urburu tato obec od starodávna má věčný plat, totiž: 48 � 52 gr. robot ženních . . . . . . . . 15 dní Ouroku sv. Jiřského . . . . . . . . 5 dní sv. Havelského . . . . . 56 ſP 36 gr. roboty konopě trhati loje přepouštěného . . . . . 30 kusů slepic ouročních . 2 kameny Panu faráři Únhoštskému desátku na zrně dle urburu starého tato obec dávala žita 21 strych. Krav zádušních jest tu 16 kusů po 18 krej., ročně 4 fl. 48 kr. na zrně Kteréžto poplatky jak důchodenský tak taky panu faráři nyní i budoucně po stalým vyměření a rozdělováním dle proporcí usedlosti platiti se budou. Jsouce nyní pole a luka rozměřené a grunty v rovnou usedlost rozdělené, tak nyní i budoucně i za slepice dle proporcí platiti se bude: Ouroku milostivé vrchnosti Nyní jsou hospodářové Sv. Jiř- ského Sv. Ha- velského V sumě fl. kr. d. fl. kr. d. fl. lkr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. 31 4 3 31 3 3 3 2 Václav Pospíšil . . . . . . Matěj Kopřiva . . . . . Václav Vrbskej .. . . . Pavel Vyšín . . . Tomáš Janoušek . . . . Jiřík Kaprál . . . . Matěj Šmíd . . . . . Jiřík Bukvička . . . . . Vilím Kopřiva . . . . . . - Vít Shejbal . . . . . . Pavel Klatovský . . . . Václav Janoušek . . . . . . Jiřík Knöbl. . . . . . . . Jakub Kopřiva . . . . . Mlejn nový Kyšický . Mlejn panský Čertovský Jan Škarda, kovář . 3 3 3 3 3 3 1 1 3 3 15 1 1 31 31 31 31 52 45 31 45 45 31 31 45 45 43 4 4 3 3 3 31 31 31 4 4 4 4 3 31 4 52 5 45 4 3 31 53 5 4 4 3 3 45 45 31 31 51 5 1 15 45 45 nájem platí 2 2 3 30 3 45 31 3 31 31 3 3 31 31 3 3 3 4 2 22 22 22 22 2 22 12 12 22 12 12 22 22 12 12 36 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2 1 lo 4 4 8 Summa 4 48 21
Strana 383
Ustejňování selských živností 1707. 383 Roboty panský dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardubicích dne 28. Junii Ao 1680 s potahem povinni budou, jak s vozem tak s pluhem, týhodně nyní i budoucně vybejvati a konati, totiž: jeden láník s párem koňma 3 dni c Upolouláník s párem koňma 2 dny o se nařídí. V čas žní pak: jeden láník . . . . . . . 20 dní, polouláník . . . . . . . 10 dní. s potahem K) Ves Přítočno (f. 483—485). Dle urburu má tato obec od starodávna věčný plat: Ouroku sv. Jiřského . . . 10 � 36 g. 6 d. vajec ouročních . . . . . . 10 �P 12 kusů 7 kusů sv. Havelského . . 10 �P 36 g. 6 d. krmných husí . . . . . . . ovsa osepního slepic ouročních . 83 kusy . . . . 5 str. Panu faráři Únhoštskému desátku dle urburu starýho tato obec dávala: pšenice na zrně 2 věrtele, žita na zrně 8 strychů, ječmene 2 věrtele, hrachu 2 věrtele. Kteréžto poplatky jak důchodenský tak taky panu faráři nyní i budoucně po stalým vyměření a rozdělováním dle proporcí usedlosti platiti se budou: Jsouce nyní pole a luka rozměřené a grunty v rovnou usedlost rozdělené, tak nyní i budoucně i za slepice dle proporcí platiti se bude: Ouroky milostivé vrchnosti K záduší Unhoštskému Panu faráři Unhošt- skému desátku na zrně nyní i budoucně z tý obce přicházeti bude Nyní jsou hospodářové žita N fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr d. ☞ 5 * Jiřík Veselej . . . Jiřík Kapalín . . Jiřík Marhulík . . Jan Fousek . . . Václav Mařík . Jan Soukup, nyní Jiřík Vacínek Jan Soukup . Václav Kopřiva Suma . . . 8 1 45 3 3 31 31 3 3 31 3 31 45 3 28 31 14 51/2 412 412 3 41/2 41/2 51/2 41/2 3 3 3 3 3 28 45 31 31 31 31 45 31 14 54 41/2 41/2 3 41/2 41/2 5 41/2 3 31 3 14 3 3 3 31 3 56 28 41/2 3 3 3 41/2 3 3 24 18 18 Klad. Un- hoště 2 2 1 1 9 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
Ustejňování selských živností 1707. 383 Roboty panský dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardubicích dne 28. Junii Ao 1680 s potahem povinni budou, jak s vozem tak s pluhem, týhodně nyní i budoucně vybejvati a konati, totiž: jeden láník s párem koňma 3 dni c Upolouláník s párem koňma 2 dny o se nařídí. V čas žní pak: jeden láník . . . . . . . 20 dní, polouláník . . . . . . . 10 dní. s potahem K) Ves Přítočno (f. 483—485). Dle urburu má tato obec od starodávna věčný plat: Ouroku sv. Jiřského . . . 10 � 36 g. 6 d. vajec ouročních . . . . . . 10 �P 12 kusů 7 kusů sv. Havelského . . 10 �P 36 g. 6 d. krmných husí . . . . . . . ovsa osepního slepic ouročních . 83 kusy . . . . 5 str. Panu faráři Únhoštskému desátku dle urburu starýho tato obec dávala: pšenice na zrně 2 věrtele, žita na zrně 8 strychů, ječmene 2 věrtele, hrachu 2 věrtele. Kteréžto poplatky jak důchodenský tak taky panu faráři nyní i budoucně po stalým vyměření a rozdělováním dle proporcí usedlosti platiti se budou: Jsouce nyní pole a luka rozměřené a grunty v rovnou usedlost rozdělené, tak nyní i budoucně i za slepice dle proporcí platiti se bude: Ouroky milostivé vrchnosti K záduší Unhoštskému Panu faráři Unhošt- skému desátku na zrně nyní i budoucně z tý obce přicházeti bude Nyní jsou hospodářové žita N fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr. d. fl. kr d. ☞ 5 * Jiřík Veselej . . . Jiřík Kapalín . . Jiřík Marhulík . . Jan Fousek . . . Václav Mařík . Jan Soukup, nyní Jiřík Vacínek Jan Soukup . Václav Kopřiva Suma . . . 8 1 45 3 3 31 31 3 3 31 3 31 45 3 28 31 14 51/2 412 412 3 41/2 41/2 51/2 41/2 3 3 3 3 3 28 45 31 31 31 31 45 31 14 54 41/2 41/2 3 41/2 41/2 5 41/2 3 31 3 14 3 3 3 31 3 56 28 41/2 3 3 3 41/2 3 3 24 18 18 Klad. Un- hoště 2 2 1 1 9 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
Strana 384
384 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Roboty panský dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardubicích dne 28. Junii Ao 1680 s potahem povinni budou, jak s vozem tak s pluhem, týhodně nyní i budoucně vybejvati a konati, totiž: s potahem dvouláník s čtyřma koňma 3 dny jeden láník s párem koňma 3 dny polouláník s párem koňma 2 dny jakékoliv se dílo trefí a jim nařídí. V čas pak žní: dvouláník 40 dní, jeden láník 20 dní, polouláník 10 dní. 192. 1708, 14. dubna na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggen- berský obnovuje starým osadníkům v Hejrově (Heuraffel) list z r. 1652 na osvobození od práva odúmrtního, a také novým osadníkům tuto svobodu uděluje. Von Gottes Gnaden Wir Johann Christian Herzog zu Krumaw und Fürst zu Eggen- berg, des heil. Röm. Reichs gefürsteter Graf zu Gradisca, Graf zu Adlsperg und Herr zu Aquilea oc, Ritter des guldenen Velleris, der Röm. Kais. Mt würklicher geheimer Rath und Kammerer, haben Uns diejenige Memorialien, weliche sowohl die alte als neue Heyraffler eingegeben, und darinnen respective gehorsambst gebeten, Wier möchten gnädigist geruhen denen alten die Privilegien, umbwillen soliche nur auf einem schlechten Papier geschrieben, mithin zimblichermassen versehrt sind, verneuern und umbferdigen zu lassen, denen neuen aber die Befreiung vom Todtenfall gnädigist zu ertheilen, umbständlich gehorsambst referiren lassen, und mit reifen Rath und guten Wissen gnädigist resolvirt, dass die neue Heuraffler desjenigen Privilegii de Anno 1652, so wie denen alten gnädigist ertheilt, sich freyen, ge- brauchen und geniessen sollen; wie Wür dann soliches hiemit ratificiren und confirmiren also und dergestalten, dass von nun an sie neue Heuraffler von Todtenfall befreiet und in allen und jeden gleich denen alten gehalten; die Successiones ab intestato aber über den siebenden Grad nach der bürgerlichen Sibschaft nicht extendirt werden; Uns bei Hakung des Holzes, auch sonsten jeder Zeit getreu und fleissig sein, sich auch nicht des mindesten ein mehrers anmassen sollen, ausser was ged. Privilegium de Anno 1652 clar und ausdrüklich vermag und in sich enthalten thuet; wie sie dann ihre Gaben und Gebührnüssen nach einem, an Unsern Rath und Oberhauptmann von Liebenhauss zugleich ergehenden Rescript auszustehen haben werden. Das Grundtbuch hingegen soll dieses ganze Gericht nicht unter sich behalten, sondern muss soliches bei Unsern Schloss Krumaw verwahrt und alle Abhandlung daselbst gepflogen werden. Urkund Unserer aigenen, hierunter gestelten Handschrift und beigetrukten mitteren Insigl. So geschehen auff Unserer herzogl. Residenz Krumaw den 14. April 1708. Johann Christian. (L. S.) Ad mandatum suae Celsitudinis proprium: David Sartori m. p., Concipist. Koncept a pozdější opis v kníž arch. Kruml. a ad I. 5AU. No 23. (Vypsal H. Gross.) — Potvrzo- vaný zde list z roku 1652 tištěn jest výše str. 255 č. 160. Ves Hejrov (Heuraffel) nad Vltavou, západně od Vyššího Brodu, sluje také na Výtoni.
384 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Roboty panský dle dekretu JMti cís. sub datum v Pardubicích dne 28. Junii Ao 1680 s potahem povinni budou, jak s vozem tak s pluhem, týhodně nyní i budoucně vybejvati a konati, totiž: s potahem dvouláník s čtyřma koňma 3 dny jeden láník s párem koňma 3 dny polouláník s párem koňma 2 dny jakékoliv se dílo trefí a jim nařídí. V čas pak žní: dvouláník 40 dní, jeden láník 20 dní, polouláník 10 dní. 192. 1708, 14. dubna na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggen- berský obnovuje starým osadníkům v Hejrově (Heuraffel) list z r. 1652 na osvobození od práva odúmrtního, a také novým osadníkům tuto svobodu uděluje. Von Gottes Gnaden Wir Johann Christian Herzog zu Krumaw und Fürst zu Eggen- berg, des heil. Röm. Reichs gefürsteter Graf zu Gradisca, Graf zu Adlsperg und Herr zu Aquilea oc, Ritter des guldenen Velleris, der Röm. Kais. Mt würklicher geheimer Rath und Kammerer, haben Uns diejenige Memorialien, weliche sowohl die alte als neue Heyraffler eingegeben, und darinnen respective gehorsambst gebeten, Wier möchten gnädigist geruhen denen alten die Privilegien, umbwillen soliche nur auf einem schlechten Papier geschrieben, mithin zimblichermassen versehrt sind, verneuern und umbferdigen zu lassen, denen neuen aber die Befreiung vom Todtenfall gnädigist zu ertheilen, umbständlich gehorsambst referiren lassen, und mit reifen Rath und guten Wissen gnädigist resolvirt, dass die neue Heuraffler desjenigen Privilegii de Anno 1652, so wie denen alten gnädigist ertheilt, sich freyen, ge- brauchen und geniessen sollen; wie Wür dann soliches hiemit ratificiren und confirmiren also und dergestalten, dass von nun an sie neue Heuraffler von Todtenfall befreiet und in allen und jeden gleich denen alten gehalten; die Successiones ab intestato aber über den siebenden Grad nach der bürgerlichen Sibschaft nicht extendirt werden; Uns bei Hakung des Holzes, auch sonsten jeder Zeit getreu und fleissig sein, sich auch nicht des mindesten ein mehrers anmassen sollen, ausser was ged. Privilegium de Anno 1652 clar und ausdrüklich vermag und in sich enthalten thuet; wie sie dann ihre Gaben und Gebührnüssen nach einem, an Unsern Rath und Oberhauptmann von Liebenhauss zugleich ergehenden Rescript auszustehen haben werden. Das Grundtbuch hingegen soll dieses ganze Gericht nicht unter sich behalten, sondern muss soliches bei Unsern Schloss Krumaw verwahrt und alle Abhandlung daselbst gepflogen werden. Urkund Unserer aigenen, hierunter gestelten Handschrift und beigetrukten mitteren Insigl. So geschehen auff Unserer herzogl. Residenz Krumaw den 14. April 1708. Johann Christian. (L. S.) Ad mandatum suae Celsitudinis proprium: David Sartori m. p., Concipist. Koncept a pozdější opis v kníž arch. Kruml. a ad I. 5AU. No 23. (Vypsal H. Gross.) — Potvrzo- vaný zde list z roku 1652 tištěn jest výše str. 255 č. 160. Ves Hejrov (Heuraffel) nad Vltavou, západně od Vyššího Brodu, sluje také na Výtoni.
Strana 385
Odúmrtné břemeno odpouštěno na Krumlovsku 1708. 385 193. 1708, 19. října: Knížecí Eggenberská dvorní kancelář oznamuje radovi a vrchnímu hejtmanovi Janu Šebestianovi z Liebenhausu, že kníže Jan Kristian z Eggenberka osvobozuje od práva odúmrtního dva chalupníky, Matěje Langa a Viléma Prumera, kteří z rychty Brentenberské byli vyloučeni a k rychtě Schneedorfské přiděleni. Von dem durchleuchtigsten Fürsten und Herrn, Herrn Johann Christian Herzogen zu Krumau und Fürsten zu Eggenberg... Dero Rath und Oberhaubtmann Herrn Johann Seba- stian von Liebenhaus hiemit anzufuegen, hochgned. Ihre fürstl. Gnaden hetten sich gnedigst entschlossen, die zwei unlängst in Aufrichtung theils newer Gerichte von dem Prentenberger abgenomben und zu dem Gericht Schneedoff zuegezogene Häusler, benanntl. Mathiam Lang und Wilhelmb Prumer, auf ihr unterthänigistes Anlangen und Bitten sambt ihren Weib und Kindern, auch die Hausstätt und was zu demselben gehörig, der Buerde des Todtenfalls, welchen sie bishero verbunden gewesen, zu entledigen und unter die Freiheit des obig be- rührten Gerichts Schneedorf, jedoch mit solcher Bedingnuss zu entlassen, dass diese 2 Häusler und alle ihre nachkommende Besizer eben dasjenige zu praestiren schuldig sein sollen, warzue des Gerichts Schneedorf andere Particular-Inwohner vermög der in Handen habenden Todten- falls-Befreiung gebunden seint. Welches Herr Oberhaubtmann von Liebenhaus bei dem Schnedorfer Grundbuch behörigermassen ad notam genehmben, und diss auch ihnen Impe- tranten zu intimiren wissen wird; dann hieran beschiecht höchstged. S. fürstl. Gnaden gne- digster Willen und Meinung. Decretum Schloss Krumau den 19. Octobris 1708. Hochfürstl. Eggenberg. Hof-Kanzlei allda. Dem hochfürstl. Eggenberg. Rath und Oberhaubtmann Herrn Johann Sebastian von Liebenhaus zuzustellen. S přitištěnou pečetí v kníž. arch. Kruml. ad I. 5AU. No. 24. (Vypsal H. Gross.) — Vsi aneb rychty Brentenberk a Schneedorf leží u řeky Blanice, 6 km od Volar na východ. 194. 1708, 19. října: Kníže Jan Kristian z Eggenberka osvobozuje od odúmrti chalupy rybákovy v rychtě Třebonínské u Pozděrazského dvora (blíže Certyně na Krumlovsku). Todtenfalls Befreiung der sogenannten Fischers-Challupen bei Postirass in Preitten- steiner Gericht, fol. 49 im Jahr 1708. Von dem durchleuchtigsten Fürsten und Herrn, Herrn Johann Christian Herzogen zu Krummau und Fürsten zu Eggenberg.., dero Rath und Ober- hauptmann Herrn Johann Sebastian von Liebenhaus hiemit anzufügen, hochgedacht ihre fürstl. Gnaden hetten ihro das von dem Joseph Summerauer (zu Priethal gebührtig) eingereichte Memorial, worinnen derselbe anzeuget, er hette ihme bei unsern Pozdiraser Hof des Fischers Challupen erkauft, mit unterthänigster Bitte, selbige von der Todtenfälligkeit zu befreien. Wie nun hochged. ihre fürstl. Gnaden dessen Petito gegen dem gnädigst deferiret haben, dass alle Besitzer dieser Challupen jährl. 15 kr. in Ihrer hochfürstl. Gnaden Krummauer Rentambt Archiv Český XXIX 49
Odúmrtné břemeno odpouštěno na Krumlovsku 1708. 385 193. 1708, 19. října: Knížecí Eggenberská dvorní kancelář oznamuje radovi a vrchnímu hejtmanovi Janu Šebestianovi z Liebenhausu, že kníže Jan Kristian z Eggenberka osvobozuje od práva odúmrtního dva chalupníky, Matěje Langa a Viléma Prumera, kteří z rychty Brentenberské byli vyloučeni a k rychtě Schneedorfské přiděleni. Von dem durchleuchtigsten Fürsten und Herrn, Herrn Johann Christian Herzogen zu Krumau und Fürsten zu Eggenberg... Dero Rath und Oberhaubtmann Herrn Johann Seba- stian von Liebenhaus hiemit anzufuegen, hochgned. Ihre fürstl. Gnaden hetten sich gnedigst entschlossen, die zwei unlängst in Aufrichtung theils newer Gerichte von dem Prentenberger abgenomben und zu dem Gericht Schneedoff zuegezogene Häusler, benanntl. Mathiam Lang und Wilhelmb Prumer, auf ihr unterthänigistes Anlangen und Bitten sambt ihren Weib und Kindern, auch die Hausstätt und was zu demselben gehörig, der Buerde des Todtenfalls, welchen sie bishero verbunden gewesen, zu entledigen und unter die Freiheit des obig be- rührten Gerichts Schneedorf, jedoch mit solcher Bedingnuss zu entlassen, dass diese 2 Häusler und alle ihre nachkommende Besizer eben dasjenige zu praestiren schuldig sein sollen, warzue des Gerichts Schneedorf andere Particular-Inwohner vermög der in Handen habenden Todten- falls-Befreiung gebunden seint. Welches Herr Oberhaubtmann von Liebenhaus bei dem Schnedorfer Grundbuch behörigermassen ad notam genehmben, und diss auch ihnen Impe- tranten zu intimiren wissen wird; dann hieran beschiecht höchstged. S. fürstl. Gnaden gne- digster Willen und Meinung. Decretum Schloss Krumau den 19. Octobris 1708. Hochfürstl. Eggenberg. Hof-Kanzlei allda. Dem hochfürstl. Eggenberg. Rath und Oberhaubtmann Herrn Johann Sebastian von Liebenhaus zuzustellen. S přitištěnou pečetí v kníž. arch. Kruml. ad I. 5AU. No. 24. (Vypsal H. Gross.) — Vsi aneb rychty Brentenberk a Schneedorf leží u řeky Blanice, 6 km od Volar na východ. 194. 1708, 19. října: Kníže Jan Kristian z Eggenberka osvobozuje od odúmrti chalupy rybákovy v rychtě Třebonínské u Pozděrazského dvora (blíže Certyně na Krumlovsku). Todtenfalls Befreiung der sogenannten Fischers-Challupen bei Postirass in Preitten- steiner Gericht, fol. 49 im Jahr 1708. Von dem durchleuchtigsten Fürsten und Herrn, Herrn Johann Christian Herzogen zu Krummau und Fürsten zu Eggenberg.., dero Rath und Ober- hauptmann Herrn Johann Sebastian von Liebenhaus hiemit anzufügen, hochgedacht ihre fürstl. Gnaden hetten ihro das von dem Joseph Summerauer (zu Priethal gebührtig) eingereichte Memorial, worinnen derselbe anzeuget, er hette ihme bei unsern Pozdiraser Hof des Fischers Challupen erkauft, mit unterthänigster Bitte, selbige von der Todtenfälligkeit zu befreien. Wie nun hochged. ihre fürstl. Gnaden dessen Petito gegen dem gnädigst deferiret haben, dass alle Besitzer dieser Challupen jährl. 15 kr. in Ihrer hochfürstl. Gnaden Krummauer Rentambt Archiv Český XXIX 49
Strana 386
386 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským. bezahlen sollen; also wird gedachter Herr von Liebenhaus solches ad notam nehmen zu lassen, und es auch dem Impetranten zu intimiren wissen. Dann hieran beschiehet hochged. Sr. fürstl. Gnaden gnädigster Willen und Meinung. Decretum Schloss Krummau den 19. Octobris 1708. Hochfürstl. Eggenb. Hof-Kanzlei allda. Ve sbírce pozdějších opisův a překladů listin na osvobození od odúmrti, v kníž. archivě Kruml. I. 5AU. No. 28 fol. 86—87. Vypsal H. Gross. — Třebonín (Breitenstein) leží 3 km na východ od Zlaté Koruny. Od Třebonína 4 km k severu stojí ves Čertyně; odtud přes 1 km na severovýchod blíže Vltavy stál Pozdě- razský dvůr, jenž r. 1727 byl od knížete prodán dvěma sedlákům (Sommer, Buděj. 274). Nyní Pozděraz jsou dvě samoty, řečené Sedlák a Rybáček; jsou tam i jiné samoty a mlýn na Vltavě. 195. 1708, 20. listopadu na Krumlově: Kníže Jan Kristian z Eggenberka, byv o to prosen (a) od 28 domkářů v zánovní vsi Brentenberku (6 km východně od Volar), osvobozuje je (b) od břemene odúmrtního za 36 kr. ročního platu a pod jinými výminkami. a) Žádost domkářů, bez datum. Durchleuchtiger Herzog! Gnädigster Fürst und Herr Herr! Ewer herzogl. Durchleucht in unterthänigsten Gehorsamb zu behölligen veranlasset uns, noch ohne aigentlichen Namen bestehende, dero trewgehorsambste Unterthanen und auf den von altersher so genanden Brenten-Berg wohnende arme und wegen der Todtenfälligkeit, in der wir Dato verharren, verachte 28 Häusler nächst Schneedorf und Miessaw, die wir von 14 Jahren her die Häuseln in Wald allbereit völlig ausgebauet, die Robottn auch so willig als schuldig schon verrichten wasmassen alle umb uns umbligende in Freiheiten bestehen, wir aber allein obgedachter Todtenfälligkeit unterworfen sein. Wannen dann uns auch dergleichen Freiheit sehr anständig wär, derohalben gelanget an Ewer herzogl. Durchleucht nicht allein als unsern gnädigsten Fürsten und Herrn Herrn, sondern auch als Vatern, unser unterthänig-gehorsambstes Bitten, durch die Barmherzigkeit die Gnad mitzutheilen und uns 28 Häusler mit der Freiheit denen umb uns umbliegenden gleich gnädigst zu erfreuen; nicht weniger mit einem Namen Dero gnädigsten Belieben nach zu begaben. Warfür wir, so lang die Häuseln stehen werden, jährlich bei Sct Maria Magdalena vor Ewer Durchleucht eine heilige Mess lesen lassen, und darbei Gross und Klein unser Gebet vor dieselbte Gott aufopffern wollen, lebenslang aber verharren Ewer herzogl. Durchleucht unterthänig-trew-gehorsambste gesambte 28 Häusler von den in- dessen sogenanten Brentenberg zu Dero Krumauer Herrschaft gehörige Unterthanen. Orig. na papíře v kníž. arch. Kruml. ad I. 5AU. No. 30. b) Knížecí výsada z 20. listopadu 1708. Von Gottes Gnaden Wür Johann Christian Herzog zu Crumaw und Fürst zu Eggen- berg ... thuen kund und zu wissen, wie dass Wür in Unserer Herrschaft Krumaw vor etlichen Jahren in einem so genanten Brentenberger Bezuerk unterschiedl. newe Häuser anzulegen gnedigst verordnet haben, woselbst dann seither auch bereits acht und zwanzig Hausstätt erbawet worden, und noch mehr erbawet werden können. Demnach aber der Grund und Boden erstgemelten Bezuerks (so Wür nun auch zu einen Gericht erigirt haben) und dessen
386 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským. bezahlen sollen; also wird gedachter Herr von Liebenhaus solches ad notam nehmen zu lassen, und es auch dem Impetranten zu intimiren wissen. Dann hieran beschiehet hochged. Sr. fürstl. Gnaden gnädigster Willen und Meinung. Decretum Schloss Krummau den 19. Octobris 1708. Hochfürstl. Eggenb. Hof-Kanzlei allda. Ve sbírce pozdějších opisův a překladů listin na osvobození od odúmrti, v kníž. archivě Kruml. I. 5AU. No. 28 fol. 86—87. Vypsal H. Gross. — Třebonín (Breitenstein) leží 3 km na východ od Zlaté Koruny. Od Třebonína 4 km k severu stojí ves Čertyně; odtud přes 1 km na severovýchod blíže Vltavy stál Pozdě- razský dvůr, jenž r. 1727 byl od knížete prodán dvěma sedlákům (Sommer, Buděj. 274). Nyní Pozděraz jsou dvě samoty, řečené Sedlák a Rybáček; jsou tam i jiné samoty a mlýn na Vltavě. 195. 1708, 20. listopadu na Krumlově: Kníže Jan Kristian z Eggenberka, byv o to prosen (a) od 28 domkářů v zánovní vsi Brentenberku (6 km východně od Volar), osvobozuje je (b) od břemene odúmrtního za 36 kr. ročního platu a pod jinými výminkami. a) Žádost domkářů, bez datum. Durchleuchtiger Herzog! Gnädigster Fürst und Herr Herr! Ewer herzogl. Durchleucht in unterthänigsten Gehorsamb zu behölligen veranlasset uns, noch ohne aigentlichen Namen bestehende, dero trewgehorsambste Unterthanen und auf den von altersher so genanden Brenten-Berg wohnende arme und wegen der Todtenfälligkeit, in der wir Dato verharren, verachte 28 Häusler nächst Schneedorf und Miessaw, die wir von 14 Jahren her die Häuseln in Wald allbereit völlig ausgebauet, die Robottn auch so willig als schuldig schon verrichten wasmassen alle umb uns umbligende in Freiheiten bestehen, wir aber allein obgedachter Todtenfälligkeit unterworfen sein. Wannen dann uns auch dergleichen Freiheit sehr anständig wär, derohalben gelanget an Ewer herzogl. Durchleucht nicht allein als unsern gnädigsten Fürsten und Herrn Herrn, sondern auch als Vatern, unser unterthänig-gehorsambstes Bitten, durch die Barmherzigkeit die Gnad mitzutheilen und uns 28 Häusler mit der Freiheit denen umb uns umbliegenden gleich gnädigst zu erfreuen; nicht weniger mit einem Namen Dero gnädigsten Belieben nach zu begaben. Warfür wir, so lang die Häuseln stehen werden, jährlich bei Sct Maria Magdalena vor Ewer Durchleucht eine heilige Mess lesen lassen, und darbei Gross und Klein unser Gebet vor dieselbte Gott aufopffern wollen, lebenslang aber verharren Ewer herzogl. Durchleucht unterthänig-trew-gehorsambste gesambte 28 Häusler von den in- dessen sogenanten Brentenberg zu Dero Krumauer Herrschaft gehörige Unterthanen. Orig. na papíře v kníž. arch. Kruml. ad I. 5AU. No. 30. b) Knížecí výsada z 20. listopadu 1708. Von Gottes Gnaden Wür Johann Christian Herzog zu Crumaw und Fürst zu Eggen- berg ... thuen kund und zu wissen, wie dass Wür in Unserer Herrschaft Krumaw vor etlichen Jahren in einem so genanten Brentenberger Bezuerk unterschiedl. newe Häuser anzulegen gnedigst verordnet haben, woselbst dann seither auch bereits acht und zwanzig Hausstätt erbawet worden, und noch mehr erbawet werden können. Demnach aber der Grund und Boden erstgemelten Bezuerks (so Wür nun auch zu einen Gericht erigirt haben) und dessen
Strana 387
Odúmrtné břemeno odpouštěno na Krumlovsku 1708. 387 Zuegehörde dem Todtenfall unterworfen ist, und die Leut, welche sich altorten ansässig ge- macht, Uns unterthänigst gebeten, besagtes Ort und nunmehro Gericht von der Buerde des Todtenfalls zu befreien und mit der Freiheit, wie andere umbliegende Dörfer, zu begnaden. Wür auch solch ihr unterthänigstes Anlangen und Bitten von weegen ihres Gehorsambs und Getrewe in Gnaden angesehen, und sie solchen Lasts des Todtenfalls, in dem sie bishero gewandlet, befreiet und entbunden, auch alle ihre Erben und Nachkomben mann- und weibl. Geschlechts solchergestalt begnadet, dass sie hinfüro bemelten Todtenfalls befreiet sein sollen. Thuen auch solches hiemit kraft dieses Briefs nachfolgender Gestalt und gegen untengesagten Conditionen, dass zwar alle und jede Inwohner in obbemelten Brentenberg mann- und weibl. Geschlechts alle ihre Guetter, ligend- und fahrend, bei gesunden Leib oder auf den Todtbet, durch ein ordentliches Testament und lezten Willen mögen geben und verschaffen, jedoch niemand anderen, als einem solchen, welcher damahls und beim Absterben des Erblassers Unser oder Unserer Erben und Nachkommen würklicher Unterthan sein wuerde. 2. Zum Fall es sich begebete, dass ein Mann oder Weib aus obernannten Gericht Brentenberg ohne ordentlich aufgerichten Testament und lezten Willen von dieser Welt ab- gienge, so solle zwar dessen Verlassenschaft, dafern sie Unsere oder Unserer Erben und Nachkommen tempore successionis würkliche Unterthanen sein möchten, usque ad septimum gradum inclusive, computatione juxta jus civile facta, das ist bis in das sibemte Glied, selbiges mit einschliessend, nach Aussatz des weltlichen Rechts anzurechnen, unhinderlich fallen; wi- drigens aber, da dergleichen Bluets-Verwandte, so ab intestato erben wolten, dem Verstor- benen über den 7ten Graad verwandt wären, solle die hinterbliebene Verlassenschaft Uns oder Unseren Erben und Nachkommen vollkommentlich zuestehen und gebühren. Wofern es sich aber 3° begabe und zuetruege, dass deren Inwohner aus obbemelten Gericht Brentenberg einer mit Todt abgienge und hinter ihn unerzogene Kinder, die ihre Jahren nit hetten, ver- liess, so sollen alle der Waisen Guetter nach ihren Vater zu Krumaw in unsere Waisen- buecher beschrieben werden, und die Freind oder Gerhaber derselben Waisen, welche sich umb das Guet annehmen, sollen solches, wie gebrauchig, zu verbürgen schuldig sein, dass sie es denen Kindern nicht mündern, sondern völlig erhalten wollen. Und das alles solle mit Unseren oder Unseres Waisenambts-Verwalters Vorwissen und Willen beschehen. Jedoch 4° sollen jetzt und künftige Inwohner in jezt würklich stehenden 28 Hausstätten (massen diese Todtenfalls-Befreyung auf die mit der Zeit in diesem Revier und Bezuerk noch etwo erbauende Häuser nicht extendiren solle) [zufolge] dieser erzähltermassen ihnen [in] Gnaden verlihenen Todtenfälligkeits-Befreiung, anstatt des Todtenfalls, nebst andern Ordinari- Zünsen und was sie sonst als getrewe Unterthanen zue thuen und zu praestiren schuldig seind, zu Gally jedes Jahrs ein jeder 36 kr. in Unser Krumawer Ränt-Ambt bezahlen und richtig machen. Zu Urkhund dessen haben Wür Uns aigenhändig unterschrieben und Unser fürstl. mitteres Insigl wissentlich beitruken lassen. So geschehen auf Unserer herzogl. Residenz Krumaw den 20. Novembris des ein tausend siben hundert und achten Jahrs. Johann Christian m. p. Ad mandatum Suae Celsitudinis proprium Joh. Max. Sanitzky, secretarius. Orig. na papíře s pečetí v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 30. (Vypsal H. Gross.) — Srovnej snížení platů Brentenberským z 13. října 1711 zde níže. 49*
Odúmrtné břemeno odpouštěno na Krumlovsku 1708. 387 Zuegehörde dem Todtenfall unterworfen ist, und die Leut, welche sich altorten ansässig ge- macht, Uns unterthänigst gebeten, besagtes Ort und nunmehro Gericht von der Buerde des Todtenfalls zu befreien und mit der Freiheit, wie andere umbliegende Dörfer, zu begnaden. Wür auch solch ihr unterthänigstes Anlangen und Bitten von weegen ihres Gehorsambs und Getrewe in Gnaden angesehen, und sie solchen Lasts des Todtenfalls, in dem sie bishero gewandlet, befreiet und entbunden, auch alle ihre Erben und Nachkomben mann- und weibl. Geschlechts solchergestalt begnadet, dass sie hinfüro bemelten Todtenfalls befreiet sein sollen. Thuen auch solches hiemit kraft dieses Briefs nachfolgender Gestalt und gegen untengesagten Conditionen, dass zwar alle und jede Inwohner in obbemelten Brentenberg mann- und weibl. Geschlechts alle ihre Guetter, ligend- und fahrend, bei gesunden Leib oder auf den Todtbet, durch ein ordentliches Testament und lezten Willen mögen geben und verschaffen, jedoch niemand anderen, als einem solchen, welcher damahls und beim Absterben des Erblassers Unser oder Unserer Erben und Nachkommen würklicher Unterthan sein wuerde. 2. Zum Fall es sich begebete, dass ein Mann oder Weib aus obernannten Gericht Brentenberg ohne ordentlich aufgerichten Testament und lezten Willen von dieser Welt ab- gienge, so solle zwar dessen Verlassenschaft, dafern sie Unsere oder Unserer Erben und Nachkommen tempore successionis würkliche Unterthanen sein möchten, usque ad septimum gradum inclusive, computatione juxta jus civile facta, das ist bis in das sibemte Glied, selbiges mit einschliessend, nach Aussatz des weltlichen Rechts anzurechnen, unhinderlich fallen; wi- drigens aber, da dergleichen Bluets-Verwandte, so ab intestato erben wolten, dem Verstor- benen über den 7ten Graad verwandt wären, solle die hinterbliebene Verlassenschaft Uns oder Unseren Erben und Nachkommen vollkommentlich zuestehen und gebühren. Wofern es sich aber 3° begabe und zuetruege, dass deren Inwohner aus obbemelten Gericht Brentenberg einer mit Todt abgienge und hinter ihn unerzogene Kinder, die ihre Jahren nit hetten, ver- liess, so sollen alle der Waisen Guetter nach ihren Vater zu Krumaw in unsere Waisen- buecher beschrieben werden, und die Freind oder Gerhaber derselben Waisen, welche sich umb das Guet annehmen, sollen solches, wie gebrauchig, zu verbürgen schuldig sein, dass sie es denen Kindern nicht mündern, sondern völlig erhalten wollen. Und das alles solle mit Unseren oder Unseres Waisenambts-Verwalters Vorwissen und Willen beschehen. Jedoch 4° sollen jetzt und künftige Inwohner in jezt würklich stehenden 28 Hausstätten (massen diese Todtenfalls-Befreyung auf die mit der Zeit in diesem Revier und Bezuerk noch etwo erbauende Häuser nicht extendiren solle) [zufolge] dieser erzähltermassen ihnen [in] Gnaden verlihenen Todtenfälligkeits-Befreiung, anstatt des Todtenfalls, nebst andern Ordinari- Zünsen und was sie sonst als getrewe Unterthanen zue thuen und zu praestiren schuldig seind, zu Gally jedes Jahrs ein jeder 36 kr. in Unser Krumawer Ränt-Ambt bezahlen und richtig machen. Zu Urkhund dessen haben Wür Uns aigenhändig unterschrieben und Unser fürstl. mitteres Insigl wissentlich beitruken lassen. So geschehen auf Unserer herzogl. Residenz Krumaw den 20. Novembris des ein tausend siben hundert und achten Jahrs. Johann Christian m. p. Ad mandatum Suae Celsitudinis proprium Joh. Max. Sanitzky, secretarius. Orig. na papíře s pečetí v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 30. (Vypsal H. Gross.) — Srovnej snížení platů Brentenberským z 13. října 1711 zde níže. 49*
Strana 388
388 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 196. 1708, 27. listopadu: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže z Eggenberka v rozkaze k vrchnímu hejtmanovi Janu Sebestianu z Liebenhausu vysvětluje, že Kristianberští, Glöcklberští a Johannesthalští svobodu jim danou na osvobození od práva odúmrtního neprávem si vykládají, jakoby se vztahovala též na nové osadníky, kteří z rychet odúmrtnímu právu podléhajících se přistěho- vali, a že by si mohli tam beze zvláštního vrchnostenského svolení nové domy stavěti. Von dem Durchleuchtigsten Fürsten und Herrn, Herrn Johann Christian Herzogen zu Krumaw und Fürsten zu Eggenberg ..., Dero Rath und Oberhaubtmann Herrn Johann Sebastian von Liebenhaus hiemit anzufuegen. Hochged. Ihro fürstl. Gnaden wäre gehorsambst beigebracht worden, wasgestalten die Christianberger, Glöklsberger und Johannesthaller, die in denen ihren ertheilten Todtenfalls-Befreiungs-Briefen inserirte Clausul, dass auch diejenige, so künftig dieser Orten sich ansetzen möchten, von dem Todtenfall frei sein solten, unrechter Weis und zwar dahin ausdeuten wolten, als ob Krafft derselben ihnen erlaubt wäre, ohne weiteren obrigkheitlichen Consens newe Häuser auf denen Ihnen ausgemessenen Gründen zu bawen, und dass diejenige, so künftig sich ansetzen werden, ohne newe Befreiung von dem Todtenfall ipso facto frei sein solten. Nachdeme aber sothane Clausul nur dahin zu verstehen ist, dass die Nachkhommende von diesen jetzigen privilegirten Unterthanen, nicht aber solche, welche erst sich zu ainem Haus aus einem todtenfälligen Gericht einkaufen, oder jemand erlaubt sein möchte, ein newes Häusl zu bawen, von dem Todtenfall befreit sein solle; noch viel weniger ist ihnen durch diese Clausul die Macht eingeraumbt, newe Häuser ohne obrigkheitl. Consens zu bawen. Als wollen Ihro hochfürstl. Gnaden diesem einschleichenden Praejudicio hiemit vorkommen, und obangezogene 3 Todtenfalls Befreiungen auf obverstandene und kein andere Weis ausgedeutet haben. Welches Herr Oberhaubtmann von Liebenhaus am Ort und End, wo solches hin ge- hörig ist, ad notam nehmen lassen solle. Decretum Schloss Krumaw den 27. Novembris 1708. Hochfürstl. Eggenberg. Hof-Kanzlei alda. [Na rubu:] Dem hochfürstl. Eggenberg. Rath, auch über Dero gesambte Herrschaften bestelten Oberhaubtmann Herrn Johann Sebastian von Liebenhauss dieses zuzustellen. [Jinou rukou:] Explicatio Privilegii wegen der Newhäussler Freiheiten. Přitištěna zachovalá pečeť vévodství Krumlovského. V kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 26e. Pozdější opis I. 5AU. No. 28 f. 50—51. (Vypsal H. Gross.) — Horské vsi Kristiansberg a Johannesthal leží na přímce myšlené od Volar ke Kremži v Čechách, ves Glöckelberg jihozápadně od Hořejší Plané blíže hranice hornorakouské. 197. 1709, 4. května ve Vídni: Jan Kristian kníže Eggenberský propouští Filipa Mayer- hofera v rychtě Glöckelberské s jeho manželkou a s dvěma dcerami z práva odúmrtního na ten způsob, že bude povinen odváděti ročně 36 kr. do důchodu. Von Gottes Gnaden Wür Johann Christian Herzog zu Krumaw und Fürst zu Eggen- berg oc, thuen hiemit auf unterthannigstes Anlangen und Bitten Unseren zue Herrschaft Kru-
388 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 196. 1708, 27. listopadu: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže z Eggenberka v rozkaze k vrchnímu hejtmanovi Janu Sebestianu z Liebenhausu vysvětluje, že Kristianberští, Glöcklberští a Johannesthalští svobodu jim danou na osvobození od práva odúmrtního neprávem si vykládají, jakoby se vztahovala též na nové osadníky, kteří z rychet odúmrtnímu právu podléhajících se přistěho- vali, a že by si mohli tam beze zvláštního vrchnostenského svolení nové domy stavěti. Von dem Durchleuchtigsten Fürsten und Herrn, Herrn Johann Christian Herzogen zu Krumaw und Fürsten zu Eggenberg ..., Dero Rath und Oberhaubtmann Herrn Johann Sebastian von Liebenhaus hiemit anzufuegen. Hochged. Ihro fürstl. Gnaden wäre gehorsambst beigebracht worden, wasgestalten die Christianberger, Glöklsberger und Johannesthaller, die in denen ihren ertheilten Todtenfalls-Befreiungs-Briefen inserirte Clausul, dass auch diejenige, so künftig dieser Orten sich ansetzen möchten, von dem Todtenfall frei sein solten, unrechter Weis und zwar dahin ausdeuten wolten, als ob Krafft derselben ihnen erlaubt wäre, ohne weiteren obrigkheitlichen Consens newe Häuser auf denen Ihnen ausgemessenen Gründen zu bawen, und dass diejenige, so künftig sich ansetzen werden, ohne newe Befreiung von dem Todtenfall ipso facto frei sein solten. Nachdeme aber sothane Clausul nur dahin zu verstehen ist, dass die Nachkhommende von diesen jetzigen privilegirten Unterthanen, nicht aber solche, welche erst sich zu ainem Haus aus einem todtenfälligen Gericht einkaufen, oder jemand erlaubt sein möchte, ein newes Häusl zu bawen, von dem Todtenfall befreit sein solle; noch viel weniger ist ihnen durch diese Clausul die Macht eingeraumbt, newe Häuser ohne obrigkheitl. Consens zu bawen. Als wollen Ihro hochfürstl. Gnaden diesem einschleichenden Praejudicio hiemit vorkommen, und obangezogene 3 Todtenfalls Befreiungen auf obverstandene und kein andere Weis ausgedeutet haben. Welches Herr Oberhaubtmann von Liebenhaus am Ort und End, wo solches hin ge- hörig ist, ad notam nehmen lassen solle. Decretum Schloss Krumaw den 27. Novembris 1708. Hochfürstl. Eggenberg. Hof-Kanzlei alda. [Na rubu:] Dem hochfürstl. Eggenberg. Rath, auch über Dero gesambte Herrschaften bestelten Oberhaubtmann Herrn Johann Sebastian von Liebenhauss dieses zuzustellen. [Jinou rukou:] Explicatio Privilegii wegen der Newhäussler Freiheiten. Přitištěna zachovalá pečeť vévodství Krumlovského. V kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 26e. Pozdější opis I. 5AU. No. 28 f. 50—51. (Vypsal H. Gross.) — Horské vsi Kristiansberg a Johannesthal leží na přímce myšlené od Volar ke Kremži v Čechách, ves Glöckelberg jihozápadně od Hořejší Plané blíže hranice hornorakouské. 197. 1709, 4. května ve Vídni: Jan Kristian kníže Eggenberský propouští Filipa Mayer- hofera v rychtě Glöckelberské s jeho manželkou a s dvěma dcerami z práva odúmrtního na ten způsob, že bude povinen odváděti ročně 36 kr. do důchodu. Von Gottes Gnaden Wür Johann Christian Herzog zu Krumaw und Fürst zu Eggen- berg oc, thuen hiemit auf unterthannigstes Anlangen und Bitten Unseren zue Herrschaft Kru-
Strana 389
Odúmrtné břemeno odpouštěno na Krumlovsku 1709. 389 mau angehörigen Unterthanen Philiph Mayrhoffer, von derjenigen Bürde des Todtenfalls, warmit Uns derselbe, mithin auch das in dem Kleklberger Gericht von ihm bebawte Haus zuegethan gewesen, nebst seinem Weib Agatha und zweien Tochtern, benannt Lucia und Maria, sambt all Ihrer Gerechtigkheit, im Fall sie deren was Habschaft,*) solicher Gestalt entlassen, und unter die Freiheiten derjenig 30 Neuhäussler in besagten Khleklberger Gericht, weliche von Uns den 28. Febr. Anno 1705 des Todtenfalles entbunden worden, somit gegen denn befreien, dass er undt seine Nachkömbling vor sothanne Befreiung alljährlich in Unsere Kru� mauer Randtn 36 Kr. richtig zu reichen schuldig sein sollen. Urkund Unserer eigenen Hand- Unterschrift und Petschaft-Fertigung. Geben Wien den 4. Maii 1709. Koncept v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 26f. Vypsal H. Gross. — *) Spíš habhaft. 198. 1709, 30. května: Jan Kristian vévoda Krumlovský, kníže Eggenberský atd. propouští poddané v rychtě Černé, něm. Schwarzbach, z práva odúmrtního za stejných výminek, jako u rychty Mokerské, (viz následující list daný 20. července 1709 č. 199), s tím toliko roz- dílem, že obyvatelé rychty Černé neb Schwarzbašské mají na místě práva odúmrtního platiti o sv. Havle 12 zl. 30 kr., a o sv. Jiří tolikéž. Opis německý ve sbírce pozdějších opisů a překladů listů odúmrtních v kníž. archivu Kruml. I. 5AU. No. 28 fol. 92. — Ves Schwarzbach slula česky Černá; stojí 5 km. na jz. od městečka Hořic, na sever od Dolejší Vltavice. 199. 1709, 20. července na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggen- berský propouští poddané v rychtářství Mokerském (něm. Mugrau) z práva od- úmrtního za půlletní plat po 15 zl. Na majetníky domků, které by ještě po- vstaly, ta svoboda se nevztahuje. Von Gottes Gnaden Wir Johann Christian Herzog zu Krummau und Fürst zu Eggen- berg... thuen kund und zu wissen, wie dass Uns unser zur Herrschaft Krummau angehöriges so genanntes Muggrauer Gericht unterthänigst gebeten, Wir geruheten gnädigst solches und alle darin befindliche und zum Gericht angehörige Unterthanen von der Bürde des Todten- falls zu befreien und mit der Freiheit, wie andere unser dergleichen Freiheit genüssende Gerichter und Dorfsgemeinden, zu begnaden... Thuen auch solches hiemit kraft dieses Briefs nachfolgender Gestalt und gegen unten gesetzten Conditionen, dass zwar alle und jede In- wohner in obbemelten Gericht Muggrau mann- und weibl. Geschlechts alle ihre Güter, ligend und fahrend, bei gesunden Leib oder aufn Todtenbet, durch ein ordentl. Testament und letzten Willen mögen geben und verschaffen, jedoch niemand andern als einen solchem, welcher damahls beim Absterben des Erblassers unser oder unserer Erben und Nachkommen würklicher Unter- than sein würde. Jedoch aber wird ein leibliches Kind, so etwan ein Unterthan gewesen und anderwerts hin entlassen worden wäre, unter obigen nit verstanden, sondern wird ein solcher gewesener Unterthan, gleich ob uns er fortan unterthänig wäre, zu der vater- und mutterl. Erbschaft zugelassen. 2 do zum Fall es sich begebete, dass ein Mann oder Weib aus obernannten Gericht Mugrau ohne ordentlich aufgerichten Testament und letzten Willen von dieser Weld abgienge,
Odúmrtné břemeno odpouštěno na Krumlovsku 1709. 389 mau angehörigen Unterthanen Philiph Mayrhoffer, von derjenigen Bürde des Todtenfalls, warmit Uns derselbe, mithin auch das in dem Kleklberger Gericht von ihm bebawte Haus zuegethan gewesen, nebst seinem Weib Agatha und zweien Tochtern, benannt Lucia und Maria, sambt all Ihrer Gerechtigkheit, im Fall sie deren was Habschaft,*) solicher Gestalt entlassen, und unter die Freiheiten derjenig 30 Neuhäussler in besagten Khleklberger Gericht, weliche von Uns den 28. Febr. Anno 1705 des Todtenfalles entbunden worden, somit gegen denn befreien, dass er undt seine Nachkömbling vor sothanne Befreiung alljährlich in Unsere Kru� mauer Randtn 36 Kr. richtig zu reichen schuldig sein sollen. Urkund Unserer eigenen Hand- Unterschrift und Petschaft-Fertigung. Geben Wien den 4. Maii 1709. Koncept v kníž. arch. Kruml. I. 5AU. No. 26f. Vypsal H. Gross. — *) Spíš habhaft. 198. 1709, 30. května: Jan Kristian vévoda Krumlovský, kníže Eggenberský atd. propouští poddané v rychtě Černé, něm. Schwarzbach, z práva odúmrtního za stejných výminek, jako u rychty Mokerské, (viz následující list daný 20. července 1709 č. 199), s tím toliko roz- dílem, že obyvatelé rychty Černé neb Schwarzbašské mají na místě práva odúmrtního platiti o sv. Havle 12 zl. 30 kr., a o sv. Jiří tolikéž. Opis německý ve sbírce pozdějších opisů a překladů listů odúmrtních v kníž. archivu Kruml. I. 5AU. No. 28 fol. 92. — Ves Schwarzbach slula česky Černá; stojí 5 km. na jz. od městečka Hořic, na sever od Dolejší Vltavice. 199. 1709, 20. července na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggen- berský propouští poddané v rychtářství Mokerském (něm. Mugrau) z práva od- úmrtního za půlletní plat po 15 zl. Na majetníky domků, které by ještě po- vstaly, ta svoboda se nevztahuje. Von Gottes Gnaden Wir Johann Christian Herzog zu Krummau und Fürst zu Eggen- berg... thuen kund und zu wissen, wie dass Uns unser zur Herrschaft Krummau angehöriges so genanntes Muggrauer Gericht unterthänigst gebeten, Wir geruheten gnädigst solches und alle darin befindliche und zum Gericht angehörige Unterthanen von der Bürde des Todten- falls zu befreien und mit der Freiheit, wie andere unser dergleichen Freiheit genüssende Gerichter und Dorfsgemeinden, zu begnaden... Thuen auch solches hiemit kraft dieses Briefs nachfolgender Gestalt und gegen unten gesetzten Conditionen, dass zwar alle und jede In- wohner in obbemelten Gericht Muggrau mann- und weibl. Geschlechts alle ihre Güter, ligend und fahrend, bei gesunden Leib oder aufn Todtenbet, durch ein ordentl. Testament und letzten Willen mögen geben und verschaffen, jedoch niemand andern als einen solchem, welcher damahls beim Absterben des Erblassers unser oder unserer Erben und Nachkommen würklicher Unter- than sein würde. Jedoch aber wird ein leibliches Kind, so etwan ein Unterthan gewesen und anderwerts hin entlassen worden wäre, unter obigen nit verstanden, sondern wird ein solcher gewesener Unterthan, gleich ob uns er fortan unterthänig wäre, zu der vater- und mutterl. Erbschaft zugelassen. 2 do zum Fall es sich begebete, dass ein Mann oder Weib aus obernannten Gericht Mugrau ohne ordentlich aufgerichten Testament und letzten Willen von dieser Weld abgienge,
Strana 390
390 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: so solle zwar dessen Verlassenschaft, dafern sie unsere oder unserer Erben und Nachkommen tem- pore successionis würkl. Unterthanen sein möchten, usque ad septimum gradum inclusive, compu- tatione juxta jus civile facta, das ist bis in das siebende Glied, selbiges mit einschliessend, nach Aussatz des weltlichen Rechts anzurechnen, unhinderlich fallen; widrigens aber, da dergleichen Bluets-Verwandte, so ab intestato erben wollten, dem verstorbenen über den siebenden Grad vorhin verstandener-massen mit Bluets-Freindschaft verwandt wären, solle die hinterbliebene Verlassenschaft uns oder unseren Erben und Nachkommen vollkommentlich zuestehen und gebühren. Wofern es sich aber 3° begabe und zuetruge, dass deren Inwohnern aus obbemelten Gericht Muggrau einer mit Todt abgienge, und hinter ihne unerzogene Kinder, die ihre Jahr nit hetten, verliess, so sollen all der Waisen Güter nach ihren Vater zu Krummau in unsere Waisenbücher beschrie- ben werden; und die Freint oder Gerhaber derselben Waisen, welche sich umb das Gut an- nehmen, sollen solches, wie gebrauchig, zu verbürgen schuldig sein, dass sie es denen Kin- dern nit mindern, sondern völlig erhalten wollen. Und das alles solle mit unseren oder un- sers Waisenambts Verwaltern Vorwissen und Willen beschehen. Jedoch 41° sollen jetzt und künftige, auf denen ietz erbauten Häusern befindl. Inwohnere ofternannten Gerichts Muggrau dieser erzehltermassen ihnen in Gnaden verliehenen Todten- fälligkeits-Befreiung anstatt des Todtenfalls, nebst anderen Ordinari-Zünsen und was sie sonst als getreue Unterthanen zu thuen und zu prästiren schuldig seind, und zwar ohne aller immer erdenkten Aussred einer Misswachs-Theuerung, Wetter- und Feyerschaden und was sonsten derlei Zufall seind, weilen bieshero dergleichen Casus den Todtenfall mit nichten ge- hemmt und gehindert haben, zu Galli fünfzehen Gulden, und zu Georgi fünfzehen Gulden in unser Krummauer Rentambt bezahlen und richtig machen. Jedoch ist dieses wohl zu merken: wann fürohin aus obrigkeitlicher Bewilligung einige neue Hausstätte in diesen Gericht erbauet würden, dass derselben Inhabere diese Freiheit nicht zu genüssen hetten, sondern von neuen privilegirt werden und einen neuen proportionirten Todtenfalls-Zuns reichen müssen. Zu Urkund dessen haben Wir uns eigenhändig unterschrieben und unser mitteres fürstl. Insigl wissentlich beitrucken lassen. So geschehen auf unserer herzog. Residenz Krummau. den 20. Julii 1709. Johann Christian. Johann Max Sanitzky, Secretarius. (L. S.) Ze sbírky pozdějších opisů a překladů listin odúmrtních v kníž. archivu Krumlovském. I. 5AU. No. 28 f. 89—91. (Vypsal H. Gross.) — Horská ves Mokrá, něm. Mugrau, stojí 3 km na západ od městečka Hořic, 7 km na východ od H. Plané. 200. 1709, 30. července na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggen- berský propouští své poddané ve vsi Chabičovicích, něm. Kabschowitz, z práva odúmrtního v obvyklém způsobu, a tito se zavazují, že budou ročně platiti o sv. Havle 5 zl. a o sv. Jiří tolikéž. Tato výsada nevztahuje se však na domy, které by se později vystavěly. Von Gottes Gnaden Wir Johann Christian Herzog zu Krummau und Fürst zu Eggen- berg... thuen kund und zu wissen, wie dass uns unser zur Herrschaft Krummau angehöriges sogenanntes Dorf Kabschowitz unterthänigst gebeten, Wir geruheten gnädigst solches und alle
390 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: so solle zwar dessen Verlassenschaft, dafern sie unsere oder unserer Erben und Nachkommen tem- pore successionis würkl. Unterthanen sein möchten, usque ad septimum gradum inclusive, compu- tatione juxta jus civile facta, das ist bis in das siebende Glied, selbiges mit einschliessend, nach Aussatz des weltlichen Rechts anzurechnen, unhinderlich fallen; widrigens aber, da dergleichen Bluets-Verwandte, so ab intestato erben wollten, dem verstorbenen über den siebenden Grad vorhin verstandener-massen mit Bluets-Freindschaft verwandt wären, solle die hinterbliebene Verlassenschaft uns oder unseren Erben und Nachkommen vollkommentlich zuestehen und gebühren. Wofern es sich aber 3° begabe und zuetruge, dass deren Inwohnern aus obbemelten Gericht Muggrau einer mit Todt abgienge, und hinter ihne unerzogene Kinder, die ihre Jahr nit hetten, verliess, so sollen all der Waisen Güter nach ihren Vater zu Krummau in unsere Waisenbücher beschrie- ben werden; und die Freint oder Gerhaber derselben Waisen, welche sich umb das Gut an- nehmen, sollen solches, wie gebrauchig, zu verbürgen schuldig sein, dass sie es denen Kin- dern nit mindern, sondern völlig erhalten wollen. Und das alles solle mit unseren oder un- sers Waisenambts Verwaltern Vorwissen und Willen beschehen. Jedoch 41° sollen jetzt und künftige, auf denen ietz erbauten Häusern befindl. Inwohnere ofternannten Gerichts Muggrau dieser erzehltermassen ihnen in Gnaden verliehenen Todten- fälligkeits-Befreiung anstatt des Todtenfalls, nebst anderen Ordinari-Zünsen und was sie sonst als getreue Unterthanen zu thuen und zu prästiren schuldig seind, und zwar ohne aller immer erdenkten Aussred einer Misswachs-Theuerung, Wetter- und Feyerschaden und was sonsten derlei Zufall seind, weilen bieshero dergleichen Casus den Todtenfall mit nichten ge- hemmt und gehindert haben, zu Galli fünfzehen Gulden, und zu Georgi fünfzehen Gulden in unser Krummauer Rentambt bezahlen und richtig machen. Jedoch ist dieses wohl zu merken: wann fürohin aus obrigkeitlicher Bewilligung einige neue Hausstätte in diesen Gericht erbauet würden, dass derselben Inhabere diese Freiheit nicht zu genüssen hetten, sondern von neuen privilegirt werden und einen neuen proportionirten Todtenfalls-Zuns reichen müssen. Zu Urkund dessen haben Wir uns eigenhändig unterschrieben und unser mitteres fürstl. Insigl wissentlich beitrucken lassen. So geschehen auf unserer herzog. Residenz Krummau. den 20. Julii 1709. Johann Christian. Johann Max Sanitzky, Secretarius. (L. S.) Ze sbírky pozdějších opisů a překladů listin odúmrtních v kníž. archivu Krumlovském. I. 5AU. No. 28 f. 89—91. (Vypsal H. Gross.) — Horská ves Mokrá, něm. Mugrau, stojí 3 km na západ od městečka Hořic, 7 km na východ od H. Plané. 200. 1709, 30. července na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggen- berský propouští své poddané ve vsi Chabičovicích, něm. Kabschowitz, z práva odúmrtního v obvyklém způsobu, a tito se zavazují, že budou ročně platiti o sv. Havle 5 zl. a o sv. Jiří tolikéž. Tato výsada nevztahuje se však na domy, které by se později vystavěly. Von Gottes Gnaden Wir Johann Christian Herzog zu Krummau und Fürst zu Eggen- berg... thuen kund und zu wissen, wie dass uns unser zur Herrschaft Krummau angehöriges sogenanntes Dorf Kabschowitz unterthänigst gebeten, Wir geruheten gnädigst solches und alle
Strana 391
Odúmrť na Krumlovsku. — Cechovní artikule ovčáků 1709. 391 darin befindl. und zum Dorf angehörige Underthanen von der Bürde des Todtenfalls zu befreien und mit der Freiheit wie andere unsere dergl. Freiheit genüssende Gericht und Dorfsgemeinden zu begnaden. [Celá listina zní v táž slova, jako předcházející zde výsada rychty Mokerské z 20. července 1709, krom že v článku 4. plat na místě odúmrti ustanoven byl Chabičovickým menší, totiž:] zu Galli fünf Gulden und zu Georgii fünf Gulden in unser Krummauer Rentambt be- zahlen und richtig machen. So geschehen auf unserer herzogl. Residenz Krummau den 30. Julii 1709. (L. S.) Johann Christian. Ad mandatum Suae Celsitudinis proprium: Johann Max Sanitzky, Secretarius. Ze sbírky pozdějších opisův a překladů listin odúmrtních v kníž. archivu Krumlov. I. 5AU. No. 28 f. 88—89. (Opsal H. Gross.) — Ves Chabičovice, něm. Kabschowitz, leží na severovýchod od Krumlova, blíže pravého břehu Vltavy. 201. (1709) Výtah z artikulů cechovních, jež císař Josef I. udělil ovčákům v Čechách. My Jozef... oznamujem tímto listem naším všem, kterak ještě za času šťast- ného kralování slavné a svaté paměti císaře Leopolda.. ti v čtyrech následujících krajích, a to zejména v Čáslavským, Kouřimským, Chrudimským a Kralohrade- ckým, se vynacházející hospodářové a pastýři ovčího dobytka, (od) sebe i namístě společných, v ostatních krajích království našeho dědičného Českého bydlících pastý- řův, ve vší pokoře a poníženosti prostředkem nejposlušnějšího spisu jich se byli ucházeli, a za milostivé opatření jich všech společně na poctivosti a pověsti, pak za vysazení a udělení jim nových cechovních artikulův, též i vyzdvižení pořádného cechu nebo pořádku a hlavní pokladnice a to v královském horním městě našem Hory Kutné, poddaně prosili. Jichžto poníženou a poddanou prosbu nejvýš připo- menutý pan otec náš v dávno pominulém sedmnáctistým letu na královskou kan- celář naši českou Pražskou o správu a dobré zdání odeslati jest ráčil; kteréž také ještě téhož leta k ruce královské kanceláře naší české dvorské vyjeveno bylo, a po- dle znění téhož společným, v naddotčeném království našem dědičném Českém se vynacházejícím pastýřům ovčího dobytka, jenž se odpadlin nedotejkají, v následují- cím sedmnáctistým čtvrtým letu opatření na poctivosti a pověsti prostředkem listu a majestátu Leopoldovského uděleno jest.*) Však k druhé jich ponížené žádosti za příčinou udělení jim nových cechovních artikulův a vyzdvižení pořádného cechu neb pořádku a hlavní pokladnice té doby povoleno nebylo. Když ale oni vždy dále při nás na svou předešlou poddanou prosbu nastupovali, a o udělení jim týchž arti- kulův, pořádku a pokladnice poníženě supplikovali, a my takovou žádost jich v své bedlivé povážení vezmouce, a k tomu prohlédajíce, kterak skrze udělení jim týchž artikulův, pořádku a pokladnice netoliko čest a sláva Svrchovaného se zvelebí a roz-
Odúmrť na Krumlovsku. — Cechovní artikule ovčáků 1709. 391 darin befindl. und zum Dorf angehörige Underthanen von der Bürde des Todtenfalls zu befreien und mit der Freiheit wie andere unsere dergl. Freiheit genüssende Gericht und Dorfsgemeinden zu begnaden. [Celá listina zní v táž slova, jako předcházející zde výsada rychty Mokerské z 20. července 1709, krom že v článku 4. plat na místě odúmrti ustanoven byl Chabičovickým menší, totiž:] zu Galli fünf Gulden und zu Georgii fünf Gulden in unser Krummauer Rentambt be- zahlen und richtig machen. So geschehen auf unserer herzogl. Residenz Krummau den 30. Julii 1709. (L. S.) Johann Christian. Ad mandatum Suae Celsitudinis proprium: Johann Max Sanitzky, Secretarius. Ze sbírky pozdějších opisův a překladů listin odúmrtních v kníž. archivu Krumlov. I. 5AU. No. 28 f. 88—89. (Opsal H. Gross.) — Ves Chabičovice, něm. Kabschowitz, leží na severovýchod od Krumlova, blíže pravého břehu Vltavy. 201. (1709) Výtah z artikulů cechovních, jež císař Josef I. udělil ovčákům v Čechách. My Jozef... oznamujem tímto listem naším všem, kterak ještě za času šťast- ného kralování slavné a svaté paměti císaře Leopolda.. ti v čtyrech následujících krajích, a to zejména v Čáslavským, Kouřimským, Chrudimským a Kralohrade- ckým, se vynacházející hospodářové a pastýři ovčího dobytka, (od) sebe i namístě společných, v ostatních krajích království našeho dědičného Českého bydlících pastý- řův, ve vší pokoře a poníženosti prostředkem nejposlušnějšího spisu jich se byli ucházeli, a za milostivé opatření jich všech společně na poctivosti a pověsti, pak za vysazení a udělení jim nových cechovních artikulův, též i vyzdvižení pořádného cechu nebo pořádku a hlavní pokladnice a to v královském horním městě našem Hory Kutné, poddaně prosili. Jichžto poníženou a poddanou prosbu nejvýš připo- menutý pan otec náš v dávno pominulém sedmnáctistým letu na královskou kan- celář naši českou Pražskou o správu a dobré zdání odeslati jest ráčil; kteréž také ještě téhož leta k ruce královské kanceláře naší české dvorské vyjeveno bylo, a po- dle znění téhož společným, v naddotčeném království našem dědičném Českém se vynacházejícím pastýřům ovčího dobytka, jenž se odpadlin nedotejkají, v následují- cím sedmnáctistým čtvrtým letu opatření na poctivosti a pověsti prostředkem listu a majestátu Leopoldovského uděleno jest.*) Však k druhé jich ponížené žádosti za příčinou udělení jim nových cechovních artikulův a vyzdvižení pořádného cechu neb pořádku a hlavní pokladnice té doby povoleno nebylo. Když ale oni vždy dále při nás na svou předešlou poddanou prosbu nastupovali, a o udělení jim týchž arti- kulův, pořádku a pokladnice poníženě supplikovali, a my takovou žádost jich v své bedlivé povážení vezmouce, a k tomu prohlédajíce, kterak skrze udělení jim týchž artikulův, pořádku a pokladnice netoliko čest a sláva Svrchovaného se zvelebí a roz-
Strana 392
392 množí, alebrž také při nich pastýřích dobrý řád, bázeň a kázeň se uvede: pročež jsíme] též jich pokorné a poddané prosbě s císařskou a královskou milostí se na- kloniti, a s dobrým rozmyslem naším, jistým vědomím a s radou věrných našich též mocí královskou v Čechách, jim společným českým pastýřům ovčího dobytka ty pohledávající, v české a německé řeči sepsané artikule cechovní, neméně i pořádek a hlavní pokladnici na nížepsaný způsob milostivě nadati, uděliti a propůjčiti ráčilli]. *) Viz jej zde str. 369 č. 187. Kteréžto artikule slovo od slova takto znějí: D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Předně, nemá žádný do cechu a pořádku přijat býti, který by nebyl pravého náboženství katolického Římského: což jeden každý, že takového jest, skrze hodno- věrné vysvědčení správce svého duchovního dokázati povinen bude. 2. Každý mistr ovčího dobytka má své lidi a čeládku k pobožnosti vésti, zlořečení jim zapovědíti, „anobrž toho, který by tak těžce zlořečil a poddaný byl, při jeho panské vrch- nosti, svobodnýho pak při právě k zasloužilému jeho potrestání donésti.“ Za třetí, má v královském městě našem Pražském hlavní cech a pokladnice založena, a k tomu osm starých a šest mladých přísezných mistrů zřízeno, filiální pak pořádkové a pokladnice v kraji toliko čtyrmi starými a třemi mladými přísez- nými mistry obsazeni býti, tak aby při takovém spořádání cechův a pokladnic mi- stři a čeleď ovčího dobytka při nich tím snážeji se najíti dáti, a také tím dříveji se zase domů navrátiti mohli. Kdežto k hlavnímu cechu a pokladnici Pražské násle- dující kraje, totiž Slanský, Rakovnický, Podbrdský, Vltavský a Kouřimský [se] přivtělují. Co se pak ostatních filiálních cechův a pokladnic dotýče, má jedna v Chlumci nad Cidlinou s připojením k ní krajův Kralohradeckého a Chrudimského, druhá v královském městě našem Hory Tábor, s připojením k ní krajův Čá- slavského a Bechynského, třetí v královským krajským věrným městě našem Plzni, připojíce k nim [ní] krajův Plzenského a Práchenského, čtvrtá v královském krajském městě našem Žatci, přijmouce k ní krajův Žateckého a Loketského, poslední neb pátá v městě České Ljpy, s připojením k ní krajův Litoměři- ckého a Boleslavského, vyzdvižena a držena býti. Za čtvrté, má při vůli jedné každé vrchnosti pozůstávati, sobě někoho z svých poddaných buďto za pacholka neb mistra podle libosti své obrati a zvoliti, a bude pořádek povinen takového od vrchnosti za pacholka neb mistra přijatého pastýře za spůsobného uznati: neb jedna každá vrchnost nejlépe ví, kterej spůsobný jest. A následovně se nepovoluje, aby takový dříve od starších cechmistrův exami- nirován byl, anobrž dosti na tom bude, když vrchnost takovému za pacholka neb mistra
392 množí, alebrž také při nich pastýřích dobrý řád, bázeň a kázeň se uvede: pročež jsíme] též jich pokorné a poddané prosbě s císařskou a královskou milostí se na- kloniti, a s dobrým rozmyslem naším, jistým vědomím a s radou věrných našich též mocí královskou v Čechách, jim společným českým pastýřům ovčího dobytka ty pohledávající, v české a německé řeči sepsané artikule cechovní, neméně i pořádek a hlavní pokladnici na nížepsaný způsob milostivě nadati, uděliti a propůjčiti ráčilli]. *) Viz jej zde str. 369 č. 187. Kteréžto artikule slovo od slova takto znějí: D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Předně, nemá žádný do cechu a pořádku přijat býti, který by nebyl pravého náboženství katolického Římského: což jeden každý, že takového jest, skrze hodno- věrné vysvědčení správce svého duchovního dokázati povinen bude. 2. Každý mistr ovčího dobytka má své lidi a čeládku k pobožnosti vésti, zlořečení jim zapovědíti, „anobrž toho, který by tak těžce zlořečil a poddaný byl, při jeho panské vrch- nosti, svobodnýho pak při právě k zasloužilému jeho potrestání donésti.“ Za třetí, má v královském městě našem Pražském hlavní cech a pokladnice založena, a k tomu osm starých a šest mladých přísezných mistrů zřízeno, filiální pak pořádkové a pokladnice v kraji toliko čtyrmi starými a třemi mladými přísez- nými mistry obsazeni býti, tak aby při takovém spořádání cechův a pokladnic mi- stři a čeleď ovčího dobytka při nich tím snážeji se najíti dáti, a také tím dříveji se zase domů navrátiti mohli. Kdežto k hlavnímu cechu a pokladnici Pražské násle- dující kraje, totiž Slanský, Rakovnický, Podbrdský, Vltavský a Kouřimský [se] přivtělují. Co se pak ostatních filiálních cechův a pokladnic dotýče, má jedna v Chlumci nad Cidlinou s připojením k ní krajův Kralohradeckého a Chrudimského, druhá v královském městě našem Hory Tábor, s připojením k ní krajův Čá- slavského a Bechynského, třetí v královským krajským věrným městě našem Plzni, připojíce k nim [ní] krajův Plzenského a Práchenského, čtvrtá v královském krajském městě našem Žatci, přijmouce k ní krajův Žateckého a Loketského, poslední neb pátá v městě České Ljpy, s připojením k ní krajův Litoměři- ckého a Boleslavského, vyzdvižena a držena býti. Za čtvrté, má při vůli jedné každé vrchnosti pozůstávati, sobě někoho z svých poddaných buďto za pacholka neb mistra podle libosti své obrati a zvoliti, a bude pořádek povinen takového od vrchnosti za pacholka neb mistra přijatého pastýře za spůsobného uznati: neb jedna každá vrchnost nejlépe ví, kterej spůsobný jest. A následovně se nepovoluje, aby takový dříve od starších cechmistrův exami- nirován byl, anobrž dosti na tom bude, když vrchnost takovému za pacholka neb mistra
Strana 393
Cechovní artikule ovčáků (1709), 393 přijatému ceduli strany jeho do služby přijetí vydá, kterej ji potom cechu a po- řádku odevzdati má. Za páté, má ten jistý, kterýho vrchnost jednou za mistra uzná, i také od cechu a pořádku bez předcházejícího examinu za takového neproměnitedlně držán býti: však ten a takový do pokladnice jednou za vždycky tři kopy míšenský, jednu každou kopu za 70 krejcarů počítaje, na hotově složiti má. 6. Všichni pastýři ovčího dobytka v království Českém bydlící, když od cechu povo- láni budou, mají při jich pořádcích a pokladnicích se najíti dáti, pod pokutou 1 kopy m. Ta- kové schůzky nemají se držeti častěji, než čtyrykrát do roka, vždy o Suchých Dnech. 7. Který mistr chce se přestěhovati do druhého kraje, má se opověděti u pořádku toho kraje, z kterého se stěhuje, a ukázati vysvědčení od té vrchnosti, u které sloužil, i od té, k níž chce do služby vstoupiti; cechmistr má to zaznamenati bez ouplatku; při pořádku dru- hého kraje má bez nového ouplatku býti uznán za takového, jak byl držán při předešlém cechu. 8. Při vůli každé vrchnosti se zanechává, svůj ovčín tomu svěřiti, komu chce, a žádný mistr proti tomu nemá mluviti. 9. Pastýřové mají moc, při filiálních pořádcích na blízce ležících ročně dostaviti se nejvýš čtyrykrát, a rovněž při hlavním pořádku v Praze ti nejblíž ležící o každých Suchých Dnech. Však ze všech krajův toliko jednou v roce jest dovoleno se shledati, a to na den Bo- žího Těla, kdež se beztoho k slavné processí scházejí; však ne všichni mistři neb starší pa- cholci mají přijíti, nýbrž mají od každého filiálního cechu dva vysláni býti, kteříž by při hlavním cechu a pokladnici jedině své obecní cechovní důležitosti řídili a jednali, a tam přes 3 dni nemeškali. Při tom jich řízení má jedna osoba radní, kterou Staroměstský magistrát k tomu předestře, za inšpektora presidirovati. 10. Budou povinni na den Božího Těla s obyčejnou processí jíti; přísezní a starší mistři v pláštích, jeden každý dobře ošacený a holstuchem opatřený, s muzikou při jich ko- rouhvi se dostaviti, od každého cechu dva vyslaní. Pacholkům pastýřským blízko Prahy by- dlícím, kterým by vrchnost k takové processí jíti povolila, nezbraňuje se dostaviti. Má také pastýřům při filiálních pořádcích povoleno býti, aby s dovolením vrchnosti dostavili se na den Božího Těla k processí do města Prahy. 11. Od starších a přísezných [sic] mistrů při krajských pokladnicech v tom kostele, kde se korouhve cechovní a postavníky opatrují, má každou středu o Suchých Dnech ráno o sedmé a osmé hodině za všeckny zemřelé mistry, jich manželky a děti, pacholky a učedlníky držána býti jedna zpívaná mše, jako i jedna čtená mše svatá za živé. 12. a 13. Jmena zemřelých mistrů a jich příslušníků odesílají se k cechu, aby se četla před velkou mší při modlení. — Kdo by při processí na den Božího Těla nechoval se ctně, ku pokutě složí dvě libry vosku. Za čtrnácté. Nemá žádný mistr, pacholek neb učedlník jakého padlého dobytka se dotýkati, aneb je z kůže ztahovati, anobrž, kdyby se co podobného buďto v poli aneb v ovčíně přihodilo, mají oni k tomu potřebné osoby, jenž se odpadlin dotýkají, na svůj vlastní náklad, a to v jednom každém kraji dvě obrati, v větších pak krajích tři ustanoviti; však za kůže odpovídati povinni nebudou. Kdyby pak sama vrchnost takové s odpadlinami se obírající lidi držeti chtěla, v tom se jí zbraňovati nemá. Archiv Český XXIX. 50
Cechovní artikule ovčáků (1709), 393 přijatému ceduli strany jeho do služby přijetí vydá, kterej ji potom cechu a po- řádku odevzdati má. Za páté, má ten jistý, kterýho vrchnost jednou za mistra uzná, i také od cechu a pořádku bez předcházejícího examinu za takového neproměnitedlně držán býti: však ten a takový do pokladnice jednou za vždycky tři kopy míšenský, jednu každou kopu za 70 krejcarů počítaje, na hotově složiti má. 6. Všichni pastýři ovčího dobytka v království Českém bydlící, když od cechu povo- láni budou, mají při jich pořádcích a pokladnicích se najíti dáti, pod pokutou 1 kopy m. Ta- kové schůzky nemají se držeti častěji, než čtyrykrát do roka, vždy o Suchých Dnech. 7. Který mistr chce se přestěhovati do druhého kraje, má se opověděti u pořádku toho kraje, z kterého se stěhuje, a ukázati vysvědčení od té vrchnosti, u které sloužil, i od té, k níž chce do služby vstoupiti; cechmistr má to zaznamenati bez ouplatku; při pořádku dru- hého kraje má bez nového ouplatku býti uznán za takového, jak byl držán při předešlém cechu. 8. Při vůli každé vrchnosti se zanechává, svůj ovčín tomu svěřiti, komu chce, a žádný mistr proti tomu nemá mluviti. 9. Pastýřové mají moc, při filiálních pořádcích na blízce ležících ročně dostaviti se nejvýš čtyrykrát, a rovněž při hlavním pořádku v Praze ti nejblíž ležící o každých Suchých Dnech. Však ze všech krajův toliko jednou v roce jest dovoleno se shledati, a to na den Bo- žího Těla, kdež se beztoho k slavné processí scházejí; však ne všichni mistři neb starší pa- cholci mají přijíti, nýbrž mají od každého filiálního cechu dva vysláni býti, kteříž by při hlavním cechu a pokladnici jedině své obecní cechovní důležitosti řídili a jednali, a tam přes 3 dni nemeškali. Při tom jich řízení má jedna osoba radní, kterou Staroměstský magistrát k tomu předestře, za inšpektora presidirovati. 10. Budou povinni na den Božího Těla s obyčejnou processí jíti; přísezní a starší mistři v pláštích, jeden každý dobře ošacený a holstuchem opatřený, s muzikou při jich ko- rouhvi se dostaviti, od každého cechu dva vyslaní. Pacholkům pastýřským blízko Prahy by- dlícím, kterým by vrchnost k takové processí jíti povolila, nezbraňuje se dostaviti. Má také pastýřům při filiálních pořádcích povoleno býti, aby s dovolením vrchnosti dostavili se na den Božího Těla k processí do města Prahy. 11. Od starších a přísezných [sic] mistrů při krajských pokladnicech v tom kostele, kde se korouhve cechovní a postavníky opatrují, má každou středu o Suchých Dnech ráno o sedmé a osmé hodině za všeckny zemřelé mistry, jich manželky a děti, pacholky a učedlníky držána býti jedna zpívaná mše, jako i jedna čtená mše svatá za živé. 12. a 13. Jmena zemřelých mistrů a jich příslušníků odesílají se k cechu, aby se četla před velkou mší při modlení. — Kdo by při processí na den Božího Těla nechoval se ctně, ku pokutě složí dvě libry vosku. Za čtrnácté. Nemá žádný mistr, pacholek neb učedlník jakého padlého dobytka se dotýkati, aneb je z kůže ztahovati, anobrž, kdyby se co podobného buďto v poli aneb v ovčíně přihodilo, mají oni k tomu potřebné osoby, jenž se odpadlin dotýkají, na svůj vlastní náklad, a to v jednom každém kraji dvě obrati, v větších pak krajích tři ustanoviti; však za kůže odpovídati povinni nebudou. Kdyby pak sama vrchnost takové s odpadlinami se obírající lidi držeti chtěla, v tom se jí zbraňovati nemá. Archiv Český XXIX. 50
Strana 394
394 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 15. Nemají se obírati kouzly a čarami; kdo by tak činil, buď donesen vrchnosti; který mistr by kouzelníka tajil, složí 5 liber vosku ku pořádku. 16. Mistr nehaň druhého pod pokutou 4 liber vosku. Nikdo neodluzuj čeládky, sice bude pokutován mistr šesti, pacholek třemi librami vosku. Poddaný v takovém výstupku budiž viněn před svou vrchností. Za sedmnácté. Má jeden každý starší a mladší pacholek povinen býti, po- kudž by u svého mistra déle sloužiti nechtěl, čtvrt leta dříve službu svou, pod pokutou čtyř liber vosku, vypovědíti, tak aby mistr v tom čase se jiným spůsobným pacholkem zaopatřiti mohl. Naproti tomu ale má mistru svobodno býti, jednoho nespůsobného a nenapravitedlného pacholka, i dříve času a bez předcházejícího vypovědění, když se mu k tomu postačitedlná příčina podá, z své služby propustiti; s tou však při tom vejminkou, aby mistři s svými pacholkami mírně zacházeli. Což ale o svobodným pacholku se rozuměti má. Kdyby pak takový pacholek poddaný člověk byl, ten nemá tu moc míti, svému mistru službu vypovědíti, anobrž on má tak dlouho sloužiti, jak se jeho vrchnosti a mistru za dobré viděti bude. V tom pak příběhu, kdeby vrch- nost svého poddanýho, maje k tomu hodnou a slušnou příčinu, ze služby jeho mistra povolati, a jej jinam šikovati chtěla: tedy vysvědčení jeho dobrého se chování vrch- nost, a ne jeho mistr, mu je dáti má. 18. Když ovce jsou nemocny, a mistr by jim spomoci nemohl, má s povolením vrch- nosti požádati jiného mistra o radu. Za devatenácté. Jak mistři, tak i pacholci nemají s žádnýma ležáky a tuláky žádného spolku neb obcování míti, alebrž takové ven z země vypuditi a vykořeniti nápomocni býti. Ten pak mistr, který by takového zahaleče a tuláka při sobě pře- chovával, (což se jim ale veřejně všem zapovídá), šest liber vosku ku pokutě složiti. V archivě Českého Musea jest patent tištěný na 4 foliových listech, však necelý, ježto vzadu schází nejméně jeden list, kdež následovaly další články. V přítomném otisku vynechán jest titul císařský, a články tištěné menším písmem jsou zkráceny. Datum schází; letopočet 1709 udává ovčák Lukáš Volný v popěvcích, o nichž psal Dr. Zíbrt v Nedělních Listech Hlasu Národa 11. února 1894. Současně byl v Moravě zřízen cech ovčácký s podobnými artikuli; ve Žďárské knize patentů, chované v Českém Museu, krajský úřad kurrendou z 2. prosince 1709 ohlašoval vrchnostenským úřadům, kterak se mají chovati v té věci, ježto ovčáci stěžovali si u hejtmanství zemského, že na některých panstvích cechovní artikule od císaře propůjčené nebyly jim vy- hlášeny, a když ovčáci hlásili se o ně, panští úředníci odbývali je posměchem. 202. 1711, 20. ledna v Praze: Marie Arnoštka ovdovělá kněžna z Eggenberka, rozená ze Schwarzenberka, nařizuje radovi a vrchnímu hejtmanu Janu Sebestianu z Lieben- hausu dědičně propustiti Kašpara Hansa ve vsi Markově, jenž si v Kristianberku domek vystavěl, z práva odúmrtního; za to bude ročně platiti 36 kr. do důchodu Krumlovského. Von der Durchleuchtigsten Fürstin und Frawen, Frawen Marie Ernestina, verwittibter Herzogin zu Krumaw und Fürstin zu Eggenberg, gefürsteten Gräfin zu Gradisca, Gräfin zu
394 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 15. Nemají se obírati kouzly a čarami; kdo by tak činil, buď donesen vrchnosti; který mistr by kouzelníka tajil, složí 5 liber vosku ku pořádku. 16. Mistr nehaň druhého pod pokutou 4 liber vosku. Nikdo neodluzuj čeládky, sice bude pokutován mistr šesti, pacholek třemi librami vosku. Poddaný v takovém výstupku budiž viněn před svou vrchností. Za sedmnácté. Má jeden každý starší a mladší pacholek povinen býti, po- kudž by u svého mistra déle sloužiti nechtěl, čtvrt leta dříve službu svou, pod pokutou čtyř liber vosku, vypovědíti, tak aby mistr v tom čase se jiným spůsobným pacholkem zaopatřiti mohl. Naproti tomu ale má mistru svobodno býti, jednoho nespůsobného a nenapravitedlného pacholka, i dříve času a bez předcházejícího vypovědění, když se mu k tomu postačitedlná příčina podá, z své služby propustiti; s tou však při tom vejminkou, aby mistři s svými pacholkami mírně zacházeli. Což ale o svobodným pacholku se rozuměti má. Kdyby pak takový pacholek poddaný člověk byl, ten nemá tu moc míti, svému mistru službu vypovědíti, anobrž on má tak dlouho sloužiti, jak se jeho vrchnosti a mistru za dobré viděti bude. V tom pak příběhu, kdeby vrch- nost svého poddanýho, maje k tomu hodnou a slušnou příčinu, ze služby jeho mistra povolati, a jej jinam šikovati chtěla: tedy vysvědčení jeho dobrého se chování vrch- nost, a ne jeho mistr, mu je dáti má. 18. Když ovce jsou nemocny, a mistr by jim spomoci nemohl, má s povolením vrch- nosti požádati jiného mistra o radu. Za devatenácté. Jak mistři, tak i pacholci nemají s žádnýma ležáky a tuláky žádného spolku neb obcování míti, alebrž takové ven z země vypuditi a vykořeniti nápomocni býti. Ten pak mistr, který by takového zahaleče a tuláka při sobě pře- chovával, (což se jim ale veřejně všem zapovídá), šest liber vosku ku pokutě složiti. V archivě Českého Musea jest patent tištěný na 4 foliových listech, však necelý, ježto vzadu schází nejméně jeden list, kdež následovaly další články. V přítomném otisku vynechán jest titul císařský, a články tištěné menším písmem jsou zkráceny. Datum schází; letopočet 1709 udává ovčák Lukáš Volný v popěvcích, o nichž psal Dr. Zíbrt v Nedělních Listech Hlasu Národa 11. února 1894. Současně byl v Moravě zřízen cech ovčácký s podobnými artikuli; ve Žďárské knize patentů, chované v Českém Museu, krajský úřad kurrendou z 2. prosince 1709 ohlašoval vrchnostenským úřadům, kterak se mají chovati v té věci, ježto ovčáci stěžovali si u hejtmanství zemského, že na některých panstvích cechovní artikule od císaře propůjčené nebyly jim vy- hlášeny, a když ovčáci hlásili se o ně, panští úředníci odbývali je posměchem. 202. 1711, 20. ledna v Praze: Marie Arnoštka ovdovělá kněžna z Eggenberka, rozená ze Schwarzenberka, nařizuje radovi a vrchnímu hejtmanu Janu Sebestianu z Lieben- hausu dědičně propustiti Kašpara Hansa ve vsi Markově, jenž si v Kristianberku domek vystavěl, z práva odúmrtního; za to bude ročně platiti 36 kr. do důchodu Krumlovského. Von der Durchleuchtigsten Fürstin und Frawen, Frawen Marie Ernestina, verwittibter Herzogin zu Krumaw und Fürstin zu Eggenberg, gefürsteten Gräfin zu Gradisca, Gräfin zu
Strana 395
Z roku 1711. 395 Adelsperg und Frawen zu Aquilea, gebornen aus dem fürstl. Haus von Schwarzenberg, un- serer gnedigsten Fürstin und Frawen Frawen, Dero Rath und Oberhaubtmann H. Johann Sebastian von Liebenhauss hiemit anzufuegen: Hochgedacht Ihre Durchleucht hetten Ihro das von dem Casper Hanss Inmann von Dorf Markus eingereichte Memorial, warinnen derselbe anzaiget, er hette ihme mit obrigkeitlicher Erlaubnus laut ergangenen Decrets dd. Wien den 20. Dezembris 1706 im Christiansberg ein Häusl auferbawet, in Meinung, die Freiheit von Todtenfall denen Christiansbergern gleich vermög des ihnen de Anno 1694 ertheilten Privi- legii gegen Reichung von jeden Haus jährlichen 36 Kr. Freigeld zu genuessen, mit unter- thänigister Bitte, berührtes Häusl von der Todtenfälligkeit, mit welcher S. Durchleucht es bis anhero zuegethan gewesen, zu befreien. Wie nunmehr hochgedacht Ihre Durchleucht dessen petito gegen deme gnädigst deferirt haben, dass sowohl er Casper Hannss, als alle künftige Besiczere dieses Häusls jährlichen 36 Kr. in Ihrer Durchleucht Krumawer Ränt- Ambt bezahlen, mithin die Freiheit von dem Todtenfal gleich denen Christiansbergern ge- nuessen sollen : Als wird gedachter H. von Liebenhauss solches ad notam nehmben zu lassen, und es auch dem Impetranten zu intimiren wissen; dann hieran beschieht hochstged. Sr. Durchleucht gnädigster Willen und Meinung. Decretum Prag den 20. Januarii 1711. Hochfürstl. Eggenbergische Hof-Kanzlei alda. Maria. [Na rubu:] Ihrer Durchleucht Rath und Oberhaubtmann H. Johann Sebastian von Liebenhauss dieses zuzustellen. Hiermittelst wird des Caspar Hanssen in Christiansberg sein Häusl von dem Todtenfall befreyet. Přitištěná pečeť vévodství Krumlovského zachovalá. Na papíře v kníž. archivu Kruml. I. 5AU, No 26 g. (Vypsal H. Gross.) — Velká ves Kristianberg, v lesích roztroušená, stojí 11 km. na východ od Volar; víska Markov, něm. Markus, jest od ní na východní straně. 203. 1711, 13. října: Marie Arnoštka ovdovělá z Eggenberka, rozená ze Schwarzenberka, novým domkářům v Brentenberku snižuje dvoje platy. Von Gottes Gnaden Maria Ernestina verwittibte und regierende Herzogin zu Krumaw und Fürstin zu Eggenberg... Edler gestrenger lieber Getrewer! Wür haben Uns das von denen Newhäusslern in Prentenberg unterthän. eingereichte Memorial gehors. vortragen lassen und aus Ewern hierzu beigeruckten Bericht gnädigst ersehen, dass diese Leut vor die ihnen von Unsers herzgeliebten Herrn Gemahls Liebden hochseel. Gedächtnuss untern 29. [’] Novem- bris anno 1708 angeferttigte Todtenfälligkeits-Befreiung forderist von einer jeden Hausstätt zu 1 fl. 30 kr., und dann alle Jahr zu Galli 36 kr. in die Herrschaft-Ränten reichen sollen. Wie zumahlen aber Uns dieselbe demütigst belangen, Wür gerueheten in ein und dem andern ihnen Unsere Gnad widerfahren zu lassen, und Uns gnedigst bewusst ist, dass sie armbe Leute seint und schlechte Nahrungen haben: also haben Wür deren Bitt gnedigst angesehen und resolviren hiemit, dass vorerwente Todtenfälligkeits-Befreiung von jeder Hausstatt [anstatt] des 1 fl. 30 kr. nur dreissig Kreutzer, und anstatt der jährl. entrichtenden 36 kr. nur neun und zwaintzig Kreutzer in die Herrschaft-Ränten gereicht werden sollen. Dessen ihr der weitern 50*
Z roku 1711. 395 Adelsperg und Frawen zu Aquilea, gebornen aus dem fürstl. Haus von Schwarzenberg, un- serer gnedigsten Fürstin und Frawen Frawen, Dero Rath und Oberhaubtmann H. Johann Sebastian von Liebenhauss hiemit anzufuegen: Hochgedacht Ihre Durchleucht hetten Ihro das von dem Casper Hanss Inmann von Dorf Markus eingereichte Memorial, warinnen derselbe anzaiget, er hette ihme mit obrigkeitlicher Erlaubnus laut ergangenen Decrets dd. Wien den 20. Dezembris 1706 im Christiansberg ein Häusl auferbawet, in Meinung, die Freiheit von Todtenfall denen Christiansbergern gleich vermög des ihnen de Anno 1694 ertheilten Privi- legii gegen Reichung von jeden Haus jährlichen 36 Kr. Freigeld zu genuessen, mit unter- thänigister Bitte, berührtes Häusl von der Todtenfälligkeit, mit welcher S. Durchleucht es bis anhero zuegethan gewesen, zu befreien. Wie nunmehr hochgedacht Ihre Durchleucht dessen petito gegen deme gnädigst deferirt haben, dass sowohl er Casper Hannss, als alle künftige Besiczere dieses Häusls jährlichen 36 Kr. in Ihrer Durchleucht Krumawer Ränt- Ambt bezahlen, mithin die Freiheit von dem Todtenfal gleich denen Christiansbergern ge- nuessen sollen : Als wird gedachter H. von Liebenhauss solches ad notam nehmben zu lassen, und es auch dem Impetranten zu intimiren wissen; dann hieran beschieht hochstged. Sr. Durchleucht gnädigster Willen und Meinung. Decretum Prag den 20. Januarii 1711. Hochfürstl. Eggenbergische Hof-Kanzlei alda. Maria. [Na rubu:] Ihrer Durchleucht Rath und Oberhaubtmann H. Johann Sebastian von Liebenhauss dieses zuzustellen. Hiermittelst wird des Caspar Hanssen in Christiansberg sein Häusl von dem Todtenfall befreyet. Přitištěná pečeť vévodství Krumlovského zachovalá. Na papíře v kníž. archivu Kruml. I. 5AU, No 26 g. (Vypsal H. Gross.) — Velká ves Kristianberg, v lesích roztroušená, stojí 11 km. na východ od Volar; víska Markov, něm. Markus, jest od ní na východní straně. 203. 1711, 13. října: Marie Arnoštka ovdovělá z Eggenberka, rozená ze Schwarzenberka, novým domkářům v Brentenberku snižuje dvoje platy. Von Gottes Gnaden Maria Ernestina verwittibte und regierende Herzogin zu Krumaw und Fürstin zu Eggenberg... Edler gestrenger lieber Getrewer! Wür haben Uns das von denen Newhäusslern in Prentenberg unterthän. eingereichte Memorial gehors. vortragen lassen und aus Ewern hierzu beigeruckten Bericht gnädigst ersehen, dass diese Leut vor die ihnen von Unsers herzgeliebten Herrn Gemahls Liebden hochseel. Gedächtnuss untern 29. [’] Novem- bris anno 1708 angeferttigte Todtenfälligkeits-Befreiung forderist von einer jeden Hausstätt zu 1 fl. 30 kr., und dann alle Jahr zu Galli 36 kr. in die Herrschaft-Ränten reichen sollen. Wie zumahlen aber Uns dieselbe demütigst belangen, Wür gerueheten in ein und dem andern ihnen Unsere Gnad widerfahren zu lassen, und Uns gnedigst bewusst ist, dass sie armbe Leute seint und schlechte Nahrungen haben: also haben Wür deren Bitt gnedigst angesehen und resolviren hiemit, dass vorerwente Todtenfälligkeits-Befreiung von jeder Hausstatt [anstatt] des 1 fl. 30 kr. nur dreissig Kreutzer, und anstatt der jährl. entrichtenden 36 kr. nur neun und zwaintzig Kreutzer in die Herrschaft-Ränten gereicht werden sollen. Dessen ihr der weitern 50*
Strana 396
396 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Vorkörung halber hiemit erinnert werdet. Und Wür verbleiben Euch mit Gnaden wohl- gewogen. Geben auf Unsern herzogl. Residenz Krumaw den 13. Octobris anno 1711. Maria Ernestina mp. Dem edlen gestrengen Unsern Rath und Oberhaubtmann, auch lieben Getrewen Joanni Sebastiano von Liebenhauss, Schloss Crumaw. Orig. na papíře. Přitištěna pečeť v černém vosku. Kníž. arch. Kruml. ad I. 5AU. No 30. (Opsal H. Gross.) — Srovnej knížecí výsadu z 20. (nikoli 29.) listopadu 1708 zde výše str. 386 č. 195. 204. 1714, 1. července: Klára Bernardina ovdovělá hraběnka ze Šternberka na Horaž- dovicích a Třebomyslicích svým poddaným ve vsi Hejně odpouští opičí úrok, a ukládá jim, aby třikrát do roka putovali ku P. Marii do Nezamyslic a vykonali pobožnosti jim předepsané. Nachdeme ich Clara Bernardina verwittibte Reichs-Gräfin von Sternberg, gebohrne Freiin von Maltzan, Frau der Herrschaft Horaschdiowitz und Třebomyslitz oc, reiflich betrachtet und dabei erkennet, wie von Gott dem allmächtigen die in eines jeden Lebenszeiten verübende andächtige und gute Werke angesehen und an- genommen werden, solchemnach ich auch in dieser Erwägung, ohne einigen Vor- schlag oder bei mir von jemanden eingelegten Bitte, blos allein aus freien Willen und eigener Bewegnus mich dahin gnädig entschlossen, meine arme, liebe und getreue Unterthanen des zu meiner Herrschaft Horaždiowitz angehörigen Dorfs Heyna, und Beherzigung deren ohnedeme jetzo sehr schweren Zeiten und dass diese Hegner umb ein merkliches mehres, als die andere Dorfschaften, an standhaften Zinsen in mein Rendt�Ambt zu entrichten schuldig sein, zu subleviren und zu be- gnädigen. Dahero ich ihnen diesen von undenklichen Jahren hero in mein erstgemeldtes Rentambt abzuführen schuldig gewesenen standhaften und immer so genannten Affenzins, welcher in einem jeden Jahre 32 fl. rh. 36 kr. 4 pf. ausgetragen, in Kraft dieses Gnadenbriefs gänzlich aufhöbe, und sie, meine lieben Hegner Unter- thanen, hiervon vor nun und auf ewige Zeiten in bester Form befreie und los zehle worwieder meine Erben und Nachkommen nicht das mindeste, wie es Namen haben oder der Menschenwitz etwas auszusinnen vermag, einzuwenden, oder sie, meine Unterthanen, zu Wiederbezahlung des oberwähnten Affenzinses anzuhalten die geringste Macht und Gerechtigkeit haben können noch sollen. Damit sie, meine Heyner Unterthanen, aber diese gegen ihnen so freigebige Gnad in etwas vergelten mögen, so will und verordne auch hiermit, dass sie zur schuldigsten Dankbarkeit zu mir ihre gleichmässige Zuneigung verspüren lassen, und
396 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Vorkörung halber hiemit erinnert werdet. Und Wür verbleiben Euch mit Gnaden wohl- gewogen. Geben auf Unsern herzogl. Residenz Krumaw den 13. Octobris anno 1711. Maria Ernestina mp. Dem edlen gestrengen Unsern Rath und Oberhaubtmann, auch lieben Getrewen Joanni Sebastiano von Liebenhauss, Schloss Crumaw. Orig. na papíře. Přitištěna pečeť v černém vosku. Kníž. arch. Kruml. ad I. 5AU. No 30. (Opsal H. Gross.) — Srovnej knížecí výsadu z 20. (nikoli 29.) listopadu 1708 zde výše str. 386 č. 195. 204. 1714, 1. července: Klára Bernardina ovdovělá hraběnka ze Šternberka na Horaž- dovicích a Třebomyslicích svým poddaným ve vsi Hejně odpouští opičí úrok, a ukládá jim, aby třikrát do roka putovali ku P. Marii do Nezamyslic a vykonali pobožnosti jim předepsané. Nachdeme ich Clara Bernardina verwittibte Reichs-Gräfin von Sternberg, gebohrne Freiin von Maltzan, Frau der Herrschaft Horaschdiowitz und Třebomyslitz oc, reiflich betrachtet und dabei erkennet, wie von Gott dem allmächtigen die in eines jeden Lebenszeiten verübende andächtige und gute Werke angesehen und an- genommen werden, solchemnach ich auch in dieser Erwägung, ohne einigen Vor- schlag oder bei mir von jemanden eingelegten Bitte, blos allein aus freien Willen und eigener Bewegnus mich dahin gnädig entschlossen, meine arme, liebe und getreue Unterthanen des zu meiner Herrschaft Horaždiowitz angehörigen Dorfs Heyna, und Beherzigung deren ohnedeme jetzo sehr schweren Zeiten und dass diese Hegner umb ein merkliches mehres, als die andere Dorfschaften, an standhaften Zinsen in mein Rendt�Ambt zu entrichten schuldig sein, zu subleviren und zu be- gnädigen. Dahero ich ihnen diesen von undenklichen Jahren hero in mein erstgemeldtes Rentambt abzuführen schuldig gewesenen standhaften und immer so genannten Affenzins, welcher in einem jeden Jahre 32 fl. rh. 36 kr. 4 pf. ausgetragen, in Kraft dieses Gnadenbriefs gänzlich aufhöbe, und sie, meine lieben Hegner Unter- thanen, hiervon vor nun und auf ewige Zeiten in bester Form befreie und los zehle worwieder meine Erben und Nachkommen nicht das mindeste, wie es Namen haben oder der Menschenwitz etwas auszusinnen vermag, einzuwenden, oder sie, meine Unterthanen, zu Wiederbezahlung des oberwähnten Affenzinses anzuhalten die geringste Macht und Gerechtigkeit haben können noch sollen. Damit sie, meine Heyner Unterthanen, aber diese gegen ihnen so freigebige Gnad in etwas vergelten mögen, so will und verordne auch hiermit, dass sie zur schuldigsten Dankbarkeit zu mir ihre gleichmässige Zuneigung verspüren lassen, und
Strana 397
Opičí úrok ve vsi Hejně u Horažďovic 1714. 397 unumbgänglich verbunden sein sollen, jährlich zu dem wunderthätigen Gnadenbild der Himmelskönigin und Gebährerin Gottes Mariae zu Nezamyslitz dreimalen, als erstlich an dem Fest Mariae Heimbsuchung den anderten Juli, Mariae Himmel [Fahrt den fünfzehenden Augusti, und Mariae Geburt den achten Septembris, und zwar jeder Bauer selbst dritter, ein jeder Chalupner aber selbst anderten kirchfahrten zu gehen, daselbsten auf meine Intention jedesmal eine heilige Mess, also des Jahres drei heilige Messen lesen zu lassen, and mit diesem auch auf ewige Zeiten nicht allein zu conti- nuiren, sondern vor mich und weiland meinen in Gott seelig ruhenden Herrn Ehegemal (titul), als auch jemalige ihre gnädige Obrigkeit ihr andächtiges Gebet und Seufzen also aufopfern werden, auf dass mir Gott der Allerhöchste hier zeitlich die beständige Gesundheit verleihen, und wann meine arme Seele nach dem unergründlichen göttlichen Willen in die Ewigkeit abgeschieden sein wird, dieselbige vor dem Neza- myslitzer Gnadenbild Mariae in die mildväterliche Hände und Schoss des grund- gütigsten Gottes, ihres himmlischen Vaters und seines eingebohrenen Sohns, meines Erlösers Jesu Christi befehlen und einschliessen sollen. Und übrigens weilen ich diese ihnen, meinen lieben Unterthanen, gethane Begnädigung und respective Befreiung auf ewig hiermit ertheile, und sie von diesen mehr gedachten Affenzins allein losspreche, damit meine Erben oder Erbens-Erben, wie auch alle künftige Besitzer und Inhaber dieser Herrschaft Horaždiowitz keine Macht sie hinwiederumb hierzu zwingen kunten: so thue noch in Kraft dieses Gnadenbriefes auch in alle Weege gestatten, dass in erfordernden Fall auch diese Befreiung mit Bewilligung der Röm. kais. Mt Räthen und verordneten Herren Unter- ambtleuten der königlichen Landtafel daselbsten angenommen und einverleibt werden könne. Zu mehrer dessen Versicherung habe mich nicht allein eigenhändig unter- schrieben, sondern mein angebohrnes Insiegel beidrucken lassen. So geschehen Horaž- diowitz, den 1. Juli anno 1714. Clara Bernhardina verwittibte Gräfin von Sternberg, gebohrne Freiin von Maltzan. (L. S.) Franz Carl Graf von Pötting. Sedláčkův opis v archivě zemském v Praze z desk zemských tom. 557 L. 7. — Ves Hejna (u Pa- lackého 344 psána Hajná) leží 4 km jz. od Horažďovic a 3 km na sever od Nezamyslic. — Balbin v Miscell. lib. I. pg. 135 vypravuje, že okolo r. 1494 pan Půta Švihovský na hradě Rábí měl opici, kteráž jednou za pánovy nepřítomnosti utekla ze hradu do lesa, kdež ji spatřil sedlák ze vsi Chejny; ten maje ji za čerta přivedl sousedy, kteří po velké naháňce opici utloukli; pan Půta za to prý potrestal tu ves novým stálým úrokem, jejž Balbin jmenuje pensio simialis a také českým jménem opičí plat; a ves prý byla nazvána potom Bláznivá Chejna. Po Balbinovi vypravuje tu pověst Schaller v Prachensku 207, a Pr. Sobotka v Kratochvilné historii str. 31. Původ toho platu potřebuje lepšího světla. Sedláček v Hradech XI, 206 píše, že Vilém ze Strakonic jakožto držitel Práchně a Horažďovic r. 1346 osvobodil poddané kláštera Břevnovského v újezdu Nezamyslickém od bývalých platů, které od starodávna příslušely k hradu Práchni, totiž od opičného, kos-
Opičí úrok ve vsi Hejně u Horažďovic 1714. 397 unumbgänglich verbunden sein sollen, jährlich zu dem wunderthätigen Gnadenbild der Himmelskönigin und Gebährerin Gottes Mariae zu Nezamyslitz dreimalen, als erstlich an dem Fest Mariae Heimbsuchung den anderten Juli, Mariae Himmel [Fahrt den fünfzehenden Augusti, und Mariae Geburt den achten Septembris, und zwar jeder Bauer selbst dritter, ein jeder Chalupner aber selbst anderten kirchfahrten zu gehen, daselbsten auf meine Intention jedesmal eine heilige Mess, also des Jahres drei heilige Messen lesen zu lassen, and mit diesem auch auf ewige Zeiten nicht allein zu conti- nuiren, sondern vor mich und weiland meinen in Gott seelig ruhenden Herrn Ehegemal (titul), als auch jemalige ihre gnädige Obrigkeit ihr andächtiges Gebet und Seufzen also aufopfern werden, auf dass mir Gott der Allerhöchste hier zeitlich die beständige Gesundheit verleihen, und wann meine arme Seele nach dem unergründlichen göttlichen Willen in die Ewigkeit abgeschieden sein wird, dieselbige vor dem Neza- myslitzer Gnadenbild Mariae in die mildväterliche Hände und Schoss des grund- gütigsten Gottes, ihres himmlischen Vaters und seines eingebohrenen Sohns, meines Erlösers Jesu Christi befehlen und einschliessen sollen. Und übrigens weilen ich diese ihnen, meinen lieben Unterthanen, gethane Begnädigung und respective Befreiung auf ewig hiermit ertheile, und sie von diesen mehr gedachten Affenzins allein losspreche, damit meine Erben oder Erbens-Erben, wie auch alle künftige Besitzer und Inhaber dieser Herrschaft Horaždiowitz keine Macht sie hinwiederumb hierzu zwingen kunten: so thue noch in Kraft dieses Gnadenbriefes auch in alle Weege gestatten, dass in erfordernden Fall auch diese Befreiung mit Bewilligung der Röm. kais. Mt Räthen und verordneten Herren Unter- ambtleuten der königlichen Landtafel daselbsten angenommen und einverleibt werden könne. Zu mehrer dessen Versicherung habe mich nicht allein eigenhändig unter- schrieben, sondern mein angebohrnes Insiegel beidrucken lassen. So geschehen Horaž- diowitz, den 1. Juli anno 1714. Clara Bernhardina verwittibte Gräfin von Sternberg, gebohrne Freiin von Maltzan. (L. S.) Franz Carl Graf von Pötting. Sedláčkův opis v archivě zemském v Praze z desk zemských tom. 557 L. 7. — Ves Hejna (u Pa- lackého 344 psána Hajná) leží 4 km jz. od Horažďovic a 3 km na sever od Nezamyslic. — Balbin v Miscell. lib. I. pg. 135 vypravuje, že okolo r. 1494 pan Půta Švihovský na hradě Rábí měl opici, kteráž jednou za pánovy nepřítomnosti utekla ze hradu do lesa, kdež ji spatřil sedlák ze vsi Chejny; ten maje ji za čerta přivedl sousedy, kteří po velké naháňce opici utloukli; pan Půta za to prý potrestal tu ves novým stálým úrokem, jejž Balbin jmenuje pensio simialis a také českým jménem opičí plat; a ves prý byla nazvána potom Bláznivá Chejna. Po Balbinovi vypravuje tu pověst Schaller v Prachensku 207, a Pr. Sobotka v Kratochvilné historii str. 31. Původ toho platu potřebuje lepšího světla. Sedláček v Hradech XI, 206 píše, že Vilém ze Strakonic jakožto držitel Práchně a Horažďovic r. 1346 osvobodil poddané kláštera Břevnovského v újezdu Nezamyslickém od bývalých platů, které od starodávna příslušely k hradu Práchni, totiž od opičného, kos-
Strana 398
398 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: ného a jiných úroků; podobně v Místop. Slovníku str. 212, kdež dohaduje se názvu opicné; jinak Brandl v Glossáři 202. K újezdu Nezamyslickému náležela také ves Hejna, kteráž v urbáři Břevnovském r. 1406 psána jest Hayna (ve vyd. Emlerově str. 186); bylo tam 131/2 lánů, kteréž tehdáž platily obyčejného úroku po 60 gr. aneb po kopě české za celý rok. Kdyby r. 1714 bylo v té vsi bývalo také jen 131/8 lánů, připadalo by tehdáž z 32 zl. 36 kr. 4 d. opičího platu na každý lán 2 zl. 27 kr., což přepočte-li se na české groše, dalo by 1 kopu 3 gr. Podle toho by Hejnští byli bývali r. 1494 potrestáni novým úrokem, jenž by dobře se vy- rovnal jejich starému peněžitému úroku z půdy (1 kopa č. = 2 kopy m. = 2 zl. 20 kr.), jejž známe z r. 1406. 205. 1716, 21. září: Hrabě Fr. K. z Kolovrat jakožto vrchnost propouští svého poddaného hospodářského úředníka z poddanství a z člověčenství i s jeho rodinou. Ich Frantz Carel Liebsteinsky, des heil. Römischen Reiches Graf von Kollowrath, Erbherr der Herrschaften Reichenaw, Tschernikowitz, Borohradek, Chraustowitz, Przestawlky, Geyersperg und Wamberg, Dero Röm. kais. und königl. Mt Rath, würk- licher Kammerer, und des grösseren Landrechts Beisitzer im Königreich Böheimb. thue kund vor jedermänniglich, insonderheit da, wo es vonnöthen, dass auf beschehenes unterthäniges Anlangen den Augustin Joseph Matthiasch, — in Ansehung meinem sel. Herrn Vatern, und zwar bis zu dero tödtlichem Hintritt durch 10 Jahr lang als Bier- und Contribution-Schreiber zue Uhersko und Wamberg trew geleisten Diensten, — zu meiner Herrschaft Geyersperg aus dem Dorf Nekorsch zugethanen Unterthan, aus der bishero mir verbundener Unterthänigkeit und Leibeigenschaft sambt seinem Weib und Kindern, nebst aller seiner jetzt habend- oder inskünftig zuefallender Erbens- gerechtigkeit quitt, frey, ledig und losspreche, mithin mir, noch meinem Erben oder Nachkommenden keine Gerechtigkeit an ihme Augustin Joseph Mattyasch mehr vor- behalte. Zue Urkund dessen ist mein eigenhändige Namens-Unterschrift und hierfür getruckhets [sic] gräfliches Insigl. So geschehen Reichenaw den 21. September Аo 1716. Frantz Carl Liebstainsky (L. S.) Graff von Kollowrath mp. Přitisknutá pečeť z černého vosku ukazuje ve štítě Kolovratskou orlici, nad ním korunu o 5 listových výběžcích. — Originál na papíře v archivě města Vamberka, kdež jméno Matyáš vyskytalo se jako příjmení mezi sousedy ještě v 19. století. 206. 1716: Účet výdajů na stavbu nové školy ve vsi Krsovicích aneb Svatém Janě na panství Pečeckém. Jsouce pak tu všichni k tomuto chrámu páně přivtělené sousedi a obyvatelé toho- všichni žádostivi, aby tu pro učení a cvičení dítek jejich nějaký kantor bydleti, při službách Božích, křtin a funusův posluhovati mohl, pročež s pomocí jich forováním se tuto škola v nově vystavěla, kteráž koštovala, totiž:
398 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: ného a jiných úroků; podobně v Místop. Slovníku str. 212, kdež dohaduje se názvu opicné; jinak Brandl v Glossáři 202. K újezdu Nezamyslickému náležela také ves Hejna, kteráž v urbáři Břevnovském r. 1406 psána jest Hayna (ve vyd. Emlerově str. 186); bylo tam 131/2 lánů, kteréž tehdáž platily obyčejného úroku po 60 gr. aneb po kopě české za celý rok. Kdyby r. 1714 bylo v té vsi bývalo také jen 131/8 lánů, připadalo by tehdáž z 32 zl. 36 kr. 4 d. opičího platu na každý lán 2 zl. 27 kr., což přepočte-li se na české groše, dalo by 1 kopu 3 gr. Podle toho by Hejnští byli bývali r. 1494 potrestáni novým úrokem, jenž by dobře se vy- rovnal jejich starému peněžitému úroku z půdy (1 kopa č. = 2 kopy m. = 2 zl. 20 kr.), jejž známe z r. 1406. 205. 1716, 21. září: Hrabě Fr. K. z Kolovrat jakožto vrchnost propouští svého poddaného hospodářského úředníka z poddanství a z člověčenství i s jeho rodinou. Ich Frantz Carel Liebsteinsky, des heil. Römischen Reiches Graf von Kollowrath, Erbherr der Herrschaften Reichenaw, Tschernikowitz, Borohradek, Chraustowitz, Przestawlky, Geyersperg und Wamberg, Dero Röm. kais. und königl. Mt Rath, würk- licher Kammerer, und des grösseren Landrechts Beisitzer im Königreich Böheimb. thue kund vor jedermänniglich, insonderheit da, wo es vonnöthen, dass auf beschehenes unterthäniges Anlangen den Augustin Joseph Matthiasch, — in Ansehung meinem sel. Herrn Vatern, und zwar bis zu dero tödtlichem Hintritt durch 10 Jahr lang als Bier- und Contribution-Schreiber zue Uhersko und Wamberg trew geleisten Diensten, — zu meiner Herrschaft Geyersperg aus dem Dorf Nekorsch zugethanen Unterthan, aus der bishero mir verbundener Unterthänigkeit und Leibeigenschaft sambt seinem Weib und Kindern, nebst aller seiner jetzt habend- oder inskünftig zuefallender Erbens- gerechtigkeit quitt, frey, ledig und losspreche, mithin mir, noch meinem Erben oder Nachkommenden keine Gerechtigkeit an ihme Augustin Joseph Mattyasch mehr vor- behalte. Zue Urkund dessen ist mein eigenhändige Namens-Unterschrift und hierfür getruckhets [sic] gräfliches Insigl. So geschehen Reichenaw den 21. September Аo 1716. Frantz Carl Liebstainsky (L. S.) Graff von Kollowrath mp. Přitisknutá pečeť z černého vosku ukazuje ve štítě Kolovratskou orlici, nad ním korunu o 5 listových výběžcích. — Originál na papíře v archivě města Vamberka, kdež jméno Matyáš vyskytalo se jako příjmení mezi sousedy ještě v 19. století. 206. 1716: Účet výdajů na stavbu nové školy ve vsi Krsovicích aneb Svatém Janě na panství Pečeckém. Jsouce pak tu všichni k tomuto chrámu páně přivtělené sousedi a obyvatelé toho- všichni žádostivi, aby tu pro učení a cvičení dítek jejich nějaký kantor bydleti, při službách Božích, křtin a funusův posluhovati mohl, pročež s pomocí jich forováním se tuto škola v nově vystavěla, kteráž koštovala, totiž:
Strana 399
Z let 1716—1718. 399 Tesařům od vystavení celé školy . . . . . . . . . . . . . . 20 fl. 15 kr. zedníkům od podezdívání pod kamny, pece a zdí okolo kamen a v kuchyni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 „ — „ . . . . . . 1 „ 30 „ hrnčíři za nové kamna . . . . . . . . . . . . . . . . sklenáři za 4 nové okna . . . . . . . 4 „ 12 „ . . . . . . 2 „ 24 „ truhláři od 4 rámův dubových do oken po 36 kr. . . . . . . 2 „ 24 „ item zámečníku od kování těch rámů po 36 kr. truhláři od udělání 6 dveří, kováři za 4 petlice, skoby a dvoje panty 1 „ 20 „ mazačům od vymazání celého stavení i s komínem per pauš . . 6 „ za 400 cihel po 31 kr. sto dáno . . . . . 2 „ 4 . „ . . . za 2000 šindele po 1 fl. 30 kr. tisíc . . . . . . „ — . — za 36 [P nových doškův i za slámu, po 10 kr. kopu . . . . . 6 od pošívání týchž po 1 kr. . . . . . . . . . . . . „ 36 za prkna na lomenici, dvéře a lavice koupeno 30 kusů za . . . 2 „ 30 též za koupené 4 � podlažních hřebíků po 10 kr. . . . . . . „ 40 „ . . . . 1 „ 24 „ item za 2000 šindelních hřebíků po 42 kr. tisíc dáno . Činí . 59 fl. 19 kr. Z knihy zádušních účtů kostela sv. Jana v Krsovicích (za rok 1716), kteráž se chová v archivě zem- ském v Praze; opis daroval vydavateli řed. Dr. V. J. Nováček. — O osudech vsi Krsovic na panství Pečeckém viz v AČ. XXV. str. 606—612. 207. Instrukce hospodářská, vydaná z nařízení rady kr. v. města Chrudimě purkrabímu a důchodnímu Frant. Viktorinovi dne 21. února 1718. Přítomnou písemnost nalezl při pořádání staré registratury města Chrudimě pan Čeněk Florian, supplent na dívčím lyceu v Chrudimi, a se vzácnou ochotou učinil pro mne (r. 1911) zevrubný opis, jenž se zde otiskuje celý. Podle zprávy, kterou mi p. Florian zároveň poslal, originál té instrukce jest psán velice pěkně rukou syndika Ceregettiho, a to v sešitě o 13 foliových listech (21X 33 cm). Na 1. straně jest psán titul instrukce s datem a podpisem; strany 2—6 jsou prázdné; text rozdělený ve 25 článků jest psán na stranách 7—20; dalších 5 stran jest prázdných, a na str. 26. stojí poznamenáno: „Litt. A originale“. Pravopis v originale jest podle obyčeje své doby dosti schátralý; proměnil jsem jej v otisku na nynější způsob, interpunkci náležitou jsem přidal bez ohledu na původní vadnou. Nad titulem stojí řada velkých začátečních písmen, kteráž v první polovici snad znamenají: Omnia Ad Majorem Dei Gloriam Beatae Virginis Mariae Honorem. Zemský statek města Chrudimě skládal se z pěti vesnic, jež se jmenují Vesec, Topol, Kotčí, Vlčnov, (ty 4 vsi stojí 2—4km vzdáli od města na východní straně); pátá ves Pohled jest vzdálena 8 km na jihozápad od města. V článku 9. mluví se o třech dvořích v obci městské užívaných, jeden z nich v 10. článku slove Velký, jiných jmen nedočetl jsem se nikde. Prvních
Z let 1716—1718. 399 Tesařům od vystavení celé školy . . . . . . . . . . . . . . 20 fl. 15 kr. zedníkům od podezdívání pod kamny, pece a zdí okolo kamen a v kuchyni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 „ — „ . . . . . . 1 „ 30 „ hrnčíři za nové kamna . . . . . . . . . . . . . . . . sklenáři za 4 nové okna . . . . . . . 4 „ 12 „ . . . . . . 2 „ 24 „ truhláři od 4 rámův dubových do oken po 36 kr. . . . . . . 2 „ 24 „ item zámečníku od kování těch rámů po 36 kr. truhláři od udělání 6 dveří, kováři za 4 petlice, skoby a dvoje panty 1 „ 20 „ mazačům od vymazání celého stavení i s komínem per pauš . . 6 „ za 400 cihel po 31 kr. sto dáno . . . . . 2 „ 4 . „ . . . za 2000 šindele po 1 fl. 30 kr. tisíc . . . . . . „ — . — za 36 [P nových doškův i za slámu, po 10 kr. kopu . . . . . 6 od pošívání týchž po 1 kr. . . . . . . . . . . . . „ 36 za prkna na lomenici, dvéře a lavice koupeno 30 kusů za . . . 2 „ 30 též za koupené 4 � podlažních hřebíků po 10 kr. . . . . . . „ 40 „ . . . . 1 „ 24 „ item za 2000 šindelních hřebíků po 42 kr. tisíc dáno . Činí . 59 fl. 19 kr. Z knihy zádušních účtů kostela sv. Jana v Krsovicích (za rok 1716), kteráž se chová v archivě zem- ském v Praze; opis daroval vydavateli řed. Dr. V. J. Nováček. — O osudech vsi Krsovic na panství Pečeckém viz v AČ. XXV. str. 606—612. 207. Instrukce hospodářská, vydaná z nařízení rady kr. v. města Chrudimě purkrabímu a důchodnímu Frant. Viktorinovi dne 21. února 1718. Přítomnou písemnost nalezl při pořádání staré registratury města Chrudimě pan Čeněk Florian, supplent na dívčím lyceu v Chrudimi, a se vzácnou ochotou učinil pro mne (r. 1911) zevrubný opis, jenž se zde otiskuje celý. Podle zprávy, kterou mi p. Florian zároveň poslal, originál té instrukce jest psán velice pěkně rukou syndika Ceregettiho, a to v sešitě o 13 foliových listech (21X 33 cm). Na 1. straně jest psán titul instrukce s datem a podpisem; strany 2—6 jsou prázdné; text rozdělený ve 25 článků jest psán na stranách 7—20; dalších 5 stran jest prázdných, a na str. 26. stojí poznamenáno: „Litt. A originale“. Pravopis v originale jest podle obyčeje své doby dosti schátralý; proměnil jsem jej v otisku na nynější způsob, interpunkci náležitou jsem přidal bez ohledu na původní vadnou. Nad titulem stojí řada velkých začátečních písmen, kteráž v první polovici snad znamenají: Omnia Ad Majorem Dei Gloriam Beatae Virginis Mariae Honorem. Zemský statek města Chrudimě skládal se z pěti vesnic, jež se jmenují Vesec, Topol, Kotčí, Vlčnov, (ty 4 vsi stojí 2—4km vzdáli od města na východní straně); pátá ves Pohled jest vzdálena 8 km na jihozápad od města. V článku 9. mluví se o třech dvořích v obci městské užívaných, jeden z nich v 10. článku slove Velký, jiných jmen nedočetl jsem se nikde. Prvních
Strana 400
400 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 18 článků instrukce týče se hospodářství polního, kterak se provozovalo pod správou městskou; vrchní správce jeho slul purkrabí; poddaní z vesnic k městu patřících byli povinni robotou, ale podobá se, že jejich poddanství bylo lehčejší, než na panstvích šlechtických. V ostatních 7 článcích obsaženy jsou předpisy o jiných oborech správy městské, z nichž užitek šel do důchodu obecního. V instrukci vytýkají se úředníkům a služebníkům městským mnohé zlořády, provozované a trpěné na škodu obce městské. V podrobnostech líčí se tu spuchřelý šlendrian, jakým tehdáž vůbec trpěla samospráva obecní v Čechách. A kdo tu burcuje otupělou mysl občanstva, proti šlendriánu v obci, byl jeden z hlavních působců ve správě města Chrudimě, A. J. Ceregetti, syndikus a přehližitel účtů hospodářských. O: A: M: D: G:B: V. M: H:S: S: P: C: AD: Ei: C': E': Instrukcí hospodářská, v které všelikeré deffectus de praeterito vystavené, budoucně ale k skutečnému napravení přijíti mající, comprehendirované jsou: vydaná Slovutné poctivosti panu Františkovi Viktorinovi ten čas ustanovenému purgkrabímu a spolu důchodnímu obce král. kraj. a věn. města Chrudimě, též ostatním při hospodářství zdejším k vyrozumění a k další observací. Extradita est praesens Instructio ex cancellaria curiae Chrudimensis die 21. Febr. A. 1718. Ad mandatum amplissimi magistratus ab Antonio Josepho Ceregetti, syndico et revisore rationum oeconomicarum ibidem. My JMCské rychtář, purgmistr a radda, též starší obecní král. kraj. a věnnýho města Chrudimě, seznavše z revidirování počtův obecních, kterak obecní důchod v labyrinthu dluhův až pod uši zabředený jest, a nad to vejše skrze subsidia extraordinaria, v nepostačitedlnosti kassy důchodenské, ubohé chudé měšťanstvo a sousedstvo za vesnice a sedláky k této obci přináležející již po několik let břemeno téhož subsidii extraordinarii nésti musí; naproti tomu ale mimo velmi skrovných ourokův sv. Havelských a sv. Jirských ničímž jiným, toliko robotami dotčené vesnice a sedláky tato užívá, o takových ale robotách, zdaliž podle JMCské prošlé pragmatiky se pořádně vybejvají, kam jedna neb druhá vesnice každotýhodně applicirována bývá, zdaliž všech k potřebným a nevyhnutedlným pojíždkám a k prosequírování třech obecních dvorův a v nově vystavené pily zapotřebí jest aneb ne, v počtech hospodářských žádné zmínky se nečiní, alebrž (jak se již to s nelibkou naší častejic shledalo) sem i tam extravaganter se applicirují, z čehož sice de praeterito početvedoucí nynější i předešlí (pokudž skrze pořádné protokolla, kam takové a s jakým nařízením applicírované byly, dostatečně neprovedou) odpo- vídati a se spraviti muset budou. I aby tehdy s tím jedinkým dobrodiním dominicalis commodi, z ohledu kterého taková břemena na vesnici rok od roku se podnikovati musejí, již déle a více plejtváno nebylo, anobrž ty všechny dnové, které přes nevyhnutedlné vejjezdy přebejvati budou, důchodu obecnímu quocunque demum modo na budoucnost fruktificirovati mohli. Odkudž při [sic] panu Františkovi Viktorinovi, na ten čas zřízenému purkrabímu, tímto jednou pro vždyckny nezmněnitedlně přísně a dostatečně nařizujeme, jeho jakožto početvedoucího sub reali cautione zůstávajícího pod těžkým odpovídáním v tom zavazujeme, aby on: Předně, řízení sedlské podle starobylého způsobu ne jinde, nežli na kanceláři purk- rabské, tu kdež svá registra repositirované má, každotýhodně, a to dne sobotního ranním časem před sebe bráti, lid robotní nad potřebný čas nezdržovati, roboty pořádně rozpisovati a tak rozepsané při ouřadě JMCské purkmistrovském buďto obzvláštním rejstříkem anebo pro-
400 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 18 článků instrukce týče se hospodářství polního, kterak se provozovalo pod správou městskou; vrchní správce jeho slul purkrabí; poddaní z vesnic k městu patřících byli povinni robotou, ale podobá se, že jejich poddanství bylo lehčejší, než na panstvích šlechtických. V ostatních 7 článcích obsaženy jsou předpisy o jiných oborech správy městské, z nichž užitek šel do důchodu obecního. V instrukci vytýkají se úředníkům a služebníkům městským mnohé zlořády, provozované a trpěné na škodu obce městské. V podrobnostech líčí se tu spuchřelý šlendrian, jakým tehdáž vůbec trpěla samospráva obecní v Čechách. A kdo tu burcuje otupělou mysl občanstva, proti šlendriánu v obci, byl jeden z hlavních působců ve správě města Chrudimě, A. J. Ceregetti, syndikus a přehližitel účtů hospodářských. O: A: M: D: G:B: V. M: H:S: S: P: C: AD: Ei: C': E': Instrukcí hospodářská, v které všelikeré deffectus de praeterito vystavené, budoucně ale k skutečnému napravení přijíti mající, comprehendirované jsou: vydaná Slovutné poctivosti panu Františkovi Viktorinovi ten čas ustanovenému purgkrabímu a spolu důchodnímu obce král. kraj. a věn. města Chrudimě, též ostatním při hospodářství zdejším k vyrozumění a k další observací. Extradita est praesens Instructio ex cancellaria curiae Chrudimensis die 21. Febr. A. 1718. Ad mandatum amplissimi magistratus ab Antonio Josepho Ceregetti, syndico et revisore rationum oeconomicarum ibidem. My JMCské rychtář, purgmistr a radda, též starší obecní král. kraj. a věnnýho města Chrudimě, seznavše z revidirování počtův obecních, kterak obecní důchod v labyrinthu dluhův až pod uši zabředený jest, a nad to vejše skrze subsidia extraordinaria, v nepostačitedlnosti kassy důchodenské, ubohé chudé měšťanstvo a sousedstvo za vesnice a sedláky k této obci přináležející již po několik let břemeno téhož subsidii extraordinarii nésti musí; naproti tomu ale mimo velmi skrovných ourokův sv. Havelských a sv. Jirských ničímž jiným, toliko robotami dotčené vesnice a sedláky tato užívá, o takových ale robotách, zdaliž podle JMCské prošlé pragmatiky se pořádně vybejvají, kam jedna neb druhá vesnice každotýhodně applicirována bývá, zdaliž všech k potřebným a nevyhnutedlným pojíždkám a k prosequírování třech obecních dvorův a v nově vystavené pily zapotřebí jest aneb ne, v počtech hospodářských žádné zmínky se nečiní, alebrž (jak se již to s nelibkou naší častejic shledalo) sem i tam extravaganter se applicirují, z čehož sice de praeterito početvedoucí nynější i předešlí (pokudž skrze pořádné protokolla, kam takové a s jakým nařízením applicírované byly, dostatečně neprovedou) odpo- vídati a se spraviti muset budou. I aby tehdy s tím jedinkým dobrodiním dominicalis commodi, z ohledu kterého taková břemena na vesnici rok od roku se podnikovati musejí, již déle a více plejtváno nebylo, anobrž ty všechny dnové, které přes nevyhnutedlné vejjezdy přebejvati budou, důchodu obecnímu quocunque demum modo na budoucnost fruktificirovati mohli. Odkudž při [sic] panu Františkovi Viktorinovi, na ten čas zřízenému purkrabímu, tímto jednou pro vždyckny nezmněnitedlně přísně a dostatečně nařizujeme, jeho jakožto početvedoucího sub reali cautione zůstávajícího pod těžkým odpovídáním v tom zavazujeme, aby on: Předně, řízení sedlské podle starobylého způsobu ne jinde, nežli na kanceláři purk- rabské, tu kdež svá registra repositirované má, každotýhodně, a to dne sobotního ranním časem před sebe bráti, lid robotní nad potřebný čas nezdržovati, roboty pořádně rozpisovati a tak rozepsané při ouřadě JMCské purkmistrovském buďto obzvláštním rejstříkem anebo pro-
Strana 401
Instrukce hospodářská purkrabímu města Chrudimě 1718. 401 tokollem k naší ratifikací pokaždý dne pondělního sine interruptione producirovati hleděl. — A jako se za 2. lidu poddacímu v tom, čím obci ex natura svého pravého člověčenství et obli- gatione possedirujícího poddacího gruntu povinovaný jest, bez ohledu a receptací osob nic nejmenšího folkovati nemá; — tak taky za 3. majíce jedna každá vrchnost respektu svých poddaných titul otcovský na sobě, přirozenost pak otcovská jest láskou a bázní své subordinirované říditi; odkudž v moci do- tčeného purkrabího pozůstavujeme, aby on na místě zbytečnýho proklínání a zlořečení proti tvrdošijným poddaným obce této, (když by ponejprv napomenutí, po druhé pohrůžka nic neefek- tuirovaly), s trestem panským, buďto arrestem, karabáčem neb vsazením na vosla, podle své prozdřetedlnosti pokračovati mohl. Naproti ale tomu ty, jenž by své praestanda pilně a bedlivě praestirovali, on purkrabí věděti bude, ve všech důležitostech jak manutenirovati, v přízni a náklonnosti zachovati. — A když tak za 4. jeden neb druhý pro jakýkoliv vejstupek neb neposlušnost na kancelláři purkrabské potrestaný bude, a na to předce malý neb žádný effekt by nenásledoval, toho nám okolosto- jičnou zprávu učiniti, a našemu vrchnostenskému citedlnějšímu vytrestání submittirovati ne- opomine. — Podobně za 5. všechny do důchodu od nich poddanných povinované zasedělé resty, nechť ty jméno mají jakékoliv, podle největší možnosti exequirovati, běžící ale vzrůsti nenechati, nýbrž punktualiter upomínati a eincassírovati, sama přísaha a povinnost jeho v tom zavazuje. — Jakož i 6. šafářové obecní, kteří své platy a deputáty požívají, nejsou proto zřízeni, aby se téměř celý den, jakž se to častěji spatřilo, po městě dům od domu potloukali, aneb ruce v kapsách majíce, lelky na ulici prodávali; po ty tři robotní dni v týhodnu mají k dohlížení robot, aby takové s vejchodem a západem slunce náležitě se vykonávaly, applicirováni; ostatní pak tři dni vždy podle prozdřetedlnosti purkrabské buďto ve dvořích aneb při jiných obec- ních důležitostech jim šafářům, aby na sobě jméno ležákův a potlukačův nenesli, nějaká obci uži- tečná práce (která častěji právě bezpotřebně a zbytečně s penězmi vyvažovati se musela a skrze ně šafáře vykonána a zastoupena býti mohla) vyměřena a vynalezena býti má. Oni při tom vždycky jak rolní, tak louční případlnosti, ohrady, ploty, břehy, lávky, mosty a těm podobné věci, na které se obecní náklad vede, od všelikterých škod hájiti a časně napravovati povinni bejti mají, a se tímto přísně zavazují. — A poněvadž 7. bez dalšího odkladu zapotřebí jest trochu lépeji zahospodařiti, zbytečné vydání, bez kterých může bejti, kasirovati a zameziti, některé příjmy ale zvejšiti a zvelebiti, odkudž z důchodu obecního bez konsensu našeho mimo stálých stanzův a platův sloužícím a čeledi vyměřených a mimo toho, co tak pro konservaci nevyhnutedlné a běžné správy ve dvořích šafářky a šafářové potřebují, do žádného vydání o své ujmě se nevpustí, nýbrž vždy a pokaždý o ratifikací naši prostředkem kancelláře raddní se ohlásí, a summou ve všem, co by tak se, jak vydání tak příjmu obecního tejkalo, a on k svému odpovídání přijmouti sobě by netroufal, buďto k nám do plné raddy, anebo když by sessí držána nebyla, k ouřadu JMCské purk- mistrovskému (kdežto per cancellariam vyřízení náležité se učiniti má) se ucházeti povinen bude. — A jakož 8. ze složených a revidirovaných počtův obce této se seznalo, jak nepořádně, samovlastně a excessive rozličná vydání pod počet sklepový na všelikteré řemeslníky vystupují; kteréžto Archiv Český XXIX. 51
Instrukce hospodářská purkrabímu města Chrudimě 1718. 401 tokollem k naší ratifikací pokaždý dne pondělního sine interruptione producirovati hleděl. — A jako se za 2. lidu poddacímu v tom, čím obci ex natura svého pravého člověčenství et obli- gatione possedirujícího poddacího gruntu povinovaný jest, bez ohledu a receptací osob nic nejmenšího folkovati nemá; — tak taky za 3. majíce jedna každá vrchnost respektu svých poddaných titul otcovský na sobě, přirozenost pak otcovská jest láskou a bázní své subordinirované říditi; odkudž v moci do- tčeného purkrabího pozůstavujeme, aby on na místě zbytečnýho proklínání a zlořečení proti tvrdošijným poddaným obce této, (když by ponejprv napomenutí, po druhé pohrůžka nic neefek- tuirovaly), s trestem panským, buďto arrestem, karabáčem neb vsazením na vosla, podle své prozdřetedlnosti pokračovati mohl. Naproti ale tomu ty, jenž by své praestanda pilně a bedlivě praestirovali, on purkrabí věděti bude, ve všech důležitostech jak manutenirovati, v přízni a náklonnosti zachovati. — A když tak za 4. jeden neb druhý pro jakýkoliv vejstupek neb neposlušnost na kancelláři purkrabské potrestaný bude, a na to předce malý neb žádný effekt by nenásledoval, toho nám okolosto- jičnou zprávu učiniti, a našemu vrchnostenskému citedlnějšímu vytrestání submittirovati ne- opomine. — Podobně za 5. všechny do důchodu od nich poddanných povinované zasedělé resty, nechť ty jméno mají jakékoliv, podle největší možnosti exequirovati, běžící ale vzrůsti nenechati, nýbrž punktualiter upomínati a eincassírovati, sama přísaha a povinnost jeho v tom zavazuje. — Jakož i 6. šafářové obecní, kteří své platy a deputáty požívají, nejsou proto zřízeni, aby se téměř celý den, jakž se to častěji spatřilo, po městě dům od domu potloukali, aneb ruce v kapsách majíce, lelky na ulici prodávali; po ty tři robotní dni v týhodnu mají k dohlížení robot, aby takové s vejchodem a západem slunce náležitě se vykonávaly, applicirováni; ostatní pak tři dni vždy podle prozdřetedlnosti purkrabské buďto ve dvořích aneb při jiných obec- ních důležitostech jim šafářům, aby na sobě jméno ležákův a potlukačův nenesli, nějaká obci uži- tečná práce (která častěji právě bezpotřebně a zbytečně s penězmi vyvažovati se musela a skrze ně šafáře vykonána a zastoupena býti mohla) vyměřena a vynalezena býti má. Oni při tom vždycky jak rolní, tak louční případlnosti, ohrady, ploty, břehy, lávky, mosty a těm podobné věci, na které se obecní náklad vede, od všelikterých škod hájiti a časně napravovati povinni bejti mají, a se tímto přísně zavazují. — A poněvadž 7. bez dalšího odkladu zapotřebí jest trochu lépeji zahospodařiti, zbytečné vydání, bez kterých může bejti, kasirovati a zameziti, některé příjmy ale zvejšiti a zvelebiti, odkudž z důchodu obecního bez konsensu našeho mimo stálých stanzův a platův sloužícím a čeledi vyměřených a mimo toho, co tak pro konservaci nevyhnutedlné a běžné správy ve dvořích šafářky a šafářové potřebují, do žádného vydání o své ujmě se nevpustí, nýbrž vždy a pokaždý o ratifikací naši prostředkem kancelláře raddní se ohlásí, a summou ve všem, co by tak se, jak vydání tak příjmu obecního tejkalo, a on k svému odpovídání přijmouti sobě by netroufal, buďto k nám do plné raddy, anebo když by sessí držána nebyla, k ouřadu JMCské purk- mistrovskému (kdežto per cancellariam vyřízení náležité se učiniti má) se ucházeti povinen bude. — A jakož 8. ze složených a revidirovaných počtův obce této se seznalo, jak nepořádně, samovlastně a excessive rozličná vydání pod počet sklepový na všelikteré řemeslníky vystupují; kteréžto Archiv Český XXIX. 51
Strana 402
402 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: vydání, když s tím skrovným ve dvořích se vynacházejícím dobytkem a potahem též cum reparationibus aedilibus se kommensurirují a kombinirují, opravdově na jevo vychází, že taková nepořádnost, a slovem prodigalitas těžké odpovídání za sebou táhne; a protož bude on pur- krabí na pozoru míti to, aby předně věci k obecní správě přináležející v lepší šetrnosti zacho- vané, s řemeslníkami, obzvláštně když potahové ve dvořích kasirováni jsou, při nejvyšší mírnosti a skrovnosti jednáno, a to, co mnohdykráte robotou zastoupeno býti může, s penězmi a s velkým nákladem vyvažováno nebylo. Jakož ten na správu tesařskou každoročně přes 150 fl. vystu- pující denní plat, když se s prací tesařskou (kdež větším dílem více s fajfkou pod nosem, nežli s sekerou v ruce se okkupirují) kommensuriruje, velké neopatrnosti početvedoucích se přičítati musí. — Podobně i 9. když tolik dobytka konského ve dvořích se zkasirovalo, a hovězí dobytek za ska- sirované a rozprodané koně přikoupený žádný se nespatřuje, aniž aby ta, jak žlutá, tak zelená píce (která skrze celý rok na týž konský dobytek vycházela) k nějakému speciálnímu užitku obrácena byla, se nevidí: z toho početvedoucí de praeterito jak se vyměřiti, in futurum ale, a to podle nejvyšší možnosti, s dobytkem hovězím mladým, zdravým a barevným (který ex fundo těch za forování solní od sedlákův uvolených 200 fl. skoupený býti může) dvory dosaditi, a jsouce důstatek jak zelené tak žluté píce, ouhrabkův a mláta, hospodářství tak instituirovati, aby počna od tohoto 1718. roku každoročně v týchž třech dvořích obecních (k čemuž i mly- nářové s prachem sukkurrirovati povinni budou) nejméně čtyři voli k vykrmení přijíti a na peníze uvedené býti mohli, se vynasnaží. — A seznávajíce to patrně, 10. kterak ve dvoře Velkém v chlebě pecnařském každotýhodne se šantročí a handluje; palivem dříví marnotratně a nemírně se zachází; ta pak na drůbeř vycházející zadina dle projektu hospodářského na 100 fl. i více vystupuje; naproti tomu ale z dotčené drůbeře nic více, jedině 40 fl. obci užitku vychází: a protož táž drůbeř tohoto 1718. roku ve dvoře Velkém zkasirována, pečení chlební na prodej šafáře pod pokutou 10 kop zamezeno býti má. — Při čemž i za 11. z počtův hospodářských na jevo vyšlo, kterak předešlí početvedoucí za všelikteré effekty hospodářské za mnohými pány sousedy resty vykazují: takové on purkrabí z liquidací vytáhnouti, nám do plné raddy co nejdříve přednésti, a na to další naši resolucí, kdo takové upomínati povinen jest, očekávati neumine [sic]. Podle čehož ale on sám se vystříhati bude, aby kdykoliv by ze služby propuštěn byl, v likvidaci své za žádným takových restův, které by za něho byly zašly, nevykazoval, neb takové se pro liquidis nepřijmou, nýbrž jemu k vy- upomínání se přisoudějí, a na něm hotová summa se postihovati má a bude. — Když ale 12. tento důchod obecní v dluzích na nejvejš zabředený jest, a media ordinaria k vy- bředení z nich nepostačují, naproti tomu ale na mnohých gruntech sousedských všelikeré zasedělé purkrechty se vynacházejí, kterýchžto pořádná specifikací z kancelláře raddní jemu se co nejdříve vyhotoví, a on takové při každém ouřadě v jisté sobě vyměřené dni exequirovati, v pořádnou rubriku uvésti se vynasnaží. — Co se pak 13. ourody a požehnání božího na rolích dotýče, seznalo se to po několik let, že tak velký nedostatek rolního užitku ne tak neourodě aneb casibus fortuitis, které z dopuštění božího přicházejí, alebrž neopravě a nešetrnosti rolních případlností, a slovem řkouc nenáležité administrací hospodářské větším dílem přičítán a připisován býti má. Bude tehdy povinnost jeho na vorbu, aby taková dobrým náležitým dílem vykonána, role v příležité časy čistým semenem zasívané, podle možnosti dobře vymrvené, obilí zaseté od škody dobytka ovčího
402 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: vydání, když s tím skrovným ve dvořích se vynacházejícím dobytkem a potahem též cum reparationibus aedilibus se kommensurirují a kombinirují, opravdově na jevo vychází, že taková nepořádnost, a slovem prodigalitas těžké odpovídání za sebou táhne; a protož bude on pur- krabí na pozoru míti to, aby předně věci k obecní správě přináležející v lepší šetrnosti zacho- vané, s řemeslníkami, obzvláštně když potahové ve dvořích kasirováni jsou, při nejvyšší mírnosti a skrovnosti jednáno, a to, co mnohdykráte robotou zastoupeno býti může, s penězmi a s velkým nákladem vyvažováno nebylo. Jakož ten na správu tesařskou každoročně přes 150 fl. vystu- pující denní plat, když se s prací tesařskou (kdež větším dílem více s fajfkou pod nosem, nežli s sekerou v ruce se okkupirují) kommensuriruje, velké neopatrnosti početvedoucích se přičítati musí. — Podobně i 9. když tolik dobytka konského ve dvořích se zkasirovalo, a hovězí dobytek za ska- sirované a rozprodané koně přikoupený žádný se nespatřuje, aniž aby ta, jak žlutá, tak zelená píce (která skrze celý rok na týž konský dobytek vycházela) k nějakému speciálnímu užitku obrácena byla, se nevidí: z toho početvedoucí de praeterito jak se vyměřiti, in futurum ale, a to podle nejvyšší možnosti, s dobytkem hovězím mladým, zdravým a barevným (který ex fundo těch za forování solní od sedlákův uvolených 200 fl. skoupený býti může) dvory dosaditi, a jsouce důstatek jak zelené tak žluté píce, ouhrabkův a mláta, hospodářství tak instituirovati, aby počna od tohoto 1718. roku každoročně v týchž třech dvořích obecních (k čemuž i mly- nářové s prachem sukkurrirovati povinni budou) nejméně čtyři voli k vykrmení přijíti a na peníze uvedené býti mohli, se vynasnaží. — A seznávajíce to patrně, 10. kterak ve dvoře Velkém v chlebě pecnařském každotýhodne se šantročí a handluje; palivem dříví marnotratně a nemírně se zachází; ta pak na drůbeř vycházející zadina dle projektu hospodářského na 100 fl. i více vystupuje; naproti tomu ale z dotčené drůbeře nic více, jedině 40 fl. obci užitku vychází: a protož táž drůbeř tohoto 1718. roku ve dvoře Velkém zkasirována, pečení chlební na prodej šafáře pod pokutou 10 kop zamezeno býti má. — Při čemž i za 11. z počtův hospodářských na jevo vyšlo, kterak předešlí početvedoucí za všelikteré effekty hospodářské za mnohými pány sousedy resty vykazují: takové on purkrabí z liquidací vytáhnouti, nám do plné raddy co nejdříve přednésti, a na to další naši resolucí, kdo takové upomínati povinen jest, očekávati neumine [sic]. Podle čehož ale on sám se vystříhati bude, aby kdykoliv by ze služby propuštěn byl, v likvidaci své za žádným takových restův, které by za něho byly zašly, nevykazoval, neb takové se pro liquidis nepřijmou, nýbrž jemu k vy- upomínání se přisoudějí, a na něm hotová summa se postihovati má a bude. — Když ale 12. tento důchod obecní v dluzích na nejvejš zabředený jest, a media ordinaria k vy- bředení z nich nepostačují, naproti tomu ale na mnohých gruntech sousedských všelikeré zasedělé purkrechty se vynacházejí, kterýchžto pořádná specifikací z kancelláře raddní jemu se co nejdříve vyhotoví, a on takové při každém ouřadě v jisté sobě vyměřené dni exequirovati, v pořádnou rubriku uvésti se vynasnaží. — Co se pak 13. ourody a požehnání božího na rolích dotýče, seznalo se to po několik let, že tak velký nedostatek rolního užitku ne tak neourodě aneb casibus fortuitis, které z dopuštění božího přicházejí, alebrž neopravě a nešetrnosti rolních případlností, a slovem řkouc nenáležité administrací hospodářské větším dílem přičítán a připisován býti má. Bude tehdy povinnost jeho na vorbu, aby taková dobrým náležitým dílem vykonána, role v příležité časy čistým semenem zasívané, podle možnosti dobře vymrvené, obilí zaseté od škody dobytka ovčího
Strana 403
Instrukce hospodářská purkrabímu města Chrudimě 1718. 403 a jiného chráněné a obhajované, při omlatech opatrnost a věrnost zachována byla; ano i taky to, aby na budoucnost míra mlatcům patřící ne na mlatech pro uvarování všelikteré pode- zdřelosti, alebrž na špejchaře tak, jakž na jiných panstvích se observiruje, ze zadnějšího obilí vydávána byla, při obročním v observací uvésti neopomine — A jakož 14. v důstatku lidu poddacího a podruhův, jak při městě tak vesnicích svá obživení majících, a k pletí i v čas žní do práce se postaviti a takovou dobrým a náležitým dílem za- stoupiti povinných, z počtů vyplejvá, jak prodigaliter až posaváde při těchto třech skrovných dvořích obecních týž náklad na žně a pletí dílem na sto, dílem na 150 fl. i více každoročně jest vystupoval; kterýžto náklad na budoucnost početvedoucímu tak skvostně pasirován býti nemá, nýbrž bude hleděti purkrabí podle JMCské nejmilostivější pragmatiky, dle možnosti lid robotní a podruhy při městě a vesnicích se vynacházející ke žním a k pletí houfem applici- rovati. Kteréžto podruhy času zimního pokaždé sobě v pořádný popis uvede. An by pak jeden neb druhý z nich (jakož toho každoroční zkušenost sebou přináší) v čas klízení obilí, in fraudem activae obligationis, od města se absentiroval, a své povinované roboty nevykonal: tomu a takovému jeho komoru zapečetiti dáti, na místě něho jinou osobu proti záplatě zjednati a z jeho zpečetěného jmění tu tak vykonanou práci zaplatiti, moc a právo míti bude. Takový ale nevděčný a celoročně všelikterého dobrodiní při obci požívající podruh, jenž by se z bře- mena na něho uloženého vytahoval, při obci této trpěn býti nemá. — Při čemž 15. při sklízení obilí jak on purkrabí, tak obroční i s těmi, kteříž by ku pomoci a dohlídnutí z obce obráni byli, podle nejvyšší možnosti pozorovati mají, aby v nejpříležitější čas suché obilí i jiná píce do stodol a dvorův obecních a nejinam svážené, jak do vrstev, tak na patra v stodolách s pozorným okem skládané, všechny vejtěrky k užitku obecnímu obrácené, zběračky ale a zběrači dotud, dokavád všechno obilí sklízeno a odvezeno nejní, skrz šafáře a k tomu zřízené poklasný z pole odháněni byli. — A poněvadž 16. jak s pasením dobytka, tak i s přížinkami ta největší škoda na rolích a obrodě se trestandlivě působila, tudy pak obilí, když v nenáležitý čas přižínané, na hlavu spasené bývalo, velmi málo podsejpati mohlo: odkudž nepomine on purkrabí jak od osoby své to pozorovati, tak své subordinirované k tomu míti, aby netoliko šafářům, alebrž i jiným privátním osobám, kteří sobě veřejnost jak v pastvách tak v přížinkách na rolích obecních, obzvláště pak v hraších a luskách obecních, jakoby odběžné byly, zosobují a působějí, bez ohledu osob to zameziti, takovým srpy, mošny, putny, plachty a jiné k tomu užívané nástroje a potřeby sequestrirovati dáti, a tím spůsobem obecní dobré privátnímu užitku anteponírovati. — A sice 17. ten nad pamět lidskou při týto obci pro konšelské osoby, starší obecní a jiné sloužící, ano i pro některé zasloužilejší vdovy zachovávalej obyčej setí kolníka, jakkolivěk asi po tři léta s ujmou mnohých zasloužilých osob, a to pro nedbanlivost zaopatření dobrého a dostatečného semena, zanedbán byl, takový počna zas od tohoto 1718 roku v svůj předešlý zvyk přivédsti, dostatečné semeno zaopatřiti, pak tak zasetý aby k užitku lidskému přijíti mohl, od vypasení a jiných ze svívolnosti lidské pocházejících škod hájiti dáti se vynasnaží. Neb jistě, kdyby mimo naděje z nedbandlivosti buďto purkrabího, obročního, anebo šafářův, nedostatek takového, jako již po ty tři leta se zakusilo, následoval, v tom náhrada na nich se postihovati bude. — Ano i 18. jako obilí z mlatův ne jinam, nežli na špejchary a do kocův obecních sypáno býti má, tak taky neopováží se žádný ze sloužejících, aniž kdo jinší, buď on kdo buď, nevynímajíce žádného, pod žádným vymyšleným praetextem a způsobem, buďto svá aneb skoupená cizí obilí 51*
Instrukce hospodářská purkrabímu města Chrudimě 1718. 403 a jiného chráněné a obhajované, při omlatech opatrnost a věrnost zachována byla; ano i taky to, aby na budoucnost míra mlatcům patřící ne na mlatech pro uvarování všelikteré pode- zdřelosti, alebrž na špejchaře tak, jakž na jiných panstvích se observiruje, ze zadnějšího obilí vydávána byla, při obročním v observací uvésti neopomine — A jakož 14. v důstatku lidu poddacího a podruhův, jak při městě tak vesnicích svá obživení majících, a k pletí i v čas žní do práce se postaviti a takovou dobrým a náležitým dílem za- stoupiti povinných, z počtů vyplejvá, jak prodigaliter až posaváde při těchto třech skrovných dvořích obecních týž náklad na žně a pletí dílem na sto, dílem na 150 fl. i více každoročně jest vystupoval; kterýžto náklad na budoucnost početvedoucímu tak skvostně pasirován býti nemá, nýbrž bude hleděti purkrabí podle JMCské nejmilostivější pragmatiky, dle možnosti lid robotní a podruhy při městě a vesnicích se vynacházející ke žním a k pletí houfem applici- rovati. Kteréžto podruhy času zimního pokaždé sobě v pořádný popis uvede. An by pak jeden neb druhý z nich (jakož toho každoroční zkušenost sebou přináší) v čas klízení obilí, in fraudem activae obligationis, od města se absentiroval, a své povinované roboty nevykonal: tomu a takovému jeho komoru zapečetiti dáti, na místě něho jinou osobu proti záplatě zjednati a z jeho zpečetěného jmění tu tak vykonanou práci zaplatiti, moc a právo míti bude. Takový ale nevděčný a celoročně všelikterého dobrodiní při obci požívající podruh, jenž by se z bře- mena na něho uloženého vytahoval, při obci této trpěn býti nemá. — Při čemž 15. při sklízení obilí jak on purkrabí, tak obroční i s těmi, kteříž by ku pomoci a dohlídnutí z obce obráni byli, podle nejvyšší možnosti pozorovati mají, aby v nejpříležitější čas suché obilí i jiná píce do stodol a dvorův obecních a nejinam svážené, jak do vrstev, tak na patra v stodolách s pozorným okem skládané, všechny vejtěrky k užitku obecnímu obrácené, zběračky ale a zběrači dotud, dokavád všechno obilí sklízeno a odvezeno nejní, skrz šafáře a k tomu zřízené poklasný z pole odháněni byli. — A poněvadž 16. jak s pasením dobytka, tak i s přížinkami ta největší škoda na rolích a obrodě se trestandlivě působila, tudy pak obilí, když v nenáležitý čas přižínané, na hlavu spasené bývalo, velmi málo podsejpati mohlo: odkudž nepomine on purkrabí jak od osoby své to pozorovati, tak své subordinirované k tomu míti, aby netoliko šafářům, alebrž i jiným privátním osobám, kteří sobě veřejnost jak v pastvách tak v přížinkách na rolích obecních, obzvláště pak v hraších a luskách obecních, jakoby odběžné byly, zosobují a působějí, bez ohledu osob to zameziti, takovým srpy, mošny, putny, plachty a jiné k tomu užívané nástroje a potřeby sequestrirovati dáti, a tím spůsobem obecní dobré privátnímu užitku anteponírovati. — A sice 17. ten nad pamět lidskou při týto obci pro konšelské osoby, starší obecní a jiné sloužící, ano i pro některé zasloužilejší vdovy zachovávalej obyčej setí kolníka, jakkolivěk asi po tři léta s ujmou mnohých zasloužilých osob, a to pro nedbanlivost zaopatření dobrého a dostatečného semena, zanedbán byl, takový počna zas od tohoto 1718 roku v svůj předešlý zvyk přivédsti, dostatečné semeno zaopatřiti, pak tak zasetý aby k užitku lidskému přijíti mohl, od vypasení a jiných ze svívolnosti lidské pocházejících škod hájiti dáti se vynasnaží. Neb jistě, kdyby mimo naděje z nedbandlivosti buďto purkrabího, obročního, anebo šafářův, nedostatek takového, jako již po ty tři leta se zakusilo, následoval, v tom náhrada na nich se postihovati bude. — Ano i 18. jako obilí z mlatův ne jinam, nežli na špejchary a do kocův obecních sypáno býti má, tak taky neopováží se žádný ze sloužejících, aniž kdo jinší, buď on kdo buď, nevynímajíce žádného, pod žádným vymyšleným praetextem a způsobem, buďto svá aneb skoupená cizí obilí 51*
Strana 404
404 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: do kocův a na špejchary obecní sypati. Neb se to již skutečně seznalo, že takové míchanice k ujmě obecního dobrého směřovaly a vyplejvaly, když dříveji a drážeji obilí privátních osob z týchž kocův formanům prodané bývalo, obecní pak zůstavše ležeti, sem i tam porozdílně v mnohem levnější ceně, proti nařízení a konsensu našemu mezi pekaře a domácí lid k roz- veržení [?], (za kteréž až posaváde resty v liquidacích se blejskají), přijíti muselo. — A jakož 19. tato chudobná obec mimo obilné intrady žádné jiné znamenité příjmy a intrady, jediné to jedinké právo varní neboližto ius braxandi a vejstav piva do vesnic požívá, takový ale vejstav po několik let proti předešlým časům — ne z jiné příčiny, nežli že nehodná a ne- dostatečná piva se vařily, zaopatření forotu ječmenův se zanedbalo, a k tomu šenkýřům, nechť brali co chtěli, se folkovalo, poddacímu lidu braní piva přespolního, jak pod obruče, tak na konve, skrze prsty se prohlíželo, — k té největší ujmě důchodu obecního stenčený byl: a protož aby on purkrabí ex culpa sua těžké odpovídání na sebe neuvalil, především jinším (a to z ohledu toho, že vůkol a vůkol dobrá, dostatečná a laciná piva se šenkují) vynasnaží se, forot ječmenův na slady a to především jinším pokaždý časně zaopatřiti, na takové pořádný registřík s sládkem vyhotoviti, s ječmeny ani se slady obecními pod žádným vymyšleným spůsobem, a to pod pokutou 10 kop z každého korce, šantročiti, vechslovati, půjčovati a prodávati ne- dopustí; jakož při nejprvnějším řízení, braní a požívání piv přespolních lidu poddacímu též pod pokutou 20 kop jednou pro vždyckny přísně a pohnutedlně zamezí; šenkýřům, aby sine interruptione vždy pivem zaopatřeni byli obecním, a pokaždý časně dříve, nežli pivo do kvasnic vydají, s jinší nádobou se zachystati, a tak piva vystálá nezmantlovaná, na džbánky a míry cimentirované šenkovati hleděli, naříditi neopomine, a je podobně k tomu pod pokutou pěti kop míš. pokaždé do důchodu složiti majících zaváže. — Aby ale 20. týž šenk a vejstav piva obecního tím lepší průchod měl, passiruje a nařizuje se na 10 sudův 18 korcův sháněné míry čistého sladového ječmena. A jsouce konšelským oso- bám, kteří každodenně téměř o vzniknutí této chudé obce s obmeškáním svých obchodův se starají, a k všelikterým, jak domácím tak přespolním obecním pracem potaženi bývají, přívarky odňaté, jim a starším obecním vědro piva obecního za 1 fl. 30 kr. ať se vystavuje; jinší m] ale toho dobrodiní požívati chtějícím cesta k nám poukázána býti má. — Ano i 21. když se to makavě seznává, kterak cla městská, předměstská, vesničná a tržné proto velmi málo vynášejí, že s nimi buďto nedbandlivě anebo neupřímně od těch, jimž do- hlížení a vybírání svěřené jest, až posaváde se zacházeti muselo; odkudž postará se on pur- krabí, aby takové plus offerenti et melius solventi na 150 fl. s polovičnou anticipací co nej- dříveji se pronajíti mohly. A k tomu vykáže místo k prodávání chlebův a žemliček pro pekaře v polovici kocích obecních, proti skládání od nich každoročně do důchodu obecního 15 fl. A jsouce z ro[z sypané hlásky jak písku tak kamena znamenitý a na překážku publici, sem i tam v cestách ležící forot před rukami, přičiní se k tomu, aby tohoto roku bez odkladu (což s malým nákladem, habitis iis mediis, spůsobeno býti může) v hořejší bráně ty zruiniro- vané vejhně a krámce reparirované, a řemeslníkům proti ročnímu platu pronajímané býti mohly. Podobně i ten krámec při dolejší bráně se vynacházející, vykliditi dáti a do něho nájemníka zaopatřiti se vynasnaží. — A poněvadž 22. z vzdělávání vinic Skřiváneckých, na kterých po mnohá leta neouroda kontinuirovala, tu největší a právě zbytečnou, na některý sto zlatých vystupující škodu důchod obecní poznal, což sice od těch, jimžto obecní hospodářství plenarie et praeclusa ingerentia magistratibus skrz kommissionální empor k správě a vládnutí po několik trvalých let svěřeno bylo, hned
404 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: do kocův a na špejchary obecní sypati. Neb se to již skutečně seznalo, že takové míchanice k ujmě obecního dobrého směřovaly a vyplejvaly, když dříveji a drážeji obilí privátních osob z týchž kocův formanům prodané bývalo, obecní pak zůstavše ležeti, sem i tam porozdílně v mnohem levnější ceně, proti nařízení a konsensu našemu mezi pekaře a domácí lid k roz- veržení [?], (za kteréž až posaváde resty v liquidacích se blejskají), přijíti muselo. — A jakož 19. tato chudobná obec mimo obilné intrady žádné jiné znamenité příjmy a intrady, jediné to jedinké právo varní neboližto ius braxandi a vejstav piva do vesnic požívá, takový ale vejstav po několik let proti předešlým časům — ne z jiné příčiny, nežli že nehodná a ne- dostatečná piva se vařily, zaopatření forotu ječmenův se zanedbalo, a k tomu šenkýřům, nechť brali co chtěli, se folkovalo, poddacímu lidu braní piva přespolního, jak pod obruče, tak na konve, skrze prsty se prohlíželo, — k té největší ujmě důchodu obecního stenčený byl: a protož aby on purkrabí ex culpa sua těžké odpovídání na sebe neuvalil, především jinším (a to z ohledu toho, že vůkol a vůkol dobrá, dostatečná a laciná piva se šenkují) vynasnaží se, forot ječmenův na slady a to především jinším pokaždý časně zaopatřiti, na takové pořádný registřík s sládkem vyhotoviti, s ječmeny ani se slady obecními pod žádným vymyšleným spůsobem, a to pod pokutou 10 kop z každého korce, šantročiti, vechslovati, půjčovati a prodávati ne- dopustí; jakož při nejprvnějším řízení, braní a požívání piv přespolních lidu poddacímu též pod pokutou 20 kop jednou pro vždyckny přísně a pohnutedlně zamezí; šenkýřům, aby sine interruptione vždy pivem zaopatřeni byli obecním, a pokaždý časně dříve, nežli pivo do kvasnic vydají, s jinší nádobou se zachystati, a tak piva vystálá nezmantlovaná, na džbánky a míry cimentirované šenkovati hleděli, naříditi neopomine, a je podobně k tomu pod pokutou pěti kop míš. pokaždé do důchodu složiti majících zaváže. — Aby ale 20. týž šenk a vejstav piva obecního tím lepší průchod měl, passiruje a nařizuje se na 10 sudův 18 korcův sháněné míry čistého sladového ječmena. A jsouce konšelským oso- bám, kteří každodenně téměř o vzniknutí této chudé obce s obmeškáním svých obchodův se starají, a k všelikterým, jak domácím tak přespolním obecním pracem potaženi bývají, přívarky odňaté, jim a starším obecním vědro piva obecního za 1 fl. 30 kr. ať se vystavuje; jinší m] ale toho dobrodiní požívati chtějícím cesta k nám poukázána býti má. — Ano i 21. když se to makavě seznává, kterak cla městská, předměstská, vesničná a tržné proto velmi málo vynášejí, že s nimi buďto nedbandlivě anebo neupřímně od těch, jimž do- hlížení a vybírání svěřené jest, až posaváde se zacházeti muselo; odkudž postará se on pur- krabí, aby takové plus offerenti et melius solventi na 150 fl. s polovičnou anticipací co nej- dříveji se pronajíti mohly. A k tomu vykáže místo k prodávání chlebův a žemliček pro pekaře v polovici kocích obecních, proti skládání od nich každoročně do důchodu obecního 15 fl. A jsouce z ro[z sypané hlásky jak písku tak kamena znamenitý a na překážku publici, sem i tam v cestách ležící forot před rukami, přičiní se k tomu, aby tohoto roku bez odkladu (což s malým nákladem, habitis iis mediis, spůsobeno býti může) v hořejší bráně ty zruiniro- vané vejhně a krámce reparirované, a řemeslníkům proti ročnímu platu pronajímané býti mohly. Podobně i ten krámec při dolejší bráně se vynacházející, vykliditi dáti a do něho nájemníka zaopatřiti se vynasnaží. — A poněvadž 22. z vzdělávání vinic Skřiváneckých, na kterých po mnohá leta neouroda kontinuirovala, tu největší a právě zbytečnou, na některý sto zlatých vystupující škodu důchod obecní poznal, což sice od těch, jimžto obecní hospodářství plenarie et praeclusa ingerentia magistratibus skrz kommissionální empor k správě a vládnutí po několik trvalých let svěřeno bylo, hned
Strana 405
Instrukce hospodářská purkrabímu města Chrudimě 1718. 405 z prvopočátku napraveno et in aliam methodum fructificandi reducirováno býti mělo. Odkudž z dotčených Skřiváneckých vinic šest podstat, každou na 5 fl. 50 kr. plus offerentibus et melius solventibus k užívání pronajmouti; ostatní pak, okolo sedmi neb osmi korcův vejsevu, každý korec na 1 fl. 30 kr. pronajmouti neopomine. — A jest sice 23. nevyvrátitedlná pravda, kterak od starodávna to při této obci introducirované právo a důchod ze skládky vína, z žádné jiné příčiny, jediné propter receptationem personarum neboližto z choulostivosti a ohledu osob, kteří vína přespolní šenkovali a šenkují, s ujmou obec- ního aerarii též od několika let zadané a k exequirování zanedbané bylo; zkušenost ale každo- roční to sebou přináší, že takového nejméně ke 100 vědrám každoročně zded se vyšenkuje, a počítaje toliko z vědra per 6 kr., vynáší táž skládka ročně 20 fl. A protož nechce-li počet- vedoucí ze svého měšce budoucně tento effekt nahrazovati, povinnost jeho bude, sbírku z takové skladby pozorovati, pilně einkassirovati a za příjem uváděti. — A nevyplejvajíce 24. žádný dobrý hospodářství odtud, když sáh dříví z Pohledských lesův robotou se čtyrmi koňmi (k čemuž celý den se potřebuje) do města přivezen, a za 30 kr. i s fůrou prodáván bývá; kdežto z nedostatku vůkol a vůkol zdraženého dříví vždy in loco, a to v lesích jedenkaždý sáh za 17 kr. speněžený, táž robota ale k lepšímu užitku obrácena anebo na peníze uvedena býti může. Odkudž prodaj toho dříví (s kterým věru co hrubě plejtvati nejní) in loco za 17 krejcarů, s přivežením ale až do města za 36 kr. k veřejnýmu prodaji exponirovati, prkna ale rozličná dle sobě vydané taxy, co by jich tak přes potřebu obecní přebejvalo, pro- dávati mocti bude. — A pamatujeme se, 25. kterak hned s začátkem 1716 roku konkludirováno, početvedoucímu v známost uvedeno bylo, aby on každého sáhu v obecním lomu nalámaného a prodávaného kamena od týchž, k jichžto potřebě takový kámen se láme, do důchodu obecního po 10 kr. einkassirovati hleděl. Však ale v počtech hospodářských (ač v těch dvouch letech mnoho sáhův sem i tam rozvezeno bylo) ani jedinkého peníze za příjem uvedeného revidentes nespatřili. A protož on purkrabí ihned po vyrozumění této instrukcí skalníka N. N. Škvarka na kancellář purkrabskou citovati, od něho, jak mnoho sáhův v obecním lomu skrz ty prošlé dvě léta a pro koho jest nalámal, bedlivě vyšetřiti, tak povinovaný plat obecní od týchž, jenž toho dobrodiní použili, sine respectu personarum neprodleně exequirovati, jemu Škvarkovi, aby budoucně jedinké sáhy žádnému dříve lámati se neopovažoval, až by nákladník, že jest do důchodu praestanda prae- stiroval, s podpisem purkrabího cedulku, v které počet sáhův a solutum zaznamenáno býti má, jemu produciroval a do rukou odevzdal. Kteroužto cedulku on Škvarek zachová, a když tak nákladníka odbyde, takovou zase na kancellář purkrabskou navrátiti povinen býti má. An by ale zhusta pravený skalník tak se nezachoval, a něco více přes to, co v cedulce vyměřeno jest, kterémukoliv nákladníkovi lámal, a to naň provedeno bylo: povinen bude, za každý tak clandestine zapartirovaný sáh 10 kop do důchodu obecního propadnouti. Posledně ale a závěrečně: Když sobě roznímáme to, Domini est terra et omnia, quae de pinguedine ejus proveniunt; ihned u sebe konkludirujeme: že všechny naše, z dobrého mínění pocházející proposicí v nejsvrchovanější disposicí božské pozůstávají, a ne odjinad, jedině od Boha všemohoucího (kterémužto časem svým z vládařství našeho náležitý a dokonalý počet my i subordinirování naši vydati zavázáni jsme) dependirují: aby tehdy nám svrchovaný Bůh toto naše vynasnažení a pocházející všelikteré práce z něho požehnati, a tomu agonisiru- jícímu důchodu zase na nohy povstati nápomocníkem býti ráčil, potřebí jest ve všech činech túž svatou pomoc invocirovati, pobožný, bohabojný a příkladný život vésti, všelikterých zlostí,
Instrukce hospodářská purkrabímu města Chrudimě 1718. 405 z prvopočátku napraveno et in aliam methodum fructificandi reducirováno býti mělo. Odkudž z dotčených Skřiváneckých vinic šest podstat, každou na 5 fl. 50 kr. plus offerentibus et melius solventibus k užívání pronajmouti; ostatní pak, okolo sedmi neb osmi korcův vejsevu, každý korec na 1 fl. 30 kr. pronajmouti neopomine. — A jest sice 23. nevyvrátitedlná pravda, kterak od starodávna to při této obci introducirované právo a důchod ze skládky vína, z žádné jiné příčiny, jediné propter receptationem personarum neboližto z choulostivosti a ohledu osob, kteří vína přespolní šenkovali a šenkují, s ujmou obec- ního aerarii též od několika let zadané a k exequirování zanedbané bylo; zkušenost ale každo- roční to sebou přináší, že takového nejméně ke 100 vědrám každoročně zded se vyšenkuje, a počítaje toliko z vědra per 6 kr., vynáší táž skládka ročně 20 fl. A protož nechce-li počet- vedoucí ze svého měšce budoucně tento effekt nahrazovati, povinnost jeho bude, sbírku z takové skladby pozorovati, pilně einkassirovati a za příjem uváděti. — A nevyplejvajíce 24. žádný dobrý hospodářství odtud, když sáh dříví z Pohledských lesův robotou se čtyrmi koňmi (k čemuž celý den se potřebuje) do města přivezen, a za 30 kr. i s fůrou prodáván bývá; kdežto z nedostatku vůkol a vůkol zdraženého dříví vždy in loco, a to v lesích jedenkaždý sáh za 17 kr. speněžený, táž robota ale k lepšímu užitku obrácena anebo na peníze uvedena býti může. Odkudž prodaj toho dříví (s kterým věru co hrubě plejtvati nejní) in loco za 17 krejcarů, s přivežením ale až do města za 36 kr. k veřejnýmu prodaji exponirovati, prkna ale rozličná dle sobě vydané taxy, co by jich tak přes potřebu obecní přebejvalo, pro- dávati mocti bude. — A pamatujeme se, 25. kterak hned s začátkem 1716 roku konkludirováno, početvedoucímu v známost uvedeno bylo, aby on každého sáhu v obecním lomu nalámaného a prodávaného kamena od týchž, k jichžto potřebě takový kámen se láme, do důchodu obecního po 10 kr. einkassirovati hleděl. Však ale v počtech hospodářských (ač v těch dvouch letech mnoho sáhův sem i tam rozvezeno bylo) ani jedinkého peníze za příjem uvedeného revidentes nespatřili. A protož on purkrabí ihned po vyrozumění této instrukcí skalníka N. N. Škvarka na kancellář purkrabskou citovati, od něho, jak mnoho sáhův v obecním lomu skrz ty prošlé dvě léta a pro koho jest nalámal, bedlivě vyšetřiti, tak povinovaný plat obecní od týchž, jenž toho dobrodiní použili, sine respectu personarum neprodleně exequirovati, jemu Škvarkovi, aby budoucně jedinké sáhy žádnému dříve lámati se neopovažoval, až by nákladník, že jest do důchodu praestanda prae- stiroval, s podpisem purkrabího cedulku, v které počet sáhův a solutum zaznamenáno býti má, jemu produciroval a do rukou odevzdal. Kteroužto cedulku on Škvarek zachová, a když tak nákladníka odbyde, takovou zase na kancellář purkrabskou navrátiti povinen býti má. An by ale zhusta pravený skalník tak se nezachoval, a něco více přes to, co v cedulce vyměřeno jest, kterémukoliv nákladníkovi lámal, a to naň provedeno bylo: povinen bude, za každý tak clandestine zapartirovaný sáh 10 kop do důchodu obecního propadnouti. Posledně ale a závěrečně: Když sobě roznímáme to, Domini est terra et omnia, quae de pinguedine ejus proveniunt; ihned u sebe konkludirujeme: že všechny naše, z dobrého mínění pocházející proposicí v nejsvrchovanější disposicí božské pozůstávají, a ne odjinad, jedině od Boha všemohoucího (kterémužto časem svým z vládařství našeho náležitý a dokonalý počet my i subordinirování naši vydati zavázáni jsme) dependirují: aby tehdy nám svrchovaný Bůh toto naše vynasnažení a pocházející všelikteré práce z něho požehnati, a tomu agonisiru- jícímu důchodu zase na nohy povstati nápomocníkem býti ráčil, potřebí jest ve všech činech túž svatou pomoc invocirovati, pobožný, bohabojný a příkladný život vésti, všelikterých zlostí,
Strana 406
406 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: proklínání a zlořečení, též svárův se varovati, ano i všechny pod správu sobě svěřené ke všemu dobrému a spasitedlnému adhortirovati, zlé tupiti a všemožným spůsobem přetrhovati; aby tudy skrze všelikteré jak provozované, tak konnivirované zlosti a neřády oného axiomatis, které Hugo Cardinalis k věčné památce po sobě zanechal: Per iracundiam pietas negligitur, sapientia perditur, vitae socialis gratia [?] amittitur, concordia corrumpitur et benedictio Dei aufertur, — při naší s Bohem začaté administrací zlý a nešťastný effectus žádného místa nenacházel, nýbrž všelikterá naše prozba a práce k větší cti a slávě boží, k prospěchu obecního dobrého a nám všem k spasení vyplejvati mohla. Jakož sice že on purkrabí tak a nejináč sebe a všechny pod správu svěřené a poddané říditi bude, tu celou důvěrnost k němu majíce, jeho ve všem slušným sekundirovati neopomineme. Kteroužto instrukcí dali jsme pečetí městskou utvrditi vědomě. Actum in curia Chru dimensi die 18. Februarii Anno 1718, consule domino Carolo Ferd. Horreo. JMCské rychtář (L. S.) purgmistr a radda ibidem. (pečeť městská větší.) Antonin Joseph Ceregetty syndicus ibidem iuratus. 208. 1719, 23. března: Štěpán hrabě Kinský uvázav se ve zděděné panství Rychmburské nařizuje ohlásiti tamnějším poddaným, kterak se svými stížnostmi mají se obraceti k úřadu hospodářskému a k vrchnosti. Instruktion, welche kraft nachbemelten Punkten die Herrschaft Richenburg dermalen indessen zu beobachten hat, als: V prvních šesti kusích nová vrchnost nařizuje úředníkům, kterak kdy a co mají písemně posílati vrchnosti k vědomosti nebo k rozhodnutí; sám hrabě chtěl podpisovati alle Kaufzetteln, Häusl-, Lehr-, Geschoss-, Studir- und andere Consense. Poddaných týče se nejvíce kus poslední: 7° Weilen niemand berechtiget ist, denen heilsamben k. und k. allergnädigsten Patenten zu widerstreben, besage derer dem Unterthan die Zuflucht zu seiner Obrigkeit und Herrschaft als ersten Instanz deutlich bevorstehet: und [spíš čti: so] kommet bei dem Amtstag zu publiciren, dass ihnen Unterthanen obliegete, ihre etwa haben mögende Beschwerde und Anbringen von geringeren und oft vorzufallen pfle- genden Sachen und Umbständen erstlich bei dem Wirthschaftsambt in corpore, (welches wiederumb den Bericht diesfalls an mich nach Erforderligkeit abzustatten hat), anhängig zu machen, und dorten die billige Hilfsleistung per canalem ordinarium anzusuchen. Würde es aber mehrere Wichtigkeit betreffen, sonderbar wo es etwan wider die Beambten directe einlaufet, da stehet ihnen Unterthanen frei, derlei sicher und verschlossen an mich wohl gegründet überreichen zu lassen; keineswegs aber selbsten ohne gebührlichen Beweisthumb mit Versaumnus ihrer Wirthschaft, Nahrung und darzu vergebentlichen Reis- und Zehrungsunkosten herein nacher Prag umbsonst zu laufen, allermassen jedem nach bevor von Wirtschaftsamt einholenden, satsamb und gewissenhaft erwogenen Berichten ohnedem, was billig, recht und unpartheiisch,
406 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: proklínání a zlořečení, též svárův se varovati, ano i všechny pod správu sobě svěřené ke všemu dobrému a spasitedlnému adhortirovati, zlé tupiti a všemožným spůsobem přetrhovati; aby tudy skrze všelikteré jak provozované, tak konnivirované zlosti a neřády oného axiomatis, které Hugo Cardinalis k věčné památce po sobě zanechal: Per iracundiam pietas negligitur, sapientia perditur, vitae socialis gratia [?] amittitur, concordia corrumpitur et benedictio Dei aufertur, — při naší s Bohem začaté administrací zlý a nešťastný effectus žádného místa nenacházel, nýbrž všelikterá naše prozba a práce k větší cti a slávě boží, k prospěchu obecního dobrého a nám všem k spasení vyplejvati mohla. Jakož sice že on purkrabí tak a nejináč sebe a všechny pod správu svěřené a poddané říditi bude, tu celou důvěrnost k němu majíce, jeho ve všem slušným sekundirovati neopomineme. Kteroužto instrukcí dali jsme pečetí městskou utvrditi vědomě. Actum in curia Chru dimensi die 18. Februarii Anno 1718, consule domino Carolo Ferd. Horreo. JMCské rychtář (L. S.) purgmistr a radda ibidem. (pečeť městská větší.) Antonin Joseph Ceregetty syndicus ibidem iuratus. 208. 1719, 23. března: Štěpán hrabě Kinský uvázav se ve zděděné panství Rychmburské nařizuje ohlásiti tamnějším poddaným, kterak se svými stížnostmi mají se obraceti k úřadu hospodářskému a k vrchnosti. Instruktion, welche kraft nachbemelten Punkten die Herrschaft Richenburg dermalen indessen zu beobachten hat, als: V prvních šesti kusích nová vrchnost nařizuje úředníkům, kterak kdy a co mají písemně posílati vrchnosti k vědomosti nebo k rozhodnutí; sám hrabě chtěl podpisovati alle Kaufzetteln, Häusl-, Lehr-, Geschoss-, Studir- und andere Consense. Poddaných týče se nejvíce kus poslední: 7° Weilen niemand berechtiget ist, denen heilsamben k. und k. allergnädigsten Patenten zu widerstreben, besage derer dem Unterthan die Zuflucht zu seiner Obrigkeit und Herrschaft als ersten Instanz deutlich bevorstehet: und [spíš čti: so] kommet bei dem Amtstag zu publiciren, dass ihnen Unterthanen obliegete, ihre etwa haben mögende Beschwerde und Anbringen von geringeren und oft vorzufallen pfle- genden Sachen und Umbständen erstlich bei dem Wirthschaftsambt in corpore, (welches wiederumb den Bericht diesfalls an mich nach Erforderligkeit abzustatten hat), anhängig zu machen, und dorten die billige Hilfsleistung per canalem ordinarium anzusuchen. Würde es aber mehrere Wichtigkeit betreffen, sonderbar wo es etwan wider die Beambten directe einlaufet, da stehet ihnen Unterthanen frei, derlei sicher und verschlossen an mich wohl gegründet überreichen zu lassen; keineswegs aber selbsten ohne gebührlichen Beweisthumb mit Versaumnus ihrer Wirthschaft, Nahrung und darzu vergebentlichen Reis- und Zehrungsunkosten herein nacher Prag umbsonst zu laufen, allermassen jedem nach bevor von Wirtschaftsamt einholenden, satsamb und gewissenhaft erwogenen Berichten ohnedem, was billig, recht und unpartheiisch,
Strana 407
Z let 1719, 1720. 407 administriret, nicht minder die erfolgende Verbescheidungen und Resolutiones auf der Amtskanzlei und in Gegenwart deren Wirthschaftsbeamten denen Interessenten unverdunkelt eröffnet und kundgemacht werden sollen, ihnen Unterthanen auch die mündliche Zufluchten bei meiner des Jahrs wenigstens etlichmal dahin geliebt es Gott beschehender glücklichen Ankunft zu ergreifen, offen und unverschränket bleiben. Prag den 23. Martii 1719. Stephan Graf Kinsky mp. Originál zapůjčil mi p. JUDr. Karel V. Adámek v Hlinsku. — Rychemburk držel již otec Štěpánův Václav Norbert Kinský, dle Ottova Slovníka XIV. 242b dědictvím, dle Sedláčkova Slovníka str. 781 koupí od r. 1718. Hrabě Štěpán Vilém Kinský byl později povýšen za knížete; zemřel r. 1749. 209. 1720, 8. března: Jan Král špatně hospodařil na selském statku ve vsi Vejvanově na panství Zbirovském, pročež byl správou panství propuštěn a grunt odevzdán Matěji Kovandovi, jenž jej ujímá dobrovolně v ceně zvýšené nad odhad více než o polovici. Matěj Kovanda. — Léta Páně 1720 dne 8. Martii s povolením urozeného a statečného vládyky pana Daniele J. Wi. Lhotskýho, JMCské zástavních panství Zbirov, Točnického a Kralodvorského hejtmana oc. Jsouce Jan Král tak velice nedbalý hospodář, že netoliko potach a jiný dobytek, ku kterýmu po otci roku 1713 přistoupil, v těch krátkých létech udolal; vej- runky, který mateři svej každoročně vypisovati dával, nikdy neplatil; studnici na dvoře za- sypal a stavení znamenitě již taky spouštěl; nýbrž i pole (jakkoliv z důchodu k jarní síji ječmen, oves a hrách každoročně sobě založený míval) vždy s cizopanskými bez dovolení kanceláře na polovici osíval, takž tuto jminulou zimu s Řehořem Tolnerem ze vsi Velkých Lohovic pod 7 strichů 3 věrt. žita skutečně zasito má. A k tomu ke všemu ještě jak na panství, tak taky jinde z panství nemalých dluhův vzdělal, jakž podnes dlužen pozůstává, totižto: Do důchodu peněžitého za 1 věrtel hrachu 1 fl., do důchodu obilného 3 strichy 2 čt. ječmene, a 2 čtvrtce ovsa na zrně, a za ně na penězích, ječmen strich po 3 fl. 15 kr., oves po 1 fl. 45 kr. počítaje, 10 fl. 22 kr. 3 d., jak toho času platilo; přijatých anno 1719 od rych- táře Zobce*) na 4 str. ovsa pro důchod Kralodvorský 7 fl., všeho do JMCské důchodu 18 fl. 22 kr. 3 d. Item do důchodu kontribučního kontribucí, též za rekruty a rimontní koně do ultima Februarii 1720 18 fl. 52 kr., spolu do důchodu peněžitého a kontribučního 37 fl. 19 kr. 3 d. Rychtáři Vejvanovskému Petrovi Fišerovi, co mu na žito zapůčil, 1 fl. 30 kr. Rychtáři Pliskovskému Havlovi Čepelákovi půjčených hotových 16 fl. 30 kr., na pohřeb nebošky matky jeho vynaložených, z ohledu, že jí gruntovní peníze neplatil, à 4 fl., co mu byla hotových půčila, dlužen zůstal 8 fl. 51 kr., za 4 str. ovsa a za 2 věrt. ječmene 4 fl. 30 kr., všeho 29 fl. 51 kr. Vdově Evě po neboštíkovi Vavřincovi Královi na penězích 2 fl. 6 kr., za 1 str. ječmene a za 1 str. ovsa spolu 5 fl. 9 kr. Tomášovi Svobodovi do Radnic na penězích 10 fl., a Rehořovi Tollnerovi ze vsi Velkých Lohovic 13 fl. 5 kr. V summě do důchodu a rozličným *) z obce? lidem 96 fl. 49 kr. 3 d. A nejsouce k němu žádná naděje, aby z těch tak velkých dluhův vyniknouti a délej hospodařiti mohl, jakž taky skrze 4 téhodne aniž jednou robotu vícej nedělal: z té příčiny z gruntu propuštěn, a na místo jeho za hospodáře Matěj Kovanda dosazen jest; kterýžto ten
Z let 1719, 1720. 407 administriret, nicht minder die erfolgende Verbescheidungen und Resolutiones auf der Amtskanzlei und in Gegenwart deren Wirthschaftsbeamten denen Interessenten unverdunkelt eröffnet und kundgemacht werden sollen, ihnen Unterthanen auch die mündliche Zufluchten bei meiner des Jahrs wenigstens etlichmal dahin geliebt es Gott beschehender glücklichen Ankunft zu ergreifen, offen und unverschränket bleiben. Prag den 23. Martii 1719. Stephan Graf Kinsky mp. Originál zapůjčil mi p. JUDr. Karel V. Adámek v Hlinsku. — Rychemburk držel již otec Štěpánův Václav Norbert Kinský, dle Ottova Slovníka XIV. 242b dědictvím, dle Sedláčkova Slovníka str. 781 koupí od r. 1718. Hrabě Štěpán Vilém Kinský byl později povýšen za knížete; zemřel r. 1749. 209. 1720, 8. března: Jan Král špatně hospodařil na selském statku ve vsi Vejvanově na panství Zbirovském, pročež byl správou panství propuštěn a grunt odevzdán Matěji Kovandovi, jenž jej ujímá dobrovolně v ceně zvýšené nad odhad více než o polovici. Matěj Kovanda. — Léta Páně 1720 dne 8. Martii s povolením urozeného a statečného vládyky pana Daniele J. Wi. Lhotskýho, JMCské zástavních panství Zbirov, Točnického a Kralodvorského hejtmana oc. Jsouce Jan Král tak velice nedbalý hospodář, že netoliko potach a jiný dobytek, ku kterýmu po otci roku 1713 přistoupil, v těch krátkých létech udolal; vej- runky, který mateři svej každoročně vypisovati dával, nikdy neplatil; studnici na dvoře za- sypal a stavení znamenitě již taky spouštěl; nýbrž i pole (jakkoliv z důchodu k jarní síji ječmen, oves a hrách každoročně sobě založený míval) vždy s cizopanskými bez dovolení kanceláře na polovici osíval, takž tuto jminulou zimu s Řehořem Tolnerem ze vsi Velkých Lohovic pod 7 strichů 3 věrt. žita skutečně zasito má. A k tomu ke všemu ještě jak na panství, tak taky jinde z panství nemalých dluhův vzdělal, jakž podnes dlužen pozůstává, totižto: Do důchodu peněžitého za 1 věrtel hrachu 1 fl., do důchodu obilného 3 strichy 2 čt. ječmene, a 2 čtvrtce ovsa na zrně, a za ně na penězích, ječmen strich po 3 fl. 15 kr., oves po 1 fl. 45 kr. počítaje, 10 fl. 22 kr. 3 d., jak toho času platilo; přijatých anno 1719 od rych- táře Zobce*) na 4 str. ovsa pro důchod Kralodvorský 7 fl., všeho do JMCské důchodu 18 fl. 22 kr. 3 d. Item do důchodu kontribučního kontribucí, též za rekruty a rimontní koně do ultima Februarii 1720 18 fl. 52 kr., spolu do důchodu peněžitého a kontribučního 37 fl. 19 kr. 3 d. Rychtáři Vejvanovskému Petrovi Fišerovi, co mu na žito zapůčil, 1 fl. 30 kr. Rychtáři Pliskovskému Havlovi Čepelákovi půjčených hotových 16 fl. 30 kr., na pohřeb nebošky matky jeho vynaložených, z ohledu, že jí gruntovní peníze neplatil, à 4 fl., co mu byla hotových půčila, dlužen zůstal 8 fl. 51 kr., za 4 str. ovsa a za 2 věrt. ječmene 4 fl. 30 kr., všeho 29 fl. 51 kr. Vdově Evě po neboštíkovi Vavřincovi Královi na penězích 2 fl. 6 kr., za 1 str. ječmene a za 1 str. ovsa spolu 5 fl. 9 kr. Tomášovi Svobodovi do Radnic na penězích 10 fl., a Rehořovi Tollnerovi ze vsi Velkých Lohovic 13 fl. 5 kr. V summě do důchodu a rozličným *) z obce? lidem 96 fl. 49 kr. 3 d. A nejsouce k němu žádná naděje, aby z těch tak velkých dluhův vyniknouti a délej hospodařiti mohl, jakž taky skrze 4 téhodne aniž jednou robotu vícej nedělal: z té příčiny z gruntu propuštěn, a na místo jeho za hospodáře Matěj Kovanda dosazen jest; kterýžto ten
Strana 408
408 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: grunt v mezech a poplacech, jak od starodávna v držení byl, s vysitým na zimu anno 1719 jeho vlastním semenem: 1 str. pšenice, 3 str. žitem, a na polovici 7 str. 3 v. žitem, (jakkoliv on Král roku 1713 za 60 f m. sobě jej puštěný měl, a nyní od práva rychterního toliko za 65 �P m. šacovaný je), z toho obzvláštního ohledu, že ten vejměnek, kterej mateř odstupují- cího mněla, skrze její smrt již pominul, jemu odstupujícímu pro jeho zlé hospodářství se žádný nepřipouští, a aby jak zádušní, tak taky vrchnostliví a kontribuční důchodové, též aspoň lidi v panství a předešlí nápadníci postoupně zaplaceni býti mohli, za summu 103 22 gr. 51/2 d. dobrovolně ujímá, a se zakazuje i taky těch 7 str. 3 v. na zimu anno 1719 při témž gruntu na polovici zasitého žita společníkovi Řehořovi Tollnerovi z Velkých Lohovic bohdá po žněch, jak nejlépej mocti bude, na zrně zas oplatiti; a odrážejíce se z předcházející summy trhové za jednu nepřítomnou k záduší sv. panny Markýty patřící krávu 5 m., zůstává ročně po 3 ſP spláceti 98 �P 22 gr. 51/2 d. Z knihy pozemkové, kteráž pod čís. inv. 48 dostala se od okresního soudu Zbirovského do archivu zemského v Praze; zápis psán na starém foliu 347 v. = na nové straně 616. Nový opis opatřil vydavateli řed Dr. Nováček. — Ves Vejvanov stojí 9 km na západ od Zbirova, ne celé 4 km od Radnic k sv. — Ves Velké Lohovice, za stara Hlohovice, něm. Lochowitz, leží necelé 3 km na sever od Vejvanova, patřila ku panství Křivoklátskému. — Ves Pliskov stojí 3 km jz. od Zbirova, 7 km jv. od Vejvanova. 210. 1723, 1. března: Opat Zbraslavský ku prosbě přívozníka propouští jeho syna z poddanosti navždy, aby se mohl učiti provazníkem; ale po vyučení ten výhost ztratí platnost podle reversu současně učiněného. Losbrief über dem Karl Klan von Königsal. — Ich Thomas Budecius, des heil. Cistercienserordens und königl. Stüftklosters zu Königsaal Abten und in König- reich Böheimb infulirter Praelat etc, verkunde hiemit und bekene vor jedermäniglichen, dass ich auf inständiges Anhalten und gehor. Bitten meines untertänig Königsaaler Uberführers Johann Klan, seinen Sohn Carl Klan, damit er das Seilerhandwerk er- lernen könte, der Erbuntertänigkeit, mit velcher er meinem Kloster Königsaal zuegetan ist, los sprechen möchte, welchem nach ich seiner gehor. Bitt willfahren und besagten seinen Sohn Carl mittels Erteilung dieses Losbriefs der Erbuntertänigkeit ad dies vitae frei, ledig und los sprechen wollen. Zu dessen mehrer Beglaubigung hab ich mich eigenhändig unterschrieben und mein gewöhnliches Pettschaft hievor trucken lassen. So geschehen Kloster Königsaal den 1° Martii 1723. Pozemková kniha v archivě zemském ze Zbraslavě, číslo inventarní 65, s prvotním nadpisem Contracten- protokoll, fol. 1. Revers Jana Klana přívozníka Zbraslavského. — Poněvadž JMt pán z pouhé milosti mému synu Karlovi, aby se řemeslu provaznickému vyučiti a tudy ke kusu chleba přijíti mohl, vejhost milostivě uděliti ráčil; pročež já tuto se reversiruji, a podpisem mé vlastní ruky, též mého syna Karla slibujeme, že ten od JMti pána udělenej vejhost po vyučení mýho syna Karla zase JMti pánu navrátiti chci. Kdyby
408 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: grunt v mezech a poplacech, jak od starodávna v držení byl, s vysitým na zimu anno 1719 jeho vlastním semenem: 1 str. pšenice, 3 str. žitem, a na polovici 7 str. 3 v. žitem, (jakkoliv on Král roku 1713 za 60 f m. sobě jej puštěný měl, a nyní od práva rychterního toliko za 65 �P m. šacovaný je), z toho obzvláštního ohledu, že ten vejměnek, kterej mateř odstupují- cího mněla, skrze její smrt již pominul, jemu odstupujícímu pro jeho zlé hospodářství se žádný nepřipouští, a aby jak zádušní, tak taky vrchnostliví a kontribuční důchodové, též aspoň lidi v panství a předešlí nápadníci postoupně zaplaceni býti mohli, za summu 103 22 gr. 51/2 d. dobrovolně ujímá, a se zakazuje i taky těch 7 str. 3 v. na zimu anno 1719 při témž gruntu na polovici zasitého žita společníkovi Řehořovi Tollnerovi z Velkých Lohovic bohdá po žněch, jak nejlépej mocti bude, na zrně zas oplatiti; a odrážejíce se z předcházející summy trhové za jednu nepřítomnou k záduší sv. panny Markýty patřící krávu 5 m., zůstává ročně po 3 ſP spláceti 98 �P 22 gr. 51/2 d. Z knihy pozemkové, kteráž pod čís. inv. 48 dostala se od okresního soudu Zbirovského do archivu zemského v Praze; zápis psán na starém foliu 347 v. = na nové straně 616. Nový opis opatřil vydavateli řed Dr. Nováček. — Ves Vejvanov stojí 9 km na západ od Zbirova, ne celé 4 km od Radnic k sv. — Ves Velké Lohovice, za stara Hlohovice, něm. Lochowitz, leží necelé 3 km na sever od Vejvanova, patřila ku panství Křivoklátskému. — Ves Pliskov stojí 3 km jz. od Zbirova, 7 km jv. od Vejvanova. 210. 1723, 1. března: Opat Zbraslavský ku prosbě přívozníka propouští jeho syna z poddanosti navždy, aby se mohl učiti provazníkem; ale po vyučení ten výhost ztratí platnost podle reversu současně učiněného. Losbrief über dem Karl Klan von Königsal. — Ich Thomas Budecius, des heil. Cistercienserordens und königl. Stüftklosters zu Königsaal Abten und in König- reich Böheimb infulirter Praelat etc, verkunde hiemit und bekene vor jedermäniglichen, dass ich auf inständiges Anhalten und gehor. Bitten meines untertänig Königsaaler Uberführers Johann Klan, seinen Sohn Carl Klan, damit er das Seilerhandwerk er- lernen könte, der Erbuntertänigkeit, mit velcher er meinem Kloster Königsaal zuegetan ist, los sprechen möchte, welchem nach ich seiner gehor. Bitt willfahren und besagten seinen Sohn Carl mittels Erteilung dieses Losbriefs der Erbuntertänigkeit ad dies vitae frei, ledig und los sprechen wollen. Zu dessen mehrer Beglaubigung hab ich mich eigenhändig unterschrieben und mein gewöhnliches Pettschaft hievor trucken lassen. So geschehen Kloster Königsaal den 1° Martii 1723. Pozemková kniha v archivě zemském ze Zbraslavě, číslo inventarní 65, s prvotním nadpisem Contracten- protokoll, fol. 1. Revers Jana Klana přívozníka Zbraslavského. — Poněvadž JMt pán z pouhé milosti mému synu Karlovi, aby se řemeslu provaznickému vyučiti a tudy ke kusu chleba přijíti mohl, vejhost milostivě uděliti ráčil; pročež já tuto se reversiruji, a podpisem mé vlastní ruky, též mého syna Karla slibujeme, že ten od JMti pána udělenej vejhost po vyučení mýho syna Karla zase JMti pánu navrátiti chci. Kdyby
Strana 409
Z roku 1723. 409 ale pořádek provaznickej takovej vejhost z matky pokladnice vydati neměl, tehda s tímto reversem takovej zkassirovanej a nic platící sám uznávám, a můj syn Karel přece jako kdy prve zdejší klášterskej poddaný zůstati má. Že tomu tak a nejináče, to podpis ruky mé a přitisknutý sekrit potvrzuje. Actum na Zbraslavi dne 1. Martii 1723. (L. S.) Jan Klan přívozník Zbrasl. Karel Klan. NB. Originál za JMtí pánem se nachází. V též knize pozemkové č. 65, fol. 2. 211. [1723. Spancedule t. j. služební list hejtmana klášterského panství na Zbra- slavi s vytčením jeho povinností, požitků i se sazbou akcidencí. Spanzetl des herrn Haubtmans. — Wür Thomas Budecius des heil. Cister- cienserordens des königl. Stüftskloster zu Königsaal Abt und zu Königreich Böheimb infulirter Praelat etc, bekennen und thuen hiermit kund, dass wür heunt zu End befündlichen Dato jetzt besagtes unseres Stüfts und Klosters und aller hierzue ge- hörigen Güter und Pertinentien bestmöglichster Administration zu einen Haubtman bestellet und aufgenomen haben dem edlvesten Herrn Johann Adam Zwikowský, und uns nach folgender Bestallung mit ihme verglichen haben, dergestalt und also: Dass er Haubtman bei erwentes unseres Stüfts und Klosters Würtschaft und Haushaltung, als einen treu und ehrliebenden Mann zuestehet, fleissige Absicht tragen, die ihme nachgesetzte Officir und Ambtleute zur ordentl. Rechnung anhalten, dero Wochen- und Monatzettln revidiren, auch dahin invigiliren, ob selbte ihrer Ordre gemäss nachgelebet, die befündl. Mangelsposten zeutlich anzeigen, die Maierhoffeldern, Wiesen und Schäfereien achtsamb bereuten, auf das Breihaus, Mülln, Schaffersleute und dergleichen Achtung geben, und entlich in allen seinen Fleiss dahin ankommen und anweisen solle, damit der gnädigen Herrschaft Nutz, so viel immer möglich, befördert und aller befördlicher Schaden und Nachteil vermeidet werde. Hingegen vor seine Dienst und Mühewaltung seind ihme zu seinen Unterhalt und Besoldung nebst freier Logiment jährlich ausgedienst und verwilliget worden, wie folget: An baren Geld . . . . . 200 fl., Fleisch-, Gewürtz-, Fisch- und Lichtgeld 30 fl., . . . 4 str. . an Getreid, Weitzen . Habern sambt rauchen Futter, und Hufschlag auf 2 Pferd nach der klösterl. Futterung. Korn . . . . . . 15 str. 4 str. Gersten . . . . . . . . Arbessen . . . 2 str. . . Archiv Český XXIX. 52
Z roku 1723. 409 ale pořádek provaznickej takovej vejhost z matky pokladnice vydati neměl, tehda s tímto reversem takovej zkassirovanej a nic platící sám uznávám, a můj syn Karel přece jako kdy prve zdejší klášterskej poddaný zůstati má. Že tomu tak a nejináče, to podpis ruky mé a přitisknutý sekrit potvrzuje. Actum na Zbraslavi dne 1. Martii 1723. (L. S.) Jan Klan přívozník Zbrasl. Karel Klan. NB. Originál za JMtí pánem se nachází. V též knize pozemkové č. 65, fol. 2. 211. [1723. Spancedule t. j. služební list hejtmana klášterského panství na Zbra- slavi s vytčením jeho povinností, požitků i se sazbou akcidencí. Spanzetl des herrn Haubtmans. — Wür Thomas Budecius des heil. Cister- cienserordens des königl. Stüftskloster zu Königsaal Abt und zu Königreich Böheimb infulirter Praelat etc, bekennen und thuen hiermit kund, dass wür heunt zu End befündlichen Dato jetzt besagtes unseres Stüfts und Klosters und aller hierzue ge- hörigen Güter und Pertinentien bestmöglichster Administration zu einen Haubtman bestellet und aufgenomen haben dem edlvesten Herrn Johann Adam Zwikowský, und uns nach folgender Bestallung mit ihme verglichen haben, dergestalt und also: Dass er Haubtman bei erwentes unseres Stüfts und Klosters Würtschaft und Haushaltung, als einen treu und ehrliebenden Mann zuestehet, fleissige Absicht tragen, die ihme nachgesetzte Officir und Ambtleute zur ordentl. Rechnung anhalten, dero Wochen- und Monatzettln revidiren, auch dahin invigiliren, ob selbte ihrer Ordre gemäss nachgelebet, die befündl. Mangelsposten zeutlich anzeigen, die Maierhoffeldern, Wiesen und Schäfereien achtsamb bereuten, auf das Breihaus, Mülln, Schaffersleute und dergleichen Achtung geben, und entlich in allen seinen Fleiss dahin ankommen und anweisen solle, damit der gnädigen Herrschaft Nutz, so viel immer möglich, befördert und aller befördlicher Schaden und Nachteil vermeidet werde. Hingegen vor seine Dienst und Mühewaltung seind ihme zu seinen Unterhalt und Besoldung nebst freier Logiment jährlich ausgedienst und verwilliget worden, wie folget: An baren Geld . . . . . 200 fl., Fleisch-, Gewürtz-, Fisch- und Lichtgeld 30 fl., . . . 4 str. . an Getreid, Weitzen . Habern sambt rauchen Futter, und Hufschlag auf 2 Pferd nach der klösterl. Futterung. Korn . . . . . . 15 str. 4 str. Gersten . . . . . . . . Arbessen . . . 2 str. . . Archiv Český XXIX. 52
Strana 410
410 Mittl- oder Frischbier von 1 Eimer jeden Gebrei . Alt- oder Braun-Bier 14 Fass. . . . . 120 lib. Frische Butter . . Khüe-Käes . . . 120 lib. . Salz . 1 Fass Am Heil. Abend ein Stritzl und Karpfen; an Gründonnerstag ebenfals ein Karpfen, item Osterlampl. Item zue jeden heil. Feiertägen zu 6 lib. Rindfleisch, wie auch zu der Kirchweih. . Hirsch . 1 Vier. . . . . . 1 Stück Saugkalb . . . . . Gänse 2 . . 4 . Anten . . . . Junge Hüne . . . . . . 12 „ „ „ D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Accidentien. Von Erlaubnusszettl zum Heuraten, item von Schafenmeistern und Hürten auf frembd. Herrschaften zu dienen, vor einen vermäglichen 1 fl. 30 kr., von mittleren 45 kr., von armen des Trittl 22 kr. 3 d. Item von Losbrief auf anderwertige Herrschaften von 9, 7 und auch 6 fl., nach Gewöhnh. der Nachbarschaft 6 fl. Von einen Consens zum Handwerklehrung mit obrigkl. Bewilligung nach jedes Vermög. hechstens bis 1 fl. 30. Von Ausfertigung eines Pachtscontract auf eine Mühl, vor die Füscher, Uberführer, a proportione des Zünsquartal von 1 fl.... 30 kr. Von Wandersbrief nach Vermög hechstens bis 1 fl. 30 kr., 1 fl. 10 kr. und 1 fl. Von einen Baurenknecht, der aus der Herrschaft dienet 30 kr. Von einen in der Frembte dienenden Pohuntsch 18 kr. Von einen in der Frembte dienenden Schaferknecht 1 fl. Von einer in der F(r)embde dien(en)den Kuemagd 6 kr. Von Grundverschreibung, ganzen Hafts [Hofes?] 1 fl. 30 kr., von halben 1 fl., von Viertl 45 kr. Von Diens[t]bot bei der Waisenstellung 6 kr. Bei Haltung der Grundrechnung von jeder i�, auser was in unsern Renden und denen Kirchen zufället, 3 kr. Von vermiteten Wiesmatten, von jeden Gulden nach Mögl. 1 kr. Wann er ausser der Herrschaft wohin reitet oder geschickt wird, als des Tags und Nachts, zur Zehrung aus den klösterl. Renden. 1 fl. 30. Anno et die ut supra. Z pozemkové knihy v archivě zemském ze Zbraslavě, inventární číslo 65, s původním nadpisem „Contractenprotokoll Nr. I.“, pag. 5—8. Datum schází v té listině, kteráž nejspíš byla psána r 1723, jako listiny v též knize předcházející a následující.
410 Mittl- oder Frischbier von 1 Eimer jeden Gebrei . Alt- oder Braun-Bier 14 Fass. . . . . 120 lib. Frische Butter . . Khüe-Käes . . . 120 lib. . Salz . 1 Fass Am Heil. Abend ein Stritzl und Karpfen; an Gründonnerstag ebenfals ein Karpfen, item Osterlampl. Item zue jeden heil. Feiertägen zu 6 lib. Rindfleisch, wie auch zu der Kirchweih. . Hirsch . 1 Vier. . . . . . 1 Stück Saugkalb . . . . . Gänse 2 . . 4 . Anten . . . . Junge Hüne . . . . . . 12 „ „ „ D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Accidentien. Von Erlaubnusszettl zum Heuraten, item von Schafenmeistern und Hürten auf frembd. Herrschaften zu dienen, vor einen vermäglichen 1 fl. 30 kr., von mittleren 45 kr., von armen des Trittl 22 kr. 3 d. Item von Losbrief auf anderwertige Herrschaften von 9, 7 und auch 6 fl., nach Gewöhnh. der Nachbarschaft 6 fl. Von einen Consens zum Handwerklehrung mit obrigkl. Bewilligung nach jedes Vermög. hechstens bis 1 fl. 30. Von Ausfertigung eines Pachtscontract auf eine Mühl, vor die Füscher, Uberführer, a proportione des Zünsquartal von 1 fl.... 30 kr. Von Wandersbrief nach Vermög hechstens bis 1 fl. 30 kr., 1 fl. 10 kr. und 1 fl. Von einen Baurenknecht, der aus der Herrschaft dienet 30 kr. Von einen in der Frembte dienenden Pohuntsch 18 kr. Von einen in der Frembte dienenden Schaferknecht 1 fl. Von einer in der F(r)embde dien(en)den Kuemagd 6 kr. Von Grundverschreibung, ganzen Hafts [Hofes?] 1 fl. 30 kr., von halben 1 fl., von Viertl 45 kr. Von Diens[t]bot bei der Waisenstellung 6 kr. Bei Haltung der Grundrechnung von jeder i�, auser was in unsern Renden und denen Kirchen zufället, 3 kr. Von vermiteten Wiesmatten, von jeden Gulden nach Mögl. 1 kr. Wann er ausser der Herrschaft wohin reitet oder geschickt wird, als des Tags und Nachts, zur Zehrung aus den klösterl. Renden. 1 fl. 30. Anno et die ut supra. Z pozemkové knihy v archivě zemském ze Zbraslavě, inventární číslo 65, s původním nadpisem „Contractenprotokoll Nr. I.“, pag. 5—8. Datum schází v té listině, kteráž nejspíš byla psána r 1723, jako listiny v též knize předcházející a následující.
Strana 411
Z let 1723, 1726. 411 212. 1726: Forma přísahy, kterou rychtáři měst a městeček panských na panství Krumlovském, Netolickém ſa Vimberském?] činili při úvodu svém v úřad. Juramenta vor die neue Stadt- und Markt-Magistraten, Richter und Gemein-Elteste, in der teutschen und böhmischen Sprach, giltig anno 1726. NB. Das hier in diesen Juramentis unterzogene*) ist in denenjenigen Örtern auszu- lassen, wo kein Halsgericht ist, also zu Kalsching, Oberplan, Wuldau, Elheniz, Strunkowiz, Hussniz [Husinec?]. *) Co zde jest tištěno ležatě. Eids-Pflicht eines Stadt- oder Markt-Richters: Ich gelobe und schwöre Gott dem Allmächtigen, Mariae der gebenedeiten und von der Erbsünd unbefleckten Muetter Gottes und allen lieben Heiligen, auch dem durchleuchtigen Fürsten und Herrn, Herrn Adam Franz des heiligen Röm. Reichs Fürsten zu Schwarzenberg (Titul), meinem gnädigsten Fürsten und Herrn Herrn oc, dass in diesen meinen Beruef und Stadt-Richters Ambt, zu welchen er- fordert worden bin, mich getrew, aufrecht gewärdig verhalten, zuforderist Gottes Ehr und Lob und meiner gnädigsten Obrigkeit Nutzen und Frommen und dieser Gemeinde Erbauliches jedzeit suechen und befördern, all Böses und wider Gott und seine Gebot, auch die Landrechten strebende Uberfahr- und Muesshandlungen ver- hindern; was ich aber selbsten nicht verstehen möchte, meiner höhern vorgesetzten Obrigkeit zeitlichen offenbahren und anzeugen; denen von Ihrer Durchleucht gege- benen heilsamben Instructionen nachleben, und sonsten in allen anderen mich als einen fleissigen und gehorsamben Stadt-Richter erfinden lassen; die Geheimbnussen, so mir von meiner vorgesetzten Obrigkeit und dem Magistrat anvertrauet werden, auch sonsten die Gerichtshändln verschweigen und in denselben gegen Armen und Reichen mich unparteiisch verhalten; insonderheit aber in peinlichen Sachen rechte Urtheil meinen besten Verstand und Befund nach geben; die Nachforschung, da mir solches auferlegt wuerde, fleissig und redlich veranstalten helfen, den Befund nach hierob richten und mich hierinfalls nach der peinlichen Halsgerichtsordnung Ihro kais. Mt. Josephi primi verhalten; keinem zu Lieb, noch zu Leid was vertu- schen, sondern in allen die Gerechtig- und Billigkeit vor Augen haben und von keinen anderen mich verlaiten lassen. NB. Vermög eines anno 1726 den 29. Martii publicirten Kreisambtspatents solle künftighin nach Anordnung der königl. hohen Stellen mit einem jeden abzulegen kommenden juramento fidelitatis auch dieses folgende mit geschworen werden, als auf teutsch: In dem übrigen aber auch nicht allein für mich bei der allein seelig ma- chenden heiligen römisch katholischen Religion festiglich verbleiben, sondern auch hierzue meine Ehewürthin, Kinder und Hausgesind, imgleichen alle übrige Inwohnere 52*
Z let 1723, 1726. 411 212. 1726: Forma přísahy, kterou rychtáři měst a městeček panských na panství Krumlovském, Netolickém ſa Vimberském?] činili při úvodu svém v úřad. Juramenta vor die neue Stadt- und Markt-Magistraten, Richter und Gemein-Elteste, in der teutschen und böhmischen Sprach, giltig anno 1726. NB. Das hier in diesen Juramentis unterzogene*) ist in denenjenigen Örtern auszu- lassen, wo kein Halsgericht ist, also zu Kalsching, Oberplan, Wuldau, Elheniz, Strunkowiz, Hussniz [Husinec?]. *) Co zde jest tištěno ležatě. Eids-Pflicht eines Stadt- oder Markt-Richters: Ich gelobe und schwöre Gott dem Allmächtigen, Mariae der gebenedeiten und von der Erbsünd unbefleckten Muetter Gottes und allen lieben Heiligen, auch dem durchleuchtigen Fürsten und Herrn, Herrn Adam Franz des heiligen Röm. Reichs Fürsten zu Schwarzenberg (Titul), meinem gnädigsten Fürsten und Herrn Herrn oc, dass in diesen meinen Beruef und Stadt-Richters Ambt, zu welchen er- fordert worden bin, mich getrew, aufrecht gewärdig verhalten, zuforderist Gottes Ehr und Lob und meiner gnädigsten Obrigkeit Nutzen und Frommen und dieser Gemeinde Erbauliches jedzeit suechen und befördern, all Böses und wider Gott und seine Gebot, auch die Landrechten strebende Uberfahr- und Muesshandlungen ver- hindern; was ich aber selbsten nicht verstehen möchte, meiner höhern vorgesetzten Obrigkeit zeitlichen offenbahren und anzeugen; denen von Ihrer Durchleucht gege- benen heilsamben Instructionen nachleben, und sonsten in allen anderen mich als einen fleissigen und gehorsamben Stadt-Richter erfinden lassen; die Geheimbnussen, so mir von meiner vorgesetzten Obrigkeit und dem Magistrat anvertrauet werden, auch sonsten die Gerichtshändln verschweigen und in denselben gegen Armen und Reichen mich unparteiisch verhalten; insonderheit aber in peinlichen Sachen rechte Urtheil meinen besten Verstand und Befund nach geben; die Nachforschung, da mir solches auferlegt wuerde, fleissig und redlich veranstalten helfen, den Befund nach hierob richten und mich hierinfalls nach der peinlichen Halsgerichtsordnung Ihro kais. Mt. Josephi primi verhalten; keinem zu Lieb, noch zu Leid was vertu- schen, sondern in allen die Gerechtig- und Billigkeit vor Augen haben und von keinen anderen mich verlaiten lassen. NB. Vermög eines anno 1726 den 29. Martii publicirten Kreisambtspatents solle künftighin nach Anordnung der königl. hohen Stellen mit einem jeden abzulegen kommenden juramento fidelitatis auch dieses folgende mit geschworen werden, als auf teutsch: In dem übrigen aber auch nicht allein für mich bei der allein seelig ma- chenden heiligen römisch katholischen Religion festiglich verbleiben, sondern auch hierzue meine Ehewürthin, Kinder und Hausgesind, imgleichen alle übrige Inwohnere 52*
Strana 412
412 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: der Gemeinde, welcher ich als Gericht vorstehe, fleissig halten, und damit alle, so viel immer möglich, dem Gottesdienst und Kinderlehr beiwohnen mögen, die Obsicht tragen; dabei keine ketzerische Verführere oder auch dergleichen Bücher einschlei- chen lassen, sondern sobald wider jemanden einiger Verdacht sich äusserte, solches unverlängt der Obrigkeit oder dem Beambten anzeigen, und sonst alles das thuen will und soll, was zu Erhaltung und Aufnahm der heiligen römisch-katholischen allein seelig machenden Religion und zu Verhüt- und Ausrottung der Ketzerei mir immer möglich sein wierdt. Alles getrewlich und ohne Gefährde. So wahr mir Gott helfe, Maria, seine gebenedeite und von der Erbsünd unbefleckte Muetter, und alle liebe Heiligen Amen. Přísaha městského rychtáře: Já N. přísahám pánu Bohu všemohoucímu, Mariji jeho přeslavné a od hříchu počátečného neposkvrněné Matce Boží, a všem milým svatým, též taky Jeho osvícené knížecí Milosti pánu, panu Adamu Francišku sv. Římské říše knížeti z Schwarzen- bergku (titul), mému milostivému knížeti a pánu pánu, že v tomto na mne vloženém ouřadu se věrně, upřímně a spravedlivě zachovati, předně čest a chválu Boží, též milostivé vrchnosti a této obce dobré vyhledávati, a všecko zlé, co by proti Pánu Bohu a jeho svatým přikázáním, též právům čelilo, i také všeliké přestoupení a ne- šlechetnosti přetrhovati, a co bych já přetrhnouti nemohl, nejvyšší představené vrchnosti časně vyjeviti, a sice ve všem jiném se tak zachovati, jakž na jednoho pilného a poslušného rychtáře sluší; tejnosti, které mně od vrchnosti a ouřadn svěřené budou, i také handle rychterní žádnému nevyjevovati, chudému i bohatému bez ohledu spravedlivost udělovati, žádnému k zalíbení neb nezalíbení nic nezatajiti, nýbrž ve všem spravedlivost a slušnost před očima majíce, k ničemu jinému nachý- liti se chci. Dálejc netoliko já sám pro sebe chci a budu se samospasitedlného svato- římsko-katolického náboženství pevně držeti, nýbrž taky k tomu mou manželku, dítky i čeleď, též i nápodobně ostatní všecky obyvatele této obce, které já právem před- staven sem, pilně k tomu dodržovati, a aby všichni jak nejlíp možná při pobožnosti a křesťanském naučení se najíti dali, pozor chci míti; při tom žádný kacířské svo- ditele nebo takové knihy vlouditi nepřipouštěti, nýbrž, jak by jaké podezření proti komu se vyskytlo, takové hned bez času tracení mé milostivé vrchnosti aneb před- stavenému ouředníku oznámiti, a sice všecko to učiniti chci a povinen budu, co k zdržení a k zvelebení svatořímsko-katolického samospasitedlného náboženství, k zbra- ňování pak a vykořenění kacířstva jak nejlíp možná bude. K čemuž mně dopomáhej Pán Bůh všemohoucí, Maria jeho přeblahoslavená a od hříchu počátečného neposkvrněná matka a všichni milí svatí.
412 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: der Gemeinde, welcher ich als Gericht vorstehe, fleissig halten, und damit alle, so viel immer möglich, dem Gottesdienst und Kinderlehr beiwohnen mögen, die Obsicht tragen; dabei keine ketzerische Verführere oder auch dergleichen Bücher einschlei- chen lassen, sondern sobald wider jemanden einiger Verdacht sich äusserte, solches unverlängt der Obrigkeit oder dem Beambten anzeigen, und sonst alles das thuen will und soll, was zu Erhaltung und Aufnahm der heiligen römisch-katholischen allein seelig machenden Religion und zu Verhüt- und Ausrottung der Ketzerei mir immer möglich sein wierdt. Alles getrewlich und ohne Gefährde. So wahr mir Gott helfe, Maria, seine gebenedeite und von der Erbsünd unbefleckte Muetter, und alle liebe Heiligen Amen. Přísaha městského rychtáře: Já N. přísahám pánu Bohu všemohoucímu, Mariji jeho přeslavné a od hříchu počátečného neposkvrněné Matce Boží, a všem milým svatým, též taky Jeho osvícené knížecí Milosti pánu, panu Adamu Francišku sv. Římské říše knížeti z Schwarzen- bergku (titul), mému milostivému knížeti a pánu pánu, že v tomto na mne vloženém ouřadu se věrně, upřímně a spravedlivě zachovati, předně čest a chválu Boží, též milostivé vrchnosti a této obce dobré vyhledávati, a všecko zlé, co by proti Pánu Bohu a jeho svatým přikázáním, též právům čelilo, i také všeliké přestoupení a ne- šlechetnosti přetrhovati, a co bych já přetrhnouti nemohl, nejvyšší představené vrchnosti časně vyjeviti, a sice ve všem jiném se tak zachovati, jakž na jednoho pilného a poslušného rychtáře sluší; tejnosti, které mně od vrchnosti a ouřadn svěřené budou, i také handle rychterní žádnému nevyjevovati, chudému i bohatému bez ohledu spravedlivost udělovati, žádnému k zalíbení neb nezalíbení nic nezatajiti, nýbrž ve všem spravedlivost a slušnost před očima majíce, k ničemu jinému nachý- liti se chci. Dálejc netoliko já sám pro sebe chci a budu se samospasitedlného svato- římsko-katolického náboženství pevně držeti, nýbrž taky k tomu mou manželku, dítky i čeleď, též i nápodobně ostatní všecky obyvatele této obce, které já právem před- staven sem, pilně k tomu dodržovati, a aby všichni jak nejlíp možná při pobožnosti a křesťanském naučení se najíti dali, pozor chci míti; při tom žádný kacířské svo- ditele nebo takové knihy vlouditi nepřipouštěti, nýbrž, jak by jaké podezření proti komu se vyskytlo, takové hned bez času tracení mé milostivé vrchnosti aneb před- stavenému ouředníku oznámiti, a sice všecko to učiniti chci a povinen budu, co k zdržení a k zvelebení svatořímsko-katolického samospasitedlného náboženství, k zbra- ňování pak a vykořenění kacířstva jak nejlíp možná bude. K čemuž mně dopomáhej Pán Bůh všemohoucí, Maria jeho přeblahoslavená a od hříchu počátečného neposkvrněná matka a všichni milí svatí.
Strana 413
Z let 1726, 1727. 413 Ze sešitku formulí přísežných v kníž. archivě Kruml. IIA 5AS. 1. opsal H. Gross. — Co v německé přísaze jest zde tištěno ležatým písmem, to v rukopise jest podškrtnuto, a zdá se býti později vloženo do ostatní formule snad starší; zmíněné v tom Útrpné Právo císaře Josefa I. bylo vydáno r. 1708. V české pří- saze zde tištěné schází tato vložka, ale neschází v ní přídavek o víře katolické, nařízený r. 1726 vyššími úřady. Kníže František Adam ze Schvarzenberka, za něhož tyto přísahy byly doplněny, * 1680, † 1732, držel po před- cích panství Třeboňské a jiná menší v Čechách, a podle rodinných smluv zdědil r. 1719 Krumlov a jiná panství knížecího rodu Eggenberského. Není patrno, byla-li tato přísaha stejně předepsána také jinde než na panstvích v regestě jmenovaných. Přísaha rychtářů vesnických na Krumlovsku z doby Eggenberské před r. 1710 čte se v AČ. XXIV. str. 11 č. 337. 213. 1727, 1. srpna: Kterak hrabě Breda na statku nově koupeném ustejnil selské živnosti ve vsech Drahelčicích, Nenačovicích a Dolanech (nedaleko Unhoště). Přítomné čtyři zápisy A)—D) tisknou se z pozemkové knihy, nadepsané „Registerium rychty Drahel- čické“, která s inventárním číslem 156 dostala se od okresního soudu Unhoštského do archivu zemského. — Srovnej podobné zápisy ze statků Bredovských výše č. 185 str. 347—354 z roku 1701, a č. 191 str. 373—384 z roku 1707. A) Já Karel Joachim svato-římské říše hrabě z Breda, dědic v Spandově, pán panství Tachlovitz, Littowitz, Červeno-Oujezdce, Dobr [Dobré], Peček, Malešova, Chrustenic a Dracheltzitz, J. římské cís. a král. Mti skutečná tejná rada, komorník, královský místodržící, věčího soudu zemského přísežný v království Českém. Známo činím vůbec obvzláštně tu, kde toho zapotřebí jest, tak jakož sem léta 1727 dne 7. měsíce dubna statek Drahelčice, Dolany a Nenačovice od slavné Carolo-Ferdi- nandeae universitatis Praské sobě a budoucně mým přejal a koupil; poněvadž uznaje hned zprvu, že mezi těmi mýma poddanýma téhož statku Drahelčic v polích, lukách a jinších případnostech velká nerovnost, jak v platech důchodenských, tak v kontri- buci, v robotách jest, za to sem od poddaných mých slušně a poníženě dožádán, aby mezi nima bohumilá rovnost a rozdělení polí a luk učiněna byla. A protož na jejich poníženou žádost sem měřiče zemského Lukáše Votavu ihned nařídil a jej tam odeslal, aby on podle své přísahy všechny případnosti jednoho každého předně vy- měřil, a jednu každou ves do rovnosti přived. Což i také se stalo. Že ale podle předlejších kněh gruntovních držitelé gruntův svý grunty vyplacené měli, a nyní pole a luka semo tamo rozdělené, i také panský pole a luka s selskejma zhandlo- vány jsou: sem ustanovil a nařídil, aby též nový knihy gruntovní toho*) statku Drachelčic obnovené byly, aby jednomu*) každému nápadníku neb majícímu] svou usedlost*) podle vejrunkův dle srovnání polí a luk učiněna byla a se stalo. Nápo- dobně ouroky svatojirské a svatohavelské a jiné daně srovnané byly, aby budoucně nápadníci a držitelé gruntův nač sobě naříkati neměli. Posledně přísně nařizuji, aby každej rok gruntovní počty držané byly, a co tak dle smlouvy neb učiněného vejrunku k skládání vyplejvá, náležitě zachovali. Načež moji ustanovení řiditelové
Z let 1726, 1727. 413 Ze sešitku formulí přísežných v kníž. archivě Kruml. IIA 5AS. 1. opsal H. Gross. — Co v německé přísaze jest zde tištěno ležatým písmem, to v rukopise jest podškrtnuto, a zdá se býti později vloženo do ostatní formule snad starší; zmíněné v tom Útrpné Právo císaře Josefa I. bylo vydáno r. 1708. V české pří- saze zde tištěné schází tato vložka, ale neschází v ní přídavek o víře katolické, nařízený r. 1726 vyššími úřady. Kníže František Adam ze Schvarzenberka, za něhož tyto přísahy byly doplněny, * 1680, † 1732, držel po před- cích panství Třeboňské a jiná menší v Čechách, a podle rodinných smluv zdědil r. 1719 Krumlov a jiná panství knížecího rodu Eggenberského. Není patrno, byla-li tato přísaha stejně předepsána také jinde než na panstvích v regestě jmenovaných. Přísaha rychtářů vesnických na Krumlovsku z doby Eggenberské před r. 1710 čte se v AČ. XXIV. str. 11 č. 337. 213. 1727, 1. srpna: Kterak hrabě Breda na statku nově koupeném ustejnil selské živnosti ve vsech Drahelčicích, Nenačovicích a Dolanech (nedaleko Unhoště). Přítomné čtyři zápisy A)—D) tisknou se z pozemkové knihy, nadepsané „Registerium rychty Drahel- čické“, která s inventárním číslem 156 dostala se od okresního soudu Unhoštského do archivu zemského. — Srovnej podobné zápisy ze statků Bredovských výše č. 185 str. 347—354 z roku 1701, a č. 191 str. 373—384 z roku 1707. A) Já Karel Joachim svato-římské říše hrabě z Breda, dědic v Spandově, pán panství Tachlovitz, Littowitz, Červeno-Oujezdce, Dobr [Dobré], Peček, Malešova, Chrustenic a Dracheltzitz, J. římské cís. a král. Mti skutečná tejná rada, komorník, královský místodržící, věčího soudu zemského přísežný v království Českém. Známo činím vůbec obvzláštně tu, kde toho zapotřebí jest, tak jakož sem léta 1727 dne 7. měsíce dubna statek Drahelčice, Dolany a Nenačovice od slavné Carolo-Ferdi- nandeae universitatis Praské sobě a budoucně mým přejal a koupil; poněvadž uznaje hned zprvu, že mezi těmi mýma poddanýma téhož statku Drahelčic v polích, lukách a jinších případnostech velká nerovnost, jak v platech důchodenských, tak v kontri- buci, v robotách jest, za to sem od poddaných mých slušně a poníženě dožádán, aby mezi nima bohumilá rovnost a rozdělení polí a luk učiněna byla. A protož na jejich poníženou žádost sem měřiče zemského Lukáše Votavu ihned nařídil a jej tam odeslal, aby on podle své přísahy všechny případnosti jednoho každého předně vy- měřil, a jednu každou ves do rovnosti přived. Což i také se stalo. Že ale podle předlejších kněh gruntovních držitelé gruntův svý grunty vyplacené měli, a nyní pole a luka semo tamo rozdělené, i také panský pole a luka s selskejma zhandlo- vány jsou: sem ustanovil a nařídil, aby též nový knihy gruntovní toho*) statku Drachelčic obnovené byly, aby jednomu*) každému nápadníku neb majícímu] svou usedlost*) podle vejrunkův dle srovnání polí a luk učiněna byla a se stalo. Nápo- dobně ouroky svatojirské a svatohavelské a jiné daně srovnané byly, aby budoucně nápadníci a držitelé gruntův nač sobě naříkati neměli. Posledně přísně nařizuji, aby každej rok gruntovní počty držané byly, a co tak dle smlouvy neb učiněného vejrunku k skládání vyplejvá, náležitě zachovali. Načež moji ustanovení řiditelové
Strana 414
414 statku tohoto bedlivě pozorovati budou a mají. Actum v Hostivici dne 1° Augusti Anno 1727. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: *) Tři slova opatřená zde hvězdičkou byla v originále později jinou rukou doplněna. B) Ves Drahelšice (fol. 1). Povinnosti této vsi: Strany roboty: Poněvadž nyní při tejto vesnici bohumilá rovnost učiněna jest, pročež maje jeden jako druhý stejnost, povinnost jest každého potažníka, kterej se tuto každej za jednoho láníka počítá, každej tejden, nechť oni jsou v týhodni dva nebo víc svátků, též i dni s párem potahem v čas žní, sena klizení, v setí podle JMCské patentu celej tejden, a to hned při vyjití slunce až do západu, mimo co pro pokrmení potahův podle obyčeje se passíruje, náležitě vybejti; v čas žní od každého jednoho láníka statný dva žence skrze celý žně posílati; nápodobně každej chalupník po 11/2 dni s potahem, anebo pěší 3 dni, ve žních ale skrze celý žně jednoho statného žence na robotu odsílati a vybejvati povinni budou. I také mimo roboty bude povinnost, ty jim vykázané luka posícti, usušiti a odvézti proti slušné záplatě. Za žně ale také podle slušnosti se jednomu každému na ourocích sráška učiní. V čas lovení a honby s tenaty dle nařízení kanceláře jest také povinnost, lovce a honce posílati bez ouplatku. C) Ves Nenačovice (fol. 61). Povinnosti této vsi: Strany roboty: Poněvadž při týto vsi polí dosti se nevynacházelo, aby na jednoho láníka po 60 str. polí přišlo, a protož v lukách je to napravíno, že vícej luk se jednomu každému dalo. Povinnost jest každého láníka, každej tejden tři dni s párem po- tahem robotu náležitě, byť v vorbě neb jinší robotě vybejvati; v čas žní dva statný žence skrze celý žně posílati, a ty jim vykázané panské luka posícti, usušiti a odvízti proti slušné záplatě. Nápodobně za žně, co vícej dní přes tři dni vybydou, učiní se jim také (jako na panství Tachlovském) náležitá porážka. V čas lovení a honění zajíců do tenat je povinnost tak, jak se nařídí, lovce a honce poslat bez ouplatku. Chalupník ale jsouce hajným, robota jemu se passíruje; kterýžto panský lesy i luka, rybníky a potoky bedlivě hlídati a opatrovati má, přestupníky k potrestání přednésti. Když ale hajným nejní, je povinen každej tejden 3 dny na jakoukoli pěší robotu jíti neb posílati. A poněvadž při tý vesnici mnoho podruhů se vynachází, který svý chaloupky mají a se od panského živějí, takoví podruzi také se mohou každej tejden k nějaké panskej robotě jeden den applicirovati, obzvláštně v čas žní, sena klízení. Notetur bene: V týto vsi je vejsada neb právo šenku piva, což mil. vrchnosti proprie patří, a dle libosti se transferirovati může; a nyní se tam šenkuje. Budoucně ale, aby tam hospoda se vystavěla a pod nájem uvedla, toto pro pamět se uvádí. D) Ves Dolany (fol. 93). Povinnosti této vsi: Strany roboty: Poněvadž při týto vsi málo luk se vynacházelo, a pole také na velikých splacích [sic] jsou, pročež na jednoho každého láníka něco více než 60 str. polí se rozdělilo, jakož toho jednoho každého při gruntě vlastní popsání ukazuje. A tak povinnost je jednoho každého láníka, každej tejden tři dny s párem dobrým potahem, byť v vorbě neb jinší robotě, od slunce vejchodu až do západu, mimo co pro pokrmení 2 ho- diny se passíruje, náležitě, v čas žní, setí, sena klízení ale skrze celej tejden robotu vybejti;
414 statku tohoto bedlivě pozorovati budou a mají. Actum v Hostivici dne 1° Augusti Anno 1727. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: *) Tři slova opatřená zde hvězdičkou byla v originále později jinou rukou doplněna. B) Ves Drahelšice (fol. 1). Povinnosti této vsi: Strany roboty: Poněvadž nyní při tejto vesnici bohumilá rovnost učiněna jest, pročež maje jeden jako druhý stejnost, povinnost jest každého potažníka, kterej se tuto každej za jednoho láníka počítá, každej tejden, nechť oni jsou v týhodni dva nebo víc svátků, též i dni s párem potahem v čas žní, sena klizení, v setí podle JMCské patentu celej tejden, a to hned při vyjití slunce až do západu, mimo co pro pokrmení potahův podle obyčeje se passíruje, náležitě vybejti; v čas žní od každého jednoho láníka statný dva žence skrze celý žně posílati; nápodobně každej chalupník po 11/2 dni s potahem, anebo pěší 3 dni, ve žních ale skrze celý žně jednoho statného žence na robotu odsílati a vybejvati povinni budou. I také mimo roboty bude povinnost, ty jim vykázané luka posícti, usušiti a odvézti proti slušné záplatě. Za žně ale také podle slušnosti se jednomu každému na ourocích sráška učiní. V čas lovení a honby s tenaty dle nařízení kanceláře jest také povinnost, lovce a honce posílati bez ouplatku. C) Ves Nenačovice (fol. 61). Povinnosti této vsi: Strany roboty: Poněvadž při týto vsi polí dosti se nevynacházelo, aby na jednoho láníka po 60 str. polí přišlo, a protož v lukách je to napravíno, že vícej luk se jednomu každému dalo. Povinnost jest každého láníka, každej tejden tři dni s párem po- tahem robotu náležitě, byť v vorbě neb jinší robotě vybejvati; v čas žní dva statný žence skrze celý žně posílati, a ty jim vykázané panské luka posícti, usušiti a odvízti proti slušné záplatě. Nápodobně za žně, co vícej dní přes tři dni vybydou, učiní se jim také (jako na panství Tachlovském) náležitá porážka. V čas lovení a honění zajíců do tenat je povinnost tak, jak se nařídí, lovce a honce poslat bez ouplatku. Chalupník ale jsouce hajným, robota jemu se passíruje; kterýžto panský lesy i luka, rybníky a potoky bedlivě hlídati a opatrovati má, přestupníky k potrestání přednésti. Když ale hajným nejní, je povinen každej tejden 3 dny na jakoukoli pěší robotu jíti neb posílati. A poněvadž při tý vesnici mnoho podruhů se vynachází, který svý chaloupky mají a se od panského živějí, takoví podruzi také se mohou každej tejden k nějaké panskej robotě jeden den applicirovati, obzvláštně v čas žní, sena klízení. Notetur bene: V týto vsi je vejsada neb právo šenku piva, což mil. vrchnosti proprie patří, a dle libosti se transferirovati může; a nyní se tam šenkuje. Budoucně ale, aby tam hospoda se vystavěla a pod nájem uvedla, toto pro pamět se uvádí. D) Ves Dolany (fol. 93). Povinnosti této vsi: Strany roboty: Poněvadž při týto vsi málo luk se vynacházelo, a pole také na velikých splacích [sic] jsou, pročež na jednoho každého láníka něco více než 60 str. polí se rozdělilo, jakož toho jednoho každého při gruntě vlastní popsání ukazuje. A tak povinnost je jednoho každého láníka, každej tejden tři dny s párem dobrým potahem, byť v vorbě neb jinší robotě, od slunce vejchodu až do západu, mimo co pro pokrmení 2 ho- diny se passíruje, náležitě, v čas žní, setí, sena klízení ale skrze celej tejden robotu vybejti;
Strana 415
Městečko robotné 1729. 415 v čas žní ale statný 2 žence skrze celý žně posílati, ty jim vykázané luka posícti, usušiti a odvízti, proti slušnej záplatě. Za žně, co vícej přes 3 dny téhodně předělají, učiní se jim také jako na panství Tachlovském porážka. V čas lovení rybníkův a honění zajíců do tenat jest každého povinnost, tak jak se nařídí, lovce a honce posílati bez ouplatku. Při tejto vesnici je právo šenku neb vejsada; a nyní se šenkuje do libosti mil. vrch- nosti u Franze Tichýho; a poněvadž hospoda žádná panská se v tý vesnici nevynachází, má mil. vrchnost právo tu, kde se nejlípe líbiti bude, i s kovárnou takovou hospodu vystavěti, k kterýžto hospodě a kovárně také pole determinovány jsou. 214. 1729, 17. ledna: Revers, kterým sousedé městečka České Svratky zavazují se k vybývání dávek a robot na rovni se sedláky k vrchnosti, která tu obec znova uznala za městečko a vymohla jim potvrzení na trhy. My N. N. rychtář a končelové zdejší obce, tak nazvané Česká Svrátka, známo činíme tímto listem, jenž revers sluje, vůbec přede všemi, vzláště pak tu, kde by toho potřeba nastávala i ukazovala: Že tak jakož naše slavně panující dědičná mi- lostivá vrchnost, Jich Excellencí vysoce urozený pán pan Štěpán Vilím Kinský, Svaté Římské říše hrabě ze Vchynic a Tetova, dědičný pán panství Ratej, Talen- berku, Rychmburku, Chocen-, Chocemnic- a Rosickýho, Jejich cís. a kr. katolické Milosti skutečná tejná rada, komorník, nejvyšší nad jedním regimentem jízdců, vět- šího soudu zemskýho přísedící, král. místodržící v království Českém, též nejvejš jmenované JCské a král. katolické Milosti při dvoře krále Franckého skutečný legát, z pouhé vrchnostlivé milosti a otcovské péče dle našeho společného snešení, též toho ve vší pokorné poníženosti vyhledávání, naši nejponíženější žádost slušnou mi- lostivě vyslyšeti, k nám nehodným poddaným dědičným se také tak milostivě na- kloniti, a nás k našemu nynějšímu, též potomkův našich budoucímu dobrýmu pro- spěchu, a k zvelebení obce zdejší České Svratky, z toho až dosaváde trvajícího, někdy však bejvalého městskýho stavu, — který před dávnýma časy, snad beze snadu skrze vojenský vpády, k zrušení jest přišel, a my nemohouce žádných privi- legií proukázati, za sedláky a chalupníky držáni jsme býti museli, — zase nyní do předešlého stavu vyzdvihnouti a obec zdejší Svratku za jedno městečko potvrditi; k tomu cíli a konci jisté jarmarky a trhy, i také na takové nám udělené milostivé nadání od Jejich cís. a král. katol. Milosti, pána pána nás všech nejmilostivějšího, k tomuto potřebné nejmilostivější privilegium neb konfirmací vyzdvihnouti; neméně při vysoce slavný královský kanceláři českej dvořský přicházející povinnou taxu namístě nás z jejich vlastního měšce vyplatiti, a nás s takovejma potřebnejma pe- nězi založiti, sobě milostivě oblíbiti ráčili. Naproti tej nám nehodným dědičným poddaným prokázanou velkou [sic] milost a otcovské dobrodiní, — nemohouce se tak, jak bychom nejraději chtěli a naše
Městečko robotné 1729. 415 v čas žní ale statný 2 žence skrze celý žně posílati, ty jim vykázané luka posícti, usušiti a odvízti, proti slušnej záplatě. Za žně, co vícej přes 3 dny téhodně předělají, učiní se jim také jako na panství Tachlovském porážka. V čas lovení rybníkův a honění zajíců do tenat jest každého povinnost, tak jak se nařídí, lovce a honce posílati bez ouplatku. Při tejto vesnici je právo šenku neb vejsada; a nyní se šenkuje do libosti mil. vrch- nosti u Franze Tichýho; a poněvadž hospoda žádná panská se v tý vesnici nevynachází, má mil. vrchnost právo tu, kde se nejlípe líbiti bude, i s kovárnou takovou hospodu vystavěti, k kterýžto hospodě a kovárně také pole determinovány jsou. 214. 1729, 17. ledna: Revers, kterým sousedé městečka České Svratky zavazují se k vybývání dávek a robot na rovni se sedláky k vrchnosti, která tu obec znova uznala za městečko a vymohla jim potvrzení na trhy. My N. N. rychtář a končelové zdejší obce, tak nazvané Česká Svrátka, známo činíme tímto listem, jenž revers sluje, vůbec přede všemi, vzláště pak tu, kde by toho potřeba nastávala i ukazovala: Že tak jakož naše slavně panující dědičná mi- lostivá vrchnost, Jich Excellencí vysoce urozený pán pan Štěpán Vilím Kinský, Svaté Římské říše hrabě ze Vchynic a Tetova, dědičný pán panství Ratej, Talen- berku, Rychmburku, Chocen-, Chocemnic- a Rosickýho, Jejich cís. a kr. katolické Milosti skutečná tejná rada, komorník, nejvyšší nad jedním regimentem jízdců, vět- šího soudu zemskýho přísedící, král. místodržící v království Českém, též nejvejš jmenované JCské a král. katolické Milosti při dvoře krále Franckého skutečný legát, z pouhé vrchnostlivé milosti a otcovské péče dle našeho společného snešení, též toho ve vší pokorné poníženosti vyhledávání, naši nejponíženější žádost slušnou mi- lostivě vyslyšeti, k nám nehodným poddaným dědičným se také tak milostivě na- kloniti, a nás k našemu nynějšímu, též potomkův našich budoucímu dobrýmu pro- spěchu, a k zvelebení obce zdejší České Svratky, z toho až dosaváde trvajícího, někdy však bejvalého městskýho stavu, — který před dávnýma časy, snad beze snadu skrze vojenský vpády, k zrušení jest přišel, a my nemohouce žádných privi- legií proukázati, za sedláky a chalupníky držáni jsme býti museli, — zase nyní do předešlého stavu vyzdvihnouti a obec zdejší Svratku za jedno městečko potvrditi; k tomu cíli a konci jisté jarmarky a trhy, i také na takové nám udělené milostivé nadání od Jejich cís. a král. katol. Milosti, pána pána nás všech nejmilostivějšího, k tomuto potřebné nejmilostivější privilegium neb konfirmací vyzdvihnouti; neméně při vysoce slavný královský kanceláři českej dvořský přicházející povinnou taxu namístě nás z jejich vlastního měšce vyplatiti, a nás s takovejma potřebnejma pe- nězi založiti, sobě milostivě oblíbiti ráčili. Naproti tej nám nehodným dědičným poddaným prokázanou velkou [sic] milost a otcovské dobrodiní, — nemohouce se tak, jak bychom nejraději chtěli a naše
Strana 416
416 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: povinnost s sebou přináší, poníženě i vděčně na ten čas jináče odsloužiti, — za dlouhé trvající šťastné panování Jejich Excellencí, též rozmnožení a zvelebení jejich slavného rodu, velebnost božskou na našich nehodných vroucných modlitbách neto- liko horlivě dnem i nocí prositi a vyžádati, anobrž i taky jak vysoce nadřečenou Jejich Excellencí, tak taky jich budoucím všem dědicům neb držitelům panství Rychmburskýho, ku kterémuž my patříme, za nás nynější, a to všickni za jednoho a jeden za všecky, též za budoucí potomky naše a celou tu obec Svrateckou, že všecky císařské a i vrchnostlivé daně a poplatky do důchodů Rychenburskýho ná- ležitě vypláceti, povinnou pak robotu na ten a takový způsob, jakobychom nikdy v žádným stavu městským nebyli, s jinšíma poddanýma sedláky a chalupníky bez rozdílu, a to zároveň jako kdy prvé neb předešle, pilně a ochotně vybejvati, a nikdy více žádných jinších nadání neb vrchnostlivých dalších milostí, jak by se ty koliv v robotách jmenovati neb vtipem lidským a chytrostí vymysliti mohly, na časy budoucí a věčné nežádati, zde se tímto dobrovolným reversem naším a budoucích našich potomkův zavazujem a zakazujeme. Na potvrzení toho všeho k tomu listu neb tak nazvanému reversu pečeť naši a od dávna užívající jsme přitiskli vědomě, a s dobrým rozmyslem naším a na místě celé obce my N. N. rychtář a končelé, též z prostředku starších z obce, vlastníma jmen našich podpisův v něm jsme se podepsali. Jenž se jest stalo v mě- stečku tak od starodávna nazvaném Česká Svratka, dne 17. měsíce ledna, a leta Páně přítomného 1729ho. Václav Jadrnej rychtář. (L. S.) Mikoláš Prokop. Mikoláš Suchej. Karel Striniště končel. Tomáš Suchej. Franc Vítek. Jozef Chmelíček soused. Přitištěna jest pečeť z červeného vosku, v jejímž štítě vidí se dvojatý znak, jenž vytištěn jest také v Ottově Slovníku Náučném XXIV. 458; opis v latinské majuskule nejspíš ze 17. věku: Peczet miesteczka Czeske Swratky. Na přišitém půlarchu papíru čte se pozdější regest a signatura panského archivu: Revers, mit welchen sich Marktflecks Swratker Innwohner zur Leistung der Rentgefällen und zur Verrichtung der Naturalrobot ohne aller Ausnahme verbinden. Ao 1729. Nr. 46, Fasc. 11, Pag. 350. — Originál zapůjčil mi k otisku p. JUDr Karel V. Adámek v Hlinsku. 215. 1730, 1. května: Služební list rychtáře robotního, t. j. dohledače k robot- níkům na panství kláštera Zbraslavského. — Já Spancedule Jakuba Jandery, rychtáře robotního, od 1. máje 1730. Tomáš Budecius [opat] přijal jsem do služby za robotního rychtáře poddaného Ja- kuba Janderu do roka pořád zběhlýho, na ten a takový spůsob: — Předně, aby dobrým hospodářem byl, na všechny panský věci, jak by ty koliv jmenované beyti mohly, dobrý a bedlivý pozor dal, aby se skrze jeho nedbandlivost žádná škoda
416 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: povinnost s sebou přináší, poníženě i vděčně na ten čas jináče odsloužiti, — za dlouhé trvající šťastné panování Jejich Excellencí, též rozmnožení a zvelebení jejich slavného rodu, velebnost božskou na našich nehodných vroucných modlitbách neto- liko horlivě dnem i nocí prositi a vyžádati, anobrž i taky jak vysoce nadřečenou Jejich Excellencí, tak taky jich budoucím všem dědicům neb držitelům panství Rychmburskýho, ku kterémuž my patříme, za nás nynější, a to všickni za jednoho a jeden za všecky, též za budoucí potomky naše a celou tu obec Svrateckou, že všecky císařské a i vrchnostlivé daně a poplatky do důchodů Rychenburskýho ná- ležitě vypláceti, povinnou pak robotu na ten a takový způsob, jakobychom nikdy v žádným stavu městským nebyli, s jinšíma poddanýma sedláky a chalupníky bez rozdílu, a to zároveň jako kdy prvé neb předešle, pilně a ochotně vybejvati, a nikdy více žádných jinších nadání neb vrchnostlivých dalších milostí, jak by se ty koliv v robotách jmenovati neb vtipem lidským a chytrostí vymysliti mohly, na časy budoucí a věčné nežádati, zde se tímto dobrovolným reversem naším a budoucích našich potomkův zavazujem a zakazujeme. Na potvrzení toho všeho k tomu listu neb tak nazvanému reversu pečeť naši a od dávna užívající jsme přitiskli vědomě, a s dobrým rozmyslem naším a na místě celé obce my N. N. rychtář a končelé, též z prostředku starších z obce, vlastníma jmen našich podpisův v něm jsme se podepsali. Jenž se jest stalo v mě- stečku tak od starodávna nazvaném Česká Svratka, dne 17. měsíce ledna, a leta Páně přítomného 1729ho. Václav Jadrnej rychtář. (L. S.) Mikoláš Prokop. Mikoláš Suchej. Karel Striniště končel. Tomáš Suchej. Franc Vítek. Jozef Chmelíček soused. Přitištěna jest pečeť z červeného vosku, v jejímž štítě vidí se dvojatý znak, jenž vytištěn jest také v Ottově Slovníku Náučném XXIV. 458; opis v latinské majuskule nejspíš ze 17. věku: Peczet miesteczka Czeske Swratky. Na přišitém půlarchu papíru čte se pozdější regest a signatura panského archivu: Revers, mit welchen sich Marktflecks Swratker Innwohner zur Leistung der Rentgefällen und zur Verrichtung der Naturalrobot ohne aller Ausnahme verbinden. Ao 1729. Nr. 46, Fasc. 11, Pag. 350. — Originál zapůjčil mi k otisku p. JUDr Karel V. Adámek v Hlinsku. 215. 1730, 1. května: Služební list rychtáře robotního, t. j. dohledače k robot- níkům na panství kláštera Zbraslavského. — Já Spancedule Jakuba Jandery, rychtáře robotního, od 1. máje 1730. Tomáš Budecius [opat] přijal jsem do služby za robotního rychtáře poddaného Ja- kuba Janderu do roka pořád zběhlýho, na ten a takový spůsob: — Předně, aby dobrým hospodářem byl, na všechny panský věci, jak by ty koliv jmenované beyti mohly, dobrý a bedlivý pozor dal, aby se skrze jeho nedbandlivost žádná škoda
Strana 417
Z let 1730 a 1731. 417 (z který by on odpovídati měl) v ničemž nestala. — Za 2. cokoliv se jemu z kanceláře nařídí neb kam by koliv mezi robotíře vyslán byl, má ihned beze všeho odporování ve všem povolný beyti, od robotníků neodcházeti, a kdyby jeho při kanceláři zapo- třeba bylo, všechno volně zastati povinen bude. — Za 3. kdyby viděl neb slyšel, co by ke škodě kláštera bejti mělo, toho nemá zamlčeti, nýbrž tu, kde náleží, přednésti. — Za 4. tuto se jemu obvzláštně poroučí a zapovídá, aby s poddanýma žádných spolků neměl, jim robotu pro nějaký dary neb ouplatky nepřehlížel, nýbrž toho, kdoby robotu nevykonal, na kanceláři přednésti má. — In summa ve všem všudy, jak na věrného a poslušného poddaného přísluší, chovati se povinen bude. Za kteroužto jeho věrnou službu a práci z důchodu klášterského dostati má, totiž šaty, na rok na penězích 22 fl. 42. kr., chleba týhodně z pekárny 9 bochníků, mouky pšeničný 1 str. 2 věrt. 2 m., hrachu 3 věrt. 1 m., krup 3 věrt. 1 m., másla 20 žejd., sejra 20 dč., soli 31/4 m., piva od sušení sena v čas žní a votavy sušení z panského sklepu každodenně po 2 pintách a 1 d. masa, k každým vejročním svátkům kus masa, k štědrýmu večeru housku a k sv. Martinu kachnu a rohlík. Pro lepší jistotu jsem se vlastní rukou podepsal. Stalo se v klášteře Zbraslavském dne 1. máje 1730. Tomáš opat m. p. Pozemková kniha v archivě zemském ze Zbraslavě, č. invent. 65, s původním nadpisem „Contracten- protokoll Nr. I.,“ pag. 95. 216. 1731, 14. prosince vyšel reskript císaře Karla VI., (jejž české místodržitelstvo 18. prosince rozesílá krajským úřadům k vyhlášení), kterým vysvětlují se starší patenty v ten smysl, že města a obce mohou žádati za královské potvrzení jen těch privilegií svých, kterých nabyly po nepokojích (1618—1620), a jestliže nynější vrchnost svoluje ku potvrzení; ku podání žádostí o to ke dvoru prodlužuje se lhůta o 3 měsíce; císař napomíná k zachování pokoje. Hoch und wohlgeborner und gestrenger, besonders liebe Herren und Freunde! Es haben Ihre kais. und königl. Majestät, unser allerseits allergnädigster Herr, an uns dd° Wien den 14. decurrentis allergnädigst zu rescribiren geruhet, [1.] was- massen Dieselbe aus denen auf Dero wegen Confirmirung deren zu renoviren kom- menden Privilegien untern 17. Juli dieses zu Ende laufenden Jahrs an uns erlas- senes Rescriptum bei Ihro pro confirmatione nach und nach eingereichten Suppli- catis wahrgenommen hätten, dass erwähntes Rescriptum nicht von allen recht einge- nommen [sic] worden, zuemalen ein und andere von denen unterthänigen Städten und Gemeinden die Confirmation über solche Privilegia angesuchet, welche sie noch vor der Zeit der vormaligen Unruhe gehabt, und von denen es schon längstens abgekommen ist. Archiv Český XXIX. 53
Z let 1730 a 1731. 417 (z který by on odpovídati měl) v ničemž nestala. — Za 2. cokoliv se jemu z kanceláře nařídí neb kam by koliv mezi robotíře vyslán byl, má ihned beze všeho odporování ve všem povolný beyti, od robotníků neodcházeti, a kdyby jeho při kanceláři zapo- třeba bylo, všechno volně zastati povinen bude. — Za 3. kdyby viděl neb slyšel, co by ke škodě kláštera bejti mělo, toho nemá zamlčeti, nýbrž tu, kde náleží, přednésti. — Za 4. tuto se jemu obvzláštně poroučí a zapovídá, aby s poddanýma žádných spolků neměl, jim robotu pro nějaký dary neb ouplatky nepřehlížel, nýbrž toho, kdoby robotu nevykonal, na kanceláři přednésti má. — In summa ve všem všudy, jak na věrného a poslušného poddaného přísluší, chovati se povinen bude. Za kteroužto jeho věrnou službu a práci z důchodu klášterského dostati má, totiž šaty, na rok na penězích 22 fl. 42. kr., chleba týhodně z pekárny 9 bochníků, mouky pšeničný 1 str. 2 věrt. 2 m., hrachu 3 věrt. 1 m., krup 3 věrt. 1 m., másla 20 žejd., sejra 20 dč., soli 31/4 m., piva od sušení sena v čas žní a votavy sušení z panského sklepu každodenně po 2 pintách a 1 d. masa, k každým vejročním svátkům kus masa, k štědrýmu večeru housku a k sv. Martinu kachnu a rohlík. Pro lepší jistotu jsem se vlastní rukou podepsal. Stalo se v klášteře Zbraslavském dne 1. máje 1730. Tomáš opat m. p. Pozemková kniha v archivě zemském ze Zbraslavě, č. invent. 65, s původním nadpisem „Contracten- protokoll Nr. I.,“ pag. 95. 216. 1731, 14. prosince vyšel reskript císaře Karla VI., (jejž české místodržitelstvo 18. prosince rozesílá krajským úřadům k vyhlášení), kterým vysvětlují se starší patenty v ten smysl, že města a obce mohou žádati za královské potvrzení jen těch privilegií svých, kterých nabyly po nepokojích (1618—1620), a jestliže nynější vrchnost svoluje ku potvrzení; ku podání žádostí o to ke dvoru prodlužuje se lhůta o 3 měsíce; císař napomíná k zachování pokoje. Hoch und wohlgeborner und gestrenger, besonders liebe Herren und Freunde! Es haben Ihre kais. und königl. Majestät, unser allerseits allergnädigster Herr, an uns dd° Wien den 14. decurrentis allergnädigst zu rescribiren geruhet, [1.] was- massen Dieselbe aus denen auf Dero wegen Confirmirung deren zu renoviren kom- menden Privilegien untern 17. Juli dieses zu Ende laufenden Jahrs an uns erlas- senes Rescriptum bei Ihro pro confirmatione nach und nach eingereichten Suppli- catis wahrgenommen hätten, dass erwähntes Rescriptum nicht von allen recht einge- nommen [sic] worden, zuemalen ein und andere von denen unterthänigen Städten und Gemeinden die Confirmation über solche Privilegia angesuchet, welche sie noch vor der Zeit der vormaligen Unruhe gehabt, und von denen es schon längstens abgekommen ist. Archiv Český XXIX. 53
Strana 418
418 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: [2.] Als hätten allerhöchst besagt Ihre kais. und königl. Majestät der Noth- durft zu sein erachtet, gnädigst zu deklariren, dass von denen unterthänigen Städten und Gemeinden vermöge paragraphi tertii Ihro Ao 1719 den 22. Febr.1) in Sachen zwischen Obrigkeiten und Unterthanen in conformitate deren de Ao 1680 ergan- genen Patenten 2) keine andere Privilegia, als welche sie nach gedachter vermaligen Unruhe von ihren Obrigkeiten oder sonsten auf eine oder andere Weis rechtmässig von neuen erworben und dieselbe ad usum gebracht zu haben erweisen könnten, pro confirmatione bei Ihro Majestät eingereichet werden sollen. Wie dann Dieselbe auch gnädigst gewöllet seind, [3.] dass eine jede unter- thänige Stadt oder Gemeinde, so ein von Ihro Majestät zu konfirmiren kommendes Privilegium jetztgemeldter Massen rechtmässig zu besitzen vermeinete, vor Einbrin- gung ihres diesfalligen Confirmationsgesuchs den obrigkeitlichen Consens suchen, und diesen, wann sie ihn erhalten hat, bei allerhöchst deroselben anthentice dociren; die Obrigkeit hingegen, wann sie einen erheblichen Anstand dagegen zu machen hätte, derlei Privilegien-Confirmationsgesuch mit Anzeige dessen, was sie darwider einzu- wenden befunden, directe an Ihro Majestät zu Handen der königl. böhmischen Hof- kanzlei allergehorsambst einschicken; [4.] und übrigens mit derlei Privilegien-Confir- mationsgesuch hinführo vermög der untern 18. Septembris dieses Jahrs zu publiciren anbefohlenen allerhöchsten Resolution keine Communitäts-Abgeordnete dahin abge- schicket, sondern die diesfallige Sollicitirung und die Besorgung der darüber zu ge- warten habenden Expedition einen geschwornen Advokaten oder Agenten bei gedacht dieser Ihro königl. böhmischen Hofkanzlei anvertrauet werden solle. [5.] Wie dann auch ferners Ihro kais. und königl. Majestät den, in obbesagt Dero gnädigsten Re- scripto von 17. Juli zu Einbringung deren Confirmations-Ansuchungen generaliter auf 6 Monat anberaumbten Terminum auf noch drei Monate prorogiret, auss [aus- serdem?] aber in Gnaden anbefohlen haben, [6.] dass wir diese allergnädigste Reso- lution in allen passibus alsogleich im Lande gewöhnlichermaassen kundmachen, [7. und die unterthänige Städte und Gemeinde[n], dass sie wegen ihrer etwa hervorsu- chenden alten Privilegien sich wider ihre Obrigkeit nicht aufzulehnen oder derent- wegen sich ihrer bisherigen Schuldigkeit zu entziehen, sondern, wie bishero, ferners- hin in ihren Gehorsamb zu bleiben, mithin bei Vermeidung ihrefr] schweren Anthung und Straf sich stets friedlich und ruhig aufzuführen hättefn], durch die Gehörde anhalten lassen sollen. Es werden dahero die Herren Kreishauptleute diese allergnädigste Resolution in omnibus passibus in ihrem derzeit anvertrauten Kreis zu jedermanns Wissenschaft und dessen genauer Beobachtung, den Herkommen nach, ohne einzigen Zeitverlust kundzumachen, die unterthänige Städte und Gemeinde[n] aber zu demjenigen an- halten sollen, was Ihre Majestät, wie obgedacht, wegen des gehorsambs, dann
418 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: [2.] Als hätten allerhöchst besagt Ihre kais. und königl. Majestät der Noth- durft zu sein erachtet, gnädigst zu deklariren, dass von denen unterthänigen Städten und Gemeinden vermöge paragraphi tertii Ihro Ao 1719 den 22. Febr.1) in Sachen zwischen Obrigkeiten und Unterthanen in conformitate deren de Ao 1680 ergan- genen Patenten 2) keine andere Privilegia, als welche sie nach gedachter vermaligen Unruhe von ihren Obrigkeiten oder sonsten auf eine oder andere Weis rechtmässig von neuen erworben und dieselbe ad usum gebracht zu haben erweisen könnten, pro confirmatione bei Ihro Majestät eingereichet werden sollen. Wie dann Dieselbe auch gnädigst gewöllet seind, [3.] dass eine jede unter- thänige Stadt oder Gemeinde, so ein von Ihro Majestät zu konfirmiren kommendes Privilegium jetztgemeldter Massen rechtmässig zu besitzen vermeinete, vor Einbrin- gung ihres diesfalligen Confirmationsgesuchs den obrigkeitlichen Consens suchen, und diesen, wann sie ihn erhalten hat, bei allerhöchst deroselben anthentice dociren; die Obrigkeit hingegen, wann sie einen erheblichen Anstand dagegen zu machen hätte, derlei Privilegien-Confirmationsgesuch mit Anzeige dessen, was sie darwider einzu- wenden befunden, directe an Ihro Majestät zu Handen der königl. böhmischen Hof- kanzlei allergehorsambst einschicken; [4.] und übrigens mit derlei Privilegien-Confir- mationsgesuch hinführo vermög der untern 18. Septembris dieses Jahrs zu publiciren anbefohlenen allerhöchsten Resolution keine Communitäts-Abgeordnete dahin abge- schicket, sondern die diesfallige Sollicitirung und die Besorgung der darüber zu ge- warten habenden Expedition einen geschwornen Advokaten oder Agenten bei gedacht dieser Ihro königl. böhmischen Hofkanzlei anvertrauet werden solle. [5.] Wie dann auch ferners Ihro kais. und königl. Majestät den, in obbesagt Dero gnädigsten Re- scripto von 17. Juli zu Einbringung deren Confirmations-Ansuchungen generaliter auf 6 Monat anberaumbten Terminum auf noch drei Monate prorogiret, auss [aus- serdem?] aber in Gnaden anbefohlen haben, [6.] dass wir diese allergnädigste Reso- lution in allen passibus alsogleich im Lande gewöhnlichermaassen kundmachen, [7. und die unterthänige Städte und Gemeinde[n], dass sie wegen ihrer etwa hervorsu- chenden alten Privilegien sich wider ihre Obrigkeit nicht aufzulehnen oder derent- wegen sich ihrer bisherigen Schuldigkeit zu entziehen, sondern, wie bishero, ferners- hin in ihren Gehorsamb zu bleiben, mithin bei Vermeidung ihrefr] schweren Anthung und Straf sich stets friedlich und ruhig aufzuführen hättefn], durch die Gehörde anhalten lassen sollen. Es werden dahero die Herren Kreishauptleute diese allergnädigste Resolution in omnibus passibus in ihrem derzeit anvertrauten Kreis zu jedermanns Wissenschaft und dessen genauer Beobachtung, den Herkommen nach, ohne einzigen Zeitverlust kundzumachen, die unterthänige Städte und Gemeinde[n] aber zu demjenigen an- halten sollen, was Ihre Majestät, wie obgedacht, wegen des gehorsambs, dann
Strana 419
Z roku 1732. 419 friedlich- und richtiger Aufführung gnädigst anbefohlen haben. Geben ob dem königl. Prager Schloss den 18. Decembris 1731. N. N. Der Röm. kais., in Germanien, Hispanien, Hungaren und Böhmen kö- nigl. Majestät respective würkliche Geheimb- und andere Räthe, Kammerer, veror- dnete königl. Statthaltere und Obriste Landesofficirere im Königreich Böheimb. [Podpis nečtitelný.] [Na rubu:] Denen hoch- und wohlgebornen Herrn und gestrengen Herrn Johann Wentzl Caretto Grafen von Millesimo auf Mieschitz; dann Herrn Wentzl Netolitzky von Eisenberg auf Przehorzow und Qvasegowitz, der Röm. kais. Maj. Rath wie auch Kammer- und Hoflehen- Rechts Beisitzern, verordneten königl. Haubtleuten des Bechiner Kreises, unseren besonders lieben Herren und Freunden, samt und sonders. Bechiner. [Regest.] Praes. 1. Jan. 1732. Welchergestalten sich die unterthänige Städte und Gemeinden in Gesuch derer Confirmation ihrer wohlhergebrachten Privilegien zu verhalten haben, von Ihro Majestät über den vorhin präfigirten 6 monatlichen Terminum annoch 3 Monat hierzu prorogirt hätten. — Publizirt unterm 14. Jan. 1732. Original, jenž někdy nepochybně byl v archivě krajského úřadu Bechynského, půjčil mi dp. Fr. Teplý, farář v Hošticích Táborských. — 1) Rozuměj 22. února 1717, viz Archiv Český XXIV. str. 93. — 2) Viz AČ. XXIII. str. 480. 217. 1732, 17. listopadu: Sedleckým poddaným záduší P. Marie na Louži v Praze bylo v posledních letech ukládáno dávati 15 kop namísto roboty; po jejich prosbě rada aneb magistrát Staroměstský rozhodl, aby ten plat dále se nepožadoval od nich, ale aby robotovali jako za starodávna odvážením bláta od kostela v Praze. Archiv města Prahy rkp. č. 1651: Kniha pamětní kostela Matky Boží na Louži 1718—1786 fol. 147b. — Týče se vísky Sedlce, jinak Selce, severně od Prahy na levém břehu Vltavy. Dopis svědčí radě Staroměstské. Urození a stateční vládykové VMti, páni dobrotiví! Ráčili VMti nám spis poddaných zádušních ze Selce, v němž od peněžitých robot osvobozeni býti žádají, o gruntovní toho vy- šetření a další zprávu odeslati. Načež tuto poslušně netajíme, že jsme s pilností jak staré registra, tak manuály be- dlivě lustrirovali a vynalezli, že vejš podotknutí poddaní předešle nikdy namístě roboty peníze neodvádívali, nýbrž pokudž kdy co mimo obyčejné roboty k záduší buď pracovali neb forovali, to jim od záduší vždy placeno bývalo, a jen toliko od několik let takové peněžité robotní quantum na ně uloženo bylo. Považujíce ale my to předně, že oni subsidium extraordinarium sami platějí a žádných dominikálních věcí nepožívají; za druhé, co se užívání řeky dotýče, z toho a parte od staro- dávna vyměřené quantum zapravují; za třetí, že oni všichni pospolitě (kromě dvoru Carovnov- ského) jediné okolo 38 strychů vejsevku mají a velmi pracně a těžce živi jsou: odkudž toho poslušného, v ničemž však nepředpisujícího zdání bychom byli, aby slavný magistrát je poddané, poněvadž subsidium extraordinarium sami zapravují, by od placení toho, namístě roboty na ně ročně 15 kop uloženého peněžitého platu osvoboditi, a při předešle bejvalém způsobu, by totižto oni u chrámu Páně Matky Boží na Lůži v roce podvakrát při 53 *
Z roku 1732. 419 friedlich- und richtiger Aufführung gnädigst anbefohlen haben. Geben ob dem königl. Prager Schloss den 18. Decembris 1731. N. N. Der Röm. kais., in Germanien, Hispanien, Hungaren und Böhmen kö- nigl. Majestät respective würkliche Geheimb- und andere Räthe, Kammerer, veror- dnete königl. Statthaltere und Obriste Landesofficirere im Königreich Böheimb. [Podpis nečtitelný.] [Na rubu:] Denen hoch- und wohlgebornen Herrn und gestrengen Herrn Johann Wentzl Caretto Grafen von Millesimo auf Mieschitz; dann Herrn Wentzl Netolitzky von Eisenberg auf Przehorzow und Qvasegowitz, der Röm. kais. Maj. Rath wie auch Kammer- und Hoflehen- Rechts Beisitzern, verordneten königl. Haubtleuten des Bechiner Kreises, unseren besonders lieben Herren und Freunden, samt und sonders. Bechiner. [Regest.] Praes. 1. Jan. 1732. Welchergestalten sich die unterthänige Städte und Gemeinden in Gesuch derer Confirmation ihrer wohlhergebrachten Privilegien zu verhalten haben, von Ihro Majestät über den vorhin präfigirten 6 monatlichen Terminum annoch 3 Monat hierzu prorogirt hätten. — Publizirt unterm 14. Jan. 1732. Original, jenž někdy nepochybně byl v archivě krajského úřadu Bechynského, půjčil mi dp. Fr. Teplý, farář v Hošticích Táborských. — 1) Rozuměj 22. února 1717, viz Archiv Český XXIV. str. 93. — 2) Viz AČ. XXIII. str. 480. 217. 1732, 17. listopadu: Sedleckým poddaným záduší P. Marie na Louži v Praze bylo v posledních letech ukládáno dávati 15 kop namísto roboty; po jejich prosbě rada aneb magistrát Staroměstský rozhodl, aby ten plat dále se nepožadoval od nich, ale aby robotovali jako za starodávna odvážením bláta od kostela v Praze. Archiv města Prahy rkp. č. 1651: Kniha pamětní kostela Matky Boží na Louži 1718—1786 fol. 147b. — Týče se vísky Sedlce, jinak Selce, severně od Prahy na levém břehu Vltavy. Dopis svědčí radě Staroměstské. Urození a stateční vládykové VMti, páni dobrotiví! Ráčili VMti nám spis poddaných zádušních ze Selce, v němž od peněžitých robot osvobozeni býti žádají, o gruntovní toho vy- šetření a další zprávu odeslati. Načež tuto poslušně netajíme, že jsme s pilností jak staré registra, tak manuály be- dlivě lustrirovali a vynalezli, že vejš podotknutí poddaní předešle nikdy namístě roboty peníze neodvádívali, nýbrž pokudž kdy co mimo obyčejné roboty k záduší buď pracovali neb forovali, to jim od záduší vždy placeno bývalo, a jen toliko od několik let takové peněžité robotní quantum na ně uloženo bylo. Považujíce ale my to předně, že oni subsidium extraordinarium sami platějí a žádných dominikálních věcí nepožívají; za druhé, co se užívání řeky dotýče, z toho a parte od staro- dávna vyměřené quantum zapravují; za třetí, že oni všichni pospolitě (kromě dvoru Carovnov- ského) jediné okolo 38 strychů vejsevku mají a velmi pracně a těžce živi jsou: odkudž toho poslušného, v ničemž však nepředpisujícího zdání bychom byli, aby slavný magistrát je poddané, poněvadž subsidium extraordinarium sami zapravují, by od placení toho, namístě roboty na ně ročně 15 kop uloženého peněžitého platu osvoboditi, a při předešle bejvalém způsobu, by totižto oni u chrámu Páně Matky Boží na Lůži v roce podvakrát při 53 *
Strana 420
420 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: vožení S. V. bláta robotu vykonávali, dobrotivě pozůstaviti ráčil, s tím obmezením: kdyby přes čas záduší mimo naděje extraordinarium subsidium ex proprio platiti muselo, by oni poddaní buď tu pragmaticaliter vyměřenou robotu vybejvati, aneb takové peněžité quantum 15 kop zase každého roku k ruce záduší platiti povinni byli. Což vše k další dobrotivé sla- vného magistrátu resolucí odevzdávajíce, zůstáváme slavného magistrátu poslušní ouředlníci záduší Matky Boží na Lúži v král. Starém Městě Pražském. Martin Ant. Paumann. Václav Karel Bělohradský. Dekret: Pp. úředlníkům chrámu páně Matky Boží na Louži s tím ozná- mením odevzdati, že slavný magistrát qua patronus dotčeného kostela při jich zprávě zanechávati, a na ten čas starobylou robotu od vnitř jmenovaných pod- daných, jenž v uklízení bláta dvakrát do roka záleží, přijímati, však ale spolu naři- zovati ráčí, aby na vykonání takové roboty dobrý zřetel držán byl. Ex consilio Regiae Antiquae Urbis Pragensis die 17. Novembris 1732. Jozef Václav Felix, kancléř. 218. 1732: Řád obecní vsi Mezic na panství kláštera Hradiska u Olomouce. Z nařízení opata Roberta roku 1732 provisor kláštera Hradiska P. Tadeáš vydal vsi Mezicům řád obecní, jenž se sám jmenuje Punkta, o 25 článcích. Vytištěn jest z obecní knihy Mezické v Praskově Selském Archivě 1906 str. 226—228. 219. 1732, 1766, 1825: Vrchnost obnovovala řád obecní vsi Podolí u Přerova na Moravě. Vrchností této vsi byli faráři města Lipníka. Řád byl čítán Podolským při obnovování úřadů obecních. Punktův neb článků roku 1732 bylo 18, roku 1766 jen 9, roku 1825 opět 9, větším dílem vždy rozdílných a tedy nových. Výtahy z nich jsou tištěny v Praskově Selském Archivě 1906 str. 229—231. 220. 1735, 29. listopadu: Pod dohlídkou církevních úřadů ujednán byl nový rozvrh pozemku selských i panských v zádušní vsi Rapošově, též nově byly ustanoveny platy a jiné povinnosti poddaných k faře Zbraslavické jakožto k vrch- nosti Rapošovské. Poněvadž mezi obyvateli vsi Rapašova v kraji Čáslavském, skrze učiněnou fundací od roku páně 1384 dne 2. Maji k faře Zbraslavické patřící, ustavičné ne- vole, hádání a roztržitosti skrze nerovnost v užívání gruntův, polí, luk neb jejich případností, a skrze placení, též vybejvání všelikých platův, daní, a porozdílně v změnění časův vypadajících onerův posavad pozůstávaly; pročež k budoucímu
420 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: vožení S. V. bláta robotu vykonávali, dobrotivě pozůstaviti ráčil, s tím obmezením: kdyby přes čas záduší mimo naděje extraordinarium subsidium ex proprio platiti muselo, by oni poddaní buď tu pragmaticaliter vyměřenou robotu vybejvati, aneb takové peněžité quantum 15 kop zase každého roku k ruce záduší platiti povinni byli. Což vše k další dobrotivé sla- vného magistrátu resolucí odevzdávajíce, zůstáváme slavného magistrátu poslušní ouředlníci záduší Matky Boží na Lúži v král. Starém Městě Pražském. Martin Ant. Paumann. Václav Karel Bělohradský. Dekret: Pp. úředlníkům chrámu páně Matky Boží na Louži s tím ozná- mením odevzdati, že slavný magistrát qua patronus dotčeného kostela při jich zprávě zanechávati, a na ten čas starobylou robotu od vnitř jmenovaných pod- daných, jenž v uklízení bláta dvakrát do roka záleží, přijímati, však ale spolu naři- zovati ráčí, aby na vykonání takové roboty dobrý zřetel držán byl. Ex consilio Regiae Antiquae Urbis Pragensis die 17. Novembris 1732. Jozef Václav Felix, kancléř. 218. 1732: Řád obecní vsi Mezic na panství kláštera Hradiska u Olomouce. Z nařízení opata Roberta roku 1732 provisor kláštera Hradiska P. Tadeáš vydal vsi Mezicům řád obecní, jenž se sám jmenuje Punkta, o 25 článcích. Vytištěn jest z obecní knihy Mezické v Praskově Selském Archivě 1906 str. 226—228. 219. 1732, 1766, 1825: Vrchnost obnovovala řád obecní vsi Podolí u Přerova na Moravě. Vrchností této vsi byli faráři města Lipníka. Řád byl čítán Podolským při obnovování úřadů obecních. Punktův neb článků roku 1732 bylo 18, roku 1766 jen 9, roku 1825 opět 9, větším dílem vždy rozdílných a tedy nových. Výtahy z nich jsou tištěny v Praskově Selském Archivě 1906 str. 229—231. 220. 1735, 29. listopadu: Pod dohlídkou církevních úřadů ujednán byl nový rozvrh pozemku selských i panských v zádušní vsi Rapošově, též nově byly ustanoveny platy a jiné povinnosti poddaných k faře Zbraslavické jakožto k vrch- nosti Rapošovské. Poněvadž mezi obyvateli vsi Rapašova v kraji Čáslavském, skrze učiněnou fundací od roku páně 1384 dne 2. Maji k faře Zbraslavické patřící, ustavičné ne- vole, hádání a roztržitosti skrze nerovnost v užívání gruntův, polí, luk neb jejich případností, a skrze placení, též vybejvání všelikých platův, daní, a porozdílně v změnění časův vypadajících onerův posavad pozůstávaly; pročež k budoucímu
Strana 421
Z let 1732—1735. 421 urovnání a přetržení těch a podobných roztržitostí, nevolí a hádání, též k rovnému a stejnému uvedení, v užívání jak gruntův, polí a luk a jejich případností, tak odtud vyplejvajících platův, daní a břemen, z poručení vysoce důstojné arcibiskupské konsistoře Pražské, my níže podepsaní deputirovaní, jsouce komisaři dílem v Zbra- slavicích a dílem ve vsi Rapašově, následující památní věci jsme vyšetřili a vynalezli, a budoucně pro zachování všelikého pokoje a svornosti, též pro větší a dokonalejší vzniknutí, užitek a prospěch fundatistův neb farářův Zbraslavických, (jestliže tak vysocedůstojný arcibiskupský konsistoře Pražský povolení bude), následující punkta k vždy stálej památce a setrvání beze vší proměny nyní i na budoucí časy jsme zaznamenali, sepsali a tuto postavili: 1. V pravdě vynalezli jsme, že od tak dávných časův, kdežto žádný pamětník se nevynalézá, jmenovanou ves Rapašov farářové Zbraslavický jakožto fundatistové stále, ustavičně, pokojně beze všeho odporu neb překážky, též práva a moc vrchnost- livou nad touž vsí jsou užívali a drželi, a vedle toho svobodně s touž vsí jsou vládli a užívali. 2. Z ohledu též vsi a jí tak užívání povinni jsou fundatisté neb farářové Zbraslavický každého týhodne tři mše svatý v kostele Zbraslavickým, a každej rok jedno anniversarium s osmi kněžmi, requiem za mrtvé, též hodinky s kantorami a s jinšími školáky neb žáky vykonati, a to v měsíci září, za dobrodince neb daro- vatele tej vsi; všichni ti přítomní mají se od faráře obědem opatřiti a vyčastovati. 3. Obyvatelé vsi Rapašova, jak ti, kteří gruntův požívají, tak chalupníci neb podruzi, (vynímaje Tomáše Svobodu, a Kateřinu manželku Václava Svobody s dce- rami svými, neb jiný, kterýby budoucně skrze svobodný listy svobodu svou prouká- zati mohli), tělesně poddáni jsou farářům Zbraslavickým, jakož taky v naší příto- mnosti tuž poddanost obyčejným způsobem nynějším, a pro nunc administratorovi Františkovi Ignatiusovi Gregorovi přislíbili, podle českého jazyku v následující for- mule: „Já N. N. Vaší Milosti, jakožto administratorovi Zbraslavickému a pánu na Rapašově, slibuji poddanost, věrnost, poslušnost a pravé člověčenství“. A to učinil jeden každý zvlášt, a za tak tělesně poddaný držáni býti chtějí, a faráře neb fun- datistu za pána uznávají. 4. Grunty sedlský k tej vsi přináležející, podle specifikací komisí, kteráž v roku Páně 1720 držána byla, a podle vlastního přiznání obyvatelův, mají býti pole na sto třinácte strychů 3 věrtele a jedna čtvrce, a louky na dvaceti devět vozův sena. Z těch gruntův povinni jsou kontribuci a jiný onera císařský z jednoho usedlýho vypláceti a vybejvati. Subsidium extraordinarium sami ze svýho měšce fundatistové neb farářové platiti budou. Ostatní grunty jsou panský neb vrchnostlivý, a nejsou pod žádnou kontribucí potaženy; z kterých, jakožto předešle z panských lesův, obyvatelé nynější pole sobě vykopali a dobyli. Když tehdy celý okršlek při
Z let 1732—1735. 421 urovnání a přetržení těch a podobných roztržitostí, nevolí a hádání, též k rovnému a stejnému uvedení, v užívání jak gruntův, polí a luk a jejich případností, tak odtud vyplejvajících platův, daní a břemen, z poručení vysoce důstojné arcibiskupské konsistoře Pražské, my níže podepsaní deputirovaní, jsouce komisaři dílem v Zbra- slavicích a dílem ve vsi Rapašově, následující památní věci jsme vyšetřili a vynalezli, a budoucně pro zachování všelikého pokoje a svornosti, též pro větší a dokonalejší vzniknutí, užitek a prospěch fundatistův neb farářův Zbraslavických, (jestliže tak vysocedůstojný arcibiskupský konsistoře Pražský povolení bude), následující punkta k vždy stálej památce a setrvání beze vší proměny nyní i na budoucí časy jsme zaznamenali, sepsali a tuto postavili: 1. V pravdě vynalezli jsme, že od tak dávných časův, kdežto žádný pamětník se nevynalézá, jmenovanou ves Rapašov farářové Zbraslavický jakožto fundatistové stále, ustavičně, pokojně beze všeho odporu neb překážky, též práva a moc vrchnost- livou nad touž vsí jsou užívali a drželi, a vedle toho svobodně s touž vsí jsou vládli a užívali. 2. Z ohledu též vsi a jí tak užívání povinni jsou fundatisté neb farářové Zbraslavický každého týhodne tři mše svatý v kostele Zbraslavickým, a každej rok jedno anniversarium s osmi kněžmi, requiem za mrtvé, též hodinky s kantorami a s jinšími školáky neb žáky vykonati, a to v měsíci září, za dobrodince neb daro- vatele tej vsi; všichni ti přítomní mají se od faráře obědem opatřiti a vyčastovati. 3. Obyvatelé vsi Rapašova, jak ti, kteří gruntův požívají, tak chalupníci neb podruzi, (vynímaje Tomáše Svobodu, a Kateřinu manželku Václava Svobody s dce- rami svými, neb jiný, kterýby budoucně skrze svobodný listy svobodu svou prouká- zati mohli), tělesně poddáni jsou farářům Zbraslavickým, jakož taky v naší příto- mnosti tuž poddanost obyčejným způsobem nynějším, a pro nunc administratorovi Františkovi Ignatiusovi Gregorovi přislíbili, podle českého jazyku v následující for- mule: „Já N. N. Vaší Milosti, jakožto administratorovi Zbraslavickému a pánu na Rapašově, slibuji poddanost, věrnost, poslušnost a pravé člověčenství“. A to učinil jeden každý zvlášt, a za tak tělesně poddaný držáni býti chtějí, a faráře neb fun- datistu za pána uznávají. 4. Grunty sedlský k tej vsi přináležející, podle specifikací komisí, kteráž v roku Páně 1720 držána byla, a podle vlastního přiznání obyvatelův, mají býti pole na sto třinácte strychů 3 věrtele a jedna čtvrce, a louky na dvaceti devět vozův sena. Z těch gruntův povinni jsou kontribuci a jiný onera císařský z jednoho usedlýho vypláceti a vybejvati. Subsidium extraordinarium sami ze svýho měšce fundatistové neb farářové platiti budou. Ostatní grunty jsou panský neb vrchnostlivý, a nejsou pod žádnou kontribucí potaženy; z kterých, jakožto předešle z panských lesův, obyvatelé nynější pole sobě vykopali a dobyli. Když tehdy celý okršlek při
Strana 422
422 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: vsi Rapašově patřící byl vyměřen, nalezlo se místo a půda pod 619 strychů 2 věr- tele; samejch polí, totižto 338 str. — věr. 1 m., ostatní se obsahuje v lukách, pa- stvách a lesích, vedle přiložené specifikací a mapy od měřiče přísežnýho učiněný. A následujícím spůsobem mezi osmi sedláky rozdělení učiněno jest, aby jeden každý měl a užíval pod čtrnácte strychů a jeden věrtel polí pod kontribucí, které pole zaznamenány jsou znamením C, a pod dvaceti pět strychů tři věrtele i taky víc polí od gruntův panských neb vrchnostlivých, na mapě O zaznamenaných. V sumě jeden každý aspoň pod čtyřiceti strychů vejsevku, a luka jeden každý aspoň na šest vozů sena míti a užívati bude. Mimo toho pro celou obec pole pod sedum strychů tři věrtele a dvě čtvrce vejsevku, louka na dva vozy sena, a jeden rybníček se zanechává; kterej rybníček buďto loukou na jednu fůru sena, nebo rybníčkem užívati mohou. Rýchtářovi pole za jeho povinnost pod dva strychy se nechává. Slouhovi louka pod půl druhýho vozu sena, a mimo toho na obecního bejka pod půldruhého vozu sena jiná louka. A ještě zanechávají se pole pod dva strychy, který dle libosti faráře neb fundatisty nějakýmu starýmu zasloužilému hospodářovi neb vdově zane- chané býti mohou. A aby napotom sedláci neb obyvatelé ostatní lesy jeden přes druhého ne- plundrovali a z toho více polí sobě nepřidělávali, každému sedláku vedle mapy díl lesa pod 5, 6, 7 neb 8 strychů vedle proporcí dříví vykázaný jest; v sumě pod padesáte dva strychy tři věrtele dvě čtvrce ty lesy vynášejí; a takový lesy aby sobě jeden každý šetřil na budoucí časy k budoucím potřebám, rychtář z obce pozoro- vati má. Zanechanej jest ještě les obecní, z kterého nicméně bez vykázání faráře žádný sekati nemá. Pastvy taky pod osumdesáte čtyry strychy obec míti bude. Fa- rářové neb fundatistové při tej vesnici míti budou svých lesův panských pod třiceti sedum strychův půdy; tři rybníčky, jeden jmenuje se Hrbolka, druhý pode vsí, třetí pod Skalicí; dvě louky a [sic] tři fůry sena; tyto všechny věci, kterejch farářové užívati mají, na mapě znamenány jsou znamením [vévodský klobouk]. V těch lesích užívá farář práva zvěř loviti, neb ptactvo chytati, a v tom celým okršku myslivost jak polní tak lesní užívati, též v potoku v těch gruntech tekoucím nějakou rybičku neb raka tam se vynacházející svobodně loviti. Z těchto tak rozdílnejch gruntův mezi sedláky napotom ročně cís. kontribuci neb jinejch daní, jakožto jeden každý ze čtrnácti strychů a z jednoho věrtele kon- tribučních polí platiti budou všech osum z jednoho usedlýho. Farářům ale z dva- cíti pěti strychův a z třech věrtel polí, z pastev, z luk a lesův panských prona- jatých ročně jeden každý sedlák platiti bude 12 fl.; za robotu jeden každý ročně
422 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: vsi Rapašově patřící byl vyměřen, nalezlo se místo a půda pod 619 strychů 2 věr- tele; samejch polí, totižto 338 str. — věr. 1 m., ostatní se obsahuje v lukách, pa- stvách a lesích, vedle přiložené specifikací a mapy od měřiče přísežnýho učiněný. A následujícím spůsobem mezi osmi sedláky rozdělení učiněno jest, aby jeden každý měl a užíval pod čtrnácte strychů a jeden věrtel polí pod kontribucí, které pole zaznamenány jsou znamením C, a pod dvaceti pět strychů tři věrtele i taky víc polí od gruntův panských neb vrchnostlivých, na mapě O zaznamenaných. V sumě jeden každý aspoň pod čtyřiceti strychů vejsevku, a luka jeden každý aspoň na šest vozů sena míti a užívati bude. Mimo toho pro celou obec pole pod sedum strychů tři věrtele a dvě čtvrce vejsevku, louka na dva vozy sena, a jeden rybníček se zanechává; kterej rybníček buďto loukou na jednu fůru sena, nebo rybníčkem užívati mohou. Rýchtářovi pole za jeho povinnost pod dva strychy se nechává. Slouhovi louka pod půl druhýho vozu sena, a mimo toho na obecního bejka pod půldruhého vozu sena jiná louka. A ještě zanechávají se pole pod dva strychy, který dle libosti faráře neb fundatisty nějakýmu starýmu zasloužilému hospodářovi neb vdově zane- chané býti mohou. A aby napotom sedláci neb obyvatelé ostatní lesy jeden přes druhého ne- plundrovali a z toho více polí sobě nepřidělávali, každému sedláku vedle mapy díl lesa pod 5, 6, 7 neb 8 strychů vedle proporcí dříví vykázaný jest; v sumě pod padesáte dva strychy tři věrtele dvě čtvrce ty lesy vynášejí; a takový lesy aby sobě jeden každý šetřil na budoucí časy k budoucím potřebám, rychtář z obce pozoro- vati má. Zanechanej jest ještě les obecní, z kterého nicméně bez vykázání faráře žádný sekati nemá. Pastvy taky pod osumdesáte čtyry strychy obec míti bude. Fa- rářové neb fundatistové při tej vesnici míti budou svých lesův panských pod třiceti sedum strychův půdy; tři rybníčky, jeden jmenuje se Hrbolka, druhý pode vsí, třetí pod Skalicí; dvě louky a [sic] tři fůry sena; tyto všechny věci, kterejch farářové užívati mají, na mapě znamenány jsou znamením [vévodský klobouk]. V těch lesích užívá farář práva zvěř loviti, neb ptactvo chytati, a v tom celým okršku myslivost jak polní tak lesní užívati, též v potoku v těch gruntech tekoucím nějakou rybičku neb raka tam se vynacházející svobodně loviti. Z těchto tak rozdílnejch gruntův mezi sedláky napotom ročně cís. kontribuci neb jinejch daní, jakožto jeden každý ze čtrnácti strychů a z jednoho věrtele kon- tribučních polí platiti budou všech osum z jednoho usedlýho. Farářům ale z dva- cíti pěti strychův a z třech věrtel polí, z pastev, z luk a lesův panských prona- jatých ročně jeden každý sedlák platiti bude 12 fl.; za robotu jeden každý ročně
Strana 423
O zádušní vsi Rapošově blíže Zbraslavic 1735. 423 12 fl.; z gruntu, na kterým zůstává, ročního ouroku 1 fl. 10 kr.; polovic platů skládati budou k sv. Havlu, a druhou polovic k svatému Jiří. Pěší roboty při tom jeden každý ročně vybejvati bude deset dní; pokaždý robotníkům oběd dáti povinen bude pan farář. Posly krajský sedláci buď sami platiti budou, anebo o to s panem farářem se porovnajíce, (aby on takový posly sám vyplácel), jeden každý ročně hus dáti jemu povinen bude. Na krátkou cestu poslaní z menšího platu jíti mají. Desátky: prvé každý dával jeden strych žita a dva věrtele, nyní skrze uči- něné porovnání a rozdělení každý toliko dávati bude jeden strych žita. A s tímto rozdělením, porovnáním a platy všichni obyvatelé spokojeni jsou, a k vybejvání všeho toho bez odporování (mimo kdyby nějaká velká škoda, patrné neštěstí neb nemožnost na ně připadla) se zavazují; vždy a stále trvající pokoj a svornost zachovati přislibují. Kdyby pak ale některý ze sousedův proti Pánu Bohu neb proti církvi svaté proviniti, a proti dobrým mravům nepočestně se chovati, neb nepokojně, nesvorně živ býti měl, císařské daně a jinší vejš psané povinnosti vykonati se spečoval a odporoval, a častěj napomínaný se polepšiti nechtěl: takového nejenom slušně tre- stati, nýbrž z gruntu zchoditi, a jiného podle libosti fundatistové neb farářové do- saditi moc míti budou; však ale bez velké příčiny to se státi nemá, a kdyby se stalo, takovému jeho náklad na stavení nahražený býti má. A poněvadž tento instrument pro budoucí věčnou památku z poručení vysoce- důstojné arcibiskupské konsistoře Pražské vyhotoven jest, nejenom my k tomu nařízení komisařové, nýbrž i sedláci, kteří psáti umějí, se podepsali; ti pak, kteří psáti neumějí, k podepsání toho všeho přítomných sedlákův se dožádali na místě jejich k podepsání. Jenž se stalo v kral. horním svobodným městě na Horách Ku- tnách in officio vicariatus dne 29. Novembris léta Páně 1735. Podpisy na starém opise scházejí. Jest to dvouarchová příloha ke zprávě krajského úřadu Čáslav- ského, adressované k místodržitelstvu dne 28. pros. 1735, tištěné zde str. 423. Na zadní straně poznamenáno: Sig. O, na přední straně: ad 30. Dřívější rozvrh půdy v Rapošově jest naznačen zde str. 425 č. 222 z dne 25. června 1736. 221. 1735, 28. prosince: Krajský úřad Čáslavský král. místodržitelstvu, co vyšetřil o do- minikálních příjmech, jež dotud bral administrator fary Zbraslavické ze své pod- dané vsi Rapošova, a že po nové jich úpravě (z 29. list. 1735 zde str. 420) administrator stačí sám platit extraordinarium. Das königl. Czaslauer Kreisambt thuet über ein und andere Rektifikations-Anstände respektu des visitirten Guets Tschestin, dann auch des zu der Zbraslawitzer Kirchen gohö-
O zádušní vsi Rapošově blíže Zbraslavic 1735. 423 12 fl.; z gruntu, na kterým zůstává, ročního ouroku 1 fl. 10 kr.; polovic platů skládati budou k sv. Havlu, a druhou polovic k svatému Jiří. Pěší roboty při tom jeden každý ročně vybejvati bude deset dní; pokaždý robotníkům oběd dáti povinen bude pan farář. Posly krajský sedláci buď sami platiti budou, anebo o to s panem farářem se porovnajíce, (aby on takový posly sám vyplácel), jeden každý ročně hus dáti jemu povinen bude. Na krátkou cestu poslaní z menšího platu jíti mají. Desátky: prvé každý dával jeden strych žita a dva věrtele, nyní skrze uči- něné porovnání a rozdělení každý toliko dávati bude jeden strych žita. A s tímto rozdělením, porovnáním a platy všichni obyvatelé spokojeni jsou, a k vybejvání všeho toho bez odporování (mimo kdyby nějaká velká škoda, patrné neštěstí neb nemožnost na ně připadla) se zavazují; vždy a stále trvající pokoj a svornost zachovati přislibují. Kdyby pak ale některý ze sousedův proti Pánu Bohu neb proti církvi svaté proviniti, a proti dobrým mravům nepočestně se chovati, neb nepokojně, nesvorně živ býti měl, císařské daně a jinší vejš psané povinnosti vykonati se spečoval a odporoval, a častěj napomínaný se polepšiti nechtěl: takového nejenom slušně tre- stati, nýbrž z gruntu zchoditi, a jiného podle libosti fundatistové neb farářové do- saditi moc míti budou; však ale bez velké příčiny to se státi nemá, a kdyby se stalo, takovému jeho náklad na stavení nahražený býti má. A poněvadž tento instrument pro budoucí věčnou památku z poručení vysoce- důstojné arcibiskupské konsistoře Pražské vyhotoven jest, nejenom my k tomu nařízení komisařové, nýbrž i sedláci, kteří psáti umějí, se podepsali; ti pak, kteří psáti neumějí, k podepsání toho všeho přítomných sedlákův se dožádali na místě jejich k podepsání. Jenž se stalo v kral. horním svobodným městě na Horách Ku- tnách in officio vicariatus dne 29. Novembris léta Páně 1735. Podpisy na starém opise scházejí. Jest to dvouarchová příloha ke zprávě krajského úřadu Čáslav- ského, adressované k místodržitelstvu dne 28. pros. 1735, tištěné zde str. 423. Na zadní straně poznamenáno: Sig. O, na přední straně: ad 30. Dřívější rozvrh půdy v Rapošově jest naznačen zde str. 425 č. 222 z dne 25. června 1736. 221. 1735, 28. prosince: Krajský úřad Čáslavský král. místodržitelstvu, co vyšetřil o do- minikálních příjmech, jež dotud bral administrator fary Zbraslavické ze své pod- dané vsi Rapošova, a že po nové jich úpravě (z 29. list. 1735 zde str. 420) administrator stačí sám platit extraordinarium. Das königl. Czaslauer Kreisambt thuet über ein und andere Rektifikations-Anstände respektu des visitirten Guets Tschestin, dann auch des zu der Zbraslawitzer Kirchen gohö-
Strana 424
424 rigen Dörfels Rapaschow den erhobenen Befund gehorsambst berichten, cum Alleg. sig. O [t. j. s přiloženou předcházející úmluvou z 29. list. 1735].... Weiter aber auf das zu der Zbraslawitzer Kirchen gehörige Dörfl Rapaschow zu ge- langen, da ist wegen Entrichtung des Extraordinarii und deren Dominikal-Einkünften Folgen- des eruiret worden, und zwar nach Aussage deren daselbstigen Unterthanen soll ihre alte Schuldigkeit sein, durch drei Täg in der Wochen zu roboten, wiewohlen sie auch gemeldet, dass sie bis ad annum 1711 nur per zwei Täg wochentlich, jedoch mit drei Stuck Zugvieh die Robot verrichtet, nachgehends aber wäre ihnen von dem Consistorio anbefohlen worden, durch drei Täg zu roboten; und ein Bauer, welcher vor die Robot gezahlet, seie destinirt gewesen, das Extraordinarium zu entrichten. Weiter bestehen die Dominikal-Einkünften in dem, dass ein jeder Bauer 11/2 ff oder 1 fl. 45 kr., und Chalupner 1/2 fl id est 35 kr. no- mine annui census dem Zbraslawitzer Administratori zu zahlen schuldig seie. Dieweilen aber diese Einkünften gegen derjenigen Obligation, zu welcher der Zbrasla- witzer Administrator vigore Instrumenti fundationis verbunden ist, gar zu gering gewesen, als hätte das hochwürdige erzbischöfliche Prager Consistorium dem Kuttenberger Erzdechanten als vicario foraneo in commissis gegeben, die Wirthschaft des ermelten Dörfels Rapaschow auf einen anderen Fuess einzurichten; worauf dann geschehen, dass diese Commission zwischen dem oftbesagten Zbraslawitzer Administratore und denen Rapaschower Unterthanen einen Ver- gleich getroffen, kraft dessen die unterthänige Gründe von denen Dominicalibus separiret, und was künftighin ein jeder Bauer hiervon praestiren soll, reguliret worden, dass also stante hac transactione dickberührter Zbraslawitzer Administrator ganz wohl bestehen und das Extra- ordinarium ohne aller Difficultät entrichten könnte. Ob aber sothaner Vergleich, von welchen wir die Abschrift sub Sig. [viz zde str. 420 č. 220 z 29. list. 1735] beilegen, pure sub hac consistoriali auctoritate bestehen kann, ein solches thuen wir Euer Excellenz und Gnad hocherleuchten Arbitrio gehorsambst anheimb stellen; anbei aber nicht verhalten sollen, dass man die Unterthanere, ob sie mit diesem Ver- gleich zufrieden sein? befraget habe, worauf sie mit ja geantwortet, und sich nur dieses vor- behalten, dass, wann sie so viel Felder, als ihnen vermög der Ausmessung angerechnet worden, nicht finden möchten, denenselben der Abgang entweder ersetzt, oder aber respectu dessen ein Nachlass an den Zins geschehen solite. Was nun letzlichen die Beschaffenheit, dass tempore visitationis die Exekutionsunkosten das damals in resto gestandene Extraordinarium umb ein Drittel überstiegen, anbelanget, hier- von ist uns diese Nachricht gegeben worden, dass umb selbige Zeit ein gewisser Laubsky das Persessum exequiret, und zu seinem täglichen Unterhalt 12 kr. ausgeworfener gehabt; die- weilen aber die Bezahlung fast auf ein halbes Jahr protrahieret worden, als hätte es leicht geschehen können, dass die Exekutionsgebühr das exequirte Quantum umb ein Merkliches überstiegen habe. Welches alles da Euer Excellenz und Gnaden wir hiermit gehorsambst be- richten, uns anbei zu beharrlichen hohen Gnaden mit schuldiger Submission empfehlende, ge- bleiben Euer Excell. und Gnaden gehorsambste Ferdinand Graf Kustoss mp. Norbert Haugwitz von Biskupitz mp. Königl. Czaslauer Kreisambt Libitz d. 28. December 1735. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Akta katastrální v archivě zemském, Čáslavský kraj, Čestín Nr. 30. — Podle tehdejší praxe tato zpráva šla z Čáslavě do Prahy pod dlouhou adressou místodržitelstva, k níž připsána adressa krátká (zu
424 rigen Dörfels Rapaschow den erhobenen Befund gehorsambst berichten, cum Alleg. sig. O [t. j. s přiloženou předcházející úmluvou z 29. list. 1735].... Weiter aber auf das zu der Zbraslawitzer Kirchen gehörige Dörfl Rapaschow zu ge- langen, da ist wegen Entrichtung des Extraordinarii und deren Dominikal-Einkünften Folgen- des eruiret worden, und zwar nach Aussage deren daselbstigen Unterthanen soll ihre alte Schuldigkeit sein, durch drei Täg in der Wochen zu roboten, wiewohlen sie auch gemeldet, dass sie bis ad annum 1711 nur per zwei Täg wochentlich, jedoch mit drei Stuck Zugvieh die Robot verrichtet, nachgehends aber wäre ihnen von dem Consistorio anbefohlen worden, durch drei Täg zu roboten; und ein Bauer, welcher vor die Robot gezahlet, seie destinirt gewesen, das Extraordinarium zu entrichten. Weiter bestehen die Dominikal-Einkünften in dem, dass ein jeder Bauer 11/2 ff oder 1 fl. 45 kr., und Chalupner 1/2 fl id est 35 kr. no- mine annui census dem Zbraslawitzer Administratori zu zahlen schuldig seie. Dieweilen aber diese Einkünften gegen derjenigen Obligation, zu welcher der Zbrasla- witzer Administrator vigore Instrumenti fundationis verbunden ist, gar zu gering gewesen, als hätte das hochwürdige erzbischöfliche Prager Consistorium dem Kuttenberger Erzdechanten als vicario foraneo in commissis gegeben, die Wirthschaft des ermelten Dörfels Rapaschow auf einen anderen Fuess einzurichten; worauf dann geschehen, dass diese Commission zwischen dem oftbesagten Zbraslawitzer Administratore und denen Rapaschower Unterthanen einen Ver- gleich getroffen, kraft dessen die unterthänige Gründe von denen Dominicalibus separiret, und was künftighin ein jeder Bauer hiervon praestiren soll, reguliret worden, dass also stante hac transactione dickberührter Zbraslawitzer Administrator ganz wohl bestehen und das Extra- ordinarium ohne aller Difficultät entrichten könnte. Ob aber sothaner Vergleich, von welchen wir die Abschrift sub Sig. [viz zde str. 420 č. 220 z 29. list. 1735] beilegen, pure sub hac consistoriali auctoritate bestehen kann, ein solches thuen wir Euer Excellenz und Gnad hocherleuchten Arbitrio gehorsambst anheimb stellen; anbei aber nicht verhalten sollen, dass man die Unterthanere, ob sie mit diesem Ver- gleich zufrieden sein? befraget habe, worauf sie mit ja geantwortet, und sich nur dieses vor- behalten, dass, wann sie so viel Felder, als ihnen vermög der Ausmessung angerechnet worden, nicht finden möchten, denenselben der Abgang entweder ersetzt, oder aber respectu dessen ein Nachlass an den Zins geschehen solite. Was nun letzlichen die Beschaffenheit, dass tempore visitationis die Exekutionsunkosten das damals in resto gestandene Extraordinarium umb ein Drittel überstiegen, anbelanget, hier- von ist uns diese Nachricht gegeben worden, dass umb selbige Zeit ein gewisser Laubsky das Persessum exequiret, und zu seinem täglichen Unterhalt 12 kr. ausgeworfener gehabt; die- weilen aber die Bezahlung fast auf ein halbes Jahr protrahieret worden, als hätte es leicht geschehen können, dass die Exekutionsgebühr das exequirte Quantum umb ein Merkliches überstiegen habe. Welches alles da Euer Excellenz und Gnaden wir hiermit gehorsambst be- richten, uns anbei zu beharrlichen hohen Gnaden mit schuldiger Submission empfehlende, ge- bleiben Euer Excell. und Gnaden gehorsambste Ferdinand Graf Kustoss mp. Norbert Haugwitz von Biskupitz mp. Königl. Czaslauer Kreisambt Libitz d. 28. December 1735. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Akta katastrální v archivě zemském, Čáslavský kraj, Čestín Nr. 30. — Podle tehdejší praxe tato zpráva šla z Čáslavě do Prahy pod dlouhou adressou místodržitelstva, k níž připsána adressa krátká (zu
Strana 425
Farská ves Rapošov 1735, 1736. 425 Handen der hochlöbl. kgl. Statthalterei); tam došla 2. října 1736, a hned byla dále poslána na pravou adressu: Der ex gremio DD. statuum in materia rectificationis der hierländigen steuerbaren Ansässigkeit verordneten hochl. Commission gegenwärtige kreisamtliche Relation nachrichtlich zu communiciren. Ex consilio regiae can- cellariae Boh. Pragae die 3. Oct. 1736. Joh. Wenzel Suchanek. 222. 1736, 25. června: Revisitační komise kraje Čáslavského hlavní komisi rektifikační vysvětluje, kterak ve vsi Rapošově v letech 1715—1735 půda byla rozdělena a kolik z ní poddaní platili k faře Zbraslavické jakožto své vrchnosti. Czaslauer Kreises Revisitations-Kommissarii erstatten ihren gehorsambsten Bericht über die bei dem Gut Czestin sich annoch geaisserte und von ihnen eruirte Anstände. Cum alleg. lit. A usque P inclusive Sig. *, et restitutione communi- catorum. ... Finaliter das Gut Zbraslawitz mittlerzeit von Czestin weggekommen, welches für jetzo unter der Graf Bredaischen Sequestratur stehet; als sollen wir respectu des zwischen dortigen Administratore und dem ihme zugehörigen Dörfl Raposchow strittig gewesten Extraordinarii soviel erwähnen, wie laut deren uns vorgezeichten filialkassirischen Original-Quittungen gedachtes Extraordinarium bis ad annum 1735 inklusive vollständig entrichtet seie. Und obzwar nach Aussag deren Raposchower Unterthanen vor Zeiten nur 4 Bauern in diesen Dörfl gewesen, worvon einer der- selben der geistlichen Obrigkeit jährlichen 20 fl. rh. zur Hülf des Extraordinarii ab anno 1715 für die Robot gezahlet, die übrige dreie aber solche in natura praestiret haben; vor 6 Jahren aber einem jeden derselben für Robot und eingeraumbte ver- meintliche Dominicalia jährlich 24 fl. auferlegt worden. Nichts destoweniger hat der jetzige Pfarrer Herr P. Franz Gregor nach Anzeuge der vorn Jahr mit Bewilligung des erzbischöflichen Consistorii veranlassten Eintheilung lit. M solche in 8 Wirthe abgeändert, und jeden 24 fl. Zins, als für die Roboth 12 fl. und 12 fl. für die ein- geraumbte vermeintliche Dominikalgründe (worwieder aber diese Unterthanen in lit. N sich beschweret) ex supposita ratione auferleget hat, dass die bei Raposchow das Quantum rollicum übersteigende Grundstücke alle dominikal seien, wo doch von würklichen Dominikalien ihnen Unterthanen nichts als 52 Strich von der Buczina horžegssy (derer 15 Strich zu Feld gemachet worden, und 37 Strich als Verwach- senes zur Huetweid genossen werden) überlassen seind, mit beigerückter Ursach: dass er Herr Pfarrer tenore instrumenti fundationis lit. O et P grosse Schuldig- keiten zu verrichten, folgsamb auch a proportione derenselben die Einkünften in- struiret, und mit Herausbringung der Portionis canonicae die Installation als Pfarrer gehabt habe. Wie weit nun aber diese vorjährige Eintheilung lit M mit dem Visi- tationsbefund übereinstimme, und was für unterthänige Entia bei diesem Pfarrdörfel Archiv Český XXIX. 54
Farská ves Rapošov 1735, 1736. 425 Handen der hochlöbl. kgl. Statthalterei); tam došla 2. října 1736, a hned byla dále poslána na pravou adressu: Der ex gremio DD. statuum in materia rectificationis der hierländigen steuerbaren Ansässigkeit verordneten hochl. Commission gegenwärtige kreisamtliche Relation nachrichtlich zu communiciren. Ex consilio regiae can- cellariae Boh. Pragae die 3. Oct. 1736. Joh. Wenzel Suchanek. 222. 1736, 25. června: Revisitační komise kraje Čáslavského hlavní komisi rektifikační vysvětluje, kterak ve vsi Rapošově v letech 1715—1735 půda byla rozdělena a kolik z ní poddaní platili k faře Zbraslavické jakožto své vrchnosti. Czaslauer Kreises Revisitations-Kommissarii erstatten ihren gehorsambsten Bericht über die bei dem Gut Czestin sich annoch geaisserte und von ihnen eruirte Anstände. Cum alleg. lit. A usque P inclusive Sig. *, et restitutione communi- catorum. ... Finaliter das Gut Zbraslawitz mittlerzeit von Czestin weggekommen, welches für jetzo unter der Graf Bredaischen Sequestratur stehet; als sollen wir respectu des zwischen dortigen Administratore und dem ihme zugehörigen Dörfl Raposchow strittig gewesten Extraordinarii soviel erwähnen, wie laut deren uns vorgezeichten filialkassirischen Original-Quittungen gedachtes Extraordinarium bis ad annum 1735 inklusive vollständig entrichtet seie. Und obzwar nach Aussag deren Raposchower Unterthanen vor Zeiten nur 4 Bauern in diesen Dörfl gewesen, worvon einer der- selben der geistlichen Obrigkeit jährlichen 20 fl. rh. zur Hülf des Extraordinarii ab anno 1715 für die Robot gezahlet, die übrige dreie aber solche in natura praestiret haben; vor 6 Jahren aber einem jeden derselben für Robot und eingeraumbte ver- meintliche Dominicalia jährlich 24 fl. auferlegt worden. Nichts destoweniger hat der jetzige Pfarrer Herr P. Franz Gregor nach Anzeuge der vorn Jahr mit Bewilligung des erzbischöflichen Consistorii veranlassten Eintheilung lit. M solche in 8 Wirthe abgeändert, und jeden 24 fl. Zins, als für die Roboth 12 fl. und 12 fl. für die ein- geraumbte vermeintliche Dominikalgründe (worwieder aber diese Unterthanen in lit. N sich beschweret) ex supposita ratione auferleget hat, dass die bei Raposchow das Quantum rollicum übersteigende Grundstücke alle dominikal seien, wo doch von würklichen Dominikalien ihnen Unterthanen nichts als 52 Strich von der Buczina horžegssy (derer 15 Strich zu Feld gemachet worden, und 37 Strich als Verwach- senes zur Huetweid genossen werden) überlassen seind, mit beigerückter Ursach: dass er Herr Pfarrer tenore instrumenti fundationis lit. O et P grosse Schuldig- keiten zu verrichten, folgsamb auch a proportione derenselben die Einkünften in- struiret, und mit Herausbringung der Portionis canonicae die Installation als Pfarrer gehabt habe. Wie weit nun aber diese vorjährige Eintheilung lit M mit dem Visi- tationsbefund übereinstimme, und was für unterthänige Entia bei diesem Pfarrdörfel Archiv Český XXIX. 54
Strana 426
426 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: sich effektive befinden thuen, jenes werden Euer Excellenzien und Gnaden aus der uns nicht mitgegebenen diesortigen Visitationstabelle gnädig zu ersehen geruhen. In wessen gehorsambster Referirung wir cum restitutione communicatorum, dann Beibiegung eines Catalogi allegatorum sig. * zu hohen Gnaden uns empfehlende gebleiben Euer Excellenzien und Gnaden gehorsambte Thomas Johann Abt zu Karlshof mp. Johann Wenzel Graf von Opperstorf mp. Franz Gežovský von Lub mp. Korneli J. von Ullersberg mp. Ex commissione revisitationis in districtu Czaslaviensi, Czestinii die 25. Junii 1736. An eine hochl. zu Rectificirung der hierländigen steuerbaren Ansässigkeit hoch- verordnete Haubtcommission, Ihro Excellenzien und Gnaden, Prag, aussn Cza- slauer Kreis. Z akt katastrálních v archivě zemském, Čáslavský kraj Nr. 31. — Nová úprava vsi Rapošova vypsána jest šíře zde str. 420 č. 220 pod 29. list. 1735. 223. Robotní povinnosti konané poddanými na statku Bečvárském; přepsáno 30. listopadu 1738, (nejspíš nařízeno od hr. Karla Jachima Bredy okolo 1730). Mezi pozemkovými knihami, které od okresního soudu Kouřimského byly odevzdány do archivu zemského v Praze, nacházejí se dvě knihy docela stejně zařízené, jež na hřbetě jsou poznamenány zánovními číslicemi 17 a 18. V obou knihách prvních sedm listů zůstalo neočíslovaných. Hlavní původní titul psán jest na 3. listě, a zní v obou knihách: Kniha purk- rechtní statku Velko-Bečvářského přináležejíc; v knize č. 17. stojí dole pod tím titulem ještě psáno: V nížto se vynachází vesnice Velký Bečváry; v čísle pak 18. jest rovněž hluboko pod titulem dodáno: V nížto se vynachází vesnice Drahobudice. Na dalších nečíslovaných listech 5—7 v obou knihách psána jest v stejná slova Povinnost robotní, jež se zde celá otiskuje. Potom na 8. listě počíná se staré původní číslování listů, kteréž v knize č. 17 jde od fol. 1 do fol. 78, v knize pak č. 18 od fol. 1 do fol. 96. Všechny listy nejsou popsány. Na prvním číslovaném listě jest druhý titul: Ves Velký Bečváry, (Ves Drahobudice), a pod ním seznam usedlých v té které vsi, kdež u každého usedlého odkazuje se na folium, na němž najde se zápis o něm. Co psáno dále na číslovaných listech, jest obyčejná pozemková kniha, náležitá k jediné vsi, totiž v č. 17 k Bečvárům, v č. 18 k Drahobudicům.
426 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: sich effektive befinden thuen, jenes werden Euer Excellenzien und Gnaden aus der uns nicht mitgegebenen diesortigen Visitationstabelle gnädig zu ersehen geruhen. In wessen gehorsambster Referirung wir cum restitutione communicatorum, dann Beibiegung eines Catalogi allegatorum sig. * zu hohen Gnaden uns empfehlende gebleiben Euer Excellenzien und Gnaden gehorsambte Thomas Johann Abt zu Karlshof mp. Johann Wenzel Graf von Opperstorf mp. Franz Gežovský von Lub mp. Korneli J. von Ullersberg mp. Ex commissione revisitationis in districtu Czaslaviensi, Czestinii die 25. Junii 1736. An eine hochl. zu Rectificirung der hierländigen steuerbaren Ansässigkeit hoch- verordnete Haubtcommission, Ihro Excellenzien und Gnaden, Prag, aussn Cza- slauer Kreis. Z akt katastrálních v archivě zemském, Čáslavský kraj Nr. 31. — Nová úprava vsi Rapošova vypsána jest šíře zde str. 420 č. 220 pod 29. list. 1735. 223. Robotní povinnosti konané poddanými na statku Bečvárském; přepsáno 30. listopadu 1738, (nejspíš nařízeno od hr. Karla Jachima Bredy okolo 1730). Mezi pozemkovými knihami, které od okresního soudu Kouřimského byly odevzdány do archivu zemského v Praze, nacházejí se dvě knihy docela stejně zařízené, jež na hřbetě jsou poznamenány zánovními číslicemi 17 a 18. V obou knihách prvních sedm listů zůstalo neočíslovaných. Hlavní původní titul psán jest na 3. listě, a zní v obou knihách: Kniha purk- rechtní statku Velko-Bečvářského přináležejíc; v knize č. 17. stojí dole pod tím titulem ještě psáno: V nížto se vynachází vesnice Velký Bečváry; v čísle pak 18. jest rovněž hluboko pod titulem dodáno: V nížto se vynachází vesnice Drahobudice. Na dalších nečíslovaných listech 5—7 v obou knihách psána jest v stejná slova Povinnost robotní, jež se zde celá otiskuje. Potom na 8. listě počíná se staré původní číslování listů, kteréž v knize č. 17 jde od fol. 1 do fol. 78, v knize pak č. 18 od fol. 1 do fol. 96. Všechny listy nejsou popsány. Na prvním číslovaném listě jest druhý titul: Ves Velký Bečváry, (Ves Drahobudice), a pod ním seznam usedlých v té které vsi, kdež u každého usedlého odkazuje se na folium, na němž najde se zápis o něm. Co psáno dále na číslovaných listech, jest obyčejná pozemková kniha, náležitá k jediné vsi, totiž v č. 17 k Bečvárům, v č. 18 k Drahobudicům.
Strana 427
Roboty na statku Bečvárském 1738. 427 Naskytá se otázka, kdo kdy nařídil sepsati ten záznam o povinnosti robotní, též pod kterou vrchností nebo z čího rozkazu byly ty dvě pozemkové knihy založeny? K zodpovězení těch otázek dlužno si všimnouti především konce záznamu o robotách, kdež se ujišťuje, že se stalo v kanceláři Pečecké dne 30. listopadu 1738; podpis i pečeť tam zmíněná nebyly skutečně přičiněny. K tomu jest potřebí věděti, že vsi Velké Bečváry, Drahobudice a Hatě tvořily zvláštní statek, jejž roku 1669 koupil hrabě Hanuš Friedrich z Trauttmansdorfu, držitel vět- šího panství Pečeckého, kteréž od něho i jinak bylo zvětšeno a zvelebeno. Syn tohoto dobrého hospodáře hr. František Adam Trauttmansdorf prodal r. 1713 panství Pečky (Červené) i s těmi přírůstky hraběti Karlu Jachimovi z Bredova. Ten byl střeštěný špekulant; chtěl příliš zbo- hatnouti, a připravil se tím o všechno. Během let skoupil na dluh veliký počet statků drob- ných i velkých, blízkých i vzdálených, až r. 1734 s nimi se všemi dostal se v úpadek. Dokud byl ve své horečné podnikavosti, připojil několik blízkých statků ku panství Pečeckému, a z jeho rozkazu zakládaly se r. 1725 nové knihy pozemkové na tom panství tehdáž velmi rozsáhlém. Když pak dne 19. ledna 1734 všechny statky hraběte Bredy byly od věřitelů jeho soudně zabaveny, stala se ves Pečky sídlem správy sekvestorské (L. Schmiedl von Schmied). Statky byly soudně odhádány r. 1736, a potom měly se po kusích rozprodati nebo věřitelům po- stoupiti. K tomu cíli na každém dílci, jenž se nabízel ku prodeji, zřídily se opět nové pozem- kové knihy, které se měly s každým dílcem odevzdati jeho budoucímu držiteli. Hrabě Breda v dřívějších letech s povolením arcibiskupa Pražského hr. Ferdinanda Khünburga (1710—31), jenž byl strýcem jeho manželky, vypůjčil si také zádušní peníze na svých panstvích, celkem 150.000 zl.; z té příčiny Pražská konsistoř r. 1738 ujala panství Pečecké a některé okolní statky, a dávala je potom spravovati arcibiskupským administratorem, jenž sídlil v Pečkách (Jos. Langer, Joh. von Stoss, ThDr. Jan Frick), až se podařilo rozprodati je ve prospěch zá- dušních fondů a jiných věřitelů. V těch okolnostech vznikly také dvě pozemkové knihy statku Velko-Bečvárského č. 17 a 18, z nichž se zde otiskuje předpis o povinnosti robotní, datovaný v Pečkách 30. listopadu 1738. Do těchto nových tehdáž pozemkových knih statku Velko- bečvárského na číslované listy nejprvé opsali všechno to, co bylo v starších pozemkových knihách zapsáno od r. 1725 až do roku 1738, a to nejen zápisy vtělené v těch letech, ale i všechny splátky odvedené a zaznamenané od r. 1725 až do roku 1738. O původu starších knih z r. 1725 mluví se v úvodech k zápisům o některých selských usedlostech, což tedy rovněž přepsalo se do nových knih r. 1738. V obou dvou nových knihách statku Velkobečvár- ského vzadu (v č. 17 po fol. 71, v č. 18 po fol. 85) jest vepsána také zvláštní paměť o tomto přepisování ze starších knih pozemkových do novějších, při čemž souvěkou vrchností Pečeckou jmenuje se všeobecně arcibiskup Pražský. Statek Velkobečvárský tehdáž r. 1738 nebyl ještě odprodán, koupil jej pak Jan z Haugvic, a r. 1745 Jiří Hillebrand z Prandova. Na panství Pečecké našel se kupec teprv r. 1754, kdy je od konsistoře koupil baron Ignác Koch. (O bývalém panství Pečeckém psal Josef Vávra v Rezkově Sborníku III. str. 24—32, 96—99. Dr. V. Nováček sdělil se mnou některé výsledky svého badání o minulosti téhož panství.) Zápis o robotní povinnosti, datovaný 30. listopadu 1738 v pozemkových knihách Velko- bečvárské i Drahobudické, nepraví o sobě, že by byl toho roku 1738 nově sepsán, ani že by byl r. 1738 toliko přepsán ze starší nějaké předlohy. Obsah jeho nevydává se sám nikde za nařízení nové z r. 1738, ani za nařízení starší; a nikde nedává na jevo, kdo by byl pravidla v něm obsažená předepsal nebo vydati rozkázal k zachovávání. O původu toho zápisu neozna- muje se nic, než toliko to, že již dávno takové roboty se konaly, též že tak dosud od pod- 54*
Roboty na statku Bečvárském 1738. 427 Naskytá se otázka, kdo kdy nařídil sepsati ten záznam o povinnosti robotní, též pod kterou vrchností nebo z čího rozkazu byly ty dvě pozemkové knihy založeny? K zodpovězení těch otázek dlužno si všimnouti především konce záznamu o robotách, kdež se ujišťuje, že se stalo v kanceláři Pečecké dne 30. listopadu 1738; podpis i pečeť tam zmíněná nebyly skutečně přičiněny. K tomu jest potřebí věděti, že vsi Velké Bečváry, Drahobudice a Hatě tvořily zvláštní statek, jejž roku 1669 koupil hrabě Hanuš Friedrich z Trauttmansdorfu, držitel vět- šího panství Pečeckého, kteréž od něho i jinak bylo zvětšeno a zvelebeno. Syn tohoto dobrého hospodáře hr. František Adam Trauttmansdorf prodal r. 1713 panství Pečky (Červené) i s těmi přírůstky hraběti Karlu Jachimovi z Bredova. Ten byl střeštěný špekulant; chtěl příliš zbo- hatnouti, a připravil se tím o všechno. Během let skoupil na dluh veliký počet statků drob- ných i velkých, blízkých i vzdálených, až r. 1734 s nimi se všemi dostal se v úpadek. Dokud byl ve své horečné podnikavosti, připojil několik blízkých statků ku panství Pečeckému, a z jeho rozkazu zakládaly se r. 1725 nové knihy pozemkové na tom panství tehdáž velmi rozsáhlém. Když pak dne 19. ledna 1734 všechny statky hraběte Bredy byly od věřitelů jeho soudně zabaveny, stala se ves Pečky sídlem správy sekvestorské (L. Schmiedl von Schmied). Statky byly soudně odhádány r. 1736, a potom měly se po kusích rozprodati nebo věřitelům po- stoupiti. K tomu cíli na každém dílci, jenž se nabízel ku prodeji, zřídily se opět nové pozem- kové knihy, které se měly s každým dílcem odevzdati jeho budoucímu držiteli. Hrabě Breda v dřívějších letech s povolením arcibiskupa Pražského hr. Ferdinanda Khünburga (1710—31), jenž byl strýcem jeho manželky, vypůjčil si také zádušní peníze na svých panstvích, celkem 150.000 zl.; z té příčiny Pražská konsistoř r. 1738 ujala panství Pečecké a některé okolní statky, a dávala je potom spravovati arcibiskupským administratorem, jenž sídlil v Pečkách (Jos. Langer, Joh. von Stoss, ThDr. Jan Frick), až se podařilo rozprodati je ve prospěch zá- dušních fondů a jiných věřitelů. V těch okolnostech vznikly také dvě pozemkové knihy statku Velko-Bečvárského č. 17 a 18, z nichž se zde otiskuje předpis o povinnosti robotní, datovaný v Pečkách 30. listopadu 1738. Do těchto nových tehdáž pozemkových knih statku Velko- bečvárského na číslované listy nejprvé opsali všechno to, co bylo v starších pozemkových knihách zapsáno od r. 1725 až do roku 1738, a to nejen zápisy vtělené v těch letech, ale i všechny splátky odvedené a zaznamenané od r. 1725 až do roku 1738. O původu starších knih z r. 1725 mluví se v úvodech k zápisům o některých selských usedlostech, což tedy rovněž přepsalo se do nových knih r. 1738. V obou dvou nových knihách statku Velkobečvár- ského vzadu (v č. 17 po fol. 71, v č. 18 po fol. 85) jest vepsána také zvláštní paměť o tomto přepisování ze starších knih pozemkových do novějších, při čemž souvěkou vrchností Pečeckou jmenuje se všeobecně arcibiskup Pražský. Statek Velkobečvárský tehdáž r. 1738 nebyl ještě odprodán, koupil jej pak Jan z Haugvic, a r. 1745 Jiří Hillebrand z Prandova. Na panství Pečecké našel se kupec teprv r. 1754, kdy je od konsistoře koupil baron Ignác Koch. (O bývalém panství Pečeckém psal Josef Vávra v Rezkově Sborníku III. str. 24—32, 96—99. Dr. V. Nováček sdělil se mnou některé výsledky svého badání o minulosti téhož panství.) Zápis o robotní povinnosti, datovaný 30. listopadu 1738 v pozemkových knihách Velko- bečvárské i Drahobudické, nepraví o sobě, že by byl toho roku 1738 nově sepsán, ani že by byl r. 1738 toliko přepsán ze starší nějaké předlohy. Obsah jeho nevydává se sám nikde za nařízení nové z r. 1738, ani za nařízení starší; a nikde nedává na jevo, kdo by byl pravidla v něm obsažená předepsal nebo vydati rozkázal k zachovávání. O původu toho zápisu neozna- muje se nic, než toliko to, že již dávno takové roboty se konaly, též že tak dosud od pod- 54*
Strana 428
428 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: daných poslušně se konají, i že také dále tak se konati mají; začež robotníci od vrchnosti dostávali jisté potraviny, což rovněž má trvati dále. Zápis tedy chce býti jen záznamem a utrvalením práva obyčejového, tehdáž r. 1738 a již dávno dříve skutečně provozovaného. Podobá se však, že tento popis povinných robot byl roku 1738 toliko přepsán ze starší před- lohy, a nikoli nově složen, neboť k novému spisování nějakých pravidel tehdáž byla doba ne- příhodná, když panství bylo pod sekvestrem a právě se likvidovalo. Avšak daleko do minu- losti také ten zápis nesáhal svým původem; toho důkazem jest druhý článek o mimořádných jízdných robotách sedláků potažníků, kterýž dovolává se císařského patentu, a dobře se srov- nává s 5. článkem robotního patentu z roku 1717 (AČ. XXIV. str. 95), jmenovitě také v tom, že ve žních a v čas jiných naléhavých prací poddaní mají robotovati i celý týden. První patent robotní z r. 1680 má o tom předpis co do smyslu stejný (AČ. XXIII. str. 487), ale ve výraze rozdílný, totiž že v takových pilných případech poddaní mají robotovati stále, ale týden se při tom nejmenuje. Podle toho soudím, že náš záznam o povinnostech robotních byl sepsán po vydání druhého patentu robotního, po roce 1717. Tehdáž panoval na Pečecku i na Velko- bečvársku hr. Karel Breda, jenž rád leccos nového nařizoval. Do nových knih pozemkových na panství Kácovském dal hr. Breda r. 1724 vepsati pravidla o robotní povinnosti sedláků potažných a chalupníků (AČ. XXIV. str. 153); tato Bredovská pravidla na Kácovsku namnoze se srovnávají se zápisem Velkobečvárským, jsou však mnohem kratší a jednodušší; je to snad zárodek k zápisu o robotách, jež známe z knih Bečvárských od roku 1738. Domnívám se, že tento širší zápis byl složen také z nařízení hr. Karla Bredy, a to teprv někdy po roce 1724, (kdy Breda ještě spokojoval se na Kácovsku s kratšími pravidly), a před rokem 1734, kdy věřitelové Bredovi zabavili mu statky. Tento výsledek naší úvahy má svou cenu: dovídáme se s velkou pravděpodobností, téměř s jistotou, jakou robotu pověstný hr. Breda požadoval okolo roku 1730 na Pečecku a na okolních svých statcích. Povinnost robotní, kterou tak hned vod starodávna, rok od roku níže jmenovaní poddaní své milostivé vrchnosti, vod slunce vejchodu až zase do slunce západu následujícím spůsobem jsou vykonávali, a takovou až dosaváde poslušně vykonávají, totiž: Sedláci potažníci: 1. Robotu jezdecí: Skrze celej běžící rok každej týhoden z každého statku, jeden každej velkej sedlák s třema koňma jede tři dni, id est 3 dni. Jeden každej malej sedlák s párem koňma jede též dva dni, id est 2 dni. 2. Item podle od JMti císařské vydaných patentů jsou povinni (což taky vždy dělali), v nevyhnutedlné a důležité potřebě, jako jest v čas vožení ledu, sena, obilí svážení a votav klizení, v jarním a podzimním setí, (a kdyby se pak přitrefilo, čehož uchovej Bože, že by panský dvůr, ovčín neb jiné vrchnostenské stavení skrze nenadálý oheň [v] skázu přišly, nebo že by od velký povodně rybníky se strhaly, pročež aby takové zase tím dříveji vyzdvižené býti mohly), tehdy všichni sedláci skrze celej tejden jedou, což jim potom po dokonalé takové pilné práci ty přes jejich povinnost na tom strávené dni zase vynahraženy bývají.
428 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: daných poslušně se konají, i že také dále tak se konati mají; začež robotníci od vrchnosti dostávali jisté potraviny, což rovněž má trvati dále. Zápis tedy chce býti jen záznamem a utrvalením práva obyčejového, tehdáž r. 1738 a již dávno dříve skutečně provozovaného. Podobá se však, že tento popis povinných robot byl roku 1738 toliko přepsán ze starší před- lohy, a nikoli nově složen, neboť k novému spisování nějakých pravidel tehdáž byla doba ne- příhodná, když panství bylo pod sekvestrem a právě se likvidovalo. Avšak daleko do minu- losti také ten zápis nesáhal svým původem; toho důkazem jest druhý článek o mimořádných jízdných robotách sedláků potažníků, kterýž dovolává se císařského patentu, a dobře se srov- nává s 5. článkem robotního patentu z roku 1717 (AČ. XXIV. str. 95), jmenovitě také v tom, že ve žních a v čas jiných naléhavých prací poddaní mají robotovati i celý týden. První patent robotní z r. 1680 má o tom předpis co do smyslu stejný (AČ. XXIII. str. 487), ale ve výraze rozdílný, totiž že v takových pilných případech poddaní mají robotovati stále, ale týden se při tom nejmenuje. Podle toho soudím, že náš záznam o povinnostech robotních byl sepsán po vydání druhého patentu robotního, po roce 1717. Tehdáž panoval na Pečecku i na Velko- bečvársku hr. Karel Breda, jenž rád leccos nového nařizoval. Do nových knih pozemkových na panství Kácovském dal hr. Breda r. 1724 vepsati pravidla o robotní povinnosti sedláků potažných a chalupníků (AČ. XXIV. str. 153); tato Bredovská pravidla na Kácovsku namnoze se srovnávají se zápisem Velkobečvárským, jsou však mnohem kratší a jednodušší; je to snad zárodek k zápisu o robotách, jež známe z knih Bečvárských od roku 1738. Domnívám se, že tento širší zápis byl složen také z nařízení hr. Karla Bredy, a to teprv někdy po roce 1724, (kdy Breda ještě spokojoval se na Kácovsku s kratšími pravidly), a před rokem 1734, kdy věřitelové Bredovi zabavili mu statky. Tento výsledek naší úvahy má svou cenu: dovídáme se s velkou pravděpodobností, téměř s jistotou, jakou robotu pověstný hr. Breda požadoval okolo roku 1730 na Pečecku a na okolních svých statcích. Povinnost robotní, kterou tak hned vod starodávna, rok od roku níže jmenovaní poddaní své milostivé vrchnosti, vod slunce vejchodu až zase do slunce západu následujícím spůsobem jsou vykonávali, a takovou až dosaváde poslušně vykonávají, totiž: Sedláci potažníci: 1. Robotu jezdecí: Skrze celej běžící rok každej týhoden z každého statku, jeden každej velkej sedlák s třema koňma jede tři dni, id est 3 dni. Jeden každej malej sedlák s párem koňma jede též dva dni, id est 2 dni. 2. Item podle od JMti císařské vydaných patentů jsou povinni (což taky vždy dělali), v nevyhnutedlné a důležité potřebě, jako jest v čas vožení ledu, sena, obilí svážení a votav klizení, v jarním a podzimním setí, (a kdyby se pak přitrefilo, čehož uchovej Bože, že by panský dvůr, ovčín neb jiné vrchnostenské stavení skrze nenadálý oheň [v] skázu přišly, nebo že by od velký povodně rybníky se strhaly, pročež aby takové zase tím dříveji vyzdvižené býti mohly), tehdy všichni sedláci skrze celej tejden jedou, což jim potom po dokonalé takové pilné práci ty přes jejich povinnost na tom strávené dni zase vynahraženy bývají.
Strana 429
Roboty na statku Bečvárském 1738. 429 3. Robotu sedlskou pěší: Vod svatého Jana Křtitele neb hned od začátku sena klízení skrze celý žně až do svatého Vácslava a sklizně votavy, z jednoho každého statku skrze celý týhoden po dvou statných osobách. Když ale na vožení mandelů jedou, tehdáž se jim robota pěší pustí domů, a po svežení mandelů zase ty ostatní dni, tak jako před tím, po dvouch osobách posílají. Malí sedláci ale od svatého Jana až do žní, týhodně po jedný statný osobě, potom pak ostatní celej čas až do svatého Vácslava jako velcí sedláci po dvou osobách každý týhoden posílají. 4. Kdyby ale který ze sedláků buď rychtářem neb šenkýřem byl, tehdy tako- vému z ohledu mající štrapáci, jedna osoba pěší se mu za to passíruje, a posílá týhodně jen jednu osobu. Naproti tomu ale rychtář jest povinen, byť on svým po- tahem i mandele vozíl, předcí skrze celý týhoden sám osobně u robotířů býti, jakož také první den robotní ze svý rychty všechnu robotu netoliko vypraviti, alebrž do pan- skýho díla sám osobně až na místo dostaviti. Chalupníci: 1. Robotu pěší: Vod sv. Vácslava až do sv. Jana Křtitele, z jedný každý robotní chalupy buďto hospodář sám osobně jde, anebo za sebe jednu statnou osobu každý týhoden pošle po tři dni. 2. Hned vod sv. Jana až do sv. Vácslava z jedný každý chalupy, buďto hospodář sám osobně jde, anebo za sebe jednu statnou osobu pošle, skrze celej týden. 3. Jakož taky v čas sekání ledu, anebo kdyby se přitrefilo (čehož uchovej Bože), že by skrze nenadálý oheň panský dvůr neb jiné jakékoliv vrchnostenské stavení skázu vzaly, též na rumování jest povinen a jde jedenkaždý chalupník sám osobně, nebo za sebe jednu statnou osobu pošle, skrze celej tejhoden; po dokonané ale takové pilnej práci, ty na témž díle přes jejich povinnost strávené dni jim zase nahra- žené bývají. 4. Nápodobně i v čas pilného, jak jarního tak podzimního setí jest povinen a taky jede jeden každý chalupník na vláčení, což jemu na jeho robotě pěší níže- psaným způsobem zase poraženo bejvá, totiž: Jednomu chalupníku, kterej se svým po- tahem, to jest s párem koňma neb volma vláčí, za to se jemu passíruje roboty pěší tři dni, id est 3 dni. Dvoum chalupníkům, který s potahem spřeženým dva dni vláčejí, též jednomu každému chalupníku se pasíruje roboty pěší tři dni, id est 3 dni. 5. Kdyby ale kterej s chalupníků rychtářem, poklasným neb v jakýkoliv panský povinnosti byl, ten jest povinen a jde sám osobně, kamkoliv zapotřebí jest, k robo- tířům skrze celej rok každý týhoden; při tom jest taky rychtář zavázaný ze svý rychty všechnu robotu netoliko vypraviti, alébrž takovou, vzláště pak v pilném čase, ji až na místo sám osobně dostaviti.
Roboty na statku Bečvárském 1738. 429 3. Robotu sedlskou pěší: Vod svatého Jana Křtitele neb hned od začátku sena klízení skrze celý žně až do svatého Vácslava a sklizně votavy, z jednoho každého statku skrze celý týhoden po dvou statných osobách. Když ale na vožení mandelů jedou, tehdáž se jim robota pěší pustí domů, a po svežení mandelů zase ty ostatní dni, tak jako před tím, po dvouch osobách posílají. Malí sedláci ale od svatého Jana až do žní, týhodně po jedný statný osobě, potom pak ostatní celej čas až do svatého Vácslava jako velcí sedláci po dvou osobách každý týhoden posílají. 4. Kdyby ale který ze sedláků buď rychtářem neb šenkýřem byl, tehdy tako- vému z ohledu mající štrapáci, jedna osoba pěší se mu za to passíruje, a posílá týhodně jen jednu osobu. Naproti tomu ale rychtář jest povinen, byť on svým po- tahem i mandele vozíl, předcí skrze celý týhoden sám osobně u robotířů býti, jakož také první den robotní ze svý rychty všechnu robotu netoliko vypraviti, alebrž do pan- skýho díla sám osobně až na místo dostaviti. Chalupníci: 1. Robotu pěší: Vod sv. Vácslava až do sv. Jana Křtitele, z jedný každý robotní chalupy buďto hospodář sám osobně jde, anebo za sebe jednu statnou osobu každý týhoden pošle po tři dni. 2. Hned vod sv. Jana až do sv. Vácslava z jedný každý chalupy, buďto hospodář sám osobně jde, anebo za sebe jednu statnou osobu pošle, skrze celej týden. 3. Jakož taky v čas sekání ledu, anebo kdyby se přitrefilo (čehož uchovej Bože), že by skrze nenadálý oheň panský dvůr neb jiné jakékoliv vrchnostenské stavení skázu vzaly, též na rumování jest povinen a jde jedenkaždý chalupník sám osobně, nebo za sebe jednu statnou osobu pošle, skrze celej tejhoden; po dokonané ale takové pilnej práci, ty na témž díle přes jejich povinnost strávené dni jim zase nahra- žené bývají. 4. Nápodobně i v čas pilného, jak jarního tak podzimního setí jest povinen a taky jede jeden každý chalupník na vláčení, což jemu na jeho robotě pěší níže- psaným způsobem zase poraženo bejvá, totiž: Jednomu chalupníku, kterej se svým po- tahem, to jest s párem koňma neb volma vláčí, za to se jemu passíruje roboty pěší tři dni, id est 3 dni. Dvoum chalupníkům, který s potahem spřeženým dva dni vláčejí, též jednomu každému chalupníku se pasíruje roboty pěší tři dni, id est 3 dni. 5. Kdyby ale kterej s chalupníků rychtářem, poklasným neb v jakýkoliv panský povinnosti byl, ten jest povinen a jde sám osobně, kamkoliv zapotřebí jest, k robo- tířům skrze celej rok každý týhoden; při tom jest taky rychtář zavázaný ze svý rychty všechnu robotu netoliko vypraviti, alébrž takovou, vzláště pak v pilném čase, ji až na místo sám osobně dostaviti.
Strana 430
430 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Oukolníci: Jmenovitě šenkýři, mlynáři, nájemníci, baráčníci, podruzi a slou- hové, v čas žní jeden každý jest povinen a jde, nebo za sebe jednu statnou osobu pošle skrze osm dní, id est 8 dní. Item sámotní, jakož jsou podruzi, vdovci, podruhyně, vdovy a zmrhaný, ná- podobně jedna každá osoba jde skrze čtyry dni, id est 4 dni. V čas lovení rybníků. Na lovení: Všichni nájemníci a podruzi jsou povinni a jdou na lovení rybníků; a jestli se jich nedostává, tehdy berou se na pomoc chalupníci z roboty. Na vožení ryb: Všichni šenkýři, mlynáři, též také chalupníci, který v jaké panské povinnosti jsou a na žádnou jinou robotu nejedou, jsou povinni a jedou na vožení ryb z rybníka do rybníka nebo na sádka; jestli ale se jich nedostává, tehdy berou se na pomoc sedláci z roboty. Na honbu neb nahánění zvěře. Vod jednoho každého sedláka, chalupníka a nájemníka (však mimo jejich roboty) jsou povinni a jdou v určitém čase každoročně jednou neb dvakráte po jedný osobě na naháňku. Přádlo jest povinnost, a zachovává se, každoročně z panskýho přediva mi- lostivé vrchnosti napřísti nebo za něj platiti, totiž jeden sedlák 2 štuky; dyby se nedalo, tehdy do důchodu 24 kr. Jeden chalupník 1 štuku, anebo za ni 12 kr. Posledně ale kdyby se mělo stát a se přitrefilo, čehož uchovej Bože, že by se v panských dvořích, ovčínách, neb v jakýmkoliv vrchnostenským stavení oheň nenadále vyskytnouti měl, neb skrze hrozné přívaly a povodně rybníky se trhaly, tehdy všichni sedláci, chalupníci, nájemníci a společně jinší všichni poddaní jsou povinni a pod nevyhnutedlným trestem zavázáni (mimo jejich roboty), a kdykoliv by se přitrefilo ve dne nebo v noci, dle starobylého spůsobu k bránění vším mož- ným spůsobem beze všeho odkladu se vynasnažiti na pomoc přispěti. Za tu vykonanou robotu z důchodu milostivé vrchnosti dle starobylého oby- čeje se jim dává a passíruje, totiž chleba neb obilí, chalupníkům všem, i těm, který v panský povinnosti jsou, každoročně za vybytou robotu vod sv. Jana až do sv. Vácslava, to jest za každej odbytej robotní den jeden bochníček 11/2 lib. chleba; v nedostatku semletí místo toho žita předního 2 věrtele 2 čtv. Oukolníkům všem nápodobně za každej vybytej den jim se dává chleba ná- sledovně, totiž: Za osm dní 8 bochníků po 11/2 lib., [činí] 12 liber. Za čtyry dni 4 bochníky po 11/2 lib., 6 liber. Piva. Rychtářům, kteří v čas žní k dělníkům deputýrováni jsou, aby tím lepší s ochotností panský dílo fedrovali a robotíře k němu napomínali,1) tehdy k ob- čerstvení a k posilnění z uznalosti každý den po dvou žejdlících piva se jim dává. 1) V č. 17 přidáno: a pobízeli, v č. 18: doháněli.
430 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Oukolníci: Jmenovitě šenkýři, mlynáři, nájemníci, baráčníci, podruzi a slou- hové, v čas žní jeden každý jest povinen a jde, nebo za sebe jednu statnou osobu pošle skrze osm dní, id est 8 dní. Item sámotní, jakož jsou podruzi, vdovci, podruhyně, vdovy a zmrhaný, ná- podobně jedna každá osoba jde skrze čtyry dni, id est 4 dni. V čas lovení rybníků. Na lovení: Všichni nájemníci a podruzi jsou povinni a jdou na lovení rybníků; a jestli se jich nedostává, tehdy berou se na pomoc chalupníci z roboty. Na vožení ryb: Všichni šenkýři, mlynáři, též také chalupníci, který v jaké panské povinnosti jsou a na žádnou jinou robotu nejedou, jsou povinni a jedou na vožení ryb z rybníka do rybníka nebo na sádka; jestli ale se jich nedostává, tehdy berou se na pomoc sedláci z roboty. Na honbu neb nahánění zvěře. Vod jednoho každého sedláka, chalupníka a nájemníka (však mimo jejich roboty) jsou povinni a jdou v určitém čase každoročně jednou neb dvakráte po jedný osobě na naháňku. Přádlo jest povinnost, a zachovává se, každoročně z panskýho přediva mi- lostivé vrchnosti napřísti nebo za něj platiti, totiž jeden sedlák 2 štuky; dyby se nedalo, tehdy do důchodu 24 kr. Jeden chalupník 1 štuku, anebo za ni 12 kr. Posledně ale kdyby se mělo stát a se přitrefilo, čehož uchovej Bože, že by se v panských dvořích, ovčínách, neb v jakýmkoliv vrchnostenským stavení oheň nenadále vyskytnouti měl, neb skrze hrozné přívaly a povodně rybníky se trhaly, tehdy všichni sedláci, chalupníci, nájemníci a společně jinší všichni poddaní jsou povinni a pod nevyhnutedlným trestem zavázáni (mimo jejich roboty), a kdykoliv by se přitrefilo ve dne nebo v noci, dle starobylého spůsobu k bránění vším mož- ným spůsobem beze všeho odkladu se vynasnažiti na pomoc přispěti. Za tu vykonanou robotu z důchodu milostivé vrchnosti dle starobylého oby- čeje se jim dává a passíruje, totiž chleba neb obilí, chalupníkům všem, i těm, který v panský povinnosti jsou, každoročně za vybytou robotu vod sv. Jana až do sv. Vácslava, to jest za každej odbytej robotní den jeden bochníček 11/2 lib. chleba; v nedostatku semletí místo toho žita předního 2 věrtele 2 čtv. Oukolníkům všem nápodobně za každej vybytej den jim se dává chleba ná- sledovně, totiž: Za osm dní 8 bochníků po 11/2 lib., [činí] 12 liber. Za čtyry dni 4 bochníky po 11/2 lib., 6 liber. Piva. Rychtářům, kteří v čas žní k dělníkům deputýrováni jsou, aby tím lepší s ochotností panský dílo fedrovali a robotíře k němu napomínali,1) tehdy k ob- čerstvení a k posilnění z uznalosti každý den po dvou žejdlících piva se jim dává. 1) V č. 17 přidáno: a pobízeli, v č. 18: doháněli.
Strana 431
Z let 1738, 1740. 431 Na obžinky. Po dokonalých žněch a sklízení všeho obilí passíruje se jim z důchodu panského na voběd jménem obžinky totiž: Všem společným a ke žním deputýrovaným rychtářům a robotířům dává se každoročně k vobědu, to jest: kus masa, hrách, kroupy neb buchty, chléb, díl ko- láčů, a k tomu truňk piva; jim pozorníkům ale (mimo té denně dané půl pinty) ještě ňákou porci, truňk piva. Však ale pozorníci zvlášť, a robotíři taky zvlášť jedí a pijou. Což vše podle vůle milostivé vrchnosti a uznalosti pilného díla se zachovává a jim uděluje. Že tyto vejše jmenovaný povinnosti tak a nejináče se zachovávají, a oni poddaní to vše pilně a poslušně vybejvají, jakož i takové nadání z důchodu se jim dává a passíruje, pro lepší důvěrnost toho tímto podpisem ruky mé vlastní s uží- vajícím sekrytem stvrzuju. Actum na kancelláři Pečecským dne 30. Novembris Opis tohoto záznamu o robotě opatřil vydavateli řed. Dr. J. V. Nováček. anno 1738. 224. 1740, 20. února: Dva šafáři na panství Pečeckém prosí rytíře Josefa Langra, arcibiskupského plnomocníka na tom zabaveném panství, aby jim nebylo zvyšováno nájemné z krav a z drůbeže. S odpovědí málo příznivou. Vysoce urozený a statečný rytíři, pane nám poddaným milostivě nakloněný. Vaší vy- soké Milosti v nejhlubčí poníženosti a pokoře přednášíme, kterak tak od našeho pana hejt- mana nám předestřeno bylo, že nyní od 1ma Januarii roku běžícího 1740 z toho nám milostivě svěřeného panského dobytka povinující omastek, totiž z jedné každé krávy po 50 librách másla in natura, a 2 fl. 30 kr. na místě sejra, jakož i z pernaté drůbeže, na místě prv z každého dvora odvádějících 35 fl. a 2 lib. prachového a 8 lib. draného peří, nyní 53 fl. 24 kr. 3 d. odváděti a platiti máme. Kterýžto ustanovení nejenom nám ubohým chudým pod- daným na velkou ujmu, ale i taky milostivé vrchnosti z následujících příčin by na škodu sloužilo; a to pro 1mo že s příčiny velmi málo se zdet vynacházejících pastev možné nejní, tolik omastku, jak předepsáno jest, odváděti; a pro 2do to máslo, které bychom do gwölbu odváděli, dle vejpovědi pana hejtmana nám každá libra jen po 7 kr. à conto našich povinností poražena býti má; což kdybychom my sobě sami takové máslo prodávali, přeci bysme jej v Kutný Hoře a v Kolíně někdy na 8 i taky na 9 kr. přivésti, jakož i pro 3tio při tom ten sejr tím snážej odbýti, a na tom nějakej větší zisk majíce, důchod milostivé vrchnosti tím spíše zapraviti mohli; a pro 4to tejkajíce se drůbeže pernaté, to nižádným spůsobem se k takovému platu, kterej dle milostivě vydané instrukcí Pu 53ho vystaven jest, přivoliti nesmíme; nebo my od Prahy velmi zdáleni jsouce, drůbež tak, jako okolo Prahy, speněžiti nemůžeme; an sice, kdyby nám to dle předešlého spůsobu milostivě dopřáno býti nemělo, my do těch největších restův (od kterýchž nás Bože chraň) bychom vpadnouti museli.
Z let 1738, 1740. 431 Na obžinky. Po dokonalých žněch a sklízení všeho obilí passíruje se jim z důchodu panského na voběd jménem obžinky totiž: Všem společným a ke žním deputýrovaným rychtářům a robotířům dává se každoročně k vobědu, to jest: kus masa, hrách, kroupy neb buchty, chléb, díl ko- láčů, a k tomu truňk piva; jim pozorníkům ale (mimo té denně dané půl pinty) ještě ňákou porci, truňk piva. Však ale pozorníci zvlášť, a robotíři taky zvlášť jedí a pijou. Což vše podle vůle milostivé vrchnosti a uznalosti pilného díla se zachovává a jim uděluje. Že tyto vejše jmenovaný povinnosti tak a nejináče se zachovávají, a oni poddaní to vše pilně a poslušně vybejvají, jakož i takové nadání z důchodu se jim dává a passíruje, pro lepší důvěrnost toho tímto podpisem ruky mé vlastní s uží- vajícím sekrytem stvrzuju. Actum na kancelláři Pečecským dne 30. Novembris Opis tohoto záznamu o robotě opatřil vydavateli řed. Dr. J. V. Nováček. anno 1738. 224. 1740, 20. února: Dva šafáři na panství Pečeckém prosí rytíře Josefa Langra, arcibiskupského plnomocníka na tom zabaveném panství, aby jim nebylo zvyšováno nájemné z krav a z drůbeže. S odpovědí málo příznivou. Vysoce urozený a statečný rytíři, pane nám poddaným milostivě nakloněný. Vaší vy- soké Milosti v nejhlubčí poníženosti a pokoře přednášíme, kterak tak od našeho pana hejt- mana nám předestřeno bylo, že nyní od 1ma Januarii roku běžícího 1740 z toho nám milostivě svěřeného panského dobytka povinující omastek, totiž z jedné každé krávy po 50 librách másla in natura, a 2 fl. 30 kr. na místě sejra, jakož i z pernaté drůbeže, na místě prv z každého dvora odvádějících 35 fl. a 2 lib. prachového a 8 lib. draného peří, nyní 53 fl. 24 kr. 3 d. odváděti a platiti máme. Kterýžto ustanovení nejenom nám ubohým chudým pod- daným na velkou ujmu, ale i taky milostivé vrchnosti z následujících příčin by na škodu sloužilo; a to pro 1mo že s příčiny velmi málo se zdet vynacházejících pastev možné nejní, tolik omastku, jak předepsáno jest, odváděti; a pro 2do to máslo, které bychom do gwölbu odváděli, dle vejpovědi pana hejtmana nám každá libra jen po 7 kr. à conto našich povinností poražena býti má; což kdybychom my sobě sami takové máslo prodávali, přeci bysme jej v Kutný Hoře a v Kolíně někdy na 8 i taky na 9 kr. přivésti, jakož i pro 3tio při tom ten sejr tím snážej odbýti, a na tom nějakej větší zisk majíce, důchod milostivé vrchnosti tím spíše zapraviti mohli; a pro 4to tejkajíce se drůbeže pernaté, to nižádným spůsobem se k takovému platu, kterej dle milostivě vydané instrukcí Pu 53ho vystaven jest, přivoliti nesmíme; nebo my od Prahy velmi zdáleni jsouce, drůbež tak, jako okolo Prahy, speněžiti nemůžeme; an sice, kdyby nám to dle předešlého spůsobu milostivě dopřáno býti nemělo, my do těch největších restův (od kterýchž nás Bože chraň) bychom vpadnouti museli.
Strana 432
432 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Pročež se k Vaší vysoké Milosti v tý nejhlubčí poníženosti ucházíme a poddaně žá- dáme, by ráčili tak milostiví býti a nám to při předešlém spůsobem zachovati a jednu každou celodojnou krávu po 7, prvotelku a jalovou krávu ale po 31/2 fl., jakož i drůbež zase jako prve proti z každého dvora placení 35 fl. peněz, též odvádění 2 lib. prachového a 8 lib. dra- ného peří milostivě pronajmouti ráčili. Naproti čemuž my se Vaší Milosti zavazujeme, každoročně všemožně naše povinnosti zapraviti a žádných dluhův nepřidělávati. Kteréžto žádající milosti se těšíce, jak za dlouhé regirování, tak za prodloužení věku Boha na našich nehodných modlitbách prositi budeme. Jenž na milostivou resolucí očekávajíce zůstáváme Vaší vysoké Milosti ponížení a poslušní oba poddaní Martin Horák, šafář dvora Pečeckého, a Václav Charaus, šafář dvora Nebovidského. Dto. praes. d. 20. Februarii Ao 1740 etc. Před vysoce urozeného a statečného rytíře pana Jozefa Ignatiusa z Langrů, pána na Staré Zetlici a Lukavici, Jeho vys. knížecí arcibiskupské milosti k rukoum kostelům a fundacím přišacovaného panství Pečeckého představeného plnomocníka, pána nám milostivého ponížená žádost od nás vnitř podepsaných. Nr. 42. Das Petschkauer Würtschaftsambt wird ohne ferner Widerrede und meiner Belästigung diese Pachtnutzung nach Ausweis der Instruction unmittelbar auf den neuen Fuess für dieses 1740. Jahr einfordern. Wegen den heurigen schlechten Jahr aber werde wegen der Müllichnutzung einem kleinen Nachlass, bis ich in voraus bei Ausgang des Jahrs die Auskunft deren Supplicanten guten Richtigkeitspflegung willen eingeholet haben werde, wie zu deferiren wissen. Welches Decisum aber unter der Ambtspflücht zu secretiren sein wird. Joseph von Langer m. p. Actum Prag d. 11. Julii Ao 1740. Nový opis z archivu zemského daroval vydavateli řed. Dr. V. J. Nováček. — Srovnej o mléčném AČ. XXIII. str. 34, 50, 71, 549. 225. Řád exekuční, vydaný českým místodržitelstvem dne 27. března 1744 o tom, kdy a kterak pomocí vojska má se dobývati kontribuce i jiné daně na poddaných a extraordinarium na vrchnostech. V úvodě a v článku 9. dává se vina vrchnostem a jich úředníkům, že daně od poddaných nebývají odváděny v čas pro panské útisky, jež se na ně uvalují; tyto byly zapovídány v robotním patentě císaře Karla VI. z 27. ledna 1738, zvláště v § 28 (AČ. XXIV. str. 190). V článku 10. jest zmínka o předešlém řádě exekučním, vydaném r. 1725 a 1737, a naznačuje se jeho obsah, pokud zůstal i dále v platnosti vedle tohoto nového řádu exekučního. My N. N. Její Milosti Uherské a České královny respective skutečné tejné a jiné raddy, komorníci, královští místodržící a nejvyšší úředlníci zemští v království Českém, všem společně a jednomu každému obzvláštně, jakého by stavu, důstojenství neb povolání byli, k vy- rozumění dáváme:
432 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Pročež se k Vaší vysoké Milosti v tý nejhlubčí poníženosti ucházíme a poddaně žá- dáme, by ráčili tak milostiví býti a nám to při předešlém spůsobem zachovati a jednu každou celodojnou krávu po 7, prvotelku a jalovou krávu ale po 31/2 fl., jakož i drůbež zase jako prve proti z každého dvora placení 35 fl. peněz, též odvádění 2 lib. prachového a 8 lib. dra- ného peří milostivě pronajmouti ráčili. Naproti čemuž my se Vaší Milosti zavazujeme, každoročně všemožně naše povinnosti zapraviti a žádných dluhův nepřidělávati. Kteréžto žádající milosti se těšíce, jak za dlouhé regirování, tak za prodloužení věku Boha na našich nehodných modlitbách prositi budeme. Jenž na milostivou resolucí očekávajíce zůstáváme Vaší vysoké Milosti ponížení a poslušní oba poddaní Martin Horák, šafář dvora Pečeckého, a Václav Charaus, šafář dvora Nebovidského. Dto. praes. d. 20. Februarii Ao 1740 etc. Před vysoce urozeného a statečného rytíře pana Jozefa Ignatiusa z Langrů, pána na Staré Zetlici a Lukavici, Jeho vys. knížecí arcibiskupské milosti k rukoum kostelům a fundacím přišacovaného panství Pečeckého představeného plnomocníka, pána nám milostivého ponížená žádost od nás vnitř podepsaných. Nr. 42. Das Petschkauer Würtschaftsambt wird ohne ferner Widerrede und meiner Belästigung diese Pachtnutzung nach Ausweis der Instruction unmittelbar auf den neuen Fuess für dieses 1740. Jahr einfordern. Wegen den heurigen schlechten Jahr aber werde wegen der Müllichnutzung einem kleinen Nachlass, bis ich in voraus bei Ausgang des Jahrs die Auskunft deren Supplicanten guten Richtigkeitspflegung willen eingeholet haben werde, wie zu deferiren wissen. Welches Decisum aber unter der Ambtspflücht zu secretiren sein wird. Joseph von Langer m. p. Actum Prag d. 11. Julii Ao 1740. Nový opis z archivu zemského daroval vydavateli řed. Dr. V. J. Nováček. — Srovnej o mléčném AČ. XXIII. str. 34, 50, 71, 549. 225. Řád exekuční, vydaný českým místodržitelstvem dne 27. března 1744 o tom, kdy a kterak pomocí vojska má se dobývati kontribuce i jiné daně na poddaných a extraordinarium na vrchnostech. V úvodě a v článku 9. dává se vina vrchnostem a jich úředníkům, že daně od poddaných nebývají odváděny v čas pro panské útisky, jež se na ně uvalují; tyto byly zapovídány v robotním patentě císaře Karla VI. z 27. ledna 1738, zvláště v § 28 (AČ. XXIV. str. 190). V článku 10. jest zmínka o předešlém řádě exekučním, vydaném r. 1725 a 1737, a naznačuje se jeho obsah, pokud zůstal i dále v platnosti vedle tohoto nového řádu exekučního. My N. N. Její Milosti Uherské a České královny respective skutečné tejné a jiné raddy, komorníci, královští místodržící a nejvyšší úředlníci zemští v království Českém, všem společně a jednomu každému obzvláštně, jakého by stavu, důstojenství neb povolání byli, k vy- rozumění dáváme:
Strana 433
Řád exekuční z 27. března 1744. 433 Jakož se dosaváde skusilo, že mnozí zeměobyvatelé, — nepozorujíce kolikerá naše prošlá nařízení, též pohnutelná představování nynějších vojenských běhů, neméně k zapravení obecných břemen učiněná prospěšná napomenutí, — s povinným odvodem kontribučenské po- vinnosti, ne tak pro nemožnost, jako tím víc z navyklé váhavosti, obzvláštně ale pro ty od vrchností a tím víc od jejich hospodářských officírů kontribuentům působující nesnáze, skrz mnohokrát samotné z kontribučenské kassy salírování kontribuční počet vedoucích, a jiné kontribucí se netejkající přirážky, též domácně bez gruntu a práva na ně ukládající daně, k nemalé škodě a zkáze universí spátky zůstali. Čemuž dáleji tím míň schovívati se může, an při nynějších okolostojičnostech k zachování královské armády a k zastoupení nesmírných vojenských příprav, tolikéž k zapravení těch posloupně přicházejících vojenských assignací, aby takový resty od všech země obyvatelů stejně, jak od jednoho, tak od druhýho se vymá- haly, sama slušnost tomu míti chce. Z té tedy příčiny od pánů stavů, z příležitosti toho ustanoviti resolvirovaného zemského vojska spolu snešeno a zavřeno bylo, aby budoucně ta před tím již v tomto království pozorovaná vojenská exekucí, — prostředkem těch při opá- čeném zemském vojsku ustanovených dvanácti], a v každém kraji stojící jedné kompagniji, se vynacházejícího osm a čtyrycet mužů regulirovaného vojska — zase uvedena a obnovena byla. Aby ale královští páni městští a krajští hejtmané, též jeden každý o tom exekutorním spůsobu a pravidle dokonalé povědomosti nabýti mohl, 1. mají páni krajští hejtmané od těch v každém kraji ustanovených filiálních vejběrčích vždycky desátýho každýho měsíce, totiž po jejich příjezdu z Prahy, z jejich příbytků neb štací, Kouřimští, Rakovničtí a Berounští páni krajští ale z královské vrchní berně měsíčné restů tabelly skrz svý obyčejný krajský posly (což oni gratis a jeden po druhým vykonati povinni budou) vyzdvihnouti. 2. Obdrživše takové tabelly a spatřivše, která panství a místa to na ně repartirované militare ordinarium v následujících vyměřených lhůtách neodvedli; exekutorní patent vyho- toviti, do něho ona s exekucí stiženu býti mající místa, podotknouce a specificirujíce zejména to restirující quantum, potáhnouti, pak k tomu v každým kraji od zemského vojska se vyna- cházející kompagnije kommandirujícímu hejtmanu, neb v jeho nepřítomnosti lieutenantovi k tomu cíli a konci přislati, aby on ihned ty pod svou správou stojící regulirované muže na taková váhavá místa vyslati, a vedle krajsko - úředního patentu vojenskou exekucí vlo- žiti mohl. 3. Ačkoli dáleji sneseno bylo, na příklad onoho v 1715. roce v obyčeji bývalého spůsobu v exequirování pokračovati, kdežto na 400 zl. jeden, následovně ad duplum dva, na triplum tři, na quadruplum čtyři exequenti, a tak dále, kdekoli by na jednom kontribucí podrobeném místě při restích to quantum respectivum od čtyr a osmi set (o čemž nížeji následovati bude) k natrefení bylo, víc exequentů se vložilo, a jmenem exekucí od jednoho sta ročně respective 12 a 6 pro cento pro universo se platilo. 4. Nic však méně týž spůsob takto se rozuměti musí, že totiž za měsíc listopad, pro- sinec, leden, únor, březen a duben, též září a říjen ročně 12 pro cento neboližto denně dva krejcary, za máj, červen, červenec a srpen ročně 6 pro cento aneb denně 1 kr. pro universo při odvodu restu u filialní kasy zapraviti se má. 5. Poněvadž odvod kontribucí od měsíce k měsíci, nebo aspoň nejméně quartaliter dojista státi se má; však páni krajští hejtmané vidíce, že za listopad v listopadu se neplatí, Archiv Český XXIX. 55
Řád exekuční z 27. března 1744. 433 Jakož se dosaváde skusilo, že mnozí zeměobyvatelé, — nepozorujíce kolikerá naše prošlá nařízení, též pohnutelná představování nynějších vojenských běhů, neméně k zapravení obecných břemen učiněná prospěšná napomenutí, — s povinným odvodem kontribučenské po- vinnosti, ne tak pro nemožnost, jako tím víc z navyklé váhavosti, obzvláštně ale pro ty od vrchností a tím víc od jejich hospodářských officírů kontribuentům působující nesnáze, skrz mnohokrát samotné z kontribučenské kassy salírování kontribuční počet vedoucích, a jiné kontribucí se netejkající přirážky, též domácně bez gruntu a práva na ně ukládající daně, k nemalé škodě a zkáze universí spátky zůstali. Čemuž dáleji tím míň schovívati se může, an při nynějších okolostojičnostech k zachování královské armády a k zastoupení nesmírných vojenských příprav, tolikéž k zapravení těch posloupně přicházejících vojenských assignací, aby takový resty od všech země obyvatelů stejně, jak od jednoho, tak od druhýho se vymá- haly, sama slušnost tomu míti chce. Z té tedy příčiny od pánů stavů, z příležitosti toho ustanoviti resolvirovaného zemského vojska spolu snešeno a zavřeno bylo, aby budoucně ta před tím již v tomto království pozorovaná vojenská exekucí, — prostředkem těch při opá- čeném zemském vojsku ustanovených dvanácti], a v každém kraji stojící jedné kompagniji, se vynacházejícího osm a čtyrycet mužů regulirovaného vojska — zase uvedena a obnovena byla. Aby ale královští páni městští a krajští hejtmané, též jeden každý o tom exekutorním spůsobu a pravidle dokonalé povědomosti nabýti mohl, 1. mají páni krajští hejtmané od těch v každém kraji ustanovených filiálních vejběrčích vždycky desátýho každýho měsíce, totiž po jejich příjezdu z Prahy, z jejich příbytků neb štací, Kouřimští, Rakovničtí a Berounští páni krajští ale z královské vrchní berně měsíčné restů tabelly skrz svý obyčejný krajský posly (což oni gratis a jeden po druhým vykonati povinni budou) vyzdvihnouti. 2. Obdrživše takové tabelly a spatřivše, která panství a místa to na ně repartirované militare ordinarium v následujících vyměřených lhůtách neodvedli; exekutorní patent vyho- toviti, do něho ona s exekucí stiženu býti mající místa, podotknouce a specificirujíce zejména to restirující quantum, potáhnouti, pak k tomu v každým kraji od zemského vojska se vyna- cházející kompagnije kommandirujícímu hejtmanu, neb v jeho nepřítomnosti lieutenantovi k tomu cíli a konci přislati, aby on ihned ty pod svou správou stojící regulirované muže na taková váhavá místa vyslati, a vedle krajsko - úředního patentu vojenskou exekucí vlo- žiti mohl. 3. Ačkoli dáleji sneseno bylo, na příklad onoho v 1715. roce v obyčeji bývalého spůsobu v exequirování pokračovati, kdežto na 400 zl. jeden, následovně ad duplum dva, na triplum tři, na quadruplum čtyři exequenti, a tak dále, kdekoli by na jednom kontribucí podrobeném místě při restích to quantum respectivum od čtyr a osmi set (o čemž nížeji následovati bude) k natrefení bylo, víc exequentů se vložilo, a jmenem exekucí od jednoho sta ročně respective 12 a 6 pro cento pro universo se platilo. 4. Nic však méně týž spůsob takto se rozuměti musí, že totiž za měsíc listopad, pro- sinec, leden, únor, březen a duben, též září a říjen ročně 12 pro cento neboližto denně dva krejcary, za máj, červen, červenec a srpen ročně 6 pro cento aneb denně 1 kr. pro universo při odvodu restu u filialní kasy zapraviti se má. 5. Poněvadž odvod kontribucí od měsíce k měsíci, nebo aspoň nejméně quartaliter dojista státi se má; však páni krajští hejtmané vidíce, že za listopad v listopadu se neplatí, Archiv Český XXIX. 55
Strana 434
434 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: můžou sice k tomu prosinec a leden prominouti; naproti tomu ale za listopad v měsíci únoru, tolikéž za prosinec v březnu, a tak dáleji od měsíce k měsíci exekucí vložiti a exekutorní patent od krajské kompagnije kommendirujícímu hejtmanu aneb v jeho nepřítomnosti lieute- nantovi odevzdati, a s exekucí naddotčeným spůsobem tak dlouho pokračovati mají, pokudžby zrostlý dluh docela zapraven nebyl. Naproti čemuž samo v sobě se vyrozumívá, když nějaké místo restirující kontribuci tak daleko zaplatí, že zouplna za tři měsíce v restu nepozůstává, tam exekucí ihnedky vyzdvihnouti zapotřebí jest. 6. Byvši spolu taky ustanoveno, že ti od zemského vojska vloženu býti mající exe- kutoři jedině ze svého od země požívajícího platu živi býti, a od toho místa, na kterém exe- quirují, ani na jídle ani na pití, tím míň pod jakýmkoli jiným fochem, mimo přeležení (rozumějíc skrz to užití tepla, ohně, světla a noclehu) nic žádati nemají; tak taky ten v každým kraji kompagniji krajskou kommendirující těm na exekuci vysílajícím mužům pro tempore absentiae a tak dlouho, dokavád za exekutory potřebováni budou, jmenem jejich platu 7 krej- carů denně vyplatiti, a oni z téhož platu živi býti mají. 7. Jestli by při jednom neb druhém místě rest k exequirování podrobenou summou od 400 a 800 zl. nevysáhl, tříměsíčná lhůta by ale předce již byla prošla, tak má se v týmž kraji víc míst spolu vzíti, a to prostředkem krajsko-úředního kommendirujícímu hejtmanu odeslaného exekutorního patentu se oznámiti; což on skrz vyslané exekutory menším místám ihned oznámiti a podle toho exekuci vložiti, neméně takovou na tom místě, které nejvíc restyruje, předně zaraziti a s ní tak dlouho pokračovati povinen bude, ažby celý dluh zaplacen neb exekucí od krajských úřadů zase vyzdvižena nebyla. Což rovně při větších místách a pan- stvích pozorovati se má, totiž že exekucí pokaždé u většího dlužníka, a kdyby to neprospí- valo, u rychtáře místa, i v dálším průtahu u samýho kontribučního do jeho příbytku se vloží, an exequent taky z exequirujícího místa ne dříve odejíti, však ale, ačkoli víc míst k exequi- rování má, přece víc nic než těch sobě vyměřených 7 krejcarů od hejtmana užíti má, až by při filialní kase s odvodem dluhu přes exekutorní povinnost respektive 12 a 6 kr. se zapravilo. A to jest, co se restů běžícího roku dotýče. 8. Tejkajíce se ale restů minulýho 1743. roku, rovně i ty prv praveným spůsobem s exekucí vymáhati, naproti tomu ale všecky jiné privátní exekucí vyzdvihnouti, a od 1. března běžícího 1744. roku, a to sice od ordinario 6, od extraordinario ale 12 pro cento jmenem exekucí při odvodu dluhu zapravovati se mají, a to rovně tak dlouho, až by celý dluh zaplacen, nebo exequent spátky povolán nebyl. 9. Jestli by ale nadepsaný exequirování spůsob vesměs doufajícího oučinku nedosáhl, následovně jedno neb druhé místo by předce dáleji v váhavosti vězelo, neboližto z pouhé nemožnosti s povinostma v čase vystačiti nemohlo, páni krajští hejtmané, — na jejichžto pilnost, přičinění a bedlivý řetel, neméně aby oni sami svá praestanda v určitým čase zapravili a tudy obyvatelům dobrý příklad dali, mnoho záleží, — vidíce protivný oučinek, mají se osobně na taková místa vyzdvihnouti, a tam, odkud taková váhavost neb nemožnost pochází, gruntovně a místně vyšetřiti; následovně: zdaliž kontribuenti od vrchností, a v jejich nepří- tomnosti od hospodářských officírů s jinýma na ně uvalujícíma, v urbářích nezaloženýma nebo od starodávna nebývalýma povinostma a daněma přetaženi nejsou, též jak s kontribucí se hospodaří; neméně zdaliž vrchnosti, kde nějaké kontribučenské pole k svýmu užitku přitáhly, pro rata dle slušnosti k všeobecným břemenám s patřící částkou přispívají; neboližto [zdaž]
434 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: můžou sice k tomu prosinec a leden prominouti; naproti tomu ale za listopad v měsíci únoru, tolikéž za prosinec v březnu, a tak dáleji od měsíce k měsíci exekucí vložiti a exekutorní patent od krajské kompagnije kommendirujícímu hejtmanu aneb v jeho nepřítomnosti lieute- nantovi odevzdati, a s exekucí naddotčeným spůsobem tak dlouho pokračovati mají, pokudžby zrostlý dluh docela zapraven nebyl. Naproti čemuž samo v sobě se vyrozumívá, když nějaké místo restirující kontribuci tak daleko zaplatí, že zouplna za tři měsíce v restu nepozůstává, tam exekucí ihnedky vyzdvihnouti zapotřebí jest. 6. Byvši spolu taky ustanoveno, že ti od zemského vojska vloženu býti mající exe- kutoři jedině ze svého od země požívajícího platu živi býti, a od toho místa, na kterém exe- quirují, ani na jídle ani na pití, tím míň pod jakýmkoli jiným fochem, mimo přeležení (rozumějíc skrz to užití tepla, ohně, světla a noclehu) nic žádati nemají; tak taky ten v každým kraji kompagniji krajskou kommendirující těm na exekuci vysílajícím mužům pro tempore absentiae a tak dlouho, dokavád za exekutory potřebováni budou, jmenem jejich platu 7 krej- carů denně vyplatiti, a oni z téhož platu živi býti mají. 7. Jestli by při jednom neb druhém místě rest k exequirování podrobenou summou od 400 a 800 zl. nevysáhl, tříměsíčná lhůta by ale předce již byla prošla, tak má se v týmž kraji víc míst spolu vzíti, a to prostředkem krajsko-úředního kommendirujícímu hejtmanu odeslaného exekutorního patentu se oznámiti; což on skrz vyslané exekutory menším místám ihned oznámiti a podle toho exekuci vložiti, neméně takovou na tom místě, které nejvíc restyruje, předně zaraziti a s ní tak dlouho pokračovati povinen bude, ažby celý dluh zaplacen neb exekucí od krajských úřadů zase vyzdvižena nebyla. Což rovně při větších místách a pan- stvích pozorovati se má, totiž že exekucí pokaždé u většího dlužníka, a kdyby to neprospí- valo, u rychtáře místa, i v dálším průtahu u samýho kontribučního do jeho příbytku se vloží, an exequent taky z exequirujícího místa ne dříve odejíti, však ale, ačkoli víc míst k exequi- rování má, přece víc nic než těch sobě vyměřených 7 krejcarů od hejtmana užíti má, až by při filialní kase s odvodem dluhu přes exekutorní povinnost respektive 12 a 6 kr. se zapravilo. A to jest, co se restů běžícího roku dotýče. 8. Tejkajíce se ale restů minulýho 1743. roku, rovně i ty prv praveným spůsobem s exekucí vymáhati, naproti tomu ale všecky jiné privátní exekucí vyzdvihnouti, a od 1. března běžícího 1744. roku, a to sice od ordinario 6, od extraordinario ale 12 pro cento jmenem exekucí při odvodu dluhu zapravovati se mají, a to rovně tak dlouho, až by celý dluh zaplacen, nebo exequent spátky povolán nebyl. 9. Jestli by ale nadepsaný exequirování spůsob vesměs doufajícího oučinku nedosáhl, následovně jedno neb druhé místo by předce dáleji v váhavosti vězelo, neboližto z pouhé nemožnosti s povinostma v čase vystačiti nemohlo, páni krajští hejtmané, — na jejichžto pilnost, přičinění a bedlivý řetel, neméně aby oni sami svá praestanda v určitým čase zapravili a tudy obyvatelům dobrý příklad dali, mnoho záleží, — vidíce protivný oučinek, mají se osobně na taková místa vyzdvihnouti, a tam, odkud taková váhavost neb nemožnost pochází, gruntovně a místně vyšetřiti; následovně: zdaliž kontribuenti od vrchností, a v jejich nepří- tomnosti od hospodářských officírů s jinýma na ně uvalujícíma, v urbářích nezaloženýma nebo od starodávna nebývalýma povinostma a daněma přetaženi nejsou, též jak s kontribucí se hospodaří; neméně zdaliž vrchnosti, kde nějaké kontribučenské pole k svýmu užitku přitáhly, pro rata dle slušnosti k všeobecným břemenám s patřící částkou přispívají; neboližto [zdaž]
Strana 435
Řád exekuční z 27. března 1744. 435 oni a hospodářští officíři někde do kontribučenské kasy nesáhli, aneb dokonce officírové s tako- výma penězi nešantročejí, — přísně a ostře inquirirovati, pak od času k času toho okolo- stojičnou a jistou správu (aby dle povahy věci ihned prostředek učiněn býti mohl) sem zanésti; i dáleji taky o tom vědouce, že ty od filiálních vejběrčích obdržené měsíčné restů tabelly po vyjití jednoho každého měsíce s doložením, od kterýho dne, s kolika muži, a kam exekucí vložena byla, rovně sem určitě odeslati mají. 10. Jakož extraordinarium ještě dáleji s sequestrirováním vrchnostlivých důchodů dobývati, a od něho poenale po prošlým určitým terminu, též přes něj tříměsíčním promi- nutím (ku příkladu, když první termin posledního června, ani v týmž ani v následujících měsících červenci, srpnu a září se neodvede), 12 pro cento poenale u filiální kasy zapraviti; rekrutní a rimontních koňů peníze ale, tím spůsobem s masa zbírka, vykoupená tabáční daň, s naddotknutou vojenskou exekucí vymáhati, a touž měrou, jako strany ordinarii aneb kontribucí poenale po vyjití třích měsíců při odvodu pozorovati. Naproti tomu k vychování dané assignací neb tak nazvaný Verpflegscheiny, maršovní outraty a jiné bonifikací, pokaždé od exequirovaného quanto defalcirovati, ano i dáleji to, co v tomto novým exekutorním řádu vedle těch v 1725. a 1737. roce vyhlášených pravidel změněno není, pozorovati se má; obzvláštně co se tam tehdáž regulirovaného přijmutí, partialního placení při filialních kasách, vynaleznutého spůsobu rychlého odbejvání a quitování, vyvexlování partikulárních filialkassírských naproti berničným hlavním quitancím, každoročních pořádností mezi vrchnostmi a poddanýma, časného vrchnostlivého subrepartirování a vyupomínání kontribucí, pozorování berničných knížek a těm podobných věcí dotýče. Při kterémžto vyměření opáčenýho roku 1725 tištěnýho a publikovanýho exekutorního řádu, a přes to vše in specie strany vrchnostlivých subreparticí při té Její [t. j. Jeho] Milosti slavné paměti císaře Karla toho jména Šestýho roku 1731 prošlé nejmilostivější resolucí ještě dáleji se pozůstavuje.*) *) Zde se rozumí nepochybně ta resoluce císaře Karla VI. o reparticích, jejíž obsah se opakuje v robotním patentě z 27. ledna 1738 § 29 (AČ. XXIV. str. 191); tam však resoluce se klade ke dni 7. září 1730, a jen vysvětlující dodavek k 13. září 1731. Podle čehož společní páni městští a krajští hejtmané nejen, anobrž i páni země- obyvatelové se říditi, a tím Její královské Milosti nejmilostivější mínění a vůli vyplniti věděti budou a mají. Dán na hradě Pražským dne 27. měsíce března léta páně 1744. Z původní vyhlášky, tištěné na 3 listech foliových, kterouž z archivu zemského mi půjčil řed. Dr. V. J. Nováček. Srovnej pozměněný text německý z 16. bř. 1747 níže. Téhož dne 27. března 1744 vyšel patent „za příčinou vyzdvižení a ustanovení zem- ského vojska,“ který mluvil také o vojenských exekutořích, a sice o něco více, nežli se stalo v úvodě k řádu přítomnému. Pravíť se tam, „že z toho dosaváde pohromadě majícího zemského vojska dvanáct obzvláštních zemských kompanijí se vyzdvihne, s obdankovanými vojáky doplní, a do každého kraje jedna kompanije se poukáže, jichžto spořádání, dohromady postavení, montirování a placení ex parte universi se obstarává; k čemuž ale tuto ještě gaže neb platy těm při oných 105 privátních kompanijích ustanovenu býti majícím zástupníkům neb tak řečeným lieutenantům přistupuje, an každý z nich jmenem takového platu nápodobně ex universo 15 zl. měsíčně užíti má“. Tolik bylo vyňato z patentu od 27. bř. 1744 a pojato do vyhlášky ze 14. dubna 1744, kterou místodržitelstvo ohlašovalo obyvatelům země, že stavové toho dne usnesli se, uložiti jistou sbírku na kapitálisty, ze které by se platily útraty na ono 55*
Řád exekuční z 27. března 1744. 435 oni a hospodářští officíři někde do kontribučenské kasy nesáhli, aneb dokonce officírové s tako- výma penězi nešantročejí, — přísně a ostře inquirirovati, pak od času k času toho okolo- stojičnou a jistou správu (aby dle povahy věci ihned prostředek učiněn býti mohl) sem zanésti; i dáleji taky o tom vědouce, že ty od filiálních vejběrčích obdržené měsíčné restů tabelly po vyjití jednoho každého měsíce s doložením, od kterýho dne, s kolika muži, a kam exekucí vložena byla, rovně sem určitě odeslati mají. 10. Jakož extraordinarium ještě dáleji s sequestrirováním vrchnostlivých důchodů dobývati, a od něho poenale po prošlým určitým terminu, též přes něj tříměsíčním promi- nutím (ku příkladu, když první termin posledního června, ani v týmž ani v následujících měsících červenci, srpnu a září se neodvede), 12 pro cento poenale u filiální kasy zapraviti; rekrutní a rimontních koňů peníze ale, tím spůsobem s masa zbírka, vykoupená tabáční daň, s naddotknutou vojenskou exekucí vymáhati, a touž měrou, jako strany ordinarii aneb kontribucí poenale po vyjití třích měsíců při odvodu pozorovati. Naproti tomu k vychování dané assignací neb tak nazvaný Verpflegscheiny, maršovní outraty a jiné bonifikací, pokaždé od exequirovaného quanto defalcirovati, ano i dáleji to, co v tomto novým exekutorním řádu vedle těch v 1725. a 1737. roce vyhlášených pravidel změněno není, pozorovati se má; obzvláštně co se tam tehdáž regulirovaného přijmutí, partialního placení při filialních kasách, vynaleznutého spůsobu rychlého odbejvání a quitování, vyvexlování partikulárních filialkassírských naproti berničným hlavním quitancím, každoročních pořádností mezi vrchnostmi a poddanýma, časného vrchnostlivého subrepartirování a vyupomínání kontribucí, pozorování berničných knížek a těm podobných věcí dotýče. Při kterémžto vyměření opáčenýho roku 1725 tištěnýho a publikovanýho exekutorního řádu, a přes to vše in specie strany vrchnostlivých subreparticí při té Její [t. j. Jeho] Milosti slavné paměti císaře Karla toho jména Šestýho roku 1731 prošlé nejmilostivější resolucí ještě dáleji se pozůstavuje.*) *) Zde se rozumí nepochybně ta resoluce císaře Karla VI. o reparticích, jejíž obsah se opakuje v robotním patentě z 27. ledna 1738 § 29 (AČ. XXIV. str. 191); tam však resoluce se klade ke dni 7. září 1730, a jen vysvětlující dodavek k 13. září 1731. Podle čehož společní páni městští a krajští hejtmané nejen, anobrž i páni země- obyvatelové se říditi, a tím Její královské Milosti nejmilostivější mínění a vůli vyplniti věděti budou a mají. Dán na hradě Pražským dne 27. měsíce března léta páně 1744. Z původní vyhlášky, tištěné na 3 listech foliových, kterouž z archivu zemského mi půjčil řed. Dr. V. J. Nováček. Srovnej pozměněný text německý z 16. bř. 1747 níže. Téhož dne 27. března 1744 vyšel patent „za příčinou vyzdvižení a ustanovení zem- ského vojska,“ který mluvil také o vojenských exekutořích, a sice o něco více, nežli se stalo v úvodě k řádu přítomnému. Pravíť se tam, „že z toho dosaváde pohromadě majícího zemského vojska dvanáct obzvláštních zemských kompanijí se vyzdvihne, s obdankovanými vojáky doplní, a do každého kraje jedna kompanije se poukáže, jichžto spořádání, dohromady postavení, montirování a placení ex parte universi se obstarává; k čemuž ale tuto ještě gaže neb platy těm při oných 105 privátních kompanijích ustanovenu býti majícím zástupníkům neb tak řečeným lieutenantům přistupuje, an každý z nich jmenem takového platu nápodobně ex universo 15 zl. měsíčně užíti má“. Tolik bylo vyňato z patentu od 27. bř. 1744 a pojato do vyhlášky ze 14. dubna 1744, kterou místodržitelstvo ohlašovalo obyvatelům země, že stavové toho dne usnesli se, uložiti jistou sbírku na kapitálisty, ze které by se platily útraty na ono 55*
Strana 436
436 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: zemské vojsko i úroky z dluhů, jež stavové nedávno učinili; vyhláška chlácholí obyvatele, že ta sbírka „k ochraně země a jednoho každého vlastní jistoty, na žádný spůsob ale na dlouho- trvalost nesměřuje,“ alebrž zase přestane, jakmile ordinární kontribuent po nabytí pokoje sobě trochu oddechnouti moci bude. (Vyhláška ze 14. dubna 1744, tištěná na 2 listech, v archivě zemském.) 226. Řád exekuční, vydaný českým místodržitelstvem dne 16. března 1747, kterak má se dobývati kontribuce a jiné daně na poddaných a extra- ordinarium na vrchnostech. Tento řád větším dílem srovnává se s exekučním řádem z 27. března 1744 (tištěným zde str. 432, č. 225), z něhož povstal, ukazuje však také četné změny věcného obsahu a jest obšírnější. Též za příčinou moderní tehdáž ošklivosti slohu a schátralosti úřední češtiny i němčiny jest dobře srovnávati oba řády mezi sebou. Neue Exekutionsordnung in materia Tributoria im Königreich Böheim. Demnach bishero wahrgenommen worden, dass die von einem hochlöbl. königl. Guverno von Zeit zu Zeit erlassene, die Entrichtung des von denen hochlöbl. Herren Ständen verwilligt- und ausgeschriebenen Contributionalis, dann anderen Nebenprästationen, nicht minder auch des obrigkeitlichen Extraordinarii betreffende theils heilsam und bewegliche, theils auch geschärfte Verordnungen, weder auch die untern 27. Martii des 1744 Jahrs vermittelst der königl. Land-Miliz angeordnete Executiones den vorgesetzten Effekt und Fortgang nicht erreichen, sondern jedannoch in Abtragung deren Praestandorum publicorum eine solche Lauig- und Langsamkeit hervorscheinet, welche auch in der Zurucksicht deren ausgestandenen Kriegskalamitäten nicht länger gestattet werden kann; und sich leicht muthmassen lasset, dass vieler Orten nicht so aus einer wahren Unvermögenheit, als vielmehr aus einer ange- wöhnten Morosität, besonders aber durch nicht genugsame Betreibung deren königl. Herren Kreis- und Stadthaubtleuten, wie nicht weniger von der geringen Einsicht deren Obrigkeiten, die da ihren Wirthschaftsbeamten hierinnen theils freie Hand, und dem Kontributionswesen öfters verschiedene Belästigungen zufügen, dann den armen Unterthan nichts angehende Zuschläge, wie auch einheimische, so ungegründet als unbefugte Anlangen machen lassen, die angewachsene Kontributional- und andere Restantien zu nicht geringen Schaden und Nachteil des allgemeinen Wesens herrühren; und nun, wie vorgemeldet, derlei Langsamkeit und Moro- sität längerhin um so weniger zu verstatten die Zeit und Umstände zulassen, als bei denen nach [noch] vorwaltenden kriegerischen Zeitläuften und zu derselben Fortführung die kostbare Erfordernussen, dann die von Zeit zu Zeit von ah. Orten erfolgende Assignationes und Anwei- sungen hiervon bestritten werden müssen, mithin die landtägliche ordinari- und extraordinari, dann andere Nebenverwilligungen nicht allein in re, sondern auch in tempore, wie von einem Landesinwohner, so von dem andern eingetrieben zu werden, ohnedeme die Billigkeit erfordert:
436 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: zemské vojsko i úroky z dluhů, jež stavové nedávno učinili; vyhláška chlácholí obyvatele, že ta sbírka „k ochraně země a jednoho každého vlastní jistoty, na žádný spůsob ale na dlouho- trvalost nesměřuje,“ alebrž zase přestane, jakmile ordinární kontribuent po nabytí pokoje sobě trochu oddechnouti moci bude. (Vyhláška ze 14. dubna 1744, tištěná na 2 listech, v archivě zemském.) 226. Řád exekuční, vydaný českým místodržitelstvem dne 16. března 1747, kterak má se dobývati kontribuce a jiné daně na poddaných a extra- ordinarium na vrchnostech. Tento řád větším dílem srovnává se s exekučním řádem z 27. března 1744 (tištěným zde str. 432, č. 225), z něhož povstal, ukazuje však také četné změny věcného obsahu a jest obšírnější. Též za příčinou moderní tehdáž ošklivosti slohu a schátralosti úřední češtiny i němčiny jest dobře srovnávati oba řády mezi sebou. Neue Exekutionsordnung in materia Tributoria im Königreich Böheim. Demnach bishero wahrgenommen worden, dass die von einem hochlöbl. königl. Guverno von Zeit zu Zeit erlassene, die Entrichtung des von denen hochlöbl. Herren Ständen verwilligt- und ausgeschriebenen Contributionalis, dann anderen Nebenprästationen, nicht minder auch des obrigkeitlichen Extraordinarii betreffende theils heilsam und bewegliche, theils auch geschärfte Verordnungen, weder auch die untern 27. Martii des 1744 Jahrs vermittelst der königl. Land-Miliz angeordnete Executiones den vorgesetzten Effekt und Fortgang nicht erreichen, sondern jedannoch in Abtragung deren Praestandorum publicorum eine solche Lauig- und Langsamkeit hervorscheinet, welche auch in der Zurucksicht deren ausgestandenen Kriegskalamitäten nicht länger gestattet werden kann; und sich leicht muthmassen lasset, dass vieler Orten nicht so aus einer wahren Unvermögenheit, als vielmehr aus einer ange- wöhnten Morosität, besonders aber durch nicht genugsame Betreibung deren königl. Herren Kreis- und Stadthaubtleuten, wie nicht weniger von der geringen Einsicht deren Obrigkeiten, die da ihren Wirthschaftsbeamten hierinnen theils freie Hand, und dem Kontributionswesen öfters verschiedene Belästigungen zufügen, dann den armen Unterthan nichts angehende Zuschläge, wie auch einheimische, so ungegründet als unbefugte Anlangen machen lassen, die angewachsene Kontributional- und andere Restantien zu nicht geringen Schaden und Nachteil des allgemeinen Wesens herrühren; und nun, wie vorgemeldet, derlei Langsamkeit und Moro- sität längerhin um so weniger zu verstatten die Zeit und Umstände zulassen, als bei denen nach [noch] vorwaltenden kriegerischen Zeitläuften und zu derselben Fortführung die kostbare Erfordernussen, dann die von Zeit zu Zeit von ah. Orten erfolgende Assignationes und Anwei- sungen hiervon bestritten werden müssen, mithin die landtägliche ordinari- und extraordinari, dann andere Nebenverwilligungen nicht allein in re, sondern auch in tempore, wie von einem Landesinwohner, so von dem andern eingetrieben zu werden, ohnedeme die Billigkeit erfordert:
Strana 437
Řád exekuční ze 16. března 1747. 437 Als hat man in allen dessen Erwägung vor nöthig befunden, zur Erreichung dieses ohnedeme billigen Endzweckes eine durchgehende Regel vorzuschreiben, wie und auf was Weis, sowohl das Contributionale, als auch die Nebenpraestationes führohin eingetrieben, und nach der Verfallzeit exequiret werden sollen? folgbar vermittelst der königl. Land-Miliz, nämlich durch die darbei befindliche zwölf Kreiskompagnien, gegenwärtige neue Exekutionsordnung folgendergestalten zu stabiliren. Es werden nämlichen: 1. Die königl. Herren Kreishaubtleute, von denen in jeden Kreis angestellten Filial- einnehmern allstäts den 12. eines jeden Monats, dass ist nach ihrer Zuruckkunft von Prag ex loco stationis, respectu deren um Prag gelegenen Kaurzimer, Rakonitzer und Berauner Kreisen aber bei dem königl. Obersteueramt, die monatliche Restantientabellen durch ihre gewöhnliche Kreisboten, welche solches gratis und allernative zu thun schuldig seind, die königl. Herren Stadthaubtleute aber durch ihre Ordonanzen ebenfalls bei dem königl. Obersteueramt erheben und um so gewiss- und punctualer abholen zu lassen haben, als gedachte Filialeinnehmere allmonatlich den eigenen Tag, an welchen diese Abholung geschehen, anzuzeigen instruiret worden seind. 2. Nach Erhaltung dieser Restantientabellen und Ersehung, welche Dominien und Oerter des [das] auf sie repartirte Militare Ordinarium, Extraordinarium, Rekrouten- und Rimonta-, dann Fleischkreuzer und Tabackgelder in denen ausgesetzten Fristen nicht entrichtet haben? werden die königliche Herren Kreishaubtleute hieraus einen Extract zu formiren, und förderist darein jene Resten, welche von dem königl. Guverno am ersten einzutreiben, werden angeordnet werden, und welche von anderen am allermeisten pressant seind und sine mora entrichtet werden müssen; welcher Orten aber derlei Resten nicht befindlich wären, sodann die Ausstände auf jene Rubriquen deren ältern Jahren (verstehet sich ab anno 1743 anfan- gend) einzuziehen; und wo endlich derer keine vorfindig sein sollten, die auf das Currens ausstehende Resten, dass ist, wo die Verfallzeit allschon verstrichen, zu extrahiren; und solchergestallt eine Rubrique nach der andern, und nicht alle auf einmal (gestalten solche eben auf einmal heraus zu pressen so untunlich als ohne Effekt sein würde) zu exequiren; nach diesen aber ein Executions-Patent unter ihrer Unterschrift und Petschaftsfertigung ausfertigen, darinnen die mit der Execution zu belegen kommende Örter mit Specificirung des restirenden Quanti de nomine aussetzen, und dem in jeden Kreis die Landmilizkompagnie kommandierenden Haubtmann, oder in dessen Abwesenheit dem Lieutenant zu dem Ende zuzusenden, damit dieser dessen unterhabende regulirte Mannschaft in die ausgesetzte morose Örter alsogleich abzuschicken, und in Conformität des kreisüblichen Exekutionspatent die Militarexekution zu veranstalten, dem Filialeinnehmer aber zu gleicher Zeit sothanes Exekutionspatent ohne Verweilen zuschicken, auf dass auch dieser à quo dato die Exekution veranlasset worden seie, folgbar wie viel derselbe an der Exekutionsgebühr anzurechnen und abzufordern habe? wissen möge. Und obwohlen 3. nach dem anno 1715 eingeführten modo exequendi auf einen Rest per 400 fl. ein Exequent, folgsam wo das duplum Quantum Restantiarum vorhanden ware, zwei, pro triplo drei, und so fort, so oftmal bei einem Exekutionsort die Resten das Quantum per 400 fl. erreichet, mehrer Exequenten in natura eingelegt, und nomine der Exekutionsgebühr von einem Rest per 400 fl. täglich vier Groschen, und von einem Rest per 800 fl. nach der Disparität deren bessern und schlechteren Monaten ebenfalls täglich vier Groschen abzureichen gewesen sein ; so ist doch darbei befunden worden, dass die grössere Dominien und Orter fast beständig
Řád exekuční ze 16. března 1747. 437 Als hat man in allen dessen Erwägung vor nöthig befunden, zur Erreichung dieses ohnedeme billigen Endzweckes eine durchgehende Regel vorzuschreiben, wie und auf was Weis, sowohl das Contributionale, als auch die Nebenpraestationes führohin eingetrieben, und nach der Verfallzeit exequiret werden sollen? folgbar vermittelst der königl. Land-Miliz, nämlich durch die darbei befindliche zwölf Kreiskompagnien, gegenwärtige neue Exekutionsordnung folgendergestalten zu stabiliren. Es werden nämlichen: 1. Die königl. Herren Kreishaubtleute, von denen in jeden Kreis angestellten Filial- einnehmern allstäts den 12. eines jeden Monats, dass ist nach ihrer Zuruckkunft von Prag ex loco stationis, respectu deren um Prag gelegenen Kaurzimer, Rakonitzer und Berauner Kreisen aber bei dem königl. Obersteueramt, die monatliche Restantientabellen durch ihre gewöhnliche Kreisboten, welche solches gratis und allernative zu thun schuldig seind, die königl. Herren Stadthaubtleute aber durch ihre Ordonanzen ebenfalls bei dem königl. Obersteueramt erheben und um so gewiss- und punctualer abholen zu lassen haben, als gedachte Filialeinnehmere allmonatlich den eigenen Tag, an welchen diese Abholung geschehen, anzuzeigen instruiret worden seind. 2. Nach Erhaltung dieser Restantientabellen und Ersehung, welche Dominien und Oerter des [das] auf sie repartirte Militare Ordinarium, Extraordinarium, Rekrouten- und Rimonta-, dann Fleischkreuzer und Tabackgelder in denen ausgesetzten Fristen nicht entrichtet haben? werden die königliche Herren Kreishaubtleute hieraus einen Extract zu formiren, und förderist darein jene Resten, welche von dem königl. Guverno am ersten einzutreiben, werden angeordnet werden, und welche von anderen am allermeisten pressant seind und sine mora entrichtet werden müssen; welcher Orten aber derlei Resten nicht befindlich wären, sodann die Ausstände auf jene Rubriquen deren ältern Jahren (verstehet sich ab anno 1743 anfan- gend) einzuziehen; und wo endlich derer keine vorfindig sein sollten, die auf das Currens ausstehende Resten, dass ist, wo die Verfallzeit allschon verstrichen, zu extrahiren; und solchergestallt eine Rubrique nach der andern, und nicht alle auf einmal (gestalten solche eben auf einmal heraus zu pressen so untunlich als ohne Effekt sein würde) zu exequiren; nach diesen aber ein Executions-Patent unter ihrer Unterschrift und Petschaftsfertigung ausfertigen, darinnen die mit der Execution zu belegen kommende Örter mit Specificirung des restirenden Quanti de nomine aussetzen, und dem in jeden Kreis die Landmilizkompagnie kommandierenden Haubtmann, oder in dessen Abwesenheit dem Lieutenant zu dem Ende zuzusenden, damit dieser dessen unterhabende regulirte Mannschaft in die ausgesetzte morose Örter alsogleich abzuschicken, und in Conformität des kreisüblichen Exekutionspatent die Militarexekution zu veranstalten, dem Filialeinnehmer aber zu gleicher Zeit sothanes Exekutionspatent ohne Verweilen zuschicken, auf dass auch dieser à quo dato die Exekution veranlasset worden seie, folgbar wie viel derselbe an der Exekutionsgebühr anzurechnen und abzufordern habe? wissen möge. Und obwohlen 3. nach dem anno 1715 eingeführten modo exequendi auf einen Rest per 400 fl. ein Exequent, folgsam wo das duplum Quantum Restantiarum vorhanden ware, zwei, pro triplo drei, und so fort, so oftmal bei einem Exekutionsort die Resten das Quantum per 400 fl. erreichet, mehrer Exequenten in natura eingelegt, und nomine der Exekutionsgebühr von einem Rest per 400 fl. täglich vier Groschen, und von einem Rest per 800 fl. nach der Disparität deren bessern und schlechteren Monaten ebenfalls täglich vier Groschen abzureichen gewesen sein ; so ist doch darbei befunden worden, dass die grössere Dominien und Orter fast beständig
Strana 438
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 438 fort mit der Exekution beleget worden, die kleinere Örter aber, welche de Ordinario am meisten zuruck bleiben und kaum in etlichen Jahren 400 fl. beizusteuern haben, darvon befreiet geblieben, und also bei denen selben die Resten immer mehr und mehr angewachsen seind; solchemnach dann aequitabler angesehen worden ist, die dermalige Exekutionsordnung nicht nach der Quantität der angewachsenen Contributional- und anderen Resten, sondern nach derselben Qualität, das ist nach dem Alter der Zeit, von welchen Jahren nämlichen selbige herrühren, und von was für Verwilligungs-Rubriquen dieselbe seind, einzuführen. Dergestalten, 4. dass wann erstens ein Ort pro Annis 1743, 1744 und 1745, es seie nun mit viel oder weniger pro Resto haftend, selbtes bei Publikation gegenwärtiger Exekutionsordnung zu Entrichtung derselben annoch anerinneret, à die Publicationis aber binnen denen nächsten vier Wochen, falls die würkliche Richtigkeitspflegung nicht geschehen wäre, mit der Personal- Exekution beleget, und nomine der Exekutionsgebühr täglich 9 kr. von jeden restirenden hundert Gulden bei der Abfuhr des Restes bei der Filialkassa [entrichtet], (gestalten der einge legte Exequent, wie von deme weiters unten folgen wird, entrichtet,*) hieran nichts zu exigiren hat). Andertens aber die Resten pro Anno 1746, — ebenfalls wann keine auf die vorgegangene Jahre mehr haften, allermassen alle auf einmal zu exequiren keine Thunlichkeit ist, und immerhin eine Zeit von ein oder zwei Monaten, nach denen Umständen deren resti- renden Ortschaften, pro respirio gelassen werden muss, — in dieser Frist exequiret, und täglich 6 kr. von jeden hundert Gulden bezahlet; und drittens die etwa anwachsende Resten für dieses laufende Jahr folgendergestalten auch eingetrieben, und die Exekutionsgebühr täglich à 3 kr. von jeden restirenden hundert Gulden bei der Filialkassa abgestattet werden solle. Wohl verstanden jedoch, dass bei diesen dreien Abtheilungen die Exekutionsgebühr allemal pro rata temporis et quantitate deren abführenden Resten, und nach der Disparität obiger Ausmessungen, respective à 9, 6 und 3 kr. zu entrichten sein werde. In Verfolg *) Slovo entrichtet náleží o 11 slov nazpět. dessen nun 5. und zumalen die Abfuhr des Currentis nicht lange Zeit nachgewartet werden kann und von Monat zu Monat oder doch wenigstens quartaliter punctual geschehen soll, werden die königl. Herren Kreis- und Stadthaubtleute, auf derer Dexterität und unparteiische Attention es haubtsächlich ankommet, in Ersehung, dass ein in currenti allein zuruckblei- bendes Ort den Monat Novembrem in Novembri selbsten nicht entrichtet hätte, endlich noch den Decembrem et Januarium zur Nachsicht lassen, hingegen aber auf den Monat Novembrem à 1. Februarii, dann auf den Decembrem à 1. Martii, und auf den Januarium à 1. Aprilis, und so weiter von Monat zu Monat die Execution zu veranlassen, (es seie dann, dass die andere, in ein oder anderes Monat mit denen ausgesetzten Terminen einschlagende, keine Moram leidende, sondern unverzüglich entrichtet werden müssende Nebenpostulata, als da seind: die Naturalrekrutengestellungen, dann Bezahlung der Rekruten und Rimonta-Reluitions- gelder, einschlageten, in welchen Fall die Exequirung des Ordinarii, bis zur Abtragung gedachter Nebenpostulatorum in suspenso zu lassen, dargegen aber diese nach der Verfallzeit nach vorheriger, von dem hochlöbl. königl. Guverno erhaltende[n] Verordnung und Ausmessung der Exekutionsgebühr mit der Personalexekution zu belegen seind), und dem die Kreiskom- pagnie kommandierenden Haubtmann oder in dessen Abwesenheit dem Lieutenant oberwähntes Exekutionspatent zuzustellen, dann mit erdeuter Exekution so lange zu kontinuiren haben, bis der angewachsene und in unweit besagten Exekutions-Patent angemerkte Rest abgetragen
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 438 fort mit der Exekution beleget worden, die kleinere Örter aber, welche de Ordinario am meisten zuruck bleiben und kaum in etlichen Jahren 400 fl. beizusteuern haben, darvon befreiet geblieben, und also bei denen selben die Resten immer mehr und mehr angewachsen seind; solchemnach dann aequitabler angesehen worden ist, die dermalige Exekutionsordnung nicht nach der Quantität der angewachsenen Contributional- und anderen Resten, sondern nach derselben Qualität, das ist nach dem Alter der Zeit, von welchen Jahren nämlichen selbige herrühren, und von was für Verwilligungs-Rubriquen dieselbe seind, einzuführen. Dergestalten, 4. dass wann erstens ein Ort pro Annis 1743, 1744 und 1745, es seie nun mit viel oder weniger pro Resto haftend, selbtes bei Publikation gegenwärtiger Exekutionsordnung zu Entrichtung derselben annoch anerinneret, à die Publicationis aber binnen denen nächsten vier Wochen, falls die würkliche Richtigkeitspflegung nicht geschehen wäre, mit der Personal- Exekution beleget, und nomine der Exekutionsgebühr täglich 9 kr. von jeden restirenden hundert Gulden bei der Abfuhr des Restes bei der Filialkassa [entrichtet], (gestalten der einge legte Exequent, wie von deme weiters unten folgen wird, entrichtet,*) hieran nichts zu exigiren hat). Andertens aber die Resten pro Anno 1746, — ebenfalls wann keine auf die vorgegangene Jahre mehr haften, allermassen alle auf einmal zu exequiren keine Thunlichkeit ist, und immerhin eine Zeit von ein oder zwei Monaten, nach denen Umständen deren resti- renden Ortschaften, pro respirio gelassen werden muss, — in dieser Frist exequiret, und täglich 6 kr. von jeden hundert Gulden bezahlet; und drittens die etwa anwachsende Resten für dieses laufende Jahr folgendergestalten auch eingetrieben, und die Exekutionsgebühr täglich à 3 kr. von jeden restirenden hundert Gulden bei der Filialkassa abgestattet werden solle. Wohl verstanden jedoch, dass bei diesen dreien Abtheilungen die Exekutionsgebühr allemal pro rata temporis et quantitate deren abführenden Resten, und nach der Disparität obiger Ausmessungen, respective à 9, 6 und 3 kr. zu entrichten sein werde. In Verfolg *) Slovo entrichtet náleží o 11 slov nazpět. dessen nun 5. und zumalen die Abfuhr des Currentis nicht lange Zeit nachgewartet werden kann und von Monat zu Monat oder doch wenigstens quartaliter punctual geschehen soll, werden die königl. Herren Kreis- und Stadthaubtleute, auf derer Dexterität und unparteiische Attention es haubtsächlich ankommet, in Ersehung, dass ein in currenti allein zuruckblei- bendes Ort den Monat Novembrem in Novembri selbsten nicht entrichtet hätte, endlich noch den Decembrem et Januarium zur Nachsicht lassen, hingegen aber auf den Monat Novembrem à 1. Februarii, dann auf den Decembrem à 1. Martii, und auf den Januarium à 1. Aprilis, und so weiter von Monat zu Monat die Execution zu veranlassen, (es seie dann, dass die andere, in ein oder anderes Monat mit denen ausgesetzten Terminen einschlagende, keine Moram leidende, sondern unverzüglich entrichtet werden müssende Nebenpostulata, als da seind: die Naturalrekrutengestellungen, dann Bezahlung der Rekruten und Rimonta-Reluitions- gelder, einschlageten, in welchen Fall die Exequirung des Ordinarii, bis zur Abtragung gedachter Nebenpostulatorum in suspenso zu lassen, dargegen aber diese nach der Verfallzeit nach vorheriger, von dem hochlöbl. königl. Guverno erhaltende[n] Verordnung und Ausmessung der Exekutionsgebühr mit der Personalexekution zu belegen seind), und dem die Kreiskom- pagnie kommandierenden Haubtmann oder in dessen Abwesenheit dem Lieutenant oberwähntes Exekutionspatent zuzustellen, dann mit erdeuter Exekution so lange zu kontinuiren haben, bis der angewachsene und in unweit besagten Exekutions-Patent angemerkte Rest abgetragen
Strana 439
Řád exekuční ze 16. března 1747. 439 sein wird; da hingegen sich von selbsten verstehet, dass wann ein Ort das schuldige Kontri- butionale so weit getilget hat, dass nicht komplet drei Monat im Ruckstand bleiben, solche Exekution alsogleich zu sistiren, und durch die Anzeige des Kreis-Filialeinnehmers (von welchen weiters unten § 13 folget) zu beheben sein wird. Und wie zumalen 6. die kleinere Kontributionsörter, welche gemeiniglich zuruckzubleiben pflegen, doch aber in Summa totali vieles und von mehreren Jahren her, wie nicht weniger auf verchiedene Rubriquen restiren, nicht wohl mit geflissenen Exequenten beleget werden können, weilen ansonsten die Mannschaft allzu viel vertheilet und nach der Hand die grössere Örter unexe- quirter gelassen werden müssten; dahero seind derlei kleinere Örter, doch welche nicht allzu- weit von einander liegen, mehrere zusammen zu ziehen, und in dem kreisämtlichen Exeku- tionspatent specifice zu benennen, dann dahin ein Exequent, deme es einerlei Sache ist, ob er viel oder wenig zu exequiren, massen derselbe ausser deme, so ihme untern § IImo [čti XIImo] ausgemessen wird, nomine der Exekutionsgebühr im Gelde nichts zu exigiren hat, anzu- stellen, dergestalten, dass selber zwar bei seiner Ankunft jedem kleinem Exekutionsort also- gleich die Exekution anzudeuten, an jenen Ort aber, welches am weitesten in der Zahlung im Ruckstand ist, bis zur Richtigstellung desselben aufzuhalten, alsdann aber sich in die andere Örter abermalen, jedoch in jenes Ort, so wieder am weitesten zuruck, und jedesmal vermittelst des kreisamtlichen Exekutionspatent anzuzeigen ist, zu begeben hat. Gleich dann die Meinung dahin auch gehet, samt der Exequent jeden,*) es seie nun kleinern oder grössern Exekutionort, bei dem grösseren Individual-Restantiario, welcher von dem Beamten ausgewiesen werden muss, in denen ersten 14 Tägen sich einzulegen, nach Exspirirung derselben aber zu denen Stadt, Markt- und Dorfrichtern einzuquartiren, und wann auch dieses nicht verfangete, nach weiterer Verfliessung anderer 14 Tägen in der Wohnung des Kontribution-Rechnung- führers sein Quartier zu nehmen, und allda bis zu Tilgung des Restes und Uberkommung des *) Snad čisti: in jedem. Avocations Billiet zu verbleiben befugt sein solle. Und obzwar 7. respectu deren Resten in Extra-Ordinario es eine vorhin eingeführte Sache gewesen, dass selbige bishero durch die Sequestrirung deren obrigkeitlichen Renten und ver- mittelst Einsetzung geflissentlicher Sequestratoren (welche darvon ein nahmhaftes Diaet-Geld gezogen und über dieses annoch ein kostbares Poenale bei der Abfuhr deren Resten bezahlet werden müssen) hat pflegen eingetrieben zu werden; so ist doch dieser Modus eines Theils zu kostbar, andern Theils aber von der Ausgiebigkeit nicht befunden worden, weilen gemei- niglich die angesetzte Sequestri in Sachen sehr langsam fürgegangen, und hierdurch nur mehrere Diaetgelder an sich zu ziehen getrachtet haben; wessentwegen dann vor weit erspriess- licher zu sein angesehen worden, vorbesagte Resten in Extraordinario (indeme dem Juri dominicali hiedurch nichts praejudiciret werden kann, weilen bekanntermassen das Extraordi- narium nach dessen Verwilligung die Natur des Contributionalis an sich nehmet, und unter einem verrechnet werden muss) ebenfalls durch die Militarexekution gleich dem Ordinario betreiben zu lassen; solchergestalten, dass die noch ausstehende Resten pro annis 1743, 1744 et 1745 nach beschehenen Publikation dieser Exekutionsordnung und nach anberaumten vier- wochentlichen Termino, imgleichen auch jene Resten pro anno 1746, auf gleiche Weis mit der Personalexekution vermittelst der königlichen Landmiliz sine respectu personarum beleget, bei der Abfuhr aber von denen erstern, das ist von denen de annis 1743, 1744 et 1745, von jeden hundert Gulden täglich 9 kr., und von denen andern de anno 1746 von jeden hundert Gulden täglich 6 kr. bei denen Filialkassen pro rata temporis et quanti nomine der Exeku-
Řád exekuční ze 16. března 1747. 439 sein wird; da hingegen sich von selbsten verstehet, dass wann ein Ort das schuldige Kontri- butionale so weit getilget hat, dass nicht komplet drei Monat im Ruckstand bleiben, solche Exekution alsogleich zu sistiren, und durch die Anzeige des Kreis-Filialeinnehmers (von welchen weiters unten § 13 folget) zu beheben sein wird. Und wie zumalen 6. die kleinere Kontributionsörter, welche gemeiniglich zuruckzubleiben pflegen, doch aber in Summa totali vieles und von mehreren Jahren her, wie nicht weniger auf verchiedene Rubriquen restiren, nicht wohl mit geflissenen Exequenten beleget werden können, weilen ansonsten die Mannschaft allzu viel vertheilet und nach der Hand die grössere Örter unexe- quirter gelassen werden müssten; dahero seind derlei kleinere Örter, doch welche nicht allzu- weit von einander liegen, mehrere zusammen zu ziehen, und in dem kreisämtlichen Exeku- tionspatent specifice zu benennen, dann dahin ein Exequent, deme es einerlei Sache ist, ob er viel oder wenig zu exequiren, massen derselbe ausser deme, so ihme untern § IImo [čti XIImo] ausgemessen wird, nomine der Exekutionsgebühr im Gelde nichts zu exigiren hat, anzu- stellen, dergestalten, dass selber zwar bei seiner Ankunft jedem kleinem Exekutionsort also- gleich die Exekution anzudeuten, an jenen Ort aber, welches am weitesten in der Zahlung im Ruckstand ist, bis zur Richtigstellung desselben aufzuhalten, alsdann aber sich in die andere Örter abermalen, jedoch in jenes Ort, so wieder am weitesten zuruck, und jedesmal vermittelst des kreisamtlichen Exekutionspatent anzuzeigen ist, zu begeben hat. Gleich dann die Meinung dahin auch gehet, samt der Exequent jeden,*) es seie nun kleinern oder grössern Exekutionort, bei dem grösseren Individual-Restantiario, welcher von dem Beamten ausgewiesen werden muss, in denen ersten 14 Tägen sich einzulegen, nach Exspirirung derselben aber zu denen Stadt, Markt- und Dorfrichtern einzuquartiren, und wann auch dieses nicht verfangete, nach weiterer Verfliessung anderer 14 Tägen in der Wohnung des Kontribution-Rechnung- führers sein Quartier zu nehmen, und allda bis zu Tilgung des Restes und Uberkommung des *) Snad čisti: in jedem. Avocations Billiet zu verbleiben befugt sein solle. Und obzwar 7. respectu deren Resten in Extra-Ordinario es eine vorhin eingeführte Sache gewesen, dass selbige bishero durch die Sequestrirung deren obrigkeitlichen Renten und ver- mittelst Einsetzung geflissentlicher Sequestratoren (welche darvon ein nahmhaftes Diaet-Geld gezogen und über dieses annoch ein kostbares Poenale bei der Abfuhr deren Resten bezahlet werden müssen) hat pflegen eingetrieben zu werden; so ist doch dieser Modus eines Theils zu kostbar, andern Theils aber von der Ausgiebigkeit nicht befunden worden, weilen gemei- niglich die angesetzte Sequestri in Sachen sehr langsam fürgegangen, und hierdurch nur mehrere Diaetgelder an sich zu ziehen getrachtet haben; wessentwegen dann vor weit erspriess- licher zu sein angesehen worden, vorbesagte Resten in Extraordinario (indeme dem Juri dominicali hiedurch nichts praejudiciret werden kann, weilen bekanntermassen das Extraordi- narium nach dessen Verwilligung die Natur des Contributionalis an sich nehmet, und unter einem verrechnet werden muss) ebenfalls durch die Militarexekution gleich dem Ordinario betreiben zu lassen; solchergestalten, dass die noch ausstehende Resten pro annis 1743, 1744 et 1745 nach beschehenen Publikation dieser Exekutionsordnung und nach anberaumten vier- wochentlichen Termino, imgleichen auch jene Resten pro anno 1746, auf gleiche Weis mit der Personalexekution vermittelst der königlichen Landmiliz sine respectu personarum beleget, bei der Abfuhr aber von denen erstern, das ist von denen de annis 1743, 1744 et 1745, von jeden hundert Gulden täglich 9 kr., und von denen andern de anno 1746 von jeden hundert Gulden täglich 6 kr. bei denen Filialkassen pro rata temporis et quanti nomine der Exeku-
Strana 440
440 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: tionsgebühr entrichtet werden sollen. Was aber die etwa anwachsende Resten des Extraordi- narii in currenti anbelanget, da seind selbige folgendermassen zu betreiben, dass wann exempli gratia der erste Termin mit ultima Martii anberaumet ist, und bis dahin, weder auch per mensem Aprilem et Majum abgetragen würde, à 1. Junii hierauf die Execution verhänget, und bei der Abfuhr von jeden Rest per ein hundert Gulden täglich 3 kr. pro rata temporis et quanti an der Exekutions-gebühr bei der Filialkassa bezahlet werden sollen; welches dann auf gleiche Weis auch auf den andern Termin zu verstehen ist. Und gleichwie 8. sowohl die noch ausstehende Resten de praeteritis annis, als auch in currenti, in Ansehung deren Recrouten- und Rimonta-Reluitions-Geldern einzutreiben die allerpressantesten seind; als ist auch von denen königlichen Herren Kreis- und Stadthaubtleuten à nunc keine Stund zu versaumen, selbige alsogleich mit der Militar-Exekution zu belegen, und annebst zu bedeuten, dass die restirende Ortschaften bei der Abfuhr irremissibiliter von jeden hundert Gulden täglich 9 kr. pro rata temporis et quanti bei der Filialkassa zu entrichten haben werden; in dem Verstand jedoch, wie obgemeldt, dass während dieser Eintreibung das Ordi- narium von der Exekution zu befreien seie, es wäre [dann], dass bei ein oder andern Ort nach der Erkänntniss deren königlichen Herren Kreis-Haubtleute eines mit dem andern ein- treiben zu mögen, vor thunlich befunden würde. 9. Hat zwar der Fleischkreuzer mit dem Ordinari-Kontribuenten keine Konnexion, weilen die Fleischhackere und andere einiges Vieh,*) es seien nun Obrigkeiten, ihre Beamte, Geistliche oder andere Particulares,*) schlachtende Individua denselben zu entrichten haben; als ist solcher jedannoch auch nach der hier einführenden Modalität zu exequiren, und dessentwegen die Fleischhackere oder andere, so dazu etwas zu kontribuiren schuldig seind, mit der Personalexekution und der ausgesetzten Rata zu belegen seind,†) und diese Belegung domestice durch die Wirthschaftsbeamten oder die Magistraten in denen Städten zu veranlassen ist.†) Und hat es *) Slova einiges Vieh mají státi za slovem Particulares. — †) Slova ,seind“ a ,ist nenáležejí na ta místa, nýbrž jinam, ale mohou se vynechati. 10. occasione deren Taback-Reluitions-Gelder ebenfalls ein gleiches Bewenden, dass beede Rubriquen post lapsum terminum durch die Militarexekution bei denen Dominien und Städten einzutreiben seind. Wohingegen 11. die von denen, in denen vorgegangenen Jahren prästirten Lieferungen, dann von der Milizverpflegung erlittenen Durchmarchen und dergleichen herrührende Bonificationes, von der Exekution respectu des zu gewärtigen habenden Bonificationsquanti, wann solches bei dem königl. Kreisamt. ordentlich liquidiret und dargethan worden, frei gelassen werden sollen. Und wie nun ferners 12. die von der regulirten Landmiliz eingelegt werdende Executores zwar von ihrer ab universo empfangenden Löhnung allein zu leben, und von dem Executo, ausser des Dach und Fach (verstehet sich das gemeinschaftliche Feuer und Licht, dann die erforderliche Liegerstatt), im Gelde nichts anzubegehren oder abzufordern haben; so würde doch die allei- nige Gegenwart des Executoris von einem geringen Effekt sein, wann nicht zugleich dem Executo die Last der Personalexekution werkthätig empfindlich gemachet würde. Dahero dann das in resto stehende und mit der Exekution belegte Ort jedem Exequenten pro tempore praesentiae täglich 2 Pfund Brod, 1 Pfund Fleisch und ein Pint Bier nebst einigem Zugemüs gratis abzureichen schuldig sein, und solches der Exequent abzufordern haben wird. Gleich wie nun
440 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: tionsgebühr entrichtet werden sollen. Was aber die etwa anwachsende Resten des Extraordi- narii in currenti anbelanget, da seind selbige folgendermassen zu betreiben, dass wann exempli gratia der erste Termin mit ultima Martii anberaumet ist, und bis dahin, weder auch per mensem Aprilem et Majum abgetragen würde, à 1. Junii hierauf die Execution verhänget, und bei der Abfuhr von jeden Rest per ein hundert Gulden täglich 3 kr. pro rata temporis et quanti an der Exekutions-gebühr bei der Filialkassa bezahlet werden sollen; welches dann auf gleiche Weis auch auf den andern Termin zu verstehen ist. Und gleichwie 8. sowohl die noch ausstehende Resten de praeteritis annis, als auch in currenti, in Ansehung deren Recrouten- und Rimonta-Reluitions-Geldern einzutreiben die allerpressantesten seind; als ist auch von denen königlichen Herren Kreis- und Stadthaubtleuten à nunc keine Stund zu versaumen, selbige alsogleich mit der Militar-Exekution zu belegen, und annebst zu bedeuten, dass die restirende Ortschaften bei der Abfuhr irremissibiliter von jeden hundert Gulden täglich 9 kr. pro rata temporis et quanti bei der Filialkassa zu entrichten haben werden; in dem Verstand jedoch, wie obgemeldt, dass während dieser Eintreibung das Ordi- narium von der Exekution zu befreien seie, es wäre [dann], dass bei ein oder andern Ort nach der Erkänntniss deren königlichen Herren Kreis-Haubtleute eines mit dem andern ein- treiben zu mögen, vor thunlich befunden würde. 9. Hat zwar der Fleischkreuzer mit dem Ordinari-Kontribuenten keine Konnexion, weilen die Fleischhackere und andere einiges Vieh,*) es seien nun Obrigkeiten, ihre Beamte, Geistliche oder andere Particulares,*) schlachtende Individua denselben zu entrichten haben; als ist solcher jedannoch auch nach der hier einführenden Modalität zu exequiren, und dessentwegen die Fleischhackere oder andere, so dazu etwas zu kontribuiren schuldig seind, mit der Personalexekution und der ausgesetzten Rata zu belegen seind,†) und diese Belegung domestice durch die Wirthschaftsbeamten oder die Magistraten in denen Städten zu veranlassen ist.†) Und hat es *) Slova einiges Vieh mají státi za slovem Particulares. — †) Slova ,seind“ a ,ist nenáležejí na ta místa, nýbrž jinam, ale mohou se vynechati. 10. occasione deren Taback-Reluitions-Gelder ebenfalls ein gleiches Bewenden, dass beede Rubriquen post lapsum terminum durch die Militarexekution bei denen Dominien und Städten einzutreiben seind. Wohingegen 11. die von denen, in denen vorgegangenen Jahren prästirten Lieferungen, dann von der Milizverpflegung erlittenen Durchmarchen und dergleichen herrührende Bonificationes, von der Exekution respectu des zu gewärtigen habenden Bonificationsquanti, wann solches bei dem königl. Kreisamt. ordentlich liquidiret und dargethan worden, frei gelassen werden sollen. Und wie nun ferners 12. die von der regulirten Landmiliz eingelegt werdende Executores zwar von ihrer ab universo empfangenden Löhnung allein zu leben, und von dem Executo, ausser des Dach und Fach (verstehet sich das gemeinschaftliche Feuer und Licht, dann die erforderliche Liegerstatt), im Gelde nichts anzubegehren oder abzufordern haben; so würde doch die allei- nige Gegenwart des Executoris von einem geringen Effekt sein, wann nicht zugleich dem Executo die Last der Personalexekution werkthätig empfindlich gemachet würde. Dahero dann das in resto stehende und mit der Exekution belegte Ort jedem Exequenten pro tempore praesentiae täglich 2 Pfund Brod, 1 Pfund Fleisch und ein Pint Bier nebst einigem Zugemüs gratis abzureichen schuldig sein, und solches der Exequent abzufordern haben wird. Gleich wie nun
Strana 441
Řád exekuční se 16. března 1747. 441 13. obbesagtes von denen königl. Kreisämtern denen Kreiskompagnien-Kommendanten sowohl, als denen Filialeinnehmern zustellendes Exekutionspatent genugsam indigitiren wird, welchen restirenden Herrschaften, Gütern, Städten und Ortschaften, dann à quo dato die Exekution einzulegen seie? also und damit die Landesinwohnere nach beschehener Abfuhr ihrer Persessorum und entrich[tejter Exekutionsgebühr durch die längere Aufhaltung der Militar- exequenten und ihrer Verköstung nicht zu lang beschweret werden mögen; gestalten, wann die von dem Filialeinnehmer über die beschehene Bezahlung erhaltende Quittungen erst dem königl. Kreisamt produciret, von diesen dem Kompagnie-Kommendanten die Nachricht ertheilet, und durch ihme allererst die eingelegte Exekutores avociret werden sollten, viele Zeit, auch vielleicht 4 bis 5 Wochen verlaufen könnten, ehe sothane Exekution gehoben und die Lan- desinwohnere darvon befreiet werden würden: So wird jeder Kreis-Filialeinnehmer, deme die Richtigkeit zu pflegen gehabten Wirtschaftbeamten, oder wer sonst darzu abgeschicket werden wird, nebst der über die gepflogene Richtigkeit auszustellen habender gedruckten Steueramts- Quittung annoch ein gedrucktes, mit dem böhmischen Löwen gezeichnetes Billiet oder Attes- tatum, dass der exequirende Rest bezahlet und mithin die Exekution zu behöben seie, zu dem Ende zu ertheilen haben, damit dieses Billiet dem eingelegten Exequenten bei der Nacher- hauskunft mit der à dorso von dem Beamten oder Richter des Orts zu thun habenden An- merkung des Dati seiner Ankunft und hinwidriger Abfertigung zugestellet, die Exekution also- gleich aufgehoben, und öfter besagtes Billiet dem Kreiskompagniehaubtmann eingehändiget werden können [čti: könne]. Sollte nun aber 14. durch diesen modum exequendi der anhoffende Effekt etwa durchgehends nicht zu erreichen sein, und ein oder andere Örter gleichwohlen in der bisherigen Morosität weiter verharren, oder mit denen Prästationen aus Unvermögenheit nicht fortkommen können: so werden die königl. Herren Kreishaubtleute, — auf deren Fleiss, Eifer und zu tragen habende gute Einsicht, dann dass sie selbsten auch ihre Praestanda in tempore entrichten und denen Kreisinwohnern mit einem guten Exempel vorgehen, es gar viel ankommet, — in Ersehung dessen sich in persona ad locum verfügen und die eigentliche Ursach, wo sothane Morosität oder aber Unvermögenheit herrühre, verlässlichen zu erforschen sich angelegen sein lassen; mithin ob nicht die Kontribuenten von denen Obrigkeiten und in ihrer Abwesenheit von denen Wirthschaftsbeamten, durch andere ihnen aufbürdende, in denen Urbariis nicht gegründende [sic oder von Alters nicht üblich geweste Schuldigkeiten und Anlagen nicht allzusehr mitgenom- men? Dann wie mit dem Kontributionali gebahret werde? Dann ob die Obrigkeiten, wo selbte etwa einige steuerbare Realitäten an sich gezogen, pro rata derenselben zu denen Praestatio- nibus publicis das ihrige auch beitragen? Oder aber durch selbige und die Wirthschaftsbeamte da und dort nicht etwa ein Eingriff in das Kontributionale beschehen? und diese letztere darmit zu ihren Handel und Wandel oder eigenen Händen sich verleget, oder auch sonsten darmit ungeziemend geschaltet haben? eine genaue und scharfe Untersuchung vornehmen, und von Zeit zu Zeit über den sich ergebenen Befund (damit nach Beschaffenheit der Sachen die Remedur alsobald vorgekehret werden könne) ihren Bericht mit allen Umständen ausführ- lichen zu erstatten haben; allermassen befindenden Falls die unrichtig und nachlässige Beamte mit einer empfindlicher Geld-, jene aber, so da gar fraudulenter die Kontributionskassen hintergangen und mit dem Geld sich verleget hätten, auch mit Leib- und Lebensstraf ganz unausbleiblich angesehen werden sollen. Und hat es schliesslichen 15. bei deme, was in gegenwärtiger neuen Exekutionsordnung respectu der 1715, 1725, Archiv Český XXIX. 56
Řád exekuční se 16. března 1747. 441 13. obbesagtes von denen königl. Kreisämtern denen Kreiskompagnien-Kommendanten sowohl, als denen Filialeinnehmern zustellendes Exekutionspatent genugsam indigitiren wird, welchen restirenden Herrschaften, Gütern, Städten und Ortschaften, dann à quo dato die Exekution einzulegen seie? also und damit die Landesinwohnere nach beschehener Abfuhr ihrer Persessorum und entrich[tejter Exekutionsgebühr durch die längere Aufhaltung der Militar- exequenten und ihrer Verköstung nicht zu lang beschweret werden mögen; gestalten, wann die von dem Filialeinnehmer über die beschehene Bezahlung erhaltende Quittungen erst dem königl. Kreisamt produciret, von diesen dem Kompagnie-Kommendanten die Nachricht ertheilet, und durch ihme allererst die eingelegte Exekutores avociret werden sollten, viele Zeit, auch vielleicht 4 bis 5 Wochen verlaufen könnten, ehe sothane Exekution gehoben und die Lan- desinwohnere darvon befreiet werden würden: So wird jeder Kreis-Filialeinnehmer, deme die Richtigkeit zu pflegen gehabten Wirtschaftbeamten, oder wer sonst darzu abgeschicket werden wird, nebst der über die gepflogene Richtigkeit auszustellen habender gedruckten Steueramts- Quittung annoch ein gedrucktes, mit dem böhmischen Löwen gezeichnetes Billiet oder Attes- tatum, dass der exequirende Rest bezahlet und mithin die Exekution zu behöben seie, zu dem Ende zu ertheilen haben, damit dieses Billiet dem eingelegten Exequenten bei der Nacher- hauskunft mit der à dorso von dem Beamten oder Richter des Orts zu thun habenden An- merkung des Dati seiner Ankunft und hinwidriger Abfertigung zugestellet, die Exekution also- gleich aufgehoben, und öfter besagtes Billiet dem Kreiskompagniehaubtmann eingehändiget werden können [čti: könne]. Sollte nun aber 14. durch diesen modum exequendi der anhoffende Effekt etwa durchgehends nicht zu erreichen sein, und ein oder andere Örter gleichwohlen in der bisherigen Morosität weiter verharren, oder mit denen Prästationen aus Unvermögenheit nicht fortkommen können: so werden die königl. Herren Kreishaubtleute, — auf deren Fleiss, Eifer und zu tragen habende gute Einsicht, dann dass sie selbsten auch ihre Praestanda in tempore entrichten und denen Kreisinwohnern mit einem guten Exempel vorgehen, es gar viel ankommet, — in Ersehung dessen sich in persona ad locum verfügen und die eigentliche Ursach, wo sothane Morosität oder aber Unvermögenheit herrühre, verlässlichen zu erforschen sich angelegen sein lassen; mithin ob nicht die Kontribuenten von denen Obrigkeiten und in ihrer Abwesenheit von denen Wirthschaftsbeamten, durch andere ihnen aufbürdende, in denen Urbariis nicht gegründende [sic oder von Alters nicht üblich geweste Schuldigkeiten und Anlagen nicht allzusehr mitgenom- men? Dann wie mit dem Kontributionali gebahret werde? Dann ob die Obrigkeiten, wo selbte etwa einige steuerbare Realitäten an sich gezogen, pro rata derenselben zu denen Praestatio- nibus publicis das ihrige auch beitragen? Oder aber durch selbige und die Wirthschaftsbeamte da und dort nicht etwa ein Eingriff in das Kontributionale beschehen? und diese letztere darmit zu ihren Handel und Wandel oder eigenen Händen sich verleget, oder auch sonsten darmit ungeziemend geschaltet haben? eine genaue und scharfe Untersuchung vornehmen, und von Zeit zu Zeit über den sich ergebenen Befund (damit nach Beschaffenheit der Sachen die Remedur alsobald vorgekehret werden könne) ihren Bericht mit allen Umständen ausführ- lichen zu erstatten haben; allermassen befindenden Falls die unrichtig und nachlässige Beamte mit einer empfindlicher Geld-, jene aber, so da gar fraudulenter die Kontributionskassen hintergangen und mit dem Geld sich verleget hätten, auch mit Leib- und Lebensstraf ganz unausbleiblich angesehen werden sollen. Und hat es schliesslichen 15. bei deme, was in gegenwärtiger neuen Exekutionsordnung respectu der 1715, 1725, Archiv Český XXIX. 56
Strana 442
442 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 1737 und 1744jährigen nicht abgeändert worden, sonderlich was die regulirte Annehmung deren Partial-Solutionen bei denen Filialkassen, die Beschleunig- und Quittirungsart, nicht weniger die von denen abführenden Parteien zur Filialkassa mitzubringen habende Gegen- scheine, die jährliche Auswechslung deren filialsteueramtlichen Partikular- gegen denen Haubtquittungen, die alljährliche Berechnung zwischen denen Obrigkeiten und Unterthanen, die zeitliche obrigkeitliche Subrepartition und Eintreibung des Contributionalis, die Beobach- tung deren Steuerbücheln und dergleichen anbelanget, und über dieses in specie wegen der obrigkeitlichen Subrepartition bei weiland Ihro kaiser- und königlichen Majestät Caroli Sexti glorreichesten Andenkens Ah. Resolution de anno 1731 sein ferneres verbleiben. Wornach sich dann die sammentliche Herren Kreis- und Stadthaubtleute sowohl, als die Herren Landesinwohnere zu richten, und andurch Ihro kaiser-königlichen Majestät aller- gnädigsten Willen und Meinung auf das genaueste zu vollziehen wissen werden. Geben ob dem königlichen Prager Schloss, den 16. Monatstag Martii im 1747. Jahre. N. N. der Röm. kaiserl., in Germanien, auch zu Hungarn und Böheim königl. Majestät respektive würklich Geheim- und andere Räthe, Kammerere, verordnete königliche Statthaltere und obriste Landesofficirere im Königreich Böheim. Ignaz Anton Charwat. Původní vyhláška, tištěná na 6 foliových listech, chová se v archivě zemském v Praze. 227. Klíč, podle něhož se rozvrhovala břemena státní v zemích českých a rakouských před rokem 1740, a kterak se změnil po ztrátě Slezska. V archivě ministeria vnitra ve Vídni chová se „Gutachten zur Einführung des neuen Steuersystems nach dem schlesischen Ausmaass einer Ansässigkeit“. To zdání pochází nepo- chybně od hraběte Fridricha Viléma z Haugwic, jenž v první polovici panování královny Marie Terezie míval nejpřednější slovo v její radě. Archiv zemský v Praze má zánovní opis. Leží při něm statistická příloha, kterou zde otiskuji. Datum schází, ale vše bylo psáno r. 1746 nebo 1747. Mírem pruským v příloze jmenovaným, v němž koruna Česká přišla skoro o celé Slezsko a Kladsko, rozumí se mír Vratislavský z 11. června 1742, obnovený mírem Drážďan- ským 25. prosince 1745. V nadpise celého dobrozdání oznamuje se návrh (Haugwicův), aby při závěrce nového katastru (v Čechách) byla usedlost počítána podle způsobu slezského; proto v elaboratech Pražském i Vídeňském zde dále v číslech 228 a 229 jsou časté zmínky o slezském způsobu kalkulace usedlého, ale způsob ten nebyl v Čechách přijat. Ve Slezích při oceňování usedlosti bral se do počtu čistý výnos (172 zl. 10 kr.), v Čechách počítal se při tom výnos hrubý (492 zl. 46 kr.). Písemnost zde otištěná ukazuje v číslicích, v jakém poměru jednotlivé země koruny České a země rakouské v Alpách příspívaly penězi ku potřebám státním. Je tu viděti, kterak
442 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 1737 und 1744jährigen nicht abgeändert worden, sonderlich was die regulirte Annehmung deren Partial-Solutionen bei denen Filialkassen, die Beschleunig- und Quittirungsart, nicht weniger die von denen abführenden Parteien zur Filialkassa mitzubringen habende Gegen- scheine, die jährliche Auswechslung deren filialsteueramtlichen Partikular- gegen denen Haubtquittungen, die alljährliche Berechnung zwischen denen Obrigkeiten und Unterthanen, die zeitliche obrigkeitliche Subrepartition und Eintreibung des Contributionalis, die Beobach- tung deren Steuerbücheln und dergleichen anbelanget, und über dieses in specie wegen der obrigkeitlichen Subrepartition bei weiland Ihro kaiser- und königlichen Majestät Caroli Sexti glorreichesten Andenkens Ah. Resolution de anno 1731 sein ferneres verbleiben. Wornach sich dann die sammentliche Herren Kreis- und Stadthaubtleute sowohl, als die Herren Landesinwohnere zu richten, und andurch Ihro kaiser-königlichen Majestät aller- gnädigsten Willen und Meinung auf das genaueste zu vollziehen wissen werden. Geben ob dem königlichen Prager Schloss, den 16. Monatstag Martii im 1747. Jahre. N. N. der Röm. kaiserl., in Germanien, auch zu Hungarn und Böheim königl. Majestät respektive würklich Geheim- und andere Räthe, Kammerere, verordnete königliche Statthaltere und obriste Landesofficirere im Königreich Böheim. Ignaz Anton Charwat. Původní vyhláška, tištěná na 6 foliových listech, chová se v archivě zemském v Praze. 227. Klíč, podle něhož se rozvrhovala břemena státní v zemích českých a rakouských před rokem 1740, a kterak se změnil po ztrátě Slezska. V archivě ministeria vnitra ve Vídni chová se „Gutachten zur Einführung des neuen Steuersystems nach dem schlesischen Ausmaass einer Ansässigkeit“. To zdání pochází nepo- chybně od hraběte Fridricha Viléma z Haugwic, jenž v první polovici panování královny Marie Terezie míval nejpřednější slovo v její radě. Archiv zemský v Praze má zánovní opis. Leží při něm statistická příloha, kterou zde otiskuji. Datum schází, ale vše bylo psáno r. 1746 nebo 1747. Mírem pruským v příloze jmenovaným, v němž koruna Česká přišla skoro o celé Slezsko a Kladsko, rozumí se mír Vratislavský z 11. června 1742, obnovený mírem Drážďan- ským 25. prosince 1745. V nadpise celého dobrozdání oznamuje se návrh (Haugwicův), aby při závěrce nového katastru (v Čechách) byla usedlost počítána podle způsobu slezského; proto v elaboratech Pražském i Vídeňském zde dále v číslech 228 a 229 jsou časté zmínky o slezském způsobu kalkulace usedlého, ale způsob ten nebyl v Čechách přijat. Ve Slezích při oceňování usedlosti bral se do počtu čistý výnos (172 zl. 10 kr.), v Čechách počítal se při tom výnos hrubý (492 zl. 46 kr.). Písemnost zde otištěná ukazuje v číslicích, v jakém poměru jednotlivé země koruny České a země rakouské v Alpách příspívaly penězi ku potřebám státním. Je tu viděti, kterak
Strana 443
Klíč k rozvrhování daní na země české a rakouské (1746, 1747). 443 země české v tom vynikaly nad země rakouské, a kterak samo království České bylo obtíženo naproti jiným zemím. Slezsko před válkami slezskými tvořilo celou třetinu státu českého; co koruna tato slezskými válkami ztratila v Slezích, v Čechách a v Moravě, to činilo bez mála třetinu poplatného majetku v dřívější celistvé koruně. Aufgabe: Wann in denen teutschen kais. kgl. Erblanden (nach Abzug, was darvon durch den preussischen Frieden hinweggekommen) postulirt werden solle in Geld 10,190.460 fl. 13 kr.; wie viel kommt nach der Proportion auf jedes böhmische und österreichische Land? Vor dem preussischen Frieden: Böhm. Länder Oesterr. Länder Summa Theile Nach den alten 18 Theilen. . . . . . . . . . 11%/ 18 jeden 18. Theil zu Vierteln gemacht. . . . . 47 72 432 jeden 18. Theil in 24 zertheilt . . . . . . . 282 61/ 25 150 Nach dem preussischen Frieden: Böhmische Länder decrementum rata anterior Böhmen . . . 141 Mähren . . . 47 Schlesien . . 94 21 4 /30 10 30 872/0 residuum 136 /30 462%30 6%/30 Oest. Lander seind geblieben N. Oesterreich . . 50 Oesterr. O. Enns . 25 Steyer . . . . . . . 371/2 Kärnten . .. . . . 25 Krain . . . . . . . 121/2 282 223 92/30 1897/80 150 Reductio proportionis hujus ad faciliorem computum: Das böhmische Resi- duum totum per 189"/80 zu lauter Vierteln subdividirt, und den Bruch '7/so für 71/2 — oder ein ganzes Viertel genommen, kommt das Schema proportionis dergestalt: 30 Böhmische Länder Böhmen . . . . . . . . . . . . . . . 545 Mähren . . . . . . . . . . . . . . . 187 Schlesien . . . . . . . . . . . . . . . 25 Oesterreichische Länder Niederösterreich . . . . . . . . . . 200 Oest. ob der Enns . . . . . . . . 100 Steyer . . . . . . . . . . . . . . . . 150 Kärnten . . . . . . . . . . . . . . . 100 Krain . . . . . . . . . . . . . . . . 50 757 600 Summa 1357 56*
Klíč k rozvrhování daní na země české a rakouské (1746, 1747). 443 země české v tom vynikaly nad země rakouské, a kterak samo království České bylo obtíženo naproti jiným zemím. Slezsko před válkami slezskými tvořilo celou třetinu státu českého; co koruna tato slezskými válkami ztratila v Slezích, v Čechách a v Moravě, to činilo bez mála třetinu poplatného majetku v dřívější celistvé koruně. Aufgabe: Wann in denen teutschen kais. kgl. Erblanden (nach Abzug, was darvon durch den preussischen Frieden hinweggekommen) postulirt werden solle in Geld 10,190.460 fl. 13 kr.; wie viel kommt nach der Proportion auf jedes böhmische und österreichische Land? Vor dem preussischen Frieden: Böhm. Länder Oesterr. Länder Summa Theile Nach den alten 18 Theilen. . . . . . . . . . 11%/ 18 jeden 18. Theil zu Vierteln gemacht. . . . . 47 72 432 jeden 18. Theil in 24 zertheilt . . . . . . . 282 61/ 25 150 Nach dem preussischen Frieden: Böhmische Länder decrementum rata anterior Böhmen . . . 141 Mähren . . . 47 Schlesien . . 94 21 4 /30 10 30 872/0 residuum 136 /30 462%30 6%/30 Oest. Lander seind geblieben N. Oesterreich . . 50 Oesterr. O. Enns . 25 Steyer . . . . . . . 371/2 Kärnten . .. . . . 25 Krain . . . . . . . 121/2 282 223 92/30 1897/80 150 Reductio proportionis hujus ad faciliorem computum: Das böhmische Resi- duum totum per 189"/80 zu lauter Vierteln subdividirt, und den Bruch '7/so für 71/2 — oder ein ganzes Viertel genommen, kommt das Schema proportionis dergestalt: 30 Böhmische Länder Böhmen . . . . . . . . . . . . . . . 545 Mähren . . . . . . . . . . . . . . . 187 Schlesien . . . . . . . . . . . . . . . 25 Oesterreichische Länder Niederösterreich . . . . . . . . . . 200 Oest. ob der Enns . . . . . . . . 100 Steyer . . . . . . . . . . . . . . . . 150 Kärnten . . . . . . . . . . . . . . . 100 Krain . . . . . . . . . . . . . . . . 50 757 600 Summa 1357 56*
Strana 444
444 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Resolutio quaestionis [s vynecháním denárů]: Die böhmische Länder geben: Böhmen . . . . . . 4,092.705 fl. 5 kr. Mähren . . . . . . 1,404.285 „ 58 „ Schlesien . . . . 187.738 „ 46 „ Die österr. Länder geben: Niederösterreich . 1,501.910 fl. 7 kr. Oest. ob d. Enns. 750.955 „ 3 „ Steyer . . . . . . . 1,126.432 „ 35 „ „ 3 Kärnten . . . . . . 750.955 „ 375.477 „ 31 Krain . . . . . . . „ Summa . . . 5,684.729 fl. 50 kr. Summa . . . 4,505.730 fl. 23 kr. Summa 10,190.460 fl. 13 kr. 228. Pravidla, podle kterých rektifikační komise zemská v Praze počítala usedlosti v Čechách při sestavování katastru Terezianského, jež bylo zavřeno pod datum 27. června 1747. Tato písemnost vydává se zde podle opisu, jejž si archiv zemský v Praze za správy archiváře Gindelyho pořídil z archivu ministeria vnitra ve Vídni. Datum, kdy ta písemnost byla psána, pohřešuje se při ní. Pročež vzácná jest zmínka učiněná v jiném úředním spise, že dne 1. července 1747 dodána byla české kanceláři dvorské ve Vídni zpráva místodržitelská z dne 27. června 1747 o ukončených pracech k opravení katastru v Čechách. Ta zmínka nachází se ve zprávě aneb přednášce české kanceláře dvorské, na jejímž základě císařovna Marie Terezie dne 23. října 1747 schválila nový katastr tehdáž v Čechách vypracovaný; výtahy z té Vídeňské zprávy dávám tisknouti zde níže pod č. 229, a poznámkou tam vloženou blíže dovozuji, že ona zmínka vztahuje se na přítomná pravidla rektifikační a že jim náleží datum 27. června 1747. Principia rectificatoria, nach welchen im Königreich Böheim die Ausarbeitung der newen Ansässigkeit gefasset und eingerichtet worden. Man hat nämlichen den Annum 1654, in welchen, und zwar ein zwei Jahr vorhero und auch ein zwei Jahr nachhero, das ganze Land durch eine General- Visitation nach denen schwedischen Kriegslauften visitirt worden, nach dem Pricipio: Uti possidetis, pro decretorio, mithin bei dem Rectificationswerk pro basi et funda- mento genommen, so dass dasjenige, was die Obrigkeiten ante hunc annum decreto- rium an Rusticali an sich gezogen (NB. wann es nicht ad catastrum gezohen worden), man auch steuerfrei gelassen. Was aber von derlei von denen Obrigkeiten gezohenen*) Rusticalgründen in das allgemeine Mitleiden gezohen, wie auch was die Obrigkeiten
444 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Resolutio quaestionis [s vynecháním denárů]: Die böhmische Länder geben: Böhmen . . . . . . 4,092.705 fl. 5 kr. Mähren . . . . . . 1,404.285 „ 58 „ Schlesien . . . . 187.738 „ 46 „ Die österr. Länder geben: Niederösterreich . 1,501.910 fl. 7 kr. Oest. ob d. Enns. 750.955 „ 3 „ Steyer . . . . . . . 1,126.432 „ 35 „ „ 3 Kärnten . . . . . . 750.955 „ 375.477 „ 31 Krain . . . . . . . „ Summa . . . 5,684.729 fl. 50 kr. Summa . . . 4,505.730 fl. 23 kr. Summa 10,190.460 fl. 13 kr. 228. Pravidla, podle kterých rektifikační komise zemská v Praze počítala usedlosti v Čechách při sestavování katastru Terezianského, jež bylo zavřeno pod datum 27. června 1747. Tato písemnost vydává se zde podle opisu, jejž si archiv zemský v Praze za správy archiváře Gindelyho pořídil z archivu ministeria vnitra ve Vídni. Datum, kdy ta písemnost byla psána, pohřešuje se při ní. Pročež vzácná jest zmínka učiněná v jiném úředním spise, že dne 1. července 1747 dodána byla české kanceláři dvorské ve Vídni zpráva místodržitelská z dne 27. června 1747 o ukončených pracech k opravení katastru v Čechách. Ta zmínka nachází se ve zprávě aneb přednášce české kanceláře dvorské, na jejímž základě císařovna Marie Terezie dne 23. října 1747 schválila nový katastr tehdáž v Čechách vypracovaný; výtahy z té Vídeňské zprávy dávám tisknouti zde níže pod č. 229, a poznámkou tam vloženou blíže dovozuji, že ona zmínka vztahuje se na přítomná pravidla rektifikační a že jim náleží datum 27. června 1747. Principia rectificatoria, nach welchen im Königreich Böheim die Ausarbeitung der newen Ansässigkeit gefasset und eingerichtet worden. Man hat nämlichen den Annum 1654, in welchen, und zwar ein zwei Jahr vorhero und auch ein zwei Jahr nachhero, das ganze Land durch eine General- Visitation nach denen schwedischen Kriegslauften visitirt worden, nach dem Pricipio: Uti possidetis, pro decretorio, mithin bei dem Rectificationswerk pro basi et funda- mento genommen, so dass dasjenige, was die Obrigkeiten ante hunc annum decreto- rium an Rusticali an sich gezogen (NB. wann es nicht ad catastrum gezohen worden), man auch steuerfrei gelassen. Was aber von derlei von denen Obrigkeiten gezohenen*) Rusticalgründen in das allgemeine Mitleiden gezohen, wie auch was die Obrigkeiten
Strana 445
Principia rectificatoria z 27. června 1747. 445 a dominicali denen Unterthanen irrevocabiliter und ohne einigen Vorbehalt einge- raumet haben und ad catastrum gekommen, hat man so gut, wie andere origine sua steuerbare Gründe, sammt ihren Zuwachs als accessorio, ad tributarium gezohen. *) Rozuměj: an sich gezogenen, nebo: eingezogenen. Was aber die Obrigkeiten post annum decretorium von unterthänigen Gründen an sich gezogen, wie auch alle die in anno decretorio in catastro nur in genere und nicht quanto tenus vermerkte wüste Dörfer oder einzelne Bauerngründe, dann alle die anno 1654 in die rollam gezohene und hernachmals duplicato divisore calcu- lirte wüste Gründe, hat man gleich andern steuerbaren Gründen dem neuen Catastro einverleibet. Dahingegen alle wahre Dominicalgründe, welche die Obrigkeit post annum decretorium entweder von herrschaftlichen Meierhöfen oder aber von ausge- rotteten Wäldern ihren Unterthanen, es sei auf erblich oder aber sub censu über- lassen, hat man qua dominicalia ausser Anlag gelassen. Eben dieses ist bei allen Kirchen-, Pfarr-, Spital- und andern piarum cau- sarum Realitäten beobachtet worden, dass nämlich alle diejenige ante annum decre- torium an die pias causas gediehene und NB. nicht ad catastrum gekommene Grund- stücke, ohngeachtet selbige origine tenus von steuerbaren Gründen hergekommen, steuerfrei gelassen; diejenige Gründe aber, welche ao 1654 in das allgemeine Mit- leiden gediehen, anerwogen solche nur mit einem denen piis causis gewidmeten Zins behaftet, mithin nicht eigenthümlich zugehörig gewesen, wie auch die, so post annum decretorium denen piis causis auch entweder eigenthümlich geschenket oder verma- chet, oder aber nur mit einem gewissen Zins oder andern onere afficirt, so gut wie andere ohnmittelbar steuerbare Gründe ad tributarium gezohen. Auf eben diese Art seind alle handfeste Schoss- und emphyteutische Gründe, welche anno 1654 ad rollam, folglich ad contribuendum gediehen, in das allgemeine Mitleiden gezohen; im Gegentheil jene Realitäten, so post annum decretorium von denen Dominical- gründen entweder denen Burgern oder Unterthanen in Schoss, Handfest und Emphy- teusim überlassen, extra calculum geblieben. Demnächst wurde quoad calculationem I° das Land getheilt ins flache Land und ins Gebirg, u. zw. ins Vor- Mittel- und Hoch-Gebirg. Notandum: Für Landörter hat man jene Corpora und Oerter attendiret, welche kein Wieswachs und keine Holz-, auch sonsten keine andere Adminicula, als den alleinigen Feldbau, zum Genuss haben. Man hat zwar auch jene Oerter für Landörter betrachtet, welche Wiesen haben; hingegen, weil sie dieses Beneficium vor andern haben, hat man ihnen beigeleget. Zwischen den Gebirgsen] aber hat man wiederumb die Distinction gemacht, dass man dasjenige Gebirg vor das beste betrachtet, wo entweder der Boden gut und darbei die Viehzucht und das Gespunst unterthalten wird; oder aber, wo der Boden gar nicht so gut, hingegen
Principia rectificatoria z 27. června 1747. 445 a dominicali denen Unterthanen irrevocabiliter und ohne einigen Vorbehalt einge- raumet haben und ad catastrum gekommen, hat man so gut, wie andere origine sua steuerbare Gründe, sammt ihren Zuwachs als accessorio, ad tributarium gezohen. *) Rozuměj: an sich gezogenen, nebo: eingezogenen. Was aber die Obrigkeiten post annum decretorium von unterthänigen Gründen an sich gezogen, wie auch alle die in anno decretorio in catastro nur in genere und nicht quanto tenus vermerkte wüste Dörfer oder einzelne Bauerngründe, dann alle die anno 1654 in die rollam gezohene und hernachmals duplicato divisore calcu- lirte wüste Gründe, hat man gleich andern steuerbaren Gründen dem neuen Catastro einverleibet. Dahingegen alle wahre Dominicalgründe, welche die Obrigkeit post annum decretorium entweder von herrschaftlichen Meierhöfen oder aber von ausge- rotteten Wäldern ihren Unterthanen, es sei auf erblich oder aber sub censu über- lassen, hat man qua dominicalia ausser Anlag gelassen. Eben dieses ist bei allen Kirchen-, Pfarr-, Spital- und andern piarum cau- sarum Realitäten beobachtet worden, dass nämlich alle diejenige ante annum decre- torium an die pias causas gediehene und NB. nicht ad catastrum gekommene Grund- stücke, ohngeachtet selbige origine tenus von steuerbaren Gründen hergekommen, steuerfrei gelassen; diejenige Gründe aber, welche ao 1654 in das allgemeine Mit- leiden gediehen, anerwogen solche nur mit einem denen piis causis gewidmeten Zins behaftet, mithin nicht eigenthümlich zugehörig gewesen, wie auch die, so post annum decretorium denen piis causis auch entweder eigenthümlich geschenket oder verma- chet, oder aber nur mit einem gewissen Zins oder andern onere afficirt, so gut wie andere ohnmittelbar steuerbare Gründe ad tributarium gezohen. Auf eben diese Art seind alle handfeste Schoss- und emphyteutische Gründe, welche anno 1654 ad rollam, folglich ad contribuendum gediehen, in das allgemeine Mitleiden gezohen; im Gegentheil jene Realitäten, so post annum decretorium von denen Dominical- gründen entweder denen Burgern oder Unterthanen in Schoss, Handfest und Emphy- teusim überlassen, extra calculum geblieben. Demnächst wurde quoad calculationem I° das Land getheilt ins flache Land und ins Gebirg, u. zw. ins Vor- Mittel- und Hoch-Gebirg. Notandum: Für Landörter hat man jene Corpora und Oerter attendiret, welche kein Wieswachs und keine Holz-, auch sonsten keine andere Adminicula, als den alleinigen Feldbau, zum Genuss haben. Man hat zwar auch jene Oerter für Landörter betrachtet, welche Wiesen haben; hingegen, weil sie dieses Beneficium vor andern haben, hat man ihnen beigeleget. Zwischen den Gebirgsen] aber hat man wiederumb die Distinction gemacht, dass man dasjenige Gebirg vor das beste betrachtet, wo entweder der Boden gut und darbei die Viehzucht und das Gespunst unterthalten wird; oder aber, wo der Boden gar nicht so gut, hingegen
Strana 446
446 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: die Leute sowohl mit dem Gespunst als Fuhrwerk und mit dem Commercio gute Nahrung treiben, und so weiter differenziert, wie es seq. § 16° folgen wird. 2° Gleichwie die Körnerertragnuss von allen Visitationen nach keiner andern Sort, als nach dem Korn, welche im ganzen Land, sowohl in flachen Land, als in Gebirg, die usuelleste und die gemeineste ist, bei jedem Ort behoben worden: also hat man auch den Körner-Preis von keiner andern Sort, als vom Korn, zum Gegen- stand pro classificatione locorum genommen, und solchen, nämlich den kleinsten, 1 Strich Prager gestrichene Maass auf 1 fl., und so fort von [um?] 1 oder 2 gr.*) immer höher, mithin vor den höchsten Körnerpreis auf 1 fl. 45 kr. de corpore ad *) Spíš: 2 kr. corpus reguliret. 3° Hat man auf die schwere Bearbeitung, wo nämlich solche nicht 2, sondern 3 und 4spännig geschehen muss, reflectiret. 4° Weilen verschiedene Visitationes die Ertragnuss der Körner, welche doch das beträchtlichste Objectum bei dem Rectificationswerk constituiren muss, nicht cynosurmässig eruiret, sondern solche bei vielen Corporibus entweder unglaublich gross, oder aber unzulässig klein vermerket haben: als wurde in jedem Kreis eine gemeinschaftliche Ertragnuss der Körner*) beliebet; u. zw. nachdeme man wahrge- nommen, dass die Visitation in einem Kreis entweder gar zu hoch, oder aber gar zu gering die Ertragnuss bei denen Individual-Oertern vermerket, so hat man solche *) V rukopise omylem: Körnerpreis. pro cynosura grösser oder kleiner, mithin z. E. pro 1. Classe in Land 5 str., und respective wo der grössere Körnerpreis ist, 4 str. 1 vrt., pro 2. Classe § 1° 4 str. 1 vrt., und § 2° 3 str. 2 vrt., pro 3. Classe § 1° 3 str. 2 vrt., und § 2° 2 str. 3 vrt., pro 1. Classe § 1° 3 str. 1 vrt., § 2° 2 str. 3 vrt., pro 2. Classe § 1° 2 str. 3 vrt., § 2° 2 str. 1 vrt., pro 3. Classe § 1° 2 str. 1 vrt., § 2° 1 str. 3 vrt.; in denen Kreisen aber, allwo die Ertragnuss gar zu gering vermerket war, hat man auch im Land im Gebirg pro 1. Classe § 1° 3 str. 3 vrt.. § 2° 3 str. 1 vrt., pro 2. Classe § 1° 3 str. 1 vrt., § 2° 2 str. 3 vrt., pro 3. Classe § 1° 2 str. 3 vrt., § 2° 2 str. 1 vrt.; pro 1. Classe § 1° 2 str. 3 vrt., § 2° 2 str. 1 vrt., pro 2. Classe § 1° 2 str. 1 vrt., § 2° 1 str. 3 vrt., pro 3. Classe § 1° 1 str. 3 vrt., § 2° 1 str. 1 vrt., ja auch darunter reguliret. im Gebirg aber
446 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: die Leute sowohl mit dem Gespunst als Fuhrwerk und mit dem Commercio gute Nahrung treiben, und so weiter differenziert, wie es seq. § 16° folgen wird. 2° Gleichwie die Körnerertragnuss von allen Visitationen nach keiner andern Sort, als nach dem Korn, welche im ganzen Land, sowohl in flachen Land, als in Gebirg, die usuelleste und die gemeineste ist, bei jedem Ort behoben worden: also hat man auch den Körner-Preis von keiner andern Sort, als vom Korn, zum Gegen- stand pro classificatione locorum genommen, und solchen, nämlich den kleinsten, 1 Strich Prager gestrichene Maass auf 1 fl., und so fort von [um?] 1 oder 2 gr.*) immer höher, mithin vor den höchsten Körnerpreis auf 1 fl. 45 kr. de corpore ad *) Spíš: 2 kr. corpus reguliret. 3° Hat man auf die schwere Bearbeitung, wo nämlich solche nicht 2, sondern 3 und 4spännig geschehen muss, reflectiret. 4° Weilen verschiedene Visitationes die Ertragnuss der Körner, welche doch das beträchtlichste Objectum bei dem Rectificationswerk constituiren muss, nicht cynosurmässig eruiret, sondern solche bei vielen Corporibus entweder unglaublich gross, oder aber unzulässig klein vermerket haben: als wurde in jedem Kreis eine gemeinschaftliche Ertragnuss der Körner*) beliebet; u. zw. nachdeme man wahrge- nommen, dass die Visitation in einem Kreis entweder gar zu hoch, oder aber gar zu gering die Ertragnuss bei denen Individual-Oertern vermerket, so hat man solche *) V rukopise omylem: Körnerpreis. pro cynosura grösser oder kleiner, mithin z. E. pro 1. Classe in Land 5 str., und respective wo der grössere Körnerpreis ist, 4 str. 1 vrt., pro 2. Classe § 1° 4 str. 1 vrt., und § 2° 3 str. 2 vrt., pro 3. Classe § 1° 3 str. 2 vrt., und § 2° 2 str. 3 vrt., pro 1. Classe § 1° 3 str. 1 vrt., § 2° 2 str. 3 vrt., pro 2. Classe § 1° 2 str. 3 vrt., § 2° 2 str. 1 vrt., pro 3. Classe § 1° 2 str. 1 vrt., § 2° 1 str. 3 vrt.; in denen Kreisen aber, allwo die Ertragnuss gar zu gering vermerket war, hat man auch im Land im Gebirg pro 1. Classe § 1° 3 str. 3 vrt.. § 2° 3 str. 1 vrt., pro 2. Classe § 1° 3 str. 1 vrt., § 2° 2 str. 3 vrt., pro 3. Classe § 1° 2 str. 3 vrt., § 2° 2 str. 1 vrt.; pro 1. Classe § 1° 2 str. 3 vrt., § 2° 2 str. 1 vrt., pro 2. Classe § 1° 2 str. 1 vrt., § 2° 1 str. 3 vrt., pro 3. Classe § 1° 1 str. 3 vrt., § 2° 1 str. 1 vrt., ja auch darunter reguliret. im Gebirg aber
Strana 447
Principia rectificatoria z 27. června 1747. 447 In Folge dessen hat man bei jedem Ort, es sei Stadt oder Dorf oder Hof, die von denen Visitationen in allen 3 classibus vermerkte Ertragnuss in Körnern summiret, und diese Summa, wo nämlich die Ertragnuss in 3 Classibus bestanden, mit 3, oder aber, wo die Ertragnuss bloss in 2 Classibus existirte, mit 2 dividiret; woraus sich dann ergeben hat, ob das Ort nach der gemeinschaftlichen, pro cyno- sura erkiesten Ertragnuss mit allem seinen Feldbau in classificatione locorum ad primam oder secundam oder tertiam classem gehöre; worbei man jedoch alle pro re- nata sich äussernde Umstände und in visitando unterloffene vitia wohl hat beobachten, folglich nach Beschaffenheit der Umstände oder aber nach der beiwohnenden Kennt- niss des Orts verschiedene Oerter extra regulam classificiren müssen, so dass alle die Observationen hier ohnmöglich zu exprimiren seind. 5° Die Local-Classification einer jeden Stadt, Markts, Dorfs und Hofs formiret, und das Ort, ungeachtet es Felder 1., 2. und 3. Classis in der Befundstabelle gehabt, entweder in das Land 1. Classis, oder 2. Classis, oder 3. Classis; oder ins Gebirg 1. Classis, oder 2. Classis, oder 3. Classis versetzet, in Erwägung, dass obschon bei jedem Ort, es sei gross oder klein, [es] Felder von wenigstens dreierlei diversen Glebae, das ist die besten, mittlern und schlechten gebe, so gehet die Rectificirung eines jeden Bauern gegen den andern das Universum nicht an, sondern nur die Rectificirung eines Orts und eines Kreises gegen dem andern. Die Rectificirung deren Individuorum aber gehöret denen Obrigkeiten und Magistraten, als welche die Subrepartition zu machen haben. Folgbar 6° der ackerbare Feldbau in der Nutzung nach dem Quanto des Visitations- befund, es mögen die Felder besäet sein oder brach liegen, im Land 1. Classis zu 5 fl. 30 kr., 2. „ „ 5 fl. — 3. „ 4 fl. 30 kr., im Gebirg 1. „ 5 fl. — 2. „ 4 fl. 30 kr., 4 fi. — 3. „ Notandum: Man hat darum alle und jede Realitäten und steuerbare Entia in der sich idealiter vorgestellten Nutzung aufs Geld taxiret. weilen nicht nur die Felder allein, sondern andere Realitäten, als triesch und wüst liegende Felder, welche weit geringer, als die wirklich ackerbare geachtet, dann die Hutweiden, Wiesen, Wälder, Teuchte, Mühlen oc, alles auf andere Weise in Anschlag gezohen wurden, so nicht besser und nicht füglicher, als durch die Schätzung aufs Geld sich ausglei- chen, die rechte Proportion erreichen und eines dem andern adäquiren lasset. Dann wann man sich nicht der Geldschätzung bedienet, so hätte man ausser dem Feldbau taxiret.
Principia rectificatoria z 27. června 1747. 447 In Folge dessen hat man bei jedem Ort, es sei Stadt oder Dorf oder Hof, die von denen Visitationen in allen 3 classibus vermerkte Ertragnuss in Körnern summiret, und diese Summa, wo nämlich die Ertragnuss in 3 Classibus bestanden, mit 3, oder aber, wo die Ertragnuss bloss in 2 Classibus existirte, mit 2 dividiret; woraus sich dann ergeben hat, ob das Ort nach der gemeinschaftlichen, pro cyno- sura erkiesten Ertragnuss mit allem seinen Feldbau in classificatione locorum ad primam oder secundam oder tertiam classem gehöre; worbei man jedoch alle pro re- nata sich äussernde Umstände und in visitando unterloffene vitia wohl hat beobachten, folglich nach Beschaffenheit der Umstände oder aber nach der beiwohnenden Kennt- niss des Orts verschiedene Oerter extra regulam classificiren müssen, so dass alle die Observationen hier ohnmöglich zu exprimiren seind. 5° Die Local-Classification einer jeden Stadt, Markts, Dorfs und Hofs formiret, und das Ort, ungeachtet es Felder 1., 2. und 3. Classis in der Befundstabelle gehabt, entweder in das Land 1. Classis, oder 2. Classis, oder 3. Classis; oder ins Gebirg 1. Classis, oder 2. Classis, oder 3. Classis versetzet, in Erwägung, dass obschon bei jedem Ort, es sei gross oder klein, [es] Felder von wenigstens dreierlei diversen Glebae, das ist die besten, mittlern und schlechten gebe, so gehet die Rectificirung eines jeden Bauern gegen den andern das Universum nicht an, sondern nur die Rectificirung eines Orts und eines Kreises gegen dem andern. Die Rectificirung deren Individuorum aber gehöret denen Obrigkeiten und Magistraten, als welche die Subrepartition zu machen haben. Folgbar 6° der ackerbare Feldbau in der Nutzung nach dem Quanto des Visitations- befund, es mögen die Felder besäet sein oder brach liegen, im Land 1. Classis zu 5 fl. 30 kr., 2. „ „ 5 fl. — 3. „ 4 fl. 30 kr., im Gebirg 1. „ 5 fl. — 2. „ 4 fl. 30 kr., 4 fi. — 3. „ Notandum: Man hat darum alle und jede Realitäten und steuerbare Entia in der sich idealiter vorgestellten Nutzung aufs Geld taxiret. weilen nicht nur die Felder allein, sondern andere Realitäten, als triesch und wüst liegende Felder, welche weit geringer, als die wirklich ackerbare geachtet, dann die Hutweiden, Wiesen, Wälder, Teuchte, Mühlen oc, alles auf andere Weise in Anschlag gezohen wurden, so nicht besser und nicht füglicher, als durch die Schätzung aufs Geld sich ausglei- chen, die rechte Proportion erreichen und eines dem andern adäquiren lasset. Dann wann man sich nicht der Geldschätzung bedienet, so hätte man ausser dem Feldbau taxiret.
Strana 448
448 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: alle andere Realitäten entweder dannoch auf andere Art calculiren [müssen], oder aber eine gewisse Anzahl deren triesch und wüst liegenden Feldern, wie auch des Wieswachs[es], nämlich Heu und Grummet, nicht minder eine gewisse Anzahl von Wäldern, Teuchten und Mühlen, auf ein Angesessenen rechnen und dem ackerbaren Feldbau adäquiren; welches in der That grosse Inconvenientien, ohngewöhnlich grosse Brüche, und eben darum die beschwerlichste, weit hinauszielende Arbeit, ja auch in dem Feldbau selbst grosse Brüche verursachet hätte. 7° Alle Obst-, Gras-, Kuchel- und Hopfengärten, anerwogen diese so gut, ja öfters viel besser, als die ackerbare Felder genutzet werden, hat man zu dem ackerbaren Feldbau geschlagen und wie die wirklich anbauende Felder calculirt. 8° Die triesch, wüst und verwachsene, dann Hutweiden, deren es in Böheim viererlei Gattung giebt, seind auch quadruplici modo consideriret worden, nämlich: 1. jene, so in 3, 4 oder 5 Jahren einmal angebauet werden, wurden auf die Hälfte respectu des ackerbaren Feldbaus, 2. jene, so in 6, 7 oder 8 Jahren einmal angebauet werden, auf 1/8, 3. jene, so in 9, 10, 12 oder mehr Jahren einmal angebauet werden, auf 1/6 taxiret, 4. jene aber, so unackerbar, unbrauchbar oder gar unnutzbar seind, extra calculum gelassen. 9° Den Wieswachs taxirte man, nämlich ein- oder zweispänniges Fuder Heu und Grummet, im Land wegen der grossen Wägen zu 4 fl., im Gebirg zu 3 fl., im hochen Gebirg aber, allwo die Wägen sehr klein oder allwo das Heu in grossen Tüchern eingefechsnet wird, zu 2 fl. Notandum. Bei der Anno 1725 an weiland Ihro Ks. Kgl. Mt eingeschickten Prob über den calculirten Berauner Kreis hat man nicht den Wieswachs, sondern das Zug- und Zuchtvieh omnis generis, worzu auch das Stroh gerechnet worden, in gewissen Anschlag gezohen, so auch von ah. ernannt I. Ks. Kgl. Mt agn. approbiret, doch aber darbei denen hochlöblichen HH. Ständen freie Hände gelassen worden, in weitern progressu dieses Werks und bei Calculirung deren andern Kreisen nach der ihnen beiwohnenden Kenntniss des Landes und dem prudenti arbitrio ein so andres abzuändern, jedoch sich dabei agn. vorbehalten die ah. Aprobation deren Modalitäten. Indeme nun die hl. HH. Stände nach der Hand befunden, dass wann das Vieh omnis generis, ja sogar auch das Zugvieh, so doch ein Instrumentum necessarium zu dem Feldbau ist, und daher auch das Stroh, ad calculum gezohen werden sollte, es unsägliche und unüberwindliche Inconvenientien, für das flache Land aber die grösste Ungleichheit respectu des Gebirgs nach sich ziehen, und das Catastrum unglaublich
448 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: alle andere Realitäten entweder dannoch auf andere Art calculiren [müssen], oder aber eine gewisse Anzahl deren triesch und wüst liegenden Feldern, wie auch des Wieswachs[es], nämlich Heu und Grummet, nicht minder eine gewisse Anzahl von Wäldern, Teuchten und Mühlen, auf ein Angesessenen rechnen und dem ackerbaren Feldbau adäquiren; welches in der That grosse Inconvenientien, ohngewöhnlich grosse Brüche, und eben darum die beschwerlichste, weit hinauszielende Arbeit, ja auch in dem Feldbau selbst grosse Brüche verursachet hätte. 7° Alle Obst-, Gras-, Kuchel- und Hopfengärten, anerwogen diese so gut, ja öfters viel besser, als die ackerbare Felder genutzet werden, hat man zu dem ackerbaren Feldbau geschlagen und wie die wirklich anbauende Felder calculirt. 8° Die triesch, wüst und verwachsene, dann Hutweiden, deren es in Böheim viererlei Gattung giebt, seind auch quadruplici modo consideriret worden, nämlich: 1. jene, so in 3, 4 oder 5 Jahren einmal angebauet werden, wurden auf die Hälfte respectu des ackerbaren Feldbaus, 2. jene, so in 6, 7 oder 8 Jahren einmal angebauet werden, auf 1/8, 3. jene, so in 9, 10, 12 oder mehr Jahren einmal angebauet werden, auf 1/6 taxiret, 4. jene aber, so unackerbar, unbrauchbar oder gar unnutzbar seind, extra calculum gelassen. 9° Den Wieswachs taxirte man, nämlich ein- oder zweispänniges Fuder Heu und Grummet, im Land wegen der grossen Wägen zu 4 fl., im Gebirg zu 3 fl., im hochen Gebirg aber, allwo die Wägen sehr klein oder allwo das Heu in grossen Tüchern eingefechsnet wird, zu 2 fl. Notandum. Bei der Anno 1725 an weiland Ihro Ks. Kgl. Mt eingeschickten Prob über den calculirten Berauner Kreis hat man nicht den Wieswachs, sondern das Zug- und Zuchtvieh omnis generis, worzu auch das Stroh gerechnet worden, in gewissen Anschlag gezohen, so auch von ah. ernannt I. Ks. Kgl. Mt agn. approbiret, doch aber darbei denen hochlöblichen HH. Ständen freie Hände gelassen worden, in weitern progressu dieses Werks und bei Calculirung deren andern Kreisen nach der ihnen beiwohnenden Kenntniss des Landes und dem prudenti arbitrio ein so andres abzuändern, jedoch sich dabei agn. vorbehalten die ah. Aprobation deren Modalitäten. Indeme nun die hl. HH. Stände nach der Hand befunden, dass wann das Vieh omnis generis, ja sogar auch das Zugvieh, so doch ein Instrumentum necessarium zu dem Feldbau ist, und daher auch das Stroh, ad calculum gezohen werden sollte, es unsägliche und unüberwindliche Inconvenientien, für das flache Land aber die grösste Ungleichheit respectu des Gebirgs nach sich ziehen, und das Catastrum unglaublich
Strana 449
Principia rectificatoria z 27. června 1747. 449 gross, folglich quoad effectum allerdings inpracticabel machen würde: als haben die- selben kein Zug- und Zuchtvieh, weder Stroh, ohne welchen der Contribuent sein Feldbau nicht cultiviren kann, wohl aber dargegen den Wieswachs und die Hutweid, so quid reale ist, in das allgemeine Mitleiden gezogen ; so auch bei I. Ks. Mt., gleichwie alle andere Principia und regulae directivae, ah. Approbation gefunden. Ganz Böhmen wird gerne zugestehen, dass die Einziehung des Wieswachs nicht nur anstatt des Zug- und Zuchtviehs, sondern auch gegen der bisherigen alten Ansässigkeit ohnvergleichlich äquitabler und in aller Billigkeit gegründet sei, in Betracht, dass man zwar bei der alten Calculation weder das Vieh, noch den Wies- wachs expresse, sondern nur tacite ad calculum gezohen, allermassen man überhaupt dem ganzen Gebirg den kleinsten Divisorem beigeleget, und hiemit den Gebirgscontri- buenten eben wegen der Viehzucht allein enormiter prägraviret. Bei dem flachen Lande aber, unangesehen es in vielen Landörtern einen starken, ja überflüssigen Wies- wachs giebt, die Viehzucht mit nichten attendirt hat, wordurch derlei Landörter merklich sublevirt worden seind. In dem alten Catastro hat man die Gebirgsörter eben wegen der Viehzucht so zu sagen ficticie oder arbitrarie calculiret. Anjetzo hat das Land den Wieswachs und die Hutweiden als Realitäten, mithin fundate in Anschlag gezohen, dannoch aber auch wegen des daraus schöpfenden Emolumenti bei denen Divisoribus darauf reflectirt, und solche nach Beschaffenheit des Strich Landes und sich ergebenden Umständen vermindert. NB. In Schlesien ist zwar nicht das Zug-, sondern alles Zuchtvieh in die Indiction oder in die Nutzungen gezohen worden. 10° Die Weingärten wurden in Böhmen — in Ansehung der schlechten Glebae, und dass die steuerbare Weingärten durchgehends an Bergen, Hüglen und in Steinfelsen liegen, mithin, wan sie auch ausgerottet würden, entweder zu keinem oder zu dem allerschlechtesten Feld zu machen, deren ohnedeme die wenigsten bei dem Unterthan seind, — wie die triesch liegende Felder der ersten Gattung, das ist auf die Hälfte gegen den ackerbaren Feldbau taxiret. 11° Wülder seind auf fünferlei Art taxirt worden, als lae qualitatis, wo gutes Bau- und Brennholz und der beste Verschleiss ist, den Strich zu 2 fl. 15 kr. 2dae qualitatis, wo gutes Holz, doch etwas schlechter Verschleiss ist, 2 fl. 3tiae, wo schlechter Verschleiss, der Boden aber ziemlich gut ist, zu 1 fl. 30 kr. 4tae, wo gutes Bau- und Brennholz, der Verschleiss entlegen, doch aber das Wasser zum Flössen ist, 1 fl. 12 kr. 5ae, so weder Verschleiss aufs Wasser, mithin keine Anwehre haben, zu 1 fl. oder 54 kr. Archiv Český XXIX. 57
Principia rectificatoria z 27. června 1747. 449 gross, folglich quoad effectum allerdings inpracticabel machen würde: als haben die- selben kein Zug- und Zuchtvieh, weder Stroh, ohne welchen der Contribuent sein Feldbau nicht cultiviren kann, wohl aber dargegen den Wieswachs und die Hutweid, so quid reale ist, in das allgemeine Mitleiden gezogen ; so auch bei I. Ks. Mt., gleichwie alle andere Principia und regulae directivae, ah. Approbation gefunden. Ganz Böhmen wird gerne zugestehen, dass die Einziehung des Wieswachs nicht nur anstatt des Zug- und Zuchtviehs, sondern auch gegen der bisherigen alten Ansässigkeit ohnvergleichlich äquitabler und in aller Billigkeit gegründet sei, in Betracht, dass man zwar bei der alten Calculation weder das Vieh, noch den Wies- wachs expresse, sondern nur tacite ad calculum gezohen, allermassen man überhaupt dem ganzen Gebirg den kleinsten Divisorem beigeleget, und hiemit den Gebirgscontri- buenten eben wegen der Viehzucht allein enormiter prägraviret. Bei dem flachen Lande aber, unangesehen es in vielen Landörtern einen starken, ja überflüssigen Wies- wachs giebt, die Viehzucht mit nichten attendirt hat, wordurch derlei Landörter merklich sublevirt worden seind. In dem alten Catastro hat man die Gebirgsörter eben wegen der Viehzucht so zu sagen ficticie oder arbitrarie calculiret. Anjetzo hat das Land den Wieswachs und die Hutweiden als Realitäten, mithin fundate in Anschlag gezohen, dannoch aber auch wegen des daraus schöpfenden Emolumenti bei denen Divisoribus darauf reflectirt, und solche nach Beschaffenheit des Strich Landes und sich ergebenden Umständen vermindert. NB. In Schlesien ist zwar nicht das Zug-, sondern alles Zuchtvieh in die Indiction oder in die Nutzungen gezohen worden. 10° Die Weingärten wurden in Böhmen — in Ansehung der schlechten Glebae, und dass die steuerbare Weingärten durchgehends an Bergen, Hüglen und in Steinfelsen liegen, mithin, wan sie auch ausgerottet würden, entweder zu keinem oder zu dem allerschlechtesten Feld zu machen, deren ohnedeme die wenigsten bei dem Unterthan seind, — wie die triesch liegende Felder der ersten Gattung, das ist auf die Hälfte gegen den ackerbaren Feldbau taxiret. 11° Wülder seind auf fünferlei Art taxirt worden, als lae qualitatis, wo gutes Bau- und Brennholz und der beste Verschleiss ist, den Strich zu 2 fl. 15 kr. 2dae qualitatis, wo gutes Holz, doch etwas schlechter Verschleiss ist, 2 fl. 3tiae, wo schlechter Verschleiss, der Boden aber ziemlich gut ist, zu 1 fl. 30 kr. 4tae, wo gutes Bau- und Brennholz, der Verschleiss entlegen, doch aber das Wasser zum Flössen ist, 1 fl. 12 kr. 5ae, so weder Verschleiss aufs Wasser, mithin keine Anwehre haben, zu 1 fl. oder 54 kr. Archiv Český XXIX. 57
Strana 450
450 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Notandum: Bei der alten Calculation hat man auch Wälder ad rollam gezo- gen. — Die Einziehung der Wälder nach ihrer Qualität und Gelegenheit zum Ver- schleiss, weil es ein Reale, ist um so mehr billig, als dem Contribuenten es gut zu statten kommet, da er nicht nur sein Holznothdurft zu Haus, sondern auch, wann er ein Ueberfluss hat, vor Holz Geld lösen kann; wo man in Gegentheil auf den Landbauern, welcher sein Holz theuer zahlen und weit zuführen muss, in calculando reflectiren muss. 12° Teuchte, deren die steuerbare Possessores gemeiniglich nur zweierlei besitzen, nembl. Karpfen- und Streckteichte, wurde von denen ersteren 1 fl., von denen andern 30 kr. taxiret. Und so ferne ja sich einige steuerbare Streich- oder Forellen- teuchte in denen Befunds-Tabellen befänden, so wurden solche wie die Streckteuchte consideriret. Nota. In Böhmen seind die Teuchte nicht wie in Schlesien nach der Area oder was man darauf säen, folgbar was auf die Area eines Scheffels an der Besatzung könne gerechnet werden, sondern mit was der Teucht wirklich besetzet wird, calculirt worden; dann es gibt in Böhmen Teuchte, welche in guten und warmen Boden, und andere, welche in schlechten und magern Boden, auch in kalten Climate liegen. In die erstern, wo näml. der Boden gut, fruchtbar und warm ist, können auf die Area eines Strichs Aussaat z. E. 4, auch 5 angesetzt werden, wo man e contra in einen solchen Teucht von der zweiten Gattung nicht über 2 einsetzen kann. 13° Mahl- und andere Mühlen, welche steuerbar und in der Rolla de anno 1654 radicirt seind, wurden folgendergestalten catastrirt: Bei unclassificirten Städten und Dörfern: Mahl-Mühlen an beständigen Wasser: § 1° wo der Körnerpreis zu 1 fl. 24 kr. und darüber ausgesetzt ist, 1 Gang fl. § 2° wo der Körnerpreis zu 1 fl. bis 1 fl. 21 kr. ist, 1 Gang zu 32 fl. Mahlmühlen an unbeständigen Wasser: Ein Gang auf die Hälfte respectu § 1mi et 2di. Bei jenen Mühlen aber, welche an gar klein Wasser liegen, auch welche wegen denen obrigkeitlichen Mühlen keine Mahlgäste haben, 1 Gang zu 10 und 8 fl. Eine Kraupenstampfen recpectu des beständig- oder unbeständigen Wassers gegen ein Mühlgang auf 1/8, Walkmühl 1/, eine Brettmühl auf 1/4, Oehlmühl 1/4, Loh-Mühl 1/8. Papiermühl an beständigen Wasser à 100 fl., an unbeständigen Wasser à 60 fl. zu 40
450 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Notandum: Bei der alten Calculation hat man auch Wälder ad rollam gezo- gen. — Die Einziehung der Wälder nach ihrer Qualität und Gelegenheit zum Ver- schleiss, weil es ein Reale, ist um so mehr billig, als dem Contribuenten es gut zu statten kommet, da er nicht nur sein Holznothdurft zu Haus, sondern auch, wann er ein Ueberfluss hat, vor Holz Geld lösen kann; wo man in Gegentheil auf den Landbauern, welcher sein Holz theuer zahlen und weit zuführen muss, in calculando reflectiren muss. 12° Teuchte, deren die steuerbare Possessores gemeiniglich nur zweierlei besitzen, nembl. Karpfen- und Streckteichte, wurde von denen ersteren 1 fl., von denen andern 30 kr. taxiret. Und so ferne ja sich einige steuerbare Streich- oder Forellen- teuchte in denen Befunds-Tabellen befänden, so wurden solche wie die Streckteuchte consideriret. Nota. In Böhmen seind die Teuchte nicht wie in Schlesien nach der Area oder was man darauf säen, folgbar was auf die Area eines Scheffels an der Besatzung könne gerechnet werden, sondern mit was der Teucht wirklich besetzet wird, calculirt worden; dann es gibt in Böhmen Teuchte, welche in guten und warmen Boden, und andere, welche in schlechten und magern Boden, auch in kalten Climate liegen. In die erstern, wo näml. der Boden gut, fruchtbar und warm ist, können auf die Area eines Strichs Aussaat z. E. 4, auch 5 angesetzt werden, wo man e contra in einen solchen Teucht von der zweiten Gattung nicht über 2 einsetzen kann. 13° Mahl- und andere Mühlen, welche steuerbar und in der Rolla de anno 1654 radicirt seind, wurden folgendergestalten catastrirt: Bei unclassificirten Städten und Dörfern: Mahl-Mühlen an beständigen Wasser: § 1° wo der Körnerpreis zu 1 fl. 24 kr. und darüber ausgesetzt ist, 1 Gang fl. § 2° wo der Körnerpreis zu 1 fl. bis 1 fl. 21 kr. ist, 1 Gang zu 32 fl. Mahlmühlen an unbeständigen Wasser: Ein Gang auf die Hälfte respectu § 1mi et 2di. Bei jenen Mühlen aber, welche an gar klein Wasser liegen, auch welche wegen denen obrigkeitlichen Mühlen keine Mahlgäste haben, 1 Gang zu 10 und 8 fl. Eine Kraupenstampfen recpectu des beständig- oder unbeständigen Wassers gegen ein Mühlgang auf 1/8, Walkmühl 1/, eine Brettmühl auf 1/4, Oehlmühl 1/4, Loh-Mühl 1/8. Papiermühl an beständigen Wasser à 100 fl., an unbeständigen Wasser à 60 fl. zu 40
Strana 451
Principia rectificatoria z 27. června 1747. 451 Bei denen königlichen und grösseren Herrnstädten aber wurden die denen Contribuenten gehörige Mühlen noch einmal so hoch in Anschlag genommen, aner- wogen diese ihre gewisse und richtige Mahlgäste haben; die unterthänige Mühlen aber ihre gewisse Mahlgäste wegen deren herrschaftlichen Mühlen nicht haben können. Alle Gemeinmühlen aber steuerfrei gelassen. 14° Alle Gemein-Realitäten und Entia, so von Alters her immediate denen Gemeinden in corpore gehören, wurden bei denen Dörfern nur mit 1/3 ad cal- culum gezohen; bei allen gross- und kleinen Städten aber extra calculum gelassen. Dahingegen 15° alle die, obschon von denen Gemeinden in corpore geniessende, doch aber post annum decretorium von ein oder andern Burgerlichen oder Bauern [pridati snad: erworbene] Gründe seind so gut wie andere steuerbare Realitäten in Anschlag gezogen worden. Wann nun aller Realitäten Schätzung zusammengezogen, so seind 16° die divisores realitatum de corpore ad corpus reguliret, und nach denen beliebten, tam in oeconomicis quam politicis rationibus fundirten principiis bei jeden Ort, und demnächst die daraus resuitirende Anzahl der Angesessenen ausgesetzt worden; deren seind vierlerlei, und wurde solchemnach im Land: § 1° wo die schwere Bearbeitung und schlechter Verschleiss, auch der Contribuent von puren Feldbau leben muss, von der Schätzung des realis aller Gattungen 550 fl.; § 2° wo der Verschleiss besser, oder aber der Contribuent Wieswachs oder ein anderes Adminiculum hat, 500 fl.; § 3° wo der Verschleiss gut, leichte Bearbeitung, und der Contribuent nicht nur Wieswachs, sondern auch andere adminicula, als Hopfen- oder Hirsbau, und ohngeachtet allda die schönste Fläche und Ebene ist, vielmehr vor Gebirgs- als Landörter attendirt werden.*) *) V opise archivu zemského, z něhož jsem tuto písemnost přepsal, na tomto místě schází divisor 450 fl., jenž byl písařem z nepozornosti opominut; najde se však to číslo hned níže v článku 17° pod záhlavím im Land, na třetím místě: Respectu 450 fl. Im Gebirg: § 1° wo das unfruchbare und kalte Gebirg ist, unangesehen allda etwas Gespünnst unterhalten wird, in Erwägung, dass in derlei Gebirg die Felder nicht in 3 Zelchen, wie anderwärts, wohl aber in 4, 5 Zelchen eingetheilt seind, und ihrer Sterilität halber allemal 3, 4 auch 5 Jahr, ehe man sie besäen kann, liegen müssen, 550 fl.; § 2° in besser situirten Gebirg, oder aber wo besserer Verschleiss oder einige Commercialnahrung ist, 500 fl.; 57*
Principia rectificatoria z 27. června 1747. 451 Bei denen königlichen und grösseren Herrnstädten aber wurden die denen Contribuenten gehörige Mühlen noch einmal so hoch in Anschlag genommen, aner- wogen diese ihre gewisse und richtige Mahlgäste haben; die unterthänige Mühlen aber ihre gewisse Mahlgäste wegen deren herrschaftlichen Mühlen nicht haben können. Alle Gemeinmühlen aber steuerfrei gelassen. 14° Alle Gemein-Realitäten und Entia, so von Alters her immediate denen Gemeinden in corpore gehören, wurden bei denen Dörfern nur mit 1/3 ad cal- culum gezohen; bei allen gross- und kleinen Städten aber extra calculum gelassen. Dahingegen 15° alle die, obschon von denen Gemeinden in corpore geniessende, doch aber post annum decretorium von ein oder andern Burgerlichen oder Bauern [pridati snad: erworbene] Gründe seind so gut wie andere steuerbare Realitäten in Anschlag gezogen worden. Wann nun aller Realitäten Schätzung zusammengezogen, so seind 16° die divisores realitatum de corpore ad corpus reguliret, und nach denen beliebten, tam in oeconomicis quam politicis rationibus fundirten principiis bei jeden Ort, und demnächst die daraus resuitirende Anzahl der Angesessenen ausgesetzt worden; deren seind vierlerlei, und wurde solchemnach im Land: § 1° wo die schwere Bearbeitung und schlechter Verschleiss, auch der Contribuent von puren Feldbau leben muss, von der Schätzung des realis aller Gattungen 550 fl.; § 2° wo der Verschleiss besser, oder aber der Contribuent Wieswachs oder ein anderes Adminiculum hat, 500 fl.; § 3° wo der Verschleiss gut, leichte Bearbeitung, und der Contribuent nicht nur Wieswachs, sondern auch andere adminicula, als Hopfen- oder Hirsbau, und ohngeachtet allda die schönste Fläche und Ebene ist, vielmehr vor Gebirgs- als Landörter attendirt werden.*) *) V opise archivu zemského, z něhož jsem tuto písemnost přepsal, na tomto místě schází divisor 450 fl., jenž byl písařem z nepozornosti opominut; najde se však to číslo hned níže v článku 17° pod záhlavím im Land, na třetím místě: Respectu 450 fl. Im Gebirg: § 1° wo das unfruchbare und kalte Gebirg ist, unangesehen allda etwas Gespünnst unterhalten wird, in Erwägung, dass in derlei Gebirg die Felder nicht in 3 Zelchen, wie anderwärts, wohl aber in 4, 5 Zelchen eingetheilt seind, und ihrer Sterilität halber allemal 3, 4 auch 5 Jahr, ehe man sie besäen kann, liegen müssen, 550 fl.; § 2° in besser situirten Gebirg, oder aber wo besserer Verschleiss oder einige Commercialnahrung ist, 500 fl.; 57*
Strana 452
452 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: § 3° und in noch bessern Gebirg und in dem vorgenannten Vorgebirg, entweder wo der Verschleiss gut oder aber in Ermanglung des Verschleisses einige beträchtliche Nahrung ist, 450 fl.: § 4° in dem Gebirg aber, allwo das Gespünnst und die Commercial-Nahrung am stärksten unterhalten wird, 400 fl. beigeleget. Hiernächst 17° fallen mit adäquirten Einrechnung deren triesch und wüst liegenden Feldern, dann Wiesen, Weingärten, Wälder[n], Teuchte[n] und Mühlen an Strichen auf einen Angesessenen aus: Im Land: Respectu divisoris von 550 fl. bei denen Oertern, welche in der Local- ad 1. classem gekommen, 100 Strich**) Classification 110 Str. „ 2am 1221/ Str. „ 3iam „ Respectu 500 fl. ad 1. classem 91 Str. 100 „ Str. „ 2am 111 Str. „ 3iam Respectu 450 fl. ad 1. classem 813 Str 90 Str. » 2am „ 100 „ Str. » 3iam 110 Str. Im Gebirg: Respectu divisoris per 550 fl. ad 1. classem 1221/4 Str. „ 2am 1371/2 Str. Ziam „ 100 Str. Respectu 500 fl. ad 1. classem 111 Str. „ „ 2am „ Str. 125 „ 3iam 90 Str. Respectu 450 fl. ad 1. classem 100 Str. „ „ 2am 1121/2 Str. „ 3iam 80 Str. Respectu 400 fl. ad 1. classem Str. 89 2am „ „ 100 Str. » Ziam **) V opise archivu zemského stojí zde 100 fl., jak za to mám, omylem místo 100 Strich. V úvodě ke článku 17° jest nadepsáno, kolik na jednoho usedlého připadá korců, an Strichen. Proto dávám tisknouti nikoli 100 fl., nýbrž 100 Strich, a tak činím v článku 17° na konci všech 9 řádků v kraji i 12 řádků v ho- rách. V článku 16° určuje se divisor čili průměrná velikost usedlosti výnosem peněžitým mezi 550 zl. a 400 zl., v článku pak 17° určuje se usedlostem rozličná výměra pozemků na strychy v 9 případech krajských a ve 12 případech horských. Nota. Ob man die andere Entia ausser dem Feldbau, näml. triesch und wüst oder verwachsene Felder und Hutweiden, dann den Wieswachs, Weingärten,
452 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: § 3° und in noch bessern Gebirg und in dem vorgenannten Vorgebirg, entweder wo der Verschleiss gut oder aber in Ermanglung des Verschleisses einige beträchtliche Nahrung ist, 450 fl.: § 4° in dem Gebirg aber, allwo das Gespünnst und die Commercial-Nahrung am stärksten unterhalten wird, 400 fl. beigeleget. Hiernächst 17° fallen mit adäquirten Einrechnung deren triesch und wüst liegenden Feldern, dann Wiesen, Weingärten, Wälder[n], Teuchte[n] und Mühlen an Strichen auf einen Angesessenen aus: Im Land: Respectu divisoris von 550 fl. bei denen Oertern, welche in der Local- ad 1. classem gekommen, 100 Strich**) Classification 110 Str. „ 2am 1221/ Str. „ 3iam „ Respectu 500 fl. ad 1. classem 91 Str. 100 „ Str. „ 2am 111 Str. „ 3iam Respectu 450 fl. ad 1. classem 813 Str 90 Str. » 2am „ 100 „ Str. » 3iam 110 Str. Im Gebirg: Respectu divisoris per 550 fl. ad 1. classem 1221/4 Str. „ 2am 1371/2 Str. Ziam „ 100 Str. Respectu 500 fl. ad 1. classem 111 Str. „ „ 2am „ Str. 125 „ 3iam 90 Str. Respectu 450 fl. ad 1. classem 100 Str. „ „ 2am 1121/2 Str. „ 3iam 80 Str. Respectu 400 fl. ad 1. classem Str. 89 2am „ „ 100 Str. » Ziam **) V opise archivu zemského stojí zde 100 fl., jak za to mám, omylem místo 100 Strich. V úvodě ke článku 17° jest nadepsáno, kolik na jednoho usedlého připadá korců, an Strichen. Proto dávám tisknouti nikoli 100 fl., nýbrž 100 Strich, a tak činím v článku 17° na konci všech 9 řádků v kraji i 12 řádků v ho- rách. V článku 16° určuje se divisor čili průměrná velikost usedlosti výnosem peněžitým mezi 550 zl. a 400 zl., v článku pak 17° určuje se usedlostem rozličná výměra pozemků na strychy v 9 případech krajských a ve 12 případech horských. Nota. Ob man die andere Entia ausser dem Feldbau, näml. triesch und wüst oder verwachsene Felder und Hutweiden, dann den Wieswachs, Weingärten,
Strana 453
Principia rectificatoria z 27. června 1747. 453 Wälder, Mühlen, Teuchte oc nicht expresse in Anschlag gezohen, sondern desto weniger an Feldbau auf einen Angesessenen gerechnet, wordurch man aber ohne der Schätzung es nimmermehr in aequalem proportionem hätte leyden [bringen?] können, — oder aber ob man gleich sich der Modalität, näml. der Schätzung, bedienet, — gilt es gleich viel; doch mit dem Unterschied, dass durch die letzte Modalität man eines gegen dem andern unvergleichlich besser proportioniren und adäquiren könne, als durch die erste. Ficticium stabile, das ist der Häuseranschlag. 18° Man hat die Städte auf dem Land in 5 Classes getheilt: Ad Iam classem hat man jene königliche und auch Herrnstädte gezohen, allwo bekanntermassen die beste Handelschaft unterhalten wird. Ad IIam classem jene Städte, welche gute Nahrung, z. E. Gymnasia, starke Wallfahrten oder gute Wochenmärkte, oder sonsten ziemlich gute, doch nicht die beste Commercialnahrung haben. Ad IIIam classem jene Städte, welche gute Jahr- und Wochenmärkte haben und auf einer guten Landstrassen liegen. Ad 4am classem jene, welche noch nicht gute Wochenmärkte, doch gute *) Sic. Gesundbäder? Jahrmärkte, oder aber Gesindbäder*) haben. Ad 5am classem jene, welche gute Jahrmärkte oder Wochenmärkte haben und abseitig liegen. Diesemnach die. Häuser 19° in denen Städten 1mae classis zu 75 fl. fl. 2dae „ „ 60 3iae fl. „ 45 fl. 4ae 30 „ 5ae „ 15 f. 1mae classis zu 371/3 fl. 30 f. 2ae „ 3iae „ 221/2 fl. 4ae „ 15 fl. 5ае 71/2 fl. taxirt. Jene Häuser in denen Vorstädten aber, worinnen die Burger nur ihre Tag- löhner und Trescher halten, seind auf 1/4 respectu deren städtischen Häuser calculirt worden. Wo aber 20° in denen classificirten Städten die Vorstadt von der inneren Stadt nicht distinguiret ist, hat man 2/3 deren sammentlichen Häusern für immer städtische und 1/3 derenselben qua Vorstädte attendiret. in denen Vorstädten
Principia rectificatoria z 27. června 1747. 453 Wälder, Mühlen, Teuchte oc nicht expresse in Anschlag gezohen, sondern desto weniger an Feldbau auf einen Angesessenen gerechnet, wordurch man aber ohne der Schätzung es nimmermehr in aequalem proportionem hätte leyden [bringen?] können, — oder aber ob man gleich sich der Modalität, näml. der Schätzung, bedienet, — gilt es gleich viel; doch mit dem Unterschied, dass durch die letzte Modalität man eines gegen dem andern unvergleichlich besser proportioniren und adäquiren könne, als durch die erste. Ficticium stabile, das ist der Häuseranschlag. 18° Man hat die Städte auf dem Land in 5 Classes getheilt: Ad Iam classem hat man jene königliche und auch Herrnstädte gezohen, allwo bekanntermassen die beste Handelschaft unterhalten wird. Ad IIam classem jene Städte, welche gute Nahrung, z. E. Gymnasia, starke Wallfahrten oder gute Wochenmärkte, oder sonsten ziemlich gute, doch nicht die beste Commercialnahrung haben. Ad IIIam classem jene Städte, welche gute Jahr- und Wochenmärkte haben und auf einer guten Landstrassen liegen. Ad 4am classem jene, welche noch nicht gute Wochenmärkte, doch gute *) Sic. Gesundbäder? Jahrmärkte, oder aber Gesindbäder*) haben. Ad 5am classem jene, welche gute Jahrmärkte oder Wochenmärkte haben und abseitig liegen. Diesemnach die. Häuser 19° in denen Städten 1mae classis zu 75 fl. fl. 2dae „ „ 60 3iae fl. „ 45 fl. 4ae 30 „ 5ae „ 15 f. 1mae classis zu 371/3 fl. 30 f. 2ae „ 3iae „ 221/2 fl. 4ae „ 15 fl. 5ае 71/2 fl. taxirt. Jene Häuser in denen Vorstädten aber, worinnen die Burger nur ihre Tag- löhner und Trescher halten, seind auf 1/4 respectu deren städtischen Häuser calculirt worden. Wo aber 20° in denen classificirten Städten die Vorstadt von der inneren Stadt nicht distinguiret ist, hat man 2/3 deren sammentlichen Häusern für immer städtische und 1/3 derenselben qua Vorstädte attendiret. in denen Vorstädten
Strana 454
454 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 21° Die Schosshäuser in denen Landstädten, welche in der Rolla de anno 1654 radicirt seiend, wurden gleich andern steuerbaren Häusern catastrirt. 22° Rath-, Bräu- und Gemeinhäuser aber in allen Städten ausser Anlag gelassen. 23° Bei denen unclassificirten Städten und Dörfern seind nur jene Häuser, welche in der Rolla 1654 vermerket seind, mithin auf steuerbaren Grund stehen, worbei sich 1, 2, 3, auch 31/2 Viertel, mithin nicht 1 Strich Feld befindet, weilen die Possessores in Ermanglung des Feldbaues mehr Ursach und Zeit haben, einem Gewerb ob[zulliegen, ad catastrum eingezohen, und jedes mit 6 fl. taxiret. *) *) V článcích 23° a 24° rozumějí se domky vlastně tak řečené čili baráky, jejichž obyvatelé (domkáři aneb baráčníci) tvořili zvláštní třídu vesnického obyvatelstva naproti sedlákům a chalupníkům (naproti velkým a malým rolníkům). 24° Die Gemein- oder sogenannte Ausgeding- oder Auen- und auf Gemein- gründen notanter post annum decretorium aufgebaute, wie auch die entweder in denen Herrnstädten oder in denen Dörfern befindliche, oder auch auf obrigkeitl. Grund und Boden existirende herrschaftliche Zins-Häuser, anerwogen die darin wohnende Leute und Professionisten den Landesschutz geniessen, und denen Burgern und andern Ordinari-Contribuenten in ihrer Nahrung, welche diese versteuern müssen, Eintrag thun, sie mögen von denen Obrigkeiten denen Possessoribus erblich oder unerblich überlassen worden sein, und sie mögen ganze Gemeinden constituiren oder nur in einzelnen Häusern bestehen (jedoch die Wirths- und Jägerhäuser, dann Mühlen, Schmiedten, Bindereien und Hirtenhäuser ausgenommen), zu 3 fl. in An- schlag gezohen. Hingegen alle in obbelmeldten Häusern befindliche Professionisten ausser Anlag gelassen, angesehen ein solches heute ein Professionist besitzet und morgen ein Taglöhner überkommen kann. Im Gegentheil 25° diejenige Häuser, welche die Obrigkeiten in denen classificirten Herrn- städten post annum decretorium von denen Burgern an sich gezohen, wurden eben in derjenigen Schätzung, wie die burgerliche Häuser in selbiger Stadt, ad tributarium gezohen. 26° Die Divisores von Häusern wurden bei denen Städten und Märkten in Gebirg, welche wenig Feldbau geniessen und desto grössere Nahrung von Handel u. verschiedenen Gewerb haben, auf 800 fl., — bei denen Städten, welche stark im Feldbau seind, wie auch bei denen unclassificirten Städten und Dörfern auf 900 fl. Nota: Zur Zeit der alten Calculation hat man nicht diese Cynosur gehabt, die Häuser und das ficticium personale oder das Gewerb zu taxiren; sondern man hat bei denen Städten, nachdeme man sich vorgestellt, dass sie grössere oder kleinere Nahrung treiben, ohngeachtet ob sie stark oder gering im Feldbau seind, und ob die gleba gut oder unfruchtbar und das Clima warm oder kalt ist, 2, 3, 4, 6 und 8
454 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 21° Die Schosshäuser in denen Landstädten, welche in der Rolla de anno 1654 radicirt seiend, wurden gleich andern steuerbaren Häusern catastrirt. 22° Rath-, Bräu- und Gemeinhäuser aber in allen Städten ausser Anlag gelassen. 23° Bei denen unclassificirten Städten und Dörfern seind nur jene Häuser, welche in der Rolla 1654 vermerket seind, mithin auf steuerbaren Grund stehen, worbei sich 1, 2, 3, auch 31/2 Viertel, mithin nicht 1 Strich Feld befindet, weilen die Possessores in Ermanglung des Feldbaues mehr Ursach und Zeit haben, einem Gewerb ob[zulliegen, ad catastrum eingezohen, und jedes mit 6 fl. taxiret. *) *) V článcích 23° a 24° rozumějí se domky vlastně tak řečené čili baráky, jejichž obyvatelé (domkáři aneb baráčníci) tvořili zvláštní třídu vesnického obyvatelstva naproti sedlákům a chalupníkům (naproti velkým a malým rolníkům). 24° Die Gemein- oder sogenannte Ausgeding- oder Auen- und auf Gemein- gründen notanter post annum decretorium aufgebaute, wie auch die entweder in denen Herrnstädten oder in denen Dörfern befindliche, oder auch auf obrigkeitl. Grund und Boden existirende herrschaftliche Zins-Häuser, anerwogen die darin wohnende Leute und Professionisten den Landesschutz geniessen, und denen Burgern und andern Ordinari-Contribuenten in ihrer Nahrung, welche diese versteuern müssen, Eintrag thun, sie mögen von denen Obrigkeiten denen Possessoribus erblich oder unerblich überlassen worden sein, und sie mögen ganze Gemeinden constituiren oder nur in einzelnen Häusern bestehen (jedoch die Wirths- und Jägerhäuser, dann Mühlen, Schmiedten, Bindereien und Hirtenhäuser ausgenommen), zu 3 fl. in An- schlag gezohen. Hingegen alle in obbelmeldten Häusern befindliche Professionisten ausser Anlag gelassen, angesehen ein solches heute ein Professionist besitzet und morgen ein Taglöhner überkommen kann. Im Gegentheil 25° diejenige Häuser, welche die Obrigkeiten in denen classificirten Herrn- städten post annum decretorium von denen Burgern an sich gezohen, wurden eben in derjenigen Schätzung, wie die burgerliche Häuser in selbiger Stadt, ad tributarium gezohen. 26° Die Divisores von Häusern wurden bei denen Städten und Märkten in Gebirg, welche wenig Feldbau geniessen und desto grössere Nahrung von Handel u. verschiedenen Gewerb haben, auf 800 fl., — bei denen Städten, welche stark im Feldbau seind, wie auch bei denen unclassificirten Städten und Dörfern auf 900 fl. Nota: Zur Zeit der alten Calculation hat man nicht diese Cynosur gehabt, die Häuser und das ficticium personale oder das Gewerb zu taxiren; sondern man hat bei denen Städten, nachdeme man sich vorgestellt, dass sie grössere oder kleinere Nahrung treiben, ohngeachtet ob sie stark oder gering im Feldbau seind, und ob die gleba gut oder unfruchtbar und das Clima warm oder kalt ist, 2, 3, 4, 6 und 8
Strana 455
Principia rectificatoria z 27. června 1747. 455 Häuser und so weiter auf einen Angesessenen gerechnet, darbei aber die Ansässigkeit pro rata von dem Feldbau auch ausgesetzet; so dass, weilen diese Norma allzu arbitrarisch und ohne Fundament war, oder aber dass vor 90 Jahren, wie es auch in der That nicht anders ist, das Commercium in Böhmen in bessern Flor gewesen, und die Professionisten in denen Städten auch ohnvergleichlich bessere Nahrung ge- habt, welche ihnen die Zeit hero merklich und auf verschiedene Art entweder ab- geschnitten oder aber wenigstens beeinträchtigt worden, viele ansehnliche Städte in Böhmen wegen ihres gewaltigen Aggravii, deme sie durch viele Jahre unterliegen müssen, bei ah. kais. Hof die heftigste Klagen geführet und gebeten haben, insoweit es die Billigkeit erfordert, sublevirt zu werden. — Damit nun bei der jetzigen Calculation das Publicum der hl. Rectificationscommission nicht den Vorwurf thun könne, dass dieselbe in dem ficticio tam stabili quam personali nur arbitrarie und nicht fundate calculiret, mithin jenes, was bei der alten Calculation zu einiger Städten grössten Aggravio geschehen, nicht emendirt habe : so hat erwähnte hl. Rectifications— Haupt-Commission kein besseres Mittel ausfindig machen können, als die Häuser sowohl, als das ficticium personale, in dem Land auf obige, in der Aequität fundirte Art in Anschlag zu ziehen. Dass aber dieses Systema in aller Billigkeit gegründet sei, erhellet aus deme: V. g. die Stadt A ist in der Commercial- und anderer Nahrung gleich der Stadt B; diese 2 Städte führen die beste Nahrung und Gewerb, und haben das beste Emolumentum von denen Wochen- und Jahrmärkten; mithin seien sie unter denen Landständen [čti: Landstädten] 1mae classis, ihre Häuser und Professionisten werden auf Eine Art in die Anlag gezohen; dahero folget daraus, dass sie gegen und mit einander wohl rectificiret seind. Die Stadt C ist gleich der Stadt D; diese haben gute Wochenmärkte oder andere Nahrung; es floriret aber bei ihnen nicht Commercialnahrung, wie bei denen ersteren 2 Städten. Als seind diese 2 Städte gegen einander auch gut exäquiret, nur mit dem Unterschied, dass wann eine Stadt mehr Häuser oder mehr Professionisten, als die andere, hat, selbe auch umb soviel höher daran kommt, und so weiter. Gleichwie nun durch diese Modalität die bisher prägravirt geweste Städte in der neuen Ansässigkeit um ein Merkliches wirklich sublevirt werden, andere Städte hingegen, welche nicht fictive, sondern nur nach dem reali in dem bisherigen alten Catastro calculiret, folgbar merklich sublevirt worden, anjetzo eine grössere Ansässigkeit debite tragen müssen; also ergibt sich der Schluss von selbsten, dass auch in diesem modo calculandi kein vitium sei. 27° Das Brauwesen der Städte betreffend: Ist nur allein das von den Burgern oder auch von denen Gemeinden in corpore, jedoch aber anstatt der Individualburger- schaft verbräute, und notanter nur in die Stadt, und nicht in die Stadtdörfer aus- gestossene Bier, näml. jedes 4eimeriges Fass Bier mit Einbegriff des Branntweins und des wenigen Schanknutzens auf 2 fl. taxiret; die Anzahl deren jährlich verbräuten
Principia rectificatoria z 27. června 1747. 455 Häuser und so weiter auf einen Angesessenen gerechnet, darbei aber die Ansässigkeit pro rata von dem Feldbau auch ausgesetzet; so dass, weilen diese Norma allzu arbitrarisch und ohne Fundament war, oder aber dass vor 90 Jahren, wie es auch in der That nicht anders ist, das Commercium in Böhmen in bessern Flor gewesen, und die Professionisten in denen Städten auch ohnvergleichlich bessere Nahrung ge- habt, welche ihnen die Zeit hero merklich und auf verschiedene Art entweder ab- geschnitten oder aber wenigstens beeinträchtigt worden, viele ansehnliche Städte in Böhmen wegen ihres gewaltigen Aggravii, deme sie durch viele Jahre unterliegen müssen, bei ah. kais. Hof die heftigste Klagen geführet und gebeten haben, insoweit es die Billigkeit erfordert, sublevirt zu werden. — Damit nun bei der jetzigen Calculation das Publicum der hl. Rectificationscommission nicht den Vorwurf thun könne, dass dieselbe in dem ficticio tam stabili quam personali nur arbitrarie und nicht fundate calculiret, mithin jenes, was bei der alten Calculation zu einiger Städten grössten Aggravio geschehen, nicht emendirt habe : so hat erwähnte hl. Rectifications— Haupt-Commission kein besseres Mittel ausfindig machen können, als die Häuser sowohl, als das ficticium personale, in dem Land auf obige, in der Aequität fundirte Art in Anschlag zu ziehen. Dass aber dieses Systema in aller Billigkeit gegründet sei, erhellet aus deme: V. g. die Stadt A ist in der Commercial- und anderer Nahrung gleich der Stadt B; diese 2 Städte führen die beste Nahrung und Gewerb, und haben das beste Emolumentum von denen Wochen- und Jahrmärkten; mithin seien sie unter denen Landständen [čti: Landstädten] 1mae classis, ihre Häuser und Professionisten werden auf Eine Art in die Anlag gezohen; dahero folget daraus, dass sie gegen und mit einander wohl rectificiret seind. Die Stadt C ist gleich der Stadt D; diese haben gute Wochenmärkte oder andere Nahrung; es floriret aber bei ihnen nicht Commercialnahrung, wie bei denen ersteren 2 Städten. Als seind diese 2 Städte gegen einander auch gut exäquiret, nur mit dem Unterschied, dass wann eine Stadt mehr Häuser oder mehr Professionisten, als die andere, hat, selbe auch umb soviel höher daran kommt, und so weiter. Gleichwie nun durch diese Modalität die bisher prägravirt geweste Städte in der neuen Ansässigkeit um ein Merkliches wirklich sublevirt werden, andere Städte hingegen, welche nicht fictive, sondern nur nach dem reali in dem bisherigen alten Catastro calculiret, folgbar merklich sublevirt worden, anjetzo eine grössere Ansässigkeit debite tragen müssen; also ergibt sich der Schluss von selbsten, dass auch in diesem modo calculandi kein vitium sei. 27° Das Brauwesen der Städte betreffend: Ist nur allein das von den Burgern oder auch von denen Gemeinden in corpore, jedoch aber anstatt der Individualburger- schaft verbräute, und notanter nur in die Stadt, und nicht in die Stadtdörfer aus- gestossene Bier, näml. jedes 4eimeriges Fass Bier mit Einbegriff des Branntweins und des wenigen Schanknutzens auf 2 fl. taxiret; die Anzahl deren jährlich verbräuten
Strana 456
456 Fässern Bier nach dem von dem kgl. Deputirtenamt gegebenen 3jährigen Extract de annis 1731, 32 und 33 eruiret, und 1/3 von dieser 3jährigen Anzahl in Anschlag gebracht. Nota: Weilen die burgerliche Reys [sic] Bräugerechtigkeit als eine burgerliche Nahrung betrachtet wird, als wurde solche auf obige Art catastriret. Hingegen ist das von denen Gemeinden in corpore, folgbar jure dominicali unterhaltende Bräu- wesen, wann näml. das Bier in die Dörfer und ausserhalb der Stadt ausgestossen wird, ausser Anlag belassen. 28° Die Divisores von dem Bräuwesen wurden jenen Landstädten, wo der ordinari und extraordinari Taz gezahlet wird, zu 700 fi., und denen Städten, wo nur Ordinari Taz gezahlet wird, zu 450 fl. beigeleget. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Ficticium personale: 29° Seind die Professionisten in 4 Classes getheilet und folgendermassen taxirt worden: In denen Städten 4ae 2dae 5ae u. in Dörfern 3iae 80 65—70 35—45 50—60 50—60 65 35—45 25—30 50 35—40 15—20 25—30 10—15 15—20 30—35 25—30 30° Die Facultäten von denen verschiedenen Handwerks- und Gewerbs-Leuten wurden folgendermassen classificirt: 1mae classis: Hutmacher, Seifensieder, Wachszieher, Weissgärber, Lohgärber, Tuchscherer, Schönfärber, Schwarzfärber, Becken, Strumwirker, Garn- und Gespünst- handler, Kupferschmied, Glockengiesser, Hufschmied, Wagner, Zeugmacher, Tuch- und Leinwand-Kramer, Kaufleut, Apotheker, Zugemüshändler, Baumeister, Zimmermeister, Schuhmacher, Schneider, Buchdrucker. 2dae classis: Fleischhacker, Kürschner, Goldschmied, Bildhauer, Schlosser, Tischler, Sattler, Kramer, Zeugschmied, Steinmetzer, Feilhauer, Mesulanmacher, Klam- perer oder Flaschner, Gürtler, Taschner, Sporrer, Rauchfangkehrer, Posamentirer. 3iae classis: Zinngiesser, Büxenmacher, Maler, Glaser, Schwertfeger, Nagel- schmied, Schnallenmacher, Kamplmacher, Tuchmacher, Weber, Seiler, Peruquier, Messerschmied, Handschuhmacher, Steinschneider, Töpfer, Binder, Lebzelter, Ziegel- decker, Buchbinder. 4ae classis: Drexler, Strumpfstricker, Stärkmacher, Flickschuster, Maurer, Zimmergesellen, Platz-Becken, Büxenschifter, Hölzerne-Uhrmacher, Schleifer, Rosen- kranzmacher, Bürstenbinder, Siebmacher. die Handwerkere lmae classis 2dae Зiae 4ae 1mae classis 100 75 60 45
456 Fässern Bier nach dem von dem kgl. Deputirtenamt gegebenen 3jährigen Extract de annis 1731, 32 und 33 eruiret, und 1/3 von dieser 3jährigen Anzahl in Anschlag gebracht. Nota: Weilen die burgerliche Reys [sic] Bräugerechtigkeit als eine burgerliche Nahrung betrachtet wird, als wurde solche auf obige Art catastriret. Hingegen ist das von denen Gemeinden in corpore, folgbar jure dominicali unterhaltende Bräu- wesen, wann näml. das Bier in die Dörfer und ausserhalb der Stadt ausgestossen wird, ausser Anlag belassen. 28° Die Divisores von dem Bräuwesen wurden jenen Landstädten, wo der ordinari und extraordinari Taz gezahlet wird, zu 700 fi., und denen Städten, wo nur Ordinari Taz gezahlet wird, zu 450 fl. beigeleget. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Ficticium personale: 29° Seind die Professionisten in 4 Classes getheilet und folgendermassen taxirt worden: In denen Städten 4ae 2dae 5ae u. in Dörfern 3iae 80 65—70 35—45 50—60 50—60 65 35—45 25—30 50 35—40 15—20 25—30 10—15 15—20 30—35 25—30 30° Die Facultäten von denen verschiedenen Handwerks- und Gewerbs-Leuten wurden folgendermassen classificirt: 1mae classis: Hutmacher, Seifensieder, Wachszieher, Weissgärber, Lohgärber, Tuchscherer, Schönfärber, Schwarzfärber, Becken, Strumwirker, Garn- und Gespünst- handler, Kupferschmied, Glockengiesser, Hufschmied, Wagner, Zeugmacher, Tuch- und Leinwand-Kramer, Kaufleut, Apotheker, Zugemüshändler, Baumeister, Zimmermeister, Schuhmacher, Schneider, Buchdrucker. 2dae classis: Fleischhacker, Kürschner, Goldschmied, Bildhauer, Schlosser, Tischler, Sattler, Kramer, Zeugschmied, Steinmetzer, Feilhauer, Mesulanmacher, Klam- perer oder Flaschner, Gürtler, Taschner, Sporrer, Rauchfangkehrer, Posamentirer. 3iae classis: Zinngiesser, Büxenmacher, Maler, Glaser, Schwertfeger, Nagel- schmied, Schnallenmacher, Kamplmacher, Tuchmacher, Weber, Seiler, Peruquier, Messerschmied, Handschuhmacher, Steinschneider, Töpfer, Binder, Lebzelter, Ziegel- decker, Buchbinder. 4ae classis: Drexler, Strumpfstricker, Stärkmacher, Flickschuster, Maurer, Zimmergesellen, Platz-Becken, Büxenschifter, Hölzerne-Uhrmacher, Schleifer, Rosen- kranzmacher, Bürstenbinder, Siebmacher. die Handwerkere lmae classis 2dae Зiae 4ae 1mae classis 100 75 60 45
Strana 457
Principia rectificatoria z 27. června 1747. 457 31° Die Divisores in denen classificirten königlichen und Herrn-Städten zu 1100 fl.; in denen geringeren und unclassificirten Städten und auf dem platten Land zu 1500 fl. determiniret. Nota : Was man bei dem ficticio stabili erwähnet, dasselbe extendiret sich auch daher, und hat einen Zusammenhang mit dem ficticio stabili [sic]. Gleichwie man bei der alten Calculation keine Cynosur gehabt, das Gewerb in Anschlag zu ziehen, sondern es nur arbitrarie gethan: also hat die Rectificationscommission in Böhmen sich figuriret, mit was ein so anderer Professionist in Anschlag gezohen werden, folgbar was er jährlich von seinem Gewerbe contribuiren könnte. Hiemit wurden alle Professionisten und Gewerbeleute, jedoch cum distinctione facultatum et secundum classificationem civitatum auf einerlei Art und Maass taxiret und ad tributarium gezohen. Bei allem dem aber hat man das Ficticium in ganzen Land bei weiten nicht auf dasjenige Quantum deren Angesessenen, wie ao 1683, gebracht, zumalen noto- rium ist, dass das Commercium in Böhmen die Jahre her in ungemein grossen Abfall gerathen, und weilen die bishero prägravirt geweste Städte durch die jetzige Modalität wirklich sublevirt werden, so ist unschwer zu urtheilen, dass diese Mo- dalität in diesem Ficticio die Aequität wirklich erreicht haben müsse; dann widrigens würde die neue Ansässigkeit ganz ungleich ausgefallen sein. Die Schätzung einer jeden Facultät deren Professionen oder jeden Individui aber ist nicht dahin zu verstehen, dass auf dieselben just dasjenige Quantum, so respectu eines jeden seiner Schätzung und Divisionis*) ausfallet, zu repartiren sei, inmassen ein jeder Magistrat oder Obrigkeit nach gewissenschaften Gutbe- fund und Arbitrio auf den Gewerbsmann entweder mehr oder weniger zu repartiren *) Sic; rozuměj: Divisoris. befugt ist. NB. Bei Taxirung deren Handwerkern musste man nicht weniger, wie bei der Classification des Feldbaues oder deren Oertern auf alle sich aussernde Umb- stände sowohl, als auf den Numerum der Handwerkern und was deme anhängig, wohl Acht haben, und Verschiedenes observiren, so hier nicht wohl exprimiret werden kann. Alles obige respectu ficticii stabilis et personalis ist zu verstehen auf die Landstädte und platte Land. Belangend nun 32° die königlichen Prager Städte, anerwogen diese kein Reale besitzen, sondern nur von purer Industrie und Gewerb leben, und dahin der Zufluss vom ganzen Lande ist, als seind selbe sowohl in Häusern, als in dem ficticio personali doppelt so hoch, wie die Landstädte 1mae classis in Anschlag gezohen, und mit dem Divisore respectu der Häuser per 800 fl., und respectu des facticii personalis Archiv Český XXIX. 58
Principia rectificatoria z 27. června 1747. 457 31° Die Divisores in denen classificirten königlichen und Herrn-Städten zu 1100 fl.; in denen geringeren und unclassificirten Städten und auf dem platten Land zu 1500 fl. determiniret. Nota : Was man bei dem ficticio stabili erwähnet, dasselbe extendiret sich auch daher, und hat einen Zusammenhang mit dem ficticio stabili [sic]. Gleichwie man bei der alten Calculation keine Cynosur gehabt, das Gewerb in Anschlag zu ziehen, sondern es nur arbitrarie gethan: also hat die Rectificationscommission in Böhmen sich figuriret, mit was ein so anderer Professionist in Anschlag gezohen werden, folgbar was er jährlich von seinem Gewerbe contribuiren könnte. Hiemit wurden alle Professionisten und Gewerbeleute, jedoch cum distinctione facultatum et secundum classificationem civitatum auf einerlei Art und Maass taxiret und ad tributarium gezohen. Bei allem dem aber hat man das Ficticium in ganzen Land bei weiten nicht auf dasjenige Quantum deren Angesessenen, wie ao 1683, gebracht, zumalen noto- rium ist, dass das Commercium in Böhmen die Jahre her in ungemein grossen Abfall gerathen, und weilen die bishero prägravirt geweste Städte durch die jetzige Modalität wirklich sublevirt werden, so ist unschwer zu urtheilen, dass diese Mo- dalität in diesem Ficticio die Aequität wirklich erreicht haben müsse; dann widrigens würde die neue Ansässigkeit ganz ungleich ausgefallen sein. Die Schätzung einer jeden Facultät deren Professionen oder jeden Individui aber ist nicht dahin zu verstehen, dass auf dieselben just dasjenige Quantum, so respectu eines jeden seiner Schätzung und Divisionis*) ausfallet, zu repartiren sei, inmassen ein jeder Magistrat oder Obrigkeit nach gewissenschaften Gutbe- fund und Arbitrio auf den Gewerbsmann entweder mehr oder weniger zu repartiren *) Sic; rozuměj: Divisoris. befugt ist. NB. Bei Taxirung deren Handwerkern musste man nicht weniger, wie bei der Classification des Feldbaues oder deren Oertern auf alle sich aussernde Umb- stände sowohl, als auf den Numerum der Handwerkern und was deme anhängig, wohl Acht haben, und Verschiedenes observiren, so hier nicht wohl exprimiret werden kann. Alles obige respectu ficticii stabilis et personalis ist zu verstehen auf die Landstädte und platte Land. Belangend nun 32° die königlichen Prager Städte, anerwogen diese kein Reale besitzen, sondern nur von purer Industrie und Gewerb leben, und dahin der Zufluss vom ganzen Lande ist, als seind selbe sowohl in Häusern, als in dem ficticio personali doppelt so hoch, wie die Landstädte 1mae classis in Anschlag gezohen, und mit dem Divisore respectu der Häuser per 800 fl., und respectu des facticii personalis Archiv Český XXIX. 58
Strana 458
458 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: per 1100 calculirt. Bei einigen Nebenrechten, welche ihren Grundobrigkeiten von Alters her einen Grundzins zahlen müssen, nur die Häuser allein etwas geringer taxiret. Das Brauwesen bei den kgl. Prager Städten aber in Betracht, dass sie es viel kostbarer als in denen Landstädten unterhalten, und darzu alles kaufen müssen, und aus anderen Bewegursachen mehr ist nur auf die Hälfte gegen denen Land- städten, welche den Ordinari- und Extraordinari-Taz zahlen, taxirt und calculirt worden. Die Schoss-Häuser*) in denen kgl. Prager Städten, näml. diejenigen, welche schon in der Rolla de anno 1654 qua talis vermerket, und dem catastro regni nicht einverleibt worden, angesehen sie zu allen landtäglichen Verwilligungen 1/3 Angesessenen contribuiren müssen, seind auch auf 1/8 respectu der Schätzung deren burgerlichen Häusern catastriret. Die post annum decretorium in Schoss überlassene Häuser aber seind mit der completen Schatzung in Anschlag gezohen worden, massen die HH. Possessores von denenselben 1/3, und die Stadt-Gemeinden die übrigen 2/3 in Ansehung deren empfangenen Aequivalent-Geldern zu contribuiren haben. *) V opise archivu zemského stojí zde omylem Schloss-Häuser; v druhé větě tohoto odstavce stojí tam správně: in Schoss überlassene. Die Kirchen- und anderer piarum causarum Häuser, welche an dieselben ante annum decretorium gediehen und in das catastrum nicht eingezohen worden; — wie auch die landtäfliche Häuser, so bei der Calculation anno 1683 extra cal- culum geblieben, seind auch anjetzo ausser Anlage gelassen. Hingegen alle die post annum decretorium an die pias causas gekommene Häuser eingezohen, ausser dass zwei denen FF. Misericordiae überlassene Häuser nicht in Anschlag gezohen worden, weilen dieser Orden dem Publico nützliche Dienste leistet. 229. Výtah ze zprávy královské české kanceláře dvorské, na jejímž základě Marie Terezie dne 23. října 1747 potvrdila nový katastr k vybírání kontribuce v Čechách. Archiv zemský v Praze má úplné dva opisy celého elaboratu, z nichž jsem si před lety učinil tyto výtahy, pokud se mi zdálo býti zapotřebí k historii českého bernictví. Jeden opis byl učiněn z úředního ori- ginálu, druhý ze současné kopie, která spolu s originálem chová se v archivu ministeria vnitra ve Vídni. Viz o tom v tomto výtahu potvrzení královské a poznámky kancelářské na konci závěrečné přednášky kanceláře dvorské, za nimiž následují allegata aneb doklady. Přítomná zpráva české kanceláře dvorské k císařovně vykládá nejprvé o rolle z roku 1654 neboli o nejstarším katastru země České, kterak byl zařízen, zvláště jaké měl vady, a kterak opětovně a rozličně bylo usilováno je napraviti, a sice jmenovitě třemi způsoby:
458 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: per 1100 calculirt. Bei einigen Nebenrechten, welche ihren Grundobrigkeiten von Alters her einen Grundzins zahlen müssen, nur die Häuser allein etwas geringer taxiret. Das Brauwesen bei den kgl. Prager Städten aber in Betracht, dass sie es viel kostbarer als in denen Landstädten unterhalten, und darzu alles kaufen müssen, und aus anderen Bewegursachen mehr ist nur auf die Hälfte gegen denen Land- städten, welche den Ordinari- und Extraordinari-Taz zahlen, taxirt und calculirt worden. Die Schoss-Häuser*) in denen kgl. Prager Städten, näml. diejenigen, welche schon in der Rolla de anno 1654 qua talis vermerket, und dem catastro regni nicht einverleibt worden, angesehen sie zu allen landtäglichen Verwilligungen 1/3 Angesessenen contribuiren müssen, seind auch auf 1/8 respectu der Schätzung deren burgerlichen Häusern catastriret. Die post annum decretorium in Schoss überlassene Häuser aber seind mit der completen Schatzung in Anschlag gezohen worden, massen die HH. Possessores von denenselben 1/3, und die Stadt-Gemeinden die übrigen 2/3 in Ansehung deren empfangenen Aequivalent-Geldern zu contribuiren haben. *) V opise archivu zemského stojí zde omylem Schloss-Häuser; v druhé větě tohoto odstavce stojí tam správně: in Schoss überlassene. Die Kirchen- und anderer piarum causarum Häuser, welche an dieselben ante annum decretorium gediehen und in das catastrum nicht eingezohen worden; — wie auch die landtäfliche Häuser, so bei der Calculation anno 1683 extra cal- culum geblieben, seind auch anjetzo ausser Anlage gelassen. Hingegen alle die post annum decretorium an die pias causas gekommene Häuser eingezohen, ausser dass zwei denen FF. Misericordiae überlassene Häuser nicht in Anschlag gezohen worden, weilen dieser Orden dem Publico nützliche Dienste leistet. 229. Výtah ze zprávy královské české kanceláře dvorské, na jejímž základě Marie Terezie dne 23. října 1747 potvrdila nový katastr k vybírání kontribuce v Čechách. Archiv zemský v Praze má úplné dva opisy celého elaboratu, z nichž jsem si před lety učinil tyto výtahy, pokud se mi zdálo býti zapotřebí k historii českého bernictví. Jeden opis byl učiněn z úředního ori- ginálu, druhý ze současné kopie, která spolu s originálem chová se v archivu ministeria vnitra ve Vídni. Viz o tom v tomto výtahu potvrzení královské a poznámky kancelářské na konci závěrečné přednášky kanceláře dvorské, za nimiž následují allegata aneb doklady. Přítomná zpráva české kanceláře dvorské k císařovně vykládá nejprvé o rolle z roku 1654 neboli o nejstarším katastru země České, kterak byl zařízen, zvláště jaké měl vady, a kterak opětovně a rozličně bylo usilováno je napraviti, a sice jmenovitě třemi způsoby:
Strana 459
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 459 1. Lepším popisem a výčtem nemovitého majetku a živností v zemi, pokud náležely lidu pod- danému a městskému a podléhaly berni aneb kontribuci; ten popis byl začat r. 1712 a zhruba dokonán r. 1725. — 2. Ke zdokonalení katastru mělo se lépe upraviti měřítko, kterým tehdáž měřil se každý poplatný majetek; s největším úsilím hleděli určiti roční výnos, jenž by šel z každé poplatné jednotky selského majetku i z rovnocenné jednotky městského majetku, kte- réžto jednotce poplatného majetku, vymyšlené jenom k účelům berničným, říkalo se v Čechách usedlost, nebo celý usedlý; rozličné o tom náhledy potýkaly se vespolek až do roku 1732, kdy bylo rozhodnuto, že za takovou (početní) usedlost má se pokládati ten poplatný majetek, který ročně vynese do 500 zlatých hrubého výtěžku. — 3. Konečně dvorská kancelář vysvět- lovala panovnici, kterak v letech 1732—1747 pracováno v Praze k tomu, aby výnos všeho již popsaného poplatného majetku v Čechách byl správně odhadnut a rozměřen na stejné usedlosti, které by spravedlivě mohly býti obtíženy stejnou kontribucí asi po 50 zlatých, a aby počet takových usedlostí v celé zemi byl znova vyšetřen. Přednáška aneb zpráva kanceláře dvorské k císařovně má ve svých částkách rozličnou povahu a nestejnou příhodnost ku poznání proměn katastru a břemene berničného, o něž jde historikovi. Pročež v přítomném výtahu a v jeho uveřejnění zacházím nestejně s rozličnými částkami zprávy. Nejvyšší rozhodnutí a nařízení o zásadných otázkách a vůbec nejdůležitější kusy zprávy tisknou se zde větším písmem (cicero) a plně bez vynechávání; písmem o stupeň menším (garmondem) jsem dal sázeti běžné výklady historické, statistické a zákonodárské, a to původními slovy, dílem úplně, dílem však jen skrácené výtahy, často v hranatých závorkách, s vynecháním částek méně důležitých. Někde jsem jen svými českými slovy v petitové po- známce kratince naznačil vypuštěný obsah, na němž k účelu mému zdálo se málo záležeti. Bericht an die Kaiserin über das böhm. Steuerrectificationswerk und dessen Ver- gleichung mit dem schlesischen. Allergnädigste Frau! Vor einem Seculo, das ist gleich nach dem schwedi- schen Kriege und darauf anno 1648 erfolgten Frieden, hat man in EMt Erbkönig- reich Böheimb das hauptsächliche Objectum angegangen, den durch damalige vor- herige Zeiten schon hergebrachten Contributions-Repartitions-Modum nach denen angesessenen Unterthanen in bessere Ordnung, Gleichheit und Verlässlichkeit zu setzen. Zu welchem Ende dann eine General-Untersuch- und Beschreibung aller und jeder solcher Angesessenen und derer ihnen zugehörigen Grundstücken vorgenom- men, und darauf anno 1654 mit Errichtung darüber einer sogenannte Visitations- Rolla ins Reine gebracht worden. Das damalige Principium rectificationis war noch sehr schwach, nämlich die blosse Robot-Fähigkeit folgendergestalt: Welcher Bauer im Stand befunden oder dafür vermög beihabender Felder erachtet worden, seiner Grundobrigkeit mit 4 Stucken Zugvieh die Roboten verrichten zu können, derselbe wurde hoc ipso für einen gan- zen; ein schwächerer Bauer für einen Drei-Viertler oder halben Angesessenen, und so a proportione ein Chalupner und Gärtner von geringen Acker oder Gartenbesitz 58*
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 459 1. Lepším popisem a výčtem nemovitého majetku a živností v zemi, pokud náležely lidu pod- danému a městskému a podléhaly berni aneb kontribuci; ten popis byl začat r. 1712 a zhruba dokonán r. 1725. — 2. Ke zdokonalení katastru mělo se lépe upraviti měřítko, kterým tehdáž měřil se každý poplatný majetek; s největším úsilím hleděli určiti roční výnos, jenž by šel z každé poplatné jednotky selského majetku i z rovnocenné jednotky městského majetku, kte- réžto jednotce poplatného majetku, vymyšlené jenom k účelům berničným, říkalo se v Čechách usedlost, nebo celý usedlý; rozličné o tom náhledy potýkaly se vespolek až do roku 1732, kdy bylo rozhodnuto, že za takovou (početní) usedlost má se pokládati ten poplatný majetek, který ročně vynese do 500 zlatých hrubého výtěžku. — 3. Konečně dvorská kancelář vysvět- lovala panovnici, kterak v letech 1732—1747 pracováno v Praze k tomu, aby výnos všeho již popsaného poplatného majetku v Čechách byl správně odhadnut a rozměřen na stejné usedlosti, které by spravedlivě mohly býti obtíženy stejnou kontribucí asi po 50 zlatých, a aby počet takových usedlostí v celé zemi byl znova vyšetřen. Přednáška aneb zpráva kanceláře dvorské k císařovně má ve svých částkách rozličnou povahu a nestejnou příhodnost ku poznání proměn katastru a břemene berničného, o něž jde historikovi. Pročež v přítomném výtahu a v jeho uveřejnění zacházím nestejně s rozličnými částkami zprávy. Nejvyšší rozhodnutí a nařízení o zásadných otázkách a vůbec nejdůležitější kusy zprávy tisknou se zde větším písmem (cicero) a plně bez vynechávání; písmem o stupeň menším (garmondem) jsem dal sázeti běžné výklady historické, statistické a zákonodárské, a to původními slovy, dílem úplně, dílem však jen skrácené výtahy, často v hranatých závorkách, s vynecháním částek méně důležitých. Někde jsem jen svými českými slovy v petitové po- známce kratince naznačil vypuštěný obsah, na němž k účelu mému zdálo se málo záležeti. Bericht an die Kaiserin über das böhm. Steuerrectificationswerk und dessen Ver- gleichung mit dem schlesischen. Allergnädigste Frau! Vor einem Seculo, das ist gleich nach dem schwedi- schen Kriege und darauf anno 1648 erfolgten Frieden, hat man in EMt Erbkönig- reich Böheimb das hauptsächliche Objectum angegangen, den durch damalige vor- herige Zeiten schon hergebrachten Contributions-Repartitions-Modum nach denen angesessenen Unterthanen in bessere Ordnung, Gleichheit und Verlässlichkeit zu setzen. Zu welchem Ende dann eine General-Untersuch- und Beschreibung aller und jeder solcher Angesessenen und derer ihnen zugehörigen Grundstücken vorgenom- men, und darauf anno 1654 mit Errichtung darüber einer sogenannte Visitations- Rolla ins Reine gebracht worden. Das damalige Principium rectificationis war noch sehr schwach, nämlich die blosse Robot-Fähigkeit folgendergestalt: Welcher Bauer im Stand befunden oder dafür vermög beihabender Felder erachtet worden, seiner Grundobrigkeit mit 4 Stucken Zugvieh die Roboten verrichten zu können, derselbe wurde hoc ipso für einen gan- zen; ein schwächerer Bauer für einen Drei-Viertler oder halben Angesessenen, und so a proportione ein Chalupner und Gärtner von geringen Acker oder Gartenbesitz 58*
Strana 460
460 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: mit einem Viertel- oder weiteren Bruch in die Rollam niedergeschrieben, ohne dar- auf zu sehen, ob dieser ganzer Angesessener 70, 80, 90, 100, jener aber 40, 50, 60 Strich Felder bei seinem Hause gehabt, wann man nur geglaubt, er habe soviel Felder, dass er mit 4 Stucken Vieh zu roboten sich im Stande befinde; weiter auch ohne darauf zu sehen, ob die Felder dieses Bauern meistens in der besten, jenes in mitterer, und eines dritten in schlechterer Qualitate Glebae stehen. Das nutzlichste also von sothaner alten Rectification de anno 1654 ist noch verblieben, dass unter denen Grundstücken und Feldern jeder Herrschaft und Guts, welche dominical-, mithin steuerfrei, oder rustical und contributionsmässig seifen], eine Separation geschehen. Die Gleichheit aber in contribuendo, weilen man weder die Quantität, we- niger aber die Qualität der Felder angesehen, und darüber noch bei vielen corpo- ribus Triesch und Ackerbar untereinander gerechnet, ist bei weitem nicht erreicht worden; wessentwegen auch in balden, und absonderlich nach 1670 vieler, doch wiederumb nicht aller Orten Revisitationes und Ansässigkeits-Abschreibungen vor- gegangen, woraus die sog. Revisitations-Rolla entstanden. Diese Ungleichheit hatte umb die erste Zeiten nicht sehr viel zu bedeuten, weilen die Prästanda gar leidentlich waren; v. g. anno 1656 auf die Milizverpfle- gung 550.464 fl., darneben aber in Geld 380.000 fl., zusammen 930.464 fl. Es seind aber solche Prästanda immer höher gestiegen, v. g. anno 1673 und fast in gleichen bis 1680: Milizverpflegung 1,152.840 fl., Werbungsgelder 67.670 fl., ad liberam 50.000 fl., pro fortificatorio 30.000 fl., Hochzeits-Donativ 50.000 fl., zu- sammen 1,350.510 fl. Wesswegen dann anno 1683 unter der Direction des damaligen Obristen Kanzlers Franz Ulrich Grfn Khinsky das catastrum regni neu überarbeitet und mit denen Felder�Divisoribus eingerichtet worden folgendergestalt: Den grössten Divi- sorem, uber welchen keiner haben solle, hat man determiniret 90 Strich, und dieser wurde genannt Landes-Divisor. Jeden Kreis hat man in seinen Rollar-Grundstücken nach Strichen zusammen gerechnet, und die Anzahl ausgefallener Strich mit der bisdahinigen Anzahl der Kreis-Angesessenen dividirt. Der herausgekommene Quotient, v. g. 50 Strich, war der Kreis-Divisor. Weiter jedes Corpus eines Kreises hat man gleichfalls in seinen Grundstücken nach Strichen zusammengerechnet, und die Anzahl ausgefallener Strich mit der bis- dahinigen Anzahl der auf dem Corpore gehafteten Contributions-Angesessenen divi- diret. War nun der Quotient, den man Divisorem localem genennet hat, geringer, als der Kreisdivisor, v. g. in posito exemplo unter 50 Strich, so wurde das Corpus für prägravirt geachtet, mit dem Kreisdivisore 50 von neuem dividirt, und hiernach
460 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: mit einem Viertel- oder weiteren Bruch in die Rollam niedergeschrieben, ohne dar- auf zu sehen, ob dieser ganzer Angesessener 70, 80, 90, 100, jener aber 40, 50, 60 Strich Felder bei seinem Hause gehabt, wann man nur geglaubt, er habe soviel Felder, dass er mit 4 Stucken Vieh zu roboten sich im Stande befinde; weiter auch ohne darauf zu sehen, ob die Felder dieses Bauern meistens in der besten, jenes in mitterer, und eines dritten in schlechterer Qualitate Glebae stehen. Das nutzlichste also von sothaner alten Rectification de anno 1654 ist noch verblieben, dass unter denen Grundstücken und Feldern jeder Herrschaft und Guts, welche dominical-, mithin steuerfrei, oder rustical und contributionsmässig seifen], eine Separation geschehen. Die Gleichheit aber in contribuendo, weilen man weder die Quantität, we- niger aber die Qualität der Felder angesehen, und darüber noch bei vielen corpo- ribus Triesch und Ackerbar untereinander gerechnet, ist bei weitem nicht erreicht worden; wessentwegen auch in balden, und absonderlich nach 1670 vieler, doch wiederumb nicht aller Orten Revisitationes und Ansässigkeits-Abschreibungen vor- gegangen, woraus die sog. Revisitations-Rolla entstanden. Diese Ungleichheit hatte umb die erste Zeiten nicht sehr viel zu bedeuten, weilen die Prästanda gar leidentlich waren; v. g. anno 1656 auf die Milizverpfle- gung 550.464 fl., darneben aber in Geld 380.000 fl., zusammen 930.464 fl. Es seind aber solche Prästanda immer höher gestiegen, v. g. anno 1673 und fast in gleichen bis 1680: Milizverpflegung 1,152.840 fl., Werbungsgelder 67.670 fl., ad liberam 50.000 fl., pro fortificatorio 30.000 fl., Hochzeits-Donativ 50.000 fl., zu- sammen 1,350.510 fl. Wesswegen dann anno 1683 unter der Direction des damaligen Obristen Kanzlers Franz Ulrich Grfn Khinsky das catastrum regni neu überarbeitet und mit denen Felder�Divisoribus eingerichtet worden folgendergestalt: Den grössten Divi- sorem, uber welchen keiner haben solle, hat man determiniret 90 Strich, und dieser wurde genannt Landes-Divisor. Jeden Kreis hat man in seinen Rollar-Grundstücken nach Strichen zusammen gerechnet, und die Anzahl ausgefallener Strich mit der bisdahinigen Anzahl der Kreis-Angesessenen dividirt. Der herausgekommene Quotient, v. g. 50 Strich, war der Kreis-Divisor. Weiter jedes Corpus eines Kreises hat man gleichfalls in seinen Grundstücken nach Strichen zusammengerechnet, und die Anzahl ausgefallener Strich mit der bis- dahinigen Anzahl der auf dem Corpore gehafteten Contributions-Angesessenen divi- diret. War nun der Quotient, den man Divisorem localem genennet hat, geringer, als der Kreisdivisor, v. g. in posito exemplo unter 50 Strich, so wurde das Corpus für prägravirt geachtet, mit dem Kreisdivisore 50 von neuem dividirt, und hiernach
Strana 461
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 461 mit einer geringeren Zahl der Ansässigkeit betheilet. Kam aber der Quotient oder Localdivisor zwischen 50 und 90, so blieb es bei der vorigen Zahl der Ansässig- keit. Stiege er hingegen über den General-Landes-Divisorem der 90 Strich, so wurde das Corpus für zu sehr sublevirt geachtet, mit gedachtem Landesdivisore von neuem dividiret, und darnach mit einer grösseren Zahl der Ansässigkeit beleget. Dieser neue Catastrirungs-Modus de anno 1683 hat hauptsächlich zwei gute Effectus gehabt: 1° respectu des ganzen Königreichs, dass nicht die alleinige acker- bare Felder, wie in dem vorigen Systemate, sondern auch die triesche und wüste, jedoch mit der Halfte in den Anschlag und Divisorem gezogen, mithin daraus schon einige Sublevation denen Prägravatis zugebracht worden; 2° respectu der Particular- Corporum, dass in einem Kreis keines darvon unter dem Kreisdivisore und über dem Landesdivisore, sondern darzwischen, mithin in einer mehreren Gleichheit die Ansässigkeits-Ausmessung bekommen. Defectus blieben gleichwohlen noch : 1° Die Ungleichheit in Quantitate der Felder von Kreis zu Kreis, weilen die Kreisdivisores von 40 bis 50 different waren. 2° Die Ungleichheit auch in Quantitate der Felder von Gut zu Gut in einem Kreis, weilen die Localdivisores in jenem Kreis, so v. g. 50 pro divisore gehabt, von diesen 50 bis 90 unterschieden waren. 3° Die Ungleichheit in Qualitate der Felder, weilen ein Kreis gegen dem andern, und ein Gut gegen dem andern besseren oder schlechteren Boden gehabt. Diese obwohl ziemlich grosse Ungleichheit war doch nicht so empfindlich, wei- len die Prästanda ebenfalls um selbe Zeiten nicht so hoch waren. Nämlich vermög Landtags wurde auf einen Angesessenen unterthänigen Contribuenten in toto aus- geschrieben: V následující tabulce byly při denárech (jichž bylo 6 na jeden krejcar) psány také zlomky jich, kteréž jsem vynechal. Anno 1689 1690 1691 1692 1693 169 Anno fl. fl. d. kr. 5 . . . . 21 23 . . . . . 1695 4 . 20 . . . . 49 1696 5 . . . . 27 32 33 20 . . . 1697 .. 3 29 38 1698 . 20 . . . . . 29 23 1699 35 . . . . . . . . . 5 27 1700 94 44 23 . Nachdeme aber folgends die Anlagen immer höher gestiegen, und zwar anno 1708 bis auf 40 fl. 56 kr. 4 d., so hat man einen ganz andern modum contri- buendi ab exemplo Silesiae per accisas zur Prob ausgearbeitet, und wirklich anno 1709 ad praxim gebracht. Weilen jedoch die folgenden Jahren durch die Experienz kr. 38 14 24 58 36 d. 2 5 4
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 461 mit einer geringeren Zahl der Ansässigkeit betheilet. Kam aber der Quotient oder Localdivisor zwischen 50 und 90, so blieb es bei der vorigen Zahl der Ansässig- keit. Stiege er hingegen über den General-Landes-Divisorem der 90 Strich, so wurde das Corpus für zu sehr sublevirt geachtet, mit gedachtem Landesdivisore von neuem dividiret, und darnach mit einer grösseren Zahl der Ansässigkeit beleget. Dieser neue Catastrirungs-Modus de anno 1683 hat hauptsächlich zwei gute Effectus gehabt: 1° respectu des ganzen Königreichs, dass nicht die alleinige acker- bare Felder, wie in dem vorigen Systemate, sondern auch die triesche und wüste, jedoch mit der Halfte in den Anschlag und Divisorem gezogen, mithin daraus schon einige Sublevation denen Prägravatis zugebracht worden; 2° respectu der Particular- Corporum, dass in einem Kreis keines darvon unter dem Kreisdivisore und über dem Landesdivisore, sondern darzwischen, mithin in einer mehreren Gleichheit die Ansässigkeits-Ausmessung bekommen. Defectus blieben gleichwohlen noch : 1° Die Ungleichheit in Quantitate der Felder von Kreis zu Kreis, weilen die Kreisdivisores von 40 bis 50 different waren. 2° Die Ungleichheit auch in Quantitate der Felder von Gut zu Gut in einem Kreis, weilen die Localdivisores in jenem Kreis, so v. g. 50 pro divisore gehabt, von diesen 50 bis 90 unterschieden waren. 3° Die Ungleichheit in Qualitate der Felder, weilen ein Kreis gegen dem andern, und ein Gut gegen dem andern besseren oder schlechteren Boden gehabt. Diese obwohl ziemlich grosse Ungleichheit war doch nicht so empfindlich, wei- len die Prästanda ebenfalls um selbe Zeiten nicht so hoch waren. Nämlich vermög Landtags wurde auf einen Angesessenen unterthänigen Contribuenten in toto aus- geschrieben: V následující tabulce byly při denárech (jichž bylo 6 na jeden krejcar) psány také zlomky jich, kteréž jsem vynechal. Anno 1689 1690 1691 1692 1693 169 Anno fl. fl. d. kr. 5 . . . . 21 23 . . . . . 1695 4 . 20 . . . . 49 1696 5 . . . . 27 32 33 20 . . . 1697 .. 3 29 38 1698 . 20 . . . . . 29 23 1699 35 . . . . . . . . . 5 27 1700 94 44 23 . Nachdeme aber folgends die Anlagen immer höher gestiegen, und zwar anno 1708 bis auf 40 fl. 56 kr. 4 d., so hat man einen ganz andern modum contri- buendi ab exemplo Silesiae per accisas zur Prob ausgearbeitet, und wirklich anno 1709 ad praxim gebracht. Weilen jedoch die folgenden Jahren durch die Experienz kr. 38 14 24 58 36 d. 2 5 4
Strana 462
462 sich gezeiget, dass dieser modus Accisarum in einem Land wie Böhmen, wo das Rurale am meisten zu sagen hat, unhinlänglich und allzu beschwerlich, so hat man auf einmal anno 1714 in Augusto wieder davon abgebrochen, und lieber die Prä- standa nach dem vorigen Ansässigkeits-Modo collectiret; zugleich aber, u. zw. schon anno 1712 zu Anfang IKKMt Caroli VI. glorreichester Regierung auf die Rectifici- rung sothanen Ansässigkeitsmodi alle Sorge geworfen. Anno 1725 war dieses weitschichtige und eine tiefe Einsicht erfordernde Werk in der Visitations- und Revisitations-Arbeit fast absolviret, und hat man als- dann vonseiten des Landes eine Final-Calculations- und. Ansässigkeits-Einrichtungs- Prob mit dem Berauner als dem kleinsten Kreis vorgenommen und anhero ein- gesendet. Die Ideam, wie und auf was ein Angesessener zu nehmen sei, hat man aus dem vorigen Modo der Eintheilung nach Strichen für die bekannteste und beste geachtet, und solchemnach einen Divisorem von 80 Strichen in ziemlich guter Gleba auserwählet, worzu das Land folgende Bewegnuss-Ursachen gehabt: 1° Das Suppositum von 80 Str. schien das beste Mittel zu sein aus denen vorigen divisoribus localibus. Diese seind in dem damals und jetzo noch fürdauern- den Landes-Catastro dergestalt beschaffen: Im Kreis haben nach bisherigen Catastro divisores locales: D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Bunzlauer K. Gratzer Chrudimer Czaslauer Kaurzimer Bechiner Prachiner — Pilsner Saatzer Leitmer. Rakonitzer Berauner . Summa corpora contributionalia 664 Die 664 corpora in columna prima, welche auf einen Angesessenen so ge- ringe divisores unter 50 Str. gehabt, waren bishero in contributionali übel daran und vor denen übrigen sehr prägravirt, mithin die stärkste Restantiarii in prae- . . . . . — . . . . . . . .. . . . . unter 50 Str. von 50 bis 70 Str. excl. von 70 bis 90 Str. incl. corpora corpora corpora 22 30 6 29 58 20 17 44 11 70 89 95 127 107 76 45 75 50 641 22 30 38 92 70 70 46 45 70 16 42 100 335 20
462 sich gezeiget, dass dieser modus Accisarum in einem Land wie Böhmen, wo das Rurale am meisten zu sagen hat, unhinlänglich und allzu beschwerlich, so hat man auf einmal anno 1714 in Augusto wieder davon abgebrochen, und lieber die Prä- standa nach dem vorigen Ansässigkeits-Modo collectiret; zugleich aber, u. zw. schon anno 1712 zu Anfang IKKMt Caroli VI. glorreichester Regierung auf die Rectifici- rung sothanen Ansässigkeitsmodi alle Sorge geworfen. Anno 1725 war dieses weitschichtige und eine tiefe Einsicht erfordernde Werk in der Visitations- und Revisitations-Arbeit fast absolviret, und hat man als- dann vonseiten des Landes eine Final-Calculations- und. Ansässigkeits-Einrichtungs- Prob mit dem Berauner als dem kleinsten Kreis vorgenommen und anhero ein- gesendet. Die Ideam, wie und auf was ein Angesessener zu nehmen sei, hat man aus dem vorigen Modo der Eintheilung nach Strichen für die bekannteste und beste geachtet, und solchemnach einen Divisorem von 80 Strichen in ziemlich guter Gleba auserwählet, worzu das Land folgende Bewegnuss-Ursachen gehabt: 1° Das Suppositum von 80 Str. schien das beste Mittel zu sein aus denen vorigen divisoribus localibus. Diese seind in dem damals und jetzo noch fürdauern- den Landes-Catastro dergestalt beschaffen: Im Kreis haben nach bisherigen Catastro divisores locales: D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Bunzlauer K. Gratzer Chrudimer Czaslauer Kaurzimer Bechiner Prachiner — Pilsner Saatzer Leitmer. Rakonitzer Berauner . Summa corpora contributionalia 664 Die 664 corpora in columna prima, welche auf einen Angesessenen so ge- ringe divisores unter 50 Str. gehabt, waren bishero in contributionali übel daran und vor denen übrigen sehr prägravirt, mithin die stärkste Restantiarii in prae- . . . . . — . . . . . . . .. . . . . unter 50 Str. von 50 bis 70 Str. excl. von 70 bis 90 Str. incl. corpora corpora corpora 22 30 6 29 58 20 17 44 11 70 89 95 127 107 76 45 75 50 641 22 30 38 92 70 70 46 45 70 16 42 100 335 20
Strana 463
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 463 standis; unter ihnen aber die schlechteste jene deren beeden abseitigen Bechiner und Prachiner Kreisen, da in andern Kreisen die Prägravati sich noch besser wegen der dortigen Fertilität des Bodens und des höheren Verschleisses helfen können. Die 641 corpora in columna secunda könnten mit der Contributions-Abfuhr noch ziemlich zurecht kommen, wo der Boden und Verschleiss gut ; wo aber nicht, so waren sie eben unvermöglich und restantiarii. Die 335 corpora in columna tertia waren in guten Contributions-Stande. Von diesen 3 Sorten also hat das Land pro futura communi mensura eines Angesessenen das Muster nicht nehmen können aus der ersten oder andern Columna, sondern aus der dritten, und da hat selbstes just das Mittel zwischen 70 und 90, näml. 80 Strich ganz wohl erwählet. 2° Die 80 Strich waren auch in dem bisherigen Catastro schon als eine communis mensura angesehen, weilen diesen divisorem von 80 Strich alle Städt haben; hat also das Land auch vor diesem die städtische mit denen Land-Entibus durch sothanen divisorem von 80 Strich ficticie, das ist durch Anrechnung sovieler städtischen proventuum, als 80 Strich Feldbau auf dem Land geben, ausgeglichen, mithin den divisorem 80 pro communi gehalten. 3° Hat das Land für was ganz gleichgültig- und unverfängliches geachtet, ob es die Ideam eines Angesessenen auf 80 oder weniger oder mehr Strich figire, weilen ad obtinendam onerum contributionalium aequalitatem nur eine intrinsece et geometrice gleiche Maass nothig, und hac mensura aequali posita alles eins ist, ob mit einer kürzeren Maass, v. g. 60 Str. 60.000, oder mit einer längeren Maass von 80 Str. 45.000 Theile oder Angesessene herauskommen, da in beiden Fallen die Theile oder Angesessene unter einander gleich bleiben, und ganz gleiche onera tragen. Nachdeme nun das Land aus diesen Ursachen sich die Ideam eines Angesessenen in 80 Strich figiret gehabt, so hat es weiter die Rechnung und Gegenrechnung gemacht, was für Erfordernussen auf eine solche Landwirtschaft in allen gehören, und ob auch eben soviel von 80 Strichen herauszubringen und zu erwerben. Diese beiderseitige Ausrechnung, wie sie das Land gleich damals anno 1725 projectirt hat, kommt unten sub Nr. 10 allegatorum, und ist sowohl in der Erfordernuss als Nutzung stark, nämlich auf ein Quantum von 492 fl. geraten. Bei der ersten Einsicht dieses Projectes leuchtet jedem Wirtschafts-Kündigen gleich heiter in die Augen, dass das Land in hac substrata materia der Steuerfähigkeit den Namen Nutzung viel generalius und ganz anderst, als jeder von ihnen in einem Privat-Contract umb eine Landwirtschaft zu thun pfleget, nämlich für alles, was aus dem Grund und von dem Vieh abfallet, genommen und in Empfang gebracht, dahingegen aber alles, was einem Bauer zu Unterhaltung des Wirtschafts-Viehs, zu Bestellung des Bodens, zu seiner, seines Weibs, Kin- der, Gesinds Lebens-Nothdurft, zu seiner und seiner Familie Kleidung, zu Handwerksachen, zu verschiedenen andern Nothwendigkeiten, zu Gesindelohn, und endlich zu Bestreitung deren publicarum und dominicalium praestationum erforderlich ist, angesetzet habe, umb dadurch zu zeigen, dass 80 Strich Feldbau und 6 Vierspännige Fuder Wiesenwachs just dasjenige, worvon
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 463 standis; unter ihnen aber die schlechteste jene deren beeden abseitigen Bechiner und Prachiner Kreisen, da in andern Kreisen die Prägravati sich noch besser wegen der dortigen Fertilität des Bodens und des höheren Verschleisses helfen können. Die 641 corpora in columna secunda könnten mit der Contributions-Abfuhr noch ziemlich zurecht kommen, wo der Boden und Verschleiss gut ; wo aber nicht, so waren sie eben unvermöglich und restantiarii. Die 335 corpora in columna tertia waren in guten Contributions-Stande. Von diesen 3 Sorten also hat das Land pro futura communi mensura eines Angesessenen das Muster nicht nehmen können aus der ersten oder andern Columna, sondern aus der dritten, und da hat selbstes just das Mittel zwischen 70 und 90, näml. 80 Strich ganz wohl erwählet. 2° Die 80 Strich waren auch in dem bisherigen Catastro schon als eine communis mensura angesehen, weilen diesen divisorem von 80 Strich alle Städt haben; hat also das Land auch vor diesem die städtische mit denen Land-Entibus durch sothanen divisorem von 80 Strich ficticie, das ist durch Anrechnung sovieler städtischen proventuum, als 80 Strich Feldbau auf dem Land geben, ausgeglichen, mithin den divisorem 80 pro communi gehalten. 3° Hat das Land für was ganz gleichgültig- und unverfängliches geachtet, ob es die Ideam eines Angesessenen auf 80 oder weniger oder mehr Strich figire, weilen ad obtinendam onerum contributionalium aequalitatem nur eine intrinsece et geometrice gleiche Maass nothig, und hac mensura aequali posita alles eins ist, ob mit einer kürzeren Maass, v. g. 60 Str. 60.000, oder mit einer längeren Maass von 80 Str. 45.000 Theile oder Angesessene herauskommen, da in beiden Fallen die Theile oder Angesessene unter einander gleich bleiben, und ganz gleiche onera tragen. Nachdeme nun das Land aus diesen Ursachen sich die Ideam eines Angesessenen in 80 Strich figiret gehabt, so hat es weiter die Rechnung und Gegenrechnung gemacht, was für Erfordernussen auf eine solche Landwirtschaft in allen gehören, und ob auch eben soviel von 80 Strichen herauszubringen und zu erwerben. Diese beiderseitige Ausrechnung, wie sie das Land gleich damals anno 1725 projectirt hat, kommt unten sub Nr. 10 allegatorum, und ist sowohl in der Erfordernuss als Nutzung stark, nämlich auf ein Quantum von 492 fl. geraten. Bei der ersten Einsicht dieses Projectes leuchtet jedem Wirtschafts-Kündigen gleich heiter in die Augen, dass das Land in hac substrata materia der Steuerfähigkeit den Namen Nutzung viel generalius und ganz anderst, als jeder von ihnen in einem Privat-Contract umb eine Landwirtschaft zu thun pfleget, nämlich für alles, was aus dem Grund und von dem Vieh abfallet, genommen und in Empfang gebracht, dahingegen aber alles, was einem Bauer zu Unterhaltung des Wirtschafts-Viehs, zu Bestellung des Bodens, zu seiner, seines Weibs, Kin- der, Gesinds Lebens-Nothdurft, zu seiner und seiner Familie Kleidung, zu Handwerksachen, zu verschiedenen andern Nothwendigkeiten, zu Gesindelohn, und endlich zu Bestreitung deren publicarum und dominicalium praestationum erforderlich ist, angesetzet habe, umb dadurch zu zeigen, dass 80 Strich Feldbau und 6 Vierspännige Fuder Wiesenwachs just dasjenige, worvon
Strana 464
464 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: ein ganz angesessener Contribuent mit seinem Haus leben und die Onera bestreiten, jedoch darüber wenig oder nichts ersparen oder auf die Seiten legen könne, mithin eine adaequata mensura communis eines ganz Angesessenen sei, nach welcher alle andere Nutzungen von Waldungen, Teichten, Mühlen, Bräu-Urbar und so fort, in die Ansässigkeit zu proportio- niren wären. In einem Privat- v. g. Kauf-Contract über einen Hof von 80 Strich Feldbau und 6 Fuder Wiesenwachs rechnet man den in Anschlag kommenden Nutzen ganz anderst, näm- lich von Getreid, was nach Abschlag für Samen, Wirtschafter und Gesind, von der Viehzucht was nach Abschlag des Futters zur Versilberung übrig bleibt. Alsdann ziehet man noch die gemeine Gaben ab, und rechnet allein den übrigen klaren Nutzen in den Kaufschilling. Weilen man aber hier von einer in der Rechnung unterschiedenen Steuer-Rectifica- tions-Ausarbeitung redet, so hat man an dem Land Schlesien ein Exempel vor sich. Tu se vysvětluje: Ve Slezích nepočítají do příjmu to, co se v domě a v hospodářství nezbytně spo- třebuje; to v allegátě 10. dělá úhrnem 320 fl. 36 kr., což odečte-li se od tamějšího příjmu 492 fl. 46 kr., zů- stane příjmů jen 172 fl. 10 kr, a potřeba (Erfordernuss) vypadne rovněž taková. Indessen ist es hier nur umb das zu thun, dass das Land Böhmen seine Ideam oder sein Muster eines ganzen Angesessenen nach Belieben, weilen es re ipsa nichts verschlagt, auf ein hohes Quantum per 500 fl. Nutzungen mit Dareinrechnung aller obigen durchlaufen- den Posten fassen können. Warumben sie aber dieses hohe Rechnungs-Muster erwählet, scheinet keine ander Ursach gewesen zu sein, als weilen sie dadurch einen Numerum facilem et rotun- dum sowohl in Einkünften per 500 fl., welcher aus dem gewöhnlichen 5 per Cento gehet, als in Capitali per 10.000 fl. erhalten, mit welchem sie viel leichter, als mit obigen wahren Nutzungs-Quanto in ungleicher und nicht wohl subdividirlichen Zahl per 172 fl. in alle ein- und zwanzigerlei Ansässigkeits-Differentien ohne Anstoss operiren, und darnach ihre Divisores in ebenmässigen numeris rotundis per 550, 500, 450, 400 fl. Nutzung einrichten können. Anno 1732, da der k. k. Hof wegen der Carlsbader Reise einige Zeit zu Prag resi- diret, hat man vonseiten der Kanzlei diese Gelegenheit wohl in Obacht genommen, das so heilsame, als von langer Zeit ex parte praegravatorum erwünschte Werk der neuen Steuer- Rectification nähender zur Reifung zu bringen, und vorderist die, Referente de Jordan über die Landes-Principia bei der Berauner Prob-Calculation verfasste, vollständige Ausarbeitung in sessione cancellariae vor und in Erwägung zu nehmen, sodann auch beflissentliche öftere De- liberationes mit denen Primoribus des Landes und der Rectifications-Commission mense Augusto et Septembri zu pflegen; endlich aber, nachdeme man über die vonseiten der Kanzlei for- mirte Anstände und Erinnerungen mit dem Land vermittelst deren münd- und schriftlich ge- gebenen Erläuterungen übereins gekommen, ein ausführliches au. Referat sub dato 13. Sept. an IKKMt abzustatten, so auch den 15. ejusdem [mensis?] anni [1732] wieder herabgekom- men mit folgender ah. Resolution in formalibus: „Placet in toto, und mitzugeben, wo sich in operatione billig- und wichtige Anstände ereigneten, es gleich zu berichten, und mit allem Fleiss diesem so lang dauernden Werk ein End zu machen.“ Die [in] conformitate referatus an die kgl. Statthalterei sub eodem dato ergangene Expedition hat in quaestione principali die Auswahl des Schätzungs-Modi und der communis mensurae auf einen ganzen Angesessenen mit 500 fl. Nutzungen oder 10.000 fl. Capital in
464 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: ein ganz angesessener Contribuent mit seinem Haus leben und die Onera bestreiten, jedoch darüber wenig oder nichts ersparen oder auf die Seiten legen könne, mithin eine adaequata mensura communis eines ganz Angesessenen sei, nach welcher alle andere Nutzungen von Waldungen, Teichten, Mühlen, Bräu-Urbar und so fort, in die Ansässigkeit zu proportio- niren wären. In einem Privat- v. g. Kauf-Contract über einen Hof von 80 Strich Feldbau und 6 Fuder Wiesenwachs rechnet man den in Anschlag kommenden Nutzen ganz anderst, näm- lich von Getreid, was nach Abschlag für Samen, Wirtschafter und Gesind, von der Viehzucht was nach Abschlag des Futters zur Versilberung übrig bleibt. Alsdann ziehet man noch die gemeine Gaben ab, und rechnet allein den übrigen klaren Nutzen in den Kaufschilling. Weilen man aber hier von einer in der Rechnung unterschiedenen Steuer-Rectifica- tions-Ausarbeitung redet, so hat man an dem Land Schlesien ein Exempel vor sich. Tu se vysvětluje: Ve Slezích nepočítají do příjmu to, co se v domě a v hospodářství nezbytně spo- třebuje; to v allegátě 10. dělá úhrnem 320 fl. 36 kr., což odečte-li se od tamějšího příjmu 492 fl. 46 kr., zů- stane příjmů jen 172 fl. 10 kr, a potřeba (Erfordernuss) vypadne rovněž taková. Indessen ist es hier nur umb das zu thun, dass das Land Böhmen seine Ideam oder sein Muster eines ganzen Angesessenen nach Belieben, weilen es re ipsa nichts verschlagt, auf ein hohes Quantum per 500 fl. Nutzungen mit Dareinrechnung aller obigen durchlaufen- den Posten fassen können. Warumben sie aber dieses hohe Rechnungs-Muster erwählet, scheinet keine ander Ursach gewesen zu sein, als weilen sie dadurch einen Numerum facilem et rotun- dum sowohl in Einkünften per 500 fl., welcher aus dem gewöhnlichen 5 per Cento gehet, als in Capitali per 10.000 fl. erhalten, mit welchem sie viel leichter, als mit obigen wahren Nutzungs-Quanto in ungleicher und nicht wohl subdividirlichen Zahl per 172 fl. in alle ein- und zwanzigerlei Ansässigkeits-Differentien ohne Anstoss operiren, und darnach ihre Divisores in ebenmässigen numeris rotundis per 550, 500, 450, 400 fl. Nutzung einrichten können. Anno 1732, da der k. k. Hof wegen der Carlsbader Reise einige Zeit zu Prag resi- diret, hat man vonseiten der Kanzlei diese Gelegenheit wohl in Obacht genommen, das so heilsame, als von langer Zeit ex parte praegravatorum erwünschte Werk der neuen Steuer- Rectification nähender zur Reifung zu bringen, und vorderist die, Referente de Jordan über die Landes-Principia bei der Berauner Prob-Calculation verfasste, vollständige Ausarbeitung in sessione cancellariae vor und in Erwägung zu nehmen, sodann auch beflissentliche öftere De- liberationes mit denen Primoribus des Landes und der Rectifications-Commission mense Augusto et Septembri zu pflegen; endlich aber, nachdeme man über die vonseiten der Kanzlei for- mirte Anstände und Erinnerungen mit dem Land vermittelst deren münd- und schriftlich ge- gebenen Erläuterungen übereins gekommen, ein ausführliches au. Referat sub dato 13. Sept. an IKKMt abzustatten, so auch den 15. ejusdem [mensis?] anni [1732] wieder herabgekom- men mit folgender ah. Resolution in formalibus: „Placet in toto, und mitzugeben, wo sich in operatione billig- und wichtige Anstände ereigneten, es gleich zu berichten, und mit allem Fleiss diesem so lang dauernden Werk ein End zu machen.“ Die [in] conformitate referatus an die kgl. Statthalterei sub eodem dato ergangene Expedition hat in quaestione principali die Auswahl des Schätzungs-Modi und der communis mensurae auf einen ganzen Angesessenen mit 500 fl. Nutzungen oder 10.000 fl. Capital in
Strana 465
Ceská kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 465 denen entibus realibus zu rechnen approbiret, und auch ad quamlibet rubricam, wie sie zu fassen, specialiter sich eingelassen, jedoch mit der angehefteten Clausula generali in for- malibus: „Allermassen wir in hac materia vasta et ardua, und wo in progressu noch ein und anderes besser sich zeigen kann, dem Land in der jetzigen Interimal-Ausarbei- tung ausser deren nöthigen Haupt-Principiorum, worvon unten das Mehrere folgen wird, die Hände nicht zu binden gedenken, und vielmehr selbtes hierinfalls nach seinem justiz- und aqualitäts-mässigen Befund operiren lassen; pro fine finali aber und in ordine eines beständigen Rectifications-Systematis die Sach unserer weitern agn. Erwägung und Entschliessung vorbehalten haben wollen. Was hier von denen principiis generalibus observandis erwähnet wird, folget ad finem expeditionis in formalibus : „Was aber übrigens die General-Principia dieses Werkes anbetrifft, solche haben wir nachfolgendermassen auszusetzen und zu erklären für nothig befunden, dass nämlichen 1° bei der anjetzo vornehmenden Ausarbeitung sowohl von der subdelegirten General-Einrichtungs- und Haupt�Rectifications Commission genau beobachtet werde, nicht allein bei Fassung deren Hauptregulen, wie die Schätzung dieser und jener Rubrik universaliter in toto regno zu nehmen, was von denen principiis der Berau- ner Prob beizubehalten, und was hingegen daran zu verändern, dann wie ein Kreis gegen dem andern zu consideriren, und was dergleichen mehr ist, sondern auch bei Auswerfung der Particular-Regularum aestimandi von Gut zu Gut und Ort zu Ort, und wo sonsten in emergenti dubio ein arbitrium gefasset wird, die darzu bewe- gende Ursachen klar und deutlich anzumerken. 2° Dass absoluto et publicato interimistico jedem Standesinwohner frei und offen stehe, nicht allein die Schätzungs- und Ansässigkeits-Tabellas*) beigeruckte oder in ein besonderes Buch eingetragene rationes ad modum deren landtäflichen Qua- ternen zu inspiciren und Abschriften davon zu nehmen, damit er daraus ersehen möge, ob er gravirt sei, mithin Ursache habe, die Remedur des Gravaminis in ter- *) Zde nejspíš schází: und die. mino praeclusivo anzubegehren. Ferners 3° dass einem solchen sich gravirt zu sein vermeinenden Standesinwohner, wann er nach vor[gelgangener Untersuchung bei der Haupt-Rectifications-Commission erfolgten Ausspruch annoch nicht beruhen zu können, sondern gleichwohlen doch gravirt zu sein glaubete, periculo suo den allerunterth. Recurs an uns pro ulteriori remedio zu ergreifen nicht verwehret sei ; und 4° dass wann in operatione billige und wichtige Anstände sich ereignen, solche alsogleich an uns zur Handen unserer böhm. Hofkanzlei allergeh. berichtet werden sollen." Archiv Český XXIX. 59
Ceská kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 465 denen entibus realibus zu rechnen approbiret, und auch ad quamlibet rubricam, wie sie zu fassen, specialiter sich eingelassen, jedoch mit der angehefteten Clausula generali in for- malibus: „Allermassen wir in hac materia vasta et ardua, und wo in progressu noch ein und anderes besser sich zeigen kann, dem Land in der jetzigen Interimal-Ausarbei- tung ausser deren nöthigen Haupt-Principiorum, worvon unten das Mehrere folgen wird, die Hände nicht zu binden gedenken, und vielmehr selbtes hierinfalls nach seinem justiz- und aqualitäts-mässigen Befund operiren lassen; pro fine finali aber und in ordine eines beständigen Rectifications-Systematis die Sach unserer weitern agn. Erwägung und Entschliessung vorbehalten haben wollen. Was hier von denen principiis generalibus observandis erwähnet wird, folget ad finem expeditionis in formalibus : „Was aber übrigens die General-Principia dieses Werkes anbetrifft, solche haben wir nachfolgendermassen auszusetzen und zu erklären für nothig befunden, dass nämlichen 1° bei der anjetzo vornehmenden Ausarbeitung sowohl von der subdelegirten General-Einrichtungs- und Haupt�Rectifications Commission genau beobachtet werde, nicht allein bei Fassung deren Hauptregulen, wie die Schätzung dieser und jener Rubrik universaliter in toto regno zu nehmen, was von denen principiis der Berau- ner Prob beizubehalten, und was hingegen daran zu verändern, dann wie ein Kreis gegen dem andern zu consideriren, und was dergleichen mehr ist, sondern auch bei Auswerfung der Particular-Regularum aestimandi von Gut zu Gut und Ort zu Ort, und wo sonsten in emergenti dubio ein arbitrium gefasset wird, die darzu bewe- gende Ursachen klar und deutlich anzumerken. 2° Dass absoluto et publicato interimistico jedem Standesinwohner frei und offen stehe, nicht allein die Schätzungs- und Ansässigkeits-Tabellas*) beigeruckte oder in ein besonderes Buch eingetragene rationes ad modum deren landtäflichen Qua- ternen zu inspiciren und Abschriften davon zu nehmen, damit er daraus ersehen möge, ob er gravirt sei, mithin Ursache habe, die Remedur des Gravaminis in ter- *) Zde nejspíš schází: und die. mino praeclusivo anzubegehren. Ferners 3° dass einem solchen sich gravirt zu sein vermeinenden Standesinwohner, wann er nach vor[gelgangener Untersuchung bei der Haupt-Rectifications-Commission erfolgten Ausspruch annoch nicht beruhen zu können, sondern gleichwohlen doch gravirt zu sein glaubete, periculo suo den allerunterth. Recurs an uns pro ulteriori remedio zu ergreifen nicht verwehret sei ; und 4° dass wann in operatione billige und wichtige Anstände sich ereignen, solche alsogleich an uns zur Handen unserer böhm. Hofkanzlei allergeh. berichtet werden sollen." Archiv Český XXIX. 59
Strana 466
466 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Vermög dieser ah. Resolution war das Land, wann selbtes in keiner Hauptsache von denen regulis probae Beraunensis abgehen zu müssen befunden hätte, authorisiret, das ganze Rectificationswerk in forma interimistici für sich zu Stand und im Land ad publicationem et observantiam interimisticam zu bringen. Weilen das Land aber nach der auch eingeraumten Gewalt in progressu negotii den Abgang von der norma Beraunensi in verschiedenen passibus für nöthig und erspriesslich erachtet, und ob solche Abänderung unter die in quarto principio generali zur k. k. Resolution reservirte wichtige Anstände zu zählen, oder als in re non sub- stantiali ohne weitere Anfrage agn. erlaubt sei, auf sich nicht nehmen wollen: so hat selbtes zwar die Ausarbeitung in seinen modificirten principiis immer fortgesetzt, jedoch, da es nahe an das Ende gelanget, alles, was und wie operirt worden, umbständlich allerunterth. angezeigt und darüber um agn. Resolution angehalten. Anno 1747 sub dato 27. Jun. et praes. 1. Jul. ist dieser statthalterische Bericht eingelangt. Soudím, že místodržitelskou zprávou datovanou (v Praze) 27. června a doručenou české kanceláři dvorské ve Vídni 1. července 1747 rozumí se ta písemnost, kterou jsem dal tisknouti z nedatovaného opisu zde výše na str. 444—458 pod číslem 228; datum 27. června 1477 postavil jsem k ní toliko z dohadu podle pří- tomné zmínky. Správnost tohoto dohadu posiluje se obsahem jejím; jestiť ta zpráva o pravidlech rektifikace českého katastru rozdělena v 32 oddíly, v nichž jedná se v jistém pořádku o rozličných předmětech, na které se ukládala daň, a dílem vysvětlují se jiné věci, potřebné k porozumění tomu. Dvorská kancelář zde hned dále oznamuje, že svůj výklad a posudek o českém katastru rozdělila na 16 sekcí, a dále uvádí podrobně jejich obsah pod názvem allegat v 16 číslech. Vídeňská zpráva má tedy jednodušší rozvrh (o 16 oddílech) než Pražská místodržitelská zpráva (o 32 oddílech). Nadpisy oddílů Vídeňských nacházejí se většinou také při oddílech Pražských, a tyto shodné nadpisy jdou za sebou stejným pořádkem v obou zprávách, v Pražské i ve Vídeňské, totiž takto: Feldbau, Wieswachs, Weingärten, Wälder, Teuchte, Mühlen, Gemeinrealitäten, Divisores, ficticium stabile, Brauwesen, ficticium personale (poslední dvě hesla dostala ve Vídni vyměněná místa), Prager Städte. Podle těchto shod v rozvrhu a postupu nepochybuji, že dvorská kancelář vypracovala svou zprávu o novém českém katastru na základě Pražské zprávy dané 27. června 1747, a to té, která zde jest tištěna na str. 444—458 pod č. 228. Die treugeh. Kanzlei hat nicht gesaumet, dieses höchst wichtige, die Gleich- heit deren allerseitigen Contribuenten, mithin das Wohl des gesammten, ohnedem durch häufige Kriegs- und andere Calamitäten so sehr bedrangten Königreichs, dann die Unterstützung des Aerarii in allen nur möglichen Contribuendis, also EMt haupt- sächlichsten ah. Dienst betreffende Werk, in embsige Ausarbeitung zu nehmen, und solche Ausarbeitung, nachdeme sie von dem Referenten fertig, und mehrer Klarheit halber in 16 Sectiones abgetheilet worden, seorsum zu Haus wohl einzusehen, auch eine Abschrift davon zu ebenmässiger Präparirung dem allhier dermalen als Landes- Deputirter sich befindenden und vollkommene Kenntniss in Sachen besitzenden, auch darzu von dem Land mit denen Actis und Buchhalterei-Personali instruirten kgl. Statthalter und Landes-Unterkammerer Freiherrn von Netolitzky zu ertheilen; so- dann nicht allein gedachte Ausarbeitungs-Sectiones eine nach der andern, und die darbei ex parte cancellariae gemachte respective Additamenta und Anstände, son- dern auch die in antecessum von erwähntem Freiherrn Netolitzky darauf verfasste Erläuterungen durch drei darzu eigends den 25., 26. und 27. September [1747 gewidmete Sessiones in Gegenwart mehr berührten Freiherrn Netolitzky zu verlesen,
466 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Vermög dieser ah. Resolution war das Land, wann selbtes in keiner Hauptsache von denen regulis probae Beraunensis abgehen zu müssen befunden hätte, authorisiret, das ganze Rectificationswerk in forma interimistici für sich zu Stand und im Land ad publicationem et observantiam interimisticam zu bringen. Weilen das Land aber nach der auch eingeraumten Gewalt in progressu negotii den Abgang von der norma Beraunensi in verschiedenen passibus für nöthig und erspriesslich erachtet, und ob solche Abänderung unter die in quarto principio generali zur k. k. Resolution reservirte wichtige Anstände zu zählen, oder als in re non sub- stantiali ohne weitere Anfrage agn. erlaubt sei, auf sich nicht nehmen wollen: so hat selbtes zwar die Ausarbeitung in seinen modificirten principiis immer fortgesetzt, jedoch, da es nahe an das Ende gelanget, alles, was und wie operirt worden, umbständlich allerunterth. angezeigt und darüber um agn. Resolution angehalten. Anno 1747 sub dato 27. Jun. et praes. 1. Jul. ist dieser statthalterische Bericht eingelangt. Soudím, že místodržitelskou zprávou datovanou (v Praze) 27. června a doručenou české kanceláři dvorské ve Vídni 1. července 1747 rozumí se ta písemnost, kterou jsem dal tisknouti z nedatovaného opisu zde výše na str. 444—458 pod číslem 228; datum 27. června 1477 postavil jsem k ní toliko z dohadu podle pří- tomné zmínky. Správnost tohoto dohadu posiluje se obsahem jejím; jestiť ta zpráva o pravidlech rektifikace českého katastru rozdělena v 32 oddíly, v nichž jedná se v jistém pořádku o rozličných předmětech, na které se ukládala daň, a dílem vysvětlují se jiné věci, potřebné k porozumění tomu. Dvorská kancelář zde hned dále oznamuje, že svůj výklad a posudek o českém katastru rozdělila na 16 sekcí, a dále uvádí podrobně jejich obsah pod názvem allegat v 16 číslech. Vídeňská zpráva má tedy jednodušší rozvrh (o 16 oddílech) než Pražská místodržitelská zpráva (o 32 oddílech). Nadpisy oddílů Vídeňských nacházejí se většinou také při oddílech Pražských, a tyto shodné nadpisy jdou za sebou stejným pořádkem v obou zprávách, v Pražské i ve Vídeňské, totiž takto: Feldbau, Wieswachs, Weingärten, Wälder, Teuchte, Mühlen, Gemeinrealitäten, Divisores, ficticium stabile, Brauwesen, ficticium personale (poslední dvě hesla dostala ve Vídni vyměněná místa), Prager Städte. Podle těchto shod v rozvrhu a postupu nepochybuji, že dvorská kancelář vypracovala svou zprávu o novém českém katastru na základě Pražské zprávy dané 27. června 1747, a to té, která zde jest tištěna na str. 444—458 pod č. 228. Die treugeh. Kanzlei hat nicht gesaumet, dieses höchst wichtige, die Gleich- heit deren allerseitigen Contribuenten, mithin das Wohl des gesammten, ohnedem durch häufige Kriegs- und andere Calamitäten so sehr bedrangten Königreichs, dann die Unterstützung des Aerarii in allen nur möglichen Contribuendis, also EMt haupt- sächlichsten ah. Dienst betreffende Werk, in embsige Ausarbeitung zu nehmen, und solche Ausarbeitung, nachdeme sie von dem Referenten fertig, und mehrer Klarheit halber in 16 Sectiones abgetheilet worden, seorsum zu Haus wohl einzusehen, auch eine Abschrift davon zu ebenmässiger Präparirung dem allhier dermalen als Landes- Deputirter sich befindenden und vollkommene Kenntniss in Sachen besitzenden, auch darzu von dem Land mit denen Actis und Buchhalterei-Personali instruirten kgl. Statthalter und Landes-Unterkammerer Freiherrn von Netolitzky zu ertheilen; so- dann nicht allein gedachte Ausarbeitungs-Sectiones eine nach der andern, und die darbei ex parte cancellariae gemachte respective Additamenta und Anstände, son- dern auch die in antecessum von erwähntem Freiherrn Netolitzky darauf verfasste Erläuterungen durch drei darzu eigends den 25., 26. und 27. September [1747 gewidmete Sessiones in Gegenwart mehr berührten Freiherrn Netolitzky zu verlesen,
Strana 467
Ceská kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 467 zu ponderiren und zu adjustiren. Das Werk ist von so grosser Wichtigkeit, dass man der allerunterth. Schuldigkeit zu sein befunden, dasselbe in der Gänze und Vollkommenheit hiebei in 16 Numeris allegatorum anzuheften. Und nachdeme diese Allegata alle dahin gehen, dass das Werk von dem Land wohl standhaft und mit Aequität und Aequalität eingerichtet worden, mithin EMt ah. Approbation verdiene: So erachtet man hier nur nöthig, de numero ad numerum den kurzen hauptsächlichen Inhalt ageh. zu recensiren. Tedy dvorská kancelář položila do své zprávy na tomto místě z celých allegat aneb dokladů jen hlavní obsah, z něhož se zde otiskují jenom nejpodstatnější kusy. Krom toho jiné výtahy z celých allegat viz níže po schvalovací klausuli. Numerus allegatorum l. Generalia über die jetzige Ansässigkeits-Einrichtung. Dieser Nummerus hat 3 Objecta: 1° zu zeigen, [jak velikou práci to stálo]. 2° Wie überhaupt diese grosse Arbeit ausgefallen; nämlich Ansässige seind in toto herausgekommen: bei Land und Städten . . . . . . . . . . 52.185" . . . . . bei denen Prager Städten 66428 64 die alte Ansässigkeit war 64 . . 4.728°1/64 also jetziger Abfall umb . 3° [země prosí, aby císařovna to potvrdila], als alles nach denen anno 1732 agn. sta- bilirt- und eingeraumten Maassregeln verfasset ist, und was daran ja etwan noch gebrechen möchte, durch die drei Jahre, wo jedermann darwieder fundirte Beschwerden einzubringen freistehet, mit aller Verlässlichkeit zur weitern Einrichtung kommen könnte. [Proč usedlosti ubylo? 1. V Praze muselo ubýti z příčiny dosavadní pregravace, neb tam] gegen 300 Häuser wegen versessener Contributionen sub hasta feil stehen und keinen Käufer finden... . . . . Summa . . . 52.85019 . . . 57.57916 64 2. Diejenige Corpora, wo der Divisor bishero in gar geringer Anzahl Strichen Aus- saat, von 32 bis 50, gestanden, und welche vermög oben inserirter Lista [str. 462] in der Anzahl über den 3. Theil des Landes ausgemacht haben, gleichfalls nothwendig in der Ansässigkeit fallen müssen. 3. [Když r. 1654 přihlíželo se jen zur Robotsfähigkeit mit 4 Stücken Zugvieh, muselo se nyní najíti méně usedlých.] 4. Der jetzige Abfall betraget nicht mehr als den 12. Theil der bisherigen An- sässigkeit. 5. Die jetzo aufrecht bleibende eilf Theile, weilen sie in ihren innerlichen Kräften einander menschenmöglich ausgeglichen seind, können dasjenige, was EMt dem Land aufzu- erlegen unumgänglich finden, leichter tragen, als die vorige überaus ungleiche 12 Theile. 59*
Ceská kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 467 zu ponderiren und zu adjustiren. Das Werk ist von so grosser Wichtigkeit, dass man der allerunterth. Schuldigkeit zu sein befunden, dasselbe in der Gänze und Vollkommenheit hiebei in 16 Numeris allegatorum anzuheften. Und nachdeme diese Allegata alle dahin gehen, dass das Werk von dem Land wohl standhaft und mit Aequität und Aequalität eingerichtet worden, mithin EMt ah. Approbation verdiene: So erachtet man hier nur nöthig, de numero ad numerum den kurzen hauptsächlichen Inhalt ageh. zu recensiren. Tedy dvorská kancelář položila do své zprávy na tomto místě z celých allegat aneb dokladů jen hlavní obsah, z něhož se zde otiskují jenom nejpodstatnější kusy. Krom toho jiné výtahy z celých allegat viz níže po schvalovací klausuli. Numerus allegatorum l. Generalia über die jetzige Ansässigkeits-Einrichtung. Dieser Nummerus hat 3 Objecta: 1° zu zeigen, [jak velikou práci to stálo]. 2° Wie überhaupt diese grosse Arbeit ausgefallen; nämlich Ansässige seind in toto herausgekommen: bei Land und Städten . . . . . . . . . . 52.185" . . . . . bei denen Prager Städten 66428 64 die alte Ansässigkeit war 64 . . 4.728°1/64 also jetziger Abfall umb . 3° [země prosí, aby císařovna to potvrdila], als alles nach denen anno 1732 agn. sta- bilirt- und eingeraumten Maassregeln verfasset ist, und was daran ja etwan noch gebrechen möchte, durch die drei Jahre, wo jedermann darwieder fundirte Beschwerden einzubringen freistehet, mit aller Verlässlichkeit zur weitern Einrichtung kommen könnte. [Proč usedlosti ubylo? 1. V Praze muselo ubýti z příčiny dosavadní pregravace, neb tam] gegen 300 Häuser wegen versessener Contributionen sub hasta feil stehen und keinen Käufer finden... . . . . Summa . . . 52.85019 . . . 57.57916 64 2. Diejenige Corpora, wo der Divisor bishero in gar geringer Anzahl Strichen Aus- saat, von 32 bis 50, gestanden, und welche vermög oben inserirter Lista [str. 462] in der Anzahl über den 3. Theil des Landes ausgemacht haben, gleichfalls nothwendig in der Ansässigkeit fallen müssen. 3. [Když r. 1654 přihlíželo se jen zur Robotsfähigkeit mit 4 Stücken Zugvieh, muselo se nyní najíti méně usedlých.] 4. Der jetzige Abfall betraget nicht mehr als den 12. Theil der bisherigen An- sässigkeit. 5. Die jetzo aufrecht bleibende eilf Theile, weilen sie in ihren innerlichen Kräften einander menschenmöglich ausgeglichen seind, können dasjenige, was EMt dem Land aufzu- erlegen unumgänglich finden, leichter tragen, als die vorige überaus ungleiche 12 Theile. 59*
Strana 468
468 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Nr. 2. Norma Beraunensis et inde resultantia praeliminaria. ...nach der Rectifications-Calculations-Prob de anno 1725 mit dem Berauner Kreis ist [dieser Kreis] umb 726 Angesessene gefallen, folglich in hac proportione der Abfall bei dem ganzen Königreich auf 18.334, mithin über ein Drittel der Ansässigkeit, und viermal so stark, als jetzo bei der emendirten Operation sich ergeben. [Po r. 1732 pokračovalo se se čtyřmi změnami, kteréž pokusem Berounským shledány byly za potřebné; týkaly se:] 1. Prali- minare des Viehanschlags; [v Berounsku zamýšleno] Veranschlagung des Viehs und Frei- lassung des Wieswachses und Hutweiden; [misto toho přijalo se] Veranschlagung der Futterei und Freilassung des allzeit veränderlichen Viehs. — 2. [Strohanschlag vynechán. — 3. Visi- tace pouhá sama nerozhodovala o výnosu, nýbrž též uznání celé komise, kteráž zná celé království.] — 4. Die Eintheilung deren Angesessenen nach denen Nutzungen und nicht nach dem Capital, wie die Berauner Prob gewollt, ist nur eine quaestio de nomine, [ale po- hodlnější]. Nr. 3. Rubrica Ima. Ackerbarer Feldbau und Gärten. Dieser Numerus zeiget, wie rectificando bei der Hauptrubrik des ganzen Königreichs, näml. bei dem Rurali, verfahren worden. Darbei sind 4 Hauptobjecta: 1. Körnerpreis; [v Čechách jest v rozdílných krajinách tuze rozdílná cena, pročež musela] rectificando attendirt werden, da v. g. ein Bauer in situ gegen Sachsen und Schlesien mit 4 Körnern Schüttung sich eben soviel Nutzen verschafft, als ein Bauer in situ gegen Mähren und Österreich mit 5 Körnern. Die Exaequation des höheren Körnerpreises beschieht in classificatione, v. g. jene beide Bauern, obschon einer 4, der andere 5 Körner nach einem Strich Aussaat fechsnet, kommen alle beide ad primam classem ; und so ist mit andern classibus herunter zu verstehen. 2. Körnererträgniss [výnos jest rozdílný], 2, 3, 4, 5 oder mehr Körner. 3. Classification ist das Resultatum aus dem Körnerpreis und Erträgnuss. [Sčítáním výnosů, dělením atd. vyšetřili] die gemeinschaftliche Ertragnuss des Orts nach einem Strich Aussaat, [a postavili celou ves do některé ze tří tříd. Ač nevšichni sousedé mají stejnou půdu, neškodí ona vypočtená uniformita veškerenstvu, jemuž postačí věděti průměr]; und ist hernach der Obrigkeit des Orts Sorge, die Individual Subrepartition deren Contribuendorum, welch je und allezeit dem Herrn gebühret hat, und ob bonum aerarii selbst gebühren muss, unter seine Unterthanen nach Maass ihrer ihme am besten bekannten Kräften zu reguliren. Deme man noch, allen Anstoss zu vermeiden, hinzusetzet, dass der Herr wegen seiner recht- und billigen Subrepartitions Gebahrung durch die nachgedruckten und im ganzen Land alle Jahre austheilenden Exemplarien führen, — und ad finem anni zum Kreisamt pro revisione et exa- minatione allda sowohl, als hernach zu Prag bei der Commission in re tributaria abgeben — müssende sog. Contributions-Büchel genugsamb gebundene Hände und Superinspectores habe. 4. Taxa der Nutzung von einem Strich Feldbau ist rigoros, [ale to neškodí, protože] durch die Bank gleich. Sechs Nebenobjecta: 1. Wildschaden... nicht attendirt; wann ein Herr wegen seiner Privatlustbarkeit denen Unterthanen Schaden verursacht, hat solchen er, und nicht das Publi- cum zu ersetzen.
468 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Nr. 2. Norma Beraunensis et inde resultantia praeliminaria. ...nach der Rectifications-Calculations-Prob de anno 1725 mit dem Berauner Kreis ist [dieser Kreis] umb 726 Angesessene gefallen, folglich in hac proportione der Abfall bei dem ganzen Königreich auf 18.334, mithin über ein Drittel der Ansässigkeit, und viermal so stark, als jetzo bei der emendirten Operation sich ergeben. [Po r. 1732 pokračovalo se se čtyřmi změnami, kteréž pokusem Berounským shledány byly za potřebné; týkaly se:] 1. Prali- minare des Viehanschlags; [v Berounsku zamýšleno] Veranschlagung des Viehs und Frei- lassung des Wieswachses und Hutweiden; [misto toho přijalo se] Veranschlagung der Futterei und Freilassung des allzeit veränderlichen Viehs. — 2. [Strohanschlag vynechán. — 3. Visi- tace pouhá sama nerozhodovala o výnosu, nýbrž též uznání celé komise, kteráž zná celé království.] — 4. Die Eintheilung deren Angesessenen nach denen Nutzungen und nicht nach dem Capital, wie die Berauner Prob gewollt, ist nur eine quaestio de nomine, [ale po- hodlnější]. Nr. 3. Rubrica Ima. Ackerbarer Feldbau und Gärten. Dieser Numerus zeiget, wie rectificando bei der Hauptrubrik des ganzen Königreichs, näml. bei dem Rurali, verfahren worden. Darbei sind 4 Hauptobjecta: 1. Körnerpreis; [v Čechách jest v rozdílných krajinách tuze rozdílná cena, pročež musela] rectificando attendirt werden, da v. g. ein Bauer in situ gegen Sachsen und Schlesien mit 4 Körnern Schüttung sich eben soviel Nutzen verschafft, als ein Bauer in situ gegen Mähren und Österreich mit 5 Körnern. Die Exaequation des höheren Körnerpreises beschieht in classificatione, v. g. jene beide Bauern, obschon einer 4, der andere 5 Körner nach einem Strich Aussaat fechsnet, kommen alle beide ad primam classem ; und so ist mit andern classibus herunter zu verstehen. 2. Körnererträgniss [výnos jest rozdílný], 2, 3, 4, 5 oder mehr Körner. 3. Classification ist das Resultatum aus dem Körnerpreis und Erträgnuss. [Sčítáním výnosů, dělením atd. vyšetřili] die gemeinschaftliche Ertragnuss des Orts nach einem Strich Aussaat, [a postavili celou ves do některé ze tří tříd. Ač nevšichni sousedé mají stejnou půdu, neškodí ona vypočtená uniformita veškerenstvu, jemuž postačí věděti průměr]; und ist hernach der Obrigkeit des Orts Sorge, die Individual Subrepartition deren Contribuendorum, welch je und allezeit dem Herrn gebühret hat, und ob bonum aerarii selbst gebühren muss, unter seine Unterthanen nach Maass ihrer ihme am besten bekannten Kräften zu reguliren. Deme man noch, allen Anstoss zu vermeiden, hinzusetzet, dass der Herr wegen seiner recht- und billigen Subrepartitions Gebahrung durch die nachgedruckten und im ganzen Land alle Jahre austheilenden Exemplarien führen, — und ad finem anni zum Kreisamt pro revisione et exa- minatione allda sowohl, als hernach zu Prag bei der Commission in re tributaria abgeben — müssende sog. Contributions-Büchel genugsamb gebundene Hände und Superinspectores habe. 4. Taxa der Nutzung von einem Strich Feldbau ist rigoros, [ale to neškodí, protože] durch die Bank gleich. Sechs Nebenobjecta: 1. Wildschaden... nicht attendirt; wann ein Herr wegen seiner Privatlustbarkeit denen Unterthanen Schaden verursacht, hat solchen er, und nicht das Publi- cum zu ersetzen.
Strana 469
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 469 2. Triesche Felder und Hutweiden werden in aequa proportione mit der Hälfte des ackerbaren Feldbaues oder nach Differenz der Trieschjahren mit 1/3 oder 1/6 beleget. 3. Schwere Bearbeitung des Bodens wird attendirt [jen málo]. 4. Obrigkeitliche Gründe in Händen der Unterthanen kommen nicht ad catastrum, weil die entia dominicalia steuerfrei seind... 5. Wegen der unterthänigen Gründen in Händen der Obrigkeiten, wie auch in simili 6. wegen der wüsten Dörfern und Gründen hat man ex parte cancellariae anno 1732 mit dem Land weitläufig, was darvon ad systema tributarium revindiciret werden solle, con- trovertiret. Das Land hat damalen schon und noch mehrers jetzo die Erläuterung darüber gegeben, so in Summa dahin auslaufet: Der annus 1654 ist zwar in ordine ad quaestionem, was rustical und dominical, mithin steuerbar oder steuerfrei zu achten, decretorius, jedoch der annus 1683 respectu dubiosorum, so ex solo anno 1654 nicht ins Klare gebracht werden können, declaratorius. Die treugeh. Kanzlei... will nur pro dilucidatione den Ursprung dieser Quaestion in kurzen mit deme beifügen, dass es ante annum 1654 eben die Beschaffenheit in Böhmen, wie jetzo noch in Ungarn, gehabt, nämlich: was der Adel seinen Unterthanen an Gründen pro diversitate temporis eingeraumet, war pro tempore der unterthänigen Inhabung steuerbar ; was er selbst besessen oder von seinen Unterthanen pro diversitate temporis wieder an sich gezogen, war steuerfrei. Ratio fundamentalis war: weilen ab omni retro tempore Grund und Boden oder Eigenthum nicht dem Unterthan, der nur Usufructuarius ist, sondern dem Herrn gehöret, es sei dann, dass der Unterthan darüber ein[e] sog. Handfest oder Verschreibung von dem Herrn erworben. Die daraus aber entstandene Ungewissheit in re tributaria hat das Land endlich anno 1654 beheben wollen, und sich salvo jure proprietatis dahin verglichen: Was der Herr illo tempore possedire, solle steuerfrei, was der Unterthan hingegen besitze, steuer- bar in futurum geachtet werden. Worbei aber viele Dubia ratione possessionis sich ereignet, welche erst in folgenden revisionibus zur Disquisition und anno 1683 zur Declaration ge- kommen; jedoch hat bei dieser Declaration das Publicum mehr gewonnen als verloren. Nr. 4. Rubrica IIa: Wieswachs ... Nr. 5. Rubrica IIIia: Weingärten. Weilen Schlesien seine... Weingärten mit der vollen Taxa des Feldbaues beleget hat, Böhmen aber auf die Hälfte des Feldbaues angetragen, so hat dieses der Kanzlei Anlass gegeben, Bedenken darüber zu machen; es seind aber solche vollkommen erläutert worden. [V Čechách jest ten rozdíl naproti Slezsku:] Die beste und mit Feldern äquiparirt werden könnende Weingärten seind von Alters her von Obrigkeiten selbst behalten worden, also ad catastrum rusticale, de quo hic, nicht gehörig. Die burgerliche Weingärten umb Prag und anderwärts werden mit gedungenen Leuten bearbeitet, tragen also wenig wahren Nutzen. Die in Handen deren Unterthanen stehende Weingärten seind in solchen situ, der mit nichts andern als trieschen Feldern verglichen werden kann. Nr. 6. Rub. IV.: Waldung. Weilen alle böhm. Rectifications Rubricae, umb das vorgesetzte Ziel deren 500 fl. Ein- künften auf einen Angesessenen zu erreichen, hoch angeschlagen worden..., so ist auch die
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 469 2. Triesche Felder und Hutweiden werden in aequa proportione mit der Hälfte des ackerbaren Feldbaues oder nach Differenz der Trieschjahren mit 1/3 oder 1/6 beleget. 3. Schwere Bearbeitung des Bodens wird attendirt [jen málo]. 4. Obrigkeitliche Gründe in Händen der Unterthanen kommen nicht ad catastrum, weil die entia dominicalia steuerfrei seind... 5. Wegen der unterthänigen Gründen in Händen der Obrigkeiten, wie auch in simili 6. wegen der wüsten Dörfern und Gründen hat man ex parte cancellariae anno 1732 mit dem Land weitläufig, was darvon ad systema tributarium revindiciret werden solle, con- trovertiret. Das Land hat damalen schon und noch mehrers jetzo die Erläuterung darüber gegeben, so in Summa dahin auslaufet: Der annus 1654 ist zwar in ordine ad quaestionem, was rustical und dominical, mithin steuerbar oder steuerfrei zu achten, decretorius, jedoch der annus 1683 respectu dubiosorum, so ex solo anno 1654 nicht ins Klare gebracht werden können, declaratorius. Die treugeh. Kanzlei... will nur pro dilucidatione den Ursprung dieser Quaestion in kurzen mit deme beifügen, dass es ante annum 1654 eben die Beschaffenheit in Böhmen, wie jetzo noch in Ungarn, gehabt, nämlich: was der Adel seinen Unterthanen an Gründen pro diversitate temporis eingeraumet, war pro tempore der unterthänigen Inhabung steuerbar ; was er selbst besessen oder von seinen Unterthanen pro diversitate temporis wieder an sich gezogen, war steuerfrei. Ratio fundamentalis war: weilen ab omni retro tempore Grund und Boden oder Eigenthum nicht dem Unterthan, der nur Usufructuarius ist, sondern dem Herrn gehöret, es sei dann, dass der Unterthan darüber ein[e] sog. Handfest oder Verschreibung von dem Herrn erworben. Die daraus aber entstandene Ungewissheit in re tributaria hat das Land endlich anno 1654 beheben wollen, und sich salvo jure proprietatis dahin verglichen: Was der Herr illo tempore possedire, solle steuerfrei, was der Unterthan hingegen besitze, steuer- bar in futurum geachtet werden. Worbei aber viele Dubia ratione possessionis sich ereignet, welche erst in folgenden revisionibus zur Disquisition und anno 1683 zur Declaration ge- kommen; jedoch hat bei dieser Declaration das Publicum mehr gewonnen als verloren. Nr. 4. Rubrica IIa: Wieswachs ... Nr. 5. Rubrica IIIia: Weingärten. Weilen Schlesien seine... Weingärten mit der vollen Taxa des Feldbaues beleget hat, Böhmen aber auf die Hälfte des Feldbaues angetragen, so hat dieses der Kanzlei Anlass gegeben, Bedenken darüber zu machen; es seind aber solche vollkommen erläutert worden. [V Čechách jest ten rozdíl naproti Slezsku:] Die beste und mit Feldern äquiparirt werden könnende Weingärten seind von Alters her von Obrigkeiten selbst behalten worden, also ad catastrum rusticale, de quo hic, nicht gehörig. Die burgerliche Weingärten umb Prag und anderwärts werden mit gedungenen Leuten bearbeitet, tragen also wenig wahren Nutzen. Die in Handen deren Unterthanen stehende Weingärten seind in solchen situ, der mit nichts andern als trieschen Feldern verglichen werden kann. Nr. 6. Rub. IV.: Waldung. Weilen alle böhm. Rectifications Rubricae, umb das vorgesetzte Ziel deren 500 fl. Ein- künften auf einen Angesessenen zu erreichen, hoch angeschlagen worden..., so ist auch die
Strana 470
470 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Waldungs-Nutzung in Böhmen hoch, näml. von 2 fl. 15 kr. primae classis bis auf 45 kr. ultimae oder quintae classis von einer Area eines böhm. Strichs angeschlagen worden. Nr. 7. Rubrica V.: Teichte. Nachdeme es nicht umb die herrschaftliche, einen rechten Nutzen bringen könnende, sondern umb deren Unterthanen schlechte, meistens im Bechiner und Prachiner Kreis in kalten Boden situirte Teichtel zu thun ist, so hat man bei dem Anfangs gering geschienenen An- schlag respective à 1 fl. und à 30 kr. vom Schock Einsatz in Karpfen- oder Streck-Teichteln, nach der vom Land gegebenen Auskunft, nichts zu erinnern. Nr. 8. Rub. VI.: Unterthänige Mühlen... Nr. 9.: Gemeinde-Realitäten. Alle Anstände seind in diesem ohnedem kurzen Numero erschöpft, mithin darwider, dass gewisse Gemeinde-Realitäten ganz oder pro parte frei bleiben, nichts mehr zu erinnern, massen das Publicum bei der anno 1683 beschehenen Einrichtung mehr gewonnen, als ver- loren, da die meiste Gemeinden ihre Realitäten jure dominicali libero besitzen; welches in Schlesien ganz anders beschaffen ist. Dem Aerario geschieht dabei kein Eintrag, weilen solche Realitäten das Extraordinarium tragen müssen. Nr. 10.: Divisores realitatum ... Nr. I1: Parallele zwischen dem böhmischen und schlesischen Rectifications-Modo. [Ukazuje se, že erár stejně pochodí při českém způsobu kalkulace jako při slezském, kdež nepočítá se do užitku Saamen und Broderei.] Nr. 12. Reflexionen über das Hauptwerk der böhm. Rectification in Vergleich mit Schle- sien. [Dovozuje se, že český způsob hodí se do Čech, slezský do Slez, a že oba jsou dobré.] Nr. 13. Rub. VII.: Ficticium stabile oder Häuseranschlag. Weilen in Böhmen das principium in ordine der 500 fl. für einen Angesessenen überall hochgenommen worden, so beschieht es auch in hac rubrica. [Ve Slezích počítají, co by se dostalo nájmu z domu; v Čechách však,] salva individuali repartitione magistratus, fallet die General-Nutzung auf ein Haus durch die Bank in einer ganzen, ad primam classem qualifi- cirten Stadt 75 fl. [Ve skutečnosti] in Budweis muss es wohl eines der besten Häuser dort sein, wann jemand sich resolvirete, dasselb umb 75 fl. zu miethen; und in diesem Quanto werden doch alle gross und kleine Häuser dort ad catastrum gebracht; et sic de reliquis classibus. [Ale neškodí to, jen když jde vše proportionalně.] Nr. 14., rub. VIII.: Ficticium personale oder Gewerb. Nr. 15., rub. IX.: Bräuwesen... Nr. 16.: Catastrum Pragense. Die Prager Ansässigkeit war bishero 907, soll künftig sein 664. [Dvorská kancelář v tom jakož i ve všech předešlých kusích dovozuje, že návrhy českého elaboratu ukazují se býti slušné a spravedlivé, když srovnává se v něm samém jedno s druhým, tak i když se to srovnává se slezským systemem rozvržení či vypočtení berně.]
470 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Waldungs-Nutzung in Böhmen hoch, näml. von 2 fl. 15 kr. primae classis bis auf 45 kr. ultimae oder quintae classis von einer Area eines böhm. Strichs angeschlagen worden. Nr. 7. Rubrica V.: Teichte. Nachdeme es nicht umb die herrschaftliche, einen rechten Nutzen bringen könnende, sondern umb deren Unterthanen schlechte, meistens im Bechiner und Prachiner Kreis in kalten Boden situirte Teichtel zu thun ist, so hat man bei dem Anfangs gering geschienenen An- schlag respective à 1 fl. und à 30 kr. vom Schock Einsatz in Karpfen- oder Streck-Teichteln, nach der vom Land gegebenen Auskunft, nichts zu erinnern. Nr. 8. Rub. VI.: Unterthänige Mühlen... Nr. 9.: Gemeinde-Realitäten. Alle Anstände seind in diesem ohnedem kurzen Numero erschöpft, mithin darwider, dass gewisse Gemeinde-Realitäten ganz oder pro parte frei bleiben, nichts mehr zu erinnern, massen das Publicum bei der anno 1683 beschehenen Einrichtung mehr gewonnen, als ver- loren, da die meiste Gemeinden ihre Realitäten jure dominicali libero besitzen; welches in Schlesien ganz anders beschaffen ist. Dem Aerario geschieht dabei kein Eintrag, weilen solche Realitäten das Extraordinarium tragen müssen. Nr. 10.: Divisores realitatum ... Nr. I1: Parallele zwischen dem böhmischen und schlesischen Rectifications-Modo. [Ukazuje se, že erár stejně pochodí při českém způsobu kalkulace jako při slezském, kdež nepočítá se do užitku Saamen und Broderei.] Nr. 12. Reflexionen über das Hauptwerk der böhm. Rectification in Vergleich mit Schle- sien. [Dovozuje se, že český způsob hodí se do Čech, slezský do Slez, a že oba jsou dobré.] Nr. 13. Rub. VII.: Ficticium stabile oder Häuseranschlag. Weilen in Böhmen das principium in ordine der 500 fl. für einen Angesessenen überall hochgenommen worden, so beschieht es auch in hac rubrica. [Ve Slezích počítají, co by se dostalo nájmu z domu; v Čechách však,] salva individuali repartitione magistratus, fallet die General-Nutzung auf ein Haus durch die Bank in einer ganzen, ad primam classem qualifi- cirten Stadt 75 fl. [Ve skutečnosti] in Budweis muss es wohl eines der besten Häuser dort sein, wann jemand sich resolvirete, dasselb umb 75 fl. zu miethen; und in diesem Quanto werden doch alle gross und kleine Häuser dort ad catastrum gebracht; et sic de reliquis classibus. [Ale neškodí to, jen když jde vše proportionalně.] Nr. 14., rub. VIII.: Ficticium personale oder Gewerb. Nr. 15., rub. IX.: Bräuwesen... Nr. 16.: Catastrum Pragense. Die Prager Ansässigkeit war bishero 907, soll künftig sein 664. [Dvorská kancelář v tom jakož i ve všech předešlých kusích dovozuje, že návrhy českého elaboratu ukazují se býti slušné a spravedlivé, když srovnává se v něm samém jedno s druhým, tak i když se to srovnává se slezským systemem rozvržení či vypočtení berně.]
Strana 471
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 471 Zde se končí výtahy ze 16 sekcí, v něž dvorská kancelář rozdělila svou podrobnou zprávu o če- ském katastru a přiložila je ke své úvodní přednášce. Dále následuje závérečná přednáška dv. kanceláře ke královně: Allergnädigste Frau! Es ist für keinen widrigen, sondern gar guten Umbstand anzusehen, dass dieses grosse und nicht anderst als mit vieler Zeit- und Mühe-Anwendung übersehentliche Werk der böhm. Steuer-Rectification nicht längst vorhin, und etwan anno 1725 bei der Berauner Prob oder bald darauf, so lang die damalige Principia noch vorgedrungen, sondern erst jetzo an das Tageslicht tretet, und EkkMt ah. Beangenehmung aufgehoben geblieben. Bei der Zustand- bringung in hiebevorigen Zeiten war noch vieles in der Imperfection, so jetzo schon seine Emendirung hat. Die geraume Zeit, so dazu gekommen, und die immer tiefer gegangene Er- gründung hat wahrhaftig ihre Erspriesslichkeit nicht ausgelassen. Man gedenket zwar nicht zu behaupten, dass das Werk in die äusserste Vollkommenheit gerathen; dann diese über- wieget schier menschliche Kräften und Bestrebung ; jedoch hoffet man dasselbe soweit gebracht zu sein, dass man darmit allerdings wohl zu bestehen vermöge. Solchemnach übriget nichts, als EkkMt dieses ganze Werk zu Füssen allerunterth. zu legen, und in Conformität dessen, was schon diesfalls ad num. 1. allegatorum vorgestellet worden [viz str. 476, 3°], EMt ah. Approbation darüber allerunterth. zu erwarten. Diese anhoffende ah. Genehmhaltung setzet das Werk in den Stand, dass es noch in dem bevorstehenden 1748 Militärjahr, als von wannen das Contributionssystema jederzeit seinen neuen Anfang nimmt, zu EMt eigenen ah. Dienst, und zu des Landes lang erseufzender Contributions-Gleichheit in die Wirklichkeit und Observanz gebracht werden kann, nicht zwar als ein Stabile perpetuum, sondern, wie es dem clementissimo rescripto approbatorio allerdings zuzusetzen wäre, dass vermög vorheriger ah. Resolution de anno 1732 und auch jetziger Antragung des treugeh. Landes, allen und jeden Landesinwohnern ein terminus praeclusivus von 3 Jahren per Patentes einzuberaumen, inner welchen Jedermann, der sich per novum catastrum gravirt zu sein vermeinete, seine, jedoch wohlgegründete, und weder der Rollae de annis 1654 et 1674, und der Calculation de anno 1683, noch denen regulis generalibus recti- ficatoriis zuwider laufende Gravamina periculo suo einbringen möge; worauf die Untersuchung von Seiten des Landes-Publici zu veranlassen, und re instructa entweder die Beschwerde für giltig zu erkennen und zu remediren, oder in Gegentheil ad expensas partis petentis als un- statthaft zu verwerfen. Es hat auch keinen Anstand, dasjenige dem Rescripto zu inseriren, was EMt kgl. Statthalterei wegen der entstehen mögenden Privat-Litigiorum in obgedachten Numero primo ratione summariae cognitionis von Seiten des Landspublici oder vielmehr ihr Statthalterei selbst, ob derlei causa ad forum juris zuzulassen sei oder nicht, zu Vermeidung kostbaren Process- führens vorgeschlagen hat. Es beruht also lediglich etc. V originále elaborátu, chovaném v ministeriu vnitra, stojí za touto přednáškou schvalovací klausula a jiná rozhodnutí, psaná rukou královny Marie Terezie v tato slova: Die Sach ist so wohl gefasst und ausgearbeitet, dass es mir dient zum bil- ligen Wohlgefallen. Verlange also auch eine Abschrift von diesen ganzen Referat zu meiner Particular-Notiz. — Ist höchst nöthig, das eigne zu veranstalten nach
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 471 Zde se končí výtahy ze 16 sekcí, v něž dvorská kancelář rozdělila svou podrobnou zprávu o če- ském katastru a přiložila je ke své úvodní přednášce. Dále následuje závérečná přednáška dv. kanceláře ke královně: Allergnädigste Frau! Es ist für keinen widrigen, sondern gar guten Umbstand anzusehen, dass dieses grosse und nicht anderst als mit vieler Zeit- und Mühe-Anwendung übersehentliche Werk der böhm. Steuer-Rectification nicht längst vorhin, und etwan anno 1725 bei der Berauner Prob oder bald darauf, so lang die damalige Principia noch vorgedrungen, sondern erst jetzo an das Tageslicht tretet, und EkkMt ah. Beangenehmung aufgehoben geblieben. Bei der Zustand- bringung in hiebevorigen Zeiten war noch vieles in der Imperfection, so jetzo schon seine Emendirung hat. Die geraume Zeit, so dazu gekommen, und die immer tiefer gegangene Er- gründung hat wahrhaftig ihre Erspriesslichkeit nicht ausgelassen. Man gedenket zwar nicht zu behaupten, dass das Werk in die äusserste Vollkommenheit gerathen; dann diese über- wieget schier menschliche Kräften und Bestrebung ; jedoch hoffet man dasselbe soweit gebracht zu sein, dass man darmit allerdings wohl zu bestehen vermöge. Solchemnach übriget nichts, als EkkMt dieses ganze Werk zu Füssen allerunterth. zu legen, und in Conformität dessen, was schon diesfalls ad num. 1. allegatorum vorgestellet worden [viz str. 476, 3°], EMt ah. Approbation darüber allerunterth. zu erwarten. Diese anhoffende ah. Genehmhaltung setzet das Werk in den Stand, dass es noch in dem bevorstehenden 1748 Militärjahr, als von wannen das Contributionssystema jederzeit seinen neuen Anfang nimmt, zu EMt eigenen ah. Dienst, und zu des Landes lang erseufzender Contributions-Gleichheit in die Wirklichkeit und Observanz gebracht werden kann, nicht zwar als ein Stabile perpetuum, sondern, wie es dem clementissimo rescripto approbatorio allerdings zuzusetzen wäre, dass vermög vorheriger ah. Resolution de anno 1732 und auch jetziger Antragung des treugeh. Landes, allen und jeden Landesinwohnern ein terminus praeclusivus von 3 Jahren per Patentes einzuberaumen, inner welchen Jedermann, der sich per novum catastrum gravirt zu sein vermeinete, seine, jedoch wohlgegründete, und weder der Rollae de annis 1654 et 1674, und der Calculation de anno 1683, noch denen regulis generalibus recti- ficatoriis zuwider laufende Gravamina periculo suo einbringen möge; worauf die Untersuchung von Seiten des Landes-Publici zu veranlassen, und re instructa entweder die Beschwerde für giltig zu erkennen und zu remediren, oder in Gegentheil ad expensas partis petentis als un- statthaft zu verwerfen. Es hat auch keinen Anstand, dasjenige dem Rescripto zu inseriren, was EMt kgl. Statthalterei wegen der entstehen mögenden Privat-Litigiorum in obgedachten Numero primo ratione summariae cognitionis von Seiten des Landspublici oder vielmehr ihr Statthalterei selbst, ob derlei causa ad forum juris zuzulassen sei oder nicht, zu Vermeidung kostbaren Process- führens vorgeschlagen hat. Es beruht also lediglich etc. V originále elaborátu, chovaném v ministeriu vnitra, stojí za touto přednáškou schvalovací klausula a jiná rozhodnutí, psaná rukou královny Marie Terezie v tato slova: Die Sach ist so wohl gefasst und ausgearbeitet, dass es mir dient zum bil- ligen Wohlgefallen. Verlange also auch eine Abschrift von diesen ganzen Referat zu meiner Particular-Notiz. — Ist höchst nöthig, das eigne zu veranstalten nach
Strana 472
472 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: dieser Norma in Mähren, wie mit mehren dem Obrist-Kanzler in ein Billiet in- formirt. V témž Vídeňském originále závěrečné přednášky o českém katastru jest hned při jejím počátku na okraji připsáno toto ohlavení, spolu s jinými kancelářskými poznámkami, a to jinou rukou, než mundantovou: Ah. resolvirter Vortrag vom 23. Oct. 1747, mit welchem die Rectification des Contributionswesens in Böhmen in der vorgeschlagenen Art genehmigt, und nach dieser Norm das Eigene in Mähren zu veranstalten für nöthig befunden wird. NB. Das hierüber an die Statthalter in Böhmen ergangene und im böhm. Registraturs- protokoll eingetragene Recepisse ddo Wien 16. Nov. 1747 fehlt. Es wurde mit demselben diese ah. Genehmigung des Elaborats über das neue Rectificationswesen den Statthaltern noti- ficirt und dessen baldigste Bewirkung anbefohlen. Ke zprávě dvorské kanceláře jsou přiložena také celá allegata, počtem 16, z nichž výtahy byly po- loženy též do hořejší zprávy (viz str. 467—470). Zde přidávám výtahy z několika čísel celých allegat. Numerus 1. Generalia über die jetzige Ansässigkeits-Einrichtung. ..Modus operandi, umb versichert zu sein, dass alle 12 Kreise nach der Vorschrift eingerichtet worden: Wie ein Kreis nach dem andern in der buchhalterischen Vorarbeit in ordine ad classificationem et taxationem fertig worden, so hat die subdelegirte Calculations- Commission darüber den Entwurf ausgearbeitet, sodann ihren Provisional Schluss bei der Hauptcommission vorgetragen. Die Hauptcommision hat selbten fleissig ponderiret, folglich ent- weder die Calculation approbiret, oder pro re nata in diesen oder jenen passibus emendiret, und zugleich die Divisores de corpore ad corpus adjustiret. Die Hauptcommission hat ein Hauptprotocollum gehalten, und darein alle rationes decidendi eintragen lassen. Die Vollziehung deren Decisorum und überhaupt die ganze Manipulation des Werkes ist anvertraut gewesen primario dem von allem Anfang bis anhero in Sachen gebrauchten Buchhalter Johann Andreas Scheiner, mit Adjungirung folgender, ebenfalls mit bündigsten Eidespflichten verstrickt ge- westen Buchhalter: Johann Carl Stoss, Joseph Hauptmann, Friedrich Zettel. 3° Productum rectificationis: .. seind Angesessene ausgefallen: in reali . . . . . . . . . . . . . . 49.887 bürgerliche Häuser . . . . . . . . . . 962 herrschaftliche Häuser . . . . . . . . . 11 976 ficticio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347 Bräuwerk . . . . . . . . . die alte Ansässigkeit war also calirt die neue Ansässigkeit um . . 4.486*) Summa . . . 52.185 . . . . . . . 56.672 *) V tomto výkaze osedlých scházejí města Pražská, o nich jedná se hned níže zvlášť. Také jsem zde vynechal zlomky, 64tiny, kteréž se najdou na str. 467, 2° u součtů vztahujících se k celé zemi i s Prahou
472 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: dieser Norma in Mähren, wie mit mehren dem Obrist-Kanzler in ein Billiet in- formirt. V témž Vídeňském originále závěrečné přednášky o českém katastru jest hned při jejím počátku na okraji připsáno toto ohlavení, spolu s jinými kancelářskými poznámkami, a to jinou rukou, než mundantovou: Ah. resolvirter Vortrag vom 23. Oct. 1747, mit welchem die Rectification des Contributionswesens in Böhmen in der vorgeschlagenen Art genehmigt, und nach dieser Norm das Eigene in Mähren zu veranstalten für nöthig befunden wird. NB. Das hierüber an die Statthalter in Böhmen ergangene und im böhm. Registraturs- protokoll eingetragene Recepisse ddo Wien 16. Nov. 1747 fehlt. Es wurde mit demselben diese ah. Genehmigung des Elaborats über das neue Rectificationswesen den Statthaltern noti- ficirt und dessen baldigste Bewirkung anbefohlen. Ke zprávě dvorské kanceláře jsou přiložena také celá allegata, počtem 16, z nichž výtahy byly po- loženy též do hořejší zprávy (viz str. 467—470). Zde přidávám výtahy z několika čísel celých allegat. Numerus 1. Generalia über die jetzige Ansässigkeits-Einrichtung. ..Modus operandi, umb versichert zu sein, dass alle 12 Kreise nach der Vorschrift eingerichtet worden: Wie ein Kreis nach dem andern in der buchhalterischen Vorarbeit in ordine ad classificationem et taxationem fertig worden, so hat die subdelegirte Calculations- Commission darüber den Entwurf ausgearbeitet, sodann ihren Provisional Schluss bei der Hauptcommission vorgetragen. Die Hauptcommision hat selbten fleissig ponderiret, folglich ent- weder die Calculation approbiret, oder pro re nata in diesen oder jenen passibus emendiret, und zugleich die Divisores de corpore ad corpus adjustiret. Die Hauptcommission hat ein Hauptprotocollum gehalten, und darein alle rationes decidendi eintragen lassen. Die Vollziehung deren Decisorum und überhaupt die ganze Manipulation des Werkes ist anvertraut gewesen primario dem von allem Anfang bis anhero in Sachen gebrauchten Buchhalter Johann Andreas Scheiner, mit Adjungirung folgender, ebenfalls mit bündigsten Eidespflichten verstrickt ge- westen Buchhalter: Johann Carl Stoss, Joseph Hauptmann, Friedrich Zettel. 3° Productum rectificationis: .. seind Angesessene ausgefallen: in reali . . . . . . . . . . . . . . 49.887 bürgerliche Häuser . . . . . . . . . . 962 herrschaftliche Häuser . . . . . . . . . 11 976 ficticio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347 Bräuwerk . . . . . . . . . die alte Ansässigkeit war also calirt die neue Ansässigkeit um . . 4.486*) Summa . . . 52.185 . . . . . . . 56.672 *) V tomto výkaze osedlých scházejí města Pražská, o nich jedná se hned níže zvlášť. Také jsem zde vynechal zlomky, 64tiny, kteréž se najdou na str. 467, 2° u součtů vztahujících se k celé zemi i s Prahou
Strana 473
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1744). 473 Productum rectificationis respectu Prag: . . . seind Angesessene ausgefallen in Häusern . . . . . . . . . . . . . . . 391 (vynechávám zlomky) ficticio . . . . . . . . . . . . . . . . 207 65 Bräuwesen . . . . . . . . . . . Summa . . . 664 —. . 906 Alte Ansässigkeit war . . . . . . . also calirt die neue Ansässigkeit um . . . 242 Productum der Total-Ansässigkeit [součty z celé země i s Prahou jsou ty, jako výše str. 467, 2°%]. Dieser Abfall ... ist dem Aerario gleichgiltig, denn.. müssen die jetzt heraus- gebrachte 52.000 Angesessene forthin soviel tragen, als die 57.000 bishero getragen haben. 4° Illatio des Landes: Weilen alle, auch den mindesten Schein eines steuerbaren We- sens in sich habende Entia, deren viel anno 1683 ex catastro geblieben, dermalen, u. zw. wie das Land wohl sagen könnte, auf das höchste in Anschlag gebracht, und dannoch die alte Ansässigkeit nicht erreicht worden, so erhelle daraus die Prägravation des Königreichs vor andern Ländern. 5° Progressus ulterior ad finiendum negotium: Sie haben die Tabellas pro formando novo catastro und pro publicatione im Land entworfen, auch schon drucken lassen. Jetzo seind sie beschäftiget, eine jede Herrschaft, Stadt, Gut und Dorf de possessore individuo ad indi- viduum mit allen seinen visitando befundenen steuerbaren Entibus in das neue Catastrum (das ist, in die zu diesem End gedruckte und nach der Eintragung in codices pro catastro zusam- men fügende Tabellas) einzutragen. Mit dieser Eintragungs-Arbeit haben sie schon sub dato des Berichts von der Commission, mithin den 5. Juni 1747, sieben Kreise geschlossen gehabt, und seithero seind vermög jüngster Nachrichten auch die übrige 5 Kreise zu Stand gekommen. Ein gleiches geben gedachte neuere Nachrichten meistentheils schon beschehen zu sein mit denen- jenigen anderweitigen Tabellis, welche speciatim et separatim de possessore in possessorem und von Ort zu Ort eingerichtet, und ad publicandum in das Land vertheilt werden müssen.**) **) Kdyby předcházející poznámka č. 5° byla datována, měly by zvěsti v ní obsažené větší cenu. Nepochybně pochází od referenta zřízeného v kanceláři dvorské, o němž je zmínka na str. 466. Mohla býti psána teprv po 1. červenci 1747, kdy dvorská kancelář obdržela z Prahy zprávu o českém katastru (Principia rectificatoria) datovanou 27. června. Nejspíš byla ta poznámka psána teprv po trojdenních poradách kanceláře dvorské, konaných 25.—27. září 1747, když se naposledy upravoval referát dvorské kanceláře o českém katastru pro císařovnu, kteráž jej schválila dne 23. října 1747. Hořejší poznámka byla, tuším, psána anebo aspoň do- psána blízko 1. října 1747. Nr. 1l. Norma Beraunensis [z roku 1723; do r. 1739 tak manipulovali, pak od toho způsobu upu- stili, poznavše vady jeho. Viz o Berounském způsobu kalkulace na str. 468 Nr. 2, str. 474 Nr. X.]. Nr. III. až VIII. [vynechávám, viz o nich na str. 468 až 470]. Nr. IX. Observatio generalis ad realia non urbana. — Gemeinde-Realitäten. ... Hier ist es um das Generalprincipium zu thun, wie dergleichen Realitäten [pole, vinice, lesy a jiné vše- liké] in dem Anschlag und Einziehung ad catastrum zu achten, wann sie nicht in manibus Archiv Český XXIX. 60
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1744). 473 Productum rectificationis respectu Prag: . . . seind Angesessene ausgefallen in Häusern . . . . . . . . . . . . . . . 391 (vynechávám zlomky) ficticio . . . . . . . . . . . . . . . . 207 65 Bräuwesen . . . . . . . . . . . Summa . . . 664 —. . 906 Alte Ansässigkeit war . . . . . . . also calirt die neue Ansässigkeit um . . . 242 Productum der Total-Ansässigkeit [součty z celé země i s Prahou jsou ty, jako výše str. 467, 2°%]. Dieser Abfall ... ist dem Aerario gleichgiltig, denn.. müssen die jetzt heraus- gebrachte 52.000 Angesessene forthin soviel tragen, als die 57.000 bishero getragen haben. 4° Illatio des Landes: Weilen alle, auch den mindesten Schein eines steuerbaren We- sens in sich habende Entia, deren viel anno 1683 ex catastro geblieben, dermalen, u. zw. wie das Land wohl sagen könnte, auf das höchste in Anschlag gebracht, und dannoch die alte Ansässigkeit nicht erreicht worden, so erhelle daraus die Prägravation des Königreichs vor andern Ländern. 5° Progressus ulterior ad finiendum negotium: Sie haben die Tabellas pro formando novo catastro und pro publicatione im Land entworfen, auch schon drucken lassen. Jetzo seind sie beschäftiget, eine jede Herrschaft, Stadt, Gut und Dorf de possessore individuo ad indi- viduum mit allen seinen visitando befundenen steuerbaren Entibus in das neue Catastrum (das ist, in die zu diesem End gedruckte und nach der Eintragung in codices pro catastro zusam- men fügende Tabellas) einzutragen. Mit dieser Eintragungs-Arbeit haben sie schon sub dato des Berichts von der Commission, mithin den 5. Juni 1747, sieben Kreise geschlossen gehabt, und seithero seind vermög jüngster Nachrichten auch die übrige 5 Kreise zu Stand gekommen. Ein gleiches geben gedachte neuere Nachrichten meistentheils schon beschehen zu sein mit denen- jenigen anderweitigen Tabellis, welche speciatim et separatim de possessore in possessorem und von Ort zu Ort eingerichtet, und ad publicandum in das Land vertheilt werden müssen.**) **) Kdyby předcházející poznámka č. 5° byla datována, měly by zvěsti v ní obsažené větší cenu. Nepochybně pochází od referenta zřízeného v kanceláři dvorské, o němž je zmínka na str. 466. Mohla býti psána teprv po 1. červenci 1747, kdy dvorská kancelář obdržela z Prahy zprávu o českém katastru (Principia rectificatoria) datovanou 27. června. Nejspíš byla ta poznámka psána teprv po trojdenních poradách kanceláře dvorské, konaných 25.—27. září 1747, když se naposledy upravoval referát dvorské kanceláře o českém katastru pro císařovnu, kteráž jej schválila dne 23. října 1747. Hořejší poznámka byla, tuším, psána anebo aspoň do- psána blízko 1. října 1747. Nr. 1l. Norma Beraunensis [z roku 1723; do r. 1739 tak manipulovali, pak od toho způsobu upu- stili, poznavše vady jeho. Viz o Berounském způsobu kalkulace na str. 468 Nr. 2, str. 474 Nr. X.]. Nr. III. až VIII. [vynechávám, viz o nich na str. 468 až 470]. Nr. IX. Observatio generalis ad realia non urbana. — Gemeinde-Realitäten. ... Hier ist es um das Generalprincipium zu thun, wie dergleichen Realitäten [pole, vinice, lesy a jiné vše- liké] in dem Anschlag und Einziehung ad catastrum zu achten, wann sie nicht in manibus Archiv Český XXIX. 60
Strana 474
474 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: particularibus, sondern communitatum sich befinden, intelligendo communitates von Städten, Märkten und Dörfern. Hier erachtet man besser die Sätze des Landes in folgender Ordnung zu nehmen: 1er Satz: Alle von denen städtischen und Dorfsgemeinden besitzende Entia, so wirk- lich in der Rolla radicirt und mit der Steuerbarkeit beleget seind, bleiben in Qualitate steu- rali, und werden samt ihren Zuwachs in voller und gleicher Tax, wie bei denen Ordinari- Particular-Contribuenten, ad calculum gezogen. 2er Satz: Was hingegen von Gemeinderealitäten und Entibus anno 1683 nicht ad catastrum gekommen, solches ist nach der Qualität deren Communitäten zu unterscheiden: Ist die Communität eine Stadt oder Markt, sine distinctione bei Städten, ob sie königlich oder privatobrigkeitlich seien, so bleiben ihre anno 1683 ex catastro ausgelassene Realitäten auch bei jetziger neuer Catastrirung ohne Anschlag und steuerfrei. Ratio: Weilen die Stadt und marktberechtigte Oerter vielen unentbehrlichen Gemein-Ausgaben unterworfen seind, zu deren Bestreitung dann die Gemeindefundi ihnen frei zu lassen, da selbte zum öftern noch nicht einmal hinlänglich, sondern der Beitrag zu Gemeinde-Ausgaben aus Individualmitteln beige- schafft werden muss. 3er Satz: Ist es aber eine Dorfgemeinde, so werden ihre Gemeinde-Realitäten zwar noch ferners mit 2 Dritteln steuerfrei gelassen, jedoch mit 1/3 in die Steuer jetzo eingezogen. Ratio: Manche Dörfer haben ziemlich viel Gemeingründe an Feldern, Wiesen, Wäldern und Hutweiden; manche Nichts, weilen derlei Dörfer letzterer Sort die origine sua steuerfrei ge- weste Gemeingründe vor vielen Jahren unter sich ad privatas manus eingetheilet, welche Gründe also dermalen unter die steuerbare eingezogen sich befinden; folglich wann man nicht bei der ersteren Sort die Gemeingründe mit 1/3 zum Mitleiden ziehete, wäre die erstere vor der andern Sort in grossen Vortheil. Nota: In Schlesien seind alle Gemeinderealitäten und Proventus ebenso in Anschlag genommen worden, wie in Particular-Händen. In Böhmen ist aber eine bona aequalitatis ratio, dass wenigstens diejenige Realitäten, so anno 1683 freigeblieben, auch noch ferners bei markt- berechtigten Orten frei bleiben; dann wann das nicht beschehete, müsste man Billigkeits wegen ihnen respectu deren Gemeinde-Unkosten den Divisorem der Ansässigkeit vergrössern, respectu des flachen Landes, welches von solchen Unkosten befreit ist. Nr. X. Divisores realitatum in proportione des Entis tributarii principalis, [des Feldbaues], d. i. was für ein Quantum deren Nutzungen ex realitatibus auƒ einen Angesessenen pro diffe- rentia gerechnet werde ... 1° Der Ansässigkeits-Divisor in realibus, inclusive der städtischen Häuser und des Bräuwesens, war in Norma Beraunensi: Bei königlichen und privilegirten Herrnstädten ein Capital per 11.000 fl., bei dem übrigen Land 10.000 fl. Nota : Die ratio majoris divisoris prioris war : weilen die königliche und privilegirte Herrnstädte nicht ad ordinarium allein, wie das übrige Land, sondern zugleich das Extra- ordinarium zu contribuiren haben. Per hunc divisorem ist der Berauner Kreis in toto herausgebracht worden auf An- gesessene [s vynecháním zlomku] . . . . . . . . . . . . . . . . . 1554 Abfall respectu prioris . . . . . . . . . . . . . . 726 Summa Ansässigkeit de anno 1683 . . . . . . . . 2281
474 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: particularibus, sondern communitatum sich befinden, intelligendo communitates von Städten, Märkten und Dörfern. Hier erachtet man besser die Sätze des Landes in folgender Ordnung zu nehmen: 1er Satz: Alle von denen städtischen und Dorfsgemeinden besitzende Entia, so wirk- lich in der Rolla radicirt und mit der Steuerbarkeit beleget seind, bleiben in Qualitate steu- rali, und werden samt ihren Zuwachs in voller und gleicher Tax, wie bei denen Ordinari- Particular-Contribuenten, ad calculum gezogen. 2er Satz: Was hingegen von Gemeinderealitäten und Entibus anno 1683 nicht ad catastrum gekommen, solches ist nach der Qualität deren Communitäten zu unterscheiden: Ist die Communität eine Stadt oder Markt, sine distinctione bei Städten, ob sie königlich oder privatobrigkeitlich seien, so bleiben ihre anno 1683 ex catastro ausgelassene Realitäten auch bei jetziger neuer Catastrirung ohne Anschlag und steuerfrei. Ratio: Weilen die Stadt und marktberechtigte Oerter vielen unentbehrlichen Gemein-Ausgaben unterworfen seind, zu deren Bestreitung dann die Gemeindefundi ihnen frei zu lassen, da selbte zum öftern noch nicht einmal hinlänglich, sondern der Beitrag zu Gemeinde-Ausgaben aus Individualmitteln beige- schafft werden muss. 3er Satz: Ist es aber eine Dorfgemeinde, so werden ihre Gemeinde-Realitäten zwar noch ferners mit 2 Dritteln steuerfrei gelassen, jedoch mit 1/3 in die Steuer jetzo eingezogen. Ratio: Manche Dörfer haben ziemlich viel Gemeingründe an Feldern, Wiesen, Wäldern und Hutweiden; manche Nichts, weilen derlei Dörfer letzterer Sort die origine sua steuerfrei ge- weste Gemeingründe vor vielen Jahren unter sich ad privatas manus eingetheilet, welche Gründe also dermalen unter die steuerbare eingezogen sich befinden; folglich wann man nicht bei der ersteren Sort die Gemeingründe mit 1/3 zum Mitleiden ziehete, wäre die erstere vor der andern Sort in grossen Vortheil. Nota: In Schlesien seind alle Gemeinderealitäten und Proventus ebenso in Anschlag genommen worden, wie in Particular-Händen. In Böhmen ist aber eine bona aequalitatis ratio, dass wenigstens diejenige Realitäten, so anno 1683 freigeblieben, auch noch ferners bei markt- berechtigten Orten frei bleiben; dann wann das nicht beschehete, müsste man Billigkeits wegen ihnen respectu deren Gemeinde-Unkosten den Divisorem der Ansässigkeit vergrössern, respectu des flachen Landes, welches von solchen Unkosten befreit ist. Nr. X. Divisores realitatum in proportione des Entis tributarii principalis, [des Feldbaues], d. i. was für ein Quantum deren Nutzungen ex realitatibus auƒ einen Angesessenen pro diffe- rentia gerechnet werde ... 1° Der Ansässigkeits-Divisor in realibus, inclusive der städtischen Häuser und des Bräuwesens, war in Norma Beraunensi: Bei königlichen und privilegirten Herrnstädten ein Capital per 11.000 fl., bei dem übrigen Land 10.000 fl. Nota : Die ratio majoris divisoris prioris war : weilen die königliche und privilegirte Herrnstädte nicht ad ordinarium allein, wie das übrige Land, sondern zugleich das Extra- ordinarium zu contribuiren haben. Per hunc divisorem ist der Berauner Kreis in toto herausgebracht worden auf An- gesessene [s vynecháním zlomku] . . . . . . . . . . . . . . . . . 1554 Abfall respectu prioris . . . . . . . . . . . . . . 726 Summa Ansässigkeit de anno 1683 . . . . . . . . 2281
Strana 475
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 475 2° Mensura communis eines Angesessenen in Norma Beraunensi: Ein Angesessener, damit er seinen, seiner Familie und Gesinds und seines Viehs Unterhaltung, dann die Prä� stationes tum publicas cum dominicales bestreiten könne, brauche jährlich ein Quantum von 492 fl. 45 kr. Nota: Der Divisor ex catastro de anno 1683 war bisher folgender: Zwischen 30—40 Str. Kreise: Elbogner, Leutmeritzer; 40—50 „ Bunzl, K. Grätzer, Bech., Prach., Pils., Saazer, Muldauer; „ 50—60 " Chrud., Čásl., Rak., Schlan., Podbrder; „ über 60 Kaurzimer. „ „ In specie aber erhellet pro exemplo die Disproportion zwischen denen fruchtbarsten Kreisen: Bunzlauer mit dem circuli divisore per 47 Str., K. Grätzer 46, Pilsner 47, Saatzer 471/2 Strich, und denen schlechtesten Kreisen: Bechiner 44 Str., Prachiner 433/, Elbogner 34 Strich. Tyto udaje o divisořích krajských z roku 1683 srovnávají se s tabulkou tištěnou zde na str. 318. Srv. tabulku divisorů podle panství na str. 462. Weitere allhier zu Wien gegebene Erläuterung des Landes: Die alte Divisores ex catastro de anno 1683 in etwas zu berühren: In denen besten Kreisen ist zwar nicht universaliter, sondern bei sehr vielen corporibus und im besten Boden nicht nur der Divisor per 90 oder 100, sondern auch 110, 120 bis 140 Strich ; und ist noch anbei geh. anzumerken, dass die bisherige grösste Ungleichheit die — nicht durch das ganze Land, sondern nur bei etwelchen Dominien in annis 1672, 73, 74 und 75 fürgeweste — Re- visitation verursacht hat. Dann bei denen nicht revisitirt wordenen Corporibus ist das ganze Quantum geblieben der Felder, sie mögen wirklich ackerbar oder triesch oder wüst und ver wachsen gewesen sein; und hiernächst seind diese Corpora mit dem divisore circuli calculiret. Bei denen revisitirt wordenen Corporibus aber ist schon die Separation deren triesch und wüst gewesten Feldern geschehen, mithin nur die ackerbare mit dem divisore circuli, die triesch und wüste aber duplicato divisore calculiret. Und da ausserdem bei denen revisitirten Oertern potiore ex parte für den Befund weit weniger, als die General-Visitations-Rolla enthalten, vermerket worden, so haben diese Dominia nothwendigerweis subleviret, jene aber gegen denen letzteren heftig prägraviret werden müssen. So lang als die Onera publica nicht so gross worden, wie von einigen Jahren her, haben es die Prägravati nicht so sehr empfunden; da aber die allgemeine Anlagen seither etlichen Jahren von Jahr zu Jahr höher steigen, so ist ihnen das Aggravium um so empfindlicher und unerträglich. Demonstratio hujus asserti: Das Dorf A hat vermög der Rolla an allen Feldern 1260 Strich. In der Rolla de 1654 ist nur diese Abtheilung: säen auf Winter . » auf den Sommer . . . . . . . . . . . . 210 Str. . . . . . . . . . . 202 Str. Weilen nun unter obigen Quanto rollae kein ganzer Bauerngrund wirklich wüst ge- wesen, als wurde dieses Dorf mit 60 Str. als dem Kreisdivisore calculiret, und constituiret 21 Angesessene; da doch unter dem Quanto rollae des ganzen Feldbaues ab exemplo des 60*
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 475 2° Mensura communis eines Angesessenen in Norma Beraunensi: Ein Angesessener, damit er seinen, seiner Familie und Gesinds und seines Viehs Unterhaltung, dann die Prä� stationes tum publicas cum dominicales bestreiten könne, brauche jährlich ein Quantum von 492 fl. 45 kr. Nota: Der Divisor ex catastro de anno 1683 war bisher folgender: Zwischen 30—40 Str. Kreise: Elbogner, Leutmeritzer; 40—50 „ Bunzl, K. Grätzer, Bech., Prach., Pils., Saazer, Muldauer; „ 50—60 " Chrud., Čásl., Rak., Schlan., Podbrder; „ über 60 Kaurzimer. „ „ In specie aber erhellet pro exemplo die Disproportion zwischen denen fruchtbarsten Kreisen: Bunzlauer mit dem circuli divisore per 47 Str., K. Grätzer 46, Pilsner 47, Saatzer 471/2 Strich, und denen schlechtesten Kreisen: Bechiner 44 Str., Prachiner 433/, Elbogner 34 Strich. Tyto udaje o divisořích krajských z roku 1683 srovnávají se s tabulkou tištěnou zde na str. 318. Srv. tabulku divisorů podle panství na str. 462. Weitere allhier zu Wien gegebene Erläuterung des Landes: Die alte Divisores ex catastro de anno 1683 in etwas zu berühren: In denen besten Kreisen ist zwar nicht universaliter, sondern bei sehr vielen corporibus und im besten Boden nicht nur der Divisor per 90 oder 100, sondern auch 110, 120 bis 140 Strich ; und ist noch anbei geh. anzumerken, dass die bisherige grösste Ungleichheit die — nicht durch das ganze Land, sondern nur bei etwelchen Dominien in annis 1672, 73, 74 und 75 fürgeweste — Re- visitation verursacht hat. Dann bei denen nicht revisitirt wordenen Corporibus ist das ganze Quantum geblieben der Felder, sie mögen wirklich ackerbar oder triesch oder wüst und ver wachsen gewesen sein; und hiernächst seind diese Corpora mit dem divisore circuli calculiret. Bei denen revisitirt wordenen Corporibus aber ist schon die Separation deren triesch und wüst gewesten Feldern geschehen, mithin nur die ackerbare mit dem divisore circuli, die triesch und wüste aber duplicato divisore calculiret. Und da ausserdem bei denen revisitirten Oertern potiore ex parte für den Befund weit weniger, als die General-Visitations-Rolla enthalten, vermerket worden, so haben diese Dominia nothwendigerweis subleviret, jene aber gegen denen letzteren heftig prägraviret werden müssen. So lang als die Onera publica nicht so gross worden, wie von einigen Jahren her, haben es die Prägravati nicht so sehr empfunden; da aber die allgemeine Anlagen seither etlichen Jahren von Jahr zu Jahr höher steigen, so ist ihnen das Aggravium um so empfindlicher und unerträglich. Demonstratio hujus asserti: Das Dorf A hat vermög der Rolla an allen Feldern 1260 Strich. In der Rolla de 1654 ist nur diese Abtheilung: säen auf Winter . » auf den Sommer . . . . . . . . . . . . 210 Str. . . . . . . . . . . 202 Str. Weilen nun unter obigen Quanto rollae kein ganzer Bauerngrund wirklich wüst ge- wesen, als wurde dieses Dorf mit 60 Str. als dem Kreisdivisore calculiret, und constituiret 21 Angesessene; da doch unter dem Quanto rollae des ganzen Feldbaues ab exemplo des 60*
Strana 476
476 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: nachfolgenden Dorfs 618 Str. triesch und wüste Felder sich befunden, welche da duplicato divisore haben calculiret werden sollen. Hingegen das Dorf B in eben diesem Kreise und von dem nämlichen Divisore wurde revisitirt, und allda befunden in allen Feldern auch 1260 Strich. In der Revisitationsrolla geschah die Abtheilung also: säen auf den Winter . . . . . . . . . . . . 210 Strich „ auf den Sommer . . . . . . . . . . . . 202 „ Brachfelder . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 triesch und wüst . . . . . . . . . . . . . . 618 Die erstere 3 Posten, als wirklich ackerbare Felder per 642 Str., wurden mit dem Kreisdivisore per 60 Str., die vierte Post aber, als trisch und wüst, duplicato divisore per 120 Str. catastriret und betragen nur 1513/16 Angesessene. Ist aber das Dorf B respectu des Dorfes A sublevirt um 53/16 Angesessene ... 6° Die beste Proportion hätten sie gefunden deduciret werden zu können von dem principali ente des Feldbaues. Gleichwie nun dieses seine Specialdivisores nach dem Strich habe à 51/2, 5, 41/2, 4 fl., also schicke sich auch der General-Ansässigkeits-Divisor in hac proportione am besten nach dem Hundert à 550, 500, 450, 400 fl. Schema divisorum: Es seind 3 Divisores respectu des flachen Landes: Erste Divisor, wo der Contribuent von purem Feldbau leben muss, nämlich wo Hopf. od. Divisor eines Angesessenen Hirschbau Verschleiss Wieswachs schlecht besser gut keines eines oder gut keines andere gut 550 fl. 500 fl. 450 fi. anderte dritte Vier Divisores respectu des Gebirgs: Erster Divisor, wo das Gebirg unfruchtbar und kalt, und kein sonderlicher Verschleiss, obschon etwas Gespinnst, 550 fl. — Ratio : Weilen alldaorten die Felder nicht in drei Zelchen eingetheilt werden können, sondern in 4, 5, und weilen die Felder ihrer Sterilität halber 3, 4, 5 Jahr liegen müssen, ehe man sie besäen kann. Anderter: Wo besser situirtes Gebirg, besserer Verschleiss, und einiges Ge- spinnst, 500 fl. Dritter: Wo noch besseres Gebirg oder sog. Vorgebirg, der Verschleiss gut, oder in Ermangelung dessen eine beträchtliche Nahrung, 450 fl. Vierter: Im Gebirg gegen denen Grenzen von Meissen, Lausnitz, Glatz, wo das Ge- spinnst und die Handelschaft am stärkesten unterhalten wird, 400 fl. It. unter diesen 4ten oder geringsten Divisor wird auch geschlagen das Gebirg des Chrudimer Kreises gegen die Gränzen von Mähren, nicht wegen seiner eigenen Situation und Qualität, vermög welchen es einen grösseren Divisorem haben sollte, sondern ex specialitate rationis sequentis: Die Visitatores haben dort Orten eine unglaubliche Quantität triesch und wüste, hingegen wenig ackerbare Felder in die tabellas vermerket. Wegen der üblen Situation von der Natur und Unfruchtbarkeit des Soli könne es nicht sein ; es sei wohl bekannt, dass derselbige Strich Landes besser geartet sei, als er beschrieben worden. Es komme also her
476 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: nachfolgenden Dorfs 618 Str. triesch und wüste Felder sich befunden, welche da duplicato divisore haben calculiret werden sollen. Hingegen das Dorf B in eben diesem Kreise und von dem nämlichen Divisore wurde revisitirt, und allda befunden in allen Feldern auch 1260 Strich. In der Revisitationsrolla geschah die Abtheilung also: säen auf den Winter . . . . . . . . . . . . 210 Strich „ auf den Sommer . . . . . . . . . . . . 202 „ Brachfelder . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 triesch und wüst . . . . . . . . . . . . . . 618 Die erstere 3 Posten, als wirklich ackerbare Felder per 642 Str., wurden mit dem Kreisdivisore per 60 Str., die vierte Post aber, als trisch und wüst, duplicato divisore per 120 Str. catastriret und betragen nur 1513/16 Angesessene. Ist aber das Dorf B respectu des Dorfes A sublevirt um 53/16 Angesessene ... 6° Die beste Proportion hätten sie gefunden deduciret werden zu können von dem principali ente des Feldbaues. Gleichwie nun dieses seine Specialdivisores nach dem Strich habe à 51/2, 5, 41/2, 4 fl., also schicke sich auch der General-Ansässigkeits-Divisor in hac proportione am besten nach dem Hundert à 550, 500, 450, 400 fl. Schema divisorum: Es seind 3 Divisores respectu des flachen Landes: Erste Divisor, wo der Contribuent von purem Feldbau leben muss, nämlich wo Hopf. od. Divisor eines Angesessenen Hirschbau Verschleiss Wieswachs schlecht besser gut keines eines oder gut keines andere gut 550 fl. 500 fl. 450 fi. anderte dritte Vier Divisores respectu des Gebirgs: Erster Divisor, wo das Gebirg unfruchtbar und kalt, und kein sonderlicher Verschleiss, obschon etwas Gespinnst, 550 fl. — Ratio : Weilen alldaorten die Felder nicht in drei Zelchen eingetheilt werden können, sondern in 4, 5, und weilen die Felder ihrer Sterilität halber 3, 4, 5 Jahr liegen müssen, ehe man sie besäen kann. Anderter: Wo besser situirtes Gebirg, besserer Verschleiss, und einiges Ge- spinnst, 500 fl. Dritter: Wo noch besseres Gebirg oder sog. Vorgebirg, der Verschleiss gut, oder in Ermangelung dessen eine beträchtliche Nahrung, 450 fl. Vierter: Im Gebirg gegen denen Grenzen von Meissen, Lausnitz, Glatz, wo das Ge- spinnst und die Handelschaft am stärkesten unterhalten wird, 400 fl. It. unter diesen 4ten oder geringsten Divisor wird auch geschlagen das Gebirg des Chrudimer Kreises gegen die Gränzen von Mähren, nicht wegen seiner eigenen Situation und Qualität, vermög welchen es einen grösseren Divisorem haben sollte, sondern ex specialitate rationis sequentis: Die Visitatores haben dort Orten eine unglaubliche Quantität triesch und wüste, hingegen wenig ackerbare Felder in die tabellas vermerket. Wegen der üblen Situation von der Natur und Unfruchtbarkeit des Soli könne es nicht sein ; es sei wohl bekannt, dass derselbige Strich Landes besser geartet sei, als er beschrieben worden. Es komme also her
Strana 477
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 477 ex accidenti temporis deren dortigen Visitationsjahren 1717 und 1718, welche sehr trocken waren, mithin viele Felder wegen der Dörre und ermanglenden Saamens accidentaliter zur Trieschlegung gebracht, und die Visitatores verleitet gehabt, selbte in statu quo anzusetzen. Wessentwegen dann nöthig gewesen, diesen errorem zu corrigiren, und per divisorem minorem in Ausgleichung zn bringen; deme ungeachtet doch die Corpora fast durchgehends und über- haupt der ganze Kreis um ein Merkliches in der Ansässigkeit gefallen. Vermög allegati relationis sub signo * war die alte Ansässigkeit des Chrudimer Kreises de anno 1683 . . . . . . . . . . . . . . . 5010 neue jetzige [s vynecháním všude zlomků] . . . . . 3969 also Abfall . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1041 mithin über 1/58. Es fallet aber dieser Kreis nicht allein ab, sondern auch mehr andere, nämlich Bechiner gegen 1/5 Berauner beinahe 1/6 Pilsner gegen 1/7 Leutmeritzer beinahe 1/8 Hingegen steigen in der Ansässigkeit folgende Kreise: Rakonitzer beinahe 1/4 Kaurzimer gegen 1/5 Czaslauer beinahe 1/66 Prachiner beinahe 1/10 Königgrätzer gegen 1/13 Bunzlauer beinahe 1/17 Saazer beinahe 1/31 Divisor duplicatus wird pro Cynosura statuiret: 1° Bei denen äussersten Gränzen in dem sog. Böhmerwald; 2° bei denen reunirten Dorfschaften in der Obern Pfalz. ad 1. sagt das Land: Der Böhmerwald sei mit vielen Gütern begränzet und nicht ausser Acht zu lassen, sondern die darin situirte, obschon bishero effective mit keiner An- sässigkeit belegte Oerter, weilen sie gleich andern Landesinsassen den landesfürstlichen Schutz geniesseten, zum Behuf des Universi ins Mitleiden und Catastrum zu ziehen; jedoch in An- sehung, dass diese äusserste Gränizleute vielen ausserordentlichen Fatis unterworfen, nach Vorschrift deren diesfalls emanirten Rescriptorum via modificata, also nach dem duplicato divisore. ad 2. Cum reflexione ad rescriptum ddo 21. Jun. 1707 habe das Land die zur Kron Böheim von der Chur Bayern und der Oberpfalz reunirte Dörfer provisorie zwar eben dupli- cato divisore calculando entworfen, jedech die wirkliche Einsetzung in das neue Catastrum in so lang in suspenso zu lassen befunden, bis bei dermaleinst erfolgenden Universalfrieden die in Sachen zwischen Böhmen und bederseitigen Churen unterwaltende Irrungen vollkommen abgeglichen sein werden. [Skracované výtahy:] Tu jsou vloženy výpočty z roku 1725, a jiný obšírnější z roku 1732, dle nichž obou celý sedlák má příjmů i výdajů 492 fl. 46 kr. Avšak weitere allhier zu Wien gegebene Erläuterung des Landes uznává, že to jest napsáno jen ledabylo k tomu účelu, aby dosáhlo se 500 fl. užitku, a tudy 10.000 fl. kapitálu na usedlého. Pročež udělali také roz- počty na sedláky v rozmanitých situacích (třídách atd.), woraus sich dann ergibt, dass man einen Bauern weder im flachen Land und im guten Boden, noch im Gebirg auf das projectirte Quantum per 492 fl. 46 kr. in denen Nutzungen und Erfordernussen habe bringen können. V následujících rozpočtech napočetli celému usedlému Nutzungen:
Česká kancelář dvorská o novém katastru (k 23. říjnu 1747). 477 ex accidenti temporis deren dortigen Visitationsjahren 1717 und 1718, welche sehr trocken waren, mithin viele Felder wegen der Dörre und ermanglenden Saamens accidentaliter zur Trieschlegung gebracht, und die Visitatores verleitet gehabt, selbte in statu quo anzusetzen. Wessentwegen dann nöthig gewesen, diesen errorem zu corrigiren, und per divisorem minorem in Ausgleichung zn bringen; deme ungeachtet doch die Corpora fast durchgehends und über- haupt der ganze Kreis um ein Merkliches in der Ansässigkeit gefallen. Vermög allegati relationis sub signo * war die alte Ansässigkeit des Chrudimer Kreises de anno 1683 . . . . . . . . . . . . . . . 5010 neue jetzige [s vynecháním všude zlomků] . . . . . 3969 also Abfall . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1041 mithin über 1/58. Es fallet aber dieser Kreis nicht allein ab, sondern auch mehr andere, nämlich Bechiner gegen 1/5 Berauner beinahe 1/6 Pilsner gegen 1/7 Leutmeritzer beinahe 1/8 Hingegen steigen in der Ansässigkeit folgende Kreise: Rakonitzer beinahe 1/4 Kaurzimer gegen 1/5 Czaslauer beinahe 1/66 Prachiner beinahe 1/10 Königgrätzer gegen 1/13 Bunzlauer beinahe 1/17 Saazer beinahe 1/31 Divisor duplicatus wird pro Cynosura statuiret: 1° Bei denen äussersten Gränzen in dem sog. Böhmerwald; 2° bei denen reunirten Dorfschaften in der Obern Pfalz. ad 1. sagt das Land: Der Böhmerwald sei mit vielen Gütern begränzet und nicht ausser Acht zu lassen, sondern die darin situirte, obschon bishero effective mit keiner An- sässigkeit belegte Oerter, weilen sie gleich andern Landesinsassen den landesfürstlichen Schutz geniesseten, zum Behuf des Universi ins Mitleiden und Catastrum zu ziehen; jedoch in An- sehung, dass diese äusserste Gränizleute vielen ausserordentlichen Fatis unterworfen, nach Vorschrift deren diesfalls emanirten Rescriptorum via modificata, also nach dem duplicato divisore. ad 2. Cum reflexione ad rescriptum ddo 21. Jun. 1707 habe das Land die zur Kron Böheim von der Chur Bayern und der Oberpfalz reunirte Dörfer provisorie zwar eben dupli- cato divisore calculando entworfen, jedech die wirkliche Einsetzung in das neue Catastrum in so lang in suspenso zu lassen befunden, bis bei dermaleinst erfolgenden Universalfrieden die in Sachen zwischen Böhmen und bederseitigen Churen unterwaltende Irrungen vollkommen abgeglichen sein werden. [Skracované výtahy:] Tu jsou vloženy výpočty z roku 1725, a jiný obšírnější z roku 1732, dle nichž obou celý sedlák má příjmů i výdajů 492 fl. 46 kr. Avšak weitere allhier zu Wien gegebene Erläuterung des Landes uznává, že to jest napsáno jen ledabylo k tomu účelu, aby dosáhlo se 500 fl. užitku, a tudy 10.000 fl. kapitálu na usedlého. Pročež udělali také roz- počty na sedláky v rozmanitých situacích (třídách atd.), woraus sich dann ergibt, dass man einen Bauern weder im flachen Land und im guten Boden, noch im Gebirg auf das projectirte Quantum per 492 fl. 46 kr. in denen Nutzungen und Erfordernussen habe bringen können. V následujících rozpočtech napočetli celému usedlému Nutzungen:
Strana 478
478 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: im flachen Land 259 fl. 14 kr., 257 fl. 22 kr., 243 fl. 54 kr., 249 fl. 7 kr., také jen 239 fl. 36 kr.; ein Gebirgsbauer 231 fl. 56 kr., 223 fl. 40 kr., 246 fl. 51 kr., 259 fl. 15 kr. a roz- manitě jinak v těch mezích. Pak následují kratší výpočty, was ein ganz angesessener Bauer für sich, sein Weib und 4 Personen Dienstboten (Knecht, Pohuntsch, grosse Magd und ein kleines Dienstmägdel, oder an deren Stelle seine Kinder) an Bröderei, dann an harten Futter für das Zugvieh nöthig hat, und was es an Geld ertrage; vypočetli v 21 případech na domácí spotřebu mezi 45 fl. 24 kr. až 80 fl. 57 kr. Nr. XI. Tu jest dlouhé srovnávání soustavy české se slezskou; tam také stojí: Nutzungsanschlag nach dem modo des neuen böhmischen Catastri: . 400 fl. Feldbau 80 Str. à 5 fl., facit . . . . . . . . Zug- und Nutzvieh bleibt ausser Anschlag. Wieswachs 6 vierspännige Fuder à 8 fl. 48 f1. Summa . . . 448 fl. Mithin wäre die präsupponirte Contribution per jährlich 50 fl. beinahe der 9te Theil der Nutzung. (Poznámky vydavatelovy.) Zde přestal jsem vypisovati, z allegátů ostatních XII—XVI neopsal jsem ničeho; obsah jich jest poněkud naznačen na str. 470 pod týmiž čísly 12—16. Zvláště poslední dlouhé výtahy z allegátu X. ukazují, kterak tu látka bývá příliš podrobná i sypká, a nezřídka se opakuje. Z vybraných zde ukázek vysvítá, že oprava českého katastru, dokončená za Marie Terezie, byla prováděna s velikou pečlivostí a námahou, ale skutečné výsledky její co do spravedlivého rovnoměrného zdanění předce zůstaly v lecčem za úmyslem. Co jsme poznali z pramenů o dřívějším katastru a jeho menších opravách, opakovalo se i při veliké rektifikaci tak zvané Terezianské: některé staré vady se opravily, a za to jiné nastaly. Patrné dřívější nestejnosti ve výměře početních usedlostí se zmenšily; hrubý výnos selských statků a živností učiněn základem břemene berničného. Výnos ten byl na pohled přesně vy- počten ze složek známých; ale ty složky byly určovány nejen měřením, vážením a počtem, ale také zaokrouhlováním, domyslem, předpoklady a odhady, v nichž bylo opět dosti libovůle, a tudy opět nejistota, jakž nejpatrněji ukazují skrácené výtahy zde str. 477—478. Zevnější způsob závěrečného jednání o českém katastru v letech 1732—1747 byl dle svědectví allegátů tento: Země (Land), totiž úředníci zemští v delegované komisi kalkulační a osoby stavovské v hlavní komisi rektifikační v Praze, připravovala nové zjištění početních usedlostí, kraj po kraji, podle pravidel již schválených i podle zlepšených pravidel nově na- vrhovaných a zkoušených, vše propočítávajíc na všechny strany a dle potřeby vysvětlujíc své jednání. Hotový elaborát Pražský poslalo místodržitelstvo dne 27. června 1747 vrchní vládě do Vídně. Potom česká kancelář dvorská ve Vídni dala svým referentem posouditi elaborát Pražský; obdržený o něm tak referát Vídeňský rozdělila v 16 sekcí, k nimž připisovaly se námitky a doplňky; jednotliví radové studovali referát také doma. Potom zase země (totiž baron Netolický, jenž s akty a s úředníky české účtárny v letě 1747 prodléval k tomu cíli ve Vídni) k pozastávkám dvorské kanceláře dávala písemné odpovědi a vysvětlivky. Pak ve
478 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: im flachen Land 259 fl. 14 kr., 257 fl. 22 kr., 243 fl. 54 kr., 249 fl. 7 kr., také jen 239 fl. 36 kr.; ein Gebirgsbauer 231 fl. 56 kr., 223 fl. 40 kr., 246 fl. 51 kr., 259 fl. 15 kr. a roz- manitě jinak v těch mezích. Pak následují kratší výpočty, was ein ganz angesessener Bauer für sich, sein Weib und 4 Personen Dienstboten (Knecht, Pohuntsch, grosse Magd und ein kleines Dienstmägdel, oder an deren Stelle seine Kinder) an Bröderei, dann an harten Futter für das Zugvieh nöthig hat, und was es an Geld ertrage; vypočetli v 21 případech na domácí spotřebu mezi 45 fl. 24 kr. až 80 fl. 57 kr. Nr. XI. Tu jest dlouhé srovnávání soustavy české se slezskou; tam také stojí: Nutzungsanschlag nach dem modo des neuen böhmischen Catastri: . 400 fl. Feldbau 80 Str. à 5 fl., facit . . . . . . . . Zug- und Nutzvieh bleibt ausser Anschlag. Wieswachs 6 vierspännige Fuder à 8 fl. 48 f1. Summa . . . 448 fl. Mithin wäre die präsupponirte Contribution per jährlich 50 fl. beinahe der 9te Theil der Nutzung. (Poznámky vydavatelovy.) Zde přestal jsem vypisovati, z allegátů ostatních XII—XVI neopsal jsem ničeho; obsah jich jest poněkud naznačen na str. 470 pod týmiž čísly 12—16. Zvláště poslední dlouhé výtahy z allegátu X. ukazují, kterak tu látka bývá příliš podrobná i sypká, a nezřídka se opakuje. Z vybraných zde ukázek vysvítá, že oprava českého katastru, dokončená za Marie Terezie, byla prováděna s velikou pečlivostí a námahou, ale skutečné výsledky její co do spravedlivého rovnoměrného zdanění předce zůstaly v lecčem za úmyslem. Co jsme poznali z pramenů o dřívějším katastru a jeho menších opravách, opakovalo se i při veliké rektifikaci tak zvané Terezianské: některé staré vady se opravily, a za to jiné nastaly. Patrné dřívější nestejnosti ve výměře početních usedlostí se zmenšily; hrubý výnos selských statků a živností učiněn základem břemene berničného. Výnos ten byl na pohled přesně vy- počten ze složek známých; ale ty složky byly určovány nejen měřením, vážením a počtem, ale také zaokrouhlováním, domyslem, předpoklady a odhady, v nichž bylo opět dosti libovůle, a tudy opět nejistota, jakž nejpatrněji ukazují skrácené výtahy zde str. 477—478. Zevnější způsob závěrečného jednání o českém katastru v letech 1732—1747 byl dle svědectví allegátů tento: Země (Land), totiž úředníci zemští v delegované komisi kalkulační a osoby stavovské v hlavní komisi rektifikační v Praze, připravovala nové zjištění početních usedlostí, kraj po kraji, podle pravidel již schválených i podle zlepšených pravidel nově na- vrhovaných a zkoušených, vše propočítávajíc na všechny strany a dle potřeby vysvětlujíc své jednání. Hotový elaborát Pražský poslalo místodržitelstvo dne 27. června 1747 vrchní vládě do Vídně. Potom česká kancelář dvorská ve Vídni dala svým referentem posouditi elaborát Pražský; obdržený o něm tak referát Vídeňský rozdělila v 16 sekcí, k nimž připisovaly se námitky a doplňky; jednotliví radové studovali referát také doma. Potom zase země (totiž baron Netolický, jenž s akty a s úředníky české účtárny v letě 1747 prodléval k tomu cíli ve Vídni) k pozastávkám dvorské kanceláře dávala písemné odpovědi a vysvětlivky. Pak ve
Strana 479
Kolik usedlostí sečteno r. 1683 a 1747. 479 třech schůzích české kanceláře dvorské (dne 25., 26. a 27. září) za přítomnosti Netolického byl konečně celý referát, sekce za sekcí, se všemi pozastávkami a přídavky v kanceláři vzniklý, i s vysvětlivkami Netolického čten, společně uvažován a jednotně se stanoviska kanceláře upraven, aby byl císařovně předložen ke schválení (str. 466); toho se mu dostalo dne 23. října 1747. — Vedle tohoto velkého jednání o zásady a pravidla českého katastru byl zároveň roku 1747 v Praze nový katastr doděláván, totiž na čisto psán: do tištěných formulářů archových, chystaných kraj za krajem pro všechna panství, pro každé město a ves, zapisovaly se jednot- livým držitelům všechny jejich poplatné nemovitosti podle visitačních popisů i podle výpočtů, jež na základě těch popisů provedla rektifikační komise v Praze o jich výnosu i o jejich po- platné síle, s udáním, z kolika celých početních usedlosti a z jakého zlomku (z kolika 64tin) má budoucně platiti berní každý usedlík, každá obec a celé panství. Vyplněné katastrální archy vázaly se do knih, a výpisy z nich rozesílaly se do krajů a po panstvích, aby sloužily za pravidlo při zdělávání individuálních reparticí, podle kterých vybírala se daň (str. 468, 473). 230. Srovnavací tabule početních usedlostí, kolik se jich počítalo ve všech krajích země České i s Prahou při opravách katastru roku 1683 a 1747. Archiv zemský v Praze r. 1873 opatřil si opis této tabule z originálu chovaného v archivě ministeria vnitra ve Vídni pod sign. V. B. 1. 1607—1747. Z též signatury pochází otisk tabule osedlých a divisorů krajských z roku 1683, kteráž jest vytištěna zde výše str. 318. Sloupec 1. v přítomné tabuli str. 480, nadepsaný „Alte Ansässigkeit de anno 1683,“ měl by úplně souhlasiti se sloupcem osedlých na str. 318; jsou však mezi nimi rozdíly: Na str. 318 uvádějí se usedlí z 15 krajů v zemi České a z Prahy; ve zdejší pak tabuli jmenuje se (mimo Prahu) jenom 12 krajů, vždy tolik, kolik jich kdy skutečně bylo, neboť r. 1747, když tato tabule byla psána, i také již dříve od r. 1714, kraj Slanský byl spojen s krajem Rakovnickým, kraj Loketský počítal se ke kraji Žateckému, a dva staré kraje Podbrdský a Vltavský byly tehdáž sloučeny v jeden nový, který nazván byl Berounským. Čísla osedlých ze zmizelých krajů byla přidána ke třem krajům jiným; tím přenesením počtu osedlých z kraje zaniklého do kraje jiného neměnil se ovšem celkový počet osedlých v zemi. Však nicméně součet osedlých z celé země i s Prahou v našich dvou tabulích (str. 318 a 480) není stejný. Při každém kraji vidíme nějaký rozdíl v udaji o počtu osedlých r. 1683, při některých krajích ty rozdíly jdou do set, ale přírůstky a úbytky vespolně se vyrovnávají, až na 101 usedlého, o tolik jest součet v pří- tomné tabuli (57.579) menší než na straně 318 (57.680). Odkud ten úbytek pochází, nepraví se, ale domněnky jsou o tom možné. Součty osedlých měnily se poněkud každoročně, poně- vadž koho stihla velká škoda vyhořením nebo jinak, tomu bývala berně odpuštěna na tři leta nebo na kratší čas, a on na ten čas se svým statkem byl vypuštěn z poplatných usedlostí. Nejspíš součet usedlých 57.579 v prvním číslovém sloupci na str. 480 znamená počet usedlostí vyšetřený ne r. 1683, ale podle způsobu z r. 1683, opravený podle skutečného stavu, jaký byl r. 1746. Že počet usedlostí v letech 1683—1716 celkem klesal, jest viděti z čísel, které jsem dal o tom tisknouti na str. 332.
Kolik usedlostí sečteno r. 1683 a 1747. 479 třech schůzích české kanceláře dvorské (dne 25., 26. a 27. září) za přítomnosti Netolického byl konečně celý referát, sekce za sekcí, se všemi pozastávkami a přídavky v kanceláři vzniklý, i s vysvětlivkami Netolického čten, společně uvažován a jednotně se stanoviska kanceláře upraven, aby byl císařovně předložen ke schválení (str. 466); toho se mu dostalo dne 23. října 1747. — Vedle tohoto velkého jednání o zásady a pravidla českého katastru byl zároveň roku 1747 v Praze nový katastr doděláván, totiž na čisto psán: do tištěných formulářů archových, chystaných kraj za krajem pro všechna panství, pro každé město a ves, zapisovaly se jednot- livým držitelům všechny jejich poplatné nemovitosti podle visitačních popisů i podle výpočtů, jež na základě těch popisů provedla rektifikační komise v Praze o jich výnosu i o jejich po- platné síle, s udáním, z kolika celých početních usedlosti a z jakého zlomku (z kolika 64tin) má budoucně platiti berní každý usedlík, každá obec a celé panství. Vyplněné katastrální archy vázaly se do knih, a výpisy z nich rozesílaly se do krajů a po panstvích, aby sloužily za pravidlo při zdělávání individuálních reparticí, podle kterých vybírala se daň (str. 468, 473). 230. Srovnavací tabule početních usedlostí, kolik se jich počítalo ve všech krajích země České i s Prahou při opravách katastru roku 1683 a 1747. Archiv zemský v Praze r. 1873 opatřil si opis této tabule z originálu chovaného v archivě ministeria vnitra ve Vídni pod sign. V. B. 1. 1607—1747. Z též signatury pochází otisk tabule osedlých a divisorů krajských z roku 1683, kteráž jest vytištěna zde výše str. 318. Sloupec 1. v přítomné tabuli str. 480, nadepsaný „Alte Ansässigkeit de anno 1683,“ měl by úplně souhlasiti se sloupcem osedlých na str. 318; jsou však mezi nimi rozdíly: Na str. 318 uvádějí se usedlí z 15 krajů v zemi České a z Prahy; ve zdejší pak tabuli jmenuje se (mimo Prahu) jenom 12 krajů, vždy tolik, kolik jich kdy skutečně bylo, neboť r. 1747, když tato tabule byla psána, i také již dříve od r. 1714, kraj Slanský byl spojen s krajem Rakovnickým, kraj Loketský počítal se ke kraji Žateckému, a dva staré kraje Podbrdský a Vltavský byly tehdáž sloučeny v jeden nový, který nazván byl Berounským. Čísla osedlých ze zmizelých krajů byla přidána ke třem krajům jiným; tím přenesením počtu osedlých z kraje zaniklého do kraje jiného neměnil se ovšem celkový počet osedlých v zemi. Však nicméně součet osedlých z celé země i s Prahou v našich dvou tabulích (str. 318 a 480) není stejný. Při každém kraji vidíme nějaký rozdíl v udaji o počtu osedlých r. 1683, při některých krajích ty rozdíly jdou do set, ale přírůstky a úbytky vespolně se vyrovnávají, až na 101 usedlého, o tolik jest součet v pří- tomné tabuli (57.579) menší než na straně 318 (57.680). Odkud ten úbytek pochází, nepraví se, ale domněnky jsou o tom možné. Součty osedlých měnily se poněkud každoročně, poně- vadž koho stihla velká škoda vyhořením nebo jinak, tomu bývala berně odpuštěna na tři leta nebo na kratší čas, a on na ten čas se svým statkem byl vypuštěn z poplatných usedlostí. Nejspíš součet usedlých 57.579 v prvním číslovém sloupci na str. 480 znamená počet usedlostí vyšetřený ne r. 1683, ale podle způsobu z r. 1683, opravený podle skutečného stavu, jaký byl r. 1746. Že počet usedlostí v letech 1683—1716 celkem klesal, jest viděti z čísel, které jsem dal o tom tisknouti na str. 332.
Strana 480
480 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Des Königreichs Böhmen Stand der alten Ansässigkeit, und wie solche nach dem neuen Modo rectificandi bei jedem Kreis und denen kgl. Prager Städten ausgefallen. Namen der Kreise Alte Ansässigkeit de ao 1683 Angesessene Neue Ansässigkeit Angesessene mithin respectu der alten mehr Angesessene weniger Angesessene Bunzlauer Königgrätzer Chrudimer . Czaslauer Kaurzimer Bechiner Prachiner Pilsner . Saazer Leutmeritzer Rakonitzer Berauner . . . . . . 46422/6 9 12/ 759212/ 501012/ 3042/16 2991%/6 8310'/6 3977 /16 68061%/6 49141/16 4314/16 27893/6 2281/6 4386 699826 396932/ 30881% 353225/6 52 68305 35752% 5904 4760% 37654% 59 3481% 189317/6 463/64 540 /6 6924/ 256 59422 10411 932/ 1479" 64 401/ 931 90231/6 22 15422/6 548524 387°/ 59 Kg. Prager Städte sammt ihren Neben- rechten: Altstadt Neustadt Kleinere Stadt 415/6 621% 1292/16 2713/6 2701/ 12226 64 14317/64 216 92 /64 6764 Summa 57579%6 528501 Důležitější jest srovnati počty usedlostí, postavené r. 1747 do nového katastru Tere- zianského (Neue Ansässigkeit), se staršími počty usedlosti (Alte Ansässigkeit de anno 1683). Třetí číslový sloupec v přítomné tabuli ukazuje, že novým katastrem jenom ve třech krajích přibylo početních usedlostí; dle čtvrtého sloupce ubylo při tom usedlostí ve všech ostatních devíti krajích i v Praze. Vůbec v celé zemi ubylo katastrem Terezianským početních usedlostí 4728 celých a 61/6 4, což jest rozdíl mezi součty ve sloupcích 1. a 2. ve přítomné tabuli. Zrovna tak jest vypočten pokles katastru Terezianského naproti katastru dřívějšímu v referátě dvorské kanceláře zde na str. 467; tu se rozumí samo sebou, že kdo chce srovnávati katastr Terezianský s katastrem starším, vezme k tomu starý katastr nikoli z jeho prvního roku 1683, nýbrž ten, jaký byl v platnosti v posledním jeho roce 1747, aby se vidělo, kterak a pokud stejná poplatná síla země byla jedním a druhým katastrem rozdílně zatížena ku potřebě státu. Bylo by ovšem k tomu srovnání vzíti na pomoc také celou sumu peněz, kterou sněm povolil
480 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Des Königreichs Böhmen Stand der alten Ansässigkeit, und wie solche nach dem neuen Modo rectificandi bei jedem Kreis und denen kgl. Prager Städten ausgefallen. Namen der Kreise Alte Ansässigkeit de ao 1683 Angesessene Neue Ansässigkeit Angesessene mithin respectu der alten mehr Angesessene weniger Angesessene Bunzlauer Königgrätzer Chrudimer . Czaslauer Kaurzimer Bechiner Prachiner Pilsner . Saazer Leutmeritzer Rakonitzer Berauner . . . . . . 46422/6 9 12/ 759212/ 501012/ 3042/16 2991%/6 8310'/6 3977 /16 68061%/6 49141/16 4314/16 27893/6 2281/6 4386 699826 396932/ 30881% 353225/6 52 68305 35752% 5904 4760% 37654% 59 3481% 189317/6 463/64 540 /6 6924/ 256 59422 10411 932/ 1479" 64 401/ 931 90231/6 22 15422/6 548524 387°/ 59 Kg. Prager Städte sammt ihren Neben- rechten: Altstadt Neustadt Kleinere Stadt 415/6 621% 1292/16 2713/6 2701/ 12226 64 14317/64 216 92 /64 6764 Summa 57579%6 528501 Důležitější jest srovnati počty usedlostí, postavené r. 1747 do nového katastru Tere- zianského (Neue Ansässigkeit), se staršími počty usedlosti (Alte Ansässigkeit de anno 1683). Třetí číslový sloupec v přítomné tabuli ukazuje, že novým katastrem jenom ve třech krajích přibylo početních usedlostí; dle čtvrtého sloupce ubylo při tom usedlostí ve všech ostatních devíti krajích i v Praze. Vůbec v celé zemi ubylo katastrem Terezianským početních usedlostí 4728 celých a 61/6 4, což jest rozdíl mezi součty ve sloupcích 1. a 2. ve přítomné tabuli. Zrovna tak jest vypočten pokles katastru Terezianského naproti katastru dřívějšímu v referátě dvorské kanceláře zde na str. 467; tu se rozumí samo sebou, že kdo chce srovnávati katastr Terezianský s katastrem starším, vezme k tomu starý katastr nikoli z jeho prvního roku 1683, nýbrž ten, jaký byl v platnosti v posledním jeho roce 1747, aby se vidělo, kterak a pokud stejná poplatná síla země byla jedním a druhým katastrem rozdílně zatížena ku potřebě státu. Bylo by ovšem k tomu srovnání vzíti na pomoc také celou sumu peněz, kterou sněm povolil
Strana 481
Kolik usedlostí 1683—1747. — Berně před 1748. 481 na rok 1747 podle starého katastru, a pak na rok 1748 podle nového katastru; také by musel spolu srovnati podíly, jaké z těch dvou svolení sněmovních připadaly na jednu početní usedlost dle starého katastru r. 1747 a zase dle nového katastru r. 1748. Česká kancelář dvorská v referátě str. 473, 3° dobře poznamenala, že pokles nového katastru proti starému (o 4728) bude eráru lhostejný, poněvadž 52.000 usedlých bude platit tolikéž, jako dříve platilo 57.000 usedlých. Kopie v arch. zemském (z r. 1873), orig. v archivě min. vnitra ve Vídni, Bohemica V. B. 1. 1607—1747. 231. Kterak před rokem 1748 daně v Čechách byly povolovány, rozvrhovány, vybírány a kam odváděny. Kurzer Begriff über die Verfass- und Manipulirung des Contributions-Wesens im Kö- nigreiche Böheimb. 1° Alle Postulate des Hofes an das Land müssen nach Inhalt der Landesordnung diaetaliter vorgetragen, und auch also verwilligt werden. Wann nun 2° ein Postulatum, sei es in totum oder nach Umbständen der Sache zum Theil, ver- williget worden, und mithin auf das Land zu repartiren kommet, so wird das verwilligte Quantum ex consessu diaetali oder auch pro re nata von der kgl. Statthalterei der Ausschuss- Commission mit der Erinnerung insinuiret, durch das Steueramt die General-Repartition dar- über entwerfen zu lassen. Bei welcher General-Repartition 3° zu observiren, dass respectu totius Quanti der beschehenen Verwilligung die Graf- schaft Glas mit dem 30sten, der Egerische Gezirk in dem militari ordinario mit dem 100sten, in dem militari extraordinario aber mit dem 200sten, dann die sämmtliche im Königreiche wohnende Judenschaft mit dem 45sten Theil, worzu die Prager Judenschaft 2/8, und die Landes- juden 1/8 beitragen, zu concurriren schuldig. Die Theile der concurrirenden membrorum werden 4° von der ganzen verwilligten Summa, in was für einer Rubrik es sein mag, decour- tirt, und ihren concurrirenden membris ihre Quota ausgesetzet; sodann 5° die übrig bleibende Summa auf das Königreich qua Böhmen repartirt und ausge- rechnet, was hiervon auf einen Angesessenen ausfallen thue. Und dieses wird die General- Repartition, welche die steueramtliche Buchhalterei zu verfertigen hat, benamset. Wo anbei 6° weiter zu bemerken, dass die Ansässigkeit nicht zu jeder Zeit in eodem numero verbleibe, sondern nach denen mehr oder weniger sich ereignenden Feuer- und Wetterschäden, wegen welchen denen Damnificirten eine Limitation an der Ansässigkeit, u. zw. respectu der Wetterschäden auf ein, und der Feuerschäden halber auf drei Jahre widerfahret, steige und falle ; sie beruhet jedoch fast für alle Zeit in der Zahl von etlich und 50.000. Die Feuer- und Wetterschäden werden zum 7° durch kreisamtliche Commissarien in loco untersuchet, und von denen Damnificirten cum juramento behärtet; die Kreisämter erstatten hierüber die Relation an die kgl. Statt- halterei, welche solche zur Ausschusscommission, die in derlei Fallen das Limitations-Arbi- trium führet, absendet, von wannen aus es zum Steueramt zufr] gehörigen Observanz in repar- tiendo gehet. Hiermit aber 8° wieder auf die General-Repartition zu gelangen, da ist zu wissen, dass man in denen Fällen, wo einige Recruten- oder Rimonta-Pferd-Stellung verwilligt worden, dasjenige Archiv Český XXIX. 61
Kolik usedlostí 1683—1747. — Berně před 1748. 481 na rok 1747 podle starého katastru, a pak na rok 1748 podle nového katastru; také by musel spolu srovnati podíly, jaké z těch dvou svolení sněmovních připadaly na jednu početní usedlost dle starého katastru r. 1747 a zase dle nového katastru r. 1748. Česká kancelář dvorská v referátě str. 473, 3° dobře poznamenala, že pokles nového katastru proti starému (o 4728) bude eráru lhostejný, poněvadž 52.000 usedlých bude platit tolikéž, jako dříve platilo 57.000 usedlých. Kopie v arch. zemském (z r. 1873), orig. v archivě min. vnitra ve Vídni, Bohemica V. B. 1. 1607—1747. 231. Kterak před rokem 1748 daně v Čechách byly povolovány, rozvrhovány, vybírány a kam odváděny. Kurzer Begriff über die Verfass- und Manipulirung des Contributions-Wesens im Kö- nigreiche Böheimb. 1° Alle Postulate des Hofes an das Land müssen nach Inhalt der Landesordnung diaetaliter vorgetragen, und auch also verwilligt werden. Wann nun 2° ein Postulatum, sei es in totum oder nach Umbständen der Sache zum Theil, ver- williget worden, und mithin auf das Land zu repartiren kommet, so wird das verwilligte Quantum ex consessu diaetali oder auch pro re nata von der kgl. Statthalterei der Ausschuss- Commission mit der Erinnerung insinuiret, durch das Steueramt die General-Repartition dar- über entwerfen zu lassen. Bei welcher General-Repartition 3° zu observiren, dass respectu totius Quanti der beschehenen Verwilligung die Graf- schaft Glas mit dem 30sten, der Egerische Gezirk in dem militari ordinario mit dem 100sten, in dem militari extraordinario aber mit dem 200sten, dann die sämmtliche im Königreiche wohnende Judenschaft mit dem 45sten Theil, worzu die Prager Judenschaft 2/8, und die Landes- juden 1/8 beitragen, zu concurriren schuldig. Die Theile der concurrirenden membrorum werden 4° von der ganzen verwilligten Summa, in was für einer Rubrik es sein mag, decour- tirt, und ihren concurrirenden membris ihre Quota ausgesetzet; sodann 5° die übrig bleibende Summa auf das Königreich qua Böhmen repartirt und ausge- rechnet, was hiervon auf einen Angesessenen ausfallen thue. Und dieses wird die General- Repartition, welche die steueramtliche Buchhalterei zu verfertigen hat, benamset. Wo anbei 6° weiter zu bemerken, dass die Ansässigkeit nicht zu jeder Zeit in eodem numero verbleibe, sondern nach denen mehr oder weniger sich ereignenden Feuer- und Wetterschäden, wegen welchen denen Damnificirten eine Limitation an der Ansässigkeit, u. zw. respectu der Wetterschäden auf ein, und der Feuerschäden halber auf drei Jahre widerfahret, steige und falle ; sie beruhet jedoch fast für alle Zeit in der Zahl von etlich und 50.000. Die Feuer- und Wetterschäden werden zum 7° durch kreisamtliche Commissarien in loco untersuchet, und von denen Damnificirten cum juramento behärtet; die Kreisämter erstatten hierüber die Relation an die kgl. Statt- halterei, welche solche zur Ausschusscommission, die in derlei Fallen das Limitations-Arbi- trium führet, absendet, von wannen aus es zum Steueramt zufr] gehörigen Observanz in repar- tiendo gehet. Hiermit aber 8° wieder auf die General-Repartition zu gelangen, da ist zu wissen, dass man in denen Fällen, wo einige Recruten- oder Rimonta-Pferd-Stellung verwilligt worden, dasjenige Archiv Český XXIX. 61
Strana 482
482 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Quantum, welches Seine Majestät dargegen an das Land beneficiren lassen, ebenfalls an der auszuschreiben kommenden Summa praevie decourtiren, und umb soviel weniger ausschreiben, mithin denen Contribuenten tacite die Resarcition verschaffen thue. Diese durch das Ober- steueramt also verabfasste und bei der Ausschusscommission approbirte General-Reparti- tion gehet 9° zur kgl. Statthalterei ad approbandum ; quo facto wird solche hinwieder zur Aus- schusscommission, und von dannen 10° zum kgl. Obersteueramt remittiret, umb hiernach die Individualrepartitiones, das ist nach denen Herrschaften, Städten, Märkten und Oertern und derselben Particular-Ansäs- sigkeit zu verfertigen; welche Individualrepartition die Steueramts-Revidenten zu elaboriren haben. Diese Individual-Repartitiones werden 11° von der Ausschusscommission unterschrieben, und zur kgl. Statthalterei, umb solche durch die kgl. Kreisämtere denen Landesinwohnern publiciren zu lassen, gegeben, wie ingleichen denen steueramtlichen Contributions Einnehmern und Controloren auf dem Land, näml. Bunzlauer, Bechiner, Prachiner, Pilsner, Saazer und Leutmerizer Kreis, it. denen in Prag subsistirenden dreien Cassirern des Kaurzimer, Rakonitzer und Berauner Kreises*) gleich- lautende Exemplaria, umb sich bei der Einnahmb hiernach richten zu können, respective zu- *) Scházejí kraje Kr. Hrad., Chrud., Čásl. gesendet und zu Handen gestellet. Wo anbei 12° zu wissen, dass das militare ordinarium, welches von destwegen das militare ordinarium heisset, weil es simpliciter zur Unterhaltung der Miliz gewidmet ist und den unter- thänigen Säckel allein angehet, denen Monaten nach, — das extraordinarium aber, welches destwegen Extraordinarium benamset, weilen dasselbe die Obrigkeiten, als die keine Ordinari- Contribuenten seind, aus eigenem zugegeben haben, und ebenfalls zur Miliz Unterhalt oder des Status militaris Substistenz applicirt wird, dann die Recruten- und Rimontastellung ter- minweis repartirt zu werden pflegen. Die von denen Contributionseinnehmern per quemlibet mensem collectirte Gelder aber werden 13° alle Monat in denen ersten 6 Tägen des darauf folgenden Monats in die Prager Hauptcassam eingeliefert. Zugleich auch, u. zw. von einem jeden Einnehmer, sobald er den Monatschluss gemachet, noch ex loco stationis eine Consignation, wieviel durch den Monat und an was für Rubrik eingegangen, directe nacher Hof zu Handen der kgl. böhm. Hofkanzlei eingesendet. Nach allhier in Prag zur Hauptcassa beschehenen Geldlieferung aber wird 14° über den sambtlichen Empfang, jedoch mit Distinguirung, ex quibus annis und aus was für Rubriken, eine Haupt-Perceptions- und dann auch eine Erogations-Tabella durch das Obersteueramt formiret; die erstere ist über den von denen Cassierern eingelieferten baaren Geldempfang, in die andere werden die Eroganda, als da seind die Assignatarii von Hof und was halt etwa zu erogiren kommet, eingetragen, und beide nacher Hof ad approbandum durch die kgl. Statthalterei eingeschicket; nach deren Zurückeinlangung und beschehener Approba- tion der Obercassier die Eroganda bewirket. Und dieses wird also de mense in mensem con- tinuiret. Nach Endigung des Jahrs, welches sich respectu des Steueramts jedesmal mit dem ersten Novembris anfahet und mit Ende Octobris endiget, und annus militaris genennet wird, verfertiget 15° das Obersteueramt durch den Obercassier die Hauptrechnung, worinnen der Emp- fang nach dem Inhalt des Landtags-Schlusses, massen eben angemerkter Gestalten alle Postulata
482 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Quantum, welches Seine Majestät dargegen an das Land beneficiren lassen, ebenfalls an der auszuschreiben kommenden Summa praevie decourtiren, und umb soviel weniger ausschreiben, mithin denen Contribuenten tacite die Resarcition verschaffen thue. Diese durch das Ober- steueramt also verabfasste und bei der Ausschusscommission approbirte General-Reparti- tion gehet 9° zur kgl. Statthalterei ad approbandum ; quo facto wird solche hinwieder zur Aus- schusscommission, und von dannen 10° zum kgl. Obersteueramt remittiret, umb hiernach die Individualrepartitiones, das ist nach denen Herrschaften, Städten, Märkten und Oertern und derselben Particular-Ansäs- sigkeit zu verfertigen; welche Individualrepartition die Steueramts-Revidenten zu elaboriren haben. Diese Individual-Repartitiones werden 11° von der Ausschusscommission unterschrieben, und zur kgl. Statthalterei, umb solche durch die kgl. Kreisämtere denen Landesinwohnern publiciren zu lassen, gegeben, wie ingleichen denen steueramtlichen Contributions Einnehmern und Controloren auf dem Land, näml. Bunzlauer, Bechiner, Prachiner, Pilsner, Saazer und Leutmerizer Kreis, it. denen in Prag subsistirenden dreien Cassirern des Kaurzimer, Rakonitzer und Berauner Kreises*) gleich- lautende Exemplaria, umb sich bei der Einnahmb hiernach richten zu können, respective zu- *) Scházejí kraje Kr. Hrad., Chrud., Čásl. gesendet und zu Handen gestellet. Wo anbei 12° zu wissen, dass das militare ordinarium, welches von destwegen das militare ordinarium heisset, weil es simpliciter zur Unterhaltung der Miliz gewidmet ist und den unter- thänigen Säckel allein angehet, denen Monaten nach, — das extraordinarium aber, welches destwegen Extraordinarium benamset, weilen dasselbe die Obrigkeiten, als die keine Ordinari- Contribuenten seind, aus eigenem zugegeben haben, und ebenfalls zur Miliz Unterhalt oder des Status militaris Substistenz applicirt wird, dann die Recruten- und Rimontastellung ter- minweis repartirt zu werden pflegen. Die von denen Contributionseinnehmern per quemlibet mensem collectirte Gelder aber werden 13° alle Monat in denen ersten 6 Tägen des darauf folgenden Monats in die Prager Hauptcassam eingeliefert. Zugleich auch, u. zw. von einem jeden Einnehmer, sobald er den Monatschluss gemachet, noch ex loco stationis eine Consignation, wieviel durch den Monat und an was für Rubrik eingegangen, directe nacher Hof zu Handen der kgl. böhm. Hofkanzlei eingesendet. Nach allhier in Prag zur Hauptcassa beschehenen Geldlieferung aber wird 14° über den sambtlichen Empfang, jedoch mit Distinguirung, ex quibus annis und aus was für Rubriken, eine Haupt-Perceptions- und dann auch eine Erogations-Tabella durch das Obersteueramt formiret; die erstere ist über den von denen Cassierern eingelieferten baaren Geldempfang, in die andere werden die Eroganda, als da seind die Assignatarii von Hof und was halt etwa zu erogiren kommet, eingetragen, und beide nacher Hof ad approbandum durch die kgl. Statthalterei eingeschicket; nach deren Zurückeinlangung und beschehener Approba- tion der Obercassier die Eroganda bewirket. Und dieses wird also de mense in mensem con- tinuiret. Nach Endigung des Jahrs, welches sich respectu des Steueramts jedesmal mit dem ersten Novembris anfahet und mit Ende Octobris endiget, und annus militaris genennet wird, verfertiget 15° das Obersteueramt durch den Obercassier die Hauptrechnung, worinnen der Emp- fang nach dem Inhalt des Landtags-Schlusses, massen eben angemerkter Gestalten alle Postulata
Strana 483
Manipulace berničná před r. 1748. 483 per diaetam gehen müssen, und die Ausgaben nach denen Erogationstabellen und denen Certi- ficationen oder Quittungen gestosset werden. Diese Rechnung wird 16° bei der Ausschuss-Commission mit Zuziehung einiger ex parte der behemischen Kammer und auch ex parte militiae darzu Deputirten aufgenommen. Anbei dienet 17° zur Nachricht, dass man dermalen unter dem militari ordinario oder in die Re- partition des militaris ordinarii auch andere verwilligte Rubriken, als da ist: das Quantum camerale, so SMt zu Bestreitung dero an auswärtigen Höfen haltenden Ambassadeurs und andern Hofausgaben verwilliget wird, und meistentheils in 100.000 fl. bestehet; it. die Forti- ficationen zu Prag und Eger, dann Landesausgaben u. dgl., einzuziehen und unter einstens zu repartiren, sodann aber bei der Verrechnung wiederum zu excindiren oder zu separiren pfleget, umb damit man sowohl den Contribuenten als den Cassier mit so vielen verschiedenen Rubriken nicht perturbiren thue. So kommt nicht minder 18° zu bemerken, dass die Grafschaft Glaz, obschon selbte nach der böhm. Verwilli- gung sich zu reguliren und mit dem 40sten Theil alldahin zu concurriren hat, ihre Prästanda nicht nacher Prag entrichtet, sondern directe von Hof aus die Assignationes überkommet; nach Endigung eines jeden Jahres aber schicket selbte ein Reitungs-Libell nacher Prag ein. Der Egerische Gezirk hingegen und die Judenschaft erlegen ihre Contingentia in das Steuer- amt. Ferner wird 19° pro informatione angemerket, dass die Bequartirungen der Miliz, die Marsch- routen, Dislogirungen und dergl. bei der Ausschuss-Commission mit Zuziehung des Steueramts- Directoris verfasset werden; 20° dass man denjenigen Oertern, wo die Marschen durchgehen, noch zu denen Estap- pen, so der Hof passiret, annoch von Land aus eine Zahlung thue, anerwogen die Estap- pen *) ein weniges austragen, und mithin der Quartiers-Stand allzusehr zu leiden haben würde; dahero unter denen Gouverno-Geldern oder Landesgaben eine Summa auf das ganze Land re- partiret wird, welche zu Bestreitung der obigen Zulag gehörig; mithin müssen auch diese Oerter, wo die Marschen nicht eintreffen, concurriren. Dann werden *) Podle spojitosti podobá se, že zde vypadlo slovo: nicht. 21° denen Obrigkeiten und Contribuenten die in annis 1691, 1695, 1696, 1697, 1704, 1706, 1710 prästirten Darlehen und hergegebene Kirchensilber in 14 jahrigen Ratis bonificiret und an der Contribution abgerechnet. Weiters, 22° dass denen Obrigkeiten nicht erlaubet, ihre diesfälligen Darlehen an dem Extra� ordinario, so sie aus eigenem Säckel zu geben haben, zu decourtiren, sondern dasjenige, was die Obrigkeit zu fordern hat, wird ihnen an dem Contributions-Quanto ihrer Unterthanen an- gewiesen. Dahingegen sie ihr schuldiges Extraordinarium baar zahlen müssen, welches der Kriegs- Cassa-Verwalter alle Monat, sobald die Cassier die Gelder liefern, erheben thut. Opis archivu zemského v Praze z archivu ministeria vnitra ve Vídni ad 1748. — Podle článku 21. a podle zmínek o Kladsku v čl. 3. a 18. možno souditi, že toto poučení bylo složeno mezi lety 1710—1742, ba nejspíš již v letech 1710—1724. Nové předpisy o vybírání daní v Čechách přinesl tak řečený systemální patent z dne 6. září 1748, z něhož hlavní kusy jsou tištěny v Archivě Českém XXIV. str. 256—271. 61*)
Manipulace berničná před r. 1748. 483 per diaetam gehen müssen, und die Ausgaben nach denen Erogationstabellen und denen Certi- ficationen oder Quittungen gestosset werden. Diese Rechnung wird 16° bei der Ausschuss-Commission mit Zuziehung einiger ex parte der behemischen Kammer und auch ex parte militiae darzu Deputirten aufgenommen. Anbei dienet 17° zur Nachricht, dass man dermalen unter dem militari ordinario oder in die Re- partition des militaris ordinarii auch andere verwilligte Rubriken, als da ist: das Quantum camerale, so SMt zu Bestreitung dero an auswärtigen Höfen haltenden Ambassadeurs und andern Hofausgaben verwilliget wird, und meistentheils in 100.000 fl. bestehet; it. die Forti- ficationen zu Prag und Eger, dann Landesausgaben u. dgl., einzuziehen und unter einstens zu repartiren, sodann aber bei der Verrechnung wiederum zu excindiren oder zu separiren pfleget, umb damit man sowohl den Contribuenten als den Cassier mit so vielen verschiedenen Rubriken nicht perturbiren thue. So kommt nicht minder 18° zu bemerken, dass die Grafschaft Glaz, obschon selbte nach der böhm. Verwilli- gung sich zu reguliren und mit dem 40sten Theil alldahin zu concurriren hat, ihre Prästanda nicht nacher Prag entrichtet, sondern directe von Hof aus die Assignationes überkommet; nach Endigung eines jeden Jahres aber schicket selbte ein Reitungs-Libell nacher Prag ein. Der Egerische Gezirk hingegen und die Judenschaft erlegen ihre Contingentia in das Steuer- amt. Ferner wird 19° pro informatione angemerket, dass die Bequartirungen der Miliz, die Marsch- routen, Dislogirungen und dergl. bei der Ausschuss-Commission mit Zuziehung des Steueramts- Directoris verfasset werden; 20° dass man denjenigen Oertern, wo die Marschen durchgehen, noch zu denen Estap- pen, so der Hof passiret, annoch von Land aus eine Zahlung thue, anerwogen die Estap- pen *) ein weniges austragen, und mithin der Quartiers-Stand allzusehr zu leiden haben würde; dahero unter denen Gouverno-Geldern oder Landesgaben eine Summa auf das ganze Land re- partiret wird, welche zu Bestreitung der obigen Zulag gehörig; mithin müssen auch diese Oerter, wo die Marschen nicht eintreffen, concurriren. Dann werden *) Podle spojitosti podobá se, že zde vypadlo slovo: nicht. 21° denen Obrigkeiten und Contribuenten die in annis 1691, 1695, 1696, 1697, 1704, 1706, 1710 prästirten Darlehen und hergegebene Kirchensilber in 14 jahrigen Ratis bonificiret und an der Contribution abgerechnet. Weiters, 22° dass denen Obrigkeiten nicht erlaubet, ihre diesfälligen Darlehen an dem Extra� ordinario, so sie aus eigenem Säckel zu geben haben, zu decourtiren, sondern dasjenige, was die Obrigkeit zu fordern hat, wird ihnen an dem Contributions-Quanto ihrer Unterthanen an- gewiesen. Dahingegen sie ihr schuldiges Extraordinarium baar zahlen müssen, welches der Kriegs- Cassa-Verwalter alle Monat, sobald die Cassier die Gelder liefern, erheben thut. Opis archivu zemského v Praze z archivu ministeria vnitra ve Vídni ad 1748. — Podle článku 21. a podle zmínek o Kladsku v čl. 3. a 18. možno souditi, že toto poučení bylo složeno mezi lety 1710—1742, ba nejspíš již v letech 1710—1724. Nové předpisy o vybírání daní v Čechách přinesl tak řečený systemální patent z dne 6. září 1748, z něhož hlavní kusy jsou tištěny v Archivě Českém XXIV. str. 256—271. 61*)
Strana 484
484 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 232. Rozpočet království Českého navržený podle desetiletého recessu z roku 1748, rozličně dne T. června a 6. července. Bilance, was das Königreich Böheimb jährlich pro aerario, dann pro domestico und zu denen Landesschulden beizutragen hätte, und welchergestalten dieses zu repartiren wäre. Die Prästationes pro aerario Zu denen Brandsubsidiis . . zu dem Domestico auf die Interessen von Landesschulden auf die Invaliden-Soldaten . auf die Bezahlung deren Kreisboten, Contributions-Rechnungsführer, Diätgelder in die Kreisämter und zu denen Filialcassen . Das dem Soldaten gebührende Quartier und Wohnung, welches denen Ständen, die solches anstatt dem ganzen Land zu tra- . gen haben, zu bonificiren kommt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,270.488 fl. 44 kr. 170.000 „ — „ 140.000 „ — „ 142.930 „ 10 „ 11/2 d. — 100.000 „ 150.000 „ — „ . . . . . . Summa . . . 6,073.418 fl. 54 kr. 11/2 d. 100.000 „ 1 Zu deren Bestreitung wird gewidmet: Der Egerische Bezirk mit der Centesima . . Und gleichwie ad exemplum Moraviae das Königreich Böheimb zu denen Erfordernussposten, ausgenommen des Domestici, Brand- beschädigungen, Invalidenverpflegungen und Contributions-Be- rechnungs-Auslagen, die Quartam des Betrags von 5,270.488 fl. 44 kr. mit 1,317.622 fl. 11 kr., dann die Hälfte deren Inter- essen mit 71.465 fl. 5 kr. 3/4 d., zus. mit 1,389.087 fl. 16 kr. 3 /4 d. beizutragen hätte: so werden die Obrigkeiten nichts- destoweniger zu Sublevirung des Unterthans sammt der Trank- steuer in Extraordinario angesetzet mit . . Ferners der Aufschlag bei dem Salz . . . . Tanz-Impost . . . . . . . . . . . . Die Interessen von Supererogatis nebst deme, was denen Damni- ficatis annoch ausständig ist, jedoch ohne Einrechnung der . Recruten- und Rimonta-Bonification . Also hätte der Ordinari-Contribuent zu versteuern . . . facit . . . 6,073.418 fl. 54 kr. 11/2 d. Nun ist zwar die neue Ansässigkeit in dem Königreich Böheimb auf 52.750[?] Angeses- sene ausgefallen, und wäre allerdings dieses Quantum deren Angesessenen pro divisore zu nehmen, falls die sich bereits häufig ergebende Reclami nicht darweisen thäten, was einen grossen Abfall diese in dem Quanto nach sich ziehen würden; mithin his stantibus der ver- 91.575 „ . . . . . . . 3,866.109 „ 42 „ 51/2 d. . . . . 1,620.000 „ — „ 400.000 „ — 35.000 „ 60.734 fl. 11 kr. 2 d.
484 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 232. Rozpočet království Českého navržený podle desetiletého recessu z roku 1748, rozličně dne T. června a 6. července. Bilance, was das Königreich Böheimb jährlich pro aerario, dann pro domestico und zu denen Landesschulden beizutragen hätte, und welchergestalten dieses zu repartiren wäre. Die Prästationes pro aerario Zu denen Brandsubsidiis . . zu dem Domestico auf die Interessen von Landesschulden auf die Invaliden-Soldaten . auf die Bezahlung deren Kreisboten, Contributions-Rechnungsführer, Diätgelder in die Kreisämter und zu denen Filialcassen . Das dem Soldaten gebührende Quartier und Wohnung, welches denen Ständen, die solches anstatt dem ganzen Land zu tra- . gen haben, zu bonificiren kommt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,270.488 fl. 44 kr. 170.000 „ — „ 140.000 „ — „ 142.930 „ 10 „ 11/2 d. — 100.000 „ 150.000 „ — „ . . . . . . Summa . . . 6,073.418 fl. 54 kr. 11/2 d. 100.000 „ 1 Zu deren Bestreitung wird gewidmet: Der Egerische Bezirk mit der Centesima . . Und gleichwie ad exemplum Moraviae das Königreich Böheimb zu denen Erfordernussposten, ausgenommen des Domestici, Brand- beschädigungen, Invalidenverpflegungen und Contributions-Be- rechnungs-Auslagen, die Quartam des Betrags von 5,270.488 fl. 44 kr. mit 1,317.622 fl. 11 kr., dann die Hälfte deren Inter- essen mit 71.465 fl. 5 kr. 3/4 d., zus. mit 1,389.087 fl. 16 kr. 3 /4 d. beizutragen hätte: so werden die Obrigkeiten nichts- destoweniger zu Sublevirung des Unterthans sammt der Trank- steuer in Extraordinario angesetzet mit . . Ferners der Aufschlag bei dem Salz . . . . Tanz-Impost . . . . . . . . . . . . Die Interessen von Supererogatis nebst deme, was denen Damni- ficatis annoch ausständig ist, jedoch ohne Einrechnung der . Recruten- und Rimonta-Bonification . Also hätte der Ordinari-Contribuent zu versteuern . . . facit . . . 6,073.418 fl. 54 kr. 11/2 d. Nun ist zwar die neue Ansässigkeit in dem Königreich Böheimb auf 52.750[?] Angeses- sene ausgefallen, und wäre allerdings dieses Quantum deren Angesessenen pro divisore zu nehmen, falls die sich bereits häufig ergebende Reclami nicht darweisen thäten, was einen grossen Abfall diese in dem Quanto nach sich ziehen würden; mithin his stantibus der ver- 91.575 „ . . . . . . . 3,866.109 „ 42 „ 51/2 d. . . . . 1,620.000 „ — „ 400.000 „ — 35.000 „ 60.734 fl. 11 kr. 2 d.
Strana 485
Rozpočet zemský rozličně navršený 7. čna, 6. čce 1748. 485 lässliche Divisor auch nicht wohl auf mehr als 50.000 Angesessene angenommen werden kann ; und fallet solchemnach auf einen Angesessenen im Extraordinario . . 32 fl. 24 kr. . . . . . . . im Ordinario . . . 77 „ 19 „ 5 d. *) . . und bei denen kgl. und Privat-Herrnstädten, so das Ordinarium und Extraordinarium zugleich zu zahlen haben . . . . . . . 109 „ 43 „ 5 „ . Wann aber die Ansässigkeit auf 52.000 Angesessene gerechnet wird, so fallen auf einen Angesessenen aus im Extraordinario . . . . . . . . . . . . . . . 31 fl. 9 kr. 2 d. in Ordinario . . . . . . . . . . . . . . . 72 „ 25 „ 2 „ **) auf die Städte aber . . 103 „ 34 „ 4 „ . . Zánovní kopie archivu zemského v Praze, zhotovená podle originálu chovaného v archivě ministeria vnitra ve Vídni, datovaného 7. června 1748. — *) Dělením dostaneme (3,866.109 fl. 42 kr. 51/2 d.): 50.000 = 77 fl. 19 kr. 2 d. (o 3 d. méně). — **) Divise (3,866.109 fl. 42 kr. 51/2 d.): 52.000 = 74 fl. 2 kr. 1/2 d. dává více o 1 fl. 36 kr. 41/2 d. Z téhož archivu pochází následující rozpočet, značně rozdílný, datovaný 6. července 1748: Eintheilung über die von Ihro k. k. Mt postulirte und von denen Landesständen verwilligte . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,270.488 fl. 44 kr. . . . Hievon hat der Egerische Bezirk secundum centesimam zu über- nehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52.704 „ 53 „ mithin bleiben auf Böheim allein übrig . . . . . . . . . . . . 5,217.783 fl. 50 kr. 4 d. Hierzu wird geschlagen: . . . . . . . . . . . . . das Domesticum mit . . . . . die Feuer- u. Wetterbeschädigungen . . . . . . . . . . . . . . die Interesse von denen Landesschulden . . . . . it. Interessen von denen die Unterthanere allein angehende Schulden 140.000 fl. — kr. 170.000 „ — „ 109.026 „ 2 „ 2 d. 33.921 „ 2 d. Summa . . . Zur Bestreitung sothaner 5,670.730 fl. 53 kr. werden auf ein unter- thänig Angesessenen 60 fl. angesetzet, so von 53.000 Angeses- . . . . . . . . senen betragen . . . . . . . . Auf die gesammte Judenschaft, wann diese recipirt würde, werden . . . . . . . . . . . zum Beitrag angetragen Die Interesse von denen Supererogatis betragen . . . . . . . . - 5,670.730 fl. 53 kr. 3,180.000 fl. — kr. 170.000 „ — 138.155 „ „ facit . . . Bleiben solchemnach übrig . . . . . . . . . . . . . . . . . welche 2,182.574 fl. 55 kr. die Obrigkeiten mittelst Zuhilfnehmung des Salzaufschlags, der Vermögensteuer und einiger anderer Adminiculorum zu contribuiren über sich nehmen werden. 3,488.155 fl. 58 kr. 2,182.574 „ 55 „ Summa . . . 5,670.730 fl. 53 kr. O desítiletém recessu z r. 1748 a o ujednaném k jeho provedení v Čechách patentu z 6. září 1748 viz AČ. XXIV. str. 256—271; též Tomkovy Sněmy dle Obn. Zř. Z. str. 59—61.
Rozpočet zemský rozličně navršený 7. čna, 6. čce 1748. 485 lässliche Divisor auch nicht wohl auf mehr als 50.000 Angesessene angenommen werden kann ; und fallet solchemnach auf einen Angesessenen im Extraordinario . . 32 fl. 24 kr. . . . . . . . im Ordinario . . . 77 „ 19 „ 5 d. *) . . und bei denen kgl. und Privat-Herrnstädten, so das Ordinarium und Extraordinarium zugleich zu zahlen haben . . . . . . . 109 „ 43 „ 5 „ . Wann aber die Ansässigkeit auf 52.000 Angesessene gerechnet wird, so fallen auf einen Angesessenen aus im Extraordinario . . . . . . . . . . . . . . . 31 fl. 9 kr. 2 d. in Ordinario . . . . . . . . . . . . . . . 72 „ 25 „ 2 „ **) auf die Städte aber . . 103 „ 34 „ 4 „ . . Zánovní kopie archivu zemského v Praze, zhotovená podle originálu chovaného v archivě ministeria vnitra ve Vídni, datovaného 7. června 1748. — *) Dělením dostaneme (3,866.109 fl. 42 kr. 51/2 d.): 50.000 = 77 fl. 19 kr. 2 d. (o 3 d. méně). — **) Divise (3,866.109 fl. 42 kr. 51/2 d.): 52.000 = 74 fl. 2 kr. 1/2 d. dává více o 1 fl. 36 kr. 41/2 d. Z téhož archivu pochází následující rozpočet, značně rozdílný, datovaný 6. července 1748: Eintheilung über die von Ihro k. k. Mt postulirte und von denen Landesständen verwilligte . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,270.488 fl. 44 kr. . . . Hievon hat der Egerische Bezirk secundum centesimam zu über- nehmen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52.704 „ 53 „ mithin bleiben auf Böheim allein übrig . . . . . . . . . . . . 5,217.783 fl. 50 kr. 4 d. Hierzu wird geschlagen: . . . . . . . . . . . . . das Domesticum mit . . . . . die Feuer- u. Wetterbeschädigungen . . . . . . . . . . . . . . die Interesse von denen Landesschulden . . . . . it. Interessen von denen die Unterthanere allein angehende Schulden 140.000 fl. — kr. 170.000 „ — „ 109.026 „ 2 „ 2 d. 33.921 „ 2 d. Summa . . . Zur Bestreitung sothaner 5,670.730 fl. 53 kr. werden auf ein unter- thänig Angesessenen 60 fl. angesetzet, so von 53.000 Angeses- . . . . . . . . senen betragen . . . . . . . . Auf die gesammte Judenschaft, wann diese recipirt würde, werden . . . . . . . . . . . zum Beitrag angetragen Die Interesse von denen Supererogatis betragen . . . . . . . . - 5,670.730 fl. 53 kr. 3,180.000 fl. — kr. 170.000 „ — 138.155 „ „ facit . . . Bleiben solchemnach übrig . . . . . . . . . . . . . . . . . welche 2,182.574 fl. 55 kr. die Obrigkeiten mittelst Zuhilfnehmung des Salzaufschlags, der Vermögensteuer und einiger anderer Adminiculorum zu contribuiren über sich nehmen werden. 3,488.155 fl. 58 kr. 2,182.574 „ 55 „ Summa . . . 5,670.730 fl. 53 kr. O desítiletém recessu z r. 1748 a o ujednaném k jeho provedení v Čechách patentu z 6. září 1748 viz AČ. XXIV. str. 256—271; též Tomkovy Sněmy dle Obn. Zř. Z. str. 59—61.
Strana 486
486 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 233. 1751, 23. ledna: Drobením selských statků nemá se robota oc množiti. Bei Zertheilung grösserer Bauerngründe muss die auf selben haftende Robotslast, Grundzinse und andere dem Grunde durch Verträge oder rechtliche Urbarien anhängige Na- turalschuldigkeiten verhältnissmässig unter die neuen Besitzer dergestalt vertheilet werden, dass die auf die Theile gelegte Schuldigkeit jene nicht übersteige, welche dem ganzen Grunde angeklebt hat. Hofdekret vom 23. Jan. 1751. Roth-Blaseck, Auszug aller im K. Böhmen bestehenden Gesetze, 1817, VIII. 377. — Engelmayr, Unterthansverfassung d. K. Böhmen, 1830, I. 18 § 33. — Srv. níže č. 235 při 22. pros. 1769c). — Schází u Kropáčka III. 235. 234. [1766/ Služební list klášterského zahradníka na Zbraslavi. Sponncedule zahradníka klášterského Víta Vondráka, který následovním spůsobem do služby klášterské přijat jsouce, povinen bude: velkou i malou zahradu při klášteře pilně opatrovati, za- hradních zelených věcí důstatek nasázeti a pro potřebu klášterskou zaopatřiti, dobrým hospo- dářem býti a zahrady v ničemž nezapouštěti; a když se jemu ku pomoci dělníci do zahrady dají, od nich neodcházeti a nikam bez dovolení se neodtrhovati, a tak in summa ve všem, jak na jednoho čest milujícího služebníka přináleží, věrně, pilně a poslušně se chovati, a bez vůle mil. vrchnosti ničež toho nejmenšího ze zahrady nerozdávati ani neprodávati. Za kteroužto práci a službu jeho se jemu ročně dáti má na penězích i s tím, co se mu za maso přidává oc, totiž na penězích 30 fl., pšenice 2 strychy, žita 8 str., ječmen 2 str., hrachu 1 str. 2 věrtele 2 m., soli 1 věrtel. Piva od sv. Jiří do sv. Havla denně po 2 pintách, a jinším časem toliko po 1 pintě aneb ročně sudu; jakž i taky jestli jenom jednu krávu chovati bude, má jmíti másla 15 žejdlíků, sejra 20 lib.; kdyby ale 2 krávy choval, tehdy žádný omastek jmíti nemá. Na tovaryše se passiruje jeden robotník, kterej peníze zahradníkovi složi. Desiderius opat. V pozemkové knize v archivě zemském ze Zbraslavě, invent. číslo 65, s původním nadpisem „Con- tractenprotokoll Nr. 1.“, pag. 307. — Datum schází, a doplněno zde domyslem z letopočtu listin, mezi kterými byl ten list do knihy vepsán. Desiderius byl opatem Zbraslavským 1757-1770. 235. Nejv. rozhodnutí z 22. prosince 1769, vydané do Čech, kterým císařovna Maria Terezia (a) ostře nabádá hejtmany krajské k zakročování proti utiskování pod- daných, (b) zavrhuje zvyklosti a smlouvy nezaznamenané ve fassích anebo nepotvrzené, (c) naléhá na zápověď zabírati sel- skou půdu ke dvorům panským. Dp. Fr. Teplý, farář v Hošticích u Tábora, půjčil mi staré opisy následujícího trojího nařízení, jež bylo vydáno dne 5. ledna 1770 od českého gubernia k hejtmanům krajským. Na rubu jednoho každého inti- mátu jest příslušný regest a při něm jednostejná poznámka: Praes. d. 16. Januarii 1770. Na druhém kuse (b) stojí na rubu poznámka: § 7mo Curr. ddo 18. Jan. 1770; na třetím kuse (c): § 6. Curr. ddo 18. Jan. 1770 den 8. Febr. relationirt. Všechny tři opisy se všemi poznámkami jsou psány jedinou rukou.
486 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 233. 1751, 23. ledna: Drobením selských statků nemá se robota oc množiti. Bei Zertheilung grösserer Bauerngründe muss die auf selben haftende Robotslast, Grundzinse und andere dem Grunde durch Verträge oder rechtliche Urbarien anhängige Na- turalschuldigkeiten verhältnissmässig unter die neuen Besitzer dergestalt vertheilet werden, dass die auf die Theile gelegte Schuldigkeit jene nicht übersteige, welche dem ganzen Grunde angeklebt hat. Hofdekret vom 23. Jan. 1751. Roth-Blaseck, Auszug aller im K. Böhmen bestehenden Gesetze, 1817, VIII. 377. — Engelmayr, Unterthansverfassung d. K. Böhmen, 1830, I. 18 § 33. — Srv. níže č. 235 při 22. pros. 1769c). — Schází u Kropáčka III. 235. 234. [1766/ Služební list klášterského zahradníka na Zbraslavi. Sponncedule zahradníka klášterského Víta Vondráka, který následovním spůsobem do služby klášterské přijat jsouce, povinen bude: velkou i malou zahradu při klášteře pilně opatrovati, za- hradních zelených věcí důstatek nasázeti a pro potřebu klášterskou zaopatřiti, dobrým hospo- dářem býti a zahrady v ničemž nezapouštěti; a když se jemu ku pomoci dělníci do zahrady dají, od nich neodcházeti a nikam bez dovolení se neodtrhovati, a tak in summa ve všem, jak na jednoho čest milujícího služebníka přináleží, věrně, pilně a poslušně se chovati, a bez vůle mil. vrchnosti ničež toho nejmenšího ze zahrady nerozdávati ani neprodávati. Za kteroužto práci a službu jeho se jemu ročně dáti má na penězích i s tím, co se mu za maso přidává oc, totiž na penězích 30 fl., pšenice 2 strychy, žita 8 str., ječmen 2 str., hrachu 1 str. 2 věrtele 2 m., soli 1 věrtel. Piva od sv. Jiří do sv. Havla denně po 2 pintách, a jinším časem toliko po 1 pintě aneb ročně sudu; jakž i taky jestli jenom jednu krávu chovati bude, má jmíti másla 15 žejdlíků, sejra 20 lib.; kdyby ale 2 krávy choval, tehdy žádný omastek jmíti nemá. Na tovaryše se passiruje jeden robotník, kterej peníze zahradníkovi složi. Desiderius opat. V pozemkové knize v archivě zemském ze Zbraslavě, invent. číslo 65, s původním nadpisem „Con- tractenprotokoll Nr. 1.“, pag. 307. — Datum schází, a doplněno zde domyslem z letopočtu listin, mezi kterými byl ten list do knihy vepsán. Desiderius byl opatem Zbraslavským 1757-1770. 235. Nejv. rozhodnutí z 22. prosince 1769, vydané do Čech, kterým císařovna Maria Terezia (a) ostře nabádá hejtmany krajské k zakročování proti utiskování pod- daných, (b) zavrhuje zvyklosti a smlouvy nezaznamenané ve fassích anebo nepotvrzené, (c) naléhá na zápověď zabírati sel- skou půdu ke dvorům panským. Dp. Fr. Teplý, farář v Hošticích u Tábora, půjčil mi staré opisy následujícího trojího nařízení, jež bylo vydáno dne 5. ledna 1770 od českého gubernia k hejtmanům krajským. Na rubu jednoho každého inti- mátu jest příslušný regest a při něm jednostejná poznámka: Praes. d. 16. Januarii 1770. Na druhém kuse (b) stojí na rubu poznámka: § 7mo Curr. ddo 18. Jan. 1770; na třetím kuse (c): § 6. Curr. ddo 18. Jan. 1770 den 8. Febr. relationirt. Všechny tři opisy se všemi poznámkami jsou psány jedinou rukou.
Strana 487
Ochrana poddaných přikázána úřadům od panovnice 22. pros. 1769. 487 Tři nařízení zde otištěná (a, b, c) zakládají se na nejv. rozhodnutí z dne 22. prosince 1769, o jehož vzniku vypravuje dle akt Grünberg, Bauernbefreiung II. str. 168—171. Tímto rozhodnutím měla býti k větší účinnosti přivedena některá nařízení starší, vydaná na ochranu poddaných před libovůlí vrchnostenskou dílem již o 20 let dříve, k nimž vyšla pobudka od hr. Jana Larische, když jako dvorský komisař visitoval panství po Čechách. Byloť reskriptem z 31. července 1750 do Čech nařízeno, že panství, které si chce vyměniti nějaké pozemky selské za panské, má dokázati úřadu krajskému, že by poddaní nebyli tím skráceni ani co do množství ani co do jakosti; vrchnost pak, která by provedla směnu o své vůli, že má vrátiti zabranou selskou půdu a nad to přidržána býti k pokutě v dvojnásobné její ceně. A reskriptem z 23. ledna 1751 byl tento předpis, vydaný o směnách pozemků, vztažen také na zabírání pozemků selských k rukám panským, a krom toho nařízeno, aby za kontribuci z pustých gruntů selských, dokud nebudou řádnými hospodáři osazeny, ručila vrchnost, kteráž může zatím těch pozemků k vlastní ruce užívati (platíc z nich daň), anebo rozděliti je mezi pod- dané, kteří by jich užívali pro sebe a platili z nich pouhou kontribuci. (Grünberg II. str. 58, 62). a) Krajští hejtmané, kteří by opomíjeli z úřední povinnosti zakročovati proti povědo- mému jim útisku poddaných, buďte ssazováni. (Copia.) Wohlgeborner besonders lieber Herr und Freund ! Es ist Inhalt eines allerhöchsten Hofdekrets von 22. December letzt verflos- senen 1769 Jahrs zu erkennen gegeben worden, wasmassen Ihro k. k. Apost. Ma- jestät aus der bisherigen Erfahrnuss vielfältig wahrnehmen müssen, wie sehr die arme unterthänige Contribuenten nicht so wohl von denen im Lande anwesenden Obrigkeiten, als von den Abwesenden bestellten Wirthschafts-Inspektoren und Be� amten wider die Ausmessung des Robotpatents auf mancherlei Art und Weise be- drucket, und die Kreishauptleute, welchen die denen Unterthanen widerfahrende Bedruckungen nicht verborgen sein können, entweder durch Eigennutz oder mensch- lichen Respekt denenselben die gehörige Abhilfe zu verschaffen abgehalten werden. Wessentwegen dann allerhöchst dieselben zu Vorkom- und Abstellung derlei, dem Kontributions-Stande äusserst nachtheiligen Bedruckungen allergnädigst resol- viret und festgesetzet haben, dass, da die Aufrechthaltung deren Kontribuenten und fordersamste Abstellung aller Prägravationen einen wesentlichen Theil der kreis- amtlichen Instruktion ausmachete, und zu deren unverbrüchlichen Beobachtung jeder Kreishauptmann mit Eid und Pflicht verstrecket [sic] wäre, von nun an auf die Unterlassung dieser ihrer vorzüglichen Amts-Pflicht die Kassations-Strafe gegen die- selbe toties quoties verhänget werden solle, so oft ihnen Kreishauptleuten bekannt gewesene Beschwerden, welche sie ex officio nicht abgestellet, vorkommeten und be- funden würden; mit dem allergnädigsten Befehl, diese allergnädigste Entschliessung allen Kreishauptleuten zu intimiren, und selbe zu fleissiger und eifriger Besorgung ihrer Amtspflichten in der ihnen ex officio obliegenden Untersuchung und Abstellung deren vorkommenden unterthänigen Prägravations-Beschwerden bei der Strafe der unausbleiblichen Kassation alles Ernstes zu erinnern.
Ochrana poddaných přikázána úřadům od panovnice 22. pros. 1769. 487 Tři nařízení zde otištěná (a, b, c) zakládají se na nejv. rozhodnutí z dne 22. prosince 1769, o jehož vzniku vypravuje dle akt Grünberg, Bauernbefreiung II. str. 168—171. Tímto rozhodnutím měla býti k větší účinnosti přivedena některá nařízení starší, vydaná na ochranu poddaných před libovůlí vrchnostenskou dílem již o 20 let dříve, k nimž vyšla pobudka od hr. Jana Larische, když jako dvorský komisař visitoval panství po Čechách. Byloť reskriptem z 31. července 1750 do Čech nařízeno, že panství, které si chce vyměniti nějaké pozemky selské za panské, má dokázati úřadu krajskému, že by poddaní nebyli tím skráceni ani co do množství ani co do jakosti; vrchnost pak, která by provedla směnu o své vůli, že má vrátiti zabranou selskou půdu a nad to přidržána býti k pokutě v dvojnásobné její ceně. A reskriptem z 23. ledna 1751 byl tento předpis, vydaný o směnách pozemků, vztažen také na zabírání pozemků selských k rukám panským, a krom toho nařízeno, aby za kontribuci z pustých gruntů selských, dokud nebudou řádnými hospodáři osazeny, ručila vrchnost, kteráž může zatím těch pozemků k vlastní ruce užívati (platíc z nich daň), anebo rozděliti je mezi pod- dané, kteří by jich užívali pro sebe a platili z nich pouhou kontribuci. (Grünberg II. str. 58, 62). a) Krajští hejtmané, kteří by opomíjeli z úřední povinnosti zakročovati proti povědo- mému jim útisku poddaných, buďte ssazováni. (Copia.) Wohlgeborner besonders lieber Herr und Freund ! Es ist Inhalt eines allerhöchsten Hofdekrets von 22. December letzt verflos- senen 1769 Jahrs zu erkennen gegeben worden, wasmassen Ihro k. k. Apost. Ma- jestät aus der bisherigen Erfahrnuss vielfältig wahrnehmen müssen, wie sehr die arme unterthänige Contribuenten nicht so wohl von denen im Lande anwesenden Obrigkeiten, als von den Abwesenden bestellten Wirthschafts-Inspektoren und Be� amten wider die Ausmessung des Robotpatents auf mancherlei Art und Weise be- drucket, und die Kreishauptleute, welchen die denen Unterthanen widerfahrende Bedruckungen nicht verborgen sein können, entweder durch Eigennutz oder mensch- lichen Respekt denenselben die gehörige Abhilfe zu verschaffen abgehalten werden. Wessentwegen dann allerhöchst dieselben zu Vorkom- und Abstellung derlei, dem Kontributions-Stande äusserst nachtheiligen Bedruckungen allergnädigst resol- viret und festgesetzet haben, dass, da die Aufrechthaltung deren Kontribuenten und fordersamste Abstellung aller Prägravationen einen wesentlichen Theil der kreis- amtlichen Instruktion ausmachete, und zu deren unverbrüchlichen Beobachtung jeder Kreishauptmann mit Eid und Pflicht verstrecket [sic] wäre, von nun an auf die Unterlassung dieser ihrer vorzüglichen Amts-Pflicht die Kassations-Strafe gegen die- selbe toties quoties verhänget werden solle, so oft ihnen Kreishauptleuten bekannt gewesene Beschwerden, welche sie ex officio nicht abgestellet, vorkommeten und be- funden würden; mit dem allergnädigsten Befehl, diese allergnädigste Entschliessung allen Kreishauptleuten zu intimiren, und selbe zu fleissiger und eifriger Besorgung ihrer Amtspflichten in der ihnen ex officio obliegenden Untersuchung und Abstellung deren vorkommenden unterthänigen Prägravations-Beschwerden bei der Strafe der unausbleiblichen Kassation alles Ernstes zu erinnern.
Strana 488
488 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Wir haben dannenhero diese allerhöchste Willensmeinung dem kgl. Herrn Kreishaupt- mann zur gehörigen Nachachtung anmit bedeuten wollen, mit dem Hinzusatz, sich keine derlei Nachsicht zu Schulden gehen zu lassen, mithin vor der angeordneten Strafe der Kassation sich mit aller Sorgfalt zu hüten. Geben ob dem k. Prager Schlosse den 5. Januarii 1770. N. N. der Röm. k. k. Maj. oberster Burggraf, Präsident und Räthe des Landes- Gubernii im Königreich Böheim. Ph. Gr. v. Kollowrath. 1000 H. Coll. Ferd. Hukusch [Hickisch]. b) Při sporech o povinnosti poddanské k vrchnostem jen ty zvyklosti a smlouvy uznávají se za platné, které jsou zapsány ve vrchnostenských fassích; nové smlouvy musí býti potvrzovány krajským úřadem, předloženy panovnici ke schválení, a oznámeny Pražskému soudu nad stížnostmi poddaných. (Copia.) Wohlgeborner, besonders lieber Herr und Freund ! Es haben Ihro kais. Majestät besage eines eingelangten höchsten Hofdekreti von 22. Decembris jüngst abgerückten 1769 Jahres verordnet, dass zwar von dem- jenigen, was das Robotpatent in Ansehung des alten Herkommens und deren Ver- trägen ausmessete, auch künftighin nicht abzugehen sei; da es jedoch dabei öfters auf die Frage ankommete, ob dergleichen alte Verträge gültig und das vorgebende alte Herkommen gegründet wäre? so befehlen ah. Ihroselbte denen Kreishauptleuten (ohne jedoch hierwegen eine Publikation in Lande zu veranlassen), zur künftigen Instruktion und pro norma generali vorzuschreiben, dass bei dem sich darüber eraigenden [ereignenden] Stritt für gültige Verträge und altes Herkommen blos dasjenige, was die obrigkeitlichen Fassionen ausweiseten, und wornach sich auch ein jeder Richter künftig in judi- cando zu richten hätte, genommen; mithin, und da diese ah. Anordnung lediglich auf die schon bestehende Ver- träge ihre Beziehung hätte, für das künftige keine Verträge zwischen Obrigkeiten und Unterthanen, welche nicht von Seiten des betreffenden Kreisamts nach derer vorläufiger Beurtheilung ordentlich bestätiget und corroborirt worden wären, für gültig erkennet, diese ah. Willensmeinung nicht allein denen Kreishauptleuten, mit dem in denen bestehenden Generalien gegründeten und der bisherigen Observanz angemessenen Beisatz, die von denenselben bestätigte Verträge zwischen Obrigkei- ten und Unterthanen jedesmal uns vorzulegen und unser Approbation einzuholen, bedeutet; sondern auch von dieser höchsten Verordnung dem Consessui in Causa summi Principis, wohin die unterthänigen Prägravationsbeschwerden in via juris gehörig wären, und [čti: um] sich in judicando hiernach achten zu können, Nachricht gegeben.
488 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Wir haben dannenhero diese allerhöchste Willensmeinung dem kgl. Herrn Kreishaupt- mann zur gehörigen Nachachtung anmit bedeuten wollen, mit dem Hinzusatz, sich keine derlei Nachsicht zu Schulden gehen zu lassen, mithin vor der angeordneten Strafe der Kassation sich mit aller Sorgfalt zu hüten. Geben ob dem k. Prager Schlosse den 5. Januarii 1770. N. N. der Röm. k. k. Maj. oberster Burggraf, Präsident und Räthe des Landes- Gubernii im Königreich Böheim. Ph. Gr. v. Kollowrath. 1000 H. Coll. Ferd. Hukusch [Hickisch]. b) Při sporech o povinnosti poddanské k vrchnostem jen ty zvyklosti a smlouvy uznávají se za platné, které jsou zapsány ve vrchnostenských fassích; nové smlouvy musí býti potvrzovány krajským úřadem, předloženy panovnici ke schválení, a oznámeny Pražskému soudu nad stížnostmi poddaných. (Copia.) Wohlgeborner, besonders lieber Herr und Freund ! Es haben Ihro kais. Majestät besage eines eingelangten höchsten Hofdekreti von 22. Decembris jüngst abgerückten 1769 Jahres verordnet, dass zwar von dem- jenigen, was das Robotpatent in Ansehung des alten Herkommens und deren Ver- trägen ausmessete, auch künftighin nicht abzugehen sei; da es jedoch dabei öfters auf die Frage ankommete, ob dergleichen alte Verträge gültig und das vorgebende alte Herkommen gegründet wäre? so befehlen ah. Ihroselbte denen Kreishauptleuten (ohne jedoch hierwegen eine Publikation in Lande zu veranlassen), zur künftigen Instruktion und pro norma generali vorzuschreiben, dass bei dem sich darüber eraigenden [ereignenden] Stritt für gültige Verträge und altes Herkommen blos dasjenige, was die obrigkeitlichen Fassionen ausweiseten, und wornach sich auch ein jeder Richter künftig in judi- cando zu richten hätte, genommen; mithin, und da diese ah. Anordnung lediglich auf die schon bestehende Ver- träge ihre Beziehung hätte, für das künftige keine Verträge zwischen Obrigkeiten und Unterthanen, welche nicht von Seiten des betreffenden Kreisamts nach derer vorläufiger Beurtheilung ordentlich bestätiget und corroborirt worden wären, für gültig erkennet, diese ah. Willensmeinung nicht allein denen Kreishauptleuten, mit dem in denen bestehenden Generalien gegründeten und der bisherigen Observanz angemessenen Beisatz, die von denenselben bestätigte Verträge zwischen Obrigkei- ten und Unterthanen jedesmal uns vorzulegen und unser Approbation einzuholen, bedeutet; sondern auch von dieser höchsten Verordnung dem Consessui in Causa summi Principis, wohin die unterthänigen Prägravationsbeschwerden in via juris gehörig wären, und [čti: um] sich in judicando hiernach achten zu können, Nachricht gegeben.
Strana 489
Marie Terezie přikazuje úřadům ochranu poddaných 22. pros. 1769. 489 Wie nicht minder diese, für das künftige bei denen vorerwähnten Verträgen zu ihrer Gültigkeit erfordernde kreisämtliche Einschreitung denen Dominiis im Lande per Circulare kundgemacht werden solle. Der kgl. Herr Kreishauptmann wird danenhero nach dieser allergnädigsten Vorschrift in beeden Fällen sich nicht allein gehörig zu achten, sondern auch die allergnädigst angeord- nete kreisamtliche Einschreitung zur Gültigkeit derer künftigen Vertragen gesamten Dominiis ungesaumt kund zu machen haben. Geben ob dem k. Prager Schlosse den 5. Januarii 1770. N. N. der röm. k. k. Maj. Obristburggraf, Präsident, dann Räthe des Landes-Gubernii im Königreich Böheim. Philipp Gr. v. Kollowrath. Ferd. Hikisch. 1000 Hi. Coll. V tomto opise, krom jiných písařských chyb, nachází se ta, že slovo Vertrag skoro pokaždé psáno jest Vortrag, což opravil jsem v otisku. c) Vrchnosti, které od roku 1751 zabraly selské pozemky ke svým rukám, mají do roka a do dne ukázati krajským úřadům, že neprovinily se proti nejv. rozhodnutí z 23. ledna 1751, kterým bylo zapovězeno libovolné zabírání selských pozemků, a směna jich za panské byla do- volena jen bez škody poddaných. (Copia.) Wohlgeborner, besonders lieber Herr und Freund ! Dem kgl. Herrn Kreishauptmann kann nicht unbekannt sein, wasmassen Ihro k. k. Majestät bereits untern 23. Januari 1751 die eigenmächtige Einziehung unter- thäniger Gründen zu obrigkeitlichen Händen massgebigst abgestellet, und dabei vorgeschrieben haben, wie es wohl mit diesem [€ti: diesen], als mit denen ver- lassen- und öden Gründen zu halten seie. Wie nun Ihro Majestät innhalt eines höchsten Hofdekreti von 22. Decembris letzt verflossenen 1769. Jahrs bei dieser gesetzgebigen Vorschrift es dann auch pro futuro mit dem allergnädigsten Befehl bewenden lassen, dass auf den Vollzug deren wegen Einziehung deren Rustikal- Gründen und Austauschung einzler Grundstücke bestehenden entscheidenden Ver- ordnungen, fortan feste Hand gehalten, und in Ansehung derer, seit oballegirten und in Land kundgemachten allerhöchsten Rescripto von 23. Januarii 1751, zu obrig- keitlichen Handen eingezohenen Rustikal-Gründen zu Befolgung erwähnter Verord- nungen ein Terminus peremtorius von Jahr und Tag bestimmet werden solle. Als wird der k. Herr Kreishauptmann diesen allergnädigst ausgesetzten Terminum peremptorium von Jahr und Tag gesamten Obrigkeiten und Dominiis per Circulare ohnverlängt kund zu machen, sodann die gewöhnliche Boten-Register oder Laufzetteln anhero einzusenden haben. Geben ob dem kgl. Prager Schloss den 5. Januarii 1770. N. N. der Röm. k. k. Majestät Obristburggraf, Präsident, dann Räthe des Landes- gubernii im Königreich Böheim. Ph. Gr. v. Kollowrath. 1000 Hick. Coll. Archiv Český XXIX. Ferd. Hukusch [Hickisch], 62
Marie Terezie přikazuje úřadům ochranu poddaných 22. pros. 1769. 489 Wie nicht minder diese, für das künftige bei denen vorerwähnten Verträgen zu ihrer Gültigkeit erfordernde kreisämtliche Einschreitung denen Dominiis im Lande per Circulare kundgemacht werden solle. Der kgl. Herr Kreishauptmann wird danenhero nach dieser allergnädigsten Vorschrift in beeden Fällen sich nicht allein gehörig zu achten, sondern auch die allergnädigst angeord- nete kreisamtliche Einschreitung zur Gültigkeit derer künftigen Vertragen gesamten Dominiis ungesaumt kund zu machen haben. Geben ob dem k. Prager Schlosse den 5. Januarii 1770. N. N. der röm. k. k. Maj. Obristburggraf, Präsident, dann Räthe des Landes-Gubernii im Königreich Böheim. Philipp Gr. v. Kollowrath. Ferd. Hikisch. 1000 Hi. Coll. V tomto opise, krom jiných písařských chyb, nachází se ta, že slovo Vertrag skoro pokaždé psáno jest Vortrag, což opravil jsem v otisku. c) Vrchnosti, které od roku 1751 zabraly selské pozemky ke svým rukám, mají do roka a do dne ukázati krajským úřadům, že neprovinily se proti nejv. rozhodnutí z 23. ledna 1751, kterým bylo zapovězeno libovolné zabírání selských pozemků, a směna jich za panské byla do- volena jen bez škody poddaných. (Copia.) Wohlgeborner, besonders lieber Herr und Freund ! Dem kgl. Herrn Kreishauptmann kann nicht unbekannt sein, wasmassen Ihro k. k. Majestät bereits untern 23. Januari 1751 die eigenmächtige Einziehung unter- thäniger Gründen zu obrigkeitlichen Händen massgebigst abgestellet, und dabei vorgeschrieben haben, wie es wohl mit diesem [€ti: diesen], als mit denen ver- lassen- und öden Gründen zu halten seie. Wie nun Ihro Majestät innhalt eines höchsten Hofdekreti von 22. Decembris letzt verflossenen 1769. Jahrs bei dieser gesetzgebigen Vorschrift es dann auch pro futuro mit dem allergnädigsten Befehl bewenden lassen, dass auf den Vollzug deren wegen Einziehung deren Rustikal- Gründen und Austauschung einzler Grundstücke bestehenden entscheidenden Ver- ordnungen, fortan feste Hand gehalten, und in Ansehung derer, seit oballegirten und in Land kundgemachten allerhöchsten Rescripto von 23. Januarii 1751, zu obrig- keitlichen Handen eingezohenen Rustikal-Gründen zu Befolgung erwähnter Verord- nungen ein Terminus peremtorius von Jahr und Tag bestimmet werden solle. Als wird der k. Herr Kreishauptmann diesen allergnädigst ausgesetzten Terminum peremptorium von Jahr und Tag gesamten Obrigkeiten und Dominiis per Circulare ohnverlängt kund zu machen, sodann die gewöhnliche Boten-Register oder Laufzetteln anhero einzusenden haben. Geben ob dem kgl. Prager Schloss den 5. Januarii 1770. N. N. der Röm. k. k. Majestät Obristburggraf, Präsident, dann Räthe des Landes- gubernii im Königreich Böheim. Ph. Gr. v. Kollowrath. 1000 Hick. Coll. Archiv Český XXIX. Ferd. Hukusch [Hickisch], 62
Strana 490
490 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským. 236. 1770 byl nově přepsán řád vinohradský vsi Sobotovic na panství klá- štera Rajhradského u Brna. Tiskem vydal jej Augustin Kratochvíl v Časopise Matice Moravské 1910 str. 379 až 390 z rukopisu, v němž má nápis: „Práva horenská dědiny Soboutovic, leta páně 1770 ode- psaná.“ Ten řád má 60 článků číslovaných; přidána jsou k němu „práva hotařům, kterak se chovati mají“, o 10 článcích, též přísaha hotařův. Druhý nadpis oznamuje: „Tito artikulové nížepsaní jsou od vrchnosti právu horenskému dědiny Soboutovic nařízeni.“ Ve shodě s tím článek 1. se počíná slovy: „Nařizujem a za právo uznáváme bejti a to míti chceme, aby k nám prelátovi a konventu nynějšímu a budoucímu nadepsaného kláštera našeho jakožto ku pánům gruntu“ utíkali se ve věcech horenských aneb vinohradních u dědiny Soboutovic k ochraně a ku pomoci. Pokládal se tedy ten řád vinohradský za schválený od vrchnosti, t. j. od klá- štera Rajhradského, ale datum i podpis k tomu schází. Podobá se ten řád horenským právům Horních Němčiček, kdež je nazývali „horenskými právy markrabství Moravského“; byl v uží- vání též v městě Bzenci, a přičítal se mu původ z městečka Falkenštejna v Dolních Rakou- sích, o čemž jsem udělal zmínku již v AČ. XXIII. str. 375 č. 278. Začáteční slova mnohých článků horenských práv Sobotovických dávají na srozuměnou, že ta pravidla právní jsou pů- vodu obyčejového a byla prvotně vyslovena soudem vinohradním; jednotlivé články často po- čínají se slovy: Taky tomu chceme; Též nařizujeme; nejčastěji však zní ta formule: Také oznamujeme, nebo: Toto ohlašujeme. Řídčeji se praví na počátku pravidla právního: Toto za právo ustanovujem; Horný za právo má; Hora vinohradní za právo má; My také oznamujem, že hora toto za právo má; Toto za právo ustanovujeme. Články horenského práva dědiny Soboutovic pocházejí nepochybně z časův rozličných, dílem velmi starých a vesměs starších, než jejich opis z roku 1770. V nejednom článku hrozí se trestem na hrdle pro nevelký pře- stupek, což nejspíš psalo se podle starého vzoru, ale bez opravdového úmyslu. Podle článku 10. nesnáze aneb rozepře „o vinohrady anebo o peníze“ měly býti rovnány hornými s kon- šely; kdoby mínil se býti obtížen jich vypovědí, mohl se odvolati na Jich Milost pány (t. j. na vrchnost), „a mimo Jich Milost aby se žádný nikam jinam odvolati nemohl“. 237. 1771, 24. května: Při převodu selské živnosti na dědice kdy má se ona od- hadnouti a kdy netřeba. Die Grundabschätzung soll zwar zufolge höchsten Befehls vom 22. Mai 1770 jederzeit in Gegenwart eines Wirthschaftsbeamtens und zweier unparteiischen Richter oder Geschwornen geschehen; wenn aber nach Absterben eines Besitzers nur Ein Erbe bestehet, ist solche zu wiederholen nicht nöthig, sondern nur in jenem Falle, wenn mehre Kinder hinterblieben und der eingekaufte Grund unter dem vorigen Besitzer verbessert oder schlechter geworden wäre, ist eine neue Schätzung vorzunehmen, damit die vorhandenen Kinder nicht verkürzet werden. Patent vom 24. Mai 1771. Roth, Gesetze, I. Fortsetzungsband von 1801-3, str. XXXV č. 11/2.
490 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským. 236. 1770 byl nově přepsán řád vinohradský vsi Sobotovic na panství klá- štera Rajhradského u Brna. Tiskem vydal jej Augustin Kratochvíl v Časopise Matice Moravské 1910 str. 379 až 390 z rukopisu, v němž má nápis: „Práva horenská dědiny Soboutovic, leta páně 1770 ode- psaná.“ Ten řád má 60 článků číslovaných; přidána jsou k němu „práva hotařům, kterak se chovati mají“, o 10 článcích, též přísaha hotařův. Druhý nadpis oznamuje: „Tito artikulové nížepsaní jsou od vrchnosti právu horenskému dědiny Soboutovic nařízeni.“ Ve shodě s tím článek 1. se počíná slovy: „Nařizujem a za právo uznáváme bejti a to míti chceme, aby k nám prelátovi a konventu nynějšímu a budoucímu nadepsaného kláštera našeho jakožto ku pánům gruntu“ utíkali se ve věcech horenských aneb vinohradních u dědiny Soboutovic k ochraně a ku pomoci. Pokládal se tedy ten řád vinohradský za schválený od vrchnosti, t. j. od klá- štera Rajhradského, ale datum i podpis k tomu schází. Podobá se ten řád horenským právům Horních Němčiček, kdež je nazývali „horenskými právy markrabství Moravského“; byl v uží- vání též v městě Bzenci, a přičítal se mu původ z městečka Falkenštejna v Dolních Rakou- sích, o čemž jsem udělal zmínku již v AČ. XXIII. str. 375 č. 278. Začáteční slova mnohých článků horenských práv Sobotovických dávají na srozuměnou, že ta pravidla právní jsou pů- vodu obyčejového a byla prvotně vyslovena soudem vinohradním; jednotlivé články často po- čínají se slovy: Taky tomu chceme; Též nařizujeme; nejčastěji však zní ta formule: Také oznamujeme, nebo: Toto ohlašujeme. Řídčeji se praví na počátku pravidla právního: Toto za právo ustanovujem; Horný za právo má; Hora vinohradní za právo má; My také oznamujem, že hora toto za právo má; Toto za právo ustanovujeme. Články horenského práva dědiny Soboutovic pocházejí nepochybně z časův rozličných, dílem velmi starých a vesměs starších, než jejich opis z roku 1770. V nejednom článku hrozí se trestem na hrdle pro nevelký pře- stupek, což nejspíš psalo se podle starého vzoru, ale bez opravdového úmyslu. Podle článku 10. nesnáze aneb rozepře „o vinohrady anebo o peníze“ měly býti rovnány hornými s kon- šely; kdoby mínil se býti obtížen jich vypovědí, mohl se odvolati na Jich Milost pány (t. j. na vrchnost), „a mimo Jich Milost aby se žádný nikam jinam odvolati nemohl“. 237. 1771, 24. května: Při převodu selské živnosti na dědice kdy má se ona od- hadnouti a kdy netřeba. Die Grundabschätzung soll zwar zufolge höchsten Befehls vom 22. Mai 1770 jederzeit in Gegenwart eines Wirthschaftsbeamtens und zweier unparteiischen Richter oder Geschwornen geschehen; wenn aber nach Absterben eines Besitzers nur Ein Erbe bestehet, ist solche zu wiederholen nicht nöthig, sondern nur in jenem Falle, wenn mehre Kinder hinterblieben und der eingekaufte Grund unter dem vorigen Besitzer verbessert oder schlechter geworden wäre, ist eine neue Schätzung vorzunehmen, damit die vorhandenen Kinder nicht verkürzet werden. Patent vom 24. Mai 1771. Roth, Gesetze, I. Fortsetzungsband von 1801-3, str. XXXV č. 11/2.
Strana 491
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 491 238. Přednáška válečné rady dvorské k císařovně Marii Terezii daná 8. července 1771 o tom, co vojenští důstojníci při konskripci duší a tažného dobytka v Čechách poznamenali o zuboženém stavu obyvatelstva. Úvod redaktorův. Vysoce zajímavý spis tento opsal jsem si r. 1894 z originálu, jejž mi půjčil tehdejší archivář zemský Fr. Dvorský; pravil, že jej koupil pro archiv zemský za 20 zl. od vládního rady Goehlerta. Originál byl psán na velkém kancelářském papíře, v půli po délce přelomen; na první straně dole má signaturu: IV. A. 8. B, kterou Dvorský pravil náležeti do státního archivu ve Vídni. Též na první straně nahoře jest přeškrtnuté číslo 2765 a pod tím na- psáno: 68 ex 8bri 1771, a tužkou nověji připsáno: Volkszählung i. J. 1768. — Vložená po- známka oznamuje o jiném, a to hlavním výsledku první konskripce toto: „Die Tabellen über die Ergebnisse der Volkszählung i. J. 1768 habe ich dem dortigen [Prager] Verein f. Ge- schichte der Deutschen in Böhmen überlassen, 5 Stück, wo sie eingesehen und kopiert werden können. Dr. Vincenz Goehlert Reg. Rath.“ Letopočet 1768 napsal Goehlert mylně, neboť spis jest na konci dvakrát datován v červenci 1771, a v Žatecku dovolává se gubernialního výnosu ze 7. dubna 1769. První sčítka lidu dála se v Čechách roku 1770; vypravuje o ní Pelzel v Geschichte der Böhmen str. 931; na str. 932 udává Pelzel počet mužských osob v celé zemi sečtený sumou 1,194.999. Přítomná přednáška pojednává o všech 16 tehdejších krajích země České a o Praze v tom pořádku, v jakém jsou kraje hned na jejím počátku vyčteny; v každém pak kraji vy- pravuje se o obyvatelích, o jejich některých obyčejích, vlastnostech a zaměstnáních, na konci vždy také o chovu koní a tažných volů; při tom jest znamenati v každém kraji skoro stejný postup a výběr takových předmětů a zjevů, na kterých záleželo zvlášť vrchní správě vojenské, ale také vůbec tehdejší vládě státní, ježto pomýšlela na mnohé opravy v rozličných odvětvích života státního. Konskripční komise, složené z vojenských důstojníků, měly si všeho všímati, na čem by vládě mohlo záležeti, ale neměly se vyptávati; lid beztoho sám chápal se příleži- tosti, aby si postěžoval. Historik tu slyší mnohé žaloby, ale neslyší odpovědi k nim, ani roz- sudku o nich. Některé hlavní postřehy o nedostatcích, spolu s několika návrhy k jich nápravě, jsou místněji vyloženy na konci zprávy ve 13 článcích. Týkají se hlavně otázek národohospo- dářských, jimiž se zabýval císař Josef II., tehdáž spoluvládař vedle císařovny Marie Terezie; závěrečné články pocházejí nejspíš z péra hraběte Františka Morice Lascyho, tehdáž a již od r. 1766 předsedy válečné rady dvorské, jenž byl oblíbeným rádcem císaře Josefa. Duch jose- finský zírá z nich všude, a vliv jeho jest patrný tu a tam i v celém spise o postřezích ko- misí konskripčních. Na několika místech jsou zmínky o neúrodě a hladu i o nemocech z toho nastalých. Tak v Čáslavsku, kdež prý neúroda trvala dvě léta, v Kouřimsku, v Berounsku, kdež sedláci i doškami se střech krmili dobytek; tam a také v Táborsku některé role zůstaly na zimu ne- 62*
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 491 238. Přednáška válečné rady dvorské k císařovně Marii Terezii daná 8. července 1771 o tom, co vojenští důstojníci při konskripci duší a tažného dobytka v Čechách poznamenali o zuboženém stavu obyvatelstva. Úvod redaktorův. Vysoce zajímavý spis tento opsal jsem si r. 1894 z originálu, jejž mi půjčil tehdejší archivář zemský Fr. Dvorský; pravil, že jej koupil pro archiv zemský za 20 zl. od vládního rady Goehlerta. Originál byl psán na velkém kancelářském papíře, v půli po délce přelomen; na první straně dole má signaturu: IV. A. 8. B, kterou Dvorský pravil náležeti do státního archivu ve Vídni. Též na první straně nahoře jest přeškrtnuté číslo 2765 a pod tím na- psáno: 68 ex 8bri 1771, a tužkou nověji připsáno: Volkszählung i. J. 1768. — Vložená po- známka oznamuje o jiném, a to hlavním výsledku první konskripce toto: „Die Tabellen über die Ergebnisse der Volkszählung i. J. 1768 habe ich dem dortigen [Prager] Verein f. Ge- schichte der Deutschen in Böhmen überlassen, 5 Stück, wo sie eingesehen und kopiert werden können. Dr. Vincenz Goehlert Reg. Rath.“ Letopočet 1768 napsal Goehlert mylně, neboť spis jest na konci dvakrát datován v červenci 1771, a v Žatecku dovolává se gubernialního výnosu ze 7. dubna 1769. První sčítka lidu dála se v Čechách roku 1770; vypravuje o ní Pelzel v Geschichte der Böhmen str. 931; na str. 932 udává Pelzel počet mužských osob v celé zemi sečtený sumou 1,194.999. Přítomná přednáška pojednává o všech 16 tehdejších krajích země České a o Praze v tom pořádku, v jakém jsou kraje hned na jejím počátku vyčteny; v každém pak kraji vy- pravuje se o obyvatelích, o jejich některých obyčejích, vlastnostech a zaměstnáních, na konci vždy také o chovu koní a tažných volů; při tom jest znamenati v každém kraji skoro stejný postup a výběr takových předmětů a zjevů, na kterých záleželo zvlášť vrchní správě vojenské, ale také vůbec tehdejší vládě státní, ježto pomýšlela na mnohé opravy v rozličných odvětvích života státního. Konskripční komise, složené z vojenských důstojníků, měly si všeho všímati, na čem by vládě mohlo záležeti, ale neměly se vyptávati; lid beztoho sám chápal se příleži- tosti, aby si postěžoval. Historik tu slyší mnohé žaloby, ale neslyší odpovědi k nim, ani roz- sudku o nich. Některé hlavní postřehy o nedostatcích, spolu s několika návrhy k jich nápravě, jsou místněji vyloženy na konci zprávy ve 13 článcích. Týkají se hlavně otázek národohospo- dářských, jimiž se zabýval císař Josef II., tehdáž spoluvládař vedle císařovny Marie Terezie; závěrečné články pocházejí nejspíš z péra hraběte Františka Morice Lascyho, tehdáž a již od r. 1766 předsedy válečné rady dvorské, jenž byl oblíbeným rádcem císaře Josefa. Duch jose- finský zírá z nich všude, a vliv jeho jest patrný tu a tam i v celém spise o postřezích ko- misí konskripčních. Na několika místech jsou zmínky o neúrodě a hladu i o nemocech z toho nastalých. Tak v Čáslavsku, kdež prý neúroda trvala dvě léta, v Kouřimsku, v Berounsku, kdež sedláci i doškami se střech krmili dobytek; tam a také v Táborsku některé role zůstaly na zimu ne- 62*
Strana 492
492 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: osety z nedostatku semene, a na jaro očekávala se pomoc od vrchností; podle takových po- známek zdá se, že tam konskripční komise pracovaly v prvních měsících roku 1770, v Plzensku pak teprv po jarním zasetí. Zároveň také konskripční komise roku 1770 provedly číslování domů všude po Čechách. Přednáška válečné rady k císařovně otiskuje se zde celá. Allerunterthänigster Vortrag. Es ist nunmehr auch die allgemeine Seelen- und Zugviehes-Beschreibung in Eeuer Mt Erbkönigreich Böhmen zu Stande gekommen. Der Hofkriegsrath findet solchemnach der ah. Willensmeinung, so wie seinen Pflichten angemessen, Euer Mt den allerunterth. Rapport darüber abzustatten. Das ganze Königreich theilet sich nebst den Prager Städten in 16 Kreise. Es sind folgende, und man hat in selben nachstehende Anzahl Städte, Marktflecken, Dörfer und Häuser beschrieben; als in dem Kreis Städte a) Prachiner . . . . 18 Pilsner . 11 b) . . . . 2 c) Klattauer . . . . 29 d) Elbogner . . . . Saazer e) 28 . . . Leutmeritzer . 38 12 Jungbunzlauer g) h) Neupitchower i) . Königgrätzer . Chrudimer . . k) . l) Czaslauer . . . . m) Kaurzimer . . . . n) Rakonitzer . . . . o) Berauner . . . . Taborer . . . . . p) . q) Budweiser r) zu Prag f) 8 22 12 10 25 8 Märkte 19 21 21 30 24 30 26 33 19 6 22 10 29 Dörfer 944 612 587 541 866 993 562 688 720 801 664 527 784 672 861 465 Häuser 25.977 20.831 16.043 22.592 18.536 42.224 39.705 24.075 33.663 31.107 21.174 1.618. 16.519 16.171 18.406 2.252 317. 388.907 11.287 Total . . . 244 303 Um die unzielsätzige Betrachtungen über die böhm. Landesumstände Euer Mt höch- sten Einsicht und Erkenntniss mit Grund darlegen zu können, ist unausweichlich, den Inhalt der über jeden Kreise eingekommenen militärischen Anzeigen zum voraus in möglichster Kürze zu berühren, und die bei Gelegenheit der unternommenen Beschreibung in die Augen gefal- lene Beschaffenheit zergliedert abzuschildern. In dem a) Prachiner Kreise wird das gemeine Volk unsauber und nachlässig ange- geben. Man schreibet zwar die in dem inlebenden Jahr sich geäusserte mehreren Krankheiten meistens der allg. North und den schlechten Nahrungsmitteln zu; doch dörfte eine erspriess- liche Polizei-Ordnung auch für künftige Zeiten sein, wenn der Bauersmann zu mehreren Sau- berkeit auf den Körper und auf die Wohnung verhalten würde. Das Federvieh durch den ganzen Winter in denen Zimmern aufbehalten und gefüttert, so unzähliges Ungeziefer veran-
492 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: osety z nedostatku semene, a na jaro očekávala se pomoc od vrchností; podle takových po- známek zdá se, že tam konskripční komise pracovaly v prvních měsících roku 1770, v Plzensku pak teprv po jarním zasetí. Zároveň také konskripční komise roku 1770 provedly číslování domů všude po Čechách. Přednáška válečné rady k císařovně otiskuje se zde celá. Allerunterthänigster Vortrag. Es ist nunmehr auch die allgemeine Seelen- und Zugviehes-Beschreibung in Eeuer Mt Erbkönigreich Böhmen zu Stande gekommen. Der Hofkriegsrath findet solchemnach der ah. Willensmeinung, so wie seinen Pflichten angemessen, Euer Mt den allerunterth. Rapport darüber abzustatten. Das ganze Königreich theilet sich nebst den Prager Städten in 16 Kreise. Es sind folgende, und man hat in selben nachstehende Anzahl Städte, Marktflecken, Dörfer und Häuser beschrieben; als in dem Kreis Städte a) Prachiner . . . . 18 Pilsner . 11 b) . . . . 2 c) Klattauer . . . . 29 d) Elbogner . . . . Saazer e) 28 . . . Leutmeritzer . 38 12 Jungbunzlauer g) h) Neupitchower i) . Königgrätzer . Chrudimer . . k) . l) Czaslauer . . . . m) Kaurzimer . . . . n) Rakonitzer . . . . o) Berauner . . . . Taborer . . . . . p) . q) Budweiser r) zu Prag f) 8 22 12 10 25 8 Märkte 19 21 21 30 24 30 26 33 19 6 22 10 29 Dörfer 944 612 587 541 866 993 562 688 720 801 664 527 784 672 861 465 Häuser 25.977 20.831 16.043 22.592 18.536 42.224 39.705 24.075 33.663 31.107 21.174 1.618. 16.519 16.171 18.406 2.252 317. 388.907 11.287 Total . . . 244 303 Um die unzielsätzige Betrachtungen über die böhm. Landesumstände Euer Mt höch- sten Einsicht und Erkenntniss mit Grund darlegen zu können, ist unausweichlich, den Inhalt der über jeden Kreise eingekommenen militärischen Anzeigen zum voraus in möglichster Kürze zu berühren, und die bei Gelegenheit der unternommenen Beschreibung in die Augen gefal- lene Beschaffenheit zergliedert abzuschildern. In dem a) Prachiner Kreise wird das gemeine Volk unsauber und nachlässig ange- geben. Man schreibet zwar die in dem inlebenden Jahr sich geäusserte mehreren Krankheiten meistens der allg. North und den schlechten Nahrungsmitteln zu; doch dörfte eine erspriess- liche Polizei-Ordnung auch für künftige Zeiten sein, wenn der Bauersmann zu mehreren Sau- berkeit auf den Körper und auf die Wohnung verhalten würde. Das Federvieh durch den ganzen Winter in denen Zimmern aufbehalten und gefüttert, so unzähliges Ungeziefer veran-
Strana 493
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 493 lasset. Die Zimmer selbsten haben ganz kleine Fenster, die nur theilweise mittels eines kleinen Schubers aufgethan werden können, und solchemnach die erforderliche Luft niemalen zulassen. Die Ligerstatt ist auf der Ofenbank oder hinter den Ofen. Das Volk entkleidet sich selten, und die nasse Kleidung muss meistens auf dem Leibe wiederum trocknen ; Umstände, die auch bei gesegneten Jahren dem menschlichen Gesundheitsstand anstössig sind und sich ohne Un- kosten durch flleissige Aufsicht der obrigkeitlichen Beamten verbessern lassen. In dem Gebirge dieses Kreises ist das Volk mit Satthälsen und Kröpfen behaftet; die Ursache davon wird dem Trinkwasser gegeben. Man vermuthet ein Gleiches in Inner- Oesterreich, es könnte also auch hier, wie dorten, Kropfpulver und Meersalz dagegen ge- brauchet werden. Das schlechte Wachstum der Menschen, so in dem Prachiner Kreise anzutreffen sein solle, wird aus drei Ursachen hergeleitet: a) aus der zu geringen Nahrung; b) aus der zu wenigen Bedeckung des Körpers, dessen Theile in der scharfen Winterszeit wegen diesfälligen Mangel gleichsam zusammenschrumpfen; c) aus der zu frühen Anstrengung zur Robot, das ist, dass der Bauer, um hierzu nicht einen eigenen Knecht halten zu müssen, seine Söhne schon in der zärtesten Jugend auf die Robot zu schicken gezwungen seie. In einer Gegend, wo viel Federvieh gehalten werden kann, wäre zwar zu muthmassen, dass es nicht an Nahrung fehlen sollte ; und wo Nahrung ist, wäre weiters zu folgern, dass es dem Volk durch den sich erwerbenden Verdienst die nöthige Bekleidung anzuschaffen nicht unmöglich fallen sollte. Dieses Gebrechen kann aber dennoch bestehen, wenn das gehörige Verhältniss zwischen der Anwendung der Mitteldinge zur Nahrung, dem Verschleiss und dem Gebrauch des Verdienstes nicht beobachtet wird. Der Unterthan beklaget sich, dass bei ein- fallender Noth ihm entweder nicht zur rechten Zeit, oder gar nicht mit Naturalvorschuss bei- gesprungen werde. Es will an den Schaffern und Hirten in diesem Kreis bemerket werden, dass weil sie ihre Söhne nicht in der ersten Jugend zum Frohnen schicken müssen, dieselbe eine viel dauerhaftere Leibesbeschaffenheit und besseres Wachsthum als andere Bauernsöhne erreichen. Es gibt in dem Prachiner Kreise Ortschaften, wie deren eine z. B. Nepomuck*) ist, wo die Unterthanen keine Naturalrobot leisten, sondern solche mit Geld reluiren; man will versichern, dass die dasige Inwohnere, ungeachtet der besitzenden viel geringeren Gründen, doch aus Wirkung diesfälligen Umstandes weit besser, als andere zur Robot verhaltene Unter- thanen im Kreise stunden. *) Rozumí se německá ves Nepomuk na Práchensku, sz. od Rožmitála, založená okolo r. 1727 na arcibiskupském panství Rožmitálském usazením asi 20 rodin, přistěhovalých z Bavor. Die unterthänige Besitzere werden als Pachtere angesehen, und wann man dahero über den Bauer missvergnügt ist, wird ihme die Wirthschaft abgenommen und einem andern gegeben. Es wird wohl bei einigen Unterthanen menschlicher als bei andern verfahren; am übelsten aber sind jene Unterthanen daran, wo die Herrschaften abwesend und aller Gewalt denen Wirthschaftsbeamten eingeraumet ist. In Prachiner Kreise ist wenig Commercium, mithin hat der Bauer keine Gelegenheit, ausser des Fruchtgenuss vom Grunde, sich durch Fuhrwerk oder auf andere Art etwas zu verdienen. Zu Pisek, Strakonitz und Wallisbisken [Wällischbirken] sind noch einige Tuch- macher, so auf ihrer Profession arbeiten; die im letzteren Ort haben Verschleiss nach Ober- und Inner-Oesterreich; jene aus den zwei ersteren hingegen ziehen den meisten Verdienst von der Prager Militär-Montirungs-Commission.
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 493 lasset. Die Zimmer selbsten haben ganz kleine Fenster, die nur theilweise mittels eines kleinen Schubers aufgethan werden können, und solchemnach die erforderliche Luft niemalen zulassen. Die Ligerstatt ist auf der Ofenbank oder hinter den Ofen. Das Volk entkleidet sich selten, und die nasse Kleidung muss meistens auf dem Leibe wiederum trocknen ; Umstände, die auch bei gesegneten Jahren dem menschlichen Gesundheitsstand anstössig sind und sich ohne Un- kosten durch flleissige Aufsicht der obrigkeitlichen Beamten verbessern lassen. In dem Gebirge dieses Kreises ist das Volk mit Satthälsen und Kröpfen behaftet; die Ursache davon wird dem Trinkwasser gegeben. Man vermuthet ein Gleiches in Inner- Oesterreich, es könnte also auch hier, wie dorten, Kropfpulver und Meersalz dagegen ge- brauchet werden. Das schlechte Wachstum der Menschen, so in dem Prachiner Kreise anzutreffen sein solle, wird aus drei Ursachen hergeleitet: a) aus der zu geringen Nahrung; b) aus der zu wenigen Bedeckung des Körpers, dessen Theile in der scharfen Winterszeit wegen diesfälligen Mangel gleichsam zusammenschrumpfen; c) aus der zu frühen Anstrengung zur Robot, das ist, dass der Bauer, um hierzu nicht einen eigenen Knecht halten zu müssen, seine Söhne schon in der zärtesten Jugend auf die Robot zu schicken gezwungen seie. In einer Gegend, wo viel Federvieh gehalten werden kann, wäre zwar zu muthmassen, dass es nicht an Nahrung fehlen sollte ; und wo Nahrung ist, wäre weiters zu folgern, dass es dem Volk durch den sich erwerbenden Verdienst die nöthige Bekleidung anzuschaffen nicht unmöglich fallen sollte. Dieses Gebrechen kann aber dennoch bestehen, wenn das gehörige Verhältniss zwischen der Anwendung der Mitteldinge zur Nahrung, dem Verschleiss und dem Gebrauch des Verdienstes nicht beobachtet wird. Der Unterthan beklaget sich, dass bei ein- fallender Noth ihm entweder nicht zur rechten Zeit, oder gar nicht mit Naturalvorschuss bei- gesprungen werde. Es will an den Schaffern und Hirten in diesem Kreis bemerket werden, dass weil sie ihre Söhne nicht in der ersten Jugend zum Frohnen schicken müssen, dieselbe eine viel dauerhaftere Leibesbeschaffenheit und besseres Wachsthum als andere Bauernsöhne erreichen. Es gibt in dem Prachiner Kreise Ortschaften, wie deren eine z. B. Nepomuck*) ist, wo die Unterthanen keine Naturalrobot leisten, sondern solche mit Geld reluiren; man will versichern, dass die dasige Inwohnere, ungeachtet der besitzenden viel geringeren Gründen, doch aus Wirkung diesfälligen Umstandes weit besser, als andere zur Robot verhaltene Unter- thanen im Kreise stunden. *) Rozumí se německá ves Nepomuk na Práchensku, sz. od Rožmitála, založená okolo r. 1727 na arcibiskupském panství Rožmitálském usazením asi 20 rodin, přistěhovalých z Bavor. Die unterthänige Besitzere werden als Pachtere angesehen, und wann man dahero über den Bauer missvergnügt ist, wird ihme die Wirthschaft abgenommen und einem andern gegeben. Es wird wohl bei einigen Unterthanen menschlicher als bei andern verfahren; am übelsten aber sind jene Unterthanen daran, wo die Herrschaften abwesend und aller Gewalt denen Wirthschaftsbeamten eingeraumet ist. In Prachiner Kreise ist wenig Commercium, mithin hat der Bauer keine Gelegenheit, ausser des Fruchtgenuss vom Grunde, sich durch Fuhrwerk oder auf andere Art etwas zu verdienen. Zu Pisek, Strakonitz und Wallisbisken [Wällischbirken] sind noch einige Tuch- macher, so auf ihrer Profession arbeiten; die im letzteren Ort haben Verschleiss nach Ober- und Inner-Oesterreich; jene aus den zwei ersteren hingegen ziehen den meisten Verdienst von der Prager Militär-Montirungs-Commission.
Strana 494
494 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Leinweber sind sowohl in Städten und Märkten, als auch in Dörfern in überhäufter Menge, obwohlen es am Flachs fehlet; sie sind es also mehr der Benennung nach, als in der That. Die auf denen Dörfern kaufen sich in die Zünfte oder Innungen der nächsten Städten und Märkten ein, welches ein Geringes kostet. Man zählet aber nach Euer Mt letzthin zu erkennen gegebenen höchsten Willensmeinung nur jene bei der Militärconscription unter die exempten Commercial-Werkmeistere, welche auf gezogenen Stühlen der Leinweber-Profession für beständig obliegen; die übrige werden als an- oder unangesessene unterthänige Familien behandelt, wenn sie auch in Zünfte eingeschrieben wären. Aus Bayern heiraten mehrere in den Prachiner Kreis, als aus diesem nach Bayern, weil allda die Erlaubniss dazu schwerer zu erhalten. Bayern dörfte aber mit der Zeit auch klüger werden und einsehen, dass die Erschwerung dieser Erlaubniss wider die Populations- Principia laufe. Es [ist] dahero ganz gut, dass die böhmische Obrigkeiten denen Unterthanen forthin erlauben können, für ihre Töchter Männer oder für ihre Söhne Weiber aus Bayern zu nehmen; derlei aber nacher Bayern hinaus heiraten zu lassen, haben die Grundobrigkeiten zu gestatten nach denen ergangenen letzteren Patenten ohnedeme die Befugniss nicht mehr. Die Glashütten in dem Gebirge und an denen Gränzen des Prachiner Kreis können wirklich nicht anderst bestehen, als dass so often in einer Gegend das zu einem andern Ge- brauch nicht anwendliche Holz vernutzet worden, eine derlei Glashütte anderweit wohin über- setzet werde. Da das hiebei gebrauchende Volk keine bleibende Stelle hat, ist ihr Umstand freilich der Einleitung der Werbbezirken nicht so geradehin wie bei beständig an einem Orte do- micilirenden Unterthanen angemessen. Allein es wird sich zu diesfälligen Behandlung schon aus jener höchsten Resolution eine schicksame und ganz gut anwendliche Richtmaass erholen lassen, welche Euer Mt wegen des Salz- und Bergbau-Volk, dann der zum Commerce gehö- rigen Werkleuten zu schöpfen erleuchtest geruhet haben. Der Glashandel war in dem Prachiner Kreise vormalen durch den Verschleiss in die Türkei beträchtlich; dermalen aber ist solcher durch den fürseienden Krieg unterbrochen. Der Handel gegen das Bayerische und Passauerische Gebiet bestehet lediglich in Schmalz und gemästeten Hornvieh. In diese beede angränzende Länder pflegen diesseitige Unterthanere auf Arbeit nicht zu gehen, wohl aber kommen jenseitige eher in den Prachiner Kreis herein. Die Ursache ist, dass sich Bayern und Passau hier von Böhmen durch drei und mehr Meilen ent- haltende Gebirge und Waldungen trennet, und die erstere bayerische und passauerische an- rainende Orte gar armselig bestellet seien. Eine Probe dessen, was der Hofkriegsrath vielfältig in Anerinderung zu bringen sich sicher hat getrauen können, dass nicht die Gränzen und landesfürstliche Gesetze zur Emigra- tion und Entvölkerung, sondern der für das gemeine Volk verhandene mehrere oder wenigere Unterhalt, dann die mehrere oder wenigere Belastung dazu Anlass gebe. Die Pferde des unterthänigen Standes werden von darumen von sehr schlechten Ge- wächse angegeben, weil einestheils tüchtige Hengsten fehlen, anderntheils aber die Pferdfüllen aus Noth und wegen der Robot meistens noch vor dem zweijährigen Alter angespannet werden müssen. Doch sollen die Geistlichen und Beamten die schönsten Pferde haben. Im Gebirge sind die Ochsen vom rechten Gebäude und Stärke. Lare Häuser sind hier und da etwelche im Gebirge, jedoch nur insoweit, als solche von den übersetzenden Glashütten herrühren; unbebaute Gründe aber gar keine fürgefun- den worden.
494 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Leinweber sind sowohl in Städten und Märkten, als auch in Dörfern in überhäufter Menge, obwohlen es am Flachs fehlet; sie sind es also mehr der Benennung nach, als in der That. Die auf denen Dörfern kaufen sich in die Zünfte oder Innungen der nächsten Städten und Märkten ein, welches ein Geringes kostet. Man zählet aber nach Euer Mt letzthin zu erkennen gegebenen höchsten Willensmeinung nur jene bei der Militärconscription unter die exempten Commercial-Werkmeistere, welche auf gezogenen Stühlen der Leinweber-Profession für beständig obliegen; die übrige werden als an- oder unangesessene unterthänige Familien behandelt, wenn sie auch in Zünfte eingeschrieben wären. Aus Bayern heiraten mehrere in den Prachiner Kreis, als aus diesem nach Bayern, weil allda die Erlaubniss dazu schwerer zu erhalten. Bayern dörfte aber mit der Zeit auch klüger werden und einsehen, dass die Erschwerung dieser Erlaubniss wider die Populations- Principia laufe. Es [ist] dahero ganz gut, dass die böhmische Obrigkeiten denen Unterthanen forthin erlauben können, für ihre Töchter Männer oder für ihre Söhne Weiber aus Bayern zu nehmen; derlei aber nacher Bayern hinaus heiraten zu lassen, haben die Grundobrigkeiten zu gestatten nach denen ergangenen letzteren Patenten ohnedeme die Befugniss nicht mehr. Die Glashütten in dem Gebirge und an denen Gränzen des Prachiner Kreis können wirklich nicht anderst bestehen, als dass so often in einer Gegend das zu einem andern Ge- brauch nicht anwendliche Holz vernutzet worden, eine derlei Glashütte anderweit wohin über- setzet werde. Da das hiebei gebrauchende Volk keine bleibende Stelle hat, ist ihr Umstand freilich der Einleitung der Werbbezirken nicht so geradehin wie bei beständig an einem Orte do- micilirenden Unterthanen angemessen. Allein es wird sich zu diesfälligen Behandlung schon aus jener höchsten Resolution eine schicksame und ganz gut anwendliche Richtmaass erholen lassen, welche Euer Mt wegen des Salz- und Bergbau-Volk, dann der zum Commerce gehö- rigen Werkleuten zu schöpfen erleuchtest geruhet haben. Der Glashandel war in dem Prachiner Kreise vormalen durch den Verschleiss in die Türkei beträchtlich; dermalen aber ist solcher durch den fürseienden Krieg unterbrochen. Der Handel gegen das Bayerische und Passauerische Gebiet bestehet lediglich in Schmalz und gemästeten Hornvieh. In diese beede angränzende Länder pflegen diesseitige Unterthanere auf Arbeit nicht zu gehen, wohl aber kommen jenseitige eher in den Prachiner Kreis herein. Die Ursache ist, dass sich Bayern und Passau hier von Böhmen durch drei und mehr Meilen ent- haltende Gebirge und Waldungen trennet, und die erstere bayerische und passauerische an- rainende Orte gar armselig bestellet seien. Eine Probe dessen, was der Hofkriegsrath vielfältig in Anerinderung zu bringen sich sicher hat getrauen können, dass nicht die Gränzen und landesfürstliche Gesetze zur Emigra- tion und Entvölkerung, sondern der für das gemeine Volk verhandene mehrere oder wenigere Unterhalt, dann die mehrere oder wenigere Belastung dazu Anlass gebe. Die Pferde des unterthänigen Standes werden von darumen von sehr schlechten Ge- wächse angegeben, weil einestheils tüchtige Hengsten fehlen, anderntheils aber die Pferdfüllen aus Noth und wegen der Robot meistens noch vor dem zweijährigen Alter angespannet werden müssen. Doch sollen die Geistlichen und Beamten die schönsten Pferde haben. Im Gebirge sind die Ochsen vom rechten Gebäude und Stärke. Lare Häuser sind hier und da etwelche im Gebirge, jedoch nur insoweit, als solche von den übersetzenden Glashütten herrühren; unbebaute Gründe aber gar keine fürgefun- den worden.
Strana 495
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 495 In dem b) Pilsner Kreis wird wahrgenommen, das in denen Orten, die im Gebirge und an den Gränzen liegen, das Volk nicht nur mit Kröpfen, sondern fast mit einem Aussatz behaftet sei. Man muthmasset, es rühre letzteres von denen Sauerbrunnen her. Es muss also nicht jeder Sauer- zugleich ein Gesundheits-Brunnen sein. Der Landesbrauch bringet mit sich, dass der letztgeborene Sohn der Erbe des ange- sessenen Vaters wäre, es seie denn, dass der Vater verstürbe, ehe der jüngste Sohn zu hin- länglichen Jahren oder Leibeskräften gekommen, um die Wirthschaft führen zu können. Sol- chenfalls kann mit Bewilligung der Obrigkeit der ältere oder ein sonstiger Sohn in die Be� fugniss des jüngsten eintreten. Es giebt in den Städten des Pilsner Kreis wohl Tuch- und Leinweber, die aus dies- fälligen Fabricatur allein ihren Unterhalt ziehen, und dessentwegen in die Oberpfalz, Sachsen und das Bayreutische damit Verkehr treiben. Allein die meisten arbeiten nur für eigene häus- liche Nothdurft und nähren sich mit dem Ackerbau ; welche letztere also nicht für Commer- cianten, sondern wie andere an- oder unangesessene unterthänige Familien anzusehen sind. Nebst Tuch- und Leinwaare wird auch mit groben Zeugen, Glas, Hopfen, Federn, Wolle, Fischen, Schleif- und Mühlsteinen, Schaf- und Schweinvieh in die angränzenden Länder gehandelt. Die Taglöhner und unangesessene Leute pflegen zur Zeit der Ernte, wohl auch mit Weib und Kindern bis in die Reichslande um Verdienst zu gehen, wo nämlich die Früchten früher als in dem Pilsener Kreis reif werden. Nur auf der Herrschaft Pilsen und Töpel solle das Gewächs von Pferden und Ochsen gut, in dem übrigen Antheil des Pilsner Kreis hingegen mittelmässig und schlecht sein. Es heisst, der Unterthan könne bei dem Umstande, wo er das Zugvieh fast noch mehr für seine Herrschaft als für sich zu widmen hat, das junge Vieh unmöglich bis zum gebrauchtüchtigen Alter im Futter erhalten und muss es also zu fruhe anspannen. Wo der Unterthan mit Frohndiensten zu stark beleget, solle er nicht nur seiner eigenen Bearbeitung nicht obliegen können, sondern öfters in die Nothwendigkeit sich gesetzet sehen, zu Bestreitung der obrigkeitlichen Gaben und Frohudiensten ein Stück Zugvieh zu verkaufen, oder ein besseres gegen ein schlechteres zu vertauschen, um eine kleine Aufgabe zu Tilgung der gegen ihn bestehenden Zumuthung zu überkommen. Nur die Herrschaft Töpel solle tüchtige Hengsten, die übrige aber wenig oder gar keine haben. Bayern und Pfälzer führen also ihre Hengsten zu Belegung diesortiger Mutterpferden durch den Kreis. Diese Hengsten sind schwer und ungeschickt, weitohrig, haben dicke kurze Hälse, grosse Ganaschen und mei- stens platte Hufe, wornach also im allgemeinen die Pferde-Zügel nicht so ausfallet, wie es doch nach Beschaffenheit des Erdstriches und Wieswachses sein könnte. Was aber dennoch an schönen Füllen in dem Kreise noch erzeuget wird, kaufen die Ausländer auf den Jahr- märkten und führen sie ausser Landes: eine Revenue, so für das Landvolk damalen ange- messen und erspriesslich sein wird, wenn die Pferdezucht einmal zur Vollkommenheit in sol- chen Grad gebracht ist, dass die für die Monarchie in so grosser Anzahl erforderliche Pferde nicht selbsten grössten Theils ausser Landes gekauft werden müssen. Lare Häuser sind in dem Pilsner Kreise wenig angetroffen worden, als wo etwa die Grundobrigkeit den Unterthan aus seinem Gefallen herausgenommen und ihn anderwärts wo- hin versetzt hat. Unbesäete Gründe waren aber an mehren Orten zu sehen; die Ursache davon solle in deme bestehen, dass bei der fürgewesten Getreidtheuerung der Unterthan grössten-
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 495 In dem b) Pilsner Kreis wird wahrgenommen, das in denen Orten, die im Gebirge und an den Gränzen liegen, das Volk nicht nur mit Kröpfen, sondern fast mit einem Aussatz behaftet sei. Man muthmasset, es rühre letzteres von denen Sauerbrunnen her. Es muss also nicht jeder Sauer- zugleich ein Gesundheits-Brunnen sein. Der Landesbrauch bringet mit sich, dass der letztgeborene Sohn der Erbe des ange- sessenen Vaters wäre, es seie denn, dass der Vater verstürbe, ehe der jüngste Sohn zu hin- länglichen Jahren oder Leibeskräften gekommen, um die Wirthschaft führen zu können. Sol- chenfalls kann mit Bewilligung der Obrigkeit der ältere oder ein sonstiger Sohn in die Be� fugniss des jüngsten eintreten. Es giebt in den Städten des Pilsner Kreis wohl Tuch- und Leinweber, die aus dies- fälligen Fabricatur allein ihren Unterhalt ziehen, und dessentwegen in die Oberpfalz, Sachsen und das Bayreutische damit Verkehr treiben. Allein die meisten arbeiten nur für eigene häus- liche Nothdurft und nähren sich mit dem Ackerbau ; welche letztere also nicht für Commer- cianten, sondern wie andere an- oder unangesessene unterthänige Familien anzusehen sind. Nebst Tuch- und Leinwaare wird auch mit groben Zeugen, Glas, Hopfen, Federn, Wolle, Fischen, Schleif- und Mühlsteinen, Schaf- und Schweinvieh in die angränzenden Länder gehandelt. Die Taglöhner und unangesessene Leute pflegen zur Zeit der Ernte, wohl auch mit Weib und Kindern bis in die Reichslande um Verdienst zu gehen, wo nämlich die Früchten früher als in dem Pilsener Kreis reif werden. Nur auf der Herrschaft Pilsen und Töpel solle das Gewächs von Pferden und Ochsen gut, in dem übrigen Antheil des Pilsner Kreis hingegen mittelmässig und schlecht sein. Es heisst, der Unterthan könne bei dem Umstande, wo er das Zugvieh fast noch mehr für seine Herrschaft als für sich zu widmen hat, das junge Vieh unmöglich bis zum gebrauchtüchtigen Alter im Futter erhalten und muss es also zu fruhe anspannen. Wo der Unterthan mit Frohndiensten zu stark beleget, solle er nicht nur seiner eigenen Bearbeitung nicht obliegen können, sondern öfters in die Nothwendigkeit sich gesetzet sehen, zu Bestreitung der obrigkeitlichen Gaben und Frohudiensten ein Stück Zugvieh zu verkaufen, oder ein besseres gegen ein schlechteres zu vertauschen, um eine kleine Aufgabe zu Tilgung der gegen ihn bestehenden Zumuthung zu überkommen. Nur die Herrschaft Töpel solle tüchtige Hengsten, die übrige aber wenig oder gar keine haben. Bayern und Pfälzer führen also ihre Hengsten zu Belegung diesortiger Mutterpferden durch den Kreis. Diese Hengsten sind schwer und ungeschickt, weitohrig, haben dicke kurze Hälse, grosse Ganaschen und mei- stens platte Hufe, wornach also im allgemeinen die Pferde-Zügel nicht so ausfallet, wie es doch nach Beschaffenheit des Erdstriches und Wieswachses sein könnte. Was aber dennoch an schönen Füllen in dem Kreise noch erzeuget wird, kaufen die Ausländer auf den Jahr- märkten und führen sie ausser Landes: eine Revenue, so für das Landvolk damalen ange- messen und erspriesslich sein wird, wenn die Pferdezucht einmal zur Vollkommenheit in sol- chen Grad gebracht ist, dass die für die Monarchie in so grosser Anzahl erforderliche Pferde nicht selbsten grössten Theils ausser Landes gekauft werden müssen. Lare Häuser sind in dem Pilsner Kreise wenig angetroffen worden, als wo etwa die Grundobrigkeit den Unterthan aus seinem Gefallen herausgenommen und ihn anderwärts wo- hin versetzt hat. Unbesäete Gründe waren aber an mehren Orten zu sehen; die Ursache davon solle in deme bestehen, dass bei der fürgewesten Getreidtheuerung der Unterthan grössten-
Strana 496
496 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: theils, und auch einige Herrschaften an Getreidsaamen Mangel und Abgang gehabt. Doch sollen viele zur Wintersaat angemessene und zubereitete Felder mit Sommer-, Brod- und Hülsenfrüchten besäet worden sein. Es solle in dem Pilsner Kreis Gründe geben, die sich wegen deme nicht besäen liessen, weil sie zu sumpfig oder steinig, mithin gänzlichen unfrucht- bar sind. Es verdiente allda wohl eine gründliche Einsicht, Ueberlegung und Probe, ob es nicht möglich wäre, derlei Landesstrecken zu verbessern und hieraus für den Unterhalt der Menschen und des zu seinem Behuf dienlichen Viehes einen Fruchtgenuss zu erwirken. Bei dem Städtlein Haid sollen einige Tausend Strich oder Juchert Felder schon seit etlichen Jahren unbebaut erliegen, welches nicht bloss dem Getreidmangel, sondern auch dem Abgang an Menschen zugeschrieben wird. Es heisst, das Städtlein müsse diese Gründe gleich- wohlen, obschon selbes nicht die mindeste Nutzniessung davon bezöge, als wenn sie wirklich besäet worden wären, versteuern. Wann Mittel erfunden wurden, wie es nicht so schwer zu sein scheinet, dieses Städtlein mehr zu bevölkern und demselben Saamen zum ersten Anbau vorzustrecken, dörfte davon gedeihliche Wirkung zu erwarten stehen. In c) dem Klattauer Kreise haben die Auszüge aus denen Kirchenbüchern nicht bei dem Beschreibungsgeschäft zum besonderen Behuf gedienet, sondern es sind auch dadurch die herrschaftliche Mannschaftsbücher rectificirt worden, in welche viele doch in der Wirklichkeit verhandene Leute nicht eingetragen waren. Der Landmann ist durchgängig zur Unsauberkeit geneigt. Die Alten haben ihre Li- gerstatt auf zerfetzten Strohe, und die Kinder liegen nacket und bloss auf und hinter dem Ofen. Das Ungeziefer und der Gestank in ihren Stuben und Kleidern verursachet, dass ihnen die ohnehin sehr geringe Nahrung nicht gedeihen kann. Wenn sich Krankheiten, zumalen Winterszeit, unter ihnen ereignen, so stecket gleich eines das andere an, wie auf der Planitzer Herrschaft zu Neodiff,1) Kramolin, Augest, Plisanow,2) Neoraz 3) und Wogowitz, 4) dann auf dem Bistritzer Dominio zu Holetitz, auf dem Kanitzer zu Hradischt die hitzige Krankheiten und Potätschen [tužkou připsáno: Pocken] diesen Winter gar heftig um sich gerissen haben. Das arme Volk hat alsdann ausser der geistlichen keine weltliche Hilfe, weil sich auf derlei Orten weder herrschaftliche, weder Kreischirurgen, obwohlen diese dafür bezahlet sind, sehen lassen. Es hat auch weder selbe, noch die herrschaftliche Beamte befremdet, dass, wie diesen letzten Winter beschehen, in Augest aus ungefähr 30 Häusern 28 Personen an der nämlichen 1) Nehodivo. 2) Bližanov. 3) Neuraz. 4) Vojovice. Krankheit verstorben. Die Gesundheit und das Wachsthum der Kinder leidet darumen ungemein, weil sie schon bei zarter Jugend robotenboten-gehen, und aus jenen Gegenden, wohin man mit Fuhren nicht beikommen kann, das Holz auf dem Rücken für die Herrschaft heraustragen müssen. Besonders führen die Unterthanen des dem Grafen Palm zugehörigen Gutes Pistritz über die strengen Frohndienste heftige Klagen; sie müssen zu Winterszeiten alle Wochen 3 Tage mit dem Vieh frohnen, und über dieses auch noch ein oder 2 Personen zur Handrobot geben. An die Schulen wird wenig gedacht, sich auch nicht beeifert, angemessene Schulmeistere zu bestellen. Die ganz kleine Kinder werden durch die Unachtsamkeit der Eltern vielfältig verwahrloset und bekommen dadurch Leibesgebrechen. Die Eltern scheinen gleichsam vergnügt zu sein, wenn sie dem Militari ein Krippel oder zerstümleten Buben vorweisen können. Sie sind weit empfind- licher, wenn ihr Vieh beschädigt wird. Es giebt auch mit Kröpfen und Saathälsen behaftetes Volk. Es ist in diesem Kreise die Gewohnheit, dass der letzte Sohn der Erbe des Grundes sei. Der älteste ist dahero in gewisser Maass der Knechte vom Haus. Es würde der Billigkeit
496 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: theils, und auch einige Herrschaften an Getreidsaamen Mangel und Abgang gehabt. Doch sollen viele zur Wintersaat angemessene und zubereitete Felder mit Sommer-, Brod- und Hülsenfrüchten besäet worden sein. Es solle in dem Pilsner Kreis Gründe geben, die sich wegen deme nicht besäen liessen, weil sie zu sumpfig oder steinig, mithin gänzlichen unfrucht- bar sind. Es verdiente allda wohl eine gründliche Einsicht, Ueberlegung und Probe, ob es nicht möglich wäre, derlei Landesstrecken zu verbessern und hieraus für den Unterhalt der Menschen und des zu seinem Behuf dienlichen Viehes einen Fruchtgenuss zu erwirken. Bei dem Städtlein Haid sollen einige Tausend Strich oder Juchert Felder schon seit etlichen Jahren unbebaut erliegen, welches nicht bloss dem Getreidmangel, sondern auch dem Abgang an Menschen zugeschrieben wird. Es heisst, das Städtlein müsse diese Gründe gleich- wohlen, obschon selbes nicht die mindeste Nutzniessung davon bezöge, als wenn sie wirklich besäet worden wären, versteuern. Wann Mittel erfunden wurden, wie es nicht so schwer zu sein scheinet, dieses Städtlein mehr zu bevölkern und demselben Saamen zum ersten Anbau vorzustrecken, dörfte davon gedeihliche Wirkung zu erwarten stehen. In c) dem Klattauer Kreise haben die Auszüge aus denen Kirchenbüchern nicht bei dem Beschreibungsgeschäft zum besonderen Behuf gedienet, sondern es sind auch dadurch die herrschaftliche Mannschaftsbücher rectificirt worden, in welche viele doch in der Wirklichkeit verhandene Leute nicht eingetragen waren. Der Landmann ist durchgängig zur Unsauberkeit geneigt. Die Alten haben ihre Li- gerstatt auf zerfetzten Strohe, und die Kinder liegen nacket und bloss auf und hinter dem Ofen. Das Ungeziefer und der Gestank in ihren Stuben und Kleidern verursachet, dass ihnen die ohnehin sehr geringe Nahrung nicht gedeihen kann. Wenn sich Krankheiten, zumalen Winterszeit, unter ihnen ereignen, so stecket gleich eines das andere an, wie auf der Planitzer Herrschaft zu Neodiff,1) Kramolin, Augest, Plisanow,2) Neoraz 3) und Wogowitz, 4) dann auf dem Bistritzer Dominio zu Holetitz, auf dem Kanitzer zu Hradischt die hitzige Krankheiten und Potätschen [tužkou připsáno: Pocken] diesen Winter gar heftig um sich gerissen haben. Das arme Volk hat alsdann ausser der geistlichen keine weltliche Hilfe, weil sich auf derlei Orten weder herrschaftliche, weder Kreischirurgen, obwohlen diese dafür bezahlet sind, sehen lassen. Es hat auch weder selbe, noch die herrschaftliche Beamte befremdet, dass, wie diesen letzten Winter beschehen, in Augest aus ungefähr 30 Häusern 28 Personen an der nämlichen 1) Nehodivo. 2) Bližanov. 3) Neuraz. 4) Vojovice. Krankheit verstorben. Die Gesundheit und das Wachsthum der Kinder leidet darumen ungemein, weil sie schon bei zarter Jugend robotenboten-gehen, und aus jenen Gegenden, wohin man mit Fuhren nicht beikommen kann, das Holz auf dem Rücken für die Herrschaft heraustragen müssen. Besonders führen die Unterthanen des dem Grafen Palm zugehörigen Gutes Pistritz über die strengen Frohndienste heftige Klagen; sie müssen zu Winterszeiten alle Wochen 3 Tage mit dem Vieh frohnen, und über dieses auch noch ein oder 2 Personen zur Handrobot geben. An die Schulen wird wenig gedacht, sich auch nicht beeifert, angemessene Schulmeistere zu bestellen. Die ganz kleine Kinder werden durch die Unachtsamkeit der Eltern vielfältig verwahrloset und bekommen dadurch Leibesgebrechen. Die Eltern scheinen gleichsam vergnügt zu sein, wenn sie dem Militari ein Krippel oder zerstümleten Buben vorweisen können. Sie sind weit empfind- licher, wenn ihr Vieh beschädigt wird. Es giebt auch mit Kröpfen und Saathälsen behaftetes Volk. Es ist in diesem Kreise die Gewohnheit, dass der letzte Sohn der Erbe des Grundes sei. Der älteste ist dahero in gewisser Maass der Knechte vom Haus. Es würde der Billigkeit
Strana 497
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 497 viel angemessener sein und viele gute Wirkung nach sich lassen, wenn die Eltern die Befug- niss hätten, aus ihren Kindern, weme sie wollen, zum Grunde zu bestimmen. An der Bayerischen Gränze des Klattauer Kreisantheils pflegen zwar wechselseitige Heiraten fürzugehen, doch beschiehet dieses mehr herein, als ausser Landes, weil in Bayern die Ansässigmachung durch Heirat den Ausländern schwer gemacht wird, es wäre dann ein Fremder im Stande, den erheirateten Grund mit baarem Geld vergüten zu können. Dieses letztere kann keinem Unterthan diesseitig verstattet werden, und ist also für Böhmen ganz gut, wenn Bayern bei seinen dermaligen Principiis verbleibet. Die Tuch- und Leinwebere arbeiten nur damalen in ihrer Profession, wenn sie keinen andern Verdienst haben. Die schon bestehende ah. Resolution, dass nur jene Leinwebere unter dio exempten zu zählen seien, welche auf gezohenen Stühlen meister- und kunstmässig ar- beiten, ist um so angemessener, als sonsten jeder Weber, so viel Söhne er hat, gleich so viel Weberstühle verfertigen lassen würde, wenn auch das ganze Jahr kein Stück Leinwand da- durch erzeuget würde. Das unterthänige Bauernvolk wäre an und für sich zum Fleiss aufgelegt und nicht träge, wenn selbes nur versichert wäre, von ihrer Arbeit und Schweisse infolge der Zeiten für sich und ihre Kinder die Früchte zu geniessen. Allein meister Orten und besonders wo Pachtere sind, wird sehr oft mit denen Unterthanen gewechselt: der ordentliche und arbeitsame Hausvater wird von dem gut bearbeiteten Grunde weggethan, und auf einen vernachlässigten und verdorbenen gesetzt, wodurch natürlich Lust und Liebe zur Arbeit aufhören muss. Es ist von der böhmisch-österreichischen Hofkanzlei allbereits anerkannt worden, dass die sogenannte Freistifter in Innerösterreich wider alle Wirthschaftssätze laufeten, und durch ein von Euer Mt erflossenes Gesetz unter einer Strafen von 100 Ducaten für jeden Fall ein- gestellet worden seien. Es ist nicht zu zweifeln, dass, da dieser Umsetzungsgebrauch des Un- terthanes von einem Grund zum andern das nämliche, wo nicht ein grösseres Uebel als ein Freistift-Grund an sich hat, dieselbe dessentwegen von gleichem Dafürhalten, mithin allerdings darob zu sein [?] werde, Euer Mt, wie diesfalls mit Billigkeit abzuhelfen, einen angemessenen Vorschlag zu thun. Es sollen zwar allbereits Landesfürstliche Verordnungen bestehen, dass man denen Unterthanen zulassen solle, die Gründe käuflich an sich zu bringen. Allein wie sind sie dieses im Stande, wenn keine Richtmaass hierzu festgesetzet wird ? Und es heisst, dass unter die Unterthanen verbreitet worden, dass sobald sie Eigenthümere der Gründen sein würden, sie sich weder bei Misswachs, weder bei Feuer und Gewitter und Wasserschäden oder andern Unglücksfällen einer Aushilfe oder Vorschuss zu vertrösten hätten. Zu bedauern wäre es, wenn durch das lebendige Beispiel die Erkenntniss dieser zwei Grundsätzen nicht untrüg- lich einleuchten sollte: das nämlich einestheils jeder Grund, mit dem der Unterthan schalten darf, fleissiger als ein vermietheter bebauet und für die Folge der Zeiten besser unterhalten werde, und dass anderntheils in der Güte des Grunds die Aufrechterhaltung des Unterthans, in dieser aber der Reichthum der Obrigkeit gegründet sei. Der Handel mit denen benachbarten Ländern bestehet meistens in Getreide, Wolle, Hopfen, Fisch, Federn und Schweinvieh. Der Fruchthandel wird nur meistens von Reichen ge- trieben, die dem Armen das Getreid gar zeitlich und wenn es noch auf dem Felde steht, ab- kaufen und es auch bei bestehenden Verbot heimlich ausführen. An theils Orten wird um die Hälfte der Ernte der Saamen 'gegeben, welches kein verhältnissmässiger Zins für den Vor- schuss ist. Zur Zeit der Ernte gehen die Häusler und Inwohnere auf 4 und 5 Wochen in Archiv Český XXIX. 63
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 497 viel angemessener sein und viele gute Wirkung nach sich lassen, wenn die Eltern die Befug- niss hätten, aus ihren Kindern, weme sie wollen, zum Grunde zu bestimmen. An der Bayerischen Gränze des Klattauer Kreisantheils pflegen zwar wechselseitige Heiraten fürzugehen, doch beschiehet dieses mehr herein, als ausser Landes, weil in Bayern die Ansässigmachung durch Heirat den Ausländern schwer gemacht wird, es wäre dann ein Fremder im Stande, den erheirateten Grund mit baarem Geld vergüten zu können. Dieses letztere kann keinem Unterthan diesseitig verstattet werden, und ist also für Böhmen ganz gut, wenn Bayern bei seinen dermaligen Principiis verbleibet. Die Tuch- und Leinwebere arbeiten nur damalen in ihrer Profession, wenn sie keinen andern Verdienst haben. Die schon bestehende ah. Resolution, dass nur jene Leinwebere unter dio exempten zu zählen seien, welche auf gezohenen Stühlen meister- und kunstmässig ar- beiten, ist um so angemessener, als sonsten jeder Weber, so viel Söhne er hat, gleich so viel Weberstühle verfertigen lassen würde, wenn auch das ganze Jahr kein Stück Leinwand da- durch erzeuget würde. Das unterthänige Bauernvolk wäre an und für sich zum Fleiss aufgelegt und nicht träge, wenn selbes nur versichert wäre, von ihrer Arbeit und Schweisse infolge der Zeiten für sich und ihre Kinder die Früchte zu geniessen. Allein meister Orten und besonders wo Pachtere sind, wird sehr oft mit denen Unterthanen gewechselt: der ordentliche und arbeitsame Hausvater wird von dem gut bearbeiteten Grunde weggethan, und auf einen vernachlässigten und verdorbenen gesetzt, wodurch natürlich Lust und Liebe zur Arbeit aufhören muss. Es ist von der böhmisch-österreichischen Hofkanzlei allbereits anerkannt worden, dass die sogenannte Freistifter in Innerösterreich wider alle Wirthschaftssätze laufeten, und durch ein von Euer Mt erflossenes Gesetz unter einer Strafen von 100 Ducaten für jeden Fall ein- gestellet worden seien. Es ist nicht zu zweifeln, dass, da dieser Umsetzungsgebrauch des Un- terthanes von einem Grund zum andern das nämliche, wo nicht ein grösseres Uebel als ein Freistift-Grund an sich hat, dieselbe dessentwegen von gleichem Dafürhalten, mithin allerdings darob zu sein [?] werde, Euer Mt, wie diesfalls mit Billigkeit abzuhelfen, einen angemessenen Vorschlag zu thun. Es sollen zwar allbereits Landesfürstliche Verordnungen bestehen, dass man denen Unterthanen zulassen solle, die Gründe käuflich an sich zu bringen. Allein wie sind sie dieses im Stande, wenn keine Richtmaass hierzu festgesetzet wird ? Und es heisst, dass unter die Unterthanen verbreitet worden, dass sobald sie Eigenthümere der Gründen sein würden, sie sich weder bei Misswachs, weder bei Feuer und Gewitter und Wasserschäden oder andern Unglücksfällen einer Aushilfe oder Vorschuss zu vertrösten hätten. Zu bedauern wäre es, wenn durch das lebendige Beispiel die Erkenntniss dieser zwei Grundsätzen nicht untrüg- lich einleuchten sollte: das nämlich einestheils jeder Grund, mit dem der Unterthan schalten darf, fleissiger als ein vermietheter bebauet und für die Folge der Zeiten besser unterhalten werde, und dass anderntheils in der Güte des Grunds die Aufrechterhaltung des Unterthans, in dieser aber der Reichthum der Obrigkeit gegründet sei. Der Handel mit denen benachbarten Ländern bestehet meistens in Getreide, Wolle, Hopfen, Fisch, Federn und Schweinvieh. Der Fruchthandel wird nur meistens von Reichen ge- trieben, die dem Armen das Getreid gar zeitlich und wenn es noch auf dem Felde steht, ab- kaufen und es auch bei bestehenden Verbot heimlich ausführen. An theils Orten wird um die Hälfte der Ernte der Saamen 'gegeben, welches kein verhältnissmässiger Zins für den Vor- schuss ist. Zur Zeit der Ernte gehen die Häusler und Inwohnere auf 4 und 5 Wochen in Archiv Český XXIX. 63
Strana 498
498 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: das Reich, lassen ihre Kinder bei den Befreinten, und sind bishero meistens wieder zurück- gekommen. Das Gewächs der Pferden ist meistentheils gering, weil es an tüchtigen Hengsten fehlt. Bekommt aber ein Unterthan ein gutes Füllen, so wird selbes gleich ausser Landes ver- kauft, wo nicht im Gebrauche ist, dass es das Dominium abnehme, welches dem Bauer dafür 10 bis 16 fl. gibt. An vielen Orten halten die Unterthanen von darumen lieber Ochsen, weil die Herrschaft nach Belieben die hübsche Pferde zusammen nimmt, anspannet und überall damit herumfährt, wo also der Bauer nicht weiters davon Herr ist, als dass er das Pferd füttern und putzen darf. Geschieht es, dass einem Unterthan in dergleichen herrschaftlichen Fuhren ein Stück liegen bleibt, so bekommt er zuweilen ein lahmtes oder blindes Pferd zur besonderen Gnade dafür. Es ist bemerket worden, dass einige Herrschaften die Pferde cour- tiren oder stutzen lassen; man gibt vor, es sei solches der höchsten Absicht gemäss; allein derlei können alsdann zum Cavalleriedienst wenigst nach dermaliger Einführung nicht ver- wendet werden. Ueber den Klattauer Kreisesantheil kommen noch weiters nachstehende Betrach- tungen vor: In der Robot sei eine sehr ungleiche Eintheilung. Wenn der Unterthan in der An- sässigkeit und der landesfürstlichen Steuer auch kaum einen halben Bauern ausmachet, so wird er mit der Robot dennoch wie ein ganzer behandelt. Es sollen mancherlei Ruralgründe eingezogen, und aus 3 und 4 Bauernhöfen Maierhöfe zusammengesetzt worden sein: ein wider die Population und die Glückseligkeit des Vater landes zweimal streitendes Benehmen: einmal werden dadurch die Unterthanen weniger, und das zweitemal werden die wenigern Unterthanen ärmer, weil sie auch für diese neue Gattung von Maierhöfen frohnen und roboten müssen. Auf der Herrschaft Hradischt sollen viele Bauern schon dergestalten herunter gesetzt sein, dass sie weder Pferde noch Ochsen mehr halten können; die übrige, so noch mit Vieh ver- sehen, sind dem nämlichen Schicksal ganz nahe, weil sie nebst der eigenen auch für diese vom Zugvieh entblösste die Robot leisten müssen. Die Dominien äussern sich zwar, mit einer vermög Patenten anberaumten dreitägigen Robot in der Woche sich begnügen zu wollen, jedoch müessten die Unterthanen solchenfalls zehn Stunden des Tages arbeiten. Dieses ist mit dem besten Vieh und bei einem gut be- zahlten Taglöhner auf die Dauer nicht möglich. Mit den Naturalrobot-Fuhren bis Prag und Wien werden die Unterthanen auch sehr mitgenommen, weil sie solche noch dazu öfters bei der übelsten Jahreswitterung thun müssen. Eine nicht kleine Bedrückung der Unterthanen machen weiters die in Schwung ge- hende Geldstrafen aus, die nach Willkür auferlegt werden, und zuweilen wegen einem kleinen Verbrechen den Bauer in die Nothwendigkeit versetzen, auch das letzte Stück Vieh zu verkaufen. In Monat April seiend in der Stadt Klattau 16 Bauern theils von Stregczkowitz, theils von Ptenin wegen Salzpascherei in Verhaft eingebracht worden; ihr Verbrechen solle eben nicht von besonderer Wichtigkeit gewesen, und nur in deme bestanden sein, dass sie die grosse Armut und die Absicht ihr weniges Vieh dadurch noch zu erhalten, dazu verleitet habe. Sie sind über ausgestandenen schwern Arrest in eine Geldbusse von 174 fl. 47 kr., und zwar zum Erlag auf der Stelle verurtheilet worden. Ueber dieses mussten sich alle 16 Mann
498 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: das Reich, lassen ihre Kinder bei den Befreinten, und sind bishero meistens wieder zurück- gekommen. Das Gewächs der Pferden ist meistentheils gering, weil es an tüchtigen Hengsten fehlt. Bekommt aber ein Unterthan ein gutes Füllen, so wird selbes gleich ausser Landes ver- kauft, wo nicht im Gebrauche ist, dass es das Dominium abnehme, welches dem Bauer dafür 10 bis 16 fl. gibt. An vielen Orten halten die Unterthanen von darumen lieber Ochsen, weil die Herrschaft nach Belieben die hübsche Pferde zusammen nimmt, anspannet und überall damit herumfährt, wo also der Bauer nicht weiters davon Herr ist, als dass er das Pferd füttern und putzen darf. Geschieht es, dass einem Unterthan in dergleichen herrschaftlichen Fuhren ein Stück liegen bleibt, so bekommt er zuweilen ein lahmtes oder blindes Pferd zur besonderen Gnade dafür. Es ist bemerket worden, dass einige Herrschaften die Pferde cour- tiren oder stutzen lassen; man gibt vor, es sei solches der höchsten Absicht gemäss; allein derlei können alsdann zum Cavalleriedienst wenigst nach dermaliger Einführung nicht ver- wendet werden. Ueber den Klattauer Kreisesantheil kommen noch weiters nachstehende Betrach- tungen vor: In der Robot sei eine sehr ungleiche Eintheilung. Wenn der Unterthan in der An- sässigkeit und der landesfürstlichen Steuer auch kaum einen halben Bauern ausmachet, so wird er mit der Robot dennoch wie ein ganzer behandelt. Es sollen mancherlei Ruralgründe eingezogen, und aus 3 und 4 Bauernhöfen Maierhöfe zusammengesetzt worden sein: ein wider die Population und die Glückseligkeit des Vater landes zweimal streitendes Benehmen: einmal werden dadurch die Unterthanen weniger, und das zweitemal werden die wenigern Unterthanen ärmer, weil sie auch für diese neue Gattung von Maierhöfen frohnen und roboten müssen. Auf der Herrschaft Hradischt sollen viele Bauern schon dergestalten herunter gesetzt sein, dass sie weder Pferde noch Ochsen mehr halten können; die übrige, so noch mit Vieh ver- sehen, sind dem nämlichen Schicksal ganz nahe, weil sie nebst der eigenen auch für diese vom Zugvieh entblösste die Robot leisten müssen. Die Dominien äussern sich zwar, mit einer vermög Patenten anberaumten dreitägigen Robot in der Woche sich begnügen zu wollen, jedoch müessten die Unterthanen solchenfalls zehn Stunden des Tages arbeiten. Dieses ist mit dem besten Vieh und bei einem gut be- zahlten Taglöhner auf die Dauer nicht möglich. Mit den Naturalrobot-Fuhren bis Prag und Wien werden die Unterthanen auch sehr mitgenommen, weil sie solche noch dazu öfters bei der übelsten Jahreswitterung thun müssen. Eine nicht kleine Bedrückung der Unterthanen machen weiters die in Schwung ge- hende Geldstrafen aus, die nach Willkür auferlegt werden, und zuweilen wegen einem kleinen Verbrechen den Bauer in die Nothwendigkeit versetzen, auch das letzte Stück Vieh zu verkaufen. In Monat April seiend in der Stadt Klattau 16 Bauern theils von Stregczkowitz, theils von Ptenin wegen Salzpascherei in Verhaft eingebracht worden; ihr Verbrechen solle eben nicht von besonderer Wichtigkeit gewesen, und nur in deme bestanden sein, dass sie die grosse Armut und die Absicht ihr weniges Vieh dadurch noch zu erhalten, dazu verleitet habe. Sie sind über ausgestandenen schwern Arrest in eine Geldbusse von 174 fl. 47 kr., und zwar zum Erlag auf der Stelle verurtheilet worden. Ueber dieses mussten sich alle 16 Mann
Strana 499
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 499 auf Befehl des Oberamtmanns und Kreischirurgi visitiren lassen, und jeder für die Visitation 20 kr. zahlen, obwohlen an ihnen, da sie von 50 und 60jährigen Alter, ohnedeme die Un- tüchtigkeit zum Militärstand schon von aussen zu erkennen war. Dem Klattauer Stadtrichter mussten sie 2 fl. 20 kr. Arrestgeld zahlen. Der Beamte von Ptenin bate, dass der Erlag der Geldstrafe bis zur Ernte ausgesetzet werden möchte ; er bot sich an, bis dahin dafür zu haften: es half nichts, es musste das letzte Zugvieh verkaufet werden. Diese sind vielerlei Strafen für ein Verbrechen, und das Vaterland ist dadurch selbsten gestrafet, weil diese Bauern nun ausser Stande gesetzet sind, das Erdreich zu bearbeiten. Wenn von dem Bauernvolk die landesfürstlichen Befehle nicht beobachtet werden, ist es weniger ihrem Verschulden, als vielmehr der Art der Verlautbarung zuzumessen; die Pa- tenten werden bloss denen Richtern am Sonnabend auf der Amtskanzlei publicirt. Unmöglich ist, dass diese alles in behöriger Ordnung in der [sic] Gedächtniss behalten. Wenn also auch nicht thunlich sein sollte, die Patenten in allen Orten anzuschlagen, so könnten doch die Seelsorgere solche auf denen Kanzeln an Sonn- und Feiertägen oder nach der Predigt oder nach dem sonstigen abhaltenden Gottesdienst verkünden und dem Volk begreiflich machen. Die Policeiordnung in dem Klattauer Kreisesantheil solle sehr gebrechlich sein. Die Juden schlachten und verkaufen was und wie sie wollen. Das österreichische Fruchtmaass, Gewicht und Elle ist noch nicht allenthalben eingeführet. Man bedienet sich dessentwegen des Vorwand, dass sich die Unterthanen darein nicht zu schicken wussten. Das Maass zum Getränke ist hingegen schon berichtiget.*) Zur Zeit, als die Gerste auf 1 fl. 30 kr. im Preise gefallen war, ist das Bier nicht wohlfeiler worden; sobald aber das Missjahr entfiele, ist selbes *) Pinta česká = 1 máz 1%/ žejdl. rak.; tedy pinta byla větší než máz. gleich gestiegen. Auf dem Kautter Dominio, besonders bei dem Markt Klentsch, Dorf Heinrichsberg, Althütten und dortiger Gegend werden grosse Klagen über den durch das häufig hegende Ge- wild verursachenden Schaden geführt, so dass für jedes Feld gleich bei Aufgehung der Früch- ten ein eigener Wächter, und dieser bis zur Ernte gehalten werden muss. Auf dem Pistrizer Dominio bei dem Gut Opalka schreien die Unterthanen über man- cherlei Bedruckungen. Ein Bauer, so an landesfürstlichen Contributionali monatlich nicht mehr als 2 fl. zu entrichten, auch nicht mehr als 18 oder 20 str. Aussaat hat, muss durch den gan- zen Winter täglich einen halben Tag mit Zugvieh frohnen. Im Frühjahre hingegen zur Saatzeit muss er sich mit dem Zugvieh den ganzen Tag auf den herrschaftlichen Feldern einfinden, über dieses einen Dienstboten zu Fuss dahin schicken; dann beim Heu- und Grumetmachen und durch die ganze Ernte zwei Personen zu Fuss nebst dem Zugvieh durch die ganze Woche stellen. Auf eben diesem Dominio sind zu Slawikau und Braschelitz (?) etliche unsteuerbare Häusel, wofür die Inwohnere laut Kaufbrief der Obrigkeit 50, 60 fl. gezahlet haben; es fället ihnen nun schwer, dass sie über dieses gleichwohlen jährlich noch 2 bis 4 fl. unter dem Namen eines Zins abstatten müssen. Auf der Herrschaft Elsch *) in dem Dorf Liebeswafr] beklaget sich die Gemeinde, dass sie der Obrigkeit allmonatlich 3 fl. 30 kr. ohne zu wissen, warum, zu bezahlen verhalten werden. *) Oleš, Elsch na panství Borském. Gabelsdorf [?] beschweret sich, dass ihme von Seite der Herrschaft die Gemeinwiesen abgenommen worden. 63*
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 499 auf Befehl des Oberamtmanns und Kreischirurgi visitiren lassen, und jeder für die Visitation 20 kr. zahlen, obwohlen an ihnen, da sie von 50 und 60jährigen Alter, ohnedeme die Un- tüchtigkeit zum Militärstand schon von aussen zu erkennen war. Dem Klattauer Stadtrichter mussten sie 2 fl. 20 kr. Arrestgeld zahlen. Der Beamte von Ptenin bate, dass der Erlag der Geldstrafe bis zur Ernte ausgesetzet werden möchte ; er bot sich an, bis dahin dafür zu haften: es half nichts, es musste das letzte Zugvieh verkaufet werden. Diese sind vielerlei Strafen für ein Verbrechen, und das Vaterland ist dadurch selbsten gestrafet, weil diese Bauern nun ausser Stande gesetzet sind, das Erdreich zu bearbeiten. Wenn von dem Bauernvolk die landesfürstlichen Befehle nicht beobachtet werden, ist es weniger ihrem Verschulden, als vielmehr der Art der Verlautbarung zuzumessen; die Pa- tenten werden bloss denen Richtern am Sonnabend auf der Amtskanzlei publicirt. Unmöglich ist, dass diese alles in behöriger Ordnung in der [sic] Gedächtniss behalten. Wenn also auch nicht thunlich sein sollte, die Patenten in allen Orten anzuschlagen, so könnten doch die Seelsorgere solche auf denen Kanzeln an Sonn- und Feiertägen oder nach der Predigt oder nach dem sonstigen abhaltenden Gottesdienst verkünden und dem Volk begreiflich machen. Die Policeiordnung in dem Klattauer Kreisesantheil solle sehr gebrechlich sein. Die Juden schlachten und verkaufen was und wie sie wollen. Das österreichische Fruchtmaass, Gewicht und Elle ist noch nicht allenthalben eingeführet. Man bedienet sich dessentwegen des Vorwand, dass sich die Unterthanen darein nicht zu schicken wussten. Das Maass zum Getränke ist hingegen schon berichtiget.*) Zur Zeit, als die Gerste auf 1 fl. 30 kr. im Preise gefallen war, ist das Bier nicht wohlfeiler worden; sobald aber das Missjahr entfiele, ist selbes *) Pinta česká = 1 máz 1%/ žejdl. rak.; tedy pinta byla větší než máz. gleich gestiegen. Auf dem Kautter Dominio, besonders bei dem Markt Klentsch, Dorf Heinrichsberg, Althütten und dortiger Gegend werden grosse Klagen über den durch das häufig hegende Ge- wild verursachenden Schaden geführt, so dass für jedes Feld gleich bei Aufgehung der Früch- ten ein eigener Wächter, und dieser bis zur Ernte gehalten werden muss. Auf dem Pistrizer Dominio bei dem Gut Opalka schreien die Unterthanen über man- cherlei Bedruckungen. Ein Bauer, so an landesfürstlichen Contributionali monatlich nicht mehr als 2 fl. zu entrichten, auch nicht mehr als 18 oder 20 str. Aussaat hat, muss durch den gan- zen Winter täglich einen halben Tag mit Zugvieh frohnen. Im Frühjahre hingegen zur Saatzeit muss er sich mit dem Zugvieh den ganzen Tag auf den herrschaftlichen Feldern einfinden, über dieses einen Dienstboten zu Fuss dahin schicken; dann beim Heu- und Grumetmachen und durch die ganze Ernte zwei Personen zu Fuss nebst dem Zugvieh durch die ganze Woche stellen. Auf eben diesem Dominio sind zu Slawikau und Braschelitz (?) etliche unsteuerbare Häusel, wofür die Inwohnere laut Kaufbrief der Obrigkeit 50, 60 fl. gezahlet haben; es fället ihnen nun schwer, dass sie über dieses gleichwohlen jährlich noch 2 bis 4 fl. unter dem Namen eines Zins abstatten müssen. Auf der Herrschaft Elsch *) in dem Dorf Liebeswafr] beklaget sich die Gemeinde, dass sie der Obrigkeit allmonatlich 3 fl. 30 kr. ohne zu wissen, warum, zu bezahlen verhalten werden. *) Oleš, Elsch na panství Borském. Gabelsdorf [?] beschweret sich, dass ihme von Seite der Herrschaft die Gemeinwiesen abgenommen worden. 63*
Strana 500
500 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Zu Gross-Wannatitz [?] hat der Bauer vom Haus Nr. 3 vorgebracht, dass ihme von der Herrschaft ein Stück guten Feldes abgenommen worden, wofür er nun ein geringeres an- nehmen solle. Auf der Herrschaft Teinitz*) beschweret sich der Bauer zu Gross-Mallowa**) in Nr. 14, dass ihm die Herrschaft von seinem eigenthümlichen und erblichen Hof absetzen, und einen andern Unterthan darauf geben wolle; er wusste also nicht, wohin er mit seinen 4 Söhnen und übrigen Kindern sich verfügen solle. Der Bauer Georg Schimon in Nr. 15 führet *) Horšův Týn. — **) Malahov. die nämliche Klage. Weiters brachten die Unterthanen dieser Herrschaft wehmüthig vor, dass sie ihre Kinder und Dienstboten in die herrschaftliche Maierhöfe als Knechte und Viehmägde in die Robot geben, und dennoch durch das ganze Jahr mit Kost und anderer Nothdurft aushalten müssen; sogar der Branntwein-Jud von Czetschowitz hat einen unterthänigen Knecht zur Robot. Zu Tauss masset jeder Burger an, die Kinder beederlei Geschlechts der Unterthanen der zur Stadt gehörigen Ortschaften in seine Dienste nach Willkür gegen geringen Lohn und Kost zu nehmen. Mancher Bauer, der seinen eigenen Sohn bei dem Tausser Burger im Dienste hat, ist also gezwungen, einen fremden Knecht, der ihme höher zu stehen kommet, aufzudingen. Viel mehrere Beschwerden wurden die Unterthanen in diesem Kreisesantheil ange- bracht haben, wenn nicht währender Conscription der Befehl an die Aemter ergangen wäre, denen Bauern unter schwerester Strafe einzubinden, sich mit ihren etwa habenden Klagen an keinen Militärofficier zu wenden. Dieser Befehl solle mit mehreren Geschwinde- und Verläs- sigkeit, als noch kein anderer, publicirt worden sein. Endlichen solle bei Liquidirung der Getreidnothdurft bei der Herrschaft Bischofteinitz auch für die Knechte und Mägde auf allen herrschaftlichen Maierhöfen angetragen worden sein; da aber diese lauter Robotsleute, für welche die Bauern die Kost schaffen müssen, sind, so glaubet man, dass über die Gebühr und Nothdurft ein ziemlicher Ueberschuss entworfen worden sei. In dem d) Ellenbogner Kreise ist es mit Conscribirung des Ascher Gerichts oder Districts etwas schwer hergegangen. Der k. k. Zolleinnehmer und erste Gerichtsverwalter Christoph Gossler, und der zweite Gerichtsverwalter Georg Christoph Wetengel, haben bei der Beschreibung des Ascher Districts nicht allein sich gar nicht gebrauchen lassen, sondern viel- mehr allen Fürgang an die von Zettwitz nach Elster heimlich hinterbracht. Noch halsstörriger ware der dasige luthrische Pfarrinspector, welcher durch seinen Ungehorsam und übles Bei� spiel die Operation vollends gehindert haben würde, wann nicht der Oberrichter Pfab sein bei dem Landvolk erworbenes Zutrauen angewendet, und durch seine beständige Mitwirkung und treueste Handbietung das Werk in Gang gebracht hätte. Nachhin aber hat der Pfarrin- spector dennoch denen kreisamtlichen Befehlen sich gefüget und nur gebeten, ihne zu schützen, damit er dessentwegen nicht von denen von Zettwitz verstossen und dadurch brodlos werden möchte, als die ihn alleine von dem schuldigen Gehorsam abgehalten hätten. In dem Ellenbogner Kreis und dem Egerischen Bezirk ist der Landesgebrauch, den jüngsten Sohn als den Grunderben anzusehen, ausser er könnte Gebrechen halber der Landes- wirtschaft nicht vorstehen. In dem Aschischen Bezirk ist alles lehenfällig: welcher Sohn das Gut bar bezahlen kann, ist Erbe, dennoch aber behaltet der jüngste das Vorrecht.
500 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Zu Gross-Wannatitz [?] hat der Bauer vom Haus Nr. 3 vorgebracht, dass ihme von der Herrschaft ein Stück guten Feldes abgenommen worden, wofür er nun ein geringeres an- nehmen solle. Auf der Herrschaft Teinitz*) beschweret sich der Bauer zu Gross-Mallowa**) in Nr. 14, dass ihm die Herrschaft von seinem eigenthümlichen und erblichen Hof absetzen, und einen andern Unterthan darauf geben wolle; er wusste also nicht, wohin er mit seinen 4 Söhnen und übrigen Kindern sich verfügen solle. Der Bauer Georg Schimon in Nr. 15 führet *) Horšův Týn. — **) Malahov. die nämliche Klage. Weiters brachten die Unterthanen dieser Herrschaft wehmüthig vor, dass sie ihre Kinder und Dienstboten in die herrschaftliche Maierhöfe als Knechte und Viehmägde in die Robot geben, und dennoch durch das ganze Jahr mit Kost und anderer Nothdurft aushalten müssen; sogar der Branntwein-Jud von Czetschowitz hat einen unterthänigen Knecht zur Robot. Zu Tauss masset jeder Burger an, die Kinder beederlei Geschlechts der Unterthanen der zur Stadt gehörigen Ortschaften in seine Dienste nach Willkür gegen geringen Lohn und Kost zu nehmen. Mancher Bauer, der seinen eigenen Sohn bei dem Tausser Burger im Dienste hat, ist also gezwungen, einen fremden Knecht, der ihme höher zu stehen kommet, aufzudingen. Viel mehrere Beschwerden wurden die Unterthanen in diesem Kreisesantheil ange- bracht haben, wenn nicht währender Conscription der Befehl an die Aemter ergangen wäre, denen Bauern unter schwerester Strafe einzubinden, sich mit ihren etwa habenden Klagen an keinen Militärofficier zu wenden. Dieser Befehl solle mit mehreren Geschwinde- und Verläs- sigkeit, als noch kein anderer, publicirt worden sein. Endlichen solle bei Liquidirung der Getreidnothdurft bei der Herrschaft Bischofteinitz auch für die Knechte und Mägde auf allen herrschaftlichen Maierhöfen angetragen worden sein; da aber diese lauter Robotsleute, für welche die Bauern die Kost schaffen müssen, sind, so glaubet man, dass über die Gebühr und Nothdurft ein ziemlicher Ueberschuss entworfen worden sei. In dem d) Ellenbogner Kreise ist es mit Conscribirung des Ascher Gerichts oder Districts etwas schwer hergegangen. Der k. k. Zolleinnehmer und erste Gerichtsverwalter Christoph Gossler, und der zweite Gerichtsverwalter Georg Christoph Wetengel, haben bei der Beschreibung des Ascher Districts nicht allein sich gar nicht gebrauchen lassen, sondern viel- mehr allen Fürgang an die von Zettwitz nach Elster heimlich hinterbracht. Noch halsstörriger ware der dasige luthrische Pfarrinspector, welcher durch seinen Ungehorsam und übles Bei� spiel die Operation vollends gehindert haben würde, wann nicht der Oberrichter Pfab sein bei dem Landvolk erworbenes Zutrauen angewendet, und durch seine beständige Mitwirkung und treueste Handbietung das Werk in Gang gebracht hätte. Nachhin aber hat der Pfarrin- spector dennoch denen kreisamtlichen Befehlen sich gefüget und nur gebeten, ihne zu schützen, damit er dessentwegen nicht von denen von Zettwitz verstossen und dadurch brodlos werden möchte, als die ihn alleine von dem schuldigen Gehorsam abgehalten hätten. In dem Ellenbogner Kreis und dem Egerischen Bezirk ist der Landesgebrauch, den jüngsten Sohn als den Grunderben anzusehen, ausser er könnte Gebrechen halber der Landes- wirtschaft nicht vorstehen. In dem Aschischen Bezirk ist alles lehenfällig: welcher Sohn das Gut bar bezahlen kann, ist Erbe, dennoch aber behaltet der jüngste das Vorrecht.
Strana 501
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 501 Bei Gelegenheit der Conscription ist beobachtet worden, dass einige chursächsische Unterthanen von männlichen und weiblichen Geschlecht in diesseitiges, hingegen aber fast eben so viel aus hiesigen in jenseitiges Gebiet entwichen sind, und wie die erstere hier, also auch die letztere dort die Religion verändert haben. In denen Rohr-Schmieden zu Weipert, dann in denen dortigen Papier-Mühlen sind einige Sachsen als Gesellen. Auf der Gabhorner Herrschaft, auf welcher sich viele Maurer und Zimmerleute be- finden, hat sich gezeigt, dass sehr viele davon nach Polen, Schlesien, Bayern und in das Reich sich verfügen, allda heiraten und nicht wieder kommen. Jene aber, so schon verhei- ratet sind, kommen alle Winterszeit zu ihren Familien zurück, und bleiben nur durch die Sommerzeit aus. Die Ursache dessen ist, weil sie ausser dieser Profession keine andere Nah- rung haben, und nur die blosse Wohnung auf der Herrschaft geniessen. Doch dieses ist zwar noch nützlich, dass sie den meisten Betrag des verdienten Arbeitslohns mit zu Hause bringen; es wäre aber dennoch besser, wenn sie ihre Profession in einigen Erblanden treiben, und jenen Verdienst, der ausländischen Professionisten für derlei Arbeit gereichet wird, ziehen könnten. Das Landvolk ist aller Orten arbeitsam befunden worden. Ein jeder Landwirth lässt sich die Bebauung seiner eigenen Felder bestens angelegen sein. Ungeacht das Bier sehr schlecht, wird es doch meister Orten sehr theuer verkaufet. Handel und Wandel lieget an denen Gränzen völlig darnieder. Die Gebirge-Inwohner der kgl. Waldrevieren, sowie auch der Herrschaft Neudeck, pflegen durch den Sommer in den churchsächsischen Waldungen Holz zu fällen, auch Kohlen zu brennen; sie nehmen aber ihre Familien niemalen mit sich. Ihre Weiber und Kinder klippeln inzwischen zu Haus Spitzen, welche Arbeit der Mann ebenmässig nach seiner Zurück- kunft den Winter über zu treiben pflegt. In der Pfarr Grasliz an der Gränze von Sachsen pflegen viele Leute aus den Dörfern Grümberg,*) Schwaderbach, Silberbach, Eulemberg**) mit Kohlenbrennen, Zuführen und Stöck- Ausgraben bei dem sächsischen Blechhammer, die Morgenröthe genannt, Sommerszeit sich zu ernähren. Dergleichen Leuten sind die diesortige Bergwerke von der Herrschaft pachtweis überlassen. Wenn sie folglich ihr weniges über Winter dabei daran gewendet, suchen sie sich im Sommer auf obbemelte Art in Sachsen wiederum etwas zu erwerben; und man hat vor einigen Jahren Beispiele gehabt, dass nur das Dorf Schwaderbach alle 14 Tage von dem Blechhammer Morgenröthe über 1500 fl. in das Verdienen gebracht. *) Grünberg. — **) Snad Eibenberg. Auf denen Eggerischen Gränzen unterbleibet dermalen der zu andern Zeiten be- trächtlich geweste Viehhandel, weil Accis und Zoll von der pfalzischen, Bareutischen und Sächsischen Seite gar sehr erhöht worden. Aus diesen 3 Gegenden wird zwar in das Eggerische gegen schweren [sic] Geld Holz gelassen, woran diese Gegend sonsten Mangel hätte; weil aber das Eggerland dagegen nichts- hinaus verschleissen kann, so gehet dadurch viel Geld aus dem Lande. Von der Seite gegen Sachsen sind Pferde von ziemlich guten und starken Gewächse angetroffen worden; sie werden aber allda nicht gezogen, sondern von anderwärts her er- kaufet, aus welcher Ursache man wenig junge Pferde findet. Die Ochsen hingegen sind bei guten und starken Wachsthum, auch gut bei Leib und Kräften, weil das Hornvieh im Gebirge
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 501 Bei Gelegenheit der Conscription ist beobachtet worden, dass einige chursächsische Unterthanen von männlichen und weiblichen Geschlecht in diesseitiges, hingegen aber fast eben so viel aus hiesigen in jenseitiges Gebiet entwichen sind, und wie die erstere hier, also auch die letztere dort die Religion verändert haben. In denen Rohr-Schmieden zu Weipert, dann in denen dortigen Papier-Mühlen sind einige Sachsen als Gesellen. Auf der Gabhorner Herrschaft, auf welcher sich viele Maurer und Zimmerleute be- finden, hat sich gezeigt, dass sehr viele davon nach Polen, Schlesien, Bayern und in das Reich sich verfügen, allda heiraten und nicht wieder kommen. Jene aber, so schon verhei- ratet sind, kommen alle Winterszeit zu ihren Familien zurück, und bleiben nur durch die Sommerzeit aus. Die Ursache dessen ist, weil sie ausser dieser Profession keine andere Nah- rung haben, und nur die blosse Wohnung auf der Herrschaft geniessen. Doch dieses ist zwar noch nützlich, dass sie den meisten Betrag des verdienten Arbeitslohns mit zu Hause bringen; es wäre aber dennoch besser, wenn sie ihre Profession in einigen Erblanden treiben, und jenen Verdienst, der ausländischen Professionisten für derlei Arbeit gereichet wird, ziehen könnten. Das Landvolk ist aller Orten arbeitsam befunden worden. Ein jeder Landwirth lässt sich die Bebauung seiner eigenen Felder bestens angelegen sein. Ungeacht das Bier sehr schlecht, wird es doch meister Orten sehr theuer verkaufet. Handel und Wandel lieget an denen Gränzen völlig darnieder. Die Gebirge-Inwohner der kgl. Waldrevieren, sowie auch der Herrschaft Neudeck, pflegen durch den Sommer in den churchsächsischen Waldungen Holz zu fällen, auch Kohlen zu brennen; sie nehmen aber ihre Familien niemalen mit sich. Ihre Weiber und Kinder klippeln inzwischen zu Haus Spitzen, welche Arbeit der Mann ebenmässig nach seiner Zurück- kunft den Winter über zu treiben pflegt. In der Pfarr Grasliz an der Gränze von Sachsen pflegen viele Leute aus den Dörfern Grümberg,*) Schwaderbach, Silberbach, Eulemberg**) mit Kohlenbrennen, Zuführen und Stöck- Ausgraben bei dem sächsischen Blechhammer, die Morgenröthe genannt, Sommerszeit sich zu ernähren. Dergleichen Leuten sind die diesortige Bergwerke von der Herrschaft pachtweis überlassen. Wenn sie folglich ihr weniges über Winter dabei daran gewendet, suchen sie sich im Sommer auf obbemelte Art in Sachsen wiederum etwas zu erwerben; und man hat vor einigen Jahren Beispiele gehabt, dass nur das Dorf Schwaderbach alle 14 Tage von dem Blechhammer Morgenröthe über 1500 fl. in das Verdienen gebracht. *) Grünberg. — **) Snad Eibenberg. Auf denen Eggerischen Gränzen unterbleibet dermalen der zu andern Zeiten be- trächtlich geweste Viehhandel, weil Accis und Zoll von der pfalzischen, Bareutischen und Sächsischen Seite gar sehr erhöht worden. Aus diesen 3 Gegenden wird zwar in das Eggerische gegen schweren [sic] Geld Holz gelassen, woran diese Gegend sonsten Mangel hätte; weil aber das Eggerland dagegen nichts- hinaus verschleissen kann, so gehet dadurch viel Geld aus dem Lande. Von der Seite gegen Sachsen sind Pferde von ziemlich guten und starken Gewächse angetroffen worden; sie werden aber allda nicht gezogen, sondern von anderwärts her er- kaufet, aus welcher Ursache man wenig junge Pferde findet. Die Ochsen hingegen sind bei guten und starken Wachsthum, auch gut bei Leib und Kräften, weil das Hornvieh im Gebirge
Strana 502
502 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: gute Fütterung hat. In dem Eggerischen Bezirk gibt es sehr wenig Pferde. Ein einziger Bauer auf dem sog. Gännsz-Bügel bei Egger hat einen Hollsteiner Hengsten. Es fallen sehr schöne und wohlgebaute Füllen nach ihn, werden aber in dem Wachsthum verdorben, weil sie der Bauer zu frühe zum schweren Zug verwendet. Weiters herein findet sich ein wohl proportionirter Schlag von Mutterpferden, es manglet aber hierzu an guten Hengsten. Der Schlag von Ochsen ist in dem Eggerischen ebenfalls sehr hoch und stark ; sie würden aber noch mehr Wuchs er- reichen, wenn sie nicht zu frühe angespannet würden. In den Gegenden von Luditz, Chisch, Waltsch und übrigen Orten, die an den Saazer und Pilsner Kreis anliegen, ist die Art der Pferden und Zug-Ochsen durchgehends gering und schlecht. Es fehlet zwar nicht an tüchtigen und wohlgestalten Hengsten, es werden aber die Füllen schon mit anderthalb Jahren eingespannt und das Vieh nicht reinlich gehalten. Man schützet überhaupt vor, dass das erforderliche Wachsthum des Zugvieh wegen denen Roboten nicht abgewartet werden könne. In dem flachen Lande sind die Gründe bebauet; im Gebirge kann aber nicht einmal gesäet werden, weil der Schnee fast von einem Winter bis zu dem andern liegen zu bleiben pfleget. Die Armut jener Leuten, welche in diesen Gegenden wohnen, ist fast nicht zu be- schreiben und so gross, dass sie sich nicht einmal kleiden können, sondern grösstentheils halb nackend daher gehen. Es solle in dem Ellbogner Kreisantheil, ausgenommen einiger Ortschaften des Egge- rischen Bezirkes, der Unterthan überall sehr bedrängt und Niemand für sein Aufkommen bedacht sein. Die Armut und Noth wird so gross angegeben, dass gezweifelt wird, ob manchmal in 5 oder 6 Ortschaften auch mit äussersten Zwangsmitteln 10 fl. am Gelde zusammen zu bringen sein dörften. Auf der Neudecker Herrschaft bringet der Grund keinerlei Gattung Getreide zur Reife ; ein Theil der Inwohner nähret sich kümmerlich mit Spitzenklippeln, der andere mit Betteln, und dennoch wird Purschen von 18 und 20 Jahren das Heiraten erlaubet, ohne dass sie andere Mitteln zu Ernährung ihrer Familie als das Betteln wüssten, so denen umliegenden Ortschaften zum Last wird. In dem e) Saazer Kreise sind bei Unternehmung der allgemeinen Beschreibung von dem Eidlitzer Verwalter Ferdinand Frank die Leute unter allerlei Vorwand, als zur Hasenjagd und herrschaftlicher Wache verschicket worden, wodurch der Umtriebe des Geschäftes sich in etwas verspätet hat. Die Unsauberkeit ist unter dem Volk fast allgemein, besonders aber im Gebirge, zu Pöllma, Bettlern, Tonntschan,*) Höll, Kleingrünn, Kleinthal und Pocksgrünn.**) Man kann in die Stuben dieser Ortschaften kaum vor Gestanke gehen; es müssen hieraus besonders zu Winterszeiten Krankheiten entstehen, weil auch nur kleine Fenster angebracht sind, welche wenig oder gar nicht eröffnet werden können. Es giebt auch obrigkeitliche Häuser, welche Pannschken genannt werden; in diesen wohnen viele Dröscher und Taglöhner beisammen. Sie sind nicht nur sehr unrein, sondern werden wegen Mangel des Holzes auch gar niemalen beheizet, sie sind also sehr feucht; es veranlasset solches bei denen Kindern viele Ungesund- heit, Ausschlag und Geschwulsten. Derlei Gebrechen abzuhelfen kostete nichts als Aufsicht und Einführung besserer Ordnung. An dieser aber fehlet es. In dem Dorf Bernau der Ha- gensdorfer Herrschaft und zu Bramben***) zur Rothenhäuser Herrschaft gehörig sind viele
502 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: gute Fütterung hat. In dem Eggerischen Bezirk gibt es sehr wenig Pferde. Ein einziger Bauer auf dem sog. Gännsz-Bügel bei Egger hat einen Hollsteiner Hengsten. Es fallen sehr schöne und wohlgebaute Füllen nach ihn, werden aber in dem Wachsthum verdorben, weil sie der Bauer zu frühe zum schweren Zug verwendet. Weiters herein findet sich ein wohl proportionirter Schlag von Mutterpferden, es manglet aber hierzu an guten Hengsten. Der Schlag von Ochsen ist in dem Eggerischen ebenfalls sehr hoch und stark ; sie würden aber noch mehr Wuchs er- reichen, wenn sie nicht zu frühe angespannet würden. In den Gegenden von Luditz, Chisch, Waltsch und übrigen Orten, die an den Saazer und Pilsner Kreis anliegen, ist die Art der Pferden und Zug-Ochsen durchgehends gering und schlecht. Es fehlet zwar nicht an tüchtigen und wohlgestalten Hengsten, es werden aber die Füllen schon mit anderthalb Jahren eingespannt und das Vieh nicht reinlich gehalten. Man schützet überhaupt vor, dass das erforderliche Wachsthum des Zugvieh wegen denen Roboten nicht abgewartet werden könne. In dem flachen Lande sind die Gründe bebauet; im Gebirge kann aber nicht einmal gesäet werden, weil der Schnee fast von einem Winter bis zu dem andern liegen zu bleiben pfleget. Die Armut jener Leuten, welche in diesen Gegenden wohnen, ist fast nicht zu be- schreiben und so gross, dass sie sich nicht einmal kleiden können, sondern grösstentheils halb nackend daher gehen. Es solle in dem Ellbogner Kreisantheil, ausgenommen einiger Ortschaften des Egge- rischen Bezirkes, der Unterthan überall sehr bedrängt und Niemand für sein Aufkommen bedacht sein. Die Armut und Noth wird so gross angegeben, dass gezweifelt wird, ob manchmal in 5 oder 6 Ortschaften auch mit äussersten Zwangsmitteln 10 fl. am Gelde zusammen zu bringen sein dörften. Auf der Neudecker Herrschaft bringet der Grund keinerlei Gattung Getreide zur Reife ; ein Theil der Inwohner nähret sich kümmerlich mit Spitzenklippeln, der andere mit Betteln, und dennoch wird Purschen von 18 und 20 Jahren das Heiraten erlaubet, ohne dass sie andere Mitteln zu Ernährung ihrer Familie als das Betteln wüssten, so denen umliegenden Ortschaften zum Last wird. In dem e) Saazer Kreise sind bei Unternehmung der allgemeinen Beschreibung von dem Eidlitzer Verwalter Ferdinand Frank die Leute unter allerlei Vorwand, als zur Hasenjagd und herrschaftlicher Wache verschicket worden, wodurch der Umtriebe des Geschäftes sich in etwas verspätet hat. Die Unsauberkeit ist unter dem Volk fast allgemein, besonders aber im Gebirge, zu Pöllma, Bettlern, Tonntschan,*) Höll, Kleingrünn, Kleinthal und Pocksgrünn.**) Man kann in die Stuben dieser Ortschaften kaum vor Gestanke gehen; es müssen hieraus besonders zu Winterszeiten Krankheiten entstehen, weil auch nur kleine Fenster angebracht sind, welche wenig oder gar nicht eröffnet werden können. Es giebt auch obrigkeitliche Häuser, welche Pannschken genannt werden; in diesen wohnen viele Dröscher und Taglöhner beisammen. Sie sind nicht nur sehr unrein, sondern werden wegen Mangel des Holzes auch gar niemalen beheizet, sie sind also sehr feucht; es veranlasset solches bei denen Kindern viele Ungesund- heit, Ausschlag und Geschwulsten. Derlei Gebrechen abzuhelfen kostete nichts als Aufsicht und Einführung besserer Ordnung. An dieser aber fehlet es. In dem Dorf Bernau der Ha- gensdorfer Herrschaft und zu Bramben***) zur Rothenhäuser Herrschaft gehörig sind viele
Strana 503
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 503 Kranke während der Conscription angetroffen worden, die wegen Armut fast verdorben, ohne dass man über ihr Elend Zeichen des Mitleides gegeben hätte. *) Domašín, Tamitschan sz. od Kadaně. — **) Bocksgrün. —***) Brandau Brandov. Die Juden schlachten das Vieh zum Genuss des Volks in einigen Orten nächtlicher Weile, ohne dass jemand von Seite der Christen beigezogen würde. Es laufet die Gestattung dergleichen Benehmung wider die Policeiregeln, weil dadurch schädliche Leibsnahrung unter das Volk kommen kann. Es ist zwar in dem Saazer Kreise nach der Landesgewohnheit auch der jüngste Sohn der Erbe des Grund, allein es sollen doch viele Beispiele verhanden sein, dass sich gegen- theilig benommen werde. Nur eines davon anzuführen, so hat sich ein von dem der Stadt Commotau zugehörigen Dorf Domina gebürtiger Unterthan Josef Krisel im Jahre 1769 be- schwert, dass der seinem damals noch lebenden Vater angehöriger Grund ihme entzogen, und seiner jüngsten Schwester durch das Grundbuch zugeschrieben worden sei. Das böhm. Landes- gubernium hat untern 7. April 1769 hierüber an das Saazer Kreisamt rescribiret, dass dem Vater allerdings freistünde, mit seinem Eigenthum zu disponiren, und also der Supplicant mit seiner Beschwerde ab, und wenn er sich aufzukommen getrauete, zu den rechtlichen We- gen anzuweisen sei. Eine Probe, dass wirklich der jüngste Sohn kein wohlhergebrachtes Recht zum Eigenthum auf dem väterlichen Grund haben, sondern der Vater damit seine Bestimmung nach Gutbefund einleiten könne. Es gehen mehr böhmische Unterthanen aus dem Saazer Kreis in sächsische, als von daher in diesländige Diensten; die Ursache ist, weil sie dorten mehr Lohn bekommen. Nach Aussage des Beamten und der Gemeinde befinden sich einige Unterthanen des Dorf Natschung Rothenhauser Herrschaft, sowie etwelche Unterthanen der Stadt Comotau auf der sächsischen Seite in Zinsung, wessfällige Häuser zu dem Riebenauer Edelgut gehören. Aus dem Dorf Brandau ist ein Hauswirth Namens Josef Seifert vor 5 Jahren in Sachsen aufgegangen [aufgefangen] worden; er ist seit dieser Zeit in Dresden auf Schanz- arbeit; sein Verbrechen solle in Contrabandhandel sächsischen Erz bestanden sein. Er wurde in die sächsische Lande gelocket, um ihn handfest zu machen; erst vor kurzer Zeit aber ist der Inwohner Rebentisch des Dorf Grünthall durch sächsische Leute nach Dippolds- walda in Arrest gebracht worden, deme man ebenfalls einen Schleichhandel mit dem Frei- berger sächsischen Bergwerk anmuthet. Der Saazer Kreis treibet den meisten Handel mit Frucht, und die Gebirgsortschaften haben die bequemeste Gelegenheit zur Ausfuhr, wenn selbe verboten ist. Am leichtesten und auch am öftesten wird über Reichdorf und Schmiedeberg das Getreide in der Stille in fremde Länder gebracht. Mit Obst und Federn wird auch nach Sachsen gehandelt. Im Gebirge wird sich vielfältig mit Spitzenklippeln genähret. Wo Hopfen gebauet wird, ist davon ein beträcht- licher Verkehr. Das Gewächs von Pferden und Zugochsen ist mittelmässig, würde aber besser sein, wenn tüchtige Hengsten vorhanden wären, an denen es überhaupt fehlet, weil die Obrigkeiten keine halten. Wannenhero auch die Mutterpferde meistens mit bayerischen Hengsten beleget werden, die jenseitige Insassen zu solchem Ende jährlich in den Kreis hereinführen. Die Füllen müssen auch schon mit 11/2 Jahren und 2 Jahren angespannet werden, welches der starken Robot zugeschrieben wird. Es solle überhaupt wenig Bauern geben, die mehr Pferde halten, als sie zu Bestreitung der Robot nöthig haben, und dahero bekümmern sie sich nicht
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 503 Kranke während der Conscription angetroffen worden, die wegen Armut fast verdorben, ohne dass man über ihr Elend Zeichen des Mitleides gegeben hätte. *) Domašín, Tamitschan sz. od Kadaně. — **) Bocksgrün. —***) Brandau Brandov. Die Juden schlachten das Vieh zum Genuss des Volks in einigen Orten nächtlicher Weile, ohne dass jemand von Seite der Christen beigezogen würde. Es laufet die Gestattung dergleichen Benehmung wider die Policeiregeln, weil dadurch schädliche Leibsnahrung unter das Volk kommen kann. Es ist zwar in dem Saazer Kreise nach der Landesgewohnheit auch der jüngste Sohn der Erbe des Grund, allein es sollen doch viele Beispiele verhanden sein, dass sich gegen- theilig benommen werde. Nur eines davon anzuführen, so hat sich ein von dem der Stadt Commotau zugehörigen Dorf Domina gebürtiger Unterthan Josef Krisel im Jahre 1769 be- schwert, dass der seinem damals noch lebenden Vater angehöriger Grund ihme entzogen, und seiner jüngsten Schwester durch das Grundbuch zugeschrieben worden sei. Das böhm. Landes- gubernium hat untern 7. April 1769 hierüber an das Saazer Kreisamt rescribiret, dass dem Vater allerdings freistünde, mit seinem Eigenthum zu disponiren, und also der Supplicant mit seiner Beschwerde ab, und wenn er sich aufzukommen getrauete, zu den rechtlichen We- gen anzuweisen sei. Eine Probe, dass wirklich der jüngste Sohn kein wohlhergebrachtes Recht zum Eigenthum auf dem väterlichen Grund haben, sondern der Vater damit seine Bestimmung nach Gutbefund einleiten könne. Es gehen mehr böhmische Unterthanen aus dem Saazer Kreis in sächsische, als von daher in diesländige Diensten; die Ursache ist, weil sie dorten mehr Lohn bekommen. Nach Aussage des Beamten und der Gemeinde befinden sich einige Unterthanen des Dorf Natschung Rothenhauser Herrschaft, sowie etwelche Unterthanen der Stadt Comotau auf der sächsischen Seite in Zinsung, wessfällige Häuser zu dem Riebenauer Edelgut gehören. Aus dem Dorf Brandau ist ein Hauswirth Namens Josef Seifert vor 5 Jahren in Sachsen aufgegangen [aufgefangen] worden; er ist seit dieser Zeit in Dresden auf Schanz- arbeit; sein Verbrechen solle in Contrabandhandel sächsischen Erz bestanden sein. Er wurde in die sächsische Lande gelocket, um ihn handfest zu machen; erst vor kurzer Zeit aber ist der Inwohner Rebentisch des Dorf Grünthall durch sächsische Leute nach Dippolds- walda in Arrest gebracht worden, deme man ebenfalls einen Schleichhandel mit dem Frei- berger sächsischen Bergwerk anmuthet. Der Saazer Kreis treibet den meisten Handel mit Frucht, und die Gebirgsortschaften haben die bequemeste Gelegenheit zur Ausfuhr, wenn selbe verboten ist. Am leichtesten und auch am öftesten wird über Reichdorf und Schmiedeberg das Getreide in der Stille in fremde Länder gebracht. Mit Obst und Federn wird auch nach Sachsen gehandelt. Im Gebirge wird sich vielfältig mit Spitzenklippeln genähret. Wo Hopfen gebauet wird, ist davon ein beträcht- licher Verkehr. Das Gewächs von Pferden und Zugochsen ist mittelmässig, würde aber besser sein, wenn tüchtige Hengsten vorhanden wären, an denen es überhaupt fehlet, weil die Obrigkeiten keine halten. Wannenhero auch die Mutterpferde meistens mit bayerischen Hengsten beleget werden, die jenseitige Insassen zu solchem Ende jährlich in den Kreis hereinführen. Die Füllen müssen auch schon mit 11/2 Jahren und 2 Jahren angespannet werden, welches der starken Robot zugeschrieben wird. Es solle überhaupt wenig Bauern geben, die mehr Pferde halten, als sie zu Bestreitung der Robot nöthig haben, und dahero bekümmern sie sich nicht
Strana 504
504 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: um gute Pferde, weil wann ihnen auf der Robot eines zu Grund gehet, sie keinen Ersatz dafür bekommen. Nur die dem Grafen Losy zugehörige Herrschaften werden angerühmet, dass die Unterthanen diesfalls entschädigt wurden, allwo dann auch die beste Bauernpferde im ganzen Kreise anzutreffen wären. In dem Dorf Willenz [Bilence] Czerninischer Herrschaft sind dem Bauer Johann Wenzel Geyer seit 2 Jahren auf der Robot 2 Pferde gefallen, ohne dass ihme über sein be- schehenes Ansuchen der geringste Ersatz beschehen. Eben allda hat vor 4 Jahren der Bauer Johann Kandler eine 6jährige trächtige Stutten in Frohndiensten beim Zügelführen verloren. In dem Dorfe Debrentz [Dobřenec, Dobrenz] von nämlicher Herrschaft beschwerte sich der Richter Wenzel Beyer, dass wenn die Unterthanen nacher Prag fahren müssen, sie weder Futter noch die 7 kr. Kostgeld bekämen, welche ihnen doch patentmässig zugesichert wären. Es heisst, dass eine Menge dergleichen Beschwerden auf dieser und andern Herr- schaften vorkommen würden, wenn mit unparteilicher Einsicht hineingegangen werden wollte. In diesem Kreise gibt es mehrere leere Häuser; die Ursachen davon sind folgende: Im letzten Kriege sind viele Hauswirthe zu Recrouten gestellet, die Gründe zwar durch an- dere Bauern bearbeitet, die Häuser aber nur durch Inwohnere besetzet worden, welche aus Mangel des Verdienst solche nach und nach verlasseu haben. Einige Häuser sind durch Feuersbrünsten verzehret und aus Mangel der Mittel gar nicht mehr oder nicht so noch her- gestellet, dass sie wohnbar wären. Die Eigenthümer dergleichen Häuser sind meistens Pach- tere auf fremden Gütern, und beziehen ihre hergestellten Häuser nur wiederum, wenn ihre Pachtzeit verflossen ist. An andern Orten stehen Häuser leer, wo der Bauer deren zwei hat; ein Haus bleibet unbewohnet, bis der Bauer einen erwachsenen Sohn darauf setzen kann. Es sind viele Trieb- und Auszüg-Häuseln, welche indessen unbewohnt bleiben, bis der alte Vater dem Sohne die Wirtschaft übergeben hat, wo sich dann ersterer dahinein ziehet. Endlich sind auch noch leere Häuser, wovon die Ruralgründe zu Maierhöfe gezogen worden. In dem Dorf Prithässel [Pritschapel? Prečaply] Rothenhäuser Herrschaft ist aus dem Haus Nr. 14 ein steuerbarer Hauswirth als Recrout abgeliefert, und dessen Bauerngut in einen herrschaftlichen Maierhof verwandelt worden. In dem Dorf Loschan [Lažany, Loosan] Skyrler [Škrle] Herrschaft ist das Bauerngut nach Ableben der Eltern denen Kindern nicht gegeben, sondern ein Maierhof darauf angelegt worden. In dem Dorf Lyschtian [Lištany] nach Rotschau [Ročov] gehörig hat der Vater des Wirths vom Hause Nr. 43 Namens Moschny bei der Con- scriptions-Commission unbefragter angebracht, dass die Herrschaften vor 9 Jahren sein gleich neben dem Maierhof gehabtes Haus nebst einem ganzen Stück Feld ihme abgenommen; das Haus wurde, um den Maierhof zu erweitern, völlig eingerissen, die Felder aber zum Maierhof gezogen. Gedachtem Moschny wurde von der Herrschaft zwar ein anderes Haus mit Felder gegeben; da er sich aber in dem Tausch beschädigt fande, wäre er um eine Entschädigung bittlich eingekommen, hätte aber weiter nichts ausgerichtet, als dass man ihme noch mit Be- strafung drohete, wenn er sich nicht zur Ruhe geben wollte, so dass er sein Recht weiter zu suchen sich nun nicht mehr getrauete. Das einem sicheren von Kneyel unterthänige Dorf Domanschüz [Domauschitz? Do- mausice] sollte aus 21 ansässigen Bauern bestehen: derselbe aber hat vor einigen Jahren 101/2 Bauerngüter cassieret, und die Felder zu seinem Maierhof gezogen. Er entrichtet zwar hievon die Steuer, jedoch müssen diese 101/2 Ruralfelder von denen Bauern der übrigen 101/2
504 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: um gute Pferde, weil wann ihnen auf der Robot eines zu Grund gehet, sie keinen Ersatz dafür bekommen. Nur die dem Grafen Losy zugehörige Herrschaften werden angerühmet, dass die Unterthanen diesfalls entschädigt wurden, allwo dann auch die beste Bauernpferde im ganzen Kreise anzutreffen wären. In dem Dorf Willenz [Bilence] Czerninischer Herrschaft sind dem Bauer Johann Wenzel Geyer seit 2 Jahren auf der Robot 2 Pferde gefallen, ohne dass ihme über sein be- schehenes Ansuchen der geringste Ersatz beschehen. Eben allda hat vor 4 Jahren der Bauer Johann Kandler eine 6jährige trächtige Stutten in Frohndiensten beim Zügelführen verloren. In dem Dorfe Debrentz [Dobřenec, Dobrenz] von nämlicher Herrschaft beschwerte sich der Richter Wenzel Beyer, dass wenn die Unterthanen nacher Prag fahren müssen, sie weder Futter noch die 7 kr. Kostgeld bekämen, welche ihnen doch patentmässig zugesichert wären. Es heisst, dass eine Menge dergleichen Beschwerden auf dieser und andern Herr- schaften vorkommen würden, wenn mit unparteilicher Einsicht hineingegangen werden wollte. In diesem Kreise gibt es mehrere leere Häuser; die Ursachen davon sind folgende: Im letzten Kriege sind viele Hauswirthe zu Recrouten gestellet, die Gründe zwar durch an- dere Bauern bearbeitet, die Häuser aber nur durch Inwohnere besetzet worden, welche aus Mangel des Verdienst solche nach und nach verlasseu haben. Einige Häuser sind durch Feuersbrünsten verzehret und aus Mangel der Mittel gar nicht mehr oder nicht so noch her- gestellet, dass sie wohnbar wären. Die Eigenthümer dergleichen Häuser sind meistens Pach- tere auf fremden Gütern, und beziehen ihre hergestellten Häuser nur wiederum, wenn ihre Pachtzeit verflossen ist. An andern Orten stehen Häuser leer, wo der Bauer deren zwei hat; ein Haus bleibet unbewohnet, bis der Bauer einen erwachsenen Sohn darauf setzen kann. Es sind viele Trieb- und Auszüg-Häuseln, welche indessen unbewohnt bleiben, bis der alte Vater dem Sohne die Wirtschaft übergeben hat, wo sich dann ersterer dahinein ziehet. Endlich sind auch noch leere Häuser, wovon die Ruralgründe zu Maierhöfe gezogen worden. In dem Dorf Prithässel [Pritschapel? Prečaply] Rothenhäuser Herrschaft ist aus dem Haus Nr. 14 ein steuerbarer Hauswirth als Recrout abgeliefert, und dessen Bauerngut in einen herrschaftlichen Maierhof verwandelt worden. In dem Dorf Loschan [Lažany, Loosan] Skyrler [Škrle] Herrschaft ist das Bauerngut nach Ableben der Eltern denen Kindern nicht gegeben, sondern ein Maierhof darauf angelegt worden. In dem Dorf Lyschtian [Lištany] nach Rotschau [Ročov] gehörig hat der Vater des Wirths vom Hause Nr. 43 Namens Moschny bei der Con- scriptions-Commission unbefragter angebracht, dass die Herrschaften vor 9 Jahren sein gleich neben dem Maierhof gehabtes Haus nebst einem ganzen Stück Feld ihme abgenommen; das Haus wurde, um den Maierhof zu erweitern, völlig eingerissen, die Felder aber zum Maierhof gezogen. Gedachtem Moschny wurde von der Herrschaft zwar ein anderes Haus mit Felder gegeben; da er sich aber in dem Tausch beschädigt fande, wäre er um eine Entschädigung bittlich eingekommen, hätte aber weiter nichts ausgerichtet, als dass man ihme noch mit Be- strafung drohete, wenn er sich nicht zur Ruhe geben wollte, so dass er sein Recht weiter zu suchen sich nun nicht mehr getrauete. Das einem sicheren von Kneyel unterthänige Dorf Domanschüz [Domauschitz? Do- mausice] sollte aus 21 ansässigen Bauern bestehen: derselbe aber hat vor einigen Jahren 101/2 Bauerngüter cassieret, und die Felder zu seinem Maierhof gezogen. Er entrichtet zwar hievon die Steuer, jedoch müssen diese 101/2 Ruralfelder von denen Bauern der übrigen 101/2
Strana 505
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 505 Theile durch Robot bearbeitet werden. Weil aber diese beedes zu prästiren nicht im Stande. so liegen Theils aus dieser Ursache, theils wegen gemangelten Saamen einige ihrer Gründen unbebauet. An verschiedenen Orten dieses Kreises, besonders in denen kleinen Städten, behalten Bürgere und Eigenthümere ihre Gründe nicht beisammen, sondern verkaufen solche dergestalten zerstückelter, dass viele kaum einen Grund zu eines Meze [sic] Aussaat besitzen. Es ent- stehet der Zweifel, ob solche alsdann für an- oder unangesessene unterthänige Familien zu betrachten seien. Ueberhaupt beschweret sich der Unterthan gegen die allzu starke und ungleiche Robot, dann die beträchtliche Zinsungen an Geld und Getreide, welch letztere alleinig theilsorten auf das nämliche, wie die landesfürstliche Gaben sich belaufen sollen. Man klaget auch über die Seelsorgere, dass sie die Taxe der Stola auf mancherlei Art überschreiten. In dem ƒ) Leutmeritzer Kreise ist sowohl von Seite des Kreisamt als der Geistlich- keit und herrschaftlichen Beamten der Conscriptionsoperation aller Vorschub gegeben worden. Besonders werden der Kreisadjunct von Bineberg, der Contribution-Einnehmer von der Libo- chowitzer Herrschaft, die Beamte und Geistliche der Herrschaft Schwaden und vorzüglich da- siger Burggraf Marian angerühmet. Der Amtsverweser von Politz hat seine eigene Pferde zu Beförderung des Werks unentgeltlich hergegeben und unzugängige Wege practicable gemacht; auch der Oberamtmann von Slukenau sich das Geschäft besonders angelegen sein lassen. In diesem Kreise herrschen wenig Krankheiten, und die Leute sind auch nicht viel mit Leibesgebrechen behaftet. Es solle zwar nach dem Landesgebrauch durchgehends der jüngste Sohn eines Ange- sessenen der Erbe des Grund sein; es sind aber verschiedene Fälle, wo davon abgegangen wird. In dem Dorf Poples [Poplzí] und Xivan [Evaň? Eywan] Libochowitzer Herrschaft wird unter dem Vorwand, dass der jüngste Sohn der Wirthschaft nicht vorstehen könne, öfters einem andern Bruder und wohl auch einem Fremden die Wirthschaft übergeben. In dem Dorf Moltschen, Weldschüz [?] Raudnitzer Antheil benennet die Obrigkeit den Erben. Auf den markgräflichen Baadischen Herrschaften beklagen sich die Bauern sehr über die Beamte, dass diese einverstanden mit denen Richtern Häuser und Gründe nach Belieben vertheilen, dadurch eine Menge armer Leute machen, wie dann viele Kinder Fremde auf ihrer Eltern hinter- lassenen Wirthschaft sitzen sehen müssten. In der Gegend von Schönlinde, Schluckenau, Pirgstein, Alt-Warnsdorf, Georgenthal und Steinschönau sind über 10.000 Häuser, wo nichts als Leinweber und nach dem dermaligen System eximirte Professionisten wohnen. Sie waren vorhin von der Recroutengestellung nicht befreiet, und obwohlen über dieses viele von ihnen in fremde Landen gezogen und nicht wieder gekommen, so ist doch das Commerz und ihre Fabricatur niemalen in einiges Stecken gerathen. Die wechselseitige Heiraten auf denen Gränzen gehen zwar in einer gleichen Ver- hältniss für sich, es treten aber mehr diesseitige Jungen in jenseitige Bauerndienst, weil in Sachsen ein höherer Lohn gerechnet wird. Das teutsche Volk ist zwar im Gebirge sehr arbeitsam, verthuet aber an Sonn- und Feiertagen den ganzen Wochenlohn, weil an diesen Tägen in den Wirthshäusern allzeit Musik ist. Alle Fruhejahr werden auf denen Dörfern die sogenannte Tausken [Doušky] gehalten, das ist, die Graniz oder Marksteiner der Wiesen oder Felder von den Gerichten visitiret. Es Archiv Český XXIX. 64
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 505 Theile durch Robot bearbeitet werden. Weil aber diese beedes zu prästiren nicht im Stande. so liegen Theils aus dieser Ursache, theils wegen gemangelten Saamen einige ihrer Gründen unbebauet. An verschiedenen Orten dieses Kreises, besonders in denen kleinen Städten, behalten Bürgere und Eigenthümere ihre Gründe nicht beisammen, sondern verkaufen solche dergestalten zerstückelter, dass viele kaum einen Grund zu eines Meze [sic] Aussaat besitzen. Es ent- stehet der Zweifel, ob solche alsdann für an- oder unangesessene unterthänige Familien zu betrachten seien. Ueberhaupt beschweret sich der Unterthan gegen die allzu starke und ungleiche Robot, dann die beträchtliche Zinsungen an Geld und Getreide, welch letztere alleinig theilsorten auf das nämliche, wie die landesfürstliche Gaben sich belaufen sollen. Man klaget auch über die Seelsorgere, dass sie die Taxe der Stola auf mancherlei Art überschreiten. In dem ƒ) Leutmeritzer Kreise ist sowohl von Seite des Kreisamt als der Geistlich- keit und herrschaftlichen Beamten der Conscriptionsoperation aller Vorschub gegeben worden. Besonders werden der Kreisadjunct von Bineberg, der Contribution-Einnehmer von der Libo- chowitzer Herrschaft, die Beamte und Geistliche der Herrschaft Schwaden und vorzüglich da- siger Burggraf Marian angerühmet. Der Amtsverweser von Politz hat seine eigene Pferde zu Beförderung des Werks unentgeltlich hergegeben und unzugängige Wege practicable gemacht; auch der Oberamtmann von Slukenau sich das Geschäft besonders angelegen sein lassen. In diesem Kreise herrschen wenig Krankheiten, und die Leute sind auch nicht viel mit Leibesgebrechen behaftet. Es solle zwar nach dem Landesgebrauch durchgehends der jüngste Sohn eines Ange- sessenen der Erbe des Grund sein; es sind aber verschiedene Fälle, wo davon abgegangen wird. In dem Dorf Poples [Poplzí] und Xivan [Evaň? Eywan] Libochowitzer Herrschaft wird unter dem Vorwand, dass der jüngste Sohn der Wirthschaft nicht vorstehen könne, öfters einem andern Bruder und wohl auch einem Fremden die Wirthschaft übergeben. In dem Dorf Moltschen, Weldschüz [?] Raudnitzer Antheil benennet die Obrigkeit den Erben. Auf den markgräflichen Baadischen Herrschaften beklagen sich die Bauern sehr über die Beamte, dass diese einverstanden mit denen Richtern Häuser und Gründe nach Belieben vertheilen, dadurch eine Menge armer Leute machen, wie dann viele Kinder Fremde auf ihrer Eltern hinter- lassenen Wirthschaft sitzen sehen müssten. In der Gegend von Schönlinde, Schluckenau, Pirgstein, Alt-Warnsdorf, Georgenthal und Steinschönau sind über 10.000 Häuser, wo nichts als Leinweber und nach dem dermaligen System eximirte Professionisten wohnen. Sie waren vorhin von der Recroutengestellung nicht befreiet, und obwohlen über dieses viele von ihnen in fremde Landen gezogen und nicht wieder gekommen, so ist doch das Commerz und ihre Fabricatur niemalen in einiges Stecken gerathen. Die wechselseitige Heiraten auf denen Gränzen gehen zwar in einer gleichen Ver- hältniss für sich, es treten aber mehr diesseitige Jungen in jenseitige Bauerndienst, weil in Sachsen ein höherer Lohn gerechnet wird. Das teutsche Volk ist zwar im Gebirge sehr arbeitsam, verthuet aber an Sonn- und Feiertagen den ganzen Wochenlohn, weil an diesen Tägen in den Wirthshäusern allzeit Musik ist. Alle Fruhejahr werden auf denen Dörfern die sogenannte Tausken [Doušky] gehalten, das ist, die Graniz oder Marksteiner der Wiesen oder Felder von den Gerichten visitiret. Es Archiv Český XXIX. 64
Strana 506
506 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: ist dieses eine gute Revenue, dann es werden den Bauern nach der Strecke der Dörfern zu 3, 4 und mehr Fass Bier gegeben, welche sie nach dem Schnitt bezahlen müssen, so ihnen bei einem Missjahr schwer fallet. Die Zinsungen, so die Unterthanen an Geld, Getreid und andern Sachen geben müssen, sind sehr beträchtlich. In dem Städtlein Auscha nahe bei Liebeschitz schätzen die Unterthanen die Getreidzinsungen denen landesfürstlichen Anlagen gleich. Haben sie das Getreid nicht in natura, müssen sie es in Geld bezahlen. Das Dorf Elhotta muss 19 Fuder Wieswachs, jedes auf einen Strich gerechnet, versteuern, ohne dass die Unterthanen eine Handbreite Wieswachs hätten. Das Dorf Pzehors [t. j. Břehoryje] muss der Herrschaft jährlich 102, und der Pfarr 16 Strich Getreide geben, womit denen Unterthanen aufzukommen fast nicht möglich fallet. Man beklaget sich auf dieser Herrschaft auch vielfältig über die Abhandlung der ablebenden Angesessenen Verlassenschaften. Die Dörfer Wodoliz, Siniz [Sinutec], Liebhäuser [Libčeves, Liebshausen] Herrschaft haben jährlich 52 Str. Haber zu entrichten; ihre Voreltern haben diese Gabe gegen den Genuss einer herrschaftlichen Wiesen zur Viehweide übernommen; diese Wiesen ist eingezogen worden, die Habergabe hingegen geblieben. — Das Dorf Lodowiz [Ledvice, Ladowitz] zur Duxer Herrschaft gehörig muess 140 Str. geben, so denen Unterthanen sehr hart ist. Auf dem Opperstorfischen Gut Schnödowitz [Smědovice u Liběchova] zahlen Knechte und Mägde vor die Hofjahre 12, 17 bis 21 fl. Eine andere Rubrik besteht für entlassene In- validen, so bis 11 fl. sich belaufet. Ueberlassung in andere Unterthänigkeit kostet von 12 bis 50, 52 und 56 fl. Heiratconsens für sich vergangene Personen mit Einbegriff der Straf von 21 bis 36 und 62 fl. Auf diesem Gut wird fast keinem Menschen die Erlaubniss zum Heiraten gegeben; die Leute leben dadurch sehr unzüchtig und werden alsdann noch in grosse Geld- strafen gezogen. Eines sicheren Unterthan Franz Hicka Tochter kame zweimal zum Fall, bis ihr die Verwilligung zum Heiraten gegeben worden, und alsdann mussten hievor noch 21 fl. gezahlet werden. Weil die Sch[nJödowitzer Grundobrigkeit die eigene Züge abgeschaffet, so klagen die Unterthanen allda gar sehr über die ausserordentliche Anforderung der Robot. Auf dieser Herrschaft muss der Bauer für das Contributional-Handbüchel 7, der Gärtner 6, der Häusler 5 kr. dem Rechnungsführer jährlich, und dieses seit mehreren Jahren hergeben. Es wird denen Unterthanen die Abnahme an Rind� und Brack-Schaf-Fleische aufgedrungen. Die landesfürstlichen Patenten werden selten oder nicht verständlich genug verlautbaret; da- hero dann auch die Unterthanen von denen Robotpatenten fast gar keine Kenntniss haben. Es heisst, die verstorbene Gräfin von Opperstorf solle in ihrem Testament eine Vermächtniss zum Besten der Unterthanen eingesetzet haben, so ihnen nicht zu statten gekommen. Es solle zwar diesfalls eine Untersuchung angestellet, das Wesentliche aber nicht zur Reife ge- lassen worden. Bei dem Gut Krzemues [Křemyž] und Kostenblatt vermuthet man, dass bei einer genauen und unparteilichen Untersuchung viele gegründete Beschwerden wegen Aufdringung verschiedenen Feilschaften und Bedruckung in dem Contributionali sowohl, als in der Robot hervorkommen dörften. Ein von der Herrschaft Birgstein abgesetzter Beamte solle eine weitwendige schrift- liche Denuntiation eingereichet haben, die unterdrucket worden. Bei der Herrschaft Libochowitz sind in Contributions- und Lieferungs-Anliegenheiten grosse Beschwerden vorgekommen und auch untersuchet worden. Es hat sich dabei um einen
506 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: ist dieses eine gute Revenue, dann es werden den Bauern nach der Strecke der Dörfern zu 3, 4 und mehr Fass Bier gegeben, welche sie nach dem Schnitt bezahlen müssen, so ihnen bei einem Missjahr schwer fallet. Die Zinsungen, so die Unterthanen an Geld, Getreid und andern Sachen geben müssen, sind sehr beträchtlich. In dem Städtlein Auscha nahe bei Liebeschitz schätzen die Unterthanen die Getreidzinsungen denen landesfürstlichen Anlagen gleich. Haben sie das Getreid nicht in natura, müssen sie es in Geld bezahlen. Das Dorf Elhotta muss 19 Fuder Wieswachs, jedes auf einen Strich gerechnet, versteuern, ohne dass die Unterthanen eine Handbreite Wieswachs hätten. Das Dorf Pzehors [t. j. Břehoryje] muss der Herrschaft jährlich 102, und der Pfarr 16 Strich Getreide geben, womit denen Unterthanen aufzukommen fast nicht möglich fallet. Man beklaget sich auf dieser Herrschaft auch vielfältig über die Abhandlung der ablebenden Angesessenen Verlassenschaften. Die Dörfer Wodoliz, Siniz [Sinutec], Liebhäuser [Libčeves, Liebshausen] Herrschaft haben jährlich 52 Str. Haber zu entrichten; ihre Voreltern haben diese Gabe gegen den Genuss einer herrschaftlichen Wiesen zur Viehweide übernommen; diese Wiesen ist eingezogen worden, die Habergabe hingegen geblieben. — Das Dorf Lodowiz [Ledvice, Ladowitz] zur Duxer Herrschaft gehörig muess 140 Str. geben, so denen Unterthanen sehr hart ist. Auf dem Opperstorfischen Gut Schnödowitz [Smědovice u Liběchova] zahlen Knechte und Mägde vor die Hofjahre 12, 17 bis 21 fl. Eine andere Rubrik besteht für entlassene In- validen, so bis 11 fl. sich belaufet. Ueberlassung in andere Unterthänigkeit kostet von 12 bis 50, 52 und 56 fl. Heiratconsens für sich vergangene Personen mit Einbegriff der Straf von 21 bis 36 und 62 fl. Auf diesem Gut wird fast keinem Menschen die Erlaubniss zum Heiraten gegeben; die Leute leben dadurch sehr unzüchtig und werden alsdann noch in grosse Geld- strafen gezogen. Eines sicheren Unterthan Franz Hicka Tochter kame zweimal zum Fall, bis ihr die Verwilligung zum Heiraten gegeben worden, und alsdann mussten hievor noch 21 fl. gezahlet werden. Weil die Sch[nJödowitzer Grundobrigkeit die eigene Züge abgeschaffet, so klagen die Unterthanen allda gar sehr über die ausserordentliche Anforderung der Robot. Auf dieser Herrschaft muss der Bauer für das Contributional-Handbüchel 7, der Gärtner 6, der Häusler 5 kr. dem Rechnungsführer jährlich, und dieses seit mehreren Jahren hergeben. Es wird denen Unterthanen die Abnahme an Rind� und Brack-Schaf-Fleische aufgedrungen. Die landesfürstlichen Patenten werden selten oder nicht verständlich genug verlautbaret; da- hero dann auch die Unterthanen von denen Robotpatenten fast gar keine Kenntniss haben. Es heisst, die verstorbene Gräfin von Opperstorf solle in ihrem Testament eine Vermächtniss zum Besten der Unterthanen eingesetzet haben, so ihnen nicht zu statten gekommen. Es solle zwar diesfalls eine Untersuchung angestellet, das Wesentliche aber nicht zur Reife ge- lassen worden. Bei dem Gut Krzemues [Křemyž] und Kostenblatt vermuthet man, dass bei einer genauen und unparteilichen Untersuchung viele gegründete Beschwerden wegen Aufdringung verschiedenen Feilschaften und Bedruckung in dem Contributionali sowohl, als in der Robot hervorkommen dörften. Ein von der Herrschaft Birgstein abgesetzter Beamte solle eine weitwendige schrift- liche Denuntiation eingereichet haben, die unterdrucket worden. Bei der Herrschaft Libochowitz sind in Contributions- und Lieferungs-Anliegenheiten grosse Beschwerden vorgekommen und auch untersuchet worden. Es hat sich dabei um einen
Strana 507
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 507 eingeklagten Ersatz von 30.000 fl. gehandelt. Es waren anfänglich einige Beamten dessent- wegen in Verhaft gezogen, sie sind aber wiederum auf freien Fuss gestellet. Es ware des Li- bochowitzer Syndici Vermögen wirklich verkümmeret, er ist aber nun Burgermeister, und dennoch solle über den ganzen Inquisitionsprocess noch nicht einmal ein förmlicher Spruch ergangen sein. Man schreibet das Unglück der Libochowitzer Unterthanen keineswegs der Ob- rigkeit, sondern denen Beamten und Juden zu, und ist der Meinung, dass nur eine unpartei- liche Commission hierüber Recht und Rath schaffen könnte. Sowohl bei der Polizer als Raudnitzer Herrschaft Leutmeritzer Kreises solle ein An- stand in Contributionali von mehreren Tausend Gulden haften. Auf vielen Herrschaften beklagen sich die Unterthanen über den unsäglichen Schaden, so ihnen das Wild verursachet, ohne hievor die mindeste Vergütung zu überkommen. In Rau- schengrund, Oberdorf, Zetel und Rascha [vše na Duchcovsku Pal. 51] trägt der Boden nichts als Haber, und diesen lässt das viele Wild nicht aufkommen. Auf der Töplitzer Herrschaft in dem Dorf Rosendorf allein solle sich laut der Bauern Aussage der Wildschaden auf mehr dann 3000 fl. beloffen haben. Vordem gienge der meiste Handel aus dem Leitmeritzer Kreis mit dem Getreide in das Sächsische; da dieses dermalen verboten, wird jetzo der Holzhandel getrieben; welches die Unterthanen von den Herrschaften erkaufen und nach Sachsen verschleissen. In der Ge- gend Tetschen wird sich mit dem Obsthandel ernähret. Bei Langenau, Steinschönau und in den umliegenden Gegenden der Herrschaft Birgstein ist der Verkehr mit Glas und Spiegeln. Bei Hohen-Leipa, Kamnitz, Leuten*) mit Schleisser [sic] Waren. Bei Schönlinde mit gebleichten Garn. Georgenthal, Rumburg, Alt-Warensdorf erzeugen viele Leinwand. Der Verkehr gehet bis nach Holland, Engelland, Dänemark, Schweden, Spanien, Portugall und in die Türkei. Die Leute gehen selbst in diese Lande und bleiben 4 und 5 Jahre aus, lassen aber ihre Familie zurück. Dermalen gehet der Handel nicht mehr so stark und stehen also auch die Fabri- *) Rozuměj ves Kamnitzleiten. canten nicht mehr so gut. Bei Auscha und in der umliegenden Gegend wird viel Hopfen gebauet, der in fremde Länder verführet wird, und wovon sich ein guter Theil Menschen ernähret. Die Pferde auf dem flachen Lande sind von einem ziemlich guten Schlag, es fehlet nur an hinlänglichen Futter und Hengsten. Die Füllen werden zu frühe zur Arbeit gebrauchet. Ueber Ober-Leutensdorf, Warnsdorf bis Rumburg sind die Pferde sehr schlecht; die Mutter- pferde können wegen der im Gebirge thuen müssenden starken Robot nicht belegt werden. Auf der Graf Pachtischen Herrschaft [Liběchov-Chcebuz?] müssen die Bauern viermal die Woche bis Liboch und von da bis Prag mit Holz fahren; zurück bringen sie Salz. Die Bauern haben sich angetragen, die Robot zu zahlen oder das Holz in Prag zu kaufen. Auf der Liebeschitzer Herrschaft bezahlen zwar einige Unterthanen die Robot, die andern müssen aber hernach die ganze Arbeit verrichten. Im ganzen Kreise solle eine grössere Noth, als auf der der Gräfin von Solms [?] gehö- rigen Krzemoser [Křemyž u Bíliny?*)] Herrschaft sein; es heisst, die Unterthanen wurden so hergenommen, dass die wenigste ein Bett mehr hätten. *) Nesrovnává se se Sommerem Litom. 127. Zu Wegstädtel solle denen Burgern von dem Magistrat nicht am Billigsten begegnet werden; worüber ein sicherer Burger Brenner die richtigste Probe darlegen könnte, der aber nicht gehöret werden würde, wenn es nicht durch eine unparteiliche Commission be- schehete. 64*)
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 507 eingeklagten Ersatz von 30.000 fl. gehandelt. Es waren anfänglich einige Beamten dessent- wegen in Verhaft gezogen, sie sind aber wiederum auf freien Fuss gestellet. Es ware des Li- bochowitzer Syndici Vermögen wirklich verkümmeret, er ist aber nun Burgermeister, und dennoch solle über den ganzen Inquisitionsprocess noch nicht einmal ein förmlicher Spruch ergangen sein. Man schreibet das Unglück der Libochowitzer Unterthanen keineswegs der Ob- rigkeit, sondern denen Beamten und Juden zu, und ist der Meinung, dass nur eine unpartei- liche Commission hierüber Recht und Rath schaffen könnte. Sowohl bei der Polizer als Raudnitzer Herrschaft Leutmeritzer Kreises solle ein An- stand in Contributionali von mehreren Tausend Gulden haften. Auf vielen Herrschaften beklagen sich die Unterthanen über den unsäglichen Schaden, so ihnen das Wild verursachet, ohne hievor die mindeste Vergütung zu überkommen. In Rau- schengrund, Oberdorf, Zetel und Rascha [vše na Duchcovsku Pal. 51] trägt der Boden nichts als Haber, und diesen lässt das viele Wild nicht aufkommen. Auf der Töplitzer Herrschaft in dem Dorf Rosendorf allein solle sich laut der Bauern Aussage der Wildschaden auf mehr dann 3000 fl. beloffen haben. Vordem gienge der meiste Handel aus dem Leitmeritzer Kreis mit dem Getreide in das Sächsische; da dieses dermalen verboten, wird jetzo der Holzhandel getrieben; welches die Unterthanen von den Herrschaften erkaufen und nach Sachsen verschleissen. In der Ge- gend Tetschen wird sich mit dem Obsthandel ernähret. Bei Langenau, Steinschönau und in den umliegenden Gegenden der Herrschaft Birgstein ist der Verkehr mit Glas und Spiegeln. Bei Hohen-Leipa, Kamnitz, Leuten*) mit Schleisser [sic] Waren. Bei Schönlinde mit gebleichten Garn. Georgenthal, Rumburg, Alt-Warensdorf erzeugen viele Leinwand. Der Verkehr gehet bis nach Holland, Engelland, Dänemark, Schweden, Spanien, Portugall und in die Türkei. Die Leute gehen selbst in diese Lande und bleiben 4 und 5 Jahre aus, lassen aber ihre Familie zurück. Dermalen gehet der Handel nicht mehr so stark und stehen also auch die Fabri- *) Rozuměj ves Kamnitzleiten. canten nicht mehr so gut. Bei Auscha und in der umliegenden Gegend wird viel Hopfen gebauet, der in fremde Länder verführet wird, und wovon sich ein guter Theil Menschen ernähret. Die Pferde auf dem flachen Lande sind von einem ziemlich guten Schlag, es fehlet nur an hinlänglichen Futter und Hengsten. Die Füllen werden zu frühe zur Arbeit gebrauchet. Ueber Ober-Leutensdorf, Warnsdorf bis Rumburg sind die Pferde sehr schlecht; die Mutter- pferde können wegen der im Gebirge thuen müssenden starken Robot nicht belegt werden. Auf der Graf Pachtischen Herrschaft [Liběchov-Chcebuz?] müssen die Bauern viermal die Woche bis Liboch und von da bis Prag mit Holz fahren; zurück bringen sie Salz. Die Bauern haben sich angetragen, die Robot zu zahlen oder das Holz in Prag zu kaufen. Auf der Liebeschitzer Herrschaft bezahlen zwar einige Unterthanen die Robot, die andern müssen aber hernach die ganze Arbeit verrichten. Im ganzen Kreise solle eine grössere Noth, als auf der der Gräfin von Solms [?] gehö- rigen Krzemoser [Křemyž u Bíliny?*)] Herrschaft sein; es heisst, die Unterthanen wurden so hergenommen, dass die wenigste ein Bett mehr hätten. *) Nesrovnává se se Sommerem Litom. 127. Zu Wegstädtel solle denen Burgern von dem Magistrat nicht am Billigsten begegnet werden; worüber ein sicherer Burger Brenner die richtigste Probe darlegen könnte, der aber nicht gehöret werden würde, wenn es nicht durch eine unparteiliche Commission be- schehete. 64*)
Strana 508
508 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: In dem Dorf Wittina*) Libochowitzer Herrschaft ist eine Baustelle, welche aus Mangel *) Vitín na Zahořansku. der Mitteln nicht hergestellt werden kann. In dem Städtlein Pensen*) sind wegen Baufälligkeit viele Häuser leer, die Inwohner *) Benešov, Bensen. sind zu arm, als dass sie solche wohnbar machen könnten. Bei dem Städtlein Nieder-Georgenthal und auf der Herrschaft Schwader [Svádov, Schwaden] sind unbebaute Felder angetroffen worden; der Mangel der Saamen soll daran Schuld sein. Bei dem Graf Opperstorfischen Dorf Strahel [Strahl, Střelné na Duchcovsku?] ist eine der Gemeinde zugehörige beträchtliche Hutweide; sie ist entbehrlich, und die Untertha- nen wünschten es theils mit Getreide, theils mit Hopfen besäen zu dörfen, haben es zu sol- chem Ende zum Theil schon umgerissen; sie geben aber vor, sie dörften es gleichwohlen nicht anbauen, damit die obrigkeitlichen Schafe darauf geweidet werden könnten. In gleichen Umstäden befinden sich die zu Ober-Leutmannsdorfer [H. Litvínov] Herr- schaft gehörige Orte Malteyen [Maltheuer], so 50 Strich, Städtlein Niedergeorgenthal, so 200 Str., Dorf Niedergeorgenthal, so 150 Str. Hutweide zu Feldern machen wollte, wenn ihnen solches nicht wegen Weidung der herrschaftlichen Schafen verwährt würde. Diese Be- schwerden sind nur in Geheim vorgekommen: es heisst, dass wenn eine unparteiische Unter- suchung angestellt würde, wo sich die Bedrückte ohne Scheu entdecken dörften, und abhel- fliche Maass der Billigkeit gemäss zu erwarten hätten, viele andere Unfuge, die wirklich Ein- sicht und Abstellung verdienten, vorkommen würden. In dem 9) Jungbunzlauer Kreise, wo die Conscription nicht nur ganz ruhig, sondern mit wirklicher Zufriedenheit des Landesvolk für sich gegangen, hat sich besonders der Tur- nauer Syndicus bei diesem Geschäft sehr fleissig verwendet. Die einzige Stadt Jungbunzlau bewiese sich etwas widerspänstig. Die Unsauberkeit unter dem gemeinen Volk ist nicht durchgehends; nur dorten sind Wohnungen nicht reinlich und anständig unterhalten, wo die übertriebene Arbeit und der Mangel an Nahrungsmitteln das Volk drucket. Im Gebirge leiden die Leute an allerlei Anfällen von diversen Krankheiten, welche die in der Jugend bis in das fünfte und sechste Jahr schön auswachsende Kinder, ehe sie noch mannbar werden, lahm machen, und bei zunehmenden Alter fast der menschlichen Ge� stalt berauben. Man glaubet, das Rettungsmittel dieses betrübten Umstandes könnte durch die Verringerung der Robot und Hindanhaltung der sonstigen Geld- und andern Erpressungen erreicht werden, weil hernach dortortige Unterthanen auch zu bessern Nahrung gelangen würden. Man wünschte auch, dass die zu starke Forcht von geist- und weltlichen Vorstehern die Gemüther der Unterthanen nicht so gar sehr beklemmte. In diesem Kreise wird der letztgeborene nach der Gewohnheit als Erbe von Grund angesehen; da es aber kein wirkliches Gesetze, so verfährt man mit Zutheilung der Wirth- schaft nach denen Umständen auch willkürlich. Das Bauernvolk ist arbeitsam, nüchtern und fleissig, wenn selbes einigen Nutzen für sich und ihre Familien zu erzielen die Hoffnung hat. Der beträchtlichste Handel beschiehet in dem Bunzlauer Kreis mit Glas. Der Garn- handel ware vor Zeiten auch einträglich, erlieget aber dermalen gänzlich, so denen ärmeren den Unterhalt noch mehr erschweret. In denen Ortschaften, wo verschiedene Religionen be- findlich, herrscht dennoch die beste Eintracht.
508 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: In dem Dorf Wittina*) Libochowitzer Herrschaft ist eine Baustelle, welche aus Mangel *) Vitín na Zahořansku. der Mitteln nicht hergestellt werden kann. In dem Städtlein Pensen*) sind wegen Baufälligkeit viele Häuser leer, die Inwohner *) Benešov, Bensen. sind zu arm, als dass sie solche wohnbar machen könnten. Bei dem Städtlein Nieder-Georgenthal und auf der Herrschaft Schwader [Svádov, Schwaden] sind unbebaute Felder angetroffen worden; der Mangel der Saamen soll daran Schuld sein. Bei dem Graf Opperstorfischen Dorf Strahel [Strahl, Střelné na Duchcovsku?] ist eine der Gemeinde zugehörige beträchtliche Hutweide; sie ist entbehrlich, und die Untertha- nen wünschten es theils mit Getreide, theils mit Hopfen besäen zu dörfen, haben es zu sol- chem Ende zum Theil schon umgerissen; sie geben aber vor, sie dörften es gleichwohlen nicht anbauen, damit die obrigkeitlichen Schafe darauf geweidet werden könnten. In gleichen Umstäden befinden sich die zu Ober-Leutmannsdorfer [H. Litvínov] Herr- schaft gehörige Orte Malteyen [Maltheuer], so 50 Strich, Städtlein Niedergeorgenthal, so 200 Str., Dorf Niedergeorgenthal, so 150 Str. Hutweide zu Feldern machen wollte, wenn ihnen solches nicht wegen Weidung der herrschaftlichen Schafen verwährt würde. Diese Be- schwerden sind nur in Geheim vorgekommen: es heisst, dass wenn eine unparteiische Unter- suchung angestellt würde, wo sich die Bedrückte ohne Scheu entdecken dörften, und abhel- fliche Maass der Billigkeit gemäss zu erwarten hätten, viele andere Unfuge, die wirklich Ein- sicht und Abstellung verdienten, vorkommen würden. In dem 9) Jungbunzlauer Kreise, wo die Conscription nicht nur ganz ruhig, sondern mit wirklicher Zufriedenheit des Landesvolk für sich gegangen, hat sich besonders der Tur- nauer Syndicus bei diesem Geschäft sehr fleissig verwendet. Die einzige Stadt Jungbunzlau bewiese sich etwas widerspänstig. Die Unsauberkeit unter dem gemeinen Volk ist nicht durchgehends; nur dorten sind Wohnungen nicht reinlich und anständig unterhalten, wo die übertriebene Arbeit und der Mangel an Nahrungsmitteln das Volk drucket. Im Gebirge leiden die Leute an allerlei Anfällen von diversen Krankheiten, welche die in der Jugend bis in das fünfte und sechste Jahr schön auswachsende Kinder, ehe sie noch mannbar werden, lahm machen, und bei zunehmenden Alter fast der menschlichen Ge� stalt berauben. Man glaubet, das Rettungsmittel dieses betrübten Umstandes könnte durch die Verringerung der Robot und Hindanhaltung der sonstigen Geld- und andern Erpressungen erreicht werden, weil hernach dortortige Unterthanen auch zu bessern Nahrung gelangen würden. Man wünschte auch, dass die zu starke Forcht von geist- und weltlichen Vorstehern die Gemüther der Unterthanen nicht so gar sehr beklemmte. In diesem Kreise wird der letztgeborene nach der Gewohnheit als Erbe von Grund angesehen; da es aber kein wirkliches Gesetze, so verfährt man mit Zutheilung der Wirth- schaft nach denen Umständen auch willkürlich. Das Bauernvolk ist arbeitsam, nüchtern und fleissig, wenn selbes einigen Nutzen für sich und ihre Familien zu erzielen die Hoffnung hat. Der beträchtlichste Handel beschiehet in dem Bunzlauer Kreis mit Glas. Der Garn- handel ware vor Zeiten auch einträglich, erlieget aber dermalen gänzlich, so denen ärmeren den Unterhalt noch mehr erschweret. In denen Ortschaften, wo verschiedene Religionen be- findlich, herrscht dennoch die beste Eintracht.
Strana 509
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 509 Die Pferde und Zugochsen sind von guten Gewächs; doch würden erstere zu noch mehreren Vollkommenheit gebracht werden können, wenn mehrere tüchtige Hengsten verhan- den wären und die Füllen nicht schon in dem zweiten Jahr eingespannet werden müssten. Weder leere Häuser, noch unbebaute Gründe sind in dem Bunzlauer Kreis angetrof- fen worden. In dem h) Bitschower Kreise hat besonderen Vorschub bei dem Conscriptionsge- schäft in dem Gebirge der Verwalter von Tzista [Čistá u Kalné] Namens Ferdinand Lisner gegeben; es wird aber auch von den übrigen obrigkeitl. Beamten und Seelsorgern versichert, dass sie sich in allen willig finden lassen. Die Sauberkeit fehlet besonders in denen Ortschaften, die um Bitschow herumliegen. Das Volk ist dazu noch heuer bemüssiget worden, um nur leben zu können, vielen Hausrat zu verkaufen. Im Gebirge gibt es mehrere Leute, die mit Saathälsen auch Kröpfen behaftet, taube sind und schadhafte Augen haben. Es verursachet die allzufrühe Anstrengung der Jugend zur schweren Arbeit viele Leibesgebrechen. Auf der Herrschaft Chlumetz sind viele Kinder mit Leibesbrüchen angetroffen worden. Auf der Herrschaft Kumburg sind die Dörfer Bystra, Wal- diz und Cziwaska [Čikvaska] fast durchgehends mit venerischen Krankheiten angestecket; sie gehen vor, dass dieses Uebel noch von dem letzten preussischen Krieg herrühre, und von darumen immer weiter um sich greife, weil die Unterthanen allzu arm sind, sich aus dem Grund heilen zu lassen. Es wird auch in diesem Kreise der jüngste Sohn als Erbe von Grund angesehen; wenn aber der Bauer mehrere Wirthschaften hätte, kann er die übrige aus seinen Söhnen geben wem er will. In dem Gebirge sind die Leute viel arbeitsamer und gutwilliger, als tiefer im platten Lande, als wo selbes träge und faul, zum Müssiggang geneigt, auch sonsten sehr widerspän- stig ist. Die Noth verhindert die Schwelgerei, und ist das Volk durch etwelche Missjahre und Wetterschläge so entkräftet, dass es weder die landesfürstlichen Gaben entrichten, weder die obrigkeitlichen Onera zu bestreiten sich im Stande findet. Zwischen Sachsen, Schlesien und Böhmen wird der meiste Handel mit Getreid, Lein- wand, gesponnenen Garn und etwas gedörrten Obst getrieben. Einige diesseitige Unterthanen arbeiten als Maurer in Preussisch Schlesien bei der Anlegung der Festung Silberberg bis in den späten Herbst, und befindet sich auch allda ein Bergknapp und Zimmermann. Weib und Kinder bleiben aber im Lande. Die Männer kommen im Winter und bringen einiges Geld mit. In dem Bitschower Kreise fehlet es im Gebirge nicht nur an tüchtigen Hengsten, sondern auch an Mutterpferden. Es sind meistens Wallachen oder gar jung oder gar alt an- getroffen worden. Die Leute geben vor, dass sie bei allzustarker Robot keinen Pferdzügel ab- warten könnten, und ihnen also noch leichter komme, alte als junge Pferde zu kaufen, weilen erstere im Gebirge noch länger dauerten. Im platten Lande ist das Gewächs von Pferden nicht so übel, und die Füllen, so von denen ab aerario angeschafften Hengsten herkommen, sind schön; dass sie aber dennoch nicht zur rechten Vollkommenheit gelangen, und mit 3 und 4 Jahren schon blind werden, solle die Ursache sein, dass sie wegen der vielen und schweren Arbeit schon mit anderthalb Jahren eingespannet werden. Es sind viele Häuser in diesem Kreis zugrund gegangen, die nicht wieder hergestellt werden, und viele stehen auch leer.
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 509 Die Pferde und Zugochsen sind von guten Gewächs; doch würden erstere zu noch mehreren Vollkommenheit gebracht werden können, wenn mehrere tüchtige Hengsten verhan- den wären und die Füllen nicht schon in dem zweiten Jahr eingespannet werden müssten. Weder leere Häuser, noch unbebaute Gründe sind in dem Bunzlauer Kreis angetrof- fen worden. In dem h) Bitschower Kreise hat besonderen Vorschub bei dem Conscriptionsge- schäft in dem Gebirge der Verwalter von Tzista [Čistá u Kalné] Namens Ferdinand Lisner gegeben; es wird aber auch von den übrigen obrigkeitl. Beamten und Seelsorgern versichert, dass sie sich in allen willig finden lassen. Die Sauberkeit fehlet besonders in denen Ortschaften, die um Bitschow herumliegen. Das Volk ist dazu noch heuer bemüssiget worden, um nur leben zu können, vielen Hausrat zu verkaufen. Im Gebirge gibt es mehrere Leute, die mit Saathälsen auch Kröpfen behaftet, taube sind und schadhafte Augen haben. Es verursachet die allzufrühe Anstrengung der Jugend zur schweren Arbeit viele Leibesgebrechen. Auf der Herrschaft Chlumetz sind viele Kinder mit Leibesbrüchen angetroffen worden. Auf der Herrschaft Kumburg sind die Dörfer Bystra, Wal- diz und Cziwaska [Čikvaska] fast durchgehends mit venerischen Krankheiten angestecket; sie gehen vor, dass dieses Uebel noch von dem letzten preussischen Krieg herrühre, und von darumen immer weiter um sich greife, weil die Unterthanen allzu arm sind, sich aus dem Grund heilen zu lassen. Es wird auch in diesem Kreise der jüngste Sohn als Erbe von Grund angesehen; wenn aber der Bauer mehrere Wirthschaften hätte, kann er die übrige aus seinen Söhnen geben wem er will. In dem Gebirge sind die Leute viel arbeitsamer und gutwilliger, als tiefer im platten Lande, als wo selbes träge und faul, zum Müssiggang geneigt, auch sonsten sehr widerspän- stig ist. Die Noth verhindert die Schwelgerei, und ist das Volk durch etwelche Missjahre und Wetterschläge so entkräftet, dass es weder die landesfürstlichen Gaben entrichten, weder die obrigkeitlichen Onera zu bestreiten sich im Stande findet. Zwischen Sachsen, Schlesien und Böhmen wird der meiste Handel mit Getreid, Lein- wand, gesponnenen Garn und etwas gedörrten Obst getrieben. Einige diesseitige Unterthanen arbeiten als Maurer in Preussisch Schlesien bei der Anlegung der Festung Silberberg bis in den späten Herbst, und befindet sich auch allda ein Bergknapp und Zimmermann. Weib und Kinder bleiben aber im Lande. Die Männer kommen im Winter und bringen einiges Geld mit. In dem Bitschower Kreise fehlet es im Gebirge nicht nur an tüchtigen Hengsten, sondern auch an Mutterpferden. Es sind meistens Wallachen oder gar jung oder gar alt an- getroffen worden. Die Leute geben vor, dass sie bei allzustarker Robot keinen Pferdzügel ab- warten könnten, und ihnen also noch leichter komme, alte als junge Pferde zu kaufen, weilen erstere im Gebirge noch länger dauerten. Im platten Lande ist das Gewächs von Pferden nicht so übel, und die Füllen, so von denen ab aerario angeschafften Hengsten herkommen, sind schön; dass sie aber dennoch nicht zur rechten Vollkommenheit gelangen, und mit 3 und 4 Jahren schon blind werden, solle die Ursache sein, dass sie wegen der vielen und schweren Arbeit schon mit anderthalb Jahren eingespannet werden. Es sind viele Häuser in diesem Kreis zugrund gegangen, die nicht wieder hergestellt werden, und viele stehen auch leer.
Strana 510
510 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: In dem i) Königgräzer Kreise hat sich das Landvolk bei der Conscription ruhig be- tragen, und es wird sich über Niemand einer verursachten Hindernuss halber beschweret. Bei dem pur-böhmischen Landvolk ist mehr Unsauberkeil, als bei denen Deutschen angetroffen worden; doch wird bei der Herrschaft Braunau darüber gehalten, dass sich der Unterthan reinlicher als anderwärts halte. Besondere Krankheiten sind nicht wahrzunehmen gewesen, als wo die arme Leute aus Haber mit Unkraut vermischten Mehl oder aus Mehlstaub erzeugtes Brod zu geniessen durch die Noth gezwungen waren; es entstunden daraus Krämpfungen und Epilepsie. Dicke und Satthälse, dann Kröpfe, mit welchen das meiste Volk im Gebirge behaftet, mögen wohl einzig ihren Ursprung von der Beschaffenheit des Trinkwassers haben; gleichwie der beschwersame Nahrungsbetrieb mit Besteigung des Gebirges und Tragung schweren Lasten sehr viele Menschen brüchig machet. Auf der Marschendorfer Herrschaft regieren seit vielen Jahren ve- nerische Zustände. Der Vater darf aus seinen Söhnen nicht, wem er will, die Wirthschaft überlassen, sondern nach dem Landesgebrauch ist der letztgeborene dazu bestimmt. Die Commercial-Werkmeistere sind fast durchgehends in elenden Umständen, weil es ihnen an den erforderlichen Geldverlag fehlet. Die Tuchmachere in der Stadt Braunau, welche sonsten nebst jenen von Reichenau sehr berühmt waren, verarbeiten dermalen anstatt Tuch meistens nur Rasch. Sie geben vor, dass seitdeme so viele Fabriken in Böhmen errichtet worden, und die schlesische Wolle nicht mehr zu bekommen, der unumgängliche Lebensunterhalt ihnen ab- nöthige, sich mit Spinnung der inländischen Wolle und Erzeugung des Rasch abzugeben. Aus diesem Umstand lassen sich mancherlei Folgen schliessen, wie Alles Ziel und Maass haben muss; scheinet, dass auch zu viele Fabriken in einem Lande sein, und eine die andere aufreiben könne. Es ist zwar im Allgemeinen ein Vortheil, wenn durch die Ausfuhr der Landesproducten und rohen Materialien fremdes Geld beigezogen wird; doch kann diese Ausfuhr niemalen so erspriesslich sein, als wenn auch die rohe Materialien im Lande selbsten verarbeitet werden; folgbar wie keine schlesische Wolle hereingelassen wird, so sollte auch keine einheimische hinausgelassen werden, so lange Unterthanen zu deren Spinnung und Verarbeitung zureichen. Es wird ungemein mehreren Nutzen den Erblanden zuwege bringen, wenn Wollenware aus- wärts verkaufet wird, als wenn mit der Wolle selbsten der Verkehr dahin für sich gehet, überhaupt mit dem Handel der Wolle auch einwärts viel Wucher getrieben, so zwar einige wohlhabend und reich, unzählige arme Fabrikanten hingegen mit ihren Familien schlecht und elend leben machet. Es verlohnete wirklich der Mühe, über den inländischen Wollenhandel, dann über die Fabriken der Tücher und andern Wollensortimenten ein angemessenes Regulativum auszuarbeiten, wodurch Euer Mt Unterthanen grosser und beträchtlicher Behelf in dem Nah- rungsunterhalt zugehen würde. Auf denen Herrschaften Braunau, Gradlitz, Trautenau und Schatzlar wird das Flachs- spinnen und Leinweben sozusagen bei Tag und Nacht getrieben. Zu Königinhof ist das Mez- zolanmachen in Schwung, der Abgang ist aber wegen der inzwischen errichteten mehreren Fa- briken nicht mehr beträchtlich; und da vor diesem der meiste Verschleiss davon nach Polen ware, hemmet sich solcher durch die fürseiende Unruhen. Preussischerseits wird keinem Unterthan herüber zu heiraten verwilliget, und viel mehrere diesländische Bauernjunge treten in jenseitige Bauerndienste hinüber, als von jenen herüber. Emigrationen uud Uebersiedelungen gehen immer auf beiden Seiten vor. Warum aber
510 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: In dem i) Königgräzer Kreise hat sich das Landvolk bei der Conscription ruhig be- tragen, und es wird sich über Niemand einer verursachten Hindernuss halber beschweret. Bei dem pur-böhmischen Landvolk ist mehr Unsauberkeil, als bei denen Deutschen angetroffen worden; doch wird bei der Herrschaft Braunau darüber gehalten, dass sich der Unterthan reinlicher als anderwärts halte. Besondere Krankheiten sind nicht wahrzunehmen gewesen, als wo die arme Leute aus Haber mit Unkraut vermischten Mehl oder aus Mehlstaub erzeugtes Brod zu geniessen durch die Noth gezwungen waren; es entstunden daraus Krämpfungen und Epilepsie. Dicke und Satthälse, dann Kröpfe, mit welchen das meiste Volk im Gebirge behaftet, mögen wohl einzig ihren Ursprung von der Beschaffenheit des Trinkwassers haben; gleichwie der beschwersame Nahrungsbetrieb mit Besteigung des Gebirges und Tragung schweren Lasten sehr viele Menschen brüchig machet. Auf der Marschendorfer Herrschaft regieren seit vielen Jahren ve- nerische Zustände. Der Vater darf aus seinen Söhnen nicht, wem er will, die Wirthschaft überlassen, sondern nach dem Landesgebrauch ist der letztgeborene dazu bestimmt. Die Commercial-Werkmeistere sind fast durchgehends in elenden Umständen, weil es ihnen an den erforderlichen Geldverlag fehlet. Die Tuchmachere in der Stadt Braunau, welche sonsten nebst jenen von Reichenau sehr berühmt waren, verarbeiten dermalen anstatt Tuch meistens nur Rasch. Sie geben vor, dass seitdeme so viele Fabriken in Böhmen errichtet worden, und die schlesische Wolle nicht mehr zu bekommen, der unumgängliche Lebensunterhalt ihnen ab- nöthige, sich mit Spinnung der inländischen Wolle und Erzeugung des Rasch abzugeben. Aus diesem Umstand lassen sich mancherlei Folgen schliessen, wie Alles Ziel und Maass haben muss; scheinet, dass auch zu viele Fabriken in einem Lande sein, und eine die andere aufreiben könne. Es ist zwar im Allgemeinen ein Vortheil, wenn durch die Ausfuhr der Landesproducten und rohen Materialien fremdes Geld beigezogen wird; doch kann diese Ausfuhr niemalen so erspriesslich sein, als wenn auch die rohe Materialien im Lande selbsten verarbeitet werden; folgbar wie keine schlesische Wolle hereingelassen wird, so sollte auch keine einheimische hinausgelassen werden, so lange Unterthanen zu deren Spinnung und Verarbeitung zureichen. Es wird ungemein mehreren Nutzen den Erblanden zuwege bringen, wenn Wollenware aus- wärts verkaufet wird, als wenn mit der Wolle selbsten der Verkehr dahin für sich gehet, überhaupt mit dem Handel der Wolle auch einwärts viel Wucher getrieben, so zwar einige wohlhabend und reich, unzählige arme Fabrikanten hingegen mit ihren Familien schlecht und elend leben machet. Es verlohnete wirklich der Mühe, über den inländischen Wollenhandel, dann über die Fabriken der Tücher und andern Wollensortimenten ein angemessenes Regulativum auszuarbeiten, wodurch Euer Mt Unterthanen grosser und beträchtlicher Behelf in dem Nah- rungsunterhalt zugehen würde. Auf denen Herrschaften Braunau, Gradlitz, Trautenau und Schatzlar wird das Flachs- spinnen und Leinweben sozusagen bei Tag und Nacht getrieben. Zu Königinhof ist das Mez- zolanmachen in Schwung, der Abgang ist aber wegen der inzwischen errichteten mehreren Fa- briken nicht mehr beträchtlich; und da vor diesem der meiste Verschleiss davon nach Polen ware, hemmet sich solcher durch die fürseiende Unruhen. Preussischerseits wird keinem Unterthan herüber zu heiraten verwilliget, und viel mehrere diesländische Bauernjunge treten in jenseitige Bauerndienste hinüber, als von jenen herüber. Emigrationen uud Uebersiedelungen gehen immer auf beiden Seiten vor. Warum aber
Strana 511
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 511 eher 100 Bauernjunge in jenseitige, als 10 deren von dorten in diesseitige Dienste treten, wird deme die Ursach gegeben, weil die Bauernknechte, wenn sie auf Robot kommen, von den Wirthschaftsbeamten theils mit Schlägen, meistens aber mit sehr rauchen Worten be- handelt werden. Eine mehrmalige Probe, dass nicht die Militarwidmung, so in preussischen Landesbezirken schon lange bestehet, sondern weil mehr die sonstige Bedrückungen den Unter- than sein Vaterland verlassen mache. Zu Reichenau und Neustadt sollen die Unterthanen, und unter diesen 70jährige Greisen mit thränenden Augen währender Conscription wehemüthig fürgestellet haben, dass wenn ihnen nicht in Ansehung der sovielen Insulten der übertriebenen Robot und der so man- nigfaltigen Geldabgaben, die ein jeder herrschaftliche Beamte so zu sagen für sich insbeson- dere zu vermehren suchete, Hilfe geschehen sollte, sie ohne weiters zu entlaufen gezwungen wären, indeme sie nicht mehr im Stande wären, sich und ihre Kinder zu nähren, da ihnen besonders wegen der überhäuften Robot nicht soviel Zeit übrig bleibe, ihren eigenen wenigen Feldbau zu bestellen. Bei dem Reichenauer Wirthschaftsdirector in der Amtskanzlei befindet sich ein grosses Crucifix, über welchen das herrschaftliche Wappen stehet. Rechts und links hangen an rothen Bandeln zwei sogenannte Pamphilii aus der Karte, an den Füssen Tabakspfeifen, und unter solchen ist eine Bank befindlich, auf welcher eine nackende Person abgemalter lieget, der die Zähren aus den Augen rollen, mit der Aufschrift: die Richter-Bank. Dieses Gesichte ist das allgemeine Schreckbild für die Unterthanen, die nur vorzüglich über ihre dermalige Beamte klagen, und um allermildeste Abhilfe inbrünstigst bitten, indeme sie die landesfürst- lichen Gaben alsdann leicht geben könnten und wollten. Es heisst, dass recht viele wichtige Beschwerden auf der Reichenauer, Neustädter und Oppotschner Herrschaften hervorgekommen, die aber nur durch eine unparteiische Commission untersuchet und mit Billigkeit auseinander gesetzt werden könnten. Der Leinwandhandel ist die stärkeste Nahrung der Inwohnern des Königgrätzer Krei- ses. Es gibt Bauern, welche die rohe Leinwand von den Webern auf den Märkten, auch in ihren eigenen Häusern kaufen, bleichen und zurecht richten lassen, die sie alsdann im Lande, nach Mähren und auch nach Italien verschleissen. Andere sind Leinwandhandlere, welche von denen Kaufleuten zu Hirschberg und Bresslau Bestallungen haben und für selbe rohe Lein- wand einkaufen, wozu ihnen das Geld auf Einkauf vorausgegeben und vor das Schock 6 auch 9 kr. Provision gegeben wird. Es ist wahr, dass dieses schon vortheilhafter sei, als wenn Hanf, Flachs oder Garn auswärts geführet würde; noch profitabler aber wäre es, wenn ausgesonnen würde, dass diese rohe Leinwand auch im Lande appretiret und a dritura dahin verschlissen werden könnte, wohin es von Schlesien aus beschieht. Andere Leinwebere, nämlich von Nachod und dortiger Gegend, verkaufen ihre Arbeit stuckweis selbsten in die Grafschaft Glatz. Die von Schatzlar handeln damit nach Oesterreich und Hungarn, auch theils nach Schlesien und auf die Märkte nach Trautenau. Die Pferde sind zwar einiger Orten von guten, meistentheils aber von nicht gar be- sondern Wachsthum, so von dem allzufrühen Gebrauch der Füllen herkommet. Da die Roboten so überhäuft, und der Bauersmann ohnehin sehr weniges tüchtiges Zugvieh halten kann, so muss die Anspannung sowohl des Pferd als Ochsen ohne weiters unternommen werden, wenn er anderst mit dem obrigkeitl. Beamten gütlich auslangen will. Dem Vernehmen nach müssen die Unterthanen denen Herrschaften die Pferde, wie sie solche haben, jung oder in mittleren
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 511 eher 100 Bauernjunge in jenseitige, als 10 deren von dorten in diesseitige Dienste treten, wird deme die Ursach gegeben, weil die Bauernknechte, wenn sie auf Robot kommen, von den Wirthschaftsbeamten theils mit Schlägen, meistens aber mit sehr rauchen Worten be- handelt werden. Eine mehrmalige Probe, dass nicht die Militarwidmung, so in preussischen Landesbezirken schon lange bestehet, sondern weil mehr die sonstige Bedrückungen den Unter- than sein Vaterland verlassen mache. Zu Reichenau und Neustadt sollen die Unterthanen, und unter diesen 70jährige Greisen mit thränenden Augen währender Conscription wehemüthig fürgestellet haben, dass wenn ihnen nicht in Ansehung der sovielen Insulten der übertriebenen Robot und der so man- nigfaltigen Geldabgaben, die ein jeder herrschaftliche Beamte so zu sagen für sich insbeson- dere zu vermehren suchete, Hilfe geschehen sollte, sie ohne weiters zu entlaufen gezwungen wären, indeme sie nicht mehr im Stande wären, sich und ihre Kinder zu nähren, da ihnen besonders wegen der überhäuften Robot nicht soviel Zeit übrig bleibe, ihren eigenen wenigen Feldbau zu bestellen. Bei dem Reichenauer Wirthschaftsdirector in der Amtskanzlei befindet sich ein grosses Crucifix, über welchen das herrschaftliche Wappen stehet. Rechts und links hangen an rothen Bandeln zwei sogenannte Pamphilii aus der Karte, an den Füssen Tabakspfeifen, und unter solchen ist eine Bank befindlich, auf welcher eine nackende Person abgemalter lieget, der die Zähren aus den Augen rollen, mit der Aufschrift: die Richter-Bank. Dieses Gesichte ist das allgemeine Schreckbild für die Unterthanen, die nur vorzüglich über ihre dermalige Beamte klagen, und um allermildeste Abhilfe inbrünstigst bitten, indeme sie die landesfürst- lichen Gaben alsdann leicht geben könnten und wollten. Es heisst, dass recht viele wichtige Beschwerden auf der Reichenauer, Neustädter und Oppotschner Herrschaften hervorgekommen, die aber nur durch eine unparteiische Commission untersuchet und mit Billigkeit auseinander gesetzt werden könnten. Der Leinwandhandel ist die stärkeste Nahrung der Inwohnern des Königgrätzer Krei- ses. Es gibt Bauern, welche die rohe Leinwand von den Webern auf den Märkten, auch in ihren eigenen Häusern kaufen, bleichen und zurecht richten lassen, die sie alsdann im Lande, nach Mähren und auch nach Italien verschleissen. Andere sind Leinwandhandlere, welche von denen Kaufleuten zu Hirschberg und Bresslau Bestallungen haben und für selbe rohe Lein- wand einkaufen, wozu ihnen das Geld auf Einkauf vorausgegeben und vor das Schock 6 auch 9 kr. Provision gegeben wird. Es ist wahr, dass dieses schon vortheilhafter sei, als wenn Hanf, Flachs oder Garn auswärts geführet würde; noch profitabler aber wäre es, wenn ausgesonnen würde, dass diese rohe Leinwand auch im Lande appretiret und a dritura dahin verschlissen werden könnte, wohin es von Schlesien aus beschieht. Andere Leinwebere, nämlich von Nachod und dortiger Gegend, verkaufen ihre Arbeit stuckweis selbsten in die Grafschaft Glatz. Die von Schatzlar handeln damit nach Oesterreich und Hungarn, auch theils nach Schlesien und auf die Märkte nach Trautenau. Die Pferde sind zwar einiger Orten von guten, meistentheils aber von nicht gar be- sondern Wachsthum, so von dem allzufrühen Gebrauch der Füllen herkommet. Da die Roboten so überhäuft, und der Bauersmann ohnehin sehr weniges tüchtiges Zugvieh halten kann, so muss die Anspannung sowohl des Pferd als Ochsen ohne weiters unternommen werden, wenn er anderst mit dem obrigkeitl. Beamten gütlich auslangen will. Dem Vernehmen nach müssen die Unterthanen denen Herrschaften die Pferde, wie sie solche haben, jung oder in mittleren
Strana 512
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 512 Jahren nicht nur zum Feldbau und Landeswirthschaft, sondern theils zu Vorspann nach Prag oder anderstwohin, theils auch zu Jagden und Hetzen hergeben, ohne für ein verunglücktes Stück eine Vergütung zu überkommen. Einige Unterthanen, welche mit 4 Pferden zu roboten hatten, müssen mancher Orten um ein Stück weniger bringen, dieses aber alsdann jährlich mit Gelde reluiren. In Braunau sind über 50 leere Baustellen, deren zwar die meiste von dem preussischen Kriege, einige aber noch von dem im Jahre 1733 erlittenen Brand herrühren; es gereichet dieses dem Städtlein zur grössten Last. Auch sind zu Trautenau und Grulich abgebrannte und noch nicht wieder hergestellte Häuser. Es sollen zwar einige Obrigkeiten ihren dürftigen Unterthanen zu Zeiten einige Aus- hilfe im Getreide leisten, dieses wäre aber meistens von sehr schlechten Qualität, und ehe noch die Zeit zum Ersatz herbeikomme, geschehe öfters, dass die Beamte die Unterthanen hierzu gleichwohlen, und zwar mit dieser Unbilligkeit anhielten, dass weil sie um solche Zeit noch das Naturale nicht hätten, dafür einen erhöhten Preis im Gelde zahlen müssten. In dem k) Chrudimer Kreise haben Geistlichkeit und Beamte wie auch Orts-Vorste- here bei dem Beschreibungsgeschäft allen Vorschub gegeben, auch das Landvolk hat sich da- bei ruhig betragen; nur in der Stadt Leutomischel wurden gleich anfänglich die Nummern von 14 Häusern wiederum ausgelöschet. Die Nachlässigkeit und Unsauberkeit bei dem gemeinen Volk ist sehr gross, und die Kranke haben wenig oder gar keine Hilf, weil es theils an Badern und Feldscherern, wo aber auch diese sind, es dem Volk an Gelde zu Bezahlung der Aerzte und Arzneimitteln fehlet. Nach der Landesgewohnheit ist in denen Städten der erste, und in den Dörfern der letztgeborene Sohn der Grunderbe, und darf der Vater ausser erheblichen Ursachen zu seiner Hinterlassenschaft nicht jenen Sohn, den er gerne wollte, bestimmen. Weil es soviele Leinweber in diesem Kreise gibt, so können die wenigste bloss hievon leben, sondern verschaffen sich durch diese Handtierung nur einen Nebenverdienst. Ueber die Gränzen bescheben keine Heiraten, und gehen auch über solche wenig Leute auf Arbeit. Das unterthänige Volk ist nüchtern und arbeitsam, hat aber keinen Verschleiss ausser Landes. Es fehlet nicht an tüchtigen Hengsten, die Füllen fallen auch sehr schön, nur werden viele im ferneren guten Wachsthum dadurch zurückgeschlagen, weil sie zu frühe, nämlich zum Theil schon zu 11/2 Jahr eingespannet und zur Arbeit gebrauchet werden. Die schönsten Füllen werden von denen Schlesiern auf den Rossmärkten erkauft und hinweggeführt. Unbebaute Gründe sind in dem Kreis nicht angetreffen worden. In dem l) Czaslauer Kreise haben zwar in mehreren Orten die Militar-Conscriptions- Officiers dem Volk den Begriff von der Absicht der allgemeinen Beschreibung erst bei ihrer Ankunft durch Dolmetsche beibringen lassen müssen. Der Prälat des Klosters Seelau hat aber besondern Vorschub in der Operation, und der Baron Goldlin in Pollers-Kirchen [Usobi] viele Anleitung zur Neigung gegen den Militarstand dadurch gegeben, dass er eine mit Gewehr, Trommeln und Fahnen versehene Knabenschaar der zusammengesetzten Conscriptionscommis- sion zum Empfang entgegen geschicket, und jeden dieser Knaben alsdann mit einem Laibel Brod von Weizenmehl beschenket. Das Kreisamt selbsten hat sich ganz einverständlich mit dem Militari benommen, und wie an dem dem Wiedisch [?] Hauptmann Lucini zugegebenen
D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 512 Jahren nicht nur zum Feldbau und Landeswirthschaft, sondern theils zu Vorspann nach Prag oder anderstwohin, theils auch zu Jagden und Hetzen hergeben, ohne für ein verunglücktes Stück eine Vergütung zu überkommen. Einige Unterthanen, welche mit 4 Pferden zu roboten hatten, müssen mancher Orten um ein Stück weniger bringen, dieses aber alsdann jährlich mit Gelde reluiren. In Braunau sind über 50 leere Baustellen, deren zwar die meiste von dem preussischen Kriege, einige aber noch von dem im Jahre 1733 erlittenen Brand herrühren; es gereichet dieses dem Städtlein zur grössten Last. Auch sind zu Trautenau und Grulich abgebrannte und noch nicht wieder hergestellte Häuser. Es sollen zwar einige Obrigkeiten ihren dürftigen Unterthanen zu Zeiten einige Aus- hilfe im Getreide leisten, dieses wäre aber meistens von sehr schlechten Qualität, und ehe noch die Zeit zum Ersatz herbeikomme, geschehe öfters, dass die Beamte die Unterthanen hierzu gleichwohlen, und zwar mit dieser Unbilligkeit anhielten, dass weil sie um solche Zeit noch das Naturale nicht hätten, dafür einen erhöhten Preis im Gelde zahlen müssten. In dem k) Chrudimer Kreise haben Geistlichkeit und Beamte wie auch Orts-Vorste- here bei dem Beschreibungsgeschäft allen Vorschub gegeben, auch das Landvolk hat sich da- bei ruhig betragen; nur in der Stadt Leutomischel wurden gleich anfänglich die Nummern von 14 Häusern wiederum ausgelöschet. Die Nachlässigkeit und Unsauberkeit bei dem gemeinen Volk ist sehr gross, und die Kranke haben wenig oder gar keine Hilf, weil es theils an Badern und Feldscherern, wo aber auch diese sind, es dem Volk an Gelde zu Bezahlung der Aerzte und Arzneimitteln fehlet. Nach der Landesgewohnheit ist in denen Städten der erste, und in den Dörfern der letztgeborene Sohn der Grunderbe, und darf der Vater ausser erheblichen Ursachen zu seiner Hinterlassenschaft nicht jenen Sohn, den er gerne wollte, bestimmen. Weil es soviele Leinweber in diesem Kreise gibt, so können die wenigste bloss hievon leben, sondern verschaffen sich durch diese Handtierung nur einen Nebenverdienst. Ueber die Gränzen bescheben keine Heiraten, und gehen auch über solche wenig Leute auf Arbeit. Das unterthänige Volk ist nüchtern und arbeitsam, hat aber keinen Verschleiss ausser Landes. Es fehlet nicht an tüchtigen Hengsten, die Füllen fallen auch sehr schön, nur werden viele im ferneren guten Wachsthum dadurch zurückgeschlagen, weil sie zu frühe, nämlich zum Theil schon zu 11/2 Jahr eingespannet und zur Arbeit gebrauchet werden. Die schönsten Füllen werden von denen Schlesiern auf den Rossmärkten erkauft und hinweggeführt. Unbebaute Gründe sind in dem Kreis nicht angetreffen worden. In dem l) Czaslauer Kreise haben zwar in mehreren Orten die Militar-Conscriptions- Officiers dem Volk den Begriff von der Absicht der allgemeinen Beschreibung erst bei ihrer Ankunft durch Dolmetsche beibringen lassen müssen. Der Prälat des Klosters Seelau hat aber besondern Vorschub in der Operation, und der Baron Goldlin in Pollers-Kirchen [Usobi] viele Anleitung zur Neigung gegen den Militarstand dadurch gegeben, dass er eine mit Gewehr, Trommeln und Fahnen versehene Knabenschaar der zusammengesetzten Conscriptionscommis- sion zum Empfang entgegen geschicket, und jeden dieser Knaben alsdann mit einem Laibel Brod von Weizenmehl beschenket. Das Kreisamt selbsten hat sich ganz einverständlich mit dem Militari benommen, und wie an dem dem Wiedisch [?] Hauptmann Lucini zugegebenen
Strana 513
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 513 Provinzial-Commissari Kauerzimszky zerschiedene [sic] Eigennutzigkeiten wahrgenommen worden, ist derselbe gleich abgeschafft worden. In der Gegend Primislau [Přibyslav] Pollnauer Herrschaft sind Schönfeld, Slawietin und Audolin [Udoleň] vorzüglich auf sumpfigten Boden und durch das ganze Jahr der Nässe und Feuchtigkeit ausgesetzt; es äussern [?] dahero allda verschiedene Krankheiten. Die Bauern wünschten, dass ihnen die Obrigkeit zu Tillung der Zimmer Bretter vorschiessete, oder wenig- stens erlaubete, den aus einem vor Zeiten daselbst in Gang gewesenen Bergwerk ausgeführten Schlackenschutt hinwegführen und zu Bestreuung ihrer Wohnzimmer anwenden zu lassen. Der heuer in dem Kreise durchgehends fürgewesene Mangel an Getreide hat vielfäl- tige Krankheiten und Elend nach sich gezogen; das Volk, um den Hunger zu stillen, hat sich mancherlei dem menschlichen Genuss widerstehenden Nahrungsmitteln bedient. Der Mangel der Getreid und Hülsenfrüchten will zwar vorzüglich einem zweijährigen Misswachs zuge- schrieben werden; doch versichert man, dass auch bei reichlicher Ernte der wenigste Theil der Unterthanen mit dem nöthigen Brod von einer Ernte zur andern wegen allzu vielen Gaben vorhin anderst habe auslangen können, als dass von der Herrschaft immer auf Borge zur Nah- rung und Anbau etwas vorschussweis herausgenommen wurde. In diesem Kreise bringet ebenfalls der Landesgebrauch mit sich, dass an meisten Orten der jüngste Sohn als vermuthlicher Erbe des Grundes betrachtet werde. Dennoch führen die Unterthanen vielfältige Klagen, dass nicht nur über die ungekaufte Rural, sondern auch über die eingekaufte derlei Gründe nach Willkür und Belieben Abänderung getroffen, und die Bauern von einem Grund auf den andern, ja sogar in das zweite und dritte Dorf übersetzt wurden, ohne ihnen ihr ererbtes oder auch sonsten angeschafftes Zugvieh mitnehmen zu lassen ; es sollen auch nach Gutdünken einem Unterthan die Gründe vermindert, dem andern vermehret worden. Es gibt zwar viel Tuchmacher und Leinweber, allein sie arbeiten wenig auf auswär- tigen Verkehr. Von ersteren Gattung ist besonders eine beträchtliche Anzahl in der Munici- palstadt Pollna und in dem Markt Humpolez; die wenigste können sich aber selbsten Wolle anschaffen. Und bei denen Gemeinfabriken in Städten und Märkten würde es sicherlich zur gemeinsamen Emporbringung Vorschub geben, wenn darauf gesehen würde, dass die reichere Fabrikanten die ärmere nicht unterdrücken können. Die Tuchmachergewerkschaft zu Pollna hat einen starken und fast den meisten Verschleiss ihrer erzeugenden Tüchern an die Monturscom- missionen. Es bestehen etwelche Cotton- und Leinwandfabriken; weil es aber an Geld und Ge- spunnst fehlen solle, so wird sich nicht viel Aufnahme davon versprochen. Man glaubet, dass wenn den Unterthanen die bearbeitenden Gründe eigenthumlich über- lassen wären, die eingeführte Verwechslung und Uebersetzung von einem Grund zum andern, auch gänzliche Abnehmung derselben, nicht so vielfältig beschehete, und die Robot nicht so stark wäre, das Volk aus seiner bisherigen Trägheit gezogen und viel fleissiger und arbeitsamer werden dörfte. Die mehreste Beschäftigung des Unterthan bestehet in der Robot. Sie wird bloss mit Zwang und mehrentheils mit Schlägen verrichtet. Wie nun an eine dergleichen Arbeit nicht mit Muth gegangen wird, so hat auch der Bauer zur eigenen, insoweit ihm dazu noch eine Zeit übrig, nicht viel Lust. Weil er zur Handrobot hinlängliche Dienstboten zu halten Archiv Český XXIX. 65
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 513 Provinzial-Commissari Kauerzimszky zerschiedene [sic] Eigennutzigkeiten wahrgenommen worden, ist derselbe gleich abgeschafft worden. In der Gegend Primislau [Přibyslav] Pollnauer Herrschaft sind Schönfeld, Slawietin und Audolin [Udoleň] vorzüglich auf sumpfigten Boden und durch das ganze Jahr der Nässe und Feuchtigkeit ausgesetzt; es äussern [?] dahero allda verschiedene Krankheiten. Die Bauern wünschten, dass ihnen die Obrigkeit zu Tillung der Zimmer Bretter vorschiessete, oder wenig- stens erlaubete, den aus einem vor Zeiten daselbst in Gang gewesenen Bergwerk ausgeführten Schlackenschutt hinwegführen und zu Bestreuung ihrer Wohnzimmer anwenden zu lassen. Der heuer in dem Kreise durchgehends fürgewesene Mangel an Getreide hat vielfäl- tige Krankheiten und Elend nach sich gezogen; das Volk, um den Hunger zu stillen, hat sich mancherlei dem menschlichen Genuss widerstehenden Nahrungsmitteln bedient. Der Mangel der Getreid und Hülsenfrüchten will zwar vorzüglich einem zweijährigen Misswachs zuge- schrieben werden; doch versichert man, dass auch bei reichlicher Ernte der wenigste Theil der Unterthanen mit dem nöthigen Brod von einer Ernte zur andern wegen allzu vielen Gaben vorhin anderst habe auslangen können, als dass von der Herrschaft immer auf Borge zur Nah- rung und Anbau etwas vorschussweis herausgenommen wurde. In diesem Kreise bringet ebenfalls der Landesgebrauch mit sich, dass an meisten Orten der jüngste Sohn als vermuthlicher Erbe des Grundes betrachtet werde. Dennoch führen die Unterthanen vielfältige Klagen, dass nicht nur über die ungekaufte Rural, sondern auch über die eingekaufte derlei Gründe nach Willkür und Belieben Abänderung getroffen, und die Bauern von einem Grund auf den andern, ja sogar in das zweite und dritte Dorf übersetzt wurden, ohne ihnen ihr ererbtes oder auch sonsten angeschafftes Zugvieh mitnehmen zu lassen ; es sollen auch nach Gutdünken einem Unterthan die Gründe vermindert, dem andern vermehret worden. Es gibt zwar viel Tuchmacher und Leinweber, allein sie arbeiten wenig auf auswär- tigen Verkehr. Von ersteren Gattung ist besonders eine beträchtliche Anzahl in der Munici- palstadt Pollna und in dem Markt Humpolez; die wenigste können sich aber selbsten Wolle anschaffen. Und bei denen Gemeinfabriken in Städten und Märkten würde es sicherlich zur gemeinsamen Emporbringung Vorschub geben, wenn darauf gesehen würde, dass die reichere Fabrikanten die ärmere nicht unterdrücken können. Die Tuchmachergewerkschaft zu Pollna hat einen starken und fast den meisten Verschleiss ihrer erzeugenden Tüchern an die Monturscom- missionen. Es bestehen etwelche Cotton- und Leinwandfabriken; weil es aber an Geld und Ge- spunnst fehlen solle, so wird sich nicht viel Aufnahme davon versprochen. Man glaubet, dass wenn den Unterthanen die bearbeitenden Gründe eigenthumlich über- lassen wären, die eingeführte Verwechslung und Uebersetzung von einem Grund zum andern, auch gänzliche Abnehmung derselben, nicht so vielfältig beschehete, und die Robot nicht so stark wäre, das Volk aus seiner bisherigen Trägheit gezogen und viel fleissiger und arbeitsamer werden dörfte. Die mehreste Beschäftigung des Unterthan bestehet in der Robot. Sie wird bloss mit Zwang und mehrentheils mit Schlägen verrichtet. Wie nun an eine dergleichen Arbeit nicht mit Muth gegangen wird, so hat auch der Bauer zur eigenen, insoweit ihm dazu noch eine Zeit übrig, nicht viel Lust. Weil er zur Handrobot hinlängliche Dienstboten zu halten Archiv Český XXIX. 65
Strana 514
514 nicht vermag, so werden noch ganz kleine und zarte Kinder dazu angehalten, so das Wachs- thum nicht wenig verhindert. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Das Gewächs der Pferden und Zugochsen ist in diesem Kreis vermischt. Auf dem platten Lande in einigen Orten sind ein- und andere zwar von guten Schlag, dabei aber aus- gemerglet und entkräftet; grösstentheils und besonders im Gebirge sind sie von schlechten Wachsthum. Ueberhaupt solle dem Vieh das nöthige Futter und genugsame Hutweide, hin- gegen desto weniger die Arbeit abgehen. Es heisst, an vielen Orten wären Gründe und Hut- weiden denen Unterthanen abgenommen und zu denen neu erbauten Maierhöfen gezogen worden. Theils Orten solle noch über dieses das herrschaftliche Vieh, weil es in gar zu beträchtlicher Anzahl gehalten wird, auf des Unterthan Feldern geweidet werden. Hengsten sind nicht viele im Kreise, und diese theils wegen Mangel der Fütterung, theils wegen zu vieler Robot von schlechter Beschaffenheit. Wann ein Bauer ein Mutterpferd belegen lassen will, mus es mit einer auf 6 und 7 Meil Wegs unternehmenden Reise beschehen, so ihme zu viele Unkosten verursachet. Ein guter Theil der Bauern würde sich gerne in ei- nigen Beitrag einlassen, wenn die Obrigkeiten für tüchtige Hengsten sorgen wollten. Das Wachs- thum der Füllen wird dadurch verhindert, dass der Bauer solche wegen der vielen Robot auch noch vor 2 Jahren einspannen muss. Unbewohnte Häuser, wozu Gründe gehören, haben sich keine gefunden, wohl aber viele meistens obrigkeitliche Chaluppen, welche von den Inwohnern theils aus Noth, theils aus Zwang verlassen worden. Die Bauerngründe, welche schon in dem Erdreich die schlechteste, sind auch theils Gegenden schlecht bestellet und angebauet. Der Landmann gibt dessen abermal der überhäuften Robot die Schuld, und gründet den Beweis darauf, dass weil sein Vieh fast beständig auf Robot und auf mehrere Meilen in dem Transport, mithin immer ausser seinem Haus und eigenen Feld sei, er nicht nur das Vieh selbsten, sondern auch des zum Ackerbau so nöthigen Dungs entbehren müsse; mehr Viehe aber ist er zu halten nicht im Stand, weil es ihme an Fütterung und Weide fehlt. Es wird versichert, dass man bei der Conscription dem Volk militariter keinen Anlass zu Klagen gegeben; vielmehr, da solches dennoch wider Obrigkeiten und meistens wider die Beamten sich beschwert, sich öfters herausgelassen habe, dass solches das Militare nichts an- ginge, sondern sich an die Obrigkeit, Kreisamt oder an die Landesstelle selbsten zu wenden sei. Die Antwort ware, dass man nirgend Gehör fände und das Klagen schärfest verboten wäre. Die Unterthanen baten demnach nur ihre Bedrückungen wenigstens erzählen zu dörfen. Wider die landesfürstliche Abgabe waren die wenigsten, wider allerhand neu eingeführte obrigkeitliche hingegen, welche mit Vermischung der landesfürstlichen abgeführet werden müssten, viele Beschwerden anzuhören, die überhäufte und mit zerschiedenen Zwangsmitteln begleitete Robot machet von allen die hauptsächlichsten aus. Der Unterthan schreibet derselben seinen Untergang meistens zu, wiewohl auch die öftere Verwechslung und Abnehmung deren Gründen ohne einmal zu erlauben, dass das Zugvieh mitgenommen werde, hierzu nicht wenig beitragen solle. Es sollen hin und wieder aus Dörfern Maierhöfe gemacht, hierzu denen Bauern die beste Gründe abgenommen, und die Bauern in andere Dörfer übersetzet worden sein, wo man ihnen noch einen guten Theil der Hutweiden in solchen Maass entzogen, dass ihr Vieh Noth leiden muss. Und dennoch wird der Bauer zu Entrichtung der Contribution in beständig gleicher An- messung, als ob er noch bei vorigen Fruchtgenuss verblieben wäre, verhalten.
514 nicht vermag, so werden noch ganz kleine und zarte Kinder dazu angehalten, so das Wachs- thum nicht wenig verhindert. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Das Gewächs der Pferden und Zugochsen ist in diesem Kreis vermischt. Auf dem platten Lande in einigen Orten sind ein- und andere zwar von guten Schlag, dabei aber aus- gemerglet und entkräftet; grösstentheils und besonders im Gebirge sind sie von schlechten Wachsthum. Ueberhaupt solle dem Vieh das nöthige Futter und genugsame Hutweide, hin- gegen desto weniger die Arbeit abgehen. Es heisst, an vielen Orten wären Gründe und Hut- weiden denen Unterthanen abgenommen und zu denen neu erbauten Maierhöfen gezogen worden. Theils Orten solle noch über dieses das herrschaftliche Vieh, weil es in gar zu beträchtlicher Anzahl gehalten wird, auf des Unterthan Feldern geweidet werden. Hengsten sind nicht viele im Kreise, und diese theils wegen Mangel der Fütterung, theils wegen zu vieler Robot von schlechter Beschaffenheit. Wann ein Bauer ein Mutterpferd belegen lassen will, mus es mit einer auf 6 und 7 Meil Wegs unternehmenden Reise beschehen, so ihme zu viele Unkosten verursachet. Ein guter Theil der Bauern würde sich gerne in ei- nigen Beitrag einlassen, wenn die Obrigkeiten für tüchtige Hengsten sorgen wollten. Das Wachs- thum der Füllen wird dadurch verhindert, dass der Bauer solche wegen der vielen Robot auch noch vor 2 Jahren einspannen muss. Unbewohnte Häuser, wozu Gründe gehören, haben sich keine gefunden, wohl aber viele meistens obrigkeitliche Chaluppen, welche von den Inwohnern theils aus Noth, theils aus Zwang verlassen worden. Die Bauerngründe, welche schon in dem Erdreich die schlechteste, sind auch theils Gegenden schlecht bestellet und angebauet. Der Landmann gibt dessen abermal der überhäuften Robot die Schuld, und gründet den Beweis darauf, dass weil sein Vieh fast beständig auf Robot und auf mehrere Meilen in dem Transport, mithin immer ausser seinem Haus und eigenen Feld sei, er nicht nur das Vieh selbsten, sondern auch des zum Ackerbau so nöthigen Dungs entbehren müsse; mehr Viehe aber ist er zu halten nicht im Stand, weil es ihme an Fütterung und Weide fehlt. Es wird versichert, dass man bei der Conscription dem Volk militariter keinen Anlass zu Klagen gegeben; vielmehr, da solches dennoch wider Obrigkeiten und meistens wider die Beamten sich beschwert, sich öfters herausgelassen habe, dass solches das Militare nichts an- ginge, sondern sich an die Obrigkeit, Kreisamt oder an die Landesstelle selbsten zu wenden sei. Die Antwort ware, dass man nirgend Gehör fände und das Klagen schärfest verboten wäre. Die Unterthanen baten demnach nur ihre Bedrückungen wenigstens erzählen zu dörfen. Wider die landesfürstliche Abgabe waren die wenigsten, wider allerhand neu eingeführte obrigkeitliche hingegen, welche mit Vermischung der landesfürstlichen abgeführet werden müssten, viele Beschwerden anzuhören, die überhäufte und mit zerschiedenen Zwangsmitteln begleitete Robot machet von allen die hauptsächlichsten aus. Der Unterthan schreibet derselben seinen Untergang meistens zu, wiewohl auch die öftere Verwechslung und Abnehmung deren Gründen ohne einmal zu erlauben, dass das Zugvieh mitgenommen werde, hierzu nicht wenig beitragen solle. Es sollen hin und wieder aus Dörfern Maierhöfe gemacht, hierzu denen Bauern die beste Gründe abgenommen, und die Bauern in andere Dörfer übersetzet worden sein, wo man ihnen noch einen guten Theil der Hutweiden in solchen Maass entzogen, dass ihr Vieh Noth leiden muss. Und dennoch wird der Bauer zu Entrichtung der Contribution in beständig gleicher An- messung, als ob er noch bei vorigen Fruchtgenuss verblieben wäre, verhalten.
Strana 515
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 515 Auf der Herrschaft Heralez sollen die Leute so elend und arm sein, dass ihresgleichen im ganzen Kreise nicht zu finden. Sie führen wider ihren Director die bitterste Klagen, dass er als Pachter der Herrschaft sie bis auf das Blut aussauge, um sich währender Arendazeit bereichern zu können. Sogar einige von der Stadtgemeinde zu Kuttenberg haben einen Ent- wurf vorgelegt, womit sie erweisen wollen, dass wegen dem von dem Magistrat bereits im Jahr 1723 auf blosse Schulden eingekauften Gut Janowitz ein Schade von beiläufig 120 000 fl., dann wegen übler Administrirung des Bräuhaus ein derlei gegen 14.000 fl. dem aerario civico zuge- wachsen. Die Stadtgemeinde solle zwar dem obristen Münz- und Bergmeisteramt dessentwegen schriftliche Fürstellungen gemacht haben, welche aber ohne einigen Bescheid zurückgeschicket worden wären. Ueber die noch rückständig sein sollende Magazins-Lieferungs- und Vorspanns-Gelder vom letzteren Krieg wird überhaupt und durchgängig geklaget. Der Unterthan wird theils mit Güte, theil mit Drohnungen, wenn er diesfalls Forderung stellet, abgewiesen, oder es heisst, die Vergütung wäre ab aerario noch nicht bezahlet. Aus dieser ungleichen Bescheidung schöpft das Volk den Verdacht, die Vergütung dieser Gelder müsse schon längstens beschehen und nur wo hinterhalten sein. Geschehe es auch, dass ein Unterthan das Recht in Handen, und darauf sich ver- lassend, das Herz habe, bei dem Kreisamt klagbar einzukommen, so wurde ihme zwar manch- mal eine Untersuchungscommission zugestanden; weil aber dem obrigkeitlichen Beamten mei- stens die Ankunft einer dergleichen Commission, so ohnehin nur in einem einzigen Glied des Kreisamt bestunde, schon voraus gestecket wäre, auch der Commissarius selbsten bei der Obrigkeit oder dem Beamten Einkehr und Verpflegung nehmete, so behälte der Unterthan den- noch Unrecht; und wenn auch ein oder andere Unbillichkeiten oder Missbräuche entdecket wurden, geschehe keine Abhilfe, und wurden, die es anzeigten, für Verräthere der Landsstände angesehen. Bei Gelegenheit der aus den Kirchenbüchern verfassten Auszügen haben sich verschie- dene Seelsorgere in Gespräche herausgelassen, dass nebst andern Uebeln besonders drei Stücke dem Unterthan, mithin dem Staate schädlich wären: Der Eigennutz der Beamten und Magi- straten, die Robot, die Verarendirung ganzer Güter und Herrschaften. Der Eigennutz der Beamten und Magistraten solle durchgängig, und ihre wenigste Absicht auf das Wohl der Unterthanen oder das Beste des Souverain gerichtet sein, worüber nur allzuviele und tägliche Proben an Tag liegeten. Die Robot sei unbestimmt und hange bloss von der Willkür der Beamten ab. Sie liessen die herrschaftliche Arbeiten meistens bei guten und schönen Wetter besorgen ; die schlechteste Täge aber dem Unterthan zur eigenen über: es erfolgte daraus, dass weil der Landmann bei übler Witterung die obrigkeitliche Robot nicht abführen darf, er alle Zeit in eine Schuld der ihm zumuthenden Abstattung verfiele, welche er dann auf einmal bei gutem Wetter leisten, da- durch das seinige versaumen, und solchergestalten nothwendigerweise zu Grunde gehen müsse. Man glaubte daher, dass die Ausmessung der Robot nicht nur in Quanto et Quali, sondern auch in tempore zu bestimmen wäre. Die Arenden der Herrschaften und Gütern haben dieses Schädliche in sich, dass weil die Pächtere dadurch so zu sagen auch das Recht über die Unterthanen vermieten, sie nicht nur aus den Gründen, sondern auch aus diesen über den kostbaren Pachtschilling Gewinn und Ueberschuss auf die Zeit ihrer nur etliche Jahre dauernden Arenda herauszuziehen suchen. 65*
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 515 Auf der Herrschaft Heralez sollen die Leute so elend und arm sein, dass ihresgleichen im ganzen Kreise nicht zu finden. Sie führen wider ihren Director die bitterste Klagen, dass er als Pachter der Herrschaft sie bis auf das Blut aussauge, um sich währender Arendazeit bereichern zu können. Sogar einige von der Stadtgemeinde zu Kuttenberg haben einen Ent- wurf vorgelegt, womit sie erweisen wollen, dass wegen dem von dem Magistrat bereits im Jahr 1723 auf blosse Schulden eingekauften Gut Janowitz ein Schade von beiläufig 120 000 fl., dann wegen übler Administrirung des Bräuhaus ein derlei gegen 14.000 fl. dem aerario civico zuge- wachsen. Die Stadtgemeinde solle zwar dem obristen Münz- und Bergmeisteramt dessentwegen schriftliche Fürstellungen gemacht haben, welche aber ohne einigen Bescheid zurückgeschicket worden wären. Ueber die noch rückständig sein sollende Magazins-Lieferungs- und Vorspanns-Gelder vom letzteren Krieg wird überhaupt und durchgängig geklaget. Der Unterthan wird theils mit Güte, theil mit Drohnungen, wenn er diesfalls Forderung stellet, abgewiesen, oder es heisst, die Vergütung wäre ab aerario noch nicht bezahlet. Aus dieser ungleichen Bescheidung schöpft das Volk den Verdacht, die Vergütung dieser Gelder müsse schon längstens beschehen und nur wo hinterhalten sein. Geschehe es auch, dass ein Unterthan das Recht in Handen, und darauf sich ver- lassend, das Herz habe, bei dem Kreisamt klagbar einzukommen, so wurde ihme zwar manch- mal eine Untersuchungscommission zugestanden; weil aber dem obrigkeitlichen Beamten mei- stens die Ankunft einer dergleichen Commission, so ohnehin nur in einem einzigen Glied des Kreisamt bestunde, schon voraus gestecket wäre, auch der Commissarius selbsten bei der Obrigkeit oder dem Beamten Einkehr und Verpflegung nehmete, so behälte der Unterthan den- noch Unrecht; und wenn auch ein oder andere Unbillichkeiten oder Missbräuche entdecket wurden, geschehe keine Abhilfe, und wurden, die es anzeigten, für Verräthere der Landsstände angesehen. Bei Gelegenheit der aus den Kirchenbüchern verfassten Auszügen haben sich verschie- dene Seelsorgere in Gespräche herausgelassen, dass nebst andern Uebeln besonders drei Stücke dem Unterthan, mithin dem Staate schädlich wären: Der Eigennutz der Beamten und Magi- straten, die Robot, die Verarendirung ganzer Güter und Herrschaften. Der Eigennutz der Beamten und Magistraten solle durchgängig, und ihre wenigste Absicht auf das Wohl der Unterthanen oder das Beste des Souverain gerichtet sein, worüber nur allzuviele und tägliche Proben an Tag liegeten. Die Robot sei unbestimmt und hange bloss von der Willkür der Beamten ab. Sie liessen die herrschaftliche Arbeiten meistens bei guten und schönen Wetter besorgen ; die schlechteste Täge aber dem Unterthan zur eigenen über: es erfolgte daraus, dass weil der Landmann bei übler Witterung die obrigkeitliche Robot nicht abführen darf, er alle Zeit in eine Schuld der ihm zumuthenden Abstattung verfiele, welche er dann auf einmal bei gutem Wetter leisten, da- durch das seinige versaumen, und solchergestalten nothwendigerweise zu Grunde gehen müsse. Man glaubte daher, dass die Ausmessung der Robot nicht nur in Quanto et Quali, sondern auch in tempore zu bestimmen wäre. Die Arenden der Herrschaften und Gütern haben dieses Schädliche in sich, dass weil die Pächtere dadurch so zu sagen auch das Recht über die Unterthanen vermieten, sie nicht nur aus den Gründen, sondern auch aus diesen über den kostbaren Pachtschilling Gewinn und Ueberschuss auf die Zeit ihrer nur etliche Jahre dauernden Arenda herauszuziehen suchen. 65*
Strana 516
516 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Dem Unterthan ist dabei durch die Natur der Pachtung der Weg zur Obrigkeit zu Anbringung einiger Beschwerden verleget. In dem Czaslauer Kreis gibt es viele Freisassen oder sog. Freibauern. Sie unterliegen weder der Leibeigenschaft, noch der Robot, und sind dahero von guten Wachsthum. Sie theilen aber ihre Gründe allzu viel unter ihre, durch mehrfältige Heiraten immer mehr erwachsende Familien, wo sie alsdann bei so sehr geschmälerten Wirthschaften kaum das Auskommen haben, weder ihre vielen Kinder ernähren können. Es gibt Pfarreien, die 30 bis 40 Dörfer, viele zerstreute Höfe und Mühlen unter ihrer Collatur haben. Sie enthalten freilich nicht mehr Seelen, als manche nur in etwelchen Dörfern bestehende Pfarr. Doch sind die weite Entlegenheit, Wintertäge, oftmalige üble Witterung, ge- birgige Gegenden, Mangel an Caplanen, solche Umstände, dass das ohnehin betäubte Landvolk in der Religion nicht recht belehret, weder zum Gottesdienst gebührlich angehalten werde. Zu Czaslau sind auf Veranlassung des Magistrats die äusere Stadtmauern bis auf den Grund eingerissen, einige feste Thürme aber bis zur Halbscheide abgebrochen und meistens zu Privatgebäuden der Magistrats-Personen verwendet, dann durch die innere, noch ge- schlossene Mauern verschiedene durchgänze ausgeschlagen worden. Man hat auch unlängst den diese Stadt umgebenden doppelten und zu einiger Vertheidigung auf einen geschwinden Anfall ziemlich wohl gelegenen Rempart nebst denen 2 Gräben plus offerenti, und zwar mei- stens unter die Magistratuales stückweis verkaufet, dermassen ist durchgehends zerrissen, und theils mit Getreid besäet, theils mit Weinreben, theils mit Bäumen bepflanzt. Zu Ab- schaffung dieser der Stadt theils zur Zierde, theils zu einigen Beschützung gedienten Mauern, Werckern und Alterthümern werden vermuthlich Euer Mt die Gründe allerunterthänigst vor- geleget worden und darüber die höchste Begnehmigung erfolget sein, weil dieser Schritt widri- gens dennoch zu eigenmächtig und eben so unangemessen wäre, als auf der andern Seite nicht verstattet werden will, dass die Unterthanen ihre entbehrliche Felder in Hutweiden verwandeln. In dem m) Kaurzimer Kreise ist von Seelsorgern und Beamten alle Hilfe geleistet worden, weil ihnen das Kreisamt darzu die Leitung gegeben hat. Mit diesem Kreis hat es den besondern Umstand, dass selber vorhin in der Gegend Melnik von Prag aus durch den Fluss Moldau, und von der Brandeiser Seite durch die Elbe begränzet gewesen, ausgenommen einige Dorfschaften, welche zu denen in Rakonitzer Kreis gelegenen Herrschaften gehörig gewesen. Vor einigen Jahren sind aber zwei starke Corpora, nämlich Kosomin [Kozominy] und Klomen [Chlumin], das Gut Kschel und das Dorf Wssestad [Všestudy] sammt den Obristburgrafenamts- Gütern aus dem Kaurzimer Kreisbezirk in jenen des Rakonitzer übertragen worden, welches denen Kaurzimer Kreisesinwohnern bei Dislocirunug zwei Regimentern in beeden Kreisen sehr zur Last gefallen ist, massen die in dem Rakonitzer Kreis übertragene Dorfschaften nachhin von dem in dem Kaurzimer Kreis gelegenen Regiment keine Mannschaft mehr ein- genommen, jenes, so in dem Rakonitzer Kreis bequartirt hingegen keine dahin hat ein- legen können, weil sonsten die Mannschaft der beeden Regimenter gestücket und vermischt worden wäre. Bei Einführung der beständigen Werbbezirken wird wohl unausweichlich sein, oder diese entnommene Corpora dem Kaurzimer Kreis hinwiederum einzuverleiben, oder selbe wenigstens demjenigen Regiment zuzutheilen, so den Werbbezirk in dem Kaurzimer Kreis zugetheilter bekommen wird. Ersteres würde von darumen noch besser sein, weil diese Ort- schaften allbereits in die Kaurzimer Kreis-Conscription eingezogen sind, und nach der Lage
516 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Dem Unterthan ist dabei durch die Natur der Pachtung der Weg zur Obrigkeit zu Anbringung einiger Beschwerden verleget. In dem Czaslauer Kreis gibt es viele Freisassen oder sog. Freibauern. Sie unterliegen weder der Leibeigenschaft, noch der Robot, und sind dahero von guten Wachsthum. Sie theilen aber ihre Gründe allzu viel unter ihre, durch mehrfältige Heiraten immer mehr erwachsende Familien, wo sie alsdann bei so sehr geschmälerten Wirthschaften kaum das Auskommen haben, weder ihre vielen Kinder ernähren können. Es gibt Pfarreien, die 30 bis 40 Dörfer, viele zerstreute Höfe und Mühlen unter ihrer Collatur haben. Sie enthalten freilich nicht mehr Seelen, als manche nur in etwelchen Dörfern bestehende Pfarr. Doch sind die weite Entlegenheit, Wintertäge, oftmalige üble Witterung, ge- birgige Gegenden, Mangel an Caplanen, solche Umstände, dass das ohnehin betäubte Landvolk in der Religion nicht recht belehret, weder zum Gottesdienst gebührlich angehalten werde. Zu Czaslau sind auf Veranlassung des Magistrats die äusere Stadtmauern bis auf den Grund eingerissen, einige feste Thürme aber bis zur Halbscheide abgebrochen und meistens zu Privatgebäuden der Magistrats-Personen verwendet, dann durch die innere, noch ge- schlossene Mauern verschiedene durchgänze ausgeschlagen worden. Man hat auch unlängst den diese Stadt umgebenden doppelten und zu einiger Vertheidigung auf einen geschwinden Anfall ziemlich wohl gelegenen Rempart nebst denen 2 Gräben plus offerenti, und zwar mei- stens unter die Magistratuales stückweis verkaufet, dermassen ist durchgehends zerrissen, und theils mit Getreid besäet, theils mit Weinreben, theils mit Bäumen bepflanzt. Zu Ab- schaffung dieser der Stadt theils zur Zierde, theils zu einigen Beschützung gedienten Mauern, Werckern und Alterthümern werden vermuthlich Euer Mt die Gründe allerunterthänigst vor- geleget worden und darüber die höchste Begnehmigung erfolget sein, weil dieser Schritt widri- gens dennoch zu eigenmächtig und eben so unangemessen wäre, als auf der andern Seite nicht verstattet werden will, dass die Unterthanen ihre entbehrliche Felder in Hutweiden verwandeln. In dem m) Kaurzimer Kreise ist von Seelsorgern und Beamten alle Hilfe geleistet worden, weil ihnen das Kreisamt darzu die Leitung gegeben hat. Mit diesem Kreis hat es den besondern Umstand, dass selber vorhin in der Gegend Melnik von Prag aus durch den Fluss Moldau, und von der Brandeiser Seite durch die Elbe begränzet gewesen, ausgenommen einige Dorfschaften, welche zu denen in Rakonitzer Kreis gelegenen Herrschaften gehörig gewesen. Vor einigen Jahren sind aber zwei starke Corpora, nämlich Kosomin [Kozominy] und Klomen [Chlumin], das Gut Kschel und das Dorf Wssestad [Všestudy] sammt den Obristburgrafenamts- Gütern aus dem Kaurzimer Kreisbezirk in jenen des Rakonitzer übertragen worden, welches denen Kaurzimer Kreisesinwohnern bei Dislocirunug zwei Regimentern in beeden Kreisen sehr zur Last gefallen ist, massen die in dem Rakonitzer Kreis übertragene Dorfschaften nachhin von dem in dem Kaurzimer Kreis gelegenen Regiment keine Mannschaft mehr ein- genommen, jenes, so in dem Rakonitzer Kreis bequartirt hingegen keine dahin hat ein- legen können, weil sonsten die Mannschaft der beeden Regimenter gestücket und vermischt worden wäre. Bei Einführung der beständigen Werbbezirken wird wohl unausweichlich sein, oder diese entnommene Corpora dem Kaurzimer Kreis hinwiederum einzuverleiben, oder selbe wenigstens demjenigen Regiment zuzutheilen, so den Werbbezirk in dem Kaurzimer Kreis zugetheilter bekommen wird. Ersteres würde von darumen noch besser sein, weil diese Ort- schaften allbereits in die Kaurzimer Kreis-Conscription eingezogen sind, und nach der Lage
Strana 517
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 517 würde auch schicksam sein, wenn der in Mitte der Herrschaft Brandeis gelegene Markt Alt- bunzlau nebst denen dazu gehörigen Dörfern dem Kaurzimer Kreis zugetheilt würde. Bei übler Witterung entstehen fast alljährlich Krankheiten. In diesen Jahre haben sich solche vermehren müssen, weil theils Leute aus allzugrosser Noth Kleien� halbgebacken Brod und andere der Natur ungewohnte Nahrung genossen. Theils Orten ist keine Aushilf für die Unterthanen beschehen. An theils Orten wäre nachzusehen gewesen, ob auch die dem Unter- than nicht sehr geneigte oder sonst nicht viel Mitleiden besitzende Beamten die von der Obrig- keit bewilligte Aushilf in der Zeit, dem Betrag und der Beschaffenheit wirklich geleistet haben Auf dem Lande manglet es an Chirurgis, und wo derlei sind, wollen sie so bezahlet werden, dass es der Bauer nicht erschwingen kann. Wenn ein Sterbender von dem Pfarrhaus zu weit entfernt, verlangt der Seelsorger, dass der Bot, der ihn holet, ein Reitpferd mitbringe, und wenn der Bauer kein eigenes hat, solle er eines vermiethen. Auch in dem Kaurzimer Kreis ist der jüngste Sohn der Erbe des Grund; nachdeme aber bei vielen Dominien die Gründe nicht eingekauft sind, so wird der Erbe nach Belieben bestimmet. Hierzu machen die Beamten denen Grundobrigkeiten die Vorschläge, so nicht ohne Privatnutzen ablaufen solle. Es geschihet, dass zuweilen Waisen bei Absterben der Eltern verhanden sind; über diese ist ein Bauer nebst dem Beamten Vormünder. Wenn der Waise in die Jahre kommet, den Grund anzutreten, soll es sich schon manchmal ergeben haben, dass der Bauer, so den Vormünder gemacht, von ihme wegen Verbesserung des Grund eine Aufgabe gefoderet, und da dieser natürlich solche nicht zahlen können, der Beamte den Grund dem Bauern zugesprochen habe, welcher dagegen dem Waisen etwas dafür hinausgezahlet. Einige Beamte sollen bei Verfassung der Waisenregister alljährlich für ein jedes Kind von 12 Jahren an 6 kr. zu fodern, und auch arme Leute zu diesfälliger Zahlung für 4, 5 und 6 Kinder mit Schärfe anzuhalten sich anmassen. Das Volk robotet ungern und langsam, es gehet aber auch mit Zumuthung der Frohn- diensten ungleich zu. An manchen Orten müssen dessentwegen die Kinder schon von 7jährigen Alter an zu Arbeit angestrengt werden; sie verlieren dadurch das Wachsthum, und entgehet auch die Gelegenheit, sie im Lesen und Schreiben unterrichten zu lassen. Dieser Kreis ist ohne allem fremden Handel. Einige im Gebirge wohnende unsteuerbare Unterthanen gehen zur Zeit der Ernte in das flache Land, um sich einen Verdienst zu er- werben. In vielen Orten weiss man nicht, wo die Unterthanen sich aufhalten, obwohlen sie im Lande dienen. Die Ursache ist, weil für den Consenszettel, auf Arbeit zu gehen, 1 und 2 fl. gezahlet werden sollen, welchen Betrag mancher nicht geben kann, und also heimlich in ein anderes Ort sich begibt. In wenigen Orten des platten Landes sind einige tüchtige Hengsten angetroffen worden. Das Wachsthum der Füllen wird aber durch derenselben zu fruhzeitige Anspannung verhindert. Die Zugochsen sind überhaupt von kleinen Schlag. Einige Häuser hat man leer angetroffen, weil die Inwohnere im Betteln abwesend waren; und einige Felder haben wegen Mangel des Saamen nicht bebauet werden können. In dem n) Rakonitzer Kreise hat sich das Landesvolk bei der Beschreibung ganz ruhig und freudig bezeiget. Es sind zwar von Seite des Kreisamt oder der obrigkeitlichen Beamten keine Hindernissen dabei vorgekommen, jedoch ist auch kein besonderer Vorschub hierzu gegeben worden.
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 517 würde auch schicksam sein, wenn der in Mitte der Herrschaft Brandeis gelegene Markt Alt- bunzlau nebst denen dazu gehörigen Dörfern dem Kaurzimer Kreis zugetheilt würde. Bei übler Witterung entstehen fast alljährlich Krankheiten. In diesen Jahre haben sich solche vermehren müssen, weil theils Leute aus allzugrosser Noth Kleien� halbgebacken Brod und andere der Natur ungewohnte Nahrung genossen. Theils Orten ist keine Aushilf für die Unterthanen beschehen. An theils Orten wäre nachzusehen gewesen, ob auch die dem Unter- than nicht sehr geneigte oder sonst nicht viel Mitleiden besitzende Beamten die von der Obrig- keit bewilligte Aushilf in der Zeit, dem Betrag und der Beschaffenheit wirklich geleistet haben Auf dem Lande manglet es an Chirurgis, und wo derlei sind, wollen sie so bezahlet werden, dass es der Bauer nicht erschwingen kann. Wenn ein Sterbender von dem Pfarrhaus zu weit entfernt, verlangt der Seelsorger, dass der Bot, der ihn holet, ein Reitpferd mitbringe, und wenn der Bauer kein eigenes hat, solle er eines vermiethen. Auch in dem Kaurzimer Kreis ist der jüngste Sohn der Erbe des Grund; nachdeme aber bei vielen Dominien die Gründe nicht eingekauft sind, so wird der Erbe nach Belieben bestimmet. Hierzu machen die Beamten denen Grundobrigkeiten die Vorschläge, so nicht ohne Privatnutzen ablaufen solle. Es geschihet, dass zuweilen Waisen bei Absterben der Eltern verhanden sind; über diese ist ein Bauer nebst dem Beamten Vormünder. Wenn der Waise in die Jahre kommet, den Grund anzutreten, soll es sich schon manchmal ergeben haben, dass der Bauer, so den Vormünder gemacht, von ihme wegen Verbesserung des Grund eine Aufgabe gefoderet, und da dieser natürlich solche nicht zahlen können, der Beamte den Grund dem Bauern zugesprochen habe, welcher dagegen dem Waisen etwas dafür hinausgezahlet. Einige Beamte sollen bei Verfassung der Waisenregister alljährlich für ein jedes Kind von 12 Jahren an 6 kr. zu fodern, und auch arme Leute zu diesfälliger Zahlung für 4, 5 und 6 Kinder mit Schärfe anzuhalten sich anmassen. Das Volk robotet ungern und langsam, es gehet aber auch mit Zumuthung der Frohn- diensten ungleich zu. An manchen Orten müssen dessentwegen die Kinder schon von 7jährigen Alter an zu Arbeit angestrengt werden; sie verlieren dadurch das Wachsthum, und entgehet auch die Gelegenheit, sie im Lesen und Schreiben unterrichten zu lassen. Dieser Kreis ist ohne allem fremden Handel. Einige im Gebirge wohnende unsteuerbare Unterthanen gehen zur Zeit der Ernte in das flache Land, um sich einen Verdienst zu er- werben. In vielen Orten weiss man nicht, wo die Unterthanen sich aufhalten, obwohlen sie im Lande dienen. Die Ursache ist, weil für den Consenszettel, auf Arbeit zu gehen, 1 und 2 fl. gezahlet werden sollen, welchen Betrag mancher nicht geben kann, und also heimlich in ein anderes Ort sich begibt. In wenigen Orten des platten Landes sind einige tüchtige Hengsten angetroffen worden. Das Wachsthum der Füllen wird aber durch derenselben zu fruhzeitige Anspannung verhindert. Die Zugochsen sind überhaupt von kleinen Schlag. Einige Häuser hat man leer angetroffen, weil die Inwohnere im Betteln abwesend waren; und einige Felder haben wegen Mangel des Saamen nicht bebauet werden können. In dem n) Rakonitzer Kreise hat sich das Landesvolk bei der Beschreibung ganz ruhig und freudig bezeiget. Es sind zwar von Seite des Kreisamt oder der obrigkeitlichen Beamten keine Hindernissen dabei vorgekommen, jedoch ist auch kein besonderer Vorschub hierzu gegeben worden.
Strana 518
518 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Nach der Landesverfassung sollen zwar durchaus der jüngst geborene Sohn der Erbe sein; weil aber die Auswahl auf dem herrschaftlichen Beamten ankommet, gelanget öfters ein anderer zur Wirtschaft. Es ist in diesem Kreis kein Handel mit auswärtigen Ländern; für die eigene aber wird vielfältig Tuch und Leinwaare fabricirt. Von guten Gewächs sind wenig Pferde in Vorschein gekommen. Viele Unterthanen sind wegen Mangel des Futters Pferde zu halten ausser Stande. Es fehlet darneben an tüch- tigen Hengsten. Die Pferde werden zu frühe eingespannet, und die Zugochsen sind sehr klein und schlecht. Es sind in diesem Kreise viele Brandstellen und baufällige Häuser. Besonders sind auf der Pürglitzer, Krzitzer, Wallischer [?] und Pleser [Plasy?] Herrschaft viele unbebaute Felder angetroffen worden. Vielleicht hat man Sommerfrüchten darauf gesäet. Das schadhafte Haus kann der Bauer wegen Mangel des Geldes nicht herstellen. Zu Beurbarung der Felder fehlet ihm Zugvieh und Saamen. Die Unterthanen der Zwolleinoweser Herrschaft haben sich beklaget, dass ihnen nach der Ernte die Scheunen gesperret, das Getreid ausgetroschen, und der zuvor beschehene Vor- schuss mit Gewalt zuruck genommen worden; durch welches Verfahren sie 3 und mehr Monate ohne Brod hätten leben müssen. Es solle geschehen sein, dass auf der Bürglitzer Herrschaft denen Bauern Felder, Hutweiden und Waldungen; auf der obristburggraflichen Tachlowitzer und Chrastianer Herr- schaft ebenfalls Wiesen abgenommen und zum obrigkeitlichen Genuss gezogen worden. Es sind Klagen vorgekommen, dass auf der Tauschetiner, Plasser und Wranayer 1) Herr- schaft die steuerbare Grundstücke denen Eigenthümern benommen und andern zugeschrieben worden, wo also erstere nunmehro durch Dienen ihren Unterhalt suchen müssen. 1) Vraní Pal. 6. In dem o) Berauner Kreise haben sich Geistliche und Beamte beeifert, dem Landmann die gute Absicht der allgemeinen Beschreibung begreiflich zu machen. Vorzüglich hat der Caplan Wenzel Woposeck auf der Chlumer Pfarr in offentlicher Predigt sich hierunter hervor- gethan. Auch das k. Kreisamt und die Beamten der Herrschaft Karlstein und die Geistliche von St. Johann werden ihres guten Einvernehmen und gethanen Vorschube wegen belobet. Weil die Leute in verschidenen Gegenden aus Mangel des Getreid Brod von Haber, Mühlstaub und Kleien essen müssen, so sind sie sehr entkräftet worden. Es ist zwar eine Taxe gesetzet worden, wie theuer das Korn verkaufet werden solle; die Leute aber haben geklaget, dass sie dennoch derlei für Geld nicht hätten bekommen können. In dem ganzen Kreis pfleget der jüngste Sohn im allgemeinen als Erbe angesehen zu werden. Doch ist nicht seltsam, wenn der jüngste Sohn nach Absterben des Vater entweder nicht die rechte Jahre oder die zur Haushaltung gefodert werdende Eigenschaften an sich hat, den Tauglichsten als Wirt einzusetzen. In den Dörfern Crelin [Čelín?], Seitica, Lhota [Sejická Lhota], Crisowiz [Čisovice], Chrastiz [Chraštice], Schinor u Kritka [Všenory a Řídka?] solle wahrzunehmen gewesen sein, dass bloss nach Wille und Gutdünken die Wirtschaften bestellet würden; so auch die ein- gekaufte Bauern für sich zu thun pflegeten, bei letzteren aber nicht unbillig zu sein scheinet. Kein Werkmeister arbeitet zu Handen einer Fabrik, weder hat einer einen auswärtigen Verkehr. Sie arbeiten meistens für eigene, und nur einige für einheimische Nothdurft, und leben dahero vielmehr von anderweiten Handarbeit oder Landeswirtschaft-Verdienst, und werden
518 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Nach der Landesverfassung sollen zwar durchaus der jüngst geborene Sohn der Erbe sein; weil aber die Auswahl auf dem herrschaftlichen Beamten ankommet, gelanget öfters ein anderer zur Wirtschaft. Es ist in diesem Kreis kein Handel mit auswärtigen Ländern; für die eigene aber wird vielfältig Tuch und Leinwaare fabricirt. Von guten Gewächs sind wenig Pferde in Vorschein gekommen. Viele Unterthanen sind wegen Mangel des Futters Pferde zu halten ausser Stande. Es fehlet darneben an tüch- tigen Hengsten. Die Pferde werden zu frühe eingespannet, und die Zugochsen sind sehr klein und schlecht. Es sind in diesem Kreise viele Brandstellen und baufällige Häuser. Besonders sind auf der Pürglitzer, Krzitzer, Wallischer [?] und Pleser [Plasy?] Herrschaft viele unbebaute Felder angetroffen worden. Vielleicht hat man Sommerfrüchten darauf gesäet. Das schadhafte Haus kann der Bauer wegen Mangel des Geldes nicht herstellen. Zu Beurbarung der Felder fehlet ihm Zugvieh und Saamen. Die Unterthanen der Zwolleinoweser Herrschaft haben sich beklaget, dass ihnen nach der Ernte die Scheunen gesperret, das Getreid ausgetroschen, und der zuvor beschehene Vor- schuss mit Gewalt zuruck genommen worden; durch welches Verfahren sie 3 und mehr Monate ohne Brod hätten leben müssen. Es solle geschehen sein, dass auf der Bürglitzer Herrschaft denen Bauern Felder, Hutweiden und Waldungen; auf der obristburggraflichen Tachlowitzer und Chrastianer Herr- schaft ebenfalls Wiesen abgenommen und zum obrigkeitlichen Genuss gezogen worden. Es sind Klagen vorgekommen, dass auf der Tauschetiner, Plasser und Wranayer 1) Herr- schaft die steuerbare Grundstücke denen Eigenthümern benommen und andern zugeschrieben worden, wo also erstere nunmehro durch Dienen ihren Unterhalt suchen müssen. 1) Vraní Pal. 6. In dem o) Berauner Kreise haben sich Geistliche und Beamte beeifert, dem Landmann die gute Absicht der allgemeinen Beschreibung begreiflich zu machen. Vorzüglich hat der Caplan Wenzel Woposeck auf der Chlumer Pfarr in offentlicher Predigt sich hierunter hervor- gethan. Auch das k. Kreisamt und die Beamten der Herrschaft Karlstein und die Geistliche von St. Johann werden ihres guten Einvernehmen und gethanen Vorschube wegen belobet. Weil die Leute in verschidenen Gegenden aus Mangel des Getreid Brod von Haber, Mühlstaub und Kleien essen müssen, so sind sie sehr entkräftet worden. Es ist zwar eine Taxe gesetzet worden, wie theuer das Korn verkaufet werden solle; die Leute aber haben geklaget, dass sie dennoch derlei für Geld nicht hätten bekommen können. In dem ganzen Kreis pfleget der jüngste Sohn im allgemeinen als Erbe angesehen zu werden. Doch ist nicht seltsam, wenn der jüngste Sohn nach Absterben des Vater entweder nicht die rechte Jahre oder die zur Haushaltung gefodert werdende Eigenschaften an sich hat, den Tauglichsten als Wirt einzusetzen. In den Dörfern Crelin [Čelín?], Seitica, Lhota [Sejická Lhota], Crisowiz [Čisovice], Chrastiz [Chraštice], Schinor u Kritka [Všenory a Řídka?] solle wahrzunehmen gewesen sein, dass bloss nach Wille und Gutdünken die Wirtschaften bestellet würden; so auch die ein- gekaufte Bauern für sich zu thun pflegeten, bei letzteren aber nicht unbillig zu sein scheinet. Kein Werkmeister arbeitet zu Handen einer Fabrik, weder hat einer einen auswärtigen Verkehr. Sie arbeiten meistens für eigene, und nur einige für einheimische Nothdurft, und leben dahero vielmehr von anderweiten Handarbeit oder Landeswirtschaft-Verdienst, und werden
Strana 519
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 519 dahero auch in denen Militarbüchern wie andere an- oder unangesessene unterthänige Familien angesehen werden müssen. Das Bauernvolk ist insoweit fleissig, dass nicht demselben die Schuld beigelegt werden mag, wenn sich Felder unbebauet finden. Die an dem Beraun- und Moldaufluss wohnende Unterthanen fällen zu Winterszeiten in denen Waldungen Holz, in Sommer flössen sie solches. Es ist in diesem Kreis Bergbau in Silber und Eisen; das erstere will nicht viel bedeuten, das zweite hingegen ist desto beträchtlicher. Viele Ortschaften verlegen sich dessent- wegen nebst dem Feldbau hauptsächlich auf Holzschlagen und Kohlenbrennen. Das Weibsvolk spinnet im Winter. Nur zwei Glashütten sind, eine zu Horzowitz, welche mit Steinkohlen betrieben wird, die andere ist auf der Fürst Mannsfeldischen Herrschaft und hat Gelegenheit, etwas von ihrer Erzeugunug in die Fremde zu verschleissen. Holz, Blech- und Eisenhandel ist zwar beträchtlich, die Losung aber gehet unmittelbar nicht weiter als bis Prag. Die Pferde sind von mitteren Schlage; nur Horzowitzer und Chlumetzer Herrschaft hält zu Behuef der Mutterpferden der Unterthanen eigene Beschäler. Es waren zwar vordeme in dem Landesstrich von Dobrzisch gegen Przibram, Petrowitz und Chlumetz recht wohlgebaute Pferde anzutreffen; dass man derlei nicht mehr finde, will folgenden Ursachen zugeschrieben werden: 1° solle der Unterthan wenig oder gar keine Hutweide mehr haben, er kann also ausser dem höchstnöthigen Zugvieh kein überzähliges unterhalten. 2° bei den wenigsten Dörfern gehört der Wieswachs dem Unterthan, er kann also für den Winter kein Heu machen. Der inzwischen dazugekommene Mangel hat diesen Umstand noch insoweit böser gemacht, dass der Bauersmann in manchen Gegenden das Strohdach abdecken musste, um sein Vieh bis zur bevorstehenden Ernte zu ernähren. In ein und andern Gegenden könnte zwar der Bauers- mann statt Streustroh sich des dürren Laub aus den Waldungen bedienen; es wird ihme aber unter dem Vorwand nicht gestattet, dass dadurch Gelegenheit zu Entwendung des Holz oder Versprengung des Wild Gelegenheit gegeben würde. Es wird sich durchgehends über die grosse Robot mit dem Ausdruck beklaget, dass das alte Vieh dadurch aufgerieben, dem jungen aber die Emporbringung und das Wachsthum vereitelt und hinterstellig gemacht würde. Die Zugochsen sind durchgängig von schlechten Schlag ; dass übleste ist dabei, dass der Landmann bei fürgewester Noth manches Stück Hornvieh zu schlachten gezwungen war; es ist also zu besorgen, dass hierdurch der Ackerbau zuruck gesetzet werden könnte. Leere Häuser sind nicht viel angetroffen worden, und man ist oder in ihrer Wieder- herstellung begriffen, oder es sind ausgedungene, mit Weibsvolk besetzte unsteuerbare Wohnungen. Der Bau der Winterfrucht ist in den meisten Gegenden aus Mangel des Saamen unter- blieben. Vermuthlich werden also die Obrigkeiten dem Unterthan zu Sommersfrüchten Saat an Handen gestanden haben, weil widrigens zu besorgen wäre, dass wenn auch eine gesegnete Ernte sich ergäbe, in manchen Gegenden dennoch der Mangel schon wiederum im Spätjahre einreissen würde. In dem p) Taborer Antheil Pechiner Kreises hat sich der Landmann bei der Con- scription ganz ruhig und im mindesten nicht widerspänstig, sondern vielmehr freudig bezeiget. Von dem Kreisamt und denen Provincial-Commissarien hingegen würde nicht viel Vorschub
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 519 dahero auch in denen Militarbüchern wie andere an- oder unangesessene unterthänige Familien angesehen werden müssen. Das Bauernvolk ist insoweit fleissig, dass nicht demselben die Schuld beigelegt werden mag, wenn sich Felder unbebauet finden. Die an dem Beraun- und Moldaufluss wohnende Unterthanen fällen zu Winterszeiten in denen Waldungen Holz, in Sommer flössen sie solches. Es ist in diesem Kreis Bergbau in Silber und Eisen; das erstere will nicht viel bedeuten, das zweite hingegen ist desto beträchtlicher. Viele Ortschaften verlegen sich dessent- wegen nebst dem Feldbau hauptsächlich auf Holzschlagen und Kohlenbrennen. Das Weibsvolk spinnet im Winter. Nur zwei Glashütten sind, eine zu Horzowitz, welche mit Steinkohlen betrieben wird, die andere ist auf der Fürst Mannsfeldischen Herrschaft und hat Gelegenheit, etwas von ihrer Erzeugunug in die Fremde zu verschleissen. Holz, Blech- und Eisenhandel ist zwar beträchtlich, die Losung aber gehet unmittelbar nicht weiter als bis Prag. Die Pferde sind von mitteren Schlage; nur Horzowitzer und Chlumetzer Herrschaft hält zu Behuef der Mutterpferden der Unterthanen eigene Beschäler. Es waren zwar vordeme in dem Landesstrich von Dobrzisch gegen Przibram, Petrowitz und Chlumetz recht wohlgebaute Pferde anzutreffen; dass man derlei nicht mehr finde, will folgenden Ursachen zugeschrieben werden: 1° solle der Unterthan wenig oder gar keine Hutweide mehr haben, er kann also ausser dem höchstnöthigen Zugvieh kein überzähliges unterhalten. 2° bei den wenigsten Dörfern gehört der Wieswachs dem Unterthan, er kann also für den Winter kein Heu machen. Der inzwischen dazugekommene Mangel hat diesen Umstand noch insoweit böser gemacht, dass der Bauersmann in manchen Gegenden das Strohdach abdecken musste, um sein Vieh bis zur bevorstehenden Ernte zu ernähren. In ein und andern Gegenden könnte zwar der Bauers- mann statt Streustroh sich des dürren Laub aus den Waldungen bedienen; es wird ihme aber unter dem Vorwand nicht gestattet, dass dadurch Gelegenheit zu Entwendung des Holz oder Versprengung des Wild Gelegenheit gegeben würde. Es wird sich durchgehends über die grosse Robot mit dem Ausdruck beklaget, dass das alte Vieh dadurch aufgerieben, dem jungen aber die Emporbringung und das Wachsthum vereitelt und hinterstellig gemacht würde. Die Zugochsen sind durchgängig von schlechten Schlag ; dass übleste ist dabei, dass der Landmann bei fürgewester Noth manches Stück Hornvieh zu schlachten gezwungen war; es ist also zu besorgen, dass hierdurch der Ackerbau zuruck gesetzet werden könnte. Leere Häuser sind nicht viel angetroffen worden, und man ist oder in ihrer Wieder- herstellung begriffen, oder es sind ausgedungene, mit Weibsvolk besetzte unsteuerbare Wohnungen. Der Bau der Winterfrucht ist in den meisten Gegenden aus Mangel des Saamen unter- blieben. Vermuthlich werden also die Obrigkeiten dem Unterthan zu Sommersfrüchten Saat an Handen gestanden haben, weil widrigens zu besorgen wäre, dass wenn auch eine gesegnete Ernte sich ergäbe, in manchen Gegenden dennoch der Mangel schon wiederum im Spätjahre einreissen würde. In dem p) Taborer Antheil Pechiner Kreises hat sich der Landmann bei der Con- scription ganz ruhig und im mindesten nicht widerspänstig, sondern vielmehr freudig bezeiget. Von dem Kreisamt und denen Provincial-Commissarien hingegen würde nicht viel Vorschub
Strana 520
520 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: gegeben worden sein, wenn nicht der einzige Kreisadjunct von Ottenthal sich eifrigst dazu verwendet hätte, Die meiste der herrschaftlichen Beamten sind nur den ersten Tag bei der Con scriptionsoperation geblieben; hernach haben sie nicht einmal ihre Schreibere und Kanzlei- praktikanten, sondern ausser aller Bedienstung stehende unerfahrene Subjecta dazu gestellet. Die Mannschafts- oder Waisenbücher werden sehr unrichtig gehalten. Man hat Per- sonen von verschiedenen Alter angetroffen, die darinnen nicht aufgezeichnet waren. Es ist dahero von Dorfrichtern und Gemeinältesten-Aussagen weit mehr Auskunft, als von den Beamten und aus den obrigkeitlichen Büchern zu erholen gewesen. Dem Landmann ist das wegen der Conscription erflossene Patent nicht durchgehends publicirt, sondern an meisten Orten nur eingesaget worden, dass eine Commission zu Auf- schreibung des Volk ankommen würde, und die Unterthanen um sothane Zeit bei Hause zu verbleiben hätten. Es ist aber auch diesem Befehl nicht überall, und am wenigsten auf der Selzer 1) und Gistibnizer Herrschaft nachgelebet worden, anerwogen zur Zeit der dahin ge- kommenen Conscriptionscommission, ungeachtet des in die herrschaftlichen Amter vorausgegan- genen Aviso, in ein und andern Orten zu 10 und mehr Personen auf auswärtige herrschaft- liche Robot ausgeschickter, mithin abwesend sich befanden. Auch haben sich viele willkürlich 1) Nejspíš Želeč, Seltsch. unter dem Vorwand nothwendiger Geschäften entfernet. Denen Seelsorgern hingegen wird durchgehends das Lob beigelegt, dass sie an guter Einverständniss und wirksamen Eifer bei dieser Operation nichts verwinden lassen. Besonders hat sich der Patzauer Pfarrer Johann Krzepelka darinnen hervorgethan, dass er in Predigen und bei Katechisirung dem Volk die wahre Begriffe des aus der Conscription erfliessenden gemeinnutzlichen Wohl beizubringen sich ausserordentliche Mühe gegeben. Fast in jedem Ort sind einige, in mehreren aber auch mehrere Kranke angetroffen worden. Es wird solches zum Theil der algemeinen Unsauberkeit, zum Theil aber auch dem dermalen fürgewesten Mangel an Lebensmitteln zugeschrieben; bis nicht der Befehl dazu kame, hatte Niemand die Erbarmnus, denen Unterthanen Nahrungsmitteln vorzuschiessen. Und gut wäre, wenn die obrigkeitliche Beamte verhalten würden, die Dorfschaften fleissig zu bereiten und die Unterthanen zu mehreren Sauberkeit anhalten zu lassen. Der eigentliche Erbe eines Angesessenen sollte zwar nach dem Landesgebrauch der jüngste Sohn sein; er wird aber unter allerlei Vorwand öfters davon ausgeschlossen, und be- kommet auch ein Fremder die Wirtschaft. Obwohlen das unterthänige Landvolk wegen dermalen nie erhörten Mangel der Schwel- gerei nicht ergeben sein kann, so ist selbes doch träg und faul, und man siehet an denen Abendstunden zur Winterszeit kaum in zwei oder drei Häusern in einem Dorf das Bauernvolk spinnen, sondern sie sind meistens müssig und legen sich zwischen 7 und 8 Uhr schlafen. Auswärts beschiehet aus diesem Kreise kein Verkehr oder Handel. Pferde und Zugochsen sind fast durchgehends sehr klein und schlecht, und dieses aus 2 Ursachen: einestheils weil es an Fütterung fehlet, und andern theils weil die Bauern wegen allzustarken Robot die Füllen meistens sehr jung anspannen und zum Zug gebrauchen müssen. An tüchtigen Hengsten fehlete es zwar nicht, indeme gewisse Leute den Kreis damit durch- ziehen und die Mutterpferde gegen eine Vergütung belegen lassen; es können aber auch von diesen keine gute Füllen hervorkommen, weil sie selbsten allzu ausgemerglet und ent- kräftet sind.
520 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: gegeben worden sein, wenn nicht der einzige Kreisadjunct von Ottenthal sich eifrigst dazu verwendet hätte, Die meiste der herrschaftlichen Beamten sind nur den ersten Tag bei der Con scriptionsoperation geblieben; hernach haben sie nicht einmal ihre Schreibere und Kanzlei- praktikanten, sondern ausser aller Bedienstung stehende unerfahrene Subjecta dazu gestellet. Die Mannschafts- oder Waisenbücher werden sehr unrichtig gehalten. Man hat Per- sonen von verschiedenen Alter angetroffen, die darinnen nicht aufgezeichnet waren. Es ist dahero von Dorfrichtern und Gemeinältesten-Aussagen weit mehr Auskunft, als von den Beamten und aus den obrigkeitlichen Büchern zu erholen gewesen. Dem Landmann ist das wegen der Conscription erflossene Patent nicht durchgehends publicirt, sondern an meisten Orten nur eingesaget worden, dass eine Commission zu Auf- schreibung des Volk ankommen würde, und die Unterthanen um sothane Zeit bei Hause zu verbleiben hätten. Es ist aber auch diesem Befehl nicht überall, und am wenigsten auf der Selzer 1) und Gistibnizer Herrschaft nachgelebet worden, anerwogen zur Zeit der dahin ge- kommenen Conscriptionscommission, ungeachtet des in die herrschaftlichen Amter vorausgegan- genen Aviso, in ein und andern Orten zu 10 und mehr Personen auf auswärtige herrschaft- liche Robot ausgeschickter, mithin abwesend sich befanden. Auch haben sich viele willkürlich 1) Nejspíš Želeč, Seltsch. unter dem Vorwand nothwendiger Geschäften entfernet. Denen Seelsorgern hingegen wird durchgehends das Lob beigelegt, dass sie an guter Einverständniss und wirksamen Eifer bei dieser Operation nichts verwinden lassen. Besonders hat sich der Patzauer Pfarrer Johann Krzepelka darinnen hervorgethan, dass er in Predigen und bei Katechisirung dem Volk die wahre Begriffe des aus der Conscription erfliessenden gemeinnutzlichen Wohl beizubringen sich ausserordentliche Mühe gegeben. Fast in jedem Ort sind einige, in mehreren aber auch mehrere Kranke angetroffen worden. Es wird solches zum Theil der algemeinen Unsauberkeit, zum Theil aber auch dem dermalen fürgewesten Mangel an Lebensmitteln zugeschrieben; bis nicht der Befehl dazu kame, hatte Niemand die Erbarmnus, denen Unterthanen Nahrungsmitteln vorzuschiessen. Und gut wäre, wenn die obrigkeitliche Beamte verhalten würden, die Dorfschaften fleissig zu bereiten und die Unterthanen zu mehreren Sauberkeit anhalten zu lassen. Der eigentliche Erbe eines Angesessenen sollte zwar nach dem Landesgebrauch der jüngste Sohn sein; er wird aber unter allerlei Vorwand öfters davon ausgeschlossen, und be- kommet auch ein Fremder die Wirtschaft. Obwohlen das unterthänige Landvolk wegen dermalen nie erhörten Mangel der Schwel- gerei nicht ergeben sein kann, so ist selbes doch träg und faul, und man siehet an denen Abendstunden zur Winterszeit kaum in zwei oder drei Häusern in einem Dorf das Bauernvolk spinnen, sondern sie sind meistens müssig und legen sich zwischen 7 und 8 Uhr schlafen. Auswärts beschiehet aus diesem Kreise kein Verkehr oder Handel. Pferde und Zugochsen sind fast durchgehends sehr klein und schlecht, und dieses aus 2 Ursachen: einestheils weil es an Fütterung fehlet, und andern theils weil die Bauern wegen allzustarken Robot die Füllen meistens sehr jung anspannen und zum Zug gebrauchen müssen. An tüchtigen Hengsten fehlete es zwar nicht, indeme gewisse Leute den Kreis damit durch- ziehen und die Mutterpferde gegen eine Vergütung belegen lassen; es können aber auch von diesen keine gute Füllen hervorkommen, weil sie selbsten allzu ausgemerglet und ent- kräftet sind.
Strana 521
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 521 Ein und andere Felder sind mit Winterfrüchten nicht bebauet worden, weil es an dem Saamen gefehlt hat. Die Unterthanen von der Selzer [Zeleč?] und Bechiner Herrschaft haben angegeben, dass sie Gründe von 1 bis 10 Strich Bau wegen des durch das Wild erlittenen Schaden hätten unbesäet erliegen lassen müssen. In dem q) Budweiser Kreise Bechiner Antheil *) hat sich das Landesvolk anfänglich über die Beschreibung betroffen gefunden, bis demselben davon die rechte Begriffe beigebracht *) Čti: Im Budweiser Antheil des Bechiner Kreises. worden. Viele kranke Leute sind aus Mangel der Versorgung und hinlänglichen Lebensmitteln verstorben; der Arzten und Arzneimitteln sind zu wenig, dass denen Krankheiten in einer Entlegenheit Rath geschaffet werden könnte. Auch lebet der meiste Theil des Landvolk sehr unsauber. Der Getreid-, Schwein-, Leinwand� und Wagenschmier-Handel ist der meiste, so aus diesem Kreisantheil in fremde Länder getrieben wird. Es gehen im Frühjahr viele Unterthanen in die benachbarte Länder; wenige nehmen ihre Familien mit, und diese kommen um Aller- heiligen oder um Martini hinwiederum zurück. Die Fferde und Zugochsen sind meistentheils von ziemlichen Gewächs. Wo aber die Füllen und Schnittlinge zurückbleiben, ist die zu frühe Anspannung Ursach, welche wegen der allzustarken Robot beschehen muss. Die besten Füllen werden immer vor die Herrschaft fürgemerket, mit welchem der Bauer alsdann nicht mehr schalten kann. Wie dann auch sehr viele Pferde durch die für die Obrigkeiten im Gebirg zu verrichten habende schwere Holz- fuhren zu Grund gerichtet werden, wofür der Bauer keine Vergütung erhält. Einige Felder sind unbesäet angetroffen worden, so man der Liederlichkeit der ent- loffenen Hauswirten zuschreibet. In denen r) vier Prager Städten haben sich die Stadthauptleute mit denen Militär- officieren über das Conscriptionsgeschäft vollkommen gut einverstanden. Vorzüglich wird denen beeden Grafen Klebelsperg und Hartmann ein ausnehmend bezeigter Eifer zugeleget. Viele Burgere und Handwerksleute sollen in dürftigen und erbarmungswürdigen Um� ständen angetroffen worden sein. Bei einem Mann bestunde die ganze Habseligkeit in einem Mantel, so zugleich sein Bett war. Ein Handwerker liesse sich aus Mangel anderer Arbeit gebrauchen, die Strassen gegen tägl. 12 kr. Lohn auszubessern. Eine Wittwe lage krank, ware von allen Mitteln entblösset, und hatte 5 unmündige Kinder, wovon das älteste kaum 12 Jahre annoch erreichet. Die bestehenden Spitäler und das Gemeinarmenhaus sollten zwar für dergleichen Mühselige das Zufluchts-Ort sein; einestheiles langen aber diese milde Stif- tungen für alle Elende nicht zu, anderntheils solle es bei der Verwaltung an Beobachtung der wahren Grundsätzen fehlen. Es heisst, einmal würden junge Leute, die noch arbeiten könnten, ein andermal solche, die doch noch einige Mittel hätten, in die Spitäler eingenom- men ; und dieses geschähe auf Vorspruch gewisser Gönner, deren Ansehen mehr, als die Absicht der Stiftungen und die Beschaffenheit der Armen in Betracht gezogen wurde. Es sollen viele verwaiste Kinder in Prag verhanden sein. Es ist zwar für deren Versorgung das sog. Wälsche Spital gewidmet. Das die Stiftung aber nicht bloss den Prager Kindern zu statten komme, will man daraus den Beweis ziehen, dass wirklich dermalen 2 aus- ländische Studenten darin unterhalten würden. Man glaubet, dass bei denen Barmherzigen Brüdern so viele Capitalien wirklich ver- handen sein sollen, um nach der Absicht der Stiftungen und Vermächtnissen, das ist nach Archiv Český XXIX. 66
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 521 Ein und andere Felder sind mit Winterfrüchten nicht bebauet worden, weil es an dem Saamen gefehlt hat. Die Unterthanen von der Selzer [Zeleč?] und Bechiner Herrschaft haben angegeben, dass sie Gründe von 1 bis 10 Strich Bau wegen des durch das Wild erlittenen Schaden hätten unbesäet erliegen lassen müssen. In dem q) Budweiser Kreise Bechiner Antheil *) hat sich das Landesvolk anfänglich über die Beschreibung betroffen gefunden, bis demselben davon die rechte Begriffe beigebracht *) Čti: Im Budweiser Antheil des Bechiner Kreises. worden. Viele kranke Leute sind aus Mangel der Versorgung und hinlänglichen Lebensmitteln verstorben; der Arzten und Arzneimitteln sind zu wenig, dass denen Krankheiten in einer Entlegenheit Rath geschaffet werden könnte. Auch lebet der meiste Theil des Landvolk sehr unsauber. Der Getreid-, Schwein-, Leinwand� und Wagenschmier-Handel ist der meiste, so aus diesem Kreisantheil in fremde Länder getrieben wird. Es gehen im Frühjahr viele Unterthanen in die benachbarte Länder; wenige nehmen ihre Familien mit, und diese kommen um Aller- heiligen oder um Martini hinwiederum zurück. Die Fferde und Zugochsen sind meistentheils von ziemlichen Gewächs. Wo aber die Füllen und Schnittlinge zurückbleiben, ist die zu frühe Anspannung Ursach, welche wegen der allzustarken Robot beschehen muss. Die besten Füllen werden immer vor die Herrschaft fürgemerket, mit welchem der Bauer alsdann nicht mehr schalten kann. Wie dann auch sehr viele Pferde durch die für die Obrigkeiten im Gebirg zu verrichten habende schwere Holz- fuhren zu Grund gerichtet werden, wofür der Bauer keine Vergütung erhält. Einige Felder sind unbesäet angetroffen worden, so man der Liederlichkeit der ent- loffenen Hauswirten zuschreibet. In denen r) vier Prager Städten haben sich die Stadthauptleute mit denen Militär- officieren über das Conscriptionsgeschäft vollkommen gut einverstanden. Vorzüglich wird denen beeden Grafen Klebelsperg und Hartmann ein ausnehmend bezeigter Eifer zugeleget. Viele Burgere und Handwerksleute sollen in dürftigen und erbarmungswürdigen Um� ständen angetroffen worden sein. Bei einem Mann bestunde die ganze Habseligkeit in einem Mantel, so zugleich sein Bett war. Ein Handwerker liesse sich aus Mangel anderer Arbeit gebrauchen, die Strassen gegen tägl. 12 kr. Lohn auszubessern. Eine Wittwe lage krank, ware von allen Mitteln entblösset, und hatte 5 unmündige Kinder, wovon das älteste kaum 12 Jahre annoch erreichet. Die bestehenden Spitäler und das Gemeinarmenhaus sollten zwar für dergleichen Mühselige das Zufluchts-Ort sein; einestheiles langen aber diese milde Stif- tungen für alle Elende nicht zu, anderntheils solle es bei der Verwaltung an Beobachtung der wahren Grundsätzen fehlen. Es heisst, einmal würden junge Leute, die noch arbeiten könnten, ein andermal solche, die doch noch einige Mittel hätten, in die Spitäler eingenom- men ; und dieses geschähe auf Vorspruch gewisser Gönner, deren Ansehen mehr, als die Absicht der Stiftungen und die Beschaffenheit der Armen in Betracht gezogen wurde. Es sollen viele verwaiste Kinder in Prag verhanden sein. Es ist zwar für deren Versorgung das sog. Wälsche Spital gewidmet. Das die Stiftung aber nicht bloss den Prager Kindern zu statten komme, will man daraus den Beweis ziehen, dass wirklich dermalen 2 aus- ländische Studenten darin unterhalten würden. Man glaubet, dass bei denen Barmherzigen Brüdern so viele Capitalien wirklich ver- handen sein sollen, um nach der Absicht der Stiftungen und Vermächtnissen, das ist nach Archiv Český XXIX. 66
Strana 522
522 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: den Grund des überkommenen Eigenthum, das bestehende Krankenhaus vermehren, und somit mehrere Kranke einnehmen zu können. Warum es so viele arme Inwohnere in Prag gebe, will folgenden Ursachen zugeschrie- ben werden: Bei den wenigsten Handwerkszünften oder Innungen ist eine festgesetzte Anzahl auf die Meisterschaft; ein jeder, der sovielen Geldbetrag, als für das Burgerrecht bestimmet, erlegen kann, erhält dadurch zugleich das Meisterrecht; und man siehet nicht darauf, ob er diesen Gelderlag aus eigenen Vermögen zu thun im Stande ist, oder solchen von anderwärts erborget. Hierdurch erwachsen bei manchem Handwerke so viele Meistere und Professionisten, dass es fast unmöglich ist, dass alle dabei Nahrung finden können. Es verderbet einer den andern. Und ein nicht bestehender Burger ist dem Staat zweimal zu Last, weil er sich seines Vorzugs halber zum Ackerbau zu gut schätzet, seiner Armuth halber hingegen als ein privi- legirter inländischer Bettler ernähret werden muss. Die Wollenarbeiter sind sehr übel daran. Sie legen ihren Umsturz der dermaligen Commercialeinrichtung zu Last. Es ist dieses ein Gegenstand, der mehr Untersuchung und Einsicht verdienet, weil öfters Einleitungen, die einem und dem andern einzelnen Unterthan nicht gar zu angenehm, doch dem Allgemeinen erspriesslich und fürträglich sein können. Es gibt zwar auch solche Zünfte und Innungen, deren Meistere auf eine gewisse Anzahl bestimmet; sie äussern sich jedoch, dass sie von darumen sammentlich zuletzt dennoch in Verfall kommen müssten, weil einige aus ihrem Mittel nach und nach immer verderben, deren Stellen nicht ersetzet werden dörfen, ohne dass gleichwohlen die auf die ganze Zunft bestimmte Giebigkeit nach der Verhältniss der gefallenen und abgängigen Mitgliedern durch den mindesten Nachlass erleichteret würde. Verbotener Wucher, obwohlen darwider heilsame Gesetze bestehen, solle sehr in Schwung gehen, und dadurch mancher Edelmann und Kaufmann zu Grunde gehen. Juden und Müllere sollen noch am ersten Gelegenheit haben, sich ein Vermögen zu sammeln. Projectanten und Advocaten, heisst es, verdienten mehr, als die übrige auf ein für die menschliche Geselligkeit abzielende Handtierung sich verwendende Menschen. Freilich sind dieses nur obenhin im Allgemeinen angebrachte Ausdrücke. Diese Uebeln selbsten können aber dennoch in grossen Städten ganz leicht überhand nehmen, wenn nicht eine und unparteiliche Policei-Ordnung dagegene beständig und mit unermüdeten Eifer wachbar ist. Die Hauptgassen in den Prager Städten sind mit Steinen gepflastert und werden auch rein gehalten; nicht aber die Seitengässeln, wo vieler Unrat auf Haufen zusammen geworfen und fters lange Zeit erliegen gelassen wird, so im Frühjahr sowohl, als bei der Sommers- hitze übel riechende und der Gesundheit schädliche Ausdünstungen verursachet. Die Juden- stadt ist gar unsauber und gibt einen fast unerträglichen Gestank für sich selbsten und für die Nachbarschaft von sich. Zur Pflasterung und Säuberung der Prager Städten ware vorhin zum Theil der Löhnwagenamts-Fond gewidmet; jeder Löhnwagen musste täglich 10 kr. ent- richten; jede Stadt bekame hievon jährlich einen Betrag von 600 fl. Die Policeiverwaltung solle dieses Adminiculum nun schon seit 6 Jahren an sich gezogen, und den Betrag auf Ver- zinsung ausgelegt haben. Es heisst aber, einige dieser Capitalien sollen schon verloren und nicht mehr einbringlich sein. Es ist zwar zu diesem Endzweck inzwischen wiederum eine neue
522 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: den Grund des überkommenen Eigenthum, das bestehende Krankenhaus vermehren, und somit mehrere Kranke einnehmen zu können. Warum es so viele arme Inwohnere in Prag gebe, will folgenden Ursachen zugeschrie- ben werden: Bei den wenigsten Handwerkszünften oder Innungen ist eine festgesetzte Anzahl auf die Meisterschaft; ein jeder, der sovielen Geldbetrag, als für das Burgerrecht bestimmet, erlegen kann, erhält dadurch zugleich das Meisterrecht; und man siehet nicht darauf, ob er diesen Gelderlag aus eigenen Vermögen zu thun im Stande ist, oder solchen von anderwärts erborget. Hierdurch erwachsen bei manchem Handwerke so viele Meistere und Professionisten, dass es fast unmöglich ist, dass alle dabei Nahrung finden können. Es verderbet einer den andern. Und ein nicht bestehender Burger ist dem Staat zweimal zu Last, weil er sich seines Vorzugs halber zum Ackerbau zu gut schätzet, seiner Armuth halber hingegen als ein privi- legirter inländischer Bettler ernähret werden muss. Die Wollenarbeiter sind sehr übel daran. Sie legen ihren Umsturz der dermaligen Commercialeinrichtung zu Last. Es ist dieses ein Gegenstand, der mehr Untersuchung und Einsicht verdienet, weil öfters Einleitungen, die einem und dem andern einzelnen Unterthan nicht gar zu angenehm, doch dem Allgemeinen erspriesslich und fürträglich sein können. Es gibt zwar auch solche Zünfte und Innungen, deren Meistere auf eine gewisse Anzahl bestimmet; sie äussern sich jedoch, dass sie von darumen sammentlich zuletzt dennoch in Verfall kommen müssten, weil einige aus ihrem Mittel nach und nach immer verderben, deren Stellen nicht ersetzet werden dörfen, ohne dass gleichwohlen die auf die ganze Zunft bestimmte Giebigkeit nach der Verhältniss der gefallenen und abgängigen Mitgliedern durch den mindesten Nachlass erleichteret würde. Verbotener Wucher, obwohlen darwider heilsame Gesetze bestehen, solle sehr in Schwung gehen, und dadurch mancher Edelmann und Kaufmann zu Grunde gehen. Juden und Müllere sollen noch am ersten Gelegenheit haben, sich ein Vermögen zu sammeln. Projectanten und Advocaten, heisst es, verdienten mehr, als die übrige auf ein für die menschliche Geselligkeit abzielende Handtierung sich verwendende Menschen. Freilich sind dieses nur obenhin im Allgemeinen angebrachte Ausdrücke. Diese Uebeln selbsten können aber dennoch in grossen Städten ganz leicht überhand nehmen, wenn nicht eine und unparteiliche Policei-Ordnung dagegene beständig und mit unermüdeten Eifer wachbar ist. Die Hauptgassen in den Prager Städten sind mit Steinen gepflastert und werden auch rein gehalten; nicht aber die Seitengässeln, wo vieler Unrat auf Haufen zusammen geworfen und fters lange Zeit erliegen gelassen wird, so im Frühjahr sowohl, als bei der Sommers- hitze übel riechende und der Gesundheit schädliche Ausdünstungen verursachet. Die Juden- stadt ist gar unsauber und gibt einen fast unerträglichen Gestank für sich selbsten und für die Nachbarschaft von sich. Zur Pflasterung und Säuberung der Prager Städten ware vorhin zum Theil der Löhnwagenamts-Fond gewidmet; jeder Löhnwagen musste täglich 10 kr. ent- richten; jede Stadt bekame hievon jährlich einen Betrag von 600 fl. Die Policeiverwaltung solle dieses Adminiculum nun schon seit 6 Jahren an sich gezogen, und den Betrag auf Ver- zinsung ausgelegt haben. Es heisst aber, einige dieser Capitalien sollen schon verloren und nicht mehr einbringlich sein. Es ist zwar zu diesem Endzweck inzwischen wiederum eine neue
Strana 523
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 523 Anlage unter dem Namen Köhrig-Geld entstanden, der aber kein landtafliches, sondern nur die burgerliche Häuser unterliegen. Es heisst, die böhmische Stände hätten mit den Prager Burgern im Jahr 1663 dahin einen Vergleich getroffen, dass diese ein Privat-Getreid-Magazin anzulegen die Befuegniss niemals haben sollen, weil jene sie allezeit mit diesfälliger Nothdurft versehen würden. Hier- durch sind die Müllnere die Magazinen für die Stadt Prag, die Stände aber davon Meistere worden. Inwieweit dergleichen Verträge der Aufrechterhaltung des Nährstandes angemessen, verdienet umsomehr eine reife Ueberlegung, als zuletzt, wenn in einer Stadt, wie es eben jetzo in Prag beschehen, Mangel an Brod ausbricht, sich daran doch nicht gehalten wird oder Zeit und Umstände nicht gestatten, dessentwegen rechtliche Verfahrungen abzuführen, und den Unterhalt der Burgeren bis auf diesfälligen Ausschlag ankommen zu lassen. In Prag sollen die städtische Becken nicht einmal befugt sein, ihre eigene Körner vermahlen zu lassen, sondern sie sind verbunden, das Mehl von gewissen Müllern zu nehmen. In Wien bestehet die Anordnung in einer ganz andern Gestalt. Die Becken därfen kein Mehl zum allgemeinen oder sog. schwarzen Brod von den Müllern kaufen, sondern diese müssen es in ein allgemeines Magazin liefern, und aus solchen wird es an die Becken abgegeben. Eine so sehr verschiedene Behandlung muess natürlich auch eine verschiedene Wirkung hervor- bringen. Der Gegenstand der Wohlfeilheits-Erreichung verdienet also allerdings, dass genau erwogen werde, welche Veranlassung von beeden den Vorzug verdiene. Die Prager Müllnere haben auch seit 5 Jahren das privilegium privativum, dass kein anderer Burger, mithin noch weniger ein Fremder in Prag Hülsenfrüchte und dergleichen Zugemüse verkaufen darf. Auf der Kleinseite haben sie 4 Kramläden dazu. Die Burgerschaft allein hat die Militarbequartirung in Prag oder in natura oder in Geldbeitrag über sich, und die Naturalbequartirung verfällt meistens auf Verschuldete oder Waisenhäuser. So wenig zahlreich das Militare in Prag ist, so muss doch dessen Einquar- tierung aus kaum erwähnten Ursachen der Prager Burgerschaft in universo und singillatim zur Last fallen. Darneben bekommet auch der arme Burger, der ein Naturalquartier tragen muss, nicht allemal den Zins dafür. Es heisst, dass erst kürzlich 20.000 fl., die ein Cassierer restirend geblieben, hinwiederum auf die Burgerschaft repartirt worden wären. In denen Prager Städten sollen nicht bloss landesfürstliche Burgere, sondern auch andere, die nicht für derlei angesehen werden, sondern unter denen der Geistlichkeit unter- zogenen Nebenrechten stehen, sich befinden. Ueberhaupt wird die Burgerschaft in Prag arbeitsam und nüchtern angegeben; nur solle es viele Musikanten, alte Studenten und feiernde Handwerksbursche geben, die gar keinen sicheren Nahrungsstand haben. Die Menge an Bettelleuten solle gar beträchtlich, und die zu deren Einbringung bestellte Wache ihnen vielmehr Vorschub geben, als Abbruch thun. Es heisst, das Armen- Commun-Haus gebe gewissen Armen, die es nicht ernähren kann, einen bleiernen Pfennig oder Zeichen, um privilegirterweise betteln zu dörfen. Sonsten haben die Arme derlei Zeichen von den milden Stiftungen just aus gegentheiliger Absicht, und es kann auch wirklich zu Dotirung der milden Stiftungen nicht aneifern, wenn die Arme nicht versorgt, sondern nur zum Betteln privilegiret herumgehen gesehen werden. Man will behaupten, dass die wegen des Betteln aufgestellte Wächter diese Bettel-Erlaubniss-Bestättigungs-Pfennige verkaufen, oder auch andere, die sich mit ihnen abfinden, ohne derselben betteln gehen lassen. 66*)
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 523 Anlage unter dem Namen Köhrig-Geld entstanden, der aber kein landtafliches, sondern nur die burgerliche Häuser unterliegen. Es heisst, die böhmische Stände hätten mit den Prager Burgern im Jahr 1663 dahin einen Vergleich getroffen, dass diese ein Privat-Getreid-Magazin anzulegen die Befuegniss niemals haben sollen, weil jene sie allezeit mit diesfälliger Nothdurft versehen würden. Hier- durch sind die Müllnere die Magazinen für die Stadt Prag, die Stände aber davon Meistere worden. Inwieweit dergleichen Verträge der Aufrechterhaltung des Nährstandes angemessen, verdienet umsomehr eine reife Ueberlegung, als zuletzt, wenn in einer Stadt, wie es eben jetzo in Prag beschehen, Mangel an Brod ausbricht, sich daran doch nicht gehalten wird oder Zeit und Umstände nicht gestatten, dessentwegen rechtliche Verfahrungen abzuführen, und den Unterhalt der Burgeren bis auf diesfälligen Ausschlag ankommen zu lassen. In Prag sollen die städtische Becken nicht einmal befugt sein, ihre eigene Körner vermahlen zu lassen, sondern sie sind verbunden, das Mehl von gewissen Müllern zu nehmen. In Wien bestehet die Anordnung in einer ganz andern Gestalt. Die Becken därfen kein Mehl zum allgemeinen oder sog. schwarzen Brod von den Müllern kaufen, sondern diese müssen es in ein allgemeines Magazin liefern, und aus solchen wird es an die Becken abgegeben. Eine so sehr verschiedene Behandlung muess natürlich auch eine verschiedene Wirkung hervor- bringen. Der Gegenstand der Wohlfeilheits-Erreichung verdienet also allerdings, dass genau erwogen werde, welche Veranlassung von beeden den Vorzug verdiene. Die Prager Müllnere haben auch seit 5 Jahren das privilegium privativum, dass kein anderer Burger, mithin noch weniger ein Fremder in Prag Hülsenfrüchte und dergleichen Zugemüse verkaufen darf. Auf der Kleinseite haben sie 4 Kramläden dazu. Die Burgerschaft allein hat die Militarbequartirung in Prag oder in natura oder in Geldbeitrag über sich, und die Naturalbequartirung verfällt meistens auf Verschuldete oder Waisenhäuser. So wenig zahlreich das Militare in Prag ist, so muss doch dessen Einquar- tierung aus kaum erwähnten Ursachen der Prager Burgerschaft in universo und singillatim zur Last fallen. Darneben bekommet auch der arme Burger, der ein Naturalquartier tragen muss, nicht allemal den Zins dafür. Es heisst, dass erst kürzlich 20.000 fl., die ein Cassierer restirend geblieben, hinwiederum auf die Burgerschaft repartirt worden wären. In denen Prager Städten sollen nicht bloss landesfürstliche Burgere, sondern auch andere, die nicht für derlei angesehen werden, sondern unter denen der Geistlichkeit unter- zogenen Nebenrechten stehen, sich befinden. Ueberhaupt wird die Burgerschaft in Prag arbeitsam und nüchtern angegeben; nur solle es viele Musikanten, alte Studenten und feiernde Handwerksbursche geben, die gar keinen sicheren Nahrungsstand haben. Die Menge an Bettelleuten solle gar beträchtlich, und die zu deren Einbringung bestellte Wache ihnen vielmehr Vorschub geben, als Abbruch thun. Es heisst, das Armen- Commun-Haus gebe gewissen Armen, die es nicht ernähren kann, einen bleiernen Pfennig oder Zeichen, um privilegirterweise betteln zu dörfen. Sonsten haben die Arme derlei Zeichen von den milden Stiftungen just aus gegentheiliger Absicht, und es kann auch wirklich zu Dotirung der milden Stiftungen nicht aneifern, wenn die Arme nicht versorgt, sondern nur zum Betteln privilegiret herumgehen gesehen werden. Man will behaupten, dass die wegen des Betteln aufgestellte Wächter diese Bettel-Erlaubniss-Bestättigungs-Pfennige verkaufen, oder auch andere, die sich mit ihnen abfinden, ohne derselben betteln gehen lassen. 66*)
Strana 524
524 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Es sind noch einige in dem letzten Krieg ruinirte Häuser unhergestellet; daran ist die Mittellosigkeit der Eigenthümer Schuld; und andere Liebhaber finden sich dazu nicht, weil sie nicht in guten Gegenden die Lage haben. Die Vorkäuflerei der nothwendigen Esswaren ist zwar verboten, gehet aber dennoch sehr in Schwunge. Es sind zwar Satzungen über die Victualien-Preise, es wird sich aber wenig daran gebunden. Ausgenommen bei dem Verkauf des Fleisch und Brod, wird sich im sonstigen Handel und Wandel wenig an das n. österreichische Gewicht und Maass gehalten; und der ehrliche Handelsmann pfleget dahero die Kaufere zu fragen, ob sie die Ware nach grossen oder kleinen Maas und Gewicht nehmen wollen. Dass zu Besichtigung fremder Thieren oder Aufführung gewisser Possen-Spielen der Platz gerade vor dem Carolin gewidmet werde, hält man von darumen nicht gut, weil dadurch Lehrer und Lehrende [sic] zerstreuet werden. In denen engen Strassen ist keine Ordnung für das Fahren ausgemessen. Es sind zwar zu Verhütung des Feuers an unsicheren Orten alle Kunst-Feuer, Raketensteigen und das Schiessen verboten; dennoch beschiehet es besonders an gewissen Feiertagen vielfältig, und werden diese gefährliche Ergötzlichkeiten noch meistens mit besondern Lärmen und sonstigen Unanständigkeiten begleitet. In der That führen die heilsamste Verfügungen niemalen zu dem abgesehenen Ziel, wenn nicht auf deren Vollzug mit Nachdruck und beständig angedrungen wird. Hierinnen bestehet all dasjenige, was denen Militarofficieren bei Gelegenheit der allg. Conscription in der Geschwinde sichtbar worden, weil sie keinen Befehl hatten, in die Länder- verfassung, als ein in das Militare nicht einschlagendes Agendum tiefer oder gründlich einzu- gehen, sondern nur darüber Betrachtungen anzustellen, was ihren Augen unmöglich entgehen könnte oder sie hören würden, ohne den Unterthan darum zu befragen oder zu Klagen anzureizen. Es kann solchergestalten, wie im einzelnen jeder bedruckten Partei Recht zu wider- fahren hätte, aus diesen Militarrapporten zwar kein rechtsbeständiger Schluss gezogen werden; im Allgemeinen aber scheinet doch hierüber folgende Anmerkungen sich machen zu lassen, die vielleicht nicht aller Aufmerksamkeit unwürdig wären: 1° Da die in Innerösterreich bestehende Freistiftlichkeit für das Vaterland, Obrigkeit und Unterthan von allen Seiten für gemeinschädlich und allen guten Wirtschaftsprincipiis zuwiderlaufend anerkannt, auch die Verehrungs-Gründe auf einen oder mehr Leiber von der kärntnerischen Landeshauptmannschaft selbsten für nachtheilig ermessen worden, so lässt sich mit allen Fug sagen, dass noch schädlicher sein müsse, wenn dem Bearbeiter der Grund nach Belieben weggenommen, und ein anderer zu allen Zeiten darauf gesetzt werden darf. Wenn dieses wirklich ein Recht für die Obrigkeit ist, so ist es doch allemal ein Nachtheil für den Staat, weil dadurch die Beurbarung der Erde und der Bestand des Unterthan nicht gesichert ist. Diese[s] könnte aber dabei niemalen recht sein, dass wie ein und andermal vor- gekommen, dem abschaffenden Bauer sein selbst angeschafftes oder vererbtes Zugvieh mit sich zu nehmen verwähret, und er vielmehr verhalten werde, selbes ohne Vergütung dem andern auf die Wirtschaft anstellenden Unterthan zu belassen. Es solle wohl Dispositive allbereits eingeleitet sein, die Bauern die Gründe eigen- thümlich ankaufen zu lassen; allein woher sollen sie das Geld dazu nehmen? Wenn solchem- nach nicht auch die Art bestimmet wird, welche möglich mache, wie der [sic] Eigenthum des
524 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Es sind noch einige in dem letzten Krieg ruinirte Häuser unhergestellet; daran ist die Mittellosigkeit der Eigenthümer Schuld; und andere Liebhaber finden sich dazu nicht, weil sie nicht in guten Gegenden die Lage haben. Die Vorkäuflerei der nothwendigen Esswaren ist zwar verboten, gehet aber dennoch sehr in Schwunge. Es sind zwar Satzungen über die Victualien-Preise, es wird sich aber wenig daran gebunden. Ausgenommen bei dem Verkauf des Fleisch und Brod, wird sich im sonstigen Handel und Wandel wenig an das n. österreichische Gewicht und Maass gehalten; und der ehrliche Handelsmann pfleget dahero die Kaufere zu fragen, ob sie die Ware nach grossen oder kleinen Maas und Gewicht nehmen wollen. Dass zu Besichtigung fremder Thieren oder Aufführung gewisser Possen-Spielen der Platz gerade vor dem Carolin gewidmet werde, hält man von darumen nicht gut, weil dadurch Lehrer und Lehrende [sic] zerstreuet werden. In denen engen Strassen ist keine Ordnung für das Fahren ausgemessen. Es sind zwar zu Verhütung des Feuers an unsicheren Orten alle Kunst-Feuer, Raketensteigen und das Schiessen verboten; dennoch beschiehet es besonders an gewissen Feiertagen vielfältig, und werden diese gefährliche Ergötzlichkeiten noch meistens mit besondern Lärmen und sonstigen Unanständigkeiten begleitet. In der That führen die heilsamste Verfügungen niemalen zu dem abgesehenen Ziel, wenn nicht auf deren Vollzug mit Nachdruck und beständig angedrungen wird. Hierinnen bestehet all dasjenige, was denen Militarofficieren bei Gelegenheit der allg. Conscription in der Geschwinde sichtbar worden, weil sie keinen Befehl hatten, in die Länder- verfassung, als ein in das Militare nicht einschlagendes Agendum tiefer oder gründlich einzu- gehen, sondern nur darüber Betrachtungen anzustellen, was ihren Augen unmöglich entgehen könnte oder sie hören würden, ohne den Unterthan darum zu befragen oder zu Klagen anzureizen. Es kann solchergestalten, wie im einzelnen jeder bedruckten Partei Recht zu wider- fahren hätte, aus diesen Militarrapporten zwar kein rechtsbeständiger Schluss gezogen werden; im Allgemeinen aber scheinet doch hierüber folgende Anmerkungen sich machen zu lassen, die vielleicht nicht aller Aufmerksamkeit unwürdig wären: 1° Da die in Innerösterreich bestehende Freistiftlichkeit für das Vaterland, Obrigkeit und Unterthan von allen Seiten für gemeinschädlich und allen guten Wirtschaftsprincipiis zuwiderlaufend anerkannt, auch die Verehrungs-Gründe auf einen oder mehr Leiber von der kärntnerischen Landeshauptmannschaft selbsten für nachtheilig ermessen worden, so lässt sich mit allen Fug sagen, dass noch schädlicher sein müsse, wenn dem Bearbeiter der Grund nach Belieben weggenommen, und ein anderer zu allen Zeiten darauf gesetzt werden darf. Wenn dieses wirklich ein Recht für die Obrigkeit ist, so ist es doch allemal ein Nachtheil für den Staat, weil dadurch die Beurbarung der Erde und der Bestand des Unterthan nicht gesichert ist. Diese[s] könnte aber dabei niemalen recht sein, dass wie ein und andermal vor- gekommen, dem abschaffenden Bauer sein selbst angeschafftes oder vererbtes Zugvieh mit sich zu nehmen verwähret, und er vielmehr verhalten werde, selbes ohne Vergütung dem andern auf die Wirtschaft anstellenden Unterthan zu belassen. Es solle wohl Dispositive allbereits eingeleitet sein, die Bauern die Gründe eigen- thümlich ankaufen zu lassen; allein woher sollen sie das Geld dazu nehmen? Wenn solchem- nach nicht auch die Art bestimmet wird, welche möglich mache, wie der [sic] Eigenthum des
Strana 525
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 525 Grund an den Bauer kommen könne, so ist sich von dieser an sich so heilsamen dispositiven Einleitung niemalen eine Wirkung zu versprechen. Es hat zwar von Euer Mt. die kärntnerische Landeshauptmannschaft den Auftrag, den von ihr selbsten angebotenen Vorschlag mit Zuziehung der Ständen auszuarbeiten, wie ohne deren Präjudiz die Ruralgründe an den Unterthan eigenthumlich gelangen könnten. Und vielleicht lässt sich dieser Entwurf alsdann auch auf andere Länder anwenden. Doch würde gut sein, weil die Gerechtsamen der Obrigkeiten nach der Verschiedenheit der Verfassung der Länder auch auf verschiedenen Gründen ruhen können, wenn auch die übrigen Landesstellen hierüber gut ausgearbeitete Vorschläge, die aber das Fürhaben nicht bestreiten, sondern mög- lich machen, und zwar auf allseitiges Recht und Billichkeit, zugleich aber auf den besonderen Vortheil, der daraus für den ganzen Staat entspringet, Rück- und Hinsicht nehmen müssten, EMt treugehorsamst vorzulegen angewiesen würden. So lang der Grund dem Bauer nicht eigenthümlich, und so lang solcher weme man will übergeben werden kann, insolang kann ein derlei Bauer auch nicht für beständig, sondern nur auf die Zeit, als er der Pächter, Mietling oder Gärtner des Herrn ist, à militia eximiret, sein Sohn auch nicht als Erbe angesehen, sondern nur damalen, wenn er auf des Vaters Wirtschaft gesetzet wird, unter die Exemptos und nur auf solang, als man ihn darauf belas- set, gezählet werden. Wie aber sehr erspriesslich wäre, dass jedem Bauer der Grund eigen- thümlich zugehörte, so wäre alsdann auch der Landesbrauch aufzuheben, dass der jüngste Sohn Erbe sein müsse; dem Bauer wäre vielmehr die Befugniss einzuraumen, aus seinen Söhnen, wem er will, den Grund zu vermachen. 2° Da für das Allgemeine zu wünschen wäre, dass alle Dominical- zu Bauerngründen gemacht würden, so ist das Gegenspiel, nämlich Rural- in Dominical-Gründe zu verwandlen, ein zweifacher Nachtheil. Bauerngründe zu herrschaftlichen Maierhöfen einziehen, vermindert auf einer Seite die Population, auf der andern wird der verbleibende Unterthan bedrucket, weil er für den abgeschafften frohnen und arbeiten muss. Wenn auch für den ad Dominicale eingezogenen Grund die landesfürstlichen Steuern abgestattet werden, so entgehen doch dem Vaterland die Menschen, so sich auf diesen Ruralgründen hätten nähren können ; und die noch bleiben, vernachlässigen ihre Gründe, weil sie mit mehreren Verwendung die eingezogene pflügen müssen. Die Obrigkeit verlieret nichts durch die Abfuhr der landesfürstlichen Steuer, weil sie für den abgeschafften Bauer, für den ein anderer arbeiten muss, den Fruchtgenuss der eingezogenen Gründen ziehet; allein das Land verlieret, und je weniger angesessene Fa- milien bestehen und das Auslangen in dem Unterhalt haben, desto härter ist mit der Recrouten- gestellung aufzukommen. 3° Ist es zwar allerdings die Eigenschaft und Schuldigkeit des Unterthan, seiner Obrigkeit zu frohnen und zu roboten; allein jede Schuldigkeit muess Mass und Ziel und eine billige Verhältniss haben. Es bringet solches nicht nur das Recht der Natur mit sich, sondern es erfordert dieses auch die Aufrechthaltung des Staat und der Obrigkeit selbsten. Da nun über die unbestimmte Robot in Böhmen fast alle Unterthanen die bittersten Beschwerden führen, so wäre wohl recht heilsam, wenn hierunter eine solche Ausmass veranlasset würde, dass das obrigkeitliche Recht dabei nicht gekränket, die Leistung der Robot selbsten aber dem Unterthan erträglich und möglich gemacht würde. Nicht nur die Täge und die Jahrs- zeit, sondern auch die Entfernung, wann und wohin Zug- und Handroboten der Bauer schuldig sein solle, da ihme besonders die in die Ferne und ausser dem Herrschaftsbezirk zu leisten
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 525 Grund an den Bauer kommen könne, so ist sich von dieser an sich so heilsamen dispositiven Einleitung niemalen eine Wirkung zu versprechen. Es hat zwar von Euer Mt. die kärntnerische Landeshauptmannschaft den Auftrag, den von ihr selbsten angebotenen Vorschlag mit Zuziehung der Ständen auszuarbeiten, wie ohne deren Präjudiz die Ruralgründe an den Unterthan eigenthumlich gelangen könnten. Und vielleicht lässt sich dieser Entwurf alsdann auch auf andere Länder anwenden. Doch würde gut sein, weil die Gerechtsamen der Obrigkeiten nach der Verschiedenheit der Verfassung der Länder auch auf verschiedenen Gründen ruhen können, wenn auch die übrigen Landesstellen hierüber gut ausgearbeitete Vorschläge, die aber das Fürhaben nicht bestreiten, sondern mög- lich machen, und zwar auf allseitiges Recht und Billichkeit, zugleich aber auf den besonderen Vortheil, der daraus für den ganzen Staat entspringet, Rück- und Hinsicht nehmen müssten, EMt treugehorsamst vorzulegen angewiesen würden. So lang der Grund dem Bauer nicht eigenthümlich, und so lang solcher weme man will übergeben werden kann, insolang kann ein derlei Bauer auch nicht für beständig, sondern nur auf die Zeit, als er der Pächter, Mietling oder Gärtner des Herrn ist, à militia eximiret, sein Sohn auch nicht als Erbe angesehen, sondern nur damalen, wenn er auf des Vaters Wirtschaft gesetzet wird, unter die Exemptos und nur auf solang, als man ihn darauf belas- set, gezählet werden. Wie aber sehr erspriesslich wäre, dass jedem Bauer der Grund eigen- thümlich zugehörte, so wäre alsdann auch der Landesbrauch aufzuheben, dass der jüngste Sohn Erbe sein müsse; dem Bauer wäre vielmehr die Befugniss einzuraumen, aus seinen Söhnen, wem er will, den Grund zu vermachen. 2° Da für das Allgemeine zu wünschen wäre, dass alle Dominical- zu Bauerngründen gemacht würden, so ist das Gegenspiel, nämlich Rural- in Dominical-Gründe zu verwandlen, ein zweifacher Nachtheil. Bauerngründe zu herrschaftlichen Maierhöfen einziehen, vermindert auf einer Seite die Population, auf der andern wird der verbleibende Unterthan bedrucket, weil er für den abgeschafften frohnen und arbeiten muss. Wenn auch für den ad Dominicale eingezogenen Grund die landesfürstlichen Steuern abgestattet werden, so entgehen doch dem Vaterland die Menschen, so sich auf diesen Ruralgründen hätten nähren können ; und die noch bleiben, vernachlässigen ihre Gründe, weil sie mit mehreren Verwendung die eingezogene pflügen müssen. Die Obrigkeit verlieret nichts durch die Abfuhr der landesfürstlichen Steuer, weil sie für den abgeschafften Bauer, für den ein anderer arbeiten muss, den Fruchtgenuss der eingezogenen Gründen ziehet; allein das Land verlieret, und je weniger angesessene Fa- milien bestehen und das Auslangen in dem Unterhalt haben, desto härter ist mit der Recrouten- gestellung aufzukommen. 3° Ist es zwar allerdings die Eigenschaft und Schuldigkeit des Unterthan, seiner Obrigkeit zu frohnen und zu roboten; allein jede Schuldigkeit muess Mass und Ziel und eine billige Verhältniss haben. Es bringet solches nicht nur das Recht der Natur mit sich, sondern es erfordert dieses auch die Aufrechthaltung des Staat und der Obrigkeit selbsten. Da nun über die unbestimmte Robot in Böhmen fast alle Unterthanen die bittersten Beschwerden führen, so wäre wohl recht heilsam, wenn hierunter eine solche Ausmass veranlasset würde, dass das obrigkeitliche Recht dabei nicht gekränket, die Leistung der Robot selbsten aber dem Unterthan erträglich und möglich gemacht würde. Nicht nur die Täge und die Jahrs- zeit, sondern auch die Entfernung, wann und wohin Zug- und Handroboten der Bauer schuldig sein solle, da ihme besonders die in die Ferne und ausser dem Herrschaftsbezirk zu leisten
Strana 526
526 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: habende Zug- und Handroboten wehe thun, wären auszusetzen, und dabei zu bestimmen, ob die Obrigkeit weder für Vieh, noch Menschen dabei zum Unterhalt gar nichts oder wie viel zu reichen hätte. Diese Ausmessung wäre der Obrigkeit, so wie dem Unterthan, bekannt zu machen, und diesem letzteren nicht bloss die Befugniss einzuraumen, wenn man ihm mehr als die Schuldigkeit aufbürdet, darüber Klagen führen zu dörfen, so dermalen an vielen Orten verboten sein soll, sondern mit allem Ernst darob zu halten, dass wenn gegründete Klagen vorkommen, der bedruckte Theil vollkommen entschädiget, und der Beamte, so die Anordnung übertreten, bespieglend bestrafet werde. Es kommet freilich vor, dass allbereit Robotpatenten bestehen, allein da man dennoch klaget, dass dem Inhalt nicht nachgelebet würde, so müssen die Bauern oder nicht wissen, dass sie sich beschweren dörfen, oder ihre Beschwerden müssen kein Gehör und Abhilfe finden. 4° Kann zwar der Obrigkeit die Befugniss zur Verpachtung des eigenthumlichen Gut nicht wohl benommen werden, obwohl es in Rücksicht auf das Allgemeine auch sehr er- spriesslich wäre. Doch würde in derlei Fall gut sein, wenn die Kreisämter von Amts wegen auf die Erhaltung der Unterthanen*) derlei verpachteten Gütern seheten, weil sie solches von ihrer Grundobrigkeit sich nicht leicht zu versprechen haben, als die allemal mehr dem Pächter als dem Unterthan aus der Natur des Contracts zuelegen muss. *) Zde snad schází slovo: auf. 5° Damit es weder an Saamen zu Anbauung der Winter- und Sommerfrüchten, noch an dem Unterhalt des Volk überhaupt in zukünftigen Zeiten mehr fehlen möge, liesse sich die Einrichtung ganz wohl treffen, dass immer ein zweijähriger Vorrath für die beedseitige Nothdurft unterhalten würde. Die Nothdurft des Saamen lässt sich nach dem bekannten Stand der Felder ausmessen; die Nothdurft des Unterhalt zu bestimmen wird nach nunmehro voll- brachten allgemeinen Beschreibung ein leichtes sein, weil daraus der ganze Populationsstand genau veroffenbaret ist. Die Vorräthighaltung einer derlei zweijährigen Erfordernuss wäre zwischen Unterthanen und Obrigkeiten abtheilig zu bestimmen. Bei ersteren, insoweit es sein Unterhalt zulässt; bei letzteren, insoweit die Ergiebigkeit der Fechsung darzu reichet. Diese Zumuthung scheinet denen Obrigkeiten um so billicher aufzutragen werden zu können, als einestheils ihre Felder, wovon sie die Früchten ziehen, ohnedeme durch die Hände der Unterthanen bearbeitet werden, die also mittelbar davon zu leben, darauf wirklich einen natürlichen Anspruch haben; und anderntheils die Obrigkeiten selbsten, wenn sie die Unter- thanen erhungern oder selbe aus Noth davon laufen lassen, für die Zukunft gar keine oder geringe Ernte anhoffen können. Es wird aber an blosser Regulirung dieses zweijährigen Vorraths niemalen genug ge- schehen, sondern es wäre auch von Zeit zu Zeit nachzusehen, ob da, wohin die Eintheilung trifft, das anrepartirte Quantum auch wirklich verhanden gehalten, und dem Unterthan zum Feldbau und Unterhalt ausgeholfen werde. Es will dadurch nicht angetragen werden, dass die Obrigkeiten den Bauer durchgehends aushalten, oder ihme das Abreichende unentgeltlich zukommen lassen sollen. Es ist vielmehr nothwendig, dass einestheils der Bauer seine Ernte vorzüglich zum Feldbau und zur eigenen Nahrung anzuwenden durch eine sorgsame Aufsicht verhalten werde; und anderntheils ist auch billig, dass er den überkommenden Vorschuss hinwiederum ersetzte. Nur wäre aber des Ersatzes halber wiederum eine Bestimmung und Ausmass diensam, damit selber, es mag diesfällige Abstattung in Geld oder in natura beschehen. angemessen ausfalle. Darneben kann der Verkauf und Ausfuhr des Getreid in die angränzende
526 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: habende Zug- und Handroboten wehe thun, wären auszusetzen, und dabei zu bestimmen, ob die Obrigkeit weder für Vieh, noch Menschen dabei zum Unterhalt gar nichts oder wie viel zu reichen hätte. Diese Ausmessung wäre der Obrigkeit, so wie dem Unterthan, bekannt zu machen, und diesem letzteren nicht bloss die Befugniss einzuraumen, wenn man ihm mehr als die Schuldigkeit aufbürdet, darüber Klagen führen zu dörfen, so dermalen an vielen Orten verboten sein soll, sondern mit allem Ernst darob zu halten, dass wenn gegründete Klagen vorkommen, der bedruckte Theil vollkommen entschädiget, und der Beamte, so die Anordnung übertreten, bespieglend bestrafet werde. Es kommet freilich vor, dass allbereit Robotpatenten bestehen, allein da man dennoch klaget, dass dem Inhalt nicht nachgelebet würde, so müssen die Bauern oder nicht wissen, dass sie sich beschweren dörfen, oder ihre Beschwerden müssen kein Gehör und Abhilfe finden. 4° Kann zwar der Obrigkeit die Befugniss zur Verpachtung des eigenthumlichen Gut nicht wohl benommen werden, obwohl es in Rücksicht auf das Allgemeine auch sehr er- spriesslich wäre. Doch würde in derlei Fall gut sein, wenn die Kreisämter von Amts wegen auf die Erhaltung der Unterthanen*) derlei verpachteten Gütern seheten, weil sie solches von ihrer Grundobrigkeit sich nicht leicht zu versprechen haben, als die allemal mehr dem Pächter als dem Unterthan aus der Natur des Contracts zuelegen muss. *) Zde snad schází slovo: auf. 5° Damit es weder an Saamen zu Anbauung der Winter- und Sommerfrüchten, noch an dem Unterhalt des Volk überhaupt in zukünftigen Zeiten mehr fehlen möge, liesse sich die Einrichtung ganz wohl treffen, dass immer ein zweijähriger Vorrath für die beedseitige Nothdurft unterhalten würde. Die Nothdurft des Saamen lässt sich nach dem bekannten Stand der Felder ausmessen; die Nothdurft des Unterhalt zu bestimmen wird nach nunmehro voll- brachten allgemeinen Beschreibung ein leichtes sein, weil daraus der ganze Populationsstand genau veroffenbaret ist. Die Vorräthighaltung einer derlei zweijährigen Erfordernuss wäre zwischen Unterthanen und Obrigkeiten abtheilig zu bestimmen. Bei ersteren, insoweit es sein Unterhalt zulässt; bei letzteren, insoweit die Ergiebigkeit der Fechsung darzu reichet. Diese Zumuthung scheinet denen Obrigkeiten um so billicher aufzutragen werden zu können, als einestheils ihre Felder, wovon sie die Früchten ziehen, ohnedeme durch die Hände der Unterthanen bearbeitet werden, die also mittelbar davon zu leben, darauf wirklich einen natürlichen Anspruch haben; und anderntheils die Obrigkeiten selbsten, wenn sie die Unter- thanen erhungern oder selbe aus Noth davon laufen lassen, für die Zukunft gar keine oder geringe Ernte anhoffen können. Es wird aber an blosser Regulirung dieses zweijährigen Vorraths niemalen genug ge- schehen, sondern es wäre auch von Zeit zu Zeit nachzusehen, ob da, wohin die Eintheilung trifft, das anrepartirte Quantum auch wirklich verhanden gehalten, und dem Unterthan zum Feldbau und Unterhalt ausgeholfen werde. Es will dadurch nicht angetragen werden, dass die Obrigkeiten den Bauer durchgehends aushalten, oder ihme das Abreichende unentgeltlich zukommen lassen sollen. Es ist vielmehr nothwendig, dass einestheils der Bauer seine Ernte vorzüglich zum Feldbau und zur eigenen Nahrung anzuwenden durch eine sorgsame Aufsicht verhalten werde; und anderntheils ist auch billig, dass er den überkommenden Vorschuss hinwiederum ersetzte. Nur wäre aber des Ersatzes halber wiederum eine Bestimmung und Ausmass diensam, damit selber, es mag diesfällige Abstattung in Geld oder in natura beschehen. angemessen ausfalle. Darneben kann der Verkauf und Ausfuhr des Getreid in die angränzende
Strana 527
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 527 Länder niemalen anders fürträglich sein, als wenn bevor das eigene vor dem Mangel gesichert ist. 6° gereichen die Geldstrafen, sowie willkürliche obrigkeitliche Giebigkeiten, allemal zu Bedruckung der Unterthanen. Sie kommen auch wenigstentheils den Grundobrigkeiten selbsten zu statten, sondern sie sind für einen gewinnsüchtigen Beamten die nächste Gele- genheit, sich auf Kosten des Bauer zum Nachtheil der Herrschaft zu bereichern. Die Ver- brechen sind freilich nicht unbestraft zu belassen; für den Unterthan ist aber die Züchtigung mit Geldbussen nicht angemessen. Der Unterthan ist wohl schuldig der Obrigkeit Gaben zu entrichten; sie müssen aber, wenn sie billig und nicht dem Allgemeinen schädlich sein sollen, ebenfalls ihre Richtmass wie die Frohndienste haben. Auch solchenfalls, wenn die Obrigkeit den Unterthan zur Abnahm und Zahlung gewisser, theils selbst erzeugender, theils von ander- wärts beibringenden Feilschaften zwinget, ist es eine Erfindung einer neuen Gabe, die den Unterthan oft sehr belastet. Und es ist eine aller Ueberlegung würdige Aufgabe, ob der Unter- than nicht ebensowenig seiner Obrigkeit Naturale oder Materiale abzukaufen schuldig, als diese ein derlei von ihme ausser einer sicheren Bestimmung zur Gabe zu fordern befugt sein könne, weil die Aufdringung der Art und Weis das Richtmass der Gabe gar gewaltig verändern, mithin veranlassen kann, dass die Verhältniss der Schuldigkeit überschritten wird, und dadurch dem Staat eine Benachtheiligung zuwachse. 7° verdient unter gesitteten und christlichen Völkern ein vorzügliches Augenmerk die Sauberkeit und Reinlichkeit, der Unterricht in der Religion, im Lesen und Schreiben, die Wartung und Heilung der Kranken. Es ist nicht nothwendig, sondern wäre unschicksam, solches bis zu Heiklichkeit und in das Ausserordentliche zu treiben, weil durch die Geburt und die von Gott geschickte Glücksmitteln ein Unterschied zwischen den Menschen anberaumet worden. Nach seiner Art und Umständen kann aber jeder Stand lauter und ordentlich sein, wenn Vorgesetzte darüber Aufsicht nehmen wollen. Eine angemessene Eintheilung der Pfarrern, dass mancher nicht zu viel Einkünften zu ziehen und zu wenig Seelen zu besorgen, ein anderer aber zuviel Seelsorge und zu wenig menschlichen Unterhalt darzu habe; hinlängliche Aufstellung von tüchtigen Schulmeistern, die das Auskommen haben, sich auf den Unterricht der Jugend vollkommen zu legen, ohne hievon durch eigene häusliche Sorgen abgehalten zu werden; Einsetzung erfahrener und geprüften Land- oder Kreisphysicorum und Arzten, die Wissenschaft haben und denen Menschenliebe mehr, als der beständige Gewinn und Verdienst am Herzen lieget; öftere Nachsicht der Beamten auch über die Sitten und das häusliche Be- tragen der Bauern, sind die wahre Mittel, das unterthänige Volk mehr vernünftig, nüchtern, reinlich und auch wohlhabender, mithin glücklich zu machen. Es heisst immer, derlei Anstalten seien zwar zu wünschen, sie wären aber kostbar. Sie werden es nicht sein, wenn der wahre Weg dazu eingeschlagen wird. Wenn sie es aber wirklich wären, werden selbe durch die Gesittung und Erhebung des Unterthan zu einem mehr glücklicheren und einem vernünftigen Geschöpf zukommenden Stand reichlich hereingebracht. 8° haben EMt ohnedem schon weisest verordnet, dass die vom Unterhalt des Vieh entbehrliche Hutweiden zu Feldersn) gemacht werden sollen; wo also die Unterthanen dieses unternehmen wollen, wäre ihnen solches aus der Ursache, dass darauf obrigkeitliches Vieh geweidet werde, nicht zu verwehren, sondern vielmehr durch die Kreisämter, dass es geschehe, darüber fest zu halten.
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 527 Länder niemalen anders fürträglich sein, als wenn bevor das eigene vor dem Mangel gesichert ist. 6° gereichen die Geldstrafen, sowie willkürliche obrigkeitliche Giebigkeiten, allemal zu Bedruckung der Unterthanen. Sie kommen auch wenigstentheils den Grundobrigkeiten selbsten zu statten, sondern sie sind für einen gewinnsüchtigen Beamten die nächste Gele- genheit, sich auf Kosten des Bauer zum Nachtheil der Herrschaft zu bereichern. Die Ver- brechen sind freilich nicht unbestraft zu belassen; für den Unterthan ist aber die Züchtigung mit Geldbussen nicht angemessen. Der Unterthan ist wohl schuldig der Obrigkeit Gaben zu entrichten; sie müssen aber, wenn sie billig und nicht dem Allgemeinen schädlich sein sollen, ebenfalls ihre Richtmass wie die Frohndienste haben. Auch solchenfalls, wenn die Obrigkeit den Unterthan zur Abnahm und Zahlung gewisser, theils selbst erzeugender, theils von ander- wärts beibringenden Feilschaften zwinget, ist es eine Erfindung einer neuen Gabe, die den Unterthan oft sehr belastet. Und es ist eine aller Ueberlegung würdige Aufgabe, ob der Unter- than nicht ebensowenig seiner Obrigkeit Naturale oder Materiale abzukaufen schuldig, als diese ein derlei von ihme ausser einer sicheren Bestimmung zur Gabe zu fordern befugt sein könne, weil die Aufdringung der Art und Weis das Richtmass der Gabe gar gewaltig verändern, mithin veranlassen kann, dass die Verhältniss der Schuldigkeit überschritten wird, und dadurch dem Staat eine Benachtheiligung zuwachse. 7° verdient unter gesitteten und christlichen Völkern ein vorzügliches Augenmerk die Sauberkeit und Reinlichkeit, der Unterricht in der Religion, im Lesen und Schreiben, die Wartung und Heilung der Kranken. Es ist nicht nothwendig, sondern wäre unschicksam, solches bis zu Heiklichkeit und in das Ausserordentliche zu treiben, weil durch die Geburt und die von Gott geschickte Glücksmitteln ein Unterschied zwischen den Menschen anberaumet worden. Nach seiner Art und Umständen kann aber jeder Stand lauter und ordentlich sein, wenn Vorgesetzte darüber Aufsicht nehmen wollen. Eine angemessene Eintheilung der Pfarrern, dass mancher nicht zu viel Einkünften zu ziehen und zu wenig Seelen zu besorgen, ein anderer aber zuviel Seelsorge und zu wenig menschlichen Unterhalt darzu habe; hinlängliche Aufstellung von tüchtigen Schulmeistern, die das Auskommen haben, sich auf den Unterricht der Jugend vollkommen zu legen, ohne hievon durch eigene häusliche Sorgen abgehalten zu werden; Einsetzung erfahrener und geprüften Land- oder Kreisphysicorum und Arzten, die Wissenschaft haben und denen Menschenliebe mehr, als der beständige Gewinn und Verdienst am Herzen lieget; öftere Nachsicht der Beamten auch über die Sitten und das häusliche Be- tragen der Bauern, sind die wahre Mittel, das unterthänige Volk mehr vernünftig, nüchtern, reinlich und auch wohlhabender, mithin glücklich zu machen. Es heisst immer, derlei Anstalten seien zwar zu wünschen, sie wären aber kostbar. Sie werden es nicht sein, wenn der wahre Weg dazu eingeschlagen wird. Wenn sie es aber wirklich wären, werden selbe durch die Gesittung und Erhebung des Unterthan zu einem mehr glücklicheren und einem vernünftigen Geschöpf zukommenden Stand reichlich hereingebracht. 8° haben EMt ohnedem schon weisest verordnet, dass die vom Unterhalt des Vieh entbehrliche Hutweiden zu Feldersn) gemacht werden sollen; wo also die Unterthanen dieses unternehmen wollen, wäre ihnen solches aus der Ursache, dass darauf obrigkeitliches Vieh geweidet werde, nicht zu verwehren, sondern vielmehr durch die Kreisämter, dass es geschehe, darüber fest zu halten.
Strana 528
528 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 9° wäre zu wünschen, dass Böhmen hinwiederum zu den [dem] vorigen Pferd-Zügel [Zucht] gelangen möge. Es legen zwar die [auf] EMt Aerarii Kösten angefangene Anstalten dazu bereits den ersten Grund. Um aber den guten Fortgang desto geschwinder zu verbreiten, würde vielleicht nicht undiensam sein, wenn, wie es nacher Schlesien beschehen, von der böhmisch-österreichischen Hofkanzlei auch nacher Böhmen rescribirt würde, dass das Guber- nium die Obrigkeiten mit Gegenwärtighaltung des für die Unterthanen, mithin auch für sie daraus erwachsenden Vortheil zu Anschaffung eigener tüchtigen Hengsten anzueifern sich bemühen möchte. Damit die Füllen nicht zu frühe angespannet werden müssen, gehören zwei Dinge dazu: erstens dass die Arbeit solches nicht abnöthige, und zweitens dass dem Bauer der Unterhalt der Füllen möglich falle. Wenn die Robot seine [sic] billiche Richtmass haben wird, ist das erstere erlanget. Zum zweiten gehöret einestheils zureichende Weide, und andern- theils könnte in Böhmen eine Einrichtung beschehen, dass immer eine gewisse Anzahl Pferde zu Behuef der Armee sowohl für die Cavallerie, als für die Artillerie und Proviantfuhrwesen unterhalten würde, worauf dem Bauer gegen von der Obrigkeit leistenden Verbürgung die Halbscheide des aussetzenden Preis zum voraus auf die Hande gezählet, dabei aber gewisse Regeln bestimmt werden könnten, auf was Art und wie lang das bedungene Pferde von ihme zu unterhalten, und zu welcher Zeit gegen Ueberkommung der zweiten Hälfte des Preis ad aerarium abzugeben sei. Ein dergleichen Regulativ müsste aber mit guter Ueberlegung aus- gearbeitet und auf alle Umstände angemessen werden, auf dass weder Obrigkeit noch Unter- thane dabei belastet werde, weil solchenfalls es auch kein Wohl für die Monarchie wäre. 10° sollen die Freisassen oder sog. Freibauern in Böhmen von zweierlei Gattung sein: einige sind weder für ihre Person, noch wegen der Gründen einiger Obrigkeit unter- thänig; andere haben sich nur von der Leibeigenschaft losgekauft, sind aber mit denen Grün- den, wenn sie solche auch eigenthümlich besitzen, dem Dominio unterthänig. Erstere scheinen ungefähr jene Eigenschaft zu haben, welche die Unterthanen an sich genommen, so die in Oesterreich unter der Enns bestandene sog. Vice-Dom-Güter, selbsten angekaufet, wie z. B. der Marck Stockerau gethan hat. Letztere sind jenen Unterthänigen gleich, wo keine Leib- eigenschaft bestehet, sondern die Unterthänigkeit auf dem Grund haftete. Ohne hineinzugehen, warum in diesem Land der Unterthan leibeigen, in dem andern nur wegen dem Grund unterthänig, in dem dritten weder eines, noch das andere, sondern nur ein Pachter, Mietling oder Colonus sei, lässt dennoch vermuthen, dass die Obrigkeit die Verschiedenheit derlei Eigenschaften denen Unterthanen zuzumuthen das Recht, oder diese die Befuegniss haben müssen, bei dem Landesfürsten uin Abstellung dessen, was Unfug wäre, zu bitten. In Hinsicht auf den Wehrstand hingegen scheinet es gar keiner Frage zu unterliegen, dass das unterthänige Volk, es mag ihrer [sic] Obrigkeit mit dem Leib oder Grund unter- thänig sein, oder ein oder andere Freiheit selber abgekauft haben, oder auch von dem inlän- dischen Erdreich den Unterhalt nur pacht- oder miethweis ziehen, gegen das Vaterland beständig eine gleiche Eigenschaft auf sich behalte, folgbar einer wie der andere derglei- chen Unterthanen zu Vertheidigung desselben die Schuldigkeit auf sich, die Obrigkeit aber die Befuegniss niemalen habe, durch die Loslassung von der Leibeigenschaft oder Unterthä- nigkeit selbe zugleich auch von dem Wehrstand befreien machen zu können. Freisassen oder Freibauern mögen dahero einer Obrigkeit oder unmittelbar dem Staat unterthänig sein, so scheinen sie dennoch in der Militärwidmung keine andere Behandlung, als andere von dem unterthänigen Stand, fordern zu können.
528 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 9° wäre zu wünschen, dass Böhmen hinwiederum zu den [dem] vorigen Pferd-Zügel [Zucht] gelangen möge. Es legen zwar die [auf] EMt Aerarii Kösten angefangene Anstalten dazu bereits den ersten Grund. Um aber den guten Fortgang desto geschwinder zu verbreiten, würde vielleicht nicht undiensam sein, wenn, wie es nacher Schlesien beschehen, von der böhmisch-österreichischen Hofkanzlei auch nacher Böhmen rescribirt würde, dass das Guber- nium die Obrigkeiten mit Gegenwärtighaltung des für die Unterthanen, mithin auch für sie daraus erwachsenden Vortheil zu Anschaffung eigener tüchtigen Hengsten anzueifern sich bemühen möchte. Damit die Füllen nicht zu frühe angespannet werden müssen, gehören zwei Dinge dazu: erstens dass die Arbeit solches nicht abnöthige, und zweitens dass dem Bauer der Unterhalt der Füllen möglich falle. Wenn die Robot seine [sic] billiche Richtmass haben wird, ist das erstere erlanget. Zum zweiten gehöret einestheils zureichende Weide, und andern- theils könnte in Böhmen eine Einrichtung beschehen, dass immer eine gewisse Anzahl Pferde zu Behuef der Armee sowohl für die Cavallerie, als für die Artillerie und Proviantfuhrwesen unterhalten würde, worauf dem Bauer gegen von der Obrigkeit leistenden Verbürgung die Halbscheide des aussetzenden Preis zum voraus auf die Hande gezählet, dabei aber gewisse Regeln bestimmt werden könnten, auf was Art und wie lang das bedungene Pferde von ihme zu unterhalten, und zu welcher Zeit gegen Ueberkommung der zweiten Hälfte des Preis ad aerarium abzugeben sei. Ein dergleichen Regulativ müsste aber mit guter Ueberlegung aus- gearbeitet und auf alle Umstände angemessen werden, auf dass weder Obrigkeit noch Unter- thane dabei belastet werde, weil solchenfalls es auch kein Wohl für die Monarchie wäre. 10° sollen die Freisassen oder sog. Freibauern in Böhmen von zweierlei Gattung sein: einige sind weder für ihre Person, noch wegen der Gründen einiger Obrigkeit unter- thänig; andere haben sich nur von der Leibeigenschaft losgekauft, sind aber mit denen Grün- den, wenn sie solche auch eigenthümlich besitzen, dem Dominio unterthänig. Erstere scheinen ungefähr jene Eigenschaft zu haben, welche die Unterthanen an sich genommen, so die in Oesterreich unter der Enns bestandene sog. Vice-Dom-Güter, selbsten angekaufet, wie z. B. der Marck Stockerau gethan hat. Letztere sind jenen Unterthänigen gleich, wo keine Leib- eigenschaft bestehet, sondern die Unterthänigkeit auf dem Grund haftete. Ohne hineinzugehen, warum in diesem Land der Unterthan leibeigen, in dem andern nur wegen dem Grund unterthänig, in dem dritten weder eines, noch das andere, sondern nur ein Pachter, Mietling oder Colonus sei, lässt dennoch vermuthen, dass die Obrigkeit die Verschiedenheit derlei Eigenschaften denen Unterthanen zuzumuthen das Recht, oder diese die Befuegniss haben müssen, bei dem Landesfürsten uin Abstellung dessen, was Unfug wäre, zu bitten. In Hinsicht auf den Wehrstand hingegen scheinet es gar keiner Frage zu unterliegen, dass das unterthänige Volk, es mag ihrer [sic] Obrigkeit mit dem Leib oder Grund unter- thänig sein, oder ein oder andere Freiheit selber abgekauft haben, oder auch von dem inlän- dischen Erdreich den Unterhalt nur pacht- oder miethweis ziehen, gegen das Vaterland beständig eine gleiche Eigenschaft auf sich behalte, folgbar einer wie der andere derglei- chen Unterthanen zu Vertheidigung desselben die Schuldigkeit auf sich, die Obrigkeit aber die Befuegniss niemalen habe, durch die Loslassung von der Leibeigenschaft oder Unterthä- nigkeit selbe zugleich auch von dem Wehrstand befreien machen zu können. Freisassen oder Freibauern mögen dahero einer Obrigkeit oder unmittelbar dem Staat unterthänig sein, so scheinen sie dennoch in der Militärwidmung keine andere Behandlung, als andere von dem unterthänigen Stand, fordern zu können.
Strana 529
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 529 11° bringen theils Unterthanen Klagen vor, dass ihnen wegen der Prästationen im letztern Krieg die versprochene Vergütung nicht beschehen sei. Das landesfürstliche Aera- rium, soviel diesorts bekannt, haftet gegen die Länder ausser der Supererogaten und Kriegs- beschädigungen hierauf mit nichts mehr. Wenn also der Unterthan gleichwohlen nicht befrie- diget wäre, müsste es auf einer andern Seite liegen. Der Unterthan hat im letzten Kriege nicht nur Recrouten stellen und Vorspann zu allen Militar- und Proviant-Transporten geben, sondern auch einen guten Theil vom Naturali für die Erforderniss der Armeen liefern müssen. Er hat niemalen Geld auf die Hand, sondern nur sein Beamter oder Führungscommissarius einen Schein dafür bekommen. Es wäre also wohl sehr betrüblich, wenn der Bauer, was von dem Aerario für denselben wegen Recrouten, Vorspann und Lieferung gezahlet, oder von denen Ländern an der Ordinari und Extraordinari-Contribution seinetwegen sich aufrechnen gelassen worden, nicht in voller Mass überkommen hätte, weil er nebst der Prästation auch noch Menschen, Viehe und Naturalien dabei verloren hat. In eine förmliche Berechnung darüber einzugehen wird freilich jetzo zu spät, und der wenigste Theil der Bauern im Stande sein, sich über Prästation und Vergütung mit Verlässigkeit und Rechtsbestand auszuweisen. Solches hätte zum Theil währendem Krieg oder gleich nach erfolgten Frieden beschehen, und zwischen Beamten und Unterthanen ein Schiedsrichter bestellet werden sollen. Für ein[e] der landesfürstlichen Milde und Unterthanen-Schutz-Liebe angemessen[e] Verfügung würde es dennoch noch allemal von dem Volke verehrt werden, wenn die Landes- stelle durch die Kreisämter auch nur im allgemeinen, in wie weit der Unterthan für das, was er im letzten Kriege gethan, Vergütung empfangen, eine unparteiliche und gründliche Nachforschung erholen, und zu EMt höchsten Kenntniss gelangen machen müesste. Liesse sich auch für das Verflossene gar kein Gebrauch mehr davon machen, und wollte über alles als über geschehene Dinge hinausgegangen werden, so wäre es dennoch eine solche Benehmung, die für die zukünftigen Zeiten zu einem billichen Betragen der Beamten gegen die Unter- thanen Aufmerksamkeit zusicherte. 12° ist es eine Aufgabe, ob auch gedeihlich sei, dass die Unterthanen eigenthümliche Ruralgründe zu zerstückeln und theilweis zu verkaufen die Befugnis haben? Es scheinet von darumen nicht, weil Kaufer und Verkaufer dadurch in die Unzulänglichkeit ihres Unterhalts gesetzet werden, und auch die Recroutengestellung wird härter halten, wenn jeder, der ein Stück Felde von einem Strich Aussaat an sich bringet, für einen Angesessenen gehalten, und noch darüber ein Sohn von ihme als Grunderbe unter die Befreiten vom Soldatenstand ge- setzet werden soll[tje. 13° Weil die Commercianten und eximirte landesfürstl. Burgere, wie auch die Juden nach dem künftigen Regulativo in natura keine Leute unter den Soldatenstand stellen, und doch vorhero zur Recroutirung haben concurriren müssen: so fraget es sich, ob nicht billig wäre, dass dieselbe einen gewissen Beitrag in. Gelde geben, um davon Ausländer werben zu können, die den conscribirten Erbländern von sich selber zu guten kommen. EMt geruhen diese Betrachtungen als eine Wirkung desjenigen Eifers gnädigst aufzu- nehmen, mit welchen der treugehorsamste Hofkriegsrath dahin pflichtschuldigst belebet ist: alles was aus Gelegenheit der allgemeinen Conscription vor Augen gekommen, zur höchster Kenntniss zu bringen, und dadurch zur Grundlegung für das Beste der Monarchie, der Obrig- keiten und der Unterthanen, mithin für das gemeinnützliche Wohl unzielsetzigen Anlass zu geben. Moritz Graf v. Lascy (podpis nejasný] Wien den 8. Julii 1771. Archiv Český XXIX. 67
O ubohém stavu obyvatelstva v Čechách 8. čce 1771. 529 11° bringen theils Unterthanen Klagen vor, dass ihnen wegen der Prästationen im letztern Krieg die versprochene Vergütung nicht beschehen sei. Das landesfürstliche Aera- rium, soviel diesorts bekannt, haftet gegen die Länder ausser der Supererogaten und Kriegs- beschädigungen hierauf mit nichts mehr. Wenn also der Unterthan gleichwohlen nicht befrie- diget wäre, müsste es auf einer andern Seite liegen. Der Unterthan hat im letzten Kriege nicht nur Recrouten stellen und Vorspann zu allen Militar- und Proviant-Transporten geben, sondern auch einen guten Theil vom Naturali für die Erforderniss der Armeen liefern müssen. Er hat niemalen Geld auf die Hand, sondern nur sein Beamter oder Führungscommissarius einen Schein dafür bekommen. Es wäre also wohl sehr betrüblich, wenn der Bauer, was von dem Aerario für denselben wegen Recrouten, Vorspann und Lieferung gezahlet, oder von denen Ländern an der Ordinari und Extraordinari-Contribution seinetwegen sich aufrechnen gelassen worden, nicht in voller Mass überkommen hätte, weil er nebst der Prästation auch noch Menschen, Viehe und Naturalien dabei verloren hat. In eine förmliche Berechnung darüber einzugehen wird freilich jetzo zu spät, und der wenigste Theil der Bauern im Stande sein, sich über Prästation und Vergütung mit Verlässigkeit und Rechtsbestand auszuweisen. Solches hätte zum Theil währendem Krieg oder gleich nach erfolgten Frieden beschehen, und zwischen Beamten und Unterthanen ein Schiedsrichter bestellet werden sollen. Für ein[e] der landesfürstlichen Milde und Unterthanen-Schutz-Liebe angemessen[e] Verfügung würde es dennoch noch allemal von dem Volke verehrt werden, wenn die Landes- stelle durch die Kreisämter auch nur im allgemeinen, in wie weit der Unterthan für das, was er im letzten Kriege gethan, Vergütung empfangen, eine unparteiliche und gründliche Nachforschung erholen, und zu EMt höchsten Kenntniss gelangen machen müesste. Liesse sich auch für das Verflossene gar kein Gebrauch mehr davon machen, und wollte über alles als über geschehene Dinge hinausgegangen werden, so wäre es dennoch eine solche Benehmung, die für die zukünftigen Zeiten zu einem billichen Betragen der Beamten gegen die Unter- thanen Aufmerksamkeit zusicherte. 12° ist es eine Aufgabe, ob auch gedeihlich sei, dass die Unterthanen eigenthümliche Ruralgründe zu zerstückeln und theilweis zu verkaufen die Befugnis haben? Es scheinet von darumen nicht, weil Kaufer und Verkaufer dadurch in die Unzulänglichkeit ihres Unterhalts gesetzet werden, und auch die Recroutengestellung wird härter halten, wenn jeder, der ein Stück Felde von einem Strich Aussaat an sich bringet, für einen Angesessenen gehalten, und noch darüber ein Sohn von ihme als Grunderbe unter die Befreiten vom Soldatenstand ge- setzet werden soll[tje. 13° Weil die Commercianten und eximirte landesfürstl. Burgere, wie auch die Juden nach dem künftigen Regulativo in natura keine Leute unter den Soldatenstand stellen, und doch vorhero zur Recroutirung haben concurriren müssen: so fraget es sich, ob nicht billig wäre, dass dieselbe einen gewissen Beitrag in. Gelde geben, um davon Ausländer werben zu können, die den conscribirten Erbländern von sich selber zu guten kommen. EMt geruhen diese Betrachtungen als eine Wirkung desjenigen Eifers gnädigst aufzu- nehmen, mit welchen der treugehorsamste Hofkriegsrath dahin pflichtschuldigst belebet ist: alles was aus Gelegenheit der allgemeinen Conscription vor Augen gekommen, zur höchster Kenntniss zu bringen, und dadurch zur Grundlegung für das Beste der Monarchie, der Obrig- keiten und der Unterthanen, mithin für das gemeinnützliche Wohl unzielsetzigen Anlass zu geben. Moritz Graf v. Lascy (podpis nejasný] Wien den 8. Julii 1771. Archiv Český XXIX. 67
Strana 530
530 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Před posledním odstavcem po článku 13° na prázdném levém sloupci připsáno pěkně čtitelnou pevnou rukou, švabachem, nepochybné od Marie Terezie: Meinem bereits unterm 24. Aug. in Ansehung dieses Vortrags erlassenen Billet finde annoch nachzutragen, dass Hofkriegsrath die Regiments-Commendanten durch das General-Commando dahin anweisen lassen solle, künttig bei ihren über die Unterthans-Bedrückungen machenden Anzeigen nicht in terminis generalibus stehen zu bleiben, sondern jederzeit wenigstens einen casum specificum, und wenn ihnen mehrere bekannt sind, sämtliche anzuführen. Rubrika na poslední zadní straně: 70/854 Allerunterthänigster Vortrag des treugehorsamsten Hofkriegsrath, wodurch der Haupt- rapport über die in dem Erbkönigreich Böhmen vollbrachte allgemeine Seelen- und Zugvieh- Beschreibung pflichtschuldigst erstattet wird. Ueberreicht den 16. Julii 1771. 239. Dlužní úpisy, na jakéž (ve veliké nouzi po hladě a moru) usedlým pod- daným v Čechách byly půjčovány peníze, vykázané k tomu ze státní pokladny reskriptem Marie Terezie z dne 28. srpna 1772. Zde otiskuje se a) dluhopis poddaných panství Bernardického v kraji Táborském, b) povolení vrchnosti, c) potvrzení úředníka panského o přijaté půjčce pro poddané, d) dluhopis vrchnosti, kteráž též si vypůjčila z peněz státních. Ustanoven byl k tomu od císařovny napřed jeden milion zlatých, potom druhý milion; správa těch operací finančních byla svěřena stavům českým. K vyhotovení dluhopisů byly vytištěny blankety; co se do nich psalo rukou, jest v tomto otisku postaveno mezi hvězdičky nebo jinak vyznačeno. Originály půjčil mi dp. Fr. Teplý, farář v Hošticích u Tábora. a) Wir Richter, Geschworene und sammentliche Unterthanen der zu *dem Prager altstädter Collegio Soc. Jesu angehörigen Herrschaft Bernarditz*, des *Be- chiner* Kreises, angehörigen Dorfsgemeinde *Bernarditz, Bogenitz, Podoll, Podolsko, Rakow, Borowan, Zbieschitz, Srlin, Altsattl, Dobronitz, Woparžan, Podborž, Skregchow, Zalssy, Pržesstienitz und Drsskrajow*, urkunden und bekennen für uns, unsere Erben und nachkommende Grundbesitzere kraft gegenwärtiger Schuldverschreibung vor je- dermänniglich, besonders da, wo es vonnöthen wäre, welchergestalten die hochlö- blichen vier Herrn Stände des Königreichs Böheim von derjenigen 1 Million Gulden
530 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Před posledním odstavcem po článku 13° na prázdném levém sloupci připsáno pěkně čtitelnou pevnou rukou, švabachem, nepochybné od Marie Terezie: Meinem bereits unterm 24. Aug. in Ansehung dieses Vortrags erlassenen Billet finde annoch nachzutragen, dass Hofkriegsrath die Regiments-Commendanten durch das General-Commando dahin anweisen lassen solle, künttig bei ihren über die Unterthans-Bedrückungen machenden Anzeigen nicht in terminis generalibus stehen zu bleiben, sondern jederzeit wenigstens einen casum specificum, und wenn ihnen mehrere bekannt sind, sämtliche anzuführen. Rubrika na poslední zadní straně: 70/854 Allerunterthänigster Vortrag des treugehorsamsten Hofkriegsrath, wodurch der Haupt- rapport über die in dem Erbkönigreich Böhmen vollbrachte allgemeine Seelen- und Zugvieh- Beschreibung pflichtschuldigst erstattet wird. Ueberreicht den 16. Julii 1771. 239. Dlužní úpisy, na jakéž (ve veliké nouzi po hladě a moru) usedlým pod- daným v Čechách byly půjčovány peníze, vykázané k tomu ze státní pokladny reskriptem Marie Terezie z dne 28. srpna 1772. Zde otiskuje se a) dluhopis poddaných panství Bernardického v kraji Táborském, b) povolení vrchnosti, c) potvrzení úředníka panského o přijaté půjčce pro poddané, d) dluhopis vrchnosti, kteráž též si vypůjčila z peněz státních. Ustanoven byl k tomu od císařovny napřed jeden milion zlatých, potom druhý milion; správa těch operací finančních byla svěřena stavům českým. K vyhotovení dluhopisů byly vytištěny blankety; co se do nich psalo rukou, jest v tomto otisku postaveno mezi hvězdičky nebo jinak vyznačeno. Originály půjčil mi dp. Fr. Teplý, farář v Hošticích u Tábora. a) Wir Richter, Geschworene und sammentliche Unterthanen der zu *dem Prager altstädter Collegio Soc. Jesu angehörigen Herrschaft Bernarditz*, des *Be- chiner* Kreises, angehörigen Dorfsgemeinde *Bernarditz, Bogenitz, Podoll, Podolsko, Rakow, Borowan, Zbieschitz, Srlin, Altsattl, Dobronitz, Woparžan, Podborž, Skregchow, Zalssy, Pržesstienitz und Drsskrajow*, urkunden und bekennen für uns, unsere Erben und nachkommende Grundbesitzere kraft gegenwärtiger Schuldverschreibung vor je- dermänniglich, besonders da, wo es vonnöthen wäre, welchergestalten die hochlö- blichen vier Herrn Stände des Königreichs Böheim von derjenigen 1 Million Gulden
Strana 531
Ze stavovské pokladny půjčují se penize 1772. 531 Rhein., welche denenselben von Ihro k. k. Apostolischen Majestät in Kraft eines allerhöchsten Rescripti von 28. August 1772 wiederholtermassen auf die altere Landes-Supererogat-Forderung allergnädigst zuruckbezahlet worden ist, endesge- fertigten in Folge des von unserer gnädigen Grundobrigkeit hierzu besonders er- theilten, in Originali nebenschliessigen Consenses, und zwar hauptsächlichen zur Herstellung unserer verfallenen Grundwirthschaft, mithin zu Beischaffung des nö- thigen Zug- und Zuchtviehes, dann anderer unumgänglichen Haus- und Wirth- schaftserfordernissen *acht Hundert sechtzig* Gulden rhein. Kapital darzuleihen geruhet haben. Gleichwie wir nun über den richtigen Empfang des uns getreulich darlie- henen, und zeige weiters zuliegenden Certificats in der Kontributionsrechnung or- dentlich in Empfang genommenen Kapitals per 860 fl. wohlernannte hochlöbl. Herren Stände des Königreichs Böheim nicht nur allein für uns, unsere Erben und nach- kommende Grundbesitzere in bester Rechtensform hiermit quittiren, und der Exception non numeratae pecuniae auf das kräftigste renunciren; also geloben und versprechen auch hiemit, nicht nur allein dieses überkommene, zur unumgänglichen Wirthschafts- nothdurft ohnmittelbar verwendete Capitale von heutigen Dato an mit 4 pro Cento gebührend zu verinteressiren, sondern auch à Conto Capitalis 2 pro Cento, mithin zu Tilgung gedachten Interessen und Capital-Betrags alljährlichen 6 pro Cento, und zwar in 12 monatlichen Anticipatratis durch 28 nach einander Folgende Jahre bei der kön. Kreis-Filialkassa gewiss und ohnfehlbar zu berichtigen und zu bezahlen. Um wessen Sicherheit wir dann für uns, unsere Erben und nachkommende Grundbesitzere, denen hochlöblichen Herrn Ständen des Königreichs Böheim nicht nur allein unser sammentliches Hab und Gut in Genere, sondern auch in Specie unsere besitzende sammentliche Gründe und Hausstiften zu einer wahren Realhypo- theque dergestalten bestimmen und verschreiben, dass inwoferne wider all Verhoffen wir oder unsere Erben und nachkommende Grundinhabere mit Bezahlung derer 4pro- centigen Interessen und 2percentigen Capitals in vorerwähnten 12 monatlichen An- ticipatratis durch 28 nach einander folgende Jahre nicht richtig einhalten sollten, die hochlöblichen Herren Stände allwegs befugt und berechtiget sein sollen, dieser [sic von uns bestimmten Specialhypotheque sich in so lange executive halten zu können, bis dass dieselben sowohl an Capitali, als vertagten Interessen und etwaigen anderen Unkosten gänzlichen befriediget sein werden. Als worwieder uns keine Exception und Privilegium, oder sonsten von Menschenwitz erdenklich sein mögende Ausflucht schirmen noch schützen solle, noch möge. Massen wir uns alles dessen wegen des uns getreulich dargeliehenen Capitalis für uns, unsern 1) Erben und Nachkömmlinge auf das feierlichste begeben, und endlichen auch zufrieden sind, womit gegenwärtige unsere Schuldverschreibung und derselben zuliegender obrigkeitlicher Consens sammt 67*
Ze stavovské pokladny půjčují se penize 1772. 531 Rhein., welche denenselben von Ihro k. k. Apostolischen Majestät in Kraft eines allerhöchsten Rescripti von 28. August 1772 wiederholtermassen auf die altere Landes-Supererogat-Forderung allergnädigst zuruckbezahlet worden ist, endesge- fertigten in Folge des von unserer gnädigen Grundobrigkeit hierzu besonders er- theilten, in Originali nebenschliessigen Consenses, und zwar hauptsächlichen zur Herstellung unserer verfallenen Grundwirthschaft, mithin zu Beischaffung des nö- thigen Zug- und Zuchtviehes, dann anderer unumgänglichen Haus- und Wirth- schaftserfordernissen *acht Hundert sechtzig* Gulden rhein. Kapital darzuleihen geruhet haben. Gleichwie wir nun über den richtigen Empfang des uns getreulich darlie- henen, und zeige weiters zuliegenden Certificats in der Kontributionsrechnung or- dentlich in Empfang genommenen Kapitals per 860 fl. wohlernannte hochlöbl. Herren Stände des Königreichs Böheim nicht nur allein für uns, unsere Erben und nach- kommende Grundbesitzere in bester Rechtensform hiermit quittiren, und der Exception non numeratae pecuniae auf das kräftigste renunciren; also geloben und versprechen auch hiemit, nicht nur allein dieses überkommene, zur unumgänglichen Wirthschafts- nothdurft ohnmittelbar verwendete Capitale von heutigen Dato an mit 4 pro Cento gebührend zu verinteressiren, sondern auch à Conto Capitalis 2 pro Cento, mithin zu Tilgung gedachten Interessen und Capital-Betrags alljährlichen 6 pro Cento, und zwar in 12 monatlichen Anticipatratis durch 28 nach einander Folgende Jahre bei der kön. Kreis-Filialkassa gewiss und ohnfehlbar zu berichtigen und zu bezahlen. Um wessen Sicherheit wir dann für uns, unsere Erben und nachkommende Grundbesitzere, denen hochlöblichen Herrn Ständen des Königreichs Böheim nicht nur allein unser sammentliches Hab und Gut in Genere, sondern auch in Specie unsere besitzende sammentliche Gründe und Hausstiften zu einer wahren Realhypo- theque dergestalten bestimmen und verschreiben, dass inwoferne wider all Verhoffen wir oder unsere Erben und nachkommende Grundinhabere mit Bezahlung derer 4pro- centigen Interessen und 2percentigen Capitals in vorerwähnten 12 monatlichen An- ticipatratis durch 28 nach einander folgende Jahre nicht richtig einhalten sollten, die hochlöblichen Herren Stände allwegs befugt und berechtiget sein sollen, dieser [sic von uns bestimmten Specialhypotheque sich in so lange executive halten zu können, bis dass dieselben sowohl an Capitali, als vertagten Interessen und etwaigen anderen Unkosten gänzlichen befriediget sein werden. Als worwieder uns keine Exception und Privilegium, oder sonsten von Menschenwitz erdenklich sein mögende Ausflucht schirmen noch schützen solle, noch möge. Massen wir uns alles dessen wegen des uns getreulich dargeliehenen Capitalis für uns, unsern 1) Erben und Nachkömmlinge auf das feierlichste begeben, und endlichen auch zufrieden sind, womit gegenwärtige unsere Schuldverschreibung und derselben zuliegender obrigkeitlicher Consens sammt 67*
Strana 532
532 dem Certificat des Rechnungsführers in unsern Grundbüchern bei dem obrigkeitlichen Amt behörig, doch ohnentgeldlich einverleibet werden möge. Zu wessen mehrerer Urkund wir neben dem Contributionsrechnungsführer gegenwärtige Schuldverschrei- bung wohlwissendlich und eigenhändig unterschrieben, und unten benannte Zeugen zu gleichförmiger, ihnen doch unnachtheiligen Mitfertigung alles Fleisses erbeten haben. So geschehen 2) Herrschaft Bernarditzer Amtskanzlei Woparžan den 27. De- cembris ao 1772. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 1) Čti: unsere. — 2) Odtud všechno ostatní jest psáno rukou. — Na pečeti jest obvyklý monogram jesuitský JHS s letopočtem 1771 a s nápisem: Herrschaft Bernarditzer Amtssigill. Solvatur mit 860 fl. Capital F. J. Leinner mp. (L. S.) Johann W. Jabulka, Burggraf und Kontributionsrechnungsführer. Francz Trynkler, rychtář Bernardický mp. Josef Andiel, rychtář Přeštěnickej mp. ††† Jiří Pich, rychtář Podbořskej. Bartoloměj Blažiek, rychtář z Borovan. b) [Příloha psaná; povolení vrchnosti.] Ich Franziscus Wissinger, Priester der Gesell- schaft Jesu, ss. theologiae et ss. canonum Doctor, des löblichen akademischen Collegii ad s. Clementem in der kön. Alten Stadt Prag Rector, bewillige hiemit vor mich und meine Suc- cessores, womit die zum obbenannten Collegio angehörige Herrschaft Bernarditzer Unterthanere an k. k. Darlehen acht hundert sechzig Gulden, sage 860 fl., von denen hochlöbl. Herren, Herren Ständen des Königreichs Böheimb pro fundo instruendo aufnehmen können und mögen. Zu Urkund dessen ist meine eigenhändige Namensunterschrift und beigedrucktes Officii Sigillum So geschehen Pragae in Collegio Clementino die 29. Decembris Ao 1772. (L. S.) Franziscus Wisinger S. J., h. t. Collegii Clement. Rector mp. Pečet s jesuitským monogramem a s opisem: Rect. Coll. Ferdin. Soc. Jesu ad s. Clem. Pragae. c) [Příloha tištěná; svědectví úředníkovo.] Ich endesgefertigter, dermalen angestellter Contributionsrechnungsführer *der zu dem Altstädter Collegio Societatis Jesu angehörigen Herrschaft Bernarditz, Bechiner* Kreises, bezeuge hiemit zur Steuer der Wahrheit, wasmassen diejenigen *860* fl. Capital, welche die hochlöblichen Herren Stände des Königreichs Böheim von der, von Ihro k. k. apostolischen Majestät laut allerhöchsten Rescripti von 28. Augusti 1772 denenselben mehrmalen auf die älteren Landes-Supererogata zuruckgezahlte 1 Million Gulden rhein. denen Unterthanen und steuerbaren Wirten obgedachter *Herrschaft Bernarditz unter 4procentiger Verinteressirung und alljährlich mit 2 pro Cento stipulirter Capitals- Rückzahlung getreulich darzuleihen geruhet haben, in der mir dermalen zugetrauten unter- thänigen Contributionsrechnung ordentlich in Empfang gebracht, und eingangserwähnten Unter- thanen zu Herstellung ihres Fundi instructi, mithin zu Beischaffung des nöthigen Zug- und Zuchtviehes, dann anderer unumgänglichen Haus- und Wirthschaftserfordernussen gemessen ab- und zugetheilet, und solchergestalten behörig in Ausgab geleget worden seie. Wessen
532 dem Certificat des Rechnungsführers in unsern Grundbüchern bei dem obrigkeitlichen Amt behörig, doch ohnentgeldlich einverleibet werden möge. Zu wessen mehrerer Urkund wir neben dem Contributionsrechnungsführer gegenwärtige Schuldverschrei- bung wohlwissendlich und eigenhändig unterschrieben, und unten benannte Zeugen zu gleichförmiger, ihnen doch unnachtheiligen Mitfertigung alles Fleisses erbeten haben. So geschehen 2) Herrschaft Bernarditzer Amtskanzlei Woparžan den 27. De- cembris ao 1772. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 1) Čti: unsere. — 2) Odtud všechno ostatní jest psáno rukou. — Na pečeti jest obvyklý monogram jesuitský JHS s letopočtem 1771 a s nápisem: Herrschaft Bernarditzer Amtssigill. Solvatur mit 860 fl. Capital F. J. Leinner mp. (L. S.) Johann W. Jabulka, Burggraf und Kontributionsrechnungsführer. Francz Trynkler, rychtář Bernardický mp. Josef Andiel, rychtář Přeštěnickej mp. ††† Jiří Pich, rychtář Podbořskej. Bartoloměj Blažiek, rychtář z Borovan. b) [Příloha psaná; povolení vrchnosti.] Ich Franziscus Wissinger, Priester der Gesell- schaft Jesu, ss. theologiae et ss. canonum Doctor, des löblichen akademischen Collegii ad s. Clementem in der kön. Alten Stadt Prag Rector, bewillige hiemit vor mich und meine Suc- cessores, womit die zum obbenannten Collegio angehörige Herrschaft Bernarditzer Unterthanere an k. k. Darlehen acht hundert sechzig Gulden, sage 860 fl., von denen hochlöbl. Herren, Herren Ständen des Königreichs Böheimb pro fundo instruendo aufnehmen können und mögen. Zu Urkund dessen ist meine eigenhändige Namensunterschrift und beigedrucktes Officii Sigillum So geschehen Pragae in Collegio Clementino die 29. Decembris Ao 1772. (L. S.) Franziscus Wisinger S. J., h. t. Collegii Clement. Rector mp. Pečet s jesuitským monogramem a s opisem: Rect. Coll. Ferdin. Soc. Jesu ad s. Clem. Pragae. c) [Příloha tištěná; svědectví úředníkovo.] Ich endesgefertigter, dermalen angestellter Contributionsrechnungsführer *der zu dem Altstädter Collegio Societatis Jesu angehörigen Herrschaft Bernarditz, Bechiner* Kreises, bezeuge hiemit zur Steuer der Wahrheit, wasmassen diejenigen *860* fl. Capital, welche die hochlöblichen Herren Stände des Königreichs Böheim von der, von Ihro k. k. apostolischen Majestät laut allerhöchsten Rescripti von 28. Augusti 1772 denenselben mehrmalen auf die älteren Landes-Supererogata zuruckgezahlte 1 Million Gulden rhein. denen Unterthanen und steuerbaren Wirten obgedachter *Herrschaft Bernarditz unter 4procentiger Verinteressirung und alljährlich mit 2 pro Cento stipulirter Capitals- Rückzahlung getreulich darzuleihen geruhet haben, in der mir dermalen zugetrauten unter- thänigen Contributionsrechnung ordentlich in Empfang gebracht, und eingangserwähnten Unter- thanen zu Herstellung ihres Fundi instructi, mithin zu Beischaffung des nöthigen Zug- und Zuchtviehes, dann anderer unumgänglichen Haus- und Wirthschaftserfordernussen gemessen ab- und zugetheilet, und solchergestalten behörig in Ausgab geleget worden seie. Wessen
Strana 533
Ze stavovské pokladny půjčují se peníze 1772—3. 533 Urkund ist meine eigenhändige Namens- und Pettschaftsfertigung. So geschehen 1) Herrschaft Bernarditzer Amtskanzlei Woparžan den 27. Decembris ao 1772. Johann W. Jabulka, Burggraf und zugleich Kontributionsrechnungsführer. (L. S.) 1) Odtud psáno vše rukou. Dluhopis jiný v táž slova tištěný a psaný, znějící na 2160 zl., vydaly od sebe vesnice panství Ber- nardického, (mezi nimiž se uvádí také ves Kolišov, kteráž schází v hořejší obligaci a), pod datum Prag den 1. Novembris 1772. Podpisy jsou na něm tytéž, jako na dluhopise a zde otištěném; také obě přílohy se srovnávají, mimo datum. Třetí dluhopis zní na 820 zl., vydán jest od 16 vesnic panství Bernardického (Kolišov schází), datován Herrschaft Bernarditzer Amtskanzlei Woparžan den 29. Decembris ao 1772; podpisy jsou opět stejné, i obě přílohy. d) [Dluhopis vrchnosti Bernardické.] Ich endesgefertigter urkunde und bekenne kraft gegenwärtiger Schuldverschreibung, für mich, meine Erben und Erbeserben vor jedermänniglich, besonders da, wo vonnöthen, welchergestalten die hochlöblichen vier Herren Stände des Köni- greichs Böheim von derjenigen 1 Million Gulden rhein., welche denenselben von Ihro k. k. Apost. Majestät in Kraft eines k. k. allerhöchsten Rescripti von 28. August 1772 wiederholter- massen auf die ältere Landes-Supererogat-Forderung allermildest zuruck bezahlet, dann von dem [sic] zweiten Million, welche allerhöchstgedacht Ihro k. k. Majestät ihnen hochlöblichen Herren Ständen zu Steuerung des im Königreich Böheim hervorgebrochenen Geldmangels allergnädigst dargeliehen worden ist, mir endesgefertigten zu meiner unumgänglichen Notdurft heunt unten gesetzten Dato *ein tausend neun hundert* fl. rhein. Capital getreulich dargeliehen, und ich solche zu meinen eigenen Händen baar und richtig empfangen habe. Gleichwie ich nun über den richtigen Empfang des mir getreulich dargeliehenen Ca- pitals per *1900* fl. wohlernannte hochlöbl. Herren Stände des Königreichs Böheim nicht nur allein für mich, meine Erben und Erbeserben in bester Rechtensform hiermit quittire, und der Exception non numeratae pecuniae auf das kräftigste renuncire; also gelobe und verspreche auch hiemit nicht nur allein dieses überkommene Capitale von heuntigem dato an mit 4 pro Cento gebührend zu verinteressiren, sondern auch a conto Capitalis 2 pro Cento, mithin zu Tilgung gedachter Interessen und Capitalbetrags alljährlich 6 pro Cento, und zwar nach Art und Weise des obrigkeitlichen Extraordinarii, mithin in 6 zweimonatlichen Ratis, durch 28 nacheinander folgende Jahre bei der kön. Kreisfilialkassa gewiss und ohnfehlbar zu berichtigen und zu bezahlen. Zu wessen Sicherheit dann ich für mich, meine Erben und Erbeserben denen hochlö- blichen HH. Ständen des Königreichs Böheim nicht nur allein mein sammentliches jetz- und künftiges Vermögen in genere, sondern auch in specie mein in dem *Taborer* Kreis gelegen, mir eigenthumlich zugehörige *Herrschaft Bernarditz* zu einer wahren Real-Hypotheque der- gestalten bestimme und verschreibe, dass — inwoferne wider all besseres Verhoffen ich, meine Erben oder Erbeserben mit alljährlicher Bezahlung derer 4procentigen Interessen und 2per- centigen Capitali in vorerwähnten 6 zweimonatlichen Ratis durch 28 nacheinander folgende Jahre nicht richtig einhalten sollten, — die hochlöblichen Herren Stände allwegs befugt und berechtiget sein sollen, entweder gesammter meiner Rent- und anderer Nutzungen via seque- strationis, oder aber dieser von mir bestimmten Specialhypotheque sich insolange executive halten zu können, bis dieselbte sowohl an Capitali, als vertagten Interessen, dann denen hie- rumen verursachten Schäden und Unkosten gänzlichen befriedigt sein werden; als worwieder
Ze stavovské pokladny půjčují se peníze 1772—3. 533 Urkund ist meine eigenhändige Namens- und Pettschaftsfertigung. So geschehen 1) Herrschaft Bernarditzer Amtskanzlei Woparžan den 27. Decembris ao 1772. Johann W. Jabulka, Burggraf und zugleich Kontributionsrechnungsführer. (L. S.) 1) Odtud psáno vše rukou. Dluhopis jiný v táž slova tištěný a psaný, znějící na 2160 zl., vydaly od sebe vesnice panství Ber- nardického, (mezi nimiž se uvádí také ves Kolišov, kteráž schází v hořejší obligaci a), pod datum Prag den 1. Novembris 1772. Podpisy jsou na něm tytéž, jako na dluhopise a zde otištěném; také obě přílohy se srovnávají, mimo datum. Třetí dluhopis zní na 820 zl., vydán jest od 16 vesnic panství Bernardického (Kolišov schází), datován Herrschaft Bernarditzer Amtskanzlei Woparžan den 29. Decembris ao 1772; podpisy jsou opět stejné, i obě přílohy. d) [Dluhopis vrchnosti Bernardické.] Ich endesgefertigter urkunde und bekenne kraft gegenwärtiger Schuldverschreibung, für mich, meine Erben und Erbeserben vor jedermänniglich, besonders da, wo vonnöthen, welchergestalten die hochlöblichen vier Herren Stände des Köni- greichs Böheim von derjenigen 1 Million Gulden rhein., welche denenselben von Ihro k. k. Apost. Majestät in Kraft eines k. k. allerhöchsten Rescripti von 28. August 1772 wiederholter- massen auf die ältere Landes-Supererogat-Forderung allermildest zuruck bezahlet, dann von dem [sic] zweiten Million, welche allerhöchstgedacht Ihro k. k. Majestät ihnen hochlöblichen Herren Ständen zu Steuerung des im Königreich Böheim hervorgebrochenen Geldmangels allergnädigst dargeliehen worden ist, mir endesgefertigten zu meiner unumgänglichen Notdurft heunt unten gesetzten Dato *ein tausend neun hundert* fl. rhein. Capital getreulich dargeliehen, und ich solche zu meinen eigenen Händen baar und richtig empfangen habe. Gleichwie ich nun über den richtigen Empfang des mir getreulich dargeliehenen Ca- pitals per *1900* fl. wohlernannte hochlöbl. Herren Stände des Königreichs Böheim nicht nur allein für mich, meine Erben und Erbeserben in bester Rechtensform hiermit quittire, und der Exception non numeratae pecuniae auf das kräftigste renuncire; also gelobe und verspreche auch hiemit nicht nur allein dieses überkommene Capitale von heuntigem dato an mit 4 pro Cento gebührend zu verinteressiren, sondern auch a conto Capitalis 2 pro Cento, mithin zu Tilgung gedachter Interessen und Capitalbetrags alljährlich 6 pro Cento, und zwar nach Art und Weise des obrigkeitlichen Extraordinarii, mithin in 6 zweimonatlichen Ratis, durch 28 nacheinander folgende Jahre bei der kön. Kreisfilialkassa gewiss und ohnfehlbar zu berichtigen und zu bezahlen. Zu wessen Sicherheit dann ich für mich, meine Erben und Erbeserben denen hochlö- blichen HH. Ständen des Königreichs Böheim nicht nur allein mein sammentliches jetz- und künftiges Vermögen in genere, sondern auch in specie mein in dem *Taborer* Kreis gelegen, mir eigenthumlich zugehörige *Herrschaft Bernarditz* zu einer wahren Real-Hypotheque der- gestalten bestimme und verschreibe, dass — inwoferne wider all besseres Verhoffen ich, meine Erben oder Erbeserben mit alljährlicher Bezahlung derer 4procentigen Interessen und 2per- centigen Capitali in vorerwähnten 6 zweimonatlichen Ratis durch 28 nacheinander folgende Jahre nicht richtig einhalten sollten, — die hochlöblichen Herren Stände allwegs befugt und berechtiget sein sollen, entweder gesammter meiner Rent- und anderer Nutzungen via seque- strationis, oder aber dieser von mir bestimmten Specialhypotheque sich insolange executive halten zu können, bis dieselbte sowohl an Capitali, als vertagten Interessen, dann denen hie- rumen verursachten Schäden und Unkosten gänzlichen befriedigt sein werden; als worwieder
Strana 534
534 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: mir keine Exception, Indultum oder Privilegium, noch sonsten von Menschenwitz erdenklich sein mögende Ausflucht schirmen noch schützen solle noch möge. Massen ich mich dessen allen für mich, meine Erben und Erbeserben auf das feierlichste hiermit begebe. Und end- lichen auch zufrieden bin, womit gegenwärtige meine Schuldverschreibung jederzeit, auch ohne meinen Beisein, bei "dem Amt der königlichen Landtafel* gegen der von allerhöchsten Orts ausgemessenen und von mir zu entgelten kommenden Ingrossationsgebühr einverleibet werden möge. Zu wessen Urkund habe nicht nur allein, neben vorgedrucktem gewöhnlichem Insiegel, mich eigenhändig unterschrieben, sondern auch unten benannte Herren Zeugen, zur gleich- mässigen, ihnen jedoch unnachtheiligen Mitfertigung alles Fleisses erbeten. So geschehen 1) in Collegio Clementino Societatis Jesu in der kön. Altstadt Prag den 1. Februarii Ao 1773. Coram me Franciscus Wissinger S. J. (L. S.) F. J. Leinner m. p.2) h. t. Collegii Clementini Rector m. p.2) 1) Odtud vše ostatní psáno rukou. — 2) Mimo tyto dva, jiných podpísů na této obligaci není. — Na čtvrté straně připsána jest poznámka o jejím vkladu do desk zemských: J. 24. — Diese Obligation aus [sic] der kön. Landtafel ist mit Bewilligung der Röm. k. k. Apost. Maj. Räten und Verordneten tit. pl. Unteramtleuten in gleichbesagte kön. Landtafel auf die darin enthaltene Clausul in dem fünften schwarz-weiss-rosen-farben grösseren Schuldverschreibungsquatern anno 1775 am Freitag der Gedächtniss des heil. Eusebii, das ist den 15. December sub lit. J. 24 Wort für Wort einverleibet, da wo Jos. Fr. Spor, Depos. et Taxator. gehörig ausgezeichnet worden. 240. Z instrukce hospodářským úředníkům Rychemburským, vydané hrabětem Filipem Kinským dne 9. února 1774, 8 dodavkem z 12. ledna 1775. Větší část článků se zde vynechává, ježto obsahují předpisy, které dílem rozumějí se samy sebou, dílem opakují se ve mnohých jiných instrukcích. Větší instrukce z téhož panství a od téhož pána najde se níže pod datum 6. března 1781. Instruktion vor die Herrschaft Richenburger Wirthschaftsbeamte. Instrukce dělí se v kapitoly; nadpisy jejich v dativě oznamují, kterému úředníku která svědčí. Články jsou číslovány v každé kapitole zvlášť. Kapitola nadepsaná Dem Director má 70 článků; druhá kapitola Dem Rentmeister 10 článků, Dem Castner 4 články, Dem Burggrafen 4 články. V následující kapitole jsou poučnější dva články, jež tuto se otiskují: Dem Kontributionseinnehmer: 4. Nebst anderen ist seine Pflicht, von denen Kontribuenten die schuldigen Abgaben fleissig und mit Nachdruck einzutreiben, auf dass die Abfuhren zur Filial- cassa zu rechter Zeit entrichtet und die Executiones vermieden werden; und ist der Bedacht zu nehmen, dass gleich in denen besseren Monaten anticipato auf jene Monate, in welchen die Leute keine oder sehr wenig Effecten zum Verkauf haben, die Schuldigkeiten bezahlet werden.
534 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: mir keine Exception, Indultum oder Privilegium, noch sonsten von Menschenwitz erdenklich sein mögende Ausflucht schirmen noch schützen solle noch möge. Massen ich mich dessen allen für mich, meine Erben und Erbeserben auf das feierlichste hiermit begebe. Und end- lichen auch zufrieden bin, womit gegenwärtige meine Schuldverschreibung jederzeit, auch ohne meinen Beisein, bei "dem Amt der königlichen Landtafel* gegen der von allerhöchsten Orts ausgemessenen und von mir zu entgelten kommenden Ingrossationsgebühr einverleibet werden möge. Zu wessen Urkund habe nicht nur allein, neben vorgedrucktem gewöhnlichem Insiegel, mich eigenhändig unterschrieben, sondern auch unten benannte Herren Zeugen, zur gleich- mässigen, ihnen jedoch unnachtheiligen Mitfertigung alles Fleisses erbeten. So geschehen 1) in Collegio Clementino Societatis Jesu in der kön. Altstadt Prag den 1. Februarii Ao 1773. Coram me Franciscus Wissinger S. J. (L. S.) F. J. Leinner m. p.2) h. t. Collegii Clementini Rector m. p.2) 1) Odtud vše ostatní psáno rukou. — 2) Mimo tyto dva, jiných podpísů na této obligaci není. — Na čtvrté straně připsána jest poznámka o jejím vkladu do desk zemských: J. 24. — Diese Obligation aus [sic] der kön. Landtafel ist mit Bewilligung der Röm. k. k. Apost. Maj. Räten und Verordneten tit. pl. Unteramtleuten in gleichbesagte kön. Landtafel auf die darin enthaltene Clausul in dem fünften schwarz-weiss-rosen-farben grösseren Schuldverschreibungsquatern anno 1775 am Freitag der Gedächtniss des heil. Eusebii, das ist den 15. December sub lit. J. 24 Wort für Wort einverleibet, da wo Jos. Fr. Spor, Depos. et Taxator. gehörig ausgezeichnet worden. 240. Z instrukce hospodářským úředníkům Rychemburským, vydané hrabětem Filipem Kinským dne 9. února 1774, 8 dodavkem z 12. ledna 1775. Větší část článků se zde vynechává, ježto obsahují předpisy, které dílem rozumějí se samy sebou, dílem opakují se ve mnohých jiných instrukcích. Větší instrukce z téhož panství a od téhož pána najde se níže pod datum 6. března 1781. Instruktion vor die Herrschaft Richenburger Wirthschaftsbeamte. Instrukce dělí se v kapitoly; nadpisy jejich v dativě oznamují, kterému úředníku která svědčí. Články jsou číslovány v každé kapitole zvlášť. Kapitola nadepsaná Dem Director má 70 článků; druhá kapitola Dem Rentmeister 10 článků, Dem Castner 4 články, Dem Burggrafen 4 články. V následující kapitole jsou poučnější dva články, jež tuto se otiskují: Dem Kontributionseinnehmer: 4. Nebst anderen ist seine Pflicht, von denen Kontribuenten die schuldigen Abgaben fleissig und mit Nachdruck einzutreiben, auf dass die Abfuhren zur Filial- cassa zu rechter Zeit entrichtet und die Executiones vermieden werden; und ist der Bedacht zu nehmen, dass gleich in denen besseren Monaten anticipato auf jene Monate, in welchen die Leute keine oder sehr wenig Effecten zum Verkauf haben, die Schuldigkeiten bezahlet werden.
Strana 535
Z instrukce úřednické na Rychenbursku 1774—5. 535 6. Und da er Kontributionseinnehmer zu seinem Auskommen von Seiten der Obrigkeit Salare und Deputat geniesset, und zwar mit dem Beding, dass er sich auch zu Handen der obrigkeitlichen Wirtschaft gebrauchen lasse, wird ihme obliegen, die diesfällige Auftragungen des Directors zu befolgen. Und solle er sonderheitlich in der Saats-, Getreid-, Heu- und Gromet Fechsungszeit die directorische Anord- nungen fleissig vollziehen und behörig rapportiren. Dem Hofjäger und Waldbereiter. Dvorský myslivec a pojezdný dohlíželi na revírníky a na jiné myslivce i hajné. 8. Das Waldordnungspatent genau zu beobachten, folgsam nebst anderen darob zu sein, damit die Walder von S. Georgii bis S. Galli in der Ruhe verbleiben. 10. Mit Anbauung des Waldsamens in Zukunft nicht so hinlässig fürzugehen, wie es bishero gewesen, sondern soll alljährlich auf jenen Waldplätzen, wo es er- forderlich oder wohl thunlich, der sich dorthin schickende Saamen angebauet, sonach erforderlich geheget werden. Tato kapitola má 11 článků. Po ní následuje závěrek, v němž se nařizuje, že každý úředník má míti opis té instrukce, a ona má se předčítati vždy na začátku ledna a července u přítomnosti všech úředníků hospodářských a lesních. Prag den 9. Februarii 1774. Philipp Graf Kinsky mp. Instruktionsnachtrag. Obsahuje 21 článků, z nichž jsou pozoruhodné tyto: 2. Haben sie Getraid- und anderen Handl oder Negociren zu meiden, sondern lediglich ihrer aufgetragenen Bedienstung pflichtschuldig obzuliegen, auch auf keine Weis bei denen Unterthanen einiges Rind, Rissl oder Geflügl sich zu halten, und zwar unter Konfiscirung und anderer Bestrafung. 8. Die von Zeit zur Zeit zukommende verbeschiedene Wirthschaftsberichte, Verordnungen und andere in das Archiv einschlagende Schriften behörig zu fasci- culiren, in die eingetheilte Fäche [sic] einzulegen, dann in das diesfällige Inventa- rium einzuschreiben; und ist aus dem Archivio ohne Wissen des Directors niemanden etwas auszufolgen oder einsehen zu lassen. 9. Die Unterthanen sind in ihren Anbringen zum Zeitverlust nicht aufzu- halten, und die vorkommende Streitigkeiten auf der Amtskanzlei vorzunehmen, alles in ein darzu führendes Protokoll einzutragen, und sonach von denen Parten nach beschehener Vorlesung unterschreiben zu lassen; bei derlei Vornehmungen aber nebst dem Director noch zwei Mitbeamte zugegen zu sein, die gleichfalls das Pro- tokoll mit zu unterschreiben haben.
Z instrukce úřednické na Rychenbursku 1774—5. 535 6. Und da er Kontributionseinnehmer zu seinem Auskommen von Seiten der Obrigkeit Salare und Deputat geniesset, und zwar mit dem Beding, dass er sich auch zu Handen der obrigkeitlichen Wirtschaft gebrauchen lasse, wird ihme obliegen, die diesfällige Auftragungen des Directors zu befolgen. Und solle er sonderheitlich in der Saats-, Getreid-, Heu- und Gromet Fechsungszeit die directorische Anord- nungen fleissig vollziehen und behörig rapportiren. Dem Hofjäger und Waldbereiter. Dvorský myslivec a pojezdný dohlíželi na revírníky a na jiné myslivce i hajné. 8. Das Waldordnungspatent genau zu beobachten, folgsam nebst anderen darob zu sein, damit die Walder von S. Georgii bis S. Galli in der Ruhe verbleiben. 10. Mit Anbauung des Waldsamens in Zukunft nicht so hinlässig fürzugehen, wie es bishero gewesen, sondern soll alljährlich auf jenen Waldplätzen, wo es er- forderlich oder wohl thunlich, der sich dorthin schickende Saamen angebauet, sonach erforderlich geheget werden. Tato kapitola má 11 článků. Po ní následuje závěrek, v němž se nařizuje, že každý úředník má míti opis té instrukce, a ona má se předčítati vždy na začátku ledna a července u přítomnosti všech úředníků hospodářských a lesních. Prag den 9. Februarii 1774. Philipp Graf Kinsky mp. Instruktionsnachtrag. Obsahuje 21 článků, z nichž jsou pozoruhodné tyto: 2. Haben sie Getraid- und anderen Handl oder Negociren zu meiden, sondern lediglich ihrer aufgetragenen Bedienstung pflichtschuldig obzuliegen, auch auf keine Weis bei denen Unterthanen einiges Rind, Rissl oder Geflügl sich zu halten, und zwar unter Konfiscirung und anderer Bestrafung. 8. Die von Zeit zur Zeit zukommende verbeschiedene Wirthschaftsberichte, Verordnungen und andere in das Archiv einschlagende Schriften behörig zu fasci- culiren, in die eingetheilte Fäche [sic] einzulegen, dann in das diesfällige Inventa- rium einzuschreiben; und ist aus dem Archivio ohne Wissen des Directors niemanden etwas auszufolgen oder einsehen zu lassen. 9. Die Unterthanen sind in ihren Anbringen zum Zeitverlust nicht aufzu- halten, und die vorkommende Streitigkeiten auf der Amtskanzlei vorzunehmen, alles in ein darzu führendes Protokoll einzutragen, und sonach von denen Parten nach beschehener Vorlesung unterschreiben zu lassen; bei derlei Vornehmungen aber nebst dem Director noch zwei Mitbeamte zugegen zu sein, die gleichfalls das Pro- tokoll mit zu unterschreiben haben.
Strana 536
536 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 10. Wie ohnehin schon eingeführt ist, bleibet noch ferner zu beobachten, dass kein Pachtkontrakt oder In-Bestand-Uberlassung ohne meiner Ratificirung zu beschehen seie [sic]; und ist mir in Vorfällen neuer Verpachtungen allzeit vorlaufig deutliche Deduction einzusenden, wie für künftige und mit wie viel Rentnutzen die Bestände oder Pachtungen wieder angeschlossen werden können. Und sind übrigens die diesfällige Aufkündigungszeiten zu beobachten. 14. Eben schon längst eingeführtermassen mit denen Unterthanen über die Rent- und Getreidschulden die Register zu halten, in welchen die Schuldigkeiten, sonach auch die von Zeit zur Zeit leistende Abzahlungen ordentlich eingeschrieben, und nach jedmaliger derlei Eintragung das Eingeschriebene vorgelesen, und die Register alsobald denen Unterthanen wieder zugestellet werden sollen. 18. In Betreff der Robotern wird nebst andern der Bedacht zu nehmen sein, womit selbte in der erforderlichen Zeit erscheinen, und das Angewiesene fleissig verrichten; auch gute Pflüge, Eggen und andere derlei Bedürftnussen mitbringen, und dass zur Handrobot nicht gar zu junge Leute oder gleichsam Kinder ge- schicket werden. 19. Sind ordentliche Robotsmanualien oder Protokollen zu führen mit der Rubrik der diesfalligen Resten, und wie solche von Zeit zur Zeit abgethan worden; und ist stetshin bei dem Wirthschaftsberichte mit in Robotswesen die Anzeige zu machen, wie es das hierzu gegebene Formulare anweiset. 21. Wie ich es schon zu etlichmalen verordnet hab, und solches wiederum in meinem letztern Dortsein befohlen hab, ist niemanden ein Zugcbreu-Bier auszu- folgen, der nicht vorläufig vor das ganze Jahr die Gersten geschüttet und den Tatz entrichtet hat, worauf der Rentmeister unter seiner Darfürhaftung zu beobachten haben wird. Prag den 12. Januarii Ao 1775. Philipp Graf Kinsky von Chinitz und Tettau. Za zapůjčení originálu jsem díky povinen p. JUDru Karlovi V. Adámkovi v Hlinsku. Originál psán jest ve foliovém sešitě o 16 listech, instrukce i přídavek jednou rukou; oba kusy jsou podepsány vlastní rukou vrchnosti. Filip hrabě Kinský (* 1742, † 1827) byl mladší syn hr. Leopolda Kinského na Chlumci, zdědil Ry- chemburk po své nevěstě hraběnce Augustině Kinské († 1763), kteráž to panství měla po svém otci knížeti Františkovi Josefovi Kinském († 1752), synovi knížete Štěpána († 1749). Dr. Adámek má také starý opis těchto dvou písemností, ve foliovém sešitě o 14 listech, V tom jest napřed kapitola nadepsaná: Dem H. Pater Skluna angehend, o 10 článcích, dato- vaná Prag 10. Febr. 1774, s podpisem: Philipp Gf Kinsky. Skluna byl jakýms dozorcem nad úředníky hospodářskými i lesními na panství Rychemburském, byl však podřízen inspektorovi, jenž sídlil jinde, snad v Praze; zprávy hospodářské psaly se dvojmo a posílaly se vrchnosti a zároveň inspektorovi. V opise následují všechny kapitoly svrchu zmíněné, datované Filipem hr. Kinským v Praze 9. února 1774, též Instruktionsnachtrag daný v Praze 12. ledna 1775 od téhož hraběte. Na konci jest přidán opis písemnosti: Wirthschaftsverlass vor die Beamten
536 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 10. Wie ohnehin schon eingeführt ist, bleibet noch ferner zu beobachten, dass kein Pachtkontrakt oder In-Bestand-Uberlassung ohne meiner Ratificirung zu beschehen seie [sic]; und ist mir in Vorfällen neuer Verpachtungen allzeit vorlaufig deutliche Deduction einzusenden, wie für künftige und mit wie viel Rentnutzen die Bestände oder Pachtungen wieder angeschlossen werden können. Und sind übrigens die diesfällige Aufkündigungszeiten zu beobachten. 14. Eben schon längst eingeführtermassen mit denen Unterthanen über die Rent- und Getreidschulden die Register zu halten, in welchen die Schuldigkeiten, sonach auch die von Zeit zur Zeit leistende Abzahlungen ordentlich eingeschrieben, und nach jedmaliger derlei Eintragung das Eingeschriebene vorgelesen, und die Register alsobald denen Unterthanen wieder zugestellet werden sollen. 18. In Betreff der Robotern wird nebst andern der Bedacht zu nehmen sein, womit selbte in der erforderlichen Zeit erscheinen, und das Angewiesene fleissig verrichten; auch gute Pflüge, Eggen und andere derlei Bedürftnussen mitbringen, und dass zur Handrobot nicht gar zu junge Leute oder gleichsam Kinder ge- schicket werden. 19. Sind ordentliche Robotsmanualien oder Protokollen zu führen mit der Rubrik der diesfalligen Resten, und wie solche von Zeit zur Zeit abgethan worden; und ist stetshin bei dem Wirthschaftsberichte mit in Robotswesen die Anzeige zu machen, wie es das hierzu gegebene Formulare anweiset. 21. Wie ich es schon zu etlichmalen verordnet hab, und solches wiederum in meinem letztern Dortsein befohlen hab, ist niemanden ein Zugcbreu-Bier auszu- folgen, der nicht vorläufig vor das ganze Jahr die Gersten geschüttet und den Tatz entrichtet hat, worauf der Rentmeister unter seiner Darfürhaftung zu beobachten haben wird. Prag den 12. Januarii Ao 1775. Philipp Graf Kinsky von Chinitz und Tettau. Za zapůjčení originálu jsem díky povinen p. JUDru Karlovi V. Adámkovi v Hlinsku. Originál psán jest ve foliovém sešitě o 16 listech, instrukce i přídavek jednou rukou; oba kusy jsou podepsány vlastní rukou vrchnosti. Filip hrabě Kinský (* 1742, † 1827) byl mladší syn hr. Leopolda Kinského na Chlumci, zdědil Ry- chemburk po své nevěstě hraběnce Augustině Kinské († 1763), kteráž to panství měla po svém otci knížeti Františkovi Josefovi Kinském († 1752), synovi knížete Štěpána († 1749). Dr. Adámek má také starý opis těchto dvou písemností, ve foliovém sešitě o 14 listech, V tom jest napřed kapitola nadepsaná: Dem H. Pater Skluna angehend, o 10 článcích, dato- vaná Prag 10. Febr. 1774, s podpisem: Philipp Gf Kinsky. Skluna byl jakýms dozorcem nad úředníky hospodářskými i lesními na panství Rychemburském, byl však podřízen inspektorovi, jenž sídlil jinde, snad v Praze; zprávy hospodářské psaly se dvojmo a posílaly se vrchnosti a zároveň inspektorovi. V opise následují všechny kapitoly svrchu zmíněné, datované Filipem hr. Kinským v Praze 9. února 1774, též Instruktionsnachtrag daný v Praze 12. ledna 1775 od téhož hraběte. Na konci jest přidán opis písemnosti: Wirthschaftsverlass vor die Beamten
Strana 537
Robota se obmezuje 1775, 26. čce. 537 auf meiner Herrschaft Richenburg; datováno Richenburg den 9. Juli 1777, Philipp Graf Kinsky; jest to snůška všelijakých výtek a důtek (ve 22 kusích), jichž se dostalo úředníkům a služebníkům Rychemburským za nahodilá nedopatření a pronedbání, nemnoho důležitá. 241. 1775, 15. srpna: Dvorský dekret českému guberniu předpisuje, že vrchnostem nemá se zbraňovati, když by chtěly snižovati robotu na méně než na 3 dni v témdni. Mzdu žencům stanoviti ponechává se krajským úřadům. Von oc dero Landesgubernio in dem Erbkönigreich Böheim auf dessen in Betreff der Unruhen unter dem dortigen Bauernvolk erstatteten 4 Berichte vom 8. curr. hiemit in Gnaden anzuzeigen: Ah. gedacht I. k. k. Mt hätten dessen wegen der auf einigen Gütern im Czaslauer Kreise neuerlich ausgebrochenen Unruhen getroffene Ankehrungen lediglich zur Nachricht genommen. Was aber dessen Anfrage wegen der von dem Schlüsselburger Dominio 1) Prachiner Kreises unter die Provisional-Ausmessung2) herabgesetzten Robot anbe- langet, so haben ah. dieselbe den Fürgang des kgl. Gubernii keineswegs zu begneh- migen befunden, dass selbtes mittelst der an sämmtliche Kreisämter erlassenen Ver- fügung die Obrigkeiten dahin beschränken wollen, die Roboten auf ein minderes, als in dem Provisorio ausgemessen worden, herabzusetzen, wo doch die nämliche Ursache, welche bei dem Dominio Schlüsselburg eine solche Einschränkung zu ver- anlassen nicht gestatten wollen, auch bei allen andern Dominiis obwaltet, und selbst die Termini des Provisorii wortdeutlich zu erkennen geben, dass dessen Absicht einzig und allein dahin gehe, die über 3 Tage ansteigende Robot zu mässigen, nicht aber der mehreren Nachsicht und Wohlthätigkeit der Obrigkeiten Schranken zu setzen, da vielmehr die mindere Robot der Orten, wo solche bestehet, ausdrücklich darin bestätigt wird. Gleichwie nun an dieser den Kreisämtern aufgegebenen und wider die ah. Absicht laufenden Verfügung nicht wohl geschehen ist, also wird hingegen das kgl. Gubernium zu Vorbeugung der aus dem Fürgang der Schlüsselburger Obrigkeit be- sorgenden üblen Folgen das Prachiner Kreisamt dahin zu instruiren haben: den darauf exemplificiren wollenden Unterthanen anderer Dominien wohl begreiflich zu machen, dass die Herabsetzung einzig und allein aus blosser Gnade und gutem Willen der Obrigkeit geschehen, welche weder andern Obrigkeiten eine Schuldigkeit zu gleicher Nachsicht aufdringen, noch ihren Unterthanen das Nämliche zu verlangen ein Recht geben könne, sondern diese zur unweigerlichen Verrichtung der von ah. Orten provisorie bestimmten Robot verbunden wären, und auch mit allem Zwange dazu verhalten werden würden. Betreffend übrigens dessen wiederholten Antrag wegen Bestimmung des Schnittlohns nach der in der letzt emanirten Urabarial-Instruction ausgesetzten Archiv Český XXIX. 68
Robota se obmezuje 1775, 26. čce. 537 auf meiner Herrschaft Richenburg; datováno Richenburg den 9. Juli 1777, Philipp Graf Kinsky; jest to snůška všelijakých výtek a důtek (ve 22 kusích), jichž se dostalo úředníkům a služebníkům Rychemburským za nahodilá nedopatření a pronedbání, nemnoho důležitá. 241. 1775, 15. srpna: Dvorský dekret českému guberniu předpisuje, že vrchnostem nemá se zbraňovati, když by chtěly snižovati robotu na méně než na 3 dni v témdni. Mzdu žencům stanoviti ponechává se krajským úřadům. Von oc dero Landesgubernio in dem Erbkönigreich Böheim auf dessen in Betreff der Unruhen unter dem dortigen Bauernvolk erstatteten 4 Berichte vom 8. curr. hiemit in Gnaden anzuzeigen: Ah. gedacht I. k. k. Mt hätten dessen wegen der auf einigen Gütern im Czaslauer Kreise neuerlich ausgebrochenen Unruhen getroffene Ankehrungen lediglich zur Nachricht genommen. Was aber dessen Anfrage wegen der von dem Schlüsselburger Dominio 1) Prachiner Kreises unter die Provisional-Ausmessung2) herabgesetzten Robot anbe- langet, so haben ah. dieselbe den Fürgang des kgl. Gubernii keineswegs zu begneh- migen befunden, dass selbtes mittelst der an sämmtliche Kreisämter erlassenen Ver- fügung die Obrigkeiten dahin beschränken wollen, die Roboten auf ein minderes, als in dem Provisorio ausgemessen worden, herabzusetzen, wo doch die nämliche Ursache, welche bei dem Dominio Schlüsselburg eine solche Einschränkung zu ver- anlassen nicht gestatten wollen, auch bei allen andern Dominiis obwaltet, und selbst die Termini des Provisorii wortdeutlich zu erkennen geben, dass dessen Absicht einzig und allein dahin gehe, die über 3 Tage ansteigende Robot zu mässigen, nicht aber der mehreren Nachsicht und Wohlthätigkeit der Obrigkeiten Schranken zu setzen, da vielmehr die mindere Robot der Orten, wo solche bestehet, ausdrücklich darin bestätigt wird. Gleichwie nun an dieser den Kreisämtern aufgegebenen und wider die ah. Absicht laufenden Verfügung nicht wohl geschehen ist, also wird hingegen das kgl. Gubernium zu Vorbeugung der aus dem Fürgang der Schlüsselburger Obrigkeit be- sorgenden üblen Folgen das Prachiner Kreisamt dahin zu instruiren haben: den darauf exemplificiren wollenden Unterthanen anderer Dominien wohl begreiflich zu machen, dass die Herabsetzung einzig und allein aus blosser Gnade und gutem Willen der Obrigkeit geschehen, welche weder andern Obrigkeiten eine Schuldigkeit zu gleicher Nachsicht aufdringen, noch ihren Unterthanen das Nämliche zu verlangen ein Recht geben könne, sondern diese zur unweigerlichen Verrichtung der von ah. Orten provisorie bestimmten Robot verbunden wären, und auch mit allem Zwange dazu verhalten werden würden. Betreffend übrigens dessen wiederholten Antrag wegen Bestimmung des Schnittlohns nach der in der letzt emanirten Urabarial-Instruction ausgesetzten Archiv Český XXIX. 68
Strana 538
538 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Preisen: da können, nachdem es von dieser Instruktion wieder abgekommen, die darin bestimmten Preise zu keiner Richtschnur dienen, sondern deren Ausmessung ist letzthin verordnetermassen wegen der dringenden und das Universum selbst so sehr interessirenden Nothwendigkeit dem billigmässigen Befunde der Kreisämter nach Beschaffenheit der Localumstände, jedoch allemal mit der behörigen Anzeige an das kgl. Gubernium zu überlassen. Wornach also dasselbe das Nöthige an die Kreisämter zu verfügen wissen wird. Und es verbleiben oc. Sign. Wien den 15. Aug. 1775. Florian von Pergenstein. Archiv zemský v Praze má zánovní opis tohoto dekretu z archivu ministeria vnitra ve Vídni. Dekret byl dodán českému guberniu dne 21. srpna 1775. — 1) Panství Lnářské v Práchensku roku 1757 zdědil po otci Jan Frant. Kristian hrabě Sweerts-Spork, který je držel do r. 1802. — 2) Míní se zatímné nařízení, vydané dvorským dekretem a gubernialním cirkulářem z 26. července 1775 (oboje tištěno v AČ. XXIV. č. 531 a 532 str. 485, 486), podle kterého všechny vrchnosti měly snížiti robotu na 3 dni v témdni. Heinrich Graf v. Blümegen. 242. 1775, 1. prosince: Nejmenovaný dokazuje, že robota poddaným neškodí, a že ochuzení poplatníků pochází z jiných příčin, hlavně z břemen státních. Nepodepsaný původce této polemické písemnosti dává o sobě jen tolik znáti, že držel statek, z kte- rého dodával seno k vojsku do Lovosic (2° A), a že sloužil již 41 let ve službách jinak neoznačených. Byl nejspíš šlechtic; smýšlení byl konservativního nebo spíše zpátečnického, horlivý zastance roboty a ještě horli- vější nenávistník nových břemen státních; robotní patent z roku 1738 jest mu pravidlem nezměnitelným, ale o robotním patentě z 13. srpna 1775 ani se nezmiňuje, jakoby ho nebylo. Spis podává se zde na ukázku, kterak staromódní lidé tehdáž plavali proti novým proudům. Opsal jsem jej z knihovny Strahovské, MS. p. t. (parterre) G. 17. f. Slohové chyby a zmatky, jež se v něm nacházejí, mají původ spíš v nedbalosti než v neumělosti. Gedanken eines österreichischen Vasallen an seinen Freund, die wahren und wesentlichen Ursachen des Verfalles deren Contribuenten in Böhmen betreffend. Es ist nichts gefährlicher, als die Grundsätze eines Reiches und den Nationalcharakter. welchen das Gesatz von langen Zeiten her oder gar von dessen erster Entstehung, einer Nation eingeprägt hat, abzuändern. Und wann gleich der abzielende Endzweck an sich selbst gut und erspriesslich ist, so ist es doch niemals rathsam, die Umänderung auf einmal und urplötzlich auszuführen. Der Robotfuss, so wie selbiger dermalen in Böhmen bestehet, ist unwidersprechlich unter die Grundsätze des Staates, welche zugleich den Charakter der Nation bestimmen, zu wählen [sic, čti: zählen]. Wenn man nun das behörige gesatzmässige Verhältniss zwischen dem Herrn und Unterthan in Böhmen zu unterbrechen, und dem Bauer weniger Abhängigkeit und mehr Eigenthum einzuraumen gedenket, so müssen zuvor dem Bauer bestimmte Begriffe von der Freiheit und dem Eigenthum beigebracht, beide, sowohl Herr als Unterthan, zur neuen Umschaffung vorbereitet, und in der Anlage der Operation stufenweise vorgeschritten werden. Diese Präcaution ist in Böhmen um so nothwendiger, als der unterthänige Stand des Kö- nigreichs höchst ungleich und von unendlicher Verschiedenheit ist, folglich auch einen einför- migen Robotfuss im ganzen Lande festzusetzen, wo nicht für eine unmögliche, doch für gewiss
538 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Preisen: da können, nachdem es von dieser Instruktion wieder abgekommen, die darin bestimmten Preise zu keiner Richtschnur dienen, sondern deren Ausmessung ist letzthin verordnetermassen wegen der dringenden und das Universum selbst so sehr interessirenden Nothwendigkeit dem billigmässigen Befunde der Kreisämter nach Beschaffenheit der Localumstände, jedoch allemal mit der behörigen Anzeige an das kgl. Gubernium zu überlassen. Wornach also dasselbe das Nöthige an die Kreisämter zu verfügen wissen wird. Und es verbleiben oc. Sign. Wien den 15. Aug. 1775. Florian von Pergenstein. Archiv zemský v Praze má zánovní opis tohoto dekretu z archivu ministeria vnitra ve Vídni. Dekret byl dodán českému guberniu dne 21. srpna 1775. — 1) Panství Lnářské v Práchensku roku 1757 zdědil po otci Jan Frant. Kristian hrabě Sweerts-Spork, který je držel do r. 1802. — 2) Míní se zatímné nařízení, vydané dvorským dekretem a gubernialním cirkulářem z 26. července 1775 (oboje tištěno v AČ. XXIV. č. 531 a 532 str. 485, 486), podle kterého všechny vrchnosti měly snížiti robotu na 3 dni v témdni. Heinrich Graf v. Blümegen. 242. 1775, 1. prosince: Nejmenovaný dokazuje, že robota poddaným neškodí, a že ochuzení poplatníků pochází z jiných příčin, hlavně z břemen státních. Nepodepsaný původce této polemické písemnosti dává o sobě jen tolik znáti, že držel statek, z kte- rého dodával seno k vojsku do Lovosic (2° A), a že sloužil již 41 let ve službách jinak neoznačených. Byl nejspíš šlechtic; smýšlení byl konservativního nebo spíše zpátečnického, horlivý zastance roboty a ještě horli- vější nenávistník nových břemen státních; robotní patent z roku 1738 jest mu pravidlem nezměnitelným, ale o robotním patentě z 13. srpna 1775 ani se nezmiňuje, jakoby ho nebylo. Spis podává se zde na ukázku, kterak staromódní lidé tehdáž plavali proti novým proudům. Opsal jsem jej z knihovny Strahovské, MS. p. t. (parterre) G. 17. f. Slohové chyby a zmatky, jež se v něm nacházejí, mají původ spíš v nedbalosti než v neumělosti. Gedanken eines österreichischen Vasallen an seinen Freund, die wahren und wesentlichen Ursachen des Verfalles deren Contribuenten in Böhmen betreffend. Es ist nichts gefährlicher, als die Grundsätze eines Reiches und den Nationalcharakter. welchen das Gesatz von langen Zeiten her oder gar von dessen erster Entstehung, einer Nation eingeprägt hat, abzuändern. Und wann gleich der abzielende Endzweck an sich selbst gut und erspriesslich ist, so ist es doch niemals rathsam, die Umänderung auf einmal und urplötzlich auszuführen. Der Robotfuss, so wie selbiger dermalen in Böhmen bestehet, ist unwidersprechlich unter die Grundsätze des Staates, welche zugleich den Charakter der Nation bestimmen, zu wählen [sic, čti: zählen]. Wenn man nun das behörige gesatzmässige Verhältniss zwischen dem Herrn und Unterthan in Böhmen zu unterbrechen, und dem Bauer weniger Abhängigkeit und mehr Eigenthum einzuraumen gedenket, so müssen zuvor dem Bauer bestimmte Begriffe von der Freiheit und dem Eigenthum beigebracht, beide, sowohl Herr als Unterthan, zur neuen Umschaffung vorbereitet, und in der Anlage der Operation stufenweise vorgeschritten werden. Diese Präcaution ist in Böhmen um so nothwendiger, als der unterthänige Stand des Kö- nigreichs höchst ungleich und von unendlicher Verschiedenheit ist, folglich auch einen einför- migen Robotfuss im ganzen Lande festzusetzen, wo nicht für eine unmögliche, doch für gewiss
Strana 539
Tíží-li poddaného více robota či břemena státní? 1775. 539 die gefährlichste Unternehmung von der Welt angesehen werden kann, welche nicht allein eine gründliche Kenntniss des Landes und sichere vervielfältigte Erfahrungen voraussetzet, sondern noch über alles dieses in der Anwendung die grösste Behutsamkeit und eine langsame wohl- bedachte Gradation erfordert. Wäre diesemnach nicht rathsamer, wenigstens zum Anbeginn der beschlossenen Aen- derung solche Mittel zu ergreifen, welche dem Herrn und Bauern gleich nützlich sein möchten ? oder wordurch dem Bauer eine vortheilhafte Lage verschafft werden möchte, ohne den grössten Theil der Herrn zu verderben? Wäre es nicht heilsamer, anstatt von einem äussersten Ende zur andern Extremität durch so gewaltsame und den grössten Theil der Herren zugrund rich- tende Mittel hierüber zu schreiten, und das arme Land einer gemeinen Zerrütung auszusetzen, einige Mittel stiften [snad čísti: Mittelstufen] und Ruheplätze zu Hilfe zu nehmen? Als z. B., wenn vorderist alle Missbräuche der Unterdrückung deren Unterthanen abgeschafft, die Autho- ritäten derer in dieser Anliegenheit bereits ergangenen Gesatzen (insonderheit des Robotpatents von anno 1738 und der 8 Prägravationspuncta) hergestellet, die Uebertretere exemplarisch bestrafet, und nach dem Beispiele anderer Länder der Unterthan in gerechten Anliegen ehr- liche und einsichtige Männer zu ihrer Vertheidigung angestellet werden möchten [sic]. Wenn ein Theil der Menschen zur ersten und vornehmsten Ursache des Verfalles der unterthänigen Contribuenten in Böhmen diejenige Roboten, welche die Unterthanen denen Obrigkeiten nach der uralten Verbindung [sic] zu leisten verpflichtet sind, für allzuläszig [snad: allzu lästig] anzugeben sich bestreben: so kann solches von solchen Leuten gewaget werden, welche entweder aus Mangel der Einsicht und der Erfahrung, oder auch vorsätzlicher Verhehlung der erkannten Wahrheit durch die Packung [?] des Eigennutzes angetrieben, dreiste genug sind, die Güte und das Zutrauen ihrer Gönner, (welche sie durch gleissnerische Vorstellungen und kriechende Schmeichlereien zu erwerben das Glück gehabt, oder sich viel- mehr der Kunstgriffe bedienet), zu missbrauchen, dererselben erhabene Einsicht zu belauschen und zu überrathen, und unter dem Deckmantel des Eifers für dem Dienst oder gar Religion und für die Menschlichkeit ihre Absichten zustand zu bringen, welche in Effecten bloss dahin abzielen, um ihre zerrüttete Glücksumstände auf fremde Kosten herzustellen, und auf der Zerschmetterung häufiger unschuldiger Schlachtopfer sich emporzuschwingen. Solche Leute sind in ihren Unternehmungen um so kühner, je weniger sie auf dem Fall eines Fehlschlages wenig oder wohl gar nichts darbei zu verlieren haben. Dass jene Roboten, welche das vorgeschriebene Gesätz, näm. das Patent de anno 1738 und die neuere 8 Prägravationspuncten, überschritten, dem Unterthan nach und nach ent- kräften und in die Länge zugrund richten: dies wird kein vernünftiger Mensch in Abrede stellen. Dass aber bloss aus der Ursache, wordurch ein wohlhergebrachtes System (welches eine Entstehung des Reiches ableitet und welches dem Nationalcharakter des Bauernstandes bestimmt), ohne Vorbereitung auf einmal urplötzlich über den Haufen geschmissen wird, ein- geführt werden sollen: dieses zu behaupten wäre ebensoviel, als die göttliche Gebote aus der näml. Ursache der Unbefolgung abschaffen und an derer Statt andere neue einführen wollen. Für den Gerechten ist nach dem Ausspruche des Apostels kein Gesatz gegeben, er ist sich selber ein Gesatz; und ein angewöhnter Verbrecher wird ebenso wenig das neue Gesatz beobachten, als der das alte zu befolgen ungewohnt war. Wann die Roboten, insoweit sie dermalige Gesätze nicht excediren, die angebliche Hauptursachen des Verfalles der Contribuenten in Böhmen wären, so würde dererselben Ver- 68*
Tíží-li poddaného více robota či břemena státní? 1775. 539 die gefährlichste Unternehmung von der Welt angesehen werden kann, welche nicht allein eine gründliche Kenntniss des Landes und sichere vervielfältigte Erfahrungen voraussetzet, sondern noch über alles dieses in der Anwendung die grösste Behutsamkeit und eine langsame wohl- bedachte Gradation erfordert. Wäre diesemnach nicht rathsamer, wenigstens zum Anbeginn der beschlossenen Aen- derung solche Mittel zu ergreifen, welche dem Herrn und Bauern gleich nützlich sein möchten ? oder wordurch dem Bauer eine vortheilhafte Lage verschafft werden möchte, ohne den grössten Theil der Herrn zu verderben? Wäre es nicht heilsamer, anstatt von einem äussersten Ende zur andern Extremität durch so gewaltsame und den grössten Theil der Herren zugrund rich- tende Mittel hierüber zu schreiten, und das arme Land einer gemeinen Zerrütung auszusetzen, einige Mittel stiften [snad čísti: Mittelstufen] und Ruheplätze zu Hilfe zu nehmen? Als z. B., wenn vorderist alle Missbräuche der Unterdrückung deren Unterthanen abgeschafft, die Autho- ritäten derer in dieser Anliegenheit bereits ergangenen Gesatzen (insonderheit des Robotpatents von anno 1738 und der 8 Prägravationspuncta) hergestellet, die Uebertretere exemplarisch bestrafet, und nach dem Beispiele anderer Länder der Unterthan in gerechten Anliegen ehr- liche und einsichtige Männer zu ihrer Vertheidigung angestellet werden möchten [sic]. Wenn ein Theil der Menschen zur ersten und vornehmsten Ursache des Verfalles der unterthänigen Contribuenten in Böhmen diejenige Roboten, welche die Unterthanen denen Obrigkeiten nach der uralten Verbindung [sic] zu leisten verpflichtet sind, für allzuläszig [snad: allzu lästig] anzugeben sich bestreben: so kann solches von solchen Leuten gewaget werden, welche entweder aus Mangel der Einsicht und der Erfahrung, oder auch vorsätzlicher Verhehlung der erkannten Wahrheit durch die Packung [?] des Eigennutzes angetrieben, dreiste genug sind, die Güte und das Zutrauen ihrer Gönner, (welche sie durch gleissnerische Vorstellungen und kriechende Schmeichlereien zu erwerben das Glück gehabt, oder sich viel- mehr der Kunstgriffe bedienet), zu missbrauchen, dererselben erhabene Einsicht zu belauschen und zu überrathen, und unter dem Deckmantel des Eifers für dem Dienst oder gar Religion und für die Menschlichkeit ihre Absichten zustand zu bringen, welche in Effecten bloss dahin abzielen, um ihre zerrüttete Glücksumstände auf fremde Kosten herzustellen, und auf der Zerschmetterung häufiger unschuldiger Schlachtopfer sich emporzuschwingen. Solche Leute sind in ihren Unternehmungen um so kühner, je weniger sie auf dem Fall eines Fehlschlages wenig oder wohl gar nichts darbei zu verlieren haben. Dass jene Roboten, welche das vorgeschriebene Gesätz, näm. das Patent de anno 1738 und die neuere 8 Prägravationspuncten, überschritten, dem Unterthan nach und nach ent- kräften und in die Länge zugrund richten: dies wird kein vernünftiger Mensch in Abrede stellen. Dass aber bloss aus der Ursache, wordurch ein wohlhergebrachtes System (welches eine Entstehung des Reiches ableitet und welches dem Nationalcharakter des Bauernstandes bestimmt), ohne Vorbereitung auf einmal urplötzlich über den Haufen geschmissen wird, ein- geführt werden sollen: dieses zu behaupten wäre ebensoviel, als die göttliche Gebote aus der näml. Ursache der Unbefolgung abschaffen und an derer Statt andere neue einführen wollen. Für den Gerechten ist nach dem Ausspruche des Apostels kein Gesatz gegeben, er ist sich selber ein Gesatz; und ein angewöhnter Verbrecher wird ebenso wenig das neue Gesatz beobachten, als der das alte zu befolgen ungewohnt war. Wann die Roboten, insoweit sie dermalige Gesätze nicht excediren, die angebliche Hauptursachen des Verfalles der Contribuenten in Böhmen wären, so würde dererselben Ver- 68*
Strana 540
540 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: fall nicht erst von einigen Jahren her, sondern lange zuvor ausgebrochen sein. Hiernächst bezeugen es die Beispiele, dass viele Oerter, wo die Contribuenten nur zween Tage oder auch das ganze Jahr hindurch gar nicht roboten, in eben denen Umständen schmachten und in grossen Rückständen an der Steuer haften. Da in Gegentheil viele Oertschaften existiren, wo die Unterthanen vier und mehrere Täge in der Wochen roboten, und dabei gut stehen, auch in der Steuer nichts restiren. Auf der Graf Czerninischen Herrschaft Schönhof frohnen die Unterthanen nur zween Täge in der Wochen. Das Fürst Fürstenbergische, zu der Herr- schaft Bürglitz und Kruschowitz gehörige grosse Dorf Herrndorf ist durch althergebrachte Exceptiva von aller Robot befreit. Und auf die Art sind auch alle Freibauern in Böhmen, deren Anzahl sich allemal auf einige Hundert belaufet, von aller Robot frei; und gleichwohl stehen sowohl diese als jene insgesammt sehr elend, und restiren sehr vieles in der Steuer. An wie vielen Orten wird nicht im Gegentheil vier, fünf Täge und die ganze Wochen hin- durch gerobotet, wie in specie auf der Herrschaft Neuhaus; in welchen Orten demunge achtet die Leute allerdings gut stehen und an der Contribution gar nichts restiren. Ueber dem darf man nur die Erborgung deren dem Amte [von?] Ihro Mt. agn. vorge- streckte[n] 3 Millionen, dann die Consignationen des aus denen Cameralmagazinen in denen verflossenen 3 Jahren erborgten Getreides durchsehen, so wird man finden, dass jene Ortschaften, wo am stärkesten gerobotet wird, wenig und zum Theil gar nichts, andere hingegen, welche nur zween Täge oder auch gar nicht zu roboten verpflichtet sind, besonders aber jene, derer Obrigkeit schlechte Wirthe abgeben und in Schulden stecken, das meiste sowohl am Gelde, als am Getreide erborget haben. Was kann zuverlässigere und unwiderleglichere Beweise dar- legen, dass an der Auszehrung und an den daher entspringenden Unvermögen der unterthä- nigen Contribuenten nicht die Roboten, sondern ganz andere Ursachen die wahre und vor- nehmste Schuld tragen, derer sehr zahlreiche angegeben werden können, woran ich aber die wichtigsten und wesentlichsten anzuführen gedenke. Hieher gehören: 1° Die durch die vorgewesene Kriege, besonders aber in dem letzten Krieg, dem Lande widerfahrenen, über 13 Millionen liquidirten und beschworenen Kriegsbeschädigungen, worauf dem Lande von 100 fl. nur 2 fl. 44 kr. an Papieren vergütet worden sind, und wobei folglich das arme Land über 12 Millionen und 700.000 Gulden eingebüsset hat. 2° Die dermalige Verluste bei der Vergütung derer Supererogaten, welche über 10 Millionen und 700.000 fl. liquidirt und förmlich documentirt worden, und worauf dem Lande bloss 28 von Hundert zur Vergütung eingestanden worden sind; mithin abermal eine wichtige Einbusse von mehr als 41/4 Millionen, wobei noch anzumerken ist: A) Dass der Hof dem Lande für 1 Centner Heu anfangs 1 fl. zugesagt hat, obschon die meisten Dominien zu Ersparung der weiten Transporte, welche noch höher zu stehen kamen, 4 fl. und darüber gezahlet haben. Ich selber habe für das Heu, was ich von meinem Gut nach Lobositz zu liefern gehabt, denen Entrepreneurs einen Kremnitzer Ducaten für einen Centner Heu bezahlet; und da ich an der Vergütung bloss 28 vor 100 an Papieren erhalten habe, so habe ich, und zugleich viele andere, bei jeden Centner 3 fl. eingebüsst. Hiernächst ist auch B) pro fundo bonificationis deren bestimmten 28, respective 2 fl. 44 kr. von 100 der neue Vieh-Aufschlag ausgedacht und dem Lande auf 372/3 Jahr eingeraumet worden, welcher anfangs durch eigene bestellte Bancal-Collecteurs eingehoben, nach der Hand aber an die Anzahl des Viehes im Lande repartiret worden; und ungeachtet der vor gewesener Seuche,
540 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: fall nicht erst von einigen Jahren her, sondern lange zuvor ausgebrochen sein. Hiernächst bezeugen es die Beispiele, dass viele Oerter, wo die Contribuenten nur zween Tage oder auch das ganze Jahr hindurch gar nicht roboten, in eben denen Umständen schmachten und in grossen Rückständen an der Steuer haften. Da in Gegentheil viele Oertschaften existiren, wo die Unterthanen vier und mehrere Täge in der Wochen roboten, und dabei gut stehen, auch in der Steuer nichts restiren. Auf der Graf Czerninischen Herrschaft Schönhof frohnen die Unterthanen nur zween Täge in der Wochen. Das Fürst Fürstenbergische, zu der Herr- schaft Bürglitz und Kruschowitz gehörige grosse Dorf Herrndorf ist durch althergebrachte Exceptiva von aller Robot befreit. Und auf die Art sind auch alle Freibauern in Böhmen, deren Anzahl sich allemal auf einige Hundert belaufet, von aller Robot frei; und gleichwohl stehen sowohl diese als jene insgesammt sehr elend, und restiren sehr vieles in der Steuer. An wie vielen Orten wird nicht im Gegentheil vier, fünf Täge und die ganze Wochen hin- durch gerobotet, wie in specie auf der Herrschaft Neuhaus; in welchen Orten demunge achtet die Leute allerdings gut stehen und an der Contribution gar nichts restiren. Ueber dem darf man nur die Erborgung deren dem Amte [von?] Ihro Mt. agn. vorge- streckte[n] 3 Millionen, dann die Consignationen des aus denen Cameralmagazinen in denen verflossenen 3 Jahren erborgten Getreides durchsehen, so wird man finden, dass jene Ortschaften, wo am stärkesten gerobotet wird, wenig und zum Theil gar nichts, andere hingegen, welche nur zween Täge oder auch gar nicht zu roboten verpflichtet sind, besonders aber jene, derer Obrigkeit schlechte Wirthe abgeben und in Schulden stecken, das meiste sowohl am Gelde, als am Getreide erborget haben. Was kann zuverlässigere und unwiderleglichere Beweise dar- legen, dass an der Auszehrung und an den daher entspringenden Unvermögen der unterthä- nigen Contribuenten nicht die Roboten, sondern ganz andere Ursachen die wahre und vor- nehmste Schuld tragen, derer sehr zahlreiche angegeben werden können, woran ich aber die wichtigsten und wesentlichsten anzuführen gedenke. Hieher gehören: 1° Die durch die vorgewesene Kriege, besonders aber in dem letzten Krieg, dem Lande widerfahrenen, über 13 Millionen liquidirten und beschworenen Kriegsbeschädigungen, worauf dem Lande von 100 fl. nur 2 fl. 44 kr. an Papieren vergütet worden sind, und wobei folglich das arme Land über 12 Millionen und 700.000 Gulden eingebüsset hat. 2° Die dermalige Verluste bei der Vergütung derer Supererogaten, welche über 10 Millionen und 700.000 fl. liquidirt und förmlich documentirt worden, und worauf dem Lande bloss 28 von Hundert zur Vergütung eingestanden worden sind; mithin abermal eine wichtige Einbusse von mehr als 41/4 Millionen, wobei noch anzumerken ist: A) Dass der Hof dem Lande für 1 Centner Heu anfangs 1 fl. zugesagt hat, obschon die meisten Dominien zu Ersparung der weiten Transporte, welche noch höher zu stehen kamen, 4 fl. und darüber gezahlet haben. Ich selber habe für das Heu, was ich von meinem Gut nach Lobositz zu liefern gehabt, denen Entrepreneurs einen Kremnitzer Ducaten für einen Centner Heu bezahlet; und da ich an der Vergütung bloss 28 vor 100 an Papieren erhalten habe, so habe ich, und zugleich viele andere, bei jeden Centner 3 fl. eingebüsst. Hiernächst ist auch B) pro fundo bonificationis deren bestimmten 28, respective 2 fl. 44 kr. von 100 der neue Vieh-Aufschlag ausgedacht und dem Lande auf 372/3 Jahr eingeraumet worden, welcher anfangs durch eigene bestellte Bancal-Collecteurs eingehoben, nach der Hand aber an die Anzahl des Viehes im Lande repartiret worden; und ungeachtet der vor gewesener Seuche,
Strana 541
Tíží-li poddaného více robota či břemena státní? 1775. 541 wordurch bereits über 200.000 St. zugrunde gegangen sind, als wenn noch alles in seinen Ganzen existirete, und folglich in effectu von einem non ente bis nunzu mit aller Schärfe eingetrieben wird. Es ist offenbar, dass es dem Lande allemal vortheilhafter gewesen wäre, wenn Ihro Mt die gebetene Bonification deren Supererogaten dem Lande gänzlich abgeschla- gen hätten, als demselben eine neue höchst beschwerliche Anlage aufzulasten, um sich selber die Vergütung zu leisten, und noch dabei in Ansehung der Collectirung und Exequirung eine [čti: neue] Beschwerden und Einbüssungen zu ertragen. Es ist unmöglich zu gedenken, dass Ihro Mt ihnen höchst deroselben diese sinnreiche Erfindung einer Vergütung, — wordurch der Damnificirte anstatt der vorgespiegleter Wohlthat in effectu noch mehr verkürzt und bedrücket wird, und wordurch der Viehstand (zu dessen Vermehrung das Volk vielmehr durch ausge- setzte Gratificationes mit Belohnungen möglich angefrischet werden sollte), merklichen Nach- theil leidet, sowie selbes in der Wirklichkeit bestehet, — unverdunklet vorgeleget worden wäre, solche zu begnehmigen geruhet hätten. Was sind nicht bei diesen Gelegenheiten bei Reluirung und Verhandlung deren ständischen Obligationen und Domestical-Coupons für Eigen- nutzigkeiten und Wuchereien vorgegangen, wobei sich viele gewinnsüchtige Leute bereichert haben, andere aber und insonderheit die armen damnificirten Parteien umso empfindlicher ver- kürzet worden, dass man bloss die von dem letzten Kriege herrührenden Beschädigungen und die unvergütete Lieferungen und andere in der Folge daraus erwachsene Damnificationes ohne Exaggeration allemal über 20 Millionen schätzen kann. Was wäre hiebei billicher gewesen, als dass dem durch dem Krieg so sehr beschädigten und ausgepressten Lande einiges Respi- rium verstattet, und ein ohngemessener [angemessener] Nachlass in denen Abgaben vergönnet worden wäre? Was ist aber in Effecte darauf erfolget? Schnurstracks das Gegentheil! Es ist [čti: sind] nämlich, leider, dass es Gott erbarme, 3° bald nach dem in anno 1763 erfolgten Friedensschluss soviele Gaben theils unge- mein erhöhet, und theils ganz neu dem armen Lande auferleget worden, welche in der hier lit. A. nebenliegenden Consignation namentlich enthalten sind, und zusammen gezogen eine Summa von 2,345.059 fl.*) 25 kr., und folglich fast die Hälfte derer vor dem Friedensschluss bestandenen, und schon damals nach der eigenen Bekanntnus des Grafen v. Haugwitz auf das höchste gespannten Anlagen betragen. *) Podle přílohy lit. A. má zde státi: 2.340.559 fl. Wann [man] nun bloss die hier niedergeschriebene 3 Puncten in eine unparteiliche Erwägung ziehen will, so ist nicht zu begreifen, wie man dem Hof mit Verhehlung der wahr- haften Ursachen des Verfalls und der Enervirung der unterthänigen Contribuenten andere Ursachen, — welche bloss in einigen Particulair-Ausschweifungen und von ungezohenen Leuten, meistens aber von nichtwerthigen Beamten ausgeübet [ausgeübten] Ueberschreitung deren bereits vorhandenen unbestimmten Gesätzten bestehen, nicht aber um des Willens das ganze Land und soviel Unschuldige strafmässig machen können, — vorzuspieglen sich erdrei- *) Přidej asi: kann. sten.*) Hierzu komit ferners: 4° die eingeführte Executionsart durch das Militär, welche den Soldaten zwar Zubuss verschaffet, dem Contribuenten aber umso geschwinder zugrund richtet. Auf den Graf Xaveri Morzinischen Herrschaften seith [čti: seint, t. j. sind] nach der von dem Administrator Hawle dem kgl. Gubernio gemachten Anzeige in einer kurzen Zeit an blosser Executionsgebühr 1700 fl. und soviel darüber entrichtet worden. Was für eine Summa würde nicht erst aus- fallen, wann alle Executionsgebühren, welche von Zeit des bemerkten Verfalls an die Militär-
Tíží-li poddaného více robota či břemena státní? 1775. 541 wordurch bereits über 200.000 St. zugrunde gegangen sind, als wenn noch alles in seinen Ganzen existirete, und folglich in effectu von einem non ente bis nunzu mit aller Schärfe eingetrieben wird. Es ist offenbar, dass es dem Lande allemal vortheilhafter gewesen wäre, wenn Ihro Mt die gebetene Bonification deren Supererogaten dem Lande gänzlich abgeschla- gen hätten, als demselben eine neue höchst beschwerliche Anlage aufzulasten, um sich selber die Vergütung zu leisten, und noch dabei in Ansehung der Collectirung und Exequirung eine [čti: neue] Beschwerden und Einbüssungen zu ertragen. Es ist unmöglich zu gedenken, dass Ihro Mt ihnen höchst deroselben diese sinnreiche Erfindung einer Vergütung, — wordurch der Damnificirte anstatt der vorgespiegleter Wohlthat in effectu noch mehr verkürzt und bedrücket wird, und wordurch der Viehstand (zu dessen Vermehrung das Volk vielmehr durch ausge- setzte Gratificationes mit Belohnungen möglich angefrischet werden sollte), merklichen Nach- theil leidet, sowie selbes in der Wirklichkeit bestehet, — unverdunklet vorgeleget worden wäre, solche zu begnehmigen geruhet hätten. Was sind nicht bei diesen Gelegenheiten bei Reluirung und Verhandlung deren ständischen Obligationen und Domestical-Coupons für Eigen- nutzigkeiten und Wuchereien vorgegangen, wobei sich viele gewinnsüchtige Leute bereichert haben, andere aber und insonderheit die armen damnificirten Parteien umso empfindlicher ver- kürzet worden, dass man bloss die von dem letzten Kriege herrührenden Beschädigungen und die unvergütete Lieferungen und andere in der Folge daraus erwachsene Damnificationes ohne Exaggeration allemal über 20 Millionen schätzen kann. Was wäre hiebei billicher gewesen, als dass dem durch dem Krieg so sehr beschädigten und ausgepressten Lande einiges Respi- rium verstattet, und ein ohngemessener [angemessener] Nachlass in denen Abgaben vergönnet worden wäre? Was ist aber in Effecte darauf erfolget? Schnurstracks das Gegentheil! Es ist [čti: sind] nämlich, leider, dass es Gott erbarme, 3° bald nach dem in anno 1763 erfolgten Friedensschluss soviele Gaben theils unge- mein erhöhet, und theils ganz neu dem armen Lande auferleget worden, welche in der hier lit. A. nebenliegenden Consignation namentlich enthalten sind, und zusammen gezogen eine Summa von 2,345.059 fl.*) 25 kr., und folglich fast die Hälfte derer vor dem Friedensschluss bestandenen, und schon damals nach der eigenen Bekanntnus des Grafen v. Haugwitz auf das höchste gespannten Anlagen betragen. *) Podle přílohy lit. A. má zde státi: 2.340.559 fl. Wann [man] nun bloss die hier niedergeschriebene 3 Puncten in eine unparteiliche Erwägung ziehen will, so ist nicht zu begreifen, wie man dem Hof mit Verhehlung der wahr- haften Ursachen des Verfalls und der Enervirung der unterthänigen Contribuenten andere Ursachen, — welche bloss in einigen Particulair-Ausschweifungen und von ungezohenen Leuten, meistens aber von nichtwerthigen Beamten ausgeübet [ausgeübten] Ueberschreitung deren bereits vorhandenen unbestimmten Gesätzten bestehen, nicht aber um des Willens das ganze Land und soviel Unschuldige strafmässig machen können, — vorzuspieglen sich erdrei- *) Přidej asi: kann. sten.*) Hierzu komit ferners: 4° die eingeführte Executionsart durch das Militär, welche den Soldaten zwar Zubuss verschaffet, dem Contribuenten aber umso geschwinder zugrund richtet. Auf den Graf Xaveri Morzinischen Herrschaften seith [čti: seint, t. j. sind] nach der von dem Administrator Hawle dem kgl. Gubernio gemachten Anzeige in einer kurzen Zeit an blosser Executionsgebühr 1700 fl. und soviel darüber entrichtet worden. Was für eine Summa würde nicht erst aus- fallen, wann alle Executionsgebühren, welche von Zeit des bemerkten Verfalls an die Militär-
Strana 542
542 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: exequenten abgeführt worden, berechnet würden? Und was betraget nicht die Verköstigung derer Exequenten? 5° Die leidige Viehseuche, welche leider noch immerfort anhaltet und fast alle Kreise durchwüthet, da bloss im Monat Octobri et Novembri 25.000 Stück darauf gegangen, welches auf 3 bis 4 Millionen gerechnet kann werden. Und so verbleibet der Verlust des Tungers und der Feldarbeit, ein Verlust, der sich auf viele Jahre hinaus beziehet, und wofür in andern Ländern fürstliche Bonificationes und Entschädigungen, in Böhmen aber keine gerei- chet werden. 6° Die Wasserbeschädigungen, wordurch ganze Strecken Landes weggerissen oder die Oberfläche des Erdbodens bis auf Felsen abgeführt worden, seine Existenz verlieret, und diesen unangesehen das Ens, als wenn es noch vorhanden wäre, versteuert werden muss. 7° Das privilegirte Lotto, eine heimliche Verzehrung aller Stände verursachet, wor- durch jährlich 1 Million aus dem Königreich geschleppet wird, eine aqua tofana, welche ohn- vermerklich die Quellen der Nahrungsäfte austrücknet. 8° Die Erbsteuer, welche das sammentliche Vermögen der Einwohner in die landesfürstl. Cassen einfliessen macht, und folgbar die Obrigkeiten in das Unvermögen, den Unterthanen die nöthigen Dienste zu leisten, versetzt. 9° Die Militärquartirung auf dem Lande, welche für sich allein zureichend ist, den Landmann auszuzehren. 10° Die erstaunliche Bettlereien in denen Städten und auf dem Lande, von geistli- chen und weltlichen Bettlern, nebst andern herumstreichenden Gesindeln. 11° Die Bedrückungen unzähliger Schwarmen von Cameral- und pachterischen Ueber- reitern, welche in geringen Gehalte stehen, und folglich auf Verrechnung und Pressen der armen Contribuenten mehr verschwenden. Eine Auszehrung, welche in die Millionen laufen würde, wenn man sie berechnet. 12° Die Classensteuer und der Viehaufschlag, wenigstens insoweit er nach dem Kriege aufgebracht, wie oben gesagt. 13° Die Transportfuhren und die wirkliche Disposition der Verpflegs-Constitution[?], da öfters in ärgster Witterung die Transporte angelegt und auf mehrere Meilen vorgeschrieben, und oft 20 Meilen für 3 oder 4 Meilen die Bezahlung erhielten. 14° Die Unwirtschaft und Verschwendung vieler Obrigkeiten, welche epidemisch um sich greifet, und welche bloss auf die mehr zu geben vermögende Beamte in Ansehung der Cautionen sich erstrecket, aus welchen die Bauernunterdrückung herrühret. Die Methode, der sich hiebei die Beamten zu bedienen pflegen, bestehet in dem Kunstgriffe, dass wohl- habende Bauern sich von den Roboten und Militärbeschwerden loskaufen, folglich die Last auf die übrigen doppelt zurückfällt; bleibt also aus die Pflicht der Obrigkeiten und Beamten, den Bauern in Betreibung der Wirtschaft nachzusehen, theils durch die Ermahnungen und theils durch Strafen. 15° Auf die Revidenten, Buchhalter und Rechtsfreunde, wodurch das Böhmen zu seinem Verderben überschwemmet ist, und worunter leider wenig redliche anzutreffen sind, ist umso weniger eine Rechnung zu machen, als die unwirtsame Obrigkeiten gemeiniglich zu dieser Besorgung solche Intriguenmacher auserwählen, welche ihnen nur immer wacker Geld herbeischaffen. Dessen Beweis hat man in vielen erarmten Herrschaften derer Verschwendern, welche man, zum Widerspiel anderen Ländern, nicht nur für eine Pest des Staates, sowohl
542 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: exequenten abgeführt worden, berechnet würden? Und was betraget nicht die Verköstigung derer Exequenten? 5° Die leidige Viehseuche, welche leider noch immerfort anhaltet und fast alle Kreise durchwüthet, da bloss im Monat Octobri et Novembri 25.000 Stück darauf gegangen, welches auf 3 bis 4 Millionen gerechnet kann werden. Und so verbleibet der Verlust des Tungers und der Feldarbeit, ein Verlust, der sich auf viele Jahre hinaus beziehet, und wofür in andern Ländern fürstliche Bonificationes und Entschädigungen, in Böhmen aber keine gerei- chet werden. 6° Die Wasserbeschädigungen, wordurch ganze Strecken Landes weggerissen oder die Oberfläche des Erdbodens bis auf Felsen abgeführt worden, seine Existenz verlieret, und diesen unangesehen das Ens, als wenn es noch vorhanden wäre, versteuert werden muss. 7° Das privilegirte Lotto, eine heimliche Verzehrung aller Stände verursachet, wor- durch jährlich 1 Million aus dem Königreich geschleppet wird, eine aqua tofana, welche ohn- vermerklich die Quellen der Nahrungsäfte austrücknet. 8° Die Erbsteuer, welche das sammentliche Vermögen der Einwohner in die landesfürstl. Cassen einfliessen macht, und folgbar die Obrigkeiten in das Unvermögen, den Unterthanen die nöthigen Dienste zu leisten, versetzt. 9° Die Militärquartirung auf dem Lande, welche für sich allein zureichend ist, den Landmann auszuzehren. 10° Die erstaunliche Bettlereien in denen Städten und auf dem Lande, von geistli- chen und weltlichen Bettlern, nebst andern herumstreichenden Gesindeln. 11° Die Bedrückungen unzähliger Schwarmen von Cameral- und pachterischen Ueber- reitern, welche in geringen Gehalte stehen, und folglich auf Verrechnung und Pressen der armen Contribuenten mehr verschwenden. Eine Auszehrung, welche in die Millionen laufen würde, wenn man sie berechnet. 12° Die Classensteuer und der Viehaufschlag, wenigstens insoweit er nach dem Kriege aufgebracht, wie oben gesagt. 13° Die Transportfuhren und die wirkliche Disposition der Verpflegs-Constitution[?], da öfters in ärgster Witterung die Transporte angelegt und auf mehrere Meilen vorgeschrieben, und oft 20 Meilen für 3 oder 4 Meilen die Bezahlung erhielten. 14° Die Unwirtschaft und Verschwendung vieler Obrigkeiten, welche epidemisch um sich greifet, und welche bloss auf die mehr zu geben vermögende Beamte in Ansehung der Cautionen sich erstrecket, aus welchen die Bauernunterdrückung herrühret. Die Methode, der sich hiebei die Beamten zu bedienen pflegen, bestehet in dem Kunstgriffe, dass wohl- habende Bauern sich von den Roboten und Militärbeschwerden loskaufen, folglich die Last auf die übrigen doppelt zurückfällt; bleibt also aus die Pflicht der Obrigkeiten und Beamten, den Bauern in Betreibung der Wirtschaft nachzusehen, theils durch die Ermahnungen und theils durch Strafen. 15° Auf die Revidenten, Buchhalter und Rechtsfreunde, wodurch das Böhmen zu seinem Verderben überschwemmet ist, und worunter leider wenig redliche anzutreffen sind, ist umso weniger eine Rechnung zu machen, als die unwirtsame Obrigkeiten gemeiniglich zu dieser Besorgung solche Intriguenmacher auserwählen, welche ihnen nur immer wacker Geld herbeischaffen. Dessen Beweis hat man in vielen erarmten Herrschaften derer Verschwendern, welche man, zum Widerspiel anderen Ländern, nicht nur für eine Pest des Staates, sowohl
Strana 543
Tíží-li poddaného více robota či břemena státní? 1775. 543 in Ansehung des üblen Beispieles für die Jugend, als hauptsächlich des Verderbens ihrer Be- sitzungen unbestraft lasset, sondern vielmehr conniviret, dass ich sagen könnte: wenn alle übrige Ursachen des Verfalls der Unterthanen gehoben würden, diesem allein nicht abgeholfen, die Hilfe von keiner sonderbaren Wirkung sein könnte. Folgende 3 Gegenstände verdienen die Aufmerksamkeit: 1. Den Beweis ausführen, dass an dem Verfalle deren Contribuenten nichts weniger als Roboten (insoweit selbige die bestimmte Gesätze nicht überschreiten), sondern ganz andere Ursachen die vorzüglichste Schuld tragen, mithin die Verminderung der Roboten dem Con- tribuenten wenig oder gar nichts helfen, und wo die Unterthanen der Trägheit und der Stüz- zigkeit ergeben, vielmehr schädlich, in Ansehung der Dominien ganz sicher den grössten Theil derselben zugrund richten werden. 2. Einen Versuch zu wagen und unter den wahren Ursachen des Verfalles wenigstens die allerwichtigsten und vorzüglichsten vorzulegen. 3. Die Mittel an die Hand zu geben, durch deren vernünftige Anzuwendung [I] am sichersten denen unterthänigen Contribuenten, und folglich dem ganzen Lande aufgeholfen werden könnte. Ich habe mich vorlängst der Knechtschaft der tyrannischen Vorurtheile entrissen, und bin gewöhnt, die Gerechtigkeit nach der Maasse der erkannten Billichkeit widerfahren zu lassen. Dieses vorausgesetzt, bleibt nach unparteiischer Prüfung meiner vorliegenden Abfassung kein Zweifel übrig, dass ich in Ansehung der zween ersten Gegenständen meine Absicht er- reicht haben dörfte, und dass mir gegen meine bestimmten Sätze Niemand mit Gründlichkeit etwas einzuwenden vermögend sein werde. Den 3. Gegenstand [d. h. Abhilfe] auszuführen würde zu voluminos. Mein Endzweck bei dieser Unternehmung war mit Beiseitsetzung aller Neben- absicht und Vortheiligkeiten die gründliche Wahrheit in das Licht zu stellen, mich in einen bewährten Stand zu setzen, in Ereignus-Fällen vorderist meiner allerhöchsten Erbfrau und bester Souverainin, und sonach meinem Vaterlande nützliche Dienste zu leisten. Worzu mich die Treu und Rechtschaffenheit und 41jährige Dienstleistung in die Pflichten meines dermaligen Amts angetrieben haben. Prag, den 1. Dec. 1775. [Podpis schází.] Lit. A. Ab anno militari 1775 Anlagen im Königreiche Böheim: Vermehrte: Hat ehemals betragen Das Salzconsumo à 5 fl. 20 kr., anjetzo à 7 fl. . . . . . 1,785.166 fl. 40 kr.*) 132.222 „ 13 „ Fleisch-Kreuzer . . . . . . . 18.597 „ 39 „ Branntwein-Anlag . . . . . . 145.000 „ — Tabakanlag . . . . . . . . . „ — Siegelwesen . . . . . . . 24.000 „ mithin für jetzt mehr um 137.033 fl. 20 kr. 107.777 „ 47 „ 45.102 „ 21 „ 335.000 „ — „ — 48.000 „ 672.913 fl. 28 kr. Summa . . . 2,104.986 fl. 32 kr. 2,777.900 fl. *) Zde stálo omylem 178.166 fl. 40 kr., což opravil jsem z čísel stojících v témž řádku takto: 1,922.200 fl. — 137.033 „ 20 kr. betraget gegenwärtig 1,922.200 fl. 240.000 „ 63.700 „ 480.000 „ 72.000 „ 1,785.166 fl. 40 kr.
Tíží-li poddaného více robota či břemena státní? 1775. 543 in Ansehung des üblen Beispieles für die Jugend, als hauptsächlich des Verderbens ihrer Be- sitzungen unbestraft lasset, sondern vielmehr conniviret, dass ich sagen könnte: wenn alle übrige Ursachen des Verfalls der Unterthanen gehoben würden, diesem allein nicht abgeholfen, die Hilfe von keiner sonderbaren Wirkung sein könnte. Folgende 3 Gegenstände verdienen die Aufmerksamkeit: 1. Den Beweis ausführen, dass an dem Verfalle deren Contribuenten nichts weniger als Roboten (insoweit selbige die bestimmte Gesätze nicht überschreiten), sondern ganz andere Ursachen die vorzüglichste Schuld tragen, mithin die Verminderung der Roboten dem Con- tribuenten wenig oder gar nichts helfen, und wo die Unterthanen der Trägheit und der Stüz- zigkeit ergeben, vielmehr schädlich, in Ansehung der Dominien ganz sicher den grössten Theil derselben zugrund richten werden. 2. Einen Versuch zu wagen und unter den wahren Ursachen des Verfalles wenigstens die allerwichtigsten und vorzüglichsten vorzulegen. 3. Die Mittel an die Hand zu geben, durch deren vernünftige Anzuwendung [I] am sichersten denen unterthänigen Contribuenten, und folglich dem ganzen Lande aufgeholfen werden könnte. Ich habe mich vorlängst der Knechtschaft der tyrannischen Vorurtheile entrissen, und bin gewöhnt, die Gerechtigkeit nach der Maasse der erkannten Billichkeit widerfahren zu lassen. Dieses vorausgesetzt, bleibt nach unparteiischer Prüfung meiner vorliegenden Abfassung kein Zweifel übrig, dass ich in Ansehung der zween ersten Gegenständen meine Absicht er- reicht haben dörfte, und dass mir gegen meine bestimmten Sätze Niemand mit Gründlichkeit etwas einzuwenden vermögend sein werde. Den 3. Gegenstand [d. h. Abhilfe] auszuführen würde zu voluminos. Mein Endzweck bei dieser Unternehmung war mit Beiseitsetzung aller Neben- absicht und Vortheiligkeiten die gründliche Wahrheit in das Licht zu stellen, mich in einen bewährten Stand zu setzen, in Ereignus-Fällen vorderist meiner allerhöchsten Erbfrau und bester Souverainin, und sonach meinem Vaterlande nützliche Dienste zu leisten. Worzu mich die Treu und Rechtschaffenheit und 41jährige Dienstleistung in die Pflichten meines dermaligen Amts angetrieben haben. Prag, den 1. Dec. 1775. [Podpis schází.] Lit. A. Ab anno militari 1775 Anlagen im Königreiche Böheim: Vermehrte: Hat ehemals betragen Das Salzconsumo à 5 fl. 20 kr., anjetzo à 7 fl. . . . . . 1,785.166 fl. 40 kr.*) 132.222 „ 13 „ Fleisch-Kreuzer . . . . . . . 18.597 „ 39 „ Branntwein-Anlag . . . . . . 145.000 „ — Tabakanlag . . . . . . . . . „ — Siegelwesen . . . . . . . 24.000 „ mithin für jetzt mehr um 137.033 fl. 20 kr. 107.777 „ 47 „ 45.102 „ 21 „ 335.000 „ — „ — 48.000 „ 672.913 fl. 28 kr. Summa . . . 2,104.986 fl. 32 kr. 2,777.900 fl. *) Zde stálo omylem 178.166 fl. 40 kr., což opravil jsem z čísel stojících v témž řádku takto: 1,922.200 fl. — 137.033 „ 20 kr. betraget gegenwärtig 1,922.200 fl. 240.000 „ 63.700 „ 480.000 „ 72.000 „ 1,785.166 fl. 40 kr.
Strana 544
544 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Neu eingeführte: Die den steuerbaren Contribuenten von jeden Angesessenen zugelegte 6 fl., mithin von 53.440 Angesessenen . . . . . . . . . . . . . 736.366 nö. Fass Bier in der Extraordinari-Tranksteuer, von jeden Fass à 50 kr. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Von Interessen-, Classen- und Pferdsteuer beiläufig . . . . . . . . . . An Vieh-Aufschlag . . . . . . . . . . . . . . . . An Podaschen-Aufschlag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . An Wollaufschlag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . An Passagemauth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Neu eingeführte Anlagen Summa . . . . . . . . . . . . . . . Summa vermehrte Anlagen . . . . . . . . . . . . . . 320.640 fl. — kr. 613.638 „ 40 „ 510.000 „ — 153.367 „ 17 „ 30.000 „ 30.000 „ — „ 10.000 „ . . 1,667.645 fl. 57 kr 672.913 „ 28 Zusammen . . . 2,340.559 fl. 25 kr. 243. 1776. 9. srpna: Dvorský dekret, českým guberniem vadně tlumočený a 16. srpna rozeslaný, zapovídá poddaným obcím konati bez vrchnostenského svolení sbírky pe- něžité k podávání stížností a žádostí k vysokým úřadům, a obnovuje před- pisy o tom, kterým způsobem a pořadem poddanské stížnosti mohou se výš před- kládati. Circulare na vše a jednu každou gruntovní a ochranní vrchnosti, a obzvlášť společný rychtáře, přísežný, poddané a podochranné obce, též jednoho každýho poddanýho. Jakož jest J. Cís. a Král. Apošt. Majestátnost, naše nejmilostivější zemodědičná kněžna a paní, prostředkem nejvyššího dvorského nařízení od 9. srpna běžícího roku tomuto věrno- poslušnějšímu zemskému gubernio nejmilostivější vůle-myslnost vyjeviti jest ráčila, aby oné poddanýho kontribuenta na nejvejš zlehčující, a v jeho kontribučním a v mohovitým stavu v spátek sazující příležitosti, mezi kterými obzvláště nejenom ty již v obyčej uvedené pojíždky aneb pocestnosti poddaných k nejvyššímu dvorskému stanovišti, nýbrž taky oné v skrácení a skázu uvádějící, předešle již skrze mnohonásobní všeobecná nařízení na nejostřeji zapově- zené peněžité sbírky, které mezi sedlstvo vypočítané jsou, na nejvydanější spůsob odstraněny byly, a jakým tak prostředkem k uvarování toho zlého obnovená známost v tomto království uvedena býti má, že: 1. od žádné poddané aneb pod ochranou stojící obce, bez vědomí a schválení její grun- tovní neb ochranní vrchnosti ta nejmenší sbírka neb collecta, nechť ona jest k jakékoliv obecné důležitosti neb potřebě předestřena,*) když ale od strany vrchnostenské svolena a schválena bude, od takové ona subreparticí dle oných v kontribučních důležitostech ... .. ených článků, učiněna, a na obráce[ní všeho vykol]lektirovanýho peněžitýho vejnosu dokonalá pořádnost s svými upsáními a přílohami vrchnosti, odtud ale dáleji s kontribučním počtem na generalní buchhalteriji odevzdána, v nevyplnění téhož ale ten vyzdvižený vejnos od obci představených z vlastního měšce dosazen, a oni dle vynaleznutí Špilberka arestem potrestáni býti mají. K tomu *) Zde snad měla by se ukončiti věta asi slovy: konati se nemá.
544 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Neu eingeführte: Die den steuerbaren Contribuenten von jeden Angesessenen zugelegte 6 fl., mithin von 53.440 Angesessenen . . . . . . . . . . . . . 736.366 nö. Fass Bier in der Extraordinari-Tranksteuer, von jeden Fass à 50 kr. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Von Interessen-, Classen- und Pferdsteuer beiläufig . . . . . . . . . . An Vieh-Aufschlag . . . . . . . . . . . . . . . . An Podaschen-Aufschlag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . An Wollaufschlag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . An Passagemauth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Neu eingeführte Anlagen Summa . . . . . . . . . . . . . . . Summa vermehrte Anlagen . . . . . . . . . . . . . . 320.640 fl. — kr. 613.638 „ 40 „ 510.000 „ — 153.367 „ 17 „ 30.000 „ 30.000 „ — „ 10.000 „ . . 1,667.645 fl. 57 kr 672.913 „ 28 Zusammen . . . 2,340.559 fl. 25 kr. 243. 1776. 9. srpna: Dvorský dekret, českým guberniem vadně tlumočený a 16. srpna rozeslaný, zapovídá poddaným obcím konati bez vrchnostenského svolení sbírky pe- něžité k podávání stížností a žádostí k vysokým úřadům, a obnovuje před- pisy o tom, kterým způsobem a pořadem poddanské stížnosti mohou se výš před- kládati. Circulare na vše a jednu každou gruntovní a ochranní vrchnosti, a obzvlášť společný rychtáře, přísežný, poddané a podochranné obce, též jednoho každýho poddanýho. Jakož jest J. Cís. a Král. Apošt. Majestátnost, naše nejmilostivější zemodědičná kněžna a paní, prostředkem nejvyššího dvorského nařízení od 9. srpna běžícího roku tomuto věrno- poslušnějšímu zemskému gubernio nejmilostivější vůle-myslnost vyjeviti jest ráčila, aby oné poddanýho kontribuenta na nejvejš zlehčující, a v jeho kontribučním a v mohovitým stavu v spátek sazující příležitosti, mezi kterými obzvláště nejenom ty již v obyčej uvedené pojíždky aneb pocestnosti poddaných k nejvyššímu dvorskému stanovišti, nýbrž taky oné v skrácení a skázu uvádějící, předešle již skrze mnohonásobní všeobecná nařízení na nejostřeji zapově- zené peněžité sbírky, které mezi sedlstvo vypočítané jsou, na nejvydanější spůsob odstraněny byly, a jakým tak prostředkem k uvarování toho zlého obnovená známost v tomto království uvedena býti má, že: 1. od žádné poddané aneb pod ochranou stojící obce, bez vědomí a schválení její grun- tovní neb ochranní vrchnosti ta nejmenší sbírka neb collecta, nechť ona jest k jakékoliv obecné důležitosti neb potřebě předestřena,*) když ale od strany vrchnostenské svolena a schválena bude, od takové ona subreparticí dle oných v kontribučních důležitostech ... .. ených článků, učiněna, a na obráce[ní všeho vykol]lektirovanýho peněžitýho vejnosu dokonalá pořádnost s svými upsáními a přílohami vrchnosti, odtud ale dáleji s kontribučním počtem na generalní buchhalteriji odevzdána, v nevyplnění téhož ale ten vyzdvižený vejnos od obci představených z vlastního měšce dosazen, a oni dle vynaleznutí Špilberka arestem potrestáni býti mají. K tomu *) Zde snad měla by se ukončiti věta asi slovy: konati se nemá.
Strana 545
Předpisy o podávání stížností k úřadům 9. srp. 1776. 545 2. ještě dáleji si přikládá, že pokudž taková peněžitá sbírka neb kollekta jenomžto k vyvedení nějakýho processu aneb rozepře se schylovala, a rozdílní z obce k tomu srozuměni nebyli, ten peněžitý vejnos v příběhu té vyhrané věci sice od celé obce v příčině při tom požívajícího společnýho užitku, v příběhu téhož ale prohrání jenom od těch samotných, kteří onou rozepři vyváděti žádostivi byli, dosazen a vynaložen býti má. 3. V příběhu ale, kdyby vrchnost v slušné důležitosti takovou potřebnou kollektu neb zbírku nesvolila, tak může obec prostředkem královskýho krajskýho ouřadu na vysoce slavné zemské gubernium se obrátiti, a odtud téměř skrze krajský ouřad další zaopatření a oznámení pokojně očekávati, a žádným spůsobem dřívěji nějakou kollektu svývolně vybejvati opovážiti se nemá. Načež 4. všem obci představeným pod vejše obmezeným trestem ten nejpilnější zřetel nésti záleží, poněvadž bez jejich přičinění aneb schválení nikoliv taková kollekta neb zbírka při obci skoro za nemožné vyvedená býti nemůže. Při tom ale 5. gruntů vrchnosti tuto opravdivě se napomínají, na takové svývolné předsevzetí jejich poddaných skrze představené hospodářské ouředlníky bedlivé oko nésti nechati; neboť za lehce jim býti přichází, když oni jenom prostřední pilnost vynaložiti chtějí, na stopu takového tre- stanlivého předsevzetí přijíti. [JaJkož v takovém příběhu 6. jim vrchnostenským správcům a ouředlníkům pod sice k očekávání majícím potre- stáním na tom záleží, takovou celou důležitost ubezpečlivě a neprodleně prostředkem se týka- jícího královskýho krajskýho ouřadu sem oznámiti. Na stejný spůsob chce taky cís. král. zemské gubernium s onými, již v robotním pa- tentu od roku 1738, a v dalším patentu od 28. srpna 1772 obsahujícími předpisy, a pod datum od 10. září, 3. prasince 1772, 22. července 1773, 8. června 1775 a 21. března 1776 prošlého circular-nařízení, jakým tak spůsobem poddaných stížnosti pořádně přednešené a na týž jejich oznámení následovati mají, tuto společným obcím, tak jako jednomu každýmu poddanýmu zvlášť nařízeno a zavázáno míti, že předně: Když vzlášť jeden poddaný aneb jedna celá obec na jakýkoliv způsob od své gruntovní vrchnosti utiskána býti sobě myslí, takový domnívající utlačovaný poddaný neb obec sebe [čti: se] povždycky a především k své představené vrchnosti písebně neb oustně, však ve vší příslušné vážnosti a uctivosti, bez pokřiku, též v žádném množství neb nějakém shro- máždění, nýbrž samo-osobně a nejvejš skrze dva neb tři zvolence neb deputirovaný žádostivě obrátiti a utíkati mají. Kdyby ale za druhé: od na místě bydlící vrchnosti aneb představenýho ouředlníka stížnost sobě nesoucí poddaný slyšen býti neměl, aneb žádné písebné oznámení neobdržel, a přeci taky skrze to obdržené ohlášení sebe utlačenýho býti myslil: tak v obojích příběhách jemu poddanýmu na tom záležeti bude, ku královskému krajskému ouřadu se utíkati, a tam samotně to nepo- chybně obdržené písebné oznámení prouká[zajti. A kdyby za třetí: taky oné od krajskýho ouřadu obdržené oznámení jemu poddanýmu ještě ne- postačitedlné polehčení, aspoň dle jeho oumyslení, zaopatřiti nemělo, tak tedy bude dáleji, však vždy prostředkem přílohy oného od královskýho krajskýho ouřadu obdrženého ohlášení, sebe [čti: se] na toto představené zemské místo stížně písebně obrátiti a utíkati mocti. — Jakož kdyby: za čtvrté: a ačkoliv vší ochotností toto zemské místo jednoho každýho, a především utiskajícího poddanýho stále obhájiti náchylnost nese, nedomnívatedlně přeci onýmu v skutku Archiv Český XXIX. 69
Předpisy o podávání stížností k úřadům 9. srp. 1776. 545 2. ještě dáleji si přikládá, že pokudž taková peněžitá sbírka neb kollekta jenomžto k vyvedení nějakýho processu aneb rozepře se schylovala, a rozdílní z obce k tomu srozuměni nebyli, ten peněžitý vejnos v příběhu té vyhrané věci sice od celé obce v příčině při tom požívajícího společnýho užitku, v příběhu téhož ale prohrání jenom od těch samotných, kteří onou rozepři vyváděti žádostivi byli, dosazen a vynaložen býti má. 3. V příběhu ale, kdyby vrchnost v slušné důležitosti takovou potřebnou kollektu neb zbírku nesvolila, tak může obec prostředkem královskýho krajskýho ouřadu na vysoce slavné zemské gubernium se obrátiti, a odtud téměř skrze krajský ouřad další zaopatření a oznámení pokojně očekávati, a žádným spůsobem dřívěji nějakou kollektu svývolně vybejvati opovážiti se nemá. Načež 4. všem obci představeným pod vejše obmezeným trestem ten nejpilnější zřetel nésti záleží, poněvadž bez jejich přičinění aneb schválení nikoliv taková kollekta neb zbírka při obci skoro za nemožné vyvedená býti nemůže. Při tom ale 5. gruntů vrchnosti tuto opravdivě se napomínají, na takové svývolné předsevzetí jejich poddaných skrze představené hospodářské ouředlníky bedlivé oko nésti nechati; neboť za lehce jim býti přichází, když oni jenom prostřední pilnost vynaložiti chtějí, na stopu takového tre- stanlivého předsevzetí přijíti. [JaJkož v takovém příběhu 6. jim vrchnostenským správcům a ouředlníkům pod sice k očekávání majícím potre- stáním na tom záleží, takovou celou důležitost ubezpečlivě a neprodleně prostředkem se týka- jícího královskýho krajskýho ouřadu sem oznámiti. Na stejný spůsob chce taky cís. král. zemské gubernium s onými, již v robotním pa- tentu od roku 1738, a v dalším patentu od 28. srpna 1772 obsahujícími předpisy, a pod datum od 10. září, 3. prasince 1772, 22. července 1773, 8. června 1775 a 21. března 1776 prošlého circular-nařízení, jakým tak spůsobem poddaných stížnosti pořádně přednešené a na týž jejich oznámení následovati mají, tuto společným obcím, tak jako jednomu každýmu poddanýmu zvlášť nařízeno a zavázáno míti, že předně: Když vzlášť jeden poddaný aneb jedna celá obec na jakýkoliv způsob od své gruntovní vrchnosti utiskána býti sobě myslí, takový domnívající utlačovaný poddaný neb obec sebe [čti: se] povždycky a především k své představené vrchnosti písebně neb oustně, však ve vší příslušné vážnosti a uctivosti, bez pokřiku, též v žádném množství neb nějakém shro- máždění, nýbrž samo-osobně a nejvejš skrze dva neb tři zvolence neb deputirovaný žádostivě obrátiti a utíkati mají. Kdyby ale za druhé: od na místě bydlící vrchnosti aneb představenýho ouředlníka stížnost sobě nesoucí poddaný slyšen býti neměl, aneb žádné písebné oznámení neobdržel, a přeci taky skrze to obdržené ohlášení sebe utlačenýho býti myslil: tak v obojích příběhách jemu poddanýmu na tom záležeti bude, ku královskému krajskému ouřadu se utíkati, a tam samotně to nepo- chybně obdržené písebné oznámení prouká[zajti. A kdyby za třetí: taky oné od krajskýho ouřadu obdržené oznámení jemu poddanýmu ještě ne- postačitedlné polehčení, aspoň dle jeho oumyslení, zaopatřiti nemělo, tak tedy bude dáleji, však vždy prostředkem přílohy oného od královskýho krajskýho ouřadu obdrženého ohlášení, sebe [čti: se] na toto představené zemské místo stížně písebně obrátiti a utíkati mocti. — Jakož kdyby: za čtvrté: a ačkoliv vší ochotností toto zemské místo jednoho každýho, a především utiskajícího poddanýho stále obhájiti náchylnost nese, nedomnívatedlně přeci onýmu v skutku Archiv Český XXIX. 69
Strana 546
546 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: utlačujícímu poddanýmu patřící spravedlnost odpovězena aneb nedokonale udělena býti měla: tak Její cís. král. apošt. Majestatnost takovýmu stíženýmu poddanýmu s největší dobročiností k Jejímu trůnu cestu otevřenou zanechává. To však v následujícím spůsobu, že za páté: povždycky oné udělené gubernialní ohlášení v své plné obsaze přiložené býti, také on opovážlivý zaneprážnitel v příběhu nějakého falešného udání a zanešení dobře zaslou- žené a přísnější potrestání k očekávání míti má. Při čemž posledně za šesté: oni poddaní sami sobě dobře pochopitedlně dělati*) mají, že, když v zanešení jejich žalob neb stížností oný vejš předepsaný postupní pořádek slušně pozorovati nebudou, oni nikoliv slyšáni býti nemají; a že ani král. krajský ouřad, když se dokonale nevysvětlejí, že jsou u jejich vrchnosti na prázno ohlášeni byli, ani u gubernium, když krajsko-ouřední ohlášení neprokážou, aniž posledně samo nejvyšší místo, když oni s písebným gubernialním posléz ohlášením nepředstoupějí, jejichž žádost-písebnosti nikoliv víc přijaté nebudou. K tomu *) Sic; snad rozuměti: věděti mají. konci tedy za sedmé: společné gruntovní vrchnosti a jejich ouředlníci nejupěndlivěji se na to po- ukazujou, na vši a každou oustně neb písebně přednesenou stížnost a žalobu jejich poddaných, jim pokaždý, bez vší vejminky, písebné oznámení udéliti. Podle čehož tedy jeden každý příkře se říditi, a škody a ujmy se varovati věděti bude. Dáno na král. hradě Pražským dne 16. srpna roku 1776. N. N. Její cís. král. apošt. Majestatnosti nejvyšší purkrabí, praesident a rady zemského gubernium v království Českém. [Ferdina]nd Hykyss de Lauro. Karel Egon kníže z Fürstenbergu. Český oběžník, tištěný na 3 foliových listech, dole udrolených, v archivě zemském; řeč v té vyhlášce jest patrným dokladem, že gubernium v království Českém neumělo již ani srozumitelně mluviti k Čechům. 244. 1777, 17. ledna: Gubernium posílá krajskému hejtmanu Táborskému své roz- hodnutí, že stížnosti poddaných statku Nadějovského nemají průchodu, poněvadž ustejnění statků selských r. 1766 bylo tam provedeno se svolením krajského úřadu, a pozemky selské byly a jsou tam dosud nezakoupené. Vrchnost při ustejnění přidala 78 korců svých pozemků, tím přibyly tři nové živnosti, a úrok vzrostl ze 132 zl. 17 kr. na 160 zl. 491/2 kr. (Copia.) Wohlgeborener! Besonders lieber Herr und Freund! In Betreff deren Guts- Nadiegkauer unterthänigen Beschwerden kommet es auf folgende Umstände an: 1° Ob die Ausmaass und Eintheilung der unterthänigen Gründen in Ao 1766 mit hier- ortiger Begnehmung geschehen seie, und die Unterthanen damit zufrieden gewesen? 2° Ob die Bauerngründe eingekauft oder uneingekauft sind? Dann 3° ob und in welcher Maass die von den abgenommenen Gründen vormals geleistete Urbarialprästationes auf die neue Stifte vertheilet worden sein? Da nun ad 1. bei diesem Gut die Bauerngründe sehr ungleich gewesen, wo die kleinere wie die grösseren Bauern besonders in lezteren Kriegsjahren mit der Lieferung und Transporten sowohl, als auch in allen anderen Urbarialschuldigkeiten gleich gehalten worden, durch welche Ungleichheit die kleinere unumgänglich zurück bleiben und in die Unvermögenheit verfallen
546 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: utlačujícímu poddanýmu patřící spravedlnost odpovězena aneb nedokonale udělena býti měla: tak Její cís. král. apošt. Majestatnost takovýmu stíženýmu poddanýmu s největší dobročiností k Jejímu trůnu cestu otevřenou zanechává. To však v následujícím spůsobu, že za páté: povždycky oné udělené gubernialní ohlášení v své plné obsaze přiložené býti, také on opovážlivý zaneprážnitel v příběhu nějakého falešného udání a zanešení dobře zaslou- žené a přísnější potrestání k očekávání míti má. Při čemž posledně za šesté: oni poddaní sami sobě dobře pochopitedlně dělati*) mají, že, když v zanešení jejich žalob neb stížností oný vejš předepsaný postupní pořádek slušně pozorovati nebudou, oni nikoliv slyšáni býti nemají; a že ani král. krajský ouřad, když se dokonale nevysvětlejí, že jsou u jejich vrchnosti na prázno ohlášeni byli, ani u gubernium, když krajsko-ouřední ohlášení neprokážou, aniž posledně samo nejvyšší místo, když oni s písebným gubernialním posléz ohlášením nepředstoupějí, jejichž žádost-písebnosti nikoliv víc přijaté nebudou. K tomu *) Sic; snad rozuměti: věděti mají. konci tedy za sedmé: společné gruntovní vrchnosti a jejich ouředlníci nejupěndlivěji se na to po- ukazujou, na vši a každou oustně neb písebně přednesenou stížnost a žalobu jejich poddaných, jim pokaždý, bez vší vejminky, písebné oznámení udéliti. Podle čehož tedy jeden každý příkře se říditi, a škody a ujmy se varovati věděti bude. Dáno na král. hradě Pražským dne 16. srpna roku 1776. N. N. Její cís. král. apošt. Majestatnosti nejvyšší purkrabí, praesident a rady zemského gubernium v království Českém. [Ferdina]nd Hykyss de Lauro. Karel Egon kníže z Fürstenbergu. Český oběžník, tištěný na 3 foliových listech, dole udrolených, v archivě zemském; řeč v té vyhlášce jest patrným dokladem, že gubernium v království Českém neumělo již ani srozumitelně mluviti k Čechům. 244. 1777, 17. ledna: Gubernium posílá krajskému hejtmanu Táborskému své roz- hodnutí, že stížnosti poddaných statku Nadějovského nemají průchodu, poněvadž ustejnění statků selských r. 1766 bylo tam provedeno se svolením krajského úřadu, a pozemky selské byly a jsou tam dosud nezakoupené. Vrchnost při ustejnění přidala 78 korců svých pozemků, tím přibyly tři nové živnosti, a úrok vzrostl ze 132 zl. 17 kr. na 160 zl. 491/2 kr. (Copia.) Wohlgeborener! Besonders lieber Herr und Freund! In Betreff deren Guts- Nadiegkauer unterthänigen Beschwerden kommet es auf folgende Umstände an: 1° Ob die Ausmaass und Eintheilung der unterthänigen Gründen in Ao 1766 mit hier- ortiger Begnehmung geschehen seie, und die Unterthanen damit zufrieden gewesen? 2° Ob die Bauerngründe eingekauft oder uneingekauft sind? Dann 3° ob und in welcher Maass die von den abgenommenen Gründen vormals geleistete Urbarialprästationes auf die neue Stifte vertheilet worden sein? Da nun ad 1. bei diesem Gut die Bauerngründe sehr ungleich gewesen, wo die kleinere wie die grösseren Bauern besonders in lezteren Kriegsjahren mit der Lieferung und Transporten sowohl, als auch in allen anderen Urbarialschuldigkeiten gleich gehalten worden, durch welche Ungleichheit die kleinere unumgänglich zurück bleiben und in die Unvermögenheit verfallen
Strana 547
Gubernium schvaluje ustejnění na Nadějkovku 1777. 547 müssen: so hat die Obrigkeit, um diesen abzuhelfen, mit Vorwissen und Einwilligung des Kreisamts zu Herstellung eine[r] nothwendig gewesten Gleichheit alle diese Bauerngründe Ao 1766 durch den geschworenen Landmesser Stwietensky, auf eigene Kosten ausmessen und solchergestalten eintheilen lassen, damit alle sowohl in der Zahlung als auch Urbarialschul- digkeit gleich gehalten werden könnten; welche Ausgleichungtabella der hochlöblichen Recti- ficationscommission zu Abänderung der Rolla zugestellet worden, und über welche Ausgleichung die grösseren Bauern um so weniger sich beschweren Ursach haben, als kein Grund auf diesen Grund [sic, Gut?] eingekauft war und noch zu dato ist, auch überdies die Obrigkeit, da die steuerbare Realitäten unzulänglich gewesen, 78 Strich theils von eigenen Dominical-, theils auch von selbstgehabten und versteuerten Rollarfeldern zugegeben habe, woraus der [čti: denn auch diese 3 neue Stifte erwachsen. Ad 2. Sind nach eingeholter Auskunft auf diesen Gut die Bauerngründe nicht einge- kauft, und hat diese Ausgleichung um so füglicher geschehen können, als andurch niemanden das seinige entnommen worden. Ad 3. Sind auf diesen Gut die Urbarialschuldigkeiten in der Robot, Grundzinsen und Gespunst bestanden; da aber die Robot dermalen durch das neue höchste Regulativum nach der 1773-jährigen Steuerrepartition eingeführet ist, so behöbet sich dieser Anstand von selbsten ; hingegen respectu des Gespunst, dieses ist eine alteingeführte Sache, welches die Unterthanen selbst eingestanden haben, und solches die Urbarialanzeigen selbst bestätigen; mithin gibt diesfalls das allerhöchste neue Patent von selbsten die Weisung, wieviel ein jeder der Unter- thanen diesfalls der Obrigkeit zu leisten habe. Und weilen die Grundzinsen von [cti: vor] der Ausgleichung jährlich 132 fl. 17 kr. betragen haben, nun aber 166 [čti: 160] fl. 491/2 kr. und also dermalen 28 fl. 321/2 kr. mehr ausmachen: so hat es auch hiebei [cti: bei] den der- maligen Zinsungen per 160 fl. 491/2 kr. sein Verbleiben, weil die Obrigkeit zu diesen, auf eigene Kosten hergestellten neuen Stifteren theils auch obrigkeitliche Realitäten hergegeben. Wornach der königl. Herr Kreishauptmann sowohl die Nadiegkauer Obrigkeit, als auch die dasige Unterthanen zu verbescheiden hat. Geben ob dem kön. Prager Schloss den 17. Jenner 1777. N. N. Der Röm. kais königl. Majestät Obrist-Burggraf, Präsident, dann Räthe des Landes-Gubernii im Königreich Böhmen. Em. Ledwinka von Adlersfels. E. Fürst zu Fürstenberg. [Na rubu:] Ddo 17. Januar 1777. Von der hohen Landesstelle sammt Rollarextract de ao 1766 wurde entschieden und die Ausgleichung zwischen unterthänigen Realitäten be- gnehmiget. Tiskne se zde podle úředního opisu, jejž vydavateli půjčil dp. Fr. Teplý, farář v Hošticích Táborských, nyní archivář v J. Hradci. 245. 1777, 1. února: Krajský hejtman Táborský Nadějkovskému správci posílá rozhod- nutí guberniální ze 17. ledna 1777 o stížnostech poddaných na rozdělení pozemků selských, provedené roku 1766 při ustejňování statků selských, a na zvýšení úroku při tom. Von kais. königl. Kreisamts wegen dem Nadiegkauer Verwalter hierdurch anzufigen. Aus nebengehender königl. hohen Gubernii Abschrift ist des breiteren zu ersehen, was von 69*
Gubernium schvaluje ustejnění na Nadějkovku 1777. 547 müssen: so hat die Obrigkeit, um diesen abzuhelfen, mit Vorwissen und Einwilligung des Kreisamts zu Herstellung eine[r] nothwendig gewesten Gleichheit alle diese Bauerngründe Ao 1766 durch den geschworenen Landmesser Stwietensky, auf eigene Kosten ausmessen und solchergestalten eintheilen lassen, damit alle sowohl in der Zahlung als auch Urbarialschul- digkeit gleich gehalten werden könnten; welche Ausgleichungtabella der hochlöblichen Recti- ficationscommission zu Abänderung der Rolla zugestellet worden, und über welche Ausgleichung die grösseren Bauern um so weniger sich beschweren Ursach haben, als kein Grund auf diesen Grund [sic, Gut?] eingekauft war und noch zu dato ist, auch überdies die Obrigkeit, da die steuerbare Realitäten unzulänglich gewesen, 78 Strich theils von eigenen Dominical-, theils auch von selbstgehabten und versteuerten Rollarfeldern zugegeben habe, woraus der [čti: denn auch diese 3 neue Stifte erwachsen. Ad 2. Sind nach eingeholter Auskunft auf diesen Gut die Bauerngründe nicht einge- kauft, und hat diese Ausgleichung um so füglicher geschehen können, als andurch niemanden das seinige entnommen worden. Ad 3. Sind auf diesen Gut die Urbarialschuldigkeiten in der Robot, Grundzinsen und Gespunst bestanden; da aber die Robot dermalen durch das neue höchste Regulativum nach der 1773-jährigen Steuerrepartition eingeführet ist, so behöbet sich dieser Anstand von selbsten ; hingegen respectu des Gespunst, dieses ist eine alteingeführte Sache, welches die Unterthanen selbst eingestanden haben, und solches die Urbarialanzeigen selbst bestätigen; mithin gibt diesfalls das allerhöchste neue Patent von selbsten die Weisung, wieviel ein jeder der Unter- thanen diesfalls der Obrigkeit zu leisten habe. Und weilen die Grundzinsen von [cti: vor] der Ausgleichung jährlich 132 fl. 17 kr. betragen haben, nun aber 166 [čti: 160] fl. 491/2 kr. und also dermalen 28 fl. 321/2 kr. mehr ausmachen: so hat es auch hiebei [cti: bei] den der- maligen Zinsungen per 160 fl. 491/2 kr. sein Verbleiben, weil die Obrigkeit zu diesen, auf eigene Kosten hergestellten neuen Stifteren theils auch obrigkeitliche Realitäten hergegeben. Wornach der königl. Herr Kreishauptmann sowohl die Nadiegkauer Obrigkeit, als auch die dasige Unterthanen zu verbescheiden hat. Geben ob dem kön. Prager Schloss den 17. Jenner 1777. N. N. Der Röm. kais königl. Majestät Obrist-Burggraf, Präsident, dann Räthe des Landes-Gubernii im Königreich Böhmen. Em. Ledwinka von Adlersfels. E. Fürst zu Fürstenberg. [Na rubu:] Ddo 17. Januar 1777. Von der hohen Landesstelle sammt Rollarextract de ao 1766 wurde entschieden und die Ausgleichung zwischen unterthänigen Realitäten be- gnehmiget. Tiskne se zde podle úředního opisu, jejž vydavateli půjčil dp. Fr. Teplý, farář v Hošticích Táborských, nyní archivář v J. Hradci. 245. 1777, 1. února: Krajský hejtman Táborský Nadějkovskému správci posílá rozhod- nutí guberniální ze 17. ledna 1777 o stížnostech poddaných na rozdělení pozemků selských, provedené roku 1766 při ustejňování statků selských, a na zvýšení úroku při tom. Von kais. königl. Kreisamts wegen dem Nadiegkauer Verwalter hierdurch anzufigen. Aus nebengehender königl. hohen Gubernii Abschrift ist des breiteren zu ersehen, was von 69*
Strana 548
548 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: dortaus auf die Klage von denen Nadiegkauer Unterthanen und die hierauf von Seiten des königl. Kreisamt vorgenommene Untersuchung für eine Entscheidung verfolgt seie. Der Herr Verwalter wird demnach gesamte Unterthanere auf die obrigkeitliche Amts- kanzlei vorberufen und ihnen diese hohe Entscheidung in ihrer böhmischer Sprache wortdeutlich publiciren, und sie sonach zur ferneren Ruhe anzuweisen wissen. Geben königl. Kreisamt Tabor den 1. Februarii 1777. Der Römisch-kais. apost. Majestät wirkl. Rath, dann verordneter königl. Hauptmann des Bechyner Kreises Taborer Antheils. Fried. Freiherr von Vernier mp. [Dole:] An Nadiegkauer Verwalter. [Na rubu:] Vom kais. königl. Kreisamt wegen, des Taborer Antheils, dem Nadiegkauer Verwalter zuzustellen. Nadiegkau. Der Bot ist mit 18 kr. zu bezahlen. Präs. den 2. Febr. 1777. [Regest:] Die Unterthanen werden wegen ihrer Beschwerde abgewiesen und sollen sich zur Ruhe stellen, 1. wegen der zertheilten Gründen, 2. wegen denen Urbarial- und andern Schuldigkeiten. Tiskne se s chybami podle originálu, jejž vydavateli půjčil dp. Fr. Teplý v Hošticích Táborských. 246. Instrukce vydaná dne 15. března 17T7 o tom, kterak hospo- dářští úřadové v Čechách na statcích postavených pod státní správou mají prováděti na nich Raabovu soustavu. Instruction, wie sich zu Folge erlassener allerhöchster Resolution dd° 22. Fe� bruar 1777 sammentliche Wirthschaftsämter der k. k. Herrschaften in Böhmen bei dem Vollzug des Robot-Abolitions-Systems zu benehmen haben werden. § 1. Bedingnissen und Vorsichten, gegen welche Ihre kais. königl. apostol. Majestät den Vollzug einzuleiten sich allergnädigst entschlossen haben. 1° Erklären Ihro kais. königl. apostol. Majestät allergnädigst, dass dasjenige, was allerhöchstdieselben auf den k. k. Domainen in Böheim vorkehren lassen, in Ansehung der übrigen keine gesetzgebende Folge nach sich ziehe. 2° Dass jeder Grundobrigkeit bevorstehe, bei der Vorschrift des Robotpatents vom Jahre 1775 zu bleiben, oder dem Beispiele der Verstückung der Maierschaft- gründe zu folgen, immer nach Willkuhr und nach den Bedingnissen, die jeder Grundobrigkeit billig und anständig scheinen, und unter freiwillig beedseitiger Ein- verständniss mit dem Unterthanen ausgemacht werden müssen. 3° Dass, da die geometrische Ausmessung zu sicherer Vertheilung der An- laagen auf den Kammeral-Herrschaften erwählt worden, jenen, die dem Beispiele
548 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: dortaus auf die Klage von denen Nadiegkauer Unterthanen und die hierauf von Seiten des königl. Kreisamt vorgenommene Untersuchung für eine Entscheidung verfolgt seie. Der Herr Verwalter wird demnach gesamte Unterthanere auf die obrigkeitliche Amts- kanzlei vorberufen und ihnen diese hohe Entscheidung in ihrer böhmischer Sprache wortdeutlich publiciren, und sie sonach zur ferneren Ruhe anzuweisen wissen. Geben königl. Kreisamt Tabor den 1. Februarii 1777. Der Römisch-kais. apost. Majestät wirkl. Rath, dann verordneter königl. Hauptmann des Bechyner Kreises Taborer Antheils. Fried. Freiherr von Vernier mp. [Dole:] An Nadiegkauer Verwalter. [Na rubu:] Vom kais. königl. Kreisamt wegen, des Taborer Antheils, dem Nadiegkauer Verwalter zuzustellen. Nadiegkau. Der Bot ist mit 18 kr. zu bezahlen. Präs. den 2. Febr. 1777. [Regest:] Die Unterthanen werden wegen ihrer Beschwerde abgewiesen und sollen sich zur Ruhe stellen, 1. wegen der zertheilten Gründen, 2. wegen denen Urbarial- und andern Schuldigkeiten. Tiskne se s chybami podle originálu, jejž vydavateli půjčil dp. Fr. Teplý v Hošticích Táborských. 246. Instrukce vydaná dne 15. března 17T7 o tom, kterak hospo- dářští úřadové v Čechách na statcích postavených pod státní správou mají prováděti na nich Raabovu soustavu. Instruction, wie sich zu Folge erlassener allerhöchster Resolution dd° 22. Fe� bruar 1777 sammentliche Wirthschaftsämter der k. k. Herrschaften in Böhmen bei dem Vollzug des Robot-Abolitions-Systems zu benehmen haben werden. § 1. Bedingnissen und Vorsichten, gegen welche Ihre kais. königl. apostol. Majestät den Vollzug einzuleiten sich allergnädigst entschlossen haben. 1° Erklären Ihro kais. königl. apostol. Majestät allergnädigst, dass dasjenige, was allerhöchstdieselben auf den k. k. Domainen in Böheim vorkehren lassen, in Ansehung der übrigen keine gesetzgebende Folge nach sich ziehe. 2° Dass jeder Grundobrigkeit bevorstehe, bei der Vorschrift des Robotpatents vom Jahre 1775 zu bleiben, oder dem Beispiele der Verstückung der Maierschaft- gründe zu folgen, immer nach Willkuhr und nach den Bedingnissen, die jeder Grundobrigkeit billig und anständig scheinen, und unter freiwillig beedseitiger Ein- verständniss mit dem Unterthanen ausgemacht werden müssen. 3° Dass, da die geometrische Ausmessung zu sicherer Vertheilung der An- laagen auf den Kammeral-Herrschaften erwählt worden, jenen, die dem Beispiele
Strana 549
Instrukce ku provádění Raabovy soustavy 15. bř. 1777. 549 folgen wollen, die mehrere Entdeckung der Gründe in dem dermaligen Rectifica- tionssystem keine Erhöhung weder in Dominikal- noch Rustikal-Gaben, weder eine andere Verfolgung der Gesetze wegen der Verschweigung zuziehen könne noch solle. 4° Desgleichen versichern Ihre Majestät, dass die den Unterthanen vertheilte Dominikal-Gründe ewig als solche betrachtet werden, und sie, die Unterthanen, von diesen niemals eine Kontribution zu zahlen haben sollen, es wäre dann Sache, dass die Grundobrigkeit willkührlich was anders mit den Unterthanen bedungen hätte, als in dem auf den k. k. Domainen geschlossenen Contracte vorgesehen worden. 5° Solle jeder Grundobrigkeit bevorstehen, über die Sicherheit der neuen unterthänigen Zahlungen durch angemessene thunliche Vorsichten sich zu bedenken [sic! bedecken?], dermassen, dass sie allenfalls die in den bedungenen Fristen das Jahr durch öfters kontraktbrüchigen Unterthanen gleich nach einem Jahre von den Gründen zu entfernen und um richtigere Zahler sich umzusehen befugt sei, wenn sie nicht in dem ersten Jahre ihre ganze Schuldigkeit ihren Verbindungen zufolge abgeführt hätten, wozu die Unterthanen auf den k. k. Herrschaften ebenfalls auf allerhöchste Anordnung zu verhalten sein werden. 6° Durch diese und andere Vorsichten, die Grundobrigkeiten zu ergreifen rätlich erachten werden, sind ihre unterthänigen Gaben sattsam und um so mehr gesichert, als die Unterthanen auf den Dominikal-Gründen ehehin [ohnehin?] dem Aerarium mit keiner Kontributionsabgabe haften, mithin auf [auch] dieselbe die Execution des Kontributionseinnehmers gar nicht zu fürchten haben. 7° Kann sich ein Anstand ergeben, ob, wann der Unterthan nach der oben Nr. 5. allergnädigst bestimmten Verordnung seines Grundes entsetzet wird, das em- phyteutische Grundstück von der Grundobrigkeit nach der Schätzung zurückgenom- men werden soll, oder nicht? Ihro Majestät haben diesen Fall folgendermassen ent- schieden: Sind die Gründe eingekauft, das ist, hat der Besitzer dem Grundherren dafür einen Kaufschilling bezahlet oder bedungen, so ist das Grundstück unparteiisch, und zwar durch Beiziehung eines Schätzmannes von Seite der Grundobrigkeit, und eines an Seite des Besitzers zu schätzen, und vorzüglich werden die landesfürstlichen und grundherrlichen Gaben und Schuldigkeiten, nachhin die übrigen Gläubiger nach den bestehenden Gesetzen zu bezahlen, der Uberrest des Kaufschillings dem abgeschätzten Unterthanen oder seinen Vorstellern zu behändigen sein. Wann hingegen der unter- thänige Besitzer für das in die Frage fallende Grundstück einen Kaufschilling weder erleget, weder bedungen hat, so kann es der Herr in gesagten Falle ohne aller Schätzung wieder an sich ziehen, und abermal an einen dritten, oder gegen oder ohne Kaufschilling veräussern, falls der abgeschätzte Besitzer das unterthänige Gut nicht schon durch ganze 10 Jahre von der kontraktmässigen Ubergabe an gerechnet durch sich oder durch seine Vorfahren ruhig besessen hat; in welchem Falle das
Instrukce ku provádění Raabovy soustavy 15. bř. 1777. 549 folgen wollen, die mehrere Entdeckung der Gründe in dem dermaligen Rectifica- tionssystem keine Erhöhung weder in Dominikal- noch Rustikal-Gaben, weder eine andere Verfolgung der Gesetze wegen der Verschweigung zuziehen könne noch solle. 4° Desgleichen versichern Ihre Majestät, dass die den Unterthanen vertheilte Dominikal-Gründe ewig als solche betrachtet werden, und sie, die Unterthanen, von diesen niemals eine Kontribution zu zahlen haben sollen, es wäre dann Sache, dass die Grundobrigkeit willkührlich was anders mit den Unterthanen bedungen hätte, als in dem auf den k. k. Domainen geschlossenen Contracte vorgesehen worden. 5° Solle jeder Grundobrigkeit bevorstehen, über die Sicherheit der neuen unterthänigen Zahlungen durch angemessene thunliche Vorsichten sich zu bedenken [sic! bedecken?], dermassen, dass sie allenfalls die in den bedungenen Fristen das Jahr durch öfters kontraktbrüchigen Unterthanen gleich nach einem Jahre von den Gründen zu entfernen und um richtigere Zahler sich umzusehen befugt sei, wenn sie nicht in dem ersten Jahre ihre ganze Schuldigkeit ihren Verbindungen zufolge abgeführt hätten, wozu die Unterthanen auf den k. k. Herrschaften ebenfalls auf allerhöchste Anordnung zu verhalten sein werden. 6° Durch diese und andere Vorsichten, die Grundobrigkeiten zu ergreifen rätlich erachten werden, sind ihre unterthänigen Gaben sattsam und um so mehr gesichert, als die Unterthanen auf den Dominikal-Gründen ehehin [ohnehin?] dem Aerarium mit keiner Kontributionsabgabe haften, mithin auf [auch] dieselbe die Execution des Kontributionseinnehmers gar nicht zu fürchten haben. 7° Kann sich ein Anstand ergeben, ob, wann der Unterthan nach der oben Nr. 5. allergnädigst bestimmten Verordnung seines Grundes entsetzet wird, das em- phyteutische Grundstück von der Grundobrigkeit nach der Schätzung zurückgenom- men werden soll, oder nicht? Ihro Majestät haben diesen Fall folgendermassen ent- schieden: Sind die Gründe eingekauft, das ist, hat der Besitzer dem Grundherren dafür einen Kaufschilling bezahlet oder bedungen, so ist das Grundstück unparteiisch, und zwar durch Beiziehung eines Schätzmannes von Seite der Grundobrigkeit, und eines an Seite des Besitzers zu schätzen, und vorzüglich werden die landesfürstlichen und grundherrlichen Gaben und Schuldigkeiten, nachhin die übrigen Gläubiger nach den bestehenden Gesetzen zu bezahlen, der Uberrest des Kaufschillings dem abgeschätzten Unterthanen oder seinen Vorstellern zu behändigen sein. Wann hingegen der unter- thänige Besitzer für das in die Frage fallende Grundstück einen Kaufschilling weder erleget, weder bedungen hat, so kann es der Herr in gesagten Falle ohne aller Schätzung wieder an sich ziehen, und abermal an einen dritten, oder gegen oder ohne Kaufschilling veräussern, falls der abgeschätzte Besitzer das unterthänige Gut nicht schon durch ganze 10 Jahre von der kontraktmässigen Ubergabe an gerechnet durch sich oder durch seine Vorfahren ruhig besessen hat; in welchem Falle das
Strana 550
550 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Gut eben wie bei dem Eingekauften zu schätzen, dem Meistbietenden zu verkaufen, und mit dem eingehenden Kaufschillinge, wie oben bei den eingekauften Gründen, zu handlen ist. Sollte hingegen, welches nicht wohl zu vermuthen ist, kein Käufer zu finden sein, so kann die Grundobrigkeit das Grundstück ohne Erstattung eines Kaufschillings einziehen. 8° Aus dem abgehandleten flüsset die weitere Frage: Kann der Unterthan sein erhaltenes Emphyteotikal-Eigenthum veräussern? Diese Frage entscheiden die allgemeinen Rechte, wenn der Unterthan für das Gut einen Kaufschilling ausgegeben hat, weil das Recht der Veräusserung an dem Eigenthumsrechte unabtrennlich ist, dermassen jedoch, dass die Veräusserung mit Bewilligung des Grundherrens erfolge, und das Obereigenthum ihm allseit vorbehalten bleibe. Dahingegen kann der Herr die begehrte Bewilligung nicht verweigern, wenn ihm ein anderer untadelhafter neuer Besitzer gestellet wird. Sollte hingegen das Gut von dem Unterthan nicht gegen einen Kaufschilling, sondern nur umsonst bei der ersten Behandlung erhalten worden sein, so kann die Veräusserung ohne besonderer Gnade und willkührlicher Bestätigung der Grundobrigkeit nicht geschehen, wenn sich nicht der Fall des Ver- kaufs vor 10 Jahren ergiebt, wie in dem vorgehenden § bestimmet worden. 9° Fragt sich desgleichen: Kann der Unterthan derlei Güter verpfänden oder hypotheciren? Unter die Wirkungen des Eigenthums gehört auch das Recht der Verpfändung, mithin kann der Unterthan die eingekauften Emphyteotikalgründe ohne Einwilligung mit Hypotheke beladen: wenn hingegen das Gut dem Unterthan ohne aller Bezahlung eines Kaufschillings überlassen wird, soll eine solche Ver- pfändung ohne ausdrücklicher Bewilligung der Grundherrschaft niemals erfolgen oder gültig sein können, um das Recht der Wiederkehr an den Herrn in keinem Falle zu schmälern. Zu solchem Ende werden 10° die grundobrigkeitlichen Amter zu anderer und eigener Sicherheit in Zukunft ordentliche Vormerkbücher halten, in welchen alle Kontrakte der Unter- thanen, worinn sie [die] Hypotheken auf das unterthänige Emphyteotikal-Gut be- stimmen [?] einzuschreiben sind; massen ohne dieser Vormerkung kein Vorzug einer Forderung, und dieser von dem Tage der geschehenen Vormerkung Platz greifen solle. 11° Durch diese Vorsichten scheinet sich das Geschäft der Verstückung auch zweifelhaften Augen deutlicher zu entwickeln, und die Rechte der grundobrigkeitli- chen Renten an den k. k. Dominien und überall, wo man dem Beispiele folgen will, sattsam zu versichern. § 2. Von den Vorsichten, die die Wirthschaftsämter zu gebrauchen haben, wenn die Unterthanen in Bezahlung ihrer neuen Schuldigkeiten saumselig sein sollstJen.
550 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: Gut eben wie bei dem Eingekauften zu schätzen, dem Meistbietenden zu verkaufen, und mit dem eingehenden Kaufschillinge, wie oben bei den eingekauften Gründen, zu handlen ist. Sollte hingegen, welches nicht wohl zu vermuthen ist, kein Käufer zu finden sein, so kann die Grundobrigkeit das Grundstück ohne Erstattung eines Kaufschillings einziehen. 8° Aus dem abgehandleten flüsset die weitere Frage: Kann der Unterthan sein erhaltenes Emphyteotikal-Eigenthum veräussern? Diese Frage entscheiden die allgemeinen Rechte, wenn der Unterthan für das Gut einen Kaufschilling ausgegeben hat, weil das Recht der Veräusserung an dem Eigenthumsrechte unabtrennlich ist, dermassen jedoch, dass die Veräusserung mit Bewilligung des Grundherrens erfolge, und das Obereigenthum ihm allseit vorbehalten bleibe. Dahingegen kann der Herr die begehrte Bewilligung nicht verweigern, wenn ihm ein anderer untadelhafter neuer Besitzer gestellet wird. Sollte hingegen das Gut von dem Unterthan nicht gegen einen Kaufschilling, sondern nur umsonst bei der ersten Behandlung erhalten worden sein, so kann die Veräusserung ohne besonderer Gnade und willkührlicher Bestätigung der Grundobrigkeit nicht geschehen, wenn sich nicht der Fall des Ver- kaufs vor 10 Jahren ergiebt, wie in dem vorgehenden § bestimmet worden. 9° Fragt sich desgleichen: Kann der Unterthan derlei Güter verpfänden oder hypotheciren? Unter die Wirkungen des Eigenthums gehört auch das Recht der Verpfändung, mithin kann der Unterthan die eingekauften Emphyteotikalgründe ohne Einwilligung mit Hypotheke beladen: wenn hingegen das Gut dem Unterthan ohne aller Bezahlung eines Kaufschillings überlassen wird, soll eine solche Ver- pfändung ohne ausdrücklicher Bewilligung der Grundherrschaft niemals erfolgen oder gültig sein können, um das Recht der Wiederkehr an den Herrn in keinem Falle zu schmälern. Zu solchem Ende werden 10° die grundobrigkeitlichen Amter zu anderer und eigener Sicherheit in Zukunft ordentliche Vormerkbücher halten, in welchen alle Kontrakte der Unter- thanen, worinn sie [die] Hypotheken auf das unterthänige Emphyteotikal-Gut be- stimmen [?] einzuschreiben sind; massen ohne dieser Vormerkung kein Vorzug einer Forderung, und dieser von dem Tage der geschehenen Vormerkung Platz greifen solle. 11° Durch diese Vorsichten scheinet sich das Geschäft der Verstückung auch zweifelhaften Augen deutlicher zu entwickeln, und die Rechte der grundobrigkeitli- chen Renten an den k. k. Dominien und überall, wo man dem Beispiele folgen will, sattsam zu versichern. § 2. Von den Vorsichten, die die Wirthschaftsämter zu gebrauchen haben, wenn die Unterthanen in Bezahlung ihrer neuen Schuldigkeiten saumselig sein sollstJen.
Strana 551
Instrukce ku provádění Raabovy soustavy 15. bř. 1777. 551 Es ist wohl vorauszusehen, dass nach erfolgter geometrischen Ausmessung bei wirklicher Ausgleichung der neuen Gaben Schwierigkeiten entstehen werden, nicht bei der ganzen Gemeinde, sondern bei ein so anderem Unterthan mancher Herrschaft; zu diesen Schwierigkeiten kann die Unbilligkeit des Maasses, der be- dungenen Belegung der Dominikal- und Rustikalgründen keinen Anlass geben, und dieses aus einer zweifachen Betrachtung: 1. Weil man schon bei dem Entwurfe des neuen Kontraktes sich sehr billiger, obwohl vor der wirklichen Ausmessung noch nicht ganz bestimmter Maass- regeln gebraucht hat, wie es das unpartheiische beurtheilende Auge nur allein aus dem ersten Entwurfe der neuen Grundbücher beim ersten Anblicke sehen kann, wo gewiss bei 4/6 der Unterthanen die Erleichterung sonnenklar hervorblicket. Dass also 2. eine in sich oder scheinbare, oder auch dort und da Anfangs wohl ge- gründete Beschwerde nur bei wenigen sich zeigen wird, bei jenen nämlich, die bei vielen eigenthümlichen Gründen in eine natürlicherweise etwas höhere Belegung fallen ; obwohl auch diese Beschwerde niemals wahren Grund haben kann, da nach den unumstösslichen Regeln des Verhältnisses, wenn der Unterthan A, der von 10 Metzen Aussaat 10 fl. leicht, gerecht und billig geben muss, auch der Unterthan B, welcher 100 besitzet, mit 100 fl. beleget (in der nämlichen Klasse des Grundes zu verstehen), ebenso billig, als jener behandelt zu werden, nicht wiedersprochen werden kann. Gleichwie aber der wahre Zweck, den Unterthan, wer der auch sei, bei der neuen Verfassung glücklicher zu machen, darauf ankömmt, dass er solchen Wohl- stand vollkommen begreife, und, im Falle der billigen Zahlungsverweigerung, seiner Bosheit offenbar überwiesen werden möge: so ist wiederum aus einer zweifachen Ursache zu Anfang und bei dem wirklichen Schlusse des neuen Geschäftes eine bil- lige und aufmerksame Behutsamkeit zu gebrauchen: Erstens weil manche bisher selten zufriedene und oft auch sehr boshafte Unterthanen immer sich zu beklagen und den Willen zu ändern gewohnt sind, und bei einem wiedersetzlichen Betragen noch mehr erhaschen zu mögen, sich Hoffnung machen; hernach weil einige Bauern mit vielen Gründen, folglich natürlicherweise [mit] höheren Gaben die ihnen zuge- hende Wohlthat des Aequivalens ihres bessern Standes in dem 1., 2., 3. Jahre nicht gleich warhaft empfinden können. In dem ersten Falle braucht es Ernsthaftigkeit, im zweiten Klugheit. Mithin wird sich in solchen Fällen folgendermassen zu betragen sein: 1° Hat es nichts zu bedeuten, wenn man auch derlei grossen Bauern auf die ersten 2, 3, 4 Jahre nach Beschaffenheit der Umstände die Hälfte, ein Drittel, den 4. Theil der neuen Abgaben nachsieht. Dabei ist aber
Instrukce ku provádění Raabovy soustavy 15. bř. 1777. 551 Es ist wohl vorauszusehen, dass nach erfolgter geometrischen Ausmessung bei wirklicher Ausgleichung der neuen Gaben Schwierigkeiten entstehen werden, nicht bei der ganzen Gemeinde, sondern bei ein so anderem Unterthan mancher Herrschaft; zu diesen Schwierigkeiten kann die Unbilligkeit des Maasses, der be- dungenen Belegung der Dominikal- und Rustikalgründen keinen Anlass geben, und dieses aus einer zweifachen Betrachtung: 1. Weil man schon bei dem Entwurfe des neuen Kontraktes sich sehr billiger, obwohl vor der wirklichen Ausmessung noch nicht ganz bestimmter Maass- regeln gebraucht hat, wie es das unpartheiische beurtheilende Auge nur allein aus dem ersten Entwurfe der neuen Grundbücher beim ersten Anblicke sehen kann, wo gewiss bei 4/6 der Unterthanen die Erleichterung sonnenklar hervorblicket. Dass also 2. eine in sich oder scheinbare, oder auch dort und da Anfangs wohl ge- gründete Beschwerde nur bei wenigen sich zeigen wird, bei jenen nämlich, die bei vielen eigenthümlichen Gründen in eine natürlicherweise etwas höhere Belegung fallen ; obwohl auch diese Beschwerde niemals wahren Grund haben kann, da nach den unumstösslichen Regeln des Verhältnisses, wenn der Unterthan A, der von 10 Metzen Aussaat 10 fl. leicht, gerecht und billig geben muss, auch der Unterthan B, welcher 100 besitzet, mit 100 fl. beleget (in der nämlichen Klasse des Grundes zu verstehen), ebenso billig, als jener behandelt zu werden, nicht wiedersprochen werden kann. Gleichwie aber der wahre Zweck, den Unterthan, wer der auch sei, bei der neuen Verfassung glücklicher zu machen, darauf ankömmt, dass er solchen Wohl- stand vollkommen begreife, und, im Falle der billigen Zahlungsverweigerung, seiner Bosheit offenbar überwiesen werden möge: so ist wiederum aus einer zweifachen Ursache zu Anfang und bei dem wirklichen Schlusse des neuen Geschäftes eine bil- lige und aufmerksame Behutsamkeit zu gebrauchen: Erstens weil manche bisher selten zufriedene und oft auch sehr boshafte Unterthanen immer sich zu beklagen und den Willen zu ändern gewohnt sind, und bei einem wiedersetzlichen Betragen noch mehr erhaschen zu mögen, sich Hoffnung machen; hernach weil einige Bauern mit vielen Gründen, folglich natürlicherweise [mit] höheren Gaben die ihnen zuge- hende Wohlthat des Aequivalens ihres bessern Standes in dem 1., 2., 3. Jahre nicht gleich warhaft empfinden können. In dem ersten Falle braucht es Ernsthaftigkeit, im zweiten Klugheit. Mithin wird sich in solchen Fällen folgendermassen zu betragen sein: 1° Hat es nichts zu bedeuten, wenn man auch derlei grossen Bauern auf die ersten 2, 3, 4 Jahre nach Beschaffenheit der Umstände die Hälfte, ein Drittel, den 4. Theil der neuen Abgaben nachsieht. Dabei ist aber
Strana 552
552 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 2° alsogleich zu veranstalten, und solche Wohlthat nicht anders zu bewil- ligen, als mit der ausdrücklichen Bedingniss, dass er zur Vertheilung seiner Gründe unter seinen Kindern schreite; wenn er aber deren keine hat, so muss er aber zufrieden sein, seinen überflussigen Grund auch anderen Personen gegen bil- ligen Bedingnissen zu übergeben, wodurch die Bürde erträglicher und die Kultur besser wird. 3° Können einem oder dem andern auf die ersten Jahre auch besondere andere Beneficia zugestanden werden, bis er durch wirkliche Verbesserung seines Ackerbaues sich in bessere Umstände versetzt zu sein erkennen und erfahren wird. 4° Ist zu sorgen, dass solche mit der Zahlung Anfangs schwer aufkommende Unterthanen bei dem vorbehaltenen Maierhofe mit Holzhacken und Führen beschäf- tiget werden, wenn sie lieber ganz oder zum Theil ihre grundherrschaftlichen Schul- digkeiten durch diesen Weeg abführen wollen. In dem ersten Falle kann die Herr- schaft ihre Züge in dem vorbehaltenen Maierhofe, und in dem zweiten die Auslag des Geldes für Holzschlagen und Führen oder andere derlei Arbeiten aus den Ren- ten ersparen, welches eben das ist, als wenn die Gaben eingegangen wären. Hier also muss die Klugheit der Wirthschaftsämter in Vertheilung der bezahlten Arbeiten bei schweren Verantwortung mitwirken. 5° Sollen [rozuměj: Sollten] die Holzfuhren für die Herrschaft bedeckt sein, so kann, wo es sich thun lässt, Holz von nicht zahlenden Unterthanen gefällt und geführt werden, welches man zum Verkauf für das Militare oder in andere Wege widmet. 6° Die Schnittszeit gibt wiederum Gelegenheit, sich Hülfe zu schaffen. Mithin kommt alles auf die Munterkeit, Fleiss, Aufmerksamkeit der Beamten an, welche ernsthaft in diesem Stücke, wie in allen ihren Pflichten zu belehren und zu er- mahnen sind; massen mir Ihro Majestät ausdrücklich anbefohlen, bei verspürenden Gebrechen, öffentlich oder heimlich entdeckenden Unlust, Widerwillen, Wider- spenstigkeit der Beamten gegen das neue System, überall ohne Verzug eine An- derung zu machen, worauf ich ohne allen Rücksicht strengste Wachsamkeit ge- brauchen werde. 7° Wird man den nicht zahlen wollenden Unterthan den Betrag seiner An- lagen durch Roboten auch bei seinem Mitunterthan abdienen lassen, wenn dieser sich entschlüssen durfte, für den nicht zahlenden in die herrschaftlichen Renten seinen Betrag zu erlegen. 8° Wenn man gewahr werden solle [sollte], dass einer oder der andere von den Unterthanen aus blosser Bosheit und Eigensinn, wie oben gemeldet worden, seine neue Gaben zu leisten unterliesse: so ist er das Jahr durch ernstlich zu
552 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 2° alsogleich zu veranstalten, und solche Wohlthat nicht anders zu bewil- ligen, als mit der ausdrücklichen Bedingniss, dass er zur Vertheilung seiner Gründe unter seinen Kindern schreite; wenn er aber deren keine hat, so muss er aber zufrieden sein, seinen überflussigen Grund auch anderen Personen gegen bil- ligen Bedingnissen zu übergeben, wodurch die Bürde erträglicher und die Kultur besser wird. 3° Können einem oder dem andern auf die ersten Jahre auch besondere andere Beneficia zugestanden werden, bis er durch wirkliche Verbesserung seines Ackerbaues sich in bessere Umstände versetzt zu sein erkennen und erfahren wird. 4° Ist zu sorgen, dass solche mit der Zahlung Anfangs schwer aufkommende Unterthanen bei dem vorbehaltenen Maierhofe mit Holzhacken und Führen beschäf- tiget werden, wenn sie lieber ganz oder zum Theil ihre grundherrschaftlichen Schul- digkeiten durch diesen Weeg abführen wollen. In dem ersten Falle kann die Herr- schaft ihre Züge in dem vorbehaltenen Maierhofe, und in dem zweiten die Auslag des Geldes für Holzschlagen und Führen oder andere derlei Arbeiten aus den Ren- ten ersparen, welches eben das ist, als wenn die Gaben eingegangen wären. Hier also muss die Klugheit der Wirthschaftsämter in Vertheilung der bezahlten Arbeiten bei schweren Verantwortung mitwirken. 5° Sollen [rozuměj: Sollten] die Holzfuhren für die Herrschaft bedeckt sein, so kann, wo es sich thun lässt, Holz von nicht zahlenden Unterthanen gefällt und geführt werden, welches man zum Verkauf für das Militare oder in andere Wege widmet. 6° Die Schnittszeit gibt wiederum Gelegenheit, sich Hülfe zu schaffen. Mithin kommt alles auf die Munterkeit, Fleiss, Aufmerksamkeit der Beamten an, welche ernsthaft in diesem Stücke, wie in allen ihren Pflichten zu belehren und zu er- mahnen sind; massen mir Ihro Majestät ausdrücklich anbefohlen, bei verspürenden Gebrechen, öffentlich oder heimlich entdeckenden Unlust, Widerwillen, Wider- spenstigkeit der Beamten gegen das neue System, überall ohne Verzug eine An- derung zu machen, worauf ich ohne allen Rücksicht strengste Wachsamkeit ge- brauchen werde. 7° Wird man den nicht zahlen wollenden Unterthan den Betrag seiner An- lagen durch Roboten auch bei seinem Mitunterthan abdienen lassen, wenn dieser sich entschlüssen durfte, für den nicht zahlenden in die herrschaftlichen Renten seinen Betrag zu erlegen. 8° Wenn man gewahr werden solle [sollte], dass einer oder der andere von den Unterthanen aus blosser Bosheit und Eigensinn, wie oben gemeldet worden, seine neue Gaben zu leisten unterliesse: so ist er das Jahr durch ernstlich zu
Strana 553
Instrukce ku provádění Raabovy soustavy 15. br. 1777. 553 mahnen, und von Monate zu Monat zur so schuldig- als billigen Bezahlung anzu- eifern. Verstreicht aber das Jahr, so ist zu Folge der ausdrücklich erflossenen aller- höchsten Resolution ein so Widerspenstiger ohne weitern seines Grundes zu ent- setzen, und [dodej: sich] um einen andern Besitzer umzusehen; mithin braucht es in diesem Geschäfte führohin weder Schläge, noch Kerker, noch anderer Werkzeige voriger Gehorsams-Triebe. 9° Wird bei dem Final-Schlusse des Dividentens*) eine besondere Aufmerk- samkeit zu gebrauchen sein, und schwerlich ist es zu hoffen, dass man mit einem gleichen Dividenten überall werde auskommen können; vielmehr wird nöthig sein, für ein so andere Dörfer von besonders schlechten Gründen einen besondern eigenen Dividenten zu machen. *) V jakém smyslu Raab užíval slova Divident, vysvítá z jeho zprávy tištěné v Archivé Českém XXIV. str. 543: die ganze Belegung des Unterthans mit Kontributions- und Dominikalbürden zusammen (v penězích počítaje) per Metzen im Durchschnitte. 10° Und schlüsslich wird alle Jahre über die Individua der in Resten geblie- benen Unterthanen eine Specification von dem Wirthschaftsamte der Generaldirek- tion einzuschicken sein, auf dass dieselbe deliberiren und entschlüssen möge: a) welche Unterthanen specifice ihrer Gründe zu entsetzen seien? b) wie viel an den gehafteten Resten zufolge der Vorschreibung in solidum unter gesammten Gemeinden zu bezahlen auszuschreiben sein werde; und welche Unterthanen c) wegen ihrem vielleicht boshaften Unterbleiben der Zahlungen zu Folge des Kontrakts wiederum zur Strafe in die alte Leibeigenschaft und Robotleistung zurück- kehren sollen, wozu die Grundherrschaft allzeit berechtiget bleibt und Mittel finden wird, solches auszuüben. Wienn den 15. März 1777. Auf Befehl der kais. königl. General-Direktion. F. X. Frech Edler von Ehrenfeld mp. k. k. Commissarius. Úřední opis, místy chybný, s původním podpisem, zapůjčil mi dp. Fr. Teplý, farář v Hošticích Tá- borských. Tehdejší vrchní ředitel státních statků v Čechách Frant. Ant. Raab není podepsán, avšak nepochybuji, že přítomná instrukce vyšla z jeho péra; v druhém paragrafu číslo 6° nemohl psáti nikdo jiný, než Raab. Srovnej podobného slohu a způsobu poučení psané 1778 pro Moravu, otištěné v Archivu Českém XXIV. str. 541 až 544. — Grünberg, Bauernbefreiung II. str. 342.3, píše o vzniku resoluce z 19. února 1777, jejíž obsah dílem doslovně přešel do přítomné instrukce z 15. března, jež v nadpise svém (zde str. 548) sama praví se býti založena na resoluci z 22. února 1777. Archiv Český XXIX. 70
Instrukce ku provádění Raabovy soustavy 15. br. 1777. 553 mahnen, und von Monate zu Monat zur so schuldig- als billigen Bezahlung anzu- eifern. Verstreicht aber das Jahr, so ist zu Folge der ausdrücklich erflossenen aller- höchsten Resolution ein so Widerspenstiger ohne weitern seines Grundes zu ent- setzen, und [dodej: sich] um einen andern Besitzer umzusehen; mithin braucht es in diesem Geschäfte führohin weder Schläge, noch Kerker, noch anderer Werkzeige voriger Gehorsams-Triebe. 9° Wird bei dem Final-Schlusse des Dividentens*) eine besondere Aufmerk- samkeit zu gebrauchen sein, und schwerlich ist es zu hoffen, dass man mit einem gleichen Dividenten überall werde auskommen können; vielmehr wird nöthig sein, für ein so andere Dörfer von besonders schlechten Gründen einen besondern eigenen Dividenten zu machen. *) V jakém smyslu Raab užíval slova Divident, vysvítá z jeho zprávy tištěné v Archivé Českém XXIV. str. 543: die ganze Belegung des Unterthans mit Kontributions- und Dominikalbürden zusammen (v penězích počítaje) per Metzen im Durchschnitte. 10° Und schlüsslich wird alle Jahre über die Individua der in Resten geblie- benen Unterthanen eine Specification von dem Wirthschaftsamte der Generaldirek- tion einzuschicken sein, auf dass dieselbe deliberiren und entschlüssen möge: a) welche Unterthanen specifice ihrer Gründe zu entsetzen seien? b) wie viel an den gehafteten Resten zufolge der Vorschreibung in solidum unter gesammten Gemeinden zu bezahlen auszuschreiben sein werde; und welche Unterthanen c) wegen ihrem vielleicht boshaften Unterbleiben der Zahlungen zu Folge des Kontrakts wiederum zur Strafe in die alte Leibeigenschaft und Robotleistung zurück- kehren sollen, wozu die Grundherrschaft allzeit berechtiget bleibt und Mittel finden wird, solches auszuüben. Wienn den 15. März 1777. Auf Befehl der kais. königl. General-Direktion. F. X. Frech Edler von Ehrenfeld mp. k. k. Commissarius. Úřední opis, místy chybný, s původním podpisem, zapůjčil mi dp. Fr. Teplý, farář v Hošticích Tá- borských. Tehdejší vrchní ředitel státních statků v Čechách Frant. Ant. Raab není podepsán, avšak nepochybuji, že přítomná instrukce vyšla z jeho péra; v druhém paragrafu číslo 6° nemohl psáti nikdo jiný, než Raab. Srovnej podobného slohu a způsobu poučení psané 1778 pro Moravu, otištěné v Archivu Českém XXIV. str. 541 až 544. — Grünberg, Bauernbefreiung II. str. 342.3, píše o vzniku resoluce z 19. února 1777, jejíž obsah dílem doslovně přešel do přítomné instrukce z 15. března, jež v nadpise svém (zde str. 548) sama praví se býti založena na resoluci z 22. února 1777. Archiv Český XXIX. 70
Strana 554
554 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 247. 1777, 30, prosince: Umluva zavřená mezi kontribuenty poddanými na statku Ko- jetickém, náležitém k záduší kostela Týnského v Praze, a mezi magistrátem Staro- městským jakožto jejich vrchností, o budoucí placení extraordinaria, úroků pozem- kových a robotních, též o koně ku povozům pro úřední osoby. Z rukopisu archivu kr. hl. m. Prahy čís. 2950 (Liber fundorum Kojeticensis ab anno 1736) fol. 206. Kaurzimer Kreis. Gut Kojetitz. — Vergleich ex officio. Heunt unten gesetzten Jahr nnd Tag ist in Gegenwart der kais. königl. Urbarial- Commission zwischen denen im Namen des ganzen löbl. Magistrats der königl. Alten Stadt Prag erschienenen HH. Deputirten, namentlich des H. Primatoris Wenzl Friedrich von Frie- denberg, und des H. Rathsverwandten Wenzl Budin, dann des H. Kanzlers Leopold Fischer als vorstellender Obrigkeit des zu der Prager Altstädter Theiner Pfarrkirchen gehörigen Guts Kojetitz eines, andern Theils aber zwischen denen gesamten Gut Kojetitzer und dem einen Byschkowitzer, eben nacher Kojetitz gehörigen Contribuenten und respective Unterthanen, in Ansehung der künftig von denen letztern zu entrichten habenden Extraordinari-Geld�, dann Robot-Reluition und Grundzins-Schuldigkeiten, folgender allseitig gutwilliger unverbrüchlicher und auf künftig beständige Zeiten dauernder Vergleich verabredet, getroffen und beschlossen worden. Dass nämlich 1mo die gesamte Gut Kojetitzer Contribuenten samt dem Byschkowitzer Johann Kasa- litzky künftighin überhaupt das ganze, auf das Gut Kojetitz ausfallende obrigkeitliche Extra- ordinarium selbst zu entrichten. Dann 2d° Nomine des perpetuirlichen Grundzinses eben alle Gut-Kojetitzer Contribuenten zusammen in die Renten der Theiner Pfarrkirchen alljährlich überhaupt 87 fl. 45 kr., sage achtzig sieben Gulden rh. 45 kr. baar zu bezahlen. Nicht minder 3tio annoch ein jeder Contribuent insbesondere nebst obigen Schuldigkeiten von einem jeden Strich geniessenden steuerbaren Feldern nomine eines perpetuirlichen Robot-Zinses eben alljährlich in die Kirchen-Renten sechs Kreuzer, und dieses zwar a 1ma Novembris 1777 Jahrs angefangen, zu berichtigen schuldig sein sollen. Wie dann auch 4t° sie Gut-Kojetitzer Contribuenten noch ferners gehalten sein sollen, nach dem alten Gebrauch nicht nur am Fest des heiligen Veit*) zur Abholung einiger zu dieser Kirchen- feierlichkeit erscheinenden HH. Rathsgliedern qua Patroni Ecclesiae, als auch zur Abholung deren Amtleuten, wenn dieselbe entweder in amtlichen Verrichtungen, oder aber in anderen sie Unterthane betreffenden eigenen Privat-Angelegenheiten sich nacher Kojetitz begeben müssen, die nöthige Pferde nach Prag ohnentgeltlich abzuschicken, und solche auch zur Rückfahrt *) Kojetický kostel jest zasvěcen na jmeno sv. Víta. abzugeben. Wogegen sich die HH. Deputirte im Namen des ganzen löbl. Magistrats als vorstel- lender Obrigkeit des Guts Kojetitz anwieder anheischig und verbindlich gemachet haben, ausser obigen ausgedrückten Schuldigkeiten von denen Dorf Kojetitzer und Byschkowitzer Contribuenten und respective Unterthanen keine weitere Natural-Robot, wie sie immer Namen haben mag, noch weniger eine grössere, als die verglichene Robots-Reluition, jemals abfordern zu wollen; sind auch gar nicht entgegen, dass diese hier verglichene Schuldigkeiten einem jeden Contribuenten in seine Grundverschreibung, in sein Handbüchel deutlich eingetragen
554 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: 247. 1777, 30, prosince: Umluva zavřená mezi kontribuenty poddanými na statku Ko- jetickém, náležitém k záduší kostela Týnského v Praze, a mezi magistrátem Staro- městským jakožto jejich vrchností, o budoucí placení extraordinaria, úroků pozem- kových a robotních, též o koně ku povozům pro úřední osoby. Z rukopisu archivu kr. hl. m. Prahy čís. 2950 (Liber fundorum Kojeticensis ab anno 1736) fol. 206. Kaurzimer Kreis. Gut Kojetitz. — Vergleich ex officio. Heunt unten gesetzten Jahr nnd Tag ist in Gegenwart der kais. königl. Urbarial- Commission zwischen denen im Namen des ganzen löbl. Magistrats der königl. Alten Stadt Prag erschienenen HH. Deputirten, namentlich des H. Primatoris Wenzl Friedrich von Frie- denberg, und des H. Rathsverwandten Wenzl Budin, dann des H. Kanzlers Leopold Fischer als vorstellender Obrigkeit des zu der Prager Altstädter Theiner Pfarrkirchen gehörigen Guts Kojetitz eines, andern Theils aber zwischen denen gesamten Gut Kojetitzer und dem einen Byschkowitzer, eben nacher Kojetitz gehörigen Contribuenten und respective Unterthanen, in Ansehung der künftig von denen letztern zu entrichten habenden Extraordinari-Geld�, dann Robot-Reluition und Grundzins-Schuldigkeiten, folgender allseitig gutwilliger unverbrüchlicher und auf künftig beständige Zeiten dauernder Vergleich verabredet, getroffen und beschlossen worden. Dass nämlich 1mo die gesamte Gut Kojetitzer Contribuenten samt dem Byschkowitzer Johann Kasa- litzky künftighin überhaupt das ganze, auf das Gut Kojetitz ausfallende obrigkeitliche Extra- ordinarium selbst zu entrichten. Dann 2d° Nomine des perpetuirlichen Grundzinses eben alle Gut-Kojetitzer Contribuenten zusammen in die Renten der Theiner Pfarrkirchen alljährlich überhaupt 87 fl. 45 kr., sage achtzig sieben Gulden rh. 45 kr. baar zu bezahlen. Nicht minder 3tio annoch ein jeder Contribuent insbesondere nebst obigen Schuldigkeiten von einem jeden Strich geniessenden steuerbaren Feldern nomine eines perpetuirlichen Robot-Zinses eben alljährlich in die Kirchen-Renten sechs Kreuzer, und dieses zwar a 1ma Novembris 1777 Jahrs angefangen, zu berichtigen schuldig sein sollen. Wie dann auch 4t° sie Gut-Kojetitzer Contribuenten noch ferners gehalten sein sollen, nach dem alten Gebrauch nicht nur am Fest des heiligen Veit*) zur Abholung einiger zu dieser Kirchen- feierlichkeit erscheinenden HH. Rathsgliedern qua Patroni Ecclesiae, als auch zur Abholung deren Amtleuten, wenn dieselbe entweder in amtlichen Verrichtungen, oder aber in anderen sie Unterthane betreffenden eigenen Privat-Angelegenheiten sich nacher Kojetitz begeben müssen, die nöthige Pferde nach Prag ohnentgeltlich abzuschicken, und solche auch zur Rückfahrt *) Kojetický kostel jest zasvěcen na jmeno sv. Víta. abzugeben. Wogegen sich die HH. Deputirte im Namen des ganzen löbl. Magistrats als vorstel- lender Obrigkeit des Guts Kojetitz anwieder anheischig und verbindlich gemachet haben, ausser obigen ausgedrückten Schuldigkeiten von denen Dorf Kojetitzer und Byschkowitzer Contribuenten und respective Unterthanen keine weitere Natural-Robot, wie sie immer Namen haben mag, noch weniger eine grössere, als die verglichene Robots-Reluition, jemals abfordern zu wollen; sind auch gar nicht entgegen, dass diese hier verglichene Schuldigkeiten einem jeden Contribuenten in seine Grundverschreibung, in sein Handbüchel deutlich eingetragen
Strana 555
Povinnosti Kojetických poddaných k záduší 1777. 555 werden können und mögen, und behalten sich übrigens alle jura dominicalia et jurisdictionalia eben so vor, wie solche in bisherigen rechtlichen und üblichen Gebrauch gewesen, alles ge- treulich und ohne Gefährde. Urkund dessen ist gegenwärtiger Vergleich von allen erschienenen HH. Raths Depu- tirten eigenhändig unterschrieben, und mit dem amtlichen sowohl, als mit denen übrigen ge- wöhnlichen Petschaften gefertiget worden. So geschehen Prag den 30. Xbris 1777. Johann Wenzl v. Friedenberg, Primator der königl. Altstadt Prag. Leopold Fischer, Kanzler. Johann v. Aw, uxorio nomine. Andreas Guttmann. Wenzl Michl Budin, Rathsverwandter der königl. Altstadt Prag. Ignaz Prosch, Amtmann. Karl Adalbert v. Paigkger, Amtmann. Jakob Drnek, rychtář obce Kojetické. Johann Lhották, konšel. Jann pekař, soused. Jann Kasalitzký Byschkowský. Joseph Nowotný na místě všech kontribuentův. Gegenwärtige Abschrift des von einem hochlöblichen k. k. Landes-Gubernio corroborirt herabgelangten und hierorts aufbewahrenden Robots-Vergleichs wird von löbl. Kaurzimer königl. Kreisamtswegen bestätiget. So geschehen Kaurzimer königl. Kreisamt Prag den 13. Мai 1779. Der röm. kais. königl. apostol. Majestät wirklicher Rath und königlicher Hauptmann des Kaurzimer Kreises: (L. S.) Ig. Ernst v. Hanisch und Greifenthal. Gegenwärtiges Vergleichs-Instrument ist fordersamst hierorts ad librum memorabilium gehörig einzutragen, und sonach denen Theiner HH. Kirchen-Amtleuten zuzustellen, um es ebenfalls in dasige Kirchenbücher einzuschreiben, und sofort in die Kirchen-Cassa zur Be- wahrung einzulegen. Ex consilio regiae Antiquae Urbis Pragae, die 20. Septembris 1779. Leopold Fischer, Kanzler. (L. S.) Ingrossatum libro memorabilium viridi albo, folio 539. (L. S.) (L. S.) (L. S.) (L. S.) (L. S.) (L. S.) Ignaz Joh. Dürnbacher. (L. S.) Ex originali. 248. 1778, 1. listopadu: Hrabě Jan Nep. Pražma poddaného svého Jakoba Fajloše, usedlého na selském gruntě v Bruzovicích na panství Frydeckém v Těšínsku, osvobozuje od robot a ospů, ustanovuje jej za fojta a grunt jeho za fojtství vý- sadné, a stanoví povinnosti a práva jeho i jeho potomků. Já Jan Nepomuk svaté Římské říše hrabě Praschma, svobodný pán z Bílkova, dě- dičný pán svobodného panství Frideckého, Jejich Římských Císařských a královských Milostí skutečná a tajná rada a komorník etc. etc. známo činím tímto listem vůbec přede všemi, ob- 70*
Povinnosti Kojetických poddaných k záduší 1777. 555 werden können und mögen, und behalten sich übrigens alle jura dominicalia et jurisdictionalia eben so vor, wie solche in bisherigen rechtlichen und üblichen Gebrauch gewesen, alles ge- treulich und ohne Gefährde. Urkund dessen ist gegenwärtiger Vergleich von allen erschienenen HH. Raths Depu- tirten eigenhändig unterschrieben, und mit dem amtlichen sowohl, als mit denen übrigen ge- wöhnlichen Petschaften gefertiget worden. So geschehen Prag den 30. Xbris 1777. Johann Wenzl v. Friedenberg, Primator der königl. Altstadt Prag. Leopold Fischer, Kanzler. Johann v. Aw, uxorio nomine. Andreas Guttmann. Wenzl Michl Budin, Rathsverwandter der königl. Altstadt Prag. Ignaz Prosch, Amtmann. Karl Adalbert v. Paigkger, Amtmann. Jakob Drnek, rychtář obce Kojetické. Johann Lhották, konšel. Jann pekař, soused. Jann Kasalitzký Byschkowský. Joseph Nowotný na místě všech kontribuentův. Gegenwärtige Abschrift des von einem hochlöblichen k. k. Landes-Gubernio corroborirt herabgelangten und hierorts aufbewahrenden Robots-Vergleichs wird von löbl. Kaurzimer königl. Kreisamtswegen bestätiget. So geschehen Kaurzimer königl. Kreisamt Prag den 13. Мai 1779. Der röm. kais. königl. apostol. Majestät wirklicher Rath und königlicher Hauptmann des Kaurzimer Kreises: (L. S.) Ig. Ernst v. Hanisch und Greifenthal. Gegenwärtiges Vergleichs-Instrument ist fordersamst hierorts ad librum memorabilium gehörig einzutragen, und sonach denen Theiner HH. Kirchen-Amtleuten zuzustellen, um es ebenfalls in dasige Kirchenbücher einzuschreiben, und sofort in die Kirchen-Cassa zur Be- wahrung einzulegen. Ex consilio regiae Antiquae Urbis Pragae, die 20. Septembris 1779. Leopold Fischer, Kanzler. (L. S.) Ingrossatum libro memorabilium viridi albo, folio 539. (L. S.) (L. S.) (L. S.) (L. S.) (L. S.) (L. S.) Ignaz Joh. Dürnbacher. (L. S.) Ex originali. 248. 1778, 1. listopadu: Hrabě Jan Nep. Pražma poddaného svého Jakoba Fajloše, usedlého na selském gruntě v Bruzovicích na panství Frydeckém v Těšínsku, osvobozuje od robot a ospů, ustanovuje jej za fojta a grunt jeho za fojtství vý- sadné, a stanoví povinnosti a práva jeho i jeho potomků. Já Jan Nepomuk svaté Římské říše hrabě Praschma, svobodný pán z Bílkova, dě- dičný pán svobodného panství Frideckého, Jejich Římských Císařských a královských Milostí skutečná a tajná rada a komorník etc. etc. známo činím tímto listem vůbec přede všemi, ob- 70*
Strana 556
556 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: zvláště tu, kdeby toho potřeba ukazovala, že jest přede mne předstoupil Jakob Failoš, poddaný můj milý věrný z dědiny Bruzovic, mně ve vší uníženosti poníženě přednesl, kterak on maje grunt selský, z kterého mně nejenom gruntového peněžitého platu 1 fl. r., 5 kur a 15 vajec, ospu podle dědinského rozvržení a urbáře v rukách majícího oddávati, nýbrž také 60 koňských dní a každého týdne 2 dni pěší roboty zbývati povinen, uníženě prose, že bych jeho od této ro- boty a ospů nejenom osvobodil, nýbrž, když ta vzpomenutá dědina Bruzovice fojtem výsadním nezaopatřená, za fojta ustanovil, a ten grunt jeho selský na výsadné, a jiném v panství mém Frideckým podobným fojtstvím dokladním nadáním osvoboditi, a tou svobodou, aby on ani po- tomci jeho z toho gruntu neb příštího fojtství pro nyní i budoucně věčné časy potaženi nebyli, milostivě obdařiti ráčil. Což rozvažuje sobě, že to mně pánu nynějšímu i budoucím, aniž erbům a potomkům mým k žádné škodě není, nýbrž k lepšímu se vztahuje, té prosbě jemu odepříti nemohl, než nakloněn jsa, jemu, erbům a potomkům jeho tuto milost a svobodu činím, mocí tohoto listu neb privilegium tento grunt selský ze všech a všelijakých robot, povozů a ospů, však aby na povinné roboty sousedův pilně a dokonale v čas náležitý, jak se poručí, vystrojil a regaliím panským, a královským podatkům i obecním povinnostem, též platu gruntovnímu, kur a vajec v urbáři vystaveným beze škody, na výsadné, volné fojtství na budoucí časy s tím dokladem a vyjádřením osvobozuji, že kdyby on časnou smrtí s tohoto světa sešel a takového sirotka po sobě zůstavil, který by v tom způsobě nebyl, povinnost fojtství zastávati a dědinu říditi, tak tehdy tento sirotek povinen bude toho na čas od panství ustanoveného fojta každo- ročně platiti. Za kteroužto milost ode mne jemu učiněnou hoře jmenovaný fojt Jakob Fayloš do rentův mých jeden tisíc rýnskych zl. na hotově složil a zaplatil, a povinen býti má platu stálého, kromě hoře jmenovaného gruntového, ročně 30 rýnských, totiž o sv. Jiří 15 fir. a o sv. Michalu 15 flr. oddávati, též platy a jiné povinnosti panské, berně císařské a zemské z dědiny vybírati a je na zámek věrně a náležitě odvoditi; šenk panský, totižto kořalku a pivo městské bez fortele a podvodu provozovati, v čemž jemu žádný soused překážky činiti nemá; též kdykoliv by to fojtství buď svým dítkám odvedl neb z přátelstva, nebo cizímu prodal ausaink s těch 1000 fir., a to z každých 100 fir. po 10 fir. odpravovati; spravě a vyplně to všechno, může toto fojtství prodati, zastaviti, zaměniti, s ním jak s svým vlastním zacházeti a podle své libosti užívati. Tomu na svědomí a pro lepší stálost a nezměnitelnost jsem se svou vlastní rukou podepsal a pečeť svou přirozenou pověsiti rozkázal. Jenž dán a psán na zámku Frideckém dne 1. Novembris roku 1778. Z originálu perg. v archivu Česk. Musea, bez pečeti, s vybledlým vlastnoručním podpisem; vypsal Václav Hrubý. 249. 1779, 15. června: Které taxy přestanou se vybírati od poddaných na statcích někdy jesuitských a již pod státní správou postavených, na nichž soustavou Raabovou zruší se nevolnictví. Dp. Frt. Teplý, farář v Hošticích Táborských, zapůjčil mi originál výnosu vrchní di- rekce státních statků v Čechách, vydaného na bývalé jesuitské panství Opařanské a Bernar- dické v Táborsku, kterýž týče se hospodářského úřednictva na tom panství a jeho některých poměrů právních a povinností. Psán jest rozvláčně na 16 foliových stranách. Nadpis oznamuje: „Von Ihro kais. kön. apost. Majestät unserer allergnädigsten Frauen Generaldirection der sammentlichen k. k. Kameral- und anderer Herrschaften in dem Königreich Böheim, dem
556 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským: zvláště tu, kdeby toho potřeba ukazovala, že jest přede mne předstoupil Jakob Failoš, poddaný můj milý věrný z dědiny Bruzovic, mně ve vší uníženosti poníženě přednesl, kterak on maje grunt selský, z kterého mně nejenom gruntového peněžitého platu 1 fl. r., 5 kur a 15 vajec, ospu podle dědinského rozvržení a urbáře v rukách majícího oddávati, nýbrž také 60 koňských dní a každého týdne 2 dni pěší roboty zbývati povinen, uníženě prose, že bych jeho od této ro- boty a ospů nejenom osvobodil, nýbrž, když ta vzpomenutá dědina Bruzovice fojtem výsadním nezaopatřená, za fojta ustanovil, a ten grunt jeho selský na výsadné, a jiném v panství mém Frideckým podobným fojtstvím dokladním nadáním osvoboditi, a tou svobodou, aby on ani po- tomci jeho z toho gruntu neb příštího fojtství pro nyní i budoucně věčné časy potaženi nebyli, milostivě obdařiti ráčil. Což rozvažuje sobě, že to mně pánu nynějšímu i budoucím, aniž erbům a potomkům mým k žádné škodě není, nýbrž k lepšímu se vztahuje, té prosbě jemu odepříti nemohl, než nakloněn jsa, jemu, erbům a potomkům jeho tuto milost a svobodu činím, mocí tohoto listu neb privilegium tento grunt selský ze všech a všelijakých robot, povozů a ospů, však aby na povinné roboty sousedův pilně a dokonale v čas náležitý, jak se poručí, vystrojil a regaliím panským, a královským podatkům i obecním povinnostem, též platu gruntovnímu, kur a vajec v urbáři vystaveným beze škody, na výsadné, volné fojtství na budoucí časy s tím dokladem a vyjádřením osvobozuji, že kdyby on časnou smrtí s tohoto světa sešel a takového sirotka po sobě zůstavil, který by v tom způsobě nebyl, povinnost fojtství zastávati a dědinu říditi, tak tehdy tento sirotek povinen bude toho na čas od panství ustanoveného fojta každo- ročně platiti. Za kteroužto milost ode mne jemu učiněnou hoře jmenovaný fojt Jakob Fayloš do rentův mých jeden tisíc rýnskych zl. na hotově složil a zaplatil, a povinen býti má platu stálého, kromě hoře jmenovaného gruntového, ročně 30 rýnských, totiž o sv. Jiří 15 fir. a o sv. Michalu 15 flr. oddávati, též platy a jiné povinnosti panské, berně císařské a zemské z dědiny vybírati a je na zámek věrně a náležitě odvoditi; šenk panský, totižto kořalku a pivo městské bez fortele a podvodu provozovati, v čemž jemu žádný soused překážky činiti nemá; též kdykoliv by to fojtství buď svým dítkám odvedl neb z přátelstva, nebo cizímu prodal ausaink s těch 1000 fir., a to z každých 100 fir. po 10 fir. odpravovati; spravě a vyplně to všechno, může toto fojtství prodati, zastaviti, zaměniti, s ním jak s svým vlastním zacházeti a podle své libosti užívati. Tomu na svědomí a pro lepší stálost a nezměnitelnost jsem se svou vlastní rukou podepsal a pečeť svou přirozenou pověsiti rozkázal. Jenž dán a psán na zámku Frideckém dne 1. Novembris roku 1778. Z originálu perg. v archivu Česk. Musea, bez pečeti, s vybledlým vlastnoručním podpisem; vypsal Václav Hrubý. 249. 1779, 15. června: Které taxy přestanou se vybírati od poddaných na statcích někdy jesuitských a již pod státní správou postavených, na nichž soustavou Raabovou zruší se nevolnictví. Dp. Frt. Teplý, farář v Hošticích Táborských, zapůjčil mi originál výnosu vrchní di- rekce státních statků v Čechách, vydaného na bývalé jesuitské panství Opařanské a Bernar- dické v Táborsku, kterýž týče se hospodářského úřednictva na tom panství a jeho některých poměrů právních a povinností. Psán jest rozvláčně na 16 foliových stranách. Nadpis oznamuje: „Von Ihro kais. kön. apost. Majestät unserer allergnädigsten Frauen Generaldirection der sammentlichen k. k. Kameral- und anderer Herrschaften in dem Königreich Böheim, dem
Strana 557
Které taxy přestanou soustavou Raabovou 1779. 557 kais. kön. Wirthschaftsamte der Herrschaft Woparžan und Bernarditz anzufügen: Allerhöchst- gedacht Ihre kais. kön. apost. Majestät haben mit ah. Resolution de dato 8. Mai lauf. Jahres den neuen Personalstand an den sämmtlichen kais. kön. Jesuitenherrschaften allergn. zu re� solviren geruhet. In Folge dessen werden dem Wirthschaftsamte folgende massgebende Vor� schriften ertheilet." Nařízení jest rozděleno ve 12 paragrafů. Poddaných dotýká se toliko paragraf poslední, a ten podává se zde celý: § 12. Vorschrift, wie es bei dem neuen Systeme mit Einhebung der Taxen von den Unterthanen gehalten werden solle? Ist es erforderlich, dass den sämmtlichen Wirthschaftsämtern die Vorschrift ertheilet werde, wie es mit Einhebung der Amtstaxen und Accidenzien nach dem nun eingeführten Robotabolitionssysteme zu halten sei? Taxen, welche daselbst als ein Zufluss für die Beamten nach der schon vorhin bestandenen Verfassung zu be- trachten sind. Nach folgenden Maassregeln hat sich das Wirthschaftsamt in Zukunft pflicht- mässig zu halten, und solche unter schwerer Verantwortung nicht zu überschreiten: a) Alle Taxen, die bisher üblich waren, und durch die allerhöchste Gesetze berechtiget sind, hat das Wirthschaftsamt annoch in Zukunft von den Unterthanen in den vorgeschriebenen Fällen einzutreiben, wenn sie auf die Leibeigenschaft und auf den von derselben abhangenden Personalzwang keinen Bezug haben; und diese Taxen werden den Beamten auch noch in Zukunft als eine Zubuss überlassen. Je- doch haben die Amter überall zu Ende dieses Jahrs mit den halbjährigen Wirth- schaftstabellen nur die Tarife einzuschicken, in was für Rubriken diese Taxen und Accidenzien bestehen, und was selbe das Jahr durch betragen möchten. b) Alle Taxen, die auf die durch das Robotabolitionssystem aufgehobene Leibeigenschaft und vorhinigen Personalzwang einen Bezug haben, können nicht mehr eingehoben werden. c) Es hören also auf alle Taxen, für in Zukunft überflüssige Los- und Frei- heitsbriefe, die von sich selbst seit dem neuen Kontrakte ein Ende nehmen. Alle Taxen, die vorhin von Uberlassungen in fremde Jurisdiktionen eingehoben worden, es mögen diese oder jene auf Rechnung der Herrschaft oder der Beamten einge- hoben worden sein; denn nachdem bei dem neuen Systeme die Leibeigenschaft ein Ende hat, kann keiner aufgehalten werden, sein Glück weiter zu suchen. Daher die vorgeschriebenen Attestata, dass bei der Herrschaft Woparžan und Bernarditz keine Leibeigenschaft mehr bestehe, nach vollbrachten Vorschriften des Militar-Conscrip- tionswesens in Zukunft gratis auszufertigen sind. d) Desgleichen hören auf alle Taxen von Dienstbotenstellungen, die in Zukunft ganz ein Ende nehmen sollen, massen ein derlei Zwang mit dem Stande freier
Které taxy přestanou soustavou Raabovou 1779. 557 kais. kön. Wirthschaftsamte der Herrschaft Woparžan und Bernarditz anzufügen: Allerhöchst- gedacht Ihre kais. kön. apost. Majestät haben mit ah. Resolution de dato 8. Mai lauf. Jahres den neuen Personalstand an den sämmtlichen kais. kön. Jesuitenherrschaften allergn. zu re� solviren geruhet. In Folge dessen werden dem Wirthschaftsamte folgende massgebende Vor� schriften ertheilet." Nařízení jest rozděleno ve 12 paragrafů. Poddaných dotýká se toliko paragraf poslední, a ten podává se zde celý: § 12. Vorschrift, wie es bei dem neuen Systeme mit Einhebung der Taxen von den Unterthanen gehalten werden solle? Ist es erforderlich, dass den sämmtlichen Wirthschaftsämtern die Vorschrift ertheilet werde, wie es mit Einhebung der Amtstaxen und Accidenzien nach dem nun eingeführten Robotabolitionssysteme zu halten sei? Taxen, welche daselbst als ein Zufluss für die Beamten nach der schon vorhin bestandenen Verfassung zu be- trachten sind. Nach folgenden Maassregeln hat sich das Wirthschaftsamt in Zukunft pflicht- mässig zu halten, und solche unter schwerer Verantwortung nicht zu überschreiten: a) Alle Taxen, die bisher üblich waren, und durch die allerhöchste Gesetze berechtiget sind, hat das Wirthschaftsamt annoch in Zukunft von den Unterthanen in den vorgeschriebenen Fällen einzutreiben, wenn sie auf die Leibeigenschaft und auf den von derselben abhangenden Personalzwang keinen Bezug haben; und diese Taxen werden den Beamten auch noch in Zukunft als eine Zubuss überlassen. Je- doch haben die Amter überall zu Ende dieses Jahrs mit den halbjährigen Wirth- schaftstabellen nur die Tarife einzuschicken, in was für Rubriken diese Taxen und Accidenzien bestehen, und was selbe das Jahr durch betragen möchten. b) Alle Taxen, die auf die durch das Robotabolitionssystem aufgehobene Leibeigenschaft und vorhinigen Personalzwang einen Bezug haben, können nicht mehr eingehoben werden. c) Es hören also auf alle Taxen, für in Zukunft überflüssige Los- und Frei- heitsbriefe, die von sich selbst seit dem neuen Kontrakte ein Ende nehmen. Alle Taxen, die vorhin von Uberlassungen in fremde Jurisdiktionen eingehoben worden, es mögen diese oder jene auf Rechnung der Herrschaft oder der Beamten einge- hoben worden sein; denn nachdem bei dem neuen Systeme die Leibeigenschaft ein Ende hat, kann keiner aufgehalten werden, sein Glück weiter zu suchen. Daher die vorgeschriebenen Attestata, dass bei der Herrschaft Woparžan und Bernarditz keine Leibeigenschaft mehr bestehe, nach vollbrachten Vorschriften des Militar-Conscrip- tionswesens in Zukunft gratis auszufertigen sind. d) Desgleichen hören auf alle Taxen von Dienstbotenstellungen, die in Zukunft ganz ein Ende nehmen sollen, massen ein derlei Zwang mit dem Stande freier
Strana 558
558 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským z r. 1779. Menschen sich gar nicht vereinigen lässt, und es Hausvätern an keinem Orte der Welt an Dienstboten fehlen kann, die solche christlich und billig behandeln. e) Endlich haben aufzuhören alle Taxen von Heuratskonsensen; denn obschon die Polizeigesetze überall erfordern, das geistlich- und weltliche Obrigkeiten auf den politischen Umstand wachsam seien, damit sich nahrungsloses Gesindel nicht ver- mehre: so sind doch jene Vereheligungen, wo Leute ihren Nahrungstrieb ausweisen können, durch eigennützige Taxen nicht zu erschweren. Wien den 15. Juni 1779. Franz Ant. E. Raab mp. (Ostatek této sbírky řádů selských chystá se do dílu XXXI.)
558 D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským z r. 1779. Menschen sich gar nicht vereinigen lässt, und es Hausvätern an keinem Orte der Welt an Dienstboten fehlen kann, die solche christlich und billig behandeln. e) Endlich haben aufzuhören alle Taxen von Heuratskonsensen; denn obschon die Polizeigesetze überall erfordern, das geistlich- und weltliche Obrigkeiten auf den politischen Umstand wachsam seien, damit sich nahrungsloses Gesindel nicht ver- mehre: so sind doch jene Vereheligungen, wo Leute ihren Nahrungstrieb ausweisen können, durch eigennützige Taxen nicht zu erschweren. Wien den 15. Juni 1779. Franz Ant. E. Raab mp. (Ostatek této sbírky řádů selských chystá se do dílu XXXI.)
Strana 559
Rejstřík písemností obsažených v díle dvacátém devátém. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským. Vydává Josef Kalousek. 1. 1388, 15. března: Jan z Jenštejna arcibiskup Pražský ke stížnosti sedlákův z Ředhoště roz- hoduje, že nejsou povinni žádnými robotami knězi Janovi správcovi špitála Panny Marie pod Vyšehradem, zvláště že jen z dobré vůle dováželi jemu obilí, jež mu dávali povinně jako úrok, a že po dvou příštích letech mohou přestati dovážeti to obilí, strana 1-2. 1405, 22. května: Habart z Chrastu jinak z Malého Přítočna vysazuje právem zákupným 5 lánů ve vsi Malém Přítočně u Únhoště lidem je vzdělávajícím, lán po 14 kopách gr., pod úrok dvou kop, bez robot, k dědičnému držení, s právem odkazu a prodeje, s nápadem na příbuzné oc 2-3. 1418, 28. září: Oldřich z Rožmberka čtyřmi listy propouští z práva odúmrtního a) ves Rado- šovice, b) ves Brloh a Novou Ves, c) Kaltenbrunn, Schild, Stein a Schlagel, a d) vsi Přídolí, Ověšice (?), Spolí, Malčice, Osek, Zahořánky a Rovný, vše na panství Krumlovském 3-5. 1428, 4. prosince: Jan Sezema z Rochova snímá se svých poddaných ve vsech Skrýšově a Ja- novicích u Polné roboty a dávku slepic, kteréž jim uložili bezprávně jeho předchůdci nad roboty starodávné 5-6. 1447, 21. října v Polné: Jan Sezema z Rochova dává svůj dům svobodný v Polné na kostel (nyní sv. Anny), a své vsi Skrýšov a Janovice ke špitálu pro 12 chudých v Polné; nařizuje o bohoslužbách zádušních a kdo po jeho smrti má spravovati špitál, k němuž pan Hynce Ptáček z Pirkštejna († 1444) přidal ves Hrbov 6-8. 1448, 15. května: Jan Sezema z Rochova s manželkou Kateřinou z Močovic svým poddaným ve vsech Janovicích a Skrejšově u Polné, kterýmž dříve (1428, 4. pros.) umenšili břemen, od- pouštějí odúmrti a předpisují řád pořizování o statcích a dědění jich 8-9. 1451, 10. září: Alena z Kraselova, vdova po Markvartovi z Buksic, prodává poddaným svým z Cimic právem zákupným lesy své Lipí a Lomec 9-10. 8. 1456, 11. listopadu: Jiří z Poděbrad, jakož vlastník panství Wismburského (u Úpice) rychtáři ve vsi Rtyni obnovuje ztracenou výsadu a vyměřuje mnohá práva té dědičné rychty 10-11. 1458, 1. prosince: Kateřina Zbirožská z Dirného, zapsavši nejmenovaný statek venkovský svému 9. ujci Albrechtovi (Růtovi) z Dirného dskami zemskými, činí pořízení o majetku svém v Praze se nacházejícím, a osvobozuje poddané na onom statku ode všech robot na vždy (výtah) 11-12. 10. 1459, 18. září: Rozhodčí výpověď mezi Jiřetínskými a Komořanskými o pastviště u jezera, též o jich práva a povinnosti při jezeře 12-14. 1465, 17. října na Krumlově: Jan z Rosenberka dvůr svůj v Mezimostí s třemi lány dědin prodává obci městečka Mezimostí za 60 kop gr. právem purkrechtním pod úrok 4 kop gr. a pod desátek k faře Veselské n. Lužnicí 14-15. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 11.
Rejstřík písemností obsažených v díle dvacátém devátém. D. XXII. Dodavek k řádům selským a instrukcím hospodářským. Vydává Josef Kalousek. 1. 1388, 15. března: Jan z Jenštejna arcibiskup Pražský ke stížnosti sedlákův z Ředhoště roz- hoduje, že nejsou povinni žádnými robotami knězi Janovi správcovi špitála Panny Marie pod Vyšehradem, zvláště že jen z dobré vůle dováželi jemu obilí, jež mu dávali povinně jako úrok, a že po dvou příštích letech mohou přestati dovážeti to obilí, strana 1-2. 1405, 22. května: Habart z Chrastu jinak z Malého Přítočna vysazuje právem zákupným 5 lánů ve vsi Malém Přítočně u Únhoště lidem je vzdělávajícím, lán po 14 kopách gr., pod úrok dvou kop, bez robot, k dědičnému držení, s právem odkazu a prodeje, s nápadem na příbuzné oc 2-3. 1418, 28. září: Oldřich z Rožmberka čtyřmi listy propouští z práva odúmrtního a) ves Rado- šovice, b) ves Brloh a Novou Ves, c) Kaltenbrunn, Schild, Stein a Schlagel, a d) vsi Přídolí, Ověšice (?), Spolí, Malčice, Osek, Zahořánky a Rovný, vše na panství Krumlovském 3-5. 1428, 4. prosince: Jan Sezema z Rochova snímá se svých poddaných ve vsech Skrýšově a Ja- novicích u Polné roboty a dávku slepic, kteréž jim uložili bezprávně jeho předchůdci nad roboty starodávné 5-6. 1447, 21. října v Polné: Jan Sezema z Rochova dává svůj dům svobodný v Polné na kostel (nyní sv. Anny), a své vsi Skrýšov a Janovice ke špitálu pro 12 chudých v Polné; nařizuje o bohoslužbách zádušních a kdo po jeho smrti má spravovati špitál, k němuž pan Hynce Ptáček z Pirkštejna († 1444) přidal ves Hrbov 6-8. 1448, 15. května: Jan Sezema z Rochova s manželkou Kateřinou z Močovic svým poddaným ve vsech Janovicích a Skrejšově u Polné, kterýmž dříve (1428, 4. pros.) umenšili břemen, od- pouštějí odúmrti a předpisují řád pořizování o statcích a dědění jich 8-9. 1451, 10. září: Alena z Kraselova, vdova po Markvartovi z Buksic, prodává poddaným svým z Cimic právem zákupným lesy své Lipí a Lomec 9-10. 8. 1456, 11. listopadu: Jiří z Poděbrad, jakož vlastník panství Wismburského (u Úpice) rychtáři ve vsi Rtyni obnovuje ztracenou výsadu a vyměřuje mnohá práva té dědičné rychty 10-11. 1458, 1. prosince: Kateřina Zbirožská z Dirného, zapsavši nejmenovaný statek venkovský svému 9. ujci Albrechtovi (Růtovi) z Dirného dskami zemskými, činí pořízení o majetku svém v Praze se nacházejícím, a osvobozuje poddané na onom statku ode všech robot na vždy (výtah) 11-12. 10. 1459, 18. září: Rozhodčí výpověď mezi Jiřetínskými a Komořanskými o pastviště u jezera, též o jich práva a povinnosti při jezeře 12-14. 1465, 17. října na Krumlově: Jan z Rosenberka dvůr svůj v Mezimostí s třemi lány dědin prodává obci městečka Mezimostí za 60 kop gr. právem purkrechtním pod úrok 4 kop gr. a pod desátek k faře Veselské n. Lužnicí 14-15. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 11.
Strana 560
560 Rejstřík písemností. 12. 1478: Samodílný řád městečka Doubravníka na panství Pernštejnském (odkaz) 15. 13. 1485, 26. dubna: Pavel ze Sulevic na Duchcově svému poddanému Danielovi ze vsi Lipé vy- svědčuje řadný původ, dobré zachování, propouští jej z člověčenství a doporučuje jej cechům řemeslnickým ku přijetí 15-16. 1486, 19. května: Ladslav z Boskovic na Moravské Třebové poddaným ve vsech Radkově, Pe- trůvce a v Staré Trnávce prodává všecky odúmrti, dává právo pořizovati o statcích a stanoví řád dědický 16-17. 1486, 5. října: král Vladislav Bartošovi z Poněšic potvrzuje list daný králem Václavem IV. dne 8. ledna 1417 Svojšovi z Vilhartic na dvůr ve vsi Křesíně, nepoplatný, ale služebný ke hradu Hluboké 17-18. 1493, 1. prosince na Budíně: král Vladislav městu Polné potvrzuje nebo nově uděluje právo, aby v míli okolo města po vesnicích nikdo nevařil piva na prodej. (Výtah) 18-19. 1500, 28. srpna na Krumlově: Petr z Rožmberka stvrzuje lidem z Haclova, že mají své vrch- nosti platiti toliko 4 groše č. jmenem opovědného, 19-20. 1502, 14. června v Polné: Hynek z Kunštátu městu Polné, městečku Přibyslavi a 35 vesnicím na těch dvou panstvích odpouští odúmrti, uděluje právo pořizovati o statcích a nařizuje řád dědění 20-1. 1503, 18. května na Krumlově: Petr z Rožmberka obnovuje obyvatelům vsi Čákova a Jankova list od Oldřicha z Rožmberka jim daný, kterými osvobozeni byli od práva odúmrtního 22. 1505, 20. srpna na Krumlově: Petr z Rožmberka obnovuje obci Dolní Vltavici právo městské, totiž zříká se práva odúmrtního i dovoluje, aby sousedé Vltavičtí mohli statky své volně odka- zovati, a nápady po nich aby šly na příbuzné na panstvích Rožmberských 23-24. 1505, 20. září na Krumlově: Petr z Rožmberka osvobozuje od práva odúmrtního Tomana Ca- pingera se syny jeho Hanzlem a Tomanem ze vsi Bližné a jejich dvůr, jakož i pozemek v panském lese Hochholzi, jejž Tomanovi prodává pod úrok 4 gr. č. (Výtah) 24-25. 1507, 9. dubna: Jan Fremut z Krásného Dvora poddaným svým ve vsi Hlubanech odevzdává 111/4 lánů polí právem purkrechtním, začež oni budou dávati určitý úrok peněžitý, též dávky v přírodninách, konati vyměřené roboty, nebo platiti penězi; mohou volně o statcích pořizovati; vrchnost má jim dvakrát v roce osazovati soud vesnický, jenž soudí dle práva Žateckého 25-27. 1508, 13. října: Vincenc oltářník v kostele Olomouckém s potvrzením kapitoly vzdává se práva odúmrtního ve vsi Újezdě u Mohelnice, předpisuje poddaným řád kšaftovní a dědický, a bude dostávati od nich za to 26 kuřat ročně 27-30. 1513, 10. ledna na Krumlově: Petr z Rožmberka propouští obyvatele vsi Dechtář z práva od- úmrtního, tak aby mohli pořizovati o statcích svých, však toliko ve prospěch poddaných Rožm- berských 30-31. 1516, 18. října: Panenský klášter sv. Kateřiny v Olomouci poddaným ve vsi Kožušanech od- pouští odúmrti, dává právo pořizovati o statku, předpisuje řád dědění, za to bude dostávati husy a slepice 31-32. před 4. listopadem 1527: poddaní ve vsi Žabovřeskách na Krumlovsku prosí Jana z Rožmberka, aby doplnil náhradu za jejich pozemky zatopené rybníkem Oleškem a udělil jim právo městské, t. j. právo pořizovati o statcích poslední vůlí 32-3. 27. 1527, 4. listopadu na Krumlově: Jan z Rožmberka propouští ves Žabovřesky z práva odúmrt- ního, a pokud mohou pásti dobytek u rybníka řečeného Olešek 33. 1528: svolení vší obce městečka Chocně o pokutách těm, kdo by dopustili čeledi své tříti len 28. večer, kdo by pásl na cizím, nebo škodu činil. Konšelé jsou prázdni sbírek panských i obecních a robot. O správě hodin 34. 1538, 11. května v Zlaté Koruně: Opat Zlatokorunský Jakub a převor Jan snímají břemeno odúmrtní s klášterského fišmistra Tůmy a s jeho statku v Rájově, i s jeho potomkův až do tře- tího kolena 34. 30. 1544, 21. ledna v Praze: král Ferdinand I. vesnici Lhenice poddanou městu Táboru povyšuje za městečko a propůjčuje jemu pečeť a trhy 34-5. 31. 1549, 21. června na Krumlově: rybničný baštýř Holub osvobozen od břemena odúmrtního 35-6. 32. 1551, 13. listopadu na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje Martina fišmistra (jen osobu jeho, ne dědice) od břemena odúmrtního, pod nímž se zrodil ve vsi Pořešíně 36. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 29. 14.
560 Rejstřík písemností. 12. 1478: Samodílný řád městečka Doubravníka na panství Pernštejnském (odkaz) 15. 13. 1485, 26. dubna: Pavel ze Sulevic na Duchcově svému poddanému Danielovi ze vsi Lipé vy- svědčuje řadný původ, dobré zachování, propouští jej z člověčenství a doporučuje jej cechům řemeslnickým ku přijetí 15-16. 1486, 19. května: Ladslav z Boskovic na Moravské Třebové poddaným ve vsech Radkově, Pe- trůvce a v Staré Trnávce prodává všecky odúmrti, dává právo pořizovati o statcích a stanoví řád dědický 16-17. 1486, 5. října: král Vladislav Bartošovi z Poněšic potvrzuje list daný králem Václavem IV. dne 8. ledna 1417 Svojšovi z Vilhartic na dvůr ve vsi Křesíně, nepoplatný, ale služebný ke hradu Hluboké 17-18. 1493, 1. prosince na Budíně: král Vladislav městu Polné potvrzuje nebo nově uděluje právo, aby v míli okolo města po vesnicích nikdo nevařil piva na prodej. (Výtah) 18-19. 1500, 28. srpna na Krumlově: Petr z Rožmberka stvrzuje lidem z Haclova, že mají své vrch- nosti platiti toliko 4 groše č. jmenem opovědného, 19-20. 1502, 14. června v Polné: Hynek z Kunštátu městu Polné, městečku Přibyslavi a 35 vesnicím na těch dvou panstvích odpouští odúmrti, uděluje právo pořizovati o statcích a nařizuje řád dědění 20-1. 1503, 18. května na Krumlově: Petr z Rožmberka obnovuje obyvatelům vsi Čákova a Jankova list od Oldřicha z Rožmberka jim daný, kterými osvobozeni byli od práva odúmrtního 22. 1505, 20. srpna na Krumlově: Petr z Rožmberka obnovuje obci Dolní Vltavici právo městské, totiž zříká se práva odúmrtního i dovoluje, aby sousedé Vltavičtí mohli statky své volně odka- zovati, a nápady po nich aby šly na příbuzné na panstvích Rožmberských 23-24. 1505, 20. září na Krumlově: Petr z Rožmberka osvobozuje od práva odúmrtního Tomana Ca- pingera se syny jeho Hanzlem a Tomanem ze vsi Bližné a jejich dvůr, jakož i pozemek v panském lese Hochholzi, jejž Tomanovi prodává pod úrok 4 gr. č. (Výtah) 24-25. 1507, 9. dubna: Jan Fremut z Krásného Dvora poddaným svým ve vsi Hlubanech odevzdává 111/4 lánů polí právem purkrechtním, začež oni budou dávati určitý úrok peněžitý, též dávky v přírodninách, konati vyměřené roboty, nebo platiti penězi; mohou volně o statcích pořizovati; vrchnost má jim dvakrát v roce osazovati soud vesnický, jenž soudí dle práva Žateckého 25-27. 1508, 13. října: Vincenc oltářník v kostele Olomouckém s potvrzením kapitoly vzdává se práva odúmrtního ve vsi Újezdě u Mohelnice, předpisuje poddaným řád kšaftovní a dědický, a bude dostávati od nich za to 26 kuřat ročně 27-30. 1513, 10. ledna na Krumlově: Petr z Rožmberka propouští obyvatele vsi Dechtář z práva od- úmrtního, tak aby mohli pořizovati o statcích svých, však toliko ve prospěch poddaných Rožm- berských 30-31. 1516, 18. října: Panenský klášter sv. Kateřiny v Olomouci poddaným ve vsi Kožušanech od- pouští odúmrti, dává právo pořizovati o statku, předpisuje řád dědění, za to bude dostávati husy a slepice 31-32. před 4. listopadem 1527: poddaní ve vsi Žabovřeskách na Krumlovsku prosí Jana z Rožmberka, aby doplnil náhradu za jejich pozemky zatopené rybníkem Oleškem a udělil jim právo městské, t. j. právo pořizovati o statcích poslední vůlí 32-3. 27. 1527, 4. listopadu na Krumlově: Jan z Rožmberka propouští ves Žabovřesky z práva odúmrt- ního, a pokud mohou pásti dobytek u rybníka řečeného Olešek 33. 1528: svolení vší obce městečka Chocně o pokutách těm, kdo by dopustili čeledi své tříti len 28. večer, kdo by pásl na cizím, nebo škodu činil. Konšelé jsou prázdni sbírek panských i obecních a robot. O správě hodin 34. 1538, 11. května v Zlaté Koruně: Opat Zlatokorunský Jakub a převor Jan snímají břemeno odúmrtní s klášterského fišmistra Tůmy a s jeho statku v Rájově, i s jeho potomkův až do tře- tího kolena 34. 30. 1544, 21. ledna v Praze: král Ferdinand I. vesnici Lhenice poddanou městu Táboru povyšuje za městečko a propůjčuje jemu pečeť a trhy 34-5. 31. 1549, 21. června na Krumlově: rybničný baštýř Holub osvobozen od břemena odúmrtního 35-6. 32. 1551, 13. listopadu na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje Martina fišmistra (jen osobu jeho, ne dědice) od břemena odúmrtního, pod nímž se zrodil ve vsi Pořešíně 36. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 29. 14.
Strana 561
Rejstřík písemností. 561 41. 42. 48. 49. 50. 51. 33. 1554, 23. listopadu na Č. Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje poddané z městečka Horní Plané od práva odúmrtního, přijav od nich poctu (peněžitou); při tom ustanovuje o poplatcích za zápis statku sirotčího, a kterak má se naložiti se statkem odumřelým 37-8. 1554, řád vydaný biskupem Olomuckým městům a jiným obcím na panství Hukvaldském. 34 (Výtah.) 39. 35. 1558, řád viničný městečka Kostelce u Prostějova (Výtah.) 39. 36. 1559, 25. srpna na Vimperce: Vilém z Rožmberka nařizuje rychtářům, aby nedopouštěli ve svých rychtářstvích překupování a vyvážení obilí a potravin, jež náleží prodávati na trzích 39-40. 1560, 21. května: Obec městečka Lhenic prosí Rožmberského kancléře Václava Albína z Hel- 37. fenburka, aby se za ni u pána přimluvil; podvoluje se platiti dvojnásobný úrok, když vrchnost jí potvrdí osvobození od odúmrti a některé výhody 40-1. 1562, 16. dubna: Lheničtí podávají výtah ze svých svobod, též o právech a povinnostech vsi 38. Vodice, Újezdce a Vatkova 41-2. 39. 1563, 4. září: obec Lhenická prosí Rožmberského kancléře Václava Albína z Helfenburka o přímluvu, aby byla osvobozena od odúmrtí, že se chce za to podvoliti stálému platu 20 kop míš. ročně 42. 40. 1564, 21. září: purkmistr a konšelé městečka Lhenic prosí Viléma z Rožmberka o doplnění majestátu na odúmrť, a aby jim ponechal v užívání některé pozemky 43. 1564, 8. prosince na Krumlově: Vilém z Rožmberka propouští robotné svoje lidi v šesti vsech rychty Zbitinské z práva odúmrtního, začež zdvojnásobují se jejich platy k vrchnosti 43-5. 1564, 8. prosince na Krumlově: Vilém z Rožmberka propouští poddané své v pěti vsech rych- tářství Zelnavského, vyjma dva mlýny, z práva odúmrtního, začež tito uvolují se odváděti platy dvojnásobné 45-6. 43. 1565, 13. října na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje poddané ve 12 vsech rychtářství Německo-Rychnovského z práva odúmrtního a dovoluje, aby při ženitbách s Rakušany mohl majetek ze svatebních smluv býti přenášen do Horních Rakous, tak jako naopak 46-7. 1568, 13. ledna: Kterak Vilém z Rožmberka se svolením opata Jiřího Taxera skoupil ves 44. Lhotku kláštera Zlatokorunského u Krumlova, proměnil ji ve dvůr poplužní řeč. Nový, a klá- šteru za ni dal ves Olšinu u Horní Plané 47-8. 45. 1568, 16. srpna: obec Lhenická prosí Viléma z Rožmberka o propuštění živností 48-9. 46. 1569, 26. července na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje městečko Lhenice od práva odúmrtního 49-50. 47. 1569, 27. července: purkmistr a konšelé městečka Lhenic prosí Rožmberského kancléře, aby jim poslal výpis z osvobození od práva odúmrtního prve, než by zpečetěno bylo 50-1. 1569, 9. srpna: purkmistr a konšelé Lheničtí prosí Rožmberského kancléře o notuli obdarování, o něž se ucházejí u Viléma z Rožmberka 51. 1571, 1. prosince: samodílný řád (Ruge) selské obce Droužkovic u Chomutova, potvrzený Bo- huslavem Šť. z Lobkovic jakožto vrchností 1. prosince 1571, též císařem Maximilianem 3. čer- vence 1575 a Rudolfem 1. srpna 1600; výkup od břemene odúmrtného a od nevolnosti, právo svobodného pořizování a posloupnost dědická (1571), majetkové právo mezi manžely (1600) 51-60. Úvod vydavatelův 51-2; vlastní text 53-9; vydavatelovy poznámky 60. 1572: Zachariáš z Hradce činí nadání městu Kumžaku, aby každý si závěť činiti mohl vedle vůle své, a statek svůj aby mohl odkázati komukoliv (výtah) 60-1. 1574, 18. března: řády poddanské na statku proboštství Hradištského nad Znojmem, vydané velmistrem řádu křižovnického s červenou hvězdou 61-76. Úvod vydavatelův 61; úvod sklada- telův 62-3; o právu 64-5; formule přísah 65-6; probošta poslouchati 66; výroční soudy, dosa- zování rychtáře, jeho přísaha 67; dosazování konšelů, jich potvrzení 68; sirotčí soudy, truhla, registra 69; zapisování smluv, sňatky sirotků, dozor nad lesy 70; přísaha hajných, střílení zvěři, pasení dobytka, platy a roboty 71; poddané zaznamenati, zapisování smluv, kšafty 72; obecní artykule tří vesnic 73-6. 1576, 11. června: zádušní správa farnosti sv. Mikuláše ve Starém Městě Pražském obnovila úřad v zádušní vsi Kojeticích a dala vesničanům několik nařízení, směřujících k dobrému obce i jednotlivých občanů 76-7. Archiv Český XXIX. 52. 71
Rejstřík písemností. 561 41. 42. 48. 49. 50. 51. 33. 1554, 23. listopadu na Č. Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje poddané z městečka Horní Plané od práva odúmrtního, přijav od nich poctu (peněžitou); při tom ustanovuje o poplatcích za zápis statku sirotčího, a kterak má se naložiti se statkem odumřelým 37-8. 1554, řád vydaný biskupem Olomuckým městům a jiným obcím na panství Hukvaldském. 34 (Výtah.) 39. 35. 1558, řád viničný městečka Kostelce u Prostějova (Výtah.) 39. 36. 1559, 25. srpna na Vimperce: Vilém z Rožmberka nařizuje rychtářům, aby nedopouštěli ve svých rychtářstvích překupování a vyvážení obilí a potravin, jež náleží prodávati na trzích 39-40. 1560, 21. května: Obec městečka Lhenic prosí Rožmberského kancléře Václava Albína z Hel- 37. fenburka, aby se za ni u pána přimluvil; podvoluje se platiti dvojnásobný úrok, když vrchnost jí potvrdí osvobození od odúmrti a některé výhody 40-1. 1562, 16. dubna: Lheničtí podávají výtah ze svých svobod, též o právech a povinnostech vsi 38. Vodice, Újezdce a Vatkova 41-2. 39. 1563, 4. září: obec Lhenická prosí Rožmberského kancléře Václava Albína z Helfenburka o přímluvu, aby byla osvobozena od odúmrtí, že se chce za to podvoliti stálému platu 20 kop míš. ročně 42. 40. 1564, 21. září: purkmistr a konšelé městečka Lhenic prosí Viléma z Rožmberka o doplnění majestátu na odúmrť, a aby jim ponechal v užívání některé pozemky 43. 1564, 8. prosince na Krumlově: Vilém z Rožmberka propouští robotné svoje lidi v šesti vsech rychty Zbitinské z práva odúmrtního, začež zdvojnásobují se jejich platy k vrchnosti 43-5. 1564, 8. prosince na Krumlově: Vilém z Rožmberka propouští poddané své v pěti vsech rych- tářství Zelnavského, vyjma dva mlýny, z práva odúmrtního, začež tito uvolují se odváděti platy dvojnásobné 45-6. 43. 1565, 13. října na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje poddané ve 12 vsech rychtářství Německo-Rychnovského z práva odúmrtního a dovoluje, aby při ženitbách s Rakušany mohl majetek ze svatebních smluv býti přenášen do Horních Rakous, tak jako naopak 46-7. 1568, 13. ledna: Kterak Vilém z Rožmberka se svolením opata Jiřího Taxera skoupil ves 44. Lhotku kláštera Zlatokorunského u Krumlova, proměnil ji ve dvůr poplužní řeč. Nový, a klá- šteru za ni dal ves Olšinu u Horní Plané 47-8. 45. 1568, 16. srpna: obec Lhenická prosí Viléma z Rožmberka o propuštění živností 48-9. 46. 1569, 26. července na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje městečko Lhenice od práva odúmrtního 49-50. 47. 1569, 27. července: purkmistr a konšelé městečka Lhenic prosí Rožmberského kancléře, aby jim poslal výpis z osvobození od práva odúmrtního prve, než by zpečetěno bylo 50-1. 1569, 9. srpna: purkmistr a konšelé Lheničtí prosí Rožmberského kancléře o notuli obdarování, o něž se ucházejí u Viléma z Rožmberka 51. 1571, 1. prosince: samodílný řád (Ruge) selské obce Droužkovic u Chomutova, potvrzený Bo- huslavem Šť. z Lobkovic jakožto vrchností 1. prosince 1571, též císařem Maximilianem 3. čer- vence 1575 a Rudolfem 1. srpna 1600; výkup od břemene odúmrtného a od nevolnosti, právo svobodného pořizování a posloupnost dědická (1571), majetkové právo mezi manžely (1600) 51-60. Úvod vydavatelův 51-2; vlastní text 53-9; vydavatelovy poznámky 60. 1572: Zachariáš z Hradce činí nadání městu Kumžaku, aby každý si závěť činiti mohl vedle vůle své, a statek svůj aby mohl odkázati komukoliv (výtah) 60-1. 1574, 18. března: řády poddanské na statku proboštství Hradištského nad Znojmem, vydané velmistrem řádu křižovnického s červenou hvězdou 61-76. Úvod vydavatelův 61; úvod sklada- telův 62-3; o právu 64-5; formule přísah 65-6; probošta poslouchati 66; výroční soudy, dosa- zování rychtáře, jeho přísaha 67; dosazování konšelů, jich potvrzení 68; sirotčí soudy, truhla, registra 69; zapisování smluv, sňatky sirotků, dozor nad lesy 70; přísaha hajných, střílení zvěři, pasení dobytka, platy a roboty 71; poddané zaznamenati, zapisování smluv, kšafty 72; obecní artykule tří vesnic 73-6. 1576, 11. června: zádušní správa farnosti sv. Mikuláše ve Starém Městě Pražském obnovila úřad v zádušní vsi Kojeticích a dala vesničanům několik nařízení, směřujících k dobrému obce i jednotlivých občanů 76-7. Archiv Český XXIX. 52. 71
Strana 562
562 53. 54. 55. 56. 57. 58. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. Rejstřík písemností. 1576, 16. října: řád městský a artykule Horenské města Dolních Kounic na Moravě potvrzeny jsou od vrchnosti, (výtah) 77. 1578, 10. července: kterak a pod jakými výminkami podruhovi v Sýkořicích u města Rovenska bylo dovoleno vystavěti si obydlí 78. 1579, 24. června: zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském obnovila úřad v Kojeticích ; v nových nařízeních zakročila proti zadlužování v krčmě cizopanské 78-80. 1581, pied 25. lednem: poddaui v rychtárstvi Chrobolském Vilémovi z Rožmberka, že se chtějí podvoliti dvojnásobnému platu za osvobození od odúmrtí, ale prosí za prominutí nové čtyřdenní roboty 80. 1581, 25. ledna: Vilém z Rožmberka osvobozuje od práva odúmrtního poddané své v rych- tářství Chrobolském, za to budou do komory panské platiti dvojnásobné úroky, a každý čtyři dny robotovati; též nařizuje, jak jmění sirotčí spravovati se má (výtah) 81. (před 27. lednem 1581): osady v rychtářství Ktišském odpovídají na podání Viléma z Rožm- berka v příčině osvobození od odümrti; strachují se pri tom novych bremen, zvlá&té robot 81-2. 1581, 27. ledna: Vilém z RoZmberka osvobozuje od práva odümrtního vesnice rychtátství Ktis- ského na Krumlovsku; zaceZ tito poddaní se podvolují do komory jeho úroky dvojnásobné pla- titi a k tomu jeden każdy ctyfi dni robotovati; kterak se maji spravovati peníze sirotčí ulo- żenć v truhlici obecni 82-4. 1581, 27. ledna na Krumlové: Vilćem z Rożmberka osvobozuje poddané v 16 vsech a v 6 mlýnech rychty Hornoplanské od odúmrti, když se uvolili platit dvojnásobný úrok a robotovati o 4 dni více 85-6. 1581, 31. ledna na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje od odúmrti poddané své ve 4 vsech rychtářství Frauenthalského, začež mají platiti dvojnásobný úrok a konati čtyři dni ro- botu 87. 1581, 1. února na Krumlově: Vilém z Rožmberka (svobozuje své poddané v městečku Chval- šinách od práva odúmrtního, začež tito upouštějí od vaření piva a zavazují se ke konání čtyř- denní roboty každého roku 88. 1581, 12. září na Krumlově: Vilém z Rožmberka propouští devět osedlých ze vsi Bližné a sedm ze vsi Radslavě z práva odúmrtního, začcž budou platiti dvojnásobný úrok a robotovati každý čtyři dni v roce 88-9. 1582, 24. května: při výjezda zádušní správy sv. Mikuláše z Prahy do Kojetic obnoven úřad, sirotci seznamenáni, sousedé napomenuti, néktefí trestáni 89-90. 1582, 29. prosince: ku přímluvě hejtmana komorního panství Brandejského n. L., zádušní správa sv. Mikuláše v Praze propouští poddaného z Kojetic k manželství na Brandejsko 90-1. 1584, 17. února: císař Rudolf upravuje dědickou posloupnost poddaných na panstvích komorních v Cechäch 91-2. . 1584, 16. října: Michal Spanovsky z Lisova, koupiv od komory královské statek Mladou Vo- žici, vyprosil si od císaře Rudolfa, že někteří svobodníci tam ve vsech usedlí byli jemu daro- váni k poddanství 92-3. 1585, 26. července: zádušní správa sv. Mikuláše v dopise k purkmistrovi Staroměstskému brání se výčitce, Ze nepomahá k dobytí dluhu za Janem Toškem, poddaným toho záduší v Újezdci, lehkomyslně zadluženým 93-4. 1585, 10. srpna: předměty, o kterých radili se starší osady sv. Mikuláše v Starém Městě Pražském 94. 1585, 15. srpna: řízení zádušní správy sv. Mikuláše při výjezdu do Újezdce (Újezda Trněného), nejvíc o zadluženém Janu Toškovi 94-5. 1585, 5. září: zadlužený Jan Tošek zápisem se zavazuje, že počne náležitě hospodařiti 95-6. 1585, 21. listopadu: vzorec listu, kterým zádušní správa jakožto vrchnost poddané osobě dovo- lovala sloužiti mimo panství, k němuž poddaností náležela 96. 1585, 28. a 30. listopadu: zádušní správa sv. Mikuláše odpovídá v příčině dopomožení dluhu za Janem Toškem odešlým, též za nepovědomým Kašparem 96-7. 1585, z register speciálních Krumlovského panství 97-106: Krumlov město, rychtářství Pří- dolské, Raveňské, Třítěžské 98; Hašlovské, Sverazské, Stráženské 99; Haclovské, Rychnovské,
562 53. 54. 55. 56. 57. 58. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. Rejstřík písemností. 1576, 16. října: řád městský a artykule Horenské města Dolních Kounic na Moravě potvrzeny jsou od vrchnosti, (výtah) 77. 1578, 10. července: kterak a pod jakými výminkami podruhovi v Sýkořicích u města Rovenska bylo dovoleno vystavěti si obydlí 78. 1579, 24. června: zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském obnovila úřad v Kojeticích ; v nových nařízeních zakročila proti zadlužování v krčmě cizopanské 78-80. 1581, pied 25. lednem: poddaui v rychtárstvi Chrobolském Vilémovi z Rožmberka, že se chtějí podvoliti dvojnásobnému platu za osvobození od odúmrtí, ale prosí za prominutí nové čtyřdenní roboty 80. 1581, 25. ledna: Vilém z Rožmberka osvobozuje od práva odúmrtního poddané své v rych- tářství Chrobolském, za to budou do komory panské platiti dvojnásobné úroky, a každý čtyři dny robotovati; též nařizuje, jak jmění sirotčí spravovati se má (výtah) 81. (před 27. lednem 1581): osady v rychtářství Ktišském odpovídají na podání Viléma z Rožm- berka v příčině osvobození od odümrti; strachují se pri tom novych bremen, zvlá&té robot 81-2. 1581, 27. ledna: Vilém z RoZmberka osvobozuje od práva odümrtního vesnice rychtátství Ktis- ského na Krumlovsku; zaceZ tito poddaní se podvolují do komory jeho úroky dvojnásobné pla- titi a k tomu jeden każdy ctyfi dni robotovati; kterak se maji spravovati peníze sirotčí ulo- żenć v truhlici obecni 82-4. 1581, 27. ledna na Krumlové: Vilćem z Rożmberka osvobozuje poddané v 16 vsech a v 6 mlýnech rychty Hornoplanské od odúmrti, když se uvolili platit dvojnásobný úrok a robotovati o 4 dni více 85-6. 1581, 31. ledna na Krumlově: Vilém z Rožmberka osvobozuje od odúmrti poddané své ve 4 vsech rychtářství Frauenthalského, začež mají platiti dvojnásobný úrok a konati čtyři dni ro- botu 87. 1581, 1. února na Krumlově: Vilém z Rožmberka (svobozuje své poddané v městečku Chval- šinách od práva odúmrtního, začež tito upouštějí od vaření piva a zavazují se ke konání čtyř- denní roboty každého roku 88. 1581, 12. září na Krumlově: Vilém z Rožmberka propouští devět osedlých ze vsi Bližné a sedm ze vsi Radslavě z práva odúmrtního, začcž budou platiti dvojnásobný úrok a robotovati každý čtyři dni v roce 88-9. 1582, 24. května: při výjezda zádušní správy sv. Mikuláše z Prahy do Kojetic obnoven úřad, sirotci seznamenáni, sousedé napomenuti, néktefí trestáni 89-90. 1582, 29. prosince: ku přímluvě hejtmana komorního panství Brandejského n. L., zádušní správa sv. Mikuláše v Praze propouští poddaného z Kojetic k manželství na Brandejsko 90-1. 1584, 17. února: císař Rudolf upravuje dědickou posloupnost poddaných na panstvích komorních v Cechäch 91-2. . 1584, 16. října: Michal Spanovsky z Lisova, koupiv od komory královské statek Mladou Vo- žici, vyprosil si od císaře Rudolfa, že někteří svobodníci tam ve vsech usedlí byli jemu daro- váni k poddanství 92-3. 1585, 26. července: zádušní správa sv. Mikuláše v dopise k purkmistrovi Staroměstskému brání se výčitce, Ze nepomahá k dobytí dluhu za Janem Toškem, poddaným toho záduší v Újezdci, lehkomyslně zadluženým 93-4. 1585, 10. srpna: předměty, o kterých radili se starší osady sv. Mikuláše v Starém Městě Pražském 94. 1585, 15. srpna: řízení zádušní správy sv. Mikuláše při výjezdu do Újezdce (Újezda Trněného), nejvíc o zadluženém Janu Toškovi 94-5. 1585, 5. září: zadlužený Jan Tošek zápisem se zavazuje, že počne náležitě hospodařiti 95-6. 1585, 21. listopadu: vzorec listu, kterým zádušní správa jakožto vrchnost poddané osobě dovo- lovala sloužiti mimo panství, k němuž poddaností náležela 96. 1585, 28. a 30. listopadu: zádušní správa sv. Mikuláše odpovídá v příčině dopomožení dluhu za Janem Toškem odešlým, též za nepovědomým Kašparem 96-7. 1585, z register speciálních Krumlovského panství 97-106: Krumlov město, rychtářství Pří- dolské, Raveňské, Třítěžské 98; Hašlovské, Sverazské, Stráženské 99; Haclovské, Rychnovské,
Strana 563
Rejstřík písemností. 563 89. 91. 94. 95. 96. 97. Vltavské, Švorcpošské, Mokrské, Novosedlské, Křenovské 100; Boletické, Polenské 101; Horní Planá, Zelnavské, Zbitinské 102; Frantoly, Chrobolské, Záhorské, Smědečské, Chvalšinské 103; Brložské, Čákovské, Žabovřeské, Radošovské, Vavické, Holubovské 104; Oujezdské, Třebonínské 105; součty ze všech 31 rychet panství Krumlovského 106. 75. 1586, 6. ledna: řízení úředníků farní osady sv. Mikuláše na Starém Městě Pražském s podda- nými ze vzi Kojetic k tomu obeslanými 107-8. 76. 1586, 11. a 23. ledna: zádušní správa sv. Mikuláše dala Jana Toška do vězení, aby zaplatil dluh a) měšťanovi Novoměstskému Kamarýtovi, a b) držiteli Tnchoměřic 108-9. 77. 1586, 6. února: řízení zádušní správy sv. Mikuláše při výjezdě do poddané vsi Kojetic 109-110. 78. 1586, 18. března: zápis Jana Toška při propuštění z vězení dlužnického 110. 79. 1586, 26. března: kterak Blažej sedlák z Kojetic byl nucen vystavěti si komín cihelný 110-11. 80. 1586, 16. dubna: zádušní správa sv. Mikuláše prosí purkmistra Staroměstského, aby přičinil se o vybavení rychtáře Kojetického z vězení Novoměstského, v němž jest držán pro útěk dluž- nice, cizí poddané 111-112. 81. 1586, 3. května: snesení zádušní správy sv. Mikuláše v St. Městě Pražském o rozličných věcech: selský testament udělaný bez vůle vrchnosti neplatí; nýbrž polovice statku spadá na záduší jako na vrchnost, druhá polovice na vdovu 112-3. 82. 1586, 5. června: při výjezdě zádušní správy sv. Mikuláše do Újezdce sepsán účet s marnotratným poddaným Janem Toškem o jeho statek, jejž ujímá v 1200 kopách m. svobodník Tomáš Lidický, již poddaný zádušní 113-4. 83. 1586, 16. června: list výhostný Jana Toška, poddaného k záduší sv. Mikuláše v St. M. Pražském, však zmařený 115. 84. 1586, 24. června: řízení úředníků zádušních sv. Mikuláše při výjezdu v zádušní vsi Koje- ticích 115-6. 85. 1586, 1. září: zápis krčmáře Kojetického, jenž byl trestán za to, že proti zápovědi své vrch- nosti (zádušní správy sv. Mikuláše) odebíral pivo od Novoměstského měšťana Talavašky 116-7. 86. 1587, 14. ledna: řízení zádušní správy sv. Mikuláše při výjezdu do vsi Kojetic 117-8. 87. 1587, 17. ledna: zápis marnotratného sedláka z Kojetic, když byl propouštěn z vězení 118. 88. 1588, 5. dubna: co řídila a nařídila zádušní správa sv. Mikuláše při výjezdě do vsi Kojetic 118-20. 1588, 18. května: osada sv. Mikuláše v St. M. Pražském povoluje, aby Jan Tošek a žena jeho dostali o 350 kop m. více za statek prodaný v Újezdci 120. 90. 1590, 24. března—24. dubna: Zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském sesadila rych- táře Kojetického a trestala ho vězením, jakož i krčmáře 120-1. 1590, 6. dubna na hradě Pražském: Vilém z Rožmberka za to, že Krumlovští postoupili jemu některé domy a pozemky ke zřízení kolleje jesuitské, osvobozuje lidi, kteří se byli z jeho od- úmrtních městeček a vesnic do Krumlova, Latrana a předměstí přestěhovali, od břemene odú- mrtního; však obec Krumlovská takových lidí budoucně do sousedství přijímati nemá 121-3. 1590, 25. dubna: zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském propouští vyprodaného Jana 92. Toška na jiné panství 123. 93. 1590, 25. července: Kojetičtí poddaní dopustili cizopanským podruhům, aby přisívali obilí na jejich pozemcích; trest za to 123-4. 1590, 24. září: Šebestián služebník Jana ze Šternberka zápisem v radě městečka Lomnice nad Popelkou dává se tomuto pánovi v dědičné poddanství a slibuje sloužiti jemu i budoucím jeho 124. (1590, 29?) listopadu: zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském přimlouvá se u Miro- vické vrchnosti ve Veleni, aby propustila svého poddaného Víta s rodinou k zakoupení selského statku ve vsi Kojeticích 125. (Okolo 1590): Vrchnostenské nařízení, kterak dříví z lesů pánův z Rožmberka i z jiných má se vyclívati, plaviti a voziti ke Krumlovu i prodávati 125-6. 1591, 16. ledna na Č. Krumlově: Vilém z Rožmberka, koupiv od Linharta na mlýně Šim- kovském dva stroje mlýnské a pilu, tak aby se jich více neužívalo, osvobozuje jej a dědice i budoucí jeho od břemene odúmrtního 126. — Výtahy z jiných 27 listů podobných z téhož dne, jimiž vrchnost rušila mlýny poddanské 127; svědectví Březanovo 129.
Rejstřík písemností. 563 89. 91. 94. 95. 96. 97. Vltavské, Švorcpošské, Mokrské, Novosedlské, Křenovské 100; Boletické, Polenské 101; Horní Planá, Zelnavské, Zbitinské 102; Frantoly, Chrobolské, Záhorské, Smědečské, Chvalšinské 103; Brložské, Čákovské, Žabovřeské, Radošovské, Vavické, Holubovské 104; Oujezdské, Třebonínské 105; součty ze všech 31 rychet panství Krumlovského 106. 75. 1586, 6. ledna: řízení úředníků farní osady sv. Mikuláše na Starém Městě Pražském s podda- nými ze vzi Kojetic k tomu obeslanými 107-8. 76. 1586, 11. a 23. ledna: zádušní správa sv. Mikuláše dala Jana Toška do vězení, aby zaplatil dluh a) měšťanovi Novoměstskému Kamarýtovi, a b) držiteli Tnchoměřic 108-9. 77. 1586, 6. února: řízení zádušní správy sv. Mikuláše při výjezdě do poddané vsi Kojetic 109-110. 78. 1586, 18. března: zápis Jana Toška při propuštění z vězení dlužnického 110. 79. 1586, 26. března: kterak Blažej sedlák z Kojetic byl nucen vystavěti si komín cihelný 110-11. 80. 1586, 16. dubna: zádušní správa sv. Mikuláše prosí purkmistra Staroměstského, aby přičinil se o vybavení rychtáře Kojetického z vězení Novoměstského, v němž jest držán pro útěk dluž- nice, cizí poddané 111-112. 81. 1586, 3. května: snesení zádušní správy sv. Mikuláše v St. Městě Pražském o rozličných věcech: selský testament udělaný bez vůle vrchnosti neplatí; nýbrž polovice statku spadá na záduší jako na vrchnost, druhá polovice na vdovu 112-3. 82. 1586, 5. června: při výjezdě zádušní správy sv. Mikuláše do Újezdce sepsán účet s marnotratným poddaným Janem Toškem o jeho statek, jejž ujímá v 1200 kopách m. svobodník Tomáš Lidický, již poddaný zádušní 113-4. 83. 1586, 16. června: list výhostný Jana Toška, poddaného k záduší sv. Mikuláše v St. M. Pražském, však zmařený 115. 84. 1586, 24. června: řízení úředníků zádušních sv. Mikuláše při výjezdu v zádušní vsi Koje- ticích 115-6. 85. 1586, 1. září: zápis krčmáře Kojetického, jenž byl trestán za to, že proti zápovědi své vrch- nosti (zádušní správy sv. Mikuláše) odebíral pivo od Novoměstského měšťana Talavašky 116-7. 86. 1587, 14. ledna: řízení zádušní správy sv. Mikuláše při výjezdu do vsi Kojetic 117-8. 87. 1587, 17. ledna: zápis marnotratného sedláka z Kojetic, když byl propouštěn z vězení 118. 88. 1588, 5. dubna: co řídila a nařídila zádušní správa sv. Mikuláše při výjezdě do vsi Kojetic 118-20. 1588, 18. května: osada sv. Mikuláše v St. M. Pražském povoluje, aby Jan Tošek a žena jeho dostali o 350 kop m. více za statek prodaný v Újezdci 120. 90. 1590, 24. března—24. dubna: Zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském sesadila rych- táře Kojetického a trestala ho vězením, jakož i krčmáře 120-1. 1590, 6. dubna na hradě Pražském: Vilém z Rožmberka za to, že Krumlovští postoupili jemu některé domy a pozemky ke zřízení kolleje jesuitské, osvobozuje lidi, kteří se byli z jeho od- úmrtních městeček a vesnic do Krumlova, Latrana a předměstí přestěhovali, od břemene odú- mrtního; však obec Krumlovská takových lidí budoucně do sousedství přijímati nemá 121-3. 1590, 25. dubna: zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském propouští vyprodaného Jana 92. Toška na jiné panství 123. 93. 1590, 25. července: Kojetičtí poddaní dopustili cizopanským podruhům, aby přisívali obilí na jejich pozemcích; trest za to 123-4. 1590, 24. září: Šebestián služebník Jana ze Šternberka zápisem v radě městečka Lomnice nad Popelkou dává se tomuto pánovi v dědičné poddanství a slibuje sloužiti jemu i budoucím jeho 124. (1590, 29?) listopadu: zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském přimlouvá se u Miro- vické vrchnosti ve Veleni, aby propustila svého poddaného Víta s rodinou k zakoupení selského statku ve vsi Kojeticích 125. (Okolo 1590): Vrchnostenské nařízení, kterak dříví z lesů pánův z Rožmberka i z jiných má se vyclívati, plaviti a voziti ke Krumlovu i prodávati 125-6. 1591, 16. ledna na Č. Krumlově: Vilém z Rožmberka, koupiv od Linharta na mlýně Šim- kovském dva stroje mlýnské a pilu, tak aby se jich více neužívalo, osvobozuje jej a dědice i budoucí jeho od břemene odúmrtního 126. — Výtahy z jiných 27 listů podobných z téhož dne, jimiž vrchnost rušila mlýny poddanské 127; svědectví Březanovo 129.
Strana 564
564 98. 99. 100. 101. 102. 103. 104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111. 112. 113. 114. 115. 116. 117. 118. 119. 120. Rejstřík písemností. 1591, 18. ledna, 6. února: dva dopisy zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském k radě Kostelecké n. L. o zadluženém Vítovi, jenž se zakoupil v Kojeticích 130. 1591, 15. února: Vít propuštěný z Mirovic, přijat zádušní správou sv. Mikuláše v St. M. Pražském za poddaného do Kojetic 131. 1591, 15. (?) srpna: výtah ze zápisu o řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do Újezdce 131-2. 1591, 25. srpna: výtah ze zápisu o řízení správy zádušní sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdě do vsi Kojetic 133-5. 1592, 29. června: řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do Ko- jetic. (Výtah) 135-6. 1592, 20. července: slibný revers kováře zámeckého v Lomnici nad Popelkou, ušlého ze služby 136. 1592, 28. října-1594: hájky u vsi Újezdce, jinak Újezda Trněného, rozděleny mezi sousedy, a každému z nich uložen úrok k vrchnosti 136-7. 1593, 17. května: Petr Vok z Rožmberka dědičnému rychtářovi ve vsi Fefřích (u Prachatic) potvrzuje list, kterým velmisty Strakonický Jan z Rožmberka (1517—1532) potvrdil výsadu, udělenou někdy rychtáři té vsi od Hanuše probošta Vyšehradského, a přidává nově právo svobodně pořizovati o statku 138-9. 1593, 9. června: výtah ze zápisu o řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do Kojetic 139-140. 1593, 17. července: Petr Vok z Rožmberka obnovuje osvobození od odúmrtí držiteli hamru Keglerovského pod Kájovem podle přípovědi Viléma z Rožmberka, kterýž při tom hamru koupil dva stroje mlýnské, aby se na nich nemlelo 140-1. 1593, 29. prosince na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka deset sousedů v městě Bavorově propouští z práva odúmrtního, tak aby mohli pořizovati o statcích, jako jiní poddaní v Ba- vorově 141. 1594, 4. ledna: Petr Vok z Rožmberka s manželkou Kateřinou z Ludanic poddaným vesni cím: Dlouhé Stropnici, Humenici a Fidrašlagu na panství Novohradském, odpouštějí odúmrť, udě- lnjí právo pořizovati o statcích, předpisují řád dědéní, a za to zdvojnásobují úrok 141-3. 1594, 8. ledna na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka s manželkou svou Kateřinou z Ludanic nařizují, aby Matěj Tomášek a děti jeho v Dolním Světlíku již k robotám přidržováni nebyli 143. 1594, 26. února: Eliška z Martinic, vdova po Václavovi z Valdštejna na Lomnici nad Po- pelkou, propouští poddaného svého provazníka pod určitými výminkami 144. 1594, 24. června: zápis o řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do vsi Kojetic 144-6. 1594, 12. července na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka s manželkou Kateřinou z Ludanic potvrzuje poddaným ze vsí Frantole, Malonína, Dlažiček (Ladiště) a z Leptáče list na osvo- bození od práva odúmrtního, daný jim Vilémem z Rožmberka 31. ledna 1581, 146. 1594, 17. prosince: dva poddaní z Kojetic jsou potrestáni od zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském pro svádu před rychtářem 146. 1595, 25. května: Václav Kekule ze Stradonic svým poddaným v Pravoníně listem neobyčejně laskavým odpouští slepice a vejce úroční, roboty i odúmrti, dává právo k pořizování o statku, předpisuje řád dědický a z nápadu poplatek k záduší, zavazuje své nástupce k potvrzování tohoto listu 147-9. 1595, 30. června: zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském posílá list přiznavací a půlletní berni z poddaných v Kojeticích 149-50. 1595, 27. listopadu: Petr Vok z Rožmberka s poddaných svých ve vsech Fefrech a Rohanově (u Prachatic) snímá plat z krav, jejž na ně byl uložil jeho starší bratr Vilém 150-1. 1596, 26. ledna: Petr Vok z Rožmberka potvrzuje městečku Velešínu výsady a svobody, udě- lené od předešlých pánů z Rožmberka 151. 1597, 11. července na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka propouští Ondřeje Grubmilncra ze mlýna Prostředního od úřadu Spolenského s rodinou jeho od práva odúmrtního 151. 1597, 22. prosince: Petr Vok z Rožmberka odříká se odúmrtí ve vsech Fefrech a Rohanově, nařizuje jim řád kšaftování a dědění, a zdvojnásobuje úrok 151-153.
564 98. 99. 100. 101. 102. 103. 104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111. 112. 113. 114. 115. 116. 117. 118. 119. 120. Rejstřík písemností. 1591, 18. ledna, 6. února: dva dopisy zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském k radě Kostelecké n. L. o zadluženém Vítovi, jenž se zakoupil v Kojeticích 130. 1591, 15. února: Vít propuštěný z Mirovic, přijat zádušní správou sv. Mikuláše v St. M. Pražském za poddaného do Kojetic 131. 1591, 15. (?) srpna: výtah ze zápisu o řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do Újezdce 131-2. 1591, 25. srpna: výtah ze zápisu o řízení správy zádušní sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdě do vsi Kojetic 133-5. 1592, 29. června: řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do Ko- jetic. (Výtah) 135-6. 1592, 20. července: slibný revers kováře zámeckého v Lomnici nad Popelkou, ušlého ze služby 136. 1592, 28. října-1594: hájky u vsi Újezdce, jinak Újezda Trněného, rozděleny mezi sousedy, a každému z nich uložen úrok k vrchnosti 136-7. 1593, 17. května: Petr Vok z Rožmberka dědičnému rychtářovi ve vsi Fefřích (u Prachatic) potvrzuje list, kterým velmisty Strakonický Jan z Rožmberka (1517—1532) potvrdil výsadu, udělenou někdy rychtáři té vsi od Hanuše probošta Vyšehradského, a přidává nově právo svobodně pořizovati o statku 138-9. 1593, 9. června: výtah ze zápisu o řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do Kojetic 139-140. 1593, 17. července: Petr Vok z Rožmberka obnovuje osvobození od odúmrtí držiteli hamru Keglerovského pod Kájovem podle přípovědi Viléma z Rožmberka, kterýž při tom hamru koupil dva stroje mlýnské, aby se na nich nemlelo 140-1. 1593, 29. prosince na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka deset sousedů v městě Bavorově propouští z práva odúmrtního, tak aby mohli pořizovati o statcích, jako jiní poddaní v Ba- vorově 141. 1594, 4. ledna: Petr Vok z Rožmberka s manželkou Kateřinou z Ludanic poddaným vesni cím: Dlouhé Stropnici, Humenici a Fidrašlagu na panství Novohradském, odpouštějí odúmrť, udě- lnjí právo pořizovati o statcích, předpisují řád dědéní, a za to zdvojnásobují úrok 141-3. 1594, 8. ledna na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka s manželkou svou Kateřinou z Ludanic nařizují, aby Matěj Tomášek a děti jeho v Dolním Světlíku již k robotám přidržováni nebyli 143. 1594, 26. února: Eliška z Martinic, vdova po Václavovi z Valdštejna na Lomnici nad Po- pelkou, propouští poddaného svého provazníka pod určitými výminkami 144. 1594, 24. června: zápis o řízení zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském při výjezdu do vsi Kojetic 144-6. 1594, 12. července na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka s manželkou Kateřinou z Ludanic potvrzuje poddaným ze vsí Frantole, Malonína, Dlažiček (Ladiště) a z Leptáče list na osvo- bození od práva odúmrtního, daný jim Vilémem z Rožmberka 31. ledna 1581, 146. 1594, 17. prosince: dva poddaní z Kojetic jsou potrestáni od zádušní správy sv. Mikuláše v St. M. Pražském pro svádu před rychtářem 146. 1595, 25. května: Václav Kekule ze Stradonic svým poddaným v Pravoníně listem neobyčejně laskavým odpouští slepice a vejce úroční, roboty i odúmrti, dává právo k pořizování o statku, předpisuje řád dědický a z nápadu poplatek k záduší, zavazuje své nástupce k potvrzování tohoto listu 147-9. 1595, 30. června: zádušní správa sv. Mikuláše v St. M. Pražském posílá list přiznavací a půlletní berni z poddaných v Kojeticích 149-50. 1595, 27. listopadu: Petr Vok z Rožmberka s poddaných svých ve vsech Fefrech a Rohanově (u Prachatic) snímá plat z krav, jejž na ně byl uložil jeho starší bratr Vilém 150-1. 1596, 26. ledna: Petr Vok z Rožmberka potvrzuje městečku Velešínu výsady a svobody, udě- lené od předešlých pánů z Rožmberka 151. 1597, 11. července na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka propouští Ondřeje Grubmilncra ze mlýna Prostředního od úřadu Spolenského s rodinou jeho od práva odúmrtního 151. 1597, 22. prosince: Petr Vok z Rožmberka odříká se odúmrtí ve vsech Fefrech a Rohanově, nařizuje jim řád kšaftování a dědění, a zdvojnásobuje úrok 151-153.
Strana 565
Rejstřík písemností. 565 123. 124. 125. 126. 127. 128. 129. 130. 131. 132. 133. 134. 135 136. 137. 138. 121. 1598, 11. listopadu: hrdelní revers Jakuba, kuchtíka ovdovělé paní Elišky Waldštejnské ro- zené z Martinic na Lomnici nad Popelkou, jenž jsa poddaným jejím, ušel, ale dopaden a po- trestán byl vězením 153. 1599, 21. května na Č. Krumlově: Petr Vok z Rožmberka obnovuje poddaným svým ze vsi Žabovřesk list na propuštění z odúmrti, jim od Jana z Rožmberka dne 4. listopadu 1527 daný, a rozšiřuje to osvobození též na osadníky tam nověji z pod odoumrti přistěhovalé 153-4. 1600, 25. února na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka obnovuje Dolno-Vltavickým list Petra z Rožmberka z 20. prosince 1505 a list Viléma z Rožmberka z 22. čna 1552 na osvobození od odúmrti, a dovoluje, aby rychtář a konšelé truhlici peněz sirotčích ve svém opatrování měli a věci sirotčí řídili 154-5. okolo 1600: jako osvobozené od práva odúmrtního jsou uvedeny v urbáři Rožmberském také vesnice Vejrov, Těšovice a Mahouš na Netolicku a Prachaticku 155. 1601, 4. října v Praze: Petr Vok z Rožmberka daruje dvůr Květošín ve vsi Dutěchově, dříve odúmrtný, s příslušenstvím Janu Nygrynovi svému účetnímu a měšťanu Krumlovskému tak, aby on a dědici jeho mohli jej odkázati, dáti, prodati nebo směniti. Ale úrok a dvě slepice úroční on a jeho nástupci budou povinni odváděti, jako předešlí držitelé 155-6. 1606, 28. února: císař Rudolf rozkazuje poddaným a úředníkům na Zelenohorském a Plánickém statku Ondřeje ze Šternberka, nedostatečného na rozumu, ať neodporují a slíbí poddanost a člověčenství kuratorovi jeho Adamovi ze Šternberka do rukou vyslaných plnomocníků 156-7. 1606, 17. května: Petr Vok z Rožmberka propouští 13 chalupníků v městečku Velešíně, a 19 robotníků usedlých ve vsech Kladinách, Chlumě, Lahuti a v Todni na panství Novohradském, z břemene odúmrtního za 129 kop, a předpisuje jim pravidla o kšaftování a vůbec o převá- dění nemovitého majetku, též o správě peněz sirotčích 157-8. 1606, 9. června: císař Rudolf Zdeňku Žampachovi, na nějž někteří jeho poddaní z jeho panství Hranického na Moravě opětovně si stěžovali, poroučí, aby dostavil se k zodpovídání do české kanceláře dvorské do Prahy, a zatím ať propustí uvězněné a vrátí věci poddaným odňaté 158-9. 1609, 25. kv.—1610, 23. února: sněm český obnovuje zápověď přijímání a přechovávání cizo- panských poddaných bez dovolení odešlých, ale zmírňuje pokutu 159-160. 1609, 25. kv.—1610, 23. února: sněm český upravuje taxaci při odhadech statků 160-1. 1609, 7. srpna: Václav Mikuláš Pecingar z Bydžína jakožto vrchnost Vamberská pojišťuje obci Lupenické pastviny, řečené Vobec, jichž užívala od nepaměti; úrok z nich se zvyšuje, ale budoucně již nikdy nemá býti zvětšován 161-3. 1610, 6. května na zámku Třeboni Petr Vok z Rožmberka poddané své ze vsi Radostic a ze vsi Trocnova propouští z břemene odúmrtního za hotové peníze, dává jim právo kšaftovati, a předpisuje pravidla o převádění majetku, též o správě peněz sirotčích 163. 1612, 31. července: Albrecht st. Robmhap ze Suché odpovídá na přímluvný list Kouřímským, že svou vesnickou poddanou osvobodí a dá k manželství Kouřímskému obyvateli, soustružníku Jakubovi Kuželovi, dostane-li za ni čili za výhost 70 kop míš. 163-4. 1612: posudek Pavla Zahořanského z Vorlíka o taxe aneb odhadu panství Zvíkovského 164 až 170. Úvod vydavatelův 164, text 165-170. 1613, 25. října: purkmistr a rada města Hradce Jindřichova dávají správcům důchodův a statku městského instrukci, kterou by v povolání svém říditi se měli 171-2. 1614, 14. ledna: Albrecht z Waldštejna a manželka jeho Lukrecie rozená Nekšovna z Lan- deku poddaným ze vsi Jablunky na panství Vsetínském na Moravě pouštějí pozemky k vlast- nictví a propůjčují rozličné jiné výsady 172. 1614, 22. února: císař Matyáš potvrzuje výsady, jež Václav Kekule ze Stradonic dal svým poddaným ve vsech Pravoníně, Ovesné Lhotě, Čáslavsku a Vsi Velké (r. 1595) 173. 1614, 28. října: rytíř Václav Kekule ze Stradonic poddaným svým v Pravoníně, Čáslavsku, Lhotě Ovesné (Horní) a ve Velké Vsi zlepšuje práva k užívání vlastních lesů, a uskrovňuje povinnost k službám panským; nástupce své zavazuje k potvrzování 174-5. 1616: o občinách vsi řečené Homoly u Budějovic a o dávkách k faře 175.6. 1620: vrchnost Vamberská za úrok zvětšený a již nezvyšitelný zajišťuje občinu, kterou ves Roveň k pasení dobytka sobě zřídila z polí, jež koupila od svého souseda Maryšky 176-7. 122. 139. 140.
Rejstřík písemností. 565 123. 124. 125. 126. 127. 128. 129. 130. 131. 132. 133. 134. 135 136. 137. 138. 121. 1598, 11. listopadu: hrdelní revers Jakuba, kuchtíka ovdovělé paní Elišky Waldštejnské ro- zené z Martinic na Lomnici nad Popelkou, jenž jsa poddaným jejím, ušel, ale dopaden a po- trestán byl vězením 153. 1599, 21. května na Č. Krumlově: Petr Vok z Rožmberka obnovuje poddaným svým ze vsi Žabovřesk list na propuštění z odúmrti, jim od Jana z Rožmberka dne 4. listopadu 1527 daný, a rozšiřuje to osvobození též na osadníky tam nověji z pod odoumrti přistěhovalé 153-4. 1600, 25. února na Krumlově: Petr Vok z Rožmberka obnovuje Dolno-Vltavickým list Petra z Rožmberka z 20. prosince 1505 a list Viléma z Rožmberka z 22. čna 1552 na osvobození od odúmrti, a dovoluje, aby rychtář a konšelé truhlici peněz sirotčích ve svém opatrování měli a věci sirotčí řídili 154-5. okolo 1600: jako osvobozené od práva odúmrtního jsou uvedeny v urbáři Rožmberském také vesnice Vejrov, Těšovice a Mahouš na Netolicku a Prachaticku 155. 1601, 4. října v Praze: Petr Vok z Rožmberka daruje dvůr Květošín ve vsi Dutěchově, dříve odúmrtný, s příslušenstvím Janu Nygrynovi svému účetnímu a měšťanu Krumlovskému tak, aby on a dědici jeho mohli jej odkázati, dáti, prodati nebo směniti. Ale úrok a dvě slepice úroční on a jeho nástupci budou povinni odváděti, jako předešlí držitelé 155-6. 1606, 28. února: císař Rudolf rozkazuje poddaným a úředníkům na Zelenohorském a Plánickém statku Ondřeje ze Šternberka, nedostatečného na rozumu, ať neodporují a slíbí poddanost a člověčenství kuratorovi jeho Adamovi ze Šternberka do rukou vyslaných plnomocníků 156-7. 1606, 17. května: Petr Vok z Rožmberka propouští 13 chalupníků v městečku Velešíně, a 19 robotníků usedlých ve vsech Kladinách, Chlumě, Lahuti a v Todni na panství Novohradském, z břemene odúmrtního za 129 kop, a předpisuje jim pravidla o kšaftování a vůbec o převá- dění nemovitého majetku, též o správě peněz sirotčích 157-8. 1606, 9. června: císař Rudolf Zdeňku Žampachovi, na nějž někteří jeho poddaní z jeho panství Hranického na Moravě opětovně si stěžovali, poroučí, aby dostavil se k zodpovídání do české kanceláře dvorské do Prahy, a zatím ať propustí uvězněné a vrátí věci poddaným odňaté 158-9. 1609, 25. kv.—1610, 23. února: sněm český obnovuje zápověď přijímání a přechovávání cizo- panských poddaných bez dovolení odešlých, ale zmírňuje pokutu 159-160. 1609, 25. kv.—1610, 23. února: sněm český upravuje taxaci při odhadech statků 160-1. 1609, 7. srpna: Václav Mikuláš Pecingar z Bydžína jakožto vrchnost Vamberská pojišťuje obci Lupenické pastviny, řečené Vobec, jichž užívala od nepaměti; úrok z nich se zvyšuje, ale budoucně již nikdy nemá býti zvětšován 161-3. 1610, 6. května na zámku Třeboni Petr Vok z Rožmberka poddané své ze vsi Radostic a ze vsi Trocnova propouští z břemene odúmrtního za hotové peníze, dává jim právo kšaftovati, a předpisuje pravidla o převádění majetku, též o správě peněz sirotčích 163. 1612, 31. července: Albrecht st. Robmhap ze Suché odpovídá na přímluvný list Kouřímským, že svou vesnickou poddanou osvobodí a dá k manželství Kouřímskému obyvateli, soustružníku Jakubovi Kuželovi, dostane-li za ni čili za výhost 70 kop míš. 163-4. 1612: posudek Pavla Zahořanského z Vorlíka o taxe aneb odhadu panství Zvíkovského 164 až 170. Úvod vydavatelův 164, text 165-170. 1613, 25. října: purkmistr a rada města Hradce Jindřichova dávají správcům důchodův a statku městského instrukci, kterou by v povolání svém říditi se měli 171-2. 1614, 14. ledna: Albrecht z Waldštejna a manželka jeho Lukrecie rozená Nekšovna z Lan- deku poddaným ze vsi Jablunky na panství Vsetínském na Moravě pouštějí pozemky k vlast- nictví a propůjčují rozličné jiné výsady 172. 1614, 22. února: císař Matyáš potvrzuje výsady, jež Václav Kekule ze Stradonic dal svým poddaným ve vsech Pravoníně, Ovesné Lhotě, Čáslavsku a Vsi Velké (r. 1595) 173. 1614, 28. října: rytíř Václav Kekule ze Stradonic poddaným svým v Pravoníně, Čáslavsku, Lhotě Ovesné (Horní) a ve Velké Vsi zlepšuje práva k užívání vlastních lesů, a uskrovňuje povinnost k službám panským; nástupce své zavazuje k potvrzování 174-5. 1616: o občinách vsi řečené Homoly u Budějovic a o dávkách k faře 175.6. 1620: vrchnost Vamberská za úrok zvětšený a již nezvyšitelný zajišťuje občinu, kterou ves Roveň k pasení dobytka sobě zřídila z polí, jež koupila od svého souseda Maryšky 176-7. 122. 139. 140.
Strana 566
Rejstřík písemností. 143. 144. 145. 146. 147. 148. 149. 150. 152. 153. 154. 155. 156. 157. 158. 159. 160. 566 141. okolo 1625: taxace, při odhadu statku co zač se počítá 177-9. 142. 1627 z knihy hospodářského úřadu Chlumeckého v Litoměřicku 179.198. Úvod vydavatelův 179; instrukce daná hejtmanovi panství Chlumeckého 180-2; řád poddanský na panství Chlu- meckém, vydaný od svob. pánů bratří ze Stralendorfa 183-8; předpisy o potřebných změnách a opravách ve správě statku Chlumeckého, sepsané od vrchnosti Stralendorfské dne 7. září 1627, 188-90; nařízení o služném a stravě panských úředníků v Chlumci 190-2; výtah z urbáře panství Chlumeckého 192-7; ceny práce a mzda čeládky hospodářské na panství Chlumeckém (r. 1628) 197-8. 1628, 29. ledna: Ferdinand II. obnovuje patent Lichtenšteinův z 30. dubna 1626, aby lidé z měst královských a poddaní od vrchností pro víru nezbíhali, a nikdo aby jich nepřechovával pod pokutou 100 kop gr. č. 198-9. 1628, 14. března: císař Ferdinand II. z příčiny selského povstání, vypuklého na Opočensku i na jiných Trčkovských panstvích v kraji Hradeckém, napomíná všech stavů v království Českém, aby se nijak neúčastnili toho odboje 200-2. 1635, 12. prosince: generál Baltazar de Marradas kupuje svobodný dvůr v Křesíně u Hlu- boké od Tomáše Lexy a postupuje jemu směnou dvůr v Poněšicích, s jistými výminkami 202. 1637, 12. ledna v Řezně: po návrhu prokuratora Rafaela Mišovského ze Sebuzína, císař Fer- dinand III. ukládá komoře České sestaviti seznam svobodníků v Čechách 203. 1637, 24. srpna: císař Ferdinand III. vesnicím Pravonínu, Ovesné Lhotě, Čáslavsku a Velké Vsi potvrzuje výsady udělené Václavem Kekulí ze Stradonic r. 1595 a 1614, s potvrzením císaře Matyáše z r. 1614, vyhrazuje však jich užívání jenom katolíkům 203.5. 1638, před 5. květnem: svobodníci od Načerace, poplatní ke špitálu Načerackému, prosí arcibiskupa o zastání proti vrchnosti Načeracké, která usiluje úvésti je v poddanství robot- nické 205-6. 1638—1649: výňatky z tabulek hospodářských hr. Jaroslava z Martinic, zvláště o spotřebě potravin 206-214. — Přísaha dohližitelů o svěcení neděl a svátků 214. okolo 1643: z řádu poddanského na statcích jesuitské kolleje Jičínské 215-220. Úvod vyda- vatelův 215; články 216-218; formule přísah 219; obdarování stran robot 220. 1643: poddaní špitálu Načerackého prosí arcibiskupskou konsistoř za ochranu proti zástupci vrchnosti Načeracké, který je nutí k robotám panským a k poddanství vrchnostenskému 220-2. 1645, 4. září: odhad komorního panství Mělnického 222-240; úvod vydavatelův 222; popis vesnic, statků selských, chalup a úroků z nich 224.233; jiné povinnosti poddanské 233; pivovár a dvory panské 236; dobytek, vinice panské 237; mlýny, vodotočiny 238; rybníky, lesy 239. 1646, 9. prosince: Jan Antonín kníže z Eggenberka osvobozuje od odúmrtí Kaltenbrunnskou sklárnu u Horní Plané, kterou koupil Baltazar Pramhofer (Výtah) 240-1. 1649, 10. prosince: artikulové soudní na panství Žichovickém, vydaní za pana Oldřicha Fran- tiška Libštejnského z Kolovrat 241-6. 1651, 26. ledna: soudní artykulové na panství Žitenickém (doplňky) 246-9. 1651, 24. dubna: o robotách na komorním panství Brandejském 250-3. 1652, 28. února: přísežné vyznání poddaného ze vsi Libuně, kterak z nařízení vrchnosti hledal dvou zběhlých čeledínů 253-4. 1652, 31. srpna: Anna Marie ovdovělá kněžna z Eggenberka propouští na místě synů svých Jana Kristiana a Jana Seifrida knížat Eggenberských poddané z Dolního a Horního Schnee- dorfu z práva odúmrtního, a to za povinnost odváděti dvojnásobný úrok. (Zkrácenc) 254-5. 1652, 31. srpna na Krumlově: Anna Marie ovdovělá kněžna z Eggenberka, rozená markra- běnka Braniborská, osvobozuje na místě nezletilých synů Jana Kristiana a Jana Saifrida z Eggenberka dřevaře, kteří v domcích v Hejrově (Heiraffel) sedí, od práva odúmrtního. Za to budou odváděti úroku o sv. Jiří 1 zl. 19 kr., a o sv. Havle tolikéž, a pojistebného (Stu- benforst) 1 zl. 18 kr. Jejich sňatky do Horních Rakous a smlouvy z nich výplývající mají platnost. (Výtah.) 255-6. 1652, 3. prosince—1653, 4. února: artikul sněmu českého s pravidlem o tom, kdo při roz- vrhování berně má se pokládati za usedlého poddaného (sedláka), kdo za chalupníka nebo za za- 161.
Rejstřík písemností. 143. 144. 145. 146. 147. 148. 149. 150. 152. 153. 154. 155. 156. 157. 158. 159. 160. 566 141. okolo 1625: taxace, při odhadu statku co zač se počítá 177-9. 142. 1627 z knihy hospodářského úřadu Chlumeckého v Litoměřicku 179.198. Úvod vydavatelův 179; instrukce daná hejtmanovi panství Chlumeckého 180-2; řád poddanský na panství Chlu- meckém, vydaný od svob. pánů bratří ze Stralendorfa 183-8; předpisy o potřebných změnách a opravách ve správě statku Chlumeckého, sepsané od vrchnosti Stralendorfské dne 7. září 1627, 188-90; nařízení o služném a stravě panských úředníků v Chlumci 190-2; výtah z urbáře panství Chlumeckého 192-7; ceny práce a mzda čeládky hospodářské na panství Chlumeckém (r. 1628) 197-8. 1628, 29. ledna: Ferdinand II. obnovuje patent Lichtenšteinův z 30. dubna 1626, aby lidé z měst královských a poddaní od vrchností pro víru nezbíhali, a nikdo aby jich nepřechovával pod pokutou 100 kop gr. č. 198-9. 1628, 14. března: císař Ferdinand II. z příčiny selského povstání, vypuklého na Opočensku i na jiných Trčkovských panstvích v kraji Hradeckém, napomíná všech stavů v království Českém, aby se nijak neúčastnili toho odboje 200-2. 1635, 12. prosince: generál Baltazar de Marradas kupuje svobodný dvůr v Křesíně u Hlu- boké od Tomáše Lexy a postupuje jemu směnou dvůr v Poněšicích, s jistými výminkami 202. 1637, 12. ledna v Řezně: po návrhu prokuratora Rafaela Mišovského ze Sebuzína, císař Fer- dinand III. ukládá komoře České sestaviti seznam svobodníků v Čechách 203. 1637, 24. srpna: císař Ferdinand III. vesnicím Pravonínu, Ovesné Lhotě, Čáslavsku a Velké Vsi potvrzuje výsady udělené Václavem Kekulí ze Stradonic r. 1595 a 1614, s potvrzením císaře Matyáše z r. 1614, vyhrazuje však jich užívání jenom katolíkům 203.5. 1638, před 5. květnem: svobodníci od Načerace, poplatní ke špitálu Načerackému, prosí arcibiskupa o zastání proti vrchnosti Načeracké, která usiluje úvésti je v poddanství robot- nické 205-6. 1638—1649: výňatky z tabulek hospodářských hr. Jaroslava z Martinic, zvláště o spotřebě potravin 206-214. — Přísaha dohližitelů o svěcení neděl a svátků 214. okolo 1643: z řádu poddanského na statcích jesuitské kolleje Jičínské 215-220. Úvod vyda- vatelův 215; články 216-218; formule přísah 219; obdarování stran robot 220. 1643: poddaní špitálu Načerackého prosí arcibiskupskou konsistoř za ochranu proti zástupci vrchnosti Načeracké, který je nutí k robotám panským a k poddanství vrchnostenskému 220-2. 1645, 4. září: odhad komorního panství Mělnického 222-240; úvod vydavatelův 222; popis vesnic, statků selských, chalup a úroků z nich 224.233; jiné povinnosti poddanské 233; pivovár a dvory panské 236; dobytek, vinice panské 237; mlýny, vodotočiny 238; rybníky, lesy 239. 1646, 9. prosince: Jan Antonín kníže z Eggenberka osvobozuje od odúmrtí Kaltenbrunnskou sklárnu u Horní Plané, kterou koupil Baltazar Pramhofer (Výtah) 240-1. 1649, 10. prosince: artikulové soudní na panství Žichovickém, vydaní za pana Oldřicha Fran- tiška Libštejnského z Kolovrat 241-6. 1651, 26. ledna: soudní artykulové na panství Žitenickém (doplňky) 246-9. 1651, 24. dubna: o robotách na komorním panství Brandejském 250-3. 1652, 28. února: přísežné vyznání poddaného ze vsi Libuně, kterak z nařízení vrchnosti hledal dvou zběhlých čeledínů 253-4. 1652, 31. srpna: Anna Marie ovdovělá kněžna z Eggenberka propouští na místě synů svých Jana Kristiana a Jana Seifrida knížat Eggenberských poddané z Dolního a Horního Schnee- dorfu z práva odúmrtního, a to za povinnost odváděti dvojnásobný úrok. (Zkrácenc) 254-5. 1652, 31. srpna na Krumlově: Anna Marie ovdovělá kněžna z Eggenberka, rozená markra- běnka Braniborská, osvobozuje na místě nezletilých synů Jana Kristiana a Jana Saifrida z Eggenberka dřevaře, kteří v domcích v Hejrově (Heiraffel) sedí, od práva odúmrtního. Za to budou odváděti úroku o sv. Jiří 1 zl. 19 kr., a o sv. Havle tolikéž, a pojistebného (Stu- benforst) 1 zl. 18 kr. Jejich sňatky do Horních Rakous a smlouvy z nich výplývající mají platnost. (Výtah.) 255-6. 1652, 3. prosince—1653, 4. února: artikul sněmu českého s pravidlem o tom, kdo při roz- vrhování berně má se pokládati za usedlého poddaného (sedláka), kdo za chalupníka nebo za za- 161.
Strana 567
Rejstřík písemností. 567 163. 164. 165. 166. 167. 168. 169. 170. 171. 172. 173. 174. 175. 176. hradníka. Též sněm dává moc hlavní komisi sněmovní, aby subdelegovala zvláštní komisi a jí v instrukci předepsala, kterak k zevrubnějšímu vyhledání poplatníků má celé království zvisitovati a obyvatelstvo popsati 256-8. 1653, 24. května: hrabě Rudolf Colloredo vrchnímu hejtmanu svých statků Opočna, Smidar, Kovanic a Počernic dává moc, aby jeho jmenem domáhal se poddaných zběhlých z těch statků, i aby jejich přechovavače žaloval 258-9. 1653, 4. srpna: knížecí Eggenberská vrchnost osvobozuje od odúmrti a propouští Michla se ženou Kristinou z Prakéře na Moučkův mlýn v Dobročkově na Krumlovsku u Ktiše 259. 1653, 30. června: instrukce vydaná z hlavní komise sněmu českého visitačním komisarům, zřízeným k vyhledání osob i statků v království Českém, podléhajících berni pozemkové 260-8. 1654: statistická tabule výsledků, ke kterým dospěla generální visitace všech panství a statků v království Českém, nařízená sněmem za účelem rovnoměrného ukládání a rozvrhování berně pozemkové 268-72. 1655: soupis svobodníků a jim podobných privilegovaných rolníků v Čechách, vytažený z nej- staršího katastru a sestavený podle krajův a rozličných tříd těch volnějších držitelů pozemků 272.300. Úvod vydavatelův 272-7; kraj Boleslavský 277-8; Hradecký 278-80; Chrudimský 280-1; Čáslavský 281-5; Kouřimský 285-8; Bechynský 288-91; Práchenský 291-2; Plzenský 292-3; Žatecký 293.4; Litoměřický 294; Slánský 294-5; Rakovnický, Podbrdský 295-7; Vltavský 297.8; Loketský 298; sumy (z 15 krajů) 299. 1656, 11. ledna: vrchní úřad berničný v Praze místodržícím odůvodňuje obecně své opravy, jež provedl v katastrálních elaborátech komisí visitačních, zejména co do definice usedlého 300-6. 1658, 26. ledna: vikář kraje Čáslavského zpravuje arcibiskupskou konsistoř Pražskou o zlém stavu pohynulé vesnice Rapošova, která náležela k záduší fary Zbraslavické (z daru učiněného 2. května 1384); též kterak světská vrchnost poddané ve vísce Březince Horní, patřící robo- tami k faře Světelské nad Sáz., nově potahuje k svým pracem; vikář žádá za komisi, aby ty vady na obou místech podle práva došly nápravy 306-9. 1669, 27. června: kníže Jan Kristian z Eggenberka potvrzuje obci Dolní Vltavici Rožmberská privilegia z 20. srpna 1505 a 22. června 1552, na osvobození od odúmrti, povyšuje obec za městečko oc 309. 1680, 24. října v Plasích: revers poddaných kláštera Plaského, kteříž pozdvihše se proti vrch- nosti, obdrželi milost, a slibují nikdy více vrchnosti se neprotiviti 309-311. 1681: řád poddanský na panstvích komorních 311-17. 1683: kolik se počítalo usedlých v každém kraji po Čechách a podle jakého divisoru, čili kolik korců rolí počítalo se na jednu usedlost 317-8. 1682.4: sněm český vyhledávaje cest ke zlepšení katastru, činí opětovné pokusy, mohla-li by berně ukládaná na početní usedlosti, býti rozvrhována na korce rolí a na dojné krávy 319-322. 1684, 15. června: český dvorský kancléř František Oldřich hrabě Kinský z příčiny berničných stížností některých držitelů panství v Čechách vysvětluje místodržitelstvu, kterak usedlí poddaní byli r. 1654 do katastru pojímáni, pak v letech 1655-6 jich vlastnosti a počet zrevidovány, a kterak on r. 1683 nově upravil katastr, jejž měniti neuznává záhodno 322-29. Úvod vyda- vatelův 322; zpráva kancléřova 323-9; katastrální přehled z 15 krajů první 330, druhý 331; závěrek vydavatelův 331-2. 1686, 14. června: popis pozemků, které knížecí vrchnost Schwarzenberská s poddanou obcí Munickou na panství Hlubockém obapolně si vyměnily 332-3. 1688, 3. července: rozkaz knížete Jana Kristiana z Eggenberka hejtmanovi Krumlovskému Janu Tobiašovi Prixovi, aby Glöckelberští podle slibu jim učiněného, a že dříve, než si v Glök- kelberku sídla vystavěli, na svobodě v Jelmě se narodili, nebyli k právu odúmrtnímu přidržo- váni 333-4. 1689, 15. listopadu na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggenberský propouští osadníky nové vsi Neuofen jz. od Zelnavy z práva odúmrtního s tou podmínkou, že budou každoročně dohromady 10 zl. platiti, jeho pivo odebírati, a mimo jiné roboty za ob- vyklý plat dříví porážeti 334. 178. 1690 mezi 21. bř. a 22. kv.: měřiči zemští V. L. Vilímovský a F. L. Malý žádají místo- 162. 177.
Rejstřík písemností. 567 163. 164. 165. 166. 167. 168. 169. 170. 171. 172. 173. 174. 175. 176. hradníka. Též sněm dává moc hlavní komisi sněmovní, aby subdelegovala zvláštní komisi a jí v instrukci předepsala, kterak k zevrubnějšímu vyhledání poplatníků má celé království zvisitovati a obyvatelstvo popsati 256-8. 1653, 24. května: hrabě Rudolf Colloredo vrchnímu hejtmanu svých statků Opočna, Smidar, Kovanic a Počernic dává moc, aby jeho jmenem domáhal se poddaných zběhlých z těch statků, i aby jejich přechovavače žaloval 258-9. 1653, 4. srpna: knížecí Eggenberská vrchnost osvobozuje od odúmrti a propouští Michla se ženou Kristinou z Prakéře na Moučkův mlýn v Dobročkově na Krumlovsku u Ktiše 259. 1653, 30. června: instrukce vydaná z hlavní komise sněmu českého visitačním komisarům, zřízeným k vyhledání osob i statků v království Českém, podléhajících berni pozemkové 260-8. 1654: statistická tabule výsledků, ke kterým dospěla generální visitace všech panství a statků v království Českém, nařízená sněmem za účelem rovnoměrného ukládání a rozvrhování berně pozemkové 268-72. 1655: soupis svobodníků a jim podobných privilegovaných rolníků v Čechách, vytažený z nej- staršího katastru a sestavený podle krajův a rozličných tříd těch volnějších držitelů pozemků 272.300. Úvod vydavatelův 272-7; kraj Boleslavský 277-8; Hradecký 278-80; Chrudimský 280-1; Čáslavský 281-5; Kouřimský 285-8; Bechynský 288-91; Práchenský 291-2; Plzenský 292-3; Žatecký 293.4; Litoměřický 294; Slánský 294-5; Rakovnický, Podbrdský 295-7; Vltavský 297.8; Loketský 298; sumy (z 15 krajů) 299. 1656, 11. ledna: vrchní úřad berničný v Praze místodržícím odůvodňuje obecně své opravy, jež provedl v katastrálních elaborátech komisí visitačních, zejména co do definice usedlého 300-6. 1658, 26. ledna: vikář kraje Čáslavského zpravuje arcibiskupskou konsistoř Pražskou o zlém stavu pohynulé vesnice Rapošova, která náležela k záduší fary Zbraslavické (z daru učiněného 2. května 1384); též kterak světská vrchnost poddané ve vísce Březince Horní, patřící robo- tami k faře Světelské nad Sáz., nově potahuje k svým pracem; vikář žádá za komisi, aby ty vady na obou místech podle práva došly nápravy 306-9. 1669, 27. června: kníže Jan Kristian z Eggenberka potvrzuje obci Dolní Vltavici Rožmberská privilegia z 20. srpna 1505 a 22. června 1552, na osvobození od odúmrti, povyšuje obec za městečko oc 309. 1680, 24. října v Plasích: revers poddaných kláštera Plaského, kteříž pozdvihše se proti vrch- nosti, obdrželi milost, a slibují nikdy více vrchnosti se neprotiviti 309-311. 1681: řád poddanský na panstvích komorních 311-17. 1683: kolik se počítalo usedlých v každém kraji po Čechách a podle jakého divisoru, čili kolik korců rolí počítalo se na jednu usedlost 317-8. 1682.4: sněm český vyhledávaje cest ke zlepšení katastru, činí opětovné pokusy, mohla-li by berně ukládaná na početní usedlosti, býti rozvrhována na korce rolí a na dojné krávy 319-322. 1684, 15. června: český dvorský kancléř František Oldřich hrabě Kinský z příčiny berničných stížností některých držitelů panství v Čechách vysvětluje místodržitelstvu, kterak usedlí poddaní byli r. 1654 do katastru pojímáni, pak v letech 1655-6 jich vlastnosti a počet zrevidovány, a kterak on r. 1683 nově upravil katastr, jejž měniti neuznává záhodno 322-29. Úvod vyda- vatelův 322; zpráva kancléřova 323-9; katastrální přehled z 15 krajů první 330, druhý 331; závěrek vydavatelův 331-2. 1686, 14. června: popis pozemků, které knížecí vrchnost Schwarzenberská s poddanou obcí Munickou na panství Hlubockém obapolně si vyměnily 332-3. 1688, 3. července: rozkaz knížete Jana Kristiana z Eggenberka hejtmanovi Krumlovskému Janu Tobiašovi Prixovi, aby Glöckelberští podle slibu jim učiněného, a že dříve, než si v Glök- kelberku sídla vystavěli, na svobodě v Jelmě se narodili, nebyli k právu odúmrtnímu přidržo- váni 333-4. 1689, 15. listopadu na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggenberský propouští osadníky nové vsi Neuofen jz. od Zelnavy z práva odúmrtního s tou podmínkou, že budou každoročně dohromady 10 zl. platiti, jeho pivo odebírati, a mimo jiné roboty za ob- vyklý plat dříví porážeti 334. 178. 1690 mezi 21. bř. a 22. kv.: měřiči zemští V. L. Vilímovský a F. L. Malý žádají místo- 162. 177.
Strana 568
568 Rejstřík písemností 180. 181. 182. 183. 184. 185. 186. 187. 188. 189. 190. 191. držících o vysvětlení některých kusů v instrukcích jim vydaných 27. dubna 1688, 8. list. 1689 a 21. bř. 1690, jež se týkají vyměřování selských polí při neshodách o ukládanou berni po- zemkovou 335-7. 1670, 7. čna—24. srp. 1728: Jan Rud. hrabě Morzin, byv prosen od svého poddaného mě- stečka Lomnice (nad Popelkou), odpustil jim některé roboty a potvrdil jiné starší milosti; ale některé roboty trvaly dále 337-9. 1690, 15. prosince: ve vsi Zdicích na komorním panství Točnickém ušel s rodinou Martin Charvát člověk zločinný; prázdný grunt jeho postoupen úřadem Vavřincovi Ciprovi v 70 kopách m.; kolik komu bude náležeti z té trhové sumy 339-40. 1691, 19. února: dva výhosty poddaných ke stavu manželskému s ustanovením, jak vrchnosti budou se děliti o děti 340-1. 1694, 25. ledna ve Vídni: kníže Jan Kristian z Eggenberka propouští usedlé lidi v nedávno založené vsi Christiansberku z práva odúmrtního, uděluje jim právo testamentu a vyměřuje právo dědické; za to budou platiti jeden každý po 36 kr. do důchodu Krumlovského 341-2. 1698, 9. ledna: Ledečský děkan podává konsistoři Pražské zprávu o hmotné bídě administra- tora fary Zbraslavické, kterak vrchnost Zbraslavická (von Ottenfeld) utiskuje lidi v Rapošově, kteří po právu byli poddanými fary; uvažuje, mohla-li by farnost Zbraslavická se spojiti s ně- kterou jinou sousední farou 342-4. Poč. 18. věku: zpráva nejmenovaného znatele, kterak v letech 1653-6 a 1682-4 byly v Čechách vypočítávány usedlosti po vsech i městech k rozvrhování a k ukládání berně 344-7. 1701, 13. září: kterak hrabě Karel Joachim Breda ustejňoval selské živnosti na panství Ta- chlovickém ve vsech Tachlovicích, Jinočanech, Zlejčíně, Řepích a v Hostivici 347-54; úvod vydavatelův 347; založení nové gruntovní knihy na Tachlovicku; co hrabě Breda nařídil k u- stejnění selských živností 348-9; ves Tachlovice 349, Jinočany 350, Zlejčína, Řepy 351, Ho- stivice 352-4. 1703, 29. března: instrukce hospodářská, kterou hrabě Frant. Antonín Berka vydal svému hejt- manovi na panství Rychmburském a Rosickém, s připojenými nařízeními z let 1698 a 1709, 354-69. — Náboženství poddaných, péče o hranice, stavení a movitosti panské 355, dozor na čeleď a poddané, propouštění poddaných a přijímání cizích 356; soupis poddaných, hospody, péče o řemeslníky, držeti na vsech řízení úřední (Schreibtäge) 357; rozličné platy (akcidence) pro hejtmana 358; Památky, sirotci, účty kostelní, obmezení panských úředníků při nabývání pozemků 359; zápisy 360; panský pivovár 360-2; dvory poplužní 362; žně, ovčáci a ovce 363; mlýny, rybníky, lesy 364; silnice, sady, cihelny, hamry 365; účty, napomenutí hejtma- novi 366; jeho plat, deputát a akcidence 367; dodatek (z roku 1698) 368-9. 1704, 27. list.: císař Leopold, byv o to jakožto král Český prosen od ovčáků a jich pa- cholků v království Českém, opatřuje je na poctivosti a vyhlašuje děti jejich za způsobilé k službám a řemeslům 369-71. 1705, 28. února ve Vídni: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggenberský osadníky nedávno založených domů v Janově Údolí, něm. v Johannesthale, osvobozuje od práva odú- mrtního; za to má každý osadník platiti ročně o sv. Havle 36 kr. 371-2. 1705, 28. února ve Vídni: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggenberský osvobozuje osadníky v Glöckelberku od práva odúmrtního, začež bude jeden každý o sv. Havle platiti 36 kr. do důchodů Krumlovských 372. (1705-20): medařům na panství Vizovickém v Moravě dány jsou artikule 372. 1707, 15. května: kterak hr. Karel J. Breda ustejňoval selské živnosti na panství Červeno- Újezdeckém 373.84; a sice ve vsech Červeném Újezdci 374-6; v Nučicích 376; Svárově, ve Ptici Dolejší a Hořejší 378; Nenačovicích 380-1; Libečově 381; Kyšicich 382 a Přítočně 383-4. 1708, 14. dubna na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggenberský obno- vuje starým osadníkům v Hejrově (Heuraffel) list z r. 1652 na osvobození od práva odúmrt- ního, a také novým osadníkům tuto svobodu uděluje 384. 1708, 19. října: knížecí Eggenberská kancelář oznamuje radovi a vrchnímu hejtmanovi Janu Šebestianovi z Liebenhausu, že kníže Jan Kristian z Eggenberka osvobozuje od práva od- 179. 192. 193.
568 Rejstřík písemností 180. 181. 182. 183. 184. 185. 186. 187. 188. 189. 190. 191. držících o vysvětlení některých kusů v instrukcích jim vydaných 27. dubna 1688, 8. list. 1689 a 21. bř. 1690, jež se týkají vyměřování selských polí při neshodách o ukládanou berni po- zemkovou 335-7. 1670, 7. čna—24. srp. 1728: Jan Rud. hrabě Morzin, byv prosen od svého poddaného mě- stečka Lomnice (nad Popelkou), odpustil jim některé roboty a potvrdil jiné starší milosti; ale některé roboty trvaly dále 337-9. 1690, 15. prosince: ve vsi Zdicích na komorním panství Točnickém ušel s rodinou Martin Charvát člověk zločinný; prázdný grunt jeho postoupen úřadem Vavřincovi Ciprovi v 70 kopách m.; kolik komu bude náležeti z té trhové sumy 339-40. 1691, 19. února: dva výhosty poddaných ke stavu manželskému s ustanovením, jak vrchnosti budou se děliti o děti 340-1. 1694, 25. ledna ve Vídni: kníže Jan Kristian z Eggenberka propouští usedlé lidi v nedávno založené vsi Christiansberku z práva odúmrtního, uděluje jim právo testamentu a vyměřuje právo dědické; za to budou platiti jeden každý po 36 kr. do důchodu Krumlovského 341-2. 1698, 9. ledna: Ledečský děkan podává konsistoři Pražské zprávu o hmotné bídě administra- tora fary Zbraslavické, kterak vrchnost Zbraslavická (von Ottenfeld) utiskuje lidi v Rapošově, kteří po právu byli poddanými fary; uvažuje, mohla-li by farnost Zbraslavická se spojiti s ně- kterou jinou sousední farou 342-4. Poč. 18. věku: zpráva nejmenovaného znatele, kterak v letech 1653-6 a 1682-4 byly v Čechách vypočítávány usedlosti po vsech i městech k rozvrhování a k ukládání berně 344-7. 1701, 13. září: kterak hrabě Karel Joachim Breda ustejňoval selské živnosti na panství Ta- chlovickém ve vsech Tachlovicích, Jinočanech, Zlejčíně, Řepích a v Hostivici 347-54; úvod vydavatelův 347; založení nové gruntovní knihy na Tachlovicku; co hrabě Breda nařídil k u- stejnění selských živností 348-9; ves Tachlovice 349, Jinočany 350, Zlejčína, Řepy 351, Ho- stivice 352-4. 1703, 29. března: instrukce hospodářská, kterou hrabě Frant. Antonín Berka vydal svému hejt- manovi na panství Rychmburském a Rosickém, s připojenými nařízeními z let 1698 a 1709, 354-69. — Náboženství poddaných, péče o hranice, stavení a movitosti panské 355, dozor na čeleď a poddané, propouštění poddaných a přijímání cizích 356; soupis poddaných, hospody, péče o řemeslníky, držeti na vsech řízení úřední (Schreibtäge) 357; rozličné platy (akcidence) pro hejtmana 358; Památky, sirotci, účty kostelní, obmezení panských úředníků při nabývání pozemků 359; zápisy 360; panský pivovár 360-2; dvory poplužní 362; žně, ovčáci a ovce 363; mlýny, rybníky, lesy 364; silnice, sady, cihelny, hamry 365; účty, napomenutí hejtma- novi 366; jeho plat, deputát a akcidence 367; dodatek (z roku 1698) 368-9. 1704, 27. list.: císař Leopold, byv o to jakožto král Český prosen od ovčáků a jich pa- cholků v království Českém, opatřuje je na poctivosti a vyhlašuje děti jejich za způsobilé k službám a řemeslům 369-71. 1705, 28. února ve Vídni: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggenberský osadníky nedávno založených domů v Janově Údolí, něm. v Johannesthale, osvobozuje od práva odú- mrtního; za to má každý osadník platiti ročně o sv. Havle 36 kr. 371-2. 1705, 28. února ve Vídni: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggenberský osvobozuje osadníky v Glöckelberku od práva odúmrtního, začež bude jeden každý o sv. Havle platiti 36 kr. do důchodů Krumlovských 372. (1705-20): medařům na panství Vizovickém v Moravě dány jsou artikule 372. 1707, 15. května: kterak hr. Karel J. Breda ustejňoval selské živnosti na panství Červeno- Újezdeckém 373.84; a sice ve vsech Červeném Újezdci 374-6; v Nučicích 376; Svárově, ve Ptici Dolejší a Hořejší 378; Nenačovicích 380-1; Libečově 381; Kyšicich 382 a Přítočně 383-4. 1708, 14. dubna na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggenberský obno- vuje starým osadníkům v Hejrově (Heuraffel) list z r. 1652 na osvobození od práva odúmrt- ního, a také novým osadníkům tuto svobodu uděluje 384. 1708, 19. října: knížecí Eggenberská kancelář oznamuje radovi a vrchnímu hejtmanovi Janu Šebestianovi z Liebenhausu, že kníže Jan Kristian z Eggenberka osvobozuje od práva od- 179. 192. 193.
Strana 569
194. 195. 196. 197. 198. 199. 200. 201. 202. 203. 204. 205. 206. 207. 208. 209. 210. Rejstřík písemností. 569 úmrtního dva chalupníky, Matěje Langa a Viléma Prumera, kteří z rychty Brentenberské byli vyloučeni a k rychtě Schneedorfské přiděleni 385. 1708, 19. října: Kníže Jan Kristian z Eggenberka osvobozuje od odúmrti chalupy rybákovy v rychté Třebonínské u Pozděrazského dvora 385-6. 1708, 20. listopadu na Krumlově: kníže Jan Kristian z Eggenberka byv o to prosen od 28 domkářů v zánovní vsi Brentenberské, osvobozuje je od břemene odúmrtního za 36 kr. ročního platu a pod jinými ještě výminkami 386-7. 1708, 27. listopadu: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže z Eggenberka v rozkaze k vrch- nímu hejtmanovi Janu Scbestianu z Liebenhausu vysvétluje, Ze Kristianberstí, Glückelber&tí a Johannesthalští výsadu jim danou na osvobození od práva odúmrtního neprávem si vyklá- dají, jakoby se vztahovala též na nové osadníky, kteří z rychet odúmrtnímu právu podléha- jících se přistěhovali; a že by si mohli tam beze zvlaštního vrchnostenského svolení nové domky stavěti 388. 1709, 4. května ve Vídni: Jan Kristian kníže Eggenberský propouští Filipa Mayerhofera v rychtě Glóckelberské s jeho manželkou a s dvěma dcerami z práva odúmrtního na ten způsob, že bude povinen ročně odváděti 36 kr. do důchodu 388-9. . 1709, 30. května: Jan Kristian kníže Eggenberský propouští poddané v rychtě Cernské z práva odúmrtního 389. 1709, 20. července na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský propouští poddané v rych- tátství Mokerském z práva odümrtního za pülletní plat po 15 zl. Na majetníky domků, které by ještě povstaly, ta svoboda se nevztahuje 389-90. 1709, 30. července na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggenberský pro- pouští své poddané ve vsi Chabičovicích z práva odúmrtního v obvyklém způsobu, a tito se zavazují, že budou ročně platiti o sv. Havle 5 zl. a o sv. Jifí tolikéZ. Tato vysada nevzta- huje se však na domy, které by se později vystavěly 390-1. . 1709. Výtah z artikulů cechovních, jež císař Josef I. udělil ovčákům v Čechách 391-4. 1711, 20. ledna v Praze: Marie Arnoštka, ovdovělá kněžna z Eggenberka, nařizuje radovi a vrchnímu hejtmanovi Janu Šebestianu z Liebenhausu dědičně propustiti Kašpara Hansa ve vsi Markové, jenz si v Kristianberku domek vystavěl, z práva odúmrtního; za to bude platiti ročně 36 kr. do důchodu Krumlovského 394-5. 1711, 13. října: Marie Arnoštka ovdovělá kněžna z Eggenberka novým domkářům v Brenten- berku snižuje dvoje platy 395-6. . 1714, 1. července: Klára Bernardina ovdovělá hraběnka ze Sternberka na Horažďovicích a Třebomyslicích svým poddaným ve vsi Hejně odpouští opičí úrok, a ukládá jim, aby třikrát do roka putovali ku P. Marii do Nezamyslic a vykonali pobožnosti jim předepsané 396-8. 1716, 21. září: hrabě Fr. K. z Kolovrat jakožto vrchnost propouští svého poddaného hospo- dářského úředníka z poddanství a z člověčenství i s jeho rodinou 398. 1716: účet výdajů na stavbu nové školy ve vsi Krsovicích aneb Svatém Janě na panství Pe- čeckém 398-9. 1718, 21. února: instrukce hospodářská, vydaná z nařízení rady kr. v. města Chrudimě pur- krabímu a důchodnímu Frant. Viktorinovi 399-406; úvod vydavatelův 399; povinnost purkra- bího, šafářů obecních 401; dobytek a drůbež, administrace hospodářská 402; pletí a klizení obilí, pasení dobytka, setí kolníka 403; právo varní, kotce obecní, vinice 404; skládky vína, dříví, kámen 405. 1719, 23. března: Štěpán hrabě Kinský uvázav se ve zděděné panství Rychmburské, nařizuje ohlásiti tamějším poddaným, kterak se svými stížnostmi mají se obraceti k úřadu hospo- dářskému a k vrchnosti 406-7. 1720, 8. března: Jan Král špatně hospodařil na selském statku ve vsi Vejvanově na panství Zbirovském, pročež byl správou panství propuštěn a grunt odevzdán Matěji Kovandovi, jenž jej ujímá dobrovolně v ceně zvýšené nad odhad více než o polovici 407-8. 1723, 1. března: opat Zbraslavský ku prosbě přívozníka propouští jeho syna z poddanosti navždy, aby se mohl učiti provazníkem; ale po vyučení ten výhost ztratí platnost podle re- versu současně učiněného 408-9. Archiv Český XXIX. 72
194. 195. 196. 197. 198. 199. 200. 201. 202. 203. 204. 205. 206. 207. 208. 209. 210. Rejstřík písemností. 569 úmrtního dva chalupníky, Matěje Langa a Viléma Prumera, kteří z rychty Brentenberské byli vyloučeni a k rychtě Schneedorfské přiděleni 385. 1708, 19. října: Kníže Jan Kristian z Eggenberka osvobozuje od odúmrti chalupy rybákovy v rychté Třebonínské u Pozděrazského dvora 385-6. 1708, 20. listopadu na Krumlově: kníže Jan Kristian z Eggenberka byv o to prosen od 28 domkářů v zánovní vsi Brentenberské, osvobozuje je od břemene odúmrtního za 36 kr. ročního platu a pod jinými ještě výminkami 386-7. 1708, 27. listopadu: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže z Eggenberka v rozkaze k vrch- nímu hejtmanovi Janu Scbestianu z Liebenhausu vysvétluje, Ze Kristianberstí, Glückelber&tí a Johannesthalští výsadu jim danou na osvobození od práva odúmrtního neprávem si vyklá- dají, jakoby se vztahovala též na nové osadníky, kteří z rychet odúmrtnímu právu podléha- jících se přistěhovali; a že by si mohli tam beze zvlaštního vrchnostenského svolení nové domky stavěti 388. 1709, 4. května ve Vídni: Jan Kristian kníže Eggenberský propouští Filipa Mayerhofera v rychtě Glóckelberské s jeho manželkou a s dvěma dcerami z práva odúmrtního na ten způsob, že bude povinen ročně odváděti 36 kr. do důchodu 388-9. . 1709, 30. května: Jan Kristian kníže Eggenberský propouští poddané v rychtě Cernské z práva odúmrtního 389. 1709, 20. července na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský propouští poddané v rych- tátství Mokerském z práva odümrtního za pülletní plat po 15 zl. Na majetníky domků, které by ještě povstaly, ta svoboda se nevztahuje 389-90. 1709, 30. července na Krumlově: Jan Kristian vévoda Krumlovský a kníže Eggenberský pro- pouští své poddané ve vsi Chabičovicích z práva odúmrtního v obvyklém způsobu, a tito se zavazují, že budou ročně platiti o sv. Havle 5 zl. a o sv. Jifí tolikéZ. Tato vysada nevzta- huje se však na domy, které by se později vystavěly 390-1. . 1709. Výtah z artikulů cechovních, jež císař Josef I. udělil ovčákům v Čechách 391-4. 1711, 20. ledna v Praze: Marie Arnoštka, ovdovělá kněžna z Eggenberka, nařizuje radovi a vrchnímu hejtmanovi Janu Šebestianu z Liebenhausu dědičně propustiti Kašpara Hansa ve vsi Markové, jenz si v Kristianberku domek vystavěl, z práva odúmrtního; za to bude platiti ročně 36 kr. do důchodu Krumlovského 394-5. 1711, 13. října: Marie Arnoštka ovdovělá kněžna z Eggenberka novým domkářům v Brenten- berku snižuje dvoje platy 395-6. . 1714, 1. července: Klára Bernardina ovdovělá hraběnka ze Sternberka na Horažďovicích a Třebomyslicích svým poddaným ve vsi Hejně odpouští opičí úrok, a ukládá jim, aby třikrát do roka putovali ku P. Marii do Nezamyslic a vykonali pobožnosti jim předepsané 396-8. 1716, 21. září: hrabě Fr. K. z Kolovrat jakožto vrchnost propouští svého poddaného hospo- dářského úředníka z poddanství a z člověčenství i s jeho rodinou 398. 1716: účet výdajů na stavbu nové školy ve vsi Krsovicích aneb Svatém Janě na panství Pe- čeckém 398-9. 1718, 21. února: instrukce hospodářská, vydaná z nařízení rady kr. v. města Chrudimě pur- krabímu a důchodnímu Frant. Viktorinovi 399-406; úvod vydavatelův 399; povinnost purkra- bího, šafářů obecních 401; dobytek a drůbež, administrace hospodářská 402; pletí a klizení obilí, pasení dobytka, setí kolníka 403; právo varní, kotce obecní, vinice 404; skládky vína, dříví, kámen 405. 1719, 23. března: Štěpán hrabě Kinský uvázav se ve zděděné panství Rychmburské, nařizuje ohlásiti tamějším poddaným, kterak se svými stížnostmi mají se obraceti k úřadu hospo- dářskému a k vrchnosti 406-7. 1720, 8. března: Jan Král špatně hospodařil na selském statku ve vsi Vejvanově na panství Zbirovském, pročež byl správou panství propuštěn a grunt odevzdán Matěji Kovandovi, jenž jej ujímá dobrovolně v ceně zvýšené nad odhad více než o polovici 407-8. 1723, 1. března: opat Zbraslavský ku prosbě přívozníka propouští jeho syna z poddanosti navždy, aby se mohl učiti provazníkem; ale po vyučení ten výhost ztratí platnost podle re- versu současně učiněného 408-9. Archiv Český XXIX. 72
Strana 570
570 Rejstřík písemností. 215. 216. 217. 221. 222. 223. 224. 225. 226. 227. 228. 229. 211. 1723: špancedule t. j. služební list hejtmana klášterského panství na Zbraslavi s vytčením jeho povinností, požitků, i se sazbou akcidencí 409-410. 1726: forma přísahy, kterou rychtáři měst a městeček panských na panství Krumlovském, 212. Netolickém [a Vimberském?] činili při úvodu svém v úřad 411-13. 213. 1727, 1. srpna: kterak hrabě Breda na statku nově koupeném ustejnil selské živnosti ve vsech Drahelčicích, Nenačovicích a Dolanech (nedaleko Únhoště) 413-5. 1729, 17. ledna: revers, kterým sousedé městečka České Svratky zavazují se k vybývání dávek 214. a robot na rovni se sedláky k vrchnosti, která tu obec znova uznala za městečko a vymohla jim potvrzení na trhy 415-6. 1730, 1. května: služební list rychtáře robotního, t. j. dohlédače k robotníkům na panství kláštera Zbraslavského 416-7. 1731, 14. prosince vyšel reskript císaře Karla VI., kterým vysvětlují se starší patenty v ten smysl, že obce a města mohou žádati za královské potvrzení jen těch privilegií svých, kterých nabyly po nepokojích (1618-20), a jestliže nynější vrchnost svoluje ku potvrzení; ku poddání žádosti o to ke dvoru prodlužuje se lhůta o 3 měsíce; císař napomíná k zachování pokoje 417-9. 1732, 17. listopadu: Sedleckým poddaným záduší P. Marie na Louži v Praze bylo v posledních letech ukládáno dávati 15 kop na místo roboty; po jejich prosbě rada aneb magistrát Staro- městský rozhodl, aby ten plat se dále nepožadoval od nich, ale aby robotovali jako za staro- dávna odvážením bláta od kostela v Praze 419-20. 218. 1732: řád obecní vsi Mezic na panství kláštera Hradiska u Olomouce 420. 219. 1732, 1766, 1825 vrchnost obnovovala řád obecní vsi Podolí u Přerova na Moravě 420. 220. 1735, 29. listopadu: pod dohlídkou církevních úřadů ujednán byl nový rozvrh pozemků selských i panských v zádušní vsi Rapošově, též nově byly ustanoveny platy a jiné povinnosti pod- daných k faře Zbraslavické jakožto k vrchnosti Rapošovské 420-3. 1735, 28. prosince: krajský úřad Čáslavský král. místodržitelstvu, co vyšetřil o dominikálních příjmech, jež dotud bral administrator fary Zbraslavické ze své poddané vsi Rapošova, a že po nové jich úpravě administrator stačí sám platiti extraordinarium 423-5. 1736, 25. června: revisitační komise kraje Čáslavského hlavní komisi rektifikační vysvětluje, kterak ve vsi Rapošově v letech 1715-35 půda byla rozdělena a kolik z ní poddaní platili k faře Zbraslavické jakožto své vrchnosti 425-6. 1738, 30. listopadu: robotní povinnosti konané poddanými na statku Bečvářském 426-31. Úvod vydavatelův 426-8; starý text 428-31. 1740, 20. února: dva šafáři na panství Pečeckém prosí rytíře Josefa Langra, arcibiskupského plnomocníka na tom zabaveném panství, aby jim nebylo zvyšováno nájemné z krav a z drů- beže. S odpovědí málo příznivou 431-2. 1744, 27. března: řád exekuční vydaný českým místodržitelstvem o tom, kdy a kterak pomocí vojska má se dobývati kontribuce i jiné daně na podd. a extraordinarium na vrchnostech 432-36. 1747, 16. března: řád exekuční vydaný českým místodržitelstvem, kterak má se dobývati kontribuce a jiné daně na poddaných a extraordinarium na vrchnostech 436-42. 1747: klíč, dle něhož rozvrhovala se břemena státní v zemích českých a rakouských před rokem 1740, a kterak se změnil po ztrátě Slezska 442-4. 1747, 27. června: pravidla, podle kterých rektifikační komise zemská v Praze počítala used- losti v Čechách při sestavování katastru Tereziánského 444-58; principia rectificatoria 444, Flachland und Gebirg 445, Feldbau-Classen 446, Wieswachs 448, Weingärten, Wälder 449, Teuchte, Mühlen 450, divisores realitatum 451, Ficticium stabile 453, Ficticium personale 456. 1747, 23. října: výtah ze zprávy královské české kanceláře dvorské, na jejímž základě Marie Terezie potvrdila nový katastr k vybírání kontribuce v Čechách 458-479; úvod vydavatelův 458; zpráva k císařovně 459-467; allegata k této zprávě 467-71; závěrečná zpráva kance- láře a schválení panovnice 471-2. Jiné výtahy z allegat 472 8; poznámky vydavatelovy 478-9. 1747: srovnavací tabule početních usedlostí, kolik se jich počítalo ve všech krajích země České i s Prahou při opravách katastru roku 1683 a 1747, str. 479-81 před rokem 1748: kterak byly v Čechách daně povolovány, rozvrhovány, vybírány a kam odváděny 481-83. 230. 231.
570 Rejstřík písemností. 215. 216. 217. 221. 222. 223. 224. 225. 226. 227. 228. 229. 211. 1723: špancedule t. j. služební list hejtmana klášterského panství na Zbraslavi s vytčením jeho povinností, požitků, i se sazbou akcidencí 409-410. 1726: forma přísahy, kterou rychtáři měst a městeček panských na panství Krumlovském, 212. Netolickém [a Vimberském?] činili při úvodu svém v úřad 411-13. 213. 1727, 1. srpna: kterak hrabě Breda na statku nově koupeném ustejnil selské živnosti ve vsech Drahelčicích, Nenačovicích a Dolanech (nedaleko Únhoště) 413-5. 1729, 17. ledna: revers, kterým sousedé městečka České Svratky zavazují se k vybývání dávek 214. a robot na rovni se sedláky k vrchnosti, která tu obec znova uznala za městečko a vymohla jim potvrzení na trhy 415-6. 1730, 1. května: služební list rychtáře robotního, t. j. dohlédače k robotníkům na panství kláštera Zbraslavského 416-7. 1731, 14. prosince vyšel reskript císaře Karla VI., kterým vysvětlují se starší patenty v ten smysl, že obce a města mohou žádati za královské potvrzení jen těch privilegií svých, kterých nabyly po nepokojích (1618-20), a jestliže nynější vrchnost svoluje ku potvrzení; ku poddání žádosti o to ke dvoru prodlužuje se lhůta o 3 měsíce; císař napomíná k zachování pokoje 417-9. 1732, 17. listopadu: Sedleckým poddaným záduší P. Marie na Louži v Praze bylo v posledních letech ukládáno dávati 15 kop na místo roboty; po jejich prosbě rada aneb magistrát Staro- městský rozhodl, aby ten plat se dále nepožadoval od nich, ale aby robotovali jako za staro- dávna odvážením bláta od kostela v Praze 419-20. 218. 1732: řád obecní vsi Mezic na panství kláštera Hradiska u Olomouce 420. 219. 1732, 1766, 1825 vrchnost obnovovala řád obecní vsi Podolí u Přerova na Moravě 420. 220. 1735, 29. listopadu: pod dohlídkou církevních úřadů ujednán byl nový rozvrh pozemků selských i panských v zádušní vsi Rapošově, též nově byly ustanoveny platy a jiné povinnosti pod- daných k faře Zbraslavické jakožto k vrchnosti Rapošovské 420-3. 1735, 28. prosince: krajský úřad Čáslavský král. místodržitelstvu, co vyšetřil o dominikálních příjmech, jež dotud bral administrator fary Zbraslavické ze své poddané vsi Rapošova, a že po nové jich úpravě administrator stačí sám platiti extraordinarium 423-5. 1736, 25. června: revisitační komise kraje Čáslavského hlavní komisi rektifikační vysvětluje, kterak ve vsi Rapošově v letech 1715-35 půda byla rozdělena a kolik z ní poddaní platili k faře Zbraslavické jakožto své vrchnosti 425-6. 1738, 30. listopadu: robotní povinnosti konané poddanými na statku Bečvářském 426-31. Úvod vydavatelův 426-8; starý text 428-31. 1740, 20. února: dva šafáři na panství Pečeckém prosí rytíře Josefa Langra, arcibiskupského plnomocníka na tom zabaveném panství, aby jim nebylo zvyšováno nájemné z krav a z drů- beže. S odpovědí málo příznivou 431-2. 1744, 27. března: řád exekuční vydaný českým místodržitelstvem o tom, kdy a kterak pomocí vojska má se dobývati kontribuce i jiné daně na podd. a extraordinarium na vrchnostech 432-36. 1747, 16. března: řád exekuční vydaný českým místodržitelstvem, kterak má se dobývati kontribuce a jiné daně na poddaných a extraordinarium na vrchnostech 436-42. 1747: klíč, dle něhož rozvrhovala se břemena státní v zemích českých a rakouských před rokem 1740, a kterak se změnil po ztrátě Slezska 442-4. 1747, 27. června: pravidla, podle kterých rektifikační komise zemská v Praze počítala used- losti v Čechách při sestavování katastru Tereziánského 444-58; principia rectificatoria 444, Flachland und Gebirg 445, Feldbau-Classen 446, Wieswachs 448, Weingärten, Wälder 449, Teuchte, Mühlen 450, divisores realitatum 451, Ficticium stabile 453, Ficticium personale 456. 1747, 23. října: výtah ze zprávy královské české kanceláře dvorské, na jejímž základě Marie Terezie potvrdila nový katastr k vybírání kontribuce v Čechách 458-479; úvod vydavatelův 458; zpráva k císařovně 459-467; allegata k této zprávě 467-71; závěrečná zpráva kance- láře a schválení panovnice 471-2. Jiné výtahy z allegat 472 8; poznámky vydavatelovy 478-9. 1747: srovnavací tabule početních usedlostí, kolik se jich počítalo ve všech krajích země České i s Prahou při opravách katastru roku 1683 a 1747, str. 479-81 před rokem 1748: kterak byly v Čechách daně povolovány, rozvrhovány, vybírány a kam odváděny 481-83. 230. 231.
Strana 571
Rejstřík písemností. 571 236. 237. 238. 239. 240 241. 242. 243. 244. 245. 246. 247. 248. 232. 1748: rozpočet království Českého, navržený podle desetilého recessu z r. 1748, rozličně dne 7. června a 6. července 484-5. 233. 1751, 23. ledna: drobením selských statků nemá se robota oc množiti 486. 234. [1766]: služební list klášterského zahradníka na Zbraslavi 486. 1769, 22. prosince: nejvyšší rozhodnutí vydané do Čech, kterým císařovna Maria Terezia 235. ostře nabádá hejtmany krajské k zakročování proti utiskování poddaných, zavrhuje zvyklosti a smlouvy nezaznamenané ve fassích anebo nepotvrzené, naléhá na zápověď zabírati selskou půdu ke dvorům panským 487-89. 1770 byl nově přepsán řád vinohradský vsi Sobotovic na panství kláštera Rajhradského u Brna 490. 1771, 24. května: při převodu selské živnosti na dědice, kdy má se ona odhadnouti, a kdy netřeba 490. 1771, 8. července: přednáška válečné rady dvorské k císařovně Marii Terezii o tom, co vo- jenští důstojníci při konskripci duší a tažného dobytka v Čechách poznamenali o zuboženém stavu obyvatelstva 491-530: Úvod redaktorův 491-2; text: kraj Prácheňský 492-4, Plzeňský 495-6; Klatovský 496-500; Loketský 500-2; Žatecký 502-5; Litoměřický 505-8; Mladobo- leslavský 508-9; Bydžovský 509; Hradecký 510-2; Chrudimský 512; Čáslavský 512-16; Kouřimský 416-7; Rakovnický 517; Berounský 518; Táborský 519-21; Budějovický 521; čtyři Pražská města 521-4; závěrečné úvahy a návrhy oprav 524-30. 1772, 28. srpna: dlužní úpisy, na jakéž usedlým poddaným i vrchnostem v Čechách ve veliké nouzi po hladě a moru byly půjčovány peníze, vykázané k tomu ze státní pokladny reskriptem Marie Terezie 530-44; dluhopis podd. Bernardických 530-2; dluhopis vrchnosti Bernardické 533-4. 1774, 9. února: z instrukce hospodářským úředníkům Rychmburským, vydané hrabětem Filipem Kinským 534-7. 1775, 15. srpna: dvorský dekret českému guberniu předpisuje, že vrchnostem nemá se zbra- ňovati, když by chtěly snižovati robotu na méně než na tři dni v témdni. Mzdu žencům sta- noviti ponechává se krajským úřadům 537-8. 1775, 1. prosince: nejmenovaný dokazuje, že robota poddaným neškodí a že ochuzení poplat- níků pochází z jiných příčin, hlavně z břemen státních 538-44. 1776, 9. srpna: dvorský dekret, českým guberniem vadně tlumočený a 16. srpna rozeslaný, zapovídá poddaným obcím konati bez vrchnostenského svolení sbírky peněžité k podávání stíž- ností a žádostí k vysokým úřadům, a obnovuje předpisy o tom, kterým způsobem a pořadem poddanské stížnosti mohou se výš předkládati 544-6. 1777, 17. ledna: Gubernium posílá krajskému hejtmanu Táborskému své rozhodnutí, že stíž- nosti poddaných statků Nadějkovského nemají průchodu, poněvadž ustejnění statků selských r. 1766 bylo tam provedeno se svolením krajského úřadu, a pozemky selské byly a jsou tam dosud nezakoupené. Vrchnost při ustejnění přidala 78 korců svých pozemků, tím přibyly tři nové živnosti, a úrok vzrostl ze 132 zl. 17 kr. na 160 zl. 491/2 kr. 546-7. 1777, 1. února: krajský hejtman Táborský Nadějkovskému správci posílá rozhodnutí guber- nialní ze 17. ledna 1777 o stížnostech poddaných na rozdělení pozemků selských, provedené r. 1766 při ustejňování statků selských a na zvýšení úroku při tom 547-8. 1777, 15. března: instrukce vydaná o tom, kterak hospodářští úřadové v Čechách na statcích postavených pod státní správou mají prováděti na nich Raabovu soustavu 548-53. 1777, 30. prosince: úmluva uzavřená mezi kontribuenty poddanými na statku Kojetickém, ná- ležitém k záduší kostela Týnského v Praze, a mezi magistrátem Staroměstským jakožto jejich vrchností, o budoucí placení extraordinaria, úroků pozemkových a robotních, též o koně ku povozům pro úřední osoby 554-5. 1778, 1. listopadu: hrabě Jan Nep. Pražma poddaného svého Jakuba Fajloše, usedlého na selském gruntě v Bruzovicích na panství Frydeckém v Těšínsku, osvobozuje od robot a ospů, ustanovuje jej za fojta a grunt jeho za fojtství výsadné, a stanoví povinnosti a práva jeho i jeho potomků 555-6. 1779, 15. června: které taxy přestanou se vybírati od poddaných na statcích někdy jesuitských a již pod státní správou postavených, na nichž soustavou Raabovou zruší se nevolnictví 556-8. 249. 72*
Rejstřík písemností. 571 236. 237. 238. 239. 240 241. 242. 243. 244. 245. 246. 247. 248. 232. 1748: rozpočet království Českého, navržený podle desetilého recessu z r. 1748, rozličně dne 7. června a 6. července 484-5. 233. 1751, 23. ledna: drobením selských statků nemá se robota oc množiti 486. 234. [1766]: služební list klášterského zahradníka na Zbraslavi 486. 1769, 22. prosince: nejvyšší rozhodnutí vydané do Čech, kterým císařovna Maria Terezia 235. ostře nabádá hejtmany krajské k zakročování proti utiskování poddaných, zavrhuje zvyklosti a smlouvy nezaznamenané ve fassích anebo nepotvrzené, naléhá na zápověď zabírati selskou půdu ke dvorům panským 487-89. 1770 byl nově přepsán řád vinohradský vsi Sobotovic na panství kláštera Rajhradského u Brna 490. 1771, 24. května: při převodu selské živnosti na dědice, kdy má se ona odhadnouti, a kdy netřeba 490. 1771, 8. července: přednáška válečné rady dvorské k císařovně Marii Terezii o tom, co vo- jenští důstojníci při konskripci duší a tažného dobytka v Čechách poznamenali o zuboženém stavu obyvatelstva 491-530: Úvod redaktorův 491-2; text: kraj Prácheňský 492-4, Plzeňský 495-6; Klatovský 496-500; Loketský 500-2; Žatecký 502-5; Litoměřický 505-8; Mladobo- leslavský 508-9; Bydžovský 509; Hradecký 510-2; Chrudimský 512; Čáslavský 512-16; Kouřimský 416-7; Rakovnický 517; Berounský 518; Táborský 519-21; Budějovický 521; čtyři Pražská města 521-4; závěrečné úvahy a návrhy oprav 524-30. 1772, 28. srpna: dlužní úpisy, na jakéž usedlým poddaným i vrchnostem v Čechách ve veliké nouzi po hladě a moru byly půjčovány peníze, vykázané k tomu ze státní pokladny reskriptem Marie Terezie 530-44; dluhopis podd. Bernardických 530-2; dluhopis vrchnosti Bernardické 533-4. 1774, 9. února: z instrukce hospodářským úředníkům Rychmburským, vydané hrabětem Filipem Kinským 534-7. 1775, 15. srpna: dvorský dekret českému guberniu předpisuje, že vrchnostem nemá se zbra- ňovati, když by chtěly snižovati robotu na méně než na tři dni v témdni. Mzdu žencům sta- noviti ponechává se krajským úřadům 537-8. 1775, 1. prosince: nejmenovaný dokazuje, že robota poddaným neškodí a že ochuzení poplat- níků pochází z jiných příčin, hlavně z břemen státních 538-44. 1776, 9. srpna: dvorský dekret, českým guberniem vadně tlumočený a 16. srpna rozeslaný, zapovídá poddaným obcím konati bez vrchnostenského svolení sbírky peněžité k podávání stíž- ností a žádostí k vysokým úřadům, a obnovuje předpisy o tom, kterým způsobem a pořadem poddanské stížnosti mohou se výš předkládati 544-6. 1777, 17. ledna: Gubernium posílá krajskému hejtmanu Táborskému své rozhodnutí, že stíž- nosti poddaných statků Nadějkovského nemají průchodu, poněvadž ustejnění statků selských r. 1766 bylo tam provedeno se svolením krajského úřadu, a pozemky selské byly a jsou tam dosud nezakoupené. Vrchnost při ustejnění přidala 78 korců svých pozemků, tím přibyly tři nové živnosti, a úrok vzrostl ze 132 zl. 17 kr. na 160 zl. 491/2 kr. 546-7. 1777, 1. února: krajský hejtman Táborský Nadějkovskému správci posílá rozhodnutí guber- nialní ze 17. ledna 1777 o stížnostech poddaných na rozdělení pozemků selských, provedené r. 1766 při ustejňování statků selských a na zvýšení úroku při tom 547-8. 1777, 15. března: instrukce vydaná o tom, kterak hospodářští úřadové v Čechách na statcích postavených pod státní správou mají prováděti na nich Raabovu soustavu 548-53. 1777, 30. prosince: úmluva uzavřená mezi kontribuenty poddanými na statku Kojetickém, ná- ležitém k záduší kostela Týnského v Praze, a mezi magistrátem Staroměstským jakožto jejich vrchností, o budoucí placení extraordinaria, úroků pozemkových a robotních, též o koně ku povozům pro úřední osoby 554-5. 1778, 1. listopadu: hrabě Jan Nep. Pražma poddaného svého Jakuba Fajloše, usedlého na selském gruntě v Bruzovicích na panství Frydeckém v Těšínsku, osvobozuje od robot a ospů, ustanovuje jej za fojta a grunt jeho za fojtství výsadné, a stanoví povinnosti a práva jeho i jeho potomků 555-6. 1779, 15. června: které taxy přestanou se vybírati od poddaných na statcích někdy jesuitských a již pod státní správou postavených, na nichž soustavou Raabovou zruší se nevolnictví 556-8. 249. 72*
Strana 572
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. V tomto rejstříku u některých míst poznamenán jest bývalý kraj, ve kterém se nacházely, a to skratkem takovým, jaké jsou v Palackého Popise království Ceského, totiz: ber, bol, bdv, byd, ehr, ésl, hrd, klt, kim: A Adam v Radslavi 89; krejéí v Kojeticích 109 ; sklenár v Praze 117. Adamova Markéta 12; Kateřina v Mlíkovicích 297. Adamovští sirotci v Světlé 289. z Adlersfelsu viz Ledvinka. z Adlersheinbu viz Pecelius. Aglištejn t. j. Falkenštejn 39. Agricola viz z Horšova. Ahníkov žte. (Hagensdorf), pan- ství 206, 502, pivovar 210. Ahorn, Záhorkov ves 100. v Aichpichlu, les u Homol blíže Budějovic 175. Albín z Helfenburku Václav kan- cléř (písař) Rožmberský 40-2, 47, 50-1; Jindřich Leopold na Krumlovsku 291. Albrecht Samuel Václav, hejtman panství Rychmburského 355. Albrechtů Jiřík v Kobylí 285; Martin a Jan ve Vel. Ježově 289. Aleš Tomáš v Krumlově 122. Alsching viz Lštín. Altheimer Konrád magister, ka- novník v Olomouci 27, 28. Althůtten viz Huť Stará Ambross v Radslavi 88. Ambroz v Bližné 89. Anděl Josef, rychtář Přeštěnický 532. Anna, komorná Kateřiny Kořen- ské z Terešova 340-1. Annička, služebnice Kateřiny Zbi- rožské z Dirného 11. Ikt, Itm, plz, prch, rak, táb, žtc. Autonin (Brus) arcibiskup Praž- ský 47, (1574 s přídomkem z Hozínu) 61, 62. Antonín Vít v Říkově 298. Arbelovice, ves čsl. 281-2. Arbelovský Jakub v Chejstovicích 282. Arbesau, Ober-, Nieder-, Varva- Zov, ves v Rudoloïf 193-5. Aretýn Pavel, sekretář Rožmber- ský 163. Arnolt Jan v Nučicích 376. Arnošt, arcibiskup Pražský (1638) 205. Arnoštovice čsl. ves 282. Asang (psáno Asanngkh) ves u Něm. Rychnova 46, 47. Aš město 500. Audolin viz Údoleň. Auscha (Úštěk) město u Litomě- řic 506-7. Auschina, Uzín, ves v Rudohoří 193-6. Autéfer Gregor v J. Hradci 171. von Aw Jan, měšťan v Praze 555. B Babčice, Pabice, ves na Bechyn- sku 289. Babčický Václav 289. Babice čsl. ves 282. Babitz viz Vavice. Baby, žleb u Kostelce u Prostě- jova. Bachek Jan v Zakůlanech 114, 131, Bachková v Oujezdci 95, 132. Badcuski panství v Litoměřicku 505. | Baderhof viz Bartoch man. Balata viz Trčka Jiřík. Balthauser Mäxl v Radslavi 88. Barášek Jan v Svárově 377. Bartoch man (Bartochhof), Bader- hof na Krumlovsku 105. Bartochovský dvůr na Krumlov- sku 291. Bartošov, ves u Libáně 279. Bartošovice ves na Žambersku 279. Bártů Pavel v D. Hrachovicích 288. Baschten viz Bašta Holubovská. Bašt Malý křm. ves 286. Bašta Holubovská, Baschten, ves na Krumlovsku 104. Bauer Michl v Bližné 88. Bavorov městečko na Krumlovsku 141. Bavorsko, ženitby poddaných na Prachensku 494. Bayer Mathias von Eggetschlag 25. Bechyně panství 156, 521. Bechynský kraj 288-91, 299, 318, 330, 462, 475, 477, 482, 519, 521. Bechynský Mikuláš v Hroznici 285; Václav v Zderadinách 285. Bečváře statek, robotní povinno- sti 426-31. Bednář Blažej v Krumlově 122 ; Jakub v Chlistové 290; Jan v Bendověč Záhoří 289; Matěj v
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. V tomto rejstříku u některých míst poznamenán jest bývalý kraj, ve kterém se nacházely, a to skratkem takovým, jaké jsou v Palackého Popise království Ceského, totiz: ber, bol, bdv, byd, ehr, ésl, hrd, klt, kim: A Adam v Radslavi 89; krejéí v Kojeticích 109 ; sklenár v Praze 117. Adamova Markéta 12; Kateřina v Mlíkovicích 297. Adamovští sirotci v Světlé 289. z Adlersfelsu viz Ledvinka. z Adlersheinbu viz Pecelius. Aglištejn t. j. Falkenštejn 39. Agricola viz z Horšova. Ahníkov žte. (Hagensdorf), pan- ství 206, 502, pivovar 210. Ahorn, Záhorkov ves 100. v Aichpichlu, les u Homol blíže Budějovic 175. Albín z Helfenburku Václav kan- cléř (písař) Rožmberský 40-2, 47, 50-1; Jindřich Leopold na Krumlovsku 291. Albrecht Samuel Václav, hejtman panství Rychmburského 355. Albrechtů Jiřík v Kobylí 285; Martin a Jan ve Vel. Ježově 289. Aleš Tomáš v Krumlově 122. Alsching viz Lštín. Altheimer Konrád magister, ka- novník v Olomouci 27, 28. Althůtten viz Huť Stará Ambross v Radslavi 88. Ambroz v Bližné 89. Anděl Josef, rychtář Přeštěnický 532. Anna, komorná Kateřiny Kořen- ské z Terešova 340-1. Annička, služebnice Kateřiny Zbi- rožské z Dirného 11. Ikt, Itm, plz, prch, rak, táb, žtc. Autonin (Brus) arcibiskup Praž- ský 47, (1574 s přídomkem z Hozínu) 61, 62. Antonín Vít v Říkově 298. Arbelovice, ves čsl. 281-2. Arbelovský Jakub v Chejstovicích 282. Arbesau, Ober-, Nieder-, Varva- Zov, ves v Rudoloïf 193-5. Aretýn Pavel, sekretář Rožmber- ský 163. Arnolt Jan v Nučicích 376. Arnošt, arcibiskup Pražský (1638) 205. Arnoštovice čsl. ves 282. Asang (psáno Asanngkh) ves u Něm. Rychnova 46, 47. Aš město 500. Audolin viz Údoleň. Auscha (Úštěk) město u Litomě- řic 506-7. Auschina, Uzín, ves v Rudohoří 193-6. Autéfer Gregor v J. Hradci 171. von Aw Jan, měšťan v Praze 555. B Babčice, Pabice, ves na Bechyn- sku 289. Babčický Václav 289. Babice čsl. ves 282. Babitz viz Vavice. Baby, žleb u Kostelce u Prostě- jova. Bachek Jan v Zakůlanech 114, 131, Bachková v Oujezdci 95, 132. Badcuski panství v Litoměřicku 505. | Baderhof viz Bartoch man. Balata viz Trčka Jiřík. Balthauser Mäxl v Radslavi 88. Barášek Jan v Svárově 377. Bartoch man (Bartochhof), Bader- hof na Krumlovsku 105. Bartochovský dvůr na Krumlov- sku 291. Bartošov, ves u Libáně 279. Bartošovice ves na Žambersku 279. Bártů Pavel v D. Hrachovicích 288. Baschten viz Bašta Holubovská. Bašt Malý křm. ves 286. Bašta Holubovská, Baschten, ves na Krumlovsku 104. Bauer Michl v Bližné 88. Bavorov městečko na Krumlovsku 141. Bavorsko, ženitby poddaných na Prachensku 494. Bayer Mathias von Eggetschlag 25. Bechyně panství 156, 521. Bechynský kraj 288-91, 299, 318, 330, 462, 475, 477, 482, 519, 521. Bechynský Mikuláš v Hroznici 285; Václav v Zderadinách 285. Bečváře statek, robotní povinno- sti 426-31. Bednář Blažej v Krumlově 122 ; Jakub v Chlistové 290; Jan v Bendověč Záhoří 289; Matěj v
Strana 573
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Babčicích 289, ve Lhotě Pa- zdírkově 285, v Slabsku 288. Bedřich Jan v Haclově 19. Beerwolf Petr v Kozárovicích 294. Bejslavice, Velislavice, Weislowitz, ves na Krumlovsku 99. Bélá Némecká chr. 281. Bélec Tomás v Jesíné 295. Bélík, mlynát v Cimicích 9. Belinger Jan ve Zbóri 279. Bělohradský Karel, úředník zá- duší P. Marie na Louži v Pra- ze 420. Bělouch Matěj v Houšicích 283. Belwl Gabriel v M. Ktiši 82, 83. Benák Vavřinec, mlynář na Kru- mlovsku 127. Benátky Nové, panství 327-8. Benczy (mlýn Penčice u Jevan?) křm. ves 286. Beneš Jiří ve Vysočanech 287; Josef Frant. ředitel panství Tachlovického 351; Matěj z Mlac 310. Benešov, Bensen, Pensen Itm. 508. Benetschlag, Blato ves 101. Benkovice, něm. Penketitz, ves na Krumlovsku 101. Beran Václav, mlynář na Kru- mlovsku 105. Beran rybník na Krumlovsku 36. Beránek Jan z Petrovce 7; Ja- nek z Petrovic 9; Pavel z Vel var 295. Beránovský mlýn na Krumlovsku 127. Berger z Bergu 159. Berka Frant. hrabě 354, 368, 369. Beřkovice Horní 226. Berkovna Frant. Rozalie, pro- vdaná hraběnka Kinská 369. Berlau viz Brloh. Berloch viz Brloh. Bernardice táb. panství Jesuit- ské 340, 530-4, 556-7. Bernartice čsl. 283. Bernau ztc. ves 502. Berneck, Pernekh ves u Ném. Rychnova 46-7. Berounka řeka 519. Berounský (Vlt. a Podbrd.) kraj 300, 318, 330, 433, 437, 448, 462, 464, 471, 473-5, 479, 480, 486, 492, 518-9; neúro- da 491, kassír daní sídlí v Pra- ze 482. Besele Šimon rychtář v Oujezdě 29. Běšetice (čti Ješetice) ber. ves 297. Běšice ves na Bechynsku 290. Běšín Mstich pán v Záhrobí 274, 292. Beškov, psáno i Beskov, Bezkov, Veskov, Veškov, ves u Hradi- ště ned Znojmem 61-2, 73. Bettlern, Petlery Ztc. 502. Beyenroda panství v Durynsku 191. Beyer Václav rychtář v Dobřenci 504. Beylovice, něm. Pilleticz, ves na Krumlovsku 101. Bezdékov, ném. Pósige, ves na Krumlovsku 101. Bezděz bol. statek 277. Bibat Jan v Krasovicích 286. Bikavská chalupa v Chmelném 282-3. Bílek Jakub v Dlažďové 292. Bílenec (Willenz) ves na Žatecku 501. na Bílině Hanuš z Koldic 14. Bína Jakub v Houšicích 283. z Binebergu, kraj. adjunkt Lito- měřický (1770) 505. Birgstein (Pirgstein) Itm. panství 505-7. z Biskupic Haugvic Norbert 424 ; Václav 259. Blahna Havel v Tousková 296. Bláhovský v Bradáčově 289. Bláhův grunt v Kojeticich 133, 136. Blamkaur Baltazar v Sklennych Hutích u H. Plané 291. Blanice bech. ves 288. Blanský rybník a les v Blanách u Munic na Hlubocku 332-3. Blato, Benetschlag, ves na Kru- mlovsku 101. Blaťy, psáno Poblat, ves na Měl- nicku 231. Bláza Václav v Teletíně 297. Blažej, v Kojeticích 107, 110-1; 573 kovář v St. Lomnici, s dcerou Mandalenou 136; Adam v Če- líně 296, Valenta z Bohů 310. Blažejovice, něm. Plaketschlag, ves na Krumlovsku (též Pla- deschlag), jinak Schwarzbach 43-5, 102. Blažek Pavel v Jetřichovsi 289. Blažiek Bartoloměj rychtář Boro- vanský 532. Bližanov, psáno Plisanow, klt. ves 496. Bližná, Eggetschlag, ves na Kru- mlovsku 24-5, 88-9, 100. Blovský z Palatýnu Vondřej, mi= str v Praze 131, 135, 139, 144. Blůmegen Jindřich hrabě 538. Bobr Václav v Praze 120. Bocksgrün, Pockgrünn v Zatec- ku 502. Boček z Kunštátu Jan 18. Bohdalovice, Podesdorf, ves na Krumlovsku 99. Bohdaneč u Ledče statek 314. Bóhmdorf viz Brotice Ceska. Bohostice ves na Karlstejnsku 296. Bohouskovice ves na Krumlovsku 104. . Bohumily ves u Cerného Kostelce 286. Bohuslav Mikuláš z Lomné 288. Bohuta konšel v Slaném 3. Bohy rak. ves 310. de Bois Samuel Ignac, hejtman na Zbirové a Točníku 311, 339. Bojenice täb. ves 530. z Boknsdorfu viz Hutnický. Bolechhof viz Boly. Bolehovice (-chovice) ber. ves 297. Boleslav Stará 250. Boleslavský kraj 277-8, 299, 318, 330, 462, 475-7, 480, 482, 492, 508-9. Boletice, Poletitz, ves na Kru- mlovsku 101, 106. Bolff ve mlýně Valentovském na Krumlovsku 98. Boly, něm. Bolechhof dvůr na Krumlovsku 98.
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Babčicích 289, ve Lhotě Pa- zdírkově 285, v Slabsku 288. Bedřich Jan v Haclově 19. Beerwolf Petr v Kozárovicích 294. Bejslavice, Velislavice, Weislowitz, ves na Krumlovsku 99. Bélá Némecká chr. 281. Bélec Tomás v Jesíné 295. Bélík, mlynát v Cimicích 9. Belinger Jan ve Zbóri 279. Bělohradský Karel, úředník zá- duší P. Marie na Louži v Pra- ze 420. Bělouch Matěj v Houšicích 283. Belwl Gabriel v M. Ktiši 82, 83. Benák Vavřinec, mlynář na Kru- mlovsku 127. Benátky Nové, panství 327-8. Benczy (mlýn Penčice u Jevan?) křm. ves 286. Beneš Jiří ve Vysočanech 287; Josef Frant. ředitel panství Tachlovického 351; Matěj z Mlac 310. Benešov, Bensen, Pensen Itm. 508. Benetschlag, Blato ves 101. Benkovice, něm. Penketitz, ves na Krumlovsku 101. Beran Václav, mlynář na Kru- mlovsku 105. Beran rybník na Krumlovsku 36. Beránek Jan z Petrovce 7; Ja- nek z Petrovic 9; Pavel z Vel var 295. Beránovský mlýn na Krumlovsku 127. Berger z Bergu 159. Berka Frant. hrabě 354, 368, 369. Beřkovice Horní 226. Berkovna Frant. Rozalie, pro- vdaná hraběnka Kinská 369. Berlau viz Brloh. Berloch viz Brloh. Bernardice táb. panství Jesuit- ské 340, 530-4, 556-7. Bernartice čsl. 283. Bernau ztc. ves 502. Berneck, Pernekh ves u Ném. Rychnova 46-7. Berounka řeka 519. Berounský (Vlt. a Podbrd.) kraj 300, 318, 330, 433, 437, 448, 462, 464, 471, 473-5, 479, 480, 486, 492, 518-9; neúro- da 491, kassír daní sídlí v Pra- ze 482. Besele Šimon rychtář v Oujezdě 29. Běšetice (čti Ješetice) ber. ves 297. Běšice ves na Bechynsku 290. Běšín Mstich pán v Záhrobí 274, 292. Beškov, psáno i Beskov, Bezkov, Veskov, Veškov, ves u Hradi- ště ned Znojmem 61-2, 73. Bettlern, Petlery Ztc. 502. Beyenroda panství v Durynsku 191. Beyer Václav rychtář v Dobřenci 504. Beylovice, něm. Pilleticz, ves na Krumlovsku 101. Bezdékov, ném. Pósige, ves na Krumlovsku 101. Bezděz bol. statek 277. Bibat Jan v Krasovicích 286. Bikavská chalupa v Chmelném 282-3. Bílek Jakub v Dlažďové 292. Bílenec (Willenz) ves na Žatecku 501. na Bílině Hanuš z Koldic 14. Bína Jakub v Houšicích 283. z Binebergu, kraj. adjunkt Lito- měřický (1770) 505. Birgstein (Pirgstein) Itm. panství 505-7. z Biskupic Haugvic Norbert 424 ; Václav 259. Blahna Havel v Tousková 296. Bláhovský v Bradáčově 289. Bláhův grunt v Kojeticich 133, 136. Blamkaur Baltazar v Sklennych Hutích u H. Plané 291. Blanice bech. ves 288. Blanský rybník a les v Blanách u Munic na Hlubocku 332-3. Blato, Benetschlag, ves na Kru- mlovsku 101. Blaťy, psáno Poblat, ves na Měl- nicku 231. Bláza Václav v Teletíně 297. Blažej, v Kojeticích 107, 110-1; 573 kovář v St. Lomnici, s dcerou Mandalenou 136; Adam v Če- líně 296, Valenta z Bohů 310. Blažejovice, něm. Plaketschlag, ves na Krumlovsku (též Pla- deschlag), jinak Schwarzbach 43-5, 102. Blažek Pavel v Jetřichovsi 289. Blažiek Bartoloměj rychtář Boro- vanský 532. Bližanov, psáno Plisanow, klt. ves 496. Bližná, Eggetschlag, ves na Kru- mlovsku 24-5, 88-9, 100. Blovský z Palatýnu Vondřej, mi= str v Praze 131, 135, 139, 144. Blůmegen Jindřich hrabě 538. Bobr Václav v Praze 120. Bocksgrün, Pockgrünn v Zatec- ku 502. Boček z Kunštátu Jan 18. Bohdalovice, Podesdorf, ves na Krumlovsku 99. Bohdaneč u Ledče statek 314. Bóhmdorf viz Brotice Ceska. Bohostice ves na Karlstejnsku 296. Bohouskovice ves na Krumlovsku 104. . Bohumily ves u Cerného Kostelce 286. Bohuslav Mikuláš z Lomné 288. Bohuta konšel v Slaném 3. Bohy rak. ves 310. de Bois Samuel Ignac, hejtman na Zbirové a Točníku 311, 339. Bojenice täb. ves 530. z Boknsdorfu viz Hutnický. Bolechhof viz Boly. Bolehovice (-chovice) ber. ves 297. Boleslav Stará 250. Boleslavský kraj 277-8, 299, 318, 330, 462, 475-7, 480, 482, 492, 508-9. Boletice, Poletitz, ves na Kru- mlovsku 101, 106. Bolff ve mlýně Valentovském na Krumlovsku 98. Boly, něm. Bolechhof dvůr na Krumlovsku 98.
Strana 574
574 Bor, hrad u Přímdy 167-8. Boreč, bol. ves 277. Borek, ves na Mělnicku 231-4. Borin Petr (Boryně ze Lhoty), sirotci po něm ve Všehrdech 54. Bořita viz z Martinic. Borkovec Matěj v Slabsku 288. na Borku, rybnik u Hluhan 26. Borotinek Maly bech. 290. Borová, ves u Pribyslavé 20; něm. Mistelholz, ves na Kra- mlovsku 104, 371-2. Borovany táb. ves 530-2. Bořovice ves, Božejovice 260. Borovnice ves na Krumlovsku 105; čsl. 282-3. z Borovnice Jan 306. Boršovský kostel u Budějovic 176. z Boskovic na Letkovicich Al- brecht 17; na Moravské Tře- bové Ladslav 16, 17. Bošinský Jindřich 284. Bouda Michal v Arbelovicích 282. Boudník Vśclav ve Votroflicich 283. Bouška, Jindřich v Číčovicích 296; Ondřej v Světlé 289; Václav v Tachlovicích 350. Bowitz viz Vavice. z Bozkovic viz z Boskovic. Božejovice (psáno Boržowitz) prch. ves 260. Bradáčov ves u Mladé Vožice 93, 289. pod Brahem, název louky u Hla- vence na Brandýsku 251. Bramben viz Brandov. Bramhauský Burian, sekretář Ro- žmberský 158. Brandov (Bramben) ves na Zate- cku 502, 3. Brandýs n. L. město a panství 90-1, 250-3, 287, 318, 516-7. Branec Václav v Stupčicích 290. Branišovský Jakub Vojislav 157. Branná hrd. panství 278-9. Branšovice ves u Velešína 48. Brantenhof na Čáslavsku 284. z Brantenhofu Frydrych 284. Braschelitz (?) neznámá ves klt. 499. Bratrsasse Matouš Kryštof ve vsi Světlíku (Kirchšlagu) 291. Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Braun, Jan ve Ptici 378; Jan|na Brtnici z Waldštejna Zdeněk M. veřejný notář 256. Brázdim Malý a Velký, dvůr a ves na Brandýsku 250. Breda Karel Joachim hrabě 347 ai 354, 313-84, 413, 426-31; sekvestrace 425. Brehoryje (psáno Pzehors) lim. ves 506. Breitenstein, Tfebonín 385-6. Brenner měšťan ve Štětí 507. Brentenberk, ves u Volar 385-7, 395. Břevniště, Tussetschlag, Krumlovsku 101. Břevnovská Anna ve Lhotě Šá- rovcově 278. Březan Václav, dějepisec Rožm- berský 129. Bfezí ves na Krumlovsku u Sve- raze, psáno Pureczhewn, nyní Wuretzhüfen 99; jiná u Üjezda Kamenného, Freiles 105. Březina Jan v Néméicích 283. Březinka Horní a Dolní (Zádušní) ves u Světlé n. S. 306-9. Březnice (Priessnitz) panství na Litoměřicku 194. | Březno (Priesen) ves v Žatecku 54, 60. Březová, pustá ves u Hradiště nad Znojmem 61-2, 73. Březovík, Ochsenbrunn ves Krumlovsku 104, 128. Březovský dvůr u Hradiště nad Znojmem 62. Břežany Panenské, panství 287. Břežinský Václav v Nahorubech 298. Brloh, Berlau, ves na Krumlov- sku 3-5, 104, 106, 371-2. Brod Vyšší, opat 106. Broshanky viz Brozánky. Brotice Ceská (Bühmdorf), Né- mecká (Perschetitz) vsi na Krumlovsku 101. Brouček v Řepích 352. Broum Lukáš v Raděticích 296. Broumov panství a město 510, 512. Brozánky, psáno Broshanky, ves na Mělnicku 224, 233-4. Brož v Kovarech 131. ves na na 21. Brunnersdorf viz Prunéřov. z Bruntalu viz z Vrbna. Brus Antonín viz Antonín arci- biskup. Brusinger Hof, Brusnice dvür na Krumlovsku 98. Brusny, název místa u Lhenic 41. Bru&berk u Hukvaldü na Moravé 39. Bruzovice ves v Těšínsku 555-6. Brykcí Zikmund v Arbelovicích 281, v Dubějovicích 283. Brzkov u Polné 20. Brzotice čsl. 281. z Bubna Mikuláš Vratislav 162; Jindřich v Čermné 278. Buček ves na panství kláštera Plasského 310. Bučí, něm. Putschen, Krumlovsku 99. Bučina, psáno Butschin, ves u Vel- var 232, na Litoměřicku 294. Budějovický kraj, stav obyvatel- stva (1770) 492, 521. Budětice ves u Rábí 241. Budín Václav Michal, radní v St. M. Pražském 554-5. Budkovice čsl. ves 283. Budy čsl. ves 283. Buková, ves u Polné 20; u Na- čerace 205; čsl. 283. Bukovanská Markéta v Touškově 295. Bukovina ves hrd. 279. Bukovská Barbora v Doubravi- cích 279. z Buksic Markvart 9. Bukšů Jakub v Kacerově 282. Bukvička Jiřík v Kyšicích 382. Bůrglitz viz Křivoklát. Buřič Jan a Martin v Bradáčově 289. Bušek Matěj a Jan v Studeném 282. Buška Jakub v H. Hrachovicích 288. Buškovice žtc. 26. na Buštěhradě z Kolovrat Joa- chim Novohradský 123. Buzkovský mlýn prch. 291. Bydlín ves na Bechyňsku 289. ves na
574 Bor, hrad u Přímdy 167-8. Boreč, bol. ves 277. Borek, ves na Mělnicku 231-4. Borin Petr (Boryně ze Lhoty), sirotci po něm ve Všehrdech 54. Bořita viz z Martinic. Borkovec Matěj v Slabsku 288. na Borku, rybnik u Hluhan 26. Borotinek Maly bech. 290. Borová, ves u Pribyslavé 20; něm. Mistelholz, ves na Kra- mlovsku 104, 371-2. Borovany táb. ves 530-2. Bořovice ves, Božejovice 260. Borovnice ves na Krumlovsku 105; čsl. 282-3. z Borovnice Jan 306. Boršovský kostel u Budějovic 176. z Boskovic na Letkovicich Al- brecht 17; na Moravské Tře- bové Ladslav 16, 17. Bošinský Jindřich 284. Bouda Michal v Arbelovicích 282. Boudník Vśclav ve Votroflicich 283. Bouška, Jindřich v Číčovicích 296; Ondřej v Světlé 289; Václav v Tachlovicích 350. Bowitz viz Vavice. z Bozkovic viz z Boskovic. Božejovice (psáno Boržowitz) prch. ves 260. Bradáčov ves u Mladé Vožice 93, 289. pod Brahem, název louky u Hla- vence na Brandýsku 251. Bramben viz Brandov. Bramhauský Burian, sekretář Ro- žmberský 158. Brandov (Bramben) ves na Zate- cku 502, 3. Brandýs n. L. město a panství 90-1, 250-3, 287, 318, 516-7. Branec Václav v Stupčicích 290. Branišovský Jakub Vojislav 157. Branná hrd. panství 278-9. Branšovice ves u Velešína 48. Brantenhof na Čáslavsku 284. z Brantenhofu Frydrych 284. Braschelitz (?) neznámá ves klt. 499. Bratrsasse Matouš Kryštof ve vsi Světlíku (Kirchšlagu) 291. Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Braun, Jan ve Ptici 378; Jan|na Brtnici z Waldštejna Zdeněk M. veřejný notář 256. Brázdim Malý a Velký, dvůr a ves na Brandýsku 250. Breda Karel Joachim hrabě 347 ai 354, 313-84, 413, 426-31; sekvestrace 425. Brehoryje (psáno Pzehors) lim. ves 506. Breitenstein, Tfebonín 385-6. Brenner měšťan ve Štětí 507. Brentenberk, ves u Volar 385-7, 395. Břevniště, Tussetschlag, Krumlovsku 101. Břevnovská Anna ve Lhotě Šá- rovcově 278. Březan Václav, dějepisec Rožm- berský 129. Bfezí ves na Krumlovsku u Sve- raze, psáno Pureczhewn, nyní Wuretzhüfen 99; jiná u Üjezda Kamenného, Freiles 105. Březina Jan v Néméicích 283. Březinka Horní a Dolní (Zádušní) ves u Světlé n. S. 306-9. Březnice (Priessnitz) panství na Litoměřicku 194. | Březno (Priesen) ves v Žatecku 54, 60. Březová, pustá ves u Hradiště nad Znojmem 61-2, 73. Březovík, Ochsenbrunn ves Krumlovsku 104, 128. Březovský dvůr u Hradiště nad Znojmem 62. Břežany Panenské, panství 287. Břežinský Václav v Nahorubech 298. Brloh, Berlau, ves na Krumlov- sku 3-5, 104, 106, 371-2. Brod Vyšší, opat 106. Broshanky viz Brozánky. Brotice Ceská (Bühmdorf), Né- mecká (Perschetitz) vsi na Krumlovsku 101. Brouček v Řepích 352. Broum Lukáš v Raděticích 296. Broumov panství a město 510, 512. Brozánky, psáno Broshanky, ves na Mělnicku 224, 233-4. Brož v Kovarech 131. ves na na 21. Brunnersdorf viz Prunéřov. z Bruntalu viz z Vrbna. Brus Antonín viz Antonín arci- biskup. Brusinger Hof, Brusnice dvür na Krumlovsku 98. Brusny, název místa u Lhenic 41. Bru&berk u Hukvaldü na Moravé 39. Bruzovice ves v Těšínsku 555-6. Brykcí Zikmund v Arbelovicích 281, v Dubějovicích 283. Brzkov u Polné 20. Brzotice čsl. 281. z Bubna Mikuláš Vratislav 162; Jindřich v Čermné 278. Buček ves na panství kláštera Plasského 310. Bučí, něm. Putschen, Krumlovsku 99. Bučina, psáno Butschin, ves u Vel- var 232, na Litoměřicku 294. Budějovický kraj, stav obyvatel- stva (1770) 492, 521. Budětice ves u Rábí 241. Budín Václav Michal, radní v St. M. Pražském 554-5. Budkovice čsl. ves 283. Budy čsl. ves 283. Buková, ves u Polné 20; u Na- čerace 205; čsl. 283. Bukovanská Markéta v Touškově 295. Bukovina ves hrd. 279. Bukovská Barbora v Doubravi- cích 279. z Buksic Markvart 9. Bukšů Jakub v Kacerově 282. Bukvička Jiřík v Kyšicích 382. Bůrglitz viz Křivoklát. Buřič Jan a Martin v Bradáčově 289. Bušek Matěj a Jan v Studeném 282. Buška Jakub v H. Hrachovicích 288. Buškovice žtc. 26. na Buštěhradě z Kolovrat Joa- chim Novohradský 123. Buzkovský mlýn prch. 291. Bydlín ves na Bechyňsku 289. ves na
Strana 575
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. z Bydžína viz Pecingar 176-7. Bydžov město 318, Bydžovský kraj, stav obyvatelstva (1770) 494, 509. Býkov, Bejkov ves na Mélnicku 226, 236-7. Bylany křm. ves 287. Býlovice, Pilletitz 101. Bystrá ves u Kumburka 509. Bystřice (psáno Pistritz) klt. pan- ství 496, 499. Bystrý panství Kolovratovo 241. Byšický potok na Mělnicku 238. Byškovice ves na panství Obři- ství, 79, 80, 90, 96, 108, 117, 119, 133, 139, 554-5; jeden dům náležel ke Koje- ticům. Byškovský Martin 109. Bytiz ves u Konětop 295. Byz Vavřinec v Kojeticích 89. Byzovský grunt v Byškovicích 96. Bzenec město na Moravě, řád horenský 490. € de Cado Dominik, nejvyšší leite- nant 284. Capinger (Czapinger) Toman, sy nové Hanzl a Toman ve vsi Bližné 24-5. Capouch v Kojeticich: Duchek 107-8, 110, 118; Jifik 89, sirotci Ondřej, Matěj, Anna 89; Ondřej 96, 109, 117; Vávra 109; Capouchův grunt v Kojeticích 133. de Cava Maxmilian z Prahy 260. Carda Matouš 310. Caretto Jan Václav, hrabě Mille- simo, na Měšicích 419. Cejdlar Josef v Praze 76, 78, 109, 117, 131, 135, 137, 139, 144. Ceregetti Josef syndik v Chru- dimi 399, 400, 406. Cerekvice ves na Litomyšlsku 2, 280. Cetl Petr z Najdeku, vrchní hejt- man Colloredovskych panství 258. Chabařovice (Karbitz) ltm. 179, 188, 193-4, 196. Chabicovice (Kabschowitz) ves na Krumlovsku 98, 390, 391. Chalupa Jarolím v Květuši 290; Mikuláš v Cerv. Oujezdci 475. Chalupnický Mikuláš ve Vosným 286; Ondřej v Otradově 286. Chalupník Adam ve V. Cerne 289. Chalupníkův Martin v Krasovi- cích 286; Václav v Chlivíné 285. Chanovsky Vilém 157. Charous Vaclav, 8afit v Nebovi- dech 432. Charvát Ignác A. úředník při místodržitelstvu 442; Martin v Němčicích 283, ve Zdicích 339-40. Chatiny ves na panství Zásmu- ckém 287. Chcebuz (psáno Sizebus) ves na Mělnicku 232, 294. Cheb, Eger 500-2. Chebsko, manipulace bernióná (před r. 1747) 483; příjem z něho v zem. rozpočtu (1748) 484-5. Chejná, Hejná ves 396-8. Chejstovice čsl. ves 282. Chejšov, čti Lhejšov (Elhejšov) křm. ves 286-7. Chisch, Chyše, lkt. 502. Chleby ber. ves 297. Chlistov ves na Bechyňsku 290. Chlivín čti Hlivín, křm. ves 285. Chlum, majetek F. Robenhaupta ze Suché 260; ves na panství Novohradském 157-8; na Be- chyüsku 290; rybník u Kum- Zaku 61. Chlumec nad Cidlinou panství 279, 509, cech ovčácký 392; (Kolmen, Kulm, Czlunmitz) pan- ství v Litoměřicku 179-198, 250; panství v Berounsku 518-9; (Chumzen) ves na Tre- bońsku 105. Chlumin (Klomin) kim. ves 516. z Chlumu Slużsky Karel 96, 108. Chlupsa Jan v Remeäiné 310. Chmel Pavel v Bavorově 141. Chmelíček Josef v ©. Svratce 416. 575 Chmelik ves na Litomyslsku 280. Chmelny ésl. ves 282; Maly prch. ves 291. Chobotuy Jan z Vostfedku na Nesperích 149. Choceh mésto 34. Chodouń ves u Zdic 339. Cholyné ves na Karlätejnsku 296. Cholynstí Martin a Petr v Cho- lyni 296. Chomutov, panství město 503. Choroušky (Klein-Choruschitz) na Mělnicku 229. Chorušice ves na Mělnicku 228, 239, 240. Chotějčov (?) ber. ves 297. Chotělice panství 278. Choténov ves na Litomyšlsku 280. z Chotčšova Johanna 293 Chotčšovský klášter plz. 293. Chotětický, úředník na Rychm- bursku 359. Chotětov, ves 250-1. Chotoviny táb. 175, 288. Chramostek viz Kramolsko. Chrást, ves na Brandejsku 250; křm. 287; chr. 281. Chrastan Stépán ve Lhoticich Růžkových 282. Chrastany panství rak. 518. z Chrástu Habart 2. Chraštice (Chrastiz) ves na Be- rounsku 518. Chrbice, Krbice, Kürbitz, Körbitz ves u Droužkovic 60. Chřeník ves na Brandejsku 250, 1. Christiansberk ves na Krumlov- sku 341-2. Chroboly ves na Krumlovsku 80, 81, 103, 166. Chrounovskÿ Jiřík v Chejšově (ve Lhejšově) 286. Chrudim, instrukce hospodářská (1718) 399-406. Chrudimský kraj 280-1, 299, 818, 330, 462, 475-7, 480, 492, 512. Chrustenice ves u Tachlovic 347 z Chudenic viz Černín. 51-6, 60; na Brandejssku
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. z Bydžína viz Pecingar 176-7. Bydžov město 318, Bydžovský kraj, stav obyvatelstva (1770) 494, 509. Býkov, Bejkov ves na Mélnicku 226, 236-7. Bylany křm. ves 287. Býlovice, Pilletitz 101. Bystrá ves u Kumburka 509. Bystřice (psáno Pistritz) klt. pan- ství 496, 499. Bystrý panství Kolovratovo 241. Byšický potok na Mělnicku 238. Byškovice ves na panství Obři- ství, 79, 80, 90, 96, 108, 117, 119, 133, 139, 554-5; jeden dům náležel ke Koje- ticům. Byškovský Martin 109. Bytiz ves u Konětop 295. Byz Vavřinec v Kojeticích 89. Byzovský grunt v Byškovicích 96. Bzenec město na Moravě, řád horenský 490. € de Cado Dominik, nejvyšší leite- nant 284. Capinger (Czapinger) Toman, sy nové Hanzl a Toman ve vsi Bližné 24-5. Capouch v Kojeticich: Duchek 107-8, 110, 118; Jifik 89, sirotci Ondřej, Matěj, Anna 89; Ondřej 96, 109, 117; Vávra 109; Capouchův grunt v Kojeticích 133. de Cava Maxmilian z Prahy 260. Carda Matouš 310. Caretto Jan Václav, hrabě Mille- simo, na Měšicích 419. Cejdlar Josef v Praze 76, 78, 109, 117, 131, 135, 137, 139, 144. Ceregetti Josef syndik v Chru- dimi 399, 400, 406. Cerekvice ves na Litomyšlsku 2, 280. Cetl Petr z Najdeku, vrchní hejt- man Colloredovskych panství 258. Chabařovice (Karbitz) ltm. 179, 188, 193-4, 196. Chabicovice (Kabschowitz) ves na Krumlovsku 98, 390, 391. Chalupa Jarolím v Květuši 290; Mikuláš v Cerv. Oujezdci 475. Chalupnický Mikuláš ve Vosným 286; Ondřej v Otradově 286. Chalupník Adam ve V. Cerne 289. Chalupníkův Martin v Krasovi- cích 286; Václav v Chlivíné 285. Chanovsky Vilém 157. Charous Vaclav, 8afit v Nebovi- dech 432. Charvát Ignác A. úředník při místodržitelstvu 442; Martin v Němčicích 283, ve Zdicích 339-40. Chatiny ves na panství Zásmu- ckém 287. Chcebuz (psáno Sizebus) ves na Mělnicku 232, 294. Cheb, Eger 500-2. Chebsko, manipulace bernióná (před r. 1747) 483; příjem z něho v zem. rozpočtu (1748) 484-5. Chejná, Hejná ves 396-8. Chejstovice čsl. ves 282. Chejšov, čti Lhejšov (Elhejšov) křm. ves 286-7. Chisch, Chyše, lkt. 502. Chleby ber. ves 297. Chlistov ves na Bechyňsku 290. Chlivín čti Hlivín, křm. ves 285. Chlum, majetek F. Robenhaupta ze Suché 260; ves na panství Novohradském 157-8; na Be- chyüsku 290; rybník u Kum- Zaku 61. Chlumec nad Cidlinou panství 279, 509, cech ovčácký 392; (Kolmen, Kulm, Czlunmitz) pan- ství v Litoměřicku 179-198, 250; panství v Berounsku 518-9; (Chumzen) ves na Tre- bońsku 105. Chlumin (Klomin) kim. ves 516. z Chlumu Slużsky Karel 96, 108. Chlupsa Jan v Remeäiné 310. Chmel Pavel v Bavorově 141. Chmelíček Josef v ©. Svratce 416. 575 Chmelik ves na Litomyslsku 280. Chmelny ésl. ves 282; Maly prch. ves 291. Chobotuy Jan z Vostfedku na Nesperích 149. Choceh mésto 34. Chodouń ves u Zdic 339. Cholyné ves na Karlätejnsku 296. Cholynstí Martin a Petr v Cho- lyni 296. Chomutov, panství město 503. Choroušky (Klein-Choruschitz) na Mělnicku 229. Chorušice ves na Mělnicku 228, 239, 240. Chotějčov (?) ber. ves 297. Chotělice panství 278. Choténov ves na Litomyšlsku 280. z Chotčšova Johanna 293 Chotčšovský klášter plz. 293. Chotětický, úředník na Rychm- bursku 359. Chotětov, ves 250-1. Chotoviny táb. 175, 288. Chramostek viz Kramolsko. Chrást, ves na Brandejsku 250; křm. 287; chr. 281. Chrastan Stépán ve Lhoticich Růžkových 282. Chrastany panství rak. 518. z Chrástu Habart 2. Chraštice (Chrastiz) ves na Be- rounsku 518. Chrbice, Krbice, Kürbitz, Körbitz ves u Droužkovic 60. Chřeník ves na Brandejsku 250, 1. Christiansberk ves na Krumlov- sku 341-2. Chroboly ves na Krumlovsku 80, 81, 103, 166. Chrounovskÿ Jiřík v Chejšově (ve Lhejšově) 286. Chrudim, instrukce hospodářská (1718) 399-406. Chrudimský kraj 280-1, 299, 818, 330, 462, 475-7, 480, 492, 512. Chrustenice ves u Tachlovic 347 z Chudenic viz Černín. 51-6, 60; na Brandejssku
Strana 576
576 Chuml Josef cích 307. Chumzen, Chlumec 105. Chustnice (?) ves na Bechyňsku 290. Chvalovský mlýn v H. Hracho- vicích 288. Chvalovský, Chvalský Kříž (ba- kalář) 76; 94, 109, 112-3, 117-8, 123, 131, 133, 135-7, 144. Viz Kříž. Chvalšiny, něm. Kalsching, mě- stečko na Krumlovsku 88, 103, 106, 127. Chvalsinsky potok na Krumlov- sku 141. Chvatliny Dolejší a Hořejší křm. 287. Chvojno Malé ber. ves 297-8, Chyjice ves na Velissku 278. Chyné ves u Hostivice 378. z Chynie viz Kinský. Chynská hraběnka na svob. dvoře v Práti 287; viz Kinsky. z Ohyà viz Pétipesky. Chy&e, Chiseh Ikt. 502. Chyiná ves na Cáslavsku 282. Cibulíř ve Lhotce 47. Cimice ves u Sušice 9. Cipra Vavřinec ve Zdicích 339. Císař Jakub v H. Ptici 380. Clauzer přísežný měřič 349. Colloredo Rudolf z Valsy hrabě, na Opočně 258-9. de Conti Ant. na dvoře hamfešt- ním v Kobylisích 287. della Corona generál 295. Corte Dominik v Chrásti 281. Craezr Pavel kanovník Olomou- cky 27-8. Crahmer Jan L. ve Vebrové 293. Crasletin viz Krasletín. z Crasselova viz z Kraselova. Crelin viz Celín. Ctibor Jan v Ředicích 297. Czaijs W. A. registrator 174. Czapinger Toman 24. Czaydler Simon v Lohausicich 293. Czebranice viz Sebranice. Czedik Frant. sekretář konsi- stoře 309. Czil (?) osoba v Kojeticích 107. knéz v Zbraslavi- Czlunmitz viz Chlumcc, panství na Litoméricku. Czunkovská vinice 237. Czurzilibal konšel v Slaném 3. Č Čadík Adam a Mandalena, pod- . daní Robmhapovi 164. Cákov, ném. Cekau, ves na Krum- . lovsku 22, 104, 106. Cakovská Dorota z Teresova 41. Čakovice, panství na Kouřimsku . 829; ves na Brandyssku 250. Čakovský, Jan Dvořák v Kojeti- cích 133-5. Čákovský rybník na Krumlovsku 36 u Mělníka Čamský Daniel a Jiff v Cimé . 296. Cankovice ves . 280. Čáp Martin v Červ. Oujezdě 291; . Matéj v Mireticich 283. Capkovsky dvůr v Zelkovicich 296. Čáslav město 516. Câslavsko, ves u Pravonina 147, _ 173 4, 203-4. Cäslavsky kraj 281-4, 299, 318, 330, 462, 475, 477, 480, . 492, 512-6; neüroda 491. Castolar pan na Krumlovsku 122. Čech, Jakub v Přeboji 116; Ja- kub v Kojeticích 107, 117, 133-4, 139; Václav ze Všehrd . 310. Cechovskj Jan v Stupłicich 290. Čechů Matěj v Bavorově 141. Cečelice, ves na Brandýssku 250. Čečkov, ves na Kouřimsku 285. Čečovice (psáno Czestschowitz), ves na Klatovsku 500. Čedík (Czedik) Frant., sekretář . konsistore 309. Čejetice, Čejtice čsl. ves 283-4. Čekov viz Čákov. Celakovice, město na Brandejsku 287. Celin ves na Karlštejnsku 296, . (psáno Crelin) 518. Cenék Martin v Stupéicich 290, v Světlé 289; Matěj a Pavel na Chrudimsku Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. v Prudicích 288; Matěj v Slab- sku 288; Václav v Sudoměři- . cich 288. Censký Tomáš v H. Hrachovicích . 288. Cepelák Havel, rychtář v Plisko- _ và 407. Ceradice ves Ztc. 293. Cermák Eliáš a Jakub v Nučicích . 976; Jan v Tachlovicich 349. Cermnä, ves na Novoměstsku | 978. Černá (Schwarzbach), ves na Krumlovsku 100, 106, 389; Malá a Velká na Bechyňsku . 989. Cernice, ves u Mostu 13. Černík Václav v Zderadinách . 985. Crnikov, Uratsslog, Wuretschlag, ves na Krumlovsku 99. Cerníkovice hrd. panství 279. Cerniky kim. ves 287. Cernin z Chudenic Hefman 222. Cerninské panstvi Ztc. 504, 540. Cernovsky Jan Mlady v Stupci- . eich 290. Černožice, ves na Smiřicku 279. Černutky, ves na Poličansku 278. Čert Jiří v Hostivici 353-4. Certorejsky Bernart v Štěžeřích . 278. Certovsky mlyn v Kysicích 382. Certd mlyn na Krumlovsku 45. Čertyně ves na Krumlovsku 105. Červ Jan ve Lhotě Pazdírkově . 285. | Cerveny, Cervená, ves u Zvikova 169, 170. Červený Hrádek 14; z Červené- . ho Hrádku Albrecht 12. Ceslice ves 273, 286. z Cestic, Pfech na Eléovicich 9; , Mikulśs 9. Cestin, čsl. mčko 344, statek . 428, 425-6. Ce$ov, ves na Velíssku 278. Cíéovice, ves na Dobríssku 296. Ciha Tomás z Bucku 310. Cikvaska (Cziwaska) ves na Kum- . bursku 509. Čím ves na Karlstejnsku 296. Cinice (Cimice) kim. ves 285.
576 Chuml Josef cích 307. Chumzen, Chlumec 105. Chustnice (?) ves na Bechyňsku 290. Chvalovský mlýn v H. Hracho- vicích 288. Chvalovský, Chvalský Kříž (ba- kalář) 76; 94, 109, 112-3, 117-8, 123, 131, 133, 135-7, 144. Viz Kříž. Chvalšiny, něm. Kalsching, mě- stečko na Krumlovsku 88, 103, 106, 127. Chvalsinsky potok na Krumlov- sku 141. Chvatliny Dolejší a Hořejší křm. 287. Chvojno Malé ber. ves 297-8, Chyjice ves na Velissku 278. Chyné ves u Hostivice 378. z Chynie viz Kinský. Chynská hraběnka na svob. dvoře v Práti 287; viz Kinsky. z Ohyà viz Pétipesky. Chy&e, Chiseh Ikt. 502. Chyiná ves na Cáslavsku 282. Cibulíř ve Lhotce 47. Cimice ves u Sušice 9. Cipra Vavřinec ve Zdicích 339. Císař Jakub v H. Ptici 380. Clauzer přísežný měřič 349. Colloredo Rudolf z Valsy hrabě, na Opočně 258-9. de Conti Ant. na dvoře hamfešt- ním v Kobylisích 287. della Corona generál 295. Corte Dominik v Chrásti 281. Craezr Pavel kanovník Olomou- cky 27-8. Crahmer Jan L. ve Vebrové 293. Crasletin viz Krasletín. z Crasselova viz z Kraselova. Crelin viz Celín. Ctibor Jan v Ředicích 297. Czaijs W. A. registrator 174. Czapinger Toman 24. Czaydler Simon v Lohausicich 293. Czebranice viz Sebranice. Czedik Frant. sekretář konsi- stoře 309. Czil (?) osoba v Kojeticích 107. knéz v Zbraslavi- Czlunmitz viz Chlumcc, panství na Litoméricku. Czunkovská vinice 237. Czurzilibal konšel v Slaném 3. Č Čadík Adam a Mandalena, pod- . daní Robmhapovi 164. Cákov, ném. Cekau, ves na Krum- . lovsku 22, 104, 106. Cakovská Dorota z Teresova 41. Čakovice, panství na Kouřimsku . 829; ves na Brandyssku 250. Čakovský, Jan Dvořák v Kojeti- cích 133-5. Čákovský rybník na Krumlovsku 36 u Mělníka Čamský Daniel a Jiff v Cimé . 296. Cankovice ves . 280. Čáp Martin v Červ. Oujezdě 291; . Matéj v Mireticich 283. Capkovsky dvůr v Zelkovicich 296. Čáslav město 516. Câslavsko, ves u Pravonina 147, _ 173 4, 203-4. Cäslavsky kraj 281-4, 299, 318, 330, 462, 475, 477, 480, . 492, 512-6; neüroda 491. Castolar pan na Krumlovsku 122. Čech, Jakub v Přeboji 116; Ja- kub v Kojeticích 107, 117, 133-4, 139; Václav ze Všehrd . 310. Cechovskj Jan v Stupłicich 290. Čechů Matěj v Bavorově 141. Cečelice, ves na Brandýssku 250. Čečkov, ves na Kouřimsku 285. Čečovice (psáno Czestschowitz), ves na Klatovsku 500. Čedík (Czedik) Frant., sekretář . konsistore 309. Čejetice, Čejtice čsl. ves 283-4. Čekov viz Čákov. Celakovice, město na Brandejsku 287. Celin ves na Karlštejnsku 296, . (psáno Crelin) 518. Cenék Martin v Stupéicich 290, v Světlé 289; Matěj a Pavel na Chrudimsku Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. v Prudicích 288; Matěj v Slab- sku 288; Václav v Sudoměři- . cich 288. Censký Tomáš v H. Hrachovicích . 288. Cepelák Havel, rychtář v Plisko- _ và 407. Ceradice ves Ztc. 293. Cermák Eliáš a Jakub v Nučicích . 976; Jan v Tachlovicich 349. Cermnä, ves na Novoměstsku | 978. Černá (Schwarzbach), ves na Krumlovsku 100, 106, 389; Malá a Velká na Bechyňsku . 989. Cernice, ves u Mostu 13. Černík Václav v Zderadinách . 985. Crnikov, Uratsslog, Wuretschlag, ves na Krumlovsku 99. Cerníkovice hrd. panství 279. Cerniky kim. ves 287. Cernin z Chudenic Hefman 222. Cerninské panstvi Ztc. 504, 540. Cernovsky Jan Mlady v Stupci- . eich 290. Černožice, ves na Smiřicku 279. Černutky, ves na Poličansku 278. Čert Jiří v Hostivici 353-4. Certorejsky Bernart v Štěžeřích . 278. Certovsky mlyn v Kysicích 382. Certd mlyn na Krumlovsku 45. Čertyně ves na Krumlovsku 105. Červ Jan ve Lhotě Pazdírkově . 285. | Cerveny, Cervená, ves u Zvikova 169, 170. Červený Hrádek 14; z Červené- . ho Hrádku Albrecht 12. Ceslice ves 273, 286. z Cestic, Pfech na Eléovicich 9; , Mikulśs 9. Cestin, čsl. mčko 344, statek . 428, 425-6. Ce$ov, ves na Velíssku 278. Cíéovice, ves na Dobríssku 296. Ciha Tomás z Bucku 310. Cikvaska (Cziwaska) ves na Kum- . bursku 509. Čím ves na Karlstejnsku 296. Cinice (Cimice) kim. ves 285.
Strana 577
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Čisovice (psáno Crisowiz) ber. _ ves 518. Čistá (Tzista) ves u Kalné 509. iżov ves na Bechyńsku 288. D Dačice panství na Moravě 368. Daměnice křm. ves 285. Daněk Jakub v Kloubě 291; Jiří v Ješíně 295. Daniel poddaný v Lipé 15. Danikl, Henrych v Wittingreuthu 293, Jirik v Ou&ovicích 293. Daniewes, Dańoves, piv. Dami- néves u Cítova 226. Danizkern? Danižek (jižně u Měl- níka při Vltavě) 238-9. Davidovic, Davidův Jiřík v Praze 131, 133, 135. Debrentz, Dobienec, 504. Dechtáře, Dechtern, ves na Krum- lovsku 30, 33, 104. Dechtářský rybník na Krumlov- sku 36. Děčín město 507. Dědinák Václav v Sedmi Pánech 283. Dědník Jan v Kozmicích 289. Dejm Václav Hendrych z Stfiteże, hejtman Brandejský 250. Dejmek Vilím v Celiné 296. Dékanovskj Jiřík v Petrholce (v Petrové Lhotce) 282. Dekarovsky Pavel v Zderadinách 285. Délou&, Diellisch, Tillisch tm. ves na Chlumecku 193-5. Desiderius, opat Zbraslavsky (1766) 486. Diczek Jan v Kojeticich 107. Didicken Jungfrau, na panstvi Chlumeckóm 191. Diellisch viz Délous. Diethossin viz Květošín. Dietochov viz Dutěchov. Dippoldswalda v Sasku 503. z Dirného Albrecht a Katruse 11-12. Dittersdorf, Jetřichova ves u Li- tomyšle 281. Divišovský dvůr ve vsi Stupném prch. 291. Archiv Český XXIX. Ztc. ves Dlázdov (DlaZov, Glosau) v PI- zensku 292. Dlaziéky viz Lazisték, Dlouhé Pole, ves kim. 287. Dlouhý rybník u Kumžáku 61. Dobrá statek (blíž Únhoště) hra- běte Bredy 347, 373, 379, Dobrské panství 349. Dobranovský Jindřich v Pticích Hořejších 273, 295. Dobřanský Jaroslav rytíř 307. Dobřenec, Debrentz Ztc. ves 504. Dobřenský Václav v Praze 131, 135, 137, 139, 144. Dobříš panství 296.7, 519. Dobrkov, Turkowitz, ves na Kru- mlovsku 100. Dobrni, ném. Zistl ves na Kru- mlovsku 99. Dobrochov, Dobrusch, Krumlovsku 103, 259. Dobronice táb. ves 530. Dobroutov ves u Polné 20. Dobrovice město u Ml. Boleslavě 277. Dobrovitov čsl. ves 260. Dobrské panství, Dobrá bliž Ún- hoště 349. z Dobrše Jaroslav hrabě 273, 292. Dobrý, Dobrá ves u Přibyslavi 20. Doctores Daniel na svob. dvoře Bartochovském 291. Doctorin Frau, doktorová 189-90 (srov. Haushälterin 190). Dohalský Bořek Jan v Cesovè a Milovicích 278. Dokeš Pavel v Chmelném 282. Dolánky žtc. 293. Dolany, Dollern na Krumlovsku 101; u Únhoště 413-5. Dolejší Jan v Světlé 289; Mar tin v Slabsku 288. Dollern viz Dolany. Domanschůz (Domauschitz? Do- mausice) Ztc. ves 504. Doma&ín (Tonntschan) Ztc ves 502; Nový 149. Domausicky Fridrich z Haras va 163, 177. Domażlice 500. Domażlicky Martin Collidius hejt- man na Zichovicich 242. ves na 577 Dominik leutenant na dvoře ham- feštním v Cerníkách 287. z Dompas viz z Konipas. Dorota, hospodyně Kateřiny z Dirného 12. z Doubí Jiřík v Pavlovicích 286. Doubravice hrd. ves 279. na Doubravici ze Sovince Jin- dřich 17. Doubravník mčko u Pernštejna 15. Doudleby panství hrd. 162. Doudlebský z Doudleb Jan Fri- drich 175. Douša Jan v Tachlovicích 350. Drahelčice ves u Unhośić 413 aż 415. Drahlovice ves na Karlstejnsku 296. Drahobudice ves u V. Bečvár 426-7. Drahonice 260. Drahotouše, panství na Moravě 159. z Drahovic viz Satanéř. Drast, statek v okr. Karlínském 286. Drauskowitz viz Drouskovice. Draxl Christl, mlynář v H. Pla- né 85. Drážďany 503. Drchkovský Petr v Lidicích 295. Dřevčice ves na Brandýsku 250. Dřevec rak. ves 310. Dřevecký dvůr u Brandejsa 250. Dřevohryz Václav z Kozojed 310. Drexler poddany ve Varvažově 194. Drkolnä, Schlägl, klášter v H. Rakousích 130, Drkolensky probošt 106. Drnek Jakub, rychtář v Kojeti- cích 555. z Drnovic a na Rájci Bedřich 17. Droužkovice, Drauschkowitz, Trauschkowitz ves u Chomu- tova, samodílný řád (1571) 51-61. Drslavské panství 152. Drtina Václav v Čimicích 285. Druhlice ber. ves 296, 297. Držkrajov, táb. ves 530. Dub, křm. ves 286. 78
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Čisovice (psáno Crisowiz) ber. _ ves 518. Čistá (Tzista) ves u Kalné 509. iżov ves na Bechyńsku 288. D Dačice panství na Moravě 368. Daměnice křm. ves 285. Daněk Jakub v Kloubě 291; Jiří v Ješíně 295. Daniel poddaný v Lipé 15. Danikl, Henrych v Wittingreuthu 293, Jirik v Ou&ovicích 293. Daniewes, Dańoves, piv. Dami- néves u Cítova 226. Danizkern? Danižek (jižně u Měl- níka při Vltavě) 238-9. Davidovic, Davidův Jiřík v Praze 131, 133, 135. Debrentz, Dobienec, 504. Dechtáře, Dechtern, ves na Krum- lovsku 30, 33, 104. Dechtářský rybník na Krumlov- sku 36. Děčín město 507. Dědinák Václav v Sedmi Pánech 283. Dědník Jan v Kozmicích 289. Dejm Václav Hendrych z Stfiteże, hejtman Brandejský 250. Dejmek Vilím v Celiné 296. Dékanovskj Jiřík v Petrholce (v Petrové Lhotce) 282. Dekarovsky Pavel v Zderadinách 285. Délou&, Diellisch, Tillisch tm. ves na Chlumecku 193-5. Desiderius, opat Zbraslavsky (1766) 486. Diczek Jan v Kojeticich 107. Didicken Jungfrau, na panstvi Chlumeckóm 191. Diellisch viz Délous. Diethossin viz Květošín. Dietochov viz Dutěchov. Dippoldswalda v Sasku 503. z Dirného Albrecht a Katruse 11-12. Dittersdorf, Jetřichova ves u Li- tomyšle 281. Divišovský dvůr ve vsi Stupném prch. 291. Archiv Český XXIX. Ztc. ves Dlázdov (DlaZov, Glosau) v PI- zensku 292. Dlaziéky viz Lazisték, Dlouhé Pole, ves kim. 287. Dlouhý rybník u Kumžáku 61. Dobrá statek (blíž Únhoště) hra- běte Bredy 347, 373, 379, Dobrské panství 349. Dobranovský Jindřich v Pticích Hořejších 273, 295. Dobřanský Jaroslav rytíř 307. Dobřenec, Debrentz Ztc. ves 504. Dobřenský Václav v Praze 131, 135, 137, 139, 144. Dobříš panství 296.7, 519. Dobrkov, Turkowitz, ves na Kru- mlovsku 100. Dobrni, ném. Zistl ves na Kru- mlovsku 99. Dobrochov, Dobrusch, Krumlovsku 103, 259. Dobronice táb. ves 530. Dobroutov ves u Polné 20. Dobrovice město u Ml. Boleslavě 277. Dobrovitov čsl. ves 260. Dobrské panství, Dobrá bliž Ún- hoště 349. z Dobrše Jaroslav hrabě 273, 292. Dobrý, Dobrá ves u Přibyslavi 20. Doctores Daniel na svob. dvoře Bartochovském 291. Doctorin Frau, doktorová 189-90 (srov. Haushälterin 190). Dohalský Bořek Jan v Cesovè a Milovicích 278. Dokeš Pavel v Chmelném 282. Dolánky žtc. 293. Dolany, Dollern na Krumlovsku 101; u Únhoště 413-5. Dolejší Jan v Světlé 289; Mar tin v Slabsku 288. Dollern viz Dolany. Domanschůz (Domauschitz? Do- mausice) Ztc. ves 504. Doma&ín (Tonntschan) Ztc ves 502; Nový 149. Domausicky Fridrich z Haras va 163, 177. Domażlice 500. Domażlicky Martin Collidius hejt- man na Zichovicich 242. ves na 577 Dominik leutenant na dvoře ham- feštním v Cerníkách 287. z Dompas viz z Konipas. Dorota, hospodyně Kateřiny z Dirného 12. z Doubí Jiřík v Pavlovicích 286. Doubravice hrd. ves 279. na Doubravici ze Sovince Jin- dřich 17. Doubravník mčko u Pernštejna 15. Doudleby panství hrd. 162. Doudlebský z Doudleb Jan Fri- drich 175. Douša Jan v Tachlovicích 350. Drahelčice ves u Unhośić 413 aż 415. Drahlovice ves na Karlstejnsku 296. Drahobudice ves u V. Bečvár 426-7. Drahonice 260. Drahotouše, panství na Moravě 159. z Drahovic viz Satanéř. Drast, statek v okr. Karlínském 286. Drauskowitz viz Drouskovice. Draxl Christl, mlynář v H. Pla- né 85. Drážďany 503. Drchkovský Petr v Lidicích 295. Dřevčice ves na Brandýsku 250. Dřevec rak. ves 310. Dřevecký dvůr u Brandejsa 250. Dřevohryz Václav z Kozojed 310. Drexler poddany ve Varvažově 194. Drkolnä, Schlägl, klášter v H. Rakousích 130, Drkolensky probošt 106. Drnek Jakub, rychtář v Kojeti- cích 555. z Drnovic a na Rájci Bedřich 17. Droužkovice, Drauschkowitz, Trauschkowitz ves u Chomu- tova, samodílný řád (1571) 51-61. Drslavské panství 152. Drtina Václav v Čimicích 285. Druhlice ber. ves 296, 297. Držkrajov, táb. ves 530. Dub, křm. ves 286. 78
Strana 578
578 Dub svobodník, Jakub v Dubě 286; Martin svob. v Rohočo- vě 288. z Dubé a Wyssemburka Jiřík (1447) 7. Dubějovice čsl. ves 283. Dubenický (?) statek hrd. 279. Dubová, Stubau, ves na Krumlov- sku 98. Dubský Martin ve Psářích 286, v Zlíchově 294. Duchcov město 15, 506. Duchek v Kojeticích 77; v Sla- ném 3. Duchků Květoň v Kojeticích 133, 146. Důl Zelený, Grůnthal, žte. 294, 503; rak. 310, 311. Dürnbacher Ignác, úředník v Praze 555. Dušek Václav v Rovni 176. Dušta Jakub v Morašicích 280. Dutěchov, Dětochov, něm. Tichti- höfen, ves na Krumlovsku 102. Dvořáček Martin v Bendově Zá- hoří 289. Dvořák Ambrož ve Lhotce u Krumlova 47; Jakub a Pavel v Daménicích 285; Jan v Ko- jeticíich 145-6, Matěj v M. Cerné 289; Pavel v Hostivi- ci 353-1; Pavel (Zaluzsky) 137; Tomái v Ujezdci 131-2, v Praze 109, 113, 131, 144; Tomás a Adam v Chejstovicích 282; Vśvra v Karhanicich 285; Vit v Čížově 288; viz Čakov- ský, Tošek. Dvorce u Polné 20. Dvorec ves na Bechyňsku 289. Dvorecký rychtář v Kojeticich (Čakovský Jan Dvořák) 134-5. Dvořecká Mandalena, roz. ze Sku- hrova 205-6. Dvofecky z Olbramovic Pfech 149, 206; Vilém 206; Václav 206, 220-2. Dvorský Jan v Nuéicích 376. Dvory Nové u Přibyslavě 20. Dvůr Králové hrd. 510. Dvůr Králův ber. 311-7, až 408. Dvůr Nový u Hostivice 352-3. 407 Dytrych Krystof v Rosenthalu (ve Vrchoslavi) u Krupky 294. E. Ebersdorf viz Habartice. z Eggenberku kníže 292, Jan Antonin 240-1; Jan Kristian 155, 254-5, 259, 309, 333-4, 371-2, 384-391; Jan Seifrid 254-5, 259; kněžna Anna Ma- ria 254-6; Maria Alžběta 259; Maria Arnoštka 394-6 Eggenberský knížecí rod 413. Eggetschlag viz Bližná. z Ehrenfeldu Frech F. X. komi- sař u gen. ředitelstva státních statků 553. Ehrenreich viz z Švamberka. z Ehrenštejna Jan 286. Eibenberk? Eulemberg lkt. 501. Eichsfeld panství v Durynsku 191. Eidlitz, Údlice žte. panství 53, 54, 50, 502. na Eisenberku Sigmund z Slavic 14. z Eisenberku Netolický 419. Eisengrub, Zahlini 101. Ekatschlog, Eihartsslak viz Bli- žná. Elčovice, Lšťovice 9. Elhota, Lhota ltm. ves 506. Eliáš podruh v Kojeticích 107. Elsch, Oleš, panství klt 499. Elster město v Sasích 500. Elštín na Dobříšsku, Lštěň u Hostomic 296. Eršteterová Anna v Chvatlinách 287. Es Jakub v Hostivici 353-4. Esterreicher Albrecht v Jesenici 278. Eudlicz, Eutlicz viz Údlice. Eulemberg (snad Eibenberg) lkt. 501. Evah, Eywan (psáno Xivan) ltm. ves 505. Evanticky, purkrabí 339. F. Fabian Matěj, kovář v klášteře Plaském 310. Faichtl v Bližné 89. Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Fajloš Jakub v Bruzovicích 556, 566. Falkenstein město v D. Rakou- sích 490, zkaženě Aglištejn, Fugelštejn 39. Falknov panství 298. Fara Jindřich v Bukové 283; Martin v Soušicích 283; Vá- clav v M. Ježově 289. Fatka Vít v Nučicích 376. Fefry ves u Prachatic 138, 150 až 152. Fejfarovský mlýn na Krumlovsku 127. Felix Jiřík v Kaclířově 279; Jo- sef Václav kancléř St. M. Pražského 420. Fencl z mlýna Kasserlovsk6ho 127. Fenclů Zikmund, rychtář ve Fef- řích 138. Fenczl v Bližné 89. Ferdinand I. král: 34-35, 41, 92; I. 180, 198-200, 203-5, 222. Ferdinand arcikníže (1560) 51. Festl na mlýně Šaškovském 128. Fidrašlag, Fridetschlag ves u Nových Hradů 141-3. Fiklšerer Eliáš. v Těchlovicích 292. Filipů Tomáš v Střechově 283 až 284. Fink Tomáš v Hoř. Hradišti 310. Finkenauer Pavel v Krumlově 122, Firhoffen (Vierhöf, Ctyry Dvory) na Bechyňsku 291. Firšt Jiřík v Krumlově 122. Fischer Leopold kancléř Staro- městský 554-5. Fischern, chybně Tischern, Stě- žerov 101. Fišer Petr, rychtář Vejvanovský 407; Řehoř v Obstorfu 280. Flajšman Kristof v Oulibicich 278. Flajémonovsky dvür v Lużanech 279. Flanderka Ondfej v Praze 94, 112-3, 120. Flaxius jmeno v Neustitlu plz. 293.
578 Dub svobodník, Jakub v Dubě 286; Martin svob. v Rohočo- vě 288. z Dubé a Wyssemburka Jiřík (1447) 7. Dubějovice čsl. ves 283. Dubenický (?) statek hrd. 279. Dubová, Stubau, ves na Krumlov- sku 98. Dubský Martin ve Psářích 286, v Zlíchově 294. Duchcov město 15, 506. Duchek v Kojeticích 77; v Sla- ném 3. Duchků Květoň v Kojeticích 133, 146. Důl Zelený, Grůnthal, žte. 294, 503; rak. 310, 311. Dürnbacher Ignác, úředník v Praze 555. Dušek Václav v Rovni 176. Dušta Jakub v Morašicích 280. Dutěchov, Dětochov, něm. Tichti- höfen, ves na Krumlovsku 102. Dvořáček Martin v Bendově Zá- hoří 289. Dvořák Ambrož ve Lhotce u Krumlova 47; Jakub a Pavel v Daménicích 285; Jan v Ko- jeticíich 145-6, Matěj v M. Cerné 289; Pavel v Hostivi- ci 353-1; Pavel (Zaluzsky) 137; Tomái v Ujezdci 131-2, v Praze 109, 113, 131, 144; Tomás a Adam v Chejstovicích 282; Vśvra v Karhanicich 285; Vit v Čížově 288; viz Čakov- ský, Tošek. Dvorce u Polné 20. Dvorec ves na Bechyňsku 289. Dvorecký rychtář v Kojeticich (Čakovský Jan Dvořák) 134-5. Dvořecká Mandalena, roz. ze Sku- hrova 205-6. Dvofecky z Olbramovic Pfech 149, 206; Vilém 206; Václav 206, 220-2. Dvorský Jan v Nuéicích 376. Dvory Nové u Přibyslavě 20. Dvůr Králové hrd. 510. Dvůr Králův ber. 311-7, až 408. Dvůr Nový u Hostivice 352-3. 407 Dytrych Krystof v Rosenthalu (ve Vrchoslavi) u Krupky 294. E. Ebersdorf viz Habartice. z Eggenberku kníže 292, Jan Antonin 240-1; Jan Kristian 155, 254-5, 259, 309, 333-4, 371-2, 384-391; Jan Seifrid 254-5, 259; kněžna Anna Ma- ria 254-6; Maria Alžběta 259; Maria Arnoštka 394-6 Eggenberský knížecí rod 413. Eggetschlag viz Bližná. z Ehrenfeldu Frech F. X. komi- sař u gen. ředitelstva státních statků 553. Ehrenreich viz z Švamberka. z Ehrenštejna Jan 286. Eibenberk? Eulemberg lkt. 501. Eichsfeld panství v Durynsku 191. Eidlitz, Údlice žte. panství 53, 54, 50, 502. na Eisenberku Sigmund z Slavic 14. z Eisenberku Netolický 419. Eisengrub, Zahlini 101. Ekatschlog, Eihartsslak viz Bli- žná. Elčovice, Lšťovice 9. Elhota, Lhota ltm. ves 506. Eliáš podruh v Kojeticích 107. Elsch, Oleš, panství klt 499. Elster město v Sasích 500. Elštín na Dobříšsku, Lštěň u Hostomic 296. Eršteterová Anna v Chvatlinách 287. Es Jakub v Hostivici 353-4. Esterreicher Albrecht v Jesenici 278. Eudlicz, Eutlicz viz Údlice. Eulemberg (snad Eibenberg) lkt. 501. Evah, Eywan (psáno Xivan) ltm. ves 505. Evanticky, purkrabí 339. F. Fabian Matěj, kovář v klášteře Plaském 310. Faichtl v Bližné 89. Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Fajloš Jakub v Bruzovicích 556, 566. Falkenstein město v D. Rakou- sích 490, zkaženě Aglištejn, Fugelštejn 39. Falknov panství 298. Fara Jindřich v Bukové 283; Martin v Soušicích 283; Vá- clav v M. Ježově 289. Fatka Vít v Nučicích 376. Fefry ves u Prachatic 138, 150 až 152. Fejfarovský mlýn na Krumlovsku 127. Felix Jiřík v Kaclířově 279; Jo- sef Václav kancléř St. M. Pražského 420. Fencl z mlýna Kasserlovsk6ho 127. Fenclů Zikmund, rychtář ve Fef- řích 138. Fenczl v Bližné 89. Ferdinand I. král: 34-35, 41, 92; I. 180, 198-200, 203-5, 222. Ferdinand arcikníže (1560) 51. Festl na mlýně Šaškovském 128. Fidrašlag, Fridetschlag ves u Nových Hradů 141-3. Fiklšerer Eliáš. v Těchlovicích 292. Filipů Tomáš v Střechově 283 až 284. Fink Tomáš v Hoř. Hradišti 310. Finkenauer Pavel v Krumlově 122, Firhoffen (Vierhöf, Ctyry Dvory) na Bechyňsku 291. Firšt Jiřík v Krumlově 122. Fischer Leopold kancléř Staro- městský 554-5. Fischern, chybně Tischern, Stě- žerov 101. Fišer Petr, rychtář Vejvanovský 407; Řehoř v Obstorfu 280. Flajšman Kristof v Oulibicich 278. Flajémonovsky dvür v Lużanech 279. Flanderka Ondfej v Praze 94, 112-3, 120. Flaxius jmeno v Neustitlu plz. 293.
Strana 579
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. z Fliessenpachu Bartoš, spolure- gent na Krumlovsku 129-130. Florian, tkadlec v Bavorově 141. Flugbauer Lorenz v Labzách 293. Fogel Jakub v Milošicích 293. Forberger Jan v Literbaších 280; Martin v Ketzelsdorfu 281. Forman Jakub v Dobříši 296; Jan v Těmicích 290. Foršt, statek hrd. 279. Forter Václav v Těchlovicích 292. Fousek Jan v Přítočně 383 Frank Ferdinand, správce statku 502. z Frankenštejna Jan Hendrych Holián v Praze 133. Frantol, Frauenthal, ves na Kru- mlovsku 87, 103, 106, 146. Frech z Ehrenfeldu F. X. 553. Freiles viz Březí. Frejšek Jan v Nučicích 376. Fremut z Krásného Dvora, Jan 25, Oldřich 26. Frenštát na Hukvaldsku 39. Frick Jan Th. Dr., administrator arcibiskupův 427. Fridetschlag, Fidrašlág ves 141-3. Fridland na Hukvaldsku 39. Fridlandské panství 277. Fridrichswalden ves na Liberecku 278. z Friedenberku Fridrich primator Staroměstský 554-5. Fryda Václav v Bradáčově 289. Frymburk panství 241. Fuesl Jan a Petr ve Lhotě Ti- slově 98. Fugelštein t. j. Falkenštein 39. z Fürstenbergu Karel Egon kniże 546-7. G Gabelsdorf klt. ves 499. Gabhorn lkt. panství 501. Gali (Havel?) na Mathlovském mlýně 128. Gamaryt Simeon v Praze 95, 97, 108; viz Kamaryk. Gännsz-Bügel, misto u Chebu 502. Gebel Jakub, sprävce panstvf v Durinsku 191. Geger Vondřej v Praze 139. Gehl Simeon v Bližné 88. 579 Geissleden, panství v Durynsku |z Gutenthalu viz Rabštejnský. 191. z Gejzinku viz Kelbl. Georgenthal, Jiřetín ltm. 505, 507, 508. Gerbitz, poplužní dvůr na Chlu- mecku 196. von Germersheimb, úředník na Krumlovsku 259. Getenská Dorota v Bylanech 287. Geyer Jan, sedlák Ztc. 504. Gezi, Jezy, služebník proroka Elisea 7, 8. Glasshütten, ves u H. Plané 85, 102, 291. Gleischa viz Kli&e. Globicz Danicz ve Smíchové 295. Glóckelberg, ves na Krumlovsku 333-4, 372, 388-9. Goldlin, baronka v Úsobí 512. z Gollen Prokop Gervas, baron 372-3. Gossler Krištof, výběrčí cla v Aši 500. Gotthelf Havel ve V. Veselí 280. Grabner Tomáš v Radslavi 88. Gradlitz, Hradiště Chustníkovo hrd. 510. Graf, hejtman v Křešicích 294. Gramb Kašpar, nejv. lejtnant cí- sařský 202. Grasslitz, Kraslice lkt. 501. Grätschen, Gratschen, Kracin ves na Chlumecku 193-4. Gregor Frant., administrator fary v Zbraslavicích 421-5. vou Greifenthal viz Hanisch. Grossdrossen viz Strázeň Větší. Grub viz Jáma. Grubenhäuser, jinak Johannesthal 372. Grubmilner Ondřej z Prostř. mlý- na 151. Grulich, Králíky, 512. Grumpachova Marketa v Přebojí 287. Grünberg, ves lkt. 501. Grünthal viz Důl Zelený. Gryn (Grün) žte. ves 293. Gryspek, Kryspek pan 95. z Gutenstejna Albrecht na Żi- rovnici 35. hrd. panství Guttmann Ondřej v Praze 555. H Habart z Chrástu, jinak z M. Přítočna 2. Habartice, Ebersdorf ltm. 179-80, 189, 193 6. Haberles viz Ovesné. Habern (? Havraň) žtc. 293. Habrančice viz Habroutice. Habří, psáno Haberschy, ves ltm. 179, 189, 193-4, 196; na Krumlovsku 104. Habroutice ves čsl. 283-4. Haclov, Hatzles ves na Krum- lovsku 19-20, 100, 106. Hačka, Hatschka-Bach, potok v Droužkovicích 60. Hagensdorf viz Ahníkov. Haid, Bor, město plz. 496. Haidl viz Lomek, Maňava. Hajmín Horní, Oberheiming, Hey- mín 99. Hakl Jan v Tachlovicích 350. Hakule Jan v Oujezdci 114; v Zakolanech 131-2. Haldeckých dům (v Praze?) 95. Hálka, Jiřík v Chyšné 282; Ma- těj a Jan ve Lhoticich Růž- kovych 282; Hálková Dorota 282. Halous v Kojeticich 77; Blažej 107-8; Jakub 89, 91, dcera Anna 89, syn Jiřík 89-91; Říha 79, 80, 90, 109, 110; Markéta 96. Hamerník Jan Sedlčanský v Pra- ze 78. Hamlburg Jan, moucký 27-8. Hamr Svobodný na Krumlovsku 291. von Hanisch und Greifenthal, hejtman Kouřimský 555. ves kanovník Olo- Hanoušek Martin v Obstorfu 281. Hans Kašpar ve vsi Markově 394-5. Hanuš, probošt Vyšehradský a kancléř královský 138-9, Hapfwerden Wolf Kryštof v Cho- telicích 278. 73°
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. z Fliessenpachu Bartoš, spolure- gent na Krumlovsku 129-130. Florian, tkadlec v Bavorově 141. Flugbauer Lorenz v Labzách 293. Fogel Jakub v Milošicích 293. Forberger Jan v Literbaších 280; Martin v Ketzelsdorfu 281. Forman Jakub v Dobříši 296; Jan v Těmicích 290. Foršt, statek hrd. 279. Forter Václav v Těchlovicích 292. Fousek Jan v Přítočně 383 Frank Ferdinand, správce statku 502. z Frankenštejna Jan Hendrych Holián v Praze 133. Frantol, Frauenthal, ves na Kru- mlovsku 87, 103, 106, 146. Frech z Ehrenfeldu F. X. 553. Freiles viz Březí. Frejšek Jan v Nučicích 376. Fremut z Krásného Dvora, Jan 25, Oldřich 26. Frenštát na Hukvaldsku 39. Frick Jan Th. Dr., administrator arcibiskupův 427. Fridetschlag, Fidrašlág ves 141-3. Fridland na Hukvaldsku 39. Fridlandské panství 277. Fridrichswalden ves na Liberecku 278. z Friedenberku Fridrich primator Staroměstský 554-5. Fryda Václav v Bradáčově 289. Frymburk panství 241. Fuesl Jan a Petr ve Lhotě Ti- slově 98. Fugelštein t. j. Falkenštein 39. z Fürstenbergu Karel Egon kniże 546-7. G Gabelsdorf klt. ves 499. Gabhorn lkt. panství 501. Gali (Havel?) na Mathlovském mlýně 128. Gamaryt Simeon v Praze 95, 97, 108; viz Kamaryk. Gännsz-Bügel, misto u Chebu 502. Gebel Jakub, sprävce panstvf v Durinsku 191. Geger Vondřej v Praze 139. Gehl Simeon v Bližné 88. 579 Geissleden, panství v Durynsku |z Gutenthalu viz Rabštejnský. 191. z Gejzinku viz Kelbl. Georgenthal, Jiřetín ltm. 505, 507, 508. Gerbitz, poplužní dvůr na Chlu- mecku 196. von Germersheimb, úředník na Krumlovsku 259. Getenská Dorota v Bylanech 287. Geyer Jan, sedlák Ztc. 504. Gezi, Jezy, služebník proroka Elisea 7, 8. Glasshütten, ves u H. Plané 85, 102, 291. Gleischa viz Kli&e. Globicz Danicz ve Smíchové 295. Glóckelberg, ves na Krumlovsku 333-4, 372, 388-9. Goldlin, baronka v Úsobí 512. z Gollen Prokop Gervas, baron 372-3. Gossler Krištof, výběrčí cla v Aši 500. Gotthelf Havel ve V. Veselí 280. Grabner Tomáš v Radslavi 88. Gradlitz, Hradiště Chustníkovo hrd. 510. Graf, hejtman v Křešicích 294. Gramb Kašpar, nejv. lejtnant cí- sařský 202. Grasslitz, Kraslice lkt. 501. Grätschen, Gratschen, Kracin ves na Chlumecku 193-4. Gregor Frant., administrator fary v Zbraslavicích 421-5. vou Greifenthal viz Hanisch. Grossdrossen viz Strázeň Větší. Grub viz Jáma. Grubenhäuser, jinak Johannesthal 372. Grubmilner Ondřej z Prostř. mlý- na 151. Grulich, Králíky, 512. Grumpachova Marketa v Přebojí 287. Grünberg, ves lkt. 501. Grünthal viz Důl Zelený. Gryn (Grün) žte. ves 293. Gryspek, Kryspek pan 95. z Gutenstejna Albrecht na Żi- rovnici 35. hrd. panství Guttmann Ondřej v Praze 555. H Habart z Chrástu, jinak z M. Přítočna 2. Habartice, Ebersdorf ltm. 179-80, 189, 193 6. Haberles viz Ovesné. Habern (? Havraň) žtc. 293. Habrančice viz Habroutice. Habří, psáno Haberschy, ves ltm. 179, 189, 193-4, 196; na Krumlovsku 104. Habroutice ves čsl. 283-4. Haclov, Hatzles ves na Krum- lovsku 19-20, 100, 106. Hačka, Hatschka-Bach, potok v Droužkovicích 60. Hagensdorf viz Ahníkov. Haid, Bor, město plz. 496. Haidl viz Lomek, Maňava. Hajmín Horní, Oberheiming, Hey- mín 99. Hakl Jan v Tachlovicích 350. Hakule Jan v Oujezdci 114; v Zakolanech 131-2. Haldeckých dům (v Praze?) 95. Hálka, Jiřík v Chyšné 282; Ma- těj a Jan ve Lhoticich Růž- kovych 282; Hálková Dorota 282. Halous v Kojeticich 77; Blažej 107-8; Jakub 89, 91, dcera Anna 89, syn Jiřík 89-91; Říha 79, 80, 90, 109, 110; Markéta 96. Hamerník Jan Sedlčanský v Pra- ze 78. Hamlburg Jan, moucký 27-8. Hamr Svobodný na Krumlovsku 291. von Hanisch und Greifenthal, hejtman Kouřimský 555. ves kanovník Olo- Hanoušek Martin v Obstorfu 281. Hans Kašpar ve vsi Markově 394-5. Hanuš, probošt Vyšehradský a kancléř královský 138-9, Hapfwerden Wolf Kryštof v Cho- telicích 278. 73°
Strana 580
580 Hára Václav v Hošticích 290. s Harasova viz Domausický 163, 177. Hartmanice ves prch. 291. Hartmann hrabě 521. Hartuněk v Kojeticích Havel 139, 144-5; Jan 133, 136. Hasištejnský viz z Lobkovic. Hašlovice, Haschlowitz Ves na Krumlovsku 99, 106. Hatě ves u V. Bečvár 427. Hategalus Simon ze Tmáné, konsel ve Slaném 3. Hatlák Adam v Medvédicich 290. Hatzles vis Haclov. z Haugvic hrabě, Fridrich Vilém 442, Jan 427; z Biskupic Norbert 424, Václav 259. Hauk Martin v Bartośovicich 279. Hauptmann Josef, úředník při katastru 472. Havel, pekař v Praze 78, 120, 133; na Hartunkové gruntë v Kojeticich 133. Havelka Jan v Cimicfch 285. Havlíček v Kojeticích, Anna dcera 109. Hazuka, pán v Drasti 286. z Heidelberku, hejtman na Hlu- boké 333. Heiligenstadt v Durynsku 191. Heinrichsberg klt. ves 499. Heinz Adam Minský v Oubenicích 296. Hejda Martin v Kojeticich 133, 135, 139, 144. Hejmín H., Oberheiming ves na Kruml. 99. Hejna, Hajná, ves u Horažďovic 396-8. Hejrov, Heuraffel, ves na Krum- lovsku 255-6, Výtoň 384. z Helfenburku viz Albín. na Helfenstejné Vilém z Pern- Stejna 21. Helinka Jakub v Zahrádce 297. Henéice kim. ves 285. Hendrych z Frankenstejna Jan 144; Jiri 135, 139. Hepflovsky mlfn na Krumlovsku 128. Heralec čsl. panství 515. Hereš ze Zaječic 6. Hermann Tomáš Albert, děkan v Ledči 344. Hermann Jobst, písař obroční na Chlumecku 191. Herrndorf, Kněževes rak. 540. Hertenberk Ikt. panstvi 298. Hertigk Jan, svob. rychtár 280. Herynk Jan v Daménicích 285. Heuraffel viz Hejrov. Heynyss, hutmistr ve Fridrichs- walden 278. Hicka Frant., podd. ve Smédo- vicích 506. Hickisch, Hikisch, Hukusch, Hy- kyss de Lauro, úředník u gu- bernia 488-9, 546. z Himu? Wolf, średnik 166. Hinterstift viz Stifta Zadni. Hintring ves na Krumlovsku 46-6, 102. sv. Hippolyta proboštství v Hra- dišti nad Znojmem 62-76. Hirschberg v Slezsku 511. Hlava Ondráček v Kojeticich 107. Hlavenec ves na Brandejsku 250-1. Hlávka Ondřej, Ondráček v Ko- jeticích 80, 107, 120, 133, 144. Hlávkovic 117. Hlavno Kostelní 250, 252; Hlav- no Sudovo 250. na Hlinci Jan Sádlo 175. Hlivin, mylně Chlivin kim. ves 285. Hliza Jakub v Mostku 288. Hlohovice, Lohovice 408. Hlubany, Lubau Ves u Podbořan 25-7. Hluboká, název louky u Chření- ka na Brandejsku 251. Hnátnice ves u Žampachu 279. Hochdorf viz Nahořany. von Hochhausen Jiří v Obers- dorfé 58, 60, Hochhauser z Hochhausu Jin- dřich, rytíř 259. Hochholz ves na Krumlovsku 24. Ondra v Kojeticich Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Hochwald, Hovalta ves na Kruml. 104. Hodík Václav v Kfenovilkśch 297. Hodmrechlag, Hodñov, Honnet schlag. Honesslag ves na Krum- lovsku 85-6, 102. Hoffer Jan Hendrych 278. Hofman Jakub Hoficky v Oubě- nicich 296. v Hofštatech rybník u Kumžaka 61. von der Höhen Hurdome Serva- tio 202. Hohenleipe Itm. ves 507. Hohenschlag ves na Krumlovsku 99. Hojovec Matěj v Bradáčově 289. Holčice viz Houšice. Holeček Andres ve Zdicích 340. Holej Jan v Payerhofu 292; Ma- téj v Zakulanech 131. Holešov ves čsl. 282. Holešovský Jiřík v Holešově 282. Holetice klt. ves 296. Holián Jan Henrych z Franken- štejna v Praze 133. Holický Ondřej ze Šternberka na Leštně 35. z Holíče Šlik Jeronym hrabě z Pazaunu 35. Holl (Peklo) ves u Kadaně 502. Holousov 107. Holštýnský kůň 502. | Holub Albrecht, bastyf ze Zabo- viesk 35-6; Vaclav v Mifeti- cich 283, v D. Hrachovicich 288 ; Vondra 310. Holubec Jan v Karhanicích 285. Holubice ves 95. Holubik Petr v Morašicích 280. Holubka Alžběta v Bernarticích 283. Holubov, Holubau ves na Krum- lovsku 104 6. Holubovská Bašta, ves na Krum- lovsku 36. Holusice ves na Karlštejnsku 296. Holusieky Martin v Holuäicich 296. Holzsporer z Hostejoa Vilém, hejtman na Novohradsku 129.
580 Hára Václav v Hošticích 290. s Harasova viz Domausický 163, 177. Hartmanice ves prch. 291. Hartmann hrabě 521. Hartuněk v Kojeticích Havel 139, 144-5; Jan 133, 136. Hasištejnský viz z Lobkovic. Hašlovice, Haschlowitz Ves na Krumlovsku 99, 106. Hatě ves u V. Bečvár 427. Hategalus Simon ze Tmáné, konsel ve Slaném 3. Hatlák Adam v Medvédicich 290. Hatzles vis Haclov. z Haugvic hrabě, Fridrich Vilém 442, Jan 427; z Biskupic Norbert 424, Václav 259. Hauk Martin v Bartośovicich 279. Hauptmann Josef, úředník při katastru 472. Havel, pekař v Praze 78, 120, 133; na Hartunkové gruntë v Kojeticich 133. Havelka Jan v Cimicfch 285. Havlíček v Kojeticích, Anna dcera 109. Hazuka, pán v Drasti 286. z Heidelberku, hejtman na Hlu- boké 333. Heiligenstadt v Durynsku 191. Heinrichsberg klt. ves 499. Heinz Adam Minský v Oubenicích 296. Hejda Martin v Kojeticich 133, 135, 139, 144. Hejmín H., Oberheiming ves na Kruml. 99. Hejna, Hajná, ves u Horažďovic 396-8. Hejrov, Heuraffel, ves na Krum- lovsku 255-6, Výtoň 384. z Helfenburku viz Albín. na Helfenstejné Vilém z Pern- Stejna 21. Helinka Jakub v Zahrádce 297. Henéice kim. ves 285. Hendrych z Frankenstejna Jan 144; Jiri 135, 139. Hepflovsky mlfn na Krumlovsku 128. Heralec čsl. panství 515. Hereš ze Zaječic 6. Hermann Tomáš Albert, děkan v Ledči 344. Hermann Jobst, písař obroční na Chlumecku 191. Herrndorf, Kněževes rak. 540. Hertenberk Ikt. panstvi 298. Hertigk Jan, svob. rychtár 280. Herynk Jan v Daménicích 285. Heuraffel viz Hejrov. Heynyss, hutmistr ve Fridrichs- walden 278. Hicka Frant., podd. ve Smédo- vicích 506. Hickisch, Hikisch, Hukusch, Hy- kyss de Lauro, úředník u gu- bernia 488-9, 546. z Himu? Wolf, średnik 166. Hinterstift viz Stifta Zadni. Hintring ves na Krumlovsku 46-6, 102. sv. Hippolyta proboštství v Hra- dišti nad Znojmem 62-76. Hirschberg v Slezsku 511. Hlava Ondráček v Kojeticich 107. Hlavenec ves na Brandejsku 250-1. Hlávka Ondřej, Ondráček v Ko- jeticích 80, 107, 120, 133, 144. Hlávkovic 117. Hlavno Kostelní 250, 252; Hlav- no Sudovo 250. na Hlinci Jan Sádlo 175. Hlivin, mylně Chlivin kim. ves 285. Hliza Jakub v Mostku 288. Hlohovice, Lohovice 408. Hlubany, Lubau Ves u Podbořan 25-7. Hluboká, název louky u Chření- ka na Brandejsku 251. Hnátnice ves u Žampachu 279. Hochdorf viz Nahořany. von Hochhausen Jiří v Obers- dorfé 58, 60, Hochhauser z Hochhausu Jin- dřich, rytíř 259. Hochholz ves na Krumlovsku 24. Ondra v Kojeticich Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Hochwald, Hovalta ves na Kruml. 104. Hodík Václav v Kfenovilkśch 297. Hodmrechlag, Hodñov, Honnet schlag. Honesslag ves na Krum- lovsku 85-6, 102. Hoffer Jan Hendrych 278. Hofman Jakub Hoficky v Oubě- nicich 296. v Hofštatech rybník u Kumžaka 61. von der Höhen Hurdome Serva- tio 202. Hohenleipe Itm. ves 507. Hohenschlag ves na Krumlovsku 99. Hojovec Matěj v Bradáčově 289. Holčice viz Houšice. Holeček Andres ve Zdicích 340. Holej Jan v Payerhofu 292; Ma- téj v Zakulanech 131. Holešov ves čsl. 282. Holešovský Jiřík v Holešově 282. Holetice klt. ves 296. Holián Jan Henrych z Franken- štejna v Praze 133. Holický Ondřej ze Šternberka na Leštně 35. z Holíče Šlik Jeronym hrabě z Pazaunu 35. Holl (Peklo) ves u Kadaně 502. Holousov 107. Holštýnský kůň 502. | Holub Albrecht, bastyf ze Zabo- viesk 35-6; Vaclav v Mifeti- cich 283, v D. Hrachovicich 288 ; Vondra 310. Holubec Jan v Karhanicích 285. Holubice ves 95. Holubik Petr v Morašicích 280. Holubka Alžběta v Bernarticích 283. Holubov, Holubau ves na Krum- lovsku 104 6. Holubovská Bašta, ves na Krum- lovsku 36. Holusice ves na Karlštejnsku 296. Holusieky Martin v Holuäicich 296. Holzsporer z Hostejoa Vilém, hejtman na Novohradsku 129.
Strana 581
Itejstrik jmen vlastních, osobních i místních. Homoly ves u Budějovic 175. Homršmíid Jiřík, mlynář 128. Honnetschlag, Hodmrschlag, Ho- nesslog viz Hodňov. Hora z Ocelovic Fridrich 180. Hora Kutná viz Kutná Hora. Horák Martin, šafář v Pečkách 432. Hořany (psáno 293. Horažďovice 396-7. Hořčice Jiřík, písař. na Krum- lově 5. Hořejší Adam v Slabsku 288. Hořelice ves u Tachlovic 347. Horen Kašpar, huťmistr v M. Skále 278. Horešovský Jiřík v Libetové 381; Ma'éj v Zlejéíné 351. Hořice hrd. panství 279. Hořický potok na Krumlovsku 141. Hoficky Hofman Jakub v*Qubć- nicich 296. Hořičky, Hůrwitz ves na Krum- lovsku 101. Hořín ves u Mělníka 224, 333, 335-7. 339. Horká? (v llorkách?) ves chrd. 281. Horký Jan a Jiřík v Lomnici 144. Hornateckého dédicové 307. nà Horoméiicích viz Maminger. Hořovice sklárna 519. Hořovský Frant. ve Vopořanech 340; Václav na MI. Vozicku 93. z Horšova Šebestian Agricola v Praze 76, 78, 112, 135, 137, 139, 144. Hórwitz viz Hori&ky. Hory Smilovy ves na Bechyüsku 288. Horych Jan v Petrovicích 298. Hoschlowitz viz Haslovice. Hossen viz Hosténov. Hossenreit viz Jenišov. Hostěnov, něm. Hossen, ves na Krumlovsku 102. Hostivice ves u Tachlovic 347-8, 352-4, 373-4, 378. Hostovsky Vaclav z Viénova a v Ledské 163. Horsany) ite. Hošek Matěj v Hostivici 353-4. z Hoštejna viz Holzšporer. Hoštice ves na Bechyňsku 290. Hotovice, Hottowitz statek ltm. 179, 189, 192-4, 196-7, myl- né Ottowitz 182, 189, 196-7. Houelin, nejspíš hospodyně, Haus- hilterin na panstvi Chlume- ckóm 191. House Jan z Velvar 95. Houser Václav ve Chmelném 282. Houserovka táb. ves 288. Houšice (Holčice) čsl. 283. Houška v Tachlovicích Matouš 349, Jakub 350. Hovalta, Hochwald na Krumlov- sku 104. Hovora z Dubé a Lipé, hrabě Frant. Ant. Berka 368. Hovorka Jan a Šimon v Chejšo- vé (t. j. ve Lhejšově) 286, Václav v Kobylí 285. z Hozínu, z Hozynu viz Antonín arcibiskup. Hozlaur Jan Otta v Chlumu 290. Hrabal Václav, konšel v Oujezdci (Zakolanech) 131. Hrachovice Dolní u MI. Vožice 93, 288, Horní 288. z Hradce Zachariáš 60-1. na Hradci, Hradzen, místo Krumlovsku 105. Hradec Jindřichův 171-2 540. Hradec Králové město 318, svo- bodníci na jeho gruntech 278; Hradecký kraj 278-80, 299, 318, 330, 462, 475, 577, 480. 492, 510-2. Hrádek Starosedlsky 241. Hradisko, klášter u Olum: uce 420. Hradiště klt. 496, 498, 310; nad Znojmem (Pültenberg), fád poddansky (1574) 61-76. Hradiště Choustníkovo, Gradlitz 510. Hradnice, potok u Hradiště nad Znojmem 61-2. na Hraničník Mikuláš ve Svétlé 289. Hranické panství na Moravě 158-9. 581 Hrbků Vondra, mlynář na Krum- lovsku 105. Hrbolka rybník u Rapošova 422. Hrbov ves u Polné 6-7, 20. Hrbovice, Hyrbitz 193-4. Hrdoň Vít v Květuši 290. Hříškov v Slansku 294. Hříště, Spieldorf (psáno též Ihřišč) ves u Příbyslavě 20. Hrobčická Anna z Hungrkoštu na Slatinč 96. Hrobičanští poddaní na Jičínsku 218. Hroch Matéj a Pavel v Zderadi- dinách 285. Hron Jan v Kojeticích 134 5, 139. Hroznice křm. samota 285. Hrska Jan v Tfíteži 289. Hrstek Matëj v Tfitezi 289. Hrubá Skála panství 78. Hrubej Adam v Lomné 288. Hruška v Kojeticích Jan 133, 145 ; Květoň 107. Hrušovec ves u Litomyšle 280. Hruth Prokop z Řehořova 9. Hrůzovský Martin v Kamejce 298. Hrtině viz Rtyně. Huba Pavel v Kunovicích 283. Hubenov, Hubeue ves u Kaplice 100. Hubka Jan v Bernarticich 283; v Mschonicich 283; Joachym y Konétopech 296. Hukusch viz Hikisch. Hukvaldské panství, řád vydaný obcím (1554) 39. Hulín ves na Berounsku 297. Humenice (něm. Maierhof) ves na Novohradsku 141-3. Humpolec mésto 513. Hundshaberstift, Lhota Bozdova (tisténo Vozdova) ves na Krum- lovsku 101. Hundsnursch viz Koryto. z Hungrkoëtu viz Hrobëickä. Hurdome Servatio von der Hôhon 202. Hůrka (Stuben) ves u H. Plané 85-6, 102; porostlina u Mu- nic 332. IIusenreit viz Jenišov.
Itejstrik jmen vlastních, osobních i místních. Homoly ves u Budějovic 175. Homršmíid Jiřík, mlynář 128. Honnetschlag, Hodmrschlag, Ho- nesslog viz Hodňov. Hora z Ocelovic Fridrich 180. Hora Kutná viz Kutná Hora. Horák Martin, šafář v Pečkách 432. Hořany (psáno 293. Horažďovice 396-7. Hořčice Jiřík, písař. na Krum- lově 5. Hořejší Adam v Slabsku 288. Hořelice ves u Tachlovic 347. Horen Kašpar, huťmistr v M. Skále 278. Horešovský Jiřík v Libetové 381; Ma'éj v Zlejéíné 351. Hořice hrd. panství 279. Hořický potok na Krumlovsku 141. Hoficky Hofman Jakub v*Qubć- nicich 296. Hořičky, Hůrwitz ves na Krum- lovsku 101. Hořín ves u Mělníka 224, 333, 335-7. 339. Horká? (v llorkách?) ves chrd. 281. Horký Jan a Jiřík v Lomnici 144. Hornateckého dédicové 307. nà Horoméiicích viz Maminger. Hořovice sklárna 519. Hořovský Frant. ve Vopořanech 340; Václav na MI. Vozicku 93. z Horšova Šebestian Agricola v Praze 76, 78, 112, 135, 137, 139, 144. Hórwitz viz Hori&ky. Hory Smilovy ves na Bechyüsku 288. Horych Jan v Petrovicích 298. Hoschlowitz viz Haslovice. Hossen viz Hosténov. Hossenreit viz Jenišov. Hostěnov, něm. Hossen, ves na Krumlovsku 102. Hostivice ves u Tachlovic 347-8, 352-4, 373-4, 378. Hostovsky Vaclav z Viénova a v Ledské 163. Horsany) ite. Hošek Matěj v Hostivici 353-4. z Hoštejna viz Holzšporer. Hoštice ves na Bechyňsku 290. Hotovice, Hottowitz statek ltm. 179, 189, 192-4, 196-7, myl- né Ottowitz 182, 189, 196-7. Houelin, nejspíš hospodyně, Haus- hilterin na panstvi Chlume- ckóm 191. House Jan z Velvar 95. Houser Václav ve Chmelném 282. Houserovka táb. ves 288. Houšice (Holčice) čsl. 283. Houška v Tachlovicích Matouš 349, Jakub 350. Hovalta, Hochwald na Krumlov- sku 104. Hovora z Dubé a Lipé, hrabě Frant. Ant. Berka 368. Hovorka Jan a Šimon v Chejšo- vé (t. j. ve Lhejšově) 286, Václav v Kobylí 285. z Hozínu, z Hozynu viz Antonín arcibiskup. Hozlaur Jan Otta v Chlumu 290. Hrabal Václav, konšel v Oujezdci (Zakolanech) 131. Hrachovice Dolní u MI. Vožice 93, 288, Horní 288. z Hradce Zachariáš 60-1. na Hradci, Hradzen, místo Krumlovsku 105. Hradec Jindřichův 171-2 540. Hradec Králové město 318, svo- bodníci na jeho gruntech 278; Hradecký kraj 278-80, 299, 318, 330, 462, 475, 577, 480. 492, 510-2. Hrádek Starosedlsky 241. Hradisko, klášter u Olum: uce 420. Hradiště klt. 496, 498, 310; nad Znojmem (Pültenberg), fád poddansky (1574) 61-76. Hradiště Choustníkovo, Gradlitz 510. Hradnice, potok u Hradiště nad Znojmem 61-2. na Hraničník Mikuláš ve Svétlé 289. Hranické panství na Moravě 158-9. 581 Hrbků Vondra, mlynář na Krum- lovsku 105. Hrbolka rybník u Rapošova 422. Hrbov ves u Polné 6-7, 20. Hrbovice, Hyrbitz 193-4. Hrdoň Vít v Květuši 290. Hříškov v Slansku 294. Hříště, Spieldorf (psáno též Ihřišč) ves u Příbyslavě 20. Hrobčická Anna z Hungrkoštu na Slatinč 96. Hrobičanští poddaní na Jičínsku 218. Hroch Matéj a Pavel v Zderadi- dinách 285. Hron Jan v Kojeticích 134 5, 139. Hroznice křm. samota 285. Hrska Jan v Tfíteži 289. Hrstek Matëj v Tfitezi 289. Hrubá Skála panství 78. Hrubej Adam v Lomné 288. Hruška v Kojeticích Jan 133, 145 ; Květoň 107. Hrušovec ves u Litomyšle 280. Hruth Prokop z Řehořova 9. Hrůzovský Martin v Kamejce 298. Hrtině viz Rtyně. Huba Pavel v Kunovicích 283. Hubenov, Hubeue ves u Kaplice 100. Hubka Jan v Bernarticich 283; v Mschonicich 283; Joachym y Konétopech 296. Hukusch viz Hikisch. Hukvaldské panství, řád vydaný obcím (1554) 39. Hulín ves na Berounsku 297. Humenice (něm. Maierhof) ves na Novohradsku 141-3. Humpolec mésto 513. Hundshaberstift, Lhota Bozdova (tisténo Vozdova) ves na Krum- lovsku 101. Hundsnursch viz Koryto. z Hungrkoëtu viz Hrobëickä. Hurdome Servatio von der Hôhon 202. Hůrka (Stuben) ves u H. Plané 85-6, 102; porostlina u Mu- nic 332. IIusenreit viz Jenišov.
Strana 582
582 Hus Jan, „mistr svatý“ (1578) 78. Huť Stará na Krumlovsku 82-3, 85-6, 102-3, 499. Huti Sklenné viz Glashütten. Hutnicky Jan rytíf z Boknsdorfu na Jedlinà 177. Hutník Daniel hutmistr na M. Skále 277. Hybner Andreas v Sorgenthalu 293. Hykyss viz Hickisch. Hynková Anna v Nuéicich 376. Hyrbitz, Hrbetz, Hrbovice ves na Chlumecku 193-5. I z Ihřišč, ze Hřiště 20. Il Jiřík v Svárově 377. Interheimling, Unterheiming, Po- dolí Dolní 99. J Jablanec (Jablonec), Ogfolder- haid ves a mlýn na Krumlov- sku 101, 128. Jablonná psáno Jahbel bol. 368. Jablonná Česká a Německá u Pol- né 20. z Jablonné Zdeněk 2. Jablunka ves na Vsetínsku 172. Jabulka Jan, purkrabi na Vopo- fanech 532-3. Jadrnej Václav, rychtář v Č. Svratce 416. Jahbel (Jablonná), Gabel bol., panství 368. Jakoubek (psáno Jakubko), rych- tář v Slaném 3. Jakoubkü Vilím ve Vratičkovi- cích 282. Jakšů Matěj, Mathias Jakssonis v Slaném 3. Jakub opat Zlatokorunský 34. Jakub písať v Lomnici 144; krčmář v Cimicích 9; kuchtík Elišky Waldštejnské 153. Jakubů Václav v Záhoří, se čtyř- mi strýci nedílnými 93. Jakubův mlýn v Suši 128. | Jakurka Jakub ve Velké Černé 289. Jáma, Grub ves na Krumlovsku 103. Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Jamka, název louky u Ohrentku |Jelma, něm. Melm, ves na Krum- 251. Jamney (u Pal. Jamné), Jamles ves na Krumlovsku 105. Jan pfevor Zlatokorunsky 34, Žďárský 7; opat v Oseku 12, 14; kněz, správce špitálu P. Marie pod Vyšehradem 1. Jan kovář v Bavorovć 141; v Kojeticich zednik 109; pe- kař 555; krómaf v Kovarech 95; mečíř v Praze 123; na mlýně Rehavském 128; pasto- rek Habarda z M. Přítočna 3. sv. Jan ber. panství 518. Janák Jan v Kačerově 282. Jandera Jakub, rychtář robotní (nad robotníky) na Zbraslav- sku 416-7. Jandles, Mošna ves na Kruml. 43-5, 102. Jandlovský Havel, mlynář v Bře- zovíku 128. Janeček Petr v Tachlovicích 350. Janek Jan v Arbelovicích 282. Janketschlag, Jankov, Jankau ves na Krumlovsku 22, 101, 104. Janků Jakub ve Chmelném 282, Václav v Babicích 282. Janoušek Tomáš a Václav v Ky- šicích 382. Janovice ves u Polné 5-9, 20; (Červené) u K. Hory 515; Úhlířské 343-4. Janovský mlýn na Krumlovsku 128. Jansdorf ves u Litomyšle 281. Janský Václav v Hostivici 353 až 354. Janů Jiřík v Sedlečku 289. Jaroš Řehoř v Moravčicích 278. Javoří, Michetschlag ves na Krum- lovsku 101. Javornice prch. ves 292. Jedlina čsl. ves 282. na Jedlině viz Hutnický. Jehelka Václav v Oujezdci 131, 137. Jelec Martin v Kuni 297. Jeleda Matej v Bukové 283. Jelínek Jakub v Dobříši 296; Simon v Cerv. Oujezdci 375, Václav v Babčicích 289. lovsku 85-6, 102, 333-4. z Jemnice (de Jempnicz) Jan, ar- cidiakon Olomoucky 27-9. Jeneč Velký ves 347, 374. Jeník Jan v LaZanech a v Loucce 277. Jeníková Kateřina v Kopidlně 279. Jenisov, Hossenreith ves Krumlovsku 85-6, 102. Jenschke, důchodní písař na Chlu- mecku 191. Jenšovice ves u Mělníka 226, 240. Jenštejn, dvůr a ves u Bran- dejsa 250. z Jenštejna Jan, arcibiskup Praž- ský 1. Jerman Pavel v Hrušově 280. Jerovic Matěj v Čelíně 296. Jesenice za Chlumcem 11-12; na Novoměstsku 278. Ješetice ves u Votic (omylem Běšetice) 297. Ješín ves na Slansku 295. Ještětice, statek hrd. 279. Jetřichoves u Pacova 279. Jezy, v bibli Gezi, služebník pro- roka Elisea 7-8. Ježov Malý a Velký na Bechyň- sku 289. Ježovský Frant. z Lub 426. Jickovice, Víckovice, tištěno Věč- kovice 298. Jičinské kolleje statky, podanský řád (1643) 215-20; Jitčín- ského hejtmana dvůr 279. Jilem hrd. ves (v Jilemi) 278. Jilemnický Jan Lud., úředník 349. Jindra Jan v Nahorubech 298. Jindrák Václav v Zahrádce 297. Jindrů Tomáš a Matěj ve Světlé 289. Jinočany ves u Tachlovic 347, 350. Jirášek v Kojeticích Hans 77? 109, 133, 139; Jiřík 89" Matěj 89, 116, 118-9; Miku- kuláš 89, 107, 116; Šimon 89; Valenta, Valentín 76, 78 až 80, 89, 116. na
582 Hus Jan, „mistr svatý“ (1578) 78. Huť Stará na Krumlovsku 82-3, 85-6, 102-3, 499. Huti Sklenné viz Glashütten. Hutnicky Jan rytíf z Boknsdorfu na Jedlinà 177. Hutník Daniel hutmistr na M. Skále 277. Hybner Andreas v Sorgenthalu 293. Hykyss viz Hickisch. Hynková Anna v Nuéicich 376. Hyrbitz, Hrbetz, Hrbovice ves na Chlumecku 193-5. I z Ihřišč, ze Hřiště 20. Il Jiřík v Svárově 377. Interheimling, Unterheiming, Po- dolí Dolní 99. J Jablanec (Jablonec), Ogfolder- haid ves a mlýn na Krumlov- sku 101, 128. Jablonná psáno Jahbel bol. 368. Jablonná Česká a Německá u Pol- né 20. z Jablonné Zdeněk 2. Jablunka ves na Vsetínsku 172. Jabulka Jan, purkrabi na Vopo- fanech 532-3. Jadrnej Václav, rychtář v Č. Svratce 416. Jahbel (Jablonná), Gabel bol., panství 368. Jakoubek (psáno Jakubko), rych- tář v Slaném 3. Jakoubkü Vilím ve Vratičkovi- cích 282. Jakšů Matěj, Mathias Jakssonis v Slaném 3. Jakub opat Zlatokorunský 34. Jakub písať v Lomnici 144; krčmář v Cimicích 9; kuchtík Elišky Waldštejnské 153. Jakubů Václav v Záhoří, se čtyř- mi strýci nedílnými 93. Jakubův mlýn v Suši 128. | Jakurka Jakub ve Velké Černé 289. Jáma, Grub ves na Krumlovsku 103. Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Jamka, název louky u Ohrentku |Jelma, něm. Melm, ves na Krum- 251. Jamney (u Pal. Jamné), Jamles ves na Krumlovsku 105. Jan pfevor Zlatokorunsky 34, Žďárský 7; opat v Oseku 12, 14; kněz, správce špitálu P. Marie pod Vyšehradem 1. Jan kovář v Bavorovć 141; v Kojeticich zednik 109; pe- kař 555; krómaf v Kovarech 95; mečíř v Praze 123; na mlýně Rehavském 128; pasto- rek Habarda z M. Přítočna 3. sv. Jan ber. panství 518. Janák Jan v Kačerově 282. Jandera Jakub, rychtář robotní (nad robotníky) na Zbraslav- sku 416-7. Jandles, Mošna ves na Kruml. 43-5, 102. Jandlovský Havel, mlynář v Bře- zovíku 128. Janeček Petr v Tachlovicích 350. Janek Jan v Arbelovicích 282. Janketschlag, Jankov, Jankau ves na Krumlovsku 22, 101, 104. Janků Jakub ve Chmelném 282, Václav v Babicích 282. Janoušek Tomáš a Václav v Ky- šicích 382. Janovice ves u Polné 5-9, 20; (Červené) u K. Hory 515; Úhlířské 343-4. Janovský mlýn na Krumlovsku 128. Jansdorf ves u Litomyšle 281. Janský Václav v Hostivici 353 až 354. Janů Jiřík v Sedlečku 289. Jaroš Řehoř v Moravčicích 278. Javoří, Michetschlag ves na Krum- lovsku 101. Javornice prch. ves 292. Jedlina čsl. ves 282. na Jedlině viz Hutnický. Jehelka Václav v Oujezdci 131, 137. Jelec Martin v Kuni 297. Jeleda Matej v Bukové 283. Jelínek Jakub v Dobříši 296; Simon v Cerv. Oujezdci 375, Václav v Babčicích 289. lovsku 85-6, 102, 333-4. z Jemnice (de Jempnicz) Jan, ar- cidiakon Olomoucky 27-9. Jeneč Velký ves 347, 374. Jeník Jan v LaZanech a v Loucce 277. Jeníková Kateřina v Kopidlně 279. Jenisov, Hossenreith ves Krumlovsku 85-6, 102. Jenschke, důchodní písař na Chlu- mecku 191. Jenšovice ves u Mělníka 226, 240. Jenštejn, dvůr a ves u Bran- dejsa 250. z Jenštejna Jan, arcibiskup Praž- ský 1. Jerman Pavel v Hrušově 280. Jerovic Matěj v Čelíně 296. Jesenice za Chlumcem 11-12; na Novoměstsku 278. Ješetice ves u Votic (omylem Běšetice) 297. Ješín ves na Slansku 295. Ještětice, statek hrd. 279. Jetřichoves u Pacova 279. Jezy, v bibli Gezi, služebník pro- roka Elisea 7-8. Ježov Malý a Velký na Bechyň- sku 289. Ježovský Frant. z Lub 426. Jickovice, Víckovice, tištěno Věč- kovice 298. Jičinské kolleje statky, podanský řád (1643) 215-20; Jitčín- ského hejtmana dvůr 279. Jilem hrd. ves (v Jilemi) 278. Jilemnický Jan Lud., úředník 349. Jindra Jan v Nahorubech 298. Jindrák Václav v Zahrádce 297. Jindrů Tomáš a Matěj ve Světlé 289. Jinočany ves u Tachlovic 347, 350. Jirášek v Kojeticích Hans 77? 109, 133, 139; Jiřík 89" Matěj 89, 116, 118-9; Miku- kuláš 89, 107, 116; Šimon 89; Valenta, Valentín 76, 78 až 80, 89, 116. na
Strana 583
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Jirášková v Kojeticich Dorota | Kadansk$ Ondfej z Holubic 95. 133-4, Mariana 133. Jiráškův grunt v Kojeticích 144-5. Jiřetín, Georgenthal u Mostu 12 až 14. Jiří z Poděbrad 7, 10-11. Jiří mydlář (Saponista), rychtář v St. M. Pražském 12. Jiříce dvůr a ves na Brandejsku 250. Jiříčky ves na Smiřicku 279. Jiřík, podruh v Kojeticích 107; mlynář na Krumlovsku 105; na Hamru Keglerovskóm 140; Ferdinand v Libuni 253; na mlýně Tálovském 127. Jiříků Jan a Havel v Pabicich? 289. Jiřín křm. ves 285. Jirků Jiřík a Martin ticích 288. Jirouch Pavel ve Vosným 286. Jírů Jiřík v Červ. Oujezdě 291. Jiskra Adam v Čičovicích 296. Jistebnice táb. 520. Jitčínského hejtmana dvůr v St. Městě u Velíše 279. z Jiter Špulíř Petr Vok 175. Jivná ves na Bechyňsku 291. Jizbice ves na Bechyňsku 289. Jobst, krejčí v Krumlově 122. Johaunesthal, Janovo údolí, Gru- benhäuser ves u Volar 372, 388. de Jordan, referent při katastru 464. Josef I. císař 391-4, 411-3; II. 491. Josef, kožišník v Praze 133. Junek Martin v Petrholce 582. Junker Jiří, opat v Sedlci 260. Junkr Bernard, kanovnik Olo- moucky 27, 28. ve Vobra- 113, K Kába viz Káva. Kabschowitz viz Chabicovice. Kaclířov Vrchní ves hrd. 279. Kácov panství 428. Kačer Václav v Bukové 283. Kačerov čsl. ves 282. Kájov ves u Krumlova 106. Kalina Jan v Libečově 381; Ma- těj ze vsi Hor Smilových 289; Václav v Miřeticích 283. Kaliště ves na Krumlovsku 104. Kalná ves 153; (psáno Kolna) ves u Soutic 283. Kalous Jiřík v Nenačovicích 380. Kalsching viz Chvalšiny. Kaltenbirken, Nahořany, Zaho- řánky na Kruml. 98. Kaltenbrunn ves na Krumlovsku 3, 5; sklárna 240-1, Kalten- Prunner u H. Plané 291. Kamaryk Jiřík, Václav, Vilím v Kačerově 282; viz Gamaryt. Kamejk na Karlštejnsku 298. Kamenný rybník u Kumžaku 61. Kamil (Gramb), kněz Benedik- tinský 202. Kamitz viz Kemnitz. Kamnitz(-leiten ves u Děčína 507. Kanaszová hraběnka v Chcebuzi 294. Kandler Jan, sedlák Ztc. 504. Kandorfské meze u Homol 175. Kanice panství na Klatovsku 496. Kapalín Jiřík v Přítočně 383. Kaprál Jiřík v Kyšicích 382. Kapříková Salomena ve vsi St. Městě 279. Karel VI. císař 417-9, 432, 435, 442, 462. Kareš Jan v Jickovicích 298. Karhanice křm. ves 285. Karleshoffer, Karlshüfen viz Kar- lovy Dvory. Karlik Václav v Osíku 280. Karlov, Karlshof, Tomás opat 426. Karlovsky Adam Bauslav v Stfe- zeticich 279. Karlovy Dvory, Karlshôfen na Krumlovsku 85-6, 102. Karlovy Vary, cesta dvora do nich 464. Karlsprun ves u Litomyšle 280. Karlštejn panství 295-298, 518; hejtman Jiří Krus 79. Karlů Matěj ve Vonšovci 284. Karnett Henrych v Chrasti 281, 583 Karsovice, čti Krasovice kim. ves 286. Karwitz, 188. Kasa Jan v Třítěži 289. Kasalickÿ Jan v Byskovicich 554-5. Kass Václav v Krašticích 296. Kasserlovskÿ mlÿn na Krumlov- sku 127. Kaspar v Oujezdci 96-7, 108; krejčí v Praze 133. Kateřina převoryně v Olomouci 31. Kateřina, služebnice | Kateřiny z Dirného 12; kuchařka fa- ráře v Kojeticích 116. Káva (Kába) Jan v Kojeticích 109, 117-9, 133-5, 139, 144-5. Kavka Jan v Kojeticích 107. Kávová Regina v Kojeticích 145. Kazimour, nájemce prámu u Zví- kova 169. Keglerovský (Keklarovský) hamr a mlýn na Krumlovsku 128, 140-1. Keisiger čeledín na Chlumci 191. Keklarovský viz Keglerovsky. Kekule Václav v Rapoticích 284 ; ze Stradonic 147-9, 173-6, 203-4. Kelblové z Gejzinku 179, Petr 179, 188, 189; Otto a Rudolf 180. Kelblovskÿ dvûr prch. 292. Kemlich Martin, arcidékan Kut- nohorskÿ 308. Kemnitz, Kamitz, Kamenice ves na Chlumecku 193-4. Kerauf Mikuláš a Jan ve Votro- čicích 283. Keřkov u Přibyslavě 20. Keruše, žena v Kojeticích, Jan syn 96. Khaut Jan a Jarolím v Zderadi- nách 285; Václav ve Vrani- cích 283. Khiczenperger Ambrosy, mlynář v H. Plané 85. Kholmylnarovsky mlyn na Krum- lovsku 128. Khuen Marek, biskup Olomoucky 39. Karbitz, Chabafovice 273-4,
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Jirášková v Kojeticich Dorota | Kadansk$ Ondfej z Holubic 95. 133-4, Mariana 133. Jiráškův grunt v Kojeticích 144-5. Jiřetín, Georgenthal u Mostu 12 až 14. Jiří z Poděbrad 7, 10-11. Jiří mydlář (Saponista), rychtář v St. M. Pražském 12. Jiříce dvůr a ves na Brandejsku 250. Jiříčky ves na Smiřicku 279. Jiřík, podruh v Kojeticích 107; mlynář na Krumlovsku 105; na Hamru Keglerovskóm 140; Ferdinand v Libuni 253; na mlýně Tálovském 127. Jiříků Jan a Havel v Pabicich? 289. Jiřín křm. ves 285. Jirků Jiřík a Martin ticích 288. Jirouch Pavel ve Vosným 286. Jírů Jiřík v Červ. Oujezdě 291. Jiskra Adam v Čičovicích 296. Jistebnice táb. 520. Jitčínského hejtmana dvůr v St. Městě u Velíše 279. z Jiter Špulíř Petr Vok 175. Jivná ves na Bechyňsku 291. Jizbice ves na Bechyňsku 289. Jobst, krejčí v Krumlově 122. Johaunesthal, Janovo údolí, Gru- benhäuser ves u Volar 372, 388. de Jordan, referent při katastru 464. Josef I. císař 391-4, 411-3; II. 491. Josef, kožišník v Praze 133. Junek Martin v Petrholce 582. Junker Jiří, opat v Sedlci 260. Junkr Bernard, kanovnik Olo- moucky 27, 28. ve Vobra- 113, K Kába viz Káva. Kabschowitz viz Chabicovice. Kaclířov Vrchní ves hrd. 279. Kácov panství 428. Kačer Václav v Bukové 283. Kačerov čsl. ves 282. Kájov ves u Krumlova 106. Kalina Jan v Libečově 381; Ma- těj ze vsi Hor Smilových 289; Václav v Miřeticích 283. Kaliště ves na Krumlovsku 104. Kalná ves 153; (psáno Kolna) ves u Soutic 283. Kalous Jiřík v Nenačovicích 380. Kalsching viz Chvalšiny. Kaltenbirken, Nahořany, Zaho- řánky na Kruml. 98. Kaltenbrunn ves na Krumlovsku 3, 5; sklárna 240-1, Kalten- Prunner u H. Plané 291. Kamaryk Jiřík, Václav, Vilím v Kačerově 282; viz Gamaryt. Kamejk na Karlštejnsku 298. Kamenný rybník u Kumžaku 61. Kamil (Gramb), kněz Benedik- tinský 202. Kamitz viz Kemnitz. Kamnitz(-leiten ves u Děčína 507. Kanaszová hraběnka v Chcebuzi 294. Kandler Jan, sedlák Ztc. 504. Kandorfské meze u Homol 175. Kanice panství na Klatovsku 496. Kapalín Jiřík v Přítočně 383. Kaprál Jiřík v Kyšicích 382. Kapříková Salomena ve vsi St. Městě 279. Karel VI. císař 417-9, 432, 435, 442, 462. Kareš Jan v Jickovicích 298. Karhanice křm. ves 285. Karleshoffer, Karlshüfen viz Kar- lovy Dvory. Karlik Václav v Osíku 280. Karlov, Karlshof, Tomás opat 426. Karlovsky Adam Bauslav v Stfe- zeticich 279. Karlovy Dvory, Karlshôfen na Krumlovsku 85-6, 102. Karlovy Vary, cesta dvora do nich 464. Karlsprun ves u Litomyšle 280. Karlštejn panství 295-298, 518; hejtman Jiří Krus 79. Karlů Matěj ve Vonšovci 284. Karnett Henrych v Chrasti 281, 583 Karsovice, čti Krasovice kim. ves 286. Karwitz, 188. Kasa Jan v Třítěži 289. Kasalickÿ Jan v Byskovicich 554-5. Kass Václav v Krašticích 296. Kasserlovskÿ mlÿn na Krumlov- sku 127. Kaspar v Oujezdci 96-7, 108; krejčí v Praze 133. Kateřina převoryně v Olomouci 31. Kateřina, služebnice | Kateřiny z Dirného 12; kuchařka fa- ráře v Kojeticích 116. Káva (Kába) Jan v Kojeticích 109, 117-9, 133-5, 139, 144-5. Kavka Jan v Kojeticích 107. Kávová Regina v Kojeticích 145. Kazimour, nájemce prámu u Zví- kova 169. Keglerovský (Keklarovský) hamr a mlýn na Krumlovsku 128, 140-1. Keisiger čeledín na Chlumci 191. Keklarovský viz Keglerovsky. Kekule Václav v Rapoticích 284 ; ze Stradonic 147-9, 173-6, 203-4. Kelblové z Gejzinku 179, Petr 179, 188, 189; Otto a Rudolf 180. Kelblovskÿ dvûr prch. 292. Kemlich Martin, arcidékan Kut- nohorskÿ 308. Kemnitz, Kamitz, Kamenice ves na Chlumecku 193-4. Kerauf Mikuláš a Jan ve Votro- čicích 283. Keřkov u Přibyslavě 20. Keruše, žena v Kojeticích, Jan syn 96. Khaut Jan a Jarolím v Zderadi- nách 285; Václav ve Vrani- cích 283. Khiczenperger Ambrosy, mlynář v H. Plané 85. Kholmylnarovsky mlyn na Krum- lovsku 128. Khuen Marek, biskup Olomoucky 39. Karbitz, Chabafovice 273-4,
Strana 584
584 Khünburg hr. Ferdinand, arcibi- skup Pražský 427. Khymele Jifik v Japsdorfe 281. Khynau Jakub ve Visnové 296. Kinský (Vchynský) hrabě Filip 534-7; Frant. Oldřich 317, 320-3, 329, 331-2, 344, 346, 460; Leopold 536; Stepan 406-7; Štěpán Vilém 415; Vilém Leopold 369; Vaclav Norbert 370, 407; Kinská Augustina 536 ; Franti ka Ro- salie roz. Berkovna 369. Kinský kníže Frant. Jos. Štěpán 536. Kirchšlag, tam svob. dvůr We- gerhof [Weigerhof] 291, viz Světlík. Kissling Petr v Údlicích 54. Kladenské rychtářství na Krum- lovsku 127. Kladiny ves na panství Novo- hradském 157-8. Kladnej, Kladen ves na Krum- lovsku 100, Kladno 141; Kladenské rychtářství 127. Kladno panství 374, 379. Kladruby panství 293. Kladsko hrabství 483, 511. Klán Jan, přívozník na Zbraslavi, syn Karel 408-9. Klatovský kraj 492, 496-500. Klatovský Pavel v Kyšivích 382. Klatovy město 498. Klaudianová Anna šlechtična 379. Klauser Martin v Svobod. Hamru 291; Ondřej Bernhard země- měřič 349, 374. Klebelsperg hrabě 521. z Klee Tomáš Purkart 15. Kleindrossen viz Strážeň Menší. Kleingrün Ztc. 502. Kleinkossau viz Kosov Dvůr. Klein Strodau viz Stradov Malý. Kleinthal Ztc. 502. Klein-Umlowitz viz Omleniéka. Kleischa viz Klise. Klement Jan, děkan v Načeraci 221; Matéj v Cerv. Oujezdci 375; Tobiáš v J. Hradci 171. Kleneč dvůr na Slansku 295; ves klt. 499. Klenovice ves na Krumlovaku 103. 536; Kletecka Jan, svobodník v Prach- ďanech 282; Kryštof ve Lhotě Salačově 239. Kliment v Chyšné 282. Klise, Kleische, Kleischaw, Glei- scha ves a statek Itm. 179-180, 182, 192-195, 197. Klokocovskÿ Vilém v 289. Klomen viz Chlumín. Kloster-Muhl (ves) prch. 292. Klostermühl Simon 292. Kioub ves prch. 291. Kiouba Jan v Smilových Horách 288. Kloubovský v Kamejce 298. Kluček, Kluczka, Klutschkau ves žte 294. Klusáková Lidmila v Zařičanech 284. Kly ves u Mělníka 232. 234, 239. von Kneyel, držitel vsi 504. Kněževes, Herrndorf rak. 540. Knůbl Jiřík v Kyšicích 382. Knybl Jíra v Kojeticích 90. Koblič Andres v Záluží 290. Kobyli, ves křm. 285. Kobylisy ves u Prahy 287. Kocápka Anna v Moriné 296. Koch Ignác, baron 427. Kochánky, Kochánský dvůr na Brandejsku 250 252. Kocián Jan na Holoušově 107. Kocourek Jan v Soušicích 283. Kocourovsky Jan v H. Hracho- vicích 288. Kogelhammer hamr. Kojetice ves zádu&í kostela sv. Mikuláše, později záduší Týn- ského v Praze 76-80, 89-91, 96, 107-112, 115-121, 123 až 125, 130, 133-5, 139.40, 144-6, 149, 150, 554-5. Koknarovský mlýn na Krumlov- sku 127. Kokoška Václav v Malkovicich 298. Koktan Jifík a Václav na Mla- dovozicku 93. Kolanda Goliáš v Slavětíně 282. Kolář Jan v Kobylí 285, v Světlé Jizbici viz Keglerovský Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. 289; Kryštof, Jan a Jiřík ve V. Ježově 289; Matoušv Lom- né 288; Václav v Červ. Ou- jezdě 291. Kolářovská chalupa snad v Mlí kovicích 297. Kolben viz Chlumec ltm. Kolchrejterovskf dvür ve Lhotce 292. z Koldic (psáno z Celdic) Hanuš na Bílině 13. z Koldína Kristian Pavel, mistr 76, 89, 113, 116, 118, 120. Kolenec z Kolna Jan, hejtman Zbirovsky 311. Kolisov táb. ves 533. Kolmen, Kolmb viz Chlumec. z Kolovrat hrabé Filip 351, 488, 489; Frantisek 398; Joachim na Košátkách 123; Oldřich Frantisek 203, Libstejnsky 241 6, Jindřich jeho otec 241; pí Anna Marie Melo- nová z Kolovrat 278; Kra- kovsky Albrecht Jindfich 310; Vilém Albrecht 250, Novo- hradsky na Bustéhradé 123. Kolovrat z Chrenovic Mikuláš 306. Komárovské panny v Luzi 281. Komořany, Kommern ves u Mostu 12-14. Konětopy na Dobfiśsku 296; na Brandejsku 250. Konik viz Talavaśka. z Konipas (psáno Dompas) Al- brecht na Cerv. Hrádku 14. Konvalinka Tomáš a Jan v Pod- kozí 377. Kopanina název louky u Chře- níka 251. Kopecký Duchoslav ve V. Černé 289. Kopřiva Jakub v Nenatovicich 380, v Kyšicích 382; Jířík v Cerv. Oujezdci 375; Matěj v Kyšicích 382; Ondřej v Ben- dově Záhoří 289; Václav ve Ptiei Dolní 378: v Přítočně 383; Vilém v Kyšicích 382. Kopydlanské panství hrd. 279. Kora Martin z Bučku 310. Korálovský v Chejstovicích 282.
584 Khünburg hr. Ferdinand, arcibi- skup Pražský 427. Khymele Jifik v Japsdorfe 281. Khynau Jakub ve Visnové 296. Kinský (Vchynský) hrabě Filip 534-7; Frant. Oldřich 317, 320-3, 329, 331-2, 344, 346, 460; Leopold 536; Stepan 406-7; Štěpán Vilém 415; Vilém Leopold 369; Vaclav Norbert 370, 407; Kinská Augustina 536 ; Franti ka Ro- salie roz. Berkovna 369. Kinský kníže Frant. Jos. Štěpán 536. Kirchšlag, tam svob. dvůr We- gerhof [Weigerhof] 291, viz Světlík. Kissling Petr v Údlicích 54. Kladenské rychtářství na Krum- lovsku 127. Kladiny ves na panství Novo- hradském 157-8. Kladnej, Kladen ves na Krum- lovsku 100, Kladno 141; Kladenské rychtářství 127. Kladno panství 374, 379. Kladruby panství 293. Kladsko hrabství 483, 511. Klán Jan, přívozník na Zbraslavi, syn Karel 408-9. Klatovský kraj 492, 496-500. Klatovský Pavel v Kyšivích 382. Klatovy město 498. Klaudianová Anna šlechtična 379. Klauser Martin v Svobod. Hamru 291; Ondřej Bernhard země- měřič 349, 374. Klebelsperg hrabě 521. z Klee Tomáš Purkart 15. Kleindrossen viz Strážeň Menší. Kleingrün Ztc. 502. Kleinkossau viz Kosov Dvůr. Klein Strodau viz Stradov Malý. Kleinthal Ztc. 502. Klein-Umlowitz viz Omleniéka. Kleischa viz Klise. Klement Jan, děkan v Načeraci 221; Matéj v Cerv. Oujezdci 375; Tobiáš v J. Hradci 171. Kleneč dvůr na Slansku 295; ves klt. 499. Klenovice ves na Krumlovaku 103. 536; Kletecka Jan, svobodník v Prach- ďanech 282; Kryštof ve Lhotě Salačově 239. Kliment v Chyšné 282. Klise, Kleische, Kleischaw, Glei- scha ves a statek Itm. 179-180, 182, 192-195, 197. Klokocovskÿ Vilém v 289. Klomen viz Chlumín. Kloster-Muhl (ves) prch. 292. Klostermühl Simon 292. Kioub ves prch. 291. Kiouba Jan v Smilových Horách 288. Kloubovský v Kamejce 298. Kluček, Kluczka, Klutschkau ves žte 294. Klusáková Lidmila v Zařičanech 284. Kly ves u Mělníka 232. 234, 239. von Kneyel, držitel vsi 504. Kněževes, Herrndorf rak. 540. Knůbl Jiřík v Kyšicích 382. Knybl Jíra v Kojeticích 90. Koblič Andres v Záluží 290. Kobyli, ves křm. 285. Kobylisy ves u Prahy 287. Kocápka Anna v Moriné 296. Koch Ignác, baron 427. Kochánky, Kochánský dvůr na Brandejsku 250 252. Kocián Jan na Holoušově 107. Kocourek Jan v Soušicích 283. Kocourovsky Jan v H. Hracho- vicích 288. Kogelhammer hamr. Kojetice ves zádu&í kostela sv. Mikuláše, později záduší Týn- ského v Praze 76-80, 89-91, 96, 107-112, 115-121, 123 až 125, 130, 133-5, 139.40, 144-6, 149, 150, 554-5. Koknarovský mlýn na Krumlov- sku 127. Kokoška Václav v Malkovicich 298. Koktan Jifík a Václav na Mla- dovozicku 93. Kolanda Goliáš v Slavětíně 282. Kolář Jan v Kobylí 285, v Světlé Jizbici viz Keglerovský Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. 289; Kryštof, Jan a Jiřík ve V. Ježově 289; Matoušv Lom- né 288; Václav v Červ. Ou- jezdě 291. Kolářovská chalupa snad v Mlí kovicích 297. Kolben viz Chlumec ltm. Kolchrejterovskf dvür ve Lhotce 292. z Koldic (psáno z Celdic) Hanuš na Bílině 13. z Koldína Kristian Pavel, mistr 76, 89, 113, 116, 118, 120. Kolenec z Kolna Jan, hejtman Zbirovsky 311. Kolisov táb. ves 533. Kolmen, Kolmb viz Chlumec. z Kolovrat hrabé Filip 351, 488, 489; Frantisek 398; Joachim na Košátkách 123; Oldřich Frantisek 203, Libstejnsky 241 6, Jindřich jeho otec 241; pí Anna Marie Melo- nová z Kolovrat 278; Kra- kovsky Albrecht Jindfich 310; Vilém Albrecht 250, Novo- hradsky na Bustéhradé 123. Kolovrat z Chrenovic Mikuláš 306. Komárovské panny v Luzi 281. Komořany, Kommern ves u Mostu 12-14. Konětopy na Dobfiśsku 296; na Brandejsku 250. Konik viz Talavaśka. z Konipas (psáno Dompas) Al- brecht na Cerv. Hrádku 14. Konvalinka Tomáš a Jan v Pod- kozí 377. Kopanina název louky u Chře- níka 251. Kopecký Duchoslav ve V. Černé 289. Kopřiva Jakub v Nenatovicich 380, v Kyšicích 382; Jířík v Cerv. Oujezdci 375; Matěj v Kyšicích 382; Ondřej v Ben- dově Záhoří 289; Václav ve Ptiei Dolní 378: v Přítočně 383; Vilém v Kyšicích 382. Kopydlanské panství hrd. 279. Kora Martin z Bučku 310. Korálovský v Chejstovicích 282.
Strana 585
Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Kórbitz viz Chrbice. Kord Ondřej v Bavorově 141. Kořenská Kateřina Fr. z Tere- šova 340-1. Kořenský Kašpar v Praze 94, 112, 117, 131, 137, 139. Korfeit Václav v Sykoricich 78. Kořínek Jindřich ve Voldřichově 190. Kortan Jan pod Světlou 289. Koruna Zlatá klášter 34, 106, 130, 141. Koryto (Psí), Hundsnursch ves na Krumlovsku 43-5, 102. Kos Jindřich v Jedlině 282. Kosíf (u Sembery Kasír) kopec u Kostelce blíže Prostějova 39. Kosoř ves na Slansku 295. Kosořice ves bol. 277. Kosov dvůr, Kleinkossau, Krumlovsku 105. Kostelec nad Labem panství 109, 119, 130, 250, 252; Koste- lecky dvir 250. Kostelec nad Orlici panstvi 202 Kostelecki mira ovsa 177. Kostelec u Prostějova, řád vinař- ský 39. Kostelec nad Čern. lesy křm. panství 286-7. Kostelecký dvůr na Brandysku 250. Kostomlaty, Kostenblatt Itm. 506. na Košátkách Kolovrat Joachim hrabě 123. Košice ves na Bechynsku 291. Košumberk panství 281. Kotan Jan ve Světlé 289. Kotčí ves u Chrudimě 399. Kotkan Vít pod Světlou 289. Kotlas Martin v Zakulanech 90. Kôtzelsdorf (psáno Keczendorf) u Litomyšle 281. Koudele Vavřinec v Pořovicích (?) 292. Koudelka Jiří, Jakub, Václav v Libuni 253. Kounice Dolní na Moravě 77. Kounické panstvf kfm. 287. Kouřim město 163, 286. Kouřimský kraj 149, 285-8, 299, 818, 330, 433, 437, 462, Archiv Český XXIX. na 475, 477, 480, 492, 516-7; neúroda 491, kasír daní sídlí v Praze 482. Kouřimský provincialní komisař na Čáslavsku 513. Kout panství klt. 499. Koutnej Martin v Jinoëanech 350. Kovanda Matěj ve Vejvanove 407. Kovanice panství u Nymburka 258. Kovář Jan ve Světlé 289; Jiřík v Bradáčově 289; Jindřich v Brzoticích 281; Martin pod Světlou 289; Václav v Třítěži 289. Kovářovice, Schmieding ves na Krumlovsku 101. Kovarský Jan, kněz 95. Kovářů Adam v Podolí 283; Matěj v Sedlečku 289. Kovary ves pod Budčí 93-5, 107, 113, 131, 136-7. Kozák, osoba v Řepích 352; Jan a Jakub v Jinočanech 350; Jiřík v Nučicích 376; Tomáš v Tachlovicích 350. Kozarovice ves na Mělnicku 125, 232, 294. Kozel Jan a Václav v Hos'ivici 353-4. O Kozina Jan v Cernutkách 278. Kozlov rybárna pod Mélníkem 232, 234-5. Kozly ves na Brandejsku 250. Kozmice ves na Bechyńsku 289. Kozojedy ves rak. 310. Kozomíny (psáno Kosomin) ves kim. 516. Koželuh Jiřík ve V. Ježově 289. Kožešník Pavel v Muticích 290. Kožišník Vavřinec v Krumlově 122. Kožušany ves u Olomouce 31. Kračín viz Grätschen. Krakovský viz z Kolovrat. Král na Poříčí v Praze 145; Jan ve Vejvanově 407-8; Ma- těj v Újezdě Trněném 137; v Zlejčíně 351; Matouš v Ou- jezdci 131; Vavřinec a vdova Eva ve Vejvanově 407. 585 Králíky, Grulich hrd. 512. Králové Hradec viz Hradec Krá- lové. Králové Dvůr viz Dvůr Králové. Kralovice křm. 273, 287. z Kralovic viz Vostrovec. Království, Konigreich, ves u Mél- níka 239-40. Kralupy Nčm. u Kadanč (psáno Krolop) 58, 60. Králův Dvůr viz Dvůr Králův. Kramolín ves klt. 496. Kramolsko, něm. Chramostek, ves u Mělníka 225, 535, 238. z Kraselova Anna 9-10. Krasletín, Crasletin, Krasetin, ves na Krumlovsku 105. Kraslice, Grasslitz lkt. 501. z Krásného Dvora Fremut Jan 25, Oldfich 26. Krasovice, psáno Karsovice 286. Kra&tice (Chra&tice), ves na Karl- &tejnsku 296. Krátký Štěpán a Tomás v Nuci- cích 376. Kraus Václav v Zlejčíně 351. Krauze Adam v Němčicích 281. Krch Jan v Mostku 93; Jan, Petr a Jakub 288; Jan v Lom- né 288, Václav a Mikuláš z Lomné 93. Krchleby 260. Krchochové Anna v Lomné (spis Krchová) 288. Krč Hořejší ves 287. Krčín Jakub (z Jelčan, úředník RoZmbersky) 81. Krčmář Jakub v Arbelovicich 282. Krčovský Kříž v Zakolanech (Ou- jezdci) 131-2. Křehule Jakub v Sedmi 283. Krejčí Jakub v Prachňanech 282, Jakub a Jiřík v Hošticích 290, Matěj v M. Ježově 289; Mi- kuláš v Bernarticích 283; Pa- vel v Milešovicích 284, ve V. Ježově 289; Simon v Miřeti- cích 283; Václav v Lovčicích 298. Krejčík Jan ze Zbudova 333. Křemen Mikuláš v Zahořicích 288 74 Pánech
Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Kórbitz viz Chrbice. Kord Ondřej v Bavorově 141. Kořenská Kateřina Fr. z Tere- šova 340-1. Kořenský Kašpar v Praze 94, 112, 117, 131, 137, 139. Korfeit Václav v Sykoricich 78. Kořínek Jindřich ve Voldřichově 190. Kortan Jan pod Světlou 289. Koruna Zlatá klášter 34, 106, 130, 141. Koryto (Psí), Hundsnursch ves na Krumlovsku 43-5, 102. Kos Jindřich v Jedlině 282. Kosíf (u Sembery Kasír) kopec u Kostelce blíže Prostějova 39. Kosoř ves na Slansku 295. Kosořice ves bol. 277. Kosov dvůr, Kleinkossau, Krumlovsku 105. Kostelec nad Labem panství 109, 119, 130, 250, 252; Koste- lecky dvir 250. Kostelec nad Orlici panstvi 202 Kostelecki mira ovsa 177. Kostelec u Prostějova, řád vinař- ský 39. Kostelec nad Čern. lesy křm. panství 286-7. Kostelecký dvůr na Brandysku 250. Kostomlaty, Kostenblatt Itm. 506. na Košátkách Kolovrat Joachim hrabě 123. Košice ves na Bechynsku 291. Košumberk panství 281. Kotan Jan ve Světlé 289. Kotčí ves u Chrudimě 399. Kotkan Vít pod Světlou 289. Kotlas Martin v Zakulanech 90. Kôtzelsdorf (psáno Keczendorf) u Litomyšle 281. Koudele Vavřinec v Pořovicích (?) 292. Koudelka Jiří, Jakub, Václav v Libuni 253. Kounice Dolní na Moravě 77. Kounické panstvf kfm. 287. Kouřim město 163, 286. Kouřimský kraj 149, 285-8, 299, 818, 330, 433, 437, 462, Archiv Český XXIX. na 475, 477, 480, 492, 516-7; neúroda 491, kasír daní sídlí v Praze 482. Kouřimský provincialní komisař na Čáslavsku 513. Kout panství klt. 499. Koutnej Martin v Jinoëanech 350. Kovanda Matěj ve Vejvanove 407. Kovanice panství u Nymburka 258. Kovář Jan ve Světlé 289; Jiřík v Bradáčově 289; Jindřich v Brzoticích 281; Martin pod Světlou 289; Václav v Třítěži 289. Kovářovice, Schmieding ves na Krumlovsku 101. Kovarský Jan, kněz 95. Kovářů Adam v Podolí 283; Matěj v Sedlečku 289. Kovary ves pod Budčí 93-5, 107, 113, 131, 136-7. Kozák, osoba v Řepích 352; Jan a Jakub v Jinočanech 350; Jiřík v Nučicích 376; Tomáš v Tachlovicích 350. Kozarovice ves na Mělnicku 125, 232, 294. Kozel Jan a Václav v Hos'ivici 353-4. O Kozina Jan v Cernutkách 278. Kozlov rybárna pod Mélníkem 232, 234-5. Kozly ves na Brandejsku 250. Kozmice ves na Bechyńsku 289. Kozojedy ves rak. 310. Kozomíny (psáno Kosomin) ves kim. 516. Koželuh Jiřík ve V. Ježově 289. Kožešník Pavel v Muticích 290. Kožišník Vavřinec v Krumlově 122. Kožušany ves u Olomouce 31. Kračín viz Grätschen. Krakovský viz z Kolovrat. Král na Poříčí v Praze 145; Jan ve Vejvanově 407-8; Ma- těj v Újezdě Trněném 137; v Zlejčíně 351; Matouš v Ou- jezdci 131; Vavřinec a vdova Eva ve Vejvanově 407. 585 Králíky, Grulich hrd. 512. Králové Hradec viz Hradec Krá- lové. Králové Dvůr viz Dvůr Králové. Kralovice křm. 273, 287. z Kralovic viz Vostrovec. Království, Konigreich, ves u Mél- níka 239-40. Kralupy Nčm. u Kadanč (psáno Krolop) 58, 60. Králův Dvůr viz Dvůr Králův. Kramolín ves klt. 496. Kramolsko, něm. Chramostek, ves u Mělníka 225, 535, 238. z Kraselova Anna 9-10. Krasletín, Crasletin, Krasetin, ves na Krumlovsku 105. Kraslice, Grasslitz lkt. 501. z Krásného Dvora Fremut Jan 25, Oldfich 26. Krasovice, psáno Karsovice 286. Kra&tice (Chra&tice), ves na Karl- &tejnsku 296. Krátký Štěpán a Tomás v Nuci- cích 376. Kraus Václav v Zlejčíně 351. Krauze Adam v Němčicích 281. Krch Jan v Mostku 93; Jan, Petr a Jakub 288; Jan v Lom- né 288, Václav a Mikuláš z Lomné 93. Krchleby 260. Krchochové Anna v Lomné (spis Krchová) 288. Krč Hořejší ves 287. Krčín Jakub (z Jelčan, úředník RoZmbersky) 81. Krčmář Jakub v Arbelovicich 282. Krčovský Kříž v Zakolanech (Ou- jezdci) 131-2. Křehule Jakub v Sedmi 283. Krejčí Jakub v Prachňanech 282, Jakub a Jiřík v Hošticích 290, Matěj v M. Ježově 289; Mi- kuláš v Bernarticích 283; Pa- vel v Milešovicích 284, ve V. Ježově 289; Simon v Miřeti- cích 283; Václav v Lovčicích 298. Krejčík Jan ze Zbudova 333. Křemen Mikuláš v Zahořicích 288 74 Pánech
Strana 586
586 Křemýž (psáno Krzemues) ltm. 506 7. Křenov na Krumlovsku 100-1, 106. Křenovičky ves ber. 297. Křenovský mlýn na Krumlovsku 127. Křepelka Jan farář v Pacově 520. Křesín ves u Hluboké 17, 18. Křešice ves ltm. 294. Kretschmen, krčma u Dańovsi 226. Kreyštanova Dorota ve Lhotce 286. Kříč, Chříč, psáno Krzitz, pan- ství rak. 518. Kriebaum viz Vitěšovice. Křimieřuov, Skřiměřov, Schrei- netschlag ves na Kruml. 81, 103. Krisel Josef v Chomutově 503. Kristianberg ves na Krumlovsku 388, 394-5. Kříšov, Křížov ves u Dobříše 297. Kritka, viz Řídká. Křivoklát panství 518, 540. Kříž Jan v Svárově 377; viz Chvalsky. Křížek (Křížků) Vávra (Vavřinec) v Kojeticích 78-80, 89, 107, 117, 118, 120-1, 133, 135, 139, 144, Kiiżovice ves 82-3, 103. Křižovníci, jich panství Hradiště nad Znojmem 61. Kroček Václav v Teletíně 297. Krolop viz Kralupy Německé. Kropáč Matěj a Tomáš ve Vranici 285. Kropáček Kašpar v Buzkovském mlýně 291. Kroulík Jiřík v Morašicích 280. Kroupa Bohuslav v Záhoří 93; Jan v Záhoří 289, v Chotej- čově 297; Václav v Tachlovi- cích 349. Kroužek Mach v Březince 308. Krpy, ves na Mělnicku 230. Krsovice (Sv. Jan) ves na Pečecku 398-9. Krubmilarovský, Krubmilnerovský mlýn na Krumlovsku 127. na Krumlovsku Krumlov, mésto 98, 121-2,125-6; panství 30-1, 143, 254-5, 333-4; dvorové svobodní 291; registra specialní 97-108; for- ma pffsah rychtárü 411-3. Krus Jiřík, hejtman Karlštejnský 79. Krušovice panství rak. 540. Krutečka Jiřík v Pohoří 291. Kryspek, Griespek pán 95. Ksżely kim. ves 516. Ktiš Malá (něm. Lichteneck) ves na Krumlovsku 82-3, 103; Velkä (nem. Tisch) 81-3, 103. Kuhart Jakub v Chustnici 290. Kubát Jan v Soušicích 283. Kubík Jan v Střechově 283-4; Matěj v Zlejčíně 351. Kubů, Martin ve Chmelném 282. Kučera Jakub ve Votročicích 283; Kašpar v Zlejčíně 351; Mar- tin v D. Poli 287; Matěj ve Lhotě Salačově 289, v Kuní 297, v Zlejčíně 351. Kudrna Matěj v Kalné 283. Kulm viz Chlumec ltm. Kumburk panství 278-9, 509. Kumžák město 60-1. Kunáš Jiřík Vilém z Machovic 291; Kuneš Vilém z M. 202. z Kuučiny. Jan Šedík 16. Kuneš Jakub ve Vonoklasích 296, Vilém z Machovic 202. Kuní, ves ber. 297. 7 Kunic páni 112. Kunovice ésl. ves 283. z Kunovic Anna Marie 159; Jan Jetfich 159. Kunstát pan ve Vysočanech 287. z Kunštátu Boček Jan (1493) 18; Hynek (1502) 20-1; viz Jiří. Kürbitz viz Chrbice. Kurczll Jan, kanovník Olomoucký 21-8. Kurka Jan v Zálší, psáno Záleší, 280. z Kuronie (Kurlandu) a Saganu vévoda Peter a dcera Kateřina 11. Kustoš Ferd. hrabě 424. Kustoś Jindfich v Mezilesicich 280. Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Kuterův Řehoř v Haclově 19. Kutná Hora 391, 423-4, 515. Kužel Jakub v Kouřimi 163-4. Kvasejovice (Qnasegowitz) panstvi 419. Kvasinovsky Václav v Budkovi- cich 283. Kvásiny hrd. 163, 177. Kvétan Jakub v Tourovém 292. Květný, ves u Litomyšle 280. Květoň v Kojeticích 109, 118; Duchek 1395; viz Hruška. Květoňová Anna v Kojeticích 133. Květošín dvůr ve vsi Dutěchově na Krumlovsku 155. Květošín ves u Sveraze, za sta- rodávna Dětošín, něm. Guito- sching 99. Květošín ves u Polné na Kru- mlovsku, za stara Kvétusov, ném. Quitoschin 101. Kvétovsky dvůr a mlýn u Zví- kova 165, 169. Květuše ves na Bechyňsku 290. Kyn Maximilian v Kosoficich 277. Kypek Matěj a Mikuláš v Oujezdě 297. Kyrpachovský mlýn na Krumlov- sku 128. Kyrschsslog viz Světlík. Kyselov (něm. Neustift) na Kru- mlovsku 101. Kyssler Kašpar v Chrasti 287. Kyšice ves u Tachlovic 347, 373, 382-3. Kyšperk panství 398. Kytlice Jakub ve Chmelném 282. L Labasz (Labzy, Labes) ves na Kladrubsku 293. Ladiště viz Lazisték. Labut ves na Krumlovsku 157 aż 158. z Landeku viz Nekeś. Lang, z Langenhartu Niklas v Chomutově 58; Marek ka- novník v Olomouci 27-8 ; Ma- těj chalupník v Brentenberku 385.
586 Křemýž (psáno Krzemues) ltm. 506 7. Křenov na Krumlovsku 100-1, 106. Křenovičky ves ber. 297. Křenovský mlýn na Krumlovsku 127. Křepelka Jan farář v Pacově 520. Křesín ves u Hluboké 17, 18. Křešice ves ltm. 294. Kretschmen, krčma u Dańovsi 226. Kreyštanova Dorota ve Lhotce 286. Kříč, Chříč, psáno Krzitz, pan- ství rak. 518. Kriebaum viz Vitěšovice. Křimieřuov, Skřiměřov, Schrei- netschlag ves na Kruml. 81, 103. Krisel Josef v Chomutově 503. Kristianberg ves na Krumlovsku 388, 394-5. Kříšov, Křížov ves u Dobříše 297. Kritka, viz Řídká. Křivoklát panství 518, 540. Kříž Jan v Svárově 377; viz Chvalsky. Křížek (Křížků) Vávra (Vavřinec) v Kojeticích 78-80, 89, 107, 117, 118, 120-1, 133, 135, 139, 144, Kiiżovice ves 82-3, 103. Křižovníci, jich panství Hradiště nad Znojmem 61. Kroček Václav v Teletíně 297. Krolop viz Kralupy Německé. Kropáč Matěj a Tomáš ve Vranici 285. Kropáček Kašpar v Buzkovském mlýně 291. Kroulík Jiřík v Morašicích 280. Kroupa Bohuslav v Záhoří 93; Jan v Záhoří 289, v Chotej- čově 297; Václav v Tachlovi- cích 349. Kroužek Mach v Březince 308. Krpy, ves na Mělnicku 230. Krsovice (Sv. Jan) ves na Pečecku 398-9. Krubmilarovský, Krubmilnerovský mlýn na Krumlovsku 127. na Krumlovsku Krumlov, mésto 98, 121-2,125-6; panství 30-1, 143, 254-5, 333-4; dvorové svobodní 291; registra specialní 97-108; for- ma pffsah rychtárü 411-3. Krus Jiřík, hejtman Karlštejnský 79. Krušovice panství rak. 540. Krutečka Jiřík v Pohoří 291. Kryspek, Griespek pán 95. Ksżely kim. ves 516. Ktiš Malá (něm. Lichteneck) ves na Krumlovsku 82-3, 103; Velkä (nem. Tisch) 81-3, 103. Kuhart Jakub v Chustnici 290. Kubát Jan v Soušicích 283. Kubík Jan v Střechově 283-4; Matěj v Zlejčíně 351. Kubů, Martin ve Chmelném 282. Kučera Jakub ve Votročicích 283; Kašpar v Zlejčíně 351; Mar- tin v D. Poli 287; Matěj ve Lhotě Salačově 289, v Kuní 297, v Zlejčíně 351. Kudrna Matěj v Kalné 283. Kulm viz Chlumec ltm. Kumburk panství 278-9, 509. Kumžák město 60-1. Kunáš Jiřík Vilém z Machovic 291; Kuneš Vilém z M. 202. z Kuučiny. Jan Šedík 16. Kuneš Jakub ve Vonoklasích 296, Vilém z Machovic 202. Kuní, ves ber. 297. 7 Kunic páni 112. Kunovice ésl. ves 283. z Kunovic Anna Marie 159; Jan Jetfich 159. Kunstát pan ve Vysočanech 287. z Kunštátu Boček Jan (1493) 18; Hynek (1502) 20-1; viz Jiří. Kürbitz viz Chrbice. Kurczll Jan, kanovník Olomoucký 21-8. Kurka Jan v Zálší, psáno Záleší, 280. z Kuronie (Kurlandu) a Saganu vévoda Peter a dcera Kateřina 11. Kustoš Ferd. hrabě 424. Kustoś Jindfich v Mezilesicich 280. Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Kuterův Řehoř v Haclově 19. Kutná Hora 391, 423-4, 515. Kužel Jakub v Kouřimi 163-4. Kvasejovice (Qnasegowitz) panstvi 419. Kvasinovsky Václav v Budkovi- cich 283. Kvásiny hrd. 163, 177. Kvétan Jakub v Tourovém 292. Květný, ves u Litomyšle 280. Květoň v Kojeticích 109, 118; Duchek 1395; viz Hruška. Květoňová Anna v Kojeticích 133. Květošín dvůr ve vsi Dutěchově na Krumlovsku 155. Květošín ves u Sveraze, za sta- rodávna Dětošín, něm. Guito- sching 99. Květošín ves u Polné na Kru- mlovsku, za stara Kvétusov, ném. Quitoschin 101. Kvétovsky dvůr a mlýn u Zví- kova 165, 169. Květuše ves na Bechyňsku 290. Kyn Maximilian v Kosoficich 277. Kypek Matěj a Mikuláš v Oujezdě 297. Kyrpachovský mlýn na Krumlov- sku 128. Kyrschsslog viz Světlík. Kyselov (něm. Neustift) na Kru- mlovsku 101. Kyssler Kašpar v Chrasti 287. Kyšice ves u Tachlovic 347, 373, 382-3. Kyšperk panství 398. Kytlice Jakub ve Chmelném 282. L Labasz (Labzy, Labes) ves na Kladrubsku 293. Ladiště viz Lazisték. Labut ves na Krumlovsku 157 aż 158. z Landeku viz Nekeś. Lang, z Langenhartu Niklas v Chomutově 58; Marek ka- novník v Olomouci 27-8 ; Ma- těj chalupník v Brentenberku 385.
Strana 587
Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Langbruck, Laugenbrücke viz Ol- šina. Langenau Itm. 507. z Langenhartu viz Lang. Langer Josef rytíř, arcibiskup- ský administrator panství 427, 431-2. Langera Tomáš v Mikulči 281. Lankas Jakub z Nepomyšle, pur- krabí Mostský 14. Lanz, Lomnice, lkt. ves 298. Larisch hrabé Jan 487. Lascy Frant. Morie, hrabé 491, 529. La&tovicóník dvür na Krumlovsku 291. Latrán předměstí 121. Laucha, Louchov Ztc. 293. de Lauro viz Hykys. Lauterpach, Litrbachy ves u Li- tomyśle 280. Lauterwasser ves u Vrchlabí 279. Lazec, Losnitz, ves na Krumlov- sku 100. Lažany bol. ves 277 ; žte. Loschan, Losan 504. Lažištěk, Dlažičky, Ladiště, něm. Schlag, ves na Krumlovsku 87, 103, 146. v Ledské viz Hostovský. Ledvice, Ladowitz, psáno Lodo- wiz, ves ltm. 506. Ledvinka von Adlersfels úředník u gubernia 547. Leinner F. J. úředník 534. Lejčko, Bartoloměj a Jakub v Mi- řeticích 283; Jan ve Dvorci 289. v Lemči, místo na Karlštejnsku 296. Lenoch Jakub v Choténové 280. Leopold I. císař 309, 317, 369 až 370, 373, 391; manželka Eleonora Magdalena 373. Leptač, Robn, ves na Krumlovsku 87, 103, 146. Lesák Mikuláš v Bernarticích 283. Lesle Hendrych v Ouhercích 277. Lesný ves čsl. 282. na Leštně Oldřich Holický že Sternberka 35. u Krumlova Em., na Letkovicích a z Boskovic Albrecht 17. Leutensdorf, Leutmannsdorf, Ober, Litvínov ltm. 507, 508. Lexa Tomáš hajný v Křesíně 202. Lhejšov, Elhejšov, omylem Chej- šov ves křm. 286-7. Lhenice ves, potom mčko u Ne- tolic 34-5, 41-43, 48-51. Lhota ves na Berounsku 298; na Brandejsku 250, 251; Bozdova (tištěno Vozdova) 101; Jeníčkova na Bechyňsku 288; Lužná (Luschne) na Krumlov- sku 99; Mackova (Mossestift) na Krumlovsku 82, 83, 103; Ovesná čsl. 147, 173-4, 203 aż 204; Pazdérkova kim. 285; Ratiborova (Mehlhutka) na Krumlovsku 103; Salacova na Becbyüsku 289; Sejická (psáno Seitica) ber. 518; Sá- rovcova hrd. 278; Tislova (Tisselhof, Mehlhüttel) 98; Vy- sokś kim. 286; Zalmanova (nyní Kostelecká) hrd. 161-3, 176, 200, 202. Lhoták Jan v Kojeticích 555; Jifík v Zahoranech 297; Jirík v Mlikovicich 297; Samuel v Henčicích 285; Václav ve Vys. Lhotě 286. Lhotice Růžkovy čsl. 282. Lhotka kfm. 286; prch. 291-2; Kostelecká 202; u Krumlova (Melhüttel) 47, 48; Petrova, Petrholka 282. Lhotka Jan v Zśfići 290; v Bab- Cicích 289; Martin v Samoté 289; Matěj v Kunovicích 283; Vít v Studenóm 282; Jiřík, Pavel, Jindřich, Václav na Mladovožicku 93. Lhotský Daniel, hejtman na Zbi- rově 407. Lhoty čsl. 283. Libéeves, Liebhäuser (Liebshau- sen) ltm. 506. Libéchov, Liboch ltm. 507. Libečov u Červ. Újezdce 373, 381. Libeň u Prahy panství 287. 587 Liberec, Reichmberg 278. Liběšice, Liebeschitz ltm. 506-7. z Libína Adam Norys man v Dru- hlicích 295. Liboc u Prahy, fara 352. Libochovické panství ltm. 505 aż 508. Libosváry, Liebeswar plz. 499. Lib&tejnsky viz. z Kolovrat. Libuň ves bol. 253-4. Libyně Vysoká rak. 310. Lichtenburk hrad 260. Lichteneck viz Ktiš Malá. Lichtenštejn Karel kníže 198-9, na Ličkově (Litschkaw) Bohuslav z Lobkovic 53. Lidice ves v Slansku, chybně Li- tice 295. Lidický Tomáš svobodník 113-4, 120, 131. Lieben, Lyben, Lipov ltm. na Chlumecku 193-4, 196. z Liebenhausu Jan Šeb vrchní hejtman Krumlovský 384-6, 388, 394-6. Liebeschitz, Liběšice ltm. 506-7. Liebeswar (Libosváry) ves plz. 499. Liebsdorf, Libeňov, Libnov, Lies- dorf ves ltm. 193-5. Linda, Linden, ves na Krumlov- sku 47, 100, 106. Lindenast Wolfgang, Olomoucký 27-8. Linhart na mlýně Simkovském na Krumlovsku 126; Jan v Tachlovicích 350. Lípa Ceská, filiální cech ovčácký 392. Lipá (Lippai) ves u Duchcova 15 16. kanovník Lipi, Lippen, ves na Krumlovsku 105. Lipka Tomáš v Jedlině 282. Lipkovský Mikuláš v Chejstovi- cích 282. Lipnice čsl. 284. Lipník na Moravě 420. Lippie a Lomec, lesy u Cimic 9. z Lípy viz Trčka. Líska Václav a Jiřík v Libečově 381. Liskovcová Kateřina v Sudomě- řicích 291. 74*
Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Langbruck, Laugenbrücke viz Ol- šina. Langenau Itm. 507. z Langenhartu viz Lang. Langer Josef rytíř, arcibiskup- ský administrator panství 427, 431-2. Langera Tomáš v Mikulči 281. Lankas Jakub z Nepomyšle, pur- krabí Mostský 14. Lanz, Lomnice, lkt. ves 298. Larisch hrabé Jan 487. Lascy Frant. Morie, hrabé 491, 529. La&tovicóník dvür na Krumlovsku 291. Latrán předměstí 121. Laucha, Louchov Ztc. 293. de Lauro viz Hykys. Lauterpach, Litrbachy ves u Li- tomyśle 280. Lauterwasser ves u Vrchlabí 279. Lazec, Losnitz, ves na Krumlov- sku 100. Lažany bol. ves 277 ; žte. Loschan, Losan 504. Lažištěk, Dlažičky, Ladiště, něm. Schlag, ves na Krumlovsku 87, 103, 146. v Ledské viz Hostovský. Ledvice, Ladowitz, psáno Lodo- wiz, ves ltm. 506. Ledvinka von Adlersfels úředník u gubernia 547. Leinner F. J. úředník 534. Lejčko, Bartoloměj a Jakub v Mi- řeticích 283; Jan ve Dvorci 289. v Lemči, místo na Karlštejnsku 296. Lenoch Jakub v Choténové 280. Leopold I. císař 309, 317, 369 až 370, 373, 391; manželka Eleonora Magdalena 373. Leptač, Robn, ves na Krumlovsku 87, 103, 146. Lesák Mikuláš v Bernarticích 283. Lesle Hendrych v Ouhercích 277. Lesný ves čsl. 282. na Leštně Oldřich Holický že Sternberka 35. u Krumlova Em., na Letkovicích a z Boskovic Albrecht 17. Leutensdorf, Leutmannsdorf, Ober, Litvínov ltm. 507, 508. Lexa Tomáš hajný v Křesíně 202. Lhejšov, Elhejšov, omylem Chej- šov ves křm. 286-7. Lhenice ves, potom mčko u Ne- tolic 34-5, 41-43, 48-51. Lhota ves na Berounsku 298; na Brandejsku 250, 251; Bozdova (tištěno Vozdova) 101; Jeníčkova na Bechyňsku 288; Lužná (Luschne) na Krumlov- sku 99; Mackova (Mossestift) na Krumlovsku 82, 83, 103; Ovesná čsl. 147, 173-4, 203 aż 204; Pazdérkova kim. 285; Ratiborova (Mehlhutka) na Krumlovsku 103; Salacova na Becbyüsku 289; Sejická (psáno Seitica) ber. 518; Sá- rovcova hrd. 278; Tislova (Tisselhof, Mehlhüttel) 98; Vy- sokś kim. 286; Zalmanova (nyní Kostelecká) hrd. 161-3, 176, 200, 202. Lhoták Jan v Kojeticích 555; Jifík v Zahoranech 297; Jirík v Mlikovicich 297; Samuel v Henčicích 285; Václav ve Vys. Lhotě 286. Lhotice Růžkovy čsl. 282. Lhotka kfm. 286; prch. 291-2; Kostelecká 202; u Krumlova (Melhüttel) 47, 48; Petrova, Petrholka 282. Lhotka Jan v Zśfići 290; v Bab- Cicích 289; Martin v Samoté 289; Matěj v Kunovicích 283; Vít v Studenóm 282; Jiřík, Pavel, Jindřich, Václav na Mladovožicku 93. Lhotský Daniel, hejtman na Zbi- rově 407. Lhoty čsl. 283. Libéeves, Liebhäuser (Liebshau- sen) ltm. 506. Libéchov, Liboch ltm. 507. Libečov u Červ. Újezdce 373, 381. Libeň u Prahy panství 287. 587 Liberec, Reichmberg 278. Liběšice, Liebeschitz ltm. 506-7. z Libína Adam Norys man v Dru- hlicích 295. Liboc u Prahy, fara 352. Libochovické panství ltm. 505 aż 508. Libosváry, Liebeswar plz. 499. Lib&tejnsky viz. z Kolovrat. Libuň ves bol. 253-4. Libyně Vysoká rak. 310. Lichtenburk hrad 260. Lichteneck viz Ktiš Malá. Lichtenštejn Karel kníže 198-9, na Ličkově (Litschkaw) Bohuslav z Lobkovic 53. Lidice ves v Slansku, chybně Li- tice 295. Lidický Tomáš svobodník 113-4, 120, 131. Lieben, Lyben, Lipov ltm. na Chlumecku 193-4, 196. z Liebenhausu Jan Šeb vrchní hejtman Krumlovský 384-6, 388, 394-6. Liebeschitz, Liběšice ltm. 506-7. Liebeswar (Libosváry) ves plz. 499. Liebsdorf, Libeňov, Libnov, Lies- dorf ves ltm. 193-5. Linda, Linden, ves na Krumlov- sku 47, 100, 106. Lindenast Wolfgang, Olomoucký 27-8. Linhart na mlýně Simkovském na Krumlovsku 126; Jan v Tachlovicích 350. Lípa Ceská, filiální cech ovčácký 392. Lipá (Lippai) ves u Duchcova 15 16. kanovník Lipi, Lippen, ves na Krumlovsku 105. Lipka Tomáš v Jedlině 282. Lipkovský Mikuláš v Chejstovi- cích 282. Lipnice čsl. 284. Lipník na Moravě 420. Lippie a Lomec, lesy u Cimic 9. z Lípy viz Trčka. Líska Václav a Jiřík v Libečově 381. Liskovcová Kateřina v Sudomě- řicích 291. 74*
Strana 588
588 Lisner Ferd. vrchní správce v Či- sté 509. J Lisov plz. 293; viz Spanovsky. Liška Matěj v Cerv. Oujezdci 375. Listany, Lyschtian Ztc. 504. Litice (éti Lidice) ves v Slánsku 295. Litoméficky kraj 294, 299, 318, 330, 462, 475, 477, 480, 492, 505-8; výběrčí daně 482; selská rebellie 310. Litomyšl panství 280-1; město 512. Litovice u Tachlovic 347-8, 373, 379. Litvínov Horní, Oberleutmanns- dorf ltm. 507, 508. Lnáře (Schlüsselburg) 537-8. Lobiesching, Lověšice 98. z Lobkovic Bohuslav Šťastný (Felix) 51-3, 58; Popel Zde- něk, nejv. kancléř 173, kníže 199; Voldřich Felix 125; z Hasištejna Mikuláš 13. Lobkovicové na Mělníku 222. Lobkovice ves 90, 115; Lob- kovská krčma zapovídána Ko- jetickým 110, 118; na Lob- kovicích viz Sekerková. Lochočice, Lochschutz, Loschitz ves na Chlumecku 193-6. Lodoviz viz Ledvice. Lohausice (Lochousice? Lochu- tzen) plz. 293. Lohovice Velké, někdy Hlohovi- ce ves na Křivoklátsku 407-8. Loketský kraj 298, 300, 318, 330, 475, 479, 492, 500-2. z Lokhu viz Maminger. Lomec panství? 250. Lomec a Lippie les u Cimic 9. Lomek, Haidl na Krumlovsku 104. Lomná na Bechyňsku 288. Lomnice nad Popelkou panství hrd. 124, 136, 144, 153, 279, 337-9; Stará bydž. 136. Lomny ves u Ml. Vožice 93. Lopáč Jan, Lopotáč Karel, oba v Těmicích 290. Lorenz v Radslavi 88; ve mlýně Pavlovském 127. panství Loschan (Lažany) ves žte. 504. Losenice Malá a Velká u Přiby- slavě 20. Losnitz, Lazec ves na Krumlov- sku 100. Losy hrabě Ztc. 504. Louchov, Laucha Ztc. ves Louèej psáno Luczeig, Lutschau na Krumlovsku Loučeň panství bol. 277. Loučka ves bol. 277. Louda Jan a Václav v Běšeticích 297. Louňovice 222. Lovčice ber. 298. Lověšice (omylem Lověsice), Lo- biesching ves na Krumlovsku 98. Lovosice 538. Lštín, Olssin, Alsching ves na Krumlovsku 99. z Lub Ježovský Frant. 426. Lubau, Hlubany ves u Podbořan 27. Lucini, hejtman 512. Luczeig viz Louéej. z Ludanic Kateřina, manželka Petra Voka z RoZmberka 141-3, 146. | Luditz, Zlutice lkt. 502. Ludka (Pal. Popis 324 Lautka), Reit (bei Ogfolderhaid) ves na Krumlovsku 101. Lukáš, kolát v Bavorové 141; Martin ve Zluëiné 298. Lukaveckÿ z Lukavce na Lu- kavci Štilfrid 149. Lukavice ves 432. Lukovské panství v Moravě 172. Luňák Václav v Tejně 277. Lupenice ves hrd. 161-3. Luschne, Lhota Lužná 99. Lutschau viz Loučej. Luzenier viz Štifta. Lužany u Kumburka 278-9. Luže na Košumbersku 281. Lužec u Mělníka 238; mit den Lužizkern (s Lužeckými) 238. Lyben, Lieben, Libov, Lipov ltm. 193-4, 196. Lympacher Jakub v Saběnicích 294. Lyschtian, Líšťany ves žte. 504. Lyx, svobodník v Hořanech 293. 293. něm. 105. Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. M Mach v Cimicích 9. Macháč Matěj v Babčicích 289. Macháčkovský grunt v Smrdově 282. Machna, kuchařka Kateřiny z Dir- ného 12. z Machovic Jiří Vilím Kunáš ve Lhotce 291; Kuneš (Kunaš) Vilém 502. Machovice ves na Krumlovsku 98. Macht, doktor na hamfeśtnim dvofe v Chvatlinśch 287. Macl na mlyné Postmilnarovském 128. z Mačic Vojtěch 9. z Magni, hraběnka Anna Kate- fina, roz. ze Žďáru 379. Maierhof, Humenice ves u Nov. Hradü 141-3. Maispitz viz Mašovice. Makalka Zuzana z Velvar 95. Makov prch. 292. Makovský Matěj, Matouš, Jiřík v Makově 292. Malahov, psáno Gross Mallowa klt. 500. Malčice, Maltschitz, ves na Krum- lovsku 3, 5, 98. Malej Jakub v Lisově 293. Malkovice ves plz. 293; 273, 298. Malonín (Pleschen) u Prachatic 87, 103; 146. Malostranskÿ Jan v Lomné 288. Malotin, něm. Molebauer, na Krumlovsku 100. Malovcová Regina M. 206. Malovidy ésl. 283. Maltheuer (psáno Malteyen) ves u Mostu 508. von Maltzan Klára, provd. hrab. ze Šternberka 396-7. Malý F. L., měřič zemský 335, 337. Maminger z Lokhu na Horomě- řicích, hejtman Brandejský 91. Maňava Česká a Něm., též Ma- nivá, něm. Haidl, Hadl ves na Krumlovsku 85-6, 102. Mannsfeldské panství ber. (roz- uměj Dobříš) 519. ber.
588 Lisner Ferd. vrchní správce v Či- sté 509. J Lisov plz. 293; viz Spanovsky. Liška Matěj v Cerv. Oujezdci 375. Listany, Lyschtian Ztc. 504. Litice (éti Lidice) ves v Slánsku 295. Litoméficky kraj 294, 299, 318, 330, 462, 475, 477, 480, 492, 505-8; výběrčí daně 482; selská rebellie 310. Litomyšl panství 280-1; město 512. Litovice u Tachlovic 347-8, 373, 379. Litvínov Horní, Oberleutmanns- dorf ltm. 507, 508. Lnáře (Schlüsselburg) 537-8. Lobiesching, Lověšice 98. z Lobkovic Bohuslav Šťastný (Felix) 51-3, 58; Popel Zde- něk, nejv. kancléř 173, kníže 199; Voldřich Felix 125; z Hasištejna Mikuláš 13. Lobkovicové na Mělníku 222. Lobkovice ves 90, 115; Lob- kovská krčma zapovídána Ko- jetickým 110, 118; na Lob- kovicích viz Sekerková. Lochočice, Lochschutz, Loschitz ves na Chlumecku 193-6. Lodoviz viz Ledvice. Lohausice (Lochousice? Lochu- tzen) plz. 293. Lohovice Velké, někdy Hlohovi- ce ves na Křivoklátsku 407-8. Loketský kraj 298, 300, 318, 330, 475, 479, 492, 500-2. z Lokhu viz Maminger. Lomec panství? 250. Lomec a Lippie les u Cimic 9. Lomek, Haidl na Krumlovsku 104. Lomná na Bechyňsku 288. Lomnice nad Popelkou panství hrd. 124, 136, 144, 153, 279, 337-9; Stará bydž. 136. Lomny ves u Ml. Vožice 93. Lopáč Jan, Lopotáč Karel, oba v Těmicích 290. Lorenz v Radslavi 88; ve mlýně Pavlovském 127. panství Loschan (Lažany) ves žte. 504. Losenice Malá a Velká u Přiby- slavě 20. Losnitz, Lazec ves na Krumlov- sku 100. Losy hrabě Ztc. 504. Louchov, Laucha Ztc. ves Louèej psáno Luczeig, Lutschau na Krumlovsku Loučeň panství bol. 277. Loučka ves bol. 277. Louda Jan a Václav v Běšeticích 297. Louňovice 222. Lovčice ber. 298. Lověšice (omylem Lověsice), Lo- biesching ves na Krumlovsku 98. Lovosice 538. Lštín, Olssin, Alsching ves na Krumlovsku 99. z Lub Ježovský Frant. 426. Lubau, Hlubany ves u Podbořan 27. Lucini, hejtman 512. Luczeig viz Louéej. z Ludanic Kateřina, manželka Petra Voka z RoZmberka 141-3, 146. | Luditz, Zlutice lkt. 502. Ludka (Pal. Popis 324 Lautka), Reit (bei Ogfolderhaid) ves na Krumlovsku 101. Lukáš, kolát v Bavorové 141; Martin ve Zluëiné 298. Lukaveckÿ z Lukavce na Lu- kavci Štilfrid 149. Lukavice ves 432. Lukovské panství v Moravě 172. Luňák Václav v Tejně 277. Lupenice ves hrd. 161-3. Luschne, Lhota Lužná 99. Lutschau viz Loučej. Luzenier viz Štifta. Lužany u Kumburka 278-9. Luže na Košumbersku 281. Lužec u Mělníka 238; mit den Lužizkern (s Lužeckými) 238. Lyben, Lieben, Libov, Lipov ltm. 193-4, 196. Lympacher Jakub v Saběnicích 294. Lyschtian, Líšťany ves žte. 504. Lyx, svobodník v Hořanech 293. 293. něm. 105. Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. M Mach v Cimicích 9. Macháč Matěj v Babčicích 289. Macháčkovský grunt v Smrdově 282. Machna, kuchařka Kateřiny z Dir- ného 12. z Machovic Jiří Vilím Kunáš ve Lhotce 291; Kuneš (Kunaš) Vilém 502. Machovice ves na Krumlovsku 98. Macht, doktor na hamfeśtnim dvofe v Chvatlinśch 287. Macl na mlyné Postmilnarovském 128. z Mačic Vojtěch 9. z Magni, hraběnka Anna Kate- fina, roz. ze Žďáru 379. Maierhof, Humenice ves u Nov. Hradü 141-3. Maispitz viz Mašovice. Makalka Zuzana z Velvar 95. Makov prch. 292. Makovský Matěj, Matouš, Jiřík v Makově 292. Malahov, psáno Gross Mallowa klt. 500. Malčice, Maltschitz, ves na Krum- lovsku 3, 5, 98. Malej Jakub v Lisově 293. Malkovice ves plz. 293; 273, 298. Malonín (Pleschen) u Prachatic 87, 103; 146. Malostranskÿ Jan v Lomné 288. Malotin, něm. Molebauer, na Krumlovsku 100. Malovcová Regina M. 206. Malovidy ésl. 283. Maltheuer (psáno Malteyen) ves u Mostu 508. von Maltzan Klára, provd. hrab. ze Šternberka 396-7. Malý F. L., měřič zemský 335, 337. Maminger z Lokhu na Horomě- řicích, hejtman Brandejský 91. Maňava Česká a Něm., též Ma- nivá, něm. Haidl, Hadl ves na Krumlovsku 85-6, 102. Mannsfeldské panství ber. (roz- uměj Dobříš) 519. ber.
Strana 589
Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Manovice neznámá ves u Drouž- kovic 53, 60. Marek Pavel v Bolehovicích 297, v Nučicích 376. Mařena, mlynářka v Tachlovicích 350. Mareš Jan v Nučicích 376. Mareška Matěj v Pohoří 291, v Sedlečku 286; Pavel v Je- šíně 295. Marhulík Jiřík v Přítočně 383. Maří ves na Krumlovsku 82, 83. Marian, purkrabí Svádovský 505. Maria Terezia císařovna 442, 444, 458, 471, 478, 486, 491, 530. Mařík, Jakub v Řepích 352, Pa- vel v Hostivici 353-4, Václav z Přítočně 383. Markov, Markus, Marky ves na Krumlovsku 89, 394-5, Marky 103. Marktschlag, Hinter-, Nieder-, Ober-, Unter-Marktschlag ves u Vyššího Brodu 46, 47, 100. Markvartice ves na Bechyňsku 291. de Marradas Baltazar, generál 202. Maršov, Marschendorf, panství hrd. 510. Maršovice ber. 298. Marštálková Lidmila v Kralovi- cích 287. Maršů Jan v Smilových Horách 288; Pavel v Rudolticích 298; Vít a Matouš ve Světlé 289. Martin farář v Kojeticích 133-4; fišmistr Krumlovský 36, mečíř v Praze 78; šenkýř v Byško- vicích 79, 117, 119; v Koje- ticích 77, 133; kovář v Krum- lově 122; ve mlýně Pomišmi- lovském na Krumlovsku 128; Kryštof v Gryně 293. Martinek Jan v Kojeticích 133. z Martinic Bořita hrabě Jan 95; Jaroslav 206, 215; Ferd. Leop. Benno, probošt Vyšehradský 246-9; hraběnka Waldštejnská Eliška 124, 136, 144, 153. Martinků Matěj v V. Ježově 289; Václav ve Chmelném 282. Martinovský, Martinský, Martin v Kojeticích 76, 78-80, 89, 107, 109, 115, 117, 119, 145. Martinovský dvůr v Kojeticich 90, 133. Martinská, Martinovská Dorota v Kojeticích 119, 146. Martinů Jakub v Kamejce 298. Maryška soused v Rovni 176-7. Máslovská chalupa v Miřeticích 283. Mastýřovice ves na Encovansku 227, 235. Mašina Václav v Mostku 288. Maškovec dvůr na Krumlovsku 105. Mašovice, Maispitz ves u Hra- diště nad Znojmem 61-2, 73. Matěj v Cimicích 9; ve Fefřích 138; šenkýř 95; ve mlýně Křenovském 127. Materna p. Albrecht svobodník v Přistoupném 287. Mäth Urban v Bližné 88; Petr v Radslavi 88. Mathlovský mlýn na Krumlovsku 128. Matl Urban v Bližné 895 viz Mäth. Matthaeides Jan, Rychmbursku 368. Matucha Jiřík v Zlejčíně 351. Matuna Jakub v Studeném 282. Matyáš císař 173-4, 203-4, 222. Matyáš od prstenův v Praze 78; Augustin Josef úředník v Kyš- perku 398. Matyášovský Jiří ve Vlkově 279. Mautstatt, Mejto ves na Kruml. 101. Mayerhofer Filip v Glóckelberku, žena Agatha, dcery Lucie a Marie 388-9. Maximilian II. cisar 51-2, 59, 68, 77, 92. Mazal Pavel rukavičník v Praze 78. Mazaná Kateřina v Čečkově 285. Mazany Václav v D. Hrachovi- cích 93. Mechonice čsl. 283. Mechonický Václav v Mechonicích 283. úředník na 589 Měchura Jan v Svárově 377. Mečířka vinice u Mělníka 237. Mečeříž na Brandejsku 250. Mehlhutka, Lhota Ratiborova 103. Mehlhůttel, Lhota Tislova 98. Meichsner Georg, Burgvogt na Chlumecku 191, Meissner šafář 197. Mcierhof viz Humenice. Meisetschlag viz Myślany. Meissner viz Meichsner. Mejto, Mautstatt, ves na Krum- lovsku 101. Melhüttel, Lhotka u Krumlova 47, 48. Melichar na Bydlíně 289. Melicharka Anna v Bradáčově 289. Melm viz Jelma. Mělník město 145, 222, 231; klášter 226; panství 222-40, 294, 516; jarmark 136. Melonová Anna Marie z Kolovrat 278. Menoš Václav v H. Pticích 380. pod Menštejnem dvůr na Krum- lovsku 104. © Merl Jakub v Cerv. 375. Merll Václav ve Svárové 377. Mert] Barth a Kryštof v Bližné 88. Měšice panství 419. Mezeříčí 175. z Mezeříčí Michal, kanovník Olo- moucký 27-8. Mezice ves a Olomouce 420. Mezilešice ves chrd. 280. Mezimostí mčstečko 14. Michetschlag viz Javoří. Michl s ženou Kristinou z Pra- kéře 259. Michna Pavel v kanceláři krá- lovské 173. Mičovice, Mitschowitz, na Krum- lovsku 103; pod Mičovici mlýn 128. Miesau, psáno Missaw anderst Wyssney, tedy Vyśny 43-45. Mika Václav v Třítěži 289. Mikov, ves u Mělníka 231, 234-5. Mikuláš, kněz v Kojeticích 116, 117; rychtář z Mimoně 2; Oujezdci
Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Manovice neznámá ves u Drouž- kovic 53, 60. Marek Pavel v Bolehovicích 297, v Nučicích 376. Mařena, mlynářka v Tachlovicích 350. Mareš Jan v Nučicích 376. Mareška Matěj v Pohoří 291, v Sedlečku 286; Pavel v Je- šíně 295. Marhulík Jiřík v Přítočně 383. Maří ves na Krumlovsku 82, 83. Marian, purkrabí Svádovský 505. Maria Terezia císařovna 442, 444, 458, 471, 478, 486, 491, 530. Mařík, Jakub v Řepích 352, Pa- vel v Hostivici 353-4, Václav z Přítočně 383. Markov, Markus, Marky ves na Krumlovsku 89, 394-5, Marky 103. Marktschlag, Hinter-, Nieder-, Ober-, Unter-Marktschlag ves u Vyššího Brodu 46, 47, 100. Markvartice ves na Bechyňsku 291. de Marradas Baltazar, generál 202. Maršov, Marschendorf, panství hrd. 510. Maršovice ber. 298. Marštálková Lidmila v Kralovi- cích 287. Maršů Jan v Smilových Horách 288; Pavel v Rudolticích 298; Vít a Matouš ve Světlé 289. Martin farář v Kojeticích 133-4; fišmistr Krumlovský 36, mečíř v Praze 78; šenkýř v Byško- vicích 79, 117, 119; v Koje- ticích 77, 133; kovář v Krum- lově 122; ve mlýně Pomišmi- lovském na Krumlovsku 128; Kryštof v Gryně 293. Martinek Jan v Kojeticích 133. z Martinic Bořita hrabě Jan 95; Jaroslav 206, 215; Ferd. Leop. Benno, probošt Vyšehradský 246-9; hraběnka Waldštejnská Eliška 124, 136, 144, 153. Martinků Matěj v V. Ježově 289; Václav ve Chmelném 282. Martinovský, Martinský, Martin v Kojeticích 76, 78-80, 89, 107, 109, 115, 117, 119, 145. Martinovský dvůr v Kojeticich 90, 133. Martinská, Martinovská Dorota v Kojeticích 119, 146. Martinů Jakub v Kamejce 298. Maryška soused v Rovni 176-7. Máslovská chalupa v Miřeticích 283. Mastýřovice ves na Encovansku 227, 235. Mašina Václav v Mostku 288. Maškovec dvůr na Krumlovsku 105. Mašovice, Maispitz ves u Hra- diště nad Znojmem 61-2, 73. Matěj v Cimicích 9; ve Fefřích 138; šenkýř 95; ve mlýně Křenovském 127. Materna p. Albrecht svobodník v Přistoupném 287. Mäth Urban v Bližné 88; Petr v Radslavi 88. Mathlovský mlýn na Krumlovsku 128. Matl Urban v Bližné 895 viz Mäth. Matthaeides Jan, Rychmbursku 368. Matucha Jiřík v Zlejčíně 351. Matuna Jakub v Studeném 282. Matyáš císař 173-4, 203-4, 222. Matyáš od prstenův v Praze 78; Augustin Josef úředník v Kyš- perku 398. Matyášovský Jiří ve Vlkově 279. Mautstatt, Mejto ves na Kruml. 101. Mayerhofer Filip v Glóckelberku, žena Agatha, dcery Lucie a Marie 388-9. Maximilian II. cisar 51-2, 59, 68, 77, 92. Mazal Pavel rukavičník v Praze 78. Mazaná Kateřina v Čečkově 285. Mazany Václav v D. Hrachovi- cích 93. Mechonice čsl. 283. Mechonický Václav v Mechonicích 283. úředník na 589 Měchura Jan v Svárově 377. Mečířka vinice u Mělníka 237. Mečeříž na Brandejsku 250. Mehlhutka, Lhota Ratiborova 103. Mehlhůttel, Lhota Tislova 98. Meichsner Georg, Burgvogt na Chlumecku 191, Meissner šafář 197. Mcierhof viz Humenice. Meisetschlag viz Myślany. Meissner viz Meichsner. Mejto, Mautstatt, ves na Krum- lovsku 101. Melhüttel, Lhotka u Krumlova 47, 48. Melichar na Bydlíně 289. Melicharka Anna v Bradáčově 289. Melm viz Jelma. Mělník město 145, 222, 231; klášter 226; panství 222-40, 294, 516; jarmark 136. Melonová Anna Marie z Kolovrat 278. Menoš Václav v H. Pticích 380. pod Menštejnem dvůr na Krum- lovsku 104. © Merl Jakub v Cerv. 375. Merll Václav ve Svárové 377. Mert] Barth a Kryštof v Bližné 88. Měšice panství 419. Mezeříčí 175. z Mezeříčí Michal, kanovník Olo- moucký 27-8. Mezice ves a Olomouce 420. Mezilešice ves chrd. 280. Mezimostí mčstečko 14. Michetschlag viz Javoří. Michl s ženou Kristinou z Pra- kéře 259. Michna Pavel v kanceláři krá- lovské 173. Mičovice, Mitschowitz, na Krum- lovsku 103; pod Mičovici mlýn 128. Miesau, psáno Missaw anderst Wyssney, tedy Vyśny 43-45. Mika Václav v Třítěži 289. Mikov, ves u Mělníka 231, 234-5. Mikuláš, kněz v Kojeticích 116, 117; rychtář z Mimoně 2; Oujezdci
Strana 590
590 v Cimicích 9; žena Anna v Lipé 15. Mikulášovic Martin, rychtář Ko- jetický 76. Mikulášů Jiřík v Chustnici 290. Mikule Václav, mlynář na Krum- lovsku 105, 127. Mikuleč ves u Litomyšle 281. Mikulovský mlýn na Krumlovsku 127. Milešovice čsl. 283-4. Milešovský Simon v Milešovicích 284. Miletínek, Miletinky, Paulus, ves na Krumlovsku 82-3, 103. Milévsko, Milivsko u Vorlika 169. Millesimo hrabě viz Caretto. Milošice žte. 293. Milovice hrd. 278. Milza (snad Milžany, Milsau) ves u Kadaně 293. Mimoň město 2. Minichsreuter Jan v Litomyśli 281. Minsky Adam Heinz v Oubeni- cich 296. Miřetice čsl. 283. Mírka Fridrich u Plaňan 288. Mirov, Miraw, hrad u Mohelnice 27-8. Mirovice ves sv. od Prahy 125, 131. z Mirovic viz Radkovec. Miršovský Vilím v Soběchlebích 293. Missaw viz Vyšný. Místek na Hukvaldsku 39. Mistelholz viz Borovä. Mišovský Rafael ze Sebuzína 203. Mitrovský Bohuslav v Radíkovi- cích 284. Mitschowitz viz Mičovice. Mladežka Jiřík, kněz z Mělníka 145. Mladoňov, Plattetschlag ves na Krumlovsku 101. Mladota Jan ve Vtelně Jizerním 277. Mladotice, Mlatce, Mlatz, ves na Rakovnicku 310. Mladý Jakub a Mikuláš ve V. Ježově 289. Mlazice, psáno Wlažitz, ves na Mělnicku 226, 233, 239, 240. Mléechvosty, psáno Mlézehosty, ves u Mělníka 225, 235, 238-9. Mlíkovice ves ber. 297. Mlíkovsky Jan v Přibýšicích 277. Mlynář Blažej ve Lhotě Sala- Cové 289; Jan v Houserové 288; Matéj v Budách 283. Mnišovský Rafael v král. kance- láři 199. Moczl osedlý v Radslavi 89. Močovice ves 7. z Močovic Kateřina manželka Jana Sezemy z Rochova 8-9. Modlikov u Pfibyslavé 20, na Bechyñska 288. Mohelnice 27, 30. Mohuésky kurfirst 180. Mojka, Jan v Ptici Dol. 378; Vaclav v Cerv. Oujezdci 375. Mokrá, Mugrau, ves na Krumlov- sku 100, 106, 389. Molebauer, Malotín ves na Kruml. 100. Molterberg viz Multerberg. Moltschen? ves ltm. (snad Mal- schen — Malešov u Ústí n. L. nebo u Hoštky) 505. Moránský Vit na Moráni 297. Morašice, 280. Moravany čsl. 164. Moravčice na Kumbursku 278. Moravius Ezechiel ve Skutči 281. Morgenróthe, hut v Sasích 501. Moric Jan Pavel ve VySerovicich 287. Mofina ves na Karlstejnsku 296. Morzin hrabć Jan Rud. 337-9; Vaclav 339. Moschny, Možný? sedlák v Lí- šťanech 504. Mosetstift viz Lhota Mackova. Most hrad a město 12-4, 294. Mostek ves na Bechyňsku 93, 288. Mošna, Moschny, Jandles ves na Krumlovsku 43-5, 102. ber. ves na Litomyšlsku Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Moučka Ant. mlynář na Krumlov- sku 105. Moučkův mlýn 259. Mrač viz z Vrbna. Mráček Jiří v Hostivici 353 4. Mraviště ves u Načerace 205. Mrázek Adam v Bendově Záhoří 289. Mříče, Smříčí, něm. Mřitsch, vcs na Krumlovsku 104. Mrsknesy, Merskles, u Duchcova 15, 16. Mstétice ves na Brandejsku 250. Mudroch Jan v Tatounovicich 285. Mugrau viz Mokrá. Mukenschlag ves na Krumlovsku 46-7, 100. Muüllner Wo!ffl, mlynář na Kru- mlovsku 85. Multerberg, Molterberg, ves na Krumlovsku 46, 47, 100. Munice ves u Hloboké 332-3. Mtünüch Michl v Blizné 88-9. Mutice ves na Bechyüsku 290. v Dobroékové Myšková Kat. v Mezilesicich 280. Myślany, ëti Mysñany, Meiset- schlag, ves na Krumlovsku 101. N Nâcek z Petrovic 6. Náchod panství 201, 511; pur- krabí 10. Načerac panství a městečko 205-6, 220-1. na Načeraci Přech Dvořecký z Olbramovic 149, 206. Načeracký Jiřík v Řídké 295. Nadějkovský statek táb. 546-8 Nahořany, Zahořánky, Kaltenbir- ken ves na Kruml. 98. Nahořany hrd. u N. Města 278; jiné ném, Hochdorf u Sveraze 99. Nahoruby ber. 298. Natschung ves Ztc. u Cerv. Hrádku 503. Naystütl ves plz. 293. Nebovidy, ves na Pełecku 432. Nedomice na Brandejsku 250.
590 v Cimicích 9; žena Anna v Lipé 15. Mikulášovic Martin, rychtář Ko- jetický 76. Mikulášů Jiřík v Chustnici 290. Mikule Václav, mlynář na Krum- lovsku 105, 127. Mikuleč ves u Litomyšle 281. Mikulovský mlýn na Krumlovsku 127. Milešovice čsl. 283-4. Milešovský Simon v Milešovicích 284. Miletínek, Miletinky, Paulus, ves na Krumlovsku 82-3, 103. Milévsko, Milivsko u Vorlika 169. Millesimo hrabě viz Caretto. Milošice žte. 293. Milovice hrd. 278. Milza (snad Milžany, Milsau) ves u Kadaně 293. Mimoň město 2. Minichsreuter Jan v Litomyśli 281. Minsky Adam Heinz v Oubeni- cich 296. Miřetice čsl. 283. Mírka Fridrich u Plaňan 288. Mirov, Miraw, hrad u Mohelnice 27-8. Mirovice ves sv. od Prahy 125, 131. z Mirovic viz Radkovec. Miršovský Vilím v Soběchlebích 293. Missaw viz Vyšný. Místek na Hukvaldsku 39. Mistelholz viz Borovä. Mišovský Rafael ze Sebuzína 203. Mitrovský Bohuslav v Radíkovi- cích 284. Mitschowitz viz Mičovice. Mladežka Jiřík, kněz z Mělníka 145. Mladoňov, Plattetschlag ves na Krumlovsku 101. Mladota Jan ve Vtelně Jizerním 277. Mladotice, Mlatce, Mlatz, ves na Rakovnicku 310. Mladý Jakub a Mikuláš ve V. Ježově 289. Mlazice, psáno Wlažitz, ves na Mělnicku 226, 233, 239, 240. Mléechvosty, psáno Mlézehosty, ves u Mělníka 225, 235, 238-9. Mlíkovice ves ber. 297. Mlíkovsky Jan v Přibýšicích 277. Mlynář Blažej ve Lhotě Sala- Cové 289; Jan v Houserové 288; Matéj v Budách 283. Mnišovský Rafael v král. kance- láři 199. Moczl osedlý v Radslavi 89. Močovice ves 7. z Močovic Kateřina manželka Jana Sezemy z Rochova 8-9. Modlikov u Pfibyslavé 20, na Bechyñska 288. Mohelnice 27, 30. Mohuésky kurfirst 180. Mojka, Jan v Ptici Dol. 378; Vaclav v Cerv. Oujezdci 375. Mokrá, Mugrau, ves na Krumlov- sku 100, 106, 389. Molebauer, Malotín ves na Kruml. 100. Molterberg viz Multerberg. Moltschen? ves ltm. (snad Mal- schen — Malešov u Ústí n. L. nebo u Hoštky) 505. Moránský Vit na Moráni 297. Morašice, 280. Moravany čsl. 164. Moravčice na Kumbursku 278. Moravius Ezechiel ve Skutči 281. Morgenróthe, hut v Sasích 501. Moric Jan Pavel ve VySerovicich 287. Mofina ves na Karlstejnsku 296. Morzin hrabć Jan Rud. 337-9; Vaclav 339. Moschny, Možný? sedlák v Lí- šťanech 504. Mosetstift viz Lhota Mackova. Most hrad a město 12-4, 294. Mostek ves na Bechyňsku 93, 288. Mošna, Moschny, Jandles ves na Krumlovsku 43-5, 102. ber. ves na Litomyšlsku Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Moučka Ant. mlynář na Krumlov- sku 105. Moučkův mlýn 259. Mrač viz z Vrbna. Mráček Jiří v Hostivici 353 4. Mraviště ves u Načerace 205. Mrázek Adam v Bendově Záhoří 289. Mříče, Smříčí, něm. Mřitsch, vcs na Krumlovsku 104. Mrsknesy, Merskles, u Duchcova 15, 16. Mstétice ves na Brandejsku 250. Mudroch Jan v Tatounovicich 285. Mugrau viz Mokrá. Mukenschlag ves na Krumlovsku 46-7, 100. Muüllner Wo!ffl, mlynář na Kru- mlovsku 85. Multerberg, Molterberg, ves na Krumlovsku 46, 47, 100. Munice ves u Hloboké 332-3. Mtünüch Michl v Blizné 88-9. Mutice ves na Bechyüsku 290. v Dobroékové Myšková Kat. v Mezilesicich 280. Myślany, ëti Mysñany, Meiset- schlag, ves na Krumlovsku 101. N Nâcek z Petrovic 6. Náchod panství 201, 511; pur- krabí 10. Načerac panství a městečko 205-6, 220-1. na Načeraci Přech Dvořecký z Olbramovic 149, 206. Načeracký Jiřík v Řídké 295. Nadějkovský statek táb. 546-8 Nahořany, Zahořánky, Kaltenbir- ken ves na Kruml. 98. Nahořany hrd. u N. Města 278; jiné ném, Hochdorf u Sveraze 99. Nahoruby ber. 298. Natschung ves Ztc. u Cerv. Hrádku 503. Naystütl ves plz. 293. Nebovidy, ves na Pełecku 432. Nedomice na Brandejsku 250.
Strana 591
Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Nedvědice na Bechyňsku 290. z Nedvídkova Habard 3. Nehodivo (Neodiff) ves klt. 496. Nehyba Matěj a Tomáš v Arbe- lovicích 282. Nekeš z Landeku Sigmund a Vá- clav 172. Nekoř ves u Kyšperka 398. Neksovna Lukrecie z Landeku 172. Němčice ves na Litomyślsku 281; čsl. 283. Němčičky Horní na Moravě, řád horenský 490. Němec Filip v Kojeticích 107; Jiří v Lupenici 162; na Ji- ráškově gruntě v Kojeticích 144-5; Vít v Kojeticích 107, 109. Němečtí křižovníci v Chomutově 51. Nenačovice u Červ. Újezdce 373, 880, 413-5. Nepomuk ves u Rožmilálu 493. z Nepomyšle Jakub Lankas 14. Nerad Matěj v V. Cerné 289. na Nespefích viz Chobotsky. Nesvačil Adam a Mikuláš vy M. Ježovč 289. Netolice město, přísaha rychtářů 411-3. Netolický z Eisenberku Václav, baron 419, 466, 478-9. Neubauer Jan z Mladotic 310. Neudek panství lkt. 501-2. Neudorffl viz Vatkov. Neudorf viz Ves Novi Neuenberg viz Tisovka. | Neundorf (Neudôrfel), Üjezd Ce- skÿ na Chlumecku 193-4; Nová Ves Německá na Chlu- mecku 189, 193, 195, 195-6. Neuofen, ves u Zelnavy 334. Neuraz, Neoraz, ves klt. 496. Neusiedl viz Novosedly. Neustift viz Kyselov. Neubawer Pavel z Waytnfeldu, hejtman na Brandyse 250. Neydorf itc. 293. Nezamyslice u Horažďovic: 396 až 398. Nichts Řehoř, official u kapituly Olomoucké 27-8. Nicolai Štěpán ve Lhotce u Krum- lova 47. Nixsa Jakub v Bukové 205. Nížkov u Polné 20. Norys Adam z Libína 295. Nosákovcové Martin a Matěj Ctibor, manové Karlštejnští 296. Nosek Jan ze vsi Hor Smilových 289; Jiřík ve Vobratici 289; Mikuláš v Holešově 282. Nová ves na Kruml. 3-5, 104, 371; u Lomnice n. P. 136; u Brandejsa 250; viz Neun- dorf. Novák Jan v Borovnici 283; v Kojeticích 79, 80, 89, 107, 109-10, 119, 134; Noväkü Jíra v Kojeticích 107-8, 118, 133, 135, 139; Václav v Nu- čicích 376. Nové Dvory 9. Nové Hrady bud. 141-3, 157-8. Nové Město u Hluboké? 332; Nova Civitas, Uničov 27, 28; panství hrd. 278; nad Metují 201, 511. Novosedly, Neusiedel, na Krumlov- sku 100, 106, 128. Novotný Jan v Zderadinách 285 ; Josef v Kojeticích 555; Matěj v Smrdově 282. Nový rybník u Kumžáku 61. Nový Dvůr u Zlaté Koruny 47-8. Nučice ves u Červ. Újezdce 373, 376. Nudvojovice ves bol. 277. Nygrýn Jan, účelní Rožmberský 155-6. 0 Oberbreitenstein Horní. Oberdorf ves na Duchcovsku 507. Oberhaid viz Zbitiny. Oberhaiming, Hajmín Horni 99. Oberklee Soběchleby, žte. 293. Obermarkschlag na Krumlovsku 46-7, 100. z Oberndorfu Lorenz, hejtman v Chomutově 58. Oberplan na Krumlovsku viz Planá Horni, viz Třebonín 591 Oberzwitlern, Světlá Horní na Kruml. 99. Obitecky capitaneus districtus 307; z Obitce Väclav 343. Obstorf (Abtsdorf) Malý a Velký u Litomyšle 280-1. z Ocelovic viz Hora. Ochsenbrunn viz Březovík. Ochtáb Adam v Pohoří 288. Odmáty (jméno osoby ?) v Řepích 352. Ogfolderhaid viz Jablanec. Ohradník Bohuslav ve Lhejšově 286. Olbersdorf ves bol. 58. z Olbramovic viz Dvořecký. Oldřich u brány, konšel v Sla- ném 3. Oleš, Elsch klt. panství 499. Olešek rybnik na Krumlovsku 32-3. Olomouc klášter sv. Kateřiny 31; kostela Olom. oltářník Vincenc 27, 29. Olschbach potok u Horní Plané 48. Olssin, ves Lštín, Alsching 99. Olšina, ves Langbruck, Langen- brůcke u H. Plané 47-8. Omlenička, Klein-Umlowitz na Krumlovsku 98. Ondráček v Kojeticích 109. Ondráčkův, Ondráčkovic Duchek v Kojeticích 79-80, 109. Ondre, mlynář v Radslavi 89. Ondřej ve mlýně Krubmilarov- ském 127; Kyrchpachovském 128; Pemrmillnerovském 128; kovář v Bavorově 141; rych- tář v Holubicích 95; pod Tří- těží 289. Ondrovský mlýn na Krumlovsku 127. Oneš, purkrabí ve Vlašimi 306. Opalice, Vopalice ves na Kruml. 105. Opálka dvůr klt. 499. Opařany, Vopořany ves 340-1, 530-1, 533, 556.7. z Opavy Mikuláš Kašpar, kanov- ník Olomoucký 27-8. Opočno panství 200-1, 258, 279, 511. ves
Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Nedvědice na Bechyňsku 290. z Nedvídkova Habard 3. Nehodivo (Neodiff) ves klt. 496. Nehyba Matěj a Tomáš v Arbe- lovicích 282. Nekeš z Landeku Sigmund a Vá- clav 172. Nekoř ves u Kyšperka 398. Neksovna Lukrecie z Landeku 172. Němčice ves na Litomyślsku 281; čsl. 283. Němčičky Horní na Moravě, řád horenský 490. Němec Filip v Kojeticích 107; Jiří v Lupenici 162; na Ji- ráškově gruntě v Kojeticích 144-5; Vít v Kojeticích 107, 109. Němečtí křižovníci v Chomutově 51. Nenačovice u Červ. Újezdce 373, 880, 413-5. Nepomuk ves u Rožmilálu 493. z Nepomyšle Jakub Lankas 14. Nerad Matěj v V. Cerné 289. na Nespefích viz Chobotsky. Nesvačil Adam a Mikuláš vy M. Ježovč 289. Netolice město, přísaha rychtářů 411-3. Netolický z Eisenberku Václav, baron 419, 466, 478-9. Neubauer Jan z Mladotic 310. Neudek panství lkt. 501-2. Neudorffl viz Vatkov. Neudorf viz Ves Novi Neuenberg viz Tisovka. | Neundorf (Neudôrfel), Üjezd Ce- skÿ na Chlumecku 193-4; Nová Ves Německá na Chlu- mecku 189, 193, 195, 195-6. Neuofen, ves u Zelnavy 334. Neuraz, Neoraz, ves klt. 496. Neusiedl viz Novosedly. Neustift viz Kyselov. Neubawer Pavel z Waytnfeldu, hejtman na Brandyse 250. Neydorf itc. 293. Nezamyslice u Horažďovic: 396 až 398. Nichts Řehoř, official u kapituly Olomoucké 27-8. Nicolai Štěpán ve Lhotce u Krum- lova 47. Nixsa Jakub v Bukové 205. Nížkov u Polné 20. Norys Adam z Libína 295. Nosákovcové Martin a Matěj Ctibor, manové Karlštejnští 296. Nosek Jan ze vsi Hor Smilových 289; Jiřík ve Vobratici 289; Mikuláš v Holešově 282. Nová ves na Kruml. 3-5, 104, 371; u Lomnice n. P. 136; u Brandejsa 250; viz Neun- dorf. Novák Jan v Borovnici 283; v Kojeticích 79, 80, 89, 107, 109-10, 119, 134; Noväkü Jíra v Kojeticích 107-8, 118, 133, 135, 139; Václav v Nu- čicích 376. Nové Dvory 9. Nové Hrady bud. 141-3, 157-8. Nové Město u Hluboké? 332; Nova Civitas, Uničov 27, 28; panství hrd. 278; nad Metují 201, 511. Novosedly, Neusiedel, na Krumlov- sku 100, 106, 128. Novotný Jan v Zderadinách 285 ; Josef v Kojeticích 555; Matěj v Smrdově 282. Nový rybník u Kumžáku 61. Nový Dvůr u Zlaté Koruny 47-8. Nučice ves u Červ. Újezdce 373, 376. Nudvojovice ves bol. 277. Nygrýn Jan, účelní Rožmberský 155-6. 0 Oberbreitenstein Horní. Oberdorf ves na Duchcovsku 507. Oberhaid viz Zbitiny. Oberhaiming, Hajmín Horni 99. Oberklee Soběchleby, žte. 293. Obermarkschlag na Krumlovsku 46-7, 100. z Oberndorfu Lorenz, hejtman v Chomutově 58. Oberplan na Krumlovsku viz Planá Horni, viz Třebonín 591 Oberzwitlern, Světlá Horní na Kruml. 99. Obitecky capitaneus districtus 307; z Obitce Väclav 343. Obstorf (Abtsdorf) Malý a Velký u Litomyšle 280-1. z Ocelovic viz Hora. Ochsenbrunn viz Březovík. Ochtáb Adam v Pohoří 288. Odmáty (jméno osoby ?) v Řepích 352. Ogfolderhaid viz Jablanec. Ohradník Bohuslav ve Lhejšově 286. Olbersdorf ves bol. 58. z Olbramovic viz Dvořecký. Oldřich u brány, konšel v Sla- ném 3. Oleš, Elsch klt. panství 499. Olešek rybnik na Krumlovsku 32-3. Olomouc klášter sv. Kateřiny 31; kostela Olom. oltářník Vincenc 27, 29. Olschbach potok u Horní Plané 48. Olssin, ves Lštín, Alsching 99. Olšina, ves Langbruck, Langen- brůcke u H. Plané 47-8. Omlenička, Klein-Umlowitz na Krumlovsku 98. Ondráček v Kojeticích 109. Ondráčkův, Ondráčkovic Duchek v Kojeticích 79-80, 109. Ondre, mlynář v Radslavi 89. Ondřej ve mlýně Krubmilarov- ském 127; Kyrchpachovském 128; Pemrmillnerovském 128; kovář v Bavorově 141; rych- tář v Holubicích 95; pod Tří- těží 289. Ondrovský mlýn na Krumlovsku 127. Oneš, purkrabí ve Vlašimi 306. Opalice, Vopalice ves na Kruml. 105. Opálka dvůr klt. 499. Opařany, Vopořany ves 340-1, 530-1, 533, 556.7. z Opavy Mikuláš Kašpar, kanov- ník Olomoucký 27-8. Opočno panství 200-1, 258, 279, 511. ves
Strana 592
592 z Opperstorfu Jan Václav hrabě 426. Opperstorfský majetek na Lito- měřicku 506, 508. Opplová Kryselda ve vsi Benczy ? 286. Orbesa (sic) dvůr na Chlumecku (ve vsi Varvažově něm. Arbe- sau) 196. Ornius z Paumberka Jan v Pra- ze, 76, 94, 95, 112-3, 118, 120. Oršula, podpřevoryně u sv. Ka- teřiny v Olomouci 31. na Osece (na Risenburce) ze Su- levic Pavel 15. Osek klášter, opat Jan 12, 14. Osek ves na Krumlovsku 3, 5, Ossek, Voseka 98. Osík ves na Litomyšlsku 280. Osong, Asang ves na Krumlovsku 100. Osoy dvür na Krumlovsku 98 Ostrava Moravská 39. Ostrohora psáno Vostr4 Hora, ném. Scharfberg na Krumlov- sku 82, 83, 103. Otice, Ottenstift ves na Krum- lovsku 85-6, 102. Otický primas, svobodník v Srbi- cích 273, 298. Otradov ves křm. 286. Otradovec Jan a Václav v Otra- dově 286; Pavel ve Vosném 286. z Ottenfeldu Baltazar Otto, man- želka Benigna roz. Smidlova 342-4. Ottenschlag, Otnsslog ves na Krumlovsku 46-7, 100. Ottenstift, Ottetstift viz Otice. von Ottenthal, krajský adjunkt v Táboře 520. Ottowitz na panství Chlumeckém 182, 196 čti Hotovice, Hot- towitz. Oubenice na Dobříšsku 296. Oudrcký Joachym pau v Postii- žíně 287, Ouherce (v Auržecži) ves bol. 277. Ouhonice fara rak. 378, 380. Oulibice na Krumlovsku 278. na Oustí viz ze Šternberka. Oušovice, Úševice plz. 293. Ouštěčtí páni 95. Ouštice ves ber. 295. Ovčáry ves na Brandejsku 250. Ovenec Přední a Prostřední u Pra- hy 294-5. Ovesné, Vovesný něm. Haberles ves u Chrobol 81, 103. Ověšice ? ves na Krumlovsku 3, 5. P z Paběnic Anna Alžběta Vele- nická 290. Pabice (Babčice ?) ves na Be- chyňsku 289. Pachta hrabě 507. Pacov fara 520. v Pacově a z Počernic Jan 17. Pádl Tomáš v Pohoří 280. Pahnsteingl Jiřík Adam ve Fir- hoffen 291. von Paikger Karel Adalbert v Pra- ze 555. z Palatýnu viz Blovský. Palič, Politz ltm. 505, 507. Palm hrabě na Klatovsku 496. Pamwerl Pavel v Červ. Oujezdě 291. Pánek Matěj ve Veselí 298. Panoš louka u Chřeníku Brandejsku 251. od Pantskeho? 333 (snad od panského pole). Paracov ves u Blatné 292. Pargfried, Parkfryd ves a les na Krumlovsku 45-6, 102, 334. Partl osedlý v Bližné 89. Paseka ves čsl. 282. Pasov, obchod s Pracheňskem 494. Paulus, Miletínky ves u Ktise 82. Pauman Mart. Ant., üfedník zá- du&ní v Praze 420. z Paumberku viz Ornius. Pavel rukavičník v Praze 76, 93, 109; Vít z Prodeslad 310; kovář Skřivanců 136. Pavlík Matěj v Chlistově 290. Pavlovice ves křm. 286. Pavlovský mlýn na Krumlovsku 127. na Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Pavlův Tomáš z Lidic, Lidický 113-4, 120. Pavlů Jan v Kunovicích 283; Jiřík a Zikmund v Smrdově 282; Lukáš v Bradáčově 289; Václav v Teletíně 297. Payerhof prch. 292. Paygottovští sirotci v Přišovicích 271. J z Pazaunu viz Šlik. Pecelius Ad. v kanceléfi králov- ské 205; Frant. Jiří z Adlers- heinbu, hejtman na Tachlovi- cích 348. Pech v Kojeticích 89. Pechan Jan v Kojeticích 107, 110, 120-1; viz i Zynar; Petr v Kojeticích 76, 78-80, 112-3. Pechanová Marta v Kojelicich 107, 112-3. Pechanův grunt v Kojeticích 133. Peche Andreas v Chabařovicích 194. Pecingar Václav Mikuláš z Byd- žína, vrchnost Vamberecká 161 až 163, 176-7. Peckovský mlýn u Spolí 151. Pecyng Karel v Hříškově 294. Peczka Jan v Bavorově 141. Pečice na Karlštejnsku 2906. Pečky (nyní Cervené) panstvi 398-9, 427-8, 431-2. Pekelské role u Vamberka 176. Pelikán Martin v Petroupíné 285. Pemrmillnerovsky mlyn na Krum- lovsku 128. Penketitz viz Benkovice. Pensen viz Benešov. Peprle Vít ve Všetatech 287. von Pergenstein Florian 583. Peřinovský Martin v Muticfch 290. Perman Jan v Řenkově 298. Pernek, Berneck, ves na Krum- lovsku 86, 100, 102. z Pern&tejna Vojtéch na Plumlové 39; Vratislav 59; na Helfen- štejně Vilém 21. Perschetitz viz Borotice Něm. Peršíkov ves u Přibyslavě 20. Pertoltice, Pertoutice ves čsl. 283.
592 z Opperstorfu Jan Václav hrabě 426. Opperstorfský majetek na Lito- měřicku 506, 508. Opplová Kryselda ve vsi Benczy ? 286. Orbesa (sic) dvůr na Chlumecku (ve vsi Varvažově něm. Arbe- sau) 196. Ornius z Paumberka Jan v Pra- ze, 76, 94, 95, 112-3, 118, 120. Oršula, podpřevoryně u sv. Ka- teřiny v Olomouci 31. na Osece (na Risenburce) ze Su- levic Pavel 15. Osek klášter, opat Jan 12, 14. Osek ves na Krumlovsku 3, 5, Ossek, Voseka 98. Osík ves na Litomyšlsku 280. Osong, Asang ves na Krumlovsku 100. Osoy dvür na Krumlovsku 98 Ostrava Moravská 39. Ostrohora psáno Vostr4 Hora, ném. Scharfberg na Krumlov- sku 82, 83, 103. Otice, Ottenstift ves na Krum- lovsku 85-6, 102. Otický primas, svobodník v Srbi- cích 273, 298. Otradov ves křm. 286. Otradovec Jan a Václav v Otra- dově 286; Pavel ve Vosném 286. z Ottenfeldu Baltazar Otto, man- želka Benigna roz. Smidlova 342-4. Ottenschlag, Otnsslog ves na Krumlovsku 46-7, 100. Ottenstift, Ottetstift viz Otice. von Ottenthal, krajský adjunkt v Táboře 520. Ottowitz na panství Chlumeckém 182, 196 čti Hotovice, Hot- towitz. Oubenice na Dobříšsku 296. Oudrcký Joachym pau v Postii- žíně 287, Ouherce (v Auržecži) ves bol. 277. Ouhonice fara rak. 378, 380. Oulibice na Krumlovsku 278. na Oustí viz ze Šternberka. Oušovice, Úševice plz. 293. Ouštěčtí páni 95. Ouštice ves ber. 295. Ovčáry ves na Brandejsku 250. Ovenec Přední a Prostřední u Pra- hy 294-5. Ovesné, Vovesný něm. Haberles ves u Chrobol 81, 103. Ověšice ? ves na Krumlovsku 3, 5. P z Paběnic Anna Alžběta Vele- nická 290. Pabice (Babčice ?) ves na Be- chyňsku 289. Pachta hrabě 507. Pacov fara 520. v Pacově a z Počernic Jan 17. Pádl Tomáš v Pohoří 280. Pahnsteingl Jiřík Adam ve Fir- hoffen 291. von Paikger Karel Adalbert v Pra- ze 555. z Palatýnu viz Blovský. Palič, Politz ltm. 505, 507. Palm hrabě na Klatovsku 496. Pamwerl Pavel v Červ. Oujezdě 291. Pánek Matěj ve Veselí 298. Panoš louka u Chřeníku Brandejsku 251. od Pantskeho? 333 (snad od panského pole). Paracov ves u Blatné 292. Pargfried, Parkfryd ves a les na Krumlovsku 45-6, 102, 334. Partl osedlý v Bližné 89. Paseka ves čsl. 282. Pasov, obchod s Pracheňskem 494. Paulus, Miletínky ves u Ktise 82. Pauman Mart. Ant., üfedník zá- du&ní v Praze 420. z Paumberku viz Ornius. Pavel rukavičník v Praze 76, 93, 109; Vít z Prodeslad 310; kovář Skřivanců 136. Pavlík Matěj v Chlistově 290. Pavlovice ves křm. 286. Pavlovský mlýn na Krumlovsku 127. na Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Pavlův Tomáš z Lidic, Lidický 113-4, 120. Pavlů Jan v Kunovicích 283; Jiřík a Zikmund v Smrdově 282; Lukáš v Bradáčově 289; Václav v Teletíně 297. Payerhof prch. 292. Paygottovští sirotci v Přišovicích 271. J z Pazaunu viz Šlik. Pecelius Ad. v kanceléfi králov- ské 205; Frant. Jiří z Adlers- heinbu, hejtman na Tachlovi- cích 348. Pech v Kojeticích 89. Pechan Jan v Kojeticích 107, 110, 120-1; viz i Zynar; Petr v Kojeticích 76, 78-80, 112-3. Pechanová Marta v Kojelicich 107, 112-3. Pechanův grunt v Kojeticích 133. Peche Andreas v Chabařovicích 194. Pecingar Václav Mikuláš z Byd- žína, vrchnost Vamberecká 161 až 163, 176-7. Peckovský mlýn u Spolí 151. Pecyng Karel v Hříškově 294. Peczka Jan v Bavorově 141. Pečice na Karlštejnsku 2906. Pečky (nyní Cervené) panstvi 398-9, 427-8, 431-2. Pekelské role u Vamberka 176. Pelikán Martin v Petroupíné 285. Pemrmillnerovsky mlyn na Krum- lovsku 128. Penketitz viz Benkovice. Pensen viz Benešov. Peprle Vít ve Všetatech 287. von Pergenstein Florian 583. Peřinovský Martin v Muticfch 290. Perman Jan v Řenkově 298. Pernek, Berneck, ves na Krum- lovsku 86, 100, 102. z Pern&tejna Vojtéch na Plumlové 39; Vratislav 59; na Helfen- štejně Vilém 21. Perschetitz viz Borotice Něm. Peršíkov ves u Přibyslavě 20. Pertoltice, Pertoutice ves čsl. 283.
Strana 593
Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Peša Jakub v Borovnici Jan v Prachňanech 282. Peterbach viz Petrov. Pětipeský z Chyš Václav 222. Petr na mlýně Koknarovském 127, Keklarovském 128; ko- vář v Lomnici 136. Petráček Simon v Druhlicích 291. Petrholka, Petrova Lhotka u Stu- dené 282. Petřík služebník Kateřiny ZbiroZ- ské 11. Petrkov ves čsl. 284. Petrlík Matouš v Květuši 290. Petroupín křm. 285. Petrov, Peterbach ves na Krum- lovsku 101. z Petrovce Beránek Jan 7. z Petrovic Janek Beránek 9; Nácek 6. Petrovice ves 7; ber. 298, 519. 283; Petršpurští poddaní v odboji 310. Petrůvka ves u M. Třebové 16, 17. Petzold Andreas v Chabařovicích 194. Pfab vrchní rychtář v Aši 500. Philip Štěpán v Bližné 88. Piberle Tomáš v Libečově 381. Pich Jiří, rychtář Podbořský 532. Pichlern viz Pihlov. Pichovec Matěj v Těmicích 290. Pihlov, Pichlern, Půchlamb ves na Krumlovsku 85-6, 102. Pilát Jan Rakovnický v Praze 78, 94, 109, 112-3, 117; viz Rakovnicky. Pilstovsky dvůr v Ponésicich 202. Pilletitz, Bejlovice ves na Kruml. 101. Pilný Jan ve Svárové 377. Pin Jiří v H. Branné 279. Pinketschlag, Skalná, ves Kruml. 101. Pintr Lorenz v Radslavi 89. Pirkner Mathias, hejtman na Hlu- boké 202. Pirkstein, Birgstein, ltm. panství 506-7. Archiv Český XXIX. na z Pirkšteina Hynce Ptáček 6-7. Písek město 493. Piskáček Jan v Chmelném 282. Pivec Adam a Václav v Běšicích 290. Pišel 294. Pladeschlag, Plaketschlag viz Bla- žejovice. Planá Horní, Oberplan, na Krum- lovsku 37-8, 85-6, 102, 106, 240-1, 291. Plaňany město 288. Pláné Dolní, Unterplandles, na Krumlovsku 98. Plánice panství klt. 156, 206, 210, 496. z Plankenfeldtu Antonín, dékan ve Smeëné 351. Planná ves na Karl&tejnsku 298. Planské, Planská, ném. Planskus, ves na Krumlovsku 81, 103. Plasy kláster 309-11; Pleser Herrschaft? rak. 518. Plattetschlag viz Mladoiiov. Pleschen viz Malonín. Plichta Jaroslav z Zirotína pán 13. Plihovsky (Plchovsky ?) Martin na Samoté u Kobyli 285. Pliskov ves u Zbirova 407 8. Plotiště ves hrd. 278. Plumlov na Mor. 39. Plzeň, filialní cech ovčácký 392 Plzeňský kraj 292-3, 299, 318, 330, 462, 475, 477, 480, 492, 495-6; kasír daní 482. Poblat viz Blaty. Pocksgrünn (Bocksgrün) ves žtc. 502. Poéceplice, psáno PoZeplyez, ves u Libéchova 227, 239, 333-4. Poéernice kfm. 89, 258. z Počernic a v Pacově Jan 17. Počinovice, Putzenried u N. Kdy- ně 293. Podboří ves u Opařan táb. 530, 532. Podbrdský kraj 295-7, 300, 318, 330, 475, spojen s Vltavskym v Berounský 479. z Poděbrad viz Jiří z Kunštátu. Poděbrady panství 318. Melichar v Kozárovicích 593 Podesdorf viz Bohdalovice. Podé&ín u Polné 20. Podhradí u Zvíkova 167, 169, 170. Podhradská 332. Podhradský mlynář u Zvikova 169. Podkozí ves u Svárova 377. Podmýlesy, Póllma, ves Ztc. 502. Podol ves u Bernardic 530. Podolí kfm. 285; u Přerova na Moravě 420; Dolní, něm. Unter- heimling, ves na Krumlovsku 99. Podolsko ves táb. 530. Podsedice u Žichovic 241. Podvofí, Podwurst, na Krumlov- sku 101. Pohled ves u Chrudimé 399, 405. Pohlen miz Spoli. Pohořálek Tobiáš v Pohoří 297. Pohořelec v Praze 318. Pohoří ves na Bechyňsku 288; ber. 297; Pohora na Litomyšl- sku 280. Pohořovice ves prch. 291. Pokorný Jiřík ve Ptici 378. Polák Matěj ve Svárově 377. Pole Dlouhé ves kfm. 287. Polehrady ves u Kostelce n. L., prvotně Polerady 89, 250. Poletitz viz Boletice. Police, lépe Palič, Politz, panství ltm. 505, 507. Poličany hrd. 278. Pollerskirchen viz Úsobí. Pöllma, Podmýlesy, ves žte. 502. Polná město 5-7, 18-9, 20-21, 513. Polná, něm. Stein, ves na Krum- lovsku 101, 106, 127, 128. Polstrü mlyn na Krumlovsku 45. na Polštářích niva u Kumžáku 61. Póltenberg viz Hradisté nad Zuoj- mem. Pomiëmilovskÿ (?) mlÿu na Krum- lovsku 128. Poné&ice ves 202; z Poné&ic Bar- toš 17-18. obec u Hluboké Dolní 75
Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Peša Jakub v Borovnici Jan v Prachňanech 282. Peterbach viz Petrov. Pětipeský z Chyš Václav 222. Petr na mlýně Koknarovském 127, Keklarovském 128; ko- vář v Lomnici 136. Petráček Simon v Druhlicích 291. Petrholka, Petrova Lhotka u Stu- dené 282. Petřík služebník Kateřiny ZbiroZ- ské 11. Petrkov ves čsl. 284. Petrlík Matouš v Květuši 290. Petroupín křm. 285. Petrov, Peterbach ves na Krum- lovsku 101. z Petrovce Beránek Jan 7. z Petrovic Janek Beránek 9; Nácek 6. Petrovice ves 7; ber. 298, 519. 283; Petršpurští poddaní v odboji 310. Petrůvka ves u M. Třebové 16, 17. Petzold Andreas v Chabařovicích 194. Pfab vrchní rychtář v Aši 500. Philip Štěpán v Bližné 88. Piberle Tomáš v Libečově 381. Pich Jiří, rychtář Podbořský 532. Pichlern viz Pihlov. Pichovec Matěj v Těmicích 290. Pihlov, Pichlern, Půchlamb ves na Krumlovsku 85-6, 102. Pilát Jan Rakovnický v Praze 78, 94, 109, 112-3, 117; viz Rakovnicky. Pilstovsky dvůr v Ponésicich 202. Pilletitz, Bejlovice ves na Kruml. 101. Pilný Jan ve Svárové 377. Pin Jiří v H. Branné 279. Pinketschlag, Skalná, ves Kruml. 101. Pintr Lorenz v Radslavi 89. Pirkner Mathias, hejtman na Hlu- boké 202. Pirkstein, Birgstein, ltm. panství 506-7. Archiv Český XXIX. na z Pirkšteina Hynce Ptáček 6-7. Písek město 493. Piskáček Jan v Chmelném 282. Pivec Adam a Václav v Běšicích 290. Pišel 294. Pladeschlag, Plaketschlag viz Bla- žejovice. Planá Horní, Oberplan, na Krum- lovsku 37-8, 85-6, 102, 106, 240-1, 291. Plaňany město 288. Pláné Dolní, Unterplandles, na Krumlovsku 98. Plánice panství klt. 156, 206, 210, 496. z Plankenfeldtu Antonín, dékan ve Smeëné 351. Planná ves na Karl&tejnsku 298. Planské, Planská, ném. Planskus, ves na Krumlovsku 81, 103. Plasy kláster 309-11; Pleser Herrschaft? rak. 518. Plattetschlag viz Mladoiiov. Pleschen viz Malonín. Plichta Jaroslav z Zirotína pán 13. Plihovsky (Plchovsky ?) Martin na Samoté u Kobyli 285. Pliskov ves u Zbirova 407 8. Plotiště ves hrd. 278. Plumlov na Mor. 39. Plzeň, filialní cech ovčácký 392 Plzeňský kraj 292-3, 299, 318, 330, 462, 475, 477, 480, 492, 495-6; kasír daní 482. Poblat viz Blaty. Pocksgrünn (Bocksgrün) ves žtc. 502. Poéceplice, psáno PoZeplyez, ves u Libéchova 227, 239, 333-4. Poéernice kfm. 89, 258. z Počernic a v Pacově Jan 17. Počinovice, Putzenried u N. Kdy- ně 293. Podboří ves u Opařan táb. 530, 532. Podbrdský kraj 295-7, 300, 318, 330, 475, spojen s Vltavskym v Berounský 479. z Poděbrad viz Jiří z Kunštátu. Poděbrady panství 318. Melichar v Kozárovicích 593 Podesdorf viz Bohdalovice. Podé&ín u Polné 20. Podhradí u Zvíkova 167, 169, 170. Podhradská 332. Podhradský mlynář u Zvikova 169. Podkozí ves u Svárova 377. Podmýlesy, Póllma, ves Ztc. 502. Podol ves u Bernardic 530. Podolí kfm. 285; u Přerova na Moravě 420; Dolní, něm. Unter- heimling, ves na Krumlovsku 99. Podolsko ves táb. 530. Podsedice u Žichovic 241. Podvofí, Podwurst, na Krumlov- sku 101. Pohled ves u Chrudimé 399, 405. Pohlen miz Spoli. Pohořálek Tobiáš v Pohoří 297. Pohořelec v Praze 318. Pohoří ves na Bechyňsku 288; ber. 297; Pohora na Litomyšl- sku 280. Pohořovice ves prch. 291. Pokorný Jiřík ve Ptici 378. Polák Matěj ve Svárově 377. Pole Dlouhé ves kfm. 287. Polehrady ves u Kostelce n. L., prvotně Polerady 89, 250. Poletitz viz Boletice. Police, lépe Palič, Politz, panství ltm. 505, 507. Poličany hrd. 278. Pollerskirchen viz Úsobí. Pöllma, Podmýlesy, ves žte. 502. Polná město 5-7, 18-9, 20-21, 513. Polná, něm. Stein, ves na Krum- lovsku 101, 106, 127, 128. Polstrü mlyn na Krumlovsku 45. na Polštářích niva u Kumžáku 61. Póltenberg viz Hradisté nad Zuoj- mem. Pomiëmilovskÿ (?) mlÿu na Krum- lovsku 128. Poné&ice ves 202; z Poné&ic Bar- toš 17-18. obec u Hluboké Dolní 75
Strana 594
594 Popel viz z Lobkovic. Popelák Martin v Miřeticích 283. Popelář Jan v Praze 113. Popice, Popovice, ves u Znojma Poplzí, Poples, ves u Libochovic ltm. 505. Popovice na Brandejsku 250. Pořečín, psáno Pořieřín, u Přibyslavě 20. Pořešín, omylem Peřešín, ves na Krumlovsku 36. Pořický Václav z Roklína 93 až 95. Poříčí ves u Přibyslavě 20. Pofovice? prch., snad Poříčí 274, 292. Posige, Bezdékov, ves na Kruml. 101. Posměch rybník na Krumlovsku 36. Pospíšil Václav v Kyšicích 382. Posthumus Václav, mistr v Praze 123. Postmylnarovský mlýn na Krum- lovsku 128. Postřižín u Vodolky 232, 287. Poštolka Václav v Kunovicích 283. Poštovský dvůr v Košicích 291. Potensteter Václav, kanovník Olo- moucký 27-8. von Potting hrabě Frant. Karel 397. Pozděrazský dvůr v Třebonínské rychtě na Krumlovsku 385-6. Prabsch viz Vrabčie. Prach Mikuláš v Zdeslavicích 284. Prácheň hrad 397. Prácheňský kraj 274, 291-2, 299, 318, 330, 462, 475, 477, 480, 492-4; kasír 482. Prachňany ves čsl. 282. Práče ves křm. 287. Pragerstift viz Prakéř. Praha, popis města a obyvatelstva 521-4; usedlosti a domy 318, 480, 492. Praha hrad, svobodníci a manové k jeho hejtmanství přináleže- jící 296; klášter sv. Jiří 230; konsistoř 421. ves Praha: Staré Město: klášter sv. Jiljí 379; jesuitská kolej u sv. Klimenta 340, 532, 534; ko- stel sv. Linharta 112; Matky Boží v Týně 12, 554-5; Pan- ny Marie na Louzi 419-20; sv. Mikuláše záduší a farní osada 76, 78-80, 89-91, 93 až 97, 107-9, 111-3, 115-8, 121, 123, 125, 130-1, 133, 136-7, 139-140, 144-6, 149 až 150; špitál Křižovnický u mostu Pražského 224, 225; Milosrdných bratří 521; ná- městí před Karolinem 524; Karlo-Ferdinandova universita 413; dům u slonů 112; u pr- stenu 78. Praha, Nové Město: Karlov 426 ; Poříčí 145; pod Vyšehradem špitál Panny Marie 1, 2. Praha, Malá Strana: klášter sv. Tomáše 307-8; Vlašský špitál (sirotčinec) 521. Prakéř, Prakýř, Pragerstift na Krumlovsku 104, 259. Pramhofer Baltazar 240-1. z Prandova Jiří Hillebrand 427. Prášek Jan v Rovensku 78. Pravětice u Načerace 205. Pravonín panství čsl. 147-8. 173-5, 203-4. Pravonskej Matěj v D. Hracho- vicích 288. Pražma Jan Nep. hrabé 555-6. Precaply ? ves Ztc. Prithássel 504. Předboj ves křm. u Kojetic, zde psáno z Přeboj 116, v Přebo- jích 119, v Přeboji 287. Předměřice na Brandejsku 250, 252. z Predyn Lukáš v Klučku 294. Přehořov 419. Preisingerová Anna Sidonie v Te- tíně 295. Prelétice, Schülsnitz na Krum- lovsku 101. Přepychy ves u Opočna 279. Přerytiny Zadní, niva u Lhoty na Brandejsku 251. Přeslička Václav v Teletíně 297. Přestanov, Priesten ves v Rudo- hoří 193, 195-6. Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Přeštěnice ves tab. 530-2. Pretlfk Simon Petr v M. Chmel- ném 291. Preuss V., úředník komory 93. Přibík Petr v Cankovicích 280. Příbor na Hukvaldsku 39. Příbram město 519. Přibyl Pavel ve Vovespym 286. Přibyslav městečko 20, (psáno Primislau) 513. Přibýšice psáno Přibišice ves ber. 297. Přídolí, Priethal na Krumlovsku 3, 5, 98, 106, 151, 385. Priesen viz Březno. Priessnitz, Březnice, nyní Schůn- priesen 194. Priesten, Přestanov v Krušných Horách 193, 195-6. Priethal viz Přídolí. Příhoda Jan ve Ptici Dolní 378. Příměnský Blažej v Kojeticich 109, 110, 117, 119; děti Jan a Trojan 109, 119. Příslop ves na Krumlovsku 103. Přistoupný (Přistoupín ?) ves křm. 287. Přišovice ves u Svijan 277. Prithässel snad Přečaply 504. Přítočno Malé u Únhoště 2-3, 373, 383. Pfitosil Mikulás ve Chmelném 282. Prixa Jan Tobiáš, hejtman Krum- lovský 333. Prkenný Václav v Bernarticích 283. Probolden, Provodice Kruml. 101. Procházka Matěj v Sedlečku 286, Pavel v Zakolanech 114, 131, 137. Prodeslad, Prodeslav rak. 310. . Prokop Mikuláš v C. Svratce 416. Prosch Ignác v Praze 555. Prossnitz, Vražice ves u Chval- šin 104. Prostřední mlýn na Krumlovsku 151. u Opařan Źte. ves mna ves
594 Popel viz z Lobkovic. Popelák Martin v Miřeticích 283. Popelář Jan v Praze 113. Popice, Popovice, ves u Znojma Poplzí, Poples, ves u Libochovic ltm. 505. Popovice na Brandejsku 250. Pořečín, psáno Pořieřín, u Přibyslavě 20. Pořešín, omylem Peřešín, ves na Krumlovsku 36. Pořický Václav z Roklína 93 až 95. Poříčí ves u Přibyslavě 20. Pofovice? prch., snad Poříčí 274, 292. Posige, Bezdékov, ves na Kruml. 101. Posměch rybník na Krumlovsku 36. Pospíšil Václav v Kyšicích 382. Posthumus Václav, mistr v Praze 123. Postmylnarovský mlýn na Krum- lovsku 128. Postřižín u Vodolky 232, 287. Poštolka Václav v Kunovicích 283. Poštovský dvůr v Košicích 291. Potensteter Václav, kanovník Olo- moucký 27-8. von Potting hrabě Frant. Karel 397. Pozděrazský dvůr v Třebonínské rychtě na Krumlovsku 385-6. Prabsch viz Vrabčie. Prach Mikuláš v Zdeslavicích 284. Prácheň hrad 397. Prácheňský kraj 274, 291-2, 299, 318, 330, 462, 475, 477, 480, 492-4; kasír 482. Prachňany ves čsl. 282. Práče ves křm. 287. Pragerstift viz Prakéř. Praha, popis města a obyvatelstva 521-4; usedlosti a domy 318, 480, 492. Praha hrad, svobodníci a manové k jeho hejtmanství přináleže- jící 296; klášter sv. Jiří 230; konsistoř 421. ves Praha: Staré Město: klášter sv. Jiljí 379; jesuitská kolej u sv. Klimenta 340, 532, 534; ko- stel sv. Linharta 112; Matky Boží v Týně 12, 554-5; Pan- ny Marie na Louzi 419-20; sv. Mikuláše záduší a farní osada 76, 78-80, 89-91, 93 až 97, 107-9, 111-3, 115-8, 121, 123, 125, 130-1, 133, 136-7, 139-140, 144-6, 149 až 150; špitál Křižovnický u mostu Pražského 224, 225; Milosrdných bratří 521; ná- městí před Karolinem 524; Karlo-Ferdinandova universita 413; dům u slonů 112; u pr- stenu 78. Praha, Nové Město: Karlov 426 ; Poříčí 145; pod Vyšehradem špitál Panny Marie 1, 2. Praha, Malá Strana: klášter sv. Tomáše 307-8; Vlašský špitál (sirotčinec) 521. Prakéř, Prakýř, Pragerstift na Krumlovsku 104, 259. Pramhofer Baltazar 240-1. z Prandova Jiří Hillebrand 427. Prášek Jan v Rovensku 78. Pravětice u Načerace 205. Pravonín panství čsl. 147-8. 173-5, 203-4. Pravonskej Matěj v D. Hracho- vicích 288. Pražma Jan Nep. hrabé 555-6. Precaply ? ves Ztc. Prithássel 504. Předboj ves křm. u Kojetic, zde psáno z Přeboj 116, v Přebo- jích 119, v Přeboji 287. Předměřice na Brandejsku 250, 252. z Predyn Lukáš v Klučku 294. Přehořov 419. Preisingerová Anna Sidonie v Te- tíně 295. Prelétice, Schülsnitz na Krum- lovsku 101. Přepychy ves u Opočna 279. Přerytiny Zadní, niva u Lhoty na Brandejsku 251. Přeslička Václav v Teletíně 297. Přestanov, Priesten ves v Rudo- hoří 193, 195-6. Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Přeštěnice ves tab. 530-2. Pretlfk Simon Petr v M. Chmel- ném 291. Preuss V., úředník komory 93. Přibík Petr v Cankovicích 280. Příbor na Hukvaldsku 39. Příbram město 519. Přibyl Pavel ve Vovespym 286. Přibyslav městečko 20, (psáno Primislau) 513. Přibýšice psáno Přibišice ves ber. 297. Přídolí, Priethal na Krumlovsku 3, 5, 98, 106, 151, 385. Priesen viz Březno. Priessnitz, Březnice, nyní Schůn- priesen 194. Priesten, Přestanov v Krušných Horách 193, 195-6. Priethal viz Přídolí. Příhoda Jan ve Ptici Dolní 378. Příměnský Blažej v Kojeticich 109, 110, 117, 119; děti Jan a Trojan 109, 119. Příslop ves na Krumlovsku 103. Přistoupný (Přistoupín ?) ves křm. 287. Přišovice ves u Svijan 277. Prithässel snad Přečaply 504. Přítočno Malé u Únhoště 2-3, 373, 383. Pfitosil Mikulás ve Chmelném 282. Prixa Jan Tobiáš, hejtman Krum- lovský 333. Prkenný Václav v Bernarticích 283. Probolden, Provodice Kruml. 101. Procházka Matěj v Sedlečku 286, Pavel v Zakolanech 114, 131, 137. Prodeslad, Prodeslav rak. 310. . Prokop Mikuláš v C. Svratce 416. Prosch Ignác v Praze 555. Prossnitz, Vražice ves u Chval- šin 104. Prostřední mlýn na Krumlovsku 151. u Opařan Źte. ves mna ves
Strana 595
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Protivínský Nikodým v Kříšově|von Rachova (z 297. Provodice, Probolden Krumlovsku 101. Prudice ves na Bechyńsku 288. Průhonický grunt křm. 286. Prumer Vilém z Brentenberku 385. Pruněřov, Brunnersdorf, panství 206 ; pivovar 210. Prušák Frant. v Červ. Oujezdci 375; Jifík v Svárové 377. Pryncovskÿ grunt v Hostivici 352-4. Psáře ves křm. 273, 286. Psota Jiřík v Studeném 282. Ptáček Hynce z Pirkštejna a z Rataj 6-7. Ptáček Matouš v Chmelném 282. ves na Ptáčkovští sirotci v Borovnici 283. Ptáčník Vojtěch v Hostivici 353-4. Ptenín ves na Klatovsku 498-9. Ptice u Únhoště 273, 295, 373 až 374, 378, 379. Prüchlamb viz Pihlov. Puchtinger Jan ve Zdicich 340. Puéalka Jan viz Zápasník. Puksgandl Adam v Hartmanicich 291. Pulec Matěj v Nučicích 376. Pureczhewn viz Březí. Putschen viz Bučí. Putzenried, Počinovice 293. Pytel sedlák v Cimicích 9. Q Quitoschin, Quitosching viz Kvě- tošín. Qurok, Quork? Milichar, svo- bodník v Košicích 291. В: В Raab F. A., reformátor hospo- dářství 553, 558. Rábí panství 241, 397. Rabštejnský Daniel z Guttentalu, úředník 250. Rabštejnští poddaní v odboji 310. Rabus, Ravně ves na Kruml. 98, 106. Rochova) viz Šmohař. Račany (Hradčany) předměstí u Lomnice 338. Radda Jan v Praze 133. Radětice na Karlštejnsku 296. Radíkovice čsl. 284. Radim Jiří z Dřevce 310. Radkov (Rattendorf) u M. Tře- bové 16-7. Radkovec z Mirovic Mikuláš Dio- nysius 260. Radnice město 407-8. Radostice ves na Krumlovsku 105, 163. Radošovice (Roschowitz) ves na Krumlovsku 3-5, 104, 106. Radslav, Ratschlag, Rotsslog ves na Krumlovsku 88-9, 100. na Rájci z Drnovic Bedřich 17. Rajhradský klášter u Brna 490. Rájov ves u Zlaté Koruny 34. Rakousy Horní 46. Rakov ves táb. 530. Rakovnický kraj 295, 300, 318, 330, 433, 437, 462, 475, 477, 479, 480, 492, 516-8; kasír sídlí v Praze 482. Rakovnický Jan (Pilát) v Praze 78, 109, 131, 133, 135, 137, 139, 144, viz Pilát; Zikmund v Bučině 294. Rančice ves na Krumlovsku 105. Rapošov ves čsl. 306-7, 309, 342-4, 420-6; z Rapošova Václav 306. Rapotice dvůr čsl. 284. Rascha, Rasche ves u Mostu 507. Raspenau viz Rosspenaw. Rašín Jiří Václav v Bytízi 295. Rašínová Johanna z Roketníka 219. z Rataj viz z Pirkštejna. Ratschlag viz Radslav. z Rauchova Sazima jinak z Ro- chova Sezema 6-8. Rauschengrund na Duchcovsku 507. Rauswitz, Rousovice na Mělnicku 238. Ravně, Rabus ves na Krumlov- sku 98, 106. Řebčina Jan v Pohoří 291. 595 Rebentisch podloudník v Grůn- thale 503. Řehovice, Řechovice ber. 297. Ředhošť ves u Libochovic 1, 2. Ředice ves ber. 297, Redlichovská vinice u Mělníka 238. Řeháček Matěj v Slavkovicích 296. Řehák v Řepích 352. Rehavský, Rohanovský mlýn na Krumlovsku 128. Řehlika Martin v Plotištích 278. Řehoř ve mlýně Mikulovském 127. z Řehořova Hruth Prokop 9. Reichdorf? místo na hranicích česko-saských 503. Reichmberk, Liberec, panství 278. Reinkofský, Reinkovský mlýn na Mělnicku 234, 238. Reit viz Ludka, Svaňkov. Reiterschlag, Reittrsslog ves na Krumlovsku 46-7, 100. Rejchle Jiřík v Zakolanech 131. Rejna (Regina) vdova v Kojeti- cích 133. Rek poddaný z Cimic 9. Remešín, ves rak. 310. Rendles, Riendles viz Žlábek Ně- mecký. Renkov, Remkov ves ber. 298. Repice ves u Zichovic 241. Řepy ves u Tachlovic 347, 351-3. Rettle Jan v Praze 144. Řezáč Jan v Kojeticích, sirotek Markéta 119, Martin a Svatoš 107. Řezník Václav ve Lhoticích Růž- kových 282. Richterhof, Střemily, psáno Stři- mile, ves u Chvalšin 104. z Říčan Vilím v Lužanech 279. Řídká (psáno též Kritka) ves ber. 295, 518. Riebenauer Edelgut v Sasku 503. Riedl Kryštof v Bližné 88. Říha, na mlýně pod Míčovici 128; Jakub a Vít v Němči- cích 283. Říkov ves ber. 298. Římovice ves křm. 205, 285. Římovský Ondřej a Jiřík v Ří- movicích 285. pod Ripcem louky v Megimosti 14. 756*
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Protivínský Nikodým v Kříšově|von Rachova (z 297. Provodice, Probolden Krumlovsku 101. Prudice ves na Bechyńsku 288. Průhonický grunt křm. 286. Prumer Vilém z Brentenberku 385. Pruněřov, Brunnersdorf, panství 206 ; pivovar 210. Prušák Frant. v Červ. Oujezdci 375; Jifík v Svárové 377. Pryncovskÿ grunt v Hostivici 352-4. Psáře ves křm. 273, 286. Psota Jiřík v Studeném 282. Ptáček Hynce z Pirkštejna a z Rataj 6-7. Ptáček Matouš v Chmelném 282. ves na Ptáčkovští sirotci v Borovnici 283. Ptáčník Vojtěch v Hostivici 353-4. Ptenín ves na Klatovsku 498-9. Ptice u Únhoště 273, 295, 373 až 374, 378, 379. Prüchlamb viz Pihlov. Puchtinger Jan ve Zdicich 340. Puéalka Jan viz Zápasník. Puksgandl Adam v Hartmanicich 291. Pulec Matěj v Nučicích 376. Pureczhewn viz Březí. Putschen viz Bučí. Putzenried, Počinovice 293. Pytel sedlák v Cimicích 9. Q Quitoschin, Quitosching viz Kvě- tošín. Qurok, Quork? Milichar, svo- bodník v Košicích 291. В: В Raab F. A., reformátor hospo- dářství 553, 558. Rábí panství 241, 397. Rabštejnský Daniel z Guttentalu, úředník 250. Rabštejnští poddaní v odboji 310. Rabus, Ravně ves na Kruml. 98, 106. Rochova) viz Šmohař. Račany (Hradčany) předměstí u Lomnice 338. Radda Jan v Praze 133. Radětice na Karlštejnsku 296. Radíkovice čsl. 284. Radim Jiří z Dřevce 310. Radkov (Rattendorf) u M. Tře- bové 16-7. Radkovec z Mirovic Mikuláš Dio- nysius 260. Radnice město 407-8. Radostice ves na Krumlovsku 105, 163. Radošovice (Roschowitz) ves na Krumlovsku 3-5, 104, 106. Radslav, Ratschlag, Rotsslog ves na Krumlovsku 88-9, 100. na Rájci z Drnovic Bedřich 17. Rajhradský klášter u Brna 490. Rájov ves u Zlaté Koruny 34. Rakousy Horní 46. Rakov ves táb. 530. Rakovnický kraj 295, 300, 318, 330, 433, 437, 462, 475, 477, 479, 480, 492, 516-8; kasír sídlí v Praze 482. Rakovnický Jan (Pilát) v Praze 78, 109, 131, 133, 135, 137, 139, 144, viz Pilát; Zikmund v Bučině 294. Rančice ves na Krumlovsku 105. Rapošov ves čsl. 306-7, 309, 342-4, 420-6; z Rapošova Václav 306. Rapotice dvůr čsl. 284. Rascha, Rasche ves u Mostu 507. Raspenau viz Rosspenaw. Rašín Jiří Václav v Bytízi 295. Rašínová Johanna z Roketníka 219. z Rataj viz z Pirkštejna. Ratschlag viz Radslav. z Rauchova Sazima jinak z Ro- chova Sezema 6-8. Rauschengrund na Duchcovsku 507. Rauswitz, Rousovice na Mělnicku 238. Ravně, Rabus ves na Krumlov- sku 98, 106. Řebčina Jan v Pohoří 291. 595 Rebentisch podloudník v Grůn- thale 503. Řehovice, Řechovice ber. 297. Ředhošť ves u Libochovic 1, 2. Ředice ves ber. 297, Redlichovská vinice u Mělníka 238. Řeháček Matěj v Slavkovicích 296. Řehák v Řepích 352. Rehavský, Rohanovský mlýn na Krumlovsku 128. Řehlika Martin v Plotištích 278. Řehoř ve mlýně Mikulovském 127. z Řehořova Hruth Prokop 9. Reichdorf? místo na hranicích česko-saských 503. Reichmberk, Liberec, panství 278. Reinkofský, Reinkovský mlýn na Mělnicku 234, 238. Reit viz Ludka, Svaňkov. Reiterschlag, Reittrsslog ves na Krumlovsku 46-7, 100. Rejchle Jiřík v Zakolanech 131. Rejna (Regina) vdova v Kojeti- cích 133. Rek poddaný z Cimic 9. Remešín, ves rak. 310. Rendles, Riendles viz Žlábek Ně- mecký. Renkov, Remkov ves ber. 298. Repice ves u Zichovic 241. Řepy ves u Tachlovic 347, 351-3. Rettle Jan v Praze 144. Řezáč Jan v Kojeticích, sirotek Markéta 119, Martin a Svatoš 107. Řezník Václav ve Lhoticích Růž- kových 282. Richterhof, Střemily, psáno Stři- mile, ves u Chvalšin 104. z Říčan Vilím v Lužanech 279. Řídká (psáno též Kritka) ves ber. 295, 518. Riebenauer Edelgut v Sasku 503. Riedl Kryštof v Bližné 88. Říha, na mlýně pod Míčovici 128; Jakub a Vít v Němči- cích 283. Říkov ves ber. 298. Římovice ves křm. 205, 285. Římovský Ondřej a Jiřík v Ří- movicích 285. pod Ripcem louky v Megimosti 14. 756*
Strana 596
596 Robenec Väclav 12. Robert opat kláštera Hradiska u Olomouce 420. Robmhap ze Suché Albrecht a Václav 163-4 ; Robenhaupt Fer- dinand ze Suché 260. Robotní louka u Sobětuch 251. z Rochova Jan Sezema a man- želka Kateřina 5-9; Mikuláš na Petrovicích 7; psáno z Rau- chova 6-8; viz Šmohař. Rodovský Karel v Sedči 281. Roháček Matěj v H. Hrachovicích 288. Rohan mlynář 128. Rohanov ves u Prachatic 150-2. Rohanovský mlýn na Krumlovsku 128. Rohn viz Leptač. Rohočov místo na Bechyňsku 288. Rohouček Matěj svobodník v Most- ku 288. Rojšín, Roisching na Krumlovsku 104. Rokenecz Jan v Slaném 3. z Roketníka Johanna Rašínová 279. z Roklína Pořický Václav 93-95. Ronn z Ronnu Jan Rud., hejt- man kraje Slanského 379. Roschowitz viz Radošovice. Rosenau viz Rožnov. Rosendorf na Teplicku 507. Rosenhagen Jiří v Přistoupném 287. Rosenthal (Vrchoslav) ltm. 294. Rosice chrud. 281, 369, 354 až 369. Rosička u Polné 20. von Rossmeak Zik. Ferd. Šray- ner 291. Rosspenaw (Raspenau) ves na Fridlandsku 277. Roštejnský Matěj v Rovensku 78. Rothenhaus, Červený Hrádek pan- ství žte. 502-4. Rothensl, Rothansl Tomáš, děkan Olomoucký 27-9. Rotschau, Ročov žtc. 504. Rotsslog viz Radslav. Roudnice panství 226, 507. Rous Bartoloměj v Lemči 296; Jan v Želkovicích 296. Rousovice ves na Mělnicku 231, 234-5, 238. Roveň ves u Vamberka 163, 176-7. Rovenec, Rubenz ves na Krumlov- sku 82-3, 103. Rovensko bol. 78. z Rovin viz Gamaryt. Rovná, Rovný, něm. Ruben ves na Krumlovsku 3, 5, 98. z Rožmberka páni 19, 35, 93, 125; Jan 14, 32-3, 138, 153-4; Oldřich 3-4, 22; Petr 5, 19, 20, 22-4, 30-1, 33, 36, 154-5; Petr Vok 5, 36, 37, 86, 97, 199, 138, 140-3, 146, 150-1, 153-5, 157-8, Petr Vok Wolf 97; Vilém 5, 20, 24, 36-7, 39, 41-9, 51, 80-3, 85-8, 93, 121-2, 126-7, 129-30, 140, 146, 150-1, 154-5; Kateřina, manželka Petra Voka 141-3, 146. Rožmitál panství 493. Rožnov, Rosenau ves na Krum- lovsku 100. Rtyné ves u Üpice 10-11. Ruben ves viz Rovná. Rubenz viz Rovenec. Rubin Bohuslav v By&kovicích 90; pan 120. Rudeč Malá a Velká na Bran- dejsku 250. Rudolf II. král a císař 51-2, 60, 91-3, 156, 158, 180. Rudoltice ves ber. 297-8. Rumburk město 507. Rumpálovský grunt v Hostivici 352, 353. Růžek v Miřeticích Jan 282, Havel 283; Jiřík v Malovi- dech 283; Václav ve Chmelném 282. Růžková Anna v Miřeticích 283; Rosina ve V. Ježově 289. Rváčov ves hrd. 289, dvůr u Lom- nice nad Pop. 338-9. Rychmburk panství chr. 281, 354-369, 406, 416, 534-7; purkrabi 367. Rychnov nad Kněžnou, souke- nictví 510, panství 511. Rychnov Německý, Deutsch-Rei- Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. chenau, na Krumlovsku 46-7, 100, 106. Rychtář Adam v Karlsprunu 280; Bartoloměj ve Vítějovci 281; Jan v Sebranicích 281; Matěj v Dittersdorfu 281. Rydeyzlovský dvůr ve Valdově 280. Rydle Jan, v Černožicích 279; ve Vinoři 287. Rymnické panství 172. Ryter Zdeněk Bohuslav ve Zlučíně 298. Rytíř Jan v Zahořicích 288. 5 Sabenice, Sabnitz ves žte. 294. Sacher Václav Karel, hosp. ře- ditel v Tachlovicích 352. Sádlná, psáno Sadlín, něm. Zodl, ves na Krumlovsku 82-3, 103. Sádlo Jan z Vraždného 175; Jindřich Zdeněk v Podolí 285. z Saganu, z Kurlandu vévoda Petr (T 1800) 11; vévodkyně Kateřina V. (f 1839) provda- ná hraběnka z Schulenburgu 11. Sahorsch viz Záhoří. Salát Václay a Adam v Koně- topech 296. Salnau viz Zelnava. Samota u Kobylí 285; ves na Bechyňsku 289. Sanitzký Jan sekretář Jana Chr. z Eggenberku 387, 390-1. Saponista (mydlář) Jiří, rychtář v Praze 12. Sapouch v Kojeticích, Duchek 80 ; Vávra a Ondřej 119. Sartori David, koncipista na Krumlové 384. Satanér (Satthaner) Max. z Dra- hovie na Stfeżovć 58, 60. Sattenwolf Vśclav, rektor jesuit- sky v Praze 341. Saub Sebestian ve vsi Horkey 281. ze Sázavy Jan 9. Sazima Jan v M. Chvojné 298. Sazná, louka u Sobétuch 252. Sboh (z Boh?) Stanék z Sicen- dorfu 9.
596 Robenec Väclav 12. Robert opat kláštera Hradiska u Olomouce 420. Robmhap ze Suché Albrecht a Václav 163-4 ; Robenhaupt Fer- dinand ze Suché 260. Robotní louka u Sobětuch 251. z Rochova Jan Sezema a man- želka Kateřina 5-9; Mikuláš na Petrovicích 7; psáno z Rau- chova 6-8; viz Šmohař. Rodovský Karel v Sedči 281. Roháček Matěj v H. Hrachovicích 288. Rohan mlynář 128. Rohanov ves u Prachatic 150-2. Rohanovský mlýn na Krumlovsku 128. Rohn viz Leptač. Rohočov místo na Bechyňsku 288. Rohouček Matěj svobodník v Most- ku 288. Rojšín, Roisching na Krumlovsku 104. Rokenecz Jan v Slaném 3. z Roketníka Johanna Rašínová 279. z Roklína Pořický Václav 93-95. Ronn z Ronnu Jan Rud., hejt- man kraje Slanského 379. Roschowitz viz Radošovice. Rosenau viz Rožnov. Rosendorf na Teplicku 507. Rosenhagen Jiří v Přistoupném 287. Rosenthal (Vrchoslav) ltm. 294. Rosice chrud. 281, 369, 354 až 369. Rosička u Polné 20. von Rossmeak Zik. Ferd. Šray- ner 291. Rosspenaw (Raspenau) ves na Fridlandsku 277. Roštejnský Matěj v Rovensku 78. Rothenhaus, Červený Hrádek pan- ství žte. 502-4. Rothensl, Rothansl Tomáš, děkan Olomoucký 27-9. Rotschau, Ročov žtc. 504. Rotsslog viz Radslav. Roudnice panství 226, 507. Rous Bartoloměj v Lemči 296; Jan v Želkovicích 296. Rousovice ves na Mělnicku 231, 234-5, 238. Roveň ves u Vamberka 163, 176-7. Rovenec, Rubenz ves na Krumlov- sku 82-3, 103. Rovensko bol. 78. z Rovin viz Gamaryt. Rovná, Rovný, něm. Ruben ves na Krumlovsku 3, 5, 98. z Rožmberka páni 19, 35, 93, 125; Jan 14, 32-3, 138, 153-4; Oldřich 3-4, 22; Petr 5, 19, 20, 22-4, 30-1, 33, 36, 154-5; Petr Vok 5, 36, 37, 86, 97, 199, 138, 140-3, 146, 150-1, 153-5, 157-8, Petr Vok Wolf 97; Vilém 5, 20, 24, 36-7, 39, 41-9, 51, 80-3, 85-8, 93, 121-2, 126-7, 129-30, 140, 146, 150-1, 154-5; Kateřina, manželka Petra Voka 141-3, 146. Rožmitál panství 493. Rožnov, Rosenau ves na Krum- lovsku 100. Rtyné ves u Üpice 10-11. Ruben ves viz Rovná. Rubenz viz Rovenec. Rubin Bohuslav v By&kovicích 90; pan 120. Rudeč Malá a Velká na Bran- dejsku 250. Rudolf II. král a císař 51-2, 60, 91-3, 156, 158, 180. Rudoltice ves ber. 297-8. Rumburk město 507. Rumpálovský grunt v Hostivici 352, 353. Růžek v Miřeticích Jan 282, Havel 283; Jiřík v Malovi- dech 283; Václav ve Chmelném 282. Růžková Anna v Miřeticích 283; Rosina ve V. Ježově 289. Rváčov ves hrd. 289, dvůr u Lom- nice nad Pop. 338-9. Rychmburk panství chr. 281, 354-369, 406, 416, 534-7; purkrabi 367. Rychnov nad Kněžnou, souke- nictví 510, panství 511. Rychnov Německý, Deutsch-Rei- Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. chenau, na Krumlovsku 46-7, 100, 106. Rychtář Adam v Karlsprunu 280; Bartoloměj ve Vítějovci 281; Jan v Sebranicích 281; Matěj v Dittersdorfu 281. Rydeyzlovský dvůr ve Valdově 280. Rydle Jan, v Černožicích 279; ve Vinoři 287. Rymnické panství 172. Ryter Zdeněk Bohuslav ve Zlučíně 298. Rytíř Jan v Zahořicích 288. 5 Sabenice, Sabnitz ves žte. 294. Sacher Václav Karel, hosp. ře- ditel v Tachlovicích 352. Sádlná, psáno Sadlín, něm. Zodl, ves na Krumlovsku 82-3, 103. Sádlo Jan z Vraždného 175; Jindřich Zdeněk v Podolí 285. z Saganu, z Kurlandu vévoda Petr (T 1800) 11; vévodkyně Kateřina V. (f 1839) provda- ná hraběnka z Schulenburgu 11. Sahorsch viz Záhoří. Salát Václay a Adam v Koně- topech 296. Salnau viz Zelnava. Samota u Kobylí 285; ves na Bechyňsku 289. Sanitzký Jan sekretář Jana Chr. z Eggenberku 387, 390-1. Saponista (mydlář) Jiří, rychtář v Praze 12. Sapouch v Kojeticích, Duchek 80 ; Vávra a Ondřej 119. Sartori David, koncipista na Krumlové 384. Satanér (Satthaner) Max. z Dra- hovie na Stfeżovć 58, 60. Sattenwolf Vśclav, rektor jesuit- sky v Praze 341. Saub Sebestian ve vsi Horkey 281. ze Sázavy Jan 9. Sazima Jan v M. Chvojné 298. Sazná, louka u Sobétuch 252. Sboh (z Boh?) Stanék z Sicen- dorfu 9.
Strana 597
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Schanda, Šantov, Žandov ves ltm. 193, 195. Scharfberg viz Ostrohora. Scheiner Jan A., úředník při ka- tastru 472. Schild ves na Krumlovsku 3, 5. Schinor viz Všenory. Schlackern viz Slavkovice. Schlag viz Ladiště. Schlagel, Šleglein, ves na Krum- lovsku 3, 5. Schlumnitz viz Slubice. Schlüsselburg viz Lnáře. Schmidt Mikuláš v Milze 293. Schmied poddaný na Chlumecku 194; Schmied von Schmied, sekvestor statkü hr. Bredy 427. Schmiedeberg Ztc. 503. Schmieding viz Kovářovice. Schmietsch viz Smědeč. Schmoharczen, Smohař Jaroslav z Rochova 58, 60. Schneedorf ves na Krumlovsku 254-5, 385. Schneidetschlag, Veseli ves na Kruml. 101. Schnódowitz, Smédovice Itm. 506. Schôbritz, Všebořice, ltm. 194. Schölsnitz, Přelštice ves na Kruml. 101. Schönau, Šenava 45-6, 102. Schônfeld ves u Pfibyslavé 513. Schônfelden, Ssenffeld, ves na Krumlovsku 104. Schónhof, Krásný Dvůr, panství žte. 540. Schönlinde ltm. 505, 507. Schotter viz Splavy. Schreinetschlag viz Skřiměřov. Schuch Bartl v Milošicích 293. z Schulenburgu viz z Saganu. Schulz F. A., úředník hraběte Bredy 373. Schwaderbach na Loketsku 501. Schwarzbach viz Blažejovice, Cer- ná. ze Schwarzenberku kníže Frant. Adam 413. Schweinenschlag, nyní Schweinet- schlag, Sviňovice 45, 102. Schwiebgrub, Sswibgrueb ves na Krumlovsku 101. Sebranice na Litomyšlsku 281. ze Sebuzina Mišovský Rafael prokurator 203. Seč viz Sedské panství. Sedlák Jan ve Lhotě Salačově 289. Sedláků Matěj na Dvorci 289. Sedlčanský Jan Hamerník v Praze 78. Sedlec klášter 260. Sedlec, Selc u Prahy 419-20. na Sedlci ze Šternberka Adam 156-7. Sedlečko, ves na Bechyňsku 289, 290, pod Chotovinami 288; křm. 286. Sedlen Ondřej v Jeníčkové Lhotě 288. Sedlo Staré (Altsattl) táb. 530. Sedm Pánů, ves čsl. 283. Sedské panství, Sedské městečko chr. 280-1 t. j Seč městec u Nasavrk. Seifert Josef z Brandova 503. Sekeřice ves 253. Sekerka osoba v Dolánkách 293, v Kojeticích 115. | Sekerková Mariana z Sebířova na Lobkovicích 80, 89-90. Sekovský Václav v Bendově Zá- hoří 289. Selau viz Želiv. Selz viz Želeč, též Sedlec u Prahy. Semler Steffl v Bližné 88. Semrád Adam v M. Ježově 289. Seüche Hans v Chabafovicich 194. Sezema Jan z Rochova 5-8. Sezemský Adam v Čejticích 284; Pavel v Pertouticích 283; Ře- hoř a Jiřík v Budách 283; Václav v Bernarticích 283. Sezima Jan Burian z Ústí 124. Shejbal Vít v Kyšicích 382. Sháněl Martin v Jedlině 282. Sichhejsl místo u Nového Dvora u Krumlova 123. Siebitz, Třebovice ves u Ktiše na Kruml, 104. Sigmund král 42. Silberbach ves u Kraslic, 501. Silberberg pevnost v Pruském Slezsku 509. Ikt. 597 Sinapinus Martin kanovník Olo- moucký 27-8. Singer Matouš ve Vebrově 293. Singrpichlar Řehoř v Krumlově 122. Sinutec (psáno Siniz) ves ltm. 506. Sirůček Pavel v Chyáné 282. Sitter Daniel üfedník na Krum- lové 334. Skála Malá panství 277. Skála Václav v Bolehovicích 297. Skalice ves 93, 260. pod Skalici rybnik u Rapo&ova 422. Skalná, Pinketschlag ves 101. Skalské panství bol. 277. Skláře Huť, Glashütten u H. Pla- né 102. Sklenář Jan v Kamejce 298. Sklenné Huti u H. Plané 291. Skluna pater na Rychmbursku 536. Skopec Matěj v Stupčicích 290. Skopytce ves u Soběslavě 175. Skorkov ves na Brandejsku 250-2. Skorkovský most a mlýn na Bran- dejsku 251. Skrajšov, Skrejšov u Polné 8-9, 20; viz Skrýšov. Skrejchov táb. 530. Skfemen Martin v Sedleëku 288. Skřídlo ves u Velešína 48. Skřiměřov, Krimiefuov, Schrei- netschlag, ves na Krumlovsku 81, 103. Skřivancův kovář Pavel 136. Skřivánecké vinice u Chrudimě 404-5. Skrýšov ves u Polné 5-8; viz Skrajšov. Skubička, jinak Tysslan, Tisch- lern ves na Krumlovsku 99. Skuč, Skuteč městečko 281. Skuhrov ber. 298. Skuhrovský Oldřich ze Skuhrova na Louňovicích 221-2; dcera Magdalena 222. Skuhrovský Smil 149.- Skydánek, Martin v Chlebích a Řechovicích 297; Václav v Ou- šticích a Rudolticích 298. ze Skuhrova
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Schanda, Šantov, Žandov ves ltm. 193, 195. Scharfberg viz Ostrohora. Scheiner Jan A., úředník při ka- tastru 472. Schild ves na Krumlovsku 3, 5. Schinor viz Všenory. Schlackern viz Slavkovice. Schlag viz Ladiště. Schlagel, Šleglein, ves na Krum- lovsku 3, 5. Schlumnitz viz Slubice. Schlüsselburg viz Lnáře. Schmidt Mikuláš v Milze 293. Schmied poddaný na Chlumecku 194; Schmied von Schmied, sekvestor statkü hr. Bredy 427. Schmiedeberg Ztc. 503. Schmieding viz Kovářovice. Schmietsch viz Smědeč. Schmoharczen, Smohař Jaroslav z Rochova 58, 60. Schneedorf ves na Krumlovsku 254-5, 385. Schneidetschlag, Veseli ves na Kruml. 101. Schnódowitz, Smédovice Itm. 506. Schôbritz, Všebořice, ltm. 194. Schölsnitz, Přelštice ves na Kruml. 101. Schönau, Šenava 45-6, 102. Schônfeld ves u Pfibyslavé 513. Schônfelden, Ssenffeld, ves na Krumlovsku 104. Schónhof, Krásný Dvůr, panství žte. 540. Schönlinde ltm. 505, 507. Schotter viz Splavy. Schreinetschlag viz Skřiměřov. Schuch Bartl v Milošicích 293. z Schulenburgu viz z Saganu. Schulz F. A., úředník hraběte Bredy 373. Schwaderbach na Loketsku 501. Schwarzbach viz Blažejovice, Cer- ná. ze Schwarzenberku kníže Frant. Adam 413. Schweinenschlag, nyní Schweinet- schlag, Sviňovice 45, 102. Schwiebgrub, Sswibgrueb ves na Krumlovsku 101. Sebranice na Litomyšlsku 281. ze Sebuzina Mišovský Rafael prokurator 203. Seč viz Sedské panství. Sedlák Jan ve Lhotě Salačově 289. Sedláků Matěj na Dvorci 289. Sedlčanský Jan Hamerník v Praze 78. Sedlec klášter 260. Sedlec, Selc u Prahy 419-20. na Sedlci ze Šternberka Adam 156-7. Sedlečko, ves na Bechyňsku 289, 290, pod Chotovinami 288; křm. 286. Sedlen Ondřej v Jeníčkové Lhotě 288. Sedlo Staré (Altsattl) táb. 530. Sedm Pánů, ves čsl. 283. Sedské panství, Sedské městečko chr. 280-1 t. j Seč městec u Nasavrk. Seifert Josef z Brandova 503. Sekeřice ves 253. Sekerka osoba v Dolánkách 293, v Kojeticích 115. | Sekerková Mariana z Sebířova na Lobkovicích 80, 89-90. Sekovský Václav v Bendově Zá- hoří 289. Selau viz Želiv. Selz viz Želeč, též Sedlec u Prahy. Semler Steffl v Bližné 88. Semrád Adam v M. Ježově 289. Seüche Hans v Chabafovicich 194. Sezema Jan z Rochova 5-8. Sezemský Adam v Čejticích 284; Pavel v Pertouticích 283; Ře- hoř a Jiřík v Budách 283; Václav v Bernarticích 283. Sezima Jan Burian z Ústí 124. Shejbal Vít v Kyšicích 382. Sháněl Martin v Jedlině 282. Sichhejsl místo u Nového Dvora u Krumlova 123. Siebitz, Třebovice ves u Ktiše na Kruml, 104. Sigmund král 42. Silberbach ves u Kraslic, 501. Silberberg pevnost v Pruském Slezsku 509. Ikt. 597 Sinapinus Martin kanovník Olo- moucký 27-8. Singer Matouš ve Vebrově 293. Singrpichlar Řehoř v Krumlově 122. Sinutec (psáno Siniz) ves ltm. 506. Sirůček Pavel v Chyáné 282. Sitter Daniel üfedník na Krum- lové 334. Skála Malá panství 277. Skála Václav v Bolehovicích 297. Skalice ves 93, 260. pod Skalici rybnik u Rapo&ova 422. Skalná, Pinketschlag ves 101. Skalské panství bol. 277. Skláře Huť, Glashütten u H. Pla- né 102. Sklenář Jan v Kamejce 298. Sklenné Huti u H. Plané 291. Skluna pater na Rychmbursku 536. Skopec Matěj v Stupčicích 290. Skopytce ves u Soběslavě 175. Skorkov ves na Brandejsku 250-2. Skorkovský most a mlýn na Bran- dejsku 251. Skrajšov, Skrejšov u Polné 8-9, 20; viz Skrýšov. Skrejchov táb. 530. Skfemen Martin v Sedleëku 288. Skřídlo ves u Velešína 48. Skřiměřov, Krimiefuov, Schrei- netschlag, ves na Krumlovsku 81, 103. Skřivancův kovář Pavel 136. Skřivánecké vinice u Chrudimě 404-5. Skrýšov ves u Polné 5-8; viz Skrajšov. Skubička, jinak Tysslan, Tisch- lern ves na Krumlovsku 99. Skuč, Skuteč městečko 281. Skuhrov ber. 298. Skuhrovský Oldřich ze Skuhrova na Louňovicích 221-2; dcera Magdalena 222. Skuhrovský Smil 149.- Skydánek, Martin v Chlebích a Řechovicích 297; Václav v Ou- šticích a Rudolticích 298. ze Skuhrova
Strana 598
598 Slabej Jakub ve V. Ježově 289. Slabsko bech. 288. Sládek Václav v Nahorubech 298. Sládková Lidmila v Jíckovicích 298. Sláma Pavel v Nučicích 376. Slaný mčsto 3, panství 206, pivo vár 210. Slanina Jan v Zlejčíně 351. Slanská míra v srovnání s Praž- skou 207. Slanský kraj 294-5, 300, 318, 330, 475, 479; hejtman Jan Ronn z Ronnu 379. Slatinany, panství chrd. 354 na Slatiná viz Hrobéická. Slatinsky ze Slatiny hejtman Je- tfich na Krumlové 129. Slavata hrabě Vilém 205, 222. Slavče, Slawtsch, ves na Krum- lovsku 105. Slavětín ves čsl. 282, 513. Slavětínský Jakub v Holešově 282. z Slavic Sigmund na Eisenberku 13-14. Slavíkov ves na Klatovsku 499. Slavíkovec Václav pan 89, 109. Slavín ves křm. 285. Slavkovice (Sslokern, Schlackern) ves na Krumlovsku 100; na Karlštejnsku 295-6. Slewit Hanco konšel v Slaném 3. Slezko, srovnání s Cechami při dani 464. Sloboda Jiří kantor Bernartický 340-1. Slon švec v Praze 95. Slubice, Schlumnitz, ves na Krum- lovsku 99. Služský z Chlumu na Tuchomě- řicích Karel 96, 108. Slzśk Lorenc v Cerv. Oujezdé 291. Smečno panstvi 206-15, 351. Sméde¢ Velká a Malá (psáno Směč, ném. Zmietsch) ves na Krumlovsku 82-3, 103, 106. Smédovice, Schnódowitz ltm. 506. Smetana Adam na Hrubé Skále 78. Smíchov u Prahy 295. Smidary panství 258. Smil Jan z Nečtin rytíř a žena Lidmila 206. Smilovy Hory ves na Bechyňsku 288-9. Smiřice panství 200-1, 279. Smolík Vojtěch na Zlejčíně 351. Smrčka Jan v Červ. Oujezdci 375. Smrdov ves čsl. 282. Smříčí, Mříče ves na Kruml. 104. Smrkov ves chrd. 288. Smyslovsky Petr Vok ve Smrkové 288. Sobéchleby, 293. Sobéhrdová Anna, paní na Nače- raci 210. Oberklee, ves Żtc. Sobětuchy ves na Brandejsku 250-2. Sobkovna Kateřina v Bohumilech 286. Sobotovice, Soboutovice, ves u Brna, vinohradsky fád 490. Sojovice ves na Brandejsku 250, 252. Sojovsky Pavel v By&kovicích 80. ze Solmsu hrabénka 507. Sol&ice viz Sousice. Sommerfeld Kristof v Jifi&kách 219. Sonnberg viz Zumberk. Sopikov, pole u Lomnice n. Pop. 339. Sorgenthal ves Ztc. 293. Soukal Jan konif 95, Soukup Jan v Přítočně 383; Vá- clav v Bradáčově 289. Soušice, Solšice, ves čsl. 283. Sovička Matěj v Haclově 19. z Sovince na Dübravici Jindfich 17. Spariez viz Sporice. Spieldorf viz Hříště. Spitzenberg, Spienberk ves na Kruml. 85-6, 102. Splavy, ném. Schotter, pastvi&té u jezera Komoranského 12. Společnice ves na Krumlovsku 101. Spolí, Pohlen, ves na Krumlov- sku 3, 5, 98, 151. Spomyšl, psáno Spomyschle, ves u Roudnice 226. Spor Josef, úředník u desk zem. 534. Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Spořice, Sparitz ves u Droužko- vic 53, 60. Springler Jan v Zlejčíně 351. Spule ves plz. u N. Kdyně 292. Srb Matěj v Byškovicích a Ko- jeticích 133, 139, 144. Srbice ves ber. 273, 290. Srbín ves táb. 530. Srnín ves u Zlaté Koruny 47-8. Stadice ves ltm. 179, 294, 299. Stadlmayer Jan Petr farář Libo- cký 352. Stainer Martin v Oujezdě 29. Staněk v Skřídle 48. Staňků Jan ve Vratičkovicích 282; Martin v Tisku 283; Petr v Malovidech 283. Stará Huť viz Huť Stará. Staré Město, ves na panství Ve- líšském 279. Stařechovské hranice u Kostelce u Prostějova 39. Stein ves na Krumlovsku 3, 5; viz Polná. Steine Georg v Chabafovicich 194. Steinkirchen viz Üjezd. Steinschónau ltm. 505, 507. Stejskal Pavel v Bendově Záhoří 289. Stěžery hrd. 278. Stěžerov, Fischern (omylem Ti- schern) na Krumlovsku 101. Stojislavice ves táb. 205, 288; Mikuláš svobodník 205. Stoss Jan, úředník při katastru 472. von Stoss Jan, administrator arci- biskupský 427. O Strachovský Adam v Żelkovicich 295. Straden, Stradov Itm. 193, 195. ze Stradonic viz Kekule. Stradov Maly, Klein Stradau, na Krumlovsku 98. Strahel (Strahl, Stfelné?) na Duchcovsku? 508. Straka Václav v Střežeticích 279. Strakonice 493, ze Strakonic Vilém 397; nejv. mistr Rud. Colloredo 258. Stralendorfská vrchnost 188, 191, 192; Stralendorf Leopold 180;
598 Slabej Jakub ve V. Ježově 289. Slabsko bech. 288. Sládek Václav v Nahorubech 298. Sládková Lidmila v Jíckovicích 298. Sláma Pavel v Nučicích 376. Slaný mčsto 3, panství 206, pivo vár 210. Slanina Jan v Zlejčíně 351. Slanská míra v srovnání s Praž- skou 207. Slanský kraj 294-5, 300, 318, 330, 475, 479; hejtman Jan Ronn z Ronnu 379. Slatinany, panství chrd. 354 na Slatiná viz Hrobéická. Slatinsky ze Slatiny hejtman Je- tfich na Krumlové 129. Slavata hrabě Vilém 205, 222. Slavče, Slawtsch, ves na Krum- lovsku 105. Slavětín ves čsl. 282, 513. Slavětínský Jakub v Holešově 282. z Slavic Sigmund na Eisenberku 13-14. Slavíkov ves na Klatovsku 499. Slavíkovec Václav pan 89, 109. Slavín ves křm. 285. Slavkovice (Sslokern, Schlackern) ves na Krumlovsku 100; na Karlštejnsku 295-6. Slewit Hanco konšel v Slaném 3. Slezko, srovnání s Cechami při dani 464. Sloboda Jiří kantor Bernartický 340-1. Slon švec v Praze 95. Slubice, Schlumnitz, ves na Krum- lovsku 99. Služský z Chlumu na Tuchomě- řicích Karel 96, 108. Slzśk Lorenc v Cerv. Oujezdé 291. Smečno panstvi 206-15, 351. Sméde¢ Velká a Malá (psáno Směč, ném. Zmietsch) ves na Krumlovsku 82-3, 103, 106. Smédovice, Schnódowitz ltm. 506. Smetana Adam na Hrubé Skále 78. Smíchov u Prahy 295. Smidary panství 258. Smil Jan z Nečtin rytíř a žena Lidmila 206. Smilovy Hory ves na Bechyňsku 288-9. Smiřice panství 200-1, 279. Smolík Vojtěch na Zlejčíně 351. Smrčka Jan v Červ. Oujezdci 375. Smrdov ves čsl. 282. Smříčí, Mříče ves na Kruml. 104. Smrkov ves chrd. 288. Smyslovsky Petr Vok ve Smrkové 288. Sobéchleby, 293. Sobéhrdová Anna, paní na Nače- raci 210. Oberklee, ves Żtc. Sobětuchy ves na Brandejsku 250-2. Sobkovna Kateřina v Bohumilech 286. Sobotovice, Soboutovice, ves u Brna, vinohradsky fád 490. Sojovice ves na Brandejsku 250, 252. Sojovsky Pavel v By&kovicích 80. ze Solmsu hrabénka 507. Sol&ice viz Sousice. Sommerfeld Kristof v Jifi&kách 219. Sonnberg viz Zumberk. Sopikov, pole u Lomnice n. Pop. 339. Sorgenthal ves Ztc. 293. Soukal Jan konif 95, Soukup Jan v Přítočně 383; Vá- clav v Bradáčově 289. Soušice, Solšice, ves čsl. 283. Sovička Matěj v Haclově 19. z Sovince na Dübravici Jindfich 17. Spariez viz Sporice. Spieldorf viz Hříště. Spitzenberg, Spienberk ves na Kruml. 85-6, 102. Splavy, ném. Schotter, pastvi&té u jezera Komoranského 12. Společnice ves na Krumlovsku 101. Spolí, Pohlen, ves na Krumlov- sku 3, 5, 98, 151. Spomyšl, psáno Spomyschle, ves u Roudnice 226. Spor Josef, úředník u desk zem. 534. Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Spořice, Sparitz ves u Droužko- vic 53, 60. Springler Jan v Zlejčíně 351. Spule ves plz. u N. Kdyně 292. Srb Matěj v Byškovicích a Ko- jeticích 133, 139, 144. Srbice ves ber. 273, 290. Srbín ves táb. 530. Srnín ves u Zlaté Koruny 47-8. Stadice ves ltm. 179, 294, 299. Stadlmayer Jan Petr farář Libo- cký 352. Stainer Martin v Oujezdě 29. Staněk v Skřídle 48. Staňků Jan ve Vratičkovicích 282; Martin v Tisku 283; Petr v Malovidech 283. Stará Huť viz Huť Stará. Staré Město, ves na panství Ve- líšském 279. Stařechovské hranice u Kostelce u Prostějova 39. Stein ves na Krumlovsku 3, 5; viz Polná. Steine Georg v Chabafovicich 194. Steinkirchen viz Üjezd. Steinschónau ltm. 505, 507. Stejskal Pavel v Bendově Záhoří 289. Stěžery hrd. 278. Stěžerov, Fischern (omylem Ti- schern) na Krumlovsku 101. Stojislavice ves táb. 205, 288; Mikuláš svobodník 205. Stoss Jan, úředník při katastru 472. von Stoss Jan, administrator arci- biskupský 427. O Strachovský Adam v Żelkovicich 295. Straden, Stradov Itm. 193, 195. ze Stradonic viz Kekule. Stradov Maly, Klein Stradau, na Krumlovsku 98. Strahel (Strahl, Stfelné?) na Duchcovsku? 508. Straka Václav v Střežeticích 279. Strakonice 493, ze Strakonic Vilém 397; nejv. mistr Rud. Colloredo 258. Stralendorfská vrchnost 188, 191, 192; Stralendorf Leopold 180;
Strana 599
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. synové Petr Jindřich a Wolf- gang Leopold 180, 182. Stranák Šťastný v Sudoměřicích 288. Stränce, Stranitz, ves Ztc. 293. Stránecký dvůr u Brandejsa 250. Stránov Nový, statek bol. 277 Straschitz viz Strážnice. Strast (Strost?) místo neznámé polohy 241. Strážen, Větší a Menší, někdy Strážný, Gross-, Kleindrossen na Krumlovsku 99, 106. Strážnice, Straschnitz, ves na Měl- nicku 227, 233, omylem Stra- schitz 235. Střechov ves čsl. 283. Střednice ves na Mělnicku 228, 233. Strejcovská chalupa v Tachlovi- cích 349. Strejékovice (Stregezkowitz) ves kit. 498. Střelec Matouš z Krumlova 5. na Střelehošticích čti Střele, Ho- šticích (u Strakonic) 241. Střelné? psáno Strahel, na Duch- covsku 508. Střemily, psáno Střimile, Rich- terhof u Chvalsin 104. Stieżetice statek hrd. 279. StfeZov, Stresa, Strósau ves u Droużkovic 54, 58, 60. | Strinisté Karel, konsel v € Svratce 416. Střítež, Třítěž ves na Bechyn- sku 289, Třitesch na Kruml. 98-9, 106; ze Střítěže viz Deym. Strisowitz, | Střížovice, | chybně Strasznitz, ves na Chlumecku 193-4. Stffzevice, Strzizowitz Kosâtecku 230. Střížov u Přibyslavě 20. Stropnice Dlouhá ves na Novo- hradsku 141-3. Strósau viz Střežov. . Strouhal Matěj, ouředník Štern- berský 156. Stubau viz Dubová. Stuben viz Hůrka. Stuček Václav v Tuhanech, čti v Tuhani 279. ves na Studený ves čsl. 282. Stupčice, omylem Stupäice ves v Bechynsku 290. Stupka Jan ze vsi Kalnejch 153. Stupný ves prch. 291-2. Suchan Václav a Jan v Záříčí 288. Suchánek Jan v Nenačovicích 380, Jan Václav v král. kan- celáři 425. z Suché viz Robmhap. . Suchý Mikuláš a Tomáš v С. Svratce 416. Suchomel Jakub 283. Suchonal? Bartoloměj v Souši- cích 283. Suchopad Pavel v Zlučíně 298. Suchotlesky ves čsl. 164. Suda Jan v Hostivici 353-4. Sudlice Jiřík v Bendově Záhoří 289. Sudoměřice ves na Bechyňsku 288, 291. Sudovice ves ber. 297. Sudovna Dorota v Hnátnici 279. Sudovský Jan v Sudovicích 297. Suk Václav v Chyšné 282. z Sulevic Pavel na Duchcově 15-16. . Sumberk, Sonnberg viz Zum- berk. Summer Jiří v Chejáové (ve Lhej- dové) 287. Summerauer Josef rybák 385. Sud, ném. Tusch ves na Krum lovsku 99, 128. z Sutic Jan 7. Svachonis Lhota viz Lhota Ti- slova. Svádov, 508. Swaner Bartolomáj, Olomoucky 27, 28. Svárov ves u Červ. Újezdce 373, 377; farář 374. Svatoň Mikuláš v Lomnici n. Pop. 144. Svatoňovská, mejce 298. Svatoš v Kojeticích 77, 79, 80, 89, 90, 107, 133, 145; Tomáš v Muticích 290; Svatošová v Houáicích Schwaden ltm. 505, kanovník chalupnice v Ka- 599 Dorota v Kojeticích 145; Sva- tošův grunt 133. Svatý Jan viz Krsovice. Sweerts-Spork hrabě Jan Frant. 538. Sveraz, Tweras ves na Krum- lovsku 99, 106, 127-9, 143. Sverazský Jiřík v Krumlově 122. Svétecky Petr, vicearchivárt v Tfe- boni 15. Světelský Václav a Matěj v Ben- dově Záhoří 289. Světí (chybně ve Světi) ves hrd. u Všestar 278. Světiekův Václav v Haclově 19. Světlá n. Sázavou panství 200, 306-8; Dolni a Horni (Unter- Ober-Zwitlern) na Krumlovsku 99. Světlík (Dolní) Kirchschlag ves na Krumlovsku 99, 143; viz Kirchšlag. Svíjany bol. panství 277. Sviňovice, něm. Schweinenschlag, Schweinetschlag ves na Kru- mlovsku 43.5, 102. Svoboda Jiřík v Zajíčkově 288; Tomáš, Václav, Kateřina z Ra- pošova 421; Václav v Němči- cích 283, v Tachlovicích 350. Svojše z Vilhartic 17; Vojtěch v Paračově 292. Svratka Ceská 415-6. Svrkovec Vâclav v Ceëkové 285. Svymyslice ves na Brandejsku 250. Sydl usedlý v Bližné 89. Syhof Adam, svobodník v Šano- vicích 298. Sýkořice u Rovenska 78. 5 Šachotín ves u Polné 20. Šafránek Jiří, Kašpar a Václav v Nučicích 376. Šajklík Kristian v Habern (v Ha- . vrani?) 293. Sána Václav v Ovenci 295. Sanovice ves ber. 298. aSková Kateřina v Lużanech 278. Šaškovský mlýn na Krumlovsku 128.
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. synové Petr Jindřich a Wolf- gang Leopold 180, 182. Stranák Šťastný v Sudoměřicích 288. Stränce, Stranitz, ves Ztc. 293. Stránecký dvůr u Brandejsa 250. Stránov Nový, statek bol. 277 Straschitz viz Strážnice. Strast (Strost?) místo neznámé polohy 241. Strážen, Větší a Menší, někdy Strážný, Gross-, Kleindrossen na Krumlovsku 99, 106. Strážnice, Straschnitz, ves na Měl- nicku 227, 233, omylem Stra- schitz 235. Střechov ves čsl. 283. Střednice ves na Mělnicku 228, 233. Strejcovská chalupa v Tachlovi- cích 349. Strejékovice (Stregezkowitz) ves kit. 498. Střelec Matouš z Krumlova 5. na Střelehošticích čti Střele, Ho- šticích (u Strakonic) 241. Střelné? psáno Strahel, na Duch- covsku 508. Střemily, psáno Střimile, Rich- terhof u Chvalsin 104. Stieżetice statek hrd. 279. StfeZov, Stresa, Strósau ves u Droużkovic 54, 58, 60. | Strinisté Karel, konsel v € Svratce 416. Střítež, Třítěž ves na Bechyn- sku 289, Třitesch na Kruml. 98-9, 106; ze Střítěže viz Deym. Strisowitz, | Střížovice, | chybně Strasznitz, ves na Chlumecku 193-4. Stffzevice, Strzizowitz Kosâtecku 230. Střížov u Přibyslavě 20. Stropnice Dlouhá ves na Novo- hradsku 141-3. Strósau viz Střežov. . Strouhal Matěj, ouředník Štern- berský 156. Stubau viz Dubová. Stuben viz Hůrka. Stuček Václav v Tuhanech, čti v Tuhani 279. ves na Studený ves čsl. 282. Stupčice, omylem Stupäice ves v Bechynsku 290. Stupka Jan ze vsi Kalnejch 153. Stupný ves prch. 291-2. Suchan Václav a Jan v Záříčí 288. Suchánek Jan v Nenačovicích 380, Jan Václav v král. kan- celáři 425. z Suché viz Robmhap. . Suchý Mikuláš a Tomáš v С. Svratce 416. Suchomel Jakub 283. Suchonal? Bartoloměj v Souši- cích 283. Suchopad Pavel v Zlučíně 298. Suchotlesky ves čsl. 164. Suda Jan v Hostivici 353-4. Sudlice Jiřík v Bendově Záhoří 289. Sudoměřice ves na Bechyňsku 288, 291. Sudovice ves ber. 297. Sudovna Dorota v Hnátnici 279. Sudovský Jan v Sudovicích 297. Suk Václav v Chyšné 282. z Sulevic Pavel na Duchcově 15-16. . Sumberk, Sonnberg viz Zum- berk. Summer Jiří v Chejáové (ve Lhej- dové) 287. Summerauer Josef rybák 385. Sud, ném. Tusch ves na Krum lovsku 99, 128. z Sutic Jan 7. Svachonis Lhota viz Lhota Ti- slova. Svádov, 508. Swaner Bartolomáj, Olomoucky 27, 28. Svárov ves u Červ. Újezdce 373, 377; farář 374. Svatoň Mikuláš v Lomnici n. Pop. 144. Svatoňovská, mejce 298. Svatoš v Kojeticích 77, 79, 80, 89, 90, 107, 133, 145; Tomáš v Muticích 290; Svatošová v Houáicích Schwaden ltm. 505, kanovník chalupnice v Ka- 599 Dorota v Kojeticích 145; Sva- tošův grunt 133. Svatý Jan viz Krsovice. Sweerts-Spork hrabě Jan Frant. 538. Sveraz, Tweras ves na Krum- lovsku 99, 106, 127-9, 143. Sverazský Jiřík v Krumlově 122. Svétecky Petr, vicearchivárt v Tfe- boni 15. Světelský Václav a Matěj v Ben- dově Záhoří 289. Světí (chybně ve Světi) ves hrd. u Všestar 278. Světiekův Václav v Haclově 19. Světlá n. Sázavou panství 200, 306-8; Dolni a Horni (Unter- Ober-Zwitlern) na Krumlovsku 99. Světlík (Dolní) Kirchschlag ves na Krumlovsku 99, 143; viz Kirchšlag. Svíjany bol. panství 277. Sviňovice, něm. Schweinenschlag, Schweinetschlag ves na Kru- mlovsku 43.5, 102. Svoboda Jiřík v Zajíčkově 288; Tomáš, Václav, Kateřina z Ra- pošova 421; Václav v Němči- cích 283, v Tachlovicích 350. Svojše z Vilhartic 17; Vojtěch v Paračově 292. Svratka Ceská 415-6. Svrkovec Vâclav v Ceëkové 285. Svymyslice ves na Brandejsku 250. Sydl usedlý v Bližné 89. Syhof Adam, svobodník v Šano- vicích 298. Sýkořice u Rovenska 78. 5 Šachotín ves u Polné 20. Šafránek Jiří, Kašpar a Václav v Nučicích 376. Šajklík Kristian v Habern (v Ha- . vrani?) 293. Sána Václav v Ovenci 295. Sanovice ves ber. 298. aSková Kateřina v Lużanech 278. Šaškovský mlýn na Krumlovsku 128.
Strana 600
600 Šebek (Sebko), konšel v Slaném 3; Tomás vePtici Dolní 378. Sebestian, služebník Jana z Štern- berka 124. z Šebířova viz Sekerková. Šeda Tomáš v Těmicích 290. Šedík Jan z Kunčiny, purkrabí na M. Třebové 16, 17. Šedivý Petr ve Votročicích 283. Šefčík Václav, úředník v kance- láři královské 337. Šejbice u Kumžáka 61. Šelákovice, Čelákovice městečko 250, 287. Šelík Jan a Vávra v Kojeticích 89. z Šelnberka Jan, kancléř 19. Šemliců Matěj v Březince 308. Senava, Schónau ves na Krum- lovsku 45-6, 102. Senfeld ves u Přibyslavě 20. Setek Vâclav v Arbelovicich ‚ 282. Seve Václav v Bradâtové 289. Sevid název louky u Chrenika 251. | Šicndorf ves u Polné 20; z Š . Stanék Sboh 9. Simánü Vít v Brezince 308. Simkoveky mlyn na Krumlovsku 126. Simkü Jan v Redicich 297; Petr v Stupném 291-2, Simlová Salomena v Ovenci 294. Simon v Kojeticich 133; Jiří v Malkové 500. Sindelovskÿ dvür u Haclova 19. Sirl Jan v Hof. Hradisti 310. Šiška Vavřinec v Hulíně 297. Škarda Jan v Kyšicích 382. Škornička Petr v Hostivici 353-4. Škréta Jan Šotnovský z Závořic v Praze 78-9, 89, 94, 107, 109-10, 112-3, 115, 117. Škrle, Skyrl, ves a panstvi Ztc. i 504. Skvarek, skalník na panství Chru- dimském 405. Sleglein viz Schlagel. Šlik Jeronym z Holiée, hrabě z Pazaunu 35. Šluknov, panství 505. Šmatlo Jan v Nahořanech 278. Šmíd Matěj v Kyšicích 382. Šmidlová Benigna Terezie, man- Zelka Baltazara z Ottenfeldu 344. Smohai Jaroslav z Rochova na Kralupech 58, 60. Šmol Adam v Zeleném Dole 294. Spaček Jarolím v Tachlovicich . 350. Spala Jan v Néméticích 283. Spanovskf Michal z Lisova 92-3, Oldfich 93. Spáta Mikuláš v Slaném 3. Šperbar Jiřík v Bavorově 141. Spicnberk, Spitzenberg, ves na Krumlovsku 85-6, 102. Spilka Jan v Rovni 176. Spinhof u Polné 20. Špulíř Petr Vok z Jiter 175. Śrómek Jakub v Tourovym 292. Srayner von Rosmeak Zikmund . Ferd. 291. Srot Mikoláš v Hostivici 353-4. Stastny Lukáš v Chmeliku 280. Stědřík ves na Koufimsku 280. Šteffl na mlýně Ondrovském 127, Kholmilnarovském 128. Štekl Kryštof v Psářích a Česli- . cích 286. Stépán, mlynáf v Zakulanech 114; érotÿf 95; podruh v Kojeticích ‚ 107. Stépánka Katetina v Kvétusi 290. Stépánovská dédina v Práchia- , nech 282. Stépánüv prám 118. z Sternberka Adam 156-7; Jan na Ü&ti 124; Klára Bernar- dina, roz. Maltzan 396-7 ; Lad- slav 156; Oldřich Holický 35 ; Ondřej 156- 7. Štětí, Wegstádtl, mčko 222-3, 234, 239, 240, 507. Štifta ves na Krumlovsku (Luze- nier) 81,103 ; Přední a Zadni (Vorder-, Hinterstift) 85-6, ‚ 102. Stverák Mikuláš v Studeném 282. Sulz Frant. úředník hrabéte Bre- dy 374. ze Švamberka Jan Jiří 164-5, 168; Jan Vilím 167-8; Jiří Ehrenreich 164-170; Krištof 168. Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Švaňkov, Reit, ves na Krumlov- _ sku 99. Svec Adam v Krasovicich 286; Jan ve Lhoticich Riżkovych 282, v Chejstovicích 282; Pa- vel v Jetfichovsi 289; Šimon v Lomné 288; Václav ve Lhoté Pazdírkové 285, ve Lhoté Sa- lašově 289. Švehlovský grunt v Hostivici . 952-3. Svejnovice, Sviñovice, Schweinet . Schlag 43-5, 102. Svenda Jan v Arbelovicích 282. Švihovský Fridrich 157; Půta na , Râbf 397. o Svorcpoch, Schwarzbach viz Cer- nà. T Tábor, město 34, 175; cech ovčácký 392. Táborský podíl Bechyňského kraje, neúroda 491, stav obyvatelstva 492, 519-21. Tachlovice, ves a panstvi rak. 347-54, 373,379,518; 414-5; zádu&í a fara 349, 375. Tadeáš provisor kláštera Hradiska u Olomouce 420. Talafús (psáno Thalafusk) Petr 9. Talavan Kříž v Kamejce 298. Talavaška, jínak Koník Florian v Praze 111-2, 116-7. Tálovský mlýn na Krumlovsku 127. Tamassfi Michal, rektor jesuitský v Jičíně 219-20. Tancer Lukáš, krejčí v Praze 94. Taska Urban ve Lhotce 47. Tatounovice, ves na Kouřimsku 285. Taucl Martin v Krumlové 122. Tauschetin, Toużetin panství rak. 518. Taxer Jifí opat v Zlaté Koruné 47. z Taxis Gerard 308. Těchlovice plz. 292. Teiczhadl viz Maňava Německá. Teinitz, Týn Horšův 500. Tejn, ves bol. 277; na Karlštejn- sku 79. filiální
600 Šebek (Sebko), konšel v Slaném 3; Tomás vePtici Dolní 378. Sebestian, služebník Jana z Štern- berka 124. z Šebířova viz Sekerková. Šeda Tomáš v Těmicích 290. Šedík Jan z Kunčiny, purkrabí na M. Třebové 16, 17. Šedivý Petr ve Votročicích 283. Šefčík Václav, úředník v kance- láři královské 337. Šejbice u Kumžáka 61. Šelákovice, Čelákovice městečko 250, 287. Šelík Jan a Vávra v Kojeticích 89. z Šelnberka Jan, kancléř 19. Šemliců Matěj v Březince 308. Senava, Schónau ves na Krum- lovsku 45-6, 102. Senfeld ves u Přibyslavě 20. Setek Vâclav v Arbelovicich ‚ 282. Seve Václav v Bradâtové 289. Sevid název louky u Chrenika 251. | Šicndorf ves u Polné 20; z Š . Stanék Sboh 9. Simánü Vít v Brezince 308. Simkoveky mlyn na Krumlovsku 126. Simkü Jan v Redicich 297; Petr v Stupném 291-2, Simlová Salomena v Ovenci 294. Simon v Kojeticich 133; Jiří v Malkové 500. Sindelovskÿ dvür u Haclova 19. Sirl Jan v Hof. Hradisti 310. Šiška Vavřinec v Hulíně 297. Škarda Jan v Kyšicích 382. Škornička Petr v Hostivici 353-4. Škréta Jan Šotnovský z Závořic v Praze 78-9, 89, 94, 107, 109-10, 112-3, 115, 117. Škrle, Skyrl, ves a panstvi Ztc. i 504. Skvarek, skalník na panství Chru- dimském 405. Sleglein viz Schlagel. Šlik Jeronym z Holiée, hrabě z Pazaunu 35. Šluknov, panství 505. Šmatlo Jan v Nahořanech 278. Šmíd Matěj v Kyšicích 382. Šmidlová Benigna Terezie, man- Zelka Baltazara z Ottenfeldu 344. Smohai Jaroslav z Rochova na Kralupech 58, 60. Šmol Adam v Zeleném Dole 294. Spaček Jarolím v Tachlovicich . 350. Spala Jan v Néméticích 283. Spanovskf Michal z Lisova 92-3, Oldfich 93. Spáta Mikuláš v Slaném 3. Šperbar Jiřík v Bavorově 141. Spicnberk, Spitzenberg, ves na Krumlovsku 85-6, 102. Spilka Jan v Rovni 176. Spinhof u Polné 20. Špulíř Petr Vok z Jiter 175. Śrómek Jakub v Tourovym 292. Srayner von Rosmeak Zikmund . Ferd. 291. Srot Mikoláš v Hostivici 353-4. Stastny Lukáš v Chmeliku 280. Stědřík ves na Koufimsku 280. Šteffl na mlýně Ondrovském 127, Kholmilnarovském 128. Štekl Kryštof v Psářích a Česli- . cích 286. Stépán, mlynáf v Zakulanech 114; érotÿf 95; podruh v Kojeticích ‚ 107. Stépánka Katetina v Kvétusi 290. Stépánovská dédina v Práchia- , nech 282. Stépánüv prám 118. z Sternberka Adam 156-7; Jan na Ü&ti 124; Klára Bernar- dina, roz. Maltzan 396-7 ; Lad- slav 156; Oldřich Holický 35 ; Ondřej 156- 7. Štětí, Wegstádtl, mčko 222-3, 234, 239, 240, 507. Štifta ves na Krumlovsku (Luze- nier) 81,103 ; Přední a Zadni (Vorder-, Hinterstift) 85-6, ‚ 102. Stverák Mikuláš v Studeném 282. Sulz Frant. úředník hrabéte Bre- dy 374. ze Švamberka Jan Jiří 164-5, 168; Jan Vilím 167-8; Jiří Ehrenreich 164-170; Krištof 168. Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Švaňkov, Reit, ves na Krumlov- _ sku 99. Svec Adam v Krasovicich 286; Jan ve Lhoticich Riżkovych 282, v Chejstovicích 282; Pa- vel v Jetfichovsi 289; Šimon v Lomné 288; Václav ve Lhoté Pazdírkové 285, ve Lhoté Sa- lašově 289. Švehlovský grunt v Hostivici . 952-3. Svejnovice, Sviñovice, Schweinet . Schlag 43-5, 102. Svenda Jan v Arbelovicích 282. Švihovský Fridrich 157; Půta na , Râbf 397. o Svorcpoch, Schwarzbach viz Cer- nà. T Tábor, město 34, 175; cech ovčácký 392. Táborský podíl Bechyňského kraje, neúroda 491, stav obyvatelstva 492, 519-21. Tachlovice, ves a panstvi rak. 347-54, 373,379,518; 414-5; zádu&í a fara 349, 375. Tadeáš provisor kláštera Hradiska u Olomouce 420. Talafús (psáno Thalafusk) Petr 9. Talavan Kříž v Kamejce 298. Talavaška, jínak Koník Florian v Praze 111-2, 116-7. Tálovský mlýn na Krumlovsku 127. Tamassfi Michal, rektor jesuitský v Jičíně 219-20. Tancer Lukáš, krejčí v Praze 94. Taska Urban ve Lhotce 47. Tatounovice, ves na Kouřimsku 285. Taucl Martin v Krumlové 122. Tauschetin, Toużetin panství rak. 518. Taxer Jifí opat v Zlaté Koruné 47. z Taxis Gerard 308. Těchlovice plz. 292. Teiczhadl viz Maňava Německá. Teinitz, Týn Horšův 500. Tejn, ves bol. 277; na Karlštejn- sku 79. filiální
Strana 601
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Tejnice, Týnec panství u Klatov 250. Teletín ves ber. 297. Telšer Jan ve Lhoticích Růžko- vých 282. Těmice ves na Bechyňsku 290. Teplá panství plz. 495. Teplice, Tóplitz ltm. 507. Teplický Jan v Kojeticich 133-4. z Terešova Dorota Cakovcová 41; viz Kořenská. Tetín na Karlštejnsku 295. Thóml am hindern Hamber, mly- nář u H. Plané 85. Thun Michal Oswald hrabě 344, dcera Barbora Frant. 344. Tichtihôfen viz Dutéchov. Tikov ves n Lomnice nad Po- pelkou 338. Tilisch viz Délous. Tisch viz Ktis. Tischern, cti Fischern, StéZerov ves 101. Tischlern viz Skubiëka, Tisek ves u Načerace 205, čsl. 283. Tisovka (Tislowitz, někdy Tyst- lawicz) na Krumlovsku 99; (Neuenburg) na Krumlovsku 82, 83, 103. Tisselhof viz Lhota Tislova. Tidice ves na Brandejsku 250. Tkadlec Jan ve Votro&icích 283; Kry&tof ve Lhoticich Riżko- vých 282; Vavřinec v Bernar- ticích 283; Vondra v Březin- ce 308. Tkadlec Adam v Municích 333. z Tmáně Symon Hategallus, kon- šel v Slaném 3. Tobolka Pavel v Skuhrově 298. Točník panství 311, 317, 340, 407. Todně ves na panství Novohrad- ském 157-8. Tolner Řehoř poddaný ve Vel. Lohovicich 407-8. Tomáš Johann opat na Karlově v Praze 426. Tomáš Budecius, opat Zbraslav- ský 408-9, 416-7. Tomáš lovéí v Kfesíné 18; z mlý- na Fejfarovského 127. Archiv Cesky XXIX. Tomášek, Matěj a Anna žena v D. Světlíku 143; na konie (sic) z Haclova 19. Toněk Václav v Nučicích 376. Tonntschan viz Domašín. Topol ves u Chrudimě 399. Tošek Jan, jinak Dvořák, v Ou- jezdci 93-7, 108-10, 110, 112-5, 120, 123; Barbora żena 113-4, 120; jeho grunt v Oujezdci 113. Tour Jan v Muticich 290. Tourovy, ves prch. u Bavorova 292, Touseñ, Tousim u Brandejsa n. L. 250. Touškov na Karlštejnsku 295-6. Toužetín, panství rak. 518. Trauschkowitz viz Droužkovice z Trautmannsdorfu Hanuś Fri- drich a Frant. Adam 427. Trávník rybník u Kumžáku 61. Trayczen Hann ves žte. 294. Trčka z Lípy Jan Rudolf 200-1; Mikuláš 205; Trčková Marie Magdalena rozená z Lobkovic 202. Trčka Jiřík jinak Balata v Ře- pích 352. Třebešov hrd. 279. Třebomyslice u Horažďovic 396. Třebonín, Breitenstein na Krum- lovsku 385-6; Horní 105, Velký 105-6. Třeboňské panství 413. Třebošnice, Třebošice, dvůr na Brandejsku 232, 235-9. Třebová Moravská 16, 17. Třebovice, Siebitz, ves na Krom- lovsku 104. Treffan Job, konšel v Praze 12. Třemošnice 260 . Třísov, ves na Krumlovsku 105, 127-8. Třítěž ves na Bechyňsku 289; viz Střítěž. Trnávka Stará, ves u Mor. Tře- bové 16, 17. Trnka Jan v Červ. Oujezdci 375. Trocnov ves 163. Trojan Zikmund a Jiřík v Pe- troupíně 285. Truhlář Václav v Teletíně 297. 601 Trunka Jau v Záříčí 290. Trutnov panství 510-2. Trynkler Frant. rychtář Bernar- dický 532. Tschern viz Všehrdy. Tuchoměřice 108; viz Slažský. z Tučap Konrád 306. Tuhaň, psáno Tichan, na Mělni- cku 239, 240. Tubansky Jan Jaroslav ve Rva- čově 279; Martin úředník v Lomnici nad Pop. 144. Tuhany ves hrd. (Tuhaň u Lom- nice) 279. Tůma fiśmistr v Zlaté Koruně 34 ; Jan ve Hlivíně 285. Tůmovský rybník u Kumžáku 61. Tuněchotský [sic] Petr Adam v Slavkovicích 295. Turecko, vývoz skla z Pracheň- ska 494. Tufi, Eliska z Martinic na Lom- nici a Turf 153. Tufice, ves na Brandejsku 250, most pfes Jizeru 251-2. Turkowitz viz Dobrkov. Turnov 508. Tusch viz Sus. Tussetschlag viz Bíevniité. Tweras viz Sveraz. Týn Horiüv, (Bischof-)Teinitz na Klatovsku 500. Tysslan viz Skubička. Tystlawicz viz Tisovka. U Üdlice, Eudlitz, Eidlitz Ztc. město 53-4, 60, 502. Ódoleń, Audolin ves u Pfibyslavć 513. Uhersko statek u Vys. Mýta 398. Uhl Martin v Milošicích 293. Uhlíře ves u Ktiše na Krumlov- sku 83. Uhlíř Tomáš ve Vratickovicich 282. Uhlířek Martin v Mostku 288. Újezd u Mohelnice 27-30; Če- sky, Neundorf na Chlumecku 193-4; na Mělnicku Malý 231, 235, Velký 228, 234, 239; ber. 297; bud. 105-6 Stein - kirchen; klt. 496; Červený 76
Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Tejnice, Týnec panství u Klatov 250. Teletín ves ber. 297. Telšer Jan ve Lhoticích Růžko- vých 282. Těmice ves na Bechyňsku 290. Teplá panství plz. 495. Teplice, Tóplitz ltm. 507. Teplický Jan v Kojeticich 133-4. z Terešova Dorota Cakovcová 41; viz Kořenská. Tetín na Karlštejnsku 295. Thóml am hindern Hamber, mly- nář u H. Plané 85. Thun Michal Oswald hrabě 344, dcera Barbora Frant. 344. Tichtihôfen viz Dutéchov. Tikov ves n Lomnice nad Po- pelkou 338. Tilisch viz Délous. Tisch viz Ktis. Tischern, cti Fischern, StéZerov ves 101. Tischlern viz Skubiëka, Tisek ves u Načerace 205, čsl. 283. Tisovka (Tislowitz, někdy Tyst- lawicz) na Krumlovsku 99; (Neuenburg) na Krumlovsku 82, 83, 103. Tisselhof viz Lhota Tislova. Tidice ves na Brandejsku 250. Tkadlec Jan ve Votro&icích 283; Kry&tof ve Lhoticich Riżko- vých 282; Vavřinec v Bernar- ticích 283; Vondra v Březin- ce 308. Tkadlec Adam v Municích 333. z Tmáně Symon Hategallus, kon- šel v Slaném 3. Tobolka Pavel v Skuhrově 298. Točník panství 311, 317, 340, 407. Todně ves na panství Novohrad- ském 157-8. Tolner Řehoř poddaný ve Vel. Lohovicich 407-8. Tomáš Johann opat na Karlově v Praze 426. Tomáš Budecius, opat Zbraslav- ský 408-9, 416-7. Tomáš lovéí v Kfesíné 18; z mlý- na Fejfarovského 127. Archiv Cesky XXIX. Tomášek, Matěj a Anna žena v D. Světlíku 143; na konie (sic) z Haclova 19. Toněk Václav v Nučicích 376. Tonntschan viz Domašín. Topol ves u Chrudimě 399. Tošek Jan, jinak Dvořák, v Ou- jezdci 93-7, 108-10, 110, 112-5, 120, 123; Barbora żena 113-4, 120; jeho grunt v Oujezdci 113. Tour Jan v Muticich 290. Tourovy, ves prch. u Bavorova 292, Touseñ, Tousim u Brandejsa n. L. 250. Touškov na Karlštejnsku 295-6. Toužetín, panství rak. 518. Trauschkowitz viz Droužkovice z Trautmannsdorfu Hanuś Fri- drich a Frant. Adam 427. Trávník rybník u Kumžáku 61. Trayczen Hann ves žte. 294. Trčka z Lípy Jan Rudolf 200-1; Mikuláš 205; Trčková Marie Magdalena rozená z Lobkovic 202. Trčka Jiřík jinak Balata v Ře- pích 352. Třebešov hrd. 279. Třebomyslice u Horažďovic 396. Třebonín, Breitenstein na Krum- lovsku 385-6; Horní 105, Velký 105-6. Třeboňské panství 413. Třebošnice, Třebošice, dvůr na Brandejsku 232, 235-9. Třebová Moravská 16, 17. Třebovice, Siebitz, ves na Krom- lovsku 104. Treffan Job, konšel v Praze 12. Třemošnice 260 . Třísov, ves na Krumlovsku 105, 127-8. Třítěž ves na Bechyňsku 289; viz Střítěž. Trnávka Stará, ves u Mor. Tře- bové 16, 17. Trnka Jan v Červ. Oujezdci 375. Trocnov ves 163. Trojan Zikmund a Jiřík v Pe- troupíně 285. Truhlář Václav v Teletíně 297. 601 Trunka Jau v Záříčí 290. Trutnov panství 510-2. Trynkler Frant. rychtář Bernar- dický 532. Tschern viz Všehrdy. Tuchoměřice 108; viz Slažský. z Tučap Konrád 306. Tuhaň, psáno Tichan, na Mělni- cku 239, 240. Tubansky Jan Jaroslav ve Rva- čově 279; Martin úředník v Lomnici nad Pop. 144. Tuhany ves hrd. (Tuhaň u Lom- nice) 279. Tůma fiśmistr v Zlaté Koruně 34 ; Jan ve Hlivíně 285. Tůmovský rybník u Kumžáku 61. Tuněchotský [sic] Petr Adam v Slavkovicích 295. Turecko, vývoz skla z Pracheň- ska 494. Tufi, Eliska z Martinic na Lom- nici a Turf 153. Tufice, ves na Brandejsku 250, most pfes Jizeru 251-2. Turkowitz viz Dobrkov. Turnov 508. Tusch viz Sus. Tussetschlag viz Bíevniité. Tweras viz Sveraz. Týn Horiüv, (Bischof-)Teinitz na Klatovsku 500. Tysslan viz Skubička. Tystlawicz viz Tisovka. U Üdlice, Eudlitz, Eidlitz Ztc. město 53-4, 60, 502. Ódoleń, Audolin ves u Pfibyslavć 513. Uhersko statek u Vys. Mýta 398. Uhl Martin v Milošicích 293. Uhlíře ves u Ktiše na Krumlov- sku 83. Uhlíř Tomáš ve Vratickovicich 282. Uhlířek Martin v Mostku 288. Újezd u Mohelnice 27-30; Če- sky, Neundorf na Chlumecku 193-4; na Mělnicku Malý 231, 235, Velký 228, 234, 239; ber. 297; bud. 105-6 Stein - kirchen; klt. 496; Červený 76
Strana 602
602 v Bechyňsku 291; Horní na Litomyšlsku 280; Podhorní hrd. 278. Újezdec (nyní Újezd Trnöny, u Budče) 93-4, 96-7, 107-8, 110, 113-5, 120, 131-2, 136; kim. 286; u Zvikova 170; něm. Wagnern na Krumlovsku 41-2; Červený u Únhoště 347-8, 373-384. z Ullersbergu Korneli 426. Únhošť fara 382-3. Uničov, Nova Civitas 27-8. Unraur Jiřík v Praze 89. Unterheiming viz Podolí Dolní. Unterplandles viz Pláně Dolní. Úpice u Náchoda 11. Uratschlag viz Černíkov. Urbánků Jan v Rovensku 78. Uruš, Uresch, ves u Něm. Rych- nova 46-7, 100. Úsobí, Pollerskirchen čsl. 512. z Ústí viz Sezima. Úšť, Úštěk, Auscha, u Litoměřic panství 124. Užín, Auschina ves v Rudohoří 193-6. úředník VW Vacek Matěj a Jan v Stojislavi- cích 288. Wachtel Marco, hejtman panství Chlumeckého 190. Vacínek Jiřík v Přítočně 383. Vacků Václav ve V. Ježově 289. Václav IV. král 2, 17-8. Václav opat Žďarský 7. Václav na mlýně Beranovském 127; na Jakubově mlýně v Suši 128; na mlýně Janovském 128; krejčí v Kojeticích 89, 107. Václavů Jiřík v Záhoří 93. Vadkov, Wagau viz Vatkov. Wagnern viz Újezdec. Valášek Kryštof ve Vobraticích 289. Walderode pan 339. Valdice (Walditz) ves u Jičína 509. z Waldštejna Albrecht Václav Eusebius, žena jeho Lukrecie 172, Apolona 124; Václav (+ 1579) 124, 144; Zdeněk na Brtnici 21; Eliška Wald- štejnská z Martinic 124, 136, 144, 153. Valdov ves na Kumbursku 280. Valentin farář Sverazsky 143; zámečník v Práze 120. Valentovský mlýn na Krumlovsku 127. Wall Beneš v Květné 280. Wallischer (?) Herrschaft rak. 518. Walter Merten 194. Waltsch, Valeč panství lkt. 502. Vamberk (Starý) město a pánství 161-3, 176-7, 202, 398. Vančura pan (u Kojetic) 115. Vančurová Markyta v Borči 277. Vaněk, písař důchodní na Krum- lově 41. Vanina Jan, rychtář ve Rtyni 10. Vanka Václav v Milošicích 293. Vaňků Adam v Holešově 282; Jan v Březince 308; Vavřinec v Holešově 282. Vanna (Váňa?) Jiřík ve Votro- čicích 283. Wannatitz, Gross? na Klatovsku 500. Warnsdorf Stary ltm. 505, 507. z Wartenberka jinak z Veseli Ce- nék 4. Varvazov, 193-5. z Varvażova Jakub v Praze 89. Vašků Jiřík v Jizbici 289. Vatkov, Vadkov, něm. Wagau ves u Lhenic 41; Neudórfl u Sve- raze ves na Krumlovsku 99. Vavice, Babice, Bowitz ves na Krumlovsku 104, 106. Vávra v Kojeticích 77; v Ková- rech 94, 131. Vavtincü — Jindrich 289. Vavřinec v Cimicích 9, Vávrů Martin v Bradáčově 289; Vavřinec ve Lhotce 47. z Waytnfeldu viz Newbawer. Vchynský viz Kinský. Vebrov (Věvrov) klt. 293. Weczle Jan ve vsi Bukovině 279. Arbesau Itm. ves v Sedlečku Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Věčkovice, Víckovice, nyní Jic- kovice ber. 298. Wegrhof [Weigerhof] ve vsi Světlíku, jinak Kirchšlagu na Krumlovsku 291. Wegstüdtl viz Štětí. Vehlovice psáno Wethowitz na Mělnicku 227, 233. Weichseln viz Vyünej. Weipert 501. Weislowitz, Bejslavice ves na Kruml. 99. Weissen Garten, vinice na Mél- nicku 237. Weissová Marie Sibilla v Malko- vicích 293. Veit am hindern Hamber, mly- náf v H. Plané 85. z Weitmile Bonuse 194. Weixel, Weichseln, Vi&né ves na Kruml. 47-8. Vejce v Kojeticích Jan 79, 80; Martin 79; Václav 76, 78-80, 109, 119, sirotci Eva a Alž- běta 109, 119. Vejcová Marta v Kojeticích 107, 116. Vejcův grunt v Kojeticích 133. Vejrych Václav v Jilemi 278. Vejvanov ves na Zbirovsku 407 až 408. Weldschütz? ves ltm. 505. Velehrádek statek hrd. 279. Veleň ves sv. od Prahy 125. Velenická Alžběta z Paběnic 290. Velešín městečko 151, 157-8. Velislavice psáno Bejslavice ves 99. Velíšské panství hrd. 278-9. Velká Ves křm. 285, u Pravo- nína 147, 173-4, 203-4; u Zvíkova 170. Velký dvůr u Chrudimé 399, 402. Velký Bartoloměj z Kozojed 310. Velvary 95, 295. Venelávek — Matéj v 353-4. Vepřek psáno Weprzik ves u Měl- níka 238. Verneri Mikuláš, kanovník Olo- moucký 27-8. Hostivici
602 v Bechyňsku 291; Horní na Litomyšlsku 280; Podhorní hrd. 278. Újezdec (nyní Újezd Trnöny, u Budče) 93-4, 96-7, 107-8, 110, 113-5, 120, 131-2, 136; kim. 286; u Zvikova 170; něm. Wagnern na Krumlovsku 41-2; Červený u Únhoště 347-8, 373-384. z Ullersbergu Korneli 426. Únhošť fara 382-3. Uničov, Nova Civitas 27-8. Unraur Jiřík v Praze 89. Unterheiming viz Podolí Dolní. Unterplandles viz Pláně Dolní. Úpice u Náchoda 11. Uratschlag viz Černíkov. Urbánků Jan v Rovensku 78. Uruš, Uresch, ves u Něm. Rych- nova 46-7, 100. Úsobí, Pollerskirchen čsl. 512. z Ústí viz Sezima. Úšť, Úštěk, Auscha, u Litoměřic panství 124. Užín, Auschina ves v Rudohoří 193-6. úředník VW Vacek Matěj a Jan v Stojislavi- cích 288. Wachtel Marco, hejtman panství Chlumeckého 190. Vacínek Jiřík v Přítočně 383. Vacků Václav ve V. Ježově 289. Václav IV. král 2, 17-8. Václav opat Žďarský 7. Václav na mlýně Beranovském 127; na Jakubově mlýně v Suši 128; na mlýně Janovském 128; krejčí v Kojeticích 89, 107. Václavů Jiřík v Záhoří 93. Vadkov, Wagau viz Vatkov. Wagnern viz Újezdec. Valášek Kryštof ve Vobraticích 289. Walderode pan 339. Valdice (Walditz) ves u Jičína 509. z Waldštejna Albrecht Václav Eusebius, žena jeho Lukrecie 172, Apolona 124; Václav (+ 1579) 124, 144; Zdeněk na Brtnici 21; Eliška Wald- štejnská z Martinic 124, 136, 144, 153. Valdov ves na Kumbursku 280. Valentin farář Sverazsky 143; zámečník v Práze 120. Valentovský mlýn na Krumlovsku 127. Wall Beneš v Květné 280. Wallischer (?) Herrschaft rak. 518. Walter Merten 194. Waltsch, Valeč panství lkt. 502. Vamberk (Starý) město a pánství 161-3, 176-7, 202, 398. Vančura pan (u Kojetic) 115. Vančurová Markyta v Borči 277. Vaněk, písař důchodní na Krum- lově 41. Vanina Jan, rychtář ve Rtyni 10. Vanka Václav v Milošicích 293. Vaňků Adam v Holešově 282; Jan v Březince 308; Vavřinec v Holešově 282. Vanna (Váňa?) Jiřík ve Votro- čicích 283. Wannatitz, Gross? na Klatovsku 500. Warnsdorf Stary ltm. 505, 507. z Wartenberka jinak z Veseli Ce- nék 4. Varvazov, 193-5. z Varvażova Jakub v Praze 89. Vašků Jiřík v Jizbici 289. Vatkov, Vadkov, něm. Wagau ves u Lhenic 41; Neudórfl u Sve- raze ves na Krumlovsku 99. Vavice, Babice, Bowitz ves na Krumlovsku 104, 106. Vávra v Kojeticích 77; v Ková- rech 94, 131. Vavtincü — Jindrich 289. Vavřinec v Cimicích 9, Vávrů Martin v Bradáčově 289; Vavřinec ve Lhotce 47. z Waytnfeldu viz Newbawer. Vchynský viz Kinský. Vebrov (Věvrov) klt. 293. Weczle Jan ve vsi Bukovině 279. Arbesau Itm. ves v Sedlečku Rejstřík jmen vlastních, osobních i místních. Věčkovice, Víckovice, nyní Jic- kovice ber. 298. Wegrhof [Weigerhof] ve vsi Světlíku, jinak Kirchšlagu na Krumlovsku 291. Wegstüdtl viz Štětí. Vehlovice psáno Wethowitz na Mělnicku 227, 233. Weichseln viz Vyünej. Weipert 501. Weislowitz, Bejslavice ves na Kruml. 99. Weissen Garten, vinice na Mél- nicku 237. Weissová Marie Sibilla v Malko- vicích 293. Veit am hindern Hamber, mly- náf v H. Plané 85. z Weitmile Bonuse 194. Weixel, Weichseln, Vi&né ves na Kruml. 47-8. Vejce v Kojeticích Jan 79, 80; Martin 79; Václav 76, 78-80, 109, 119, sirotci Eva a Alž- běta 109, 119. Vejcová Marta v Kojeticích 107, 116. Vejcův grunt v Kojeticích 133. Vejrych Václav v Jilemi 278. Vejvanov ves na Zbirovsku 407 až 408. Weldschütz? ves ltm. 505. Velehrádek statek hrd. 279. Veleň ves sv. od Prahy 125. Velenická Alžběta z Paběnic 290. Velešín městečko 151, 157-8. Velislavice psáno Bejslavice ves 99. Velíšské panství hrd. 278-9. Velká Ves křm. 285, u Pravo- nína 147, 173-4, 203-4; u Zvíkova 170. Velký dvůr u Chrudimé 399, 402. Velký Bartoloměj z Kozojed 310. Velvary 95, 295. Venelávek — Matéj v 353-4. Vepřek psáno Weprzik ves u Měl- níka 238. Verneri Mikuláš, kanovník Olo- moucký 27-8. Hostivici
Strana 603
Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Vernier Fridrich svob. páu 548. Vesec u Chrudimě 399. Vesecký Václav v Sedlečku 286. z Veselí jinak z Wartenberka Čeněk 4. Veselí nad Luž. 14; Vysoké chrd. 280; ber. 298; Schnei- detschlag na Krumlovsku 101. Veselovský dim v Krumlově 123. Veselý Jiřík v Přítočně 383. Veskov, Veškov viz Beškov. Wetengel Jifi Kristof, úředník v Aši 500. Větřní ves na Krumlovsku 151. Veverka Kryštof ve Vonoklasich 296. Weytow, Vítějovec, Vítová ves chrd. 281. Věžnice tři vsi u Polné: Horní, za Březinou, za borem 20. Věžník Václav, vicejagrmistr 307 ; Vodolan v Čelakovicích 287. Vicenty viz Vincenc. Wickhlitz, Viklice ves na Chlu- mecku ltm. 193-4, 196. Vickovice viz Jickovice. Widmann Jiří v Bernarticích, dcera Anna 340. Vidourek Adam v Červ. Oujezdci 375. Wiedisch (?) Hauptmann Lucini 512. Vigand Jan, doktor práv 191. Viklice, Wickhlitz ltm. 193-4, 196. Viktorin Fr., purkrabí statku v Chrudimi 399, 400. Vilas Jakub v Hulíně 297; viz Villas. z Vilhartic Svojše 17. Vilímovský V. L., měřič zemský 335, 337. Vilímů Matěj v Brzoticích 281. Villas Adam ve Lhotě 298; viz Vilas. Willenz viz Bilenec. Vinafe statek hrd. 278, Vinařský Jan Václav, v Žitenicích 247. Vincenc (Vicenty) z Uničova, oltářník v kostele Olomouckém 27-9. úředník Wink Martin v Spulí 292. Vinopal Jan ve Lhotách 283. Vinoře [sic] křm. 287. Visáků Mikuláš v Kunovicích 283. Wismburk panství 10-11. Wissinger Frant , rektor koleje Klementinské v Praze 532, 534. Višňová ves na Dobříšsku 296. Vít v Mirovicích, potom v Koje- ticích 125, 130-1. Víta Matěj, svobodník ve Lhotě Salačově 289. Vítějovec, Vítová, Weytow chrd. 281. Vítek Franz v Č. Svratce 416. blíž Upice Vítěšovice, Kriebaum ves na Krumlovsku 104, 127, 128, 259. Ví'ha Bohuslav ze Zerzavého 175. z Witten Dorota v Lauterwasser 279. Wittina, Vitín? ltm. 508. Wittingreut plz. 293. Vítů grunt v Studeném 282. Vizovice viz Vyzovice. Vlach Jifik v Zakolanech 131. Vlachovo Březí, Wällischbirken prch. 493. Vladislav král 17-9, 77. Vládyka Adam, svobodník ve Vranici 285; Jiří ve Lhotách 283; Vavřinec v Sousicich 283. Vlasák Jiřík v Arbelovicích 281 ; Mikuláš v Krasovicích 286. Vlašim město 286, 306. Wlažitz viz Mlazice. Vlček Blažek ve Lhenicích 42; Jan v Nučicích 376; Jan, Ji- řík a Martin v Cerv. Oujezdci 375; Jiřík v Svárově 377. Vlčnov chrd. 399; viz Hostov- sky. Vlinéves psáno Wlniewes u Mél- níka 226. VIk Jirí v Pecicích 296; Vlküv Jíra v Haclové 19. Vlkanová Lidmila v Jestéticich 279. Vlkov ves u Chlumce hrd. 279. 603 Vlková Kateřina v Téchlovicích 292. Vltava řeka 166, 238, 519. Vltava, Vltavice Dolní, Unter- wuldau ves na Krumlovsku 23-4, 88-9, 100, 106, 153, 309. Vltavský kraj spojen s Podbrd- ským 479. Vobec, název pastvin u Lupenice 161-3. Vobratice, Obratice ves na Be- chynsku 288-9. Vochlípka Jan v Nučicích 376. Vodař Frant. v Hostivici 353-4. Vodice ves u Netolic 41, 42. Vodolice, Wodoliz ltm. 506. Vohbit Matéj v Oujezdci 94-5, 131-2, 137. Vojislavsky Václav ve Lhoticich Rüzkovych 282. Vojovice, Wogowitz klt. 496. Vojtěch tesař v Bavorové 141. Vokšický Martin a Václav v Stu- deném 282; Šimon v Kačero- vě 282. Voldřichov ves na Bechyňsku 290. Volešná u Polné 20. Wolf z Himu ? úředník hospodář- ský 166. Wolf Václav v Nučicích 376. Wolfl mlynár (Müllner) na Kruml. 85. Wolfel v Radslavi 88. Wolfram Matěj a Michal v Červ: Oujezdci 375. Wolgemuth Jeremiáš v Neydorfu 293. Volný Lukáš ovčák 394. Volšovec rybník u Kumžáku 61. Wondra v Bližné 89; Jan v Most- ku 288. Vondráčků Duchek v Kojeticích 76, 89, 107, 109. Vondrák Adam v Lomné 288; Vít klášterský zahradník ve Zbraslavi 486; Jan a Bohu- slav v Lomné 93. Vondfejü Jan v Záhoří 93. Vondrovský dvůr na Hlubocku 332. Vonoklasy na Karlètejnsku 296. Vonéovice čsl. 283-4. 76*
Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Vernier Fridrich svob. páu 548. Vesec u Chrudimě 399. Vesecký Václav v Sedlečku 286. z Veselí jinak z Wartenberka Čeněk 4. Veselí nad Luž. 14; Vysoké chrd. 280; ber. 298; Schnei- detschlag na Krumlovsku 101. Veselovský dim v Krumlově 123. Veselý Jiřík v Přítočně 383. Veskov, Veškov viz Beškov. Wetengel Jifi Kristof, úředník v Aši 500. Větřní ves na Krumlovsku 151. Veverka Kryštof ve Vonoklasich 296. Weytow, Vítějovec, Vítová ves chrd. 281. Věžnice tři vsi u Polné: Horní, za Březinou, za borem 20. Věžník Václav, vicejagrmistr 307 ; Vodolan v Čelakovicích 287. Vicenty viz Vincenc. Wickhlitz, Viklice ves na Chlu- mecku ltm. 193-4, 196. Vickovice viz Jickovice. Widmann Jiří v Bernarticích, dcera Anna 340. Vidourek Adam v Červ. Oujezdci 375. Wiedisch (?) Hauptmann Lucini 512. Vigand Jan, doktor práv 191. Viklice, Wickhlitz ltm. 193-4, 196. Viktorin Fr., purkrabí statku v Chrudimi 399, 400. Vilas Jakub v Hulíně 297; viz Villas. z Vilhartic Svojše 17. Vilímovský V. L., měřič zemský 335, 337. Vilímů Matěj v Brzoticích 281. Villas Adam ve Lhotě 298; viz Vilas. Willenz viz Bilenec. Vinafe statek hrd. 278, Vinařský Jan Václav, v Žitenicích 247. Vincenc (Vicenty) z Uničova, oltářník v kostele Olomouckém 27-9. úředník Wink Martin v Spulí 292. Vinopal Jan ve Lhotách 283. Vinoře [sic] křm. 287. Visáků Mikuláš v Kunovicích 283. Wismburk panství 10-11. Wissinger Frant , rektor koleje Klementinské v Praze 532, 534. Višňová ves na Dobříšsku 296. Vít v Mirovicích, potom v Koje- ticích 125, 130-1. Víta Matěj, svobodník ve Lhotě Salačově 289. Vítějovec, Vítová, Weytow chrd. 281. Vítek Franz v Č. Svratce 416. blíž Upice Vítěšovice, Kriebaum ves na Krumlovsku 104, 127, 128, 259. Ví'ha Bohuslav ze Zerzavého 175. z Witten Dorota v Lauterwasser 279. Wittina, Vitín? ltm. 508. Wittingreut plz. 293. Vítů grunt v Studeném 282. Vizovice viz Vyzovice. Vlach Jifik v Zakolanech 131. Vlachovo Březí, Wällischbirken prch. 493. Vladislav král 17-9, 77. Vládyka Adam, svobodník ve Vranici 285; Jiří ve Lhotách 283; Vavřinec v Sousicich 283. Vlasák Jiřík v Arbelovicích 281 ; Mikuláš v Krasovicích 286. Vlašim město 286, 306. Wlažitz viz Mlazice. Vlček Blažek ve Lhenicích 42; Jan v Nučicích 376; Jan, Ji- řík a Martin v Cerv. Oujezdci 375; Jiřík v Svárově 377. Vlčnov chrd. 399; viz Hostov- sky. Vlinéves psáno Wlniewes u Mél- níka 226. VIk Jirí v Pecicích 296; Vlküv Jíra v Haclové 19. Vlkanová Lidmila v Jestéticich 279. Vlkov ves u Chlumce hrd. 279. 603 Vlková Kateřina v Téchlovicích 292. Vltava řeka 166, 238, 519. Vltava, Vltavice Dolní, Unter- wuldau ves na Krumlovsku 23-4, 88-9, 100, 106, 153, 309. Vltavský kraj spojen s Podbrd- ským 479. Vobec, název pastvin u Lupenice 161-3. Vobratice, Obratice ves na Be- chynsku 288-9. Vochlípka Jan v Nučicích 376. Vodař Frant. v Hostivici 353-4. Vodice ves u Netolic 41, 42. Vodolice, Wodoliz ltm. 506. Vohbit Matéj v Oujezdci 94-5, 131-2, 137. Vojislavsky Václav ve Lhoticich Rüzkovych 282. Vojovice, Wogowitz klt. 496. Vojtěch tesař v Bavorové 141. Vokšický Martin a Václav v Stu- deném 282; Šimon v Kačero- vě 282. Voldřichov ves na Bechyňsku 290. Volešná u Polné 20. Wolf z Himu ? úředník hospodář- ský 166. Wolf Václav v Nučicích 376. Wolfl mlynár (Müllner) na Kruml. 85. Wolfel v Radslavi 88. Wolfram Matěj a Michal v Červ: Oujezdci 375. Wolgemuth Jeremiáš v Neydorfu 293. Volný Lukáš ovčák 394. Volšovec rybník u Kumžáku 61. Wondra v Bližné 89; Jan v Most- ku 288. Vondráčků Duchek v Kojeticích 76, 89, 107, 109. Vondrák Adam v Lomné 288; Vít klášterský zahradník ve Zbraslavi 486; Jan a Bohu- slav v Lomné 93. Vondfejü Jan v Záhoří 93. Vondrovský dvůr na Hlubocku 332. Vonoklasy na Karlètejnsku 296. Vonéovice čsl. 283-4. 76*
Strana 604
604 Vopalice, Opalitz, ves na Krum- lovsku 105. Wopor, ostrov u Mělníka 237, 239. Woposeck Václav kaplan 518. Vorderstift, viz Stifta Přední. Vořech, ves na Slansku 295. Voříkovský Šimon v Praze 120, 135, 139, 144-5. Vorlík panství 164, 168-9. z Vorlíka viz Zahořanský Pavel. Vorlová Helena v Bohosticích 296. Voržadlo (Vočadlo?) Ondřej ve V. Ježově 289. Voseka, Osek, ves na Krumlov- sku 98. Voslovský dvůr u Zvíkova 165. Vosný, Osná ves křm. 286. Vostrá Hora viz Ostrohora. z Vostředku viz Chobotský. Vostrov dvůr a ves na Brandej- sku 250. Vostrovec Vilém z Kralovic na Veleni prokurátor cís. 125, 131. Vostrovec Ferdinand v Oujezdě Podhorrím 278. z Vosykovce Jan 289. Votava řeka 166-7. Votava Lukáš, měřič zemský 413. Votročice ves čsl. 283. Votvovice ves rak. 94, 123. Vovesney viz Ovesné. Vo- viz též O-. Vozdova (čti Bozdova) Lhota, Hundshaberstift, ves na Krum- loveku 101. Vožice Mladá 92-3. Vrabcovská krčma v Tachlovicích v Bydlíné 349. Vrabéie, Prabsch, ves na Krum- lovsku 104. Vrabec Daniel ve Zdicích 340. Vrabí dvůr a ves na Brandejsku 250. Vrána Jan v Němčicích 283. Vraňany ves u Mělníka 225, 235, 237, 238. Vraní, psáno Wranay, tedy Vraný, panství rak. 518. Vranice křm. 285. Vratičkovice, Ratičkovice u Načerace 205, 282. Vratislav mésto v Slezsku 511. Vratislavová Kateřina ve Vinařích 278. z Vratislavů hrab. Veronika 379. z Vraždného viz Sádlo, Vražice (Prossnitz) ves na Krum- lovsku 104. z Vrbna a Bruntálu na Mrači Jan Fr. 320. Vrbno ves u Mělníka 225, 232, 233, 235; mlýn 238-9. Vrhský Václav v Kyšicích 382. Vrchoslav viz Rosenthal. Vrdy ves čsl. 285. Vrusch viz Uruš. Vrutice ves bol. 230, 234-5, 239. Vsetín panství 172. Všebořice, Schobritz panství ltm. 194. V&ehrdy, Tschern ves Ztc. 54, 60, 310. Všelisy Velké bol. 277. Všenory (psáno Schinor) ves ber. 518. Vsestudy (psáno Wssestad) ves kim. 516. Všetaty dvůr a ves na Brandej- sku 287. Vtelno Jizerni 277; 229, 235, 240. Wünter Valentin v Jivné 291. Wuretschlag viz Cerníkov. Wurezhófen viz Brezí. Vykoukal Jakub, dcera Lidmila v Hlavně Sudově 90-1. Vysočany u Prahy 287. Vysoká, ves na Mělnicku 228, 233, 235, 240. Vyšerovice, Vyšehořovice ves křm. 287. Vyšín Pavel v Kyšicích 382. Vyšnej, Weichseln ves u Kře- nova na Krumlovsku 101. Vyšný, Missav, Miesau ves u Volar 43-5. na Výtoni, název vsi Hejrova na Krumlovsku 384. Vizovice na Moravě, artikule me- dařské 372-3. Vyzovský, Wisowský Václav, ka- novník Olomoucký 27, 28. ves Mélnické Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. X Xivan (snad Evañ, Eywan) ves Itm. 505. Z Záboří ves na Mělnicku 232, 234, 235, 240. Záborné ves u Polné 20. Zachařka Kateřina v Bendové Záhoří 289. Zahajské předměstí u Litomyšle 281. Zahlinie, Eisengrub ves na Krum- lovsku 101. Zahořánky 3, 5; jinak Nahořany, Kaltenbirken 98. Zahořany ber. 297. Záhoří (Sahorsch) na Krumlov- sku 99, 103, 106, 128; Ben- dovo na Bechyňsku 289. Záhofice, Záhoréice na Krum- lovsku 105; na Bechyňsku 288. Zähorkov, Ahorn ves na Krum- lovsku 100. Zahrädka ves u Krumlova 98. Zahradnik Väclav v Blanici 288. Záhrobí ves u Březnice 274, 292. z Zaječic Hereš 6. Zajíček Martin ve Lhotce 47. Zajíčkov ves na Bechyňsku 288. Zakolany, Zakulany, ves rak. 94, 96, 107, 113-4, 131, 136-7. Zákostelní Mikuláš ve Vobraticích 289; Zikmund a Jan v Smi- lových Horách 288. Zakulany viz Zakolany. Záleší, Zalší, ves na Litomyšlsku 280. z Zálezl Heřman 9. Zalší ves táb. 530; viz Záleší. Záluha Matěj v Maršovicích 298. Zalužanský, Zálužský Pavel, dvo- řák v Újezdě Trněném 137. Záluzí, ves na Krumlovsku 105; na Bechyńsku 290. Zamachy, ves na MóJnicku 229, 235. Zápasník (Pučalka) Jan v Koje- ticich 133, 136, 146. Zápy, dvůr a ves u Brandejsa 250.
604 Vopalice, Opalitz, ves na Krum- lovsku 105. Wopor, ostrov u Mělníka 237, 239. Woposeck Václav kaplan 518. Vorderstift, viz Stifta Přední. Vořech, ves na Slansku 295. Voříkovský Šimon v Praze 120, 135, 139, 144-5. Vorlík panství 164, 168-9. z Vorlíka viz Zahořanský Pavel. Vorlová Helena v Bohosticích 296. Voržadlo (Vočadlo?) Ondřej ve V. Ježově 289. Voseka, Osek, ves na Krumlov- sku 98. Voslovský dvůr u Zvíkova 165. Vosný, Osná ves křm. 286. Vostrá Hora viz Ostrohora. z Vostředku viz Chobotský. Vostrov dvůr a ves na Brandej- sku 250. Vostrovec Vilém z Kralovic na Veleni prokurátor cís. 125, 131. Vostrovec Ferdinand v Oujezdě Podhorrím 278. z Vosykovce Jan 289. Votava řeka 166-7. Votava Lukáš, měřič zemský 413. Votročice ves čsl. 283. Votvovice ves rak. 94, 123. Vovesney viz Ovesné. Vo- viz též O-. Vozdova (čti Bozdova) Lhota, Hundshaberstift, ves na Krum- loveku 101. Vožice Mladá 92-3. Vrabcovská krčma v Tachlovicích v Bydlíné 349. Vrabéie, Prabsch, ves na Krum- lovsku 104. Vrabec Daniel ve Zdicích 340. Vrabí dvůr a ves na Brandejsku 250. Vrána Jan v Němčicích 283. Vraňany ves u Mělníka 225, 235, 237, 238. Vraní, psáno Wranay, tedy Vraný, panství rak. 518. Vranice křm. 285. Vratičkovice, Ratičkovice u Načerace 205, 282. Vratislav mésto v Slezsku 511. Vratislavová Kateřina ve Vinařích 278. z Vratislavů hrab. Veronika 379. z Vraždného viz Sádlo, Vražice (Prossnitz) ves na Krum- lovsku 104. z Vrbna a Bruntálu na Mrači Jan Fr. 320. Vrbno ves u Mělníka 225, 232, 233, 235; mlýn 238-9. Vrhský Václav v Kyšicích 382. Vrchoslav viz Rosenthal. Vrdy ves čsl. 285. Vrusch viz Uruš. Vrutice ves bol. 230, 234-5, 239. Vsetín panství 172. Všebořice, Schobritz panství ltm. 194. V&ehrdy, Tschern ves Ztc. 54, 60, 310. Všelisy Velké bol. 277. Všenory (psáno Schinor) ves ber. 518. Vsestudy (psáno Wssestad) ves kim. 516. Všetaty dvůr a ves na Brandej- sku 287. Vtelno Jizerni 277; 229, 235, 240. Wünter Valentin v Jivné 291. Wuretschlag viz Cerníkov. Wurezhófen viz Brezí. Vykoukal Jakub, dcera Lidmila v Hlavně Sudově 90-1. Vysočany u Prahy 287. Vysoká, ves na Mělnicku 228, 233, 235, 240. Vyšerovice, Vyšehořovice ves křm. 287. Vyšín Pavel v Kyšicích 382. Vyšnej, Weichseln ves u Kře- nova na Krumlovsku 101. Vyšný, Missav, Miesau ves u Volar 43-5. na Výtoni, název vsi Hejrova na Krumlovsku 384. Vizovice na Moravě, artikule me- dařské 372-3. Vyzovský, Wisowský Václav, ka- novník Olomoucký 27, 28. ves Mélnické Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. X Xivan (snad Evañ, Eywan) ves Itm. 505. Z Záboří ves na Mělnicku 232, 234, 235, 240. Záborné ves u Polné 20. Zachařka Kateřina v Bendové Záhoří 289. Zahajské předměstí u Litomyšle 281. Zahlinie, Eisengrub ves na Krum- lovsku 101. Zahořánky 3, 5; jinak Nahořany, Kaltenbirken 98. Zahořany ber. 297. Záhoří (Sahorsch) na Krumlov- sku 99, 103, 106, 128; Ben- dovo na Bechyňsku 289. Záhofice, Záhoréice na Krum- lovsku 105; na Bechyňsku 288. Zähorkov, Ahorn ves na Krum- lovsku 100. Zahrädka ves u Krumlova 98. Zahradnik Väclav v Blanici 288. Záhrobí ves u Březnice 274, 292. z Zaječic Hereš 6. Zajíček Martin ve Lhotce 47. Zajíčkov ves na Bechyňsku 288. Zakolany, Zakulany, ves rak. 94, 96, 107, 113-4, 131, 136-7. Zákostelní Mikuláš ve Vobraticích 289; Zikmund a Jan v Smi- lových Horách 288. Zakulany viz Zakolany. Záleší, Zalší, ves na Litomyšlsku 280. z Zálezl Heřman 9. Zalší ves táb. 530; viz Záleší. Záluha Matěj v Maršovicích 298. Zalužanský, Zálužský Pavel, dvo- řák v Újezdě Trněném 137. Záluzí, ves na Krumlovsku 105; na Bechyńsku 290. Zamachy, ves na MóJnicku 229, 235. Zápasník (Pučalka) Jan v Koje- ticich 133, 136, 146. Zápy, dvůr a ves u Brandejsa 250.
Strana 605
Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Zaříčany čsl. 284. Záříčí ves na Bechyńsku 288, 290. Záryby ves na Brandejsku 250. Zásmuky 344; panství 287. ze Zástřizl Hynek a Jan 77. Zaunmůller Václav, mlynář v H. Plané 85. Závětina louka u Sobětuch 251-2. ze Zävotic viz Skréta. Zběř statek hrd. 279. Zběšice ves tab. 530. Zbirov panství 311-7, 339, 407. ZVlirozská Katerina z Dírného 11. Zbitiny (Ober-Haid, auf der Haydt) ves u Volar 43-5, 102, 106. Zboh, Sboh Stanék z Sicudorfu 9. Zboteny Vit v Oujezdci 94. Zbraslav panství 408-10, 416-7 ; klášterský zahradník 486 ; opat Tomáš Budecius 408-9, 416-7. Zbraslavice čsl. 306-7, 342-4, 420-6. Zbudov ves u Muuic 333. Zdebor Jiřík ve Lhotě Salačově 289. Zdeněk z Jablonné 2; Matěj ve Zhoři 288. Zderadiny ves křm. 285. Zdeslavice ves čel. 283-4. Zdiče ves 339-40. ze Zdierného, tak psáno třikrát 11, což by v nové češtinč dalo jmeno vsi Dírný, jakž píše A. Sedláček, a ne Dirná, viz z Dirného. Zejdlic Hertvík pan 132. Zelčín, psáno Zieltschin, ves u Měl- níka 225, 233, 235, 238-9. Zelenohorský statek 156. Zelnava, Salnau (Sedláčkův Slov- ník 1016 lépe: Želnava) ves na Krumlovsku 45-6, 102, 106, 127-8. Zeman Adam v Hlivíně 285 ; Ja- kub v Plané 298; Jan v Ho- lešově 282, v Lauterpachu 280; Jan a Ctibor v Modlikové 288 ; Jan v H. Oujezdé 280, v Pa- sece 282, v Slavíné 285; Jifík v H. Hrachovicích 288, v Mu- ticích 290, v Nahorubech 298, ve Vratičkovicích 282 ; Lukáš v Javornici 292; Matěj ve Lhotě Salašově 289, v Stoji- slavicich 288 ; Mikulas v Ber- narticich 283, v Kobyli 285; Petr v H. Hrachovicích 288, v Kosoři 295; Štefan v Stu- deném 282; Václav ve Vel. Ježově 289, Sabenicích 294, a Jiřík v Tisku 283. Zemek Ondřej v Téchlovicich 292. Zemlar Faytl v Bližné 89. z Zerzavého viz Vítha. Zetlice Stará 432. Zetel, Cetl, ves na Duchcovsku 507. Zettel Bedřich, úředník při ka- tastru 477. Zettwitzové 500. Zhoř ves na Karlštejnsku 298. ze Zhoře Jiřík na Sebranicích 17. Zhoří, spíše Zhoř, ves na Be- chyňsku 288. Zich Václav v Kunovicích 283; Zikmund v Onjezdci 131, 137. Zícha Mikuláš na Smíchově 295. Zídek Václav v Červ. Oujezdci 375. Zielezin viz Zelčín. Zigler Baltazar v Rosspenavé 277. Zíka Václav v Arnoštovicích 282, ve Vel. Cerné 289. Zikmund v Kojeticích 107; mly- náf na Krumlovsku 105. Zima Řehoř ve Velké 285. Zimandl v Bližné 89; na mlýně Hepflovském 128; v Květošíně 155. Zimoř ves na Mělnicku 227. Zinginst Dominik, kancléř na Krumlově 334. Zistl viz Dobrní. Zlatá Koruna klášter 34, 106, 130, 141. Zlejčín, Zlejčína, ves u Tachlovic 347, 351. Zlíchov u Prahy 294. Zlučín ves ber. 298. Zlutický (čti Žlutický) Jakub kon- šel v Praze 12. Zmietsch viz Smědeč. Znojmo 61. 605 Zobec? rychtář 407, snad čísti z obce. Zodl viz Sádlná. Zoubek Jan v Kojeticích 107. Zurauer v Radslavi 88. Zvíkov hrad 165-6, panství 164 až 170. Zvíkovský Jan Adam, hejtman na Zbraslavi 409-10. Zwitlern viz Světlá. Zvoleňoves, panství rak. 518, Zvolenský pivovar 132. Zvoneček Karel v Hostivici 353-4. Zylyměr (Žiliměr ?) Jiřík svobod- ník v Jiříně 285. Zynar Jan, jinak Pechan, v Ko- jeticích 112, 116, 118; viz Pechan. Z Žabovřesky na Krumlovsku 32; 33, 36, 104, 106, 153. Žacléř panství 510, 511. Žák Jiří v Branšovicích 48; Vá- clav v Lesném 282. Žalud Urban ve Lhotce 47. Žamberk panství hrd. 279. Žampach panství hrd. 279. Žampach Zdeněk z Po'štejna s že- nou Annou Marií 158. Žandov, Schanda, ves ltm. 193, 195. Žatec město 293; filiální cech ovčácký 392; městské právo 26; poddaní 310. Žatecký kraj 293-4, 299, 318, 330, 462, 475, 477, 479, 480, 492, 502-5; kassir 482; sel- ská rebellie 310. Žďár, klášter 7. ze Žďáru hrabě Frant. Eusebius 379; hraběnka viz Magni. Žebrák panství 339. Žebrákovský Petr v Slavkovicích 296; Václav v Kamejce a ve Zhoři 298. Želechy — Rudolfovice, ves u Lom- _ mice n. Pop. 338. Želeč, psáno Selz, panství tab. _ 520, 521. Zelezensky farár 381. Zelezná ves rak. 95. Želiv, Selau, klášter čel. 612.
Rejstřík jmen vlastních, osobních a místních. Zaříčany čsl. 284. Záříčí ves na Bechyńsku 288, 290. Záryby ves na Brandejsku 250. Zásmuky 344; panství 287. ze Zástřizl Hynek a Jan 77. Zaunmůller Václav, mlynář v H. Plané 85. Závětina louka u Sobětuch 251-2. ze Zävotic viz Skréta. Zběř statek hrd. 279. Zběšice ves tab. 530. Zbirov panství 311-7, 339, 407. ZVlirozská Katerina z Dírného 11. Zbitiny (Ober-Haid, auf der Haydt) ves u Volar 43-5, 102, 106. Zboh, Sboh Stanék z Sicudorfu 9. Zboteny Vit v Oujezdci 94. Zbraslav panství 408-10, 416-7 ; klášterský zahradník 486 ; opat Tomáš Budecius 408-9, 416-7. Zbraslavice čsl. 306-7, 342-4, 420-6. Zbudov ves u Muuic 333. Zdebor Jiřík ve Lhotě Salačově 289. Zdeněk z Jablonné 2; Matěj ve Zhoři 288. Zderadiny ves křm. 285. Zdeslavice ves čel. 283-4. Zdiče ves 339-40. ze Zdierného, tak psáno třikrát 11, což by v nové češtinč dalo jmeno vsi Dírný, jakž píše A. Sedláček, a ne Dirná, viz z Dirného. Zejdlic Hertvík pan 132. Zelčín, psáno Zieltschin, ves u Měl- níka 225, 233, 235, 238-9. Zelenohorský statek 156. Zelnava, Salnau (Sedláčkův Slov- ník 1016 lépe: Želnava) ves na Krumlovsku 45-6, 102, 106, 127-8. Zeman Adam v Hlivíně 285 ; Ja- kub v Plané 298; Jan v Ho- lešově 282, v Lauterpachu 280; Jan a Ctibor v Modlikové 288 ; Jan v H. Oujezdé 280, v Pa- sece 282, v Slavíné 285; Jifík v H. Hrachovicích 288, v Mu- ticích 290, v Nahorubech 298, ve Vratičkovicích 282 ; Lukáš v Javornici 292; Matěj ve Lhotě Salašově 289, v Stoji- slavicich 288 ; Mikulas v Ber- narticich 283, v Kobyli 285; Petr v H. Hrachovicích 288, v Kosoři 295; Štefan v Stu- deném 282; Václav ve Vel. Ježově 289, Sabenicích 294, a Jiřík v Tisku 283. Zemek Ondřej v Téchlovicich 292. Zemlar Faytl v Bližné 89. z Zerzavého viz Vítha. Zetlice Stará 432. Zetel, Cetl, ves na Duchcovsku 507. Zettel Bedřich, úředník při ka- tastru 477. Zettwitzové 500. Zhoř ves na Karlštejnsku 298. ze Zhoře Jiřík na Sebranicích 17. Zhoří, spíše Zhoř, ves na Be- chyňsku 288. Zich Václav v Kunovicích 283; Zikmund v Onjezdci 131, 137. Zícha Mikuláš na Smíchově 295. Zídek Václav v Červ. Oujezdci 375. Zielezin viz Zelčín. Zigler Baltazar v Rosspenavé 277. Zíka Václav v Arnoštovicích 282, ve Vel. Cerné 289. Zikmund v Kojeticích 107; mly- náf na Krumlovsku 105. Zima Řehoř ve Velké 285. Zimandl v Bližné 89; na mlýně Hepflovském 128; v Květošíně 155. Zimoř ves na Mělnicku 227. Zinginst Dominik, kancléř na Krumlově 334. Zistl viz Dobrní. Zlatá Koruna klášter 34, 106, 130, 141. Zlejčín, Zlejčína, ves u Tachlovic 347, 351. Zlíchov u Prahy 294. Zlučín ves ber. 298. Zlutický (čti Žlutický) Jakub kon- šel v Praze 12. Zmietsch viz Smědeč. Znojmo 61. 605 Zobec? rychtář 407, snad čísti z obce. Zodl viz Sádlná. Zoubek Jan v Kojeticích 107. Zurauer v Radslavi 88. Zvíkov hrad 165-6, panství 164 až 170. Zvíkovský Jan Adam, hejtman na Zbraslavi 409-10. Zwitlern viz Světlá. Zvoleňoves, panství rak. 518, Zvolenský pivovar 132. Zvoneček Karel v Hostivici 353-4. Zylyměr (Žiliměr ?) Jiřík svobod- ník v Jiříně 285. Zynar Jan, jinak Pechan, v Ko- jeticích 112, 116, 118; viz Pechan. Z Žabovřesky na Krumlovsku 32; 33, 36, 104, 106, 153. Žacléř panství 510, 511. Žák Jiří v Branšovicích 48; Vá- clav v Lesném 282. Žalud Urban ve Lhotce 47. Žamberk panství hrd. 279. Žampach panství hrd. 279. Žampach Zdeněk z Po'štejna s že- nou Annou Marií 158. Žandov, Schanda, ves ltm. 193, 195. Žatec město 293; filiální cech ovčácký 392; městské právo 26; poddaní 310. Žatecký kraj 293-4, 299, 318, 330, 462, 475, 477, 479, 480, 492, 502-5; kassir 482; sel- ská rebellie 310. Žďár, klášter 7. ze Žďáru hrabě Frant. Eusebius 379; hraběnka viz Magni. Žebrák panství 339. Žebrákovský Petr v Slavkovicích 296; Václav v Kamejce a ve Zhoři 298. Želechy — Rudolfovice, ves u Lom- _ mice n. Pop. 338. Želeč, psáno Selz, panství tab. _ 520, 521. Zelezensky farár 381. Zelezná ves rak. 95. Želiv, Selau, klášter čel. 612.
Strana 606
606 Želkovice na Karlštejnsku 295, 296. Žemla Petr, konšel ve Lhenicích 42, Zezule Martin v Habrouticich 284. z Žichovic Tobiáš 306. akcidence na Chlumecku tm. 190; hejtmanovy 367, na pan- ství Zbraslavském 410. akcisy (1709) 461. Amtstäge 355 ; viz fizeni, Schreib- táge. Angesessener na Chlumecku ltm., poddaný s pozemkem třeba malým 192, viz usedlý. annus decretorius (1654) 444, 469, annus declaratorius (1683) 469. archiv úřadu hospodářského 535. arendy, pronájmy panství škodí 515; viz nájem. artikulové k soudu na panstvích komorních (1681) 312-317; artikule medařské na Vyzovicku 372. artikulové soudní (řád poddan- ský) na panství Žichovickém (1649) 241-246; na panství Zitenickém (1651), opravy k nim 246-249; víz řád. bažantnice 365. berně v Kojeticích nařízena 108, list priznavaci 149; viz daně. bláto vyváženo z Prahy robotou 139, 419. bonifikace 540, váznou 529. Cech ovčácký v Čechách (1709) 391-394 ceny prací hospodářských 197. cena statku v Kojeticích 1200 nebo 1300 kop (1588) 119 VII; v Újezdci 120. cesty opravovati 245 (31), 314;/ Rejstřík. věcný. Žichovické panství u Horažďovic, i artikulové soudni 241-6. Zihobec u Zichovic 241. Žiliměr? Zylyměr Jiřík svobodník v Jičíně 285. z Žirotína Jaroslav Plichta 13. na Zirovnici viz z Gutenštejna. Rejstřík. věcný. nové zapovídány 244; nesvo- bodných nedělati 218. chalupnik se definuje (1652) 257; kterak při visitaci (1654) se počítali 304-5, kolik se jich napočetlo 268-272; kterak ro- botují 429. chrámu návštěva zanedbávána 133, 136. cihlářství panské 365. Čáry se zapovídají 242. čeleď cizopanská 184, 316. čeleď nemá býti nekatolická 248 (11). čihařům odměna 214. člověčenství na statku města Chru- dimě 401 (2); slibováno 80, 130, 156, 421; (Leibeigen- schaft) odpuštěno za náhra- du peněžitou (1571) 56-58; sňato s úředníka hospodářské- ho (1716) 398; z člověčenství propustén vesnié(an a doporu- čen cechům 15; srv. pod- danost. daně státní jak se rozvrhovaly na země české a rakouské 442; kterak byly povolovány a vybírány (1747) 481; (Ga- ben) přibývá jich (1775) 541 až 544; viz berně. dědění řád předepsán v Dlouhé Stropnicí a jinde na Novo- hradsku 141; na Krumlovsku obyčejně stanoven při propou- štění poddaných z břemene Zitenice panství Itm. 246-9. Žlábek, Rindles, Rendles, u H. Plané 85-6, 102. Zlutickf Jakub kon&el v Praze 12. Zumberk, Sonnberg, Sumberk ves na Krumlovsku 45-6, 102. ves oddmrtniho, viz odúmrť, řád dědický, kšaftování. dědicem selského statku bývá (1770) nejmladší syn 496, 500, 503, 505, 510, 512, 513, 517, 525. dědická posloupnost poddaných na panstvích komorních upra- vena (1584) 91. dědické právo poddaných na Žitenicku se skracuje (I651) 249. dědičně dány jsou pozemky v Ja- blunce na Vsetínsku poddaným držitelům a přidána nová prá- va požitečná i svobody od Al- brechta z Waldštejna 172. dědinníci 275, (svobodníci) dá- váni v poddanost 93. deputát hejtmanův 367, na pan- ství Zbraslavském 409, 410. desátek snopný skrovně odváděn 134. deskové domy v katastru 458. děti podruhův, pastýřův, aby se neodcizily své vrchnosti 244. děti jedněch rodičů budou se dě- liti mezi rozličné vrchnosti 340. děvečky přehledávány 314. divident co znamená u Raaba 553. divisores communes, kolik korcü rolí v každém kraji počítalo se na usedlost (1683) 318, 347, 475, (1725) 462; jak určeny (1683) 460; (1747) 451-2; domů 454, pivovárů 456, móst 457; divisor dupli- catus 477.
606 Želkovice na Karlštejnsku 295, 296. Žemla Petr, konšel ve Lhenicích 42, Zezule Martin v Habrouticich 284. z Žichovic Tobiáš 306. akcidence na Chlumecku tm. 190; hejtmanovy 367, na pan- ství Zbraslavském 410. akcisy (1709) 461. Amtstäge 355 ; viz fizeni, Schreib- táge. Angesessener na Chlumecku ltm., poddaný s pozemkem třeba malým 192, viz usedlý. annus decretorius (1654) 444, 469, annus declaratorius (1683) 469. archiv úřadu hospodářského 535. arendy, pronájmy panství škodí 515; viz nájem. artikulové k soudu na panstvích komorních (1681) 312-317; artikule medařské na Vyzovicku 372. artikulové soudní (řád poddan- ský) na panství Žichovickém (1649) 241-246; na panství Zitenickém (1651), opravy k nim 246-249; víz řád. bažantnice 365. berně v Kojeticích nařízena 108, list priznavaci 149; viz daně. bláto vyváženo z Prahy robotou 139, 419. bonifikace 540, váznou 529. Cech ovčácký v Čechách (1709) 391-394 ceny prací hospodářských 197. cena statku v Kojeticích 1200 nebo 1300 kop (1588) 119 VII; v Újezdci 120. cesty opravovati 245 (31), 314;/ Rejstřík. věcný. Žichovické panství u Horažďovic, i artikulové soudni 241-6. Zihobec u Zichovic 241. Žiliměr? Zylyměr Jiřík svobodník v Jičíně 285. z Žirotína Jaroslav Plichta 13. na Zirovnici viz z Gutenštejna. Rejstřík. věcný. nové zapovídány 244; nesvo- bodných nedělati 218. chalupnik se definuje (1652) 257; kterak při visitaci (1654) se počítali 304-5, kolik se jich napočetlo 268-272; kterak ro- botují 429. chrámu návštěva zanedbávána 133, 136. cihlářství panské 365. Čáry se zapovídají 242. čeleď cizopanská 184, 316. čeleď nemá býti nekatolická 248 (11). čihařům odměna 214. člověčenství na statku města Chru- dimě 401 (2); slibováno 80, 130, 156, 421; (Leibeigen- schaft) odpuštěno za náhra- du peněžitou (1571) 56-58; sňato s úředníka hospodářské- ho (1716) 398; z člověčenství propustén vesnié(an a doporu- čen cechům 15; srv. pod- danost. daně státní jak se rozvrhovaly na země české a rakouské 442; kterak byly povolovány a vybírány (1747) 481; (Ga- ben) přibývá jich (1775) 541 až 544; viz berně. dědění řád předepsán v Dlouhé Stropnicí a jinde na Novo- hradsku 141; na Krumlovsku obyčejně stanoven při propou- štění poddaných z břemene Zitenice panství Itm. 246-9. Žlábek, Rindles, Rendles, u H. Plané 85-6, 102. Zlutickf Jakub kon&el v Praze 12. Zumberk, Sonnberg, Sumberk ves na Krumlovsku 45-6, 102. ves oddmrtniho, viz odúmrť, řád dědický, kšaftování. dědicem selského statku bývá (1770) nejmladší syn 496, 500, 503, 505, 510, 512, 513, 517, 525. dědická posloupnost poddaných na panstvích komorních upra- vena (1584) 91. dědické právo poddaných na Žitenicku se skracuje (I651) 249. dědičně dány jsou pozemky v Ja- blunce na Vsetínsku poddaným držitelům a přidána nová prá- va požitečná i svobody od Al- brechta z Waldštejna 172. dědinníci 275, (svobodníci) dá- váni v poddanost 93. deputát hejtmanův 367, na pan- ství Zbraslavském 409, 410. desátek snopný skrovně odváděn 134. deskové domy v katastru 458. děti podruhův, pastýřův, aby se neodcizily své vrchnosti 244. děti jedněch rodičů budou se dě- liti mezi rozličné vrchnosti 340. děvečky přehledávány 314. divident co znamená u Raaba 553. divisores communes, kolik korcü rolí v každém kraji počítalo se na usedlost (1683) 318, 347, 475, (1725) 462; jak určeny (1683) 460; (1747) 451-2; domů 454, pivovárů 456, móst 457; divisor dupli- catus 477.
Strana 607
dluhy selské 117 (IV, V); 119 (III, IV); jak vymáhati 316 ; jich dopomahání 96, nedopo- mahání 93; dluZení zapovídá- no poddanym 132; viz zadlu- Zeny. dlużni ńpisy na vypüjéky peněz státních 530-4. Doktorin Frau, doktorová 189, 190, srov. Haushälterin 190. domy prézdné 495, 504, 509. doušky, Tausken 505. dříví sbírati 184, kdy káceti 197; kterak z lesa odvážeti 314; v Chrudimi dovoz útrat- ný 405; z lesů Rožmberských kterak voziti do Krumlova na prodej 125. drobení selských pozemků 529. drůbež v nájmu 431. dvofáci 275; stézují si v kance- láři dvorské na útisk od vrch- nosti Hranické 158. dvorská léta čeledi, 506. dvorů svobodných soupis z celých Čech (1655) 272-300; jakou výměru mívaly 273, 274. dvory panské na Mělnicku 236; poplužní kterak říditi 362. dvůr panský prodán obci mčka Mezimostí právem purkrecht- ním pod úrok (1465) 14. dvůr v Křesíně nepoplatný, ale služebný ke hradu Hluboké (1417, 1489) 17. dvůr svobodný v Křesíně získal Marradas za jiný 202. Hofjahre eroganda 482 ; supererogata 484, 485, 540. exekuce na daně škodí 541; exekuční řád (1744) 432, (1747) 436. extrakt z knih pozemkových 358. extraordinarium 434-436, 439, 482, 484-5; placeno podda- nými 564. farnosti veliké 516. fasse (pfiznávky k berni) vrch- nostenskó mají obsahovati po- Rejstřík věcný. vinnosti poddaných k vrchnosti 488. Ficticium stabile, Häuseranschlag 453, 470. fojtství dědičné vÿsadné (rychta) zřízeno (1778) v Bruzovicích 555. Freigeld, nahrazen desátým pe- nízem placeným vrchnosti při změně držitele sklárny 241. Freikäufe na Chlumecku v ltm. 186. Freistifter v Rakousích 497 (ne- definovány). generální visitace (1654) ku po- psání poplatnictva 268-272. General-Repartition (berní) 481, 482; srv. subrepartice. Gerade v dédickém právé ném. 60. z gruntovních knih extrakt 358, hledání v nich 359. gruntovní peníze jak skládati 313, vejrunky 244, 357. hajných povinnost 244; nerobo- tují 364. hamfeštní dvory v Boleslavsku 278, hrd. 279, chr. 281, křm. 287. hamr Keglerovský pod Kájovem 140. hanění vzájemné urovnáno 145. Haushälterin na panství Chlume- ckém 190. Heergewette v dódickóm právě něm. 60. hejtmané krajští mají zakročo- vati proti útiskům poddaných (1769) 487 ; potvrzují smlouvy mezi poddanymi a vrchnostmi 488. Herrligkeit, spanilost, nicku 240. herynků co se spotřebovalo v do- mácnosti a ve dvořích Jar. z Martinic 212. honba s robotníky 430. hospodář špatný propuštěn a sta- tek jeho prodán jinému 407; viz odsada, Tošek. hospodářská správa král. v. města Chrudimě 399. na Měl- jesuitská ^ kollej 607 hospodaïské tabulky Jaroslava z Martinic (1638-49), zvl. o spotřebě potravin 206-214. hry v karty nebo v kostky 243. hejtmanovo služné, deputát a akcidence 367; povinnosti a požitky na panství Zbraslav- ském 409, 410; na panství Chlumeckém ltm. 181, 190. hutmistři hutí sklenných 275, 277. Individualrepartitiones 482. instrukce visitaóním komisarům k popsání poplatnictva (1653) 260-268. instrukce hospodářská hejtmanovi Rychmburskému a Rosickému (1703) 354-369; hejtmanovi na Chlumecku ltm. 180-2; hosp. úředníkům na Rychm- bursku (1775) 534. instrukce správcům důchodův a statku městského v J. Hradci 171; městskému purkrabí v Chrudimi 399. instrukce ku provádění Raabov- ské soustavy na statcích stát- ních (1777) 548-553. inventář panský 355. v Kramlovó (1590) 121; jesuitské statky raabisovány 556-8. jezero Komořanské, rozhodčí vý- pověď o pastviště, i práva a povinnosti při jezeře (1459) 12. kaprů spotřeba u Jar. z Marti- nic 211. kasa panská 365. katastr zakládán (1654-6) 300, 459, i zmónén (1683) 322-332, 344-7, 460, pokus rozvrhovati berni na korce a na krávy (1682-4) 319; na zkoušku kalkulováno v kraji Beroun- ském (1725) 448, 462, 464-8, 473-4; Terezianský podle kte- rých pravidel sestaven v Praze (1747) 444-458, posouzen kan- celáří dvorskou 458-478, schvá- len císařovnou (1747) 471-2. katolická víra 356, 411, 412.
dluhy selské 117 (IV, V); 119 (III, IV); jak vymáhati 316 ; jich dopomahání 96, nedopo- mahání 93; dluZení zapovídá- no poddanym 132; viz zadlu- Zeny. dlużni ńpisy na vypüjéky peněz státních 530-4. Doktorin Frau, doktorová 189, 190, srov. Haushälterin 190. domy prézdné 495, 504, 509. doušky, Tausken 505. dříví sbírati 184, kdy káceti 197; kterak z lesa odvážeti 314; v Chrudimi dovoz útrat- ný 405; z lesů Rožmberských kterak voziti do Krumlova na prodej 125. drobení selských pozemků 529. drůbež v nájmu 431. dvofáci 275; stézují si v kance- láři dvorské na útisk od vrch- nosti Hranické 158. dvorská léta čeledi, 506. dvorů svobodných soupis z celých Čech (1655) 272-300; jakou výměru mívaly 273, 274. dvory panské na Mělnicku 236; poplužní kterak říditi 362. dvůr panský prodán obci mčka Mezimostí právem purkrecht- ním pod úrok (1465) 14. dvůr v Křesíně nepoplatný, ale služebný ke hradu Hluboké (1417, 1489) 17. dvůr svobodný v Křesíně získal Marradas za jiný 202. Hofjahre eroganda 482 ; supererogata 484, 485, 540. exekuce na daně škodí 541; exekuční řád (1744) 432, (1747) 436. extrakt z knih pozemkových 358. extraordinarium 434-436, 439, 482, 484-5; placeno podda- nými 564. farnosti veliké 516. fasse (pfiznávky k berni) vrch- nostenskó mají obsahovati po- Rejstřík věcný. vinnosti poddaných k vrchnosti 488. Ficticium stabile, Häuseranschlag 453, 470. fojtství dědičné vÿsadné (rychta) zřízeno (1778) v Bruzovicích 555. Freigeld, nahrazen desátým pe- nízem placeným vrchnosti při změně držitele sklárny 241. Freikäufe na Chlumecku v ltm. 186. Freistifter v Rakousích 497 (ne- definovány). generální visitace (1654) ku po- psání poplatnictva 268-272. General-Repartition (berní) 481, 482; srv. subrepartice. Gerade v dédickém právé ném. 60. z gruntovních knih extrakt 358, hledání v nich 359. gruntovní peníze jak skládati 313, vejrunky 244, 357. hajných povinnost 244; nerobo- tují 364. hamfeštní dvory v Boleslavsku 278, hrd. 279, chr. 281, křm. 287. hamr Keglerovský pod Kájovem 140. hanění vzájemné urovnáno 145. Haushälterin na panství Chlume- ckém 190. Heergewette v dódickóm právě něm. 60. hejtmané krajští mají zakročo- vati proti útiskům poddaných (1769) 487 ; potvrzují smlouvy mezi poddanymi a vrchnostmi 488. Herrligkeit, spanilost, nicku 240. herynků co se spotřebovalo v do- mácnosti a ve dvořích Jar. z Martinic 212. honba s robotníky 430. hospodář špatný propuštěn a sta- tek jeho prodán jinému 407; viz odsada, Tošek. hospodářská správa král. v. města Chrudimě 399. na Měl- jesuitská ^ kollej 607 hospodaïské tabulky Jaroslava z Martinic (1638-49), zvl. o spotřebě potravin 206-214. hry v karty nebo v kostky 243. hejtmanovo služné, deputát a akcidence 367; povinnosti a požitky na panství Zbraslav- ském 409, 410; na panství Chlumeckém ltm. 181, 190. hutmistři hutí sklenných 275, 277. Individualrepartitiones 482. instrukce visitaóním komisarům k popsání poplatnictva (1653) 260-268. instrukce hospodářská hejtmanovi Rychmburskému a Rosickému (1703) 354-369; hejtmanovi na Chlumecku ltm. 180-2; hosp. úředníkům na Rychm- bursku (1775) 534. instrukce správcům důchodův a statku městského v J. Hradci 171; městskému purkrabí v Chrudimi 399. instrukce ku provádění Raabov- ské soustavy na statcích stát- ních (1777) 548-553. inventář panský 355. v Kramlovó (1590) 121; jesuitské statky raabisovány 556-8. jezero Komořanské, rozhodčí vý- pověď o pastviště, i práva a povinnosti při jezeře (1459) 12. kaprů spotřeba u Jar. z Marti- nic 211. kasa panská 365. katastr zakládán (1654-6) 300, 459, i zmónén (1683) 322-332, 344-7, 460, pokus rozvrhovati berni na korce a na krávy (1682-4) 319; na zkoušku kalkulováno v kraji Beroun- ském (1725) 448, 462, 464-8, 473-4; Terezianský podle kte- rých pravidel sestaven v Praze (1747) 444-458, posouzen kan- celáří dvorskou 458-478, schvá- len císařovnou (1747) 471-2. katolická víra 356, 411, 412.
Strana 608
608 kláda k trestání na vsi 117, 134, 140, rozmetána 135. klíč k rozvrhování daní v zemích českých a rakouských 442. v knihách pozemkových hledání 359, extrakt z nich 358. kollatury popisovány (1653) 260. kolník set v Chrudimi 403. komíny dobře opatřiti 110, 120, 133, 245. koní chov 494-520, 528. konsens (svolení vrchnostenské) k ženitbě co stál 506, k od- chodu na práci 517. konskripce duší a tažného do- bytka (1770) 491-530. konšelé v městečku Chocni ne- jsou povinni sbírkami ani ro- botami 34. kontribuce uložená na usedlost početní (1689-1700) kolik či- nila 461, (1748) 485 ; připa- dající na korec kde byla (před 1747) větší nebo menší 462. kontribučního účetního slużnó 368; výběrčího povinnosti 534. Kontribuentenunterthan, celý u- sedlý (1653) 261. na korce rolí navrhováno roz- vrhnouti berni (1683) 319-322, 330. kostelní stříbro vypůjčeno 483. kostelní účty 359. kotce na obilí suté v Chrudimi 403-4. kraje v Čechách a počty měst, vsí a domů v nich (1770) 492, počet usedlostí v nich (1683) 318, (1747) 480. královské krunty u Vamberka 176. krälovstvi, Königreich, Mělnicku 239. krámce obecní v Chrudimi 404. kráva dá užitku ročně 2 kopy 178; v nájmu 431, po kopě 139. krávy dojné měly býti zdaněny (1683) 319, 330. z krav plat ve Fefrech siat (1595), jejž uložil Vilém z Rožmberka 150. krby vymetati 245. les na Rejstřík věcný. krčma cizopanská nemá se na vštévovati 78, 118 (VII), 243. krčmy cena ustanovená k odhadům 161, nařízení panské o krč- mách 357 (10%). krčmář dává na úvěr 76, 77, 79; má světiti neděli 246; viz posudné. kéaft poddansky jak se dělá 216. kšaftování povoleno v Pravoníně 147; rychtáři ve Fefřích 138 ; viz odúmrti odpouštěny, te- stament, řád kš. kurev nepřechovávati 242. lada (triesch) 448, jak ceněna 469. Ländereien slovou pozemky selské (na Chlumecku ltm.) 192. lapání ryb a raků zapovídáno 315. lavice soudcovskA, Richterbank (na postrach) 511. lázeň ve vsi Droužkovicích 55. Leibeigenschaft (1571) 56-58, viz člověčenství, nevolnictví. les obecní mýcen 114; hájky u vsi rozděleny mezi sousedy 136, 137. lesy panské, kterak hospodařeno 364; lesní pojezdný 535. lesy v katastru (1747) 469, jak ceněny 449. lid jaký kde byl (1770) po kra- jích 492-529. lidnatost (populaci) množiti 356. list poddané osoby na službu mimo panství 96. list přiznavací k berni z Kojetic 149. litkup, Leitkanf, znamení prodeje 186. za lizami (v lese) nesekati 314. lom kamene u Chrudimě 405. manové rytířští a robotní (1655) 272, 275. manové Eggenberští 292; Měl- ničtí 294; hradu Pražského 295. manové Karlštejnští vlt. 298; rytíréti Karlátejnsti 295, Do- bříšští 296, robotní Karlštejn- ští a Dobrissti 296. manželku dostane cizopanský pod- daný od její vrchnosti 116 (IID, 244. marnotratny sedlák trestán véze- ním 1185 srv. Tošek. marsélôv vejstavküv v lesé ne- podtínati 314. marše vojenské 483. masity krejcar (Fleischkreuzer) 440. masa a ryb co se spotřebuje v domácnosti a ve dvofich Jar. z Martinic 211. medaři na panství Vyzovickém dostali artikule (1705-1720) 372. měřič zemský Klauser Ondřej Bernard 349, 374; Malý F. L. 335, 337; Votava Lukáš 413. měřiči zemští o vysvětlení před- pisů k vyměřování selských polí 335; pole selská nikdy (před 1690) nebyla měřena 336. města kterak ceněna na usedlosti 345, 346. města Pražská a jiná v katastru 457-8. městečko učiněno ze vsi Lhenic 34, 41-3; též ze vsi Dolní Vltavice 309. městečko Česká Svratka podro- bilo se selskym bfemenüm, když bylo potvrzeno za mě- stečko 415. městským právem rozumí se ně- kdy jen osvobození od břemene odúmrtného a právo kšaftování 23, 32, 42, 43, 123-4; viz odúmrt. městský řád předepsán 39, 77. mezníků ohledávání 115, 243 314; viz doušky. mílové právo k vaření piva na prodej u Polné (1493) 18. míry obilné Slanská a Pražská (1640) 207; polní 196; ra- kouské nevšude uvedeny (1770) 499. od mlácení jak se platilo (1640)
608 kláda k trestání na vsi 117, 134, 140, rozmetána 135. klíč k rozvrhování daní v zemích českých a rakouských 442. v knihách pozemkových hledání 359, extrakt z nich 358. kollatury popisovány (1653) 260. kolník set v Chrudimi 403. komíny dobře opatřiti 110, 120, 133, 245. koní chov 494-520, 528. konsens (svolení vrchnostenské) k ženitbě co stál 506, k od- chodu na práci 517. konskripce duší a tažného do- bytka (1770) 491-530. konšelé v městečku Chocni ne- jsou povinni sbírkami ani ro- botami 34. kontribuce uložená na usedlost početní (1689-1700) kolik či- nila 461, (1748) 485 ; připa- dající na korec kde byla (před 1747) větší nebo menší 462. kontribučního účetního slużnó 368; výběrčího povinnosti 534. Kontribuentenunterthan, celý u- sedlý (1653) 261. na korce rolí navrhováno roz- vrhnouti berni (1683) 319-322, 330. kostelní stříbro vypůjčeno 483. kostelní účty 359. kotce na obilí suté v Chrudimi 403-4. kraje v Čechách a počty měst, vsí a domů v nich (1770) 492, počet usedlostí v nich (1683) 318, (1747) 480. královské krunty u Vamberka 176. krälovstvi, Königreich, Mělnicku 239. krámce obecní v Chrudimi 404. kráva dá užitku ročně 2 kopy 178; v nájmu 431, po kopě 139. krávy dojné měly býti zdaněny (1683) 319, 330. z krav plat ve Fefrech siat (1595), jejž uložil Vilém z Rožmberka 150. krby vymetati 245. les na Rejstřík věcný. krčma cizopanská nemá se na vštévovati 78, 118 (VII), 243. krčmy cena ustanovená k odhadům 161, nařízení panské o krč- mách 357 (10%). krčmář dává na úvěr 76, 77, 79; má světiti neděli 246; viz posudné. kéaft poddansky jak se dělá 216. kšaftování povoleno v Pravoníně 147; rychtáři ve Fefřích 138 ; viz odúmrti odpouštěny, te- stament, řád kš. kurev nepřechovávati 242. lada (triesch) 448, jak ceněna 469. Ländereien slovou pozemky selské (na Chlumecku ltm.) 192. lapání ryb a raků zapovídáno 315. lavice soudcovskA, Richterbank (na postrach) 511. lázeň ve vsi Droužkovicích 55. Leibeigenschaft (1571) 56-58, viz člověčenství, nevolnictví. les obecní mýcen 114; hájky u vsi rozděleny mezi sousedy 136, 137. lesy panské, kterak hospodařeno 364; lesní pojezdný 535. lesy v katastru (1747) 469, jak ceněny 449. lid jaký kde byl (1770) po kra- jích 492-529. lidnatost (populaci) množiti 356. list poddané osoby na službu mimo panství 96. list přiznavací k berni z Kojetic 149. litkup, Leitkanf, znamení prodeje 186. za lizami (v lese) nesekati 314. lom kamene u Chrudimě 405. manové rytířští a robotní (1655) 272, 275. manové Eggenberští 292; Měl- ničtí 294; hradu Pražského 295. manové Karlštejnští vlt. 298; rytíréti Karlátejnsti 295, Do- bříšští 296, robotní Karlštejn- ští a Dobrissti 296. manželku dostane cizopanský pod- daný od její vrchnosti 116 (IID, 244. marnotratny sedlák trestán véze- ním 1185 srv. Tošek. marsélôv vejstavküv v lesé ne- podtínati 314. marše vojenské 483. masity krejcar (Fleischkreuzer) 440. masa a ryb co se spotřebuje v domácnosti a ve dvofich Jar. z Martinic 211. medaři na panství Vyzovickém dostali artikule (1705-1720) 372. měřič zemský Klauser Ondřej Bernard 349, 374; Malý F. L. 335, 337; Votava Lukáš 413. měřiči zemští o vysvětlení před- pisů k vyměřování selských polí 335; pole selská nikdy (před 1690) nebyla měřena 336. města kterak ceněna na usedlosti 345, 346. města Pražská a jiná v katastru 457-8. městečko učiněno ze vsi Lhenic 34, 41-3; též ze vsi Dolní Vltavice 309. městečko Česká Svratka podro- bilo se selskym bfemenüm, když bylo potvrzeno za mě- stečko 415. městským právem rozumí se ně- kdy jen osvobození od břemene odúmrtného a právo kšaftování 23, 32, 42, 43, 123-4; viz odúmrt. městský řád předepsán 39, 77. mezníků ohledávání 115, 243 314; viz doušky. mílové právo k vaření piva na prodej u Polné (1493) 18. míry obilné Slanská a Pražská (1640) 207; polní 196; ra- kouské nevšude uvedeny (1770) 499. od mlácení jak se platilo (1640)
Strana 609
na Smečensku 206; dvacátá míra 189; mlatci z podruhů 246. mlýny jak ceněny v katastru 450 ; úrok zvyšován 188; panské na Mělnicku 238; poddanské na Krumlovsku rušeny (1591) 126-130. mlýnské stroje koupila vrchnost ke zrušení 140. mlýnský přímus 185, 218, 243. mlynářů povinnosti 364; kolik odváděli mouky nebo krupice za obilí 207. mor dobytčí 542. myslivec dvorský 535. myslivost zapovídána 183, 243, 315, 364. mzda čeládky hospodářské (1628) na Chlumecku ltm. 197. nájem krav a drůbeže 431. nájemné smlouvy 536; viz pro: nájmy. näpady, Anfälle, po poddaných 55 (28), 56, 57; jdou toliko v linii sestupné 216; peněžité se prodávají 358; poplatek z nápadu k záduší 147. nápolnictví (osetí na polovic užitku) nedovoleno, leda na rok 139; viz přisívání. nápravníci 275. nedílnost selských statků: neod- prodávati pozemků od statku 245 (30), 316. nepokoje v Oáslavsku (1775) 537, 543. nepořádnost v obecním hospo- dářství města Chrudimě 402. nevolnictví (Leibeigenschaft) když se zruší, které taxy poddanské přestanou 556. nezakoupené statky selské na Nadějkovsku 546, kim. 517; viz zakupovani. novousedlym berně odpouštěna do lhůty 305. občiny (les) náležité vesnici ře- čené Homoly u Budějovic 175. obec, pastvina vsi Rovně, z ní se platí úrok vrchnosti 176. Archiv Český XXIX Rejstřík věcný. obecní pozemky 470, v katastru 451, 473-4. obecní řád vesnicím predepsán 39, 73-6, 420. obecní úřad v Kojeticích obno- vován 76, 78, 89, 118, 131, 133, 135, 139, 144. obilí zač se počítá při odhadě (1610) 161. obstávka poddaného pro 119 (III), 244, 316. obžinky 431. odhady (taxy) statků a co jak se taxuje (1610) 160-1, (1625) 177; panství Zvíkovského po- suzován (1612) 164-170, pan- ství Mělnického (1645) 222 až 240. odkazu právo (kšaftovní) spojeno se zákupným právem (1405) 2-3; viz testament, kšaft. odpovědníci mezi vesničany 132. odprodávati od gruntu zapoví- dáno 316; viz nedílnost sel- ského statku. odsada špatného hospodáře 246 (35), 407; viz zadlužený. odúmrti rychtářové oznamujte ú- řadu hospodářskému 313 (5). odúmrti když vrchnost odpustí některé vesnici, ta výsada ne- vztahuje se na domy, které budoucně se vystavějí 388. odúmrtní břemeno odpouštěno na panství Krumlovském v Rado- šovicích, Kaltenbrunně, Přídole 9c (1418) 3-5; vsem Cäkovu, Jankovu 22; D. Vitavici 23, 154; Capingrovi a synûm v Blizné 24; vsi Dechtařům 830; Žabovřeskům 33, 153; baštýřovi i nástupcům za po- vinnosti 35; fiámistrovi jen osobně, ne dědicům 36; mčku Lhenicům za zdvojnásobený úrok 40, 43, 49-51; v mčku H. Plané 37; v rychté Zbitin- ské 43, Zelnavské 45, Něm. Rychnovské 46; Chrobolské 80-1, Ktidské 81-2, H.Planské 85, Frauenthalské 87; mcku Chvalšinám 88; v Blizné a Radslavi 88; Krumlova za dluh 609 odměnu 122, nově přistěhova- lým 121; za zrušení mlýna (1591) 126-130; hamru Kegle- rovskému 140; v Bavorově 141; ve Frantole 146; ve Velešíně 151, ve Fefrech 151; mlynáti Prostfednímu 151; pfi úročním dvofe v Kvéto&íné 155, ve Vejrové 9c 155; cha- lupníküm ve Velešíně a ro- botníküm ve vsech za náhradu 157, za peníze v Radosticích a v Trocnové 163; sklárné Kaltenbrunnské 240; ve vsi Sehneedorfü 254; dřevařům v Hejrove 255; mlynářovi s rodinou v Dobročkově 259; nové vsi Neuofen 334, ve vsi Christiansberku 341, v Jo- hannesthale u Chvaldin 3%1, 388, v Hejrové 384, chalu- pám rybákovjm u Pozdéraz- ského dvora 385, v rychtě Schneedorfské 385 ; domkářům v Brentenberku 386, plat sní- Zen 395; v Glöckelberku 333, 372, 388; v rychtě Černské či Schwarzbašské 389, v rych- tářství Mokerském 389, v Cha- bičovicích 390, domkáři v Mar- kově 394. odûmrti odpustény (1448) v Ja- novicích a v Skrejšově u Polné, řád dědění předepsán 8. odúmrti všechny prodává Lad- slav z Boskovic na Mor. Tře- bové poddaným v 3 vsech apředpisuje řád dědický (1486) 16. odúmrti odpuštěny městům Polné a Přibyslavi a 35 vsem, řád dědění předepsán (1502) 20. odúmrtného práva v Újezdě u Mohelnice vzdává se oltářník za úrok kuřat 27. odúmrti odpuštěny v Kožušanech a předepsán řád dědění 31. odúmrti odpustil opat fišmistrovi a potomkům do třetího kolena 34. odúmrti byly odpuštěny (1571) v Droužkovicích 56. odümrti odpuštěny v Dlouhé 77
na Smečensku 206; dvacátá míra 189; mlatci z podruhů 246. mlýny jak ceněny v katastru 450 ; úrok zvyšován 188; panské na Mělnicku 238; poddanské na Krumlovsku rušeny (1591) 126-130. mlýnské stroje koupila vrchnost ke zrušení 140. mlýnský přímus 185, 218, 243. mlynářů povinnosti 364; kolik odváděli mouky nebo krupice za obilí 207. mor dobytčí 542. myslivec dvorský 535. myslivost zapovídána 183, 243, 315, 364. mzda čeládky hospodářské (1628) na Chlumecku ltm. 197. nájem krav a drůbeže 431. nájemné smlouvy 536; viz pro: nájmy. näpady, Anfälle, po poddaných 55 (28), 56, 57; jdou toliko v linii sestupné 216; peněžité se prodávají 358; poplatek z nápadu k záduší 147. nápolnictví (osetí na polovic užitku) nedovoleno, leda na rok 139; viz přisívání. nápravníci 275. nedílnost selských statků: neod- prodávati pozemků od statku 245 (30), 316. nepokoje v Oáslavsku (1775) 537, 543. nepořádnost v obecním hospo- dářství města Chrudimě 402. nevolnictví (Leibeigenschaft) když se zruší, které taxy poddanské přestanou 556. nezakoupené statky selské na Nadějkovsku 546, kim. 517; viz zakupovani. novousedlym berně odpouštěna do lhůty 305. občiny (les) náležité vesnici ře- čené Homoly u Budějovic 175. obec, pastvina vsi Rovně, z ní se platí úrok vrchnosti 176. Archiv Český XXIX Rejstřík věcný. obecní pozemky 470, v katastru 451, 473-4. obecní řád vesnicím predepsán 39, 73-6, 420. obecní úřad v Kojeticích obno- vován 76, 78, 89, 118, 131, 133, 135, 139, 144. obilí zač se počítá při odhadě (1610) 161. obstávka poddaného pro 119 (III), 244, 316. obžinky 431. odhady (taxy) statků a co jak se taxuje (1610) 160-1, (1625) 177; panství Zvíkovského po- suzován (1612) 164-170, pan- ství Mělnického (1645) 222 až 240. odkazu právo (kšaftovní) spojeno se zákupným právem (1405) 2-3; viz testament, kšaft. odpovědníci mezi vesničany 132. odprodávati od gruntu zapoví- dáno 316; viz nedílnost sel- ského statku. odsada špatného hospodáře 246 (35), 407; viz zadlužený. odúmrti rychtářové oznamujte ú- řadu hospodářskému 313 (5). odúmrti když vrchnost odpustí některé vesnici, ta výsada ne- vztahuje se na domy, které budoucně se vystavějí 388. odúmrtní břemeno odpouštěno na panství Krumlovském v Rado- šovicích, Kaltenbrunně, Přídole 9c (1418) 3-5; vsem Cäkovu, Jankovu 22; D. Vitavici 23, 154; Capingrovi a synûm v Blizné 24; vsi Dechtařům 830; Žabovřeskům 33, 153; baštýřovi i nástupcům za po- vinnosti 35; fiámistrovi jen osobně, ne dědicům 36; mčku Lhenicům za zdvojnásobený úrok 40, 43, 49-51; v mčku H. Plané 37; v rychté Zbitin- ské 43, Zelnavské 45, Něm. Rychnovské 46; Chrobolské 80-1, Ktidské 81-2, H.Planské 85, Frauenthalské 87; mcku Chvalšinám 88; v Blizné a Radslavi 88; Krumlova za dluh 609 odměnu 122, nově přistěhova- lým 121; za zrušení mlýna (1591) 126-130; hamru Kegle- rovskému 140; v Bavorově 141; ve Frantole 146; ve Velešíně 151, ve Fefrech 151; mlynáti Prostfednímu 151; pfi úročním dvofe v Kvéto&íné 155, ve Vejrové 9c 155; cha- lupníküm ve Velešíně a ro- botníküm ve vsech za náhradu 157, za peníze v Radosticích a v Trocnové 163; sklárné Kaltenbrunnské 240; ve vsi Sehneedorfü 254; dřevařům v Hejrove 255; mlynářovi s rodinou v Dobročkově 259; nové vsi Neuofen 334, ve vsi Christiansberku 341, v Jo- hannesthale u Chvaldin 3%1, 388, v Hejrové 384, chalu- pám rybákovjm u Pozdéraz- ského dvora 385, v rychtě Schneedorfské 385 ; domkářům v Brentenberku 386, plat sní- Zen 395; v Glöckelberku 333, 372, 388; v rychtě Černské či Schwarzbašské 389, v rych- tářství Mokerském 389, v Cha- bičovicích 390, domkáři v Mar- kově 394. odûmrti odpustény (1448) v Ja- novicích a v Skrejšově u Polné, řád dědění předepsán 8. odúmrti všechny prodává Lad- slav z Boskovic na Mor. Tře- bové poddaným v 3 vsech apředpisuje řád dědický (1486) 16. odúmrti odpuštěny městům Polné a Přibyslavi a 35 vsem, řád dědění předepsán (1502) 20. odúmrtného práva v Újezdě u Mohelnice vzdává se oltářník za úrok kuřat 27. odúmrti odpuštěny v Kožušanech a předepsán řád dědění 31. odúmrti odpustil opat fišmistrovi a potomkům do třetího kolena 34. odúmrti byly odpuštěny (1571) v Droužkovicích 56. odümrti odpuštěny v Dlouhé 77
Strana 610
610 Stropnici a jiných vsech na Novohradsku 141. odúmrti a jiná břemena odpuštěna v Pravoníně 147. oheň jak předcházeti 314. opicné, opičí plat ve vsi Hejně u Horažďovic 396, 397. opovědné 4 gr. č., úrok z Haclova k vrchnosti (1500) 19. or&ti pfi mésté zapovídáno ves- niéanüm 315. ordinarium 482, extraordinarium. osaditi se na cizích gruntech kterak možno 316. osívati na cizím poli zapovídá se 107; povoleno na rok 139; srv. nápolnictví. ovce chovati zapovídáno 188. ovčáci v Čechách byli opatřeni na poctivosti (1704) 369. ovčáci v Čechách dostali artikule cechovní (1709) 391-394. ovčáctví panské 363. 484-5; srv. palcát neb žíla rychtárská 131, 247. památka, název listin selských 359. pasení noční na škodě 134. pastvy noční zapovídány 217. pastviny, Hutweiden 448, měniti v pole 527; obecní úročné pojištěny Lupenickým 161. patoky, Frischbier 361. piva stará a bílá jak se vaří 210; pivo kde kupovati 315; pivo vaïiti zapovídáno 188, dovoleno mčku Velešínu 151; to právo mčko Chvalšiny po- stoupilo vrchnosti 88; pivo cizopanské odbírati zapovídáno krčmářům 116; piva vaření v Chrudimi 404, v míli u Polné (1493) 18; pivo obecní a pivo šestinedělek v Droužkovicích 556, 60; piva věrtel kolik dá užitku 178; pivo špatné 132; srv. krčmy. pivováry v katastru 455; na Mělnicku 236; předpisy pan- ské o pivovarství 360-2. platy stálé a platy běžné (k vrch- nosti) jak se liší (1612) 166 Rejstřík věcný. až 170, 177; co se počítalo na Mělnicku k jedněm a dru- hým 234-6; jak se kapitaliso- valy 223. ploty, hradby opravovati 245. pocta, Verehrung, dána vrchnosti za odpuštění odúmrtí 37. podací kostelní při odhadech 161, zač se cení 166, 177. poddaní přesazováni na jiný sta- tek 497, 524. poddané kterak trestati 356 (6); 401 (3). poddaný propuštěn navždy klam- ně, skutečně jen do vyučení se řemeslu 408. poddanství dědičné dobrovolně přijímá služebník panský 124; poddanost a člověčenství úřed- níci a poddaní slibují kuráto- rovi vlastníka statku 156. z poddanosti propuštěn provazník pod výminkami 144. z poddanosti a z člověčenství propouštění na městském pan- ství J. Hradeckém 171. podruh kterak smí si stavěti obydlí 78. podruzi poddaní i nepoddaní choďte na mlat i na poselství 246; kterak robotují při městě Chrudimi 403. pojezdný lesní 535. pojezdného písaře přísaha a po- vinnosti 317. pojistebné, Stubenforst 255. pokřik o lotřích 316. pokuty 498, 527, nařízené obcí městečka Chocně (1528) 34. pokuty mnohé ukládali Stralen- dorfové 182-187, ke zlep&ení panského hospodářství 189. pole selská nikdá nebyla měřena (před 1690) 336. ponůcky na vsi 132, zač se cení 177. popis obyvatelstva na panství zdělati 357; proveden v celé zemi (1770) 491-530. pořizovati o statku pod purk- rechtním právem 25; viz kšaft, odkaz, řád pořizování, testa- ment. poručník ustanoven pánům nedo- statečným na rozumu 156. poslové z podruhů 246; groš bílý od míle 188. posudek, secundum judicium 3. posudné platí krčmář 79; po 3 groších 107. potahy a koně vc dvořích obce Chrudimské zkassirovány 402. potazy obecní (1643) 218. poustky, wüst 448. povalečův u sebe netrpěti 316. povstání selské na Opočensku a jinde v Hradecku (1628) 200; ua statku kláštera Plaského (1680) 309-311. pozemky zač se počítají při od- hadech 161, 177. pozemky nově rozvrženy v zá- dušní vsi Rapošově 420-5. pozorníci, dohledači k robotě 431; viz robotní rychtář. přádlo z roboty 430. pranýř vystaví se v obci D. Vlta- vici, povy&ené za městečko 309. pfástky se zapovídají 242. právo přirozené, obyčejné, samou obcí ustanovené 64. právo varní v Chrudimi 404; viz pivo. pfediva v domích nesusiti 217. pregravace (přetěžování) horáků v katastru 449, v městech 455; kde byla 462; země Če- ské proti jiným zemím 473; srv. útisk. překupování potravin po vsech zapovídáno 39. převod selské živnosti na dědice 490. principia rectificatoria při zdělá- vání katastru (1747) 444 až 458. přísahy na soudě vesnickém 65, 66; rychtáře 67, konšelů 68, hajných 71; rychtářů a jiných zřízenců obecních i panských 218, 219; rychtářů měst a městeček panských 411, 412. přísaha dohližitelů k náboženství poddaných na Smečensku 214. přisívání obilí na cizopanském též
610 Stropnici a jiných vsech na Novohradsku 141. odúmrti a jiná břemena odpuštěna v Pravoníně 147. oheň jak předcházeti 314. opicné, opičí plat ve vsi Hejně u Horažďovic 396, 397. opovědné 4 gr. č., úrok z Haclova k vrchnosti (1500) 19. or&ti pfi mésté zapovídáno ves- niéanüm 315. ordinarium 482, extraordinarium. osaditi se na cizích gruntech kterak možno 316. osívati na cizím poli zapovídá se 107; povoleno na rok 139; srv. nápolnictví. ovce chovati zapovídáno 188. ovčáci v Čechách byli opatřeni na poctivosti (1704) 369. ovčáci v Čechách dostali artikule cechovní (1709) 391-394. ovčáctví panské 363. 484-5; srv. palcát neb žíla rychtárská 131, 247. památka, název listin selských 359. pasení noční na škodě 134. pastvy noční zapovídány 217. pastviny, Hutweiden 448, měniti v pole 527; obecní úročné pojištěny Lupenickým 161. patoky, Frischbier 361. piva stará a bílá jak se vaří 210; pivo kde kupovati 315; pivo vaïiti zapovídáno 188, dovoleno mčku Velešínu 151; to právo mčko Chvalšiny po- stoupilo vrchnosti 88; pivo cizopanské odbírati zapovídáno krčmářům 116; piva vaření v Chrudimi 404, v míli u Polné (1493) 18; pivo obecní a pivo šestinedělek v Droužkovicích 556, 60; piva věrtel kolik dá užitku 178; pivo špatné 132; srv. krčmy. pivováry v katastru 455; na Mělnicku 236; předpisy pan- ské o pivovarství 360-2. platy stálé a platy běžné (k vrch- nosti) jak se liší (1612) 166 Rejstřík věcný. až 170, 177; co se počítalo na Mělnicku k jedněm a dru- hým 234-6; jak se kapitaliso- valy 223. ploty, hradby opravovati 245. pocta, Verehrung, dána vrchnosti za odpuštění odúmrtí 37. podací kostelní při odhadech 161, zač se cení 166, 177. poddaní přesazováni na jiný sta- tek 497, 524. poddané kterak trestati 356 (6); 401 (3). poddaný propuštěn navždy klam- ně, skutečně jen do vyučení se řemeslu 408. poddanství dědičné dobrovolně přijímá služebník panský 124; poddanost a člověčenství úřed- níci a poddaní slibují kuráto- rovi vlastníka statku 156. z poddanosti propuštěn provazník pod výminkami 144. z poddanosti a z člověčenství propouštění na městském pan- ství J. Hradeckém 171. podruh kterak smí si stavěti obydlí 78. podruzi poddaní i nepoddaní choďte na mlat i na poselství 246; kterak robotují při městě Chrudimi 403. pojezdný lesní 535. pojezdného písaře přísaha a po- vinnosti 317. pojistebné, Stubenforst 255. pokřik o lotřích 316. pokuty 498, 527, nařízené obcí městečka Chocně (1528) 34. pokuty mnohé ukládali Stralen- dorfové 182-187, ke zlep&ení panského hospodářství 189. pole selská nikdá nebyla měřena (před 1690) 336. ponůcky na vsi 132, zač se cení 177. popis obyvatelstva na panství zdělati 357; proveden v celé zemi (1770) 491-530. pořizovati o statku pod purk- rechtním právem 25; viz kšaft, odkaz, řád pořizování, testa- ment. poručník ustanoven pánům nedo- statečným na rozumu 156. poslové z podruhů 246; groš bílý od míle 188. posudek, secundum judicium 3. posudné platí krčmář 79; po 3 groších 107. potahy a koně vc dvořích obce Chrudimské zkassirovány 402. potazy obecní (1643) 218. poustky, wüst 448. povalečův u sebe netrpěti 316. povstání selské na Opočensku a jinde v Hradecku (1628) 200; ua statku kláštera Plaského (1680) 309-311. pozemky zač se počítají při od- hadech 161, 177. pozemky nově rozvrženy v zá- dušní vsi Rapošově 420-5. pozorníci, dohledači k robotě 431; viz robotní rychtář. přádlo z roboty 430. pranýř vystaví se v obci D. Vlta- vici, povy&ené za městečko 309. pfástky se zapovídají 242. právo přirozené, obyčejné, samou obcí ustanovené 64. právo varní v Chrudimi 404; viz pivo. pfediva v domích nesusiti 217. pregravace (přetěžování) horáků v katastru 449, v městech 455; kde byla 462; země Če- ské proti jiným zemím 473; srv. útisk. překupování potravin po vsech zapovídáno 39. převod selské živnosti na dědice 490. principia rectificatoria při zdělá- vání katastru (1747) 444 až 458. přísahy na soudě vesnickém 65, 66; rychtáře 67, konšelů 68, hajných 71; rychtářů a jiných zřízenců obecních i panských 218, 219; rychtářů měst a městeček panských 411, 412. přísaha dohližitelů k náboženství poddaných na Smečensku 214. přisívání obilí na cizopanském též
Strana 611
trestáno 123; zapovídáno 107, 132; nápolní 315, a třetinné 133, vyžije 133; viz nápol- nictví. přívaly na rybníky 315. přivařování piva 536, přívarky 361. privilegia měst a obcí budou se potvrzovati (1731) jen taková, která byla vydána po rebellii 417-419. pronájmy panství škodí 515, 526; viz nájem. propuštění poddaného va jiné panství 90, Víta 125, marno- tratného Toška 123 ; viz zhost. psi Jaroslava z Martinic co jedli 210. ptáčníkům odměna 214. půjčování peněz státních podda- ným i vrchnostem 530-4; státu od kontribuentü 483. purkrabí a důchodní města Cliru- dimě dostal instrukci ke správě hospodářství na statku měst- ském 399. purkrechtním právem prodán dvůr obci mčka Mezimostí pod úrok (1465) 14; vrchnost prodala v Hlubanech lány poddaným pod úrok 25. pustiny nemají vznikati 315. guantum camerale 483. Faabisace na státních statcích (1777) 548-553. řád dědický předepsán vsi Fefrům 151, městu Kumzáku 60, v Droužkovicích 56-60, v Pra- voníné 147; srv. odümrti kte- rak odpouštěny. řád kšaftování předepsán ve Vele- šíně a jinde na Novohradsku 157, v Trocnově 163, ve Fefrech 151; při propouštění z břemene odúmrtního ve vsi Újezdě u Mohelnice 27; často na panství Krumlovském, viz odúmrti odpuštěny. řád vydaný biskupem Olom. mě- stům a jiným obcím na panství Hukvaldském (1554) 39. Rejstřík věcný. řád městský a artikule horenské mčka Dolních Kounic v Mor. 77. řád obecní českých vsí probošt- ství Hralistského nad Znojmem 73-76; vsi Podolí u Přerova 420; vsi Mezic v Moravě 420. řády poddanské na statku pro- boštství Hradištského nad Znoj- mem (1574) 61-76. řád poddanský na statcích jesuit- ské kolleje Jitinské (1643) 215. féd poddanskÿ na Zitenicku (1651), k němu opravy a doplňky 246 až 249. řád poddanskÿ na statcich ko- morních (1681) 311-317. řád pořizování a dědění statků (1448) 4-5, 8-9 16-17, viz odúmrti odpouštěny. řád samodílný mčka Doubravníka (1749) 15. řád samodílný vsi Droužkovic (1571) 5i, rozmnoZen od vrch- nosti 56. Raumzins na Chlumecku ltm. 195 (nedefinován). recess desitilety (1748) 484. registra speciální Krumlovského panství (1585) 97-106 (urbát). registratura hospodářská co má obsahovati 196, 197. rektifikační komise zemská kterak opravovala katastr (1747) 444 až 458. reluice viz raabisace, výkup. řemeslníci jsou žádoucí na panství 357. řemeslníci jak byli třídění v ka- tastru 456, 457. na řemeslo k učení dávati bez povolení, pokuta na to 218; srv. živnosti. repartice (daní) generální 481, individuální 482; viz subre- partice. revers, kterým výhost navždy vydaný mění se v dočasný 408. revers ušlého zámeckého kováře 136, hrdelní ušlého poddaného 153. 611 revers poddaných kláštera Plaské- ho, kteří se pozdvihli (1680) 309-311. revisitace (1672-5) nerovnost 475. Revisitatiunsrolla 460. Rimonta-Reluitionsgelder 440. řízení na panském úřadě, Amts- täge 355; při výjezdech zá- dušní správy sv. Mikuláše v Praze jakožto vrchnosti v Újezdci (Trněném) 131, 137, v Kojeticích 133-5, 139, 144 9e; srv. Schreibtäge. robota dovážení úročného obilí vznikla z dobré vůle a přestane (1388) 1. robota 4 dní více strachována než zdvojnásobení úroku 80, 81. robota zač se počítá při odhadě 161; vorné roboty den po 24 gr.; Zenné po 6 gr. oc 172. robota na panství Bečvárském (1738) 426-431; jak se ko- nala při dvořích města Chru- dimě 403. robota zvyšována (1627) 188; na Chlumecku Itm. byla malś, ale nahrazována velkým platem 192-5. roboty rostly na statcích jesuitů Jičínských (1643-1680) 216; na komorním panství Bran- dejském 250-3. robota zádušní vsi : odvážení bláta od kostela 139, 419. roboty selské přijalo na se mě- stečko Ceská Svratka 415. robota v raabovské soustavě ně- kdy namísto platů 552. k robotníkům dohled 536, skrze pozorníky 431, a robotního rychtáře 416. roboty nenáležité uvaluje na úroč- níky špitálské v Načeraci jiná vrchnost 220 ; podobně na pod- dané zádušní v Rapošově 342, a v Březince Zádušní u Světlé n. S. 306-9. roboty dědičné (starodávné) ná- ležejí do platů stálých, nikoli jiné (nověji uložené) 167. TT* rozmnożily
trestáno 123; zapovídáno 107, 132; nápolní 315, a třetinné 133, vyžije 133; viz nápol- nictví. přívaly na rybníky 315. přivařování piva 536, přívarky 361. privilegia měst a obcí budou se potvrzovati (1731) jen taková, která byla vydána po rebellii 417-419. pronájmy panství škodí 515, 526; viz nájem. propuštění poddaného va jiné panství 90, Víta 125, marno- tratného Toška 123 ; viz zhost. psi Jaroslava z Martinic co jedli 210. ptáčníkům odměna 214. půjčování peněz státních podda- ným i vrchnostem 530-4; státu od kontribuentü 483. purkrabí a důchodní města Cliru- dimě dostal instrukci ke správě hospodářství na statku měst- ském 399. purkrechtním právem prodán dvůr obci mčka Mezimostí pod úrok (1465) 14; vrchnost prodala v Hlubanech lány poddaným pod úrok 25. pustiny nemají vznikati 315. guantum camerale 483. Faabisace na státních statcích (1777) 548-553. řád dědický předepsán vsi Fefrům 151, městu Kumzáku 60, v Droužkovicích 56-60, v Pra- voníné 147; srv. odümrti kte- rak odpouštěny. řád kšaftování předepsán ve Vele- šíně a jinde na Novohradsku 157, v Trocnově 163, ve Fefrech 151; při propouštění z břemene odúmrtního ve vsi Újezdě u Mohelnice 27; často na panství Krumlovském, viz odúmrti odpuštěny. řád vydaný biskupem Olom. mě- stům a jiným obcím na panství Hukvaldském (1554) 39. Rejstřík věcný. řád městský a artikule horenské mčka Dolních Kounic v Mor. 77. řád obecní českých vsí probošt- ství Hralistského nad Znojmem 73-76; vsi Podolí u Přerova 420; vsi Mezic v Moravě 420. řády poddanské na statku pro- boštství Hradištského nad Znoj- mem (1574) 61-76. řád poddanský na statcích jesuit- ské kolleje Jitinské (1643) 215. féd poddanskÿ na Zitenicku (1651), k němu opravy a doplňky 246 až 249. řád poddanskÿ na statcich ko- morních (1681) 311-317. řád pořizování a dědění statků (1448) 4-5, 8-9 16-17, viz odúmrti odpouštěny. řád samodílný mčka Doubravníka (1749) 15. řád samodílný vsi Droužkovic (1571) 5i, rozmnoZen od vrch- nosti 56. Raumzins na Chlumecku ltm. 195 (nedefinován). recess desitilety (1748) 484. registra speciální Krumlovského panství (1585) 97-106 (urbát). registratura hospodářská co má obsahovati 196, 197. rektifikační komise zemská kterak opravovala katastr (1747) 444 až 458. reluice viz raabisace, výkup. řemeslníci jsou žádoucí na panství 357. řemeslníci jak byli třídění v ka- tastru 456, 457. na řemeslo k učení dávati bez povolení, pokuta na to 218; srv. živnosti. repartice (daní) generální 481, individuální 482; viz subre- partice. revers, kterým výhost navždy vydaný mění se v dočasný 408. revers ušlého zámeckého kováře 136, hrdelní ušlého poddaného 153. 611 revers poddaných kláštera Plaské- ho, kteří se pozdvihli (1680) 309-311. revisitace (1672-5) nerovnost 475. Revisitatiunsrolla 460. Rimonta-Reluitionsgelder 440. řízení na panském úřadě, Amts- täge 355; při výjezdech zá- dušní správy sv. Mikuláše v Praze jakožto vrchnosti v Újezdci (Trněném) 131, 137, v Kojeticích 133-5, 139, 144 9e; srv. Schreibtäge. robota dovážení úročného obilí vznikla z dobré vůle a přestane (1388) 1. robota 4 dní více strachována než zdvojnásobení úroku 80, 81. robota zač se počítá při odhadě 161; vorné roboty den po 24 gr.; Zenné po 6 gr. oc 172. robota na panství Bečvárském (1738) 426-431; jak se ko- nala při dvořích města Chru- dimě 403. robota zvyšována (1627) 188; na Chlumecku Itm. byla malś, ale nahrazována velkým platem 192-5. roboty rostly na statcích jesuitů Jičínských (1643-1680) 216; na komorním panství Bran- dejském 250-3. robota zádušní vsi : odvážení bláta od kostela 139, 419. roboty selské přijalo na se mě- stečko Ceská Svratka 415. robota v raabovské soustavě ně- kdy namísto platů 552. k robotníkům dohled 536, skrze pozorníky 431, a robotního rychtáře 416. roboty nenáležité uvaluje na úroč- níky špitálské v Načeraci jiná vrchnost 220 ; podobně na pod- dané zádušní v Rapošově 342, a v Březince Zádušní u Světlé n. S. 306-9. roboty dědičné (starodávné) ná- ležejí do platů stálých, nikoli jiné (nověji uložené) 167. TT* rozmnożily
Strana 612
612 roboty, mnohé žaloby na ně 493, 525, 529. roboty a dávku slepic Jan Sezema z Rochova (1428) snímá s pod- daných v Skrýšově a Jano- vicích, kterým byly uloženy bezprávně 5. robota určena rektorem jesuitů Jičínských na dva dni v témdni (1643) 219, 220. roboty mčka Lomnice slevovány 337. roboty snižovány na tři dni v tém- dni (1775) 537. od robot někteří se vykupují 542, v Kojeticích 554. roboty všechny odpouští v závěti Kateřina Zbirožská z Dírného poddaným na nejm. statku (1458) 11. roboty odpuštěny v Pravoníně (1595) 147; poddanému v D. Světlíku a dětem jeho 143; novému dědičnému fojtovi v Bruzovicích (1778) 555. robota prý neškodí poddaným (1775) 538. robotníkům dáván chléb 430; strava při obžinkách 431. robotní rychtář (dohledač k ro- botníkům) 416; viz pozorník. role jak ceněny v katastru 447, (1747) 468. | rozpočet království Českého (1748) 484. rozvrh pozemků selských a pan- ských i povinností v Rapošově změněn 420-5. ručnici pytlák propadne 217. Ruge (fád samodílnf) des Dorfs Drauschkowitz 52-56. ruky pravé ztracení, trest 245. v rukojemství nevcházeti 243. rybníky 470, v katastru 450; rybnikářství 364. rybolov s robotou 430. rychta viz fojtství. rychty počtem 31 na panství Krumlovském (1585) 97-106. rychtář nerobotuje 429; výsada jeho rozmnožena 138, palcát neb žíla 131 (V); rychtáře dědičného výsada 10; povin- Rejstřík věcný. nosti 316, bez konšelů nic nečiň 313; uvězněn pro útěk dlužnice 111; sesazen a tre- stán 120; rychtáře poslouchati 245. rychtářové svobodní 275, 280, 299; viz fojtství. rychtář robotní (dohledač k ro- botníküm) 416; viz pozorník. Samodílná práva (t. j. fády) pred časy vznikala, ale obec jest již zbavena té moci 64; srv. řády samodílné. Sehreibtáge, soudy (pořádnosti) purkrechtní 357, na Chlume- cku ltm. 185, 186, 190; viz Amtstäge. sčítka duší, tažného dobytka, měst, vsí i domů v Čechách (1770) 491, 492. sedláků kolik bylo (1654) 268 až 272; viz usedlý. silnice spravovati 365. sirotci každoročně hledáni 245 (27); stavěni na úřadě 359; popsáni v Kojeticích 119 (XI); přikazováno jim, aby sloužili 117 (VI), 118 (VIII). sirotčí peníze jak opatrovati 77, 79, 81, 82-4, 152, v D. Vl- tavici 154, ve vsech na No- vohradsku 142, 157, v Troc- nově 163, 313. sirotčí soud ve vsech proboštství Hradištského 69. síti s polovice (na polovici) za- povídáno 315; viz přisívati. skládka vína v Chrudimi 405. na službu mimo panství list do- volovací od vrchnosti 96. služební list viz špancedule. služebníci panští 356 ; viz hejt- man, špancedule. soud sirotčí ve vsech proboštství Hradištského nad Znojmem 69. soud vesnický dvakrát do roka osazován 25-27 ; ve vsech pro- boštství Hradištkého n. Znoj- mem 67; purkrechtní 215 až 220, na komorních panstvích 311-317; (porádnosti) 84, 351. spanilost, Herrlichkeit na Mël- nicku 240. stálý a nestálý příjem jak se kapitalisoval 223; viz platy. stavba školy kolik stála (1716) 399. stavení nespouštěti 246, 315. stížnosti poddanské kterak vzná- šeti 544; k vrchnosti 406; soud o nich 488. stížnost poddanych z panství Hranického v kanceláři dvor- ské v Praze na útisk od vrch- nosti 158. stížnost vésti mohou poddaní Droužkovičtí u krále nebo u soudu zemského 58. strava čeládky a dělníků ve dvo- řích Jar. z Martinic 208, 209; robotníkům 430-1; v domác- nosti panské 207, 209. střelné za zvěř užitečnou i škod- nou na Smečensku 212, 213. Stubenforst, pojistebné 255. subrepartice 447, 468. Supererogaten 540; ganda. sváda mezi poddanými v Kojeti- cích trestána zádušní správou jako vrchností 146. svobodami nadobyćejnymi byla obdafena ves Pravonin 147, 173, 174; Jablunka na Vse- tinsku 172. svobodné dvory v Boleslavsku 277, hrd. 278, chr. 280, čsl. 284, kim. 286, bech. 290 bez lidi podd., pod protekci Kru- mlovekou 281, Ztc. 293, ltm. 294, podb. 297, přehled sum 299. svobodný pacholek ovčácký může službu vypověděti (1709), pod- daný nikoli 394. Svoboduíci 516, 528, kterak zda- hovéni (1655) 305-6. svobodníků seznamy dosud tiště- né z rozličných dob 275-6; soupis X vyhotoviti nařízeno (1637) 203, vyhotoven (1655) a zde tištěn 272-300. svobodníci v krajích bol. 277, čsl. 281, křm. 285, bech. 288, prch. viz ero-
612 roboty, mnohé žaloby na ně 493, 525, 529. roboty a dávku slepic Jan Sezema z Rochova (1428) snímá s pod- daných v Skrýšově a Jano- vicích, kterým byly uloženy bezprávně 5. robota určena rektorem jesuitů Jičínských na dva dni v témdni (1643) 219, 220. roboty mčka Lomnice slevovány 337. roboty snižovány na tři dni v tém- dni (1775) 537. od robot někteří se vykupují 542, v Kojeticích 554. roboty všechny odpouští v závěti Kateřina Zbirožská z Dírného poddaným na nejm. statku (1458) 11. roboty odpuštěny v Pravoníně (1595) 147; poddanému v D. Světlíku a dětem jeho 143; novému dědičnému fojtovi v Bruzovicích (1778) 555. robota prý neškodí poddaným (1775) 538. robotníkům dáván chléb 430; strava při obžinkách 431. robotní rychtář (dohledač k ro- botníkům) 416; viz pozorník. role jak ceněny v katastru 447, (1747) 468. | rozpočet království Českého (1748) 484. rozvrh pozemků selských a pan- ských i povinností v Rapošově změněn 420-5. ručnici pytlák propadne 217. Ruge (fád samodílnf) des Dorfs Drauschkowitz 52-56. ruky pravé ztracení, trest 245. v rukojemství nevcházeti 243. rybníky 470, v katastru 450; rybnikářství 364. rybolov s robotou 430. rychta viz fojtství. rychty počtem 31 na panství Krumlovském (1585) 97-106. rychtář nerobotuje 429; výsada jeho rozmnožena 138, palcát neb žíla 131 (V); rychtáře dědičného výsada 10; povin- Rejstřík věcný. nosti 316, bez konšelů nic nečiň 313; uvězněn pro útěk dlužnice 111; sesazen a tre- stán 120; rychtáře poslouchati 245. rychtářové svobodní 275, 280, 299; viz fojtství. rychtář robotní (dohledač k ro- botníküm) 416; viz pozorník. Samodílná práva (t. j. fády) pred časy vznikala, ale obec jest již zbavena té moci 64; srv. řády samodílné. Sehreibtáge, soudy (pořádnosti) purkrechtní 357, na Chlume- cku ltm. 185, 186, 190; viz Amtstäge. sčítka duší, tažného dobytka, měst, vsí i domů v Čechách (1770) 491, 492. sedláků kolik bylo (1654) 268 až 272; viz usedlý. silnice spravovati 365. sirotci každoročně hledáni 245 (27); stavěni na úřadě 359; popsáni v Kojeticích 119 (XI); přikazováno jim, aby sloužili 117 (VI), 118 (VIII). sirotčí peníze jak opatrovati 77, 79, 81, 82-4, 152, v D. Vl- tavici 154, ve vsech na No- vohradsku 142, 157, v Troc- nově 163, 313. sirotčí soud ve vsech proboštství Hradištského 69. síti s polovice (na polovici) za- povídáno 315; viz přisívati. skládka vína v Chrudimi 405. na službu mimo panství list do- volovací od vrchnosti 96. služební list viz špancedule. služebníci panští 356 ; viz hejt- man, špancedule. soud sirotčí ve vsech proboštství Hradištského nad Znojmem 69. soud vesnický dvakrát do roka osazován 25-27 ; ve vsech pro- boštství Hradištkého n. Znoj- mem 67; purkrechtní 215 až 220, na komorních panstvích 311-317; (porádnosti) 84, 351. spanilost, Herrlichkeit na Mël- nicku 240. stálý a nestálý příjem jak se kapitalisoval 223; viz platy. stavba školy kolik stála (1716) 399. stavení nespouštěti 246, 315. stížnosti poddanské kterak vzná- šeti 544; k vrchnosti 406; soud o nich 488. stížnost poddanych z panství Hranického v kanceláři dvor- ské v Praze na útisk od vrch- nosti 158. stížnost vésti mohou poddaní Droužkovičtí u krále nebo u soudu zemského 58. strava čeládky a dělníků ve dvo- řích Jar. z Martinic 208, 209; robotníkům 430-1; v domác- nosti panské 207, 209. střelné za zvěř užitečnou i škod- nou na Smečensku 212, 213. Stubenforst, pojistebné 255. subrepartice 447, 468. Supererogaten 540; ganda. sváda mezi poddanými v Kojeti- cích trestána zádušní správou jako vrchností 146. svobodami nadobyćejnymi byla obdafena ves Pravonin 147, 173, 174; Jablunka na Vse- tinsku 172. svobodné dvory v Boleslavsku 277, hrd. 278, chr. 280, čsl. 284, kim. 286, bech. 290 bez lidi podd., pod protekci Kru- mlovekou 281, Ztc. 293, ltm. 294, podb. 297, přehled sum 299. svobodný pacholek ovčácký může službu vypověděti (1709), pod- daný nikoli 394. Svoboduíci 516, 528, kterak zda- hovéni (1655) 305-6. svobodníků seznamy dosud tiště- né z rozličných dob 275-6; soupis X vyhotoviti nařízeno (1637) 203, vyhotoven (1655) a zde tištěn 272-300. svobodníci v krajích bol. 277, čsl. 281, křm. 285, bech. 288, prch. viz ero-
Strana 613
291, plz. 292, Ztc. 293, slan. 294, vlt. 297, lok. 298, pře- bled sum 299. svobodník T. Lidický, koupiv statek poddansky marnotrat- ného Tośka, stal se poddanym 113, 114. svobodníci dáváni a bráni v pod- danství (1584) 92; brání se tomu (1638) 205. Safári na statku mésta Chrudimé (1718) 401, 402; nájemníci krav a drůbeže panské 431. šárka (při trestu: pod skutečným šatlavou tejden na šárce tre- stáním) 119 (V). šenkýři nerobotují 429. škody na polích 243, pasením a přížinkami 403; válečné 540, viz bonifikace. škola nově vystavěná v Krsovi- cích kolik stála 398 ; kdo má choditi do školy 242-3. šosovní domy, Schoss-Hůuser v katastru 458. špancedule (služební list) hejt- mana na panství Zbraslavském 409, zahradníka klášterského 486, rychtáře robotního 416. špejchary obecní v Chrudimi 403, 404. špitál v Načeraci měl poplatníky ve vsech 205, ti bránili se robotám pauskjm 220; špitál v Polné nadán vsemi (1447) 194. šunka na Květnou neděli odvá- děna vrchnosti 194. Tabak-Reluitionsgelder 440. taxy poddanské, které přestanou se vybírati na statcích jesuit- ských zraabisovaných 556-8. taxace, co zač při odhadu statku má se počítati (1625?) 177; viz odhady. testamenty vesničanů 56 (IL) ústní 145 (IX, XI), 146 (XIV); bez dovoleni vrchnosti neplati 112, viz kšaft, odkaz. tresty ua Rychmbursku 356, na Rejstřík věcný. statku města Chrudimě 401; viz pokuty, šárka. třídy rolí (1747) 446-7. Účty panské hospodářské kolikeré byly 197, 366. uhlí kamenné 185. úkolníci na Bečvářsku kdo jsou 430. universita Karlo-Ferd. v Praze 418. üpadek kontribuentü pochází pry hlavné z bfemen státních 538. z urbáře panství Chlumeckého ]tm. 192-198, Brandejského n. L. 250.3, Krumlovského 97 až 106. úředníci hospodářští neprovozujte industrií 369, nemějte na pan- ství nemovitostí ani obchodů 360; viz instrukce. úředníků panských na Chlumecku služné a strava 190; srv. 3pancedule. usedlý poddaný (sedlák) se defi- nuje (1652) 257, 345, zatímně 261 (Contribuentenunterthan), jak se počítali 268-272, viz Angesessener. usedlosti definice není dosažitel- na (1656) 301; (početní) kte- rak se tvořily (1654) 304, (též 1682-4) 344-7; kolik korců mívá 452, viz divisores. usedlosti (početní) výnos peně- žitý (1747) 451-2, 463-4; cení se jinak v Cechäch než ve Slezích 464, 470; kolik jest příjmů a výdajů 477-8; podle normy Berounské 475. usedlých (početních) kolik se po- čítalo (1683) v každém kraji 317, 318 (a 1747) 467-472, 477-481, počet kterak se mě- nil (1654-1716) 332. ustejňování selských živností na Tachlovicku (1701) 347-354 ; blíž Únhoště v Č. Ujezdci (1707) 373-383, v Drahelči- cích (1727) 413-415, na Na- dějkovsku (1766) 546-8. útisk zádušních poddaných viz zádušní ves. 613 útisk poddaných: krajští hejt mané mají proti němu zakro- čovati (1769) 487; srv. pre- gravace. Vdavky na cizí grunty 116 (III), 244; srv. propouštění podda- ných, výhost, zhost. vejrunky (splátky na koupenou nemovitost) kdy platiti 244; viz gruntovní peníze. venerické nemoci 509. ves povýšena za městečko viz městečko. ves Lhotka skoupena a promě- néna v panský dvůr Nový 47. vína skládka v Chrudimi 405. vinařský řád mčka Kostelce u Pro- stějova (1558) 39. vinice zdělávány na panské půdě u Zakolan 114 (IV, V.) vinice v katastru 449, 469; u Chrudime 404, u Mělníka 237. vinohradský řád vsi (1770) 490. pro víru aby lidé z měst králov- ských nezbíhali ani poddaní od vrchností (1628) 198. visitační komisaři k popsání po- platnictva v Cechách dostali instrukci (1653) 260-268. vlastnictvím (Eigenthumb) sklá- řovým nazývá se sklárna, když byla sproštěna břemene od- úmrtního 241; k vlastnictví zakupovati měli by sedláci své statky (1770) 524; srv. vý- sady v Jablunce 172. vnucování potravin ke 527. vojsko zemské (1744) 435, 437, (na exekuce) 441. vrchnosti jsou jako bohové svět- ští 247. výhost, Wegloss 58, nedosažen 136 ; za výhost nevěsty ze vsi do města vrchnost chce muo- ho (70 kop) 163; Losbrief 356; daný navždy ztratí plat- nost po vyučení řemeslu 408; viz zhost, propouštění podda- ných. Sobotovic koupi
291, plz. 292, Ztc. 293, slan. 294, vlt. 297, lok. 298, pře- bled sum 299. svobodník T. Lidický, koupiv statek poddansky marnotrat- ného Tośka, stal se poddanym 113, 114. svobodníci dáváni a bráni v pod- danství (1584) 92; brání se tomu (1638) 205. Safári na statku mésta Chrudimé (1718) 401, 402; nájemníci krav a drůbeže panské 431. šárka (při trestu: pod skutečným šatlavou tejden na šárce tre- stáním) 119 (V). šenkýři nerobotují 429. škody na polích 243, pasením a přížinkami 403; válečné 540, viz bonifikace. škola nově vystavěná v Krsovi- cích kolik stála 398 ; kdo má choditi do školy 242-3. šosovní domy, Schoss-Hůuser v katastru 458. špancedule (služební list) hejt- mana na panství Zbraslavském 409, zahradníka klášterského 486, rychtáře robotního 416. špejchary obecní v Chrudimi 403, 404. špitál v Načeraci měl poplatníky ve vsech 205, ti bránili se robotám pauskjm 220; špitál v Polné nadán vsemi (1447) 194. šunka na Květnou neděli odvá- děna vrchnosti 194. Tabak-Reluitionsgelder 440. taxy poddanské, které přestanou se vybírati na statcích jesuit- ských zraabisovaných 556-8. taxace, co zač při odhadu statku má se počítati (1625?) 177; viz odhady. testamenty vesničanů 56 (IL) ústní 145 (IX, XI), 146 (XIV); bez dovoleni vrchnosti neplati 112, viz kšaft, odkaz. tresty ua Rychmbursku 356, na Rejstřík věcný. statku města Chrudimě 401; viz pokuty, šárka. třídy rolí (1747) 446-7. Účty panské hospodářské kolikeré byly 197, 366. uhlí kamenné 185. úkolníci na Bečvářsku kdo jsou 430. universita Karlo-Ferd. v Praze 418. üpadek kontribuentü pochází pry hlavné z bfemen státních 538. z urbáře panství Chlumeckého ]tm. 192-198, Brandejského n. L. 250.3, Krumlovského 97 až 106. úředníci hospodářští neprovozujte industrií 369, nemějte na pan- ství nemovitostí ani obchodů 360; viz instrukce. úředníků panských na Chlumecku služné a strava 190; srv. 3pancedule. usedlý poddaný (sedlák) se defi- nuje (1652) 257, 345, zatímně 261 (Contribuentenunterthan), jak se počítali 268-272, viz Angesessener. usedlosti definice není dosažitel- na (1656) 301; (početní) kte- rak se tvořily (1654) 304, (též 1682-4) 344-7; kolik korců mívá 452, viz divisores. usedlosti (početní) výnos peně- žitý (1747) 451-2, 463-4; cení se jinak v Cechäch než ve Slezích 464, 470; kolik jest příjmů a výdajů 477-8; podle normy Berounské 475. usedlých (početních) kolik se po- čítalo (1683) v každém kraji 317, 318 (a 1747) 467-472, 477-481, počet kterak se mě- nil (1654-1716) 332. ustejňování selských živností na Tachlovicku (1701) 347-354 ; blíž Únhoště v Č. Ujezdci (1707) 373-383, v Drahelči- cích (1727) 413-415, na Na- dějkovsku (1766) 546-8. útisk zádušních poddaných viz zádušní ves. 613 útisk poddaných: krajští hejt mané mají proti němu zakro- čovati (1769) 487; srv. pre- gravace. Vdavky na cizí grunty 116 (III), 244; srv. propouštění podda- ných, výhost, zhost. vejrunky (splátky na koupenou nemovitost) kdy platiti 244; viz gruntovní peníze. venerické nemoci 509. ves povýšena za městečko viz městečko. ves Lhotka skoupena a promě- néna v panský dvůr Nový 47. vína skládka v Chrudimi 405. vinařský řád mčka Kostelce u Pro- stějova (1558) 39. vinice zdělávány na panské půdě u Zakolan 114 (IV, V.) vinice v katastru 449, 469; u Chrudime 404, u Mělníka 237. vinohradský řád vsi (1770) 490. pro víru aby lidé z měst králov- ských nezbíhali ani poddaní od vrchností (1628) 198. visitační komisaři k popsání po- platnictva v Cechách dostali instrukci (1653) 260-268. vlastnictvím (Eigenthumb) sklá- řovým nazývá se sklárna, když byla sproštěna břemene od- úmrtního 241; k vlastnictví zakupovati měli by sedláci své statky (1770) 524; srv. vý- sady v Jablunce 172. vnucování potravin ke 527. vojsko zemské (1744) 435, 437, (na exekuce) 441. vrchnosti jsou jako bohové svět- ští 247. výhost, Wegloss 58, nedosažen 136 ; za výhost nevěsty ze vsi do města vrchnost chce muo- ho (70 kop) 163; Losbrief 356; daný navždy ztratí plat- nost po vyučení řemeslu 408; viz zhost, propouštění podda- ných. Sobotovic koupi
Strana 614
614 vyhostny list marnotratného pod- daného 115. vfkup (reluice) poddanskych po- vinností v Kojeticich (1777) 554; viz raabisace. výměna pozemků mezi kn. Schwar- zenberskou vrchností a obcí Munickou u Hluboké 332. výnos, kolik zrn dá obilí 446-7 ; viz usedlosti výnos. vyprodati se z gruntu poručeno poddanému zlodéjskému 117 (III); marnotratnćmu Tośkovi 110, 113. vysady Kekulovské pro Pravonin potrraeny jen katolíkům (1637) 203. Zabírání selských pozemků ke dvorüm panským 525, nedo- voleno (1751) 489, 498. zadlužený poddaný 93, 94, za- vazuje se polepšiti 95, dán do vězení 108, propuštěn na zápis 110, kolik mu zbylo 113, pro- puštěn z poddanosti, žena ni- koli 114; viz dluhy selské. zadlužený krčmář Vít obstaven 130, přijat za poddaného do Kojetic 131. zádušní správa sv. Mikuláše v Praze nařizuje jako vrch- nost v Kojeticích 76, 78, 89, 96, 107, 108-111, 115, 117, 118, 120. zádušní ves Rapošov kterak byla utiskována světskou vrchností Rejstřík věcný. 306, 343, též Březinka Za- dušní 308. zahrady ovocné 365, ceněny jako pole 448. zahradníka klášterského služební list (1766) 486. zahradník = !/, sedláka 257, 305, kolik se jich počítalo 268-272; matou se s domkáři 345. zákupné (emfyteutické) právo k lesům (1451) 9-10 spojeno s právem odkazu (1405) 2-3. zákupným právem prodává paní poddaným z Cimic lesy (1451) 9. zákupné právo uvedeno (1405) na 5 lánů v Malém Přítočně bez robot dědičně s právem prodeje a odkazu 2. zakupování statků k vlastnictví se chválí (1770) 524-5. od zápisů do knih poplatky 357 až 359. zápis (revers) při propuštění | z vězení dlužnického 110, 118; viz revers. zapovězeny jsou grunty panské chalupníkovi z trestu 90. zarostliny, verwachsene (Felder) 448. zásoby obilí na dvě leta 526. zátopa rybničná nahrazena 32. zběhlí poddaní 521, byli hledáni 245 (27), 258, čeledínové 253; přijímati je bylo zapovězeno sněmem (1610) 159; i na panstvích královských 160; grunt zběhlého prodán jinému 339. zdaněnost zemí českých a ra kouských (1740) 443, 473. zdaněnost půdy svobodnické a poddanské 274, 275. zeman 275. zhost dostal marnotratný podda- ný (Tošek), žena jeho nikoli 114 (III), 115; viz propou- štění poddaných, výhost. zpověď nařizována 245. zvěř užitečná i škodná, kolik se platilo od zastřelení na Sme- čensku 212, 213; viz mysli- vost. zvůle na pozemcích panských i selských u Zvíkova 170; zač se cení 177. Žebrota mnohá v Praze 523, po venkově 542. železné rudy 186, hamry 365. ženců mzdy 537. ženitby z Cech do Horních Ra- kous 46; srv. vdavky. Zidé kolik daní platili (do 1748) 481. žíla právní 247. živnosti aby vrchnost zase pro- pustila ve Lhenicích, zánovním městečku 48; poklesly v Ce- chách (Commercium) 457; kde které se provozují (1770) 493-529; viz řemesla. (rychtářova) 131,
614 vyhostny list marnotratného pod- daného 115. vfkup (reluice) poddanskych po- vinností v Kojeticich (1777) 554; viz raabisace. výměna pozemků mezi kn. Schwar- zenberskou vrchností a obcí Munickou u Hluboké 332. výnos, kolik zrn dá obilí 446-7 ; viz usedlosti výnos. vyprodati se z gruntu poručeno poddanému zlodéjskému 117 (III); marnotratnćmu Tośkovi 110, 113. vysady Kekulovské pro Pravonin potrraeny jen katolíkům (1637) 203. Zabírání selských pozemků ke dvorüm panským 525, nedo- voleno (1751) 489, 498. zadlužený poddaný 93, 94, za- vazuje se polepšiti 95, dán do vězení 108, propuštěn na zápis 110, kolik mu zbylo 113, pro- puštěn z poddanosti, žena ni- koli 114; viz dluhy selské. zadlužený krčmář Vít obstaven 130, přijat za poddaného do Kojetic 131. zádušní správa sv. Mikuláše v Praze nařizuje jako vrch- nost v Kojeticích 76, 78, 89, 96, 107, 108-111, 115, 117, 118, 120. zádušní ves Rapošov kterak byla utiskována světskou vrchností Rejstřík věcný. 306, 343, též Březinka Za- dušní 308. zahrady ovocné 365, ceněny jako pole 448. zahradníka klášterského služební list (1766) 486. zahradník = !/, sedláka 257, 305, kolik se jich počítalo 268-272; matou se s domkáři 345. zákupné (emfyteutické) právo k lesům (1451) 9-10 spojeno s právem odkazu (1405) 2-3. zákupným právem prodává paní poddaným z Cimic lesy (1451) 9. zákupné právo uvedeno (1405) na 5 lánů v Malém Přítočně bez robot dědičně s právem prodeje a odkazu 2. zakupování statků k vlastnictví se chválí (1770) 524-5. od zápisů do knih poplatky 357 až 359. zápis (revers) při propuštění | z vězení dlužnického 110, 118; viz revers. zapovězeny jsou grunty panské chalupníkovi z trestu 90. zarostliny, verwachsene (Felder) 448. zásoby obilí na dvě leta 526. zátopa rybničná nahrazena 32. zběhlí poddaní 521, byli hledáni 245 (27), 258, čeledínové 253; přijímati je bylo zapovězeno sněmem (1610) 159; i na panstvích královských 160; grunt zběhlého prodán jinému 339. zdaněnost zemí českých a ra kouských (1740) 443, 473. zdaněnost půdy svobodnické a poddanské 274, 275. zeman 275. zhost dostal marnotratný podda- ný (Tošek), žena jeho nikoli 114 (III), 115; viz propou- štění poddaných, výhost. zpověď nařizována 245. zvěř užitečná i škodná, kolik se platilo od zastřelení na Sme- čensku 212, 213; viz mysli- vost. zvůle na pozemcích panských i selských u Zvíkova 170; zač se cení 177. Žebrota mnohá v Praze 523, po venkově 542. železné rudy 186, hamry 365. ženců mzdy 537. ženitby z Cech do Horních Ra- kous 46; srv. vdavky. Zidé kolik daní platili (do 1748) 481. žíla právní 247. živnosti aby vrchnost zase pro- pustila ve Lhenicích, zánovním městečku 48; poklesly v Ce- chách (Commercium) 457; kde které se provozují (1770) 493-529; viz řemesla. (rychtářova) 131,
Strana 615
Na str. n n n n p n » n n n n 7 » p n » ” n n » n n n n n n n n n n n n n n n n n n n p Opravy. 36 v nadpise k č. 32 místo Peřešíně 98 fádek 11. shora 101 , 19. shora 101 „ 19. zdola 101 , 12. zdola 102 , 1. zdola 241 , 1. zdola 242 , 2. zdola 210 „ 1. zdola 271 v hlavé XI. sloupce 278 řádek 3. zdola 283 „ 16. shora 291 , 6. a 3. zdola 311 , 15. shora 332 , 6. shora 368 , 2. zdola 372 , 5. a 4. zdola 888 , 4. shora 466 v petitu f. 3. shora 546 v nadpise č. 244 604 řádek 4. zdola n n » » n n n n ” n n n n n n n n n n » Lovésice Vozdova Lhota Myšlany Tischern Zbytinský Střelehošticích souded nacházeli ti Contributionen Svéti Alzbéla Vsi Igantiusa az počet Richenbung Vizovickém svobodu 1477 Nadějovského Vizovice 615 čti: Pořešíně. ” n n Lovésice. Bozdova Lhota. Myšňany. Fischern. Zbitinsky. Strele, Hošticích. soused. nacházeli se ti. Contribuenten (roz. početní usedlé). Sveti. Alżbieta. vsi. Ignatiusa. za potet. Richenburg. Vyeovickém. výsadu. 1747. Nadějkovského Vyzovice.
Na str. n n n n p n » n n n n 7 » p n » ” n n » n n n n n n n n n n n n n n n n n n n p Opravy. 36 v nadpise k č. 32 místo Peřešíně 98 fádek 11. shora 101 , 19. shora 101 „ 19. zdola 101 , 12. zdola 102 , 1. zdola 241 , 1. zdola 242 , 2. zdola 210 „ 1. zdola 271 v hlavé XI. sloupce 278 řádek 3. zdola 283 „ 16. shora 291 , 6. a 3. zdola 311 , 15. shora 332 , 6. shora 368 , 2. zdola 372 , 5. a 4. zdola 888 , 4. shora 466 v petitu f. 3. shora 546 v nadpise č. 244 604 řádek 4. zdola n n » » n n n n ” n n n n n n n n n n » Lovésice Vozdova Lhota Myšlany Tischern Zbytinský Střelehošticích souded nacházeli ti Contributionen Svéti Alzbéla Vsi Igantiusa az počet Richenbung Vizovickém svobodu 1477 Nadějovského Vizovice 615 čti: Pořešíně. ” n n Lovésice. Bozdova Lhota. Myšňany. Fischern. Zbitinsky. Strele, Hošticích. soused. nacházeli se ti. Contribuenten (roz. početní usedlé). Sveti. Alżbieta. vsi. Ignatiusa. za potet. Richenburg. Vyeovickém. výsadu. 1747. Nadějkovského Vyzovice.
- I: Titul
- 1: Edice
- 559: Rejstřík písemností
- 572: Rejstřík jmen vlastních
- 606: Rejstřík věcný
- 615: Opravy